Şahsiyetler”

Cevab: İbni Teymiyye’ye kâfir denemez. “Kâfirler ebediyyen cehennemde kalmayacak” sözünü bir te’ville söylemiştir. “Cehennemden herkes çıkarılır. Yerde otlar biter” hadis-i şerifini esas alıyor. Bu hadis-i şerifin cehennemin müminlerin gittiği kısmı için olduğunu âlimler söylemiştir. Bir hususta âlimler icma’ya vardıktan sonra hâlâ böyle söylediği için, ulemâ kendisini bid’ata nisbet etmiştir. Bazı âlimler icma’ya aykırılık küfr olduğu için böyle inanmanın da küfre sebep olacağını bildiriyor. İcma’ya aykırı konuşmak her âlime göre küfr değildir. İlmî münâzarada “küfre düşer” demekle hakikatte küfre düşmenin aynı şey olmadığını İbni Âbidin bildiriyor. Âlimler münâzara esnasında hasmını ilzam etmek için böyle söyler. Bu hakikatte küfr manasına gelmez. Münâzaranın usulü böyledir. İmam-ı Azam zamanında henüz bu gibi âyet-i kerimelerin mânâ ve muhtevası hususunda icma’ya varılmış değildi. İcma’dan evvel herkesin ictihadını beyan etmekte serbest olduğu malumdur.

Cevab: el-Fıkhu alel-Mezâhibil-Erbaa kitabı sahasında itimad edilir bir kitaptır. Dört mezhebin Mısır'daki en tanınmış dört âlimi bir araya gelerek bu dört mezhebin mutemed kitaplarından toplayarak yazmıştır. Mısır’da mescidlerde dört mezhebin ahkâmının tedrisi ve imamların bu mezheblerin hükümlerini gözetebilmesi maksadıyla Evkâf Vezâreti tarafından Câmi’ül-Ezher ulemâsından dört mezhebe mensup hukukçulardan bir komisyon kuruldu. Bunlar dört mezhebe göre mukayeseli bir fıkıh kitabı hazırladılar. Mısır hükûmeti, kanunlarda ve tedrisatta Hanefî mezhebi yanında dört mezhebin hükümlerinden de istifâde edilmesi kararı almıştı. Bahis mevzuu kitap, bu hususta da yardımcı olacaktı. Mısır’da Hanefî ulemâsının reisi mevkiindeki Şeyh Abdurrahman el-Cezirî (1360/1941), bu komisyonun reisi oldu. Bu komisyonda Mâlikî mezhebinden Abdülcelil Îsâ, Şâfi’î mezhebinden Muhammed el-Bâhî ve Hanbelî mezhebinden Muhammed Sebi’ ez-Zehebî âzâ olarak bulunuyordu. Komisyon 1349/1931 yılında el-Fıkhu ale’l-Mezâhibi’l-Erbea kitabını hazırlayarak İslâm hukukuna mühim bir hizmette bulunmuş oldu. Kitap matbu olup, Türkçeye de tercüme olunmuştur.

İbni Teymiyye büyük bir âlimdir.İlmi, dindarlığı, keskin zekâsı, kuvvetli hâfızası, sivri dili, inatçılığı ve doğru bildiğinden şaşmaması ile tanınmıştır. Şiîlere, Hıristiyanlara ve Yunan felsefecilerine yazdığı reddiyeler çok kıymetlidir. İbni Teymiyye önceleri Hanbelî mezhebinde iken, sonraları müstakil hareket etmeye başladı. Mesâisini selef itikadının ihyâ iddiasına hasr etti. Bu arada kendisinden önce gelenlere, bu arada Sahâbe’ye de aşırı tenkidlerde bulundu. Bazı cahil tarikatçıların aşırı hareketlerini bahane ederek, istigâse, tevessül, şefaat, kabir ziyareti gibi hususlara muhalefetiyle öne çıktı. “Ancak üç mescide ziyâret için gidilir” hadîs-i şerîfini, “Ancak üç mescid ziyâret edilir” şekline çevirerek, Hazret-i Peygamber’in kabrini ziyaret için bile gitmek günah olur dedi. Kabir ziyaretine cevaz veren ve tasavvufu, kerâmeti câiz gören sözleri varsa da, tevessül, istigase, kabirlere adak yapmak, kabirlerde dua edip şefaat dilemek gibi hususlara muhalefeti hep sürdü. Giderek tasavvufun Hind felsefesinden etkilenmiş bir bid’at olduğunu iddia etti. Sadreddin Konevî ve Muhyiddin Arabî’yi ağır şekilde tenkid etti. Şart-ı vâkıfın muteber tutulmaması, bir defada verilen üç talâkın bir talâk sayılması, yemine bağlanan talâkın vâki olmayıp keffâretle iktifâ edileceği, hayızlı kadına verilen talâkın vâki olmayacağı gibi fıkhî konularda da Selef ulemâsının icma’larına uymayan, şâz (marjinal) görüşler ileri sürdü. Bu sebeple yalnız tasavvuf ehlinin değil, zâhir âlimlerinin de nefretini çekti.

Memlûk Sultanı’nı Müslüman İlhanlılarla harbe teşvik etti. Bu sebeple modernistler tarafından “İslâm ülkelerini Tatar istilâlarından koruyanların ön safında çalışan manevî önder İmam İbni Teymiyye” olarak lanse edilir. Halbuki İbni Teymiyye, iki İslâm askerinin harb etmesini kızıştırmış, kardeş kanı dökülmesine, binlerce müslümanın ölmesine sebep olmuştur.  Ehl-i sünnet âlimlerinin yaptığı gibi, bu iki İslâm hükümdarına nasihatlar verip, din kardeşi olduklarını söyleyip, “Kardeşlerinizin arasını bulunuz!” meâlindeki âyet-i kerîmeye uysaydı, zaten iyi niyetli olan Gazan Han ile Sultan Nâsır birleşerek, yardımlaşır; büyük bir imparatorluğun meydana gelmesine sebep olabilirdi.

Akideye dair yazdığı Fetâve’l-Hameviyyeti’l-Kübrâ ve El-Vâsıta diye de bilinen el-Akîdetü'l-Vâsıtıye adlı eserlerinde teşbih ve tecsime kayan (Allahü teâlânın cisim olduğu ve insana benzediği yolunda) fikirler ileri sürdü. Bunun üzerine vaaz ve fetvâ vermesi yasaklandı. 705 (1306) tarihinde Kâhire’de Kâdiyülkudât Zeynüddin Mâlikî riyasetinde toplanan âlimler huzurunda muhakeme olundu. Kâhire ve İskenderiye’de ikamete tâbi tutuldu. Sonra Şam’a döndü. Selef-i sâlihînin icma’ına uymayan sözleri sebebiyle fitneye sebep olunca sultan fetvâ ve vaaz vermesini yasakladı. Dinlemeyince Şam Kalesi’ne kapatıldı. 728 (1328) tarihinde burada vefat etti.

İbn Teymiyye üçyüz civarında kitap yazmıştır. es-Siyasetu'ş-Şer'iyye kitabı, İslâm amme hukukuna dair mühim ve kıymetli bir eserdir. Fetvâları, halen Suudî Arabistan’daki mahkemelerin mürâcaat kitabıdır. Hanbelî âlimlerinden İbni Teymiyye adıyla meşhur Fahrüddîn Muhammed bin Ebi’l-Kâsım başkadır. Bu da Harranlı olup, 621 senesinde 79 yaşında vefat etmiştir. Tefsîri ve Hanbelî fıkhına dair eserleri vardır. İkisi karıştırılır.

İbni Teymiyye’nin çok sayıda talebesinden İbnü’l-Kayyım dışında hiç biri hocası kadar aşırı gitmemiş ve Ehl-i sünnet dairesinden çıkmamıştır.

Başta Izz bin Cema’a, Ebu’l-Hasen Sübkî, İbn Hacer Askalânî, İmam Süyûtî, İmam Şa’rânî, İbn Hacer Mekkî, Ahmed Sâvî, Abdülhay Lüknevî, Yusuf Nebhânî, Habîbü’l-Hak Permûlî olmak üzere pek çok mühim âlimler, İbni Teymiyye ve nev’i şahsına mahsus fikirlerine reddiye yazmıştır.

İbni Teymiyye mağrur, münazaralarda ise üslubunu ayarlayamayan bir kimse idi. Nahv âlimlerinden Ebû Hayyân, 700 senesinde Kâhire’ye geldiğince, İbni Teymiyye buna “Nahv âlimi dediğimiz Sibeveyh de kim oluyor. Kitâbında tam seksen yanlış var ki, sen onları anlayamazsın” demişti. Ebû Hayyân, el-Bahr adlı tefsirinde ve Nehr ismindeki muhtasarında ilim adamına yakışmıyan sözleri karşısında, ondan uzak kalmayı uygun gördüğünü söyleyerek İbni Teymiyye’yi ayıplamıştır. İbni Hacer Askalânî, Dürerü’l-Kâmine kitabında, İbni Teymiyye’nin önde gelen talebesi Zehebî’nin “İbni Teymiyye, ilim üzerinde konuşurken hiddetlenir; karşısındakini mağlup etmeye çalışır, herkesi gücendirirdi” sözünü naklediyor. İmam Süyûtî, Kam’ul-Mu’ârıd isimli eserinde, “İbni Teymiyye, kibirli idi. Kendini beğenirdi. Herkesten üstün görünmek, karşısındakini küçümsemek, büyüklerle alay etmek âdeti idi” diyor. Şam ulemâsından Muhammed Ali Bey, Hıttatü’ş-Şam kitabında diyor ki, “İbni Teymiyye’nin hedefi, Luther adındaki papazın hedefine benzer. Fakat Hıristiyanlığın müceddidi muvaffak oldu. İslâm müceddidi olamadı.”

Netice itibariyle İbni Teymiyye, zekâsı, ilmi, ibâdeti bir yana, cerbezesi ve gururu ile öne çıkmış; selef-i sâlihînin icmasından ayrılmış; İslâm tarihinde onulmaz yaralar açmış büyük bir âlimdir. Bir tarafta modernistlerin, bir tarafta Vehhabîlerin önderi olmak itibariyle ifrat ve tefrit arasında kalmış enteresan bir şahsiyettir.

İbni Teymiyye’nin her söylediği de yanlış değildir. Doğru söylediği ve sonra gelen Ehli sünnet âlimlerinin kaynak aldığı sözleri ve kitapları da vardır. Bir kimsenin İbni Teymiyye'den istifade etmesi, onun kitaplarına referans vermesi, İbni Teymiyye’nin hatalarını da benimsediği mânâsına gelmez. Mesela Ehli sünnetin çok kıymet verdiği İbni Âbidin hazretleri bile İbni Teymiyye'den nakiller yapıyor ve büyük âlim olduğunu söylüyor.

İbni Teymiyyeci diye bir tabir veya fırka yoktur. Ancak XVIII. asırda Arabistan’ın doğusundaki Necd havâlisinde ortaya çıkan ve zamanla bütün Arabistan’a hâkim olan Vehhâbîlik, İbni Teymiyye’nin görüşlerine dayandığı iddiasındadır. Maamafih Vehhâbîlik, İbni Teymiyye’nin fikirlerinden çok daha aşırı bir yol tutmuştur. İbni Teymiyye ve fikirleri, unutulmaya yüz tutmuşken, modernistlerin biricik referansı olarak canlandırılmış olup abartılarak hayatiyetini muhafaza etmektedir. Vehhâbîliğin kurucusu 1206/1792 yılında vefat eden Muhammed bin Abdülvehhabdır. Mezhebinin esasları İbni Teymiyye’ye uzanır. Muhammed bin Abdülvehhab, İbni Teymiyye ve en önde gelen talebesi İbni Kayyım’ın görüşlerini iyice incelemiş ve bunlara taassupla bağlanmıştı. İslâmiyeti, ilk zamanlarındaki saflığına döndürme iddiasıyla ortaya atıldı. Kabir ziyaretini, türbe yapılmasını, tevessülü, tasavvufu, câmilerde minber ve minâreyi, namazlardan sonra tesbih kullanılmasını câiz görmüyordu. Mezheb, sahâbeye bakış açısı bakımından Hâricîlik, Allah’ın cisim olduğu hususunda Mücessime ve nassların zâhirî mânâlarına bakıp mecaza gitmemek hususunda da Zâhiriye mezhebinin tesirlerini taşıyordu. Ehl-i sünnetin Mâtüridî ve bilhassa Eş’arî mezhebini reddederek, kendilerine selef-i sâlihîni hatırlatacak şekilde, Selefiyye adını vermişlerdir. Halbuki inanç ve amelleri selef-i sâlihîne benzememektedir. Vehhâbîliğin esasları, İbni Teymiyye’nin görüşlerinden daha şiddetlidir. Öyle ki, İbn Teymiyye’nin câiz değil dediğine, Vehhâbîler küfr demiştir. Ayrıca İslâmiyeti aslına döndürme etme pozu takınan bazı modernistler de İbni Teymiyye’yi hak ettiğinden yukarıda tutmakta ve onun sözlerini referans almaktadır. Günümüzde radikal islamcı denilen ve tedhiş faaliyetleri ile gayrıislamî rejimleri devirme iddiasındaki gruplar da İbni Teymiyye’yi zamanının Müslüman hükümetine karşı tavırları sebebiyle kahraman bir manevî lider olarak görmektedir. Halbuki Ehli Sünnet itikadı ne vaziyette olursa olsun hükümete karşı gelmeyi yasaklamaktadır.

Cevab: Elmalılı Mehmed Hamdi Yazır, Sultan Hamid zamanında yetişmiş bir İslâm âlimidir. Fıkıhta mahirdir. Fransızca öğrenmiş, felsefecilere cevap verecek kitaplar yazmıştır. Tefsiri de meşhurdur. Fakat o zamankilerin çoğu gibi siyasete bulaşmış, meb’us olmuş, Sultan Hamid’in tahttan indirilmesine dair fetvâyı kaleme almak bahtsızlığına düşmüştür. Allah affetsin, bu büyük bir kabahattir. Bu itikadının bozuk olduğunu göstermez.

Cevab: Salahaddin Eyyûbî, ırk itibariyle ne Kürt, ne de Türktür. Dedesinin babası Mervan, tarihçi İbni Haldun’a göre Himyer soyundan bir Arabdır. Azerbaycan’ın Düvin şehrinde Revâdiye aşiretinin reisi idi. Sonra Selçuklu atabeyleri tarafından Kuzey Irak’taki Tikrit'e kale muhafızı tayin edildi. Revâdîler, Kafkasya’ya da sonradan gelmişlerdir. Asılları Yemen’den Basra’ya gelip yerleşen bir Arap aşiretidir. Zamanla Kürt Hizbânê cemaati arasında yaşayarak Kürtleşmiştir. İbni Hallikan, İbni Esîr ve Şerefhan da böyle söyler. Salahaddin’in annesi Türk idi. Nitekim kardeşlerinin Turanşah, Tuğtekin, Tokuş, Böri gibi otantik Türk isimleri taşıması tesadüfî değildir. Eniştesi Erbil Emiri Muzaffereddin Gökbörî idi. Parlak Mevlid cemiyetleri tertiplemesiyle tanınmıştır. Salahaddin, Kürtleşmiş bir Arab ailesinden gelmekle beraber, yaşadığı vasat itibariyle Türkçe konuşuyordu. Selçuklu Atabeylerinden vazife almıştır. Üniversel kaidelere göre biyografisi verildiği zaman Selçuklu devlet adamı denilmektedir. İmparatorluklarda devlet adamlarının, hatta hükümdarların bile muayyen bir ırktan olması bahis mevzuu değildir. Bugün milliyetçi Kürtlerin, çok sahip çıktığı Salahaddin Eyyûbî, bu sebeplerden dolayı tarihî bakımdan Türk sayılıyor. Mısır ve Suriye’de kurduğu Eyyübî Devleti ise tam bir Arap devleti karakterindedir. Tarihin bu emsalsiz şahsiyeti, bütün Müslümanlar için iftihar kaynağı olduğu gibi, dünya tarihinde de teşkilâtçılığı, kahramanlığı ve âlicenaplığı ile parlak bir nâm ile anılmaktadır. Salahaddin Eyyûbî’ye bu sual sorulsa idi, muhtemelen şaşırır, “Elhamdülillah Müslümanım” derdi.

Cevab: Sultan Fatih'in oğlu Şehzade Cem, 1495’te Napoli'de vefat etti. İki oğlundan Şehzade Oğuzhan babası sürgünde iken 1483’te idam edilmişti. Diğer oğlu Şehzade Murad babası sürgünde iken Rodos şövalyelerine sığınmıştı. Kanuni Sultan Süleyman, 1522’de Rodos’u fethettiğinde burada vaftiz edildiği söylenen Murad ve oğlu Cem’i idam ettirdi. Yıllar sonra (bundan on sene kadar evvel) Maltalı bir arkeolog cem Sultan’ın torunu olduğunu iddia etti. Rivayete göre İkinci Cem ölmemiş, Malta’ya kaçırılmış. Burada Nikola adıyla 1536’ya kadar yaşamış. Maltalı arkeolog Georges Said Zammit, o zamanlar hanedan reisi olan Osman Ertuğrul Efendi’ye müracaat etti. Şehzâde, kendisini hanedandan kabul edemeyeceğini, olmadığını da söyleyemeyeceğini bildirdi. Dedelerinin Papalık tarafından verilen soyluluk ünvanını kabul ettiğine göre Osmanlı ailesinden sayılamayacağını söyledi. Adamcağız Malta arşivlerinden iddiasını ispatlamaya uğraşıp duruyordu. Sonra ne oldu bilemem. Hâdise bundan ibarettir. Fransa’da iken, soyadının Djem olduğunu, Cem Sultan’ın Fransa’da mahpus bulunduğu şatonun sahibi dükün kızı ile gizli evliliğinden olmuş çocukların soyundan geldiğini iddia eden birisiyle tanışmıştım.

Cevab: Bahsettiğiniz kitabı tedkik etmedim. Fakat Tâhirü’l-Mevlevi makbul bir zâttır. Kitabı da muteber olsa gerektir. Son zamanlarda vefat eden Şefik Can da salahiyetli bir mesnevî mütehasıssı idi. Âbidin Paşa’nın şerhi makbul, fakat okunması ve anlaşılması bu zamanda zordur. Bu zamanda Mesnevi’yi ehil bir hocadan okumayan, istifade edemez. Hatta zarar bile görebilir. Ehil bir hoca da bilmiyorum. Dinini ve ilmihalini iyice öğrendikten sonra, tasavvufa meraklı olan İmam Rabbani’nin Mektubat kitabını okusa bence daha çok istifade eder. Ney, Mesnevî’nin ilk beyitinden itibaren sıkça geçiyor. Mânâsı semboliktir. Kâmil insan veya mürid mânâsına gelir. Mevlevîlikte ney çalındığını göstermez. Çalınmış olsa bile, nefsi tezkiye bulmuş, mütmeinne olmuş zâtlara musikinin zarar vermeyeceğini, kalbi hasta olan sıradan insanlara ise zarar vereceğini İmam Gazalî bildirmektedir. Sema ise bazı tarikatlarda vardır. Ama şimdikiler gibi gösteriş için değil, hakiki coşku ile yapılmaktadır.

Cevab: Şair Fuzuli, Caferî Şiasındandır. Ehl-i sünnet değildir. Fakat mutedildir. Hakkındaki bütün ciddi kaynaklarda bu açıkça geçer. Âsi olduğuna dair bir şey duymadım. Gerçi Ehl-i bidat olmak Allaha isyan olarak değerlendirilebilir. Bununla beraber Ehl-i sünnet arasında da içli şiirleri çok tutulmuş, divanı okunagelmiştir. Hakkında “İsmi gibi Fuzuli’dir” tabirini kullanan nice tasavvuf ehli, şiirlerinden zevk almıştır. Su kasidesi emsalsizdir.

Cevab: Şah İsmail’in büyük dedesi Erdebil şeyhi Safiyyüddin, Erdebilli bir Kürddür. Safiyüddin’in annesi Devletî, Beruki aşiretinden Kürddür. Safiyüddin’in zevcesi, hocası Şeyh Zâhid Geylânî'nin kızıdır. Şeyh Zâhid, Farslaşmış, Sincanlı bir Kürd ailesindendir. Şah İsmail, seyyidlik iddia etmiş, bu yolda bir de şecere uydurmuştur. Türkçe bilirdi. Büyük ölçüde Türk kültürü altında yetişmiş ve yaşamıştı. Bu sebeple tarihçiler, Salâhaddin Eyyûbî gibi, Şah İsmail'i ve Safevîleri de Türk tarihi içinde mütâlaa etmektedir. Michael Mazzaoui'nin The Origins of Safawids kitabında ve başka kitaplarda tafsilat vardır.

Cevab: Cevdet Paşa da bu hususta gördüğünü değil, işittiğini yazıyor. Hadis-i şerifte, “Bir kimseye yalan olarak her duyduğunu söylemek yetişir” buyuruluyor. Herkese hüsnü zan etmelidir. İyi bilinmeyen şeyin ardına düşmemelidir. Sultan Abdülmecid’in içki içtiğini gören bir kimsenin şahidliğine rastlamadık. Kendisi dindar ve yüksek meziyetlere sahip bir insandı. Böyle bir şahsiyet zaafı göstereceğine inanılamaz.

Cevab: Aşağıdaki zâtlar, Hazret-i Muaviye’nin vahy kâtibi olduğunu açıkça zikreder. Bu husus artık tevâtürle sâbittir. Bunu ancak ehl-i bid’at inkâr eder. Ama onlardan Kur’an-ı kerimin bazı âyetlerini bile uydurma diyenleri vardır. Hafız İbn Asâkir (Târîhu Dımaşk); Âmiri (Behcetü'l-Mehâfil); İbn Abdilber (el-İstîâb); Kurtubi (Tefsîr); Şebrâmellisi (Hâşiye ale’l-Minhâc); Irâkî; Burhanuddin el-Halebî (Hâşiyetü’ş-Şifâ); Hafız İbn Abdilber (Behcetü'l-mecâlis); İbni Kuteybe (el-Meârif). Hatta Hurinî el-Metâliu'n-Nasriyye kitabında der ki: Hicretten sonra vahy kâtibliğinde en devamlıolanı Zeyd bin Sâbit, Mekke’nin fethinden sonra ise Muaviye idi.

Cevab: Berilevîler, büyük Hanefî Hind âlimi Ahmed Han Berilevî’nin yolundadırlar. Ehl-i sünnet bir topluluktur.

Cevab: Zevce: 1/8
Anne: 1/6
Kızlar: 2/3
Kadın: 1 hisse
Erkek kardeşler: 12 x 2 hisse

Zevc, anne ve kızların hisseleri toplamı : 1/8+1/6+2/3=23/24

Kadın 1 hisse, erkek kardeşler 2 hisse alacak şekilde, geri kalan 1/24 hisse taksim edilir. Kadına düşen hisse: (1/24)x(1/25) = 1/600. Tereke 600 dinar olduğundan, kadına düşen miktar, 1 dinardır.

Cevab:

İkisi arasında tezat yoktur. Eflâtun (Platon), Sokrates’in talebesidir. Sokrates aklı ile bir yaratıcının varlığını bulmuş ise de, madde ve ruha kadim diyerek sıfatlarında yanılmıştır. Bu ise bugün için sahih bir iman sayılamaz. Eflâtun felsefesi, her şeyi üçe böler. Meselâ edep, üç his kuvvetine dayanır: Ahlâk, akıl ve tabiat. Tabiat da, bitki, hayvan ve insan olarak üçe ayrılır. Eflâtun, esasta dünyayı yaratan kudretin tek olduğunu düşünmekle beraber, onun iki yardımcısı daha olabileceğini ileri sürmüştür. Bu da, teslîs (=üçlü tanrı) fikrinin doğmasına sebep olmuştur. Asırlar sonra Hıristiyan ilahiyatını tanzim edenler, yetiştikleri Eflâtuncu felsefe ekolünün tesiriyle, teslîs fikrini kabul etmiştir. Her ikisi de kendilerine bir peygamber tebliği kendisine ulaşmamışsa, ehl-i fetret hükmündedir. Nitekim İmam Rabbânî hazretleri, I. cild 259. Mektubunda bunu açıkça bildiriyor. Peygamber tebliği kendisine ulaşanların, Sokrates, Eflatun ve Aristo gibi felsefelerin inancını benimsemeleri, küfre sebep olur. İmam Gazalî gibi âlimler, felsefecileri reddederken, bunların imanî vaziyetlerinden ziyade, bunlar gibi inanmanın bugün için imansızlık olduğu hususu üzerinde durmuştur.

Cevab: Âdem aleyhisselâmdan sonra şeriat sahibi ilk peygamber olduğu için. Bir başka deyişle şeriatı, Âdem aleyhisselâmın şeriatını nesheden ilk peygamber olduğu için.

Cevab:

Sokrates aklı ile bir yaratıcının varlığını bulmuş ise de, ancak madde ve ruha kadim bilerek sıfatlarında yanılmıştır. Bu ise bugün için sahih bir iman sayılamaz. Sokrates'in tevhid inancına sahip olduğu eserlerinden anlaşılmaktadır. Zaten bu sebeple muhakeme edilip mahkûm olmuştur. Meşhur müdafaanâmesi Türkçe’ye de tercüme olunmuştur. Talebesi Eflatun ve onun talebesi Aristo da böyledir. Her üçü de kendilerine bir peygamber tebliği kendisine ulaşmamışsa, ehl-i fetret hükmündedir. Peygamber tebliği kendisine ulaşanların, Sokrates, Eflatun ve Aristo gibi felsefelerin inancını benimsemeleri, küfre sebep olur. Nitekim İmam Rabbânî hazretleri, I. cild 259. mektubunda diyor ki: “Ebû Mensur Mâtüridî ve yetiştirdiği büyükler, acaba neden Allahü teâlânın varlığını ve birliğini aklın yalnız başına bulabileceğini söylediler? Dağda, çölde yetişip de putlara tapanların, peygamberlerden haberi olmasa bile Cehenneme gideceklerini söylediler. Akılları ile bulmaları lâzım idi, dediler. Biz böyle anlamıyoruz. Bunların kendilerine, hakikat duyurulmadıkça, kâfir olmayacaklarını söylüyoruz. Bu haber de, peygamberler ile gönderilmektedir. Evet, Allahü teâlâ, aklı, doğru yolu bulmak için yaratmış ise de, yalnız başına bulamaz. Akla, o yol haber verilmedikçe, şiddetli azap yapılmaz.” Bir söz veya inanışın küfr olması ile buna inanan kimsenin küfre düşmesi, farklı zamanlarda farklı hükümlere tâbidir.

Cevab: Bu ifade İmam Rabbânî hazretlerinin Mektubat’ında geçiyor. Burada yüksek akıl sahiplerinin bile aklıyla Allahü teâlâyı bulmalarının imkânsız olduğu, bir peygamberin bildirmesine ihtiyaç bulunduğunu anlatmak için bu misal verilmiştir. Ama İsa aleyhisselâmın tebliğinin Eflâtun’a ulaştığı kat’i değildir. Eflâtun milâddan üçyüz sene evvel yaşamıştır. İsâ aleyhisselâm ise tarihçilerin tesbitine göre Eflâtun’dan üç yüz sene sonra yaşamıştır. İsâ aleyhisselâm ile aynı çağda yaşadıklarına dair rivâyeti zayıftır. İsâ aleyhisselâm üç sene peygamberlik tebliğinde bulunduktan sonra göğe yükseltildi. Kendisine inananlar çok azdı. İsevî dini, İsa aleyhisselâmın yaşadığı Filistin havalisinde bile çok sınırlı bir yayılma imkânı buldu. İsâ aleyhisselâm dünyada iken Yunanistan’da işitilmesi muhaldir. Eflâtun’un işittiği başka bir peygamber olabilir. Öyle bile olsa tebliğinin tam olarak kendisine ulaştığı belli değildir.

Cevab: İngiliz Casusunun İtirafları adıyla Türkiye'de neşredilen kitap, Suudi Arabistan'da Vehhabiliğin doğuşunda İngiliz gizli servisinin rolünü anlatan bir hatıra kitabıdır. “Memoirs of Hempher, The British Spy to the Middle East” adlı bu kitabın evvelâ Alman gazetesi Spiegel’de, sonra da meşhur bir Fransız gazetesinde tefrika olunduğu bilinmektedir. Sonra Lübnanlı bir doktor tarafından yapılan Müzekkirâtü Mister Hemfer isimli Arapça tercümesi, diğer lisanlardaki tercümeye esas olmuştur. “Hâtırât-ı Hampher Casus-ı İngilisî Der Memâlik-i İslâmi” adıyla da Dr. Muhsin Müeyyidî tarafından İngilizce’den Farsça’ya tercüme edilip 1359/1940’da Tahran’da basılmıştır. Arapça ve Farsça nüshasından Türkçe’ye yapılmış ve basılmış başka tercümeler de vardır. Kitabın Arapça’sı ile Farsça’sı arasında farklılıklar vardır.  Hakîkat Kitâbevi’nin neşrettiği nüsha, Arapça tercümeye dayanır. Bu metni Hilmi Işık Efendi (M. Sıddık Gümüş), tedkik edip, bazı izah ve dipnotlar ekleyerek İngiliz Casusunun İtirafları adıyla bastırmıştır. 2013’te gazeteci Bekir Hazar’ın, Faysal Atıl’ın bu kitabı Londra'da British Museum'da gördüğünü yazdığını naklediyorlar. Benim de yakın dostum olan Faysal Atıl’a mevzuyu sorduğumda, 1990’larda TGRT'de muhabir olarak çalışırken; lisan öğrenmek üzere Londra’ya gittiğini, Türkiye gazetesinin Londra muhabiri Mustafa Köker ile British Museum’u gezerken, orada teşhir edilen kitaplardan biri için, casusun itirafları olabilir, dediğini, kitabı yakından tetkik etmediğini, camekândaki yazıları okumadığını, fotoğrafını da çekmediğini söyledi. Müzedeki bütün objelerin sayıldığı kataloglara bakıldığı zaman British Museum’da böyle bir kitabın bulunmadığı anlaşılıyor. İstihbarat raporları arşivde durur ve pek kimseye gösterilmez. Hatıratlar ise kütüphanelerde bulunur. İngilizlerin böyle bir kitabı sergilemeleri de zaten düşünülemez. Bu başka bir meseledir. Kitabın orjinalitesini sorgulayan bir hayli kitap ve makale yazılmıştır. Mamafih Vehhabî mezhebi mensuplarının ve Suudi Arabistan’ın kendileri aleyhindeki neşriyata karşı çıkmaları gayet tabiîdir. Kitabın orijinalitesinin isbatı şu an için mümkün olmasa bile, anlatılan hâdiselerin tarihî ve aktüel hakikatlere uygunluğu cihetiyle söylenecek söz yoktur.

Cevab: Allah yüzünü şereflendirsin demektir. Hiç puta tapınmadığı, müslüman olarak büluğa erdiği yahud hiç avret yerine bakmadığı veya harama bakmadığı için bu isim verilmiştir deniyor. (Mir’at-ı Kainat)

Cevab: “Allah’ın kurtardığı” ve “Allah’ın tasfiye ettiği, saflaştırdığı” mânâsına Nuh ve Adem aleyhimesselâm için kullanılan Kur’anî tabirlerdir.

Cevab: Sultan II. Murad ile Sırb kralının kızı Mara’nın evliliği, daha önceki Osmanlı padişahlarında olduğu gibi siyasî maksatlarla idi. Mara kendi dininde kalmıştır. Hiç Müslüman olmamış, kocası ölünce, kendi isteğiyle memleketine giderek manastıra kapanmıştır. Mara cariye değil, Sırp kralının kızı idi. Müslüman bir erkeğin ehl-i kitab bir kadın ile evlenmesi câizdir. Mara Despina Hatun, Fatih Sultan Mehmed’in annesi değil, üvey annesi idi. Sultan Fatih tahta çıkınca kendisine hürmet etmiş ve Edirne’de kalırsa hizmetinde bulunacağını va’detmişti. Zevcinin üzüntüsünü tutan Mara Despina ise memleketine dönüp dünyadan el etek çekmeyi tercih etti. Bunun üzerine Sultan Fatih kendisine vefatına kadar kullanmak üzere bir gelir tahsis etti ve vâlidem diye başlayan bir mektup yazdı. Bu sebeple bazı tarihçiler bu kadının Sultan Fatih’in annesi olduğu vehmine kapılmıştır. Türk-İslâm geleneğinde üvey anneye vâlide diye tazimkârâne hitab etmek vardır. Hatta bazı kısa görüşlüler Sultan Fatih gibi büyük bir hükümdarın Müslümanlar ve Türkler arasından çıkabileceğine ihtimal vermeyip, onu ancak Hıristiyan bir annenin yetiştirebileceğini söylemiştir. Sultan Fatih’in annesi Halime Hümâ Hatun, büyük ihtimalle İsfendiyar Beyinin kızı idi.

Cevab: Birgivi'ye izafe edilen Ziyâretü'l-Kubûr risâlesi, Hanbelî âlimlerinden İbnü Kayyımi’l-Cevziyye’nin İğâsetü’l-Lehfân kitabının hülâsası mahiyetindedir. Birgivî’nin İbnü Kayyım’a, belki de Hanbelî mezhebinden bir âlime atıfta bulunduğu tek kitaptır. Dr. Huriye Martı adında bir araştırmacı, Birgivî Mehmed Efendi – Hayatı, Eserleri ve Fikir Dünyası adlı eserinde (2. Baskı, Ankara, 2011, s. 65, 97) risâlenin Birgivî’ye aidiyetinin şüpheli olduğunu söylüyor. Bir asır sonra ortaya çıkan ve gûyâ bid’atlerle mücadelesiyle tanınan Kadızâdeliler tarafından Birgivî’ye nisbet edilmiş olması muhtemeldir. Son zamanlarda yapılan araştırmalar bunu göstermiştir. Nitekim risâlede, Birgivî’nin te’lif tarzına muhalif olarak iktibaslar sayfalarca sürmekte ve bazen aynı cümle defalarca tekrar edilmektedir. Diğer kitaplarında ismi geçen ve elinin altında bulunan klasik Hanefî kitaplarına bu risâlede atıf yapılmamıştır. Bu, Hanefî mezhebine sıkı bağlılığı ile bilinen Birgivî’nin tarzına uymaz. Ayrıca, risâlenin te’lif tarihi belli olmadığı gibi, müellif ve eserlerinin tanıtıldığı el-Ikdü’l-Manzûm, el-Aylemü’z-Zâhir, Keşfü’z-Zunûn ve Hadâiku’l-Hakâik gibi eserlerde Birgivî’nin eserleri arasında zikredilmemiştir. Kitabın orijinal nüshası da elde bulunmamaktadır. Ömrünün sonunda kaleme aldığı et-Tarikâtü’l-Muhammediyye’de bahsi geçen mevzuların teferruatı için diğer risâlerini kaynak gösterirken, kabir ziyareti hususunda ne Ziyâretü'l-Kubûr risâlesine, ne de İbni Kayyım’ın eserine atıfta bulunulmaktadır. Birgivî'ye atfedilen “Ölüleri anmak için yapılan âyinlere, şefaat istemek için mezar ve türbeleri ziyaret etmeye” dair fikirler, et-Tarikâtü’l-Muhammediyye, Ahvâlü Etfâli’l-Müslimîn ve Vasiyetnâme gibi kitapları tedkik edildiğinde, İbn Teymiyye ve talebesi İbn Kayyım gibi aşırılıklarıyla tanınmış âlimlerden ayrıldığı görülmektedir. Birgivî, bid’atlardan kaçınma hususunda şiddetli tavır gösteren bir âlimdir. Ama onun çok tutulan eserlerinde kabir ziyaretini, istigâse ve tevessülü yasaklayan bir kelime yoktur. Ancak kabir ziyaretinde cahil halk tarafından yapılan aşırılıklara ve işlenen bid’atlere dikkat çekilmektedir.

Cevab: Kur’an-ı kerimde övülen, Hazret-i Peygamber tarafından hepsinin cennetlik olduğu bildirilen, Eshab-ı kiramın ve peygamberlerden sonra insanların en üstünleri sayılan, bereket ve belâlardan korunmak için isimleri yazılıp evlere asılan Bedr kahramanlarını hafife alan bu ifadenin mahzurlu olduğu açıktır. İslamî hassasiyete sahip birinden beklenmeyecek bir sözdür. Çanakkale Harbi’ne katılan askerler içinde iman, amel ve ahlâk bakımından her çeşit insan vardır. Şairler, umumiyetle hisleriyle hareket eden kimselerdir. Böyle abartılı ifadelere meraklıdır.

