XXXXXXX

Televizyonu dönüştürmek ve dil kurmak

21.07.2008

Yusuf Kaplan

 

Geçen hafta, Ülke-TV'deki Meksika Sınırı programından yola çıkarak, Türkiye'de televizyonun nasıl dönüştürülebileceğinin ve nasıl yeni ve bize özgü bir televizyon dili kurulabileceğinin ipuçlarını göstereceğimi söylemiştim.

O yazıyı Cuma günü yazacağım diye söz vermeme rağmen yazamadım. Ülkenin yeterince bunaltan ve ülkeyi kuraklaştıran sıcak gündemlerinden kaçınmak biraz sorumsuzca bir davranış olur, düşüncesiyle Cuma günü o yazıyı yazamadığım için özür dilerim.

Önce şu: Türkiye'de televizyonlar var; ama bunlar ne kadar Türk televizyonu? Eğer komşularımızda da izlenen pespaye Türk televizyonlarının vulger ve ilkel yayınları dolayısıyla, komşularımızda, insanlar ?ananı Türk televizyonunda gördüm? diye bir küfür icat etmişlerse, Türkiye'deki televizyonun ne kadar Türk televizyonu olduğu sorusunu haklı olarak sorabiliriz.

Televizyon, tıpkı roman gibi, müzik gibi, sinema gibi bir form'dur. Ve bu form, geliştirildiği veya kullanıldığı ülkenin kültürel, sosyal, entelektüel normlarının hem vasatını, hem de vasıtasını oluşturur. Her medeniyet, kendi formlarını üretir. Ama bu formları, hem kendi normları doğrultusunda üretir, hem de kendi normları doğrultusunda kullanır ve geliştirir.

Formlar, bir kültürün, toplumun veya medeniyetin iskeletini, normlar ise ruhunu oluşturur. O yüzden, başka kültürlerin veya medeniyetlerin formları, yerli kültürün veya medeniyetin normları tarafından re-forme edilebilirse fonksiyonel olarak kullanılabilir ve dönüştürülebilir ancak. Eğer bir ülkede kültürel formlar, dolayısıyla medeniyet dinamikleri yok edilmişse, o ülkede dışarıdan alınan formlar re-forme edilemez; aksine hem o ülkenin yok edilen veya yok edilmeye çalışılan normları, hem de dışarıdan alınan yabancı formlar ve normlar de-forme edilir.

Türkiye'de esaslı bir medeniyet buhranı yaşadığımız için, hem normlarımız yok olmaya yüztutmuştur; hem de yeni formlar icat edebilecek, her alanda yeni diller, ifade biçimleri geliştirebilmemiz handiyse hayal hâline gelmiştir. Çünkü norm, vasata tekabül eder; form ise hem bu vasatı ifade eder, hem de bu vasatı yenileyerek yeniden inşa eder.

Bizim normlarımızı da, formlarımızı da yok olmanın eşiğine getiren Türkiye'deki sekülerleşme projesi, eğer böyle giderse, bu toplumun normlarının birincil kaynağını oluşturan İslâm'ın izlerini hayatımızdan kazıyacak bir terminatöre dönüşecek. Sadece terminatöre dönüşse, yine iyi; aslında tam bir Frankenstein'a evrilecek ve sahibini de yok edecek.

Batı'da televizyonlar, özelde ait oldukları ülkenin, genelde ise uygarlığın normlarını yeniden üretirler. Meselâ bir İngiliz televizyonundan, bir Fransız televizyonundan, bir İspanyol televizyonundan ve bütün bu farklı ülkelerin televizyonlarının aynı ortak medeniyet normlarını farklı şekillerde yeniden üreten formlarından sözedebiliyoruz. Meselâ İngiliz televizyonu, stylish / stilize bir dil kurmuştur. Fransız televizyonu ise, factual / somut gerçeklere dayanan bir dil geliştirmiştir.

Öte yandan, Amerikan sinemasının kaynağı Aristo'cu dram geleneğidir. Amerikalılar, 2400 yıl öncesine giderek klasik bir film dili kurmayı başarırlarken, biz, İslâm medeniyetinin dinamiklerinden, İbn Sina gibi, İbn Arabî gibi, Mevlânâ gibi, Büyük Sinan gibi, Itrî gibi, Yunus gibi kurucu figürlerin ortaya koydukları ve bütün insanlığın en fazla ihtiyaç hissettiği muazzam ve muhteşem birikimden yola çıkarak sinemada da, müzikte de, edebiyatta da, hülâsâ televizyonda da muazzam bir dil kurmayı neden başaramayalım ki?

Ama ne yazık ki, bizim medeniyet dinamiklerimizle ilişkimiz, epistemolojik ve ontolojik olarak sakatlanmış, kopmuştur.

Bugün yaşadığımız ve bizi perişan eden bütün büyük sorunlarımızın çözüm yolları, üstelik de bütün insanlığın hayrına olacak şekilde yalnızca bizim bütün dinlere, kültürlere, medeniyetlere ötekileştirmeden yaklaşabilen muazzam medeniyet tecrübemizde gizlidir: İnsanlığa yeniden barış, huzur, estetik, ahlâk ve adalet ilkeleri çerçevesinde bir esaslı silkiniş, bir diriliş imkânı sunacak muhkem ve muhteşem bir kaynağın üzerinde oturuyoruz ama bu ulu çınarın kökünü kazımaya ve derûnî pınarın kaynağını kurutmaya da en fazla biz çaba gösteriyoruz. Olacak iş değil!

Tarihin tanık olduğu en büyük traji-komik cinayet bu olsa gerek. Çünkü dünya, bizim yitirdiğimiz ve hatta elimizin tersiyle itme aymazlığı gösterdiğimiz şeyi, insanlığa adaleti, hakkaniyeti, kardeşliği ve estetiği armağan edecek şeyi arıyor; bizse, hayırsız ve hayasız mirasyedi evlât numaralarından medet ummaya çalışıyoruz. Ne kadar traji-komik bir şey bu böyle!

Cuma günkü yazıda artık Meksika Sınırı programı özelinden ve üzerinden giderek bizim televizyonda nasıl esaslı bir dil kurabileceğimizi göstermeye çalışacağım.

 

 

 

YENİ ŞAFAK

.

Televizyon felsefesi: Meksika Sınırı

25.07.2008

Yusuf Kaplan

 

Ülke TV'de yayınlanan, İsmail Kılıçarslan, Tarık Tufan ve Selahattin Yusuf'un birlikte 'ürettikleri' Meksika Sınırı programı, bu ülkede televizyon üzerinde nasıl düşünebileceğimize, televizyonun hâkim kodlarını kırarak televizyonu nasıl dönüştürebileceğimize ve bu ülkenin çocukları olarak nasıl özgün bir televizyon dili icat edebileceğimize dair bize çok şey vadeden bir program.

İnsanlık tarihinde hayatın ve hayat üstüne düşünülerek geliştirilen düşüncenin üretildiği ontolojik mekân, bütün ön-kadîm medeniyetlerde 'polis'ti; yani 'şehir devleti'ydi.

Geç-kadîm medeniyetlerde 'şehir-devleti' / 'polis', yerini şehir merkezli 'metropolitan' hayata terk etti. İslâm medeniyeti de, 'metropolitan' bir medeniyetti; ortaçağ ve modern Batı uygarlığı da; Çin, Hint, eski Amerika medeniyetleri de. İslâm medeniyetinde şehir'in / 'medîne'nin diğer medeniyetlerdeki 'kent'le sadece biçimsel ya da yapısal bir benzerliği vardı; ama medîne'nin kent'ten ayrılan bir de ruh boyutu, yani 'din' ile epistemolojik, ontolojik ve fenomenolojik, dolayısıyla etimolojik, semantik ve tarihî bakımdan kopmaz ilişkileri vardı. Medine, din'in hem vasatı, hem de vasıtasıydı.

Postmodern süreçte ise, motropolis'in yerini NETropolis aldı: Artık kent öldü, yaşasın 'sanal âlem' (mi?) diyeceğiz!

Bütün bunların Meksika Sınırı'yla ilişkisi ne? Şu: 'Polis' sürecinde alfabe keşfedilmişti ama hâlâ sözlü kültürün algılama ve zihin kalıpları hâkimdi. Metropolis sürecinde, yazılı kültüre geçiş yapılmıştı ve özellikle de modern Batı uygarlığı tecrübesinde yazılı kültür ile sözlü kültür birbirinden kesinkes ayrılmış, matbaanın icadıyla birlikte, rasyonalitenin, lineer tarih algısının, insanın görünüşte özneleşmesinin, ama gerçekte nesneleşmesinin yaşandığı modern / seküler yazılı kültür kesinkes hâkim olmuştu.

İşte 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren gerçekleşen elektronik devrim, ya da ikinci sanayi devrimi, yazılı kültürün insanı nasıl nesneleştirdiğini ve araçsal akıl üreterek araçları kontrol etmenin, dolayısıyla (bilim, teknoloji, arzular, bilinçaltı vesaire) 'araç'lar üzerinden gücü ve güç üreten enstrümanları putlaştırmanın sözkonusu olduğu yeniden-sözlü kültüre geçiş gerçekleşti ve sinema, özellikle de televizyon ve internetle birlikte NETropolis / sanal-kent, hayatın omurgası hâline geldi.

Kısaca söylemek gerekirse, sözlü kültür, diyalojiktir; yazılı kültür, monolojiktir; sözlü kültürde insanın muhayyilesi sınır tanımaz; yazılı kültür insanın muhayyilesini sınırlar ve sonra da insanı sadece kendi muhayyilesine hapseder, yalnızlaştırır, tanrılaştırır.

Televizyon, yeniden sözlü kültüre geçişin habercisi olan bir 'mecra'dır. Ancak burada sözlü kültüre geçiş, reel düzlemde gerçekleşmez, sanal düzlemde gerçekleşir. Çünkü televizyonla izleyici arasındaki ilişki, özne-nesne ilişkisidir hâlâ: Televizyon 'mecra'sı, aygıtı özneleştirir; camın araya girmesi, izleyiciyi nesneleştirir.

İşte Meksika Sınırı programında yapılan şey, televizyonun izleyiciyi nesneleştiren, aygıtı özneleştiren şiddet üreten bu ontolojik mekânının kırılmasıdır: Meksika Sınırı'nda özellikle İsmail Kılıçarslan'ın camı kıracak, perdeyi yıkacak ve izleyiciyi metne / doğrudan mü/dâhil edecek bir ruh üretmesi, televizyona üçüncü ve dördüncü boyutları da katan yeni bir dil üretilmesine imkân tanıyor.

Bunu Bosna'dan yapılan özel yayında İsmail Kılıçarslan'ın, ekranda gözükmeyen ama orada mevcut olan Yusuf Armağan'ı metne / programa dâhil etmesi ve Yusuf Armağan üzerinden izleyicinin de, sunucuların da özneleştiği, diyalojik iletişimin tesis edilmesi örneğinde gördük: Kılıçarslan'ın tabiîliğinde; oradan Yusuf Armağan'a ve dolayısıyla izleyiciye ses'lenmesi, ses vermesi ve 'ses ver' demesinde; varoluşu görüntü/yl/e donduran ve hapseden sinemanın ontolojik zaafının televizyonla nasıl aşılabileceğini, televizyonla üretilen Netropolitan hayatın, izleyicinin muhayyilesini hayata ve harekete geçirmesini nasıl mümkün kılabileceğini gösteren, televizyonun hâkim kodlarını kıran ve izleyiciyi görüntü hapishanesinden özgürleştirerek, izleyiciye, 'ses ver ey izleyici, sen de mü/dâhil ol bu eyleme' 'çağrı'sında yani.

Meksika Sınırı programı, televizyonu dönüştürme işlemini, 'sunucu'larının, çağ körleşmesi yaşamamalarından ve şu ya da bu ölçekte de olsa bütün çağları özneleştirebilecek geniş sahanlıklardan dünyaya bakabiliyor olmalarından ötürü başarabiliyor. İşte burada Meksika Sınırı, aslında bize hem bir televizyon felsefesi söylemi sunuyor, hem de televizyon felsefesi geliştirmemize imkân tanıyor.

Kılıçarslan, Yusuf ve Tufan'ı bu kült metni ürettikleri için kutluyorum ve burada televizyon felsefesine kısa bir giriş yaptığımızı, sonraki yazılarda bu konuyu çiçeklendireceğimizi ve yemişlendireceğimizi hatırlatarak, 'yazının son sınırı'na geldiğimizi görüyorum: 'Meksika Sınırı', sadece bir kalkış noktası değil, aynı zamanda bir varış noktasıdır çünkü?

YENİ ŞAFAK

.

Ergenekon'la ?dolmuşa bindirilmediğimizden? emin miyiz?

28.07.2008

Yusuf Kaplan

'Laikçi şebeke'nin Türkiye'nin başına nasıl belâ olduğunu, önünü nasıl tıkadığını, tarihî yürüyüşünü nasıl engellediğini en ağır dille yazan yazarlardan biriyim. Ama bir insan olarak, bir müslüman olarak, ABD'lilerin güdümündeki Soros tarafından finanse edilen fesat yuvası Cumhuriyetçiler Entitüsü'yle -son derece şikâyetçi olmama rağmen- bu ülkenin ilkel laiklik anlayışını ve uygulamalarını aslâ tartışmaya kalkışmayacak kadar kişilikli, onurlu ve asil bir Türkiye çocuğu olarak, Ergenekon davası konusunda ciddî soru işaretlerim ve şimdiye kadar geliştirilen kutuplaştırıcı, Türkiye'yi tam ortadan ikiye bölücü Ergenekon söylemlerine ve operasyonların yürütülüş ve özellikle de medyada yansıtılış biçimlerine ciddî itirazlarım var. Aptal yerine konulduğumuz ve fenâ hâlde ?dolmuşa bindirildiğimiz? hissi var içimde.

Ergenekon davası, neyin ve kimin davası? Türkiye'nin hakîkaten düzlüğe çıkmasını sağlayacak ülkemizin önünü tıkayan urların, virüslerin gerçekten temizlenmesi hikâyesi mi bu; yoksa ABD'nin yaklaşık 50 yıldır kullandığı, ABD'nin çıkarlarını korumak için çalışan ama artık işi bittiğine karar verilen, adına ulusalcı denmesine rağmen bu milletin temel değerleriyle, tarih yapmamızı mümkün kılan İslâmî ruhuyla kavgalı laikçi şebekenin tasfiye edilerek ABD için küresel ölçekte daha kullanışlı başka bir ?şebeke?nin ikamesi ?operasyon?u mu? İslâm'ın ehlileştirilmesi, sekülerleştirilmesi, bizzat kalenin içerden ve derinlemesine ama çaktırmadan teslim alınarak Türkiye'nin ruhunun, bu kez bu ruhu temsil ettiği düşünülen aktörlere ?elma şekerleri verilerek? yok edilmesi çabası mı bütün olup bitenler?

Ergenekon ?davası?, bütünüyle Türkiye'nin içindeki bir iradenin, fâili meçhul cinayetler, sosyal kutuplaşmalar, hatta türlü iç savaş senaryolarıyla Türkiye'yi yönetilemez hâle getiren, yapay sorunlarla boğuşturan, ?laikçilik? yaparak Türkiye'nin tarihte tatil yapan bir ülke konumundan yeniden tarihin yapılmasında kilit rol oynayabilecek bir medeniyet yürüyüşüne soyunmasını akla hayale bile gelmeyecek yöntemlerle önleyen yarım asırlık bir şer şebekesini tasfiye ederek, barış içinde, sağcısı-solcusu, laik olanı ve İslâmî duyarlıkları güçlü olanı ile Türkiye'nin bütün kesimlerini kucaklayabilecek yeni bir Türkiye'nin tesis edilmesi çabasının yollarını açma girişimi mi?

Yoksa, önceden ABD'ye çalışan, milletin burnundan getiren, başbakanlarını astırtan, ev ya da hücre hapislerinde çürüten, başbakanlarını öldürmeye kasteden ucu içerde kökü kesinkes dışarıda iğrenç bir ?laikçi şebeke?nin oynadığı rolün, Soğuk Savaş şartlarının nihâyet Türkiye'de bitirilmesine karar veren dünya sisteminin lordu ABD tarafından dünya sisteminin çıkarlarını daha iyi koruyup kollayacak, üstelik de İslâmî kaygıları önceleyen başka bir ?ekip?e havale edilmesi operasyonu mu? Eğer böyleyse, yazıklar olsun!

Ayrıca henüz suçları mahkemece kesin olarak ispatlanmayan insanların, istersek hiç sevmeyelim, handiyse bütün televizyonlarda milletin önünde tam anlamıyla şeytanlaştırılması, beni her hâl ve şartta adaletten ve hakkaniyetten yana olan bir Müslüman olarak yeteri kadar tedirgin ediyor.

Benim gerçekten önemsediğim Mümtaz'er Türköne'ye bile ?ürpertici? satırlar yazdırtan bir operasyon ve atmosfer, açıkçası beni Ergenekon-sonrası süreç için ürkütüyor: Türköne, Ergenekon iddianamesini okurken, gözünde canlanan manzarayı şöyle tasvir etmiş: ?Koskoca bir kaya yerinden oynuyor. Kayanın altını mesken tutmuş haşeratın panik içinde kaçmaya başladığını görüyorsunuz. / Yılanlar, çıyanlar, akrepler, solucanlar panik içinde sağa sola koşuyorlar. Onları koruyan koca kaya kütlesi kalkınca, artık her birini teker teker ayağınızla ezebilirsiniz.? (!) Pes doğrusu!

Bu dil, benim Türköne'den hiçbir zaman beklemeyeceğim kadar ürkütücü ve ürpertici bir dil.

Tekrar ediyorum: Türkiye'nin başına belâ olan, Türkiye'yi fenâ hâlde karıştıran bir fitne ve fesat şebekesinin çökertilmesi, elbette ki, takdirle karşılanacak bir cesaret örneğidir.

Ancak her şeye rağmen eğer yeni bir dünya kuruluyor ve Türkiye'ye de orada yeni bir Truva atı rolü biçiliyorsa, fena hâlde dolmuşa bindirildiğimizi ve ayartıcı bir şekilde dolduruşa getirildiğimizi nasıl olur da göremeyiz, göremiyoruz, anlayamıyorum doğrusu.

Eğer bu ?hareket?, ?Soğuk Savaş artıkları?nın tasfiyesi hareketiyse, bunun anlamı açıkça şudur: Birileri Türkiye'yi, sahibi aynı olan bir dolmuştan indirip başka bir dolmuşa bindiriyor, demektir bu.

Eğer durum gerçekten buysa, Türkiye'de içeri tıkılanlar, gerçek azmettiriciler değil; yalnızca taşeron. Asıl azmettiricinin yakasına esaslı bir şekilde yapışıp ondan hesap soramadığımız sürece, bu operasyonun, ?laikçi şebeke?nin, ?Uğur Mumcu'yu, Üçok'u, Kışlalı'yı dinciler öldürdü; Danıştay cinayetini, Cumhuriyet gazetesinin bombalanma hâdisesini dinciler yaptı? diyerek, sözümona ?dinci? taşeronu suçlamak ve taşeronu bulduktan sonra da ?suçluyu bulduk!? diye nârâ atmaktan ne farkı kalıyor ki?

Asıl azmettiricinin yakasına yapışamadığımız sürece, Türkiye, kolay kolay düzlüğe çıkamayacak, gerçek anlamda özgürlüğüne kavuşamayacak ve yeniden asil bir tarihî yürüyüşe soyunamayacaktır vesselâm.

 

 

Yeni Şafak

.

Asıl iş şimdi başlıyor

01.08.2008

Yusuf Kaplan

Anayasa Mahkemesi'nin bir oyla da olsa iktidar partisinin kapatılmaması yönünde bir karar olması, Türkiye'yi çok büyük bir felâketin eşiğinden döndürmüştür.

Her şeyden önce şu tespiti yapalım: Türkiye, tek parti iktidarları döneminde rahat nefes alabiliyor. Çünkü tek parti iktidarları, hem istikrarın sağlanabildiği, büyük icraatların yapılabildiği, uzun soluklu projelerin geliştirilebildiği, hem de lüzumsuz ve yapay tartışmaların engellenebildiği geniş zaman aralıklardır: 10 yıllık bir tek parti iktidarı, Türkiye'ye en az 30 yıl, 50 yıl kazandırıyor.

Bunun tersi de doğru: Birkaç ay veya birkaç yıl süren yönetimler, koalisyonlar, Türkiye'ye büyük zaman ve enerji kaybettiriyor; ülkeyi yapay tartışmaların, gerilimlerin ve tuhaf kavgaların eşiğine getirip bırakıyor.

Türkiye'nin kendine özgü çok özel şartları da var: Bu ülkenin sahibi yok; o yüzden, sahip çıkanı ve sözümona 'kurtarıcısı' çok.

Her şeyden önce, Türkiye, büyük bir medeniyet kurucusu olma özelliğini yitirmiştir: Modern tarihte, medeniyet iddialarını terk eden tek ülke Türkiye'dir. Emperyalist Batılılara karşı ölüm-kalım savaşı veren ve sonra da kendisini yok etmeye çalışan emperyalist Batılı ülkelerin kültürel, siyasî ve entelektüel iddialarını topyekûn benimsemeye kalkışan tek ülke Türkiye'dir.

Oysa biz, dünyaya adalet, ahlâk ve estetik ilkeleri çerçevesinde büyük bir medeniyet armağan eden ve dünya tarihinin yapılmasında bin küsur yıl büyük bir rol oynayan seçkin ve asil toplumun çocuklarıyız. Buna rağmen, insanlığın şu ân ihtiyacını en fazla ve en âcil hissettiği, başka kültürlere, dinlere, medeniyetlere onları ötekileştirmeden varolma ve hayat hakkı tanıyabilen yaratıcı ve kucaklayıcı bir medeniyet iddiasını terk ederek, sekülerleşme projesine soyunarak yenildiği uygarlığın değerlerini benimseyen, din katına yükselten ve sonuçta sömürgeleştirilemediği hâlde kendi kendini sömürgeleştirme aymazlığı yaşayan başka bir ülke yok modern dünya tarihinde.

Türkiye, tarih kurucu medeniyet iddialarını terk ettiği ve bu yüzden ülkenin yönü, kimliği konusunda büyük bir boşluk, büyük bir belirsizlik olduğu için, Türkiye'nin 'kurtarıcı'ları da, ' karıştırıcıları' da kaçınılmaz olarak çok oluyor. İşte böyle bir ortamda, yeniden tarih yapmasını mümkün kılabilecek medeniyet iddialarına daha içtenlikle, daha özgüvenle sarılması için Türkiye'nin, istikrarın, kardeşlik ortamının tesis edilmesine, yapay ve zoraki olarak icat edilen nefret ve düşmanlık tohumlarının topyekûn yok edilmesine şiddetle ihtiyacı var.

Tam yüzyıllık bir çaba sonrasında Türkiye yönünü ve iddialarını yitirmiş ve ülke içinde fitne fesat tohumları ekilmiştir. Bu toplumu birleştirebilecek, birbirine kenetleyebilecek, toplumdaki ırk, ideoloji, getto ayırımlarını yok edebilecek ve bu toplumu dünya tarihinin yapılmasında kilit rol oynama hedefini gerçekleştirme çabalarına kilitleyerek yeniden ayağa kaldırabilecek yegâne kaynak -dün olduğu gibi- bugün ve yarın da İslâm'dır: Ama İslâm, bu ülkede Batı'da bile yapılamayacak kadar şeytanlaştırılmış, itilip kakılmış, örselenmiş ve ülkede inanılmayacak ölçüde İslâm'dan nefret eden ezberci, beyinleri yıkanmış, şabloncu, laftan anlamaz, pagan, bencil bir kuşak zuhur etmiştir.

Türkiye'nin toparlanabilmesi ve yeniden tarihî bir yürüyüşe soyunabilmesi için, köklü, esaslı, her türlü engele karşı dayanıklı ve korunaklı, bir eline güneşi, bir eline ay'ı da verseler iddialarından vazgeçemeyecek, komplekssiz, özgüven sahibi ve bütün dünyalara açılabilen yeni bir kuşağın yetiştirilmesi, bunun için fikirde, sanatta, kültürde sarsılmaz ve savrulmaz köklü bir sosyal huruç hareketinin temellerinin atılması gerekiyor. Yoksa Müslüman olduğu söylenen bir ülkede bile kendi çocuklarımızı gözümüzün önünde kaybediyoruz. Burası neresi arkadaş? Sömürgecilerin hâkim olduğu bir ülke mi? Çocuklarımızı kaybettiğimiz bir ortam, Türkiye'nin de kaybedilebileceği bir geleceğin habercisidir.

O yüzden, eğitimde, kültürde, düşüncede, sanatta ses getirecek ve kök salacak uzun soluklu, uzun vadeli bir sivil ve sosyal huruç hareketini başlatmaktan başka seçeneğimiz yok. Yani asıl iş şimdi başlıyor?

Not: Ömer Lütfi Mete Ağabey, şu ân yoğun bakımda. Gönül eri ağabeyime Yüce Allah'tan âcil şifalar diliyorum.

***

BSF İLE İLGİLİ AÇIKLAMA

BSF ile ilişkim bitmiştir. BSF'de mevcut eğitim sistemine alternatif olabilecek, öncü bir kuşak yetiştirmek için yola çıkmıştık. BSF'nin patronajı değişti; BSF'ye öncelikli olarak ticarî açıdan bakıyor. Ben, ticarî yaklaşımı önceleyen bir kurumda bir saniyemi bile veremem. Bu, kendimi ve söylediklerimi inkâr etmek olur/du. O yüzden BSF'den ayrıldığımı kamuoyuna duyurmak isterim. Yeni patronaja ticarî hayatlarında başarılar dilerim.

 

Yeni Şafak


.

