Bir toprağı sâhiplenmenin en mühim unsurlarından biri de nüfustur. Kayıların bu toprakları yurt edinmelerinde de kalıcı nüfus probleminin çözümünde de yerleşik dervişlerin sâbit tekke ve zâviyeler açmaları çok önemliydi. Anadolu’ya gelen asker ve savaş ruhlu erenler, bu toprakların yurt olmasını sağlamışlardır.

 

Bir toprağı yurt yapmak, kendi kültürünü yerleştirmek kolay bir hâdise değildir. Kayı’nın Anadolu’ya girip yurt tutup yerleşmesinde Türkistan geleneği olan erenler, sûfîler, zâviyeler, çok önemli bir rol oynamışlardır.

 

Osmanlı Devleti’nin net Sünnî-Hanefî-Mâtürîdî anlayışı vardı.

 

Çok köklü bir yapıya sâhip olan Osmanlı Devleti, varlığını sürdürebilmek için kuruluşundan yıkılışına kadar hep savaşmak zorunda kalmıştır. Bu durumu normal olarak görmek lâzımdır. İlk Çağ ve Orta Çağ, kavimlerin devamlı birbirleriyle savaştığı zamanlardır. Aslında çağımız da dâhil olmak üzere milletler savaşmaktan hiç vazgeçmemişlerdir. Özellikle eski çağlarda savaşmayan durağan kavimler silinip gitmişlerdir.

 

Yunan ve Makedonlar Orta Asya Türkistan’a kadar gitmişler; Makedonyalı Büyük İskender Hint ülkesini aşarak Türkistan topraklarına kadar gitmiştir. Sezar da Roma’yı tahkîm (kuvvetlendirmek) için Mısır’a kadar gitti. Batı Hunları Roma’yı zapt etti; Göktürkler doğu, batı, kuzey, güney uçlarına kadar genişlediler.

 

Hâsılı yaşamak ve yaşatmak ve büyümek isteyen kavimler sınırlarını genişletmek ve imkânlarını çoğaltmak için hep savaştılar. Yâni insan varsa savaş da hep var olacaktır.

 

Müslümanlar Medîne’de toprağa sağlam basabilmek için önce Mekke müşrikleriyle sonra da diğer müşrik Arap kabîleleri ile, Yahûdî ve Bizans’la hep savaşmak zorunda kaldılar. Sonra da İslâm’ı teblîğ etmek ve cihâd için kıta’aları aştılar.

 

Soy atalarımız Orta Asya’dan Anadolu’ya gelinceye kadar savaşarak çeşitli devletler kurdular, devletler yıkıp taçlar giydirdiler. Bunların hepsi kavimlere toprak ve prestij kazandırıyordu.

 

MOĞOL BELÂSI

 

Şimdi savaşı devamlı ilke edinip dünyâya hükmetmeye çalışan Cengiz’in misyonu neydi, düzen vermek miydi, barış sağlamak mıydı? Tabîî ki bunların hiçbirisi değildi. Hırs, kin, zulüm, yakıp yıkma, medeniyet ve insanlık düşmanlığı… Akla gelenler bunlar.  Moğol zulmü öyle bir belâ idi ki geçtiği yerlerden hayat izlerini siliyorlardı. Nâmık Kemal şöyle diyor: “Moğol, Harezm ülkesini zapt ettiği zaman her Tatar’ın (Moğol) idâm ettiği adam yirmi dörde bâliğ olmuştu. Merâga’da bir Tatar karısı bir saray halkını ale’l-umûm (hepsini) katletmiş ve hiçbirinden mukâvemet değil, tahlîs-i cân (can kurtarmak) için bir hareket-i mezbûhâne (direnme karşı) bile görmemişti. Tatarlar uğradıkları yerlerde mesâcid-i İslâm’a (mescitlere) bârgîr (beygir) bağlar, mekaabir-i şühedâda (şehit kabirlerinde) işret meclisi (içki meclisi) kurar(lardı). (Nâmık Kemâl, Evrâk-ı Perîşân, Terceme-i Hâl-i Emir Nevrûz, Kostantîniyye, 1302, (1886) Matbaa-i Ebuzziyâ, s.

 

Şimdi Cengiz’inki de savaş, Harezm’in, Selçuklunun Osmanlının yaptığı da savaş. Türkler İslâmiyet’ten evvel de Cengiz’in yaptıklarını hiç yapmadı. İslâmiyet’ten sonraki savaşları ise zâten İslâm’ın yayılmasını gâye edindiği için adâlet en çok gözettikleri prensip olmuştu. Kısacası Türkler târihin hiçbir döneminde zulüm yapmadılar. Zevk için insan öldürmediler.

 

ANADOLU’YA GİRİŞ

 

Türklerin Anadolu’ya girişi Alparslan ile başlamış, bu mücâdelenin başaktörü olan Bizans, Osmanlının en büyük sıkıntısı olmuştur. Zâten Anadolu, Bizans (Rum) demekti. Onun için Anadolu’ya Diyâr-ı Rûm denmiştir. Türkler Anadolu’ya girmeden önce Fâtımîlerle, Anadolu’ya girince de Bizans ve Moğol’la savaşmak zorunda kaldılar. Halep’te başlayan toprak edinme mâcerâsı Pasinler’e kadar uzanmış ama geldikleri Orta Asya topraklarına dönmek istemeyen Kayı Anadolu’da bir sâbit mekân tutmak istemiştir. Asya’da olduğu gibi Moğol belâsı burada da başlarında idi. Orta Asya Türk illerinden Îran’a, Bağdat’a kadar yayılan bu belâ Anadolu’yu ve Selçukluyu da hükmü altına almıştı. Konya’ya bağlı olmasına rağmen önce bağımsız bir topluluk gibi yaşayan Kayı, civâr obaların da desteğini alarak Bilecik’e, Söğüt’e kadar dayanmıştı. Civâr obalar da Orta Asya’dan gelen Türk boyları idi. Obalar giderek büyüyor ve merkezî yerlerde ticâretin önemi idrâk edildiği için pazarlar açılıyordu. Şunu da belirtmekte fayda var: Bizans bu pazarların ve ticâret yollarının hemen tamâmına sâhip olduğu için zengin ve müreffehti. Muhtelif noktalardaki tekfurlar bağımsız devletler gibi kuvvetli, fakat hepsi de Bizans’a bağlı idiler. Tekfurlar sağlam kalelerde yaşıyorlardı. Gerçi Osmanlı Anadolu’ya gelmeden bu muhkem kalelere pek de ihtiyaçları yoktu; Anadolu’nun kesin hâkimi idiler.

 

Alparslan’ın Romen Diyojen’i büyük bir fidye karşılığı serbest bırakıp yüklü bir servete ulaşan Büyük Selçuklu ve sonrasında, Anadolu Selçukluları bu i’tibar ve zenginliklerini koruyamadılar. Bir yandan Bizans bir yandan da Moğol Anadolu ve Îran’daki Türk nüfûzunu kırmıştı.

 

Ticâret, ayakta kalabilmek için savaş kadar gerekli idi. Tâ İpekyolu’na uzanan ticâretin önemini Kayı çabuk kavradı. Çobanlık, gezicilik ve yörüklük isterken, ticâret sâbit ve kalıcı mekân istiyordu. Ne var ki tutulmuş ticâret pazarları kuvvetli tekfurlukların elinde idi. Kulacahisar, Atranos, Yarhisar, Söğüt, Bilecik, Lefke, Domaniç ve Eskişehir kaleleri hep Bizans’ın elinde idi. Yâni fetih olmadan ne ticâret ne de yerleşik hayât mümkündü.

 

Pazar rekâbeti de Kayı ile Bizans’ı rakip yapıyordu. Barbar Moğol’un, ticâretle, ilimle, estetikle hiçbir yakınlığı yoktu. Civâr obalara yağma yaparak mal devşiriyorlardı. Moğollar zâten niçin savaştıklarını niçin toprak aldıklarını da bilmiyorlardı. Trans hâlinde kan dökmek ve yayılmak tek hedefleri idi. Hiçbir ortak noktaları olmamalarına rağmen Bizans ile bu çapulcu Moğol sürüleri Kayı’ya karşı ittifak kuruyorlardı. Bu arada Kayı kendi soy beylikleri arasında bile tam bir birlik kuramıyordu. Kayı, hiçbir otoritesi kalmamasına rağmen hâlâ Konya’ya bağlılığını sürdürüyordu.

 

Münferit beyliklerden en kuvvetlisi olması hasebiyle Germiyanoğulları bağımsızlığını îlân edip Yâkup Bey de sultânlığını kurduğunu açıklıyordu. Bu durumda ayakta kalabilmek için ya Kayı gibi Moğol’la ve Bizans’la savaşmak ya da onlarla gizli anlaşma yaparak savaşmamak durumunda idi. Bu durumda da Kayı’nın karşısında olmaları gerekiyordu.

 

YURT TUTAN DERVİŞLER

 

Bir toprağı yurt yapmak, kendi kültürünü yerleştirmek kolay bir hâdise değildir. Kayı’nın Anadolu’ya girip yurt tutup yerleşmesinde Türkistan geleneği olan erenler, sûfîler, zâviyeler, çok önemli bir rol oynamışlardır.

 

Bir toprağı sâhiplenmenin en mühim unsurlarından biri de nüfustur. Kayıların bu toprakları yurt edinmelerinde de kalıcı nüfus probleminin çözümünde de yerleşik dervişlerin sâbit tekke ve zâviyeler açmaları çok önemliydi. Anadolu’ya gelen asker ve savaş ruhlu erenler, bu toprakların yurt olmasını sağlamışlardır. Bu grupları şöyle sıralamak mümkündür: 1- Horasan Erleri, Ahmed Yesevî bağlıları, Yesevîler. 2- Osmanlı’nın temel kurucuları, dervişler, abdallar. 3- Anadolu yiğitleri (Ahîler).

 

Kayı kâfire karşı cihâd ederken bunu duyan savaşçılar her yerden gelip Kayı’ya katılıyorlardı. Bunların içinde âlimler, din adamları ile çulsuzlar ve sâdece mal mülk kazanmak için gelenler de vardı.

 

DEVLETE DOĞRU

 

Süleymân Şâh ve oğlu Ertuğrul Gâzî’nin cihâd rûhu genç Osman’a da ilhâm veriyordu. Bu arada henüz Anadolu ve Sûriye Anadolu Türkleri resmî hükümdârı olan Selçuklu Sultânı III. Alâeddîn, Osman Bey’e kendi kılıç hakkı ve fethi olan Karahisâr’ı ve diğer bütün Türk beyleri ile aynı seviyeye getiren emîrlik ünvânını verdi.

 

[Burada emîrliği iyi anlamak lâzım. Türklerin Asya kolunda bir gelenek vardı.  Kurulan devletlerin başına bir Moğol sultan olarak oturtulur, ama asıl yönetim gücü komutan ve sultan, emîr unvanıyla anılırdı. Altınordu Devleti kurulduğu zaman devletin başında bir Moğol olan Sultan Mahmûd oturmakla birlikte Timur’un ünvânı “emîr”di. Tabîî ki bütün yetkiler onun elinde idi.

 

[Hattâ Göktürklerin büyük kağanı Bilge Kagan için bâzı târihî kaynaklarda Moğol prensi dendiğini görürüz.]

 

Osman Bey her cum’a, pazar meydanında kâdılık yapıyor ve sâdece tarafsız kalmıyor, siyâsî bakımdan Hristiyanlara müsâmahakâr da davranıyordu. Osman Bey’in himâyesinde aradıkları adâleti ve ilgiyi bulan Hristiyanlar, Rum halkını ve ticâretini Karahisâr’a çağırıyorlardı. (De Lamartine, Aşîretten Devlete, Türkiye Târihi I. cild, Tercüman 1001 Temel Eserleri Yayınları s. 63, İstanbul)

 

DERVİŞÂN KATEGORİLERİ

 

Osmanlının kuruluş döneminde Abdalân Dervişleri içinde Alevî kökenli mistik dervişler de vardı. Osmanlı Devleti’nin net Sünnî-Hanefî- Mâtürîdî anlayışından dolayı, Anadolu’ya gelen bu Abdâl veyâ Bâtınî mistiklerin çoğunun Sünnî sisteme adapte olduğu görülmüştür.

 

Fakat şurası da unutulmamalı ki bu gayr-i Sünnî mistiklerin târih boyunca bu inançlarını muhâfaza ederek bugün de Anadolu’nun birçok yerinde kimliklerini koruduklarını da görüyoruz…

 

Geçiş dönemlerinde bâzı açıklanamayan durumlar da olmuş, Sultan onları muhtemelen denemek için Bursa’da meskûn Geyikli Baba’ya “arak / rakı” fıçısı göndermiş fakat Geyikli Baba bu bunun reddetmiş hattâ namaz kılmayan bâzı müridlerini te’dîb için onları sopayla dövdüğüne dâir rivâyetler de yaygındır. Hatta bâzı Abdâl Babaları seccâde-nişîn ve ehl-i salât (namaz ehli ve seccâde oturanları) vasıflarla anılmaları da bu cümledendir. (Ahmet Yaşar Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik, Kalenderîler, XII.-XIV. yy.lar, Timaş Yayınları, İstanbul)

 

[Osmanlı aslen Hanefî-Sünnî bir devlet yapısına bağlı olmasına rağmen Alevî-Bektâşî gayr-i Müslim mistiklere pek müdâhale etmemiştir. Eğer aksi olsaydı bunların Anadolu’da barınmaları pek mümkün olmazdı. Yine de bunların rahat hareket edebilmek için şehir dışlarını, yaylaları veyâ Balkanları tercih ettiklerine şâhit oluruz.]

 

“Ayrıca gayr-i Sünnî kimliğiyle bilinen Seyyid Ali Sultan (Kızıldeli) Vilâyet-nâmesi’nde erenlerin içki içmedikleri, şer’î kuralları çiğnemedikleri zinâ yapmadıkları ve kimsenin malına göz dikip rencide etmedikleri dile getirilir.” (Ali Fuat Bilkan, Osmanlı Zihniyetinin Oluşumu, İletişim yayınları, 2018, İstanbul, s.252)

 

14. yy.da Anadolu’ya gelen İbni Batûta şöyle demektedir: “Halk İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe hazretlerinin mezhebindendir. Hak te’âlâ ondan râzî olsun. Hepsi Ehl-i sünnettir. Aralarında ne Kaderî ne Râfızî ne Mu’tezile ne de Hâricî bulunmaktadır. Yine Allâh bu fazîletleriyle (onu) diğer insanlardan üstün kılmıştır.” (İbni Batûta Seyâhat-nâmesi, Trc. Sait Aykut, İstanbul, 2005, s. 274)

 

Özellikle Molla Fenârî’nin ilk Şeyhulislâmlığı ile birlikte devletin şer’î nizâmı, Türk milletinin Hanefî i’tikâdının kökleri, aynı zamanda devlet üst nizâmı da olmuş, cihâda aynı hızla devâm edilmiştir.

 

Köprülü’nün şu ifâdesi de çok önemlidir: Bununla berâber Türk hükümdarları İslâm akîdelerine çok bağlı kaldıklarından, Hanefîliği o kadar kuvvet ve kanâatle kabûl etmişlerdi ki, esâsen Türk milletinin ictimâî vicdânından doğan bu teâmül ve tarzdan İslâm arasındaki ayrılığın, Râfızîlik ve i’tizâlin (Mu’tezile) umûmîleşmesine mânî oluyor, diğer taraftan (bunun) bir netîcesi olarak (bu sisteme) derin ve samîmî bir uyma görülüyordu. (M. Fuâd Köprülü, Türk Edebiyâtında İlk Mutasavvıflar, DİB Yayınları, Ankara 1991, s.18-19)


.

Ne yazık ki Sultan Abdülazîz’i şehît ettiler, Sultan Abdülhamîd’e olmadık zulümleri yapıp Osmanlıyı tükettiler. Yapılan her mükemmelliği yok sayıp inkâr ettiler. Bütün bu hareketler Avrupa patentli provokasyonlardı. Zîra aslında Sultan Mahmûd icraatlarıyla Avrupa Osmanlıyı bir savaş devleti olmaktan ziyâde artık yeni ve modern bir devlet olma yolunda rakîp olarak görmeye başlamıştı.

 

 

 

Osmanlı başta ithâl kavramlara yabancıydı. Çünkü “adâlet” devletin, mülkün temeli idi.

 

 

 

Sloganlar özellikle düşünmeyen kafalara hükmeden boş kalıplardır.

 

 

 

Toplumların en vazgeçilmez değerleri hak da olsa bâtıl da olsa dînî inançlarıdır; onlara açıkça cephe almak zordur. Hele dinlerin kökleştiği halkın ve devletin merkezlerinde birleştiği mânevî tasavvurlara, inanmayanlar bile saygılı görünmek zorundadır. Yoksa toplumda değer kaybederler.

 

Her konu tartışılabilir; yönetimler, sülâleler, güçler… Fakat kökleşmiş inançları tartışmaya açmak zordur.

 

Dinler eğer ticârî amaçlara yönelikse onların yıpratılması daha da zordur. İşte bu yüzden müşriklerinin her şeyi olan Mekke, aslen bir ticâret merkezi olarak bölgenin dînî odağı olmakla birlikte açık bir pazar, kâr kapısı ve değişik kabîlelerin tanışma ve buluşma yeriydi. İbâdet mekânlarında elbette ticâret de yapılabilir ama “Bir de biz görelim” düşüncesi ile yapılan umrelere dikkat! Seyahat kâfileleri ile özel tasarım sosyetik moda tarzlarıyla umre yapmak, bu ibâdetin rûhuna aykırıdır.

 

Târihte din değiştirmiş devletler de vardır. Bu dönemlerin tek söz ve kut sâhibi kağan veyâ diğer yöneticilerin tercîhi çok önemliydi. Bögü Han’ın tercîhi ile Maniheizm’e geçen Uygurlar veyâ Satuk Buğra Han’ın İslâmiyeti seçmesi bunlara örnek olabilir.

 

Orta Çağ’ın Yeni Çağ’a dönüştüğü dönemlerde kral veya diğer monarkların din değiştirmeleri pek mümkün değildir.

 

Protestanlığın Katolikliğe üstünlüğünün mutlak gücü, bu Ortodoks zihniyetin heterodoks sisteme saldırıları ve mevcut Papalık ve Kilise otoritesinden geliyordu. Fakat bu büyük dînî reform zamanla Katolik zihniyeti öyle sarstı ki Lâtin ve Slâv ırklar dışındaki Avrupa, Protestan veyâ türevleri olan Anglikan, Kalvinist veyâ Cizvit oldular. Bu Luther asıllı hareket, Katolikliğin ve Kilisenin en büyük dayanakları olan mezarlarda istavrozun kaldırılması, günah çıkarmanın iflâsı ve ruhban sınıfının evlenmesi gibi yeniliklerdi ki, o zamana kadar düşünülmeyen değişikliklerdi. Bu yüzden Avrupa veyâ genelde mezhep, Batı dillerinde religious sect, doctrine şeklinde geçer. Yâni bir ayrı din veyâ doktrin gibi kabûl edilir. En aykırı hâlleri de Papalığı tanımamalıdır.

 

 

 

OSMANLIDA KÖKLÜ DEĞİŞİM

 

 

 

Kayıların Anadolu fetihleriyle buralara yerleşmeleri, özellikle de 15. asırda şeyhülislâmlığın Molla Fenârî Efendi ile resmî statü elde etmesiyle devlet, Hanefî Mâtürîdî bir veçhe kazandı. Bu bir baskılama değil devletin teşkîlâtlanmasıyla ilgili bir husustur. Artık 13. ve 14. asırdaki Bâtınî-Hurûfî ve 16. yy.daki Şah İsmâîl’in dâîlerinin propagandaları ile Anadolu’da yerleşme imkânı bulamasa bile Yörük Türkmenler arasında yayılan Alevîlik şehir merkezlerinde ve yönetimde yer bulamadı…

 

Peki, Osmanlı toplumunda veyâ asıl îtibâriyle devlette din nasıl tartışma ortamına çekildi? Osmanlı toplumu ve hattâ devleti, kendi dışındaki olaylara kapalıydı. Avrupa’daki ekonomik ve işçi hareketleri de Osmanlının umurunda bile değildi. Rönesans ve Reform Osmanlı için hiçbir şey ifâde etmiyordu. Asıl tetikleyici hareket 1789 Fransız İhtilâli’ydi.

 

 

 

NE EFSUNKÂR İMİŞSİN EY HÜRRİYET!

 

 

 

Osmanlıyı rayından çıkaran kelime “hürriyet”ti. N. Kemal “Hürriyet Kasîdesi”nde “Ne efsunkâr imişsin âh ey dîdâr-ı hürriyet //// Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten” (Ne büyülü bir kavramsın ey hürriyetin güzel yüzü, esâretten kurtulduk ama şimdi de aşkının esîri olduk) demektedir.

 

Bu şiir 2 Haziran 1876’da Vakit gazetesinde yayımlanmıştır. Yâni I. Meşrûtiyet’in i’lânından sonra yazıldı. Nâmık Kemâl’in esâret dediği Rus esâreti falân değildir. Saltanat’tan bahsediyor. Ne büyük bir esâret(!)

 

“Fransız İhtilâli”nin rûhunda ‘adâlet’ kelimesi de önemli bir kavramdı. Çünkü evvelinde “Kilise” için adâlet” ve “hürriyet” yok hükmünde idi. Sonra bu kavramlar İhtilâlin özü oldu. Osmanlı başta bu ithâl kavramlara yabancıydı. Çünkü “adâlet” devletin, mülkün temeli idi. “El adlü esâsü’l-mülk” (Yâni milletin devletin temeli adâlettir.) Hadîs-i şerîfi veyâ -Hazret-i Ömer’in sözü de olabilir- Osmanlı’nın özü idi.

 

“Gençler o zamanki Osmanlıyı Pâris yapmaya özendiler.” Bunlar bir nevi medeniyet hummâsına tutuldular. Onlara göre medeniyet ilim ve fen olmaktan ziyâde saltanâtı halkla paylaşmak yâni “meşrûtiyet” ve Avrupâî yaşayıştı.

 

 

OSMANLI ISLÂHÂTA KAPALI MIYDI?

 

 

 

İlmî, askerî ve ekonomik olarak köklü değişmeler Sultan Abdülmecîd döneminde başlamıştır. Aslen büyük hamleci Abdülazîz ve siyâsî dehâ Abdülhamîd Han dönemine bakmadan bu genç yaşta vefât eden dâhî pâdişâh Abdülmecîd dönemini iyi tanımak lâzımdır. Sonrasında Genç Osmanlının devâmı olan İttihâdcılar, devleti büyük bir basîretsizlikle I. Dünyâ Harbi’ne sokarak en büyük ihâneti yaptılar.

 

Ne yazık ki Sultan Abdülazîz’i şehît ettiler, Sultan Abdülhamîd’e olmadık zulümleri yapıp Osmanlıyı tükettiler. Yapılan her mükemmelliği yok sayıp inkâr ettiler. Bütün bu hareketler Avrupa ve Mason locaları patentli provokasyonlardı. Zîra aslında Sultan Mahmûd icraatlarıyla Avrupa Osmanlıyı bir savaş devleti olmaktan ziyâde artık yeni ve modern bir devlet olma yolunda rakîp olarak görmeye başlamıştı. Bunlara ilâveten yeni sanâyi’ ana maddesi petrolün de vatanının Osmanlı mülkünde olduğunu anlamışlardı. Abdülhamîd petrolün ehemmiyetini şuurla idrâk etmiş, hunhâr Avrupa’ya direnmeye çalışıyordu. O zamanda dünyâ fitnesi olma yolunda paketlenip servis edilen Filistin mes’elesine bütün Avrupa sâhip çıktı. Ne münâsebetle!? Tabîî ki bir İsrâil devleti kurup Orta Doğu’da bir petrol kanalı açmak için… Yine şunu da çok iyi anlamak lâzım: Genç Osmanlılar ve İttihâdcılar bu yıkım hareketinde en az Batı kadar suçlu ve şuurlu idiler.

 

 

 

SLOGANLAR VE ATEŞLEYİCİ FAKTÖRLER

 

 

 

Sloganlar özellikle düşünmeyen kafalara hükmeden boş kalıplardır. Bu kalıp lâflar düşünmeye ve akla değil hislere hitâb eder; tansiyonları yükseltip terörü tetikler.

 

Hastalıklar, virüsler gerekli hayat ortamı bulamazlarsa yaşayamazlar. Aynı viral bir hastalık gibi yayılan toplum düzenine yönelik hareketler, kendilerini besleyip geliştiren bir halk kesimi ve uygun mekânları bulup burada yuvalanır ve çoğalırlar.

 

Osmanlı toplumu homojen (tek yapılı) bir millet değildi. İçlerinde bir sürü Rum, Ermeni, Sırp, Hırvat, Bulgar ve diğer gayr-i müslim halk ve Müslüman topluluklar da yaşıyordu. Bunların hepsi de gayr-i müslimler de dâhil devlet ricâli ve nâzır (bakan) bile oldular. Ermenilere “Millet-i sâdıka” (sâdık millet) denilmiştir. Emniyet içinde yaşadılar ve ümmetten çok zengin oldular. Bu grubun bir ayağı dâimâ Avrupa’da idi. 19. yy.da Osmanlı gençleri bu karantina bölgesine girdiler, önce sekülarizm, sonrasında da ateizm mikroplarını kendi ülkelerine taşıdılar. Osmanlı kendisinden emin bir devlet olduğu için bu mikroplara karşı savunma sistemlerini geliştirmedi. Bu Avrupâî donörler (mikrop taşıyıcılar) ilk müsâit mekânlarda yerleştiler ve ürediler. Bu mekânlar Selânik ve Pera (Beyoğlu) idi.

 

Osmanlı ordusu halka bir kontra güç olarak kurulmadı ve olağanüstü hâller dışında da bu amaçla kullanılmadı. (Celâli ve Yeniçeri isyanları gibi). Sultan Abdülhamîd’e karşı kurulan eşkıyâ gürûhu Hareket Ordusu, halka ve devlet askerlerine karşı kullanılırken onlardan çok daha güçlü olan “Hassa Ordusu”nu kullanmayan Abdülhamîd Han kan dökülmesini istemediği için Necemeddîn-i Kübrâ hazretleri gibi kadere teslîm olmuştur.

 

 

 

DARBELERİN ŞİFRELERİ

 

 

 

İttihâdcılar ve Hareket Ordusu, Osmanlı ve sonrasındaki bütün askerî darbe veyâ benzeri baskıların başlangıcı olmuştur.

 

27 Mayıs 1960 İhtilâli, 12 Mart 1971 Muhtırası,12 Eylül 1980 darbesi, 28 Şubat 1997 Süreci, 27 Nisan 2007 e-Muhtırası… Bunlardan 1960 ve 1980’de ordu iki defa yönetime el koymuş, 1971 ve 1997’de hükûmeti istifâya zorlamıştır. Nihâyet 15 Temmuz 2016’da yine en kapsamlı ordu kalkışımı olmuş ve 252 vatandaşımız şehîd edilmiştir. Ne gariptir ki bütün darbelerde sebep hep “irticâ” yâni açıkça söyleyemedikleri “İslâmiyet” olmuştur. Hiçbir darbenin amacı Türkiye’nin refâhı, kalkınması olmamış, tam aksine her darbe milletimize milyonlarca dolar ziyâna sebep olmuş, her darbe bizi en az 50 sene geri götürmüştür.

 

Abdülazîz’in şehâdeti ve Abdülhamîd’in tahttan indirilmesi bu gelecek darbelerin şifreleri idi. Her kalkınma hamlesi dış güçler ve onların kuklaları Genç Osmanlılar ve İttihâdcılar tarafından engellenmiştir.

 

Abdülmecîd Han’la başlayan modern teknoloji ve fennî tekâmül ve buna bağlı olarak açılan mektepler göz ardı edilemez. Onun tâkipçisi Abdülazîz çıtayı daha yukarı çekince, hayâtından olmuş, sonrâsında asrın en siyâsî pâdişâhı Abdülhamîd Han Siyonizm’in açık hedefi hâline gelmiş, Osmanlının ipi onunla çekilmiştir.

 

28 Şubatçılar “Bu süreç bin sene devâm edecek” dediler ama daha evvel 1876 1. Meşrutiyet ve Jön Türkler ile İttihâdcıların 1908 2. Meşrûtiyet hareketi ve Osmanlının yıkılışı, Hılâfet’in ilgâsı, kânunla hiçbir alâkası olmayan ve üst mahkemesi bile bulunmayan İstiklâl Mahkemeleri ile başlayan süreç bütün darbelerin şifresi durumundadır.

 

 

 

HAMLELERİN BÂNÎSİ ABDÜLMECÎD HAN

 

 

 

“Osmanlı hiçbir şey bırakmadan yıkıldı, düyûn-i Umûmiye’yi başımıza dert olarak yıktı” diyenlere evvelâ Sultan Abdülmecîd dönemini hatırlatmak isteriz: Bunlara ilk sözümüz şu olacaktır. İnkârcılık en sefîl sığınaktır. İlmî hiçbir delîli olmayan, geçmişi karalamaktan başka sermâyesi bulunmayan insanların mantıksız sözleridir inkârcılık.

 

Şimdi Abdülmecîd dönemi icraatlarının birkaçını hatırlatalım: Osmanlıda ilk telgrafı bu Sultan kurmuş ve Balkanlardaki askerlerle telgraf yoluyla hasbıhâl etmiştir. Telgrafı bugünkü nesil bilmez ama bu sistem o günün on-line bağlantısı gibidir.

 

Adana-İzmir arasındaki ilk demir yolunu da yine aynı pâdişah yapmıştır.

 

Her ne kadar ekonomik gücün zayıflaması gibi düşünülse de piyasa hareketlerinin canlanmasında oldukça önemli olan kâğıt para (bank note) onun zamânında basılmıştır. Unutulmamalı ki dünyânın en geçerli parası olan dolar da kâğıt paradır. Bu faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla istihdâma yönelik bir sürü insan ekmek parası kazanmıştır. Bu istihdâm için modern mektepler açılmış; bu dönemi Avrupa bile hayretle seyretmiştir.

 

Yine bu yıllarda modern ordunun yuvası Harp Akademisi açılmış, bilimin en üst mekânı Dârülfünûn (İstanbul Üniversitesi) yine bu dönemde yeni kimliğine kavuşmuştur. (Prof. Dr. Fehâmeddin Başar ve daha birçok ilim adamı İstanbul Üniversitesi’nin kuruluşunu Sultan Fâtih dönemine kadar indirirler.)

 

Dârülmuallimîn (erkek öğretmen okulları), ziraat, orman ve ebe mekteplerini de hatırlamak lâzım.

