 Nurettin Yıldız Hoca - "En Kadim Cihadımız Tesettür"(Video)
.KADINLARIN ÖRTÜNMESİ
VE
YABANCI KADINLARA BAKMANIN HÜKMÜ
30- Mümin erkeklere söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar ve ırzlarını korusunlar. Bu kendileri için çok temiz (bir harekettir). Şüphesiz ki Allah, (kullarının ne) yapacaklarından hakkıyla haberdardır.
31- Mümin kadınlara da söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar, ırzlarını korusunlar. Zinetlerini açmasınlar. Bunlardan görünen kısım müstesna Başörtülerini, yakalarının üstünü (kapayacak surette) koysunlar. Zinet (mahal)lerini kendi kocalarından, yahut kendi babalarından, yahut kocalarının babalarından, yahut kendi oğullarından, yahut kocalarının oğullarından, yahut kendi biraderlerinden, yahut kendi biraderlerinin oğullarından, yahut kardeşlerinin oğullarından, yahut kendi kadınlarından, yahut kendi ellerindeki memluketerden, yahut erkeklerden yana ihtiyacı olmayan hizmetçilerden, yahut henüz kadınların gizli yerlerine muttali olmayan çocuklardan başkasına göstermesinler. Gizleyecekleri zinetleri bilinsin diye ayaklarını da vurmasınlar. Hepiniz Allaha tövbe edin ey müminler. Taki korktuğunuzdan emin, umduğunuza nail olasınız.
Âyetlerin Lafzı Tahlili
(Yaguddû): Gad kökünden gelen bir fiildir. Gad. kirpiği kirpik üzerine koymaya denir. Ayetteki manası ise, bakılması yasak olan birşeye bakmayarak yere bakmaktır.
(fürûcehüm): Müfessirlere göre bundan maksat zinadan korunmak ve avret yerlerini örtmektir.
(Ezkâtehüm): Kendiniz için daha temiz, dininiz için daha koruyucu olur.
(Habîrün bima yesnaûn): Habir, birşeyin dışyüzünü bildiği gibi iç yüzünü de bütün derinliği ile bilen demektir. Yesnaûn ise, yaptıklarınız demektir. Buna göre âyetin manası, «Allahu taala yaptıklarınızı içi ve dışıyla hakkıyla bilendir.» olur.
(Ziynetehünne): Ziynet iki kısımdır. Biri yaratılıştan olan ziynet, diğeri de kazanılan ziynettir. Yaratılıştan olan ziynet yüz ve vücut güzelliğidir. Kazanılan ziynet ise, kadınların giydikleri ve kullandıkları süs eşyalarıdır.'
(İlki mâ zahare rtılnhâ): Örtülmesi, kapatılması mümkün olmayan yerler. Kadının dıştan giydiği elbise ve örtündüğü örtü gibi.
(Bihumurihinne): Humur, humar kelimesinin çoğuludur. Humar, kadının başörtüsüdür.
(Cüyubihinne): Cüyub, kadınların gerdan ve göğüs kısımları.
(Meleket eymanihünne): Meleket. malik olma demektir. Eyman ise. köle ve cariyelerdir.
(Etİrbeti): İhtiyaç.
(Etttfli): Tıfl, küçük çocuk demektir.
(Lemyezherû): Muttali olmayanlar demektir.
Allahu taala, Resulullah (sav)'a şöyle buyurur: Sana uyan müminlere söyle, gözlerini kapatsın ve kendilerine helal olmayan yabancı kadınlara bakmasınlar. Ancak kendilerine mubah olan kadınlara bakabilirler. Kendilerini zinadan korusunlar ve yabancıların görmemesi için avret mahallerini örtsünler. Harama bakmamaları hem kalblerini temiz tutar, hem de onları fuhşa düşmekten korur.
Harama bakmak insanın kalbine şehvet tohumları eker. Şehvani bir arzuyu gayri meşru bir şekilde tatmin etmek İnsanın uzun zaman acı çekmesine sebeb olur. Şayet gözleri kasıtsız olarak haram birşeye değerse hemen başlarını çevirsinler, bakmaya devam etmesinler. Zira Allahu taala insanların her halini murakabe eder. Herşeylerine de muttalidir, hiçbir şey O'ndan gizli değildir. Allahu taala, «(Allah) gözlerin hain bakışını, göğüslerin gizleyeceği herşeyi bilir.» (Mümin: 19) buyurmuştur.
Allahu taala bu emri tekid ederek şöyle buyurur: Mümin kadınlar da yabancı erkeklere bakmasınlar, gözlerini çevirsinler. Namuslarını korusunlar. Ancak Allahu taala kadınlara erkeklerden fazla olarak ziynetlerini açığa vurmayı da yasaklamıştır. Ancak kendi mahremleri olan erkekler istisnadır. Kadınların zinetlerini gizlemeleri kendileri için daha güzel, daha uygundur. Ancak bu zinetler kasıtsız ve art niyetsiz olarak kendiliğinden açılırsa bir beis yoktur. Allahu taala çok mağfiret ve rahmet edicidir.
Kadınlar cahiliyet devrinde de şimdi olduğu gibi, erkeklerin dikkat nazarlarını celbetmek için, göğüs ve gerdanları, bilekleri, erkekleri tahrik edecek yerleri açıkta kalacak elbiseler giyer, saçlarını omuzlarına döker, başörtülerini geriye atarlardı. Bu kılıkla erkekler arasında gezerlerdi. İşte Allahu taala mümin kadınlara onlar gibi yapmamalarını, önlerine bakarak yavaş yavaş yürümelerini emretmektedir. Onların bu edeble yürümeleri, kötü kimselerin fenalıklarından namus ve iffetlerini koruyacaktır.
Allahu taala," bu emir ve yasakları hem erkeklere, hem de kadınlara emretmiştir. Bu emir ve yasaklara uyan erkek ve kadınlar Allah (cc)'a yönelerek yüksek derecelere ulaşırlar ve Allah (cc) katında azabtan kurtulanlardan olurlar.
Âyetlerin Nüzul Sebebleri
1- İbni Mezdevî, Ali bin Ebi Talib (ra)'ten şöyle rivayet etmiştir: «Resulullah (sav) zamanında Medine sokaklarında dolaşan bir kadınla bir erkek karşılaştıklarında bakışmışlar Şeytan bu bakışlardan istifade ederek onların bakışlarını birbirlerini beğenmeye çevirmiş. Adam bir yandar yürüyor, bir yandan da kadına bakıyormuş. Başı hep kadından tarafa çevrili olduğu İçin önüne çıkan bir duvara çarpmış ve burnu kanamış. Bunun üzerine, «Allah (cc)'a yemin ederim ki gidip Resulullah (sav)'a durumu anlatıncaya kadar burnumun kanını yıkamayacağım.» diye yemin etmiş. Resulullah (sav)'ın yanına gelerek hadiseyi anlattı. Resulullah (sav), «Burnunun duvara çarparak kanaması günahının cezasıdır.» buyurdu. Bunun üzerine, «Mümin erkeklere söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar...» âyeti nazil oldu.»
2- İbni Kesir, Mukatil bin Hayyan'dan, o da Cabir bin Abdullah el-Ensarî'den şöyle rivayet eder: «Esma binti Mirsed (ra)'in Beni Harise mevkiinde bir hurmalığı vardı. Kadınlar oraya etek giymeden, göğüsleri, saçları ve ayaklarındaki halhalları açık olarak giderlerdi. Esma (ra), «Bu görünüşünüz ne kadar çirkin.» dedi. Bunun üzerine, «Mümin kadınlara da söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar...» âyeti nazil oldu.»
Âyetlerin Tefsirindeki İncelikler
Birinci incelik: Allahu taalanın «Gözlerin sakınılması»nı «Irzların korunmasından önce zikretmesinin hikmeti şudur: Kadına bakmak zinanın elçisi ve kötülüklerin öncüsüdür. Hemasî'nin de dediği gibi, «Bakışlar kalbin elçisi olduğu için gördüğün manzaralar seni üzer. Zira her gördüğünü yapamazsın, bazı gördüklerine de dayanamazsın.» Zira bakışla müptela olmak çok mümkündür. Bundan korunmak da mümkün değildir. Göz, herşeyi kalbe ulaştıran en büyük kapıdır. Bu sebeble insan göz yoluyla birçok günaha düşer. Çünkü bakış tebessüme, tebessüm selama, selam konuşmaya, konuşma anlaşmaya, anlaşma da gayri meşru bir şekilde bir araya gelmeye vesile olur.
İkinci incelik: Âyetteki «Gözlerini sakınsınlar» emri, herşey için değil, yanız Allah (cc)'ın haram kıldıklarına aittir.
Üçüncü İncelik: Âyetteki «Ziynetlerini açmasınlar» tabiri, ziynetlerin takıldığı yerin, dolayısıyla ziynetlerin örtülmesini ifade eder.
Zemahşerî: «Âyette ziynet yerinin zikredilmemesindeki hikmet, ziynet yerlerinin korunması, örtülmesi icabettiğinin ifade edilmesidir. Çünkü Allahu taala «Ziynetlerini açmasınlar» buyururken aslında ziynet yerlerinin açılmamasını kasdetmiştir. Çünkü takılmayan ziynetlerin görülmesi haram değildir. Bu yüzden ziynetlerin yasaklanmasına gerek yoktur. Demek ki asıl yasaklanan ziynetlerin takıldığı yerlerdir.»
Dördüncü İncelik: Bazı alimlere göre, gözle zevk alındığı gibi kulakla da zevk alınır. Bunun için Allahu taala kadınlara yürürken, «Gizleyecekleri ziynetleri bilinsin diye ayaklarını da vurmasınlar.» buyurmuştur. Çünkü ayaklar yere vurularak yüründüğünde, o zaman, kadınların ayak bileklerine taktıkları halhalların sesi duyulurdu. Bu ses; erkeklere bir kadının geldiğini bildirir ve şehvani arzularını tahrik ederdi. Bu sebeble âyet, bir evvelki âyette olduğu gibi, ziynet takılan azaların —ayak bile olsa— açılmasının haram olduğuna delalet eder. Hülasa, şehveti tahrik eden parfüm, esans, cazip yürüme şekli ve konuşma yasaktır. Çünkü Allahu taala, «Eğer (Allahtan) korkuyorsanız (size yabancı olan erkeklere) yumuşak söylemeyin. Sonra kalbinde maraz bulunanlar tamaa düşer.» (Ahzab: 32) buyurmuştur. Kadının ziynetinin sesi yasaklanınca elbetteki kendi sesi de yasak olacaktır.
Beşinci incelik: «Gözü sakınmanın birçok faydaları vardır:
1- Allah (cc)'ın emri tutulmuş olur.
2- Bir ok gibi kalbi yaralayan manzaralardan korunulmuş olunur.
3- Kalb kuvvetlenir.
4- Kalb kötü şeylerle meşgul olmaz, Allah (cc)'la meşgul olmaya çalışkanlık peyda eder.
5- Kalbe nur kazandırır.
6- Kalbe feraset verir.
7- Şeytanın giriş yolları kapatılmış olur.
Ayetlerdeki Şer’i Hükümler
Birinci Hüküm ; Yabancı Kadınlara Bakmanın Hükmü Nedir?
İslâm şeriati yabancı kadınlara bakmayı kesin olarak yasaklamış, haram kılmıştır, öyleyse insanın karısı ve mahremi olan kadınlardan başkasına bakması haramdır.
Kasıt olmaksızın ani olarak bir kadını görmekte bir vebal yoktur. Zira bu görüş insanın iradesi dışında vaki olmuştur. Allahu taala gücümüzün yetmediği şeyi bize emretmediği gibi yolda yürürken gözlerimizi kapamamızı da emretmemiştir. Bu sebebte kasıtsız bakış muaheze edilmez.
Nitekim Resulullah (sav), Hz. Ali'ye, «Ya Ali, yabancı bir kadını gördüğünde ikinci defa bakma. Çünkü ilk bakışın iraden dışındadır ve onda bir vebal yoktur. İkinci defa bakarsan bu, iradenle olduğu için haramdır.» buyurmuştur.
Cerir bin Abdullah'tan da şöyle rivayet edilmiştir: «Resulullah (sav)'a ani olarak yabancı bir kadını görmek hususunu sordum. Bana, görünce gözlerimi çevirmemi emretti.»
Yabancı bir kadını ani olarak gören bir kimsenin ikinci defa bakması haramdır. Zira ikinci bakış iradîdir, fitne ve fesada yol açar. Bu yüzden Resulullah (sav) ikinci bakışı «göz zinası» olarak vasıflandırmıştır.
Buhari ve Müslim'in rivayetine göre Resulullah (sav), «Beni Ademe zina mutlaka yazılmıştır. Bakmak gözün zinası, konuşmak dilin zinası, dinlemek kulağın zinası, tokalaşmak elin zinası, yürümek ayağın zinasıdır. İnsan nefsi bunları arzu eder. Namusu da ya bunu tekzib eder veya tasdik eder.» buyurmuştur.
Gözünü sakınan mümin sevap kazanır. Çünkü Resulullah (sav), «Bir müslüman bir kadının güzelliğini gördükten sonra gözünü sakınırsa. Allahu taala ona zevk alacağı bir ibadet nasib eder.» buyurmuştur.
Ebu Said el-Hudri (ra)'den şöyle rivayet edilir: «Resulullah (sav), «Yollarda beklemekten ve oturmaktan sakının.» buyurdu. Bunun üzerine, «Ya Resulullah, yollarda ilerimizi konuşmak için duruyoruz.» dedik. «O zaman yolun hakkını verin.» buyurdu. «Yolun hakkı nedir?» diye sorunca da Gözleri sakınmak, kimseye eziyet vermemek, verilen selamı almak, marufu emretmek ve münkeri nehyetmektir.» buyurdu.»
İkinci Hüküm: Erkek Ve Kadında Avretin Sınırı Nedir?
«Irzlarını korusunlar.» âyeti avret yerlerinin örtülmesinin farz olduğuna delalet eder. Zira bu âyet namusu korumayı emrettiği gibi başkalarının gözlerinden avret mahallinin korunmasını da emretmektedir.
Fakihler avret yerlerinin açık olmasının haramlığında ittifak etmişlerdir. Ne var ki avretin sınırları hususunda ihtilaf etmişlerdir. Bu husustaki bütün görüşleri delilleri ile birlikte tafsilattı olarak izah etmeye çalışacağız:
Erkek ve kadının avret mahalleri, erkeğin erkeğe karşı, erkeğin kadına karşı, kadının kadına karşı ve kadının erkeğe karşı avretleri başlığı altında incelenmelidir.
1- Erkeğin erkeğe karşı avreti;
Erkeğin erkeğe karşı avreti, diz kapağından göbeğe kadar olan kısmıdır, öyleyse bir erkeğin diğer bir erkeğin diz kapağı ile göbeği arasındaki bölümüne bakması haramdır. Bu avret mahallinin dışındaki yerlere bakılması haram değildir. Çünkü Resulullah (sav), «Bir erkek, diğer bir erkeğin avret mahalline, bir kadın da, diğer bir kadının avret mahalline bakmasın.» buyurmuştur.
Fukahanın cumhuruna göre erkeğin avret mahalli yukarıda söylendiği üzere, diz kapağı ile göbeği arasındaki kısmıdır. Bu birçok sahih hadisle de tesbit edilmiştir.
İmam Malik (ra)'e göre ise erkeğin uyluğu avret değildir.
Cumhur, uyluğun da avret olduğunu aşağıdaki hadislerle isbat ederler:
Ashab-ı Suffeden olan Cerhed el-Eslemî'den şöyle rivayet edilmiştir: «Resulullah (sav)'ta birlikte oturuyorduk. Benim uyluğum açık idi. Bana, «Uyluğunun avret olduğunu bilmiyor musun?» buyurdu.»
Rivayete göre Resulullah (sav), Hz. Ali'ye, «Uyluğunu açma.» buyurmuştur. Diğer bir rivayete göre de şöyle buyurmuştur: «Uyluğunu açma. Canlı veya ölünün uyluğuna da bakma.» Resulullah (sav), İnsanın soyunmasını ve avret mahallerini açmasını, yanında kimse olmasa dahi yasaklamıştır. Zira, «Çırılçıplak soyunmaktan kaçının. Zira öyle melekler vardır ki sizden ancak tuvalette ve ailenizle temas halinde iken ayrılır.» buyurmuştur.
2- Erkeğin kadına karşı avreti
İster mahremi olsun, ister namahrem, erkeğin kadına karşı avreti, erkeğe karşı olduğu gibi diz kapağı ile göbeği arasıdır. Yalnız karı-koca arasında avret mahalli yoktur. Zira Allahu taala, «(Öyle müminler) ki, onlar ırzlarını koruyanlardır. Şuvar ki zevcelerine, yahut sağ ellerinin malik olduklarına (kendi cariyelerine) karşı (olan durumları) müstesnadır.» (Müminun: 5-6) buyurmuştur.
3- Kadının kadına karşı avreti:
Kadınların kadınlara karşı avreti de erkeklerde olduğu gibi diz kapakları ile göbekleri arasıdır. Buna göre bir kadının diğer bir kadının diz kapağı ile göbeği arasındaki kısma bakması haramdır. Avret mahalli haricindeki yerlere bakması ise caizdir.
Zımmi ve kafir kadınlar için özel bir hüküm vardır. Allah (cc) izin verirse bu hükmü ileride açıklayacağız.
4- Kadının erkeğe karşı avreti:
Sahih olan görüşe göre, kadının erkeğe karşı avreti bütün vücududur. Şafii ve Hanbelilerin görüşü de budur. Hatta İmam Ahmed bin Hanbel (ra) bu hususta, «Kadının bütün vücudu avret olduğu gibi tırnakları dahi avrettir.» demiştir.
İmam Malik (ra) ve İmam Ebu Hanife (ra)'ye göre ise kadının elleri ile yüzü hariç bütün vücudu avret mahallidir.
Görüşlerin kendilerine has delilleri vardır. Bunları kısaca açıklayalım:
Maliki ve Hanefilerin delilleri:
Maliki ve Hanefilerin yüz ve ellerin avret olmadığına dair delilleri şunlardır :
1- «Bunlardan görünen kısım müstesna.» âyeti. Yüz ve ellerin açık olması zaruri olduğundan bu âyet buraların avret sayılmayacağına İşaret eder. Bu görüş bazı sahabi ve tabiinden de rivayet edilmiştir. Nitekim Said bin Cübeyr (ra), «Bunlardan görünen kısım müstesna» âyetinden maksat yüz "ve ellerdir.» demiştir. Ata da âyetteki istisnanın yüz ve eller olduğunu söylemiştir. Dahhak'tan da buna benzer bir rivayet yapılmıştır.
2- Hz. Ayşe'den rivayet edilen, «Ebubekir (ra)'in kızı Esma (ra), cok ince bir elbise ile Resulullah (sav)'ın yanına geldi. Onu görünce Resulullah (sav) yüzünü çevirerek, «Ey Esma, kadın buluğa erdimi, (yüz ve ellerini işaret ederek) şu ve şunun haricinde kadının vücudunun görünmesi haramdır.» buyurdu.» hadisi.
3- Namazda ve ihramda el ve yüzün acık bırakılması da bunların avret olmadığına delalet eder. Eğer el ve yüz avret olsaydı namaz ve ihramda açık bırakılmaları mubah olmazdı. Çünkü avret mahallinin örtülmesi farzdır. Bu sebeble avret mahalli açık olarak namaz kılınması namazın sıhhatini bozar.
Şafii ve Hanbelîlerin delilleri:
Şafii ve Hanbelilerin el ve yüzün avret olduğuna dair delilleri de şunlardır :
1- Kitaptan delilleri: «Ziynetlerini açmasınlar.» âyeti. Bu âyet-i kerime ziynetlerin açılmasını haram kılmıştır. Ziynet ise iki kısımdır. Biri yaratılıştan olan ziynet, diğeri ise kazanılan ziynettir. Yüz yaratılıştan olan bir ziynettir. Hatta güzelliğin aslı, fitne ve fesadın kaynağıdır. Kazanılan ziynet ise giyilen güzel elbise, takılan süs eşyaları, 'göze çekilen sürme ve ele yakılan kına ve benzeridir. Âyeti kerime kayıtsız şartsız kadınlara erkeklere karşı uzuvlarını ve ziynetlerini açmalarını yasaklayarak haram kılmıştır.
Şafii ve Hanbelilere göre âyetin, «Bunlardan görünen kısım müstesna» ifadesinden maksat, kasıtsız olarak kendi kendine acılan kısımdır. Mesela; rüzgarın kadının örtüsünü açması gibi. Buna göre âyetin meali şöyle olmaktadır: «Kadınlar ziynetlerini kesin olarak açmasınlar. Açtıkları takdirde muaheze edilirler. Ancak ziynetlerinin kendiliğinden açılması veya rüzgâr gibi herhangi bir sebeble kasıtsız olarak acılması halinde onlar muaheze edilmez.» öyleyse yüz ve el de açılması haram olan ziynetlerdendir:
Kitaptan olan bir başka delilleri de «Bir de onun zevcelerinden lüzumlu birşey istediğiniz vakit perde ardından isteyin.» (Ahzab; 53) âyetidir. Bu âyet saraheten yüze bakmanın haram olduğuna delalet etmektedir. Gerçi bu âyet Resulullah (sav)'ın zevceleri hakkında nazil olmuştur. Fakat, hükmü kıyas yoluyla bütün kadınlara teşmil olunur. Çünkü âyetteki «perde ardından isteyin» ilahi emri, kadın oldukları İçindir, öyleyse diğer kadınlardan da lüzumlu ve meşru birşey istenileceği zaman ancak perde arkasından istenebilir.
Sünnetten olan delilleri:
Birçok sahih hadis, yüze ve ele bakmanın haram olduğuna delalet eder. Bunlardan bazıları şunlardır:
1- Cerir bin Abdullah'tan şöyle rivayet edilmiştir: «Resulullah (sav)'a ani olarak yabancı bir kadını görmek hususunu sordum. Bana, görünce gözlerimi çevirmemi emretti.»
2- Hz. Ali'den rivayet edilen, «Ya Ali, yabancı bir kadını gördüğünde İkinci defa bakma. Çünkü ilk bakışın iraden dışındadır ve onda bir vebal yoktur. İkinci defa bakarsan bu, iradenle olduğu için haramdır.» hadisi.
3- İbni Abbas (ra)'tan şöyle rivayet edilir: «Bir kurban bayramı günü Resulullah (sav) FazI bin Abbas'ı atının arkasına bindirmişti. Fazl, beyaz tenli, güzel saçlı, yakışıklı bir delikanlı idi. Has'om kabilesinden bir kadın Resulullah (sav)'ın yanına gelerek birşeyler sormak İstedi. Fazl kadına, kadın da Fazl'a bakıyordu. Resulullah (sav) Fazl'ın yüzünü diğer tarafa çevirdi.»
Nakledilen bu hadisler yabancı bir kadına bakmanın haram olduğunu İfade eder. Şüphe yok ki, yüz de bakılması haram olan uzuvlardandır, öyleyse yüz de avrettir.
Aklî delilleri: .
Fitneden kaçınmak için yüze bakmamak icabeder. Çünkü yüze bakmaktaki fitne, dizden aşağıya bakmaktaki fitneden daha büyüktür. Kadının saçına ve ayaklarına bakmak ittifakla haramdır. Yüz güzelliğin aslı, fitnenin kaynağıdır. Bu bakımdan haram olması daha evladır.
Kaldı ki, Şafii ve Hanbelilerin âyeti tevil şekilleri ortaya çıkarıyor ki yüz avrettir. Yüzün avret olmayacağına dair de hiçbir delil yoktur.
Maliki ve Hanefilerin delil aldıkları Esma ile ilgili hadise gelince, bu hadisin senetleri kopuktur. Birçok ravisinde de zayıflık vardır. Bu hadis konusunda muhaddisler değişik görüşler ileri sürmüşlerdir. Hadis yalnız Ebu Davud'un süneninde olduğu halde Ebu Davud, «Bu hadis mürseldir. Zira bu hadisi Hz. Ayşe'den rivayet eden Halid bin Düreyk Hz. Ayşe'ye ulaşmamıştır. Hadisin senetlerinden olan Said bin Beşir Ebu Abdurrahman el-Basrî, Şama yerleşen İbni Nesr'in azadlısıdır. Ki onun hakkında birçok muhaddisin itirazı vardır.» demektedir.
Bu hadis hakkında tek ravisi olan Ebu Davud'un görüş ve düşünceleri böyle olunca, yüz ve ellerin avret olmadığına dair delil olması ne derece uygun olur? Bir an için hadisin sahih olduğunu farzetsek bile yine de delil olma durumu şüphelidir. Çünkü hadisin hicap âyetlerinden önce varid olması kuvvetle muhtemeldir. Eğer hicap âyetlerinden önce varid olmuşsa, âyetlerle neshedilmiş demektir. Veya hadis ancak zaruret hallerinde el ve yüze bakmanın caiz olduğunu ifade etmektedir. Mesela; bir dünür, bir şahit veya bir kadı yüze bakabilir.
İbni Cevzi bu hususta şöyle demektedir: «Bu âyet yabancı kadınlara özürsüz olarak bakmanın haram olduğunu ifade eder. Fakat eğer zaruret varsa, mesela bir erkek kadınla evlenmek İstiyorsa veya onun aleyhinde şehadette bulunacaksa yalnız yüzüne bakabilir. Zaruret hallerinin dışında her ne suretle olursa olsun yabancı kadına bakmak haramdır. Mademki yüz ve eller avrettir, namazın şartlarından biri de setr-i avret olduğuna göre, bunların açılması ile neden namaz bozulmuyor diye sorulabilir. Bunun cevabı şudur: Namazda yüz ve ellerin örtülmesinde meşakkat vardır.
Bu yüzden yalnız namaza mahsus olarak yüz ve ellerin açılmasına müsade edilmiştir.»
El ve yüzün avret olmadığını iddia eden alimler, yüz ve ellerde hiçbir ziynet eşyasının olmamasını ve bunların açılmasının fitneye sebeb olmamasını şart koşmaktadırlar. Bu sebeble zamanımızdaki kadınların yüz ve ellerinde kullandıkları süs eşyaları ile erkekler arasında gezmelerinin haram olduğunda hiçbir alimin şüphesi yoktur.
Yüz ve ellerin avret olmadığını iddia eden alimlerin sözleri, yüz ve ellerin açık olmasının farz olduğu, sünnet olduğu veya bunların örtülmesinin bid'ad olduğu manasına gelmez. Çünkü böyle bir İddiayı müslüman bir alim değil, sade bir müslüman bile öne süremez. Bunların sözlerinin manası, zaruret hallerinde ve fitneye sebeb olmadığı takdirde açılmalarında bir vebal olmadığıdır.
İçinde yaşadığımız çağda şeytanın yardımcıları alabildiğine çok, fuhuş ve ahlaksızlık alabildiğine yaygındır. Bu yüzden bugün hiçbir alim, hatta akıllı bir insan yüzün açılmasının caiz olduğunu söyleyemez. Çünkü bu veba hastalığına benzeyen ahlaksızlığın ümmet İçinde ve bilhassa yabancı kadınları taklid eden kadınlar arasında hızla yayıldığını gören her alim yüzün açılmasının haram olduğuna hükmeder. Çünkü bu devirde fitne ve fesad muhakkaktır. Kötülüğe davet eden vasıtalar son derece yaygındır. Ben bugünkü manada ilericilik taslayan hiçbir toplum görmedim ki, Allahu taalanın. «Mümin erkeklere söyle: Gözlerini sakınsınlar.» âyeti ile Resulullah (sav)'ın, «Gözünü çevir.» buyruğunu duyan, dinleyen bulunsun. Hülasa böylesine bozuk bir zamanda korunmak farzdır.
Allahu taala isteyeni doğru yola iletsin.
Üçüncü Hüküm: Açılması Haram Olan Ziynet Nedir?
«...Ziynetlerini açmasınlar...» âyeti kadınların yabancı erkekler karşısında fitneye sebebiyet vermemek için ziynetlerini açmalarının haram olduğuna delalet eder.
Ziynet aslında, kadının giydiği elbise, takındığı süs eşyası ve kullandığı makyaj malzemesidir. Zira ziynet iki çeşittir. Birisi yaratılıştan olan ziynet, diğeri kazanılan ziynettir. Yaratılıştan olan ziynet, kadının teninin, boy ve endamının ve yüzünün güzelliğine denir. Her ne kadar bazı alimler yaratılıştan olan güzelliğin ziynet olmadığını iddia etmişlerse de kadının asıl ziynetinin yaratılıştan olan güzelliği olduğu açıktır. Bu yüzden Allahu taala, «Başörtülerini yakalarının üstünü (kapayacak surette) koysunlar.» buyurmuştur. Allahu taala bu âyetle kadınların saç, göğüs gibi azalarının örtülmesini emretmektedir, öyleyse bu âyet, «ziynet»ten kastın yaratılıştan olan güzellikler olduğuna da delalet etmektedir.
Açıktır ki, elbise, küpe, gerdanlık gibi ziynetlere kadının vücudundan ayrı olarak bakılması haram değildir. Haram olan, kadın vücuduna takıldıktan sonra onlara bakmaktır. Kadına takılan ziynete bakmak haram olursa tabiatıyla ziynetin takıldığı uzva bakmak da haramdır.
İbni Mes'ud (ra)'a göre kazanılan ziynet, «Kadının dıştan giydiği güzel ve cazip elbiseler.» Mücahid'e göre, «Elbise, küpe, gerdanlık, sürme ve kına.»dır. Said bin Cübeyr (ra) ise el ve yüzün de sayılanlar gibi zahir ziynetlerden olduğu görüşündedir. Fakihlerin bu husustaki görüşlerini yukarıda açıklamıştık.
İbni Atlyye bu hususta şunları söyler: «Benim anladığıma göre âyet, kadınlara ziynet denilen herşeyi erkeklere açmaktan mutlaka kaçınmalarını emretmektedir. Ancak zaruret hallerinde örtülmesi mahzurlu olan yüz ve el gibi azaların açılmasında bir mahzur yoktur.»
Dördüncü Hüküm: Kadınların Önünde Ziynetlerini Açabilecekleri Mahremleri Kimlerdir?
Kur'an-ı kerim, kadınların Önlerinde ziynetlerini açabilecekleri Kocalarının dışındaki mahrem erkekleri umumi hükümden İstisna ederek teker teker saymıştır. Bundaki hikmet de kadınların âyette belirtilen kimselerle devamlı bir arada bulunmaları zaruretidir. Bu erkekler kadınla akrabalık vesilesi ile bir arada yaşamaktadırlar ve bir fitne uyanması da bahis mevzuu değildir.
Kadının mahremleri şunlardır:
1- Koca. Kocanın karısının bütün vücuduna bakması mubahtır. Ayette İstisna edilen uzuv haricindeki bütün uzuvlarından da menfaatlenebillr.
Kurtubî şöyle der: «Kadının kocası ve cariyenin efendisi onun bütün vücuduna bakabileceği gibi, bir istisna dışında bütün uzuvlarından da istifade edebilir. Bunun İçin de Allahu taala kadının ününde ziynetlerini açabileceği erkeklerin sayılmasına koca ile başlamıştır.» [19][117]
2- Saba ve dedeler. Kadının anne ve baba tarafından dedelerinin hükmü aynıdır.
3- Kocanın babası.
4- Kadının kendi oğullan, oğullukları ve torunları.
5- Kadının kardeşleri. Bunlar ister anne baba bir kardeşleri olsun, ister yalnız anne veya babadan kardeşi olsun farketmez.
6- Kardeşlerinin oğullan.
Sayılanların tamamı kadının mahremidir. Bunların önünde ziynetlerini açmaları mubahtır.
Allahu taala bu âyette amca ve dayılara ait hükmü beyan etmemiştir. Bütün fakihlere göre amca ve dayıların hükümleri de mahremiyet bakımından yakınlık dereceleri sayılan kimselerle aynıdır. Amca ve dayılar baba hükmünde olduğu için âyette ayrıca sayılmamıştır. Zira çoğu kez amcaya da baba denilmektedir. Nitekim Allahu taala, Yakup aleyhisselamm sorusuna karşılık oğullarının şöyle dediklerini bildirmektedir; «Senin Tanrına ve babaların İbrahimin, İsmallin, îshakın birtek Tanrı olan Allahına İbadet edeceğiz.» (Bakara: 133) Bilindiği gibi İsmail aleyhisselam, Yakup aleyhisselamın babası değil, amcasıdır. Fakat amca, baba hükmünde olduğu için âyette baba olarak zikredilmiştir.
Âyette sayılan neseb yoluyla akraba erkekler kadının mahremi olduğu gibi süt yoluyla olan aynı akrabalar da kadının mahremleridirler. Zira Resulullah (sav), «Evlenmesi neseben haram olan kadınlar, süt yoluyla da haramdır.» buyurmuştur.
Sayılan kimselerden başka kadınların cariyeleri, kadına ihtiyaç duymayan hizmetçileri ve kadınların gizli yerlerine muttali olmayan çocukların hükümlerini de ayrı ayrı açıklayacağız.
Beşinci Hüküm: Müslüman Bir Kadının Kafir Bir Kadına Karşı Avreti?
Fakihler bu hususta ihtilaf etmişlerdir.
Bazı alimlere göre âyetteki «kendi kadınları» ifadesinden maksat «müslüman kadınlar»dtr. Selefin çoğunluğunun görüşü de budur.
Kurtubî şöyle der: «Âyetteki, «kendi kadınları» ifadesinden maksat, «müslüman kadınlaradır, öyleyse mümin bir kadının müşrik ve zımmî bir kafir kadın karşısında vücudunun hiçbir yerini açması helal değildir. Ancak cariyelerinin hükmü müstesnadır.
«Bazı alimlere göre hıristiyan bir kadının müslüman bir kadını öpmesi veya müslüman bir kadının müşrik bir kadına karşı olan avret mahallinin dışındaki yerlerini göstermesi mekruhtur. Zira Hz. Ömer, Suriye valisi Ebu Ubeyde bin Cerrah (ra)'a yazdığı mektupta, «Bana gelen haberlere göre müslüman kadınlarla zımmî kadınlar aynı hamamda birlikte yıkanıyorlarmış. Buna mani ol. Çünkü zımmi bir kadının bir müslüman kadını çıplak olarak görmesi caiz değildir.» demiştir. Bu mektubu alan Ebu Ubeyde (ra), halkı toplayarak, «Hangi kadın özürsüz olarak sırf temizlenmek için zımmi kadınlarla hamama giderse, Allah (cc) müslümanların yüzünü ağarttığı gün o kadının yüzünü karartır.» demiştir.»
İbni Abbas (ra) da şöyle der: «Müslüman kadınların yahudi veya hıristiyan kadınlara vücudlarını göstermeleri haramdır. Zira onlar müslüman kadınların vasıflarını gidip kocalarına ve erkeklerine anlatırlar.»
Bazı alimlere göre de âyetteki «kendi kadınlarından maksat, müslüman veya zımmî bütün kadınlardır. Alusî de Fahreddin Razi'den naklen, «Kadınlar'dan maksat müslüman veya kafir bütün kadınlardır demektedir. Alusî, Fahreddin Razİ'nin seleften şöyle naklettiğini zikreder: «Kadınlar'dan maksat müslüman kadınlardır. Buna göre Müslüman olmayan kadınlar karşısında müslüman kadının yabancı erkekler karşısında olduğu gibi örtünmesi lazımdır.» görüşü, bu örtünmenin farz değil sünnet olduğu şeklinde anlaşılır.»
Mevdudî, bu mesele hakkında şunları yazmaktadır: «Allahu taala, «kadınlar» yerine, «kendi kadınları» tabirini kullanmıştır. Şayet mutlak ifade ile «kadınlar» deseydi, müslüman kadınların, kadının kadına karşı avreti sayılan yerler dışındaki yerlerini, İster mümin ister kafir, ister salihe ister fasıke olsun bütün kadınlara göstermeleri helal olurdu. Halbuki Allahu taala âyette «kendi kadınları» tabirini kullanmıştır. Bu şekilde müslüman hür kadınlara ziynetlerini açmaları hususunda bir sınır çizilmiştir.
«İşte bu özel sınırın ne olduğu hususunda müfessirler ve fakihler arasında ihtilaf vardır. Bazı alimlere göre, «kendi kadınları» tabiri yalnız müslüman kadınları İfade eder. Bu, İbni Abbas (ra), Mücahid (ra) ve İbni Cerir (ra)'nin görüşüdür. Bunlar görüşlerini Hz. Ömer'in Ebu Ubeyde (ra)'ye yazdığı mektuba dayandırmaktadırlar.
«Diğer bir taifeye göre «kendi kadınlarından maksat bütün kadınlardır. Fahreddin Razi'ye göre bu en sıhhatli görüştür.
Bir başka taifeye göre ise «kendi kadınlarından maksat, onlarla tanışan, konuşan ve iş yapan kadınlardır. Bu kadınların müslüman olmaları ile olmamaları arasında hüküm bakımından bir fark yoktur. Âyetteki «kendi kadınları» ifadesi dışında kalan kadınlar tanınmayan, huyu ve adetleri bilinmeyen kadınlardır. Din ihtilafı söz konusu değildir. Öyleyse müslüman bir kadının tanıdığı iffetli, namuslu, güzel ahlaklı bir hıristiyan kadına karşı ziynetlerini açmasında bir mahzur yoktur. Fakat haya perdesi yırtılmış, ahlakına ve terbiyesine güvenilmeyen, yabancı erkeklere karşı laubali davranan kadınlara karşı ise (İsterse müslüman olsunlar) müslüman bir kadının ziynetlerini örtmesi farzdır. Çünkü böylesi kadınların zararı erkeklerden daha az değildir.»
Mevdudî'nin zikrettiği üçüncü görüş daha mantıkî ve daha sağlamdır. Müslüman kadınlar bu görüş doğrultusunda hareket ederlerse ahlaklarını daha İyi korurlar, bugünkü batı taklitçisi kadınların şer ve iğvalarından kendilerini kurtarırlar.
Altıncı hüküm: Hür bir kadın kölesine karşı ziynetlerini açabilir mi?
Âyetteki, «kendi ellerindeki memlukelerden» ifadesi köle ve cariyeleri içini almaktadır. Buna göre hür bir kadın kölesine karşı ziynetlerini açabilir. Bazı alimler böyle hükmetmişlerdir. Şafiilerin görüşü de bu yoldadır. Zira İbni Hacer el-Heytemî Tuhfetü'l-Minhac isimli eserinde, «Bir köle mahremine baktığı gibi hanımefendisinin ziynetlerini de görebilir.» demektedir.
İmam Ebu Hanife (ra) ve İmam Hanbel (ra)'e göre-köle hanımefendisi karşısında yabancı bir erkek gibidir. Onun hanımının ziynetlerine bakması helal değildir. Bunlara göre âyetteki «Kendi ellerindeki memlukelerinden maksat bütün köleler değil, yalnız cariyelerdir.
Bu görüşlerini Said bin Müseyyeb (ra)'ten bu âyetin tefsiri hususunda rivayet edilen, «Nur Süresindeki âyete aklanmayınız, Zira o âyet yalnız kadınlar içindir, erkekler için değit.» sözüne dayandırırlar. Zira erkek köleler mahrem değildir. Onlarda kadın arzusu da mevcuttur. Öyleyse hanımefendilerin erkek köleleri karşısında ziynetlerini açmaları caiz değildir.
İmam Ebu Hanife (ra) ve İmam Hanbel (ra)'e göre, âyette cariyelerin zikredilmesinin sebebi, âyette yalnız mahrem olan hür erkekler zikredildiği için, hür bir kadının cariyesi karşısında da ziynetlerini açmasının caiz olmadığının sanılmasını önlemektir. Âyette «memlukeler» kelimesinin zikredilmesi bu yanlış anlamayı ortadan kaldırmaktadır.
İbni Abbas (ra), kölenin hanımefendisinin saçlarını görmesinde bir beis yoktur demiştir. İmam Malik (ra)'in görüşü de budur.
İmam Şafii (ra) yukarıdaki görüşünü Enes bin Malik (ra)'ten rivayet edilen şu hadise dayandırmaktadır: «Resulullah (sav), Hz. Fatıma'ya hibe ettiği bir köleyi ona götürdü. Hz. Fatıma'nın üzerinde kısa bir örtü vardı. Saçlarını örttüğü zaman ayakları açık kalıyor, aşağıya indirdiği takdirde de saçları açıkta kalıyordu. Bunu gören Resulullah (sav), «Bunda bir beis yoktur. Çünkü bu senin hizmetçindir.» buyurdu.»
Yedinci Hüküm: Ayetteki Kadın İhtiyacı Duymayan Erkekler Kimlerdir?
Âyeti kerime, kadına ihtiyacı olmayan erkekleri erkeklik hükmünden istisna etmiştir. Kadınlığın ne demek olduğunu bilmeyen ve kadına karşı herhangi bir arzusu olmayan akılsız denilecek kadar ahmak erkekler karşısında kadınların ziynetlerini açmasında bir vebal yoktur. Çünkü bunlar kadınlara kötü bir gözle bakmazlar. Biz burada âyetten sahih bir mana çıkarılması ve âyette kasdedilenin ne olduğunun ortaya çıkması için bazı sahabi, tabiin ve müfessirlerin bu âyetin tefsiri hususundaki görüşlerini nakledeceğiz.
İbni Abbas (ra)'a göre, âyetteki «erkeklerden yana ihtiyacı olmayan» erkeklerden maksat, kadına hiç ihtiyaç duymayan erkeklerdir.
Katade (ra)'ye göre yalnız karnını doyurmak için eve gelen erkeklerdir.
Mücahid (ra)'e göre midesinden başka hiçbir şey düşünmeyen ve kadının ne demek olduğunu bilmeyen erkeklerdir.
Bu hususta daha birçok görüş vardır. Bunların hepsi, âyetteki «Erkeklerden" yana ihtiyacı olmayanlar»in ya erkeklik gücünü yitirmiş kimseler veya cinsiyet konusunda hiçbir şey bilmeyen ahmaklar erkekler olduğunu ifade eder.
Buhari ve diğer muhaddisler Hz, Ayşe ve Hz. Ümmü Seleme'den şöyle rivayet ederler: «Bir hünsa Resulullah (sav)'ın zevcelerinin yanına gider gelirdi. Onlar da onu kadına karşı hiçbir ihtiyacı olmayan bir kimse sayarlardı. Resulullah (sav) bir gün Ümmü Seleme (r.anhüma)'nin odasında hünsa ile kardeşi Abdullah ibni Ebi Ümmiye (ra)'yi gördü. Hünsa, Abdullah'a, «Eğer Allah (cc), Taif'in fethini nasib ederse sen Gaylan'ın kızını al. Çünkü o dört kadına bedeldir.» dedi. Bunun üzerine Resulullah (sav), «Ey Allah (cc)'ın düşmanı sen o kadına çok bakmışsın.» diyerek Ümmü Seleme (r.anhüma)'ye döndü ve «Bu adam bundan sonra odana girmeyecektir.» buyurdu.»
Mevdudî şöyle demektedir: «Doğrusu bu hükmü ibadet kasdıyla okuyan bir hanım, bugünkü evlerde, lokantalarda, kahvelerde, otel ve işyerlerinde çalışan bütün genç erkeklerin bu hükmün kapsamına girmediğini bilerek onlardan kaçınmalıdır.»
Sekizinci Hüküm: Kadınların Karşılarında Örtünmeyecekleri Çocukların Yaşı Ne Olmalıdır?
Ulema, âyetteki «Henüz kadınların gizli yerlerine muttali olmayan çocuklar» ifadesinde ihtilaf etmişlerdir.
Bazı alimlere göre âyetteki çocuklar henüz buluğa ermeyen çocuklardır.
Diğer bazı alimlere göre ise, çocukluğundan dolayı kadının gizli yerleri ile gizli olmayan yerlerini birbirinden ayırt etmeyen çocuklardır. Bu ikinci görüş daha sahihtir. Zira âyetteki çocuklardan maksat, şüphesiz kadınların vücudu, tavır ve hareketleri hususunda cinsî bir şuura ulaşmayan küçük çocuklardır. Bu çocuklar yaş itibariyle on yaşından aşağı olmalıdır. Kadınların gizli yerlerine muttali olan çocuk, henüz buluğ çağına ermese dahi, kadınların ona karşı ziynetlerini örtmesi daha uygundur.
Dokuzuncu Hüküm; Kadının Sesi Avret Midir?
İslâm fitne ve fesada sebeb olacak herşeyi haram kılmıştır. Hatta kadınların yürürken ayaklarını yere sert vurmalarını bile yasaklamıştır. Çünkü kadınların ayak sesleri erkeklerinkinden farklıdır. Bu bakımdan erkeklerin kalbinde kadın arzusunu tahrik eder. Nitekim Allahu taala «Gizleyecekleri ziynetleri bilinsin diye ayaklarını da vurmasınlar.» buyurmuştur.
Hanefiler bu âyete dayanarak kadının sesinin de avret olduğuna hükmetmişlerdir. Zira bu âyet, kadınların ayaklarına taktıkları halhalların sesini duyurmaları yasaklanmaktadır. Kadının sesi, elbetteki halhalin sesinden daha caziptir. Bu yüzden de yasaklanması zarurîdir.
Cessas tefsirinde şöyle demektedir: «Bu âyet kadının yüksek sesle konuşmasının haram olduğuna delalet eder. Çünkü kadının sesi halhal sesinden daha çok fitne uyandırır. Bunun içindir ki mezhebimiz kadının ezan okumasını yasaklamıştır. Bu âyet kadının sesinin yasak olduğuna delalet ettiği gibi, erkeklik hissini uyandırarak fitne ve şüphe doğuracağından kadının yüzüne bakmanın da haram olduğuna delalet eder.»
Hanefiler, kadının sesinin avret olduğuna hükmederken, «Cemaatle kılınan namazda imamı ikaz etmek gerektiğinde erkekler tekbir getirirler, kadınlar ise sağ ellerini sol elleri üzerine vururlar.» hadisini de delil almaktadırlar.
İmam Şafii (ra) ve diğer alimler ise kadının sesinin avret olmadığına hükmetmişlerdir. Zira kadının alış-veriş yapması, şehadette bulunması caizdir. Zira bu hallerde konuşması zaruridir.
Alusî bu hususta şöyle der: «Şafiilerin muteber kitaplarında zikrolunan ve benim de katıldığım görüş, kadınların sesinin avret olmadığıdır. Ancak fitneye sebeb olursa o zaman elbetteki haramdır.»
Fitneden emin olmak şartıyla kadınların sesi avret değildir. Zira Resulullah (sav)'ın zevceleri erkeklerle konuşur ve hadis rivayet ederlerdi. Şüphesiz konuştuğu ve hadis rivayet ettiği erkekler arasında onların mahremi olmayan erkekler de bulunmaktaydı. Bunların konuşmalarına hiçbir sahabi de itiraz etmemiştir.
İbni Kesir, «Erkeğin arzusunu tahrik edecek herşey kadına haramdır. Bu yüzden evlerinden çıktıkları zaman kadınların koku sürünmeleri ve bu kokuyu erkeklere belli etmeleri yasaktır. Zira Resululiah (sav), «Harama bakan her göz zanidir. Koku sürerek erkeklerin yanından geçen kadın da...» buyurmuştur.» demektedir.
Yine kadının kolundaki bilezikleri, ellerini sallayarak belli etmesi haramdır. Erkeklere düşen kadınların dar ve cazip renkli elbiselerle sokağa çıkmalarına, sokağa çıkarken koku sürmelerine ve erkekleri cezbedecek biçimde yürümelerine ve konuşmalarına mani olmaktır. Çünkü Allahu taala, «Eğer (Allahtan) korkuyorsanız (size yabancı olan erkeklere) yumuşak söylemeyin. Sonra kalbinde bir maraz bulunanlar tamaa düşerler.» ve «(Vakar İle) evlerinizde oturun. Evvelki cahiliyet (devri kadınlarının kırıla döküle, süslerini göstere göstere) yürüyüşü gibi yürümeyin.» (Ahzab: 32-33) buyurmaktadır.
Fesadın yayılması, ahlakın bozulması, erkeklerin hareketsiz ve gayretsiz kalmalarındandır. Namusunu kıskanmayan kimse müslüman olamaz. Zira Resulullah (sav), «Üç sınıf insan vardır ki ne cennete girebilir, nede cennetin kokusunu duyabilir. Kendisini erkeklere benzeten kadınlar, devamlı içki içenler ve deyyuslar.» dedi. Ashab-ı kiram, «Deyyus kimdir?» diye sorunca da, «Aile halkını erkeklerden kıskanmayanlardır.» buyurdu.
Âyetlerden Alınacak Dersler
1- Kadına bakmak zinanın elçisi, fuhşun öncüsüdür. Müminlere yakışan yabancı kadına bakmamaktır.
2- Gözü sakınmak namusu korur, insanlığı fuhuş ve rezaletten temizler.
3- Müslüman kadın ziynetlerini yalnız kocası ve diğer mahremlerine gösterebilir.
4- Müslüman kadın yabancı erkeklerin görmemeleri için başını, boyun ve göğsünü örtmelidir.
5- Çocukların ve kadınların cinsiyetini bilmeyen, erkeklik gücü olmayan erkeklerin kadınların yanına gelmelerine bir mani yoktur.
6- Erkeklerin bakışlarını üzerine celbedecek herşey müslüman kadına haramdır.
7- Mümin erkek ve kadınlar tövbe ederek Allah (cc)'a yönelmeli ve İslâm adabı üzere yaşamalıdırlar.
8- İslâmın getirmiş olduğu terbiye sistemi hem ailenin namus ve şerefini, hem de İslâm toplumunu korur.
Âyetlerdeki Teşri'i Hikmetler
Allahu taala müminlere gözlerini namahreme bakmaktan sakınmalarını ve namuslarını korumalarını emretmiştir. Kadınlara da, nefislerinin ve cemiyetin fuhuş kirinden temizlenmesi, fesat ve ahlaksızlık çukuruna düşmemesi için nefislerini iğfal edici her türlü sebebten korumalarını emretmiştir.
İslâm, kadına, daha temiz olabilmesi için, erkekten farklı olarak, kocası ve mahremi erkeklerin dışındaki kimselere karşı ziynetlerini açmamalarını emrederek fasık ve facir kimselerin hain gözlerinden korunmaları için şer'i bir örtünme şekli ile örtünmeyi farz kılmıştır.
Ziynetlerin açılması, fitneye sebeb olarak içtimaî ahlakın bozulmasına yol açan en mühim amillerden biridir. Bundan dolayı İslâm kadınlara yabancı erkekler karşısında ziynetlerini açmamalarını tekiden emretmiştir. Zira tesettür, fitnenin pencerelerini, fuhşun kapılarını kapattığı gibi, zehirli bir ok gibi her iki tarafı da yaralayan hain bakışlara perde olmaktadır. Harama bakmak beşeri arzuların elçisi, fuhşun öncüsüdür. Bu hususta şair çok güzel söylemiştir: «Bütün ahlaksızlığın kaynağı harama bakmaktır. Nitekim alevler de küçük kıvılcımların birikmesinden meydana gelir. Başta görecek göz olduğu sürece, şeriate uyulmadığı takdirde, o gözler güzel kadınlara bakar durur. İnsan herne kadar bir kadına bakmakla sürur duyarsa da kalbine zarar verir. Hemen arkasından büyük zararlar getiren sevinci ne yapayım. Çünkü kadına yöneltilen bakış, sahibinin kalbini bir ok gibi deler.»
Seyyid Kutub Fizilat'de şöyle der: «İslâm, şehvani arzuların hiçbir şekilde galeyana gelmeyeceği temiz bir toplum kurulmasını hedef edinmiştir. Çünkü galeyana gelen bu duygular ancak söndürülmeyecek şehvani arzuların tatmini ile sona erer. Hain bir bakış, heyecan veren bir hareket, çıplak bir vücut, açık ve parlayan bir ziynetin yapacağı tek şey, insanlardaki hayvanı hisleri uyandırmaktır, İşte İslâm, temiz bir toplumun kurulabilmesi için kadın ile erkek arasında gayri meşru birleşmeye vesile olan bütün kapı ve yolları kapamayı gaye edinmiştir.»
Yüzü Açmak Bid'attır
Günümüzde yeni bir iddia ortaya atılmaktadır. Bu, kadının ev içinde kullandığı başörtüsü ile dışarıya çıkabileceği iddiasıdır. Bunlara göre yüzün örtülmesi şer'i değildir. Çünkü yüz, avret değildir. Bu iddiayı ortaya atanlar, kendilerini Resulullah (sav)'ın haber verdiği her yüz senede ortaya çıkacak mücedditlerden saymaktadırlar. Bunlar bu iddiaları ile müctehid olduklarını, geçmişteki İslâm müctehidleri ile yarışarak İctihadlarda bulunduklarını kabul ettirerek modernist görüşlerinin benimsenmesini, kendilerine uyulmasını istemektedirler. Bu görüşler bilhassa modernistler arasında yaygınlık kazanmaktadır.
Şüphesiz bu görüşün yaygınlık kazanması onların iddialarının doğruluğunu isbat etmez. Bu, insanların hayvani hislerine hitap etmelerinin bir sonucudur. Hayvani hisler de herzaman şehvanî arzularla beraber yürür. Şehvet ise herkeste vardır. Öyleyse bu görüşün revaç bulmasında hayret edilecek bir taraf yoktur.
Bu İddia sahipleri görüşlerinin kitap ve sünnete uygun olduğunu, böyle bir Örtünmenin müslüman kadına emredilen şer'İ örtünmeyi yerine getirdiğini sanıyorlar. Böylece kendilerinin. «Hakikat indirdiğimiz o açık açık âyetlerimizi ve doğruyu —biz kitapta İnsanlara onu pek aşikar bir surette bildirdikten sonra— gizleyenler (yok mu?) İşte onlar(ın hali:) onlara hem Allah lanet eder ve hem lanet etmek şanından olanlar lanet eder.». (Bakara: 159) âyetinde ifadesini bulan İlmi ketmenin günahından kurtulduklarım düşünüyorlar.
Ben onların hangi günahtan kurtulduklarını bilmiyorum. Çünkü onlar kadının yüzünden hicabını atmasını ve şehvani arzuların kaynadığı, kötülük alevlerinin her yanı sardığı bir toplumda gezmelerini istiyorlar. Bunlardan daha evvel, aynı görüşü bazı sapık fikirli şairler savunmuştu. Nitekim bunlardan biri şöyle demişti: «O güzel başörtüsü ile örtünen güzel kadına de ki, sen bu Örtüyü örtmekle ibadet ehil takva kardeşinin dinini götürdün. Örtünün parıltısı ile senin yüzünden doğan aydınlık bir araya gelince yüzünün yanıtlamasına hayret ediyorum.»
Bu müceddit taslaklarının İddia ve davaları, şer'i örtüyü atmış, İslâmi adaba muhalefet ederek sokaklarda cahiliye devri kadınları gibi açılıp saçılarak gezen kadınlara vücudlarını örtmelerini, buna karşılık yüzlerini ' açmalarını teklif etmiş olsalar bir dereceye kadar haklılık kazanabilir, hoş görülebilir. Çünkü İslâm kanunları da tedrici olarak gelmiştir. Fakat bunlar davetlerini bunlara değil, bilakis Allahın emrettiği şekilde her taraflarını kapattıkları gibi yüzlerini de kapatan kadınlara yapıyorlar. Bu mümin kadınların da yüzlerini açarak kadınlık vekarlarından soyunmalarını istiyorlar.
Bu husustaki tek dayanakları da yüzün avret olmadığı görüşüdür.
Burada ben, Resulullah (sav)'in savaşlarından birinde oğlu şehid olan bir mümin kadının kıssasını hatırlatmak istiyorum: Kadın yüzü örtülü olduğu "'halde cenazeler arasında şehid olan oğlunu arıyor. Ona, «Yüzündeki bu "örtü ile oğlunu nasıl bulacaksın?» diyorlar. Bu söze karşı kadın, «Çocuğu-" mu kaybetmem, hayamı kaybetmem kadar ağır değildir.» cevabını veriyor.
Müslüman kadından din namına yüzünü açmasını İsteyen bu İddia sahiplerine ve benzerlerine hayret ediyorum. Bilhassa ahlaksız insanların çoğaldığı ve ahlaksızlığın ortalıkta kol gezdiği günümüzde bunu nasıl İsteyebilirler?
Bu müceddit ve müctehid taslaklarına sesleniyorum: Siz, doğru yolu şaşırdınız. İslâmı ve şeriatın hükümlerini doğru anlamıyorsunuz. Sizinle aklî ve şer'î mantıkla konuşuyorum. Fakihlerden yüzün avret olmadığını söyleyenler, fitneden emin olmak şartını öne sürüyorlar. Onlara göre de eğer fitneden korkulursa yüzün açılması haramdır. Şimdi soruyorum size, siz günümüzde fitneden emin misiniz?
islâm, kadına, fitne korkusu ile yabancı erkekler karşısında avretinden herhangi bir yerini açmasını haram kılmıştır. İslâm kadının saçlarını ve ayaklarını örtmesini emrederken yüzünün ve ellerinin açılmasına müsamaha etmesi düşünülebilir mi?
Ey modernistler! Size diyorum! Erkekleri yüz mü yoksa ayaklar mı daha çok iğfal eder? Aklınızı başınıza toplayın. Halka dini işlerde herhangi bir şüphe sokmayın. O İslâm ki ayaklarındaki halhalların sesleri duyulmasın diye kadınlara ayaklarını yere sert vurmayı yasaklamış, ziynetlerinden herhangi birşeyin açılmasını haram kılmıştır. Nasıl olur da güzelliğin esası ve fitnenin kaynağı olan yüzün açılmasına müsade eder?
Mevzuyu Mevdudi'nin Nur Suresi Tefsiri isimli kitabındaki âyetin «bunlardan görünen kısmı müstesna» bölümü hakkındaki açıklamalarıyla bitiriyorum :
«Âyet-i kerimedeki bu cümle, kadınların ziynetlerini kasdi olarak açmalarının caiz olmadığına delalet eder. Şu varki, kendi kasıtları olmadan açılmaları hal) müstesnadır. Birde, dıştan giydikleri çarşaf ve benzeri giysileri gizlemeleri mümkün değildir. İşte bu üstten giyilen çarşaf ve benzeri giyeceklerin görünmelerinde bir beis yoktur. Âyetin bu şekildeki tefsiri Abdullah İbni Mes'ud (ra) ve Hasan-ı Basrî (ra) gibi kimselerden de rivayet edilmiştir.
«Başka bazı kimseler ise âyetten yüz ve elin açılabileceği hükmünü çıkarırlar. Bunlara göre âyetteki «görünen kısımdan maksat, insanın adet üzere açabileceği kısımdır. Buna göre, kadının yüzü ve elleri üzerlerindeki ziynetle birlikte açmak caizdir. Yani, kadının gözünün sürmesi, yüzünün makyajı, kınası, yüzüğü, bileziği açık olarak gezmesi caizdir.
«Bize göre âyetteki «görünen kısım müstesna» ifadesinden bu mana ,ve sonucun çıkarılması caiz değildir. Çünkü âyetteki ifade, kendi kendine kasıtsız olarak görünen kısım anlamındadır. Kendiliğinden görünmekle insanın kasdi olarak açıp göstermesi arasında açık bir fark vardır. Zira âyet sarih olarak ziynetlerin açılmasını haram kılmıştır. Ancak kasıtsız olarak açılması halini istisna kabul etmiştir. Bu İstisnayı genişleterek kastden açma haddine ulaştırmak Kur'ana ve Resulullah (sav)'ûn rivayet edilen sahih hadislere muhalefet etmektir.
«Resulullah (sav) zamanında kadınların yabancı erkeklere karşı yüzlerini açtıkları tesbit edilmemiştir. Çünkü hicab emri yüzü de içine almaktadır. O zaman yüzün örtüsü, kadının elbisesinin bir parçasıdır. Yalnız hacda ihramda iken yüz ve ellerin açılması mubahtır. Kadınların yüz ve elleri açık olarak yabancı erkekler karşısına çıkmalarını mubah görenlere hayret ediyorum. Onlar yüz ve eller avret değildir demektedirler. Halbuki hicabla setr-i avret arasında büyük bir fark vardır. Avret, kocanın dışındaki mahrem erkekler karşısında da açılması caiz olmayan şeye denir. Hicab ise setr-i avretin üzerine giyilen örtüye denir.»
Kaynak: Muhammed Ali Sabuni
Ahkam Tefsiri (Nur Suresi Tefsirinden)
 Tesettürün Önemi
. İSLÂM'DA KADININ ÖRTÜNMESİ
59- Ey peygamber, zevcelerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle. Bu, onların tanınıp eza edilmemelerine daha uygundur. Allah çok yarlıgayıcıdır, çok esirgeyicidir.
Âyetin Lafzî Tahlili
(Ezvâcike): Ezvac, zevc'in çoğuludur. Zevç, evli çiftten her birisine verilen isimdir. Âyetteki zevceler, Resulullah (sav)'ın hanımlarıdır.
(Yüdnîne): Atarlar, örterler.
(Celâbibihînne): Çelabib, cilbab'ın çoğuludur. Çilbab, bütün vücudu Örten elbiseye denir.
(Ednâ): En yakın demektir.
Âyetin İcmali Manası
Allahu taala sevgili peygamberine, bütün İslâm ümmetini, İslâm adabına, İslâmın getirmiş olduğu faziletli ahlaka ve hikmetli tanzimata, ferdin salahı ve cemiyetin saadetini temin için, çağırmasını emretmiştir. Bunlardan biri de müslüman aileye taalluk eden İçtimaî nizamdır ki, kadının örtünmesidir. Bu örtünme müslüman kadına farzdır. Çünkü onunla şerefini, namus ve İffetini yaralayıcı gözlerden, hasta kişilerden korumuş olur.
Bu hususta Allahu taala sevgili Peygamberine şöyle hitap etmektedir: Ey peygamber, Allah (cc)'ın emirlerini mümin kullarına ilet ve evvela bu emirleri kendinde uygula. Müminlerin anneleri olan temiz zevcelerine, faziletli kızlarına, İslâmın getirmiş olduğu örtünme şekliyle örtünmelerini, erkeklerin bakışlarından korunmalarını emret. Evvela bunlar Örtünsünler ki diğer kadınlara iffet ve örtünmede örnek olsunlar. Hiçbir fasık ve facir de onları görmesin.
Örtünmeyi bütün mümin kadınlara da emret. Onlar da güzelliklerini, ziynetlerini örtecek bir dış elbise giysinler. Bu elbise ile bütün insanların dillerinden, gözlerinden uzaklaşsınlar, kendilerini korusunlar. Bu örtüleriyle yüzlerini ve diğer vücud azalarının tamamını kapatsınlar. Böylece cariyelerden ve ahlaksız kadınlardan seçilsinler, Garazkar kimselere hedef olmasınlar, facir kadınlardan da uzak olsunlar. Hiç kimse onlara kötülük ve fenalık düşünemesin.
Mümin kadınların örtüleri, iffet ve namuslarını korumaya en büyük sebebtir. Arttk onlardan kalbi bozuk kimseler de birşey umamazlar. Allahu taala emirlerini yerine getirene mağfiret eder, O, bütün kullarına da en çok merhamet edendir. Onlara ancak dünyada selamete, ahirette saadete vesile olacak şeyleri emreder.
Âyetin Tefsirindeki İncelikler
Birinci İncelik: Allahu taala örtünme emrine evvela Resulullah (sav) ın zevceleri ve kızları ile başlamıştır. Bu, onların diğer kadınların Önderi ve İmtisal numunesi olduklarını göstermektedir. Diğer kadınlar onlara uyacakları İçin uygun olan da şer'î emirlere, hükümlere Önce onların sarılmaları, aynen yerine getirmeleridir. Zira bir davetin etkili olabilmesi İçin davetci, tezlerini önce kendinde ve aile efradında tatbik etmelidir. İşte bu hususta da etbetteki Resulullah (sav)'ın zevceleri ve kızlarının önder ve öncü olmaları gerekir. Bunun için Allahu taala peygamberine -kadınların örtünmesini vahyederken âyetin başında evvela kendi zevce ve kızlarını zikretmiştir.
İkinci incelik: Hicab âyeti, kadınların avret mahallerini örtmeleri İstikrar kazandıktan sonra nazil olmuştur, öyleyse bu âyette emrolunan tesettür, daha önce farz kılınan setr-i avretten başka ve fazla bir örtünmedir. Bunun İçindir ki, bütün müfessirler, tabirleri değişik de olsa mefhumda birleşerek âyetteki «cilbabtan maksadın kadının elbiseleri üzerine giyilen ve bütün vücudu örten bir örtü, elbise olduğunda ittifak etmişlerdir. Bu sebeble zamanımızda kadınların çarşaf denilen bir örtü veya onun benzeri bir örtü ile örtünmeleri gerekmektedir. Âyetteki «cilbab»tan maksat, bazı cahillerin sandıkları gibi setr-i avret değildir.
Üçüncü İncelik: Âyetteki «Zevcelerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına...» ifadesindeki tafsilat, hicabın yalnız Resulullah (sav)'ın zevcelerine farz olduğunu iddia edenlerin iddialarını açıkça reddetmektedir. Çünkü âyetteki «müminlerin kadınlarına» ifadesi, örtünmenin bütün mümin kadınlara emredildiğine, onların da bu umumi hitaba dahil olduklarına kesin bir şekilde delalet etmektedir. Bu sarih emir karşısında nasıl olur da müslüman kadınların örtünmesinin farz olmadığı İddia edilebilir?
Dördüncü incelik: «Bu onlann tanınıp eza edilmemelerine daha uygundur.» âyetinde hicabın farziyetinin hikmeti beyan edilmektedir. Şer'î hükümlerin hepsinde meşru hikmetler vardır. İşte kadınların örtünmelerindeki hikmet de hem onların namuslarının, hem de cemiyetin korunmasıdır.
Müfessirlerin cumhuruna göre, âyetteki «tanınıp» kelimesinden maksat, hür kadın olduklarının anlaşılması, köle ve cariyelerden temyiz edilmeleridir.
Ebu Hayyan, bu hususta cumhurun görüşünden başka bir görüşü tercih etmiştir. Ona göre âyetteki örtünme emri ister hür, ister cariye olsun bütün müslüman kadınlaradır. «Bu, onların tanınıp eza edilmemelerine daha uygundur.» âyetini de, «Namus ve iffetle tanınsınlar kî, fasit kimseler onlardan birşey beklemesinler.» şeklinde tefsir etmektedir. Ebu Hayyan'ın görüşünü Bohr-I Muhid'deki ifadeleriyle aynen aktarıyoruz:
«Ayetteki «müminlerin kadınları» ifadesinin zahiri, hür kadınları da cariyeleri de içine almaktadır. Cariyeler için fitne tehlikesi daha çoktur. Çünkü onlar hür kadınlara nisbetle dışarıda daha çok bulunurlar. Cariyeler «müminlerin kadınları» ifadesinin kapsamından çıkarabilmek için çok açık bir delil lazımdır. Böyle bir delil olmadığına göre onların da örtünmeleri lazımdır. «Bu, onların tanınıp eza edilmemelerine daha uygundur.» âyetinden maksat, «Onlar Örtüleri sebebiyle iffetli olarak tanınırlar. Bu sebeble hiçkimse onlara dokunamaz.» demektir. Çünkü hiç kimse mütesettir bir kadına bakamaz, kendisinde böyle bir cesaret bulamaz. Ama kadın açık olursa, ona herkes bakar, çıtlatma yoluyla da olsa arzularını duyurmaya çalışır. Çünkü o, açıklığı ile kendisini teşhir etmektedir.
Bu görüşü Ebu Hayyan’ın çok keskin ve isabetli bir görüşe sahip olduğunu göstermektedir. Biz de Ebu Hayyan'ın görüşünü tercih ediyoruz. Zira tesettürden maksat budur. Ayrım yapılmadan hür ve cariye mümin kadınların kapanmasıdır.
Âyetteki Şer’i Hükümler
Birinci Hüküm: Örtünmek Bütün Kadınlara Farz Mıdır?
Âyeti kerimenin zahiri, hicabın mükellef olan müslüman, hür ve baliğ bütün kadınlara farz olduğuna delalet eder. Çünkü Allahu taala, «Ey peygamber, zevcelerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle.» buyurmuştur, öyleyse kafir kadınlara hicab farz değildir. Çünkü onlar İslâm’ın fer'i hükümleriyle mükellef değildirler. Üstelik bize onları kendi başlarına bırakmamız emredilmiştir. Hicab (örtünme) bir İbadettir. Çünkü bunda Allah (cc)'ın emrine İmtisal vardır.
örtünmek müslüman bir kadına namaz ve oruç gibi farzdır. Bu yüzden müslüman bir kadın örtüyü inkaren terk ederse mürted olur, İslâmdan çıkar. Fakat inkar etmeden sırf bozuk bir cemiyete uyarak terkederse mürted değil, asi olur. Bu hareketiyle Kur'anın âyetlerine muhalefet etmiş olur. Zira Allahu taala, «Evvelki cahlliyet (devri kadınlarının kırıla döküle, süslerini göstere göstere) yürüyüşü gibi yürümeyin.» (Ahzab: 33) buyurmuştur.
Şu var ki, her nekadar Örtünmekle mükellef olmasa da gayri Müslim bir kadının cemiyeti bozacak bir şekilde ortalıkta dolaşmasına İzin verilemez. Şimdi gördüğümüz gibi öyle İçtimaî edebler vardır ki, onlara uymak herkes için farzdır. Cemiyeti fenalıklardan korumak bakımından bu İçtimaî edeblerde müslümanlar ile gayri müslimler eşittirler. Bu içtimaî edebler İslâmın şer'i siyasetidir ki bunları uygulamak müslüman hakimin vazifesidir.
Cariyelere gelince, bu husustaki hükmü alimlerin ağızlarından naklettik. Burada tercih olunan allame Ebu Hayyan'ın görüşüdür. Ona göre âyetteki örtünme emri hem müslüman cariyeleri, hem de hür müslüman kadınları İçine alan umumi bir emirdir. Ebu Hayyan'ın bu görüşü, namusların korunmasını hedef alan şeriatin ruhuna en uygun olan görüştür.
Müslümanların vazifesi, daha sonra örtünmede zorluk çekmemeleri için on yaşına giren kız çocuklarını Örtünmeye alıştırmak olmalıdır. Bu örtünme teklif emri değil, fakat terbiye bakımından gereklidir. Namazda da durum böyledir. Nitekim Resulullah (sav), «Çocuklarınız yedi yaşına girdikleri zaman onlara namazı emredin. On yaşına girdiklerinde namaz kılmazlarsa onları dövün.» buyurmuştur.
İkinci Hüküm: Örtünmenin Şekli Nedir?
Allahu taala mümin kadınlara, iffet ve haysiyetlerinin korunması için yabancı erkekler karşısında uzun bir örtü İle elbiselerinin üzerinden Örtünmelerini emretmiştir. Alimler bu tesettürün nasıl olacağı hususunda İhtilaf ederek birkaç görüşe ayrılmışlardı:
1- Taberî İbni Sirin'den şöyle rivayet eder: «Abide es-Selmani (ra)'ye «...dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle.» âyetinin manasını sordum. Büyük bir çarşaf alarak onunla bütün vücudunu örttü. Başını ta kaşlarına kadar kapattı. Yüzünü de tamamen kapattı. Yalnız sol gözünü açık bıraktı. Böylece âyeti fiilî olarak tefsir etti.»
2- Taberî ve Ebu Hayyan ibni Abbas (ra)'tan şöyle rivayet etmişlerdir: «Kadın cilbabını alnının üzerine İndirir ve oradan sıkar. Alttan da burnunun üzerine kadar kapatır. Yalnız gözleri dışarda kalmalıdır. Yüzünün kalan kısmı ile göğsünü tamamen 'kapatmalıdır.»
3- Yüzü örtmenin keyfiyeti hakkında Süddî'den şöyle rivayet edilmiştir: «Örtü, kadının sol gözü hariç bütün yüzünü kapatmalıdır.» Ebu Hayyan şöyle der: «Endülüs'teki adet de Süddinin tarif ettiği gibi idi. Kadın bütün vücudunu Örter, yalnız tek gözü açıkta kalırdı.»
4- Abdürrezzak ve bir cemaatin rivayetine göre müminlerin annesi Ümmü Seleme (ra) şöyle demiştir: «Bu âyetin nüzulünden sonra ensarî kadınları siyah çarşaflara büründüler. Sanki hepsinin başına birer karga konmuştu.»
Üçüncü Hüküm: Kadına Yüzünü Örtmesi Farz Mıdır?
Nur Suresinin tefsirinde geçtiği gibi, kadının ziynetlerini mahremlerinden başkasına göstermesi haramdır. Zira Allahu taala, «Ziynet (mahal)-lerini kendi kocalarından, yahut kendi babalarından, yahut kocalarının babalarından, yahut kendi oğullarından, yahut kocalarının oğullarından, yahut kendi biraderlerinden, yahut kendi biraderlerinin oğullarından, yahut kız kardeşlerinin oğullarından, yahut kendi kadınlarından, yahut kendi ellerindeki memlukelerden, yahut erkeklerden yana İhtiyacı olmayan (yani erkeklikten kalmış bulunan) hizmetçilerden, yahut henüz kadınların gizli yerlerine muttali olmayan çocuklardan başkasına göstermesinler. Gizleyecekleri ziynetleri bilinsin diye ayaklarını da vurmasınlar.» (Nur: 31) buyurmuştur. Yüz, ziynetin ve güzelliğin aslı, fitnenin kaynağı olduğu için onun da yabancılara karşı örtülmesi zaruridir.
Yüzün avret olmadığını söyleyenler isebunu iki şarta bağlamışlardır. Bu şartlardan birisi, yüzün tabii durumunda bulunması (yani makyajsız olması), ikincisi, fitneden emin olunmasıdır. Şayet yüzün acılması fitneye sebeb oluyorsa açılması haramdır. Şüphesiz asrımızda fitneden emin olunamaz. Bunun için müslüman bir kadının şerefini korumak için yüzünü örtmesi farzdır. Bu husustaki şer'i delilleri Nur Suresinin tefsirinde beyan ettik. Ancak buraya bazı müfessirierin yüzün Örtülmesinin farz olduğu hususundaki görüşlerini ilave edeceğiz.
Müfessirierden bir zümre yüzün örtülmesinin farz olduğuna kaildirler:
1- İbni Cevzî, «...Dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle.» âyetinin tefsirinde İbni Kuteybe'den naklen şöyle der: «Başlarını ve yüzlerini Örtünmelerini söyle ki onların hür oldukları bilinsin. Âyetteki «celabib» kelimesinden maksat da, normal elbiselerin üzerini kapatacak ve vücud hatlarını göstermeyecek bir örtüdür.»
2- Ebussuud Efendi: «Cilbabtan maksat, çok geniş ve uzun bir örtüdür. Kadın bununla başını örttüğü gibi yüzünü ve göğsünü de örterek ayaklarına kadar salar. Buna göre âyetin manası, «Kadınlar dışarıya veya yabancı bir erkeğin karşısına çıkacakları zaman bu örtüyle yüzlerini ve bütün vücudlarını Örtsünler.» olur. Süddî de âyetin tefsirinde, «Kadın alnını ve yüzünü örter. Yalnız birtek gözü açık kalır.» demiştir.»
3- Ebu Hayyan: «...Dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle.» âyeti tepeden tırnağa kadar bütün vücudun örtülmesini emreder. Veya âyetteki «üstleri» kelimesinden maksat yalnız yüzlerdir. Yani âyet yüzlerin örtülmesini emretmektedir. Çünkü cahillyet devrinde hür kadınlar zaten yüzleri hariç bütün vücudlarını (saçları dahil) Örtmekteydiler.»
4- Cessas: «...Dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle.» âyeti, genç kadınları yabancı erkeklere karşı yüzlerini örtmeleri gerektiğine delalet ediyor. Kadınlar dış örtülerine bürünmelidirler ki kötü niyetli kimseler onlardan birşey umarak eziyet etmesinler.»
5- Celaleyn: «Celabib», cilbab'ın çoğuludur. Cilbab İse, »kadının bütün vücudunu kapatan örtüdür. İbni Abbas (ra), «Hür olduklarının bilinmesi ve iffetlerinin korunması için mümin kadınlara bir gözleri hariç bütün baş ve yüzlerini örtmeleri emredilmiştir.» demiştir.»