Aydınlık'ın Yönetmeni: 'Ergenekon, Hayırlı Olacak'

04.08.2008

Yusuf Kaplan

 

Ergenokon operasyonu, kısa vadede, çok önemli sonuçlara yol açacak: Darbe girişimlerinin, bazı fâili meçhul cinayetlerin, Türkiye'yi karıştıran ve aslında dışarıya çalışan bazı şer odaklarının ve taşeronların aydınlanması mümkün olacak.

Ancak Ergenekon operasyonunu destekleyen yorumcuların çoğu, bu operasyonun, 'Türkiye'deki Soğuk Savaş artıklarını temizlemek isteyen ABD'nin Türkiye'yi küresel sisteme entegre etmeyi amaçladığını' söylüyorlar.

Peki, ne demek bu? Türkiye'nin ABD'nin yörüngesine kesinkes oturtulması demek değil mi? 'Ne var bunda yani?' diyebilir miyiz?

Dünya, felsefî bir kriz yaşıyor: Batı uygarlığının dünyaya adalete, hakka, hukuka, barışa dayalı bir düzen armağan edemediği; aksine istediği yeri işgal eden, yakıp yıkan, gezegenimizi ve tabiatı yok olmanın eşiğine sürükleyen, insanın ve hayatın anlamını hiçleştiren vahşî bir düzen armağan ettiği artık anlaşılmıştır.

Bu vahşî kapitalist-seküler düzenin tek 'alternatifi', sadece Türkiye'nin başlatabileceği İslâm'a dayalı esaslı bir medeniyet sıçramasıdır.

İşte Ergenekon operasyonu, uzun vadede, Türkiye'yi bu medeniyet sıçramasını hayata geçirmek için hazırlık yapmak yerine, bu medeniyet sıçramasını aslâ gerçekleştiremeyeceği bir cenderenin içine hapsetmekle ve Türkiye'ye bir kez daha Truva atı rolü vererek, vartayı atlatıp vaziyeti idare etmeye sürüklemekle sonuçlanacak bir operasyondur.

 

* * *

Aydınlık Dergisi Yayın Yönetmeni Serhan Bolluk'tan bir mektup geldi. Bolluk, aksini iddia etse de, ben Aydınlıkçıların ABD tarafından kullanıldığını düşünüyorum. Bunun en tipik örneği, ABD'nin İslâm'a karşı 'terör numarasıyla' açtığı küresel savaşı, Aydınlıkçıların ve bilumum diğer ulusalcı-laikçilerin 'irticayla mücadele' sloganıyla aynen benimsemiş olmalarıdır. ABD'nin küresel stratejisini aynen benimsemek, sonuçta, ABD'ye hizmet etmek değil midir?

Bolluk, mektubunda, Ergenekon'un -tersinden- Türkiye'nin hayrına sonuçlar doğuracağını söylüyor. Türkiye'nin İslâmî kimliğini ve birikimini kültürel ve sosyolojik bir gerçek olarak bile kabul etmeye yanaşmamalarından ötürü, Aydınlıkçılardan hiç hazzetmedim. Ama Bolluk'un gönderdiği mektubu -bazı önemsiz yerlerini atlayarak- nezaketen yayımlıyorum. İşte Bolluk'un mektubu:

 

* * *

Sayın Yusuf Kaplan

28 Temmuz tarihli yazınızı okudum. Saptamalarınızın büyük bölümüne katılıyorum. Özellikle: ' ABD için küresel ölçekte daha kullanışlı başka bir şebekenin ikamesi? İslam'ın ehlileştirilmesi? Kalenin içerden ve derinlemesine ama çaktırmadan teslim alınarak?' bölümü. Daha önce de Ergenekon operasyonunun arkasında ABD'nin olduğunu yazmıştınız.

Yazınızdaki büyük yanlış ise 'içeri tıkılanların, soğuk savaş artıkları, taşeron' oldukları.

Sayın Kaplan,

Kontrgerilla'yı sizlere biz öğrettik. İşçi Partisi ülkemizin başındaki bu en büyük belaya karşı, 40 yıl önce 12 Mart işkencehanelerinde mücadele etmeye başladı. 1978'de çıkan Aydınlık gazetesinin bu ülkeye büyük hizmeti 'Kontrgerilla' yayınlarıdır. Aydınlık o ahtapotun kollarını nerede gördüyse ortaya çıkarmıştır. İster 'sol'un ister 'sağ'ın içinde.

Susurluk, Çiller Özel Örgütü'nü biz açığa çıkardık. Eşref Bitlis'in uçağının 'buzlanmayla' değil sabotaj sonucu düştüğünü bizden öğrendiniz. Turgut Özal'ın özelleştirdiği Gladyo'nun 'MİT Raporu'nu kamuoyuna duyurma cesaretini gösteren yayın organını, 2000'e Doğru'yu biz çıkartıyorduk.

İşçi Partisi'nin çıkardığı yayın organlarının temel işlevi Gladyo'ya, Kontrgerilla'ya karşı mücadeledir.

Genel Başkanımız ve lider kadromuz 12 Mart'ta da 12 Eylül'de de darbecilerin ilk içeri attığı insanlardır. Doğu Perinçek yürüttüğü mücadele nedeniyle 5 kuşakla hapis yattı. 12 Mart, 12 Eylül, 1990, 1998 ve son olarak bugün beşinci keredir hapiste.

Uğur Mumcu, Bahriye Üçok, Ahmet Taner Kışlalı cinayetleriyle ilgili yayınlarımıza açıp bakınız. [?] Bütün o suikastların çıkardığımız dergi ve gazetelerde nasıl CIA-Kontrgerilla işi olduğunu teşhir ettiğimizi göreceksiniz.

[?] Bize karşı yürütülen yalan kampanyasının boyutları, bu operasyonda tutuklanan diğer insanların durumu hakkında da fikir veriyor. Türkiye psikolojik savaşın böylesini görmedi. 12 Mart'ta, 12 Eylül'de sistemin yine de bir namusu vardı.

Ergenekon, dört dörtlük bir Gladyo operasyonudur. Biz bu olayı Türkiye için büyük bir fırsat olarak görüyoruz. Bu tertibi yürütenlere karşı bu mahkemede yürüteceğimiz mücadele çok aydınlatıcı olacak. [?] Bizler buradan bakınca, ülkemizin çok hayırlı bir döneme girdiğini görüyoruz. Elbette kayıplar olacak, acılar çekilecek. Ama sonu iyi ve güzel olacak.

[?] 'Medeniyet dediğin, tek dişi kalmış canavar' büyük insanlığa karşı son hamlesini yapıyor. Haçlı seferlerinin sonuncusudur bu. Sonrası ise büyük bir mutluluk ve huzur çağıdır.

Atlantikçilerin dönemi bitiyor. Türkiye'nin tam göbeğinde olduğu Asya çağı geliyor.

Duruşmaları iyi izleyiniz Sayın Kaplan. Asıl azmettiricinin yakasına nasıl yapıştığımızı göreceksiniz. [?] Saygılar sunarım.

Dr. Serhan Bolluk

Aydınlık Dergisi Genel Yayın Yönetmeni

Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Cezaevi B-54

 

 

Yeni Şafak

.

Edebiyat öldü; hayatınız var mı?

08.08.2008

Yusuf Kaplan

?Şezlongunuza düşer ölüm,? demişti büyük şair. Şezlongunuza düşerken ölüm, ne yer, ne gök dinler sizi! Ne balkon, ne salkım ağacı! Salkım saçak dökülürsünüz! İnim inim inler her yer; hem gök, hem yer; hem bakır, hem de demir!

Hayatın tadı var mı? Bir tadı yok hayatımızın; adı yok çünkü? Hareketli, dinamik ve heyecanlı bir hayat bizimkisi, öyle mi? İyi de, ne rengi var, ne kokusu? Ne dokusu var, ne de ruhu?

Böylesi bir hayat, hareketli olsa kaç yazar, dinamik olsa neye yarar, heyecanlı olsa ne katar hayatımıza ki? Her tür dolmuşa binmeye ve bindirilmeye hazır, her tür dolduruşa gelmeye ve getirilmeye teşne, oraya buraya savrulan, sürüklenen bir ?tekne?, kimin hayatıdır sahi? Böyle bir hayatın var mıdır sahiden bir sahibi, bir öznesi?

Evet, bizimkisi de hayat mı? Yoksa sahilde tatile kaçarak yaşadığımız, o kavurucu ve savurucu ?hava?da göbeğimizi kaşıya kaşıya, gerine gerine yere serapa uzanıp yan gelip yattığımız, yanımızdan yöremizden gelip geçene, bize yan yan, güpegündüz düpedüz, dimdik ve dümdüz bakıp gidene kem gözle baktığımız bir sığınak, bir kaçamak, bir tutamak mı, hayat?

Hayatınızın tadını kaçırmak için yazıyor değilim bunları. İyi de, hayatınızın tadı mı kalmış sanki? Peki, ne renk bir tad hayatınızın tadı? Ne renk bir hayat giyiniyorsunuz meselâ? Hangi marka? Kaç paralık yani? Yeterince tadı kaçmadı mı hayatımızın; bunca, hayata ve insana inat hayata ve insana dayatılan bayatlıklardan, bayağılıklardan?

Hayatımız, öylesine sığ, âfâkî ve düzmece ki; öylesine bayatlaştırıldı ve banalleştirildi ki, hayatın tadını kaybettik. Tadını kaybettik; çünkü adını kaybetmiştik evvel emirde. Herkese hayat veren, hayata hayat ve hayatiyet kazandıran? Adını. Rengini. Kokusunu. Dokusunu. Rengârenk, renkâhenk ruhunu. Herkesin hayat bulduğu, herkesin hayatı olduğu eşsiz, benzersiz, asil bir hayatın. Medeniyetimizin hayat bahşettiği, hayata hayat katan, mânâ katan, ruh katan lezîz bir hayatın. Lezîz ve nefis. Nezih ve nârin. Delişmen ve devingenken bile sâkin ve kendinden emin: Herkesin iskân edebildiği, mesken tutabilmek için birbiriyle yarışa girdiği ve nihâyet sükûn bulduğu sade mi sade, derûnî mi derûnî bir hayatın.

Bu ülkede, her şeyden evvel, evellalah hayata kastedildi. Hayatımız, medeniyetimizin hayatı bitirildi. Hayatımızın tadı yitirildi. Hayat, yazın Bodrumvârî bedroom'ların yapışık, yılışık, salaş, cıvık cıvık ter kokan, dekandans danslarıyla dekadansla dans'a indirgendi. Kışınsa, Layla'lar, mayla'ların izbe, kuytu, karanlık dehlizlerine? Ruh gibi hareket eden, ruhsuz, türlü tuhaf insan bedenlerine, iskeletlerine? Köpük köpük sarhoş akan, sarhoş kokan, sarhoş bakan ölüm dansı vaziyetlerine?

?Hayatın tadı?: Köpük köpük içmek, tüketmek ve çiftleşmekten ibaret?

Edebiyat olmadan, insan varolabilir mi, hayat varolabilir mi? Dahası, insan ne kadar insan olabilir, edebiyat olmadan? Hayat ne kadar bayatlaşmaktan kurtulabilir, edebiyatı varolmadan? Edebiyatsız bir toplumun kaderi, edepsizliğe mahkûm olma kederidir oysa.

Edebiyat öldü; haberiniz var mı? Evet, beyler ve bayanlar, ?merdiven?den kayanlar, merdivenden kaymayı bir marifet sayanlar; haberiniz var mı, öldü edebiyat!

İkinci Yeni, son ölümcül darbeyi vurdu edebiyata! Kanatlandıran bir ruh üzre varolabilen, bir ruhla varolabilen, bir ruh varedebildiği ölçüde varolabilen ve varedebilen bir edebiyatı öldürdü. İkinci Yeni, iyi şiirdi, güzel şiirdi belki; ama çağları delip gelen, zamanları ve mekânları aşıp arş-ı âlâ'lara yükselebilen şiirimizi matlaştırdı, çoraklaştırdı, çölleştirdi, ruhsuzlaştırdı ve öldürdü.

Edebiyat öldü; çünkü önce hayat öldü, öldürüldü; bir çorak ülkeye dönüştürüldü.

Oysa en kadîm, en şaşmaz hayat kuralını bile yoksaydık edebiyatın: Edebiyat, hayat varsa vardır! Hayat bitmişse, bitirilmişse bir yerde, orada edebiyata yer yoktur zaten her şeyden önce!

Ama hayata hayatiyet kazandıran da edebiyattır, sanattır. Hayat bahşedebilecek, hayatımızda güller, çiçekler açtıracak, yemişler yetiştirecek, hayatımıza ruh üfleyecek, ruh iklimi ekebilecek ve ruh estirecek bir edebiyatsa bu edebiyat, hayat vardır bu edebiyatta ve bu edebiyat hayat verir hayata. O zaman haydin edebiyata ve hayata!

Bütün bunları, ?mahşer?in üç atlısı, âlim, ârif ve hakîm ile ?mahşer?in üç kapısı ilim, irfan ve hikmet'e girizgâh yapmak, kapı aralamak için yazdım. Kapı'yı sonraki yazıda açalım artık?

 

 

Yeni Şafak

.

Sekülerleşme, milliyetçilik virüsü ve 'geliyorum' diyen tehlike

11.08.2008

Yusuf Kaplan

Kafkaslar, birdenbire patladı. Patlamaya hazır bir bomba gibiydi zaten Kafkaslar; yalnızca birinin bombanın pimini çekmesi gerekiyordu.

Kafkaslardaki patlama, Türkiye'yi yakından ilgilendiriyor. Türkiye'nin -büyük ölçüde- kendi iradesinin dışında altına imza attığı ve ilk bakışta makul ve cazipmiş gibi gözüken ticarî ve doğal gaz anlaşmalarının, ne kadar akıl-dışı, ısmarlama ve diken üstünde projeler olduğunu bir ânda gün ışığına çıkarmaya yetti Kafkaslardaki patlama.

Kafkaslardaki patlamanın ve kargaşanın bizi ilgilendiren ve görünen 'basit' yüzü bu. Bir de meselenin asıl görünmeyen yüzü var: Mikro-milliyetçilikler şekline bürünen milliyetçilik virüsü veya belâsı. Kafkaslardaki ateş çemberinin tam ortasında olan Gürcüler, Abhazlar, Osetler ya da diğer etnik unsurların Türkiye'de de azımsanmayacak miktarda 'akrabaları' olduğundan ve bunun Türkiye'de de bir takım iç çalkantılara yol açabileceği tehlikesinden veya Türkiye'nin bu nedenle taraflar arasında iki arada bir derede kalmışlık hâlinden sözetmiyorum.

Her şeyden önce, şimdilik, Kafkaslarda birbiriyle çatışan veya çatıştırılan etnik unsurların uzantılarının Türkiye'de de çatışma ihtimali çok zayıftır. Ama şimdilik.

Fakat benim asıl dikkat çekmek istediğim tehlikeli nokta, Türkiye'de etnik milliyetçiliğin, tarihimizde hiç olmadığı kadar tırmanma eğilimi gösterdiği, tehlikeli boyutlar kazandığı gerçeğidir. İster Türk, ister Kürt, ister Çerkes milliyetçiliği, isterse Balkan milliyetçilikleri formunda olsun, Türkiye'de etnik milliyetçilik, önceden bir Müslüman toplumda aslâ tanık olunmadığı kadar tehlikeli bir noktaya tırmanmıştır ve ülke içindeki türlü ayrılıkların, husûmetlerin yegâne kaynağı hâline gelmek üzeredir.

Önce şu tespiti yapalım: Orta ve uzun vadede Türkiye'yi bekleyen en büyük tehlike, etnik milliyetçilik tehlikesidir. Eğer Türkiye'de etnik milliyetçilikler, siyasî boyutlar kazanacak olursa, Türkiye, bu belâyla başa çıkmakta çok zorlanır. Üstelik de herkesten daha çok zorlanır. Çünkü bu ülke imparatorluk bakiyesi bir ülkedir: Osmanlı'nın çökmesiyle birlikte Balkanlarda, Ortadoğu'da ve Kafkaslardaki Müslüman unsurlar, mecbûren Türkiye'ye hicret etmek zorunda kalmışlardır. Dolayısıyla dünyada etnik unsurun çeşitlilik bakımından en fazla olduğu ülkelerin başında geliyor Türkiye.

Türkiye'de uygulanan azman ve ilkel laikçilik politikaları, bir yandan, toplumun % 98'inin ortak paydasını oluşturan İslâmî duyarlıkları ve âidiyet biçimlerini zayıflatmakta, hatta yok etmekte; öte yandan da, -İslâm'ın yerine- etnik duyarlıkları, âidiyet biçimlerini ortak kimlik, ortak payda katına yükseltmektedir. 'İrtica tehlikesi', 'laiklik elden gidiyor' diye diye, hem bu toplumun ortak paydasını, ruhunu, harcını oluşturan İslâm'ın, ortak payda ve âdiyet biçimi olma özelliğini yok ediyoruz; hem de bunun kaçınılmaz sonucu olarak etnik kimliklerin ve âdiyet biçimlerinin yegâne ortak payda olarak algılanmasına zemin hazırlıyoruz. Bu kadar ahmak ve aptal bir 'ülke' var mı şu dünyada?

Oysa İslâm, Müslüman olsun olmasın, bu toplumu ayakta tutacak, birbirine kenetleyecek tek ortak payda, tek güvenlikli alan, tek korunaklı imkândır. Üstelik bu, en mükemmel şekilde ispatlanmıştır Osmanlı medeniyet tecrübesiyle.

Şunu unutmayalım: İslâm'ın dışındaki hiçbir din, kültür ve medeniyet, başka dinlere, kültürlere, etnisitelere mensup toplumlara ötekileştirmeden, şeytanlaştırmadan hayat ve varoluş hakkı tanıyamamıştır. İslâm, İslâm medeniyetini ve coğrafyasını, geliştirdiği dışlayıcı değil kucaklayıcı, nesneleştirici değil herkesi özneleştirici o muazzam 'dârü'l-İslâm', dolayısıyla dine dayalı 'millet sistemi' idrakiyle, hem Müslümanlar, hem Müslüman olmayan bütün unsurlar için barış yurdu hâline getirmeyi, Medine toplumunda da, Endülüs'te de, Osmanlı medeniyeti örneğinde de başarabilmiş tek dindir.

Kafkaslardaki etnik çatışma, İslâm'ın bütünleştirici ama farklılıklara hayat hakkı tanıyan mükemmel medeniyet iddiası ve ruhu yok edilmeye çalışıldığı ve bölücü, ırkçı laikçilik politikaları şiddetinden hiçbir şey kaybetmeden devam ettirildiği sürece Türkiye'nin gelecekte yaşaması muhtemel tehlikenin habercisidir. Benden hatırlatması?

 

 

Yeni Şafak

.

Kim korkmaz bu dinden?

15.08.2008

Yusuf Kaplan

Külliyat Yayınları'ndan yayıma hazırladığımız, Gustave Le Bon'un İslâm Medeniyeti başlıklı kitabından, bugün İslâm'ın neden tehdit olarak konumlandırıldığını anlamamızı kolaylaştırabilecek bir alıntı yapacağım. Le Bon, İslâm'ın girdiği her yere hızla ve sarıp sarmalayıcı bir ruhla nasıl nüfûz ettiğini çok iyi resmediyor. Dünyanın köklü bir felsefî kriz ve zihnî daralma yaşadığı bir zaman diliminde İslâm'ın ilim, irfan ve hikmeti aynı anda harekete geçiren dinamizminin küresel güçlerin İslâm'dan ürkmelerini sağlayabilecek bir sıçramaya her zaman kaynaklık edebileceğini anlayabilmek açısından bu alıntı bir hali zihin açıcı olabilir.

Sizi Le Bon'un kitabının ?Müslümanların Avrupa Üzerindeki Medenîleştirici Etkileri? başlıklı son bölümünden bir pasajla baş başa bırakıyorum:

?Ortadoğu, çeşitli halklar tarafından zaptedilmiştir: Persler, Grekler, Romalılar vs. Ancak bu halkların büyük siyasî etkileri ne kadar şâyân-ı dikkat olursa olsun, Müslümanların medenîleştirici etkileriyle mukayese edilince hiçbir zaman önemli olmamıştır. Bu güçler, doğrudan işgal ettikleri şehirlerin dışında, kendi dinlerini, dillerini ve sanatlarını, işgal ettikleri halklara kabul ettirmeyi hiçbir zaman başaramamışlardı. Ptolemy hanedanları döneminde de, Romalılar döneminde de Mısır, hiç değişmeden, kendi geçmişine bağlı kalmayı sürdürmüştü: Aslında işgalciler, işgal ettikleri ülkenin dinini, dilini ve mimarisini benimsemişlerdi.?

?Greklerin, Perslerin ve Romalıların başaramadıkları şeyi, Ortadoğu'da Müslümanlar, üstelik de mükemmel ve barışçıl bir şekilde başarmışlardı. Yabancı etkilere en az açık olan ve güçlü bir şekilde direnen tek ülke olmasına rağmen, Mısır, altı ya da yedi bin yıllık medeniyet birikimini unutmuş ve yeni bir dine, yeni bir dile ve yeni bir sanata sahip olmuştu; ve bu yeni din, yeni dil ve yeni sanat bugüne kadar kalıcı ve köksalıcı olabilmişti.?

?Mısırlıların, İslâm dinini, Müslümanlar tarafından zor kullanılarak kabul etmeye zorlandıkları için benimsedikleri söylenemez: Bütün içtenlikleriyle, yürekten inanarak benimsemişlerdi İslâmiyet'i Mısırlılar. Dahası, Mısırlıların Hıristiyanlığı terk ederek İslâmiyet'i süratle benimseme biçimleri, İslâmiyet'in onlar üzerindeki etkisinin hiçbir zaman gelişigüzel ve geçici bir etki olmadığını gösterir.?

?Müslüman Arapların yönetimi altına giren bütün ülkeler, Arapların Mısır üzerinde sahip oldukları aynı sarıp sarmalayıcı, kucaklayıcı ve derin etkiyi tecrübe etmişlerdi.

Müslüman Arapların diğer halklar, diğer toplumlar üzerinde bıraktıkları kalıcı, nüfûz edici etkilerin tarihte eşi benzeri yoktur. Müslümanlarla temasa geçen her millet, kısa bir süreliğine bile olsa, Müslümanların medeniyetlerini benimseyiveriyordu: Meselâ Türkler, Moğollar bunun en çarpıcı iki örneğini oluşturur. Türkler de, İslâm dünyasını önce işgal edip sonra da İslâmiyet'i benimseyen Moğollar da, Müslüman Araplardan devraldıkları geleneği, yolu aynen takip etmişler ve özellikle de Türkler, İslâmiyet'in etkisinin bütün bilinen dünyada hissedilmesini sağlayabilecek çapta medenîleştirici bir performans ortaya koymuşlardı.?

?15. yüzyıla kadar, Avrupa'da, eseri Müslüman Arapları kopyelemekten başka bir şeyden ibaret olmayan herhangi bir yazara rastlayabilmek gerçekten zordur. Roger Bacon, Pisalı Leonard, Arnaud de Villeneuve, Raymond Lulle, Aziz Thomas, Büyük Albert, Kastilya Kralı ve astronomi âlimi X. Alfonso vesaire gibi bütün Avrupalı yazarlar, ya Müslüman Arapların müridiydiler; ya da taklitçileri.?

?Avrupa üniversitelerindeki eğitimin temelini hiç istisnasız en az beş veya altı yüzyıl boyunca oluşturan yegâne olgu, Arapça kitapların, her şeyden önce bilim konusundaki Arapça metinlerin Latinceye ve kısmen de diğer bazı Avrupa dillerine çevrilmesi oluşturmuştu.?

 

 

Yeni Şafak

.

Siyaset, fikri/yatı teslim alınca?

18.08.2008

Yusuf Kaplan

Siyasetin her şey katına yükseltildiği bir yerde, siyaset de biter, siyaset yapmanın imkânları ve enstrümanları da. Her şeyin siyasetten ibaret olduğu bir yerde, her kavram, her sembol taşıdığı ya da sahip olduğu anlamdan çok daha fazla anlam yüklemesine maruz kalır: İşte o zaman, siyaset, şiddet üreten bir mekanizmaya dönüşür ve her şey kısa devre yapmaya başlar: Siyaset, karşılığı olmayan ya da aşırı-karşılıklar veya anlamlar yüklenen bir kör-dövüşüne dönüşür. Böylelikle, siyasetin hem şiddetin diline evrilmesi, hem de şiddet üreten bir dile dönüşmesi önlenemez.

Çağımız, siyasetin her yere ve her şeye nüfûz ettiği, çeki düzen verdiği bir çıkar çatışmaları çağıdır; siyasetin putlaştırıldığı bir çağ?

İçinde yaşadığımız küreselleşme sürecinde sanki siyasetin değil de, ekonominin çağımıza çeki düzen verdiği söylenebilir. Ama bu bir yanılsamadan ibaret: Ekonomi, ekonomi-politik olmadan ne varolabilir, ne de varlık gösterebilir. Ekonomi, bir sonuçtur; bu sonucu doğuran şey, siyasî akıl'dır. Kaldı ki, her şeyin iç içe geçtiği bir çağda, ekonominin siyasetten ayrıldığı yeri belirleyebilmek de pek kolay değildir.

Modernlikle birlikte başlayan seküler-kapitalist süreç, siyasetin belirlediği, siyasetin vesayetinin her alanda hükümran ve hükümfermâ olduğu bir süreçtir.

Modernlik, insanı özgürleştirme vaadiyle ortaya çıktı; ama nevzuhûr bir durum demek olduğu ve dolayısıyla güçlü dayanakları olmadığı için, modernliğin kendi dinamiklerini dinamitleyecek bir dayanıksızlıkla malul olduğunu şimdi daha iyi anlayabiliyoruz: İnsanı özgürleştirme vaadiyle zuhûr eden modernlik, zamanla Weber'in veya Foucault'nun değişik zamanlarda dikkat çektikleri gibi, özgürlük fikrini simüle ederek yok etti; özgürlük fikrinin yerine -çok geçmeden- kontrol ve kolonizasyon fikrini ikame etti.