 

Osmanlıda tarım ve hayvancılık da önemlidir. Ziraat okulları ve ormancılık okulları da bu zamanda açılmış, ilk def’a ormanlar geniş kapsamlı koruma altına alınmış ve devlet kesilecek ve seyreltilecek orman alanlarını resmî olarak belirlemiştir. Bu arada Fâtih’in “Ormanlarımdan bir yaş ağaç kesenin başını keserim” sözü her ne kadar korkutucu gelse de bugünkü ekolojik dengede bunun ne kadar önemli olduğunu kaydetmeye bile lüzum yoktur.

 

Yine Cağaloğlu’ndaki o günün en modern lisesi Vâlide Mektebi de bu döneme âittir.

 

İlk gazete bu aralar açılmıştır. Kezâ ilk devlet yıllığı “Salnâme”ler de onun zamânına aittir.

 

“Şirket-i Hayriyye” yâni İstanbul vapur işletmelerini açan da bu sultandır.

 

Zamânın en önemli akademisi “Encümen-i Dâniş”i kuran da bu hamleci pâdişâhtır. Bu akademinin yaptığı önemli hizmetlerden birisi de ilk resmî gazete “Takvîm-i Vakâyi’”in kurulmasıdır. Dârülfünûn’da okutulacak kitaplar da bu akademide basılmıştır.

 

Encümen-i Dânişin açılış konuşmasın Reşîd Paşa yapmış ve şöyle demiştir: “Velînîmet Efendimiz Encümen-i Dâniş’in küşâdını (açılışını) emr ü fermân buyurdular.”

 

Sultan Abdülmecîd Galata Köprüsü’nü de yaptırmış, Mecidiyeköy semtini de o kurmuştur. Köle ticâretini ilk yasaklayan da odur.

 

Şimdi şöyle düşünelim: Abdülmecîd’den sonra gelen ve gerçekten Avrupa’yı yakalayacak olan iki ıslâhâtçı pâdişâhtan Abdülazîz şehîd edilmeyip Abdülhamîd Han, dönemindeki Rum ve Ermeniler, Emanuel Karasso ve Sandanski hempâları İTC’liler olmasaydı bu devlet o zaman Avrupa ayârında bir devlet olamaz mıydı?

 

Ama önce Avrupa sonra da yerli işbirlikçiler koskoca Osmanlıya kıydılar. Yıllar sonra “Gezi Olayları”nın baş fâillerinden birinin dediği gibi: “Mes’ele ağaç mes’elesi değil, bunu hâlâ anlamadınız mı?

 

Mes’ele asrın tek Ehl-i sünnet devleti Osmanlıyı yıkıp yerine Avrupa’ya entegre olmuş bir yeni devlet kurmaktı. Osmanlının petrolüne el konulmuş ve Siyonizm’in görünen yüzü İsrâil devletininin temelleri atılmıştı. Başardılar. Heyhât. Yazık ki yazık!


.

Hristiyanlık doğrudan bir devlet yönetimi getirmediği için Kilise dîni paravan yaparak halkı istediği gibi yönetiyordu. Timurlular, Harezmşâhlılar, Bâbürlüler, Gazneliler, Selçuklular ve Osmanlılarda ise din-devlet ayrımı diye bir mesele söz konusu değildi. Halk, devlet adamları ve askerî sınıf hep dindar olduğundan kendi dışında da olsa İslâm halîfesine bağlıydılar.

 

İlk Çağ toplumlarında din, sistemin içinde bir halk uygulaması olup bir doktrin veyâ devlet yönetimine bir alternatif değildir. Çoğu İlk Çağ kavimlerinde din agnostik (tam bilinmeyen) bir baskılayıcı uygulama olsa bile devlet sistemi içinde yer almıyordu. Tapınmalar, adaklar genelde herkes veyâ kağan, bey, hakan ve diğer yöneticiler tarafından kabûl edildiği gibi algılanıp uygulamalar buna göre yapılıyordu.

 

Bâzı toplumlarda maddî yönden güçlenen din temsilcileri, yönetimleri baskılamak istediler. Bunun en açık örneği eski Mısır’da görülmüştür. Amon Tapınak Râhipleri ve baş râhip ayrı bir devlet gibi zenginleşip halkın dînî duygularına dayalı alternatif (paralel) bir devlet gibi davranıyorlardı. Devleti yöneten firavunlar da Tapınakla iyi geçindiği sürece hiçbir problem çıkmıyordu.

 

Budist toplumlarda râhipler genelde şehir dışlarındaki tapınaklarda ayrı bir koloni gibi yaşıyorlardı. Bu râhiplerin veyâ Budist din güçlerinin devlet yönetimiyle bir ilgileri yoktu. Yöneticiler de kendilerine duâ eden din adamlarını koruyorlardı. Sıcak bölgede yaşayan bu din adamları basit bir örtü kullanıyorlar ve bitkilerle beslendikleri için dünyevî bir sıkıntıları da olmuyordu. Râhipler genelde her gün beş veyâ on kilometre yol katedip yerleşim merkezlerine geliyor, boyunlarına asılı teneke kutulara yeşillikler veyâ zaman zaman da lüks olarak pirinç topluyorlardı. Halk da bunu buşi (sadaka) olarak kabûl ediyor ve seve seve veriyorlardı. Evlenmiyorlar, az yiyorlar, basit yaşıyorlardı. İhtiraslardan uzak oldukları için devlete problem olmuyorlardı.

 

Maniheistler ve Brahmanlar da genelde bunlar gibi yaşıyorlardı.

 

Kısacası bu din mensupları devletin istediği gibi yaşadıkları için hiçbir probleme sebep olmuyorlardı.

 

Mecûsîlikte de durum bundan farklı değildi.

 

Eski Roma ve Yunan’da tanrılar mitolojik bir güç olarak hem halk hem de devlet tarafından kabûl görüyorlar, aralarında bulunan yarı insan tanrılarla da bütünleşerek problemsiz yaşıyorlardı.

 

Eski Türklerde kağan kut sâhibi olduğu için “tanrısal güç taşıdığından” hiçbir sözüne îtirâz edilmez ve devlette tek güç onun elinde olurdu. Bu devletlerde dînin sembol ve rûhâni temsilcisi olan şamanlar kağanın psikolojik destekçileri gibiydi. Şamanist devletlerde de müteşekkil bir dinden bahsedilemezdi. Şeriatleri, cemaatleri veyâ tapınak gibi mekânları yoktu. Dînî kurallar çok baskıcı törelerden ibâretti. Töre kağana da halka da şamana da hâkimdi.

 

Köklü bir kurallar dîni olmayan Tengricilik veyâ Kök Tengri dîni Moğollarda da Türklerde de aynı uygulamalara sâhipti. Bunlarda din bir rehabilitasyon ve özellikle de motivasyondu. Zâten fazla bir yaptırım gücü (müeyyideler) yoktu.

 

 

 

VAHYÎ DİNLERDE DURUM VE İSLÂMİYET

 

 

 

Semâvî dinlerde peygamberler belli bir ilâhî düzeni te’sîs etmek için gönderildiler. Kendilerine gelen vahiyler şeriat kapsamında olup her peygamber bir önceki peygamber ve onun şeriatinin mütemmimi oluyordu. Dolayısıyla resuller ve onları uygulayan nebîler aynı zamanda toplumu yönetme mes’ûliyetini de yükleniyorlardı. Hüküm Allâh’ındı ve Allâh’ın elçileri o hükmü îfâ etmekle görevlendiriliyordu.

 

Hazret-i Âdem ilk insan ve ilk peygamber olarak geldiğinde onun zamânında bu gelen vahyî dinden başka din olmadığı için alternatif de yoktu. Evlâdı ve soyundan kırk bin kişiye hem resul hem de yönetici oldu.

 

Daha sonra gelen peygamberler zamânında halk arasında bâzı kişiler isyân edip onları tanımadılar. Bunlar içinde büyük yöneticiler de vardı. Kur’ân-ı kerîmde bu isyanlarından dolayı Rabb’imizin gazabına uğramış kavimlerden Hazret-i Hûd’un kavmi Âd, Hazret-i Sâlih’in kavmi Semûd, Hazret-i Şuayb’in kavmi Eshâbü’l-Eyke, Hazret-i Nûh ve Hazret-i Lût’un kavimleri, Fir’avunlar, Nemrûdlar, Hâmânlar, Kârûnlar hepsi helâk oldular.

 

Efendimiz zamânında da Ebû Cehil, Ebû Leheb, Hristiyan râhip Ebû Âmir, K’ab bin Eşref, Nâdir ibnü’l-Hâris, Velîd bin Mugîre gibi kişiler isyan hâlinde oldular.

 

Hazret-i Peygamber’den îtibâren teşekküllü devlet kurulmuş, ondan sonra gelen Hulefâ-i Râşidîn ve diğer İslâm halîfeleri devleti hep aynı sistemle yönetmişlerdir.

 

 

 

HRİSTİYANLIKTA DURUM

 

 

 

Hristiyanlıkta söz sâhibi olan Kilise ve yöneticiler arasında çok eski zamanlarda otorite çatışmaları başlamıştır. Orta Çağ’ın Kilise taassubu ve baskısı, zulme dayalı devlet yönetiminin din adamlarıyla ortak hareket etmesi, Papa’nın veyâ Patrik’in hatâsız kabûl edilmesinden dolayı halk üzerindeki otoritelerini sarsıyordu. Kilise’nin gerek engizisyon cezâları gerekse aforoz silâhı çok güçlü olduğu için biriyle halkı diğeriyle özellikle yönetim kademelerini âdetâ rehin almış gibiydi. İşkenceler de akıllara durgunluk verecek derecede korkunçtu.

 

Kilisenin otoritesi zâten Rasyonalist filozofların fikirleriyle zedeleniyordu. Çünkü Rasyonalizm’de doğru bilginin kaynağı akıldır. Bu akımın en önemli sîmâları Sokrat, Platon, Aristoteles, Fârâbî, Descartes ve Hegel’dir.

 

Hegel, Descartes ve Immanuel Kant’ın akılcılığından etkilenmiş o da özellikle Martin Heidegger’i etkilemiştir. Hegel Kant’ın imkânsız olduğunu söylediği şeyi gerçekleştirmiş yâni rasyonal bir metafizik kurmuştur. O esas hukuk felsefesinin de kurucusu olduğu için ferdî yönelimleri esas alır ki bu Kilise’nin ipini çekmek gibidir. Ferdiyetçilik, hür düşünce esâsen felsefenin temel prensibi olduğu için Kilise’nin yönlendiren baskılayıcı düşünme sistemini ve hür düşünceyi savunan felsefî ekoller kilisenin en büyük engelleyici faktörü oldular. Pozitivist akım bütün dinlere ve her tür tanrı fikrine de karşı bir düşünce sistemi geliştirdiğinden eğer Rönesans, Reform ve Fransız İhtilâli olmasaydı Batı asla lâik olamaz ve Orta Çağ ilkelliğinden kurtulamazdı.

 

Felsefe X ilâ XII. yy.larda İslâm dünyâsını etkilese bile Tevhîd akîdesini yıpratamamakla birlikte akâidde büyük sıkıntılara sebep olmuştur. Fakat İslâmî mütefekkirlerde felsefî akımlara karşı geliştirilmiş olan kelâm ilmi kuvvetli bir parad olduğu için 19. yy’a kadar Pozitivizm ve diğer ateist sistem Osmanlıda pek te’sirli olmadı.

 

 

 

LÂİKLİK BÖYLE ORTAYA ÇIKTI

 

 

 

Kilise’nin giderek müsbet bilimden ayrılması, hattâ buna tam anlamıyla karşı çıkması halkı giderek Kilise’den uzaklaştırıyor ve bu kurum sık sık eleştiriliyordu. Başlangıçta sırf duygusal olan Kilise karşıtlığı Fransız İhtilâli ile objektif bir hâle dönüştü. Bu karşıtlık zamanla siyâsî bir nitelik de kazandı. Artık Kilise mallarına el konuluyor, râhipler, papazlar bile normal bir vatandaş olarak görülüyordu. Buna karşı koyanlar kamu hukûkuna göre yargılanıyordu. Okullar, kadınların durumları, Dreyfus olayı Batı’da artık din işleriyle devlet işlerinin ayrılması düşüncesini ortaya çıkarıyordu. Yânî baskıcı ve zâlim, Kilise lâikliğin halk tarafından benimsenmesinin aslî fâili olmuştur. Özellikle “La ligue des dorits de i’homme etdu citoyen” (İnsan ve yurttaş hakları birliği) 1898’de kuruluyor ve yepyeni ufuklar açıyordu. Gittikçe gelişen olaylar işçi sınıfını güçlendirdiği için burjuva, bu sınıfı Kilise’nin karşısında konumlandırmaya çalışıyordu.

 

Hristiyanlık XIII ve XIV. yy.larda en saygın dönemini yaşamıştır. Sonrasında bu kurumun komün çıkışları Kiliseyi burjuvanın hedefine koymuştur. Öyle ki Kilise bu dönemlerde kendisine devletin önüne çıkarmıştır.

 

Aslında İslâm dışı bütün yaşayışlarda var olan sınıf ayrılıkları halkı zâten birbirine düşman ediyordu. Bu toplumlarda halk kastlara (bölünmüş farklı topluluklar) ayrılmış; burjuva güçlü, kilise burjuvaya muhtaçtı. Burjuva yanlarında çalışan işçilerin haklarından keserek Kilise’ye vergi veriyor, boğaz tokluğunu bile kazanamayan bu sınıfın kanını burjuva ve Kilise berâber emiyorlardı. Ayrıca râhiplerin gayr-i ahlâkî tutumlara ve râhibelere uyguladıkları cinsel istismarlar da giderek artıyordu. Halkın sesi olan ozanlar sürgün ve büyük cezâlara rağmen bu durumları açıkça dillendirmeye başladılar.

 

Görüldüğü gibi dînî hüviyetini kaybeden ve zulüm ve baskı aracı hâline gelip devlet içinde devlet olan Kilise’yi etkisiz kılacak tek çâre “lâiklik” olarak görülmüştü. Bunun amacı ve mantığı bu baskıcı güçten hem devleti hem de halkı kurtarmaktı.

 

Anlaşıldığı üzere Orta Çağ Kilisesi devleti bir sistem üzerine oturtarak yönetmeyi düşünemezdi. Böyle gelişmiş bir din devleti statüleri de yoktu. Devlet demek burjuva-Kilise ortaklığı ile halkı adâlet ve ekonomik yönden baskılayıp, maddî avantaj yönünde tartışılmaz otoriteyi de sağlamaktı.

 

 

İSLÂM-TÜRK TOPLUMUNDA DURUM

 

 

 

İlk müteşekkil İslâm Türk devleti Karahanlılar olmasına rağmen, İlteber Almış Han’ın 921’de kurduğu Bulgar-Türk devleti kısa ömürlü olduğu için nazar-ı i’tibâra alınmayarak diğer uzun ömürlü Türk devletleri söz konusu edilmiştir. Timurlular, Harezmşâhlılar, Bâbürlüler, Gazneliler, Selçuklular ve Osmanlılarda din-devlet ayrımı diye bir mes’ele söz konusu değildi. Halk, devlet adamları, askerî sınıf hep dindar olduğundan kendi dışında da olsa İslâm halîfesine bağlıydılar. Abbâsîlerden i’tibâren dînî üst otorite olarak Hılâfet makâmını bir zirve statüsünde kabûl etmelerinden coğrâfî de olsa bir total İslâm birliğinden söz etmek mümkündü. Gerçi Hılâfet Osmanlıya geçinceye kadar Türk toplumlarında dışa bağlı Hılâfet kabûlü dînî bir mükellefiyetten geliyordu; idârî bir hüviyeti yoktu.

 

Hazret-i Peygamber Efendi’mizle birlikte İslâmî devlet statüsü de oturtuldu. Dört Halîfe dönemi, Hılâfet makâmının uygulama dönemi başlangıcı olup 1924’e kadar bu sistem işlemiştir. Tabîî ki uygulamalarda sıkıntılar Emevî Devleti ile başlamış ama sistem sorgulanmamıştır. 1517’de Yavuzla birlikte Hılâfet, mütevâzı fakat vakûr hâliyle Hulefâ-yi Râşidîn’e yakışır şekilde işlemiş ve Osmanlının fetih ve ihtişam dönemine yakışır parlak bir dönem yaşamıştır.

 

İslâmiyet din-devlet bütünlüğü içinde olduğu için yönetimi bütün olarak ihâta ediyor ve adâlet, mülkiyet, mîras, evlenmeler, talak (boşanmalar) zımmî ve müste’men hakları (İslâm toplumuyla devamlı veyâ geçici zamanlı yaşayan ticârî ve diğer amaçlı gayr-i Müslüm tebaa) hep bu şer’i hukûkun ve Hılâfet’in büyük devlet bünyesindeki varlığından kaynaklanan müeyyidelerin emniyet ve himâyesinde idi.

 

 

 

TUTUNMAYA ÇALIŞAN KİLİSE

 

 

 

Hristiyanlık doğrudan bir devlet yönetimi getirmediği için Kilise dîni paravan yaparak icrâyı bağlıyor ve halkı istediği gibi yönetiyordu.

 

Mûsevîler bu konuda daha din-devlet görünümünde olmalarına rağmen, Hristiyanlıkta bunu görmek mümkün değildi. Bu yüzden Avrupa, lâiklik öncesinde bir din devletleri topluluğu değil; dînin baskısında kaotik bir yapılanmaydı. Din, öyle şümullü kullanılıyordu ki Avrupa Hristiyan ülkeleri coğrafyasına “Kristendum” deniliyordu. Yâni Hristiyan coğrafyası… Fakat Katolik-Protestan ayrışmasıyla doğan mezhepler ayrı bir din gibi kabul ediliyordu. Bir Katolik aslâ bir Protestan kilisesinde ibâdet etmediği gibi bir Protestan da Katolik kiliseler gitmiyordu. Papalık da yarı itibârlı bir duruma düşürülmüştür. Yâni sâde Katolik rûhânî lider…

 

Bu durumda şunu özellikle belirtmekte fayda var: Bugünkü Avrupa’da lâiklik lüzumsuz bir kuruluştur. Orada artık ne Kilise din işlerini devlete hâkim kılmak gibi bir düşünce içine girebilir, ne de böyle bir düşünceyi halk ciddîye alır. Yâni Kilise, Batı’da dînin bir mekân içine sıkıştırılmış romantik ve sembolik hâlidir. Hafta sonları ikindi vaktinden sonra devlet adına yüzyıllardır değişmeyen gelenekle kıyılan nikâhlar ve vaftiz törenleriyle Kilise ayakta durma savaşı vermektedir. Resim ve heykellerin müzesi hâlindeki antik kiliseler büyük bir turistik câzibe merkezleri olduğu için Kilise artık bir art-antik mekânlara dönüşmüştür. Her ne kadar varlıklarını sürdürebilmek için kilise içerisinde pop konserleri de verse, LGBT destekçiliği de yapsa, Kilise artık Orta Çağ hüviyetinden çok farklıdır. Sinema sektörü bile Kilise’nin değişen çehresini objektif olarak ortaya koyan filmler yapmaktadır. Meselâ “Yırtık Râhibe” adlı film bunun en açık örneğidir. Eseri 1992 Amerikan müzikal suç komedi filmidir. Whoopi Goldberg akla en son gelecek olan sessiz bir manastıra saklanan bir salon şarkıcısıdır. Manastırda aykırı davranışlarıyla birçok râhibeyi kandırıp ruhsuz kilise korosunu danslı ve varyete usulü bir koroya dönüştürür. Fakat garip olan şudur ki Hristiyan topluluk bunu hiçbir şekilde tepkiyle karşılamamıştır. Çünkü onlar da Kilise’nin düştüğü durumun farkındadırlar. Yâni bugünkü Batı Kilisesi onların aynası gibidir. Ne eksik ne fazla…


.

Tanzimat devrinde çocuklar Fransızca öğreniyor, piyano çalıyorlar ama şeyhlerin ellerini öpmeye de devam ediyorlardı. Hem mesîre yerleri hem eğlence yerleri dolup dolup taşıyor; tekkeler ve zâviyeler de hiç boş kalmıyordu. “Hem dînimi yaşarım hem eğlenirim, ben Avrupâî bir Osmanlıyım” tezi yaygınlaşıyordu.

 

Osmanlıyı ilk büyük dönüşüme sokan Tanzimât’ın başta gelen paşalarının hepsinin iyi bir din eğitimi aldığı bilinir. Tanzimât’ın en bilinen sîmâsı, tam mânâsıyla Batıcı Reşîd Paşa da medrese çıkışlıdır. Cevdet Paşa muhafazakâr ıslâhatçıdır. Âlî ve Fuâd Paşalar Avrupâî kimlikleri ile tanınırlar.

 

Cevdet Paşa aslen ilmiyye sınıfındandır; yâni kıymetli bir şahsiyettir. Kazaskerlikten mülkiye sınıfına geçiş yaparak vezîr olmuştur. Her eseri ciddî bir çalışma olan Cevdet Paşa, târihçiliği, hukukçuluğu (Mecelle) ve dînî varlığıyla da öne çıkan bir figürdür.

 

Cevdet Paşa, Osmanlının çöküşünü hazırlayan ve müsbet ilimden giderek uzaklaşan Süleymâniye Medresesi’nin molla takımına çekidüzen vermiştir.

 

Cevdet Paşa, bütün pürüzlerine rağmen Reşîd Paşa’yla iyi geçinmişti. Reşîd Paşa da Cevdet Paşa’nın yanında olmasından memnundu. Aslında Cevdet Paşa muhâfazakârlar ile reformcu-yenilikçiler arasında bir ara bulucu, bir köprü vazîfesi yapıyordu. Paşa, Batıcılıkta sınır tanımayan Âlî ve Fuâd Paşalarla ters düşüyor ve onlara da bayağı yükleniyordu.

 

Cevdet Paşa’nın kızı Fatma Aliye Hanım ilk modernist Osmanlı kadın tiplerindendir. Şâir Nigâr Hanım’dan daha muhâfazakâr ve daha dindardı. Babasının fikirlerini destekliyor, Osmanlı ile Batı kültürü arasında gidip gelmesine rağmen o, bir Osmanlı aydınıydı. Diplomat eşleriyle teşrîfât kuralları çerçevesinde görüşen, seçkin yabancı elçilerin hanımlarının aradığı üst kademe bir Osmanlı hanımefendisi idi.

 

 

 

TANZÎMÂT ÇEVRELERİ

Bu devirde çocuklar Fransızca öğreniyor, piyano çalıyorlar ama şeyhlerin ellerini öpmeye de devâm ediyorlardı. Hem mesîre yerleri hem tiyatrolar hem eğlence yerleri, Pera (Beyoğlu) mekânları dolup dolup taşıyor; tekkeler ve zâviyeler de hiç boş kalmıyordu. “Hem dînimi yaşarım hem eğlenirim, ben Avrupâî bir Osmanlıyım” tezi yaygınlaşıyordu. Osmanlıcılık varlığından pek fazla tâviz vermiyordu. Özellikle Nâmık Kemâl’in varlığını hissettirmesiyle Osmanlıcılık yeni bir boyut kazanmıştı. Bu devrin aydınlarının İslâmiyet veyâ Osmanlı ile açık bir karşıtlığı yoktu. Genelde Fransız İhtilâli’nin Avrupa’yı saran “hürriyet”in büyüsüne kapılmışlardı. N. Kemâl’de Reşîd Paşa kadar idârî bir reform inâdı yoktu. Ama dış (İngiliz ve azınlık) destekli “Koca” lâkaplı Reşîd Paşa tam bir inkılâpçı idi.

 

Tanzimât öyle tipler sahneye sokmuştur ki koskoca Osmanlı târihinde bu misillü karakterlere rastlanmaz: Reşîd Paşa kutup başıdır. Yetiştirmesi Şinâsî hem pozitivist hem de saltanat karşıtıydı. Üstâdı Reşîd Paşa bile onun kadar pervâsız değildi; bir gidişte Avrupa’nın tutkunu olmuş, Batı felsefesini pozitivist fikirlerini Osmanlı toplumunda savunur hâle gelmiştir. “Şâir Evlenmesi” adlı tiyatro eseri görücü usulü evlenmeyi tenkît eden bir eserdir.

 

Âzerî yazarlarından Mirza Fethali Ahundov, kapalı kadın hayâtını sorgulayan ve kadınların evde değil çalışma hayâtında olmasını ve okumasını savunan belki ilk kişidir. 1880’lerde Rusya Müslümanlarından bir grup “Âlem-i Nisvân” (Kadınlar Âlemi) adlı ilk feminist gazeteyi çıkartmışlardır.

 

“Cevdet Paşa’nın kızı Fatma Âliye Hanım ve Şâire Nigâr Hanım’ın başını çektiği Beyoğlu hayâtı ve kadınlı erkekli alışverişlerini Cevdet Paşa (zenperestlik (hovardalık) ve muâşaka (âşıktaşlık, flört) olarak görür ve tarafdâr olmaz.” (İlber Ortaylı, Osmanlı Düşünce Dünyası ve Tarihyazımı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2023 s. 109)

 

Fuâd Paşa, Reşîd Paşa’nın dahliyle siyâsete atılmıştır. Sultan Abdülazîz döneminde iki kez sadrıa’zam olmuş ve on yıl hâriciye nâzırlığı yapmıştır. Âli Paşa da beş defa sadrıa’zam olmuş ve saltanâtın hep karşısında durmuştur. Hâriciye siyâsetinde çok etkili olan Tanzîmat paşalarındandı. Âlî Paşa Fransız Medenî Kânûnu’nun kabûl edilmesini isteyen ilk Osmanlı aydınıdır. (Ortaylı, age, s 124)

 

“Tanzîmat, Reşîd Paşa’nın mutlakıyetçiliği ile başlayıp Midhat Paşa’nın anayasalcılığı ile noktalandı. Aydınlar arasında geçişlerde lâik-ulusalcı Şinâsî, Modernist-İslâmcı Nâmık Kemâl, İslâmcılık-lâiklik, Türkçülük- Osmanlıcılık arasında gidip gelen Ali Suâvî Efendi dikkat çeker.” (Ortaylı, age, s. 129-130)

 

Bu devrin en net görünümüne Ali Suâvî Efendi’de şâhit oluruz. O, halkın alafranga yaşarken bile şeyhlerin elini öpüp tekkelere gittiğini görünce hem şapkalı hem sarıklı, yabancı bir kadınla metres hayâtı yaşayıp câmilerde vaaz eden bir profildi. Sonraki dönemlerde şiddete dönüşecek olan hürriyet eylemlerinin de öncülüğü yapmış ve Çırağan Baskını’nda öldürülmüştür.

 

Âlî Paşa’nın Bâbıâlî’deki baskılı rejiminden sonra bundan nefret edenler “istibdâd” kelimesini ilk defa kullandılar. Bu kelimeyi genç Türk politikacılarının kullanmalarına rağmen Abdülhamîd’in hal’ fetvâsında bile geçmediğini görürüz.

 

 

 

EDEBÎ MÎRAS

Tanzîmat’la başlayan yeni bir edebî anlayış ve icrâmız vardır. 1840’lara kadar klâsik edebiyat anlayışımız yâni nesir ve nazmımız eldeki verilerdir. Şiirlerin yanı sıra mesnevîler, menâkıbnâmeler, vakâyi’nâmeler belli bir dönemden sonraki seyâhatnâmeler nesir örneklerindendir. Genelde Yâsin ve Tebâreke (Sûre-i mülk) tefsirleri de nesirde bolca kullanılmıştır. Özellikle 18. asırda revaç bulan münşaâtlar da nesir örneklerindendir. Ama bunların hiç birisine orijinal ve bağımsız metin olarak bakamayız. Eski edebiyâtımız bağlayıcı bir disipline sâhipti. Kişisel üslûp özellikle şâirlerin çok üstün kabiliyetlerinden kaynaklanıyordu ama gerek ölçü gerekse mazmunlarda şahsî bağımsızlık söz konusu olamazdı.

 

Yine de edebiyâtımızın geniş ölçüde yararlandığı Kur’ân, hadîs, tefsîr, siyer-i Nebî (Efendimizin hayatına âit metinler) mevlidler ve mi’raçnâmeler bulunmaz kaynaklarındandır.

 

Dünyâ devletlerini çoğunda olmayan klâsik eski mitoljiler (destanlar) bâzı milletlerin vazgeçilmez malzemeleri olmuştur. Sözlü olan bu destanlar Türklerde de çoktur. Destanlar özgün malzemeler olduğu için üzerlerine başka metin yapılandırılamıyordu.

 

“Fakat Arap nesrinin bambaşka bir avantajı vardı: Arap nesri dikkate değer bir kütüphâne bırakmıştır. Araplar (edebiyâtlarında) yalnız kendi dillerini kullanıyorlardı. (Bunların) nesri medeniyet ve kültürün kuruluşu devrinde teşekkül etmişti. İlk büyük kitâpları (ilâhî kelâm) Kur’ân gibi her bakımdan mütekâmil bir eser olduğundan ellerinde bu dilin kolaylaştırıcısı ve tamamlayıcısı âyet, hadîs, kibâr kelâmı Arapçadan alınmış mısrâ ve beyitlerle teşrîfât ve merâsim cümleleri de ortaya çıkıyordu.” (Ahmet Hamdi Tanpınar, 19. Asır Türk Edebiyat Tarihi, Çağlayan Kitabevi, Beyoğlu İstanbul, 3. Baskı, 1967, s. 48-49)

 

Türkler târihe Orhun Âbideleri gibi olgun bir nesir eseriyle girmişti. (Bunlar) o devre göre gelişmiş bir nesirdir. (Orhun Kitâbeleri taşlara yontulduğu için tafsîlâtlı değil kısa ve kesik cümlelerden oluşur. Yollug Tigin bu durumda belki de Türklerin ilk vak’anüvisi kabûl edilmelidir.)

 

 

 

MÜHTEDÎ VE SIĞINMACILARDAN GELEN FENNÎ DESTEK

Batı tarzı bir askerî teşkilât ve bu ordunun mühimmât ve stratjik mevzilenme plânlanmasında 15. Louis ile anlaşamayıp Osmanlıya sığınan Batılı bilim adamlarının rolü çok farklıdır. I. Mahmûd devrinde Avusturya’da Prince Eugene de Savoy’a sığınan ve sonra onunla anlaşamadığı için Türkiye’ye (Osmanlı mülküne) gelen Comte de Bonneval adlı Fransız zâbiti Müslüman olduktan sonra Humbaracı Ahmed Paşa’nın riyâseti altında topçu sınıfının ıslâhı için bâzı tedbirler alır.

