NÛRU’L-İZÂH

(SEBÎLU’L-FELÂH

FÎ ŞERHI NÛRİ’L-İZÂH)

Hasen b. Ammâr Ebu’l-İhlâs el-Vefâî el-Mısrî

eş-Şurnbulâlî

Hanefî ö. 1069/1658

(TÜRKÇE)

__________________________________________

KAPAK

FİHRİST


.1 TAHARET/TEMİZLİK

1 SULAR

2 ABDEST

3 GUSÜL

4 TEYEMMÜM

5 MESTLER ÜZERİNE MESHETMEK

6 SARGI VE BENZERİ ŞEYLERE DAİR

7 HAYIZ, NİFAS, İSTİHAZA ve DİĞER

8 ÖZÜR VE ÖZÜRLÜ

9 NECASET ve TEMİZLENME

2 NAMAZ

1 NAMAZLA İLGİLİ HUSUSLAR

2 EZAN

3 NAMAZIN ŞARTLARI VE RUKÜNLERİ

4 İMAMLIK

5 NAMAZLA İLGİLİ KONULAR

6 VİTİR NAMAZI

7 NAFİLE NAMAZLAR

8 TERAVİH NAMAZI

9 KÂ'BE'DE NAMAZ

10 MÜSAFİR NAMAZI

11 HASTA NAMAZI

12 NAMAZ VE ORUCUN ISKATI

13 KAÇIRILAN NAMAZLARIN KAZASI

14 FARZLARA YETİŞME

15 SEHİV (YANILMA) SECDESİ

16 TİLÂVET SECDESİ1

17 ŞÜKÜR SECDESİ

18 CUMA NAMAZ1

19 BAYRAM NAMAZLARI

20 GÜNEŞ VE AY TUTULMASI İLE KORKU NAMAZI

21 YAĞMUR DUASI

22 KORKU NAMAZI

23 CENAZE NAMAZI

24 ŞEHİDLİK

3 ORUÇ

1 TANIMLAR - ŞARTLAR

2 ORUCU BOZMAYAN ŞEYLER

3 ORUCU BOZAN VE KEFFÂRET GEREKTİREN ŞEYLER

4 ORUCU BOZAN FAKAT KEFFÂRET GEREKTİRMEYEN ŞEYLER1

5 NEZREDILEN ORUÇ, NAMAZ VE BENZERİ İBADETLER

6 İTİKÂF

4 ZEKÂT

1 TANIMLAR - ŞARTLAR

2 SÂİME HAYVANLARIN ZEKÂTI

3 DEVELERİN ZEKÂTI

4 ATLARIN ZEKÂTI

5 SIĞIRLARIN Zekâtı

6 KOYUNLARIN ZEKÂTI

7 ALTIN VE GÜMÜŞÜN ZEKATI

8 BORCUN (ALACAĞIN) ZEKÂTI

9 TİCARÎ MALLARIN ZEKÂTI

10 TOPRAK MAHSÛLLERİ VE MEYVELERİN ZEKÂTI

11 YER ALTINDAKİ MADEN VE DEFİNELERİN ZEKÂTI

12 ZEKÂT VERİLECEK YERLER

13 ZEKÂT VERMENİN CAİZ OLMADIĞI KİMSELER

14 ZEKÂT VERMENİN CAİZ OLDUĞU KİMSELER

15 FİTRE (SADAKA-İ FITIR)

5 HAC

1 TARİFİ

2 HACCIN HÜKMÜ VE FARZ OLMASININ ŞARTLARI

3 HACCIN EDASININ ŞARTLARI

4 HACCIN SIHHATİNİN ŞARTLARI

5 HACCIN VAKTİ

6 HACCIN RÜKÜNLERİ

7 HACCIN VACİPLERİ

8 HACCIN SÜNNETLERİ

9 İHRAM

10 HAC İÇİN MÎKAT YERLERİ

11 HAC NASIL YAPILIR?

12 UMRE

13 KIRAN HACCI

14 TEMETTÜ’ HACCI

15 İHRAMLIYA YASAK OLAN ŞEYLER (CİNAYETLER)

16 HEDY KURBANI

17 PEYGAMBER “ALEYHÎ’S-SALÂTÜ VE’S-SELÂM”I ZİYARET



.1 SULAR

1 Kendisiyle Temizlik Yapılabilen Sular

Yedi türlü su ile temizlik yapılabilir ki, bunlar: 1) Gökten inen (yağmur) suyu, 2) deniz suyu, 3) ırmak suyu, 4) kuyu suyu, 5) kar suyu, 6) dolu suyu, 7) kaynak suyudur.

2 Su Çeşitleri ve Suyun Vasıfları

Sular beş çeşittir:

1) Hem temiz hem de temizleyici olan ve mekruh olmayan sulardır ki, bunlara "mutlak sular" denir.

2) Temiz ve temizleyici olduğu halde mekruh olan sulardır. Bunlar da kedi ve benzeri hayvanların üzerinden içtiği, az (kabul edilen) sulardır.

3) Temiz olduğu halde temizleyici olmayan sular. Bunlar abdest için (veya cünüplüğü gidermek için) kullanılan sular yahut da abdest niyetiyle abdestlinin yeniden aldığı abdestin suyudur.

3 Su Ne Zaman 'Kullanılmış' Sayılır?

Su vücuddan ayrılmakla "kullanılmış" sayılır.

4 Hangi Suyla Abdest Alınmaz?

Sıkmaksızın kendi kendine çıksa dahi, ağaç ve meyve suyu ile abdest alınamayacağı gibi ki, en doğrusu da budur, kaynatma neticesinde veya başka maddelerin suya galebesi (özelliğini bozacak şekilde suya karışması) sonucunda tabiî özelliğini yitiren su ile de abdest alınmaz.

5 Ne Zaman Galebe (Baskınlık) Meydana Gelir?

Katı maddelerin suya karışarak sudaki incelik (yumuşaklık) ve akıcılığı gidermesi neticesinde galebe (baskınlık) meydana gelir.

Safran, meyve ve ağaç yaprağı gibi katı maddelerle suyun bütün vasıflarının değişmesinin bir zararı yoktur.

Bir de, süt gibi kokusu olmayıp yalnızca rengi ve tadı bulunan mavilerin bir tek vasfının su üzerinde belirmesi ve sirke gibi üç özelliğe sahip olan mavilerin iki vasfının suda belirmesi ile galebe meydana gelir.

Kullanılmış su ve kokusu gitmiş gül suyu gibi herhangi bir vasiî bulunmayan maddelerde galebenin olup olmadığı tartıyla belirlenir. Eğer bir ntıl mutlak suya, iki rıtıl kullanılmış su karışmışsa bu suyla abdest alınmaz, aksi halde alınır.

4) Pis su: İçine pislik düşen az ve durgun su pistir.

Eğer su, ona on (10x10) zirâın altında ise az sayılır.

5) Şüpheli su: Üzerinden eşek ve katırın içtiği su ki, bu suyun temiz olup olmadığı şüphelidir.

Artık Sular:

Az (kabul edilen) ve canlı artığı bulunan sular dört kısımda mütâlâa edilir:

Birincisi, temiz ve temizleyicidir. Bunlar, insan, at ve eti yenilen hayvanların artıklarıdır.

İkincisi, pis olup kullanılması caiz değildir ki, bunlar köpek, domuz ya da kaplan ve kurt gibi yırtıcı hayvanların artıkları olan sulardır.

Üçüncüsü, başkası varken kullanılması mekruh olan kedi, başıboş tavuk; doğan, atmaca, şahin, çaylak gibi yırtıcı kuşlar ve akrep hariç, fare gibi ev hayvanlarının artıklarıdır.

Dördüncüsü, katır ve eşeğin artığı olup bunun temizliği şüphelidir; eğer başka su yoksa bununla abdest alınır ve ardından teyemmüm edilerek namaz kılınır.

6 Temiz Kaplar ile Pis Kaplar yahut Temiz Elbiseler ile Pis Elbiseler Birbirine Karışmışsa

Çoğu temiz olan kapların içine pisleri karışmışsa, abdest almak ve içmek için bunlar arasından temiz olanı araştırılır. Eğer drbirine kansan kapların çoğunun pis olduğu biliniyorsa, sadece içmek için araştırma yapılır.

Temiz ve pis elbiselerin birbirine karışması durumunda ,İralarından temizini bulmak için mutlaka araştırma yapılır. Elbisenin çoğu temiz ya da çoğu pis olmuş farketmez.

7 Kuyular ve Bunların Temizlenme Yolları

İçerisine tırnaklı hayvanların pisliklerinin dışında, az da olsa, kan veya şarap gibi pislik düşen küçük kuyuların suyu boşaltılır. Eğer böyle bir kuyuya domuz düşer de ağzı suya temas etmeden diri olarak çıkarılırsa veya kuyuda köpek, koyun ya da insan ölürse yahut küçük de olsa düşen hayvan kuyuda şişer ise yine kuyunun suyu boşaltılır. Tamamen boşaltılması mümkün değilse, içerisinden iki yüz kova su çıkartılır.

Eğer içerisinde tavuk, kedi ve benzeri şeyler ölmüşse kuyudan kırk kova su; fare ve benzeri hayvanların ölmesi halindeyse yirmi kova su çıkarılmalıdır. Kuyunun, kova ve kovanın sarkıtıldığı ipin, su çıkarıcının elinin temizliğini temin için (bu uygulama) yapılır.

Kuyu; koyun ve deve gibi hayvanların gübresiyle, at, katır ve eşek gibi hayvanların yahut da sığır ve benzeri hayvanların gübrelerinin düşmesiyle pislenmez. Ancak gübre, bakılınca göze çok geliyor, ya da kova sarkıtıldığı zaman kuyunun her tarafında gübreye değiyor ise kuyu pislenmiş olur.

Güvercin, serçe pisliğiyle ve balık, kurbağa yahut suda yaşayan bir hayvanın yahut da böcek, sinek, an ve akrep gibi kansız haşeratın suda ölmesiyle yahut, üzerinde pislik bulunmayan insan ya da eti yenen bir hayvanın suya düşüp ölmeden çıkarılmasıyla yahut katır, eşek, yırtıcı kuş ve maymun vs. gibi yabani hayvanların düşmesiyle su pislenmez. Düşen hayvanın salyasının suya karışması halinde hayvanın durumuna göre değerlendirme yapılır.

Kuyuya ne zaman düştüğü bilinmeyen bir hayvan ölüsü, kuyuyu, bir gün bir geceden itibaren; eğer hayvan şişmiş halde ise, üç gün üç geceden itibaren kirletmiş sayılır.

8 Taharetlenme ve Abdestten Önce Yapılması Gereken Şeyler

Bir erkeğin, idrar belirtisi kalmayıncaya kadar yürümek,

Taharetlenme; necasetin (pisliğin) çıkış yerinin silinmesi veya yıkanmasıdır. Fıkıh ulemasına göre ise pisliğin, su ve benzeri şeylerle giderilmesidir.

Öksürmek, sağ veya sol yana yatmak ve alışık olduğu birtakım hareketleri yapmak suretiyle kalbi tatmin oluncaya kadar istibrâ yapması gerekir. İdrar yaşlığının tamamen ortadan kalktığına iyice kanaat getirilmeden abdeste başlamak doğru değildir.

9 Taharetlenme (İstincâ) ile İlgili Hükümler

Ön ve arkadan çıkan pisliği, çıkış yerinin dışına sirayet etmediği sürece, temizlemek sünnettir. Eğer pislik, çıkış yerinin dışına bir dirhem miktarı kadar sirayet etmişse bunun temizlenmesi vacip, bir dirhemi geçmiş ise farzdır.

Cünüplükten, hayız ve nifastan kurtulmak için yıkanırken, çıkış yerindeki pisliği, isterse az olsun, yıkamak farzdır.

Temizlenmeye elverişli bulunan taş ve benzeri şeylerle taharetlenmek sünnet olup suyla taharetlenmek daha iyidir. En iyisi hem taş hem de su ile taharetlenmektir. Önce taşla silinilir sonra suyla yıkanılır. Sadece su veya sadece taşla da taharetlenilebilir.

Taharetlenilecek yerin temizlenmesi sünnet, birden fazla taşla temizlenmek ise menduptur, müekked sünnet değildir. Daha az taşla temizlik temin edilse bile üç adet taşla taharetlenmek menduptur.

10 Nasıl Taharetlenilir?

Taşla taharetlenilirken, eğer husye sarkıksa, pislik mahallini evvelâ önden arkaya doğru silmeli, ikincisinde arkadan öne, üçüncüsünde de önden arkaya doğru silmelidir. Sarkık değilse silmeye arka taraftan başlanılır. Kadınlar, tenasül uzuvlarının kirlenmemesi için silmeye önden başlamalıdırlar.

Daha sonra eller su ile yıkanır. Bunun ardından erkekler, bir veya iki, ya da duruma göre, üç parmaklarının iç kısımlarını, başlangıçta orta parmaklarını, daha sonra da yüzük parmaklarım diğerlerinden ileri çıkararak taharet mahallini suyla ovuşturmak suretiyle yıkarlar. Sadece tek parmakla yıkamamalıdır. Kadınlar, (lezzet meydana gelmemesi için, başlangıçta orta parmaklarını yüzük parmaklarıyla birlikte öne çıkarırlar. Pis koku gidinceye kadar yıkamaya devam etmeli ve eğer taharet yapan oruçlu değilse makatını gevşetmek suretiyle yıkamalı, oruçluysa kalkmadan önce (makatını kurul amalidir. Taharetlenme işi bitince, elleri tekrar yıkamak gerekir.

11 Kendisiyle Taharetlenmek Uygun Olan ve Olmayan Şeyler

Taharetlenmek için avret mahallini açmak doğru değildir. Eğer pislik, çıkış yerinin dışına sirayet eder ve sirayet eden bu miktar bir dirhemi geçerse, o vaziyette namaz kılmak doğru ve makbul olmaz. Pisliği giderecek bir şey varsa ve kendisi de tenhâ bir yerde değilse, pisliği avret mahallini açmaksızın temizler.

12 Hangi Şeylerle Taharetlenmek Uygundur, Hangileriyle Değildir?

Kemikle, insan ve hayvanların yemesine elverişli şeylerle; kiremit, porselen, kömür, cam, kireç, kıymetli ipek ve pamuklu kumaş parçalarıyla, bir de özürsüz olarak sağ elle taharetlenmek mekruhtur.

13 Def-i Hacet Yapmanın Usûl ve Âdâbı

Helaya girmeden önce «Eûzü billahi mineş-şeytânir-racîm» denilir ve sol ayakla girilir. Otururken sol tarafına dayanılır ve mecbur kalmadıkça konuşulmaz.

Bina içinde de olsa, def-i hacet sırasında kıbleye dönmek, arkasını kıbleye vermek, kapalı olmayan yerlerde güneşe, aya ve rüzgârın estiği tarafa dönmek tahrîmen mekruhtur.

Öte yandan suya, gölgeli bir yere, yerdeki bir deliğe veya yarığa, yola, meyveli bir ağacın altına işemek ya da büyük abdest yapmak ve özürsüz olarak ayakta işemek de mekruhtur.

Heladan sağ ayakla çıkılır ve:

«El-hamdü li’llâhillezi ezhebe anni'l-eza ve âfânî=Bendeki sıkıntıyı giderip bana rahatlık veren yüce Allah'a hamdolsun» diye dua edilir.

Sağ elle taharetlenmenin mekruh oluşu, bu elin şanını yüceltme isteğinden kaynaklanmaktadır. Çünkü insan sağ eliyle yer (içer). Sağ elin yemek esnasında taharette kullanıldığı hatıra gelip de tiksinti vermesin diye de bu el taharette kullanılmamalıdır.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Temizlik nedir, fikhî yönden temizlik ne demektir?

Temizliği, fıkıh ulemasına göre ıstılah yönünden açıklayınız ve temizlenmesine hükmolunan yerlerle nerelerin ve "su benzeri" ile hangi şeyin kasdolunduğunu belirtiniz.

Kendisiyle temizlenilmesi caiz olan sular hangileridir?

Gökten inen su ile kasdolunan, deniz suyuyla, ırmak suyuyla, dolu ve kaynak sularıyla kasdolunan şey nedir?

Sular kaç kısma ayrılırlar? Mutlak suyun hükmü nedir?

Kedi ve benzeri hayvanların içtiği az kabul edilen suyun hükmü nedir? Kediye sdnzer hayvanlar nelerdir?

Kullanılmış su ve bununla ilgili hükümler nelerdir? Su ne zaman "kullanılmış" sayılır?

Abdest alınması caiz olmayan sular hangileridir? Ağaç ve meyvelerden [kendiliğinden çıkan su ile bunlardan insanların sıkması sonucu elde edilen su için verilecek hüküm aynı mıdır?

Katı veya sıvı şeylerin karışmasıyla suda galebe (baskınlık) nasıl meydana gelir? Suyun vasıflarını değiştirdiği halde zarar vermeyen şey nedir? Kendisinde iki vasıf bulunan sıvının karışmasıyla, üç vasıf bulunan ve hiçbir vasfı olmayan sıvıların suya karışmaları arasında ne gibi farklar vardır?

Pis su nedir? Temizliği şüpheli olan su hangisidir?

Hangi miktardaki su az kabul edilir?

Hangi miktardaki sular çok sayılır? "Artık su" nedir? Istılâhî yönden ne demektir? Üzerinden nice insan ve hayvan içtiği halde nehir ve deniz suları neden artık su sayılmaz?

Artık sularla ilgili hükümler kaça ayrılır? Az kabul edilen sudan insan ve at içtiği takdirde bu su için ne hüküm verilir? Bu sudan ağzı temiz birisi içerse ne hüküm, ağzı pis olan birisi içerse ne hüküm verilir?

Az kabul edilen sudan köpek, yahut domuz, yahut da yırtıcı hayvanlardan biri içerse bu su için ne hüküm verilir? Bunların her biri için verilen hükümler hangi delilere dayanır?

Kedinin yahut başı boş dolaşan tavuğun, üzerinden içtiği ve az kabul edilen suyun hükmü nedir ve bu hüküm için delil nedir? Başka su varken kullanılması mekruh olmak ne demektir?

Başı boş tavuk ne demektir? Bunun artığı niçin mekruhtur? Temizliği şüpheli artık hangisidir ve bu şüphenin sebebi nedir?

Kafeste muhafaza olunan tavuğun artığıyla ilgili hüküm nedir?

Herbirinin eti murdar olduğu halde yırtıcı kuşlar ile yırtıcı hayvanların artıkları neden birbirinden farklıdır? Şüpheli artıklar için ne hüküm verilir?

Araştırma ne demektir? Kapların veya elbiselerin çoğunun temiz olmasına dair verilen hükümle bunların çoğunun pis olması hakkında verilen hüküm aynı mıdır? Şayet bu hükümler arasında fark varsa, sebebi nedir?

Bir kuyunun küçük veya büyük kabul edilebilmesi için ölçü nedir? Bunlardan herbirinin içine pislik düştüğünde verilecek hüküm nedir?

Kuyudan ne zaman iki yüz, ne zaman kırk, ne zaman yirmi kova su çıkarılır?

İçerisine pislik düşmüş bir kuyudan çıkarılması gereken suyu çıkarma işinde kullanılan kova ve kuyunun duvarlarıyla ilgili hükümler nelerdir?

İçerisine gübre düşen kuyu ne zaman pis olur? (Düşen) gübre ne zaman çok kabul edilir? Suyun içerisine hangi şey düşünce suyu bozmaz?

Bir kuyuda bulunan hayvan leşinin ne zaman düştüğü bilinmese ne yapılması, kuyuya ne zaman düştüğü bilinmeyen şişmiş bir hayvan ölüsüne rastlanırsa ne yapılması gerekir?

Taharetlenme nedir? Fıkıh ulemasına göre ıstılâhî bakımdan taharetlenme nedir?

İstibrâ nedir, ne ile yapılır, taharetlenme ile ilgili hüküm nedir?

Taharetlenme ne zaman sünnet, ne zaman vacip ve ne zaman farzdır? Hangi şeyle taharetlenmek sünnettir? Suyla taharetlenme ile taşla taharetlenme aynı mıdır?

Temizlenmeye elverişli taşla ne kasdolunmaktadır? Taştan başka daha ne gibi şeylerle taharetlenilebilinir?

Taşla taharetlenilmede mendup olan belli bir sayı var mıdır? Bu sayı ne zaman mendup olur?

Taşla kadınlar nasıl, erkekler nasıl taharetlenirler? Kendisiyle taharetlenilmesi mekruh olan şeyler nelerdir? Def-i hacetin âdâbıyla ilgili neler biliyorsunuz?


.2 ABDEST

1 Abdestin Farzları

Abdestin rükünleri (farzları) dörttür:

Birincisi; yüzün, alnın en üst tarafından başlamak üzere çene altına kadar olan kısmıyla, iki kulak yumuşakları arasında kalan kısmını yıkamak.

İkincisi; dirsekler de dahil olmak üzere, elleri yıkamak.

Üçüncüsü; ayağı, topuklarla beraber yıkamak.

Dördüncüsü; başın dörtte birini meshetmek.

2 Abdestin Alınış Sebebi

Ancak abdestli olarak yapılması uygun olan birtakım şeyler yapılmak istendiğinde abdest alınır; budur abdestin sebebi ve dünya ile ilgili değerlendirmesi. Ahiretle ilgili yönü ise sevaba kavuşmaktır.

3 Abdestin Farz Olmasının Şartları

Abdestin farz olması için akıllı olmak, bulûğ çağına gelmek, müslüman olmak, abdeste yetecek kadar suyu kullanabilecek durumda bulunmak, abdestsiz olmak, hayızlı ve loğusa olmamak ve bir de vaktin dar olmaması gerekir.

4 Abdestin Sıhhatinin Şartları

Abdestin doğru olabilmesi için temiz suyun, cildin her yerine temas etmesi, hayızlı ve loğusa olunmaması, abdesti bozan şeylerden uzak bulunulması ve bir de mum ve yağ gibi suyun vücuda sirayetini Önleyici şeylerin giderilmesi şarttır.

5 Abdestle İlgili Hükümler

Sık sakalın (sadece) dışını yıkamak farz olup konuyla ilgili olarak verilen en doğru fetva da budur.

Sakalın seyrek olması hainde ise, suyun cilde kadar sirayet ettirilmesi şarttır.

Yüzün çevresinden aşağıya doğru sarkan saçlar ile dudağın kapatıldığında içeride kalan kısmının yıkanması farz değildir.

Birbirine yapışmış parmak aralarının, uzayarak parmağı kapatmış olan tırnakların altının ve tırnak altlarındaki su geçirmeyen hamur gibi şeylerin (giderilerek) yıkanması farzdır.

Tırnak içinde (vb. yerlerde)ki, kirler, pire ve benzeri şeylerin pislikleri suyun sirayetine mâni değildir.

Dar olan yüzüğü (ileri geri) oynatmak gerekir. Ayak yarıklarını yıkamak zarar veriyorsa, suyu yarığa konulan ilacın üzerinden geçirmek yeterlidir.

Saç veya sakalı tıraş ettikten sonra o mahalli yeniden yıkamak ya da meshetmek gerekmez. Tırnak kesilince ve bıyık kısaltılınca da tekrar yıkamak icab etmez.

6 Abdestin Sünnetleri

Abdestin on sekiz sünneti vardır ki, bunlar:

(1) Elleri bileklere kadar yıkamak,

(2) (Elleri yıkamaya/abdeste) başlarken besmele çekmek,

(3) Misvak kullanmak, (misvak yoksa yerine parmağı kullanmak),

(4) Bir avuç suyla da olsa ağızı üç kere mazmaza etmek;

(5) Buruna üç kere su çekmek (istinşak);

(6) Oruçlu olmayanların ağıza ve buruna suyu fazla fazla çekmeleri,

(7) Bir avuç suyu, sık sakalın arasına alttan yukarı doğru temas ettirmek

(8) Parmak aralarını (diğer parmaklarla) ovuşturmak;

(9) (Azaları) üçer kere yıkamak;

(10) Başa bir kerede kaplama meshetmek,

(11) Başa kullanılan su ile de olsa, kulakları mesbetmek,

(12) (Su döktükten sonra azaları) ovmak,

(13) Azaları (ara vermeden) peşpeşe yıkamak,

(14) Niyet etmek,

(15) Hak teâlâ'nın Kitâb-ı Kerîm'inde belirtilen sıra ve tertibe uymak;

(16) (Azaları yıkamaya) sağdan ve

(17) Parmak uçlarından başlamak,

(18) Başın ön kısmından başlayarak meshetmek, boynu meshetmek, boğazı değil... Bu son dördünün müstehab olduğu söylenilmektedir.

7 Abdestin Âdabı

Abdestin âdabı:

(1) Yüksekçe bir yere oturmak,

(2) Kıbleye dönmek,

(3) Başkasından yardım beklememek,

(4) Konuşmamak,

(5) Niyeti hem kalp, hem de dil ile yapmak,

(6) (Resûl aleyhi’s-salâtü ve’s-selâm ve onun ashabından intikal eden) dualar okumak,

(7) Her uzvu yıkarken besmele çekmek;

(8) (Kulağı meshederken) küçük parmakları kulak deliklerine sokmak,

(9) Bol olan yüzüğü oynatmak,

(10) Ağıza ve buruna sağ el ile su vermek,

(11) Sol elle sümkürmek,

(12) Özürlü olmayanların namaz vaktinden önce abdest almaları,

(13) Abdestten sonra şahadet kelimelerini söylemeleri,

(14) Abdestten arta kalan sudan ayağa kalkarak içmek ve abdestte niyetin farz olduğu görüşündedirler.

"Allahümme’c'alnî mine't-tevvâbîne vec'alnî mine'l-mütetahhirîn= Allah'ım! Beni, (günahına) tevbe edenlerden ve temizlenenlerden eyle" diye dua olmak üzere on dörttür.

8 Abdestin Mekruhları

Abdest alan kimseye altı şey mekruhtur (ki, bunlar):

(1) Suyu israf etmek,

(2) Suyu son derece cimri (mesheder gibi) kullanmak,

(3) Suyu yüze çarpmak,

(4) Konuşmak,

(5) Bir özrü yok iken başkasından yardım istemek,

(6) Her defasında yeni su alarak meshi üç kez tekrarlamak.

9 Abdestin Çeşitleri

Abdest üç türlüdür:

Birincisi: Abdestsiz bir kimsenin, nafile de olsa, namaz için, cenaze namazı için, tilâvet secdesi için ve bir tek âyet de olsa Kur'ân'ı tutmak için abdest alması farzdır.

İkincisi: Vacip olup Kabe'yi tavaf için alınan abdesttir.

Üçüncüsü ise mendubdur ki, bu da:

(1) Uykuya yatarken,

(2) Uykudan uyanınca,

(3) Devamlı abdestli bulunmak için (alınan abdestler ile)

(4) Abdestliyken abdest almak,

(5) Gıybetten sonra,

(6) Yalan söyledikten,

(7) İnsanlar arasını açmak için laf götürüp getirdikten ve

(8) Yapılan her türlü hatadan sonra,

(9) (Çirkin bir) şiir yazdıktan,

(10) Namaz dışında kahkahayla güldükten,

(11) Ölü yıkadıktan ve

(12) Cenaze taşıdıktan sonra,

(13) Her namaz vaktinde,

(14) Cünüplükten yıkanmadan önce,

(15) Cünüp olan kimsenin herhangi bir şey yemesi içmesi, uyuması ve cima etmesi için,

(16) Öfkelenince,

(17) Kur'ân ve hadis okumak ve hadis rivayeti için,

(18) (Şer'î) ilim okumak

(19) Ezan, kamet ve

(20) Hutbe okumak için,

(21) Peygamber Efendimiz (aleyhi's-salâtü ve's-selâm)'i ziyaret,

(22) Arafat'ta durmak

(23) Safa ve Merve arasında say için,

(24) Deve eti yemek için ve -meselâ kadına dokunulması meselesi gibi-

(25) Ulemâ arasındaki ihtilaflı mevzulardan sakınmak için abdest almaktır.

10 Abdesti Bozan Şeyler

Şu on iki şey abdesti bozar:

(1) Ön ve arkadan çıkan şeyler,

(2) Kan gelmeksizin doğum yapılması;

(3) Ön ve arkadan çıkan şeylere ilâveten kan ve irin,

(4) Ağız doluşunca

(5) Yemek, su, kan pıhtısı veya safra kusmuğu gibi pis (kabul edilen) mayiler kusmak, [öyle ki, kusmuk ağızda güçlükle tutulacak halde olmalıdır. Öte yandan aynı sebebe bağlı müteferrik kusmukların toplamı da bu çerçevede değerlendirilir],

(5) Tükrükten fazla veya tükrüğe eşit kan gelmesi;

(6) Uyku sebebiyle makatın yerdeki istikrarını kaybetmesi,

(7) Yere düşmese dahî uyuklayan kimsenin makatının uyanmadan önce yerden yükselmesi,

(8) Bayılma,

(9) Delirme ve

(10) Sarhoşluk halleri;

(11) Namazdan çıkmak maksadıyla da olsa, ergin bir kimsenin uyanıkken rükûlu ve secdeli bir namazda kahkahayla gülmesi;

(12) Erkek tenasül uzvunun sertleşmiş bir haldeyken engelsiz (ve çıplak) olarak kadının tenasül uzvuna temas etmesi.

11 Abdesti Bozmayan Şeyler

Şu on şey abdesti bozmaz:

(1) Çıktığı yerden dışarı akmayan kan;

(2) (vücuttan) kan akmaksızın, (cilt sathında beliren ve kendisine) "rüşte" de denilen ırk-ı Medenî gibi (çıban ve) et parçasının düşüp ayrılması;

(3) Yaradan, kulak ve burundan kurtçuk çıkması;

(4) Erkek tenasül uzvuna dokunmak ya da kadına dokunmak;

(5) Ağzı doldurmayacak şekilde kusmak,

(6) Çok da olsa balgam çıkarmak;

(7) Uyuklayan kimsenin, makatı bulunduğu yerden ayrılmadan, sağa sola meyletmesi;

(8) Bir mekânda istikrarlı bir halde, bir şeye dayanarak dahi olsa, (hatta dayanılan şey çekildiğinde düşecek tarzda bile olsa) uyumak,

(9) Namaz kılan kimsenin, isterse rükû

(10) ya da secde halinde bulunsun, sünnete uygun tarzda uyuması.

Başarıya ulaştıran yüce Allah'tır.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Lügat ve fıkıh ulemasının ıstılahı açısından abdest nedir? Abdestin meşrûiyyetinin hikmetiyle ilgili neler biliyorsunuz?

Abdestin rükünleri nelerdir ve bunların birer farz olduğuna dair delil nedir?

Niçin başın dörtte birini meshetmek farzdır? Bu hususta delil nedir?

Yüzün enine ve uzununa sınırları nedir? Kulaklar yüzden kabul edilir mi?

Dirsekler ellere, topuklar ayaklara dahil midir?

Abdestin dünyevî ve uhrevî hükmü nedir? Abdestin vücûbunun ve sıhhatinin şartları nelerdir?

Sık sakal nedir ve abdestte sık ve seyrek sakalla ilgili yapılması gereken şeyler nelerdir?

Abdestte suyun ulaşması nereye ve ne zaman şart değildir?

Absdestte yapılması sünnet olan şeyler nelerdir? Bilek nedir? Yüzü yıkamadan evvel elleri bileklere kadar yıkamanın sünnet olduğuna delil nedir? Bu hüküm sadece (yatak ve) uykudan kalkanlara mı mahsustur?

Misvak nedir? Abdest alan bir kimsenin misvak kullanmasına dair hükümler ve bununla ilgili delil nedir?

Abdestte el ve ayak parmaklarının aralarını oğmak (hilallamak)la ilgili hüküm nedir; el parmaklarının, ayak parmaklarının arası nasıl hilallanır?

Ovmak nedir, bunun abdestteki hükmü nedir? (Abdestte) peşpeşe yıkama nedir?

Lügat ve ıstılah yönünden niyet nedir? Bunun abdestle ilgili hükmü nedir?

Sağdan başlamakla kasdedilen şey nedir?

Edeb, lügat ve ıstılah yönünden nedir? Edebin başka istılahî bir manasını biliyor musunuz, biliyorsanız bu nedir? Abdestin âdabını söyleyiniz.

Mekruh nedir ve mekruh şer'an kaç kısma ayrılır? Tahrîmen mekruh ile tenzîhen mekruh arasındaki fark nedir?

Abdestte mekruh olan şeyler nelerdir?

Abdest kaç kısma ayrılır? Bu kısımların meydana gelmesinin sebepleri nelerdir?

Mekruh ve haram olan abdest var mı? Varsa hangi hallerde?

Bir şeyin abdesti bozmast ne demektir?

Abdesti bozan şeyler nelerdir?

Akan kanın abdesîi bozacağına delil nedir? Ağız dolusu kusmanın abdesti bozacağına delil nedir?

Ağzın kusmukta dolmasının ölçüsü nedir? Yemek kusmakla balgam kusmak aynı mı kabul edilir? Eğer bunlar arasında fark varsa tafsilatıyla açıklayınız.

Ayrı ayrı olan kusmuklar birleştirilir mi, bu ne demektir?

Bununla ilgili yapılması gereken şey nedir? Birbirinden ayrı (kusmukların toplanması için herhangi bir şart var mı, varsa nedir?

Abdesti bozan şeyler nelerdir?

Abdest kaç kısma ayrılır? Bu kısımların meydana gelmesinin sebepleri nelerdir?

Abdesti bozmayan şeyler nelerdir?


.3 GUSÜL

1 Guslü Gerektiren Şeyler

Yedi şeyden biri sebebiyle gusletmek farz olur:

1) Birleşmeye bağlı olmaksızın meninin şehvetle yerinden ayrılıp dışarı çıkması,

2) Zekerin (sünnet edilen yere kadar olan) baş kısmının, canlı bir insanın ön veya arka yollarından birinin içerisine girmesi,

3) Ölüyle veya bir hayvan ile birleşme sonucu meninin gelmesi,

4) Zekeri kalkık değilken yatıp uyanınca ince bir suya (ıslaklığa) tesadüf edilmesi durumunda,

5) Sarhoşluktan ya da baygınken ayıldıktan sonra rastlanılan bir ıslaklığın meni zannedilmesi halinde,

6) Hayız ve

7) Nifas hallerinde.

Bunlar İslâm'a girmeden önce dahi meydana gelse, (İslâm'a giren şahsın yıkanması gerekir) en doğrusu da budur.

Ölüyü yıkamak ise farz-ı kifayedir.

2 Guslü İcab Ettirmeyen Haller

On şey guslü gerektirmez, bunlar:

(1) Mezi,

(2) Vedî,

(3) İhtilâm olunduğu halde ıslaklığa rastlanılmaması,

(4) Sonunda kan görülmeyen doğum - ki, en doğrusu da budur-,

(5) Lezzeti engelleyici bir bez kullanarak cinsel ilişkide bulunmak,

(6) Dübüre ilaç vs. şırınga ettirmek,

(7) Parmak ve benzeri şeyleri ön ve arka yollardan birine sokmak,

(8) Hayvan veya

(9) Ölüyle meni gelmeksizin cinsel ilişkide bulunmak,

(10) Bakire bir kızla bekâretini gidermeden ve meni gelmeksizin temasta bulunmaktır.

3 Guslün Farzları

Guslün on bir farzı vardır, bunlar:

(1) Ağzı ve

(2) Burnu yıkamak;

(3) Vücudun her tarafinı bir kere yıkamak;

(4) Açılması zor olmayan sünnet derisinin içini ve

(5) Göbeğ(in içerisin)i yıkamak,

(6) Küpe deliği gibi vücudun herhangi bir yerindeki) kapanmamış deliği yıkamak;

(7) (İster dibine su sirayet etsin ister etmesin) erkeğin örgülü saçının içini yıkamak, [eğer dibine su sirayet ediyorsa kadının örgülü saçının içerisinin yıkanması gerekmez];

(8) Sakal,

(9) Bıyık ve

(10) Kaş dipleriyle

(11) (Kadınların) tenasül uzuvlarının dış kısımlarının yıkanmasıdır.

4 Guslün Sünnetleri

Guslün sünnetleri on ikidir:

(1) (Yıkanmaya) başlamadan önce besmele çekmek;

(2) Niyet etmek,

(3) Elleri bileklere kadar yıkamak;

(4) (Vücutta bulunan)

(5) Avret yerini yıkamak;

(6) [Sonra (her uzvu) üçer defa yıkamak suretiyle namaz abdesti gibi abdest almak ve başa meshetmek;

(7) Kullanılan suyun (akmayıp) biriktiği bir yerde yıkanılıyorsa ayakları (gusülden) sonra yıkamak];

(8) Vücuduna üç kere su dökmek,

(9) Akarsu içinde yahut akarsu hükmünde bulunan sularda yıkanıhyorsa bile sünneti tamamlayacak kadar (suda) kalmak;

(10) Su dökmeye başından başlamak,

(11) Sonra (suyu) sağ, daha sonra sol omuzuna dökerek (vücudu) yıkamak, vücudunu ovuşturmak,

(12) (Uzuvları) peşpeşe yıkamak.

