46 — (Bid’at) ne demekdir? İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkînin (Mektûbât) kitâbının birinci cildinin ellidördüncü ve yüzaltmışbeşinci ve yüzseksenaltıncı ve ikiyüzellibeşinci ve ikiyüzaltmışıncı ve üçyüzonüçüncü mektûblarında bid’atin ne olduğu ve bid’at işlemenin zararları çok iyi anlatılmakdadır. Birinci cildde bulunan üçyüzonüç mektûbun hepsi fârisîden türkçeye terceme edilmişdir. 1387 [m. 1968] senesinde (Müjdeci Mektûblar) ismi verilerek İstanbulda basdırılmışdır. Abdülganî Nablüsînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Hadîkat-ün-nediyye) kitâbının birinci kısmının baş tarafında da, bid’at hakkında geniş bilgi vardır. Bu birinci kısm da, 1399 [m. 1979] senesinde İstanbulda ofset yolu ile basdırılmışdır. Bid’at hakkındaki yazılarının bir kısmını arabîden terceme ederek aşağıda takdîm ediyoruz. [434.cü sahîfeye bakınız!]

(Bid’at), sünnete [ya’nî, Muhammed aleyhisselâmın bildirdiği din bilgilerine] muhâlif olan, ters düşen, din câhillerinin, boş kafalarından çıkan i’tikâd ve amel ve sözler demekdir. Allahü teâlâ, kullarını kendisine ibâdet etmek için yaratdı. İbâdet, züll ve zillet demekdir. Ya’nî, insanın Rabbine, ma’bûdüne, hakîr olduğunu, âciz, muhtaç olduğunu göstermesidir. Bu da, her aklın, nefsin ve âdetlerin güzel ve çirkin dediklerine uymayıp, Rabbin güzel ve çirkin dediklerine teslîm olmak ve Rabbin gönderdiği Kitâba ve Peygamberlere inanmak ve bunlara tâbi’ olmak demekdir. Bir insan, bir işi, Rabbinin izn verdiğini düşünmeden, kendi görüşü ile yaparsa, Rabbine kulluk yapmamış, müslimânlığın îcâbını yerine getirmemiş olur. Bu iş, i’tikâdda, inanmakda ise ve inanılması lâzım olduğu sözbirliği ile bildirilmiş olan şeylerden ise, bu inanışı (Küfre sebeb olan Bid’at) olur. Bu iş, i’tikâdda olmayıp da, yalnız dinden olan sözde ve işde kalırsa, fısk, büyük günâh olur. Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Bir kimse, dinde birşey meydâna çıkarırsa, bu şey red olunur.) Bu hadîs-i şerîf gösteriyor ki, dinden olmıyan bir i’tikâd, bir söz, bir iş, bir hâl ortaya çıkarılır ve bunun din ve ibâdet olduğuna inanılırsa, yâhud islâmiyyetin bildirmiş olduklarında bir ziyâdelik veyâ noksanlık yapılırsa ve bunu yapmakda sevâb beklenirse, bu yenilikler, değişiklikler, (Bid’at) olur. İslâmiyyete uyulmamış, ona îmân edilmemiş olur. Dinde, ibâdetde olmayıp, âdetde olan yenilikler, ya’nî yapılırken sevâb beklenilmiyen değişiklikler bid’at olmaz. Meselâ, yimekde, içmekde, binme ve taşıma vâsıtalarında, binâlarda yapılan yenilikleri, değişiklikleri dînimiz red etmez. [Bunun için, masada, ayrı tabaklarda, çatal kaşık ile yimek, otomobile, tayyâreye binmek, her çeşid binâ, ev ve mutfak eşyâsı kullanmak ve bütün fen bilgileri ve fen âletleri, fen işleri dinde bid’at değildir. Bunları yapmak ve fâideli yerlerde kullanmak câizdir. Hattâ, farz-ı kifâyedir. Meselâ radyo, ho-parlör, elektronik makinalar yapmak ve bunları ibâdetlerin dışında kullanmak câizdir. Ho-parlörü dünyâ işlerinde kullanmak câizdir. Fekat, ho-parlör ile ezân, Kur’ân-ı kerîm, mevlid okumak, ibâdeti değişdirmek olur, bid’at olur. Ezânın uzaklardan işitilmesi için ho-parlör kullanmamalı, her mahalleye câmi’ler yapmalı, her mahalle câmi’indeki müezzin efendiler ayrı ayrı ezân okumalıdır.]

Enes bin Mâlik “radıyallahü anh”, birgün ağlıyordu. Sebebi soruldukda, (Resûlullahdan “sallallahü aleyhi ve sellem” öğrendiğim ibâdetlerden, değişdirilmemiş bir nemâz kalmışdı. Şimdi, bunun da elden gitdiğini görüyor, bunun için ağlıyorum) dedi. Ya’nî, şimdiki insanların çoğu, nemâzın şartlarını, vâciblerini, sünnetlerini, müstehablarını yerine getirmiyor, mekrûhlarından, müfsidlerinden, bid’atlerinden sakınmıyorlar. Onun için ağlıyorum dedi. Bunlar, Peygamberlerin, Evliyânın, sâlih, sâdık mü’minlerin büyüklüklerini anlıyamayanlardır. Onların yollarını bırakıp, kendi kısa görüşlerine, nefslerine, beğendiklerine göre ibâdetleri değişdiriyorlar. Se’âdet yolunu bırakıp, şakâvete, felâkete atılıyorlar. Enes bin Mâlikin “radıyallahü anh” ağlamasının sebebi, nemâza ilâveler yaparak ve ba’zı yerlerini azaltarak değişdirenleri görmesidir. Böylece, sünneti [ya’nî islâmiyyeti] değişdiriyorlar. Sünneti değişdirmek, bid’atdir.

Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Allahü teâlâ, dinde bid’at olan birşeyi yapan, bu bid’ati Allah rızâsı için terk etmedikçe, onun hiçbir amelini kabûl etmez). Ya’nî, i’tikâdda veyâ amelde veyâ sözde yâhud ahlâkda bid’at olan birşeyi yapmağa devâm edenin bu cinslerden ibâdetleri sahîh olsa da, hiçbirini kabûl etmez. İbâdetlerinin kabûl olması için, bu bid’ati, Allahü teâlâdan korkarak, ondan sevâb bekliyerek yâhud rızâsına kavuşması için terk etmesi lâzımdır.

Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Allahü teâlâ, bid’at sâhibinin nemâzını, orucunu, haccını, ömresini, cihâdını, günâhdan vazgeçmesini, adâletini kabûl etmez. Hamurdan kılın çıkması gibi, islâmdan çıkar). Ya’nî, ibâdeti sahîh olsa da, kabûl olunmaz. Sevâb verilmez. Çünki, küfre sebeb olmıyan bid’at işlemeğe devâm etmekdedir. Küfre sebeb olan bid’at sâhibinin ibâdeti zâten sahîh olmaz. Farz, nâfile ibâdetlerinin hiçbiri kabûl olmaz. Bid’at, nefse, şeytâna uyarak yapıldığı için, sâhibi islâmdan, Allahü teâlânın emrlerine teslîm olmakdan çıkar. Îmân kalb ile olur. İslâm kalb ve lisân ile birlikde olur. Îmân kalbe mahsûsdur. İslâm ise, kalbin, lisânın ve bedenin umûmuna şâmildir. Kalbdeki îmân ile kalbdeki islâm birbirlerinin aynıdır. Bid’at sâhibinden ayrılan, lisândaki ve uzvlardaki islâmdır. Bid’at işlemeğe devâm eden kimse, nefse ve şeytâna itâ’at eden kimse olmuşdur. Günâh işliyen kimse, âsî, fâsık olur. Buna bid’at sâhibi denmez. Fekat, bid’at sâhibi, âsî ve fâsıkdır. Bid’at sâhibi, bu bid’atini ibâdet sanmakda, buna karşılık sevâb beklemekdedir. İbâdet hâricinde işlenen günâh, ibâdetlerin kabûl olmasına mâni’olmaz.

Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Benden sonra, ümmetim arasında ayrılıklar olacakdır. O zemânda olanlar, benim sünnetime ve Hulefâ-i râşidînin sünnetine yapışsın! Dinde meydâna çıkan şeylerden uzaklaşsın! Dinde yapılan her yenilik bid’atdir. Bid’atlerin hepsi dalâletdir. Dalâlet sâhiblerinin gidecekleri yer, Cehennem ateşidir). Bu hadîs-i şerîf, bu ümmetde çeşidli ayrılıklar olacağını haber veriyor. Bunlar arasında, Resûlullahın ve Onun dört halîfesinin yolunda olana sarılınız diyor. Sünnet, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem”, sözleri, bütün ibâdetleri, işleri, i’tikâdları, ahlâkı ve birşey yapılırken görünce, mâni olmayıp susması demekdir.

Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Ümmetim arasına fesâd yayıldığı zemân, sünnetime yapışan için yüz şehîd sevâbı vardır!) Ya’nî nefse ve bid’atlere ve kendi aklına uyarak islâmiyyetin hududu dışına çıkıldığı zemân, benim sünnetime uyana, kıyâmet günü yüz şehîd sevâbı verilecekdir. Çünki, fitne fesâd zemânında islâmiyyete uymak, kâfirlerle harb etmek gibi güç olacakdır.

Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (İslâm dîni garîb olarak başladı. Son zemânlarda da garîb olacakdır. Bu garîb insanlara müjdeler olsun! Bunlar, insanların bozduğu sünnetimi düzeltirler). Ya’nî, islâmiyyetin başlangıcında, insanların çoğu, müslimânlığı bilmedikleri, onu yadırgadıkları gibi, âhır zemânda da, dîni bilenler azalır. Bunlar, benden sonra bozulmuş olan sünnetimi islâh ederler. Bunun için, emr-i ma’rûf ve nehyi anilmünker yaparlar. Sünnete, ya’nî islâmiyyete uymakda başkalarına örnek olurlar. İslâm bilgilerini doğru olarak yazıp, kitâblarını yaymağa çalışırlar. Bunları dinliyenler az, karşı gelenler çok olur. O zemânda, sevenleri çok olan din adamı, doğru arasına iğrileri, hoşa giden sözleri karışdıran kimsedir. Çünki, yalnız doğruyu söyliyenin düşmanları çok olur.

Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Benî İsrâil yetmişiki millete ayrıldı. Benim ümmetim de yetmişüç millete ayrılacakdır. Bunlardan yetmişikisi ateşde yanacak, yalnız biri kurtulacakdır. Bunlar, benim ve Eshâbımın yolunda olanlardır). Ya’nî, İsrâil oğulları, dinde yetmişiki fırkaya ayrıldı. Müslimânlar da, dinde yetmişüç fırkaya ayrılacakdır. Ya’nî, çok fırkalara ayrılacakdır. Bunların hiçbiri kâfir değil ise de, Cehennemde uzun zemân yanacaklardır. Yalnız benim ve Eshâbımın i’tikâdında olan ve bizim gibi ibâdet eden fırkası Cehenneme girmiyecekdir. İ’tikâd bilgilerinde ictihâd ederken, Resûlullahın ve Eshâb-ı kirâmın i’tikâdlarından ayrılan din âlimleri, dinde zarûrî ve sözbirliği ile bilinen i’tikâddan ayrılırlarsa, kâfir olurlar. Bunlara (Mülhid) denir. [Bunların müşrik oldukları, (Bahr)de ve (Hindiyye)de yazılıdır.] Zarûrî ve sözbirliği ile bildirilmemiş olan i’tikâddan ayrılırlarsa, kâfir olmazlar, i’tikâdda bid’at sâhibi olurlar. Bunlara (Ehl-i kıble) de denir. Amel ve ibâdet bilgilerinde ictihâd ederken de, zarûrî ve sözbirliği ile bilinen ibâdetlere inanmıyan kâfir olur. Mülhid olur. Fekat, zarûrî ve sözbirliği ile bildirilmemiş olan ibâdetlerden ayrılan âlimler, eğer müctehid iseler, sevâb kazanırlar. Müctehid değilseler, amelde bid’at sâhibi, (Mezhebsiz) olurlar. Çünki müctehid olmıyanın ictihâd etmesi câiz değildir. Bunun, bir müctehidin mezhebini taklîd etmesi lâzımdır. Hadîs-i şerîfde, (Lâ ilâhe illallah diyen kimseye, günâh işlediği için kâfir demeyiniz! Buna kâfir diyenin kendisi kâfir olur) buyuruldu. İ’tikâdı bozuk olmadığı için, Cehenneme girmiyecek olan kimse, yapdığı günâhlar sebebi ile Cehenneme girebilir. Eğer sâlih ise, ya’nî günâhına tevbe etmiş ise yâhud afva veyâ şefâ’ate kavuşursa, Cehenneme hiç girmez. Zarûrî olarak ya’nî câhillerin de bildiği ve sözbirliği ile bildirilmiş olan bir inanışı veyâ bir işi inkâr eden, kâfir ve mürted olacağı için, lâ-ilâhe illallah dese ve her ibâdeti yapsa ve her günâhdan da sakınsa bile, buna lâ-ilâhe-illallah ehli ve ehl-i kıble denmez.