 

Yine III. Mustafa devrinde aslen Macar olan bir Fransız ajanı Baron de Tott orduyu ıslâh çalışmalarına katılır. Tophâne ıslâhı, Mühendishâne Mektebi’nin kuruluşu ve Tott’un bu mektepte verdiği dersler oldukça önemlidir. (A.H. Tanpınar Age. S.13,14)

 

 

 

 

TANZÎMAT FİKRİNİN HALKA YAYILMASINDA PAŞALARIN ROLÜ

Tanzîmât önce ricâl (devlet adamları) arasında iken yavaş yavaş halk yaşayışına da yansır. Bu hâl evvelâ belli mekânlarda görülür. Mustafa Fâzıl Paşa’nın Çamlıca yolundaki köşkünün karşısında yaptırdığı halka açık bahçe bir nevi ilk “millet bahçesi” gibi halkın i’tibâr ettiği mekânlardan olur. Bunun diğer önemli bir yanı da Beyoğlu dışında halka açılan ilk farklı alandır. Paşa’nın köşkünün bahçesi Fransız usûlü peyzajı ile de Avrupâîdir.

 

Aslen alafrangalık Şehzâdebaşı, Bayazıd ve Akasaray’daki şehzâde konaklarında iken Anadolu’ya da (Anadolu yakası) bu alafranga sistemin yansıması Çamlıca ve Boğaz’daki koru ve gezi alanları da halkı değişik bir atmosfere çekiyordu.

 

 

 

BİR DİĞER ISLAHATÇI: MÜNİF PAŞA

Ahmed Cevdet Paşa’nın muhâfazakâr ve ıslâhatçı bir ilmiyyeci ve umûr-ı devleti (devlet işleri) hakkıyla tedvîr eden (yöneten) tutumu yanında, çocukluğu Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın (yanına geçen) ve buradaki yeniliklere şâhit olan, Mühendis Emîn Efendi’den Fransızca öğrenen bir Münif Paşa vardır. Paşa bâzı eserleriyle Türk muâşeretine Tanzîmat damgası vuranlardandır. Onun “Muhâverât-ı hikemiyye” adlı kitâbı Fenelon, Fontenelle ve Voltaire’den topladığı diyaloglardan meydana gelmiştir. Bu eser genç beyinlerde fırtınalar estirmiştir. Pek geniş bir etki alanına sâhip olmadığı düşünülse bile Hâmid’in ve N. Kemâl’in eserlerinde izlerini görmek mümkündür. Münif Paşa tercümeleriyle ahlâk problemini tartışmaya açan ilk yazardır.

 

Aslında yıllardır İslâm’ın ahlâk prensiplerini temel kural olarak alan bir toplumda Batı felsefesinin etik (ahlâk) prensipler Batı ahlâkının bir yaşayış sistemidir ki bunun zamanla hiç de ahlâkî olmadığı günümüzde sâbit olmuştur. Edebiyat târihlerinde Şinâsi’den çok bahsedildiği için Münif Paşa biraz sönük kalmıştır. Muhakkak ki etkisi Şinâsî’den fazla olmuştur.

 

 

 

DEĞERİNİN ÇOK ALTINDA BİR İSİM: İBRÂHİM ŞİNÂSÎ

Şinâsi’nin her şiirinde gayr-i İslâmî bir söyleyişe rastlamak mümkündür:

 

“Aceb midir medeniyet resûlü dense sana /// Vücûd-ı mu’cizin eyler taassubu tahzîr. /// İnanmayım mı gönülden tenâsüh-i rûha /// Eğer bu âleme gelmişse sana nazîr. (Sana medeniyet peygamberi dense şaşılır mı? Mûcize olan vücûdun taassubu meneder. Bu âleme senin kadar üstün bir insan gelmiş denirse ben tenâsühe [ruhların ölümden sonra başka bir bedende yaşaması] nasıl inanmayayım.) Bu durumda önce ölen bir dâhinin Reşid Paşa’nın ruhunda tekrar yaşadığına inanmak istemektedir.

 

Şinâsî, Pierre Boyle, Fontenelle, E. Renan, Montesquieu ve pozitivist August Comte’un tesîrinde kalmış ılımlı ihtilâlci, pozitivist ve tam bir Batı hayrânıydı.

 

 

 

 

ŞARKLA GARB ARASINDA BOCALAYAN BİR TANZÎMAT MÜTEFEKKİRİ: ZİYÂ PAŞA

Bu arada iki devir arasında “ne yârdan ne serden vazgeçemeyen” kültürde şarklı, yaşayış meyli garplı olan bir diğer yazar ve şâir de Ziyâ Paşa’dır. Paşa, şiirinde tür ve şekil olarak dîvân tarzını benimseyen fakat hikemî söyleyişleri ile dönemin en büyük şâiridir. Bu alanda onun Terci’ ve Terkîb-i bendleri şiirimizde bir zirve olarak kabûl edilmelidir. Bu şiirler tasavvuf erbâbının da ilim sâhiplerinin de dikkatini çekmiştir. Bâzı beyitleri vecîze kabîlinden dillerde hâlâ dolaşmaktadır. Önemli bir külliyât tutan şiirlerinde insanın hiçliği ve âcizliği mükemmel bir üslûpla dile getirilmiştir. Meselâ Terci’-i bendi’nin her bend sonunda tekrarlanan: “Sübhâne men tehayyere fî sun’uhu’l-ukûl /// Sübâne men bi kudretihî yu’cizü’l-fuhûl.” (San’atiyle yarattığı eserlerle akılları hayrete düşüren, kudreti ile akılları âciz bırakan Allâh’ı tesbîh ederim.) Bu beyit, bend beyti olup zikir gibi tekrarlanır. Aklı asla küçümsenmez ve yüceltilir ama ilâhî sırlarda bâzı durakları aşamaz.

 

Veyâ yine “Mülkünde Hakk tasarruf eyler keyfe mâ yeşâ ///İsterse kevni yok eder isterse var eder.” Bu şiirde de Allâh’ın irâde ve “lâ yüs’el” gücüne isnat vardır ki tamâmen İslâmîdir ve devrin pozitivistlerinin tabîî oluşum tezine tam bir antitezdir.

 

Kaderden kaçılmayacağını, bir teslîm olmuş Müslüman îmânı ile dillendirir: “Yoktur siper bu kubbe-i fîrûze fâmda ///Zerrât cümle tîr-i kazâya nişânedir.” (Bu fîrûze renkli gök kubbede bir sığınak yoktur; her zerre kazâ oklarının nişânı durumundadır.)

 

Bu şiirin bir başka versiyonu 641’de Basra’da doğan büyük Arap şâiri Ferezdak’a da isnâd edilir: “El felekü kasiyyün // El havâdisü sihâmün// El hedefü insânün// El Râmü hüvallâh // Eyne’l-meferr” (Felek bir yaydır, hâdiseler oklardır, hedef insandır, atan da Allâh’dır, -o zaman- nereye kaçarsın?)

 

Hâsılı Tanzîmat, Osmanlının aklını karmakarışık etmiştir.

 

 

 

LÂİSİZM VE DEVLETLER

Anayasalarında din ibâresi bulunan bâzı devletler şunlardır: Arjantin, Cezâir, Comoros, Kosta Rica, Danimarka, İngiltere, Gürcistan, İzlanda, İsrâil, Libya, Lihtenştayn, Malezya, Maldivler, Malta, Monako, Fas, Norveç, Pâkistan, Katar, Suudî Arabistan, Somali, BAE, Yemen.

 

Orta Doğu’da seküler yâni din ibâresi bulunmayan lâik ülkeler sâdece Sûriye ve Türkiye’dir.

 

Avrupa’da lâik olmayan ülkeler: İngiltere, İzlânda, Norveç ve Vatikan’dır.

 

ABD’de lâiklik Fransa gibi değildir. Din ve devlet iki ayrı saygın yapıdır. Resmî işlerde İncil üzerine yemin edilir. “Tanrı Amerika’yı korusun” her yerde bütün resmî kuruluşlarda geçerli bir duâ ifâdesidir.

 

Türkiye’de halkın %95’i Allâh’a inanır. Araştırmalara göre ülkemizde en çok ateist %11 Ege’de, %10 İstanbul’da, %7 Akdeniz’de bulunur.


.

Türkler öyle geniş bir coğrafyaya yayılmışlardır ki kıtalar onlara hep yurt olmuştur. “Dünyâ atımın nalları altında ezildi” sâdece destânî bir söyleyiş değil, ayniyle vâkî bir hakîkattir. Asya, Avrupa, Arap yarımadası, Afrika’nın kuzey ve iç kısımları, Hind Denizi, Kafkaslar, Karpatlar, Nil, Tuna, Volga, Hazar Denizi ve Mâverâünnehir hep Türklere yurtluk etmişlerdir.

 

 

 

Türkler, kendi yelpâzesinde uzun soluklu veyâ kısa dönemli devletler kurmuş, geniş coğrafya alanlarına yayılmış, bâzen bir devletin hükmü altında yaşamışsa da sonunda yine bağımsızlığına kavuşmuştur.

 

 

 

Türkler İslâmiyeti buluncaya kadar hiç istikrar bulmadılar!

 

 

 

Türklerin kendileriyle bütünleşen üç madde başlığı vardır: Bunlar yurt (vatan), töre ve dindir. İl ve töre ilişkisi o kadar önemlidir ki yurt varsa mutlaka töre de vardır. Eski Türk devletlerinde töre ve din birleşmiş gibi görünür. Kağan, han, bey ilin ve törenin koruyucusudur.

 

Türkler herhangi bir şekilde girdiği toprağı mutlakâ yurt edinmiştir. Bu yüzden “Türk balası kurt olur, bastığı yer yurt olur” denmiştir.

 

Târih boyunca ister bağımlı ister bağımsız Türklerin mutlakâ devleti olmuştur. Adı kağan, kan, han, bey, başbuğ, sultan, pâdişah veyâ her ne olursa olsun devletine sâhip çıkmış ve devleti candan aziz bilmiştir.

 

Türk, kendi yelpâzesinde uzun soluklu veyâ kısa dönemli devletler kurmuş, geniş coğrafya alanlarına yayılmış, bâzen bir devletin hükmü altında yaşamışsa da sonunda yine bağımsızlığına kavuşmuştur.

 

Türkler öyle geniş bir coğrafyaya yayılmışlardır ki kıt’alar onlara hep yurt olmuştur. “Dünyâ atımın nalları altında ezildi” sâdece destânî bir söyleyiş değil, ayniyle vâkî bir hakîkattir. Asya, Avrupa, Arap yarımadası, Afrika’nın kuzey ve iç kısımları, Hind Denizi, Kafkaslar, Karpatlar, Nil, Tuna, Volga, Hazar Denizi ve Mâverâünnehir hep Türklere yurtluk etmişlerdir. Mukaddes beldelerin (Haremeyn) hâdimliğini de şerefle üstlenmişlerdir.

 

Kağanlık (kanlık, hanlık) Hunlardan Karahanlılara kadar devâm etmiştir. Sonradan Anadolu’da evvelâ küçük devletçikler yâni beylikler kurmuşlardır.

 

19. ve 20. asırlarda Rusya ve Çin idâresi altında muhtar (özerk) cumhûriyetler meydana gelmiştir. Genellikle sultanlık, emirlik, hanlık pâdişahlık ünvanlarını kullanan Türkler Batılı ünvanları nadiren kullanmışlardır. En büyük Türk Devleti olan Osmanlılarda Hılâfetten sonra halîfe sultan ünvânı da kullanılmıştır.

 

DEVLET BAŞA…

 

 

 

Türk geleneklerine göre eski Türk devletlerine sultan bir Moğol olur ama yönetim emir denen han-komutanının elinde olurdu. Emîr Timur gibi…

 

Türk yönetimlerinde şüphesiz en prestijli olanı devlettir. Bu meyanda Türkler devlet, imparatorluk, kabîle federasyonu, hânedanlık, boy, hanlık-kağanlık, atabeylik, I. Anadolu Beylikleri döneminde II. Anadolu Beylikleri dönemlerini yaşamışlardır.

 

Geçici hükûmet ve cumhûriyetler, Bağımsız Türk devletleri, Sovyet Cumhûriyetleri, Çin Özerk bölgeleri olmak üzere bâzı geçişkenliklerle 150’den fazla Türk idâresi, bölgelerinde hükümrân olmuştur.

 

 

İLLE DE YURT

 

 

 

Türklerin yurt ve mekân olarak coğrafî bölgeleri de şöyle sıralayabiliriz: Asya’da, Türkistan-Çin, Moğolistan, Hindistan, Avrupa, Hindistan ve Çin Asya kıt’asında olsalar bile Türk’ün ata toprağı Orta Asya’dan ayrı düşünülmemiştir. Bunun benzeri olarak yapılan değerlendirmede Mâverâünnehir, Hazar bölgesi, Anadolu, Îran, Afganistan, Horasan, Kırım, Azerbaycan’da hanlık ve diğer devletler …

 

Sovyetlerde bir dönem Asya’da 13, Çin’de 6, Dağıstan’da 1…

 

Bağımsız Türk Devletleri Anadolu 1, Kıbrıs 1, Asya 5,

 

Çağdaş Özerk Cumhûriyetler Asya 5

 

Özerk bölgeler Avrupa 1, Asya 8, Çin 6…

 

 

 

İSLÂM ÖNCESİ VE SONRASI DEVLET VE KURULUŞ AD VE ŞEKİLLERİ

 

 

 

Burada bir açıklama yapmak gerekir. Bâzı kuruluşlar federasyon veyâ devlet olarak da geçer. Yine devletler de imparatorluk veyâ sultanlık olarak da geçebilir. Kategoride Türk âdetlerine uymayan sâdece iki krallık göze çarpar.

 

Orda: Moğolca bir terim olup Türklerde ordo veyâ ordu şeklinde geçmiştir. Göçebe Türklerde klân karşılığı olarak kullanılmıştır.

 

Kabîle federasyonu: Birden fazla kabîleden oluşan toplumlarda en güçlü olan kabîle önderliğinde meydana gelen şekle kabîle federasyonu denilir. Kuzey Vei, Tatar K. Türgiş K

 

Hânedanlık: Bir dizi hükümdar veyâ devlet adamının dâhil olduğu geniş ve nüfuzlu sülâledir. Örnekler: Birinci Chao H. Kuzey Liang H. Xia, Dai H. II. Chao H.

 

Kuzey Zou H. Avşar H, Anadolu Selçuklu Devleti (H). Aşina H. Azerî Hânedanlıkları. Batı Götürk Kağanlığı (H). Buhâra Emirliği (H), Delhi Sultanlığı (H). Gazne Devleti (H). Karamanlı H. Halacîler, Harezmşâhlar, Kaçar H. Karakoyunlular, Kavalalılar H. Leo H. Osmanlı H. Tolunoğulları, Mengücüklüler.

 

Hânedanlıkların çoğu sülâleye dayalı olduğu için hânedanlık aynı zamanda devlet olarak da geçer: Osmanlı Hânedanlığı veyâ Devleti gibi…

 

Boy Devletleri: Göktürkler, Uygurlar, Bulgarlar, Selçuklar, Karamanoğulları, Akkoyunlular, Karakoyunlular, Oğuzların farklı boy devletler

 

Kağanlıklar-hanlıklar: Seyanto H. Kuzey Zou H. Sabir H. Tuhâristan H. İdil Bulgar H. Birinci Bulgar H. Göktürk Kağanlığı, Batı Göktürk K. Doğu Göktürk K. 2. Doğu Göktürk K. Avar K. Uygur K. Kırgız K. Kazan Sabir H. Astra han H. Hazar K. Şeybânî, Taşkent H. Yarkend H. Yedi Şehir Uygur H. Hive H. Hokand H. Çağatay H. Sibir H.

 

Kidarite krallığı, Kansu-Uygur krallığı Haydarâbâd Nizamlığı

 

Beylikler: Anadolu beylikleri: Anadolu Türkmenlerinin 1071’deki

 

Anadolu’nun batı ucunda İznik’i başkent edinen sonradan da Haçlı Seferleri sebebiyle başşehri Konya’ya taşıyan, Orta Anadolu’da merkez olarak devâm eden, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra başlayan beylik, II. Dönem Anadolu Beylikleri devridir.

 

Osmanlı Devleti’nden evvel kurulan beylikler, Büyük Osmanlının altyapısını oluşturmuştur. Ve diğer altyapı hizmetlerini Anadolu’nun hemen her yerinde kurulan beylikler bu toprakların her yerinde yol, köprü, kervansaray, imârethâne, şifâhâne, câmi, mescid, medrese ve kütüphâne yaparak Osmanlıya hazırlamışlardır. Askerlik ve vergi hizmetlerini de aksaksız sürdüren bu kuruluşlar hep Türklerden oluşmaktaydı.

 

Osmanlının sonradan Rumeli topraklarına yatırım yapması bâzı kişilerce tenkît edilip “Osmanlı Türklere değil Rumeli’ye daha çok hizmet vermiştir” fikri çok büyük bir yanlıştır. Anadolu mülkü Anadolu Selçuklu ve Beylikler zamânında zâten bir hayli îmâr edilmişti. Ayrıca gerek evlâd-ı fâtihan gerekse uç ahâlisi de Osmanlı tebaasıydılar. Bugün çoğu yıkılmış olsa bile Avrupa’da Türk izleri hâlen câmi, köprü, kütüphâne, yol olarak atalarımızın hâtırasını ayakta tutmaktadır. Ayrıca Bosna, Arnavutluk, Makedonya’da yaşamakta olan Osmanlı bakiyesi din ve soy silsilemize hizmet veren Osmanlıyı şükran ve rahmetle yâd etmek borcumuzdur.

 

Atabeylikler: Atabeylik sistemi ilk def’a Selçuklularda görülmüş ve daha sonra Türk beyliği yapılanmasında bulunmuş bir sistemdir. Atabey, pâdişahların oğulları için belirleyici, kendini yetiştirmiş, din ve devlet işlerine hâkim kişiler arasından seçilen, şehzâdelerin eğitimini yapan bilge kişidir. Örnek olarak; Salgurlar (Îran), İldenizoğulları (Âzerbaycan) Börioğulları (Şam), Zengîler (Musul), Beg-Teginoğulları (Erbil),

 

Sultanlıklar: 1029-1157 yılları arasında hüküm süren Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları, Bengal Sultanlığı bu kuruluşlara örnek teşkil eder.

 

Burada bâzı Türk devletlerine özellikle göz atmak lâzım. Bunlardan özellikle Moğol İstilâlarından sonra veyâ başka şekillerle kurulup Türk olmadıkları iddiâ edilen bazı Türk devletlerine bakalım:

 

Böri Şam Atabeyliği (1117-1154): Tuğtekin ahfâdından ve ırsî hükümdarlar tarafından i’lân edilen devlet bir Türk kuruluşu olup yine Zengîlerle birtakım anlaşmazlık olmasına rağmen, Haçlılara bir hayli zorluklar yaşatmışlardır. Böri kurt demek olup, kurt kürkü başlığı takarlardı. Zengîler tarafından bunlara son verilmiştir.

 

Zengîler (1127-1259): 12. ve 13. yy.larda Mezopotamya ve Sûriye’de hüküm sürmüş bir Türk devletidir. İlk hükümdârı İmâdeddin Zengî’dir. Eyyûbî Devleti’nin kuruluşunu da bu Zengîler sağlamıştır. Kudüs Fethi’nde lojistik altyapı Zengîler tarafından te’mîn edilmiştir.

 

Timur Hanlığı: 1370-1627 Emîr Timur tarafından kurulmuştur. Timur Türk Moğolların Barlas boyundandır. Moğol soylu Türk devletlerinden Timur ve Çağatayların dilleri Türkçe olduğu gibi Türk Dîvân edebiyâtının en güzel örneklerini de vermişlerdir.

 

 

 

İSLÂMİYET’TEN EVVEL TÜRKLERİN EN YAYGIN DÎNÎ İNANIŞLARI

 

 

 

İslâm’ı kabûl edene kadar Türkler çok değişik dinlere inanmışlardır. Genel ve yaygın eski inanışlar zâten bütün topluluklarda aynıydı. Bunların çoğunda dinler ritüeller ve kültler şeklinde olmakla birlikte zâten tam bir dinde bulunması gereken şeriat, cemaat ve kapalı mekândan mahrumdu. Kitâbî bir mükellefiyet de yoktu. Mûsevlik ve Hristiyanlıktan evvelki bâzı beşerî dinlerde de meselâ Budizm veyâ Mecûsîlikte kitap veyâ tomarlar görülür. İslâmiyetle Türkler tam bir kimlik kazanmışlar ve bu dinde de sâbit-kadem olmuşlardır.

 

Şimdi Türklerin hangi dinlere hangi çoklukla tâbî olduklarına bir göz atalım: Tengrici-Kök Tengrici 57, Hristiyan 5, Mûsevî 5, Müslüman 129, Budist, Brehmen, Manihaist 9…

 

 

 

TENGRİCİLİK-KÖK TENGRİCİLİK

 

 

 

Bu iki başlık aslında bir madde altında toplanabilir. Tengricilik ve Tengrizm Avrasya steplerinde ortaya çıkan Şamanizm ve Animizm’e dayanan bir inançtır. Bunlarda Tengri sonsuz göğün sâhibidir. Adak, ad koyma törenleri vardır.

 

 

 

BUDİST TÜRKLER

 

 

 

Uygurlarda yerleşik hayâtı benimseyen Türklerde Budizm görülmüştür. Göktürklerin de bir kısmı Budizm’i kabûl etmelerine rağmen 2 yüz yıl sonra 763’te Uygur Kağanı Bögü Han’ın Mani dînini kabûl etmesiyle bu din Türkler arasında yayıldı.

 

Göktürk Kağanlığının kurucusu Bumin Kağan’ın ikinci oğlu Muhan (Mukan) Buda tapınağına âit bir yazıtta Budist olarak kayda geçmiştir. Ayrıca Manihaizm, Şamanizm, Animizm ve Zerdüştlük de bu inanç sistemleri içinde yer almıştır.

 

 

 

MÜHİM BİR HATIRLATMA

 

 

 

Burada çok önemli bir açıklama yapmak gerekiyor: Resim ve heykeller bütün ilkel dinlerde vardır. Bu dinlerde ikonizm (nesnel varlık) çok önemlidir. Çünkü bu inanç sâlikleri görmek istedikleri objektif bir varlığa tapınmayı tercîh etmişlerdir. İnanç gaybîliği objelerle birleşerek mânevî olma vasfını kaybetmiştir. İnsan elinden çıkan objeler tapınma cismâniyeti taşıyınca onu yapan insan ve bu “tanrısal” varlık arasında dünyevî boyut daha net ortaya çıkmaktadır. En nihâyetinde tanrısını yapan yine insan, bu yaptığı cisme tanrılık izâfe eden yine insan. Tam bir paradoks…

 

İslâmiyet öncesi Arap’ta da tam bir heykel tanrılar çokluğu yaşanıyordu. İşte İslâmiyet bu yüzden, tam da dînî olan bu algıyı kesinlikle yasakladı. Heykel ve resim tamâmen ilkel ve İslâm öncesi şirk maddesi olduğu için yasaklandı.

 

Bugünkü Hristiyanlıkta büyük kiliselerin tabloları ve heykelleri tamâmen dînî sembol ve motiflerdir. Gerek Hazret-i Îsâ, gerekse Hazret-i Meryem tablo ve heykelleri, Allah’ın Hazret-i Âdem’i yaratma ve -hâşâ- Tanrı’nın sûreti ve eli Vatikan’daki Sistin Şapeli’nde bulunuyor. Michelangelo bu ve benzeri heykel ve resimleri ile muharref (bozulmuş) Hristiyanlığı bir resim ve heykel müzeciliğine dönüştürmüştür. Yine Michelangelo’nun Bizim Lady Kilisesi’ndeki Brugelli Madonna (Meryem ve kucağında Hazret-i Îsâ) heykelleri ve diğerlerinde anatomik soyutlama ile gayr-i ahlâkî tasvirler Hristiyan kilise ve lâhitleri süslemektedir. Din adına anatomik çıplak figürler bir tapınağın tapınma objeleri durumuna getirilmiştir. “İnsanlar bu figürlere ‘Tanrı’ diye tapınmıyorlar, onlarda gizli espriye tapınıyorlar” ifâdesi hiç de doğru değildir. Kiliselerin çoğunda mihrap(!) kısmında en çok bulunan motif Hazret-i Meryem ve kucağındaki bebek Îsâ’dır. Göklerdeki babamız (Hâşâ) Tanrı ve diğer sâhibetü’l-iffet ve’l-bikr (iffet ve bekâret sâhibi) Hazret-i Meryem ve oğlu Hazret-i Îsâ tapınılan kişiler olduğu için Hristiyanlar şirkin batağına saplanmaktadır.

 

Eski Türklerde de mezar taşı dikme geleneği vardır. Mezarların başına ölen kişinin veyâ öldürdüğü ünlü kişilerin heykelleri dikilirdi ki buna da “balbal” denirdi. Göktürklerde erkek mezar taşına “taş baba” kadın mezar taşına ise “taş nine” denilirdi. Bu heykel ve süslemelere “kamennaya baba” da denirdi. Her ne kadar Türkler heykel ve resme tapmasalar da mezarlara heykel ve resim geleneği vardı:

 

“Türbesini, resmini, kitâbe taşını maymun yılında yedinci ay yirmi yedinci günde bitirdik.” (Prof. Dr. Muharrem Ergin Orhun Kitâbeleri, 8. Baskı, s.31, Kuzeydoğu Cephesi. Boğaziçi Yay. İst. 1986.)

 

“Bilge Kağan Kitâbesi’ni Yollug Tigin yazdım. Bunca Türbeyi, resmi, sanatı… kağanın Yollug Tigin ben bir ay dört gün oturup yazdım, resimledim” (Age, Güney- doğu Cep. S.51)

 

Hattâ Göktürklerde “türbeleri” süslemek ve resim yapmak için “Çin kağanının yeğeni Çang General geldi.” Age. Orhun Âbideleri Kuzey Cephesi 30-12

 

Kısacası Türkler İslâmiyeti buluncaya kadar hiç istikrar bulmadılar. İslâmiyet Türklere biçilmiş bir kaftan gibiydi. Bu kaftanı giydiler ve dünyâ beyi oldular.


.

İttihâd ve Terakkî’nin Türkçülüğü, Cumhuriyet Türkçülüğü, 1944 Turancı Türkçülüğü ve nihâyet Ülkücü hareket Türkçülüğü hepsi birbirinden ayrıdır. Bir ideoloji ham bir fikir olarak aynı minvâl üzerinde olmasına rağmen nasıl farklı olabilir? Aslında farklı değil, çok farklı demek lâzım!

 

 

 

Bir milletin yıllarca içinde bulunduğu kültürünü, örf ve âdetlerini, bayramlarını, yazılı ve sözlü edebiyat ürünlerini baskıcı bir şekilde değiştirirseniz, o milletin eksenini kaydırmış olursunuz. Kültür alt yapısı yıllar geçse de, değişik medeniyet dâirelerine girilse de, hattâ düşman işgâline uğrasa bile kolay kolay değişmez. Kültür milletin mânevî gen haritasıdır. Bu mîrâsı değiştirirseniz veyâ buna teşebbüs ederseniz bünyeye uygun olmayan kan vermiş olursunuz.

 

Türklerin din ve medeniyetlere dayalı inanç ve yaşayış değişmeleri olmuştur. Ama değişmeyen şeyler de vardır: Atalar kültü ve töre-inanç bağlılığı…

 

İslâmiyetten evvel töre ve din aynı çerçevede bulunmuştur. Şer’î sistemden evvel töre, dînî yaptırımları içine alıyordu. Töre mi kağan mı sorusuna hiç şüphesiz “töre” cevâbı verilecektir; çünkü kağanın “kut”u da töre kaynaklıdır. İslâmiyette de durum değişmemiştir. Töre yerine şeriat, kağan yerine, han, hâkan, sultan, bey, emir veyâ pâdişah geçmiştir. İslâmî uygulamalarda da kurallar yânı şer’î müeyyideler hiç şüphesiz yönetenden önce gelirdi.

 

 

 

SEKÜLER SİSTEMLER

 

 

 

Demokratik ve lâik-seküler sistemlerde yönetici anayasanın verdiği haklar kadar yetkilidir; din veyâ töre belirleyici değildir.

 

İslâm öncesinde veyâ sonrası monark ülkelerde “atalar kültü” töre ve sonrasında şeriat, toplumların yapısıyla veyâ köklü inkılâplarla zayıflar hattâ unutturulur. Hâlbuki geçen nesil yâni “selef” Türk kültüründe çok önemlidir.  Dedeler torunlara yol göstericidir.

 

Atalar kültü bağlamında babadan oğula geçen idâre îcâbı eski yöneticilerin dirâyet ve cesâreti, oğullara ve torunlara örnek olmuştur. Amcalar da baba yarısı olarak aynı saygıyı görmüşlerdir. Göktürk Kitâbeleri’nde şu örnekler bu konuda açıklayıcı durumdadır: “Babam kağan öylece ili töreyi kazanıp uçup gitmiş.” (Prof. Dr. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, 8. Baskı, BK/D 13, s.36 Boğaziçi Yay. 1986)

 

“Amcam kağan ile doğuda Yeşil Nehir’e Şantung Ovası’na kadar ordu sevk ettik.” (Age, Orhun Abideleri BK /D 15 s.37)

 

“Türk milleti yok olmasın diye Babam İlteriş Kağan’ı annem İlbilge Hatun’u göğün tepesinden yukarı kaldırmış.” (Age, Orhun Abideleri, BK / D, 10, s.36)

 

Oğul atadan görmeyince sufra çekmez. Oğul atanın yeteridür; iki gözinün biridür. Devletlü oğul kopsa ocağınun közidiür. (Evlât babadan görmeyince yemek yedirmez. Oğul babanın yerini tutan iki gözünün biridir. Hayırlı evlât yetişse ocağın ateşi gibidir.) (Dede Korkut Kitabı, Doç Dr. Muharrem Ergin, Ankara Üniv. Basımevi s.V, 1964)

 

Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey de atası Ertuğrul Gâzî’yi ve dedesi Süleyman Şâh’ı aynı vesîleyle yâd eder. Osmanlının son pâdişahları bile sık sık Osman Bey’i, Fâtih’i ve Kânûnî’yi “dedem” şeklinde anmışlardır.

 

Monark idârelerin çoğunda saltanat veyâ yönetim babadan oğula geçer. Türk yönetimleri hep böyle olmuştur.

 

Tek yöneticilerde vatan toprağı onların mülkü olarak kabûl edildiği için, kendi mülküne sâhip çıkma şuuru ile mülkiyet ve kutsallık bütünleşmiştir.