5 Guslün Âdabı ve Mekruhları

Abdestin âdabı guslün de âdabıdır, ne var ki, guslederken kıbleye dönülmez. Çünkü çoğu kez avret mahalli açılarak gusledilir.

Abdest alırken mekruh olan şeyler gusülde de mekruhtur.

6 Sünnet ve Mendub Olan Gusül Sünnet Olan Gusül

Dört şey için yıkanmak sünnet olup, bunlar:

(1) Cuma namazı için,

(2) bayram namazları için,

(3) ihram için,

(4) bir de zeval vaktinden sonra hacının Arefe günü vakfe yapması için yıkanmaktır.

7 Mendub Olan Gusül

On altı şey için yıkanmak menduptur ki, bunlar:

(1) (Cünüp, hayızlı ve lohusa olmayıp) temizken (ilk) Müslüman olan kimsenin ve

(2) Bulûğ çağına gelenlerin yıkanması;

(3) Deliren (sarhoş olan ve bayılan) kimsenin yeniden aklının başına gelmesi halinde yıkanması;

(4) Kan aldırmak ve

(5) Ölü yıkamak için yıkanmak;

(6) Berât gecesinde ve

(7) Eğer müşahede etmişse Kadir gecesinde yıkanmak;

(8) Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem)'in şehrine (Medîne-i Münevvere'ye) girmek için;

(9) Kurban bayramı sabahı Müzdelife'de vakfe yapmak için;

(10) Mekke-i Mükerreme'ye girmek ve

(11) Ziyaret tavafı yapmak için,

(12) Küsûf (güneş tutulması) namazı,

(13) Yağmur duası için ve

(14) Korku verici birşeyden;

(15) (Gündüz meydana gelen) karanlıktan;

(16) Şiddetli rüzgârdan (Allah'a sığınmak) için yıkanmaktır.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Guslün lügat ve fıkıh âlimlerinin ıstılahı yönünden manası nedir? Guslün farz olmasının sebepleri nelerdir?

Meni vücut dışına çıktığında guslü gerektirmesi için şart olan şey nedir? Bu sebeple guslün farz olacağına delil nedir?

Meni gelmeksizin yapılan birleşme sebebiyle guslün farz olacağına delil nedir?

Müslüman olmadan önce guslü gerektiren şeylerden birini yapan bir kimsenin müslüman olduktan sonra yıkanmasının farz olduğuna delil nedir?

(Cunüplük vs. gibi şeylerden) temiz olarak Müslüman olan kimsenin yıkanmasıyla, yıkanmayı gerektirecek şeyleri işlemiş ve o halde Müslüman olmuş bir kimsenin yıkanması arasında ne fark vardır?

Guslü gerektirmeyecek şeyler nelerdir? Mezî ve vedî nedir? Hangi şeyleri (ve neleri) yıkamak farzdır?

Yıkanması farz olan şeyleri (ve yerleri) bire indirmek mümkün mü? Mümkünse bu nedir?

Guslün sünnetleri nelerdir?

Guslün âdabı nelerdir?

Yıkanan bir kimsenin kıbleye dönmesi niçin uygun olmaz?

Yıkanırken mekruh olan şey nedir?

Abdestte mekruh olmayan birşey gusülde mekruh olur mu? Bu nedir ve niçin?

Sünnet olan ve mendub olan gusül nedir?

Berât gecesini biliyor musunuz? Bu gece hangi gecedir?

Kurban bayramı sabahı yıkanmak niçin müstehabdır?


.4 TEYEMMÜM

1 Teyemmümün Sıhhatinin Şartları

Teyemmümün sahih olması, sekiz şartın yerine getirilmesine bağlıdır ki, bunların:

Birincisi; niyet etmektir. Niyet, aslında kalbi (yapılacak) işe bağlamak olup, teyemmüm edilecek şeye el vururken yapılır.

Niyetin doğru olabilmesi için üç şart vardır ki, bunlar:

(1) Müslüman olmak;

(2) (Söylediği şeyin ne ifade ettiğini) ayırd edecek halde bulunmak;

(3) Neye niyet ettiğinin farkında olmak.

Namaz için teyemmüme, aşağıdaki üç şeyden biriyle niyet edilmesi halinde doğru olur: Ya temizliğe niyet edilmeli yahut namaz kalmak için, yahut da temizlenmeden yapılması doğru olmayan bir ibâdeti yapmak için niyet etmelidir. Çünkü sadece teyemmüme niyet edildiğinde yahut da cünüp olmayan kimsenin Kur'an okumak kasdıyla yaptığı teyemmümle namaz kılınmaz.

İkincisi; şehirde de olsa suyun bir mil uzaklıkta bulunması gibi teyemmümü meşru kılacak bir mazeretin bulunması; hastalık, zarar vereceğinden ve hastalığa sebeb olacağından korkulan soğuk, düşman korkusu, susuzluk, hamur yoğurmak için ihtiyaç duyulması, [çorba pişirmek için değil], su çıkaracak âletin bulunmaması; başladığını devam ettirmek için dahi olsa cenaze ve bayram namazlarım kaçırmamak için teyemmüm edilmesi. [Cuma ve vakit namazlarını kaçırma endişesi mazeret sayılmaz.]

Üçüncüsü; teyemmümün odun, gümüş ve altınla değil de toprak, taş ve kum gibi yeryüzü cinsinden temiz şeylerle yapılması.

Dördüncüsü; meshedilecek yerlerin her tarafinı meshetmek.

Beşincisi; meshi, elin tamamı yahut çoğuyla yapmak; Öyle ki, meshi iki parmakla tekrarlayarak (herhangi bir uzuvda) meshedilmedik yer bırakmasa dahi böyle bir uygulama doğru olmaz. Ama başa meshetmek bu hükmün dışındadır.

Altıncısı; elin iç kısmıyla, aynı yere de olsa iki kere vurmak, vücuduna toprak temas eden kimsenin teyemmüm niyetiyle azalarını meshetmesi iki kere vurmak yerine geçer.

Yedincisi; hayızlı ve lohusa olmamak ve abdest bozucu hallerin bulunmaması.

Sekizincisi; mum ve yağ gibi meshe engel olucu şeyleri gidermektir.

2 Teyemmümün Sebebi ve Farz Oluşunun Şartları

Teyemmümün sebebi ve farz oluşunun şartları tıpkı abdestin sebebi ve farz oluşunun şartları gibidir.

3 Teyemmümün Rükünleri

Teyemmümün rükünleri iki olup, bu da elleri ve yüzü meshetmekten ibarettir.

4 Teyemmümün Sünnetleri

Teyemmümün sünnetleri yedidir:

1) Başlangıçta besmele çekmek,

2) Sırayı takib etmek,

Sebebi, namaz gibi ancak temiz iken icra edilebilecek birşeyi yapmak istemektir. Farz oluşunun şartları da aynen abdestin farz oluşunun şartları gibidir (bk. s. 27),

3) Meshi peşpeşe yapmak,

4) Toprağa koyduktan sonra elleri ileri sürüp

5) Geri çekmek,

6) Elleri (birbirine vurarak) silkmek,

7) Parmak aralarını açmak.

5 Teyemmümün Tehiri

Vakit çıkmadan evvel su (bulmayı) ümit eden kimsenin teyemmümü tehir etmesi mendubdur.

Namazın kazaya kalacağından korksa bile (kendisine) su vaad edilen kimsenin teyemmümü tehir etmesi gerekir.

Namazın kazaya kalacağından korkmuyorsa, kendisine elbise veya su vaad edilen kimse teyemmümü tehir etmelidir.

6 Su Arama

Yakınlarda bulunacağı ümid ediliyorsa ve korkulacak bir durum da yoksa, suyu dört yüz adımlık bir mesafeye kadar aramaldır; aksi halde aramaya gerek yoktur.

Eğer cimri değillerse suyu yanındakilerden istemelidir. Suyu ücretsiz vermedikleri takdirde, (abdest alacak) kimsenin yanında ihtiyacından fazla (para)sı varsa bu suyu satın almalıdır.

7 Teyemmümle Namaz

Bir teyemmümle, farz olsun nafile olsun, her türlü namaz kılınır.

Vakit girmeden evvel teyemmüm etmenin bir sakıncası yoktur.

Vücudun çoğunun veya yarısının yaralı olması halinde teyemmüm edilir. Çoğunun sağlıklı olması durumunda ise (sağlıklı kısım) yıkanır, yaralı (kısma) meshedilir. Teyemmüm edip ayrıca su ile de yıkamamalıdır.

8 Teyemmümü Bozan Şeyler

Abdesti bozan şeyler teyemmümü de bozar. Yeterli miktardaki suyu kullanabilecek hale gelmek de aynı şekilde teyemmümü bozar.

9 Elleri ve Ayakları Kesik Olan Yaralının Durumu

Elleri ve ayakları kesik olan kimsenin yüzünde eğer yara varsa, temizlenmeden (o vaziyette) namazını kılar. Kıldığı bu namazın sonradan iadesi lâzım gelmez.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Teyemmümün lügat ve ıstılah manası nedir?

Abdest veya gusül yerine toprakla teyemmüm edilebileceği hakkında delil nedir?

Teyemmüm, İslâm'dan önce herhangi bir dinde emredilmiş midir? Niçin? Teyemmümün sıhhatinin şartları nelerdir? Niyet ne demektir, zamanı nedir?

Niyet, abdestin sıhhati için şart değilken, niçin teyemmümün sıhhati için şart olmuştur.

(Teyemmüme) niyetin sıhhatinin şartı genel manada nedir? Özellikle namaz kılmak için teyemmüme niyetin sıhhatinin şartlan nelerdir?

(Teyemmüm hususunda) özür kabul edilen şey nedir? Teyemmüm almayı mazur gösterecek üç şey söyleyiniz.

Teyemmümün sebebi nedir? Vâcib oluşunun şartları nelerdir? Teyemmümün rükünleri ve sünnetleri nelerdir?

Teyemmümün sünnetlerinden olan, parmak aralarını açmak ne demektir? Teyemmüm, sırf vaktin girmesiyle mi farz veya sünnet olur?

Teyemmümün tehiri ne zaman mendub, ne zaman vacibdir?

Namaz kılmak isteyen kimsenin suyu araması vacip midir? Suyu aramanın sınırlan nedir ve kimlerden su istenir?

Namaz kılmak isteyen kimse, birinin yanında su bulur, fakat bunu parasız alamaz ise suya para ödemesi gerekir mi? (Gerekirse) parasının ne kadarını vermelidir?

Tek bir teyemmümle kılınabilecek namazlar nelerdir? Namaz vakti girmeden evvel teyemmüm alınabilir mi?

Teyemmümü bozan şeyler nelerdir?

Elleri ve ayakları kesik olan bir yaralı ne yapması gerekir?


.5 MESTLER ÜZERİNE MESHETMEK

Abdest almayı gerektirecek durumlarda erkek ve kadınlar, deriden başka kalın şeylerden olsalar dahi, mest üzerine meshedebilirler. Bu kalın mestlerin tabanlarının deriden olmasıyla olmaması arasında herhangi bir fark yoktur.

1 Meshin Şartlan

Mestler üzerine meshin uygunluğu, yedi şartın gerçekleşmesine bağlıdır;

1) Abdesti tamamlamadan (diğer uzuvların tamamını yıkamadan) önce bile olsa, abdesti bozacak bir hal meydana gelmeden!, abdestin tamamlanması şartıyla, mestlerin ayaklar yıkandıktan sonra giyilmesi.

2) Mestin, topuk (kemik)leri de dahil, ayağı örtmesi.

3) Mestlerle yürümenin mümkün olması. Dolayısıyla cam, ağaç veya demirden (yapılmış) mestler üzerine meshetmek olmaz.

4) Mest(in herhangi bir yerin)de en küçük ayak parmağının üçü büyüklüğünde bir yırtığın bulunmaması.

5) Bağlamaksızın mestlerin ayağı tutması.

6) Suyun vücuda sirayetine engel olması.

7) Ayağın Ön kısmından, en az, elin en küçük üç parmağı kadar bir bölümün mevcut olması. Ayağının ön kısmı bulunmayan bir kimse, her ne kadar arka kısmı mevcut da olsa, mest üzerine meshedemez.

2 Meshin Müddeti ve Başlangıcı

Mukîm olanlar bir gün bir gece, misafir olanlar ise üç gün üç gece (mest üzerine) meshederler.

Meshin müddeti, mestlerin giyildiği (ilk) abdestin bozulduğu andan itibaren başlar.

3 Mesbi Giyenin Durumunda Değişiklik Meydana Gelmesi

Mukîm bir kimse, meshetmeye başlar da henüz mesh müddeti bitmeden yolculuğa çıkarsa, yolcular için izin verilen müddeti tamamlar. Ancak yolcu olan bir kimse, bir gün bir gece meshettikten sonra mukîm olursa, bu müddetin sonunda mestini çıkarır, ama bu müddetten daha az meshetmiş ise, müddeti bir gün bir geceye tamamlar.

4 Meshin Farzı ve Sünneti

Meshin farzı, el parmaklarından en küçük üçünün, ayakların üst ve ön kısmına sürülmesi dir.

Sünnetleri ise, parmakları, araları açık bir halde, ayak parmaklarının ucundan itibaren (mestin) koncuna kadar çekmektir.

5 Meshi Bozan Şeyler

(Şu) dört şey meshi bozar:

1) Abdesti bozan her şey (meshi de bozar).

2) Ayağın çoğu kısmının, mestin koncuna kadar mestten çıkması.

3) Suyun, mest içerisinde bulunan ayaklardan birinin çoğu kısmını ıslatmış olması, ki, doğrusu da budur.

4) Mesh müddetinin sona ermesi. Ayağın soğuktan telef olmasından korkulmadığı hallerde (bu hüküm uygulanır).

Son üç husustan sonra sadece ayak yıkanır.

6 Üzerine Meshetmek Uygun Olmayan Şeyler

Sarık, (takke ve fes gibi) başa giyilen (şeyler üzerin)e (hanımların kullandığı) baş örtülerine ve eldivenler üzerine meshedilmez.


.6 SARGI VE BENZERİ ŞEYLERE DAİR

Kan aldıran, yaralanan

yahut (herhangi) bir uzvu kırılan bir kimse, bir bez parçası yahut sargıyla bağladığı bu uzuvlarını yıkayamaz veya üzerine meshedemez ise eğer (bu) uzuvların üstüne bağladığı şeylerin çoğu kısmını meshetmelidir.

Kan aldıran (yaralanan veya herhangi bir uzvu kırılan) kimsenin sargısının arasından görünen yerlerin üzerlerini meshetmek yeterlidir.

(Sargı üstüne) mesh, tıpkı yıkama gibidir, herhangi bir müddetle sınırlı değildir.

Sargının, (yara üzerine) temiz iken (abdestliyken) sarılması şart değildir. Ayaklardan birinin yıkanıp diğerinin üzerindeki sargıya meshedilmesinde bir sakınca yoktur.

(Yara) iyileşmeden sargının düşmesiyle mesh bozulmaz.

(Yara üstündeki) sargı değiştirilebilir, üzerine yeniden mesh etmek gerekmez ise de yeniden meshetmek daha iyidir.

(Bir kimsenin) gözü (hastalıktan dolayı) şişer (de doktor tarafindan) yıkanmaması tavsiye edilirse veya kırılan tırnağının üzerine koyduğu ilaç sakız veya safra kesesi derisi (gibi şeyler)in kaldırılması zarar verirse, üzerlerine mesheder, meshetmek de zarar verirse, onu dahi bırakır.

Mest üzerine, sargıya ve başa mesh için niyet etmek gerekmez.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Mest nedir? İslâm şeriatında mestler üzerine meshetmeye izin verilmesindeki* hikmet ve bununla ilgili delil nedir?

Hangi durumda ayakları yıkama yerine mestler üzerine meshedilebilir?

Bu hususta kadın ve erkek eşit midir? Mestin deriden olması şart mıdır? Mestfer üzerine meshetmenin caiz olmasının şartları nelerdir?

Mestler üzerine ne kadar müddetle meshedilebilir? Meshin müddeti ne zamany başlar?

Ayağına mest giyen kimsenin durumunda bir değişiklik meydana geldiğinde, yani mukîm iken seferi, seferî iken mukîm olduğunda ne yapılmalıdır?

Mestlerin ne kadarına meshetmek farz, ne kadarına sünnettir?

Meshi bozan şeyler nelerdir? Abdestliyken mest (ayaktan) çıkarsa ne yapılması gerekir?

Üzerine meshetmek caiz olmayan şeyler nelerdir?

Sarık, fes veya takke üzerine meshetmek caiz midir?

Sargı nedir? Sargı üzerine meshetmenin caiz olduğuna delil nedir?

Sargı üzerine meshetmek, mest üzerine mesh gibi belli bir müddetle sınırdır? Sargının temizken (cünüp ve lohusa değilken veya abdestliyken) bağlanması şartmıdır? Ayaklardan biri yıkanırken diğerinin sargısına meshedilir mi?

(Yara) iyileşmeden (üstündeki) sargının düşmesi halinde verilecek hükür| nedir? Üzerine meshedilen önceki sargı bir diğeriyle değiştirildiğinde, ikincisinin üzerine* yeniden meshetmeli midir?

Mestler üzerine veya sargı üzerine mesh için niyet etmek gerekli midir?


.7 HAYIZ, NİFAS, İSTİHAZA ve DİĞER

1 Kan Çeşitleri

Kadınlardan hayız, nifas ve istihaza (olmak üzere üç türlü) kan gelir.

2 Hayız:

Buluğa ermiş ve âdet görmekten kesilme yaşına (sinn-i iyasa) henüz gelmemiş bir kadının rahminden hastalık ve gebeliğe bağlı olmaksızın (her ayın belli günlerinde) gelen kandır.

Hayız (âdet görme) hâlinin en azı üç, ortalaması beş ve en çoğu on gündür.

3 Nifas:

(Kadınlardan) doğum sonrası gelen kandır. En çok kırk gün gelir, en azı için (şu kadar gün gelir diye) bir sınırlama yapılamaz. |

4 İstihaza:

Üç günden az bir süre devam eden yahut hayızlıda on günün sonunda, lohusa olan kadında ise kırk günden sonra görülen kana istihaza denir.

5 İki Hayız Arasında Temiz Kalınan günler

İki hayız arasında en az on beş gün temiz kalınır. Daha fazlası için bir sınırlama yapılamaz. Kendisinden istihaza kanı gelmekte iken erginlik çağına gelenler bu hükmün dışındadır.

6 Hayız ve Nifas Sebebiyle Haram Olan Şeyler

Hayız ve nifasla sekiz şey haram olur (ki, bunlar):

(1) Namaz (kılmak),

(2) Oruç (tutmak),

(3) Kur'an'dan bir âyet okumak ve

(4) Ona kılıfsız olarak dokunmak,

(5) Camiye girmek,

(6) Kabe'yi tavaf etmek,

(7) Cinsel ilişkide bulunmak,

(8) Göbek altıyla diz kapağının altı arasında kalan bölgeden yararlanmaktır.

Hayız ve lohusalık hâllerinde gelen kanın azamî kesilme müddetinden sonra gusletmeksizin cinsel ilişkide bulunmak helâldir. Âdet günleri dolmadan kan kesildiğinde, cinsî münasebette bulunmamalıdır. Ancak yıkanmak veya (bir özürden dolayı) teyemmüm edip namaz kılmak yahut kan kesildikten sonra gusledip (namaz için) iftitah tekbiri alarak (o vaktin) namazına borçlanacak kadar veya daha fazla zaman bulmak şartıyla cinsel ilişki helâl olur. (İçinde bulunulan namaz) vakti çıkıncaya kadar, yıkanmaksızın ve (özürden dolayı) teyemmüm etmeksizin cinsel ilişkide bulunulmaz.

Hayızlı ve lohusa olanlar (âdetleri sona erince) oruçlarını kaza ederler, namazlarını ise kaza etmezler.

7 Cünüplük Sebebiyle Haram Olan Şeyler

Cünüplük sebebiyle haram olan şeyler beştir:

(1) Namaz kılmak,

(2) Kur'an'dan bir âyet okumak,

(3) Kur'ân âyetlerine kılıfsız dokunmak,

(4) Camiye girmek ve

(5) Tavaf etmek.

8 Abdestsizlere Haram Olan Şeyler

Abdestsiz olanlara üç şey haramdır (ki, bunlar):

(1) Namaz kılmak,

(2) Tavaf etmek,

(3) Mushafı kılıfsız tutmaktır.

9 İstihaza Kanıyla İlgili Hükümler

İstihaza kanı, sürekli akan burun kanı gibidir; namaz kılmaya, oruç tutmaya ve cinsel ilişkide bulunmaya engel değildir.

Kendisinden istihaza kanı gelenler, tıpkı idrarım ve büyük abdestini tutamayan özürlüler gibi her namaz vaktinde abdest alırlar ve bununla diledikleri kadar farz ve nafile namaz kılabilirler.


.8 ÖZÜR VE ÖZÜRLÜ

1 Özürlünün Abdestini Bozan Şey

Özürlülerin abdesti sadece vaktin sona ermesiyle bozulur.

2 Özrün Geçerli Olmasının Şartları

(Bir kimsenin şahsında) özür, bir abdest alacak veya namaz kılacak kadar dahi durmadan tam bir namaz vakti boyunca devam etmedikçe o kimse özürlü sayılmaz. Özrün geçerli olmasının şartı budur.

3 Özrün Devamının Şartları

Özrün devamının şartları: Başlamasından itibaren, bir kereye mahsus dahi olsa, bütün (namaz) vakitlerinde özrün var olmasıdır.

4 Özrün Sona Ermesinin Şartları

Özrün sona ermesi ve sahibinin özürü olmaktan çıkması tam bir (namaz) vaktinin Özürsüz olarak geçirilmiş olmasına bağlıdır.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Kadınlardan kaç türlü kan gelir?

Hayız nedir? Bir kanın hayız kanı kabul edilebilmesi için kaç şarta ihtiya dır?

Hayzın en az, en fazla ve ortalama müddetleri nedir?

Nifas (lohusalık) nedir? Bu, en fazla ne kadar devam eder? Lohusalık müddeti için asgarî bir sınırlama yapılabilir mi?

Hayız için asgarî, nifas (lohusalık) için de azamî bir zaman neye dayanarak belirlenebilir? Bunun için dayanak nedir? İstihaza (hastalık) kanı nedir?

İki hayız arasında temiz kalınan günler ne kadardır? Hayızlı ve lohusa olanlara; neler haramdır?

(Kendisinden) hastalık kanı gelmekte olanların bütuğ çağma gelmeleriyle ilgili hüküm nedir? Normal âdet görmekte iken daha sonra kendisinden hastalık kanı gelmeye başlayanların hükmü nedir?

Hayız kanı, normal müddetinden daha uzun bir müddette kesilirse, bu halde; cinsel temas helâl olur mu? Normal müddetinden daha evvel kesildiğinde cinsel temas hangi şartlarda helâl olur?

Hayızlı ve lohusa olanlar orucu kaza ettikleri halde, namazı niçin kaza etmezler?

Cünüp olanlara neler ve abdestsiz olanlara neler haramdır? Kendisinden hastalık kanı gelenlerle ilgili hüküm nedir?

Kendisinden hastalık kanı gelen ve her vaktin namazı için abdest alanlar yapabilir? Hastalık kanı gelmekte olanlar ve benzer şekilde bir özrü bulunanları? destleri ne zaman bozulur?

Özür ne zaman (ve nasıl) belli olur?

Özrün devamı hangi şarta ve kesilmesi hangi şarta bağlıdır?


.9 NECASET ve TEMİZLENME

1 Pisliğin Çeşitleri

Ağır Pislikler:

Şarap, akmış kan,1 ölü (hayvan) eti, 2 ve derisi, 3 eti yenmeyen hayvanların idrarları, köpek pisliği, yırtıcı hayvanların tersi ve salyaları, tavuk, ördek ve kaz pislikleri ve benzerleri ile insan bedeninden çıkınca abdesti bozan şeyler ağır pisliklere birer örnektir.

Hafif Pislikler:

Hafif pislikler ise at idrarı, eti yenen hayvanların idrarı ve eti yenmeyen kuşların tersleri ve benzeri pisliklerdir.

2 Necasetin/Pisliklerin Ne Kadarı Afv edilir (İbadete Mâni Değildir)?

Ağır pisliğin bir dirhem kadarına,

Hafif pisliğin ise, elbisenin veya vücudun dörtte birinden az bir kısmına yayılmış olanına denir.

Akmış kan, çıktığı yerden dışarıya taşan ve temizlenmesi gereken kana denir.

Kur'an-ı Kerim'de:

(Ey Resûlüm) de ki,: ….. şunlar size haramdır: Ölü, yahut akıtılan kan, yahut domuz eti ki, o şüphesiz bir pistir, yahut Allah’dan başkasının adına bir fısk olarak boğazlanan… (En'âm, 145) buyurulmaktadır.

Burada kanı olan hayvanların ölüleri kasdedilmektedir. Balık ve çekirge bu hükmün daşındadır. Cırcır böceği ve akrep de böyle. Çünkü bunların etleri, her ne kadar yenilmeseler de temizdir.

Burada tabaklanmadan önceki deri kasdolunuyor. Tabaklandıktan sonraki deri temizdir.

Atın idrarı hafif pisliklerdendir.

Çünkü at eti, her ne kadar mekruh ise de yenilir. Hanefî mezhebinde fetva bu yönde verilmiştir. İmam Muhammed'e göre ise atm eti temizdir. Atın, eti yenilen hayvanlardan olduğu halde burada ayrıca belirtilmesi, at eti üzerinde böyle bir ihtilafın mevcut bulunmasındandır.

Bizim mezhebimizin âlimleri, bu ibareden kasdedilen şey üzerinde ihtilaf etmişlerdir. En tercihe şayan olan söz, hafif necaset (pislik) bulaşmış her türlü elbisenin dörtte birinin kasdolunmuş olmasıdır. Elbisenin dörtte birine bulaşmış olan hafif pisliğe göz yumulmaz, daha az bir kısmına bulaşmışsa göz yumulur. Pislik temas eden yerin dörtte biriyle şu hususun kasdedildiği söylenilmektedir: Elbisenin koluna pislik bulaşsa meselâ, bu kısmın dörtte birinden az bir yere temas etmiş olan pisliğe göz yumulur.

Ayrıca, "Kendisiyle namaz kılınabilen asgari ölçüdeki elbise, göbekle diz kapağı arasında kalan bölgeyi kapatmaya yetecek bir elbisedir. Binaenaleyh, elbiseye hafif necaset bulaştığında pisliğin, sözünü ettiğimiz asgari ölçüdeki elbisenin dörtte biri kadar bir yerini mi, yoksa daha fazlasını mı işgal ettiğine bakılır. Eğer dörtte birinden fazla bir kısmını işgal etmişse bununla namaz kılınmaz, aksi halde kılınır.

İğne ucu kadar olan idrar damlacıkları afv edilir. Pis olan yatak

veya toprak, uyuyan birinin teriyle yahut ayakta bulunan yaşlıkla ıslandığında, vücutta ve ayakta pisliğin eseri görülürse; ikisi de pislenmiş olur, aksi halde pislenmezler.

Aynı şekilde, sıkıldığında dışarıya su vermeyen yaş ve pis bir elbisenin içine sarılan kuru ve temiz elbise de pislenmiş olmaz.

Pis bir yere serilen elbisenin yaşlığının, serildiği yere geçmesiyle ve pislik istikametinden esip elbiseye temas eden rüzgârla elbise pislenmez; ancak elbise üzerinde pislik izine rastlanırsa pislenir.

3 Pislik Neyle Temizlenir?

Görülen herhangi bir necasetle pislenmiş bir şeyin üzerindeki "pisliğin, bir kerede dahi olsa giderilmesiyle o şey temizlenmiş olur, doğrusu da budur.

(Temizlenen pisliğin ardından) çıkarılması güç olan bir izin kalmasında bir sakınca yoktur.

Görülmeyen bir pislik, üç kere yıkayıp her defasında sıkmakla temizlenmiş olur.

4 Temizlenme Yolları

Elbise ve vücuttaki pislik, suyla temizlenilebileceği gibi, sirke ve gül suyu gibi arıtma özelliği bulunan her türlü mayi (sıvı) ile de temizlenilebilir.

Mest ve benzeri şeyler üzerindeki pislik kütlesi (suyla temizlenebilir, bunun yanında), yaş da olsa (yere, toprağa) sürtmek (ve firçalamak)la (da) temiz olur. Kılıç ve benzeri şeyler ise (bir bez parçasıyla veya toprakla) silerek temizlenir.

Yeryüzündeki pislik, kurumuş ve herhangi bir izi kalmamışsa üzerinde namaz kılınır, ama toprağıyla teyemmüm yapılmaz. Adı geçen yerdeki ağaç ve otların temizliği de (aynı şekilde) kurumalarına bağlıdır.

Tuza dönüşerek yahut yanarak başkalaşan, (özelliği değişen) pislik temiz hale gelmiş olur.

Elbise ve bedende kurumuş bulunan meni ovalamakla, yaş meni ise yıkamakla temizlenir.

5 Ölü Hayvan Derileri ve Benzeri Şeylerin Temizlenmesi

Ölü hayvanların derileri, (meselâ akasya ağacının meyvesiyle olduğu gibi) hakikî tabaklama ve (onları) topraklamak, güneşletmek suretiyle hükmî tabaklama yaparak temizlenmiş olur. İnsan derisi ile domuz postu bu hükmün dışındadır.

Şer'î usûllerle kesmek, eti yenilmeyen hayvanların derisini temiz kılar, etini değil... En doğru görüş bu olup fetva da buna göre verilmiştir.

Kesilmiş kıllar ve tüyler, boynuz, tırnak, yağsız kemik gibi içerisine kanın nüfuz etmediği her şey ölüm sonucu pis olmaz. Ama sinirin pis olduğu doğrudur.

Misk kesesi, tıpkı misk gibi temiz olup yenilmesi helâldir. Misk'in, kedisinden elde edildiği misk de temizdir, bu kokuyu sürünerek namaz kılmanın bir mahzuru yoktur.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Pislik, pisliklerle ilgili hükümler ve bu hükümlere alt delil nedir? Pislik kaç kısma ayrılır? Ağır pisliklere beş, hafif pisliklere de üç örnek veriniz.

Mafıf necasetin (pisliğin) ne kadarına göz yumulur?

Görülen pislik ne ile temizlenir?

Görülen pislikten geriye, çıkarılması güç bir iz kalırsa ne yapılmalı? Bu "güçlüğün ölçüsü nedir?

Elbise ve bedendeki pislik nasıl temizlenir? Pislenen mest nasıl temizlenir? Bunlarla ilgili delil nedir?

Başkalaşma nedir? Buna iki örnek gösteriniz ve başkalaşmayla ilgili hükmü açıklayınız.

Elbisede kuru veya yaş halde bulunan meni neyle (ve nasıl) temizlenir? Ölü hayvan derisi neyle (ve nasıl) temizlenir?

Şeri kesim nedir? Eti yenen ve yenmeyen hayvanların nereleri hangi sebeple temiz olur? Ölü hayvanların (kıl ve) tüyleri, boynuz ve tırnakları ile ilgili hüküm nedir?

Misk, misk kesesi, miskin kedisinden temin edilen koku ile ilgili hükümler nedir? Miskin yenmesi helâl midir?

Ağır pisliğin ne kadarına göz yumulur? Pislik, neye göre ağır ve hafif diye kısımlara ayrılır?

Görülmeyen pislik nasıl temizlenir?

2 NAMAZ

1 NAMAZLA İLGİLİ HUSUSLAR

2 EZAN

3 NAMAZIN ŞARTLARI VE RUKÜNLERİ

4 İMAMLIK

5 NAMAZLA İLGİLİ KONULAR

6 VİTİR NAMAZI

7 NAFİLE NAMAZLAR

8 TERAVİH NAMAZI

9 KÂ'BE'DE NAMAZ

10 MÜSAFİR NAMAZI

11 HASTA NAMAZI

12 NAMAZ VE ORUCUN ISKATI

13 KAÇIRILAN NAMAZLARIN KAZASI

14 FARZLARA YETİŞME

15 SEHİV (YANILMA) SECDESİ

16 TİLÂVET SECDESİ1

17 ŞÜKÜR SECDESİ

18 CUMA NAMAZ1

19 BAYRAM NAMAZLARI

20 GÜNEŞ VE AY TUTULMASI İLE KORKU NAMAZI

21 YAĞMUR DUASI

22 KORKU NAMAZI

23 CENAZE NAMAZI

24 ŞEHİDLİK




.1 NAMAZLA İLGİLİ HUSUSLAR

1 Farz Olmasının Şartları

Namazın farz olması için üç şey(in bulunması) şarttır ki, bunlar:

(1) Müslüman olmak,

(2) Bulûğ çağına gelmek ve

(3) Akıllı bulunmaktır.

Çocuklara, yedi yaşına geldiklerinde namaz kılmaları emredilir. On yaşında (namaz için) elle dövülür, değnekle değil.

2 Farz Oluşunun Sebebi

Namazların farz oluşunun sebebi namaz vakitleridir. Namaz, vaktin sınırlamasız olarak ilk (dakikalar)inde farz olur.

3 Farz Namazların Vakitleri

Vakitler beş olup şunlardır:

1) Sabah vakti: İkinci şafak sökünce başlar, güneşin doğmasının az öncesine kadar sürer,

2) Öğle vakti: Güneşin (gökyüzünün tam ortasından) batıya doğru yönelmesinden itibaren başlar, herhangi birşeyin gölgesi kendisinin iki veya bir misli oluncaya kadar devam eder. Güneşin tepe noktasında bulunduğu sıradaki gölgeler bu hükmün dışındadır. Tahâvî ikincisini tercih etmiştir ki, bu Sahibeyn (Ebû Yûsuf ile Muhammed)'in görüşüdür.

3) İkindi vakti: Herhangi birşeyin gölgesi, kendisinin bir veya iki mislim geçtiği andan itibaren başlar, gün batışına kadar devam eder.

4) Akşam vakti: Gün batışıyla başlar ve ufuktaki kızıllığın kayboluşuna kadar devam eder. Fetva bu yönde verilmiştir.

5) Yatsı ve Vitir vakti: Kızıllığın kaybolmasından itibaren başlayıp sabaha kadar devam eder.

Vitir namazı, yatsı namazından önce kılınmaz. Çünkü sırayı gözetmek gerekir.

(Batıdaki kızıllık henüz kaybolmadan tan yerinin ağarmağa başladığı kutup bölgesi gibi bazı ülkelerde meselâ) yatsı ve vitir vaktini göremeyenlere bu namazlar farz olmaz.

4 İki Vaktin Farzı Bir Vakitte Kılınamaz

Bir mazeret sonucu iki vaktin farzı bir vakitte birleştirilemez. Ancak hacılar, Arafat'ta iki vaktin farzını, en büyük imamla (hükümdarla veya onun vekiliyle) birlikte kılmak ve ihramlı olmak şartıyla, bir arada kılabilirler.

(Hacılar) öğle ile ikindi namazlarını, (ikindiyi) öne alarak (öğle vaktinde) ve akşamla yatsıyı da (akşam namazını) tehir edilerek yatsı vaktinde) birlikte kılarlar. Ancak bunun için iki şart vardır: Birincisi bunun Müzdelife'de olması, ikincisi ise namaz kılacak olan kimsenin hacda ve ihramlı bulunması gerekir. Bu şartlardan biri bulunmadığı takdirde (iki vaktin farzını bir vakitte birleştirmeleri) caiz olmaz.

(Akşamı tehir edip yatsı vaktinde) birleştirerek Müzdelife'de kılarlar. Akşamı Müzdelife yolmada kılmak caiz olmaz.

5 Namaz Vakitlerindeki Müstehablar

(1) Sabah namazını erkeklerin ortalık ağarıncaya kadar tehir etmeleri;

(2) Yaz günlerinde öğle namazını ortalık serinleyinceye kadar tehir etmeleri, kışın ise geciktirmemeleri müstehabdır. Ama bulutlu günlerde tehir edilebilir.

(3) Gün ışığı değişmediği sürece ikindiyi tehir etmek, ama bulutlu günlerde geciktirmemek

(4) Bulutlu günlerin dışında akşam namazının geciktirilmemesi, bulutlu günlerde tehir edilmesi,

(5) Yatsı namazının gecenin üçte birine kadar tehir edilmesi, bulutlu günlerde geciktirilmemesi,

(6) Uyanacağından emin olanların vitir namazım gecenin sonuna kadar tehir etmeleri müstehabdır.

6 Namaz Kılmanın sahih olmadığı ve Mekruh Olduğu Vakitler

(Şu) üç vakitte farz namazlar ve bir de bu vakitler girmeden evvel zimmetinde edası vacib olmuş bulunan namazlar kılınamaz.

(1) Bu (vakitler), güneşin doğup (bir-iki mızrak boyu) yükselmesine kadarki vakit ile

(2) Güneşin tepe noktasından (batıya doğru) meyletmeye başlamasına ve

(3) Güneşin sararmaya başlamasından batıncaya kadarki zaman aralıklarıdır.