6- Taberî, İbni Sirin'den şöyle nakleder: «Abide es-Selmanî (ra)'-den, «...Dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle.» âyetinin manasını sordum. Büyük bir çarşaf alarak onunla bütün vücudunu Örttü. Başını ta kaşlarına kadar kapattı. Yüzünü de tamamen kapattı. Yalnız sol gözünü açık bıraktı. Böylece âyeti fiili olarak tefsir etti. Bunun benzeri İbni Ab-bas (ra)'tan da nakledilmiştir»
Bu ve bunların emsali nakiller İle meşhur müfessirlerin kavilleri, kadınların yabancı erkekler karşısında ve dışarıda yüzlerini örtmelerinin farz olduğuna açıkça delalet etmektedir. Ancak birkaç istisnaî durumda yüz açılabilir. Bunlardan birisi, sünnet veçhi ile evlenmek isteyen bir erkek talib olduğu kadının yüzüne bakabilir. Bir de kadın, hac ihramına girdiği zaman yüzünü örtmez. Çünkü bu İbadet zamanıdır ve fitne söz konusu olamaz. Kadının hacda yüzünü açması başka hallerle kıyas edilemez. Günümüzde bazı cahiller, «Madem ki kadın ihramlı iken yüzünü kapatmıyor, öyleyse diğer zamanlarda da yüzünü açabilir. Çünkü yüz avret değildir.» diyorlar. Bu İddia İslâm fıkhını bilmeyenlerin sözüdür. Selef-İ salihinin hayatını, sahabi ve tabiinin kadınlarının yaşayışlarını ve İslâmın altın devrindeki kadınların örtünmelerini, korunmalarını inceleyen, araştıran herkes, yüzün avret olmadığını açılmasının mubah olduğunu söyleyenlerin hata ettiklerini kesin olarak anlar.
Bu İddiacılar, yüzün avret olmadığını söyleyerek müslüman kadına yüzünü açmasını tavsiye ederler. Kendi zanlarına göre böylece ilmi kstmetmenin günahından da kurtulmuş olmaktadırlar. Halbuki yüzün avret olmadığını İlk defa ortaya atanlar din düşmanları olmuştur. Bu din düşmanları tedrici olarak müslüman kadınları şer'î hicabından çıkararak İslâmın içine fitne salmaya ve dini yıkmaya çalışmışlardır. «İnna lillah ve Inna İleyhi raciun.»
Dördüncü Hüküm: Şer’i Örtünmenin Şartları?
Şer'î örtünmenin zaruri şartları vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
1- Örtü, bütün vücudu örtmelidir. Zira Allahu taala, Dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle.» buyurmuştur. Cilbab, bütün vücudu örten bir elbise, bir Örtüdür. «Yüdnine», kina kökünden gelen bir fiildir. İdna elbiseyi, örtüyü aşağıya doğru salıvermektir. Buna göre şer'î Örtünme, vücudun tamamını örtmektir.
2- Örtü, alttaki elbiseyi gösterecek kadar İnce olmamalıdır. Zira hicabtan maksat gizlemektir, ince örtü. alttaki elbisenin görünmesini önleyemez. Bakışlara da mani olamaz. Nitekim Hz. Ayşe, «Ebubekir Sıddık'ın kızı Esma üzerinde İnce bir elbise İle Resulullah (sav)'ın yanına gelince Resulutlah (sav) ondan yüzünü çevirdi.» [13][70]
3- Örtünün kendisi bir ziynet olmamalı ve cazlb renkli kumaşlar kullanılmamalıdır. Zira Allahu taala, «Ziynetlerini açmasınlar. Bunlardan görünen kısım müstesna.» buyurmuştur. Ayetteki «görünen kıtıımdan maksat, kasıtsız olarak görünen kısımdır. Eğer üstten örtülecek örtünün kendisi ziynet sayılabilecek renk ve görünüşte olursa ona hicab denilemez. Böyle bir örtüyle Örtünme de caiz değildir. Zira Örtünmekten maksat, ziynetlerin yabancılar tarafından görülmesini önlemektir.
4- Örtü, vücud hatlarını belli edecek ve fitneye sebeb olacak kadar dar olmamalıdır. Zira Resulullah (sav), «İki sınıf insan vardır ki onlar cehennem ehlidirler. Sığırların kuyruğuna benzer sopalarla halkı döğenler ve vücud hatlarını tamamiyle belli edecek elbise giyen kadınlar. Ki bunlar bu elbiselerle erkeklerin kalblerini çelmek İçin gezerken kırıtarak yürürler. Saçlarını da deve hörgüçlerine benzetirler. Onlar cennete giremeyecekleri gibi çok uzaklardan duyulabilen cennet kokusunu bile duyamazlar.» buyurmuştur. Hadisin diğer bir rivayetinde de, «Cennetin kokusu beş-yüz yıllık yoldan geldiği halde onlar koklayamazlar. buyurulmuştur.
Hadisteki «kosiyatün ariyamın manası, «sureta giyinik fakat hakikatta çıplaktırlar» demektir. Çünkü onlar öyle ince ve dar giyiniyorlar ki, elbise ne avretlerini, ne de vücudlarını örtmektedir. Bu hadis de Resulullah (sav)'ın mucizelerinden birisidir. Çünkü kendisinden bindörtyüz sene sonra geleceği tasvir etmiştir.
5- Örtüden güzel koku gelmemelidir. Çünkü güzel koku, erkekleri İğfal eder. Zira Resulullah (sav), «Harama bakan göz zanidir. Güzel koku sürünerek erkeklerin arasına çıkan kadın da.» buyurmuştur. Diğer bir rivayette de, «Bir kadın güzel koku sürünerek erkeklerin arasından geçer ve erkekler o kokuyu alırlarsa o kadın zanidir.» buyurulmuştur.
Musa bin Yesar'den şöyle rivayet edilmiştir: «Güzel koku sürünmüş bir kadın geçiyordu. Ebu Hüreyre (ra) ona, «Ey cebbarın annesi nereye gidiyorsun?» dedi. Kadın, «Mescide» cevabını verdi. Ebu Hüreyre (ra), «Sen koku süründün mü?» diye sordu. Kadın, «Evet» dedi. O zaman Ebu Hüreyre (ra), «Evine dön. Koku gidinceye kadar yıkan. Zira ben Resulullah (sav)'tan, «Allahu taala süründüğü kokuyu etrafa saçan bir kadının namazını, dönüp yıkanıncaya kadar kabul etmez.» dediğini işittim.» dedi.»
6- Kadın ne erkek elbisesi giymeli, ne de giydiği elbise erkek elbisesine benzemelidir. Zira Ebu Hüreyre (ra), «Resulullah kadın elbisesi giyen erkekte erkek elbisesi giyen kadını lanetlemiştir.» demiştir. Diğer bir hadiste de Resulullah (sav), «Allahu taala kendilerini kadınlara benzeten erkeklerle erkeklere benzeten kadınları lanetler.» buyurmuştur.
Ayetten alınacak dersler
1- Örtünmek bütün mümin kadınlara kesin bir farzdır.
2- Resulullah (sav)'ın zevce ve kızları bütün mümin kadınlara Örnek ve önderdir.
3- Örtünün vücudun ziynetlerini ve elbisesini kapatması farzdır.
4- Örtünme müslüman kadına zorluk değil bilakis onun şeref ve haysiyetini korumaktır.
5- Hicab kadınların iffetini koruduğu gibi toplumu da fitne ve fuhşun yapılmasından korur.
6- Müslüman kadın Allah (cc)'ın emirlerine sımsıkı sarıldığı gibi, Islâmın farz ettiği içtimaî edeblerle de edeblenmelidlr.
7- Allahu taala kullarını çok esirgediği için onlara dünya ve ahirette çok hayırlı olan hükümleri emretmiştir.
Ayetteki Teşriî Hikmetler
Bazı cahiller, İslâmın müslüman kadına örtünmeyi farz kılmadığını, örtünmenin Abbasiler devrinde ortaya çıkan adetlerden biri olduğunu zannetmektedirler. Bu zannın doğrulukla hiçbir İlgisi yoktur. Bu zan ve iddiaları yalnızca şu İki şeye delalet eder. Onlar ya İslâm ve Allah (cc)'ın herşeyi acıkca bildiren Kitabından habersiz ve cahildirler veya bu zanları kalblerindeki gizli İslâm düşmanlığından doğmaktadır.
Ben hakla batılın birbirinden ayrılması İçin perdeyi açmak İstiyorum. Herşey ortaya çıksın ki temiz ile pis birbirine karışmasın. Müslümanların gözü sabah uykusundan açılır gibi acılsın ve hakikati görsünler. Kendilerini medeniyetin ve İlericiliğin öncüleri sayan bu sapıklar bugün alabildiğine çoğalmıştır. Ne yazık ki bunların bu zanları kabul görerek ahlakı tahmin edilemeyecek kadar etkilemiş ve bozmuştur. Bunlar ıslah adına bozuyor, yapmak adına da yıkıyorlar. Bunlar kendilerini ıslahçı olarak empoze ederek, İlim ve kültür adına konuşarak halkı iğfal ediyorlar.
Ben şimdi kadınların örtünmesi hususundaki âyetleri aşağıya alıyorum :
1- «(Vekar İle) evlerinizde oturun. Evvelki cahiliyet (devri kadınlarının kırıla döküle, süslerini göstere göstere) yürüyüşü gibi yürümeyin.» (Ahzab: 33).
2- «Birde onun zevcelerinden lüzumlu birşey istediğiniz vakit perde ardından İsteyin onlardan. Bu, hem sizin kalbleriniz, hem de onların kalbleri İçin daha temizdir.» (Ahzab: 53).
3- «Ey peygamber, zevcelerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına dış elbiselerinden üstlerine giymelerini söyle. Bu, onların tanınıp eza edilmemelerine daha uygundur. Allah çok yarlığayıcıdır, çok esirgeyicidir.»
(Ahzab: 59).
4- «Mümin kadınlara da söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar, ırzlarını korusunlar. Ziynetlerini açmasınlar. Bunlardan görünen kısmı müstesna Başörtülerini yakalarının üstünü (kapayacak surette) koysunlar. Ziynet (mahal)lerini kendi kocalarından, yahut kendi babalarından, yahut kocalarının babalarından, yahut kendi oğullarından, yahut kocalarının oğullarından, yahut kendi biraderlerinden, yahut kendi biraderlerinin oğullarından, yahut kızkardeşlerinin oğullarından, yahut kendi kadınlarından, yahut kendi ellerindeki memlukelerden, yahut erkeklerden yana İhtiyacı olmayan (yani erkeklikten kalmış bulunan) hizmetçilerden, yahut henüz kadınların gizli yerlerine muttali olmayan çocuklardan başkasına, göstermesinler. Gizleyecekleri ziynetleri bilinsin diye ayaklarını da vurmasınlar. Hepiniz Allaha tövbe edin ey müminler. Taki korktuğunuzdan emin, umduğunuza nail olasınız.» (Nur: 31)
Bu âyetler kesin biçimde müslüman kadınların örtünmesinin farz olduğunu ve tesettürün Abbasiler devrinde ortaya çıktığı iddiasının asılsızlığını ortaya koymaktadır. Zira yalanın ipi çok kısadır. Bu âyetlerin ışığında anlıyoruz ki kadınların örtünmesinden maksat, bütün şüpheli yolları kesmek, erkek ve kadınların kalblerinde dolaşan vesveseyi bertaraf etmektir. Allahu taala bu hususta, «Bu hem sizin kalbleriniz, hem onların kalbleri İçin daha temizdir.» buyurmuştur.
İslâmın birinci hedefi kadının şerefini, iffetini korumaktır. Şunu unutmamak gerekir ki, imanları zayıf, kalbleri hasta olan kimseler kadınlar hakkında kötü düşünürler. Bunlar kadınların haysiyet ve şereflerini ortadan kaldırdıktan sonra gizli emellerine ulaşmayı tasarlarlar.
Hiç şüphe götürmeyecek şekilde açıktır ki, kadınlar tesettürden uzaklaştıkça evlenmeler azalmış, genç çiftler arasında geçimsizlik ve boşanmalar çoğalmıştır. Birçok genç erkek ve kadın evlenmekten imtina etmektedir. Çünkü beşeri arzularını hiç yorulmadan, çalışmadan, fazla bir para harcamadan istedikleri an tatmin yollarını buluyorlar. Şüphesiz bunların artık evlenmeye ihtiyaçları kalmıyor. Bu da toplumları çöküş tehlikesi İle karşı karşıya bırakmaktadır. Zira açıktır ki ailelerin yıkılması, çiftlerin birbirine hıyaneti, kadınların süslenip püslenerek sokaklarda açık saçık gezmelerinden kaynaklanmaktadır,
Seyyid Sabık, Fıkhü's-Sünne isimli kitabında şöyle der: «İnsanı hayvandan ayıran en önemli şey İnsanların giyinmesidir. Çünkü Allahu taala, «Ey Ademoğulları, size (şeytanın açmak İstediği) çirkin yerlerinizi örtecek bir libas, bir de giyip süsleneceğiniz bir libas İndirdik. Takva libası ise, o, daha hayırlıdır. Bu (libasların indirilmesi) Allahın (fazl ve rahmetine delalet eden) âyetlerindendir. Taki (insanlar) iyice düşünsünler.» (Araf: 26) buyurmuştur. Elbise ve ziynetler medeniyetin sembolleridir. Açık saçıklık ise insanları iptidai hayata döndürerek insanlıktan çıkarır. Zira kadının malik olduğu en değerli şey iffet, haya ve takvadır. Bunları korumak İse kadının insan oluşunun en yüksek işaretidir. İslam toplumunda bir kadının serbestçe açılıp saçılması doğru değildir. Zira kadının böyle dolaşması, bir yerde erkeklerin zevk ve eğlence vasıtası haline gelmelerine sebeb oluyor. Artık kadınlık hüviyetini kaybediyor.»
Kadın Hürriyetine Dair
Amerikalı kadın yazar Elisyan Stanbori, Mısır'da bir ay kaldıktan sonra Kahire'de yayınlanan Ell-Cumhuriye gazetesinde şunları yazmıştır:
«Arap toplumu kamil ve salim bir toplumdur. Bu toplumun gençlerini makul ölçüler içerisinde geleneklerine bağlı tutması lazımdır. Çünkü bu toplum Avrupa ve Amerika toplumuna benzememektedir. Zira müslümanlarda atalardan devralınan birtakım gelenekler kadının hayatını sınırlamakta, anne babaya karşı saygı icab ettirmektedir. Bundan daha önemlisi de Avrupa ve Amerika'da aile ve toplum hayatını tehdit eden kadın-erkek İlişkilerini yasaklamaktadır.
«Arap toplumunun bilhassa gene kızlar için vazettiği kayıt ve nizamlar son derece faydalıdır. Bunun İçin ben size ahlak ve geleneklerinize sımsıkı sarılmanızı öğütlerim. Kadınlarla erkeklerin karışmalarına mani olun. Bilhassa genç kızlarınızı tarihten devraldığınız terbiye kuralları İle yetiştirin. Bu, Avrupa ve Amerika'da olduğu gibi kadınların heryere serbestçe girip çıkmasından daha hayırlıdır. Hem sizin için, hem İnsanlık için daha hayırlıdır.
«Amerika'nın son derece büyük bir toplum olması, birbirine yabancı kadın ve erkeklerin hiçbir evlilik bağı olmadan münasebet kurmalarına sebeb olmuştur. Bu başıboşluk, bir yandan hapishanelerin ve akıl hastanelerinin dolmasına, bir yandan da yirmi yaşın altındaki kızların barlarda, pavyonlarda, randevu evlerinde erkeklere satılmalarına yol açmıştır, işte bu bizim gençlere verdiğimiz hürriyetten doğmaktadır. Avrupa ve Amerika toplumlarında kadınlarla erkeklerin iç içe yaşaması, kadınlara verilen aşırı hürriyet aile düzenini tehdit ettiği gibi ahlak ve fazileti de sarsmaktadır. Çünkü daha yirmisine basmamış bir genç kız hürriyet, medeniyet ve herşeyin serbestliği adına içki içiyor, uyuşturucu maddeler kullanıyor, hatta annesinin bilgisi altında istediği erkekle flört ediyor. Öyle ki, birkaç dakikada evleniyor, birkaç saat sonra da ayrılıyor.»
İşte Amerikalı bir kadın yazarın görüşü bu. Bu yazı açıkça gösteriyor ki, islâmın düşmanları dahi tarafsız bir gözle baktıkları zaman İslâmın üstünlüğünü görüyor ve kabul ediyorlar.
Tesettürün Önemi
.Harama Bakmanın Ve Örtünmenin Hükmü
30- Mümin erkeklere söyle, gözlerini (harama karşı) yumsunlar, ırzlarını korusunlar. Bu davranış onlar için daha temizdir. Şüphesiz ki Allah onların yaptıklarından haberdardır.
31- Mümin kadınlara söyle, gözlerini (harama karşı) yumsunlar, ırzlarını korusunlar. Görünmesi zaruri olanlar hariç ziynetlerini göstermesinler. Başörtülerini yakalarının üzerine sarkıtsın- kocalarının ba-kocalarının oğul-kardeşlerinin oğulları, kızkardeşlerinin oğulları, bunların hanımları, sahip oldukları köleler, cinsî arzu duymayan erkek uşaklar müstesna, ziynetlerini göstermesinler. Gizledikleri ziynetlerini bildirmek için ayaklarını yere vurmasınlar. Ey müminler! Hepiniz Allah'a tevbe edin ki kurtuluşa eresiniz.
Belagat:
"Gözlerini yumsunlar" cümlesinde hazif yoluyla îcaz vardır. Yani gözlerini herşeye karşı değil, sadece Allah'ın haram kıldığı şeylere karşı yumsunlar demektir.
"Ziynetlerini göstermesinler." ifadesi ise mecaz-i mürseldir. Murad edilen mana ziynet yerleridir. Hal ıtlak edilip mahal murad edilmiştir. Tesettür ve korunma emrinde mübalağa yapılmıştır.
Kelime ve İbareler:
"Mümin erkeklere söyle gözlerini yumsunlar," yani kendilerine bakmak helâl olmayan şeylere karşı gözlerini kapasınlar, harama bakmasınlar. "ırzlarını" namuslarını helâl olmayan şeylerin tecavüzünden "korusunlar."
Gözlerini yumsunlar, anlamındaki "yeguddû min-ebsârihim" cümlesinde fiilin "min" harf-i cerriyle kullanılması ile ırzlarını korusunlar' anlamındaki "yahfezû furûcehüm" cümlesinde fiilin "min" harf-i cerri olmaksızın kullanılması arasındaki bu ayırımın sebebi şudur: Gözü yummakta genişlik vardır. Zira göbekle diz arası dışında erkeklere bakmak caizdir. Ayrıca yabancı kadının yüz ve ellerine -bir rivayete göre, ayaklarına da- bakmak caizdir. Irz, namus meselesine gelince Keşşafta zikredildiği gibi bunun durumu daraltılmıştır. Müstesna olanlar dışındakilere bakmanın mubah oluşu, müstesna olan dışındakilerle cimanın haram oluşu fark olarak yeter. Irz, namus konusunda asıl olan husus haram oluşudur. Bakışta asıl olan ise mubah oluşudur. Gözleri yumma ırzı korumanın önünde zikredilmiştir. Çünkü harama bakış zinanın habercisidir.
"Bu" davranış "onlar için daha temizdir." Daha hayırlıdır, daha nezihtir. "Şüphesiz ki Allah onların" gözleriyle ve fercleriyle "yaptıklarından haberdardır. " Dolayısıyla onlara bunların karşılığını verecektir.
"Mümin kadınlara söyle. Gözlerini" harama karşı "yumsunlar" yani bakılması helâl olmayan erkeklere bakmasınlar. "Irzlarını korusunlar." Tesettürle yahut zinadan korunmak suretiyle yani ferclerini yapılması helâl olmayan şeyleri yapmaktan muhafaza etsinler.
Elbise ve yüzük gibi örtünmesinde meşakkat olanlar "Görünmesi zaruri olanlar hariç" takı, güzel elbise ve boyalar gibi "ziynetlerini göstermesinler." Yahut görmesi helâl olmayan kimselere ziynet yerlerini, güzelliklerini, vücutlarını göstermesinler. Görünmesi zaruri olandan murad bir görüşe göre yüz ve ellerdir. Dolayısıyla bu görüşe göre fitneden korkulmazsa yabancının buralara bakması caizdir. Çünkü yüz ve eller avret -görülmesi haram- değildir. İkinci görüşe göre ise, buralara bakmak haramdır. Çünkü fitne kaynağıdır, fitneye sebeptir. Beyzavî diyor ki: Tercih edilen görüş bunun namaz için caiz olmasıdır, yoksa bakılması caiz değildir. Zira hür kadının bütün bedeni avrettir. Kocadan ve mahremden başkasının tedavi, eğitim, ticarî muamele ve şahitlik gibi zaruretler dışında kadının yüz ve ellerine bakması helâl değildir.
"Başörtülerini yakalarının üstüne sarkıtsınlar." Yani başlarını, boyunlarını ve göğüslerini başörtüsüyle örtsünler. "Khımâr" kadının başını örttüğü örtüdür. "Cüyûb" elbisenin üst tarafında yaka tarafında bulunan göğsünün üst kısmını gösteren açıklıktır.
"Kocaları" eşleri ki süslenmeden asıl maksat kocaların beğenisini kazanmaktır; kocaların eşlerinin bütün bedenlerine hatta mekruh olmakla birlikte ferçlerine bile bakma hakları vardır.
"... yahut babaları ya da kocalarının babaları" ifadesinden "... sahip oldukları köleler" ifadesine kadar gelen ifadelerde çok muaşeret, görüşme ve bir arada bulunma ve bunlardan fitnenin beklenmesinin azlığı sebebiyle insan tabiatında yakın akraba ile cinsî temasta bulunmaktan nefret duyulduğu için, meşakkat kaldırılmıştır.
"Onların kadınları" tabiriyle kâfir kadınlar dışarıda bırakılmıştır. Cumhurun görüşüne göre müslüman kadınların kâfir kadınların önünde açılmaları caiz değildir. Çünkü kâfir kadınlar müslüman kadınları erkeklere anlatmaktan sakınmazlar. Hanbelîler ise bunu caiz görmüşlerdir. Zira burada murad edilen kadın cinsi yahut kadınların tamamıdır. "Ellerinin sahip oldukları" kimseler köle ve cariyelerdir.
"cinsî arzu duymayan erkek uşaklar..." Buradaki "el-irbe" ihtiyaç demektir. Yani kadınlara ihtiyaç duymayanlar ki bunlar erkeklik organları harekete geçmeyen çok yaşlı kimselerdir. Bir başka görüşe göre bunlar, ahmak ve kadınların durumu hakkında hiçbir şey bilmeyen aptal kimselerdir. Burulmuş veya iğdiş edilmiş kimseler hakkında ise ihtilâf edilmiştir.
"... yahut" temyiz kudreti olmaması sebebiyle "kadınların mahrem yerlerini henüz anlamayan çocuklar..." Yani şehvet haddine ulaşmamaları ya da yaşlarının küçüklüğü sebebiyle cima nedir bilemeyen, kadınların avret yerleri hakkında bilgi sahibi olmayan çocuklar... Bu çocuklara da kadınlar dizle göbek arası hariç vücutlarını gösterebilirler.
"et-tıfl" cins ismi olup vasfın delaletiyle yetinilerek cemi makamında kullanılmıştır. Yahut bu kelime hem müfred hem de cemi için kullanılabilir.
"Gizledikleri ziynetleri" yani ayağa takılan ve yere vurdukça ses çıkaran halhal" adı verilen halkaları "bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar." Çünkü bu erkeklerin dikkatini çeker ve kadınlara meyletmelerine sebep olur. Bu ifade ziynetleri göstermekten nehyetme ifadesinden daha beliğdir. Sesleri yükseltmemeye daha iyi delâlet eder.
"Ey müminler!" Sizlerden meydana gelen haram bakış günahı sebebiyle hep birlikte Allah'a tevbe edin ki kurtuluşa" iki cihan saadetine "eresiniz." Tev-benin kabul edilmesi sebebiyle günahtan kurtulasınız. Ayette erkekler kadınları da içine alacak şekilde (tağlib yoluyla) zikredilmiştir.
Nüzul Sebebi
İbni Ebî Hatim, Mukatil'den naklediyor: Bize Cabir b. Abdillah'tan ulaşan habere göre Esma bt. Mersel kendisine ait bir hurma bahçesinde idi. Bazı kadınlar onun yanına izarlarını (eteklerini) tam örtmeden giriyorlar, ayaklarındaki halkaları görünüyor, göğüsleri ve saçları belli oluyordu. Esma: "Bu ne çirkin durum!" dedi. Bunun üzerine Allah bu hususta şu ayeti indirdi: "Mümin kadınlara söyle. (Harama karşı) gözlerini yumsunlar."
İbni Merduveyh, Hz. Ali'den (r.a.) rivayet ediyor ki: Rasulullah (s.a.) zamanında bir adam Medine yollarından birinde bir kadına baktı. Kadın da ona baktı. Şeytan bunlara birbirlerinden hoşlandıkları için birbirlerine baktıkları şeklinde vesvese verdi. Adam o kadına bakarak bir duvarın yanında yürürken önüne başka duvar çıktı. Duvara çarptı, burnu kırıldı. Adam bunun üzerine:
- Allah'a yemin olsun ki Rasulullah'a (s.a.) gidip bu durumu haber vermeden kanı yıkamayacağım, dedi. Peygamberimiz'e (s.a.) gelip olayı anlattı. Peygamberimiz (s. a.)
- Bu, senin günahının cezasıdır, dedi. Cenab-ı Hak "Müminlere söyle. (Ha--ım karşı) gözlerini yumsunlar." ayetini indirdi.
İbni Cerir'in Hadremî'den rivayet ettiğine göre bir kadın gümüşten iki halka ve bir de altın zincir takınmış, bir topluluğun yanından geçmişti. Ayağını yere vurunca halka zincirin üzerine düşmüş, ses çıkarmıştı. Bunun üzerine Ce-nab-ı Hak "Ayaklarını yere vurmasınlar" ayetini indirdi.
Ayetler Arası İlişki
Bu ayetin önceki ayetlerle irtibatı gayet açıktır. Çünkü evlere girmek mahrem hususlara muttali olmaya sebep olabilir. Bu sebeple eve girmek için izin isteyeni de başkalarını da içine alan umumî bir hüküm şeklinde mümin erkekler ve mümin kadınlar gözlerini harama karşı yummakla emrolunmuşlardır. Bundan dolayı hiçe alınması yasaklanan mahremiyetin çiğnenmemesi için eve girmeye izin isteyen kimse izin isteme ve eve girme anında bu sıfatı taşımalıdır. Nitekim kadınlar da ziynetlerini sadece mahremlerine göstermelidirler. Çünkü zinanın habercisi olan haram bakışlar gibi ziynetleri göstermek de harama düşmeye sebep olan fitneye sebep olmaktadır. Nâmahreme bakmanın haram oluşu ile örtünmenin emredilmesi hususundaki ortak nokta fesada giden yolların kapanmasıdır.
Açıklama.
"Müminlere söyle, gözlerini yumsunlar." Yani ey Muhammed Mümin kullarımıza de ki: Allah'ın size haram kıldığı şeylere karşı gözlerinizi kapayın. Sadece Allah'ın bakmaya izin verdiği şeylere bakın.
Ayette "Müminler" kelimesinin kullanılması müminlerin vasıflarından birinin emirlere derhal uymak olduğuna işarettir. Gözü yummaktan murad gözü kapatmak, göz kapaklarını tamamen kapatmak değil, bilakis haya sebebiyle gözleri yere indirmek, harama bakmamak demektir. Ayetteki "min" edatı "teb'îz" içindir. Yani gözlerinin bir kısmını yummak yani harama gözlerini dikip doyuncaya kadar bakmamaktır. Böylece harama çokça bakan kimse ihtar edilmektedir, azarlanmaktadır.
Nitekim İbni Merduveyh'in rivayet ettiği nüzul sebebinde de aynı durum meydana gelmiştir. Gözleri yummak ile ırzları korumak arasındaki farka gelince, ırzlarda asıl olan istisna edilenler dışında haram olması, bakışta ise asıl olan istisna edilenler dışında mubah olmasıdır.
Eğer herhangi bir kasıt olmaksızın gözümüz nâmahreme ilişirse derhal gözü yere indirmek yahut bir başka tarafa çevirmek vaciptir. Bunun delili Müslim'in Sahih'inde ayrıca Ebu Davud, Tirmizi ve Nesaî'nin Sünenlerinde Cerir b. Abdillah el-Becelî'den rivayet ettikleri şu hadis-i şeriftir. Cerîr diyor ki: Peygamberimiz'e (s.a.) ansızın önüme çıkan bir nâmahreme bakmayı sordum. Bana hemen gözümü çevirmemi emretti.
Ebu Davud'un Büreyde'den (r.a.) rivayetine göre Peygamberimiz (s.a.) Hz. Ali'ye şöyle demiştir: "Ey Ali! Birinci bakıştan sonra tekrar bakma. Çünkü birinci bakış senin hakkındır, ikincisi senin hakkın değildir."
Buharî'nin Sahih'inde Ebu Said el-Hudrî'den (r.a.) rivayet edildiğine göre Rasulullah (s.a.):
- Yollar üzerinde oturmaktan sakının, dedi. Ashab:
- Ya Rasulallah! Mutlaka bizim meclislerimiz olmalı, orada konuşmalıyız, dediler. Peygamberimiz (s.a.):
- Eğer mutlaka olacaksa yolun hakkını verin, buyurdu. Ashab:
- Yolun hakkı nedir, ya Rasulallah? diye sordular. Efendimiz:
- Gözü (harama karşı) kapamak, eziyet verici şeyleri kaldırmak, selâmı almak, iyiliği emretmek, kötülüğe mani olmaktır.
Gözü (harama karşı) kapamanın emredilmesi fesada giden yolun kapatılması, günaha varmaya mani olmaktır. Çünkü harama bakmak zinanın haberlisi, aracısıdır.
Seleften biri şöyle demiştir: Harama bakma kalbe saplanan zehirli bir oktur. Bunun için Cenab-ı Hak ayette ırzı koruma emriyle aslî haram olan zinaya teşvik edici sebeplerden biri olan gözleri koruma emrini bir arada zikretti. Cenab-ı Hak şöyle buyurdu:
"Irzlarını korusunlar." Yani namuslarını zina, livata gibi hayasızlığı irtikap etmekten ve başkalarının bakışlarından korusunlar. Nitekim İmam Ahmed ve Sünen sahipleri diyor ki: "Hanımın ve elinin sahip olduğu cariyen hariç mahrem yerini koru."
Allah Tealâ bu iki hükümle emredilmesinin hikmetini beyan ederek şöyle buyurdu:
"Bu -davranış- sizin için daha nezihtir." Yani gözleri kapamak ve namusu korumak daha hayırlıdır, kalpleri için daha temizdir, dinleri için daha nezihtir. Nitekim şöyle denilmiştir: Kim gözünü korursa Allah onun basiretinde bir nur meydana getirir.
İmam Ahmed Ebu Ümame'den (r.a.) Peygamberimiz'in (s.a.) şu hadisini nakletmektedir: "Bir kadının güzelliğini görüp de gözünü kapayan hiçbir müslüman yoktur ki, Allah ona bunun yerine tatlılığını bulacağı bir ibadet ihsan etmesin. "
Taberanî Abdullah b. Mes'ud'dan (r.a.) Peygamberimiz'in (s.a.) şu hadis-i kudsîsini rivayet etmektedir: "Nâmahreme bakış İblis'in zehirli oklarından bir oktur. Kim bunu benim korkumla terk ederse onun yerine kalbinde tatlılığını bulacağı bir iman veririm."
İsm-i tafdil veznindeki "daha nezih" manasında gelen "ezkâ" kelimesi gözü harama kapatmanın ve ırzı korumanın gönülleri rezaletlerin kirliliğinden temizleyeceği konusunda mübalağa ifade etmek içindir. Buradaki üstünlük tak-iir yoluyla yahut bakışta fayda olduğu kanaatleri itibariyledir.
"Şüphesiz ki Allah onların yaptıklarından haberdardır." Muhakkak ki Allah onlardan sadır olan bütün amelleri tam bir ilimle gayet iyi bilir. Ona hiçbir şey gizli kalmaz. Bu bir tehdit ve vaîddir. Nitekim Cenab-ı Hak şöyle buyurmuştur: "O gözlerin hain bakışlarını ve gönüllerin gizlediği şeyleri (sırları) bilir. " (Gafir, 40/19). O gizli bakışları ve sair duyguları bilir.
Buharî Sahih'inde -muallak olarak- Ebu Hureyre'den (r.a.) Peygamberimiz'in (s.a.) şöyle buyurduğunu rivayet etmektedir: "Ademoğluna zinadan nasibi takdir edilmiştir. Kul hiç şüphesiz buna erişecektir. Gözlerin zinası (nâmahreme ) bakmaktır. Dilin zinası konuşmaktır. Kulakların zinası işitmektir. Ellerin zinası dokunmaktır. Ayakların zinası (harama doğru atılan) adımlardır. Nefis temenni eder ve arzu duyar. Tenasül organı da ya bu arzuyu doğrular, ya da yalanlar."
Şer'î hitapların çoğunluğunda kadınlar genellikle erkekler için yapılan hitaplara -tağlib yoluyla- dahil olmasına muhalif olarak Allah Tealâ erkeklere emrettiği şekilde mümine kadınlara da kendilerine emrolunan hususları te'kit etmek için gözü yummayı ve ırzı korumayı emretti. Kadınlara ait olan ziynetin gösterilmesi, örtünme ve ziynetlerine dikkat çekecek her şeyden sakınma gibi bazı hükümleri beyan etti. Cenab-ı Hak şöyle buyurmuştu:
"Mümin kadınlara söyle, gözlerini yumsunlar ve ırzlarını korusunlar." Yani Ey Peygamber! Mümine kadınlara da şöyle de: Eşlerinizden başka bakmanız size haram olanlara karşı gözlerinizi yumun. Zina, istimna gibi şeylerden ırzlarınızı koruyun. Bu sebeple âlimlerin çoğuna göre kadının yabancı erkeklere şehvetli veya şehvetsiz bakması asla caiz değildir.
Bunun delili Ebu Davud ve Tirmizî'nin Ümmü Seleme (r.a.) den rivayet ettikleri şu hadis-i şeriftir: Ümmü Seleme Meymune ile birlikte Rasulullah'ın yanında idi. O sıra İbni Ümmi Mektûm çıkageldi. Peygamberimiz'in (s.a.) huzuruna girdi. Bu örtünme ile emredildiğimizden sonra idi. Peygamberimiz (s.a.):
- Ondan sakınarak örtünün, buyurdu. Dedim ki:
- Ya Rasulallah! O âmâ değil mi? Bizi görmüyor ve tanımıyor değil mi? Peygamberimiz (s.a.):
- Peki! Siz ikiniz kör müsünüz? Sizler görmüyor musunuz?
Muvattada. Hz. Aişe'nin (r.a.) yanma gelen âmâ sebebiyle örtündüğü rivayet edilmiştir. Bunun üzerine Hz. Aişe'ye:
- Amâ sana bakmaz, denildi. Hz. Aişe (r.a.):
- Fakat ben ona bakıyorum, dedi.
Diğer bir gurup alim ise kadınların yabancı erkeklere -diz kapağı ile göbek arası hariç- şehvetsiz bakmalarını caiz görmüşlerdir. Bunun delili ise Buharî ve Müslim'in Sahih 'lerinde sabit olan şu hadistir:
Peygamberimiz (s.a.) Habeşlilere bakıyordu. Onlar mescitte bayram günü mızraklarıyla oynuyorlardı. Müminlerin annesi Hz. Aişe (r.a.) de geriden onlara bakıyor, Peygamberimiz (s.a.) de Hz. Aişe'yi örtüyordu. Hz. Aişe nihayet yoruldu ve döndü.
Bu görüş asrımızda ruhsat verici, kolaylaştırıcı bir görüştür.
İkinci görüşü -yani kadının erkeğe şehvetsiz bakmasının caiz olduğu görüşünü- ileri sürenler Hz. Aişe'nin İbni Ümmi Mektum'dan dolayı örtüye bürünmesini mendup olarak kabul etmektedirler. Aynı şekilde Hz. Aişe'nin âmâdan dolayı örtünmesi de Hz. Aişe'nin takvası sebebiyle idi.
Kadınların nikaba (peçeye) bürünmüş olarak hiçbir erkeğin kendilerini göremiyeceği şekilde çarşılara, mescitlere ve yolculuğa çıkması şeklinde amelin asırlarca devam etmesi ve kadınların erkekleri görmemeleri için erkeklere nikab (peçe) takmalarının emredilmemesi bu görüşü desteklemektedir. Dolayısıyla bu durum bu konuda erkeklerle kadınların hükmünün farklı olduğuna delildir.
Cenab-ı Hak daha sonra kadınlara özel bazı hükümler zikretti ve şöyle buyurdu:
1- "Görülmesi zaruri olanlar müstesna ziynetlerini göstermesinler." Yani kadınlar ziynetlerini -süslendikleri takı, kına, boya gibi süslerini- takındıkları zaman yabancı erkeklere ziynetlerinden hiçbir şey göstermesinler.
Ziynet gösterilmezse ziynet yerlerinin gösterilmesi evlâ olarak yasak olmaktadır. Ya da ziynet zikredilmiş, ziynet yerleri kastedilmiştir. Buna göre ziynet yerlerini göstermesinler demektir. Bunun delili Cenab-ı Hakk'ın "Görülmesi zaruri olanlar müstesna..." kavl-i celilidir.
İkinci görüşe göre, ziynet yerlerinin gösterilmemesi daha evlâdır. Çünkü bizzat ziynetin kendisinin nehyedilmesi kastedilmemiştir. Her ne şekilde olursa olsun ziynet ile ziynet yeri arasında ilişki bulunmaktadır. Gaye ziynetin mahalli olan göğüs, kulak, boyun, kol, pazu ve ayak gibi vücut parçalarının gösterilmesinin yasaklanmasıdır.
İbni Abbas'tan ve bir gurup alimden nakledildiği üzere, ayrıca cumhurun meşhur görüşü olarak nakledildiği gibi müstesna olan görünen kısım, yüz, iki el ve yüzüktür.
Ebu Davud'un Sünen'inde Hz. Aişe'den (r.a.) yaptığı şu rivayet bu konuda istifade edilen hadislerdendir: Esma bt. Ebîbekir (r.a.) üzerindeki ince elbiselerle Peygamberimiz'in (s.a.) huzuruna girdi. Peygamberimiz (s.a.) ondan yüz çevirdi ve şöyle buyurdu:
- "Ey Esma! Kadın hayız görme çağına ulaştığı zaman -yüzüne ve ellerine işaret ederek- o kadının bu âzalarının görülmesi doğru değildir.' Bu mürsel bir hadistir.
a) Bundan dolayı Hanefîler ve Malikîler hatta Şafiî bir kavlinde: "Yüz ve eller avret değildir." demişlerdir. Buna göre "Görülen kısım müstesna" ifadesinden murad genellikle veya âdet olarak görülen kısım müstesna demektir.
İmam Ebu Hanife'den (r.a.) rivayet edildiğine göre ayaklar da avretten değildir. Çünkü ayakların örtülmesi - özellikle köy halkında - ellerin örtülmesinden daha çok meşakkate sebeptir. İmam Ebu Yusuf tan bir rivayette ise şöyledir: Kolları örtme meşakkate sebep olduğu için kollar da avret değildir.
b) İmam Ahmet ile İmam Şafiî'den nakledilen daha sahih ikinci kavle göre, nâmahremi ansızın görme ve devamlı bakmanın haram oluşu hakkındaki
geçen hadislerin ve Buharî'nin şu hadisinin delaletiyle hür kadının bütün bedeni avrettir.
Buharî'nin İbni Abbas'tan (r.a.) rivayetine göre Peygamberimiz (s.a.) Fadl b. Abbas'ı kurban bayramı günü arkasına bindirmişti. Fadl da Peygamberimiz'e (s.a.) soru sormak için yaklaşan Has'am kabilesinden olan güzel kadına bakmaya başladı. Peygamberimiz (s.a.) Fadl'ın çenesinden tuttu. Kadına bakmasın diye Fadl'ın yüzünü çevirdi. Buna göre "Görünen kısım müstesna" ifadesi hiç bir kasıt olmaksızın görünen kısım müstesna, manasındadır.
Fıkıh ve şeriat açısından tercih edilen görüşe göre; yüz ve eller fitne meydana gelmediği müddetçe avret değildir. Fitneden korkulduğu, sıkıntı ve darlık meydana geldiği ve fasık erkekler çoğaldığı zaman yüzü örtmek vacip olur. İkinci gurubun delillerine gelince bunlar vera, ihtiyaç, fitneden korkulması ve şeytanın kaygan zeminine dalmamak şeklinde açıklanabilir.
Şer'î olarak, istisna ve zaruret gereği olarak kız isteme, şahitlik, yargılanma, muamele, tedavi ve eğitim gibi durumlarda yabancı kadına bakmak caizdir. Kadın doktor yoksa erkek doktorun hastalık ve dert yerine tedavi için bakması caizdir.
2- "Başörtülerini yakalarının üzerine sarkıtsınlar." Yani saçlarını, boyunlarını ve göğüslerini örtmek için başörtülerini göğüsleri üzerine bıraksınlar. Burada "Vel yadrıbne" kelimesi bıraksınlar; aşağıya doğru salsınlar, demektir, "humür" kelimesi ise kadının başına örttüğü örtü manasındaki "hımar" kelimesinin çoğuludur. "Cüyüb" kelimesi ise elbisenin üst kısmında bulunan ve boğazın bir kısmının göründüğü açıklık manasındaki "celb" kelimesinin çoğludur.
Bu, kadınların bazı gizli ziynet yerlerini örtmeleri için verilen bir irşad emridir. Buharî Hz. Aişe'nin (r.a.) şu sözünü rivayet ediyor: Allah ilk muhacir kadınlara rahmet eylesin. "Başörtülerini yakalarının üzerine sarkıtsınlar." ayeti indiği zaman geniş örtülerini yırtıp bununla başörtüsü yapmışlardı.
3- "Kendi kocaları, babaları, kocalarının babaları, kendi oğulları, kocalarının oğulları, kendi kardeşleri, kardeşlerinin oğulları veya kız kardeşlerinin oğulları ... müstesna ziynetlerini göstermesinler." Yani gizli ziynetlerini, vücutlarını istifade etmeleri, bakmaları için özellikle evlendikleri kocalarına gösterebilirler. Yahut kendi babaları ve dedelerine, kocalarının babalarına, kendi oğullarına, kocalarının oğullarına, kendi erkek kardeşlerine, kızkardeşlerine, erkek kardeşlerinin oğullarına, kızkardeşlerinin oğullarına görünebilirler.
Bunların hepsi mahrem olup kadın tamamen açılmaksızın ziynetleriyle bu kimselere çıkabilir. Bu mahremler nesep yönünden yakın olan akrabalar olup beş çeşittirler. Bunlardan başka hısımlık yoluyla akraba olan kocanın babası ile kocanın erkek çocukları vardır. Fakat ayet nesep yoluyla mahrem olanlardan amcaları ve dayıları zikretmemiştir. Zira amcalık ve dayılık babalık mertebesindedir. Yine ayet süt yoluyla mahrem olanları zikretmemiştir. Ancak Sünnet İmam Ahmed, Buharî, Müslim, Ebu Davud, Nesaî ve İbni Mace'nin Hz. Ai-şe'den (r.a.) rivayet ettiği "Nesep yoluyla mahrem olan akraba süt yoluyla -nahrem olur." hadisiyle buna açıklık getirmiştir.
"... yahut hanımları, sahip oldukları cariyeler, cinsî iktidarı olmayan hizmetçiler veya kadınların mahrem yerlerini henüz anlamayan çocuklar müstes-
Bunlar da kadının saçı, başı, kolları, ayakları gibi yerlerini görmelerinde mahzur olmayan insanlardır. Bunlar,
- Kadınlar,
- Köleler,
- Kadınlara arzusu olmayan uşaklar, hizmetçilerle, iğdiş, sakat kimseler gibi kadınlara karşı şehvet duymayan kimseler,
- Küçüklüğü ve cinsî meselelere muttali olmamaları sebebiyle kadınların âsnımlanaâaız ve mahrem meselelerinden anlamayan kimselerdir.
Ancak alimler arasında bunların herbiri hakkında ihtilâf meydana gelmiştir.
Kadınlara gelince: Cumhur diyor ki: Buradaki kadınlardan murad müslüman kadınlardır, dinde kardeşleri olan kadınlardır, ehl-i zimmet kadınları değildir. Müslüman kadının yüz ve elleri dışında vücudundan hiçbir azayı kâfir kadının önünde açması kocasına veya başkalarına anlatabilir diye caiz değildir. Kâfir kadın müslüman kadına göre yabancı erkek gibidir.
Müslüman kadın ise dinde kızkardeşinin bu güzelliklerini başka erkeklere anlatmanın haram olduğunu bilir, bundan uzak kalır. Buharî ve Müslim'in (r.a.) İbni Mes'ud'dan rivayet ettiği bir hadiste Peygamberimiz (s.a.) şöyle buyurmuştur: "Kadın kadının vücuduna temas edip de sanki kocası görüyor gibi açık bir şekilde o kadını kocasına anlatmasın."
Said b. Mansur, İbnül-Münzir ve Beyhakî Sünen'inde Hz.Ömer'den (r.a.) rivayet ediyorlar: Hz.Ömer (r.a.) Ebu Ubeyde b. Cerrah'a şu mektubu yazdı: Müslümanların hanımlarından bazı hanımların ehl-i şirkin hanımlarıyla birlikte hamamlara girdikleri haberi bana ulaştı. Sen bunu yasakla. Allah'a ve ahiret gününe iman eden hiçbir kadının vücuduna kendi dininden olan kadınlardan başkasının bakması helâl değildir.
İçlerinde Hanbelîlerin bulunduğu bir alimler topluluğu şöyle demişlerdir: Bunlardan murad edilen mana müslüman ve kâfir kadınların umumudur. "Yahut onların kadınları" kavl-i celîlindeki tamamlama müşakele ve benzerlik içindir. Yani onların cinsindendir. Kadının kadına göre avreti mutlak olarak sadece dizle kapak arasıdır.
"Sahip oldukları köleler" e gelince: Çoğunluk diyor ki: Bu ifade hem köleleri, hem de cariyeleri içine almaktadır. Dolayısıyla kadının saçı, başı, kollarının köle ve cariyelerce görülmesi caizdir.
Bunun delili İmam Ahmed, Ebu Davud, İbni Merduveyh ve Beyhakî'nin Enes'ten (r.a.) rivayet ettiklerine göre Peygamberimiz (s.a.) Hz. Fatıma'ya bir köle bağışladı. O sırada Hz. Fatıma'nın üzerinde başını örttüğü zaman ayaklarına ulaşamayacak kadar, ayaklarını örtüğü zaman da başına ulaşamayacak kadar kısa bir elbise vardı. Peygamberimiz (s.a.) bu durumu görünce şöyle buyurdu: "Bunun hiçbir mahzuru yoktur. Bu gelenler senin baban ve kölendir."
Bir gurup alim bunun sadece cariyelere mahsus olduğu kanaatine varmışlardır. Çünkü köle de haram olma noktasında yabancı hür adam gibidir.
Kadınlara ihtiyaç duymayan kimselere gelince:
Alimler bundan muradın ne olduğu hususunda ihtilâf etmişlerdir. Denilmiştir ki: Bu şehveti tükenen yaşlı kimse ya da kadınların durumu hakkında hiçbir şey bilmeyen aptal, yahut iğdiş edilmiş kimse, ya da âmâ, ya da hizmetçi veya erkekliği dişiliği belli olmayan kimsedir.
Muteber olan diğer bir görüşe göre bununla murad edilen, kadınlara ihti-jap duymadan, kadının onun teiaündan y$ kadrolara) yasrfJajfflJ ytömS&Sfll nakletmesinden emin olduğu kimsedir. Müslim, İmam Ahmed, Ebu Davud, Nesaî, Hz. Aişe (r.a.)'dan şöyle dediğini rivayet ederler: "Hünsa bir adam Peygamber Efendimiz (s.a.)'in eşlerinin yanına geliyordu. Onu kadınlara karşı arzu duymayanlardan sayıyorlardı. Adam bir kadını tarif ederken Peygamberimiz (s. a.) içeri girdi. Adam şöyle diyordu: "O kadın gelirken dört olarak gelir. Arkasını döndüğü zaman sekiz olarak gelir." Bunun üzerine Peygamberimiz (s .a.) şöyle buyurdu: "Dikkat edin. Görüyorsun ki o bu konuları gayet iyi biliyor. Sakın sizin huzurunuza girmesin." Sonra da onu evden dışarı çıkardı.
Kadınların mahrem yerlerine henüz muttali olmayan çocuklar kadınların durumlarını ve avretlerini anlamayan, yaşlarının küçüklüğü sebebiyle kuvvetli cinsî eğilimleri ortaya çıkmamış olan çocuklardır. Çocuk bunu anlamayacak kadar küçük ise kadınların huzuruna girmesinde mahzur yoktur. Mürahık olan yahut buna yakın henüz bulûğa erişmemiş ve gördüğünü anlatan, çirkin kadınla güzel kadını birbirinden ayırdedebilen çocukların kadınların yanına girmelerine müsaade edilmez. Bunun delili çocuğun üç vakitte odalara girmek için izin istemesinin vacip olmasıdır. Cenab-ı Hak bunu şu ayetle beyan etmiştir: "Ey iman edenler! Köleleriniz ve henüz bulûğ çağına erişmemiş çocuklarınız günde üç defa sizden izin istesinler." (Nur, 24/59).
Diğer bir grup alim ise şöyle demiştir: Kadının çocuklarca ziynetlerinin görülmesi haram olmaz. Ancak çocuk mürahık olsun-olmasın kadınlara karşı arzu duyuyorsa bu müstesnadır. Buradaki mubah oluş birinci görüş sahiplerinin kararlaştırdıklarından daha geniştir.
Cenab-ı Hak daha sonra fitneye vesile veya sebep olacak şeylerden nehyetti:
"İnsanları gizledikleri ziynetlerini bildirmek için ayaklarını yere vurmasınlar. " Yani kadının, ayak halkalarının sesini duyurmak için yürürken ayaklarını yere vurması caiz değildir. Çünkü bu fitne ve fesadın kaynağıdır, dikkatleri çekmektir. Şehvet duygularını tahrik etmektir. O kadının fasıklar gurubundan olduğu şeklinde su-i zanna sebep olur. Ziynetin sesini duyurmak o ziyneti göstermek gibidir, hatta daha da şiddetlidir. Asıl maksat tesettürdür.
Bu ifade bilezik dolu kolları sallamak, sağlardaki çıngırakları sallamak, evden dışarı çıkarken kokulanmak, süslenmek gibi hususları da içine alır. Dolayısıyla erkekler kadının kokusunu duyar, ziynetlerine kapılırlar.
Ebu Davud, Tirmizi ve Nesaî'nin Ebu Musa el-Eş'arî'den (r.a.) rivayet ettikleri hadis-i şerifte Peygamberimiz (s.a.) şöyle buyurmuşlardır: "Her göz zina eder. Kadın koku sürüp de bir meclise uğrarsa o kadın şöyle şöyledir." Yanı zınakârdır.
Ebu Davud ve İbni Mace'nin Ebu Hureyre'den (r.a.) rivayet ettikleri hadıs-i şerifte Efendimiz (s.a.) şöyle buyurmuştur: "Kokulanıp bu mescide gelen kadın evine dönüp cünüplükten dolayı gusletmedikçe Allah onun namazını kabul etmez."
Kadın ziynetlerini erkeklere duyurmayı kast etsin veya etmesin yabancı erkeklerin huzurunda ayakları yere vurmaktan nehyedilmiştir. Zira halkalı ayakları veya benzerlerini (günümüzdeki yüksek topuklu ayakkabılar) yere vurmanın sonucu, gizledikleri ziyneti insanlara duyurmak ve bununla fitnenin meydana gelmesidir.
Hanefiler bu nehyi kadının sesinin avret olduğuna delil olarak getirmişlerdir. Çünkü ayak halkalarının sesinin işitilmesine sebep olan husus yasaklanmışsa kadının sesini yükseltmesi de yasaklanmıştır.
Kanaatimizce kadının sesi fitneden emin olunduğunda avret değildir. Zira Peygamberimiz'in (s.a.) hanımları yabancı erkeklere hadis rivayetinde bulunuyorlardı.
"Ey müminler! Hep birlikte Allah'a tevbe edin ki kurtuluşa eresiniz." Yani ey müminler topluca Allah'a itaate dönün ve ona yönelin. Allah'ın size emrettiği bu güzel ahlâk ve sıfatları yerine getirin. Gözleri harama karşı yummak, ırzları korumak, başkalarının evlerine izinsiz girmek, cahiliyetin üzerinde bulunduğu rezil ahlâk ve sıfatlar gibi Allah'ın sizi nehyettiği hususları bırakın ki dünya ve ahiret saadetini kazanasınız.
Burada sahih imanın sahibi emre uymaya, tevbeye, hata ve kusurlardan dolayı istiğfar etmeye sevkedeceği hususlarına dikkat çekmek için "iman" sıfatıyla hitap edilmiştir. Zira tevbe kurtuluşun ve saadeti kazanmanın sebebidir.
Ayetlerden Çıkan Hüküm Ve Hikmetler
Bu ayetlerden şu hükümler çıkmaktadır:
1- Bakılması helâl olmayan bütün namahrem erkek ve kadınlara, fitneye düşürmesinden korkulan her şeye karşı gözü kapamak vaciptir. Çünkü göz münkerlere düşme, kalbi vesveselerle meşgul etme, gönlü vesveselerle harekete geçirme hususunda anahtardır, fitneye ya da zinaya düşmenin postacısıdır, fesat ve fücurun kaynağıdır.
2- Irz ve namusu helâl olmayan kimselerin görmesinden korumak, zina, livata, dokunmak, kucaklaşmak ve istimna gibi fuhşiyata bulanmaktan korumak vaciptir.
3- Hamama örtüsüz girmek haramdır. İbni Ömer diyor ki: Kişinin en güzel sarfedeceği şey halvet zamanında -yani insanların bulunmadığı veya insanların az bulunduğu bir zamanda- hamama girmek için verdiği bir dirhemdir.
Tirmizî Abdullah b. Abbas'tan (r.a.) Peygamberimiz'in (s.a.) şu hadisini zikretmektedir: Peygamberimiz (s.a.):
- Hamam denilen evden sakının, buyurdu.
- Ya Rasulallah! Hamam kirleri giderir ve cehennemi hatırlatır, denildi. Peygamberimiz (s.:a.)
- "Mutlaka bu işi yapacaksanız hamama örtülü olarak girin." buyurdu.
4- Gözü harama karşı kapamak ve ırzı korumak dinde daha nezihtir, günah kirine bulaşmaktan daha uzaktır. Allah kulların fiillerini, kalplerin niyetlerini, dillerin fısıltılarını, göz ve kulağın her türlü tavırlarını, her şeyi gayet iyi bilir, her şeye muttalidir. Ona hiçbir şey gizli kalmaz. Bütün bunların karşılığını verir.
5- Avret yerleri dört kısımdır:
a) Erkeğin erkeğe karşı avreti: Erkeğin, göbekle diz arası dışında başka bir erkeğin bütün bedenini görmesi caizdir. Göbekle diz ise avret değildir.
İmam Ebu Hanife'ye göre diz avrettir. İmam Malik diyor ki: Baldır namazda avret değil, bakışta avrettir. Baldırın avret olduğunun delili Huzeyfe'den (r.a.) rivayet ettiği şu hadistir: Peygamberimiz (s.a.) baldırı açık olarak mescide uğradı. Yine Peygamberimiz (s.a.) Hakim'in Muhammed b. Abdullah b. Cahş'tan rivayet ettiği hadiste şöyle buyurmuştur: "Baldırı ört. Çünkü baldır avrettir." Yine Efendimiz (s.a.) Ebu Davud, İbni Mace ve Hakim'in rivayet ettiği hadiste Hz. Ali'ye şöyle buyurdu: "Baldırını açma. Ölü veya dirinin baldırına bakma." Kötü niyetle parlak oğlana bakmak da helâl değildir.
İki erkekten her biri yatağın bir tarafında olsa bile aynı yatakta yatmaları caiz değildir. Bunun delili Müslim, Ebu Davud, Tirmizî ve Nesaî'nin Ebu Said el-Hudrî'den (r.a.) rivayet ettikleri Peygamberimiz'in (s.a.) şu hadis-i şerifidir: "Erkek erkekle aynı örtü içinde birbirlerine sarılmasın. Kadın kadınla aynı örtü içinde birbirlerine sarılmasın."
Kucaklaşma ve öpüşme -kişinin oğluna şefkat duyması hali müstesna-mekruhtur. Musafaha etme ise (tokalaşma) müstehaptır. Bunun delili Enesin (r.a.) rivayet ettiği şu hadistir: Bir adam:
- Ya Rasulallah! İçimizden bir adam kardeşi veya dostuyla karşılaştığı zaman ona eğilebilir mi? dedi. Peygamberimiz (s.a.):
- Hayır, dedi. Adam:
- Ona sarılıp öpebilir mi? diye sordu. Peygamberimiz (s.a.):
- Hayır, dedi. Adam:
- Elini tutup onunla musafaha edebilir mi? diye sordu: Peygamberimiz
(s.a.):
- Evet, diye cevap verdi.
b) Kadının kadına karşı avreti: Erkeğin erkeğe karşı avreti gibidir. Kadın kadının -göbekle diz arası hariç- bütün bedenine bakma hakkına sahiptir. Fitneden korkma durumunda ise caiz değildir. Beraber yatma caizdir.
Daha doğru olan husus, zimmî (gayr-i müslim) kadının müslüman kadının bedenine bakmasının caiz olmadığıdır. Çünkü bu şahıs din hususunda yabancıdır. Allah Tealâ "yahut onların kadınları" buyuruyor. Zimmî ise bizim kadınlarımızdan değildir.
c) Kadının erkeğe karşı avreti: Eğer kadın yabancı (nâmahrem) ise bütün bedeni avrettir. Erkeğin yabancı kadının alışverişte ihtiyaç duyduğu için sadece yüzüne ve ellerine bakması caizdir. Erkeğin herhangi bir neden olmaksızın yabancı kadının yüzüne kasden bakması caiz değildir. Erkeğin gözü ansızın kadına takılırsa: "Müminlere söyle, gözlerini (harama karşı) yumsunlar." ayetine bınâen erkek gözünü kapar veya çevirir.
İmam Ebu Hanife fitneye mahal olmadıkça bir defa bakmayı caiz görmüştür. Ancak birkaç defa bakması caiz değildir. Bunun delili az önce geçen "Ey Ali! Bir bakışın peşinden tekrar bakma. Çünkü birinci bakış senin hakkındır, ikinci bakış senin hakkın değildir." şeklindeki hadis-i şeriftir.
Evlilik maksadıyla kızı görmek için ona bakmak caizdir. Bunun delili İbni Hıbban ve Taberanî'nin Ebu Humeyd es-Sâidî'den rivayet ettiği Peygamberimiz'in (s.a.) şu hadisidir: "Sizden biriniz bir kadınla evlenmek istediği zaman kadın bilmese bile evlenmek niyetiyle baktığı zaman erkeğin kadına bakması caizdir."
Ayrıca alışveriş anında ihtiyaç duyulursa kadını tanımak için bakmak da caizdir. Şahitlik esnasında da yüze bakmak caizdir. Çünkü tanımak ancak bu şekilde gerçekleşir. Şehvetle bakmak ise yasaklanmıştır. Bunun delili Peygamberimiz'in (s.a.) İmam Ahmed ve Taberanî'nin İbni Mes'uddan rivayet ettikleri "Gözler de zina eder." hadisidir.
Güvenilir doktorun tedavi için kadına bakması caizdir. Sünnetçinin sünnet çocuğunun avret yerine bakması caizdir. Çünkü bu zaruret yeridir. Zinaya şahitlik yapmak için zina edenlerin fercine kasden bakmak, doğum için fercine bakmak, sütanne şahitliğinde bulunmak için emzikli kadının göğsüne bakmak caizdir. Boğulmaktan veya yangından kurtarmak için kadının bedenine bakmak caizdir.
Kadın nesep, sütanne veya hısımlık sebebiyle erkeğin mahremi ise aralarında İmam Ebu Hanife'nin de bulunduğu bir gurup alime göre kadının göstermemesi gereken yerleri gündelik iş esnasında da örttüğü yerlerdir.
Erkeğin hanımının bütün bedenine, hatta fercine bile bakması caizdir. Ancak ferce bakmak mekruhtur.
d) Erkeğin kadına karşı avreti: Erkek kadına yabancı ise erkeğin o kadına karşı avreti dizle göbek arasıdır. Bir başka görüşe göre erkeğin yüzü ve elleri dışındaki bütün bedeni kadına karşı avrettir. Tıpkı kadının erkeğe karşı avret olan yerleri gibi kadının erkek hakkında avret olması hilâfına olan birinci görüş daha doğrudur. Çünkü kadının bedeni bizzat avrettir. Bunun delili kadının vücudu açık olarak namaz kılmasının sahih olmamasıdır. Erkeğin vücudu ise böyle değildir. Kadının fitneye düşme ihtimali durumunda erkeğe kasden bakması veya kadının erkeğin yüzüne tekrar tekrar bakması: "Siz ikiniz ondan -yani âmâ olsa da İbni Ümmi Mektûm'dan- örtünün." şeklinde daha önce geçen hadise binaen caiz değildir.
Kadın kocasının bütün vücuduna bakabilir. Ancak kocanın hanımının fercine bakması mekruh olduğu gibi hanımının da kocasının cinsi organlarına bakması mekruhtur.
Erkeğin avret yerini örtecek elbisesi olduğu halde evde çıplak oturması caiz değildir. Çünkü Peygamberinıiz'e (s.a.) bu durum sorulduğunda Buharî, Tirmizî ve İbni Mace'nin rivayet ettiği hadiste şöyle buyurdular: "Allah kendisinden haya edilmeye daha lâyıktır." Tirmizî'nin İbni Ömer'den (r.a.) rivayet ettiği hadiste ise şöyle buyurdular: "Çıplaklıktan sakının. Çünkü tuvalette ve erkeğin hanımına yaklaşma durumu haricinde sizden ayrılmayan melekler vardır. "
6- Allah Tealâ kadınlara fitneye düşmekten sakınmak için vücutlarının yüz ve elleri dışındaki kısımlarını ve ziynetlerini bakanlara göstermemelerini emretti. Görünmesi zaruri olan ve görünmeyecek olmak üzere ziynet iki çeşittir:
- Görünmesi zaruri: Mahrem veya nâmahrem bütün insanlara mubahtır.
- Görünmeyecek kısım: Allah Tealâ'nın bu ayette bildirdiği kimseler dışındakilere gösterilmesi helâl olmayan kısımdır.
Bilezikler konusunda Hz. Aişe: "Bu görünmesi zaruri olan ziynetlerdendir. Çünkü ellerdedir." demiştir. Mücahid ise: "Bu görünmeyecek olan ziynetlerdendir. Çünkü ellerin dışındadır." demiştir. Zira bilezikler bileklerde olur. Kına ise, İbnü'l-Arabî'nin görüşüne göre ayaklarda olursa görünmeyecek olan ziynetlerden sayılır.
7- "Baş örtüleriyle yakalarının üstünü kapatsınlar." ayetine binaen kadının saçlarını, boynunu ve göğsünü örtmesi vaciptir. Ayette geçen "hımar" kelimesi kadının başına örttüğü örtü anlamındadır.
Buharî Hz. Aişe'den (r.a.) şöyle rivayet ediyor: Allah ilk muhacir kadınlara rahmet eylesin. "Başörtülerini yakalarının üzerine sarkıtsınlar." ayeti indiği zaman büyük izarları yırttılar, başörtüsü yaptılar.
8- Allah Tealâ kadının ziynetlerini göstermesi caiz olmayan erkeklerden mahremleri, mahrem hükmünde olan kocalarını, kendi babalarını, aynı şekilde ister anne tarafından isterse baba tarafından dedelerini, eşlerin kız-erkek çocuklarını, öz kardeşleri, ana bir baba bir kardeşleri, aynı şekilde kardeşlerin oğullarını istisna etti. Bunlara amcalar ve dayılar da katılır. Bunlar nesep yönünden akrabalardır. Süt emme yönünden akraba olanlar da bunlar gibidirler. Bunların hepsine "mahrem" adı verilir.
Yine bundan, kadınlar, köleler, müslüman ve kitabî cariyeler çoğunluğun . raşüne göre istisna edilmiştir. Bazıları ise sadece cariyeleri istisna etmiştir. Ayrıca cinsî iktidarı olmayan, yahut aptal olan, ya da innîn (hastalık sebebiyle iziz) olan ve âmâ olan hizmetçiler ile henüz kadınların mahrem yerlerinden bir şey anlamayan, yaşlarının küçüklüğü sebebiyle kendilerinde cinsî eğilim ortaya çıkmayan çocuklar da müstesna tutulmuştur.
9- Kadınların, erkekleri fitneye ve fesada düşürmeleri, açılıp saçılmaları, ayaklarını yere vurmaları, evden dışarı çıkarken kokulanmak, süslenmek gibi erkekleri baştan çıkaracak tavırlarda bulunmaları haramdır. Kadının takılarıyla böbürlenerek ayaklarını yere vurması, Kurtubî'nin zikrettiği gibi, mekruhtur.
10- Mümin erkeklerin ve mümin kadınların tevbe etmeleri ümmet arasında hiçbir ihtilâf olmaksızın vaciptir, ve kesin bir farzdır. Çünkü her insan tevbeye muhtaçtır. Zira insan Allah Tealâ'nın haklarını yerine getirirken hata ve Kusurdan uzak kalmaz. Dolayısıyla hiçbir durumda tevbeyi terk etmez. İnsanın günahını her hatırladığında tevbeyi yenilemesi gerekir. Çünkü kul Rabbine kavuşuncaya kadar pişmanlığında ve azminde devam etmelidir.
İmam Ahmed, Buharî ve Beyhakî Şuabü'l-lman'da İbni Ömer'den (r.a.) Peygamberimizin (s.a.) şu hadisini rivayet etmektedirler: "Ey insanlar! Allah 'a tevbe edin. Zira ben Allah 'a günde yüz defa tevbe ediyorum."
Tevbenin şartları dörttür:
- Günahı tamamen terk etmek,
- Geçmişte yaptığından pişman olmak,
- Tekrar yapmamaya azmetmek,
- Hakları sahiplerine vermek.
Tesettürün Önemi
.Kapatılması Gerekli Yerlerin Örtülmesi İçin
Kadınların "Cilbab" Ayeti
59- Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve müminlerin hanımlarına söyle. Dış örtülerinden üzerlerine alıp örtsünler. Bu, onların başkaları tarafından tanınıp rahatsız edilmemeleri için daha uygundur. Allah çok bağışlayan, çok merhamet edendir.
Kelime ve İbareler:
Dış örtüleri diye çevirdiğimiz "celâbîb" kelimesi kadının normal elbiselerinin tamamını kaplayan ya da bütün bedeni örten dış elbise (yani çarşaf, abaye, geniş manto veya bol pardesü) anlamındaki "cilbab" kelimesinin çoğuludur.
"Bu" yani örtülerin örtülmesi "onların ... tanınıp" hür kadın olup ayırdedilmeleri ve kötülüğe düşmekten uzaklaşmaları, kalplerinde kuşku olanların kendilerine sarkıntılık yapıp "rahatsız edilmemeleri için daha uygundur. Allah" örtünmeyi terketmek sebebiyle daha önce işledikleri günahları "çok bağışlayan", örtünmeyi ve diğer farzları emretmek suretiyle kullarının maslahatlarını gözeterek kullarına "çok merhamet edendir."
Nüzul Sebebi
Buhari, Hz. Âişe'den naklediyor: Hz. Şevde örtüsüne büründükten sonra ihtiyacı için dışarı çıktı. Hz. Şevde iri yapılı bir kadın olup kendisini tanıyan kimseler için gizlenemeyecek durumda idi. Hz. Ömer (r.a.) kendisini görmüş ve ona:
- Ya Sevde! Vallahi bize karşı kendini gizleyemiyorsun. Nasıl dışarı çıkacağına dikkat et, dedi.
Hz. Sevde diyor ki: Eve döndüm. O sırada Rasulullah (s.a.) evde idi, akşam yemeği yiyordu. Elinde bir et parçası vardı. İçeri girdim. Peygamberimiz (s.a.)'e:
- Ya Rasulallah! Ben ihtiyacım için dışarı çıktım. Bana Ömer şöyle şöyle dedi, dedim.
Hz. Sevde devam ediyor: Bunun üzerine Allah ona vahiy indirdi. Az sonra vahiy hali kalktı. Et parçası hâlâ elinde idi. Onu yere koymamıştı. Peygamberimiz (s.a.) buyurdu ki:
- Size izin verildi. Ancak ihtiyacınız için dışarı çıkabilirsiniz.
İbni Sa'd Tabakat'ta Ebû Malik'ten naklediyor: Peygamberimiz (s.a.)'in hanımları geceleri ihtiyaç için dışarı çıkıyorlardı. Münafıklardan bazı kimseler onların peşinden yürüyor, onlar da bundan rahatsız oluyorlardı. Bunu Peygamberimiz'e şikâyet ettiler. Münafıklara bu durum iletildi. Münafıklar: Biz sadece cariyelerin peşinden gidiyoruz, dediler. Bunun üzerine bu ayet nazil oldu.
Ayetler Arası İlişki
Mümini inciten kimsenin apaçık bir günah ve iftira yüklendiğini beyan ettikten sonra Allah Tealâ kadınların dışarıya açık-saçık çıkıp zinakârların kendilerinin peşinden dolaşmaları şeklindeki cahiliye durumundan farklı olarak tesettür ve cilbaba bürünmelerini, mümin hanımlara eziyette bulunmaya ve sarkıntılığa sebep olacak töhmetli yerlerden sakınmalarım emretti.
Açıklaması
"Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve müminlerin hanımlarına söyle. Dış örtülerini üzerlerine alıp örtsünler."
Allah, Rasulünden mümin hanımlara ve özellikle hanımlarına ve kızlarına evlerinden çıkarken cariyelerden farklı olarak dış elbiselerini üzerlerine örtmelerini istedi.
Cilbab, başörtüsünün üzerindeki ridadır. Bu konuda bu tesettürün keyfiyeti hakkında çeşitli rivayetler vardır.
İbni Abbas diyor ki: Allah müminlerin hanımlarına ihtiyaç için evlerinden dışarı çıktıklarında yüzlerini başlarından itibaren "cilbab" ile kapatmalarını ve sadece bir gözlerini göstermelerini emretti.
İbni Cerir'in rivayetine göre Muhammed b. Şirin diyor ki: Abîde es-Selmanî'ye "Dış örtülerini üzerlerine alıp örtsünler." ayetini sordum. Yüzünü ve başını örttü, sadece sol gözünü açıkta bıraktı.
Abdürrezzak ve İbni Ebî Hatim, Ümmü Seleme'den rivayet ediyorlar: Bu ayet, "Dış örtülerini üzerlerine alıp örtsünler." ayeti nazil olunca ensarın hanımları sükûnet içerisinde, sanki başlarının üzerinde kargalar varmış gibi, üzerlerinde giydikleri siyah elbiseler olduğu halde dışarı çıktılar.
Şer'î hükümlerin iyice yerleşmesinden sonra inen bu ayetin gayesi emredilen tesettürün mutlaka kapanması gerekli yerlere ilâve olarak emredilen dış örtülerdir. Bu emir kadını töhmet ve kuşkudan uzaklaştıran, fasık erkeklerin sarkıntılıklarından koruyan güzel bir edeptir.
Şer'î tesettür, altındakini göstermeyecek şekilde bir elbise ile vücudun tamamını örten dış elbisedir. Kadın evinde kocasının yanında dilediği şekilde giyinebilir.
"Bu, onların başkaları tarafından tanınıp rahatsız edilmemeleri için daha uygundur." Yani dış elbiseleri giymek ya da tesettür kadınların hür olduklarının, cariye veya zaniye olmadıklarının bilinip de fısk ve fücur ehlinin sarkıntılıklarına uğramamaları için daha uygundur. Allah, o kadınların geçmişte yaptıkları tesettürü ihmal etme günahlarını, ayrıca hata ile kasıt olmaksızın tesettürü ihlâl ettiklerinde Allah'ın emrine yönelenleri çok bağışlayandır. Kullarının yararını gözetmek ve onlara bu güzel edebi irşat etmek suretiyle kullarına rahmeti çok geniş olandır.
Cariyelere gelince; şeriat, sıkıntıya girmelerini ve örtüye bürünüp meşakkate uğramalarını ortadan kaldırmak ve efendilerine hizmet etmelerini kolaylaştırmak için cariyelere tam anlamıyla, bütünüyle tesettürü emretmemiştir. Cumhurun görüşü budur.
Ebu Hayyan diyor ki: "Müminlerin hanımları" ifadesinden ilk anlaşılan hür ve cariye kadınların tamamını içine almaktadır. Cariyelerin fitneye sebep olmaları, tasarruflarının çokluğu sebebiyle hür kadınlardan daha çoktur. Dolayısıyla cariyelerin kadınlar ifadesinin genel kavramından çıkarılması için açık bir delile ihtiyaç duyulmaktadır.
Ayetlerden Çıkan Hüküm Ve Hikmetler
Bu ayet aşağıdaki hususlara delâlet etmektedir:
1- Örtüye bürünme ve tesettür emri genel bir emir olup bütün kadınları içine almaktadır. Tesettür, kadının vücut hatlarını belirtmeyecek şekilde olmalıdır. Ancak kadının kocasıyla beraber olduğu durum bundan müstesnadır. Bu durumda kadının dilediği şeyi giyme hakkı vardır.
Örtünme ile emrolunan kadınlar arasında Rasulullah (s.a.)'in hanımları ve kızları da yer almaktadır. Rasulullah (s.a.)'in hanımlarına gelince; Katade diyor ki: Rasulullah (s.a.) vefat ettiğinde dokuz hanımı vardı. Beşi Kureyşlidir: Aişe, Hafsa, Ümmü Habibe, Şevde ve Ümmü Seleme. Üçü ise diğer Arap kabilelerindendir: Meymûne, Zeyneb bt. Cahş ve Cüveyriye. Geri kalan bir hanım, Harunoğulları neslinden olup bu hanım Safiyye'dir. Peygamberimiz (s.a.)'in çocukları ise hem erkek, hem de kızdır. Erkek çocukları Kasım, Tahir, Abdullah ve Tayyib, Hz. Hadice'nin çocuklarıdır. Kızları ise:
1- Hz. Hadice'nin kızı ve Hz. Ali'nin hanımı Fatımatu z-Zehrâ,
2- Hz. Hadice'nin kızı ve teyzesinin oğlu Ebu'l-Âs'ın hanımı Zeyneb
3-4- Hz. Hadice'nin kızları ve Hz. Osman'ın hanımları Rukayye ve Ümmü Gülsüm.
Dikkat edilirse, davetçi davetine kendi nefsinden ve ailesinden başlarsa ancak bu durumda davet netice verebilir. Bu sebeple Peygamberimiz (s.a.)'in hanımları ve kızlarına hicabın emredilmesi ile başlanılmıştır.
2- Cilbabın (dış örtünün) örtülme şekli: İbni Abbas'ın ve Abîde es-Sel-manî'ye göre kadının görmek için ayırdığı bir gözü müstesna bütün bedenini tamamen örtmesidir.
Katade ve İbni Abbas ikinci bir rivayette şöyle diyor: Bu şekil, kadının iki gözü görünse de örtüyü alnının üzerinden geçirip bağlaması, sonra da burnunun üzerinden geçirmesidir. Fakat yüzün büyük bir kısmı ve göğüs örtülecektir. Hasan-ı Basrî diyor ki: Kadın yüzünün yarısını örtecektir.
3- Hür kadınlara tesettürün emredilmesinin hikmeti, bunların cariyelerle karışmamaları içindir. Hür oldukları bilindikleri zaman hürriyet rütbesine riayet etmek üzere en küçük bir sarkıntılıkla karşılaşmayacaklardır. Böylece hür kadınlara karşı haram arzu duyulması ortadan kalkacaktır.
4- Cenab-ı Hakk'ın "Allah çok bağışlayan, çok merhamet edendir." ayeti bu meşru emirden önceki tesettürde bulunmamalar konusunda kadınları teselli etme, anlamındadır.
5- İbni Sa'd'ın et-Tabakatü'l-Kübrâ'da belirttiğine göre: Şafiî fakîhlerinden Ahmed b. İsa bu ayetten âlimlerin ve bazı şahsiyetlerin değişik elbise ve sarık kullanmaları -selef âlimleri böyle bir şey yapmasalar da- güzel bir tavır olup bu usûl onların tanınıp ayırdedilmelerine ve dolayısıyla sözleriyle amel edilmelerine sebep olacaktır, neticesini çıkarmıştır.