 

Demokratik rejimlerde seçimlerle yönetici kadrolar tamâmen değiştirildiği için liderler kânunların verdiği haklar çerçevesinde inisiyatif kullanabilirler. Yasama ve yürütmenin kararlarını yüksek mahkeme (Anayasa Mahkemesi) bozabilir.

 

Bizde Göktürklerden Osmanlıya kadar savaşlarda zafer de hezimet de kağana veyâ sultâna âitti.

 

 

 

BATI SERMÂYESİ

 

 

 

Tanzîmat’la başlayan sultan yetkilerinin aşırı kısıtlanması bâzı olumsuz olayları da berâberinde getirmiştir. Meselâ hazînenin yetersizliği, Balkanlardaki isyanlar, Arap diyarlarındaki karışıklıklar, Osmanlının bu arada savaşa girmesini engelleyen en önemli faktörlerdi. Rusya’nın savaş açmak için aradığı fırsat Osmanlı devlet adamları tarafından Ruslara âdetâ altın tepsi içinde sunuldu. İngiliz kuklası Reşid Paşa’nın türlü entrikalarla Osmanlıyı 93 (1877-78) Harbi’ne sokması devletin hem büyük toprak kayıplarına hem îtibar kaybına hem de çok büyük borçlanmasına sebep oldu. II. Abdülhamid’i savaştan korkmak veyâ kaçmak isterdi diyenler şu gerçeği görmemektedirler: O dönemin en büyük risk faktörü 300.000 kişilik ordudur; Osmanlının en az nüfuslu askerî gücüdür. Sultan o dönemlerde devletin gücünü bildiği için savaştan dâimâ kaçar, ufak kayıplarla barış yapmayı tercih ederdi. Çünkü savaşa girse hem asker kayıpları hem toprak kayıpları hem de büyük mâlî kayıplar, barışta verilenlerin kat kat üstünde olur ve devlet îtibârı zedelenirdi.

 

1854 Kırım Harbi’nden sonra ilk defa Osmanlı dış piyasalara 20 yıllığına borçlandı.1875’deki bu istikraz (borçlanma) ile mâliyenin iflâs borçları plânlandı. Bu ilk borçlanma “Ramazan kararnâmesi” olarak bilinir.

 

Sonra 20 Aralık 1881’de “Muharrem Kararnâmesi ve Düyûn-ı Umûmiyye” gelir.

 

Düyûn-ı Umûmiyye’de Sultan II. Abdülhamîd’in borç fâizlerindeki indirimi büyük başarı olarak kabûl edilir. 1854 ve özellikle 1878 (93) Harbi bu borçlanmalarda büyük sebep teşkil etmiştir.

 

Abdülhamîd Han tahta çıktıktan en az 5-6 sene sonrasına kadar Genç Osmanlı-Jön Türk cuntasıyla yeterince uğraşamamıştır. Bu dönemlerde tahtı kendine ipotekli gibi gören Midhat Paşa, Abdülhamîd’e âdetâ isteklerini zorla dayatmıştır. Aslında vâlilik dönemlerinde gâyet başarılı olan Midhat Paşa, bir atabey gibi Sultan’ı avucunun içine almak istemiş, başta başarılı olmuşsa da sonrasında Koca Sultân’ın gazabından kurtulamamıştır. Zâten I. Meşrûtiyet de idâreyi zaafa uğratınca ömrü çok kısa olmuştur.

 

 

 

BURJUVA VE ETNİK MİLLİYETÇİLİK

 

 

 

Aslında Tanzîmat’la ellerini güçlendiren gayr-i Müslimler Meşrûtiyet’le iyice palazlandılar. Osmanlıda burjuva sınıfı (tâcirler ve sermâye sâhipleri) daha ziyâde bu gayr-i Müslimlerdi. Müslüman tebaa dahâ ziyâde toprak ve el san’atleriyle uğraşıyordu. Milliyetçilik torağa bağlı unsurlarda daha geç geliştiği için ilk etnik hareketler de gayr-i Müslim tebaadan geldi. Bu yüzden Türklerde, Araplarda ve hattâ Ermenilerde bile milliyetçilik olayları çok sonradan başlamıştır. 93 Harbi’nden sonra Jön Türklerle başlayan milliyetçilik, Balkan yenilgileriyle Osmanlıcılık yönüne doğru dönmüştür.

 

Osmanlılardan evvel değişim rüzgârları Avusturya-Macaristan, Rusya İmparatorlukları olmak üzere genelde birçok imparatorluklarda yaşanıyordu. Toprağa dayalı ekonomi yerini ticârete bırakmaya başlayınca bu değişim kaçınılmaz oluyordu. Osmanlıda Bizans artığı Venedik ve Ceneviz kolonileri 15 ve 16. asırlarda bile Galata’da âdetâ bir merkantalist (tüccar) devlet gibi yaşıyorlardı.

 

 

 

 

 

 

NİHÂYET BANKACILIK

 

 

 

Avrupa, sermâyeyi hem teknik hem de pratik olarak ilmî alt yapıyla birleştirip hızla kalkınmaya başladı. İlmî alt yapı olmadan teknoloji ve üretimin mümkün olmadığını anlayan önce Abdülazîz ve sonra Abdülhamîd Han ya şehîd edildi veyâ tahttan indirilerek sürüldü. Çöküşü yeteri kadar sermâye olmamasına bağlayan Osmanlı, ta 1847 yılında banka tuzağına mahkûm oldu. Avrupa’nın para alıp para satan pazarlarını yâni bankaları kurdular. 1847 yılındaki ilk bankayı J. Alleon ve Th-Baltazzi devlet desteğiyle Bank-ı Osmânî’yi (Bank-ı Dersaâdet’i) kurdular.

 

Devlet finansmanına kısmen cevap verdiği için Tanzîmat’a hız kazandırmak üzere 1856’da Osmanlı Bankası kuruldu. Bunun katılımcısı İngiliz sermâyesi idi. Bank-ı Osmânî (Ottoman Bank) 1862’de ilk istikrâzı (borçlandırma) yüklenen de Fransız mâlî grubu Banque de Paris et des Pays-Bas ortaklığıyla 1863’te İstanbul’da Bank-ı Osmânî-yi Şâhâne adıyla kurulmuştur. Bankalar İngiliz ve Fransız ortak sermâyeleri ile kurulmuş, borçlandırma yoluyla Osmanlının gırtlağına çökmüşlerdir. Yâhûdî destekli İngiliz ve Fransız sermâyeleri, Osmanlıyı batağa çekmiştir.

 

 

 

TÜRKLEŞMEK Mİ BAŞKA BİR ŞEY Mİ?

 

 

 

Hiçbir sosyal hareket birdenbire meydana gelmez. Rönesans ve Reform olmasaydı ne Protestanlık kurulur ne de 1789 Fransız İhtilâli olurdu. 

 

Osmanlıda inkılâp süreci Şinâsî, Nâmık Kemal, Âgâh Efendi gibi birinci dönem Tanzîmatçılarla başlamış, önce romantik, sonra realist ve İTC ile post modern ve tabanı pek belli olmayan Avrupâî bir Osmanlıcılık ve sonra da 1908’lerde de Türkçülük hareketleri ile ümmet kavramı unutturulmuştur. Ziyâ Gökalp’ın “Türkleşmek, İslamlaşmak Muâsırlaşmak” adlı eserinde. III.Selim’le başlayan muâsırlaşmayı doğru tesbît etmişse de İslâmlaşmak Osmanlı toplumunda neyi ifâde eder ki? Batılılaşmak gibi yeni bir kavram mıdır İslâmlaşmak? Toplum hem ümmetçi hem de Müslümandır. Hılâfet’in kaldırılmasına kadar da İslâm’ın temsilcisi idi.

 

Muâsırlaşmak Osmanlıya o dönemlerde eğer ilaç olsaydı Âkif “Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar” der miydi? “Maske yırtılmasa hâlâ bize âfetti o yüz. Medeniyyet denilen kahbe hakikat yüzsüz” sözleri düşünmeden mi söylendi? Âkif, muâsırlaşmayı Batılılaşmak olarak mı yoksa özellikle II. Abdülhamîd’in ısrarla sürdürdüğü Batı teknolojisi üzerine dayalı bir akım olarak mı gördü?

 

Gökalp, bu yazı serisini 1913 ve 1914 yıllarında Türk Yurdu ve İslâm mecmualarında yayımladı. Yâni İTC’nin Türkçülük politikası yıllarında yazdı. Çanakkale Şehitlerine şiiri ise daha sonra yazılmıştır. Önemli olan şu ki Batı bu savaşla gerçek hüviyetini göstermiştir.

 

İTC ile başlayan siyâsî Türkçülük, imparatorluktan çıkmak üzere olan bir millette pek anlaşılamamıştır.

 

Gökalp’la başlayan Türkçülük, Moiz Kohen ve Leon Cahun gibi Yahûdî yazarların desteği parantezindedir. Turan fikri o zaman bir ütopya olsa bile her Türk’ün gönlünde yatan bir kutlu rüyâ gibidir. Bugün bile hâlâ gerçekleşmeyen bu rüyâ ancak siyâsî ve ticârî antlaşmalar çerçevesindedir. Türk Devletleri Teşkîlâtı da belki atılmış en önemli adımdır.

 

Parçalanmaya yüz tutan devleti ayakta tutmak için 20. asır başlarında İslâmlaşmak tek çâre görülmüştür. Hılâfet sancağının hükmü cârî olan bir zamanda, Abdülhamîd başka ne düşünebilirdi ki? Tamâmen Batı eğitimiyle yetişen Âkif de rast gele aynı ideolojiyi savunmamıştır.

 

 

 

DÖRT TARZ-I TÜRKÇÜLÜK

 

 

 

Osmanlı Devleti anâsır-ı muhtelifeden (farklı unsurlar, milletler, dinler) meydana gelmişti. Bir beylikten kurulu devletin mayası Oğuz-Türkmen-Kayı Boyu idi. 15 ve 16. yüzyıllarda artık çekirdek Türklük olmakla birlikte Balkanlar, Arap ve Fars ülkeleri, Kafkas halkları ile bir ümmet-millet şekline dönüştü. İstiklâl Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk devleti gibi yine tek unsurdan ibâret kalmadık. Gayr-i Müslim azınlıklar yine bizim milletimiz olarak yaşıyordu. Tabîî imparatorluk geleneğiyle ve mecbûren tek ırk esâsına dayalı devlet olamazdı.

 

İttihâd ve Terakkî’nin Türkçülüğü, Cumhuriyet Türkçülüğü, 1944 Turancı Türkçülüğü ve nihâyet Ülkücü hareket Türkçülüğü hepsi birbirinden ayrıdır. Bir ideoloji ham bir fikir olarak aynı minvâl üzerinde olmasına rağmen nasıl farklı olabilir? Aslında farklı değil, çok farklı demek lâzım!

 

İTC Türkçülüğü daha ziyâde dil yönünden öne çıkmaktadır. Ömer Seyfeddin, Ziyâ Gökalp ve Hüseyin Câhid Yalçın bu sistemde dilde sâdeleşmeyi düşündüler. Ziyâ Gökalp’ın ve Ömer Seyfeddin’in dil anlayışları gâyet mâkuldü.

 

Cumhûriyet dönemi Türkçülüğünde Batı tarzı inkılâplarla Türk kültür ve töresi ikinci plâna atıldı. Bu dönem Türkçülüğü âdetâ İslâmiyet’e bir alternatif olarak anlaşıldı. Bir takım inkılâp aydınlarının kabûlü dışında ideolojik bir baskı gibi algılandı.

 

1944 Turan Türkçülüğü, sosyal gerçeklere dayalı bir antitez olarak doğdu. Tamâmen bir anti-komünist hareketti. Türkiye’de Türkçüler en ağır cezâlara çarptırıldılar. Bu hareket de bir elit milliyetçi grubun hareketiydi. Halk bunu da pek anlayamadı.

 

Son dönemin en önemli hareketi yine bir Türkçülük olmakla berâber İslâmî karakter alt yapılı Türk İslâm Ülkücülüğü idi. İşte bu hareket uzun yıllar mihverine oturamayan bu kutlu akımı doğum sancıları çeken 1940-1970 arası darmadağın olan Türk tefekküründe yeni bir çığır açtı. Hilmi Ziyâ Ülkenlerin, Nihal Atsızların, Osman Yüksel Serdengeçtilerin, Gâlip Erdemlerin, Osman Turanların, Necip Fâzılların, Erol Güngörlerin, Peyâmî Safâların sabırla yoğurdukları hamurun mayası idi. Şuurlu bir Türk milliyetçisi ve sosyoloğu Seyyid Ahmed Arvâsî, Ötüken’le Haremeyn’i, Buhâra ile Konya’yı, Semerkand’la İstanbul’u; Ebâ Eyyûb ile Abdülkerim Satuk Buğra Han’ı, Ahmed Yesevî ile İmâm-ı Azam’ı, İmâm Busîrî ile Edîb Ahmed b. Mahmûd Yüknekî’yi,  Hâlid B. Velîd ile Fâtih Sultan Muhammed Hân’ı gönüllerde birleştirdi. Artık Türk milliyetçiliği ve ülkücülüğü tam karakterini kazandı. Şereflerin en büyüğü İslâmiyetle bu dînin bayraktarı Türk milleti iki sevgili gibi bir daha hiç ayrılmamak üzere kucaklaştı, bütünleşti.

 

İşte Osmanlıya çâre olması mümkün olmayan Türkçülüğün yol haritası böyle teşekkül etti.


.

Milletlerin teşkilatlı şekli olan devletler hep aynı mı kalmış, hep aynı idari şekilleri mi göstermiştir? Bu asla mümkün olmamış, çeşitli idari şekiller meydana gelmiştir. Kuruluşlar, ilerlemeler, bölünmeler, istilalar, başka bir devlete tâbi olmalar ve din değiştirmeler… Hepsi binlerce yıllık tarihimizde yaşadığımız izzet ve zillet sarkacındaki periyotlardır.

 

 

 

Göktürklerin kuruluşu, (552) sonra yayılışı, ardından Çin’e tâbi’ olup istilâ dönemi yaşayıp bölünmeleri (630), Çin’le benzeşmeleri ve çöküşe geçmeleri (744) hep bize açık bir ders mahiyetindedir.

 

 

 

Sistemler değiştikçe idari şekiller üzerinde polemikler de artmıştır.

 

 

 

 

 

 

Canlı varlıkların değişmez bir kuralı vardır: Değişmek. Bünyede hücre yenilenmeleri, rejenerasyon; hattâ cansız varlıklarda bile tabîî dejenerasyonla meydana gelen yeni oluşumlar hep bir şeyi işaret ediyor: Değişmek. Âlem-i mümkinât dediğimiz bu âlem hep tahavvülâta (hâlden hâle geçmek) tâbi’dir. Denizler karalara yer vermiş, birleşik kıtalar boğazlarla ayrılmış, dağlar ufalanmış kumullar meydana gelmiştir. Nutfe, alaka sonra cenin (fetus) meydana gelmiş ve organların teşekkülü ile insan oluşmuştur…

 

Peki, milletlerin teşkilâtlı şekli olan devletler hep aynı mı kalmış, hep aynı idârî şekilleri mi göstermiştir? Bu aslâ mümkün olmamış, çeşitli idârî şekiller meydana gelmiştir.

 

Devletlerin idârî şekillenmelerinde, ibtidâ (kuruluş, başlangıç), inkılâb (bünye ve idâre değiştirme), ihtilâl (kanlı ve tedhişli idârî değişimi), istihâle (bir idâreden veyâ dinden başka bir şekle giriş), tebeddül (başka bir hâle dönüş), tedennî  (aşağı inme, gerileme), tâbiiyyet (başka bir devlete tâbi’ olmak), istihâle (bir hâlden başka bir hâle geçiş), izmihlâl (çöküş), inhitât  (aşağı inmek), tederrüb (alışma, yakınlaşma ), terakkî (ilerleme), taklîd (benzemeye çalışma), istîlâ (düşman tarafından zabtedilmek), musâlâha (sulh, barış yapmak), mütâreke (karşılıklı silâh bırakmak) irtidâd (İslâmiyet’i terk etme) gibi hâllere rastlanır…

 

Bu saydığımız değişmeler çoğu devletlerde ve dolayısıyla Türk devletlerinde de yaşanmıştır. Yukarıdaki terimlere bakarsak çoğu birbirine benzer ama aralarında farklar vardır. Kuruluşlar, ilerlemeler, din değiştirmeler, bölünmeler, istîlâlar, başka bir devlete tâbi’ olmalar, iç isyanlar hepsi binlerce yıllık târihimizde yaşadığımız izzet ve zillet sarkacındaki periyotlardır.

 

Türk târihinde Asya ve Batı Hunları’nı veyâ Sakaların, devletleri iclâline râm eden (boyun eğdiren) ve benzerlerinin istilâ döneminden sonra en deşifre târihimiz olan Göktürkler, bütün gelecek Türk devletlerinin yaşayacağı safhaları birer birer yaşayıp bize âdeta devletlerimizin gen şifrelerini sunmuşlardır.

 

Göktürkler, başkaldırmanın, tefekkürün devlet kutsiyetinin, törenin, kutun, esâretin, bölünmenin, millet emânetinin ne olduğunu yaşayarak bize ders vermişlerdir. 552-744 târihleri arasındaki bu sayfaların bize bir ibret nümûnesi olması gerekmektedir. Göktürklerin ibtidâsı (552) sonra yayılışı, sonra Çin’e tâbi’ olup istilâ dönemi yaşayıp bölünmeleri (630), Çin’le benzeşmeleri, inhitât ve izmihlâle (çöküşe) (744) geçmeleri hep bize açık bir ders niteliğindedir. Maalesef dedelerin yaşadıklarını torunları da hep yaşamıştır. Kitâbelere baktığımızda bunları belge olarak şöyle sıralayabiliriz:

 

-Kuruluş dönemi

 

“Yedi yüz er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış, milleti câriye olmuş, kul olmuş milleti Türk töresini bırakmış milleti, ecdâdımın töresince kurmuş…” (Prof. Dr Muharrem Ergin, Orhun Âbideleri, KD/ 13-14 s.22 Boğaziçi Yay. 1986 İstanbul)

 

-İ’tilâ (yükseliş) ve istîlâ (yayılma) dönemi

 

“Doğuda Şantung Ovası’na kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı, Güneyde Dokuz Ersin’e kadar ordu sevk ettim, Tibet’e ulaşmama az kaldı. Batıda İnci Nehri’ni geçerek Demir Kapı’ya kadar ordu sevk ettim. Kuzeye Yir Bayırku’ya kadar ordu sevk ettim. (K. G 3/ 4 Age Orhun.) 

 

-Musâlaha (sulh, barış) dönemi

 

“Bu yerde oturup Çin milleti ile anlaştım.”  (KG.4 / 5 s. 18 Age Orhun.)

 

-Esâret ve tâbiiyyet (Çin’e benzeme, uyma)

 

“Türk beyler Türk adını bıraktı Çinli (Çinlileşmiş Türk beyleri) Çin adını tutarak Çin kağanına itâat etmiş.” (BK D 7, s.34  Age. Orhun)

 

-İzmihlâl (yok oluş) dönemi

 

“Teslîm olduğu için Tanrı öldürmüştür. Türk milleti öldü, mahvoldu, yok oldu.” (T. 1. Taş. B.4 s. 52. Age Orhun)

 

Bey ve milleti birbirini çekiştirdiği için il yaptığı ilini elden çıkarmış. (KD, 5,6,7 s.25 Age Orhun)   

 

-Esâret ve isyân dönemi

 

“Böyle deyip Çin kağanına düşman olmuş ama tertip ve tanzîmini iyi yapamadığı için yine teslîm olmuş.” (KG, 10, s.68 Age, Orhun.)

 

 

 

KARDEŞ KAVGALARI VE KATİL KÂNUNNÂMESİ

Türk târihinin şeref sayfalarını oluşturan Karahanlı, Gazneli, Selçuklu ve Osmanlı Devletleri’nde de bu durumlar yaşanmıştır.

 

Karahanlılara (932) kadar Türk devletleri İslâm’la tanışmamıştır. İdil (İtil) Bulgar Devleti (921) kısa ömürlü olsa da târihin ilk Müslüman Türk devleti olma şerefini yaşamıştır.

 

Göktürkler örnek alınarak diğer Türk devletlerindeki durumlara bir göz atalım: Dünyânın dört kıt’asında egemen olan Selçuklu ve Osmanlı Devletleri de ataları Göktürklerin yaşadıklarını aynen yaşamışlardır.

 

Göktürk Devleti kuruluşunda ve ileriki dönemlerdeki kardeşler uyumu başarının en açık delîliyken, özellikle Osmanlıda erken dönemlerde bu uyum yakalanamadığı için sıkıntılara sebep olmuştur. Kardeş kavgaları devleti yıkılma safhasına kadar yaklaştırmış sonunda “Kardeş katli kararnâmesi”yle bunun önüne geçilmiştir. İlk bakışta acımasız gibi görünen bu kânunun en önemli madde başı “nizâm-ı âlem için” ifâdesidir. Bu sihirli kelimeler, devlet için yârdan da, serden de, evlâttan da geçilir tezinin açık göstergesidir.

 

Fetret Devri kardeş kavgalarının devleti nasıl tehlikeye soktuğunun en acı örneğidir.  Bu sıkıntılı aralık, Yıldırım Bâyezid’in hayattaki beş oğlundan dördü arasındaki taht kavgaları sebebiyle 1402’den 1413’e kadar süren kargaşa dönemidir. Yıldırım’ın oğulları Emir Süleymân, Mûsâ Çelebi, Îsâ Çelebi ve Çelebi Mehmed’in hepsi pâdişâh evlâdı olduğu için kendilerini tahta vâris olarak görmeleri normal bir hâdisedir. Bu yıllar henüz çok yeni olan Osmanlı Devleti’nin Ankara Savaşı’nın doğurduğu bir kargaşa dönemidir. Emîr Timur Müslüman olduğu için Osmanlıya çok zarar vermekle berâber devlete esâret veyâ kesin tâbiiyyet yaşatmamış, devleti işgâl etmemiş, dolayısıyla devletin dâr-ı İslâm statüsü değişmemiştir. İşte bu savaş sonunda kardeşlerin her biri ayrı devletler kurarak devlet içinde devlet olmuş ve birlik bozulmuştur.

 

Türk devletlerinde vatan hânedânın mâlı olduğu için bu ortak malda “ülüş” (paylaştırma) sistemi esastı. Oğuz Kağan ölmeden evvel topraklarını oğulları arasında pay etmişti. Bu, çok geniş coğrafyalarda devletin toprak ve idârî birliği için geçerli bir sistemdi. Osmanlı şehzâdelerini, sancakbeyliği ve vâliliklerle ferdî yönetime hazırlıyorlardı. Yanlarında umur-dîde (görmüş geçirmiş) bir devlet adamı (lâla) yardımcı olarak bulunurdu. Şehzâdeler hem bu bölgeleri eyâlet gibi yönetir hem de devlet tecrübelerini artırırlardı.

 

 

 

İHÂNETE AF YOK

Kuruluş döneminde Osman Bey amcası Dündar Bey’i öldürmeseydi Osmanlı kurulmadan yıkılabilirdi; çünkü Dündar Bey Bizans tekfuru ile anlaşmış ve devletine ihânet etmişti.

 

Çelebi Mehmed de Fetret Dönemi’nde kardeşleri ile arsında geçen savaşlarda çok sert davranmış, Mûsa Çelebi’yi savaşta yenmiş ve onu öldürmüştür. Ayrıca bu savaş fitnesi yüzünden bir hayli insan da ölmüştür. Kitâbelerde bunun benzeri devre “bulgak” yâni bulanıklık devir diye geçer.

 

İşte bu yüzden Fâtih, “Kânunnâme”si ile devleti ayakta tutmuş ve fitne ve fetretten korumuştur. Bâb-ı sâni faslına bu konu ile ilgili koydurduğu Kânunnâme şöyle idi: “Her kimesneye ki evlâdından saltanat müyesser ola karındaşların nizâm-ı âlem içün katletmesi münâsibdür. Ekser ulemâ dahi tecvîz etmişdür (olur vermiştir). Anunla âmil olalar (böyle davransınlar).” Bu kânun yaklaşık 150 yıl devâm etmiş, 1603 yılında Osmanlı tahtına geçen I. Ahmed, kardeşi Mustafa’yı öldürmeyerek ekber ve erşed (büyük ve aklı başında) sistemi denilen bu uygulama ile yeni bir dönem başlatmıştır.

 

1617 yılında Sultan I. Ahmed öldüğünde oğulları olmamasına rağmen hânedânın en yaşlı üyesi kardeşi I. Mustafa tahta geçti. Bu Göktürkler döneminde de uygulanan ekber evlât sistemiydi.

 

 

 

ZAMÂNA UYULMALI MI; NASIL?

Mecelle’de “Ezmânın tegayyürü ile ahkın tegayyürü inkâr olunamaz” ifadesi geçer. (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, s.27, mad.39 Dersaâdet Matbaası, İstanbul, 1322)

 

Burada zamânın değişmesi ile hükümler de değişir diyor. Değişen ahkâm, şer’î ve i’tikâdî hükümler değil, âdetlere âit bid’atlerdir. Yâni asrın getirdiği teknik ve günlük yaşayış argümanlarıdır.

 

Çağlarla birlikte sistemler de değiştikçe idârî şekiller üzerinde polemikler de artmıştır. Lâik ve seküler sistemde insanlık pragmatizm (faydacılık), epikürizm (maddeci ve hazcı sistem) kıskacında kalmış ve hedonik (sâde zevk için yaşama) bir dünyâ görüşünün esîri olmuştur. Tabîî ki bu sistemlerde din, insanlık, ahlâk, merhamet, yardımlaşma ve vatanseverlik hep ikinci hattâ üçüncü planda kalmıştır. Bu durumlarda özellikle Yeni Çağ ile başlayan idârî ayrışmalarda ve hukûkî alanda ileri çıkan madde başlıkları nelerdi?

 

Milletlerarası hukûkun teşekkülünde bâzı eserler yazılmakla birlikte dünyâda bu sahada yazılan ilk eser VIII. asırda İmâm Ebû Hanîfe’nin talebesi Muhammed Şeybânî’ye âit “e’s-Siyerü’l-kebîr” adlı kitaptır.

 

Meşhur Fransız hukukçusu Henri Bonifis der ki: “Devletler hukûkunun esâsı Hâfız-ı Şîrâzî’nin şu iki mısraındadır: “Âsâyîş du kîtî in du harfest, bâ dûsitân mürüvvet, bâ düşmenân müdârâ.” (İki âlemin emniyeti şu iki sözdedir: Dostlara mert davranmak, düşmanları idâre etmek.)

 

 

 

ÇOK DEVLET TEK MİLLET

Şer’î sisteme göre dünyâ iki kısma ayrılır: Dârü’l-İslâm ve dârü’l-harb. Müslümanların hâkim olduğu ve şer’î hukûka göre idâre olunan memleketler-velev ki Müslümanlar ekseriyette olmasın- dârü’l-İslâmdır. Ayrı hükûmetler tarafından idâre edilse bile yine buralar İslâm ülkeleri sayılır. Yâni bir yerde tek vatan olarak telâkkî edilir. Meselâ Osmanlı Devleti ile Mısır’daki Memlûk ve Hindistan’daki Gürgâniye devletleri dârü’l-İslâm’dır. Bir Müslüman’ın dârü’l-harbden dârü’l-İslâm’a gelince sınırlardan geri çevrilmesi mümkün değildir. Hâlbuki şimdi umre için bile Suûdî Arabistan’a giden Müslümanların izinsiz ve para alınmadan bu ülkeye girmeleri mümkün değildir. Bu durumda Osmanlı dârü’l-İslâm’ın son tipik nümûnesidir.

 

Dârü’z-zimme: Önceden Eflâk ve Boğdan gibi Müslümanların yaşamadığı ama İslâm hâkimiyetinde olan memleketler dârü’z-zümmedir. Buralar da dârü’l-İslâm’a dâhildir.

 

Dârü’l-bagıy (bagy): Meşrû hükûmete isyân edenlerin mülküne dârü’l-bagy denir. Buralar da Dârü’l-İslâma dâhildir. 1908-1918 Osmanlı devleti gibi. İstanbul, 1919-1922 arasında Ankara hükûmetini böyle görmüştür.

 

Dârül-ridde: İktidârı Müslümanlıktan dönenlerin (mürtedlerin) ele geçirdiği yere riddîler mülkü (dârü’l-ridde) denir ve burası da dârü’l-harbe dâhildir.

 

Dârüs-sulh: Dârü’l-İslâm ülkeleri ile aralarında anlaşma bulunan memleketlere dârü’s-sulh denir. Osmanlı Devleti’nin yükselme devrinde Fransa ve vergi veren Gürcistan gibi ülkeler dârü’s-sulhdür. Buralar da dârü’l-harbe dâhildir.

 

 

 

BİR BAŞKA FETVÂ

Hanefî İmamlardan Ebû Yûsuf ve İmâm Muhammed’e göre ayrıca Mâlikî ve Hambelîlere göre bir yerde şer’î hukûkun kaldırılmış olması oranın dârü’l-harbe dönüşmesi için kâfidir. Mal ve can emniyetinin bulunması bir yeri dârü’l-İslâm yapmaz. Müslümanlar dârü’l-harbde de emniyet içinde bulunabilirler. İbni Âbidîn “Emân” bahsinde “Had ve kısas icrâ edilmeyen yer dârü’l-harbdir.” der. Kûhistânî “Bir beldede hâkim, şer’î hukûka göre hükmetmiyorsa orası dârü’l-harbdir der. (Câmiirumûz)

 

Bir dârü’l-İslâm gayr-i Müslimler tarafından işgâl ve fethedilip burada şer’î hükümler tatbîkine izin verilmişse orası dârü’l-İslâm sayılır.

 

İspanyollar bir müddet Endülüs’te şer’î hukukun tatbîkine izin vermişlerdi. Hindistan, Kıbrıs, Tunus gibi yerlerde Şerî’atin tatbîkine izin verilmiştir. Bunun yanında Moğol ve Haçlı istîlâsında İslâm beldeleri darü’l-harbe dönüşmüştür. (Dârü’lharb ve diğer son konularda Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci’nin “Devletler Hukukuna Müslümanların Hizmeti” adlı makâlesinden genişçe yararlanılmıştır. www.ekrembuğraekinci.com)


.

Türk kadınlarına “al yanaklı” denmesinin derin bir manası vardır. Yanak yâni yüz ardan, hayâdan kızarır. Türk kızları tarih boyunca iffetleriyle, nâmuslarıyla tanınmıştır. Şimdi geleceğimizi kurtarmak için Orhun Abideleri’ndeki uyarılara kulak vermemiz lazımdır: “Türk bodun, erttin ökün!” (Ey Türk milleti pişmân ol ve kendine dön!)