Bu vakitlerde borç olmuş bulunan namazlar kerahetle kılınabilir. Hazır haldeki cenâze(nin namazı) ile mezkûr vakitlerde okunan secde âyeti(yle terettüb eden tilâvet secdesi) gibi... Aynı şekilde o vaktin ikindi namazı da gurûb vaktinde kerahetle kılınabilir.

Bu üç vakitte nafile kılmak, ortada nezir gibi, iki rek'at tavaf namazı gibi bir sebep de bulunsa, tahrîmen mekruhtur.

7 Nafile ve Sünnet Kılınması Mekruh Olan Vakitler

(1) Tan yeri ağardıktan sonra sabah namazının sünnetinden başka nafile namaz kılmak,

(2) Sabah namazından sonra

(3) İkindi namazından sonra

(4) Akşam namazından önce,

(5) (Cuma günü imam -) hatibin hutbeye çıkışından itibaren namazdan ayrılıncaya kadar,

(6) Sabah namazının sünneti hariç kamet getirildiği sırada,

(7) Evde dahi olsa bayram (namazın)dan önce, bayram (namazın)dan sonra camide,

(8) Arafat ve Müzdelife'de birleştirilerek kılman namazlar arasında,

(9) Farz namazdan (başkasını kılmaya yetmeyecek kadar) vakit daraldığında,

(10) Büyük ve küçük abdestlerin sıkıştırmaları halinde,

(11) Canının çektiği bir yemeğin hazır bulunması durumunda,

(12) Kalbini meşgul edecek ve (bütün uzuvlarıyla) Allah'a yönelmeyi engelleyecek şeylerin bulunması halinde nafile namaz kılmak mekruhtur.


.2 EZAN

1 Ezan ve kametin hükümleri

Erkeklerin, ister tek başlarına kılsınlar, ister edâ, isterse kaza kılsınlar, ister seferde ve isterse hazarda bulunsunlar, farz namazlarını kılarlarken ezan ve kamet (okumaları) müekked sünnettir. Kadınlara mekruhtur.

2 Ezan ve Kametin Okunuş Şekli

(Ezan okumak için) önce dört kere tekbir getirilir, (yani "Allâhü ekber" denir), sonunda da iki kere aynı lafizlarla tekbir getirilir. Her iki şahadeti ("eşhedü en lâ ilâhe illâllah ve eşhedü enne Muhammeden rasûlullah" cümlelerini) söylerken, önce sessiz, bilahare yüksek sesle söylememelidir. Sabah ezanında buna, "hayye ale'l-felâh"tan sonra iki kere "es-salâtü hayrun mine'n-nevm" lafzı ilâve edilir.

Kamet de tıpkı ezan gibidir, ancak "hayye ale'l-felâh"tan sonra iki kere "kad kameti's-salâh" denilir.

Müezzin ezanı ağır ağır, kameti ise seri okur. Ezan olduğu bilinse dahi (meselâ ezanın) Farsça okunması sahih değildir. En doğrusu da budur.

3 Müezzine Müstehab Olan Şeyler

(1) (Ezan okuyan) müezzinin (Rasûlullah'ın) sünnetine vâkıf,

(2) Namaz vakitlerini bilen, sâlih (bir kimse) olması,

(3) (Ezan okurken) abdestli bulunması ve kıbleye dönmesi müstehabdır.

(4) (Sonra müezzinin ezan sırasında parmaklarını kulaklarına koyması;

(5) "Hayye ale's-salâh" derken yüzünü sağa, "hayye ale'l-felâh" derken de sola çevirmesi,

(6) (Ezan, minare gibi yerlerde okunuyorsa) şerefede dönmesi;

(7) Müstehab olan vakti gözetmekle beraber ezanla kamet arasında namaza devam edenlerin hazırlanmaları için bir miktar beklemesi;

(8) Akşam namazı(nın ezanından sonra) ise üç kısa âyet okuyacak kadar yahut üç adım yürüyecek kadar (ezanla kamet arasında) beklemesi,

[Buna Resûlullah (aleyhisselâm)'ın, Bilâl (radıyallahu anh)’e söylediği:

«Bilâl! Ezanla kamet arasında biraz bekle, tâ ki, abdest alan kimse rahatça abdestini alsın, yemeğini yiyenler rahatça yesinler» mealindeki hadis-i şerifi delildir. Evet ezan; vaktin girdiğini, insanların namaz için temizlenip camide hazır bulunmaları gerektiğini bildirmektir. Ezandan sonra hemen kamet okunup namaza kalkılırsa buna ulaşılamaz.]

(9) Ezandan sonra: "Namaza! Ey musalliler (namaz kılanlar)! " diye seslenerek namazın başladığını ayrıca ilan etmesi de müstehabdır.

4 Ezan ve Kamette Mekruh Olan Şeyler

(1) (Ezanda) telhîn yapmak (kelimeleri yanlış okumak veya tegannî ederek şarkı okur gibi okumak),

(2) Ezan ve kametin abdestsiz okunması;

(3) Cünübün,

(4) Aklı ermeyen çocuğun, delinin, sarhoşun, kadının, (isyankâr ve) fâsıkın, oturan bir kimsenin ezan okuması,

(5) Ezan ve kamet esnasında konuşulması mekruhtur.

(Ezan ve kamet esnasında konuşulduğunda) kametin değil de ezanın yeniden okunması müstehabdır. Şehirlerde cuma gününün öğlesi için (cumayı kılamayanların) ezan ve kamet okumaları mekruhtur.

5 Geçmiş Namazlar İçin Ezan ve Kamet

Geçmiş namazlar için hem ezan ve hem de kamet okunur. Birden fazla kılınacak geçmiş namazların ilki için dahi (ezan ve kamet okumalıdır). Kaza edilecek geçmiş namazların ilki dışındaki kaza namazlarında, eğer aynı yerde kılınacaksa, ezan terk edilebilirse de ikameti terketmek mekruhtur.

6 Ezanı Duyanın Yapması Gereken Şey

Sünnete uygun olarak okunan ezanı duyunca, (her şeyi bırakıp) susmalı ve (müezzinin) söylediklerini tekrar etmelidir.

"Hayye ale'ssalâh ve hayye ale'l-felâh'larda "lâ havle ve lâ kuvvete illâ billâh" denilir. Müezzin "es-salâtü hayrun mine'n-nevm" deyince, "sadakte ve berarte = doğru söylüyorsun " yahut "mâ şâ Allah" demeli ve sonra da şu vesile duasını okumalıdır:

"Allahümme rabbe hâzihi’d-da’veti’t-tâmmeti ve's-salâti'l-kâimeti âti Muhammedeni'l-vesîlete ve'l-fadîlete ve'b-ashü makâmen mahmûdeni'llezî va'adteh.”

Manası: "Ey bu tam davetin, kılınacak namazın Rabbi olan Allah'ım! Efendimiz Muhammed'e vesile ve fazilet ver; onu va'dettiğin Makâm-ı Mahmûd'a ulaştır."

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Namaz, lügat ve şerî bakımdan ne manaya gelir? Emredilişindeki hikmet nedir?

Farz olmasının şartları nedir? Küçük çocuğun velisine düşen görevler nelerdir? On yaşına geldiği halde namaz kılmayan çocuk neyle dövülür?

Namazın farz oluşunun sebepleri nelerdir? Vaktin ilk (dakikalar)ında sınırlamasız olarak farz olması ne demektir?

Beş vakit namazın vakitleri hangi vakitlerdir? Vitir namazının vakti hangi vakittir? Bunun hususi bir vakti var mıdır? Vitir namazı, yatsıdan önce kılınır mı? Namazla mükellef olanlar yatsı ve vitir vaktinin bulunmadığı bir ülkedeyseler ne yaparlar, niçin?

Özürsüz olarak iki vaktin farzı bir vakitte kılanabilir mi? İstisna edilebilecek bir durum var mı, (varsa) delili nedir?

Sabah ve öğle namazlarının müstehab vakitleri hangisidir? Öğle, ikindi ve akşam namazlarını geciktirmemek veya tehir etmek, hangi hallerde müstehabtır? Yatsı namazının tehiri, hangi vakte kadar müstehabtır ve hangi hallerde geciktirmemelidir. Vitir namazının hangi vakte kadar tehiri müstehabtır, niçin?

Kerahet vakitleri nelerdir? Namaz kılınması doğru olmayan vakitler hangileridir? Namaz kılınması kerahetle caiz olan vakitler hangileridir? Hangi vakitlerde nafile kılmak mekruhtur? Buralarda kerahetle ne kasdedilmektedir?

Ezar ne demektir? Şer'î manası nedir? Ezan, vakit girer girmez okunmalı mıdır?

Ezan ne zaman meşru kılınmıştır? Ezan ve kametin nasıl meşru kılındığını biliyor musunuz? Bunlardan her biri nasıl okunur?

Müezzine ve kamet okuyana neler müstehabtır? Ezan okurken şahadetlerde sesi nasıl kullanmalı? Ezanla kametin okunuşları arasında hızlılık ve yavaşlık bakımından fark var mıdır? Namazın başladığı, ezandan ayrı olarak nasıl duyurulur? Ezanla kamet arasında niçin biraz ara verilir?

Ezan ve kamette mekruh olan şeyler nedir? Ezan ve kamette telhîn ile ne kasdolunuyor? Kaçırılmış namaz veya namazlar için ezan ve kametin hükmü ve bunun delili nedir?

Ezanı duyanlar ne yaparlar? Ezan okuyan müezzin telhîn ederek okuyorsa, bunu duyanlar kendisini takip ederek (okurlar) mı? Ezan duyulmadığı takdirde müezzinin ezanına iştirak etmek sünnet olur mu?


.3 NAMAZIN ŞARTLARI VE RUKÜNLERİ

1 Namazın Doğru Olabilmesi için Gerekli Şeyler

Namazın sıhhati için, mutlaka (şu) yirmi yedi şey şarttır:

(1) Hadesten (abdestsizlikten, cünüplükten, hayız ve nifastan) taharet (temiz olmak),

(2) Ayakların, ellerin ve alnın temas edeceği yerlere varıncaya kadar (namaz kılanın) vücûdunun, elbisesinin ve (namaz kılacağı) yerin göz yumulmayacak pislikten arınmış olmasıdır - ki, en doğrusu budur -.

(3) Avret yerlerinin kapatılması. Yaka ve etekten (baktığında avret mahallinin) görünmesinde beis yoktur.

(4) Kıbleye dönmek [Kâ'be'yi gören Mekkelinin gözünün gördüğü Kâ'be istikâmetine yönelmesi, Mekke'de – dahi bulunsa Kâ'be'yi göremeyenlerin Kâ'be istikametine yönelmeleri; farz olup doğrusu da budur],

(5) Vakit ve vaktin girdiğine inanmak,

(6) Niyet etmek ve

(7) Ara vermeden tahrîme (iftitah) tekbiri almak,

(8) İftitah tekbirini rükûya eğilmeden ayakta iken almak,

(9) Niyeti, iftitah tekbirinden sonraya bırakmamak,

(10) tek-; biri kendi duyabileceği bir sesle söylemek [en doğrusu da budur],

(11) İmamla kılanların, imama uymaya niyet etmeleri,

(12) (Kılınan) farzın ve vacibin belirtilmesi [nafilelerin belirtilmesi şart değildir],

(13) Nafilelerin dışındaki namazlarda ayakta durmak, rek’atında

(14) Farz namazların iki rek’atında, nafile namazların ve vitir namazının her rek'atında, bir âyet dahi olsa okumak,[namazın doğru olabilmesi için Kur'an'dan herhangi bir şey tayin (ve tesbit) edilmez.

(15) İmama uyanlar okumazlar, aksine okunanı dikkatle dinlerler. Okunduğu takdirde tahrîmen mekruh olur];

(16) Rükû etmek,

(17) Sert ve üzerinde alnın sabit kalacağı bir yere, el içi yahut, secde mahallinin temiz olması şartıyla, elbisenin herhangi bir tarafına da olsa, sedce etmek [burnun sert yerini alınla birlikte secdeye koymak vaciptir, alnın secdeye konulmasına mâni bir özür bulunmadığı halde sadece burunla secde etmek doğru değildir; en doğrusu da budur],

(18) Secde mahallinin ayakların konulduğu yerden yarım zirâ'dan daha fazla bir yükseklikte bulunmaması [secde mahallinin yarım zirâ'dan daha fazla yükseklikte bulunması halinde (yapılan) secdeler caiz olmaz. Ancak sıkışıklıktan dolayı kendi kıldığı namazın aynısını kılan bir başka kimsenin sırtına secde edilebiliri;

(19) (Secdede) hem ellerin hem de dizlerin (yere) konulması, doğrusu da budur; secde durumunda ayak parmaklarından bir kısmının yere konulması [ayağın üst kısmının konulması yeterli değildir];

(20) Rükûyu secdeden önce yapmak,

(21) Secdeden hemen hemen oturma durumuna gelinceye kadar doğrulmak (ki, en doğrusu da budur) ve

(22) Tekrar (ikinci) secdeye varmak,

(23) (Namazların) sonunda teşehhüd miktarı (ettahıyyâtü'yii okuyacak kadar) oturmak,

(24) Son oturuşu, (namazın diğer) rükünlerinden sonraya bırakmak,

(25) (Gerek rükünleri ve gerekse son oturuşu) uyanık iken yerine getirmek,

(26) Farzlarını ve sünnetlerini birbirinden ayırdedecek şekilde namazın keyfiyetini bilmek,

(27) Kılınan farz namazın nafile sayılmaması için bunun farz olduğuna (inanıp) itikad etmek.

2 Namazın Rükünleri

Bu sayılanlar içinde rükün olanlar, kıyam (ayakta durmak), okumak, rükû ve secdeler olmak üzere dörttür. Bir kısmı* (namazların) sonunda teşehhüd miktarı (et-tahıyyatuyü okuyacak kadar) oturmanın da (namazın) rükünlerinden olduğunu söylemişlerdir.

3 Namazın Şartları

Yukarıda sayılanların haricindekiler ise (namazların) şartları olup bunlardan bir kısmı namaza başlamanın sahih ve doğru olması içinki bunlar namazın dışında olanlardır- şart, diğerleri ise namazın sıhhat ve doğruluğunun devamı için şarttır.

4 Temizlik Şartıyla ilgili Hususlar

Üst yüzü temiz, alt yüzü pis olan keçe (ve benzeri şeyler) üzerinde namaz kılınır. (Etrafından ve ortasından) dikişli değilse pis olan elbisenin temiz yüzüne ve (elbise, yaygı, hasır ve îri şeylerin) temiz taraflarına, hareket ettirildiğinde pis olan hareket eder durumda da olsa, secde edilebilir ki, bu görüş doğrudur.

Sarığın herhangi bir tarafi pislendiğinde, temiz olan kısmı bırakılıp pis tarafı (namaz kılanın) eğilip doğrulması sonucu kımıldamayacak bir halde (yere) bırakılırsa, (bu şekilde) kılınan namaz caiz olur, (pis taraf) hareket ederse caiz olmaz.

Pisliği giderecek birşey bulamayan kimse, (öylece o) pislikle namazını kılar, sonra (bu namazın) iadesi (de) gerekmez.

5 Avret Mahallinin Örtülmesi İle İlgili Hususlar

İpek, ot yahut çamur (gibi şeylerle) de olsa örtünecek birşey bulamayanların dahi (kıldıkları namazın) iadesi gerekmez, anılmasında bir sakınca bulunmayan ve dörtte biri temiz bir örtü varken çıplak olarak namaz kılınmaz.

Dörtte birinden azı temiz olan (bir örtüy)le namaz (kılıp kılmamak) ihtilaflıdır. (Ne var ki,) tamamen pis bir elbise içerisinde namaz kılmak, çıplak olarak kılmaktan daha iyidir. Avret yerinin bir mm (dahi olsa) örtecek birşey bulunduğunda (bunun mutlaka) kullanılması gerekir. (Bununla) ön ve arka (taraf) örtülür, değilse ikisinden biri kapatılır. Bazıları arka, bir kısmı da ön (taraf) kapatılır dediler.

Çıplak kimsenin oturup ayaklarını kıble yönüne doğru uzatarak îmâ ile kılması menduptur (iyidir). (Ama) eğer ayakta îmâ ile yahut rükû ve secdeyle kılarsa da olur.

Erkeğin avret yeri, göbekle diz kapağının altı arasındaki bölgedir. (Hür olmayan) câriye (kadın)ların (göbekle diz kapakları arasmdaki bölgelerinden başka) ayrıca karın ve sırt bölgeleri ile, hür kadınların yüzleri, elleri ve ayakları hariç, bütün vücutları avret mahallidir.

Avret mahallinin dörtte birinin açılması namazın sıhhatine mânidir. Avret mahallinden olan azaların değişik yerleri açılır da bu açılan yerlerin toplamı avret mahallindeki en küçük âzânm dörtte birine ulaşırsa namaza mâni olur, aksi halde olmaz.

6 Kıbleye Dönme Şartı İle ilgili Hususlar

Hastalık yüzünden, (binek) hayvanından inemediğinden veya düşman korkusundan kıbleye yönelemeyenlerin kıblesi, dönebildiği ve emin bulduğu yöndür. Kıble tarafını bilemeyen kimse, eğer bunu bildirecek ne bir kimse ve ne de (cami ve) mihrap (gibi bir şey) yoksa (kıbleyi olabildiğince) araştırır (sonra namazını kılar), hatalı (yöne doğru kılmış) olduğu (sonradan) anlaşılsa bile namazını) iade etmez. Eğer hatasını namazdayken anlarsa, üzünü (kıble tarafına) döndürür ve (namaza) devam eder. (Kıbleyi) araştırmaksızın (namaza) başlar da (namazdan) ayrıldıktan sonra doğru yöne kıldığını anlarsa namazı sahih olur. Şayet doğru yöne döndüğünü namaz içinde anlarsa, tıpkı doğru yön hiç bilinmeksizin kılındığında bozulduğu gibi namazı bozulur. Bir takım insan (kıbleyi) araştırsalar ve imamlarının durumunu (ne yöne döndüğünü) de bilmeden namazlarını kılsalar (kıldıkları bu namaz) yeterli olur.

7 Namazın Vacipleri

Namazın vacipleri on sekiz olup şunlardır:

(1) Fatiha okumak,

(2) İlâve olarak ve tayin etmeksizin farz namazların herhangi iki rek'atı ile vitir ve nafile namazların her rek'atında bir sûre veya üç âyet okumak,

(3) (Vacip olan) okumayı farzlarda ilk iki rek'ata tahsis etmek,

(4) Fâtiha'yı sûreden önce okumak;

(5) Secdede alınla birlikte burnu da (yere) koymak,

(6) Bütün rek'atların ikinci secdelerini öbür rek'ata geçmeden önce yapmak,

(7) Rükünlerdin edasında (uzuvların sükûnete kavuşması), itminan elde edilmesi,

(8) Birinci (tahiyyata) oturuş ve

(9) Oturuşta teşehhüd (et-tâhiyyâtü'yü) okumak - ki, doğrusu da budur -,

(10) (Aynı şekilde) et-tehıyyâtü’yü son oturuşta (da) okumak,

11) Teşehhüdden (hemen) sonra gecikmeksizin üçüncü rek'ata kalkmak,

(12) (Selâm esnasında) "es-selâm" kelimesini söylemek “aleyküm”ü (söylemek vacip) değil;

(13) Vitir (namazın)da (okunan) kunut (duaları),

(14) Her iki bayram namazlarında alınan tekbirler,

(15) Bütün namazlarda iftitah (başlangıç) için (başka bir zikirle değil de) tekbiri (=Allahü ekber lafzını) seçmek [ancak bayım namazlarında değil],

(16) Her iki bayram namazlarının ikinci rek'atlarında rükû için tekbir almak;

(17) İmamın sabah namazında, kaza kılarken de olsa akşam ve yatsı namazlarının ilk rek'atlarında, cuma, bayram namazları, teravih ve Ramazanda (kılınan) vitir namazlarında açıktan okuması,

(18) Aynı şekilde imamın öğle ve ikindi namazlarında, akşam ve yatsı namazlarında ilk iki rek'attan sonra gizli okuması; gündüz kılınan nafile namazlarda gizli okumak, (akşam, yatsı ve sabah namazlarının) farzlarını tek başına kılanlar tıpkı gece nafile kılanlar gibi gizli veya açıktan okumakta serbesttirler. Yatsının (ya da akşamın) ilk iki rek'atlarında okunamayan sûreler, Fatiha ile birlikte son iki rek'atlarda açıktan okunur, ama okunamayan Fatiha iki rek'atlarda tekrar edilmez.

8 Namazın Sünnetleri

Namazın sünnetleri elli birdir:

(1) İftitah tekbiri için erkekler ve cariyelerin, ellerini kulak azasına kadar, hür kadınların ise omuz hizasına kadar kaldırmak,

(2) (Tekbir sırasında) parmakları açık (kendi haline) bırakmak,

(3) İmama uyanların iftitah tekbirlerini imamla birlikte almaları;

(4) Erkeğin, sağ eli sol elinin üzerinde olarak göbeğinin altına koyması [ellerin durumu şöyle olur: Sağ elin iç kısmı sol elin dış tarafına konulur, bilek üzerinde baş ve küçük parmaklar halka yapılır];

(5) Kadınların halka yapmaksızın ellerini göğüsleri üzerine koymaları,

(6) Sübhaneke okumak;

(7) Okumak için "Eûzü billahi mine'ş-şeytanirracîm" demek,

(8) Her rek'atın evvelinde "besmele" çekmek,

(9) Âmin demek,

(10) "Allahümme rabbena ve leke'l-hamd" demek,

(11) Bunları gizli söylemek,

(12) İftitah tekbiri sırasında başı eğmeden dengeli bir vaziyet almak;

(13) İmamın, tekbir ve "Semiallahü limen hamideh" (cümlesin)i açıktan söylemesi,

(14) Ayakta dururken ayakların arasının dört parmak kadar açılması;

(15) Mukîm bulunuluyorsa eğer, sabah namazında Fatiha'dan sonra "Uzun Mufassallardan, ikindi ve yatsı namazlarında "Orta Mufassal"lardan, akşamda ise bunların kısalarından bir sûre okumak, [yolcu olanlar dilediği herhangi bir sûreyi okuyabilirler],

(16) Sadece sabah namazlarının birinci (rek'atların)da sûreyi uzun tutmak,

(17) Rükûnun tekbiri;

(18) (Rükûda) üç kere tesbîh (Sübhane Rabbiye'l-azîm) söylemek,

(19) Parmaklarını açarak

(20) Dizlerini elleriyle kavramak [hanımlar parmaklarını açmazlar],

(21) (Rükûda) bacakları dik ve sırtı düz tutmak,

(22) (Rükû sırasında) başı ve arkayı aynı hizada bulundurmak,

(23) Rükûdan kalkmak,

(24) Sonra kalkıp (uzuvların yerli yerine oturmasını temin edip) mutmain olmak,

(25) Secde için (önce) dizleri, sonra elleri, sonra da yüzü (alnı yere) koymak,

(26) Kalkarken bunların aksini yapmak,

(27) Secdeye giderken ve

(28) Secdeden kalkarken tekbir getirmek,

(29) Secdeyi iki ellerin arasına yapmak ve

(30) Secdede üç kere "Sübhane Rabbiye'l-A'lâ" demek;

(31) Erkeklerin (secde esnasında) uyluklarını karınlarından ayrık tutmaları,

(32) Dirseklerini böğürlerinden ayırmaları ve

(33) Kollarını yerden kaldırmaları;

(34) Kadınların ise (dirseklerini) yere indirmeleri ve uyluklarını karınlarına yapıştırmaları;

(35) İki secde arasında doğrulup

(36) Oturmak ve

(37) Teşehhüdde oturur gibi elleri uylukların üstüne koymak,

(38) (Oturuşlarda) sol ayağın yatırılıp sağ ayağın dikilmesi,

(39) Kadınların, kalçalarının üstüne oturmaları

(40) (et-Tehıyyatü'de) şahadet kelimesini söylerken, "lâ ilâhe" kelimesinde sağ elin işaret parmağıyla işaret edilmesi (yani kaldırılması) ve "illâllah"da ise indirilmesi,

(41) (Farzların) ilk iki rek’atından sonra Fatiha okumak,

(42) Son oturuşta Hazreti Peygamber'e salevât okumak2 ve

(43) İnsan sözüne değil de Kur'an'dakilere, Rasûlullah (Sallallahu aleyhi ve sellem)'inkine benzer dualar okumak;1

(44) Selâm verirken (önce) sağa, sonra sola dönmek;

(45) İmamın (selâm verirken) insanları Hafaza meleklerini ve salih cinleri kasdederek, selâm vermesi ki, en doğrusu da budur;

(46) İmama uyanların da, eğer imam (döndükleri) cihette bulunuyorsa, selâm verirlerken imamı, (aynca) cemaatı, Hafaza meleklerini ve cinlerin salihlerini kasdederek selâm vermeleri,

(47) Tek başına kılanların, selâm verirken sadece melekleri niyetlerinden geçirmeleri,

(48) ikinci selâmı, birinciden daha alçak bir sesle vermeleri,

(49) (Cemaatla kılanların) selâmlarını imamla birlikte vermeleri,

(50) Selâm vermeye sağdan başlamak,

(51) (Namaza) sonradan yetişenlerin, imamın (namazdan) ayrılışlarını beklemeleri.

9 Namazın Âdabı

(1) Tekbir alırken erkeklerin, ellerini (elbiselerinin) kollarından dışarı çıkarmaları;

(2) namaz kılanların ayaktayken secde mahalline, rükûda ayaklarının üstüne, secdede burnun yan taraflarına, otururken kucaklarına, selâm verirken omuzlarına yücelt. Ve Efendimiz İbrâhîm 'e ve onun ailesine hayır ve bereket verdiğin gibi Efendimiz Muhammed'e ve onun ailesine de her iki dünyada hayır ve bereket ver. Övgüye lâyık sensin (ve) yücelerden de yücesin Allah'ım..."

Namaz kılanların teşehhüdden sonra okumaları sünnet olan dualardan biri-, si de Rasûl (aleyhisselâm Hazreti Ebû Bekir (Radıyallahu anh)%e öğrettiği şu duadır:

"Allahümme innî zalemtü nefsi zülmen kesîran ve innehû lâ illâ ente. Fağfir lî mağfiraten min indike verhamnî, inneke ente'l-Rahîm."

Manası: "Allah'ım, ben nefsime çok çok zulmettim. Günahları, başkaları değil, yalnızca sen affedersin. Beni dergâh-ı ilâhinde affeyle ve bana merhamet eyle; sen çok affedici ve pek merhametlisin." bakmaları;

(3) Öksürüğe mümkün mertebe mâni olmak,

(4) Esnerken ağzı kapatmak,

(5) "Hayye ale'l-felâh" denildiğinde ayağa kalkmak,

(6) "Kad kâmeti's-salâtü" denildiği zaman imamın namaza başlaması... (Bütün bunlar) namazın âdâbmdandır.

10 Namaz Nasıl Kılınır?

Erkekler namaz kılmak istediklerinde ellerini (elbiselerinin) kollarından (dışarı) çıkarırlar ve kulaklarının hizasına kaldırırlar. Sonra niyet ederek "Allah" lafizınm (elif harfini) uzatmaksızm tekbir alırlar. "Sübhânallah'gibi sırf Allah'ın zikriyle ilgili her türlü cümleyle ve Arapçasını söylemekten âciz olanların Farsça (veya bir başka dil) ile (namaza) başlamaları uygundur. (Arapçasıyla başlamak) mümkün iken Farsça (veya diğer diller) ile başlamak ve bu dil(ler) ile (namazda) okumak uygun değildir. En doğrusu da budur. Sonra iftitah tekbirinin hemen ardından, ara vermeksizin sağ el sol elin üzerinde göbek altına koyarlar ve, "Sübhanekallâhümme ve bihamdik ve tebârekesmük ve teâlâ ceddük ve la ilahe ğayruk (duasını) okurlar. Namaz kılan herkes bunu okumalıdır. Sonra okuma(ya başlama)k için gizlice "eûzü" çekerler. (İmama) sonradan uyanlar da "eûzü"yü okurlar, imama zamanında yetişenler değil. Bayram namazlarında "eûzü", tekbirlerden sonraya bırakılır. Sonra gizlice "besmele" çekerler. Besmele her rek'atta, sadece "Fâtiha"dan önce çekilir. Sonra Fatiha okurlar, imam ve cemaat (Fâtiha'nın ardından) gizlice "âmîn" derler. Sonra bir sûre veya üç âyet okurlar ve tekbir alıp rükûya giderler. Rükûda uzuvlar sükûnet ve istikrar bulmalı, (vücudun) baş kısmı arka tarafla aynı hizada olmalı, parmak araları açık ellerle dizleri kavramalıdır, rükûda en az üç kere teşbih (yani "sübhane rabbiye'l-azîm") okurlar. Sonra gerek imam ve gerekse tek başına kılanlar, "semiallahü limen hamiden, Rabbena leke'l-hamd diyerek başlarını (rükûdan) kaldırırlar ve uzuvların sükûnet ve istikrarını temin ederler. (İmama) uyanlar, (sadece) "Allahümme Rabbena ve leke'l-hamd" demekle yetinirler. Sonra secdeye gitmek üzere tekbir alırlar, (önce) dizlerini, sonra ellerini yere koyarlar. Yüzlerini de iki ellerinin arasına koyarak, uzuvları yerli yerine oturmuş bir halde burun ve alımlarıyla birlikte secde ederler ve en az üç kere teşbih (yani Sübhâne rabbiye'l-a'lâ okurlar. Karınlarını uyluklarından ve sıkışıklık yoksa dirseklerini yanlarından ayırırlar.1 El ve ayak parmaklarını kıbleye yöneltirler. [Kadınlar kollarım yanlarına indirir, uyluklarını karınlarına yapıştırırlar.] (Sonra) iki secde arasında uzuvları istikrar ve sükûnet bulacak şekilde otururlar ve ellerini uyluklarının üstüne koyarlar. Tekrar "Allahü ekber" deyip secdeye kapanırlar, (yine) uzuvların istikrar ve sükûnetini temin ederler; uyluklarım karınlarından, kollarını yanlarından ayırırlar ve (secdede) üç kere teşbih okurlar. Sonra tekbir alıp oturmadan ve elleriyle yere dayanmadan kalkarlar.

İkinci rek'at da (tıpkı) birinci rek'at gibi kılınır. Ancak (bu rek'atta) "Sübhâneke" okunmaz, "Eûzü" çekilmez ve tekbir alınırken eller kaldırılmaz.

(Ellerin Kaldırılması Sünnet Olan Haller:)

1) Ellerin kaldırılması, (ancak) bütün namazların başlangıcında,

2) Vitir namazlarında kunût için tekbir alındığında,

3) Bayramlarda fazladan alman tekbirlerde,

4) Kâ'be'yi görünce,

5) Hacerü'l-Esved'i selâmlarken,

6) Safa ve Merve ye çıkıldığında,

7) Arafat ve Müzdelife'deki vakfelerde,

8) Birinci ve ikinci taşlamalar sırasında ve

9) Namazları müteakip tesbihler(den sonra yapılan dualar)da sünnettir. Erkekler ikinci rek'atm secdelerini yaptıktan sonra sol ayaklarını yatırarak üzerine otururlar ve sağ ayaklarım (ise) dikerek parmaklarını kıbleye çevirirler. Ellerini, uyluklarının üstüne parmaklar açık olarak koyarlar [kadınlar (daha önce belirtildiği şekilde) kalçalarının üstüne otururlar] ve İbn Mes'ûd (Radıyallahu anh)' teşehhüdünü (et-tahiyyâtü'yü) okurlar, (ettahiyyâtü'nün) şahadetlerini söylerken işaret parmaklarını "lâ ilahe" kelimesinde kaldırır ve "illallah" kelimesinde indirirler. Birinci oturuşta "et-tahıyyâtü"ye birşey ilâve etmezler, et-tahıy-yâtü'nün tamamı şöyledir:

"et-Tehıyyâtü lillâhi, ve's-salevâtü ve't-tayyibâtü, es-selâmü aleyhe eyyühe'n-Nebiyyü ve rahmetü'ilahi ve berekâtühû, es-selâmü aleynâ ve ala ibâdillahi's-sâlihin, eşhedil en lâ ilahe il-la'llahü ve eşhedil enne Muhammeden abdühû ve Rasûlühû”

(Farzların) ilk iki rek’atından sonrakilerde Fâtiha'yı okurlar. Sonra oturup et-tahiyyatü'yü ve ardından Peygamber Efendimiz'e salevât'ı okurlar. Sonra da Kur'an'dakilere ve Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem'in dualarına benzeyen duaları okuyup önce sağa, sonra da sola "es-selâmü aleyküm ve rahmetullâh" diye, daha önce de belirtildiği gibi, yanındakileri kasdederek selâm verirler.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Lügat ve ıstılah yönünden "şart" ve "rükün" nedir? Namaza başlamanın doğru olabilmesi ve namazın sıhhatinin devamı için şartlar nelerdir ve bu ikisi arasında ne gibi bir fark vardır?

Namazın, üzerinde ittifak edilen rükünleri nelerdir ve rükün olup olmadığı ihtilaflı olanlar hangileridir?

Üst yüzü temiz ve alt yüzü pis olan keçenin üzerinde namaz kılınabilir mi? Bir ucu pis olan sarığın temiz tarafı başta bırakılıp pis tarafı yere konulması hususunda nasıl bir hüküm verilebilir?

Pisliği giderecek birşey bulunmadığı zaman yapılacak şey nedir? Avret yerini örtecek birşey bulamayanlar ne yaparlar ve (avret yerini örtecek) dörtte biri temiz bir elbise bulanlar ne yaparlar? (Avret yerini örtecek) elbisenin dörtte birinden azı temiz olması halinde ne gibi bir hüküm verilebilir? Avret mahallini örtecek ipekten birşey bulunuyorsa, bunun için ne söylenebilir?

Çıplak olarak kılınan namazlarda mendub olan şey nedir? Namazda erkeklerin, hür olan ve olmayan kadınların avret mahallerini açıklayınız.

Namaz kılan kimsenin avret mahallinden olan uzuvlarından bir uzvunun dörtte birinin açılmasının hükmü nedir?

Elbisesi yırtılmak suretiyle avret mahallinin muhtelif yerlerinden açılan bir kimse için ne denilebilir? Namaz kılan kimsenin kıblesi ne zaman yüzünü çevirebildiği taraf olur?

Kıblenin ne taraf olduğunu bilemeyenler ne yaparlar? Yanlış istikamete doğru namaz kıldığını namaz içinde anlayanlar ne yaparlar? Kıbleyi öğrenmek için ne zaman araştırma yapılır? (Kıbleyi) araştırmadan namaz kılanlar için hüküm nedir?

Namazın vacipleri nelerdir? Vacib, lügat ve ıstılah yönünden ne demektir? Vacible farz, vâcible sünnet arasındaki fark nedir?

Rükün olan, vâcib ve sünnet olan kıraat... Bu üçünün arasındaki sınırları belirtiniz.

Namazın sünnetleri nelerdir? Sünnetle ilgili hükümlerden bildiklerinizi söyleyiniz.

Erkekler iftitah tekbirinde ellerini nasıl, hanımlar nasıl kaldırırlar? Erkeklerle hanımlar ellerini nasıl bağlarlar?

Kur'an'ın "mufassallarını biliyor musunuz? Uzun mufassallar, orta ve kısa mufassallar nelerdir?

Hades, lügat ve şer'î yönden ne demektir, kaç kısma ayrılır, küçük ve büyük hades nedir?

Namaz kılanlar avret yerlerini kendilerinden de saklamalt mıdırlar? Eğer bu konuda görüş ayrılığı varsa açıklayınız. Mekkeli olanlarla olmayanların "kıbleye dönme" farz! karşısındaki durumları nedir? Kâ'be'yi görenlerle görmeyenler arasında (kıbleye dönme açısından) bir benzerlik var mıdır?

Lügat ve şer'î yönden "tahrîme" ne demektir ve (iftitah tekbirine) niçin bu ad verilmiştir?

Farzı belirtmek ne demektir; bu, (namaza) başlarken ve devam ederken mi, yoksa sadece başlarken mi şarttır ve bununla ilgili hususlar nelerdir? Okumak, niçin farz kılınırken farzların iki rek atında ve nafilelerle vitir namazların her rek'atında farz olmuştur?

Secde edilen yerde sertliğin hissedilmesi ne demek?

Önünde bulunan birinin sırtına sedce etmenin doğru olabilmesinin şartı nedir?


.4 İMAMLIK

1 İmamlık

İmamlık yapmak, ezan okumaktan (derece itibariyle) daha üstündür. Cemaatle namaz kılmak, özürsüz ve hür erkekler için sünnettir.