Süâl — Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Bid’atlerin hepsi dalâletdir) buyurdu. Fıkh âlimleri ise, bid’atlerin bir kısmına dalâlet, ya’nî günâh, bir kısmına mubah, bir kısmına müstehab, bir kısmına da vâcib dediler. Bu iki sözü birleşdirmek nasıl olur?

Cevâb — Bid’at sözünün iki ma’nâsı vardır. Birincisi, lugat ma’nâsı olup umûmîdir. Lugat ma’nâsı ile, âdetde olsun, ibâdetde olsun, her zemân yapılan, her dürlü yeniliğe bid’at denir. Âdet, karşılığında sevâb beklenilmiyen işler demekdir. Bunlar dünyâ menfe’ati için yapılır. İbâdet ise âhıretde sevâb kazanmak için yapılır. Sadr-ül-evvel (Selef-i sâlihîn)in, ya’nî Eshâb-ı kirâmın “rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecma’în” ve Tâbi’în ve Tebe’i tâbi’în zemânlarıdır. Bunların zemânında veyâ sonra âdet olarak veyâ ibâdet olarak ortaya çıkan şeyler bid’atdir. 436. cı sahîfeye bakınız!

Bid’at kelimesinin ikinci ma’nâsı, Sadr-ul-evvelden, ya’nî Eshâb-ı kirâmın ve Tâbi’înin ve Tebe’i tâbi’înin zemânlarından sonra dinde meydâna çıkan yeniliklerdir. Bu değişdirmeler i’tikâdda veyâ ibâdetde olur. Yeni bir ibâdet meydâna çıkarmak veyâ mevcûd bir ibâdetde ziyâdelik veyâ noksanlık yapmak (İbâdetde bid’at) olur. Bunlardan dînin sâhibinin, ya’nî Muhammed aleyhisselâmın, sözle veyâ iş ile, sarîh veyâ işâret ederek, izni olmadan ortaya çıkarılanlara (Bid’at-i seyyie) denir. Âdetde bid’atlerin hiçbirine bid’at-i seyyie denilmez. Çünki bunlar ibâdet için değil, dünyâ menfe’ati için yapılırlar. Yimekde, içmekde, giyinmekde, binâlarda yapılan yenilikler âdetde bid’atdir. İ’tikâdda olan bid’atlerin hepsi (Bid’at-i seyyie)dir. Yetmişiki dalâlet fırkasının i’tikâdları, bid’at-i seyyiedir. Dört mezhebin ibâdetlerde olan yenilikleri bid’at değildir. Çünki bunlar, kendi aklları ile çıkarılmış olmayıp, (Edille-i şer’ıyye)den çıkarılmışlardır. Bunlar Nasslarda ziyâdelik olmayıp, Nassların açıklamalarıdır. Nemâza dururken iftitâh tekbîrini birkaç def’a söylemek, sevâbı çok olmak için ise, bid’at olur. Vesvese ile, istemiyerek söylerse, günâh olur. İbâdetde olan bid’atde, dînin sâhibinin, sarîh veyâ işâret ile, izni varsa, bunlara (Bid’at-i hasene) denir. Bid’at-i haseneler, müstehab veyâ vâcib olur. Câmi’lere minâre yapmak, müstehabdır. Bunları yapmak sevâb olup, terk etmesi günâh olmaz. Minâreye (Me’zene) de denir. Zeyd bin Sâbitin annesi diyor ki, (Medînede, Mescid-i Nebînin etrâfındaki evlerin en yükseği benim evim idi. Bilâl-i Habeşî “radıyallahü teâlâ anh”, önceleri, evimin damına çıkıp ezân okurdu. Resûlullahın mescidi yapılınca, mescid üzerinde müezzin için yapılan yüksek yere çıkarak okudu). Müezzinlerin minâreye çıkıp ezân okumalarının sünnet olduğu buradan anlaşılmakdadır. [Ho-parlörle ezân okumak bid’atinin bu sünneti yok etdiğini acı acı görmekdeyiz.] Din mektebleri yapmak, din kitâbları yazmak vâcib olan bid’atlerdendir. Bunları yapmak sevâb, terk etmek günâhdır. Bid’at ehlinin ve mülhidlerin, ya’nî i’tikâdları küfre sebeb olan bid’at sâhiblerinin şübhelerine karşı uyarıcı delîller ortaya koymak da böyledir.

Yukarıda yazılı hadîs-i şerîflerde bildirilen bid’atler, hep dinde olan bid’at-i seyyielerdir. Bunlar, ibâdetlere yardımcı değildirler. İbâdetlere yardımcı olan ve dînin sâhibinin izni ile yapılan bid’at-i haseneler, dalâlet değildirler. (Benim sünnetime ve Hulefâ-i râşidînin sünnetlerine yapışınız!). Ya’nî akllarınıza, nefslerinize uyarak dinde yapdığınız değişiklikleri bırakarak, benim yoluma sarılınız, hadîs-i şerîfi, âdetde bid’atlerin dalâlet olmadıklarını göstermekdedir. Çünki Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” yolu, din bilgileridir. Âdetleri gösteren birşey bildirmemişdir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, insanlara, dinlerini bildirmek için gelmişdir. Dünyâlarını bildirmek için gönderilmemişdir. Çünki insanlar, dünyâ işlerini iyi bilirler. Fekat, Allahü teâlânın irâdesinin, emrlerinin ne olacağını bilmezler.

Şimdi bid’at denince, i’tikâdda olan bid’atler anlaşılmakdadır. Bu sapık i’tikâd sâhiblerine (Mübtedi’) ve (Ehl-i hevâ) denilmekdedir. Çünki bunlar, islâmiyyete değil, nefslerine uymakdadırlar. Yetmişiki sapık fırka böyledir. Bunlardan ba’zısının i’tikâdı küfre sebeb olmakdadır. Öldükden sonra tekrâr dirilmeğe ve Allahü teâlânın sıfatlarına inanmıyanları ve âleme kadîm diyenleri böyledir. Böyle küfre sebeb olan inanışa (İlhâd) denir. Böyle inananlara (Mülhid) denir. Açık olarak bildirilmiş olmayıp, şübheli olduğu için, te’vîli lâzım gelen, ya’nî çeşidli ma’nâlar arasından, uygun olan ma’nâsını arayıp bulmak lâzım olan âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden yanlış ma’nâ çıkaranların bu yanlış i’tikâdı küfre sebeb olmaz. Kabr azâbına ve mi’râca inanmıyanları böyledir. Fekat, küfre sebeb olmıyan böyle i’tikâddaki bid’atler, en büyük günâhlardan, meselâ mü’mini haksız yere öldürmekden ve zinâdan dahâ büyük günâhdırlar. Bu bozuk i’tikâdlarını, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden zan ile çıkardıkları için, kâfir olmıyorlar. Şimdi çok kimse, bunlara yanlış te’vîl etmek sebebi ile değil de akla, fenne uymuyor diyerek inanmıyor. İ’tikâdlarına, îmânlarına, islâmiyyeti değil de, aklı, fenni esâs tutan böyle inanmıyanlar kâfir olur, mürted olur. İ’tikâdı küfre sebeb olan mülhidler kendilerini müslimân sanmakda, ibâdetleri yapmakda ve günâhlardan sakınmakda iseler de, bunların hiçbiri sahîh olmaz.