Sonuçta modernlik, insanı, Tanrı'yı, tabiatı, diğer insanları, toplumları, medeniyetleri kontrol ve kolonize etme fikrine dönüşmekle kalmadı; aynı zamanda, modernliğin ürettiği bilim, teknoloji, kültür ve medya endüstrisi gibi bütün araçlar da, kontrol ve kolonize edici aparatlara dönüştü.

Ekonominin bu kadar güçlenmesinin ve neredeyse küresel siyasetlerin de dinamosunu oluşturacak bir konuma gelmesinin nedeni, modernliğin her şeyi siyasete tahvil etmesi, siyasetin de her şeyi sivil alanla sınırlayıp, sekülerleştiren ve Kilise'yi, Kilise'nin temsil ettiği Tanrı İradesi'ni hayattan uzaklaştırmasıydı.

Bu süreç, elbette ki, kaçınılmazdı; çünkü Kilise, Tanrı'nın iradesini değil, kilisenin anlaşılamaz ve tartışılamaz absürd iradesini temsil ediyordu: Hâl böyle olunca da, Kilise iradesi, insanın iradesini teslim almıştı.

İnsanın iradesini özgürlüğüne kavuşturmasının tek yolu, Kilise iradesinin tasallutundan kurtarmaktan geçiyordu: İnsanın varoluş alanı, Kilise'den özgürleştirildi; ama bu kez ifrattan tefrite geçildi: Din, hayattan uzaklaştırıldı, hayatın bir bölmesine kapatıldı. Hayatın bütün alanları sivilleştirildi; yani sekülerleştirildi. Tanrı da, tabiat da, bu sivil / seküler alana kapatıldı ve siyaset, ekonomi, kültür, bilim, teknoloji gibi seküler kiliseler icat edildi.

Hayatın bütün alanlarının sekülerleştirilmesi, insanı ve hayatı ruhsuzlaştırdı, azmanlaştırdı ve vicdansızlaştırdı. Ruhun olmadığı, vicdanın sırra kadem bastığı bir yerde insanın mevcudiyetinden de, adaletin ve hakikatin vücut bulabileceğinden de sözedebilmek elbette abesle iştigal etmek olurdu.

O yüzden, ortaya çıkan sonuç, sadece abes, yani absürd, yani insanın da, tabiatın da tahribi, Tanrı'nınsa hayatımızdan uzaklaştırılması oldu.

Bu süreç, kaçınılmazdı: Çünkü antik Yunan uygarlığı teorik düşünceye yani salt felsefeye dayanıyordu. Modern uygarlık ise, pratik düşünceye, yani salt bilim'e, dolayısıyla araçlara dayanıyor. Modern uygarlık, tabiat aracını kontrol ve kolonize ederek bilim ve teknoloji araçlarını, dolayısıyla ekonomik enstrümanları güç devşirmek için putlaştırmaya kadar vardırdı işi.

Siyaset, sadece bir şeydir; her şey değildir. Hayat da sadece sivil alandan ibaret değildir; sivil / seküler, dolayısıyla görünür alanın dışında görünmeyen alanlar da vardır ve hatta hayatımızı anlamlı kılan alanlar, esas itibariyle bizim kıldığımız, kendimizi varkıldığımız, 'yığın'dan ayrılarak kendi'miz olduğumuz, kendi'mizi ve hakîkati bulduğumuz görünmeyen, mahrem, bize özgü alanlardır.

Özetle ilim, irfan ve hikmet'ten oluşan bütünü yitirdiğimiz için, hayatı siyasete, pratik akla, dolayısıyla çıkara kilitledik; sonuçta, siyaset, fikri/yatı teslim aldı. Siyasetin fikri/yatı teslim almasının Türkiye'deki sonuçlarını sonraki yazılarda tartışalım.

 

 

Yeni Şafak

.

Sorun, kültürsüzlük değil, Kültür'ün kendisi

22.08.2008

Yusuf Kaplan

Siyaset üzerine düşünmeye ara veriyoruz. Siyaset tartışmasının bir anlam ifade edebilmesi için, önce, kültür meselesini tartışmak gerekiyor.

İnsanlık tarihi boyunca, insanlığın ilk kez kozmos, yani düzen, uyum ve bütünlük fikrini yitirdiği ve kaos yani düzensizlik, uyumsuzluk ve parça fikrine alıştırıldığı bir çağda yaşıyoruz. Nasıl ki, katışıksız bir kozmos fikri, gerçekleşemeyecek bir fikirse; aynı şekilde, salt kaosun hâkim olduğu yer de yaşanamayacak bir hayat-dünya demektir.

Ancak -tıpkı Tanrı ile şeytan gibi- kozmos'la kaos da aynı varoluş ve hakîkat düzlemine ait değildir. Çünkü kozmos, aslî'dir; kaos arızî.

Çağımızda kozmos yok olmuş, kaos hâkim olmuştur: Çağımız, kaos çağıdır.

Kozmos'un yitirilmesi, kaosun hâkim olması, hem medeniyet fikrinin yitirilmesiyle ilgili, hem de medeniyet fikrini yok eden bir şeydir. Oysa kozmos fikrinin yitirildiği bir yerde, sadece insanın değil, bütün varlıkların varlığı ve geleceği de tehlikeye girer.

Batı uygarlığı, kaos uygarlığıdır. Batı uygarlığı, bir medeniyet değil, kültür'dür. Medeniyetin kurucu ilkesi kozmos'tur: Kozmos, insanın insanlaşma ve kendini aşma sürecidir; kaos, dolayısıyla kültür'se insanın kozmos'tan ayrılma, tabiattan uzaklaşma, tabiata hâkim olma, dolayısıyla azmanlaşma ve insanlığından uzaklaşma süreci. Kozmos ilkesi, kaos fikrini ve gerçeğini yoksaymaz; kaos gerçeğini tanır ve kaos'u da ihata eder. Kozmos ilkesi'nin hâkim olduğu bir hayat-dünya tasavvuru, kaosu büsbütün ortadan kaldırmaz; kaosun hâkim olma imkânlarını ortadan kaldırır.

Oysa kültür'ün kurucu ilkesi kaostur. Kaosun hâkim olduğu bir hayat-dünya tasavvuru kozmos'u da yok eder. Kozmos aslî, kaos ise arızî bir fenomen olduğu için, kaosun hâkim olduğu yerde, her tür arızanın üretilmesi, insan da dâhil bütün varlıkların her şeyi tarumar edici taarruzlara maruz kalması kaçınılmazdır.

Kadîm medeniyetlerdeki kozmos ve kaos gerilimi, antik Yunan uygarlığıyla birlikte tabiat ve kültür gerilimine dönüşmüştür. Antik Yunan uygarlığı, kozmos'u dolayısıyla medeniyet'i yok eden, kaosu, dolayısıyla kültür'ü / insan'ı hâkim kılan sürecin temellerini atmıştır. Burada Socrates-sonrası süreci kastediyoruz. Socrates-öncesi süreçte, bir medeniyet idea'sı, bir kozmos idraki hâlâ mevcuttu. Ama Socrates'ten sonraki süreçte, kozmos idraki ve fikri, yerini insanın tanrılaştırıldığı bir kaos, bir kültür sürecine terk etmiştir. Heidegger'in, düşünce'nin Socrates'le birlikte bittiğini söylerken dikkat çektiği şey işte bu yakıcı gerçekti.

Medeniyet ve dolayısıyla kozmos fikrinin yitirildiği ve hatta yok edildiği; kültür ve dolayısıyla kaos sürecinin hayatımıza hâkim olmaya başladığı dönüm noktası, modernliktir. Modernler, varlığı ve hakîkati, tabiat ve kültür gerilimine indirgeyerek anlamaya çalışmışlar ve sonunda kültür, tabiata da, hayata da hükümran olmuş, Kültür'ün zaferi, Tabiat'ın ve İnsan'ın yenilgisiyle sonuçlanmıştır.

Kültür, yapaydır. Tabiat, hakîkîdir. Kültürün aslî bir dayanağı yoktur; o yüzden dayanıksızdır. Kültür, üretilen bir şeydir; oysa Tabiat, üretir. Kültür de üretir ama ürettiklerini Tabiat üzerinden üretir: Tabiat olmasa kültür de olmaz: Kültür, varlığını Tabiata borçludur. Tabiat, bir âyettir, işarettir; Kültür, bu âyetin, işâretin şifrelerinin çözülerek yok edilmesi sürecidir. Tabiat, 'tanrısal'dır; Kültür, tanrısallığın karikatürize edilmesi, maskaralaştırılmasıdır.

Tabiat ile Kültür arasındaki savaşı, görünüşte, Kültür kazanmıştır. Ama bu, insanın kaybetmesiyle sonuçlanmıştır. Bu zafer, Descartes'ın 'tabiatın efendileri olacağız' sözünde de ifade edildiği gibi, insanın, tabiat'ı teslim almasına ve kültürü, dolayısıyla kaosu hayatımıza hâkim kılmasına yol açmıştır: Tabiat 'yaratır'; Kültür, yıkar çünkü. Kültür, aslî bir kurucu ilke'ye dayanmadığı, yapay ve arızî olduğu için sürekli olarak insanı her tür saldırıya açık hâle getirir ve tüketir her şeyi.

Yazıyı, sarsıcı bir aforizmayla noktalayalım: Kültür'ü sözlüklerimizden de, hayatımızdan da at/a/madığımız sürece insanlık, insanlık yüzü göremeyecek. Ve Kültür, hayatımızda merkezî yerini korumaya devam ettiği sürece, insanlık, merkezî sorunlarının neler olduğunu bile anlamakta zorlanacak; dolayısıyla sulh ve sükûna, hak ve hakîkate, hukuk ve adalete dayalı bir medeniyet kurmayı başaramayacak; kaoslar, katastroflar ve türbülanslarla yaşamaya alıştırılacağız. İyi de, nereye kadar?

 

Yeni Şafak

.

Siyasetin hükümranlığı ve insanın saldırganlaşması

29.08.2008

Yusuf Kaplan

Modernlikle birlikte hayatın her alanının, siyasete indirgenmesinin hayatı sadece seküler alana hapsettiğini, dolayısıyla siyasetin kısa devre yapmasına yol açtığını söylemiştim.

Siyasetten hayatımızın her alanını düzenlemesini beklemek, siyaseti gereğinden fazla abartmak, fetişleştirmek ve siyasete aslâ taşıyamayacağı bir yük yüklemek demektir. Sözgelişi, kültür siyasetinden, ekonomi siyasetinden veya aile politikalarından, sağlık politikalarından sözederiz. Bunun tersi de doğru: Örneğin sadece kültür siyasetinden değil, siyaset kültüründen de, aile kültüründen de, sağlık kültüründen de, ekonomi kültüründen de sözederiz.

Tek örnek üzerinden gidecek olursak, kültür siyasetinden ya da siyaset kültüründen sözederken kültürü de, siyaseti de aynı düzleme indirgemiş oluruz. Ama bunun pek fazla farkında olmayız aslında. Aynı düzlem derken kastettiğim fenomen, monolojik, tek boyut'tur; salt fizik dünya'dır; seküler algılama biçimleri ve zihin kalıplarıdır.

Sonuçta hayatın antroposantrik, yani insanı tanrılaştıran, her şeyin merkezine yerleştiren bir konuma yükseltmemizi sağlayan siyaset de, kültür de, ekonomi de, sekülerleştirilmiş olur. Böylelikle Tanrı, Kâinât ve İnsan'dan oluşan büyük varlık zinciri'nin hiyerarşik yapısı alt üst edildiği için, hayata kozmosun (düzen, uyum ve bütünlük fikri'nin) hâkim olma imkânları iptal edilmiş, bunun yerine kaosun (düzensizlik, uyumsuzluk ve parçalılık fikri'nin) hâkim olması ve kozmos fikrini de ortadan kaldırması kaçınılmazlaşmış olur.

İnsanın hayatın merkezine yerleştirilmesinin, her şeyin ölçüsü ve ölçütü katına getirilmesinin, insanın bencilleşmesinin, diğer varlıkları, Tanrı'yı, kâinâtı, tabiatı kendi kıt ve sığ aklıyla önce belli alanlara hapsetmesinin, sonra da kontrol ve kolonize etme saldırganlığına soyunmasının önü alınamamış olur.

İşte bu durumda, hayata sadece çıkarın, gücün, güçlü olanın hâkim olduğu ve haklı olarak kabul edildiği kaotik bir düzensizliğin çeki düzen vermesi önlenemez. Yeni düşünür tipinin en üretken ve vaatkâr temsilcilerinden Tahsin Görgün kardeşimin deyişiyle, o zaman hayata ve dünyaya barışı hâkim kılabilirsiniz ama sulhü ve sükûnu hâkim kılamayabilirsiniz. Meselâ Pax-Romana veya Pax-Americana / Roma-Barışı veya Amerikan-Barışı denen olgu böyle bir olgudur. Her iki durumda da barış, zor kullanılarak kısmen tesis edilmiştir; ama sulh, sükûn, emniyet, adalet ve hakkaniyet düzeneği kurulamamıştır.

Oysa Pax-Ottomana / Osmanlı-Barışı dediğimiz süreç, hâkim olduğu büyük küresel coğrafya üzerinde sadece barışın tesisine değil, aynı zamanda, sulhün, sükûnun, adaletin, hakkın, hukukun ve hakkaniyetin tesis edilmesine de imkân tanımış bir düzen ve düzenek üretmiştir.

Roma-Amerika düzen/ek/leriyle, Osmanlı düzen/eğ/i arasındaki bu niteliksel ve hayatî farklılık, Osmanlı'nın ürettiği medeniyet fikriyatının ve tatbikatının kozmos anlayışına dayanıyor olmasından; Roma-Amerika düzeneklerinin ise insanı tanrısal konuma yerleştiren, hayatı çatışma ve çıkar arenasına dönüştüren kaos / kültür anlayışına dayanıyor olmasından kaynaklanan bir farklılıktır.

Bugün dünyanın şiddetle ihtiyaç hissettiği şey, kozmos anlayışına dayalı bir dünya-hayat tasavvurunun yeniden hayata geçirilmesini ve böylesi bir medeniyet fikriyatının ve tatbikatının hayatiyet kazanmasını, çok boyutlu ve insan-Tanrı-kâinât arasındaki ilişkilerin yeniden tesis edildiği diyalojik bir düzeneğin inşa edilmesini sağlayacak yepyeni bir medeniyet yolculuğuna çıkılmasıdır.

Bunun yolu da, seküler-kapitalist, dolayısıyla çıkarperest, hedonist, bencil, çatışmacı, güçlü olanın haklı olarak kabul edildiği; her şeyi siyasete, tek bir düzeleme, tek bir boyuta indirgeyen; kaostan, katastroftan ve haksızlıklardan başka bir şey üretmeyen Batılı paradigmaların dışında yeni, kuşatıcı, kucaklayıcı, hiç kimseyi ötekileştirmeyen, herkesi özneleştiren yeni bir medeniyet paradigmasının geliştirilmesinden geçiyor.

Böyle bir paradigmanın yakın dünya tarihindeki en mükemmel örneğini bizim geliştirdiğimizi, bundan sonraki süreçte de sadece bizim geliştirebileceğimizi de insanlık tarihine bir bütün olarak baktığımız zaman görebilmemiz hiç de zor değil.

Ama buradaki yakıcı sorun, bizim böylesine zorlu ve uzun soluklu bir yolculuğa soyunmaya hazır ve hazırlıklı olup olmadığımız sorunudur. Her şeyi siyasete indirgememizin bizim gözümüzü, gönlümüzü, vicdanımızı, zihnimizi ve ruhumuzu nasıl körleştirdiğini, kötürümleştirdiğini kavramadan ve bu açmazı nasıl aşabileceğimiz konusunda kafa patlatmadan, bırakınız dünyaya bir şeyler sunabilmeyi, kendi ayaklarımız üzerinde durabilmemizin bile imkânsız olduğunu göremiyoruz bile. Bu konuya devam edeceğiz?

 

 

Yeni Şafak

.

Ramazan medeniyeti: Vücut, vicdan ve vecd şuuru ve şiiri (1)

01.09.2008

Yusuf Kaplan

Ramazan geldi, hoş geldi: Bize taptaze bir ruh; sarsılmaz bir iman; koordinatları bütün varlıklar âlemine açılan benzersiz bir kardeşlik; nefis ve leziz bir bütünleşme, birleşme iklimi; derûnî bir kulluk, varlık ve hakîkat şuuru ve şiiri getirdi yine.

Ramazan, vücud'un yani varlığın varkılındığı, vicdan'ın tesis edildiği ve vecd hâli'nin bütün varlıklar düzleminde, görünür-görünmez, zâhir-bâtın bütün dalga boylarında yaşandığı eşsiz bir varoluş ve varediş; engin bir hatırlayış ve hatırlatış; sarsıcı, sarıp sarmalayıcı, kuşatıp kucaklayıcı bir şuur ve şiir mevsimidir.

Şuur, söz'ün özü; şiirse, öz'ün sözü'dür çünkü.

İşte Ramazan, İslâm medeniyetinin, aynı ânda hem özünü ve şuurunu, hem de söz'ünü ve şiirini sunar bize: İslâm medeniyeti, tek şuur ve şiir medeniyetidir: Çünkü İslâm, İlâhî Söz'e ve Şuur'a dayanan tek dindir: İlâhî Söz'le ve Şuur'la insanı ve bütün mevcûdâtı buluşturan, İlâhî Söz'ün ve Şuur'un bütün koordinatlarını insanın önüne ve şuuruna açan tek diyalojik medeniyettir.

Aslında İslâm, tek medeniyettir: Diğer uygarlık veya sivilizasyon tecrübeleri, insanı, ya sadece kendi içine kapadıkları, ya da sadece kendi dışına hâkim olmaya kışkırttıkları için, medeniyet olma özelliklerine sahip değildir.

Medeniyet, ancak bütün varlıklara açılabilen, bütün varlıkları ihata edebilen, bütün varlıklar arasında dinamik bir iletişim sistemi, kanalları, koridorları inşa edebilen kozmolojik bir şuur hâli'dir. Eğer bir insanlık tecrübesi, aynı ânda hem Yaratıcı'yı, hem Kâinât'ı, hem de İnsan'ı hayatının çekim alanına alabiliyorsa, medeniyet olabilir ancak. Adına sivilizasyon tecrübeleri dediğimiz pagan tecrübeler insanı, varlığı ve hakîkati sadece fizik dünyaya kapattıkları için, Tanrı, Kâinât ve İnsan'dan oluşan büyük varlık zincirini hem yok saydıkları, hem de parçaladıkları için sadece kaos ve katastrof üretmişlerdir. Antik Yunan'dan Roma'ya, Avrupa'dan Amerika tecrübesine kadar yaşanan pagan uygarlık tecrübelerinin ürettikleri kaotik tarih, bunun apaşikâr bir göstergesidir.

Kadîm medeniyetler ise, Konfüçyan, Taocu, Budist, Hindu ve Şinto örneklerinde gözlendiği gibi, insanı sadece kendi iç dünyasına kapatarak kozmos'u bulmaya yönelttikleri ve dış dünyayı ihmal ettikleri için, donmaktan, antropolojik, ölü kültürlere dönüşmekten, dolayısıyla paganların saldırılarına teslim olmaktan kurtulamamışlardır.

İslâm, bir yandan büyük varlık zincirini eksene aldığı, öte yandan da, büyük varlık zincirini oluşturan ?aktör?ler arasındaki iletişimi, irtibatı ve ilişkiyi her zaman muhkem bir şekilde tesis eden bir varlık ve hakîkat tasavvuru sunduğu için, kaosun hayatı, bütün varlıkları ve bütün inanç ve düşünce sistemlerini önce kontrol altına almasını, sonra da yok etmesini önleyecek muazzam bir kozmolojik şuur icat etmeyi başarmıştır.

Medeniyet, büyük varlık zincirinin hem korunduğu, hem de hiyerarşik yapısının hayata ve bütün varlıklara hakkıyla çeki düzen verdiği kozmolojik bir şuurun ve tasavvurun adıdır. İşte bu kozmolojik tasavvura sadece İslâm sahiptir.

Kozmolojik şuura ve tasavvura dayalı bir medeniyet idrakinin merkezinde Yaratıcı vardır: Kâinât ve İnsan, hem Yaratıcı'nın eseridir; hem de Kâinât da, İnsan da, kendi eserlerini her dâim bu kozmolojik şuuru ve tasavvuru harekete ve hayata geçirecek şekilde üretebilme kabiliyetine sahiptirler. İnsan, Yaratıcı'yı tanıdığı ölçüde insanlığa ve bütün varlıklara hayat hakkı tanıyabilecek bir varoluş ve varetme çabası üretir; Yaratıcı'yı tanımayan insan, her şeyi yıkar, yok eder.

Yaratıcı, Kâinât ve İnsan arasında kozmolojik şuur ve tasavvur ekseninde kurulan bu yaratıcı ilişki, İlâhî Söz'ü ve Şuuru her dâim iliklerine kadar hisseder. İşte şiir, bundan sonra devreye girer: İlâhî Söz, hayatta ve insanda İlâhî Şuur'un tesisine imkân tanır. İnsan'ın İlâhî Şuur'u beşerî şuur katına yükseltebilmesi, Peygamberî Şuur vasıtasıyla mümkün olabilir.

İşte şiir, tıpkı Yunus şiiri gibi, tıpkı Fuzûlî şiiri gibi, tıpkı Hâfız şiiri gibi, tıpkı Mevlânâ şiiri gibi, tıpkı İkbal şiiri gibi, tıpkı Sezai Karakoç şiiri gibi, has şiir, hakîkî şiir, çağları bir şimşek gibi delip geçen şiir, gönüllerde taht kuran şiir, ancak İlâhî Şuur'la irtibata geçip de İlâhî Şuur ekseninde bir beşerî şuur inşa edildiği zaman vücut bulur.

Şiirin sadece bir sanat biçimi olarak değil, aynı zamanda, bir varoluş ve hayat idraki olarak varolduğu mevsim, Ramazan medeniyeti mevsimidir ancak. Ramazan medeniyeti, vicdanın ve vecdin en yüksek düzlemlerde tezahür ve tecellî ettiği, öz'ün söz'e, söz'ün öz'e, kısacası şuurun şiire dönüştüğü asil ve esaslı bir şiir mevsimidir.

 

Yeni Şafak

.

Ramazan medeniyeti: Vücud, vicdan ve vecd şuuru ve şiiri (2)

11.09.2009

Yusuf Kaplan

Ramazan, İslâm'ın özü ve özeti bir mevsim. Ramazan'da İslâm'ın Müslümanlardan talep ettiği bütün ilkeler hayat buluyor. Dolayısıyla Ramazan'da İslâm'ın özetlenmesi, olağan bir iş'le, olağanüstü bir işleme dönüşüyor.

Bu, özetlerken özü özümsemenin kazandırdığı bir özellik. Fenomenolojinin izah edebileceği olağanüstü bir durum: Yaşanan tecrübeyi olağanüstü kılan fenomen, doğrundan oruç üzerinde yoğunlaşılıyor olmasıdır: Bir ibadet üzerinden İslâm'ın insandan talep ettiği bütün emirler, ilkeler, tasavvurlar, tahayyüller eş zamanlı olarak harekete ve hayata geçiriliyor.

Yani biz, oruç tutmakla sadece oruç tutmuş olmuyoruz; orucun bizi tutmasına, tutup kaldırmasına, başka bir düzleme taşımasına da tanıklık etmiş oluyoruz: Böylelikle varlığa, topluma, tabiata ve hakikate dâir bütün bir anlam haritasını ve anlamlandırma pratiklerini de aynı ânda hayata ve hareke geçirmiş oluyoruz.

Ramazan'ın en önemli özelliği insanı bütün tabiatlarla ve bütün hakikatlerle buluşturuyor olmasıdır. Yine fenomenolojinin izah edebileceği bir harikulâdelik de burada gizli. İnsan, Ramazan'da oruç tutarken hem bizzat tabiatı tecrübe ederek keşfediyor; hava'nın, su'yun, gece'nin gündüzün rengini, kokusunu, dokusunu bilfiil soluyor. Ramazan orucu, bir ay boyunca tabiatla kurduğumuz ilişkiyi altüst ediyor ve tabiatla doğrudan, yaşayarak, organik bir ilişki kurmamıza imkân tanıyor.

Böylelikle hem tabiatın keşfedilmemiş kıtalarını, bizzat hava'yı, eşyayı bambaşka bir hâlet-i ruhiye ile soluyarak keşfedebilme imkânına kavuşuyoruz; hem de bir yandan eşyanın hakîkatini, öte yandan da insanın kendi hakîkatini -zaaflarını ve erdemlerini- keşfetmesi sürecini bilfiil yaşıyoruz.

Özetle aç kalmak gibi olağan, sıradan, alelade bir iş'le; tabiatla, kâinât'la, Yaratıcı ile, diğer varlıklarla ve bizzat eşyanın kendisiyle topyekûn olağanüstü, fevkalade bir ilişki kuruyoruz. Ramazanda insan, insan olarak kendisini keşfediyor, dolayısıyla kâinât'la, Yaratıcı'yla, diğer varlıklarla, tabiatla bütünleşerek kendisini aşabilmenin yollarını da fethediyor bizzat. Fethin, bir açılma eylemi, kapıların, gönüllerin ve zihinlerin açılması fiili olduğunu düşünecek olursak, insan, Ramazan'da her şeyden önce bizzat kendisini tecrübe ediyor, varoluşunu yaşıyor adım adım, an be ân, aç durarak pür dikkat tabiatın sesine kulak kesilerek: Tabiatı dinliyor, havasını suyunu, rengini, kokusunu, dokusunu başka türlü soluyarak, yaşayarak, tecrübe ederek bütün yönleriyle tabiatı.