2 İmamlığın Sıhhatinin Şartları

Sağlığı yerinde olan erkekler için imamlığın sahih (ve doğru) olmasının şartlan altıdır:

1) Müslüman olmak,

2) Erginlik çağında bulunmak,

3) Akıllı olmak,

4) Erkek olmak,

5) (Namaza yetecek kadar Kur'an'dan (âyet) oku(yabil)mek;

6) İmamın, sürekli burun kanaması, (konuşurken "fe" veya "te" harflerini tekrarlamak, pelteklik gibi özürlerden uzak bulunmasının yanı sıra, temizlik ve avret mahallinin örtülmesi gibi (her türlü) şartın (kendisinde) mevcut bulunması.

3 İmama Uymanın Sıhhatinin (Doğruluğunun) Şartları

İmama uymanın sahih olmasının şartları on dörttür:

(1) (İmama) uyarak namaz kılacak kimsenin imama uymaya niyet edip onunla birlikte tekbir alması;

(2) [Kendilerine kadınların da uyabilmesi için erkeklerin imamlığa niyet etmeleri şarttır.]

(3) İmamın topuklarının kendisine uyanlardan Önde olması ve

(4) İmamın durumunun cemaatinkinden (meselâ imamın nafile kılıp cemaatin farz kılması gibi) daha düşük bir mertebede bulunmaması,

(5) İmamın, cemaatin kıldığı farzdan başka bir farz kılıyor olmaması;

(6) dört rek'atlı (farz)larda mukîm olan kimsenin, seferi (yolcu) olanlara imam olmaması ve

(7) (cemaatle kılman bir namaza) sonradan iştirak etmiş(lerden) olmaması,

(8) İmamla (erkeklerden oluşan) cemaat arasında kadınların saf tutmuş olmamaları,

(9) İmam ile cemaat arasında, kayık (vs. gibi şey)lerin gelip geçebileceği bir ırmak, araba1 (vs. gibi şey)lerin gelip geçeceği bir yol bulunmaması,

(10) İmamın (rükünler arasındaki) geçişlerinin birbirinden ayırt edilmesini engelleyecek (herhangi) bir duvarın bulunmaması, [eğer imam(ın okudukları rahatça) duyulabiliyor veya (hareketleri) görülebiliyorsa, (bu durumda imama) uyulabilir ki, doğrusu da budur

Nitekim Efendimiz (aleyhissalâtü ves-selam): "Kendisiyle imam arasında, ırmak, yol yahut kadınlardan meydana gelmiş bir saf bulunan kimselerin namazı olmaz" buyurmuştur. Burada ırmakla, kayık vs. gibi şeylerin; yol ile de araba vs. gibi şeylerin gelip geçebileceği yerler kastedilmektedir. Kayık ve arabanın bilfiil geçmesi şart değildir.

(11) İmam binekte, (ona) uyanlar yaya olmamalı,

(12) yahut imam, binek (hayvanın)dan başka bir binekte bulunmamalı;

(13) İmam bir gemide, (ona) uyanlar yanında bulunmayan bir başka gemide olmamalı;

(14), Cemaatin, kan çıktığı ve kustuğu halde imamlarının yeniden abdest almamış olduğu hakkında ki, bu, onların namazlarını bozucudur- bir kanaate sahip bulunmamaları.

4 Üstün Haldeki Birinin Daha Düşük Halde Olan Bir Kimseye Uyması

Abdestli bir kimse teyemmümlüye; uzuvlarını yıkayan mesh eden kişiye; ayaktaki oturana ve kambur bir kimseye; îmâ ile kılan, kendisi gibi birine; nafile kılan farz kılana uyabilir.

İmamın namazının bozulduğu anlaşıldığında iade etmelidir.

İmam, mümkün mertebe cemaate namazlarını iade etmelerini bildirmelidir ki, tercih edilen görüş de budur.

5 Cemaate Gelmemeyi Mazur Gösterecek Haller

On sekiz şey, cemaate gelmemeyi mazur gösterir:

(1) Yağmur,

(2) Soğuk

(3) Korku,

(4) Karanlık,

(5) Hapis,

(6) Körlük,

(7) Felçli olmak,

(8) El ve ayak kesikliği,

(9) Hastalık

(10) Yürümeye engel olan dizlerdeki dermansızlık,

(11) Çamur,

(12) Kötürüm halde bulunmak,

(13) Yaşlılık,

(14) Cemaate gitmekle müzakere ettiği fıkıh dersini kaçırma (endişe)si,

(15) Canın çekeceği bir yemeğin hazır bulunması,

(16) Yola çıkmaya niyetlenme.

(17) Bir hastayla ilgileniyor olmak,

(18) Gündüz değil de geceleyin şiddetli rüzgâr esmesi.

Geçerli bir özür sebebiyle cemaatten geri kalanlara da cemaat sevabı verilir.

6 İmamlığa Liyâkat

(Namaz için) hazır bulunanlar arasında ev sahibi, (namaz kıldırmakla) vazifeli veya (idarî) yetkiye sahip herhangi bir kimse bulunmadığı takdirde, (bunlar arasında şer'î hükümleri) en çok bilenler imamlığa daha lâyıktır. (Bunlardan) sonra en çok (Kur'ân ezberinde olan ve) okuyanlar, sonra (şüphelilerden) en çok sakınanlar, sonra (aralarında) daha yaşlı olanlar, sonra (içlerinde) ahlâkı daha güzel olanlar, sonra daha güzel yüzlü olanlar, sonra soy ve sülâlece (diğerlerinden) daha (asıl ve daha) şerefli olanlar, sonra sesi daha güzel olanlar ve nihayet elbisesi daha temiz olanlar imamlığa diğerlerinden daha lâyıktır.

Eğer bütün bunlarda eşitseler (imamlığı İrimin yapacağını tespit için) kur'a çekilir, yahut (imamı) cemaat seçer. Şayet bu hususta ihtilâfa düşülürse, çoğunluğun seçtiği kabul edilir. (Aralarından) daha iyisini öne geçirmedikleri takdirde iyi bir şey yapmamış olurlar.

7 İmamlık Yapması Mekruh Olan Kimseler

(1) Kölenin,

(2) Âmânın,

(3) Araplardan (olsun, diğer milletlerden olsun câhil) çöl insanının,

(4) Zina sonucu doğmuş bulunan (kimsen)in,

(5) Cahilin,

(6) (Dine önem vermeyen) fâsıkın ve bid'atçı (dinde olmayan şeyleri dine sokan)ların imamlık yapmaları mekruhtur.

Namazı uzatmak, çıplakların ve kadınların cemaat olması mekruhtur. (Kadınlar) cemaat oldukları takdirde, tıpkı çıplakların imamı gibi, (onların) imamları (da) ortalarında durur.

8 (İmama Göre) Cemaatın Yeri

(İmama) bir kişi (uyacaksa) imamın sağına, fazlası arkasına durur.

9 Namazda Safların Düzeni

(En önde) erkekler saf tutarlar, bunların arkasına çocuklar, sonra çift cinsiyetliler ve en son kadınlar saf tutarlar.

10 Cemaatın İmama Uyup Uymayacağı Haller

(1) Cemaat henüz "et-tahiyyâtü"yü bitirmeden imam selâm verirse, cemaat ettahıyyâtı tamamlamalı,

(2) Rükû ve secdelerde üç kere teşbih söylemeden imam başını kaldırsa cemaat imama uymalıdır.

(3) İmam, unutarak fazladan bir secde yapsa veya son oturuştan sonra sehven ayağa kalksa kendisine uyulmaz. Eğer (imam, sehven kılmak üzere kalktığı rek'ata devam eder ve bunu secdeyle) tescil ederse, cemaat (imamı beklemeden) selâm verir.

(4) İmam eğer son oturuştan önce unutarak ayağa kalkarsa cemaat bekler; imamın fazladan kılmaya kalktığı rek'atım secdesini 'henüz yapmadan cemaat selâm verirse (kıldıkları) farz(namaz)ları bozulur.

(5) İmamın teşehhüd miktarı oturmasından sonra ve onun selâmını beklemeden cemaatin selâm vermesi mekruhtur.

11 Farzlardan Sonra Yapılan Dua, Zikir ve Tesbihat

Farzdan hemen sonra (varsa) sünnetti kılmay)a kalkmak sünnettir. Şemsü'l-Eimme el-Hulvânî: "Farzla sünnet arasında dua okumanın bir sakıncası yoktur" demiştir. İmamın farzdan sonra, sünnet kılmak için sol tarafa çekilmesi ve daha sonra da insanlara dönmesi müstehabdır.

(İmam ve cemaat namazdan sonra) üç kere istiğfar ederler; Âyet el-kürsî'yi, Muavvizeteyn'i, okurlar ve otuz üç kere (sübha-nallah diyerek) teşbih getirirler, aynı şekilde (otuz üç kere elhamdülillah diyerek) Allah'a hamd eder ve (otuz üç kere Allâhü ekber diyerek) Allah'ı tekbir ederler. Sonra da: "Lâ ilahe illallahü vahdehû lâ şerike leh, lehü'l-mülkü ve lehü'l-hamdü ve hüve ala külli şey'in kadir derler. En sonunda da ellerini kaldırıp hem kendileri, hem de Müslümanlar için dua edip ellerini yüzlerine sürerler.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

İmamlık nedir, cemaat ve cemaatle namazın hükmü nedir? Âlimlerin, imamlıkla ilgili görüşlerini söyleyin.

İmamlığın (fazilet yönünden) derecesi nedir? İmamlığın sıhhatinin (doğruluğunun) şartı nedir?

Daima burnu kanayanlar ve konuşurlarken "fe" veya "te"yi tekrar edenler ve peltek konuşanlarla ilgili hükümler nelerdir? İmama uymanın sıhhatinin şartları nelerdir?

Kendisine uyanların namazlarının sahih olabilmesi için hangi hallerde imamlığa niyet etmelidir.

İmamla cemaatin arasında vasıta geçebilecek bir yol bulunması halinde (imama) uyanların namazlarının bozulacağına delil nedir?

Üstün bir halde bulunanların kendilerinden daha düşük bir halde bulunan kimselere uymaları doğru olur mu? Buna üç misal getiriniz.

İmamın namazının bozulduğu anlaşılınca, ona uyanlar ne yaparlar? Cemaate gelmemeyi mazur gösterecek beş şey söyleyin.

Canının çektiği bir yemeğin hazır bulunması halinde namaz kılan bir kimse cemaate gitmekten neden mazurdur?

Herhangi bir Özürden dolayı cemaate gidemeyenlerle ilgili hükümler nelerdir?

İmamlık yapmak, insanlar arasında en çok kimlerin hakkıdır? İki veya daha fazla kimselerin imamlığa liyâkat yönünden eşit olmaları halinde bunlar arasında nasıl bir tercih yapılacaktır?

İmamlık yapması mekruh olanlar kimlerdir? İmama tek bir kişi uyarsa nereye, iki kişi uyarsa nereye duracaklardır?

İmama uyanların bir kısmı erkek, bir kısmı kadın, bir kısmı çocuk ve bir kısmı da çift cinsiyeti! olmaları halinde nasıl bir saf tutmaları gerekir?

(İmama) uyan kimse henüz et-tahıyyatü'yü bitirmeden imam selâm verirse durum ne olur? İmam teşehhüd miktarı oturmadan, fazladan bir rek'at için kalkarsa durum ne olur?

(İmama) uyan kimsenin, imamdan Önce selâm vermesi halinde durum ne olur?


.5 NAMAZLA İLGİLİ KONULAR

1 Namazı bozan şeyler

Namazı bozan şeyler altmış sekiz olup şunlardır:

(1) Yanlışlıkla veya

(2) unutarak da olsa (herhangi bir) sözü söylemek,

(3) Bizim sözlerimize benzeyen duada bulunmak

(4) Unutarak da olsa selâm vermek ve

(5) (Verilen selâma) sözle veya

(6) Musafahayla karşılık vermek,

(7) (Namazla ilgili olmaksızın) fazlaca hareketler yapmak,

(8) Göğsü kıbleden çevirmek,

(9) Az da olsa ağıza dışarıdan bir şey (alıp) yemek,

(10) Dişlerin arasında bulunan nohut büyüklüğündeki bir şeyi yemek,

(11) (Aynı şekilde dışarıdan) bir şey içmek,

(12) Özürsüz olarak öksürmek,

(13) "Uf demek,

(14) İnlemek ve

(15) "Âh" demek,

(16) Cennet veya cehennemin anılmasından değil de bir acı veya

(17) Musibetten dolayı yüksek sesle ağlamak,

(18) Aksırana "yerhamukellah" diye karşılık îfsâd ve fesâd aynı kökten gelmekte olup lügat itibariyle fesad, (uygunluk ve düzgünlük manasına gelen) salâhın zıddıdır. Hanefî fikıh ulemasına göre ise ibadetler konusunda butlan (geçersizlik) ile aynı manaya gelir. Bu namaz, bu hac, bu oruç batıldır, denildiği gibi fâsiddir de denir. Ama muamelât konularında durum daha farklı olup bâtıl ile fâsîd burada ayrı ayrı değerlendirilir. Bir misâl vermek gerekirse:

Mülkiyeti size âit, murdar olmayan aynî bir şey sattınız diyelim, müşteriye de herhangi bir şart ileri sürmediniz... Böyle bir satış doğrudur.

(Öte yandan) meselâ, size âit bir evi sattınız ve müşteriye de (bu evi) kendinize kiralamasını şart koştunuz... Aslında böyle bir satış meşrudur, ama koşulan şart meşru değildir, dolayısıyla bu satış fâsiddir.

Farz edelim ki, ölü bir hayvan sattınız... Bu satış, temelinden gayri meşru ve bâtıldır

Bu (Örnekler)den de anlaşılmıştır ki, muamelât konusunda fâsid: Esas itibariyle meşru iken, vasıf (biçim) itibariyle bozuk olan şeye denir. Bâtıl ise; muamelâtta hem asıl, hem de vasıf itibariyle meşru ve uygun olmayan şeydir.

(19) (Allahü teâlâ'nın) benzeri (olup olmadığı) hakkında bilgi almak isteyen kimseye "Lâ ilahe illallah=Allah'tan başka ilâh yoktur" diye cevap vermek,

(20) Kötü bir habere karşılık: "İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciûn" demek,

(21) Sevindirici bir ha bere: "el-Hamdülillah" demek,

(22) Beğendiği (ve tuhaf bulduğu bir şeye: "Lâ ilahe illallah" veya "Sübhanallah" demek,

(23) (Kitap ve benzeri bir şey isteyene) "Yâ Yahya huzi'l-kitâbe Yahyâ kitap al" gibi cevap mâhiyetinde söylenen her şey;

(24) Teyemmümlünün suyu görmesi,

(25) Mest üzerine mesh eden kimsenin mesh müddetinin sona ermesi,

(26) Mestin (ayaktan) çıkarılması,

(27 (Okuma yazma bilmeyen) ümmînin bir âyet öğrenmesi,

(28) Çıplak olanın örtünecek bir şey bulması,

(29) İmâ ile namaz kılanın rükn ve secde etmeye gücü yeter hâle gelmesi,

(30) Tertip sahibinin geçirdiği bir namazı hatırlaması,

(31) (İmamın) kendi yerine imamlığı uygun olmayan birini geçirmesi,

(32) Sabah (namazım kılarken) güneşin doğması,

(33) Bayram namazlarını kılarken güneşin zeval (çizgisin)e gelmesi

(34) Cuma namazım kılarken ikindi vaktinin girmesi,

(35) İyileşen yaranın sargısının düşmesi,

(36) Özürlünün özrünün sona ermesi,

(37) Kendi isteğiyle veya

(38) Başka bir sebeple (namaz kılanın) abdestinin bozulması,

(39) Bayılma,

(40) Delirme

(41) Bakma sebebiyle veya ihtilâm olmak suretiyle cünüp olmak;

(42) İmamın kadınlar için de niyet ettiği (rükûlu ve secdeli) mutlak1 bir namazda perdesiz olarak aynı mahalde, arzu uyandıran bir kadınla, (aynı imamın ardında) müşterek iftitah tekbiri alarak, aynı hizada bulunmak;

(43) Abdesti bozulan kimsenin, avret mahallinin -kadının abdest için kollarını açması gibi bir mecburiyetten dolayı da olsa- açılması;

(44) (Abdesti bozulan kimsenin) abdest almaya giderken ve gelirken (Kur'an) okuması,

(45) Abdesti bozulduktan sonra bir rükün edâ edecek kadar uyanık olarak beklemesi,

(46) (Abdesti bozulan kimsenin) yakınındaki suyu bırakıp (daha ötedeki) bir başka suya gitmesi,

(47) Abdestinin bozulduğu zannıyla namaz kılan kimsenin camiden çıkması ve

(48) Yine aynı sebeple cami dışında saflardan (öne) geçmesi;

(49) (Namaz kılan kimsenin) camiden çıkmamış olsa dahi abdestsiz olduğunu zannederek veya

(50) Mesh müddetinin bittiğini yahut

(51) Üzerinde geçmiş bir namaz yahut pislik bulunduğunu zannederek yerinden ayrılması;

(52) İhtilâftan kurtulmak için en iyisi (namazı) yeniden kılmaktır;

(53) (Kendi) imamından başkasına (unuttuğunu) hatırlatmak,

(54) Kılınmakta olan namazdan başka bir namaza geçmek için tekbir alınması, [bütün bu zikrolunanların, (namazların) sonunda teşehhüd miktarı oturmadan evvel meydana gelmesi halinde namaz bozulur.]

Mutlak namaz, rükûlu, secdeli namazlar olup, bu ifadeyle cenaze namazı istisna edilmiş oluyor ki, cenaze namazında (kadınla) aynı hizada bulunmak namazı bozmaz.

(55) Tekbirlerdeki (Allahü kelimesinin başındaki) hemzeyi uzatmak,

(56) Ezberinde bulunmayan şeyi Mushaftan okumak,

(57) Avret mahalli açık iken veya üzerinde (namaza) mâni olan bir pislikle (namazın rükünlerinden) bir rükün eda etmek veya

(58) Eda edebilecek kadar bir zamanın geçmesi;

(59) (İmama) uyan kimsenin, imamdan evvel ve ondan ayrı bir rükün eda etmesi,

(60) (Cemaatle kılınan) namaza sonradan yetişen kimsenin sehiv secdesinde imama uyması,

(61) Oturduktan sonra (yapmadığını), hatırladığı aslî secdeyi yaptıktan sonra yeniden son oturuşu eda etmemek, (62) uykulu olarak yerine getirilen bir rüknün yeniden ed edilmemesi,

(63) Namaza sonradan yetişen kimsenin uyduğu imamın, kahkahayla gülmesi ve

(64) Son oturuştan sonra imamın kasden abdestini bozması;

(65) İkili olmayan (dört rek'atlı) namazlarda, seferi (yolcu) olduğunu zannederek,

(66) Yahut cuma (namazı) zannıyla,

(67) Yahut yatsı namazını teravih zannederek,

(68) Yahut da İslâm'a yeni girmiş olduğundan kıldığı farz, namazını iki rek'atlı zannederek iki rek'atın sonunda selâm vermek.

2 Namazı Bozmayan Şeyler

(1) Namaz kılan kimse bir yazıya bakıp anlasa,

(2) Yahut fazla bir hareket yapmadan dişlerinin ar asındaki nohuttan küçük bir şeyi yese,

(3) Yahut secde ettiği yerden bir kimse geçse namaz bozulmaz; ama geçen kimse günahkâr olur.

(4) Şu (aşağıdaki davranış) ile (kocaya) dönüş tescil edilse bile boşadığı bir kadının (yahut yabancı bir kadının) fercine şehvetle bakmak namazı bozmaz.

3 Namazın Mekruhları

Namaz kılan kimseye mekruh olan şeyler yetmiş yedi onlardır:

(1) Elbisesiyle ve

(2) Vücuduyla oynamak gibi,

(3) Vâcip veya

(4) Sünneti bile bile terketmek;

(5) Küçük (çakıl) taşlarını gidermek, bir kereye mahsus olmak üzere secde için mekruh değildir

(6) Parmakları çıtlatmak ve

(7) Bunları birbirine geçirmek,

(8) Elleri böğürlere koymak,

(9) Boynu çevirmek,

(10) (Mak’adı yere koyup dizleri dikerek göğüste birleştirmek ve elleri de yere koymak suretiyle) köpek oturuşu gibi oturmak,

(11) Kolları yere yatırmak,

(12) Kolları sıvamak,

(13) Gömlek giyme imkânına sahipken (giymeyip sadece) pantolonla namaz kılmak,

(14) İşaretle selâm almak,

(15) Özürsüz olarak (namazda) bağdaş kurmak;

(16) Saçlarını (arkaya veya tepesine) bağlamak,

(17) Başın çevresine mendil bağlayıp ortasını açık bırakmak,

(18) Elbiseyi önden veya arkadan yukarı çekmek,

(19) Elbiseyi başına ve omuzlarına yahut sadece omuzlarına koyup yanlarını birleştirmeden aşağı salıvermek,

(20) Ellerin dışarı çıkmasına imkân vermeyen bir elbiseye bürünmek,

(21) Elbiseyi sağ koltuğunun altına alıp iki tarafını sol omzuna atmak;

(22) Okumayı (kıraati), kıyam (ayak)da değil de, başka bir halde iken yapmak,

(23) Nafile (ve sünnet)lerde birinci rek'atı uzun tutmak,

(24) Diğer bütün namazlarda ise ikinci rek'atı birinciden uzun tutmak,

(25) Farzların bir| rek’atında (okuduğu) sureyi tekrarlamak,

(26) (Bir önceki rek'atta); okuduğu surenin üstündeki bir sûreyi okumak,

(27) (Bir evvelki rek'atta okuduğu sûreden sonraki sûreyi atlayıp öbür rek'atta bir sonrakini okumak suretiyle) iki rek'atta sûreler arasını açmak,

(28) Hoş bir kokuyu koklamak,

(29) Elbiseyle veya

(30) Bir yelpaze ile bir veya iki kez serinlenmek,

(31) Secdede veya diğer yerlerde ellerin veya

(32) Ayakların kıbleden (başka tarafa) çevrilmesi,

(33) Rükûda ellerin dizlere konulmaması,

(34) Esnemek,

(35) Gözleri kapatmak,

(36) Gözleri göğe (yukarı) doğru kaldırmak,

(37) (Göğsü çıkarıp elleri uzatmak suretiyle) gerinmek,

(38) Az (sayılacak) bir hareket yapmak,

(39) Bit tutmak ve

(40) Öldürmek,

(41) Burun ve

(42) Ağzı kapatmak,

(43) Ağza, usulüne uygun tarzda okumaya engel olacak bir şey koymak;

(44) Sarığın sargısı üzerine ve

(45) Resim üzerine secde etmek,

(46) Burnunda herhangi bir özrü yok iken sadece alnı ile secde etmek;

(47) Namazı yol üstünde,

(48) Hamamda,

(49) Tuvalette,

(50) Mezarlıkta,

(51) Rızasını almadan bir başkasının arazisinde,

(53) Pisliğe yakın bir yerde kılmak;

(53) Büyük ve

(54) Küçük abdestlerden biri sıkıştırır bir halde

(55) Yahut yellenecek bir halde iken namaz kılmak;

(56) Vaktin çıkması veya cemaati kaçırmaktan korkulmadığı takdirde, mani olmayan bir pislikle namaz kılmak, [aksi halde namazı kesmek menduptur].

(57) (Kirli- paslı) iş elbisesiyle namaz kılmak,

(58) Baş açık namaz kılmak, [tazarrû ve tezellül (kendini âciz göstermek) maksadıyla baş açık kılman namaz bu mümkün dışındadır],

(59) Sevdiği yemek hazırken ve

(60) Kalbi meşgul edecek ve huşûu bozacak olan şeyler karşısında namaz kılmak,

(61) Âyet ve

(62) (Okunan) tesbihâtı elle saymak;

(63) Namın mihrapta,

(64) Bir yerde veya

(65) Bir arazide tek başına durması,

(66) Safta aralık (boş yer) varken safin gerisine durmak,

(67) Üzeri resimli elbise giymek;

(68) (Namaz kılanın) başımın üst tarafında veya

(69) Arkasında,

(70) Önünde veya

(71) (Yanlardan) azasında resim bulunmak; ancak resim küçük veya başı kesik olur yahut resim cansız bir şeye ait bulunursa mekruh olmaz;

(72) Önünde yahut

(73) İçinde kor ateş bulunan tandır veya

(74) Uyuyan insanlar bulunması,

(75) Kendisine bir zararı olmayan alandaki toprağı namazda iken silmek,

(76) (Fatiha'nın dışında) tir sûre tayin edip ondan başkasını okumamak; ancak bu sureyi layına geldiği ve Peygamber (aleyhissalâtü ves-selam) okuduğu için teberrüken okursa mekruh olmaz;

(77) Önünden geçilmesi muhtemel iken namaz için sütre (siper) edinmemek.

4 Namaz İçin Sütre (Siper) Edinmek ve Namaz Kılanın Önünden Geçenlere Engel Olmak

(Namaz kılan bir kimsenin) parmak kalınlığında, bir zira' yanıt daha fazla kalınlıktaki bir sütreyi (siperi önüne) dikmesi müstehabtır. Sütreye yakın durmak, onu tamamen karşısına almayıp kaşlarından birinin hizasına dikmek sünnettir.

Dikecek bir şey bulunamazsa uzununa bir çizgi çizilir. Bir kısmı, hilâl şeklinde enine (bir çizgi çizilmelidir) dediler. (Aslında) önünden geçene mâni olmaya kalkışmamak müstehabtır. İşaret veya teşbih söyleyerek geçene engel olunmasına cevaz verildi. (Geçene engel olmak için bu zikrolunan şeylerin) ikisini birlikte kullanmak mekruhtur. (Erkekler namazda okurlarken) seslerini yükselterek, (kadınlar da) işaretle veya sağ elinin parmaklarıyla sol elinin üzerine vurmak suretiyle önlerinden geçene mâni olurlar. Kadınlar, fitneye sebep olacağı için, seslerini yükseltmezler. (Namaz kılanın önünden) geçen kimseye fiilî müdâhaleyle engel olunmamalıdır. Bu (konudaki) hadis-i şerif, (İslâm'ın ilk zamanlarında) fiilen müdâhale etmek vardı ve namaza aykırı davranışlar mubahtı, (fakat şimdi) bunun hükmü kaldırılmıştır

5 Namaz Kılanlara Mekruh Olmayan Şeyler

(1) Beline (kuşak) bağlamak,

(2) Hareketi meşgul etmediği takdirde kılıç kuşanmak,

(3) Tercih edilen görüşe göre ellerini feracesine ve feracesinin (elleri çıkarmak için bırakılan) yarıklarına sokmak;

(4) Mushafa veya askıda bulunan kılıca, oturan ve konuşmakta olan birinin sırtına, muma veya kandile karşı durmak ki, doğrusu da budur;

(5) Üzerindeki resimlere secde etmemek şartıyla resimli bir yaygı üzerine secde etmek;

(6) Zarar vereceğinden korktuğu yılan ve akrebi, birkaç darbeyle ve (yönünü) kıbleden ayırma pahasına da olsa öldürmek ki, en doğrusu da budur.

(7) Vücuda yapışmasın diye rükûda elbiseyi hareket ettirmek,

(8) Namazdan ayrıldıktan sonra alındaki toprak veya otu silmenin bir zararı yoktur. Eğer zarar veriyor ve namazda meşgul ediyorsa namazdan ayrılmadan da (alındaki toprak veya otlar) giderilebilir.

(9) Yüzünü çevirmeden göz ucuyla bakmak, (yerin sertliğini hissetmek şartıyla) yatak, kilim ve keçe üzerinde namaz kılınabilir; en iyisi yerde ve yerden çıkan şeyler üzerinde namaz kılmaktır.

(10) Nafile namazların her iki rek’atında aynı sûreyi okumanın bir sakıncası yoktur.

6 Namazı Yarıda Kesmeyi Gerektiren ve Benzeri Şeylerle ilgili Hususlar

(1) Darda kalan bir kimseye yardım için namazı kesmek gerekir.

(2) Ana-babadan birinin çağırmasıyla namaz bozulmaz.

(3) Başkasına ait de olsa bir dirheme muadil (para veya mal gibi) bir şeyin çalınması durumunda,

(4) Kurdun koyuna saldırması veya bir âmânın kuyu ve benzeri bir yere düşmesi endişesinden dolayı ve

(5) Ebenin, çocuğun ölümünden korkması halinde namaz yarıda kesilir. Ölüm korkusu yoksa bile, ebenin namazı tehir edip kazaya bırakması ve) çocuğu karşılamasında bir sakınca yoktur.

(6) Yolcu da öyle; hırsızlardan, yol kesicilerden korktuğu takdirde vaktin namazını tehir edebilir.

7 Namaz Kılmayanlarla İlgili Hüküm

Namazı bilebile ve tembellikle terk eden bir kimse şiddetle ve kan çıkıncaya kadar dövülür ve namaz kılıncaya kadar hapsolunur. Ramazan orucunu tutmayan kimse de (tıpkı) böyle (bir cezaya çarptırılır), ama bunlar öldürülmezler. Ne var ki, namaz veya oruçtan birinin (farziyetini) inkâr ettikleri veya hafife aldıkları takdirde öldürülürler.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Fesadın (bozulmanın) lügat ve ıstılah manası nedir? Fesad ve bı ibâdetlerde ve muamelâtta aynı manaya mı gelir? Bunu bir örnekle açıklayınız.

Namazı bozanlardan on şey söyleyiniz.

"Namazı bozan şeylerden biri de imamlık yapması uygun olmayan birinin imamın yerine geçirilmesidir sözüyle ne söylenilmek isteniyor?

İhtilâm olmak suretiyle cünüp olmak hangi sebepte namazı bozar? Uyku hâlinin dışında ihtilam olmak mümkün değilken niçin sadece uykuyu zikretmekle yetinilmemiştir.

Hangi hal ve şartlarda aynı hizada bulunmak namazı bozar?

Namaz kılmakta olan kimsenin kendi imamına ve bir başkasına hatırlatmada bulunması hususunu delil getirerek söyleyiniz.

Namazı bozmayan üç şey söyleyiniz.

Mekruh olan bir davranışta bulunarak kılınan namazla İlgili hüküm nedir? (Böyle bir) namazın iadesi ne zaman vacip, ne zaman menduptur.

Namazda çakıl taşlarını gidermenin hükmü ve bununla ilgili delil nedir?

Ellerin böğürlere konulmasını, köpek oturuşunu, dirseklerin yere konulmasını, saçların toplanıp bağlanmasını anlatınız.

Başın etrafını sarıp ortasını açık bırakmayı, elbiseyi başın üstüne ve omuzlarına alıp uçlarını aşağı sarkıtmayı açıklayınız, namazda bu davranışların hükmü ve bunların her biriyle ilgili delil nedir?

Namazda sûreleri hangi sıraya göre okumak sünnettir? İkinci rek'atta, birinci rek'atta okuduğu sûrenin üstündeki sûreyi okumanın hükmü nedir? "Sûrenin üstü" ne demektir?

Namaz kılan kimsenin sütre (siper) edinmesi ne demektir? Bunun hükmü ve delili nedir? (Namaz kılanlar) sütrenin ne tarafına dururlar? Sütre edinilemezse ne yapılmalıdır? Namaz kılan kimsenin önünden geçen kişiye mâni olmasının hükmü nedir? Mâni olmak istendiğinde erkekler nasıl, kadınlar nasıl mâni olurlar?

Namaz kılanın, önünden geçen kimseye fiilen müdahale ederek engel olması uygun mu? Fiilî müdahaleyle engel olmanın caiz olduğunu gösteren hadis-i şerif nasıl tevil olunur?

Namaz kılan kimsenin akrep, yılan ve benzeri şeyler öldürmesiyle ilgili hükmü teferruatıyla açıklayınız. Bu husustaki ihtilâfı belirtiniz.

Nerelerde namazı mutlaka kesmek gerekir, namazı kesmenin caiz olduğu| yerler nerelerdir?

Namazı terk edenlerle ilgili hüküm nedir?


.6 VİTİR NAMAZI

Vitir namazı vacip olup üç rek'attır ve bir selâm (la bitirilir). Vitrin her rek'atında Fatiha ve (ardından) bir sûre okunur. (Vitrin) ilk iki rek’atından sonra oturulur ve sadece "et-Tehıyyâtü" okunur. Üçüncü rek'ata kalkınca "Sübhaneke" okunmaz. Üçüncü rek'atta, (Fâtiha'nın ardından) sûreyi okuduktan sonra eller kulakların hizasına kaldırılır ve "Allahü ekber" dedikten sonra, rükûya varmadan önce ayakta kunût duası okunur. Bütün sene boyunca (bu böyle uygulanır). Vitrin haricinde kunût okunmaz. Kunût, dua demek olup şöyle okunur:

"Allâhümme innâ nestaînüke ve nestehdîke ve nestağfiruke ve netûbü ileyke ve nü'minü bike ve netevekkelü aleyhe ve nüsrii aleyke'l-hayra küllehû neşküruke velâ nekfüruke ve nahle'u ve netrüku men yefcüruk.

Allâhümme iyyâke na'büdü ve leke nusalll ve nescüdü ve ileyke nes'â ve nahfidü nercû rahmeteke ve nahşâ azâbeke itine azâbeke'l-cidde bi'lküffâri mülhak ve sallallahü alâ seyyidinâ Muhammedin'in-Nebiyyi'l-ümmiyyi ve âlihı vesellem.

Kunût duasını cemaat da tıpkı imam gibi okur.

Ebû Yusuf (rahimehullah): "İmam, kunûtu okuyup da (aşağıda metni verilen) duaya başlayınca, cemaat da kendisine uyarak onunla birlikte okur." demiştir.

İmam Muhammed ise, cemaatin, imamla birlikte okumayacağını, ancak (imamın okuduğu duaya) amin diyeceğini söylemiştir. Dua şudur:

"Allahümme'hdinâ bifadlike fi-men hedeyte ve âfinâ fi-men afeyte ve tevellenâ fi-men tevelleyte ve bârik lenâ fimâ a'tayte ve kınâ şerre ma kadayte, inneke takdî ve lâ yukdâ aleyke, innehû lâ ezillü men vâleyte ve lâ ye’ızzü men âdeyte, tebârekte rabbenâ ve teâleyte ve sallallahü alâ seyyidinâ Muhammedin ve âlihî ve sahbihî ve sellem.

Kunût duasını bilmeyenler üç kere, "Allahümmağfırlî" der; yahut, «Rabbenâ âtinâ fiddünyâ haseneten ve fi'l-âhireti haseneten ve kına azâbe'n-nâr» duasını okurlar, yahut da: "Ya Rabbi, yâ Rabbi, yâ Rabbi" derler.

Sabah namazında kunût duasını okuyan birine uyanlar, imamla birlikte (kunût için) kalkarlar ve en itimada şayan görüşe göre bir şey okumazlar ve ellerini yanlarına salarlar.

Vitir namazında kunût duasını unutup rükûda veya rükûdan kalkınca hatırlayan bir kimse (artık) kunûtu okumaz.

Rükûdan kalkınca okuduğu takdirde, ikinci kez rükû etmez ve kunûtu asıl okurnası gereken yerde okumadığı için sehiv secdesi yapar.

İmama uyanlar, henüz kunût duasını tamamlamadan veya kunûta henüz başlamadan imam rükûya gitse, rükûyu kaçıracaklarından endişe ettikleri takdirde imamla birlikte rükû eder.

Kunûtu imam terk ettiği takdirde, rükûda imama yetişmeleri mümkünse cemaat kunûtu okur, aksi halde imama uyar. Eğer vitrin üçüncü rek'atının rükû’unda imama yetişirlerse kunûta (hükmen) yetişmiş sayılacakları için cemaatle kılamadıkları rek'atlarla kunûtu okumazlar.

Vitir namazı cemaatle sadece Ramazanda kılınır. Vitrin Ramazanda cemaatle kılınması, gecenin sonunda tek başına kılınmasından daha faziletlidir. Kâdîhân'nın tercihi bu olup kendisi doğrusunun bu olduğunu söylemiş, diğerleri ise aksini iddia itmişlerdir.


.7 NAFİLE NAMAZLAR

Sabah, namazından önce iki; öğle, akşam ve yatsı namazlarından sonra iki; öğle ve cuma namazlarından önce dört ve cumadan sonra da bir selâmla olmak üzere dört rek'at namaz kılmak müekked sünnettir.

İkindi ve yatsı namazından önce dört, yatsıdan sonra dört ve akşam namazından sonra da altı rek'at namaz kılmak mendubtur.

Müekked sünnet olan dört rek'atlı namazların birinci oturuşlarında sadece "et-tahıyyâtü" ile yetinilir, üçüncü rek'ata kalkıldığında, mendub namazların aksine, "sübhaneke" okunmaz.

İki rek'attan fazla olan nafile bir namazı, sadece sonunda oturmak suretiyle kılmak (kıyâsen değil de kolaylık olmak üzere) istihsânen caizdir; çünkü bu, artık tek bir namaz olmuş bulunduğundan, böyle namazlarda farz olan (sadece) son oturuştur.

Gündüzün tek selâmla dört, geceleyin sekiz rek'attan fazla nafile) kılmak mekruhtur.