İbâdetde bid’atin seyyie olanları, i’tikâdda bid’at kadar kötü değil ise de, bunlar da, münker ve dalâletdir. Bütün günâhlardan sakınmakdan dahâ çok, bunlardan sakınılması lâzımdır. Hele ibâdetde bid’at yapmak, bir müekked sünneti terk etmeğe sebeb oluyorsa, bu bid’atin günâhı dahâ büyük olur.

İ’tikâdda bid’atin zıddı, aksi olan doğru i’tikâda (Ehl-i sünnet vel-cemâ’at) i’tikâdı denir. İbâdetde bid’atin zıddına, aksine (Sünnet-ül-hüdâ) denir. Birincisi, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” i’tikâdı, ikincisi, devâm üzere yapdığı ve ba’zan terk etdiği ve terk edenlere mâni’ olmadığı ibâdetlerdir. Terk edilmesine mâni’olduklarına (Vâcib) denir. (Sünnet-i hüdâ)yı özrsüz terk etmek günâh olmaz. Devâmlı terk eden kıyâmet günü azarlanır. Ezân, ikâmet ve cemâ’at ile nemâz kılmak ve beş vakt nemâzın sünnetleri böyledir. Fekat, bir mahallenin hepsi devâmlı terk ederse, bunlarla harb edilir.

Âdetde bid’at işlemek, dalâlet değildir. Yapmamak vera’ ve evlâ olur. İhtiyâcdan fazla yüksek binâ yapmak, doyuncaya kadar yimek, kahve, çay, sigara içmek âdetde bid’atdir. Bunlara harâm veyâ mekrûh diyemeyiz. Sultânın, Allahü teâlânın emr ve yasaklarına uygun olan emrleri ve yasakları mu’teber olur. Nefsine ve aklına uyarak verdikleri emrlere, itâ’at etmek vâcib olmaz. Fekat isyân etmek de câiz değildir. Hattâ, zâlim olan sultânın cevrinden, eziyyetinden kurtulmak için itâ’at etmek câiz olur. Çünki, insanın kendini tehlükeye atması câiz değildir. 379. cu sahîfeye bakınız! Âyet-i kerîmede itâ’at edilmesi emr olunan (Ülül-emr), müslimân olan sultân, âmir, hâkim demekdir. Bunların hak ve adl olan emrlerine itâ’at etmek vâcibdir. Âdetde bid’atin zıddı (Sünnet-üz-zâide)dir. Ya’nî, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” devâm üzere olan âdetleridir. Elbisesinin şeklleri ve giyinirken, süslenirken sağdan başlamak, sağ el ile yimek içmek, birşey alıp vermek ve sol el ile tahâretlenmek, sol ayakla halâya girmek böyle olup müstehabdırlar. [Görülüyor ki, erkeklerin ve kadınların elbiselerinin, zemânla değişmesi, fâsıkların elbiselerine benzemesi; âdetde bid’atdir. Kadınların ellerinden ve yüzlerinden başka yerlerini tam örten geniş örtüler dinde bid’at olmaz. Günâh olmaz. Böyle örtüleri kullanırken, o memleketin âdetine uymalıdır. Âdet olmıyan örtüyü, elbiseyi kullanmak, şöhrete ve fitneye sebeb olur. Bu ikisi de harâmdır.]

Buraya kadar bildirilenlerden anlaşılıyor ki, lugat ma’nâsındaki umûmî bid’at, âdetde ve dinde bid’at olmak üzere ikiye ayrılır. Bid’at deyince, dinde bid’at anlaşılır. Dinde bid’at de, i’tikâdda veyâ ibâdetde olur. İ’tikâddaki bid’atlerin hepsi seyyiedir. İbâdetde bid’at ise, Seyyie ve Hasene olarak ikiye ayrılır. Bid’at-i seyyie, i’tikâdda olan fekat küfre sebeb olmıyan ve ibâdetde olup islâmiyyete yardımcı olmıyan bid’atlerdir. İ’tikâdda bid’at, küfre sebeb olursa, ilhâd olur. Bid’at-i hasene, islâmiyyete yardımcı olan yeniliklerdir. Bid’at-i hasene de, müstehab veyâ vâcib kısmlarına ayrılır. Minâre, müstehab olan bid’at-i hasenedir. Çünki, müezzinin, ezânı, yükseğe çıkıp okuması sünnetdir. Minâre, bu sünnete yardım etmekdedir. [Ezânı, insanın tabî’î sesinin üstünde fazla sesle okumak sünnet değildir. Mekrûhdur. Bunun için ezânı ho-parlör denilen elektrik âleti ile okumak, sünnete değil, mekrûha yardımcı olmakdadır. Bunun için, ho-parlör kullanmak, bid’at-i seyyie olmakda ve minâreye çıkıp okumak sünnetine mâni’ olmakdadır. Ezân sesinin her tarafa ulaşdırılması emr olunmadı. Yalnız kendi mahallesine duyuracak kadar bağırması emr olundu. Müslimânların her mahallede mescid yapması, her mescidde müezzinlerin yüksek yere çıkarak ayrı ayrı ezân okumaları emr olundu. Bir yerde okunan ezânın her mahalleden işitilmesi için, müezzinlerin ho-parlörle okumaları veyâ bir yerde okunan ezânın her mesciddeki ho-parlörlerle her mahallede işitilmesi, bid’at-i seyyie olur. Çirkin bid’at olur. Allahü teâlâ, (Din kemâle geldi. İbâdetlerin nasıl yapılacağı bildirildi. Noksan birşey bırakılmadı) buyurdu. Selef-i sâlihîn de, bin seneden beri, emr olunduğu gibi ezân okudular ve nemâz kıldılar. Bunların yapdıklarını beğenmeyip veyâ noksan, kifâyetsiz görüp, ho-parlörle ezân okumağa ve ho-parlörle nemâz kılmağa kalkışmak çirkin bid’at olur. Yukarıdaki hadîs-i şerîfler, çirkin bid’at işliyenlerin hiçbir ibâdetlerinin kabûl olmıyacağını, bunların Cehenneme gideceklerini bildirmekdedir. İslâmiyyetin emrini dinlemeyip, her mahallede mescid yapılmadığı için, her yerden ezân sesi işitilmiyor diyerek, ezânı hoparlörle okumak bid’atini savunmağa kalkışmak, katı necâseti bevl ile yıkayıp temizlemeğe kalkışmak gibidir. Evet, bevl ile yıkayınca, katı necâset görünmez olup câhillerin hoşuna gider. Hâlbuki, necâset her yere yayılmış, bevlin değdiği her yer necs olmuşdur.] Bid’at-i hasene olan yeniliklere Şâri’ tarafından izn verilmiş, hattâ emr olunmuşdur.

Süâl — Eshâb-ı kirâm, Tâbi’în ve Tebe’i tâbi’în, müstehab ve vâcib olan bid’at-i haseneleri niçin yapmadılar?

Cevâb — Bunların bir kısmına onların ihtiyâcları yokdu. Meselâ, mekteb yapmadılar, kitâb yazmağa ihtiyâcları yokdu. Çünki, âlimler, müctehidler çokdu. Herkes sorup, kolayca öğrenirdi. Paraları, malları da, büyük binâlar, minâreler yapacak kadar çok değildi. En mühim sebeb de, onlar dahâ mühim işleri yapdılar. Bunları yapmağa vaktleri olmadı. Gece gündüz kâfirlerle, islâm dîninin yayılmasına mâni’ olan devletlerle, diktatörlerle harb etdiler. Paralarının, mallarının hepsini bu cihâdlara sarf etdiler. Memleketler, şehrler feth ederek, milyonlarca insanı zâlim devletlerin pençesinden kurtarıp, müslimân yapmakla dünyâ ve âhiret se’âdetine kavuşdurdular. İslâm nizâmını, islâm ahlâkını, Allahın kullarına ulaşdırdılar. Başka şeyler yapmağa vaktleri olmadı.

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Bir kimse, islâmda sünnet-i hasene yaparsa, bunun sevâbına ve bunu yapanların sevâblarına kavuşur. Bir kimse islâmda bir bid’at-i seyyie çığrı açarsa, bunun günâhı ve bunu yapanların günâhları kendisine verilir) buyurdu. Bid’at-i hasenelerin hepsi, bu hadîs-i şerîfdeki bid’at-i haseneye dâhildirler. Bir sünnet yapana, ya’nî bir çığır açana, bunu kıyâmete kadar yapanların sevâblarının verilmesi, bunu başkalarının da yapmaları için niyyet etmesine bağlıdır. Bunun gibi, imâm başkalarına imâm olmağa niyyet etmezse, yalnız kılmanın [veyâ bunun yirmiyedi katının] sevâbına kavuşur. Cemâ’atin sevâbları toplamına da kavuşması için, imâm olmağa niyyet etmesi lâzımdır.

Cevâb — Ehl-i sünnet âlimleri, Edille-i şer’iyyenin dört olduğunu bildirdiler: Kitâb, Sünnet, İcmâ’ı ümmet ve Kıyâs-ı fükahâ. Fekat, bunların son ikisi, ilk ikisinden çıkmakdadır. Bunun için Edille, hakîkatda, Kitâb ve sünnet olmak üzere ikidir. İcmâ’ ya’nî sözbirliği olan bir hükmün Kitâbdan veyâ sünnetden bir delîle, bir senede oturtulması lâzımdır. Kıyâs da, icmâ’ için sened olabilir. Ebû Bekr-i Sıddîkin halîfe seçilmesindeki icmâ’ böyle olmuşdur. Bir kişinin haber verdiği hadîs de, icmâ’ için sened olur. Çünki, icmâ’ın huccet olması, delîlinin kat’i olmasına bağlı değildir. İcmâ’ olduğu için huccetdir. Delîlinin kat’î olması şart olursa, icmâ’a lüzûm kalmaz. Bu delîl huccet olur. Kıyâs için de, Kitâbdan veyâ sünnetden bir asl, esâs lâzımdır. Çünki, kıyâs, Kitâbda ve sünnetde mevcûd bulunan kapalı, gizli hükmü izhâr eder. Bunlara bir hükm ilâve etmez. Ya’nî, ahkâmı izhâr eder, isbât [îcâd] etmez. Kıyâs, umûmî olan bir hükmü, fürû’ için beyân eder. İcmâ’da, kıyâs için asl ve kaynak olur. Sünnet, Kitâbın şerh ve beyânıdır. Şu hâlde, islâmiyyetin aslı, yalnız Allahü teâlânın kitâbıdır.

Zemânımızdaki ba’zı câhil tekke şeyhleri, yalancı, sahte tesavvufcular, islâmiyyete uymıyan hareketlerinden dolayı, kendilerine i’tirâz edilince, (Bunlar, ilm-i zâhirde harâmdır. Biz, ilm-i bâtın sâhibleriyiz. Bizim için halâldırlar) diyor. Böyle söylemek küfrdür. Böyle söyliyen ve işitip kabûl eden kâfir olur. Te’vîl etmesi veyâ bilmeden söylemesi özr olmaz. İnce şeyleri bilmemek ancak özr olur. Bu zındıklar, (Siz ilmi kitâblardan öğreniyorsunuz. Biz ise, sâhibinden, ya’nî doğruca Muhammed aleyhisselâmdan alıyoruz. Buna kanâ’at etmez, râzı olmaz isek, Allahdan sorup öğreniyoruz. Kitâb okumağa, üstâddan öğrenmeğe ihtiyâcımız yok. Allaha kavuşmak için, ilm-i zâhiri terk etmek ve islâmiyyeti öğrenmemek lâzımdır. Bizim yolumuz bâtıl olsaydı, böyle yüksek hâllere, kerâmetlere kavuşabilir mi idik? Nûrları ve Peygamberlerin rûhlarını görebilir mi idik? Bir günâh yaparsak, rü’yâda bize bildiriliyor. Ahkâm-ı islâmiyyenin harâm dediği şeyi yapmamız için Allah bize rü’yâda izn veriyor. Bunun bize halâl olduğunu anlıyoruz) diyorlar. İslâmiyyeti yıkıcı, yok edici böyle sözler ilhâddır. Ya’nî, Kitâbın ve sünnetin açık ma’nâlarını değişdirmekdir. Dalâletdir. Ya’nî, mü’minlerin yolundan ayrılmakdır. İslâmiyyet ile alay etmekdir. Böyle bozuk sözlere inanmamalıdır. Bunların bozukluğunda şübhe etmek bile küfr olur. Bunları söyliyene ve inanana (Zındık) denir. Birinin böyle söylediğini başkasından haber alınca o söyliyene hemen zındık dememelidir. Böyle söylediği iki âdil şâhidin haber vermesi ile şer’an anlaşılmadıkça, hükm verilmez. Zındık, maddeye, tabî’ate tapınan Dehrî demekdir. Allaha ve âhıret gününe inanmıyan sahte müslimân demekdir.

İslâmiyyetin ahkâmı ilhâm ile anlaşılmaz. Evliyânın ilhâmı başkalarına huccet, sened olamaz. (İlhâm), Allahü teâlâ tarafından kalbe gelen bilgi demekdir. Evet, Ehlullahın “kaddesallahü teâlâ esrârehümül’azîz” ilhâmları doğru olur. Bunların doğruluğu, islâmiyyet bilgilerine uygun olmalarından anlaşılır. Fekat, Ehlullah, ya’nî Velî olmak için, islâmiyyet bilgilerini öğrenmek ve bunlara uymak şartdır. (Takvâ sâhiblerine Allahü teâlâ ilm ihsân eder) meâlindeki âyet-i kerîme bunu isbât etmekdedir. Sünnete, ya’nî islâmiyyete sarılmıyan, bid’atden sakınmıyan kimsenin kalbine ilhâm gelmez. Bunun söyledikleri, nefsden ve şeytândan gelen bozuk şeylerdir. Mûsâ aleyhisselâm ile Hızırın konuşmaları, bu bildirdiklerimize uymuyor denilemez. Çünki Hızır aleyhisselâm, ba’zı âlimlere göre, Mûsâ aleyhisselâmın ümmeti değildi. Ona uyması emr olunmamışdı. Muhammed aleyhisselâm ise, dünyânın her yerinde kıyâmete kadar gelecek olan bütün insanların ve cinnin Peygamberidir. (İlm-i ledünnî) ve (İlhâm), Muhammed aleyhisselâma tâbi’ olanlara ihsân olunur. Bu ihsâna kavuşanlar, Kitâbı ve Sünneti ya’nî hadîs-i şerîfleri iyi anlar. İslâmiyyet bilgileri, rü’yâ ile de anlaşılamaz. İslâmiyyete uymıyan rü’yânın şeytânî olduğu anlaşılır.

Evliyânın büyüklerinden Cüneyd-i Bağdâdî “rahmetullahi teâlâ aleyh” 298 [m. 910] de Bağdâdda vefât etdi. (İnsanı Allahü teâlânın rızâsına kavuşduran tek yol, Muhammed aleyhisselâma uymakdır) dedi. Bir kerre de (Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i şerîflere uymıyan kimse, mürşid olamaz) buyurdu. [Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri müctehid olmıyanlar anlıyamaz. Yetmişiki sapık fırkanın kurucusu olan âlimler, müctehid olmadıkları için, yanlış anladılar. Milyonlarca müslimânın sapıtmalarına sebeb oldular. Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i şerîflere uyabilmek için, dört mezhebden birine uymak lâzımdır.] Evet, ümmî olan, ya’nî okumamış, öğrenmemiş bir kimse, ârif olabilir. Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını anlıyabilir. Fekat, başkalarına rehber olamaz. Rehber olmak için, Kitâbın ve sünnetin ahkâmını [dört mezhebden birinin fıkh kitâblarından] üstâddan öğrenmek lâzımdır. Çünki, Selef-i sâlihînin ve Halef-i müttekînin yolu, Kitâb ve sünnetin yoludur.

Evliyânın büyüklerinden olan Sırrî Sekatî, Ma’rûf-i Kerhînin talebesinden idi. 251 [m. 865] de Bağdâdda vefât etdi. Cüneyd-i Bağdâdînin dayısı ve rehberi idi. (Tesavvuf, üç şey demekdir: Vera’ sâhibi olmak ve Kitâba ve Sünnete uymıyan birşey söylememek ve kerâmet olarak harâm işlememekdir) dedi. Harâm işlemeğe sebeb olan kerâmete (Mekr) ve (İstidrac) denir. (Vera’), şübheli olanlardan da sakınmak demekdir. İmâm-ı Gazâlî, 505 [m. 1111] de Îranda Tûs, ya’nî Meşhedde vefât etdi. (Mişkât-ül-envâr) kitâbında diyor ki, (Kalb meleklere mahsûs bir evdir. Gadab, şehvet, hased, kibr gibi kötü sıfatlar, uluyan köpek gibidirler. Köpeklerin bulunduğu yere melekler girmez. Hadîs-i şerîfde, (Köpek ve resm bulunan eve melekler girmez) buyuruldu. Bu hadîs-i şerîfdeki evin kalb olduğunu ve köpeğin de, kötü huylar demek olduğunu söylemiyorum. Açık ma’nâlarına inanmakla berâber, yukarıdaki ma’nâları da ilâve ediyorum. Bu sözüm, Ehl-i sünnet vel-cemâ’ati, Bâtınî denilen bid’at fırkasından ayırmakdadır. Bâtınîler açık ma’nâları terk edip, sapık ma’nâlar uydurmakdadırlar. Bir âyetin açık ma’nâsı, başka âyetlerin açık ma’nâlarına uymazsa, o zemân bu açık ma’nâsı bırakılıp te’vîl edilmesi, ya’nî çeşidli ma’nâlarından uygun olanın verilmesi lâzım olur. Böyle zarûret olduğu zemân, açık ma’nâ vermekde isrâr edenlere (Hışvî) denir. Bunun için, Kur’ânın zâhir ve bâtın ma’nâları vardır denilmişdir. Hep zâhir ma’nâsını veren Hışvî olur. Hep bâtın ma’nâsını veren (Bâtınî) olur. Yerine göre, ikisini cem’ eden, kâmil müslimân olur). Tesavvuf adamının sözünün ahkâm-ı islâmiyyeye uygun olmadığını ancak zâhir ve bâtın ilmlerinde mütehassıs olan anlar. Tesavvuf âlimlerinin kullandıkları kelimelerin ma’nâlarını bilmiyen anlıyamaz. Böyle zül-cenâhayn olmıyan [İbni Teymiyye ve Abdülvehhâb oğlu gibi] kimseler, Bâyezîd-i Bistâmînin (Sübhânî mâ a’zama şânî) sözünü islâmiyyete uymuyor sanır. Muhyiddîn-i Arabî, bu sözün ma’nâsının kemâl-i tenzîh olduğunu uzun anlatmakdadır. İslâmiyyete uymıyan kimse, hârik-ul-âde şeyler yapabilir. Bunlara kerâmet denmez. (İstidrâc) denir. Evliyâ olarak bilinen birisini görmek için, Bâyezîd-i Bistâmî giderken, onun karşıdan geldiğini ve Kıbleye karşı tükürdüğünü gördü. Geriye dönüp, bu adam, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” edeblerinden birine uymadı. Velî olamaz dedi.