Sonuç itibariyle, ramazan bir varoluş mevsimidir; insanın varlığın, hakîkatin, tabiatın ve Tanrı'nın varlığını bizzat tecrübe ederek hissettiği bir varoluş mevsimi. Varoluş, dinin insanla birlikte varolması sürecidir: Bu, mekke sürecine denk gelir: Bütün varlıkların ve hakîkatin şuuruna erme sürecine gir/diril/en insan tipi inşa edilir bu süreçte. Bu süreçte, insana müdahâle eden ve insanın özümsediği şuur, İlâhî Şuur'dur.

Ramazan aynı zamanda bir varediş mevsimidir. Varediş mevsimi, medîne sürecine denk gelir: Medine sürecini hayata geçiren şuur, Peygamberî Şuur'dur. Peygamberî Şuur'la, önceden kendilerine her türlü işkence ve hakareti reva gören müşrik, Yahudi ve Hıristiyan topluluklarla her şeye silbaştan başlanıldığını haber veren bir Sözleşme yapılır: Mekke süreci nasıl varlığı harekete geçirmişse, Medîne süreci de vicdan'ı harekete geçirir.

Ve nihâyet Ramazan, bir varkılış mevsimidir. Varkılış mevsimi, Medeniyet Sürecine denk gelir: Medeniyet sürecini hayata geçiren şuur, İlâhî Şuur'la Donanmış, Peygamberî Şuur'la yoğrulmuş Beşerî Şuur'dur. İnsan, Hayat ve Tabiat işte bundan sonra vecd'e gelir, coşar, taşar ve kendini aşar.

İşte şiir budur; ilâhî olan'a kadar açılabilme imkânı sunan şuurun kazandırdığı bir fevkalade söz. Özün sözü'nün, söz'ün özünü özümsediği bir üst-şuur hâli.

 

Yazının devamı için tıklayın

 

.

Oruç insanı tutar

04.09.2009

Yusuf Kaplan

....Ve özgürleştirir insanı.

İşte önümde sigara...

Ve bir şey yapamıyorum. Bir tane bile yakamıyorum. Oruç, tutuyor beni.

Orucun ilk günü üstelik de... Öyle kolay değildir orucun ilk günleri sigara mahkûmları için.

Ama sigara içemediğim için bir sıkıntı, bir problem yaşamıyorum. Tuttuğum için tutuyor beni oruç...

***

Bir ibadet, yani varoluş şartı olarak oruç, mümin'in Rabbine yönelmesidir. Her ibadet gibi Rabbiyle ontolojik bir temasa geçmesidir. Ne büyük bir asalet, ne büyük bir imtiyaz bu böyle!

Her ibadet gibi oruç da bir kulluktur (ubûdiyet'tir); insanın kul olduğunu hatırlamasıdır.

Kulluk, özgürleşmektir. Kul olmayan, kulluğunun şuurunda olmayan insanlar, özgürlüklerini yitirirler; kâh kula kul olurlar, kâh kulun yapıp ettiklerine, kâh dünyaya, dünyadaki her şeye, kâh nefislerine, nefislerinin arızî arzularına ve arızalarına...

Ama Hakka kul olmayan insan, hakîkati göremez; en zayıf şeylere de, en güçlü şeylere de kul-köle olur da farkedemez bile bunu.

İşte oruç, insana her şeyden önce kulluğunu hatırlatır. Hakka kul olmadığı takdirde kolaylıkla her şeyin kulu olacağını; tıpkı Kitabımız gibi, tıpkı tarihin büyük peygamberleri, bilge kişileri, çağımızın düşünürleri, sanatçıları gibi; örneğin romanın zirve'si Dostoyevski veya psikanalizin zirvelerinde gezinen Lacan gibi...

Seküler hayat, insanı özgürleştirmek adına her şeyin kulu kılar: Hızların, hazların ve arzuların kulu-kölesi. Oysa hızların, hazların ve arzuların peşinden koşmak özgürleşmek değildir; hızların, hazların ve arzuların peşinden koşmaktır sadece. Aslında bütün bunlar birer kaçıştır; insanın iradesinin boşalması ve özgürlükten kaçış biçimleri... İnsanın kendisinden kaçması… sorumluluklarından kaçması… kulluğundan kaçması… Sonuçta, Rabbine kul olacağına, Rabbinin kullarının kullarına kul olması…

Seküler / Batılı hayat, ruhu yok eder; ruhun yerine şeytanı ikame eder; iyi'yle kötü'yü, şeytan'la Tanrı'yı eşitler. Hâl böyle olunca, böyle bir ortamda ruh, sırra kadem basar. Ruhu yok olan insan, her şeyin kulu-kölesi olmaktan kendini kurtaramaz.

Bütün diğer ibadet biçimleri gibi oruç da, insanın ruhunu özgürleştirir. İnsanın ruhu özgürleşince nefsi de özgürleşir; ruh özgürlüğüne kavuşunca, nefsi kurucu bir iradeyle donatır ve hem bir “şems” (güneş) olacak, hem de Şems'ini bulacak, güneşten istifade edebilecek bir aziz varlığa dönüştürür insanı.

İnsan vareden bir varlık değil, Vareden tarafından varedilen bir varlıktır. İnsandaki varedenlik husûsiyeti, varedilen'den varedebilen olmasında gizlidir.

İnsan, yaratan değil yaratılandır. Rabb değil, kuldur. Kul, âbid demektir. Abideleri kuran odur: Önce ruh âbidesini, içinin, iç dünyasının sarayını kurabilmelidir insan.

Rabbine kulluğunu yitiren, kul olmayan insan, her şeyin kulu-kölesi olur. Bu kaçınılmazdır. İnsan ya kul olur; ya da köle. Kul olmak da, köle olmak da insanın elindedir.

İradesi insana, insanın eline verilmiştir. Bununla, kendisine teklif edilen emanet mükellefiyetiyle donatılmıştır insan. Emanet mükellefiyetinin şuurunda olan insan, ubudiyet şuurunu en iyi şekilde idrak edebilecek düzeye çıkar: Ve Allah'ın halîfesi olur yeryüzünde.

İnsan, Mekke sürecinde emanet şuuruyla İlâhî Şuuru hâkim kılar hayatında; Medine sürecinde ubudiyet şuuruyla Peygamberî Şuuru hayat hâline dönüştürür, hayatın kendisi katına yükseltir; Medeniyet sürecinde ise İlâhî Şuur'la Hayat Bulan, Peygamberî Şuurla Hayat Olan ilâhî kelâm'ı, hilâfet şuuruyla bütün insanlığa takdim eder.

Ancak insan, kulluğunu / ruhunu yitirdiği zaman iradesini de, kendisine yüklenen emaneti de, hilâfet mükellefiyetini de yitirir.

İşte oruç, insanın iradesini hatırlatır insana: İradesiyle, hayat buldurduğu emanet yükümlülüğünü; hayat oldurduğu ubudiyet mükellefiyetini ve başkalarına hayat sunduğu, hayat bahşettiği hilâfet vazifesini hatırlatır ona: İnsanı aç tutarak, susuz tutarak, her türlü şerden, kötülükten uzak tutarak hatırlatır bütün bu varoluş şartlarını: Olağanüstü şeylerden uzak tutarak değil, en olağan, en alelade ile yapar bunu.

 

Yazının devamı için tıklayın

.

Medeniyetler ve ne, nasıl, ve niçin soruları

12.09.2008

Yusuf Kaplan

İnsanın varlığını anlamlı kılabileceği, varlığına anlam katabileceği üç temel soru vardır: Ne, nasıl ve niçin soruları.

Ne sorusu vücuda, mevcuda ve mevcûdiyete, yani varlığa, varlığın kaynağı olan hakîkate, hakîkatin kaynağı olan ?asıl?a, aslî dinamiklere, Frenkçesiyle norm'a ilişkin bir sorudur. Ne sorusu, varlığın ve hakîkatin mâhiyetiyle, hayatıyla, hayat bulmasıyla irtibatlıdır.

Nasıl sorusu, varlığın / vücûdun varoluşuyla, varlığa gelişiyle, mevcut oluşuyla, mevcûdiyet kazanışıyla ve mevcûdiyetini sürdürüşüyle, irtibatlı bir sorudur. Nasıl sorusu, usûl'le, form'la ilgilidir, varlığın ve hakîkatin hayatiyet kazanmasının, hayat olmasının yollarını gösterir bize.

Ne sorusu, nitelikle; nasıl sorusu nicelikle ilgilidir: Ne sorusu, dil'le, etika'yla ilgilenir; nasıl sorusu ise, üst-dille, estetikayla.

Ne sorusu bize vasatı resmetmekte; nasıl sorusu ise vasıtayı keşfetmekte kılavuzluk eder. Aslolan mâhiyet'tir; ama mâhiyetin ne olduğunun, nasıl oluştuğunun, dolayısıyla hangi şartlar altında varolabildiğinin ya da yok olduğunun anlaşılabilmesi sürecinde, bir usûl sorusu olduğu için, nasıl sorusu ve usûl meselesi, asıl'ın asliyetinin ve husûsiyetlerinin vuzûha kavuşturulabilmesi çabasında asıl'ın kendisinden daha önemlidir.

Bu iki soru kipinin varlıklarını anlamlı kılan üçüncü aslî bir soru kipi daha var: Niçin sorusu. Niçin sorusu olmadan ve sorulmadan, ne ve nasıl soruları bir anlam ifade etmez ve işlevsizleşir. Ne sorusunun dil'le, nasıl sorusunun üstdil'le ilgili olduğunu söylemiştik. Niçin sorusu ise, hâl'le ilgilidir. Ne sorusu, vücûdu mevcût kılar; nasıl sorusu vicdanı tesis eder; niçin sorusu ise, vecd hâlini inşa eder. Ne sorusu, hiyerarşik açından en temel ve en esaslı sorudur.

Nasıl sorusu, temel'in temellerinin gün ışığına çıkarılması açısından ne sorusundan daha önemlidir. Nasıl sorusu olmadan ve sorulmadan, ne sorusuyla üretilen cevapların bir anlam ifade edebilmesi ve hayatiyet kazanabilmesi imkânsızdır. Niçin sorusu, ne ve nasıl sorularını aynı anda ihata ve ilzam eder. Ne sorusu, esas itibariyle bütün'le; nasıl sorusu sadece parça'yla; niçin sorusu ise hem bütün'le, hem de parça'yla ilgilidir.

Ne sorusu ontolojik olan'a ve alan'a, nasıl sorusu epistemolojik olan'a ve alan'a, niçin sorusu da fenomenolojik olan'a ve alan'a ilişkin sorulardır ve bu alanlara dâir sorular sorarlar. Özetle, ne sorusu ?din?le; nasıl sorusu ?medine?yle; niçin sorusu da ?medeniyet?le ilgili eksen sorulardır.

Ne sorusu, kadîm medeniyet geleneklerinin (günümüzde olan Konfüçyan, Hindu, Tao, Şinto, Budist hikmet biçimlerinin) sordukları sorudur. Nasıl sorusu, pagan uygarlıkların (günümüzde neo-paganizm biçimleri kazanan seküler Batı uygarlığının) sorduğu tek esaslı sorudur. Niçin sorusu ise, vahiy medeniyetlerinin (günümüzde İslâm'ın) temel sorusudur.

Niçin ve nasıl sorularını sormayan, sadece ne sorusunu eksene alan bir medeniyet tecrübesi, statikleşmekten ve opaque'leşmekten, taşralı olmaya ve içine kapanarak yok olmaya mahkûm, sınırlı? bir ?medeniyet? tecrübesi olmaktan kurtulamaz. Örneğin, kadîm medeniyet geleneklerinin, antropolojik kültürlere dönüşmesinin nedenleri burada gizlidir.

Sadece nasıl sorusuyla yetinmeye çalışan tecrübeler ise azmanlaşmaktan ve saldırganlaşmaktan başka bir şey üretemezler. Pagan uygarlık tecrübelerinin, sadece gücü, güç üreten araçları fetişleştirerek ?araçsal akıl?a dayalı, azmanlaşmış bir insan tipi ve kaotik bir dünya resmi sunmasının nedenleri burada gizlidir.

Niçin sorusunu eksene alan medeniyetler ise, ne sorusunu dinamize ederler, salt nicelik sorusu olan nasıl sorusuna nitelik kazandırarak ne ve nasıl sorusunun insan, kâinât ve Tanrı açısından taşıdığı anlamları ifşa etme imkânları sunarlar. Gerçek anlamda bütün varlığı, hakîkati, Tanrı'yı, Kâinât'ı ihata edebilecek evrensel, dinamik ve hem içe, hem dışa dönük hakîkî ve tahkîkî medeniyet tecrübesini, niçin sorusunu eksene alan -vahye dayalı bir- medeniyet fikri ve tecrübesi üretebilir ancak.

Not: Bu yazı, bu ayki Kuşluk Vakti dergisinde yayımlanan ?Medeniyet, Şiir ve Modern 'Türk' Şiiri? başlıklı yazımın giriş bölümüdür.

 

 

 

Yeni Şafak


.

Sadece iç dinamikler mi?

15.09.2008

Yusuf Kaplan

Türkiye'nin yaklaşık 200 yıldan bu yana sürüklendiği ve sürgit içinden çıkılmaz hâle geldiği gözlenen kaotik, belirsiz ve anormal siyasî, ekonomik ve kültürel ortam, Türkiye'de yaşanan olayları, sorunları, salt iç dinamiklerle anlamayı, anlamlandırabilmeyi ve açıklayabilmeyi zorlaştırıyor. 'İç dinamikler'in oluşmasında, hem bizim yakın dönemde yaşadığımız değişim tecrübesinin nev-i şahsına münhasır özellikler taşımasının, hem de dünyada ve bölgemizde yaşanan olayların ve gelişmelerin oldukça belirleyici olduğunu ve bu gerçeğin aslâ gözardı edilmemesi gerektiğini düşünüyorum.

Sözgelişi, bizim yaşadığımız modernleşme deneyimi, anlam haritalarımızı, medeniyet iddialarımızı olumsuzlayan, bu nedenle de Türkiye'de elitlerle toplumun kimliğinin, duyarlıklarının ve önceliklerinin farklılaşmasına, hatta yer yer elitlerle toplum arasında adı tam olarak konulmamış 'anlamsız, yapay ve tehlikeli bir kavga'nın zuhur etmesine neden olan, anti-modern ve anti-demokratik pratikler ve kurumlardan oluşan tuhaf bir 'modernleşme' deneyimi.

Türkiye'nin elbette ki Osmanlı'nın son dönemlerinden itibaren yenileşmesi gerekiyordu. Ama yüzyılların birikimi, deneyimi ve mücadelesiyle oluşan anlam haritalarımızı ve medeniyet dinamiklerimizi eksene alan bir yenileşme süreci olmalıydı bu.

Türk modernleşmesi konusunda çalışan sosyal bilimcilerin de hemfikir oldukları gibi, dünyada, özellikle de Batı toplumlarında yaşanan modernleşme tecrübeleri, bu toplumların kendi anlam haritalarını, kültürel dinamiklerini olumsuzlamaksızın, yoksaymaksızın geliştirilen modernleşme tecrübeleridir. Oysa Türkiye'de tam tersi ve son derece anormal, bütün sorunlarımızı anormalleştiren bir deneyim yaşanmıştır ve halen de bu anormal, irrasyonel tutum zorla sürdürülmeye çalışılmaktadır.

Türkiye, Çin, İran ve Afganistan'la birlikte sömürgeleştirilemeyen birkaç ülkeden biridir. Türkiye'nin sömürgeleştirilememesine rağmen, sömürgeci Batı ülkelerinin sömürgeleştirdikleri ülkelerde yaptıkları şeylerin Türkiye'de bizzat bizim elitlerimiz tarafından hem de daha şiddetli, radikal şekillerde yapılagelmiş olması da bizim karşı karşıya kaldığımız sorunların karmaşıklaşmasına, anormalleşmesine ve içinden çıkılmaz hâle gelmesine yol açan bir başka önemli faktördür. Türkiye'de elitlerin topluma, toplumun da elitlere karşı türlü takiyye biçimleri geliştirmekten kaçınmamasının nedenleri burada aranmalıdır.

Tanzimat döneminde yenilgi psikolojisi üzerine bina edilen savunmacı ve eklektik bir modernleşme projesi geliştirilmesi, Cumhuriyet döneminde ise bunun kültür ve medeniyet değiştirme projesine dönüştürülmesi, Türkiye'nin sorunlarını azmanlaştırmaktan başka bir işe yaramamıştır.

Bizim, insanın aynı anda hem iç, hem de dış dünyasını 'tanzim' eden anlam haritalarımızın reddedilmesi, ama monteleme yöntemiyle zoraki olarak topluma dayatılan projelerin, zuhur eden boşluğu dolduramaması, toplumumuzun yeniden kültürümüzün ürünü olan anlam haritalarına sarılmaya başlamasına yol açmakta, bu da elitleri panik havasına sürüklemekte, sistemin yaşadığı meşruiyet, hegemonya ve özgüven krizini artırmaktadır. Sonuçta ortaya çıkan manzara şu: Topluma duyulan güvensizlik, iç dinamiklarin bastırılması ve ardından zuhur eden veya ettirilen yapay sorunlar, kavgalar ve anormal, hissi davranış biçimleri: Tam bir akıl tutulması yani.

Böylesi bir ortamda, Türkiye, hem dünyada yaşanan gelişmelere kulak tıkayan, hem de iç dinamikleri ıskalayan 'hastalıklı bir organizma' görüntüsü veriyor.

Bu yüzden, Türkiye'de yaşanan sorunlara ilişkin olarak salt 'iç dinamikler'den yola çıkılarak yapılan yorumlar, analizler ve saptamalar kaçınılmaz olarak hem eksik kalıyor; hem de bizi yer yer yanlış ve yanıltıcı sonuçlara, çözüm önerilerine götürebiliyor.

Bir yandan dünyanın sürgit küreselleştiği, küçüldüğü, zaman-mekan kavramlarının eski anlamlarını ve işlevlerini yitirmeye yüztuttuğu; öte yandansa Türkiye'de vuku bulan olayların önemli bir bölüğünün dış dinamiklerin ürünü olduğu gözönünde bulundurulunca, Türkiye'de yaşanan olayları, gelişmeleri, dışarıda yaşanan gelişmeleri gözardı ederek anlamlandırabilmek son derece zordur. [Bunun son örneği, Almanya'daki Deniz Feneri Derneği davasının Türkiye'yi bir haftadır meşgul ediyor olmasıdır.]

Not: Bu yazı, 10 yıl önce bu sütunda yayımlanmıştı?

 

 

Yeni Şafak

.

Toplum varoldukça, insan varolamayacak

26.09.2008

Yusuf Kaplan

Yazının sonunda kuracağım kurucu ve putkırıcı cümleyi yazının başında kurayım isterseniz: Toplum varoldukça, insan varolamayacak. İnsanı varkılabilmek için, önce 'toplum'u, toplum fikrini yok edebilmeliyiz.

Daha önceki bir kaç yazıda, kültürün kaos ürettiğini, kozmos fikrini yok ettiğini tartışmıştım. Ve sonra da kültür sözcüğünü lügatçemizden ve hayatımızdan çekip atamadığımız sürece kültürün hâkimiyetinin ürünü olana kaos ve katastroflar düzeneğinin cenderesinden ve cehenneminden kurtulamayacağımızı söylemiştim. Bu ve sonraki birkaç yazıda ise, toplum fikrini ve sözcüğünü dağarcığımızdan, lügatçelerimizden, sözlüklerimizden ve hayatımızdan çekip çıkaramadığımız, kaldırıp atamadığımız sürece, insanın insanca varolma şartlarını tesis ve temin edemeyeceğimizi söylüyorum.

Burada, bir tür putkırıcılık, kodkırıcılık ve mitkırıcılık işine soyunduğumu söylememe gerek yok: O yüzden, Toplum meselesini tartışmaya, ters bir köşeden, tanrıtanımazlık meselesinden başlamak istiyorum.

Tanrıtanımaz, gerçekten tanrıtanımaz biri midir; yoksa gerçek Tanrı'yı tanımaz biri mi? Tanrıtanımazın tanımadığı Tanrı, İlâhî Tanrı'dır: İnsanın dışında, insanüstü, tabiatüstü, zamanlar ve mekânlarüstü hakîkî, gerçek Tanrı'yı tanımaz tanrıtanımaz.

Ne yaman çelişki bu: Dikkat edin, tanrıtanımaz, Hakîkî Tanrı'yı tanımaz yalnızca; ama sahte tanrıları tanrı olarak tanımaktan, zamanla sahte tanrıları gerçek tanrı sanmaktan ve sonuçta da sahte tanrıların kulu ve kölesi olmaktan kurtulamaz. Hakîkî Tanrı'nın, yani İnâyet, Kudret ve Lütuf Sahibi tek Tanrı'nın, insanı vareden ve varlığından haberdâr eden Yüce Rabb'in dışındaki bütün tanrılar, yani bütün sahte tanrılar, tanrıtanımazın ya potansiyel ya da fiîlî tanrılarıdır.

Gerçekte tanrıtanımaz, sahtenin peşindedir. Sahte'yi hakîkat zanneder tanrıtanımaz. Hakîkat bir kez yok sayılınca, sahte, hakîkatin yerini alacaktır. Bütün sahteler, 'hakikat benim, hakikat benim' yarışına girişecek, bundan kaçınamayacaktır.

Yani tanrıtanımaz, aslında hem sahte bir tanrıtanır'dır; hem de bir sahte-tanrı tanırdır. Tanrıtanımazlık, sahte'nin, hakîkî olan'ı altetmesidir ve onun kendisini hakîkî diye sahnelemesidir. Böylelikle tanrıtanımaz, dünyayı bir puthâneye dönüştürür.

O yüzden, bir şeyi yok etmek mi istiyorsunuz: Putlaştırın onu hemen. Çok geçmeden putlaştırdığınız şeyin her yerde hâzır ve nâzır olarak göründüğünü göreceksiniz; ama gördüğünüz şeyin sadece bir görüntüden ve kuruntudan ibaret olduğunu idrak etmekte biraz geç kalacaksınız tabiatıyla.

Çünkü gözünüz körleşmiş, zihniniz çalınmış, ruhunuz yok edilmiştir ikonlar tarafından: Zira ikon, önce insanın gözünü kör eder; sonra zihnini çalar; sonra da kaçınılmaz olarak ruhunu yok eder. 'Tanrı'nın olmadığı bir yer'e ikonlar dolar, kolgezer orada: Sahte ikonlar; yapmacık tanrılar; yani türlü tuhaf tanrı karikatürleri. Artık herkes tanrılık taslamaya, ele geçirilen türlü tasmaları insanların boynuna takmaya başlar.

İkonlaştırma, bir tanrılaştırma, bir ilahlaştırma sürecidir. Sekülerleşme, ikonlaştırma çabalarının dölyatağıdır.

Toplum, sekülerliğin çocuğudur, icadıdır. Sosyoloji, sekülerliğin öncü keşif kolu ve meşrûlaştırım aracı olagelmiş ama sonunda postmodern sosyal teori'yle birlikte duvara toslamış ve ortada sosyoloji filan kalmamıştır.

İkonların, türlü tuhaf putların hayatımızın her alanında kolgezdiği bir dünyada yaşıyoruz. O yüzden her şeyi kolaylıkla ikonlaştırıyor ve putlaştırıyoruz. Ama bir şeyi ikonlaştırdıkça, tıpkı tanrıtanımaz gibi, o sahte'yi gerçekmiş gibi algılamaya ve bu sahte şeye hakîkat diye inanmaya başlıyoruz.

İşte toplum fikri, bu sahte-gerçeklerden biridir. Önceden, modernlikten yani sekülerlik çağından önce toplum diye bir şey yoktu. Toplum, nevzuhûr bir şeydir: Nevzuhûr olduğu için de huzur veren değil, huzur-bozan bir düzeneğe dönüşmekten kurtulamamıştır.

Bugün geldiğimiz noktada 'toplum', insanı da, şehri de yutan; harabeleri, mezarları andıran ölü, ruhsuz, putperest kentler üreten patolojik bir fenomene, hatta insanî, tabiî, hakîkî ve yüce olan ne varsa hepsini önce unutan, unutturan, sonra da tastamam yutan bir 'canavar'a dönüşmüştür. Bayram günü devam ediyoruz bu tartışmaya?

 

 

Yeni Şafak


.

Toplum'un yokediciliği, kardeşliğin varediciliği

29.09.2008

Yusuf Kaplan

Önceki yazımda, 'bir şeyi yok etmek istiyorsanız, putlaştırın onu yeter', demiştim. Toplum kavramı, modernlikle birlikte icat edilmiş yapay ve mekanik bir fenomendir. Sadece icat edilmekle kalınmamış, aynı zamanda putlaştırılmıştır toplum.

Toplum, olsa olsa bir sonuç olabilir ancak. Eğer sonuç değil de, her şeyin başı ve başlangıcı olarak kurgulanırsa, orada ve ortada toplum diye bir şey varolamaz.

Toplumun bir mekanizma olarak tasarlanıp sonra da icat edilmesi toplumun daha baştan varolamayacağının en temel, en önemli göstergesidir.

Toplum fikri, insan kardeşliği fikrine dayanmaz. Aksine ırk ve toprak kardeşliği ya da özdeşliği fikrine dayanır. Irk ve toprak kardeşliği fikri, daha baştan kendisiyle çelişen ve imkânsız bir fikirdir. Burada bir kardeşlikten olmasa bile bir birlikteliğinden sözedilebilir. Ancak ırk ve toprak birlikteliğiyle bir ülkede kalıcı, herkese, bütün farklılıklara ruh üfleyici müşterek bir ruh üretilebilir mi?