Ebu Hanîfe'ye göre en iyisi, gece ve gündüz dört rek'at kılmaktır,

İmam Yûsuf ve Muhammed'e göre ise en iyisi İmamın dediği gibi gündüz dört), gece ise ikişer rek'at almaktır ve fetva da bu yönde verilmiştir.

Gece kılınan namaz, gündüz kılmandan daha faziletli; ayakta fazla durmak da secdede çokça kalmaktan daha iyidir.

1 Tahiyyetü'l-Mescid, Kuşluk Namazı ve Gecelerin İhyası

1) (Camide) oturmadan evvel iki rek'at tahiyyetu'l-mescid namazı kılmak sünnettir. (Camide) kılınan farz namaz ile (camiye) girildiğinde (tahiyyet'e) selamlamaya niyet etmeksizin kılınan her namaz tahıyyetu'l-mescid yerine geçer.

2) Abdest aldıktan sonra henüz yaşı kurumadan iki rek'at; kuşluk vaktinde dört ve daha fazla rek'at namaz kalmak menduptur.

3) Aynı şekilde gece namazı, istihare ve hacet namazı kılmak da menduptur.

4) Ramazanın son on gecesini, (Ramazan ve kurban) bayramlarının gecelerini, zilhiccenin on gecesini, Şaban ayının on beşinci (Berat) gecesini ihya etmek dahi menduptur.

Bu gecelerden herhangi birini ihya için camilerde toplanmak mekruhtur.

2 Ayakta Kılabilecek Durumdayken Nafileyi Oturarak Kılmak:

Ayakta kılabilecek güce sahipken nafile namaz oturarak kılınabilir. Ancak oturarak kılanlar, ayakta kılanların elde edeceği sevabın yarısını elde ederler. Ama bir özürden dolayı oturarak kılanlar bu hükmün dışındadır. Oturarak kılanlar, "et-Tahiyyâtü"-de oturanlar gibi otururlar. Ayakta başlanılan nafile bir namazın oturarak tamamlanmasında bir sakınca yoktur, (bu hususta öne sürülen görüşlerin) en doğrusu da budur.

3 Binek (Hayvanı) Üzerinde Namaz

Şehir (olsun köy olsun yerleşim merkezlerinin) dışında binek üzerinde, (binek) hayvanı ne yana giderse, gitsin (vakit namazlarıyla kılınmakta olan) sünnetler de dahil olmak üzere, her türlü Nafile namaz kılınabilir. Sonra binek üzerinde başlanılan namaz binekten) inerek tamamlanılabilir; ancak (yerde başlanılan namaza) binek üzerinde devam edilemez. Ebû Hanîfe (Rahmetullahi ıleyhinin), diğer sünnetlerden daha kuvvetli olduğu gerekçesiyle, sabah namazının sünneti için (hayvandan) inilmesi (hayvan üzerinde kılınmaması) gerektiğini söylediği naklolunmuştur.

Yoruldukları takdirde nafile kılanların herhangi bir şeye yaşanmaları mekruh değildir. Ama özürsüz olarak yaslanmak, edebe aykırı olacağından mekruh olup (bu konuda öne sürülen en kuvvetli ve) en açık görüş budur.

Üzerinde namaz kılman hayvanın üstünde pislik bulunması namaza engel değildir» hatta pisliğin eyer ve üzengilerde bulunmasının bile bir zararı olmaz. (Öne sürülen diğer görüşler arasında) en doğrusu da budur.

Yürüyerek namaz kılmak ittifakla geçerli değildir.

4 Farz ve Vacip Namazların Hayvan Üstünde Kılınması

Farz namazların; vitir namazı, nezredilmiş namazlar ve başlanıldıktan sonra bozulmuş nafile namazlar gibi namazların, cenaze namazının ve ayeti yerde okunmuş tilâvet secdesinin hayvan üzerinde eda edilmesi doğru değildir. Ancak hırsız yüzünden, hayvanından indiği takdirde hayvanının yahut elbisesinin çalınacağı endişesi gibi bir zaruretten ve yırtıcı hayvan korkusundan, bulunulan yerin çamur olmasından, hayvanının serkeş olmasından ve hayvanından indiğinde tekrar binmekten aciz olup bindirecek kimsenin bulunmaması gibi mazeretlerden dolayı mezkûr namazlar hayvan üzerinde kalınabilir.

5 (Hayvan Üzerindeki) Mahfilde Namaz

Hayvan üzerindeki mahfilde namaz; hayvan ister seyir halinde bulunsun ister durmakta olsun, tıpkı hayvan üzerinde kılınan namaz gibidir. (Hayvan üzerindeki) bu mahfilin altına ahşap destekler koymak suretiyle yere tespit edildiğinde yer hükmünde olacağından böyle bir mahfil içinde ayakta farz namaz kılınabilir.

6 Gemide Namaz

Ebu Hanîfe'ye göre yürümekte olan bir geminin içinde özürsüz olarak oturup rükû ve secde ederek farz namaz kılmak caizdir.

Ebu Yûsuf ile Muhammed, ancak bir özürden dolayı (oturarak) kalınabilir demişlerdir ki, (en kuvvetli ve) en açık görüş de budur. Özür; baş dönmesi ve (geminin) dışına çıkma imkânının bulunmayışı (gibi haller)'dir.

Gemide îmâ ile kılmak ittifakla caiz değildir. Rüzgârın tesiriyle şiddetle sallanan gemi, seyir halindeki gibidir. Aksi halde (bu demir atmış gemiler) durmakta olan gemiler gibi kabul edilir. (İleri sürülen görüşler içinde) en doğrusu da budur.

Eğer gemi kıyıya bağlı ise içerisinde oturarak namaz kılmak ittifakla caiz değildir. Bir taran karaya oturmuş bulunan bir gemi içerisinde ayakta namaz kılınabilir, aksi halde ayakta kılmak doğru olmaz; ancak böyle bir gemiden dışarı çıkılamıyorsa kılınabilir.

Seyir halindeki bir gemide namaz kılmak isteyen bir kimse, namaza başlarken kıbleye yönelir, gemi kıbleden saptıkça o da yönünü namaz içinde kıbleye çevirir ve namazını kıbleye dönük bir halde tamamlar.


.8 TERAVİH NAMAZI

Teravih namazı erkek ve kadınlara sünnet, bunun cemaatle kılınması ise sünnet-i kifâyedir.

Teravihin vakti, yatsı namazından sonradır. Vitir namazı teravihten önce de kılınabilir, sonra da...

Teravih namazının, gecenin üçte birine yahut gece yarısına kadar tehir edilmesi müstehabtır. Hatta (gece yansından) sonraya bırakılması dahi mekruh olmaz, (İleri sürülen görüşlerin) doğrusu budur.

Teravih yirmi rek'at olup on selâmla (kılınır). Her dört rek'at arasında (dört rek'at kılacak) kadar oturmak, aynı şekilde beşinci teravih (selâmın)dan ve vitir namazından sonra da (bir bu kadar) oturmak müstehabtır.

Ay içerisinde, teravih namazlarında Kur'ân-ı Kerîm'i bir kere hatmetmek sünnettir. (Konuyla ilgili öne sürülen görüşlerin) doğrusu da budur. Hatim insanların usanmalarına sebep olduğu takdirde, Kur'ân-ı Kerîm'den onların usanmayacağı kadarını okumalıdır. Tercih edilen görüş de budur.

Teravih namazının her teşehhüdünde Peygamberimiz (aleyhis-salâtü ves-selam)'e, insanlar usansalar bile, salevât getirmeyi ihmal etmemelidir. Aynı şekilde (teşehhüdlerden) sonra "sübhaneke" duasını, rükû ve secdelerdeki tesbihatı da terketmemelidir. Cemaatin usanması halinde (teşehhüdlerde okunan salevâtlardan sonraki, "Rabbena âtina" ve "Rabbenağfirlî" gibi) dualar okunmayabilir. Teravih namazı kaçırıldığı takdirde, ne tek başına ve ne de cemaatle kaza edilmez.


.9 KÂ'BE'DE NAMAZ

(1) Kâ'be (binasının için)'de hem farz, hem de nafile namaz kalınabilir. Kâ'be'nin üstünde de sütre (siper) edinmeksizin kılınabilir, ne var ki, mekruhtur; çünkü üstüne çıkmak edebe aykırıdır.

(2) Gerek Kâ'be içinde ve gerekse Kâ'be'nin üstünde, (bir kimsenin) sırtını imamın yüzüne vermeksizin namaz kılması uygundur. Sırtını imamın yüzüne döndürmesi doğru olmaz.

(3) İmam Kâ'be'nin içinde ve Kâ'be kapısı açık iken dışarıdan kendisine ayrılabilir.

(4) İmam Kâ'be'nin dışında ve insanlar da Kâ'be'nin etrafında halka olmuş bir halde namaz kılabilirler. Ancak imamın bulunduğu yönde olup da Kâ'be'ye daha yakın bulunan kimsenin namazı (imamı ileri geçmiş olacağından) caiz olmaz.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Nafile ne demektir; bu, umûmî manada ele alınabilir mi? Kaç kısma ayrılır? Farzlara ilave edilen müekked sünnetler ile menduplar nelerdir?

İmam A'zam, ayakta kılabilecek durumda olanların sabah namazının iki rek'atını oturarak kılmalarına niçin cevaz vermemiştir?

Dört rek'atlı müekked sünnetlerle dört rek'atlı mendup namazlar arasında ne ırk vardır? Dört rek'atlı nafile namazların, sadece sonlarında teşehhüde oturarak tınmaları halinde doğru olur mu? (Olursa) sebebi nedir? Gündüz kılınan nafilelerle ece kılman nafilelerde efdal olan şey nedir?

Gündüz ve gece kılınan nafilelerin rek’at sayıları arasında bildiğiniz bir ihtilâfı söyleyiniz.

Gece kılınan nafile mi daha efdaldir, gündüz kılınan mı? (Namazlarda) ayakta daha fazla kalmak iyidir, yoksa secdede mi? Bu ne demektir?

Tahıyyetü'l-mescid namazında sünnet olan nedir? Onun yerine geçen şey nedir? Lügat ve şer'î yönden istihare nedir?

Hacet namazı nedir, istihare namazıyla hacet namazının sebepleri arasında ne gibi fark vardır?

Hacet namazının meşruluğuna delil nedir? Ramazanın son on gecesini ne ile ihyâ etmek menduptur. Bu gecelerin, camilerde cemaatle ihya edilmesi mendup olur mu? Bu geceleri ihya etmek niçin menduptur.

Ayakta kılmaya gücü yetenlerin, nafileleri ayakta kılmaları şart mıdır? (Bu namazları) oturarak kılanlar da sevaba kavuşurlar mı? Ne zaman nafileleri oturarak kılanlar da ayakta kılanlarınki gibi sevaba kavuşurlar?

Nafile namazını ayakta kılmaya başlayanlar bunu oturarak tamamlayabilirler mi? Böyle bir hareket mekruh mudur? Bu konuda bir ihtilaf varsa bildiğinizi söyleyiniz?

Binek üzerinde nafile namaz kılmak ne zaman caiz olur? Namazın rükün ve şartlarından bir kısmının düşmesine sebep olan şey nedir? Nafile namazlarından herhangi biri için (binekten) inmeli midir? Bir şeye dayanarak namaz kılmak caiz midir? Böyle bir hareket ne zaman mekruhtur, ne zaman değildir?

Üzerinde pislik bulunan hayvanın üstünde namaz kılınır mı? Bunun hükmü nedir?

Hayvanın üzerinde sadece özürden dolayı kılınabilen namazlar hangileridir? Bu özürler nelerdir?

Deve sırtına konulan mahfillerde namaz kılınır mı, bu mahfillerde farz namaz kılmak ne zaman doğru olur?

Gemilerde namaz kılmanın hükmü nedir? Bu konuda bildiğiniz ihtilafı ve sebeplerini belirtiniz.

Gemide namaz ile hayvan üzerinde namaz arasındaki fark nedir? Yürümekte alan gemi, rüzgârın hareket ettirdiği demir atmış gemi ve bir de sahile bağlı bulunan gemi arasında ne gibi farklar vardır?

Teravih ne demektir? Teravih namazı, bunun hükmü ve vakti nedir? Vitir, teravihten önce kılınabilir mi? Teravihi hangi vakitte kılmak müstehabtır? Kaç rek'attır? Teravihte sünnet olan okuyuş nedir?

Cemaat usansa dahi teravih namazında terk edilmesi mekruh olan ve olmayan şey nedir? Vakti geçtikten sonra teravih namazı kaza edilir mi? Bu konuda söyleyeceklerinizin gerekçeleri nedir? Kâ'be binasının içinde kılınan namazla İlgili ne söylenilebilir? Kâ'be'nin üstünde kılman namazın hükmü nedir?

İnsanlar Kâ'be binasının içinde yönlerini muhtelif taraflara çevirerek namaz aldıklarında bunların içinde kimlerin namazı doğru olur, kimlerinki olmaz? İmam Kâ'be'nin içinde olmaksızın Kâ'be'nin çevresinde cemaatle kıldıklarında kimlerin namazı doğru olmaz?


.10 MÜSAFİR NAMAZI

1 (İbâdetle İlgili) Hükümleri Değiştiren Yolculuk

(İbadetle ilgili) hükümlerin değişmesine sebep olan en az yolculuk müddeti, yılın en kısa günleriyle ve dinlenerek orta (karardır) yürüyüşle en az üç gün süren bir yolculuktur. Orta hızdaki bir ürüyüşle deve yürüyüşü, karadaki yaya yürüyüşü ve dağda da buna muadil olan yürüyüş (kasdolunmakta)dır. Deniz (yolculuğun)da ise (orta karar bir seyir için) mutedil bir rüzgâr(da alınan mesafe esas)tır.

2 Namazı Kısaltma

Yolculuğa niyetlenenler, günah ve isyan mahiyetinde olan bir iş için de olsa ikâmet ettiği mahallin evlerinden ve bu evlerin devamı sayılan uzantılarından ayrılınca dört rek'atlı farz namazı kısaltırlar. Eğer ikâmet edilen bu mahal ile uzantıları birbirinden ekim ve dikim sahalarıyla ayrılıyor veya bu iki yer arasında üç yüz ilâ dört yüz adımlık bir mesafe bulunuyor ise, (namazı kısaltmak için) ikâmet edilen bu mahallin uzantılarını geçme şartı ortadan kalkar.

Uzantı, hayvanları sürmek ve koşuşturmak, Ölüleri defnetmek gibi belde (halkı)nın yararlanması için ayrılmış yerlerdir.

3 Yolculuğa Niyetin Doğru Olmasının Şartları

Yolculuğa niyetin doğru olabilmesi için (vereceği) hüküm (ve kararlar)de müstakil (ve hür) olmak, erginlik çağında bulunmak ve yolculuk müddetinin üç günden az olmaması olmak üzere üç şartı vardır.

İkâmet edilen yerin yerleşim mahallini (henüz) geçmeyenler; yahut henüz erginlik çağına gelmeyen çocuklardan, yahut da, yolculuğa niyet etmeyen kocalarının yanındaki kadınlardan, efendilerinin yanındaki kölelerden, komutanlarının yanındaki askerlerden (yani âmiri yolculuğa niyet etmeyenlerden), yahut üç günden az bir müddet için niyet etmiş bulunan şahıslardan bu mahalli geçenler namazlarını kısaltmazlar, ikâmet ve yolculukta emir altında bulunanların değil, eğer biliniyorsa, âmir olan asıl (şahıs)ların niyeti esas alınır. (Diğer görüşler içinde) en doğrusu budur.

4 (Namazı) Kısaltmanın Hükmü

(Namazı) kısaltmak bize göre azimettir. (Yolcu olanların) birinci tahiyyâta oturduktan sonra (namazlarını) dörde tamamlamaları kerahetle caizdir. Aksi halde (yani ikinci tahiyyâta oturmadan dörde tamamlamaları) doğru olmaz. Ancak üçüncü rek'ata kalkınca, mukîm olmaya niyet edildiği takdirde (kılman dört rek'at namaz) caiz olur.

5 (Namazı) Kısaltma Süresi

(Yolcu, ikâmet ettiği kendi) beldesine yahut on beş gün kalmaya niyet ettiği beldeye, köye varıncaya kadar namazını kısa kılmaya devam eder. Aynı şekilde, on beş günden daha az bir müddet için kalmaya niyet ettiği veya (hiç) niyet etmeden yıllarca ikâmet ettiği bir yerde de namazını kısa kılar.

6 Ne Zaman İkâmete Niyet Doğru Olmaz

Hangisinde kalacağını tayin etmeden iki beldede ikâmet etmeye niyet etmek, göçebe olmayanların çölde kalmaya, askerlerimizin dâr-ı harbde ve (Müslüman devlet reisine) başkaldıran (âsi)lerin muhasarası altında bulunan İslâm topraklarında ikâmete niyet etmeleri doğru olmaz.

7 Yolcunun Mukîme ve Mukîmin Yolcuya Uyması

Vakit içinde yolcular mukîm olanlara uyabilirler ve namlarını da dörde tamamlarlar. Vakit (çıktık)tan sonra uymaları doğru olmaz. Aksine (mukîm olanların, gerek) vaktin içinde ve (gerekse vakit çıktıktan) sonra (yolcu olanlara uymaları) caizdir.

İmamın, "Namazınızı tamamlayınız, çünkü ben yolcuyum" demesi menduptur. Bunu namaza başlamadan söylemesi (daha) uygun dur. Mukîm olanlar, yolcu olan imamlarından ayrıldıktan sonra (dörde) tamamlamak üzere kılacakları rek'atlarda herhangi birse; okumazlar. (İleri sürülen görüşler içinde) en doğrusu budur.

8 Kılınmayan Namazların Kazası

Yolculukta kılınamayan namazlar iki, mukîm iken kılmayanlar ise dört rek'at olarak kaza edilir. Bu hususta (yolcunun ve mukîm olan kimsenin) vaktin sonundaki (durumları) göz önünle bulundurulur.

9 Vatan Çeşitleri

Asıl vatanı, (ancak) kendisi ayarında bir başka vatan, ikâmet vatanını da aynı şekilde kendisi gibi bir başka ikâmet vatanı hükümsüz ve geçersiz kılar. (Öte yandan ikâmet vatanı), yola çıkmak ve asıl vatanına dönmekle de geçersiz hâle gelir.

Asıl vatan; (insanın) doğduğu, evlendiği yahut evlenmemekle beraber, ayrılmak niyetiyle değil de geçimini temin ve hayatım sürdürmek maksadıyla kaldığı yerdir.

İkâmet vatanı, on beş gün ve (geçici olarak) daha fazla müddetle kalmaya niyet edilen yerdir.

Konaklama vatanı ise on beş günden az bir müddet için kalmaya niyet edilen yerdir ki, araştırmacılar bunu (vatan olarak) kale almamışlardır.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Yolcularla ilgili olup mukîm olanlara tatbik olunmayan ne gibi hükümle) forsanız söyleyiniz.

İbâdetlerle ilgili değişikliğe sebep olacak asgarî yolculuk müddeti nedir? Karada, denizde ve dağda vasat bir yürüyüşle ne kasdediliyor? Namazlardan ne kısaltılıyor?

İsyan ve günah olan bir iş için yola çıkmış olanlar da namazı kısa tutabilecek eleri (yolcu) olan âsiler kimlerdir, bir örnek gösteriniz. Yolcu ne zaman namaz kılmaya başlar?

Namazın kısaltılması hususunda ikâmet edilen yerin uzantısında bulunan evleri ila giderken ileri geçmek ne zaman şarttır, ne zaman değildir? Uzantı kelimesiyle, kasdedilen şey nedir?

(Namazı) kısaltmanın doğru olabilmesi için ne gibi şartlar vardır?

Ruhsat ve azimet ne demektir, açıklayınız ve bunlara örnek veriniz. Seferî olan kimsenin (yolcunun), namazı kısa kılması bunlardan hangisine girer? Yolcu öğe namazını dört rek'at kılsa ne gereklidir?

Yolcunun namazı kısa kılmasının caiz oluşunu ortadan kaldıran şeyler nelerdir?

İki yerde İkamet etmeye niyet etmek uygun olur mu? Çölde ikâmete niyet etmek kimler için doğru olur?

(Namazda) yolcunun mukîme (yolcu olmayana), mukîmin de yolcuya uyması hakkında neler söyleyeceksiniz? Yolculukta kılınamayan namazlar hazarda (yani mukîm iken), hazarda kılınamayan namazlar yolcu iken nasıl kaza edilir? Bu hususta göz önünde bulundurulması gereken şey nedir?

Bizim askerlerimizin (İslâm askerlerinin) dâr-ı harpte iken ikâmete niyet etmeleri niçin doğru olmaz?

Vatan nedir, kaç kısma ayrılır? İkâmet vatanı ile asıl vatandan kasdolunan şey nedir? Konaklama vatanı ne demektir? Asıl vatanla ikâmet vatanını hangi şey geçersiz kılar? Konaklama vatanı muteber midir?


.11 HASTA NAMAZI

1 Hasta Nasıl Namaz Kılar?

Eğer şiddetli bir elem (ve ızdırap) yüzünden hastanın ayakta namaz kılması büsbütün imkansızlaşır veya zorlaşır ise, yahut da bu yüzden hastalığının artmasından veya (iyileşmesinin) yavaşlamasından korkutursa, (hasta), dilediği gibi oturur ki, en doğrusu da budur ve namazını oturduğu yerde rükû ve secdeyle kılar. Eğer böyle bir durum mevcut) değilse durabildiği ölçüde ayakta durur (ve namazını öyle kılar.)

Rükû ve secde etmek de mümkün değilse oturduğu yerde îmâ ile kılar. Îmâ ederken rükû için eğildiğinden daha fazla eğilir, aksi halde caiz olmaz. Üzerine secde etmek için yüzüne doğru herhangi bir şey yükseltmez. Ancak, yükseltmekle beraber başını da aşağı eğse caiz olur, aksi halde caiz olmaz

Oturmak da imkânsızlaşırsa, sırtüstü yahut yarı tarafına bakarak îmâ eder, (ancak) birinci (şekilde îmâ etmek) daha iyidir! Sırt üstü yatanlar) yüzlerinin gökyüzüne doğru değil de kıbleye yönelmesini temin için başlarının altına yastık koyarlar. Bir de ayaklarını) kıbleye doğru uzatmamak için dizlerini mümkünse yukarı) kaldırmaları uygun olur.

Eğer (hastanın) îmâ ile de kılması mümkün olmazsa, (kendiine) söylenilenleri anladığı sürece namazı tehir eder. el-Hidâye'de doğru olanın bu olduğu söylenilmiştir. el-Hidâye sahibi, "et-Tecnîs ve'l-Mezîd'de, beş vakit namazdan daha fazla (bir müddetle) îmâ edemeyecek bir halde kalırsa, (kendisine) söylenilenleri anlasa bile hastanın, (kılamadığı) namazlarını kaza itmeyeceği kesin (bir dille) ifâde edilmiştir. Bunu Kâdîhan doğruladığı gibi aynı husus el-Muhît'te de doğrulanmış olup şeyhu'l-İslâm (Hâherzâde) ile Fahru'l-İslâm (es-Serahsî) dahi bu görüşü tercih etmişlerdir.

ez-Zahiriyye'de bunun (diğer görüşler çerisinde en sağlamı ve) en açığı olduğu, fetvanın da bu yönde serildiği söylenilmektedir. Öte yandan bu görüşün tercihe şayan olduğunu söyleyen el-Hulâsa'yı el-Yenâbî' doğrulamış ve Ve'l-Vâlicî de teyit etmiştir, Allahü teâlâ hepsini rahmetiyle kucaklasın.

2 Diğer Bazı Hususlar

Ayakta (kılmaya) muktedir olanlar, namazlarını gözüyle, kalbiyle ve kaşıyla îmâ ederek kılamazlar. Rükû ve secde edemeyenler (ise namazlarını) oturarak ve îmâ ile kılarlar. (Namaza sağlıklı başlamışken, namaz içinde herhangi) bir hastalığa yakalananlar îmâ ile dahi olsa güçleri yettiği nispette (namazı) tamamlarlar ki, (ulemâ arasında yaygın ve) meşhur olan (görüş) budur. Oturduğu yerde rükû ve secdeyle namaz kılan (hasta)lar, iyileştikleri takdirde (namazlarına ayakta) devam ederler. Ama îmâ ile (kılanlar iyileşince) devam edemezler. Beş vakit namaz boyunca delirmiş olarak veya baygın bir halde kalanlar namazlarım kaza ederler, daha fazla (bir müddetle bu halde) kalanlar kaza etmezler.


.12 NAMAZ VE ORUCUN ISKATI

1 (Bu Hususta) Vasiyet Etmek Ne Zaman Şarttır, Ne Zaman Değildir?

İmâ ile (dahi) namaz kılmaya gücü yetmeyen bir hastanın, (kılamadığı namazlar) az da olsa, Ölürken vasiyet etmesi gerekmez. Aynı şekilde yolculuk veya hastalık yüzünden orucu yiyenler, vatanlarına dönmeden veya iyileşmeden öldükleri takdirde (ıskat için) vasiyet etmeleri gerekmez.

2 Ne Zaman Vasiyet Edilir?

(Ramazan orucunu tutmaya) gücü yeten ve (fakat tutmayıp) üzerinde borç olarak kalan kimsenin (bu orucunun ıskatı için) vasiyet etmesi gerekir. Ölünün vârisi veya vasisi, terk edilen her günün orucu ve -vitir namazı dahil- (kılmayan) her vaktin 'namazının (ıskatı) için ölünün geride bıraktığı malının üçte birinden yarımsâ (2100 gr.) buğdayı veya değerini ayırır.

Eğer vasiyet etmemişse, ölünün malından vârisinin teberru alarak vermesi caizdir, ancak onun yerine oruç tutması ve namaz iknası caiz değildir.

3 Ölüyü Borcundan Kurtarma Çareleri

Ölünün vasiyet ettiği (meblağ),

Üzerindeki borcu karşılamaya yetmezse, bu miktar (bir) fakire verilir ve ölünün zimmetinden miktarın karşılayabildiği kadarı düşürülür.

Sonra fakir bu meblağı ölünün vârisine hibe eder, vârisi de bunu alır, kabul gider.

Sonra bu meblağı fakire yeniden verir ve yine bu miktarın karşılayabildiği kadarı ölünün zimmetinden düşürülür.

Fakir bu meblağı yeniden ölünün vârisine hibe eder ve o da bunu alır, kabul eder.

Sonra bunu fakire yeniden verir ve bu uygulama, ölünün üzerindeki namaz ve oruç borcu (tamamen) düşürülünceye kadar sürdürülür.

4 Fidye Kimlere Verilir?

Namazlara ait fidye bir kimseye toptan verilebilir, ama yeminin kefareti verilemez. (Yine de her şeyin doğrusunu) en iyi Allah sübhanehû ve teâlâ bilir.

Bilinmelidir ki, hasta ya ıskat için vasiyet etmiştir, ya etmemiştir. Eğer vasiyet etmişse, varislerin bu (vasiyet edilen miktarı ölünün malından) ayırmaları şarttır. Ancak varisler, ölünün bıraktığı malın üçte birini (bu iş için) ayırmakla yükümlüdürler. Çünkü hasta, hastalığı zamanında terekesinin üçte birinde hak sahibidir. Üçte ikisinde ise varislerin de hakları vardır. Dolayısıyla varislerin hakkının bulunduğu şey üzerinde onları mağdur edecek bir uygulamaya gidilemez.

Binaenaleyh, malının üçte biri, verilmesi gereken fidyeyi karşılamaya yeterse yapılacak şey bellidir. Eğer ayrılan mal, verilmesi gereken fidyeyi karşılamaya yetmezse, varisi, Ölünün malının üçte birini (bu iş için) mecburen ayırır ve ıskat edilemeyenler ise ölünün zimmetinde kalır. Vasiyet edilmediği takdirde varislerin, hiçbir şey yapmaları gerekmez. Vasiyet edilmiş olur ve (ölenin) malının üçte birisi kâfi gelmez de vârisler kendiliklerinden üçte birin üstünde bir miktarı teberru ederlerse yahut da vasiyet edilmediği halde ıskatın gerektirdiği her şeyi bir teberru olarak yerine getirirlerse vârislerin bu teberrulan caiz olduğu gibi üstelik ölü de zimmetindeki borçtan kurtulmuş olur.

Ölünün vârisinin kendisine hibe edilen şeyi alıp kabul edeceği iki kez ifâde ediliyor. Çünkü bu, her defasında gereklidir. Bunun, sim şudur: Hibe edilen, bir mala ancak alıp kabul etmekle sahip olunur. Teslim alınmazsa, bu mali hibe edenin mülkiyetinde kalmaya devam eder; binâenaleyh bu mal fakire temlik etmek istenince de kendisinin olmayan bir mal temlik edilmeye kalkılmış olur, daha doğrusu mal asıl sahibine temlike yeltenilmiş olur îd, bu bir çelişki olacağından caiz değildir.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Hasta ne zaman namazı ayakta kılmayabilir?

Ayakta durmanın imkânsız hale geldiği veya zorlaştığı nasıl anlaşılır?

Hasta nasıl namaz kılar, (oturarak namaz kılan) hasta için özel bir oturuş var mıdır?

Rükû ve secde etmek imkânsızlaşınca ne yapılmalıdır?

Rükû ve secde edemeyen hasta, üzerine secde etmek için bir şey kaldırış olur? Hastanın namazda oturması zorlaştığı takdirde ne yapar?

Hasta namazı îmâ ile de kılamazsa ne olur? Bu durumda kılınamayan namazı kazası gerekir mi, bu konudaki ihtilâfı açıklayınız.

Namazda iken hastalananlar, namaza sağlıklı başlayıp namaz içinde iyileşenler hakkında ve beş-vakit namazlar boyunca veya daha fazla müddetle delirmiş veya baygın bir halde kalanlar için ne söylenilebilir?

Namaz ve orucun ıskatı (borç olmaktan çıkarılması)nın şerîatta yeri var mıdır, bunu mükemmel bir şekilde açıklayınız.

Ne zaman oruç ve namaz için fidye verilmesi hususunda vasiyet edilmez, bu hususta vasiyet etmek ne zaman şarttır? İnsan vasiyet etmeden ölünce, onun adına varisinin kendiliğinden fidye vermesi doğru olur mu?

Ölmüş bir kimsenin yerine varisinin namaz kılması uygun olur mu?

(Fidye için) vasiyet edildiğinde, (ölünün) malının ne kadarı bu vasiyetin yerine getirilmesi için tahsis olunur? Fidyeyle ilgili bu miktarın tamamı yerine getirilmediğinde ne olur?

Fidyede gerekli olan miktar nedir?

Namazla ilgili fidyenin tamamının bir fakire verilmesi doğru mudur?



.13 KAÇIRILAN NAMAZLARIN KAZASI

1 Tertip (Sıra Gözetme Lüzumu)

Kaçırılan bir namazla vakit namazı arasında ve kaçırılan namazların kendileri arasında sıra gözetmek gereklidir.

2 Tertip Ne İle Düşer?

Şu üç şeyden biriyle tertip (sıra gözetme lüzumu) ortadan kalkar:

(1) (Kaçırılan namazların hepsini kaza etmeye ve vakit namazım kılmaya yetmeyecek kadar) vaktin daralmış olmasıyla ki, en doğrusu da budur.

(2) (Üzerinde bir namaz borcu olduğunu) unutmakla ve

(3) vitir hariç kaçırılan namazların altıya ulaşmasıyla. Çünkü her ne kadar vitir namazında da sıra gözetmek gerekliyse de, vitir, sıra (gözetme lüzûmu)nu ortadan kaldırmaz. Kaçırılan namazların azaltılmasıyla ve eskiden kazaya kalmış altı vakit namazın (unutulmasının) ardından bir yenisinin daha kılmamasıyla tertip (sıra gözetme lüzumu) yeniden gündeme gelmez. Bu iki hususta (öne sürülen görüşlerin) en doğrusu budur.

Kaçırdığı bir namaz hatırında iken vitir de dahil (herhangi bir) farz namazını kılan kimsenin (kıldığı bu) farz namazı şarta bağlı olarak bozulur. (Ama) hatırında bulunan terkedilmiş namazdan sonra kıldığı beşinci farzın vakti de çıkınca, (terkedilmiş namazlar hükmen altıya ulaşacağından) kıldığı bütün bu namazlar bozulmuş olmaktan çıkar, (yani beşinci farz namazın vakti çıktıktan) sonra terkedilmiş namazın kaza edilmesiyle (kılman bu beş farz namaz) bozulmuş olmaktan kurtulur.

Eğer beşinci namazın vakti çıkmadan evvel terkedilmiş namaz kaza edilirse, daha evvel (kılınamayan namaz) hatırında iken kıldığı namaz (farz olma) vasfını kaybederek nafile olur...

Kaçırılan namazların çok olması halinde (kaza edilmek istendiğinde, bunların) belirtilmesi icâbeder.

Kolaylık olması bakımından (meselâ kılınamayan) ilk veya son öğle namazının kazasın)a niyet edilir. (Öte yandan) iki (yıllık) Ramazan (orucunun) kazasında da birbirinden farklı iki doğrulayıcıdan (ki, Zeyla'î belirtmenin gerekliliğine, el-Hulâsa ise gereksizliğine işaret etmiştir) birinin (görüşü doğrultusunda) niyet edilir. Dâr-ı harp'te İslâm'a girenler, şer'î (emir)leri bilmediklerinden (namaz ve oruçları kaza etmemekte) mazurdurlar.


.14 FARZLARA YETİŞME

Namazı Kesmek Ne Zaman Caizdir, Ne Zaman Değildir?

Tek başına farz namazına başlayan bir kimse, birlikte namaz kılmak üzere (o mahalde) cemaat olunduğunda, başladığı rek'atın secdesini yapmadıkça veya dört rek'atlı olmayan bir namazın (birinci rek'atın) secdesini yapsa (bile bu kılmakta olduğu) namazım keser ve imama uyar.

Eğer (kılmakta olduğu) dört rek'atlı bir namazın (birinci rek'atının) secdesini yapmışsa, buna ikinci bir rek'at ekleyerek selâm verir ve imama uyar. Kılmış olduğu bu iki rek'at da olmuş olur.

Eğer üç rek'at kılmışsa (bunu) dörde tamamlar ve sonra da nafile niyetiyle imama uyar, ancak ikindi namazlarında (böyle niyetle imama) uyulmaz.

Üçüncüye kalkar da henüz secdesini yapmadan cemaatle namaz başlarsa, ayakta selâm vererek namazı bırakır ki, (diğer görüşler içerisinde) en doğrusu budur.

Cumanın sünnetini kılarken (imam-)hatip hutbeye çıkarsa 3ya öğle namazının sünnetini kılarken cemaatle namaz kılmaya başlanırsa, iki rek'atı tamamlayınca selâm verir ki, en kabulü de budur- ve (başlayıp bıraktığı bu sünneti) farzdan sonra kaza eder.

(Camiye) geldiğinde imam farz namazını kıldırıyorsa, sünnet namazıyla meşgul olmayıp imama uyar. Ancak, cemaate yetişeceğinden eminse, sabah namazının sünnetini kılmaya durabilir, aksi aide onu da terk eder.

Sünnet Namazlarının Kazası

Sabah namazının sünneti, ancak farzıyla birlikte kılınmadığı zaman kaza edilebilir. Öğlenin dört rek'at sünnetini farımdan evvel kılamadığı takdirde, aynı vakitte son iki rek'at sünnetinden evvel kılar. Öğle namazının yalnızca bir rek'atını cemaatle kılan kimse bu namazı cemaatle kılmış sayılmaz; ancak taat faziletine kavuşur.(Dört rek'atlı farzların) üç rek'atında şenler hakkında ise ihtilaf edilmiştir.

Diğer Bazı Hususlar

Vaktin çıkmayacağından emin olunduğu takdirde, farzlardan ve nafile kılınabilir, aksi halde kılınamaz. Kim imama rükûda yetişir, tekbir alır ve imam rükûdan başını kaldırıncaya kadar ayakta durursa, o rek'ata yetişmiş sayılmaz. İmamın, kendisiyle namaz caiz olacak kadar (bir âyet) okumasının ardından imamı beklemeden rükûya giden kimsenin namazı, imam kendisine rükûda yetişmesi halinde olur, aksi halde olmaz. Camide iken ezan okunduğu takdirde, namazı kılmadan camiden çıkmak mekruhtur. Ancak bir başka cemaat teşkil edecekse (çıkması) mekruh olmaz. Aynı şekilde namazı tek başına kıldıktan sonra da (camiden çıkışı) mekruh değildir; ama öğle ve yatsı namazlarında (camiden) çıkmadan evvel cemaat teşkil olunursa her iki vakitte de nafile niyetiyle (imama) uymalıdır.

Bir namaz kılındıktan sonra, aynı namaz tekrar kılınmaz.

Geçmiş Konuyla İlgili Sorular

Kılınamayan (kaçırılan) namazlarla vakit namazları arasındaki tertîp nedir? Tertîbi düşüren şey nedir? Vitir de kaçırılan namazlar arasında alır mı?