Cevab: Mevzu Arablarla Türklerin harbleri değildi de ondan. Kuteybe, İslam ordularının kumandanı olarak Türkistan'a girdi. Mukavemet edenlerle savaştı. Yenilenler her savaşta öldürülür. Savaşmayanlar, teslim olanlar veya iman edenler canını kurtardı. İman etmeyi kabul etmeyenler de ölümü seçti. Harbdeki ölümler katliâm olarak vasıflandırılmaz. Katliâm mevzubahis ise, bugün dünya Müslüman nüfusu arasında Türklerin sayısı bir hayli çoktur. Şurası da bir gerçektir ki, Müslüman Türkler, imanlarını ve bu vesileyle sonradan dünya tarihinde oynadıkları mühim rolü, Kuteybe bin Müslim'e borçludur.

Cevab: Irak kuzeyindeki Süleymaniyye’de Cafi Kürt aşiretindendir. Soyu Hazret-i Osman'a dayandığından, Kürtleşmiş bir Arab ailesinden geldiği anlaşılıyor. Bu sebeple Şeyh Hâlid-i Kürdî diye bilinir. Bağdad’da uzun zaman kaldığı için Şam’a geldikten sonra Bağdâdî nisbetiyle de anılmıştır. Osmanî nisbeti de kullanılır.

Mevlânâ Hâlid, vefatına yakın vakıf ve vasiyetlerde bulunduktan sonra yanına gelen talebesi ve halifesi İbni Âbidîn hazretleri; “Efendim! Dün gece rüyamda Hazret-i Osman'ın vefat etmiş olduğunu gördüm. Çok büyük bir kalabalık oldu. Cenaze namazını ben kıldırdım." diyerek rüyasını anlattı. Mevlânâ Hâlid hazretleri de; "Yakında ben vefat ederim. Sen de kalabalık bir cemaat ile cenaze namazımızı kıldırırsın; çünkü ben, Hazret-i Osman'ın evlâdındanım." buyurdu. İbn-i Âbidîn bunu duyunca çok üzüldü ve rüyasını anlattığına çok pişmân oldu. Gerçekten Mevlânâ Hâlid birkaç gün sonra vefat etti. Namazını İbni Âbidîn kıldırdı. Kabri Şam’da Kasyun tepesinde ziyaretgâhdır.

Mevlânâ Hâlid, Nakşibendî tarikatının en önde gelen simalarındandır. Zâhirî ilimlerde de üstad ve zamanın müceddidi idi. Nakşibendî tarikatında da kendi adıyla anılan kolun kurucusudur. İleri görüşüyle, yakın İslâm beldelerinin her yerine talebe ve halifelerini göndermiş; Nakşî tarikatini geniş beldelere yaymaya muvaffak olmuştur. İstanbul ve Anadolu’da en güçlü tekkeleri kurdular. Zenginler ve hükümet adamlarından uzak durmayı şiar edindiği halde, devlet ricâlinden çok müridleri olmuş; hatta zamanın padişahı Sultan II. Mahmud’un sempatisini kazanmıştır. Öyle ki bu padişah ve sonraki padişahlardan Sultan Abdülmecid ile oğlu Sultan Vahîdeddin Nakşî-Hâlidî idi. Bugüne intikal eden Nakşî tekkelerinden neredeyse tamamı Hâlidî kolundandır. Mevlânâ Hâlid’in hocası Abdullah Dehlevî’nin diğer halifelerinden gelen kollar da vardır.

Cevab: Âli İmrân sûresi 42. âyet-i kerimesinde meâlen buyuruluyor ki: Melekler şöyle demişti: “Ey Meryem! Allah seni seçip temizledi. Seni bütün dünya kadınlarından üstün tuttu”. Kasâs sûresinin başındaki âyet-i kerimelerde ise Musâ aleyhisselâmın annesi ve Firavun’un hanımı övülmektedir. Ulemâ der ki: Kan bakımından yakın olduğu için, Hazret-i Fâtıma, Hazret-i Hadîce ile Hazret-i Âişe’den dahâ üstündür. Fakat bir bakımdan üstünlük, her bakımdan üstün olmasını göstermez. Bu üçünden en üstün hangisi olduğunu, âlimlerimiz başka başka söylemiştir. Hadîs-i şerîflerden anlaşıldığına göre, üçü de ve Hazret-i Meryem ve fir’avunun hâtunu Hazret-i Âsiye, dünya kadınlarının en üstünüdürler. Hadîs-i şerîfte, “Fâtıma, Cennet hâtunlarının üstünüdür. Hasen ve Hüseyn de, Cennet gençlerinin yüksekleridir” buyuruluyor ki, bu, bir bakımdan üstünlüktür (İtikadnâme). Nitekim Taberânî, Hâkim ve Müsned’de geçen hadîs-i şerîfte “Cennet kadınlarının en efdali. Hüveylid kızı Hazret-i Hadîce, Fatımatü binti’n-Nebiy, İmran kızı Meryem ve Firavun'un halilesi ve Müzahim kızı Âsiye'dir” buyurulmaktadır. Taberânî ve Bezzâr’daki hadîs-i şerifte ise, “Hadîce, devrindeki kadınların en hayırlısıdır. Meryem, devrindeki kadınların en hayırlısıdır. Fâtıma, devrindeki kadınların en hayırlısıdır” buyurulmaktadır. Yine bir başka rivayette: "Meryem'den sonra cennet kadınlarının efendisi Fâtıma ile Hadice'dir." Buyuruldu.
Kurtubî tefsirin’de hülâsaten deniyor ki: Allahü teâlânın Meryem’i seçip temizlemesi hususunda, Mücâhid ve Hasan küfrden temizlenmeyi anlamış; Zeccâc ise hayz, nifas ve benzeri hallerden temizlenmeyi ve Hazret-i İsa’yı doğurmak üzere seçildiğini bildirmiştir. Âlemlerin kadınların üstün tutmayı ise Hasan, İbni Cüreyc gibi müfessirler çağdaşı olan kadınlardan üstün tuttuğu mânâsını vermiş; Zeccâc gibi bazıları ise Sûr'a üfürüleceği ana kadar bütün kadınlardan üstün olduğunu söylemiştir. Kurtubî “Sahih olan da budur” diyor.
Bir hadîs-i şerifte (Müslim) "Erkeklerden pek çok kimse kemale ermiştir. Fakat kadınlardan İmrân kızı Meryem ile Firavun'un karısı Âsiye'den başkası kemale ermemiştir. Ve şüphesiz Âişe'nin kadınlara olan üstünlüğü, tiridin diğer yemeklere olan üstünlüğü gibidir." Buyuruldu. Ulemâ der ki: Kemâl en ileri noktaya varmak ve noksansız olmak demektir. Herşeyin kemali kendisine göredir. Mutlak kemâl ise yalnızca yüce Allah'a aittir. Şüphesiz ki insan türünün en mükemmel olanları peygamberlerdir. Ondan sonra ise sıddîklar-dan, şehidlerden ve sâlihlerden müteşekkil Allah'ın evliyası gelir.
Kur'ân-ı Kerîm'in ve hadis-i şeriflerin zâhir ifadesi Hazret-i Meryem'in, Hazret-i Havva'dan Kıyametin kopuşuna kadar görülecek son kadına kadar bütün dünya kadınlarının hepsinden faziletli olmasını gerektirmektedir. Çünkü melekler kendisine Allahü teâlâdan mükellefiyet, haber vermek ve müjdelemek gibi şeyler ihtivâ eden vahyi -diğer peygamberlere bildirdikleri gibi- bildirmişlerdir. Meryem’in bu sebeple peygamber olduğunu söyleyen âlimler de vardır. Ama umumun görüşü böyle olmadığıdır. Ondan sonra ise fazilette, Hazret-i Fatıma, sonra Hazret-i Hadice ve sonra da Hazret-i Âsiye gelir. Nitekim İbni Abbas’ın rivâyetine göre: Resûlullah aleyhisselâm’ın şu sözü meseledeki müşkililği kaldırmaktadır: "Dünya kadınlarının efendisi Meryem, sonra Fâtıma, sonra Hadice, sonra da Âsiye'dir."
Allahü teâlâ Hazret-i Meryem'e hiçbir kadına vermediği şeyleri bilhassa vermiştir. Bunlar Ruhü'l-Kuds'ün onunla konuşması, ona görünmesi, gömleğinin yakasına üflemesi ve üflemek için ona yakınlaşmasıdır. Bunlar, hiçbir kadına verilmiş değildir. Ayrıca Hazret-i Meryem, Rabbinin kelimelerini tasdik etmiş ve çocuk doğacağı müjdesi kendisine verilince Hazret-i Zekeriyya'nın alâmet istemesi gibi ayrıca bir alâmet istememiştir. İşte bundan dolayı Allahü teâlâ indirdiği Kitab-ı Hakîminde ona “Sıddîka”, yani çokça tasdik eden, Rabbinin sözlerini doğrulayan kadın adını vererek şöyle buyurmuştur: "Ve onun annesi sıddîka bir kadındı." (Mâide suresi, 75). Bir başka yerde de Allahü teâlâ şöyle buyurmaktadır: "Ve o Rabbinin kelimelerini ve kitaplarını tas­dik etmişti. O kânitlerden, yani Allah'ın emirlerine itaat edenlerden idi" (Tahrim suresi, 12).
Hazret-i Meryem, daha dünyaya gelmeden hayırlı bir işe, Mescid-i Aksâ’ya hizmete adanmıştı. Kendisine ruh üflenip, babasız çocuğa hâmile kalınca, kavmi tarafından aşağılandı. Bu yolda çok sıkıntılar çekti. Oğluna yapılan eziyetler bir anne için kaldırılacak yük değildir. Oğlunun yükselmesinden sonra da sıkıntılar içinde yaşamıştır. Bütün bunlar ve Mesîh’in annesi olma şerefi, Hazret-i Meryem’i kadınların en üstünü yapan hususiyetlerdir.

Cevab: Manastırlı İsmail Hakkı, Manastır’da 1264/1846’da doğdu. İstanbul’da tahsil görüp icâzet aldı. İstanbul’un büyük câmilerinde vâizlik yaparak şöhret kazandı. Hukuk Mektebi ve Medresetü’l-Vâizîn’de Arapça hocalığı yaptı. Meşrutiyetten sonra İttihadcılara destek verdiği için muhafazakâr çevrenin nefretini çekti. Masonluk ve İttihadcı dalkavukluğu ile itham olundu. Hatta Ayasofya’daki bir vaazından sonra kürsüden inerken düşüp ayağını kırması, bir ilahî ceza olarak görüldü. Ferâiz ve nikâha dair iki eserinden başka İmam Ebû Hanîfe’nin menkıbelerine dair Mevâhibü’r-Rahman kitabı vardır. Sırat-ı Müstekîm ve Sebîlü'r-Reşâd mecmualarındaki yazılarında mezheblerin telfîkini müdâfaa etmiştir. 1330/1913’te İstanbul’da vefat etti. Görülüyor ki, Manastırlı İsmail Hakkı âlimdir. Kıymetli kitapları vardır. Ancak hayatı karışık bir şahsiyettir.

Cevab: Vehbe Zuhayli, zamanın en meşhur İslâm hukukçularındandır. 1932’de Şam yakınlarında dünyaya geldi. Şam ve Kahire ulemasından hususî tahsil gördü. Şam Üniversitesi Şeriat Fakültesi’ni, Ezher Üniversitesi Şeriat Fakültesi’ni, Aynüşşems Üniversitesi’nin Adab Dili ve Edebiyatı Fakültesi ile Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Kahire Üniversitesi Hukuk Fakültesinde şeriat sahasında doktora yaptı. Şam’da ve Birleşik Arab Emirlikleri’nde ders, vaaz ve hutbe verdi. Talebe yetiştirdi. Cidde Fıkıh Konseyi gibi birçok beynelmilel heyetin âzâsı yahud müşaviridir.
Son devir İslâm hukukçuları arasında en çok eser verenlerden birisidir. Tefsir sahasında da mahirdir. Kırmızı fesi, başından hiç çıkarmadığı beyaz sarığı ve cüppesiyle klasik Osmanlı ulemâsı tipinde ve zihniyetindedir. Mezheplere bağlı, muhafazakâr bir âlimdir. Modernistlere amansız muhalefeti ile tanınmıştır. Müslüman kadının gayrımüslim erkekle evlenebilmesi gibi İslâm fıkıh geleneğine uymayan fikirlere karşı çıkar ve reddiyeler yazar. Çok zor şartlar altında bile bu mücadeleden hiç taviz vermeyen şahsiyetiyle tanınmıştır. Öyle ki zamanımızda Ehl-i sünnet fıkhı çerçevesinde mücadele veren ender şahsiyetlerdendir. Kendisini mezhepsizlik, hele modernistlikle itham edenlerin, eserleri ve şahsiyetinden hiç haberdar olmadığı anlaşılmaktadır. Hele Zuhaylî’nin kadınlara aybaşı iken yaklaşmanın büyük günah olduğunu inkâr ettiğine dair ithama hayret edilir. Zira kitabın kerahiyat bahsinde “Kadına aybaşı iken yaklaşmak ittifakla haramdır. İnkârı küfrdür” demektedir. Kur’an-ı kerim “İyi bilmediğinin ardına düşme” ve “Zan, hakikat değildir” buyururken, şahsiyetler hakkında sahih bir malumata sahip olmadan hüküm vermek vebal değil midir?
Türkiye'de daha çok el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuhu’nun tercümesi olan İslâm Fıkhı Ansiklopedisi adlı çalışmasıyla tanınmaktadır. Vaktiyle Mısır’da hazırlanan el-Fıkhu ale’l-Mezâhibi’l-Erbaa kitabına benzer. Mezheblerin kavilleri sistematik bir şekilde yazılmış; her birinin dayandığı deliller verilerek fıkıhla meşgul olanlara yol gösterilmiş; bu vesileyle mezheblere dayalı fıkhı reddeden modernistlere de bir bakıma cevap verilmiştir.
Kitabın mukaddimesinde cemiyeti içinde bulunduğu uçurumdan kurtarmak için ıslah hareketine ihtiyaç vardır. Bu da İslâm fıkhıdır diyor. Kasdettiği ıslahın reform olmadığı ortadadır. Zuhaylî, taassuba varmamak kaydıyla mezheblere bağlı fıkhı şiddetle müdafaa ve Kur’an’a dayalı fıkıh telâkkisini reddetmiştir. Zaruret, ihtiyaç, acizlik ve özür hallerinde telfike götürse bile başka mezhebin kavliyle amel edilebileceğini söylemiştir ki bu bir usul kaidesidir; müellifin telfiki müdafaa ettiği, hele mezhebsiz olduğu manasına gelmez. Bilakis, mukaddimede telfiki ve özürsüz mezheblerin ruhsatlarını araştırmayı reddetmektedir. Dört sünnî mezhebin muteber kitaplarına dayanılmıştır. Bunların haricindeki mezheblerin de fıkhî görüşleri verilmiş; ancak bunlara hak mezheb muamelesi yapılmamıştır. Kıymetli ilmihallerde bile Şiî ve Hâricîlerin itikadî ve fıkhî görüşleri hakkında bilgi verilirken; bir fıkıh ansiklopedisinde bundan daha tabiî bir şey olamaz.
Kitapta zaman zaman mezheblerin dayandığı deliller değerlendirilerek, bunlardan zayıf kavle istinad edenin karşısında diğeri tercih edilmiştir. Bu, suistimale açık olmakla beraber, mezheb içindeki âlimlerin bile her zaman yaptığı bir şeydir. Böylece mukallide azimet hususunda yol gösterilmiş olmakta; avam ictihada değil, bilakis âlimleri taklide sevkedilmektedir. Zuhaylî’nin bu tercihlerinde nefsânî veya modernist bir tesir altında kaldığı hiç görülmemiştir. Kardâvî, hele Mahmasânî ile aynı kategoride değerlendirilemez. Zira her ikisini de marjinal söz ve görüşleri sebebiyle delâlete düşmekle itham eder.
Avam için yazılmış olmadığından, bir ilmihal gibi günlük meselelerin hal tarzını bu kitapta aramak doğru değildir. Müellif Şâfiî olduğu için, diğer mezheblerden nakillerde zaman zaman hatalar göze çarpar. Buna benzer hatalara İmam Şa’rânî hazretlerinin el-Mizânü’l-Kübrâ ve İbnü’r-Rüşd’ün Bidâyetü’l-Müctehid kitaplarında bile rastlanır. Bir mezhebe mensup kimsenin başka mezheblerden yaptığı nakillere her zaman itimad edilememektedir. Nitekim bir mezhebin hükmü, ancak kendi mezheb âlimleri tarafından yazılmış muteber kaynaklardan öğrenilebilir. Zuhaylî, kitabında bazen yersiz izah ve tercihlere girişir; hadis-i şeriflerin kritiğinde gereksiz hassasiyetler gösterir.
Meselâ cenaze namazının mescide kılınmaması hususunda, hiçbir maslahat yokken, sırf Hanefîlerin istinad ettiği hadîs-i şerifi zayıf bulduğu için, bunun hilâfı olan Şâfiî kavlini tercih etmiştir. Evet, bu hadîsi rivâyet edenlerden birinin hâfızasına sonradan halel geldiği rical kitaplarında yazarsa da, bu hâdisi daha evvel rivayet ettiği sâbittir. Hadîslerin sıhhatine bakarak kavilleri tercih etmek, bugün için insanı her zaman doğru neticeye götürmez. Zira bir müctehidin zayıf, hatta mevzu bulduğu bir hadîs, başka bir müctehidin aradığı kıstaslara ve teşkil ettiği metodolojiye göre sahih olabilir. Hanefî ictihadlarının çoğu hadîs-i şerife değil de, kıyasa dayalı intibaı verir. Bu doğru değildir. Kuruluş itibariyle önce olduğu için mezhep kitapları yalnızca ictihadları tasnif etmiş; dayandığı delilleri bildirmeye gerek görmemiştir. Bu sebeple Hanefîlerin dayandığı hadîslerin çoğu bugüne intikal etmemiştir. Sonra gelen Hanefî âlimleri, bu hususta gereken tercihlerde bulunmuşlardır. Üstelik Hanefîler cenaze namazının mescide kılınmaması hususunda sadece müellifin zayıf bulduğu Ebu Hüreyre hadîsine değil, selef-i sâlihînin de tatbikatına bakmışlardır. Nitekim Medine halkının ameline ehemmiyet veren Mâlikîler de bunlarla beraberdir. Bu meseleye kitabın mütercimi de dikkat çekmiştir.
el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuhu kitabının Türkçe tercümesinde de bazı sıkıntılar vardır. Buna benzer problemler memleketimizde Türkçe’ye tercüme edilen hemen her dinî eserde rastlanan türdendir. Meselâ abdest bahsinde muvâlat, guslde değil ama abdestte farzdır derken; gusl bahsinde abdestte ve guslde farzdır denilmiştir. Bu bakımdan kitap, hele Türkçe tercümesi avam için lüzumlu ve faydalı değildir.

 

Cevab: Mustafa Sabri Efendi, mütareke devrinin şeyhülislâmlarından ve önde gelen siyasetçilerinden. Sadrazam vekilliği bile yapmıştır. Bu devirde memleketin içinde bulunduğu fena vaziyetten kurtulması için çeşitli hal tarzları düşünen ve müdafaa edenler olmuştur. Sultan Vahideddin ve İstanbul hükümetleri, zamanın en güçlü devleti olan İngiltere ile iyi geçinerek zaman kazanmayı ve hâdiseler yatışınca müsait bir sulh anlaşması yapmayı istiyordu. Bunun için zaman kazanmak ve elde koz tutabilmek üzere Anadolu hareketini tertiplediler. İstanbul, İngiliz işgalinde idi. Bu şehri kaybetmek, istiklâli kaybetmek demekti. Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarından bazısı bile, zaman zaman memlekette İngiliz vesayetini veya Amerikan mandasını müdafaa etmiştir. İstanbul’daki meşru hükûmetin temsilcisi olarak Mustafa Sabri Efendi’nin Anadolu’da merkezî hükûmetin politikalarına aykırı hareket eden, vergi ve asker toplayan, mahkeme kurup ceza veren, üstelik memleketi felâkete sürükleyen İttihadcıların da hulûl ettiği bir hareketi tasvib etmemesi tabiîdir. Mevkıf adındaki hatıralarında ve Hilafetin Kaldırılmasının Arkaplanı adıyla neşredilen makalelerinde bunu etraflı anlatmaktadır.

Cevab:

Cevab: Hâdise doğru ise, te’vil edilir. Tasavvuf ehlinin nice sözleri te’vile muhtaçtır. “Mesnevî Kur'an-ı kerimin izahıdır. Avam, Kur'an-ı kerim okusa yanlış mânâ verebilir. Mesnevî okuyup, hakikî imana kavuşunca, Kur'an-ı kerimi okusa faydalıdır” demek istemiştir. Yoksa İslâm inancına göre hiç bir kitap Kur'an-ı kerimden yukarı olamaz. Mevlânâ gibi bir zât da böyle bir şey söylemez.

Cevab: Ciğerini közleyip yediler, gerisini fakirlere dağıttılar. (Meâricü’n-Nübüvve)

Cevab: Bûtî, büyük bir âlimdir. Mesnedsiz bir şey söylemez. Bûtî'nin Fıkhu’s-Sîre’de anlattığı ve sizin işaret ettiğiniz hâdise, Sahih-i Buharî’de geçiyor. Rüya bâbının birinci hadîsidir. Peygamberliğin kendisine bildirildiği ilk zamanlarda bir ara vahyin kesilmesi üzerine Resulullah aleyhisselâmın çok üzüldüğü, birkaç defa kendisini aşağıya atmak üzere yüksek kayalıkların eteğine geldiği, her seferinde Cebrail aleyhisselâm tarafından “Sen Allah’ın resulüsün” denilerek engellendiği yazıyor. İntihara teşebbüs değil, tasavvur vardır, aynı şey değildir. İkincisi şeriat gelmeden emir ve yasak olmaz. Henüz intihar yasaklanmış değildir ki, bundan dolayı Resulullah hâşâ hata işlemiş olsun. Aslını bilmeden hemen insanları tenkide kalkışmak büyük kabahattir. Kati bilgi sahibi olmadan biriyle cidal ve husumette bulunmak, âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerle yasaklanmıştır.

Cevab: Mektubat-ı İmam-ı Rabbânî’nin ikinci cild 61. mektubunda diyor ki: İmam Ebû Hanîfe, ömrünün son iki senesinde ictihadı bırakarak uzlet eyledi. Vefatından sonra, rüyada görülüp “Son iki sene olmasaydı, Nu’mân helâk olurdu” dedi. Uzletinin sebebi, marifeti tamamlamak idi. Bu marifetin neticesi olan, iman-ı hakîkîye, yani imanın kemâline kavuşmak idi. Yoksa ilimde ve amelde, derecesi çok yüksek idi. Tuhfe-i İsnâ Aşeriyye kitabında der ki: Ehl-i sünnetin reisi İmam Ebû Hanîfe, Ehl-i beyte çok bağlıydı. “Eğer o iki sünnet olmasaydı, Numan helâk olurdu” buyurdu. Bu iki sünnetten birincisi, Cafer Sâdık hazretlerinden aldığı fıkıh ve diğer ilimler; ikinci sünnet ise, onun babası Muhammed Bâkır hazretlerinden aldığı tasavvuf, tarîkat ve edeb ilmidir. “İki sene” ile “iki sünnet” Arab harfleriyle aynı yazıldığı için bu ihtilâf meydana gelmiştir. Hemen hemen mânâ aynıdır. Bu sözü Resulullah ve sahabîlerin sünneti şeklinde tefsir edenler de vardır.

Cevab: Kendisi Suriyeli bir Ehl-i sünnet âlimidir. Muhaddistir. Meşhur Osmanlı âlimi Zâhid el-Kevserî'nin icâzetli talebesidir.

Cevab: Bu söz Ahmed Arvasi Beye nisbet edilmektedir. Ehibbasının beyanına göre, Abdülhakim Efendi’nin, böyle bir söz söylediği sâbit değildir. Üstelik söz, mefhum itibarıyla mantıksızdır. Abdülhakîm Efendi, seyyiddir, yani Arab asıllıdır. Ayrıca Kürdistan mıntıkasında, ana dili Kürtçe olarak yetişmiştir. Ancak her zaman Osmanlıların İslâmiyete hizmetlerin, sahabe-i kiramdan hemen sonra geldiğini beyan buyurduğu ve Osmanlı padişahlarını çok övdüğü, ayrıca “Yaşanacak yer Türkiye’dir. Ehl-i sünnetin kuvvetli olduğu yerdir. İklimi müsaittir, ucuzdur. Hicaz’da olsaydım, buraya gelmekliğim icab ederdi” dediği kendisini tanıyanlardan işitilmiştir.

Cevab: Âlûsî yazmıştır. Kendisi Ehl-i sünnet ise de, bazı fikirleri ulema tarafından aşırı bulunup tasvip edilmemiştir. Tefsiri de bu sebeple ilim çevrelerinde pek itibar görmemiş; ancak üslubu sebebiyle halk arasında popüler olmuştur.

Cevab: Her ikisi de iman edip sahabîlik şerefine kavuştular. İslâmiyete çok faydaları oldu. Ebû Süfyan, Tâif’in fethinde bir gözünü; Yermük’te diğerini kaybetti. Hind ise Mekke fethinde müslüman oldu ve kadınlar adına Resûlullah ile sözleşme yaparak hayırlı duaya mazhar oldu. Yermük gazâsında, İslâm ordusunda bulunup, askeri harbe teşvik ederdi.

Cevab: Ben öyle bir intibâ edinmedim. Birgivî, Tarika kitabında ilimleri, emrolunan, yasaklanan ve mendub ilimler olmak üzere üç kısma ayırır. İlm-i nücûm, ilm-i kelâm ve ilm-i hikmeti, yasaklanan ilimler kategorisinde ele alır ve der ki: “Zeki, dindar, çalışkan kimselerden bâtıl yollara kayma korkusu olmayanların, kelâm ilmini öğrenmesi ve öğretmesi münasiptir”. İlm-i nücûmdan yasak olan şeylerin, gök cisimlerinin hareketlerinden, geleceğe dair mana çıkarmak olduğunu söyler. Felsefecilerin, her sözünü değil; din hakkında söylediklerini reddeder. Hâdiseye İmam Gazâlî’de olduğu gibi avam-havas bilgisi açısından yaklaşıyor ve bu sözleri, muayyen kimseler için söylüyor olsa gerektir. Nitekim temel dinî ilimlerden mahrum sıradan bir kimse, müspet ilimlerle çok alâkadar olursa, imanı tehlikeye düşebilir. Din câhillerinin, müsbet ilim öğrenmesi, insanların umumuna zarar verecek bir husus olarak görülmüştür. Sadece Birgivî değil, çok İslâm âlimleri, ilmin ehline verilmesi gerektiği, ehli olmayan kimsenin elinde ilmin zararlı olduğunu söyler. Pozitif ilimlere menfi bakılmış olsa, asırlarca medreselerde okutulup, ortaya nice faydalı eserler konur muydu? Âlimler ilmi maksat değil, insanlara dünya ve âhirette fayda verecek bir vâsıta olarak görür.

Cevab: 1928’de yaptırılan Taksim Heykeli’nin bir yüzünde, Mustafa Kemal, iki en yakını İsmet İnönü ve Fevzi Çakmak ile tasvir edilir. Asker ve halkın da bulunduğu bu yüzde, Sovyet generalleri Frunze ile Voroşilov'un heykeli vardır. Bu da Ankara'ya yapılmış Sovyet yardımına duyulan minnettarlığı sembolize eder. Heykelin kuzey yüzünde ise Mustafa Kemal ile askerlerin, heykelin yan yüzlerinde de birer askerin tasviri bulunur.

Cevab: Gıybet ve iftiranın günah olması, ölmüş kimse için de bahis mevzuudur. “Ölülerinizi hayırla anınız!” mealinde hadis-i şerif vardır. Alenî yaptığı ve tevatürle bildirilen günahları zikretmek gıybete girmez. Bunun dışında, iyi bilinmeyen hususlarda şahsî değerlendirmeler yapmak tehlikelidir; zira ölü kendini müdafaa etme imkânı bulamaz ve helâlleşmek de mümkün olmaz.

Cevab: Canlı resminin yapılıp hürmet makamına asılması şer’î prensiplere aykırıdır. Sultan II. Mahmud devri, siyasî bakımdan çok karışık bir devrin üzerine bina edilmiştir. Bir şeyin o zaman vâki olması, caiz olduğunu da göstermez. Şu kadar ki, canlı resminin asılması hususunda ihtilaf vardır. Ulemadan gölgesiz (minyatür) resme veya o hâliyle yaşamayacak portre resmine cevaz verenler vardır.

Cevab: Kitaplarından anlaşıldığına göre, itikadı yoktur. Ancak oğulluğu Nihal Atsız, babasının son zamanlarında tövbekâr olup câmi câmi dolaştığını, namaz kıldığını söylerdi.

Cevab: Birincisi Eş’arî; ikincisi ise prensip itibariyle Mâtüridî mezhebine mensuptur.

Cevab: O heykeller ganimet olarak geldi; bir müddet saray bahçesinde hürmet mevkiinde olmayarak durdu; sonra kaldırıldı.

Cevab: Politik bir şahsiyettir. Modernist görüşleri vardır. Hepsini tetkik etmedim.

Cevab: Said Halim Paşa, İttihatçıdır ve Sultan Hamid düşmanıdır. Dindar bir müslümandır; fakat modernisttir. Fikirleri makbul değildir. Osmanlı Devleti’ne ve millete zarar vermiş bir şahsiyettir. Onun sadrazamlığı zamanında Cihan Harbi’ne girilmiş; hatta rivayete göre sadrazamın bundan haberi bile olmamıştır. Her iki halde de büyük kabahattir. İttihatçılığı vatana hizmet için değil; Mısır’a hidiv olmak içindi. Buhranlarımız gibi dinî mahiyette eserler yazmıştır. Buna rağmen tanıyanlar, gururlu, tutuk ve sıradan bir şahsiyet olduğunu; zengin bir Mısır prensi olmaktan başka meziyetinin bulunmadığını söylüyorlar. Sadece onu değil, Akif gibi diğer İttihatçıları da aklamak için bugün olmadık çarelere müracaat edenler vardır.

Cevab: Bunlar herkese malum hakikatlerdir. Yezdî ve İbni Arabşah, birbirine zıt iki tarihçi olarak o devri anlatır. Justin Marozzi’nin Timurlenk kitabı da faydalıdır. Moğol olmak esef edilecek bir şey değildir. Timur, Moğoldur. Ama Moğollar müslüman olunca Türkleşmiştir. Timur, Moğolca bilmezdi.

Cevab: Şevkânî, Şia’nın Zeydiyye koluna mensup ise de, Zeydiyye dışında modernistliğe yakın, hatta İbni Teymiyye’yi andıran görüşleri vardır. Bazı eserleri ilim ehline faydalı ise de, işin ehli olmayana okunması tavsiye edilmez.

Cevab: Yazan kim olursa olsun, dinî prensiplere aykırı olmayan faydalı şiir ve ilahînin okunmasında ve dinlenmesinde mahzur yoktur.

Cevab: Aliyyü’l-Kâri, Ehl-i sünnettir. Hattat iken istinsah ettiği kitaplardan öğrendikleri ile büyük bir şöhret kazanmış; ancak büyük bir âlim olarak görülmemiştir. Ulemanın sözlerine yerli yersiz itiraz ettiği; sahih hadislere mevzu diyecek ve Resulullah’ın anne ve babasının küfr üzere öldüğünü söyleyecek kadar ileri gittiği için, muhakkik ulema tarafından tutulmamıştır.

Cevab: İkbal, bugün Pakistan’da Mevlânâ Celâleddin Rûmî gibi alâka ve hürmet gören bir şahsiyettir. Cambridge’de hukuk tahsili ve Münih’de felsefe doktorası yaptı. İngilizler tarafından sir unvanı verildi. Muhammed İkbal, Sünnî Hanefi mezhebinde bir aileye mensuptur. Büyük kardeşi Ata Muhammed, Gulam Ahmed’in takipçisi ve Kâdiyânî olmuştu. İkbal ise açıkça Kâdiyânîlerin kâfir olduklarını söylerdi. Sûfîlere olan inancını hayatı boyunca sürdürmüştür ve onları  Urduca ve Farsça kaleme aldığı şiirlerinde ve Urduca ve İngilizce mektuplarında övmüştür.  İkbal hakkında yazılan bazı ilmî eserlerde şöyle deniyor: İkbal'in fikir yapısının inkişafını anlamak için hayatını 3 safhaya bölmek gerekir: 1-Bu devrede, vahdet-i vücudu müdafaa eder. Namaz, oruç gibi ibadetlere lâkayddır. Müzik dinlemek için kulüplere giderdi. Hindu-Müslüman birliğini müdafaa ederdi. 2-Bu safhada, liberal bir filozoftur. İslâm Hukuku'nda zamanın icaplarına göre ve maslahat icabı bazı değişiklerin yapılmasını istemektedir.  Bu mevzu hakkında dersler vermiştir. Ehl-i Sünnet âlimleri ona çok şiddetli bir şekilde karşı çıkmışlardır. Hatta bazıları onun küfrüne fetvâ vermiştir. Bu devirde, Hindu ve İngilizlere muhaliftir. 3-Bu son safhada kendini cihad ve mücâdeleye adamış samimi bir müslüman ve sûfî mütefekkir imajına sahiptir. Namaz ve oruç gibi ibadetleri ifa etmeye çalışmaktadır. Oğlu ile beraber Serhend'de İmam-ı Rabbânî hazretlerinin türbesini ziyaret etmiştir. Bu ziyaret, kendisine çok tesir etmiş, âdetâ dünyasını değiştirmiştir. Bazı şiirlerinde Hazret-i Müceddid’i övmüştür. Oğlu Dr. Cavid İkbal, ictihada meyilli modernist bir zihniyettedir.  İkbal ve oğlu Kâdirî tarikatına mensuptu. İkbal bundan defalarca bahsetmiştir. Çocukluğundan itibaren Kur’an-ı Kerimi okurdu. Hayatının ilk iki safhasında ve Avrupa'da iken bile bundan vazgeçmemiştir. Türklere ve Türkiye’ye her zaman alaka duymuş, Jön Türk ve Kemalist reformları destekleyerek Türklerin gerçek İslamiyete döndüklerine inanmıştır. Gelgitlerle dolu bir hayat yaşayan İkbal, Kur’an-ı Kerim ayetlerinin zamana göre tatbikattan kalkacağına inanan tarihselci bir itikada sahipti. Vefatından 8 sene evvel 1930 yılında yazdığı bir makalesinde, “Suçların cezalarına taalluk eden şeriat değerlerinin, bir manada o halka mahsus olduğu doğrudur. Bunu tatbik kendi başına bir gaye olmadığı için, gelecek nesillere sıkı bir düzen içinde kabul ettirilemez” diyor. Yani Kur’an-ı kerimin hükümleri, geldiği zamanki Arabistan halkına mahsustur. Sonraki çağlardaki farklı cemiyetlere tatbik edilmez. Hayatı devrelere bölünse bile, fikirlerinden vazgeçip vazgeçemdiyi her zaman iyi tespit edilememektedir. Bu sebeple, kendisini (tıpkı Akif gibi) hakkıyla tanımayarak doğru itikatlı bir müslüman alim zannedenler çoktur. 