Üretilemez çünkü ruh, nitelik ifade eden bir 'şey'dir; oysa ırk bir nitelik ifade etmez, nicelik ifade eder yalnızca.

Ama bir ırk kutsandığı ya da putlaştırıldığı zaman bir tür bir 'ırk kardeşliği' icat edilebilir: Ancak ırk kardeşliği denen ve icat olunan, kurmaca ve sahte 'kardeşlik türü'nün bir ruhu olmadığı için, ırk da, ırk bütünlüğü de, ırk bütünlüğü üzerinden üretilen ve icat edilen toplum da kutsanır ve putlaştırılır. Ve putlaştırıldığı andan itibaren varolma, kök salabilme, hayat sunabilme, insanca yaşanabilecek müşterek bir ruh varedebilme imkânlarını yitirir.

Toplum, ulus, ırk, vatandaşlık, toprak üzerine inşa edilen birliktelikler hakîkî, kanatlandırıcı, herkesi kardeş kılcı bir ruhtan yoksun oldukları için, en zor zamanlarda un ufak olmaktan, darmadağın olmaktan kurtulamazlar. Aslolan ırk, ulus, toplum gibi mekanik, dolayısıyla arızî birliktelikler kurmak değildir. Aslolan, kardeşlik ruhu müştereği ve müşterekliği gibi organik, dolayısıyla bütün farklı azalara da kucak açabilen, aslî bir yekvücutluk vücut buldurabilmektir.

İşte modernler bu yakıcı gerçeğin farkına vardıkları için, modernlik projesinin temelleriyle temelden çelişen bir işe soyunma iki yüzlülüğünden medet ummaktan başka bir şey yapamadılar: Modernler, bir yandan ruhu hayattan kovdular; ama öte yandan da bir ırk ruhu, bir toplum ruhu, bir ulus ruhu icat etmeye çalıştılar. Ve işe tersinden başladılar. O yüzden ırk ruhu, ulus ruhu, toplum ruhu diyerek icat ettikleri varlıklar en zor zamanlarda canavarlaşmaktan, canavara dönüşmekten kurtulamazlar: İşte bu nedenledir ki, bir nasyonal sosyalizm biçimi olan Nazizm, nasyonu çekilmiş bir sosyalizm biçimi olan komünizm tecrübeleri ve nasyonu simülatif olarak icat edilen Amerikan liberalizm biçimleri hep cennet vaat etmelerine rağmen, insanlığa cehennem armağan etmişlerdir.

İşte Ramazan ve Bayram, ırk fikrini de, ulus fikrini de, toplum fikrini de yıkan ve kardeşlik ruhu fikrini vareden hakîkî varoluş, varediş ve varkılış vasatları ve vasıtalarıdır.

Ruh, en zor zamanlarda gücünü ve kudretini gösterir. Oysa ırk, ulus, toplum en zor zamanlarda en zayıf yanlarını hemencecik dışa vururlar. Ve yapay bir güç ve kudret devşirebilmek için son kertede ruha başvurmaktan başka çıkar yol bulamazlar: Irk ruhu, ulus ruhu, toplum ruhu gibi kendilerine ait olmayan, kendilerinde varolmayan aslî bir fenomeni yedeklerine alarak bir ruh üretmeye çalışırlar; ama bu ruh sahte, yapay, icat edilmiş, kurmaca ve monteleme, yani dolaylı ve dolayımlanarak icat edilen bir ruh olduğu için kalıcı ve köksalıcı olamaz hiçbir zaman. Bu tür sahte ruhların en güçlü olduğu zamanlar, aynı zamanda en fazla canavarlaştıkları, canavarlaşma özellikleri gösterdikleri zamanlardır.

Ramazan ve Bayram, toplum, ulus ve ırk birlikteliklerinin ne kadar mekanik, zoraki ve yapay olduğunu, benzersiz bir kardeşlik ruhu, dayanışma ruhu, paylaşma ruhu üreterek gözler önüne serer.

Not: Bütün okuyucularımın ruh ve kardeşlik üreten Ramazan Bayramı'nı bütün kalbi duygularımla tebrik ediyorum.

 

Yeni Şafak

.

Aklı duyguların peşine takmadan?

06.10.2008

Yusuf Kaplan

Dün PKK'nın Aktütün karakoluna düzenlediği saldırıda şehit düşen askerler için düzenlenen törenler çok anlamlı bir görüntü ortaya koydu. Türkiye'nin hemen her yerine adeta düşünülerek dengeli bir biçimde dağıtılmış alev toplarını andırıyordu görüntüler.

Siirt'ten İstanbul, Eskişehir, Erzurum, İzmir, Kırıkkale, Osmaniye, Mersin, Artvin, Antalya, Ordu, Diyarbakır, Adana, Kastamonu ve Denizli'ye kadar Türkiye'nin her yanında aynı anda aynı duygular ve aynı tepkiler ortaya konuldu. Her şeyden önce bu saldırının bu görüntüyü oluşturmayı hedefleyerek yapılmış olduğunu varsayabiliriz. Bu saldırının daha öncekilere benzeyen bir yanı da buydu. Üstelik yine geçen yıl da yine bir bayram gününde düzenlenen ve benzer bir etki yapmış olan bir saldırının yıldönümüne, yine bir bayram tatiline denk getirildi bu saldırı.

Halkın bayramlarına kast etmek, Türkiye'nin her yanına aynı anda veya düzenli aralıklarla acı ve nefret tohumları ekmek, miting ortamları eşliğinde trajik ?şehit cenazesi? görüntülerine yol açmak, örgüt tarafından bir tarz olarak benimsenmiş görünüyor.

Önceki saldırılara ?milletçe bir refleks göstermeye? davet edilen halk bayraklarını alıp miting alanına gider gibi cenazelere koşmuş, ?şehitler ölmez, vatan bölünmez? sloganlarıyla beklenen refleksi göstermişti. Ancak ortada tuhaf bir durum vardı. Halkın sergilemesi istenilen bu refleksin terör örgütünü hiç de caydırmadığı, hiç de rahatsız etmediği hatta tam da onun gökte ararken yerde bulduğu bir refleks gibi çalıştığı bir türlü anlaşılamadı. Nedense karakollara saldıran örgütün hedefi sadece orada TSK'ya zayiat vererek gücünü ispatlamaktan ibaret olmadığı anlaşılamıyor. Örgütün TSK ile veya Türk devleti ile boy ölçüşmek için bu eylemleri yaptığı veya bu eylemlerle tek derdinin basitçe askerleri öldürmek olduğu düşünülüyor. O yüzden PKK'nın toprağa düşürdüğü her cenazeye koşarken ?Şehitler ölmez, vatan bölünmez? sloganları eşliğinde gösterilen ?refleks? ile örgüte hak ettiği cevabın verilmiş olduğu zannediliyor.

Oysa hâlâ anlamıyoruz. Bu tarz eylemlerin vatanı bölme davası güden bir örgütün stratejisiyle hiç alakası yok. Buna rağmen bu eylemlerin sonucunda Türk halkının ve siyasetinin ?vatan bölünmez? sloganının içine hapsolması bu örgütün veya onu yönlendirenlerin daha gerçek, daha ?öngörülebilir? bir hedefi olabilir.

Hele toprağa bir asker cesedini daha düşürmenin tek başına bir anlamı olmamalı PKK için. Tam aksine yaratılan sonuca bakılarak bu vatan üzerinde nefret ve karışıklık ortamının hüküm ferma olmasını hedeflemiş oldukları daha kolay tahmin edilebilir.

Nefret ve karışıklık ortamı, yani terör ortamı olsun ki, sorunların üstesinden gelmek için kimsenin aklına sloganlardan başka, intikamdan başka bir yol gelmesin. Sadece silahlar konuşsun, kimsenin kimseyi dinlemek için bir yüzü kalmamış olsun, söz bitmiş olsun. Sözün sonunun ilan edildiği yerde kime ne rol düşeceği bellidir aslında.

Bu tür eylemlerin ardından, acıların gırtlaklarda boğumlar oluşturduğu bir ortamda, akılcı tedbirler üzerinde düşünmek, olayı bütün boyutlarıyla irdelemek, gerekirse en sağduyulu çözümleri akla getirmek bile o taptaze acılara bir ihanet gibi oracıkta mahkûm ve infaz edilebilir. Yıllardır bu hep böyle oldu.

Otuz yıldır tekrarlaya tekrarlaya gına getiren bu eylemlerin yarattığı ortamlarda intikamcı söylemlerden, milli kan davası söylemlerinden başka bir refleks biçimine yer bırakılmadı. Her şehit cenazesinin ardından halk aynı sloganlarla sokağa döküldü. Halkın bu refleksi ise yetkililerin ?mücadelemiz aynı kararlılıkla devam edecektir? demesini kolaylaştırdı, böylece sorunun beslenmesini bir otomatiğe bağladı.

Bu arada vatan, toprak bazında tabii ki bölünmedi, ama insan unsurları her geçen gün biraz daha birbirlerine uzaklaşmaya başladı.

Şehitlere gelince, her biri düştüğü yeri yakıyor. Dürüst olalım, ardından slogan atanların çoğunun kalbinde etkisi iki günden fazla süren bir acıya bile yol açmıyor. Herkesin içini gerçekten acıtsaydı, hele yetkililerin içini yeterince acıtsaydı, bu savaşın durması için çoktan etkili bir yola girilmiş olurdu.

Terörün amacı aklın ve siyasetin duyguların peşine takılıp devre dışı bırakılması olduğuna göre, ona karşı yapılacak en etkili mücadele yine aklın ve siyasetin çizgisinde kalmakta ısrar etmek olmalı.

Bu olaylar başladı başlayalı Silahlı Kuvvetler mücadeleyi bütün siyasetçileri devre-dışı bırakarak kendi yöntemleriyle sürdürmekte ısrar etti. Oysa bu mücadele zeminine zamanla tamamen intikamcı, hesaplaşmacı duygusallıklar yön vermeye başladı. Öyle ki, bu duygusallıklar bu esnada gelişen, sonuçta bunu da besleyen gizli-kapaklı işleyen bir savaş makinesini ve ekonomisini hem çalıştırmaya hem de gizlemeye yaradı.

Düzenli aralıklarla üretilen şehit cenazeleri tam da bu savaşın ne kadarının bu ekonominin gereklerinden kaynaklandığını bile sordurmayacak bir ortamı beslemeye yarıyor.

Savaşı bitirmenin yolu, terörle mücadelenin bütün aşamalarını halkın denetimine açarak şeffaflaştırmaktan, yani (si)yasallaştırmaktan geçiyor.

Bu savaşın muhtemel nedenleri arasında adı geçen Ergenekon sanıklarına alenen sahip çıkılarak terörle mücadele yürütülemeyeceği açıktır.

 

YENİ ŞAFAK

.

Tek seçenek: Kardeşlik

10.10.2008

Yusuf Kaplan

Türkiye, Cumhuriyet tarihinin en tehlikeli dönemeçlerinden birine girmek üzere: Bizim bin küsur yıllık Anadolu coğrafyası tarihimizde, yaşamadığımız bir sorunu ilk kez şimdi yaşamaya başladığımız gözleniyor: Müslüman bir halk, tarihinde ilk kez, etnik kimlik üzerinden sonu siyasî ve coğrafî kopuşun eşiğine varma tehlikesi barındıran bir krizle karşı karşıya.

Büyük bir imtihan bu. Bölünmenin, ayrışmanın, kopmanın ayak seslerini duyar gibiyim ben şahsen. Bin küsur yıl bu topraklarda birlikte yaşamış, birlikte üzülmüş, birlikte sevinmiş iki halk kesimi, etnik kimlik gibi son derece ilkel bir kimlik algısı üzerinden kardeş kavgasının eşiğine sürüklenmek üzere. Önce Kocaeli ve Bandırma'da yaşanan etnik sosyal itiş-kakış, dışlayıcılık, gerilim; sonra da ülkenin savunmasında görev yapan gencecik insanların sınır boylarında terör örgütünün saldırılarına kurban gitmeleri, çok ürpertici gelişmelerdir.

Medyanın bu olayları aktarış biçimi, bilerek veya bilmeyerek iki toplum kesimi arasındaki gerginliği tırmandıracak bir görünüm arzediyor. Bence bu konuda âcil önlemler alınmalıdır. Elbette ki, haber alma, haber verme yükümlülüğü engellenemez; ama ülkenin birliği, dirliği, bütünlüğü; sosyal barış ve kardeşlik ortamının bozulmasına yol açacak medya yayınlarına aslâ izin verilemez.

ABD tarafından kesinlikle desteklenen, AB tarafından verilen psikolojik, siyasî ve kurumsal desteğin apaşikâr olduğu bir psikolojik, askerî ve küresel ortamda tecrübesiz askerlerimizin yıllanmış, kaşarlanmış, canavarlaşmış, PKK teröristlerinin kucağına itilmeleri askerî açıdan büyük bir hatadır. Onyıllardır savaşan teröristlerle ancak özel eğitilmiş, profesyonel bir askerî sistem mücadele edebilir.

Medyada ve askerî düzenekte alınacak önlemlerle terörü yok etmek, etkisiz hâle getirmek imkânsızdır. Bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel bakımlardan gelişmesine, kalkınmasına dönük önlemler de aynı şekilde arızîdir; uzun vadede kalıcı çözümler üretemez.

Türkiye'de önüne gelen bölgeye yapılan yatırımların yetersiz olduğundan sözediyor. Bu doğru ve gerekli; ama aslâ yeterli değildir.

Bölgenin kalkınması, bölgenin daha fazla sekülerleşmesi ve dolayısıyla bölge halkının etnik kimliğinin daha fazla bilinçlenmesine ve kemikleşmesine yol açacaktır. Modernleşme ve kalkınma çabaları, bireysel, sosyal ve siyasî çıkar bilincinin gelişmesine yol açar. Bölgede kuru bir kalkınma projesinin kesinlikle geri tepeceğini şu âna kadar yaşadıklarımız çok açık ve net bir şekilde göstermeye yetiyor: Bölge halkının İslâmî duyarlıklarının aşındırılması; İslâm'ın irtica ile özdeşleştirilerek şeytanlaştırılması; bölgedeki insanlarımızın kardeşlik duygularının azalmasına ve etnik kimlik, ayrışma fikrilerinin ete kemiğe bürünmesine yol açıyor. Terörün tırmanmasının en temel nedeni, ancak İslâm'ın verebileceği, etnik kimlikleri ikinci plana iten kardeşlik duygusunun yok edilmiş olmasıdır.

İslâmî kimliği ve duyarlıkları bastırarak, bölge halkını daha fazla sekülerleştirmeye çalışarak büyük bir hata yapıyoruz; hatta büyük bir cinayet işliyoruz. Hiç düşünmüyoruz ki, bölge halkının İslâmî duyarlıkları aşındığı ölçüde etnik duyarlıkları kaçınılmaz olarak artıyor. Etnik duyarlığın ve kimliğin İslâmî kimliği bastırdığı bir yerde, hiçbir siyasî, kültürel, ekonomik çözüm önerisi bir işe yaramaz. Üstelik beklenenin tam tersi bir şekilde sonuç verir.

Çünkü İslâm kardeşliği fikrinin, İslâmî duyarlıkların aşındırılması ve böylelikle bölge halkının DTP gibi, PKK gibi laik, bölücü aktörlerin kucağına kolaylıkla itilmesine yol açıyor.

Oysa gerçek İslâm kardeşliği fikri; hem bölgede yaşanan siyasî, kültürel, sosyal adaletsizliklerin, haksızlıkların önüne geçecek, bu sorunları halledebilecek bir vicdan üretir; hem de bölge halkının ABD, AB gibi dış aktörlerin de, PKK gibi Marksist-Leninist örgütlerin de bölgeye ve ülkeye felâket getirmekten, Türkiye'yi kardeş kavgasının ve bölünmenin eğişine sürüklemekten başka bir şey öneremeyeceği konusunda yüksek ve asil bir şuur kazandırır. Ama biz toplumu birbirine bin küsur yıldır kenetleyen bu kardeşlik fikrinin kendi ellerimizle yok ettiğimizin farkında bile değiliz. Allah akıl fikir versin.

 

BAŞSAĞLIĞI:

İnsan Yayınları ve Külliyat Yayınları'nın sahibi, Türkiye'de nitelikli ve bizim medeniyet dinamiklerimize duyarlı yayıncılığın öncülerinden İlhan Akıncı Ağabey'in annesinin vefat ettiği haberini aldım. İlhan Ağabey'e başsağlığı ve sabır, merhumeye ise Allah'tan sabır diliyorum.....

.

Kardeşlikten başka seçenek yok

13.10.2008

Yusuf Kaplan

Önceki yazıda, Kürt meselesinin, ancak İslâm'ın verdiği kardeşlik ruhunu ve şuurunu özümseyebildiğimiz zaman çözümlenebileceğini vurgulamış ve seküler siyasî, ekonomik, sosyal ve askerî projelerin hiç birinin kalıcı olamayacağına, aksine sekülerliğin artmasının, İslâmî duyarlıkların bastırılmasına, bunun da, etnik duyarlıkların azmanlaşmasına, ayrılıkçılık, bölücülük gibi fikirlerin tabiî hâle gelmesine yol açtığına dikkat çekmiştim.

Yazıya gelen tepkiler, tespitlerimi doğruluyor. İki zıt tutumu yansıtan iki mesajı buraya alıyorum. Önce İslâmî duyarlıkların aşındırılmasının ne denli tehlikeli sonuçlar doğuracağını gösteren ve laikçiliği din gibi algılayan, hak, hukuk, adalet ilkelerinden yoksun, basiretsiz elitlerimize ibret olacak ürperticilikte bir mesaj yayınlıyorum. Bu mesaj, Londra'dan Rodin Amedi adlı Kürt kökenli birinden geliyor. Kısa ama gerçekten ürpertici bir mesaj bu:

'Sayin yusuf kaplan iblis,

Irkçı terorist devletin 85 yıldır Kürt'leri Türkleştirirken İslamlık

dindarlık ve sahteci kardeşliklere niye karşı cıkmadınız sayın

bay iblis? / Kürtler sizin şeytani niyetlerinizi çok iyi biliyor ve ona göre de

iğrenç politika ve katliamcılığınıza karşı haklı ve meşru bir savunma içinde bulunmaktadır... Fethullah şeytanı bile artik Kurdleri kandıramaz?'

İkinci mesaj ise, İslâmî duyarlıklar pekiştiği zaman etnik duyarlıkların nasıl kolaylıkla ikinci plana itilebildiğini gösteren gerçekten örnek bir müslüman tavrını yansıtıyor. 'Kaygusuz' rumuzuyla yazan bu okuyucumun mesajı da şöyle:

'Öncelikle sizi kardeşliğimizin en öncelikli göstergelerinden biri olan Rabbimizin selamı ile selamlıyorum.

10 Ekim tarihli 'Tek seçenek: Kardeşlik' başlıklı yazınızdaki çarpıcı tespitlerinizden 'Doğu Kökenli (!)' ama müslüman bir kardeşiniz olarak etkilendiğimi ifade etmek isterim.

Ailemden aldığım 'ancak ve ancak Müminler kardeştir,' felsefesiyle yaşayan bir genç olarak; son dönemde iyice tırmandırılmaya çalışılan 'etnik ayrımcılık' oyununu ibretle izliyorum.

Bu noktada bahse konu yazınızı okuyunca kendi kendime şunu sormadan edemedim: Ben inançsız birisi olsaydım, bu durumda nasıl davranırdım ve hangi yöne meylederdim

Cevabım da şu şekilde oldu: Tabii ki inadına bu ırkçılık damarını depreştirmeye çalışanların oyununa gelir ve 'Kürtçülük- Türkçülük...vs' basitliğine düşer ve kürtçülere meylederdim. Bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel bakımlardan gelişmesine, kalkınmasına dönük önlemlerin hiç birisi ben ve benim gibi düşünenleri durduramaz ve tatmin edemezdi.

Rabbime şükürler olsun ki Müslümanım ve yazınızda ifade ettiğiniz üzere bu oyunu bozacak olan yegane çarenin de 'İslam kardeşliği' olduğunun bilincindeyim.

'Bölge halkının İslâmî duyarlıkları aşındığı ölçüde etnik duyarlıkları kaçınılmaz olarak artıyor. Etnik duyarlığın ve kimliğin İslâmî kimliği bastırdığı bir yerde, hiçbir siyasî, kültürel, ekonomik çözüm önerisi bir işe yaramaz, 'şeklindeki düşüncenizi ruhumun derinliklerinde yaşayan birisi olarak bu düşüncemi sizinle paylaşmak istedim.

Tatminkar olan sadece ve sadece iman etmiş olmamız ve tüm inananları kardeş olarak görmemizdir. Mü'min olan bir Türk benim kardeşim iken, fasık olan bir Kürt asla ve asla benim kardeşim olamaz. Velev ki akrabam olsa dahi....'

Türkiye, bir imparatorluk bakiyesi bir ülke. O yüzden dünyanın pek az ülkesinde rastlanabilecek ölçüde fazla sayıda etnik kimlik var. Bu kadar etnik kimliğe rağmen bu toplumun kahir ekseriyeti müslümandır ve en büyük ortak paydası İslâm'dır.

Bu kadar etnik kimliğin olduğu bir toplumda toplumun en büyük ortak paydasını pekiştirmek yerine, bu ortak paydayı, din hâline getirdiğimiz laikçilik basiretsizliğiyle aşındırmaya devam ettiğimiz sürece, bu toplum, önümüzdeki süreçte tam bir balkanlaşma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktan çok zor kurtulur.

İslâm, küresel sistem tarafından şeytanlaştırılıyor diye biz de İslâm'ı şeytanlaştırmaya, hayatımızdan uzaklaştırmaya devam edecek olursak, bu toplumun omurgası tuzla buz olur ve küresel güçlerin küresel hâkimiyetlerinin merkez üssü olan bir coğrafyada bulunduğumuz için, Türkiye kuşa kurda yem olmaktan kurtulamaz.

O yüzden Batılıların renginden, dilinden, dininden ötürü tarih boyunca milyonlarca insanı katlettikleri, yerlerinden ettikleri bir zaman diliminde, İslâm'ın bütün farklılıklara hayat hakkı tanıyan, ötekileştirmeyen medeniyet tecrübesinin yeniden icat edilmesine dünyanın en fazla ihtiyaç hissettiği bir zaman diliminde, artık daha fazla vakit geçirmeden hiç olmazsa önce ülkemizde kardeşliği tesis etmek için kolları sıvamalıyız. Başka seçeneğimiz yok çünkü.

YENİ ŞAFAK


.

Frankfurt Nasihatnâmesi: İddianız yoksa, yoksunuz (1)

24.10.2008

Yusuf Kaplan

Avrupa modernliğinin kurucu ülkeleri İngiltere, Fransa ve Almanya'da 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren fuarcılık bir gelenek hâline gelmiş ve bu ülkeler arasındaki ekonomik, siyasî ve kültürel rekabetin küre ölçeğindeki başlıca motorlarından biri olarak köksalmıştır.

İşte Frankfurt Kitap Fuarı, Avrupa'nın kurucu aktörleri arasındaki bu rekabetin bir sonucu olarak doğmuştur ve dünyanın en büyük yayıncılık fuarıdır.

Frankfurt Kitap Fuarı, öncelikli olarak ticarî, dolayısıyla yazarlardan çok yayıncılarla ilgili bir etkinlik. Küre ölçekli devâsâ bir ticarî etkinliğin Almanya'nın Frankfurt kentinde gerçekleştirilmesi elbette ki oldukça anlamlıdır: Çünkü Frankfurt, sadece Almanya'nın değil, aynı zamanda Avrupa kapitalinin (sermayesinin) de kapitalidir (başkentidir).

Belki burada Londra'nın ?City?sini (finans merkezini) dışarıda tutmak gerekebilir. Avrupa demek, Almanya demek olsa da, Londra'nın ?City?si, cüssesi ve etki-gücü bakımından hâlâ Avrupa kapitalizminin ?kapital?i ve İngilizlerin, yegâne sermayesidir.

Burada Alman modernliği ile İngiliz modernliği arasındaki farkı görebilmek de mümkün: Londra'nın ?City?si, adı üstünde Londra'nın içindedir ama başlıbaşına bir adadır. City'de sadece kapitalin tapınakları vardır. Kültür de, kültürel kurumlar da yoktur. Çünkü İngilizler, sanayi devriminin öncüleridir.

New York'un Wall Street'i Londra'nın City'si örnek alınarak kurulmuştur ama Londra'da City'nin yanısıra bir de West End olarak adlandırılan bir kültür bölgesi vardır. New York'un Wall Street'i kapitalizmin merkezidir ve New York'un her şeyine damgasını vurmuş, rengini vermiştir.

Almanlar, çeşitli kentlerde büyük sanayi fuarları düzenlerler. Frankfurt, yayıncılık fuarına tahsis edilmiştir. Hem dünyanın en büyük kitap yayıncılığı fuarının, hem de Avrupa kapitalinin aynı kentte olması, bize Alman modernleşmesi ve Alman düşünce geleneği hakkında çok şey söyler: Amerikalılar, neo-kapitalizmin bayraktarlığını, İngilizler sanayi devriminin öncülüğünü yaparken, Almanlar, Avrupa'nın düşünce devriminin öncüsüdür. Unutmayalım ki, Almanların en büyük sanatçı, bilge ve düşünürlerinden Goethe, Frankfurtludur. Yine hem en güçlü kapitalizm eleştirisinin, hem de sosyalizmi çağdaşlaştırma çabalarının 20. yüzyıldaki en büyük girişimlerinden biri olan Adorno, Horkheimer ve Benjamin'in kurdukları Frankfurt Okulu da Frankfurt'un çocuğudur.