Kaçırılan namazlarla vakit namazları arasında tertîp yönünden dikkat edilmesi gereken şey nedir?

Namazın, şarta bağlı bozulması ne demektir? Şarta bağlı olarak bozulan namaz ne zaman bozulmuş olmaktan kurtulur? Bozulan nedir, namazın bizzat kendisi yoksa sıfatı mı? Namazın sıfatının bozulması ne demektir?

Çokça namaz kaçırmış olanların yapması gereken şey nedir? (Namazları kaza kolaylaştırmak için ne yapmalıdır?

Başladığı bir farz namazını kesmek ne zaman caizdir, ne zaman uygun olmaz!

Bir kimse dört rek'atlı bir farza başladıktan sonra cemaatle namaza başlanırsa yapması gerekir? Bir kimse dört rek'atlı bir namazın üç rek'atını kıldıktan sonra cemaatle namaz kılmaya başlanırsa ne yapması gerekir?

Bir kimse üçüncü rek'ata kalkmış ve henüz secdesini yapmadan cemaatle aza başlanmışsa ne yapmalıdır? Cumanın sünnetine başladıktan sonra hatip hu ye çıkarsa veya Öğle namazının sünnetine başladıktan sonra cemaatle namaz ıslanırsa ne yapılmalıdır? Camiye, imam namaz kılmakta iken giren kimseye ne zaman sünnetle meşgul olması caizdir, ne zaman değildir?

Öğleden önceki sünnetin kazasıyla ilgili ne söylenilebilir? Kazası caizse, İlenin farzından sonra kılınan sünnetten önce mi, yoksa sonra mı kaza edilmelidir? Cemaatle kılanlar, imamın kıldırmakta olduğu rek'ata ne zaman yetişmiş olurlar, ne zaman olmazlar? Ezan okunduktan sonra namaz kılmadan camiden çıkılır mı? (Ezanın sonra) tek başına kılması (camiden çıkması için) yeterli midir? Bu genel bir hüküm müdür, yoksa bazı vakitlerde uygulanıp bazılarında uygulanmayan bir şey midir?


.15 SEHİV (YANILMA) SECDESİ

Sehiv Secdesini Gerektiren Şeyler

Bir vacibin sehven terk edilmesi halinde iki secde, bir teşehid ve bir selâmdan ibaret bulunan sehiv secdesini yapma vaciptir. İsterse vacip birkaç kez terkedilmiş bulunsun (durum değişmez).

Vacibin Kasten Terk Edilmesi

Vacibi kasten terk eden kimse günahkâr olur, namaza noksanlaştırmasına karşılık bir baskı (ve bir müeyyide) olmak üzere yeniden kılması gerekir.

Vacibin kasden terk edilmesi halinde sehiv secdesi yapılmayacak, (1) birinci oturuşun terk edilmesi veya (2) birinci rek'atm ir secdesinin namazın sonuna tehir edilmesi ve (3) bir de bir rutin edâ edilebilecek kadar bir müddet kasden düşünme halinde alınması gibi üç durumda sehiv secdesi yapılacağı söylenilmektir.

Sehiv Secdesinin Zamanı

Sehiv secdesinin, selâm verdikten sonra yapılması sünnettir. Sehiv secdesi için sadece) sağ tarafa tek bir selâm vermek kâfidir ki, diğer görüşler içinde) en doğrusu da budur. Selâm vermeden evvel sehiv secdesi yapmak tenzîhen mekruhtur.

Sehiv Secdesi (Zimmetten) Ne Zaman Düşer?

Sabah namazında selâm verdikten sonra güneşin doğması, ikindi namazının selâmından sonra (güneşin) sararması ile ve bir de selâm verdikten sonra namaza devamın imkânsızlaşması durumunda (artık) sehiv secdesi (borcu) düşer.

İmama Zamanında Uyanlarla Sonradan Uyanların Sehiv Secdesi Karşısındaki Durumları

İmama zamanında uyanların, kendi yanılmalarıyla değil imamın yanılması neticesinde sehiv secdesi yapmaları gerekir.

Sonradan uyanlar ise, yetişemedikleri rek'atı kılmak için imamlarıyla birlikte sehiv secdesi yaptıktan sonra kalkarlar.

İmama sonradan uyanlar, yetişemedikleri rek'atları kılarların yanıldıkları takdirde bunun için ayrıca secde ederler, ama imama zamanında yetiştikleri halde uyku, dalgınlık ve abdestin bozulması gibi bir özürden dolayı) namazın geri kalanını kaçıranlar ki, bu gibilere lâhık denilir- sehiv secdesi yapmazlar.

Diğer Bazı Hususlar

(1) Cuma ve bayram namazlarında imam sehiv secdesi yapmaz,

(2) Farzlarda birinci tahiyyâta oturmayı unutanlar, doğrulup ayağa kalkmadıkları sürece tekrar otururlar ki, rivayet olunan açık (delil de) buna işaret etmektedir. (Zâten diğer görüşlerin) en doğrusu da budur.

(3) (İmama) uyarak namaz kılanlar bu konuda nafile kılanlar gibidir, (bunlar) ayağa kalksalar bile yeniden otururlar.

(4) (Oturmayı unutup) kalkanlar, eğer hemen hemen ayağa kalkmış durumda iken otururlarsa sehiv secdesi yaparlar,

(5) Oturma haline daha yakın bir haldeyken (unuttukları tahiyyâta) oturdukları takdirde sehiv secdesi yapmazlar. En doğrusu da budur.

(6) İyice doğrulduktan sonra (unuttuğu tahiyyâta) yeniden oturanların namazlarının bozulup (bozulmayacağı) hususunda ihtilâf vardır.

(7) Son tehiyyâta oturmayı unutanlar (fazladan kıldıkları rek'atm) secdesini yapmadıkları sürece (tahiyyâta) dönerler ve farz olan son oturuşu tehir ettikleri için de (sehiv) secdesi yaparlar.

(8) Ama (son tahiyyâta oturmadan kalktıkları rek'atm) secdesini yaptıkları takdirde (kıldıkları namaz) nafileye dönüşür. Bu durumda ikindi namazında dahi olsa, eğer dilerlerse altıncı rek'at, sabah namazlarında dördüncü rek'at olmak üzere bir rek'at daha ilâve ederler ki, yapılacak bu ilâvelerde herhangi bir kerahet yoktur ve bu yüzden sehiv secdesi yapılması icap etmez. (Konuyla ilgili görüşlerin) en doğrusu da budur.

(9) Son tahiyyâta oturduktan sonra (fazladan bir rek'at daha kılmak üzere) kalkanlar yeniden oturup selâm verirler, (bunların) tekrar teşehhüde oturmaları gerekmez.

(10) Son oturuştan sonra (kalkılan rek'atın) secdesini yapsalar (bile kıldıkları) farz namaz bozulmaz ve üzerine, iki rek’atı nafile yerine geçsin diye bir rek'at daha ilâve ederler, arından da sehiv secdesi yaparlar.

(11) Namazın nafile olan bu iki rek'atlık kısmından sonra sehiv secdesi yapıldığı takdirde (artık) bunun üzerine iki rek'at daha ilâve edilmemesi müstehabdır. âyet ilâve edilirse, yeniden sehiv secdesi yapılması tercihe şayandır.

(12) Üzerinde sehiv secdesi (borcu) bulunan birine uymak, bu şahsın sehiv secdesi yapması halinde caizdir, aksi halde değildir.

13) (Bir kimse) namazı bitirmek üzere selâm verse bile, (yönünü) kıbleden çevirmediği veya konuşmadığı sürece (borcu olan) sehiv secdesini yapar.

(14) Namaz kılan biri, dört rek'atlı yahut üç rek'atlı bir namazı tamamladığım zannetse, sonra da iki rek'at kıldığını anlasa, (eksiğini) tamamlar ve (ardından) sehiv secdesi yapar.

(15) (Bir kimse namazda neyi terk ettiği üzerinde) kesin bir kanaata sahip oluncaya kadar selâm vermeksizin bir rükün eda edecek kadar uzunca bir zaman düşünce halinde kalırsa, (bu kimsenin) sehiv secdesi yapması vaciptir, aksi halde değildir.

NAMAZ İÇİNDE ŞÜPHE

Namazı tamamlamadan evvel, rek'atlarının sayısı üzerinde meydana gelen şüphe; eğer bu şüphe (namaz kılan bir kimsede) ilk defa meydana gelmişse veya şüphe bu kimsenin âdeti değilse, namazı bozar. Selâm verdikten sonra (rek’atların sayısı üzerinde meydana gelen) şüphe dikkate alınmaz. Ancak (neyin) terkedildiğinin kesinkes bilinmesi halinde durum değişir. (Namazda) sık sık şüpheye düşen kimse kanaati ne yönde baskın ise ona göre davranır.(Kıldıkları namazın rek'atlarının sayısı hakkında) böyle baskın bir kanaate sahip bulunmayanlar en az rek'at sayısını dikkate alırlar ve namazın son rek'atı olduğunu var sayarak (kıldıkları) her rek'attan sonra otururlar.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Sehiv secdesi ve sebebi nedir?

Vacibi kasden terk edenler sehiv secdesi yaparlar mı? Secde yapmazlarsa ne yapmaları gerekir?

Sehiv secdesinin zamanı nedir? Selâmdan önce sehiv secdesi yapılması halinde ne olur?

Sehiv secdesi (borcunu) düşüren şeyler nelerdir?

Selâmdan sonra (namaza) devamı engelleyen şeye bir misâl veriniz. İmama zamanında ve sonradan uyanların sehiv secdesi karşısındaki durumları nedir? Kimlere lâhık denir ve lâhıklar, imamın selâmından sonra tamamlamak üzere kıldıkları rek'atlarda yanıldıkları zaman sehiv secdesi yaparlar mı?

İmam, cuma ve bayram namazlarında sehiv secdesi yapar mı?

Birinci tahıyyâta oturmayı unutanlar ne yaparlar? Ayakta durmaya daha yakınken tekrar oturanların durumuyla, oturmaya daha yakınken oturanların durumu aynı mıdır? Son tahıyyâta oturmayı unutanlar ne yaparlar? Fazladan kılmak üzere kalkılan rek'atın secdesini yapmış olmakla yapmamış olmak aynı mı değerlendirilir?

Sabah namazından sonra fazladan üçüncü yahut ikindi namazından sonra beşinci rek'atın secdesini yapanlar ile diğer namazlarda fazladan kılınan bir rek'atın secdesini yapanların durumu aynı mıdır?

Üzerinde sehiv secdesi bulunduğu halde selâm veren bir kimseye (imama) uyan kimse için ne söylenilebilir? Dört rek'atlı yahut üç rek'atlı bir namazı bitirdiğini zannedip sonra iki rek'at kıldığını anlayan bir kimse ne yapar?

Namazın rek'atlarının sayısı hakkında şüpheye düşmek ne zaman namazı bozar? Bu konuda ileri süreceğiniz delil nedir?

(Namazda) sık sık şüpheye düşen kimse için ne söylenilebilir? (Kıldığı rek'atlarla ilgili) belirli bir sayı üzerinde baskın bir kanaat besleyenlerle böyle bir kanaate sahip bulunmayanlar arasında ne gibi fark vardır? Namazın rek'atlarının sayısıyla ilgili|-baskın bir kanaate sahip bulunmayanlar ne yaparlar, söyleyeceğiniz şeylere delil nedir?


.16 TİLÂVET SECDESİ1

Tilâvet Secdesinin Sebebi ve Hükmü

Tilâvet secdesinin sebebi, secde âyetinin okunmasıdır. (Bu ayeti) okuyanların ve duyanların tilâvet secdesi yapmaları gerekir, sözün doğrusu (duyanların da secde edeceği)dir. (Secde âyeti) namaz dışında okunması halinde hemen secde etmek şart değildir ancak) tehir edilmesi tenzîhen mekruhtur. Farsça (tercümesini) de olsa secde âyetini okuyan bir kimseye secde etmek vaciptir, ayetteki secde kelimesinden bir harfin, kendinden önceki veya sonraki kelimeyle birlikte okunması secde âyetinin tamamının okunması gibidir. Doğrusu da budur.

Secde Âyetleri

Secde âyetlerinin sayısı on dörttür ki, bunlar, A'râf, Ra'd, İsrâ, Meryem, Hac, Furkan, Nemi, Secde, Sâd, Fussilet, , İnşikak ve Alak sûrelerinde bulunmaktadır.

Tilâvet Secdesi Kimlere Vaciptir, Kimlere Değildir?

Dinlemek maksadıyla olmasa bile tilâvet secdesini duyanların secde etmeleri vaciptir. Ancak hayız ve loğusa olanlara vâcib olmadığı gibi, secde âyetini imama uymuş bir başka kimseden duyan) imam ve cemaate (da vacip değildir. İmam ve cemaatin secde âyetini) imama uymuş olmayan kimselerden duymaları halinde namazdan sonra secde ederler. Namaz içinde secde etmeleri (ancak yaptıkları bu secde) namazlarını bozmaz. Açık âyete göre (de bu böyle)dir.

Tilâvet, okumak demektir. Tilâvet secdesinin doğru olabilmesi için üç şart gereklidir: Bunlardan birisi) cünüp, hayızlı, loğusa, abdestsiz olmamak ve pislikten uzak bulunmaktır. Bir özür söz konusu değilse tilâvet secdesi için teyemmüm edilmez. (Geri kalan şartlar ise) kıbleye dönmek ve avret mahallini kapatmaktır. Tilâvet secdesinin rüknü, alnı yere koymaktan ibarettir; hükmü ise şöyle izah edilebilir: Eğer secde âyeti namazda okunmuşsa hemen secde etmek vaciptir. Namaz dışında okunması hâlinde ise hemen yapılması şartı yoktur.

Manası anlaşıldığı takdirde (secde âyetinin) Farsça (tercümesini duymakla da secde etmek) vacip olur ki, itimada şayan olan da budur. (Ancak secde âyetinin) uyumakta olan birinden ve îliden duyulması halinde vacip olup olmayacağı hususunda ihtiyat vardır... (Secde âyetinin) kuşlardan duyulması ve aks-i seda arak yansıması halinde ise secde etmek vacip olmaz.

Tilâvet Secdesi Nasıl ve Ne Zaman Edâ Edilir?

Namaz içinde (eda edilecekse) namazın rükû ve secdesinden ayrı olarak bir rükû veya bir secdeyle eda edilir. (Namazda okuyan) secde âyetinden sonra ikiden fazla âyet okumadan tilâvet secdesine de niyet edilerek yapılan namaz rükûsu ve niyet edilmese bile namaz için yapılan secde tilâvet secdesi yerine geçer, secde âyetini, kendisine uymadığı bir imamdan işiten yahut imamın secde âyetini okuduğu rek'attan) başka bir rek'atta imana uyan kimse (tilâvet secdesini) namaz hâricinde yapar. (Bu konudaki en açık (ve kuvvetli görüş) de budur. İmam tilâvet secdesini yapmadan evvel kendisine uyanlar, imamla birlikte secde ederler. Secde âyetinin okunduğu rek'atta imam tilâvet secdesini yapaktan sonra kendisine uyanlar, tilâvet secdesine hükmen yetişmiş sayılacaklarından secde etmeleri gerekmez ve (artık) namaz içinde vâcip olan bu secde, namaz dışında kaza edilmez. Eğer (bir kimse) secde âyetini namaz dışında okumuş, secde etmiş, sonra namazda (aynı âyeti) bir daha okumuşsa bunun için de ayrıca secde eder; (ama namaz dışında okuduğu âyet için) daha önce secde etmeyen bir kimse, bir secde âyetim iki ayrı yerde değil de aynı yerde tekrarlamış gibi (kabul edileceğinden, her iki secde âyeti için) namaz dahilinde yapacağı tek secde yeterli olur. Açık (ve kuvvetli) rivayete göre de bu böyledir.

Bir Yer Nasıl Değiştirilmiş Sayılır?

Dokuma ipini yere veya duvara çakılmış kazıklara geçirmek üzere de olsa, bulunulan bir yerden bir başka yere intikal etmektir (ağaç) dalından diğerine geçmekle, ırmakta veya büyük bir azda yüzmekle (mekân ve) yer değiştirilmiş sayılır. (Diğer işler içerisinde) en doğrusu budur.

Hangi Hallerde Yer ve Meclis Değiştirilmiş Sayılmaz?

Evin (odalarından birinin yahut) büyük de olsa caminin bir yanından diğer tarafına geçmekle ve geminin yürümesiyle yerleştirilmiş olmayacağı gibi, (secde âyetinin yeri) bir rek'at içerisinde iki rek'atta tekrarlanmasıyla da değişmiş olmaz. (Öte yandan) bir yudum su (içmek)le, iki lokma (yemek yemek)le, iki adım yürümekle, (bir yere) yaslanmakla, oturup kalkmakla, (secde âyetinin okunduğu yerde) inmekle ve üzerinde namaz kıldığı hayvanın yürümesiyle de yer değiştirilmiş olmaz.

Yerini değiştiren bir kimsenin, secde âyetini (yer değiştirmeksizin) mahalde okuyan birinden bu âyeti her duyuşunda secde etmesi vacip olur. Aksine, bir mahalde farklı okuyuculardan secde âyeti duyan kimsenin mükerrer secde etmesi gerekmez. Doğrusu da budur.

Diğer Bazı Hususlar

Bir sûreyi okuyup yalnızca secde âyetini bırakmak mekruh; bunun (yani bir sûreden yalnızca secde âyetini okumak) ise mekruh değildir. Ancak bu âyete bir veya daha fazla âyet ilâve etmek menduptur.

(Öte yandan secde âyetine) hazırlıklı olmayanları düşünerek bu ayeti gizli okumak, (oturduğu yerde okuyanların) ayağa kalktıktan sonra de yapmaları, (secde âyetini) duyan kimse (secde ettiği zaman) bu iti okuyup secde eden kimseden evvel başını kaldırmaması (da aynı şekilde) menduptur. (Bu bakımdan secde âyetini) okuyanın öne geçmesi, yanlarında saf bağlamaları (kendilerine) emir olunmaz, aksine nasıl bunuyorlarsa o halde secde ederler.

Tilâvet Secdesinin Şartları

Tilâvet secdesinin sıhhatinin (doğru olabilmesinin) şartları iftitah tekbiri hariç, tıpkı namazın sıhhatinin şartlan gibidir.

Tilâvet Secdesinin Yapılışı

Tilâvet secdesi, iki tekbir ile ki, bunlar sünnettir bir secdeden ibarettir. (Tilâvet secdesinin) tekbirinde el kaldırılmaz, (bu secde için) teşehhüde oturulmaz, selâm verilmez.


.17 ŞÜKÜR SECDESİ

Şükür secdesi İmam A'zam'a göre mekruh olup herhangi bir îcabı yoktur, yapılmaması daha iyidir. Sahibeyn (İmam Yusuf ve tuhammed) ise şükür secdesinin bir kurbet (bir yakınlık) olduğunu ve sevabı bulunduğunu söylemişlerdir.

Yapılışı

Şükür secdesi de tıpkı tilâvet secdesi gibi yapılır.

Belâ ve Sıkıntıları Savmak İçin Önemli Bir Husus

İmam Nesefî, el-Kâft adlı eserinde şöyle diyor:

"Kim bütün secde âyetlerini tek bir mecliste okur da her biri için ayrı ayrı secde ederse; Allahü teâlâ, onun gözünde büyüttüğü nemli sıkıntılar(ı ve başındaki önemli belâları kaldırmaya yetişir ve bunlar)a kâfidir."

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Tilâvet secdesi nedir, kimlere vaciptir?

Tilâvet secdesinin hemen yapılması hangi hallerde vaciptir, hangi hallerde hemen yapılması gerekmez. (Secde âyetindeki) secde kelimesini okumak, ne zaman için tamamını okumak gibidir?

Kaç tane secde âyeti olduğunu söyleyiniz. Hac sûresinde secde âyeti bir tane mi yoksa iki tane midir, açıklayınız.

Tilâvet secdesinin sıhhatinin (doğru olabilmesinin) şartlan nedir? Teyemmümle ret secdesi yapılabilir mi? Tilâvet secdesinin rüknü nedir ve duydukları halde kendilerine tilâvet secdesi vacip olmayanlar kimlerdir?

İmam veya cemaat, secde âyetini bir başka imamdan veya namaz dışında olduğu halde duymaları halinde ne yaparlar?

Namazın rükûu veya secdesi, tilâvet secdesi yerine geçer mi? Tilâvet secdesi ine geçmeleri yönünden rükû ile secde arasında herhangi bir fark var mıdır?

İmam secde âyetini okuduktan sonra kendisine uyanlar ne yaparlar?

Namaz dışında secde âyeti okuyan kimse, secde âyetini bir de namaz içinde olursa ne yapması gerekir? Hangi hallerde (mekân ve) meclis değiştirilmiş olur, hangi yerde olmaz? Meclisin değişmesi ne gibi sonuçlar doğurur. Tilâvet secdesinde mendup olan şey nedir ve tilâvet secdesi nasıl yapılır?

Kur'an okuyan kimsenin secde sûrelerinden birini okuyup yalnızca secde 'etini bırakması uygun olur mu? Bunu yapan kimse, diğer âyetleri okumayıp sadecede âyetini okuyan kimseyle aynı mı değerlendirilir? Secde âyetinin okunması âyet secdesinin yapılışında mendup olan şey nedir?

Şükür secdesi ve bunun mahiyeti nedir?


.18 CUMA NAMAZ1

Cuma namazı, kendisinde (aşağıda belirtilecek) yedi şartın bulunduğu kimseler için farz-ı ayındır,

Cumanın Vücûbunun (Farz Oluşunun) Şartları

(1) Erkek olmak,

(2) Hür olmak,

(3) Şehirde veya (yolculuk hükümlerinin başladığı) şehrin uzantılarında ki, en doğrusu da budur oturuyor olmak,

(4) Sağlıklı olmak,

(5) (Herhangi bir) zalimin zulmünden emin bulunmak,

(6) Gözlerinin ve

(7 Ayaklarının sağlam olması.

Cuma Namazının Doğru Olmasının Şartları

Cuma namazının doğru olabilmesi için altı şart vardır ki, anlardır:

(1) Şehir veya şehrin uzantılarında oturuyor olmak,

(2) (Cumayı hükümdar veya vekilinin kıldırması),

(3) Öğle vakti(nin inmesi); bu vakitten evvel kılınamayacağı gibi vaktin çıkmasıyla da bozulur.

(4) Cuma vaktinde ve namazdan evvel cuma için hutbe okumak, namaz kılacak olanlar arasından cuma hutbesini dinlemek üzere en az bir kişinin hazır bulunması ki, doğrusu da budur.

(5) (Namaz kılınacak yerin herkese açık bulunması ve) herkesin girmesine izin verilmiş olması,

(6) Köle, yolcu yahut hastalardan da olsa cemaat olarak imamdan başka üç kişinin bulunması;

Dunların secde edinceye kadar imama uymuş bulunmaları şarttır,

Dunlar secde ettikten sonra namazlarını bozsalar dahi imam namazını cuma olarak tamamlar, ama secdeden evvel namazlarını bozar (veya namazdan ayrılır)larsa cuma namazı bozulmuş olur.

Cemaat olarak, iki erkeğin yanında bir kadının yahut bir çocuğun bulunması, cuma namazının doğru olabilmesi için yeterli değildir.

(Öte yandan) kölenin veya hastanın imam olup cuma namazı kıldırması caizdir.

Şehir:

İçerisinde müftü, (idarî yetkiye sahip) emir, (şer'î ve kanunî) hükümleri uygulayan ve cezaî müeyyideleri tatbik eden kâdı bulunduğu ve binalarının sayısı Mina (köyü)'nün binaları kadar olan yerlere şehir denir ki, bu, rivayet olunan açık ve kuvvetli delillere göre de böyledir. (Bir yerdeki) kadı veya mirîn aynı zamanda müftülük görevini de üstleniyor olması (yani kişinin işini bir kişinin üstlenmiş olması) orayı şehir olmaktan çıkarmaz.

Hac mevsiminde cuma namazının Mina' da halife adına aldırılması yahut cumayı orada Hicaz emirinin kıldırması câizdir.

Hutbe ve Sünnetleri

Hutbeyi, bir teşbih okumak veya "el-hamdülillah" denmek suretiyle kısa tutmak caiz ise de mekruhtur.

Hutbenin sünnetleri on sekiz olup şunlardır:

(1) Temizlik,

(2) Avret yerlerini kapatmak,

(3) Hutbeye başlamadan evvel minbere oturmak,

(4) (Hatibin) önünde kamet gibi ezan okumak;

(5) Daha sonra, güç, kuvvet ve zor kullanılarak fethedilmiş bulunan şehirlerde hatibin, sol tarafında bulundurduğu kılıca dayanarak ve sulh yoluyla alınmış şehirlerdeyse kılıçsız olarak kalkması,

(6) Yüzünü insanlara çevirmesi,

(7) Hutbeye, Allahü teâlâ'ya hamdederek ve O'nun azametine lâyık övgüyle başlamak,

(8) İki şahadet kelimesini söylemek,

(9) Peygamber (aleyhissalâtü vesselâm)'a salât ü selâm okumak,

(10) (Günahlardan ve Allah'ın gazabından sakındırma hususlarında) vaaz etmek,

(11) (insanlara kurtuluş yolunu) hatırlatmak,

(12) Kur'ân-ı Kerîm'den bir âyet ile

(13) İki hutbe okumak ve

(14) Bu iki hutbe arasında oturmak,

(15) İkinci hutbeye başlarken yeniden hamd ü sena ve Peygamber Efendimiz (Sallallahu teâlâ aleyhi ve sellem)'e salevât okumak,

(16) Mü'min erkek ve kadınların günahlarının bağışlanması için dua etmek,

(17) İnsanların hutbeyi dinlemelerini ağlamak,

(18) Her iki hutbeyi de, Mufassal surelerin uzunlarından bir sûre kadar kısa tutmak.

Hutbeyi uzatmak ve hutbenin herhangi bir sünnetini terk etmek mekruhtur.

Ne Zaman Cumaya Koşmak Farzdır?

Cuma günü ilk ezanın okunmasıyla birlikte alış verişi bırakıp cuma namazına koşmak farz olup (diğer görüşler arasında) en doğrusu da budur.

Diğer Bazı Hususlar

İmam (hutbe okumak üzere odasından) çıkınca, (artık cuma) namazını bitirinceye kadar (başka bir) namaz kılınmaz ve konuşulmaz.

(Cuma) hutbesini dinlemek üzere hazır bulunanların yemesi, içmesi, (ibâdet hâricindeymiş gibi üstleriyle başlarıyla) oynamaları, sağa sola dönmeleri mekruhtur. Hutbeyi dinlemekte olanlar (kendilerine verilen) selâmı almazlar, aksıranlara (yerhamukallah diye) karşılık vermezler; imam da minberde (hutbe okumak üzere) kalkınca halkı selâmlamaz.

Ezan okunduktan sonra, (cuma) namazını kılmadan şehirden ayrılmak mekruhtur. Kendisine cuma namazı farz olmayan kimseler cumayı kıldıkları takdirde, (kıldıkları bu namaz) o vaktin öğle namazı yerine geçer. Özürsüz olarak cuma namazından önce öğleyi kılmak haramdır. (Öğle namazını kıldıktan sonra) imam hutbede iken (cuma namazı kılmak üzere camiye) koşan kimsenin (Önce kıldığı) öğle namazı, cuma namazına yetişemese dahi, ersiz olur. (Hasta ve yolcu gibi cuma namazını kılmamakta) özürlü olanlarla (ceza evinde) tutuklu bulunanların cuma günü namazlarını şehirde cemaatle kılmaları mekruhtur, Cuma namazına, teşehhüdde veya sehiv secdesinde yetişenler, namazlarını cuma olarak tamamlarlar. (Yine de) en doğrusunu Allah bilir.

19 BAYRAM NAMAZLARI

Bayram Namazları ve Vücûbunun Şartları

Bayram namazları, hutbe hariç, cumanın vücûb şartlarıyla birlikte kendisine cuma namazı farz olan kimselere vaciptir.* diğer görüşlerin en doğrusu da budur. Bayram namazları hutbesiz de caiz olur; ancak hutbenin bayram namazlarından önce okunması nasıl (uygunsuz ve) kötü ise,(bayram namazlarının hutbesiz kılınması da) tıpkı böyle kötü (ve uygunsuz)dur.

İkinci ezan ise, bilindiği gibi, imam-hatip hutbede iken caminin içinde okunan ezandır.

Ramazan Bayramında Yapılması Mendup Olan Şeyler

Ramazan bayramında şu on üç şeyi yapmak menduptur:

(1) (Bir şey) yemek, yenilen şeyin hurma olması ve (bir, üç, beş gibi) tek olması,

(2) Yıkanmak,

(3) Misvak kullanmak,

(4) Güzel koku sürünmek,

(5) En güzel elbiseleri giymek,

(6) Eğer kendisine vâcipse fıtır sadakasını vermek,

(7) Sevinçli görünmek ve güler yüzlü bulunmak,

(8) İmkân ölçüsünde bol sadaka vermek,

(9) Uykudan erkenden uyanıp

(10) Sür'atle namazgâha koşmak,

(11) Sabah namazını kendi mahallesindeki camide kılmak,

(12) Sonra da namazgaha doğru yürümek, (yürürken de) gizli gizli tekbir getirmek; getirmekte olduğu tekbiri bir rivayete göre namazgaha vardığında, bir rivayete göre de namaza başladığı zaman kesmek;

(13) (Evine dönerken) bir başka yoldan dönmek.

Gerek namazgahta gerek evde bayram namazından evvel nafile namaz kılmak; bayram namazından sonra sadece namazgâhta nafile namaz kılmak çoğunluğun tercihine göre mekruhtur.

Bayram Namazının Vakti

Bayram namazı, güneşin bir veya iki mızrak boyu yükselmesinden itibaren zeval (güneşin tepe noktasına gelmesi) vaktine adar kılınabilir.

Bayram Namazının Kılınışı

Bayram namazı şöyle kılınır:

(Önce) bayram namazını kılmaya niyet edilir, sonra iftitah tekbiri alınarak "sübhâneke", sonra her defasında eller kaldırılarak üç kere zevâid birleri (denilen ilâve tekbirler) alınır, sonra gizlice eûzü ve besmele çekilir, sonra Fatiha ve ardından bir sûre okunur - ki, bu senin "Sebbihısme rabbike'l-a'lâ" olması mendubtur - ve rükûya gidilir.

İkinci rek'ata kalkıldığında besmeleden sonra Fatiha ve ardından bir sûre okunur ki, bunun da el-Gâşiye sûresi olması menduptur. Daha sonra birinci rekattaki gibi her defasında ellerj kaldırılarak üç kere zevâid tekbirleri alınır. Önce zevâid tekbirleri alıp sonra okumak caiz ise de ikinci rek'atta tekbirleri kıraetten (okumadan) sonraya bırakmak evlâdır. Sonra tam, namazdan sonra iki hutbe okur ve hutbede insanlara fitre sadakasından (yani fitreden) bahseder.

Ramazan Bayramı Namazının Kaçırılması ve Tehiri

Bu bayram namazını imamla birlikte kılamayanlar kaza etmezler, ancak herhangi bir mazeretten dolayı sadece ertesi güne ahir edilebilir.

Kurban Bayramıyla Ramazan Bayramı Arasındaki Farklılıklar

Kurban bayramı da tıpkı Ramazan bayramı gibidir; ancak kurban bayramında yemek namazdan sonraya bırakılır, yolda (giderken) tekbir açıktan açığa söylenir, hutbede kurban ve teşrîk tekbirlerinden bahsedilir, (Kurban bayram namazı) herhangi bir mazeretten dolayı üç gün tehir edilebilir. (Arafat'taki vakfeye benzeterek herhangi) bir yerde durmak doğru değildir.

Teşrîk Tekbirlerinin Müddeti ve Kimlere Vacip Olduğu

İmam A'zam (rahimehullah)’a göre, Arefe gününün sabah namazından başlamak üzere (kurban bayramının sonuncu günü) kindi namazı da dahil cemaatle kılınan ki, teşkil olunan bu cemaatin müstehab olması gerekir her farz namazın ardından bu namazı mukîm olarak şehirde kılan imamın ve ister yolcu, ister çöle, isterse kadın olsun kendisine uyanların teşrîk tekbiri getirenleri vaciptir.

(İmam Yusuf ile Muhammed ise), namazı ister tek başına talanlar olsun, isterse yolcu olarak yahut köylerde kılanlar olsun bunların, arefe gününden başlamak üzere beşinci günün ikindi namazına kadar her farzın arkasında teşrîk tekbiri getirmeleri vaciptir, demişlerdir ki, bunların sözüyle amel olunur ve fetva da (zâten) bu yönde verilmiştir.

Bayram namazlarından sonra tekbir getirmekte bir beis yoktur.

Tekbir şöyle söylenir: "Allahü ekber, Allahü ekber, lâ ilahe ilallahü vallâhü ekber, Allahü ekber ve lillahi'l-hamd


.

.

20 GÜNEŞ VE AY TUTULMASI İLE KORKU NAMAZI

Güneş tutulduğunda, cuma namazını kıldırmaya yetkili bir imamın veya devlet reisinin bu hususta görevlendirdiği bir kimsenin ardında ezansız, kâmetsiz ve hutbesiz olarak, âyetleri açıktanı değil (gizli okumak suretiyle) nafile şeklinde iki rek'at namazı kılmak sünnettir. Namaz için ezan okunmaz, bunun yerine: "Cemaatle namaza!" diye çağırılır.

Kılınan bu iki rek'at namazı (ve bu) namazın rükû ve secdelerini uzun tutmak sünnettir. Namazdan sonra imam isterse oturduğu yerde kıbleye dönerek yahut da en iyisi yönünü insanlara döndürerek güneş açılıncaya kadar ayakta dua eder ve insanlar da (yapılan bu duaya) âmin derler.

Eğer imam, namaz kıldırmak üzere hazır bulunmazsa; tıpkı ay tutulduğu, gündüz müthiş bir karanlık bastığı, (çok) şiddetli bir rüzgâr estiği yahut (zelzele, gece meydana gelen şiddetli aydınlık vb. şeylerden dolayı) korku baş gösterdiği zamanlarda olduğu gibi, (insanlar bu namazı evlerinde) tek başlarına kılarlar

.21 YAĞMUR DUASI

Yağmur istemek için cemaatle değil (ferdî olarak) namaz kılınır ve (Allah'a) istiğfar edilir.

Yağmur duası için (insanların) üç gün yaya olarak, yırtık, imalı ve yıkanmış elbiselerle, zeliline ve mütevâzıâne bir halde,

Hak Teâlâ'dan korkarak başları eğik (ve boyunları bükük) olarak olundukları beldenin dışına çıkmaları ve her dışa çıkmadan evvel sadaka vermeleri müstehab olduğu gibi, hayvanların, yaşları erlemiş olanlar ve çocukların dahi (belde dışına ve sahraya) çıkarılmaları müstehabtır. (Ama) Mekke'de ve Beyt-i Makdis'te ise insanlar) Mescid-i Haram ve Mescid-i Aksa'da toplanırlar,

Aynı şekilde Peygamberimiz (aleyhissalâtü vesselâm)'in şehri olan Medine halkının da (Mescid-i Nebevî'de toplanmaları) uygundur. (Yağmur duası için) insanların yönleri kıbleye dönük ve oturmuş bir haldelerken imam kalkar, yönünü kıbleye döndürür, illerini kaldırıp (dua eder; insanlar da) imamın duasına âmin derler. İmam şöyle dua eder “Allahümmeskina ğaysen muğisen henien merien merian ğadekan acilen gayra raitin mücellien sahhan tabakan daimen” Bu ve benzeri duaları gizli veya açıktan okumalıdır Yağmur duasında elbise ters çevrilmez “ve zımmi bulundurulmaz


.22 KORKU NAMAZI

Korku Namazı ve Sebebi

Bu namazın, düşman veya yırtıcı hayvan karşısında, boğulma veya yangın endişesinden dolayı kılınması caizdir.

Nasıl Kılınacağı

İnsanlar tek (ve aynı) imamın arkasında namaz kılma hususunda anlaşamazlarsa, (imam onları) iki gruba ayırır. Bunların bir grup düşman karşısında bulunurken imam iki rek'atlı namazların bir rek'atı, dört rek'atlı namazların veya akşam namazının iki rek'atnı yanındaki grupla birlikte kılar. Sonra bunlar yürüyerek düşman karşısına giderler. Düşman karşısındakiler gelip namazın kalan kısmını imamla birlikte kılarlar ve imam tek başına selâm verir. Sonra bunlar da düşman karşısına giderler (bunlardan) önce düşman karşısında bulunanlar ise gelip kalan namazlarını herhangi bir şey okumadan tamamlarlar ve giderler. Sonra diğerleri dilerlerse gelirler ve kalan namazlarını okuyarak tamamlarlar.

Korku Fazlalaşınca

Daha fazla korku hâkim olunca, herkes bineklerinin üzerinle, îmâ ile tek başlarına ve kolaylarına geldiği tarafa doğru kılar.