Ayrıca bu ayet kadının yüzünün örtülmesinin gerekli olduğuna delil olarak kabul edilmiştir. Zira İbnü'l-Cevzî, Taberî, İbni Kesîr, Ebu Hayyan, Ebu's-Suud ve Cessas, Razî gibi âlim ve müfessirler "cilbabın örtülmesi" ifadesini, yabancı erkeklere karşı, ya da kadınların ihtiyaç için evden çıkmaları anında yüzlerini, saçlarını ve bütün bedenlerini örtmeleri şeklinde tefsir etmişlerdir.
Tesettürün Önemi
.31. Ve mümin kadınlara da söyle: Gözlerini sakınsınlar ve avret mahallerini muhafaza etsinler ve ziynetlerini açmasınlar, onlardan her zahir olanı müstesna ve baş örtülerini yakalarının üzerine sarkıtsınlar ve ziynetlerini açıvermesinler. Ancak kocalarına veyahut kendi babalarına veya kocalarının babalarına veya kendi oğullarına ve kocalarının oğullarına veya kendi kardeşlerine veya kendi kardeşlerinin oğullarına veya kendi kız kardeşlerinin oğullarına veyahut kendi kadınlarına veya kendi ellerinin sahip olduğu cariyelelerine veyahut erkeklikten kesilmiş hizmetçilerine veya kadınların avret mahallerine muttali olmayan çocuklara -karşı açıverilmesi- müstesna. Ve ziynetlerinden gizledikleri bilinsin diye ayaklarını da birbirine vurmasınlar ve cümleten Allah'a tövbe ediniz, ey müminleri. Tâki kurtuluşa erebilesiniz.
31. (Ve) Ey yüce Peygamber!. Ümmetinden olan (mümin kadınlara da söyle) ilâhi emri tebliğ et ki, onlar da (gözlerini sakınsınlar) kendilerine bakmaları helâl olmayan şeylere bakmaktan geri dursunlar, gözlerini men eylesinler (ve avret mahallerini muhafaza etsinler) açmayıp örtsünler, gayri meşru eğilimlere meydan vermesinler (ve ziynetlerini açmasınlar) ziynet yerlerini namahrem olanlara göstermesinler, ziynet yenlerindeki küpe, gerdanlık, bilezik gibi şeyleri de ecnebilere karşı açık bulundurmaktan sakınsınlar.
Çünkü bunlara bakmak, bir fitneye sebep olabilir, (onlardan) o ziynetlerden (zahir olanı müstesna) onların kendilerini örtmek mümkün olamayacak bir vaziyette görülmeleri, bir mazerete dayanmış olduğundan caiz bulunmuştur. Parmaktaki yüzüğün, eldeki kınanın, boyanın görünmesi gibi. Bunları saklamak, güç olduğu için bunların görünmesi herhalde memnu değildir. Bununla beraber mümkün olduğu kadar örtülmesi daha iyidir, (ve) İslâm kadınları (başörtülerini yakalarının üzerine sarkıtsınlar) çarşaflarını başları üzerine örtsünler.
Cahiliyet zamanında kadınlar, başörtülerini arkalarına salıvererek gerdanlıklarını diğer ziynetlerini ona buna gösterirlerdi, böyle bir vaziyet ise Islâmi terbiyeye aykırı olduğundan yasaklanmıştır, (ve ziynetlerini açıvermesinler) yani: Yüzlerinden ve ellerinden başka gerek namazda ve gerek yabancılara karşı açık bulundurulması caiz olmayan azalarını ziynet mahallerini başkalarına göstermesinler (ancak) bunların kendilerine gösterilmesi caiz olan kimseler vardır. Onlara gösterilebilir.
İşte onlar şöylece beyan buyuruluyor: (kocalarına veyahut kendi babalarına) babalarının ve analarının babaları, dedeleri de bu cümledendir, (veya kocalarının babalarına) gösterebilirler, (veya kendi oğullarına) torunlarına (veya kocalarının oğullarına) veya torunlarına, yani üvey evlât ve torunlara (veya kendi kardeşlerine veya kardeşlerinin oğullarına veya kız kardeşlerinin oğullarına) bunların da oğullarına gösterebilirler. Bunların arasında zaruri olarak görüşme bulunduğu, fitne korkusu pek az olduğundan aralarında böyle bir müsaade geçerlidir. Amcalara, dayılara karşı görünmek de caizdir. Bununla beraber ziynet mahallerini bunlara karşı açık bulundurmamak daha iyidir. Tâki, kendi oğullarına tanıtmalarına bir sebebiyet verilmiş olmasın, (veyahut) bu ziynetleri (kendi kadınlarına) yani: Kendilerine sohbet ve hizmette bulunan hür, mümin kadınlara (veya kendi ellerinin sahip olduğu cariyelerine) göstermeleri de caizdir.
Kâfir olan kadınlar, manen erkek mesabesindedirler, binaenaleyh onların yanlarında müslüman kadınların elbiselerini soyunarak bütün ziynetlerini onlara göstermeleri uygun değildir. Çünkü bunları kendi erkekleri yanında söylemekten çekinmezler. Bir kadının erkek olan kölesi ise bir ecnebi erkek hükmünde olduğundan ona karşı ziynet mahallerini açık bulundurmaması lâzımdır. Kendisiyle fetva verilmiş olan görüş budur. Meğer ki, o köle, çok yaşlı biri olsun, (veyahut) o ziynet mahalleri (erkeklikten kesilmiş) kadınlara ihtiyaçları kalmamış, ihtiyar (hizmetçilerine) gösterilsin (veya kadınların avret mahallerine muttali olmayan) şehvet çağına ulaşmamış bulunan (çocuklara) karşı açıverilsin, bunlar da müstesnadır, bunlara karşı açıverilmesi caizdir. Ancak göbekten diz kapaklarına kadar olan mahallerini kocalarından başka hiç bir kimseye açı vermemeleri lâzımdır, (ve) müslüman kadınları (ziynetlerinden gizledikleri) şeyler (bilinsin diye ayaklarını birbirine vurmasınlar) yani: Ayaklarında halhallar bulunduğunu başkalarına bildirmek için ayaklarını birbirine çarpıp durmasınlar, çünkü bu, erkeklerin nazarı dikkatini çeker, kendilerine karşı gayrı meşru bir arzu uyandırır.
Cahiliyet zamanında böyle yapan kadınlar bulunmakta idi. İslâmiyet ise bunu yasaklamıştır. Böyle şüpheleri davet eden İslâm temizliğine aykırı olan hareketlerden kaçınmak lâzımdır. Ahlâki fazilet bu şekilde tecelli eder. Bir zaruret hali de müstesnadır. Meselâ: Kesin bir zarurete binaen bu yasak azalara doktorun tedavi için bakması, veya bir boğulmakta veya yanmakta olan bir kadını kurtarmak için yasak azalarına bakılması, veya zina hâdisesine şahitlik edilebilmesi için bakılmış olması caizdir. Bu, bir hayata maddî ve manevî hizmet demektir, (ve) ey müslümanlar zümresi!, (toptan Allah'a tövbe ediniz) daima Cenab-ı Hak'tan af ve mağfiret talebinde bulununuz. Çünkü insanlardan insanlık hali bazı kusurların, caiz olmayan temayüllerin, bakışların vukuu mümkündür, vâkidir. Artık daima uyanık bulunmalıdır, kusurlardan dolayı tövbe istiğfar etmelidir.
(Ey müminleri.) Böyle Cenab-ı Hak'kın emrettiği şekilde hareket ediniz (tâki) bununla (kurtuluşa erebilesiniz) sizin dünyada da, ahirette de selâmet ve saadetiniz ancak bu sayede temin edilmiş olur. Evet.. Bir insan cemiyyetinin güzelce devamı, hayat intizamı, hakiki bir hürriyet içinde yaşaması, bir takım ahlâki olmayan temayüllerden, lakırdılardan, töhmetlerden korunması ve saadeti uhrevîyeye kavuşması ancak bu gibi pek mühim ve hikmet ve menfaatin kendisi olan dinî emirlere, yasaklara riayet sayesinde tecelli eder. İnsanlık için bu riayetten başka kurtuluş çaresi yoktur. Cenab-ı Hak, cümlemizi bu kutsal ahkâma riayete muvaffak buyursun Amin.. Bu mübarek âyetler de bu suredeki yedinci nevi seri hükmü kapsamış bulunmaktadır.
.
31 Mü'min kadınlara da söyle: "Gözlerini (harama çevirmekten) kaçındırsınlar31 ve ırzlarını32 korusunlar;33 süslerini34 açığa vurmasınlar, ancak kendiğilinden görüneni hariç.35 Baş örtülerini, yakalarının üstünü (kapatacak şekilde) koysunlar.36 Süslerini, kendi kocalarından37 ya da babalarından ya da kocalarının babalarından38 ya da oğullarından ya da kocalarının oğullarından39 ya da kendi kardeşlerinden40 ya da kardeşlerinin oğullarından41 ya da kız kardeşlerinin oğullarından42 ya da kendi kadınlarından43 ya da sağ ellerinin altında bulunanlardan44 ya da kadına ihtiyacı olmayan (arzusuz veya iktidarsız) hizmetçilerden45 ya da kadınların henüz mahrem yerlerini tanımayan çocuklardan46 başkasına göstermesinler. Gizledikleri süsleri bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar.47 Hep birlikte Allah'a tevbe edin48 ey mü'minler, umulur ki felah bulursunuz."49
AÇIKLAMA
31. Erkeklerin kadınlar karşısında bakışlarını indirme hükmü, erkekler karşısında kadınlar için de aynıdır. Kadınların başka erkeklere gözlerini dikip bakmaları yasaktır, ister istemez erkekleri gördüklerinde hemen gözlerini çevirmeli ve başkalarının avret yerlerine bakmaktan kaçınmalıdırlar. Bununla birlikte, erkeklerin kadınlara bakıp bakmamalarıyla ilgili hükümler, kadınların erkeklere bakıp bakmamalarıyla ilgili hükümlerden biraz farklıdır. Bu konuda bir rivayet şöyle gelmektedir: Hz. Peygamber (s.a) hanımlarından Hz. Ümmü Meymune ve Hz. Ümmü Seleme ile otururlarken, âmâ bir sahabi olan Hz. İbn Ümmü Mektum çıkagelir. Hz. Peygamber (s.a) hanımlarına "Yüzünüzü ondan gizleyin" buyurur. Hanımlarının, "Ey Allah'ın Rasûlü, o kör değil mi? Bizi ne görebilir, ne tanıyabilir" demeleri üzerine de şu cevabı verir: "Siz de mi körsünüz? Onu görmüyor musunuz?" Hz. Ümmü Seleme bu olayın örtü hükümlerinin inmesinden sonra meydana geldiğini açıklar. (İmam Ahmed, Ebu Davud, Tirmizi).
Bunu destekleyen bir başka rivayet daha vardır ki, şöyledir: "Amâ bir adamın kendisini görmeye gelmesi üzerine Hz. Aişe ondan gizlenir. Adam kendisini göremezken örtünmeye neden gerek duyduğunu Hz. Aişe şöyle açıklar: "Ama, ben onu görüyorum" (Muvatta).
Ne var ki, bunların karşısında Hz. Aişe'den gelen değişik bir rivayet vardır. Hicret'in 7'inci yılında Medine'ye bir zenci heyet gelir ve Mescid-i Nebevî'de fiziki bir hüner gösterisinde bulunurlar. Hz. Peygamber (s.a) bunu Hz. Aişe'ye gösterir. (Buhari, Müslim, İmam Ahmed). Bir başka olayda, Fatıma bint-i Kays'ı kocası boşadığı zaman, iddetini nerede geçireceği sorunu baş gösterir. Hz. Peygamber (s.a) ona önce Ümmü Şerik el-Ensari ile kalmasını söyler, fakat sonra âmâ olduğu için daha rahat eder düşüncesiyle İbn Ümmü Mektum'un evinde kalmasını emreder. Ümmü Şerik zengin olup, evi ziyafet verdiği sahabelerle dolup taştığından, onun evinde kalmasını hoşgörmez. (Müslim, Ebu Davud).
Bu rivayetler, kadınların erkeklere bakması konusunda getirilen sınırlamaların erkeklerin kadınlara bakmalarıyla ilgili sınırlamalar kadar sert olmadığını gösterir. Kadınların erkeklerle karşı karşıya oturmaları yasaklanmış olmakla birlikte, yoldan geçerken erkeklere bakmaları veya erkeklerin mahzur bulunmayan gösterilerini uzaktan izlemeleri haram değildir. Yine, gerçek ihtiyaç durumunda kadınların birlikte kaldıkları evdeki erkekleri görmelerinde de mahzur yoktur. İmam Gazali ve İbn Hacer de aşağı yukarı aynı görüştedirler.
Şevkânî Neyl'ül-Evtar'da İbn Hacer'den şu görüşü nakleder "Kadınlarla ilgili bu izni, açık havadaki işlerinde de kendilerine böyle bir serbesti tanınmış olması gerçeği desteklemektedir. Camilere gittiklerinde veya sokaklarda dolaşırken, ya da seyahatta kadınlar erkekler kendilerine bakmasın diye peçe takarlarken, erkeklere kadınlar kendilerine bakmasın diye peçe takma emri verilmemiştir. Bu da iki cinsle ilgili hükümlerin farklı olduğunu gösterir." (Cilt: 6, sh. 101). Bununla birlikte, kadınların serbestçe istedikleri kadar erkeklere bakıp durmaları ve bununla göz zevki almaları caiz değildir.
32. Yani, gizli yerlerini başkalarının yanında açmaktan ve cinsel arzularını gayri meşru yollarla gidermekten sakınsınlar. Bu konudaki hüküm kadınlar ve erkekler için aynıysa da, avret yerinin sınırları kadınlar ve erkekler için farklıdır. Ayrıca, kadınların avret yeri erkekler karşısında ve kadınlar karşısında da değişiklik gösterir.
Kadınların erkekler karşısındaki avret yerleri el ve yüz dışında kalan tüm vücudlarıdır, avret yerlerini açması koca dışında, kardeşleri ve babaları için dahi doğru değildir. Vücud çizgilerini ve deriyi ortaya koyacak biçimde ince ve dar giyinmek de yasaktır. Hz. Aişe'den gelen bir rivayete göre, bir defasında kız kardeşi Esma ince bir elbise içinde Hz. Peygamber'e (s.a) gelir. Hemen yüzünü çeviren Hz. Peygamber (s.a) şöyle buyurur: "Ey Esma, bir kadın ergenlik çağına geldiği zaman, yüz ve el dışında vücudunun herhangi bir parçasının açığa çıkmasına izin yoktur." (Ebu Davud).
Benzer bir hadisi İbn Cerir yine Hz Aişe'den nakleder. Buna göre, bir defasında, Hz. Aişe'nin annesinin önceki kocasından olma Abdullah bin Tufeyl'in kızı kendisini ziyarete gelir. O esnada eve giren Hz. Peygamber (s.a) kızı görünce yüzünü çevirir. Hz. Aişe, "Ey Allah'ın Rasûlü, o benim yeğenimdir" der. Buna Hz. Peygamber (s.a) şöyle karşılık verir: "Bir kadın ergenlik çağına geldiği zaman, el ve yüz dışında vücudunu göstermesi helâl değildir" (Sonra da, elle nereyi kasdettiğini göstermek için bileğini tutar ve kavradığı yerle avucunun orası kadar bir mesafe kalır.) Bu bağlamda gösterilen tek hoşgörü, vücudunun bir kısmını yakın akrabalarının önünde (kardeş, baba gibi) gösterebilmesi için tanınan izindir. Bu da, kadın ev işlerini yaparken gereklidir. Sözgelimi, hamur yoğururken kolunu, döşemeleri yıkarken pantolununu sıvayabilir.
Kadınların kadınlar karşısındaki avret yerleri, erkeklerin erkekler karşısındaki avret yerlerinin aynısı, yani göbekle diz kapağı arasıdır. Fakat, bu kadının kadın karşısında yarı çıplak duracağı anlamına gelmez. Şu kadar ki, vücudun göbekle diz kapağı arasının her halükârda kapanması gerekirken, vücudunun diğer bölümleri için böyle değildir.
33. İlahi Kanun'un kadınlardan istediği yalnızca erkeklerden istediğiyle, yani bakışlarını sakınıp, ferçlerini korumakla sınırlı olmayıp, erkeklerden istenmeyen daha başka şeylerin de kadınlardan istendiği önemle belirtilmelidir. Bu da gösteriyor ki, bu alanda erkeklerle kadınlar bir değildir.
34. "Zinet" çekici elbiseler, süslemeler ve kadınların genellikle kullandığı diğer baş, yüz, el, ayak vs. süslerini içine alır ve modern manada "makyaj" (süslenme) sözcüğüyle ifade edilebilir. Bu zinetin başkalarının yanında açılmaması emri aşağıdaki açıklama notlarında ayrıntılarıyla açıklanacaktır.
35. Çeşitli müfessirlerce bu ayete verilen anlamlar ayetin gerçek anlamını karmakarışık bir hale getirmiştir. Oysa, açıkça söylenmek istenen, "kadınların zinet ve süslerini" açıkta olan-kendiliğinden görünen" ve kontrollerinin ötesine taşanın dışında göstermemeleri gerektiğidir. Yani, kadınlar bilerek ve kasden süslerini açığa vuramazlar, fakat, niyet ve kasıt olmaksızın, başörtünün savrulup zinetin ortaya çıkması veya kadın giyiminin bir parçası olarak çekiciliği bulunmakla birlikte gizlenmesi mümkün olmayan dış elbisenin görünmesi gibi durumlarda zinetin açığa çıkmasında kadın üzerine sorumluluk yoktur. Hz. Abdullah İbn Mes'ud, Hasan Basrî, İbn Sirin ve İbrahim Nehaî'nin tefsirleri de bu şekildedir. Buna karşılık, bazı müfessirler ayeti, "vücudun genellikle açıkta kalan ve örtülmeyen kısımları" anlamına almışlar ve tüm süsleriyle birlikte yüzü ve elleri bunun içine dahil etmişlerdir.
Bu, Hz. Abdullah İbn Abbas'la izleyicilerinin ve çok sayıda Hanefi fakihinin görüşüdür. (Ahkâmü'l-Kur'an, el-Cessas, Cilt: 3, 388-389). Bu durumda, bunlara göre kadınların, tüm makyajıyla yüzleri ve süsleriyle elleri açık olarak dışarı çıkmalarında bir mahzur yoktur.
Fakat biz bu görüşe katılamayacağız. Bir şeyi göstermekle o şeyin kendiliğinden görünmesi arasında dağlar kadar fark vardır. Birincisi niyet ve kasıt belirtirken ikincisi zorda kalma ve çaresiz olmayı ifade eder. Üstelik böyle bir yorum. Hz. Peygamber (s.a) devrinde örtü ayetinin inmesinden sonra kadınların yüzleri açık dışarı çıkmadıklarını bildiren rivayetlere de ters düşmektedir. Örtü hükmü yüzlerin örtülmesini de içine almaktadır ve peçe, Hacc'da ihramlı olmanın dışında kadın giyiminin bir parçası haline gelmiştir. Bunun bir diğer delili de, ellerin ve yüzün kadınların avret yerine dahil edilmemiş olmasıdır, avret yeri ile örtü farklı şeylerdir. Avret yeri, baba ve erkek kardeş gibi erkeklerin bile yanında açılmaması zorunlu olan yerlerdir; oysa örtü, kadını mahremi olmayan erkeklerden ayıran şeydir, buradaki tartışma avret yeri değil, örtü hükümleriyle ilgilidir.
36. İslâm öncesi cahiliye günlerinde kadınlar, başın arkasında bağlanan bir tür başlık kullanırlardı. Gömleğin yakası da, boynun önünü ve göğsün üst kısmını dışarda bırakacak şekilde açılırdı. Göğüsleri örtecek gömlekten başka bir şey yoktu ve saçlar bir veya iki çift örgü halinde arkaya bırakılırdı. (El-Keşşaf, cilt: 2, sh. 9', İbn Kesir, c: 3, sh: 283-284). Bu ayet inince müslüman kadınlar başlarını, göğüslerini ve sırtlarını bütünüyle örten bir başörtüsü takmaya başladılar. Müslüman kadınların bu hüküm karşısındaki davranışlarını Hz. Aişe (r.a) canlı bir biçimde anlatır. "Nur Suresi inip, halk muhtevasını Hz. Peygamber'den (s.a) öğrenince doğru evlerine koştular ve ayetleri karıları, kızları ve kız kardeşlerine okudular" der ve ilave eder: "Ayetlere anında cevap geldi. Ensar kadınları hemen kalkıp, ellerine geçen bez parçalarından başörtüleri yaptılar. Ertesi sabah namaz için Mescid-i Nebevi'ye gelen tüm kadınlar baş örtülüydüler." Bir başka rivayette, Hz. Aişe ince bezlerin bırakılıp, bu amaçla kadınların kalın bez seçtiklerini anlatır. (İbn Kesir, cilt: 3, sh: 284, Ebu Davud).
Hükmün amacı ve gerçek niteliği, baş örtüsünün güzel ve ince bezden yapılmamasını gerektirmektedir. Ensar kadınları gerçek hedefi anlamışlardı ve ne tür bir bezin kullanılması gerektiğini biliyorlardı. Kanun Koyucu bizzat bu noktayı açıklamış ve halkın yorumuna bırakmamıştır. Dihyetü'l-Kelbî anlatıyor: "Bir keresinde Hz. Peygamber'e (s.a) belli uzunlukta güzel bir Mısır muslini getirildi. Ondan bir parça bana vererek, "Bir kısmını gömleğin için kullan, kalanını da başörtüsü yapması için karına ver, fakat ona şöyle de, bunun iç yüzüne bir başka bez parçası diksin ve içinden beden görünmesin" dedi." (Ebu Davud).
37. Bu ayet, bir kadının tüm makyaj ve süsüyle serbestçe hareket edebileceği çevreyi açıklamaktadır. Bu çevrenin dışında, akraba olsun yabancı olsun, başkalarının karşısına makyajıyla çıkmasına izin yoktur. Hüküm, bu sınırlı çevrenin dışında kasden veya dikkatsizce süslerini göstermemesi gerektiğini ifade eder. Bununla birlikte, dikkat ve titizliğe rağmen, elde olmadan meydana gelen açılmaları da Allah affeder.
38. "Babalar" hem anne, hem de baba yanından dedeleri ve büyük dedeleri de içine alır. Dolayısıyla, bir kadın kendi babası ve dedesine görünebildiği gibi, kocasının babası ve babasının babasına da görünebilir.
39. "Oğullar" kadın ve erkek tarafından torunları ve küçük torunları da içine alır. Öz oğullarla üvey oğullar arasında herhangi bir ayırım yapılmamıştır.
40. "Erkek kardeşler" öz ve üvey kardeşleri içine alır.
41. "Erkek ve kız kardeşlerin oğulları", öz ve üvey erkek ve kız kardeşlerin oğulları, torunları ve küçük torunları içine alır.
42. Yakınlardan sonra, diğer insanlara geçilmektedir. Bunları anlatmaya geçmeden önce karıştırma olmaması için üç noktanın anlaşılması yararladır:
1) Bazı fakihler, bir kadının hareket ve süslerini gösterme serbestisinin bu ayette anılan akraba çevresiyle sınırlı olduğu görüşündedirler. Bu çevrenin dışında kalan herkes, amca ve dayıya varıncaya kadar bu listenin dışında kalır ve Kur'an'da anılmadıkları için kadın onların yanında da örtünmek zorundadır. Fakat, bu fakihlerin bu görüşü doğru değildir. Bırakın gerçek amcaları, Hz. Peygamber (s.a) Hz. Aişe'nin süt amcası karşısında bile tam anlamıyla örtünmesine gerek duymamıştır. Kütübü Sitte ve Müsned'i Ahmed'de Hz. Aişe'den gelen bir rivayete göre, bir defasında Ebu'l-Kays'ın kardeşi Eflah Hz. Aişe'yi görmeye gelir ve eve girmek için izin ister. Fakat,örtünme emri inmiş olduğu için, Hz. Aişe izin vermez. Bunun üzerine Eflah, "Sen benim yeğenimsin, seni kardeşim Ebu'l-Kays'ın karısı emzirdi" der. Buna rağmen, Hz. Aişe böyle bir yakınının yanında peçesiz bulunmaya izin olup olmadığında tereddüt eder. O esnada Hz. Peygamber (s.a) gelir ve Hz. Aişe'ye Eflah'ı görebileceğine hükmeder. Bu da gösteriyor ki, bizzat Hz. Peygamber (s.a) ayeti bu fakihlerin yorumladığı gibi yorumlamamış yani yalnızca ayette anılan yakınlara peçesiz görünmenin helâl olduğuna hükmetmemiş amca, dayı,damat ve süt akrabalar gibi kendileriyle evlenmesi haram olan yakınlar karşısında örtüye gerek olmadığına karar vermiştir. Tabiun'dan Hasan-ı Basri aynı görüşü benimsemiş ve bu görüş Ahkamü'l-Kur'an'da (cilt: 3 sh: 390). Alleme Ebu Bekr el-Cessas tarafından desteklenmiştir.
2) Kendileriyle evlenmenin ebedi haram olmadığı yakınlar sorunu vardır ortada, bu yakınlar, ne kendilerine kadının süsleriyle görünebileceği mahrem yakınlar kategorisine, ne de başkaları karşısında olduğu gibi, kendileri karşısında da bütünüyle örtünmesi gereken tümden yabancılar kategorisine girmektedir. Herhalde kesin çizgilerle tesbit edilemeyeceğinden olsa gerek. İslâm bu konuda iki uç arasında benimsenmesi gereken yolu tayin etmemiştir. Böyle durumlarda örtüye uyup uyulmayacağı, karşılıklı ilişkilere, kadın ve erkeğin yaşına, ailevi ilişki ve bağlara ve (aynı veya ayrı evlerde oturmak gibi) daha bazı şartlara bağlı olacaktır. Bu konuda bizzat Hz. Peygamber'in (s.a) sergilediği örnek bize aynı yolu göstermektedir.
Çok sayıda rivayet, Ebu Bekr'in kızı, Hz. Peygamber'in (s.a) baldızı Esma'nın Hz. Peygamber'in (s.a) karşısında peçesiz çıktığını ve en azından yüz ve ellerini örtmediğini aktarmaktadır. Bu durum, Hz. Peygamber'in vefatından bir kaç ay önce yapılan Veda Haccı'na kadar devam etmiştir. (Ebu Davud).
Aynı şekilde Ebu Talib'in kızı ve Hz. Peygamber'in yeğeni Ümmü Hani de yüzünü ve ellerini örtmeden Hz. Peygamber'in karşısına çıkardı. Bizzat kendisi, bunu doğrulayan bir olayı Mekke'nin fethiyle ilgili olarak nakleder. (Ebu Davud). Buna karşılık Hz. Abbas'ın oğlu Fazl'ı, (Hz. Peygamber'in (s.a) amca çocuğu) Rabia bin Haris b. Abdülmuttalib'in de oğlu Abdulmüttalib'i ailenin kazanan üyeleri olmadıkları için evlenemediklerinden bir iş ricasıyla Hz. Peygamber'e (s.a) gönderdiklerini görüyoruz. Her ikisi de Hz. Peygamber'i, (s.a) Fazl'ın amca veya hala kızı ve Abdülmuttalib bin Rabia'nın babasına da benzer bir biçimde yakınlığı olan Hz. Zeyneb'in evinde görürler. Hz. Zeynep karşılarına çıkmaz ve kendileriyle Hz. Peygamber'in (s.a) huzurunda bir perde arkasından konuşur. (Ebu Davud). Bu iki örneği birlikte ele alırsak, yukarda ifade ettiğimiz aynı sonuca varırız.
3) İlişkinin kesin olmadığı durumlarda, mahrem yakınlarının yanında bile örtüye dikkat edilmelidir. Buhari, Müslim ve Ebu Davud'un rivayet ettiği bir hadise göre, Hz. Peygamber'in (s.a) hanımlarından Sevde'nin cariyeden doğma bir erkek kardeşi vardı. Sevde'nin ve delikanlının babası, Utbe, kardeşi Sa'd b. Ebu Vakkas'a kendi sulbünden olduğu için bir yeğen olarak delikanlıya bakması vasiyetinde bulunur. Durum kendisine aktarılınca, Hz.Peygamber (s.a) Sa'd'ın iddiasını reddeder ve şöyle buyurur: "Çocuk kimin yatağında doğmuşsa ona aittir, zaniye ise recm gerekir". Hz. Peygamber (s.a) bununla da kalmaz ve Hz. Sevde'ye gerçekten erkek kardeşi olup olmadığı şüpheli bulunduğundan delikanlının karşısında örtüye bütünüyle riayet etmesini söyler.
43. Arapça "" kelimesi, "onların kadınları" demektir. Burada tam olarak hangi kadınların kasdedildiğine geçmeden önce, burada geçen "en-nisa" kelimesinin yalnızca kadınlar, "nisai-hinne"nin ise "onların kadınları" anlamına geldiği belirtilmelidir. İlk durumda, müslüman bir kadının tüm kadınlar karşısında peçesiz görünüp, süslerini gösterebileceği anlamına gelir. Fakat "en-nisa" yerine "nisa-ihinne"nin kullanılışı bu serbestiyi belli bir çevreyle sınırlandırmıştır. Bu belli kadınlar çevresinin ne olduğu konusunda müfessirler ve fakihler farklı görüşler belirtmişlerdir.
Bir gruba göre, "kadınları"ndan kasıt yalnızca müslüman kadınlar olup, zımmî veya başkası tüm gayri müslim kadınlar bu çevrenin dışındadır ve erkekler gibi onların karşısında da örtüye bütünüyle riayet edilmesi gerekir. İbn Abbas, Mücahid ve İbn Cüreyc bu görüşte olup, delil olarak şu olayı ileri sürerler. Halife Ömer, Ebu Ubeyde'ye yazar: "Bazı müslüman kadınların gayri müslim kadınlarla birlikte halka açık hamamlara gittiklerini duyuyorum. Allah'a ve Ahiret Günü'ne inanan müslüman bir kadının, vücudunu kendi toplumundan olmayan kadınların önünde açması helal değildir." Bu mektubu alan Hz. Ebu Ubeyde çok sarsılır ve bağırır: "Tenini ağartmak için hamama giden kadının yüzü kıyamet gününde kararsın." (İbn Cerir, Beyhaki, İbn Kesir.)
İmam Razi'nin de içinde bulunduğu bir diğer grup, "kadınları"ndan kasdın istisnasız tüm kadınlar olduğu görüşündedir. Fakat, böyle olsaydı, "nisa-i hinne" yerine "en-nisa" kelimesinin kullanılması yeterli olacağından, bu görüşü kabul etmek mümkün değildir.
Üçüncü ve daha akla yatkın Kur'an'a daha yakın görünen görüş, "kadınları"ndan kasdın, müslüman bir kadının, müslüman olsun olmasın, günlük hayatında yakından ilişki içinde bulunduğu ve her günkü ev işini paylaştığı vs. tanıdık-bildik kadınlar olduğunu belirtmesidir. Burada amaç, kültürel ve manevi kökenleri bilinmeyen veya geçmişleri şüpheli görünen ve dolayısıyla güvenilemezlik arzeden yabancıları çevrenin dışına çıkarmaktır. Bu görüşü, zımmî kadınların Hz. Peygamber'in (s.a) hanımlarını ziyarete geldiğini ifade eden sahih hadisler de desteklemektedir. Bu bağlamda göz önünde bulundurulması gereken ana nokta, dini inanç değil, ahlâkî karakterdir. Müslüman kadınlar gayri müslim de olsalar tanınmış ve güvenilir ailelerin soylu, iffetli ve faziletli kadınlarıyla görüşebilir ve içten sosyal bağlar kurabilirler. Fakat müslüman da olsalar, iffetsiz ahlâksız ve adi kadınlar karşısında örtüye riayet etmelidirler. Bu kadınlarla bir arada bulunmak ahlâkî açıdan erkekle bir arada olmak kadar tehlikelidir. Bilinmeyen ve tanıdık olmayan kadınlar ise, en fazla mahrem olmayan yakınlar gibi davranılır. Bunlar karşısında yüz ve eller açılabilir, fakat vücudun kalan kısmı ve zinetler kapatılmalıdır.
44. Bu emrin gerçek anlamı konusunda fakihler arasında büyük görüş ayrılıkları vardır. Bir grup, bu yalnız bir hanımın sahip olduğu cariyelerle ilgilidir der ve ilâhî hükmü, müslüman kadınların zinetlerini, ister müşrik, ister Yahudi, isterse Hıristiyan olsun, cariyeleri karşısında açabilecekleri, fakat örtünmenin amaçları açısından hür bir yabancı erkek gibi davranılması gereken köleleri karşısında görünemeyecekleri şeklinde tefsir eder.
Bu, Abdullah b. Mes'ud, Mücahid, Hasan Basri, İbn Sirin, Said b. Müseyyeb, Tavus ve İmam Ebu Hanife'yle İmam Şafiî'nin bir görüşüdür. Bunlar, kölenin hanımına mahrem olmadığına, serbest kaldığında onunla evlenebileceğini delil getirirler. Dolayısıyla, onun salt köle olması, kendisine erkek mahremler gibi davranılmasını gerektirmez ve kadının onun karşısında serbestçe görünmesine izin vermez. Genel anlamda ve hem kölelere, hem de cariyelere uygulanabilecek şekilde kullanılan "ellerinin altında bulunanlar" ifadesinin yalnızca cariyelerle sınırlandırılmasının nedenini bu fakihler şöyle açıklarlar: İfade her ne kadar genelse de, içinde yer aldığı metnin siyak ve sibakı (öncesi ve sonrası) onu yalnızca cariyelere özgü kılmaktadır. Ayette "ellerinin altında bulunanlar" ifadesi, hemen "kadınları"'ndan sonra gelmektedir, bu nedenle ayetten kadınların yakınları ve diğer arkadaşlarının kastedildiği dolayısıyla cariyelerin bu hükmün dışında tutulduğu gibi bir yanlış anlamaya meydan verilmemesi ve kadınların hür kadın dostları gibi, cariyeleri karşısında da zinetlerini açabileceklerini belirtmek için "ellerinin altında bulunanlar" ifadesi kullanılmıştır.
Diğer grup, "ellerinin altında bulunanlar" ifadesinin, hem köleleri hem de cariyeleri içine aldığı görüşündedir. Bu da Hz. Aişe, Ümmü Seleme ve Hz. Peygamber'in (s.a) Evi'nin (Ehl-i Beyt'in) bir takım büyük alimleriyle İmam Şafiî'nin görüşüdür. Bunlar, yalnızca ifadenin genel anlamına dayanmazlar, görüşlerine Sünnet'ten de delil getirirler. Örneğin, bir defasında Hz. Peygamber (s.a) kölesi Abdullah b. Müsa'de el-Fezarî ile kızı Hz. Fatıma'nın evine gider. O zaman Hz. Fatıma'nın üzerinde ayaklarını açıkta bırakan bir entari vardı, başını örtse ayakları, ayaklarını örtse başı açıkta kalıyordu. Hz. Peygamber (s.a) kızının utandığını görünce, "Zararı yok, yalnızca baban ve kölen var" buyurdular. (Enes b. Malik'ten Ebu Davud, Ahmed, Beyhaki). İbn Asabis'in rivayetine göre, Hz. Peygamber (s.a) bu köleyi Hz. Fatıma'ya verir ve Hz. Fatıma onu yetiştirir, sonra da azad eder.
Bu fakihler, görüşlerine bir diğer delil olarak, Hz. Peygamber'in (s.a) hadisini naklederler: "İçinizden biri kölesiyle mukatebe yapar ve köle de hürriyetini satın alacak gerekli araca sahip olursa, (sahibi olan) kadın, karşısındaki örtüsüne riayet etsin." (Ebu Davud, Tirmizi, İbn Mace, Hz. Ümmü Seleme'den).
45. Bu ifadenin harfi harfine tercümesi şöyledir: "Erkeklerden bağlılarınız olup, hiçbir arzu taşımayanlar". Buradaki anlam açıkça, müslüman bir kadının mahrem erkeklerden ayrı olarak, şu iki şarta sahip olan erkekler karşısında da zinetlerini açabileceğidir: 1) Ancak ikinci derecede, yani kadına tabi bir statüde olmak, 2) Efendisinin karısı, kızı, kızkardeşi veya annesi hakkında kötü düşünce veya arzu taşımayacak şekilde, yaşlılık, güçsüzlük, yoksulluk ve düşük sosyal mevkilerde olma gibi nedenlerle cinsel etkilerden uzak bulunmak. Bu hükmü, ona itaat etmek için salim bir zihinle inceleyen herkes, kötüye kaçma yol ve araçları aramaya kaçmadığı takdirde, bugün evlerde istihdam edilen hamal, aşçı, şoför ve diğer yetişkin hizmetçilerin bu kategoriye girmediğini teslim edecektir. Müfessir ve fakihlerce yapılan açıklamalar bu ayette kasdedilen erkeklerin tümünü ortaya koymaktadır. Şöyle ki:
İbn Abbas: Kadınlara karşı hiç ilgi duymayan alık kimseler.
Katade: Sadece gerekli rızkını sağlamak için size bağlanmış olan yoksullar.
Mücahid: Yalnızca yiyeceğe ihtiyaç duyup, kadınlara karşı ilgisi olmayan alık erkekler.
Şa'bi: Her bakımdan efendisine bağlı olan ve evdeki kadınlara kötü nazarla bakma cesareti bulunmayan kimseler.
İbn Zeyd: Bir aileye o ailenin üyesi sayılacak kadar uzun süre hizmet etmiş ve evin kadınlarına karşı hiçbir arzu taşımayan erkekler. Bu erkekler yalnızca geçimlerini sağlamak için evdedirler.
Tavus ve Zuhrî: Kadınlara karşı hiç bir arzu duymayan ve duyma cesareti de olmayan saf kimseler, (İbn Cerir, cilt: 18, sh: 95-96, İbn Kesir, cilt: 3 sh: 285).
Bu konudaki en güzel açıklama Hz. Peygamber (s.a) zamanında meydana gelen ve Buhari, Müslim, Ebu Davud, Nesaî ve İmam Ahmed'in Hz. Aişe ve Hz. Ümmü Seleme'den rivayet ettikleri şu olaydır: Medine'de, iktidarsız ve cinsel etkilerden uzak sanıldığından, Hz. Peygamber'in (s.a) hanımlarının yanına serbestçe girebilen bir hadım erkek (Hunsa) vardı. Hz. Peygamber (s.a) bir gün hanımlarından Hz. Ümmü Seleme'nin evine gittiğinde, bu adamı kardeşi Abdullah b. Ebi Ümeyye ile konuşurken işitti. Abdullah'a ertesi gün Taif'i fethederlerse, hemen Gaylan Sekafi'nin kızı Bedia'yı elde etmesini tavsiye ediyordu. Sonra, Bedia'nın güzelliğini ve çekiciliğini övmeye başladı ve o kadar ki, onun gizli yerlerini tasvir etmeye kadar gitti, Hz. Peygamber (s.a) bunları duyunca şöyle dedi: "Ey Allah'ın düşmanı, sanki onun her yanını görmüşsün". Sonra da, bu adam karşısında kadınların örtüye tam riayet etmelerini bir daha onun evlere alınmamasını emretti. Bunun ardından, onu Medine'den çıkardı ve diğer hadımların da evlere girmelerini yasakladı. Çünkü kadınlar onların varlığına aldırmazken, onlar bir evdeki kadınları diğer evlerdeki erkeklerin karşısında tasvir ediyorlardı.
Bu da gösteriyor ki, "cinsel arzu duyamayan" ifadesi, yalnızca fiziksel iktidarsızlığı belirtmemektedir. Fiziksel açıdan iktidarsız olmakla birlikte, içten içe cinsel arzu besleyen ve kadınlara karşı ilgi duyan kişiler pek çok şerlere neden olabilirler.
46. Yani, cinsel duyguları henüz uyanmamış olan çocuklar. Bu da, en fazla 11-12 yaşındaki çocuklar için geçerli olabilir. Bu yaşın üstündeki çocuklar, henüz bülüğa ermemiş bile olsalar, cinsel duygu sahibi olmaya başlarlar.
47. Hz. Peygamber (s.a) bu hükmü yalnızca süs eşyalarının şıngırtısıyla sınırlamış, bundan bakışın yanısıra, duyguları harekete geçirecek her türlü şeyin, Allah'ın kadınlara zinetlerini göstermeme emrindeki amaca aykırı olduğu ilkesini çıkarmıştır. Bu nedenle, kadınların koku sürünerek dışarı çıkmalarını da yasaklamıştır. Hz. Ebu Hureyre'ye göre, bu konuda şöyle buyurur o: "Allah'ın kadın kullarını mescidlere gelmekten men etmeyin, şu kadar ki, koku sürünerek gelmesinler." (Ebu Davud, İmam Ahmed).
Bir başka rivayete göre, Ebu Hureyre mescidden gelen bir kadına rastlamış ve onun koku süründüğünü hissedince kendisini durdurarak, "Ey Allah'ın kadın kulu, mescidden mi geliyorsun?" diye sormuş, kadının "evet" demesi üzerine de, "Habibim Ebu'l-Kasım'ın (s.a) şöyle buyurduğunu işittim: "Kokuyla mescide gelen kadının namazı, o kadın cinsel ilişkiden sonra yıkandığı gibi yıkanmadıkça kabul olunmaz" demiştir. (Ebu Davud, İbn Mace, İmam Ahmed, Nesaî).
Ebu Musa el-Eş'arî Hz. Peygamber'in (s.a) şöyle buyurduğunu rivayet eder: "Halkın onun kokusundan zevk alacak şekilde, koku sürünmüş olarak yoldan geçen bir kadın şöyle şöyledir: Oldukça sert sözler kullanmıştır." (Tirmizi, Ebu Davud, Nesaî). Onun bu konudaki emri kadınların parlak renkli, fakat hafif kokulu parfümler (kokular) kullanması şeklindeydi (Ebu Davud).
Hz. Peygamber (s.a) kadın seslerinin gereksiz yere erkeklerin kulaklarına gitmesini de tasvip etmemiştir. Gerçek ihtiyaç durumunda, bizzat Kur'an kadınların erkeklerle konuşmalarına izin verdiği gibi, Hz. Peygamber'in (s.a) hanımları da dinî konularda halkı aydınlatırlardı. Fakat, hiçbir gerekçe veya dini ya da ahlâkî bir amaç olmadığı durumlarda, kadınların seslerini erkeklere duyurmaları tasvip edilmemiştir. O kadar ki, imam cemaata namaz kıldırırken yanılır veya atlamada bulunursa, erkeklerin "Sübhanallah" demeleri gerekirken kadınlar yalnızca el çırparlar. (Buhari, Müslim, İmam Ahmed, Tirmizi, Ebu Davud, Nesaî, İbn Mace).
48. "Allah'a tevbe edin": Bu konuda şimdiye kadar işleyegeldiğimiz hatalar nedeniyle Allah'tan bağışlanma dileyin ve Allah ve Rasûlü'nün koyduğu hükümler doğrultusunda gidişatınızı düzeltin.
49. Bu hükümlerin inmesinden sonra, İslâm toplumunda Hz. Peygamber'in (s.a) yaptığı diğer düzeltmeleri de vermek yararlı olacaktır. Şöyle ki:
1) Başka erkeklerin (akraba da olsalar) bir kadını gizlice görmelerini veya kadının mahrem yakınlarının yokluğunda onunla oturmalarını yasaklamıştır. Hz. Cabir İbn Abdullah, Hz. Peygamber'in (s.a) şöyle buyurduğunu rivayet eder: "Kocaları evde bulunmayan kadınların yanına girmeyin, çünkü şeytan kan gibi sizin içinizde dolaşır." (Tirmizi).
Yine, Hz. Cabir'in rivayet ettiği bir hadiste şöyle buyurulmaktadır: "Allah'a ve ahiret günü'ne inanan kimse, yanında mahrem bir yakını bulunmayan kadının yanına girmesin. Çünkü bu durumda üçüncü kişi şeytandır." (İmam Ahmed). İmam Ahmed, Amir b. Rabia'dan buna benzer bir hadis daha rivayet eder. Bizzat Hz. Peygamber (s.a) bu konuda son derece titizdi. Bir defasında, geceleyin hanımı Hz. Safiye'yi evine getirirken, Ensar'dan iki adam yanlarından geçer. Hz. Peygamber (s.a) onları durdurarak şöyleder: "Yanımdaki kadın karım Safiye'dir." Onlar da "Sübhenallah ey Allah'ın Rasûlü, senin hakkında hiç şüphe edilir mi?" derler. Hz. Peygamber (s.a) şöyle cevap verir: "Şeytan insanın vücudunda kan gibi dolaşır. Zihinlerinize kötü bir düşünce yerleştirir diye korktum." (Ebu Davud).
2) Hz. Peygamber (s.a), erkeğin elinin na-mahrem kadının bedenine dokunmasını tasvip etmemiştir. Bu yüzden, biat esnasında erkeklerin elini sıkarken, bunu kadınlara karşı hiç yapmamıştır. Hz. Aişe, Hz.Peygamber'in hiç bir yabancı kadına dokunmadığını söyler. Kadınlarla sözle biatlaşır ve bu bitince de, "Gidebilirsiniz, biatınız tamamdır" derdi. (Ebu Davud).
3) Kadınların yanlarında mahremleri bulunmadan veya na-mahremle birlikte yolculuğa çıkmalarını şiddetle yasaklamıştır. Buhari ve Müslim'in İbn Abbas'tan rivayetine göre, Hz.Peygamber (s.a) bir hutbelerinde şöyle buyurmuşlardır: "Hiç bir erkek, yanında mahremi bulunmadığı sürece yalnızken bir kadının yanına giremez ve hiç bir kadın, yanında mahremi bulunmadan tek başına yolculuğa çıkamaz." Bir adam kalkar ve der: "Karım Hacc'a gidecek, fakat bana bir sefere katılma emri verildi." Hz. Peygamber (s.a) buna şöyle karşılık verir: "Karınla Hacc'a gidebilirsin."
Aynı konuda sahih hadis kaynaklarının İbn Ömer, Ebu Said el-Hudri ve Ebu Hüreyre'den rivayet ettikleri hadislerde, Allah'a ve ahiret günü'ne inanan müslüman bir kadının yanında mahremi olmadan yolculuğa çıkamayacağı ifade edilmektedir. Şu kadar ki, yolculuğun uzunluğu ve süresi hakkında bazı farklı rivayetler vardır. Bazı rivayetlerde, yolculuğun asgari sınırı 12 mil olarak gelmekte, bazıları bir gün, bir gün bir gece, iki gün veya hatta üç günlük bir süre koymaktadır. Bu farklılık, rivayetlerin sıhhatine gölge düşürmediği gibi, içlerinden birini diğerlerine tercihle kabul etmemizi de gerektirmez. Rivayetlerin arasını bulmak için, Hz. Peygamber'in (s.a) farklı durumlarda şartlara ve durumun gereğine göre farklı talimatlarda bulunduğu söylenebilir. Sözgelimi, üç günlük yolculuğa çıkan bir kadın mahremsiz çıkmaktan yasaklanırken, bir günlük yolculuğa çıkan bir başkası da aynı şekilde yasaklanmış olabilir. Burada ana sorun, farklı durumlarda farklı kişilere farklı talimat vermek değil, İbn Abbas hadisinde ifade olunduğu üzere, bir kadının mahremsiz yolculuğa çıkamayacağı ilkesidir.
4) Hz. Peygamber (s.a) cinslerin serbestçe karışımına uygulamalarıyla engel olduğu gibi, bunu şifahen de yasaklamıştır. İslâm'da Cum'a ve cemaat namazlarının önemi herkesin malumudur. Cum'a namazı bizzat Allah tarafından farz kılınmış, cemaatle namazın öneminin derecesi ise şu hadiste ifadesini bulmuştur: "Eğer bir kişi gerçek bir özrü olmaksızın mescide gelmez ve namazını evde kılarsa, Allah bu namazını kabul etmeyecektir." (Ebu Davud, İbn Mace, Darekutnî, Hakim, İbn Abbas'tan). Böyleyken Hz. Peygamber (s.a) kadınları Cum'a namazından muaf tutmuştur. (Ebu Davud, Darekutnî, Beyhakî).
Cemaatle namazlara gelip gelmemeleri konusunda ise kadınları serbest bırakmış ve "Mescidlere gelmek isterlerse kendilerine engel olmayın" buyurmuşlardır. Bununla birlikte, kadınların namazlarını evde kılmalarının mescidde kılmaktan daha faziletli olduğunu da belirtmekten geri durmamışlardır. İbn Ömer ve Ebu Hureyre şu rivayette bulunurlar: "Allah'ın kadın kullarını Allah'ın mescidlerine gelmekten men etmeyin." (Ebu Davud). İbn Ömer'den gelen diğer rivayetler de aynı mealdedir: "Kadınların geceleyin mescidlere gelmelerine izin verin." (Buhari, Müslim, Tirmizi, Nesaî, Ebu Davud). Ve "Evleri, kendileri için mescidlerden daha iyiyse de, kadınlarınızı mescidlere gelmekten alıkoymayın." (İmam Ahmed, Ebu Davud). Ümmü Nümeyd es-Saîdiyye bir keresinde Hz. Peygamber'e (s.a): "Ey Allah'ın Rasûlü! Namazımı senin imamlığında kılmayı çok arzu ediyorum" der. Rasul-i Ekrem (s.a) şöyle cevap verir: "Namazını odanda kılman taraçada kılmandan hayırlıdır. Namazını evinde kılman, yakınınızdaki mescidde kılmandan hayırlıdır, namazını yakınınızdaki mescidde kılman ana mescidde kılmandan hayırlıdır." (İmam Ahmed, Taberanî). Ebu Davud, Abdullah İbn Mes'ud'dan aynı mealde bir rivayette bulunur.
Hz. Ümmü Seleme'ye göre Hz. Peygamber (s.a) şöyle buyurmuştur: "Kadınlar için mescidlerin en hayırlıları evlerinin en iç bölmeleridir." (İmam Ahmed, Taberanî). Hz. Aişe, Emeviler zamanında hakim olan şartları görünce, "Hz. Peygamber kadınların bu tür davranışlarına şahit olsaydı, İsrailoğluları kadınlarına yapıldığı gibi, onları da mescidlere girmekten mutlaka men ederdi." (Buhari, Müslim, Ebu Davud).
Hz. Peygamber, Mescidi'nde kadınların girmesi için ayrı bir kapı ayırmış ve kendi zamanında Hz. Ömer de erkeklerin bu kapıdan girmelerini yasaklayan kesin emirlerde bulunmuştu. (Ebu Davud). Cemaatle kılınan namazlarda kadınların erkeklerin arkasında ayrı saf tutmaları emrolunmuştur, ayrıca, namazın bitiminde Hz.Peygamber ve ashabı, kadınlar erkeklerden önce mescidden çıksınlar diye bir süre beklerlerdi. (İmam Ahmed, Buhari).
Hz. Peygamber (s.a) şöyle buyurur: "Erkekler için safların en iyisi ön saf, en kötüsü de (kadınların safına en yakın olan) son saftır, fakat kadınlar için safların en iyisi en son saf, en kötüsü de (hemen erkeklerin arkasındaki) ön saftır." (Müslim, Ebu Davud, Tirmizi,Nesaî, İmam Ahmed.)
Kadınlar bayram namazlarına da katılırlardı. Şu kadar ki, erkeklerden ayrı kapalı bir yerde bulunurlardı. Hutbeden sonra Hz. Peygamber (s.a) kendilerine ayrıca hitabede bulunurdu. (Ebu Davud, Buhari, Müslim). Bir keresinde Hz. Peygamber erkeklerle kadınları kalabalık içinde yan yana giderlerken gördü ve kadınları durdurarak şöyle dedi: "Yolun ortasından yürümeniz doğru değildir, kenarlardan yürüyün". Bunu duyan kadınlar hemen duvar boyunca yürümeye başladılar. (Ebu Davud).
Bütün bu hükümler, kadın-erkek karışık toplantıların İslâm'ın ruhuna bütünüyle aykırı olduğunu gösterir. Erkeklerle kadınların Allah'ın kutsal evlerinde namaz için yanyana durmalarına izin vermeyen İlâhî Kanun'un, onların okullarda, dairelerde, kulüplerde ve diğer toplantı yerlerinde serbestçe bir arada bulunmalarına izin vermesi düşünülemez.
5) Kadınların normal ölçülerde makyaj (süslenme) kullanmalarına izin, hatta bu konuda talimat vermiş, fakat aşırı makyajı (süslenme) kesinlikle yasaklamıştır. O dönemde Arap kadınları arasında geçerli olan makyaj ve süs çeşitlerinden aşağıdakileri lânetlemiş ve toplum için yıkıcı bulmuştur:
a) Daha uzun ve sık göstermek için saça fazladan yapay saç takmak,
b) Vücudun çeşitli kısımlarına dövme yapmak ve yapay benler meydana getirmek,
c) Belli bir görünüm vermek için kaşları yolmak veya daha açık bir görünüm kazandırmak için yüzdeki tüyleri yolmak,
d) Daha çok inceltmek için dişleri ovalamak, ya da dişlerde yapay delikler açmak,
e) Yapay bir renk ve görünüm kazandırmak için yüzü safran veya daha başka kozmetiklerle ovmak.
Bu talimatlar Kütübü Sitte ve Müsned'i Ahmed'de Hz. Aişe, Esma bint-i Ebu Bekir, Hz. Abdullah b. Mes'ud, Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Abbas ve Emir Muaviye'den güvenilir ravilerce rivayet edilmektedir.
Allah ve Rasûlü'nün bu apaçık hükümlerini öğrendikten sonra, bir müslümanın önüne iki yol açılır. Ya günlük hayatında bu hükümleri uygulayıp kendisini, ailesini ve toplumunu, ortadan kaldırılmaları için Allah ve Rasûlü'nün böylesine ayrıntılı hükümleri koyduğu kötülüklerden temizleyecek, ya da bir takım zaafları nedeniyle bu hükümlerin bir veya bir kaçını çiğneyip, hiç olmazsa günah işlediğini bilecek ve bunu böyle kabul ederek, yaptığına fazilet etiketi vurmayacaktır. Bu seçeneklerin dışında, Kur'an ve Sünnet'in açık hükümlerine aykırı olarak, Batı türü bir hayat tarzını benimseyenler ve sonra da müslümanlığı kimseye bırakmayıp, İslâm'da örtünme diye bir şeyin olmadığını açıkça iddia edenler, yalnızca itaatsızlık suçunu işlemekle kalmazlar, aynı zamanda cahilliklerini ve münafıkça inatlarını da sergilemiş olurlar. Böyle bir tavır, ne dünyada doğru düşünen biri tarafından onaylanabilir, ne de ahirette Allah'ın nimetine hak kazanabilir. Fakat gel gör ki, müslümanlar arasında yer alan ve münafıklıklarında öylesine mesafa katetmiş bulunan birtakım münafıklar, ilahi hükümleri gerçek dışı görerek reddetmekte ve gayrı müslim toplumlardan ödünç aldıkları yaşama biçimlerinin doğru ve gerçeğe dayalı olduğuna inanmaktadırlar. Böyleleri asla müslüman değildirler, eğer müslüman sayılacak olurlarsa, İslâm ve İslâmdışı kelimeler bütün anlam ve önemini yitirecektir. Eğer müslüman adlarını değiştirmiş olsalar ve İslâm'ı terkettiklerini açıkça ifade etseler, o zaman hiç olmazsa medenî ve manevî cesaretlerinin bulunduğunu söyleriz. Ama, bu kişiler tüm yanlış tavırlarına rağmen, kendilerini müslüman olarak sunmaya devam etmektedirler. Dünyada bunlardan daha bayağı bir insan sınıfı herhalde bulunamaz. Böylelerinden, böylesi bir karakter ve ahlâk taşıyanlardan her türlü yalan, hile, aldatma ve iffetsizlik beklemek mümkün değil midir?
.
|
59 Ey Peygamber, eşlerine, kızlarına ve mü'minlerin kadınlarına dış elbiselerinden (cilbablarından) üstlerine giymelerini söyle;110 onların (özgür ve iffetli) tanınması ve eziyet görmemeleri için en uygun olan budur.111 Allah, çok bağışlayandır, çok esirgeyendir.112
AÇIKLAMA
110. Cilbab büyük bir örtüdür. İdna ise örtmek ve sarmak anlamlarına gelir; fakat bu kelime alâ eki ile kullanıldığında bir şeyi yukarıdan aşağıya bırakmak anlamına gelir. Bazı çağdaş müfessirler Batının etkisiyle bu kelimeyi, yüz örtme emrini görmemezlikten gelmek için "örtünmek" diye tercüme etmişlerdir.
Eğer Allah bu müfessirlerin iddia ettiklerini söylemek istemiş olsaydı, yüdnîne aleyhinne değil, yüdnîne iley-hinne derdi. Arapça bilen herkes yüdnîne aley-hinne'nin sadece "sarınmak örtünmek" anlamına gelmediğini bilir. Ayetin devamındaki min celabîbi-hinne sözleri de bu anlama meydan vermemektedir. Burada min eki (harficer) örtünün bir kısmı anlamına gelir ve "örtünme" ise örtünün sadece bir kısmı ile değil, tümü ile yapılır. O halde ayet açıka şu anlama gelir: Kadınlar örtülerine iyice sarınsınlar ve örtülerinin bir kısımını da yüzlerinden aşağıya bıraksınlar.
Hz. Peygamber (s.a) dönemine yakın zamanlarda yaşayan müfessirlerin ileri gelenleri bu yorumu kabul etmişlerdir. ibn Cerir ve İbn el-Münzir, Muhammed İbn Sirin'in Hz. Ubeyde es-Selmani'den bu ayetin anlamını sorduğunu rivayet ederler. (Hz). Ubeyde, Hz. Peygamber (s.a) zamanıda Müslüman olmuş, fakat onu görmemiştir. Hz. Ömer zamanında Medine'ye gelmiş ve oraya yerleşmiştir. Fıkıhta ve fıkhî meselelerde Kadı Şüreyh ile aynı ayarda kabul edilir.) Hz. Ubeyde sözlü bir açıklamada bulunacağına, başını, alnını, yüzünü kapatıp sadece bir tek gözünü açıkta bırakarak örtünmenin nasıl olacağını kendi üstünde uygulayarak göstermiştir. İbn Abbas da hemen hemen aynı tefsiri yapmıştır. İbn Ebi Hâtim, ibni Cerir ve İbn Merduye'den rivayet edildiğine göre İbn Abbas şöyle buyurmuştur: "Allah, kadınlara evlerinden bir ihtiyaç için dışarı çıktıklarında, sadece gözlerini açıkta bırakacak şekilde örtülerini üstlerine almalarını ve yüzlerini gizlemelerini emretmiştir." Katade ve Süddi de bu ayete aynı anlamı vermişlerdir.
Sahabe ve tabiun döneminden sonra gelen bütün büyük müfessirler de bu ayeti aynı şekilde tefsir etmişlerdir. İmam ibn Cerir el-Taberi bu ayetin tefsirinde şöyle der: "Saygıdeğer kadınlar evlerinden çıktıklarında, açık ve yüzleri örtüsüz cariyeler gibi görünmemelidirler. Örtülerinin veya dış elbiselerinin bir kısmını yukarıdan bırakıp örtünmelidirler ki, kötü niyetli kimseler onlara zarar vermesin."
(Camiul-Beyan cilt, 22 s. 33)
Allame Zemahşerî şöyle der: "Ayet, kadınların örtülerinin bir kısmını yukarıdan üzerlerine bırakmaları, yüzlerini ve bedenlerini örtmeleri gerektiği anlamına gelir." (El-Keşşaf cilt. 11. s. 221)
Allame Nizamüddin Nişaburî de şöyle der: "Yani, onlar örtülerinin bir kısmını üzerlerine örtmelidirler; bu ayette kadınlara başlarını ve yüzlerini örtmeleri emredilmektedir." (Garaibul-Kur'an cilt. 11. s. 32)
İmam Razi ise şöyle der: "Burada kastedilen diğer insanların onların hafif kadınlar olmadığını bilmesidir. Çünkü yüz setr'e dahil olmadığı halde yüzünü örten bir kadının, diğer erkeklerin yanında örtmesi farz olan setrini açması beklenemez. Böylece herkes bu kadınların kendilerinden ahlaksızca bir davranış beklenilemeyecek saygıdeğer ve vakarlı olduklarını bilecektir." (Tefsir-i Kebir, cilt 1. s. 591)
Bu ayetle ortaya çıkan başka bir nokta da, Hz. Peygamber'in (s.a) birçok kızının olduğu gerçeğidir. Çünkü Allah bizzat: "Ey Peygamber, eşlerine ve kızlarına..... emret" buyurmuştur. Bu sözler, Allah'tan hiç korkmadan Hz. Peygamber'in (s.a) sadece bir kızı olduğunu iddia eden kimselerin iddiasını boşa çıkarmaktadır. Onlara göre, sadece Fatıma, Hz. Peygamber'in (s.a) asıl kızıdır. Diğerleri ise eşlerinin önceki kocalarından. Bu kimseler önyargıları nedeniyle öyle körleşmişlerdir ki, Hz. Peygamber'in (s.a) çocuklarını başkalarına nispet ederek ne kadar büyük bir günah işlediklerinin ve ahirette kendilerini çok şiddetli bir azabın beklediğinin farkında değillerdir. Bütün sahih hadislere göre, Hz. Hatice (r.a), Hz. Peygamber'den (s.a) sadece Fatıma'yı değil, üç kız çocuğu daha dünyaya getirmiştir. İlk siyer yazarlarından Muhammed bin İshak onun Hz. Hatice ile evliliğine değindikten sonra şöyle der: "İbrahim dışında, Hz. Peygamer'in (s.a) bütün çocuklarının annesi Hatice'ydi. Kasım, Tahir, Tayyib, Zeyneb, Rukiyye, Ümmü Gülsüm, Fatıma." (İbn Hişam: cilt. 1, s. 202)
Ünlü Nesep bilgini Haşim bin Muhammed bin es-Sâ'ib el-Kelbi şöyle der: "Allah'ın Rasulü'nün kendisine peygamberlik gelmeden önce ilk doğan çocuğu Kasım'dı, sonra Zeynep, sonra Rukiye, daha sonra da Ümmü Gülsüm dünyaya geldi." (Tabakâtı-ı İbn Sa'd, cilt.1, s.133). İbn Hazm ise Cevami es-Siret adlı kitabında Hz. Peygamber'in (s.a), Hz Hatice'den en büyüğü Zeynep olmak üzere,sırasıyle Rukiye, Fatıma ve Ümmü Gülsüm adlarında dört kızının olduğunu yazar. (ss.38-39). Taberi, İbn Sa'd, Ebu Ca' fer Muhammed bin Habib (Kitab-ül Muhabber adlı kitabın yazarı) ve İbn Abd'il-Berr (Kitab-ül İstiâb yazarı) sahih rivayetlere dayanarak Hz. Hatice'nin Rasulullah'la (s.a) evlenmeden önce iki kez evlendiğini, Ebu Hâle Temimi'den Hind bin Ebu Hâle adında oğulu, Atik bin Ayis Mahzumi'den Hind adında bir kızı olduğunu söylerler.
Hz. Hatice daha sonra Hz. Peygamber ile evlenmiştir ve bütün nesep bilginleri onun Peygamberimizden yukarıda adları geçen dört kızı dünyaya getirdiğinde ittifak etmişlerdir. (Bkz. Taberi cilt II, s.411) Tabakât-ı ibn Sa'd. cilt VIII, ss. 14-16: Kitabül Muhabber ss. 78.79, 452:El-Isti'âb, cilt 11,s. 718) Bütün bu rivayetler, Kur'an'da Peygamber'in(s.a) bir tane değil, birden fazla kızı olduğunu bildiren ifade ile desteklenmektedir.
111.".......onların tanınması......": Böylece onlar basit ve sade elbiseleriyle, günahkar insanların kötü emeller besleyeceği hafif kadınlar olarak değil, saygıdeğer ve namuslu kadınlar olarak tanınacaklardır. ".......inciltilmemesi....." Böylece kimse onlara sataşmayacak, onları rahat bırakacaklardır.
Burada bir müddet duralım ve Kur'an'ın bu emri ile İslam'ın nasıl bir sosyal hayat ruhuna sahip olduğunun ifade edildiğine ve bu ruhun amacının Allah'ın ifade ettiği şekilde ne olduğuna bir göz atalım. Bundan önce Nur Suresi 31. ayette kadınların, zikredilen kadın ve erkekler dışındaki kimselere zinetlerini göstermeleri yasaklanmış ve onlara "gizli zinetleri bilinsin diye ayaklarını yere vurmamaları" emredilmişti. Eğer bu emir, Ahzab Suresi'nin bu ayeti ile birlikte okunursa, kadınların burada emredildiği şekilde örtülerine bürünmelerinin amacının zinetlerini başkalarından gizlemek olduğu anlaşılır.Elbette bu amaç da ancak dış elbisesinin kendisi sade olduğunda yerine getirilebilir, aksi taktirde süslü ve dikkat çekici bir örtüyle örtünmek bu amaca uygun düşmeyecektir. Bunun yanısıra, Allah sadece kadınlara örtülerine bürünerek zinetlerini gizlemelerini emretmekle kalmıyor, örtünün bir ucunu yukarıdan aşağıya bırakmalarını da emrediyor. Her sağduyulu insan buradan, vücut ve elbisenin zinetleri ile birlikte yüzün de örtülmesi gerektiği sonucunu çıkarır. Daha sonra Allah bu emrin sebebini de açıklıyor: "bu, Müslüman kadınların tanınması ve inciltilmemesi için en uygun yoldur." Elbette bu emir, erkeklerin ısrar edici bakışlarından, sarkıntılık etmelerinden ve sataşmalarından rahatsız olan, bunları eğlenceli bulmayan, kötü şöhretli ahlaksız sokak kadınlarından biri gibi kabul edilmek istemeyen, tam aksine ahlaklı, namuslu ev kadınları olarak tanınmak isteyen kadınlar içindir.
Böyle soylu ve şerefli kadınlara Allah şöyle buyurmaktadır: "Eğer gerçekten iyi kadınlar olarak tanınmak istiyorsanız ve erkeklerin şehvet dolu bakış ve ilgileri sizi rahatsız ediyorsa, insanların açgözlü bakışları önünde bütün güzellik ve fiziki cazibenizi ortaya koyacak şekilde yeni gelinler gibi süslü bir şekilde sokağa çıkmamalısınız. Tam aksine bütün ziynetlerinizi gizleyen ve yüzünüzü örten sade bir örtü ile ve ziynetlerinizin şıkırtısı bile dikkati çekmesin diye ağırbaşlı bir şekilde yürüyerek sokağa çıkmalısınız. Kendisini boyayıp süsleyen ve her tür ziyneti takıp takıştırmadan dışarı adımını atmayan bir kadının, erkeklerin dikkatini çekmekten başka bir amacı olamaz. Böyle yaptığı halde insanların, açgözlü bakışlarından rahatsız olduğunu söyleyerek şikayet ediyorsa ve "sokak kadını" olarak tanınmak istemediğini, namuslu bir ev kadını olarak yaşamak istediğini söylüyorsa, bu, sahtekarlıktan başka birşey değildir. Bu, gerçek niyetini ifade eden bir kimsenin sözleri değildir, onun asıl niyeti tavırlarında ve davranış tarzında görülmektedir. O halde diğer erkeklerin önüne dikkat çekici bir şekilde çıkan bir kadının bu davranışı, onun davranışlarını neyin yönlendirdiğini göstermektedir. İşte bu nedenle münasebetsiz kimseler, hafif kadınlardan bekledikleri şeyleri bu kadınlardan da beklerler. Kur'an kadınlara şöyle der: "Siz aynı anda hem sokak kadını, hem de namuslu bir kadın olamazsınız. Eğer namuslu, saygıdeğer kadınlar olarak yaşamak istiyorsanız, sokak kadınlarına yaraşan davranışlardan vazgeçmeli ve namuslu kadın olmanızı sağlayacak bir hayat tarzı benimsemelisiniz."
Bir kimsenin kişisel düşünceleri Kur'an'a uygun olsun veya zıt olsun, ya da bir kimse Kur'an'ın gösterdiği hidayeti kendisi için bir yol gösterici kabul etsin veya etmesin, Kur'an'ı tefsir ederken entellektüel plânda dürüst davranmak isteyen herkes bunun asıl amacını kavrayacaktır. Eğer bu kimse bir münafık değilse, dürüstlükle Kur'an'ın asıl amacının yukarıda açıklanan amaç olduğunu kabul edecektir. Bundan sonra herhangi bir emri çiğnese bile, ya Kur'an'ın emrine karşı geldiğinin farkında olarak, ya da Kur'an'ın hidayetini kabul etmediği için böyle yapacaktır.
112. Yani, "Eğer siz şimdi bu apaçık hidayeti aldıktan sonra kendinizi ıslah eder ve bile bile onu çiğnemezseniz, Allah İslâm öncesi cahiliye günlerinde işlediğiniz hata ve günahları affedecektir.
.
|
|
30. Mü'mİnlere söyle ki: Gözlerini sakınsınlar, mahrem yerlerini de korusunlar. Böylesi onlar için daha temizdir. Şüphe yok ki Allah yaptıkları İşlerden çok iyi haberdar olandır.
Bu buyruğa dair açıklamalarımızı yedi başlık halinde sunacağız;
1- Gözleri Haramdan Sakınmak:
Yüce Allah görülmemesi gereken şeyleri setredip örtmeyi söz konusu ettikten sonra; "mü'minlere söyle ki: gözlerini sakınsınlar" buyruğu İle görmekle ilgili hususu söz konusu etmektedir.
"Sakınsınlar" lafzı, "Gözünü sakındı sakınır" denilir. Şair de der ki:
"Gözünü sakın çünkü sen Numeyrlisin, Ne Ka'b'a ulaşırsın, ne de Kilâb'a." Antere de şöyle demiştir:
"Hanım komşum görünürse gözüme, sakınırım gözümü, Tâ ki komşumun barındığı yer onu örtünceye."
Yüce Allah gözün neden sakınılacağını ve mahrem yerlerinin neden korunacağını söz konusu etmemektedir. Ancak bu, âdeten bilinen bir husustur ve bundan kasıt da helâl olandan değil, haram olandan sakınmaktır.
Buhâri'de şöyle denilmektedir: Said b. Ebi'l-Hasen, el-Hasen'e dedi ki: Acem kadınları göğüslerini ve başlarını açıyorlar. (el-Hasen) dedi ki: Sen de gözünü ondan sakın. Yüce Allah: "Mü'minlere söyle ki; Gözlerini sakınsınlar, mahrem yerlerini de korusunlar” diye buyurmaktadır. Katâde de der ki: Kendilerine helâl olmayan şeylerden (sakınsınlar) demektir. "Mü'mİn kadınlara da deki: Gözlerini sakınsınlar, mahrem yerlerini korusunlar..."
Yani kendisine yasak kılınan şeye bakmak demek olan "hain bakış"tan sakınsınlar (demektir)
2- Gözlerin Sakınması:
Gözlerini" buyruğundakİ kelimesi, şanı yüce Allah'ın: "zaman da sizden hiçbir kimse bunu ona yapmamıza engel olamazdı" (el-Hakka, 69/47) buyruğunda olduğu gibi zâid (fazla) olduğu söylenmiştir. Bunun teb'îz (kısmîlik bildirmek) için olduğu da söylenmiştir, çünkü kimi bakmalar mubahtır.
"Sakınmak" eksiklik diye de açıklanmıştır, "Filan kişi filândan eksiltti" denilir. Buna göre eğer göz işini yapma imkânı verilmeyecek olursa, ondan bir şeyler düşülmüş ve eksiltilmiş demektir. Buna göre burada bu edat "sakınma"nın sılasıdır. Ne kısmîlik (teb'îz) bildirmek içindir, ne de fazladan gelmiştir.
3- Görmek Kalbe Açılan En Büyük Kapıdır:
Görmek kalbe açılan en büyük kapıdır. Oraya ulaşan duyu yollarının en mükemmelidir. İşte bundan dolayı görme dolayısıyla düşüşler de pek çoktur. Ondan sakındırmak gerekti görülmüştür. Bütün haramlardan ve kendisi sebebiyle fitneye düşülmesi korkulan her husustan gözün sakınılması farzdır. Rasûlullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Yollarda oturmaktan sakınınız," Ey Allah'ın Rasûlü! Bizim için orada oturmak kaçınılmaz bir şeydir. Biz oralarda sohbet ederiz, dediler. Şöyle buyurdu: "Madem oturmaktan başka şeyi kabul etmiyorsunuz, o takdirde yolun hakkını veriniz." Yolun hakkı nedir, ey Allah'ın Rasûlü! dediler. Şöyle buyurdu: "Gözün haramdan sakınılması, rahatsızlık verici şeylerin önlenmesi, selâmın alınması, iyiliğin emredilip kötülüğün sakındırılması." Bu hadisi Ebu Said el-Hudrî rivayet etmiş olup, Bu-hârî ve Müslim kitaplarına kaydetmişlerdir.
Rasûlullah (sav) da, Ali (r.a)a şöyle demiştir: "Bir bakışın arkasına diğerini salma. Birincisi senin hakkın olabilirse de, ikincisi senin hakkın değildir."
el-Evzaî de şöyle demiştir: Bana Harun b. Riâb'ın anlattığına göre, Gaz-van ve Ebu Musa el-Eş'arî birlikte bir gazada bulunuyorlardı. Bir cariye üzerini açtı, Gazvan ona baktı. (Ebu Musa) elini kaldırıp gözüne bir tokat indirdi, gözünü şişirdi ve dedi ki: Sen, sana zarar verecek ve sana fayda sağlamayacak bir şeye bakıyorsun. Ebu Musa ile karşılaşınca halini sordu ve dedi ki: Sen gözüne zulmettin, Allah'tan mağfiret dile ve tevbe et. Çünkü ilk bakışı onun lehine ise de bundan sonrası onun aleyhinedir. el-Evzaî dedi ki: Gazvan gerçekten kendi nefsine hakim oldu, ölünceye kadar gülmedi. Allah ondan razı olsun.
Müslim'in, Sahih'inde Cerir b. Abdullah'tan şöyle dediği kaydedilmektedir: Rasûlullah (sav)a ani bakış hakkında sordum. Bana gözümü çevirmemi emretti.
İşte bu "gözlerini" buyruğundaki "min" edatının teb'îz (kısmîlik bildirme) için olduğunu söyleyenlerin görüşlerini desteklemektedir. Çünkü ilk bakışa kişi hakim olamayabilir, o bakımdan ilk bakış hitabın teklifi kapsamına girmez. Zira ilk bakışın kasti olma İhtimali yoktur. Dolayısıyla bu günah kazandırıcı olmaz. O bakımdan bu hususta da mükellefiyet söz konusu olmaz. Bundan dolayı, bunun bir kısmının ele alınması gerekmektedir. Ancak "mahrem yerleri" için böyle buyurulmarmıştır. Zira kişi mahrem yerine hakim olabilir. eş-Şa'bî kişinin kızına, annesine ya da kızkardeşine dahi uzun uzun ve devamlı bakmasını mekruh görmüştür. Elbetteki onun zamanı da bizim bu zamanımızdan çok daha hayırlıdır. Kişinin kendisi için muharrem kılınmış, mahrem birisine arzuyla ve tekrar tekrar bakması haramdır.
4- Mahrem Yerlerin Korunması:
"Mahrem yerlerini de korusunlar." Yani helâl olmayan kimsenin görmesine karşı örtsünler, gizlesinler. "Mahrem yerlerini” zinadan "korusunlar" diye de açıklanmıştır. Bu görüşe göre şayet "gözlerini sakınsınlar" buyruğunda olduğu gibi burada da edatı ile birlikte kullanılmış olsaydı, yine uygun düşerdi. Sahih olan, hepsinin kastedildiği ve lafzın da umumî olduğudur.
Behz b. Hakim b. Muaviye el-Kuşeyrî babasından, o dedesinden rivayetle dedi ki: Ey Allah'ın Rasûlü! Biz mahrem yerlerimizden neyi bırakalım, neyi gösterelim. Şöyle buyurdu: "Sen mahrem yerini (avretini) zevcen ya da cariyen dışında herkesten korumalısın." Adam: Peki kişi kendisi gibi bir erkek- ile birlikte bulunursa? diye sorunca, şöyle buyurdu: "Eğer onun görmemesini sağlayabiliyorsan, bunu sağla." Bu sefer: Peki kişi ya tek başına kalırsa diye sordum, şöyle buyurdu: "Allah kendisinden haya edilmeye insanlardan daha bir layıktır."
Âişe (r.anhâ), Rasûtullah (sav) ile kendisinin durumunu söz konusu ederek şöyle demiştir: Ne ben onunkini gördüm, ne de o benimkini.
5- Umumi Banyolara (Hamamlara) Girmenin Hükmü:
İlim adamları bu âyet-i kerîmeye dayanarak peştemalsız hamama girmenin nass ile haram olduğunu belirtmişlerdir. İbn Ömer'den şöyle dediği rivayet edilmektedir: Bir adamın yaptığı en güzel infak, halvette kalacak şekilde hamama vereceği bir dirhemdir. Yine îbn Abbas'tan sahih olarak nakledildiğine göre o et-Cuhfe'de ihramlı olduğu halde hamama girmiştir. Buna göre erkeklerin peştemallı olmak şartıyla, hamama girmeleri caizdir. Ay-hali, lohusalık ya da bir hastalıkları dolayısıyla yıkanmak gibi bir zaruretten ötürü kadınlar için de hüküm böyledir. Ancak onlar için daha evla ve faziletli olan mümkün olduğu takdirde evlerinde yıkanmalarıdır. Ahmed b. Me-nî' şunu rivayet etmektedir: Bize el-Hasen b. Musa anlattı, bize İbn Lehîa anlattı. Bize Zebban, Sehl b. Muaz'dan anlattı. Sehl babasından, -o Um ed-Der-dâ'dan naklen- Um ed-Derdâ'yı şöyle derken dinledi: Rasûlullah (sav) ile hamamdan çıktığım bir sırada karşılaştım. "Nerden geliyorsun ey Um ed-Der-da?" dedi. Um ed-Derdâ: Hamamdan, deyince, şöyle buyurdu: "Nefsim elinde olana yemin ederim ki herhangi bir kadın elbiselerini annelerinden olmayan birisinin evinde çıkartacak olursa, mutlaka kendisi ile aziz ve celil olan Rahman arasındaki her türlü perdeyi parçalamış olur."
Ebubekr el-Bezzâr Tavus'tan rivayetine göre İbn Ab bas (r.a) şöyle demiştir: Rasûlullah (sav) buyurdu ki: "Hamam adı verilen bir evden sakınınız," Ey Allah'ın-Rasûlü! Kiri temizler, dediler. "O halde avretlerinizi setrediniz" diye buyurdu
Ebu Muhammed Abdu'l-Hakk dedi ki: Bu hadisi insanlar Tavus'tan mürsel olarak rivayet etmelerine rağmen bu hususta isnadı en sahih olan hadistir. Ebû Davud'un bu konuda haram ve mübâhlığa dair naklettiği rivayete gelince, senedlerinin zayıflığı sebebiyle hiç sahih olanı yoktur. Tirmizî'nm rivayet ettiği de böyledir.
Derim ki: Bu zamanlarda hamama girmeye gelince, fazilet ve din ehli kimselere haramdır. Çünkü insanlar çoğunlukla cahildirler ve hamamın ortasına geldiler mi hükümlere hiç de aldırış etmezler. Peştemallarını bir kenara fırlatırlar, öyle ki yaşını başını almış bir adamın hamamın içinde ve dışında, ayakta, avreti açıkta, bacaklarını birbirine yaklaştırarak avretini kapatmaya çalışır, kimse de ona bu yaptığının yanlış olduğunu söylememektedir. Bu, erkekler arasında böyleyken ya kadınlar arasında durum nedir? Özellikle şu Mısır diyarında... Çünkü onların hamamları insanların gözlerine karşı setredici özelliğe sahip değildir, taharetlenme yerleri de bulunmamaktadır. Lâ havle velâ kuvvete İllâ billahi'l-aliyyîl azîm.
6- Hamama Girmenin Şartları:
İlim adamları der ki: Eğer hamama giren setr-i avrete riayet edecek olursa, şu on şarta da riayet ederek hamama .girebilir:
1- Hamama ancak ya tedavi ya da ter ve sıtmanın etkilerinden temizlenmek niyetiyle girmelidir.
2- Kimsenin olmadığı ya da insanların az bulunduğu vakitleri gözetmelidir.
3- Sağlam, iyi dokunmuş bir peştamal ile avretini örtmelidir.
4- Gözüne bakılması haram olmayan bir şey değmesin diye ya yere bakmalı ya da_ duvara dönmelidir.
5- Gördüğü münkeri yumuşak bir dille değiştirmeli, (mesela) tesettüre riayet et! Allah seni setretsin (hatalarını örtsün), demelidir.
6- Herhangi bir kimse ona masaj yapacak olursa, göbeğinden diz kapağına kadar olan avretine elinin değmesine -hanımı ya da cariyesi olması müstesna- fırsat vermemelidir. Baldırların bu açıdan avret olup olmadıkları hususunda görüş ayrılığı vardır.
7- Hamama şartlı olarak belli bir ücret ile veya insanların bu husustaki adetlerini kabul ederek girmelidir.
8- Suyu ihtiyaç kadar kullanmalıdır.
9- Şayet tek başına hamama girme imkânı yoksa ücreti kendisi vermek üzere, dinlerini gereği gibi koruyacak bir topluluk ile ittifak edip girmelidir.
10- Hamamda cehennemi hatırlamalıdır. Eğer bütün bunları sağlama imkanını bulamıyor ise avretini iyice örtmeli ve gözünü haramdan sakınmaya gayret göstermelidir.
Tirmizî Ebu Abdullah, "Nevâdiru'l-Usûl" adh eserinde Tavus'tan şu rivayeti kaydetmektedir: Tavus, Abdullah b. Abbas (r.a)dan şöyle dediğini nakletmektedir: Rasûlullah (sav) buyurdu ki: "Hamam adı verilen bir evden sakınınız." Ey Allah'ın Rasûlü! Orada kirler giderilir ve cehennem ateşini hatırlatır, denilince şöyle buyurdu: "Şayet mutlaka gidecekseniz, o takdirde avretinizi setrederek oraya giriniz."
Ebu Hureyre yoluyla naklettiği hadise göre de Rasûlullah (sav) şöyle buyurmaktadır: "Müslüman adamın girdiği hamam denilen ev ne güzel evdir -Çünkü oraya girdi mi Allah'tan cenneti ister ve cehennem ateşinden ona sığınır.- Adamın girdiği bir ev olan damat evi de ne kötü evdir." Çünkü bu da kişiye dünya şevkini aşılar, âhireti unutturur." Ebu Abdullah (Tirmizî el-Ha-kîm) dedi ki: Bu gaflet ehli için böyledir. Yüce Allah, bu dünyayı içindekilerle birlikte gaflet ehli için onlarla âhiretlerini hatırlamalarına sebeb teşkil etsin diye yaratmıştır. Yakın ehli olan kimselere gelince, zaten âhiret onların daima gözlerinin önündedir. Ne bir -hamam onu tedirgin eder, ne de bir damat evi onu korkutur. Çünkü dünya, içindeki bu iki tür özelliği ile âhirete nisbetle çok cılız kalır. Öyle ki bütün dünya nimetleri onların gözünde pek büyük bir sofradan geriye kalan yemek kırıntılarını andırır. Onların gözlerinde dünyanın bütün sıkıntıları, bütün dünya ehlinin çekeceği ceza türleri arasından öldürülmeyi ya da asılmayı haketmiş, günahkâr veya suçlu birisinin kendisi sebebiyle cezalandırıldığı bir öldürülme gibidir.
7- Haramdan Sakınmanın Güzelliği:
"Böylesi" yani gözü haramdan sakınmak ve mahrem yerlerini korumak "onlar İçin daha temizdir." Dinleri bakımından daha temizdir ve dünya pisliklerinden daha bir uzaklaştırıcıdır.
"Şüphe yok ki Allah yaptıkları işlerden çok İyi haberdar olandır." Ne yaptıklarını çok iyi bilir. Bu, bîr tehdittir.
31. Mü'min kadınlara da de ki: Gözlerini sakınsınlar, mahrem yerlerini korusunlar, dışarıda kendiliğinden görünen kısmı hariç süslerini göstermesinler. Başörtülerini de yakalarının üzerine indirsinler. Zînetlerini eşlerinden, babalarından, kocalarının babalarından, oğullarından, kocalarının oğullarından, kardeşlerinden, kardeşlerinin oğullarından, kızkardeşlerinin oğullarından, kendi kadınlarından, cariyelerinden, kadınlara meyli olmayan erkeklerden ve kadınların avret yerlerini henüz anlamayan erkek çocuklardan başkasına sakın göstermesinler. Gizledikleri zînetleri bilinsin diye de ayaklarını vurmasınlar. Ey iman edenler! Allah'a topluca tevbe edin ki, felah bulaşınız.
Bu âyet-i kerîmenin: "Mü'min kadınlara da de ki: Gözlerini sakınsınlar, mahrem yerlerini korusunlar, dışarıda kendiliğinden görünen kısmı hariç süslerini göstermesinler" bölümüne dair açıklamalarımızı yirmiüç başlık halinde sunacağız:
1- Mü'min Hanımlar da Gözlerini Haramdan Sakınmalıdır:
"Mü'min kadınlara da de ki" buyruğunda şanı yüce Allah te'kid yoluyla özellikle de hanımlara hitab etmektedir, Aslında "mü'minlere söyle ki,.." buyruğu yeterli idi. Çünkü bu buyruk umumî olup erkeğiyle, kadınıyla bütün mü'minleri kapsamaktadır. Kur'ân-ı Kerîm'deki bütün umumî hitablarda olduğu gibi.
Bu buyrukta; "Sakınsınlar" kelimesinde tad'ıf (aynı harfin arka arkaya tekran)in çözüldüğünü görüyoruz. Halbuki (önceki âyette): "Sakınsınlar" kelimesinde çözülmemiştir. Çünkü bu âyette lâmu'l-fiil (fiifin son harfi) sakindir, önceki âyette ise hareketidir. Her ikisi de cevab olmak üzere cezm mahallindedir,
Ayet-i kerîmede mahrem yerlerinin korunmasından önce gözün haramdan sakınılmasının emredilmesi, görmenin kalbin yol göstericisi oluşundan dolayıdır. Ölümden önce humma şeklindeki ateş yükselmesinin öncü olması gibi. Bîr şair de bu anlamdan hareketle şöyle demektedir:
"Sen gözün, kalbin önderi olduğunu görmez misin?
İki göz ülfet sağladı mı, kalb daha da ısınır, bilmez misin?"
Haberde de şöyle denilmektedir: "Bakış İblis'in zehirli oklarından bir oktur. Kim gözünü sakınırsa, yüce Allah onun kalbine bir halâvet (tatlılık)
Mücahid der ki: Kadın geldi mi şeytan onun başı üzerinde oturur ve bakan kimselere onu süsler, Geri gitti mi bu sefer onun kalçaları üzerine oturur ve ona bakanlara, onu süslü gösterir.
Halid b. Ebi İmran'dan, dedi ki: Arka arkaya bakışlarını sürdürme, çünkü kul kimi zaman bir defa bakar da ondan dolayı tıpkı yemeğin bozulup da kendisinden istifade edilemeyecek hale gelmesinde olduğu gibi, kalp de bozulur, gider.
İşte bundan dolayı şanı yüce Allah, mü'min erkeklere ve kadınlara helâl olmayan şeylere bakmaktan gözlerini sakınmalarını emretmiştir. Ne erkeğin kadına bakması helâl olur, ne de kadının erkeğe bakması. Çünkü kadının erkeğe ilgisi, erkeğin ona ilgisi gibidir. Erkek kadına ne maksatla bakıyorsa, kadın da aynı maksatla ona bakar.
Müslim'in, Sahih'inde yer aldığına göre Ebu Hureyre şöyle demiştir: Ben Rasûlullah (sav)ı şöyle buyururken dinledim: "Şüphesiz yüce Allah, Âdemoğ-lunun zinadan payını yazıp takdir etmiştir. Kaçınılmaz olarak bunu gerçekleştirecektir. Gözler zina eder, onların zinaları bakmaktır..."
ez-Zührî de (yaşları küçük olduğundan) ayhali olmayanlara bakma hususunda şöyle demektedir: Küçük dahi olsa, canın kendileri bakmaya çektiği kimselerin herhangi bir yerlerine bakmak uygun değildir.
Atâ da bir kimsenin satın almak İstemesi hali dışında Mekke'de satılan cariyelere bakmayı mekruh görmüştür.
Buhârî ile Müslim'deki rivayete göre Peygamber (sav), kendisine soru soran Has'amlı kadına bakan el-Fadl'ın yüzünü başka bir tarafa çevirmiştirYine Peygamber (sav): "Gayret (kıskançlık) imandandır. Mİzâ (karşılıklı olarak birbirlerinden lezzet almak) İse münafıklıktandır" diye buyurmuştur.
Miza, erkek ve kadınların bir araya getirilip sonra da birinin diğerinden lezzet almasını sağlayacak şekilde onları başbaşa bırakmak demektir. Bu kelime "mezi"den alınmadır. Bunun erkeklerin, kadınların üzerine salınması anlamında olduğu da söylenmiştir. Bu ifade meraya bırakılan atı anlatmak üzere; tabirinden alınmıştır. Erkek hakkında "mezi" dişi hakkında da "kazi" tabirleri kullanılır.
O halde Allah'a ve âhiret gününe iman eden herhangi bir kadının helâl olduğu veya ebedi olarak haram olduğu kimselerin dışında kalanlara zînetini göstermesi helâl değildir. Böyle bir kimseye zînetini gösterebilmesi ise, bu hususta erkek ondan ebediyyen ümit kestiğinden dolayı tabiatı itibariyle ona karşı bir hareket duymayacağından emin oluşundandır.
2- Kadınların da Erkeklere Bakmaktan Sakınmaları:
Tİrmizî, Um Seleme'nin azatlısı Nebhân'dan rivayet ettiğine göre Peygamber (sav) İbn Um Mektûm bulunduktan yere girdiğinde, Peygamber (sav) ona ve Meymune'ye; "Hicab'ın arkasına geçiniz" demiştir. Onlar: Ama o âmâdır deyince, kendisi: "Siz de mi körsünüz, siz onu görmüyor musunuz?" diye buyurmuştur
Şayet: "Bu hadis nakil ehlince sahih değildir, çünkü bu hadisi Um Sele-me'den rivayet eden onun azatlısı Nebhân, hadisi delil gösterilmeyen kimselerdendir. Sahih olduğunu kabul etsek bile, bu Peygamber (sav)ın hicab hususunda işlerini sıkı tuttuğu gibi, hanımlarının hürmeti dolayısı ile işleri onlara karşı sıkı tutması kabilindendir. Nitekim Ebû Dâvûd ve başka hadis imamları da buna böylece işaret etmişlerdirGeriye bu hususu sabit olmuş sahih hadisin ifade ettiği manadan başka bir delil kalmaktadır. O da Peygamber (sav)ın Kays'ın kızı Fatıma'ya, Um Şerik'in yanında iddet beklemesini emrettikten sonra: "O kadının yanına ashabım gider gelir. Sen İbn Um Mektûm'un yanında iddetini bekle, çünkü o gözü görmeyen bir adamdır. Sen elbiselerini üzerinden bırakacak olursan, o seni görmez" demesidir" denilirse, cevabımız şu olur:
Kimi ilim adamı bu hadisi delil göstererek, kadının erkeğin bazı yerlerini görmesi caiz olduğu halde erkeğin kadının aynı yerlerini görmesi caiz değildir. Baş, küpelerin takıldığı yer gibi. Ancak avret caiz değildir. Buna göre bu hadis yüce Allah'ın: "Mü'min kadınlara da de ki Gözlerini haramdan sakınsınlar" buyruğunun genel ifadesini tahsis etmekte ve bu durumda: edatı bundan önceki âyet-i kerîmede olduğu gibi teb'îz (kısmilik bildirmek) için zikredilmiş olmaktadır.
İbnu'I-Arabî der ki; Peygamber (sav)ın Fatıma bint Kays'a, Um Şerîk'in evinden, İbn Um Mektûm'un evine taşınmasını emretmesi, bunun onun için Um Şerik'in evinde kalmasından daha iyi ve uygun olmasından ötürüdür. Zira Um Şerik'in yanına gidip gelenlerin çokluğu gibi özel bir durumu vardı. Dolayısıyla Fatıma'yi görecek kişiler de çoğalırdı. İbn Um Mektûm'un evinde İse kimse onu görmezdi. Fatıma'nın gözünü îbn Um Mektum'dan sakındırması ihtimali buna göre daha yüksek ve daha uygun düştüğünden, Peygamber bu hususta ona müsaade etmiş olmaktadır. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
3- Kadının Yabancılara Göstermesi Caiz Olmayan "Zînet’i:
Şanı yüce Allah kadınlara âyet-i kerîmenin geri kalan bölümünde istisna ettiği kimseler dışında zînetlerini kimseye göstermemelerini emretmektedir. Buna sebeb fitneye düşmekten ve düşürmekten sakınmaktır. Daha sonra görülebilecek durumdaki zîneti istisna etmiştir. İlim adamları bunun miktarı hususunda farklı görüşlere sahiptir. İbn Mes'ud dedi ki: Zînetin görünen kısmı elbiselerdir. İbn Cübeyr yüzü de buna ekler. Yine Said b. Cübeyr, Atâ ve el-Evzaî: Yüz, eller ve elbiselerdir, demektedirler.
ibn Abbas, Katade ile el-Misver b. Mahreme derler ki: Zînetin görünen kısmı sürme, bilezik, kolun yarısına kadar olan kına, küpeler ve ellerde bulunan büyükçe yüzüklerdir. Bu ve benzerlerinin kadının yanına girenler tarafından görülmesi mubahtır.
Taberî, Katade'den "kolun yarısı"nın manası hakkında Peygamber (sav)dan gelmiş bir hadis zikretmektedir. Âişe (r.anhâ)dan, o da Peygamber (sav)dan diye zikrettiği başka bir hadise göre de Peygamber şöyle buyurmuştur: "Allah'a ve âhîret gününe iman eden bir kadının, ayhali olmaya başladığı takdirde yüzü ve şuraya kadar elleri dışında herhangi bir yerini göstermesi helâl olmaz." Peygamber böyle derken kolunun yarısını da eliyle kavradı.
İbn Atiyye dedi ki: Âyet-i kerîmenin lafızlan hükmü gereğince benim kuvvetli gördüğüm şudur: Kadın zînetini göstermemekle emrolunmuştur. Zînet sayılabilen herbir şeyi saklamak için gayret göstermelidir. Görünen kısmı, kaçınılmaz olan hareketler halindeki bir zaruret gereğince yahut üstünü, başını düzeltmek ve buna benzer hallerdeki zaruret gereğince istisna edilmiştir. Buna göre "görülen kısım" kadınlar için zaruretin kaçınılmaz kıldığı yerlerdir ve affedilmiş bulunan kısım da budur.
Derim ki: Bu güzel bir görüştür. Ancak yüz ve ellerin hem adet İtibariyle hem de namazda ve hacda ibadet esnasında görülmeleri çoğunlukla rastlanılan bir durum olduğundan dolayı bu istisnanın yüz ve ellere raci olması uygun düşmektedir. Buna da Ebû Davud'un rivayet ettiği şu hadis delil teşkil eder: Âişe (r.anhâ)dan: Ebubekir'in kızı Esma (r.anhâ), üzerinde şeffaf elbiseler olduğu halde Rasûlullah (sav)m huzuruna girdi. Rasûlullah (sav) ondan yüzünü çevirip ona: "Ey Esma! Kadın baliğ olup ay hali olmaya başladı mı onun şu kısmı müstesna görülmesi uygun olmaz" deyip yüz ve ellerine işaret etti.
Bu, ihtiyat açısından daha güçlü görülmektedir. İnsanların fesada erdiklerini göz önünde bulundurarak kadın zînetinin görünen kısmı sayılan yüz ve ellerinden başkasını göstermemelidir. Başarıyı ihsan edecek olan kendisinden başka hiçbir rab bulunmayan Allah'tır.
Bizim (mezhebimize mensub) ilim adamlarımızdan İbn Huveyzimendâd der ki: Kadın güzel olup da yüz ve ellerinden ötürü fitneden korkulacak olursa, bunları da örtmesi gerekir. Şayet yaşlı yahut da çirkin kabul edilen birisi ise o takdirde yüz ve ellerini açması caiz olur.
4- Zînetin Kısımları:
Zînet iki kısımdır. Birisi yaratılıştan gelir, diğeri ise kesbidir. Yaratılıştan gelen zînet kadının yüzüdür. Zînetin aslını, yaratılışın güzelliğini ve hayatiyetin manasını o ifade eder. Çünkü pek çok menfaat ve ilim edinme yolları yüzde toplanmıştır.
Kesbî zînet ise kadının kendi hilkatini güzelleştirmek için giriştiği çabalar sonucu ortaya çıkandır. Elbiseler, zînet eşyaları, sürme, kına gibi. Yüce Allah'ın; "Her mescidde zinetinizi alın" (el-A'raf, 7/3D buyruğu da bu kabildendir. Şair de şöyle demektedir:
"Zînetlerini takınırlar, gördüğün en güzel şekilde, Güzelliklerinden ötürü süslenmeyecek olurlarsa da onlar, süslenmeyen kadınların en hayırlılarıdır."
5- Görünen ve Görünmeyen Zînet:
Zînetin kimi zahirdir (görünendir), kimisi bâtındır (görülmeyendir). Zînetin görünen kısmı her zaman için ister mahrem, ister yabancı olsun bütün insanlara mubahtır. Bu hususta ilim adamlarının görüşlerini zikretmiş bulunuyoruz. Zînetin görünmeyen kısmının ise, şanı yüce Allah'ın bu âyet-i kerîmede ismen zikrettiği kimseler ya da onların yerini tutanlar dışındakilere gösterilmesi helâl olmaz.
Bilezik hususunda görüş ayrılığı vardır. Âişe (r.anhâ) şöyle demiştir: Bilezik görünen süs kısmındandır, çünkü o ellerdedir. Mücahid de dedi ki: O zînetin gizlenmesi gereken kısmına dahildir, çünkü ellerin dışındadır. O kollara takılır. İbnu'l-Arabî der ki: Kına ise eğer ayaklara yakılırsa, o batın (gizlenmesi gereken) zînet türündendir.
6- Başörtülerini Taksınlar:
"Başörtülerini de yakalarının üzerine indirsinler" buyruğunun: "İndirsinler" lafzındaki "lâm" harfini cumhur sakin olarak okumuşlardır ki, bu da "emir lâm"ıdır. Ebu Amr ise İbn Abbas'ın rivayetine göre "emir lam"ının aslına uygun olarak esreli okumuştur. Çünkü "emir lamında aslolan esreli olmasıdır. (Cumhûr'un kıraatinde) esrenin hazfedilmesi, ağırlığı dolayisıyladır. Sakin okunması ise, bir takım kelimelerin hafifletilmesi maksadıyla bazı esreli harflerinin sakin okunması kabilindendir. Bu fiil, emir olduğundan ötürü cezm mahallindedir. Şu kadar var ki, Sibeveyh'e göre maziye tabi kılmak suretiyle tek bir halde mebnidir.
Bu âyetin (nüzul) sebebi şudur: Kadınlar o dönemde başlarını örttükleri takdirde, başörtülerini sırtlarının arka tarafına salıverirlerdi. en-Nekkaş der ki: Nabatilerin yaptıkları gibi yaparlardı. Böylelikle boyun ve göğüs kısımları, kulakları da örtülmeksizin açıkta kalırdı. Yüce Allah da başörtülerini yakalarının üzerine bükmelerini emretmektedir. Bunun şekli de kadının başörtüsünü göğsünü örtmek maksadı ile yakasının üzerinden geçirmesidir.
Buhârî'nin rivayetine göre Âişe (r.anhâ) şöyle demiştir: Allah, ilk muhacir hanımlara rahmet buyursun. "Başörtülerini de yakalarının üzerine İndirsinler" buyruğu nazil olunca, çarşaflarını yırttılar ve onlarla başlarını örttüler.
Âişe (r.anhâ)nın huzuruna kardeşi Abdu'r-Rahman'ın kızı Hafsa -Allah hepsinden razı olsun- boynunu ve orada bulunanları gösterecek şekilde şeffaf bir örtü giyinmiş olduğu halde girdi. Âişe (r.anhâ) bunu alıp yırttı ve: Başörtüsü örten (alttakini göstermeyen) kalın bir şeyden olup yakanın üzerinden geçirilirse ancak (başörtüsü) olabilir.
7- "el-Himar (Başörtüsü)":
"Başörtüleri" kelimesi in çoğuludur. Bu da kadının kendisiyle başını örttüğü şey demektir. "Kadın başörtüsüne büründü, bürünür" tabiri ile; "O kokusu hoş olandır" ifadeleri de buradan gelmektedir.
kelimesi, çoğulu olup, "yakalar" demektir. Bu da gömlek ya da entarinin (baştan geçirmek için) kesildiği yer manasınadır. Kesmek anlamına gelen; den türemiştir. Meşhur kıraate göre "yakalan" anlamındaki; kelimesinin "cim" harfi ötreli okunmuştur. Kimi Kûfeli-ler ise "ya" harfi sebebiyle esreli okumuştur. Nitekim: "Evler, yaşlılar" kelimelerini de böyle okurlar. Eski nahivciler böyle bir kıraati caiz kabul etmezler ve bu kelimelerin ilk harflerinin ötreli okunması gerektiğini söylerler. "Fels ve fulûs" gibi,
ez-Zeccâc der ki: Ötrenin yerine esre okumak (ibdâl yoluyla) caizdir. Ham-za'dan rivayet olunan hem ötre, hem de esreyi bir arada okuyuşa ise imkân yoktur. Çünkü -caiz olmayan imâ ile olması hali dışında- böyle bir telaffuza güç yetirebilmesine imkan bulunmamaktadır.
Mukatil der ki: "Yakalarının üzerine" buyruğu, göğüslerinin üzerine demektir. Yani yakalarının bulunduğu yerin üzerine başörtülerini indirsinler.
8- "Yaka"nın Yeri ve Mahiyeti:
Bu âyet-i kerîmede "ceyb"in (yani yakanın), elbisede göğüs mahallinde olacağına delil vardır. Selefin -Allah onlardan razı olsun- elbiselerinde de yakalar böyle idi. Tıpkı günümüzde Endülüs'te kadınların ve Mısır diyarında da erkeklerin, çocukların ve diğerlerinin yaptığı gibi yaparlardı, Buhârî de -yüce Allah'ın rahmeti üzerine olsun-: "Gömleğin ve başka giyeceklerin yakasının göğüs kısmında olduğuna dair'diye bir başlık açmış ve sonra da Ebu Hureyre (r.a)ın rivayet ettiği şu hadisi kaydetmiş bulunmaktadır: "Rasûlullah (sav) cimri kimse ile tasaddukta bulunan kimsenin misalini üzerlerinde demirden iki cübbe bulunan, iki adamın misaline benzetmiştir. (Bu cübbeleri dolayısıyla) elleri mecburen göğüslerinin hizalarına ve boğazlarına kadar ulaşmıştır..." Bu hadis tamamiyle daha önceden geçmiş bulunmaktadır. (Bk. el-İsra, 17/29-âyet, l.başhk) Bu hadiste şu ifadeler de yer almaktadır; Ebu Hureyre dedi ki: Ben Rasûlullah (sav)ın parmağı ile yakasına şöylece yaptığını gördüm. O yakasını genişletmek isterken, onun da bir türlü genişlemediğini bir görmüş olsaydın.
İşte bu açıkça şunu göstermektedir: Peygamber (sav)ın yakası elbisesinin göğüs bölümünde idi. Zira yakası şayet omuz tarafında bulunsaydı, elleri göğsüne ve boğazına doğru zorunlu olarak toplanmış olmazdı. Bu da (bu hususta) güzel bir istidlaldir.
9- Kadınların Zînetlerini Görebileceklerden: Kocaları:
"Eşlerinden" anlamındaki: lafzı Arap dilinde koca ve efendi anlamına gelen; çoğuludur. Cibril hadisinde Peygamber (sav)ın belirttiği: "Cariye, efendisini doğuracağı vakit" buyruğunda bu lafız, "efendi" anlamındadır ve burada fütuhatın artması sebebiyle edinilecek cariyelerin çoğalacaklanna işarettir. Bunun sonucunda cariye olan herbir anne, çocuğu sebebiyle hürriyetine kavuşacaktır. Sanki onu lütfedip, azad etmiş efendisiymiş gibi olacaktır. Çünkü azadlık onun sebebiyle gerçekleşmiş olmaktadır. Bu açıklamayı İbnu'l-Arabî yapmıştır.
Derim ki: Peygamber (sav)ın, Mariye (r.anhâ) hakkında söylediği: "Oğlu onu azad etmiştir" sözünde hürriyeti oğluna nisbet etmesi de bu kabildendir. Bu hadise dair en güzel açıklama şekillerinden birisi budur. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
Bu buyruğun bizim ile ilgili olan kısmı da şudur: Koca ve efendi, kadının zînet mahallini görebileceği gibi, zînetin ötesini de görmek durumundadır. Çünkü onun bedeninin tamamı koca ya da efendiye hem lezzet almak, hem de bakmak itibariyle helâldir. Bundan dolayı yüce Allah ilk olarak "eşlerden söz etmiştir. Zira onların muttali oldukları, zînetin daha da İlerisidir. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Onlar ırzlarını korurlar Eşlerine yahut sağ elleriyle sahip oldukları (cariyeleri)ne karşı müstesna. Çünkü onlar bundan dolayı kınanmazlar." (el-Mu'minûn, 23/5-6)
10- Kocanın, Karısının Avret Mahalline Bakması:
İnsanlar kocanın, karısının fercîne bakmasının cevazı hususunda farklı iki görüşe sahihtirler. Bir görüşe göre caizdir, çünkü onun karısından lezzet alması caiz olduğuna göre bakmak öncelikle caiz olmalıdır. Caiz olmadığı da söylenmiştir. Çünkü Âişe (r.anhâ) kendisi ile Rasûlullah (sav)ın durumunu söz konusu ederken: "Ne ben onunkini gördüm, ne de o benimkini" demiştir.
Ancak birinci görüş daha sahihtir. Buradaki ifade İse, edebe daha uygundur, diye açıklanmıştır. Bu açıklamayı İbnu'l-Arabî yapmaktadır.
İlim adamlarımızdan Esbağ da: Diliyle yalaması dahi caizdir, demektedir. İbn Huveyzîmendâd der ki: Koca ve efendi, vücudunun diğer bölümlerine ve fercin -içine değil de- dış kısmına bakması caizdir. Kadının da kocasının, cariyenin de efendisinin avretine bakması aynı şekilde caizdir.
Derim ki: Peygamber (sav)dan şöyle dediği rivayet edilmektedir; "Ferce bakmak körlüğe sebebtir." Yani bakanın kör olmasına sebeb teşkil edebilir. Denildiğine göre; onlardan doğacak çocuk kör doğar, doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
11. Kadınların Zînetlerini Görebileceklerin Arasındaki Farklılık: Yüce Allah öncelikle kocaları söz konusu ettikten sonra ikinci olarak mahrem olanları söz konusu edip, kendilerine süs yerlerinin gösterilmesi bakımından onları eşit seviyede zikretmiştir. Şu kadar var ki, insan nefsinde bulunana uygun olarak mertebeleri farklı farklıdır. Kadının, kocasının oğlu önünde zînet mahallini göstermekte baba ve kardeşine göre, daha ihtiyatlı olma gerektiğinde şüphe yoktur. Bunların herbirisinin önünde gösterilebilecek yerler farklı farklıdır. Elbetteki babanın görebileceği yerlerin bazıları, kocanın oğlunun önünde açılması caiz değildir. Kadı İsmail'in naklettiğine göre Hasan ve Hüseyin (r.anhuma) mü'minlerin annelerini görmezlerdi. İbn Abbas ise onların mü'mînlerin annelerini görmeleri helâldir, demiştir. İsmail der ki: Zannederim Hasan ve Hüseyin bu kanaatlerine Peygamber (sav)ın hanımları ile ilgili âyet-İ kerîmede kocaların oğulları söz konusu edilmediğinden ulaşmış olmalıdırlar. Bu âyet te yüce Allah'ın: "Hanımlar için babaları, oğulları, kardeşleri... hakkında günah yoktur." (el-Ahzab, 33/55) buyruğudur, en-Nûr Sûresi'nde de: "Zînetlerini eşlerinden... başkasına sakın göstermesinler" diye buyurmaktadır. İbn Abbas da bu âyet-i kerîmeden hareketle görüş belirtirken, Hasan ile Hüseyin diğer âyete dayanarak sözü geçen kanaate sahip olmuşlardır.
12- Kocaların Oğulları:
Yüce Allah: "Kocalarının oğullarından" buyruğu ile kocaların erkek evlatlarını kastetmektedir.
Bunun kapsamına erkek veya dişilerden olma -oğulların oğulları ve kızların oğulları gibi- ne kadar aşağıya inerlerse insinler, çocukların çocukları girer.
Aynı şekilde erkekler tarafından babaların babaları ve annelerin babaları gibi ne kadar yukarı çıkarlarsa çıksınlar, kocaların babaları ve dedeler de bu kabildendir. Bunların oğullan da ne kadar aşağıya inerlerse insinler, aynı hükümdedir.
Ne kadar aşağı inerlerse insinler kızların oğulları da böyledir. Oğulların çocukları ile kızların çocukları arasında hiçbir fark yoktur. Kadınların kız kardeşleri açısından da durum böyledir. Bunlar ise öz baba ve annelerden olma kardeşler ile ikisinden birisi vasıtasıyla kardeş olanlardır.
Erkek kardeşlerin ve kızkardeslerin oğullan da ne kadar aşağıya İnerlerse insinler aynı durumdadırlar. Bunların erkek ya da dişi olmaları farketmez. Kızkardeslerin oğullan ile kızkardeslerin kızlarının oğullan gibi. Bütün bunlar kendileri ile nikâhlanmaları da haram kılınanlar hükmündedirler. Nikâhta haramlık, doğum sebebiyle meydana gelen akrabalıktan ötürüdür, bunlar mahrem diye adlandırılırlar. Buna dair açıklamalar daha önceden en-Nisâ Sû-"resi'nde (4/23. âyet, 1. başlık ve devamında) geçmiş bulunmaktadır.
Cumhurun kanaatine göre amca ve dayı da, kadınlara bakmalarının caiz olması bakımından sair mahremler durumundadırlar.
Âyet-i kerîmede süt emmekten söz edilmemektedir. Önceden de geçtiği üzere süt emme yoluyla akrabalık, neseb yoluyla akrabalık gibidir. eş-Şa'bî »ve İkrime'ye göre ise, amca ve dayı mahrem olanlardan değildir. îkrime şöyle demektedir: Âyet-i kerîmede bunları söz konusu etmemesi (bu hususta) kendi oğullarına tabî olmalarından (yani amca ve dayı çocuklarının mahrem olmayışından) dolayıdır.
13- "Kendi Kadınlarından":
"Kendi kadınlarından" buyruğu ile kastedilenler müslüman kadınlardır, müslüman cariyeler de bunun kapsamına- girer. Zimmet ehlinden olsun, başkalarından olsun müşrik kadınlar, kapsamın dışındadır. Mü'min bir kadının, kendisinin cariyesi olması hali müstesna müşrik bir kadının önünde bedeninin herhangi bir tarafını açması helâl değildir. Cariyelerin müstesna kılınması İse, yüce Allah'ın: "Cariyelerinden" buyruğu dolayısıyladır.
İbn Cüreyc, Ubade b, Nusey ve Hişam el-Kâri' hristiyan kadının, müslüman kadın ile öpüşmesini yahut avretini görmesini mekruh kabul ederlerdi. Onlar, "kendi kadınlarından" buyruğunu buna yorumluyorlardı.
Ubâde b. Nusey dedi ki; Ömer (r.a), Ubeyde b. el-Cerrah'a yazdığı mektubunda şunları söylemişti: "Bana ulaştığına göre zimmet ehli kadınları, müslüman kadınlarla birlikte hamamlara girmektedirler. Sen bunu yasakla ve buna engel ol. Çünkü zimmi bir kadının müslüman kadının açıkta bulunan bedeninin herhangi bir tarafını görmesi caiz değildir." (Ubade) devamla dedi ki: Bunun üzerine Ebu Ubeyde kalktı, yüce Allah'a dua edip yakandıktan sonra dedi ki: Herhangi bir kadın mazeretsiz olarak sadece yüzünün beyazlaşması maksadı ile hamama girecek olursa, yüzlerin ağaracağı o günde Allah onun yüzünü karartsın.
İbn Abbâs (r.a) dedi ki: Yahudi ya da hristiyan bir kadının, müslüman bir kadını görmesi -kocasına nitelendirmemesi için- helâl değildir.
Bu mesele çerçevesinde fukahânın farklı görüşleri vardır. Şayet kâfir kadın, müslüman bir kadının cariyesi ise hanımefendisine bakması caiz olur. Başkası İse caiz değildir. Buna sebeb ise müslümanlarla kâfirler arasında velayet bağının olmaması ile sözünü ettiğimiz hususlardır. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
14- "Cariyelerinden":
"Kendi cariyelerinden" buyruğunun zahiri erkek köleleri, müslüman ve kitab ehli olan cariyeleri de kapsar, ilirn ehlinden bir kesimin görüşü de budur. Âişe ve Um Seleme (r.anhumâ)nın görüşlerinin de bu olduğu anlaşılmaktadır. İbn Abbas der ki: Erkek kölenin, hanımefendisinin saçına bakmasında bir mahzur yoktur.
Eşheb der ki: Malik'e: Kadın hadım edilmiş kimsenin önünde başörtüsünü bırakır mı? diye sorulmuş, o da: Onun yahut da bir başkasının kölesi olduğu takdirde evet, ancak hürrün karşısında olmaz, demiştir. Şayet erkekliği yerinde olup yaşça büyük, karın tokluğuna çalıştırılan ve sahib olduğu kölesi ise, pek üstü başı muntazam olmayıp görünüşü de yerinde değilse, saçlarını görebilir. Yine Eşheb dedi ki: Malik dedi ki: Oğlun yahut da hanımın cariyesinin, adamın yanına tuvalete girmesi uygun değildir. (Çünkü) yüce Allah: "Yahut sahibi olduğunuz cariye(ler) ile yetinmelisiniz" (en-Nisâ, 4/3) diye buyurmaktadır.
Yine Eşheb, Malik'ten şöyle dediğini nakletmektedir: Bayağı olan bir köle hanımefendisinin saçına bakabilir. Ancak kocanın kölesi için bunu uygun görmemekteyim. Said b. el-Müseyyeb dedi ki: Şu "cariyelerinden" buyruğu sakın sizi aldatmasın. Bununla sadece cariyeler kastedilmiştir, erkek
köleler kastedilmiş değildir.
eş-Şa'bî, erkek kölenin hanımefendisinin saçına bakmasını mekruh görürdü. Aynı zamanda bu Mücahid ile Atâ'nın da görüşüdür. Ebû Davud'un kaydettiği rivayete göre Enes (r.a)ın naklettiğine göre Rasûlullah (sav) bağışlamış olduğu bir köleyi Fatıma'nın yanına götürüp gitti. Fatıma'nın üzerinde de bir elbise vardı ki, onunla başını örtecek olursa, ayaklarına kadar ulaşmazdı. Ayaklarından itibaren örtmeye başlayacak olursa, başına kadar ulaşmazdı. Peygamber (sav) onun bundan çektiği sıkıntıyı görünce dedi ki: "Senin için bir mahzur yok, çünkü bunlardan birisi senin babandır, diğeri ise kölendir."
15- Kadınlara Meyli Olmayan Erkekler:
"Kadınlara meyli olmayan erkeklerden" buyruğu kadınlara ihtiyacı kalmamış erkekler demektir. Âyet-i kerîmedeki; kelimesi, (mealde; meyil) ihtiyaç duymak demektir.
Mesela; Şuna ihtiyaç duydum, duyarım, denilir. da ihtiyaç demektir, çoğulu; diye gelir. Yüce Allah'ın: "Ve onunla başka ihtiyaçlarımı da görürüm" (Tâ-Hâ, 20/18) buyruğunda da bu kelime kullanılmıştır. Buna dair açıklamalar daha önceden (Tâ-Hâ, 20/17-18. âyetler 4. başlıkta) geçmiş bulunmaktadır. Şair Tarafe de şöyle demektedir:
"Eğer kişi cahilce sözler, günah ve hayasızca sözler söyleyecek olursa, (Belki) bir gün ileri gidebilir (ama) sonra da bütün ihtiyaçları yok olur, gider (hiçbir ihtiyacını karşılayamaz.)"
İlim adamları "kadınlara meyli olmayan erkeklerden" buyruğunun anlamı hususunda farklı görüşlere sahiptirler. Bunun kadınlara bir ihtiyacı olmayan ahmak kimse olduğu söylendiği gibi, ebleh diye de söylenmiştir. Bir diğer görüşe göre insanlar arkasından gidip onlarla beraber yemek yiyen ve onlarla oturup kalkan kimse demektir, Böyle bir kimse zayıf ve güçsüz kişi olup kadınlar dolayısıyla içinde herhangi bir istek duymaz, onları arzulamaz,
Kastın, erkekliği olmayan kimse olduğu söylendiği gibi, hayaları burulmuş, erkek de olmayan dişi de olmayan kimse olduğu da söylenmiştir. Pir-i fanî ve henüz hiçbir şeyin farkında olmayan küçük çocuk olduğu da söylenmiştir.
Bütün bu ayrı ifadelerin hepsinin anlamı birbirine yakındır. Ortak özellikleri, kadınların durumunu kavrayamayan ve bunlara dikkat edecek bir yanı bulunmayan kimse olduğudur. Rasûlullah (sav)ın yakınlarında bulunan ve hünsâ olan Hit de böyle idi. Peygamber (sav) onun Ğaylan kızı Bâdiye'nin güzelliklerini anlatırken söylediklerini işitince (hanımlarına) ondan perde arkasına saklanmalarını emretti. Buna dair hadisi Müslim, Ebû Dâvûd ve Muvatta'ında Malik ile başkaları Hişam b. Urve'den, o Urve'den, o da Âişe (r.an-hâ)dan yoluyla rivayet etmişlerdir.
Ebu Ömer (b. Abdi'1-Berr) dedi ki: Abdu'l-Melik b. Habib, Malik'in kâtibi Habib'den rivayetle dedi ki: Malik'e dedim ki: Süfyan, Ğaylan'ın kızı hadisinde "kendisine Hit adı verilen bir Hünsâ" ifadesini ziyade etmiştir. Halbuki senin kitabında Hit kaydı yoktur. Malik: Doğru söylemiştir, o böyledir, dedi. Peygamber (sav) onu Zü'1-Huleyfe Mescidinin sol taraflarında bir yer olan el-Hima denilen yere sürgüne göndermişti. Habib dedi ki: Yine Malik'e dedim ki: Süfyan hadiste: Oturdu mu bir bina gibidir, konuştu mu yumuşacık konuşur, demiştirMalik dedi ki: Doğru söylemiştir, o (hadis) böyledir.
Ebu Ömer (b. Abdi'1-Berr) dedi ki: Malik'in kâtibi Habib'in, Süfyan'dan hadiste yani Hişam b. Urve'nin hadisinde söylediğini naklettiği: "Hit adı verilen bir hünsâ" ifadesi bu hadisi Hişam'dan rivayet eden hiçbir kimse ne İbn Uyeyne, ne de başkası tarafından bilinmemektedir. Yine hadisin ifadeleri arasında "Hît adı verilen bir hünsa" diye kimse söyleme mistir. Bunu sadece İbn Cüreyc hadisin tamamlanmasından sonra zikretmiştir. Süfyan'dan naklen onun hadiste: "Oturdu mu bina gibi oturur, konuştu mu yumuşacık konuşur" ifadeleri de bu şekildedir. Bunu da Hişam b. Urve yoluyla gelen hadiste ne Süfyan, ne de başkaları söylemiş değildir. Bu lafız sadece el-Vâkıdî'nin rivayetinde bulunmaktadır. Hayret edilecek şu ki, bunu Süfyan'dan nakletmekle, o da Malik'ten onun böyle olduğunu tasdik ettiğini de nakletmektedir. Buna bağlı olarak bu Malik'ten gelen bir rivayet olmaktadır. Halbuki bunu Malik'ten, Habib'ten başkası rivayet etmediği gibi, yine ondan başkası da bunu Süfyan'dan diye zikretmiş değildir. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
Mâlik'İn kâtibi olan Habib ise bütün hadis âlimlerine göre hadisi terkedi-len zayıf bir ravidir, onun hadisi yazılmaz. el-Vakidî ile el-Kelbî'nin Hünsâ Hit denilen şahsın, Um Seleme'nin baba bîr kardeşi olan annesi de Rasûlul-lah (sav)ın halası Atike olan, Abdullah b. Umeyye el-Mahzumî'ye söylediklerini belirttikleri sözlere de iltifat edilmez. Bu rivayete göre Hit kızkardeşi Um Seleme'nin evinde bulunan Abdullah b. Umeyye'ye, Rasûlullah (sav)ın da duymakta olduğu şu sözleri söylemiştir: Yarın Allah size Taif i fethetmeyi nasib ederse, sana Sakifli Gaylân b. Seleme'nin kızı Bâdiye'yi (Rasûlullah'tan istemeni) tavsiye ederim. O sana doğru gelince (şişmanlığından) dört lop et ile gelir, geriye döndüğünde sekiz ile gider. Papatya gibi bir ağzı vardır, oturdu mu yapı gibi oturur, konuştu mu şarkı söyler gibi konuşur. Bacaklarının arasındaki yüz üstü kapatılmış kapak gibidir. O Kays b. el-Hatim'in şu be-yitinde dediği gibidir:
"Bakan kimsenin dikkatini üzerinde toplar, kendisi ise hiç oralı olmaz,
Yüzünde sanki inceden inceye kan sızar.
Kadın çeşitleri arasında onun hilkati,
Mu'tedildir o, ne kaba sabadır, ne de son derece zayıf ve bir deri bir kemiktir.
Şanlı ve şerefli olarak uyur,
Yavaşça kalktı mı kırılır, dökülür gibidir."
Bunun üzerine Peygamber (sav) ona: "Ey Allah'ın düşmanı! Sen gerçekten ona inceden inceye ve dikkatlice bakmış bulunuyorsun." Sonra da onu Medine'den, el-Himâ denilen yere sürdü. el-Kelbî'nin dediğine göre Taif fethedilince, Abdu'r-Rahman b. Avf onunla (Bâdiye ile) evlendi ve ondan Bu-reyhe denilen oğlu dünyaya geldi. Hit, Peygamber (sav) vefat edinceye kadar orada sürgünde kaldı. Ebubekir halife seçilince, ona Hit'ten sözedildi, geri çevirmeyi kabul etmedi. Yine Ömer halife olunca tekrar ona Hit'ten bahsedildi, o da geri gelmesini kabul etmedi. Daha sonra Osman (r.a)a söz edildi ve ona şöyle denildi: O artık yaşlandı, zayıfladı ve ihtiyaç içindedir. Bunun üzerine her cuma Medine'ye girip bir şeyler dilenmesine ve tekrar yerine dönmesine izin verdi. Hit, Abdullah b. Ebi Umeyye el-Mahzumî'nin azatlısı idi. Aynı zamanda Abdullah'ın yine Tuveys adında bir kölesi de vardı. Ebu Ömer dedi ki: Bu kadının adının "ya" harfi İle "Bâdiye" olduğu söylendiği gibi, "nun" harfiyle "Bâdine" olduğu da söylenmiştir. Ancak ilim adamlarına göre doğrusu "ya" ile olduğudur, çoğunluğunun kabul ettiği görüş de budur. ez-Zübeyrî de adının "ya" ile olduğunu böylece zikretmiştir.
16- "Kadınlara Meyli Olmayanlar'a Dair Bir Açıklama:
Burada "erkekler", "kadınlara meyli olmamak" ile nitelendirilmiştir. Çünkü bizzat erkekler kastedilmiş değildirler. Bundan dolayı lafız nekre gibi olmuştur. "(Mealde): Olmayan" kelimesi katıksız bir nekre sayılmayacağından marife olan bir kelimenin vasfı (sıfatı) olabilir. Buna bedeldir de diyebilirsiniz. Buna dair yapılacak açıklamalar, daha önce: '...gazaba uğrayanların...kine değil" (el-Fâtiha, 1/7) buyruğu ile ilgili yapılan açıklamalara benzemektedir.
Âsim vcîbn Âmir bu lafzı nasb ile okumuştur. O takdirde bu istisna olur. Zînetlerini (kadınlara) meyli olanlar müstesna, tabi' olanlara (mealde erkeklere) gösterebilirler, demektir. Hal olması da mümkündür, yani kadınlara yaklaşmamdan acze düşmüş olup onlara tabi olan erkekler zînetlerini görebilirler demektir. Bu açıklamayı da Ebu Hatim yapmıştır. Zü'l-hal ise "et-tâbi-în (mealde; erkekler)"deki müzekker zamirdir.
17- Çocuklar:
"Çocuklar" buyruğu çoğul anlamında cins ismidir. Buna delil ise "O kimseler ki..." ile nitelendirilmesidir. Hafsa'nın, Mushafında ise;.
"Çocuklar" şeklinde çoğul olarak gelmiştir. Ergenlik yaşına yaklaşmadıkça (küçüğe) tıfl (çocuk) denilir.
"Kadınların avret yerlerini henüz anlamayan" ifadesi, kadınlarla ilişki kuracak durumda olmayanlar, demektir. Bu da yaşları küçük olduğundan dolayı cima' maksadıyla kadınların avretlerini açmamış kimseler anlamındadır. Kadınlarla ilişki kurabilecek yaşa ulaşmamış çocuklar diye de açıklanmıştır. Nitekim; "O şeyi bildim" anlamındadır. Yine bu ifade, o şeyi kahrettim, ona güç yetirebildim anlamına gelir.
Cumhur "avret yerleri" kelimesindeki "vav" harfini sakin olarak okumuşlardır. Çünkü "vav"ın üzerinde hareke ağırdır. İbn Abbas'tan "vav" harfini üstün okuduğu rivayet edilmiştir, "(o-birj tt): Tencere, tencereler" gibi. el-Ferrâ da, Kayslıların bu kelimeyi "vav" harfini üstün olarak okuduklarını nakletmektedir. en-Nehhâs: Kıyas böyle söylenebilmesini gerektirir, çünkü bu bir sıfat değildir. Nitekim "Caz önce geçen) tencere, tencereler" kelimesinde de böyledir. Şu kadar var ki "Avret yerleri" kelimesi ve beherlerinde (vav harfini) sakin okumak daha güzeldir. Zira "vav" hareke alıp da, makabli de harekeli İse o takdirde elife kalbedilir. Bu şekilde söylenecek olursa da anlam ortadan kalkar.
18- Yüz ve Ellerin Dışında Kalan Vücudun Sair Yerlerini Çocuğa Karşı Örtmenin Hükmü:
İlim adamları küçük çocuğun karşısında yüz ve ellerin dışında kalan bedenin diğer yerlerini örtmenin hükmü hususunda farklı görüşlere sahibtir. Bu görüşlerden birine göre bu, bağlayıcı değildir, zira çocuk mükellef değildir, sahih olan görüş de budur. Diğerine göre ise lazımdır, çünkü çocuk da bazen arzu duyabilir. Örtünmekle emrolunmuş olan kadın da arzu duyabilir. Şayet ergenlik çağına yaklaşacak olursa, tesettüre riayetin vücubu hususunda ergenlik yaşına basmış çocuk hükmündedir. Şehveti kaybolmuş yaşlı da onun gibidir. Yine onda da tıpkı küçük çocukta olduğu gibi, iki farklı görüş dile getirilmiştir. Sahih olan ise (avreti açmanın) haramlığının kalıcı olduğudur. Bu açıklamayı İbnu'l-Arabî yapmıştır.
19-Avret Mahalli:
Ön ve arkanın hem erkek, hem kadın için avret olduğunu müslümanlar icmâ' ile kabul etmişlerdir. Yine kadının tamamen -yüz ve elleri müstesnâ-avret olduğunda da icmâ' etmişlerdir. Ancak yüz ve elleri hususunda farklı görüşlere sahiptirler. İlim adamlarının çoğunluğu da erkeğin avretinin göbekten, diz kapağına kadar olduğunu kabul etmişlerdir ve bu avretinin görülmesi caiz değildir. Bu hususa dair yeterli açıklamalar daha önceden el-A'râf Sû-resi'nde (7/26. âyet, 1. bastıkta) geçmiş bulunmaktadır.
20- Kadınların Avreti ve Avretlerini Gösterebilecekleri Bazı Kimseler ile İlgili Açıklamalar:
Re'y ashabı derler ki: Kadının kölesine karşı avreti göbek île diz kapağı arasındadır.
îbnu'I-Arabî der ki: Onlar sanki bu durumda hanımefendiyi erkek, köleyi de kadın gibi değerlendirmişlerdir. Yüce Allah ise kadına bakmayı ya da ondan zevk almayı mutlak olarak haram kılmış, ondan sonra kadından zevk almayı kocalara helâl kıldığı gibi, cariyeleri de helâl kılmıştır. Daha sonra oniki kişiye karşı süslenmeyi istisna etmiştir, köle de bunlardandır. Böyle bir kanaatle bizim nasıl ilgimiz olabilir? Bu yanlış bir görüştür ve doğruluktan uzak bir ictihaddtr. Bazıları yüce Allah'ın: "Cariyelerinden" buyruğunu yalnızca cariyeler hakkında te'vil etmiş, köleleri dışarda bırakmıştır. Said b. el-Musey-yeb bunlardan birisidir. Peki nasıl olur da bu açıklamalarında köleyi dışarda bırakırlar, sonra da erkek köleleri kadınlar gibi değerlendirirler? Bu gerçekten uzak bir ihtimaldir. İbnu'l-Arabî der ki; Şöyle de denilmiştir: İfadenin takdiri şöyledir: Yahut onların ihtiyaç sahibi olmayan köleleri ile kadınlara meyli olmayan erkekler... Bu açıklamayı da el-Mehdevî nakletmiştir.
21- Ayakları Yere Vurmadan Yürümek:
"Gizledikleri zînetleri bilinsin diye de ayaklarını vurmasınlar" buyruğu şu demektir: Kadın yürüdüğü vakit ayağındaki halhalların sesleri İşitilmesin diye ayağını yere vurarak yürümez. Çünkü zînetin sesini işittirmek, tıpkı onu açıkça göstermek gibidir. Hatta daha da ileridir, oysa maksat tesettürdür.
Taberî senedini kaydederek el-Mu'temir'den, o babasından naklen şöyle dediğini zikreder: Hadramî'nin iddiasına göre bir kadın, biri gümüşten, biri de boncuktan iki halhal edinip bunları ayak bileklerine takınmış. Erkeklerin yanından geçtiğinde, ayağını yere vurunca halhal boncuğa isabet edip ses çıkarmış. Bunun üzerine bu âyet-i kerîme inmiş.
Böyle bir zinetin sesinin işitilmesi onu açığa çıkarmaktan daha çok şehveti tahrik eder. Bu açıklamayı ez-Zeccâc yapmıştır.
22- Zîneti Dolayısıyla Şımarmak:
Zîneti dolayısıyla şımanp böyle yapan kadınların bu davranışları mekruhtur. Bunu süslenmek ve erkeklerin dikkatini çekmek için yapmak ise haramdır ve yerilmiştir.
Erkek de kendisini beğenerek (ucb) ayağını yere vurursa bu haramdır. Çünkü ucb büyük bir günahtır. Eğer bunu süslenmek kastı İle yaparsa, bu da caiz değildir.
23- Bu Âyetteki Zamirlerin Sayısı:
Mekkî -yüce Allah'ın rahmeti üzerine olsun- şöyle demiştir: Yüce Allah'ın Kitabında bu âyetten daha çok zamir ihtiva eden bir başka âyet-i kerîme yoktur. Bu âyet-i kerîmede mecrûr ve merfû' olmak üzere mü'rain hanımlara ait yirmi beş zamir vardır.
Bu âyet-i kerîmenin: "Ey İman edenleri Allah'a topluca tevbe edin ki felah bulaşınız" bölümüne dair açıklamalarımızı da iki başlık halinde sunacağız.
24- Tevbenin Gereği:
"Teybe edin" buyruğu bir emirdir. Tevbenin vacib ve bir farz-ı ayn olduğu hususunda ümmet arasında görüş ayrılığı yoktur. Buna dair açıklamalar daha önceden en-Nisâ Sûresi (4/17-18. âyetler, 1. başlık ve devamı) ile başka yerlerde geçmiş bulunmaktadır. Bunları tekrarlamanın bir anlamı yoktur.
Buyruğun anlamı: Allah'a tevbe ediniz, çünkü sizler yanılmaktan, yüce Allah'ın haklannı edâ etmekte kusurlu hareket etmekten uzak kalamazsınız. O bakımdan durum ne olursa olsun tevbeyi terketmemelisiniz.
25- "Ey: Eyyuhâ'nın Okunması:
Cumhur: "Ey" lafzım "he" harfini üstün olarak okumuştur. İbn Âmir ise ötreli okumuştur. Bunun izahı da "he" harfini bizzat kelimenin kendisinden kabul etmesi şeklinde yapılır. Bu durumda münâdanın i'rabı da onun üzerinde yapılmış olur. Ebu Ali ise bunun oldukça zayıf olduğunu belirtmiş ve şöyle demiştir: İsmin sonu "ey'in ikinci "ya"sıdır. O bakımdan ötrenin ismin sonunda yer alması gerekir. Şayet burada kelime ile bir arada gelmesi dolayısıyla "he"nin ötreli olması caiz olursa, o takdirde "Allahumme" lafzında "mim" harfinin de uzunca bir ifadede, sonraki bir kelimeyle bir arada geleceğinden ötreli okunması da caiz olmalıdır. Sahih olan ise sudun Peygamber (sav)dan bir kıraat şekli sabit olduğu takdirde geriye dilde bunun doğru olduğuna inanmaktan başka bir şey kalmaz. Çünkü Kur'ân-ı Kerîm delilin tâ kendisidir. el-Ferrâ buna şu beyiti de örnek gösterir:
"Ey başka bir şey kabul etmeksizin direten kalb,
Beyaz, güzel yüzlü ve siyaha çalan dudaklılardan ayılıp, kendine gel!"
Bazıları da: "Ey" üzerinde durak yaparlar, Bazıları da "elif" ile; diye durak yaparlar. Çünkü bunun vash halinde bu "elifin hazfedi-liş illeti hem kendisinin, hem de ondan sonra gelen "lâm"ın sakin oluşudur. Vakıf yapıldığı takdirde illet ortadan kalkar, dolayısı İle elif de eski haline döner. Nitekim: "İhramda iken aylanmayı helâl saymamak şartı İle" buyru-ğundaki "Helâl saymak" kelimesi üzerinde vakıf yapılırsa, "ya" aynı şekilde geri döner.
Burada sözünü ettiğimiz kıraat farklılığı yüce Allah'ın: "Ey sihirbaz" (ez-Zuhruf, 43/49) buyruğu ile "Ey ağır yükler altında bulunan iki fırka (insanlar ve cinler)" (er-Rahmân, 55/31) buyruklarında da aynı şekilde söz konusudur.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/349-350
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/351-352.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/360-361.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/360-361.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/366.
Buhari, Meğâzî 56, Nikâh 113, Libâs 62; Müslim, Selam 32, 33i Ebû Dâvûd, libâs 33; Muuatta, Vasiyyet 5; Müsned, VI, 290, 318.
Ancak merhum müfessirımizin kaydettiği senetle bu hadisi yalnızca Müslim, kaydettiği rivayetin birinde bir de Ebû Dâvûd zikretmiş bulunmaktadır. Diğer yerlerde hadis Um Seleme yoluyladır.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/366-369.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/372.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 12/372
.
|
|
59- Ey Peygamber! Zevcelerine, kızlarına ve mü'minlerin hanımlarına de ki: "Cilbablarını üzerlerine giysinler. Bu onların tanınıp incitilmemden için daha uygundur. Allah bağışlayandır, merhamet buyurandır."
Bu buyruğa dair açıklamalarımızı altı başlık halinde sunacağız:
1- Peygamber Efendimizin Çocukları:
"Ey Peygamber! Zevcelerine, kızlarına ve mü'minlerin hanımlarına de ki..." buyruğunda sözü geçen zevcelerinin faziletine dair tek tek açıklamalar daha önceden (el-Ahzab, 33/28-29- âyetler, 2. başlıkta) geçmiş bulunmaktadır.
Katade dedi ki: Rasûlullah (sav) vefat ettiğinde nikâhı altında dokuz hanımı vardı. Bunların beş tanesi Kureyşli idi: Âişe, Hafsa, Um Habibe, Şevde ve Um Seleme. Üç tanesi ise, diğer Arab kabilelerindendi: Meymune, Cahş kızı Zeyneb ve Cüveyriye. Bunlardan bir tanesi de Harunoğullarındandi: Safiye.
Peygamber Efendimiz'in çocuklarına gelince, onun erkek ve kız çocukları vardı: Erkek çocuklarından birisinin adı el-Kasım'dı. Annesi Hadice (r.anha)'dır. Peygamber (sav) onun adı ile künyelenmiştir (Ebu'l-Kasım diye). Çocuklarından ilk vefat eden odur, iki yaşında ölmüştür. Urve dedi ki:
Hadice'nin, Peygamber (sav)'dan Kasım, Tahir, Abdullah ve Tayyib adında çocukları olmuştur.
Ebubekr el-Burakî şöyle demiştir: Tahir ile Tayyib'in ve Abdullah'ın aynı kişi olduğu da söylenmiştir. İbrahim'in annesi ise, Kıptî Mariye'dir. Hicretin sekizinci yılı zülhicce ayında dünyaya gelmiştir. Onaltı aylıkken vefat etmiştir, onsekiz aylıkken öldüğü de söylenmiştir. Bunu ed-Darakutnî belirtmiştir. Bakî'de gömülmüştür. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Onun bir süt annesi vardır. Cennette onun süt emmesini tamamlayacaktır Peygamber (sav)'ın İbrahim dışındaki bütün çocukları Hadice (r.anha)'dandır. Fâtı-ma dışında bütün çocukları kendisi hayatta iken vefat etmişlerdir.
Peygamber Efendimiz'in Kız Çocukları
1- Hadice'nin kızı Fatımatu'z-Zehra: Kureyşliler Kabe'yi (yeniden) bina ettikleri sırada Peygamber Efendimiz'e, peygamberliğin verilişinden beş yıl önce dünyaya gelmiştir. Peygamber Efendimiz'in kızlarının en küçüğüdür. Ali (r.a) onunla hicretin ikinci yılında ramazan ayında evlenmiş ve zülhicce ayında da onunla gerdeğe girmiştir.
Onunla receb ayında evlendiği de söylenmiştir. Rasûlullah (sav)'tan kısa bir süre sonra vefat etmiştir. Peygamber Efendimiz'e aile halkından ilk kavuşan o olmuştur. Allah ondan razı olsun.
2- Zeyneb: Annesi Hadice (r.anha)'dir. Teyzesinin oğlu Ebu'1-Asî b. er-Ra-bi onunla evlenmiştir. Annesi Huveylid kızı Hale, Hadice'nin kızkardeşi idi. Ebu'l-Asî'nin adı Lakît'tir. Haşim olduğu da söylenmiştir. Huşeym'dir, denildiği gibi Miksem olduğu da söylenmiştir.
Zeyneb, Rasûlullah (sav)'ın en büyük kızıdır. Hicretin sekizinci yılında vefat etmiştir. Onu (kabrine koymak üzere) Rasullah (sav) kabrine inmiştir.
3- Rukayye: Annesi Hadice'dir. Peygamberlikten önce Ebu Leheb'in oğlu Utbe onunla evlenmiştir. Rasûlullah (sav) peygamber olarak gönderilip üzerine: "Ebu Leheb'in iki eli kurusun" (Tebbet, 111/1) âyeti nazil olunca, Ebu Leheb oğluna şöyle demişti: Eğer sen onun kızını boşamayacak olursan, benimle senin aranda hiçbir ilişki kalmayacaktır. Bunun üzerine Ebu Leheb'in oğlu ondan ayrıldı. Henüz onunla gerdeğe girmemişti. Annesi Hadice müs-lüman olunca, o da müslüman olmuştu. Kadınlar Peygamber Efendimiz'e bey'at ettikleri sırada diğer kızkardeşleriyle birlikte Rasûlullah (sav)'a bey'at etmiş idi. Onunla Osman b. Affan evlenmiştir. Osman (r.a) onunla evlendiği sırada Kureyş hanımları şöyle diyorlardı:
"Bir insanın (ya da gözbebeğinin) gördüğü en güzel iki şahıs, Rukayye ile onun kocası Osman'dır."
Rukayye, Osman ile birlikte Habeşistan'a iki defa hicrette bulunmuştur. Osman'dan bir düşük yapmış, ondan sonra da Abdullah adındaki oğlunu doğurmuştu. Osman (r.a) da İslâm'dan sonra onun adı ile künyelenmişti. Altı yaşında iken bir horoz onun yüzünü gagalamış ve bu sebebten ölmüştü. Ru-kayye'nin bundan sonra da bir çocuğu olmamıştı. Medine'ye hicret etmiş, Ra-sûlullah (sav) Bedir'e gitmek üzere hazırlandığı sırada hastalanmıştı. Peygamber de ona bakmak üzere Osman (r.a)'ı bırakmıştı. Rasûlullah (sav) Bedir'de iken hicretin onyedinci ayında vefat etmişti. Zeyd b. el-Harise, zaferi müjdelemek üzere Bedir'den gelmiş, Medine'ye girdiğinde Rukayye'nin üzeri toprakla örtülüyordu. Rasûlullah (sav) defnedilişinde hazır bulunamadı.
4- L'm Külsum: Annesi Hadice'dir. Peygamberlikten önce Utbe'nin kardeşi, Ebu Leheb'in diğer oğlu Uteybe onunla evlenmişti. Daha önce Rukayye hakkında belirtilen sebep dolayısı ile babası ondan boşanmasını emretmişti. Uteybe, Um Külsum ile henüz gerdeğe girmemişti. Um Külsum, Rasûlullah (sav) ile birlikte Mekke'de kalmaya devam etti. Annesi müslüman olunca o da İslâm'a girdi ve hanımlar Peygamber Efendimiz'e bey'at ettikleri sırada diğer kızkardeşleriyle birlikte o da Rasûlullah (sav)'a bey'at etmişti. Rasûlullah (sav) Medine'ye hicret edince, o da Medine'ye hicret etti. Rukayye vefat ettikten sonra Osman (r.a) onunla evlendi, böylelikle ona (iki nur sahibi anlamına): Zünnureyn adı verilmişti. Peygamber (sav) hayatta iken hicretin dokuzuncu yılı Şa'ban ayında vefat etti. Rasûlullah (sav) kabri başında oturmuş, kabrine indirmek üzere Ali, el-Fadl ve Üsame inmişti. ez-Zübeyr b. Bekkar'ın naklettiğine göre; Peygamber (sav)'ın çocuklarının yaşça en büyükleri el-Kasım'dı. Sonra Zeyneb, sonra Abdullah'tır. Ona et-Tayyib ve et-Ta-hir de denilirdi. Peygamberlikten sonra dünyaya gelmiş ve küçük yaşta ölmüştü. Daha sonra Um Külsum, sonra Fatıma, sonra da Rukayye gelir. el-Ka-sım Mekke'de iken vefat etmişti, ondan sonra da Abdullah ölmüştü.
2- Ayetin ve Cilbaba Bürünme Emrinin Nüzul Sebebi:
Arap kadınlarının açılıp saçılmak adetleri vardı. Cariyelerin yaptığı gibi yüzlerini örtmezlerdi. Bu ise, erkeklerin onlara bakmalarına ve onlar hakkında çeşitli düşüncelere kapılmalarına sebep oluyordu. Yüce Allah, Rasûlüne, hanımlara dışarıya ihtiyaçlarını görmek üzere çıkmak istediklerinde üzerlerine cılbablarını alarak çıkmalarını emretmesini emretti. (Evlerde) tuvaletler yapılmadan önce ihtiyaçları için meskûn olmayan yerlere çıkar giderlerdi. Verilen bu emir ile hür kadınlar ile cariyeler arasındaki fark ortaya çıkacak, hür kadınlar tesettürleriyle tanınacaklardı. Böylelikle gençler ya da yaşlılar onlara söz söylemekten uzak kalacaklardı.
Bu âyetin nüzulünden önce mü'minlerin hanımlarından herbir kadın ihtiyacını görmek için dışarı çıkar, bazı günahkârlar cariye olduğunu zannederek ona karşı çıkıverirdi. Hanım bunun üzerine sesini yükseltince, o da çeker giderdi. Mü'min erkekler durumdan Peygamber (sav)'a şikâyette bulundular. Âyet-i kerîme de bu sebeble nazil oldu. Bu anlamdaki açıklamaları el-Hasen ve başkaları yapmıştır.
3- Cilbab:
"Cilbablarmı..." buyruğunda geçen "el-celâbib; cilbablar" lafzı "cilbâb"ın çoğuludur. Bu ise, başörtüsünden daha büyükçe bir örtüdür. İbn Abbas ve İbn Mes'ud'dan gelen rivayete göre bu, ridâ (elbisenin üstüne giyilen üst elbisedir, bunun kina' (başörtüsü) olduğu da söylenmiştir. Sahih olan şudur: Cilbab bütün vücudu örten elbise, demektir. Müslim'in Sa/ıi^'indeki rivayete göre Um Atiyye'den şöyle dediği kaydedilmiştir. Ey Allah'ın Rasûlü dedim: Bizden herhangi birimizin cilbabı yoksa (ne yapsın?) Peygamber: "Kızkarde-şi ona kendi cilbabını giyinmek üzere versin." diye buyurdu.
4- Cilbabın Örtülmesi Keyfiyeti:
İnsanlar cilbabın nasıl örtüleceği hususunda farklı görüşlere sahiptirler, ibn Abbas ve Abîde es-Selmanî şöyle demişlerdir: Kadın sadece kendisiyle önünü görebileceği bir tek gözü dışında bu örtüye bürünür. Yine İbn-Abbas ve Katade şöyle demişlerdir: Kadın bunu alnının üzerinden büker ve bağlar, sonra da burnunun üzerinden onu çevirir. İsterse iki gözü görülsün. Şu kadar var ki, cilbab göğsü ve yüzün büyük bir bölümünü örtmelidir. el-Hasen dedi ki: (Cilbab ile) yüzünün yarısını örter.
5- Yüce Allah Kadınlara Tesettür Emrini Vermiştir:
Yüce Allah bütün hanımlara tesettürü emretmiştir. Bu ise, ancak kadının tenini göstermeyecek elbiselerle olur. Şu kadar var ki, kadının kocası ile baş başa bulunma hali müstesnadır. O vakit dilediğini giyinebilir, çünkü kocanın hanımından dilediği gibi faydalanma hakkı vardır.
Rivayette sabit olduğuna göre Peygamber (sav) bir gece uyanmış ve şöyle buyurmuştur: "Allah'ı tenzih ederim. Bu gece ne fitneler indi, bu gece ne hazineler açıldı! Kim şu odalarda yatan kadınları uyandıracak? Dünyada nice giyinik kadın vardır ki ahirette çıplak kalacaktır. "
Rivayete göre Dıhye el-Kelbî, Herakliyus'un yanından geri döndüğünde Peygamber (sav), ona Kubtî diye bilinen bir elbise, vermiş ve şöyle buyurmuştu: "Bunun bir parçasını sen kendine bir gömlek yap. Hanımına da onun bir parçasını ver, onunla örtünsün." Sonra ona şöyle buyurdu: "Ona vü-cud çizgilerini göstermemesi için bu elbisenin altına bir şeyler giyinmesini de emret. " Ebu Hureyre hanımların ince elbiseler giymelerini sözkonusu etmiş ve şöyle demiştir: (Böyle giyinenler) giyinmiş çıplaklar, nimet içinde bedbaht olanlardır.
Temimoğullarının hanımları Âişe (r.anha)'ın huzuruna üzerlerinde ince elbiseler bulunduğu halde girdiklerinde Âişe (r.anha) onlara şöyle demiştir: Eğer sizler mü'min hanımlar iseniz şunu biliniz ki, şu elbiseler mü'min hanımların giyecekleri elbiseler değildir. Şayet mü'min değil iseniz bu elbiselerle faydalanıyorsunuz.
Bir gelin Âişe (r.anha)'ın huzuruna getirildi. Üzerinde uspura boyanmış, kubtî bir örtü vardı. Âişe onu görünce, şöyle demişti: Bunu giyen bir kadın en-Nur Sûresi'ne iman etmiyor demektir.
Peygamber (sav)'dan da şöyle buyurduğu sabit olmuştur: "Giyinmiş fakat çıplak, kendisi meyleden ve başkalarını meylettiren, başları hörgüçleri yana yatmış deve hörgüçlerini andıran kadınlar, ne kendileri cennete girerler, ne de cennetin kokusunu alırlar. "
Ömer (r.a) da şöyle demiştir: Bir kadının dışarıda görülecek bir ihtiyacı varsa, onu, kendisinin eski püskü elbisesini ya da komşusunun eski elbisesini giyinip kimseye görünmeden tekrar evine geri dönünceye kadar kimse onun çıkıp gittiğini bilmeden, çıkıp gitmesini engelleyen nedir?
6- Tanınmamaya Çalışmaları:
"Bu, onların tanınıp incitilmemeleri için daha uygundur" buyruğunda kastedilen, hür kadınlardır. Tâ ki cariyelerle karıştırılmasınlar. Çünkü hür kadınlar olarak tanındıkları takdirde hürlüğün mertebesi göz önünde bulundurularak en ufak bir tepki veya kötü bir davranışla karşılaşmazlar ve böylelikle kimse onlara umutlanarak bakmaz. Burada maksat kadının kim olduğunun bilinmesi değildir. Ömer (r.a) başını örten bir cariye gördüğü takdirde, elindeki asa ile ona vururdu. Böylelikle o, hür kadınların kıyafetinin gereği gibi korunmasına çalışırdı. Şöyle de denilmiştir: Şu anda hür kadın olsun, cariye olsun hepsinin tesettüre bürünmeleri ve başlarını örtmeleri gerekir. Nitekim Rasûlullah (sav)'ın ashabı, Rasûlullah (sav)'ın vefatından sonra hanımların mescidlere gitmelerini engellemişlerdir. Oysa Peygamber (sav): "Allah'ın kadın kullarını, Allah'ın mescidlerine gitmekten alıkoymayınız." diye buyurmuştur. Öyle ki Âişe (r.anha) şöyle demişti: Şayet Rasûlullah (sav) şu çağımıza kadar yaşamış olsaydı, hiç şüphesiz bu kadınları mescide gitmelerini engellerdi "Allah bağışlayandır, merhamet buyurandır" buyruğu teşrî' olunan bu emirden önce cilbablarını terketmek hususunda kadınlara bir tesellidir.
İmam Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, Buruç Yayınları: 14/187
30- Müminlere -yani mümin erkeklere- söyle, gözlerini indirsinler; gerek dışarda, gerek içerde ve gerekse başkalarının evlerine girip çıkarken, otururken kalkarken gözlerini dikmesinler, harama bakmaktan, ayıp bir şey görmekten sakınsınlar. Sofiyeden Şiblî (k.s.)'ye: " ne demektir? diye sormuşlar, demiş ki: "Baş gözlerini haramlardan, kalp, gözlerini All a h'tan gayri şeylerden çeksinler." Irzlarını da korusunlar, apış aralarını tamamen koruyup haramdan, bakmaktan saklasınlar, avretlerini örtüp ırz ve namuslarını korusunlar.
FÜRÛC, Fercin çoğuludur. Ferc, aslî mânâsında iki şey arasındaki açıklık demektir. Bu şekilde gerek erkek, gerek dişi insanın bacakları arasındaki açıklığa da gerçek olarak bu isim verilir ki, dilimizde apışarası denir ve bu deyim ile avret mahallinden kinaye de edilir ki, Kur'ânda bu mânâ ile geçmiş ve onun için erkeğe de dişiye de kullanılmıştır. Sonra özellikle kadının ön avretinden kinaye olarak kullanılması fazla yapılmış ve kinaye değil, sarih denecek derecede bu şekliyle kullanılmıştır. "Fercini korudu" (Enbiya, 21/91) bu mânâdadır. "Fercleri koruma" emri haramdan fev k alade korumakla ırzı muhafazadan kinayedir. Ve bu muhafazayı ifade ederken daha evvel konulduğu mânânın delaletiyle avret mahallinin örtülmesi emrini de içinde bulundurur. Bundan başka kinaye mânâsının gereğini ifade ederken hakikatini de iradeye mani olm a dığından füruc kinayesi avret mahallinin sınırlarına da işaret eder. Yani insanın avret mahalli, bilinen cinsel organdan ibaret değil, apış arası denilen açıklık boyunca uzar ki, bunun âzamisi topuklara kadar varırsa da en yakin bilinen azı, diz üstü otu r ulduğunda belirleneceği üzere göbek altından dizlere kadardır. Bunun için erkeklerde korunması ve örtülmesi farz olan bir avret mahalli
bu bilinen en az miktarıdır. Fazlası müstehabdır. Kadınlarda da bundan sonraki âyetin delaletiyle tepeden topuğa kadardır. Demek ki, iki diz arasındaki açıklığı örtmeyen elbise, avret mahallinin örtülmesine yeterli, denemeyecektir.
Şüphe yok ki Allah her yaptıklarından haberdardır. Erkeklerin nelere göz diktiklerini, istekleriyle nelere doymak istediklerini, organlarını ne gibi duygularla tahrik ettiklerini, ne maksat beslediklerini, ne düzenler kurduklarını, ne işler çevirdiklerini, ne sanatlar yaptıklarını bilir. Hiçbiri O'na gizli kalmaz. Bundan dolayı, Allah'ın razı olmayacağı şeylerden sakınmak gerekir.
31-Önce erkekler hakkındaki bu emir ve ihtardan sonra müslümanlar, şimdi de kadınlar hakkındaki şu emre dikkat etsinler.
Müminelere de, yani mümin kadınlara da söyle: Gözlerini indirsinler, helal olmayan erkeklere bakmaktan sakınsınlar, zira bakmak, zinanın postacısıdır, derler. Ve avret yerlerini korusunlar, tamamiyle örtüp, zinadan korunsunlar. Ve zinetlerini teşhir etmesinler. Kadının zineti denince örfte, taç küpe, gerdanlık, bilezik ve benzeri takılar, sürme, kına ve benze r leri ve elbise süsleri gibi şeyler akla geliverir. A'râf Sûresi'nde "Ey Adem oğulları! Her mescide gidişinizde zinetli elbiseler giyin" (A'râf, 7/31) âyetinde zinetin elbise demek olduğu da geçmişti. O halde bu zinetleri açmak bile yasaklanmış olun c a, bunların mahalli olan vücudu açmak öncelikle yasaklanmış olur. Yani vücudlarını açmak şöyle dursun, üzerlerindeki zinetleri bile açmasınlar. Bununla birlikte bir kısım âlimler, burada zinetten maksadın, zinetin takıldığı, kullanıldığı yer olduğu fikri n i kabul etmişlerdir ki, yüz, sürme ve allık yeri; baş, taç yeri; saç, örgü ve büklüm yeri; kulaklar, küpe yeri; boyun ve göğüs, gerdanlık yeri; el, yüzük ve kına yeri; bilekler, bilezik yeri; pazular, pazubent yeri; baldırlar; halhal yeri; ayaklar da, ell e r gibi kına yeridir. Bunlardan başka vücudun kısımları da aslında açılmaz.
Bu âlimlerden bazıları muzaafın hazfi veya zikr-i hâl, irade-i mahal ile "ziynet yeri" takdirinde bir mecaz gözetmiştir. Buna delil olarak da, kadının vücudundan ayrı olduğu zaman o zinetlere normal olarak bakmak ve alıp satmak ittifakla caiz ve mübah olduğunu ifade ve kabul etmişlerdir. Bazıları da
yine bu delil ile, kadının asıl zineti, vücudunun güzel yaratılışı, zinet yapmaktan gaye de vücudun süslenmesi olduğunu kabul ederek bu zinetten maksadın, yalnız vücut olduğunu kabul etmişler ve kadınların birçoğu yapmacık zinetten uzak bulunmakla zaten zinetli oldukları halde yaratılış zinetinin zaten hepsinde bulunması ve her kadın bedeninin özünde bir zinet olması hükmün genelliği hakkını yerine getirme noktasından bu tahsisin bir destekleyicisi olduğunu söylemişler ve buna göre şu mânâyı vermişlerdir: Kadınlar yaratılıştan zinetleri demek olan vücudlarının hiçbir tarafını açmasınlar.
Doğrusu, doğal olan güzelliklere, zinet denilmekten çok "cemal" denilmesi daha yaygın ve zinet tabiri yapma şeylerle süslenen takılarda meşhur ise de "Kadınlardan, oğullardan, yığın yığın biriktirilmiş altın ve gümüşten...aşırı sevgi ile bağlanılan bu gibi şeyler insanlar için bezenip süslend i" (Âl-i İmrân, 3/14) âyetinin delaletiyle zinet kavramının yaratılıştan olana da sonradan yapmaya da şâmil olduğunda şüpheye yer yoktur. Zinet ve güzelliğin hakkı da meydana çıkarılmasını kendi sahiplerine tahsis edip başkalarından gizlenmektir.
Hüsn olsa da vâcibü't-tecellî - Gizler onu Hak nikâb içinde
Ağyârına gösterir mi hurşîd Didârını hîç o tâb içinde
"Güzelliğin ortaya çıkması gerekse de, gizler onu Hak bir örtü içinde
Başkasına gösterir mi güneş, yüzünü hiç o parlaklık içinde"
Ancak görünen kısımları müstesna, O zinetlerden dışa gelen örtülse bile görünmesi doğal olanı, bu hükümden müstesna ve başka bir hükme tabidir ki, bunlar örtünün dış tarafıyla el ve yüz zinetleridir. Çünkü örtünün kendisi de kadının bir zinetidir. Tabiîdir ki, bunun dışı görünecektir. El ve yüzün de, namazda görünmesi adettir. Ebu Davud'un Müsned'inde rivayet edildiği üzere, Peygamber (s.a.v) Hz. Esma'ya "Ya Esma, kadın bülûğa erince ondan görülebilecek olan ancak şudur." buyurmuş ve kendi mübarek yüzüne ve avuç içlerine işaret etmişlerdir. İş yaparken, gerekli eşyayı tutarken ve hatta örteceğini örterken bile elin açılması gerekli olduğu gibi ,zarurî olan bakma ve nefes alma sebebiyle yüzün diğerleri gibi örtülmesinde zorluk vardır. Bir de şahitl i kte, mahkemede, bir de nikahta yüzün açılmasına ihtiyaç vardır. Bundan dolayı zaruretler kendi miktarınca takdir olunmak üzere bunların açılmasında sakınca yoktur. Fakat bunlardan geriye kalanlarının açılması, görülmesi, bakılması haramdır ve nâmahremden örtülmesi gerektir.
Buyuruluyor ki ve baş örtülerini yakalarının üzerine vursunlar, başlarını, saçlarını, kulaklarını, boyunlarını, gerdanlarını, göğüslerini açık tutmayıp bu şekilde sımsıkı örtünsünler ve o halde bu emri yerine getirebileck baş örtüsü kullansınlar. Tefsircilerin nakline göre cahiliye kadınları da hiç baş örtüsü kullanmaz değillerdi. Fakat yalnız enselerine bağlar veya arkalarına bırakırlar, yakaları önden açılır, gerdanları ve gerdanlıkları açığa çıkardı, zinetleri görünürdü. De m ek ki, son zamanlarda asrîlik sayılan açık saçıklık böyle eski bir cahiliye âdeti idi. İslâm böyle açıklığı yasaklayıp baş örtülerinin yakalar üzerine örtülmesini emir ile tesettürü farz kılmıştır. Görülüyor ki, bu emirde tesettürün yalnız vacib oluşu değ i l, özel bir şekli de gösterilmiştir ki, kadın edeb ve temizliğinin en güzel ifadesi budur.
Görülüyor ki bu emir ev içinde veya dışında diye kayıtlanmamıştır. Bu bakımdan mutlaktır. Ancak görünen istisna edildiği gibi, gizlenen zinetlere bakmanın helal olanları da istisna ile bu tesettürün, yani örtünmenin vacib oluşunun, nâmahreme karşı olduğunu anlatmak için bu vücubun kuvvetini ve önemini göstermek üzere bir daha tekid ile buyurulmuştur ki, öyle örtsünler ve zinetlerini açmasınlar, açık bırakma s ınlar ancak kocalarına veya kendi atalarına, yani babalarına, dedelerine ki amca ile dayı da nikah düşmeyeceğinden bunlara dahildir veya kocalarının atalarına veya kendi oğullarına veya kocalarının oğullarına veya kendi erkek kardeş l erine veya erkek kardeşlerinin oğullarına veya kız kardeşlerinin oğullarına veya kendi kadınlarına; müminlerin kadınları, yani müslüman kadınlar veya hizmet veya sohbetlerinde özel yeri bulunan kadınlardır.
Demek ki, özelliğini bilip tanımadıkları yabancı kadınlara da açılmaları caiz olmayacaktır. Önceki müfessirlerin çoğunluğu demişlerdir ki; müminlerin kendi kadınları demek, kendi dinlerinde olan müslüman kadınlar demektir. Bundan dolayı müslüman kadınları müslüman olmayan kadınlara açılmamalıdırlar. Fakat bazıları da bunu istihsane hamlederek müminlerin kadınları, hizmet veya sohbetlerinde bulunan gerek müslüman, gerek müslüman olmayan kadın cinsi demek olduğunu söylemiştir ki, Fahreddin Râzî buna "mezhep budur" demiştir. Önceki daha ihtiyatlı, bu ise daha uygundur.
Veya ellerinin altında malik oldukları cariyelerine
veya erkeklerden ırbe sahibi olmayan hizmetçilere, yani kadına ihtiyaç duymaz olmuş, şehveti kalmamış salihlerden ihtiyarlar veya bunaklar veya kadın işini bilmez, yalnız yemeklerinin fazlasından yemek için şunun bunun arkasına takılır miskinler güruhu veyahut erkekliği yok, yaratılıştan iktidarsız uşaklar; bunda hadım edilmiş ve mecbûbün, yani erkeklik uzvu kesilmiş olanların da dahil olacağını zannedenler olmuş ise de, Keşşâf Tefsiri'nde ve Ebu Hayyan'da zikredildiği üzere İmam-ı Azam Ebu Hanife Hazretlerine göre bunları istihdam etmek, tutmak, alıp satmak helal olmaz. Bunları tutmak selefin hiçbirinden rivayet edilmiş değildir. Çünkü bunda hadım etme gibi bir k ötülüğe düşmeye teşvik vardır. Halbuki hadım etmek haramdır.
Veya henüz kadınların gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında olmayan çocuklardan başkasına. Buraya kadar zikredilen on iki istisnaya da bir dereceye kadar zinetlerini açabilirler.
BİRİNCİSİ: Kocalar için vücutlarının tamamına bakmak helaldir. Çünkü zinetten kasıt onlardır.
İKİNCİSİ: Zikredilen mahremlerine bilinen zinet yerlerinden yüz, el ve ayaklarla, iş ve hizmet anında açılan başını, saçını, kulaklarını, boynunu, kollarını ve inciklerini açabilir. Onların da bunlara bakmaları helaldir. çünkü yakınlıklarından dolayı birarada bulunmaları gerekir. Ve fitne düşünülemez. Fakat karnını ve sırtını göstermek caiz değil, arsızlıktır.
ÜÇÜNCÜSÜ: Erkeğin erkeğe karşı olduğu gibi kadının kadına karşı avreti de göbekten dize kadardır. Geri kalan kısmına bakması caizdir.
DÖRDÜNCÜSÜ: Erkeklerden kadına ihtiyacı kalmamış, cinsi güçten düşmüş hizmetkârların, etkilenmemek ve fitne düşünülmemek itibariyle bakmaları, mahrem olanların bakmasına benzer.
BEŞİNCİSİ: Çocuklar mükellef değildir. Ancak anlayış ve idraklerine göre edeb ve terbiye öğretilmesi gerekir.
ALTINCISI: Bu örtünme emri, esir cariyeler hakkında değil, hür olan müslüman hanımlar hakkındadır.
İşte böyle hür kadınların, bu istisna edilmiş kimselerden başkasına zinetlerini göstermemeleri, kendi iffet ve korunmaları ve güzel geçimleri noktasından gayet önemli olduğu gibi, yabancı erkekleri etkilememek, günaha sokmamak,
edeb ve iffet telkin etmek noktasından da çok önemli olduğundan, özellikle bu noktayı da düşündürmek ve tesettür emrinin kuvvet ve şumülünü bir daha hatırlatmak üzere, yürüyüş tavırlarının bile düzeltilmesi için buyuruluyor ki: gizlemekte oldukları zinetleri anlaşılsın diye ayaklarını yere v u rmasınlar, yani baştan ayağa örtündükten sonra yürürken de edeb ve vakar ile yürüsünler. Örtüp gizledikleri sunî veya doğal ziynetler bilinsin diye, bacak oynatıp ayak çalmasınlar, çapkın yürüyüşle dikkat nazarları çekmesinler; çünkü erkekleri tahrik ede r, şüphe uyandırır. Fakat unutulmaması gerekir ki, kadının bu konuda başarısı daha önce erkeklerin iffeti ve görevlerine dikkati ve toplumda olanların gayreti ve özeni ile mütenasip, bunlar da Allah'ın yardımı ile ayakta durabilir. Onun için bu noktada Resulullah (s.a.v) den bütün müslümanlara hitap ve erkekleri zikredip kadınları da içine alacak bir şekilde buyuruluyor ki:
Ve ey müminler! Hep birden Allah'a tevbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz. Demek ki bozuk bir toplulukta kurtuluş ümid olunmaz, toplumun bozukluğu da kadınlardan önce erkeklerin kusur ve hatalarındandır. Bundan dolayı başta erkekler olmak üzere erkek dişi bütün müminler imana yaramayan ve cahiliyyet izleri olan kusur ve hatalarından tevbe ile Allah'a dönüp Allah'ın yardımına sığınıp emirlerine özen ve dikkat göstermelidirler ki, topluca kurtuluşa erebilsinler. O halde herkesin kurtuluşu bakımından iş sahipleri ve ilgili şahıslar şu emirlere de özen göstermelidir.
Kaynak: Elmalılı Hamdi Yazır - Nur Suresi Tefsirinden
.
|
|
59- Ey Peygamber! Hanımlarına da, kızlarına da, bütün müminlerin kadınlarına da söyle. Görülüyor ki, burada yalnız Peygamberin hanımlarına ve kızlarına değil, Nur Sûresi'ndeki "Baş örtülerini yakalarının üstüne koysunlar, zinet yerlerini göstermesinler." (Nûr, 24/31) âyeti gibi müminlerin kadınları dahi bu hükmün kapsamına dahil edilmiştir. Bununla birlikte müminlerin kadınlarında aslolan hürriyet olduğu için, bundan kastolunanın hür kadınlar olduğu beyan edilmiştir. Araplarda tesettür adet değildi. Cahiliyet devrinde kadına hürmet yoktu. Eski cahiliye kadınlarında erkeklerin dikkatlerini çekecek şekilde göz alıcı biçimde açık saçık çıkan, açılıp saçılan orta malı olanlar bulunurdu. Bundan dolayı kız çocuklarını diri diri gömenler olmuştu. İslam ise kadının şanını iffet ve ısmetle, vakar ve haysiyetle yükseltiyordu.
Nur Sûresi âyetleri "Mümin erkeklere söyle, gözlerini sakınsınlar" (Nur, 24/30) ve "Mümin kadınlara da söyle, gözlerini sakınsınlar." (Nur, 24/31), mümin erkeklerin ve mümin kadınların, yani bir cinsin karşı cinse göz dikmeyip, bakışlarını kısarak edeblerini ve iffetlerini korumayı öğreterek terbiyelerini yükseltmiş olduğu gibi, burada da imanlı hür kadınların hiçbir şekilde eziyete uğramamalarını pekiştirmek için buyuruluyor ki: Cilbablarından üzerlerini sıkı örtsünler.
CİLBAB: Baştan aşağı örten çarşaf, ferace, câr gibi dış elbisenin adıdır. "Kadınların elbiselerinin üstüne giydikleri her çeşit giysidir." " Tepeden tırnağa örten giysidir", "Kadınların tesettür ettikleri her türlü elbise ve başka şeylerdir." "Çarşaf ve peçedir".
İDNÂ: Yaklaştırmak demek ise de, âyette ile kullanılması, kapsamak
suretiyle sarkıtmak mânâsını da ifade ettiğinden üzerinden sıkı örtmek demek olur. Cilbabdan örtmek tabirinde de iki şekil vardır. Birisi cilbablarından birisiyle bütün bedenini sıkıca örtmek, birisi de bir cilbabın bir tarafıyla başından yüzünü örtmek demek olur. Bu beyanda da iki suret vardır. Birisi kaşlarına kadar başını örttükten sonra büküp yüzünü de örtmek ve yalnız tek bir gözünü açık bırakmak. ikincisi de alnının üzerinden sıkıca sardıktan sonra, burnunun üzerinden dolayıp gözlerini ikisi de açık k alsa bile, yüzün büyük bir kısmını ve göğsü tamamen örtmüş bulunmaktır. Rivayet olunduğu üzere Ümmü Seleme (r.a.) demiştir ki: "Cilbablarından üzerlerini sıkı örtsünler' âyeti nazil olduğu zaman Ensar kadınları üzerlerine siyah elbiseler giyerek öyle bir ağırbaşlılık ile çıkmışlardı ki, başları üstünde kuşlar varmış gibi idi."
Hz. Aişe'den rivayet edilmiştir ki; "Ensar kadınlarına Allah rahmet etsin. Bu "Ey Peygamber, hanımlarına, kızlarına bütün müminlerin kadınlarına da söyle" âyeti indiği zaman mırtlarını yardılar, onunla başlarını sardılar da Resulullah'ın arkasında öyle namaz kıldılar ki, sanki başlarında kargalar varmış gibi..." demiştir. Bu tesettür onların tanınmalarına, dağınık cariyelerden, adi kadınlardan vakar ve heybetle seçile r ek hürmet edilmelerine ve dolayısıyla incitilmemelerine elverişli olan biçimdir. Gerçi eziyeti kendilerine davet edecek olan içi bozukları örtü tutacak değildir. Fakat imanlı, temiz kadınların, kirli bakışlardan yuvalarında gizli inciler gibi korunmuş kalmalarına en uygun olan biçim de budur. Asıl o zamandır ki onlara eziyet edecek olanların açık bir vebal ve iftira yüklenmiş oldukları ortaya çıkar. Ve dolayısıyla bundan önceki ve sonraki âyetlerin hükümlerine dahil olacakları anlaşılır. Bununla birlikte Allah bağışlayıcı ve çok merhamet edici bulunuyor. Burada yukardaki âyetlerin eki gibi getirilen bu son cümle çok anlamlıdır. Bu bize şu mânâları ilham eder: 1- Allah'ın bağışlaması çoktur. Bugüne kadar geçmiş açıklıkları bağışlar. O kusurları örter. Rahmeti de çoktur; bundan böyle emrini tutanları rahmetiyle arzusuna çok ulaştırır. 2- Allah bağışlayıcı ve merhametli olduğu içindir ki, kadınlara eziyet edilmesine razı olmaz ve onun için örtülmelerini emreder. 3- Tesettür emrolunduğundan dolayı da kadı n lar bir baskıya uğratılmasın, aşırıya gidilmesin; çünkü Allah bağışlayıcı ve çok merhametlidir. Bu emri onların
aleyhine değil, lehine olarak vermiştir demek de olabilir.
Kaynak: Elmalılı Hamdi Yazır - Ahzab Suresi Tefsirinden
.30 — Mü'min erkeklere söyle: Gözlerini haramdan sakınsınlar ve ırzlarını korusunlar. Bu, kendileri için daha temizdir. Allah, yaptıklarından şüphesiz haberdârdır.
Allah Teâlâ inanan kullarına, gözlerini haramdan sakınmalarını, ancak kendisine bakmayı mübâh kıldıklarına bakmalarını, gözlerini mahrem yerlerden sakınmalarını emrediyor. Şayet kasıdsız olarak göz tesadüfen bir harama ilişirse, hemen gözünü ondan çevirmelidir. Nitekim Müslim'in Sahih'inde Yûnus İbn Ubeyd kanalıyla... Cerîr ibn Abdullah el-Becelî (r.a.)den rivayetine göre; o, şöyle demiştir:
Hz. Peygamber (s.a.)e bir kasıt olmadan ansızın bakmayı sordum. Bana gözümü çevirmemi emretti. Bu hadîsi îmâm Ahmed de Hüşeym'-den, o ise Yûnus îbn Ubeyd'den rivayet eder. Ebu Dâvûd, Tirmizî ve Neseî de hadîsi Yûnus İbn Ubeyd'den rivayet etmişlerdir. Tirmizî hadîsin hasen, sahih olduğunu söyler. Bazılarının rivayetinde ise Allah Rasûlü; Gözünü yere indir, yere bak, buyurmuştur. Gözü çevirmek ifadesi ise daha geneldir: Yere doğru bakma, gözlerini yere çevirme olabileceği gibi başka bir yöne de olabilir. En doğrusunu Allah bilir. Ebu Davud'un îsmâîl İbn Musa el-Fezârî kanalıyla..(Ebu Büreyre'den rivayetine göre; Allah Rasûlü Hz. Ali'ye şöyle buyurmuştur : Ey Ali, bakmanın peşinden ikinci bir bakmayı ekleme. Birinci bakış senin içindir ama sonuncusu senin lehine değildir. Tirmizî, hadîsi Şerîk kanalıyla rivayet etmiş ve: Garîbdir, sâdece onun rivâyetiyle bilmekteyiz, demiştir. Ebu Saîd el-Hudrî'den rivayet edilen sahîh bir hadîste Allah Rasûlü (s.a.):
Yollarda oturmaktan sakının, buyurmuştur. Onlar: Ey Allah’ın elçisi, yollarda oturmamız bizim için bir ihtiyaçtır, oralarda konuşuruz, dediler de, Allah Rasûlü (s.a.): Eğer mutlaka oturacaksanız yolun hakkını verin, buyurdu. Onlar: Ey Allah’ın elçisi, yolun hakkı nedir? Diye sordular şöyle buyurdu: Gözü sakınmak, eziyeti defetmek, selama karşılık vermek, iyilikle emredip kötülükten menetmektir.
Ebu’l Kâsım el-Beğavi der ki: Bize Talut İbn Abbad’ın.. Ebu Ümame’den rivayetine göre; o, Allah Rasûlü (s.a.)nü şöyle buyururken işitmiş. Şu altı şeyde bana güven veriniz ben de sizin için cennete kefil olayım: Biriniz konuştuğu zaman yalan söylemesin, kendisine bir emanet verildiğinde ihanet etmesin, bir şey va’dettiğinde sözünden dönmesin, gözlerinizi sakının, ellerinizi (haramdan) alıkoyun ve mahrem yerlerinizi koruyun.
Buhari’nin sahihinde bir hadiste şöyle buyrulur:
Kim, iki sakalı (sakalı ile bıyığı) arasındakiyle iki ayağı arasındaki (mahrem yeri) hakkında bana güvence verirse; onun için cennete kefil olurum. Abdurrezzak’ın Ma’mer kanalıyla… Ubeyde’den rivayetine göre o: Allah’a kendisi ile isyan olunan her şey büyük günahtır, demiş, peşpeşe iki kere bakmayı da zikrederek: <<Mü’min erkeklere söyle: Gözlerini haramdan sakınsınlar.>> demiştir.
Gerçekten bakmak kalbin bozulmasına götüren sebeptir. Nitekim Selef’ten birisi: Bakma, (kalbe) işleyen zehirli bir oktur, demiştir. Bu sebeple Allah Teala mahram yerleri koruma sebeplerinden olarak gözleri korumayı emrettiği gibi, mahrem yerleri korumayı da emretmiştir. Şöyle buyurur:
<< Mü’min erkeklere söyle: gözlerini haramdan sakınsınlar ve ırzlarını korusunlar.>> Mahrem yeri koruma, bazen onu zinadan alıkoymakladır. Nitekim bir ayette şöyle buyrulur: << Ve onlar ki, ırzlarını herkesten gizlerler. Ancak eşleri ve ellerinin altındaki cariyeleri müstesna. Çünkü onlar, kınanmış değildirler.>> (Mearic, 29-30). Bazen de ona bakmaktan alıkoymakla olur. Nitekim İmam Ahmed’in Müsned'inde ve Sünen'lerdeki bir hadîste şöyle buyrulmaktadır: Eşin ve cariyen dışında mahrem yerini koru,. Bu, kendileri için; kalbleri ve dinleri için daha temizdir. Nitekim şöyle denilmiştir: Kim, gözünü korursa; Allah Teâlâ ona basiretinden bir nûr bahşeder. Diğer bir rivayette ise; kalbinde bir nûr bahşeder, denilmiştir. İmâm Ahmed'in At-tab kanalıyla... Ebu Ümâme (r.a.)den, onun da Hz. Peygamber (s.a.)den rivayetinde o, söyle buyurmuştur: İlk keresinde güzelliklerine bakan, sonra gözünü sakınan hiç bir mümin yoktur ki Allah Teâlâ, bunun peşinden ona tadını bulacağı bir ibâdet bahşetmiş olmasın. Bu hadis ibn Ömer, Huzeyfe ve Hz. Âişe'den de merfû' olarak rivayet edilmiştir.
Ancak isnadında zayıflık vardır. Şu kadar var ki teşvik için olduğundan bu ve benzerlerinde müsamahalı davranılmaktadır. Taberânî'nin Ubey-dullah Ibn Zahr kanalıyla... Ebu Ümâme'den merfû1 olarak rivayetinde şöyle buyrulmaktadır: Sia mutlaka gözleriniz haramdan sakınacaksınız —veya yüzlerinizi (gözlerinizi) yere eğeceksiniz— Yine Taberânî'nin, Ahmed îbn Züheyr et-Tüsterî kanalıyla... Abdullah İbn Mes'ûd (r.a)dan rivayetinde Allah Rasûlü (s.a.) şöyle buyurmuşfaır: Şüphesiz ki nazar iblîs'in zehirli oklarından bir oktur. (Allah Teâlâ buyurur ki:) Kim bunu Benim korkumla bırakırsa, onu kalbinde tatlılığını bulacağı bir îmânla değiştiririm. Allah Teâlâ'nın: «Allah yaptıklarından şüphesiz haberdârdır.» kavli şu âyeti gibidir: «O, gözlerin hainliğini ve göğüslerin gizlediğini bilir.» (Ğâfir, 19). Ebu Hüreyre (r.a.)den rivayet edilen sahih bir hadîste Allah Rasûlü (s.a.) şöyle buyurmaktadır:
Âdemoğlu üzerine zinadan payı yazılmıştır. Muhakkak ona ulaşacaktır. Gözlerin zinası bakmak, kulakların zinası işitmek (kulak vermek), dilin zinası konuşmak, ellerin zinası tutmak, ayakların zinası (harama) gitmektir. Kalb temenni eder ve arzular.
Kişinin mahrem yeri de, ya bunu doğrular veya yalanlar. Buhârî hadîsi muallak olarak rivayet etmiştir. Müslim ise diğer bir kanaldan olmak üzere yukarda-kine benzer şekilde müsned olarak rivayet ediyor. Seleften bir çokları şöyle diyor: Onlar, kişinin tüysüz (parlak) gençlere gözlerini dikerek bakmasını yasaklardı. Sûfî imamlardan bir çoğu daha da katı davranmış, ilim ehlinden bir grup ise bunda fitneye düşme olduğu için haram saymıştır. Diğer bazıları da bu konuda gerçekten çok katı davranmışlardır. İbn Ebu Dünya'nın Ebu Saîd el-Medenî kanalıyla... Ebu Hüreyre (r.a.)den rivayetinde, Allah Rasûlü (s.a.) şöyle buyurmuştur: Allah'ın haramlarından sakınan, Allah yolunda uykusuz kalan ve Allah korkusundan sinek başı misâli azıcık da olsa göz yaşı döken gözler dışında her göz kıyamet günü ağlayacaktır.
31 — Mü'min kadınlara da söyle: Gözlerini haramdan sakınsınlar ve ırzlarını korusunlar. Kendiliğinden görünen kısmı müstesna, üstlerini açmasınlar. Başörtülerini yakalarının üstüne salsınlar. Süslerini kocaları veya babaları veya kocalarının babaları veya oğulları veya kocalarının oğulları veya kardeşleri veya erkek kardeşlerinin oğulları veya kızkardeşlerinin oğulları veya kadınları veya cariyeleri veya erkekliği kalmamış hizmetçileri, yahut kadınların mahrem yerlerini henüz anlamayan çocuklardan başkalarına göstermesinler. Gizledikleri zînetlerinin bilinmesi için de ayaklarını vurmasınlar. Ey mü'minler; hepiniz Allah'a tevbe edin ki felaha eresiniz.
Irzlarınızı Koruyun
Bu, Allah Teâlâ'nın inanan kadınlara bir emri, inanan kulları olan kocaları için onları bir kıskanma, câhiliye devri kadınlarının sıfatlarından ve müşrik kadınların yaptıklarından onlan ayırmasıdır. Mukâtil ibn Hayyân, bu âyetin nüzul sebebi hakkında şunları anlatıyor: Bize ulaştığına göre; —en doğrusunu Allah bilir— Câbir ibn Abdullah el-An-sârî şöyle anlatıyor: Esma Bint Mürşide, Harise oğulları kabilesindeki yerinde idi. Üzerlerinde izârları (alt kısımlarım örten örtüleri) olmaksızın kadınlar onun yanına girmeye başladılar. Ayaklarındaki halhal-ları, göğüsleri ve zülüfleri görünüyordu. Esma: Ne kadar çirkin, dedi. Bunun üzerine Allah Teâlâ: «Mü'min kadınlara da söyle: Gözlerini haramdan sakınsınlar ve ırzlarım korusunlar...» âyetini indirdi.
Allah Teâlâ: «Mü'min kadınlara da söyle: (Eşleri dışında Allah'ın bakmayı kendilerine) haram (kıldıklarına bakmak) dan gözlerini sakınsınlar.» buyurur. Bu sebeple âlimlerden bir çoğu, kadının yabancılara şehvetle olsun veya olmasın bakmasının caiz olmadığı görüşündedirler.
Bunlardan bir çoğu, Ebu Dâvûd ve Tirmizî'nin Zühri kanalıyla... ümmü Seleme'den rivayet etmiş oldukları şu hadîsi delil getirirler: Ümmü Seleme ve Meymûne Allah Rasûlü (s.a.)nün yanında imişler. Ümmü Seleme şöyle anlatıyor: Biz, Allah Rasûlü (s.a.)nün yanında iken İbn Ümmü Mektûm gelip Hz. Peygamberin yanına girdi. Bu, biz örtünme ile emrolunduktan sonraydı. Allah Rasûlü (s.a.): Ondan örtünün, buyurdu. Ben: Ey Allah'ın elçisi, o kör değil mi? Bizi görmüyor ve tanımıyor, dedim. Allah Rasûlü (s.a.): Siz ikiniz de kör müsünüz? Siz onu görmüyor musunuz? buyurdu. Tirmizî, hadîsin hasen ve sahih olduğunu söyler. Âlimlerden diğerleri ise, kadınların şehvetsiz olması şartıyla yabancılara bakmalarının caiz oldukları görüşündedirler.
Nitekim sa-hîh bir hadîste vârid olduğu üzere:
Hz. Âişe'den nakledildiğine göre o, şöyle demiştir: Ben, mescidde oynayan habeşlilere bakıyorken bir de gördüm ki Hz. Peygamber (s.a.) beni ridâsı ile örtüp gizliyor. Tâ ki ben usanıp bakmaktan vazgeçinceye kadar. Oyuna çok arzulu küçük yaşta bir kız çocuğunun durumunu bir gez önüne getirin (işte benim durumum öyleydi.)
«Irzlarını korusunlar." âyeti hakkında Saîd îbn Cübeyr : Mahrem yerlerini fuhşiyâttan korusunlar, der. Katâde ve Süfyân: Kendilerine helâl olmayan şeylerden korusunlar, derken; Mukâtil bu korumanın, zinadan koruma olduğunu söyler. Ebu'l-Âliye ise şöyle diyor: Kur'an'da mahrem yerlâyetinde, kadınlar için yapılan ve uçları geniş olan başörtüleri kasdedilmektedir. Bunlar câhiliye devri kadınlannin âdet ve görünüşlerine muhalefet etsinler diye göğüs ve gerdanlarını örtmek üzere kadınların göğüsleri üzerine konulur. Câhiliye devri kadınları böyle yapmazlardı. Aksine kadın, erkekler arasında göğsü açık olarak dolaşır, göğsünü herhangi bir şeyle örtmezdi. Bazan olurdu ki boynunu, saç örgülerini ve kulaklanndaki küpeleri de açıkta bırakırdı. Allah Teâlâ mü'min kadınlara,, gerek görünüşleri ile ve gerekse halleriyle örtünüp gizlenmelerini emretmiştir. Nitekim başka bir âyet-i kerîme'de: «Ey peygamber; eşlerine, kızlarına ve mü'minlerin kadınlarına söyle: Üstlerine örtü alsınlar. Bu, onların tanınması ve incitilmemeleri için daha doğrudur.» (Ahzâb, 59) buyrulurken, burada da: «Başörtülerini, yakalarının üstüne salsınlar.» buyurmuştur. (...)
Saîd İbn Cübeyr, âyetin bu kısmını şöyle açıklıyor: Başörtülerini göğüs ve gerdanları üzerine örtüp bağlasınlar ki herhangi bir kısmı görünmesin. Buhârî der ki: Bize Ahmed İbn Şebîb'in... Hz, Âişe (r.a.)den rivayetinde o, şöyle demiştir: Allah, ilk muhacir kadınlara rahmet eylesin. Allah Teâlâ: «Başörtülerini, yakalarının üstüne salsınlar.» âyetini indirdiğinde, onlar dışa giyilen elbiselerini yardılar (böldüler) ve bunlarla başlarını örttüler. Yine Buhârî'nin Ebu Nuaym kanalıyla... Hz. Âişe (r.a.)den rivayetinde o şöyle dermiş: «Başörtülerini, yakalarının üstüne salsınlar.» âyeti nazil olduğunda, onlar peştamallarım alıp yanlarından yardılar ve bunlarla başlarını örttüler, ibn Efbu Hatim der ki: Bize babamın... Safiyye Bint Şeybe'den rivayetinde o, şöyle anlatıyor: Biz Hz. Âişe'nin yanında iken Kureyş'in kadınlarını ve üstünlüklerini anmıştık. Âişe (r.a.) şöyle dedi: Şüphesiz Kureyş kadınlarının üstünlüğü vardır. Allah'a yemîn ederim ki ben, Allah'ın kitabını tasdîkde ve indirilenlere îmânda ansâr kadınlarından daha üstününü ve daha güçlüsünü görmedim.
Nur sûresinde «Başörtülerini, yakalarının üstüne salsınlar.» ayeti nazil oldu. Erkekleri evlerine dönüp Allah Teâlâ'nın kendilerine kadınlar hakkında indirmiş olduğunu onlara okudular. Herkes bu âyeti karısına, kızına, kız kardeşine ve akrabasına okudu. Onlardan hiç bir kadın kalmayıp, nakışlı, resimli elbiselerine yöneldiler ve bunlarla başlarından aşağı örtündüler ki Allah Teâlâ'nın kitabından indirmiş olduğuna îmân etmiş ve onu doğrulamış olsunlar. Sabahleyin namazda Allah Rasûlü (s.a.)nün arkasında baştan aşağı örtülü olarak durdular. Sanki başları üzerinde kargalar vardı. Hadîsi bir başka kanaldan olmak üzere Ebu Dâvûd aynca Safiyye Bint Şeybe'den de rivayet ediyor, ibn Cerîr der ki: Bize Yûnus'un... Hz. Âişe'den rivayetinde o, şöyle demiştir: Allah Teâlâ ilk muhacir kadınlara rahmet eylesin. Allah Teâlâ «Başörtülerini", yakalannın üstüne salsınlar.» âyetini indirdiğinde onlar, dışa giyilen elbiselerinin en sık dokulu olanlarını ortalarından yardılar ve taunlarla başlarını örttüler. Hz. Âişe'nin bu sözünü Ebu Dâ-vûd, îbn Vehb kanalıyla rivayet etmiştir.
«Süslerini; kocaları veya babaları, kardeşleri veya erkek kardeşlerinin oğulları veya kız kardeşlerinin oğulları dışında başkalanna göstermesinler...» Bütün bunlar kadının mahremleri (nikâhının haram olduğu kimseler) olup aşırı gitmeden ve süslenmeden, kadının zînetlerini onlara göstermesi caizdir. îbn Münzîr der ki: Bize Mûsâ îbn Harun'un... Şa'bî ve Ikrime'den sonuna kadar olmak üzere «Zînetlerini kocaları veya babaları veya kocalarının babalarından başkalarına göstermesin-ler...» âyeti hakkında rivayetine göre o söyle demiştir: Burada amca ve dayısı zikredilmemişıtir.
Kadın amca ve dayının yanında başörtüsünü çıkarmaz. Kocaya gelince; bütün bunlar (bu yasaklamalar) onun içindir ve kadın bir başkasının huzurunda olmadığı şekilde onun için süslenip giyinir,.
Ayette istisna edilenler içinde «Onların kadınları» da zikredilmektedir ki kadın, zînetini müslüman kadınlara gösterebilir. Ancak erkeklerine niteleyip anlatmasınlar diye zimmet ehli kadınlarına göstermez. Her ne kadar bir kadının, gördüğü başka bir kadını kocasına anlatması bütün kadınlar hakkında yasak ise de bu yasak zimmet ehli kadınları hakkında daha şiddetlidir. Zîrâ onları bundan alıkoyacak hiç »bir engel yoktur. Müslüman kadın ise bunun haram olduğunu bilir ve kendisini bundan alıkor. Allah Rasûlü (s.a.) şöyle buyurmuştur: Kadın, kadına çıplak olarak görünmesin ki o da kocasına sanki kocası (nitelemekte olduğu kadına) bakarmış gibi anlatmasın. Hadîsi Buhari ve Müslim Sahihlerinde ibn Mes'ûd'dan rivayetle tahrîc ederler)
Saîd îbn Mansûr Sünen'inde der ki: Bize Ismâîl îbn Ayyaş'in... Haris îbn Kays'dan rivayetine göre;(mü'minlerin emîri Ömer Îbn Hat-tâb, Ebu Ubeyde'ye şöyle bir mektup yazmış: Besmele, hamdele ve salavattan sonra,; bana ulaştığına göre senin taraflarında müslüman kadınlardan bir kısmı müşriklerin kadınları ile beraber hamamlara giriyormuş. Allah'a ve âhiret gününe îmân eden bir kadın için, onun görünmemesi gereken yerine kendi dininden olanlar müstesna kimsenin bakması helâl değildir. Mücâhid, âyette zikredilen «onların kadınları» hakkında şöyle der: Onların müslüman olan kadınlarıdır. Değilse onların kadınlarından müşrik olanları değil. Müslüman bir kadının müşrik bir kadının önünde açılmak hakkı yoktur. Abd'm tefsirinde, Kelbî kanalıyla... îbn Abbâs'tan rivayetine göre; o, «onların kadınları» hakkında şöyle demiştir: Bunlar müslüman kadınlardır. O, yahûdî ve hıristiyan bir kadına zînetlerini göstermez (gösterilmemeleri emrolunan zînetleri) gerdan, küpe, örme gerdanlık İle ancak mahrem olan birinin görmesi helâl olan yerleri ve zînetleridir
Said'in Cerîr kanalıyla.:. Mü-câhid'den rivayetinde o, şöyle diyor: Müslüman bir kadın müşrik bir kadının yanında başörtüsünü çıkarmaz. Zîrâ Allah Teâlâ: «Onların kadınları...» buyurmuştur ki bunlar (müşrik kadınlar) onların, kadınlarından değildir(Mekhûl ve Ubade ibn Nüseyy'den rivayete göre onlar» hırıstiyân, yahûdi ve mecûsî kadınların müslüman kadınları öpmesini hoş_görmezlermi ibn Ebu Hatim'in Ali îbn Hüseyn kanalıyla... ibn Atâ'dan, onunda babasından rivayet ettiği: Hz. Peygamber (s.a.)in ashabı Beyt-i Makdis'e geldiklerinde, onların kadınlarının ebeleri ya-hûdî ve hıristiyan kadınlardı. Hadîs'i sahîh bile olsa zaruret haline veya onları çalıştırma kabilinden olmasına hamledilmelidir. Sonra ortada mahrem yerlerinin açılması diye bir şey de zâten yoktur. En doğrusunu Allah bilir.
«Veya cariyeleri...» âyeti hakkında Ibn Cüreyc der ki: Yani müşriklerin kadınlarından. Her ne kadar müşrik bile olsa kadının zînetini onlara göstermesi caizdir. Zîrâ bunlar kendilerinin cariyeleridir. Saîd Müseyyeb de aynı görüştedir. Çoğunluk ise şöyle diyor: Bilakis kadının zînetini erkek olsun kadın olsun kölesine göstermesi caizdir. Bunlar, Ebu Davud'un rivayet etmiş olduğu şu hadîsi delil getiriyorlar: Muhammed Ibn îsâ kanalıyla.., Enes (r.a.)den rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (s.a.), Hz. Fâtıma'ya, kendisine hediye etmiş olduğu bir köle getirmişti. Fâtıma'nın üzerinde bir elbise vardı. Ancak bununla başını örttüğü zaman ayaklarına; ayaklarını Örttüğü zaman da başına yetişmiyordu. Hz. Peygamber (s.a.) Fâtıma'nın durumunu (örtünmeye çalıştığını) gördüğünde: Bir beis yok; (gelen) senin baban ve kölendir, buyurdu.
Hafız îbn Asâkir'in Tarihi'nde Muâviye'nin kölesi Hudeyc el-Hasiyy'İn hal tercemesinde zikrettiğine göre, Abdullah îbn Mes'ade el-Fezârî simsiyah bir zenci imiş. Hz. Peygamber (s.a.) onu kızı Fâtıma'ya hediye etmiş, de Hz. Fâtıma onu terbiye edip yetiştirmiş, sonra azâd etmiş. Daha sonra bu köle Sıffîn günlerinde bütünüyle Hz, Muaviye ile beraber olmuştur ki Hz. Ali ibn Elbu Tâlib'e karşı olanların en şiddetlilerinden imiş. imâm Ahmed'in Süfyân îbn Uyeyne kanalıyla... Ümmü Seleme'den rivayetine göre Allah Rasûlü (s.a.) şöyle buyurmuş: Sizden birinin mükâteb bir kölesi olur ve o kölenin de borcunu ödeyecek varlığı olursa ondan örtünsün. Hadîsi Ebu Dâvûd, Müsedded'den o da Süfyân'dan rivayet etmiştir.
«Veya erkekliği kalmamış hizmetçileri...» âyetinde onların (kadınların) dengi olmayan, bununla birlikte akılları zayıflamış ve kadınlara karşı şehvetleri ve düşünceleri kalmamış olan hizmetçiler kasdedilmektedir. îbn Abbâs bunların, şehveti olmayan burulmuş kimseler olduğunu söyler. Mücahid İse bunları ahmak, safdil olmakla niteler. îkrime de: O, erlik organı kalkmayan hünsâdır, demiş ve Seleften bir çokları da böyle açıklamışlardır. Zührî kanalıyla Hz. Âişe'den rivayet edilen sahih bir hadîse göre bir hünsâ, Allah Rasûlü (s.a.)nün ailelerinin yanına girer ve onlar kendisini erkekliği olmayanlardan sayarlarmış. O bir kadını: Yönelip geldiğinde dört boğum, arkasını dönüp gittiğinde sekiz boğumlu olarak gider, şeklinde vasfederken Hz. Peygamber (s.a.) girmiş ve: Onun- burada olanları bildiğini görmüyor muyum?
Bir daha asla sizin yanınıza girmesin, buyurmuş ve onu dışarı çıkarmış. O çölde oturur ve yemek almak üzere her cum'a şehre girermiş. İmâm Ahmed der ki: Bize Ebu Muâviye'nin Ümmü Seleme'den rivayetle anlattığına göre; Allah Rasûlü (s.a.) onun yanına girdiğinde, yanında bir hünsâ ve erkek kardeşi Abdullah ibn Ümeyye varmış ve hünsâ, Abdullah'a: Ey Abdullah ibn Ebu Ümeyye; eğer Allah Teâlâ yarın size Tâif'in fethini nasîb ederse, Ğaylân'ın kızını ara ,onu al. Zîrâ o, yönelip geldiğinde dört boğum, arkasını dönüp gittiğinde sekiz boğumludur, diyormuş. Allah Rasûlü (s.a.) onun (söylediğini) işitmiş ve Ümmü Seleme'ye: Bu bir daha senin yanına asla girmesin, buyurmuş. Hadîsi Buhârî ve Müslim Sahîh'lerinde Hişâm İbn Urve kanalıyla tahrîc etmişlerdir. Yine İmâm Ahmed der ki: Bize Abdürrezzâk'ın... Hz. Âişe (r.a.)den rivayetinde o, şöyle anlatıyor : Hünsâ olan bir adam, Hz. Peygamber (s.a.) in hanımlarının yanına girer ve onlar kendisini erkekliği kalmamış olanlardan sayarlardı. Bir gün o Hz. Peygamber (s.a.) in hanımlarının bazısının yanında bir kadını anlatırken Hz. Peygamber (s.a.) girdi. O; şüphesiz o yönelip geldiği zaman dört boğum, arkasını dönüp gittiğinde sekiz boğum, diyordu. Hz. Peygamber (s.a.): Şunun burada olanları bildiğini görmüyor muyum? Bir daha bu sizin yanınıza asla girmeyecek, buyurdu da ,onu girmekten men'ettiler. Müslim, Ebu Dâvûd ve Neseî, hadîsi Abdürrezzâk kanalıyla rivayet etmişlerdir.
Allah Teâlâ: «Yahut kadınların mahrem yerlerini henüz anlamayan çocuklardan başkalarına göstermesinler...» buyurur. Yani küçüklükleri sebebiyle kadınların ince sözlerinden, yürümede sağa sola meyletmelerinden, hareket ve duruşlarından kadınların durumlarını ve mahrem yerlerini anlamayan çocuklar. Çocuk küçüklüğünden bunu anlamıyorsa, kadınların yanına girmesinde bir beis yoktur. Ancak mürâhik veya buna yakın olduğunda kadınların durumlarını bileceği, çirkinle güzelin arasını ayırabileceği cihetle kadınların yanına girmesi caiz değildir. Buhârî ve Müslim'in Sahîh'lerinde Allah Rasûlü (s.a.) den rivayetle mevcûd bir hadîste : Kadınların yanına girmekten sakının, buyurmuştur. Onlar: Ey Allah'ın elçisi, kocalarının babaları hakkında ne buyurursun? dediler de: Ya kocalarının babaları veya ölüm (ölsünler de yine yapmasınlar), buyurdu.
«Gizledikleri zînetlerinin bilinmesi için ayaklarını da vurmasınlar.» câhiliye devrinde kadın yolda yürürken ayağında sesi duyulmayan bir halhal varsa erkekler onun sesini (halhalin tınlamasını) duyup bilsinler için ayağını yere vururmuş. îşte Allah Teâlâ mü'min kadınlara bu çeşit davranışı yasaklamıştır. Kadının örtülü bir zıneti olur da gizli olan bu zîneti görünsün için hareket ettirirse bu da bu yasaklamanın içine girer. Zîrâ Allah Teâlâ: (gizledikleri zînetlerinin bilinmesi için ayaklarını da vurmasınlar.» buyurmuştur.
Bu sebeple erkekler kokusunu alsınlar için evinden çıkarken kokulanma da kadınlara yasak edilmistir Ebu îsâ Tirmizî der ki: Bize Muhammed İbn Beş-şâr'ın... Ebu Mûsâ el-Eş'ârî'den, onun da Hz. Peygamber (s.a.)den rivayetinde şöyle buyurmuş: Her göz zina edicidir; bir kadın kokulanıp bir meclisten geçtiği zaman o (o mecliste oturanların gözleri) şöyle şöyledir... Hz. Peygamber burada göz zinasını kasdetmektedir. Tirmizî bu konuda Ebu Hüreyre'den rivayet edilen bir hadîs daha olduğunu, bunun hasen, sahîh olduğunu söyler. Ayrıca Ebu Dâvûd ve Neseî, hadîsi Sabit ibn Ümâre kanalıyla da rivayet etmişlerdir. Elbu Dâvûd der ki: Bize Muhammed ibn Kesîr'in... Ebu Hüreyre (r.a.)den rivayetle anlattığına göre; eteği tozlu ve güzel kokusunu hissettiği bir kadın ona uğramıştı. O: Ey zâlimin kızı; mescidden mi geliyorsun? dedi. Kadın; evet, diye cevabladı. Ebu Hüreyre ona: Mescid için mi kokulandın? diye sordu. Kadın yine evet, dedi. Ebu, Hüreyre dedi ki: Ben, dostum Ebu'l-Kâsım (s.a.)ı şöyle buyururken işittim : Allah Teâlâ şu mescid için kokulanan bir kadının namazını dönüp cünüblükten yıkandığı gibi yıkanmadıkça kabul buyurmaz. Hadîsi Ibn Mâce de Ebu Bekr îbn Ebu Şey-be'den, o ise Süfyan tbn Uyeyne'den rivayet etmiştir.
Yine Tirmizî'nin Mûsâ İbn Ubeyde kanalıyla... Meymûne Bint Sa'd'dan rivayetine göre, Allah Rasûlü (s.a.) şöyle buyurmuştur: Ailesi haricindeyken zîneti içinde kırıtarak yürüyen bir kadın kıyamet günü nûr olmayan bir zulmet gibidir. Bir açılıp saçılma sayılacağı için kadınların yolun ortacında yürümeleri de yasaklanmıştır. Ebu Dâvûd der ki: Bize Ka'nebî'nin... Ebu Üseyd (veya Esîd) el-Ansârî'den rivayetine göre; yolda kadınlarla erkekler karışmışken mescidden çıkan Allah Rasûlü (s.a.) nün kadınlara şöyle buyurduğunu işitmiş: Geriye kaim; sizin yolu ortalamaya hakkınız yok, yolun kenarlarından gidin. Kadınlar da (yolda yürürken) duvarlara yapışır gibi gidermiş. O kadar ki duvarlara yapışmalarından dolayı elbiseleri duvarlara takılırmış.
«Ey mü'minler; hepiniz Allah'a tevbe edin ki felaha eresiniz.» Allah'ın size emretmiş olduğu bu güzel sıfatları ve yüce huyları yerine getirip câhiliye halkının üzerinde olduğu rezîl ahlâk ve sıfatları terke-diniz. Zîrâ bütünüyle kurtuluş, Allah'ın ve Rasûlünün emrettiklerini yapmakta, Allah ve Rasûlünün yasakladıklarını terketmektedir. Yardım dilenecek, yalnızca Allah'tır.
Kaynak: İbni Kesir - Nur Suresi Tefsirinden
.
|
|
30- Ey Muhammed, mümin erkeklere söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar, edep yerlerini korusunlar. Böyle davranmak onlar için daha temiz ve daha hayırlıdır. Şüphesiz ki Allah, yaptıklarınızdan haberdardır.
Allah Teala bu âyet-i kerimede, mümin erkeklerin, gözlerini haramdan sakınmalarını ve avret mahallerini zinadan ve başkalarının görmesinden korumalarını emretmektedir.
Mümin kimse kendisine haram kılınan birşeye bakamaz. Şayet iradesi dışında haram olan birşeyi görürse derhal gözünü ondan çevirmekle mükelleftir.
Bu hususta Resulullah (s.a.v.)den şu Hadis-i Şerifler rivayet edilmektedir: "Cerirb.Abdullahel-Bücelî diyor ki:
"Ben, Resulullah (s.a.v.)den, anî bakışların (Gözün, istemeden görmesinin) hükmünü sordum, O bana, gözümü çevirmemi emretti.
Peygamber efendimiz diğer bir Hadis-i Şerifinde Hz. Ali'ye şöyle buyurmuştur:
"Ey Ali, birinci bakışına ikinci bakışını ekleme. Zira senin birinci defa bakmaya hakkın vardır. Bunun dışında bakmaya hakkın yoktur.
Ebu Said el-Hudrî diyor ki:
"Bir gün Resulullah şöyle buyurdu: "Sakın yollar üzerine oturmayın." Bunun üzerine orada bulunanlar: "Başka çaremiz yok. Yollar bizim toplantı yerlerimiz. Oralarda oturup konuşuyoruz." dediler. Resulullah da şu cevabı verdi: "Eğer mutlaka oturacaksanız yolun hakkını verin." Onlar: "Yolun hakkı nedir?" diye sorunca Resulullah: "Gözü kapamak, eziyet etmemek, selam almak, iyiliği emretmek ve kötülüğe mani olmaktır." buyurdu.
Taberi, bu âyet-i kerimede zikredilen "Edep yerlerini korusunlar" ifadesinden maksadın, edep yerlerini insanların bakışlarından korumaları olduğunu söylemiş ve buna dair görüşleri zikretmiştir. [4][46]
31- Ey Muhammed, mümin kadınlara söyle, gözlerini (Haramdan) sakınsınlar. Edep yerlerini korusunlar. Görünmesi zaruri olanlar hariç, zinetlerîni göstermesinler. Başörtülerini, yakalarının zerine doğru örtsünler. Zinetlerini kendi kocalarından veya babalarından veya kocalarının babalarından veya kendi oğullarından veya kocalarının oğularından veya kendi kardeşlerinden veya kardeşlerinin oğullarından veya ki/kardeşlerinin oğullarından veya kadınlarından veya sahip oldukları cariyelerden veya cinsî iktian olmayan hizmetçilerden veya kadınların mahrem yerlerini henüz anlayacak çağda olmayan çocuklardan başkasına göstermesinler. Gizledikleri süslerini başkalarına bildirmek için ayaklarını da vurmasınlar. Ey mü'minler, hepiniz Allah'a tevbe edin ki kurtuluşa eresiniz.
Âyet-i kerimede mümin kadınların, gözlerini haramdan sakınmaları emredilmektedir. Müfessirlerin çoğu bu âyet-i kerimeye bakarak, kadınların, mahremleri olmayan erkeklere bakmalarının caiz olmadığını söylemişler ve kadınların bakışlarının şehvetle olup olmamasının fark etmediğini ifade etmişlerdir. Bu âlimler, görüşlerine delil olarak şu Hadis-i Şerifi zikretmişlerdir.
Peygamberimizin hanımı Ümmü Seleme diyor ki:
"Ben ve Meymune, Resulullah'ın yanındaydık. Bizlere örtünmemiz emredildikten sonra Abdullah İbn-i Ümm-i Mektum bize geldi. Resulullah bize: "Onun yanında örtünün." buyurdu., Biz: "Ey Allah'ın Resulü, bu kişi âmâ değil mi? O bizi ne görüyor ne de tanıyor." dedik. Resulullah: "Sizler de âmâ mısınız? Siz onu görmüyor musunuz?" buyurdu.
Diğer bir kısım âlimler ise, kadınların, kendilerine mahrem olmayan kişilere şehvet gözüyle olmadıkça bakabileceklerini söylemişlerdir. Bunlar da görüşlerine delil olarak şu Hadis-i Şerifi zikretmişlerdir.
Hz. Aişe (r.anh.) diyor ki:
"Bir bayram günü Habeşliler, ellerinde kalkan ve mızraklarıyla oynuyorlardı. Ya ben, Resulullah'tan onlara bakmama izin vermesini istedim. Veya Resulullah bana: "Onlara bakmak ister misin?" dedi. Ben de: "Evet." dedim. Resulullah beni arkasına durdurdu. Yüzüm yüzüne değiyordu, Resulullah onlara: "Devam edin Habeşliler." buyurdu. Ben bakmaktan usanınca Resulullah "Yeter mi?" dedi. Ben de: "Evet." dedim. Resulullah: "O halde içeri git." dedi.
"Edep yerlerini korusunlar"
Saîd b.Cübeyr ve Mukatil diyorlar ki: "Bundan maksat, kadınların, edep yerlerini zinadan korumalarıdır. Katade ve Süfyan es-Sevrî ise, bundan maksatın, kadınların edep yerlerini haramdan korumalarıdır." demişlerdir. Ebul Aliye ve Taberi ise, bu ifadeden maksadın, kadınların edep yerlerini kapatacak elbiseler giyerek onları mahrem olmayan erkeklerin bakışlarından korumak olduğunu söylemişlerdir.
Görülmesi zaruri olan yerler dışında, zinet yerlerini göstermesinler. Görülmesi zaruri olun yerlerden neyin kastedildiği hakkında çeşitli izahlar yapılmıştır.
Abdullah b.Mes'ud, Hasan-ı Basrî, İbrahim en-Nehaî, îbn-i Şîrîn ve benzeri âlimler, buradaki "Görünmesi zaruri olan zinet yerlerinden maksadın, kadınların giydikleri dış elbiseler olduğunu söylemişlerdir.
Saîd b.Cübeyr, Abdullah b.Abbas ve benzeri âlimler ise burada zikredilen "Görünmesi zaruri olan yerler"den maksadın, sürmenin görüldüğü yüz, kına, yüzük ve bileziklerin görüldüğü eller olduğunu söylemişlerdir. Bu görüşü destekleyen Mürsel bir Hadis-i Şerifte şunlar zikredilmektedir:
Halid b.Düreyk diyor ki: "Aişe (r.anh)dan şunları söylediği rivayet edilmiştir.
"Birgün Ebubekir'in kızı Esma (kızkardeşim), üzerinde bulunan ince bir elbise ile Resulullah'ın yanına girdi. Resulullah (s.a.v.) ondan yüz çevirdi ve ona şöyle dedi: "Ey Esma, kadın, âdet görme çağına varınca, onun ancak şurası ve şurası görülebilir." "Resulullah böyle derken, yüzünü ve ellerini işaret
Ebu Davud bu Hadisi rivayet ettikten sonra, Hadis'in mürsel olduğunu, Halid b.Düreyk'in, Hz. Aişe'yi görmediğini söylemiştir.
Başörtülerini yakalarının üzerine doğru örtsünler."
Hz. Aişe (r.anh.) diyor ki:
"Bu âyet-i Kerime inince, önce hicret eden kadınlar, peştemallarını dilerek başörtüsü edindiler. Burada geçen "Yaka" ifadesinden maksat, boyun ve göğüslerdir.
Zinetlerini kendi kocalarından veya babalarından veya kendi oğullarından başkasına göstermesinler.
Âyet-i kerimede, kadınların zinetlerini, kocalarından ve mahremleri olan diğer kişilerden başkalarına göstermemeleri emrediliyor. Buradaki "Zinet'den maksat, küpe, halhal, kolye, vb. zinet eşyalarının takıldığı yerlerdir. Kadının buralarını, mahremleri dışındaki insanlara göstermeleri haramdır.
Âyet-i kerimede, Müslüman kadının, zinet yerini kendi kadınlarına gösterebileceği ifade ediliyor. Burada geçen, "Kendi kadınlarına" ifadesinden maksat, Müslüman kadınlardır. Bu itibarla bir Müslüman kadının, Müslüman olmayan kadınlara da zinet yerlerini göstermesi caiz değildir.
Hz. Ömer (r.a.) Ebu Ubeyde b.el-Cerrah'a mektup yazarak şöyle demiştir: "Bana gelen haberlere göre bazı Müslümanların kadınları, müşriklerin kadınlarıyla bilikte hamamlara gidiyorlarmış. Bu senin bölgende oluyor. Allah'a ve âhiret gününe iman eden bir kadının avret mahallerine, kendi dininden olmayan bir kadının bakması haramdır.
Âyet-i kerimede, Müslüman kadınların, mahrem yerlerini, sahip oldukları kölelerden saklamak zorunda olmadıkları zikrediliyor. Taberi, buradaki "Köleler" ifadesinden maksadın, müşrik olan cariyeler olduğunu söylemiştir. Buna göre mümin kadınlar, mümin olmayan kadınlara avret yerlerini gösteremezler. Ancak, mümin olmayan cariyeler bu hükmün dışındadırlar.
Fakat müfessirlerin çoğunluğu, âyette zikredilen "Köleler" ifadesine, cariyeler yanında erkek kölelerin de dahil olduğunu ve mümin bir kadının erkek olsun kadın olsun kölelerine karşı örtünmek mecburiyetinde olmadığını söylemişlerdir.
Bu hususta Enes b.Mâlik, diyor ki:
"Resulullah, Fatıma'ya hediye ettiği bir köleyi getirdi. Fatıma'nın üzerinde bir elbise bulunuyordu. Onunla başını örttüğünde ayaklarına yetişmiyordu, ayaklarını örttüğünde de başına yetişmiyordu. Resulullah (s.a.v.) Fatıma'nın bu haline görünce ona şöyle dedi: "Bunda senin için bir mahzur yoktur. Zira burada senin baban ve kölen vardir.
Âyet-i kerimede, kadınların, zinet yerlerini, cinsî iktidarı olmayan hizmetçilerden saklamak mecburiyetinde olmadıkları beyan edilmektedir. Burada söz konusu olan hizmetçilerin, kadınlara yaklaşma ihtiyacı hissetmemeleri ya da cinsel iktidarsızlıklarından veya geri zekâlılıklarından yahut da karnını doyurmaktan başka bir şey düşünmeyen tufeylilik vb. şeylerden olabileceği zikredilmektedir.
Ancak, Resulullah (s.a.v.), Hunsa, yani, hem erkeklik hem de kadınlık organı bulunan bir kimsenin, hanımlarının yanına girmesini yasaklamış ve: "Bu bir daha sizin yanınıza girmesin." buyurmuştur.
Veya kadınların mahrem yerlerini henüz anlayacak çağda olmayan çocuklar.
Bu ifadeden maksat, erginlik çağına yaklaşmamış olan küçük çocuklardır. Zira bunlar, kadınların tavır ve hareketlerinden herhangi bir şey anlamazlar. Bu sebeple kadınların yanlarına girmelerinde bir mahzur yoktur. Fakat erginlik çağına yaklaşmış olan ve kadınlarla ilgili meseleleri anlamaya başlayan çocuklara, kadınların, zinet yerlerini göstermeleri caiz değildir.
Gizledikleri süslerini başkalarına bildirmek için ayaklarını da vurmasınlar.
Cahiliye döneminde kadınlar ayaklarına "Halhal" denen, halka şeklinde bilezikler ve boncuklar takarlar ve yürürken bunlarla ses çıkararak dikkatleri çekerlermiş. Allah Teala, mümin kadınların bu şekilde davranmalarını yasaklamıştır.
Kadınların, evlerinin dışında başkalarına hissettirmeleri haram olan şeylerden biri de, üzerlerine sürmüş olduktan kokulardır. Bu hususuta Peygamber efendimiz şöyle buyuruyor:
"Herhangi bir kadın koku sürünür sonra da kokusunu hissetsinler diye bir topluluğun yanından geçecek olursa o kadın zina etmiştir.
Kaynak: Taberi - Nur Suresi Tefsirinden
.GİYİM HUSUSUNDA DİKKAT EDİLECEK HÜKÜMLER
1634 Kur'ân-ı Kerîm'de: "Ey Ademoğulları!.. Size çirkin (avret mahallinizi) örtecek bir elbise; bir de giyinip, süsleneceğiniz (ziynet) elbisesi indirdik!.. Takva elbisesi (libası) ise; o hepsinden daha hayırlıdır. Bu (elbiselerin indirilmesi) ALLAH'ın ayetlerindendir. Tâ ki (insanlar) iyice düşünsünler"(41) hükmü beyan buyurulmuştur.
1635 Yine diğer bir Âyet-i Kerîme'de: "ALLAH yarattıklarından sizin için gölgeler yaydı. Dağlardan size yuvalar, siperler yaptı. Harâretten (sıcak ve soğuktan) sizi koruyacak elbiseler, cihadda sizi darbelerden muhafaza edecek (demirden) giyimler (zırhlar) yaptı. İşte ALLAH bu sûrette üzerinizdeki nimetleri tamamlıyor. Ta ki; (O'na) teslimiyetle itaat edesiniz"(42) buyurulmuştur.
1636 Hanefi fûkahası; "Mükellefin (erkek ve kadının) avret mahallini örtecek, sıcak ve soğuktan gelebilecek her türlü zararı ortadan kaldırabilecek şekilde giyinmesi farzdır"(43) hükmünde müttefiktir. Dikkat edilirse farz olan kıyafette; avret yerlerinin örtülmesi (mükellefin) sıcak ve soğuktan gelebilecek tehlikelerden korunması esastır. Dolayısıyla; bütün mü'minler avret yerlerinin örtülmesi hususunda aynı teklife muhatabtırlar. Ancak sıcak ve soğuktan korunmak; içinde yaşadığı coğrafya ile yakından alakalıdır. Suudi Arabistan'da yaşıyan bir müslümanla, kuzey kutbunda yaşıyan bir müslümanın, (sıcak ve soğuk açısından) aynı kıyafette olması mümkün değildir.
1637 GÜZEL GİYİNMEK MÜSTEHABTIR: Hanefi fûkahası; "güzel giyinmek (zinet) ve ALLAHû Teâla (cc)'nın ni'metini üzerinde göstermek müstehabtır"(44) hükmünde müttefiktir. İmam-ı Azam (rha) talebelerine; güzel elbiseler giymelerini ve çirkin giyinmekten sakınmalarını tavsiye etmiştir. Resûl-i Ekrem (sav)'in: "Kalbinde zerre miktarı kibir olan kimse cennete giremez" buyurması üzerine Sahabe-i Kiram'dan bir zat: "İnsan elbisesinin güzel, ayakkabısının güzel olmasını arzu ediyor" deyince Resûlullah (sav): "Şüphesiz ki ALLAH güzeldir; güzelliği sever. Kibir hakkı inkâr etmek ve insanları (halkı) küçük görmektir"(45) buyurmuştur. Yine; çok kalitesiz, dağınık ve pejmurde bir kıyafet içerisinde Resûl-i Ekrem (sav)'in yanına gelen bir kimseye: "Malın var mı?" diye sormuş o kimse: "ALLAH bana her çeşit maldan verdi" cevabını verince Resûlullah (sav): "Madem ki ALLAHû Teâla (cc) sana her çeşit maldan verdi. Şu halde (ALLAH) nimet ve ikramının izini üzerinde görsün"(46) diyerek, güzel giyinmesini tavsiye etmiştir.
1638 TEKEBBÜR İÇİN GÜZEL GİYİNMEK MEKRUHTUR: Hanefi fûkahası, Resûl-i Ekrem (sav)'in; Hz. Mikdat b. Madi'ye hitaben: "Tekebbür ve çalım satma (gösteriş) olmadığı halde (bunlardan uzak kalarak) ye, iç ve giy" hadisini esas alarak, tekebbür için giyinmek mekruhtur"(47) hükmünü beyan etmiştir. Dolayısıyla ALLAHû Teâla (cc)'nın nimetini izhar için güzel giyinmek müstehab, tekebbür için güzel giyinmek ise, mekruhtur. Buradaki ince fark; kalble ilgili bir olaydır.
1639 ÇIPLAKLIĞI ŞEYTAN TAVSİYE EDER: Kur'ân-ı Kerîm'de: "Ey Ademoğulları!.. Şeytan ana ve babanızı, avret yerlerini kendilerine göstermek için, elbiselerini soyarak nasıl cennetten çıkardıysa, sakın size de bir fitne (tuzak) kurmasın!.. Çünkü o da; kabilesinden olanlar da sizi, sizin kendilerini göremeyeceğiniz yerlerden muhakkak görürler. Biz şeytanları iman etmeyeceklerin velileri yaptık"(48) hükmü beyan buyurulmuştur. Müfessirler; "Şeytanın; Hz. Adem (as) ve Hz. Havva'ya, nasıl bir tuzak kurduğu ve onları elbiselerinden soyduğu, bu ayette izah edilmiştir. Aynı zamanda bütün insanlara; şeytanın kuracağı bu tuzaklar karşısında, hassas olunmasının tavsiye olunduğu muhakkaktır. Şeytan ve onun görünmeyen yardımcıları, daima işbaşındadır."(49) demek sûretiyle; avret yerlerini açmanın, şeytanın vesvesesi ile alakalı olduğunu beyan etmişlerdir. Günümüzde; şeytanı kendine "velî" edinen siyasi otoriteler, kadınların tesettüre riâyet etmelerine bile, müdahale edecek derecede çılgınlaşmışlardır. Ayrıca "Güzellik yarışmaları" adı altında; kadınların soyunmalarını teşvik etmektedirler. Bu şeytanın askerlerine karşı direnen müslümanlar ise; hakârete uğramakta ve hapishanelerde ömür tüketmektedirler!.. Gördükleri işkence ise, kelimelerle anlatılabilecek cinsten değildir. Kafirlerin iktidarda olduğu ve küfür ahkamının uygulandığı bütün memleketlerde, durum aynıdır.
1640 Yine diğer bir Âyet-i Kerîme'de: "Onlar ( o iman etmeyenler) bir hayasızlık yaptıkları zaman "Biz atalarımızı da bunun üzerinde bulduk. ALLAH da bize bunu (fahişeliği) emretti, (fahşa ile amel ederiz)" derler!.. O iman etmeyenlere söyle: "ALLAH hiçbir zaman fahşayı (kötülüğü) emretmez. Bilmeyeceğiniz şeyleri ALLAH'ın üzerine mi (atıp, iftira ederek) söylüyorsunuz?"(50) buyurulmuştur. Fahşa lafzı; şirki, küfrün diğer çeşitlerini ve (her türlü) kötülüğü içine alır.(51) Müşrikler "Günah işlediğimiz elbiselerle, ibâdet edemeyiz" diyerek Kâbe-i Muazzamayı (anadan doğma) çıplak bir şekilde tavaf ediyorlardı. Ayrıca "Atalarımızdan bu şekilde gördük, ALLAH böyle emretmeseydi onlar yapar mıydı?" diyerek, çıplaklığı müdafaa peşindeydiler.(52) Dikkat edilirse "müşriklerin; her türlü kötülüğü atalarına maletmeleri", bizzat beyan buyurulmuştur. Çünkü hayasızlığın ve şirkin savunulabilecek herhangi bir tarafı yoktur. Müşrikler de bunun farkındadırlar. Tek sloganları: Atamızın izindeyiz!..
1641 İPEK ELBİSE GİYMEK ERKEKLERE HARAMDIR: Hanefi fûkahası; "Erkekler için ipek elbise giymeleri helâl olmaz, kadınlar için ise helâldir. Çünkü Resûl-i Ekrem (sav) ipek ve atlas elbise giyinmekten men etmiş ve "ipeği ancak ahirette kendisi için bir nasibi olmayan giyer" buyurmuştur. Ancak kadınlara, diğer bir hadisle helâl kılınmıştır. Bu hadis sahabe (r.anhüm) tarafından, değişik vecihlerle rivayet olunmuştur. Hz. Ali (ra)'den şu şekilde rivayet edilmiştir: "Resûl-i Ekrem (sav) minbere çıktı, bir elinde "ipek", diğer elinde ise "altın" vardı. Bunları göstererek: "Ğ İşte bu ikisi, ümmetimin erkekleri üzerine haram kılınmışlardır" buyurdu. Bizzat erkeğe tahsis edilmesi, kadınlara ipek elbisenin helâl olduğunu gösterir"(53) hükmünde müttefiktir.
1642 İmam-ı Muhammed (rha) ve İmam-ı Yusuf (rha); "Harp halinde iken ipek elbise giymekte mahzur yoktur. Çünkü Hz. Şa'bi'den rivâyet edilmiştir ki; Resûl-i Ekrem (sav) harpte ipek ve atlas giymeye ruhsat verdi. Ayrıca bunda zarûret de vardır. Çünkü ipek, silahın (kılıcın) eziyetini giderir ve düşmanın gözünde parlaklığından dolayı, mücahidi heybetli gösterir. İmam-ı Azam Ebû Hanife (rha) indinde; harpte de mekruhtur. Zarûret; ipekle karışık olan diğer (yün vs.) elbiselerle de giderilebilir. Bu durumda harpte de, halis ipek giymek mekruhtur."(54)
1643 İpek'in alâmet olarak kullanılması, üç veya dört parmak miktarını geçmemesi şartı ile, mübahtır. Çünkü Resûl-i Ekrem (sav) bu kadarına izin vermiştir.(55) Bundan fazlası (dört parmaktan) yine haram olur.
1644 Erkek çocukların (mükellef olmamış) ipek elbise giymeleri ve altın yüzük takınmaları caiz değildir. Erkeklere bunların (ipek elbise ve altın yüzük) haram olduğu malum olunca; giymek gibi, giyindirmek de haram olur. Tıpkı şarab gibi!.. Şarabın içilmesi haram olunca, başkasına içirilmesi de haram olmuştur.(56)
1645 YÜZÜK TAKMANIN HÜKMÜ: Hanefi fûkahası: "Mühür vurmaya ihtiyaçları olduğu için; Ulû'lemr ve kadı yüzük takınır. Başkası için efdal olan yüzük takınmayı (mühür bulundurmayı) terk etmektir. Çünkü ona (mühüre) ihtiyaç yoktur"(57) hükmünde müttefiktir. Buradaki incelik; yüzüğün mühür olarak kullanılmasının, umerâya tahsis edilmesidir.
1646 Demir, taş ve heykel yapımında kullanılan tunçtan imal edilmiş yüzüklerin takılması haramdır. Resûl-i Ekrem (sav) parmağında tunçtan imal edilmiş yüzük bulunan kimseye hitaben: "Bana ne oluyor! Sende putların kokusunu buluyorum" demiştir. Yine bir başka kimsenin parmağında demirden imal edilmiş yüzüğü görünce: "Ğ Bana ne oluyor ki; senin üzerinde cehennem ehlinin zînetini görüyorum" buyurmuştur. Hz. Ali (ra)'den rivayet edilen bir Hadis-i Şerif'te de: "Ğ Resûlullah (sav) erkeklere altın yüzük takmayı nehyetti" denilmiştir.(58) Erkeğe sadece gümüş yüzük takmak mübahtır. Resûlullah (sav)'in: "Akıktan yüzük yapınız. Zira o (akık) mübarektir" buyurduğu zikredilmiştir. Yüzüğün hangi parmağa takılması gerektiği hususunda ûlema farklı görüşler ortaya koymuştur. Genellikle; sol elin küçük parmağına takılmasının gerektiği zikredilmiştir. Fakat essah olan; her iki elin küçük parmaklarına da takılabileceğidir.(59)
1647 Kadın için; altın yüzük takmak zînettir.(60) Esasen altın yüzüğün hükmü beyan edilirken, kadınlara helâl olduğu belirtilmiştir.
1648 ERKEKLERİN "KADIN"; KADINLARIN DA "ERKEK" ELBİSESİ GİYMESİ, CAİZ DEĞİLDİR: Şurası muhakkaktır ki; her iki cinsin (kadın ve erkeğin) kendine mahsus özellikleri ve buna uygun kıyafetleri vardır. Karşı cinse özenen insanda; ahlâki meseleler ve ruhi rahatsızlıklar mevcuttur. Bu sebeble, bu tür insanların tedavi edilmesi gerekir. Resûl-i Ekrem (sav) erkeğin kadın, kadınların da erkek elbisesi giymesini men etmiştir.(61) Ayrıca İbn-i Abbas (ra)'dan rivayet edilen bir Hadis-i Şerif'te Resûlullah (sav) erkeklerden kadınlaşanlara, kadınlardan da erkekleşenlere lanet etmiş ve "Bu makûle kimseleri evinizden kovunuz" buyurmuştur.(62) Giyim hususunda her beldenin örf ve adeti farklıdır.
1649 Resûl-i Ekrem (sav)'in: "Cehennemliklerden iki sınıf vardır ki, ben onları (dünyada) görmedim. Birincisi; yanlarında bulunan sığır kuyruğu gibi kırbaçlarla insanları kamçılayan kimseler. İkincisi: Giyinmiş çıplak, kalçasını oynatan, salınarak yürüyen, başları Horasan develerinin eğilmiş hörgüçleri gibi, birtakım kadınlar!.. Bunlar cennete giremezler, onun kokusunu da alamazlar. Halbuki cennetin kokusu mesâfelerin ötesinden alınır"(63) buyurduğu bilinmektedir. Giyindiği halde; elbiselerinin dar ve ince olması sebebiyle, bütün vücut hatları belli olan kadınlar "giyinik çıplaklar" hükmündedirler.
Kaynak: Yusuf Kerimoğlu - Emanet ve Ehliyet (İlmihal)
.KADININ HİCABI
(Zahidu-l-Kevserinin Makâlâtından)
Cenab-ı Hak, Peygamberimizin hanımlarına Kur'an-ı Kerimde şöyle hitabetti: "Evlerinizde oturun, İlk cahiliyye çağı kadınlarının açılıp saçılması gibi açılıp saçılarak (kırıta, kırıta) yürümeyin,[1] Onlar, mü'minlerin anası oldukları halde Kuran'ın nas-sıyla örtünmek ile emrolundular. Ezvac-ı tahiratın dışındaki kadınların ise yabancı erkekler karşısında örtünmesi evleviyetle bahis mevzuu olur. Çünki Cenab-ı Hak: 'Ey peygamber! Eşlerine, kızlarına ve inananların kadınlarına söyle (Bir İhtiyaç için dışarı çıktıkları zaman) örtülerini üstlerine salsınlar.[2] buyurarak Ezvac-ı tahirat ile diğer kadınları bu hususta müsavi saymıştır.
Ta Hazreti Ömer zamanından itibaren uzun seneler Kûfe'de kadılık yapan Kadı Şureyh, ilmi ve anlayışı açısından son derece saygı duyulan Abîdetu-s -Selmanîye bu ayeti kerimenin tefsirini sorunca örtünmeyi fiilen gösterek; şöyle yaptığı îbn-i Cerir tefsirinde yazılıdır. İbnu Avn diyor ki: Abîdetu-s -Selmânî ridasını peçe gibi yaparak burnunu ve sol gözünü kapattı. Sadece sağ gözünü açık bıraktı. Ridasını başından aldı, kaşlarına kadar, hatta kaşının üzerine vardırdı. Bu hadisin senedinde raviler zabt ve sika (doğruluk) açısından üstün kimselerdir. Ezcümle: İbni Cerir, hafız ve meşhur müfessirdir onun üstadı Ya'kub îbn-i ibrahim Ibn-i Muksimdir ve onun da üstadı İbn-i Avn Abdullah el Basri, onunda üstadı da Muhammed İbnî Şirindir. Bütün bu zatlar hafız ve sikadırlar. Kütüb-ü Sitte imamları bu şahısların hadislerinin tahric edilebileceği hususunda müttefiktirler.
İbn-i Mes'ud, Cenab-ı Hakk'ın "ancak görünenler hariç" kavlini 'elbise' ile tefsir etmiştir. Ona göre bu ayetin sürme ve yüzük yani el ve yüzdeki bu süs mevkileri -ile tefsir edilmesi uygun değildir. O bir ilim deryasıdır. İlimde bir otoritedir. "Zinet" kelimesini "elbise" olarak tefsir etmesine de şu ayet-i kerime ayrıca delil olmaktadır. "Her Mescid'e (gidişiniz)de, süslü elbiselerinizi üzerinize alınız "[3] İbn-i Ebi Talha da İbn-i Abbas Radıyallahû Anhûmadan, sabık ayette ki 'salsınlar' kelimesini Ebû Abîde'nin tefsir ettiği gibi 'tek gözü açıkta bırakmak' şeklinde izah etmiştir.
Hazret-i Aişenin, kabul edip açıkladığı tarz da böyledir.
Kadın, yüzüne, yürürken yolu görmesine engel teşkil etmeyecek tarzda, şeffaf olmayan bir örtü koyar. Zira, örtünmekteki asıl gaye, kadının güzelliklerini erkeklere göstermemesidir. Bu örtünme şekli ise, erkeklerin, kadınlar gibi emredildikleri "ğaddı basar"[4] fermanına riayetkar olmaları için en uygun şekildir.
Yine Abîdetu's - Selmânî, cumhûr-u selefin bu mevzûdaki görüşlerini belirtiyor ve Hanefî fakîhleri arasında çok büyük yeri olan imam Ebu Bekr el-Cessas'da aynı görüşleri paylaşıyor.
Namazda ve hac esnasında kadının yüz ve ellerini açabilmesi, bir ihtiyaç için evinden dışarıya çıktığı zaman da açabileceği manasına gelmez. Çünkü, kadının ihramdaki durumu, şâir hacıların da içinde bulunduğu Allah'a ibadet psikolojisidir. Bu sebeple "ğadd-ı basar" ve "hıfz-ı nazar" mevzuunda daha dikkatli olmaları gerekir. Kadının namaz kıldığı anlarda, erkeklerin onların güzelliklerine muttali olma korkusu tasavvur edilemez.
Daha önce de izah ettiğimiz gibi, sîka imamların birbirlerinden yapmış oldukları nakillerde, cilbab'ın bir tarafı ile gözlerin alt ve üstleri de dahil olmak üzere (yüzün) ,kapatılmasının farziyyeti hususunda ki âyet-i kerime gayet açıktır.
Kapatılma hususunda elin ve yüzün istisna edilmesine dair Sünen-i Ebî Dâvud'daki Hazret-i Aişe hadîsi sahih olsaydı, Hazret-i Aişe'nin kendisi bu yüz kapatma işini terk ederdi. Cumhur-u selefe göre bu hadisle istidlal edilemez. Nasıl edilsin ki, bu hadisi Hâlid İbn-i Durayk Hz. Aişe'den rivayet ediyor. Hâlbuki hadis imamlarının ittifakıyla Hâlid İbn-i Du-reyk Hazret-i Aişe ile görüşmemiştir. Yine seneddeki Sâid İbn-i Bişr Zayıftır. Yine senedde bazı müdellislerin ismi vardır.
Bazı âlimlerce, kadının elini ve yüzünü açabileceğine dair cevaz verilmiş olsa bile, bu durum fitne korkusunun olmaması ile kayıtlıdır. Kadının fitneden emin olarak dışarı çıkabileceği bu terbiyeli toplum nerede acaba?
Şemsu'l-Eimme es-Serahsî, Mebsut'da şöyle diyor: "Bakmanın haram olması, fitne korkusu sebebiyledir. Fitne korkusu ise (kadının) sair azalarına nisbetle yüzündeki güzellik daha fazla olduğundan, yüzüne bakıldığı zaman meydana çıkar." Daha sonra Ebu Hanife ve arkadaşlarından, el ve yüze bakmanın ibâhatı (helal olması) mevzuundaki rivayetleri zikrederek şöyle diyor: "Bütün bu (cevaz)lar, şayet bakış şehvetsiz isedir. Şayet baktığında, şehvet hissedeceğini bilirse, bunlardan (el-yüz) hiç bir yerine bakması helâl olmaz.
Fitne korkusunun olmayışı ancak ferdi olarak anlaşılmalıdır. Yoksa Tesettüre riayet etmeyen bir kadının halkın içinde dolaşmasıyla fitneden emin olacağı söylenemez. Bu illete binaen insanların önünden tesettürsüz geçmesinin yasaklığı vuzuha kavuşmuş olur. Ebu Hanîfe ve arkadaşlarının mezhebi bu mes'elede böyledir.
Kurtubî tefsirinde şöyle diyor: "Büyük Mâliki imamlarından İbnu Huveyn Mindâd diyorki: Şayet kadın güzel olur, eli ve yüzü sebebiyle de fitneden korkulursa, kadının bunları kapaması gerekir. Ama ihtiyar veya çirkin ise ellerini ve yüzünü açması caiz olur."
Bu da Mâliki mezhebinin bu mes'eledeki görüşüdür.
Şafiîler'de, Kifâyetu'l-Ahyâr da anlatıldığı üzere fitneden korkulursa, kadının el ve yüzüne bakmak haramdır. Fitneden korkulmaz ise, bu mes'ele ihtilaflı olmakla birlikte, sahih olanı yine haram olmasıdır. El-Estahrî, Ebû Ali et-Taberî, Ebû Muhammed el-Cüveynî, Ebû İshak eş Şirâzî ve er-Rayvânî de aynı görüştedirler. İmâmu'l-Harameyn'de, müslümanların ittifakı ile kadınların tesettürsüz dışarı çıkmalarının men edilmesini ifade etmiştir. Çünkü bakış, fitne korkusuna sebebtir. Yine bakış şehvetin takipçisidir. En iyisi, şeriatın güzellikleriyle kapıyı kapatmak ve mes'eleyi dallandırıp, budaklandırmamaktır. İmam Şâfiinin'El-Ümm'ünde mes'ele şöyledir: "Kadının namazda, yüz ve eller dışındaki yerlerini örtmesi gerekir." Farkına varacağınız gibi mes'ele namaz ile kayıtlanmıştır.
İmâm Ahmed'in mezhebi de bu mes'ele de Şafiîlerle hemen hemen aynıdır. Allah hepsinden razı olsun.[5]
Kaynak: Ve Tesettür Meselesi Musa Lotus - Nil Yayınları
Tesettürün Önemi
.KADININ TESETTÜRÜNDE
ARANMASI GEREKEN ŞARTLAR
Geçmiş bölümlerde mezhep imamları ile müfessirlerin kadının tesettürü ile ilgili izahlarını gördük. Hemen hemen hepsi de mükemmel bir tesettürün sadece gözler açıkta kalmak şartıyla olabileceğini beyan ettiler, Bu husus, yüz açılır diyenlerin delillerinin azlığı ve zayıflığı ile de kuvvet kazanmış oldu.
Ancak tesettür mevzuu, yüzü kapatmanın yanında bazı yan şartları da ihtiva etmektedir. Meselâ elbisenin süslü olmaması, şeffaf olmaması, kadının dışarı çıkarken koku sürmemesi ve erkek elbisesine benzer elbiseler giymemesi "Kadının hicabı" mevzuunu mükemmele doğru yükselten şartlardır.
Şimdi bunları ayrı ayrı başlıklar halinde incelemeye çalışacağız inşallah.
A. Elbisenin Süslü Olmaması
1. Fudâla İbnu Ubeyd'den:
Rasulûllâh sallallahu aleyhi ve sellem: "Şu üç (kısım kimse) den sorulmaz: (Yani bunlar sorgusuz sualsiz cehenneme atılırlar) Cemaatten ayrılan, İmamına isyan eden ve asî olarak Ölen; efendisinden kaçan ve bu hali ile ölen köle veya câriye, kocası kendisinden ayrıyken dünya geçimi uğruna kocasının ardından süslenen kadın."buyurdu.
2. Abdullah ibnu Amr radıyallahu anhdeh: Ümeyye binti Rakika Rasulullah sallallahu aleyhi ve sel-leme geldi ve İslâm üzere biat etti. Rasulullah: "Allah'a şirk koşmaman, hırsızlık yapmaman, zina etmemen, kendi aranızda meydana getirdiğiniz iftiralarla çıkıp gelmemen, ölülerin arkasından bağırıp çağırmaman ve cahiliyyedeki gibi süslenmemen şartıyla'biatını kabul ediyorum." buyurdu. Bu hadis-i şerfiler, kadının kocasından başkasına karşı süslenmesinin haram olduğunu ifâde ediyor. Şunu da belirtelim ki biat esnasında aleyhissalâtu vesselam, elini kadın eline dokundurmamıştır. Aişe validemizden de aynı keyfiyet rivayet ediliyor. Heysemîde bu hadis-i şerifi Mecma'ında naklediyor ve Taberânî'nin rivayet ettiğini, rivayet zincirindeki kimselerin hepsinin sika olduğunu zikrediyor.
B. Elbisenin Şeffaf Olmaması
1. Alkame radıyallahu anhden:
Abdurrahman İbnu Ebî Bekr'in kızı Hafsa'yı, yan taraflarını gösteren ince bir baş örtüsü ile Aişe'nin yanma girerken gördüm. Aişe, bu ince başörtüsünü yırttı ve "Allah, Sure-i Nûr'da ne indirdi bilmiyor musun?" dedi. Sonra bir başka baş örtüsü getirtti ve ona giydirdi.
2. Abdullah îbnu Ebî Seleme'den;
Ömer İbnu'l-Hattâb radıyallahu anh, insanlara kubatî (ketenden yapılmış kıptilere ait) elbisesi dağıtıyordu. "Kadınlarınız onu gömlek yapıp giymesin" dedi. Bu sırada bir adam:
"Yâ Emirel mü'minin, ben onu hanımıma giydirdim ne arkadan ne de önden hiç bir şey belli olmuyordu." dedi. Ömer: "Bir şey belli etmese dahi bedenini belli eder" dedi. Bu nasslar kadının bedenini belli edecek tipte elbiseler giymesinin haram olmasa da tahrimen mekruh olduğuna işaret ediyor. Erkeklerin de böyle bir kadına tesettürlü olsa dahi bakmaları caiz değildir.
3. Ebû Hureyre radıyallahu anhden
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: "Ateş ehlinden iki sınıf ki, öyle zelil bir topluluğa hiç rastlamamıştım. Bir topluluk, ellerindeki inek kuyruğu gibi kamçılarla insanlara ve giyinmiş (ama hakikatte) çıplak, meyledip meylettiren ve saçlarını deve hörgücü gibi başlarında toplayan kadınlara vuruyorlardı. Bu kadınlar ne cennete girebilecek, ne de kokusunu duyabileceklerdir. Halbuki onun kokusu çok uzak yerlerden hissedilir."
Şevkânî, Neylü'l-Eytar'ında bu hadis için şunları zikrediyor: "Ateş ehlinden iki sınıf" cümlesiyle bu iki sınıfın zem-mi, aşağılanması vardır. Nevevî diyorki: Bu hadis Peygamber Efendimizin mu'cizelerinden biridir. Bu iki sınıf ortaya çıkmış ve hâl-i hazırda mevcuddurlar. "Giyinik çıplaklar" cümlesi ise, Allah'ın nimetleriyle çepeçevre kuşatılmış oldukları halde onun şükründen çıplak olduklarını belirtir. Yani şükretmezler. Yine denildi ki: Bedeninin bir kısmını örter bir kısmını da güzelliğini ve sairesini ortaya çıkartmak için örtmez.
Yine denildi ki: Bedenin rengini ortaya koyacak biçimde elbise giyer. "Meylederler" kelimesi ise onların, Allah'ın itaat dairesinden çıkıp, onu muhafazaya yanaşmadıklarını ifade ediyor. "Meylettirirler" kelimesi de, başkalarına bu kötü fiilde örnek olurlar mânâsını ifade ediyor.
"Meylettirirler" kelimesinden, günümüzde sârîbir illet halini alan "modanın yayıcılığını yaparlar" mânâsı da anlaşılabilir. Ayrıca başıboş, heva ve hevesi peşinde koşan bilgisiz ve cahil gençleri peşlerine düşürürler. Onların kendilerini rahatsız etmelerine sebeb olurlar gibi bir mânanın da anlaşılması cümle konstekstine uygun düşmektedir.
"Şevkanî'nin, bu hadisi "Kadının bedenini vasfeder biçimde elbise giymesinin kerâhiyetine delil olarak alması, yapılmış açıklamalardan bir tanesidir. İkaz, kim bu işi yaparsa ateş ehlinden olacağı ve kokusu 500 senelik bir mesafeden duyulabildiği halde cennetin kokusunu hissedemeyeceği şeklindedir. Aynı zamanda bu şiddetli tehdit bu iki sınıfın, hadiste anlatılan sıfatlar üzere bulunmasının haram olduğuna delâlet eder.
C. Elbisenin dar olmaması
1. Aişe radıyallahu anhâdan: "Kadın için namaz kılarken şu üç elbise şarttır. Gömlek, başörtüsü ve (bedeninin tamamını örten) örtü. "Aişe, izârını çözüyor ve ona bürünüyordu.
2. îbn-i Ömer radıyallahu anhden:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem: "Haya (utanma duygusu) ve îman beraberdir. Onlardan biri kaldırılınca diğeri kalkar" buyurdu. "
3. Ummü Cafer'den: Hz. Fatma (R.A) :
"Ya Esma! Erkeklerin kadınlarının bedenini belli edecek şekilde elbise giydirmeleri hiç hoşuma gitmiyor" dedi.
4. Üsâme İbn-i Zeyd rivayet ediyor:
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, kendisine Dıhyetu'l-Kelbfnin hediye etmiş olduğu sık örülü bir kubti-yayi bana verdi.Ben deonu giymesi için hanımıma verdim. Bir gün Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem: "Kubtiyeyi niçin giymiyorsun? diye sordu: Ben de: "Ya Rasulallah onu (giymesi için) hanımıma verdim" dedim. "Ona söyle, onun altından entari giysin. Çünkü vücut hatlarını belli etmesinden endişe ediyorum" buyurdu.
Şevkânî, bu hadisi îbn-i Ebîşeybe, Bezzâr, İbn-i Sa'd, Er-Rayvânî, El-Bârûdî, Taberani, Beyhâkî, ve Ez-Ziya'nın da Muhtar isimli eserinde tahriç ettiklerini belirterek şöyle diyor.
"Hadis; kadının, beden hatlarını ortaya koymayacak bir şekilde örtünmesinin gerekliliğine delâlet ediyor. Bu, avret yerini örtmenin de bir şartıdır. Aleyhisselat-u vesselamın: "altından etek giymesini söyle" buyurması,kubtiye'nin ince bir elbise olup cildi tam setretmediğinden dolayıdır.
Ancak Şevkânî rahimehullah burada zuhûl etmiş görünüyor. Çünkü hadis de kesif (sık örülü) kelimesi var. Burada aleyhissalâtû ve's-selâmın emri,kubtiye'nin ince olması dolayısıyla değil de, kadının beden hatlarını ortaya koymasından nehiy sebebiyle varid olmuştur.
D. Kadının koku sürünmemesi
1. Abdullah'ın karısı Zeynep'ten
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem bizim (kadınlar) için: "Sizden biri mescide geldiğinde koku sürünmüş olmasın" buyurdu. Aişe validemiz radıyallahu anhâ da "Şayet Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem kadınların (süs, koku, güzel elbise vs. adına) meydana çıkarmış oldukları yeni şeyleri görmüş olsaydı, Benî israilin kadınlarının menedildiği gibi, mes-cidlere girmelerini yasaklardı" diyor.
2. Ebû Musa el-Eş'ari radıyallahu anh'den: Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem: "Bir kadın koku sürünür, sonra da bir topluluğun önünden geçer, bu toplulukda onun kokusunu hissederse bu kadın zâniye (hükmünde) dir.” buyurdu.
3. Ebû Mûsâ el-Eş'ari'den:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem: "Bir kadın koku sürünür, öylece dışarı çıkar, bir topluluğa uğrar o toplulukda onun kokusunu hissederse, o şöyle ve şöyledir" buyurdu.
4. Münavî, Feyzu'l-Kadir'de Tirmizî ve Taberânî'nin Ebû Hureyre'den tahric ettiklerini belirterek şu hadisi naklediyor: Nebî sallallahu aleyhi ve sellem: "Erkeğin süreceği koku, kokusu hissedilen, rengi belli olmayandır. Kadının ise rengi belli olan ama kokusu hissedilmeyendir."
5. Ebû Hureyre birgün koku neşrederek geçen bir kadına rastladı: "Yâ emete'l-Cebbâr, mescide mi gidiyorsun?" diye sordu. Kadın: "Evet" dedi. "Mescid için mi koku sürdün? kadın yine "Evet" dedi. Ebû Hureyre: "Geri dönsen iyi olur. Çünkü ben Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi şöyle buyururken işittim: "Allah, kokusunu yayarak mescide çıkan kadının namazını dönüpte yıkanıncaya kadar kabul etmez."
Bu.hadisi şeriflerden de anlaşılacağı üzere kadının koku sürünmesi yasaktır. Kokunun bedene veya sadece elbiseye sürülmesi de durumu değiştirmez. Kadının koku sürünmesindeki nehyin sebebi ise gayet açıktır. Çünkü güzel koku, şehvetin davetçisi ve tahrikçisidir. Alimlerin dikkati çekecek derecede güzel ve lüks elbiseyi mekruh saymaları da bu yüzdendir. Yine bu şehveti tahrik etme korkusu sebebiyle kadınların erkekler arasına karışması da caiz değildir.
E. Erkek elbisesine benzememesi
1. Abdullah îbnu Ömer babasından rivayet ediyor: Nebî sallallahu aleyhi ve sellem: "Üç sınıf vardır ki bunlar Cennete giremezler: Anne ve babasına isyan eden, kıskanç olmayan ve erkeğe benzemeye çalışan kadın" buyurdu. Hakîm diyorki: Bu, isnadı sahih bir hadistir. Hadisin sonu diğer nüshalarda "erkeğe benzemeye çalışan kadınlara lanet etti" şeklindedir.
2. Ebû Hureyre Radiyallahu anh'dan:
Rasulullah sallalahu aleyhi ve sellem erkek elbisesi giyen kadına ve kadın elbisesi giyen erkeğe lanet etti. Hâkim bu hadisi Müslim'in şartı üzere sahihtir diyor.
"En-Nevevî, Ravza isimli eserin de kadının erkeğe benzemeye çalışması ile erkeğin kadına benzemesi haramdır, diyor. Kadının ilim ve fikirde erkeğe benzemesi ise öğülmüştür. Aişe radiyallahu anhâ fikir ve akılda erkeğe benzerdi."
3. Hüzeyl (kabilesinden bir adam) rivayet ediyor: Abdullah İbnu Amr'in Hill'deki menzilini ve haremdeki mescidini gördüm. Abdullah, Ebu Cehl'in kızı Ümmü Saîd'i dar bir elbise giymiş erkeğimsi bir şekilde yürürken gördü. Abdullah "Bu kim?" diye sordu. "Bu, Ebu Cehl'in kızı Ümmü Saîd'dir" dedim. Bunun üzerine Abdullah: "Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemi" erkeklere benzemeye çalışan kadınlar ve kadınlara benzemeye çalışan erkekler bizden değildir" derken işittim dedi.
Hâkim, El-Müstedrek, C.l, s. 119 Ahmed İbnu Hanbel, Müsned, C.6, s. 19 isnadı sahihtir.
Beyhakî Es-Sünenu'1-Kübrâ, C.2, s. 234-5 Beyhakî bu hadise mürseldir diyor. Yani Abdullah İbrıu Ebî Seleme ile Amr arasında boşluk olduğunu İfade ediyor. Ancak ravileri Sika'dır. Beyhakînin yine devamla söylediği söz bu durumu kuvvetlendiriyor. "Müslim el-Baün aynı hadisi Ebu Salih ve Ömer kanalıyla rivayet ediyor.
İbn-i Sa'd, Tabakât, C. 8, s. 71 Müslim'in şartına göre isnadı sahihtir
Hakim, El-Müstedrek, C.2, s. 396 Bu hadisi Sâğânî; "Mü'minlere söyle gözlerini (harama bakmaktan} sakınsınlar" ayetinin tefsirini yaparken tahric etmiştir. İsnadı sahihtir.
Hakim, El- Müstedrek, C.l, S. 72 Beyhakî Es-Sünenü'1-Kübra, CIO, S. 226 Sahibu'l-Buhari, Kitabu'l-Libas, kadına benzeyen erkek ve erkeklere benzeyen kadınlar babı, C. 7, S. 55
Ahmed es'Sehar, Bezlü'l-Mechûd, kadının elbisesi babı, C.16, s. 426-7
Münzirî, Et-Terğib ve't-Terhîb isimli eserinde bu hadisi zikrediyor ve bunu Ahmed İbnu Hanbel rivayet ediyor diyor, lâfızda ona aittir. Bütün râvileri sikadır. Ancak ismi belirtilmeyen şahsı tanıyamadık. Taberani'de biınu muhtasar olarak rivayet ediyor, bu ismi müphem olan şahsı da zikretmiyor, diyor.(112/a) Heysemi de Mecma'mda bu Hüzelîyİ tanımadığı,ancak Taberani'nin Hüzeli'yi zikretmiyerek muhtasaran aldığı bu hadisteki bütün râvilerin Taberanideki şekli üzere sika (güvenilir) olduğunu belirtiyor.
|
KADININ İKTİSADİ MUHTARİYETİ
Kadının iktisadi muhtariyetini kazanması nasıl olacaktır. Modern Batı toplumunun nazarında kadının bir «üretim aracı» olarak kullanılması acaba muhtariyet midir?
İki cinsin münasebetlerini kısıtlayan Hıristiyanlığa karşı, serbestlikten kasıt fuhuşun yeniden yaygınlaştırılarak kadını o sefil hayata tekrar düşürmek midir?
Yoksa;
Kadının insanca yaşayabilmesi için her türlü geçim gailesini erkeğin üzerine kesin bir borç olarak yüklemek,
Her iki cinsin de yapması gereken görevleri fıtratlarına göre taksim etmek,
Ve her iki tarafın da ilişkilerini meşrulaştırmak daha doğrusu insanîleştirmek için nikâh temeline dayalı aile müesseseleri kurmak mıdır? İşte bu noktada modern müşriklerin elinde geçerli ve insan fıtratına uygun bir ölçüleri maalesef mevcut değildir.
Eşitlik mevzuu sadece ahlaka taalluk eden hususlarda kalmamıştır. Yani sadece «bir erkek nasıl iffetliyse kadın da öyle iffetli ve temiz olmalıdır» mevzuunda kalmamış bilâkis eşitlik denilen şey çalışma hayatına da teşmil edilmiştir. Temel prensip «erkeğin faaliyet sahasında kalan her işin kadınlar tarafından da yapılması» şekline dönüşmüştür. Bunun neticesinde kadın yaradılışına uygun fıtri ve tabiî vazifelerini bir köşeye iterek gaflete düşmüş, ilâhi nizamın koyduğu usûl ve bağlayıcı hükümlerden sıyrılmıştır. Dolayısiyle kadın insanlığın bekası için şart olan asli vazifesini terk etmiştir. Politikayla uğraşmak, fabrikalarda çalışmak, sportif faaliyetlerle çıplaklık pozları sergilemek onun esas «annelik» vazifesini bazen ikinci plâna itmiş, bazen de tamamen ortadan kaldırmıştır. Hatta değil ki vazifesini haysiyet ve şerefini, iffet ve namusunu dahi silip götürdüğü zamanlar olmuştur. İşte politikanın bazı kadınlara getirdiği nokta gözler önündedir. Bundan bir müddet önceki İtalyan seçimlerine yapılan hazırlıklar dahilinde kadın politikacıların düştükleri rezaleti gazeteler şöyle haber veriyorlardı: (*)
(* J Bu kitabın ilk baskısı Haziran 1984'de yapıldı.
Trieste, AP Haber Ajansı'ndan İstanbul gazeteleri :
«İtalya'da seçimler yaklaşırken, ilginç kampanyalar da başladı. Kuzey İtalya'da Trieste'de yerel meclis için adaylığını koyan Komünist Partisi kadın adayı, 36 yaşındaki Dora Pezilli her konuşmasından önce çırılçıplak soyunmaya başladı.»
«Fahişelerin yaşam koşullarının düzeltilmesi yolundaki çalışmaları ile tanınan Pezilli, hareketinin çıplakların özgürlüklerinin kısıtlandığını göstermeyi amaçladığını belirtiyor. Kadın aday, ayrıca kadınların havuzlarda çıplak yüzmesini yasaklayan yasanın da değiştirilmesini istediğini vurguluyor.»
«Yetkililer Pezilli'nin bu hareketine tepki gösterdiklerini belirtirken, kadın aday seçim gününe kadar çırılçıplak konuşma yöntemini sürdüreceğini söylüyor.»
İşte politika denilen mefhumun bir kısım kadınları getirdiği nokta!
İşte iş hayatında fıtrattan uzak eşitlik fikrinin açtığı belâ!
Durum böyle olunca evlilik veya aile yuvası diye bir mefhum ortada kalır mı?
Eşitlik fikriyle ortaya çıkan kadının saçmalığı o derecedir ki artık onun bütün düşünme hassaları dumura uğramıştır. Bu korkunç başbelâsı onun gözlerini döndürmüş saçma - sapan fikirlerin kör döğüşüne düşürmüştür. Bu bedbaht hayatın çirkef girdabına yuvarlanan kadın o noktaya gelmiştir ki, bütün ar ve haya duygularından azade bir halde çırılçıplak meydanlarda nutuklar irad ettiği halde yine de mezkur bölgede «çıplak»lana hürriyetinin olmadığından dem vurmaktadır.
Bu sadece İtalya'da mı böyledir? Hayır! İslâm'dan tecrit edilmiş bütün cemiyetlerde bu aynıdır. Nitekim İtalyan kadının düştüğü matemli hayatı bu şekil anons eden gazeteler aynı günlerde İngiliz Krallığı'ndan da haberler veriyorlardı. Bir zamanların güneş batmayan «Büyük Britanya» sının kadın lideri «Teacther»ın bütün ahlâk mefhumlarını ayaklar altına alan demeçleri yayınlanıyordu. Günümüzdeki kadın kahramanların (!) en önde gelenlerinden olan aynı zamanda dünya kamuoyuna «Falkland Fatihi» olarak angaje edilen bu hanım liderin ahlâk mefhumunu bertaraf etmiş demeci olan «erkeklerin beni seksi bulmalarından hoşlanıyorum» sözleri peşpeşe gazetelerde neşredilmişti.
Kadının erkeğin girdiği her iş sahasına girmesi gibi değerlendirilen «Çalışmada, iş hayatında eşitlik» fikri sadece batı dünyasında değil, hemen hemen bütün İslâm âleminde de revaç bulmuş aynı acı akıbetler buralarda da cereyan etmiştir.
Hülâsa, iş hayatında kadının kadın olarak yapması gereken «aslî vazife» onun faaliyet sahasının dışına atılmış oldu. Kadın belki içten gelen bir duyguyla kendisine cemiyetin telkin ettiği bu duygulardan hoşlanmamaktaydı amma o, herşeye rağmen bu hayata alıştırılmıştı.
Toplumlardaki ana düşünce eskiden, erkeğin dışarda çalışıp - didinerek evine getirmesi gereken maddî kazancın temini artık kadının da omuzlarına binmiştir. Başlangıçta aile geçiminde «ekonomik güç» olarak değerlendirilen bu hareket neticede çığırından çıkmıştır. Bugün bir kadın dışarda çalışırken kendisini bazı hareketlerin içinde bulmaya zorunlu hisseder. Bunun başında da kadının giyim - kuşam mevzuatı gelir.
Ahlâk kurallarından uzaklaşmış cemiyetlerde hiç şüphe yoktur ki kadında aranan vasıf onun sadece etidir.
Belki üretilen mal, tüketilen emtia aynıdır amma kadınların yürüttüğü ticarî faaliyetlere daha fazla rağbet olduğu bir gerçektir. Kalitede aynı, fiatta aynı olan bir malı kadının erkekten fazla satmasının sebebi nedir?
Bu tip faaliyetler cemiyete onarılması güç iki yara açmıştır. Bunlardan birincisi «dişiliğinin» işe yaradığını hisseden kadın onu, daha fazla kazanıp, daha fazla tüketme mevzuunda bir araç olarak kullanma gafletine düşmüştür. Bu işin ahlâkî yönündeki yaradır. İkincisi ekonomik açıdan açtığı yaradır ki bu da en az diğeri kadar zarara yol açmıştır. Kadın iş hayatında devamlı beraber olduğu karşı cinsine cazip gözükmek için normalin üç dört misli fazla masrafa girer bir yandan, çoluk - çocuğun bakımı, yetiştirilmesi, özel ev işleri için ayrı ayrı masraflar edilir diğer yandan. İş bununla da kalmaz, bir aileden hem erkek, hem kadın çalışırken öte tarafta binlerce aile reisi iş bulamayarak memleketlerin işsizler ordusu her geçen gün misli misline katlanır gider...
Bu ve benzeri saikler kadını erkeğe bağımlı olmaktan uzaklaştırdı. «Nikâh» ın lüzumsuzluğuna hükmedilerek gayr-i meşru yaşantı revaç buldu : Bu durumda kadını sıkan tek problem kalmıştı; çocuk mevzusu! Bu da bir yandan «doğum kontrolü» ismi altında yürütülen faaliyetlerle asgariye indirilirken diğer yandan da nesebi meçhul çocukların yani «piç»lerin anneleri cemiyet içerisinde yadırganmayacak mevkiye getirildiler. İşte Modern Avrupa'nın karşılaştığı ahlâkî çöküş!..
Bugün Avrupa'da yapılan anketlerde evlenmek istemeyenler isteyenlerin üzerinde bulunuyor... Niçin? Bunların hepsi Ortaçağ Avrupa-sı'nda olduğu gibi rahibe hayatı mı yaşamak istiyorlar? Kesinlikle hayır. Günümüzde artık çıplaklık yadırganmamakta, tedbirlerle çocuk yapmaktan korunulmakta ve kadın geçinmek için erkeğe muhtaç olmamaktadır. O halde niçin insanı «fazilet» sahibi kılan bazı zorluklara katlansın? Cinsi sapıklığın her türlüsünün alkışlandığı bir toplumda koca bir ömrü niçin tek bir kocayla geçirsin?
Kadını bu hale kim, niçin getirdi?
Soyunarak iffetini, namusunu, şerefini teslim eden, yani bu dâvada kaybeden kadın oldu, fakat kazanan kim oldu? Sadece edebiyat ve matbuat âlemine bakmak bile bu soruya doğru bir cevap vermemize yetecektir. Bugün bu gibi faaliyetlerin ticarî yönünde genel olarak erkeklerin hâkim olduğu bir gerçektir. Artık ahlâkî değerlere önem veren hiçbir basın organı «çıplak» ları neşreden cerideler kadar satamıyor, Hiçbir ilmî kitap ta, cinsel konuları ahlâk kurallarını çiğneyerek işleyen «kaldırım romanları» kadar satamıyor!..
KADIN BATIDA TİCARET METAIDIR
Kadının ahlaken ne derece çöktüğünü görmek için batıyı biraz daha dikkatle incelemek gerekiyor. Bir İngiliz, örneği verdik! Acaba onların kadınları da önceden «haysiyet ve şereflerine» düşkün oldukları halde bu noktaya şu anda mı geldiler? Hayır. Onlarda da bu süfli hayatın tarihi eskidir. Ancak bu krallıkta fuhşun 18. yüzyıldan sonra sınıflandığını görmekteyiz. O zamana kadar toplum içinde «fahişe»lik sıfatıyla bir «düşüklük» kazanan bu kesimin 18. yy.'dan itibaren revaç bulduğunu görüyoruz. Merhum Allame Mevdûdî bunu «Hicâb»ında George Bailly Scott'un «Fuhuş Tarihi» adlı eserinden şu parçalarla ifade ediyor:
«Bu memlekette bir kısım kadınlar vardır ki malûm olduğu üzere vücudlarını kiralamak suretiyle geçimlerini temin etmektedirler. Bunları bir tarafa bırakalım, fakat sayıları gün geçtikçe artan diğer bir kısım kadınlar da vardır ki, mevzuumuz itibariyle asıl üzerinde durulması icap eden onlardır. Zira bahsi geçen kadınlar, geçimlerini temin etmek gayesiyle değil, bambaşka sebep ve saiklerle vücudlarını kiralamaktadırlar. Onlar geçim sıkıntısı çekmemektedir. Zira madde bakımından geniş imkânlara sahiptirler. Fakat başka ihtiyaçları vardır. Asıl bunları elde etmeye çalışırlar. Gelirlerini biraz daha artırmak, daha fazla harcama imkânlarına sahip olmak için bu yolu tercih ediyorlar. Yani bu kadınlar, resmen değil de zımnî olarak (kaçamak suretiyle) prostitution yapmaktadırlar.
Fuhuş ve zina suretiyle vücudlarını satmayı meslek haline getirenlerle bu işi zaman zaman yapanlar arasında hakikatte fark yoktur. Fakat her nedense ikinci guruba dahil olanlara «fahişe» denmemektedir. İşte aradaki fark sadece bu kadardır. O halde fahişeleri iki guruba ayırabiliriz :
a) Prostitutionu meslek haline getirenler,
b) Meslekten olmayan amatör fahişeler, (Amateur Prostituer),
Zamanımızda, meslekten olmayan amatör fahişeler, eskiye nazaran, meslek sahibi prostitues'-lerden sayı itibariyle daha çoktur. Bu tip kadınları cemiyetin en alt sınıfları arasında görmek mümkün olduğu gibi yüksek sosyetelerde de varlıklarını bol bol müşahede etmek imkân dahilindedir. Yani her zümre ve sınıf halk arasında yayılmışlardır. Meslek dışı fahişeliği sürdürmekle beraber kendilerine bu şekilde hitap edildiği ve yaptıkları işin, mahiyet itibariyle «prostitution» dan başka bir şey olmadığı söylendiğinde kıyametleri koparır, ortalığı velveleye verirler. Çünkü onlar, şeref (!) ve haysiyet (!) sahibi sosyete hanımefendileridir. (!) Fakat kızsalar da bağırsalar da, veya buna benzer herhangi bir reaksiyon gösterseler de «FAHİŞELİK» leri katiyyen değişmez. Yine bu isim altında anılmalıdırlar. Yani bu gibi tavır ve hareketlerle hakikatleri değiştirmeğe, elbette ki, imkân yoktur. Onun mahiyeti değişmez. Hakikat olarak kalır.
Her ne olursa olsun, cesaretle söylemek mümkündür ki, bu gibi kadınların ahlâkî durumları alelade, bayağı ve hayâsız mesleki fahişelerden daha iyi ve daha üstün değildir...
Zamanımızın genç kızları yeni yeni modaların peşine takılmakta beis görmemektedir. Bunlar hiç çekinmeden, utanmadan, hatta kendileri için bir nevi övünülecek şeymiş gibi, bazı davranışlarda bulunurlar ki, maalesef eski devrin en adi ve hayâsız sokak kadınları bile bu gibi hareketleri yapmaktan çekinirlerdi. Meselâ, uygunsuz bir yerde sigara içmek, en ağır içkileri kullanmak, dudakları ve yüzü boyamak ve daha küçük yaştan itibaren, erkekleri avlamak için makyaj yapmak, açıktan açığa ve hiç utanmadan, sıkılmadan cinsî bahislere dair konuşmak, bu gibi şeylerden herkesin duyabileceği şekilde bahsetmek, gebe kalmayı önleyici tedbirler hakkında izahat vermek, bu hususta bildiklerini sayıp dökmek, fuhuş ve uçkur edebiyatından söz açmak ve bunlara benzer aşağının bayağısı hareketler ki, hepsi de yeni modanın icaplarındandır.
Yukarıda vasıflarını saydığımız kız ve kadınların sayısı, maalesef, gittikçe artmaktadır. Nitekim bunlar, henüz evlenmeden, binbir macera geçirmiş olan kız ve kadınlardır. Şimdi, kilisede Mezbah'ın —mıhrab— (Autel) karşısına geçip de, nikâh kıyıldığı zaman, kocasına sadık kalacağına dair papaza söz veren gerçekten bakire matmazellere o kadar ender rastlanmaktadır ki, neredeyse «yokluklarına hükmedebilirsiniz.
«Diyebiliriz ki, bu sebeplerin başında, her şeyden evvel, süs merakı gelmektedir. Umumiyet itibariyle her genç kız bir nevi süs meraklısıdır. Modayı takip etmek, pahalı kumaşlardan yapılmış elbiseler giymek, güzellik ve cazibesini biraz daha arttırıcı çarelere başvurmak veya bir kelimeyle «güzel» görünmek onların en çok meşgul oldukları hususlardandır. Bu gibi duygular, sözünü ettiğimiz kızların benliğinde şiddetli hırs şeklinde yer bulmaktadır. İşte kadınları, kaçamak prostitution'a teşvik edici en büyük sebeplerden birisi budur. Nitekim, dikkat ederseniz, üzerinde ciddiyetle durursanız varacağınız netice şu olacaktır :
Her gün tesadüf ettiğimiz binlerce genç kızdan ekseriyetinin elbiseleri o kadar kıymetli ve pahalı kumaşlardan yapılmıştır ki, bunların meşru şekilde ve normal yollarla kazanılan paralarla yapılması kabil değildir. Hattâ, ailelerinin kazanç durumları da bu şekilde giyinmelerine asla müsait bulunmamaktadır. Buna göre, geçen asrın ikinci yansından sonra vaki olduğu gibi, bugün de şu gerçeği belirtmekte fayda vardır:
Bu kıymetli elbise ve giyiniş zenginliğini, küçük hanımlara tedarik eden saik kendi kazançları değildir. Şüphesiz bahis mevzuu hayat bir «erkek» tarafından temin edilmektedir.
Şu farkla ki: •'•'•'•
Evvelce bu giyim - kuşamı küçük hanıma tedarik eden erkek-
Koeasıydı.
Yahut babası veya onlara yakın birisiydi.
Şimdi ise, bu gibi yakın akrabalara yabancı erkekler vekâlet etmekte ve onlar namına bahis mevzuu elbiseler temin olunmaktadır.
Kadınların hürriyete kavuşmuş olmaları da bu hususa tesir etmemiş değildir. Birkaç sene evveline gelinceye kadar, anne ve babalar, kızlarının ne yaptığını, nerelere gittiğini, kimlerle ^arkadaşlık ettiğini soruşturup araştırırdı. Zamanımızın kızlarına verilen serbestlik ise, bundan 30 - 40 sene önce kat'iyyen yoktu.»
Bütün bu yıkıcı akımlara dikkat edince ortaya bir gerçek daha çıkıyor. O da; 19. yüzyıldan sonra peşpeşe yapılan sanayii inkılâblannın kadınlar üzerindeki ezici tavrıdır.
İslâmî prensiplerden uzak «kapitalizm toplumu» nün korkunç bencilliği kadının kötü yollara düşmesinde mühim bir rol oynadı. Sanayii inkılâblanyla «sermaye işletmeciliği»ndeki mevcut nizam alt üst oldu. «Gemisini yürüten kaptandır» hesabı herkes kendi kapitalini istihsal sahalarına yatırırken her türlü imkândan istifade etmeye kalkışmıştır. Nelerdir bu istifade yolları? Biz kadının üzerindeki duruma bakacağız.
Kapitalizm toplumunun yeni ahlâk anlayışına göre kazanç yollarının her türlüsü meşrudur. Sermaye ve servetin çoğalmasında her türlü yola başvurmaktan daha akılcı birşey olamaz. İşte bu inançta olan batı toplumunda fertler kendi menfaatlerini korumak için toplumun her türlü ahlâk kurallarını çiğneyip geçti. İnsanların zayıf noktaları adeta bir sermaye olarak kullanılır oldu. İş bu noktaya varınca başta çiğnenecek hak ve hürriyetler kadının olmalıydı. Zavallı kadın sermaye sahiplerinin tezgâhında «onun malını teşhir ediyor» um zannederken gerçekte teşhir edilenin kendi vücudu olduğunun farkında bile değildi.
Kendi menfaatleri peşinde koşan çıkar sahipleri bu «üretici»lik psikolojisini kadının manevî bünyesine yerleştirdikten sonra onun «zaafından faydalanmaya başladı. Bir yandan insanın «güzel» e düşkünlüğü, öte yandan kadında önü alınmaz bir «ihtiras» olarak var olan «güzellik duygusu». Ve neticede sermaye sahiplerinin kazandığı «güzellik yarışmaları» ve «güzel»lere (!) çevirtilen «reklâm» filmleri vs... Böylece ahlâkî anlayışları dumura uğrayan kadınların «sinema -tiyatro - sahne» üçgeninde düştükleri korkunç akıbet!
Gerek Asya kesiminde hortlayan «tabiatçıîık» ve gerekse batıda hızla yaygınlaşan «kapitalizm» insanlığın ahlaken çökmesinde müşterek suçun iki ortağıdır. Zira biri kazanmak için herşeyden bu arada «kadının vücudu»ndan da yararlanmayı «meşru» görmekte bir diğeri ise «toplum ahlâkı» nın düzelmesinde ana faktör olan «Allah inancını» silip süpürmektedir. Bu iki küfrî anlayışın toplum üzerine getirdiği felâket nedir?
Evvelâ, «insan hakları» çiğnenerek kadın adeta erkeklerin faydalanması için «emtia» olmuştur. Bunun getirdiği netice ise ahlâkın ortadan kalkmasıdır. Ahlaken çökmüş toplumlarda artık «namus - ar - haya» gibi mefhumlar «anlaşılmaz bir dil»in sözlerinden ibarettir.
Bu kuralların kaybolduğu toplumlarda «nikâh» kaideleriyle bağlı birleşmelerle «zina» olan gayr-i meşru ilişiklere dayanan birleşmeler arasındaki fark azalır.
Fuhşun yaygınlaşması sonucu toplumda manen «şehvet ve hayâsızlık» hastalığı alır yürür. Bunun neticesi aile bağları kopar, zührevî hastalıklar kol gezer, bedenî kuvvetler zeval bulur «doğum kontrolü» vs. adı altında çocuklar öldürülür. Hülâsa tüm «dünya toplumu» için bir felâket başlar.
KADINI NASIL İSTİSMAR ETTİLER?
Kadını bu duruma düşürmek için islâm kurallarından uzak olanlar her türlü şeyi telkin etmekten geri kalmadılar.
Amerika'da Mac Faddin «Çocuk doğurmak, kadının güzelliğini bozabilir...» gibi onların zaafından faydalanacak şeyler zırvalarken yüreklerine de devamlı «çirkinleşen kadın kocası ölünce veya ondan boşanınca ne yapar» şeklinde korkular salıyor, öte yandan da Fransız doktorları «öyle bir devre kavuşmalıyız ki bir insan, yalana dolana başvurmadan, hiç sıkılmadan ve çekinmeden, meselâ ben yirmi yaşındayken frengiye yakalandım diyebilmeli» gibi saçmalarla onları psikolojikman bu hadiseye hazırlamaya uğraşıyorlardı.
Bütün bu çabalar boşuna değil, bir neticeye gitmek içindi ve istenilen neticeye gidildi. Bu tip gayretlerin sonunda cemiyetin geldiği vahim tabloyu Amerikalı Hâkim Lind «Bu zamanda her genç kız, sevgi bahsinde fıtraten her istediğini yapmakta serbesttir. Bu hürriyet onun en tabii hakkıdır. Üstelik gebe kalmamak için de, elimizde yeteri kadar ilmî tedbirler mevcuttur.» şeklindeki sözlerle belirtecektir.
İslâmî yaşayışın dışındaki bu süfli çalışmalar gerçekten kadının haklarını kullanması, insanca yaşaması ve cemiyet içerisindeki ulu yerini alması için miydi? Kesinlikle hayır. Bütün bu gayretlerin altında yatan ana gerçeği Fransız Senatörü M. Ferdinand Dreyfus Senato Meclisi'ndeki şu takririyle açığa vuracaktır:
«Zamanımızda kadınların derilerini satması, yani bir kelimeyle fahişelik, alelade sanatlardan değildir. Bu iş ferdin çerçevesini çoktan aşmıştır. İyi bir organizasyonla, bu sahada, üstün bir malî güce sahip olmak işten bile değildir. Bu sebeple bahis mevzuu faaliyetleri büyük sanayi ve ticaret işletmelerinden saymak onları bu gurupta mütâlâa etmek lâzımdır. Yani bu husus mutlaka organize edilmesi gereken zarurî bir endüstridir. Maddesini tedarik etmek ayrı bir mevzu... Bu işin talipleri vardır, muayyen metodlarla çalışan pazarları mevcuttur. Hammadde yaşları ilerlemiş gençlerle kızlardır... Hele kızların yaşı on civarında olursa, müşterilerin arayıp da bulamadığı maden...»
Fikri sapıklığın kol gezdiği memleketlerde durum bu derece bir vahamet arzederken acaba İslâm âlemi ne haldedir?
Avrupa'dan İslâm âlemine teknikden ziyade bir «Fikri göç» akın etmiştir. Bu akımın neticesidir ki bugün bir Avrupa ülkesinde olduğu gibi müslüman ülkesinde de ahlâkî çöküş çoktan başlamıştır. Daha bundan birkaç yıl önce batı ülkelerinde okullara «Seks Dersi»nin konmasını taaccüple karşılayan, batıda bir üniversite talebesinin hamile kaldığını hayretlerle neşreden basın organlarının bulunduğu İslâm ülkelerinde bugün durum onlardan da beterdir. Uzağa gitmeye hacet duymadan ülkemize bir göz atalım.
Bugün fuhuş ortaokul çağındaki çocuklara kadar sirayet etmiştir. Gün geçmiyor ki gazetelerden 15 -16 yaşlarındaki gençlerin kötü akıbetlerini okumayalım.
Körpecik kızlar evlerinden kaçmakta, sanat adı altında fuhuşun her türlüsü işlenmektedir. Artık düzenlenen kanun ve nizamnameler bile bu işin adına sanat demekte ve fahişelerin «sanatlarını icra ediş» şekillerini madde madde dercetmektedir.
Günlük magazin gazeteleri her gün sayısız kadının ahlâk dışı yollan bir para kazanma metodu olarak benimsediklerini haykıran saçma beyanatlarla dolup taşıyor, fakat bu gidişe dur diyecek en ufak bir mercii bulunamıyor.
Fahişeliği meslek edinmiş olanlar bu işi sanat adı altında sürdürmekte ve memleketin her türlü neşriyatını bu siyah kazanç yolları için açıkça kullanmaktalar.., Gayr-i meşru yaşantılarını ve irtikap ettikleri fuhuşu kaleme alıp kitap yazan kadınlar bugün toplumumuzun içerisinde birer kahraman edasıyle yürüyorlar.
Ve işin en garibi de bir siyasi derginin Şubat 1985'de yayınlanan sayılarından birinde resmî şahsiyetlerin ağzından verdiği demeçlerdir. Derginin yazdıklarına bakılırsa resmî kişiler «Tak-sim'e çıkıyorsunuz her köşede bekleyen birkaç kadın. Ne beklediklerini sorduğunuzda —Erkek— diyorlar. Fakat sen hiç bir şey yapamıyorsun. Çünkü yaptıkları şey kanunlara göre suç değil.» İşte modernleşmiş Türkiye'nin 1985'deki görüntüsü...
Sosyal münasebetlerin meşru bir zemine oturtulmadığı toplumlarda kadını sermaye piyasasının içerisine itmek ne derece doğrudur?
Bugün yeryüzünde görülen manzara aslında kadın açısından da erkek açısından da iç açıcı değildir.
18. Asrın sonları ile 20. Asrın başlarında fahişe sınıfını ticarî bir işletme olarak düşünme eğiliminde olan Fransa, İngiltere, İtalya gibi sömürgeci güçler 20. Asrın başlarında bu sınıfı tam müesseseleşmiş ekonomik bir altyapı haline getirmeyi başardılar.
Günümüzde ise bu sadece batı kültürünün revaç bulduğu ülkelerde değil, hemen hemen halkı müslüman olan her ülkede de aynıdır.
İslâm'ın fiilen yaşanılması gereken bir hayat tarzı olduğu bilinen bir gerçek iken onu ancak uluslararası yaklaşmalarda sadece «iyi ticarî ilişkiler» kurmaya yarayan bir alet olarak kullanmaya devam eden ve buna rağmen hemen her vesileyle İslâm ülkelerinin liderliğine namzet gösterilen Türkiye'de dahi fahişelik «sanat» adı ile süslenerek modern şehir hayatının bir parçası haline getirilmiştir.
Resmî nikâh dedikleri sicilli muamelenin yapılmadığı hallerde kadın erkek ilişkisini yasaklayan yasaların göstermelik birer tabu olduğu ülkemizde kendilerine «sanatçı» denilen şanslı fahişeler nikâhsız ve kitapsız ilişkilerini senelerce sürdürüyorlar. Hem de «hür basın» dedikleri neşriyatın her satırını ticarî mahiyetli propagandalarına alet ederek. Kanun ve nizamnameler bu durum karşısında ne yapabiliyor? Kocaman bir hiç.
Artık hayasızlığın bir milim daha ilerisinin tasavvur edilemeyeceği sahnelere için çıplak çıkan bir «sanatçı» ya (ki, böylelerine fahişe demek adeta yasaktır) hiç değilse, evet, hiç değilse edeb yerini örttürecek bir güç maalesef çıkamıyor. Bu gibilerine yapabildikleri tek şey sadece fuar sahnelerini yüzlerine kapamak. Bu hareket ise aynı «sanatçıyı» yine aynı kıyafetiyle sahneden indirip, seyircinin arasına oturtmaktan öte hiç bir işe yaramıyor.
İşte, bütün bunların üst üste yapılan sanayii inkılapları ve sınırsız bir hürriyetle donatılan kadın erkek ilişkilerinden kaynaklanmadığını kim iddia edebilir?
Heyhat, kendimizi ne kadar savunursak savunalım bugün çalıştırdığı kadını istismar etmeyen bir müessese düşünemiyoruz.
Halbuki her şeyin müslümana yaraşır bir şekilde planlandığı gün kadının bir ekonomik araç olarak değerlendirilmesine imkân kalmayacaktır. O zaman ne kadın kazandığından çok daha fazlasını tüketmek eğiliminde olacak ve ne de erkek onun zaafından yararlanarak ticarî muamelelerini kendi lehine çevirebilecek.
Bizim gönlümüzde taht kuran toplumda, insanlar ne kadının mirasına göz diker, ne de onun mülk edindiği şeyleri erkekleri hoşnut etmek için kullanmasına fırsat tanır. O sadece kadının da erkeğin de onurlu bir hayat yaşamaya hakkı olduğuna inananların toplumudur.
Kadının örtüsünü çıkarmasından dolayı kazanan kim oluyor?
1985'in Temmuz ayı içerisinde İstanbul Bağdat Caddesi'ndeki bir hareketi gazeteler şöyle haber veriyordu:
«Bir moda kuruluşunun halka açık düzenlediği defileyi herkes izledi. Defilede yer alan ünlü manken Hülya Yiğitalp'in sunduğu «Sue Ellen» stilindeki mayo defilenin en çok ilgi toplayan parçası oldu...»
Ve habere devam eden gazeteler aynı defilede bu hanımın (!) adeta «striptiz» yaparcasına üzerinde bulunan tek tişörtü de çıkardığını söylüyorlardı. Görünürde hür olan bu kadının yaptığı şu ticarî hareket neyin göstergesidir. Neticede kazanan batı kafası «Sue Ellen» olacak ve bu hanım (!) vücudunun işe yaramadığı gün kaderiyle başbaşa bırakılacak. Tıpkı âhiretteki ameliyle başbaşa kalışı gibi.
Kadını soyunmaya iten sebep ne?
Basında «vücut güzeli» (!) diyerek bütün maskaralığını ortaya koyan LLzaleon isimli ecnebi kadın bu gerçeği itiraf ederek diyor ki: «Günümüzde kendimizi erkeklere beğendirmek zor. Makyajdan başka yapacaklarımız var...»
İşte hadiselerin ardındaki gerçek! Erkeklerin kadını bir meta olarak görmesi ve onların da bu izlenimi yıkarız zanniyle ahlâk kurallarından uzaklaşması...
Teknolojinin getirdiği vasıtaların ahlâk kurallarına uyulmadan kullanılması:
İstanbul Basını: Önce köye televizyon girdi, sonra da televizyonda gördükleri birçok şey...
Diye devam eden haberde kuaför - makyaj vs.'nin köye girdiği anlatılarak övülüyor ama övenler de bunun getireceği ahlâksızlıklardan habersiz değiller.
Ailenin İhmali:
Ağır ceza mahkemesinde eroin suçundan yargılanan 19 yaşındaki öznur Kayalar mahkemede «beni annem ihmal etti» diyerek onların sorumsuzluğunu dile getiriyordu. (Yıl 1985)
Gayr-i müslimlerin anladığı gerçeği biz de anlayabilsek...
Ahlâksızlıkta zirveye çıkmış bir zamanın Yunan halkı bugün mevcut hükümetlerini protesto etmek için bir oyun sergilediler. Rejisörlüğünü Dimitri Kollatos'un yaptığı «Andreas'ın Yunanistan'ı» isimli oyunda Öp. Dr. Papandreu'nun «bademcik» kontrolüne gelen kızı çırılçıplak soyduktan sonra muayene etmesi canlandırılıyor. İktidardaki Pasok Partisi militanlarınca engellenmek istenen oyun bu işin artık Yunanistan'da bile ahlâksız karşılandığını sergiliyor (1984).
Avrupa Parlamentosu Hıristiyan - Demokrat üyelerinden bir grup ise, «Videolar gençliği şiddet ve ahlâk çöküntüsüne sürüklüyor.» diyerek mevcut «Video Kaset Korkusu»nu belirtip bu hususu önleyecek bir «Avrupa Denetim Bürosu»nun kurulması için çalışıyor. Biz ise hâlâ çocuklarımıza batıdan ahlâksız» damgası yemiş olan «Dallas»! izletmekte özel çaba sarfediyoruz.
|
Kaynak: Necdet Kutsal - Kadının Değerli Ölçüsü Örtüsü Selamet Yayınları
.İSLÂM'DA ÖRTÜNME
ve KADIN ERKEK İLİŞKİLERİ
îslâm dini herşeyde olduğu gibi bu mevzuda da kişileri kendi keyiflerine bırakmayıp bir ilâhi nizam getirmiştir. Biz bu konudaki âyetleri zikretmezden önce ulemanın görüşüne bir göz atalım:
«Allah Tealâ buyurmuştur ki:
«Ey Habibim, mü'min kadınlara da de ki: Yabana, erkeklere karşı gözlerini yumsunlar, ferçlerini korusunlar.. Zinetlerini göstermesinler. Ancak onlardan görünür olan müstesna.» Âyetteki gadd-i basar ile murad, harama bakmaktan men olunmaktır. Ferçleri hıfzetmekle murad da ona bakılmaktan ve ona dokunulmaktan ve ona vad'-edilmekten hıfzetmektir. Ancak koca için bu gerekmez. Allah Tealâ buyurmuştur ki:
«(Müttakilerin sıfatları sayılırken) onlar o kimselerdir ki, ferçlerini muhafaza edicidirler. Ancak eşlerine karşı hıfzetmeleri gerekmez. Yahud da mallarıyla almış oldukları cariyelere karşı (bu gerekmez.) Çünkü onlar bunlara karşı levmedilmiş değillerdir.» Âyetteki 'zinetleri izhar etmesinler'in tefsiri ise yani zinet mahallerini aşikâr etmezler. Âyetteki ancak dışardan görüneni bundan müstesnadır, hakkında mezheblere göre avretin tahdidi hakkında ulemâ ihtilâf etmiştir.
«Şafiiler —bir rivayette— ve Hanbeliler: Demişlerdir ki: Hür kadının bütün bedeni avrettir.
O kadın için vücudunun herhangi bir cüz'ünü yabancı erkekler önünde açması sahih olmaz. Ancak buna bir zaruret çağırdığı zaman değil. Kaza önünde şehadet yapmak gibi. Alışveriş hâlinde muamele gibi. Tedavi için tabib gibi, evlenme için dünürcü gibi. Bunlardan yüzü ve avuçları istisna ettiler. Çünkü bunların gösterilmesi zaruret içindir. Ayağa gelince onun gösterilmesi zaruri değildir. Öyle ise acaba avret midir, yoksa değil midir? diye onda ihtilâf etmişlerdir. Onda iki vecih vardır. Esah olan ise onun avret olduğudur.»
«Hanefiler ve Şafiilerin de ikinci rey'i olarak ve Malikiler katında da müftabih olan şudur. Onlar şöyle demişlerdir: Hür kadının bütün bedeni avrettir. Ancak yüz ve avuçlar değil. O halde kadın yüzünü ve avuçlarını yollarda ve yabancı erkeklerin yanında açmaları mubah olur. Fakat onlar bu hareketi fitneden emin olma şartıyle kayıdlamışlardır. Amma yüzü ve elleri açması onların tabiî güzelliklerinden dolayı veya onlarda çeşitli zinet bulunduğundan dolayı fitneye götürüyorsa o kadın üzerine, onları örtmesi vacib olur. Onlar o kadının vücudunun diğer uzuvları gibi avret olmaya dönüşürler. Bu ise Sedd-i Zerâyi (vesileleri tıkama) babından ve fitnenin ardını kesme, edebleri koruma ve namusları ve nesepleri hıfzetme babındandır. Çünkü bakmak şehvetin elçisi, zinanın kılavuzu, fısk ve fücurun yürütücüsü ve kalblere isabet eden zehirli bir oktur. Çok bakış vardır ki pis bir ağacın tohumu olmuştur.
«Denilmiştir ki: Bakmak kalbe şehvet eker. Çok şehvet vardır ki, uzunca bir hüzün Mirâs eder. Ümm-i Mesleme'den rivayet olunmuştur , O Peygamber (S.A.V.)'in ve Meymune'nin yanında olduğu zaman İbn-i Ümm-i Mektum geldi ve onların yanına girdi. Peygamber (S.A.V.) üzerinize ondan perdenizi çekin buyurdu. Ben dedim ki, ya Resulullah, bu âmâ değil mi, bizi görmüyor ya? Bunun üzerine Aleyhisselâtu vesselam buyurdu ki: O âmâ olsun. Sizler onu görüyorsunuz ya.» (Abdurrahman el-Çezeri. Dört mezhebin Fıkıh kitabı, Cilt: 7, Sahife: 91-93).
Bu konu ile ilgili olarak Ali Arslan «Kadınlara hitap isimli kitabının 46. ve 18. sahifelerinde şu hadisleri zikrediyor:
Ibn-i Ömer (R.A.) 'dan : Kadının tümü avrettir. Muhakkak ki kadın evinden çıkınca şeytan onu gözetir. Kadının Allah'a en yakın olduğu vakit, evinin derinliğine gömüldüğü vaktidir.
İbn-i Mes'ud (R.A.) 'den rivayet olunan bir hadis-i şerif te şöyledir: Kadınlar tamamen avrettir. Muhakkak ki kadın günahsız olarak evinden çıkar. Hemen kendisini gözeten şeytan yanına yaklaşır. «Sen kimin yanından geçersen o seni takdir eder ve güzelliğine hayran kalır» der. Kadın süslendiğinde «Nereye gidiyorsun» denildiğinde «hastayı ziyaret» veya cenazeyi teşyii» veya «camide namaz kılmaya gidiyorum» der. Halbuki evinde olduğu gibi hiç bir yerde Rabbine ibadet etmiş olamaz.»
Bu hadis-i şeriflerden sonra şu izahat da yapılıyor:
Kadının tümü avrettir ifadesi, kadının bedeninin örtülü olmasının lâzım olduğunu belirtiyor. Hanefi mezhebi hariç, diğer mezheplerde gerek namazlarda, gerek namaz dışında eller ve yüz dahil kadının bütün bedeni avrettir. Hür bir kadının avreti, Hanefi mezhebinde şöyle beyan edilir: Hür kadının bütün bedeni avrettir. Ancak yüz, el ve ayaklar müstesna. Bunlar avret olmakla beraber açık bulunursa namazı ifsad etmez. Hür hanımın saçı da avrettir. Gösterilmesi caiz değildir.
Mezheblerin bu konudaki görüşlerini beyan ettikten sonra gelelim Kur'an-ı Kerim'in bu konudaki hükümlerine.
ÇIPLAKLIĞIN MENŞEİ
Mevzuumuzu şu şekilde sınıflandırmak istiyoruz :
Çıplaklığın menşei ne zamana dayanır? örtünmek konusundaki ilâhi hükümler nelerdir? Örtünmenin gerekliliği ve ona muhalif olmanın doğurduğu zararlar.
Fahr-i Razi ve Hazin'in tefsirlerinden öğrendiğimize göre örtünmek ilk insanla başlamıştır. Ondaki kayıtlara göre ilk insan Hz. Adem (A.S.) ile Havva validemizin vücutları nurdan bir örtü ile kaplıydı. Veya onların vücutlarını örten libas tırnak şeklindeydi. Hattâ hatıra olmak üzere el ve ayak parmaklarında birer parça kalmıştır.
Çıplaklığın menşei de bu ilk insanın zamanına kadar dayanır. Bugün böyle bir cürmü işleyenlerin savunmaları ne olursa olsun görmekteyiz ki aslında çıplaklık yani vücudu libastan tecrit etmek ilâhi bir ni'metin kesilmesi, adeta bir cezadır. Ne yazık ki günümüz insanı bu cezayı seve seve (!) kendisi davet etmektedir.
Hz. Adem (A.S.) ile Havva validemiz Cennette kendilerine verilen her türlü ni'metten faydalanarak yaşarlarken şeytanın ilgasına kapılıp yasak olan meyveden yediler. İşte bu ilâhi yasağa uymayısın onlar üzerindeki ilk cezası vücutlarının libastan soyundurularak büyük bir utanca düşürülmeleridir.
Avret mahallini keşfetmek ta onların zamanından beri hoş değildir. Zaten aklen de o mahallerin açılması çirkin olduğu için bu iki insan libasları soyulur soyulmaz kendilerini hemen ağaç yapraklarıyle örterek çirkinlikten kurtulmak istemişlerdir.
Açılmanın şeytandan olduğunu beyan etmiştik. Nitekim ilk insana da bu musibeti getiren ondan başkası değildir.
«Nihayet şeytan onların örtülü avret yerlerini kendilerine açtırmak için, onlara vesvese verip şöyle dedi...» (El-A'raf Sûresi, Âyet: 20).
Bu ve müteakip âyetlerde şeytanın onlara yaklaşarak yasak edilen ağacın meyvesinden yemelerini telkin ettiğini öğreniyoruz. Verdiği vesvesenin başını cennette ebedi kalış teşkil ediyordu. Yani, «bunlardan yerseniz ebedi kalacaksınız» diyordu. Nihayet onlar aldanınca libas ni'metinden mahrum kaldılar.
«Böylece ikisini de aldatarak onlan mevkilerinden düşürdü. Ağacın meyvesini tattıkları zaman, ayıp yerleri kendilerine açılıverdi...» (El-A'raf Sûresi, Âyet: 22).
Dünyaya indirilen insan için acil bir ihtiyaç vardı: Libas. Bu hem ihtiyaç hem de ni'metlerin büyüğündendir. Setr-i avret için dinde ona ihtiyaç olduğu gibi sıcaktan ve soğuktan muhafaza için de libasa şiddetli bir ihtiyaç vardır. Bu nedenle libası soyunup atmak yerine şükredilmesi gerekir. Konyalı Mehmet Vehbi Efendi A'raf sûresinin 26. âyet-i kerîmesini tefsir ederken şöyle diyor:
«Biz Azimüşşan sizin dinde ve dünyada muhtaç olduğunuz ve açılması ayıp olan mahallinizi setrettiğiniz libasınızı halk etmekle sizi merzuk ettik ki, üzerinizi setreder, huzur-u ilâhide kemali edepte bulunur ve hararet ve burudetten nefsinizi vikaaye edersiniz.» (Hülasatü'l-Beyan Fi Tefsir'il-Kur'an Cilt: 4, Sah. 1600).
Din ve dünya için muhtaç olduğumuz, hem avret mahallerini örterek Allah (C.C.)'ın huzurunda kemal-i edeple durmamıza hem de dünyada soğuktan ve sıcaktan korunarak muhafaza edilmemize yarayan elbisenin Cenab-ı Hak tarafından halk edilmiş büyük bir ni'met olduğunu açıklayan âyet-i kerime şöyledir:
«Ey Âdemoğullan! Size çirkin avret yerlerinizi örtecek bir elbise ve bir de süs elbisesi indirdik...» (El-A'raf Sûresi, Âyet: 26).
ÖRTÜNMENİN DURUMU
Çıplaklığın menşeini böylece gördükten sonra gelelim İslâm'da tesettürün, yani örtünmenin durumuna :
İslâm'ın dışındaki hiçbir toplumda örtünmenin Allah (C.C.) için yapıldığına şahit olmuyoruz. O'nun dışındaki toplumların hiç birisi de bu mefhuma önem vermezler. Çeşitli toplumlarda örtünme ya yoktur ya da «şehevi arzuları» kırbaçlamak için bir vasıtadan başka birşey değildir. Eski kabilelerin bir çoğunda kadınların soyunarak erkeklerin huzurunda yıkandıklarını, Türk kadınlarının erkeklerin huzurunda göğüslerini açarak çocuklarını emzirdiklerini, Arap kadınların da «Kabe»yi çırıl çıplak tavaf edip peşinden de erkeklere hitabederek «şimdi bizi giyindirecek kim var?» diye nida ettiklerini biliyoruz.
İslâm'ın geliş devrinde bu mevzudan rahatsız olanların başında Resulullah (S.A.V.) 'den sonra celâletli Ömer (R.A.) 'i görüyoruz. O adalet sembolü, o celâletin üzerinde doruklaştığı ulvi sima kâinatın yaratılış sebebi olan Resulullah (S.A. V.) 'e yaklaşarak ricada bulunur:
«Ya Resulallah! Ezvacınızı perde altına alsanız. Zira huzur-u risâletinize her nev'i insanlar gelir giderler.»
Resulullah (S.A.V.) henüz ilâhi vahyin gelinemişliğine binaen bu arzuyu sükûtla karşılayarak cevap vermezler.
Ve en son mübarek hanımlardan Hz. Şevde dışarı çıktığında hicap hakkında ilâhi emrin gelmesine büyük bir hasret duyarak bekleyen Hz. Ömer (R.A.) «Ya Şevde biz seni bildik» diye feryad eder. Sonunda Hz. Ömer (R.A.) 'in de bütün mü'minlerin de sürurla karşıladıkları ilâhi emirler gelir «Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü'minlerin kadınlarına söyle (kendilerini baştan aşağı örten) elbiselerinden giyip örtünsünler. İşte böyle giyinmeleri, (iffetli) tanınıp da (ahlâksızlar tarafından) eziyet edilmemelerine daha elverişlidir. Allah Gâfur'dur = çok bağışlayıcıdır. Rahim'dir = çok merhametlidir.» (El-Ahzab Sûresi, Âyet: 59).
Celâleyn ve Razi gibi tefsirlerde onlardan da Mehmed Vehbi Efendi'nin Hülâsat'ında Seyyid Kutub'un Fizilal'inde ve Hasan Basri Çantay'ın mealinde âyet ile ilgili tefsir yapılırken şu görüşlere yer verilmiştir:
O vakitler Medinelilerin evleri dar olduğundan bazı kadınlar def-i hacet için tenha yerlere giderlerdi. Zamanın cahilleri kadınlara sataşmak için bunu bulunmaz bir fırsat addederlerdi. Yalnız kapalı bir kadın gördüler mi «bu cariye değil» diyerek dokunmazlardı. Çarşafsız dolaşan bir kadına rastladıkları zaman da bu cariye deyip sarkıntılık yapmak isterlerdi.
Ne garip ve ne hazin bir tecellidir ki «cahili-ye» devrinde sadece esir kadınların irtikap ettikleri çıplaklığı, açılıp - saçılmayı zamanımızda hür ve evli kadınlar yapmaktadırlar.
Âyet-i kerimede görülüyor ki Cenab-ı Hak, Resul-ı Zişan'ına (S.A.V.) evvelâ kendi zevcelerine, kızlarına sonra da bütün müslüman kadınlara örtünmeyi emir buyurmasını istemektedir. Âyetin tefsirinin bir yerinde Mehmed Vehbi Efendi şöyle diyor:
«...Çünkü hasbelicab taşraya çıkan kadında çarşaf olmayınca süfeha güruhu onları açık görüp tamaa düştükleri gibi şüphen' ve iffetini ihlâl eden kadınlardan zannıyla arkalarına düşerek rahatsız edeceklerine binaen Cenab-ı Hak kadınların çarşaf bürünüp mesture olmalarını emretmiş ve hikmeti de burgulu olan kadının kim olduğu bilinmemekle suizandan ve süfehanın takibinden kurtulmaları olduğunu beyan etmiştir...» (Hülasatül-Beyan Fi Tefsiril-Kur'an, Cilt: 11, Sh: 4467).
Görülmektedir ki «tesettür» e riayet edildiği zaman fitne kapısı kapanır, neseb muhafaza edilir, aile teşkilâtına bir intizam gelir. Örtüsüz gezen kadının şekli ve kıyafeti kalbinde fesat olan kimselerin tamamı celbeder. Kadının peşine düşerler, onu rezil rüsvay ederek zevç ile zevcenin kopmasına yol açarlar.
Tesettüre riayet etmiyenleri yine M. Vehbi Efendi şöyle nitelendiriyor:
«işte nisvanın tesettürü hakkında insanların her türlü faydasına mucib ve insanlığa büyük bir hizmet ve bilhassa kadınlar hakkında bir lütuf oluğunu idrakten, aciz heva ve hevesine tâbi, behimî kuvvetleri insani kuvvetlerine galip olan kimseler Avrupa'nın yaramaz ve hayvan meşrepli ve insanlık gayretini yitirmiş bir takım insanların kötü adetlerini taklit edip kadınların kapanmasına itiraz ederek, kadınların örtünmesi kadın hürriyetini kısıtlamak, hayatlarını hapise çevirmek, faydasız tazyik ve onları insanlık mertebesinden düşürmek gibi bir takım şeytanın vesveselerini ileri sürerler...» (Hülasatül-Beyan Fi Tef-siril Kur'ân, Cilt: 11, Sh : 4468).
Şu mantığın tersliğine bakın ki, tesettüre riayet eden kadınlar asla emiyetin intizamını bozmaya yeltenmezken, etmeyenlerin hâli öyle midir? Sen önce kadının hürriyeti vardır diye onu örtüden arındıracaksın ve ortaya korkunç bir tablo çıkaracaksın, sonra da o tablo içerisinde kadına «deli» damgasını basacaksın. Daha bundan bir kaç ay ence (1) cemiyete fuhuş tohumlarını ekmek için İstanbul'da çıkmaya başlayan bir gazete, Almanya'da soyunarak «Türkiye'de erkeklerin kadına baskı yaptığından» dem vuran bir kadın için feryadı basıp «saçmaladı - zırvaladı» diye manşet çekmişti. Sanki kadını Avrupaileştireceğiz diyen onlar değilmiş! Sanki «güzellik yarışmaları» adı altında «moda» herzesi altında kadını dış elbisesinden de, haya elbisesinden de soyup sokağa atan onlar değilmiş
iffetli bir erkeğin hanımından isteyeceği şey nedir? Allah (C.C.)'a kul olarak, iffet, taharet ve töhmetten beraet değil midir? işte bunun başı da tesettürdür.
(1) Bu kitabın ilk baskısının Haziran 1984'de yapıldığı gözönüne alınmalıdır. ,
KADININ HÜRRİYETİ
Kadının hürriyetini soyunmakta görenlere karşılık söz konusu tefsirde onun hürriyeti için şu ibarelere rastlıyoruz .
«...İslâm kadınlarının hürriyeti erkeklerden daha ziyadedir. Çünkü; yalnız mesture bulunup dahil-i beytte (ev içinde) aile teşkilâtıyle meşgul olmasına mukabil koca, nafakasını, giyeceğini ve meskenini temin etmekle mükellef olduğu gibi ikisinden hasıl olan çocukların nafakasını tedarik ve her cümlesinin refahu saadetlerini temin etmekle dahi mükelleftir. Bu uğurda esbab-ı maişet yüzünden her türlü zorluğa göğüs germek gece - gündüz onların refahını düşünmek ve onların muhafaza ve himayelerini deruhte etmek gibi sayılmaz ve tükenmez meşakkat ve düşüncelere karşı îslâ-miyette kadının mükellef olduğu şey yalnız zevcinin muhabbetini ihlâl etmemekle kalbini tatmin etmektir. Şimdi erbab-ı insaf düşünsün! Hürriyet kimdedir? Kadın kocasına mı, yoksa koca hanımına mı hizmet ediyor?» (a.g.e., Sh: 4470). Evet biz de bu büyük kalemle birlikte insaf ve vicdan ehlini düşünmeye davet ediyoruz.
Örtünmeye dair ilâhi emri böylece açıkladıktan sonra gelelim onun ölçüsüne :
Kadın nerelerini örtmeli ve onun neresi örtüden muaftır? Bu örtünün şekli ne olmalıdır?
Kadının «avret» mahallini örtmesi Cenâb-ı Hakk'ın emridir. Avret mahallinden kastı ise «dört mezhebin tafsilinde görmüştük. Onlar kadının bütün vücudunu «avret» addetmekle kapanmasının gerektiğini bildirmektedirler. Ancak Nur sûresinin 31. âyet-i kerimesinde «...Ancak bunlardan görünmesi zaruri olanlar müstesnadır...» kısmındaki ihtilâfları sözkonusu olabilir ki ona da en toleranslı davrananların nasıl bir «zaruri ihtiyaç» gösterdiklerini görmüştük. Şimdi söz konusu âyete bakalım.
«Mü'min kadınlara da söyle gözlerini haramdan sakınsınlar, ırzlarını korusunlar, zinetlerini (süslerini takılı olduğu boğaz, baş, gerdan, kol, bacak ve kulakları gibi yerlerini) açıp göstermesinler.»
«Ancak bunlardan görünmesi zaruri olan (yüzler, eller ve ayaklar) müstesnadır. Baş örtülerini yakalarının üzerine koysunlar. (Göğüs ve boğazlarını göstermesinler)...» (En-Nûr Sûresi, Âyet: 31).
Mehmed Vehbi Efendi âyetin mealini dercederken kapanmayı «Çarşaflarını yanları üzerine vazetsinler ki ziynetleri onunla örtülsün yabancıya görünmesin.» (a.g.e., Cilt: 9, Sh: 3718) şeklinde açıklıyor. Yine aynı yerde âyet-i kerimenin tefsiri yapıldıktan sonra kadınların setr için çarşaf örtünmeleri lâzım ve vacip olduğunun âyette serahaten belirtildiği bildirildikten sonra âyetin kapladığı dört hüküm açıklanmaktadır ki, bu hükümler :
1) Kadınların haramdan gözlerini kapamalarıdır.
2) Zinaya alet olan mahallerini zinadan muhafaza etmeleridir.
3) Zaruret olmadıkça mahremlerinden gayriye ziynetlerini izhar etmemeleridir.
4) Üzerlerine çarşaf örtünmeleridir.
Örtünmenin şeklinde Resulullah (S.A.V.)'in «giyindiği halde çıplak gezen kadınlara lanet olsun» buyurmaları da bir ölçü olmaktadır. Zira giyindiği halde çıplak gezmek, tesettürü husule getirmeyen giyiniş tarzı olup ister açık - saçık, kısa ve yırtmaçlı elbiseler olsun, ister kadın vücut hatlarını belli eden kapalı (!) kıyafetler olsun bu cümledendir. Ve ayrıca Nur sûresinin 60. âyet-i kerimesinde elbise kavramına bir şekil getirmektedir.
«Nikâha ümidleri kalmayan, hayız ve çocuktan kesilmiş yaşlı kadınların bir bezenişe çıkmamaları şartıyle (görülmesi haram olan yerlerini göstermemek üzere) dış elbiselerini bırakmalarında kendilerine bir günah yoktur. Bununla beraber dış elbiselerini bırakmaktan da sakınmaları kendileri için daha hayırlıdır. Allah Semi'dir = her şeyi işitir, Alim'dir = herşeyi bilir.» (En-Nûr Sûresi, Âyet: 60).
Elbisenin üzerinde ikinci bir elbisenin daha mevcut olduğu anlaşılıyor ki bu dış elbise Fizilal'-il-Kur'an'da örtü, ruba, Hülâsatü'l-Beyan'da ve Ö. Nasuhi Hocanın tefsirinde Çarşaf olarak zikredilmektedir.
Âyet-i kerimeden anlıyoruz ki, kadının bu ikinci elbisesini, yani altındaki elbisesini göstermesi de caiz değildir. Çünkü bu elbise vücudu gereği üzere örtmemektedir. Zira «şu, şu şartları taşıyan kadınlar, şu şarta da riayet ederek dış elbiselerini, yani üstteki elbiselerini çıkarabilirler» demek mevzuu bahis şartlara haiz olmayan kadınların dış elbiselerini yani çarşaflarını çıkarmayacakları anlamını da taşır. Demek ki «nikâhdan ümidi olmayan, hayızdan kesilerek yaşlanıp oturmuş kadınların» dışında kalan cinsleri iç elbiselerini de gösteremezler. O halde dışardan giyilen cilbab öyle bir örtü olmalı ki kadının vücut hatlarını belli etmeyecek şekilde bütün vücudunu muhafaza edecek biçimde kapalı olmalıdır. Nitekim Osmanlı İmparatorluğu'nda çeşitli devirlerde çıkarılan fermanlarda kadınların ferace ve çarşaflarının ince olması hali alttaki elbiseyi gösterdiğinden, bu tip ince çarşafların kesinlikle yasaklandığını görmekteyiz.
Bütün bunlarla beraber herşeyden ümidi kesilmiş derecede yaşlanmış olan kadınların dahi bu ikinci elbiselerini de çıkarmamalarının kendileri için daha hayırlı olduğunu Cenâb-ı Hak sarahaten bildirmektedir.
Burada şunu da belirtmek isteriz ki örtünmekten murad insanlar arasında fitne uyandıracak ve onları behîmî arzulara sürükleyecek şeylerin giderilmesidir. Bunun için bir kadın çarşaf giyindiği halde, onun dahi orta halli ve eski olanlarının yerine yeni ve dikkat çekicilerini kullanırsa yanlış hareket etmiş olur. Bu konuda Hülasa-tül-Beyan fi Tefsiri'l-Kur'an'ın II. Cilt, 4427. sahi-fesinde şu kayıtlara rastlamaktayız.
«Zamanımızda kadınlar eski çarşafla taşra çıkmazlar, belki çarşaf hem yeni, hem de gayet süslü ve parlak olduğu gibi ekserisi sair ziynetlerini izhardan dahi çekinmezler. Halbuki çarşaf dâff (def edici, uzaklaştırıcı, dikkat çekmeyici) olacak, câlib (celbedici, dikkat çekici) olmayacak ki çarşaftan maksat hasıl olsun.»
Aişe (R.A.)'dan şöyle dediği rivayet olunmuştur :
Peygamberin kadınlarından Şevde —Hicab âyeti nazil olduktan sonra— bir lüzum ve ihtiyaç üzerine evden çıkmıştı. Şevde iri yapılı bir kadındı. Bu cihetle onu (vaktiyle) bilenler (çarşaf içinde de endamıyla) anlarlardı. Bu cihetle Ömer İbn-i Hattab onu görünce (onun evi dışına) çıkmasına itiraz ederek:
Ya Şevde, iyi bil ki, vallahi sen bizce tanınmamış değilsin. Düşünsene sen ne cesaretle evinin dışına çıkabiliyorsun? dedi. Hazret-i Aişe (rivayetine devam ederek) der ki: Bunun üzerine Şevde evine dönüp geldi, o sırada Resulullah benim odamda akşam yemeğinde idi. Elinde de etli bir kemik vardı. Bu halde iken Şevde girdi ve:
Ya Resulallah! Bazı hacetim için evden çıkmıştım. Ömer bana şöyle şöyle söyleyerek itiraz etti, diye şikayet eyledi. Hazret-i Aişe der ki: Bunun üzerine Allahü Teâlâ Resul-i Ekrem'e vahiy gönderdi. Vahiy asan Resul-i Ekrem'den kaldırıldıktan sonra —ve elinde tuttuğu et parçasını yere koymaksızın— Sevde'ye şöyle cevap verdi:
Size kadınların, lüzum ve ihtiyaç üzerine (kapalı olarak) evlerinden çıkmalarına izin verildi, buyurdu.
Bu hadis-i şerifin izahı Buhari tercemesinde şöyle yapılıyor:
Hicâb âyetinin nüzul sebebini beyan için müellif Buhari'nin terceme ettiğimiz Hazret-i Aişe hadisinden başka Enes İbn-i Malik (R.A.) 'den de mufassal ve muhtasar dört tarik ile rivayet vardır. Bu rivayetlerin hepsi kadınların tesettürüne ve erkeklere karşı örtünmelerine delâlet etmek hususunda Hazret-i Aişe hadisinden vazıh bulunduklarından bu dört rivayetin meallerini tevhid ederek bildiriyoruz:
Enes İbn-i Malik der ki: Resul-i Ekrem Zeynep Bint-i Cahş'ın velime töreninde et, ekmek ziyafeti vermişti. Ve misafirleri davete ben memur edilmiş idim. Davetliler takım takım geliyorlar ve yemek yiyip gidiyorlardı. Davetlilerden kimsenin kalmadığını ve hepsinin yemek yiyip gittiğini anlayınca Resul-i Ekrem'e bunu bildirdim. O da: Yemek sofrasını kaldırınız, buyurdu. Ancak davetlilerden üç gurup yemekten sonra gitmeyip görüşüyorlardı. Resul-i Ekrem kalkmağa hazırlanır gibi vaziyet alarak bunların kalkıp gitmelerine işaret ettiyse de bir türlü kalkmıyorlardı. Nihayet Resul-i Ekrem kalktı. Onlardan bir kısmı da kalkıp gittiyse de üç kişi oturdu. Resul-i Ekrem Hazret-i Aişe'nin ve diğer kadınlarının odalarına gidip, hal ve hatır sorup geldiği halde onlar hâlâ oturuyorlardı. Resulullah tekrar dönüp Hazret-i Aişe'nin odasına gitti. Nihayet onlar gittikten sonra Resul-i Ekrem'e haber verdim. Geldi. Kapının eşiğine ayağını koyunca kapı perdesini indirdi. O sırada hicab âyeti nazil oldu.
Müellif Buhari'nin buradaki rivayetine göre Şevde vak'ası hicab âyeti nazil olduktan sonradır. Buhari'nin naklettiği bir başka Hazret-i Ömer hadisinde de bu vaka hicab âyeti nazil olmazdan önce vuku bulmuştur. Sarih Kirmani bu iki rivayeti telfik için Şevde vakasının ve Hazret-i Ömer'in itirazının iki defa vuku bulduğunu, biri hicab âyetinin nüzulünden önce, öbürünün ise nüzulünden sonra vuku bulduğunu kabul ediyor. Şöyle ki:
Hazret-i Ömer, ecnebi kimselerin Resul-i Ekrem'in aile-i haremine muttali olmalarını doğru bulmuyor ve bunu nefretle karşılıyordu. Bu nefretini her zaman izhar ederek Buhari'nin bu babındaki rivayetine göre.; Ya Resulallah huzur-u saadetinize hayırlı, hayırsız kimseler giriyor, kadınlarınıza örtünmelerini emretseniz, demişti.
Hazret-i Ömer'in bu yoldaki müracaatı tevali ettiğinden, bunu çok gören ve bir müdahale addeden kadınlar da bulunuyordu. Peygamberin kadınları arasında en zeki ve hâşîmî olan Zeyneb Bint-i Cahş: Ey Hattab oğlu, vahiy bizim evlerimizin içine nazil olduğu halde bizi ayıplamaya, bize terbiye hocalığı yapmaya mı kalkıyorsun? demişti. Fakat neticede Vahy-i İlâhi Hazret-i Ömer'in içtihadını tasdik ederek unvanımız olan âyet-i kerime nazil olup ihticap ile emrolundu.
Mevzumuz olan Hazret-i Aişe hadisinden anlaşıldığı üzere, Hazret-i Ömer Peygamber'in kadınlarının car ve çarşaf giymelerini kâfi bulmuyordu. Onların diğer müslüman kadınlardan daha fazla muhadder olmalarını, yani onların car örtülü şahıslarını ve endamlarınnı —daha açık bir tabir ile— gölge ve karartılarını da erkeklerin görmesini muvafık bulmuyordu. Bunun için Sevde'nin evinden harice çıkmasına itiraz etmişti. Peygamber'in kadınları sair kadınlar gibi değildi. Onlar Peygamber kadınları olmak ve mü'minlerin anaları bulunmak gibi müstesna vasıflan haizdiler. Onlara yakışan evlerinde oturmak ve ibadetle meşgul olmaktı. Hazret-i Ömer'in bu içtihadı da «Evlerinizde oturunuz» emri muktezası idi.
Fakat yine Hazret-i Aişe hadisinden öğrenildiğine göre bu emr-i İlâhi de mutlak değildi. Bu ciheti de Resul-i Ekrem'in Hazre-t-i Sevde'ye: Bir lüzum ve ihtiyaç üzerine Peygamberin kadınlarının da kapalı olarak evlerinden çıkmalarına izin verildi, suretindeki cevabı izah etmiştir. Bir ihtiyaç üzerine de evden çıkmamak Peygamber'in kadınları için ağır bir külfet ve meşakkat idi. Onun izalesi İslâm'ın istinad ettiği umdelerden bir mühimmi idi. Sarih Ayni'nin Kadı İyaz'dan nakline göre Peygamber'in kadınlarına mahsus olan bu hicab ve bu örtünüş keyfiyetine yüz ve eller de dahildi. Sair kadınlardan farklı olarak Peygamber kadınlarına yüz ve elleri de örtmek farzdı. Bu hususta ulemanın ittifakı vardır. Artık onlar için ne şahitlik ne de başka bir sebeple yüzlerini ve ellerini açmaları caiz değildi. Carla, boy bir bu libas ile örtülü olsalar bile şahıslarını ve endamlarını göstermeleri de caiz değildi. Meğer ki (Mevzumuz olan Şevde hadisinde Resul-i Ekrem'in müsaadesi veçhile) evden çıkmaya bir lüzum ve zaruret bulunsun. Nasıl ki Hazret-i Hafsa, babası Hazret-i Ömer'in vefatı günü mesture olan şahsı ve endamı da görülmemek için kadınlar tarafından örtülerek evinden çıkmış babası evine gitmişti. Zeyneb Bint-i Cahş'ın vefatında da cenazenin tabutu kubbe gibi bir mahfaza ile kapatılmıştı.
Buharı şerhinin açıklaması burada bitiyor. Burada dikkati çeken en önemli husus Peygamber hanımlarına yönelik olan «...evlerinizde oturun...» âyet-i kerimesinin vurgulanmasıdır. Allah (C.C.) Peygamber hanımlarına evlerinde oturmalarını ve bir zarurete mebni olmaksızın dışarı çıkmamalarını, çıktıkları zaman da örtünmelerini emir buyurmaktadır.
Hulasat-ül Beyan Fi Tefsir'ü-Kur'an'da bu âyet-i celile açıklanırken hükmün bütün mü'min kadınları içerisine aldığı belirtilmektedir. Bu hususta Konyalı Mehmed Vehbi Efendi şunları söylemektedir :
«Gerçi âyette hitap ezvac-ı mutaharrat'a ise de maksat bilcümle ehl-i imanın hatunlarına adab-ı diniye ve vazife-i şeriyelerini beyan ve tavsiye etmektir. Çünkü, ezvac-ı nebi cümle ehl-i imanın zevcelerine numune ve muktedâbihleldir. Zira, Resulullah'a hitap hassa-i nebi olmayan yerlerde ümmetine hitap olduğu gibi ezvacına hitap da ümmetinin ezvacına hitap olduğunda şüphe yoktur. Binaenaleyh, Resulullah'ın zevcelerine vacib olan şeyin onlara da vacib, Resulullah'ın zevcelerine haram olan şeyin onlara da haram olacağı evveliyetle sabittir.»
Bugün kadınların kılık kıyafetleri hususunda ortaya konulan fikirler karmaşık bir görünüm arzetmektedir.
Her konuda olduğu gibi bu konuda da hemen herkes kendi tasvib ettiği şeyin daha İslâmî olduğunu iddia etmektedir. Öyle ki yitik bir şey, bir parça aranıyor da herkes bulduğu şey için «işte aranan budur» demekten geri durmuyor. Aslında aranan şey belli olmasına rağmen çoğu kez kendinizi topluma kabul ettirmek için sahte görünümlere sarılarak boşu boşuna ikilem içerisine düşüyoruz.
Müslüman olarak «örtününüz de nasıl örtünürseniz örtünün» diyemeyiz. Çünkü bu hususta hem ortaya konulmuş sınırlar, ölçüler ve hem de "zamanında fiili olarak yaşanmış örnek bir hayat vardır. Kadının konuşmasının şekline ve hatta yürüyüş biçimine bile bir ölçü getiren İslâm, hiç onları örtünme hususunda «gönlünüz nasıl istiyorsa» gibi bir başıboşluğa iter mi?
Düşününüz ki kadın çarşaf giyinmiş, fakat o kıyafet onun kadınlık vasfını örtmekte yeterli değil. Farzı muhal o çarşafını ihtiyaç olmayan giysilerle beslemiş ise... Meselâ üzerine gösterişli bir şal, altına bir kanş yüksekliğinde bir ayakkabı, açıkta kalan yüzüne moda olmuş bir gözlük... vs. gibi yan unsurlar ile kıyafetini değişik bir görünüme bürünmüşse buna insafla bakıp da örtünmüş diyebilir miyiz?.. Hele hele bir de bu aksesuarın yanında çarşaf yerine pardesü dediğimiz şeyin giyildiğini varsayalım. Şimdi bu ikincisi birinciye oranla dış etkiler karşısında açılmaya ve içteki elbiseyi göstermeye daha müsait iken kalkıp ta böyle bir kıyafet ile örtünün maksadı hasıl olmuştur diyebilir miyiz?
Örtünmekten maksat cins duyarlılığını bertaraf etmek olduğuna göre zamanın asrî icaplarına uymuş kıyafetleri örtü kabul edemeyiz.
Ceddimiz örtünme hususunda bugün en kapalı kıyafet olarak değerlendirdiğimiz çarşafın bile yeni ve dikkat çekici olanını kadın kıyafeti olarak kabul etmemiştir. Onlar değil ki çarşafın dışındaki bir kıyafeti benimsemek, çarşafın dahi dikkat çekici olanını «cahiliye adeti olarak» görmüşlerdir.
Allah (C.C.)'ın «dışarıya cahiliye kadınlarının çıkışı gibi çıkmayın» emrine uyulması hususunda gayret gösteren ceddimiz, yavaş yavaş cahiliye adetlerinin geri geldiğini söyleyerek «zamanımızdaki hal buna (yani cahiliye adetlerine) pek güzel şahittir. Çünkü zamanımızdaki kadınlar eski çarşaf ile taşra çıkmazlar diye yakınmaktaydılar.
Bizim kanaatimizce kadınların giyinmesi gereken en ideal örtüyü merhum Mehmed Vehbi Efendi şöyle anlatmaktadır:
«Halbuki çarşaf dâfi' olacak, câlib olmayacak ki çarşaftan maksat hasıl olsun.» (Hülasat-ül Beyan Fî Tefsîr'il-Kur'ân, Cilt: II, Sh. 4427).
KADIN ERKEK İLİŞKİLERİ
islâm'ın Örtünme hakkındaki prensiplerini böylece gördükten sonra şimdi gelelim onun içtimai yapıdaki kadın - erkek ilişkilerinin şekline :
Seyyid Ebu'l-Alâ Mevdûdî İslâm'ın bu konudaki hükümlerini «Hicab» adlı eserinde şöyle toparlamaktadır :
«— Ey kadınlar! En iyi barındığınız, oturacağınız yer, her şeyden evvel kendi evinizdir. Aile çerçevesi dışında kalan meselelerden sizi sorumlu tutan yok... Huzur içinde, rahat rahat, size yakışan bir vakarla evinizde oturunuz. Evinizin işlerini görünüz. Ve evinizle ilgileniniz. Fakat zaruret icabı sokağa çıkmanız gerekiyorsa, bu konuda size izin verilmiştir. Fakat iffetinizi ve namusunuzu korumalısınız. Herkesin dikkatini çekecek şekilde giyinmeyiniz. Başkalarını sizinle meşgul olmaya zorlamayınız.
«Gözleri aracılığıyla insanların gönüllerim avlayacak şekilde güzellik gösterilerinde bulunmayınız. Yürürken ağırbaşlı olunuz. Ellerinizle işaretler yapmayınız. Yüzünüzü göstererek kaş ve göz oyunlarına başvurmayınız. Hele kırıtarak hiç yürümeyiniz. Yabancı bakışları üzerinize toplayıcı hareketlerden sakınınız. Mücevherlerinizi, bilezik vesairenizi, gizleyiniz. Bunlan şangırdatarak seslerini duyanların gönüllerini avlamaya kalkmayınız. Benim de cicilerim, var kabilinden hareketler yapmayınız. Konuşmanız gerekiyorsa ciddi olunuz. Fiskos yapmayınız. Ölçülü konuşunuz. Bu kanun ve prensipleri nazarı dikkate aldığınız takdirde sokağa çıkmanızda herhangi bir sakınca yoktur. İhtiyaçlarınızı görmek için evlerinizden dışarıya çıkabilirsiniz.» (Hicab, S. 5).
Bu konuya da Peygamberimiz (S.A.V.) zevcelerine yapılan ilâhi nasihati zikrederek başlayacağız. Biz onları bütün kadınların en üstünü olarak biliyoruz. Zira onlar izzette, edebte, hayada... en üstün olmasalardı, hiç yanlış anlaşılan bir hareket yüzünden haklarında âyet-i kerime gelerek Cenab-ı Hakk'ın müdafaasına lâyık olurlar mıydı?
Cenab-ı Allah Peygamber (S.A.V.) hanımlarına «İçinizden kim açık bir günah işlerse, onun azabı iki kat artırılır, içinizden kim Allah'a, Peygamberine itaat eder, salih amel işlerse onun da mükâfatını iki kat artırırız» buyurduktan sonra onlar hakkındaki emirlerini vazediyor.
«Ey Peygamber hanımları! Siz (sevap ve azap bakımından diğer) kadınlardan herhangi biri gibi değilsiniz. Eğer takva sahibi olmak istiyorsanız (yabancı erkeklere karşı gevşek ve) yumuşak kelâmda bulunmayın. Bu takdirde kalbinde bir fenalık bulunan tamaa düşer. Güzel ve ciddi söz söyleyin.»
«Hem evlerinizde oturun ve evvelki cahiliyet (zamanında süslenerek ince elbiseler giyinerek, açılıp saçılarak sokağa çıkan kadınların) çıkışı gibi çıkmayın. Namazı gereği üzere kılın, zekâtı verin Allah'a ve Resulüne itaat edin.»
«Ey Ehl-i Beyt = Peygamber ailesi, Allah sizden sırf günahı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor.»
«Oturun da evlerinizde okunan Allah'ın âyetlerini ve hikmeti (Kur'ân'ın emir ve yasaklarını) hatırlayın. Şüphe yok ki, Allah Lâtiftir = her şeyin sırrını bilir. Habir'dir = bütün yapılanlardan haberdardır.» (El-Ahzab Sûresi, Âyet: 32-34).
İnsanlığın yaratılış gayesi Yüce Resûlullah (S.A.)'a zevce olma şerefine nail olan pak annelerimiz için gelen emirlerin bazıları bunlardır. Tefsirler «Ey Peygamber hanımları» diye başlayan bu âyet-i kerimelerin bütün müslüman kadınlara hitap ettiğini belirtmekteler.
Kadınlar erkeklerle beraber çalışsın mı, çalışmasın mı? Sokaklarda arz-ı endam etsin mi, etmesin mi? Biz bunun tartışmasını yapmıyoruz. Yukarıya meallerini aldığımız ilâhi emirlerde kadından ne istenmektedir? İşte İslâm'ın başlangıçta getirdiği ve kıyamete kadar da baki kalacak olan fermanı budur.
1) Yabancı erkeklerle konuşmak mecburiyetinde kalırsanız yumuşak sesle değil bilâkis ciddi ve sert konuşun.
2) Evlerinizde oturun, taşra çıkmak mecburiyetinde kalınca da ziynetlerinizi ve ziynet yerlerinizi muhafaza ederek çıkın.
3) Namazı gereği gibi kılın, zekâtı verin, Allah (C.C.)'a ve Resulüne (S.A.V.) itaat edin
4) Evlerinizde oturarak Allah (C.C.)'in âyetlerini ve hikmeti hatırlayın.
Tefsirlerde geçtiği veçhile «Evlerinizde oturun» emrine binaen sükûnet ve vekar ile evlerinde karar etmek kadınların üzerine vaciptir.
Gerek tefsirlerde ve gerekse dört mezhebin imamlarında kadının dışarıya çıkması mevzuu «mecbur kalırsanız» şartına bağlanarak açıklanmıştır. Yani kadının dışarıya çıkması bir zarurete mebni olacaktır. Birçok kayıtlarda bu zaruret iki halde sınıflandırılmıştır. Birincisi eskiden def-i hacet yerlerinin hane dışında olmasından dolayı def-i hacet için, ikincisi de; kocası seferde olan kadının zaruri ihtiyaçlarını (yiyecek) temin etmesi için dışarıya çıkmasıdır. Buna şöyle bir kıstas daha getirmek mümkündür. Resulullah (S.A.V.) kadınları mescide gelmekten alıkoymadığı halde müteaddit defalar onların namazlarını evlerinde kılmalarının daha hayırlı olduğunu buyurmuşlardır.
Düşününüz ki zaman Asr-ı Saadet... Cemaat muhteşem Ashab-ı Kiram... Gidilecek yer, Allah'ın mescidi... Yapılacak amel Peygamber (S.A.V.)'in «gözümün nuru» diye tavsif buyurdukları Namaz... Arkasına geçilecek imam ise beşeriyetin medhini yapmaktan dahi aciz kaldığı, varlık sebebimiz Peygamber-i Zişan (S.A.V.)... Ve O'nun verdiği ruhsat... Bu şartlarda dahi «evinizde kılmanız daha hayırlıdır!..»
Yine rivayet edilir ki Hz. Ömer (R.A.)'in hilafetinde oğlu Hz. Abdullah (R.A.) kadınların mescide gelmelerine engel olunca o şecaat sahibi «Sen Resûlüllah'ın müsaade ettiği şeyi nasıl yasaklarsın!..» dediğinde «Resulullah bugünkü ahvali görseydi o da yasaklardı.» cevabı karşısında sükût etmiştir.
EVDEN ÇIKIŞ ADABI
Birinci husus bu «evlerde ikamet» mevzuu olduktan sonra ikinci husus ta şer'i bir zarurete mebni olarak dışarı çıkmak mecburiyetinde kalınınca uyulacak esastır-ki bu da yukarıda zikrettiğim âyet-i kerimede açıkça belirtilmiştir: «Evvelki cahiliyet çıkışı gibi çıkmayın.»
Tefsir sahipleri âyet-i kerimede «Cahiliyet-i ula» diye geçen zaman üzerinde ihtilâfa düşüyorlar. Bu zamandan kasdın Hz. Adem (A.S.) ile Hz. Nuh (A.S.) arasında geçen zaman olduğunu belirtenlerin yanısıra Hz. İbrahim (A.S.)'in dünyaya geldiği zaman, yani, Nemrud'un zamanı diyenlerin bulunduğu gibi Hz. İsa (A.S.) ile Peygamberimiz (S.A.V.) arasındaki zamanın olabileceğini söyleyenler de vardır.
Ancak mefhum hangi zamanı kaplarsa kaplasın Câhiliyet-i Ûlâ'da kadınların halinin şu ahval üzere olduğunda ulema ittifak halindedir.
Bu devrin kadınları çeşitli ziynetlerle süslenerek erkeklerle pervasızca ülfet ve ünsiyet ederlerdi. İstediği yerde gezer gayet letafetli bulunurlardı. Erkeklerin meyledeceği her türlü gayr-i meşru esbaba tevessül ederek diledikleri kimseyle diledikleri zaman gayr-i meşru bir şekilde görüşebilirlerdi.
İşte mecburiyet dahilindeki çıkışlarda «böyle çıkmayın» diye emir vardır. Kisvenin tesettüre lâyık olmasından sonra kelâmlarında ince, nazik, değil, ciddi - haşin olmasına dikkat edilmesi emredilmektedir. Bundaki ilâhi hikmet, karşı cinsin kalbinde vesvese uyandırmamak içindir.
Bundan sonra yürüyüşlerinde vekarlı ve edepli olarak günümüzün «kaldırım yosmalarını» taklitten uzak duracaklar ve kesinlikle dikkat çekmeyeceklerdir. İlâhi emir şudur: Gizledikleri zinetleri bilinsin diye, ayaklarını da vurmasınlar. (Erkekleri kendilerine meylettirmesinler.)» (En-Nûr Sûresi, Âyet: 31). Buradaki İlâhi hikmet açıklanırken Seyyid Kutub şöyle diyor:
«Ziynet eşyalarının şakırtısını duymak veya uzaktan bir kadın parfümünün kokusunu farketmek birçok kişinin hislerini tahrik eder, sinirlerini harekete geçirir ve reddi mümkün olmayan azgın bir fitneyi uyandırır.» (Fizilâl'il-Kur'an, Cilt: 10, Sh. 425-426).
Bu açıklamayı kavradıktan sonra İlâhi yasaktaki esrar da ortaya çıkmış olur.
MESKENLERDE DURUM
Bir zaruret dahilinde dışarıya çıkarken uyulacak halleri de böylece gördükten sonra gelelim meskenlerin içerisindeki duruma:
Bu ilâhi nizamda kadınla erkeğin ilişkileri başıboş bırakılmamış bir kısım kayıtlar altına alınmıştır. Bu nizamda kadın, sokaklara dökülerek erkeğin nefsi arzularını tatmin eden bir eşya değildir. O başıboş ve sorumsuz bir varlık gibi rast geldiğiyle düşüp kalkamaz, herkesle dilediği gibi konuşup görüşemez. Bütün bu şartlar birer kısıtlama değil, bilâkis onu cahiliye kadınının düştüğü zillete düşmekten muhafaza edici birer unsurdur. Buna riayet eden kadın cemiyet içerisindeki mevkini korur, izzet ve şerefi ile annelik vasfını elinde tutar. Riayet etmeyen de erkeklerin kendisine niçin baktıklarını umursamaz, anlamamazlıktan gelir, onların ilgisiyle şımarır bütün açıklığıyla onlara hizmet (!) ettiği halde onlar hakkında yukarıda gördüğümüz gibi en ufak bir menfi beyanatıyla «deli» «kaçak» damgasını yer.
Dileyen cehennemde yanmak karşılığı karşı cinsinin behîmi arzularını tatminle ömrünü tüketsin, dileyen de Cennet ve Cemale nail olmak için kulluğunun idrakinde olarak Cenab-ı Hakk'ın müsaade ettiklerinin dışında kimseyle görüşüp konuşmasın.
Allah (C.C.) kadınların görüşme şekillerini ve görüşebileceği kimseleri Kur'an-ı Kerim'de açıkça beyan buyuruyor.
«...Bir de (Peygamberin) zevcelerine gerekli birşey soracağınız vakitte, perde arkasından sorun. Böyle yapmanız hem sizin kalpleriniz, hem de onların kalpleri için daha temizdir.» (El-Ahzab Sûresi, Âyet: 53).
Hülasatü'l-Beyan'da âyet-i kerimenin tefsiri yapılırken karşılıklı ilişkilerde uyulacak bu esasın sırf Peygamber (S.A.V.) zevcelerine değil bütün kadınlarda ele alınması şeklinde olduğu bildirilmektedir. (Bkz : Cilt: 11, Sh. 4463).
Peygamberimiz (S.A.V.) buyurdular ki: «Kadınların yanına sokulmaktan sakınınız. Bir kişi «Ey Allah'ın Resulü! Ya kayın biraderi hakkında ne buyurulur?» diye sorunca: Resulüllah (S.A.V.) «Kayın biraderi ölümdür» buyurdu (Tirmizi).
Ali Arslan hoca daha önce zikrettiğimiz kitabının, 67. Sh.'de bu hadisin izahını yaparken, şöyle diyor:
. Mahremi yanında olmadığı halde yabancı hanımın yanına sokulmayı mutlaka haram kıldı. Kadının veya erkeğin yakınlarından soruldu, onun tehlikesine ve birçok fitneye yol açtığına işaret ederek «yakını ölümdür» diye buyurdu. Öyle ise bir evde karışık bir şekilde iki evli kardeşin oturması mahzurludur. Ancak odaları ayrı yekdiğerinin hanımını görmezse mahzuriyet kalkar. Fakat en sağlamı ayrı oturmaktır. Çünkü nikâhı ebediyyen düşmeyenler senin mahremin sayılır. Yengen, amcazaden, halazaden mahremin değildir. Halk arasında cazip olan amcazadeyi, dayı oğlunu ve teyze oğlunu ecnebi saymamak (namahrem saymamak) şer'i bir hüküm değildir. Yanlıştır. Allah'ın hükmü adet ve geleneklerle ortadan hiç kalkar mı?
Görüyoruz ki bu nizamda karmakarışık bir arada oturmak, söyleşip şakalaşmak, kalpleri meylettirmek için cilve naz yapmak yok! İlâhi bir emirle perde var!
Bu ilâhi emir geldiği vakit Peygamberimiz (S.A.V.)'in necib akrabaları «Ya Resûlallah bizim için de mi perde var» diye sormaları üzerine Cenâb-ı Hak kadınlar için yedi sınıf kimselerle konuşurken perde lâzım olmadığını beyanla akrabanın hareketlerini tayin etmiştir.
«Zinetlerini (ve süs yerlerini) ancak şu kimselere göstersinler (gösterebilirler) : Kocalarına, yahut babalarına, yahut kocalarının babalarına, yahut kendi oğullarına, yahut kendi erkek kardeşlerine, yahut erkek kardeşlerinin oğullarına, yahut kız kardeşlerinin oğullarına, yahut müslüman kadınlarına, yahut ellerindeki cariyelerine, yahut (şehvetsiz ve kadına) ihtiyacı olmayan (sırf yemek peşinde koşan) uyuntu kimselere, yahut henüz kadınların gizli yerlerinin farkına varmamış olan (erkek-kadın münasebetini bilmeyen) çocuklara.» (En-Nûr Sûresi, Âyet: 31). Hülasatü'l-Beyan'da ayrıca kadının amcasıyla dayısının pederi makamında olduğundan mahrem olup bu iki sınıfın zikredilmediği kayıtlıdır. (Bkz. Sh. 4463).
Âyet bu kadar açık olarak ortadayken ve Resulullah (S.A.V.) 'e «Ya Resulallah kayın biraderi için ne buyurursunuz» sorusuna varlık sebebimiz tarafından «kayınbiraderi mi? Ölüm!» denilmişken İslâm aileleri arasında «kadın dayısının, amcasının oğluyla karşılıklı görüşüp konuşabilir mi, kaynı biraderiyle oturabilir mi?» şeklindeki tartışmaların ne denli yersiz olduğu açıktadır.
Bugün şehirlerde çılgınca bir hayat yaşanırken kırsal kesimde de saf insanımızın inancını örf ve adetler yozlaştırmış bulunuyor. Şehrin kalabalık kaldırımlarında moda gençliğinin taş bloklara çarpan çığlığını köyün toprak damlı evlerindeki gelenekler takip ediyor. Aslında her ikisi de antik inanışın ayrı kolları olan bu çapraz gelişime dur diyecek olan, yine kendi değerlerine sahip çıkan müslümanlardır. Müslüman, beton blokların kokuşmuş insanına da, çorak toprakların gelenekçi teb'asına da İslâm'ın mesajını sunmakla görevlidir. En güzel nizam; İslâm, en güzel mübeşşir, müslümandır.
Toplumda gelenek olarak yerleşmiş olan kadının erkeğe saygı göstermesi zamanla onların namahrem erkekler etrafında pervane gibi dönmesine yol açmıştır.
Bugün şehirlerde yaşayan ve bilhassa varlıklı ailelerin müptelâ olduğu sosyete hayatı artık mahrem-na mahrem kavramlarını kelime olarak bile duymaktan mahrum durumda. Şehrin gecekondu sakini ise genelde kırsal kesimin halkı gibi yaşayarak bu kavramların değerini bilmiyor.
Toplumumuz öyle bir hale getirildi ki, bırakın moda şaşkınlarını, gelenekçi bir hayat sürdürenler bile islâm'ın dışında kalan bir tutuculuğu din adına sürdürmeye devam ediyorlar. Abdest alıp, namaz kılan ailelerde bile kadınların namahrem erkeklere hizmet etmesi ne hazin bir olay! Bundan da öte İslâmî bir emri yerine getirmek için kayın biraderi, dayısının oğlu, teyzesinin oğlu gibi yakın akrabaya mensup namahrem erkeklerin huzuruna çıkmayan kadınlar hor görülmekte hattâ akrabaları tarafından dışlanmaktadır. Öyle ki çoğu ailelerde böyle bir İslâmî tavır o aileden dışlanmaya sebep teşkil etmektedir. Böyle durumlarda Allah (C.C.) 'in emrini akrabaların tavsiyesine değişmeyen şuurlu müslümanlarm yanısıra kadınlığın verdiği zayıflıkla aksini yapanlar da var. Bizim arzuladığımız herkesin Allah (C.CJ 'in emirlerine uymasıdır. Hiç değilse uyanlara saygı göstermek insana vicdanının yüklediği bir borç olmalı.
Bugün birçok yerde kadının eve gelen namahrem erkeklere (gerek yakın akrabadan gerek arkadaş gurubundan) hizmet etmemesi ayıplanmakta hattâ böyle bir davranış dine de aykırı sayılmakta. Bundan daha büyük gaflet olur mu? Varlık sebebimiz (S.A.V.) Hz. Hasan (R.A.) 'dan rivayet edilen bir hadisinde şöyle buyurdular:
«Ey kadınlar, ancak mahreminiz olan erkekler ile konuşun, olmayanlarla konuşmayın.» (Ra-müz el-Ehâdis, Cilt: 2, Sh : 469, Hadis Nü : 1).
Peygamberimiz (S.A.V.) yine buyurdular ki:
«Kadınların, muztar vaziyette olmaları hariç, sokağa çıkmaktan nasipleri yoktur. Ancak iki bayram müstesna. Kurban ve Ramazan Bayramı. Onların yollarda da nasibi yoktur, kenarları hariç.» (Ramüz el-Ehâdis, Cilt: 2, Sh: 365, Hadis Nü: 1);
Konumuzun sonlarına yaklaşmış olduğumuz buralarda mühim bir hatırlatma yapmak istiyoruz :
Günümüzde zaruret içerisinde olup ta kapa-namayan kadınlar var. Bu gibilere yardım etmek Resulullah (S.A.V.)'in emrine uymaktır. Zira bu konuda mervi hadis-i şeriflerinden biri şöyledir .-
Hz. Hişam, Hafsa Binti Sirin'den, o da Ummu Atiyye (R.A.)'den tahdis, etti. Ummu Atiyye dedi ki... Ben.
«Yâ Resulallah! Herhangi birimizin Cilbabı (yani örtünecek çarşafı ve sâiresi) bulunmuyor! dedim.
«— (Resulullah:) kardeşi kendi cilbablarından birini ona (ariyeten) giydirsin buyurdu.» (Sofuoğlu, Sahih-i Müslim Tercemesi, Cilt: 3, Sh. 52).
Kaynak: Necdet Kutsal - Kadının Değerli Ölçüsü Örtüsü Selamet Yayınları
Tesettürün Önemi
.İslam Kaynaklarında Örtünme
Hayreddin Karaman
Prof. Dr.
Giriş
Müslümanların takvimine göre Medine'ye hicretten bu yana on dört asrı geride bıraktık. Bu uzun zaman dilimi içinde Müslümanlar Kur'an'ı okudular, Sünnet ve Sîret'in (Hz. Peygamberin açıklamaları ve uygulamalarının) da yardımıyla onu anladılar, hayatlarına uyguladılar; bir hidayet, bir rehber olarak gönderilen Kur'an bu vazifesini yerine getirdi. Hicretten sonra uzunca bir süre (yedi, sekiz yıl) içinde parça parça indirilen Nur sûresinde iki âyet örtünme ve iffeti koruma vazifesi ile ilgili idi. Bu sûre iner inmez İslam kadınları başörtülerini, boyun ve gerdanlarını da örtecek şekilde bağladılar, on dört asır hiçbir âlim örtünme emrini farklı anlamadı; yüz, eller ve ayaklar dışında bütün vücudun, uygun giysilerle örtülmesinin farz olduğu hükmünde ittifak edildi (icmâ meydana geldi). Son birkaç asırda oryantalizm, sömürgecilik ve kültür istilası bazı Müslümanların kafalarını karıştırdı; kendi değerlerinin evrensellik veya geçerliğinden şüphe etmeye başladılar; bunları başka düşünce ve kültürlerin değerleriyle değiştirmenin zorunlu olduğuna inandılar; bunu yapabilmek için yine dine dayanmak gerektiğinden usule uygun olmayan, zorlamalara ve saptırmalara dayanan içtihatlara(!) kalkıştılar. Bu yeni, zorlama ve uyarlama (kitabına uydurma) amacına yönelik içtihatların son yirmi, otuz yıl içinde yöneldiği hedeflerden biri de örtünme oldu. Yeni yorumcular on dört asırlık uygulamayı, Kur'an âyetlerini, hadisleri, fıkıh âlimlerinin icmâını bir yana bırakarak önce "madem ki, uygar dünya örtünmüyor; güzel ve doğru olan budur, biz de böyle yapmalıyız" fikrine geldiler, sonra bu fikri zorla uygulamaya koyanların işini kolaylaştırmak için mûteber olmayan okuma ve yorumlama yollarına saptılar.
Türkiye altmışlı yılların sonlarına doğru başörtüsünü üniversitelerde (önce Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde) yasakladı, sonra bütün fakülteler yasak kaplamına alındı, derken sıra İlahiyat Fakültelerine ve İmam Hatip okullarına geldi. Buralarda okuyan ve dini uygulamalar bakımından daha hassas olan kızlarımız yasağa karşı direnmeye başlayınca bir yandan ceza uyguladılar, öğrenim haklarını ellerinden aldılar, "ya kırk katır, ya kırk satır" dediler, insanları en tabiî iki hak ve taleplerinden birini diğeri için feda etmek (ya örtünmeyi, ya okumayı ve çalışmayı seçmek) durumunda bıraktılar, bir yandan da örtünmeyi dini bir gereklilik olmaktan çıkarmak için ilahiyatçılardan yetkisiz, bilgisiz, duyarsız, uyumlu olan bazı kimseleri devreye soktular. Şimdi onlar her gün yeni bir şey bulduklarını zannederek (veya iddia ederek) yirmi otuz yıl önce söylenmiş ve cevaplandırılmış "argümanlarını" tekrarlıyorlar. Biz bu yazıda, sekiz on yıl önce bana, Ezher Üniversitesi'ne ve Diyanet'e, (bir dergi adına Dr. Fahri Demir tarafından) sorulmuş sorular ile bunlara tarafımdan verilmiş cevapları okuyacaksınız. Sonunda göreceksiniz ki, bugün söylenenler yeni değildir ve insaflı olanlar için ikna edici açıklamalar yapılmış, cevaplar da verilmiştir.
Hollanda'da neşredilen Arayış ve İslâm Dergisi, T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı'na, Mısır Müftülüğü'ne ve şahsıma 17 (on yedi) sorudan oluşan bir yazı göndermiş, bu yazıda özellikle yurtdışında bulunan Müslümanların örtünme anlayış ve uygulamalarından kaynaklanan güçlükleri ve olumsuzlukları dile getirmiş, örtünme emrinin dindeki yerinin incelenmesini, eğer bu emir kesin, olmazsa olmaz kabilinden değil ise -ki, yazıda bu hüküm, üstü kapalı olarak benimsenmiş gözükmektedir- bu hususun ilgililer tarafından ortaya konulmasını istemiştir.
"Bölüm-I"de, Arayış ve İslâm Dergisi'nin ileri sürdüğü görüşlere yer verilecek ve bunlar hakkında değerlendirmelerde bulunulacak, "Bölüm-II"de sorulara özlü cevaplar verilecek, görüşler tartışılacaktır.
Bölüm-I:
"İçinde yaşadığımız toplumda, "İSLAM" adı, "Şerîat Devleti" ve "Başörtüsü" gibi bazı kavramlarla özdeşleştiriliyor. Ayrıca, değişik kültür çevresinde yaşayan ve millî ve manevî değerleri korumayı hayatî bir mesele olarak kabul eden vatandaşlarımızdan önemli bir kısmı da başörtüsünü, namazdan da zekâttan da önde bir namus meselesi olarak görüyor; çocuğunun, büyüdükten sonra başörtüsünü takmayacağını, dolayısıyla temel dinî değerlerinden kopmuş olacağını düşünerek, çocuğunun okul çağından, hattâ ilkokul sıralarından itibaren başını örtmek istiyor ve onu buna zorluyor. Buna ilaveten, Hollanda'daki okullarda okuyan çocuklarımızın din dersine, burada görevli dinî öğrenim görmüş resmî din görevlilerinin ders verme istekleri, kısmen kabul ediliyor ise de, ilkokul için gerekli pedagojik formasyon ve dil (Hollandaca) eksikliği sebebiyle çoğunlukla reddediliyor. Bu konuların, kuruluşlarımız çapında müzakere edildiği bir toplantıda şöyle bir tecrübe intikal etti: Hollanda'nın Tilburg kentindeki kuruluşumuz, resmî din görevlilerinin okuldaki din derslerine girebilmesi için gereken teşebbüslerde bulunmuş. Önlerine çıkan engelleri aştıktan sonra, isteği kabul durumuna gelen okul yönetimi demiş ki; "peki madem öyle istiyorsunuz, hocanız okulumuza din dersine gelsin; fakat bir şartla: Uzun görüşmeler sırasında bizim edindiğimiz intiba odur ki, çocuklarınız hocanızın din dersine gelmesini istemeyeceklerdir. Çocuklarınıza soralım. Onlar arasında bir anket yapalım. Şayet çocuklarınız, hocanızın derse girmesini isterlerse, biz de yönetim olarak bunu kabul edeceğiz." Buradaki kuruluşumuz sekreterinin naklettiğine göre, çocuklarımız arasında anket yapılmış, camideki hocalarının kendilerine din dersine gelmesini isteyip istemediklerini sormuşlar. Alınan sonuç çok ilginç. Çocuklarımız demişler ki: "Hoca bizim kılık-kıyafetimize karışmayacaksa, hoca bizim başörtümüze karışmayacaksa, hoca bizim sporumuza karışmayacaksa, hoca bizim bazı haklarımızı engellemeyecekse gelmesini isteriz. Değilse gelmesin." Bir diğer husus da, bu ülkede bir çocuk başını örter de okula giderse, okul arkadaşları ona "dilenci" gözü ile bakmakta, hattâ bazan ona "dilenci" dedikleri bile olmaktadır. Bu tecrübe de, camiye Kur'an Kursu niteliğindeki öğrenim için gelen çocuklara, hocalarının başörtüsünün gereğini anlatmaları sırasında çocukların anlattıkları olaylardan elde edilmiştir. İşin diğer yönü ise, Avrupa insanınca, örf ve âdetin tesiri ile olacak ki, başörtüsünün "dinin vazgeçilmez gereği (zarûrat-ı dîniyyeden)" sayılmasının sebep ve hikmeti anlaşılmamakta, dolayısıyla İslâm'ın, mânâsı anlaşılmaz, pratiği olmayan bir din olarak değerlendirilmesine yol açmaktadır. Eğer başörtüsü, maslahat-ı dünya gereği olarak emredilmemiş de ahiret sevabına müteallik vazgeçilemez dinî bir emir (zarûrat-ı dîniyyeden) ise, her şeye rağmen, onu, bizzat dinimizi nasıl savunuyorsak öylece savunmak boynumuzun borcudur. Şayet, Kur'ân-ı Kerîm'deki başörtüsü emri, örf ve âdet şartlarına bağlı, maslahat-ı dünya gereği bir irşad emri ise o zaman: a) Bir yandan, vatandaşlarımızı, içinde yaşadıkları değişik kültür muhitinde karşılaştıkları zorluklardan kurtarmak, b) Öbür yandan gayr-i müslimlere mübîn olan Kur'an emirlerini "anlaşılmaz" olarak göstermiş olmamak için, konuyu dergimiz vasıtasıyla herkese bildirmek istiyoruz. Eğer sonuç bu son şıktaki gibi tecelli ederse, bu ülkemizde nerede ise içinden çıkılmaz halini alan "başörtüsü" problemine de bir ışık tutmuş olur."
***
Soru-cevap kısmına geçmeden önce yukarıda ileri sürülen görüşler ve tesbitler konusunda bazı açıklamalar yapmayı faydalı buluyoruz:
a) İslâm adının, şerîat devleti ve başörtüsü ile özdeşleştirilmesinden maksat "İslâm eşittir başörtüsü ve şerîat devletidir." demek ise, başka bir ifade ile şerîat devleti ve başörtüsü yoksa İslâm da yoktur denmek isteniyorsa, bu anlayış isabetli değildir. Sünnî anlayışa, ehl-i Sünnet Müslümanlığına göre, gerek başörtüsü ve gerekse şerîat devleti "amel"e dahildir; bunlar dinin iman kısmı değil de amel, uygulama kısmı içinde yer alırlar. Amel imandan cüz olmadığına göre, "Başını örtmeyen kimse, şerîat devletini gerçekleştirmeyen toplum mü'min değildir, Müslüman değildir." denemez. Nitekim, namaz kılmayan, oruç tutmayan, farz olduğu halde zekât vermeyen, hacca gitmeyen, haram olduğu halde faiz yiyen, alkollü içki kullanan kimselere de, eğer imanları varsa, bütün bunların dinî hükümlerine inanıyor, farzı farz, haramı haram olarak biliyor ve kabul ediyorlarsa kâfir denemez. Bunların vasfı "fâsık mü'min"dir; yani bunlar imanı olan, fakat ameli olmayan, amel bakımından kusurlu ve günahkâr sayılan Müslümanlardır. Ancak yukarıda sayılan hususların imanın bir parçası, vazgeçilmez bir unsuru olmaması, önemsiz olduklarını ifade etmez. Amel bir yandan imanın güçlenmesini ve korunmasını sağlamakta, diğer yandan, iman edenlerin en yüce emelleri olan Allah rızasını kazanmaya vesile teşkil etmektedir. Bu iki yönüyle amel, İslâm'da vazgeçilmez bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Bunları korumak, bir bakıma İslâm'ı korumak, dinin hayatiyetini sağlamak mânâsına gelmektedir. Çünkü, uzun süre amelsiz olarak gayr-i müslim bir çevrede yaşamak, önce imanın zayıflamasına, sonra da sönüp gitmesine sebep olabilmektedir.
b) Bir kısım vatandaşımızın başörtüsünü, namazdan ve zekâttan önde bir namus meselesi olarak görmesi tartışılabilir; ancak ilk nazarda yanlış görülmez. Kişinin iman ve kimliğinin korunmasında bazen kılık-kıyafet, namaz ve zekâttan önemli olabilir. Bu, "Namaz kılmayalım, zekât vermeyelim, yalnızca başımızı örtelim." demek değildir. "Onları da yapalım, ancak öncelikle başımızı örtelim" demektir. Öncelik değerlendirmesi de içinde yaşanan şartların zorlamasıyla oluşabilir. Başörtüsü ile namusun ilgisine gelince; şüphesiz başını örtmeyen kadınlarımıza namussuz demek mümkün ve caiz değildir; ayrıca her başını örten kadına da namuslu demek isabetli olmayabilir. Cinsî hayatta namusu, "meşrû olmayan cinsî tatminden kalben ve bedenen uzak kalmak" mânâsında alırsak; bunun, başörtüsü ile "birbirinden ayrılmaz" bir ilişkisi yoktur. Başını örten ve örtmeyen kadınlar arasında namuslu ve iffetli olanlar bulunduğu gibi, namus ve iffetten yoksun olanlar da bulunabilir. Ancak meseleye İslâm ahlâkı ve ahkâmı açısından bakarsak, hüküm bir ölçüde değişmektedir. İslâm, ileride isbat edileceği üzere, kadın ve erkeğin vücudunda bazı yerlerin avret olduğunu, bunların yabancılara (nâmahrem olanlara) gösterilmemesi gerektiğini bildirmiş, insanların gözleri ve elleri ile de zina yapabileceklerine işaret etmiştir. (Buhârî, İstîzân, 12; Müslim, Kader, 20) Gözün zinası kadına ve erkeğe şehvetle, cinsî arzu ile bakmaktır; elin zinası da cinsî arzu ile dokunmaktır. Toplum içinde kadının ve erkeğin avret yerlerine şehvetle bakacak insanlar her zaman ve her yerde bulunabileceğine göre, bunu bilen bir Müslümanın avret yerlerini açarak dışarı çıkması, İslâmî namus ve iffet kavramını zedeleyen bir davranış olmaktadır. Çocuğunun ileride örtünmesi gerektiğine inanan bir Müslümanın, küçük yaşında onu örtünmeye alıştırması, örtünme eğitimi vermesi de yadırganacak bir husus değildir.
Burada yanlış olan zorlamadır. Henüz örtünme ve ibadet ile yükümlü olmamış çocukları, ibadet ve örtünmeye zorlamak, eğitim kaidelerine aykırıdır ve caiz değildir. İleride çocukların, örtünme ve ibadetten nefret etmelerine sebep olabileceği için bu davranıştan mutlaka uzak durulmalı, zorlama yerine teşvik ve sevdirme çarelerine başvurulmalıdır.
c) Hollanda'da anılan okulda yapılan anket sonucu çocukların, cami hocasını ancak "kılık kıyafetlerine ve sporlarına karışmaması" şartıyla din derslerine kabul ettikleri anlaşılmaktadır. Bu sonuca bakarak hemen başörtüsünü suçlamak, bu gelişmeye başörtüsünün sebep olduğunu îmâ etmek uygun olmasa gerektir. Burada bir kusur vardır; ancak bu kusur başörtüsü emrine değil, taraflardan birine aittir; ya cami hocası iyi niyetli olmasına rağmen ehliyetsizdir, öğretmenlik formasyonu eksiktir, kaş yapayım derken göz çıkarmıştır, çocukların nefretini kazanmıştır; yahut da çocuklar İslâmî eğitim açısından uygun olmayan bir çevrede olumsuz yönde şartlandırılmışlardır, peşin olarak İslâmî hayat onlara itici gelmeye başlamıştır. Ayrıca, çocukların ileri sürdükleri şartlar içinde ilgi çekenleri, üzerinde durulması gerekenleri var. Hiçbir hoca çocukların normal, İslâmî âdâb ve ahkâm ile çalışmayan sporlarına karışmaz, kimsenin meşrû haklarını da engellemez. Fakat, Batı'da, bazı ülkelerde ve okullarda spor dersi içinde yüzme de vardır. Okullardaki veya okul dışında bulunan spor salonlarındaki yüzme havuzlarına çocuklar ve gençler, kızlı erkekli mayolar giyerek girmekte, yarı çıplak bir vaziyette yüzmektedirler. Bunu hangi Müslüman caiz görür ki, cami imamı, yahut din bilgisi öğretmeni caiz görsün! Gençlerin mahrum edildiklerini söyledikleri hakları, kızlarla düşüp kalkmak, İslâm'ın haram kıldığı bazı davranışlarda bulunmaksa, din bilgisi hocasının bu konuda onları uyarması, bunların günah olduğunu söylemesi hâtâ mıdır? Hakları engellemek midir? Hür ve demokrat ülkelerde kanunları, nizamları çiğneyen kimseler uyarılmıyor mu, bu davranışlarında ısrar edenler engellenmiyor mu? Bir Müslüman'a göre ilâhî emir ve yasaklar kanun kuvvetinde olduğundan, bunlara riâyet etmek, bunları korumaya çalışmak niçin hak engellemek şeklinde değerlendirilmekte ve kınanmaktadır?
d) Eğer bir çevrede dilenciler başlarını örtüyorlarsa ve bu sebeple başlarını örten çocuklara, gençlere dilenci gözü ile bakılıyorsa bunun, örtünme karşısında bir zorluk, hattâ bir engel oluşturacağı düşünülebilir. Ancak buna karşı alınacak tedbir, başörtüsünden vazgeçmek değil, başını inancı gereği örtenleri, dilenmek için örtenlerden ayıran modalar, şekiller, renkler, kıyafetler bulmaktır. Ben, Batı'da gördüğüm yerlerde dilenci kızların başlarını örttüklerine şahit olmadım. Bunun çok yaygın bir âdet olduğunu sanmıyorum. Bu sebeple "başörtüsü-dilencilik" ilişkisinde bir hile, bir propaganda seziyorum. Hepimiz biliyoruz ki, günümüzde, İslâm'ı içlerine sindirememiş çevreler, dinini yaşayan Müslüman'a gerici, helal-haram konusunda titiz davranana mutaassıp ve bağnaz, faiz yemeyene, rüşvet kabul etmeyene ahmak, kadın-erkek ilişkilerinde İslâm'ın koyduğu sınırlara riayet edene hasta... diyorlar. Onlar böyle diyorlar diye Müslümanların da kendilerini öyle sanmaları, yahut aşağılık duygusuna kapılmaları beklenemez; Müslümanlara yakışan davranış ve tavır alış, makul, dengeli ve faydalı davranışları ile aksini isbat etmek, başkalarını kendilerine imrendirmektir.
e) Avrupa insanının, başörtüsünü dinin vazgeçilmez bir gereği olarak anlamakta güçlük çekmeleri tabiîdir. Çünkü, onların modern gelenekleri, âdetleri, felsefeleri ve hayat görüşleri içinde "dinî bir emir olarak başörtüsünün" yeri yoktur. Eğer, Avrupa insanına başörtüsünün dindeki yerini anlatmak gerekiyorsa, işe, bir bütün olarak İslâm'ı anlatmakla başlamalıdır. Batı, İslâm'ı, İslâm'da kadın-erkek ilişkilerinin sınırlarını, bu sınırların dayandığı gerçekleri anlayınca başörtüsünün dindeki yerini de anlamakta, makul karşılamakta, İslâm bütünü içinde tutarlı bulmaktadır. Meseleye bizim problemimiz açısından bakıldığında, Avrupa insanının başörtüsü emrini anlaması gerekmemektedir. Onlara göre önemli olan, bu konuda Müslümanların neye inandığı, nasıl davrandıklarıdır. Laik, hür ve demokrat Avrupalı, bir insanın belli bir davranışı, inancı gereği yaptığını bilirse, bunu anlarsa ona saygı duyar, imkân ve hürriyet tanır; bu davranışın kendi inanç ve kafasına sığıp sığmadığına bakmaz. Eğer meseleye tebliğ açısından bakılıyor ve başörtüsünün bu bakımdan Avrupalı için itici, caydırıcı olduğu düşünülüyorsa, bu "itici ve caydırıcı davranışlar" listesine daha birçok vazgeçilmez dinî davranışı eklemek gerekecektir. Avrupalı muhtemelen domuz, içki, reşitlerin rızalarıyla yaptıkları zina, faiz, usulüne göre öldürülmemiş hayvan etini yeme yasaklarının da hikmetini anlamayacak, bunların dinin vazgeçilmez talimatı olmasını kafasına sığdıramayacaktır. Onların Müslüman olmalarını sağlamak için bunlardan vazgeçilemeyeceğine göre, Müslümanların yapacağı, dinlerini bir bütün halinde yaşamak, İslâm'ın âlemlere rahmet olduğunu davranışları ile ispat etmek, gayr-i müslimlere sevgi, merhamet, anlayış ve iyilikle yaklaşmak, şahıslarında İslâm'ın sevilmesini sağlamaktır. Anlaşılan sayısız kural ve talîmatı ile İslâm benimsendikçe, anlaşılmaz sanılan kısımlar da anlaşılır olacaktır.
f) Bize göre, İslam'ın örtünme emri ve bu arada başı örtmek, "maslahat-ı dünya gereği bir irşat emri" değildir; örf, âdet ve fayda-zarar (maslahat) anlayışı değişti diye değiştirilemez bir dinî emirdir. Başını, kol ve bacaklarını, boyun ve gerdanını örtmeyen kadınlar Müslüman olsalar dahi bu davranışları ile günah işlemiş olurlar, şüphesiz günah ve kusur sahibi Müslümanlar da Allah'ın kullarıdır; Allah dilerse onların günahlarını bağışlar, dilerse cezalandırır. İslâm âliminin vazifesi insanları Cennet veya Cehenneme göndermek değildir; onun görevi İslâm gerçeklerini insanlara ulaştırmak, anlatmak, yani tebliğ etmektir. Biz de karınca kararınca bunu yapmaya çalışacağız.
Bölüm-II:
— Gazzâlî'ye ait ifadeden (el-Mustasfâ, c. I, s. 434-435) delile, emrin tavsiye için olduğunu değil, vücûb için olduğunu söyleyenin muhtaç olduğu anlaşılmıyor mu? Gazzâlî'nin koyduğu bu ölçüde ilmî bir tereddüt var mı? Gazzâlî'nin koyduğu bu ölçüde mutabık isek, başörtüsü emrinin vücûb ifade ettiğinin delili nedir?
— Kur'ân-ı Kerîm'de ve hadîslerde geçen emirlerin bağlayıcı olup olmadıkları (vücûb ifade edip etmedikleri) hükmünü Gazzâlî'nin açıklama ve anlayışına dayandırmak istiyorsak, "bu hüküm, açık ve kesin olarak tevakkuftur; yani emrin gereklerinden birini belirlemek için başka delil ve işaret (karîneler) aramaktır; bunları bulmadıkça da durmak, bir hükme varmamaktır." Buna göre "emrin tavsiye için olduğunu" söyleyen de buna delil bulacak, "bağlayıcı olduğunu" söyleyen de buna delil bulacaktır. Gazzâlî'nin görüşü tevakkuf olduğuna göre, bunu tek taraflı alıp "emrin bağlayıcı olduğunu söyleyenin, Gazzâlî'ye göre, delil bulması gerekir" demek yanılgıdır; bu yanılgının sebebi de peşin hükümdür; önce bir şeyi hissî veya gayr-i dinî sebeplerle benimsemek, sonra da buna akıl ve nakil yönlerinden delil aramaya kalkışmaktır. Eğer, Gazzâlî taklit olunacaksa onun kitaplarına bakarak, doğrudan bu konuda (başı örtme, başörtüsü kullanma konusunda) ne dediğini araştırmak gerekmez mi? Biz Gazzâlî'nin bu konuda ümmetin icmâından ayrılmadığını, hür kadınların başlarının ve saçlarının avret olduğu görüşünde olduğunu biliyoruz ve bu sebeple de kadınların başlarını örtmeleri gerektiğini savunuyoruz. Bunu gereksiz bulanların, örtünme emrinin (bu emir bir bütündür, başı diğer yerlerden ayırmamıştır) tavsiye için olduğunu ileri sürenlerin buna delil bulmaları gerekecektir. Örtünme emrinin bağlayıcı olduğunu gösteren delilleri ise biz aşağıda diğer sorulara cevap verirken sunmuş olacağız.
— Başörtüsü emrinin (mutlak tesettür başka), vücûb için olduğunu Cumhûr nerede söylüyor? Cumhûrun bu görüşü nerede naklediliyor? 20'nci asırdan önce, herhangi bir devirde bu emrin vücûb mu nedb mi ifade ettiği tartışılmış mıdır? Kim ne demiştir?
— "Mutlak tesettür (örtünme)" ile başörtüsü aynı âyetlerde ve aynı üslûb içinde hükme bağlanmıştır. Örtünme emrinin kadının başını da içine alıp almadığı bütün devirlerde konuşulmuş ve hür Müslüman kadının baş ve saçlarının avret olduğunda, örtülmesi gerekli bulunduğunda, örtünme emrinin bu uzuvları da içine aldığında ittifak edilmiştir. Bu hüküm, bütün fıkıh kitaplarının namaz bahsi ile helal-haram konularına ayrılan "kerâhiye, hazr ve ibâha" bahislerinde yazılmıştır. Kur'ân-ı Kerîm'de ve hadîslerde baş dahil olmak üzere avret yerlerinin örtülmesi ile ilgili emir ve talîmatın bağlayıcı (vücûb için) olduğunda ittifak edildiğini, "özellikle ittifaklı meseleleri toplayan" icmâ kitaplarında da görmek mümkündür. Burada birkaç icmâ kitabından nakiller yapmakta fayda görüyoruz: "Ergenlik çağına gelmiş hür ve Müslüman bir kadının namaz kılarken başını örtmesi gerektiğinde ve başı tamamen açık olarak namazını kılmış olması halinde namazı iade etmesinin gerekli bulunduğunda müçtehitler ittifak etmişlerdir." (İbnu'l-Munzir, el-İcmâ', s. 41) Bu ifadede "namaz kılarken" kaydı vardır, bu kayıt bizi yanılgıya düşürmemelidir; çünkü meselemiz, kadının avret yerlerinin tesbitidir, namazda örtülen yerler avret yerleridir ve yukarıdaki ifade başın avret olduğunu açıklar ve kesin olarak ortaya koymaktadır. (Ayrıca bak. Cessâs, Ahkâmu'l-Kur'ân, c. III, s. 316) "Kadının eli ve yüzü müstesna olmak üzere bedeni ve saçının avret (kapatılması gerekli uzuv) olduğunda fıkıh âlimleri ittifak etmişlerdir. Kadının yüzü, elleri, hattâ tırnaklarının avret olup olmadığı konusunda ise görüş farkları (ihtilâf) vardır." (İbn Hazm, Merâtibu'l-icmâ, s. 29) "İlim sahipleri, namaz kılarken kadının başını örtmesi gerektiği, başı tamamen açık olarak kıldığı namazı yeniden kılması icabettiği hususunda ittifak etmişlerdir." (İbn Kudâme, el-Muğnî, c. I, s. 633) "Alimler, avret yerlerinin mutlak olarak (namaz dışında ve içinde) örtülmesinin farz olduğunda ittifak etmişlerdir. Ancak bu örtünmenin namazın sıhhat şartı olup olmadığı konusu ile avret yerlerinin sınırlandırılması konusunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. ... Kadının el ve yüzü hariç bütün vücudunun avret olduğu ulemâ çoğunluğunun görüşüdür. (Geriye kalan müçtehitlerden) Ebû Hanîfe'ye göre ayakları da avret değildir, Ebû Bekr b. Abdurrahman ve Ahmed b. Hanbel'e göre kadının bütün vücudu avrettir." (İbn Rüşd, Bidâye, c. I, s. 98-90) Bu nakillerde, kadının saçları avret değildir diyen bir âlimin bulunmadığı, başka bir deyişle kadının başının örtülmesi gerektiğinde ittifak ve icmâ bulunduğu açıkça görülmektedir. Bu icmâ ve ittifakın dayanağı âyet olsun, hadîs olsun fark etmemektedir; icmâ bu nasların delâlet ve hükmüne kesinlik kazandırmaktadır. Hicrî üçüncü asrın ikinci yarısında yaşayan Taberî (v. 33210/992), dördüncü asırda yaşayan Ebû Bekri'r-Râzî el-Cessâs (v. 370/980), beşinci asırda yaşayan Şâfiî mezhebinden el-Keyâ el-Herrâsî (v. 504/1110), çağdaşı, Mâlikî mezhebinden İbnu'l-Arabî (v. 543/1148) gibi birinci veya ikinci dereceden müçtehit veya mezhebe bağlı âlimlerin, ahkâm âyetleri ile ilgili tefsirleri elimizdedir. Bu tefsirlerde örtünme ile ilgili âyetlerin mânâ ve hükümleri incelenmiş, üzerinde birleşilen noktalar ile ihtilâf edilen hususlar açıkça kaydedilmiştir. Bunlara dayanarak, konunun ne zamandan beri tartışıldığını ve kimin ne dediğini tesbit etmek kolaylıkla mümkün bulunmaktadır. Bizim tesbitlerimize göre Sahâbe müfessirlerinden günümüze kadar her asırda yapılan ve kısmen yazılan tefsirlerde "hür, Müslüman kadınların, el, yüz ve ayakları hariç, bütün vücutlarının avret olduğu, örtülmesi gerektiği" konusunda sözbirliği ve görüş beraberliği vardır. Nûr ve Ahzâb sûrelerinde yer alan âyetleri ile bunları açıklayan hadîslerin, "yüz, el ve ayaklar" dışında kalan yerlerin örtülmesi gerektiğini kesin ve bağlayıcı olarak ifade ettiğinde birleşilmiştir. Hiçbir fakîh "Başın veya örtülmesi gereken diğer yerlerin, dünya hayatında faydası bulunduğu için ve âdete dayalı olarak örtülmesi tavsiye edilmiştir, fayda ve âdet değişirse örtülmeyebilir." şeklinde bir görüş ileri sürmemiş, müçtehitler bu konudaki talîmatın devamlı ve bağlayıcı olduğunda birleşmişlerdir. (Örnek olarak bak.: Taberî, Câmi'u'l-beyân, c. XVIII, s. 82 vd; Cessâs, Ahkâmu'l-Kur'ân, c. III, s. 314 vd.) Kadının saçı ve başı dahil olmak üzere örtünmesinin gerekli ve bu konudaki emir ve talîmatın bağlayıcı olduğunu müfessir ve fıkıhçılar nereden çıkarmışlardır? Bir kere "Emir vücûb içindir, bağlayıcıdır; aksine bir işaret bulunmadıkça böyle yorumlanır." diyen usulcülere göre ortada bir problem yoktur; Allah ve Rasûlü kadın ve erkeğin belli yerlerinin örtülmesini emretmiş ve istemişlerdir; baş ve saç da örtülmesi gereken yerler içindedir, bu emirler de bağlayıcı olduğuna göre örtünmek (başörtüsü, türban... kullanmak) gereklidir, farzdır, dinin vazgeçilmez bir isteğidir. İmam Gazzâlî gibi "Emrin bağlayıcı olup olmadığı belli değildir, bunun için ayrıca bir delil, karîne ve işarete ihtiyaç vardır, meselâ oruç emri bağlayıcıdır; çünkü seferde ve hastalık yüzünden tutamayanların nasıl tutacakları anlatılmış, böylece bağlayıcı olduğuna işaret edilmiştir..." diyenlere göre de bu konuda bir kapalılık ve problem yoktur. Çünkü, Allah Teâlâ örtünme ile ilgili âyetlerde şöyle bir seyir takip etmiş ve arka arkaya açıklamalar getirmiştir:
a) Erkeklerin gözlerini haramdan korumalarını, iffetlerine sahip olmalarını istemiş, ancak bu davranışın onları ruhen temiz kılacağını bildirmiştir.
b) Kadınların da gözlerini haramdan (cinsî arzuyu uyandıracak yerlere bakmaktan) sakınmalarını, iffetlerini korumalarını emretmiş, hemen bunun arkasından zarûrî olarak açıkta kalanlar (eller, ayaklar ve yüz) müstesnâ bütün vücudu kapatmalarını, güzel ve çekici yerlerini (zînet) nâmahreme açıp göstermemelerini istemiştir.
c) Başörtülerini boyun ve göğüslerini örtecek şekilde bağlamalarını emretmiştir.
d) Örtülecek ve açıkta bırakılacak yerleri sınırladığı gibi vücudunu kimlere karşı örteceğini ve kimlere karşı açabileceğini ayrıntılı olarak açıklamıştır.
e) Son âyetin sonunu "Ey mü'minler! Hep birden Allah'a tövbe ediniz ki, kurtuluşa eresiniz!" şeklinde getirmiştir; bu ifade, gerek daha önceki davranışlar ve gerekse bu âyet geldikten sonra ona uymayan hareketlerin günah olduğuna, bunlardan kurtulmak için Allah'a tövbe edilmesi gerektiğine işaret etmektedir. (Nûr: 24/29-31)
f) Bu âyetler nâzil olunca Müslüman kadınlar, bulundukları yerden ayrılmadan, etekliklerinin uygun yerlerini yırtarak başörtülerini bununla bağlamışlar ve bundan sonra hiç aksatmadan bu emri yerine getirmişler, Hz. Peygamber (s.a.) de bu âyetin uygulanmasını titizlikle takip etmiştir. Bütün bu karîne, delil ve işaretler, konumuz olan örtünme emrinin bağlayıcı olduğunu kesin olarak ortaya koymaktadır. Bu emir âdete de bağlı değildir; çünkü o zaman cârî olan âdeti olduğu gibi bırakmak için değil, değiştirmek ve ıslâh etmek için gelmiştir, başörtülerini omuzlarından arkaya atarak boyun ve göğüslerini açıkta bırakan cahiliye kadınlarına yeni bir örtünme şekli öğretmiş, İslâmî örtüyü tarif etmiştir.
— Bir âyette aynı sîgalarla ifade edilen her konunun hükmü, aynı mertebede mi kabul edilmek icab eder? Böyle bir prensip hangi usul ve kavaidde mevcuttur? Usul ve kavâidde olması şart değil, âlim olmak da şart değil, akıl var yakîn var diyecek isek, o takdirde, Bakara, 177. âyetinde, birr-ü takva'ya ermenin şartları olarak iman, ibadet ve infak konuları aynı sîgalarla yan yana zikredilmektedir. Bu durumda iman konularının hükmü ile ibadet konularının hükmü; iman ve ibadet konularının hükmü ile infak konularının hükmü aynı mertebede mi kabul edilecektir? Meselâ, zekât'ın dinî hükmü ile akraba, yetim ve yoksula infakın dini hükmü aynı mertebede mi kabul edilecektir?
— Bir âyette, aynı şekil ve üslûb içinde arka arkaya sıralanmış emir ve talimatın aynı hükümde olması şart değildir. Bakara sûresinin 177. âyetinde olduğu gibi iman, ibadet, infak arka arkaya sıralanınca, ibadet ve infakın da iman derecesinde önemli ve gerekli olduğu mânâsı çıkarılmaz. Ancak bu hususların bizim konumuzla alâkası yoktur. Örtünme ile ilgili âyetlerde namus ve iffetin korunması ile belli yerlerin örtülmesi arka arkaya zikredilmiştir. Fukahâ örtünme gereklidir derken bu hükmü, âyetlerin sıralanışından çıkarmamışlar, hüküm çıkarmanın açık ve kesin kaidelerinden faydalanmışlardır. Buna göre, zina etmek de haramdır, çıplak yerlere şehvetli (hattâ bazı yerlere şehvetsiz) bakmak da haramdır. Şimdi, zinanın haramlığı ile avret yerlerini açmanın ve buralara bakmanın haramlığı aynı derecede olmayabilir; fakat aynı derecede olmamak, birinin çiğnenebileceğini, buna uyulmasa da olabileceğini ifade etmez, bağlayıcı olma, riayet gerekli bulunma, çiğnenmesi caiz olmama bakımından haramlar arasında fark yoktur.
— Endonezya ve Malezya çok eski birer İslâm ülkesidir. Bu ülkelerdeki Müslümanlar tesettür emrini Hicaz veya Anadolu Müslümanları ile aynı şekilde mi algılamış ve tatbik etmiştir? Uygulamanın farklı olduğu, Endonezyalı Müslümanın, değil sadece başını açmak, göğsü açık dolaştığı tarihen bilindiğine göre, tesettür emrini tatbik etmekte örf ve âdete bağlı maslahat-ı dünya mülahazasının rolü olmak icab etmez mi? Daha dün, 60'lı yıllara kadar şehirlerimizde erkeklerin bile başları açık gezmeleri, dinî tepki ile karşılanmaktaydı. Hâlâ bugün bile dünyanın pek çok yerinde, hattâ Anadolu'nun bazı yörelerinde tepki ile karşılanmaktadır. Bu tepkiyi, dinî kaynaklı değil de örfî kaynaklı kabul etmek mecburiyetinde olduğumuza göre, kadınların başlarını örtmelerindeki uygulamayı da bu açıdan değerlendirmek icab etmez mi?
— Endonezya veya Malezya Müslüman kadınlarının baş ve göğüslerinin açık bulunmasını, bunun caiz olduğuna delil sayabilmek için, Allah Rasûlü'nün (s.a.) bunları görmesi ve sesini çıkarmaması, yahut oralarda yaşayan âlimlerin, baş ve göğüsleri açmanın caiz olduğuna dair, delile dayalı fetvâ vermiş olmaları gerekir. Bunlar bulunmadığına göre, şurada veya burada İslâm'ın yasaklarını çiğneyen erkek ve kadınların bu davranışlarını delil kılmaya, bunları Kitap ve Sünnete göre değerlendirmek gerekirken, Kitap ve Sünneti bunlara göre yoruma tabi tutmaya kimsenin hakkı ve salahiyeti yoktur.
Erkeklerin başlarını örtmeleri gerektiğine dair hiçbir dinî talimat yoktur. Bu sebeple İslâm ulemâsı, baştan beri bunun caiz olduğunu söyleyegelmişlerdir. Mübah olan bir sâhada örf ve âdete, benimsenen âdâba uyulması tabiîdir. Bu sebepledir ki, fukahâ, erkeklerin başlarını açmalarının saygısızlık olarak kabul edildiği bölgelerde, namaz kılarken başın örtülmesi gerektiğini, böyle bir telakkinin bulunmadığı bölgelerde, namazın açık baş ile kılınabileceğini ifade etmişlerdir. Kadınlara gelince, yukarıda sıralanan delillere dayanılarak baştan beri kadının başını örtmesinin bağlayıcı bir dinî emir olduğuna hükmedilmiş ve bu hüküm uygulanmıştır. Bu bir inkılâb hükmüdür, örfü, âdeti devam ettirmeye değil, değiştirmeye yöneliktir, değişebileceğine dair hiçbir delil ve görüş mevcut değildir.
Kaynak: Köprü Dergisi
.İslam Kaynaklarında Örtünme
Hayreddin Karaman
Prof. Dr.
Giriş
Müslümanların takvimine göre Medine'ye hicretten bu yana on dört asrı geride bıraktık. Bu uzun zaman dilimi içinde Müslümanlar Kur'an'ı okudular, Sünnet ve Sîret'in (Hz. Peygamberin açıklamaları ve uygulamalarının) da yardımıyla onu anladılar, hayatlarına uyguladılar; bir hidayet, bir rehber olarak gönderilen Kur'an bu vazifesini yerine getirdi. Hicretten sonra uzunca bir süre (yedi, sekiz yıl) içinde parça parça indirilen Nur sûresinde iki âyet örtünme ve iffeti koruma vazifesi ile ilgili idi. Bu sûre iner inmez İslam kadınları başörtülerini, boyun ve gerdanlarını da örtecek şekilde bağladılar, on dört asır hiçbir âlim örtünme emrini farklı anlamadı; yüz, eller ve ayaklar dışında bütün vücudun, uygun giysilerle örtülmesinin farz olduğu hükmünde ittifak edildi (icmâ meydana geldi). Son birkaç asırda oryantalizm, sömürgecilik ve kültür istilası bazı Müslümanların kafalarını karıştırdı; kendi değerlerinin evrensellik veya geçerliğinden şüphe etmeye başladılar; bunları başka düşünce ve kültürlerin değerleriyle değiştirmenin zorunlu olduğuna inandılar; bunu yapabilmek için yine dine dayanmak gerektiğinden usule uygun olmayan, zorlamalara ve saptırmalara dayanan içtihatlara(!) kalkıştılar. Bu yeni, zorlama ve uyarlama (kitabına uydurma) amacına yönelik içtihatların son yirmi, otuz yıl içinde yöneldiği hedeflerden biri de örtünme oldu. Yeni yorumcular on dört asırlık uygulamayı, Kur'an âyetlerini, hadisleri, fıkıh âlimlerinin icmâını bir yana bırakarak önce "madem ki, uygar dünya örtünmüyor; güzel ve doğru olan budur, biz de böyle yapmalıyız" fikrine geldiler, sonra bu fikri zorla uygulamaya koyanların işini kolaylaştırmak için mûteber olmayan okuma ve yorumlama yollarına saptılar.
Türkiye altmışlı yılların sonlarına doğru başörtüsünü üniversitelerde (önce Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde) yasakladı, sonra bütün fakülteler yasak kaplamına alındı, derken sıra İlahiyat Fakültelerine ve İmam Hatip okullarına geldi. Buralarda okuyan ve dini uygulamalar bakımından daha hassas olan kızlarımız yasağa karşı direnmeye başlayınca bir yandan ceza uyguladılar, öğrenim haklarını ellerinden aldılar, "ya kırk katır, ya kırk satır" dediler, insanları en tabiî iki hak ve taleplerinden birini diğeri için feda etmek (ya örtünmeyi, ya okumayı ve çalışmayı seçmek) durumunda bıraktılar, bir yandan da örtünmeyi dini bir gereklilik olmaktan çıkarmak için ilahiyatçılardan yetkisiz, bilgisiz, duyarsız, uyumlu olan bazı kimseleri devreye soktular. Şimdi onlar her gün yeni bir şey bulduklarını zannederek (veya iddia ederek) yirmi otuz yıl önce söylenmiş ve cevaplandırılmış "argümanlarını" tekrarlıyorlar. Biz bu yazıda, sekiz on yıl önce bana, Ezher Üniversitesi'ne ve Diyanet'e, (bir dergi adına Dr. Fahri Demir tarafından) sorulmuş sorular ile bunlara tarafımdan verilmiş cevapları okuyacaksınız. Sonunda göreceksiniz ki, bugün söylenenler yeni değildir ve insaflı olanlar için ikna edici açıklamalar yapılmış, cevaplar da verilmiştir.
Hollanda'da neşredilen Arayış ve İslâm Dergisi, T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı'na, Mısır Müftülüğü'ne ve şahsıma 17 (on yedi) sorudan oluşan bir yazı göndermiş, bu yazıda özellikle yurtdışında bulunan Müslümanların örtünme anlayış ve uygulamalarından kaynaklanan güçlükleri ve olumsuzlukları dile getirmiş, örtünme emrinin dindeki yerinin incelenmesini, eğer bu emir kesin, olmazsa olmaz kabilinden değil ise -ki, yazıda bu hüküm, üstü kapalı olarak benimsenmiş gözükmektedir- bu hususun ilgililer tarafından ortaya konulmasını istemiştir.
"Bölüm-I"de, Arayış ve İslâm Dergisi'nin ileri sürdüğü görüşlere yer verilecek ve bunlar hakkında değerlendirmelerde bulunulacak, "Bölüm-II"de sorulara özlü cevaplar verilecek, görüşler tartışılacaktır.
Bölüm-I:
"İçinde yaşadığımız toplumda, "İSLAM" adı, "Şerîat Devleti" ve "Başörtüsü" gibi bazı kavramlarla özdeşleştiriliyor. Ayrıca, değişik kültür çevresinde yaşayan ve millî ve manevî değerleri korumayı hayatî bir mesele olarak kabul eden vatandaşlarımızdan önemli bir kısmı da başörtüsünü, namazdan da zekâttan da önde bir namus meselesi olarak görüyor; çocuğunun, büyüdükten sonra başörtüsünü takmayacağını, dolayısıyla temel dinî değerlerinden kopmuş olacağını düşünerek, çocuğunun okul çağından, hattâ ilkokul sıralarından itibaren başını örtmek istiyor ve onu buna zorluyor. Buna ilaveten, Hollanda'daki okullarda okuyan çocuklarımızın din dersine, burada görevli dinî öğrenim görmüş resmî din görevlilerinin ders verme istekleri, kısmen kabul ediliyor ise de, ilkokul için gerekli pedagojik formasyon ve dil (Hollandaca) eksikliği sebebiyle çoğunlukla reddediliyor. Bu konuların, kuruluşlarımız çapında müzakere edildiği bir toplantıda şöyle bir tecrübe intikal etti: Hollanda'nın Tilburg kentindeki kuruluşumuz, resmî din görevlilerinin okuldaki din derslerine girebilmesi için gereken teşebbüslerde bulunmuş. Önlerine çıkan engelleri aştıktan sonra, isteği kabul durumuna gelen okul yönetimi demiş ki; "peki madem öyle istiyorsunuz, hocanız okulumuza din dersine gelsin; fakat bir şartla: Uzun görüşmeler sırasında bizim edindiğimiz intiba odur ki, çocuklarınız hocanızın din dersine gelmesini istemeyeceklerdir. Çocuklarınıza soralım. Onlar arasında bir anket yapalım. Şayet çocuklarınız, hocanızın derse girmesini isterlerse, biz de yönetim olarak bunu kabul edeceğiz." Buradaki kuruluşumuz sekreterinin naklettiğine göre, çocuklarımız arasında anket yapılmış, camideki hocalarının kendilerine din dersine gelmesini isteyip istemediklerini sormuşlar. Alınan sonuç çok ilginç. Çocuklarımız demişler ki: "Hoca bizim kılık-kıyafetimize karışmayacaksa, hoca bizim başörtümüze karışmayacaksa, hoca bizim sporumuza karışmayacaksa, hoca bizim bazı haklarımızı engellemeyecekse gelmesini isteriz. Değilse gelmesin." Bir diğer husus da, bu ülkede bir çocuk başını örter de okula giderse, okul arkadaşları ona "dilenci" gözü ile bakmakta, hattâ bazan ona "dilenci" dedikleri bile olmaktadır. Bu tecrübe de, camiye Kur'an Kursu niteliğindeki öğrenim için gelen çocuklara, hocalarının başörtüsünün gereğini anlatmaları sırasında çocukların anlattıkları olaylardan elde edilmiştir. İşin diğer yönü ise, Avrupa insanınca, örf ve âdetin tesiri ile olacak ki, başörtüsünün "dinin vazgeçilmez gereği (zarûrat-ı dîniyyeden)" sayılmasının sebep ve hikmeti anlaşılmamakta, dolayısıyla İslâm'ın, mânâsı anlaşılmaz, pratiği olmayan bir din olarak değerlendirilmesine yol açmaktadır. Eğer başörtüsü, maslahat-ı dünya gereği olarak emredilmemiş de ahiret sevabına müteallik vazgeçilemez dinî bir emir (zarûrat-ı dîniyyeden) ise, her şeye rağmen, onu, bizzat dinimizi nasıl savunuyorsak öylece savunmak boynumuzun borcudur. Şayet, Kur'ân-ı Kerîm'deki başörtüsü emri, örf ve âdet şartlarına bağlı, maslahat-ı dünya gereği bir irşad emri ise o zaman: a) Bir yandan, vatandaşlarımızı, içinde yaşadıkları değişik kültür muhitinde karşılaştıkları zorluklardan kurtarmak, b) Öbür yandan gayr-i müslimlere mübîn olan Kur'an emirlerini "anlaşılmaz" olarak göstermiş olmamak için, konuyu dergimiz vasıtasıyla herkese bildirmek istiyoruz. Eğer sonuç bu son şıktaki gibi tecelli ederse, bu ülkemizde nerede ise içinden çıkılmaz halini alan "başörtüsü" problemine de bir ışık tutmuş olur."
***
Soru-cevap kısmına geçmeden önce yukarıda ileri sürülen görüşler ve tesbitler konusunda bazı açıklamalar yapmayı faydalı buluyoruz:
a) İslâm adının, şerîat devleti ve başörtüsü ile özdeşleştirilmesinden maksat "İslâm eşittir başörtüsü ve şerîat devletidir." demek ise, başka bir ifade ile şerîat devleti ve başörtüsü yoksa İslâm da yoktur denmek isteniyorsa, bu anlayış isabetli değildir. Sünnî anlayışa, ehl-i Sünnet Müslümanlığına göre, gerek başörtüsü ve gerekse şerîat devleti "amel"e dahildir; bunlar dinin iman kısmı değil de amel, uygulama kısmı içinde yer alırlar. Amel imandan cüz olmadığına göre, "Başını örtmeyen kimse, şerîat devletini gerçekleştirmeyen toplum mü'min değildir, Müslüman değildir." denemez. Nitekim, namaz kılmayan, oruç tutmayan, farz olduğu halde zekât vermeyen, hacca gitmeyen, haram olduğu halde faiz yiyen, alkollü içki kullanan kimselere de, eğer imanları varsa, bütün bunların dinî hükümlerine inanıyor, farzı farz, haramı haram olarak biliyor ve kabul ediyorlarsa kâfir denemez. Bunların vasfı "fâsık mü'min"dir; yani bunlar imanı olan, fakat ameli olmayan, amel bakımından kusurlu ve günahkâr sayılan Müslümanlardır. Ancak yukarıda sayılan hususların imanın bir parçası, vazgeçilmez bir unsuru olmaması, önemsiz olduklarını ifade etmez. Amel bir yandan imanın güçlenmesini ve korunmasını sağlamakta, diğer yandan, iman edenlerin en yüce emelleri olan Allah rızasını kazanmaya vesile teşkil etmektedir. Bu iki yönüyle amel, İslâm'da vazgeçilmez bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Bunları korumak, bir bakıma İslâm'ı korumak, dinin hayatiyetini sağlamak mânâsına gelmektedir. Çünkü, uzun süre amelsiz olarak gayr-i müslim bir çevrede yaşamak, önce imanın zayıflamasına, sonra da sönüp gitmesine sebep olabilmektedir.
b) Bir kısım vatandaşımızın başörtüsünü, namazdan ve zekâttan önde bir namus meselesi olarak görmesi tartışılabilir; ancak ilk nazarda yanlış görülmez. Kişinin iman ve kimliğinin korunmasında bazen kılık-kıyafet, namaz ve zekâttan önemli olabilir. Bu, "Namaz kılmayalım, zekât vermeyelim, yalnızca başımızı örtelim." demek değildir. "Onları da yapalım, ancak öncelikle başımızı örtelim" demektir. Öncelik değerlendirmesi de içinde yaşanan şartların zorlamasıyla oluşabilir. Başörtüsü ile namusun ilgisine gelince; şüphesiz başını örtmeyen kadınlarımıza namussuz demek mümkün ve caiz değildir; ayrıca her başını örten kadına da namuslu demek isabetli olmayabilir. Cinsî hayatta namusu, "meşrû olmayan cinsî tatminden kalben ve bedenen uzak kalmak" mânâsında alırsak; bunun, başörtüsü ile "birbirinden ayrılmaz" bir ilişkisi yoktur. Başını örten ve örtmeyen kadınlar arasında namuslu ve iffetli olanlar bulunduğu gibi, namus ve iffetten yoksun olanlar da bulunabilir. Ancak meseleye İslâm ahlâkı ve ahkâmı açısından bakarsak, hüküm bir ölçüde değişmektedir. İslâm, ileride isbat edileceği üzere, kadın ve erkeğin vücudunda bazı yerlerin avret olduğunu, bunların yabancılara (nâmahrem olanlara) gösterilmemesi gerektiğini bildirmiş, insanların gözleri ve elleri ile de zina yapabileceklerine işaret etmiştir. (Buhârî, İstîzân, 12; Müslim, Kader, 20) Gözün zinası kadına ve erkeğe şehvetle, cinsî arzu ile bakmaktır; elin zinası da cinsî arzu ile dokunmaktır. Toplum içinde kadının ve erkeğin avret yerlerine şehvetle bakacak insanlar her zaman ve her yerde bulunabileceğine göre, bunu bilen bir Müslümanın avret yerlerini açarak dışarı çıkması, İslâmî namus ve iffet kavramını zedeleyen bir davranış olmaktadır. Çocuğunun ileride örtünmesi gerektiğine inanan bir Müslümanın, küçük yaşında onu örtünmeye alıştırması, örtünme eğitimi vermesi de yadırganacak bir husus değildir.
Burada yanlış olan zorlamadır. Henüz örtünme ve ibadet ile yükümlü olmamış çocukları, ibadet ve örtünmeye zorlamak, eğitim kaidelerine aykırıdır ve caiz değildir. İleride çocukların, örtünme ve ibadetten nefret etmelerine sebep olabileceği için bu davranıştan mutlaka uzak durulmalı, zorlama yerine teşvik ve sevdirme çarelerine başvurulmalıdır.
c) Hollanda'da anılan okulda yapılan anket sonucu çocukların, cami hocasını ancak "kılık kıyafetlerine ve sporlarına karışmaması" şartıyla din derslerine kabul ettikleri anlaşılmaktadır. Bu sonuca bakarak hemen başörtüsünü suçlamak, bu gelişmeye başörtüsünün sebep olduğunu îmâ etmek uygun olmasa gerektir. Burada bir kusur vardır; ancak bu kusur başörtüsü emrine değil, taraflardan birine aittir; ya cami hocası iyi niyetli olmasına rağmen ehliyetsizdir, öğretmenlik formasyonu eksiktir, kaş yapayım derken göz çıkarmıştır, çocukların nefretini kazanmıştır; yahut da çocuklar İslâmî eğitim açısından uygun olmayan bir çevrede olumsuz yönde şartlandırılmışlardır, peşin olarak İslâmî hayat onlara itici gelmeye başlamıştır. Ayrıca, çocukların ileri sürdükleri şartlar içinde ilgi çekenleri, üzerinde durulması gerekenleri var. Hiçbir hoca çocukların normal, İslâmî âdâb ve ahkâm ile çalışmayan sporlarına karışmaz, kimsenin meşrû haklarını da engellemez. Fakat, Batı'da, bazı ülkelerde ve okullarda spor dersi içinde yüzme de vardır. Okullardaki veya okul dışında bulunan spor salonlarındaki yüzme havuzlarına çocuklar ve gençler, kızlı erkekli mayolar giyerek girmekte, yarı çıplak bir vaziyette yüzmektedirler. Bunu hangi Müslüman caiz görür ki, cami imamı, yahut din bilgisi öğretmeni caiz görsün! Gençlerin mahrum edildiklerini söyledikleri hakları, kızlarla düşüp kalkmak, İslâm'ın haram kıldığı bazı davranışlarda bulunmaksa, din bilgisi hocasının bu konuda onları uyarması, bunların günah olduğunu söylemesi hâtâ mıdır? Hakları engellemek midir? Hür ve demokrat ülkelerde kanunları, nizamları çiğneyen kimseler uyarılmıyor mu, bu davranışlarında ısrar edenler engellenmiyor mu? Bir Müslüman'a göre ilâhî emir ve yasaklar kanun kuvvetinde olduğundan, bunlara riâyet etmek, bunları korumaya çalışmak niçin hak engellemek şeklinde değerlendirilmekte ve kınanmaktadır?
d) Eğer bir çevrede dilenciler başlarını örtüyorlarsa ve bu sebeple başlarını örten çocuklara, gençlere dilenci gözü ile bakılıyorsa bunun, örtünme karşısında bir zorluk, hattâ bir engel oluşturacağı düşünülebilir. Ancak buna karşı alınacak tedbir, başörtüsünden vazgeçmek değil, başını inancı gereği örtenleri, dilenmek için örtenlerden ayıran modalar, şekiller, renkler, kıyafetler bulmaktır. Ben, Batı'da gördüğüm yerlerde dilenci kızların başlarını örttüklerine şahit olmadım. Bunun çok yaygın bir âdet olduğunu sanmıyorum. Bu sebeple "başörtüsü-dilencilik" ilişkisinde bir hile, bir propaganda seziyorum. Hepimiz biliyoruz ki, günümüzde, İslâm'ı içlerine sindirememiş çevreler, dinini yaşayan Müslüman'a gerici, helal-haram konusunda titiz davranana mutaassıp ve bağnaz, faiz yemeyene, rüşvet kabul etmeyene ahmak, kadın-erkek ilişkilerinde İslâm'ın koyduğu sınırlara riayet edene hasta... diyorlar. Onlar böyle diyorlar diye Müslümanların da kendilerini öyle sanmaları, yahut aşağılık duygusuna kapılmaları beklenemez; Müslümanlara yakışan davranış ve tavır alış, makul, dengeli ve faydalı davranışları ile aksini isbat etmek, başkalarını kendilerine imrendirmektir.
e) Avrupa insanının, başörtüsünü dinin vazgeçilmez bir gereği olarak anlamakta güçlük çekmeleri tabiîdir. Çünkü, onların modern gelenekleri, âdetleri, felsefeleri ve hayat görüşleri içinde "dinî bir emir olarak başörtüsünün" yeri yoktur. Eğer, Avrupa insanına başörtüsünün dindeki yerini anlatmak gerekiyorsa, işe, bir bütün olarak İslâm'ı anlatmakla başlamalıdır. Batı, İslâm'ı, İslâm'da kadın-erkek ilişkilerinin sınırlarını, bu sınırların dayandığı gerçekleri anlayınca başörtüsünün dindeki yerini de anlamakta, makul karşılamakta, İslâm bütünü içinde tutarlı bulmaktadır. Meseleye bizim problemimiz açısından bakıldığında, Avrupa insanının başörtüsü emrini anlaması gerekmemektedir. Onlara göre önemli olan, bu konuda Müslümanların neye inandığı, nasıl davrandıklarıdır. Laik, hür ve demokrat Avrupalı, bir insanın belli bir davranışı, inancı gereği yaptığını bilirse, bunu anlarsa ona saygı duyar, imkân ve hürriyet tanır; bu davranışın kendi inanç ve kafasına sığıp sığmadığına bakmaz. Eğer meseleye tebliğ açısından bakılıyor ve başörtüsünün bu bakımdan Avrupalı için itici, caydırıcı olduğu düşünülüyorsa, bu "itici ve caydırıcı davranışlar" listesine daha birçok vazgeçilmez dinî davranışı eklemek gerekecektir. Avrupalı muhtemelen domuz, içki, reşitlerin rızalarıyla yaptıkları zina, faiz, usulüne göre öldürülmemiş hayvan etini yeme yasaklarının da hikmetini anlamayacak, bunların dinin vazgeçilmez talimatı olmasını kafasına sığdıramayacaktır. Onların Müslüman olmalarını sağlamak için bunlardan vazgeçilemeyeceğine göre, Müslümanların yapacağı, dinlerini bir bütün halinde yaşamak, İslâm'ın âlemlere rahmet olduğunu davranışları ile ispat etmek, gayr-i müslimlere sevgi, merhamet, anlayış ve iyilikle yaklaşmak, şahıslarında İslâm'ın sevilmesini sağlamaktır. Anlaşılan sayısız kural ve talîmatı ile İslâm benimsendikçe, anlaşılmaz sanılan kısımlar da anlaşılır olacaktır.
f) Bize göre, İslam'ın örtünme emri ve bu arada başı örtmek, "maslahat-ı dünya gereği bir irşat emri" değildir; örf, âdet ve fayda-zarar (maslahat) anlayışı değişti diye değiştirilemez bir dinî emirdir. Başını, kol ve bacaklarını, boyun ve gerdanını örtmeyen kadınlar Müslüman olsalar dahi bu davranışları ile günah işlemiş olurlar, şüphesiz günah ve kusur sahibi Müslümanlar da Allah'ın kullarıdır; Allah dilerse onların günahlarını bağışlar, dilerse cezalandırır. İslâm âliminin vazifesi insanları Cennet veya Cehenneme göndermek değildir; onun görevi İslâm gerçeklerini insanlara ulaştırmak, anlatmak, yani tebliğ etmektir. Biz de karınca kararınca bunu yapmaya çalışacağız.
Bölüm-II:
— Gazzâlî'ye ait ifadeden (el-Mustasfâ, c. I, s. 434-435) delile, emrin tavsiye için olduğunu değil, vücûb için olduğunu söyleyenin muhtaç olduğu anlaşılmıyor mu? Gazzâlî'nin koyduğu bu ölçüde ilmî bir tereddüt var mı? Gazzâlî'nin koyduğu bu ölçüde mutabık isek, başörtüsü emrinin vücûb ifade ettiğinin delili nedir?
— Kur'ân-ı Kerîm'de ve hadîslerde geçen emirlerin bağlayıcı olup olmadıkları (vücûb ifade edip etmedikleri) hükmünü Gazzâlî'nin açıklama ve anlayışına dayandırmak istiyorsak, "bu hüküm, açık ve kesin olarak tevakkuftur; yani emrin gereklerinden birini belirlemek için başka delil ve işaret (karîneler) aramaktır; bunları bulmadıkça da durmak, bir hükme varmamaktır." Buna göre "emrin tavsiye için olduğunu" söyleyen de buna delil bulacak, "bağlayıcı olduğunu" söyleyen de buna delil bulacaktır. Gazzâlî'nin görüşü tevakkuf olduğuna göre, bunu tek taraflı alıp "emrin bağlayıcı olduğunu söyleyenin, Gazzâlî'ye göre, delil bulması gerekir" demek yanılgıdır; bu yanılgının sebebi de peşin hükümdür; önce bir şeyi hissî veya gayr-i dinî sebeplerle benimsemek, sonra da buna akıl ve nakil yönlerinden delil aramaya kalkışmaktır. Eğer, Gazzâlî taklit olunacaksa onun kitaplarına bakarak, doğrudan bu konuda (başı örtme, başörtüsü kullanma konusunda) ne dediğini araştırmak gerekmez mi? Biz Gazzâlî'nin bu konuda ümmetin icmâından ayrılmadığını, hür kadınların başlarının ve saçlarının avret olduğu görüşünde olduğunu biliyoruz ve bu sebeple de kadınların başlarını örtmeleri gerektiğini savunuyoruz. Bunu gereksiz bulanların, örtünme emrinin (bu emir bir bütündür, başı diğer yerlerden ayırmamıştır) tavsiye için olduğunu ileri sürenlerin buna delil bulmaları gerekecektir. Örtünme emrinin bağlayıcı olduğunu gösteren delilleri ise biz aşağıda diğer sorulara cevap verirken sunmuş olacağız.
— Başörtüsü emrinin (mutlak tesettür başka), vücûb için olduğunu Cumhûr nerede söylüyor? Cumhûrun bu görüşü nerede naklediliyor? 20'nci asırdan önce, herhangi bir devirde bu emrin vücûb mu nedb mi ifade ettiği tartışılmış mıdır? Kim ne demiştir?
— "Mutlak tesettür (örtünme)" ile başörtüsü aynı âyetlerde ve aynı üslûb içinde hükme bağlanmıştır. Örtünme emrinin kadının başını da içine alıp almadığı bütün devirlerde konuşulmuş ve hür Müslüman kadının baş ve saçlarının avret olduğunda, örtülmesi gerekli bulunduğunda, örtünme emrinin bu uzuvları da içine aldığında ittifak edilmiştir. Bu hüküm, bütün fıkıh kitaplarının namaz bahsi ile helal-haram konularına ayrılan "kerâhiye, hazr ve ibâha" bahislerinde yazılmıştır. Kur'ân-ı Kerîm'de ve hadîslerde baş dahil olmak üzere avret yerlerinin örtülmesi ile ilgili emir ve talîmatın bağlayıcı (vücûb için) olduğunda ittifak edildiğini, "özellikle ittifaklı meseleleri toplayan" icmâ kitaplarında da görmek mümkündür. Burada birkaç icmâ kitabından nakiller yapmakta fayda görüyoruz: "Ergenlik çağına gelmiş hür ve Müslüman bir kadının namaz kılarken başını örtmesi gerektiğinde ve başı tamamen açık olarak namazını kılmış olması halinde namazı iade etmesinin gerekli bulunduğunda müçtehitler ittifak etmişlerdir." (İbnu'l-Munzir, el-İcmâ', s. 41) Bu ifadede "namaz kılarken" kaydı vardır, bu kayıt bizi yanılgıya düşürmemelidir; çünkü meselemiz, kadının avret yerlerinin tesbitidir, namazda örtülen yerler avret yerleridir ve yukarıdaki ifade başın avret olduğunu açıklar ve kesin olarak ortaya koymaktadır. (Ayrıca bak. Cessâs, Ahkâmu'l-Kur'ân, c. III, s. 316) "Kadının eli ve yüzü müstesna olmak üzere bedeni ve saçının avret (kapatılması gerekli uzuv) olduğunda fıkıh âlimleri ittifak etmişlerdir. Kadının yüzü, elleri, hattâ tırnaklarının avret olup olmadığı konusunda ise görüş farkları (ihtilâf) vardır." (İbn Hazm, Merâtibu'l-icmâ, s. 29) "İlim sahipleri, namaz kılarken kadının başını örtmesi gerektiği, başı tamamen açık olarak kıldığı namazı yeniden kılması icabettiği hususunda ittifak etmişlerdir." (İbn Kudâme, el-Muğnî, c. I, s. 633) "Alimler, avret yerlerinin mutlak olarak (namaz dışında ve içinde) örtülmesinin farz olduğunda ittifak etmişlerdir. Ancak bu örtünmenin namazın sıhhat şartı olup olmadığı konusu ile avret yerlerinin sınırlandırılması konusunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. ... Kadının el ve yüzü hariç bütün vücudunun avret olduğu ulemâ çoğunluğunun görüşüdür. (Geriye kalan müçtehitlerden) Ebû Hanîfe'ye göre ayakları da avret değildir, Ebû Bekr b. Abdurrahman ve Ahmed b. Hanbel'e göre kadının bütün vücudu avrettir." (İbn Rüşd, Bidâye, c. I, s. 98-90) Bu nakillerde, kadının saçları avret değildir diyen bir âlimin bulunmadığı, başka bir deyişle kadının başının örtülmesi gerektiğinde ittifak ve icmâ bulunduğu açıkça görülmektedir. Bu icmâ ve ittifakın dayanağı âyet olsun, hadîs olsun fark etmemektedir; icmâ bu nasların delâlet ve hükmüne kesinlik kazandırmaktadır. Hicrî üçüncü asrın ikinci yarısında yaşayan Taberî (v. 33210/992), dördüncü asırda yaşayan Ebû Bekri'r-Râzî el-Cessâs (v. 370/980), beşinci asırda yaşayan Şâfiî mezhebinden el-Keyâ el-Herrâsî (v. 504/1110), çağdaşı, Mâlikî mezhebinden İbnu'l-Arabî (v. 543/1148) gibi birinci veya ikinci dereceden müçtehit veya mezhebe bağlı âlimlerin, ahkâm âyetleri ile ilgili tefsirleri elimizdedir. Bu tefsirlerde örtünme ile ilgili âyetlerin mânâ ve hükümleri incelenmiş, üzerinde birleşilen noktalar ile ihtilâf edilen hususlar açıkça kaydedilmiştir. Bunlara dayanarak, konunun ne zamandan beri tartışıldığını ve kimin ne dediğini tesbit etmek kolaylıkla mümkün bulunmaktadır. Bizim tesbitlerimize göre Sahâbe müfessirlerinden günümüze kadar her asırda yapılan ve kısmen yazılan tefsirlerde "hür, Müslüman kadınların, el, yüz ve ayakları hariç, bütün vücutlarının avret olduğu, örtülmesi gerektiği" konusunda sözbirliği ve görüş beraberliği vardır. Nûr ve Ahzâb sûrelerinde yer alan âyetleri ile bunları açıklayan hadîslerin, "yüz, el ve ayaklar" dışında kalan yerlerin örtülmesi gerektiğini kesin ve bağlayıcı olarak ifade ettiğinde birleşilmiştir. Hiçbir fakîh "Başın veya örtülmesi gereken diğer yerlerin, dünya hayatında faydası bulunduğu için ve âdete dayalı olarak örtülmesi tavsiye edilmiştir, fayda ve âdet değişirse örtülmeyebilir." şeklinde bir görüş ileri sürmemiş, müçtehitler bu konudaki talîmatın devamlı ve bağlayıcı olduğunda birleşmişlerdir. (Örnek olarak bak.: Taberî, Câmi'u'l-beyân, c. XVIII, s. 82 vd; Cessâs, Ahkâmu'l-Kur'ân, c. III, s. 314 vd.) Kadının saçı ve başı dahil olmak üzere örtünmesinin gerekli ve bu konudaki emir ve talîmatın bağlayıcı olduğunu müfessir ve fıkıhçılar nereden çıkarmışlardır? Bir kere "Emir vücûb içindir, bağlayıcıdır; aksine bir işaret bulunmadıkça böyle yorumlanır." diyen usulcülere göre ortada bir problem yoktur; Allah ve Rasûlü kadın ve erkeğin belli yerlerinin örtülmesini emretmiş ve istemişlerdir; baş ve saç da örtülmesi gereken yerler içindedir, bu emirler de bağlayıcı olduğuna göre örtünmek (başörtüsü, türban... kullanmak) gereklidir, farzdır, dinin vazgeçilmez bir isteğidir. İmam Gazzâlî gibi "Emrin bağlayıcı olup olmadığı belli değildir, bunun için ayrıca bir delil, karîne ve işarete ihtiyaç vardır, meselâ oruç emri bağlayıcıdır; çünkü seferde ve hastalık yüzünden tutamayanların nasıl tutacakları anlatılmış, böylece bağlayıcı olduğuna işaret edilmiştir..." diyenlere göre de bu konuda bir kapalılık ve problem yoktur. Çünkü, Allah Teâlâ örtünme ile ilgili âyetlerde şöyle bir seyir takip etmiş ve arka arkaya açıklamalar getirmiştir:
a) Erkeklerin gözlerini haramdan korumalarını, iffetlerine sahip olmalarını istemiş, ancak bu davranışın onları ruhen temiz kılacağını bildirmiştir.
b) Kadınların da gözlerini haramdan (cinsî arzuyu uyandıracak yerlere bakmaktan) sakınmalarını, iffetlerini korumalarını emretmiş, hemen bunun arkasından zarûrî olarak açıkta kalanlar (eller, ayaklar ve yüz) müstesnâ bütün vücudu kapatmalarını, güzel ve çekici yerlerini (zînet) nâmahreme açıp göstermemelerini istemiştir.
c) Başörtülerini boyun ve göğüslerini örtecek şekilde bağlamalarını emretmiştir.
d) Örtülecek ve açıkta bırakılacak yerleri sınırladığı gibi vücudunu kimlere karşı örteceğini ve kimlere karşı açabileceğini ayrıntılı olarak açıklamıştır.
e) Son âyetin sonunu "Ey mü'minler! Hep birden Allah'a tövbe ediniz ki, kurtuluşa eresiniz!" şeklinde getirmiştir; bu ifade, gerek daha önceki davranışlar ve gerekse bu âyet geldikten sonra ona uymayan hareketlerin günah olduğuna, bunlardan kurtulmak için Allah'a tövbe edilmesi gerektiğine işaret etmektedir. (Nûr: 24/29-31)
f) Bu âyetler nâzil olunca Müslüman kadınlar, bulundukları yerden ayrılmadan, etekliklerinin uygun yerlerini yırtarak başörtülerini bununla bağlamışlar ve bundan sonra hiç aksatmadan bu emri yerine getirmişler, Hz. Peygamber (s.a.) de bu âyetin uygulanmasını titizlikle takip etmiştir. Bütün bu karîne, delil ve işaretler, konumuz olan örtünme emrinin bağlayıcı olduğunu kesin olarak ortaya koymaktadır. Bu emir âdete de bağlı değildir; çünkü o zaman cârî olan âdeti olduğu gibi bırakmak için değil, değiştirmek ve ıslâh etmek için gelmiştir, başörtülerini omuzlarından arkaya atarak boyun ve göğüslerini açıkta bırakan cahiliye kadınlarına yeni bir örtünme şekli öğretmiş, İslâmî örtüyü tarif etmiştir.
— Bir âyette aynı sîgalarla ifade edilen her konunun hükmü, aynı mertebede mi kabul edilmek icab eder? Böyle bir prensip hangi usul ve kavaidde mevcuttur? Usul ve kavâidde olması şart değil, âlim olmak da şart değil, akıl var yakîn var diyecek isek, o takdirde, Bakara, 177. âyetinde, birr-ü takva'ya ermenin şartları olarak iman, ibadet ve infak konuları aynı sîgalarla yan yana zikredilmektedir. Bu durumda iman konularının hükmü ile ibadet konularının hükmü; iman ve ibadet konularının hükmü ile infak konularının hükmü aynı mertebede mi kabul edilecektir? Meselâ, zekât'ın dinî hükmü ile akraba, yetim ve yoksula infakın dini hükmü aynı mertebede mi kabul edilecektir?
— Bir âyette, aynı şekil ve üslûb içinde arka arkaya sıralanmış emir ve talimatın aynı hükümde olması şart değildir. Bakara sûresinin 177. âyetinde olduğu gibi iman, ibadet, infak arka arkaya sıralanınca, ibadet ve infakın da iman derecesinde önemli ve gerekli olduğu mânâsı çıkarılmaz. Ancak bu hususların bizim konumuzla alâkası yoktur. Örtünme ile ilgili âyetlerde namus ve iffetin korunması ile belli yerlerin örtülmesi arka arkaya zikredilmiştir. Fukahâ örtünme gereklidir derken bu hükmü, âyetlerin sıralanışından çıkarmamışlar, hüküm çıkarmanın açık ve kesin kaidelerinden faydalanmışlardır. Buna göre, zina etmek de haramdır, çıplak yerlere şehvetli (hattâ bazı yerlere şehvetsiz) bakmak da haramdır. Şimdi, zinanın haramlığı ile avret yerlerini açmanın ve buralara bakmanın haramlığı aynı derecede olmayabilir; fakat aynı derecede olmamak, birinin çiğnenebileceğini, buna uyulmasa da olabileceğini ifade etmez, bağlayıcı olma, riayet gerekli bulunma, çiğnenmesi caiz olmama bakımından haramlar arasında fark yoktur.
— Endonezya ve Malezya çok eski birer İslâm ülkesidir. Bu ülkelerdeki Müslümanlar tesettür emrini Hicaz veya Anadolu Müslümanları ile aynı şekilde mi algılamış ve tatbik etmiştir? Uygulamanın farklı olduğu, Endonezyalı Müslümanın, değil sadece başını açmak, göğsü açık dolaştığı tarihen bilindiğine göre, tesettür emrini tatbik etmekte örf ve âdete bağlı maslahat-ı dünya mülahazasının rolü olmak icab etmez mi? Daha dün, 60'lı yıllara kadar şehirlerimizde erkeklerin bile başları açık gezmeleri, dinî tepki ile karşılanmaktaydı. Hâlâ bugün bile dünyanın pek çok yerinde, hattâ Anadolu'nun bazı yörelerinde tepki ile karşılanmaktadır. Bu tepkiyi, dinî kaynaklı değil de örfî kaynaklı kabul etmek mecburiyetinde olduğumuza göre, kadınların başlarını örtmelerindeki uygulamayı da bu açıdan değerlendirmek icab etmez mi?
— Endonezya veya Malezya Müslüman kadınlarının baş ve göğüslerinin açık bulunmasını, bunun caiz olduğuna delil sayabilmek için, Allah Rasûlü'nün (s.a.) bunları görmesi ve sesini çıkarmaması, yahut oralarda yaşayan âlimlerin, baş ve göğüsleri açmanın caiz olduğuna dair, delile dayalı fetvâ vermiş olmaları gerekir. Bunlar bulunmadığına göre, şurada veya burada İslâm'ın yasaklarını çiğneyen erkek ve kadınların bu davranışlarını delil kılmaya, bunları Kitap ve Sünnete göre değerlendirmek gerekirken, Kitap ve Sünneti bunlara göre yoruma tabi tutmaya kimsenin hakkı ve salahiyeti yoktur.
Erkeklerin başlarını örtmeleri gerektiğine dair hiçbir dinî talimat yoktur. Bu sebeple İslâm ulemâsı, baştan beri bunun caiz olduğunu söyleyegelmişlerdir. Mübah olan bir sâhada örf ve âdete, benimsenen âdâba uyulması tabiîdir. Bu sebepledir ki, fukahâ, erkeklerin başlarını açmalarının saygısızlık olarak kabul edildiği bölgelerde, namaz kılarken başın örtülmesi gerektiğini, böyle bir telakkinin bulunmadığı bölgelerde, namazın açık baş ile kılınabileceğini ifade etmişlerdir. Kadınlara gelince, yukarıda sıralanan delillere dayanılarak baştan beri kadının başını örtmesinin bağlayıcı bir dinî emir olduğuna hükmedilmiş ve bu hüküm uygulanmıştır. Bu bir inkılâb hükmüdür, örfü, âdeti devam ettirmeye değil, değiştirmeye yöneliktir, değişebileceğine dair hiçbir delil ve görüş mevcut değildir.
Kaynak: Köprü Dergisi
.
Ahzab Suresi:
59— Ey Peygamber! Kendi eşlerine, kızlarına ve Müslüman kadınlarına de ki: Dış elbiselerini (sokak kıyafetlerini) üzerlerine alıp örtünsünler. Bu onların (iffetli) tanınmalarına, eziyet edilmemelerine daha uygun olanıdır. Allah, çok bağışlayan ve çok merhamet edendir.
Asr-ı Saadet'in ilk yıllarında Arap kadınları pek örtünmezlerdi. Kimi gerdanını açık tutar, kimi yandan yırtmaçlı entari giyerek bacak ve baldırını teşhir ederdi. Kadının annelik vakarını koruyan ciddi tesettür yok gibiydi.
Aynı zamanda helalar evlerden uzak yerlerde bulundurulurdu; o bakımdan kadınlar akşam karanlığı çökünce tabii ihtiyaçlarını gidermek üzere helaya yönelirlerdi. Dışarı çıkan kadınların hür ve câriye olduğu tefrik edilmediğinden yolda sarkıntılık yapanlar eksik olmaz; o yüzden birtakım çirkin olaylar meydana gelirdi.
Nûr Sûresi 31. âyetle kadınların boyun ve gerdanlarını, kulak ve saçlarını kaplayıp örtecek şekilde başörtüsü kullanmaları emredilirken, konumuzu oluşturan âyette, «cilbab» denilen ve hür kadını cariyeden ayıran sokak kıyafeti giyinmeleri emredildi. Böylece İslâmî anlamda tesettürün ölçü ve kapsamı belirlenmiş oldu.
«Ey Peygamber! Kendi eşlerine, kızlarına ve Müslüman kadınlarına de ki: Dış elbiselerini (sokak kıyafetlerini) üzerlerine alıp örtünsünler..»
Kur'ân-ı Kerîm'de kadınların örtünmesiyle ilgili iki ayrı kavram üzerinde durulmuştur: hımar ve cilbab..
Hımar: Başörtüsü demektir. Cenâb-i Hak bunun örtünme şekil ve kapsamını da belirlemiş bulunuyor. Şöyle ki: «Mü'min kadınlara de ki: (Bakılması haram olan şeylerden) gözlerini sakınsınlar; iffet ve namuslarını korusunlar; süs yerlerini -görünen kısımlar dışında- açmasınlar; başörtülerini yakaları üzerine (gelecek şekilde) örtünüp salıversinler..»
Müfessir Kurtubî'nin de sahih tesbitine göre : Bu âyet inmeden önce Müslüman kadınlar başörtülerini sadece başlarını ve enselerini örtecek şekilde örtünür; kulaklarını, boğaz ve gerdanlarını açık tutarlardı. 31. âyet inince artık bu saydıklarımız yerlerini de örtecek şekilde başörtülerini örtündüler.
Böylece «hımar» kelimesi, sözlük anlamını aşarak âyette ifadesini bulduğu şekilde başörtüsü anlamında bir terim hüviyetine girdi.
Cilbab : Baş örtüsünden daha büyük, bedenin önemli kısmını kaplar şekilde dış kıyafettir. İbn Abbas'a ve İbn Mes'ûd'a (Allah ikisinden de razı olsun) göre, Rıda', yani ferace demektir. Ferace, bilindiği gibi kadınların sokakta giydikleri çarşaf veya pelerine benzer bol ve yakasının arka kısmı çok defa eteklere kadar uzanan üst giysidir. Kına' ise, daha çok başı ve omuzları örten büyükçe bir örtüdür. Kurtubî bu konuda en sahîh yorum olarak «cilbab» yüz ve eller dışında bedenin tamamını örten bir sokak eibisesidir, diyerek ilim adamlarının görüşünü belirtmiştir.
Hz. Âişe (R.A.) Validemiz ise, bu konuda şu bilgiyi vermiştir: «Sözü edilen cilbab âyeti inince Allah rahmet etsin Ansar kadınları futalarını yarıp onunla başlarını örterek Hz. Peygamber'in (A.S.) arkasında öylece namaz kıldılar. O durumda sanki başlarının üstünde kargalar tünemiş gibiydi.»
Bu bakımdan diyebiliriz ki, İslâm Dini cihanşümul esas ve prensipleri doğrultusunda ve ahlâkî kuralları çerçevesinde kadınlarla ilgili kendine has örtünme ve kıyafet sistemi getirmek suretiyle cahiliye devrinin bu husustaki bütün kötü âdet ve geleneklerini kökünden yıkmıştır.
Kadının belirtilen ölçü ve şekilde örtünmesine «tesettür» denilmektedir. Gerek Nûr Sûresi 31. âyette «başörtülerini yakalan üzerine (gelecek şekilde) örtünüp salıversinler» emri; gerekse konumuzu oluşturan Ahzâb Sûresi 59. âyette «dış elbiselerini üzerlerine alıp örtünsünler» emri vücup mu, yoksa tavsiye ve nedb mi ifade ediyor? Usûl âlimlerinin birtakım farklı görüşleri olmuşsa da, her iki âyeti sahîh hadîslerle ve Resûlüllah (A.S.) Efendimiz ile dört halîfesi devrindeki uygulamayla karşılaştırıp tefsîr ettiğimizde vücup, yani farziyet ifade ettiği rahatlıkla anlaşılmaktadır.
Kur'ân-i Kerîm örtünmeyi emrederken, günün şartlarına göre bunun yarar ve hikmetini de kısmen açıklamakta ve öylece bize bu konuda bir kıstas vermektedir:
a) İffetsiz, ahlâksız kadınlardan seçilip toplumda saygı görmelerini sağlamak,
b) Sokaklarda, yollarda kırıtıp dolaşan seviyesiz kadınlara sarkıntılık yapanların sataşma ve incitmelerinden güvende kalmalarına yardımcı olmak ve çıkacak birtakım kötülükleri önlemek,
c) Kadının hiçbir zaman süs eşyası olmadığını göstermek,.
Hz. Peygamber (A.S.)ın risâlet göreviyle işe başladığı asırda Arap kadınlarının çoğu örtünmediği, mahrem yerlerini teşhîr ettikleri, cadde ve sokaklarda kırıtarak yürüdükleri için peşlerine takılan gençlerin sarkıntılığına uğrarlardı. İslâm Dini, hem toplumda otokontrolü sağlamaya yöneldi, hem de kadının iffet ve namusunu, vakar ve saygınlığını kötü nazarlardan, kirli emellerden ve niyetlerden korumayı plânladı ve kısa zamanda her iki konuda da istenilen olumlu sonucu elde ederek topluma huzur ve güven getirdi.
Diğer yandan İslâmiyet yepyeni bir sistem olarak sahneye çıkarken birçok konularını eğitim yoluyla çözmüş ve irşat ile teblîğe ağırlık vererek toplumu yönlendirmiştir.
Günümüzde süs yerlerini, mahrem taraflarını açıp sokak ve caddelerde kırıtarak gezip dolaşan kadınların çoğu saygınlığını kaybetmiştir. Aynı zamanda kötü nazarlara hedef olmaktan da kurtulamamıştır.
Önce kadının ne olduğunu belirtmek, sonra da ona yakışanı emretmek gerekir. Kadın bir süs eşyası mıdır, yoksa erkeklerin gönül eğlencesi midir? Şüphesiz kadına bu nazarla bakmak, en hafif tabiriyle ona hakarettir ve saygısızlıktır. Aklı başında, ileriyi gören, toplumdaki yerini ve saygınlığını bilen hiçbir kadın kendini belirtilen çizgiye getirerek alçaltmaz, şunun bunun seks oyuncağı olmaktan nefret edip anneliğine yakışanı yapar.
Kadın, toplumun kopmaz bir parçası, ailenin temel yapısı; huzur, sükûn ve güvenin değişmeyen kaynağı; edep ve terbiyenin, nezaket ve nezahetin simgesidir.
İşte İslâm Dini kadını böyle tanır ve tanıtır; onu bu düzeyde tutmanın en ölçülü kurallarını taşır.
Kaynak: Celal Yıldırım - İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları
.
Nur Suresi
30— (Ey Muhammed) Mü'min erkeklere de ki: gözlerini (kendilerine helâl olmayanlardan) sakınsınlar, utanc yerlerini (hem açmaktan, hem de zinadan) korusunlar. Bu onlar için daha nezih ve daha uygundur. Şüphesiz ki Allah onların işleye geldiklerinden haberlidir.
31— Mü'mine kadınlara da de ki: (Bakılması haram olan şeylerden) gözlerini sakınsınlar; iffet ve namuslarını korusunlar, süs yerlerini -görünen kısımlar dışında- açmasınlar; başörtülerini yakaları üzerine (gelecek şekilde) örtünüp salıversinler; zînetlerini (ve zînet yerlerini) kocalarından veya babalarından veya kocalarının babalarından veya oğullarından veya kocalarının oğullarından veya kardeşlerinden veya kardeşlerinin oğullarından veya kızkardeşlerinin oğullarından veya kendi (din kardeşleri sayılan) kadınlardan veya ellerinin sahip olduğu cariyelerden veya erkeklikten kesilip (kadınlara) ihtiyaç duymayan hizmetçilerden veya kadınların utanç yerlerine ilgi duymayan çocuklardan başkasına açmasınlar. Süslerinden gizledikleri bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar (ayak bileklerindeki halhalı taşıdıklarını hissettirmesinler). Hepiniz birden Allah'a tevbe edin ey mü'minler! Ola ki korktuklarınızdan kurtulup umduklarınıza erişirsiniz.
Mersed kızı Esma (R.A.), Benî Harise mahallesinde oturuyordu. Kendisi oldukça zeki ve sözü sohbeti dinlenen bir hanımdı. Müslüman hanımlar sık sık onu görmeye ve sohbetinden yararlanmaya gelirlerdi. Ancak ona gelen hanımların çoğu iyice örtünmezlerdi; ayak bileklerindeki halhal, göğüslerindeki gerdanlık, saç örgüleri açık bir vaziyette bulunuyordu. Hz. Esma (R.A.) onların bu halini hiç de hoş karşılamadı ve «bunlar ne çirkin şeyler» diyerek üzüntüsünü belirtti. Bunun üzerine yukarıdaki âyetler indi.
Ashab-ı Kîrâm'dan Cerîr (R.A.) diyor ki: «Resûlüllah (A.S.) Efendimizden, farkına varmadan ansızın (karşılaşılan bir kadına) bakmaktan sordum. Buyurdu ki; «Gözünü (ondan) derhal çevir.»
Bir adam annesinin odasına girmek için izin isteyip istemiyeceği hakkında sordu. Peygamber (A.S.) ona: «İzin iste de öyle gir» buyurdu. Bunun üzerine adam tekrar sorma ihtiyacını duydu ve aralarında şu konuşma geçti:
— Ama ben evin içinde onunla beraber bulunuyorum?
— İzin iste de öylece yanına gir.
— Ben ona hizmet ediyorum, yine de izin istemem gerekir mi?
— İzin al da öylece gir. Onu çıplak vaziyette görmek ister misin?
«Ademoğluna (kendi iradesi doğrultusunda) zinadan ulaşacak payı yazılmıştır; bundan kurtuluş yoktur. İki gözün zinası (harama) bakmaktır. Dilin zinası, (o gibi müstehcen şeyi) konuşmaktır. Kulağın zinası, (o gibi müstehcen şeyleri) dinlemektir. Ellerin zinası, (o gibi şeyleri) tutmaktır. Ayakların zinası, (o gibi şeylere doğru) adım atmaktır. Nefis ise, (o gibi şeyleri) temenni edip ilgi duyar; utanç yeri ise, ya onu doğrular, ya da yalanlar.» «Kıyamet günü bütün gözler ağlayacak; ancak Allah'ın haram kıldığı şeyden sakınan göz; Allah yolunda uyumayıp (nöbet bekleyen) göz ve Allah korkusundan sinek başı kadar olsun yaş akıtan göz müstesna..»
«Allah'a tevbe edin. Çünkü ben Yüce Rabbıma bir günde yüz defa tevbe ediyorum.»
«Allah kulun tevbesinden dolayı, çölde kaybettiği devesini bulan kimseden daha çok sevinir.»
«Mü'mîn erkeklere de ki: Gözlerini (kendilerine helâl olmayanlardan) sakınsınlar. Utanç yerlerini (hem açmaktan, hem de zinadan) korusunlar.»
Kur'ân haramdan sakınma, namus ve iffeti koruma konusunda, kadınlardan önce erkeklere seslenmekte ve bu hususta onların daha eğitici, yönlendirici ve otokontrolü sağlayıcı rol oynayabileceklerine işaret etmektedir. Aynı zamanda kadınlardan ziyade erkekler cadde ve sokaklarda, çarşı ve pazarlarda bulunurlar. Onların rastladıkları her kadını din kardeşi bilip anne ve kız kardeşlerine gösterdikleri saygıyı onlara gösterdikleri; şehvet nazarıyla değil, iş icabı baktıkları takdirde, toplum yapısında güven, huzur, namus, edep ve terbiye duygu ve düşüncesi hâkim olur. Yetişmekte olan kuşaklara da toplum içinde nasıl davranılması gerektiği -en tesirli yanlarıyla- gösterilmiş olur.
Böylece kadınların da kocalarına karşı şüphe ve zan beslemelerine, güvensizlik duymalarına neden kalmaz ve aile yuvası daha huzurlu bir düzeye kavuşmuş olur.
Mü’min kadınlara da de ki: (Bakılması haram olan şeylerden) gözlerini sakınsınlar; iffet ve namuslarını korusunlar..»
Kadınların da erkeklere şehvetle bakması haramdır. Alım-satım, iş ve mahkeme gibi durumlarda -şehvetle olmamak kaydıyla- erkeğin kadına, kadının da erkeğe bakmasına cevaz verilmiştir. Bu cevazı veren ilim adamları ve müctehit imamlar şu olayı delil ve dayanak göstermektedirler: «Bayram günü Habeşlî oyuncular Mescid-i Saadet'in yanında kılıç-kalkan oyunları oynarken Resûlüllah (A.S.) Efendimiz onları seyrediyor, aynı zamanda teşvikte bulunuyordu. Derken gelip Peygamber (A.S.) Efendimiz'in arkasında yer alan Hz. Aişe (R.A.) Validemiz de -erkeklere görünmeyecek şekilde korunmak suretiyle- onları bıkıncaya kadar seyretti.»
Bunun aksini iddia edenlerin delili ise, Tirmizî'nin rivayet ettiği İbn Ümmi Mektûm'un (R.A.), Hz. Meymune'nin (R.A.) yanında Hz. Ümmü Seleme (R.A.) bulunduğu bir sırada içeri girmesi ve Peygamber (A.S.)ın, zevçelerine perde arkasına geçmelerini emretmesidir.
Ancak ilim adamları hicretin yedinci yılında meydana gelen Habeşlî oyuncular olayıyla ilgili rivayeti delil edinme bakımından daha sıhhatli kabul etmişlerdir.
Şüphesiz ki, müslüman kadınların gözlerini ve namuslarını haramdan sakınmalarının sayılmayacak kadar faydaları vardır. Onları şöyle maddeleştirip özetliyebiliriz :
a) İffetsiz erkeklerin gizli arzularının ortaya çıkmasına engel olur.
b) Şehevî duygusunun tesiri altında kalanların bir ölçüsüzlükte bulunmalarına fırsat vermez.
c) Erkeklerin kadınlara, yani iffetli ve namuslu kadınlara daha çok saygı duymalarına ortam hazırlar.
d) Ahlâken düşük kadınların ister-istemez o iffet ve edep havasına uymalarını sağlar.
e) Kız çocuklarının edep ve terbiye, namus ve iffet havası içinde yetişmelerini kolaylaştırır.
Süs yerlerini -görünen kısmın dışında- açmasınlar.,»
«Süs» ile çevirisini yaptığımız «zînet» kavramı üzerinde hayli durulmuş ve birtakım farklı yorumlar ortaya konulmuştur:
1— İbn Abbas'a (R.A.) göre : Kadının yüzü, elleri ve yüzüğü gibi görünebilen kısımları dışındaki süs yerleridir. Nitekim İbn Ömer ve Tabiîn'den Saîd b. Cübeyr de aynı görüştedirler.
2— Ebû İshak ve Ebû Ahves'e göre : Küpe, halhal, gerdanlık gibi ancak kocasının görebileceği süsleri ve süs yerleridir.
3— İbn Mesûd'a (R.A.) göre : Sokak kıyafeti (çarşaf, manto, pelerin) ve entari dışında kalan giysileridir.
Bunlardan İbn Abbas'ın (R.A.) yorum ve tesbiti daha sıhhatli kabul edilmiş ve delil olarak Ebû Bekir Sıddîk'ın (R.A.) kızı Hz. Esma (R.A.) olayı gösterilmiştir. Şöyle ki: Hz. Esma (R.A.) üzerinde ince bir entari bulunduğu halde Hz. Aişe'nin {R.A.) odasına giriyor. O sırada Resûlüllah (A.S.) Efendimiz de orada idi. Hz. Esmâ'yı o vaziyette görünce yüzünü başka tarafa çeviriyor ve şöyle uyarıda bulunuyor: «Ya Esma! kadın ergen olunca, artık onun şundan ve bundan başka yerlerinin görünmesi uygun olmaz»
buyuruyor ve mübarek eliyle yüzünü ve iki elini gösteriyor.
Zînet, biri kapalı diğeri açık olmak üzere iki kısma ayrılır. Kapalı olanı: Ayak bileğine takılan halhal, kollara takılan bilezikler, kulaklara takılan küpe ve boyuna takılan gerdanlıktır. Acık olanı ise: Dış kıyafettir ve bedeni örten elbiselerdir. Nitekim A'raf Sûresi 31. âyette buna değinilerek şöyle buyurulmaktadır: «Ey Adem oğulları! her mescidde (namaz vakitlerinde orada bulunduğunuzda) zinetinizi (güzel ve temiz elbisenizi) giyinin..» Böylece zînet'in temiz olan sokak kıyafeti olduğu anlaşılıyor.
Aynı zamanda bundan maksadın sürme, yüzük, bilezik, yüz ve eller olduğunu belirtenler de olmuştur. Nitekim Hz. Aişe (R.A.) diyor ki: «Ana bir kardeşim Abdullah'ın kızı Müzeyyene yanıma geldi. Az sonra Peygamber (A.S.) da içeri girdi ve o kızı görünce yüzünü başka tarafa çevirdi. Bunun üzerine dedim ki: «Ya Resûlellah! o kardeşimin kızıdır.» Benim bu sözüme karşılık O şöyle buyurdu : «Ya Aişe! kız ergen olunca, yüzünden ve (eliyle kendi bileğini tutup elini göstererek) bundan başka yerlerini açık bulundurması helal olmaz.»
Konumuzla ilgili âyette «fürûc» sözü geçmektedir. Bu «ferc»in çoğuludur. Nûr Sûresi 30 ve 31. âyetler dışında hep zina anlamında kullanılmıştır. Bu iki âyette ise, utanç yerleri kasdedilmiştir.
«Başörtüsünü yakaları üzerine (gelecek şekilde) örtünüp salıversinler; zînetlerini (ve zînet yerlerini)...... açmasınlar.»
Cenâb-ı Hak, mü'min kadınları saygı duyulacak, iffet ve namus timsali olacak bir düzeyde bulundurmak için onlara hem baş örtülerini nasıl örtünmelerini, hem de zînet yerlerini, avret mahallerini iyice örtecek dış kıyafetlerini nasıl kullanmalarını belirterek yol gösteriyor. Anlaşıldığı gibi, konuyu oluşturan bölümde biri emir, diğeri nehiy (yasak) olmak üzere iki ayrı hüküm yer almaktadır. Emir burada vücubu, yani farziyeti, nehiy ise tahrîmi gerektirir. O halde müslüman kadınların mahremleri olmayan erkeklere karşı başlarını, boyun, göğüs, kulak ve saçları kapsayacak şekilde örtünmeleri farzdır. Sokağa çıkarken de, bir rivayete göre, yüz ve elleri dışında kalan kısımlarını -tenin rengi görünmeyecek şekilde-örtmeleri de farzdır. Bunun aksine bir kıyafet yasaklanmıştır ki bu tahrîmi gerektirir.
Müfessîr Kurtubî'nin tesbitine göre : Bu iki âyet inmeden önce Müslüman kadınlar başörtülerini omuzları arasından salıverirlerdi. O yüzden boyunları, kulakları, saçlarının bir kısmı ve göğüslerinin boğazla birleşen kısmı açık, yani örtülmedik kalırdı. Cenâb-ı Hak bu şekil örtünmenin sakıncalı olduğunu beyanla Nûr Sûresi'nin 30 ve 31. âyetlerini indirdi. Böylece hükmü kıyamete kadar baki kalacak bir örtünme şeklini emretti.
Nitekim Hz. Aişe'nin (R.A.) kardeşi Abdurrahman'ın kızı Hafsa, Hz. Aişe'nin yanına geldiğinde, başında -boyun ve göğsün rengini belli edecek şekilde- ince bir baş örtüsü bulunuyordu. Hz. Aişe (R.A.) onun bu haline fazlasıyla üzüldü ve öfkelendi, o sebeple Hafsa'nın başındaki ince örtüyü çekip aldı ve yırttı. Sonra da şöyle buyurdu : «Kalınca bir örtü örtülür..»
Yine Hz. Aişe (R.A.) diyor ki:
«Bu âyetler indiğinde, Allah rahmet eylesin, ilk muhacirlerden olan kadınlar üstlerinde taşıdıkları entari, çarşaf ve benzeri elbiselerinden kesip başlarını (emredilen şekilde) örttüler.»
Hz. Aişe (R.A.) devamla diyor ki :
«Vallahi Ansardan olan kadınları, Allah'ın kitabına uyup onu en çok doğrulayan kadınlar olarak gördüm. Nûr Sûresi'nin bu âyetleri indiği zaman kocaları gidip onlara okuyunca hepsi de başörtülerini güzelce örtünüp Peygamber (A.S.) Efendimiz'in arkasında (namaza) durdular; sanki «hepsinin başında birer (siyah) karga bulunuyordu.»
Anlaşıldığı gibi, başörtüsünün boynu, gerdanı, kulağı ve saçı örtecek şekilde örtülmesi emredilmekte ve böyle yapmanın farz olduğu belirtilmektedir.
Ellere ve yüze gelince : Bunların açık tutulmasında zaruret söz konusudur. O bakımdan bir fitneye sebep teşkil etmediği sürece bu iki organı açık bulundurmakta bir sakınca yoktur. Aynı zamanda bununla ilgili rivayetler kolaylık getirmektedir. Bir konu hakkında iki veya daha fazla sahih rivayet varsa ve biri diğerinin hükmünü kaldırmıyorsa, o takdirde hafif ve kolay olanını seçmekte yarar vardır. Kurtubî de ihtiyat cihetiyle bu delilin daha kuvvetli olduğunu belirtmiştir. (Tefsîr-i Kurtubî: 12/229)
Hanbelî Mezhebine göre :
Namazda erkeğin avret yeri: Göbekle diz kapağı arasıdır. Göbek ile diz kapağı avret değildir.
Avret yerini örtünmede vacip olan ölçü, tenin rengini örtüp beyazlık ve kırmızılığı görülmeyecek ve belli edilmeyecek kadar elbisenin kalın bulunmasıdır. Aksi halde tenin rengini belli edecek kadar ince bir elbiseyle namaz caiz olmaz.
Kadınlara gelince :
Onların namazda yüzlerinden ve ellerinin içinden başka yerlerini açık bulundurmaları caiz değildir. Cariyelerin ise başları açık bir vaziyette namaz kılmaları caizdir. Bu meseleye el-Hasan'dan başka muhalefet eden bir ilim adamı bilmiyoruz.
İmam Ahmed b. Hanbel'e göre : Cariyenin başı, dirseklere kadar kolları ve dizlere kadar bacakları dışında kalan kısmının tamamı avrettir.
Hanefî Mezhebine göre :
Namazda erkeğin avret.yeri, göbekle diz kapağı arasıdır. Diz kapağı da avrettir. Hür kadının avret yeri ise, yüzü, ellerinin içi ve ayaklarının üstü dışında bedeninin tamamıdır. Cariyenin avret yeri, diz kapağıyla göbek arası, karın ve belinin tamamıdır.
Şafiî Mezhebine göre :
Erkeğin ve cariyenin namazda avret yeri, göbekle diz kapağı arasıdır. Göbek ve diz kapağı avret değildir.
Hür kadının namazda avret yeri, yüzü ve elleri dışında bedeninin tamamıdır.
Mâliki Mezhebine göre :
Erkeğin ve kadının mugallaza ve muhaffafa, yani galiz ve hafif olmak üzere avret yerleri iki kısma ayrılır. Erkeğin galiz olan avret yeri, ön ve arka organlarıdır. Hafif olanı ise, göbekle diz arasıdır.
Hür kadının galiz avreti: Yüz, eller, ayaklar, göğüs ve göğüs hizasında-olan kısımların dışında kalan bedeninin tamamıdır. Hafif olanı, göğüs ve göğüs hizasına gelen arka kısmı, kolları, boynu ve başıdır. Aynı zamanda dizden ayak ucuna kadar olan kısmı da hafif avret kapsamına girer. Yüz ve elleri avret değildir.
Bu mezhebe göre, hafif sayılan avret yerlerini açık bulundurmak haramsa da namazı bozmaz.
Aynı zamanda giyilen elbisenin, tenin rengini örtüp belli etmiyecek şekilde kalın olması şarttır.
Namaz dışında avret yerleri:
Hanefî Mezhebine göre : Hür kadının halvette avret yeri, dizle göbek arasıdır. Gerek mahreminin, gerekse müslüman kadınların yanında belirtilen kısmın dışındaki yerlerini açık bulundurması haram değildir.
Yabancı erkek veya gayr-i müslim kadınların yanında ise, yüzü ve iki elleri dışında kalan bedeninin tamamı avrettir. Bir fitne söz konusu olmadığında, lüzum ettiği zaman kadının yüzüne ve eline bakmak haram değildir.
Mâlikî Mezhebine göre : Hür kadının erkeklerden olan mahremlerine karşı ancak yüzünü, başını, boynunu, ellerini ve ayaklarını açık bulundurması helâldir.
Hanbelî Mezhebine göre : Hür kadının erkeklerden olan mahremlerine karşı ancak yüzünü, boynunu, başını, ellerini ve dizden aşağı kısmını açık bulundurması caizdir.
Şafiî Mezhebine göre : Kadının yüzü de, elleri de yabancı erkeğe karşı avrettir. Gayr-i müslime kadınlara karşı avret değildir.
Mâlikî ve Şafiî imamlarına göre :
Kadının namaz dışında avreti, kendi mahremine nisbetle, göbek ile diz arasıdır. Yabancı erkeklere nisbetle, bedeninin tamamıdır. Ancak Mâlikî imamlarından çoğuna göre, yüzü ve elleri başı ve ayakları istisna teşkil eder. Şehevî telezzüzden kendini emin hisseden yabancı erkeğin, kadının belirtilen yerlerine -lüzum ettiği takdirde- bakması haram değildir.
Kadın sesi avret değildir. Nitekim Ashab-ı Kiram, Resûlüllah (A.S.) Efendimizin zevcelerinden dinî konuları sorup öğrenirlerdi. Ancak erkeklere karşı şarkı, türkü söylemeleri bu genellemenin dışında kalıp haram kapsamına girer.
«Zinetlerinî (ve zînet yerlerini) kocalarından veya babalarından......»
Kur'ân-ı Kerîm yukarıdaki otuz birinci âyetle, kadınların -mezheplerce sınırı belirlenen- zînet yerlerini ancak şu on iki sınıf kimsenin yanında açabileceklerinin caiz olduğunu belirtmektedir. Şöyle ki :
1— Babalar
Bu, baba ve dedeleri kapsamaktadır. Öyle ki, kadın zînet yerlerini nasıl babasının yanında açabilirse, öylece babasının babasının ve anasının babasının yanında da açabilir.
2— Kocalar
Kocadan maksat sahîh nikâhla evlendiği erkektir. Ayrıca «ba'l» efendi hakkında da kullanılmıştır. Ona göre, (hizmetçi) kadın efendisinin yanında zînet yerlerini açabilir.
3— Kocaların babaları
Bu, kadının kocasının babasını ve dedesini kapsamaktadır. Öyle ki, kadın kocasının babasının yanında zînet yerlerini açık bulundurabileceği gibi, onun babasının babası yanında da açık bulundurabilir.
4— Oğullar
Bu, kadın ve erkek tarafından olan hem oğulları, hem de torunları kapsamaktadır.
5— Kocaların oğulları
Dördüncü maddede bunu belirttik. Kadın evlendiği kocasının başka bir eşinden doğan oğlunun yanında zînet yerlerini açık bulundurabilir. Çünkü onunla evlenmesi müebbeden (ömür boyunca) haram kılınmıştır.
6— Erkek kardeşler
Bu, hem ana-baba bir, hem baba bir, hem de ana bir kardeşleri kapsamaktadır.
7— Erkek kardeşlerin oğulları
Bu, altıncı maddede açıklandığı üzere, öz ve üvey kardeşlerin oğullarını kapsamaktadır.
8— Kız kardeşin oğulları
Bu, ana-baba bir, baba bir ve ana bir kız kardeşlerin oğullarını ve torunlarını kapsamaktadır.
9— Müslüman kadınlar»?
Âyette «nisâi-hinne» ifadesi yer almaktadır. Üçüncü şahıs zamiri kadınlara has olmakla beraber, hangi kadınlara raci', yani aittir? İbn Cüreyc ve İmam Kurtubî'ye göre, «Müslüman kadınlarsa râci'dir.Bu takdirde müslüman bir kadının avret yerlerini gayr-i müslim kadınların yanında açması caiz değildir. Nitekim İkinci Halîfe Hz. Ömer'in (R.A.), Ebû Ubeyde b. Cerrah'a (R.A.) şöyle bir mektup yazdığı rivayet edilmiştir: «Bana gelen haberlere göre, gayr-i müslim vatandaş kadınlar, Müslüman kadınlarla beraber hamamlara giriyorlarmış. Bunu derhal yasakla. Zira zimmîye (gayr-i müslim vatandaş kadınjnın, Müslüman kadının çıplak tenini görmesi caiz değildir.»
Ancak müşrike, kâfire kadın, Müslüman kadının cariyesi ise, hanımefendisinin zînet yerlerine bakmasında bir sakınca yoktur.
10— Ellerinin sahip olduğu cariyeler
«Ellerinizin sahip olduğu cariyeler» diye çevirisini yaptığımız «ev ma meleket eymanuküm» cümlesinin zahiri, müslüman olsun, kitaplı olsun köle ve cariyelere şâmil gelmektedir. Nitekim Hz. Aişe ile Hz. Ümmu Seleme (Allah ikisinden de razı olsun) âyeti bu manada anlayıp yorumlamışlardır. İbn Abbas (R.A.) da «kölenin kendi hanımefendisinin saçlarına bakmasında bir sakınca yoktur» demiştir.
İmam Mâlik'e :
— Bir hanımefendinin, iğdiş olan kölesinin yanında başörtüsüz oturması caiz midir? diye sorulduğunda, o şu cevabı vermiştir:
— Evet...
Tabiîn'den Saîd b. Müseyeb'e göre, âyetteki «eyman»dan maksat, cariyelerdir.
Birincilerin delili şudur: Peygamber (A.S.) Efendimiz kızı Hz. Fatıma'-ya (R.A.) bir köle hediye etti. Bu esnada Hz. Fatma'nın üzerinde bir üstlük (veya entari) bulunuyordu. Öyle ki, başını onunla örtünce ayakları açık kalıyor, ayaklarını örtünce de başı açık kalıyordu. Peygamber (A.S.) Efendimiz onun bu durumunu görünce şöyle buyurdu : «Senin için bir sakınca yoktur. Çünkü burada senin baban ve bir de köle hizmetçin bulunuyor.»
11— Erkeklikten kesilip (kadınlara) ihtiyaç duymayanlar
Bu cümle üzerinde az farklı yorumlar yapılmıştır. Onları şöyle özetleyip sıralayabiliriz:
a) Geri zekâlı olup, kadınlara ilgi duymayan erkekler.
b) Bön, akılsız budala erkekler.
c) Şuna-buna hizmet etmek suretiyle geçinen ve kadınlara ihtiyaç duymayan zayıf ve güçsüz erkekler.
d) Tenasül aleti harekete geçmiyen erkekler.
e) İğdiş edilmiş erkekler.
f) Ook yaşlanıp cinsel iktidarı olmayan erkekler,
g) Kadınlara ilgi duymayan çocuklar.
Bunlardan daha çok (d} ve (f) maddelerinin âyetin umumî seyrine uygun geldiği görülmüştür. Bununla beraber yorumların hepsi de şer'î bakımdan uygun kabul edilebilir.
12— Kadınların avret yerlerine ilgi duymayan çocuklar.
Böylece Cenâb-ı Hak müslüman kadının zînet yerlerini kimlerin yanında açık tutabileceğini kesin çizgileriyle belirlemiş, onların dışında kalanlara gösterilmesini yasaklamıştır. Amaç, kadının iffet ve namusunu kem gözlerden, kötü niyetlilerden korumak; şehvetperestlerin nazarlarından uzak bulundurmaktır. Zira kadın hem ailenin, hem ülkenin huzur, güven ve terbiye kaynağı olduğu kadar; faziletli, ahlâklı ve dindar nesiller yetiştirmenin temeli, millet olarak yaşamanın en sağlam teminatıdır. Kadının ahlâkının yıkılması, iffetinin ayaklar altına düşmesi ve bir şehvet oyuncağı haline sokulması, sözünü ettiğimiz üç şeyin yıkılması demektir. Şüphesiz ki Cenâb-ı-Hak ancak hikmetle emreder ve hayat düzenimizi en faydalı ve kalıcı unsurlarla ayakta tutmamızı ister.
«Süslerinden gizledikleri bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar..»
Âyette geçen «gizledikleri süsleri»nden maksat, ayak bileklerine taktıkları halhaldir. Yürürken ses çıkaracak şekilde imal edilmiş olanlarını alıp kullanmak mekruh olduğu gibi, takılar» halhal ses çıkarsın diye yürürken ayakları yere vurmak da tahrîmen mekruhtur.
Aynı zamanda kadın bu hareketiyle kibir ve gurur duyuyorsa, bu açıdan da ses çıkaracak bir süs eşyasını kullanması keza haramdır. Bunun gibi, kollara ve kulaklara, sokakta yürürken veya bazı hareketlerde bulunurken ses çıkaracak şekilde imal edilmiş bilezik ve küpeleri de takmak mekruhtur. Zira bu gibi süs eşyası, ses çıkartıp dikkatleri zînet yerlerine çekme hususunda «halhala kıyas edilmiştir.
Artık dinin yasakladığı bu gibi şeylerden sakınmak vaciptir. Nefsine uyup ilâhî emirlere riâyet etmiyenlerin, vakit kaybetmeden pişmanlık duyup Cenâb-ı Hakk'a yönelerek tevbe etmeleri, günahlarının bağışlanmasını dilemeleri gerekir,
Yukarıdaki âyetlerle, erkek ve kadın mü'minlerin gözlerini bakılması haram kılınan şeyden sakınmaları emredildi. Ayrıca kadınların ev içi ve ev dışı kıyafetleri üzerinde duruldu. Zînet yerlerini mahremleri ve âyette belirtilen yakınları dışında kalan kimselerin yanında açmalarının haram kılındığı belirtildi. Sonra da boyunlarını, kulaklarını, saçlarının tamamını ve göğüslerini örtecek, tenin ve saçların rengini belli etmiyecek şekilde başörtülerini örtünmeleri emredildi.
Aşağıdaki âyetlerle, erkek ve kadınların iffetlerini daha iyi koruyabilmelerine işaretle, bekâr olanları evlendirmemiz emrediliyor. Böylece hem ailenin, hem de toplumun sorumlulukları bulunduğuna işaret ediliyor. Evlenmek için malî imkândan mahrum olanların, yani evlendikleri takdirde aileyi geçindirme kudretinden yoksun bulunanların, Cenâb-ı Hak kendilerine imkân verinceye kadar sabretmeleri tavsiye ediliyor.
Arkasından köle ve cariyelerin haklarının korunması konu ediliyor ve onlarla ilgili hükümler açıklanıyor.
Kaynak: Celal Yıldırım - İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları
.
Başörtüsünün hükmü nedir? Başı açık gezmek insanı nasıl bir tehlikeye götürür?
Bu hususta Kur’an-ı Kerimde iki ayet mevcuttur. Bu ayetlerde Cenab-ı Hak gayet açık bir şekilde mealen şöyle buyurmaktadır:
“Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü’minlerin hanımlarına söyle, evlerinden çıktıklarında dış örtülerini üzerlerine alsınlar.”(1)
“Mü’min kadınlara da söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar, namuslarını da korusunlar, zinetlerini açmasınlar, bunlardan görünen kısmı müstesnadır. Başörtülerini de yakalarının üzerini kapatacak şekilde iyice örtsünler.”(2)
Ayetlerde mü’min kadınların nasıl örtünecekleri, hangi yerlerini açabilecekleri açıkça belirtilmiyor. Fakat şu mealdeki hadis-i şerif ayetleri tefsir ediyor. Peygamberimiz (a.s.m.) baldızı Hz. Esma’ya hitaben, “Ey Esma! Bir kadın adet görmeye başlayınca el ve yüzünden başka yerini yabancılara göstermesi caiz değildir.”(3)
Demek ki, büluğ çağına gelmiş olan Müslüman bir hanımın başını kapatması hem Allah’ın hem de Peygamberin emridir. Yani yüz kısmı açık kalacak şekilde başın kalan kısmını, boyun ve göğüsleri örtmek farz-ı ayndır. Açmak ise bir farzın terki sayıldığından haramdır. Allah ve Resulünün emrini dinlemediği için günahkar olmakta büyük bir mes’uliyet altına girer. Günahkar olan kimse, bu günahından kurtulmak için tevbe istiğfar eder, Allah’tan affını diler.
“Ve bir günah işledikleri veya nefislerine zulmettikleri zaman, Allah’ı anarak günahlarının bağışlanmasını isteyenler, hem de yaptıkları günahta bile bile ısrar etmemiş olanlar. İşte onların mükafatı, Rablerinden bir mağfiret ve ağaçları altında ırmaklar akan Cennetlerdir. Orada ebedi olarak kalacaklardır. Güzel amel yapanların mükafatı ne güzeldir.”(4)
Demek ki, bir tevbenin kabul olması, bir günahın affa liyakat kazanması için hiçbir mazeret yokken o günahta ısrar edilmemesi şartı aranmaktadır.
Bu husustaki bir hadisin meali şöyle:
“Mü’min bir günah işlediği zaman kalbinde siyah bir nokta belirir. Eğer o günahtan el çeker, Allah’tan günahının affını dilerse, kalbi o siyah noktadan temizlenir. Eğer günaha devam ederse, o siyahlık artar. İşte Kur’anda geçen ‘günahın kalbi kaplaması’ bu manadadır.”(5)
“Her bir günah içinde küfre gidecek bir yol vardır” sözü mühim bir gerçeği dile getiriyor. Şöyle ki, bir günahı işlemeye devam eden insan zamanla o günaha alışır, terk edemez bir hale gelir. Bu alışkanlık onu gün geçtikçe daha büyük manevi tehlikelere sürükler. Günahın uhrevi bir cezasının olmayacağına inanmaya, hatta Cehennemin bile olmaması gerektiğine kadar gider. (6)
Böyle bir tehlikeye maruz kalmamak ve şeytanın telkinlerine kanmamak için bir an önce tövbeyi icap ettirecek günahı terk ederek insanın kendine çeki düzen vermesi gerekir.
1) Ahzah Suresi, 59,
2) Nur Suresi, 31,
3) Ebu Davut, Libas 33,
4) Al-i İmran Suresi, 135-136,
5) İbn-i Mace Zühd 29,
6) Lem'alar s7, Mesnev-i Nuriye s115.
Mehmet Paksu
|