Almanlar, dünyanın en büyük kitap yayıncılığı fuarını Frankfurt'ta düzenlemekle, hem Avrupa kapitalizminin ve siyasetinin, hem de Avrupa düşüncesinin motoru olduklarını söylemiş oluyorlar.

Geçtiğimiz hafta, Frankfurt Kitap Fuarı'nın 60.sı gerçekleştirildi. Türkiye, fuarın onur konuğuydu. Bu, çok önemli bir hâdisedir. Bu başarının altında imzası olanları kutlamak gerekir.

Almanlar, dünyanın en büyük kültürel etkinliklerinden biri olan kitap yayıncılığı fuarını düzenlemekle Avrupa'nın ve dolayısıyla dünyanın entelektüel hayatının öncüsü olduklarını söylerlerken, biz böylesine önemli bir kültürel etkinliğin onur konuğu olarak dünyaya esaslı bir şey söyleyebildik mi acaba?

Ne yazık ki, hayır. Fuar, Türkiye açısından tam bir fiyaskoyla sonuçlandı. Gerek Türkiye adına fuarda yapılan konuşmalar, gerekse gerçekleştirilen etkinlikler seküler Türkiye'nin dünyaya söyleyebileceği hiçbir esaslı şey olmadığını gözler önüne serdi.

Orhan Pamuk, adeta bunu ispatlarcasına ilkel bir konuşma yaptı ve bir kabîle mantığıyla hareket ederek şikâyet etti durdu. Orhan Pamuk'un konuşmasını dinleyen Avrupalılar, içten içe gülmüşlerdir herhalde.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün Orhan Pamuk'un konuşması dolayısıyla savunmacı bir konuşma yapması ve dişe dokunur hiçbir şey söylememesi tam bir hayal kırıklığı yarattı. Oysa Abdullah Gül, ?büyük doğu?nun çocuğuydu ve orada bilgece bir konuşma yaparak Türkiye'nin zengin medeniyet tecrübesi ve birikimi ile dünyaya esaslı şeyler verebileceğini söyleyebilirdi.

Frankfurt Kitap Fuarı, medeniyet iddiasını yitirmiş ve Avrupa'nın seküler kültürünün gönüllü misyonerliğini yapan bir Türkiye'nin dünyaya sunabileceği hiçbir şey olmadığını göstermiştir.

Fuar ve Almanya gözlemlerimi yazmaya devam edeceğim. Pazartesi günü Dinle Neyden filmine ?gideceğiz?. Fuarda Dinle Neyden filmini izlettim ve Alman izleyicilerin bir kısmı filmi üç kez izledi. Demek ki, iddianız olduğu zaman, insanları koltuklarına kilitleyebiliyorsunuz.

SİNEMA-TV OKULU MÜJDESİ!

Birkaç hafta içinde, dünyanın önde gelen yönetmen ve akademisyenlerinin de ders verecekleri yeni bir Sinema-TV Okulu açıyoruz. Üstelik bu okul, bedava denecek kadar cüz'î bir ücret alacak öğrencilerinden. Bekleyin, yeniden-geliyoruz!

 

 

.

Frankfurt Nasihatnâmesi-2: Ne söylüyoruz dünyaya?

03.11.2008

Yusuf Kaplan

Tarihi, dalga-kırıcı ve dalga-kurucu öncü kuşaklar yapar: Tanzimat'tan bu yana bu tür kuşaklar çıkaramadık? Bizi sürgit tehlikeli sularda yüzdüren, gürültüyle patırtıyla işi kotaracağını sanan; ama geldiğimiz noktada, bizi, gemiyi tam bir dipsiz kuyunun önüne getirip bırakan, pergelini ve yönünü şaşırmış, iddialarını ve ruhunu haraç-mezat satmış, anafora yakalanmış bir dizi savrulmuşlar kuşağının peşine takılmış, tekinsiz, fırtınalı sularda oraya buraya sürüklenip duruyoruz?

Tam bir yok oluş mevsimi bizim yaşadığımız: Gemi batmak üzere? Ama biz, 'bu hâl neyin nesi ve bu gemi nereye sürükleniyor böyle serseri mayın gibi?' diye soracağımıza, gemiyi sâhil-i selâmete çıkarmak için çaba göstereceğimize, gemiyi sâhil-i selâmete çıkaracak yegâne ruhu yok etmek için elimizden geleni yapıyoruz! Ortalık toz duman. Zihnimiz allak bullak. Hâl böyleyken ve gemi, bir meçhule doğru yol alırken, birileri, sürekli olarak geminin rotasını değiştirmekle; birileri de, geminin altını oymakla meşgul hâlâ?

Attila İlhan, bu yaşadıklarımızı tam bir 'curcuna' olarak tarif ederek, Tanzimat'tan bu yana ortaya çıkan kuşakların, dalga-kırıcı ve dalga-kurucu öncü kuşaklar olamadığını şöyle tasvir etmişti: 'Önüne gelenin rastgele meydana çıkıp pala salladığı böyle bir curcuna, bir anlamsızlıklar sirki olmaktan öteye gidemez, bizi de hiçbir yere götüremez.'

Tanpınar'sa, yaşadıklarımızı, 'kendini inkâr' olarak tarif etmiş ve Tanzimat-sonrası süreçte Türk aydınlarının yaşadıkları savrulmadan nasibini alan ama Fransa'da, bir Fransız'dan, hocası Sorel'in anlattıklarından hayatının dersini alarak silkinip kendine gelen Yahya Kemal'in yeni Türk edebiyatının kurulmasında neden kilit rol oynamaya başladığını şöyle açıklamıştı: '[Yahya Kemal'in] dışarı [Batı] ile olan münasebeti, Servet-i Fünuncularda olduğu gibi, kendimizi inkâr[a dayanmıyordu]. [Şiirde yeniliği],? dâima kendi mahrekinde bir değişme [olarak görüyordu].' (Yahya Kemal, Dergâh, 1982: 49-50).

Tanpınar, Tanzimat-sonrası süreçte hızla yaygınlık kazanan 'kendini inkâr' çabalarının aksine, Yahya Kemâl'in, edebiyatımızın, sanatımızın, medeniyetimizin kurucu dinamiğinin İslâm olduğunu düşündüğünü şu tespitleriyle resmeder: Yahya Kemal'in, din'i, bir yandan, 'cemiyetimizin en tabiî fonksiyonunda büyük ve tarihî yapıcı realitelerinden biri', öte yandan da, 'şiirin büyük kaynaklarından biri' olarak gördüğünü (s. 50) tespit ettikten sonra, noktayı şöyle koymuştu: 'Yahya Kemal, Müslümanlığı, halkımızın saf ruhunun hem yapıcısı, hem de en sahih aynası addediyordu.' (s. 53).

Bütün bunların Frankfurt Kitap Fuarı'yla alakasına gelince? Bu fuar, Türkiye'nin dünyaya söyleyebileceklerini sunabilmesi için yakaladığımız ilk büyük fırsattı.

Peki, Türkiye, ne söyledi fuarda dünyaya? Türkiye'nin dünyaya söyleyeceği, sunacağı hiçbir esaslı şeyin olmadığını, ruhunu da, ruhunun aynasını da yitirdiğini söyledi. Türkiye'nin söylediği şeyin, Batılıların söylediklerini papağan gibi Türkiye'de bir kez daha tekrarlamaktan başka bir şey olmadığını ispatladı!

Abartıyor muyum? Elbette ki, hayır. Düşünsenize: Batı uygarlığının büyük bir felsefî kriz ve tıkanma yaşadığı, gezegenimizi yaşanılamaz bir kaoslar ve belirsizlikler arenasına dönüştürdüğü bir zaman diliminde, tam da dünyaya, hakkaniyetin, adaletin, başka kültürlere, dinlere ve medeniyetlere saygının en yüksek, en asil ve hâlâ aşılamamış örneklerini sunan bir medeniyetin çocukları olarak en esaslı şeyleri bizim söylememiz gerekirken, biz, 'hayır, biz iddialarını çoktan yitirmiş, sadece size, Batılılara özenmeye çalışan bir hiçiz' demenin bir marifet olduğunu sanıyoruz.

Orhan Pamuk, yeteri kadar putlaştırdığımız Nazım Hikmet, Yaşar Kemal, Elif Şafak ve diğer bilumum üçüncü sınıf Batı özentili yazar çizer takımıyla biz dünyaya, 'Ey dünyalılar, şiir böyle yazılır, roman böyle yazılır, sanat böyle yapılır', diyebileceğimiz özgün bir dil ve 'dünyayı, içine yuvarlandığı çıkmazdan çıkaracak medeniyet fikri budur', diyebileceğimiz, bütün Batılıları heyecanlandıran ve onlara, 'durun bir dakika, bu Türklerin söylediği çok esaslı bir şey var!' dedirten, bütün insanlığı kuşatıcı, kucaklayıcı, sarıp sarmalayıcı, kanatlandırıcı, yepyeni ufuklara, yolculuklara çıkarıcı bir medeniyet fikri ve fikriyatı sunduk, diyebilir miyiz? Neden diyemeyiz, daha da önemlisi, nasıl diyebiliriz, bir düşünün lütfen!

TÜYAP'TA NIETZSCHE VE '68?

TÜYAP Kitap Fuarı'nda, Salı günü, saat 16.00-17.00 arasında Heybeliada Salonu'nda bütün ve gerçek yönleriyle Nietzsche'yi ve '68 hareketinin neden bu kadar abartıldığını konuşacağız. Neden duyurmadın, demeyin?

 

 

Ney'le sinemaya üflenen ruh

27.10.2008

Yusuf Kaplan

Türkiye, medeniyet iddialarını yitirdiği zamandan bu yana, hayallerin bir türlü gerçeğe dönüştürülemediği, gerçeklerinse hayaletlere dönüşüverdiği sürgit metamorfozlar yaşayan bir garip ülke. Tarih şuuru yok olan bir yetimler, kimsesizler ve sahipsizler yurdu.

Ben-şuurunu yitirmiş, arabeskle eurobesk arasında salınan, savrulan, o yüzden de, esaslı bir şey yitirdiğini ispatlarcasına yitirdiği şeyle yüzleşme cesareti gösteremediği için olmadık numaralar çeviren, kendisini sahteliklere, sahte gerçekliklere harala gürele adayan bir arafta kalmışlar fotoğrafyası?

O yüzden, en fazla Türkiye'de anlaşılması, ayakta alkışlanması gereken Dinle Neyden filmi, en az Türkiye'de anlaşılabilen en muhteşem Türk filmi olarak tarihe geçecek!

Dünyada sinemayı, bir sanat türü ve formu olarak öldüren; vulger, ayartıcı, sabun köpüğünü andıran Amerikan kültürünün propaganda makinasına dönüştüren Amerika'da Mevlânâ, son 6-7 yıldır, en çok okunan şair olabiliyor. Ama 'Mevlânâ'nın çocukları'nın yaşadığı bu ülke, radikal ve sarsak sekülerleşme projesi nedeniyle kendimizi bile tanıyamaz hâle gelecek kadar ürpertici, her şeyi hallaç pamuğu gibi savurucu ve ruhumuzu yok edici bir metamorfoz tecrübesi yaşadığı/mız için, Mevlânâ'nın felsefesi üzerine kurulan bir filmi, en az izleyen ve en az anlayabilen tuhaf bir 'yer' olarak tarihe geçiyor! Ne yakıcı çelişki bu böyle!

Oysa karşımızda Türk sinemasını dönüştürebilecek ve Türkiye'de dünya sinemasına nasıl muazzam bir film dili armağan edilebileceğinin ipuçlarını veren bir film var! Ama Dinle Neyden'de entrika yok diye, aksiyon yok diye, izleyiciyi koltuklarına gömen hız ve kolaylıkla ayartan haz yok diye, 'Mevlânâ'nın çocukları', neyin felsefesinin yani insanın varoluş hikâyesinin, hakikatin hakikatinin anlatıldığı bir filme -çok özür dileyerek söylemek zorundayım- ya 'öküzün trene baktıkları gibi bakıyorlar'; ya da 'bu ne yahu; ne biçim film bu?!' diyerek sinema salonlarını terk ediyorlar! Çok yazık!

Dinle Neyden filmini Frankfurt Kitap Fuarı'nda Alman izleyicilerin ısrarlı talepleri üzerine üç kez gösterdim! Yabancılar, Dinle Neyden'i üç kez art arda izlediler! Ama Türk izleyicisi bir kez bile izlemeye tahammül edemedi! Metamorfoz böyle bir şey olsa gerek!

Oysa Dinle Neyden filmi, geliştirdiği film dilinin niteliği, hatta 'yüceliği' açısından Türk sinemasını dönüştürmeye aday, Türk sinemasında gerçekten kilometre taşı bir filmdir. Bunda, Ayşe Şasa'nın ve Özkul Eren'in incelikli, kılı kırk yaran senaryo çalışmalarının payı çok büyük. Biz sekülerleşen, sekülerleştikçe vulgerleşen ve ucuzlaşan Türklerin hayallerinin hayaletlere dönüşmesine inat, Ayşe Şasa ile Özkul Eren'in yıllardır hayalini gördükleri bir rüyanın gerçeğe dönüşmesinin resmidir bu film.

Filmde bize Hollywoodvârî bir entrika anlatılmaz. Filmde anlatılan minik hikâyeler (Fransız-Osmanlı Savaşı; Dede Efendi'nin arabulucuk rolü; saray tabibi ile Gülnihal Kalfa'nın nezih ve nefis aşk hikâyesi vesaire) aslında asıl gerçek hikâyenin, asıl büyük hikâyenin, varlığın ve hakikatin hikâyesinin ney üzerinden anlatılması, neyle ve neyin temsil ettiği derûnî tasavvufî ve ilâhî hakîkatle insana ve hayata ruh üflenmesidir.

Film üzerine yazılan yazılarda filmde tasavvufun olmadığı söylendi. Ne büyük gaflet! Filmin 'bedeni', bütünüyle tasavvufun hakîkat kavrayışı ile tebeddün ediyor oysa: Bir görünen gerçek / zâhir var; bir de görünmeyen hakîkî gerçek / bâtın. Ama Hakîkî gerçeği her göz göremez elbette.

Ayrıca filmin dili, tam bir mesnevî dili: Bir anlatıcı, naif bir anlatıcı, bize aslında iç içe geçmiş bir hikâyeler zinciri takdim eder: Ve bu hikâyeler üzerinden bizi görünmeyen hakîkate vâsıl olmaya, bunun için derûnî bir yolculuğa çıkmak için filme, filmin dünyasına dâhil olmaya çağırır: Mesnevî geleneğinde olduğu gibi, anlatıcı; hayata, dünyaya ve hâdiselere ayna tutar filmde. Ve böylelikle sanatla hayat arasında bir köprü kurar film.

Tasavvufta hakîkatin yalnızca zaman üzerinden, aşkın bir zaman idrakiyle sunulduğunu biliriz biz. Film, burada ezberimizi bozar ve mekân üzerinden, kameranın ontolojisi ile muazzam bir metafizik epistemoloji ve fenomenoloji sunar bize: Çünkü mekân, kevn'in yani oluşun ve hakîkate erişin imkânlarının serapa önümüze açıldığı çok katmanlı bir fetih ve varoluş düzlemidir. İşte bu mekân üzerinden üretilen tarihî mekân, siyasî mekân, kültürel mekân, zihnî mekân, rûhî mekân, şiirsel mekân; bize filmde asalet, sükûnet, dinginlik, ilişkilerde nefâset, nezâhet, nezâket, letâfet, derûnî özgüven, sabır, şuur ve hayatı şiir gibi yaşayan insanlar aracılığıyla yansıtılır.

'Kamerayı mistik bir ilhamla dönüştürme' hayalleriyle yatıp kalkan ve nihayet hayallerine bu filmle ulaştığını sevinerek gördüğüm başta Ayşe Şasa olmak üzere, Özkul Eren, Yücel Çakmaklı, filmin (kült filmlerinin) yönetmeni Jacques Deschamps, gerçekten harikulâde oyun çıkaran Lale Mansur, Ahu Türkpençe ve diğer oyuncularını, o derûnî, asîl ve asûde dekor ve kostümün mimarlarını yürekten kutluyorum.

 

 

.

Türkiye'nin Saadet'i: Kurtulmuş ve Medeniyet iddiası

31.10.2008

Yusuf Kaplan

Bir yandan sömürgecilere karşı bağımsızlık savaşı veren ama öte yandan da sömürgecilerden daha acımasız, daha radikal bir sekülerleşme projesi başlatarak medeniyet iddialarını yitiren Türkiye, hem sürgit aynı sorunlarla boğuşmaktan, hem de bu sorunların kangrene dönüşmesini önlemekten kurtulamıyor bir tülü.

Medeniyet çapındaki iddialarını terkederek Batılıların gönüllü laiklik misyonerliğini üstlenmekle, Türkiye, Batılıların dünya üzerindeki hegemonyalarını pekiştirme girişimlerine taşeronluk yapan bir ülkeye dönüşmüş, böylelikle tarihte tatile çıkmış ve beklenmedik, hesapta kitapta olmayan büyük sorunlara gebe hâle gelmiştir.

Batılılar, modernlikle birlikte muazzam bir meydan okuma geliştirdiler. Ama bu meydan okuma bir medeniyet meydan okuması olmadı. Modernlik, sanıldığı gibi, bir medeniyet projesi değildi. Aksine medeniyet fikrini yok eden bir projeydi. Çünkü medeniyet fikri, kozmos fikrine, yani bütünlük, düzen ve uyum ilkelerine dayanır. Modernlik, kozmos fikrini yok etmiş; dolayısıyla bütünlük değil, parçalılık; düzen değil, kaos veya düzensizlik; uyum değil, çatışma üretmiştir.

O yüzden, modern / seküler ve kapitalist meydan okuma, hayatımızı daha anlamlı kılan, daha âdil, daha barışçıl, daha kapsamlı, kuşatıcı ve derinlikli bir medeniyet sıçraması sunmadı bize.

Aksine, hem iç, hem de dış düzlemde gerçekleşen çift yönlü bir saldırı üretti: İç düzlemdeki saldırı, felsefî ya da zihnî düzlemde gerçekleşti ve Tanrı'ya, Tabiat'a ve paradoksal olarak insana saldırı şeklinde tezahür etti.

Dış düzlemdeki saldırı ise, diğer kültürlere, medeniyetlere, dinlere ve toplumlara karşı sömürgecilik ve emperyalizm biçimlerini alan bir saldırı şeklinde gerçekleşti: İnsanlık tarihinde daha önce görülmemiş bir saldırı biçimiydi bu: Mevcut bütün medeniyetleri 3 asır içinde ya yok etmiş; ya da fosilleştirmişti. Ayrıca Avrupa'daki büyük aktörlerin birbirlerini mahvetmeleriyle sonuçlanan tarihin iki büyük dünya savaşının altına imza atmıştı.

Burada, Batı tecrübesine karşı körükörüne bir önyargı ve düşmanlık geliştirmediğimi, medeniyetler üzerinde kafa yoran birinin başka medeniyet veya insanlık tecrübelerine önyargıyla ve düşmanca yaklaşmasının saçma bir şey olacağını söylemem bile gerekmiyor.

Buradan gelmek istediğim nokta şu: Seküler-kapitalist Batı meydan okuması, medeniyet sıçraması ve atılımı değildi/r. Buna rağmen, modern Batı'da düşünce, sanat ve bilim alanında ortaya konan birikimden yararlanmaktan hiçbir zaman kaçınamayız.

Ancak Türkiye, Batı ile kurduğu ilişkiyi Batı uygarlığından yararlanma ilkesi üzerine değil, hâkim güce teslim olma anlayışı üzerine kurdu. Tam bir yenilgi psikolojisiyle hareket ederek, hem kendi medeniyet iddialarını yok etti; hem de böyle yapmakla, Batı saldırısının önündeki en büyük engel olarak tarihten çekilmiş ve Batılıların dünya üzerindeki haksız hegemonyalarının önünü sonuna kadar açmış oldu.

Oysa medeniyet kurmuş hiç bir toplum, aslâ yenilgi psikolojisiyle hareket ederek ve hâkim uygarlık tecrübesinin gönüllü acentalığını veya köleliğini üstlenerek hem tarihte varlık gösteremez; hem de varlığını bile sürdüremez kolay kolay.

Şu ân geldiğimiz noktada, Türkiye, medeniyet iddialarını yitirmekle; yönünü yitirmiş, omurgası çökmüş, ufku daralmış, zihni körleşmiş, yapay kamplaşmalarla ve krizlerle vaziyeti idare etmeye çalışan ve bütün bunların kaçınılmaz sonucu olarak da karşı karşıya kaldığı sorunların sürgit kangrene dönüştüğü traji-komik bir duruma düşmüştür. Bin küsur yıldır yaşamadığımız etnik kimlik sorununun Türkiye'yi tam ortasından ikiye bölecek, sosyal düşmanlıklar üretecek ve siyasî kopuşlar doğuracak kadar tehlikeli bir boyut kazanması, buraya kadar yaptığım analizleri doğruluyor.

Bütün bunları, Numan Kurtulmuş'un Saadet Partisi'nin (SP) başına geçişini anlamlandırmak için yazdım: Millî Görüş hareketini gerçek anlamda bir medeniyet projesine dönüştürecek bir aktör, şu ân SP'nin Genel Başkanı olmuş durumda. Kurtulmuş, Türkiye'deki siyasetçilerde görülmeyen bir entelektüel derinliğe, özgüvene, ufka, samimiyete, dürüstlüğe, asalete ve tevazuya sahip bir siyasetçidir. Teşkilata ve finans kaynaklarına vaziyet edebildiği ve güçlü bir ekiple çalışabildiği ölçüde, Numan Kurtulmuş, Türkiye'nin gelecek on yılına damgasını vuracak ve medeniyet iddialarına sahip çıkarak Türkiye'ye çağ atlatabilecek uzun soluklu bir yürüyüşe öncülük edebilir. Kendisine ve ekibine başarılar diliyorum.

 

 

 

Yeni Şafak

.

Amerikan 'derin devlet'inin zaferi

07.11.2008

Yusuf Kaplan

The Guardian gazetesinden Jonathan Steele, 'Şimdi Obama, terörle savaşı sona erdirdiğini ilan etmelidir' başlığını attığı ve Obama'nın ABD Başkanı seçilişini değerlendirdiği dünkü yazısında, 'bugün, bir yandan sevinç günü; ama öte yandan da kâbus günü' diyor. The Guardian yazarının kâbus'tan kastettiği şey, Obama'nın başkan seçildiği gün, ABD'nin Afganistan'da sivillere düzenlediği bir hava saldırısında, 23 çocuğu ve 10 kadını katletmesi!

ABD'de bir 'zenci'nin Başkanlık'a kadar gelmesi, dünya tarihi açısından değil, Amerikan tarihi ve Batı uygarlığı tarihi açısından tarihî bir hâdisedir. Bir 'zenci'nin ABD'nin başkanlığına seçilmesinin, sadece ABD'de değil, bütün dünyada sevinçle karşılanmasının nedeni, dünyaya, tastamam orman kanunu'nun hâkim olduğu ilkel ve barbar bir zihniyetle çeki düzen veren Yahudilerin güdümündeki ve kontrolündeki neo-con'cu Bush çılgınlar taifesinin büyük bir hezimete uğramasıdır. Obama'nın başkan seçilmesi, daha 30-40 yıl öncesine kadar, zencilere handiyse 'köpek' muamelesi yapan Amerika'nın, ırk-ilişkilerinde bir hayli mesafe katettiği anlamına gelebilir.

Ama Obama, ABD'de, zenci olduğu için başkan seçilmedi. Kaldı ki, babası zenci, annesi beyaz Amerikalı biri olan Obama'nın 'zenciliği' de tartışılır. Kaldı ki, asıl mesele, deri meselesi değildir. Asıl mesele, zihniyet meselesidir: Obama, zihniyeti açısından devşirilmiş biridir: Tam bir beyaz Amerikalıdır.

Amerikalılar, Obama'yı bence üç temel nedenle başkan seçtiler: Birincisi, ülkeyi ekonomik olarak batıran, ABD'nin imajını bütün dünyada yerle bir eden, neo-con'cu çılgınların iktidarına son verecekti Amerikan halkı zaten.

İkinci neden, siyasî ve sosyolojikti: Amerika, bir ülke olarak siyasî ve sosyolojik olarak 'dağılma'nın eşiğine gelmişti. Ciddî ciddî Amerika'dan kopmak için çalışan Hispanik'ler, uzunca bir süredir, oy kullanmıyorlardı; ama bu kez, oy kullandılar. Ekonomik krizin sosyal ve siyasî yansımaları, farklı etnik kesimler arasındaki ilişkileri bozmakla kalmamış, aynı zamanda, Amerikan halkını fena hâlde yoksullaştırmıştı: Bu da ABD'yi sosyal patlamalara gebe bir ülke hâline getirmişti.

Üçüncüsü de, yine ekonomik ve siyasî nedenlerle yakından ilintili bir başka sorun yaşanmaya başlamıştı ABD'de: 11 Eylül saldırılarından sonraki süreçte, ABD, ilk kez, birliğe ve bütünlüğe şiddetle ihtiyaç hisseden bir ülke hâline gelmişti.

İşte ABD'nin sözünü ettiğim üç temel alandaki sorunlarını bir şekilde hal yoluna koyabilmek için, siyahî bir babanın ve beyaz bir annenin melez çocuğu olan Obama gibi bir figürden daha iyi bir figür bulunamazdı. O yüzden melez Obama, hem ABD'yi yeniden birleştirebilecek; hem gittikçe yoksullaşan Amerikan halkının ekonomik sorunlarını bir şekilde halledebilecek, hem de iç ve dış politikada ABD'yi yıpratan içerdeki güçleri tasfiye edebilecek 'bulunmaz hint kumaşı' gibi biriydi ABD için.