Bâyezîd-i Bistâmî buyuruyor ki, (Kerâmetler gösteren biri, meselâ su üstünde yürüse, bir anda uzaklara gitse, havâda uçsa, islâmiyyete uymadıkca, bunu Velî sanmayınız!). İslâmiyyete uymak için, dört mezhebden birini taklîd etmek lâzımdır. Müctehid olmıyanların, Eshâb-ı kirâmı taklîd etmelerinin câiz olmadığı sözbirliği ile bildirildi. [Çünki, Eshâb-ı kirâmın mezhebleri bilinmiyor.] İctihâd kıyâmete kadar bâkîdir. [Fekat, ictihâd edebilmek şartlarını hâiz olan âlim azdır. Bunların yeni ictihâdlar yapmalarına da lüzûm yokdur. Kıyâmete kadar, hâsıl olacak herşeyin hükmü dört mezhebden birinde mevcûddur.] Allahü teâlânın ençok sevdiği ibâdet, farzları yapmakdır. Nâfile ibâdetlerin kıymetlisi, farzlarla birlikde yapılıp, farzların içinde bulunan ve onları temâmlıyan nâfilelerdir.

Muhammed bin Fadl Belhî, 319 [m. 931] senesinde vefât etdi. Buyuruyor ki, (İslâmiyyet nûrlarının kalblerden ayrılıp, kalblerin kararmasına dört şey sebeb oldu. Bildikleri ile amel etmemek. Bilmiyerek yapmak. Bilmediklerini öğrenmemek. Başkalarının öğrenmelerine mâni’ olmak). İlm adamı tanınmak için ve mâla, makama kavuşmak için öğreniyorlar. [Din adamı olmağı, geçime ve siyâsete vâsıta yapıyorlar.] Amel etmek için öğrenmiyorlar. İsmleri din adamıdır. Gitdikleri yol, câhillerin yoludur. Allah rahîmdir, afvı sever diyerek, büyük günâh işliyorlar. Akllarına, keyflerine göre hareket ediyorlar. Başkalarının da böyle yapmalarını istiyorlar. Kendilerine uymıyan hakîkî müslimânları kötülüyorlar. Kendilerinin, doğru yolda olduklarını, huzûra kavuşacaklarını zan ediyorlar. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarından derlenmiş olan doğru kitâbları okumuyorlar, çocuklarına da okutmuyorlar. İçleri kötü, sözleri yaldızlı ve yalandır. Her gün başka şekle girerler. İnsanların yüzlerine gülerler. Arkalarından kötülerler. Bid’at karışmamış olan doğru kitâbların okunmasına mâni’ olurlar. [Bu kitâbları okumayın! Bozukdur derler.] Bunları neşr edenleri ve okuyanları tehdîd ederler. Mezhebsizlerin zararlı kitâblarını, yaldızlı reklâmlarla överler. İslâmiyyet bilgilerine hakâret ederler. Kısa aklları ile yazdıkları şeyleri ilm ve fen diyerek gençlerin önüne sürerler. Buraya kadar yazılanlardan anlaşılıyor ki, islâm âlimleri ve tesavvuf büyükleri hep islâmiyyete yapışmışlardır. Bunun netîcesi olarak, yüksek derecelere kavuşmuşlardır. Bunlara dil uzatanların din câhili oldukları anlaşılır. Bu câhillerin yaldızlı sözlerine aldanmamalıdır. Bunlar, din hırsızlarıdır. Se’âdet yolunu kesici zındıklar veyâ mezhebsizlerdir.

Kabr azâbına inanmıyorum diyen kâfir olur. Çünki, bu sözde islâmiyyetden haber vermek, te’vîl etmek değil, islâmiyyete ehemmiyyet vermemek vardır.

Kaderiyye ya’nî Mu’tezile fırkasından olanlar, (Allah şerleri, günâhları yaratmaz. İnsan, kendi işini yaratır) dedikleri için, kâfir oluyorlar.

Bâtınî fırkasında olanlar rûhların tenâsuhuna inanıp, insan öldükden sonra, tekrâr dünyâya gelir dedikleri için ve Allahın rûhu oniki imâma hulûl etmişdir dedikleri için ve onikinci imâm gelinceye kadar, islâmiyyete uymak lâzım değildir dedikleri için ve Cebrâîl vahyi Alîye getirmek için emr olunmuşdu. Yanılarak Muhammed aleyhisselâma getirdi dedikleri için, kâfir oluyorlar. Böyle söylemiyenleri kâfir olmaz.

Hâricîlerden, bütün müslimânlara te’vîlsiz olarak kâfir diyenler ve Alîyi, Osmânı, Talhayı, Zübeyri ve Âişeyi “radıyallahü anhüm” tekfîr edenler, kâfir oluyorlar. Şimdi bunlara yezîdi denilmekdedir.

Yezîdiyye fırkasından olanlar, acemden bir Peygamber gelecek, Muhammed aleyhisselâmın dînini yok edecek dedikleri için, kâfir oluyorlar.

Neccâriyye ve Mu’tezile fırkasından olanlar, Allahü teâlânın sıfatlarına inanmadıkları için, kâfir oluyorlar.

Cebriyye fırkası, insan hiçbirşey yapamaz. İnsan istese de, istemese de herşeyi Allah yaratır. Günâh işleyenler ve kâfirler ma’zûrdurlar dedikleri için, kâfir oluyorlar.

Mu’tezilenin bir kısmı, Allah hiçbirşeyi görmez. Allah Cennetde görülmiyecekdir dedikleri için, kâfir oluyorlar.

Kaderiyye fırkası, ilm sıfatını red ederek, Allah hiç birşeyi bilmez dedikleri için, kâfir oluyorlar.

Mürcieden, Allah dilediği kâfirleri afv edecekdir ve dilediği mü’minlere ebedî azâb yapacakdır diyenler ve ibâdetlerimiz elbet kabûl olacak, günâhlarımız da, elbet afv olacak diyenler ve bütün farzlar nâfile ibâdetdir, bunları yapmamak günâh olmaz diyenler kâfir oluyorlar.

Hâricîler, ameller, ibâdetler îmânın parçalarıdır. Herhangi bir farzı yapmıyan kâfir olur dedikleri ve büyük günâh işlerken insanın îmânı gider, günâh bitince tekrâr gelir dedikleri için, bid’at fırkalarından olurlar.

Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (İnsanların en iyileri, benim asrımda yaşıyan müslimânlardır. Onlardan sonra en iyileri, onlardan sonra gelenlerdir. Bunlardan sonra iyileri, ondan sonra gelenlerdir. Dahâ sonra, yalanlar yayılır). Bu hadîs-i şerîf gösteriyor ki, üçüncü asr sonlarında, sözlerde, hâllerde ve amellerde yalan başladı. Bunlara güvenilmez oldu. Çünki, aralarında bid’atler çoğaldı. İ’tikâdda ve amelde Selef-i sâlihînin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” yolundan ayrıldılar. Müslimânların sözbirliği ile şehâdet etdikleri tesavvuf büyükleri ve fıkh imâmları, Selef-i sâlihînin yolunu yaydılar.

(Tâtârhâniyye) fetvâ kitâbında diyor ki, (Ömer, Osmân ve Alî “radıyallahü anhüm” Eshâbdan değildirler diyen bid’at ehli olur. Bir kişinin bildirdiği haberlere inanmıyan kâfir olmaz. Bid’at sâhibi olur. Ebû Bekr-i Sıddîk Eshâbdan değildir diyen kâfir olur. Âyet-i kerîmeye inanmamış olur). (Zahîriyye) fetvâ kitâbında diyor ki, (Ebû Bekr-i Sıddîkın ve Ömer Fârûkun halîfe olduklarına inanmıyana kâfir diyenlerin sözü doğrudur. Çünki, halîfe seçildikleri, icmâ’ ile bildirilmişdir.) [Ehl-i sünnete göre, icmâ’ delîldir. Bu delîle inanmıyan kâfir olur. Hâricîlere, şî’îlere ve vehhâbîlere göre, icmâ’ delîl olmadığı için, icmâ’ ile bildirilmiş olana inanmıyan kâfir olmaz dediler.]

İbni Âbidîn, üçüncü cüzde, mürtedleri anlatırken buyuruyor ki: Dâr-ül-islâmda yaşıyan gayr-i müslim vatandaşlara (Zimmî) denir. Bu zimmîlerin ve ticâret için veyâ turist olarak gelen kâfirlerin malına, cânına ve ırzlarına dokunmak câiz değildir. Müslimânlara tanınan hürriyyetlere bunlar da sâhibdirler. Mülhidler böyle değildir. Mülhidlerden müslimânları aldatanlara tevbe etmeleri teklîf edilir. Kabûl etmezlerse, hükûmet reîsinin emri ile hepsi öldürülür. Tevbe ederlerse, tevbeleri kabûl olur. İ’tikâdları küfre sebeb olmıyan bid’at sâhiblerine nasîhat olunur. Kabûl etmez, tevbe etmezlerse, hükûmet tarafından ta’zîr cezâları verilir. Lüzûm görülürse, habs ve darb edilerek tevbe etdirilir. Müslimânları aldatmak için çalışan reîsleri, habs ve dayak ile tevbe etmezse, hükûmet tarafından öldürülmesi câiz olur. Müslimânları Ehl-i sünnet mezhebinden ayırmağa, mezhebsiz, sapık yapmağa sebeb olan, böylece bid’atin yayılmasına çalışan kâfir olmaz ise de, milletin huzûrunun, berâberliğinin bozulmasına, bölücülüğe mâni’ olmak için, sultânın bunları öldürmesi câiz olur.

Kâfirin topu çok, hîlesi çok, azâbı çokdur.
Mü’minin ilmi çok, hayâsı çok, râhatı çokdur.

SON SÖZ

Kitâbın başından buraya kadar yazılanlardan anlaşılıyor ki, dinde reformcu, sâbit bir görüşe ve ilmî bir kanâ’ate sâhib değildir. Ehl-i sünneti lekelemek için çeşidli behâneler aramakda, binbir dereden su getirmekdedir. Mason olan hocasının kurnaz siyâsetini kullanarak ve ana dili olan arabî kitâblardan gelişigüzel misâller toplıyarak ve uzun tercemeler yaparak, kendisini din âlimi olarak tanıtmakdadır. Genç din adamlarımızın ve sâf, temiz müslimânların bu kurnaz, Ehl-i sünnet düşmanının yalan ve iftirâlarına aldanmamaları için bu nâçiz reddiyemizi yazdık. (Din adamı bölücü olmaz) adını verdiğimiz bu kitâbın hulâsası ve gâyesi, Ehl-i sünnetin dört mezhebinin âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden çıkarılmış olduğunu bildirmekdir.

Şimdi elde bulunan fıkh kitâblarında, hadîs-i şerîflere muhâlif hiçbir bilgi yokdur. Birbirlerine muhâlif görünen ictihâdlarından yalnız birisi doğru ise de, yanlış olanlarını taklîd edenlere de sevâb verileceği hadîs-i şerîfde bildirilmişdir. Bunun için, dört mezhebin ittifâk ile bildirdikleri yapılınca, sahîh ve makbûl olacağı gibi, ihtilâflı yerleri yapılınca da, sahîh ve makbûl olacakdır. O hâlde, müctehid olmıyan her müslimânın, her işinde dört mezhebden birini seçip taklîd etmesi ve mezheb imâmının delîlini aramaması lâzımdır. Çünki, Tâbi’înden yeni îmâna gelenler, Eshâb-ı kirâmı taklîd ederler, delîllerini hiç sormazlardı. Her müslimân, beğendiği, seçdiği mezhebin her mes’elesini yaparken, Kur’ân-ı kerîme veyâ hadîs-i şerîfe uymakda olduğuna inanmalıdır. Bugün müctehide de lüzûm kalmamışdır. Çünki, din bilgilerinde, açıklanmamış birşey kalmamışdır. Kemâle gelmiş olan bu dîne ilâve edilecek birşey de yokdur. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” kıyâmete kadar olacak herşeyin hükmünü bildirmişdir. Mezheb imâmları da bunları açıklamışdır. Bunların günlük olaylara tatbîklerini, müctehid olmıyan âlimler yapar. Her asrda gelecek olan müceddidler, bu işi yapacaklardır. Fekat, ictihâd ile yeni hükmler çıkarmıyacaklardır. Çünki, buna lüzûm kalmamışdır. Halâl ve harâm ve her delîl açıklanmışdır.

Şimdi, se’âdet-i ebediyyeye kavuşmak istiyenin, (Ehl-i sünnet) i’tikâdını kısaca öğrenip, bunlara îmân etmesi, sonra dört mezhebden öğrenmesi mümkin ve kolay olan birini seçip, günlük işlerini ve ibâdetlerini, sırası geldikçe, o mezhebin kitâbından öğrenerek yapması lâzımdır. Her memleketde, bir mezhebin bilgilerini bildiren doğru ilmihâl kitâbları vardır. Ele geçirilmeleri kolaydır. Bu kolaylık, Allahü teâlânın, bu ümmet-i Muhammede olan büyük ihsânıdır. Sapıkların, mezhebsizlerin, dinde reformcuların ve para kazanmak için konuşan ve yazan câhillerin ve ingiliz kâfirlerine aldanmış olan câhillerin yaldızlı sözlerine ve yazılarına aldanmamak için, çok uyanık olmalıyız! Esselâmü alâ men ittebe’al-hüdâ.