Düşman karşısında değilken korku namazı kılmak doğru olmaz. Korku zamanında namazı, silah kuşanmış bir halde kılmak müstehabtır.

Tek (ve aynı) imamın arkasında namaz kılmak hususunda anlaşmazlık bulunmadığı takdirde en iyisi, tıpkı korkunun hâkim olmadığı normal zamanlardaki gibi her grubun bir imamın arkasında kılmasıdır.

Geçmiş Konularla İlgili Sorular

Cuma nedir, farz oluşunun delili nedir, farz oluşunun şartları, sıhhatinin (doğru kılınabilmesinin) şartları nedir? Cuma kılınabilmesi için en az kaç kişi bulunmalıdır? Muar ve geçerli olan şart nedir? (İnsanların) imam secde ettikten sonra (namazından) ayrılmaları hususunda neler söylenilebilir? İmam secde etmeden önce anların cuma namazından) ayrılmalarıyla ilgili neler söylenilebilir? Cuma namazını italar ve köleler kıldırabilirler mi? Cuma namazının kılınabilmesi için şart olanların özellikleri nelerdir? Mevcudiyetleri şehrin özelliklerinden bulunan şahıslardan birinin iki görevi birlikte yapıyor olmasıyla ilgili neler söylenilebilir? Mina'da kimlerin ve zaman cuma kıldırmaları caizdir? Hutbenin (Ölçüsü), sınırı ve sünneti nedir? Cumaya koşmak ne zaman farzdır? İmam (hutbeye) çıktıktan sonra camide bulunanların beri yapmamaları gerekir? Hutbeyi dinlemekte olanlara hangi şeyler mekruhtur?

İmam minberde (hutbe okumak üzere) kalkınca halkı selâmlaması doğru mudur?

Kendilerine cuma namazı farz olmayanların cuma namazı kılmaları için ve kendilerine cuma namazı farz olanların özürsüz olarak bu namazdan geri kalmaları için ne denilebilir? Ne zaman cuma namazına yetişilmiş olur?

Bayram namazları nedir, vücûbunun şartlan nelerdir? Bayram namazlarının olduğunun delili nedir? Bayram namazlarının hutbeleri de cuma namazının hutbesi gibi midir? Bayram namazının hutbesi, namazdan önce okunabilir mi? Ramazan bayramında yapılması mendup olan şeyler nelerdir? Bayram namazından önce sonra nafile kılmak nerede mekruhtur? Bayram namazının hangi vakitte kılınması tizdir? Bayram Namazı nasıl kılınır? Birinci ve ikinci rek'atlarda alınacak zevâid tekerlerinin yerleri neresidir? Zevâid tekbirlerinin, ikinci rek'atta kıraattan (okumadan) önce alınması ne gibi bir sonuç doğurur? Bayram namazının her bir rek'atında fâtiha' dan sonra hangi sûrenin okunması menduptur? Bayram namazını imamla beraber kılamayanların bu namazı kaza etmeleri gerekir mi? Bayram namazı herhangi bir mazeretten dolayı ne zamana kadar tehir edilebilir? Kurban bayramı ile Ramazan bayramını birbirinden ayıran şeyler nelerdir? Teşrîk ne demektir? Hangi günlere ahir günleri denilir? Kendilerine hem teşrîk hem de nahir günleri denilebilecek günler var mı? Arafat'taki vakfeye bir özenti olarak yapılan vakfe için ne söylenilebilir? Teşrîk tekbirleri için ne söylenilebilir? Teşrîk tekbirlerinin söylenme müddeti ne kadardır ve imlere vaciptir? Teşrîk tekbirleri konusunda bizim mezhebimizin âlimleri arasındaki itilaf nedir?

Güneş ve ay tutulması nedir? Bunlar için kılınacak namaz var mıdır, varsa nasıl kılınır ve bu namazda sünnet olan şey nedir? Yağmur duası ve bunun sebebi nedir? Yağmur duası sadece yağmur yağmadığı zamanlarda mı yapılır? Yağmur talebi için kılınacak namaz var mıdır, bunlar için delil nedir? Bu namaz, cemaatle kılınabilir ve bayram hutbesi gibi hutbe okunabilir mi? Mezhebimizin âlimleri arasında bu konuda bildiğiniz mevcut ihtilafı söyleyiniz. Yağmur duasında yapılması müstehab alan şey nedir?

Korku namazı ve sebebi nedir? Nasıl kılınır bunun özel bir sebebi var mıdır? fek (ve aynı) imamın arkasında namaz kılma hususunda insanlar arasında herhangi bir anlaşmazlık olmazsa ne yapılmalıdır? Korku fazlalaşınca, bu korkuyu hissedenler ne yaparlar? Korkunun hüküm sürdüğü bir sırada namaz kılarken silah kuşanma için ne söylenilebilir?


.23 CENAZE NAMAZI

Giriş

Ölümün eşiğine gelmiş bir kimsenin, sağ yanına yatırılması innet olup sırt üstü yatırılması da caizdir, (bu takdirde yüzü kıbleye gelsin diye) başı biraz kaldırılır ve yanında şahadet kemesini söyleyerek (kendisine) telkinde bulunulur, söylemesi için ısrar ve emredilmez. Kabirde ölüye telkin meşrudur, ancak bir kısmı telkinin yapılmayacağını söylemiş, diğer bir kısmı da, müspet veya menfî yönde herhangi bir şeyin emredilmeyeceğini ileri sürmüşlerdir.

Ölüm döşeğindeki hastanın yanına, akraba veya komşularının gelip "Yâsîn" sûresini okumaları müstehabtır. Bir kısım mütehhirîn uleması da, "Ra'd" sûresini okumanın iyi olacağım söylemişlerdir. Bu haldeki kimselerin yanından hayızlı ve lohusa olanların çıkarılıp çıkarılmayacağı hususunda ise ihtilâf edilmiştir.

Ölen insanın çenesi bağlanır, gözleri kapatılır ve kapatırken de:

"Bismillahi ve ala millet-i seyyidinâ Rasûlüllahi sallallahü leyhi vesellem, Allâhümme yessir aleyhi emrehû ve sehhil aleyhi ba'dehû, ve es'idhü bi likâike ve'c'al mâ harace ileyhi hayran timmâ harace anhil" tarzında dua okunur.

Şişmesin diye karnının üzerine bir demir (parçası) konur. Eleri göğüslerinin üzerine değil, yanlarına bırakılır. Yıkanıncaya tadar ölünün yanında Kur'ân-ı Kerîm okumak mekruhtur. Ölüm haberini insanlara duyurmanın bir sakıncası yoktur. Öldüğü gibi hemen, üç veya beş kere ki, bu sayı tek olmalıdır buhurla tütsülenmiş bir sedîr üzerine, bulunduğu vaziyette konur ki, en doğrusu da budur. Avret mahalli kapatılarak elbisesi çıkartılır. Eğer namazı bilmeyecek kadar küçük değilse, ağzına ve burnuna vermeksizin abdest aldırılır, cünüpse ağzına ve burnuna su da verilir. Üzerine (kokulu) Arabistan kirazının yaprağıyla yahut çövenle ısıtılmış su, o da yoksa sadece su dökülerek (yıkanır). Başı ve sakalı, hatmiyle yıkanır. Sonra sol tarafına yatırılır ve cenazenin vücudunun (teneşir) tahtasına temas eden kısımlarına varıncaya kadar suyla yıkanır, sonra cenazeyi sağ yanına yatırmak suretiyle aynı uygulama yapılır. Sonra yıkayıcı, Ölüyü oturumunun üstüne getirir, kendisine yaslar ve karnını hafifçe mesh eder, bir şey çıkarsa (sadece onu) yıkar, (ölüyü) yeniden sokamaz. Sonra onu bir elbiseyle kurular, sakalına ve başına güzel kokular tatbik olunur. Secde ettiği uzuvlarına ki, bunlar alnı, burnu, elleri, dizleri ve ayaklarıdır- kâfur sürülür. Zahir (açık ve kuvvetli) rivayetlere göre yıkarken pamuk kullanılmaz, (ölünün) tırnak ve saçları kesilmez, saçı ve sakalı taranmaz. Kadın kocasını yıkayabilir, (ama) kocası karısını yıkayamaz. Tıpkı bunun gibi çocuk anası olan odalık cariye de efendisini yıkayamaz. Erkekler kendi aralarında ölen kadını, kadınlar da kendi aralarında ölen erkeği (yıkamayıp bir) bez parçasıyla teyemmüm ettirirler. Mahrem olan yakınlarından biri ölünün yanında bulunduğu takdirde bunlar bez parçası kullanmadan da teyemmüm ettirebilirler. Aynı şekilde "hünsa-yı müşkil" (denilen erkek mi kadın mı olduğu anlaşılamayanlar da açık (ve kuvvetli) rivayete göre teyemmüm ettirilirler. Cinsî arzu uyandırmayan erkek ve kız çocuklarını, erkekler de kadınlar da yıkayabilirler. Ölüyü öpmenin bir mahzuru yoktur. Karısını teçhiz ve tekfin etmek, fakir de olsa kocasına düşer ki, en doğrusu da budur. Mal ve parası bulunmayan cenazenin teçhiz ve tekfini, onu geçindirmekle yükümlü bulunanlara düşer. Eğer böyle bir kimsesi yoksa, teçhiz ve tekfin işini beytülmal (yani hazine) üstlenir.

Eğer beytülmal bu masrafı vermekten âciz olur yahut da bir haksızlık olarak vermekten imtina ederse, ölünün tekfin ve defin masrafları (bu işe gücü yeten) insanlar tarafından karşılanır. Teçhiz ve tekfin masraflarını karşılayamayacak durumda olanların, bu masrafları diğer gücü yetenlerden istemeleri gerekir.

Erkeğin, hayattayken giymekte olduğu kumaş cinsinden olmak üzere gömlek, izâr ve lifâfe denilen giysilerle kefenlenmesi sünnettir. Sadece izâr ve lifâfe ile de kefenlenmesi yeterli olur. Kefenin pamuklu beyaz kumaştan olması tercih olunur. Gerek izar ve gerekse lifâfenin başın saç bitim yerinden ayağa kadar olması gerekir. Gömleğe kol, yaka ve yırtmaç gibi şeyler yapılmaz, teyelle tutturulan yanlarına ikinci bir dikiş atılmaz. Ölüye sarık sarılmaz, en doğrusu da budur. Kefen önce solundan, sonra da sağ tarafından sarılır, açılacağından korkulduğu takdirde bağlanır.

Kadınlar kefenlenirken (gömlek, izâr ve lifâfeye) ilâveten (baş ve) yüzü için bir örtü ile göğüslerini sarmak için ilâve bir bez parçası bulundurulur. Kadınların tekfininde izar ve lifâfe ile yetinilmesi hâlinde de (baş ve) yüzü için örtü bulundurmak gerekir. Saçları iki belik hâlinde göğüslerine gelecek şekilde gömleğinin üstüne konur, onun üstüne ve lifâfenin altına (baş ve) yüz Örtüsü konur, göğüsleri için olan bez parçası ise lifâfenin üstünden sarılır. Kefenler Ölüye giydirilmeden önce (öd ve benzeri şeylerle) tek olarak (yani üç, beş gibi tek sayılarla) tütsülenir.

Cenazeler zaruret karşısında, kefen olarak elde ne varsa onunla kefenlenirler.

Cenaze Namazı ve Bu Namazın Rükünleri

Cenaze namazı farz-ı kifâyedir, rükünleri ise tekbirler kıyam (ayakta durmak)dır.

Cenaze Namazının Şartları

Cenaze namazının şartları altı olup şunlardır:

(1) Ölünün Müslüman olması,

(2) Temiz olması,

(3) Cemaatin önüne konulması,

(4) Ölünün cesedinin (tamamının), yahut başı da dahil cesedinin çoğunun veya yarısının (orada mevcut) bulunması,

(5) Cenaze namazı kılanların herhangi bir mazeret dışında binek üzerinde bulunmamaları,

(6) Cenazenin yerde bulunması. Herhangi bir mazerete dayanmaksızın cenaze bir hayvan üzerinde veya insanların elleri üstünde iken kılman namaz caiz olmaz.

Cenaze Namazının Sünnetleri

Cenaze namazının sünnetleri dörttür:

(1) Cenaze ister erkek, ister kadın olsun imamın, cenazenin karşısında (ayakta) durması,

(2) Birinci tekbirden sonra "Sübha-neke allâhümme ve bi hamdık..." okumak,

(3) İkinci tekbirden sonra Peygamber (Sallallaku aleyhi vesellemYe salevât (salli ve bârik) okumak,

(4) Üçüncü tekbirden sonra ölü için dua okumak.

Belli bir şey tayin edilmek suretiyle dua edilmez; ancak en iyisi ve en güzeli, Peygamberimiz (aleyhissalâtü ves-selam)''dan intikal eden duaları okumaktır. Avf b. Mâlik (Radıyallahu anh)'in. Rasûlullah (Aleyhissalâtü ves-selam)'dan öğrendiği şu dua da bunlardan biridir:

"Allahümmağfir lehû ve'r-hamhü ve âfihi va'fü anhü ve ek-rim nüzülehû ve vessi' medhalehû, ve'ğsilhü bi'l-mâi ve's-selci ve'l-beredi ve nakkıhî mine'l-hataya kema yünakka's-sevbü'l-ebyazu mine'd-denesi ve ebdilhü daran hayran min dârihî ve eklen hayran min ehlihî ve zevcen hayran min zevcihî ve edhilhü'l-cennete ve eızhü min azâbi'l-kabri ve azâbi'n-nâr."

Dördüncü tekbirden sonra, açık (ve kuvvetli) rivayete göre herhangi bir dua okumaksızm selâm verilir.

Birinci tekbirin hâricinde eller kaldırılmaz, imam beşinci bir tekbir aldığı takdirde kendisine uyulmaz, imamın selâm vermesini beklemelidir. Deli ve (küçük) çocuklar için (Allah'tan) af dilenilmez. Onlar için şöyle dua edilir:

«Allâhümme'c'alhü lenâ feratan ve'c'alhü lenâ ecran ve ührau ve'c'alhü lenâ şâfian müşeffean.»

Cenaze Namazını Kıldırmak Daha Çok Kimin Hakkıdır?

(1) Cenaze namazını kıldırmak en çok devlet reisine düşer,

2) Sonra reisin vekil ettiği kimseye,

(3) Sonra kadı'ya,

(4) Sonra mahallenin imamına ve sonra da ölünün velisine düşer. Başkasının namaz kıldırabilmesi için, kendisinde (bu hususta) öncelik hakkı bulunanların izin vermeleri gerekir. Başkası (izinsiz) aldırdığı takdirde Öncelik hakkı bulunan kimse, dilerse cenaze namazını yeniden kıldırır, (aynı cenazenin namazım) başkasıyla Dirlikte kılanların yeniden kılmaları gerekmez. Cenaze namazım aldırma konusunda öncelik hakkına sahip bulunanlar, namazını kıldırması için ölünün kendisine vasiyet ettiği kimseden daha lâyık olup, fetva da bu yönde verilmiştir. Eğer namaz kılınmadan defnolunmuş ise, isterse yıkanmadan defnolunmuş bulunsun, cenaze bozulmadığı sürece kabri üzerine namaz kılınır.

Birkaç Cenaze Aynı Vakitte Bir Arada Bulunursa

Böyle birkaç cenazenin bir arada bulunması halinde, en iyisi her cenazeye ayrı ayrı namaz kılmaktır ve aralarında en faziletli olana öncelik verilir. Eğer namazları topluca kılınmak istenirse, kıble istikâmetine doğru, her birinin göğsü imamın hizasına geleli şekilde uzun bir saf yapılır ve şu sıraya riâyet edilir: İmamın hemen önünde erkekler, bunların arkasında çocuklar, sonra inşâlar (hem erkek, hem de dişi olanlar) ve sonra da kadınlar, ama adı geçenlerin hepsinin tek bir kabre konulması hâlinde bu sıralamanın tersinden başlanır.

(Cenaze Namazına Yetişmek:) İki tekbir arasında cemaate itişenler imama uymayıp onun tekbirini beklerler, namaza imamla birlikte tekbir alarak girerler, duayı imamla birlikte yatarlar ve kaçırdıkları tekbirleri cenaze kaldırılmadan kaza eder. İmam iftitah tekbirini alırken orada bulunan (ve herhangi bir sebeple tekbir almayan)lar, (uymak için) imamın (bir sonraki) tekbirini beklemezler. Dördüncü tekbirden sonra ve selâmdan önce îtişenler namazı kaçırmış olurlar ki, doğrusu da budur. Cenaze namazının Ölü caminin içinde iken kılınması; yahut ölü caminin dışında olduğu halde, insanlardan bir kısmının caminin içinde, bir kısmının da dışında oldukları halde kılınması mekruhtur. (Zaten) tercih edilen görüş de budur.

(Çocukların Cenaze Namazı:) (Doğduğunda, ağlamak, hareket etmek gibi) kendisinde hayat emareleri görülen (daha sonra da her bir) çocuğa isim verilir, yıkanır ve namazı kılınır. Eğer böyle bir emareye rastlanmazsa, sadece yıkanır ki, tercihe şayan olan da budur ve bir parça beze sarılarak defnolunur ve bunun için cenaze namazı kılınmaz. Nitekim ana veya babasından biriyle esir alınılarak ölen bir çocuğun dahi namazı kılınmaz; ancak bu çocuk kendisinin veya ana babasından herhangi birinin Müslüman olması halinde yahut ana babasından herhangi biri çocukla birlikte esir alınmaz (da yalnızca çocuk esir alınır ve sonra da ölür) ise bu ocuğun namazı kılınır.

(Kâfir Akrabanın Cenazesi:) Herhangi bir müslümanın kâfir bir yakını öldüğünde, onu pis bir bezi yıkar gibi yıkar ve (yine) bir parça beze sararak bir çukura bırakır yahut da kendi dindaşlarına teslim eder.

(Âsîlerin Cenazesi:) Çatışma halinde öldürülen âsilerin Müslüman devlet reisine başkaldıranların), yol kesenlerin namazları kılınmaz. (Aynı şekilde insanlara) tuzak kurup (onları) boğarak öldüren katiller ile şehirlerde (insanları) geceleyin (tehdid eden, onların rahat ve huzurunu bozan) silahlı caniler (irtikâb etmekte oldukları suçları esnasında öldürüldükleri takdirde bunların ve kendi ırkını, yakınlarını veya bir davayı savunma uğrunda öldürülenlerin, cenazeleri yıkansa bile namazları kılınmaz.

(İntihar Eden İle Ana-Baba Katillerinin Cenazeleri:) Kendi kendisini öldürenler (intihar edenler) hem yıkanır, hem de namazları kılınır. (Ancak) ana ve babasından herhangi birini kasden öldürenler yıkanmayacakları gibi namazları da kalınmaz.

Cenazenin Taşınması ve Defnedilmesi

(Cenazenin Taşınması): Cenazeyi dört adamın taşıması sünnet olup kırk adım kadar taşımak uygun olur. (Cenazenin) sağ ön tarafı sağ omuza alınarak taşınmaya başlanır. (Zaten) cenazenin sağ tarafı taşıyanın sol tarafına gelir. Sonra cenazenin sağ arka tarafına geçilir ve nihayet sol ön tarafı sol omuza alınarak taşınır. Ölünün sarsılmasına sebep olmayacak şekilde onu biraz nazlıca taşımak müstehabtır. Tıpkı farz namazın nafileye üstünlüğü gibi ölünün ardınca yürümek de önünde yürümekten (bu dere) üstündür. (Cenaze götürülürken) yüksek sesle zikretmek ve cenaze (yere) konulmadan evvel oturmak mekruhtur.

(Kabrin Kazılması ve Cenazenin Defni:) Kabir, yarım boy veya göğse kadar kazılır. (Bundan) fazla kazılırsa da iyi olur. Toprak yumuşak değilse, (kabrin ortasına) çukur açılmayıp (kıble tarafina) lahid (denilen oyuk) açılır ve ölü kabre kıble tarafından :konulur. Koyarken: "Bismillahi ve alâ milleti seyyidinâ Rasûlullah (sallallahu aleyhi vesellem)" denir. Ölü kıbleye bakacak şekilde sağ yanına yatırılır. (Kefende bulunan) düğüm çözülür, üzerine kerpiç vs. gibi fırınlanmamış tuğla ile kamış (ve benzeri otlar) umulur; üzerine fırınlanmış kiremit ve odun konulması mekruhtur. Hanımlar kabre konulunca, (toprakla kapatılıncaya kadar) üzerleri (bez ve benzeri bir şeyle) örtülür [erkekler için böyle bir uygulama yapılmaz] ve üzerine toprak atılır. Kabri dört köşe değil, deve sırtı gibi yapmalıdır.

(Süs İçin Kabir Bina Etmek:) Süs için kabrin üzerine bina yapmak haramdır. (Binanın) ölüyü defnettikten sonra (kabri) sağlamlaştırmak için (yapılması ise) mekruhtur. Kaybolmasın diye (bir taş dikip) üzerine yazı yazılmasında herhangi bir sakınca yoktur. (Ölülerin) evlere defnedilmesi mekruhtur, akü (evlere defin işi) peygamberlere hastır. (Ayakta ve dikin* mülmelerini teminen) etrafı bina ile çevrilmiş yerlere ölülerin defnedilmesi de mekruhtur. (Ama) zaruret karşısında bir kabre birden fazla (ölü) defnetmenin bir mahzuru yoktur, (bu takdirde) ölünün arası toprakla perdelenir.

(Gemide Cenaze:) Gemide ölen bir kimse, eğer kara uzaksa yada ölünün zarar görmesinden endişe edilirse (orada) yıkanır, kefenlenir, namazı kılınır ve denize bırakılır.

(Mezarların Nakli:) Cenazenin, Öldüğü veya öldürüldüğü yen kabristanına defnedilmesi müstehabtır. Eğer ölü (bir yerden diğer bir yere) nakledilecek, ise, bir veya iki millik bir mesafeye naklolunmasının sakıncası yoktur. Ama bundan daha fazla mesafeye nakli mekruhtur. Defnedildikten sonra ölünün nakledilmesinin caiz olmadığı hususunda ulemanın söz birliği vardır. Ancak (ölünün) defnolunduğu arazî gasbolunmuş, yahut şüfa incelik hakkıyla alınmışsa naklolunması mekruh değildir. Ölü, başkası için kazılan bir kabre konulduğu takdirde oradan çıkarılmaz, ancak kazı ücreti tazmin olunur.

(Kabrin Açılması:) Kabir, içine düşen kıymetli (herhangi) bir şey gasbolunmuş bir kefen, ölünün yanındaki kıymet ifade îden bir şey için açılabilir; (ancak, ölünün) kıbleden başka bir yöne veya sol tarafına konulması yüzünden kabir açılamaz. (Yine de her şeyin) en doğrusunu Allah bilir.

Kabirleri Ziyaret

Kabirlerin erkekler ve kadınlar tarafından ziyaret edilmesi mendup olup (diğer görüşler içinde) en doğrusu da budur.

(Kabirlerde) Yâsîn okumak müstehabtır. Nitekim Efendimiz Aleyhissalâtü ves-selam): "Bir kimse kabristana varır da orada fâsîn sûresini okursa, Allahü teâlâ o gün için kabirde bulunanların azabını hafifletir ve okuyana da orada bulunanların adedince (sevap ve) hasenat verilir" buyurmuşlardır. Okumak için karin üstüne oturmak mekruh değildir, tercihe şayan olan görüş budur. Okumaktan başka bir maksat için kabirlerin üstüne oturmak, basmak, üzerinde uyumak ve def-i hacet yapmak mekruh olup (tıpkı bunun gibi) kabristandaki otları yolmak, ağaçları sökmek de mekruhtur. Kabirlerdeki kuru otlan yolmanın bir zararı yoktur.


.24 ŞEHİDLİK

Şer'î Yönden Şehidlik

(Hangi sebeple olursa olsun) ölen bir kimse biz Ehl-i Sünnet’e göre eceliyle ölmüş kabul edilir.

Şehid ise, bir muharip veya âsiler tarafından yahut yol kesiciler veya evindeyken hırsızlar tarafından ağır bir şey (vurulmak suretiy)le öldürülenler yahut muharebe esnasında bulunup üzerinde (yara gibi) bir ize rastlananlar yahut haksız yere ve kasden bir Müslüman tarafından kesici bir şey ile öldürülenlerdir. Ancak bunların da Müslüman ve ergin olmaları, hayız, loğusa ve cünüp bulunmamaları, harbin bitiminde (yaralı olarak kaldırılıp bir müddet daha hayatta kalmış olmamaları, yani) mürted olmamaları gerekir.

Şehid İçin Neler Yapılır?

(1) Şehid, kanıyla ve elbisesiyle defnolunur, yıkanmadan namazı kılınır.

(2) Üzerinde bulunan kürk, gocuk, silah ve zırh gibi kefene elverişli olmayan şeyler çıkarılır.

(3) (Şehide) ilâve bir şeyler giydirilebilir ve bir kısım elbisesi çıkarılabilir,

(4) Ancak elbisesinin hepsini çıkarmak mekruhtur.

(5) Öldürülenler çocuk, deli, lohusa veya cünüp iseler yıkanırlar,

(6) Yahut mürtes olanlar, (yani aldığı yaralar sonucu ölmeyip) harp bittikten sonra (bir müddet daha) yiyip içen, uyuyan veya tedavi gören yahut bir namaz vakti kadar bir süre boyunca şuurlu kalan yahut atların ayaklan altında kalması endişesine) dayalı olmaksızın muharebe sahasından (başka tarafa) naklolunan, yahut bir vasiyette bulunan, yahut alış veriş yapan, yahut (ruhunu teslim etmeden evvel) çokça (denebilecek kadar) konuşan) kimseler (de aynı şekilde yıkanırlar).

(7) Bu sayılan hallere (henüz) muharebe (bitme)den evvel maruz kalanlar mürtes sayılmazlar.

(8) [Zulümle mi, (şer'î ve kânûnî) bir cezaya istinaden mi yoksa kısas yoluyla mı öldürüldüğü bilinmeyen bir ölü yıkanır ve namazı kılınır.]


.1 TANIMLAR - ŞARTLAR

Orucun Mahiyeti

Oruç; gündüzün bilerek ya da bilmeden (insanın) içine ya içi hükmünde bulunan yerlerine herhangi bir şey almaktan, yemeden, içmeden) ve cinsel ilişkide bulunmaktan sakınmaktır.

Orucun Farz Oluşunun Sebebi

Ramazan orucunun farz oluşunun sebebi, bu ayın (günlerinden birinin oruca elverişli) bir kısmına (oruç tutmaya ehil bir haleyken) yetişmektir. Her bir Ramazan gününün bir kısmına yetişerek de o günün orucunu tutmanın farz olmasının sebebidir.

Ramazanın Hükmü ve Farz Oluşunun Şartları

Ramazan orucu, kendisinde şu dört şey bulunan kimselere hem eda, hem de kaza olarak farzdır:

(1) Müslüman olmak,

(2) Akıllı olmak,

(3) Bulûğa ermiş (yani £n) bulunmak,

(4) Dâr-ı harpte Müslüman olanların orucun farz oluğundan haberdar olmaları veya İslâm ülkesinde bulunmaları.

Orucun Edasının Şartları

Orucun edasının farz olması için,

(1) Hasta olmamak,

(2) Hayızh ve loğusa olmamak ve

(3) Mukîm bulunmak şarttır.

Orucun Sağlıklı Olmasının Şartları

Orucun sağlıklı olabilmesi için,

(1) Niyet etmek,

(2) Hayızlık ve loğusalık gibi oruca engel olan haller ile orucu bozacak şeylerden uzak bulunmak şarttır;

(3) Ama bunun için cünüp olmama şartı yoktur

Orucun Rüknü

Orucun rüknü, mideyle ilgili (yeme içme) arzusu, cinsî arzular ve bu arzular cümlesinden sayılabilecek (ilâçla tedavi gibi) şeylerden sakınmaktır

Orucun Değerlendirilmesi

Orucun hükmü, (mükellefin) zimmetindeki oruç borcunun düşmesi ve âhirette sevaba kavuşmaktır. Her şeyi en iyi bilen (yine de) Allahü teâlâ'dır.

Orucun Kısımları ve Her Bir Kısmın İzahı

Oruç farz, vacip, sünnet, mendup, nafile ve mekruh olmak üzere altı kısma ayrılır:

1) Farz oruç ki, bu, hem edâ ve hem de kaza olarak tutulan Ramazan orucu; kefâret oruçları ve nezredilmiş (adanmış) oruçlardır. Açık rivayete göre de bu böyledir.

2) Vacip oruçtur ki, bu da, nafile olarak tutmakta iken bozulmuş bir orucun kazasıdır.

3) Sünnet oruçtur. Bu ise (muharrem ayının) dokuzuncu ve onuncu) aşure günlerinde tutulan oruçtur.

4) Mendup oruçtur. Bu da,

(1) Her (kamerî) ayın üç gününü oruçlu geçirmektir. Oruç tutulan bu günlerin, eyyâm-ı bıyd'dan olması mendup olup bunlar ayın on üçüncü, on dördüncü ve on beşinci günleridir.

(2) (Öte yandan) pazartesi ve perşembe günleri ile

(3) Şevval ayında altı gün oruç tutmak da menduptur. Bir kısmı, şevval ayında tutulacak orucun Ramazan ayından hemen sonra tutulmasının daha iyi olacağını, diğer bir kısmı da Ramazan ile şevval arasında biraz ara verdikten sonra tutulmasının daha iyi olacağını söylemişlerdir.

(4) (Ayrıca) tutulması istenen ve Dâvûd (aleyhisselâm)'ın orucu gibi, tutulduğunda (sevap verileceği) sünnet (ve hadis) ile vaad edilen her türlü orucu tutmak da menduptur. Nitekim Dâvûd (aleyhisselâm) bir gün oruç tutar, bir gün yerdi bu, Allahü teâlâ nezdinde oruçların en faziletlisi ve en sevimdir.

5) Nafile oruç olup bu yukarıda zikredilenlerin dışında ve mekruh olmayan oruçlardır.

6) Mekruh oruçtur ki, bu da, tenzîhî ve tahrîmî mekruh olmak üzere iki kısma ayrılır. Birincisi, (Muharrem'in) dokuzuncu nünü tutmaksızın, yalnızca aşure gününde oruç tutmaktır. İkinci (tahrîmen mekruh) ise, iki bayram günü ve teşrik günlerinde tutmaktır.

(Sadece ve) tek olarak cuma veya cumartesi gününe mahsus olmak üzere oruç tutmak; nevruz ve mihrican günlerinde tutmak da aynı şekilde mekruhtur. Ancak oruç tutmayı âdet edindiği günlerin bu günlerle çakışması hâlinde mekruh olmaz.

İki gün dahi olsa visal orucu tutmak ki, bu, akşam hiç bir şekilde iftar etmeksizin tâ ertesi günün akşamına kadar oruç olunmaktır ve ömür boyu oruç tutmak dahi mekruhtur.

Oruca Niyet

Niyet Ederken Belirtilmedi Şart Olmayan Oruçlar

Niyet ederken belirtilmesi ve geceden niyet edilmesi şart olmayan oruçlar;

(1) Eda olarak tutulan Ramazan orucu,

(2) Zamanı ile nezir (adanmış) oruçları ile

(3) Nafile oruçlardır.

(Bu gibi oruçlara) geceden itibaren gün ortasından biraz ötesine kadar niyet edilebilir ki, en doğrusu da budur.

Gün ortası; tan yerinin ağarmaya başlamasından itibaren ki, kuşluk vaktine kadar olan zamandır.

Aynı şekilde (bu gibi oruçların) tayin etmeksizin mutlak bir niyetle veya nafile niyetiyle tutulması da doğrudur. (Oruca niyet den kimse) yolcu veya hasta dahi olsa (durum değişmez), en doğrusu da budur.

Sağlıklı ve mukîm olanlar, başka bir vacip oruç niyetiyle Ramazan orucunu eda edebilirler. Yolcu olanlar bu hükmün dışındadır. Çünkü onlar, hangi vacip oruca niyet ederlerse, o orucu tutmuş olurlar. Hasta bir kimsenin Ramazan ayında bir başka vacip oruca niyet etmesi halinde hangi oruca sayılacağı hususunda ihtilâf olunmuştur.

Zamanı belirlenmiş adak oruç, başka bir vacibe niyet edilerek tutulamaz; çünkü bu takdirde niyet edilen oruç tutulmuş olur.

Niyet Ederken Belirtilmesi Şart Olan Oruçlar

Niyet ederken belirtilmesi ve geceden niyet edilmesi şart olan eğer bir kısım oruç daha vardır ki, bunlar:

(1) Kazaya kalmış Ramazan orucu,

(2) Tutulmaya başlanmış » bozulmuş kazası lâzım gelen nafile oruçlar,

(3) Her türlü kefâret oruçları

(4) Ve meselâ, "Allah hastama şifâ verirse bir gün oruç tutacağım" diyen kimsenin hastasının şifâ bulması durumun olduğu gibi tayin olunmamış mutlak nezi oruçlardır.

Ramazan Hilâlinin Tesbiti

Ramazan hilâlinin görülmesiyle veya kapalı havada hilâl görülemediği takdirde şaban ayının otuz gün kabul edilmesiyle Ramazan ayı tesbit edilmiş olur.

Ramazan'da Şüpheli Günler ve Bu Günlerde Tutulan Oruçlar

Şaban ayının yirmi dokuzunu takip eden gün şüpheli gündür.

Kapalı havada hilâlin görülememesi halinde bu günün hangi gün, yani Şabanın son günü mü, yoksa Ramazanın ilk günü mü) olduğu kestirilemez. Bu günde orucun her türlüsü mekruhtur. Ancak fü oruca mı, yoksa buna mı niyet edeyim diye herhangi bir tereddüt göstermeksizin nafile niyetiyle tutulan oruç mekruh olmaz. Eğer o günün Ramazan günü olduğu anlaşılırsa, tutulan oruç Ramazan orucu yerine geçer. Ama (bugün Ramazan günüyse oruçlu olayım, değilse olmayayım gibi) oruçlu olmakla olmamak arasında tereddüt gösterilirse oruçlu olunmaz.

Şaban ayının sonunda bir veya iki gün oruç tutmak mekruh olup daha fazlasını tutmak mekruh değildir; Müftü, şüpheli günün başlangıcında (oruca niyet etmeyip) beklemeleri, günün (Ramazanda olduğu) tesbit edemeyip niyet etme zamanının geçmesi üzerine de iftar etmeleri (oruç tutmamaları) yönünde halkı (ilan yoluyla) uyarır.

Böyle bir günde müftüler, kadılar ve üst tabakadan insanlar oruç tutarlar. (Çünkü) bunlar, niyetlerinde tereddüde düşmekten ve tuttukları orucun farz (olan Ramazan orucu) olduğunu düşünmekten sakınabilecek insanlardır.

Ramazan Hilâlini Gören Kimse Ne Yapar?

Bir kimse Ramazan hilâlini veya orucun yenilmesini gerektiren (şevval ayının) hilâlini tek başına görüp de (buna dair verdiği haber) reddolunsa, (hilâli gören bu) kimsenin oruç tutması gerekir. Ama (tek başına) şevval hilâlini gören kimsenin orucu yemesi doğru değildir. Şayet (Ramazan veya şevval hilâlini tek başına gören kimse) orucu yerse, yediği günleri kaza eder, (yediği için) kefâret lâzım gelmez; isterse şahadetini hâkimin reddetmesinden ince yemiş bulunsun. (Diğer görüşlerin) doğrusu da budur.

Gök Yüzü Kapalıyken Hilâlin Tesbiti

(1) Gökyüzü bulut, toz, duman ve benzeri şeylerle kapalıysa âdil (ve sâlih) birinin yahut (hakkında bilgi edinilememiş) kapalı bir kimsenin (Ramazan hilâliyle ilgili) verdiği haber kabul olunur ki, doğrusu da budur.

(2) Aynı şekilde bu gibilerin, kendileri gibi birinin (Ramazan hilâli hakkındaki) şahadetlerine şahadetleri, hanımların yahut kölelerin yahut birisine attığı iftira yüzünden şer'î cezaya çarptırılan ve (sonra) tövbekâr olmuş kimselerin Ramazan (hilâli) hakkında verdiği haberler de kabul olunur. (Bunun için) şâhidlik ve davâ (açmasın)a da gerek yoktur.

(3) (Orucun) yenilmesini gerektirecek (şevval ayının) hilâlinin hava kapalı iken tesbit edilebilmesi için, iki hür erkeğin yahut bir hür erkek ile iki hür kadının şahadetleri şarttır, dava açması) gerekmez.

Gök Yüzü Kapalı Değilken Hilâlin Tesbiti

(1) Eğer gökyüzü kapalı değilse, Ramazan hilâli ve orucun yenilmesini gerektiren şevval hilâlinin tespitinde büyük bir topluluğun şahadeti şarttır.

(2) Bu büyük topluluğun miktarının tespiti, imama (en üst seviyedeki yetkiliye) düşer ki, en doğrusu da budur.

(3) Tek bir kişinin (hilâli gördüğü hakkındaki) şahâdetiyle Ramazan orucu (otuz güne) tamamlandığı halde ve gök yüzü de açıkken orucun yenilmesini gerektiren şevval) hilâli görülmez ise orucu emek doğru olmaz.

(4) (Ama Ramazanın) iki âdil (ve salih) kişinin şahâdetleriyle (tespiti) durumunda, orucu yemenin tercih (edilip edilmeyeceği ihtilaflı olup Ramazan ayı tek bir (âdil) kişinin şahâdetiyle sabit olsa bile, hava bulutlu olduğu zaman (Ramazan orucu otuza tamamlandığı halde şevval hilâli görülmese dahi orucun) yenileceğinde herhangi bir ihtilâf yoktur. Kurban bayramı zilhicce) hilâlinin tespiti de tıpkı fıtır (şevval ayı hilâlinin tespiti) gibidir.

Diğer (Ayların) Hilâllerinin Tesbiti

Diğer (ayların) hilâllerinin tespiti için iki âdil (ve sâlih) idamın veya iftira atma suçundan cezaya çarptırılmamış hür bir erkek ile iki hür kadının şahadetleri şarttır.

(Hilâlin) Doğuş Zamanının Farklılığı

(Hilâlin) herhangi bir ülkeden doğduğu tesbit olunursa, açık görüşe ve ulemanın çoğunun görüşüne göre, diğer (ülkelerdeki) insanların da (oruç tutmaları) gerekir, fetva da buna göre verilmiştir.


.2 ORUCU BOZMAYAN ŞEYLER

Yirmi dört şey vardır ki, orucu bozmaz; bunlar:

(1) Unutarak yeme,

(2) İçme ve

(3) Cinsel ilişki kurma [unutan kimse, tuttuğu orucu (zahmetsizce) tamamlayabilecek güçteyse, kendisini yerken gören kimse (ona oruçlu olduğunu) hatırlatmalıdır, hatırlatmamak mekruhtur. Eğer tutmakta olduğu orucu tamamlayabilecek dermanı yoksa (oruçlu olduğunun) hatırlatılmaması daha iyidir.

(4) (Kadının tenasül uzvuna) bakmak,

(5) Yahut onu düşünmek suretiyle meninin gelmesi isterse sürekli bakılsın ve düşünülsün durum aynıdır,

(6) Yahut yağ

(7) Veya sürme sürünmek -sürmenin tadını boğazında hissetse bile durum değişmez-,

(8) Yahut kan aldırmak,

(9) Yahut gıybet etmek,

(10) Yahut yemeye niyetlenip yememek,

(11) Yahut irâdesi dışında boğazına duman

(12) Veya toz kaçması, isterse bu toz değirmende öğütülen un cinsinden bulunsun bir şey fark etmez,

(13) Yahut (boğazına) sinek kaçması

(14) Veya oruçlu olduğu hatırında iken (kullandığı) ilacın tadını boğazında hissetmesi,

(15) Yahut cünüp olarak sabahlamak, isterse cünüplük hâli bir gün devam etsin durum değişmez,

(16) Yahut idrar yoluna su

(17) Veya yağ damlatmak,

(18) Yahut bir ırmağa dalan kimsenin kulağına su kaçması,

(19) Yahut kulaktan bir çöple kir çıkarıp bunu kulağa yeniden sokmak ve bunu birkaç kez tekrarlamak,

(20) Yahut buruna gelen sümüğü bilerek çekip yutmak. [İmam Şafiî (Rahimehullah)'ın görüşüne göre, orucun bozulmaması için balgamı (yutmayıp) tükürmek gerekir.]

(21) Yahut irâde harici olarak, isterse ağız dolusu olsun, gelen kusmuğun yeniden (boğaza) kaçması ki, doğrusu da budur;

(22) Yahut doğru görüşe nazaran ağzı doldurmayacak kadar bilerek çıkarılan kusmuğun yeniden boğaza kaçması,

(23) Yahut dişler arasında bulunan ve irâde harici gelen kusmuk hakkında Efendimiz (aleyhissalâtü ves-selam):

nohuttan küçük şeylerin yenilmesi,

(24) Yahut ağıza alınan susam gibi bir şeyin iyice ezilip kayboluncaya kadar çiğnendiği halde boğazda tadının hissedilmemesi


.3 ORUCU BOZAN VE KEFFÂRET GEREKTİREN ŞEYLER

Bunlar yirmi iki tane olup oruçlu bir kimsenin, bunlardan birini kendi rızasıyla, kasden ve mecbur kalmadığı halde yaparsa kendisine hem kaza, hem de keffâret lâzım gelir ki, bu yirmi iki şey şunlardır:

(1) Herhangi bir kimseyle ön ve arkadan cinsel ilişkide bululduğunda her ikisine de (kaza ve keffâret gerekir);

(2) İster gıda ve isterse tedavi maksadıyla olsun, bir şey yiyip

(3) İçmek,

(4) Ağıza giren yağmur (damlasın)ı yutmak;

(5) Kokuşmuş dahi olsa, çiğ et yemek; [ancak kurtlanmış bir şeyin yenilmesi bu hükmün dışındadır],

(6) Fakih Ebu'l-Leys'e göre iç yağı yemek,

(7) Kurutulmuş et yemek ki, bunun kaza ve keffâret gerektireceğinde ittifak vardır.

(8) Buğday yemek ve

(9) (Buğdayı dişlerle) kırmak; ancak çiğnenen buğdayın dağılarak (ağzında herhangi bir tadı ve) eserinin kalmaması hali bu hükmün dışındadır;

(10) Ağız dışından buğday tanesi,

(11) Susam

(12) Veya benzeri şeyler yutmak ki, tercih edilen hüküm de budur.

(13) (Kırmızı renkli bir kil olup eczacılıkta kullanılan) kilermeniyi yemek, yenmesi ister alışkanlık haline getirilsin ister getirilmesin fark etmez,

(14) Kilermeni dışında yenmesi alışkanlık haline getirilen çömlek çamurunu yemek

(15) Tuz yemek ki, tercih edilen görüş de budur.

(16) Karısının veya arkadaşının tükrüğünü yutmak, başkasının tükrüğünü yutmak bu hükmün dışındadır.

(17) Birini gıybet ettikten (çekiştirdikten)

(18) Veya kan aldırdıktan sonra

(19) Veya şehvet (ve arzuyla) dokunduktan

(20) Veya öptükten

(21) Yahut da meni gelmeksizin birlikte yattıktan sonra kasden yemek;

(22) Öte yandan bir kimsenin, bıyığına yağ sürdükten sonra bunun orucunu bozduğu düşüncesiyle kasden yemesi; ancak fikıh bilgisine sahip olan bir kimse bu hususta kendisine fetva verir, yahut adam (bu hususta) mezhebine göre tevil ve yorumu)nu bilmediği bir hadis-i şerif işitirse durum değişir, (keffâretten kurtulur). Şayet hadisin tevil (ve yorumu)nu bilirse, üzerine keffâret lâzım gelir. (Başkası tarafından cinsel ilişkiye) zorlanan (birinin) isteğine boyun eğen (hamm)a da keffâret gerekir.

Keffâret ve Keffâreti Borç Olmaktan Çıkaran Şeyler

(1) Orucun, keffâreti gerektirecek şekilde bozulduğu gün görmek, loğusa olmakla veya orucu yemeyi icap ettiren bir ilin meydana gelmesiyle keffâret borç olmaktan çıkar.

(2) Ancak âyet olunanların zahirine göre üzerine keffâret lâzım geldikten sonra zorla yolculuğa çıkarılanların üzerlerindeki keffâret borcu işlemez.

Keffâret Hakkında

Keffâret (şu şekilde yerine getirilir):

(1) Bir köle âzâd edilir, köle isterse mü'min olmasın.

(2) Böyle bir imkâna sahip olunmadığı zaman, içerisinde bayram ve teşrik günleri bulunmayan iki gün peş peşe oruç tutulur.

(3) Oruç tutmak da mümkün olmazsa; sabah akşam yahut iki sabah yahut iki akşam veyahut bir akşam ve sahur altmış fakir doyurulur yahut (bu) fakirlerin her birine para sâ buğday veya buğday unu veya yağla kavrulmuş buğday unu yahut bir sâ hurma veya arpa veya bunların kıymeti verilir.

(Muhtelif ve birden fazla) günlerde, isterse bu günler iki Ramazana âit bulunsun, birden fazla cinsel ilişki ve oruç yemeye karşılık, (orucun bozulduğu bu) günler arasında kefaret tatbik edilmedikçe tek bir kefaret yeterli olur. Ama kefaret tatbik edilmişse bir kefaret yeterli olmaz, rivayet edilen delilin zahiri de bunu ifâde ediyor.


.4 ORUCU BOZAN FAKAT KEFFÂRET GEREKTİRMEYEN ŞEYLER1

Bunların sayısı elli yedi olup şunlardır:

(1) Oruçlu bir kimse pişmemiş pirinç,

(2) Yahut hamur,

(3) Yahut un,

(4) Yahut bir defada çokça tuz,

(5) Yahut yemesini alışkanlık haline getirmediği kilermeni dışındaki kil,

(6) Yahut çekirdek,

(7) Yahut pamuk,

(8) Yahut kâğıt,

(9) Yahut olgunlaşmamış ve pişirilmemiş ayva,

(10) Yahut yaş (olgunlaşmamış) ceviz yese;

(11) Yahut çakıl taşı

(12) Veya demir

(13) Veya toprak

(14) Veya taş yutsa,

(15) Yahut makatına

(16) Veya burnuna ilâç damlatsa,

(17) Yahut

Bu hususta genel bir kaide olarak şunları söylemek mümkündür: Gıda olmayan ve gıda özelliği taşımayan herhangi bir şey (yenilse), yahut (yenilen şey) gıda olmak veya gıda özelliği taşımakla beraber (yiyen kimsenin) şer'î bir özrü bulunsa veya bu gıdaların herhangi bir kusuru bulunsa, bu gibi şeyleri oruçlu bir kimsenin yemesi veya bunların, oruçlunun dimağına ulaşması halinde tutulan orucun kaza edilmesi gerekir, kefâret lâzım gelmez.

Öte yandan tam olarak (cinsel ilişki sayılamayacak ve) şehevî tatmin sağlamayan davranışlar kefâret değil, yalnızca kazayı gerektirdiği gibi, kâğıt ve ceviz kabuğu gibi hiçbir gıdai özelliği bulunmayan maddeler yutulduğunda da aynı şekilde yalnızca kaza lâzım gelir, kefâret değil.

Şer'î özür ise şudur: Bir kadın oruçlu olduğunu bilerek yese veya içse ve aynı günde de hayız görmeye başlasa, bu kadına sadece kaza lâzım gelir, kefâret değil...

Pişmemiş pirinç yahut içerisine yağ veya şeker karıştırılmamış hamur gibi gıda yönünden bir eksiği bulunan şeylerden yenilse kefâret değil, kaza lâzım gelir, çünkü normal olarak bunları insanların canı çekmez. Dolayısıyla bunları yemek tam bir gıdalanma değildir.

Tam olarak şehevî tatmin sayılamayacak şeyler ise; bir ölüyle veya bir hayvanla cinsel ilişkiye girmek veya bacaklardan istifâde etmek yahut da öpmek suretiyle meniyi getirmek gibi davranışlardır.

Boğazına bir şey dökse (oruç bozulur kefaret lâzım gelmez, ki,) en doğrusu da budur.

(18) Yahut kulağına yağ veya su damlatsa, (aynı şekilde oruç bozulur, keffaret lâzım gelmez) doğrusu da budur.

(19) Yahut karnında

(20) Veya başında bulunan bir yarayı tedavi için sürdüğü ilaç (karın) boşluğuna veya beynine giderse,

(21) Yahut boğazına yağmur

(22) Veya kar gider, fakat bunu isteğiyle yutmazsa,

(23) Yahut ağzına (veya burnuna) aldığı su yanlışlıkla içine kaçarsa,

(24) Yahut cinsel ilişkiyle de olsa bir kimse orucu bozmaya zorlanırsa,

(25) Yahut kadın cinsel ilişkiye zorlanırsa,

(26) Yahut câriye olsun, nikahlı (hür) kadın olsun sundukları hizmetler yüzünden hastalanacakları endişesiyle oruçlarını bozarlarsa,

(27) Yahut oruçlu uyurken birisi ağzına su dökerse,

(28) Yahut unutarak yedikten sonra, (unutarak yendiğinde orucun bozulmayacağına dair hadis-i şeriften) haberdar olsa dahi bilerek yemeye devam ederse (keffaret lâzım gelmez ve) en doğrusu da budur;

(29) Yahut unutarak cinsel ilişki kurmasının ardından kasden cinsel ilişki kur(maya devam ed)erse,

(30) Yahut geceden değil de oruca gündüz niyet edip sonra da bozarsa,

(31) Yahut (geceden oruca niyet etmişken) sabah yolculuğa çıkıp (sonra) ikâmete niyet ettikten sonra orucu yerse,

(32) Yahut (geceden niyet edip) sabahleyin mukîm iken yola çıktıktan sonra orucu yerse,

(33) Yahut oruçlu olup olmamak gibi bir niyet beslemeksizin (yeme, içme ve benzeri şeylerden gün boyu) sakınırsa,

(34) Yahut tan yeri ağardığı halde, ağarıp ağarmadığı hakkında şüphe içerisinde iken sahur yer

(35) Veya cinsel ilişki kurarsa,

(36) Yahut güneş batmadığı halde battığını sanarak orucunu açarsa;

(37) Yahut ölüyle veya

(38) Hayvanla cinsî ilişki kurmak

(39) Yahut bacak veya

(40) Karın (bölgesine) temas etmek

(41) Yahut öpmek veya

(42) Dokunmak suretiyle meni gelirse;

(43) Yahut Ramazan orucunu edanın dışında tuttuğu bir orucu bozarsa kaza değil keffâret lâzım gelir.

(44) Öte yandan uyumakta olan oruçlu bir hanımla cinsî temas kurulursa

(45) Veya oruçlu bir hanım, tenasül uzvuna bir şey damlatırsa (bu hanımın orucu bozulduğu halde keffâret lâzım gelmez), ki, en doğrusuda budur.

(46) Yahut (oruçlu bir kimse) suyla ıslanmış

(47) Veya yağlı parmağını makatına sokarsa

(48) Veya bir hanım bu durumdaki parmağını fercine (tenasül uzvuna) sokarsa (bu kimselerin oruçları bozulduğu halde kefaret lâzım gelmez), tercih edilen de budur.

(49) Oruçlu bir kimsenin makatına soktuğu bir parça pamuk makatında kaybolursa

(50) Yahut (bir hanım böyle bir şeyi) tenasül uzvuna sokarsa,

(51) Yahut (oruçlu bir kimse) boğazına kendi isteğiyle duman çekerse,

(53) Yahut ağız dolusu olmasa dahi (kasden) kusarsa (keffâret değil, kaza lâzım gelir) ki, nakledilen haberin zahirine göre de bu böyledir; Ebû Yûsuf ise kusmuğun ağız dolusu olmasını şart koşmuştur ki, bu da doğrudur. Yahut (oruçlu bir kimse elinde olmayarak) ağız dolusu kustuğunda oruçlu olduğunu bile bile bu kusmuğu yeniden içine çekerse,

(54) Yahut dişlerinin arasında bulunan nohut büyüklüğündeki bir şeyi yerse,

(55) Yahut gündüzün, henüz niyet etmeden tuttuğu orucu unutarak bozduktan sonra oruca niyet ederse,

(56) Yahut bayılırsa isterse bir ay boyunca baygın kalmış olsun. Ancak bayılmanın meydana geldiği gün veya gecenin orucu kaza edilmez.

(57) Yahut (oruçlu) delirir ise -fakat bu hal bir ay boyunca devam etmezse- keffâret değil, kaza lâzım gelir. (Deliren bir kimse) gece veya gündüz niyet zamanı geçtikten sonra ayılırsa (o günün orucunu) kaza etmesi icap eder ki, doğrusu da budur.

Gündüzün Oruçları Bozulduktan Sonra Oruç Tutmaya Devam Etmesi Gerekenler

Orucu bozulanlar, tan yeri ağardıktan sonra temizlenen hayızlı ve loğusalar, erginlik çağma gelmiş çocuklar, tan yeri ağardıktan sonra Müslüman olan kimseler günün geri kalan kısmım oruçlu geçirmelidirler. (Ayrıca) son ikisi hariç bu durumda olanların o günkü oruçlarını kaza etmeleri de gerekir.

Oruçluya Mekruh Olan ve Olmayan Şeyler île Oruçluya Müstehab Olan Şeyler

Oruçluya Mekruh Olan Şeyler

Oruçluya yedi şey mekruh olup şunlardır:

(1) Bir şeyi tatmak

(2) Veya özürsüz olarak herhangi bir şey çiğnemek

(3) Sakız çiğnemek,

(4) Meninin gelmesinden veya cinsel ilişkiyle sonuçlandırmaktan emin olunmadığı takdirde öpmek veya

(5) Oynaşmak ki, rivayetin zahirine göre de bu böyledir;

(6) Tükrüğü ağızda (kasden) biriktirip yutmak,

(7) (Tedavi maksadıyla vücuttan) kan çıkartmak ve kan aldırmak gibi bünyeyi halsiz bırakacağı zannolunan şeyler yaptırmak.

Oruçluya Mekruh Olmayan Şeyler

Oruçluya mekruh olmayan dokuz şey şunlardır:

(1) Kendine güvenildiği takdirde öpmek

(2) Ve oynaşmak,

(3) Bıyığı yağlamak,

(4) (Göze) sürme çekmek,

(5) Kan aldırmak, (tedavi maksadıyla vücuttan) kan çıkartmak;

(6) Günün sonunda, yaş veya suyla ıslatılmış dahi olsa, misvak kullanmak; aksine, misvak kullanmak günün evvelinde olduğu gibi, (günün sonunda dahi) sünnettir.

(7) Abdestin haricinde ağıza ve

(8) Buruna su vermek,

(9) Yıkanmak, serinlemek için ıslak elbiseye sarınmak ki, fetva da avcuna göre verilmiştir.

Oruçluya Müstehab Olan Şeyler

Oruçluya üç şey müstehabtır:

(1) Sahur yemek,

(2) Sahuru geciktirmek,

(3) Bulutlu olmayan günlerde utan (tehir etmeyip) acele etmek.

Arızî Şeyler

Hastalar, Hamile ve Emzikli Kadınlar

Hastalığının artacağından veya iyileşeceğinin gecikmesinden endişe edenlerin; aklında bir eksikliğe sebep olacağından yahut öleceğinden yahut kendisinin veya öz çocuğunun yahut da emzirmekte olduğu çocuğun hastalanmasından korkan hamile ve emzikli kadınların -ki, bu korku, tecrübeyle kesinlik derecesine yakın bir tahmine yahut Müslüman, sahasında uzman ve salih bir doktorun verdiği bilgiye dayandığı takdirde muteber olur-, öleceğinden endişe edilecek derecede susamış veya acıkmış olanların orucu yemeleri caizdir.

Yolcu

(Tan yeri ağarmadan önce) yola çıkan kimse orucu tutmayabilir. (Ama) eğer oruç kendisine zarar vermezse, yol arkadaşlarım çoğu oruçlu iseler ve (yolda yapılan yeme içme) harcamalarına atılmıyorlarsa, (bu durumdaki bir kimsenin) oruç tutması daha iyidir. Şayet arkadaşları harcamalara iştirak ediyorlar veya oruç utmuyorlarsa topluluğa uymak için yemesi daha iyidir.

Oruç Tutmayan Özür Sahibinin Yapması ve Yapmaması Gereken Şeyler

Daha önce de temas edildiği gibi, oruç tutmamayı mazur gösterecek hastalık, yolculuk ve benzeri bir özre sahip olanların bu özürleri ortadan kalkmadan evvel Ölenlerin (yedikleri günlerin keffâreti için) vasiyet etmeleri gerekmez. Mukîm ve sağlıklı oldukları ölçüde ve güçleri yettiği kadarını kaza ederler. Kaza oruçlarının peş peşe tutulması şart değildir. (Kaza orucu tutulurken) diğer bir Ramazan ayı gelse, buna öncelik verilerek kaza orucu daha sonraya bırakılır. Bu tehir yüzünden fidye verilmesi gerekmez.

Pir-i Fânî (Yaşlı)

Çok yaşlı erkek ve kadınlar oruç tutmayabilirler, (tutamadıkları) her gün için yarım sâ' buğday vermeleri gerekir.

Ömür Boyu Oruca Nezretmek

Bir kimse Öbür boyu oruç tutmayı nezreder ve (ailesinin) geçimi için çalıştığından dolayı tuttuğu oruç (kendisini) zayıf düşürürse, yer ve fidye verir. Fidye vermek de zor gelirse, Allah sübhâne-hu ve teâlâya (tevbe ve) istiğfar eder.

Fidyenin Verilemeyeceği Haller

Bir kimse pîrfânî iken kendisine yemin veya katil (öldürse) keffâreti lâzım gelse de âzât edecek bir (köleye) sahip bulun asa yahut pîr-i fânî oluncaya kadar oruç tutmasa, böyle bir kiminin keffâret orucu yerine fidye vermesi caiz olmaz. Çünkü bu uç, başka bir şeyin yerine tutulan bir oruçtur.

Nâfîle Bir Orucu Bozmak

Nafile bir oruç, rivayete göre herhangi bir mazerete dayanılsa da bozulabilir. Ziyafet (misafir ağırlama) ise kuvvetli görüşe nazaran hem misafiri ağırlayan, hem de misafir için bir mazeret lup (böyle bir durumda oruç bozanlara) büyük bir müjde vardır. Hangi durumda olursa olsun nafile oruç bozulduğunda, kaza edilmesi gerekir; ancak şu beş günde (yani) İM (dinî) bayram günleriyle teşrik günlerinde başlanılan (nafile) oruç bozulduğunda ivâyetin zahirine göre kazası lâzım gelmez.(Yine de) her şeyin en doğrusunu Allahü teâlâ bilir.


.6 İTİKÂF

İ'tikâfın Tarifi

İ'tikâf, içerisinde bilfiil cemaatle beş vakit namaz kılınan bir amide bu niyetle kalmaktır. İçerisinde beş vakit namazın kılınmadığı bir camide i'tikâfa girmek caiz değildir. Tercih edilen görüş le budur.

Kadınlar i'tikâfa, evlerinin mescidinde, yani evlerinin namaz için ayırdıkları odasında girerler.

İ'tikâf Çeşitleri

İ'tikâf üç çeşittir:

(1) Vacip olan adanmış i'tikâf,

(2) Ramazan iyinin son on gününde girilen kifâye ve müekked sünnet olan 'tikâf ile

(3) bunların haricinde uygulanan müstehab i'tikâftır.

Oruç, sadece nezredüşmüş i'tikâf için şarttır.

Nafile i'tikâfa (belli bir zamanla sınırlı olmayıp i'tikâf niyetiyle caminin içinde) dolaşarak (bile olsa) çok az müddet için girilebilir. Fetva da buna göre verilmiştir.

i'tikâfta Olan Kimsenin Camiden Çıkması Ne Zaman Caizdir Ne Zaman Değildir?

Camiden, ancak

(1) Cuma namazı gibi şer'î,

(2) İdrar yapmak gibi tabiî yahut

(3) Caminin yıkılması gibi zarurî bir ihtiyaçtan dolayı çıkılabilir.

(4) (Öte yandan) bir zâlimin zorla çıkarması,

(5) (Cami) cemaatinin dağılması,

(6) Zorbaların can veya mala vereceği zarardan korkulması halinde de camiden çakılabilir,

(7) Fakat aynı saat içerisinde bir başka camiye gir(mek suretiyle i'tikâfa devam edil)ir.

(8) Geçerli bir özre dayanmaksızın (camiden) bir saat için çıkıldığında, vacip olan i'tikâf bozulur, vacibin dışındaki i'tikâflar ise sona ermiş olur.

İ'tikâfa giren kimse camide yer, içer ve uyur, gerek kendisinin ve gerekse ailesinin ihtiyaçları için (camide) alış veriş yapabilir.

İ'tikâfa Girenlere Yapılması Mekruh Olan Şeyler

(1) Satılacak şeyin camiye getirilmesi,

(2) Orada ticarî faaliyette bulunulması mekruhtur.

(3) (Bir de i'tikâfta bulunan kimsenin) kurbet niyetiyle (konuşmayıp) susması mekruh olduğu gibi,

(4) Hayırlı ve faydalı olmadıkça konuşması da mekruhtur.

İ'tikâfçıya Haram Olan ve İ'tikâfı Bozan Şeyler

(1) (İ'tikâfçmın) cinsel ilişkide bulunması ve buna yol açacak davranışlara teşebbüs etmesi haramdır.

(2) İ'tikâf, cinsel ilişkiyle ve buna yol açıcı sebeplere teşebbüs yüzünden meninin gelmesiyle bozulur.

(3) Gündüzleri i'tikâfa girmeyi nezreden kimsenin geceleri de i'tikâflı olması gerektiği gibi,

(4) Geceleri i'tikâfa girmeyi nezredenlerin, ara vermeksizin gündüzleri de i'tikâflı bulunmaları icab eder, isterse günler arasında ara vermemek şart koşulmamış olsun. Rivayetin zahirine göre de bu böyledir.

(5) İki gün i'tikâf için nezredenlerin aynı zamanda iki geceyi de i'tikâflı geçirmeleri gerekir.

(6) Geceleri hariç tutarak, gündüzlere mahsus olmak üzere i'tikâfa niyet etmek caizdir.

(7) Sadece ay (içindeki) gündüzleri veya sadece geceleri kasdederek bir ay i'tikâfta kalmaya nezredilmesi halinde, (meselâ geceleri hariç bir ay i'tikâfta kalmayı nezrediyorum gibi) bir istisna açıklaması yapmadan (yalnızca düşünce planındaki) bu niyete göre hareket etmek olmaz.

İ'tikâfın Meşruluğu Hikmet ve Fazileti

İ'tikâf, Kitap ve Sünnet ile (sabit ve) meşrudur.

İ'tikâf, ihlâs (ve samimiyet) ile yapıldığında amellerin en sevileni(ve en üstün) olanlarındandır.

İ'tikâfin güzel yanlarından biri de kalbi dünya meşgalelerin-uzak tutup kendisini Allah'a teslim etmek, O'nun evinde kendini ibadete vermek ve O'nun koruması altına girmektir.

Atâ (Rahmetullahi aleyh) şöyle demiştir : "İ'tikâfa giren kim-bir ihtiyacının karşılanması için büyük bir kapıya sürekli gelen ise gibidir. İ'tikâfçı (sanki) şöyle söyler: "(Ya Rabbi), beni affetmedikçe kapından ayrılmayacağım."

Allah'a hamdolsun ki, işbu Nûru'l-îzâh kitabının şerhi,

O'nun muvaffak kılmasıyla tamamlanmış bulunuyor.

Bu amelimizi rızasına uygun kılmasını, tıpkı aslı gibi işbu şerhininde faydalı ve yararlı olmasını Cenab-ı Hak sübhânehu ve teâlâ'dan diliyorum. O bize yeter ve O ne güzel Vekildir!


.1 TANIMLAR - ŞARTLAR

1 Zekâtın Mânâsı

Zekât, Arap dilinde iki mânâya gelir: Bunlardan birisi temizliktir. Nitekim Allahü teâlâ'nın:

"Onların mallarından sadaka al; bununla onları (günahlardan) temizlersin, onları arıtıp yüceltirsin." (Tevbe, 103) meâlinde âyet-i celîlesinde zikri geçen "tüzekkîhim kelimesi bu mânâda kullanılmıştır. Bu kelimenin ikinci mânâsı, fazlalaşma ve artıştır. Meselâ, "bitki artıp fazlalaştı" mânâsına gelen| îke'zzer'u ifâdesindeki " zekâ kelimesi de binada kullanılmıştır.

Şer'î yönden ise zekât; "Şer'an maldan ayrılan muayyen bir kısmı Haşimî kabilesine mensup bulunmayan ve bunların âzâdlısı olan fakir bir Muslümana vermek"tir.

2 Zekâtın Mâhiyeti ve Kimlere Farz Olduğu |

Zekât, kendisinde şu beş şart bulunan herkese farzdır:

(1) Müslüman olmak,

(2) hür ve

(3) erginlik çağında bulunmak,

(4) akbaşında olmak ve

(5) elinde sâime hayvanlardan, ziraî mahsûllerden yahut nakit para veya ticarî eşyaların buna eşdeğer anlarından nisab miktarı bulunmak.

3 Zekâtın Edâ Edilebilmesi İçin Gerekli Şartlar

Zekâtın eda edilebilmesi için, nisâb miktarına ulaşmış aslî mülkün üzerinden bir yıl geçmesi şarttır.

4 Zekâtın Edasının Sahih Olabilmesinin Şartları

Zekâtın sağlıklı bir şekilde yerine getirilebilmesi için, zekât eren kimsenin, ya fakire verirken yahut da kendisine farz olan miktarı malından ayırırken zekâta niyet etmesi şarttır. (Ancak) »unun zekât olduğunu zekâtı alanın bilmesi şart değildir.

5 Zekâtı Verilmesi Gereken Şeyler !

Beş türlü şeyin zekâtı verilmelidir; Birincisi, nakit, yani altın ve gümüşün; İkincisi, sâime malların ki, bunlar deve, sığır ve davar olup bunda ulemânın ittifakı vardır; bir de, Ebû Hanîfe'ye göre atların zekâtı; üçüncüsü, ticaret metâının; dördüncüsü, hububat, meyve vs. gibi toprak mahsûllerinin ve beşinci olarak da yer altında bulunan maden ve define gibi değerli şeylerin zekâtı.


.2 SÂİME HAYVANLARIN ZEKÂTI

Sâime hayvanlarda zekâtın vücûbu için üç şart gereklidir:

Birincisi; bu hayvanlar sahibinin elinde iken üzerlerinden bir yıl geçmesi gerekir. İkincisi; (bu hayvanların) nisâb miktarında bulunmaları ve üçüncü olarak da; bu hayvanların bir yıl veya daha fazla bir müddet için mubah (ve meşru) olan bir otlakta otlatılmış olmaları gerekir. Sahibinin özel otlaklarında otlatılan yahut satın alınan yemlerle beslenilen hayvanlar için zekât gerekmez.


.3 DEVELERİN ZEKÂTI

(I) Sayıları beşten az olan sâime develer için zekât yoktur.

(2) âdetleri beşe ulaşır ve üzerlerinden de bir sene geçerse (zekât olarak) bir koyun verilir ve sayılârı ona varıncaya kadar böyle devam eder.

(3) Sayıları onu bulunca, iki koyun verilir ve on beş deveye kadar böyle uygulanır.

(4) Sayılan on beşe ulaşınca üç koyun verilir, ta ki, yirmi sayısını buluncaya kadar.

(5) Develerin sayısı yirmiyi bulunca dört koyun verilir, yirmi beşe kadar böyle devam eder.

(6) Sayıları yirmi beşi bulunca, bir yaşını tamamlayan ve ikinci yaşına girmiş bulunan bir dişi deve verilir.

(7) Develerin sayısı otuz altıya varınca, iki senesini tamamlayıp üçüncü senesine girmiş bulunan bir dişi deve verilir.

(8) Sayıları kırk altıya varınca, üç yaşını bitirip dörde girmiş olan bir dişi deve;

(9) altmış bire vardığında ise dört yaşını bitirip beşe girmiş bir dişi deve;

(10) sayılan yetmiş altıya ulaşınca, iki yaşını tamamlayıp üçe basmış iki dişi deve verilir.

(II) Sayılan doksan bir olunca, üç yaşını tamamlayıp dörde, girmiş iki dişi deve verilir ki, bu, yüz yirmiye kadar böyle devamı eder.

(12) Bu sayının (yüz yirminin) üstüne çıkan her beş deve içini bir koyun verilir ve bu, yüz kırk beşe kadar devam eder.

(13) Sayıları yüz kırk beşe varan develer için, üç yaşını doldurup dörde basmış iki dişi deve ile bir yaşını bitirip ikiye basmış bir dişi deve verilir ve bu uygulama develerin sayısı yüz elliye varıncaya kadar devam eder.

(14) Yüz elli olunca, üç yaşını doldurup dörde girmiş olan üç dişi deve verilir.

(15) Bu sayının (yüz elli devenin) üzerindeki her beş deve için bir koyun verilir ve bu uygulama, develer yüz yetmiş beş oluncaya kadar devam eder.

(16) Yüz yetmiş beş olunca, üç yaşım bitirip dörde girmiş olan üç dişi deve ile bir yaşını bitirip ikiye girmiş bir dişi deve verilir, sayılan yüz seksen altıya varıncaya kadar bu uygulamaya devam edilir.

(17) Sayılan bu rakama (yüz seksen altıya) ulaşınca, üç yaşını bitirip dörde girmiş üç dişi deve ile iki yaşını tamamlayıp üçe basmış bir dişi deve verilir ve develerin sayılan yüz doksan altıya varıncaya kadar bu uygulamaya devam edilir.

(18) Sayılan bu rakamı (yüz doksan altıyı) bulunca, üç yaşını doldurup dörde girmiş bulunan dört dişi deve verilir ve bu, develerin sayısı iki yüze varıncaya kadar devam eder.

(19) Sonra bu iki yüzün üstündeki he deve için, yüz elli deveden sonraki ellişer deveye uygulanan icra atın aynısı tatbik olunur.


.4 ATLARIN ZEKÂTI

Ebû Hanîfe (radıyallahu anh) atlar için şu beş şartın tahakkuku halinde zekât verilebileceğini öne sürmüştür:

Birincisi, atların kıymetinin altın veya gümüşün nisabı kadar olması; ikincisi, atların sâime olması; üçüncüsü üzerlerinden bir yıl geçmesi; dördüncüsü erkek ve dişi olmaları gerekir. Eğer atlar, sadece erkek iseler bunlara zekât düşmez. Şayet atların tabamı kısrak ise bu hususta iki rivayet vardır. Beşinci şart ise, atlar sahibi tarafından üretilmek ve çoğaltılmak üzere bulundurulmalıdır. Binmek ve yük taşımak üzere bulundurulan atlara zekât düşmez. Ebû Yûsuf ve Muhammed ise, atların her türlüsüne zekâtın düşmeyeceği görüşündedirler.

Ebû Hanîfe, tercihin, at sahiplerine bırakılması gerektiği, dilerlerse atların kıymetinin onda birinin dörtte birini verecekleri, dilerlerse her at için bir dinar verecekleri görüşündedir.


.5 SIĞIRLARIN Zekâtı

(1) Otuzun altındaki sâime sığırlar için zekât yoktur.

(2) Sığırların sayısı otuza ulaşır ve üzerlerinden de bir yıl geçerse, zekât olarak bir yaşını doldurup iki yaşma basmış bir buzağı verilir ve bu uygulama, sığır sayısı kırka ulaşıncaya kadar devam eder;

(3) Sayıları kırka ulaşınca, iki yaşını doldurup üçe basmış bir dana verilir ve bu uygulama sığırların sayısı yetmişe ulaşıncaya kadar devam eder.

(4) Sayılan yetmişi bulunca, bir yaşını doldurup iki yama basmış bir buzağı ile iki yaşım doldurup üçe basmış bir dana verilir ve bu uygulama sığırların sayısı seksene varıncaya kadar devam eder.

(5) Sayıları seksen olunca, iki yaşım doldurup üçe asmış olan iki dana verilir. Bundan sonraki her on sığır için bir yaşını bitirip ikiye basan bir buzağı ve sonraki her kırk için de iki yaşını bitirmiş ve üçe basmış bir dana verilir.


.6 KOYUNLARIN ZEKÂTI

(1) Kırktan az olan koyunlar için zekât verilmez.

(2) Koyunların adedi kırka ulaşır ve üzerinden de bir yıl geçerse, zekât olarak bir koyun verilir. Koyunlar sayısı yüz yirmi bire varıncaya kadar bu hüküm geçerlidir.

(3) Koyunların yüz yirmi bir olunca, iki koyun verilir ve sayıları iki yüz bir oluncaya kadar bu uygulamaya devam edilir.

(4) İki yüz bir olunca, üç koyun verilir ve bu hüküm davarların sayısı dört yüze varıncaya kadar geçerlidir.

(5) Sayıları dört yüz olunca, dört koyun verilir. Sonra dört yüz koyunun üzerindeki her yüz koyun için bir koyun verilir.


.7 ALTIN VE GÜMÜŞÜN ZEKATI

(1) Yirmi miskale ulaşmadıkça altın ve iki yüz dirheme ulaşmadıkça da gümüş için zekât verilmez.

(2) Altın yirmi miskale ulaşınca onda birinin dörtte birini ki, bu yarım mıskal eder, vermek gerekir. Sonra yirmi miskalin üzerindeki her dört miskal için onda bir miskal (verilir).

(3) Gümüş, iki yüz dirheme ulaşınca onda birinin dörtte birini ki, bu beş dirhemdir, vermek gerekir.