Sonuçta, ABD'de kazanan, zenciler veya Obama filan değil, Amerikan 'derin devlet'idir. Unutmayalım: ABD'de iki güç sürekli çatışma hâlindedir: Yahudilerin kontrolünde ve güdümündeki neo-con'cu çılgınlarla; başkalarının değil, yalnızca ABD'nin çıkarlarını düşünen, çoklukla WASP'tan (Beyaz, Anglo-Sakson ve Protestanlardan) oluşan 'yerli aktörler'. Elbette ki, neo-con'cular arasında da hatırı sayılır miktarda WASP var; ama bu 'kişi' ve 'güç'ler, Amerika'nın çıkarlarının büyük ölçüde Amerikan siyasetine, ekonomisine, medyasına ve akademyasına hâkim olan Yahudi'lerle işbirliği yapılmasıyla garanti altına alınacağını düşünüyorlar/dı.

Gelinen noktada, Yahudilerin güdümündeki neo-concu'ların çökertilmesinde, Amerikan derin devletinin yoğun çabalarının rol oynadığını düşünüyorum. Her taşın altında bir Yahudi parmağı aramaya kalkışacak kadar sığ biri değilim; sadece gözlerimizin önünde yaşanan somut bir gerçeğe dikkat çekiyorum: Neo-con'cuların başını çeken Dick Cheney'in Yahudi olduğunu, Bush döneminde Yahudilerin inanılmaz boyutlarda güçlendiklerini, Cheney ve şebekesinin Bush'u tam bir kukla gibi parmağında oynattığını nasıl olur da unutabiliriz ki?

Özetle, ABD derin devleti, ABD'yi felâketin eşiğine sürükleyen neo-concuları dize getirmeyi ve bunu da Obama gibi, birleştirici, toparlayıcı 'melez' bir figür üzerinden gerçekleştirmeyi başarmıştır. Sonuç itibariyle, Obama, dünya üzerindeki ABD'nin haksız hâkimiyetini meşrûlaştırmaya yarayacak bir hayli kullanışlı ve gözboyayıcı bir 'aparat'tan başka bir şey olmayacaktır.


.

Hangi/si Atatürk? (1)

10.11.2008

Yusuf Kaplan

Tabular, bu tabuları koyanların kendilerine güvenmediklerini gösterir. Tabular, korkular ve düşman icatlarıyla ayakta tutulabilir ancak; ve orada sapla saman birbirine karışır, insanların zihinleri allak bullak olur, yalan-dolan hükümfermâ olur, gerçekler hasıraltı edilir.

Tabular, sadece canlı cenazeler üretir; insanları tabutlaştırır ve ruhsuzlaştırır: Gözünü kör eder, zihnini tarumâr eder, vicdanını yok eder insanların. O yüzden tabular, (Sovyet tecrübesinde gördüğümüz gibi) bir gün yıkılmaya; korku ve düşman icatlarıyla çarpıtılan gerçekler, er ya da geç, gün ışığına çıkmaya mahkûmdur. Çünkü tabularla, yalanlar ve çarpıtmalarla yaşanamaz.

Şu ân Batı uygarlığı, kendi dışındaki bütün medeniyetleri ya yok ettiği; ya da fosilleştirerek etkisiz hâle getirdiği için, korkularla ve hayalî düşman icatlarıyla ayakta durabiliyor. Batı uygarlığının omurgasını oluşturan sekülerlik, en büyük tabu katına yükseltilmiştir. Seküler olmayan dünya tasavvurları, metafizik hakîkatler, ya seküler algılama biçimlerine göre tarif ediliyor ve böylelikle tanınamaz hâle getirilerek tahrif ve tahrip ediliyor; ya da yok sayılıyor.

Bu söylediklerime şöyle bir itiraz yöneltilebilir: Batı'da her şey eleştirilebiliyor; bu anlamda, Batı'da tabu diye bir şeyden sözetmek ne kadar mantıklı?

Evet Batı'da her şey eleştirilebiliyor ama hangi açıdan? İkincisi de, Batı'da tabu diye bir şey yok mu gerçekten?

Batı'da her şeyi eleştirebilirsiniz; ama tek bir açıdan eleştirebilirsiniz: Sadece hâkim yani seküler paradigmanın içinden. Hâkim paradigmanın dışına çıktığınız zaman, bırakınız eleştirebilmeyi, sizin varolabilmeniz, kendiniz olarak, nasıl inanıyorsanız öylece yaşayabilmeniz imkânsızlaşır: Çünkü hâkim paradigmanın dışına çıktığınız ândan itibaren marjinalleştirilirsiniz; gettolara mahkûm edilirsiniz; ötekileştirilir ve böylelikle etkisiz hâle getirilirsiniz; yani fosilleştirilirsiniz.

Türkiye'de, hâkim paradigmanın içinden de olsa eleştiremezsiniz; tabulara dokunamazsınız: Tabulara dokunduğunuz ân, 'yanarsınız'.

Peki, tabuların bu kadar sert şekiller alması, ancak 'polisiye yöntemler'le koruma altına alınması, neyin göstergesidir? Elbette ki, Türkiye'deki tabuların zorla, tepeden dayatıldığının ve bu tabuları 'polisiye yöntemler'le dayatanların kendilerine güvenlerinin olmadığının bir göstergesidir.

Yeri gelmişken söylemekte yarar var: İslâm'da tabu yoktur: Her şey tartışılabilir ve eleştirilebilir'dir. İslâm'da emirler ve yasaklar vardır; bunlara uyup uymamak kişinin özgür iradesine ve vicdanına bırakılmıştır. Yasaklar, insan hayatının, inancın, aklın, 'mal'ın ve neslin tehlikeye girdiği durumlarda işletilir.

Bugün Atatürk'ün ölümünün üzerinden 70 yıl geçmesine rağmen, üretilen zoraki tabular nedeniyle kafamızdaki Atatürk portresi çok karışık. Solcuların, milliyetçilerin, Atatürkçülerin ve İslâmcıların Atatürk'ü, neredeyse taban tabana zıt! Ama solcuların da, milliyetçilerin de, Atatürkçülerin de, İslâmcıların da zihin kalıpları aynı! Buyurun buradan yakın!

Bugün size, Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri başlıklı kitaptan (c. II, s. 140-141) bir hayli düşündürücü, belki de 'ezber bozucu' bir alıntı yapacağım. Mustafa Kemal 'Konya Gençleriyle Konuşma' başlığıyla aktarılan konuşmasında şunları söylemiş:

'?Bozuk zihniyetli milletlerde ekseriyet-i azîme [büyük çoğunluk, yani halk] başka hedefe, münevver denen sınıf başka zihniyete maliktir. Bu iki sınıf arasında zıddıyet-i tâmme, muhalefet-i tâmme vardır. Münevveran, kitle-i asliyeyi kendi hedefine sevketmek ister; kitle-i halk ve avam ise bu sınıf-ı münevvere tâbi olmak istemez. O da başka bir istikamet tayinine çalışır. Sınıf-ı münevver, telkinle, irşadla kitle-i ekseriyeti kendi maksadına göre iknaa muvaffak olamayınca başka vasıtalara tevessül eder. Halka tahakküm ve tecebbüre [zor kullanmaya] başlar; halka istibdatta bulunmaya kalkar. Artık burada asıl tahlîlî noktaya geldik: Halkı, ne birinci usul ile, ne de tahakküm ve istibdat ile kendi hedefimize sürüklemeğe muvaffak olamadığımızı görüyoruz. Neden?'

Atatürk, sorduğu soruya kendisi cevap veriyor: Aydınlarla / elitlerle halk arasında bir uçurum olduğunu; elitlerin / aydınların fikirlerinin, 'milletimizin ideal ve ruhuyla ilgisinin olmadığını'; bu dünyada esaslı şeyler yapabilmek için 'asıl temeli kendi içimizden çıkarmak', 'milletimizin tarihini, ruhunu, geleneğini sahih, salim ve dürüst bir nazarla görmek zorunda olduğumuzu' söylüyor.

Atatürk'ün söyledikleriyle bugün geldiğimiz nokta, taban tabana zıt bir görünüm arzediyor. Bu yaman çelişkiyi, Attila İlhan, 'İnönü diktası'nın ve kapıkulu gibi çalışan yetersiz, yeteneksiz entelijansiyasının 'cinayet'leriyle açıklamamız gerektiğini söylüyor.

Cuma günkü yazıda, bu önemli tartışmayı sürdüreceğiz?

 

 

 

.

Hangisi Atatürk? (2)

14.11.2008

Yusuf Kaplan

Okuyuculardan gelen yoğun talep üzerine, önceki yazıda, Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri başlıklı kitaptan yaptığım kısa alıntının tamamını buraya alıyorum. 20 Mart 1923 tarihinde gerçekleşen ve 'Konya Gençleriyle Konuşma' başlığıyla yayımlanan konuşmasında Mustafa Kemal şunları söylemiş:

'?Bozuk zihniyetli milletlerde ekseriyet-i azîme [büyük çoğunluk, yani halk] başka hedefe, münevver denen sınıf başka zihniyete maliktir. Bu iki sınıf arasında zıddıyet-i tâmme, muhalefet-i tâmme vardır. Münevveran, kitle-i asliyeyi kendi hedefine sevketmek ister; kitle-i halk ve avam ise bu sınıf-ı münevvere tâbi olmak istemez. O da başka bir istikamet tayinine çalışır. Sınıf-ı münevver, telkinle, irşadla kitle-i ekseriyeti kendi maksadına göre iknaa muvaffak olamayınca başka vasıtalara tevessül eder. Halka tahakküm ve tecebbüre [zor kullanmaya] başlar; halka istibdatta bulunmaya kalkar. Artık burada asıl tahlîlî noktaya geldik: Halkı, ne birinci usul ile, ne de tahakküm ve istibdat ile kendi hedefimize sürüklemeğe muvaffak olamadığımızı görüyoruz. Neden?'

'Arkadaşlar, bunda muvaffak olmak için münevver sınıfla halkın zihniyeti ve hedefi arasında tabiî bir intibak olmak lâzımdır. Yanı, sınıf-ı münevverin halka telkin edeceği mefkûreler [fikir ve hedefler] halkın ruh ve vicdanından alınmış olmalı. Halbuki bizde böyle mi olmuştur? O münevverlerin telkinleri milletimizin ideal ve ruhundan alınmış mefkûreler midir?'

'Şüphesiz, hayır! Münevverlerimiz içinde çok iyi düşünenler vardır. Fakat, umumiyet itibariyle şu hatamız vardır ki, tetkikat ve tetebbuatımıza zemin olarak alelekser [çoğunlukla] kendi memleketimizi, kendi tarihimizi, kendi ananelerimizi [geleneklerimizi], kendi hususiyetlerimizi ve ihtiyaçlarımızı almalıyız. Münevverlerimiz belki bütün cihanı, bütün diğer milletleri tanır, lâkin kendimizi bilmeyiz.'

Münevverlerimiz, milletimi en mesut millet yapayım der. Başka milletler nasıl olmuşlar, onu da aynen öyle yapalım der. Lâkin düşünmeliyiz ki, böyle bir nazariye hiçbir devirde muvaffak olmuş değildir. Bir millet için saadet olan şey, diğer millet için felâket olabilir. Aynı sebep ve şerait birini mesut ettiği halde, diğerini bedbaht edebilir. Onun için bu millete gideceği yolu gösterirken, dünyanın her türlü ilminden, keşfiyatından, terakkiyatından [ilerlemesinden] istifade edelim; lâkin unutmayalım ki, asıl temeli, kendi içimizden çıkarmak mecburiyetindeyiz.'

'Milletimizin tarihini, ruhunu, geleneklerini sahih, salim, dürüst bir nazarla görmeliyiz. İtiraf edelim ki, hâlâ ve hâlâ münevveranımızın gençleri arasında halk ve avama tetabuk muhakkak değildir [aydınlarla halk arasında uyum, kesinlikle sağlanabilmiş değildir]. Memleketi kurtarmak için bu iki zihniyet arasındaki ayrılığı durdurmak, yürümeye başlamadan evvel, bu iki zihniyet arasındaki tetabuku tevlit etmek [uyumu sağlamak] lazımdır. Bunun için de biraz avam kitlesinin yürümesini tacil etmesi [hızlandırması], biraz da münevverlerin çok hızlı gitmesi lazımdır. Lâkin halka yaklaşmak ve halkla kaynaşmak, daha çok ve daha ziyade münevverlere teveccüh eden [düşen] bir vazifedir.' (s. 140-141).

Gördüğünüz gibi, Atatürk'ün söyledikleriyle bugün geldiğimiz nokta arasında hiçbir ilişki yok; aksine büyük bir çelişki var.

Burada Mustafa Kemal neredeyse tam bir 'İslâmcı' gibi konuşuyor. Ayrıca Konyalı gençlerle yaptığı konuşmada söyledikleri, sadece o zamana ve bir defaya mahsus şeyler değil. Mustafa Kemal'in buna benzer çok sayıda beyanatı, konuşması var: Meselâ Atatürk, Sivas Kongresi sırasında bizzat kendisinin yayımladığı ve her sayısında bir yazısının yer aldığı İrade-i Milliyye gazetesinde, Anadolu'ya geçmesinin temel nedeninin 'İstanbul'u (yani Osmanlı'yı) ve hilâfeti kurtarmak' olduğunu açık açık ve defalarca yazıyor.

Meclis açılırken Kur'ân hatimlerinin yanısıra Buhari-i Şerifler okunuyor! İşin şaka kaldırır yanı yok yani. Dahası Atatürk, hem Sahih-i Buhari'nin 12 ciltlik tercümesini, hem de İslâm dünyasının hâlâ aşılamaz düzeydeki 9 ciltlik tefsirini, Hak Dini ve Kur'ân Dili'ni yazdırıyor Elmalılı'ya. Hatta 1939 yılında, Atatürk'ün ölümünden bir yıl sonra, Harp Okulu'nu birincilikle bitiren öğrenciye Hak Dini ve Kur'ân Dili hediye olarak veriliyor!

Ama öte yandan da, Türkiye, Atatürk'ün söyledikleriyle (devrimler ve sonraki süreçte) taban taban zıt bir yol takip ediyor: Türkiye, medeniyet değiştiriyor, medeniyet iddialarını terk ediyor; Anadolu yarımadasına hapsoluyor ve medeniyet ufkunu, 'emperyal vizyon'unu yok ediyor; böylelikle büyük bir ufuk daralması yaşıyor.

Atatürk'ün buraya alıntıladığım sözleri ile bugün geldiğimiz nokta arasındaki yaman çelişkiyi neyle ve nasıl açıklamak gerekiyor acaba?

 

 

Çağ körleşmesi, Diriliş ufku ve varoluş yolculuğu (1)

17.11.2008

Yusuf Kaplan

ABD'de patlak veren, Almanya, İngiltere, Rusya ve Çin'e de derinlemesine yayılan ekonomik kriz, seküler-kapitalist Batı uygarlığının 150 yıldır yaşadığı felsefî krizin zorunlu bir sonucu.

Kapitalist ekonomik sistem, seküler dünya tasavvurunun ürünüdür. Avrupa'da Kilise Hıristiyanlığı'nın Protestanlaşması, beraberinde ?Protestan ahlâkı?yla birlikte, hem hayatın, hem de Hıristiyanlığın sekülerleşmesini de getirmiş ve sekülerleşen Protestan ahlâkı, kaçınılmaz olarak kapitalizmin neşvünemâ bulmasına zemin hazırlamıştır.

Şöyle söyleyelim: Pratik ahlâkın öncelenmesi (yani fizik gerçekliğin, yani bu dünyanın, yani araçların, yani bilim ve teknolojinin mutlaklaştırılması), kaçınılmaz olarak pratik ahlâkın pragmatik ahlâka dönüşmesine; bu da, çıkar'ın mutlaklaştırılmasına ve hayatın çatışma kavramı etrafında kurulmasına ve dönmesine yol açmıştır: Pratik ahlâkın pragma'ya yol vermesi ise kaçınılmaz olarak pragmanın pranga'ya dönüşmesiyle sonuçlanmıştır: Foucault'nun üretilen dünyayı ?modernliğin hapishanesi? olarak tanımlaması; Weber'in, modernliği, ?demir kafes? olarak tanımlaması ve anlam krizi ile özgürlük kaybı gibi iki esaslı soruna neden olduğundan sözetmesi, modernliğin omurgasını, ruhunu oluşturan seküler dünya tasavvurunun yaşadığı felsefî krizin telâffuzundan başka bir şey değildi/r.

Nitekim, ikinci sanayi devriminin yavaş yavaş palazlanmasıyla birlikte, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı uygarlığı yaşadığı felsefî krizi iliklerine kadar hissetmeye başlamıştır: Batı uygarlık tarihçilerinin Batı uygarlığının bu son dönemini veya evresini ?bunalımlar çağı? olarak tarif etmeleri, o yüzden, boşuna değildir. 19. yüzyılın ikinci yarısı, aydınlanma çağı'nın, dolayısıyla modernliğin vaatlerini gerçekleştirememesi üzerine karşı-aydınlanma ya da romantik çağ olarak adlandırılan bir çağdır: Felsefede, sanatta ve sosyal hayatta gözlenen yeni arayışlar, Batı uygarlığının felsefî, sanatsal, sosyal ve siyasî olarak büyük bir krizin eşiğine sürüklendiğini haber veren ve modernliğin çöküşünü ilan eden arayışlardır.

Ne var ki, bu arayışlar, modernliğin sonunu ilan etmekten başka esaslı bir çıkış yolu öneremediler: Sonuçta, ulus-devlet çöktü; Avrupa, iki büyük savaş yaşadı ve tarumar oldu; Avrupa'nın yerine, kısmen ulus-devlet ötesi bir örgütlenmeyi başaran, pragma'yı her şeyin başı ve kalkış noktası hâline getiren ABD yerleşti; Tanrı, hayattan kovuldu; kâinât tahrip edildi; gezegenimiz büyük saldırılara ve yıkımlara maruz bırakıldı; akıl, hapishaneye kapatıldı, din-dışı kutsallıklarda inanılmaz bir patlama yaşandı ve her alanda neo-paganizm biçimleri pıtrak gibi bitmeye başladı; toplum çözüldü, atomize oldu ve birey, fetişlerine ve dizginleyemediği ayartıcı arzularına ve hazlarına hızla kaçıverdi; sonuçta izafîleşme, tek esaslı felsefî söylem katına yükseldi.

İşte bütün bunlar, modernlik meydan okuması'yla birlikte, adına ayartıcı bir şekilde dünyayı ?medenîleştirme süreci? denilerek dünyanın bütün mevcut medeniyetlerini ya yok eden ya da fosilleştiren, Heidegger'in deyişiyle varoluşa varoluşsal bir saldırı gerçekleştiren seküler-kapitalist tecrübenin aslında bütünlüğü esas alan medeniyet fikrini yok etmesinin kaçınılmaz sonuçlarıydı ve modern seküler Batı tecrübesinin, dünya üzerinde büyük bir hegemonya kurmasına rağmen, insanlığı, büyük bir varoluş, hakîkat, değerler ve bilgi bunalımının eşiğine sürüklemekten; dolayısıyla kültürel, siyasî ve ekonomik olarak tam bir tıkanmanın ve kaosun eşiğine getirmekten başka bir şey öneremediğinin yakıcı göstergeleridir.

Oysa izafîleşmenin felsefî temeli hâline geldiği bir ?uygarlık?, hem kendisini, hem de dünyayı büyük bir bunalımın, kaosun ve çatışmanın eşiğine sürüklemekten başka bir şey yapamaz/dı. Bu bunalımdan çıkışın tek yolu var: İnsanlığa yeniden hakîkati, adaleti, hakkaniyeti, kardeşliği hatırlatacak, bütünlük fikri'ne dayanan yeni bir medeniyet atılımı gerçekleştirmek. İşte bu atılımı gerçekleştirecek fikir, Bediüzzaman ve Sezai Karakoç tarafından Türkiye'de geliştirilmiştir.

Cumartesi günü Fatih Belediyesi, bir Sezai Karakoç sempozyumu düzenledi. Bu sempozyumda Sezai Karakoç'un medeniyet fikri/yatı, çeşitli yönleriyle tartışıldı.

Cuma günkü yazıda sempozyum dolayımında insanlığın nasıl zihinlerimizi ve vicdanlarımızı körleştirici bir çağ körleşmesi sorunu yaşadığını, bu çağ körleşmesinin, Bediüzzaman'la birlikte farkına varabilen ve nasıl aşılabileceğini gösteren iki önemli düşünürden biri olan üstad Sezai Karakoç'un medeniyet fikriyatının önümüze nasıl yepyeni bir ufuk ve koridor açtığını; bu diriliş ufkunun ve koridorunun nasıl esaslı bir varoluş yolculuğuna dönüştürülebileceğini göstermeye çalışacağım.

 


.

Çağ körleşmesi, Diriliş ufku ve varoluş yolculuğu (2)

21.11.2008

Yusuf Kaplan

İnsanlık tarihinde, daha önceki dönemlerde yaşanmayan; dünyada olup bitenleri de, kendi yaşadıklarımızı da anlamamızı zorlaştıran; algılama, görme ve bakış açılarımızı sakatlayan nevzuhûr bir durumla karşı karşıyayız: Tarihte ilk kez tek bir ?uygarlık?ın, tek bir algılayış, duyuş ve yaşayış biçiminin, açık ve örtük kontrol ve kolonizasyon biçimleriyle bütün küre ölçeğinde hâkim kılındığı bir zaman diliminde oraya buraya sürükleniyoruz.

Yalnızca Batılıların zeitgeist'larının (zamanın ruhu'nun), seküler algılama, görme, bakış açısı ve yaşama biçimlerinin yaygınlaştırıldığı, başka zeitgeist'lara, medeniyetlere varolma ve hayat hakkı tanınmadığı dondurucu bir kış mevsimi bu. İşte bu durum, zamanı durmuştur; çünkü Batılıların ürettiği seküler algılama ve yaşama biçimleri, bütün dünyaya hâkim kılınmıştır. Artık farklı medeniyetler ve toplumlar, kendi zamanlarını yaşa/ya/mıyorlar; Batılıların ürettiği seküler zamanın, seküler algılama, duyuş ve yaşama biçimlerinin içine fırlatılmış gibiler sadece.

Bu durum, tarihi de donmuştur: Tarihi yalnızca Batılılar yapıyor. Batılıların dışındakiler, tarihi yapamadıkları, tarihte tatile çıktıkları, Batılıların yaptıkları seküler tarihin içinde kayboldukları, eritildikleri için oraya buraya sürüklenmekten başka bir şey yapamıyorlar.

Sonuçta, bütün dünyada tek bir zeitgeist'ın hâkim kılınması, zamanın durması, tarihin donması; Batı dışındaki medeniyetlerin ve toplumların, bu çağa, seküler algılama ve yaşama biçimlerine hapsolmalarına, dolayısıyla baştan çıkarıcı bir çağ körleşmesi sorunu yaşamalarına yol açıyor.

Sonuç, Batı dışındaki toplumların kendi tarihlerine, kendi sorunlarına bakarken bile yalnızca seküler / Batılı bakış açılarıyla bakıyor olmaları gibi bir ?cinayet?in zuhur etmesidir. Bu, bir kendi-kendine intihar biçimidir: Çünkü siz kendi'niz değilseniz, sizin kendi dili'niz, kendi bakış açılarınız yoksa, yok olmuşsa, o zaman, siz de yoksunuz, yok olmuşsunuz, demektir: Sizin konuştuğunuz bir dil'iniz, baktığınız bir göz'ünüz, bakış açı'nız yoktur, yok olmuş, demektir.

Bu durumda, sizin varolduğunuzdan, tarihi sizin (de) yaptığınızdan, dünyaya sizin dil'inizle, sizin göz'ünüz ve bakış açınızla ürettiğiniz esaslı fikirler, sanat eserleri, hayat biçimleri, duyuş ve davranış modelleri sunabildiğinizden elbette ki, sözedilemez. Bu, sizin varolamadığınız; aksine yok olduğunuz, üstelik de bizzat kendi ellerinizle kendinizi yok etmek gibi bir garabeti ve cinayeti işlediğiniz anlamına gelir. Yaptığınız tek şey, Batılıların seküler zamanının içinde yaşadığınız için, Batılıların seküler algılama, varolma, duyma ve yaşama biçimlerini yeniden-üretmeniz ve meşrûlaştırmanızdan, dolayısıyla ?körleşme?niz ve ?köleleşmeniz?den ibarettir.

İşte üstad Sezai Karakoç, tam da bu çağ körleşmesine ve ?köleleşme?sine karşı esaslı bir diriliş hamlesi başlatmıştır. Bizi metamorfoza uğratan, Batılıların gönüllü zihnî kölesi kılan bütün Batılı / seküler algılama biçimlerini yıkan, Cumhuriyet tarihimizin ilk düşünürüdür: Batılılaşmanın, sekülerleşmenin medeniyet iddialarımızı ve ruhumuzu yok ettiğini, bizi intiharın eşiğine sürüklediğini görmüş; bütün zamanları kucaklayabilen, bütün zamanları seferber edebilen, bütün zamanların çocuğu olabilen ve bütün zamanları kendi çocuğu kılabilen bir medeniyet ufku ve yolculuğu armağan etmiştir bize Sezai Karakoç.

Sezai Karakoç, Bediüzzaman ve Necip Fazıl'la birlikte, yaşadığımız Batılılaşma / sekülerleşme biçimlerine esaslı bir ?semantik müdahale?de bulunmuş; bizi körleştiren ve ?köleleştiren? seküler algı kapılarını kırarak, ilhamını Kur'ân'dan, Hz. Peygamber'den, İslâm düşünce ve sanat geleneğinden alan esaslı bir medeniyet yürüyüşü ve yolculuğu başlatmıştır.