Cevab:

Ehl-i sünnet itikadı, kimseye lâneti caiz görmez. Halife Muaviye’nin oğlu Halife Yezîd hakkında söylenenlerin çoğu Şiî rivayetleridir ve mübalağalıdır. İnsaflı tarihçiler malum kabahatlerini sayarlar. Ama küfrüne hükmetmek câiz değildir. Büyük âlim el-Kadî Ebû Bekr İbnü’l-Arabî, el-Avâsım ve’l-Kavâsım kitabında bunu uzun anlatmaktadır. Burada ve Ahmed Cevdet Paşa’nın Kısas-ı Enbiya kitabında diyor ki: “Yezîd, İstanbul’u ilk kuşatan İslâm ordusunun kumandanı idi. Hazret-i Peygamber’in ‘Kostantiniyye'ye ilk defa sefer eden ordu mağfiret olunmuştur’ buyurarak övdüğü bu orduda, Eyüb Sultan, İbni Abbas, İbni Ömer, İbni Zübeyr, hatta bir rivayette Hüseyn bin Ali gibi onlarca sahâbî vardı. Birçok sahâbî, kendisini meşru halife saymış ve arkasında namaz kılmıştır. Günahkâr olması, bu gerçeği değiştirmez. Çünki sâlih veya fâcir her imamın ardında cihâda gitmek, Ehl-i sünnetin şiarıdır. Hazret-i Hüseyn’in ölüm emrini Yezîd vermedi. Yalnızca Kûfe’ye varmasına müsaade olunmayıp, Medine’ye geri döndürülmesini veya kendisine biat ettirilmesini yahud diri olarak Şam’a getirilmesini istemişti. Cinayeti Ubeydullah bin Ziyad işledi.”
Şanlı şehid Hazret-i Hüseyn’in ailesi ve on yaşındaki oğlu İmam Zeynelâbidin hazretleri Şam’da hüsnü kabul gördü. Yezîd’in niyeti kötü olsaydı, Zeynelâbidin’i de öldürmemesi için bir sebep yoktu. Ama Ubeydullah bin Ziyad gibi uzlaşmasız birini Hazret-i Hüseyn üzerine göndermesi ve katillere korkusundan bir ceza vermemesi, kabahattir.
Bed’ül-Emâlî şerhi Nuhbe’de der ki: “Yezîd’in Medine halkını incitmeye veya İmam Hüseyn’i öldürmeye emir verip vermediği ve buna râzı olup olmadığı kat’i olarak bilinmediği için susmak iyidir. Çünki kimseye lânet etmek emredilmedi. Hak edene lânet etmek ibâdet olmadığı gibi; lânet etmemek de günâh değildir.” İmam Ahmed bin Hanbel Kitâbü’z-Zühd’de, Yezîd’in hutbesinden iktibas yaparak, sözünü hüccet kabul etmiştir. Sülemî, Temhîd kitabında, “Fâsık da olsa bir mümine, hatta hayatta veya küfr üzere öldüğü âyet ve hadisle bildirilmemiş kâfire lânet etmek câiz değildir. Zira ölmeden tevbe edip imana gelmek ihtimali vardır. Ancak ismen zikretmeyerek kâfirlere veya âyet ve hadîsle yapanlara lânet bildirilen amelleri işleyenlere lânet câizdir” diyor.
Sa’düddîn-i Teftâzânî’nin Yezîd’e lâneti câiz gördüğü bildiriliyor ise de, işin aslı böyle değildir. Zira bu âlim, Akâid-i Nesefiyye şerhinde diyor ki, “Yezîde lânet meselesinde, Ehl-i sünnet âlimleri ikiye ayrıldı. Hulâsa ve başka kitaplarda, ona ve Haccâc’a lânet câiz olmadığı bildirildi. Çünki Peygamberimiz aleyhisselâm Ehl-i Kıbleye lânet etmeyi yasakladı”.
İmam Rabbânî hazretleri de Mektubat’ta Yezîd’e lâneti yasaklamakta ve şöyle demektedir: “Evet, nasipsiz Yezîd, Eshâb-ı kirâmdan değildi. Onun tâlihsizliğine karşı, kim ne diyebilir ki, hiçbir kâfirin yapmadığı işi, o bedbaht kimse yapmıştır. Ehl-i sünnet âlimlerinden bazısının, ona lânete izin vermemesi, onun işini beğendikleri için değil, belki pişman olmuş, tevbe etmiştir dedikleri içindir.”
İbdâ’ kitabı 403. sahifesinde diyor ki: “Lânet etmek ve millete, mezhebe söğmek çok çirkin, pek kötü bir bid’attir. Bu âdet, Yahudilerden Müslümanlara geçti. Tirmizî’deki hadîs-i şerîfte, ‘Mü’min lânet etmez’ buyuruldu. Yezîd’e, Hazret-i Hüseyni öldürmek için emretti sanarak, lânet etmek de doğru değildir”.
İhyâ’da diyor ki: “Yezîd’in, Hazret-i Hüseyni öldürdüğü veya öldürmek için emir verdiği hiç belli değildir. Belli olmayan bir kötülüğü söylemek câiz değildir. Hele lânet etmek hiç doğru olamaz. Çünki bir müslümana, açıkça bilinmeyen bir günâhı yüklemek câiz değildir. Hazret-i Hüseyni öldürene lânet olsun da denilemez. Eğer tövbe etmedi ise lânet olsun, denilebilir. Çünki Hazret-i Hamza’yı şehîd eden Vahşî kâfir idi. Sonra iman ve tövbe etti. Buna lânet câiz olmadı.”
Yezîd’e lânet câiz diyenler, Hârre Vak’ası’nda Medine halkını incittiği içindir demişlerdir. Zira hadîs-i şerif “Medine halkını incitene lânet olsun” buyuruyor. Bu bile, çoğu âlim tarafından lânete cevaz için delil alınmamıştır. Yezîd’e lânetin, Kerbelâ Fâciası ile de hiç alâkası yoktur. Hazret-i Peygamber, bir işin kötülüğünü göstermek için, şu işi yapana lânet olsun buyurmuştur. O işin, bu hâliyle Allah’ın rahmetinden uzak bir iş olduğunu ifade eder. Kâfir olduğunu veya bu işten dolayı aslâ affedilmeyeceğini göstermez. Yezîd isminin konmaması da, bir şey ifade etmez. Yezîd adında çok sayıda sahabî ve âlim vardır. Yezîd, Allah arttırsın manasına gelen bir dua kelimesidir.

Cevab: Malum değildir. Film ve romanlarda geçen her şeyin gerçek olması şart değildir. İbnü’l-Arabî, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 60 sene kadar evvel vefat etmiştir. Ancak keşf yoluyla Osmanlılar hakkında sitayişkâr sözler söylediği bilinmektedir. Geleceğe dair keşifleriyle meşhurdur. Nostradamus'un bile kehanetlerini ondan alıp yazdığı söylenir. Muhyiddin der ki: Peygamber ve sahabeden sonra en sâlih devlet, Osmanlı Devleti'dir. Kıyamet alâmetlerinin zuhuruna kadar yıkılmaz. Beyitin Arapça aslı Yıldız Hamidiye Câmii'nin giriş kapısı üzerinde asılıydı. Muhyiddin'in Şam'daki kabrini Yavuz Sultan Selim yaptırdı. Şam'da Muhyiddin Câmii'ni de Sultan Abdülhamid tamir ettirdi. Padişah Şâzelî olduğu için, burası da şimdi Şâzelî tekkesidir. Endülüslüdür. Selçuklu devrinde bir ara Konya'ya geldi. Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan 60 sene evvel Şam'da vefat etti. Büyükler demiş, "Muhyiddin aşk sarhoşudur. Onun derecesinde olmayanın, onun kitaplarını okuması caiz olmaz".

Cevab: Selçuknâme’de, Sultan'ın kaleye önce eman verdiği, fakat bundan istifade eden düşmanın, kaleyi tahkim edip, müslümanlara taarruz ettiği, bunun üzerine muharebe yapılıp sultanın bunları yendiği, düşmanın öldürüldüğü söyleniyor. düşmanı yenen ve düşman kalesini anveten (savaşla) fetheden İslâm kumandanı, muhariblerden esirleri dilerse öldürür, dilerse fidye karşılığı serbest bırakır. Fetih, sulh (barış) ile olmuşsa, barış anlaşmasının hükümlerine göre hareket edilir.

Cevab: Vardı. Sultana hıyanet ettiği için öldürüldüğü söyleniyor. Oğlu Şehzade Mahmud, bebek yaşta çiçek hastalığından ölmüştür.

Cevab: Mektup, Abduh’un, Sultan Hamid’e hulûs çakarak, Mısır’da bazı dinî reformlar yapmak için destek arama arayışında olduğunu gösteriyor. Efganî ile yollarının ayrıldığını göstermiyor. Abduh, ölene kadar üstadının yolundan ayrılmamış; İslâm dünyasında modernizmin üç rüknünden birini teşkil etmiştir. Önceleri Efganî’nin İslâm birliği idealinin! Osmanlılarla olabileceği fikrini, sonradan değiştirmiş; Arab asıllı bir lider arayışı içine girmiştir. Nitekim İngilizlerin yardımı ile, istediği reformlara muvaffak olabilmiş; kaç asırlık Ezher Üniversitesi’ni sıradan bir dinî mektep hüviyetine dönüştürmüştür. Efganî ile aralarını ayıran, ölüm olmuştur. Kaldı ki Efgani de önceleri Sultan Hamid’e yanaştı. Padişah kendisini teşhis ederek, göz hapsinde tuttu.

Cevab: Nâdir Şah, Sünnî değil, ılımlı Şiî idi. Ölümünden bir müddet sonra İran tekrar Şia’nın aşırı tefsirini benimsedi. Birkaç İran şahı sünnîdir.

Cevab: Hristiyan olmasına rağmen, İslâmiyeti ve İslâm hukukunu iyi biliyor. Objektif fikirlere sahiptir.

Cevab: Seyyid Hüseyn Nasr, mutedil bir Şiîdir. Modernistlere karşı tavrı, takdire şayandır.

Cevab: Hayır. İngilizlerin baskısı sebebiyle Lozan sırasında Musul’dan zaten vazgeçilmişti; hükümet bu hususta beyanat vermişti. Şeyh Said kıyamı, işin bahanesi olmuştur.

Cevab: İbni Kesir, Şâfiî mezhebinde bir Ehl-i sünnet âlimidir. Ancak İbni Teymiyye’nin talebesi olduğu için, zaman zaman sözlerinde bunun tesirinde kalmıştır. Bu sebeple bir rivayet tefsiri olan tefsiri, ulema tarafından tutulmamış; ancak halk arasında popüler olmuştur. Abdülgani el-Meydanî, Fadlü’z-Zâkirîn isimli eserinde, “İbni Kesîr tefsirini okumamalıdır; içinde dalâlât-ı kesîre vardır” diyor.

Cevab: Tek parti devrinin sıkıntılı zamanlarında, Hicaz’dan bir vesileyle gelen akrabaları, kendisini Hicaz’a davet etmişler; “Burada sizin kıymetinizi bilmiyorlar; Hicaz’a gelin, hizmetinizde bulunmakla şereflenelim” dediklerinde, “Yaşanacak yer Türkiya’dır. Zira Ehl-i sünnetin kuvvetli olduğu yerdir. Esasen Hicaz’da bulunsaydım, buraya gelmekliğim icab ederdi” diye cevap vermiştir. Osmanlıları çok sever; İslâmiyete yaptığı hizmetleri her zaman överdi. Sualdeki ifade ise mantık ve belâgata aykırıdır. Zaten bu sözü rivâyet eden zâta bizzat sorduğumda, şimdilerde nakledilenden farklı bir manada söylemiştir.

Cevab: Merhum Ahmed Davutoğlu'nun Dini Tamir Davasında Din Tahripçileri ve Hakikat Kitabevi'nin Fâideli Bilgiler kitabında ve benim İslâm Hukukunda Değişmenin Sınırı kitabımda tafsilat vardır.

Cevab: Bu bir delil değildir. Katle azmetmiş kimseyi, kimse durduramaz. Katiller harem bahçıvanı idi. Hal’ edilen padişahın haremi, daha hal’ sırasında haremden tahliye edilmişti. Padişahın mevkuf tutulduğu haremde o zaman 600 değil, 60 kişi bile kalmamıştı. Harem mensuplarının da istenir ve gerekirse elde edilmesi mümkündür. Sultan III. Selim, haremde şehid edildi. Mahpeyker Sultan keza.

Cevab: Buhranlı zamanlar sertlik gerektirir. Kımız ise her ne kadar fetvâ böyle değil ise de bazı ulemaya göre sıhhat için ve sarhoş etmeyecek kadar caizdir. Hükümdarlar hakkında söylenen menfi şeyler her zaman mübalağalıdır. Kayd-ı ihtiyat ile dinlemelidir.

Cevab: Mevlânâ gibi bir zât için ajan tabirini kullanmak, söyleyenin çok sathi olduğunu gösterir. Elbette memleketin yeni efendileri ile işbirliği yaparak Müslümanları korumuş olabilir. Bunda akla ve dine aykırı bir husus yoktur.

Cevab: Zevcelerinin yanında olacağı; ayrıca Hazret-i Meryem ile Asiye’nin Cennet’te Hazret-i Peygamber ile evlendirilerek mükâfatlandırılacağı hadis kaynaklarında geçer. (İbni Asâkir)  

Cevab: İmam Rabbânî hazretleri inkıbaz rahatsızlığı için ilaç olarak cüllâb (gülsuyu) içiyor. Bu da ishal yapıyor. Bundan dolayı halsiz düşüyordu.

Cevab: Eminönü’ndeki Yeni Vâlide Câmii’ni Hadikatü’l-Cevâmi Mahpeyker Kösem sultan başlattı diyorsa da yanlıştır. Doğrusu Safiye Vâlide Sultan başlattı. Vefatıyla inşaat yarım kaldı. Yıllar sonra Hadice Terhan Vâlide Sultan tamamladı. Mahpeyker Sultan, Üsküdar’daki Çinili Câmii yaptırdı.

Cevab: Firdevsî, bir İslâm âlimi değil; İran mitolojisine ait şiirleriyle tanınan mutedil bir Şiî’dir. 

Cevab: Umumiyetle güzel tespitleri vardır. Fakat felsefe ve modernizmin tesirinde bazı ifadeleri de bulunduğu için temkinli ve tedbirli olmalıdır.

Cevab: Hazret-i İbrahim’in dininde idi.

Cevab: Sahabî sayılmak için, Hazret-i Peygamber’in dünya hayatında mümin olarak görmek lazımdır. Mi’raç dünya hayatı değil, âhiret hayatındandır. 

Cevab: Şia mezhebi fırka fırkadır. İçlerinde müslümanlık dairesinde kalanlar da vardır. Hazret-i Ebu Bekr’in sahabiliğini veya Hazret-i Âişe’nin ismetini inkâr ederek dinden çıkanı da vardır. Allahü teâlânın Hazret-i Ali’ye hulul ederek Ali diye göründüğüne veya Cebrail aleyhissselamın peygamberliği yanlışlıkla Hazret-i Ali yerine ona çok benzediği için Hazret-i Muhammed’e getirdiğine inanarak zındıkaya düşenleri de vardır. Binaenaleyh Şia’nın bazı fırkaları ehl-i bid’at, bazıları mürted ve bazıları mülhiddir. Bazı Şia fırkaları da tarih içinde ortadan kalkmış ve bugüne intikal etmemiştir.

Cevab: İnsanların hangi imanla öldüğünü ancak Allah bilir. İnsanlar zâhire göre hükmederler. Ebu Tâlib, Hazret-i Peygamber’in telkin ettiği imanı ikrar etmediği için küfr üzere öldüğüne hükmedilmiştir. Hadis-i şerifte, cehennemde azabı en hafif olan, Ebu Tâlib’dir. Ayağına ateşten ayakkabı giydirilecek, beyni kaynayacak” buyuruldu. Hazret-i Abbas, kulağını yaklaştırıp, “Yeğenim, senin söylediğini söyledi” dediyse de, o zaman müslüman olmadığı için şahadeti makbul tutulmamıştır. İbni Hacer’in rivayetine göre Hazret-i Peygamber’e bir ikram olmak üzere, sonradan anne ve babası ile beraber amcası da diriltilmiş, iman ederek vefat etmişlerdir. Şu halde Ebu Tâlib’in imanı üzerine konuşmak, kâfir olarak öldüğünü dillendirmek doğru değildir. Hazret-i Peygamber’i incitecek şeylerden kaçınmalıdır.

Cevab: Önceleri Hanefi mezhebinde idiler. Sonradan Ehl-i sünnete uymayan fikirler ileri sürdükleri rivayet olunmaktadır.

Cevab: Zâhiriye mezhebinin kurucusu Davud ez-Zâhirî Ehl-i sünnettir. Zahiriyye mezhebinin kavilleri üzerinde ulema ihtilaf etmiştir. 1.Ebû İshak İsferâyînî ve İmamü’l-Haremeyn Cüveynî, kıyasa karşı olduğu için Dâvud Zâhirî’nin kavillerine itibar edilmeyeceğine kâildir. 2.Ebû Amr bin Salâh ise, Dâvud Zâhirî’nin celî kıyası değil, istihsanın bir türü olan hafî kıyası reddettiğini; celî kıyası inkâr edenin İbn Hâzm olduğunu; bu sebeple Dâvud’un celî kıyasa muhalif olmayan kavillerinin muteber sayılacağını söylemektedir. 3.Ebû Hâmid Gazâlî, Mâverdî, Ebû Tayyib gibi ulemâ ise Dâvud Zâhirî’nin kavillerinin her halde muteber olduğu kanaatindedir. 4.İbnü’s-Sübkî de, Dâvud’un icmâʽya aykırı olmayan kavillerinin nazar-ı itibare alınacağını kaydetmektedir. Kavillerinin esas alınmasına kâil olanların, Dâvud Zâhirî’yi müstakil bir mezheb kurucusu olmaktan ziyâde, Şâfiʽî mezhebinde müctehid olarak gördükleri anlaşılmaktadır. Ancak Zâhirî mezhebinin kavilleri günümüze çok sağlıklı bir şekilde ulaşmış değildir. Ekserisi Zâhirî ulemasından İbni Hâzm’ın kitaplarındadır. İbni Hâzm ise, felsefeyle yakından meşgul olmuş; Dâvud’dan da ileri geçerek kıyasın her türlüsünü ve taklidi reddetmiştir. Bu sebeple ulemâ tarafından Ehl-i sünnet hârici görüldüğünü Şihristânî el-Milel ve’n-Nihal kitabında bildiriyor. İbni Hâzm’ın temsil ettiği görüşler, Selef-i sâlihîn, mânâsı açık olmayan nassları te’vîl ettikten sonra ortaya çıktığı için icmâʽya aykırı görülmüş ve nazara alınmamıştır. Çünki Selef bir hususta ihtilaf ettiği zaman, onların ihtilaf ettiği görüşlerin dışında başka bir görüş ileri sürmek icmâʽya aykırıdır.  Ayrıca İbni Hâzm, ulemânın ileri gelenleri hakkında tezyif edici sözleri ve nezâket hududunu aşan tenkidleri sebebiyle ilmî çevrelerde tasvib görmemiştir.

Cevab: Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin mezhebi hakkında sahih bir malumat yoktur. Mâlikî veya Şâfiî olduğuna dair rivayetler vardır. Fıkıh ilmine dair te’lifatı olmadığı için bunu tespit etmek kolay değildir.

Cevab: Gerçek olup olmadığını bilemeyiz. Hayal mahsulü olmak ihtimali fazladır. Müslüman kadınlar evlerinde başı açık oturabilirler.

Cevab: Vesika doğru bile olsa, Abdülmecid Efendi bunları bilemez. Bununla asırlar önce yaşamış muhterem zatlara sui zan edilemez.

Cevab: Umumi seferberlik olmadıkça, kadınlar harbe, cihada çıkamaz; orduda yer alamaz. Ordu kumandanı hiç olamaz. Cemel Vak’ası harp değil; Hazret-i Âişe kumandan hiç değildi.

Cevab: Türktür. 1642’den itibaren Kemah voyvodası Hüseyin Lütfi Bey’in soyundan gelen ve asırlarca Kemah’ın önde gelen hanedanlarından olan bu ailenin menşei hakkında malumat yoktur. Hazret-i Ali’nin Berberi Zemin Kalesi Cengi isimli halk hikayesinde geçen kale kumandanı Mecusi Zümür’ün oğlu Beşir, müslüman olmuş; bunun üzerine babası tarafından işkence görerek sağır edilmiş, kale düşünce de müslümanlara iltihak etmiştir. Halk arasında Sağıroğlu ailesinin soyu işte bu Beşir’e dayanır. Aileden çeşitli kişiler, Ordu’dan Antakya’ya kadar giderek yeni kollar teşkil etmiştir. Mamafih her soyadı Sağıroğlu olan, bu aileden değildir. 1950’lere kadar Kemah’ın ayanı olan bu aileden, Sabit Sağıroğlu, İttihatçı ve Kemalist kadroda yer almış, Dersim mutasarrıfı olmuş, Gazi’ye suikastten muhakeme edilmişti. Aile, zaman içinde çok sayıda köyünü elden çıkarmış, mahalli, siyasi ve iktisadi ağırlığını tamamen kaybetmiştir. Kemah kültür tarihinde çok ehemmiyetli yeri olan bu aile hakkında arşivde çok sayıda vesika ve halk arasında da çok sayıda hadise anlatılır.

Cevab: İmam Zeynelâbidin’in annesi, bir rivayette son İran Şahı’nın kızı idi. Bu kızın annesi, bir Göktürk Prensesi idi. Bu rivayet doğru ise şu anda İran Şahlarının ve Göktürk Hükümdarlarının soyundan geldiği kat’i olan tek zümre, Hüseynîlerdir.

Cevab: Borç, Kırım Harbi’nin masraflarını karşılamak için alınmıştır. Dolmabahçe Sarayı ihtiyaç için yapılmıştır. Saray, devletin idare edildiği yerdir. Buna harcanan para ise memleket ekonomisi içinde kalmıştır. Ama bu dış borcun memlekete zarar verdiği ve yıkılmasında rol oynayan âmillerden olduğu doğrudur.

Cevab: Seyyid İmadüddin Nesimî, şair ve tasavvuf ehlinden idi. Haleb’de iken, vahdet-i vücud sarhoşluğundaki bazı yazıları ve sözleri, İslamiyet'e uygun görülmeyerek, 1417’de idam edildi. Müncid’de ve, Tokatlı şair Lütfullah Efendi’nin Tezkiretü’ş-Şuara’sında, Hurufî olduğu bildirilmektedir. Mesnevî şârihlerinden Sarı Abdullah Efendi, Semeratü’l-Fuad kitabında ve İsmail Hakkı Bursevî, Ruhu’l-Beyan tefsirinde, kendisinin Ehl-i sünnet ve ehl-i tarik olduğunu yazmaktadırlar. Ali Cânib Bey, Edebiyat kitabında, “Bu Türk şairi hakkında en mevsuk malumatı, kendi asrında yaşamış olan meşhur âlim İbni Hacer Askalânî vermektedir. İbni Hacer’e göre, Seyyid Nesimi Tebrizlidir. Asıl ismi Şeyh Nesimeddindir. Hurufîlik yolunun müessisi Fadlullah Esterâbâdî’nin talebesidir. Divanının en doğru olanı Bayezid kütüphanesindedir. Azerî lehçesi ile yazmıştır”. Önce Hurufî olduğu, sonra tövbe ettiği anlaşılıyor. Ancak şeriat zâhire baktığından, tövbesi idamına mâni olmamış olsa gerek. Derisinin yüzüldüğü söylenirse de doğru değildir. Muasırı olan, ama hadiseye şahit olmayan İbni Hacer Askalani boynunun vurulduğunu, sonra derisinin yüzüldüğü söylerse de bu doğru değildir veya halk tarafından sokaklarda sürüklenmesi böyle tefsir edilmiş olmalıdır. Eskiden siyasi ve sosyal bir tehlikeye dönüşmedikçe kimsenin hayatına ve inancına karışılmazdı. Etrafında olur olmaz kişilerin toplanmaya başlaması (tıpkı Şeyh Bedreddin gibi), işi siyasi bir dava haline getirmiş zındıklık sonra meseleye girmiştir. Nitekim idamından sonra cesedi, fikirlerinden tesir gördüğü söylenen Dulkadiroğlu Ali Bey’e gönderilmiştir. Bu da işin siyasi cihetini gösterir.

Cevab: Böyle bir rivayet vardır. Sünnî kitaplarda da zikrediliyor. Cafer Sadık hazretleri ile geçirdiği iki seneyi ifade ediyor. İki sene yerine iki sünnet olmasaydı diye de rivayet ediliyor. Burada kast edilen, Hazret-i Peygamber’in ve eshabının ya da ehli beytinin sünneti diye tefsir edilmiştir.

Cevab: Yoktur. Ancak Abdüssamed, kıraati ilim ehli tarafından makbul tutulmuyor. Halil Husarî makbul ve muteberdir.

Cevab: Hepsi de mübalağalı ve sübjektiftir. Çerkez Ethem, önceleri Ankara'nın adamı olarak, Ankara aleyhtarı halkın çıkardığı isyanları bastırmak ve bu isyanları çıkaranları cezalandırmakla meşguldü. Eski bir İttihatçı olarak, bu yolda Ankara hükümetine çok hizmet etti ve çok insan öldürdü. Daha sonra, Ankara muntazam askerî birlikler kurduğunda, Garb cephesi kumandanlığının emrine girmesi emredildi. Bunu hazmedemedi. Gururluydu. Ankara ile otorite yüzünden ihtilaf yaşadı. İstenmeyen adam ilan edildi. Bunun için Yunanlılara sığındı.

Cevab: Hayır. O zamanki tarihlerde, dervişmeşrep ve cezbe hâli galipti diyor. Tasavvufla meşguliyet bazen başkalarında dengesiz gibi idrake dilen hareketlere sebep olabiliyor. Belki de beyninde ur vardı; mental bir rahatsızlığı olması da mümkündür. Ama böyle olsaydı, ulema onu padişah yapmazdı.

Cevab: Hayır. İçlerinde Şah I. Abbas (gibi Şia’nın aşırılarından şahlar olduğu gibi; II. Tahmasp gibi mutedil şiî olanlar da vardır. Caferiyye mezhebine mensupturlar. Sonraki şahlar arasında Sünnî olan bir-iki tane vardır. Şah I. Tahmasp’ın oğlu Şah II. İsmail (1534-1577) Sünnî ve Şâfiî idi. Kendisini bu yüzden zehirleyerek öldürdüler. 1722-1729 arası tahtta kalan Afgan asıllı Üveysî hanedanı sünnîdir. Avşarlardan Nâdir Şah önceleri Sünnî iken, İran’da tutunabilmek için mutedil şiîliği kabul etti. Kacarlardan Muhammed Şah (1789-1820) Sünnî ve Nakşî idi. Son şah Muhammed Rıza Pehlevî, Şiî Caferî olmakla beraber, hac seyahati vesilesiyle fikriyatında bir değişiklik yaşamıştı. Sünnîlere yakınlık duyar; onlara hürriyet verirdi. Bu sebeple mutaassıp Şiîler tarafından darbe ile devrilmiştir.

Cevab: Hazret-i Hasen’i zevcesinin elmas tozuyla zehirleyerek öldürdüğü meşhurdur. Bunu Yezid’in yaptırttığı Şiî uydurmasıdır. Nitekim bunu söyleyen Taberî, meşhur tarihçi ve âlim Taberî değil; bu isimde bir Şiîdir. Kıskançlık saikiyle yaptığı bilinmektedir.

Cevab: Saraydan çırak edilerek evlendirilen bir cariyenin çocuğunun Yavuz Sultan Selim’e benzemesi sebebiyle çıkarılmış bir dedikodudur.

Cevab: Rivayetler muhteliftir. Şeyh Edebali'nin kızı olması meşhurdur.

Cevab: İttihatçıların önde gelenlerindendir. Sadrazamlık yapmıştır. Osmanlı Devleti, cihan Harbi’ne bunun sadrazamlığı zamanında girmiştir. Bütün emeli Mısır hidivi olmaktı. Bu sebeple, Sultan Abdülhamit'e düşmandı. Bütün ömrünü ve servetini bu uğurda harcamıştır. Aynı zamanda modernisttir. Efgani-Abduh çizgisindedir. Buhranlarımız adlı meşhur eserindeki ayağı yere basmayan tespitlerinde bu çizgisini görmek mümkündür. İslâmcı olarak tanıtılması, müspet bir şahsiyet olduğunu göstermez. Zamanında dostları bile, kendisinin vasıfsız bir şahsiyet olduğunu; bu sebeple sadrazamlığa getirildiğini söyler.

Cevab: Muhammed Esed (Leopold Weiss), sonradan Müslüman olmuş Avusturyalı bir Yahudidir. Ancak zamanla Vehhabilerin tesirinde kalmıştır. Böylece modernist tayfa içinde mütaala edilmektedir. Hayatı alaka çektiği için, Müslümanlar arasında popüler olmuşsa da, itikadı Ehl-i sünnete uymayan, selefi ve modernist bir şahsiyettir. Kendisi de kitapları da muteber değildir. Müslümana önce lazım olan, ilmihalini ve Hazret-i Peygamber’in hayatını iyi öğrenmektir. Bundan sonra Mevâkib veya Tibyan gibi muteber tefsirleri okumak caiz olur.

Cevab: Marco Polo'nun Çin'e gitmediği, İran'a kadar gidip, buradan Çin’i görmüş olanların anlattıklarına dayanarak seyahatnamesini yazdığı söyleniyor. 800 sene önce cereyan eden bir hadise hakkında kati bir şey söylemek mümkün değildir. Avrupalı seyyahların bazısı gitmedikleri yerler hakkında propaganda vs maksadladla işittiklerine istinaden cildlerle kitap yazmıştır.

Cevab: İstanbul’un imarı için gelen Mimar Bellini görüp, padişahı zihninden çizmiştir.

Cevab: Birincisi, İbni Teymiyye, önceleri Hanbelî mezhebinde iken, sonraları ayrı bir yol tutmuştur. İkincisi Hanbelî’de namaz kılmamak irtidad sebebidir. Ama bu, kazâya mâni değildir. En azından kılmadığı son namazı, tevbe edince kazâ edecektir. Özürsüz olarak kılınmayan namazın kazâ edilmesine karşı çıkmak hatalıdır.

Cevab: İmam-ı A’zam Ebu Hanife, lafzî değil, gâî tefsire ehemmiyet verirdi. Yani nassların lafızlarına değil; mânâlarına bakardı.

Cevab: Sefere ihtiyaç olunca ve imkân varsa çıkılır. Sultan Fatih devri hep seferlerle geçmişti. Bunun getirdiği malî ihtiyaçları karşılamak için yerine geçen Sultan II. Bayezid sulh devresi tesis etti. Bu devirde memleketi imar etti. Bu devirde birkaç ehemmiyetsiz sefer olmuştur. Şahkulu isyanının üzerine gitmemesinin sebepleri çoktur. Hâdisenin bu kadar büyüyeceğini tahmin etmemiştir.

Cevab: Mahmud Paşa, Bosna Seferi ve Otlukbeli Savaşı'ndaki bazı hataları sebebiyle padişahın gözünden düşmüş; azledilip sürgün edilmişti. Bundan sonra Şehzade Mustafa'nın vefatında güya eğlence tertiplemesi bardağı taşıran son damla olmuş. Bunun üzerine Şehzade Mustafa'yı onun zehirlediği rivayeti çıkmıştır Buna da sebep olarak Şehzade Mustafa'nın Mahmut Paşa'nın karısını baştan çıkarmış olduğu şeklinde anlatılır. Hâdise tamamen dedikodudur. Mahmut Paşa'nın hanımı, Şehzade Mustafa'nın hareminden çıkma bir cariye idi. Mahmud Paşa seferde iken, ziyaret sebebiyle eski kapısına gitmiş; burada haremde misafir olarak kalmıştı. Mahmut Paşa taraftarları bu dedikoduyu tertipleyip ileri sürmüşlerdir.

Cevab: Osmanlı tarihleri öyle yazmıyor. Osman Gazi’nin parası bulundu. Üzerinde Osman bin Ertuğrul yazıyor. Arab alfabesindeki peltek se’nin Avrupa lisanlarında t harfi ile yazılmasından kaynaklanan bir yanlış anlaşılmadan ibarettir.

Cevab: Hayır. İcmâya muhalif sözleri vardır.

Cevab: Emir Timur hakkında, ifrat ve tefrit vardır. Evet, Hurufîlere karşı harekâtı ve İzmir’i hrıstiyanlardan fethi haricinde müsbet sayılacak bir icraatından pek söz edilemez. Ama müslümandır. Âlimlere hürmetkâr olduğu biliniyor. Şah-ı Nakşibend tekkesi yanından geçerken, halı ve kilimlerin havalandırıldığını görmüş; tozların altından geçerek bereketlenmek istemiştir.
Yıldırım Bayezid ile savaşmaya başta gönülsüz olduğunu; hatta aleyhinde konuşanlara, “O bir İslâm mücahididir” dediğini biliyoruz. Müzevir ve müfsidlerin her zaman olduğu gibi, bu harbde de rolü vardır. Ama Sultan Bayezid de alttan almamıştır. Timur, harbden sonra Osmanlılara hürmet etmiş; ailesini ve memleketini yok etmemiştir. Bu bile şükredilecek bir hâdisedir. Zira âyet-i kerimede meâlen, “Hükümdarlar bir beldeye girdiği zaman, orayı yerle bir eder; insanlarını da zelil kılar” buyuruluyor. Emir Timur’un Sultan Bayezid gibi bir mücahidle savaşması büyük kabahattir. Hele, Osmanlıyı kendisine hasım edinmesi büyük suçtur. Çinlilerle savaşacağına, hep Müslümanlarla savaşması affedilecek gibi değildir. Üstelik ne sebeple olursa olsun, Altınordu Devleti’ni yıkarak, Rusya’nın kurulmasına yol açmak, İslâm-Türk tarihi cihetinden bir felâkettir. Bu da Timur’un ileri görüşten mahrum bulunduğunu; siyasetinin, askerliği kadar olmadığını gösteriyor.
Kafes ve araba meselesini ben iddia etmiyorum. Muteber bir Osmanlı tarihi olan Mir’at-ı Kâinat yazıyor. Tarih, iddia makamı değildir.
Osmanlı padişahlarının hiç biri, Emir Timur ile, hatta kimse ile mukayese edilemez. Timur ordusunun ekserisi bir çapulcu sürüsüydü. Emir Timur, bir mücâhid değildir. Muhteşem bir asker ve cihangirdir. Düşmanlarına karşı acımasız, dostlarına ve boyun eğenlere karşı mürüvvetkâr idi. Ama böyle güçlü bir cihangir ile pervasızca savaşmak da kabahattir.
İmam Rabbani hazretlerinin Timur’u över gibi anlaşılan sözleri, Emir Timur'un torunu olan zamanın Hindistan sultanına, dedesinin âlimlere, ezcümle Nakşi büyüklerine karşı hürmetini hatırlatan bir mesajdır. Ölülerinizi hayırla anınız. Hata ve sevaplarıyla âhiret gitmiş biri için Allah hükmünü verir; insana rahmet dilemek düşer.

Cevab: Malum mezhebin kurucusunun adı Muhammed bin Abdilvehhab olduğu için, bütün Müslümanlar bu mezhebe Vehhabilik adını vermiştir. Meşhur olan isim budur. Nice ulema, bu tabir ile onları anmıştır. İbni Abidin’de, Nimet-i İslam’da da böyledir.  Caiz olmasa anmazlardı.

Cevab: Mezhebi Şâfiîdir; Hanefî’nin şartlarını da gözetir.

Cevab: Mahzurludur. Vefatına kadar iman etmediği sâbittir. Vefat ettiğinde, Resulullah aleyhisselâm, Hazret-i Ali’ye “Git babanı gasledip kefenle ve defnet; ben rabbimden istiğfar edeceğim” buyurunca, “Müminlere, müşriklerin affı için Allah'a yakarması yakışmaz” meâlindeki âyet-i kerîme (Tevbe: 113) nâzil oldu. Resulullah aleyhisselâm sonradan “Ateştekilerin azabı en hafif olanı Ebû Talibdir. Ayağına ateşten ayakkabı giydirilecek, dimâğı kaynayacak”  buyurdu. Ancak sonradan diriltilip, iman ettiğine dair bir rivayet de vardır. Ahkâmdan olmadığına nazaran bununla amel etmeye beis yoktur demişlerdir. Resulullah’ı üzecek hususlarda konuşmamak en iyisidir.

Cevab: Ibni Haldun, şeriat âlimi ve ayrıca Mısır’da kâdi, yani şeriat hâkimi idi. Ne saçma bir iddia.

Cevab: Sahabe olmayan bir Müslümanın, asla sahabe derecesine ulaşamaz. Ancak Tâbiînden üstün olabilir.

Cevab: İttihatçıdır. Resmî ideolojiyi yerleştirmek uğruna ince hakikatleri tahrif etmiş; Osmanlı devrini hayal mahsulü bayağı ifadelerle kötülemekten çekinmemiştir. Zamanla iyice avantür tarihçi hüviyeti kazanmıştır. Kendisi de, kitapları da muteber değildir.

Cevab: Zerdüşt dininde idi.

Cevab: Maalesef, Büyük Tefsir Tarihi adlı eserinde, zamanın cereyanlarının tesirinde kalarak, tasavvufî cihetinin noksanlığından dolayı olsa gerek, böyle ifadeleri vardır.

Cevab:

Merhum Adnan Menderes, bahsettiğiniz Sabataycı Evliyazade ailesinden değildir. Kaimvalidesi o ailedendir. Cavit Bey ile de alakası yoktur. Dr. Nazım ile akrabadır. Zamanımızda bu hususta yapılan neşriyat mübalağalı ve kafa karıştırıcıdır. Adnan Menderes samimi bir müslüman idi. Günahları olabilir. Onu da Allahü a’lem şehadet affettirmiştir. Sadece ezanı aslına iadesi, hayırlı iş olarak ona yeter. Bütün müslümanların kalbinde müstesna bir yeri vardır. Onun hizmetini bu asırdaki devlet adamlarından kimse yapamadı. İnsanın soyu elinde değildir. Bir kimse Sabataycı asıldan bile gelse, hali hazırdaki vaziyeti mühimdir. Mümin ise, mümin muamelesi yapılır.

Cevab: İbni Hacer’in Hayrat-ı Hisan tercümesi tavsiyeye şayandır.

Cevab: Delâil-i Hayrat çok kıymetli bir salavat kitabıdır. Piyasada bolca bulunur. Kara Davud bunun şerhidir. İçinde sahih ve şüpheli çok rivayet bulunduğu için, avamın okuması uygun ve lüzumlu değildir.

Cevab: Ehl-i sünnet olmakla beraber, kitapları dikkat ve ihtiyatla okunmalıdır. Keşfü’l-Hafâ’da çok sayıda hadis-i şerif için mesafeli ve kafa karıştırıcı malumat vardır.

Cevab: Seyyid Kutub gibidir. Efgani, Abduh ve Reşid Rıza’nın yolunda, selefi zihniyete yakın, ilmen zayıf, yeni içtihadlara ve mezheplerin telfikine taraftar, Ehl-i sünnetin halkı fitneden uzak tutma ve devlete isyan etmeme prensibinden habersiz idi. Ordunun içine sızarak, çok sayıda genç subayı elde etmiş; bunlar sosyalistlerle anlaşarak Melik Faruk’u tahttan indirmişlerdir. Böylece Mısır, sosyalist diktatör Nasır’ın eline geçmiştir.

Cevab: Evet. Nakşibendi tarikatinde mürşid-i kâmil; hadis, kelâm ve fıkıhta âlim idi. Modernistler, yazılarından cımbızla cümleler çekip kendisini reformist olarak takdim etmektedirler.

Cevab: Böyle dediği rivayet ediliyor. Münasip bir söz değil ama, psikolojik çöküntü içinde birinin sözüne bakılmaz. Nitekim son cümlesi, sağlam bir iman ve tevekküle delâlet ediyor.

Cevab: Muteberdir. Ehl-i sünnettir. Zamanımızda onun kadar Ehl-i sünneti anlayan ve anlatan fazla kimse yoktur.

Cevab: Alâkası yoktur. Hıtay, Çin yurdu demektir. Hıtay adında bir halk vardır. Moğoldur. Hatay uydurma bir tabirdir. Şah İsmail, Hatay kabilesine mensup değildir. Şiir yazarken kullandığı ve hatalı, kusurlu manasına Hataî mahlâsını, böyle zannedenler olduğu anlaşılıyor.

Cevab: Son meşru ve gerçek halife Sultan Vahideddindir. O da ressam değildi. Abdülmecid Efendi, ressamdı. Böyle tablo yaptığı malumumuz değildir. Son hâline göre dindar bir şahsiyettir. Gençliğinde yaptıysa da bir şey diyemeyiz.

Cevab: Hayır. Hafife alarak yanlış teşhisde bulunmuştur. Vehhabiliğin, Şiîlikten farklı olarak, İslâmiyetin içinden zuhur ettiğini; yok olup gideceğini söylemiştir.

Cevab: Şiî idi.

Cevab: Gürcistan Yahudisidir. Esas ismi Jozef Çugaşvili’dir ki Yahudi oğlu demektir.

Cevab: Modernist bir zihniyete sahiptir. Maslahata lüzumundan fazla itibar eder. Bu sebeple bazı fetvalarına itimat edilmez.

Cevab: Onun olduğu meşhur ise de, oğlu müderris İbrahim Beyin telifi olduğu tahmin edilmektedir.

Cevab: Turgut Özal gibi samimi bir Müslüman idi. Ancak şartlar icabı otoriter bir idare takip etmiş; belki de bazılarının canını haksız olarak yakmıştır. Bilemeyiz.

Cevab: Bu sözün ona nisbeti sahih olmayabilir. Şathiye olabilir. Şeriat zahire bakar. Cezbe hali galib idi. Bu sebeple amme-i cemiyetin selameti için Midilli adasına sürgün edildi. Niyazî, Sôfiyyenin meşhurlarından ve Halvetî meşâyıhindendir. Anadolu’da Soğanlı’da tevellüd etti. Mısır’da tahsil gördü. Bursa’da yaşadı. 1693’de Limni adasında vefat etti. Sultan Mecid, Limni’ye geldiğinde kabrini aratıp tamir ettirmiştir. Türkçe divânı çok yanık ve tatlı olup, birkaç kere basılmıştır. Bazı yazarlar, bunun için, sonradan sapıttı diyorlar. Şiirleri, hele “Peygamberimiz Muhammed Mustafa hepimizden üstündür. Âli güzel, Eshâbı çok temizdir” beytleri bunu tekzib etmektedir.

Cevab: Değil ama, birlik ve dirlik temin edildiği için İslâmî hayat ve ilim inkişaf etmiştir.

Cevab: Böyle olduğunu söyleyenler var ise de makbul tutulmamıştır.

Cevab: Efendinin kısaltılmışıdır.

Cevab: Elbette. Hem de mutasavvıftır.

Cevab: Ahmed Deedat, Güney Afrikalı bir modernisttir. Hristiyanlarla mücadelesi sebebiyle büyük bir şahsiyet gibi tanınıyor.

Cevab: Böyle olmadığı bellidir. Kaldı ki her ne kadar inkılap tarihi kitaplarında Ankara cihetinden zararlı cemiyetler arasında sayılsa da, Teali İslam Cemiyeti âzâsı olmak suç değildir. Üstelik Lozan Antlaşması'nda umumi af ilan edilmiştir. Eskiden işlenen bir suçtan dolayı ceza verilmez.

Cevab: Efsanedir.

Cevab: İmam Ahmed Hazretleri fazla ictihadda bulunmamış; zayıf da olsa hadis-i şeriflerle amel etmiştir. İtikadda Selef-i sâlihîn itikadında olup, müteşâbih nassları te’vilden kaçınmıştır. Onun için bu tür marjinal gruplar, umumiyetle Hanbelî mezhebinde olup da bu yolu iyi tanımayan kişiler arasından çıkmıştır. İmam Ahmed tevil yapmadığı halde, bunlar tevil yapıp mücessime ve müşebbihe fırkasına dâhil oluyorlar. Aynı yolda değildirler.

Cevab: Sultan Hamid zamanında yaşamış bir bahriye paşasıdır. Hicaz’da vazifeyi yapmış; Hicaz’ı en iyi anlatan 5 ciltlik Mir’at-ı Harameyn kitabı çok kıymetlidir.

Cevab: Annesinin Kürd olduğu bilinmektedir. Diyarbakırlı Pirinççilerdendir. Babası Çermiklidir. Milliyeti pek belli değildir. Ama Çüngüş ve Çermik, Diyarbekir’in umumiyetle Türklerin meskûn olduğu kazalarıdır. Türk olmak ihtimali kuvvetlidir.

Cevab: Sâbiîdir.

Cevab: Böyle bir şey duymadım. Rıza Tevfik olmasın? Böyle bile olsa, bazı şiirleri güzel olabilir. Beğenmek şahsına değil, eserlerine olabilir.

Cevab: Evet ama hadis kritiğinde müteşeddiddir. Pek çok sahih hadislere zayıf veya mevzu demiştir.

Cevab: Gazetelerde olduğu yazdı ise de, sonradan kendisi olmadığını beyan etti.

Cevab: Evet ama her ikisinin de modernist fikirleri vardır. İhtiyatla okunmalıdır. Mesela Sîretü’n-Nebi kitabında, usul-ı hadîs ilmine uymayan aklî kriterlerle, hadîs-i şerîf kritiğini müdafaa etmektedir.

Cevab: Farklı zamanlarda yazılmıştır. Seyrü sülûk esnasında bazı fikirleri değişmiştir. İlimle meşgul olanlar, ilimleri arttıkça, önceki fikir ve görüşlerini de değiştirirler. Bundan tabii bir şey olamaz.

Cevab: Baba Muhammed bin Kutbüddin, İznik’de; oğlu Muhammed bin Muhammed bin Kutbiddin, Edirne’dedir. İznik’deki kabr, Halil Paşa Câmii yanında, malum ve meşhurdur. Tek Parti devrinde kabristan kaldırıldığı için Edirne’deki kaybolmuştur.

Cevab: Hindistan’daki Şiî ekalliyetten idi. İngiltere’de yetişmişti. Hindistan bölününce, İngilizlerin desteği ile Pakistan’ın başına geldi.

Cevab: Olur mu öyle şey? Bu, İslâmiyetten haberi olmayanların uydurmasıdır. Hayatları, şiirleri ve kitapları, hepsinin kuvvetli bir Ehl-i sünnet itikadına sahip bulunduğunu gösteriyor.

Cevab: İlk devir sofilerinden Ebu Tâlib Mekkî’nin Kut’ü’l-Kulûb, İhyâ’nın en mühim mehazlarındandır.

Cevab: Bu yanlış anlaşılıyor. Son derece entelektüel ve samimi bir Müslüman olan Sultan Fatih, bunlarla meşgul olmuş fikirlerini öğrenmiştir. Bozuk olduklarını anlayınca da kendilerini âlimlerle münazaraya davet etmiş; mağlup olunca da cezalandırmıştır. Sultan Fatih gibi bir zatın Hurufiliğe meylettiğini söylemek veya düşünmek abestir; bu yüksek şahsiyeti tanımamaktır.

Cevab: Darbeyi yapan küçük subaylardan birisiydi. Darbe beyannamesini radyoda okumasıyla tanınmıştır. Daha sonra ekonominin gözünü korkuttuğu darbeciler, idareyi sivillere bırakmaya karar verince; buna karşı çıkanlardan biri oldu. Bu sebeple arkadaşlarıyla ters düştü ve diplomatik vazifeyle Delhi’ye sürgün edildi.

Cevab: Ebu’l-Beka Baba İlyas 13. asırda Horasan'dan Anadolu'ya gelip Amasya'da yerleşmiştir. Ebu’l-Vefa Harezmî'nin halifelerindendir. Anadolu'da yeni Müslüman olmuş halk arasında güçlü bir otorite kurdu. Karamanlı veya Malatyalı bir Rum çocuğu olan müritlerinden Baba İshak, Selçuklu Devleti'ne karşı eski Rum topraklarında müstakil bir idare kurma sevdasına kapıldı. Hocası Baba İlyas'ın adını kullanarak, hatta onu Baba Resul adıyla bir Mehdi gibi tanıtıp, saf halkı ve Rumları aldatıp Güneydoğu Anadolu'da isyan bayrağını çekti. Baba İlyas, sözde talebesine haber gönderip nasihat ettiyse de dinletemedi. Bu sefer yenilmesi için bedduada bulundu. İsyan ile alakası olmadığı halde tevkif edilip Amasya kalesine kapatıldı. Ardından da idam edildi. Baba İshak da Selçuklu hükümet kuvvetlerine yenilip öldürüldü. Bu isyana Babaî isyanı denir. Babaî adında bir tarikat olmadığı gibi, Baba İlyas da bazı eserlerde tanıtıldığı gibi bir Râfızî dedesi değildir. Bahsettiğiniz kişi Ehl-i sünnet âlimlerini, heterodoks (gayr-ı sünnî) ve Râfızî olarak tanıtmaktadır. Hacı Bektaş-ı Veli, Lokman Parende halifesidir. Lokman Parende Ahmed Yesevî, o da Yusuf Hemedanî halifesidir. Hacı Bektaş’ın, Baba İlyas’dan feyz aldığı da anlatılmaktadır. Netice itibariyle Baba İlyas da, Hacı Bektaş Veli de, Geyikli Baba da Ehl-i sünnet evliyasıdır. Sonradan bazı dejenere Bektâşîlerin bunları sahiplendiği görülmektedir. Evliya olmanın şartı, büyük günah işlememektir. Doğru bir itikada sahip olmak evleviyetle lazım geldiği takdirden uzak değildir.

Cevab: Hemen bütün mehazlarda mülhid olduğu yazar. Bu, doğru fikirleri olmadığı manasına gelmez. İmam Mâturîdî de Te’vilat’ta peygamberlik hakkındaki görüşlerini müdafaa etmiş ve ona mal edilen bazı sözlerin ona ait olmadığını söylemiştir.

Cevab: İhvan-ı Safa, doğru ve kıymetli bilgilerin de olduğu mecmualardır. İhvan-ı Safa topluluğu felsefeyle çok meşgul olmuşlardır. Hepsi Şiîdir. İçlerinde Gulat-ı Şia ve Bâtıniyyeden olanlar çoktur.  Bu sebeple kendileri de kitapları da Ehl-i sünnet bir müslüman cihetinden muteber değildir.

Cevab: Şiirlere bu gözle bakılmaz. Te’vil edilir. Edebiyatta sanatlar vardır. Mecaz ise en çok kullanılan sanattır.

Cevab: Evet. İbnü’l-Alkamî Şiî idi. Hülagu’nun, kendi gibi Şiî olan veziri Tusî ile işbirliği yaptı. 

Cevab: Öyle olduğu; tehcir esnasında küçük bir çocukken yetimhaneye düştüğü söyleniyor. Hrant Dink öldürülmeden evvel bunu dile getirmişti. 

Cevab: Hayır. Amcasının tahttan indirilip feci bir şekilde öldürülmesi, zaten hassas olan şahsiyeti üzerinde ciddi tahribat yaptı. Nevrasteniye tutuldu.

Cevab: Evet. Ama ancak zulümleri kadar cömertlikleri ve Müslümanlığa faydaları da olmuştur .

Cevab: Memlûk Sultanı Kutuz, muharebelerdeki kahramanlığı ile elde ettiği haklı şöhretini çekemeyip onu öldürtmek istedi. Baybars bunu haber alıp erken davranarak onu öldürttü ve sultan oldu.

Cevab: Bu gibi hususlarda karar vermek zaman ve zemin itibariyle kumandana ve hükümdara aittir. O zaman din için, millet için, vatan için böyle münasip görmüş ve affetmiştir. Zaten daha sonra kendi kavmi onu önce gözünü oyup sonra katlettiler.

Cevab: Şâfiî âlimi ve Kâdirî şeyhi idi. Muhterem bir zat idi. Sultan Abdülhamid kendisini severdi. Hakkındaki menfi sözler, İttihatçı propagandasıdır.

Cevab: Hayır. Hayim Nahum, Osmanlıların son zamanında hahambaşı idi. Siyonistlerle İttihatçılar arasında aracılık yapardı. Ankara ile de iyi münasebetler kurdu. Lozan’a giden Türk heyetinde bulundu. Mısır hahambaşı olarak 1960’da vefat etti. Vehbi Koç’un ortağı mesabesindeki Bernard Naum ile karıştırmış olmayasınız?

Cevab: Baltacı Mehmed Paşa ile Çariçe hakkında söylenenler tamamen uydurmadır. Anlaşma yapıldığı doğrudur. Askerlerin maneviyatı bozuktu. İsteksiz savaştılar. Bu haliyle Rusya Devleti’ni değil yıkabilecek, savaşabilecek gücü bile yoktu.

Cevab: Tam ismi, Melik ez-Zâhir Rükneddin Muhammed Baybars el-Bunduktarî’dir. Bay-bars, eski Türkçede “soylu pars” manasına gelir.

Cevab: Olur mu öyle şey? Bu bir menkibedir. Doğru olsa bile, Ertuğrul Gazi, bunun mushaf olduğunu bilmemiştir. Kâfir mushafa hürmetle mükellef değildir ki ev sahibi böyle ikaz etsin.

Cevab: Halife Abdülmelik’in Hicaz valisi Haccac bin Yusuf es-Sekafi’nin, zulmü gibi, keremi de çoktu. Zulmü ve zararı kadar, hizmeti de olmuştur. Kur’an-ı kerime hareke koyup doğru okunmasını temin eden odur. Ondan zarar görenlerin çoğu, bunu hak etmişti. Zira o devirde siyasî vasat çok karışıktı. Haccac, sert tedbirlerle asayişi temin etmiştir. “Ey Haccac, sana Ömer’in adaletini hatırlatırız!” diyenlere, elindeki çubukla toprağı eşeleyip, “Nerde Ömer’in tebası?” diye hakîmâne cevap vermiştir. Sahabiler arkasında namaz kılmışlardır. Zulm, nihayet günahtır; amel imandan cüz değildir. Hesabını Allah soracaktır.

Cevab: Aslı Nâmekî’dir. Nâmek köyündendir. Nâmık ile alakası yoktur.

Cevab: Sultan Hamid devrinde yetişmiş bir Osmanlı diplomatıdır. Sultan Abdülhamid’e moda icabı düşman olmuş; İttihatçıların içinde yer almıştır. Fakat nevi şahsına mahsus bir şahsiyettir. Modernisttir. Avrupa kültürüne vakıf entelektüel birisidir.

Cevab: Şarkiyatçı bir Yahudidir. Sultan Abdülhamid’e Fransızca dersi vermiştir. İkili bir ajan olduğu; hem İngiltere, hem Osmanlı Devleti için çalıştığı anlaşılıyor. Müşavir de denilebilir.

Cevab: Aynî’nin bu kitabında muteber olmayan çok yerler vardır. Kendisi bir filozoftur. Nihayet kendi fikirlerini yazmıştır. Zamanın ricaline tabasbus için böyle şeyler yazmıştır. Bu meseleye dair yazılarım vardır.

Cevab: Meşrutiyet devrinde yaşamış bir siyasetçidir. İttihat ve Terakki muhalifi idi. Hukukçudur. Hâkimlik yapmıştır. İngiliz Muhipler Cemiyeti’ni kurdu. Ankara hareketine karşı çıktı. Bu sebeple 1923’te sürgün edilip ömrünü Romanya'da tamamladı. Said Nursî başka olup, ilk zamanlar ekseriya Molla Said diye maruftu.

Cevab: Câhiz Şiîdir. Sözleri, bu nazara alınarak değerlendirilmelidir.

Cevab: Evet. Bu mıntıka, harbin cereyan ettiği yere yakındır. Cumhuriyetin ilk senelerinde, Osmanlı’yı dize getirdiği için olsa gerek, Emir Timur çok popüler olup, çocuklara isimleri verilirdi. Atatürk’ün de en beğendiği tarihî şahsiyetlerden biri olduğu söylenir.

Cevab: Mürşid olmak için şer’î kaidelere tam uymak lazımdır. Böyle olmayan, zaten mürşid olamaz. Türklük an’anesi denilen şey, dinin emir ve yasaklarının başladığı yerde biter. Üstelik eski Türklerde de zannedildiği gibi kadın erkek karışık bir hayat yoktur. Göçebelikte belki bu biraz gevşek olabilir, ama şehirliler arasında mevzubahis değildir.

Cevab: Berelviler veya Berileviler, içlerinde bazı taassup sahipleri bulunsa bile, Ehl-i Sünnettir. Diyobendîler ise Ehl-i Sünnetten Vehhâbîye kadar geniş bir yelpaze teşkil eder.

Cevab: Annesi Cevriye Hanım’ın hemşerisi veya akrabası olduğu söylenir.

Cevab: Din âlimi değil; Şiî bir filozoftur.

Cevab: Hayır. Bunlarınki ilmî bir tesbittir; ancak hata etmiş olabilirler.

Cevab: Annesinden kalma köleydi; hem de dadısıydı. Sonra azat edip evlendirdi.

Cevab: Hayır. O ve Ben ile Büyük Kapı kitabında bahsetmektedir.

Cevab: İran harplerinde yaralanıp kuyuya düştüğü; burada bir müddet yaşayarak kurtulduğu için.

Cevab: Merhum Ömer Nasuhi Bilmen, son devirde yetişmiş büyük âlimlerdendir. İstanbul müftisi iken, Hazret-i Muaviye’ye hakaret eden Şemseddin Yeşil’i vaizlikten atmış; üstelik bu ithamlara cevap mahiyetinde Eshab-ı Kiram Hakkında Müslümanların Temiz İtikadları adında kıymetli bir eser kaleme almıştır. Büyük İslâm İlmihali adındaki eseri, ulema tarafından hatalı görülen bazı ifadelerine rağmen, çok tutulmuştur. [Arazi mülk olduğu halde] Türkiye’de toprak mahsulleri zekâtının verilmeyeceğini; [kabre ateşte pişmiş şey koymak câiz değil iken] tuğla konulacağını söylemesi; ibadetlere dair bazı sünnet ve müstehablara ilmihalinde yer vermemesi gibi hususlar tenkit edilmiştir. Mecelle ıslah komisyonu azası iken Ali Haydar Efendi’nin tuttuğu notları inkişaf ettirerek hazırladığı Kamus kitabında, dört mezhebin hükümleri gayet etraflı ve olabildiğince sistemli bir şekilde anlatılmıştır. Bu, mezheblerin inkâr edildiği bir zamanda, şüphesiz mühim bir şeydir. Ancak hiç lüzumu yok iken, yani mensubu kalmamış iken, Zâhiriyye mezhebinin kavilleri alınmış; üstelik bu hükümler İbni Hazm’dan nakledilmiştir. Davud ez-Zâhirî mutemed bir zât olsa bile, İbni Hazm ve eseri Muhallâ Ehl-i sünnet âlimleri tarafından muteber tutulmamıştır. Bu, Kamus kitabının kıymetini azaltmaktadır. Üstelik helali, haram; haramı, caiz yapacak derecede vahim ve fahiş tertip ve imla hataları vardır. Hiç biri tashih edilmeksizin hâlâ basılmaktadır. Hâsılı, avamın okuyup anlayabileceği bir kitap değildir; ilim ehline yol göstericidir. Daha vahimi, merhum, Büyük Tefsir tarihi kitabında, Abduh, Efgani, İbni Teymiyye, İbnü’l-Kayyım gibi münakaşalı şahsiyetleri de hak etmedikleri şekilde överek kitabını lekelemektedir. 27 Mayıs darbesinin ardından diyanet işleri reisliğini kabul etmesi; üstelik darbecilerin emriyle de olsa, Adnan Menderes ve arkadaşlarının idamlarını haklı göstermeye çalışan bir hutbeyi okutması mümin kalblerde elem, hatta nefret hâsıl etmiştir.

Cevab: İngiliz yazardır. Sözleri ve itikadı muteber değildir. Sahih Müslüman olduğu bile zannedilmiyor.

Cevab: Evet.

Cevab: Hayır. Ancak 1908 meclisinde mebus idi.

Cevab: Osmanlı sarayında bu isimli bir vazifeli veya şahıs yoktur. Bu bir homoseksüel tabiridir. Mef’ul için kullanılır. Bu iddialar muteber değildir. Benim Osmanlılarda Gayrı Tabii Aşklar ve Homoseksüellik adında bir yazım vardır.

Cevab: Değildir. Ama bazı marjinal fikirleri olmuş, Kadızadelilere tesir etmiş ve bu sebeple sürgün edilmiştir. 

Cevab: Modernisttir. Görüşleri muteber değildir.

Cevab: 13. asırda İngiltere’de Sherwood ormanında haydutluk yapan; ama zenginlerden alıp fakirlere verdiğine inanılan Robin Hood’un kim olduğuna dair anlatılanların hepsi efsanedir. Kimine göre bir soyludur, kimine göre bir saraylıdır, kimine göre Haçlı seferlerine katılmıştır, kimine göre sıradan bir hayduttur. Düşmanı da, ya şeriftir, ya kraldır. Hangi kral olduğu da belli değildir. Bazısında Vatansız John, bazısında Aslan Yürekli Richard’dır. Zaman içinde anlatılan hikâyeler, yazılan şiirler ve romanlarla Robin Hood çok farklı versiyonları ile ortaya çıkmıştır. Böyle bir adamın yaşadığı belli; nasıl bir adam olduğu çok belli değildir. Sosyalistlerin verdiği imaj meşhur olmuştur.

Cevab: İbni Seb’in hakkında söylenen çok şey var; doğru bir kanaate varmak zor. Bazı sözleri te’vil edilebiliyor; bazıları edilemiyor. Tevakkuf en iyisidir.

Cevab: Duymadım. O devirde dindar Müslümanların hemen hepsi Adnan Menderes’i sever ve ona dua ederdi. Dine hürriyet veren Müslüman idareciye dua etmek her Müslümanın vazifesidir. İslâmiyete hizmeti eşsizdir. Sadece ezanı aslına iadesi kâfidir. Şahsî kusurları kendine ait bir keyfiyettir. Allah bilir ya, şehid olarak ödemiştir.

Cevab: Mısır’ı işgalinde Müslümanlara İslâmiyeti öven sözler söylemiş ise de, siyaseten söylemiş olmak ihtimali fazla. Zira sonraki hayatı buna delalet etmiyor.

Cevab: Osmanlı hükümeti, Şeyh Şamil’e edebileceği kadar yardım etti. Para, mühimmat ve zâbit gönderdi. Ama karşısında Rusya vardı. Başka ne yapabilirdi? Bir Kafkasya macerası için, bütün Rusya'yı hasım almak, Osmalı Devleti’nin tamamiyetine dokunurdu. Nihayet Şeyh Şamil’i misafir etti, hüsnü kabul gösterdi. Anlattığınız hikâye uydurmadır. Üslubundan da bunu anlamak mümkündür. Bir kere padişah hiç kimsenin eline sıkmaz. İkincisi Şeyh Şamil, kime nasıl davranacağını bilecek edeb sahibi bir zat-ı kerimdir.

Cevab: Akaide dair meselelerde edebî sanatların yeri olmaz. Sahabe, peygamberlerden sonra insanların en üstünüdür. Ehl-i sünnet itikadı bunu icab ettirir. Ehl-i sünnet bir salih Müslüman böyle bir söz söylemez. Kur’an-ı kerim, böyle şairlere, ancak aldanmışların tâbi olacağını buyuruyor.

Cevab: Her ikisi de. Fakat Gazzâlî daha meşhur ve doğrudur. Gazâle kasabasından veya babası Gazzâl, ipekçi olduğu için bu unvanla anılır. 

Cevab: Ankara hükümeti kurulduğu zaman Ankara müftüsü idi. bir kandil veya bayram münasebetiyle padişaha tebrik telgrafı çekmişti. Zamanın sadrazamı Ferid Paşa ise, bir müftünün padişaha doğrudan yazamayacağını, şeyhülislâmlık vasıtasıyla yazmasının bürokrasi icabı olduğunu söyleyince, İstanbul’a muğber, hatta düşman oldu. Bunun üzerine Ankara hareketinin yanında yer aldı. Sonra Diyanet İşleri Reisi oldu. Ankara’yı her türlü tasarrufunda ve inkılabında destekleyen çağdaş bir din adamıydı.

Cevab: Heratlı bir Hanefi âlimidir. 1014/1606’da vefat etti. Mekke’de uzun yıllar geçirdiği için mükemmel Arapça öğrenmiştir. Kendisi haddizatında hattat olduğu için kıymetli kitapları istinsah ederek nafakasını temin ederdi. Arabiyi iyi bildiği için, istinsah ettiği kitaplarda bazı şerhler yapmış, böylece bir âlim şöhreti kazanmıştır. Ehâdisu’l-Mevdu’at adındaki kitabında, İslâm uleması tarafından sahih görülen birçok hadislere mevdu’ demiştir. İmam Ebu Hanife’nin Fıkh-ı Ekber adlı eserini şerh ederken, Hazret-i Peygamber’in Resulullah’ın anne ve babasının küfr üzere öldüğünü ispatlamaya çalışmış; bununla da iktifa etmeyerek müstakil bir risale yazarak, Şifa kitabını şerhederken yazdığı bu risâle ile öğünmüştür. Bu sebeplerle, ayrıca İmam Mâlik ve İmam Şâfi’î’ye hadsiz itirazları ve tasavvuf ehlini tahkiri sebebiyle İslâm uleması tarafından tenkid edilmiştir. Hadis âlimlerinden Molla Muhammed Miskin (954/- 1547), Abdülkâdir Taberî (1033/1623), Ahmed Rıza Han Berilevî (1340/1921) başta olmak üzere kendisine çok reddiyeler kaleme alınmıştır. Bağdad müftisi Mahmud Alûsî tarafından büyük âlim olarak tanıtılan Aliyyü’l-Kârî, son zamanlarda modernist bir câmia tarafından müceddid ve müctehid olarak takdim edilmekte; sahih hadislerin inkârı hususunda hep kendisinden referanslar verilmektedir.

Cevab: Tübba’ Yemen’de Himyer’de Belkis’in memleketinde hüküm süren Kahtan meliklerindendir. Türkistan’a, Hindistan’a seferler yaptığı, Semerkant’ı kurduğu, Hindistan’da öldüğü, antik çağ meliklerinden dünyayı gezen beş kişiden biri olduğu rivayet edilir. Diğerleri Süleyman, Feridun, İskender ve Erdişir’dir. Bazılarına göre İskender-i Zülkarneyn, Tübba’dır.

Bazı siyer kitaplarında yazdığına göre, Tübba’ bi’setten 700 veya 1000 sene evvel Kâbe’ye geldiğinde, Mekkeliler kendisini karşılamaya çıkmayınca kızıp Kâbe’yi yıkmaya davrandı. Ama şiddetli hastalanıp üç gün gökyüzü kararınca, bunun ilahî işaret oluğunu anlayarak tövbe ve iman etti. Mekkelilere ihsanlarda bulundu. Rüyasında gördüğü üzere, Kâbe’yi ilk defa süslü bir ipekli örtüyle örttü ki bu âdet ondan kalmadır.

Sonra Medine’ye geçti. Beni İsrail âlimlerinden, âhir zaman peygamberinin geleceğini işitince, burada Hazret-i Musa dininden âlimler bırakıp birini bunlara reis yaptı. Resulullah için bir ev yaptırıp, bir de hürmetkâr mektup yazdı. Gelince verirsiniz diye bu âlimlere teslim etti. Medine halkından iman edenler, hep o âlimlerin neslindendir. Ebu Eyyüb el-Ensârî de onların reisi Şâmul’un soyundandır.

İbn İshak ve başkalarının rivayetine göre Tübba'nın yazdığı mektupta şunlar varmış: “Ahmed hakkında şahidlik ederim ki o, bütün canlıları yaratan Allah’tan bir resuldür. Ömrüm uzatılırsa, o hayata geleceği vakte kadar, ben onun yardımcısı ve amcası oğlu olurdum. Şimdi ben sana ve sana indirilen kitaba iman ettim. Ben senin dinin ve sünnetin üzereyim. Senin ve herşeyin Rabbine iman ettim. Rabbinden gelen İslâm'ın bütün şeriatine de iman ettim. Eğer sana yetişecek olursam ne güzel. Şayet yetişmeyecek olursam, bana şefaat et ve kıyamet gününde beni unutma. Ben senin ümmetinin ilklerindenim. Sen gelmeden önce sana biat ettim. Ben senin ve baban İbrahim dini üzereyim.” Daha sonra mektubunu mühürleyip, onun üzerine de: “Önünde de, sonunda da emir Allah’ındır” diye nakşetti. Mektubunun üzerine adres olarak da şunu yazdı: “Allah'ın nebisi ve resûlü, peygamberlerin sonuncusu, âlemlerin Rabbinin elçisi, Abdullah oğlu Muhammed'e birinci Tübba’dan.”

Hazret-i Peygamber, Medine’ye doğru yola çıktığında, Ebu Eyyüb mektubu Medinelilerin çok itimat ettiği Ebu Leylâ’ya verdi. Kendisini karşılayanların arasında Resulullah onu görünce, “Sen Ebu Leyla değil misin? buyurdu. “Evet” deyince “Hani Tübba’nın mektubu?” buyurdu. Ebu Leyla çok şaşırdı. Resulullah mektubu alıp okutunca, Tübba’dan razı olup, üç defa “Merhaba salih kardeşim” buyurdu.

İsmi Ebû Kerb Es’ad bin Kerîb bin Tübba’dır. Mümin idi. Kavmini de imana getirmişti. “Tübba’yı kötülemeyin. O mümin idi, bilemiyorum peygamber midir?” hadis-i şerifinde geçen Tübba' budur. İbn Abbas, “Tübba’ bir peygamber idi.” derdi.

Rum hükümdarlarına Kayser, İran hükümdarlarına Kisra dendiği gibi, Tübba’, zamanla Yemen meliklerinin unvanı olmuştur. Tübba’ gölge manasına olup, güneşin doğduğu yeri takib ederek, askerleriyle birlikte doğuya doğru yolculuk etmiş olmasından dolayıdır.

Duhan suresinin 37. âyet-i kerimesinde geçen “Bunlar mı, yoksa Tübba’nın kavmi ve ondan evvelkiler mi hayırlıdır? Biz o günahkârları bile imha ettik” meâlindeki âyet-i kerimede geçen Tübba’, muayyen bir kişi değildir; bununla bütün Yemen hükümdarları kast edilir. Burada müşriklere, Tübba’ kavmi misal gösteriliyor. Onlar daha güçlü olduğu halde, Allah onları mağlup etti, manasınadır. Kâf suresi’nin 14. âyet-i kerimesinde Eykeliler gibi Tübba’ kavminin de dini yalanladığından bahsedilmiştir. Âyet, kavmini kötülemiş; ama Tübba’yı kötülememiştir.

Cevab: Öyle olduğu söyleniyor. Şu kadar ki Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin keşf yoluyla anlayıp sembolik ifadelerle anlattıklarını, Nostradamus kendi anladığı şekilde kehanetlere çevirmiştir

Cevab: Tarihî şahsiyetlerin hususî halleri hakkında olur olmaz yerlerde geçen ifadelere aldanmayınız. Şair Bâki Süleymaniye'de müderrislik yapmış; kazaskerliğe kadar yükselmiş muhterem bir şahsiyettir. Hazret-i Peygamber’in hayatını anlatan en güzel kitaplardan Mevahib’i Türkçe’ye tercüme etmiştir. Şiirlerinde divan edebiyatının sembolik hususiyetlerinin görülmesi tabiidir. Osmanlı tarihinin en kıymetli şairlerindendir. Sultan Kanuni’nin Altın Çağı’nın da sembol şahsiyetlerindendir.

Cevab: Ortadoğu’da İngiliz menfaatleri için çalışmış arkeolog, yazar ve casustur.

Cevab: İttihatçı değildir. Osmanlı mazisine hayrandır. Dini yaşantısı yoktur; fakat millî şuurunun kuvvetli olduğunu gösteren şiirleri meşhurdur.

Cevab:

Cevab: Hazret-i Ali’nin vali ve kumandanlarındandır. Kısas-ı Enbiya’da diyor ki: Abdullah bin Sebe’nin arkadaşı ve Cemel Vak’ası’nın müsebbiplerindendir. Şöyle ki, Hazret-i Osman’ın katlinden sonra Medine’den ayrılıp Kûfe’ye sığınmaya gelen Hazret-i Âişe, Talha ve Zübeyr gibi zatların da içinde bulunduğu kafileye hücum etti. Hazret-i Âişe’nin yanındakiler baskına uğrayınca şaşırdı. Eşter ve arkadaşları, Hazret-i Ali’ye gelerek, karşı taraf bize saldırdı. Onlara karşı koyduk dediler.

Cevab: Ehl-i sünnettir ama ekseri Diyobendîler gibi kafası karışıktır. Fikirleri ve sözleri ihtiyatla okunmalıdır.

Cevab: Kadere dair bir meselede Eş’arîliğe meylettiği, hatta bu meselede vekili Zâhid el-Kevserî ile münazaraları meşhurdur. Onun gibi bir âlim için bu tabiidir.

Cevab: Her iki rivayet de vardır. Baba ve akrabalarının isimlerinden dolayı Karaman Rumu, yani Ortodoks Türk olması muhtemeldir.

Cevab: Nasreddin Hoca fıkraları diye bilinen fıkraların çoğu zaten Nasreddin Hoca'ya ait değildir. Nerde kaldı ki bunlar gerçek olsun.

Cevab: Hayır ama, Yavuz Selim dememeli; Yavuz Sultan Selim demek caizdir. Yavuz, “düşman gibi” manasına gelen, “kuvvetli” manasına kullanılan bir kelimedir. Bu büyük padişah için yalnızca kullanmak edebe mugayirdir.  

Cevab: Kendisi ilim sahibi olmakla beraber, modernist fikirleri de vardır. Tefsiri avama tavsiye edilmez.

Cevab: Öyle bir rivayet var ise de sahih olan Türk olduğudur. Türkistanlı âlim Ali Kuşçu’nun yeğenidir. Kürd rivayeti, muhtemelen memleketi olan İskilib’in Direklibel köyünü, o zamanki âdet üzere Arapça Âmid diye anması sebebiyledir.

Cevab: Hayır. Ama kızı Müslüman olarak huzur-ı risaletpenahiye geldi. Cenab-ı Peygamber, babasını cömertliği sebebiyle övdü.

Cevab: Roger Garaudy, modernisttir; itikadında ehl-i sünnete uymayan hususlar vardır. Müslüman âlemi, sonradan Müslüman olan ecnebileri çok büyütürler.

Cevab: Hayır. Müra okunur. Fransızca bir isimdir. Gaskonyalıdır. Napolyon’un eniştesidir. Soyu devam etmiştir.

Cevab: Kaynaklarda bilgi yok. Muhtemelen dede mirası tarla ve bahçesi vardı. Mektuplarında devlet ricaline bazı teşekkürleri var. Onlar yardım etmiş olabilirler. Bir de mensublarının desteği olabilir. İrşad ile meşguliyetleri malumdur. Ulema, ilim ve irşad ile meşgul olduğu için maişetleri bu işe mahsus vakıflardan veya beytülmalden karşılanır.

Cevab: Kaynaklardan anladığımız kadarıyla günahkâr bir Müslüman. Allah affetsin.

Cevab: Muhtemelen.

Cevab: İkisi farklı şahsiyettir.

Cevab: Politik bir şahsiyettir. Görünüşte Filistin davası için mücadele etmiş; fakat modernist olduğu, yanlış insanlarla ittifak ettiği ve daha ziyade kendi menfaatine çalıştığı için Filistin davasına faydadan çok zarar vermiştir.

İngiliz işgali esnasında Kudüs müftüsü idi. Modernist Reşit Rıza'nın talebelerindendir. Karışık bir şahsiyettir. Hitler ve Mussolini ile görüşüp, onların desteğini ummuş; hatta birinin Haydar diğerinin Musa Ali adıyla Müslüman olduğu propagandasını yapmış; Boşnakların Alman ordusuna birlikler vermesini organize etmiştir. Şehzade Şevket Efendi’nin Filistin hükümdarı olması meselesinde ikili oynamıştır. Hırslı ve inatçı siyaseti yüzünden Filistin'in kaybını kolaylaştırmıştır. Benim İslâm Hukukunda Değişmenin Sınırı kitabıma bakabilirsiniz.

Cevab:

Cevab: Bilemeyiz, iftira olabilir. Doğruysa nikâh kıymıştır diye hüsnü zan edilir. Zira Adnan Menderes imanlı ve dine çok faydası olmuş bir şahsiyettir. Şehid olması, günahlarını inşallah silmiştir.

Cevab: Vefâiyye tarikati, Ebu’l-Vefa adında 501/1107 tarihinde Bağdad’da vefat etmiş bir Ehl-i sünnet âlimi ve velisine bağlanır. Irak, Suriye ve Anadolu’da yayılmış; bazı konar-göçer Türkmen aşiretleri arasında da intişar etmiştir. Sonraki asırlarda isyan ederek Selçukluları felakete sürükleyen Baba İlyas gibi bazı şahısların bu tarikate mensup olup Ehl-i sünnet yolundan ayrıldığına dair bazı tarihî rivayetler varsa da, bu, Vefaiyye’nin ve de Şeyh Edebali’nin Şiî oluğunu göstermez. Kurucusunun adı Osman olan ve içlerinde iki de Bayezid (yani Muaviye) bulunan Osmanlıların başta Şia olduğunu, Yavuz Sultan Selim’den sonra siyaset icabı Sünnîleştiğini söyleyen ve yazan ahmaklara inanmayın.

Cevab: Evet. Selçukluların son zamanlarında yaşamış, kadılık ve defterdarlık yapmıştır. İstanbul’un ilk kadısı büyük âlim Hızır Bey, Nasreddin Hoca’nı torunudur. Kendisine mal edilen fıkraların çoğu yakıştırmadır.

Cevab: Kâzım Karabekir’in dinî telakkileri, çok farklı değildi. Dine modernist bir bakış zaviyesine sahip olduğunu kendisinin ve ailesinin hatıralarından anlamak mümkündür.

Cevab: Üç tane İbnürrüşd vardır. İlk ikisi Mâlikî fıkıh âlimidir. Torun İbnürrüşd ise, büyük bir âlim olmakla beraber felsefî fikirlere de kapılmıştır. Sözlerini ihtiyatla karşılamalıdır.

Cevab: Babür kötü bir şahsiyet değildi, zaaflarını ve kusurlarını anlatması da bunu gösteriyor. Kendisi sonradan dindar olmuş; Ubeydullah Ahrar’ın müridleri arasına girmiştir. Yani Babür'ün hayatını devre devre tetkik etmelidir. Babürname ilk defa 19. asırda İngiliz ve Rus oryantalistler tarafından bulunmuş ve onlar tarafından övgüyle anılmıştır. Babürname’nin sıhhati hakkında da ihtilaflar vardır. Bazısı gerçek bir metin olduğunu, bazısı Babür'ün anlattıklarına bazı ilaveler yaparak yeğeni veya meçhul şahıslar tarafından yazıldığını söylüyorlar.

Cevab: Sultan Hamid'in hafiyelerindendi. Avrupa'daki Jön Türkleri ikna edip memlekete getirmek üzere gönderildi; onlardan oldu. Ciddiye alınacak bir şahsiyet değildir.

Cevab: Kazanlı İslâmcı yazar ve gazetecidir. İslâm dünyasının çoğunu gezmiş; Osmanlı ülkesine de gelmiştir. İttihatçılarla tanışıp, ahbap olmuş; onların misyonuna hizmet etmiş; sonra da Japonya'da vefat etmiş politik bir şahsiyettir. Bahsettiğiniz kitap faydalı olmakla beraber, o zamanın Almanya eksenli siyasî misyonunu hizmet etmek üzere yazıldığını hatırda tutmalıdır.

Cevab: Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Mısır'ın otonom valisiydi. Neredeyse bir hükümdardı. Kendisini divandan kovarak tahkir eden Hüsrev Paşa’nın tahrikiyle ayaklandı. Yaptığı isyan idi. Ama şahsiyeti ve itikadı düzgündü. Mısır’a ve Müslümanlığa çok hizmeti oldu. İnsanlar masum değildir. Bir insanın bir meziyetinden dolayı övülmesi, başka hatalarının da övüldüğünü göstermez.

Cevab: Okçulukta mahir idi. Kiriş, ok yayı ve ok demektir.

Cevab: Vatansever; fakat kabiliyetleri mahduttu. Çevresinde işe yarar insan yoktu.

Cevab: Ona böyle diyenler umumiyetle Şâfiîlerdir. Hatib-i Bağdadî gibi Hanefîlere mesafeli olanlardır. Kerhî’nin böyle olduğuna dair bir delil yoktur. Sadece hakkında yazılan kitaplarda bazı imalar vardır. Bu hal, o devirde yetişen herkes için caridir. O devir, Mutezilî veya Şiî ifadesinin kullanılması mümkün kılan bir vasattır. En ufak bir fikri, böyle uç şekilde tefsir edilebilmiştir. Hadis kitaplarında bile Şiî, Kaderî denilenlerden rivayetler vardır. Bu itikadın dâîsi (propagandacısı) olmadıkça, rivayeti alınmıştır. Kanaatimce Kerhî, Mutezilî değildir. Olsa idi Hanefî mezhebinde bu kadar tesirli olamazdı.

Cevab: Ehl-i sünnet ve Hanefi olmakla beraber bilhassa hadis-i şeriflerin sıhhati hususunda ve başka bazı sosyal ve siyasi meselelerde kendine mahsus şâz görüşleri vardır.

Cevab: Mahidevran Haseki, bir Çerkez beyinin kızıydı. Annesi ise Kırım han sülalesinden dolayısıyla Sultan’ın annesinin akrabasıydı.

Cevab: Kendisi ne tarihçidir, ne din âlimidir. Her söylediğine itibar edilmez.

Cevab: İttihatçıdır. Her hatırat gibi ihtiyatla okunabilir. 

Cevab: İbni Hacer’in Hayratül-Hisan kitabı.

Cevab: Sultan I. Abdülhamid’in sadrazamı Halil Hamid Paşa iyi bir ıslahatçı idi. Devletin aksayan unsurlarını düzeltmekle mücadele etti. Fakat bunu usulüyle yapmadığı için muhafazakâr devlet adamları ile ters düştü. Bunun üzerine bir hükümet darbesi yaparak padişahı tahttan indirmek ve veliaht Şehzade Selim’i tahta çıkartmak için komplo kurdu. Bu sebeple azledildi; ardından idam edildi. Ispartalı olup Kemal Derviş’in dedesidir. Memleketin ilk masonlarındandır sözünün mübalağalı olduğunu düşünüyorum.

Cevab: Bu ikisi kardeştir. Son Bizans imparatorunun kardeşi Mora despotu Tomas’ın oğulları oldukları, esir edilip veya kendi arzularıyla Müslüman olup Osmanlı hizmetine girdikleri rivayet edilir.

Cevab: Bu gibi zatlar hakkındaki malumatlar bölük pörçüktür. Ona mal edilen eserlerin ona ait olmamak ihtimali vardır. Tasavvuf erbabı arasında münafese eksik değildir. Mübalağalı ve yanlış anlaşılan sözleri sebebiyle veya bizim bilmediğimiz bir sebeple Limni’ye sürgün edilmiştir. Sultan Abdülmecid kabrini ziyaret etmiş ve türbe yapılmasını emretmiştir. Türkçe Divanı çok yanık ve tatlı olup birkaç kere basılmıştır. Bazı yazarlar bunun için sonradan sapıttı diyorlar ise de, Peygamberimiz hepimizden üstündür; âli güzel, eshâbı çok temizdir beyitleri böyle olmadığını göstermektedir.

Cevab: Her kitap gibi ihtiyatla ve ehli olan okumalıdır. Hammer, iyi bir araştırmacı; ancak zaman zaman şahsî fikirlerin tesirinde kalan bir oryantalisttir.

Cevab: Hristiyan Araplar, Arap milliyetçiliği saikiyle Hazret-i Peygamberi ve Müslüman büyüklerini tekrim ve tebcil ederler. Ömer, Halid, hatta Muhammed ismini koyan Hristiyanlar vardır. Bir de Hristiyan Araplar, İslâm kültürü altında yaşadığı için, bu gibi meselelerde daha açıktır.

Cevab: Geçenlerde Türkmenistan’ın Merv şehrinde bulundu.

Cevab: İskilipli Atıf Efendi'nin ne için idam edildiği ve mahkeme zabıtları herkesçe bilinmektedir. İngiltere sempatizanlığı suç değildir ki, idam sebebi olsun. Kaldı ki Cumhuriyeti kuranlar arasında da İngiltere sempatizanı az değildir.

Cevab: Din âlimi olmayıp, gazeteci ve sosyolog olan Seyyid Kutub, gençliğinden beri sosyalist ve ihtilalci fikirlerin tesirinde kalmış; sonra bu hâline bakmayarak bir tefsir kaleme almıştır. Burada “Cihad, zâlimlere karşıdır” mealindeki Hac suresinin 39. âyet-i kerimesini ileri sürerek müslümanları hükümete karşı ayaklanmağa, isyana ve fitne çıkarmağa kışkırtmıştır. Halbuki zâlim, hatta kâfir bile olsa hükümete karış isyanı İslâmiyet yasak etmektedir. Böyle ayaklanmak, cihad değil, ahmaklıktır. Böyle zamanlarda yapılacak cihad, İslam bilgilerini yaymak, imanlı gençlik yetişmesine çalışmaktır. Bu âyet-i kerime, müslümanlara saldıran zâlimlerle (yani müşriklerle) hükümetin savaşmasını emretmektedir. Nitekim Resulullah’ın sünneti böyle cereyan etmiştir. Cihad, Seyyid Kutbun anladığı gibi değildir. Eğer cihad ile emri marufu iyi anlamış olsaydı, kendi başını yemez ve binlerce Müslümanı felakete sürüklemezdi.

Mevdudi’nin çok tesirinde kalan Seyyid Kutb’un bu faaliyetleri, Mısır’da fitne çıkarmasına, on binlerce Müslümanın zindanlarda çürümelerine, çoklarının ölmesine sebep oldu. Kendisi de daha evvel Melik Faruk’u devirip iktidara gelmesine yardım ettiği Nâsır tarafından 1966’da idam edildi. İlmi, aklı ve ihlası olmayan din adamları tarih boyunca, hep böyle felaketlere sebep olmuşlardır. İslam bilgilerini sessizce yayan ilim ve akıl sahibi müslümanlar, hep muvaffak olmuştur. Cihad, Seyyid Kutb’un anladığı gibi değildir. Eğer cihad ile emri marufu iyi anlamış olsaydı, kendi başını yemez ve binlerce Müslümanı felakete sürüklemezdi.

Seyyid Kutb’un idamı dinî değil, siyasî sebeple idi. Dinen şehid sayılamaz. Zira İbni Abidin’de diyor ki: Masiyet (kötülük) için sefere çıkan kişi, bu seferde ölürse şehid olmaz. Asabiyet ve zulüm için harbedip de yaralanan ve ölen kimse de böyledir. Seyyid Kutb ve onu gibilerin yaptığı iş, masiyete ve müslümanların zarar görmesine sebep olmuştur. Bu sebeple dinen şehid sayılmazlar.

Cevab: Ehl-i sünnet itikadında, tasavvufa meraklı bir bestekârdır. Âmiş Efendi’ye mensuptur.

Cevab: Çıkardığı fitne ile Müslümanlara çok büyük zarar vermiş yarı cahil bir aktivistti. İttihad-ı Muhammediyye Cemiyeti adında, muhtemelen İttihatçıların kontrolününde bir cemiyete girdi. Bunlar tarafından kullanıldı. Zamanın idarecilerine ağır ithamlarda bulunarak 31 Mart Vakasının zeminini hazırladı. Vaka bastırılınca, idam edildi. Enteresandır ki, etrafındakiler beraat etmiştir.

Cevab: Oryantalist tesirinde yazılmış olmakla beraber ihtiyatla okunursa faydalıdır.

Cevab: Yazarı da kitabı da çok zararlıdır. Doğrul, modernisttir. Kitabı da Kadıyanilerin Kur’an-ı kerimi tahrif ettiği bir kitabın tercümesidir.

Cevab: İslam felsefesi diye bir şey olamaz. Felsefe aklın mahsulüdür. Din ise naklîdir.

Cevab: Hayır. İngiliz istihbaratçısıdır. Tarihi mesaisi de ideolojiktir. İhtiyatla okunabilir.

Cevab: 93 Harbi’ndeki faaliyetleri sebebiyle şişirilmiş bir şahsiyettir. Sultan Hamid’in Mısır komiseri idi. Orada yolsuzluk yaparak çok zengin oldu. Bu hareketleri Mısır'ın kaybedilmesine yol açtı. Sultan Abdülhamid’in tahttan indirilmesi için kanun teklifi verdi. Oğlu da I. ordu kumandanı idi; padişahı tahttan indirenlerin yanında yer aldığı için, padişah silahlı mukavemete müracaat edemedi.

Cevab: Herhangi bir beden şeklinde görünürler. Yaşayan bir insanın bedenine girmek demek değildir.

Cevab: Çok iyi bir şair ve edebiyat bilgini idi. Aykırı bir tabiatı vardı. Başta İttihatçı ve Sultan Hamid muhalifi olduğu halde, sonradan padişahın kıymetini anlamış ve onun ruhâniyetinden istimdat başlıklı meşhur şiirini yazmıştır. Sonra Ankara hareketine muhalif olmuş; bu sebeple ömrünü sürgünde geçirmiştir.

Cevab: Asker menşeli sağcı bir politikacı idi. 27 Mayıs ihtilalden sonra sağı toparlamada hizmeti geçmiştir.

Cevab: Rauf Bey’in hatıraları da benzerleri gibi siyasi propaganda ve nefsi müdafaa metinleridir.

Cevab: İkisi de Katolik asıllıdır. Ama dinle alakaları yoktu; bununla beraber Stalin gibi bazı benzerlerinden farklı olarak din düşmanlığı yapmamışlardır.

Cevab: Bilemiyorum. Ama bir reddiyesi vardır.

Cevab: İlmini bilemeyiz. Ehl-i sünnete bağlı, salih bir mücahid idi. Vefatına yakın çok yaşlılığında söylediği ve yaptığı iddia edilen şeyler bir tarafa kalmak şartıyla.

Cevab: Tam manasıyla değildir. Hindistan’daki Diyobend ekolünden yetişmişlerdir. Vehhabilik tesirindedir.

Cevab: Duymadım.

Cevab: Bernard Naum ile olan ticari ortaklığı sebebiyle uydurulmuş bir şeydir. Vehbi Koç’un babası Ankara’nın tanınmış ailelerinden birine mensuptur ve annesi Hacı Bayram Veli soyundandır.

Cevab: Ahmed Rıza Han, büyük bir ehl-i sünnet âlimi idi. Neyin ne olduğunu ve nerede ne zaman nasıl hareket edileceğini elbette bilirdi. Bu rivayet doğru olsa bile, o zaman Hindistan İngiliz hâkimiyetinde idi. Esir müslümanların bunun hilafına hareket etmesi düşünülemez. Muhtemelen hayatta ve ayakta kalabilmek için böyle hareket etmek mecburiyetinde idiler. Zaten o devirde Osmanlı Devleti de dini mübalatsızlıkları ile tanınmış Jön Türklerin elinde idi. Bunları desteklemek ne kadar doğrudur?

Cevab: Babası Reşid Bey, Bitlisli Kürümoğullarındandır. Bu ailenin Müslüman olmuş Kızılmescidli bir Ermeni ailesi olduğu muhaliflerince söylenegelmiştir. İnönü’nün babası bir ara Malatya’da vazifeli bulunduğu ve İsmet İnönü İzmir’de doğduğu için bu iki şehirden zannedilmektedir. Annesi Cevriye Hanım Rumeli’de Şumnulu, zevcesi Mevhibe Hanım, Ziştovilidir.

Cevab: Emeviler, bilhassa Hazret-i Muaviye hakkında, bir kısım dalkavuk Abbasi tarihçilerinin bazı yanlış ve yakışıksız nakillerini, farkında olmadan olsa gerek, kitabına yazmıştır.

Cevab: Erzurum’da şapka giymediği için asıldığı söylenen, hatta bir de fotoğrafı internette dolaşan Şalcı Bacı isminde bir kadından bahsediliyor. Şalcı Bacı diye neşredilen resim, Isparta’nın Darıbükü Köyü’nden Hasan kızı Fatma adında bir kadın idam mahkûmunun resmidir. 20’lik altın ve tarla karşılığı kiralık katil olarak aynı köyden bir kadını öldürmüştür. Cinayet suçu ile 14 Aralık 1931’de Isparta-Tuzpazarı’nda infaz edilmiştir. Bu bilgiler meclis zabıtlarında vardır. Fotoğraf, Ispartalı gazeteci Yusuf Yavuz tarafından, Abdurrahman Kökdoğan arşivinden temin edilerek neşrolunmuştur. Erzurum’da Şalcı Bacı diye birinin yaşayıp yaşamadığı bile belli değildir. Erzurum’da 1925 tarihli şapka kanununa muhalefet olmuş, hatta ayaklanma çıkmış; evvela Divan-ı Harb (sıkıyönetim mahkemesi), ardından da istiklal mahkemesi onlarca kişiyi idam etmiş ve başka cezalarla cezalandırmıştır. Aralarında böyle bir kadına rastlanmamaktadır. Çetin Altan, adalete inanmayanlardan biri olarak tavsif ettiği dedesi Tatar Hasan Paşa’nın, şapka isyanını bastırmak üzere gittiği bir şehirde hızını alamayıp bir kadını da idam ettirdiğini anlatır. (Kahrolsun Komünizm Diye Diye, Bilgi Yayınevi, Ankara 1976, s. 422.) Ayşe Hür’ün dikkat çektiği bir sözlü bilgi var. Erzurum’da adı Şöhret olan ve Şalcı Bacı diye bilinen bir kadının, umumhanelere sermaye topladığı ve Rus/Ermenilere evinde kızı ve parası olanları haber verdiği, işgalden sonra bu kadının idam edildiği anlatılıyor.  (Didem Akdoğan, İstiklal Mahkemeleri ve Şapka İnkılabının Erzurum’daki Yansımaları, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2019.)

Cevab: Babası yeniçeri subayıydı. Devşirme olmak ihtimali de var, Türk olmak ihtimali de. Çünki XVI. asırdan itibaren Türkler de ocağa alınıyordu.

Cevab: Adı üstünde, bunlar menkıbedir. Behlül Dânâ adında bir veli zat yaşamıştır. Anlatılanlar doğru mudur değil midir bilinemez.

Cevab: Böyle muharebeler elbette var; fakat inkılap tarihi kitaplarında anlatıldığı gibi değildir. Yunanlıların geri çekilmesi üzerine, geri çekildikleri mıntıkaların Ankara kuvvetleri tarafından işgal edilmesinden ibarettir. Hele İsmet Paşa’nın bu harblerdeki rolü siyasî sebeplerle mübalağa edilmiştir.

Cevab: Reşid Paşa ekip yetiştirmesiyle tanınır. Cevdet Paşa’yı da o yetiştirmiştir. Eski insanlar müsamahalı ve vefakâr olurlar. Reşid Paşa’nın bazı icraatinin menfi neticeleri sonradan ortaya çıkmış veya anlaşılmıştır.

Cevab: İlk devir Ehl-i sünnet âlimleri hakkında eksik ve yanlış bilgiler sebebiyle Mutezilî, Şiî veya Hâricî olduğuna dair bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Bunlara kulak atılmaz. Cessas, Ehli sünnettir.

Cevab: Evet, böyle bir rivayet vardır. Bu rivayete göre 1092’de Castilla ve Leon Kralı VI.Alfonso ile evlendirilen bir Endülüs prensesi (Zeida) vâsıtasıyla, Hazret-i Muhammed’in torunu olmaktadır.

Cevab: Meşhur bilgi, Şeyh Edebali'nin kızı Mâlhun ile evli olduğu ve çocuklarının bundan doğduğudur. Bazı kaynaklarda Ömer Bey adında bir Selçuklu vezirinin kızı Bâlâ ile evli olduğu da yazıyor. Bazıları bu iki kadının aynı kişi olduğunu söyler.

Cevab: Feyzullah Efendi asılmamış, bir isyan esnasında asiler tarafından katledilmiştir.

Cevab: Sasani hükümdarı Nuşirevan.

Cevab: Vehbi Efendi, Meşrutiyet meclisinde Konya mebus idi. Sonra Ankara meclisine girdi. CHP’ye mensup modernist bir din adamı idi. Milletvekili iken saltanatın kaldırılmasına fetva vermesiyle meşhurdur. 1923’ten sonra meclise giremedi. Tefsiri, bir vaaz kitabı hüviyetindedir. Din kitaplarından feyz alabilmek için, müellifinin salahına bakmalıdır.

Cevab: İslâmiyet, Kur’an-ı kerim ve Hazret-i Peygamber hakkında övgü dolu sözleri vardır. Ama Müslüman olup olmadığına dair bir açıklık yoktur. Bilemeyiz. 

Cevab: Bütün hakiki mürşid-i kâmiller, tasavvufta, velâyet; fıkıhta ictihad makamındadır. Fakat ictihad etmeyip bir mezhebi taklit ederler.

Cevab: Ömrü arşiv vesikaları arasında geçmiş çalışkan bir tarihçi idi. Yıllarca Sultan Abdülaziz’in ölümünü cinayet olarak anlattıktan sonra, resmi ideoloji istikametinde, ölümün intihar olduğuna dair kitap yazdı. Balıkesir milletvekilliği ile mükâfatlandırıldı. Bu hâdise çok ibretlidir.

Cevab: Hristiyan ve fikirleri tutarlı olduğu için olsa gerektir. Malcolm X, evvelce Elijah Muhammed’in arkadaşı idi. Sonra ona karşı geldi; ipliğini pazara çıkarttı. 10 tane karısı var; biri de 15 yaşında dedi. Böylece Malcolm X meşhur oldu. Hele hakkındaki filmden sonra çok daha popüler oldu. Martin Luther King ise, sulha yatkın, kavgaya karşı şahsiyeti sebebiyle Amerikan hükümetinin tasvip ettiği birisidir. Diğer ikisinden daha popülerdir.

Cevab: Roman ve filmlerde yalan yanlış çok şey olduğu gibi, yazarın ideolojisi de buna tesir eder. Yaşar Kemal’den de ideolojisi itibariyle farklı bir şey beklenmez.

Cevab: Duymadık. İslâm hukukunun üstünlüğünü kabul etmesi ona hüsnü zanda bulunmak için kâfi değildir. Okumuş gayrı müslimlerin çoğu böyledir.

Cevab: Tipik bir politikacıdır. Dini hassasiyeti yoktur.

Cevab: Oğlunun rivayetine göre –Allah affetsin- öyle imiş.

Cevab: Haccac bin Yusuf es-Sakafî, muallim idi. Emevi halifesi Abdülmelik tarafından Hicaz valisi yapılıp Hicaz’daki isyanı bastırmakla vazifelendirildi. İsyanı bastırırken tevessül ettiği tedbirler nispetsiz görülmüş; bu sebeple Şiî literatürünün de tesiriyle zalim olarak adlandırılmıştır. Bu gibi şahsiyetler hep mübalağa ile tanıtılır. Zulmü kadar merhamet ve ihsanının da bol olduğu tarih kitaplarında yazar. Kur’an-ı kerime hareke koyarak doğru okunmasını temin etmesi hayırlı işlerindendir.

Cevab: Hayır. Kürt asıllı Sünnî bir ailedir. Mesut Barzanî’nin büyük dedesi Nakşî şeyhi idi. Buna dair iddialar uydurmadır. Barzan, Irak’ta bir mıntıkanın adıdır. Barzanî, Barzan mıntıkasından demektir. Burada Müslüman da vardır, Hristiyan da vardır. Yahudi de vardır. Hepsinin Barzanî diye anılması mümkündür.

Cevab: O nesildeki İslâmi kültürün tesiridir. Bunlar karanlık bir devirde kaybolmuş insanlardır. Ağacamii şiiri de bu kültürün terennümünü ihtiva eder. Nazım Hikmet, komünist olamayacak ruhi bünyeye sahip biriydi. O zaman moda olduğu için böyle görünmüştür. Aykırı bir şahsiyetti. Rejime muhalifti. İslâmcı veya Türkçü olamayacağına göre, bu şekilde göründü ve tanındı. Tam bir burjuva hayatı yaşamıştır.

Cevab: Toktamış aklı başında biri değildi. Timur, Toktamış’a olan hıncını koca bir medeniyetten aldı ki bunun neticesi Müslümanlık ve Türklük için çok ağır oldu. Evet, Timur bunu bilemezdi, ama bilmeliydi. Lider, bu demektir.

Cevab: Şirâzî, felsefeci olmakla beraber, daha ziyade fen adamı olarak tanınır. Fikirleri, o zamanki çoğu filozof/bilgin gibi müsbet veya menfi, her cihete çekilebilir.

Cevab: 13. asırda yaşamış Afrika’da Malili Müslüman bir hükümdardı. Dindardı; ama daha ziyade zenginliği ile bilinir. Her gittiği yeri servetini götürürmüş. Bu sebeple hem çok hayır hasenat yaparmış; hem de bulunduğu yerde para darlığına sebep olurmuş. Sonradan servetini kaybetmiş.

Cevab: Benim İslâm Hukukunda Değişmenin Sınırı kitabıma bakabilirsiniz.

Cevab: Nadir Şah Sünni değildi; İran’ı Sünni yapmak gibi bir derdi yoktu. Sadece Şiileri ilk üç halifeye sövmekten vazgeçirip mutedil hale getirerek, Osmanlılarla sulh yapmak istiyordu. 

Cevab: Tanıdığım kadarıyla hayır, ama tanığım çok dindar insandan itikadı daha düzgündü. Mevlevi tarikatinin muhibbi olduğunu söylerdi.

Cevab: Kıbrıslı Nazım Efendi’den böyle bir rivayet vardır. Bazı beyan ve tavırları da bu rivayeti güçlendirmektedir. Bilinemez.

Cevab: Bu yüzden idam edildiği söylenir. Ancak şairleri kimse ciddiye almaz. Figani serkeş ve kavgacı idi. Düşmanı çoktu. İşin içinde başka şeyler olması muhtemeldir.

Cevab: Kıymetli bir şahsiyetti. Yok edemezdi. Çünkü şartlar zor, askere emniyet zayıf, Ruslar da yabana atılmayacak derecede güçlü idi.

Cevab: Her ikisi de sıkı bir Mevlevi olan annesi ve dedesi Abdüllatif Paşa vasıtasıyla küçük yaşta tasavvuf neşvesiyle tanışan Namık Kemal, ilk feyzini Mevlevilikten almış; Kars’ta bir şeyhten ders görmüştü. Ömrü boyunca da bu an’aneye hürmet duymuştur. İlk devir şiirlerinde bu izi açıkça görmek mümkündür. Leskofçalı Galib ile yakın münasebeti vesilesiyle Nakşî-Hâlidî kültürüyle tanışmış ve hayli tesir görmüştür. Yazdığı bir jurnalde, Sultan II. Abdülhamid’i “Zamanımızın İmam-ı Rabbanisi” diye övmesi, bu kültürün alametlerindendir. Şinasi ile tanışması bir kırılma noktasıdır. Artık divan şiirinden ve edebi tarzındaki tasavvuf tesirinden koptuğu müşahade edilir. Namık Kemal, hiçbir zaman dindar bir yaşantıya sahip olmamakla beraber, zannedilenin aksine sağlam bir itikat tasavvuruna ve saltanata sadakat düsturuna sahiptir.

Cevab: İbn Haldun Mehdi’nin gelişini inkâr etmiyor. Mehdi hakkındaki hadis-i şeriflerin çoğunun zayıf olduğunu söylüyor. Yine de bunlardan sahih olanları itiraf ediyor ve bu zayıf olanlara imtisalen sağda solda mehdilik iddiasında bulunanları tenkit ediyor. İbn Haldun her sözünde ve eserinde, ehl-i sünnete sahabet göstermiş bir âlim olduğu için, bu sözleri de tevil edilir, nihayet hata olarak değerlendirilir.

Cevab: Bildiğimiz kadarıyla evet.

Cevab: İnsanlara acımayan, hayvanlara acır mı?

Cevab: Üç İbn Rüşd vardır. Bunlardan torun olanı aynı zamanda filozof olduğundan, avamın, bunun kitaplarını okuması dinen münasip değildir.

Cevab: Hayır. Karahanlıların soyundandır.

Cevab: Eski soyismi Dolakoğlu idi. Isparta’da Dolakyan diye bir Ermeni vardı. İslamkoy, gayri müslim köyü idi. Müslümanlar sonradan yerleşmişti. Bu sebeple siyasi muhalifleri, kendisinin o kişinin soyundan olduğunu, bu irtibatı saklamak için soy ismini değiştirdiğini iddia etmiştir. Arnavut asıllı olduğu meşhurdur.

Cevab: Kendisi saftı ve korkaklık derecesinde temkinliydi. Aynı zamanda aşırı hüsn-i zan sahibi idi. Jön Türk literatürünün tesirinde kalarak bunların fikirlerine muttali olmamış olabilir.

Cevab: Yazıları inancının hakiki İslam inancına uymadığını açıkça gösteriyor.

Cevab: Sultan III.Murad diye meşhurdur.

Cevab: Dinsiz olduğuna delalet eden bir yazısını görmedik. Ama imanlı olduğuna şiirleri ve yazıları şahittir. Mükemmel bir şairdir. Politik olarak da haklı ve doğru gördüğünün yanında cesaretle yer almıştır.

Cevab: Bu bir halk tabiridir. Sultan Mahmud’u anlatan bir tiyatro piyesinin ismidir. Orada, Sultan Mahmud’a söyletilen bir sözdür.

Cevab: Babası Ethem Paşa, Sakızlı bir Rum idi. Çocukken ihtida etmiştir. Bahsettiğiniz tablonun ona ait olduğu söyleniyor. Kadının ayakları altındaki kitapların Kur’an-ı kerim olduğu belli değildir. Bu tablo, zamanın hakikatini anlatan ve bir cihetle tenkit eden güzel bir eserdir. Hizmetçi tahta oturmuş; eski kitapları, yani eski düzeni ayaklar altına almıştır. Rahlede oturan kadın tablosundaki kadının da Kur’an-ı kerim okuduğu belli değildir. Okusa bile, cariyenin başı kolu açık olması caizdir.

Cevab: Kendisini tanıdım. Çok görüştüm. Çok istifade ettim. Kendisi yazılarını daha neşredilmeden okumam için bana posta ile gönderirdi. Kitaplar Osmanlı nezahetini ve İslâmiyetin safvetini güzel anlatıyor. Mesela İbrahim Efendi Konağı çok güzeldir. Fikriyatında katılmadığım cihetler olduğu gibi, tam bir dini hayat yaşadıkları da söylenemezdi. Hiçbir insan dört dörtlük değildir.

Cevab: İstanbul’da iken oraya gidip gelir, Haliç manzarasını seyrederdi. Bu sebeple kahvehanenin sahibi onun ismini verdi. Sonra da bu isim tutuldu. Bu tepeye eskiden Gümüşsuyu veya İdrisköşkü Tepesi denirdi.

Cevab: Bir kere Said Nursî’nin servet sahibi olmadığı doğru değildir. Mütevazı yaşaması bu gerçeği değiştirmez. Kaldı ki mütevazı yaşamak bir tercihtir. Bazıları böyle yaşamaktan zevk alır. Kaldı ki 1925 yılından itibaren yaşadığı her yerde, kendisinin ve talebelerinin maişetini karşıladığı gibi, kitaplarını bastırmış, ayrıca bir de otomobil almıştır. Said Nursî, Sultan Reşad’dan 19 bin altın aldığını; Ankara hükümetinden de 120 bin lira kâğıt para aldığını bizzat söyler. Evvelce İstanbul'da gerek memuriyetinde aldığı yüksek maaşlar, gerekse Teşkilat-ı Mahsusa hesabına çalışırken Enver Paşa’nın örtülü ödeneğinden aldığı meblağlar da vardır. Bunlar kitaplarında kendi beyanları ile sabittir. Bu meblağın bir kısmı ile Hüsrev Altınbaşak Hayrat Vakfı’nı kurmuştur. Said Nursi vefat ettiği zaman geri kalanı kendi mirasçılarına değil, kendisinin talebeleri arasından tayin ettiği ve varis adını verdiği 10 kişiye bırakmıştır. Bu para ile Nur faaliyetleri yürütülmüştür. Said Nursi, hiç mahkûm olmamış; hiç hapishanede yatmamıştır. Her defasında beraat etmiş; bir defa birkaç aya mahkûm olmuş; o da nezarette tamamlandığı için tahliye edilmiştir. Bu kendi beyanları ile sabittir. Zaten Risale-i Nurların kapağının içinde de yazar. Ancak din aleyhtarı icraatı sebebiyle zamanın hükümetine ağır hakaretlerde bulununca ağır cezada muhakeme olunmuştur. Ağır cezaya çıkanlar, kanun icabı, muhakeme müddetince nezarette tutulur. Bunun haricine 1925’ten itibaren muayyen bir yerde ikamete tâbi tutulmuştur ki, sürgün demektir.

Cevab: Bu rivayet doğru ise, bu bir cihetle olsa gerektir. Tam makbulü olsaydı, kendisine gelip gider; istifade ederdi. O zaman kimin ne olduğunu anlardı. Zamanın zulmetinin tesir etmediği kimse olamıyor.

Cevab: Hayır. İstanbul’da Yahudi bir bankerdir. Saray müteahhitlerindendi. Dedikoducular, çok şey yakıştırmıştır.

Cevab: İslâm diye inandığını söylediği şey, İslamiyet değil; kafasındaki bir dindir.

Cevab: Vehhabi idi.

Cevab: İbni Rüşd el-Hafid, üç kuşak Maliki fakihi yetiştiren bir aileye mensuptur ve üçüncü kuşağıdır. Aristo felsefesinin tesirinde kalmıştı ve müdafii idi. İmam Gazali hazretleri, filozofların küfre düştükleri üç meseleyi ve ayrıca dalâlete düştükleri 17 meseleyi delilleriyle yazdı. İbni Rüşd bunlara karşı çıkarak filozofları müdafaa etti.

Cevab: Faysal’ın zevcesi İffet Hanım, Osmanlı ordusunda zabit Arap asıllı Muhammed Seneyan’ın kızıdır. Annesi Çerkez idi. 1916’da İstanbul’da doğdu. Küçük yaşta babasını kaybetti. İmparatorluk yıkılınca ailesi Arabistan’a döndü. Halası ile hacca gittiğinde Prens Faysal ile karşılaştı ve başka kadınla evlenmemek şartıyla 1932’de kendisiyle evlendi. Faysal, Türkçe; İffet de Arapça öğrendi. Beş oğlan ve dört kız doğurdu. Çocuklarının hepsi yurt dışında tahsil gördü ve hanedanın en entelektüel şahsiyetleri olarak tanındı. 2000 senesinde öldü.

Cevab: Hakkında çok az malumat vardır. Eyüp Sultan soyundan olduğu meşhurdur.

Cevab: Kim olduğuna dair farklı rivayetler vardır. Mirat-ı Kâinat’ta Elyazar Hazret-i Musa'nın oğlu, diyor. Ama Mirat-ı Kâinat’taki ifadeden sanki Şuayb Aleyhisselam’ın oğluymuş gibi de anlaşılıyor. Harputlu İshak Efendi’nin Dıyaü’l-Kulûb kitabında da böyle yazıyor. Elyazar birden fazladır. Bu Elyazar ile Talmud’un bildirildiği Elyazar aynı değildir. O, Harun Aleyhisselamın oğludur. Yani hem Musa’nın, hem Harun’un Elyazar diye oğlu olduğu anlaşılıyor. Şuayb Aleyhisselamın hiç oğlu olmadığını, iki kızı olduğunu Mirat-ı Kâinat yazıyor. Avrupa kaynaklarında ve şimdiki Kitab-ı Mukaddes’te Eliezer’in, Harun aleyhisselamın oğlu olduğu yazıyor. Eskiden oğlu olmayanlar, büyük kızının oğlunu evlat edinip kendi oğlu olarak ilan ediyordu. Şu halde bazı yerlerde Musa’nın oğlu Elyazar’ın Şuayb’in oğlu diye anılması bundan olsa gerektir.

Cevab: Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi, körü körüne garp taklitçiliğine karşı çıkması, ayrıca Masonlara ve Siyonistlere şiddetle muhalif olması ve vahdet-i vücutçu temayülleri sebebiyle bazı muhafazakârlar tarafından tutulursa da, aslında İttihatçı ve Sultan Hamid düşmanı bir filozoftur. Yurt dışında gazete çıkarıp Sultan Hamid’e muhalefet etmiş; affedilip döndüğünde de bu hareketlerini sürdürdüğü için Fizan’a sürülmüştür. İhtiyatla okunması gereken bir kişidir. Kitaplarını avamın okuması doğru değildir. Tarih-i İslâm adlı kitabı pek meşhurdur. Müsteşrik Dozy’nin, Abdullah Cevdet tarafından tercüme edilen İslam tarihi kitabına reddiye olarak yazılmıştır. Bugün Latin harfleriyle basılmış hâli, neşredenin ilaveleriyle orjinalinden çok geniştir.

Cevab: Cengiz yasasının tatbiki, şeriatın tatbikine mani değildir. Şeriatın boşluk bıraktığı yerde, hükümdar kanunname çıkarabilir. Cengiz yasası da bu meyandadır. Osmanlı Devleti’nde de örfi hukuk vardı.

Cevab: Mısırlı bir edebiyat muallimi idi. 1950’de yazma eserler üzerine çalışmak üzere Türkiye’ye gönderildi. 1953’te Ankara İlahiyat Fakültesi’nde İslâm Felsefesi hocası tayin edildi. 10 sene kaldı. Memleketine döndü. Sonra Fas’a gitti. Fakat aykırı itikadı sebebiyle ilmî çevrelerde alaka bulamayınca, tekrar Türkiye’ye döndü. İstanbul’da Yüksek İslam Enstitüsünde kelam, mezhepler tarihi, belagat dersleri verdi. Enstitü asistanlarının tezlerini idare etti. İstanbul Edebiyat Fakültesi’nde Arap dili ve edebiyatı, Ankara İlahiyat Fakültesi’nde de mezhepler tarihi dersi verdi. Türkiye’yi çok severdi. Türk vatandaşı oldu. Bir Türk hanımla evlendi. 1974’de 56 yaşında öldü. Zincirlikuyu’dadır. Çok titiz, nazik ve mütevazı olduğu söylenir. Bu sebeple içte ve dışta geniş bir kitle tarafından tutulmuştur. İlahiyat talebe ve hocalarının çoğu modern düşünce itibariyle kendisinden faydalanmış; ilahiyat camiasında Mutezilî fikirlerin yayılmasında mühim rol oynadığını talebeleri beyan etmiştir. Mesela doktora talebesi Hüseyin Atay, tezinde kaderi inkâr ederek bunu göstermiştir.

Cevab: Alimdir. Ama Vehhabi tesirinde kalmıştır. Tefsiri avam tarafından rağbet görmüşse de, ulema arasında bir kıymet kazanamamıştır.

Cevab: Türk olduğu şüphelidir. Şii meşrepli profesyonel bir ihtilalcidir.

Cevab: İyi niyetli idi. Fakat zayıf karakterli ve kötü bir politikacı idi. Japon harbinde başından yaralandığı için sağlıklı düşünemiyordu. Her çeşit sıkıntısı ve derdi çoktu. Memleketin siyasi, sosyal ve iktisadi cihetle en buhranlı zamanında hükümdar olmuştu. Muhalifi pek çok ve yamandı. Komünistler, memleketi tatbikat platosu seçmişti.

Cevab: Birincisi iyi bir diplomat, ikincisi iyi bir bürokrattı. İkisinin de kötülükleri iyiliklerinden fazladır.

Cevab: Mürekkepteki zarafet ve kalıcılık tükenmez kalemde yoktur. Mürekkep, İslâm kültüründe makbuldür. İmam Ebu Yusuf’a en hayırlı renk soruldu. “Kur’an-ı kerimin yazıldığı mürekkebin rengi" buyurdu. Bu sebeple Abbasiler siyah rengi üstün tutardı. İmamların, kadıların hep siyah cüppe giyme âdeti oradan kalmadır.

Cevab: Doğru bile olsa ne var bunda? O zaman için memleket hakkında herkesin kendine göre bir kurtuluş reçetesi vardı. Büyük bir kesim İngilizlerle iyi geçinip, bir takım tavizler kopararak büyük bir mağlubiyetten çıkmış memleketi sulh ve imara kavuşturmak istiyordu. Bu iddiayı dile getirenler de İngilizlerle hiç kötü olmadılar. Ankara hareketi, İngilizlere değil; Ermeni ve Yunanlara karşıydı.

Cevab: İbn Haldun, bir fıkıh âlimidir. Dini gayet iyi bilir. İtikadi bozuk olanlar, Ehl-i sünnet alimlerini beğenmez. Fitne çıkarmamak, sulhe yanaşmak, memleketi selamete çıkarmak kaypaklık ise, bunun bir mahzuru yoktur. Her doğru her yerde söylenmez.

Cevab: Olabilir. Fetihler asrıdır; köle bolluğu vardır. Herkes o zaman köle sahibi olabiliyordu. Rüstem paşa, mezun köle idi. Yani efendisi tarafından umumi veya hususi izin verilen bir köle, mezun köledir. Hür gibi her çeşit tasarrufta bulunabilir. Mal varlığı efendisine aittir. Nitekim dünyanın en zengin insanlarından biri olan ve her yerde hayır hasenatı bulunan Rüstem Paşa vefat ettiğinde malları efendisi olan padişaha kalmıştır.

Cevab: Emin Saraç Hoca, eski dersiam-müderris silkinin -zamane mikyasıyla- son mümessili idi. Ehl-i sünnete ve ananeye bağlıydı. Kadim ilim teamülü çerçevesinde çok talebe yetiştirdi. Hemen herkese faydası oldu. Ben de kendisinden teberrüken Hâzin okudum. Arap âleminde Türkiye'de en çok tanınanlardan biriydi. Hangi memlekete gitsem, Mısır'dan Şam'a, Medine'den Amman'a, hangi ilim çevresine girsem “Muhammed Emin Sirâc”ı soran biri olmuştur. Kim olursa olsun, Osmanlı hanedanına bağlı ve hürmetkâr idi. Hepsinin cenazesine iştirak ederdi. Tahsil zamanını anlatırken, Sabri, Zâhid, İhsan Efendilerden bahseder; adeta o devirden bir pencere açardı. Mısır'da tahsil yaparken Melik Faruk sayesinde müreffeh yaşadıklarını; İhvan’ın bunun kıymetini bilmediğini; Nasır'a yardım ettiğini; sonra her şeyin bozulduğunu anlattı. Dayanamadım Fizilal tercümesini sordum. Başkaları tercüme etti, ismimle neşrettiler. Vadettiklerini de vermediler, dedi. Tercümede “İsa öldükten sonra” diyor. Orjinalinde “ba'de ref'i isa” diyor. Emin Hoca hep “İsa aleyhisselam ölmedi, ref olundu” diye anlatırdı. İşin aslını anladım. Bazı zahir uleması ve hocalar, baskı devirlerinde yetişmiş insanlar olduğu için, geniş ve sathi bir hüsn-i zanna sahipler. Her Allah diyeni samimi mümin, kendince mücadele edenleri mücahid sanıyorlar. Kitaplarını okuduklarını, hakiki fikirlerini bildiklerini zannetmiyorum. Emin Saraç, Mevdudî, Hamidullah, Seyyid Kutub gibileri ilim adamı bile saymazdı. Sadece kendilerince idealleri olan birileriydi, derdi. Yani çok da gözünüzde büyütmeyin demek isterdi. Zaten hususi derslerinde bunların fikirlerini hiç tasvip etmezdi. Buna çok şahit vardır.

Cevab: Sonraki baskılara baktım. Aynen duruyor. O kimse yalan söylüyor. Kaldı ki tek tenkit edilen görüşü bu mu?

Cevab: İmrü’l-Kays bir Arap prensidir. Cenab-ı Peygamber’den 100 sene evvel yaşamıştır. Hakkında çok efsaneler vardır. Sefih bir adamdı. Bizanslılara sefir gitti. Ankara'da öldü. Ankara Kalesi'nin yanında mezarı vardır. Daha ziyade aşk şiirleri ile tanınır. Bu şiirlerin ona aidiyeti de şüphelidir. Bazı ateistler, bunun şiirlerini Kur’an-ı kerim âyetleri ile karşılaştırıp, benzerlikler ileri sürmektedir.

Cevab: Kemal Atatürk gibiydi.

Cevab: Duymadım. Diyobendilerin uydurması olabilir. Yaptıysa da Hindistan o zaman İngiliz işgalinde idi. Ne yapabilir? Onun bunun demesiyle hüküm değişmez.

Cevab: On iki imamın hepsi ehli sünnet idi. Şiiler onların isimlerini kullanmaktadır.

Cevab: Sultan Fatih ve Sultan Bayezid devri âlimlerinden Molla Lütfi, bazılarının iddia ettiği gibi hür düşüncesinden dolayı değil; saray kütüphanesinde çalışırken işlediği birkaç hıyanet ve cürümler sebebiyle idam edilmiştir. Arşivler bununla alakalı vesikalarla doludur. Her ne kadar kendisinden çok sonra yazılmış kitaplar, zındıklık, sapkınlık gibi sebepler atfetmekte ise de, esas sebep, sivri dili, hicivciliği, mübalağalı sözleri ile herkesi kendisine düşman etmiş olmasıdır. Nitekim Sultan Selim, Mısır seferinde, talebesi Kemalpaşazade'ye Molla Lütfi'nin idam sebebini sorduğunda, "Hased-i akran belasına uğradı" diye cevap vediği meşhurdur

Cevab: Hüseyin Rahmi, aşırı takıntılı ve titiz biriydi. Böyleleri kolay kolay evlenemez. Evet, bir erkek arkadaşı da aynı evde kalıyordu. Ama bu köşkte Hüseyin Rahmi’nin kadın akrabaları da vardı. Türkiye'de evlenmeyenlere veya erkeklerle arkadaşlık edenlere hemen bu yafta yapıştırılır.  “Evlenseydim, üç tane roman bile yazamazdım” dermiş.

Cevab: Bayramiyye tarikatı şeyhi Abdullah Karamânî’ye mensuptu.

Cevab: Yazar Pierre Loti istihbaratçı bahriye subayı olarak Sultan Hamid devrinde ve sonrasında Osmanlı ülkesinde uzun zaman kaldı. Fanatik bir Türk dostu idi. Ölene kadar Türkleri müdafaa eden ve Türkiye’ye hayranlığını terennüm eden romantik yazılar yazdı. Cihan Harbi’nde Fransa hükümeti kendisini orduya çağırdı. Çanakkale’de bulunduğuna dair hiçbir delil yoktur. İngiliz gazeteleri, Pierre Loti’nin Türklere karşı savaştığını yazıyor ki bu bir harb propagandasıdır. İngilizce biyografisinde bundan bahsedilmemektedir. Çanakkale’ye hiç gelmedi. O esnada Avrupa’da harb raporları yazıyordu.

Cevab:

Cevab: Yavuz, sert, celalli ve yiğit karakterinden ötürü zamanında veya az zaman sonra halk arasında kendisine verilmiş bir unvandır. Feridun Emecen Hoca, bu padişaha dair eserinde, devrinde açık şekilde kendisinden Yavuz diye hiç söz edilmediğini, XVI. asırda yazılmış bazı anonim tarihlerde halk arasında böyle anıldığına dair imalar bulunduğunu söyler. Zaten saltanatı sekiz yıl sürdü ve hakkında yazanlar da onun vefatından sonra eserlerini kaleme aldılar, onun hakkındaki hikâyeleri metinlerine derç ettiler. Yavuz, yağ (düşman) kelimesinden müştak olup düşman gibi (sert) manasına geldiği için, –zamanla hafiflemiş ve değişmiş de olsa- menfi bir mana taşıdığı cihetle, eskiler bu padişaha Yavuz unvanını yakıştırmamışlar; Yavuz Sultan Selim neyse de, Yavuzselim denilmesini tasvip etmemişlerdir. Nitekim “Yavuz hırsız ev sahibini bastırır” tabirinde olduğu gibi.

Cevab: Şah İsmail Safevi’nin oğludur. Babası gibi Gulat’tan değil, Şiî İmamiyye mezhebinde idi. Bu mezhebin, baskıyla İran’ın resmi mezhebi hâline gelmesinde mühim rol oynamıştır.

Cevab: Sunusilik (Senusiyye) Ehl-i sünnet bir tarikattir. Mensupları, tek tek değerlendirilmelidir.

Cevab: Şah İsmail Gulat-ı Şia’dan, yani Şiîliğin aşırı kolundan idi. Halefleri kısa zaman içinde muhitteki Şiîlerin ekseriyetinin tesiriyle İmamiyye Şiasına döndüler. Gulat’ın o konseptte devlet dini olarak yaşamasının bir şansı yoktu.

Cevab: İnsanın da maymunun da geldiği bir ortak ata var demiştir. Yani şu anda yaşayan maymunlardan değil de eskiden bu maymuna da, insana da benzeyen başka bir hayvan vardı ikisi de o hayvandan geldi diyor. Zaten Darwin bütün canlıların, kendilerinden biraz daha basit başka bir canlının farklı mutasyonlarla hayatta kalan yeni ve daha iyi adapte olabilen bir versiyonundan geldiğini iddia ediyor.
Bu iddiada İslamiyete uymayan iki mesele var. Birincisi, bütün canlıların yaratılmasının tesadüfle izah edilmesi. İkincisi de insanın tesadüfen başka bir hayvandan türemiş beyni biraz fazla büyük bir maymun türü olarak kabul edilmesi. İnsanın yaratılışı ile alakalı Ayet-i Kerime ve Hadis-i Şerifler bu kadar sarihken evrim teorisinin insanla alakalı söylediklerini kabul etmek mümkün değildir. Diğer canlıları ise Allahü Teâlâ’nın yarattığı kabul edildikten sonra nasıl yarattığı ile alakalı yapılacak araştırmalar İslamiyet’e aykırı olmaz.

Cevab: İbn Hişam, Belâzûrî gibi âlimler, muhaddisler tarafından çok tutulmadılar. Ayrıca bu âlimler, kendilerine gelen rivayetleri –o zamanki telakkiye uygun olarak- kritik etmemişler. Zâyi olmasın diye, olduğu gibi nakl etmişlerdir. Günümüzde ise herkes işine gelen rivayeti alıyor; işine gelmeyince aksi rivayeti görmüyor. Sonra gelen bazı âlimler kısmen de olsa bazı rivayetleri kritik etmişlerdir. Mesela İbnü’l-Esir, el-Kâmil fi’t-Tarih adlı eserinde Taberî’nin tarihinde rivayet ettiklerinden kendi usulüne göre en sahih olan rivayeti nakletmiştir. Hamidullah’ın, bu gibi rivayetleri kritik etmeden nakletmesindeki maksadı da görmek gerekir. Mesela İslam'a giriş kitabında “Miskin, zimmi fakir demektir” rivayetini İmam Ebu Yusuf’a dayandırır. Ancak bu rivayet Hanefî mezhebinde hiç kabul görmemiştir. Bunu naklederken neden kritik etmemiştir, burası nedense sorgulanmaz. Alimlerden sonra, peygamberleri de beşerî zaafları olan sıradan insanlar gibi göstermek cereyanının bir eseri olsa gerektir.

Cevab: Tüzükât-ı Timuri (Vâkıât-ı Timur) adıyla bilinen kitap, 1637 tarihinde Mir Ebu Talib el Hüseyni et-Türbetî isimli bir İranlı Şiî tarafından yazılıp, Gürganiyye hükümdarı Şah Cihan’a takdim edilmiştir. Timur ile alakası olmadığı gibi, içinde anlatılanların da Timur ve devri ile alakalı hakikatleri aksettirdiği söylenemez.

Cevab: Türkçeyi en iyi kullanan edebiyatçılardan birisidir. Bilhassa Memleket ve Gurbet Hikâyeleri çok güzeldir. Eski kültürü çok iyi bilir ve anlatırdı. İyi bir aileden yetişmiş; liberal fikirlere sahip olduğu için amansız bir İttihatçı muhalifidir. Bu sebeple İttihatçı hareketi olarak gördüğü Ankara hareketine karşı çıktı. Damat Ferid Paşa kabinesinde posta nazırlığı yaptı. Bu sebeple zaferden sonra 150’likler arasında vatandaşlıktan çıkarılarak sınır dışı edildi. Suriye’de yaşadı. İki devir arasında yaşanan şahsi buhranı çok iyi anlattığı Deli adlı eseri çok alaka gördü. 1938’de affa uğrayarak memlekete döndü. Ancak bu affın şartı, kalemini bir daha rejim aleyhine kullanmamak idi. O da bunu yaptı. Suya sabuna dokunmayan romanlar yazarak hayatını kazandı. Kitaplarındaki çevre ve insan tasvirleri pek güzeldir. Derin tahlillere ve uzun tasvirlere girişmez. Aile ve sosyal hayat üzerinde durur. Mizahi bir lisanı vardır. Timur zamanında Emirdağ’dan Mudurnu’ya göçmüş bir Türk ailesindendir. Karakayış oğullarındandır. Karay soyadı buradan gelir. Yoksa Karai Yahudisi değildir. Galatasaray Lisesi ve Mekteb-i Hukuk’ta okudu. Maliye kalemine kâtip olarak girdi. Gazetecilik yaptı. Sivri diliyle gördüğü bozuklukları hicvetti. Hiciv edebiyatının en güzel numunelerini yazdı. İttihatçıların gadrine uğrayıp Anadolu’ya sürgün edildi. İttihatçılar düşünce döndü. Efendiler nereye başlıklı yazısı, çok hoştur. Aydede adındaki mizah mecmuası çok tutuldu. Babası Halid Bey, Osmanlı Bankası müdürü idi. Mevlevi idi. Annesi asil bir Tatar ailesindendir. Erenköy’de bir köşkte yaşadı. Bülent Ecevit; Refik Hâlid’in teyzesinin torunudur.

Cevab: Seyyid Abdülhakim Efendi, Arapça ve Farsçayı çok iyi bildiği halde, "Ecnebi lisan bilseydim, İslamiyet'e çok faydalı olurdum" buyurmuştur. Şu halde ecnebi lisan bilmediği kendi beyanları ile sabitken, böyle bir söz söylemesi mevzubahis olamaz. Ancak ehibbasından bazılarını Fransızca ve Almanca öğrenmeye teşvik etmiştir. Bu lisanda çıkan günlük gazetelere abone olmalarını, gündelik haberleri merak saiki ile okurken lisanlarının da inkişaf edeceğini tavsiye buyurmuştur

Cevab: Dini, dünyaya, şahsi menfaatine âlet eden kişilere denir. Dini iyi bilmeden, bazı sloganlarla, politika yapmaya kalkışanlara denir. Müslüman, İslamiyete samimi inanıp, ahiret için dünyasından feragat eder.

Cevab: Şeyh Saffet (Yetkin, 1866-1950), güya Halveti şeyhidir. İkinci mecliste Urfa milletvekilidir. Kanunu yukarısı istemiş, bunun imzasıyla verilmiştir. Esasında inkılâpçıların zihninde öteden beri hazır bir metin hâlindeki kanun, Şeyh Saffet imzasıyla meclise verilmiştir. Encümende müzâkeresine gerek duyulmayan kanuna, ‘şeyh’ sıfatlı birinin imzasının konulması, dine müteallik böyle bir kanunu amme efkârına kabul ettirebilmek maksadına matuftur. Şair, şu kıtayı söylemiştir:

“ Ya Rabbî, ateşinde kavur/Külünü âsumân-ı kahra savur/Uyarak en şenî‘ine küfrün/Şeyh Saffet oldu gâvur”. (Hüseyin Vessaf, Sefine-i Evliyâ, I/142; Kadir Mısıroğlu, Hilâfet, s. 401.)

Cevab: Said Nursi, Urfa’da vefat etti ve Halilürrahman’a gömüldü. Birkaç ay geçince, 27 Mayıs darbesinden sonra, evvelce bulunduğu şehri izinsiz terk ettiği gerekçesiyle, mezarı kardeşi Abdülmecid Ünlükul’un da hazır bulunmasıyla açıldı. Na’şı tayyareyle Isparta’ya getirilip 12 Temmuz 1960’da asri mezarlığa defnedildi. Buna dair Emniyet Arşivi’nden 13311/22/32 numaralı vesikalar, 1998 senesinde “Polis Arşiv Belgeleriyle Gerçekler” adıyla neşredildi.

Cevab: Muhalif olmayan maddelerini tatbik etmiştir.

Cevab: Bu, Elmalılı için değil, fetvayı zorla imzalayan Şeyhülislam Ziyaeddin Efendi hakkında çıkarılmış bir dedikodudur. Sonradan popülaritesi sebebiyle temize çıkarmak için Elmalılı’ya da mal edilmiştir.

Cevab: Danişmend Gazi'nin Türkmen asıllı olması kuvvetle muhtemeldir. Süleyman Şah'ın dayısı olduğu rivayet edilir. Ermeni asıllı olduğunu söyleyenler de vardır.

Cevab: Agop Dilaçar sıradan bir lingustiktir. Lisan inkılabı onu çok aşan bir meseledir.

Cevab: Vasat karakterli bir maceracıdır. Sultan Selim’e sadakati ve Sultan Mahmud’u tahta iclası sebebiyle tarihte müspet ve makbul bir rol oynamıştır.

Cevab: Cevdet Paşa bu talihsiz sözleriyle, ezeli hasmı olduğu iki kişiyi töhmet altına almak istiyor. Ciddiye alınmaz.

Cevab: O esnada Anadolu hareketinin karşısında yer aldığını düşündüğü garbı kötülüyor. Hem medeniyiz diyorlar, hem de düşmanlık ediyorlar. Ama kıymeti yok, çünkü tek dişlidir, yani güçsüzdür demek istiyor. Askeri teşvik için yazılmış hamasi bir metindir.

Cevab: Bir müddet medresede okuyup, bürokrasiye intisap ederek uzun seneler memuriyet yapmış, klasik âlim tipinde, otodidakt ve bibliyofil bir şahsiyettir. Tasavvuf, musiki ve felsefe üzerine ihtisası vardır. Vahdet-i vücut görüşünde olup İmam Rabbani’yi bu cihetle tenkit eder. Ama onun hakiki fikriyatını gösteren 1928’de yazdığı Kitâb-ı İzâle-i Şükûk adlı kitaptaki fikirleridir. Burada Mecelle’nin memleket ihtiyacına kifayetsiz olduğunu, halbuki zamanın değiştiğini, bunun için cumhuriyet hükümetinin zamanın en mükemmel kanunu olan İsviçre medeni kanununu iktibas ettiğini iftiharla anlatır.

Cevab: Gayrı müslime vasiyet ve sadaka sahihtir. İstanbul Rumlarına, bilhassa Rum Patrikhanesi’ne yaptığı haksızlıkları affettirmek için olabilir.

Cevab: Şahı Nakşibend’in mürşidi Emir Külal’in torunu büyük dedesine dair menakıbnamesinde, Emir Külâl’in Timur için dua etmekten çekindiğini ve onu Semerkant’ta ziyaret etmeyi reddettiğini söyler (Menâkıb-ı Emîr Külâl-i Sûhârî, vr. 29b-31a).

Cevab: Hasan el-Basri’nin böyle söylediği sabit değildir. Şii uydurmasına benziyor. Söylediyse de o, Muaviye gibi bir sahabiyi kritik edebilecek seviyede değildir. Abdullah bin Mübarek'in, Muaviye'nin atının burnuna giden toz bile Ömer bin Abdilaziz'den hayırlıdır, sözü meşhurdur.

Cevab: Emir Timur’un, Sultan Bayezid’e hürmet ettiği kaynaklarda geçiyor. Onu tahkir ettiğine dair iddialar uydurmadır. Zaten harbi kaybetmek, memleketinin parçalandığını görmek Sultan’a kafi derecede ağır gelmiştir. Sakilik hadisesi doğru ise, bunun izahı şöyle olabilir: Timurlularda (ezcümle göçebe cemiyetlerde) harem-selamlığa pek ihtimam edilmezdi. Nitekim Kastilya elçisi olarak Timur’a gelen Clavijo denk geldiği bir düğünde Timur’un bütün hanımlarını gördüğünü anlatır. Bunlardaki ananeye göre ziyafetlerde kadın, kocasına hizmet eder. Emir Timur, prensesi Sultan Bayezid’e hizmet etmesi için çağırmıştır. Fakat onca erkeğin arasına zevcesinin getirilmesi Padişah’ın haysiyetine dokunmuştur. Kim olursa olsun tarihi şahsiyetler hakkında söylenen lehte ve aleyhte rivayetleri tahlil etmek şarttır. Bunlar mübalağalı olabilir, kasıtlı veya kasıtsız tahrifler ihtiva edebilir. Emir Timur hakkında da böyledir. Bütün güçlü ve otoriter şahsiyetler hakkında menfi propaganda yapılmış, öte taraftan bunlar gücü sebebiyle mübalağa ile göklere çıkarılmıştır. Enzilu’n-nâse menâzilehüm, insanları yerli yerine oturtunuz hadis-i şerifi rehber olmalıdır.

Cevab: İttihatçılar, bağdadlı bir Arap olan Ahmed Haşim’e ırkından dolayı ayrımcılık yaptığı doğrudur. Mesela Çanakkale cephesine moral için gönderilecek edipler arasında ismi varken, Arap olduğu için Enver Paşa tarafından ismi silinmiştir. Hiçbir zaman da etnosantrik sebeplerle hak ettiği bir mevkiye getirilmemiştir. Ahmed Haşim, “Cepheye sürerken Arap mısın diye sormazlar” diyerek üzüntüsünü beyan etmiştir.

Cevab: İyi bir ailenin oğlu ve bir entelektüel idi. İttihatçı idi. 1911’de onlarla yolunu ayırdı ve amansız düşman oldu. 1913’te Sinop’a sürüldü, buradan Kırım’a oradan da Kafkasya’ya kaçtı. Sibirya’ya sürüldü. İhtilalden sonra komünist oldu. 1918’de Moskova’da gazete çıkarttı ve burada kurulan Türkiye Komünist Partisi’ne dahil oldu. Rus Komünist Partisi’nin Türkiye şubesi vasfındaki bu partinin başına da Ruslar, Yoldaş Mustafa Suphi’yi geçirdiler. İki ülkenin yakınlaşması, Mustafa Suphi’nin önünü açıyordu. Bundan endişelenen Ankara hükümeti de hem Sovyetlerden yardım alabilmek, hem de aslında Mustafa Suphi’nin önünü kesmek için, 10 Eylül 1920’de samimi komünist görünen Cami ve Hakkı Behiç Beylerin riyasetinde ve Yunus Nadi, Celal Bayar, Refik Koraltan gibi eski İttihatçıların bulunduğu devlet güdümünde Türkiye Komünist Partisi adında başka bir komünist parti kurdu. Bir de 1920 baharında Bakü’de İttihatçıların kurduğu Türkiye Komünist Partisi vardı. Kızıl Ordu Azerbaycan’ı işgal edince, İttihatçıların partisini dağıttı. İttihatçılar da bunun mesulü olarak gördükleri Mustafa Suphi’ye diş bilediler. Bunun üzerine Mustafa Suphi, Ankara ile ittifak yapmak üzere memlekete dönmeye teşebbüs etti. Yeni rejim için tehlikeli görüldü. Ankara, Mustafa Suphi’nin ilerlemesini engellemek için lazım gelen tedbirleri aldı. Kars’tan trenle Erzurum’a gelen heyet şehre alınmadı. Ayrıca devlet eliyle tahrik edilen nümayişlerle karşılaştı. Kızaklarla sefil perişan bir şekilde Trabzon’a ulaştı. Kayıkçılar kahyası Yahya adındaki eski Teşkilat-ı Mahsusa fedaisi tarafından 14 arkadaşıyla beraber bir motora bindirildi. 28-29 Ocak 1921 gecesi üzerlerindeki para ve kıymetli eşya alındıktan sonra birkaç mil açıkta elleri ve ayakları bağlanarak denize atıldı. Geri getirilen karısı ise o akşam cereyan eden bir oturak aleminde tecavüze uğrayarak öldürüldü. Herkese Batum’a gittikleri söylendi. Anadolu hareketinin başına geçmek isteyen Enver Paşa’nın veya Sovyetlerle münasebetlerinde otoritesini kaptırmak istemeyen Ankara’nın arzusuyla öldürüldüğü; Rusya’nın bunu bildiği, Kemal Paşa yenilirse Enver Paşa’yı ileri süreceği, bu sebeple Suphi’nin arada takoz olmasını istemediği söylenir. Nitekim Mustafa Suphi’den hemen sonra Enver Paşa bir komünist partisi kurmuş ve bir mektubunda Mustafa Suphi’nin öldürülmesinden memnuniyetini yazmıştır. Bu gibi siyasi cinayetlerde işin aslını anlamak kolay değildir.  Mustafa Suphi müstakil komünist partinin kurucusu olduğu için Ankara tarafından öldürüldü. Ankara, Rusya'yı hoş tutmak için göstermelik bir komünist parti kurmuştu. Bir de Enver Paşa’nın Sovyetlere yaralıp desteklerini alabilmek maksadıyla kurduğu komünist parti vardı. Cinayetin suçu Kazım Karabekir ve Enver Paşa’nın üzerine atılmıştır. 

Cevab: Hindistan’da Diyobend medreselerinde yetişmiş bir yazardır. Ehl-i sünnet olduğu iddiasında olmakla beraber, Diyobendilerin ekserinde görüldüğü üzere kitap ve fikirlerinde İbn Teymiyye ile selefiliğin izleri vardır. Fetvalarına temkinli yaklaşmak icap eder.

Cevab: Kafası karışık bir filozoftur.

Cevab: Bütün sahabeye ayırmadan hürmet etmek Ehl-i sünnet olmanın icabıdır. Bunlardan birini istisna eden, Ehl-i sünnetten çıkar. Ehl-i sünnetten çıkan da bırakın evliya olmayı, salih müslüman bile sayılmaz. Zaten bahsettiğiniz kişi dini mevzularda cahil, buna rağmen mütekebbir, hâline ve aile yaşantısına bakılırsa gayrı müteşerri, ama zamanenin ağzı iyi laf yapan, şekli müheykel sahte şeyhlerindendir.

Cevab: Şems’in Konya’da öldüğü veya öldürüldüğü kati değildir. Şems kaybolmuştur. Muhtemelen Şam'a gitmiştir. Öyleyse bu yerin makam olması muhtemeldir.

Cevab: Bu kişi, ne Mecelle şârihi Ali Haydar Efendi’dir, ne de Nakşi Şeyhi Ahıskalı Ali Haydar Efendi’dir. Kızanlıklı bir muallimdir. 1883’te doğdu. Almanya’da pedagoji tahsili gördü. Cumhuriyet devrinde maarifte talim terbiye heyeti azası idi. 1956 yılında vefat etti. İttihatçı idi. 1911’te Selanik’te toplanan muallimler kongresinde mekteplerde yeni usul okuma yazma tedrisatınının kolaylaştırılması sadedinde yeni bir elifba yazılması kararlaştırıldı.  Ali Haydar Bey’in hazırladığı elifba çok meşhur oldu.

Cevab: Reşid Paşa Londra’da hariciye vazifesi yaptı. Dünyanın bu en güçlü devletinin hükümeti ile yakınlık kurdu. O zamanlar büyük devletler, başka devletlerde bürokratlarla böyle yakınlık kurup veya onu çeşitli yollarla elde edip, hükümet işlerinde söz sahibi olmak ve istihbarat öğrenmek isterdi. Ama Paşa’nın hayranlığı bu demokrasi ülkesine değil, bürokrat hakimiyetindeki Fransa’ya idi. Bununla beraber İngiltere her zaman Reşid Paşa’nın arkasında durmuş; Padişah, İngiltere’nin desteğini almak icap ettiğinde kendisini işin başına geçirmiştir. Ama onun devlet işlerinde ne kadar becerikli olduğu söz götürür. Nitekim Sultan Mahmud vefat etmeden evvel onu Londra’ya göndermişti. İngiltere ile, Kavalalı’ya karşı Mısır’a fiilî müdahale ihtiva eden bir ittifak yapmak istiyordu. Reşid Paşa bu işe çok hevesliydi. Fakat ittifak işinde muvaffak olamayınca Padişah, Paşa hakkında şöyle demiştir: “Tatlı tatlı yaparım diye gittiği yerden Avrupalıların yıllarca söylediği saçmaklıklarla döndü. Ponsoby onu kandırmış.” Hatta derler ki, idamını emretmiş, fakat Padişah’ın hastalığı vesilesiyle dostları bunu engellemiştir. Reşid Paşa iki şeyde çok kabiliyetliydi. Birincisi adam (ekip) yetiştirirdi. Sonraki Babıali bürokratlarının çoğu, ezcümle Cevdet Paşa, onun yetiştirmesidir. İkincisi entrikada ve kendisini şirin göstermekte ustaydı. Ziya Paşa onun için “kendini kıymetli satardı” der. Hüsrev Paşa, Lord Ponsonby’e ıslahat muhaliflerinin Reşid Paşa’nın da içinde bulunduğu gruba bir darbe planladıklarını, böyle bir vaziyette İngiltere’nin kendilerini destekleyip desteklemeyeceklerini sorduğunda, Ponsonby bu şekilde bir siyasi darbeyi muhtemel görmemekle beraber icabı hâlinde İngilizlerin donanmayla müdahale edeceklerini söylemiş ve Reşid Paşa koalisyonunun muhafaza altında olduğuna dair teminat vermişti. Lord Palmerston, bu hadise üzerine donanma kumandanı Stopford’a, Reşid Paşa ve ekibine bir müdahale olması hâlinde İstanbul’a gitme talimatı verdi (8 Ekim 1839).

Reşid Paşa, Sultan Mahmud’un vefatı ardından Lord palmerston’a şu memorandumu göndermişti: “Sultan (Mahmud) despottur. Onun yaptığı ıslahatlar görünüştedir. Yeniçerilerin ortadan kaldırılmasından bu yana Osmanlı hükümdarlarına ait tiranlığın tedricen ne dereceye ulaşmış olduğu Avrupa devletlerinin malumudur. Sultan Mahmud artık kimseyi dinlemek istememiş, kendisininkinden başka tavsiyelere kulak asmamıştır. Kimi büyük meselelerdeki kudret ve enerjisini inkâr etmek haksızlık olur. Bununla birlikte o idarî meselelerle alakalı malumata sahip değildi. Zihni idrakten mahrumdu. Genç sultan (Abdülmecid) babasından daha büyük bir tirandır. İslam'ın kendisinde olan ve sizin de istediğiniz reformları meriyete koyabilmek için Padişah’a ve Babıali'ye tazyik yapmanız lazımdır. "

Cevab: Babalığı Rıza Nur’un tesiriyle koyu antikemalisttir. Türkiye’de Sultan Hamid ve Osmanlı hayranlığı, Kemalizm’in antitezi olarak görülür. Çevresi sebebiyle de -pek çok İslamcıdan daha fazla- Osmanlılara sempati beslemiştir.

Cevab: Şehbenderzade, son devirde yaşamış itikadı ve istikameti oldukça doğru bir filozof/müelliftir. Bu kitabında insanlığı bir insan suretine dönüştürür. Evvela filozoflara mutluluğun sırrını sorar. Cevaplardan tatmin olmaz. Sonra peygamberlere de aynı suali tevcih eder. Sonra bunun da iyi gelmediğini söyler. Sonra mekana Rasulullah teşrif eder. İnsanlık onu da aynı şeyden dert yanar. O 3 şey söyler: Hayatı olduğu gibi kabullenmek, dertlerine sabır ve ıslahına çabalamak. İnsan, aradığı cevabı bulmuştur. Peygamberleri böyle konuşturmak ve böyle mevzu edinmek caiz mi değil mi, söz götürür. Didaktik olmak ve dine aykırı olmamak kaydıyla bir şey denemez.

Cevab: Bazı kaynaklarda kötü ahlaklı, hatta zalim olduğu; bazı kaynaklarda kibar, bilge olduğu anlatılıyor. İyi bir asker ve hükümdar olduğu muhakkaktır. Hükümdarlar hakkında dedikodu çok yapılır. Plutark, “İhtiraslıydı. Yaşıtlarından çok ilerideydi. Bedeni zevklerini frenlemesini bilirdi” diyor. 

Cevab: Olabilir. Şeyh Halid-i Bağdadi de Halidê Kürdi diye bilinir, ama soyu Hazret-i Osman’a dayanır. Irk/soy/kavim başkadır, mensup olduğu topluluk/millet başkadır.

Cevab: Madalya/nişan diplomasi vasıtasıdır. Her çeşit insana verilir. Dost ise dostluğunu arttırır, düşman ise düşmanlığını azaltır. 1896 ve 1901 senesinde dünya çapında tanınan ve nüfuzlu bir adam olan Herzl’e Osmanlı hükümeti üçüncü ve birinci rütbeden Mecidiye nişan verdi. ecnebilerle temasları temin ederek Osmanlı dış borçlarının yapılandırılmasında müspet rol oynayan Herzl, Osmanlı İmparatorluğu yıkılmadan çok evvel vefat etti.

Cevab: Böylesine basit bir işte yanılan insanlar, hangi hususta doğru söyleyebilir ve insanlara yol gösterebilir?

Cevab: Hakiki ehl-i sünnet alimi olsa, aldanmaz. Zira tarih boyu hakiki alimler siyasete karışmamıştır. Bunlar, zamanın şartları icabi halkın alim zannettiği din adamı veya basit hocalardır. İlmî noksanlık, mürşit görmemişlik, nefsine düşkünlük, makam ve şöhret arzusu bunun sebeplerindendir.

Cevab: İngiltere kraliçesi, Sultan Abdülmecid’e ve Sultan Abdülaziz'e dizbağı nişanı verdi. Cahil veya kötü niyetli kimseler bunu istismar etmektedir.

Cevab: Meşru olsa da olmasa da, doğrudan veya dolaylı da olsa, hükümete isyan caiz değildir. Kendini ve müslümanları tehlikeye atmak haramdır. Hakiki alimler bunu bilir ve kaçınır. Evliya ise zaten manevi sultanlığa hayran olduğu için, dünya sultanlığına itibar etmez. Buna dair rivayetler doğru olmayabilir. Bir kimse alim veya evliya da olsa günah işleyebilir. Bu kişiler alim veya evliya olmayabilir.

Cevab: Okunacak kitap mı kalmadı?

Cevab: Kendisi hakkında objektif ve ciddi bir kitap yoktur. İbnülemin’in Son Sadrazamlar kitabı ile Tarık Mümtaz'ın hatıraları okunabilir. Benim Sürgündeki Hanedan kitabıma da bakabilirsiniz.

Cevab: Öldürdüğü kişiler, bir halifeyi, Sultan Aziz’i tahttan indirip katleden kişilerdir. Bunların böyle olduğu sonradan mahkeme kararıyla da sabit olmuştur. Yani kanı heder olan kişilerdir. Bu cihetle katil sayılmaz ise de işlediği suçtur. Zira kimse kimseye bizzat ceza veremez. Zaten kendisi de şehit edilerek bu kabahati biiznillah silinmiştir.

Cevab: Buna dair halk arasındaki rivayetleri ciddiye almak doğru değildir. Mamafih böyle fitne ve kargaşa zamanlarında istenmeyen nahoş şeyler olur. Ama dedikodu ve mübalağa da çok olur.

Cevab: Mevlana, Hazret-i Peygamber’in sünnetine uymuştur. O, kendisine eziyet eden müşrikler için, “Ya Rabbî onları helak etme, bilmiyorlar, umarım onların soyundan müminler gelsin” buyurdu. Bu hadis-i şerif, Buhari ve Müslim’de geçer. Kendi kafasına uymuyor, bildikleriyle uyuşmuyor diye alimlerin sözlerini tahkir etmek en azından cehalet alametidir.

Cevab: Venediklilerle yapılan bir deniz muharebesinde çok yara aldığı halde, çarpışmayı sürdürmesi ve sonra da iyileşmesi üzerine, İtalyanca Mezzomorto (Yarı Ölü) kelimesinden bozma olarak Mezomorta unvanıyla tanınmıştır.

Cevab: Kıymetli ama çok da demode (ulusalcı, ırkçı, statükocu tonda) fikirleri vardır. İhtiyatlı olmalıdır.

Cevab:

 

Hakkında malumat yoktur. Eshab-ı kiramdan olduğu, burada şehit düştüğü söyleniyor.

Cevab:

 

Tevfik Fikret, kafası karışık bir şahsiyettir. Bazı şiirlerinde derin bir inkâr, bazılarında ise inanç alametleri vardır. Gökalp ile beraber memlekete pozitivizmi getirenlerdendir. Bir kimsenin söz veya işinde müslümanlık alameti varsa küfrüne hükmedilmez. 

Cevab:

 

Koca Mustafa Reşid Paşa ile son hariciye nazırlarından Mustafa Reşid Paşa’yı (1858-1924) karıştırmıştır. Bu ikincisinin zevcesi 27 yaşında vefat etti. Üç küçük çocuk kaldı. O sırada Reşid Paşa İtalya’da idi. Güzel ve asil bir İtalyan kadınla evlendi. İki çocuk da ondan oldu. Koca Reşid Paşa’nın ilk zevcesi Mısırlı Emine Şerife Hanım, Cemil Paşa’nın annesidir. 4 sene sonra boşandı. Ispartalı Ali Paşa’dan dul Adile Hanım ile evlendi. 4 oğlu bundan oldu.

Cevab:

 

İkbal, itikad-ı sahiha sahibi olmayan bir şairdir. Âdem aleyhisselamın itaatsizlik etmediğini, unuttuğunu Kur’an-ı kerim bildiriyor. Veya emri yanlış anladı. O zaman henüz peygamber de değildi. Bu yaptığı zelledir, günah değildir. 

Cevab:

 

Hayır, tasavvuf seyrinde yolda kalmış, gördüklerine hayret etmiş, kapasitelerinin üzerinde yük yüklenmiş, bu sebeple feveran etmiş meczuplardır.

Cevab:

 

Tebalarının yarısı müslüman idi. Halkın gözünü boyamak için hükümdarların paralara dini semboller koyması rastlanan bir husustur. Müslüman olsalardı, o yaptığı işleri yapmazlardı.

Cevab:

 

Böyle söylediğini, zaten iki kadeh atınca dilinin çözüldüğünün meşhur olduğunu Mir’at-ı Hakikat yazıyor. 

Cevab:

 

Anlatılanlar, roman uslûbuyla anlatılmış. İçinde hayali kısımlar olabilir. Ama bu hakikat olmasına mani değildir. O zamanlar Osmanlı ordusunda gayrimüslim askerler ve subaylar vardır. Orduda böyle biri olup olmadığını kati bilmek kolay değildir. Hatıraların sıhhati üzerine tarihçiler tarafından çeşitli cihetlerden bakan yazılar yazılmıştır.

Cevab:

 

Çok kültürlü bir vezir idi. Sarayda yetişmişti. Halifenin yakını idi. Bunu istismar ederek çok güçlendi. Hırslı bir politikacı idi. Halifenin kızkardeşi Abbase ile münasebeti vesile edilerek idam olundu. 

Cevab:

Prusya’nın Alman birliğini kurduğu 1870’lerden itibaren Türkiye’de, Rusya ve İngiltere’ye mukabil muvazene unsuru olarak bir Almanya hayranlığı yayılmaya başlamıştı. 1908’de iktidarı ele alan İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin ekserisi Germanofil idi ve bu cemiyetin başında bulunanlar memleketi Almanya’nın menfaatleri için Cihan Harbi’ne sokmakta beis görmemişti. Said Nursi de o devirde İttihatçılarla beraber olmak hasebiyle Almanya’ya yakınlık duymuştu. Hatta Kastamonu Lahikası’ndan anlaşıldığı üzere, aleyhtarları kendisine “Almancı” adını bile takmıştı. (Mektub 31)

1921’de yazıp neşrettiği Rumûz adlı eserinde, Avrupa, bilhassa İngiliz ve Fransız emperyalist medeniyeti ile Alman enternasyonal-sosyalistliğini mukayese eder ve Alman tarafını tutar. (Asar-ı Bediiye, s. 83) Bundan dolayı 1953 senesinde hakkında tahkikat açılır. Ehlivukuf, bu yazıda sosyalistliğin methedildiği kanaatine varır. Said Nursi buna cevaben, “Eski Harbi Umumi'nin bidayetinde ve içinde, o harpte müttefikimiz olan Almanla alâkamızı kırmak ve Garplılaşmak perdesi altında bir siyaseti dinsizliğe alet yapmaya çalışan bazı münafıklar diyorlardı ki: Alman Sosyalistlikle gidiyor, dinimize zarar verecek.” Ben de o zaman demiştim: “Sosyalistlik İslâmiyete ilişemez ve dinimize zarar veremez. Hem bizi sosyalistliğe sokamaz. Fakat Garblılaşmak, İngiliz ve Fransızın medeniyetinin fena kısmı, bizim dinimizi kısmen, terk etmeye mukabil, zararlı bir medeniyete bizi mecbur edecekler. Onun fenalıkları iyiliklerine galebe eden böyle medeniyete; bizim müttefikimiz olan Almanın sosyalistliği dinimize ilişmediği ve bizi sosyalistliğe sevk etmediği için tercih ediyorum diye o zaman demiştim. İşte mes'elenin hakikati bu iken, kırk sene evvel bu mesele yazılmış ve neşredilmiş, kimse ilişmemiş ve muhakemelerde beraatler görmüştür. Şimdi hasta olduğum için, müdde-i umumî ifademi almaya yanıma geldi ve dedi ki: Urfa'da ehl-i vukuf Hutbe-i Şamiye’nin zeylindeki vecizelerden, ‘sosyalistlik garbî medeniyetlere müreccahtır’ diye olan kelimesine bolşevikliğin lehinde bir propaganda yapılıyor, demiş. Bolşeviklik ayrı, sosyalistlik ayrıdır. Sosyalist Alman nerede? Komünist Rus nerede? Böyle vukufsuz ehl-i vukufun yanlış raporlarıyla Nurun kahraman fedailerine ilişmek, bence Rus hesabına bir propagandadır.” (Abdülkadir Badıllı, Tarihçe, I/486-487) 

II. Cihan Harbi esnasında Afyon mahkemesinde savcıya verdiği ifadede,  “On senedir kat'iyen dünya cereyanlarından ve vaziyetlerinden, Alman'ın mağlûbiyeti ve bolşeviğin istilâsından başka hiçbir haber almayacak derecede içtimai hayattan çekilmiş olduğunu söylemesi dikkate şayandır. Yani kendisini alakadar eden ve üzen tek şey Almanların mağlubiyetidir. (Şualar) Bu devirde Türkiye'de hükümet ricalinden hayli şahıslar, ayrıca Nadir Nadi, Peyami Safa, Nihal Atsız gibi okur yazar takımı ya İttihatçılık damarıyla, ya da Anti-Komünistlik saikiyle amansız bir Alman hayranı idi. Almanya’nın galip geleceğine inanır, bundan Türkiye’ye de bir menfaat geleceğini umardı.

Said Nursi der ki: "Resmî ilânıyla, 'Allah'a istinad edip dinsizliği kaldıracağım, İslâmiyeti ve İslâmları himaye edeceğim.' diyen bir hükûmet [Almanya] yüz milyon küsur iken, dört yüz milyona yakın nüfusa hükmeden bir diğer devlete ve dört yüz milyon nüfusa yakın ve onun müttefiki olan Çin'e ve Amerika'ya ve onlar ise zahîr ve müttefik oldukları olan bolşeviklere galibâne, öldürücü darbe vuran o hükûmetteki muharip cemaatin şahs-ı mânevîsiyle, mücadele ettiği dinsizlerin ve taraftarların şahs-ı mânevîleri tecessüm etse, yine minare boyunda bir insana nispeten küçük bir insanın nispeti gibi olur.” (Kastamonu Lahikası, 50. mektub)

Bu ifadelerle II. Cihan Harbi’nde komünist Rusya ile mücadele ve harp eden Alman hükümetine sitayişkarane işaret etmektedir. Bu devrede Almanların galibiyeti için dua ettiğini yakınları anlatır. Fakat 1943’lü yıllardan sonra SSCB’nin Alman ilerleyişini durdurması ve Almanların mağlubiyete uğramaya başlaması üzerine hükümetin tavrına muvazi olarak Said Nursi de tavrını değiştirdi. Abdulkadir Badıllı, Tahiri Mutlu’dan duydukların şöyle anlatır: “Bir müddet sonra Almanların çok acib zulümlere başladığını ve masum çoluk çocuk demeden bombalarla imha ettiğini işitince, [sanki Almanya bunlara yeni başlamış gibi] dua defterinden onların ismini sildi ve sırt çevirdi. Hatta Tahiri ağabey, Alman mağlubiyetinin Üstad’ın duasını kesmesinden sonra başladığını söylüyordu.” (II/1054)

 

Nursi’nin eserlerinde İslamiyete ve Risale-i nurlara teveccüh olduğuna inanıldığı için, Almanya ve Almanlar hep mümtaz bir şekilde anılır, hatta “Bahtiyar Almanya” tabiri kullanılır. Tarihçe-i Hayat’ta der ki: "Risale-i Nur, Avrupa, Amerika ve Afrika'da da hüsn-ü teveccühe mazhar olmuş; başta bahtiyar Almanya ve Finlandiya olmak üzere, birçok memleketlerde okunmaya başlanmıştır.”

Cevab:

 

İttihatçı değildi. Ama Sultan Hamid’e muhalifti. Hatıralarında onun için zehir zenberek sözleri vardır. Bunun için İttihatçılar Sultan Reşad’a yaver yaptılar. Fakat kibirli, kaba saba bir adamdı. Sarayın işleyişine müdahale etmek istediği için orada fazla duramadı. 31 Mart Vakasında divanı harb reisliği yaptı.

Cevab:

 

İskender gibi bir hükümdar bütün cemiyetlerde, ezcümle müslüman cemiyetinde de bazı hasletleriyle yüceltilir. Cengiz’in hele Moğol asıllı bir cemiyette yüceltilmesi normaldır. Ayrıca yeni veya ufak cemiyetler milli kahramana ihtiyaç duyarlar. Arnavutlar İskender Kastriyoti'yi, Romenler Vlad Tepeş’i kahraman yaptıkları gibi, Türkistan’da da Cengiz’in kahraman görünmesi tabiidir. Tarihi hakikatler, çok zaman kahramanlık ve cihangirlik gölgesi altında kalır ve göze gözükmez. Bu, aşağılık kompleksinin eseridir. Aynı şey Türkiye’de de vardır. İslamcılar, hatta Türkçüler müslümanlıkla veya türklükle alakası olmayan kişileri kahraman olarak tanırlar.

Cevab:

 

Hakkında anlatılanlar hep müspet ise de ve filmler vasıtasıyla büyük sempatiye mazhar olsa da, silahlı mücadelesinin şer’î hukuka muvafık olduğunu söylemek zordur. Zira halkı, güçlü düşmana kırdırmak doğru değildir. Nitekim o mücadele ettikçe, İtalya sertleşmiştir. Halk, akıllıca olsun olmasın kahramanları sever ve gözünde büyütür. Hele sonunda kahramanca ölmüşse…

Cevab:

 

Evlad-ı resul masum ve şeriattan muaf değildir. Ürdün şerif ailesinin tamamı aynı değildir. Bazısı, mesela Emir Haşim gayet mütedeyyin bir müslümandır. Emir Hamza beş vaktini kılar. Şerif Hüseyin’in ve Büyük Emir Abdullah’ın ailesi çarşaf ve peçesiz gezmezdi. Ailenin hepsi imanlı ve müslümanlığa hürmetkar insanlardır. Siyasi konsept ve muhit farklı davranmalarını engelliyor olsa gerektir. Memleketlerinde müslümanlık aziz ve müslümanlar rahattır. Şahsi günahları onların meselesidir.  

Cevab:

 

Yunus Emre, Aşık Yunus ve Derviş Yunus farklı asırlarda yaşamış farklı kişilerdir. Şiirlerin son kıtasından anlaşılabilir.

Cevab:

 

Alıp boşamamışsa cariyedir. Avrupalı tarihçiler bunlara da zevce diyor.

Cevab:

 

Allah için zaman ve mekan yoktur. Evliyaya Allah tayyı zaman ihsan edebilir. Bunlar sıradan insanlar değildir. Bir yerden bir yere kısa zamanda kerameten gidip gelebildikleri gibi (tayy-ı mekan), çok kısa zamanda Allahın ikramı olarak çok iş yapabilirler.

Cevab:

 

Bu anlatılanlar doğru ise, İmam Ebu Hanife'ye karşı tavır, siyasidir, şahsi değildir. Siyaset böyle bir şeydir. Hükümdar veya politikacı, tahtını veya mevkiini korumak için herşeyi yapar. İmam Ahmed’in vaziyeti farklıdır. O, devrin iktidarının fikriyatı ile ters düşmüştür.

Cevab:

 

Yusuf İzzeddin Efendi zeki ve kültürlü bir insandı. İttihatçıların ne mal olduğunu gayet iyi biliyordu. Sultan Reşad gibi düşük profilli bir padişahın yanında çok parlak görünüyordu. Onun havasını almak icap ediyordu. Evvela onu evhamlı, hatta mental sıhhati bozuk olarak lanse etmeye çalıştılar. Onun psikolojik rahatsızlığı olduğuna dair neredeyse külliyat denebilecek aleyhte iddia ve dedikodular organize bir şekilde yayılmıştır. Buna dair resmi vesikalar da müretteptir. Zira vesikaları tanzim edenler, veliahdın hasımlarıdır. Yusuf İzzeddin Efendi, biteviye veliahdlığının istikbalinden şüphelidir. Kendisini intihara sürüklediğine inanılan bu şüphe ya psikolojik ya mantıklı bir endişenin mahsulü idi. Doktor Atıf Hüseyn’in hatıratında geçtiğine göre Sultan Hamid de intihar ettiğine inanmamıştır. Yusuf İzzeddin Efendi, devamlı veliahdlığı hakkında endişe ederken, onun bu endişelerini tahrik edecek işler olmuyor değildi. Mesela Ali Fuad Türkgeldi, şahit olduğu bir hadiseyi nakleder: “(Veliaht Yusuf İzzeddin Efendi) Bir gün hanedan meclisinde Şeyhülislam Esad Efendi’ye şer’an veliahdin hukuku nedir diye sordu. Esad Efendi komisyonda hiçbir hususta ağzını açmaz iken o gün ağzından öyle bir söz kaçırdı ki Efendi’nin büsbütün vehmini artırdı. Şer’an veliahdlik yoktur ki hukuku olsun demesi üzerine beti benzi sapsarı olarak bıyıklarını yemeğe başladı.”

Cevab:

 

Şeriat zahire göre hüküm verir. Belki de samimi müslümandı, bilinemez.

Cevab:

 

Aslen öyledir. Soyadı Çugaşvili, Yahudi oğlu demektir. Ama ailesi Hristiyan olmuştur.

Cevab:

 

Bunlar İslamiyeti beğenmiş görünürler. Ama hiç birinin Müslüman olmadığı sözlerinden, yazılarından ve işlerinden anlaşılıyor. İnançlarının ne olduğu, Yeni Dünyanın Kurtları kitabında anlatılmıştır. Guenon belki bu inancında samimi idi. Schuon ve sonrası ise tam bir sahtekardır. Çok kültürlü bir adamdır. Onun üzerine bir proje inşa edilmiş gibi duruyor. Seyyid Hüseyn Nasr ve Cemalnur Sargut bunların takipçileridir. Ehl-i sünnet ve ehl-i tasavvuf gibi görünen çokları da bu furyaya kapılmıştır. Guenon’un, Schoun’dan hoşlanmadığı söylenebilir. Guenon Mısır’da yaşıyordu. Bu yüzden oradaki Şazeli tarikatına girdi. Hepsi Masonik kişilerdir. Bütün dinlerin temelinde Gelenek ya da Kadim Felsefe adını verdikleri bir inanç olduğuna inanıyorlar. Bunu bilen bir kişi herhangi bir dine mensup olabilir diyorlar. Onlara göre bütün dinler aynıdır. Kitaplarında bunu açıkça söylüyorlar.

Cevab:

 

Bir Ramazan gecesi saraya davet edildiği, saray hareminde değil, padişahın ofisi olan hasodada oda hazırlandığı, Padişah’ın da yan odada olduğu tarihi kayıtlarda geçiyor. 

Cevab:

 

İki rivayet vardır. Gazale köyünden olduğu için Gazali veya babası gazzal olduğu için Gazzali. İkinci rivayet daha makul, zira Gazale diye bir köy bilinmiyor. Gazzali daha kuvvetli görünüyor olsa da Gazali demek daha münasiptir. Zira Osmanlı uleması bu ismi şeddesiz istimali tercih etmiştir.

Cevab:

 

Peyami Safa kafası karışık bir şahsiyettir. Her devirde farklı bir renge bürünebilmiştir.

Cevab: Askerdi, Suriye cephesinde bulundu. Buraya dair hatıraları dikkat çekicidir. Sonra gazeteci oldu. Irkçı idi, bilhassa fanatik derecede antisemitistti. Karışık bir devirde yaşamış ve gündelik politikaya karışmış bir yazardır. Bazı kitapları ihtiyatla okunur.

Cevab: Doğrusu Ahmed Nâmekî-i Câmî’dir. Horasan’ın Nâmek köyünden olduğu için bu nispetle anılır. Namık ile Namek farklı yazılır. Sonra Cam şehrine gelmiş ve bu nispetle de anılmıştır. İsmi Ebu’l-Hasen Ahmed bin Ali’dir. Sahabe-i kiramdan Cerir bin Abdillah soyundandır. Çok uzun yaşadı. 536 (1142) sensinde vefat etti. Kabri Câm yakınındaki Mehdabad’dadır. Sefih bir genç iken, karşılaştığı harikulade haller sebebiyle tövbe etti. Tarihte ilmi kesbi değil de vehbi olan nadir alimlerdendir. Ebu Said Ebu’l-Hayr’ın mürididir. Yüzbinlerce kişinin hidayetine vesile olmuştur. Miftahu’n-Necat) ve Ünsü’t-Tâibîn kitapları vardır. Hayatı ve eserlerinde muhabbet ve müsamaha hakimdir. Soyu devam etmiştir. Ekber Şah’ın annesi bunun soyundandır.

Cevab: Sultan Vahideddin’in nazırı olmuş, Ankara hareketini engellemek için elinden geleni yapmış, bu sebeple 15 sene sürgünde kalmış, sonra af çıkınca dönmüş, cumhuriyet devrinde yaşamış ve hep rejim muhalifi yaftasını üzerinde taşımış bir müelliften nasıl hareket etmesini beklersiniz? Refik Halid, Ankara hareketine fikren muhaliftir, ama hayatı itibariyle modern bir şahsiyettir.

Cevab: Malcolm X, siyasi bir aktivisttir. Din alimi veya dini rehber değildir. İslamiyeti sonradan öğrenmiş, kendi misyonuna adapte etmeye çalışmıştır. Bu sebeple felsefi konuşmalarında, tutarsız veya hatalı şeyler olabilir. Nitekim modernist veya sosyalist temalara rastlanabilmektedir.

Cevab: Son zamanlarda benzerine çok rastlananlar gibi uydurmadır. Ne Divan-ı Hikmet’te, ne ona nispet edilen Fakrnâme’de, ne de Yesevi menakibnamelerinde böyle bir söz vardır. Zaten böyle manasız söz söyleyecek biri değildir. Üstelik Ahmed Yesevi ırken Türk değildir, Hazret-i Ali soyundandır.

Cevab: Doğru değildir. İskilipli Atıf Efendi esaslı bir müdafaa yapmıştır. Ama bu onu kurtarmaya yetmemiştir. Rüya görüp müdafaadan vazgeçen Babaeski Müftüsüdür.

Cevab: II. Cihan Harbi’nden evvel Nazilerden kaçıp Türkiye’ye sığınan akademisyenlerden biri de iktisatçı Fritz Neumark’tır. 1933-1952 tarihleri arasında İstanbul Üniversitesi İktisat ve Hukuk fakültelerinde hocalık yaptı. Hatıralarını yazmıştır. Bu vazifesi esnasında bir ders yılı sonuna doğru bir kısım talebeleriyle Boğaz gezisine çıkan Neumark’a talebelerden biri “Avrupalılar bizi neden sevmez hocam” diye sorar.

Hoca, “Çok samimi olarak itiraf edeyim ki, Avrupalı, Türkleri sevmez ve sevmesi de mümkün değildir. Asırlardır kilisenin yürüttüğü Türk ve İslam düşmanlığı Hristiyanların hücrelerine sinmiştir” diye başlayan uzun bir konuşma yapar: “Müslüman olduğunuz için sevmezler. Ama ola ki laik olmak şöyle dursun hristiyan olsanız da size düşman olarak bakmaya devam ederler. Sizler farkında değilsiniz ama onlar şu gerçeğin farkındalar; Tarihten Türkler çıkarılırsa ortada tarih kalmaz. Osmanlı arşivi tam olarak ortaya çıkarsa bugünkü tarihlerin yeniden yazılması gerekir. Avrupa’nın pazarı idiniz, şimdi Avrupa’yı pazar yapmaya başladınız. En az 400 yıl Avrupa’da ensemizde at koşturdunuz. Selçuklular Anadolu’yu, Osmanlılar ise orta Avrupa ve Balkanlar’ı haçlı ordularına mezar ettiler. Osmanlılar orta Avrupa’ya gelmemiş olsalardı bugün Bosna, Kosova, Arnavutluk, Balkan ülkeleri Hıristiyan kalacaktı. Sizi silah ile yenemeyenler sizleri kendilerine benzeterek hakimiyet sağladılar. Önce giyimimizden hayat tarzına kadar ahlaki değerlerimizi yıpratmaya başladılar. Sonra da kendi içinizde sizi bölmeye başladılar. Selçuklu ve bilhassa Osmanlı İslamiyet uğruna her şeyini feda etmeseydi İslamiyet bugün belki sadece Hicaz’da varlığını devam ettirebilirdi. Kaldı ki vahhabiliği kuranlar da İngiliz Dominyon Bakanlığının adamlarıdır. Batı her yerde İslamiyetçi sapık inançlara kanalize etti. Ama Osmanlı Asr-ı Saadet’i devam etti. İfade ettiğim sebeplerden kilise size kin kusmaktadır. Ben Türkiye’ye geldiğimde iki üniversiteniz vardı, şimdi sayısını bilmiyorum, neredeyse her ilde var. Osmanlı zamanında ise şehirlerde medreseler vardı. Tarihinize bir bakın, arşivler yazıyor. İlim tedrisat vardı, çoğunuz Osmanlı’nın yaptığı denizaltıyı bilmiyorsunuz ama Avrupa bunu biliyor. Sizler gerçek hürriyetinize, kimliğinize döndüğünüz zaman Avrupa’nın refahı ve medeniyeti yıkılır. Sizler bizim korkulu rüyalarımızdınız. Ama bu şartlarda çok zor. Son olarak unutmayın Osmanlı’nın iki sultanı Avrupa’nın korkulu rüyası olmuştur. Biri İstanbul’u fetheden Fatih Sultan Mehmed Han, diğeri Kanuni Sultan Süleyman Han’dır.”

2000’lerin başından beri hemen bütün sağcı neşriyatta yer alan bu samimi! beyanat için bazı yerlerde, Raşid Erer’in ilk baskısı 1947’de yapılmış olan Türklere Karşı Haçlı Seferleri kitabı referans verilmektedir. Şemsettin Sami’nin damadı ve 31. derece mason olduğu bilinen Galatasaray Lisesi tarih muallimi Raşit Erer’in kitabında bu malumat yoktur. Kitap seneler sonra tekrar basılırken (2002), editör Dr. Ahmet Yüksel Özemre tarafından ilave edilmiş ve Özemre bu bilginin kendisine Viyana Sefareti’nde nükleer ateşe vazifesi yapmış, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi eski müdürü Dr. Reşat Uzmen’den 2002 yılında mail olarak geldiğini kaydetmiştir. Kimin işittiği ve kimin naklettiği belli değildir. Çoğu benzerleri gibi işgüzar bir milliyetçi tarafından tertiplenmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Bunu, “Dört tarafımız düşman çevrili, Türkün Türkten başka dostu yok, Avrupa Hristiyan kulübüdür, onun için bizi aralarına almıyorlar” türü tekerlemelerle yetişmiş bir soğuk savaş milliyetçisi kaleme almış olmalıdır. Söylenenlerde doğruluk payı olabilir. Ama Neumark’ı bilen bilir, bilmeyen kitaplarını okumuştur, hiç de Osmanlı ve Müslüman sempatizanı değildir. Atatürk’ü bir askeri diktatör olarak vasıflandırır, ama saltanat ve hilafeti kaldırmasını över, Kemalist inkılapları destekler. Yahudi asıllı birinin Hristiyan ağzıyla konuşması da pek beklenmez. Neumark belki böyle bir suale muhatap olmuş ve kısaca “Müslüman olduğunuz için sevmez” veya “Avrupa’da 400 sene at koşturduğunuz için sevmez” deyip geçmiş, gerisini bunu nakleden hayallerinde doldurmuş olabilir. Belki de hiç sorulmamıştır. Sorulmuş olsa, “Hadi ordan, dünyanın umurunda bile değilsiniz. Okumuşlar 40 senedir insan hakları ihlalleriniz sebebiyle sizi sevmez. Avam da sizi hakiki dindar Osmanlıların gerçek varisi zannettiği için sevmez” demesi beklenirdi. Yazıda acemice ipuçları da verilmiş. Neumark 1952’de Türkiye’den ayrıldı. Her ilde üniversite olduğunu söylüyor. Bu tarihte biri Ankara’da diğerleri İstanbul’da olmak üzere sadece 3 üniversite vardı. Türkiye için Avrupa pazarı o tarihte mevzubahis bile değildi.

Cevab: Bunlar propaganda kitabıdır. Hatıralar subjektiftir, anlatanın fikriyatı ve müşahede kabiliyeti çerçevesinde bir şey ifade eder. Bugün halkın hâli daha fenadır.

Cevab: Doktora yaparken kendisiyle Bilkent’te tanıştım, bazı müzakerelerimiz oldu. Beni beğenir, fikirlerimi orijinal bulurdu. Demokrat bir tarzı vardı. En son Çanakkale geçilseydi yazımdan dolayı arayıp beni tebrik etti, bakış açımı orijinal ve faydalı bulduğunu söyleyerek, beni bir konferansa çağırdı.

Amerika’da kaldı. Dünya çapında popüler oldu. Sosyal ve çalışkandı. Ehli, kendisini tarih ilmine yeni bir şey getirmiş saymamaktadır. İslam hukukunu hiç bilmez, bilse de zaten umursamazdı. Bu sahadaki fahiş hataları, yaşına ve rütbesine hürmeten görmezden gelindi. Derin ilmî tetkikat yerine, (Osmanlı 1302'de kuruldu, Fatih hurufi idi, Osmanlılar vakıflara el koydu gibi) Amerikan-vari sansasyonel iddialarla parlak bir şöhret edinmeyi tercih etti. Vaktiyle, “Harem zevk yeri değil mektep idi” demişken, gider ayak yazdığı kitapta sultanları ayyaş, cinsi sapık, eğlenceden başka bir şey düşünmeyen düşük profilli tarihi figürler olarak tasvir etmek talihsizliğini işledi. Rusya muhacirlerinin ekserisinde görüldüğü üzere devletçi ve militarist bir bakış açısı vardı. Osmanlıların kurduğu parlak medeniyeti gözardı edip, onları bağnazlıkla itham etti. Bazen hadiseleri, hatta vesikaları, şer’î bilgilere ve Arapça’ya vukufsuzluğu sebebiyle çok zaman yanlış anlamış, bazen de fikriyatına uygun veya zamanın idelolojisine hoş görünür şekilde lanse etmiş; bu sebeple yanılgılara düşmüştür. Mesela koyu bir Hanefi olan Birgivi’yi Hanbeli zannederdi.

Aslında İslam hukukunun içinde yer alan ve ona aykırı olmayan örfi hukuku, belki zamanın telakkilerine hoş görünmek adına, “din dışı” ve “seküler” olarak gördü. Örfî hukuku, Osmanlıların dine lakaytlığı ve dini, pratikte baypas etme olarak anladı, anlattı ve akademyaya da kabul ettirdi. Daha da ileri giderek örfî hukuku, İslam dininin, ihtiyaçlara cevap vermemesi üzerine ulemanın, “çaktırmadan yasakları delme usulü” olarak gördü. Osmanlı tarihindeki münferid bir hadiseyi veya tek bir vesikayı ele alıp, buna çok iddialı hükümler bağlamakta beis görmedi. Şeyhlerden de hocalardan da hoşlanmamasına rağmen şeyhülmüverrihin ve hocaların hocası unvanlarının takılması, üzerinde bir dokunulmaz halesi meydana getirdi; hakkındaki ilmi kritiklere hemen her yerde rezerv konuldu. Lübnan asılla Harvard hocalarından Halid er-Rueyheb’in (Khaled el-Rouayheb) “The Myth of ‘The Triumph of Fanaticism’ in the Seventeenth-Century Ottoman Empire” isimli makalesi Die Welt Des Islam mecmuasında neşredilmiş (48/2 (2008):196-221.), tercümesi de “17. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Bağnazlığın Zaferi’ Efsanesi” adıyla 2019'da Mizan-ül-Hak mecmuasında çıkmıştır. Yine 2019’da “Hangi Bağnazlığın Zaferi? – Bir İnalcık Kritiği” adlı makale Kelambaz mecmuasında neşredilmiştir.

Cevab: Garplılarda böyle oryantalist bir şuuraltından kaynaklanan aşağılayıcı malumata çok rastlanır. Bunları ciddiye almamalıdır. Bunlar aşağılayamadıkları zaman, Babinger’in Sultan Fatih’e yaptığı gibi, zalimlik ve sapıklıkla lekelemeye çalışırlar.

Cevab: Sultan oğullarına, düşman gibi olmayın. Bir araya gelin, yiyip için eğlenin demiş olabilir. İşretin her zaman içki içmek manasına gelmediği ehlinin malumudur. Üstelik İttihatçıların her kabahatine kayıtsız ortak olup, vakıfları yağma ettiren ve halk arasında Hayri-i Dessas diye anılan birinin sözüne ne kadar itimat edilir?

Cevab: Barzan aşireti, Sünni ve Şafii bir ailedir. Bir derebeyi ailesi olmakla beraber çok alim ve mutasavvıf çıkarmıştır. Mesud Barzani’nin büyük dedesi Taceddin ve Abdüsselam Barzani birer Nakşibendi şeyhidir. Barzan Irak’ta Erbil’de bir mıntıkadır. Kürtçe mahalle demektir. Burada her çeşit insan yaşar ve bazıları Barzani diye anılır. Nathan Barzani diye bir Yahudinin olması, Barzani ailesinin de Yahudi olması neticesini doğurmaz. Bu, ancak suiniyetli kişilerin ortaya atacağı bir iddiadır. Barzaniler, Baas rejimiyle her zaman çatışarak, müstakil veya muhtar Kürdistan için mücadele etmiş, bu sebeple Saddam bu aşiretten 8000 kişiyi öldürtmüştür. Mesud Barzani, mıntıkada güçlü bir figür ve Türk hükümetiyle her zaman içli dışlı olmuş bir Kürt aktivistidir.

Cevab: Tüzükat, Timur’a mal ediliyorsa da, aslı Timur’dan 230 sene sonra 1636 senesinde Hindistan’da Ebu Talib adında bir Şii tarafından kaleme alınıp Şah Cihan’a takdim edilmiştir. Bir tarihi kıymeti yoktur. Ahad Andican’ın buna dair makalesi vardır.

Cevab: Bâkır, derinlemesine ilmi olan demektir. Aslı bâkırü’l-ilm olup, ilmi yaran, yani derinlerine inen demektir. Bakır madeni veya bakara (inek) ile alakası yoktur.

Cevab: Sahasında muvaffak görülenlere mükafat verilir. 100 yıldır dünya çapında edebiyatçı, sporcu, ilim adamı yetiştirmekten mahrum kalmış Türkiye iftihar etmelidir.

Cevab: İşaya (Yeşaya) ME 7. asırda yaşamış bir Beni İsrail peygamberidir. Ahd-i Atik’te İşaya kitabı vardır. Burada Hazret-i Muhammed ve Mehdi’ye işaret eden ayetler de vardır. İşaya kitabının 60’ıncı babın 18'inci ayeti ve devamında yer alan ve kehanet denilen vahy, İsrailoğullarının düşmanlarına galip geleceğine, sulhün geleceğine, memleketin mamur olacağına dair uzun müjdelere delalet eder. Dünyanın her yerinde liderler kriz zamanlarında halkı motive etmek ve tek bir hedefe yönlendirebilmek için bu gibi dinî veya millî referansları kullanır. İç karartıcı zamanlarda bu gibi kehanetler, kahramanlık hikâyeleri, güzel vaatler ümit verir. Maşeri vicdanı tek bir hedefte teksif etmeye yardımcı olur. Ancak o zamanki düşman Asurlulardır. Kehanet, sıradan birini geleceğe ait tahminleridir. Bu yazılanlar doğru ise, İşaya’ya vahyi bildirir.

Cevab: Hasan Basri Çantay gazeteci idi. Medrese tahsili görmemiştir. Klasik alim kategorisine girmez. Kendi gayretleriyle Arapça öğrenmiştir. Mehmet Akif’in yakın dostu idi. Kemalist harekete iştirak etti, milletvekilliği yaptı. Kur’an-ı kerim meali bu devirdeki en ehven meallerdendir.

Cevab: Zeki, kültürlü ve insaflı olmalarıdır. Resmi tedrisattan geçmeyip, çok insan tanıyan, çok gezen ve çok okuyanların mankurt olması zordur. Milli kültür hakkında daha geniş ve sahih malumata sahip olsalar, bir de sui misali emsal almasalar, bazı hatalı tespit veya takıntılarından da vazgeçerler.

Cevab: Kişiliği stabil olmadığı için.

Cevab: Bu resim için verilen kaliteli bir pozdur. Masonlukla veya mide ağrısı ile alakası yoktur.

Cevab: Büyük bir şahsiyetti, anıyoruz, unutmuyoruz, benzeri yoktur, onun gibi birisi gelmedi ve gelmez, hakkıyla anlatılırsa vicdanlarda layık olduğu yeri alacaktır gibi nötr sözler söylenir.

Cevab: Bu, Grace Ellison’un tertip ettiği, hakikat ile dedikoduların ve hayallerin bir araya getirildiği bir kitaptır. O zaman Çerkez bir Melek Hanım vardı. Çerkez Yusuf İzzet Paşa ile evliydi. Ablası bir ara Şehzade Ömer Hilmi Efendi ile evlenmişti. Feminist ve aktivist bir hanımdı. Ellison’a refakat etmiş olabilir.

Cevab: Korsikalı sıradan bir asker iken, zekâsı ve talihin yardımıyla yükseldi. İhtilalin içinde yer aldı. Askeri karizmasına dayanarak siyasi bir figür haline geldi. 1799’da Fransa konsülü, 1804’te de Fransa imparatoru oldu. Usta bir asker ve politikacı olduğu kadar, entelektüel idi. Muharebe meydanına giderken bir araba kitap götürür, bunları okur, etrafındakilerin tavsiyelerine kıymet verirdi. Fransa’da ihtilalin travmalarını gidermeye çalıştı. Eski rejimin iyi taraflarını ihya etti. En büyük meziyeti ve faydası bu olmuştur. Yeni kanunlar, adli ve idari müesseseler meydana getirdi. Merkezi idareyi tesis etti. Sıkı bir polis rejiminin yanında, her cinsten halk (açık ve tehlikeli politik muhalif olmamak kaydıyla) onun zamanında rahat ve huzur içinde yaşadı. Yahudilere ilk defa getto dışında yaşama ve sosyal hayata girebilme hürriyeti verdi. Mısır’ı işgali sırasında İslamiyet ve Hazret-i Muhammed hakkında övücü sözler söyledi. Bütün diktatörler gibi megalomandı. Şahsi zaafları vardı. Dünya hakimiyeti idealine sahipti. İngiltere, İsveç, Portekiz ve Osmanlı Devleti dışında bütün Avrupa’ya hâkim oldu. Avrupalılar, bir maceraperest olarak gördükleri Napolyon’un bu kadar yükselmesini hazmedemedi. Bunun için birleşerek Napolyon’u mağlubiyete uğrattılar. Hayatını sürgünde tamamladı. Kendisini sevmeyenlerden çok seveni vardır. Sevmeyenler bile onun modern Fransa’nın kurucusu olduğunu itiraf ederler. Hatta Almanya bile (Ren Federasyonunu kurması itibariyle) birleşmesini ona borçludur. Hakkında en çok kitap yazılan, film çevrilen, lehte ve aleyhte fikir ileri sürülen, hususi hayatının dedikodusu yapılan tarihi şahsiyetlerdendir. Bütün dünyada, ezcümle Türklerde, basit bir maziden kolayca yükselebilme idealine sahip Enver Paşa gibi kişiler, kendisini ilham kaynağı olarak gördü. Emil Ludwig ile Chateaubriand’ın hakkındaki kitapları faydalıdır.

Cevab: Senusilik ehli sünnet bir tarikattir. Senusiler de bu tarikatin kurucusunun soyundan gelen bir ailedir. İçlerinde her çeşit itikatta insan bulunabilir.

Cevab: Sezai Karakoç çok mühim bir müslüman mütefekkir ve kıymetli bir insandı. Kimseye eyvallahı olmayan, haysiyet ve vakar sahibi mütevazı bir insandı. Bu sebeple, onunla fikriyat birliği olmayan çok kişi şimdi güya kendisine sahip çıkmakta, onu liderleri gibi lanse etmektedir. Son 6-7 senedir, cemaatlere mesafeli durma telakkisi resmen güçlenince, cemaat irtibatı olmadığı için Sezai Karakoç gibi zatlar tekrar keşfedildi. Başta mektepler ve dini sivil teşkilatlar olmak üzere gençlere mübalağalı bir şekilde bıktırırcasına empoze edilmeye çalışılmaktadır.

Cevab: “Medeniyet ve Modernizm” ve “Marksizm ve Diğer Batı Düşünceleri” adlı kitapları ile tanınan İranlı düşünür Ali Şeriati, 1933’te Horasan’da dünyaya geldi. Muallim mektebini ve Meşhed Üniveristesi’ni bitirdi. Babasıyla beraber Milli Mukavemet Hareketi’ne dâhil oldu. Sosyoloji doktorası yapmak üzere Fransa’ya gönderildi. 1962’de İran’da döndü. Muallimlik ve Meşhed Üniversitesi’nde hocalık yaptı. Konferanslar verdi; kitaplar telif ve tercüme etti. Seyyid Hüseyn Nasr’ın kurucusu olduğu Hüseyniye-i İrşad adlı enstitüsündeki konferansları sebebiyle 1977’de Avrupa’ya kaçtı. Burada aynı sene bir suikast neticesi öldü. Şia’ya mensup bulunmakla beraber, bu mezhebin prensiplerinden zaman zaman ayrılan fikirleriyle modernizmin önde gelen mümessillerinden biri olarak tanındı. Fikir yapısında, Efgânî ve İkbal’in ciddi tesiri oldu. Kur’an’daki ve İslâm tarihindeki şahsiyetler ekseninde dinî tasavvurları kendince modernize etmeye çalıştı. Meselâ Ebû Zer’i “Mümin Sosyalist” olarak vasıflandırdı. Bu sebeple Humeyni rejimi tarafından da çok sıcak bakılmayan bir şahsiyettir. Yeni ictihadların yapılmasını müdafaa ederek modernist hareketin içindeki yerini aldı. Kitapları, siyasî İslâmın vazgeçilmez referanslarından biri hâline geldi.

Cevab: Latife Hanım evraklarını tarih kurumuna bağışladı. 25 sene sonra açılmasını vasiyet etti. 25 sene geçince açanlar, bunların ifşasının resmi ideolojiye zarar vereceğini düşündükleri için vasiyeti çiğnemek pahasına da olsa açılmaması istikametinde karar aldılar.

Cevab: Dünyayı tutan şöhretine rağmen, Mevlânâ Muhammed Celaleddin Rumi, gerçekte en az tanınan şahsiyetlerdendir. Bilhassa Türkiye’de. İlmi ve dini altyapısı olmayan basit kişiler, Mevlana’nın yüksek seviyedeki eserlerini okuyup güya tenkit etmekte, onun temiz şahsiyetine dil uzatmaya kalkışmaktadır. Cahil cesur olur sözü meşhurdur. Mevlana ehl-i sünnet ulema ve evliyasının büyüklerindendir. Buhranlı bir zamanda onun kadar ehl-i sünnete ve müslümanlara faydalı olmuş insan azdır. Zor zamanda az bir hizmet bile çok kıymetlidir. Ailesinin Belh’i terkedip garba göçmesinin en mühim sebebi de buradaki Batınilerin tazyikidir. Hazret-i Ebu Bekr, Mesnevi'de 10, Divan-ı Kebir'de 8; Ömer, 18 ve 20; Osman, 4 ve 8 yerde geçer. Mesnevi'de 2. cilt 2604. beyitte Halife Muaviye övülür. Allah hepsinden razı olsun. İranlı şair Hidayet Han, Mevlânâ'nın Divan-ı Kebir'ine, ona ait olmayan nice Şiî sözlerini doldurmuş; bu kitap Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'in emriyle Türkçeye tercüme edilip Divan-ı Kebir'den Seçmeler diye basılmıştır. Kitabı okuyanlar, Mevlânâ'yı yanlış tanımaktadır. Tahran Üniversitesi profesörlerinden Bediuzzaman Firuzanfer, Şia taassubuna kapılmadan, Mevlânâ'ya ait bütün Divan-ı Kebir nüshalarını tedkik ederek bu uydurmaları temizlemiş ve Divan'ı 7 cilt bastırmıştır. Mesnevi 6 cilt olduğu halde, Mevlânâ'nın itibarını gören bazı kötü niyetliler, 7.bir cilt uydurmuştur. Hatta bazı Mesnevî şarihleri farkına varmayıp bunu da şerhe kalkışmışlardır. Tahran Üniversitesi profesörlerinden Bediuzzaman Firuzanfer bunun sahteliğini ispatlamıştır.

Cevab: Bırastik Kemah’ın köyüdür. Beylere aittir. Aziz (Ezzo) Kızılbaş Kürt bir eşkiya idi. Beylerin karanlık işlerini hallederdi. Bugünki mafya fedaileri gibi zamanla kahramanlaştırıldı.

Cevab: Orhan Pamuk, yetiştiği çevre itibarıyla komplekslerden uzak bir şekilde sistemi ve bunun rükünlerini tenkit ettiği için her kesimin reaksiyonunu çekiyor. Ami tabirle hem nalına hem mıhına vuruyor. Türkiye’de Kemalistler, İslamcılar, Türkçü ve Kürtçüler arasında mantık cihetiyle pek fark yoktur.

Cevab: Dünyayı yeniden inşa veya dünya hakimiyeti idealindeki global güçlerin en mühim unsurlarından biri kabul edilen Kissinger, yakın tarih cihetinden mühim bir şahsiyetti ve esaslı bir devlet adamı idi. 60-80 arasındaki sol kesim tarafından Amerikan emperyalizminin baş figürü görülürdü. Karizması, kültürü ve nüfuzu fazlaydı. Arabuluculuğu güçlüydü. Kissinger gibi adamlar dünyada zuhur eden krizleri çözmekte mahirdir. İsrail ile Mısır’ı barıştıran odur. Ne maksatla olursa olsun, kriz çözücü olmak bir meziyettir.

Cevab: Geyikli Baba bir Vefai dervişidir. Osmanlılar kendisine hürmet ve ikram edip duasını almıştır. Buna dair Osmanlı kroniklerinde malumat vardır. Bahsettiğiniz hadiseyi, güya Geyikli Baba’nın evliya olup olmadığını anlalamak için imtihan maksadıyla gönderdiği şeklinde Ahmed Refik Hilmi Ziya, Melikof gibi son devir müellifleri iddia etmiş ise de, ciddiye alınacak bir şey değildir.

Cevab: Çok isabetli bir karardır. Zira Suudi Arabistan krallığının kurucusu ve şimdiki Suudi Arabistan kralının babası Abdülaziz İbnü’s-Suud, Fahreddin Paşa'nın müttefiki idi. Fahreddin Paşa, Necid Emiri İbnü's-Suud'a mektup yazarak, beraberce Şerif Hüseyin’e karşı harbedip Mekke’yi beraberce ele geçirmeyi teklif etti. Hicaz’ın Şerif Hüseyin Paşa elinde olmaktansa, kendi kontrolünde zannettiği İbnü’s-Suud’un elinde olmasını tercih ediyordu. (Feridun Kantemir, Peygamberimizin Gölgesinde Son Türkler; Naci Kıcıman, Medine Müdafaası)

Cevab: Elbani, sahih hadisleri kabul etmeyen, dini hükümleri şüpheyle karşılayan, modernist fikirli bir şahıstır. Bu sebeple Suriye’yi terk edip Ürdün’de yaşamak mecburiyetinde kaldı. Kendisiyle görüştüm. Alimden ziyade felsefeci ve fikir adamına benzer bir şahıstı.

Cevab: Seyyid Ebulhüda Halebli bir Şafii alimi ve Rifai şeyhidir. Hakkında anlatılan büyücü, falcı gibi menfi şeyler Jön Türk uydurmasıdır. Sultan Hamid’in teveccühünü kazandığı için da o devirde bile kıskançlıkları üzerine çekmiştir. Fevkalade perhizkâr, Padişah nezdindeki mevkiini suiistimalden müctenib bir zat idi. Jön Türkler bile kendisine bir ceza veremediler. Mallarına el koydular.

Cevab: Nazım Adil, Kıbrıslıdır. İstanbul’da kimya mühendisliği okudu. Şam’da Abdullah Dağıstani’ye mürid oldu ki, Yalova Reşadiye köyünde türbesi bulunan Şerefeddin Dağıstani’nin halifesidir. İtikadı düzgün, doğruyu yanlışı bilen, kültürlü, nüktedan bir zattı. Müslümanlara yardım etmek ve dini yaymak uğrunda hizmeti çoktur. Hakkında son zamanlarda anlatılan ve söylenenler doğru değildir. Çok yaşlı iken söylediği sözler veya yaptığı şeyler yanlış anlaşılmış veya mübalağa edilmiş olabilir. Şu mısraları kendisinden vaktiyle not almıştım:

Gözümüz açıldı şükür dediler,

Dağ başına bile muallim gönderdiler.

Okur yazar cahil tuttu cihanı,

Okudukça çeşit kılığa girdiler.

Azamet tavrı var her bir bakışta,

Hepsi de ustadır caka satışta.

Yarışırlar birbiriyle yalan atışta,

Bulamazsın birbirine uyanı.

Cümle alem koşar topun ardınca

Her işi unutur topa dalınca

Aklını yitirir bir gol atınca

Bir top için toptan verirler canı

Sen hele gör şu sabrı sübhanı

 

Cevab: Her İttihatçı gibi Türklüğü kullanıyor.

Cevab: Bunların hepsi İslam kültürü ile yetişmiş yüksek meziyetli insanlardır. Nefsin hevasına uymuş veya zamanın şartlarına aldanmış kişilerdir. İnsanın aklından ve fikrinden din çıksa, kalbinden ve vicdanından kolay kolay çıkmaz. Din aleyhtarı sözleri cahilliklerinden veya dalkavukluklarından (nefisten) kaynaklanıyor. Hakiki manada din düşmanı sayılmazlar. Türkiye’de samimi dindarlarla samimi din düşmanlarının sayısı azdır. Aradaki kalabalık rüzgâr nereden eserse oraya temayül eder. Dindarlık hâkim olsa dindar olurlar. Çünki mayalarında ve vicdanlarında bu vardır. Şartlar, çevre, maişet, korku, propaganda, cahillik gibi amillerle bu ortalama hayatı kabullenmişlerdir.

Cevab: Sultan Hamid’i tahttan indiren ordunun kumandanı Mahmut Şevket Paşa’ya atfedilen bir ses kaydı vardır. Burada Sultan Hamid’e ağır hakaretler vardır. Bu metnin Paşa’ya ait olup olmadığı belli değildir. Ama ses kaydı ona ait değildir. Bu sesi o zaman plağa alan şirketin Türkiye mümessili Ali Şükrü diye birine aittir. Yani bu kişi o nutku plağa okumuştur. Mahmud Şevket Paşa’yı tanıyanlar, görüntüsünün korkutucu olduğu gibi, nutkunun da anlaşılmaz olduğunu söyler. Çeçen asıllı Bağdatlı bir Araptır.

Cevab: Saddam Hüseyin, Baas partisinden yetişmiş, yani ırkçı ve laik bir şahıstı. Fakir bir aileden geldiği için orduya girdi. Reisicumhur Abdülkerim Kasım’a tertiplenen suikastte tetikçi idi, muvaffak olamadığı için Mısır’a kaçtı. Nasır’ın tesirinde kaldı. 1963’te Kasım öldürülünce Irak’a döndü. 1968’de darbe yaparak Hasan el-Bekr’i başa getirdi, kendisi yardımcısı oldu. 1979’da hastalık bahanesiyle onu da yollayıp, kendisi diktatör oldu. Kah Rusya’ya kah Amerika’ya göz kırpıp onlar için mücadele etti. Sırf Amerika istediği için İran ile giriştiği lüzumsuz harb sebebiyle binlerce Iraklının ölümüne sebep oldu. 9 sene süren harbden eline bir şey geçmedi. Çöken ekonomiyi canlandırmak için Kuveyt’i işgal ettiyse de, Amerika’yı ve Batı’yı karşısına aldı. Çekilmek zorunda kaldı. İsrail’e muhalif göründüğü için Arap dünyasında itibar kazanmış ise de Filistin meselesinde hiçbir müspet rol oynamamıştır. Hemen bütün diktatörler gibi, sadece rakiplerini değil, potansiyel muhaliflerini, hatta halk içinde söz sahibi olan kişileri akıl almadık metodlarla yok etti. Bunu yaparken masum siviller de büyük zarar gördü. Bu sayının 250 bin civarında olduğu rivayet edilmektedir. Ayrılıkçı gördüğü Kürtlere gözdağı vermek adına 40 bin nüfuslu Halepçe’de kimyevi silah kullanarak on binlerce sivili öldürdü. Kürtlere, Türklere ve Şii Araplara ağır baskı tatbik etti. Bunları göçürerek memleketin demografik bünyesini değiştirdi. Giderayak Amerika’dan yüz çevirip Almanya’ya yanaşması, ülkede dolar yerine euro’yu ikame etmesi, Amerika’nın gazabını çekti. Sonra olanlar oldu. 2003’te Amerika Irak’ı işgal etti. Saddam, fare gibi sindiği bir delikte yakalandı. İşlediği insanlık ve harb suçları sebebiyle muhakeme olunup idam edildi. Ortadoğuyu bilmeyen Amerika, memlekette istikrarı temin edemedi. Eski hanedandan bir prensi veya Ürdün Prensi Hasan’ı başa geçirerek bunu yapabilirdi, monarşi nefreti sebebiyle yapmadı. Irak büyük bir kaosun içinde düştü. Zalim bir diktatör olmasına rağmen, Irak gibi karışık bir beldede demir yumrukla da olsa iyi kötü istikrarı temin etmeye muvaffak olduğu için bugün çokları onu aramaktadır. Aynı şey Esed için de caridir. Siyasetle uğraşmayan, rejimi tenkit etmeyen herkes Suriye ve Irak’ta rahatça yaşamaya kadir idi. Güçlü bir liderdi, karizmatikti, megalomandı. Tanıyanlar der ki, isterse hoş, esprili, kibar olabilir, entelektüel veya dindar görünmeye kadirdi. Buna mukabil ekseriya kaba, kibirli, edepsiz ve kötü kalpli idi. Filistin’i kurtarmak için bir milyonluk hususi ordu hazırladığı, düşmanlarını caydırmak için kitle imha silahları bulundurduğu yalanlarına herkesi inandırmıştı.

Cevab: Gazzeli bir muallimdir. Genç yaşta havuza atlarken belden aşağısı felç oldu. Mısır’da okurken İhvan-ı Müslimin’e girdi. Memlekete dönünce Hamas’ı kurdu. Bir suikast neticesi öldürüldü.

Cevab: Son Irak meliki II. Faysal, Sultan Vahideddin'in torunu ve Mısır hıdiv ailesinden Prenses Fazıla ile nişanlıydı. Türkiye, Ürdün ve sair memleketlerle ittifak yapıp eski Osmanlı birliğini kuracak endişesiyle İngilizler ipini çekti. 1958’de sosyalist ırkçı bir darbeyle devrildi. Melik ve ailesi hunharca öldürüldü. Cesetleri sokaklarda sürüklendi. Şehitlik mertebesine varsınlar diye de kader-i ilahi böyle cereyan etti. O zamandan beri de Irak iflah olmadı.

Cevab: Sultan IV. Murad, Bağdad’ı Şiilerin elinden kurtarmak maksadıyla sefere giderken Şark uleması ve beylerine üç gün kaldığı Diyarbekir’de ziyafet vererek dualarını ve sadakatlerini talep etmiş. Diyarbekir’deki Seyyid Haşim ise bu seferin meşru olmadığını iddia edince, idam olunmuştur. Buna dair elde ciddi bir kaynak yoktur. Kürt milliyetçilerinin son zamanda ileri sürdüğü efsanevi rivayetlere istinad eder. Mamafih bu anlatılanlar doğru olsa bile, idamın sebebinin meşru olduğu anlaşılıyor. Karar verilmiş bir sefere itiraz etmek, hele harb zamanında, meşveretten sonra karar verilince dönmemek icap ettiğine dair ayet-i kerimeye aykırı olduğu gibi, ehl-i sünneti, ehl-i bidatin zulmünden kurtarmak için yapılan bir mücadeleye muhalefet de ayrı bir kabahattir. Seyyid ve alim de olsa halifeye itaat, şarttır.

Cevab: Prof. Muhammed Hamîdullah (1908-2003), Hindistan’da Haydarâbâd’da doğdu. Babası Hanefî kâdısı idi. Dârü’l-Ulûm ve Osmaniyye Üniversitesi’ni bitirdi. Bonn’da devletler hukuku doktorası yaptı. Hindistan’ın Haydarâbâd’ı işgali üzerine mülteci olarak Paris’e yerleşti. Profesör oldu. CNRS (İlmî Araştırmalar Millî Merkezi) âzâsı oldu. İstanbul’a da gelip Edebiyat Fakültesi’nde İslâm Esas Teşkilât Hukuku dersleri verdi. Uzun yıllar Fransa’da yaşadı. Amerika’da vefat etti. Modernist, hatta bazı tarihselci görüşlere sahiptir. İslâm hukuk tarihi ile alâkalı müesseseleri, günümüz ıstılahları ile tavsif ve tarif ederek, aktüel meselelerle irtibat kurmakta çok mâhir idi. Çok popüler olan Le Prophète de l’Islam (Paris 1959) adlı eseri, İslâm Peygamberi adıyla Türkçe’ye tercüme olunup defalarca basılmıştır. Zannedildiği gibi orijinal bir siyer kitabı değildir. Şibli Numanî’nin Siret-i Nebi kitabının kopyası gibidir. O da Kettânî’nin et-Terâtibü’l-İdariyye kitabına istinad eder. Bazı fikirleri, modernizme tipik birer misal teşkil eden Hamidullah’ın bilhassa İslam Peygamberi kitabında geçen mucizeler, Mirac, kölelik, Resûlullah’ın evlilikleri gibi hususlarda, bu kanaatin misallerini görmek mümkündür. Kadınların yüzünü örtme meselesinde inanılmaz derecede ananeci bir duruş gösterirken; dinin esaslı meselelerinde tarihselciliğe varan bir modernist tavır takınır.

Prof. Hamidullah, mucizelerin, hârikulâde şeyler olmadığını; fizikî zemine zaten sahip bulunan hâdiselerin, Peygamber’in ihtiyaç duyduğu zaman ortaya çıktığını; teknik yollara mürâcaat ederek sıradan insanların da bunları gerçekleştirebileceğini söyler. Halbuki kelâm kitaplarında, mucizenin 7 şartı sayılırken, bunun hârikulâde bir şey olması da zikredilir. İsrâ ile Mi̔rac’ı aynı hâdise olarak kabul eden Prof. Hamidullah, ayrıca bunun bedenî değil; ruhânî bir seyahat olduğunu söyler.

Hazret-i Peygamber’in Mekke’den Kudüs’teki Beyt-i Makdis’e gitmiş olamayacağını; buranın, göklerdeki Beyt-i Mamur olabileceğini iddia eder. Zira Kur’an-ı kerîmde Şam havâlisi yakın yer olarak tavsif edilmişken, “en uzak mescid”in, Beyt-i Makdis olmaması icab eder. Halbuki her ikisinin de bedenen olduğu hususunda ilk zamanlarda ihtilaf edilmiş olsa bile, sonradan bunun ruh ve beden ile beraber olduğu; ruh ile olan Mirac’ın, başka zamanlarda vukua gelen başka Mirac hâdiseleri olduğu ve Mirac’ın ruh ile olduğunu söyleyen ilk devir âlimlerinin sözünün buna dair bulunduğu hakkında ittifak vardır. Nitekim ruh ile cereyan etmiş olsaydı, Mekkelilerin bu kadar itiraz etmesi abesti.

Çok evliliği, o günki şartlara göre kabul edilmiş muvakkat bir hüküm kabul eden Prof. Hamidullah, bunun sebebini de harblerde erkeklerin ölüp kadınların esir alınması ile servet dağılımındaki eşitsizliğe bağlar. Bugün bu sebepler fazla hüküm ifade etmediğinden dolayı, artık çok evliliğin de câri olamayacağını iddia eder.

Bir başka iddiası da Resûlullah’ın dokuz değil, sadece dört kadınla evli olduğu; aksi takdirde, Kur’an-ı kerîm emrinin çiğnenmesi mevzubahis olacağıdır. Halbuki Hazret-i Peygamber, evliliği dört kadınla tahdid eden âyet-i kerîme geldiğinde, dokuz hanımla evliydi. Bunları boşamış olsa, başkalarıyla evlenemeyeceklerdi. Zaten çoğu himaye gibi maksadlarla nikâhlanmış olan bu hanımlar, sıkıntıya düşecekti. Bu sebeple Kur’an-ı kerîm bir istisna tanıdı. Bu hanımlarla evli kalıp boşamaması, başka da evlenmemesi hususunda âyet-i kerîme nâzil oldu. Buna “hasâis-i nebî” denir. Peygambere mahsus nice hükümler vardır ki, sıradan Müslümanlar için câri değildir. Zekât alamamak, miras bırakmamak gibi hususlar böyledir.

Prof. Hamidullah, kölelik müessesesinin de muvakkat bir hüküm olduğunu; başlarda savaş esirlerini himaye maksadıyla tatbik edildiğini; “Arablara hiç kölelik yoktur” hadîs-i şerîfi ile köleliğin kaldırıldığını iddia eder. Halbuki bu hadîs-i şerîfin devamı, “Arablar esir alındıklarında, ya müslüman olurlar; ya da öldürülürler” şeklindedir. Bu sebeple, Arablar için kölelik statüsü kurulamaz. Köleliğin kuruluşu, zaten bazı şartlara bağlıdır. Meşru cihad neticesinde elde edilecek esirlerin, halifenin inisiyatifiyle dârülislâma götürülerek köle statüsüne sokulması lâzımdır. Üstelik mütekabiliyet de aranır. Yani düşman, esirleri köle yapmıyorsa; düşmandan alınan esirler de köle yapılmaz; bu takdirde esir mübâdelesi veya fidye karşılığı serbest bırakma cereyan eder.

Prof. Hamidullah, kölelerin, kıymetini efendisine ödemek suretiyle talepte bulunsa, efendinin reddedemeyeceğini söyler. Halbuki hukukun umumî prensibidir ki, kimse, başkasının tek taraflı iradesi ile borç altına sokulamaz.

Ayrıca Prof. Hamidullah, devletin zekât fonundan köle satın alıp azatlaması mecburiyeti olduğundan bahseder; ancak zekâtı devletin topladığı kabul olunsa ve Kur’an-ı kerîmde sayılan sekiz sınıfın hepsinden en az üç kişiye verilmesi şeklindeki Şâfiî içtihadı tatbik edilse bile, burada sekiz sınıftan biri olan “rikâb”dan maksad, mükâteb, yani efendisiyle bedel mukabili serbest kalmak üzere anlaşma yapan kölelerdir. Kaldı ki ihtilaflı meselelerde, halifenin veya kâdının hükmü hilâfı ref eder; yani halifeye farklı kaviller arasında tercih yapma salâhiyeti verilmiştir. Şu halde böyle bir mükellefiyetten bahsetmek doğru değildir.

Prof. Hamidullah, İslâmiyette devlet reisliğinin verâset yoluyla intikal edemeyeceğini iddia eder. Halbuki birkaç sayfa yukarıda, Süleyman aleyhisselâmın, babası Davud aleyhisselâmın hükümdarlığına vâris olduğu anlatılır. Bu âyet-i kerîme, hilâfı söylenmediği için, halifeliğin aynı ailede intikal etmesine şer’î bir delil teşkil eder. Ayrıca bu hususta icma teşekkül etmiştir. Buna mukabil Kur’an-ı kerimde Belkıs’ın hükümdarlığından bahisle İslamiyette kadının idareci olabileceğini söyler. Halbuki bunu men eden hadis-i şerifler olduğu gibi, Kur’an-ı kerimde Belkıs, kadınların idareci olamayacağına delildir. Zira sıkıyı görünce yelkenleri suya indirmiş ve teslim olmuştur.

Prof. Hamidullah’a göre, Kur’an-ı kerim kıssalarında esas olan ahlâkî neticedir; hâdiselerin vuku bulmuş olup olmaması mühim değildir. Kehf sûresinde geçen kıssanın baş şahsiyetinin Hazret-i Mûsâ olması pek mühim değildir. Kaldı ki bu hikâye başka yerlerde İskender’in aşçısına veya mitolojideki Gılgamış’a izâfe edilmektedir.

Prof. Hamidullah Türkiye'ye gelmiş, uzun zaman Erzurum ve İstanbul üniversitelerinde dersler ve konferanslar vererek o zamanki ilahiyatçıların üzerinde ciddi bir tesir icra etmişti.

Cevab: Doğruysa, Masonlara yaranmak için zamanın halifesine iftiralar atan bir adam için hafif bir kabahattir.

Cevab: Şibli Numani modernisttir. Kitapları avama tavsiye edilmez.

Cevab: Faruki, modernist bir filozoftur. Kitapları avama tavsiye edilmez.

Cevab: Sallabi siyasi islamcı bir politikacıdır. Kitapları ne kadar sıhhatli olabilir?

Cevab: İmam Ebu Hanife’nin, Muhammed Bakır, Zeyd bin Ali ve Cafer Sadık ile görüştüğü, kendileriyle ilmî mübaheseler yaptığı sabittir. “(İmam Cafer ile geçirdiğim) iki sene olmasaydı Numan helak olurdu” sözü hakkında ihtilaf vardır. Şia kaynakları, siyasi davalarına İmam Ebu Hanife’nin karizmasıyla kuvvet vermek için, onun Zeyd, İbrahim, Nefsü’s-Zekiyye gibi Alevi isyanlarına destek verdiğini söyler. Annesinin Cafer Sadık ile evlendiğini söyler. İmam Cafer ile İmam Ebu Hanife hemen hemen yaşıttır. Bilindik Şii propagandasından ibaret bu gibi bilgiler bazı muahhar sünni kaynaklarına da kritik edilmeden alınmıştır. Bazı sünni kaynakları (mesela Tuhfe-i İsna-Aşeriyye) bunun iki sene değil iki sünnet olduğunu; Resulullah ve sahabenin sünneti kast edildiğini söyler. Arapçada sene ve sünnet aynı harflerle yazılır. Muhammed Ebu Zehre, İmam Ebu Hanife’nin İmam Cafer’den sadece üç rivayeti olduğunu söyler. Zâhidü’l-Kevserî, İrgâmü’l-Merîd kitabında, “İki sene olmasaydı Numan helak olurdu diye nakledilen sözü, mutemed hiçbir âlimin eserinde görmedim” der.

Cevab: Alusi adında üç meşhur zat vardır. Üçü de İbn Teymiyye’nin tesirinde kalmıştır. Şihabüddin Seyyid Mahmud bin Abdillah (1803-1853), Âlûsî-i Kebir diye meşhurdur. Şafii âlimidir. Bağdat’ta müftü idi. İstanbul’a da gelmiştir. Ruhu’l-Meani isimli 9 ciltlik tefsiri gençler arasında şöhret bulmuşsa da, âlimler nezdinde bir kıymet kazanamamıştır. Bunun torunları Şükrü ve Numan Alusi’dir.

Cevab: 12 Eylül darbesinden evvel İskenderpaşa tekkesi şeyhi Zahid Kotku’nun, Erbakan’ın siyasetten uzak durmasını tavsiye etmesi soğukluk meydana getirdi. Zahid Efendi’nin vefatı üzerine Necmeddin Erbakan, tekkenin yeni şeyhi Esad Coşan’a mesafeli durdu. Sonradan Esad Efendi, İskenderpaşa’ya bağlı Hakyol Vakfı’nın imkanlarını, kendisine bağlı Milli Gençlik Vakfı’na kaydırmasından rahatsız olduğunu beyan etti. Bu, ipleri iyice gerdi. Siyasi İslam, İhvan çizgisinde olduğu gibi, İran’da da Humeyni ihtilalini her zaman açıkça desteklemiş, bu sebeple Türkiye’deki çoğu ehli sünnet cemaatler tarafından soğuk karşılanmıştır.

Cevab: Soyun takva ile alakası yoktur. Haşimiler imanlı ve dine hürmetkâr insanlardır. Allah hidayet versin.

Cevab: Cennet Yolları kitabında şöyle diyor: “Zavallı sultan Selim Mısır’ı zaptedip hilâfeti alıncaya kadar kim bilir ne kadar can, mal telef olmuş, bunun hesabını kim bilir nasıl ödeyecek. Hâlbuki asıl hilâfet ulemâ-i kiramın hakkıdır. Halife olup da saltanat sarayında oturup da çalım satmak, ben de halife-i Müsliminim diye övünmek, her halde doğru bir şey değildir. Halife-i Müsliminim der; öte yanda Avrupa’nın kanunlarını beğenip, giyim tarzında, süs ve saltanatta israfa boğulan ve koca koca sarayları yaptırıp, içinde de envai çeşitli günahlara karışıp, nadide, güzel, kibar, saray hanımları, cariyeleri, hizmetkârları barındırmak, acaba hangisi halifeye, hilafete yakışırdı? Hâlbuki dedeleri Osman Gazi ve Orhan Gazi’nin nasihatlerini tutmuş olsa ve dinin emirlerinden dışarı çıkmamış olsalardı, bugün Osmanlı saltanatı, bunun daha 5-10 misli büyük ve pek refah ve huzur içinde yaşarlardı. Halife demek Peygamber’in eşyasına sahip olmak değildir. Belki O’nun yaşayış harekâtını da benimsemek ve sonra da buyurduğu sünnet yolundan ayrılmamaktır. Ne kadar acıdır. Şu yapılan câmilerimizdeki süs, ziynet masrafı. Belki her birisi birkaç câmi daha yapar, biz bu câmilerimizle övünmek değil, asıl içindeki cemaatin, Müslümanların dinlerine bağlılığı ve huzuru matluptur.” Halbuki başka yerde, Sultan Selim’in adaletini ve ulemanın sözünü dinlemesini överek anlatıyor. Bunlar bilgisizlikle söylenmiş çok talihsiz sözlerdir. Sultan Selim’i tanımak herkesin harcı değildir. O olmasaydı bugün ehl-i sünnet diye bir şey kalmayacaktı. O, hilafeti almak için değil, Müslümanları Portekiz emperyalizminden kurtarmak adına Mısır’a gitti. Mısır’ı almasaydı, bugün Hicaz, Portekizce konuşan bir Hristiyan vilayeti idi. Osmanlıların dine hizmetini, İslamiyetin vakarını göstermek için abidevi eserler yapmasını, Avrupa’nın dinini değil, adetlerini tatbik etmesinin İslamiyete aykırı olmadığını anlamak malumat ve feraset icap ettirir.