 

 

 

İbni Battûta “Türklerde kadın şahsi asalet timsâli sayıldığı için şeref ve haysiyetini ihlâl edecek bir harekette bulunmaz. Türklerin asîl kadınları vardır” der.

 

 

 

İslam’dan önceki Türk töresinde de hırsızlık ve zinaya en ağır cezalar veriliyordu.

 

 

 

 

 

 

 

Milletler aynı canlı teşekkülleri gibi bir hücre oluşumuyla başlayıp iskelet ve kas sistemleriyle hayata bağlanırlar. Bu bünyeyi ayakta tutan aslî maddeler; proteinler, karbonhidratlar, yağlar, vitaminler ve minerallerdir. Milletleri de ayakta tutan dil, din, kültür, töre ve yurt gibi birleşenlerdir.

 

Millî oluşumda dil, birinci faktördür. Lisan, toplumları en çok birleştiren ve şuur düzeyi en yüksek argümandır. Toprağını yâni yurdunu kaybeden milletler dahi dilleri sâyesinde ayakta kalabilmişlerdir.

 

Türk dilinden belli bir zaman diliminde ayrılarak kopuk dil (lehçe) şeklini alan Yakut (Saha), Bulgar ve Çuvaş lehçeleri ile birlikte, bu topluluklar da Türklerden kopuk hâle gelmiştir. Bunlar diğer Türk şiveleri gibi değildir; bu lehçeleri bağımsız dil sayan uzmanlar da olmuştur. Çuvaşça ve Yakutça veyâ Karaim Türkçesi’ne göre, Bulgar lehçesi Türk dilinden tamâmen kopuk hâldedir. Bunları şunun için belirttik: Bu lehçe veyâ dilleri kullanan ve dili Türkçeden kopuk olan Türk halklarının çoğunluğu Müslüman değildir. Macarlar (Hunlar?), Fin-Ugor (Finliler?) Bulgarlar Hristiyan; Yakutlar, Hristiyan-Şamanist; Karaimler Mûsevîdirler. Yalnız Gagavuzlar dillerini korumalarına rağmen Hristiyandırlar.

 

Demek ki ayrı bir dil dâiresinde olan kavimler aynı zamanda kâhir ekseriyetle (büyük bir çoğunlukla) ayrı bir dîne de bağlanmış olanlardır.

 

Dili en çok destekleyen de töredir. Töre âdetâ milletlerin gen şifreleri gibidir. Töreler hem sözlü hem de pratik olan yaptırımlardır. Semâvî dinlerin devreye girmediği yerlerde dil-töre bütünlüğü sistemin kurucusu ve yönetici gücüdür.

 

Milletler toparlama sürecine ulaşınca en vazgeçilmez unsurlardan biri de yurt yâni vatan olmuştur. Vatan dil ve törenin uygulandığı alan olduğu için ona kutsiyet de eklenmiştir.

 

 

 

SEMÂVÎ DİNLER VE DEĞİŞEN HAYATLAR

Türkler değişik dinler ve hayatlar dâiresinde olmakla birlikte, İslâm’ın kabûlü ile deneme yanılma dönemi bitmiş, bünyesinde bütün kutsal kavramları ve fazîletleri toplayan İslâmiyet dairesine girmişlerdir.

 

Toplumlar bir dîne mensûp olunca esas olan ona tam teslimiyetle bağlanmaktır. Çoğu eski kavimler hak olmayan dinlere de bu şekilde bağlanmışlar, hattâ o dinlere insanlar bile kurbân etmişlerdir. Dağdan, taştan, güneşten, aydan, hayvanlardan, fırtınalardan, denizlerden hâsılı bütün tabîat varlıklarından medet umup onları ilâh olarak görmüşlerdir. Tam açıklayamadıkları ruh ve dünyâ ötesinden (âhıret) dolayı dünyâ bunlar için esas mekân hükmünde olmuştur.

 

En eski topluluklarda bile bir din gerçeği olduğu için milletler, kavimler bir din dâiresine girmekte zorlanmamışlardır. A veyâ B dînini, dinsiz yaşamaya tercîh etmişlerdir. (Aslında semâvî dinler Hazreti Âdemle başlamıştır.) Semâvî dinlerin dâiresine girmeyen toplumlarda müteşekkil bir yaşayış şekli olmamakla birlikte ilkel dinler, daha ziyâde adrenalin ve emosyonel ritüelleri (heyecan ve motivasyon) hâvî olduğu için bu hedonikleri ritm ve danslarıyla trans hâle geçiren bir teatral hareketler bütünlüğüydü.

 

Semâvî dinlerin ilk büyük hakîkatleri yâni Tevrat ve İncil hükümleri, eski fetişist, animist ve natüralist tatbîkatlerden dolayı kolay benimsenememiştir. Bu yüzden kitâbî din, resûl, nebî ve ümmetleri çok büyük sıkıntılar çektiler; peygamberleri ve inananları da katledildi. Kral ve firavunlar kendi dünyâ saltanatlarının sona ermesinden korktukları için ilâhlık iddiâlarında bulundular. Toplumlarına sahte cennetler va’dettiler. Hak din sâliklerinin çoğu hayattayken dinlerinin zafere ulaştığını göremeden vefât ettiler. Aslında İslâmiyet kemâl sancıları çekerek doğuma hazırlanıyordu. Dünyâ tam bir kargaşa ve düzensizlik hâlindeyken sahte dinlerin bütün putları yıkıldı. Kisrâ sarayları yerle bir oldu. Mecûsîlerin sönmeyen ateşleri söndü. Kâbe’de yıllarca el üstünde tutulan putlar ayaklar altına alındı. Nihâyet son din geldi. Sistemin gerektiği gibi kurulup işlemesi lazımdı… Yönetici gerekliydi… Halk (ümmet) gerekliydi… Her kuruluş varlığını yönetici ve ona tam inanmış kitlelerle korur. Gerek bu dînin son Peygamberi ve onun Eshâbı seçilmişlerdendi. İnsanlardı ama insanüstülerdi. Çok eziyet çektiler, fakat yarın ne olur diye düşünmediler. Geleceği belirleyen Allâh’tır. Onlar içinde bulundukları zamânı yaşadılar. İşte bunun için tek bir hücreden dünyâyı kaplayan bir bünye meydana geldi. Bu bünyenin kalbi Mekke, rûhu Medîne idi. Bu bünye 150 sene sonra rûhunu ve kalbini teslîm edebileceği yeni bir bünye arıyordu. Mübârek Peygamberimizin ve Selef-i sâlihînin yolundan giden bu kavim Türklerdi. Hazreti Peygamber bunlara Kanturaoğulları (Benî Kantura) demişti. Rivâyetlerde Kantura Hazreti İbrâhim’in câriye olan hanımından gelen soydur. Hâlbuki Yâfes ondan çok daha önce yaşadığına göre bu teori tam açıklanamamıştır. Câriye ile Hazreti İbrâhîm’in evlâdından gelmesi durumuyla Hazreti İbrâhim’e mensûb Yâfes’in evlâtlarından biriyle evlenmiş bir kızın kastedilmiş olması Türklerin mezkûr evlilikten hasıl bulunması da mümkündür. Burada Türklerin nereden geldiğinden daha önemlisi, İslâmî haritada nerelere geldikleridir. Türkler İslâmiyetten evvel de cesur, işkence etmeyen, “Köktengri” de olsa bir tanrı inancına sâhip olan, törelerine bağlı, savaşı toprak ve töre için yapan, düşmanına bile merhametli, bir toplumdu.

 

Zıtları cem’eyleyen Rabb’imiz, ahlâkın, insanlığın, fazîletin, merhametin, mânevî değerlerin olmadığı bir yerde, bunların tam zıddı olan en yüce ahlâk, en üstün insanlık, fazîletlerin tamâmı, zulmün yerini merhametin aldığı, en şerefli ve en yüce duyguların tamâmını kapsayan bir dîni, yâni İslâm’ı yine bu topraklara gönderdi.

 

Kısa zamanda Arap ve Afrika kıt’alarına yayılan, 8. yy.da Avrupa’ya uzanan bu dînin en girift, en hırçın ve gaddar müşriklerin ve putperestlerin yaşadığı Asya kıt’asına da Sahâbe efendilerimiz teblîğ için gelip çoğu şehîd oldu ve hemen hemen geri dönen bile olmadı.

 

 

 

TÜRK ATALARIMIZ GÖREVİ DEVRALIYORLAR

Artık bu coğrafyada bir millet bu dîni tek inanç ve yönetim şekli bilip bütün müeyyideleri ile fetih bayraklarını açıp, insanların ayaklarındaki şirk ve putperestlik prangalarını kırarak, insanlığı İslâmiyet’in hürriyet havasıyla tanıştırıyordu. Türkler artık bu dînin yeni bayraktârı ve “Tevhîd-i Bârî”nin mübârek neferleri olmuşlardı. O ne saf ne şüphesiz bir inançtı. Bu millet artık “zâlike’l-kitâbu lâ raybe fîh”in tam müttekileri olmuşlardı.

 

Kuru cihangirlik, balbal dikme, sembol ve heykel yapma yerini artık sâdece “i’lâ-yı kelimetullâh”a bırakmıştı. Artık bölge yoktu, diyâr yoktu, kıta yoktu, sınır yoktu… Bir tek ideal vardı: Bütün dünyâya “Tevhîd” kelâmını yaymak ve semâlarda dinmeyen o ulvî sadâyı yâni “Ezân-ı Muhammedî”yi sonsuza kadar dinletmek ve “Râyet-i Nebeviyye”yi ümmete sâyebân “gölgelik” yapmaktı.

 

Bu yüce millet İslâmiyetin bütün emirlerine “ale’r-re’si ve’l-ayn”, “baş göz üstüne” diyerek tâbi’ olmuştu. Süleyman Çelebi 15. asırda beyne’l-İslâm (Müslümanlar arası) dünyânın en çok okunan medhiyyesini “Mevlid-i Nebî”yi (Vesîletü’n-necât ) yazmıştır. Çelebî kendi şahsında bu azîz neslin o Resûl’e ümmet olmasını en büyük devlet addetmiştir. “Hizmetin kıldığımız izzet yeter/// Ümmetin olduğumuz devlet yeter” diyerek dünyâya i’lân etmiştir.

 

 

 

TÜRKLER İSLAMİYET’TEN EVVEL NASILLARDI?

Atalarımız önceleri Müslüman olmamalarına rağmen iffetli bir hayat yaşıyorlardı. Meselâ zinâ ve hırsızlığa en ağır cezâlar veriliyordu. Domuz yemiyorlardı. Politeizm (çok tanrıcılık) yoktu. Esir alınan kadın ve kızların ırzlarına aslâ tasallut edilmiyordu. Hâlbuki Cengiz, esir kızların her 300’ünü yüzbaşılarına hediye olarak verirdi.

 

Zinânın Türk töresinde cezâsı mutlak ölümdü. Bu cezâ onlar için çok önemli olan âile yapısını korumaya dayalı idi.

 

İslâmiyet’te çok gündeme getirilen “teaddüd-i zevcât” (birden fazla kadınla evlenme) Türklerde de uygulanmış mıdır? Bir kere bu evlilik ne bir emir ne de bir tavsiyedir. Sosyolojik şartlara bakmaksızın zaman kesişimi yapmadan olayları tahlîl etmek aslâ mümkün değildir. Bu ayrı bir konudur. “Meselâ Türk’ün atası Oğuz Kağan da amcasının üç kızıyla evlenmiştir.” (İsmâil Hâmi Dânişmend, Türk Irkı Niçin Müslüman Oldu, Burak Yay. S. 83-84-85, İstanbul, 1994.)

 

 

 

TÜRKLERİN ÖNCEKİ ÂDÂBI

İslâmiyetten evvel Arabistan’da, kadınlar ve erkekler son derece âdâb ve ahlâk dışı yaşarlardı. Hâlbuki Türkler İslâmiyet’ten evvel de iffetli idiler. Îranlı müellif Kerdîzî “Zeynü’l-ahbâr” adlı eserinde Karluk Türklerinden bahsederken “Mâlumdur ki Türk kadınları çok ahlâklı ve ismetlidirler.” der. (Age. Türk Irkı…s.86)

 

İslâm öncesi Araplarda bir erkeğin alacağı kadının haddi yoktu… Her erkek istediği kadar mahbûbelerle (sevgili) gayrimeşrû münâsebette bulunurdu. Fuhuş bir meslek olarak şâyi’ (yaygın) idi. Evli kadınların çocuk dünyâya getirmek için başka erkeklerle münâsebetdâr olmasına müsâade edilirdi. Kadın baba veyâ kocasının hiçbir mîrâsına sâhip olamazdı. (Age. Türkler, s.88)

 

Eski Arap’ta güzel bir zürriyete sâhip olmak isteyen bir erkek, karısını bir çocuk peydâ edinceye kadar başka bir erkekle yaşamasına müsâade eder ve bu çocuk kadının meşrû kocasına âit sayılırdı. (Age. Türk Irkı. s. 88)

 

Profesör Joseph Schacht’ın belirttiği nasslarda “verâset hukûku da dâhil olmak üzere, âile hukûku Kur’ân’ın muhtelif yerlerinde dağınık bir hâlde olmakla birlikte, hemen hiçbir noktası eksik kalmamak şartıyla teşrih edilen (açıklanan) yegâne kazâî (hukûkî, idârî) mevzûdur. Bu sâhada (Kur’ân-ı kerîm) en fazla kadınlara, çocuklara, akrabâya, ev adamlarıyla câriye ve kölelere nasıl muâmele edileceğinin tesbîtine ehemmiyet veriyor” der.

 

Stanley Lane-Poor ise şöyle der: “Muhammed’in kadınlara âit hususlarda yaptığı derecelerde mühim değişiklikleri hiçbir büyük vâz’ı-ı kânun (kânun koyucu) yapmamıştır.” (Age. Türk Irkı, s. 91)

 

Eski Türk hukûkunda talâk (boşanma) hakkı erkekte olmakla birlikte kadının da boşanma talep etmeye hakkı vardır.

 

Türk Hukuk Târihi bir kadının boşanma isteği için gerekli maddeleri şöyle sıralar:

 

1. Kocanın kendisine fenâ muâmele etmesi

2. Başka bir kadınla gayr-ı meşrû münâsebette bulunması

3. Kudretsizlik (adem-i iktidâr, cinsî gücün olmaması) (Sadri Maksûdî Arsal, Türk Hukuk Târihi TTK Yay. s.337, 2015 İstanbul)

İslâmiyette meselâ kadın da nikâh sırasında “boşanma hakkına” sâhip olma yetkisi ister ve alır.” Geniş anlamda bir fitneye sebep olmamak için bu konuya fazla yer verilmemiştir.

 

Hristiyanlıkta “Kilise nikâhı”nın feshedilemeyeceği ilân edilmiştir. Bu sıkı kurala “Katolik nikâhı” da denilmiştir. Bu kural son zamanlarda gevşemiştir. Talâk yâni boşanma hoş bir şey değildir; buna rağmen insan hayâtının bir parçası olmuştur. Efendimiz de talâkı müstahsen (iyi, güzel) bulmamıştır.

 

İbni Battûta “Türklerde kadın şahsî asâlet timsâli sayıldığı için şeref ve haysiyetini ihlâl edecek bir harekette bulunmaz. Türklerin asîl kadınları vardır” der.

 

Türk kadınlarına “al yanaklı” denmesinin de bir derin anlamı vardır. Yanak yâni yüz ardan, hayâdan kızarır. Türk kızları iffetleriyle, nâmuslarıyla tanınmıştır. Ancak Tanzîmat’la başlayan Avrupâî hayatla, kızlarımızın “al yanakları” izâle edilmeye çalışılmıştır. “Hayâ îmandandır” hadîs-i şerîfine muhâtap olan “bir nesli mahvettiler” bâri geleceğimizi kurtarmak için yine şifrelerimizin uyarılarına kulak verelim: “Türk bodun, erttin ökün” (Ey Türk milleti pişmân ol ve kendine dön) (Age. Orhun Âbideleri, KD 22)

 

Bu metinde titre ifâdesi yoktur. “Ökün” ve “ertin” hemen hemen aynı anlamda olup “pişmân ol ve kendine dön”dür.

 

“Bir zamanlar biz de millet hem ne milletmişiz,/Gelmişiz dünyâya milliyet nedir öğretmişiz…/Yıktı bin mel’ûn kalem nânmusu bizler uymadık./ Susmak evlâdır deyip sustuk… Sanırsın duymadık.”

 

Ey yüce millet, yıllardır sen, sen olmaktan çıkarıldın. Türklüğün de Müslümanlığın da zedelendi. Bu iki büyük şerefe tekrar dön, pişman ol ve sana bu şereflerini unutturanları sakın unutma!


.

Türkiye’de cumhuriyetin ilk yıllarında köylülerin Ankara’daki Ulus ve Kızılay semtlerine girmeleri yasaktı. Âşık Veysel bile elinde sazıyla geliyor ve Atatürk Bulvarı’na sokulmuyordu. Köylü, Demokrat Parti Hükûmeti ile kimliğine kavuştu. Şimdi gelin “Köylü milletin efendisidir” tezini uzun uzun düşünelim!

 

 

 

Türklerin Müslümân olmasından itibaren kurdukları hemen bütün devletler dârü’l-İslâm’dır. Bu safha 932’den geçtiğimiz asrın başına kadar devâm etmiştir. Başlangıç dönemlerinde her ne kadar anayasa yoksa da töreler bu hükümler çerçevesinde idi. 1909 ile 1920 arası devr-i şektir. İttihat Terakki Cemiyeti (İTC) her ne kadar Hılâfet ve şer’î sisteme karşı gibi görünmese de gelecek için altyapı hazırlığının yapıldığı dönemdir.

 

Türk devletlerinde şer’î uygulamalar yalnız devletlerde değil, Anadolu Beylikleri’nde de devâm etmiştir. Hattâ Şâh İsmâîl zamânına kadar bu Îran topraklarında da böyledir.

 

932’den beri dînî kurallar “yalnız devleti idâre etmek için kullanılmıştır” demek yanlış olur. Müeyyideler mecbûrî yaptırımlardır. İslâmiyeti hayâtına tatbîk edenler için müeyyideler ya sözlü ya da yazılı uygulamalardır. Hâlbuki İslâmî uygulamalarda halkın şuurlu veyâ şuursuz uyguladığı sistem “örf”lere dayanır. Örfler şer’î hukûkun önemli ayaklarından biridir. Okuma yazması olmayan insanlar veyâ şehir dışlarında (belde) yaşayan kırsal alanlarda (sahra) yaşayan için yazılı kânunlarla sözlü kânunlar arasında uygulanış farkları vardır. Çünkü beldevî (şehir) hayâtı ile, sahravî (köy) hayâtı birbirine hiç benzemez. Kalabalık yerlerin sosyal ve karmaşık düzeni, birbirinden kopuk yaşayan sahra (daha ziyâde yayla ve mezraa) düzeninden çok farklıdır. Sahra ve mezralarda merkezî otorite ile bağlantı yok denecek kadar azdır. Köylerde ise örfler yazılı müeyyidelerden daha geçerlidir. Şehirlerle bağlantılı olan köylerde giderek kentleşme başlayınca töreler de yerini yazılı müeyyidelere terk etmeye başlamıştır. Önceleri köylerde hırsızlık, ırz, nâmus ve kavga daha azken şehirleşme süreci olan köylerde bu düzen hızla zedelenmiştir. Eski Başbakanlardan Bülent Ecevit’in “köykent” projesi ABD’de uzun yıllar uygulanan bir proje gibidir ama o da bizde yanlış anlaşılmıştır. ABD’de yaşayan halk üç gruptur: Kentli, köykentli, geniş anlamda çiftçi.

 

 

BATI’DA VE BİZDE KENTLEŞME FARKI VE KÖYLÜLÜK

1760’larda Büyük Britanya’daki Sanâyî Devrimi 1820-1840 yılları arasında kıta Avrupası’na ve ABD’ye de yayıldı. ABD’de halk sanâyî devrimi ile yerleşim alanlarında da değişime gitti. Şehirlerde yaşayanlar, dolar zenginleri, Sicilya mafyası, mâden sâhipleri; çevreden 15-20 km şehir dışında yaşayan, bahçe içi müstakil evlerde oturan fakat şehir hayâtını sâde iş çevreleri için kullanan zenginler; tarım alanlarının bolluğu yanında ve buna ilâveten 1850’li yıllarda Batı Virginia ve Pennsylvania’da petrol bulunmasıyla makineleşen tarımla zengin olan çiftçiler, diğer yandan geniş otlakların olduğu bölgelerde Michigan vs. yerlerde hayvan çiftlikleri kurarak zengin olanlar diye sınıflayacağımız kütleler türedi.

 

İngiltere’de Cardif kömür mâdenlerinin bulunmasıyla insanlar sefâlet ve köleliğe itilirken, bunların sırtından zengin olan İngiliz soyluları ve Almanya’da Ruhr Havzası sanâyî bölgesinde başlayan yepyeni bir işçi-patron ayrışımını doğuruyordu. Burada da kol gücü işçisi ile sanâyici zenginler arasında sınıf ayrımı derinleşiyordu.

 

 

Türkiye’de cumhûriyetle başlayan ilk dönemlerde sanâyi ve genel şehirleşme olmadığı için halkın %80’i köylerde yaşıyordu. Tarım arâzileri geniş olmakla birlikte modern ziraat olmadığı için verim fazla değildi. Buna rağmen nüfus oranı îtibâriyle köylü doyuyor şehirlere de yetişmeye çalışıyordu. Özellikle 1950’lerde başlayan hızlı sanâyileşme hamleleri köylüyü yavaş yavaş şehirleşmeye itiyordu. Tarlasını satan, şehir sefâletine saplanıyordu. Şehir banliyölerinde bulunan bahçe tarımı arâzileri bir bir yok oluyor, yerine derme çatma düzensiz ve zevksiz bir şehirleşme başlıyordu. Köyünden kopup sırtında yorganı ve tahta bavulu ile hiçbir güvencesi olmayan köylüler gündelik işlerde çalışmak için oradan oraya koşuyor; ev, bark ve çoluk çocuğundan uzak bir mâcerâ gibi olan hayâtını böyle sürdürürken, siyâsî sû-iistîmallerle yapılan bir garip gecekondu şehirleşmesi başlıyordu.

 

Bu durum, dünyânın sanâyileşme devrelerindeki nüfus atığıydı. ABD’de Harlem River Park, Harlem Nehri boyunca güneydeki 145 h Street’ten 369 th Regiment Armony yakınındaki 135 Street’e kadar uzanan Manhattan Waterfront Greenway’ın bir kısmıdır. Aralarında bir sefâlet duvarı çizilmiş gibidir. Birinde lüks ve refah, diğerinde açlık, yoksulluk ve sefâlet vardır. Bu Amerika kıt’asındaki hemen hemen bütün Lâtin ülkelerinde geçerlidir.

 

Hızla sanâyileşen Batı’da en geri kalmış yerler bile bir orijinal patente sâhip olmuşlar ve dünyâya seslerini duyurmuşlardır. Harlemlerin dünyâya tanıttığı bir dans akımı olan Harlem Shake, Salsa’nın ve birçok dans akımının doğduğu söylenen bu klipler şarkı eşliğinde Harlem bölgesinde başlamıştır.

 

Bir diğer Harlem patentli realite Harlem Globetrotters’tır. New York kentinde kurulmuş, basketbolu şov ve komedi ile birleştiren bir ekoldür. Takımın adının Harlem olması Afro-Amerikan (Afrika kökenli zenciler) topluluğa yönelik olmasındandır.

 

Jazz (caz) müziğinin geliştirilmesinde ve popüler olmasında katkısı bulunan ve Harlem’de sahne alan Louis Armstrong, Bessie Simith ve Joh Bubless gibi Amerika’nın en popüler sanatkârları Harlem’i parlatmışlardır.

 

Caz müziği esas itibârı ile Afrika ve Amerikan (zenci) müziği karmaşık nota karışımıdır. Halk müziği derecesinde olup atışmalı olarak da söylenir.

 

Burada mes’ele şudur: Amerika’da ezilen ve köle olarak kabûl edilen gerek “negro” (Amerikan kökenli zenciler) veya Afrolar (Afrika kökenli zenciler), 200 yıllık ezilmişliğin acısını Amerikalılara çok ağır ödetmişlerdir. Bu toplumun en popüler sporu olan basketbol, boks ve müzikte âdetâ tekelleşmeye gitmişlerdir. Caz zâten onlara âittir. Rap müziği (Rhytmikq Americ an Poetry) yine protest zencilere âittir. Sonra zenciler siyâsete de el atmışlar en üst siyâsî makamlara, hattâ Başkanlığa kadar yükselmişlerdir. Yânî zenci köleler ve köylüler çok kısa bir zamanda popüler olmuşlardır.

 

Peki ya bizde köylünün durumu nasıldı? 1946’ya kadar köylülerin Ulus ve Kızılay’a girmeleri yasaktı. Âşık Veysel bile elinde sazıyla geliyor ve Atatürk Bulvarı’na sokulmuyordu. (Milliyet, 11.01.2010)

 

Ayrıca Türkiye Hükûmeti 2 Kasım 1934 târihinden 6 Eylül 1936’ya kadar geleneksel Türk müziğinin radyoda çalınmasını yasaklamıştı.

 

Bizde köylü ünlü siyâsîler yetişmekle birlikte Türk halk müziği dışında etkili bir kültür faâliyetlerine pek şâhit olamadık. Folklor ve halk müziği son zamanlarda popüler olmaya başladı.

 

Şimdi gelin de “Köylü milletin efendisidir” tezini uzun uzun düşünelim.

 

Amerika köylüsünün yükselişini Türk köylüsü ile kıyaslayın. Köylü DP Hükûmeti ile kimliğine kavuşmuştur.

 

Sanâyileşmenin hızlanması ve özellikle de petrol sâyesinde makineleşme artınca başta Almanya, İngiltere ve Fransa’da otomobil üretim ve ihrâcatı ve diğer sanâyi mâmulleri satışı ile de çalışan insan gücü ülkelerine yetişemez hâle gelince dış ve az gelişmiş ülkelerden işçi alımları başladı. Bu sâyede dünyâ vatandaşlığı denen modern vatansızlık süreci hızlandı. Victor Hugo’nun 1843’te söylediği ve T. Fikret’in de “Haluk’un Âmentüsü”nde terennüm ettiği “Milletim nev’-i beşer, vatanım rûy-i zemîn” sözü vatan ve millet hattâ milliyet duygularını da iptâl ediyordu. Bu söz Batılı hümanistler için normal olabilir; ama bizde aslâ! Hazret-i Peygamber’in “Vatan sevgisi îmandandır” hadîs-i şerifi, Mevlânâ hazretlerinin “Mesnevî”sinde ve İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin “Mektûbât-ı şerîfe”sinde de geçmektedir ki şüphe etmemek lâzım. Batılı için vatansızlık ve milliyet belki pek önemli değildir ama bizim için basit gibi görünse de çok sinsi ve mânâlı sözlerdir. Amaç, Türkleri vatan, millet, milliyet ve din duygularından soyutlamaktır.

 

 

 

KLÂNLARDA VE BOYLARDA MAL SEVGİSİ

Küçük topluluklarda mal mülk sevgisi birinci plânda değildir. Her ne kadar mal ve mülklerin korunmasında “mana” (eski dinlerde gizli güç) önemli rol oynasa da hemen hemen hiç olmayan malların korunması esas îtibâriyle törelerle ilgilidir. Bu bir kanaat değil, yaşayış tarzıdır. Tarım topluluğu olmayan yerlerde, toprak sâdece vatandır; savaşlar da bu toprak yâni vatan için yapılır.

 

Yerleşik hayâta geçmeyen göçebe toplumlarda (göçebe=göç oba) tarım olmadığı için başlangıçta avcılık geçerli idi. Göktürk Âbidelerinde bu net bir şekilde işlenmiştir:

 

“Kiyük yiyü tabışkan yiyü olurur ertimiz. Bodun boguzı tok erti.” (Geyik ve tavşan yiyerek otururduk. Milletin boğazı toktu.) (Prof. Dr. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, T.G.1, s, 92, Boğaziçi Yay. İstanbul, 1986)

 

 

 

KOYUN ESKİ TÜRKLERDE VAR MIYDI?

Eski Türklerde tarım, davar ve mal (küçükbaş ve büyükbaş hayvan) faâliyetlerinin başlama zamanlarında ihtilâf varsa da özellikle hayvan beslemenin hangi Türk boyunda başladığı tam kesin değildir. Türklerin en evvel ehlîleştirip kullandıkları hayvan, attır. Çünkü savaşçı bir kavim olan Türkler av ile geçimlerini sağlarken savaş ve ulaşım için “at” olmazsa olmaz cinsindendi.

 

Türklerde koyunu ilk defâ kullanan kavmin de net olmamakla birlikte bâzı târihçiler “Hiyung-nu’lar (Hiung-nu) olduğunu söylerler. Kunlara (Hunlara) Çinliler Hiyung-nu demişlerdir. Zâten Türkçe başlangıçta “h” harfi yoktur. MÖ 3. yy ile MS 1. yy’da Doğu Avrasya bozkırlarında yaşayan ve Asya Hunları’ndan bu göçebe kavmin küçük kabîle federasyonu olan muhtemel adı açılım olarak “konylu” (koyunlu) olabilir. Zâten eski kavimlerde de en eski hayvan adlarından biri de “koyun”dur. “ET.de koy-koyn-koyın”; Türkmen T. koyın; Osm. ve Kırım T. koyun; Kazak, Kırgız, Özbek ve Özbek T. koy; Başkırt T. kuyın; Âzerî T. goyun diye geçer.

 

Ayrıca Türk olmayan kavimlerde de Moğolca konin; Tunguzca köniksa; Kore köy; Fin kainalo şeklinde geçer. (Prof. Dr. Tuncer Gülensoy, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, A-N, c. 1, TDK, Yay. S. 549 Ankara 2007)

 

Demek ki dünyânın hemen her yerinde bilhassa Türklerle irtibatlı olan kavimlerde “koyun” kelimesi benzer şekillerde kullanılmıştır.

 

Eski kavimlerde hayvanlarla irtibatlı adlar 12 hayvanlı takvimlerde de görülür. Nitekim “Tunghu” kavim adının mânâsı eski Moğolların hepsini ifâde eden Tung-hu sözü için başlıca iki mânâ verilmektedir: Eğer bu deyim Çinceden aynen tercüme edildiyse “Doğu Barbarları” mânâsına gelirdi. İkinci bir fikre göre bu kavim adı “Tung-hu”, “Tunguz” veyâ Türkçe “tonguz=domuz” anlamlarındadır. (Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, 1. C. Kültür Bak. Yay. Kültür Eserleri / 46, s. 170, Ankara 1991)

 

Türklerin davar (küçükbaş) hayvanlarla uğraştığının en büyük delillerinden birisi de Oğuz Boylarından Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Karakeçili adlarıdır.

 

Çin kaynaklı olduğu bilinen 12 hayvanlı takvimde de koyun ve domuz da vardır.

 

Şu konu çok dikkat çekicidir. Tunguz kavmi “domuz”la irtibatlı olup Türk Hunlar Hiyung-nu (kony, koyn, yoy) adlarıyla yâni koyunla münâsebettardır. Ve yine Türkler târih boyunca hiç domuz eti yememişlerdir. Yurt veyâ çadırların sıcak ve soğuğa karşı en elverişli yalıtım maddesi olmasına rağmen domuz derisini hiç kullanmamışlardır. Bunun için avladıkları geyik derileri, sonrasında koyun keçi ve daha sonra sığır derisi gönlerine dahi oturmamışlardır. Moğollar Hristiyan olmadan da sonrasında da domuz eti yemişlerdir. Bu hassâsiyet sâdece İslâmiyetle ilgilidir. Demek ki atalarımız başlangıçtan beri İslâmiyet’e yatkın olarak yaratılmıştır. Bugün Orta Asya’da, Müslüman olmayan Türk Gagavuz ve Çuvaş Türkleri domuz eti yemektedirler. Karay Türkler Mûsevî olduklarından onlar da domuz eti yemezler.

 

Bir diğer mühim konu da şudur: Avrupa’nın bize “barbar” demeleri eski Çinlerin Tung-hular için Doğu Barbarları demelerine bağlıdır. Tung-hular yânini Tunguzlar zâten Türk değildirler. Ural-Altay dil gruplarından Moğol-Mançu-Tunguz dil birliği sâdece yapısal bir benzerliktir; kavimlerle münâsebeti yoktur.


.

Hazreti İsa’dan bin yıl önce Homeros’la başlayan Yunan mitolojisi, bütün dünyayı etkilemiştir. Evet, artık kimse bu mitoslara inanmıyor ama modernize edilen mitoslar hayatımızın ta ortasındadır. Hızlı araçlara “Apollo” denmesi ve güzel kadın imajı olarak “Afrodit” kullanımı, bu tezi doğrulamaktadır.

 

Bizde İslâmî ve Türkçe olmayan Yunan mitolojisi kaynaklı veyâ Lâtince isimler giderek şuursuzca kullanılmaktadır.

 

Kıta Avrupası’nda modernize edilen mitoloji, sanat malzemesi oldu.

 

 

 

Dünyânın çehresini iki büyük inkılâp değiştirdi: Birincisi İslâmiyetin doğuşu, ikincisi Türklerin İslâmiyeti kabûl edişidir. Bu iki büyük hâdise, bütün dengeleri ters yüz etmiştir.

 

Hak dinlerin dışında dinlerin değişkenliği çok önemli bir olay değildir. Gerçi ilk insandan beri her devirde bir hak peygamber gelmiştir ama bunlara ulaşamayan veyâ kabûl etmeyenler de çok olmuştur.

 

Genelde tabiat kaynaklı veyâ totemist, fetişist, animist olan dinler, nitelikli bir ibâdetten ziyâde sosyal davranışlar ya da ritüeller barındırır. Bu dinlerde, halkta bölünmeler veyâ kabulsüzlük söz konusu olmazdı. Bir kavim, oba veyâ federasyonlar her ferdiyle o dîne inanırlardı. Politeist (çok tanrılı) veyâ monoteist (tek tanrılı) de olsa inanç sistemlerinde ne teolojik ne de epistomolojik (bilgiye dayalı) bir temel vardı. Bütün topluluk bir meditasyon ve genelde ritimle belirsiz bir kavrama tapınırlardı.

 

Monoteizm (kök tengricilik) inancında müeyyideler biraz daha netleşmeye başladı. Dînî müeyyideler yaptırımdan ziyâde törelerle de desteklenince kut’un da desteğiyle kurallar yanında caydırıcılık da netleşmeye başladı. Zâten kut’un sâhibi kağan olunca din artık mutlak uyulan bir sistem hâline geliyordu.

 

 

 

 

İLK PEYGAMBERLER VE İLETİŞİM

 

 

Hazreti Âdem’le birlikte her kavme gönderilen peygamberler her ferde emirler, yasaklar ve en mühimi de mükellefiyetler yüklüyordu. Bu dönemin en önemli mes’elesi devrin şartlarına ve mesâfelere dayalı haberleşme ve etkileşimdi. Belki de bu durumda teblîğ çok zor olduğu için her resûle yardımcı ve onların şerîatlerini yayacak nebîler gönderiliyordu.

 

Peygamber gelse bile bu sisteme ulaşamayan toplumlarda profan anlayış (dinle alâkası olmayan) sistemler azalmaya başladı. İlâhî dinler dışında kalan toplumlarda ya agnostizm (bilinmezlik) veya animizm, natürizm (genelde geniş tabiat tanrıcılık) yayılıyordu. Burada en önemli konu insanların objektif yâni gördükleri bir objeye tapınma isteğidir. (Hazreti Mûsâ’ya rağmen “Altın buzağı” yapılması gibi…) Hristiyanlık bu sistemden hâlâ kendisini kurtaramamıştır. Kiliselerdeki resim, heykel ve istavroz, bunun en açık delîlidir. İslâmiyet’ten evvel fetişist Araplar da bu durumda idi.

 

Agnostik, tanrısızlık anlayışı tam bir boşluktu. İnsanlar bir açıortayı bulamadıkları için geniş açı içindeki parsellerde tapınma şekilleriyle yönlerini belirliyorlar daha doğrusu belirleyemiyorlardı.

 

 

 

MİTOLOJİK UNSURLAR

 

 

Politeizm çok tanrılı bir din olsa bile objektif bir nesneden sübjektif bir varlığa geçişti ki bu önemli bir adımdı. Politeizmin en büyük zaafı da tanrıların iş bölümleri, kaprisleri ve birbirleriyle anlaşamamaları idi! Bu anlaşmazlık bâzen insanlarla veyâ insan tanrılarla da devâm ederdi. Bu inancın en masalsı anlatımı “mitoloji”dir. İlk çağların bu efsâneleri ileriki çağlarda bütün güzel sanâtleri -özellikle resim heykel ve edebiyat- etkilemiştir. Hint mitolojisi, Îran mitolojisi, Mısır mitolojisi ve Türk mitolojisi hepsi bu çağların hayâl ürünleri, destânî ve masalsı anlatımlar yâni sözlü ürünlerdir. Bununla birlikte sonradan yazıya aktarılan İlyada ve Odise destanları ve Truva Savaşlarıyla dünyâ literatürünü en çok etkileyen Homeros yapımlı Yunan mitolojisidir.

 

Yunan mitolojisi koroların, dînî âyinlerin ve tiyatroların altyapısını hazırlamıştır. 

 

Kendileriyle savaşmak veyâ karşı koymak mümkün olmadığı için insanlar, mitolojik tanrılardan hep korkmuşlardır. Onların şerlerinden kurtulmak için devreye büyücüler, şamanlar, sihirbazlar ve değişik görevli tiplemeler girmiştir. Bu tipler dînî, sosyolojik ve psikolojik aracılardır. Bu tanrılara kurbanlar hem her hayvandan ve hattâ insanlardan bile olmuştur.

 

Çoğu toplumlarda bu mitoslar tarihe mâl olduğu hâlde san’at zenginliği açısından artık teatral değerler manzûmesi hâline gelmiştir. Kıt’a Avrupası’nda modernize edilen mitoloji san’at malzemesi olurken, Amerika kıt’asında, Afrika ve Avustralya’da hâlâ bu mitosların etkisi devâm etmektedir.

 

 

 

ELİT EFSÂNE: YUNAN MİTOLOJİSİ

 

 

Eski Yunan mitolojisinde diğer mitolojilere göre tanrıların hayâtında bir yabânîlikten ziyâde sanki bir aristokrasi var gibidir! Tanrılar konforlu bir şehir hayâtı yaşarlar! Tabîî ki bu Yunan toplumunun o zamanki yaşayışı ile de ilgilidir. Kendileri şehir hayâtı yaşarken tanrılarına ilkel bir hayat yaşatamazlardı. Greko-Lâtin kültüründe çocuklar bu mitolojik verilerle büyümüşlerdir.

 

Şüphesiz mitoloji denince ilk akla gelen Yunan mitolojisi olduğu için bunun üzerinde biraz daha fazla duracağız.

 

Bu mitoloji Hazreti Îsâ’dan bin yıl önce Homeros’la başlamıştır. Homeros kendisinden evvel gelen Yunanlı büyük ediplerin dil ve hayal dünyâsının nasıl kullandığını da gösterir. Bir diğer önemli nokta da bu tanrılar insanlardan kopuk değildir; çünkü onlar da insan sûretindedir. En yakışıklı erkek, en güzel kadın ve en güçlü komutan hep mitolojik unsurlarda vardır.

 

Sonra heykel ve resimlere konu olan anatomik yönleriyle bir Apollon heykeli atlet vücutlarından esinlenmiş gibidir.

 

İnsanlar o devirlerde bu tanrılardan korkmakla birlikte hep onların açıklarını ararlardı. Meselâ Ana Tanrıça Hera çok zaman başka tanrılarla sevişirken yakalanırsa bu durum halk tarafından gülümsenerek karşılanırdı!

 

Yunan mitolojisi bütün dünyâyı etkilemiştir. Evet, artık kimse bu mitoslara inanmıyor ama modernize edilen mitoslar hayâtımızın ta ortasındadır. Hızlı araçlara “Apollo” denmesi, güzel kadın imajı olarak “Afrodit” kullanımı, ulaşım ve “Pegasus” kavramının kullanım çokluğu, bu tezi doğrulamaktadır.

 

Mitolojide yarı at yarı insan “kentaur”lar da vardır. Veyâ mitolojik teatral unsur olarak “satyrler” yarı keçi yarı insan öyle etkilidir ki, Zeus’un karısına “inek gözlü Hera’m” diye hitâp etmesi hayvanların da mitolojideki etkisindendir.

 

Bugünkü Yunan Ortodoks sisteminde mitolojinin hiçbir tesiri yoktur; bozulmuş İncil de olsa bu böyledir.

 

Hazreti Îsâ’dan önce 3. asırda Yunan edebiyâtının merkezi İskenderiye idi.

 

Romalı yazarlar içinde mitolojiyi en çok kullanan yazar Vergilius (Virgil) idi. O da çağdaşı Ovidius gibi mitolojiye inanmaz ama dolgu maddesi olarak kullanırdı.

 

Mitolojide bir âile hayâtı görülür. Tanrılar ve tanrıçalar evlenirler ve çoğalırlar. Âileler bir nüfus plânlaması yapmış gibi pek çoğalmazlar. Zâten buna da lüzum yoktu; çünkü onlar ölümsüzdür! Olimpos Dağı’ndaki muhteşem mekânlarında âsûde bir hayat sürerlerdi! “Zeus” (Jupiter) baba, Neptunus, Hades veyâ Pluto da onun erkek kardeşi olarak görürlerdi. Hesla, Zeus’un kız kardeşi, Hera ise onun karısıdır. Hephaistos (Vulkanus) ve Mars da Zeus ile Hera’nın oğludurlar. Hermes ve Artemis de önemli görülen tanrı ve tanrıçalardır!

 

Bugün gezegen sistemi hâlâ mitolojik adlar taşır. Neptun, Mars, Pluton, Venüs ve Merkür bunlara örnektir.

 

Hristiyan dünyâsında en çok kullanılan kadın adı Diana’dır. Bizde ünlü bir şarkıcı ve aktrisin oğulları Atlas ve Ares’tir. Ares, Zeus ve Hera’nın oğludur.

 

Adı deniz anlamına gelen “Pontus” toprak ana ile Nereus’un oğludur. Romalılar da kendilerine Yunan Tanrılarını benimsemişlerdir. Şarap tanrısı Dionysos’un adı Bachus, ya da Lâtince “liber” derlerdi. (Faydalanılan Kaynak, Edidth Hamilton, Mitologya, Çev. Ülkü Tamer, Varlık Yay. İstanbul 1968)

 

 

 

KULLANILAN YABANCI İSİMLERİMİZ HANGİ KAYNAKTAN?

 

 

Bizde İslâmî ve Türkçe olmayan Yunan mitolojisi kaynaklı veyâ Lâtince isimler giderek şuursuzca kullanılmaktadır. Bunlara bâzı örnekler verelim: Asia (Asya) Oceanos’un kızı Athena, zekâ tanrıçası, bizde de bir müzik topluluğunun adıdır. Atlas, gökyüzünü taşımakla cezâlandırılan bir tanrı. Apollon’un âşığı Daphne (Defne) çok kullanılan bir kız adıdır. Narkissos, (Nergis) aşktan kaçınan delikanlı. Bizde hep kız adı olarak kullanılır. Selen, ay tanrıçası. Semiramis, efsânevî Bâbil kraliçesi. Sybille (Sibel) Apollon rahibesine verilen ad.

 

Ayrıca Açelya, Akasya, Fulya, Manolya, Nilüfer, Orkide, İris, Kamelya, Papatya, Lilyum (Lilya) Mimoza, Lavanta, Aylin (Her ne kadar bu isme ay etrâfındaki hâle denilmişse de tamamen uydurma olup İngilizce bir ad ola Eileen’den bozmadır. Bunun okunuşu aylîndir. Sâdece “i” uzun okunur.)

 

Şimdi bizim atalarımız Müslüman olunca İslâmiyetle Türklüğü şâhâne bir şekilde birleştirip yeni bir format geliştirmişlerdir. “Ne Türklüğümden ne de Müslümanlığımdan vazgeçerim” deyip bunu formüle etmişlerdir: Abdülkerîm Satuk Buğra Karahan, Muhammed Alpaslan, Muhammed Çağrı Bey… Yâhut da Osmanlının kuruluşu veyâ ona tekaddüm eden yıllardaki isimlere bakarsak Türk isimlerini daha sık görürüz: Osman Bey’in babası Ertuğrul, amcaları Sungur Tigin, Gündoğdu, kardeşleri Saru Batu ve Gündüz. Osman Bey’in çocuklarına verdiği isimler: Orhan Bey, Pazarlı Bey, Çoban Bey, Hamdi Bey, Alâeddin Bey… (O zamanda “bey”ler “bek” olmalıdır.)

 

Görülüyor ki çok zengin bir Türk İslâm kültürümüz ve adlarımız var. Bunları yaşatmak yerine Yunan ve Lâtin’in çöplüğü olmaktan kurtulmamız lâzım değil mi?

 

 

 

KUR’ÂN-I KERÎM’DE MİTOLOJİ (EFSÂNE) VAR MI?

 

 

Müsteşriklerin (Oryantalist yâni Müslüman olmayan Doğu Bilimciler) çoğu ve bizim âkıl(!) din bilimcileri (teologlar) bu oryantalistlerin fikirlerini benimseyerek Kitâb’ımızdaki “kıssa”ların mitolojik unsurlar olduğunu veyâ en azından onlardan etkilendiğini savunmuşlardır. Hâlbuki “kıssa”lar Rabb’imizin vahiyleri yâni kelâm-ı ilâhîdir; nasıl bir uydurma efsaneden etkilenebilir ki?

 

 

 

TEVHÎD’E ÂİT

 

 

Tabîî ki “Tevhîd akîdesine ters düşen bir şeyin kabûlü îmânî bir mes’ele olduğu için bu mümkün değildir. Mitolojide geçen Tanrı Zeus ve karısı Hera’nın oğulları ve bunların akrabâları geniş bir bölümdür ve hattâ mitoloji bunlar üzerine kurulmuştur. Tanrı babalar ve çocukları… İşte burada inkâr başlıyor:

 

Yahûdîler ve Hristiyanlar “Biz Allâh’ın oğulları ve sevgilileriyiz” dediler. (Mâide 18)

 

“Yahûdîler Üzeyr Allâh’ın oğludur” dediler. Hristiyanlar da Mesîh (Hazreti Îsâ) Allâh’ın oğludur” dediler. Bunlardan daha önceki inkârcıların benzer biçimde ağızlarından çıkan sözlerdir. Allâh onları kahretsin. (Gerçeklerden) nasıl da yüz çeviriyorlar.” (Tevbe 30)

 

“De ki Allâh birdir, tektir, Allâh sameddir (Her şey ona muhtaçtır.) Ne doğurdu ne de doğuruldu. Hiçbir şey ona denk ve benzer değildir.” (İhlâs 1-4)

 

 

 

KISSALARA EFSÂNE DEMELERİ!..

 

 

“İçlerinden Kur’ân okunurken seni dinleyenler de var. Onu anlamamaları için kalpleri üzerine perdeler gereriz. Kulaklarına ağırlık koyarız. Her türlü mûcizeyi görseler de ona inanmazlar Hattâ tartışma üzerine sana geldiklerinde (“Bu Kur’ân evvelkilerin masallarından (esâtîrü’l-evvelîn) başka bir şey değildir” derler.” (En’âm 25)

 

“Onlara Rabb’iniz ne indirdi dediklerinde (“Öncekilerin masalları, esatîrü’l-evvelîn) derler” (Nahl 24)

 

“Âyetlerimiz okunduğunda (öncekilerin masalları (esâtîrü’levvelîn) derler.” (Kalem 15, Mutaffifîn 3)

 

Yüce kitâb’ımızın bu kadar açık ifâdelerine rağmen kendi aklî delilleri ile buna yorum getirenlerden biri de Muhammed Ahmed Halefullah’tır. Bu Mısırlı yazarın eserinin adı “El Fennü’l-Kasasi Fi’l-Kur’âni’l- Kerîm”dir. Halefullâh “Kehf” Sûresi”ndeki Eshâb-Kehf ve Hazreti Mûsâ kıssalarının mitolojiler üzerine kurulduğunu anlatmıştır. Hattâ, Kur’ân kıssalarında mitoloji olduğunu iddiâ etmiştir. Daha sonra bâzı müellifler Halefullâh’ın yolundan giderek bu teoriye açık destek vermişlerdir. Maalesef İslâm câmiasında bu sapık fikirler İslâm temelli tez hâline gelmiştir. Bu teze katılanlar arsında öncekilerden Muhammed Abduh, günümüz ilâhiyatçılarından başka reformist isimler de bulunmaktadır. (Kısmen faydalanılan kaynak, M. Ahmed Halefullâh, Kur’ân’ın Anlatım Sanatı, Ankara Okulu Yayınları. 238.)

 

Görülüyor ki ortada Müslümanların îmânını talan etmek isteyen İslâmî yazar karakteriyle bir sürü insan dolaşmaktadır. Dînimizi ve îmânımızı kaybetmemenin tek yolu, asırlardır bizi aydınlatan Ehl-i sünnet din âlimleri ve onların yolunu tâkip eden hakîkî din büyüklerimizin kitaplarıdır. Yol budur, başkası bid’at yâni dalâlettir…


.

İslâmî Türk Edebiyâtı’nın ilk büyük eseri Kutadgu Bilig’de dil ile ilgili ne güzel sözler vardır: “İnsanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saâdet bulur; insanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.”

 

 

 

Birçok insan konuşmalarına îtinâ etmediği için zor duruma düşer. Söz ağızdan çıktı mı bir daha geri gelmez. O söz atılan ok gibidir. İsâbet ettiğini ya öldürür ya da yaralar. Silâhtan çıkan mermi de aynıdır. Özür, geçici bir merhem gibidir; yara iyileşse bile izi yıllarca silinmez.

 

Asırların tecrübelerinden süzülerek gelmiş atasözlerimiz bu mealde bir sürü ibretlik söz barındırır. Aralarına karışmış İsrâiliyyât ve mânâsız olanları da vardır tabîî. Bunlar mutlakâ ayıklanmalıdır.

 

“Ya hayır söyle ya sus” diyen Efendimiz hesapsız kullanılan kelâmın bizi sıkıntıya sokacağına işâret buyurmuştur.

 

Hazret-i Yûnus da bir şiirinde “Söz ola kese savaşı,/Söz ola kestire başı,/Söz ola ağulu aşı,/Bal ile yağ ede bir söz” der.

 

İslâmî Türk Edebiyâtı’nın ilk büyük eseri Kutadgu Bilig’de dil ile ilgili ne güzel sözler vardır: “İnsanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saâdet bulur; insanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.”

 

“Dil aslandır bak eşikte yatar; ey ev sâhibi dikkat et senin başını yer.”

 

“Dilim bana pek çok eziyet çektiriyor. Başımı kesmesinler ben dilimi keseyim.”

 

“Sen kendi selâmetini istiyorsan ağzından yakışıksız söz kaçırma.”

 

“Çok sözden fazla fayda görmedim, ama söylemek de faydasız değildir.”

 

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hâcib II, Çeviri Reşid Rahmetî Arat, TTK Yay. 1074 Ankara s. 23

 

Atalarımız yine ne güzel söylemiş: “Boğaz dokuz bölüm sekiz düşün bir söyle!”

 

Bir gün Resûl-i kibriyâ Efendi’miz Hazret-i Sıddîk’ı ağlarken gördü ve sebebini sordu. Ona Yâr-ı gârı dedi ki; “Yâ Resûlallâh nasıl ağlamayım. Buraya bir kuş kondu, bir şeyler yedi, sonra öttü ve uçtu gitti…” Efendi’miz de “Bunda ağlayacak ne var yâ Ebâ Bekir?” deyince o sâdık dost “O kuş uçarak geldi bu onun yürümesi gibidir; bundan hesâp vermeyecek. Bir şeyler yedi, bundan da hesap vermeyecek. Sonra öttü yâni kendi diliyle bir şeyler söyledi. O bundan da hesap vermeyecek. Hâlbuki ben bunların hepsinden hesap vereceğim” dedi. 

 

Hikmetli söz; âlime ihtâr (hatırlatma), ârife ilâç, zâhide zikir, velîye istikâmet, idâreciye nasîhat, talibe, öğrenciye vüs’at (ufuk genişliği) câhile külfettir.  Bu yüzden sözün değerini söz bilen anlar.

 

Söz o kadar mühimdir ki, bir kelimeyle kâfir Müslüman olur ve bir kelimeyle (inkâr) Müslüman kâfir olur. (İbâreye kelime de denir. Kelime-i şehâdet birkaç kelimeden meydana gelir.)

 

Öyle bir tehlike ile karşılaşır ki insan, düşünmeden söylediği öfkeli bir ânında nikâhını da kaybeder.

 

İnsanın gerçek kimliği konuşunca belli olur. Kapalı bir şişenin içinde gül yağı da necâset de bulunabilir. Şişenin kapağı neyse insanın dili de odur. Dil oynar kokusu (söylediği söz) ortaya çıkar. Ya gül yağıdır ya da necâset.

 

Yine Yüce Peygamber’imiz “Kişi, dilinin altında gizlidir” buyurmuştur.

 

 

 

FAYDALIYSA KONUŞ, İNSANLAR DA FAYDALANSIN

Faydalı ilim sâhiplerinin bildiklerini söylemeleri de lâzımdır. Bu, insanları doğru bilgiye ulaştırır; bid’atlerden korur; pozitif bilgilerin dînimizin bir kanadı olduğunu anlatır. Bir sohbet, insanı, ciltlerle kitap okumaktan daha bilgili yapabilir. Nitekim Sahâbe Efendilerimiz Yüce Peygamber’imizin sohbetleriyle kemâle ermişlerdir. Kâmil âlimleri dinlemek hem bilgi sâhibi olmak hem de sadra şifâ kazandırmaktır.

 

Dînî ve ilmî konuşmalar dışındakilere sohbet denmez. Şimdi bunlara “söyleşi” diyorlar. Doğrusu çok da güzel. Konuş da konuş… Kimseye faydası yok. “Kellim kellim lâ yenfâ”...

 

“Günah kelâm ve müstehcen konuşmaların olduğu yere şeytan taht kurar” derler.

 

O hâlde ne konuşalım ve nasıl konuşalım?  Evvelâ mâlâyânî (boş) konuşmaktan kaçınalım. Unutmayalım ki bir Müslüman dâimâ güzel konuşur. Meselâ iki Müslüman karşılaşınca veyâ telefonla konuşurken aynı zamanda zikir yaparlar Nasıl mı? İşte böyle: “Selâmün aleyküm. Ve aleykümüsselâm, Nasılsınız? Elhamdülillâhi alâ külli hâl. Rabb’im sağlık ve âfiyet versin inşâallâh. Hepimize inşâallâllâh……….. Fî emânillâh (Allâh’a emânet olunuz.) Âmiiiiiine yâ Muıyn. (Âmin, ey kullarının yardımcısı olan Allâh’ım) Yâ, gördünüz mü, var mı ötesi?

 

 

 

AMAN SÖZLERİMİZE DİKKAT!

Konuşurken dilimize sâhip olup küfre düşmemek, günâha girmemek ve boş konuşmamak için dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

 

Küfür veya günâh olabilecek sözler!

 

-“Yukarıda Allâh var”. Bu söz Allâh’a mekân isnâd etmektir. Allâh mekândan münezzehtir. Hiçbir mekânla münâsebeti olamaz. Hadîd Sûresi 4. âyette “Nerede olursanız olun o, sizinle berâberdir” buyurulmuştur. Beytullâh, mescid veyâ câmiler “Allâh’ın evi” diye söylense de burada Rabb’imize ibâdet edildiği için böyle denmiştir. Her yer ve evlerimiz de mesciddir, ama toplu ibâdet toplu yerlerde yapılır. Bu bir te’vîldir. Meselâ “yedullâh” Allâh’ın eli” Allâhın kudreti veyâ “vechullâh” Rabb’imizn zâtı olarak bildirilmiştir.

 

-“Günâhın varsa benim olsun” “Hiçbir günahkâr başkasının günâhını yüklenemez”. Zümer 7. Kul her yaptığının karşılığını görecektir. İster iyi ister kötü… “Artık kim zerre ağırlığınca bir hayır işlese onun mükâfatını görecektir. Kim de zerre ağırlığınca bir kötülük yapsa onun cezâsını çekecektir.” Zilzâl 7-8

 

-“Yerdekilere merhamet et ki gökteki de size merhamet etsin.” Burada “gökteki” sözü bilerek söylendiğinde küfürdür. Aslı “göklerdeki” olmalıdır. Buradan da kastedilen “Hamele-i arş” melekleridir. “Gökteki” dendiğinde akla ilk gelen -hâşâ- Allâh olduğu için çok tehlikelidir. Zâten melekler kulların bağışlanmaları için Cenâb-ı zü’l-celâl ve tekaddes hazretlerine yalvarırlar: “O hâlde tevbe edenleri ve yoluna uyanların günahlarını bağışla ve onları cehennem azâbından koru.” Gafîr 7

 

-“Allâh’ın unuttuğu yer”  (hâşâ) Özellikle çok sapa bir yere ta’yin olan devlet memurlarının şuursuzca sarf ettiği küfür sözlerdendir.  Yarattığı her şey onun ilmindedir. Unutmak, hatırlamak, düşünmek kullara mahsustur. Hâlıkla münâsebetlendirmek küfürdür; illâ ki kasıt olmalı. Gafletle olsa bile tevbe edilmelidir.

 

-“Kâbe’den maksadın varmaksa yâra ///Kör gibi tapınma kara duvâra” Her ne kadar ayrı bir maksatla söylenmiş olsa bile Kâbe’yi istihfâf ve istiskâl (Hafife alma, küçümseme) vardır.  Mescid-i harâm, Kur’ân-ı kerîmde mü’minlerin kıble olarak yönelmesi istenen emr-i ilâhîdir. Orası kıbledir; yâni Rabb’imize bilâ mekân yöneldiğimiz yerdir. Hiç kimse Mescid-i harâm’a tapmıyor zâten. Orası bir ibâdet mahallidir ve ibâdet de ancak Allâhü teâlâyadır. “Yüzünü Mescid-i harâm tarafına çevir. “Bakara 149 ve diğerleri”

 

-“Haram helâl ver Allâh’ım, garip kulun yer Allâh’ım!” Yüce Kitâb’ımızda harâm ve helâl olanlar belirtilmiş “harâm” veyâ ictinâb etmek masdarı ile ilgili fiillerde “Harremallâhu” veyâ “hurrimet” veyâ “fectenibûhu” şeklindeki emirlerle Müslümanlar haramlar konusunda uyarılmıştır. Gaflet dışında “Ben harâmı de helâli de yerim” diye bunu şuurla söylerse küfür olur. Ne olursa olsun bu tip sözlerden mutlakâ kaçınmak lâzımdır.

 

-“Sana kurbân olayım yavrum veyâ ablan sana kurbân olsun…”

 

Kurbân ancak ilmihâl kitaplarında bildirilen hem evcil hem belli bir yaşa veyâ bu yaşa ulaşmış gibi görünen eksik organlı olmayan hayvanlardan olur. Allâh yolunda ölmek, onun dîni ve vatan için ölmek şehâdetle nitelendirilmiştir. Bu da kurbân olmak şekliyle geçmez. “Siz Allâh yolunda öldürülenlere ölü demeyiniz. Onlar mutlaka diridirler ama sizler bunu anlayamazsınız”  diye geçer. Bakara 154

 

Hazret-i İbrâhîm’in rüyâsı ve Rabb’imiz tarafından gerçekleştirilmeyen Hazret-i İsmâîl’in kurbân edilme olayı da çok hikmetli olup,  o zamana kadar çok eskilerden beri süregelen “tanrılara” insân kurbân etmenin kesin yasaklanması, Peygamberlerin emr-i ilâhîlere uyması ve Hazret-i İbrâhîm’in mutlak tevekkül ve sabırda  ne kadar ileride olduğunu göstermek içindir.

 

-“ Seninle cehennem ödüldür bana /// Sensiz cennet bile sürgün sayılır. (Söz  Cemal Sâfî, beste Selçuk Tekyay) 

 

Bu sözü için Cemal Sâfî’nin tevbe ettiği söylenmiştir. Doğru olmasını temennî ederiz.

 

Allâh’ın âhırette kullarına en büyük ödülü cennet, en büyük cezâsı ise cehennemdir. Popülizm için veyâ tutunmak için doğru ve güzel şeyler yazmalı. Abartı (mübâlağa) edebî ve mâkul olursa kabûl edilebilir. Ama bu çok zor. Hafazanallâh.

 

-“Îslâm’ın şart beş, altıncısı da haddini bilmektir.”

 

“Şimdi öyle bir şey söyleyeyim ki herkes beğensin” kabîlinden sözler tehlikelidir. Rabb’imiz (hâşâ) eksik mi bildirdi ki bir madde  de sen ekliyorsun. Evet had bilmek, noksânın bilmek büyük fazîlettir, ama îmânî bir mes’ele değildir ki. “Çeşm-i irfân gibi kâmile mîzân olmaz /// Kişi noksânını bilmek gibi irfan olmaz.”  Atâullâh İskenderî, (Kâmil bir insan için insaf gözüyle bakmak en güzel ölçüdür. Bir kişinin kendi eksiklerini bilmesi kadar güzel bir irfan, anlayış yoktur.) İşte bu bahse bu gözle bakarsak haddimizi de bilmiş oluruz.

 

-“Fala inanma falsız da kalma!”

 

Fal, remil, sihir ve büyü, büyük günahlardandır. Bugün falcılar, astrologlar mediumlar, gâipden haber vermekte, burçlardan istikbâl kehânetleri yapmaktadır. “Unutmamalı: Efendimiz’in sözleriyle “Külli münecimin kezzâb.” (Bütün müneccimler, falcılar yalancıdır.) Dolayısıyla, tarot, kahve ve diğer bütün fallar günahtır.

 

 

 

BOŞ VE MANASIZ SÖZLER

-“Üzümünü ye bağını sorma!” İşte bu sözlerden birisi. Tehlikeli bir söz. Yerdiğin lokma haram mı, helâl mi, yetim malı mı, gasp, çalıntı, kumar malı mı olup olmadığına bakmaksızın insanın yediği her lokmanın hesâbı vardır. “İbâdet on kısımdır, dokuzu çalışıp helâl kazanmaktır.” Deylemî, Hadîs-i şerîf

 

-“Evvel can sonra cânan”

 

Müslüman hodkâm değil diğerkâmdır. (Kendini düşünen değil başkasını düşünen) “Benden sonra tûfan” gibi sözler Müslümân’a yakışmaz.

 

Âkif Paşa’nın meşhur “Adem Kasîdesi”ndeki o sözü ne kadar tâlihsiz bir beyittir:

 

“Bermurâd olmıyacak ben, yere geçsin âlem /// Necm ü mihr ü mehi olsun eser-i pây-ı adem” (Ben murâdımı almadıktan sonra bu âlem yere batsın. Yıldız da güneş de ay da yokluk ayağı izinde kalsın.)  

 

Adem Kasîdesi, Âkif Paşa, Mehmed Kaplan, Şiir Tahlilleri, 1963, Anıl Yay. İstanbul, s.7

 

Hangi ruh hâli insanı bu kadar ümitsiz ve bencil yapabilir?

 

-“Hayvanlar Allâh’ın sessiz kullarıdır!”

 

Hayvanlar kul yâni eşref-i mahlûkâttan (en şerefli mahlûk, yâni insan) değildir. Onlar Allâh’ın yarattığı mahlûklardır; kul değildir. İnsanlar gibi aklı olmadığı için mükellefiyetleri yoktur. Âhirette cennet ve cehennem gibi mükâfat veyâ cezâlara muhâtap olmazlar.

 

-“Sen kalbime bak!”

 

Bir sürü günah işleyip hiç ibâdet etmeyen insanların kendilerini aldatan en sahte formül: “Sen kalbime bak!” Kalb nazargâh-ı ilâhîdir; orayı ancak onu yaratan Allâhü teâlâ bilir. Ma’siyetle (günahla) onu karartan kalbde nur-i ilâhî ufûl eder (söner) Yüce Peygamber’imiz “Allâh sizin sûretinize ve mallarınıza bakmaz.  O sizin kalblerinize ve niyetlerinize bakar” demiştir. O hâlde, o nazargâh olan kalbi Rızâ-yı Bârî ile nurlandırmalıyız.

 

-“Kaderin üstünde bir kader vardır.”

 

Kadere inanmak “âmentü”nün gereğidir. Bu ibâre, “kazâ-i muallâk” için (değişebilir kader, sadaka, sıla-i rahm vs.) kullanılmışsa uygun olabilir. “Kazâ-yı mübrem” (kat’î, değişmez kader) kastedilmişse işte bu söz tehlikelidir. Onun üstünde bir kader yoktur. Bu konu bilinmeden bu inceliğe vâkıf olmadan bu kelâm uluorta kullanılmamalıdır.

 

-“İbâdet de gizli kabahat de gizli!”

 

Nâfile ibâdetler ve kazâ namazları için gizlilik esastır. Bu yüzden bu namazları evde kılmak daha uygundur; nâfile olan sünnetleri farzlarla birlikte kılmak yaygınlaştığı için câiz görülmüştür. Ama kazâ namazları kulun en büyük ayıplarından birisi olup, bu günâhın telâfîsi ümîdiyle Rabbimizin afvı ve mağfiretiyle bağışlamasını umarak ve tevbe ederek alenî kılınmamalıdır.

 

Farz ibâdetlerin gizliliği yoktur. Hattâ insanları teşvîk etmek için açıkça yapmalıdır. Fitne ve sıkıntılı günlerde farz namazları da gizli kılmak câizdir.

 

Günâhı kuldan gizlemelidir. Hak’tan gizlenemeyeceğimize göre mümkünse günâh işlememeye dikkat edilmelidir. Açıktan oruç yiyen birinin şâhitleri hem kullar hem de melekler olur. Telâfîsi biraz zordur.

 

  

 

CAHİLANE YEMİNLER

-“İki gözüm kör olsun ki, Kur’ân Mushaf evliyâ çarpsın,  iki gözüm önüme aksın, şuradan çıkmak nasîp olmasın, ölümü gör, Allâh’ın keskin kılıcına gelesin, vallâ billâ…”  Bunların hiçbir şekilde yemin değeri yoktur.

 

Yemin, sâdece “vallâhi, billâhi ve tallâhi”dir. Başka türlü yemin yoktur. Bu sözleri de yerli yersiz kullanmaktan kaçınmak lâzımdır.

 

-“Hocanın dediğini yap yaptığını yapma!”

 

Burada kastedilen imamdır. İmam, önder, lider, devlet başkanı, tarîkat şeyhi gibi vazîfeleri yüklenir. Ölümüzde de dirimizde de bizimledir. Hâliyle kâli birbirine uymasa da, istibrâya uyan (tahârete) fakat kebâir günâhı olmayan ve özellikle de bid’at sâhibi olmayan bir imamla cemâate devam etmelidir. “Yaptığını yapma!”nın ifâdesinde onun kıldırdığı namaz da vardır. Burada kasıtlı bir i’tibâr zedelenmesi söz konusudur.

 

-“Aklın yolu birdir.”

 

Hangi aklın yolu birdir? Akl-ı sakîm mi, (hayvânî akıl) akl-ı maaş mı, (dünyevî akıl), akl-ı meâd  mı,(âhıreti tefekkür eden akıl) ve akl-ı selîm mi? Bunlar için yollar hep ayrıdır. Doğrusu: “Âkıl için yol birdir.” Yâni en az nefs-i mülhime için geçerli olan kâmil mü’minin aklıdır.

 

Demek ki bizi dünyâda ve ahirette zorda bırakacak sözlerden çok çekinmeli ve söyleyeceğimiz sözü çok düşünmeliyiz.


.

Tarihi bilinmeyen kölelik, 15. asır Avrupa’sıyla boyutu tarif bile edilemeyen vahşete dönüşmüştür. Yine çok acıdır ki bunların en büyük destekçileri ve mâlî finansörleri Katolik Kilisesi idi. Onlara göre Hristiyan olmayan, insan bile değildir ve yaşamaya da hakları yoktur!

 

 

 

Bir milletin tarihî seyrinde coğrafya, din ve kültür başka kavimlerle kaynaşma büyük değişmelere sebep olur.

 

Eski kavimler devamlı seyyal (akıcı) oldukları için izâfî (göreceli) olan hayâtın da çabuk geçmesine sebep oluyordu. Bunların hayatları genelde birbirlerine çok benzerdi. Klân, boy, aşiret, bölünmüş boylar (federasyonlar) ve tabîî ki bitmek bilmeyen savaşlar… Buna dayalı olarak da tarihi tam olarak belirlenemese de tek ticâret metâı savaş esirleri ve esîreleriydi…

 

 

 

ESKİ MEDENİYETLER VE İNSÂNİYET

Yerleşik olmayan kavimlerde temel şehir kültürü yoktur; şehir altyapısı olmayan kavimlerde de bundan bahsetmek zâten mümkün değildir. Zaman zaman bahse konu olan medeniyetler, hep yerleşik şehir hayâtı olan eski medeniyetlerin adıdır.

 

Mezopotamya medeniyeti hâriç hepsi bölgelerinin ve kavimlerinin bilinen târihiyle sâbitken, Mezopotamya medeniyeti değişik kavimler karışımıdır. Bu medeniyeti tek bir kavme bağlamak biraz zordur.

 

Mısır, Hint, Yunan, Arap medeniyetleri mahallîdir.

 

Aztek ve Maya medeniyetleri Orta Amerika’da, İnka medeniyetleri ise Güney Amerika’da kök salmıştır; bu izler Meksika, Ekvador, Peru ve Bolivya’da görülür. Mayalar, Guatemala, Honduras, Belize ve Meksika’nın güney doğusunda ortaya çıkmışlardır. Mayalar, anıtlarını ay, güneş ve Venüs’ün hareketlerini gözlemleyerek ve matematik kullanarak yaptılar. Bunlar çiftçilik ve ticâret yaparak ilk sosyal sınıfları oluşturdular.

 

 

 

ZÂLİM, TABİAT VE MEDENİYET DÜŞMANI AVRUPA

Gariptir ki bugün medenî diye geçinen Avrupalı (o gün İspanyollar) 1572 yılında Vilcamaba’daki son İnka direnişlerini kırarak bu büyük medeniyete kanlı bir şekilde son verdiler.

 

Mayaların sonunu hazırlayanlar da yine burayı 1690’da işgâl ederek katliâm yapan İspanyollardır.

 

1775 yılında İngiliz kaptan Cook, Avustralya kıyılarını, Yeni Zelanda’yı ve Hawaii Adaları’nı keşfetti. Şurasını hemen ve açıklıkla belirtelim ki, Avrupalı kâşiflerin amaçları coğrâfî keşifler, ilme hizmet falan değil, doğrudan doğruya oranın yerli halklarını boyunları bağlı köle yapıp şeker kamışı ve diğer tarlalarda ırgat yapmak, sonraları yer altı kaynaklarını zorla ellerinden aldıkları bu mâsumları çeşitli işkencelerle kendi mâden ve diğer yer altı kaynaklarında ölümüne çalıştırmak içindir.

 

Tarihi bilinmeyen kölelik, 15. asır Avrupa’sıyla boyutu târif bile edilemeyen vahşete dönüşmüştür. Yine çok acıdır ki bunların en büyük destekçileri ve mâlî finansörleri Katolik Kilisesi idi. Onlara göre Hristiyan olmayan, insan bile değildir ve yaşamaya da hakları yoktur! Bunu en güzel açıklayan Jomo Kenyatta’dır. 1964 ile 1978’de Kenya Devlet Başkanlığı yapan Jomo Kenyatta ne diyor: “Beyaz adam geldiğinde ellerinde İncil vardı; bizimse topraklarımız. Bize gözlerimizi kapatarak duâ etmeyi öğrettiler. Gözlerimizi açtığımızda bizim elimizde İncil, onların ellerinde topraklarımız vardı.”

 

İşte bu mesele bundan daha iyi anlatılabilir mi? Sonra oralara yerleşip onlara ot ve çamurlardan kiliseler, kendilerine ise modern kiliseler yaptılar. Yerlilerin, efendi beyazların kiliselerine girme hakları yoktu. Bu nasıl bir dindi ki beyaz siyaha üstündü. Hristiyan da olsa köle ve aşağılık bir mal gibi ölümüne çalışmaya mahkûmdu. Bu kural ne Afrika’da ne Asya’da ne Avustralya’da ne de Amerika’da değişti. Beyaz efendilere Allah’ın kulları kul oldular. Bunların çok büyük bir ekseriyetini hâlâ Hristiyan olduklarını gördükçe hayret etmemek mümkün değildir. Gelin İslâmiyete insanlığınız tescîl edilsin! Ne diyor Rabb’imiz: “Ey insanlar, şüphesiz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık, tanışıp bilişesiniz diye sizi ayrı kavim ve milletler hâlinde yarattık, ama biliniz ki en hayırlınız en güzeliniz Allah’tan en çok sakınanızdır. (takvâ sâhibi olanınızdır.)” (Hucurât- 13)

 

Peygamber Efendimiz ise şöyle buyurmuşlardır: “Kimsenin bağlı olduğu âile, kabîle, kavim ve ırkla övünmeye hakkı yoktur. Çünkü insanların hepsi bir erkek ve bir kadından yaratılmıştır. Hiç kimsenin ana ve babasını seçme hakkı da yoktur. Bu bakımdan insanın kendi kazancı olmayan bir şey ile övünmesi veyâ kınanması doğru değildir.” Bunları duyan ve hâlâ beyaz efendiye ve onun dînine bağlı olan kavimler! Ne diye o bataklıkta durursunuz? Koşun İslâmiyete hür ve tertemiz insanlar olunuz. Hem dünyânız hem âhiretiniz kurtulsun.

 

 

 

YEŞİLLER VE TABİÂT DOSTLUĞU YALANI

Mâsum gözlü, hareket kabiliyetleri kısıtlı olan ve kimseye zararı olmayan foklar asırlardır Newfaunland’ın Atlantik kıyılarında Labrador ve Quebec’in doğusunda St. Lawrence yakınlarında tenha körfezde yavrulamak üzere toplanırlar. Binlerce Kanadalı balıkçı devletin koyduğu kotaya göre 270 bin veya 335 bin fokun derilerini diri diri yüzerek anne ve yeni doğmuş yavrularını vahşîce katlederler. Hâlbuki bir kutup ayısı karnını doyurmak için bir tane fok avlar ve yavrularıyla yer. Hiçbir hayvan zâlim değildir. 2002 yılında basılan Paul Watson’un “Fok Savaşları”nda “Fokların kıyımı yılda bir yapılan kan vaftizidir” diyor…

 

Zâlimsin Batı, hem de çok zâlimsin! Sonra da kalkıp bizim kurban kesimlerinde çocuk gibi ihtimam gösterilen hayvanlarımıza ağıtlar yakarsınız. Tabîî bizdeki -sofralarından et eksik olmayan- “İrlandalılarımız” onlardan daha çok bağırırlar.

 

İşte bu fok katliâmının babası Captain James Cook, 1775’te keşif için geldiği(!) bu kıyılarda fok sürülerini görüp âcilen bu büyük keşfini İngilizlere bildirir. O şartlara göre 2-3 sene sonra oraya gelen avcılar 120 bin fok avlarlar. 1900’lü yıllarda gene bu zâlimler yine orada 170 bin balina avlayarak büyük keşiflerini taçlandırmışlardır(!) Neredeyse mâvi balinaların neslinin tükenmesi bu zâlimlerin eseridir. Bir de diyorlar ki: “Balinalar, foklar, yunuslar günde 100 kilo balık yiyorlar; böyle giderse denizlerde balık kalmayacak…” Bre gâfiller, insanların ve bütün canlıların rızkını yaratan Allâh onların rızkını öyle takdîr etmişse sen mi buna mânî olacaksın? Gotların, Vizigotların, Vandalların, Vikinglerin hâin çocukları, sâde Yahûdîler değil hepiniz bütün dünyânın size tahsîs edildiğini düşündünüz ve diğer kavimlerin size köle olmalarını yıllarca hayâl ettiniz, kan dökmekten, zulüm yapmaktan bıkmadınız, zevk aldınız. Müstemlekeciliğe (sömürgecilik) hiç doymadınız. Yoksa ey Fransa senden 12.000 km uzakta olan Avustralya’nın kuzey doğusundaki Kaledonya’da ne işin var?

 

Falkland Savaşı, Arjantin askerlerinin 2 Nisan 1982’de adayı işgâliyle başladı. İki yıl süren bu savaşta Arjantin 640, İngiltere 255 askerini kaybetti. Arjantin adayı 1767 yılında İspanyollardan devralmıştı. 1883’te İngiltere adayı zorla ele geçirdi ve egemenliğini îlân etti. Bu ülke Güney Atlas Okyanusu’nda Patagonya’ya 480 km uzaktadır. Falkland Adaları, Malvinas Adaları’ndadır. İngiltere ile aralarındaki mesâfe 12.789 km’dir.

 

Ey Fransa, ey İngiltere! Afrika ve Asya’da gözünüz doymadı 12.000 km uzaklıktaki yerlerde işiniz ne? Orta Doğu’yu parsellediniz, yeni yetme Amerika’yı da bu oyuna kattınız. Rusya çarlık döneminden beri istîlâcı, Çin asırlardır Türk’ümün kanını emmekte. Kripto terör devleti İsrâil kanatlarınız altında zulmün görülmemiş metotlarını deniyor. Tek engel Osmanlıydı; onu yıktınız, meydan boşaldı. Batı sömürgesi gibi davranan Arap ülkeleri bu zulümlere ses çıkarmazken, Hristiyan ülkelerin ehl-i insaf gençleri zulme baş kaldırmaya başladı.

 

 

 

DOMİNYON, SÖMÜRGECİLİK VEYA MÜSTEMLEKECİLİK

Hemen hatırlatalım ki Batı varken sömürgecilik aslâ son bulmaz; bunun asırlarla, milenyumlarla ilgisi yoktur. Batı’nın adi bir alışkanlık hâline getirdiği bu insanlık dışı yönetim birkaç şekilde görülmektedir:

 

-Etnik sömürgecilik: Sömürülen halkın, sömüren halkın yönetimine girmesi. Toprak altı ve toprak üstü zenginliklerine el konulması.

 

-Siyasal sömürgecilik: Sömürülen halka uygulanan devlet destekli siyâsî bir harekettir.

 

-Demografik sömürgecilik: Genelde yok edilen yerel halkın yerine devletlerin oraya kendi nüfuslarını yerleştirmeleridir.

 

-İktisâdi (ekonomik) sömürgecilik: Başlangıçta basit ticârî ilişkilerden giderek yerli halkın bütün zenginliklerine el koymaktır.

 

-Kültürel sömürgecilik: Yerli halkın genelde eritilmesi ve istilâcı devletin yerli halkın kültür, dil ve dîninin bozularak yerine kendi kültürlerini ikâme etmesidir.

 

 

 

KÖLELİK VE KÖLECİLİK NİYE ÇOĞALDI?

18. asrın sonlarına doğru büyük çiftlikler gittikçe çoğalıyordu. Buralarda şeker kamışı, baharat bitkileri, sonrası kahve ve pamuk ve bunların yetiştirilmeleri, hasadı, işlenip kullanılır hâle getirilmesi işlemlerinde yerli halk yetersiz kalınca, köleciler Afrika ülkelerinden getirilen zencilerle bu açığı kapatmaya başladılar.

 

Sömürgecilikte olduğu gibi 18. ve 19 yy.larda kölecilikte de lokomotif ülke İngiltere oldu. Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, kısmen Güney Afrika gibi ülkeler bu çembere dâhil ediliyordu.

 

Son zamanlarda iyileştirilen hayat şartları sonunda bâzı sömürge ülkeleri kendi istekleriyle sömüren devlet statüsüne girmeyi kabûl ettiler. Meselâ Hawaii’nin ABD’ye, Antillerin Hollanda’ya, Angola, Mozambik ve Makao’nun Portekiz’e katılmaları gibi…

 

 

 

KULUN KULA KULLUĞU

Kölelik yâni insanın insanı rızâsı dışında kullanması en eski çağlara dayanır. Savaşlarda alınan esirler bir tabiat varlıkları olarak tanındıkları için toprakla birlikte satılırlardı. Zevk için öldürülürler, kız ve kadınların ırzlârına tecâvüz edilir ve bunlar tabîî hak olarak görülürdü. Çalışmakta tembellik eden kölenin cezâ olarak çocuklarının elleri kesilir, âilesinden ayrılır; hayvanlara takılan boyundurukla tarla sürdürülür ve boyunlarında zincirler ve ayaklarında da yine zincirler takılı olurdu. Çok çalışıp çok terleyen kölelere yeterince su verilmediği için böbrekleri iflâs eder ve çoğu bu yüzden ölürdü.

 

İlk çağlarda kölelerin sağlıklı olanları ve güzel kızlar tapınaklarda kurbân edilirdi. Mısır, Roma, Yunan, Îran, Arap ve İlhanlı devletleri kölelerin en merhametsiz davranıldıkları ülkelerdi.

 

Hristiyanlıkta köleler insan olarak tanındı; fakat haklarında fazla bir iyileştirme olmadı. Rûhânîler arasına girenlere üç yıl sonra azatlık verildi. (Kısmen faydalanılan kaynak, Meydan Larousse, Kölelik, c. 7, si 562, Meydan Yayınevi İstanbul, 1972)

 

 

 

İSLÂMİYET VE KÖLELİK

İslâmiyetten sonra Müslüman olan köleler hemen âzâd ediliyor ve efendisiyle kardeş oluyordu. İslâmiyette en önemli keffâret vâsıtası köle âzâdı oldu. Ağır suçlar ve cinâyetlerde de köle âzâdı birinci derecede geçerli idi. Her ne sebeple olursa olsun kölelerin ırz, can ve nâmuslarına dokunulmaz oldu ve hattâ onlar ev halkından sayıldı. Onlar efendilerinin yediklerinden yiyor ve giydiklerinden giyiyorlardı. Köleler ok, kılıç, yay ve kargı yapmakta kullanılıyor, zanaatkârlara dört yüz dînâr, hâfız olanlara da altı yüz dînâr değer biçiliyordu. Yeni Müslüman sâhipleri bu bedelleri ödeyip onları âzâd ediyordu.

 

İslâm dünyâsının en önemli köleleri, Bilâl-i Habeşî, Târık b. Ziyâd ve Zeyd b Hârise’dir. (Kur’ân-ı kerîm’de adı geçen tek sahâbe) İslâmiyette savaş esirlerine işkence yapmak, aç bırakmak tahkîr etmek çok büyük suç sayılırdı. “Müsle” (esir ve kölelerin kulak ve burunlarını kesmek ve işkence ile öldürmek) en büyük suçlardandı. Kadın ve çocuk esirlerin öldürülmeleri ve işkence edilmesi çok büyük cezâyı gerektirirdi. Süt emen çocuklar analarından ayrılmaz, çok hafif işlerde çalıştırılır ve beslenmelerine îtinâ gösterilirdi. Bir Hadîs-i şerîfte “Esîr olan ana ile çocuk arasında ayrılık meydana getiren kimse ile en sevdiği arasında kıyâmet günü Allah ayrılık meydana getirir.”

 

Kurân-ı kerîmde câriye, esir ve köleler için gelen âyette: “Hür olsun câriye olsun hepiniz aynı kökten birer insan mü’minler olarak aynı dînin ve aynı toplumun mensuplarısınız…. İlâ…” (Nisâ 25)

 

“Allâh’ın kendisine kitap, peygamberler ve bilgiler verdiği hiçbir insan “Allâh’tan sonra bana kulluk edin” diye halkı kendisine çağıramaz.” (Âl-i İmrân 79)

 

Zeyd b. Hârise, Mute Savaşı’na komutan olarak görevlendirilmişti. Yine Safer ayında Şam bölgesine giderken ordusunda Ebûbekir, Ömer, Sa’d b. Ebî Vakkâs ve Ebû Ubeyde (radıyallâhü anhüm ecma’ın) de bulunuyordu.

 

 

 

TÜRKLER VE KÖLELİK

“MÖ. 300’lerde Çin’de Ch’in yönetiminde dağınık bulunan Hunlar devşirilerek Şan-Tung’da satılmışlar ve Çin’de ilk köle isyânını başlatıp ilk köle devletlerini kurmuşlardır. Bu devlet Chao Sülâlesi Devleti’ydi.”

 

Köktürk Kitâbeleri’nde kendilerinin Çinlere kul ve câriye olma tehlikesinden bahsedilir. Bu konuda köle alım satımıyla ilgili Köktürklerde bir kayıt yoktur.

 

“Köle satışı ile ilgili Uygurlar döneminde 14 belge mevcuttur. Harezmşahlarda ve Selçuklularda da kölelik ile ilgili kayıtlar vardır.” (İsmail Parlatır, Belleten Temmuz, 1983, c.47, s.187. Ankara)

 

Şöyle düşünelim: Brezilya’nın dili neden Portekizce, Arjantin’in dili neden İspanyolcadır? Osmanlının hâkim olduğu Avrupa ülkelerinde Türkçe konuşan bir ülke var mıdır? (Balkanlar zâten Türk’tür) Mes’ele son derece açık değil mi?


.

Çölde İslâm pınarını fışkırtan Rabb’im, bizi bu İslâm bayraktârı Türk atalarının yüzü suyu hürmetine eski şanlı mâzîmizin bir kısmına bile döndürse zafer yine bu azîz milletin olacaktır. 3000 yıldır Çin, Hint, İsrâil, Japon eski gelenekleriyle modern dünyânın vazgeçilmez ekipleri olmuşsa, biz de neden atalarımızın şanlı mâzîsine uyum sağlayarak dünyânın en modern milleti olmayalım?

 

Haydi, yiğit ve asîl Türk milleti! Rabb’inin va’dinin hakk olduğunu bil ve düştüğün yerden kalk! Sâde biz değil, bütün İslâm âlemi de bunu bekliyor.

 

 

 

Türk âile yapısında büyükler âdeta kânun koyucu hükmündeydiler.

 

 

 

 

 

Felâketler, zilletler, rezâletler öyle yavaş ilerler öyle gizli gizli gelirler ki anlamak ve tedbir almak mümkün olmayabilir. Sel, heyelân ve zelzele gibi habersizce çöker, yıkar geçer. Sonrası âh-ü feryâd, ama ne fayda!

 

Türk milletinin asırlardır süregelen fıtrî (doğuştan) bir ahlâk yapısı vardır. Bunun spontane eğitim mekânı ise şüphesiz sağlam bir âiledir. Toplum temellerinin yapısı bu eğitimin sürekliliğine bağlıdır. Gerek çadır ve bozkır kültürü, gerekse sonraki yerleşik Türk âile yapısında değişmeyen bir hiyerarşi vardır: Âile büyükleri âdeta kânun koyucu hükmündeydiler. Dedeler ve büyükanneler torunlarıyla meşgûl olurken aynı zamanda eğitimlerini de verirlerdi. Bu eğitimde saygı esastı. Sevgide aşırı gidilmez, çocuk şımartılmaz, ama bütün gözler çocukların üzerinde olurdu. İlk eğitim âilede alınır, dînî hükümler ve gerekleri öğretilir, çocuk kendi anne ve babasının isimlerinden evvel Peygamber Efendimiz’in hayâtını bir hikâye lezzetiyle öğrenir, sonra da bed-i besmele (ilkokula başlarken mahalle imâmının önüne diz çökerek “besmele-i şerîfe ve rabbîyessir”) ile okula ilk uğurlu adımını atardı. Bu yapı bozulmasaydı bu millet aslâ bozulmazdı. Bunu çok iyi bilen Batı ajanları evvelâ âile yapımızı bozdular. Bunun bozulmasının ilk sebebi yabancı kaynaklı okullardır. Bu okullarda gayr-i müslimler okurken giderek Osmanlı aydınları da çocuklarını bu okullara vermeye başladılar. Burada aslen Hristiyan ve ruhban ağırlıklı eğitim alan asîl millet evlâtlarının genleriyle oynadılar.

 

1897’de Osmanlı Devleti’ndeki azınlık okulları ve yabancı okullarının sayıları ve milliyetleri şöyleydi: Rum 4390; Ermeni 851; Bulgar 693; Yahûdî 331; Sırp 85; Romen 63; Katolik Rum 60. Toplam sayı ise 6473.

 

Şimdi anlıyor musunuz neden bu hâle geldik. Başlangıçta azınlıklar için açılmış gibi görünen bu okullarda Osmanlı aydınları kendi çocuklarını okutmaya başladılar. Bu okullarda öğretmenler râhip ve râhibe kıyafetleriyle derse giriyorlar, her sabah derse bir dînî ayinle başlanıyor, her sınıfta mutlakâ bir istavroz asılı oluyordu. (Reşat Nûri’nin Çalıkuşu romanını hatırlayalım)

 

 

HIZLI BOZULMAYA GEÇİŞ

Toplumları bozan en mühim sebep taklittir. O bozulma dönemi başlamaya görsün. Süreç çok çabuk gelişir.

 

Batı tâlim ve terbiyesi (eğitim ve öğretimi) kendi istikâmetinde milletimizi yönlendirmeye başladı. Şimdi ufak değişmelerle bu eğitim yıllardır devâm ediyor. Mustafa Necâti ile başlayan seküler eğitim ufak değişmelerle devâm etmektedir. Her gelen eğitim bakanı birtakım değişmeler yapsa bile hedeften şaşmış olan oku doğrultamıyorlar. Bu zâten mümkün de değildir. Türk Amerikan Kültür Anlaşması 27 Aralık 1949’da her iki tarafı temsilen Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Fâik Zihni Akdur ve ABD Büyükelçisi George Wadsworth tarafından ABD’de imzalandı.

 

Bu anlaşma Fulbright anlaşmasıdır. Amaç her ne kadar uluslararası gelişme fırsatı sunmak olsa bile esas gâye uluslararası ve Amerikan temel kökenli Evangelist eğitim plânlı bir programdır. Tabîî çok câzip olan bir bursla taçlandırılmış bir anlaşmadır bu Fulbright!

 

Batı eğitimi dünyâ eksenli ve pragmatisttir. İnsanlığa hizmet falan bunlar belki de hep son plândadır. Bunu insanlık anlayacak ama zaman geçmiş olacak. Bugün geliştirilen ne idüğü belirsiz aşılar, uzay araştırmaları ve dünyâ düzenini tek eksenli hâle getirmek isteyen ABD plânları her ülkede bilhassa İslâm ülkelerinde ön plândadır. Bizim eğitim sistemimiz de bu dâire içindedir.

 

Batı eğitim sisteminin ilk amacı âile yapısını dolayısıyla da ahlâkî sistemi dejenere etmektir. Millî olan folklor, edebiyat, müzik ve tiyatroyu uluslararası ajanlarla kültürümüzü bizim olmaktan çıkardılar. Basın ve tiyatro ile başlayan bozuşma hiç düzelmedi diyebiliriz. 1928’de Türk müziğinin hem icrâsı hem de eğitimi senelerce yasaklandı. Ziya Gökalp bile Osmanlı ile bağlantısı olan klâsik ve Türk san’at müziği, şarkı’nın ölmesini, sâdece pop kültürü olan türkünün yaşamasını ister. Zihniyet bu… “Şarkı ölsün yok tasa, Türkülerim söyler yaşar halk dili” Burada amaç türküyü savunmaktan ziyâde klâsik Osmanlı kültürünü imhâ plânıdır; çünkü ‘Dîvân’a bağlı klâsik müzik Osmanlı kokmaktaydı.

 

Açılan Batı kaynaklı konservatuvarlar, opera, bale ve benzeri okullarla Şark kültürümüz târihe gömülürken, gelişen Batı gelenekleri dâhilinde flörtler artıyor, hemen her mekânda alkol alınıyor, asrın felâketi eş cinsellik sıradanlaştırılıyor. Birçok TV programlarında mutlaka bir eş cinsel bulunuyor… Moda programları tekelleştiriliyor. Film ve her türlü san’at ve spor dünyâsında eş cinsel eğilim plânlı bir şekilde parlatılıyor. Muhafazakâr âile çocukları lâik ve seküler oluyorlar.

 

 

 

BİTEN HAYALLERİMİZ VE HAYÂTIMIZ

Biz ne güzel ne mes’ut bir milletmişiz. Güzel hem çok güzel bir edebiyâtımız, çok üstün bir mîmârîmiz, hassas bir estetiğimiz vardı. Edepten yanakları gül gibi kızaran nâzenin kızlarımız vardı. Kızıl, “kızsıl” kelimesinden gelir. Yâni bu kız yanağı rengidir. Yüz kızarması hayâdandır. Hayâ îmandandır. Hayâmızı, îmânımızı talan ettiler. Âilemizi bitirdiler. Türk milletini bitirdiler. Biz, hâlâ bizi biz zannediyoruz. Biz artık biz değiliz. Ne Göktürk, ne Harezm, ne Selçuklu ne de Osmanlıyız. Kimse aksini iddiâ etmesin, yeni Türkiye’nin yeni milleti yeniden yapılandırılmış bir mutasyondur. İçinde hâlâ Türk ve İslâm olma şerefini yaşatmaya çalışan gayyûr (çok gayretli) bir tâife vardır. “Allâh’tan ümit kesilmez” Müslümanlar 40 kişi ile Mekke müşriklerine kendilerini gösterdiler. Allâh’ın dînine yardım edene de Allâhü zülcelâl ve tekaddes hazretleri de şüphesiz yardım edecektir. Zor mu, çok zor. Çölde İslâm pınarını fışkırtan Rabb’im, bizi bu İslâm bayraktârı Türk atalarının yüzü suyu hürmetine eski şanlı mâzîmizin bir kısmına bile döndürse zafer yine bu azîz milletin olacaktır. 3000 yıldır Çin, Hint, İsrâil, Japon eski gelenekleriyle modern dünyânın vazgeçilmez ekipleri olmuşsa, biz de neden atalarımızın şanlı mâzîsine uyum sağlayarak dünyânın en modern milleti olmayalım? Nasıl Mâverâünnehir’deki atalarımız, fen ve teknolojide dünyâyı aydınlattılarsa, 16. asra kadar nasıl dünyânın en ileri ülkesiysek, neden o mîrâsa sâhip çıkmayalım.

 

Kimse “Atalarımız, fen ve teknikten bîhaberdi, onun için çöktük” demesin. Modern bilimde özellikle astronomide 12, 13, 14 ve 15 yy.lar Türk asrıdır. Zâten medreselerimizde pozitif ilimlere verilen değer azaldıkça biz Batı’nın gerisine düşmeye başladık. “Düşmanın silâhıyla silahlanmak” esastır. Bunu Batı yaptı. Bizden ilim ve teknik alıp kokuşmuş ahlâk düzenlerini bize verdiler. Dünyâ geçici bir mekân da olsa “Dünyâdan da nasibini unutma” Kasas 77. âyet-i kerîmesi mûcibince bu geçici âlemde düşmana eğilmemek için onlarla aynı seviyeye gelmek hattâ onları geçmek gerekir.

 

 

 

BATILILAŞMADA ORDUNUN YERİ

Eski kavimler devamlı savaş hâlinde oldukları için yaşlı ve çocuklar hâriç eli silâh tutan herkes askerdir. Ziyâ Gökalp’ın “Bütün Türkler bir ordu katılmayan kaçaktır” sözü bir gerçeği yansıtıyordu. Bozkır kültüründe kavimler askerdi. Yönetim ve türevleri hep askerdi. “Tengri dîni”nde ayrıca bir din adamı sınıfı olmadığı için veyâ Şamanizm’de sâdece şaman etrâfında dönen âyinlerde bir dînî sınıf olmadığından diğer gruplar askerdi. Kadınlar asker değillerdi, ama asker gibi eğitim alır, îcâbında toprak savunmasına fiilen katılabilirlerdi.

 

Yerleşik hayâta geçilmesiyle ordu teşkîlâtı daha düzenli hâle geldi. Göktürklerde Moğol askerî sistemi ve Çin’den alınan teşkilat sistemi ordu teşekkülünde öne çıkıyordu.

 

Türkler ordu ve mahallî yönetimde o kadar ileri gitmişlerdi ki, Abbâsîler ordu ve askerî vâlilikleri Türklere emânet ediyordu.

 

Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu Devletlerinde, hattâ daha evvelinde Karahanlılarda, Gaznelilerde ve Tîmûrilerde yâni Osmanlıya gelene kadar halef selef değişiminde babadan oğula üç halef saymak bile zordur. Osmanlıda 2 tekrarlı 36 pâdişah hep baba evlât silsilesidir. Bu ne demektir? Yönetimde devamlılık esastır. Osmanlı bunun için çok, hem çok büyüktü.

 

Ordu güçlü değilse ne adlî sistem ne mâlî sistem ve diğer birimler ayakta durabilirler. Dar bölgeli devletlerde asker sayısı da kısıtlıdır. Osmanlı Anadolu’dan Avrupa’ya açılınca birden topraklarını fethettiği memâliki (ülkeleri) yönetmekte zorlanmaya başladı. Osmanlının adı Mülk-i Osmânî değil Memâlik-i Osmâniyye’dir. (Tek bir ülke değil ülkeler topluluğudur.)

 

 

 

DEVŞİRMELER VE YENİÇERİ

Yeniçeri oluşumu Osmanlı devletinin fethettiği topraklardan, özellikle Balkanlardan genç ve yetenekli çocukların toplanması ve bunlara mükemmel bir eğitim verilerek üstün bir asker ve bürokrat sınıfı yetiştirme sistemidir. Öyle ki 1400’lerden 1600’lere kadar bütün sadrıa’azamlar bu ocaktan yetişmiştir. Devşirme bürokratlardan Rum Mehmed Paşa, Velî Mahmûd Paşa, Yûnus Paşa, Rüstem Paşa, Sokollu Mehmed Paşa, Kuyucu Murad Paşa ve Pargalı İbrâhim Paşa gibi nice devlet adamları hep bu sistemden yetişmişlerdir. Her ne kadar çocukların zorla alınmaları ve Müslüman yapılmaları bâzı tenkitlere yol açmışsa da özellikle Arnavutlar ve Boşnaklar çocuklarını hayatta kazanamayacakları mevkîlere ulaşmalarından dolayı memnun kalmışlardır. William Gervase’ye göre bu bölge insanları çocuklarını gönüllü olarak Osmanlıya teslîm etmişlerdir. Bu âileler çocukları vâsıtasıyla birtakım servet ve mansıplara da sâhip olmuşlardır. I. Murad zamânında kurulmuş olan bu ocakta çok sistemli ve titiz defter ve soy kütüğü tescil ve zabıtlarının tutulduğu görülür. Bu evrakta çocuğun doğum târihi, doğum yeri, anne ve baba adının yanı sıra eşkâlleri de kaydedilirdi. Bu kayıtlara “Eşkâl Defterleri” denilirdi. Bu defterlere göre devşirme yaş ortalaması 15,3’tü.

 

Yeniçeri tam disiplinli ve itaatli iken, Osmanlı dünyânın en büyük devleti idi. Bu sistemi mânen elinde tutan başta şeyhülislâmlar ve sadrıa’zamlar menfaat devşirme hırsıyla Yeniçeri ağaları yoluyla ortalara hükmetmeye başlayıp, bu sınıf ticâret ve sokak haraçlarına dalınca, Osmanlı için, bu nice şanlı savaşlar kazanan, mâzîsi şan ve şerefle dolu sınıf, sergerdelerin elinde isyancı bir sınıfa dönüştü. Artık bu sınıfın ilgâsından başka yol kalmamıştı. 400 yıllık paslanmış bir temel çivisini sökmek zor, hem çok zordu. Padişah indirip pâdişah katleden, sadrı’azam ve paşa kelleler alan, yönetilen sınıftan yöneten sınıfa geçen bu zorbalar takımı, Osmanlıdaki şanlı mâzîsini çoktan yerle bir etmişti. Tamam, bu ocak kaldırılmalıydı ama yerine nasıl bir ordu kurulmalıydı?

 

Batı’nın hâlâ hayretle incelediği 620 yılık bir devleti ayakta tutan sır neydi? Fütuhât mı, ekonomi mi, adâlet mi, neydi bu sır? Belki de bunların hepsi idi. Diğer Türk devletleri dar bölgelerde kurulup fazla genişlememelerine rağmen kısa ömürlü olurken, neydi Osmanlıyı 620 yıl yaşatan sır? Evet, 19. asırdan sonra Osmanlı hızla çöküşe geçti ama Osmanlı 26.000.000 kilometrekare arâzîyi Avrupa’da değil de Asya’da temlîk etseydi, devlet de Hılâfet de yıkılmaz, bu kadîm devlet hayâtiyetini devâm ettirirdi.

 

Tabîî ki Osmanlının sırrı sâdece Yeniçeri değildir. Yahyâ Kemâl’in “İstanbul’u Fetheden Yeniçeriye Gazel”inde İstanbul’u fetheden Yeniçeri öndedir, ama unutmamak lâzım ki bu fetihte esas pay “Azap askerleri”nindir. Yeniçeri sayısı bu fetihte en fazla 20.000 civârında iken Azap askerleri bunlardan 2,5 kat daha fazladır. Ama bidâyeti nihâyetiyle (başı sonuyla) uyumsuz olan bu teşkîlât aslını koruyamamıştır.

 

“İşte Yeniçeri gâyesini, dâvâsını, ahlâkını, nizâmını, vücut hikmetini tam kavramış ve bu ölçülere gönülden bağlanmış bir safvet örneğidir. Öyle ki dalkılıç olarak burçlarına tırmandığı kalenin tepesinde ahdine hıyânet etmiş prensin kafasını kesip mızrağına yerleştirir ve mızrağı havaya kaldırıp nidâ eder: “İşte İslâm pâdişâhına verdiği sözü tutmayan kâfir beyi! İşte böylelerini bekleyen âkıbet!..

 

Bu levhada şuur ve ahlâkın iç içe mükemmel tecellisine şâhidiz.

 

Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan öteye iki buçuk asır devâm eden vecd ve aşk çağrısına bağlı Yeniçeri, Kosova’da, Niğbolu’da, İstanbul’un fethinde, Çaldıran’da, Mohaç’ta, Viyana önlerinde yazdığı şehnâmelerle insanlık târihinin ruh ve madde bakımlarından en üstün ve en ulvî askeridir; sonra da aynı bakımlardan, yine insanlık târihinin en alçak ve sefîl askeri olacaktır.” (Necip Fâzıl Kısakürek, Yeniçeri, Büyük Doğu Yayınları, Mart 1977, 2. Baskı İstanbul, s.21)

 

İşte bu yüzden bu yüce devlet yeni bir ordu kurmak, yeni bir bürokrasi vb. şeylerle âdeta Batı’ya mahkûm edildi ve sırf bir kısmı Avrupa topraklarında bulunan bir Sünnî devlet olduğu için Şiâ, Vehhâbî kumpasına bir de iç gâfiller veyâ daha doğru bir ifâdeyle hâinler eklenince bizi düşürdüler ve bir daha kaldırmamak için var güçleriyle uğraşıyorlar.

 

Haydi, yiğit ve asîl Türk milleti! Rabb’inin va’dinin hakk olduğunu bil ve düştüğün yerden kalk! Sâdece biz değil, bütün İslâm âlemi de bunu bekliyor. Çünkü sen Göktürksün, sen Karahanlısın, sen Harezmsin, sen Selçuklusun ve sen elbette Osmanlısın. “Uyan bu hâb-ı gafletten ey yâreli şîr-i jeyân!” (Ey kükremiş yaralı aslan, bu gaflet uykusundan uyan.)


.

İlmî gerçeği aramak isteyen insanlara tâlib-i ulûm (ilim isteyen) denilmiştir. İlim erbâbı, ilmin bölüm bölüm künhüne vâkıf olmak için çok çaba sarf etmişlerdir. Başlangıç dönemi filozofları her konuda ilim sâhibi olma iddiasıyla derûnî hatlar çizmelerine rağmen bu konuda aslâ tam başarılı olamamışlardır.

 

 

 

İnsanoğlu çok karmaşık bir varlıktır. Kendisine verilen hiçbir şeyle yetinmeyen, dâimâ daha fazlasını isteyen, bilginin kaynağını çeşitli yollara bağlayan, kaynaklar arttıkça da bilgi karmaşıklığı yüzünden hep ihtilâfa düşen bir yaratılıştadır. Bu yüzden insandan bahsedilirken “İnsan denen bilmece” diye geçer.

 

Bilginin kaynağı bahsi yâni “Epistemoloji” başlı başına felsefenin konusu olmuştur. Felsefî ekoller de bu konuyu çoğalttıkça çoğaltmış, kimi aklı, kimi şüpheyi, kimi deneyi, kimi skolastisizmi (Hristiyanlığı), kimi pozitivizmi, kimi sezgiciliği, kimi faydacılığı, kimi spiritüalizm (rûhiyât) kim ide ateizmi veyâ materyalizmi savunmuştur. Gariptir ki bütün bu ekollere inanan bir sürü insan olmuştur. Bütün ekol sâhibi filozoflar en doğru fikrin kendilerine âit olduğunu iddiâ etmiştir.

 

İnsan nüfûsu artıp yaşama şartları değiştikçe buna bağlı ihtiyaçlarda da artış görülmüş; dolayısıyla da kompleks bir hayâta geçilmiştir.

 

İnsan tatminleri kolay bastırılan bir varlık değildir. Maddesi doysa rûhu doymaz, rûhu nefse muhâlefet etse, bu sefer nefis isyân eder. Nefis rûhu kendisine râm ederse ve akıl da eğer en az me’âd derecesinde ise ona mânî olmaya çalışır. Kısacası bir muammadır insan.

 

 

 

İNSAN NE İSTER?

 

 

 

Tuhaftır ama çoğu zaman insan ne istediğini de bilmez. Bu durumda insanı ya insan yapan veyâ insan boyutundan çıkaran genelde iki yol karşımıza çıkar. Birincisi doyumsuz bir zevk peşinden koşan ve “Dünyâya bir defa geldik, öyleyse bu hayâtı doyasıya yaşayalım!” diyen epiküryen (hazcı) zihniyet; bir başka kol da gerçeği arayan mütecessislerdir (araştıran).

 

Hazcı zihin sâhiplerine “hedonik insan” tipi (hayvan-insan), ikinci kola ise aslâ tamâmına sâhip olmayacakları sırlı âlemi keşfetmeye çalışan romantik realistler diyebiliriz.

 

Hedonik insan yâni akl-ı sakîm sâhibi olan hayvan insanlar, hayvanlardan da daha aşağı olabilirler. Çünkü bunların kalpleri, gözleri, kulakları gerçeğe hep kapalıdır. Nitekim A’raf 179. âyette de “Bunların kalpleri vardır, ama onlarla kavrayamazlar, gözleri vardır, ama onlarla göremezler, kulakları vardır, ama onlarla işitemezler; işte onlar dört ayaklı hayvanlar gibidir, hattâ onlardan daha da şaşkındırlar” buyurur Rabb’imiz. Buyurun hayvan-insan târifi…

 

 

 

İLİM GERÇEĞİ

 

 

 

İlmî gerçeği aramak isteyen insanlara genel olarak tâlib-i ulûm (ilim isteyen) denilmiştir. İlim erbâbı, boyutu sonsuz olan ilmin bölüm bölüm künhüne vâkıf olmak için çok çaba sarf etmişlerdir. Başlangıç dönemi filozofları her konuda ilim sâhibi olma iddiasıyla derûnî hatlar çizmelerine rağmen bu konuda aslâ tam başarılı olamamışlardır. Matematiği esas alan ve kozmografyaya âit bir sürü bilgiler veren filozofların bu derûnî bilgileri, aslâ kabullenmedikleri peygamberlerden duyduklarına şüphe yoktur. Çünkü her peygambere ilâhî bilgiler (ledünnî) ve kozmik (âlem) bilgileri verilmiştir. İlim tam anlamıyla çok bilinmeyenli denklem gibidir. Rabb’imizin bir sıfatı olduğu için halîfesi olan kullarına bu sıfattan ikramda bulunmuştur. Cenâb-ı zü’l-celâl o gün düşünülmesi bile mümkün olmayan muammâ kabilinden bâzı gerçekleri insan için yarattığını beyân etmiştir. Nahl Sûresi 12. âyette (Allâhü te’âlâ) “Sonra geceyi ve gündüzü, güneşle ayı sizin hizmetinize verdi. Bütün yıldızlar da onun emrine boyun eğmişlerdir. Şüphe yok ki aklını kullanan bir toplum için (bunda) nice ibretler, deliller vardır” buyurmaktadır.

 

Zümer Sûresi 9. âyet’te de mealen “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Hiç şüphesiz akıl sâhipleri bunu idrâk edip anlar.” buyurulmaktadır. İnsan gördüğü şeyi derinliğine incelemek, görmediğini de şüphelerle kurcalamak ister. İnsanın fıtratında bu vardır.

 

Rabb’imiz kullarını en iyi tanıyan olduğu için zayıf yaratılan kullarına tatmîn olacağı bilgileri sübûtî sıfatlarından yeteri kadar ihsan buyurmuştur. Nisâ Sûresi 28. âyette “Allâh sizin yükünüzü hafifletmeyi diler, insan zayıf olarak yaratılmıştır” buyurur. İlim dediğimiz hazîne onun sâhibine âittir. İnsan bu hazînenin hepsine sâhip olmak isterse zayıf olduğu için bu yükün altında ezilir. Hakîkî İslâm âlimleri, ilmin, Rabb’i anlamada en iyi yolun bu olduğunu bildikleri için onun tahsîline her şeyden çok değer verdiler. Zîrâ Allâhü te’âlâ Fâtır Sûresi 28. âyet-i kerîmesinde “Allâh’tan hakkıyla ancak âlim olanlar korkar” buyurmaktadır. Burada korkmak günahlardan sakınmak ve onu en iyi şekilde tanımaya çalışmak demektir. İlmimiz bizi Allâhü te’âlâya yaklaştırıyor ve öğrendikçe o ilmin sâhibine hürmeten kendimizi daha çok bir hiç mesâbesinde görüyorsak, o ilim faydalı ilimdir. Aksi, ilmin gerçek sâhibine ihanettir.

 

 

 

İLMİN DALLARI VAR MI?

 

 

 

İslâm âlimleri bize 12 ilim dalını beyân etmişlerdir. Bunlardan aklî ilimler matematik, mantık, tıp, münâzara, cedel ve kelâmdır. Dînî ilimler ise Kur’ân ilimleri, hadîs, fıkıh, ahlâk, tasavvuf, ledünnî (yüksek ilâhî bilgiler), mev’iza (va’z ü nasihat), firâset (yüksek ve derinliğine kavrama) ve Fars dilidir,

 

Filozof Fârâbî de dil ilmini yedi kısma ayırır: A- Müfred lâfızlar (bağımsız ve tekli sözler) mu’cem ve sözlük ilmi. (Mu’cem, kapalılığı giderme anlamındadır). B- Mürekkeb lâfızlar. Türemiş veyâ anlamı genişletilmiş sözlere bağlı ilim (belâgat) C- Müfred kurallar, fıkhî lugavî bahisler (Hukûk-ı İslâmiyye ve İstılâhât-ı Fıkhıyye, Ömer Nasûhî Bilmen’in eseri gibi) D- Mürekkeb lafızlar (Sarf ve nahiv yâni gramer bilgileri) E- Yazı ile ilgili kurallar (ihtiyârî yâni isteğe bağlı hat ilmi,) F- Okumayı tashîh etme ile ilgili kurallar (kırâat ilmi) G- Şiirleri tashîh etme ile ilgili kurallar (aruz ilmi) gibi. (Fârâbî, İhsâu’l-Ulûm, (Nşr, Osman M. Emin) Kahire 1940, Trk. “İlimlerin Sayımı”, Ahmet Ateş Ankara 1955)

 

Bu bilgileri bir İslâm âlimi olabilmek için hangi bilimlerin lâzım olduğunu hatırlatmak için verdik. Şunun unutmayalım ki, önceki İslâm âlimleri allâme-i bî müdânî (ilimlerine bir şey kıyas edilemeyen) idiler. Birçok İslâm âlimi, “allâme” sıfatını herhangi bir kurumdan almadılar. Dört büyük mezheb imâmı veyâ Teftâzânî gibi bâzı âlimlere bu sıfat verilmiştir. Bu âlimler zü’l-cenâheyn (iki kanatlı, hem din hem de pozitif ilimlerde söz sâhibi) durumunda idiler. Aksi takdirde Bey’ ü şirâ (alışveriş), verâset, genetik, ticârî hukuk, rehin, emânet, nikâh gibi hassas meseleler hakkında hüküm verebilmek için tıp (genetik) trigonometri (Bu çalışmada kıble belirleme yöntemlerine genel bir bakış yapıldıktan sonra özellikle trigonometrik formüller ve kıble saati yöntemi ile kıble doğrultusunun nasıl belirleneceğine ilişkin teorik bilgiler verilmiştir.  Zenit uzaklığı için sin t =sin2 sinQ/ cosO^ gibi hassas hesaplamalar), âile hukûku, alış veriş, narh, ihtikâr, fâiz, hangi içecekler ne zaman  fermente olarak etil alkole dönüşür ve harâm olurlar vs bunları bilmeden ictihâd etmek ve fetvâ vermek zâten mümkün değildir. 

 

İslâm âlimi olmak için kendi dilini ve Arapçayı çok iyi bilmek gerekir. “Farklılık olsun diye bâzı gereksiz sözler ediliyor: “Kur’ân dili Arapça değil Kur’ân’cadır veyâ Rabb’cadır gibi” Rabb’imiz Yüce kitâbımızı Arapça indirdiğini hâsseten beyân ederken bu neyin gafletidir. Dilin içinde fonetik ve morfolojik (ses ve yapı) unsurları çok önemlidir. Bir dil bu bedî’, beyân, belâgat, fesâhat, talâkat, selâset gibi argümanlarla ile mükemmel icrâ edilebilir. İlim dili halk dili değildir. Bir müfessir veyâ muhaddis hem Arapçayı hem de kendi dilini kusursuz bilmek zorundadır.

 

Sibeyh Arap dili gramerinin zamânımıza kadar ulaşan ilk temsilcisidir. Künyesi Ebû Bişr’dir. (öl.180 /769) Basra Nahiv Mektebi’nin kurucularındandır. Hocaları Hammâd b. Seleme (muhaddis, nahiv ve fıkıh âlimi), Halil b. Ahmed, Nahiv âlimi olup Aruz vezninin düzene sokulmasında çok önemli bir isimdir. Sibeveyh’in en önemli eseri “El-kitâb” dır. Bu eser sarf ve nahivde (gramer) emsalsizdir.

 

Şunu defâlarca tekrâr etmekte fayda vardır: Arapçanın bu inceliklerini bilmeyen ve ayrıca 12 ilme de vâkıf olmayan kimse müfessirlik ve muhaddislik iddiâ edemez. Ancak eski kâmil âlimlere mürâcat eden ve onları me’haz gösteren âlimler müstesnâ… İşte onlar isimsiz büyük âlimlerdir. Mütevâzı’ ve hizmet aşkı ile yüklüdürler. Kendilerine İslâm âlimi bile dedirtmezler. Sağlıklarında yazdıkları ve daha doğrusu İslâm âlimlerinden derledikleri kitaplarının yazarı olarak mütehassıs âlimlerin adlarını zikrederler. Şu inceliğe bakar mısınız?

 

Asrının en büyük âlimlerinden Abdülhakîm-i Arvâsî hazretleri “Biz bir sayının solundaki sıfır gibiyiz; o âlimlerin yanında olsak hesâba gelmezdik; yanlarından ayrılsak anılmazdık” buyuruyor. İşte ilim, işte tevâzû…

 

Dilin, dinin en büyük malzemesi olduğunu önemle vurguluyoruz. Şu kıssa ne kadar da önemlidir. Asrın en büyük dil bilgini ve “Keşşâf”ın yazarı (Mu’tezile) Zemahşerî, bir gün Kubeys dağı eteklerinde Arplara şöyle hitâb eder: “Ey Araplar, geliniz, dilinizi benden öğreniniz.” Aslen kendisi Harezm bölgesinde yaşayan Fars veyâ Harezmli bir Türk olabilir. “Keşşâf” adlı tefsir, belâgatte zirve sayılmıştır. İşte dili bi-hakkın bilmek böyle bir şey… “Mukaddemetü’l-edeb” yine onun dil alanındaki eşsiz eseridir. Sarf, nahiv, sentaks ve leksik (çekimler, söz dizimi, cümle ve lügat) alanda da şâheserdir. Ama İslâm âlimleri onun Mu’tezile olduğunu bilirler ama eserlerinden faydalanırlardı.

 

 

 

KIRÂAT İLMİ NEDİR?

 

 

 

Kırâat kısaca Kurân-ı kerîmi aslına ve kâidelerine uygun okuma ilmidir. Âlimlerine “kaarî ve bu ilmi öğretenlere de “mukrî” denilmiştir; Kur’ân’ı, seb’a aşere ve (yedi ve on) asıl üzere okumaktır. Bu ilimde “tashîh-i hurûf”da önemli bölümlerdendir ve takrîbde 10 imâmın okuyuşlarını râvileri ile (rivâyet eden, aktaran) birlikte bilmek ve uygulamaktır. Ayrıca her râvînin de ikişer tarîkıne nisbet edilir.

 

İbn Cezerî’nin takrîbi ihtivâ den bin beyitlik muazzam manzum eserine de “Tayyibe” denir. Mehâric-i hurûf harflerin çıkış yerlerine uygun okunması, tashih-ı hurûf ise bu harf yanlışlarını düzeltilmesidir. Tecvîdi de bunların arasına katarsak bunlar Arap dilinin ses, yapı ve üstün ve kifâyetli anlatım metodudur.  Yalnız kırâat ilminde üstâd olanlar İslâm âlimi olma vasfını hâiz olamaz. İslâm âlimi olabilmek için beden ve din ilimlerini (dînî ve pozitif ilimleri) aynı seviyede bilmek gerekir. Kırâat âlimi, fıkıh âlimi olmak başka; müfessir ve muhaddis olmak çok daha başkadır. Tefsîr ve hadis âlimleri mutlakâ pozitif ilimleri de çok iyi biliyorlardı. Şimdi din âlimi olmanın ne kadar zor bir şey olduğunu zannederim daha iyi anlamış olduk.

 

Mütekaddimûn ve müteahhırûn nedir?

 

Biz İslâmî sahadaki bütün bilgilerimizi Sahâbe Efendilerimiz’in tâkipçisi olan (mütekaddimûn = öncekiler ve müteahhırûn’a =sonrakilere) borçluyuz. Meselâ İmâm Gazâli ve hocası Cüveynî hazretleri mütekkaddimûn kelâmcılarının son temsilcileridir. Yine, Fahreddîn-i Râzî, İmâm Mâturîdî ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî, Ebu’l-Hasen el Bâhilî, İbn Mücâhid, Huseyne’ş-Şîrâzî, Ebû sehl e’s-Sülûkî, Ebû Zeyd el Merzevî bu devrin önemli isimlerindendir (Rıdvânullâhi teâlâ aleyhim ecmain). Esâsen Selef-i sâlihın denen devir, ilk üç nesli içine alır. Bu devir X. asra kadar ilmin çatısını oluşturan hayâtî devredir.

 

Müteahhirûn âlimlere gelince; Şemsü’l-eimme Halvânî (imamların güneşi), Ahmed e’s-Serahsî, Muhammed el Pezdevî, Ebûbekr el Merganînî’dir (rahmetullâhi te’âlâ aleyhim ecmain).

 

Şimdi bu sistem unutuldu, nakiller hafife alınıyor, üç tercüme ile Arapçayı bildiğini zanneden kişiler, tefsîr ve hadîs âlimi olabilirler mi? Şu verdiğimiz bilgileri hafife almak bu konunun câhili olmayı gerektirmez mi?

 

Osmanlının her şeyi edepti. Bir mason olan Şeyhulislâm Mûsâ Kâzım Efendi’nin bile eserini takdîm ederken kullandığı rakîk üslûbuna dikkatinizi çekmek için kitabının başından şu alıntıyı yapıyorum:

 

“En kısa bir sûresini tanzîrden bütün fusehâ vü bülegâyı âciz bırakan bu ulûm-ı nazariyye ve ameliyyenin ve fünûn-ı celiyye ve hafîyyenin ve ahkâm-ı şer’iyye ve meânî-i ledünniyyenin hakâyık ve dekâyıkını ihtivâ eden ve bi’l-cümle esrâr-ı mülk ü melekûtu ve merâtıb-ı nâsût ve lâhûtu ihâta eyleyen ve’l-hâsıl ulûm-ı evvelîn ve âhırîni câmi’ olan Kur’ân-ı mu’cizü’l-beyânı tefsîre cür’etin bizim gibi âcizlere nisbetle ne kadar küstâhâne bir hareket olduğu beyandan müstağnidir.” (Şeyhulislâm Mûsâ Kâzım, “Tefsîrü’l-Kur’ân, ( Safvetü’l-Beyân ) İstanbul Matbaası, 1335 İfâde-i Mahsûsa) 

 

(En kısa bir sûresi bile bütün belâgat âlimlerini ve fasîhleri bir benzerini yapmaktan âciz bırakan, bu nazarî ve amelî (teorik ve uygulamalı ) ve fennin açık ve kapalı şer’i hükümlerin ve ilâhî sırların mânâlarını, hakîkat ve inceliklerini ihtivâ eden, bütünüyle melekût âleminin dünyâ ve âhıret rütbelerini evvel ve sonraki bütün ilimlerin hepsini bünyesinde bulunduran, varlığıyla insanları acze düşüren bu Kur’ân-ı kerîmi tefsîre cür’et ederek bizim gibi âcizlerin ne kadar küstâhâne bir harekette bulunduğumuzu açıklamaktan çok uzağım.)

 

Bütün yorum sizlerindir…


.