Sezai Karakoç, kendi entelektüel tarihimizi yeniden başlatan, tarihi ve zamanı zihnî düzlemde yeniden harekete geçiren, dalga-kırıcı ve dalga-kurucu bir çığır açmıştır. O yüzden, Sezai Karakoç, entelektüel tarihimizde, bize kendi zamanımızı yaşatan, kendi dilimizi kurdurtan, kendi bakış açılarımızı armağan eden, kendi medeniyet yolculuğumuzu yeniden hatırlatan ve başlatan bir milattır. Hatırlatmakta yarar var: Elbette ki, Bediüzzaman ve Necip Fazıl olmasaydı, Sezai Karakoç olmazdı.

Bize düşen şey, Sezai Karakoç'un ektiği diriliş tohumlarını, ilimde, düşüncede, sanatta ve hayatımızın bütün alanlarında derinlemesine ekerek ete kemiğe büründürecek esaslı, sarsılmaz ve savrulmaz bir varoluş yolculuğuna soyunmak, bunun için de, önce hakîkat medeniyetinin fikrî yemişlerini yeşertecek, sonra da bunu hayata geçirme ?savaş?ı verecek öncü bir varoluş kuşağı yetiştirmektir.

 

.

Çarşafın 'rozetlediği' zihniyet

24.11.2008

Yusuf Kaplan

Çarşafla onyıllardır mücadele eden, çarşafa ve çarşafın simgelediği her şeye inanılmaz bir lanet edebiyatı geliştiren bir zihniyetin ve bu zihniyetin temsilcilerinin çarşafa rozet takma girişimini nasıl okumak gerekiyor acaba?

CHP lideri Deniz Baykal'ın çarşafa rozet takması, Türkiye'de bugüne kadar özenle perdelenen bu zihniyeti bütün çıplaklığıyla açık ediyor, deyim yerindeyse, çarşaf çarşaf orta yere seriyor.

Baykal'ın çarşafa rozet takması, bazı kimseler ve kesimler tarafından bir 'ikiyüzlülük' örneği olarak nitelendirildi. Baykal'ın çarşafa rozet takmasını, çarşafla ve çarşafın bir şekilde temsil ettiği İslâmî değerlerle akıl almaz şekillerde mücadele eden bir partinin 'ikiyüzlü' kişiliğini ele verdiğini söylemek elbette yanlış değil. Ama eksik. Eksik; çünkü bu davranış, sadece bir sonuç. Salt sonuçlara bakarak bir şeyi, bir davranışı, bir tutumu değerlendirmek son derece zor ve yanlıştır.

Önemli olan, bu 'ikiyüzlülük' sonucunu doğuran asıl nedeni görmektir. 'İkiyüzlülüğü' doğuran asıl nedeni görebilmenin en iyi ve kışkırtıcı yollarından biri, çarşafla onyıllardır kavgalı olan bir partinin Genel Başkan'ının bu davranışını, tam tersi bir şekilde, 'iktidara gelebilmek için olumlu ve zorunlu bir adım', hatta 'atılım' olarak yorumlayan kişilerin bu tavırlarına biraz yakından bakmak olabilir mesela...

İşte o zaman, burada şaşırtıcı ve yakıcı bir gerçekle karşılaşacağımızı göreceğiz. O şaşırtıcı ve yakıcı gerçek şu: Baykal'ın çarşafa rozet takmasını 'ikiyüzlülük' olarak nitelendirip 'olumsuz' bir şekilde okuyanlarla; 'CHP'nin iktidara gelmesi için zorunlu bir adım, bir atılım' olarak nitelendirip 'olumlu' bir davranış olarak okuyanların zihniyetleri görünüşte farklı da olsa, zihin kalıpları aynı.

Bu görünüşte iki zıt zihniyetin ortak zihin kalıbının şifresini şöyle deşifre edebiliriz: Bu ortak zihin kalıbının en temel özelliği, vaziyeti kurtarmak, vartayı atlatmak'tır. Yani oportünizm'dir.

CHP, çarşaf üzerinden iktidara yürümek istiyor. CHP'nin çarşafa CHP rozeti takmasını 'ikiyüzlülük' olarak nitelendirenler, 'eğer CHP gerçekten samimi ise, samimi olduğunu göstermeli ve başörtüsü yasağına karşı olduğunu, hatta başörtüsü yasağını kaldırmaktan yana olduğunu açıkça beyan ve ilan etmeli' filan diyorlar. Yani CHP'yi 'ikiyüzlülük'le suçlayanlar, CHP'nin başörtüsü yasağına karşı çıkmakla, hatta eğer iktidara gelirse, başörtüsü yasağını kaldırmakla ancak bu ikiyüzlülük suçlamasından kurtulabileceğini; hatta 'CHP, başörtüsü yasağını kaldırsın da ne yaparsa yapsın' diyenler de, sadece vaziyeti kurtarmak, vartayı atlatmak, olarak nitelediğim oportünizm'in pençesinde kıvrandıklarının ne kadar farkındalar acaba? Bunun, çarşafı iktidar fırsatı olarak görenlerin oportünizm'lerinden ne farkı var?

CHP'yi 'samimi olmaya davet' edenlere sormak gerekiyor: Mesele, başörtüsü yasağının kaldırılması mıdır? Başörtüsü yasağı kaldırıldığında 'her şey bitecek' mi?

Benzer bir soruyu, çarşafı şimdiye kadar lanetleyen ama 'bu işin sonunda CHP iktidara gelecekse, bu bir atılımdır' diyenlere de sormak gerekiyor: CHP, iktidara gelince 'her şey bitecek' mi?

Bu iki zıt zihniyet mensuplarına sorduğumuz aynı soruya verilen cevabın aynı olacağından kuşku duyanınız var mı acaba? Bir taraf için, yasak kalktığında her şey bitecek; diğer taraf içinse CHP iktidar olduğunda her şey bitecek. Verilecek cevap, aynı cevap olacak.

Oysa, çarşafa takılan rozet, sivil ve sivil olmayan bürokrasi üzerinden Türkiye'ye haksız ve hukuksuz yollarla çeki düzen veren; kapalı, baskıcı, totaliter rejimlerin antikası, alâmet-i fârikası, kalıntısı, enkazı bir ideolojinin ve bu ideolojinin Baasçı elitokrasisinin ne kadar tabansız, dayanaksız, dayanıksız olduğunu; o yüzden de ne kadar acımasızlaşabileceğini, vicdansızlaşabileceğini, fırsatperestleşebileceğini, çıkarperestleşebileceğini gösteren ürpertici ama çok güçlü bir simgedir.

Bu simgenin işaretlediği, işaret ettiği zihniyet, Türkiye'yi de satabilecek bir zihniyettir. Bu zihniyet, bu toplumun yegâne ruhu, yegâne iddiası, yegâne hayat, tarih, dinamizm ve gelecek kaynağı olan İslâm'ı şeytanlaştırıp, kurutup, kötürümleştirip, hayatımızdan uzaklaştırıp haraç mezat satmadı mı, kaldırıp atmadı mı? Böylesine çarpık, sarsak, savruk ve 'korkak' bir zihniyetin satmayacağı bir şey elbette ki yok. İşte bu ürkütücü bir şey. Çarşafın rozetlediği, belirginleştirdiği, açık ettiği şey, işte bu ürpertici zihniyettir.

.

Kurban: Varoluşun derûnî mânâsına yak/ın/laşmak

08.12.2008

Yusuf Kaplan

Allah, Yaratan'dır; bütün varlıklarsa yaratılan. Allah, bâkî'dir; bütün varlıklarsa fânî.

İnsan, Allah'ın kendi ruhundan üflediği bir varlıktır. Allah, insanı, Hakîkat'i yeryüzünde tahakkuk ettirme emânet ve ?hilâfet?yle mükellef kılmıştır. Bu mükellefiyet ve teklife mukabil olarak, Allah, bütün varlıklar arasında yalnızca insana, Akıl, İrade ve Kelâm nimetlerini bahşetmiştir.

Ancak insan, bu husûsî kabiliyet ve melekeleriyle, melekût âlemine yükselecek bir eşref-i mahlûkât (yaratılmışların en şereflisi) olduğunu da gösterebilecek; mülk âleminin melîk'i (kralı, sahibi) zannıyla, kendisini tanrılaştırmaya kalkışıp kendisine yüklenen emânet ve hilâfete isyan ederek, hayatı hem kendisi için, hem de diğer varlıklar için yaşanılamaz hâle, cehenneme dönüştürebilecek ?esfel-i sâfilîn? (aşağıların en aşağısı) bir varlık olduğunu da ortaya koyabilecek bir mahiyette, hüviyette ve hürriyette yaratılmıştır.

Başka bir ifadeyle: İnsan, Yaratıcı ve bütün yaratılmışlarla üns'iyet kesbedebilecek yüce bir varlık olma imkânlarına da sahiptir; bu üns'iyeti yitirebilecek bir nisyan (unutma ve isyan) derekesine düşebilecek zaaflara da.

İnsan, akıl, irade ve kelâm nimetleriyle teçhiz edildiği için, bu iki yöne temayül etme konusunda hürdür. Eğer insan, ubudiyetini (kulluk mükellefiyetlerini) hatırlayarak Yaratıcı ve bütün yaratıklarla ünsiyet kesbedebilecek bir yolu tercih ederse, Allah'tan başka hiçbir şeyi Rabb (Tanrı) edinmeyerek, hem kendisinin, hem de bütün varlıkların ne için yaratılmışlarsa onun için ve o mükellefiyetlerini yerine getirecekleri şekilde hür olarak varolmalarını sağlayabilir. Yok eğer insan, ubûdiyetini unuturak, Rubûbiyet (tanrılaşma) iddiasına soyunmaya, dünyaya ve hayata Tanrı'yı hiçe sayarak çeki düzen vermeye kalkışırsa, hem kendi hürriyetini kaybeder; fânî kendi nefsine / egosuna, fânî dünyanın ve nefsinin arzularına teslim olmaktan, onları fetişleştirerek, yücelterek, onlardan başka hiçbir şeye önem vermeyerek onların kulu ve kölesi olmaktan, dolayısıyla vicdansızlaşmaktan; Rabbine, kendisine ve dünyaya, diğer varlıklara yabancılaşmaktan, duyarsızlaşmaktan; hem de böylelikle başka varlıkların hürriyetlerine ve hüviyetlerine (kimliklerine / varlıklarına) kast etmekten kendisini kurtaramaz.

İşte Kurban ve bayramı, Rubûbiyet iddiasına soyunmak yerine, ubûdiyetlerini hakkıyla yerine getirmelerine imkân sağlayarak, insana ve diğer varlıklara gerçek hürriyetlerini bahşeden, dünyevî ve uhrevî hayatta eşsiz nimetler (kevserler) lutfeden çok katmanlı, derûnî bir vasat ve vasıtadır.

Kurban, kısaca, yakınlaşmak demektir. Kurban kesme işlemi, insanı aynı ânda, üç şeye yakınlaştırır: Ölüme, hayata ve Rabb'ine.

Kurban'ı, ?hayvan katliamı? olarak görenler, insanların, tabiatın ve Tanrı'nın yok edilmesinin nasıl önlenebileceği konusunda hiçbir esaslı fikirleri, önerileri, çözümleri hatta (en azından bazılarının) bu konularda samimiyetleri olmadığına fiilen tanık olduğumuz kişilerdir.

Kurban vecîbesinden bahsedilen Kevser sûresinden önceki Mâ'ûn sûresinde dini, dinin hayat bahşedici hakîkatlerini inkâr edenlerin, vicdanlarını yitirdiklerine dikkat çekilerek, namazı kılıp da zekâtı ve her türlü hayrı / iyiliği, yardımlaşmayı ihmal ve terk eden Müslümanlara lanet edilir. Çünkü namaz, insanı -bütün kötülüklerden uzaklaştırarak- varkılar, insanı insan kılar. Namazın insanı kötülüklerden uzaklaştırmadığı insanların, tıpkı kâfirler gibi, vicdanları yok olabilir; onların kıldığı namaz, namaz olma özelliklerini yitirir.

İşte Kevser sûresinde, Allah bize, namaz kılmamızı ve ardından da en değerli şeylerimizi kurban etmemizi emreder. Ancak namaz kılıp da en değerli şeylerimizi Allah rızası için feda ve kurban ettiğimiz zaman, hakkıyla kul olacağımızı (özgürleşebileceğimizi ve başka varlıkların varolma hak ve özgürlüklerine sahip çıkabileceğimizi) ve en değerli şeylerimizin kıymetini bilebileceğimizi hatırlatır bize.

Sonuçta kurban, en değerli şeylerimizden vazgeçebildiğimiz ettiğimiz zaman, ölümün hakîkatine vakıf olabileceğimizi, vicdan sahibi bir varlığa dönüşebileceğimizi, böylelikle hayatta bütün varlıklara daha şefkatle, merhametle yaklaşabileceğimizi gösterir ve öğretir: Ancak en değerli şeylerimizden vazgeçebilirsek, Allah bize bütün dünyevî ve uhrevî nimetlerin, hakîkatlerin ve iyiliklerin kapısını açar; işte o zaman, hayat-memât boyutlarında seyreden varoluşun derûnî mânâsını kavrayabilir ve bize yüklenen emâneti bihakkın yerine getirerek daha âdil, daha kardeşçe, daha huzûr ve sükûn içinde yaşayarak bayrama dönüştürebiliriz hayatı. Ne mutlu bu türden kişilere, diyerek, bayramınızı bütün kalbî duygularımla tebrik ediyorum.

..

.

İki kişilikli ve ehliyetli aday

15.12.2008

Yusuf Kaplan

Türkiye'nin 'yönetilemez' bir ülke hâline getirilmesine yol açan sorunlarından biri, 'yerel yönetimler' sorunudur. Türkiye'de gerçek anlamda 'yerinden yönetim' anlayışına dayanan bir yerel yönetim anlayışı maalesef yoktur ve bu konuda Ömer Dinçer'in hazırladığı yerel yönetimler reformu taslağı, bu taslağa en fazla sahip çıkması gereken sol-sosyal demokrat-laik çevrelerin gürültü-patırtıları sonrasında rafa kaldırılmıştır. Sadece bu fenomen bile, Türkiye'de solun özgürlükçü, halktan ve haklardan yana değil, gerçekte nasıl faşizan, baskıcı, jakoben genlere ve özelliklere sahip olduğunu göstermeye yeter, sanırım.

Türkiye'de yerel yönetimlerin başının belediye başkanları değil de, valiler olması, Türkiye'deki sistemin baskıcı, tepeden-inmeci yapısının bir başka göstergesidir. Valilik sistemi, Baasçı, komünist sistemlere özgü bir uygulama olarak çoktan tarihin çöp sepetini boyladı; ama Türkiye, bu kadar ilkel bir sistemi tartışmaya bile cesaret edemiyor. Neden acaba?

Bütün bunlar, Türkiye'de esaslı bir temsiliyet ve meşrûiyet krizi olduğunun göstergeleridir. Türkiye, öznesi halk olmayan bir sistemle yönetilmeye çalışılıyor hâlâ. O yüzden halka hep kuşkuyla bakılıyor; halkın talepleri oligarşik mekanizmalar tarafından kolaylıkla devre dışı bırakılabiliyor.

Rotasını ve iddialarını yitirmiş bir ülkede, hiç olmazsa yerel yönetimlerde artık halkın özne olabileceği bir düzenek kurulmalıdır. Yerel yönetimlerin yolsuzluklarla birlikte anılır hâle gelmesi, yerel yönetimlerde yapılabilecek esaslı işleri ihmal etmemizi gerektirmez, gerektirmemeli.

Geçtiğimiz haftalarda sevgili dostum Mehmet Tokkan'ın daveti üzerine Sakarya İlim ve Hikmet Vakfı'nda nezih bir dostlar grubuna gece geç saatlere kadar süren bir konferans verdim. Konferanstan sonra Sakarya Belediye başkan adaylarından Esat Pınarbaşı ve birkaç arkadaşla birlikte neredeyse sabaha kadar süren bir toplantı yaptık.

Esat Bey, Sakarya için düşündüğü projelerini anlattı. Sakarya'nın -orijinal fikri Sokollu'ya ait olan- Hamburg gibi bir liman şehrine dönüştürülmesinden dünya şehirleriyle ortaklaşa büyük projelere girişilmesi amacıyla geliştirdiği 'Küresel Yatırım Koordinasyon Merkezi' projesine, FÜTZ ve PEST adıyla adlandırdığı ulusal ve uluslararası sermayeyi Sakarya'ya çekecek ekonomik, teknolojik ve kültürel projelere, şehrin İstanbul'un yükünü hafifletecek gelişmiş ama kimlikli büyük bir cazibe merkezi hâline getirilmesine kadar bir yığın projesini anlattı bize.

Esat Pınarbaşı, hem dürüst, kişilikli, güven veren, işinin ehli biri; hem de uluslararası önemli kişi ve kuruluşlarla büyük çalışmalara imza atmış bir kişi. Esat Bey'in hem kişiliği, hem de projeleriyle beni etkilediğini itiraf etmeliyim.

Geçtiğimiz hafta, Üsküdar'da AKP Üsküdar ilçe başkanı öncü eğitimci Zekeriya Erdim'in ve sevgili düşünür-yazar ağabeyim Mehmet Ali Bulut'un çabalarıyla Üsküdar belediye başkanı adaylarından Çağrı marketlerinin sahibi Mustafa Kara'nın projelerini ve hedeflerini anlattığı, Türkiye'nin çeşitli sorunlarını enine boyuna tartıştığımız nezih bir toplantıya katıldım.

Mustafa Kara da, Esat Pınarbaşı gibi güven veren, idealist, iddialı ve halkla iç içe biri. Üzerinde yoğunlaştığı mesele, gerçek anlamda yerinden yönetim meselesi: 'Halk, kendi şehrini yönetebilmeli', diyor Mustafa Bey. Bunun için geniş kapsamlı bir halkla ilişkiler merkezi kurmayı tasarlıyor. Mustafa Kara, bir belediye başkanının hedeflerinin kısa, orta ve uzun vadeli olması, hedeflerini çok net ve kalıcı projelere yönelerek belirlemesi gerektiğini 'hedefsiz yelkenliye, hiçbir rüzgâr yardım edemez' sözüyle özetliyor. Üsküdar'ın tarihî ve kültürel misyonuna uygun büyük kültürel projelere imza atacağını söylüyor. Üsküdar'ın kültür ve ticaret şehri yapılması, şehrin kimliğinin korunması, sağlıklı yapılaşma gibi temel konularda önemli projeleri olduğunu anlıyorum yaptığımız toplantıdan.

Burada bizzat görüştüğüm ve fikirlerini, projelerini önemsediğim iki değerli başkan adayından sözettim. Şimdiye kadar ilk defa böyle bir şey yapıyorum. Eğer bu adaylar, başkan seçildiklerinde iş tutuş tarzlarında ve vaatlerini yerine getirmekte bir problem görürsem, onların yakasına yapışacağımı kendilerine ilettim.

Son olarak, yerinden yönetime, bunun için de kişilikli, güvenilir ve ehliyetli yöneticilere ekmek kadar, su kadar ihtiyaç hissettiğimizi söylemek bile gerekmiyor.

Not: Bugün, Tepebaşı'ndaki Marmara-Pera Otel'de Amerikalıların düzenlediği, Medya'da İslâm'ın sunuluş biçimlerinin tartışılacağı 'Faith in Media' başlıklı bir sempozyum var. Ben de, saat 14.30-15.30 arasında bir tebliğ sunacağım. İlgilenen okuyuculara hatırlatmış olayım-YK.

 

Yeni Şafak

.

Suriye gezisi-1: Medeniyet ufku ve turist bakışı

22.12.2008

Yusuf Kaplan

Geçtiğimiz hafta Türkiyeli bir grup yazar, sanatçı ve gazeteciyle birlikte Suriye'nin özel Mas Şirketler Grubu'nun daveti üzerine Suriye'deydik. Davetin sahibi, fiilen Mas Şirketler Grubu'ydu; ama bu girişimin arkasında son iki yıldan bu yana yoğunlaşan Türkiye-Suriye ilişkilerini daha da derinleştirmeyi amaçlayan Suriye yönetiminin olduğu çok aşikâr/dı.

Türkiye-Suriye ilişkileri, yakın tarihte tanık olmadığımız kadar derinlikli boyutlar kazandı. Şu ân Türkiye'nin en yakın ilişki içine girdiği ülke Suriye. İki kardeş ülke arasındaki ilişkilerin bu kadar samîmî, sıcak ve derinlikli boyutlar kazanmasında özellikle bir ismin çok özel bir yeri var: Ahmet Davutoğlu.

Ahmet Davutoğlu, düşünür kişiliğiyle Türkiye'nin, gücüne güç katacak, bizzat kendi ifadesiyle 'çarpan etkisi' yapacak bir sıçrama gerçekleştirmesine imkân tanıyan bir ufuk genişlemesi kazandırdı ülkemize. Başlangıçta Davutoğlu'nun tezlerini ve fikirlerini gülümseyerek geçiştiren çevrelerin bugün geldiğimiz noktada ne kadar yanlış bir yerde durdukları, Türkiye'nin ve dünyanın meselelerine derinlikli bir geçmiş ve gelecek tasavvurundan yoksun, dar, temelsiz ve hep başkalarının geliştirdiği perspektiflerle baktıkları bugün çok daha iyi görülebiliyor.

Mevcut seküler-kapitalist sistem, büyük ölçekli bir kriz yaşadığı için, önümüzdeki 25 ilâ 50 yıl içinde dünya haritası, dünyadaki güçler dengesi yeniden şekillendirilecek. Böyle bir zaman diliminde Türkiye'nin yeni bir dünyanın kurulmasında oynayabileceği rolü gözardı edemeyiz.

Rönesans ve Reformasyon'dan bu yana önce Avrupalılar, son bir yüzyıl boyunca da Amerikalılar, dünya tarihini yapan aktörler oldukları için, Batı uygarlığının yaşadığı ve öncelikli olarak Batılı düşünürlerin, tarih felsefecilerinin yaklaşık bir buçuk asırdan bu yana dikkat çektikleri felsefî krizin yeni bir medeniyet sıçramasına yol açacak kadar esaslı bir kriz olduğunu, bu krizin ekonomik, siyasî, kültürel bütün küre ölçekli sonuçlarının önce iki dünya savaşıyla, ardından Soğuk Savaş'ın bitmesinden sonra kurulan 'yeni dünya düzeni'nin yeni bir dünya düzensizliğine yol açmasıyla birlikte alındığını Batılılar çok iyi biliyorlar. 'Biliyorlar' ne kelime; fiilen yaşıyorlar.

Karşımızda küresel ölçekte tezahürlerini gördüğümüz ama bizzat küreselleştiği için Batı uygarlığının yaşadığı ve bütün dünyaya yaşattığı esaslı bir medeniyet krizi var. Bu krizin ancak seküler-kapitalist paradigmanın dışındaki bir medeniyet sıçramasıyla aşılabileceğini Batılılar çok iyi biliyorlar; o yüzden bu küre ölçekli krizi sürekli olarak geçici yollarla, girişimlerle önlemeye, ya da Baudrillard'ın deyişiyle ertelemeye veya örtbas etmeye çalışıyorlar.

Batılılar, modernlikle birlikte son dört asırdır dünya tarihini bizzat kendileri yapıyorlar; o yüzden, tarihin nasıl yapıldığını, modernliğin ulus-devlet, milliyetçilik, bireycilik, akılcılık gibi temel paradigmalarının artık işleyemez hâle geldiğini, postmodernliğin ise esas itibariyle yeni bir şey söyleyemediğini herkesten çok daha iyi farkettikleri için, yaşadıkları tecrübenin nasıl köklü bir medeniyet krizi olduğunun bilincindeler. İşte bu nedenle, seküler-kapitalist sisteme alternatif olabilecek Çin, Hint ve Rus havzalarından gelebilecek paradigma dışı medeniyet sıçramalarını, Çin, Hindistan ve Rusya'yı seküler-kapitalist sisteme entegre ederek etkisiz hâle getirdiler.

Batılılar, seküler-kapitalist Batı uygarlığının yaşadığı ve bütün dünyaya yaşattığı krizin ancak İslâm dünyasından gelebilecek paradigma dışı bir medeniyet sıçramasıyla aşılabileceğini, bunu da Türkiye'nin başını çektiği bir 'omurga'nın gerçekleştirebileceğini ve böyle bir şeyin Batı hegemonyasının sonunun başlangıcını olacağını bizim seküler entelijansiyamızdan daha iyi biliyorlar.

Türkiye-Suriye ilişkilerine bu tür derinlikli bir tarih ve medeniyet perspektifinden bakarak Türkiye'nin ufkunu genişleten atılımın mimarı Ahmet Davutoğlu'nun girişimlerinin asıl meyvesini bundan sonraki süreçte verebileceğini bizim entelijansiyamızın hâlâ göremediğini Suriye gezimiz sırasında bilfiil müşahade ettim.

Türkiye'nin, yeni bir dünyanın kurulmasında ne tür bir rol oynayabileceğini kavrayabilecek entelektüel ufuktan, tarih felsefesi birikiminden ve perspektifinden Türkiye'nin seküler entelijansiyası henüz çok uzak. Bu nedenle Türkiye'nin Batılılaşmasının, kendi-kendini sömürgeleştirme çabası olduğunu göremiyor; o yüzden her şeye tastamam bir 'turist bakışı' ile, yani başkalarının gözlükleriyle bakmaktan kurtaramıyor kendisini. Oysa 'turist bakışı' tam bir entelektüel körleşme, epistemolojik bir kendi-kendini sömürgeleştirme biçimidir.

Cuma günkü yazıda, bu turist bakışı'nın hem bizim entelijansiyamızın, hem de bizi davet eden 'kliğin' bakışlarını nasıl körleştirdiğini ve iki ülke arasındaki ilişkilere nasıl zarar verebileceğini bizzat Suriye gezimiz dolayımında göstereceğim.

 

 

YENİ ŞAFAK

.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx