TASAVVUF    ALEMDAR  EVLİYALAR  SEYR-U SÜLÛK  TAKVANIN TANIMI  TASAVVUF BÜYÜKLERİ  TASAVVUF VE TARİKAT  TASAVVUFUN TEMELLERİ  TASAVVUFİ HAYAT  TASAVVUFİ KİTAPLAR  TASAVVUFİ TERİMLER

1955 yılında Kayserinin Yahyalı ilçesinde  doğdu. İlk öğrenimini Yahyalı'da, orta öğrenimini Kayseri İmam Hatip Lisesi'nde, yüksek öğrenimini ise Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde ikmal etti. Rûhi eğitimiyle hal ehli insanlar özellikle ilgilendiler. Onların deyimiyle; "Bir gül fidanı gibi itinayla yetiştirildi." Ali Ramazan Hoca Efendi çok küçük yaşlarda iken, kabiliyetini keşfeden merhum Ramazan oğlu Mahmut Sami (k.s.) hazretlerinin teveccühüne mazhar oldu.

Talebelik yıllarından itibaren fıkıh, hadis, tefsir ilimlerini özel hocalardan alan Ali Ramazan Hoca Efendi, zahiri ilimlerde de kendini yetiştirmek suretiyle sağlam ölçülerle donandı. Fıkıhsız bir tasavvufun dinde sapmalara yol açabileceğine inanan Hoca Efendi, bidatsiz tasavvufu savunmuştur. Tasavvufu; "Kulun vakit içinde, o vakte en uygun şeyle baş başa olması" şeklinde anlayan Ali Ramazan Hoca Efendi, günümüz insanlarına en uygun olan şeyin akide eğitimi olduğu belirtilmiş takvayı imandan İslam'a, İslam'dan ihsana çıkış olarak tanımlamıştır. >Kafalar arınmadıkça kalplerin durulmayacağını ifade etmiştir. Bu münasebetle de daima, ilkeli bir çalışmayla gayret göstermiştir.

Zât-ı Âlîleri Türkiye'nin hemen her yerinde seri konferanslara katıldı ve bu sa'yu gayretini halen devam ettirmektedir. Ayrıca inceleme ve araştırma amacıyla Avrupa ve Afrika ülkeleri ile Türk Cumhuriyetlerine gitti. Çeşitli konferans ve panellere iştirak etti. Onun arzusu İslam toplumuna Yunusun amaçladığı ölçülerde, "mili metrik" eğriliği bile bulunmayan insanlar yetiştirmektir.

Ali Ramazan Efendiye bu güzel gayretlerinden dolayı şükranlarımızı arz ederken, daha verimli çalışmalar için uzun ömürler vermesini Rabbimiz Teâlâ'dan niyaz ederiz.

.TAKDİM

Şeriat, tarikat, marifet ve hakikat’ temellerinden oluşan İslam’ın mânevî dinamiklerini, bir merkezi çevreleyen daireler şeklinde düşündüğümüzde, Seyr ü Sülûk’u, bu merkeze doğru gerçekleştirilen bir sefer olarak tanımlayabiliriz. Mürşid-i Kâmil ise bu mânevî yolculuğu tamamlayarak geriye dönen ve kendisine tâbi olanları aynı yollardan geçirmeye çalışan, Hakk’a ulaştıran kişidir. Mürşid-i Kâmil iyi bir tabîb, iyi bir rehberdir. Kendisi bu yollardan geçmiş karşılaşılabilecek muhtemel tehlikeleri görmüş, onların üstesinden gelmiş olduğu için bir sâlikin de hangi noktalarda sıkıntıya düşebileceğini çok iyi bilmektedir.

Mü’minin; nefs, şeytan ve dünya ile olan imtihanında nefsinin yeterli olgunluğa ermemiş olması; onun helal ile haram, doğru ile yanlış arasında yapacağı tercihlerde kendi aleyhine olanı öncelemesi gibi olumsuz bir davranışa yol açabilir. ‘Biz Allah’tan geldik ve tekrar O’na döneceğiz’ gerçeğine binaen bu dönüş seyrini tam bir bilinç ve hakiki bir hâle dönüştürmek için Seyr ü Sülûk denilen bu -kimi yerlerinde dar, kimi yerlerinde uçurumlu, kimi yerlerinde karanlıklarla dolu ama nihayetinde korkulardan salim, ölmeden evvel, daha dünyada iken müjdeleri tattıran- yolun tamamlanması gerekmektedir. Karınca misali, bu yola çıkmaya niyet etmek, azmetmek, vuslat gerçekleşmese dâhi bu gayret sürerken Hakk’a yürümüş olmak îcap etmektedir.

Yayınlamış olduğumuz bu kitap daha ziyade rûhun eğitimini gözeten bir bakış açısıyla yazılmıştır. Yazarımızın çeşitli vesilelerle vurgulamış olduğu üzere tasavvuf ehli, nefsin eğitiminden ziyade rûhun eğitimine önem vermişlerdir. Ruh, kemâl bulduğu zaman nefs de yeterli seviyeye gelecek demektir. Rûhun kemâlini öne almak, nefsi geri planda görüp onu ihmal etmek manasında anlaşılmamalıdır.

Asr-ı Saadeti, Müslümanların altın çağı kılan temel vasıf, elbette, onların mânevî zenginlikleridir. Bütün bir Ashab içinde, birbirine aktarılan ve bir diğerini kendine dönüştüren bu yapı, Hakk ile ve Hakkın Habîbi (s.a.v.) ile sürekli yüzyüze olma hâlinden ileri gelmektedir. Bütün Müslümanlar olarak o ‘Altın Çağ’ benzeri bir âşıklar topluluğu kurma isteği ile yaşayıp durmuşuzdur. O seviyeye ulaşılamadığı için de bu, içimizde hep bir ukde olarak kalmıştır. Elinizde bulunan bu kitap dahi, Seyr ü Sülûk’unu tamamlayıp birbirine ‘Hakk’ı ve sabrı tavsiye eden’, aynı zamanda birbirini dönüştürme işlevini gören ‘Hakk Yolcularını’ yetiştirme ve sâdıklar topluluğu oluşturma gayesine katkıda bulunma amacına binaen yazılmıştır. Aşağıda sunulan alıntının göstermiş olduğu hedefleri bu kitabın gözetmiş olduğu gaye olarak da alabiliriz.

Abdullah İbn Mes’ud el-Hüzelî (r.a.)’nin anlattığına göre, bir adam kendisine: “Sırat-ı müstakîm (doğru yol) nedir? diye sordu. İbn Mesud ise ona şu cevabı verdi: “Hz. Muhammed (s.a.v.), bizi sırat-ı müstakîmin bir başında bıraktı. Bu yolun öbür ucu ise Cennete ulaşmaktadır. Bu ana yolun sağında ve solunda başka tâlî yollar da vardır. Bunlardan her birinin başında bir kısım insanlar durmuş, oradan geçenleri kendilerine çağırıyorlar. Kim bu dış yollardan birine sülûk ederse, yol onu ateşe götürecektir. Kim de sırat-ı müstakîme sülûk ederse o da cennete ulaşacaktır.” İbn Mes’ud bu açıklamayı yaptıktan sonra şu âyeti okudu:

“İşte bu benim sırat-ı müstakîmimdir, buna uyun. Başka yollara sapmayın, sonra onlar sizi Allah’ın yolundan ayırırlar.” (En’am: 152)

Bu yolun yolcuları için, kısa ama özlü bir içerikle hazırlanan bu eserin tesirlerinin âzami ölçüde olmasını Rabbimizden niyaz ederiz. Üstadımıza, özellikle böyle bir amaç için hazırlamış olduğu bu güzîde çalışmasından dolayı da teşekkürlerimizi arzederiz.

Gayret bizden tevfik Allah’tandır.


.İRŞÂDIN ÖNEMİ

Cenâb-ı Hakk’ın: "Biz bir Peygamber göndermedikçe azap etmeyiz." (İsra: 15) "Her kavmin bir yol göstericisi vardır." (Ra’d: 7) "Ve bizi takva sahiplerine önder kıl!" (Furkan: 74) ferman-ı İlâhîsi, "Rabbim beni terbiye etti de edebim ne güzel oldu." hadis-i şerifi, Kur’ân-ı Kerîm’in talimi, taharet ve abdestin alınması, Cibril-i Emin’in delaletiyle sema katlarının geçilmesi,  rehbersiz yol katedilemeyeceğini öğretmektedir bize.

Ekim ve dikimi, ağaç ve bakımı çiftçiden, bahçıvandan; doğrama ve mobilyayı marangozdan; ev ve binayı mühendisten; dikiş ve nakışı terziden; tıbba ait bilgileri doktordan; her hususta malumatı bir örnekten talim eder insan.

Babasını kaybeden yetim, anasından mahrum olan öksüz, açlıktan karnına taş bağlayan fakir, Fedek’ten gelen arazinin mahsulünü yoksullara dağıtan zengin, Cibril’in önünde Kur’an öğrenen talebe, Ashab-ı Suffe’de tâbilerini eğiten muallim, en iyi şekilde çocuklarını yetiştiren aile reisi, halkına ve bütün insanlığa saadet getiren devlet başkanı ve her yönde insanlığa numûne olan Peygamberimiz (s.a.v.), en güzel mürşittir âleme. "Yemin ederim ki size! Allah’a ve son güne ümit besleyip de Allah’ı çokça ananlar için Allah’ın Rasûlünde pek güzel bir örnek vardır." (Ahzab: 21)

İkrama layık bir insan şöyle dursun, işinin ehli bir sanatkârın elinde sair mahlukat bile bir çok işlemlerden geçerek faydalı bir hâle gelir. Dağların altında saklı, tozlu topraklı, şekilsiz maden taşları, fabrikada işlenerek; içindeki demir, kurşun, bakır, gümüş ve altınlar çıkarılarak değer kazanır. Budanıp, ilaçlanarak verimi artırılan bağ çubuklarından elde edilen üzümler, dalından kesilip, teknelerde çiğnenip, ocakta kaynatılarak pekmez olur. Güller ezilip-süzülür, fabrikada işlenir de en kıymetli esans olur. Fıkhen, eğitilmeyen köpeğin bile getirdiği av makbul değildir. Terbiyeden geçen şahin kuşunun hizmet ve değeri ise hiç tartışılmaz.

Ârif-i Billah Ebû Ali Dekkak (k.s.) (ö. 405/1015): “Kendiliğinden biten ağacın meyvesi olmaz. Bir meyvesi olsa dahi, tatsız olur. Alemde her şey sebebe bağlıdır. Terbiye yolundan olmayan mânevî doğuş, özürlü olur.” der (Behcetü’s-Seniyye; M. b. Abdullah Hânî). Peygamberimiz (s.a.v)’e: "Hurmaları aşılatalım mı Ya Rasûlallah?" diyen sahabeye Efendimiz (s.a.v.): "Tabiatini bozmayın." buyurur. Aşılattıklarında, iri iri tatlı hurmalar olunca, Peygamberimiz (s.a.v.): "Dünyayı, siz Ben’den daha iyi biliyorsunuz. Ben de ahireti sizden iyi biliyorum." buyururlar. Esâd-ı Erbili (k.s.) (ö. 1349/1931)’nin dergahında mânevî vazife verilen, evrad ü ezkâr alan kimseler için, "Aşılanmak" tabiri kullanılır.

Âdem olamaz ahsen-i takvîm ile ekrem

Takvadır eden ehlini insan-ı mükerrem

İlm ü amel etmezse eğer kalbini tenvir

Şeytan kesilir nefs-i habisi ile âdem

Takva eğitimi olan tasavvuf ocağında, nefsini ıslah ile rûhunu kemale erdirmeyen, hayvani bir hayat yaşar. Sami Ramazanoğlu (k.s.) (ö. 1984), Yahyalı’yı teşrifinde, etrafını çevreleyen o günün müderrisi hocalara: "Kim bizim zikrimizden ayrılırsa onlar için sıkıntılı bir hayat vardır.” (Tâhâ: 124) ayet-i celilesinin gereğince, ehlullahın yoluna girmeyenlerin de aynı akıbete düşeceğini anlatırlar. Hocalardan Mustan Efendi, Şeyh Mustafa Efendiye* (ö. 1939): "Kendimi Üstaz-ı Ekremin yanında, yularsız merkeb gibi gördüm." der ve mânen aşılanır, evrad ve ezkârını talim ederek, mürşid-i kamilin terbiyesi altına girer.

Dört mezhep imamımız ve ulema-i kiram; takva, ihlas ve ihsan mektebinin müdavimleridir.

İmam Malik (r.a.): "Fıkhı öğrenip de tasavvufu öğrenmemiş olan, fasıklığa; tasavvufu öğrenip, fıkhı öğrenmemiş olan, zındıklığa düçar olabilir; hem fıkhı ve hem de tasavvufu bir arada cem eden de hakikate ulaşır, der." (Aliyyü’l-Kârî, Fıkh-ı Maliki Şerhi, c.1, s. 33)

Ârifân-ı İlâhînin hayatlarına baktığımız zaman müşâhede etmekteyiz ki, gördükleri her varlık onları ibret ve irşada sevketmiştir.

Bayezid-i Bistami (k.s.) (ö. 234/848) rastladığı bir köpeğin, hâl diliyle: "Benim suçum ne ki bana köpek derisi, sana ise insanlık hilatı giydirdiler?" dediğini işitir. Üzerim kirlenip, abdestime-namazıma mani olmasın diye, yanından geçen köpekten kendini koruyunca da: "Üzerin pis ise, onu yedi bardak su temizler. Ama senin eteklerini çekişin kibrinden ise, yedi derya gönlündeki kiri temizleyemez." der köpek. Köpeği gördüğünde rengi değişip, yüzünü ekşittiğinde hayvan ona: "Yaratığını beğenmeyiş, Yaratanına dokunmaz mı?" deyince, ağlamaya başlar Bayezid (k.s.). Gel seninle arkadaş olalım da bana hatalarımı haber ver deyince, köpek: "Ya Bayezid! Sen, halkın makbûlüsün, ben ise merdûduyüm. Bir meclise varsan, seni baş köşeye koyarlar, beni ise kapı dışına atarlar." der ve ilave eder. "Sen tevekkül ehli de değilsin. Senin evinde bir küp buğday var, benim ise hiçbir şeyim yok. Allah’a teslim olur, ne bulursam onu yerim." Bayezid (k.s.), bu sözler karşısında duygulanarak, göz yaşlarıyla şöyle seslenir: "Ariflik iddiasında bulunan Bayezid’e köpekler de yoldaş olmuyor Ya Rabbi!"

Cüneyd-i Bağdadi (k.s.) (ö. 297/909): "Murakabemde, Hakk’ın beni her an müşahede ettiğini tefekkür edişimde, bana bir kedi yol gösterdi." buyurur. Yoldan geçerken bir kedinin, fare deliğini gözetlerken, tüyünü bile hareket ettirmeden, pür dikkat avını beklediğini görür.

Bunun üzerine kalbine şöyle bir nida, ses gelir.

-Benim aşkımı, feyzimi, tecelli ve nurumu gözlemede, himmet ve gayretini bir kediden daha aşağı tutan Cüneyd.

Cüneyd-i Bağdadi (k.s.), bu söz üzerine, gösterdiği dikkatle, maksat ve gayesine ermiştir. 
____________________
*Şeyh Mustafa Hulûsi Efendi (k.s.) (ö. 1939): Yazarımızın dedesi, Yahyalı’lı Hacı Hasan Efendi (k.s.)’nin babası olup, alim, fâzıl bir zâttır.


.MÜRŞİD-İ KÂMİL VE İRŞÂDI

Mürşid-i Kâmil, seyr ü sülükle, Allah’a kavuşma nimetine eren, cezbeyle beşeri sıfatlardan kurtulan, İlâhî güzellikleri kazanan, güzel ahlakla edeplenen; nazarı, bakışları devâ, kelamı şifâ olan kimsedir. İrşâd ise irfan sahibinin, insanları, Allah’ın yolunda ilerlemeleri için söz ve davranışları ile teşvik etmesidir. Allah’ın doksan dokuz güzel isminden biri de "er-Reşîd" dir. İrşadın zıddı idlal, saptırmaktır. Şeytanın hilesiyle ilk hataya düşen de, atamız Adem (a.s.)’dir. İnsanları Allah’a ilk önce davet eden de Adem (a.s.)’dir. "Andolsun ki Biz, her ümmete: "Allah’a kulluk edin ve tağuttan sakının!" diye uyaran bir peygamber gönderdik." (Nahl: 36)

Bütün enbiyanın gece gündüz demeden insanları uyarmalarına örnek teşkil eden örnek, kendisine bizim gibi bir insanın, deli, yalancı dediği Nuh (a.s.)’un: "Ey Rabbim! Ben kavmimi gece-gündüz davet ettim.” (Nuh: 5) niyâzında yeralmaktadır. Kavminin, irşadından vazgeçmezsen seni taşlarız, demelerine mukabil yılmamış, onlarla dokuz yüz elli yıl mücadele etmiştir. On asır zarfında yedi veya seksen kişiye ulaşabilmiştir ancak. Peygamberimiz (s.a.v), panayırlarda, kapı kapı dolaşarak insanları Hakk’a davet etmiş, hatta kendisine en büyük sihirbazsın diyen Ebû Cehlin bile, yirmi dokuz defa kapısını çalmıştır. En büyük eza gördüğü Taif seferinde, Habeş Kralı Necaşi’ye, İran kisraı Hüsrev Perviz’e, Bizans kralı Herakliyus’a, Mısır hakimi Mukavkıs’a, Yemame meliki Hevde’ye, insanlık kurtulsun küfürden diye bütün âleme gönderdiği mektuplarda, irşad ve tebliğden bir an geri kalmamıştır. "Onlar iman etmeyecekler diye, neredeyse Sen kendine kıyacaksın.” (Şuara: 3)

Peygamberlerden boşalan irşad görevi, "Alimler, peygamberlerin varisleridir.” (Buhari, İlim, 10) buyrulan, ulemaya tevdi edilmiştir. Aynı zamanda her Müslüman da bu ulvî görevle memurdur. "Hepiniz çobansınız, eliniz altındakilerden sorumlusunuz." (Müslim, İmaret, 5)

"Günah işleyenlerin bulunduğu bir toplumda, (bu günahları) önlemeye gücü yeten kimseler olduğu halde bunu engellemezlerse, Allah’ın, kendi nezdinden onların hepsini kapsayan bir azabın gelmesi pek yakındır.” (Ebû Davud, İbn Mâce, Ahmed b. Hanbel)

"Şunu yeminle söylüyorum ki, siz, iyiliği emreder, kötülükten sakındırmaya çalışırsınız; aksi halde Allah, size, içinizden en kötülerinizi musallat eder. Sonra hayırlılarınız dua eder, fakat duaları kabul olmaz.” (Ebû Davud, Melahim, 17; Tirmizi, Fiten, 9)

 "İnsanların en hayırlsı en çok okuyanı, en müttaki olanı, iyiliği en çok emredeni, kötülükten en fazla sakındırmaya çalışanı ve en çok sıla-i rahim yapanı, akrabayı ziyaret edenidir.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI, 432) İrşada ilk defa nefsimizden başlar, merkezden muhite doğru yayılırız. "Ey iman edenler! Bizzat kendinizi ve aile efradınızı cehennem ateşinden koruyun.” (Tahrim: 6)

"Hem ailene (ümmetine) namazı emret, hem de kendin ona sabırla devam et!” (Taha: 132) Bu ayet-i celilenin inişiyle Efendimiz (s.a.v.), bir ay, mescide giderken ehlini ve iyalini namaza çağırmıştır. Yakın akrabayı, "En yakın hısımlarını uyar.” (Şuara: 214) emr-i İlâhîsi ile irşad eder. Üstazımızın, daha televizyon yokken, sinemaya, isyanı seyretmeye giden yakınını yüksek sesle ikaz ederek yoldan çevirdiği, komşularından fenalığa gidecek olan birini, iltifatlarla kazandığı hiç unutulmaz. Memleket ve milleti, bütün insanlığı, "Yetmiş iki millete kurban ol aşık isen." deyip Yunuscasına kucaklayarak, "Gel, gel, her ne olursan ol yine gel!" deyip Mevlana gibi, alemi bağrına basarak irşad ve ıslaha koşmak en kutsal görevimizdir.

İrşad; niyyet, söz ve amelin doğruluğuna, nasihat ve muhatabın tavrına göre olmalıdır. "Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle davet et ve onlarla en güzel şekilde mücadele et!” (Nahl: 125)

Hatalı abdest alan yaşlıya, Hasan’la Hüseyin Efendilerimiz, "Amca hakem ol, hangimiz güzel abdest alacak." dediklerinde, tastamam alınan abdesti gören amca, "İkiniz de abdesti güzel alıyorsunuz, asıl yanlış alan benim." demesi, yaşlının hatasını yüzüne vurmadan, bizzat tatbikatle göstermeleri, irşadda en güzel örnektir bize.

İrşatta izlenecek yolu Rabbimiz şu ayetlerle beyan eder: "Sen yalnızca Allah’ın rahmeti sayesinde onlara yumuşak davrandın. Eğer katı yürekli olsaydın, kesinlikle etrafından dağılıp gitmişlerdi. O halde onları bağışla, bağışlanmalarını dile ve yapılacak işlerde onların görüşlerini al.” (Al-i İmran: 159)

Musa ve Harun (a.s.)’a ve onların şahsında bütün irşadçılara yapılan tavsiyede, Allah’a sığınma, O’nun zikrinden hiçbir zaman ayrılmama öğütlenmektedir. "Sen ve kardeşin mucizelerimle gidin ve beni anmakta gevşeklik etmeyin. Firavun’a gidin; çünkü o, pek azıttı. Varın da ona yumuşak dille söyleyin, belki dinler veya korkar.” (Taha: 42-44)


.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

"Bu yol keramet yolu değil, istikamet yoludur." Yunus Emre’nin: "Bu kapıdan odunun da eğrisi girmez." düsturunca, insanları eğiten bu mektebin mürebbilerinin bariz sıfatı istikamettir. Nebiyyi Muhterem (s.a.v.)’in saç ve sakallarını ağartan; namaz, oruç, hac ve zekat ayetlerinden ziyade, "O halde emrolunduğun gibi dosdoğru ol." (Hud: 112) ayet-i celîlesi olmuştur.

Bir kimsenin hayatı boyunca emr-i İlahi’ye aykırı bir davranışta bulunmadan takip ettiği yoldur istikamet. Ümmilerin intisabı kolay ama seyr ü sülûku (mânen yükselmesi, Allah’a vuslatı) zordur. Âlimlerin intisabı zor da olsa ‘seyr ü sülûku’ kolaydır. İlim nurdan bir perdedir. Nefsine tâbi olanlar bu perdeyi zor yırtarlar. Fakat, teslim olunca da şer’-i mübin’e riayet ettikleri için kolayca mesafe katedip Hakk’a ulaşırlar.

Hâce Muhammed Bahâuddîn Nakşbend (k.s.) (ö. 791-1389): "Bu yol akreb (hedefe en çabuk ulaştıran) yoldur." der. Allah (c.c.)’a; üç, yedi, nihayet kırk gün gibi kısa zamanda eriştirir. Gelibolu’da askerlik yapan, Kadirî mensubu, kutb-ı cihan, Yahyalı’yı2 irşad ve ıslahıyla yaşanacak bir belde hâline getiren, mânevî mimar Yahya Efendi (k.s.), nefsini bir türlü ıslah edemez. Bu hâle taaccüp eden üstazı, mürakabe hâlinde iken onun üzerinde bir kul hakkı olduğunu müşahede eder. "Yahya Efendi! Nefsinizi ne kadar  ezmeye çalışsam muvaffak olamıyorum. Nefsiniz yılan gibi ayağa kalkıyor." deyince, Yahya Efendi, Gelibolu’dan yola çıkar memleketine gelir, üzerinde hakkı olan hanımıyla helalleşir ve nefsi kısa sürede ıslah olur.

Şeyh Mustafa Hulusi (k.s.), az bir zamanda terakki edip icazet alınca dergâh-i Esad’dan, bu hâle hayret edenlere üstazı şu cevabı verir: “Evladımız, emr-i İlahi’ye son derece riayetiyle öyle bir ocak kurmuş ki; bir kibrite ihtiyacı var, onu da yakmayalım mı?” İrtihâlinde raziyye ve merziyye* makamlarını (kendileri Allah’tan, Allah’ın da kendilerinden hoşnut olduğu mertebeyi) ve cennet-i alaya girişi beyan eden Fecr sûresinin son ayetlerini okur. Kabre girince de melekler: "Biz bu zâta ne sual sorabiliriz ki, bu ay Receb-i Şerif, Üstazı başında, kendisi de ilmiyle âmil biri." deyip onu, Rasûlullah (s.a.v.)’ın sohbet halkasına, cennet ve Cemâl’e ısmarlayıp giderler.

____________________

*Nefsin Basamakları

Nefs-i Emmâre sâhibi, işlediği hatayı günah saymayan, yaptığnı hata olarak bilse bile korkusuzca hareket eden kişidir. İçtiği sigaraya, nimet olarak verilen nefesleri heba ettiğine aldırış etmeyen kimsedir o. Allah korusun yüzde doksanı imansız giden bu insanlara ne kadar da nasihat edilse söylenilenin tesiri olmaz. Biz sigarayı misal olarak verdik; bu husus diğer haramlarla kıyas edilebilir.

Sigara mübtelası yaptığı hatadan dolayı kendini ayıplarsa bunlar Nefs-i Levvâme sıfatında olanlardır. “Ne kadar fena bir adamım bir türlü içkiden, kumardan, zinadan ve her türlü hayasızlıktan kurtulamıyorum.” diye yakınır durur. Tevbe ederse, umulur ki Mevlamız af ve mağfiret eder.

İçtiği sigaranın küllerini de yiyecek kadar sigaraya meyyal ancak Allah korkusundan menhiyata meyil etmiyor, hata ve kusur işlemiyorsa bu kişiler Nefs-i Mülhime sahipleridir. Bu mertebede olan mülhime sahipleri günahından ağlar-sızlar, bir de bakarsın gafletle güler-eğlenir. Dün ağlayan kimdi bugün eğlenen kim? Mülhime sahiplerinin kalbini bazan nur bazan da zulmet kaplar. Bir kararda durmaz; tevbe eder, gönlünde tekrar isyana meyil başlar.

Nefs-i Mutmainne sahipleri, Cenab-ı Hakk (c.c.)’ın Musa (a.s.)’ya konuştuğu gibi Allah’tan gelen hitaba nâil olan gönül erleri, Hakk’ın dostlarıdır. Günahlarından, hatalarından bile geçmişlerdir. Üstadımız Hacı Hasan Efendi (k.s.) (ö. 1914-1987)’nin anneleri gibi mustakîm olur onlar. “Hamilelik devresinde ete ihtiyacım, şiddetle muhabbetim olduğu anda deseler ki bana, bu et haramdır, helal et de olsa benim gözüme köpek eti gibi gelir, tiksinirim o gıdadan.” der Aişe annemiz (r.anha).

Kader oluğundan akan, yılan veya akreb ne olursa olsun Hakk’dan Dost’tan, geldi der; lütfun da hoş, kahrın da hoş der Nefs-i Râziyye ashabı. Şikayet edip, taşkınlık gösterip feryat etmez hiçbir zaman. Şikayet etmemek ona zevk olur bu makamda.

Allah’tan gelene rıza gösteren salih kullardan Mevla razı olur bu hâli ile Nefs-i Merzıyye sıfatına erişir sadık kul.

Nefsi râziye ve merzıye makamlarına gelen kişi bundan sonra rûhi olgunluğunu tamamlayarak Nefs-i Kâmileye makamına erer.


.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

İnce anlayış, sezgi, keşif ve ileri görüşlülük olarak tanımlanır firaset. "Elbette bunda düşünce ve anlayışı olanlara deliller vardır." (Hicr: 75) ayetinde belirtilen "mütevessimin" kelimesi, firaset olarak tanımlanır hakikat ehline göre.

İnsanın fiziki yapısından ahlaki yönünü sezmek diye de tarif edilir firaset. Yahyalı’nın nahiye müdürü, yoldan geçen bir hocaya, "Bu zat iki evli." der. Sebebini: "Adımlarını atışından anladım." sözleriyle açıklar. Kılavuz Hafız diye maruf bir âşıka da, "Vallahi bu zât, bin kişiye denktir." senasında bulunur. "Nerden bildiniz?" diyenlere: "Etrafına bakmadan, ayaklarının ucuna nazar ederek, huzurlu yürüyüşünden fark ettim." der.

"İlmü kıyafeti’l-eser"le Araplar, İslam’dan önce, ayak izlerinden, kişinin ahlaki yapısını haber verirlerdi. Efendimiz (s.a.v.), hicretlerinde, iz sürücünün delaletinden istifade etmişlerdir.

Firâset iki kısma ayrılır:

1- Riyazi.

2- İlâhî.

Riyazi metotla, aç kalarak bile isabetli tahminler yapanlar olmuştur. Hristiyanın biri aç kalmak suretiyle sihirbazlığa soyunur. Hâl ehli bir zat, "Ben bu sihirbazı öldüreceğim." diye eline silahını alıp kapıyı çalar. Hristiyan kapıyı açmaz. "Elindeki silahı bırak da açayım." der. Ehl-i hâl zat ona: "Sen bu hâle nasıl eriştin?" der. O da, "Nefsime zor geleni terk ederek." diye cevap verir. Arif olan kişi: "Nefsine İslam’ı teklif et, kabul edecek mi?" deyince: "İslam’ı nefsime teklif ettim de kabul etti." diyerek, Kelime-i Şehadet getirip Müslüman olur.

İlâhî firasetin, "Ey iman edenler! Allah’a sığınıp korunursanız, O size, iyiyi kötüden ayırt eden furkan, bir ölçü verir." (Enfal: 29) ayetinde, İlâhî bir nur olduğu beyan edilir. "Mü’minin firasetinden sakınınız. Zira o Allah’ın nuruyla bakar." (Suyûti, el-Camiu’s-Sağir, 1, 24) Münafıkların konuşma tarzından (Münafikun: 4), mü’minlerin secde eserinden (Feth: 29) tanınmaları, "Onları simasından tanırsın." (Bakara: 273) ayetleri, firasete işarettir. İlâhî firaset, sünnet-i seniyyeye uyan, nafile taatlerle Allah’a yaklaşan, gözünde, kulağında, elinde, ayağında nur olan kimselere hastır. Sehl b. Abdullah et-Tüsteri (k.s.) (ö. 273/887 veya 283/897), yoldan geçen bir kâfir için, "Bu adamda iman nuru var." buyurur. Yıllar sonra kâfire, bu söz hatırlatılınca, "Kabrine gidelim, aynı sözü tekrarlarsa iman ederim." der. Kabre vardıklarında, Efendi Hazretleri kabrinden kalkarak, "Cennet ehli mi, yoksa cehennem ehli mi olmak daha iyidir?" deyince kafir, Kelime-i Şehadet’i getirerek Müslüman olur.

Hace Muhammed Baba Simâsi (k.s.) (v. 755), tabileriyle Muhammed Bahaeddin (k.s.)’in evinin yanından geçerken, "Bu evden bize bir ârif, Allah erinin kokusu geliyor." buyurur. Doğunca da bağrına basıp, "Biz bunu şimdiden kabul ettik." diyerek, onun ileride kemal ehli bir zât olacağını firasetleriyle haber verirler.

Es’ad Erbili (k.s.), Galata köprüsünden geçerken, o dönemde askerliğini yapmakta olan Sami Ramazanoğlu (k.s.)’nu görür ve ona, "Makamımıza geçecek olan asker geliyor mu?" buyurarak, Allah’ın kalplerine bahşettiği irfan nuruyla, bu sırrı keşfeder.

Adana’dan iki kişi, İstanbul’a Es’ad-ı Erbili (k.s.)’yi ziyarete gelir. Hizmette bulunan Sami Efendimiz (k.s.) için birbirlerine, "Bu delikanlı kim?" derler. Adana’dan denince, "Belki doğum yeri Adana olabilir ama edebine, ahlakına bakılacak olursa bu delikanlı, Medineli." diye övgüde bulunurlar.

Söylenildiğine göre, üstazının huzuruna, gusül abdesti almadan çıkmazlarmış. Şimdi ise, sandalyelerde ayak ayak üstüne atan kimselere de tesadüf edilebiliyor.

 Es’ad-ı Erbili (k.s.), büyük bir cemaatin huzurunda, "Melek görmek ister misiniz?" deyince, "Evet" derler. Pir Efendimiz de, "O melek Adana’lı Sami evladımız." buyururlar. Sami Efendimiz (k.s.) konvoy hâlinde Niğde’den Adana’ya giderlerken; trafik memuru, geriden takip eden arabayı durdurur ve, “Allah için söyleyin, önde giden taksideki zat, peygamber miydi yoksa melek miydi?" diye sorarak şaşkınlığını ifade eder.

Biz, Kayseri imam Hatip Okulunda okurken, Hacı Hasan Efendimiz (k.s.) teşrif ettiler okulumuzu. Arapça hocamız Süleyman Uğur Bey, üstazımızı görünce, birden afallar, "Bu zat-ı âlî kim?" der. Daha sonra girdiği bütün sınıflarda, Yahyalı’lı öğrencilere seslenerek, "Sizin memleketinizden bir kâmil veli gördüm, ona son derece saygı gösterin." der.

Efendimiz (s.a.v.): "Cenâb-ı Hakk’ın velileri onlardır ki, görüldüklerinde Allah (c.c.) hatıra gelir." buyurur. Hayız hâlinin bitimini öğrenmekten utanan bir kadın, İmâm-ı Azam (rh.a.) (ö. 150/767)’ın önüne, yarısı beyaz, bir yarısı da ala bula olan bir elmayı bırakır, gider. Hz. İmam (rh.a.) da, tamamen temizlenmeyi ifade için, elmayı ikiye bölüp kadına vererek yüksek firasetini ortaya koyar.

Esadı Erbili (k.s.): "Firaset, kerametten üstündür." buyurur. Nefsini mutmain, tamamen Hakk’ın emrine itaat eden bir makama eriştiren; ruhunu geliş gayesine uygun bir hareketle kemâle ulaştıran; malını ve bedenini, her şeyini Rabbimize feda eden salih kullar ancak gerçek firasete, ince anlayışa nail olurlar.

Yahyalı’nın Elmabağ köyünde; bakımlı, güzel, yemyeşil bir bahçede, suların şırıl şırıl aktığı, kuşların öttüğü bir anda Üstazımız, kendisini ziyarete gelenlere sohbet buyuracaklardı. Tam karşılarında da kimseden rencide olmamalarına rağmen ahlakî bakımdan kötü bir adam oturuyordu. Bize yapacakları sohbetin mâneviyatını zedeler düşüncesiyle endişelendim. Onu incitmeden kaldırayım dedim. Bahçenin bir tarafı güneşli diğer tarafı gölgeli idi. Adam güneşli tarafta oturuyordu. "Amca güneşli tarafta oturuyorsun gölgeye gel." dedim. Efendimiz de bu ince anlayışı sezerek: "Evladımız doğru söylüyor, şöyle gölgeye gelin." buyurdular.


.

.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Mü’mini tarif buyuran Efendimiz (s.a.v.)’in, "Elinden ve dilinden insanların selamette olduğu kimse." hadis-i şerifini yaşayan Hacı Hasan Efendimizin (k.s.) cebinde, para kaynıyor zannederdik. Fakir ve yoksula infak ederken, tebdil-i kıyafet yaparak, dilenenlere defalarca ikramda bulunan Sami Ramazanoğlu (k.s.)’nun, "Muhtaç ki istiyorlar." deyip onları reddetmemeleri de mükrim olmanın sonucudur.

Müderris, muhaddis H. Zühdü Efendi (rh.a.) (ö. 1945) Mustafa Hulusi (k.s.)’ye: "Velinin bir işareti vardır, o da cömertliktir." "Elinde, dilinde ve gönlünde sâhî olur mürşid-i kamil." der. Medine-i Münevvere’de kendisini muayene için gelen doktorun: "Efendim! Bir müddet sohbetinizi tatil edin." tavsiyesine karşılık Hacı Hasan Efendi (k.s.): "Doktor! Biz kardeşlerimize nasihat ettikçe şifa buluyoruz. Bu hizmetten bizi alıkoymak öl demektir." buyurur. Ziyarete gelenlerden bazısına: "Dün gece ne haller oldu." diyerek, kalben gönüllerine mânevî infakta bulunduklarını hissettirirlerdi.

Mürşid-i Kâmil, kâliyle (sözüyle) irşadda bulunduğu gibi hâliyle de irşad eder insanları. "Cenab-ı Hakk’ın velileri onlardır ki, görüldüklerinde Allah hatıra gelir." hadis-i şerifine mazhar veli, her türlü davranışıyla örnek olur insanlara. Sami Ramazanoğlu (k.s.) prostattan rahatsız oldukları sırada, kendisini muayene eden doktor, onda gördüğü sabır ve güzel hallerin neticesinde ıslah ve irşad olarak, "Ben böyle bir insan görmedim." der. Böğür kısmından sondayı takan damadı bilmeden incittiğinde "Vah" der. Daha sonra ağlamaklı bir sesle "Sabırsızlık mı gösterdim?" diyerek istiğfar okurlar. Yahyalı’dan mahallemize Üstazımızı getiren vasıtanın şoförü, frene basacağı yerde gaza basar. Araba havuza düşer. Elhamdülillah sağ-salimen kurtulan Üstazımıza getirilen doktor, "Her halde Hasan Efendi irtihâl etti, onda yüksek tansiyon vardı, yükselmiştir." der. Üstazımızı afiyette görünce: "Hiç üzülmedin mi Hasan Efendi?" der. O da, "Doktor! Biz dosttan gelene üzülmeyiz." buyurur. Sabrı, tevekkülü ve rıza ahlakını hayatlarının her hâlinde gösteren ârifan-ı İlahi, bu güzel tavırlarıyla nice ölü kalpleri ihya etmiştir.

Namazın her rekatında okuduğumuz, "Bizi dosdoğru yola ilet." (Fatiha: 6) ayet-i celilesi, din ve dünya işlerinde Allah’ın emirlerine uygun yaşamamızı bildirir. Ebedi saadetimizi temin eden esaslar da Habibullah (s.a.v.)’ın: "Allah’a inandım de, sonra da dosdoğru ol.", "Kalbi dürüst olmadıkça kulun imanı doğru olmaz. Dili doğru olmadıkça da kalbi doğru olmaz." hadis-i şerifleriyle bildirilir.

.

.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Gece, gündüz bıkmadan usanmadan kavmini davet eden Nuh (a.s.)’un,1 "Onlar mü’min olmayacaklar." diye, canından olacak derecede say ü gayret gösteren2 Efendimiz (s.a.v.)’in ve varis-i enbiya olan mürşid-i kamillerin hayatlarını bu yolda feda ettiren en önemli konudur nasihat.

Nasihat edecek insanın şu üç vasfı haiz olması gerekir:

1- Seyr ü Sülûk: İçini-dışını nûr-i İlahi ile tezyin etmek.

2- Güzel Ahlak.

3- Hâlinden başkalarını istifade ettirmek.

Sami Ramazanoğlu (k.s.)’nu ziyaretimizde: "Eğer sohbette huzur oluyorsa, evladımız, kardeşlerimizin dersleriyle meşgul olsun Hasan Efendi." buyurdular. Yıllarca vaizlik yapan bir hocaefendiye Üstazımız: "İlminiz Allah tarafından lutfedilen ilim olmazsa, dışarıdan doldurulan kuyunun suyunun bıkkınlık verdiği gibi, insanlara usanç verir. Eğer gönülden kaynarsa, tabanından kaynayan suyun lezzeti gibi, insanlar neşe duyar." tavsiyesinde bulunurlar. Kendilerine cemaatten biri: "Efendim! Saatlerimizin yelkovanını siz mi çeviriyorsunuz da vakit bir anda tamam oluyor?" der. Cemaatten bir diğeri de "Ağlaya ağlaya kafamda su kalmadı." esprisinde bulunur. Niğde’nin Bor ilçesinde, dâmad-ı Âlileri Hafız Ahmet Dinç’in imamlık yaptığı Paşa Camiinde, yatsı namazından önce vaaz ederler. Sohbetin hazzından dolayı kendinden geçen cemaat, ezan okumak için minareye doğru giden müezzini defalarca tutarak mani olurlar. Merkezî sisteme bağlı olan camilerin cemaati de, "Bizi mest eden bu kıymetli zât-ı ali kimdir?" diyerek koşup gelirler. Kuyuların acı olan suyu, mübarek tükrükleriyle bal olur da, ağızlarına Fahr-i Kainat (s.a.v.)’ın Fem-i Saadetlerinden ikramda bulunduğu üstazımızın sohbeti bal olup gönüllere şifa olmaz mı Hakk’ın izniyle. Adana’nın Kozan ilçesinde Hasan Basri Bey, "Hiç tükenmeyen bu ilmin kaynağı nereden?" diye sorunca, Üstazımız: "Fişimizi Habibullah (s.a.v)’ın prizine takıyoruz, menba O." buyururlar. Hiç şüphesiz bu sır; ilmine hayran olan ulema-yı kirama, Emir Buhari (k.s.)’nin: "Babam! Bir kimsenin medresesi arş-ı âzam, hocası da Fahr-i âlem (s.a.v.) olursa ona kim güç yetirebilir." cevabında yatar.

Pisliğe bulaşan bir kaşık, ne kadar yıkansa da onunla yemek yemeyi insanın içi kaldırmaz. Yemeği temiz kaşıkla yemek ister. İnsanlarımız, ahlaken mazbut, arınmış gönül erbabının, tecelli-yi İlahiye mazhar velinin sohbetini arıyor. Şeyh Mustafa Hulusi (k.s.)’nin ziyaretine gelenleri çekemeyenlere bir zâtın verdiği cevap şu olur: "Biz arı gibiyiz. Bal olan çiçeklere konarız."

Nasihatçi, Hizmetini

Allah Rızası İçin Yapar

Üstazımıza, vaazlarına mukabil maddi yardımda bulunmak istediklerinde, "Biiznillah isyandan kurtardığım bir genç bizim için en büyük kazançtır." der. Kendilerini dünyaya bağlayan sebebin de Allah’ın kullarına hizmet olduğunu belirtirlerdi. Bütün enbiya-i izam, "Ben tebliğime karşı sizden bir ücret istemiyorum. Benim mükafatım alemlerin Rabbinden başkasına ait değildir."3 buyurmuşlardır. "Cenab-ı Allah seninle bir şahsa hidayet ederse senin için ondan hasıl olacak sevap o kadar büyüktür ki; üzerine güneş doğan eşyanın hepsinden hayırlıdır."4 Kutsî hadisde ise, "Kulumun bana en ziyade makbul taati yalnız rıza-yı İlahi için insanlara nasihat eylemesidir."5 buyurur Efendimiz (s.a.v.).

Sohbet İki Türlüdür

1- Sohbet-i Cismâniye:

Mürşid-i Kamil bedenle olan sohbetle, ilm-i marifetle6, Allah’ın isim, sıfat ve fiillerini tanıdıktan sonra, Allah tarafından lutfedilen ilimle, tabilerini Hakk’a ulaştırır. Bişr-i Hafi (k.s.) (ö. 227/841)’nin huzuruna gelip, "Bana Allah’tan haber ver." diyen Ahmet b. Hanbel (rh.a.) (ö. 241/855)’e: “Bu kadar ilminle bu yalın ayak gezen dervişin kapısında ne arıyorsun?” diye sorarlar O da: "Ben ilmi ondan iyi bilirim ama o da Allah’ı benden daha iyi bilir." şeklinde cevap verir.

2- Sohbet-i Rûhaniye:

Bu taife de -sayıları az da olsa- rûhaniyetten istifade edenler mevcuttur. İbrahim-i Metbuli (k.s.) ve Taha el-Harîri (k.s.) (ö. 1292/1875)’ye, Efendimiz (s.a.v.): "Sizin mürşidiniz benim!" buyurmuşlardır. Aslında hepimiz ruhaniyetten faydalanarak, görmediğimiz halde istifade eden üveysiyiz. Çünkü mürşidimiz Mişkât-ı Nübüvvetten7         (Peygamberimiz (s.a.v.)’in nurundan), O da Hakk’tan feyz alır. Ne kadar murakabeden8 (kalbini arş-ı azam’a açıp) feyz alsa bile, mürşidine edep ve erkânda kusur etmez derviş. Çünkü onu, Hakk’a vasıl kılmaya vesile olan O’dur. "O’na vesile arayın."9 ayet-i celilesi bu hakikati bildirir. Peygamberimiz (s.a.v.)’e dahi Cenab-ı Hakk, "Sen de onların yoluna uy."10 ayetiyle, İbrahim (a.s.)’in kıssasında geçen hakikatleri anlatarak, Allah’tan başkasından korkmamayı, hiçbir kimseden bir şey beklememeyi tavsiye buyurur, iktidayı, bir başkasını örnek almayı öğütler. "Sen öğüt ver, çünkü öğüt mü’minlere fayda verir." Din nasihattir! buyurdu Efendimiz (s.a.v). Ashap, "Kimler için?" dediler. Peygamberimiz (s.a.v.): “Allah (O’na can u gönülden teslimiyet), Rasûlü (sünnet-i seniyyelerine uyup, ahlakıyla ahlaklanmak), mü’minlerin idarecileri ve diğer Müslümanlar için (onlara hakkı tavsiye etmek için).”11, buyurdu. Şüphesiz Allah’ın kulları içinde en ziyade sevdiği kimse insanlara nasihat edenlerdir.
________________

1- Nuh: 5
2- Şuara: 3
3- Araf: 79
4- Buhari, Cihad
5- Ebu Nuaym, Hilye
6- İlm-i Marifet: Sûfilerin rûhani hâlleri yaşayarak, mânevî ve İlahi hakikatleri tadarak elde ettikleri bilgi, irfan. 
7- Mişkât-ı Nübüvvet: Nübüvvet meşalesi, Mü’minin kalbindeki İlahi nûr.
8- Murakabe konusu ileriki bölümlerde açıklanacaktır.
9- Maide: 35 
10- En’am: 90
11- Buhari, İman, 42


.

.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Mürşid-i Kâmil, kâfirin, küfürden imana, mü’minin, emr-i ilahiye imtisal ile (Allah’ın emirlerini gözeterek) İslam’a, Müslümanların da, her an Rabbim beni görüp- gözetiyor düşüncesiyle ihsan mertebesine erişmesi için bütün insanlara şefkat gösterir.

Şâh-ı Nakşbend (k.s.)’in yıllarca yolların temizliğine, hayvanların bakımına, yaşlı insanların, muhtaçların hizmetine koşması ahlak-ı İlâhîdir. "Merhamet edenlere R ahman da merhamet eder. Yeryüzündekilere merhamet edin, göktekiler de size merhamet etsin1." Sırtı karnına yapışmış bir devenin yanından geçerken, Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Bu dilsiz hayvanların hakkında Allah’tan korkun! Onlara besili olarak binin ve etini de besili olarak yeyin!"2 "Kullarıma haber ver ki, gerçekten ben çok bağışlayıcı ve pek merhamet ediciyim.” (Hicr: 49) Hiçbir peygambere verilmeyen, Allah’ın güzel isimlerinden "Raûf" ve "Rahîm" isimleriyle, engin şefkat ve merhametinden dolayı Habibi Muhammed Mustafa s.a.v.)’yı Cenâb-ı Hakk taltif buyurmuştur Kitab-ı Kerim’inde. (Tevbe: 128) "Muhakkak ki Allah insanlara karşı raûf ve rahîmdir." (Bakara: 143)

Şefaatimiz, dostlarımızdan ziyade muhâliflerimize olacak diyen İmam Şarani (k.s.)’nin sözü, Efendimiz (s.a.v.)’in: "Şefaatim, ümmetimin günahkarları üzerinedir." hadis-i şerifindeki şefkat ve merhmete ne kadar da uygundur. Bütün veliler bu evsaf ve ahlaka bürünmüşlerdir. Üstazımız, yalnız, bir odada bulunurken hiç unutamayacağım şu sözü söylemişlerdi. "Ya Rabbi! Bize muhâlif olanları velayet mertebesine eriştirerek katına al." Şu gerçeği de gözardı etmeyelim. İntikam sahibi olan Mevla, faiz alıp verene Kur’an-ı Kerim’inde, velisine, dostlarına düşman olanlara da Hadis-i kudsîsinde harb ilan ediyor.

Şefkat sadece çocuğunu, üşümesin diye soğuktan korumak için üzerini örtmek, insanlar sıkıntıya düşmesin diye maddi ihtiyaçlarını gidermek değildir. Asıl merhamet, namaz ve dualarımızda: "Ya Rabbi! Ateşin azabından bizi koru." (Bakara: 201), niyaz ve yakarışında belirtilen ikaba, ateşe girmemek, Allah’ın Cemaline ve Zâtına kavuşmak için yapılan ikaz ve uyarılardır. Bu öğüt ve nasihatten mahrum olan ana ve baba, bizim ruhumuzu arştan ana rahmine, oradan da dünyaya getirirken; mürşid-i kamiller de, şefkat ve merhametle, tarif ettikleri evrad ve ezkarla, nasihat ve hayırlı tavsiyelerle, ruhumuzu, bizim geliş yerimiz olan, aslî vatanımıza, arşa götürürler. Bizi ulvî âlemden indiren mi, yoksa kudsî âleme çıkaran mı daha muhteremdir? Varın siz kıyas edin...
_______________
1- İbn Amr bin el As (r.a.)’dan, Tirmizi ve Ebû Davud 
2- Sehl bin Hanzeliyye (r.a.)’den, Ebû Dâvud

.
.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Yolda bir kağıt üzerinde yazılı ism-i Celâl’i temizleyip, güzel kokularla pâk eden Bişr-i Hafi’yi, arkadaşları içerisinde ikrama layık kılan Rabbimiz, kullarından, ism-i İlâhî’sine saygı duyulmasını ister. Ne latif bir elma bu, diyen âriflerin sultanı Bayezid Bistami, Hakk (c.c.) tarafından: "İsmimi bir elmaya mı verdin?" diye ikaz olunur. "Allah" diye, kucağına atılan yavrusunu almak isteyen babaya; “Bu çocuk bize Hâlikımızın ismini hatırlattı." diye mani olan Mahmud Sami Ramazanoğlu (k.s.), Mevla’ya duyduğu derin saygıyı ifade eder. İsmi ismiyle beraber yazılan Peygamberimiz (s.a.v.)’in, mübarek ismi âlîlerinin, belki saygıda kusur ederiz düşüncesiyle, ashab-ı kiramın yavrularına verilmemesi, ism-i Peygamber anılınca renklerinin değişmesi, ne eşsiz bir sevgidir kudsî değerlere. Gazneli Mahmud’un, çocuğa "vezirin oğlu" diye seslenip, ismini söylememesi, veziri hayrete düşürünce, padişah: "Vezir! Ben bu âna kadar, "Muhammed (s.a.v.)" ismini abdestsiz ağzıma almadım." der. Bayezid (k.s.)’in, zikrullaha başlamadan ağzını gül suyu ile yıkaması, sigaralı ağızları düşünceye sevketmeli. Bunu Hacı Hacı Efendimiz (k.s.):

Dühan, melaik dağıtır

Zikrin tesirin soğutur

Letaiflerin ağıdır

İçmeyene ezadır bu

mısralarıyla ifade eder.

Kimi zikrettiğimizi, O’nun isimlerini, efal ve sıfatlarını düşünerek, tazimle, huzur ve erkanla bir defa "Allah" demek, binlerce defa "Allah" demekten üstündür.

Aşk ile bir kez Allah dese lisan,

Dökülür cümle günah misl-i hazan

Bir defa can u gönülden Allah derse kişi, güz gününde yaprakların döküldüğü gibi bütün günahlarından temizlenir, der mevlit yazarımız Süleyman Çelebi. Dağ başında yalnız kalan birine: "Ne yer, ne içersin?" denilince, "Hû" der. Bu ıssız yerlerde ne ararsın? sorusuna da, "Hû" der. Ne sorulsa, "Hû" diye cevap verince: "Hû demekten gayen Allah demek mi?" denildiğinde, İsm-i Celâl’i işitir işitmez, bir sayha atıp ruhunu teslim eder sahibine.

Zikir, yalnız, dilin lafza-i Celâl’i tekrarı değildir. Yapılan zikirle; ferdî, ailevî, ictimaî görevler, Allah ve Rasûlü (s.a.v.)’nün isteği doğrultusunda yerine getirilir. Ana ve baba, kim olursa olsun her ferdin, evladını Kur’an tilaveti, ehl-i beyt ve Rasûlüllah sevgisiyle yetiştirmesi, tacirin ticaretini, doktorun tabipliğini, muallimin talimini, çiftçinin mahsulünü, her meslek sahibinin vazifesini en güzel bir şekilde icra etmesidir zikir. "İşini sağlam ve düzgün yapanı Allah sever." buyurur Efendimiz (s.a.v.). Talim olunan zikirler, bizi her türlü kötülükten men etmiyorsa, Habîbullah’ın ifadesiyle o zikir ancak, bizi Allah’tan uzaklaştırır. Ayakta iken, otururken, yanımız yatakta iken, Kendisini her hâlimizde zikretmemizi emir buyurur Mevlâ (Al-i İmran: 191). Yaşantımızın her ânını ibadetle ihya edip, gaflete düşmemeye çalışalım. "Her hangi bir topluluk eğer oturdukları meclisten Allah’ı zikretmeden kalkarlarsa, merkep leşi bulunan bir meclisten kalkmış gibi olurlar. Kazançları da pişmanlık olur." (Ebu Hureyre’den Ebu Davud)

Adamın biri, "Hayır kapıları çoktur, hepsini yerine getirmem güçtür, bana bir şey söyle de onu yapayım." deyince, Efendimiz (s.a.v.): "Dilin daima Allah’ın zikri ile yaş kalsın!" buyurur (Abdullah b. Büsr’dan, Tirmizi). Kimi andığımızı tefekkür edersek, zikrullahta huzur meydana gelir.


.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Cenab-ı Hakk, ilim sahibi olmayan kimseye, velayet de lütfetmez. Tâlût’u, Cenab-ı Hakk hükümdar olarak gönderdiğinde: "Onu, Allah, size hükümdar seçmiş ve ona, bilgi ve vücut bakımından bir güç, bir genişlik vermiştir." (Bakara: 247) ayetiyle, "O, bize nasıl hükümdar olabilir?" diye itiraz edenlere, Rabbimiz tarafından cevap verilmiştir. Zahiren, bir hocanın eğitiminden geçmeyenler ise: "Biz, ona, katımızdan bir ilim öğretmiştik." (Kehf: 65) buyurulan ilm-i ledünle1 (aracısız, Hakk’tan gelen ilimle), marifetle mükafatlandırılırlar.

 Abdest azalarını yıkarken, birinci yıkayışta emmareden (nefsin bütün arzularından), ikinci yıkayışta levvameden kurtularak (nurla zulmetin karmakarışık olduğu hâlden), son defasında da mülhimeden arınıp (nurun zulmete galip olduğu makamdan) mutmainneye (iradeyi tamamen Allah’a teslim etme makamına) erişerek, zahiri ve batınî temizliği yapmayı, hiçbir hocadan, kitaptan görmedik ama Üstazımızın mübarek dillerinden işittik. Namazda tekbir alırken, bir elimizle dünya, diğeriyle de uhra muhabbetini atıp, sırf Allah’ın aşkıyla namaz kılmayı da ondan duyduğumuz gibi, Hakk’dan aldıkları ilimle, çevrelerini aydınlattıklarını müşahede ettik.

Bir mektebe oldu ki müdâvim

Allah idi zatına muallim

Müsabakaya girip boyayla, cilayla, çeşit çeşit renklerle duvarını süsleyen Çin’li ustanın esrarengiz sanatına karşı; kum, kireç ve çimento karışımı harcıyla, duvarını sıvaya sıvaya âyine gibi yapıp, karşı duvardaki süsleri, kendisinde pırıl pırıl parlatan Rum usta gibi, zikir ve fikirle, Hakk’a duyduğu derin saygı, haşyet ve tazimle kalbini nurlandıran hâlis kul da; kitaplardan, hocalardan aldığı ilimle; kafasını tezyin eden ulemanın ilmini, fen ve sanatını gönlüne aksettirerek âlemi tenvir eder.*

Hata ve kusurları biiznillahi Teâlâ müşahede ederek giderir. Kendilerine tabi olanları Allah ve Rasûlüne âşık bir kul hâline getirmektir gayeleri.

Kendisinden geçerek gaybet hâlini yaşayan mânevî evladına Şah-ı Nakşbend (k.s.): "Bizi bırak Allah’a dön." der.

Üstazımız, âşıklarından biri için: "Peygamberimiz (s.a.v.)’in mânevî defterine bu evladımızın ismini biz kaydettirdik." buyururlar.

Müridin hedefi, Peygamberimiz (s.a.v.)’in aşkına ermek olmalı. Oradan da Rabbimizi bulmalı. Bu asıl gayeye erişemeyen bizleri de öğüt ve nasihatleriyle ıslaha çalışırlar. Hedefi gözetleyenlere sükûtî irşadlarını yaparken, bizlere de sözlü uyarılarla istikameti tayin ederler. İrfan çiçeklerinin açtığı, tecelli nurlarının aksettiği gönül bahçelerinin eşsiz nimetlerini, şeytan ve nefis kurtları yeyip talan etmesin diye, dînî görevlerimizi anlatırlar saatlerce.

Kalplerde zuhur eden mânevî hastalıkları yüzümüzde müşahede ederek, ikazlarda bulunurlar. Sanayi Camii’nde2 vaazlarını tamamladıktan sonra Üstazımız, birden, heyecanla, "Zinaya yaklaşmayın; çünkü o pek çirkindir ve kötü bir yoldur." (İsra: 32) ikaz-ı İlahisi ile seslenir cemaate. Meğer son anda camiye giren, bu fena fiili yapmayı aklına koyan kimseyi Allah’ın izni ile hissetmişlerdir. Bir cana kıymayı tasarlayan adamı da, "Allah’ın haram kıldığı canı, haklı bir sebep olmadan öldürmeyin." (İsra: 33) ayet-i celilesiyle ve hadis-i şerif’lerle, öğüt ve nasihatleriyle bu menhiyattan kaçındırırlar. Efendimiz (s.a.v.)’in hürmetine, isyanı sebebiyle ıslah olmayan, şekli değişip hayvan simasına dönmeyen, fakat kalbi, gönlü bozulan kimseleri her fırsatta ikaz ederler. Nefisleri için kızmazlar, Allah rızası için gayrete gelirler.

Tevazu ve hilmiyetle, "Mü’minlere kanatlarını indir." (Hicr: 88) edeb-i İlâhîsi ile alçak gönüllü ve şefkatli davranırlar insanlara. "Kafirlere karşı çok çetin, çok şiddetlidirler. Kendi aralarında merhametlidirler." (Feth: 29) esasını da koruyarak, Allah için sevgi ve Allah için buğz kanatlarıyla bir dervişin irfan semasında kanatlanacağını haber verirler.

1947 yılında vapurla gittikleri Hac yolculuğunda yaşlı bir zât Üstazımıza, -kendi sûretini âyinede görerek- kötü isnatlarda bulunur. Çok genç olan Üstazımız, gayet beşûş bir çehre ile: "Amca! Bu saydığınız fena huylara tövbe etmek için bu yola çıktık." buyurur. Memleketine döndüğünde, bu olgunluğa, kemâle hayran kalan amca, intisap ederek: "Beni kendine köle ettin." der.

Mahallemizde en çok, su sebebiyle kavga çıkardı. Su pek yeterli değildi. Üstazımızın bahçesine akan suyu gasp eder biri. Üstazımız hiç kızmadan: "Bu su ile abdest al, guslet, temizlen." der ve geçerler. Öyle bir kalbe maliktirler ki, o gönül, Hakk’tan gayrı bir endişeyi taşımaz. Rabiatü’l-Adeviyye (r. anha) kendisine, "Şeytan’a buğzeder misin?" diyen şahsa: "Allah (c.c.)’a sevgiden ona yer kalmadı." buyurur. Peygamberimiz (s.a.v.): "Düşmanını cezalandırmaya muktedir isen, o nimetin şükrünü af ile yerine getir." "Hilmiyyet (yumuşak huyluluk) gösteren, insanların gözünde büyüklük kazanır. Anlayış gösterenin kemâli artar." hadis-i şerifleriyle bu huyun güzelliğini haber verirler. "Kim af ve ıslah ederse, onun mükafatı Allah’a aittir." (Şûra: 40) buyurur Rabbimiz. 
____________________
1- İlm-i Ledün: Hakk’ın katından gelen bilgi. Mutasavvıflar, bütün ilimlerin Allah katından geldiğine inanırlar. Ancak şer’î ve zahiri ilimler, melekler ve Rasûl aracılığı ile gelir. İlham ise aracısız olarak doğrudan Hakk’tan gelir. Onun için ilhama, ilm-i ledün denilmiştir. Bu ilim kişiye özgü mahrem bir bilgidir.

*Çinliler kendilerine güvenerek Rumlara karşı övündüler: “Resim sanatında dünyada bizden daha üstünü yok.” dediler. Buna karşılık Rumlar da: “Hayır, bu iddianız doğru değil, biz daha mahir kişileriz.” dediler. Bu iddialar adil bir padişahın kulağına gitti. Padişah:

“Ben sizi imtihan edeceğim, bakalım hanginizin dediği doğru.” dedi.

Çinliler de Rum diyarının ressamları da hazırlandılar.

Çinli ressamlar: “Bize bir oda verin, bir oda da siz alın, herbirimiz burada hünerlerimizi sergileyelim, işimiz bitince padişah gelsin baksın ve kimin daha üstün olduğuna karar versin.” dediler.

Kapıları karşı karşıya iki odadan birini Çinli ressamlara, diğerini Rum diyarının ressamlarına verdiler.

Çinliler, padişahtan yüz türlü boya istediler. Padişah bunun üzerine hazinesini açtı.

Çinlilere her sabah hazineden boyalar verilmekte onlar da bu boyalarla çeşitli resimler, süsler yapmaktaydı.

Rum ressamları ise:

“Pas giderilmeden ne boya işe yarar ne de resim.” diye düşünüyorlar habire her yeri cilalayıp duruyorlardı.

Rum diyarının ressamları bu düşünceyle günlerce duvarları cilalayıp durdular. Sonunda her yer pırıl pırıl oldu. Gökyüzü gibi berrak bir hâl aldı.

Nihayet Çinli ressamlar işlerini bitirdiler. Hepsi de yaptıklarından emindi ve yaptıkları bu güzel işten dolayı çok sevinçliydiler.

Padişaha haber verildi. Padişah gelerek önce Çinli ressamların resip yapıp süsledikleri odaya girdi, resimleri gördü, bütün yapılanlar fevkalade şeylerdi. Çinli ressamların yaptıklarını beğenerek takdir eden padişah buradan çıkarak Rum diyarının ressamlarının bulundukları odaya girdi. Bir Rum ressam, Çinli ressamların resim yaptıkları odayı görmeye mani olan aradaki perdeyi kaldırdı. Çinli ressamların yaptıkları süsler ve resimler bu odanın cilalanmış duvarlarına yansıdı. O odada ne varsa burada da öyle, hatta daha güzel ve daha parlak bir biçimde görünmeye başladı.

Rum diyarının ressamlarının bulundukları oda, dille tarifi mümkün olmayan bir hâldeydi ve bu hâliyle Çinli ressamların odasından binlerce defa daha güzeldi. Böylece Rum diyarının ressamları bu imtihanı kazanmış oldular. (Kaynak: Mesnevide Geçen Bütün Hikayeler, Haz: Mehmet Zeren, Hazen, 1996, sh. 60-62)

2-Sanayi Camii: Kayseri’nin Yahyalı İlçesi merkezinde yeralan ve Hacı Hasan Efendi (k.s.)’nin zaman zaman irşad vazifesinde bulunduğu camidir.


..MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Hırka ve taca, ünvan ve şecereye takılıp kalmaz mürşid-i kamil. Bunu Yunus Emre;

Dervişlik olaydı tac ile hırka,

Biz dahi alırdık otuza kırka. 

şeklinde çok güzel ifade eder.

Olgunluğun işaretini iki maddede özetler Muhyiddin-i Arabi (k.s.):

1- Mahviyet

2- Mahfiyet.

Nefsaniyetin, benliğin yok olup, kişinin, Hakk’ın katında var olması, iradenin Allah’ın iradesinde yok olması, ahlak-ı seyyienin, kötü ahlakın yerini ahlak-ı hamidenin, güzel ahlakın almasıdır mahviyet. Mahfiyet, kendisine Allah’tan bahş olunan güzel rüyaları, keşifleri, sırları, kerametleri, tecelliyatı, gönülde beliren nurları ve varidatı, Hakk’dan gelen feyz ve ilhamatı, güzel duygu ve hisleri gizlemektir.

Enbiyadan biri vahyi rüyada alır. Cenab-ı Hakk, bir altın tası gizlemesini emreder. Nebi ne kadar gizlese de altın tas ortaya çıkar. Sebebini Rabbimizden sorar. Hâlikımız da: "O altın tas, güzel amellerdir. Kişi taatini, kendisini ne kadar gizlese de biz onun sevgisini kalplere yerleştiririz." buyurur.


.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Büyük bir marifetle, gelenlerin hallerine göre biiznillah irşadda bulunurlar. "Süt emen çocuğa bal, bal yiyene de süt vermezler." İnanç bakımından bozuk olanlara, iman esaslarını; ibadette kusurları olanlara da, Cenab-ı Hakk’ın emirlerine uyup, yasakladıklarından uzaklaşmanın, kulluğun gereği olduğunu; taatlere devam edenlerin de, Allah’ı görür gibi ibadet etmelerini, biz O’nu göremesek dahi, Allah’ın bizi müşahede ettiğini tefekkür ederek, "ihsan" mertebesinde kulluğumuzu yerine getirmemiz gerektiğini her fırsatta hatırlatırlar. Mevlana Celaleddin-i Rûmi’nin hocası Seyyid Burhaneddin (rh.a.), namazda "Allah" diye feryat ederek bayılır. Kendisine geldiğinde, bu hâlin sebebi sorulunca: "Kur’an’ı indirenin sadâsını duydum." der. Yahyalı’nın Sanayi Camii’nde Üstazımız namaz kılarken sağa sola çok tatlı bir şekilde meylediyorlardı. Bu hâle taaccüb edenlere: "Kişi, Allah’ı görürcesine ibadet ederken vücudu elden çıkıyor." buyurmuşlardı


.MÜRŞİD-İ KÂMİL'İN VASIFLARI

Müşrikler, Efendimiz (s.a.v)‘i, "Davandan vazgeç sana en güzel kızı nikah edelim." diye şehvetle, "En verimli araziyi tapulayalım." diye servetle, "Başımıza şah edelim." diye şöhretle aldatmaya kalkıştıklarında, O, bütün bunlardan uzak kalarak, "Kastım, rızâyı Bârî’dir." buyurdu.

Gizli şehvet olarak tanımlanan riyaset sevdası olmaz gönüllerinde. Sami Ramazanoğlu (k.s.), Üstazımıza görev verirlerken: "Kendini nasıl hissediyorsun Hasan Efendi?" buyurduklarında, "Efendim! Ebubekir, Ömer, Osman, Ali (r.anhüm)’ye adres gösteren bir çocuk mesabesinde görüyorum kendimi. Acaba, bu büyük zatlara yol gösteremez de vebalde kalır mıyım diye düşünüyorum." deyince, Sami Ramazanoğlu (k.s.), Üstazımızı tebrik ederler.


.MÜRŞİD-İ KÂMİLLE GÖRÜŞME ÂDÂBI

Rabıta döneminde, devamlı rabıta; murakabe döneminde ise, vakitleri devamlı murakabe ile geçirmeli salik.

 Mürşid-i kamilin huzurlarında, kalbi, devamlı istifade için açık bulundurmalı; avını bekleyen biri gibi, gözünü, gönlünü mürşidinden ayırmamalıdır. Efendimiz (s.a.v)’in Cenab-ı Hakk’ı müşahedesini; "Göz ne şaştı, ne (de sınırı) aştı." diye ifade eder ayet-i kerime.

Asker arkadaşıyla konuşur gibi, bağırıp-çağırarak konuşmamalı. Hakk’a ermek için sözlerini tutup edebe riayet ederek, mehabetini gönlünden kaybetmemeli mürşidin. "Ey iman edenler! Allah’ın ve Peygamberinin önüne geçmeyin (saygısızlık etmeyin) ve Allah’tan korkun, çünkü Allah işitir, bilir. Ey iman edenler! Seslerinizi Peygamberin sesinden fazla yükseltmeyin ve O’na birbirinize bağırır gibi yüksek sesle söylemeyin ki, haberiniz olmadan amelleriniz hiçe iniverir. Kesinlikle Allah ve Rasûlü’nün yanında seslerini kısanlar (yok mu), işte onlar o kimselerdir ki, Allah kalplerini takva için imtihan etmiştir. Onlara hem bir bağışlama, hem de büyük bir mükafat vardır." (Hucurat: 1-3)

Ulu orta her şey de sorulmaz. Başımız ağrısa ilacını da ondan istememeliyiz. İmanımıza, ibadet ve dürüst bir yaşantımıza, ahlaka ait sorular, gönüllerinin ferahlı olduğu anda, müsaade istenerek sorulur. "Ey iman edenler! Açıklandığı zaman hoşunuza gitmeyecek olan şeylerden sormayın." (Mâide: 101) Ona can u gönülden teslim olmalı; gaipten, uçup kaçmaktan haber vermesini beklememeli. Devesi kaybolan kişiye Efendimiz (s.a.v): "Allah bildirmezse ben de bilemem." buyurdular. Musa (a.s.)’ya, Hızır (a.s.): "O halde bana tabi olacaksan, ben sana sırrını anlatmadıkça, hiçbir şey hakkında da bana soru sorma." (Kehf: 70) demiştir. "Edepsiz insan, dünyada da uhrada da mahrumdur."


.SÂLİK'İN VASIFLARI VE AHLÂKİ YAPISI

Allah’ın emirlerini gözetip, nehyinden kaçan, "Peygamber size ne emir verirse onu tutun, yasakladığından da sakının." (Haşr: 7) ayet-i celilesine riayetle nefsini arıtıp, ruhunu durultan salik, şu hususlara azami dikkat gösterir:

1-Devâm-ı Vuzû

Nefis, cin ve insan şeytanlarının şerrinden emin olmak için devamlı abdestli bulunur. Yatsı namazını eda ettikten sonra, yatmadan önce abdest alıp iki rekat namaz kılar; dualarla, zikirlerle, gününü nasıl geçirdiğinin hesabını inceden inceye yaparak, mânevî sır perdesinin açıldığı ânı gözeterek yatağına girer salik.

2-Devâm-ı Halvet

İnsanlardan ayrı yaşamanın gayesini celvet, halkın irşad ve ıslahı için görür salik. Akünün dolmasından maksat, kendisinden arzu edileni yerine getirmek olduğu gibi, derviş de gece ve gündüzleri rabıta ve murakabesiyle, arştan inen feyiz ve tecellilerle dolarak, alemi tenvir eder.

Nefsi ıslah için insanlardan ayrılıp, daracık bir mekanda azıcık yiyecekle yetinip vakit geçirmenin anlamı olan halvet; ashab-ı kiramın talip olduğu çileyi örnek alarak, "Zâhirde halkla, batında Mevla ile" olmaktır. Dışarıya kapalı, Allah’a açık olan o mekanda, vücûdu da kabir yaparak, "ölmeden evvel ölme" sırrına erişmektir. "İnsanların hayırlısı insanlara faydalı olandır." hadis-i şerifinin muhatabı olmaktır merğub olan, övülen halvet.

3-Savm (Oruç)

Oruçtan gaye, sadece yemekten-içmekten, cinsi münasebetten uzaklaşmak değil, bütün azayı, ne için yaratılmışsa onun için kullanmaktır; oruç sayesinde takvaya ulaşmaktır. Yemekten-içmekten münezzeh Mevla’nın ahlakıyla ahlaklanmaktır. Arifler; yalan, dedikodu, iftira v.s. gibi çirkin bütün hasletlerin zuhurunda keffaret tutarlar, Allah (c.c.)’tan gayri düşüncelerde ise oruçlarını kaza ederler.

4-Sükût

Peygamberimiz (s.a.v.)’in, "İki hususta teminat verenin cennete girmesine kefilim." diye buyurdukları, dil ve namus, hataların en çok zuhur ettiği yerlerdir. "Her ne söz söylerse, mutlaka yanında hazır bir gözcü vardır." (Kaf: 18) "Ey iman edenler, Allah’tan korkun ve sağlam söz söyleyin." (Ahzab: 70) ayetlerine riayet eden kamil insanlar, kâlden ziyade hâl diliyle konuşurlar.

Elvan lakabıyla anılan rahmetli Ali Yıldız, Üstazımıza, Sivaslı İsmail Hakkı Toprak (rh.a.) (ö. 1973)’ın evlatlarından birini getirir. Lisanen konuşmadan gönüller konuşmaya başlar ve uzunca, derin bir sükuttan sonra veda edilir.

Şah-ı Nakşbend (k.s.): "Sükûtumuzdan istifade edemeyen, sözümüzden faydalanamaz." buyurur. Hâl diliyle konuşabilmek, kalplerden faydalanabilmek için, gönül frekanslarının tutması gerekir. Büyüklerin sükûtu tercih etmeleri, hâl diliyle konuşmaları sebebiyledir.

5-Zikir*

İnsan, üç hâlin dışında değildir. Ya ayaktadır, ya oturur, ya da yanı yerdedir. "Onlar ki, gerek ayakta, gerek otururken ve gerekse yanları üzerinde yatarken Allah’ı anarlar. Göklerin ve yerin yaratılışı hakkında inceden inceye tefekkür ederler, düşünürler." (Âl-i İmran: 191), "Onlar, ne bir ticaretin ne de bir alış-verişin kendilerini Allah’ı anmaktan, namazı dosdoğru kılmaktan ve zekat vermekten alıkoymadığı erlerdir." (Nur: 37) ayetleriyle mü’minin her an zikrullahda olduğu belirtilir. "Nice erler ki, ne ticaret, ne de alışveriş, kendilerini, Allah’ı anmaktan, namaz kılmaktan ve zekat vermekten alıkoymaz. Onlar, kalplerin ve gözlerin kıvranacağı günden korkarlar." Nefislerinde, aile ve komşu ilişkilerinde, ticaretlerinde ve bütün davranışlarında emr-i İlâhiye kulak verirler.

Unutkan olmamızdan dolayı bize insan denmiştir. En çok gaflete düştüğümüz iki husus ise:

1-Ezelde verdiğimiz söz.

2-Hiçbir zaman unutmamamız gereken Hâlikımızdır.

Unutmanın zıddı hatırlamaktır. Hatırlamanın Arapça karşılığı ise zikirdir. "Rabbiniz değil miyim? diye şahit gösterdiği zaman, "Evet Rabbimizsin, şahidiz." dediler (A’raf: 172) Ve, "Unuttuğun vakit Allah’ı an." (Kehf: 24)

________________________

*Sâlik’in vasıfları arasında zikredilen bu mevzuu ayrı bir başlık hâlinde bu konuyu mütakiben geniş olarak işlenmektedir.


.ALLAH'I ZİKRETMEK GÖNÜLLERE ŞİFÂ VERİR

1. Zikrin Anlamı

Zikir kelimesi hatırlama manasına gelir. Yalnız bu hatırlama, güzel olan, hayırlı olan, iyi olan işlerde vuku bulan bir hatırlamadır. Eğer bir insanın iyiliği, güzelliği anlatılmışsa, "Geçen gün sizi zikretmiştik." denir. Eğer kötülüğünden bahsedilmişse, "Zikriniz geçti." denmez. Öyleyse; namaz zikirdir, insanlar arasında iyi münâsebetler, güzel komşuluk, aile arasında güzel geçim, ticari hukuka riâyet, bir mü’minin gönlünü almak zikirdir. Çünkü Allah (c.c.)’ı hatırlatan her şey zikirdir.

Mânevî hayata baktığımızda meşâyihi kiramın, kendilerine tâbi olan insanların Allah’a itaat etmeleri, Rasûlullah (s.a.v.)’ın ve Cenab-ı Hakk’ın muhabbetine ulaşabilmeleri için birer vasıta olduklarını görürüz.

2. Zikrin Gayesi

Zikir yapılmasından maksadımız, ‘Muhlis’ vasfını kazanmaktır. “La ilahe illallah diyen cennete girecektir.” buyrulmaktadır. Ama ‘Muhlisan’ şartı vardır. Nedir bu tabirin manası? Muhlisan, herşeyi Allah (c.c.)’ın rızası için yapmak demektir. ‘Muhlis’ ve ‘Muhlas’ tabirleri farlıdır. ‘Muhlis’, ismi fâildir. ‘Muhlas’ ismi mef’uldür. Bu farkı talebeliğim esnasında düşünürdüm. Kastamonu’ya gittiğimizde Mehmet Fevzi Efendi (ö. 1989), bana bakıp: ‘Muhlis kesbîdir, Muhlas vehbîdir.’ diyerek meseleyi derhâl halletti. ‘Muhlas’ olabilmek için uğraşmalıyız. Böylesi bir kimseye, rıza-ı İlâhinin dışında birşey yaptıramazsınız. Hesabı kitabı yoktur, her yaptığı Allah rızası içindir. İşte zikrin neticesi budur.

Mürşid dediğimiz zaman ‘dönüştürücü’ aklımıza gelir. Bulunulan hâlden, Peygamberimiz (s.a.v.)’in istediği güzel hâle, ahlâka dönüşmektir gaye. Vazife almak hususunda da eksiklikler var. Uluorta, ‘Kim vazife alacak?’ deniliyor. İnsanlar birbirine bakıyor. Bunun hiçbir anlamı yok. Aldıktan birkaç gün sonra bu vazife unutulacaktır. Bir kere, cezbolunması gerekir. Kalben muhabbet edilmesi gerekir. Bu muhabbet, bu zevk olmadan vazife alınmaz.

Girişler üç çeşittir. Birincisi; sadece Mevla’nın rızası için girenler. Bunlar hakikaten faydalanan kimselerdir. Allah’ın muhabbetine, bu yol vasıtasıyla ulaşmaya çalışırlar. Kimileri de, ‘Şu girdi, bu girdi, ben de gireyim.’ diyerek vazife alırlar. Öteki çıktığı zaman tabî o da çıkacaktır. Bir üçüncüsü de teşviklerle ders alanlardır. Bunlar da ne kadar teşvik edilirlerse o kadar yol alırlar.

İslâm ahlakındaki en büyük gaye; ne yaparsak yapalım, yaptığımız işi Allah rızası için yapmaktır. Birinci şart budur. Muhlas olabilmektir. Sonra ‘takva’ gelir. Şeyh Mustafa Efendimiz (k.s.)’in de dediği üzere, tıpkı günümüzde doktora gitmeden bazı âletlerle bazı ölçümlerin yapılması gibi, bizim de kendimizi ölçeceğimiz iki tane işaret vardır. Birincisi, ibadet-ü taati zevkle yapabilmektir. Efendimiz (s.a.v.)’in buyurduğu üzere, arş-ı âzâmın gölgesinde gölgelenecek yedi sınıftan birisi de, ibadet-ü taatini zevkle yapan gençtir. İnsanlar bu noktada ikiye ayrılır. Emir olduğu için yapanlar, bir de zevkle yapanlar. İkinci ölçümüz ise Allah korkusunun artmasıdır. Bu zikirleri yapmaktan maksat, takvanın meydana gelmesidir. Bu zikirler sayesinde, iki sınıf insandan, zevk almak için ibadet yapan insanlardan olmaya çalışırız. İbadetimizi zikirler sayesinde zevk içerisinde yaparız. Kuru kuruya değil, manasını düşünerek ve o anda yaşayarak ibadetini yapan insanlarla bizim aramızda fark vardır.

3. Zikrin Âdâbı

Binlerce defa ‘Allah’ demektense huzurla bir defa ‘Allah’ demek daha üstündür. Tesbihi nasıl çektiğinizi bilmeden, anlamını düşünmeden yapmaktansa, anlamını düşünerek, azametini tefekkür ederek ve onun hayata geçirilmesinin idrakinde olarak yapılan zikir evlâdır.

Faraza, duyduğum kadarıyla, beş yüz defa Allah diyoruz. Fırsat bulamazsak olur ama sandalye üzerinde falan değil, daha sakin ve karanlık bir ortamda, dış âlemle irtibatımızı keserek, kalbimize, gönlümüze dönerek bunu yapmalıyız. ‘Kur’an gece indirildi.’ buyrulmasının bir anlamı, bir sırrı vardır. İsrâ Sûresi’nde Cenab-ı Hakk Habibini Mescid-i Haram’dan, Mescid-i Aksa’ya gece yürüttüğünü haber veriyor. Geceleri göz dinlenir, kulak dinlenir, kalp dinlenir ve kişi bütün potansiyeli ile kendisini zikre verme imkanı bulur. Sami Ramazanoğlu Hazretleri (k.s.), gündüz yapılan taatle, gece yapılan taat arasındaki farkı, "Eğer ders, gece yapılmaz da gündüz yapılırsa, kazaya kalan oruç gibi olur." buyurarak haber vermektedir. Temiz bir seccade üstünde oturulur, huzurla ‘Allah’ denir. Beş yüzünde dil damağa yapıştırılır ve hareket ettirilmez. Ocağın üzerine su koyduğumuzu düşünelim. Ocağı açarsınız ve su ısınmaya başlar. Başlangıçta parmağımızı suya değdirirken, daha sonra dokunamaz oluruz. Nihayetinde neredeyse buharına da parmağımızı yaklaştıramayız. Önceleri hafif atışlar hissedilir, sonra gümbür gümbür kaynar. Kalb de aynen bunun gibidir. Önceleri yanar, bazen iğne batar gibi gelir insana. Daha sonra ara ara vuruşlar meydana gelir. Koşup da durduğumuzda, heyecanlandığımızda olduğu gibi kalbimiz sanki fırlayıp yerinden çıkacakmışçasına hareket eder. İkinci beş yüz de içe verilmek sûretiyle kalb zikre geçer, gönül arınır, temizlenir.

4. Ferdî ve Cemaat Hâlinde Zikir

Zikir, ferdî ve cemaat hâlinde olmak üzere ikiye ayrılır. Ahmet b. Hanbel Hazretleri’nin Müsned’inde de geçtiği gibi, Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’e Ali (r.a) gelmiş ve: "Ya Rasûlallah! Benim için bir telkinde bulun." demişlerdir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) de mübarek gözlerini yumarak üç defa kelime-i tevhidi okumuşlardır. O da huzur ve huşû içinde Peygamberimiz (s.a.v.)’i takip etmiştir. Bu, ferdî zikre örnektir. Bir de cemaat hâlinde olan zikir vardır. Ashâb-ı Kiram’ın bir araya toplandığı bir mecliste Peygamber Efendimiz (s.a.v.): "Cennet bahçesine uğradığınız zaman meyvelerinden yiyin." buyurmuşlardır. Ashab, cennet bahçesi ve meyvelerinden maksadın ne olduğunu sorduğunda Efendimiz (s.a.v.): "Zikir halkalarıdır.” buyurmuşlardır.

Kur’an-ı Kerim’de de geçen aşk ehli bir basîr zümre, ‘Ulu’l el-bâb’ vardır. Bu insanlar gönül ehli insanlardır. Asırlar boyu devam ettiği söylenen salihlerle meşâyihin çatışması aslında yoktur. Cenab-ı Allah sevdiği kullarını dinde ince anlayış sahibi kılıyor. Fakihler, şer-i meselelerde delilleri ortaya koyarak yürümüşlerdir. Aşk ehli insanlar, bunları bilmekle beraber, zâhiri yönü asla terketmeden işin kalbî, ruhî, mânevî yönüyle ilgilenerek bilginin esasına erişmişlerdir. Nitekim Efendimiz (s.a.v.): "Kişi bildiği ile amel ederse, Cenab-ı Allah ona bilmediğini mâlum kılar." buyurmuşlardır. Evliyâullahın bu vasıta ile eriştikleri bir nur vardır, bir haz vardır. Biz buna ehil olmamakla birlikte, ehil olanların yanlarında bulunduk, sohbetlerinden istifade ettik.

5. Açık ve Gizli Zikir

Hâl ehli insanlardan gördüğümüz, duyduğumuz kadarıyla, açık zikir ve gizli zikir telkini şeklinde iki usûl bulunmaktadır. Efendimiz (s.a.v.) ölmek üzere olan bir kimseye kelime-i tevhidi telkin etmişlerdir. Bu, açık zikre örnektir. Gizli zikir ise Kur’an-ı Kerim’de sayılamayacak kadar çok Ayet-i Kerime’de haber verilmiştir. Uyuyan adamı nasıl uyandırırız? O’na ‘Abdullah! Abdullah!’ diye sesleniriz ve onu uyandırmaya çalışırız. Uyandıktan sonra bağırmaya gerek var mıdır?

Allah (c.c.) hepimizi ıslah etsin, ortak bir hastalığımız var; o da gaflet hastalığı. Bu hastalığın ilacı Hakk’ı tavsiye etmektir. Bu da insanların durumlarını gözönüne alarak yapılmalıdır. İtikadi hata içerisinde bulunan, inanç hususunda tamamen ters olan bir kimseye zikir telkini yapamazsınız.

Zikir, hatırlatma manasına geldiğine göre sadece hatırlatma amacıyla ibadet ve taat konusunda bilgi verilir. Bu konuda elinden geldiğini yapmaya çalışan insana da husûsi zikirler telkin edilir.

İmam-ı Rabbani Hazretleri (ö. 1034/1624)’ni unutmayalım. İmam-ı Rabbâni Hazretleri Vahdet-i Şuhûd makamında olduğu için, delilleri ortaya koymak sûretiyle hareket etme yoluna gitmiştir. Muhyiddin-i Arabi Hazretleri’nin başını çektiği bir zümre ise herşeye fenâ makâmından bakmak sûretiyle meselelere yaklaşır. Her ikisinin de geldiği nokta aynıdır. İmam-ı Rabbâni Hazretleri, Muhyiddin-i Arabi Hazretleri’nde olduğu gibi hem zâhiri hem de bâtınî yönde söz sahibidir. Bizim gibi insanlar bunları tefrik edemeyeceği, ayırt edemeyeceği için hep İmam-ı Rabbâni Hazretleri’nden bahsediyoruz. Bildiğimiz kadarıyla Muhyiddin-i Arabi Hazretleri’nin eserlerini okuyarak İslam’a girenlerin sayısı çok fazladır. O’nun kitaplarını okuyarak İslam’a giren, O’na hayran olan pekçok insan var. İlkokul çocuğu cebiri, bir bilmeyenli, iki bilinmeyenli denklemleri, kök almayı, sinüsü, kosinüsü, tanjantı, kotanjantı herhalde bilecek değildir. Ne yapacaktır, birer-ikişer sayacaktır; toplamayı, çıkarmayı yapacaktır, belki bölmeye ikinci sene sıra gelecektir.

Daha, toplamayla, çıkarmayla meşgul olanlar, kalkıp da cebirle, geometriyle meşgul olacak olurlarsa, tabîidir ki Muhyiddin’i Arabi Hazretleri’ne olmadık sözler söyleyeceklerdir. Keşke o makama gelinebilse, bu büyük zât anlaşılabilse.

İmam-ı Rabbâni Hazretleri kötülük içindeki insanlara zikir telkininde bulunup-bulunmama hususunu soran talebelerine, bu insanlara da zikir telkininde bulunulması gerektiğini, umulur ki kurtulmalarına vesile olacağını ifade etmişlerdir.

6. İnsanın Yaratılışında Yer Alan

Dört Unsur (Anâsır-ı Erbaa)

Bedenimizin yapısında eskilerin deyimiyle anâsır-ı erbaa vardır. Su, hava, ateş ve toprak. Eksikliğimiz olduğu için kendimizden örnek verelim:

Üstadımızın sohbetlerinde bağırma meydana gelir, duramaz, meclisin ortasına yürürdüm. İzmir’den bir cemaat gelmişti. Cemaate, Hacı Hasan Efendimiz (k.s.), Sami Ramazanoğlu Efendimiz (k.s)’den bahsediyorlardı. Bu esnâda ben bayılıp düşmüşüm. Bu hâdise Sami Efendimiz (k.s.)’e haber verildiğinde, ‘Unsûr-u narisi yanmış.’ buyurmuşlar. Dikkat ederseniz bir mürşid tarifi yapacağım: "Şeyh, vücuddaki anasır-ı erbaa’nın dozajını ayarlayan kimsedir." Bu, kafayı oynatma değil, düzeltme mesleğidir. Bu sebeble kafasını oynatan kaç kimse vardır? Hakiki bir mürşid, bırakın kafayı oynatmayı, hasta hâli sıhhate dönüştürür Allah’ın izniyle.

Cezbe, kalbin Allah’a yönelmesidir. Ses hızı, ışık hızı onun yanında çok yavaş kalır. Vücud yapımızdaki dört unsurun dozajını ayarlayıp, nefsin esaretinden kurtarıp, ruhun emrine verilmesine mânevî hayat diyoruz. Mürşid de bunu gerçekleştiren kimsedir. Mâneviyyat bizi kendimize zulmetmekten kurtarır. Hz. Adem yasak meyveden yeyince Cenab-ı Hakk: "Nefsine zulmettin." buyurmuştur. Mürşidler de bizlerin elinden tutup, bizleri Rasûlullah (s.a.v.)’ın muhabbetine ve Zâtının aşkına teslim ediyorlar. Bu dört madde nefsin eline geçerse ne olur? Hava nefsin elinde olursa, her tarafı yakıp yıkar. Ruhun elinde olursa ‘hû’ya dönüşür. Asr-ı Saadet hayatındaki, değerini ölçemediğimiz, "Hangisine uyarsanız kurtuluşa erersiniz." diye buyrulan o güzide insanların ahlakını kendine örnek edinen insanlar ortaya çıkar ve huzur ortamı meydana gelir.

7. Beş Rûhânî Zikir Merkezi (Letâif-i Hamse)

Vücutta, sadrımızda beş tane letâif vardır: Kalp, ruh, sır, hafi, ahfa. Bunlar emir âlemidir. Halk da bedenle alakalıdır. Gönül, Allah’ı zikrettiği zaman ne bir ticaret, ne de bir alış-veriş onları Allah’ın zikrinden alıkoyar. Nasıl alıkoyar ki? "El kârda gönül yarda" sözü mucibince, el dünya işiyle uğraşırken, gönül yâr olan Allah’la meşgul olur. Kafa ile gönül birbirinden ayrıdır. Sami Efendimiz Hazretleri (k.s.) ne güzel ifade buyuruyor; bir araba ile misal veriyor. Arabanın motoru, çalışmasını temin ediyor, direksiyonu da sağa sola, nereye gidecekse onu yerine getiriyor. Gönül bir motor gibi Allah’ı zikreder, kafa da dünya işlerini tedbir eder, ayarlar. Bütün işlerimiz kalple alakalı olacak olursa o işte yalnızlık olmaz. Ticarette, günlük işlerimizde, yaptığımız bütün fiillerimizde haksızlığa gitmeyiz. Kalb salih olursa vücut da salih olur. Kalb fesada giderse vücut da fesada gider, göz harama bakar, kulak isyana düşer. El, hayır yapması gerekirken hırsızlığa meyleder. Memleket fesada uğrar. O bakımdan bütün insanlığın kurtuluşu kalbi ihyaya bağlıdır. Efendimiz (s.a.v)’in Mekke döneminde inen ayetler, daha çok kalbî olan vazifeleri bildirir.

8. Letâiflerin Zikre Geçmesi

Zikir başta lisan ile olur. ‘Allah’ dedikçe kalb dediğimiz yer yanmaya başlar, sonra vurur. Vurduğu zaman iç aleme döner. O zaman sağ memenin iki parmak altında olan rûh letâifinin üzerinde durulur. Aynı haller burda da gerçekleşir, ardından normal hâle geçer. Huzur hâlini izah etmek gerçekten zordur. “Tatmayan bilmez.” dendiği gibi izahta zorlanıyoruz. Sır dediğimiz yer kalbin üst kısmındadır. Hafî dediğimiz yer ruhun üst kısmıdır. Ahfâ döşümüzün ortasıdır. Dışardan belli olmaz ama Esad-ı Erbili Hazretleri’nin: “Gül yaprağının her noktası güldür.” buyurdukları gibi vücudun da her noktası Allah’ı zikreder.

Letâiflerin herbirinin biner perdesi ve nûru vardır. Sadırda bulunan beş letaifin ve vücûdun maddi yapısını

oluşturan su, hava, ateş, toprak ve nefsin Mevla’yı zikretmesiyle sâlik -nehirlerin deryaya akması gibi- rahmet okyanusuna kavuşur; vahdet deryasında kaybolarak vuslata erer. Günümüzde dersler, rızıkta temizlik tam hasıl olmadığı için, letaiflerin hareketiyle geçiliyor.

Günümüzde insanımız mânâdan ziyade maddeye yönelmiş durumda. Çoğumuz, "Menfaatim ne olacak? Geleceğim, geçimim ne olacak? Çoluk çoluğum ne olacak?’’ gibi endişelerin içinde kaybolmuş durumda. Allah u Teala’nın istediği, Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in yaşadığı gibi bir hayatı nasıl yaşar, çevremde de yaşatılmasına nasıl gayret ederim? Bunları düşünenlerimizin sayısı çok az. Eğer bu düşünceyi sağlayacak olursak, ahireti dünyanın önüne alacak olursak, Allah (c.c)’ın aşkını ve muhabbetini nefsâni arzuların önüne alacak olursak, birbirimizle olan ilişkilerimiz, ailemizle, çoluk çocuğumuzla olan ilişkilerimiz, bütün maddî değerlere bakış açımız değişecektir. Yaptığımız zikirlerin bizde yapacağı en büyük etki, maddeyi de Allah (c.c)’ın emrine vermek olacaktır.

Her şeyimizi, düşüncemiz uğrunda feda etme aşkı ve zevki temin edilirse, zikrimizin amacı yerine gelmiş olur. Toplumda îsâr yerine getirilirse, “Bugün ben alışverişte siftah yaptım, komşum yapmadı.” diyebilecek insanlar yetişecek olursa, o toplumda huzursuzluk olur mu? Olmaz. Savaşlarda tam ölmek üzere olan ve suya ihtiyaç duyan Ashab-ı Kiram, yanındakini göstererek suyun kardeşine verilmesini ister. Bir diğeri, diliyle ifade edemese bile gözüyle yanındakini işaret eder. Böyle bir toplum elbetteki huzur içinde olur. Mühim olan, gönlü derviş edebilmektir. “Gönlün derviş eyleyen hırkaya muhtaç değildir.” sözü önemlidir. Tevacüt ve cezbe halleri, çoşkunluk halleri, şer-i şerife uygun davranılacak olursa câizdir. Aksi halde büyük tehlikeler zuhur edebilir.

Rabbinin huzurunda hesap vereceğinin bilincinde olan, zikirle kalbî eğitimini yapmış insanların oluşturduğu toplumlarda huzursuzluk da olmayacaktır. Ayakta iken, otururken ve yan olarak yatarken, her an üzere zikri bize Cenab-ı Allah haber vermektedir. Toplumdan uzaklaşmadan, zikir meclislerinin lezzetinden Cenab-ı Allah hepimizi nasibdâr eylesin.



.FENÂ HALLERİ

Fenâ, yok olmak; kötü ahlaktan güzel ahlaka geçmektir. Allah’ın halk etmesiyle dünyaya, olgunluğun son sınırı olan, "Ey huzur içinde olan nefis! Sen Rabbinden razı, O da senden razı olarak Rabbine dön." (Fecr: 27-28) hitabındaki hâl ile Allah’a kavuşmaktır fena.

1. Fenâ fi’l-İhvan

Allah’a vuslatın, kavuşmanın yollarını açmak için evvela: "İyilik ve takva üzere yardımlaşın da, günah ve düşmanlık üzerinde yardımlaşmayın." (Maide: 2) âyetinde ifade edilen salihlerle, Yusuf (a.s.)’un: "Benim ruhumu Müslüman olarak al ve bizi salihler arasına kat." (Yusuf: 101) duasında istenen hayırlı kimselerle bulunmak gerekir ki bu, fenâ fi’l-ihvan hâlidir.

Hasan Türkmenoğlu Hocamız (İpek Hoca) (ö. 2002): “Verdiğim bir kısım (diş, nikah vs.) fetvalardan dolayı, Efendim beni öyle ikaz etti ki döğecek zannettim.” derdi. Asıl dost, bizi Ahiret’te, mesul olacağımız hatalardan dolayı irşad eden kimsedir. Develi ilçesine bağlı Tombaklı köyünden, H. Ahmet Yalçın Efendi bize: "Üstadımın bana verdiği öğüt ciltler dolusu kitap olurdu." derdi. Şeyh Mustafa Hulusi (k.s.)’nin bir grup evladı aralarında şöyle bir ahid yaparlar. "Hangimiz hata ederse, bir diğeri onu ikaz etsin." Sırtımızı sıvazlayıp yüzümüze gülenden, bize bol müjdeler veren kimselerdense -Hasan-ı Basri (k.s.)’nin dediği gibi- ahiret ahvali hakkında, ciğerlerimizi sökercesine nasihat edenler daha üstündür. Asıl kardeş de onlardır. Unutmayalım! Dünya kardeşi değil, âhiret kardeşi olalım. İhtiyaç ânında ister dünya, ister ahiret olsun, kardeşini kendisine tercih eden bahtiyar zümreden olalım.

2. Fenâ fi’ş-Şeyh

Bize, Efendimiz (s.a.v)’in ve Cenab-ı Hakk’ın sevgisini aşılayan Nebilerin varisleriyle hemhâl olmak, fenâ fi’ş-şeyh olmaktır. "Hidayet eyle bizi doğru yola! O, kendilerine nimet verdiğin mesutların yoluna." (Fatiha: 6-7) buyrulan seçkin kulların sevgisine nail olmaktır fenâ fi’ş-şeyh hâli. "Her kim Allah’a ve Peygamberine itaat ederse, işte onlar, Allah’ın kendilerine nimet ihsan ettiği Peygamberler, dosdoğru kişiler, şehitler ve salihlerle birliktedirler. Bunlar ise ne güzel arkadaştır." (Nisa: 69) Üstazımız sohbetlerinde: “Menkıbelerden, evliya ve asfiyanın hallerinden fenafi’l-ihvan ve fenafi’ş-şeyh olanlar çok istifade ederler; fenafi’r-Rasûl olanlar da hadis-i şeriflerden zevk duyarlar; Kur’an-ı Kerim okumaktan ise fenafi’llah olanlar haz alırlar.” buyurdular.

Emir Sultan (k.s.) (ö. 833/1429)’ın halifelerinden -aynı zaman da üçlerden olan Ace baba- Ace Sultan sürekli, efendilerinin kerametlerinden anlatarak çok büyük bir neşeye gark olur. "Salihler anıldığı zaman, Allah’ın rahmeti yağar." buyurur Efendimiz (s.a.v).

Fenâ fi’ş-şeyh olmak, Hakk’ın boyasıyla boyanan, her an Mevla’ya dayanan, her âzâsından Rahmâni kokular gelen Mürşid-i Kâmil’in, Allah’ın emrine tâzimini ve sünnet-i seniyyeye uymasını, riayetini hayatımızda yaşamaktır. Şeklini hatırlamaktan maksat, her fırsatta, Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in ve Zât-ı Kibriya’nın sevgisini, tavsiyesini yerine getirmektir. Şeklinden ziyade onu bir nur olarak hatırlamak en güzel yoldur.

3. Fenâ fi’r-Rasûl

"Seni anamdan, babamdan çok seviyorum." diyen Ömer (r.a.)’e, Efendimiz (s.a.v)’in: "Beni kendi nefsinden, canından da fazla sevmedikçe imanda kemale eremezsin." hadis-i şerifinin ve: "Peygamber, mü’minler için canlarından daha sevgilidir." (Ahzab: 6) hitab-ı İlâhîsinin mazharı olmaktır fenâ fi’r-Rasûl.

Mehmet Akif (ö. 1936)’in, "Safahat"ında anlatılan bağrı yanık Seylan’lının, Rasûlüllah (s.a.v)’ın kabr-i saadetini kuşatan demir parmakçıkların önünde feryat ederek ruhunu Hakk’a teslim etmesi, Yaman Dede (ö. 1962)’nin, renginin atıp, duvara yaslı kalmasının sebebi olan, "Hatırıma Peygamberimiz gelince kendimden geçiyorum." sözü, fenafi’r-Rasûl hâlidir.

Değil insanlar, Sıddîk (r.a.)’in ayağını sokan yılan,  Peygamberimiz (s.a.v.)’in irtihâlinde, kafasını yerlere vura vura ölen deve, hutbe okurken üzerine çıktığı hurma kütüğünün, Efendimiz (s.a.v)’in firakıyla inlemesi, hep Rasûlüllah (s.a.v)’ın aşkındandır.

Konya’da yaşlı bir amca Üstadımız Hacı Hasan Efendi (k.s.)’nin çok hoşuna gider. Oradaki ilgili bir zât da onun hakkında şunları söyler. "Dersini yapıp, murakabe hâlinde iken amca, Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bir kürsi üzerinde onun karşısında oturur." Şeyh Mustafa Hulusi (k.s.) bir seher vakti postu üzerinde çok ağlar. Sebebi sorulduğunda, "Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’i gördüm. Yemyeşil bir kürsinin üzerinden aşağıya indi, alnımdan öpüp kucakladı beni." der. Sami Ramazanoğlu (k.s.)’nun iki yerde renklerinin değiştiği söylenir: Biri, Üstazı Esad-ı Erbili (k.s.) anıldığında, diğeri de Ravza-i Pâki Nebi’de, Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in mescidinde.

Efendimiz (s.a.v.)’e çok âşık bir kardeşimize Nebiler Nebisi (s.a.v.), "Yüzümdeki nûra tahammül edemezsin ama mühr-ü saadetime bak." buyururlar. Onda yok olmak bütün gayretiyle sünneti seniyyesine uymakla gerçekleşir.

4. Fenâ Fillah

Bütün eşyayı, Yunusça, yaratandan dolayı sevmek, Hakk’ı bulup halka hizmet etmek, "İman edenlerin Allah’a sevgisi daha kuvvetlidir." (Bakara: 165) hitabına erişmek fenâ fi’llah makamıdır. 

"İştiyakım, arzum, isteğim, aşkım Allah (c.c.)’adır." buyuran Server-i Kainat (s.a.v)’a, irtihâlinde, "Kıyamete kadar yaşaya da bilirsin, şu anda emr-i Hakk zuhur da edebilir." denildiğinde, "Ümmetimden ayrılmak zor ama, Rabbime kavuşmaya can atıyorum." buyurarak Allah’a olan özlemini ifade eder.

Muhyiddin-i Arabi (k.s.) (ö. 638/1240): "Allah’a olan aşkım, yedi kat semaya dökülse, sema kurşun gibi erir." der.

Ebü’l-Hasen Harakani (k.s.) (ö. 425/1033): "Cenab-ı Hakk, kırk yıldır gönlüme nazar eder de, kendi aşkından başka bir şey göremez." der.

Muhammed Baki (k.s) (ö. 1014/1605), bir gecede Kur’an’ı hatmeder; sabah namazına kadar ibadetle meşgul olur; güneş doğana kadar yirmi bir Yasin-i Şerif okur, sonra da ellerini arşa kaldırarak: "Geceler ne çabuk geçiyor, yâ Rab!" diyerek Mevla’nın aşkına doyamadığını ifade eder. “Ariflerden bir zata, ‘fenafi’r-Râsûl’ hâlinden anlatır mısınız?" denilince, "Biz, kendimizde fâni olamadık ki, fenafi’r-Rasûl olalım." demişti. Yerden göğe kadar haklı bu zât. Peygamberimiz (s.a.v)’in: "Göz açıp yumuncaya kadar, ondan da daha az bir zaman da olsa bizi nefsimize terk etme Ya Rab!" dua ve niyazlarını her an yerine getirerek Rabbimizin şu hitabına da kulak verelim: "Onlar bir kusur işledikleri veya kendilerine zulmettiklerinde Allah’ı anıp ve hemen günahlarının bağışlanmasını isteyenlerdir." (Al-i İmran: 135) Başta nefsimizin şerrinden kurtularak nefsi, mutmain, tamamen Mevla’nın emrine itaatkar bir hâle getirmeliyiz. Şeytanın iğvasına, aldatmalarına kanmayarak, Hâlikımızı zikretmeliyiz. "Her ne zaman şeytandan bir vesvese sana dokunacak olursa hemen Allah’a sığın." (Araf: 200)

Dünyanın âlâyişine, süsüne kapılıp, ahireti ve oradaki güzellikleri, Allah’ın lutfedeceği nimetleri unutmamalıyız. "Fakat siz, dünya hayatını tercih ediyorsunuz. Oysa ahiret daha hayırlı ve daha kalıcıdır." (A’lâ: 16-17) "Kişi arkadaşının dini (ahlakı) üzeredir." hadis-i şeriflerine dikkat ederek, konuşup-görüştüğümüz kimselerde iki özellik aramalıyız: Ya zikrettirmeli, ya da Allah’ın yüce kudretini ve görevlerimizi fikrettirmeli, düşündürmeli. İnsanların kötü huylarından daima uzaklaşmalıyız. Aleyhisselat ü vesselam Efendimiz’in beyanlarına göre, zalimlerle göz göze gelmemiz bile kalbimizi yaralar. Nefsin emrini, şeytanın aldatmasını, dünyanın yersiz cazibesini terketmedikçe ve kötü sıfatlı insanların şerrinden emin olmadıkça fena hâline, yersiz duygulardan güzel duygulara, ahlak-ı Muhammediye’ye erişemeyiz.


.


.MÂNEVİ TEDÂVİ YOLARI

Mânevî Nesep

Cismimizin babası Adem (a.s.) olduğu gibi, ruhumuzun babası da Muhammed Mustafa (s.a.v.)’dır. Onun varisleri olan mürşid-i kâmilleri de mânevî baba kabul ettiğimiz için, Sıddîk-ı Âzam’dan bu zamana kadar gelen Pîrân-i İzâm’ın, altın halkada yeralan, silsilede geçen meşâyih-i kirâmın bir bir adları zikredilerek ruhlarına bir Fatiha ile üç İhlâs-ı Şerif okunur. Maddi nesebi olmayan, nasıl makbul sayılmazsa, mânevî nesebi olmayan da düşük çocuk kabul edilerek itibar görmez. Rûhumuzu, arştan yere indirerek bu dünyaya gelmemizi ana ve babamız sağlamışsa, mânevî babalarımız da bizi tarif ettikleri evrad ve ezkâr ile tekrar geliş yeri olan arşa uçururlar. Yere inişimize "hubût" (iniş); arşa seyrimize, Hakk’a kavuşmamıza, "uruc" (çıkış) kavsi derler. Elbette, Allah’a kavuşturan, muhabbetine eriştirenlerin, bu noktada hak ve hukukları daha fazladır.

Öncelikle Yapılması Gereken Vazife

Cenab-ı Hakk’a olan görevler yerine getirilir. Peygamberimiz (s.a.v.)’in, ashâbının ve müsbet ulemanın görüşlerine uygun bir inanca sahip olunur. Farzlar (namaz, oruç, hac, zekat) edâ edilir, bilhassa kul hakkı ödenir, vacip, sünnet ve müstehaplara riayet edilir. Mecelle kaidelerinde de olduğu gibi, "Evvela mania kaldırılır, sonra yola devam edilir." "Kâbiliyet vermiş de ona kötülük ve takvasını ilham etmiştir." (Şems: ayet-i celilesinde belirtildiği üzere, başta isyan ve azgınlıktan tam manasıyla vazgeçer sâlik. Allah’a giden yolun engelleri kaldırılarak Mevla’nın muhabbetine, zâtına süratle gidilir. Şah-ı Nakşbend (k.s.): "Yolumuz akreb, Allah’a en çabuk kavuşturan yoldur." buyurur.

Evrâd ü Ezkâr

Maddi hastalıklarımızın tedavisi için, bitkilerden ve hayvansal yağlardan nasıl ilaçlar temin ediliyorsa, kalbimizin de mânevî hastalıkları (kin, kibir, hasetlik, gıybet, hile, onu-bunu aldatma, hırs, koğuculuk, hayvani duygu, şehvet, şöhret, dünya hırsı) için Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerden çıkartılan tavsiyelerle şifaya kavuşmaya ihtiyacımız vardır.

"Biz Kur’an’dan öyle âyetler indiriyoruz ki, mü’minler için şifa ve rahmettir." (İsra: 82) Hastasına ilaçlarını takdim eden doktor, perhizlerini de tenbih ettiği gibi, gönül doktorları da, yapılması meşru olmayan hasletleri haber verir tabilerine. "Peygamber size ne verdiyse (her ne emir verdiyse) onu alın ve yasakladığından (ana ve babaya isyan, yetim malı yeme, ölçü ve tartıda haksızlık yapma, ticari ahlaksızlığa gitme; faiz, zina, içki, kumar, başkasının hakkını gasbetmekten) vazgeçin." (Haşr: 7)

Evrad Okumadan Evvel

Riâyet Edilmesi Gereken Hususlar

1- Seherde kalkılır.

2- Varsa kaza namazı eda edilir.

3- Teheccüd namazı kılınır.

4- Karanlık bir mekan seçilir.

5- Temiz bir seccade üzerinde oturulur.

6- Güzel kokular kullanılır (Gül esansı tercih edilir).

7- Rabbimizin bizi müşahede ettiği, gördüğü düşünülür.

8- Hata ve isyanlarımız gözönüne alınır.

9- Niyetimiz rıza-i İlâhî olur.

10- Sâlik, kendini Haremeyn-i Şerifeyn’de (Beytullah ve Peygamberimiz’in mescid-i saadetinde) kabul eder.


.


.GÜNLÜK YAPILACAK EVRÂD U EZKÂR

"Silsile-i Şerif"ten sonra yanık bir kalple, göz yaşlarıyla istiğfar-ı şerif okunur.

Doktor, hastasına ilaçlarını verirken, ne zaman kullanacağını da tembih eder. Aksi halde ilaçların pek tesiri olmaz. Evrad ü ezkarın çekilme zamanı da, değerini Peygamberimiz (s.a.v.)’in doğumundan alan, "Gecenin üçte ikisi geçtikten sonra, keyfiyeti meçhul olarak, Rabbimizin, her gün dünya semasına inerek: “Dua eden yok mu duası kabul edilecek; bir haceti olan yok mu isteği verilecek; istiğfar eden yok mu, günahları affolacak, bağışlanacak?" (Ebû Hüreyre (r.a.)’den) diye nida olunan seher vaktidir.

Sami Ramazanoğlu (k.s.): "Seherde yapılmayan vazife, kazaya kalan oruç gibidir." buyururlar. Rahmet-i İlâhînin yağdığı seher anındadır pîrân-i İzâm’ın gönüllere teveccühü, mânevî yardımı, Hakk’ın feyzini kalplere aktarması.

 Sâdık kullar, ateşin azabından, "Seher vakitlerinde bağışlanma dileyenleri koru derler." (Al-i İmran: 17)

Sâlihler, geceyi ibadetle geçirdikleri gibi, seher vakitleri de yatmaz, Cenâb-ı Hakk’dan kusurları için af talep ederler. Müttakiler, Hakk’dan korkup emrine uyup, nehyinden kaçarlar. "Gecede pek az uyurlardı. Ve seher vakitleri onlar istiğfar ederlerdi." (Zariyat: 17-18)

Hz. Yakub (a.s.)’un oğulları, babalarına: "Ey babamız! Bizim için Allah’a istiğfar eyle. Biz gerçekten büyük günah işlemiştik." dediler. Hz. Yakub (a.s.) da dedi ki: "Sizin için Rabbime sonra istiğfar edeceğim. Şüphesiz O ğafurdur, rahimdir." (Yusuf: 97-98) ayetlerinde Yakub (a.s.), oğullarına istiğfarı, duaların kabul olunacağı seher vaktine tehir etmiştir.

Seher, dört mevsim içinde, suların çağladığı, kuşların ötüştüğü, güllerin, çiçeklerin açtığı, tabiatın çimenlerle donatıldığı ilk bahar gibi kıymetlidir. Rabbi ile, maşûk-i hakikiyle mahrem olmak için âşıklar, seheri iple çekerler. Nihayetinde de, "Geceler ne tez geçiyor Yâ Rab!" diye yakınırlar. Yunus’un:

"Dağlar ile taşlar ile

Çağırayım Mevlâm seni

Seherlerde kuşlar ile

Çağırayım Mevlâm seni.”

diye ifade ettiği zümredendir onlar.

Üstazımız, çocukluğundan itibaren pâk bir hayat geçirmesine rağmen, "Yüz on bir istiğfarı tamamlayıncaya kadar hatalarım bitmiyor, karınca kadar işlediğim hata, gözüme Erciyes dağı gibi görünüyor." buyururlardı. Bizim de Erciyes dağı gibi hatalarımız, karınca gibi görünmesin gözümüze.

Efendimiz (s.a.v.)’in son anlarında en çok okudukları; "Sübhanallahi ve bihamdihi estağfirullahe ve etûbü ileyh." duasını çokça okurlardı. Haşa günahı olduğundan değil, bize örnek olmak için. Allah’ın azametinden dolayı, "Allah’ım! Seni hamd ile tesbih eder, hatalarım sebebiyle senden özür diler, sana yönelirim Rabbim." diye yalvarırlardı.

"Hem de Allah’dan mağfiret dileyerek bütün hallerinizde sizi bağışlamasını isteyin. Çünkü Allah, çok bağışlayan, çok merhamet edendir." (Müzzemmil: 20)

Peygamberimiz (s.a.v.): "Israr ile (nedamet, pişmanlık ve azm ile) küçük günah yoktur. İstiğfar ile de büyük günah yoktur." (Keşfü’l-Hafâ, 11, 490, 3071) "Kim istiğfara devam ederse, Allah onun için her sıkıntıdan bir çıkış yolu, her kedere bir ferahlık ve çare kılar ve onu ummadığı yerden rızıklandırır." (Ebû Dâvud)

"Estağfirullah el-azîm" dendikten sonra, "Kulun diyeceği (şu dua) istiğfarın efendisidir. Kim gönülden inanarak bunu gündüzün söylerse ve o gün akşam olmadan ölürse, o, cennet ehlinden olur. Kalpten inanarak bunu gece söyleyip de sabah olmadan o gece ölürse, yine o, cennet ehlinden olur." (Buhari, Nesai ve Tirmizi) buyrulan "Seyyidü’l-İstiğfar" bir adet okunur.

"Öyle ise şimdi iyi bil ki, Allah’tan başka hiçbir ilah yoktur. Hem kendi günahın için, hem de mü’min erkekler ve mü’min kadınlar için Allah’tan bağışlanma dile." (Muhammed: 19) ayetindeki tevhid sırrına ermek, Peygamberimiz (s.a.v.)’in "Kul, büyük günahlardan kaçınıp, tam bir ihlas içinde, "Lâ ilâhe illallah" derse, arşa değin ona gök kapıları açılır." (Tirmizi) "Hiçbir amel "lâ ilâhe illallah’"ı geçemez. O (silmedik) hiçbir günah bırakmaz." hadis-i şeriflerindeki müjdeye nail olmak için "Lâilâheillallahu’l-Melikü’l-Hakku’l-Mübîn." tesbihi çekilir. Bir defa da, "Muhammedü’r-Rasûlullahi Sadiku’l-Vadi’l-Emîn" denir.

"Salât ü Selâm", "Allahümme salli alâ Seyyidinâ Muhammedin ve alâ âlihî ve sahbihî ve sellim" duası Peygamberimizle mânen irtibat kurularak okunur. "Hiç şüphesiz, Allah ve melekleri Peygambere salat etmektedirler. Ey iman edenler! Siz de O’na salat edin ve tam teslimiyetle O’na selam verin." (Ahzab: 56) "Kim bana bir kere salavat-ı şerife getirirse, Allah ona on salat eder (rahmet eder, onun) on günahını siler, (onu) on derece de yükseltir." (Nesâî) "Kıyamet gününde bana en yakın olacak kişi, bana en çok salat ü selam getirendir." buyurur Nebiler Nebisi (s.a.v.). İmam Şa’rânî (k.s.): "Salât ü Selâm’a çokça devam edenler, Rasûlullah (s.a.v.)’ı evvela rüyada, sonra da açıktan görürler." der.

Ahmed er Rufâî (k.s.) (ö. 578/1182), Rasûlullah (s.a.v.)’ı rüyasında görmediği gün, tecdîd-i iman ve tecdîd-i nikahla, yeniden iman ve nikahını tazelerdi. İçinde bulunmuş olduğu yüksek Peygamber (s.a.v.) aşkı ve bağlılığı kendisinde böyle bir hassasiyet oluşturmuştu.

Adetleri belirtilen istiğfar, tevhid ve salat ü selam’dan sonra üç İhlas, bir Felak, bir Nâs sûresi, Allahümme salli ve Fâtiha-i Şerif’e okunur. Hasıl olan sevap, Peygamberimiz (s.a.v.)’in ruh-i tayyibelerine, ehline, ashabına, pîrân-i izâmın ruhlarına gönderilir. sâlikin hâline göre, "Allah" Lafza-i Celâli talim edilir.

Dinin ve bu münevver yolun tasdik ettiği, Allah’ın hayırlı kulundan vazife alınır. Emredilmeyen kimsenin yaptığı tarife, verdiği ezkâra, şeytanın hilesi karışır. Tasdik olunan icazetli bir kimse ise, dersleri, zikirleri nuruyla verdiği için şeytan asla yaklaşamaz. Kendi kendimize tatbik etmemiz son derece sakıncalıdır. Verilen evradın dışında istiğfar, tevhid, salat ü selam ve sair zikirler, sayı tayin etmeden okunur. Kur’an-ı Kerim’le, hadis-i şerifler ve nafile taatlerle gecemizi-gündüzümüzü, bütün vakitlerimizi ihya etmeye çalışırız.

Verilen evrat ve ezkarın yapılmamasında bir sorumluluk var mı? diyenlere cevabımız: "Münafığın üç alameti vardır. Söylerse yalan söyler. Verdiği söze muhâlif davranır (sözünde durmaz). Emanete hiyanet eder." Hadis-i Şerif’idir. Alınan ders, bir ahit, bir sözleşmedir. Riayetsizlik bizi, amelde nifaka götürür Allah korusun.

Seherde yapılamayan vazife, gündüz de yapılır. Hepsini bir anda yapmak mümkün olmazsa, ara ara da yapılabilir. Görev alınırken niyetimiz, "Bu aldığım ders vasıtasıyla ben, Rabbime kavuşacağım." olmalı. Atılan adımdan asla dönülmemeli. "İki günü denk olan ziyandadır." Hadis-i Nebevi’sine kulak vererek daha ileriye adım atmalı. Mecnun nasıl, Leyla’nın çadırına varıncaya kadar durup-dinlenmedi ise, biz de aynen onun gibi bedenle yaptığımız taatle, gece-gündüz yolumuza devam etmeliyiz. O çadıra vardıktan sonra da, bedenimiz ruhumuza dahil olarak irfan semasına uçmalıyız.

Yapılan Vazifede Haz ve Huzurun

Bulunmamasına Sebep Şunlardır:

1- Şer’î görevlerdeki kusurlar.

2- Dünyanın geçici zevklerine duyulan ilgi.

3- Kalbi fesat insanlarla düşüp kalkma.

İbadet, sırf Mevla rızası için yapılır. Şer’î edeplerde kusurumuz yoksa, bundan keder edilmez.

Şâh-ı Abdullah Dehlevî (k.s.), (ö. 1240-1824) Mazhar-ı Can Canan Hazretlerine söylediği: "Oğlum! Burası tuzsuz taş yalamaktır." sözüyle, güzel rüyaya, kalplerden geçenleri bilmeye, keşif ve keramete meyletmemeyi öğütler. Keramet bir veli için puan kaybıdır. Yol, keramet yolu değil, istakâmet yoludur.

Cüneydi Bağdâdî (k.s.): "İki ışıkla yürürüz. Sağ elimizde Kur’an, diğer elimizde de sünnet-i seniyye." der


.MUKADDİME DERSİ

Mukaddime dersi, târikat-ı âliyeye dahil olacak seyr ü sülûk adayı için bir ön hazırlık niteliği taşımaktadır. Uygulaması aşağıdaki sıralamaya göre yapılır:

1- Silsile-i Şerif*

33 veya 111 İstiğfâr*

1- Seyyidü’l-İstiğfar Duası*

33 veya 111 Tevhid

33 veya 111 Salavât-ı Şerîfe

3- İhlâs-ı Şerif

1-Felak

1-Nâs

1-Allahümme Salli (Allahümme Salli A’lâ Muhammedin ve A’lâ Âli Muhammed Kemâ Salleyte A’lâ İbrâhîme ve A’lâ Âli İbrâhîme İnneke Hamîdün Mecîd.)

1- Fâtiha-i Şerif (Hâsıl olan sevap Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in, Âli’nin, Ashabının ve Pîrân-ı İzâmın ruhlarına hediye edilir.)

500-Lafza-i Celâl

* Silsile-i Şerif kitabımızın sonbölümünde yer almaktadır.

* Seyyidü’l-İstiğfar Duası:

* İstiğfar, Tevhid, Salavât-ı Şerîfe ve Lafza-i Celâl’in okunma adedleri sâlikin kaabiliyetine göre, ehli tarafından belirlenmektedir. Sâlik, kendi isteği doğrultusunda, almış olduğu dersi azaltıp, çoğaltmamalıdır.


.


.ASIL DERSİN TARİFİ

Mukaddime dersi diye tarif olunan, ilk vazifeye düzenli bir şekilde devam edilir, kaza namazları da kılınırsa, asıl vazife için istihare yapılır. "İstihare yapan eli boş dönmez, (salihlerle) istişare eden pişman olmaz, iktisat eden yoksul düşmez." (Taberani, Mu’cemü’l-Evsat) buyurur iki cihan güneşi Muhammed Mustafa (s.a.v.). Üç veya yedi gün istihare yapılır. Rüyalar birbirinden güzel görülürse, ehline danışıldıktan sonra izin verilmesi hâlinde; silsile-i şerif, istiğfar, tevhit ve salât ü selamla birlikte şu dualar okunur:

1- Eûzü besmele çekip bir defa Fatiha-i Şerif okunur. Diğer sûrelere sadece besmelerle başlanır.

1- Âyete’l-Kürsî

1- İnşirah Sûresi

1- Kevser Sûresi

1- Nasr Sûresi

3- İhlâs-ı Şerif

1- Felak Sûresi

1- Nâs Sûresi

1- Allahümme Salli (Allahümme Salli A’lâ Muhammedin ve A’lâ Âli Muhammed Kemâ Salleyte A’lâ İbrâhîme ve A’lâ Âli İbrâhîme İnneke Hamîdün Mecîd.)

1- Fatiha-i Şerif

Hâsıl olan sevap, evliyãy-ı kirâmın ruhlarına hediye edilir.

Ölüm tefekkürü (tefekkür-ü mevt)

Râbıta-i Mürşid

1000- Lafza-i Celâl

Lafza-i Celâl’in sayısı kişinin durumuna göre ehli tarafından artırılıp eksiltilebilir. Sâlik  derslerinin sayısını kendisi belirleyemez ve derslerinde istediği şekilde değişikliğe gidemez.

 500- Tevhid (Kadınlar için)

1000- Tevhid (Erkekler için)

Tevhid okumadan evvel 3 İhlas-ı Şerif, 1 Fatiha-i Şerif okunur ve hâsıl olan sevap Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in, Âli’nin, Ashabının ve Pîrân-ı İzâmın, Abdülkadir Geylâni (k.s.)’nin ruhlarına hediye edilir.

 


.ÖLÜM TEFEKKÜRÜ

"Her nefis, (her nasıl olsa ve her nerede bulunsa) ölümü tadacaktır. Bir imtihan olarak sizi hayırla da şerle de deneriz. Sonra da hep bize döndürüleceksiniz. (Yeniden diriltilip Hakk’ın huzuruna varıp, mükafat ve cezanızı göreceksiniz.)” (Enbiyâ: 35), ayet-i celilesiyle bizi irşad edecek iki esasa tam manasıyla riayet ederiz.

1- Nâtık (konuşan), Kurân-ı Kerim. "Şüphesiz bu Kur’an, insanları en doğru ve en sağlam yola iletir." (İsra: 9)

2- Sâkit (konuşmayan) ölüm. "İnsanlara öğüt için ölüm tefekkürü yeterlidir." (Câmiussağir) "Ölümü ve öldükten sonra kemiklerin ve cesedin çürümesini hatırlayın. Ahiret hayatını isteyen dünya hayatının süsünü terk eder." (Tirmizi, Kıyame, 24; Ahmed b. Hanbel, 1, 387)

-Efendim, gönlüm yumuşamıyor, diyen birine üstazı:

- Evladım, kabirleri ziyaret et, der.

- Yine katı kalbim, deyince:

- Ölenleri, kabre konanları kendin gibi kabul et der.       

- O kimse gönlü yumuşayıp, gözyaşlarını tutamaz.

Cennetü’l-Bâki’de medfun bulunan kardeşini ziyaret eden kimseye kardeşi mânâ âleminde şöyle der: "Buraya kolay kolay girilmiyor, günahlarımıza çokça tevbe edelim, Mevlamıza dönelim."

Hesabın şiddetinden her zaman korkarız. Bir ârif, Muhammed b. Vâsî (ö. 127/745) ve Abdullah b. Mübarek (ö. 181/797)’ten hangisi evvel cennete girecek diye seyreder. Abdullah b. Mübarek cennete evvel girer ve sebebini şöyle açıklar: "Benim bir gömleğim vardı, onun iki. O, iki gömleğin hesabından dolayı arkadan geldi."

Son ânında Sami Ramazanoğlu Üstadımız (k.s.) üç-beş defa "Allah" der. Yanındakileri de, "Rabbim! Seni anıyorum." diye şahit tutar. Bu zât Kutbu’l-Aktab ve Gavsü’s-Sakaleyn olduğu halde son andan böyle korkar. "Korkusuzluk felakettir." sözüyle de bizleri irşad eder. Dört bin Nebiyi tetkik eden Lokman (a.s), "Allah’ı ve ölümü unutmayınız." nasihatinde bulunur bizlere.

Kalp arsası evrad ve ölüm tefekkürü ile hüzünlenir, gözden yaşlar akıp yüzler ıslanırsa, arştan inen füyuzat-ı İlâhî, mürşid-i kamile yapılan râbıta-i şerîf vasıtasıyla gönülleri nura gark eder.

Lafza-i Celal kabiliyete göre dıştan ve içten tarif edilir. İsyandan kaçılarak, kalbe atılan mânevî tohumlar gelişip meyve vermeye başlar. Evvela kalp yanar, batar, sonra kuvvetli bir şekilde çarpmaya başlayınca, mükafatını bizzat Rabbimizin verdiği kalp zikri ehlince tarif edilir. Bütün letaifler bu tarzda ehil kimseler, icazetli kişiler tarafından öğretilir. Vücut, hayvaniyetten, zulmetten kurtularak nûra boyanır ve mükerrem insan olunur.

"Allah, o kitapla rızasına uygun hareket edenleri selamet yollarına iletir. Onları izniyle karanlıklardan nura (cehâlet, küfür ve şaşkınlık karanlıklarından hakiki tevhid nuruna) çıkarır." (Maide: 16)


.

.RABITA DERSİN EN  ÖNEMLİ BÖLÜMÜDÜR

Rabıtasız ders olmaz. Rabıtasız dersi, bir mahalle camiinin imamı da tarif eder. Mürşid-i Kamil, muazzam bir nur olarak tasavvur edilir. Arş-ı Âzam olan kalb-i saadetlerinin altına kalp, bu dünyanın genişliğinde bir kap şeklinde düşünülerek konur. Sâlik, "Ya Rabb! Füyuzât-ı İlâhîni, üstazımın gönlünden, benim kalbime lutfet." diyerek, en az on-on beş dakika kadar tefekkür eder.

Allah’ın feyzinin, rahmetinin, bereketinin, lütuf ve inayetinin, Peygamberimiz (s.a.v.)’in kalb-i saadetlerine, oradan da yarım hilal şeklinde tasavvur edilen mânevî halkanın en sonunda oturan Mürşid-i Kâmil’in kalbine aktığını farz ederek, gönlünü İlâhî çeşmeye açar sâlik. Esad-ı Erbili (k.s.), kişinin kalp arsasına feyzin gelebilmesi için gerekli şartları şu şekilde sıralar:

-“Dînî emirlere sıkı sıkıya bağlılık. 

-Dünyanın gereksiz süsüne değer vermemek.

-Kalbi isyanla kararan münkirlerin inkarından uzaklaşmak."

Rabıtadan Gaye

Mürşidin sûretini hatırlamaktan maksat, Allah (c.c.) ve Rasûlü (s.a.v.)’nün ahlakıyla ahlaklanmaktır. Üsve anlamında, hareketi bir başkasınca taklit edilen kimse manasına gelen rabıta, Peygamberimiz (s.a.v.)’in ve Allah (c.c.)’ımızın muhabbetinde yok olmaktır. Rabıta hâlinde bir mürid, Esad-ı Erbili (k.s.)’nin sadrından yukarısını yeşil bir nur hâlinde görünce Pîr Efendimiz: "Bu hâl fenâ fir’-Rasûl (Rasûlullah’ın aşkında yok olma) hâlidir." buyururlar.

 Ğaybet

Kendisini, su üstünde saman çöpü veya ağaç yaprağı gibi, seccade üzerinde kaybolmuş bir vaziyette bilmektir ğayb hâli. Bir derviş rabıta yaparken, ğaybet hâli zuhur edince, Şah-ı Nakşbend (k.s.): "Bize rabıtayı bırak, yedi kat semayı yok bilerek gönlünü, Arş-ı Azam’a aç." der. Bu kelamla o dervişin, fenâ fi’llah (Allah’ın muhabbetine kavuşma) saadetine erişeceğini müjdeler. Cenâb-ı Hakk’ın Musa (a.s.)’ya konuştuğu gibi: "Ey Rabbine itaat edip huzura eren nefis! Hem hoşnut edici, (O’na teslim olup, O’nu görüyormuş gibi ibadet eden, ihsan sahibi bir mü’min olarak) hem de hoşnut edilmiş olarak Rabbine dön. Kullarımın arasına gir. Ve (Şeytanın hilesine aldanmayan, ihlaslı, samimi kullarım arasına girerek) Cennetime gir." (Fecr: 27-30) Cemalime ve Zâtıma er hitabının muhatabı olmaya başlar. Hakk’dan gayri her şeyi bırakır. Ömrünü hebâdan, ilmini riyadan, nefsini ve ehlini ateşten, dilini gıybetten, namusunu haramdan korur.

Rabıtanın Lügat ve Istılâhi Anlamı

Kelime anlamı alaka kurmak demektir. Istılahi anlamı ise; gönlü, Allah ve Rasûlü (s.a.v.)’ne teslim edecek olan Mürşid-i Kâmil’in kalbinin altına koyup, nurun doğduğu iki kaşı arasına gözleri dikmektir. Bütün tefsircilere göre: "Ey iman edenler! Sabredin, düşmanlarınıza karşı sebat gösterin, nöbet bekleyin, Allah’dan gereğince korkun ki kurtuluşa eresiniz." (Al-i İmran: 200) ayetinde belirtilen "râbitû", rabıta edin, nöbet tutun kelimesi, memlekete düşmanın girmemesi için sınır boylarında karakol bekleme anlamına geldiği gibi, içte de nefis ve şeytan’ın hilesine karşı, mürşid-i kamile yapılacak rabıtayla, Mevlâ’nın hıfz ü himayesine, korumasına girmektir.

Esad-ı Erbili (k.s.) : "İki kesek bir taşa bela." buyurur. Nefis ve şeytanı, çamurun kurumuş hâli olan keseğe, taşı da akla benzetir. Akıl bazan unutabilir, yanılır, gaflete düşer ama mürşid-i kamilin ruhaniyeti, "Gözüm uyur fakat kalbim uyumaz." hadisi gereğince, her an uyanık olacağı için, sığınıldığında biiznillah-i Teâlâ imdada koşar.

Mevlana (k.s.) (ö. 672/1273): "Bir çoban, elinde sopasıyla, kuzuyu kapacak olan kurtla, ejderhayı uzaklaştırır." misaliyle bize şu dersi verir: Kurt şeytan, ejderha nefis, çoban da akıldır. İmanın temsil ettiği kuzuyu yemek için, kurtla ejderha fırsat kollar. Kurt ve ejderha, elinde sopasıyla bekleyen çobandan ve onun asasından korkarak yaklaşamazlar. Akla benzetilen çoban, gaflete düşebilir. Mürşid-i Kamil ise Allah’ın izni ile, rûhaniyetiyle evladını, her an hazır asker gibi bekler. Hâce Ubeydullah Ahrar (k.s.) (ö. 893/1487), mürşid-i kamille, cismen birlikte bulunulamazsa, rûhen ve kalben ruhaniyetiyle beraber bulunulmasının gerekliliğini şu ayet-i celileyle izah eder. "Ey iman edenler! Allah’dan korkun (razı olmayacağı şeyleri yapmaktan sakınınız, razı olacağı amellere sarılınız) ve doğrularla (imanlarında, ahitlerinde, niyetinde, sözünde, fiilinde ve her hususta düzgün olan kimselerle) beraber olun." (Tevbe: 119)

"Ey inananlar! Allah’dan korkun, O’na yaklaşmaya yol arayın ve O’nun yolunda cihad edin ki, kurtuluşa eresiniz." (Maide: 35) ayetinde belirtilen vesilelerin en büyüğünden biri de rabıtadır. Habibullah (s.a.v.), Allah’ın nurundan halk olunduğu için, O’nun yoluna davet eder insanları. Kamil mü’minler de Rasûl-i Ekrem (s.a.v.)’in nurundan halk olunduklarından, Efendimiz (s.a.v.)’in ve Cenab-ı Hakk’ın muhabbetine eriştirmek için tâbilerine rabıtayı tavsiye ederler. Ebû’d-Derdâ (r.a.)’dan rivayetle Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır: "Davud’un duasındandır; O şöyle derdi: "Allahım! Senin sevgini, beni sevgine ulaştıracak ameli Senden diliyorum. Allahım! Sevgini kendi nefsimden daha sevimli kıl! Malımdan, çoluk çocuğum ve soğuk sudan bile daha sevimli kıl!" (Tirmizi)

 "Onlar öyle topluluktur ki, onlarla oturan şaki olmaz (Rahmetten mahrum kalmaz).” (Buhari, Daavat) "İnsanların bazıları zikrullahın anahtarıdır. Görüldüklerinde Allah’ı hatırlatır." (Suyûti, el-Camiu’s-Sağir, I, 377) "Kişi sevdikleriyle beraberdir." (Buhari, Müslim) "Mü’min mü’minin aynasıdır." (Ebu Davud, Edeb) "Kişi dostunun dini üzeredir (huyu üzeredir). O halde kiminle arkadaşlık ettiğine dikkat etsin." (Tirmizi, Zühd, 45) Hadis-i şerif’leri ve daha sayamayacağımız kadar çok ayet ve hadisler rabıtanın meşruluğunu ve ehemmiyetini bildirir. Allah’ın muhabbetinin dışında gönlünde, hiçbir şey kalmayan ârif-i billah, "De ki, işte benim yolum, (iman ve ihlas)’dır; basiret üzere (ihlas ve samimiyetle, Allah’ın rızasını gözeterek) Allah’a davet ediyorum. Ben ve bana tabi olanlar beraberiz." (Yusuf: 108) emr-i celilesine mazhariyetle, rabıta-i mürşid vasıtasıyla kulları Hakk’a davet eder.

Rabıta Şekilleri

a-Rabıta-yı Mevt

b-Rabıta-yı Mürşid

c-Rabıta-yı Huzur

a-Rabıta-yı Mevt

Yabani ot ve yaramaz maddeler, ölüm düşüncesiyle atılır; kalp, tefekkür-ü mevtle verimli bir hâle gelir.

b-Rabıta-yı Mürşid

Ölüm düşüncesiyle, günahlardan duyulan nedametle yumuşayan gönül, mürşid-i kamilin arş-ı âzam olan kalbinin altına konarak rabıtaya geçilir. Bu sayede Allah’ın feyzi kana kana içilir. Rabıta güneşi ve zikrullah ateşiyle yanan, iğne gibi batan ve kuvvetle çarpan kalp ile, fena ahlak mikropları yok olur ve güzel ahlak elde edilir.

Yola devam eden âşıkın, sâlikin, rabıtayla Hakk’ın feyzini, mürşid-i kamilin gönlünden içmesi, barajlardan gelen ceryanın, trafo vasıtasıyla evlere taşınması gibidir. Süt emen yavrunun, yağ ve bal gibi yemekleri yeme hâline gelinceye kadar, anasından süt emmesi, kafesteki kuşun kanatlanıp uçuncaya kadar, anasının getirdiği yiyeceklerle büyümesi gibi değerlendirilmelidir rabıta.

c-Rabıta-yı Huzur

Yedi kat semayı yok bilip, arş-ı âzamdan Allah’ın feyzini alma hâline gelinceye kadar rabıta yapar salik. Sadırda bulunan letaifleri (kalp, ruh, sır, hafi, ahfa) zikredip, nefis, zikr-i kül, zikr-i sultani ve nefy ü isbat dersini de tamamlarsa talip, rabıtayı terk ederek, kalbini arş-ı âzama açarak, murakabe (Ayet-i Celîle’lerle, Allah’ın her an kendisini gözetlediğini tefekkür etme) dersine geçer. Rabıtayı huzur da budur. "Siz nerede olursanız olun Allah sizinle beraberdir." (Hadid: 4)

Hâlik-ı Lemyezel, isimlerinden bir isimle tecelli ettiği semavat ve arz, hayat ve ölüm, karada yaşayan hayvanat ve suyun altındaki mahlukat hakkında; tefekkür edip, düşünüp akletmiyor musunuz, buyurur Kitab-ı Kerîm’inde. Rabbimize kavuşmak için, bütün isimlerinin tecellisine mazhar olan mürşid-i kamilin ruhaniyetini, nur şeklinde düşünerek, kalbi Allah’ın zikrine, Mevla’nın aşkına yönlendirmek daha önemlidir.

Bir fidanın gelişmesi için yapılan her türlü bakım, -toprağı, gübresi, sulanması, ilaçlanıp budanması-; istiğfar, tevhit, salat ü selam, ölüm tefekkürü ve zikre benzer. Rabıta ise güneşe benzer. Güneş olmayınca, diğer işlemlerin hiçbir anlamı kalmaz. İlla güneşten gıdalanmak gerekir. Bahçelerimizde, güneş görmeyen meyveler küçük, tatsız ama güneşten istifade eden elmalar; sulu, tatlı, kırmızı ve büyük olur.

Esad-ı Erbili (k.s.): "Bedenle yapılan taatlerle, rûhî taatler arasındaki fark, trenle karıncanın yürüyüşü gibi dir." buyurur. Rabıta, rûhî bir taat olduğu için, saliki çabuk terakki ettirir, manen yükseltir. Sami Ramazanoğlu (k.s.) da: "Rabıta; dersin rükn-i âzamıdır, yarısından fazla olması gerekir. Yoksa şeytan, nefis, Allah’ın muhabbetine, Habib’inin aşkına bir adım dahi ileri attırmaz." buyurur.

Rabıtasını, dersinde yerine getiren salik, diğer vakitlerde de, namaz sonlarında da tekrarlarsa, vücudu zikre geçerek hayvaniyetten kurtulur. "Allah, iman edenlerin velisidir, yardımcısıdır. Onları karanlıklardan (küfür, sapıklık, cahillik, ahlaksızlık, fasıklık, bile bile hataya düşme, nefsinin arzusuna uyma, nankörlükten), aydınlığa çıkarır (ruhlarına terbiye, gönüllerine huzur bahşeder)." (Bakara: 257) "İşte size Allah’tan bir nur [Her türlü sapıklıktan kurtaran Peygamber (s.a.v.)] ve apaçık bir kitap (Kur’an) gelmiştir. Allah o kitapla rızasına uygun hareket edenleri selamet yollarına iletir. Onları, izniyle karanlıklardan aydınlığa (cehâlet, küfür ve şaşkınlık zulmetlerinden tevhidin yakîn nuruna) çıkarır." (Maide: 15-16)


.


.RABITA, MANEVİ GIDAMIZ

Toprağın içindeki bileşikler bitkileri, bitkiler de hayvanları, bitkilerin, hayvanların ürettikleri de insanları büyütüp, geliştirir. Rabıta rûhî hayatımızın devamı ve insan-ı kamilin yetişmesi için mânevî bir gıdadır.

Arabanın motoru mesabesinde olan kalb, bünyeye canlılık verdiği gibi, Allah’ın feyzini (İlâhî nazarını), aşkını, muhabbetini gönlünde taşıyan mürşid-i kamilin, arş-ı âzam olan (dokuzuncu kat semada bulunan, bütün varlığı kuşatan, Allah’ın kudret ve azametinin tecelli ettiği yer olan,) kalb-i saadetlerinin altına konulan kalb de, Hakk’ın nûrunu kana kana içerek sıhhat ve afiyete kavuşur.

 “Beni (muhabbetimi) ne yer aldı ne de sema, ancak kâmil mü’minin kalbi aldı.” buyrulan bir gönülden, İlâhî tecellilere (gayb âleminden kalbe akseden nurlara), vahdet-i vücud (Allah’tan başka her şeyi yok bilme) ve şühûda (Cenâb-ı Hakk’ı hâlik, ğayrını mahluk bilme hâline) eren, fenâ ve bekâ sırrına mazhar olan kalb sahibinin derûnundan içilmez mi hiç aşkın şarabı?

Vâsi olmuş kalbi ânın, vasfedemem ey yâren,

Yerleri, gökleri koysan, katiyyen doldu demem.

Yedi kat semayı yok farzedip, Arş-ı Âzama açılan gönül âlemi, murakabe (Allah’ın her yerde görüp, işittiğini bilme) sayesinde nasıl istifade ediyorsa, sadık müridde, Rahman olan Allah (c.c.)’ın feyzinden, rabıta-i mürşid vasıtasıyla aynı istifade gerçekleşir.

Rabıta, alaka ve bağ anlamına gelir. Kafada, gönülde mürid, şeyhiyle beraber olmak sûretiyle, Allah’ın muhabbetine erişmeye çalışır.

Zikredin dâimâ Bir’i,

Delil edin ğavsı, pîri.

Mânevî Olgunluğa Erişmek

Dil öğrenimi için hazırlık sınıfına; deryaya dalabilmek için, havuzlarda yüzmeye; yuvada yavru kuşun yiyeceğini kendi kendine temin edip uçmasına kadar, anası vasıtasıyla yemlenmesine; barajlardan gelen elektiriğin, trafo vasıtasıyla, kablolarla evlere taşınıp, evlerin aydınlanmasına benzer rabıta. Aynen bunun gibi derviş de (kendisini Mevlâ’ya veren kişi), belli bir döneme gelinceye kadar, on letaifi (insanın göğsünde bulunan kalp, ruh, sır, hafî, ahfâ ve bedenle alakalı bulunan su, hava, ateş, toprak ve nefs derslerini) geçinceye kadar, mânevî vasıta mesabesinde olan, mürşid-i kâmilin Allah’ın hazinesi olan gönlünden içer Hakk’ın feyzini.

Murakabe hâline gelmeden, vasıtasız Mevlâ’dan istifade edeceğim diyen sâlikin durumu, (mânevî olgunluğa ermeye aday kişi); elektriğini trafo vasıtasıyla almayan lambanın patlamasına; uçacağım diye yavru kuşun, pat diye yere düşüp parçalanmasına; yüzme bilmeyen bir kimsenin denizde boğulmasına; yabancı dille eğitim yapacak talebenin, hazırlık sınıfını terk edip sınıfta kalmasına benzer.

Mânevî Yükseliş

Rabıta döneminde sâlik, bir ağacın köklerinin toprakla münasebeti sayesinde, dal ve budak salması, yaprak ve meyve vermesi gibi, Üstazının kalb-i münevverleri (nurlu kalpleri) vasıtasıyla, mânevî derece ve makamlar elde eder. Kur’an-ı Kerim’de geçen nefsin mertebelerini aşar. Fecr Sûresinin son ayetlerini yaşar. “(Allah mü’min kullarına ise) Ey nefs-i mutminne! (Kâmil bir iman sahibi olarak huzura ermiş olan nefis!) (Sen Rabbinden) razı,  O da senden razı olarak Rabbine dön! Artık (salih) kullarımın arasına katıl! Ve (onlarla) Cennetime gir!”

Nefsin mertebelerini şiir hâlinde Mustafa Hulûsî (k.s.) ne güzel açıklar:

“Emmare koymaz irfan,

Gönül etmesin karar,

Geçmeyen olur hayvan,

Levvâmeye yol lazım.

Mülhime zevk ü safa,

Orda görmezsin cefa,

Mutmainne derdine şifa,

Oraya izzet lazım.

Nefs-i Radiyye nerde,

Çalış var gör de,

Daima olur nurda,

Oraya dikkat lazım.

Nefs-i merdiyye durur,

Görmeyen gözü kördür,

Ora giren kutuptur,

Sıdk ile teslim lazım.

Makamatın rütbesi,

Kutbum kulların hası,

Makbul ânın duası,

Arayıp bulmak lazım.”

Ahlâkın Dönüşmesi

Üstazının kalbinden faydalanmayan kimsenin -toprakla ilgisini kesen ağacın kuruması gibi- göz pınarları kurumaya, gönül yaprakları, irfan çiçekleri ve meyveleri pörsümeye yüz tutar. Bu halde olan kişi bir zaman sonra taatlerde de tembellik göstermeye başlar.

Nasıl kaynayan su içindeki zararlı mikropları öldürüyorsa, aynı şekilde güneş gibi olan rabıta da, İlâhî ateşle kalbi yakarak kalpdeki kötü ahlak tohumlarını kökünden sökerek, silip atar. Gazabı, hilmiyyete, yumuşak huyluluğa; kibri tevazua; hayvani ve şehevi duyguları iffete, namusu korumaya; her türlü kötü davranışı güzel ahlaka dönüştürür. Herkesin örnek alacağı güzel bir hâle bürünür rabıtayla kişi.

Ne kadar rabıta yapsam da istifade edemiyorum diyen kimsenin hâli de şuna benzer. Arsasına su tutan kişinin arkı sağa sola açılacak olursa tarlaya su gelmez. İlâhî edeplere riayetsizlikle; dilin, yalan gıybet, dedikodu, iftira, söz getirip götürmelerle; kalbin, kendi namusu varken başkasının namusunu düşünmesi, haset ve kin ateşiyle yanmasıyla, Dînî emirlere riayet arkı bozulacak olursa, gönül arsasına feyiz gelmez.

Sâdık derviş, edebin en güzel tarifi olan sünnet-i seniyyeye, Peygamberimiz (s.a.v.)’in söz ve fiillerine riayetle, şeyh-i kamile muhabbetle, rabıtayla, arştan inen mânevî nimetle, insan-ı kamil olmaya aday olur. Yüzünden, gözünden, her zerresinden nur lemaan etmeye, fışkırmaya başlar. Kendisine, “Şu ne güzel adam, biz de böyle olsak.” dedirterek, hâliyle irşad eder insanları.

Asıl Râbıta

Üsve, hareketleri bir başkasınca taklit edilen kimse anlamına gelen rabıta, sadece şekil ve şemaile yapılmaz. İyilik ve takvada birbirleriyle yardımlaşıp, kötülükten kardeşlerini vaz geçirerek fena fi’l-ihvan, Allah (c.c.) ve Rasûlü (s.a.v.)’nün yoluna rehberlik eden şeyh-i kâmile muhabbetle fena fi’ş-şeyh, Peygamberimiz (s.a.v.)’i canından daha ziyade severek fena fi’r-Rasûl, Allah (c.c.)’a her şeyden daha fazla saygı ve sevgi göstererek fena fillah olan Hak dostunun, ahlak-ı fâzılasıyla ahlaklanmaktır asıl rabıta. Kendisini adım adım takip eden müridine Bayezid (k.s.): “Değil izimize basmak, derimizi de giysen, sözümüzü tutmadıkça fayda vermez.” der.

Şeyhim şeyhim diyen birine, üçlerden bir zat: “Evladım, senin şeyhim dediğin kadar ben, Rabbim desem kurtulurum.” der. Velayetin nûrunu taşıdığı için mürşid-i kamilleri, nübüvvet ve risaletin mührünü taşıdıkları için de Enbiya-i İzam’ı severiz. Şahsına değil tutkumuz, taşıdıkları mana ve esraradır.

Kendisinde âdemiyyet kokusu bile kalmayan, nafilelerle Hakk’a yaklaşan, her zerresinden Rahmânî koku duyulan ârif-i billaha yapılan rabıtayla, Rasûlü Ekrem (s.a.v.)’e ve Cenâb-ı Hakk’a kavuşmaktır asıl gaye.


.RABITA, MANEVİ GIDAMIZ

Nefis ve şeytanın, insanı kahretmek için ilk meşgul olduğu yer sadır’dır. "O sinsi vesvesecinin şerrinden (insanların Rabbine sığınırım), o ki, insanların göğüslerine vesvese verir durur. Gerek cinlerden, gerekse insanlardan olsun." (Nas: 4-6)

İbn-i Sina (ö. 428/1037): “Nefsin ilk ilgilendiği, sine ve gönüldür. Gönlü istila ettikten sonra, kalp aracılığı ile diğer azalara yayılarak onları ifsat eder.” der. İmam Gazali (rh.a) (ö. 505/1111), kalbi bir kuyuya; el, ayak, göz, kulak v.s.’yi o kuyuya akan su arkına benzetir. Arktan gelen sular pis olursa, kuyu necasetle dolar. Temiz, berrak sular akarsa bal olur. İşte bu sebeple mürşid-i kamiller; kalbi, nefis ve şeytanın tasallutundan kurtarmak için zikir telkininde bulunurlar.

İmam Gazali (rh.a), "Dikkat ediniz, (halk) yaratma da, emir de O’nundur." (Araf: 54) ayetinde geçen “Halk” (yaratma) kelimesini; su, hava, ateş, toprak ve nefisten ibaret olan bu beden olarak (âlemi halk); emir kelimesini de, "âlemi emir" olarak anlar. Kişi sadırda bulunan kalp, ruh, sır, hafî ve ahfa’yı zikirle ihya ederek, "Onları, Allah, karanlıklardan aydınlığa çıkarır." (Bakara: 257) Kelâm-ı İlâhî’si doğrultusunda; küfürden, nifaktan, şehevi ve hayvani duygulardan, şek ve şüpheden, tereddütsüz imana, İslam ve ihsana (Allah’ı görür gibi taat yapmaya) kavuşturur.

Sol memenin altında bulunan, nuru sarı, Adem (a.s)’in kademi, ayağı altında olan kalp; zikirle, bilhassa rabıta ile, Hakk’ın feyzini mürşid-i kamilin arş-ı âzam olan gönlünden içerek yanar, batar ve şiddetle vurmaya başlar, tarif olunmaz bir zevk hasıl olursa; mükafatını bizzat Rabbimizin ihsan buyurduğu, dil hareket etmeden yapılan, Sıddık-ı Âzam’a öğretilen kalp zikri talim edilir ehlince. Sağ memenin altında, kırmızı renkte nuru olan  Nuh (a.s.)’ın kademi altında yeralan ruh bulunur. Kalbin üzerinde, nuru beyaz olan, Musa (a.s.)’nın kademi altında bulunan yerde sır; ruhun üst kısmında, nuru siyah, İsa (a.s.)’nın kademi altında hafi; döşün tam ortasında yerini alan, nuru yeşil olan, Cenab-ı Muhammed Mustafa (s.a.v)’nın kademi saadetlerinin altında ise ahfa bulunur. Bu merkezlerde kalpdeki gibi haller olur, bu merkezler zikre başlarsa o vakit, "Onların sadırlarında, içlerinde kin namına (hasetlik ve her türlü ahlaki rezalet) ne varsa hepsini söküp atmışızdır." (Araf: 43) buyrulan cennet ehlinin halleriyle hallenir derviş. Şeytan ve nefsin istilasından sadır ülkesi kurtulur biiznillahi teala. Hükmü altında bulundurduğu sadır ülkesini kaybeden, alnın ortasında yerini alan nefis de, ister istemez teslim olur. Manen, kılıç elinde gelen mürşid-i kamilin katletmesiyle kötülüğünü atan nefis, Allah’ı zikirle durulmaya başlar. "Gerçek kurtuluş bulmuştur onu (nefsi) temizlikle parlatan." (Şems: 9)

Emir aleminin zikrinden sonra, halk alemi (su, hava, ateş ve toprak) diye belirtilen beden de zikr ile nura kavuşmaya başlar. Vücudun her zerresi de zikrullaha geçerek, zikr-i küll olur beden. Çam kozalağı gibi düşünülen vücut; ânî, tepeden tırnağa nura boyanarak zikr-i sultani olur. Nurdan yaratılan ruhla, kötülüğün menbaı olan nefis, zikir sayesinde birbiriyle anlaşır ve bedende sulh temin edilir. Zaten tasavvufun anlamı da budur.

Letaiflerin Nurlarının Görülememesi 

Bütün letâiflerin nurları vardır. Yalnız bu nurlar helal lokma yiyen insanlarda görünür. Üstadımızın anlattıklarına göre, Adana taraflarında Kürt Mustafa Efendi diye bir zât, letaif derslerini, nurlarını görerek geçmiş. Kesin ifade edemeyiz yalnız her meşayihin bir nûru vardır. Her peygamberin de kendine mahsus bir nûru olsa gerek. Letâiflerin nurları, o nurların aksidir.

Çevrede olumsuzluklar çok. O nurların görülerek geçildiği dönemde faiz yok, zina yok; medreseler, dergahlar açık; hilafet müessesi var; her şey düzgün. Herkes Cenab-ı Hakk’a ibadet ü taat içerisinde. Anormal durumlar görülmüyor. Şimdi ise bunun tam tersi. İnsan, faizi yemese bile faiz ile muamele görenin bir çayını içtiğinde mânen bozuluyor. Yiyeceklerde bozulmalar çok. Helal-haram gözetilmeden üretilen yiyeceklerden kaçınılmasını şiddetle tavsiye ediyoruz. Bunlar çok etki yaptığı için, letâif derslerinde nurlar görülmeden dersler geçiliyor.

Âfak ve Enfüs (İç ve Dış Âlem)

Her ne kadar letâif dersleri bir bir aşılıyorsa da yine de bunların geçilmesi sâlik için yeterli değildir. Bunun ötesinde on sekiz bin âleme açılmak gerekir. Nefsin yedi mertebesi, ruhun beş mertebesi, sırrın da altı mertebesi toplamında on sekiz mertebe ediyor. Bu âlem de, on sekiz bin âlem. İnsana da âlemi suğra deniyor. Bir âlemi ekber var; dışımızdaki âlem, buna âfak diyoruz. Bir de içimizde bir âlem var buna da enfüs diyoruz. Nil, Seyhan, Ceyhan gibi değişik ırmakların denize aktıkları şekilde insan da vahdet denizine akar ve kendisinden bir eser kalmaz. Bu mertebelerde, çalışmaya göre, fenâ halleri, bekâ halleri, vahdet-i vücûd ve vahdet-i şühûd halleri zuhur etmeye başlar. Bu, on sekiz mertebenin yanında bir de her letaifin kendi arasında biner perdesi vardır. Bunlar geçildiğinde derviş on sekiz bin âleme kendini açmış oluyor. Mesela kalbin, o yanıp batması, vurması, normal hâlinde zevkiyle birlikte kendi içinde bin hicap, bin tane perdesi var. Bunlar da geçilecek. Nasıl geçilecek? Dille haber verilemez ki. O, kalbin hallerindendir. Ancak böyle izah edebiliriz.


.NEFY-Ü İSBAT

Sadırda bulunan beş letaif (kalp, ruh, sır, hafî, ahfa), nefis, zikr-i küll ve zikr-i sultani dersleriyle, "Allah’ın zikri ile huzur bulan gönül." (Ra’d: 28) şeytan ve nefsin elinden kurtularak nefy ü isbat, "Kelime-i Tevhid" "Lâilâhe illallah" zikrine geçer.

Hızır (a.s.)’ın, Abdü’l-Hâlik Gucdüvânî (k.s.)’ye (ö. 575/1179 veya 595/1199) talim ettirdiği, zikrin efdali olarak belirtilen Kelime-i Tevhidi, bir Alman doktor, hastasını ameliyatında, hastanın nefes borularında gördüğü gibi Afrika ormanlarında da ağaçların, "Tevhid" kelimesini yazdığı bizzat müşahede edilmiştir. "Biz onlara hem ufuklarda ve hem kendi nefislerinde delillerimizi (Kur’an’ın hakikatini, Peygamberlerin nübüvvetinin doğruluğunu, İslâm’ın yüceliğini) göstereceğiz ki, Kur’an’ın hak olduğu kendilerine açıkça belli olsun." (Fussilet: 53) Kelime-i Tevhid, nefy ü isbat; nefes göbek altına alınarak yapılır. "Lâ" kelimesi, kalpten başlayarak uçları iki omuzdan arş-ı azama kadar yükselir.

"Kelime-i Tevhid"in "elif"i, nefsin bulunduğu alın kısmından, çeneye kadar iner.

"İlâhe" kelimesi sağ omuza, "Hafi" letaifinin bulunduğu yere nakşedilir, nurdan yazılır. "Kelime-i Tevhid"in, "Lâ ilâhe," nefy, (Allah’tan başka hiçbir şey yoktur) bölümü böylece tamamlanır.

"İllallah" kelimesi de, sağ omuzdan kalbe verilir. Hâle göre üç, beş, yedi, on bir, on beş, on yedi ve yirmi bir kere nefes almadan, "Lâ ilâhe illallah" zikri yapılır. Tevhidden sonra nefessiz bir defa, kalpten ruha kadar "Muhammedürrasûlullah" denir.

İki nefes arası gaflete düşmemek için, "İlâhî! Ente maksûdî ve rızâke matlûbî.", “Allah’ım! Arzum ve isteğim Senin rızandır." denir. Bu zikir hakkıyla yapılınca iman, kemâl bulur, olgunlaşır. Bu derste, Allah’tan gayriye meyletmemek, sevilen her şeyi O’nun rızası için sevmek, en çok riayet edilmesi gereken bir husustur.


.MURÂKABE

Nefy ü İsbattan, Murakabe Dersine Geçiş

Gönül âleminde, tarifi mümkün olmayan bir genişleme, suyun üstündeki saman çöpü gibi kendisini kaybetme olur ve rabıta-i mürşidi yapmada zorlanma hâli zuhur ederse, nefessiz, yirmi bir tevhidi okumada bir rahatlık hissederse, derviş, mürşidinin izni ve himmetiylemurakabe dersine geçer. Hakk’ın feyzini, arada vasıta olmaksızın direkt arş-ı âzamdan içer. Murakabe esnasında kalbi açılmazsa -cereyanın kesildiği anda, jeneratörün devreye girdiği gibi- sâlik rabıta yapar. Açılma olduğu zaman gönlü tekrar murakabe haline döner.

Murakabe Dönemi

Her biri bir sema katında bulunan Peygamber’in, ayakları altında yeralan letâifle, yedi kat semayı geçip, O’ndan başka her şeyi yok farz ederek, Allah (c.c.)’ın her an kulunu gözetlediğini tefekkür etmektir murâkabe.

"Mirsâd", gözetleme demektir. "Şüphesiz Rabbin gözetlemededir." (Fecr: 14) Yine gözetleme ve kontrol manasına gelen "rakîb" kelimesi de bu manayı içerir.

"Şüphesiz Allah, sizin üzerinizde gözeticidir." (Nisa: 1) Fiiliniz, sözünüz, özünüz, niyetleriniz ve bütün hâliniz Cenâb-ı Hakk’a mâlumdur.

"Çünkü O, şüphesiz gizliyi de, gizlinin gizlisini de bilir." (Taha: 7) "Sözünüzü ister gizleyin, ister açığa vurun; bilin ki, O, göğüslerin özünü bilir. (Kendilerinin vakıf olamadıkları gizliliklerin hepsini bütün yönleriyle bilir.) Hiç yaratan bilmez mi? O, en ince işleri görüp bilmektedir ve herşeyden haberdardır." (Mülk: 13-14)

Cibril hadisinde geçen şu Hadîs-i Şerif, murakabeyi en güzel şekilde tanımlar. "İhsan nedir?” sorusuna Server-i Âlem Efendimiz (s.a.v.): “Sanki O’nu görüyormuş gibi ibadet etmendir. Her ne kadar sen O’nu görmüyorsan da O seni görmektedir." buyurmuşlardır.

 Murâkabe Basamakları

1- Murâkabe-i Ehadiyyet:

Yedi kat sema yok bilinerek, kalp, Arş-ı Âzam’a açılır. Doya doya Allah’ın feyzi içilir. Bu esnada ‘İhlâs-ı Şerîf’in, anlamı düşünülür. Yoksa, Hallâc-ı Mansur (ö. 309/922) gibi ‘ene Allah’ der sâlik. Mânevî sarhoşluk hâlinde ve diğer murakabelerde de hatırlanır İhlâs-ı Şerif.

Hacı Hasan Efendi (k.s.)’nin ‘Murakabe-i Ehadiyyet’ dersini talim ettiği bir derviş nurlar içinde yanmaya başlar. Hâlinde gariplikler görülür. Meğer bu derviş, İhlas-ı Şerif’in anlamını düşünmediği için acaib hallere düşmüştür. Ne kutlu, mutlu bir insanmış ki, bir Cuma günü, işrak vakti, namaz kılarken, secdede ruhunu Allah’a teslim eder.

Ashâb-ı Suffe’de oturan bir âşık, murakabe hâlinde iken gönlüne inen feyizle yanmaya başlar. Tedavi için çok mürşid ve halifeleri görür. Nihayet Hacı Hasan Efendimiz (k.s.), "Kalbini dünyalardan da geniş düşün." deyince normal hâle gelir. Kalb öyle açılır ki, dünyalar da onun içinde kaybolur.

2- Murakabe-i Maiyyet:

"Ve her nerede olursanız, O sizinle beraberdir." (Hadîd: 4) âyet-i kerîmesinin anlamı düşünülür bu derste.

Sâlik, Allah’ın kudretini, görmesini, duymasını, bilmesini her an canlı tutar kalbinde. Hacca adam götüren bir dostumuz anlatmıştı bize. "Öyle bir andı ki, her bir hacıdan yüzer riyal alsam ruhları bile duymazdı. Ama Hacı Hasan Efendimiz (k.s.)’in, "Her hâlimize vâkıf olan Cenâb-ı Hakk’dır." tavsiyesini hatırladığım için, bu yolsuzluğa gitmedim. Hakk’dan korktum, bu çirkin edepsizliği yapmadım."

Hacı Hasan Efendimiz (k.s.)’in sohbetinde yetişen bir kardeş, kendisine maaş veren akrabasının, "Hiç kimse duymasın, sana çift maaş veriyorum her ay." sözünü işitince, ellerini yüzüne kapatıp ağlar. "Her hâlimize vâkıf olan Mevlâ’ya yarın ne cevap vereceğim." der.

Postunun üzerinde Mevlâ’nın yüce kudretini tefekkür eden derviş, masasının başında, kasasında, işinde-gücünde, murakabesi, gözetlemesi altında bulunduğu Rabbimizin azametini düşünür ve emr-i İlâhinin dışına çıkmaz.

3- Murâkabe-i Akrabiyyet:

Bu derste, "Ve Biz ona şah damarından daha yakınız." (Kaf: 16) âyet-i celîlesinin manası tefekkür edilir. Gerek maiyyette (beraberlik), gerekse akrabiyyette, Allah’ın ilminin, duymasının ve görmesinin bize bizden daha yakın olduğu tefekkür edilir.

Sami Efendimiz (k.s.) Üstadımız (k.s.)’a bir kitap verir. Üstadımız (k.s.) kitabı açar açmaz karşısına, "Ve Biz ona şah damarından daha yakınız." ayet-i celilesi çıkar. Bir kısım ilim ehlinin, bu damarın sırtta olduğunu söylemesine karşın Sami Efendimiz (k.s.), "Hayır hayır, Hasan Efendi! Bu damar kalbe en yakın olan, Hakk’ı bilen damardır." buyururlar. Radar gibi Allah (c.c.) ile alaka kuran bir damardır bu damar. Adeta telsiz gibidir. Bu damar, Mevla’nın aşkıyla, şevkiyle, zikriyle, fikriyle tecellileriyle iletişim sağlayan bir nimet-i İlâhidir.

Bize bizden yakınsın

Görünmezsin hicap nedir?

Hicap engel, Hakk’dan gayri düşünce ve hazlardır. Seherde murakabe hâlinde olan bir derviş kalbinin üzerinde bir tabaka görür. Bu tabaka, akan feyzin gönle inmesine mani olur. Meğer o kimse akşam içtiği kahveyi Allah’ımızı unutarak içtiği için bu hâle düşmüştür.

Sen çıkınca aradan,

Kalır seni Yaradan.

4- Murâkabe-i Muhabbet:

Bu derste, "Hem Allah onları sever (dünya ve ahiret hayırlarını murad eder), hem de onlar Allah’ı severler (itaatına koşar, isyandan kaçarlar)." (Maide: 54) İlâhî kelâmının anlamı düşünülür. "Yer yüzünde bulunan her canlı yok olacak, ancak, azamet ve ikram sahibi Rabbinin Zâtı bâki kalacak." (Rahman: 26-27) "O’nun zâtından başka her şey helak olacaktır." (Kasas: 88) âyetlerinin muhatabı, fenâ (kötü huyların yok olması) ve bekâ (güzel huyların elde edilmesi) hallerini yaşayan, "Vâhidiyyet" (Allah’n zatına kavuşma) makamı da vardır. "Ey kullarım! Bu gün size korku yoktur ve siz üzülmeyeceksiniz." (Zuhruf: 68) "Haberiniz olsun ki iman edip de, güzel ameller işleyenler (farzları, nafileleri, Allah’ın rızasına uygun davranışları, hayra muvafık hareketleri yerine getirip ve şerden sakınmaları sebebiyle) işte onlar, halkın en hayırlısıdırlar. Onların mükafatları, Rableri katında, altlarından ırmaklar akan Adn Cennetleri’dir. İçlerinde ebedi olarak nimetleneceklerdir. Allah onlardan razı olmuş, onlar da O’ndan razı olmuşlardır. Bu mükafat ve rıdvan ise, Rablerinden korkanlara mahsustur." (Beyyine: 7-8) "Allah’ı en çok tanıyanınız, Allah’tan en çok korkanınızdır. Ben ise O’ndan en çok korkanınızım." buyuran Efendimiz (s.a.v.)’in haşyet duygusuna, Allah’ın azametinden titreyip, ürperme evsafına nail olmaktır asıl murâkabe.

Fenâ ve Bekâ

Ölünün dünyayı, mal ve evlâdı terk ettiği gibi, nefsâni arzulardan çıkmaktır fenafillah. Bekâ ise, Allah’ın zât ve sıfatlarında yok olmaktır. Her güzelin, O güzelden bir eser olduğunu müşahede ederek, müessire, Cemâl-i Mutlak’a geçip, âşık olup, Hakk’ın varlığında var olmaktır.

Tevhid Bahsi

Bütün murâkabe derslerinden sonra, "Tasavvuf, aynı Tevhid’dir." anlamının gereği olarak, "Kelime-i Tevhid", soldan sağa, sağdan da sola hafifçe meylederek, tarif olunduğu şekilde okunur. Tevhid iki kısma ayrılmaktadır: Vücûdî ve şuhûdi. Vücûdî tevhîd dille ifade edilen tevhiddir. Şuhûdî tevhid ise zevkine erilerek gerçekleşir.

Murakabelerden sonra yapılan tevhid önemlidir. Zira, kişi murakabe dersine geçmiştir ancak bir an olur nefs-i emmareye düşebilir. Bu, ahlâkın değişmeyişi sebebiyle ve muhlas, vehbî olarak Hakk (c.c.) tarafından verilen hâle (herşeyi Allah için yapma seviyesine) gelinmediği içindir. Murakabe dersinin sonunda okunan tevhid ile nefsin yok edilemeyen hasletleri bir bir terkedilir.


.


.KURÂN OKUMAK

Namazı müteakip hafız bir kardeşimiz, "Efendim! Kur’an’ı bir günde hatmetmek istiyorum." deyince, "Kardeşim! Kur’an’ı bir günde hatmetmen güzel ama bunu her zaman yapabilir misin? Çünkü Efendimiz (s.a.v), "Ameli Allah’a en güzel olanınız, az da olsa devamlı olandır." buyuruyor, dedim ve onun Kur’an’a olan muhabbetine hayran kaldım.

Hafız kardeşlerimiz günde en az bir cüz, okumakta yetenekli olanlarımız yarım cüz, kıraatte zorluk çekenlerimiz bir sahife ama en az üç ayet de olsa okumalı, Kur’an-ı Kerim’i okumadığımız gün olmamalı.

Kur’an Size nazil olduğu halde Size Kur’an mı okuyayım, diyen İbn-i Mesud (r.a)’a Peygamberimiz (s.a.v): "Dinlemeyi severim Kitab-ı Kerim’i." buyurdukları gibi, ehlullah da okumaya ve dinlemeye aşıktırlar Mushaf-ı Şerif’i.

Kürdoğlu Mehmet Efendi isimli zâtın kardeşi irtihâl etmişti. Evlerine taziye için gitmiştik. Onu Kur’an okurken bulduk. Büyük bir aşk içinde bize şunları söyledi: "Hafız olmadığım hâlde, haftada bir hatim indiriyorum, öyle hâle geldim ki, Kur’an-ı Mübîn’in sahifelerini de yiyesim geliyor."

Üstadımız Hacı Hasan Efendi (k.s) buyurdular ki: "Fena fi’l-ihvan, fena fi’ş-şeyh olanlar, birbirini canı gibi seven, üstazına saygı duyanlar, veli menkıbelerine; Rasûlullah (s.a.v.)’ın aşkından yananlar Hadis-i Şeriflere, fenafillah olan Hakk sevgilileri de Kitab-ı Kerim’e çokca muhabbet ederler." Bizler de, Rabbimizin lütfu keremiyle, Allah’a vuslata vesile olan bu makamları geçerek, Kur’an ve namaza aşık olalım. Kulağımızı, gözümüzü, kalbimizi isyandan muhafaza ederek, O’na layık kul olmaya gayret edelim. "Bir de hiç bilmediğin bir şeyin ardına gitme. Çünkü kulak, göz, gönül bunların her birinden sorumludur." (İsra: 36)

Bir seferden dönmüştüm. Kimseyle meşgul olacak bir hâlim yoktu. İç alemime dalmıştım. Bu esnada yakınlarımızdan birinin evine davet edildik. Yersiz konuşmalar oldu, hiç razı olmadım. Ortaya bir meddah attılar, "Bu adam taklid edeceği kimseyle helalleşmiş." deyip yersiz tavırlarda bulundular. Eve çok mahzun döndüm. Sabaha kadar dedem Şeyh Mustafa Efendi (k.s)’nin şu dörtlüğü hatırımda canlandı:

Elden bize ne lazım

Gıybet etmeyin gözüm

Ağarsın iki yüzün

Siyah yüzü sevmezem

Sami Ramazanoğlu (k.s), huzuruna gelen kişi altmış yaşında biri de olsa, eğer Kur’an okumayı bilmiyorsa: "Bir elif cüzü alalım, öğrenelim Kur’an-ı Azîmü’ş-şan’ı." buyururlardı. Üstadımızın "Musahabe" adlı eserlerinde Kur’an’a ait bilgiler çokça yeralmaktadır. Lütfen okuyalım!

İlkokulu yeni bitirmiştim. Veladet kandilinde, Hacı Hasan Efendimizle Sami Efendimiz (k.s)’in İstanbul’da sohbetine katıldık. Yanlarına oturma bahtiyarlığını Rabbim lütfetti bize. Ceketimi Üstâz-ı Âli’mizin hırka-i saadetlerinin altına koydular. Meleklerin katıldığı bu güzide mecliste, cezbeli bir hafızın aşka gelip, sesini son haddine kadar yükseltip aşr-ı şerif okuması, cemaatin de mest ü hayran kalması hiç çıkmaz hatırımdan. Sami Efendimiz (k.s), Kur’an okuyanları yüksek bir mahalle çıkartıp, ellerini dizlerinin üzerine koyup huzurla dinlerlerdi.

Kur’an’ın Doyumsuz Tadı

Kayseri’li Halil İbrahim Amcanın yıkık, karanlık, mahrum hanesine, Allah’ın feyzini, aşkını, muhabbetini tatmak için gidildiğinde, ziyaretçilerine hep Kur’an okutur; kendisi de büyük bir huşu, haz içinde dinlerdi Mevla’nın kelamını.

Bir dostumuz anlatmıştı: "Teheccüd namazımızı dağ başında bir türbede kıldık. Sabah namazını kılmaya erken başladık. İmamımız Fatiha’dan sonra, Bakara Sûresini, iki yüz seksen altı ayeti okudu. Dizlerimizde canlılık, ruhumuzda zindelik hasıl oldu. Gözlerimiz ağlıyor, ciğerlerimiz dağlanıyor, kendimizi başka alemlerde hissediyorduk. Bir de ne görelim, ne kadar hayvanat varsa çevremizi kaplamış, rengarenk kuşlar cıvıl cıvıl, Allah diye ötüyordu."

Üseyd b. Hudayr (r.a), geceleyin Bakara Sûresini okurken atı yanı başında bağlıydı. At şahlandı. Üseyd (r.a) Kur’an okumayı kesince at sakinleşti. Yine okudu, at yine şahlandı. Sustu yine sakinleşti. Sonra tekrar okudu, yine şahlandı. Bunun üzerine okumaktan vazgeçti. Atın, oğlu Yahya’ya zarar vermesinden çekindi. Gözünü göğe kaldırdı, bir de ne görsün, içi kandillere benzeyen parlak şeylerle dopdolu olan sis bulutu. Sabahleyin hadiseyi Efendimiz (s.a.v)’e anlatınca Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu. "İşte onlar sesini dinlemek için yaklaşan meleklerdi. Eğer devam edip sabaha kadar okusaydın, onlar da oradan uzaklaşmazlardı ve insanlar onlara bakıp (onları) rahatlıkla seyrederlerdi."

Beylerbeyi’nden Naci Özmine anlattı: "Medine’de yıllarca kalan, tedavi olmak için İstanbul’a gelen Hafız Tahir Efendi bizde misafirdi. Sami Ramazanoğlu (k.s) evimizi şereflendirdi. Sohbeti müteakip Hafız Tahir Efendi’ye Kur’an okuttular. Öyle bir aşk, cezbe zuhur etti ki hepimiz yandık tüttük. Bir de ne göreyim evin tavanı göçtü, yıldızlar görünüyor. Sonra öğrendim ki, Fahr-i Kainat’ın ruhaniyeti iştirak etmiş, ona ikram için ev bark da tazime durmuş."

Esad-ı Erbili (k.s)’nin dergahında sürekli Kur’an okunur, meczup, aşık kullardan biri, "Yanlış okundu." diye ikaz edermiş. "Nereden biliyorsun hatayı?" dediklerinde, "Levh-i Mahfuza bakıyorum, nur bir ara kayboluyor da ondan." dermiş. Cafer-i Sadık (k.s) (ö. 148/766) Kur’an okur. Manasını tefekkür eder. Anlayamadığı hususlarda müşkilini Rabbimizden sorardı.

Bayezid (k.s), Kur’an ve Hadislerde izaha muhtaç konuları, Rasûlullah (s.a.v)’ın ruhaniyetiyle buluşarak hallederdi. Bizzat Fahr-i Kainatla açıktan görüşür, bu süre üç günü geçerse, imanından şüphe ederdi.

Muhammed Baki (k.s) her gece Kur’an-ı Kerim’i hatmeyler, teheccüd namazını kılar, evrat ve ezkarını yapar, sabah namazını da kıldıktan sonra güneş doğuncaya kadar 21 Yasin-i Şerif okurdu. Güneş doğunca da, "Ya Rab! Geceler ne tez geçiyor." derdi.

Peygamberimiz (s.a.v)’den Ebu Hureyre (r.a) şöyle rivayet etmiştir: "Kim Allah’ın kitabından bir ayet dinlerse, Allah ona kat kat sevap yazar. Kim onu okursa, kıyamet gününde o, onun için bir nur olur." "Kur’an bir zenginliktir. Ondan sonra fakirlik olmaz. Ondan başka zenginlik de yoktur."

Sehl b. Muaz el-Cühenî, babasından (r.a) rivayet ettiğine göre, Aleyhissalat ü vesselam Efendimiz şöyle buyurdular: "Kim Kur’an okuyup da onunla amel ederse, kıyamet gününde babasının başına ışığı dünya evlerindeki güneşin ziyasından daha parlak bir taç giydirilir. Varın, Kur’an’la bizzat amel edenin ışığı nasıl olacak, bir düşünün."

Cibrîl-i Emin vasıtasıyla, Allah tarafından Peygamberimiz (s.a.v)’e gönderilen bu İlahi kitap hakkında asla şüpheye düşülmez. "Bu Kur’an Allah’tandır. Başkası tarafından uydurulamaz. Ancak o, önündekini doğrulayan ve o kitabı açıklayıcı olarak Alemlerin Rabbi tarafından indirilmiştir. Bunda hiç şüphe yoktur." (Yunus: 37)

Bize bu Kur’an, Hakk’tan, Küfre, şirke, nifaka, her türlü isyana düşmemek için gelmiştir. "Elif, Lâm, Râ. Bir kitap Sana indirdik ki, insanları Rablerinin izni ile karanlıklardan nura çıkarasın. Doğruca o yüce ve övgüye lâyık olanın yoluna çıkarman için onu sana indirdik." (İbrahim: 1)

Allah (c.c) korusun, "Semi’na ve asayna." duyduk ve isyan ettik diyen zümreden olmak yerine, bizi. "Semi’na ve ata’na.” duyduk ve itaat ettik diyen kullardan kılmasını dileriz O’ndan. "Sadece işitmesi olanlar davete icabet eder. (Ölü gibi duygusu olmayanlar değil.)" (En’am: 36)

Kırk yıl Kur’an’la konuşan şerefli hatun, bu kitaptan daha güzel bir kelam bulamadığı için böyle konuşmuştur. "Allah sözün en güzelini, ikişerli (uyumlu ve ahenkli) bir kitap olarak indirdi." (Zümer: 23)

Dünyaca meşhur bir müzik sanatçısı, Muhammed Hamidullah’a: "Kur’an’ı inceledim, diğerlerindeki fesahat ve belagata (eşsiz sanata) yalnız bir kelime uymuyor." der. O da, Bakara Sûresinin sonundaki "Tüehizna" kelimesidir. Bu kelimenin "Tüâhizna" olduğunu öğrenince hakkı teslim ederek, Kur’an’ın eşsiz üstünlüğü karşısında hayranlığını gizleyemez.

Maddi ve mânevî dertlere şifa, bunalan, daralan gönüllere safadır bu Kur’an. "Ey insanlar! İşte size Rabbinizden bir öğüt, gönüller derdine bir şifa ve mü’minler için bir hidayet ve rahmet geldi." (Yunus: 57)

Tırnak kesiminden tutun da, ev hayatına, ticaret ve gök cisimlerine, yer altı ve yer üstü kaynaklarına kadar her şeyi haber verir bu muazzam Kitab-ı Kerim. "Yaş ve kuru hiçbir şey yoktur ki, o, her şeyi açıklayan kitapta bulunmasın." (Enâm: 59)

Sadece Hatırlatmak İçin Birkaç Misal

Bir hocaya adamın biri, her şeyi yazan bu kitap, bir çuval undan ne kadar ekmek çıktığını da yazıyor mu? der. Hocaefendi, adamın elinden tutup fırıncıya götürür: "Bir çuval undan ne kadar ekmek çıkar fırıncı baba?" diye sorar. O da: "Yirmi tane ekmek." der ve hoca efendi şu ayeti okur: "Bilmiyorsanız ilim sahiplerine (iyi bilene) sorun." (Nahl: 43)

İndiana Üniversitesi mikrobiyoloji profesörü Carl Filiersmans: “Modern biyoloji, canlıların asla evrimle ortaya çıkmadıklarını ispatlamakla, Allah’ın üstün yaratışına şahit olur.” der. Yeri göğü bir plan dahilinde yaratan hâlik-i zülcelali inkar, akıl kârı değildir. "Yerde ne varsa hepsini sizin için yaratan, sonra göğe yönelip onları yedi gök hâlinde düzenleyen O’dur. O, her şeyi hakkıyla bilendir." (Bakara: 29)

Bilim yokluk kavramını ancak sıfır hacmindeki noktayla tanımlar. Sıfır hacmindeki nokta yokluk anlamına geldiğine göre, kainat da yoktan varolmuştur. "O, göklerin ve yerin örneksiz yaratıcısıdır. Bir işi yapmayı isteyince ona yalnız "ol" der. O da oluverir." (Bakara: 117)

Işığı on altı milyar yıl sonra gelen "kuasar" adı verilen gök cisminden tutun da, içinde güneş gibi iki yüz milyon yıldız barındıran samanyolu galaksisi ve sayılamayacak kadar çok, yaklaşık iki yüz milyar galaksiyi en küçük zaman biriminde yaratan hiç şüphesiz Allah Teâlâ’dır. "Big Bang" dedikleri söze, Dr. Allan Sandage, bilim Allah’a götürüyor diyerek, Kur’an-ı Azîmüşşandaki şu gerçeği ifade eder. "O’nun emri, bir şeyi dileyince ona sadece "Ol" demektedir. O da oluverir." (Yasin: 82)

Kur’an, diğer kitaplar gibi belli bir zamanla da sınırlı değildir. İleriye dönük birçok hususlara dikkat çeker Kur’an-ı Kerim. "Hem binesiniz diye, hem de zînet olmak üzere atları, katırları ve merkepleri de yarattı ve bilemeyeceğiniz daha neler yaratacak." (Nahl: Yerde, karada, denizde, havada bulunan, iki bin ellide hava trafiği diye sözü edilen ve nasıl olacağı bilinmeyen vasıtalara işaret eder bu muazzam Kitab-ı Kerim.

Her zaman olduğu gibi, bilhassa Ramazan-ı Şerif’te gece gündüz, manasını düşünerek, ahlakıyla ahlaklanarak, şükrünü eda ederek, huzurla okuyalım Kur’an-ı Kerim’i.

Peygamberimiz (s.a.v)’den Ebu Hureyre (r.a) şöyle nakletmiştir: "Allah’ın evlerinden birinde toplanıp Allah’ın Kitabını okuyan, onu aralarında öğrenip öğreten hiçbir grup yoktur ki Allah, onların üzerlerine huzur indirmesin. Rahmet onları kaplamasın. Melekler onları kuşatmasın. Allah onları kendi katındakiler içinde anmasın."

Efendimiz (s.a.v)‘den İbn Amr bin el-As (r.a) şöyle nakletmiştir: "Kur’an’ı okuyup gereğince amel edene şöyle denir. Oku ve yüksel (Cennet derecelerine). Dünyada nasıl ağır ağır okumuşsan burada da böylece oku! Çünkü senin asıl makamın okuyacağın en son ayetin yanındadır."

İbn Abbas (r.a)’dan Allah Rasûlü (s.a.v): "Kur’an’dan bir ayet bilmeyen kimse, harap olmuş ev gibidir." buyurmuşlardır.

 


.SONUÇ

Âlemde hareket hâlinde olmayan hiçbir varlık yoktur. İnsan, hayvan, nebat, taş, toprak, arz ve sema hep bir seyir içindedir. Bu seyir Rabbimizi tanımak, O’nu tanıtmak ve O’nu anmak için gerçekleşir. “Yedi gök ile yer ve bunlarda bulunan herkes O’nu tesbih eder. Ve O’na, hamd ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat (siz) onların tesbihlerini anlamazsınız. Şüphesiz ki O, Halîm (azapta acele etmeyen)dir. Ğafur (çok bağışlayan)dur.” (İsra: 44) “Görmedin mi? Göklerde ve yerde bulunan kimseler ve kanatlarını çırparak uçan kuşlar O’nu tesbih eder.” (Nur:  1)

Fahr-i Kâinat (s.a.v.)’ın yanından geçtiği her taş ve ağaç O’nu selamlardı. “Avucumun içindekileri bilirsen Sana iman ederim.” diyen Ebu Cehil’e Peygamberimiz (s.a.v.): “Avucundakiler Benim kim olduğumu söylesin.” deyince, hakikati gördüğü halde iman etmeyen nasipsizin elindeki taşlar, “Lâ ilâhe illallah Muhammedürrasûlullah” der.

Adam: “Karşıdaki fidan huzurunuza gelip, Sizi tasdik ederse, ben de Size iman ederim.” deyince, ağaç, Rasûlullah (s.a.v.)’ın önünde secdeye kapanır. Şimdilerde bir Alman Profesörün, “Bir taş saniyede iki yüz defa hareket eder.” demesine karşılık, yüzyıllar öncesinde Muhyiddin Arabi (k.s.), “Bir taş saniyede iki yüz defa Allah der.” buyurur.

Bir tohumdan meydana gelerek yüzlerce tane, dal ve budak salan; Hakk’ı zikrederek gelişip-büyüyen ağaç gibi, melekler de Mevlâ’yı anar. “Melekleri de arşın etrafını (tavaf eden) kuşatıcılar olarak, Rabblerine hamd ile (O’nu) tesbih ediyorlar görürsün.” (Zümer: 75) “Arşı taşıyan ve onun etrafında bulunan (melek)ler, Rablerine hamd ile (O’nu) tesbih ederler ve (kendileri gibi) iman edenler için mağfiret dilerler. (Şöyle derler:) “Rabbimiz! (Sen) her şeyi rahmet ve ilim cihetiyle kuşatmışsındır; artık tevbe edip Senin yoluna uyanları mağfiret eyle ve onları cehennem azabından koru!” (Mü’min: 7)

Beş vakit camiye, haftada bir Cumaya, yılda iki defa bayram namazına, ömürde bir defa olsun Hacc’a giden; akraba, komşu ziyaretleri ile görevini yerine getiren; rızkını helal yoldan temin için maddi, insanlara faydalı olmak için mânevî ticaret yapan insanın gezip dolaşmadığı bir an yoktur.

Evinin köşesinde oturan bir kimsenin bile kafası, geçirdiği günleri yâd ile, geleceğe ait düşüncelerle doludur. Geçmişte yaptığı hatalara tevbe ile, öldükten sonrası için kendisine faydalı olacak amelleri düşleyerek, zihnî de olsa hep bir sefer hâlindedir insan.

İniş ve Çıkış Kavsi

Allah (c.c.)’ın, âlem-i ervah’ta ruhlara: “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” sualine, ruhların, “Evet.” demelerinin sadakatini ölçmek için önce arza, oradan da ana karnına, daha sonra da dünyaya indirilmesi, sûfilerin dilinde “hubût”, arza iniş olarak adlandırılmıştır. Hem “hubût” hem de “uruc” (mürşid-i kâmilin, rûhi kemâli teminle tabilerini a’lâ-yi illiyyine, en yüce mertebeye ulaştırması, çıkış kavsi), bir seyahattir aslında.

Rûhi Seyahat

Beden ve ruhla yapılır seyahat. Ruhla yapılmayan, İlâhî gâye ve maksat taşımayan yolculuk, en büyük nimet olan bu hayatı israftan başka bir şey değildir. Bahar mevsiminde tabiatın uyanışı, suların akışı, kuşların ötüşü bizi, pikniklerde, gezip dolaşmalarda, rehavete, tembelliğe sevk etmemeli. Kışın ölen tabiat; yağan yağmur ve sıcaklarla yeşile boyandı, her şey canlanıp hayat buldu da benim gönlüm neden mârifet ve hakîkat nuruyla aydınlanmadı, hayvânât bile uyandı da benim gönlüm zikir ve fikirle neden uyanmadı diye tefekkür etmeliyiz.

Nebiy-yi Ekrem (s.a.v.): “Her kim dîni sebebiyle bir yerden bir yere göçerse, bir karış da olsa cenneti hak eder ve İbrahim (a.s.) ile Muhammed (s.a.v.)’e arkadaş olur.” buyurur. Birisi Peygamberimiz (s.a.v.)’den seyahat etmek için izin istediğinde Nebiy-yi Zîşãn (s.a.v.): “Benim ümmetimin seyahati Allah yolunda cihad etmektir." buyurdu. Rabbimiz (c.c.) de: “Ey iman eden kullarım! Şüphesiz benim arzım geniştir. O halde yalnız bana kulluk edin.” (Ankebut: 56) buyurur. Hâlikımız (c.c.), müjdelenen mü’minleri de, “Seyyahlar,” (Tevbe: 112) seyahat edenler, oruç tutup kötülüklerden arınanlar, ilim tahsili ve nefislerini ıslah için yola çıkanlar olarak haber verir. Gerek otururken, gerekse yatarken seyahattedir onlar. Bu gökkubbenin altında; uyurken, rûhu arşın altında secdeye kapanan, akıl ermez âlemlerde dolaşan kâmil velîler de vardır. Gündüzü, hayatı düzgün, ibadetli-taatli, aşklı-muhabbetli geçenlerin, gece hayatı da tatlı ve mutlu olur. Bu, sırlı, Hakk’ın mahremi sâlih kullar, sır perdelerinin açıldığı anda arş u ferşi devrederler.

Bayezid-i Bestâmî (k.s.)’nin kalbi, kendinden ayrılarak çıkar gider. Dönüp geldiğinde kalbine, sorar: “Bana ne hediye getirdin?” Kalbi cevap verir. “Rıza ve muhabbet.”

Herşeye İbret Nazarı İle Bakmak

Yüksek İslam Enstitüsü’nde okurken iki otobüsü dolduracak kadar bir grup oluşturup umreye gittik. Suud vizesini alamadığımız için geri dönmek mecburiyetinde kaldık; ancak son bir ümitle konsolosluğa müracaat edildiğinde işimiz halloldu elhamdülillah. Eve girerken Üstazımız (k.s.), istirahat odalarından tatlı kelamıyla şöyle sesleniyordu bize. “Oğlum! Sizi geçirene kadar ne zahmetler çektim ben burada.”

İbret almak için yapılmalı sefer. Sadece yenilip-içilen, gülünüp-eğlenilen mekanlarda olmamalı seyahatimiz.

Üstazımız Hacı Hasan Efendi (k.s.), sâdık yârânı Kılavuz Hafızla su başlarında, şelalelerde, saatlerce: “Kayaların gözünün yaşı akıyor da, bizim taş olan kalbimiz yumuşayıp da, gözümüzden yaşlar boşanmıyor.” diye yakınıp dururlar.  Musa (a.s.)’nın davetine kulak vermeyen Firavun’un suya gark olmasından, Hz. Nuh (a.s.)’a isyan eden kavmin suda boğulmasından, İbrahim Peygamberi ateşe atan Nemrud’un bir sivrisineğe mağlup düşmesinden, Hûd (a.s.)’un tebliğ için gönderildiği Âd ve Salih (a.s.)’in irşad için vazifelendirildiği Semûd kavminin kahrolmasından, Şuayb (a.s.)’ın görevlendirildiği, ticari ahlaksızlık yapan Eyke halkının yakıcı sıcak ve gökten yağan ateşle helak olmasından, fuhuşla yolunu şaşıran Lut (a.s.)’un kavminin taşa gömülmesinden, her şeyden ders çıkarmalı insan gezip dolaştığı yerlerde. De ki: “Yeryüzünde dolaşın da (Allah) yaratmaya nasıl başlıyor?” (Ankebût: 20) “Yeryüzünde bir gezin de bakın. Bundan öncekilerin sonu nasıl olmuş! Onların pek çoğu müşrikti.” (Rûm: 42) Efendimiz (s.a.v.) çocukluk döneminde, vahyin inişinde, Mirac hadisesinde, mübarek kalb-i saadetleri yarılıp, gönül âleminde seyahat yaptırıldıktan sonra İlâhî nimetlere eriştirildi. Hakk’dan gelip Hakk’a gidecek insan; nefsinde, kalbinde, kalıbında, ruhunda sefer yaparsa, Mevlâ’ya tertemiz kavuşur. İnsan ve cinlerden olan şeytanın hilesini, nefsin oyununu, dünyanın geçici cazibesini ortadan kaldırarak devam edilir yola. Mecnu’nun, Leyla’nın çadırına varıncaya kadar durup dinlenmediği, sağa-sola bakmadığı gibi biz de maksada ulaşıncaya kadar sürekli bir gayret içinde olmalıyız.

İnsan-ı Kâmil’in Seyahati

İnsan-ı kamilin seyahati, taklidi imandan, ana ve babadan miras gibi gelen inançtan, canları pahasına da olsa: “Bizim Rabbimiz, göklerin ve yerin Rabbidir! O’ndan başkasına asla İlah olarak yalvarmayız.” (Kehf: 14) diyerek, Takyanus’a karşı koyan Ashab-ı Kehf’in imanı gibi bir inanca, tahkiki imana; inandığı esaslara riayetle İslâm’a, Rabbimizi görüyor gibi ibadet yapmaya, biz O’nu göremesek dahi, O’nun bizi gördüğünü bilerek ta’at kılmaya, ihsan mertebesine ermek içindir. Süfyân-ı Sevrî (k.s.) (ö. 161/778), bir Hacc seferinde çok ağlar, bu kadar fazla sızlanışını merak edenlere -eline basit bir ip alarak- şöyle der. “Günahım belki bu ip kadar bile yok ama Rabbime taklidî imanla mı yoksa hakîki imanla mı kavuşacağım onu bilmiyorum.”

Süfyan (rh.a.) genç yaşında beli bükülmüş vaziyette idi. Defalarca bunun sebebini sordular, cevap vermedi. Çok ısrar ettiklerinde: “Elli yıl irşad ile meşgul olan bir hocam vardı. Son nefesinde Kelime-i Tevhid’i okumadan imansız gitti. Bu müthiş, vahim hâli görenin beli ikiye katlanmaz mı?” dedi.

Bir sabah Üstazımız Hacı Hasan Efendi (k.s.), gülerek uyanır. Bunun sebebini soranlara şöyle der: “Rüyamda ölürken Kelime-i Şehadet getirdim.”

Sami Efendi (k.s.), vefatı ânında defalarca Allah der. Yanı başında bulunanları da şahit tutarak Allah (c.c.)’a şöyle iltica eder: “Ya Rabb! Ben Seni zikrediyorum.”

Allah’a Vâsıl Oluncaya Kadar Sefer

İhsan mektebinin müdavimi, talebesi, ibadetle ıslah ettiği nefsi, Allah’dan bir nefha (nefes) olan rûha arkadaş ederek bedende sulhu temin eder. Hayırlı insanların seferi; her istediğini yaptıran nefs-i emmareden, yaptığı hatayı kınayan nefs-i levvameden, işlemediği halde içinde isyana meyil olan nefs-i mülhimeden, tamamen günahlardan nefret duyan nefs-i mutmainneye ve kulun Allah’tan, Allah’ın da kulundan memnun olduğu nefs-i raziye ve merziyyeye gelinceye kadar devam eder. Kişi, nefsini Kur’an’da haber verilen sınıflardan geçirdikten, rûhunda İlâhî seyahati gerçekleştirdikten sonra mânevî olgunluğa erişir. Tâlib, zikrederek Hakk’ın muhabbetine yürür (seyr ilallah); beden kaydından kurtulup İlâhî ahlak ile ahlaklanır, isim ve sıfatlarının tecellisine erişir (seyr fillah); ikilikten usanıp birlik hanına kavuşur, kendini Allah’ın aşkında yok eder (seyr maallah); Hakk’dan halka döner, ıslah ve irşad ile meşgul olur (seyr anillah makamına ulaşır) bu yolculukta. Bu yolculuk sayesinde sâlik Hakk’ı tanıyan, ârif bir kul olur.

Şeriat, tarikat yoldur varana

Hakikat, marifet andan içeri

     Yunus Emre

Hakk’a Erdiren Yollar

Sâdık kul dînin zâhirine âit kâide ve kurallara, inanç, ibadet ve ahlâk esaslarına uyarak Şeriatı; bâtınî kurallarına uyarak; eli, dili ve namusu muhafaza ederek, Allah’ın haram kıldıklarından kaçarak tarîkatı; kalbinden Hakk’ın dışında bütün arzu ve istekleri atarak marifeti idrak eder ve eşi ve benzeri olmayan Rabbimize tamamen teslim olarak hakîkate sefer yapar. Âşık kul, iç âleminde seyahatiyle; ibâdet ve taatle, takva ve verâ’ ile, harama düşerim korkusuyla helalde bile çok dikkatli davranmakla tarîk-i ahyâra; riyazet ve çilelerle, nefsine yaptığı darbelerle tarîk-ı ebrâra; Allah (c.c.)’a kavuşmaya vesile olan aşk ve muhabbetle tarîk-ı şuttara ulaşır. Her ânını gözeterek vaktini zikirle-fikirle geçirip, yola girmeye ilk adım atan talip; Allah (c.c.)’ın aşkına ulaşmak için, alıp verdiği her nefese, yediği-içtiği her lokmaya, attığı her adıma dikkat eder, huzura erişip en son merhaleye yürüyerek müntehî, vâsıl-ı ilallah olur ve Allah’a kavuşur. Bâyezid-i Bestamî (k.s.) bu makama erişenler için, “Hakk’dan gayri alınan her nefes, cehennem ateşinden daha zordur.” buyurur .

Kalbi Muhafaza

Gelin, îman gibi bir nimetin, Allah’ın azametinden titremek gibi haşyetin, O’na dönmek, inabe, zikir ve takvanın, huzur ve selametin merkezi olan kalp âleminde sefer yapalım. Bu yolculuk, İbrahim (a.s.)’in: “Ben Rabbime gidiyorum.” (Sâffat: 99) sözündeki sırdır. Hakk ve hakîkati inkar eden, “Kalpleri mühürlenmiştir; artık onlar (Hakkı) anlamazlar.” (Münafikûn: 3) buyrulan ölü kalpten; her türlü isyanla berbat olan; gönülden tövbe ile, nedametle, göz yaşı ve âh u vahlarla tedavi edilmedikçe kişiyi kötü bir ölüme götüren: “Kalplerinde bir hastalık vardır, (keyfine, zevkine, şehvetine düşkündür) Allah da hastalıklarını artırmıştır.” (Bakara: 10) ihtarına maruz kalan hasta kalpten; ibadetlerde tembel, taatlerde zevksiz, aşksız, muhabbetsiz, fenâ arzularının peşinden giden: “Kalbini Bizi anmaktan gafil kıldığımız, kötü arzularına uymuş ve işi-gücü aşırılık olan kimseye boyun eğme.” (Kehf: 28) tehdidine muhatap olan gafil kalpten; Mevlâ’yı andıkça içi yanan, İlâhî şevkle gözünden yaş döken, huzurlu bir hayata kavuşan: “Rabblerinden korkanların derileri ondan ürperir! Sonra derileri de, kalpleri de Allah’ın zikrine yumuşar.” (Zümer: 23) müjdesine nail olan sağlam bir kalbe; nefsiyle, ruhuyla, malıyla, canıyla Allah’a teslim olup: “Va’d olunan cennet, Rahman’dan korkan ve Allah’a yönelmiş kalp ile gelen kimselere mahsustur.” (Kâf: 33) ayetiyle mesrûr ve bahtiyar olan diri kalbe erişerek mesud olur bahtiyar kul.

On Sekiz Bin Âleme Açılmak

Hırkasının altında on sekiz bin âlem seyredilen çoban Veysel Karânî (ö. 37/658) gibi; nefsinin yedi sınıfını, ruhunun beş merhalesini, sırrının da altı mertebesini geçen, her konağın kendi arasında biner hicabını da aşan sâlik, enfüste, iç âleminde on sekiz bin, âfakta, dışta da on sekiz bin âlemin dilinde Allah’ı zikrederek, Vahdet deryasında kaybolur. Her biri farklı mecralardan akan nehirlerin denize ulaştıklarında isim ve cisminlerinden eser kalmadığı gibi Hakk’ın dostları da mânevî âlemde yaptıkları seyr ü seferle Allah’ın dışında her şeyden âzâde olur, her nereye baksa Mevlâ’yı görürler. Seyyid Nûr Muhammed Bedvânî (k.s.) (ö. 1135), Allah’ın arşına kalbini açar, doya doya Hakk’ın feyzini içerdi. Murakabenin çokluğundan beli ikiye katlanmış halde idi. Mevlâ’nın aşkından öyle coşar, taşardı ki, Rabbimizin İlâhî tecellî ve Cemâlini seyirle on beş sene mest ü hayran kalmıştır. Münacatında Bâyezid-i Bestâmî (k.s.): “Ya Rabb! Daha ne zamana kadar Sen’lik benlik olacak, benliğimi aradan çıkar ben de hiç olayım.” der. “Onlara hem âfakta (kendi dışlarındaki âlemde), hem de kendi nefislerinde delillerimizi göstereceğiz.” (Fussılet: 53)

Bütün âlem insanoğlunun gönlündedir. Bedîüzzaman Saîd Nursî (rh.a.) (ö. 1960)’nin ifadesiyle insan, Allah’ın isimlerini gösteren bir mühürdür. Nasıl seyahat edeceğimizi Rabbimiz ne güzel haber veriyor Kitâb-ı Kerîm’inde: “İşte gerçekten şunu bil ki, Allah’tan başka İlâh yoktur! Hem kendi günahın için, hem de mü’min erkeklerle mü’min kadınlar için (Allah’tan) mağfiret dile! Allah, (dünyada) gezip dolaştığınız yeri de, (âhirette) kalacağınız yeri de bilir.” (Muhammed: 19)


.SONUÇ

Hâlık-ı arz-u semâya eyleriz hamd-ü senâ

Ahmed-i Muhtâr’ı kıldı âleme nûr-i Hüdâ

Hazreti Sıddîk-u, Selman, Kâsım-u Cafer gibi

Eylemiş neşr-i hakikat Bayezid-i reh-nümâ

Bü’l Hasen zât-i mükerrem, Bû Ali kân-ı kerem

Yûsuf-u vâlâşiyem sâlâr-ı ceyş-i asfiyâ

Hâce Abdülhâlik oldu Ârif-ü, Mahmûd’a pîr

Şeyh Ali, Baba, Külal etti cihânı rûşenâ

Varis-i taht-ı tarikat, şâh-ı âlem Nakşıbend

Eyledi Hâce Alaeddîn’i halka pîşuvâ

Oldu Yâkub’a, Ubeydullah-i Ahrarı halef

Hazreti Zâhid’le geldi âleme zevk-u safâ

Nûr-i çeşm-i marifet Derviş Muhammed, Hâcegî

Feyz-i Bâkî’le cihan mânevî buldu bekâ

Hazreti Ahmed Müceddid, Urvetü’l Vüska olup

Şeyh Seyfeddin ve Seyyid Nûr’a nûr-i i’tilâ

Şâh-ı Mazhar, Şâh-ı Abdullah-i Pîr-i Dehlevî

Hazreti Halid’le oldu kalb-i salik pür ziyâ

Seyyid-i Âl-i neseb Taha’l Hakkari’den sonra

Pîrimiz Taha’l Hariri oldu kutb-u evliyâ

Eyleriz Arz-ı dehâlet dergeh-î sâdâta biz

Es’ad-ı ihvan-ı Dîn’e mağfiret kıl ey Hüdâ

Hamdederiz zü’l-Celâl’e halk eyledi şems-i rûh

Rabt-ı kalb yaptıkça verir feyzi ol Sâmi ûlâ

Oldu Kalemdâr ser-çeşme-i hakîkat bizlere

Buldu feyz ihvân-ı bâ safâ ânınla dâimâ

Ve Sallallahu alâ seyyidinâ Muhammedi’n-nûrannûr

Sübhane’l-Meliki’l-Azîzi’l-Kadiri’l-Ğafûr

Ya Rabb! Salli alâ Nûri’l-Hüdâ Şemsi’d-Duhâ Hayri’l-Verâ

Ve alâ âlihi ve sahbihi limen-bi-iktidâ

Rûh-u Şerifleri İçin Üç İhlas Bir Fatiha

(Takva ve Müttakilerin tanımı konusundaki çeşitli görüşler )

1.    Takva:Allah’dan korkmak,Kur’anla amel etmek,aza razı olmak ve Ahiret gününe hazırlanmaktır.(Ali b.Ebî Talip r.a)

2.    Müttekiler(Takva Sahipleri):Bilinen günahları terketmekle Allah’dan ve azabından sakınan,Allah’dan gelen Kur’anı tasdik etmekle Allah’ın rahmetini uman kimselerdir.(Abdullah b. Abbas R.anhüma)

3.    Müttekiler:Allah’ın haram kıldıklarından sakınan ve Allah’ın farzlarını eda eden kimselerdir. Müttekilerde bulunan takva,harama düşme korkusu ile bir çok helalı terk ettikçe yok olmaz. (Hasan-ı Basrî  Rh.aleyh)

4.    Allah’dan korkmak,gündüzleri oruç tutmak,geceleri namaz kılmak ve diğer ibadetlerle meşgul olmak demek değildir.Takva,Allah’ın haram kıldıklarını terk etmek ve Allah’ın farzlarını eda etmektir.Bundan sonra kim hayırla rızıklandırılmış sa,O hayır üzerine hayırdır.(Ömer b. Abdulaziz rh.aleyh.)

5.    Takva,hiçbir kimsenin görmediği yerlerde de masiyeti terk etmendir.

6.    Takva:nehy etmiş olduğu yerde seni görmemesi,emretmiş olduğu yerlerde de seni kaybetmemesidir.

7.    Takva:Kur’an’ın, insanlarla halk(yaratılanlar)arasındaki ve insanlarla yaratıcı arasındaki haklarını vermesini istediği bir fazilettir.Bundan maksat insanın, rabbinin gazabını üzerine çekecek şeyleri yapmaktan,kendisine ve başkasına zarar verecek şeyi yapmaktan sakınmasıdır.

8.    Takva,Allah’a itaat edilip isyan edilmemesidir;Allah’ın zikredilip unutulmamasıdır;ve O’na şükredilip nankörlük edilmemesidir.(Abdullah b.Mesud (r.a)

9.    Müttekiler öyle kimselerdir ki,Allahu teala onların kalplerinden dünya sevgisini söküp almıştır.(Ebû Süleyman ed-dâranî rh.aleyh)

10.  Mütteki,kendisinde hiçbir güç ve kuvvet görmeyen kimsedir.(Sehl rh.aleyh)

11.  Allah’dan korkmak, Şeriatına ve Allahu teala’ya kulluk etmeye sarılmaktır.

12.  Takva:dinin özüdür;hayrın esasıdır;kulun her halinde, herhangi bir şeyle kendini müstağni görmemesidir.(Harranî Hz.leri)

13.  Allah korkusu,haşyet ve gazabından korunmak manasınadır.Takva bütün ibadet ve muamelâtın toplamıdır.Onların hepsini ihlas ile yaptığında mü’mini,takvaya götürür.

14.  Takva,dine zarar vermeyen şeylere ulaştıran ve bir araya getirendir.(İmam-ı Gazalî )

15.  Takva:İman kalp de yerleşir,nefsin derinliklerinde kök salarsa,manevi gizli perdeleri  ve Allah’ın insanlara bahşetmiş olduğu manevi kuvvetleri açan manevi haller olarak meyvesini verir de, severek hayır işlemeye ve kötülük yapmaktan nefret ederek şerri terk etmeye yöneltir.

16.  Müttekiler:onlar, Allah’ın üzerlerine nurunu döktüğü kimseldir.Hakkı o nûr ile kavrarlar.Hakkı onunla görürler.Yapılması vacip olan hayırla,terk edilmesi vacip olan şerrin arasını onunla ayırt ederler.

17.  Müttekiler:Onlar Allah’ın velisi ve sevgilileridir.Allah onları,özenle muhafaza eder;afiyet içerisinde yaşatır;onları kötülüklerden korur;geçmişin üzüntülerinden ve geleceğin elemlerden onları uzaklaştırır.

18.  Takva:Allah teala’nın emrettiği ve nehyettiği işlerin toplamıdır.(ibn-i Teymiye)

19.  Takva:kötü Ahlakın yerini güzel Ahlakla süslemekle ve günahları kazımakla hayrı oluşturma suretiyle,gerekmeyen şeyi terk etmektir.Veya (takva),amellerin esasını ve iman,namaz ve sadaka gibi hasenatın esasını kapsayıcı olmasından dolayı eğer iyilikleri yapmayı,kötülükleri terk etmeyi içermesiyle açıklanacaksa, o takdirde de açıklayıcıdır.Takva,kişisel amellerin,bedenle ve mal ile yapılan ibadetlerin anasıdır;diğer taatleri çeken,çoğu kez masiyetlerden uzaklaştırandır.(Beyzavî)

20.  Takva,sâliklerin derecelerinin sonudur ki,o da Allah’dan başka şeylerden(masivadan) uzaklaşmadır.(Beyzavî)

21.  Takva,günahlardan kaçınmaktır.Onunla nefisler olgunlaşır,kişiler üstünlük kazanır.Her kim şeref elde etmek isterse,takvaya sarılsın.Nitekim Peygamber(s.a.v):”İnsanların şereflisi olmak kimi sevindirirse,Allah’dan korksun”buyurmuştur.(Beyzavî)

22.  Takva:Kur’anın, insanlarla halk arasında ve insanlarla yaratıcı arasında gerekli olan münasebeti istediği bir fazilettir.Bundan dolayı bu ve bundan türemiş olan kelimeler Kur’anda devamlı geçer.Bu kelime Kur’anın Ahlakla ve toplumsal konularla ilgili pek çok ayetlerinde bulunur.Takva ile maksat,insanın rabbini gazaplandıracak,nefsine zararlı olacak ve başkalarına zarar verecek şeylerden sakınmasıdır.(Şeyh Muhammed Şeltut)

23.  Müttekiler :Öyle kimselerdir ki onlar dünya ve Ahiret de kendilerini Allah’ın azabından ve gazabından korurlar.Bu,hadleri aşmama,emirlerine uyma,yasaklarından kaçınma ile mümkündür.Allah,insanlığın hayrına olandan başkasını emretmez;ona zarar verenden başkasını da yasaklamaz.(Şeyh Muhammed Şeltut)

24.  Takva:vacip olanı yerine getirme,haramlardan sakınmak için gayret etmektir.(Beyzavî)

25.  Takva:Allah’dan başka yerlere dönmekten ve hadleri aşmaktan taatları temizlemektir.(Abdullah b.Mesud)

26.  Takva:Allah’dan gelen bir nur ile Allah’ın rahmetini umarak Allah’a itaat ile amel etmen ve Allah’ın azabından korkarak,Allah’dan gelen bir nur ile Allah’a isyanı terk etmendir.(Talk b. Habib)

27.  Takva:itaat edilip,isyan edilmemesidir. Allah’ın hatırlanıp,unutulmamasıdır.Şükür edilip,nankörlük edilmemesidir. Takva:taatleri yapmak,menhiyatı terk etmektir.(ibn-i ebî m)

28.  Takva:Allah’dan korkmak,haramlarından sakınmaktır. Takva,şerefli bir elbisedir ki,Onunla süslenme şerefine ancak,hakkıyla iman edenler nail olur.Allahu teala o elbiseyi ancak,katında şerefli kulları olan salihlere giydirir.Onlar görmedikleri halde rablerinden korkarlar,Allah’ın emirlerini yerine getirirler,yasakladıklarından da kaçınırlar.Kul,yapılması mübah olanı,haram olur korkusuyla terketmedikçe,Müttekilerden olamaz.(Abdülkerim el-Hatib)

29.  Takva,Allah’a itaat ile amel etmektir.(Talk b.Habib)

30.  Takva:güzel ahlaktır;güler yüzdür;güzel olanı yaymak,eziyet etmekten el çekmektir.(Hasan-ı Basrî rh.aleyh)

31.  Takva,üç şeydedir:1.Haramlardan kaçınmak 2.Helal rızık talebi 3.Aile efradına karşı cömert  olmak.(Abdullah b.Mubarek)

32.  Takva:İnsanların arasında onlara yakın olduğu halde,insanlar içinde garip olmasıdır.

33.  Takva:eziyet etmekten el çekmek,mü’mine tahammül göstermektir.

34.  Takva:Allah’dan başka derdin olmamasıdır.

35.  Takva:en zeki kimseler takva sahipleridir.En ahmak kimse de,günah sahipleridir.(Ebû Bekir es-Sıddık r.a)

36.  Takva:Allah’ın haramlarından tamamen uzaklaşmak,hadlerini yerine getirmek ve mekruh olanlardan da kalbi tasfiye etmektir.

KURAN-I KERİM’DE  TAKVAYI EMREDEN  AYETLER

    ’’...çırası insanlarla taşlar olan kâfirler için hazırlanmış o ateşten sakının. ‘’(24)

’’ Öyle bir günden sakının ki o gün hiç kimse başkasının yerine birşey ödeyemez...’’(48)

’’...Öyleyse evlere kapılardan girin.  Allah'a karşı gelmekten sakının ki umduğunuza kavuşasınız.’’(189)

’’... Allaha karşı gelmekten sakının ve bilin ki Allah bu sakınanlarla beraberdir.’’(194)

’’... Allaha karşı gelmekten sakının ve Allahın cezasının çetin olduğunu iyi bilin.’’(196)

’’... Allaha karşı gelmekten korunun ve bilin ki: hepiniz neticede diriltilip O'nun huzurunda

toplanacaksınız. ‘’(203)

’’... Allahın haram kıldığı şeylerden korunun ve O'nun huzuruna varacağınızı iyi bilin. (Ey Resulüm!) müminleri müjdele! ‘’(223)

’’... Allah'tan korkun. Bilesiniz ki Allah, her şeyi bilir.’’(231)

’’... Bununla beraber Allaha karşı gelmekten sakının ve bilin ki Allah yaptığınız her şeyi görmektedir.’’(233)

’’ Ey iman edenler! Allah'tan korkun. Eğer gerçekten inanıyorsanız mevcut faiz alacaklarınızı terk edin.’’(278)

’’ Allah'a döndürüleceğiniz, sonra da herkese hak ettiğinin eksiksiz verileceği ve kimsenin haksızlığa uğratılmayacağı bir günden sakının.’’(281)

’’... Allah'tan korkun. Allah size gerekli olanı öğretiyor. Allah her şeyi bilmektedir.’’(282)

’’... Size Rabbinizden bir mucize getirdim. O halde Allah'tan korkun, bana da itaat edin.’’(50)

’’ Ey iman edenler! Allah'tan, O'na yaraşır şekilde korkun ve ancak müslümanlar olarak can verin.’’(102)

’’ Andolsun, sizler güçsüz olduğunuz halde Allah, Bedir'de de size yardım etmişti. Öyle ise, Allah'tan sakının ki O'na şükretmiş olasınız.’’(123)

’’ Ey iman edenler! Kat kat arttırılmış olarak faiz yemeyin. Allah'tan sakının ki kurtuluşa eresiniz.’’(130)

’’ Kâfirler için hazırlanmış bulunan ateşten sakının!’’(131)

’’ Ey iman edenler! Sabredin; (düşman karşısında) sebat gösterin; (cihad için) hazırlıklı ve uyanık bulunun ve Allah'tan korkun ki başarıya erişebilesiniz.’’(200)

’’ Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan ve ikisinden birçok erkekler ve kadınlar üretip yayan Rabbinizden sakının...’’(1)

’’... Adını kullanarak birbirinizden dilekte bulunduğunuz Allah'tan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının.’’(1)

’’... Sizden önce kendilerine Kitap verilenlere ve size "Allah'tan korkun" diye emrettik.’’(131)

 


.XXXXXXXXXXXXX

TASAVVUF ve TARİKATLER

TASAVVUF

İnsanın lehinde ve aleyhinde olan şeyleri bilip “hal”en yaşaması olarak tarif edilmektedir. Bir düşünceyi, bir fikri çeşitli meslekleri kendi haline terk etmek gelişmesini engeller. Spor, bütün bedeni hareket ettirdiği gibi onu canlı bırakır, gelişmesini sağlar. Fikirler de hal olarak yaşanırsa gelişir ve kalıcılık sağlar.

Tasavvuf, her felsefi düşüncenin ideale yöneliş esasını teşkil eder. Kali hale tebdil etmek şekliyle ifade edilen tasavvuf, İslam Dininin ihtiva ettiği bilgi sisteminin kuvveden fiile yani kalden hale, nazariyeden ameliyeye dönüşüdür. Tasavvuf, kalbin masivadan alaka kesilmesiyle sağlanır.

Hakk'a kul olmanın gerçekleşmesi, seyr-i süluk, manevi yolculukla mümkündür. insanlar bu yolculuğu üç şekilde yaparlar:

l. Tarik-i Ahyar: Namaz, oruç, Kur'an tilaveti gibi ibadetleri devamlı olarak yapmak 2. Tarik-i Ebrar: Mücahede ve riyazat ashabıdır. Kötü ahlakı iyi ahlaka çevirerek mücadele etmek.

3. Tarik-i Şettar: Şevk, Iştiyak, zikir, fikir, şükür yoludur. Bu ise on şekilde olur: Tevbe zühd tevekkül, kanaat, uzlet, Allah a teveccüh, sabır, rıza, zikir, murakabedir.

Tasavvufta önemli olan islami esaslara uygun bir hayat yaşamaktır. Cüneyd-i Bağdadi'ye göre tasavvuf; seha, rıza, sabır, işaret, gurbet, sof giyme, seyahat ve fakr gibi sekiz haslet üzerine kurulmuştur.

Tasavvuf kelimesi; Ashab-ı Suffa, saff-ı evvel, Benu's- Sufa, safevi, savf, sofos-sophia sof kelimelerinden türeyebileceği söylenmiştir.

Tasavvufun mevzuu; insanın güzel ahlak ile ahlaklandırmak, hal ehlinden olmasını sağlamaktır. Gayesi ise; Hakk'ın rızasını kazanmak, nefsi temizlemek, Allah Rasulü (sav)'nün ahlakı ile ahlaklanmaktır.

İlk mutasavvıflar ; Hasan Basri, Süfyan-ı Sevri, Ebu Haşim, Râbiatü'I- Adeviyye sayılabilir. Türkistan'da tasavvufun yayılmasında Hoca Ahmed-i Yesevi'nin büyük katkılan olmuştur. Yine ilk mutasavvıflar arasında; İbrahim Edhem, Zünnun-ı Mısri, Maruf Kerhi, Seriyy Sakati, Bişr-i Hafi, Şakik Belhi, Ebu Yezid Bistami, Hamdun Kassar, Cüneyd-i Bağdadi sayılabilir. Bunlar hakkında da kitapta geniş bilgi bulmak mümkündür.

Velayete ulaşmanın yollan şunlardır:

• İbadetleri yerine getirmekteki ihlas 4- Doğruluk 7- Tevbe, Hakk tan haşyet

2- Su-i zandan uzaklaşmak 5-Emanet 8-Hüsn-i zan

3- Gurur ve kibirden kaçınmak 6-Muhabbet ve buğz 9-Sabır

Bir insanın veli olduğuna delil son nefesinde imanlı gitme şartıdır. Velinin kendisini bilip bilemeyeceği hususunda tartışmalar vardır. Velayet, ikiye ayrılır: Velayet-i Amme ve Velayet-i

Nefsin mertebeleri ise şunlardır: Nefs-i Emmare, Levvame, Mülhime, Mutmainne, Radiyye, Merdiyye, Kâmile.

Tevbe üçe ayrılır: Azap korkusuyla yapılana tevbe, sevap arzusuyla yapılana inabe, sırf Allah hoşnutluğunu kazanmak için yapılana da tevbe denir.

Vera, zühd başlangıcı olarak ifade edilmiştir. Ağızdan kalbe giren ve çıkanın Allah ve Resulü (sav)'nün arzu ettiği şeyler olmasına dikkat etmektir. Haram ihtimali olan şeylerden çekinmektir. Dört kısımda mütalaa edilmiştir:

l. Vera-ı adul: Fetva ehlidir. Dinin hükümlerine riayet etmektir.

2. Vera- süleha: Haram ihtimali olan şeylerden çekilmektir.

3. Vera-ı muttakıyan: Helalde şüpheli olanlardan uzaklaşmaktır.

4. Vera-ı sıddikin: Hakk'a ibadette kuvvet kazanmak için, kifaf- ı nefs etmektir. (Kifaf-ı nefs; bir kimsenin ölmeyecek kadar olan rızkı, nafakası.)

VAHDET -İ VÜCUD

Her yerde ve her şeyde kalbini yalnız Allah ile meşgul etme hali ve yaşayışıdır. İmam-ı Rabbani tevhidi vucudi ve şuhudi olmak üzere iki kısımda mutalaa eder. Vucudî tevhid, mümkün olan şeylerin vücudunu Allahu Teala'nın vücud denizinin dalgasını görmektir. Varolan şeyler Allahu Teala'nın varlığının tezahürüdür. Bu makama ulaşmış olanlar Hakkın vücud denizine daldıklan için (Fenafillah) orada denizden ve dalgadan başka birşey göremez.(Şuhudi Tevhid).Kendini de bu deryadan bir damla kabul ederler. Vücudî tevhid, latife-i kalbin seyrinde meydana gelir. Önce imkan dairesinde seyreder. Hallac-ı Mansur bu istiğrak halinde `Enel hak' dediği için idam edilmiştir.

Panteizm fikrinin sahipleri, bütün eşyanın Allah olduğunu ileri sürerler. Yani yaratan ile yaratılanın ittihadına inanırlar. Bunu iki şekilde izah ederler.

1-Gerçek olan Allah’tır. Alem bir takım görüntülerden başka bir şey değildir.

2- Alem hakikidir. Allah mevcud olan şeylerin hepsidir.

Birbirine zıt gibi görünen iki görüş şöyle özetlenebilir: Allah'ın vücudundan başka bütün varlıkların bir hakikate malik olmadığını, tabiatın Hak'ta fani olduğuna Yani sınırlının sınırsızda birleştiğine inanırlar. Bunların inancı her şey Allah diye ifade edilebilir. Benim anladığım Vahdet-i Vücudçular mevcudun Allah'ın delil olduğunu görür ve söylerler. Panteistler ise, mevcudu (varlığı) Allah'ın bir cüz'ü olarak görürler ve her şey Allah'tır derler. Bu örü ün en önemli simaları Spinoza ve Hegel’dir.

NOT: Eserdeki Vahdet-i Vücud ve Panteizm bölümleri ehl-i halin anlayacağı ve bileceği bölümler olduğundan anlaşılması için bizzat okunması gerekmektedir.

Behaki'nin beyanına göre her yüz senede bir müceddid gelecektir. Bunların ilki Ömer bin Abdülaziz ikincisi İmam-ı Safi, üçüncüsü Ebul Abbas bin Süreyc (Ebu Hasan e1 Eş’ari), dördüncüsü E1-Bakıllani, beşincisi İmam-ı Gazali, altıncısı Fahru'r -Razi yedincisi İbn Dakiki'l- id, sekizincisi de Zeynu'l Iraki

ANADOLU'DA VE HORASAN'DA TASAVVUFİ CEREYANLAR VE İNTİŞAR EDEN TARİKATLAR

Türklerin Müslüman olmalarından sonra miladi 11. asırda bilhassa göçebeler arasında dervişlerin azami gayretleriyle tekke ve tarikatlar bütün Selçuklu Devleti'nde her tarafa yayıldı. Hoca Ahmed Yesevi tarafından bilhassa Horasan ve Maveraü'n-nehir Türkleri arasında Yeseviye tarikatı en yaygın tarikattır. Anadolu’da 13. asırda tarikatların menşei olarak Hacı Bektaş-ı Veli görünmektedir. Bektaşî tarikatı Osmanlı'ya kadar uzanmış Yeniçeri ocağının dayanağı olarak kabul edilmiş ve büyük nüfuz kazanmıştır. Selçuklularda tarikat derecesinde müessir olan başka bir teşkilat da ‘Ahilik’ müessesesidir.

Osmanlı'daki Tasavvufi Cereyanlar:

Osmanlı beyliği kurulurken Osman Gazi Şeyh Edebali'nin kızını almıştır. O dönemde Ahi şeyhleri de savaşlara katılmakta idi. Osmanlı’nın büyümesinde Ahiler büyük rol oynamışlardır. Osmanlı'da ilk kurulan tarikat Nurbahşiyye Tarikatı’dir. Emir Sultan vesilesiyle Bursa'da kurulmuştur. Bayramiyye Tarikatı özellikle Şemsiyye (Akşemseddin), Melamiyye (Emir Sıkkini), Celvetiyye (Aziz Mahmud Hüdayi) gibi çeşitli kollara ayrılmıştır. Irak, Suriye ve Mısır'da Kadiriyye, Rufaiyye, Mevlevilik meşhur tarikatlardandır. İslamiyet’in Afrika'da yayılmasında en büyük hizmeti Kadiriler yapmıştır. l9. asırda Sudan'daki öğretmenlerin hemen hepsi Kadiri Tarikatı mensuplarıdır. Osmanlı eyaletlerini Afrika, Irak, Cezayir, Tunus tarikatlerle idare etmiş ve kendisine bağlamıştır. Bugünkü Masonluk ve misyonerlik faaliyetlerinin merkezi çalışmaları gibi.

Tarikat:

Tarikat yol demektir. Allahu Teala'ya yaklaşmak ve O'nun hoşnutluğunu kazanmak için takip edilmesi gereken yol manasına gelir. Bu tarikatların sayısı şubeleriyle beraber 200 kadardır. Mürid, Allah’ a ulaşmak için 4 mertebeyi aşması gerekir.

1-Seyr-i ilâllah: Bu seyir nefisten gerçek vücud tarafına sefer etmektir. Varlıktan varlığı yaratana seferdir. Seyr ilallahta Vacibü'1-Vücud ilminin denizine ulaşılır.

2-Seyr fillah: Hakkın sıfatıyla muttasıf ve O'nun ahlakıyla süslenerek “ufuk-ı a'la”ya ulaşmak bütün beşeri sıfatları yok kabul etmektir. Ledünni ilmi keşfetmektir. Kısaca Vacibü'l- Vücud denizinde damla olduğunu ve bu denizde kendisinin de yok olduğunu haz olarak duymaktır.

3-Seyr ma'allah: Müridin her mertebede Allah ile olan seyridir. Burada Ehadiyyet makamınâ yükselir. Bu mertebeye “kabe kavseyni ev-edna” da denir.

4-Seyr anillah: Tekrar Allah'tan dönüştür. İrşad ve tenvir için Hak'tan halka dönüştür.

Horasan'da İntişar eden Tarikatlar:

Türkistan'da kısa zamanda doğan ve geniş bir bölgeye yayılan tarikat Yeseviyye tarikatıdır. Kurucusu Ahmed Yesevi dir. Bu bölümde Yeseviyye tarikatının adabı, önemli hükümleri anlatılmaktadır.

Anadolu'da kurulan diğer bir tarikat da Mevleviyye tarikatıdır. Kurucusu Mevlana Celaleddin-i Rumi'dir. Bu bölümde Mevlevilik hakkında bilgi bulunuyor.

Nakşibendi Tarikatı:

Kurucusu Ahmed bin Muhammed el-Buhari'dir. Diğer bir ismi Bahaddin Nakşibend dir. Buhara da dünyaya geldi. Bulunduğu yerde Hacegan Tarikatı mevcud idi. Bu tarikatın manevi evladı olarak kabul edilmiştir. Hacegan tarikatı aleni zikri, Nakşibendi tarikatı ise gizli zikri ihtiyar etmiştir. Hacegan tarikatı alimleri ile beraber olmuştur. Daha sonra kendi tarikatını kurmuştur. Tarikat; Yesevi Tarikatının bulunduğu bölgelerde, Pakistan'da yayılmıştır. İstanbul'a ise, Fatih Sultan Mehmed zamanında Ubeydullah Ahrar'ın halifelerinden Molla İlahi vasıtasıyla girmiştir. Son Osmanlı padişahı Vahdettin'in Nakşi ve Halidi olduğu rivayet edilir. Osmanlı'nın orta tabakası arasında büyük nüfuz sağlamıştır. Nakşilik tam anlamıyla Sünni bir tarikattır. İstanbul'da 65 Nakşi dergahı bulunmaktadır. Türk kültürünün gelişmesi, yayılması ve Anadolu'nun vahdetinde çok büyük emeği olmuştur. Tarikat üç koldan Efendimize bağlanır. l- Hazret-i Ali, İmam Hüseyin kolu. 2- Ebu Bekir Selman-ı Farisi kolu.3- Hazret-i Ali, Hasan Basri kolu.

Tarikatın kendine göre temel prensipleri vardır. Nakşi tarikatında zikir şöyle yapılır: Önce tevbe-istiğfar edilir. Kalp temizlenir. Kaza namazı ve ya şükür namazı kılınır. Tekrar tevbe-istiğfar getirilir. Günlük olarak 111 defa “estağfirullah el-azim”, l 11 defa “lailahe illallah el-melikül hakkul mubin”, sonunda da “Muhammedü's-sadikül emin” denir. 11 l defa “Allahümme salli ala Muhammedin ve ala alihi ve sahbihi ve sellim” denir. Ayetel kürsi, Elem neşrah, Kevser, İzaca, 3 İhlas, Muvazeteyn sureleri okunur. Sonra tefekkür-i mevt yapılır. Sabah namazından sonra Yasin okumak, iki rekat İşrak namazı kılmak, iki rekat İstihare kılmak, öğle namazından sonra Tebareke, ikindiden sonra Amme suresi okumak, akşamdan sonra iki rekat Evvabin, yatsıya kadar Kur'an okumak, yatsıdan sonra Tebareke okumak, gece iki rekattan az olmamak şartıyla teheccüd kılmak, sabaha kadar zikirle meşgul olmak, Recepte 3, Şabanda 15, Şevvalde 6,Zilhiccede 9,Muharremin 9. ve 10. günleri oruç tutmak, pazartesi perşembe, her ayın l3-14-15'inde oruç tutmak müridin görevlerindendir.

Halvetiyye Tarikatı:

Kurucusu Şeyh Ebu Abdullah'tır. Zamanın büyük bir kısmını halvette geçirdiği ve halvette kalmayı çok sevdiği için kendisine ayrıca “Halveti” lakabı verilmiştir. Bu tarikat Seyyid Yahya Şirvani sayesinde bütün İslam memleketlerine yayıldığı rivayet edilmektedir. Bu yüzden ona tarikatın ikinci piri denir.

Bu tarikatın özelliği; Esma-i Seb'a, kalbi tasfiye, her an Kelime-i Tevhid'i dilden düşürmeme, masivadan uzaklaşıp, Zikr-i Celal ile meşgul olmaktır.

Tarikatın ilk dört şubesi şunlardır: Ruşeniyye, Cemaliyye, Ahmediyye, Şemsiyye tarikatlarıdır. Bunlar da kendi içerisinde değişik kollara ayrılırlar. Mesela; Şeyh Necmeddin Muhammed el-Cerrahi, Halvetiyye tarikatı, Ahmediyye şubesi, Cerrahiyye kolu müessesidir.

Bayramiyye Tarikatı:

Tarikat ehlinin dilinde Pir ismiyle anılan ve Bayramiyye tarikatının kurucusu olan Hacı Bayram-ı Veli, Ankara'nın bir köyünde dünyaya gelmiştir. Bursa'da müderrislik yapmıştır. Gizli zikri benimsemiştir. Sarık yeşil renktedir. Taçları altı terekli beyaz keçedendir. Tarikat, Hacı Bayram'dan sonra üçe ayrılmıştır:

1-Akşemseddin vasıtasıyla Şemsiyye-yi Bayramiyye

2-Bursalı Dede Ömer (Emir Sıkkini) vasıtasıyla Melamiyye-yi Bayramiyye

3-Hızır Dede Halifesi Bursalı Üftade Hazretleri'nin müridlerinden Aziz Mahmud Hüdayi tarafından tesis edilen Celvetiyye tarikatıdır

Şemsiye-yi Bayramiyye'nin kurucusu Akşemseddin'dir. Fatih'in şeyhü'l-islamıdır. İstanbul'un fethini sağlamış ve Eba Eyyub el-Ensari'nin kabrini keşfetmiştir.

Melamiyye tarikatının kurucusu Emir Sıkkini’dir. Bu şahıs Akşemseddin'in zikir halkasından ayrılarak bu tarikatı kurmuştur. Vahdet-i Vücud meselesinde Muhyiddin ibni Arabiyye'ye teslim olmuştur. Orta Anadolu, İstanbul ve Edirne civarında yayılmıştır. Daha sonra birçok şeyhi ve müridiyle beraber idam edilmiştir. Daha çok Rumeli'de Melamiyye tekkeleri bulunmuştur.

Celvetiyye Tarikatı'nın kurucusu Üsküdar doğumlu Aziz Mahmud Hüdayi’dir. Celvet, yerini yurdunu terk etmek demektir. Tasavvufta ise kulun Hakkın sıfatlarıyla muttasıf olarak halvetten çıkışına ve O'nun varlığında yok oluşuna denir. Celvet gerçek manasıyla halk arasında Hakk ile beraber olmaktır. Herkesle beraber buna rağmen yalnız.

Aziz Mahmud Hüdayi dünya süsüne, malına, mansıbına bağlı kalmayan, aza kanaat eden, ömrünün sonuna kadar kendisini insanları irşada ve Hakk'a davet etmeye adayan mükemmel bir insandı.

Celvetiyye, tam anlamıyla Sünni bir tarikattır. Bu tarikatta sulûk, Esma ildir. Celvetiyye tarikatında müridin vazifeleri şunlardır:

1-Mürid her gün l00 istiğfar, 700 kelime-i Tevhid, beş vakit namazdan sonra

“Aleyhissalatü vesselam sallallahu aleyhi ve sellem”i tekrarlamak.

2-İki rekat işrak namazı kılmak.

3-Altı rekat Duha namazı,12 rekat teheccüd kılmak.

4-Boş vakitleri Kur'an-ı Kerim okuyarak değerlendirmek.

5-Recep-Şaban ve Ramazan ayını oruçlu geçirmek.

6-Şevval ayında 6 gün oruçlu bulunmak.

7-Muharrem, Rebiü'l-evvel ve Zilhicce aylarında onar gün oruç tutmak. 8-Haftada iki gün (pazartesi-perşembe) oruçlu olmak.

Kadiriyye Tarikatı:

İran'ın Dilan şehrinde doğan Abdu'l-kadir-i Geylani bu tarikatın kurucusudur.

“Gavsu's-sakaleyn” ismiyle de anılır. Nesebi Hz. Ali'ye dayanır. Annesi 60 yaşında iken onu dünyaya getirmiştir. Annesinin lakabı Ümmü'1 Hayr'dır. Hanbeli mezhebine mensuptu. Çöllerde riyazet yapmıştır. Bağdat'ta vefat etmiştir.

Hitabeti son derece açık ve çok güzeldir. Üstadımızın şeyhidir. Zikir; gizli, kalb ve hafide yapılır. Esma-i Hüsna'yı zikretmek, lisanı zikirdir.

Eşrefiyye Tarikatı'nın kurucusu Eşref i Rumi (Eşref zade)'dir. İzniklidir. Dergahı da İznik'tedir.

Rufaiyye Tarikatı'nın kurucusu Ahmed er-Rufai `dir. Hz. Hüseyin'in soyundan geldiği için seyyiddir. 1160 senesinde hacca gitmiş ve Medine'de Ravza-i Mutahhara'yı ziyaret etmiştir. Efendimiz (sav)'in kabri önüne gelince “Esselamü aleyküm ya ceddi” diye selam vermiş ve Rasulullah (sav)'ın kabrinden gelen bir ses “Aleyküm selam ya veledi” diyerek onun selamına cevap vermiştir. Orada bulunan herkes bu sesi işitmiştir. Efendimiz (sav)'in kabrinden nûrâni bir el dışarı uzanmış ve bütün ziyaretçilerin gözleri önünde o, bu eli öpmüştür.

Nesli; Arabistan, Irak, Suriye, Lübnan gibi ülkelerde bulunmaktadır. Tarikat günümüze kadar gelmiştir.

Kitabın sonunda günümüze kadar gelen tarikatların alfabetik sırası bulunmaktadır. Devamında ise bazı tasavvufi metinler, Fuzuli'nin Su Kasidesi, Niyazi-i Mısri'nin Tevhid Manzumesi, Mevlana'nın Mesnevisi'nin açıklaması ve bibliyografya bulunmaktadır.

İSLAM TASAVVUFU (EL-LÜMA)

  Yazar : Ebu Nasr Serrac Tusi

TASAVVUF İLMİ VE SUFİLER

Sufiler inanç konusunda hadisçiler ve fakihlerle aynı görüşü paylaşan, onların ilimlerini benimseyerek onların esaslarına karşı çıkmayan kimselerdir. Çünkü sufiler, bid’atlerden ve nefsin kölesi olmaktan kaçınan, güzel örneğe bağlı ve ona uymaya hazır, her türlü bilgide fakih ve muhaddislerle ortak görüşlere sahiptirler. Sufilerden bilgi ve anlayışta muhaddis ve fakihlerin derecesine ulaşamamış olanlar, ahkam-ı şer’iyye ve hudud-u islamiyye konusunda karşılaştıkları müşkillerin halli için mutlaka muhaddis ve fakihlere başvururlar. Alimlerin icma ettikleri konuda sufilerde icma ederler. Ulemanın ihtilaf ettiği konularda ise sufiler, ihtiyatlı olmak için en güzel, en evla ve en mükemmel olanı seçerler ki böylece Allah’ın kullarına emrettiği şeyi yüceltmiş, nehyettiğinden de sakınmış olurlar.

“SUFİ” ADI NEREDEN GELİYOR?

Sufilerin diğer ilim erbabından farklı ilk özellikleri, farzları yerine getirmekten ve haramlardan kaçınmaktan başka malayani denilen boş ve anlamsız meşguliyetleri terk etmek, maksadları ile aralarına giren her türlü alakadan sakınmaktır. Onların Allah’dan başka gaye ve maksadları yoktur. Sufilerin bundan başka muhtelif adabları vardır. İşte bunlardan bazıları: “Dünya nimetinin azına kanaat etmek; zaruri olan yani olmazsa olmaz ölçüsündeki bir azıkla yetinmek, zaruri olan giyim-kuşam, yiyecek ve istirahat imkanını sağlayacak bir şeyle iktifa etmek, iradi olarak fakirliği zenginliğe tercih etmek, aza koşup çoktan kaçmak, açlığı tokluğa tercih, üstünlük ve büyüklüğe rağbet etmemek, itibar ve makamda feragat gösterebilmek, yaratıklara şefkat ve merhamet, büyük-küçük herkese tevazu, ihtiyaç anında bile başkalarını kendine tercih etmek (isar), dünyaya dalanlara aldırış etmemek, Allah hakkında daima hüsn-ü zan sahibi olmak, taate koşarken ve hayırda yarışırken daima ihlas üzere bulunmak, her şeyden kesilip Allah’a yönelmek, O’nun kazasına rıza, belasına sabır göstererek nefsindir.” Buyurmuştur.

Hz. Peygamberimiz (sav) tasavvufla alakalı başka bir takım hadislerinde de şöyle buyurmaktadır:

1-”Ümmetimin içinde ilham ve keşfe mazhar (mükellem-muhaddes) bazı insanlar vardır. Ömer’de bunlardan biridir.”

2-”Nice yüzü gözü tozlu, saçları dağınık, kılık kıyafeti eski kimseler vardır ki, Allah adına yemin ederler, Allah onların yeminlerini kabul eder. Bera b. Aziz onlardandır.”

3-”Ümmetiminden bir zata vardır ki onun şefaati sayesinde Rebia ve Mudar kabilesi kadar insan cennete girecek tir.” Bu zat Üveys Karani’dir.

4-”Ümmetimden Kur’an okuduğunda huşu duyan kimseler görürsün. Talk b. Habib bunlardan biridir.”

5-”Ümmetimden yetmiş bin kişi hesap görmeden cennete girecektir.” Ashab sordu: “Onlar kimlerdir Ya Rasulullah ?” Cevaben buyurdular: “Afsun ve dağlama gibi işlerle meşgul olmadan Rablarına dayanıp güvenenlerdir.”

Tasavvuf Allah’ın dostlarının gönlüne kelam-ı ilahisini anlamak, hitab-ı ilahisinden hüküm çıkarmak üzere açtığı bir keşf ve ilham ilimidir.

“SUFİ” ADI NEREDEN GELİYOR?

Sufiler sadece bir ilimde teferrüd etmiş, sadece bir makam ve hale bürünmüş kimseler değildir. Aksine onlar bütün manevi ilimlerin kaynağı, halleri barınağı, eskilerin ahlakının mazharıdırlar. Onlar mahiyet-i ilahiyye sayesinde bir halden bir hale intikal etmede ve daima daha iyi ve güzele koşmadadırlar. Halleri böyle değişken olan ve devamlı ilerleyen kimselerin bu hallerden sadece birinin adıyla anılması uygun olmaz. Onları sadece bir hal ve makamla kayıtlamamak için bu hallerden biriyle isimlendirmekten kaçınmalıyız. Şayet onları içinde bulundukları en etkili hal, makam ilim ve ahlaka izafe ederek isimlendirecek olursak, her zaman ayrı bir isimle adlandırmamız gerekirdi. Bu olmayacağına göre onları giydikleri şeye izafe ederek sufiyye adıyla adlandırıyoruz. Çünkü suf (yün) giymek nebilerin adeti, peygamberlerin ve asfiyanın şiarıdır.

Allah Teala hazretleri İsa(as.)‘ın ashabını giydikleri beyaz elbiseye nisbetle “Havariler” diye yad etmiştir. Allah Teala onları sahip oldukları ilim, davranış ya da hal ile anmak yerine bu adla anmayı tercih etmiştir. Sufilerin durumu da aynıdır. Sufiler zahir libasına nisbetle bu adı almış, büründükleri bir hal ve ilimle anılmamışlardır.

BAZI TASAVVUF TARİFLERİ

Muhammed b. Ali Kessab: “Tasavvuf, seçkin bir toplulukla birlikte seçkin bir adamdan güzel bir zamanda zuhur eden güzel ahlaktır.”

Semnun: “Tasavvuf hiçbir şeyin sana, seninde hiçbir şeye malik olmamandır”.Amr b. Osman Mekki: “ Tasavvuf kulun içinde bulunduğu vaktin gereğine göre, o an ne yapılması gerekiyorsa onu yapmaktır.”

SUFİ KELİMESİNİN ANLAMI

Abdulvahid b. Zeyd: “Üzüntü ve tasalarını akılları ile çözen, kalpleri ile onlardan uzaklaşan, nefislerinin şerrinden Efendilerine sığınanlardır.”

Zünnun Mısri’sen: “Onlar o kimselerdir ki Allah’ı herşeye tercih ederler. Allah da onları herşeye tercih eder.”

Sufi kelimesinin aslı “Safevi”dir. Telaffuz zorluğu sebebiyle safevi, sufi olmuştur. Bir de bunlardan başka tasavvufun şu tarifleri yapılabilir.

İlmi Tarif: Tasavvuf kalplerin kirlerden temizlenmesi, yaratıklara karşı güzel muamele, şer’i meselelerde Allah Resulu’ne tabi olmaktır.

Hakikat Lisanıyla Tarif: Mülkiyet ve varlık iddiasından uzaklaşmak, göklerin yaratıcısına bağlanarak beşeri sıfatların esaretinde kurtulmaktır.

Marifet aslında bir Hakk vergisidir. Ma’rifet nardır, iman nurdur. Ma’rifet vecddir, iman ihsan-ı ilahidir. Mü’min ile arif arasındaki fark şudur: Mü’min Allah’ın nuruyla bakar, arif ise Allah ile nazar eder. Mü’minin kalbi vardır. Arifin yoktur. Mü’minin kalbi zikr-i ilahi ile mutmain olur. Arif ise Allah’dan başkasından itminan duymaz. Ma’rifet üç çeşittir.

1-Ma’rifet-i ikrar (söylenen ma’rifet)

2-Ma’rifet-i hakikat (gerçek ma’rifet)

3-Ma’rifet-i müşahede

Zahidler üç tabakadır:

1-Mübtediler: Elinde avucunda bir malı olmayan elinde bulunmayan malın sevgisi gönlünde yer tutmayanlar.

2-Tahkik Ehli: Dünyanın tamamından nefsen ait hazları tektir. İşte bu tahkik ehlinin zühdüdür.

3-İstiğna Ehli: Bu grupta yer alanlar, “dünyanın tamamı kendi mülkleri olsa, bundan dolayı ahirette herhangi bir sualle karşılaşmayacak ve Allah nezdinde kendilerine ayrılan ecirden de bir eksilme olmayacak” olsa bile yine zühd içinde yaşarlar.

Tevekkül üç çeşittir:

1-Mü’minlerin Tevekkülü: Tevekkül, ubudiyette bedeni devreden çıkarıp kalbi rububiyete bağlamak mikdar-ı kafi şeyle yetinmektedir. Böyleleri verilince şükreder, verilmeyince kadere olan rızaları sebebiyle sabreder.

2-Havasın Tevekkülü: Allah’a bir sebep ve vasıta ile tevekkül eden kimse, tevekkülünü Allah’a, Allah ile ve Allah için yapıp sebeplere bağlanmadan mütevekkil olmadıkça gerçek tevekkül ehli sayılmaz.

3-Havassü’l-havasın Tevekkülü: Tevekkül, olmadan (keynuyet) önceki gibi, senin varlığının Allah’a aid olmasıdır. Bu taktirde Allah Teala da daima senin için olur.

“Onların yüzlerinde sevinç ve mutluluğun sevincini görürsün.” Yani ehli cennet, cennet nimetleri sebebiyle yüzlerinde meydana gelen sevinç hanesinden tanınır. Bu ehli cennet arasında kendilerine has kılınan nimetlerden dolayı ebrar için böylesine bir şerbetin sunulacağı anlaşılmaktadır. Tesnim sadece mukarreblerin içtiği bir kaynaktır. Ebrarın içkisi olan rahik-ı mahtum, bunlardan bir karışım taşıdığı için ehli cennetin diğer içeceklerine üstün sayılmıştır.

Kitap ve sünnete uyma konusunda insanlar üç kısımdır:

1-Ruhsat, mübah, tevil ve genişlik yolunu tutanlar.

2-Farz, sünnet, dini had ve ahkam bilgisine bağlananlar.

3-Farz ve sünnet konusunu sağlamlaştırdıktan sonra, dini ahkamda hiçbir cehaleti kalmayan, bunlara ilaveten hal, amal, ahlak ve yüce duygulara gönlünü bağlayan, hukukun gerçeklerini araştıran sıdk ve tahkik ehli kimseler.

TASAVVUFTA ADAB

Allah Teala buyurur. “ Ey iman edenler, canlarınızı ve ehlinizi (çoluk-çocuğunuzu) cehennem azabından koruyunuz.” İbn Abbas bu ayete şöyle der: “Çoluk-çocuğunuzu eğiterek; edeple yetiştirerek onlara cehennemden kurtulmayı öğretin.” Efendimiz (sav) “Hiçbir baba evladına edepten daha değerli bir armağan veremez.” “Beni Rabbim terbiye etti ve edebimi güzel yaptı.” Buyurmuştur. Hasan-ı Basrı’de: “Önce dinde ince kavrayış (tefakkuh) lazımdır. Çünkü böyle bir anlayış, taliplerin kalplerini cezbeder. Sonra dünyaya karşı zahid davranmak, çünkü bu da insanı Allah’a yaklaştırır. Son olarak da Allah’ın kul üzerindeki hakkını bilmek. Bu da kamil manada bir imanı içine alır.”

YEMEK, TOPLANTI VE ZİYAFET ADABI

Ebu’l-Kasım Cüneyd şöyle der: “Dervişler üzerine üç yerde rahmet-i ilahiye iner:

A-Yemek yerken, çünkü onlar tam ihtiyaç duymadıkça yemek yemezler.

B-İlmi toplantılarda, çünkü onlar böyle yerlerde sıddık ve evliyanın halinden başka birşey konuşmazlar.

C-Sema (güzel sesle okunan bir ilahi vs.) anında, çünkü onlar, dinlediklerini

ancak Hakk’tan dinlerler ayağa kalkacak olurlarsa da vecd tesiriyle kalkarlar.

SEMA’A DAİR MESELELER

Allah Teala buyurur: “O yaratmada (halk) dilediği arttırmayı yapar.” Müfessirler ayette geçen “Halk “ ın güzel huy ve güzel sese demek olduğunu belirtmişleridir. Nitekim Hadis-i Şerif’lerde şöyle buyurulmuştur:

1-Allah’ın gönderdiği nebilerin her biri güzel seslidir.

2-Allah, güzel sesli nebisini dinlediği gibi hiçbir şeyi dinlememiştir.

3-Allah güzel sesle okuyan kimseyi, sahibinin şarkıcı bir cariyeyi dinlemesinden daha güzel dinler.

4-Hz. Peygamber (sav) fetih gününde Kur’an okudu ve sanki şarkı söylüyor gibi uzatarak okudu.

İKİNCİ KISIM

* Sağlam bir tasavvuf çizgisinde hangi özellikler bulunmalıdır?

a-Ehli sünnet ve ve’l-cemaat çizgisinde sağlam bir inanç.

b-Kitap ve sünnete uygun derin bir ibadet hayatı.

c-Düzgün bir muamelat,

d-Muhammedi bir ahlak.

* Tasavvuf hangi ölçüleri içinde taşır?

a-Tasavvuf manevi tecrübe ile anlaşılan hal ilmidir.

b-Tasavvufi bilginin konusu Marifetullah’tır.

c-Tasavvuf tatbiki bir ilim olduğundan mürşid vasıtası ile öğrenilir.

d-Tasavvuf tecrübi olduğu için kitaptan öğrenilmez.

e-Tasavvufun bilgi kaynağı felsefe ve kelam gibi akılla sınırlı değildir. İlham ve keşf de bilgi kaynağı kabul edilir.

f-Tasavvufi eğitim tarikat denilen özel yollarla katedilir.

* İslam’ı tasavvuf, cihad ve nur gibi ekol ve fırkalara ayırmak acz ifadesi değil midir?

Farklı yapıdaki bu cemaatle, birbirleri ile uğraşmadığı ve önündeki hizmet planına göre birşeyler yaptığı sürece faydalıdırlar.

* Günümüzün bozuk şartlarında, herşeyin nefse ve şehvete hitab ittiği bir zamanda sadece tasavvuf yeterli olur mu?

Günümüzde tasavvufa belki her zamankinden daha fazla ihtiyaç vardır. Fakat islami ilimleri birbirine alternatif görmek yanlıştır. Herşeyden tecrid edilmiş sırf tasavvuf diye birşeyden söz edilmez.

* İlmiye sınıfı tarikatlara itiraz ediyor veya soğuk bakıyor avam hemen teslim oluyor ve mesafe katediyor. Sebep ve hikmeti ne olabilir?

İlmiye sınıfının tamamen karşı çıktığını söylemek yanlış olur. Bazıları kişisel hataları genelleştiriyor. Bazıları ise enaniyetin altında kalıp eziliyor.

* Bugün tasavvufi cemaatlerde görülen sarığın hizmete engel olduğunu söyleyenler var. Düşünceleriniz nelerdir?

Tasavvuf grupları arasında sosyal olaylara ve kılık-kıyafete bakış farkı vardır. Sakalın, cübbenin ve sarığın sünnet olduğu unutulmamalıdır. Kılık-kıyafetle nefse bir pay çıkarılmamalı. Sakalsızlarla da “bunların bu hali müslümanlara zarar veriyor” diye uğraşılmamalıdır.

* Bediüzzaman hazretleri “üveysi” olarak yaşamıştır. O’nun gerçek şakirtleri de bilerek ve bilmeyerek “üveysi-meşreb” midirler?

Üveysilik: Bir mürşidle görüşmeden manevi yolla, rüya tarikıyla yol almaktır. Üveys Karani’ye nisbetle ortaya çıkmıştır. Bediüzzaman’ın bazı tarikat şeyhlerinden ders aldığı bilinmektedir. Bütün Risale-i Nur şakirtlerini üveysi saymak doğru değildir.

* Bediüzzaman Risalelerinde tasavvufu bir meyve; tasavvuf ehli ise Ankara’dan İstanbul’a gitmek için bir vasıta olarak tanımlıyor ve bu zamanda kişinin mutlaka bir yere bağlanması gerektiğini savunuyor. Ne dersiniz?

İkisi çelişkili değildir. Bakış açılarının farklılığından kaynaklanmaktadır. Tasavvufun iki boyutu vardır; biri tahalluk (eğitim ve terbiye) diğeri tahakkuk ‘(ma’rifet ve bilgi)’tur. Bediüzzaman tahakkuk tarafına bakmıştır.

* Bir cemaat: “Zaman; tarikat zamanı değildir, imanı kurtarma zamanıdır.” diyerek tarikat ve tasavvufa karşı çıkıyor. Ne söylersiniz?

Bu söz XX. Yy. ın ilk yarısında söylenmiştir. O yıllar pozitivist ve materyalist düşüncenin egemen olduğu yıllardır ve ülkemizde bu rüzgarların tesirinde kalmıştır. Din, devlet eliyle toplum hayatının dışına itilmiş ve tekkeler tarikatlar kapatılmıştır. O günün öncelikli konusu iman idi.

* Şeyhin sahtesi ile gerçeği nasıl ayırt edilir?

En önemli ölçü şeriata riayet ve İslami esaslara bağlılıktaki hassasiyettir.

* “Şeyhi olmayanın şeyhi şeytandır” sözünü izah eder misiniz?

Bu söz Beyazıd-ı Bestami’ye atfedilir. Bir üstadın yanında tasavvufi eğitim görmeden kendi kendine sufilik yapmaya kalkışan bir kimse mutlaka yanılır ve şeytanın oyuncağı olur.

* Kadınlar da intisab etmeli midir?

Kur’an da kadınların İslam, iman, taat, sıdk, sabır, huşu, tasadduk, oruç, namusu koruma ve zikir konusunda erkeklerle aynı olduğu vurgulanmaktadır. Cihad dışında erkeklerin muhatab oldukları bütün konulara onlar da muhatabdırlar.

* Salik ve meczub kime denir?

Salik: Seyr-u süluk’a girmiş, riyazat, mücahede ve muamele ile nefsini arıtıp ruhunu yüceltmeye ve müşahedeye eremeye çalışan kimse.

Meczub: Hakk’ın tecellileri kendisine seyr-u süluksuz olarak zuhur eden kimsedir.

* “Peygamber dururken mürşide rabıta yapılmaz, biz peygambere rabıta yapıyoruz” diyenler var. Bunların durumu nedir?

Zaten Peygambere rabıta yapacak seviyeye gelmiş bir kimsenin şeyhe rabıta yapmada ısrar etmesi şirk sayılır. Esas olan peygambere yapılan rabıtadır.

 Yazar : Dr. Selçuk ERAYDIN

Yayınevi : M.Ü. İlahiyat Fakültesi

Baskı : İstanbul / 1994 / 518 shf.

بسم الله الرحمن الرحيم

AVARİF-ÜL ME’ARİF

(TASAVVUFUN ESASLARI)

Yazar: Sühreverdi

MÜELLİFİN ÖNSÖZÜ

Allah (cc) kalp temizliğine ermiş olanlara kendini tanımaya bahşeder. Onlar zikirle hoş ve derin nefes alırlar. Dünyayı ve menfaatini hor görür geceleri kaim, gündüzleri saimdirler. Dünyevi lezzetlere bedel Kur’an’dan tad alırlar. Kur’an ve sünnete bağlılıklarından ötürü. Onlara taraf-ı ilahiden halkı irşad, Hakk’a davet vazifesi verilmiştir.

Bir kavmin sayısını arttıran onlardan olur.

İlmi Tasavvuf, saf gönüllere, ihlaslı kalplere inen Rabbani bir hak vergisidir.

1. BÖLÜM

TASAVVUF İLMİNİN MENŞEİ

Tasavvuf hali, zevki ve keşfi bir ilimdir.

İnsan tabiatının devamlı değişen istekleri cehaletin, gafletin, bir çeşitidir. Sufilerin kalpleri ise Allah ile doludur.

Her ilmin kendi sahasında temel dinamikleri belirlenip usulleri tayin edilmiştir. Tasavvuf da bu tasniften nasibini almıştır.

Allah gökten su indirdi, demek nurları taksim etti, dereler onunla dolup taştı ayeti ise Allah Teala’nın ezelde taksim ettiği nur kalplerde dolup taştı manasına gelir. Fıkıh, dünyada tam manasıyla züht hayatı yaşayan tasavvuf aliminin ilmidir. Birinci dereceden ilim, istikamet ve hidayet kaynağı Peygamberimiz (SAV) dir.

Aşağıda olan her şey mütevazi olur. Din insanın kendisini Rabbine adaması onun karşısında varlık iddia etmemesidir.

İlim pınarlarının suyu kalbe ulaşınca kalp gözleri tam manasıyla açılır. Kişi hakkı batıldan ayırdeder.

İbn-i Abbas: En iyi ibadet dini anlamaktır.

Efendimiz (SAV)’in ilim ve marifeti, bütün varlıların isimleri kendisine öğretilen Hz. Adem (AS)’den intikal etmiştir.

Gerçek sufi mukarrebdir.

Ebrar, mukarrebin haliyle hallenmedikçe “mutasavvuf”, hal kendilerinde tahakkuk ederse “sufi” olur.

2. BÖLÜM

SUFİLERİN DUYDUKLARINI ANLAMALARI

İşitmenin hayırlı oluşunun alameti, kişinin Hakk’tan duyduğunu bütün özellik ve vasıflarıyla anlayarak işitmesi ve dinlemesidir.

Sufi anlatılan ve ilham edilene kulak verir.

Şibli: “Kur’an’ın nasihatleri kalbi Allah ile beraber olan ve göz açıp kapayıncaya kadar da olsa O (cc)’ndan gafil olmayanlar içindir.”

Anlayış makamı, sohbet ve konuşma yeridir. O da kalbin işitmesinden ibarettir. Müşahade makamı ise kalbin basiretli olmasıdır. Anlayış, ilham ve semain tabi neticesidir.

Kalbin ölümü nefsin şehvetlere dalmasındandır.

Allah Teala’ya kulak vermeye mani olan her şey nefisden kaynaklanır.

Anahatlar umumi bir bakışla idrak edilir. Tefarruat ise insan yaratılışının kifayetsizliği sebebiyle tamamiyle idrak edilemez.

Tohum eken hakime benzer, tohum ise doğru söze benzer.

Heva ve hevesten tad almak asalak bir dikenin gelişmekte olan bir bitkiye mani olması gibidir.

Sufinin kalbi ilahi sevginin bütün lezzetleriyle konakladığı yerdir. Saf sevgi ruhu huzur-u ilahiye ulaştıran bir bağdır.

Rasulullah (SAV) kainat yaratılmadan önce makam-ı istikrara en yakın kişi olmuş, temkin sohbetine katılmış bulunduğundan bütün hal ve davranışlarında ilahi n urlar apaçık görülmüştür.

Fehimden ilme, ilimden amale ulaşılır.

Ayetler, ilahi hususiyet ve vasıflar taşır. Okunması ve dinlenilmesiyle ilahi tecelliler yenilenir ve kişi Allah’ın azamet ve cemalinin aksettiği bir ayna olur.

Cafer-i Sadık “Allah kullarına kelamı ile tecelli eder, fakat onlar bunu idrak edemezler.”

Duydukları ve dinledikleri Allah katından olunca, duyduğu gördüğü, gördüğü duyduğu olur. Sonu evvelki haline döner. Evveli sonu olur.

Konuşana sözünü bitirinceye kadar mühlet vermek, dinlerken sağa sola bakmamak ve hatibin yüzüne bakmak iyi dinleme adabındandır.

Rasulullah (SAV)’tan gelen haberleri, salihlerin hayatını, ahiret ahvalini dinlemek, ilim öğrenmek isteyene gereklidir.

3.BÖLÜM

TASAVVUF İLMİNİN FAZİLETİ

Ulema, ümmetin yol göstericisi, delili, dinin direğidir.

Süfyan b. Uyeyne “İnsanların en cahili bildiği halde yapmayan ve en faziletlisi ise Allah’tan en çok korkandır.”

• İlmi ile amil olmayan alimin ilmi bereketiyle amele dönmesi umulur. İlim hem farz hem de fazilettir. Kitap ve Sünnete istinat etmelidir.

Farz ilim, ihlas ilmidir. Tehlikeli davranışları incelikleriyle bilmektir. Vakit ilmidir. Helali bilmeye yarayan ilimdir. Alış-veriş, nikah ve talak ilmidir. Cahili olduğu ilmi elde etme ilmidir. İlmi tevhidi öğrenmek, yerine getirilmesi farz olan şeyleri amel etmeyi bilecek kadar öğrenmek, emir ve nehy ilmini öğrenmek farz olan ilimdir denilmiştir.

Ebu Ali el Cüzcani: Allah’tan istikamet üzere olmayı isteyenlerden ol, keramet sahibi olmayı isteyenlerden değil.

Kırık kalpli ve amelinden ötürü kendini sorumlu tutmak, nefsini itham etmek, keramet ve keşiften üstün tutulmalıdır.

Yakin bir defa hasıl oldumu yeni harikuladeliklerle yakin artmaz. Bulunduğu makam istiğna makamı olduğundan ilahi kudretin harikuladelikler vasıtasıyla bilinmesine ihtiyacı olmadığı gibi, bunda ilahi bir hikmet de yoktur.

Eğer kişi marifet yolunda ilerlerken keramet ve harikuladeliklere rastlarsa bu caiz ve güzeldir, rastlamazsa bu mühim olmadığı gibi eksiklik de değildir.

Bütün ilimlerin tahsili esnasında dünya muhabbeti ve takvanın hakikatlerinden uzak kalmak tahsile mani olmaz hatta bazen bu ilmi elde etmeye (çünkü ilimle uğraşmak çok zordur) yardımcı olur.

Ehl-i tasavvufun ilmi, dünya ile elde edilmez, heva ve hevesten kaçınmadıkça bu ilmin hakikatlerine ulaşılmaz. Takva medresesi dışında da öğrenilemez.

Sufiler, muhabbetin her çeşidine vakıftırlar. Muhabbet-i Zati’den muhabbet-i sıfatı, kalbi muhabbetten ruhi muhabbetin farkını bilirler.

Saf bir takva ve zühdde kemal, ilimde üstün olmakla elde edilir.

Kalp aynası cilalanmış kimse, Levh-i Mahfuz’dan bazı bilgilere sahip olabilir. Külli ilimleri ihata eden, cüz’i ilimlere dönmeye onlarla uğraşmaya ihtiyacı yoktur.

Yaşanmayıp çok ilim elde etme düşüncesi şeytanın bir aldatmacasıdır.

İlm-ül verase ilm-ül diraseden geçer. Hakka’l yakin derecesi ilimleri vicdanidir. Müşahade makamından üstündür.

Sahabe yakin ilmini kendileri hallederken, fetva ilmini tabiine havale ediyordu. Mufassal bilgi, kalp temizliği, üstün seciye ve kabiliyetle elde edilir. Mücmel bilgi ilmin aslıdır.

Allah (cc) kuluna hayır murad ettimi onu taate muvaffak kılar.

Salih amel, salih amele götürür. Alim ve zahid sufi kendini kimseden üstün görmez. Tercih edildiğinde aleyhinde bir fitne olmasından korkar.

4. BÖLÜM

SUFİLERİN HALLERİ VE TARİKATLERİ

En mühim şey, her türlü kin ve düşmanlıktan arınma. Kin adavete saik dünya sevgisi, makam ve mevki tutkusu.

Kötü sıfatlar değiştikçe perdeler kalkar, sünnete muvafakat mümkün olur. Resulullah (sav)’ a intiba eden ilahi muhabbetten en çok nasib dar olandır.

Resulullah (sav)’intiba etmekle elde edilen başarıların en şereflisi Allah (cc)’a sığınma ve ilticadır. Bunda ruhi bit istiğrak ve dua makamına yakın olma gizlidir.

“ Murad” ilahi yardıma mazhar olmuş, şuhum aleminin kötülüklerinden korunmuş demektir.

Tasavvuf nefsin tabii arzularına sed çekme, açlık ve dünyayı terkle elde edilir. Mutabakat yolu dışındaki bir hareket mahrumiyet, sünnete ittiba ise hikmetli konuşmayı netice verir.

Sehl b. Abdullah: Kitap ve sünnetin kabul etmediği bütün vecd halleri batıldır.

5. BÖLÜM

TASAVVUFUN MAHİYETİ

Tasavvufun mahiyeti “fakr” oluşturur. Fakrın sıfatı; yokluk anında sükunet ve rıza, varlıkta dağıtma ve isar.

Fakir, Allah’ a arzedilecek haceti olmayandır.

Fakir, hiçbir şeye malik olmayan, hiç bir şeyin de kendisine malik olmadığıdır.

Fakir, kulluk vazifesiyle meşguldür. Rabb’isinin hacetini bildiğini bilir.

Tasavvuf, fakr ve zühdü cem eden bir isimdir. Tasavvuf edeptir, güzel oydur.

Sadık müridin izn-i ilahiye olan bağlılığı sağlamlaşmadıkça zenginliğe dalıvermesine izin verilmez.

Tasavvuf iyi geçinme, alınana üzülmeme, altınla toprağı bir görmedir.

Tasavvuf, kendinde ölüp Hakk’la dirilmedir.

Sufi toprak gibidir, ona her şey atılır, ama ondan sadece güzel ve hoş şeyler çıkar.

Tasavvuf çiledir, sıkıntıdır, ıstıraptır.

6. BÖLÜM

SUFİ KELİMESİNİN KÖKÜ

Sufiler yün giyerler yün (suf) e izafeten “sufi” denir.

Huzur-u ilahide ön safta bulunduklarından “saff”a izafeten

Safevi kelimesinden türemiştir. Eshab-ı suffe’ye izafeten.

Horasanlılar yerleştikleri mağaraya izafeten “Şikufiyye”, Şamlılar ise “Cuiyye” ile adlandırılırlar.

Tercihe şayan ise “suf” ( yün) e nisbet edilenidir.

Sufi, H.200’üncü yıla kadar kullanılan bir kelime değildir.

7. BÖLÜM

MUTASAVVIFLAR VE ONLARA BENZEYENLER

Kişi sevdiği ile beraberdir.

Müteşebbihin sufilere olan sevgisi, sufilerin ruhlarının kendisini anladığı gibi kendi ruhunun da onları anlaması ve yakınlaşmasından kaynaklanır.

Sufiyye yolunun basamakları; iman, ilm, zevk.

Sufinin telvini (halden hale geçmek) kalbini bulma, mutasavvıfınki kalp mertebesinden nefis mertebesine düşerek, nefsini görmekle gerçekleşir. Müteşebbihin telvini yoktur.

Sufinin şarabı saf ve halis, mutasavvıfınki biraz karışık, müteşebbihin şarabı ise daha katkılıdır.

İbn- i Ata: “Cenab-ı Hakk’ı dünyevi endişe veya menfaatı nedeniyle seven zalim, ahiret için seven muktesid, iradesini Cenab-ı Hakk’m iradesine terkeden sabıktır.

Cüneyd: “Marifete ihtiyacı olanla karşılaştığın zaman ona ilimle değil, rıfk ve hilmle yanaş.” Sufilerle veya müteşebbihlerle beraber olan şaki olmaz.

8.BÖLÜM

MELAMETİLİK VE MELAMETİLER

Melameti, halis, sadık kimselerdir ki amellerine başkalarının vakıf olmasını istemezler. Amelinin ortaya çıkmasından, günahının ortaya çıkmasından korktuğu gibi korkar.

Sufi ise ihlasından dolayı kendi ihlasını da unutmuştur.

Osman el Mağribi: “Melameti; halkı aradan çıkaran, fakat nefsine karşı bunda muvaffak olamayan kimsedir. Bu “muhlis”tir. Sufi ise kalbinden ve amelinden halkı çıkarıp nefsini de bertaraf eden kimsedir ki bu da “muhlas”tır.”

Arif gerektiğinde amelini maslaha için izhar eder.

Melameti, mutasavvıftan ileri, sufiden geri bir mertebededir.

Melamatiyye Usulüne Göre Zikir:

1. Dil ile
2. Kalp ile
3. Sır ile
4. Ruh ile

9. BÖLÜM

SUFİ OLMADIKLARI HALDE SUFİ GÖRÜNENLER

Fitneye tutulmuş çarpık kimselerin zannettiği şeyler melametilerde yoktur.

“Kalenderiyye”, kalp temizliğinin verdiği sarhoşlukla şer’i hudutları bozan, bir arda oturma ve birlikte olma konusundaki her türlü kayıtları ve adabı ortadan kaldıran gruptur.

Allah ile beraber olduğuna inandıkları kalplerinin güzelliği ve temizliği ile yetinirler.

Kimisi ibahilerin yolunu tutarak içlerinin Allah’a ulaştığını iddia ederek, bunun da ulaşılması gereken hedef olduğunu savunmuşlardır.

Şeriatın reddettiği her şey zındıkadan başka bir şey değildir.

Aldatılmış olan bu tür kimseler, şeriatın kulluğun gerektirdiği bir hak ve vecibe, hakikatin da kulluk görevinin inceliklerine vakıf olmak, demek olduğunu bilemediler.

Hz. Ömer (ra): “Kendisini töhmet altında bırakacak duruma sokan kimse, bu yüzden hakkında da kötü düşünen kimseleri kınamasın.”

Allah(cc) her hangi bir şeye hululdan münezzeh olduğu gibi, kendisine de her hangi bir şeyin hululünden münezzehtir.

Hakikat derecesine ermiş bazı muhakkiklerin, sohbetlerinde duydukları gibi konuşmaya ve yanlış anlamaya sebep olacak sözler söylemeye cesaret etmelerinin sebebi, uzun muamele ve mücahade neticesinde zahiri ve batıni olarak bu sözlerin kendilerine gelmesi, sufiye topluluğunun esasları olan takvada sadakat, dünyaya karşı gösterilen zühd ve kemal gibi prensiplere sımsıkı sarılmalarıdır.

10. BÖLÜM

ŞEYHLİK MAKAMI

Şeyh, Allah’ı kullarına gerçek manada sevdiren, kullarını da Allah(cc)’a sevdiren ve yaklaştıran kimsedir.

Şeyh, ittiba-i Resul(sav)’u şart koşar ve oraya götürür.

Tezkiy-i nefis yoluyla Cenab-ı Hakk’ı bildirir ve sevdirir.

Şeyhin üzerinde Cenab-ı Hakk’ m verdiği bir vakar vardır.

Şeyhlik yolundaki salik nefsini iradesiyle iyiliğe sevkeder.

Kalbin biri nefse diğeri ruha bakan iki yüzü vardır.

Şeyh, kendi nefsini daha önce nasıl düzeltmiş ise müridini de öylece düzeltir.

Hz. İsa: “İkinci doğumu gerçekleştiremeyen kimse, semanın melekutuna yükselemez.”

Akıl, mülk aleminde tasarrufa sahip olduğu için matematik ilminin delillerine vakıf olabilir. Fakat, melekut alemine yükselemez.

Şeyhlik konusunda salih salikin durumu

1-Mücerred Salik: Cenab-ı Hakk’ın kendisine lutfettiği kadar nasibini alır. Nefse ait bazı sıfatlardan dolayı şeyhliğe erişemezler.

2. Mücerred Meczup: Farzların dışında belli bir amelleri ve seyr-i sulukları olmadığı halde Allah(cc)’m kendilerine lutfettiği kadar, ruhi huzur ve sükuna erişilen hallerden nasibini alabilirler. Şeyhlik makamına layık olamazlar.

1. Salik-i Meczub: Diğer ikisine nazaran daha açık, lutf-u ilahiye daha mazhar, daima avlar ama avlanmaz. Bazı sıfatlardan dolayı şeyhlik makamına ulaşamazlar.
2. Meczub-u Salik: Mutlak şeyhlik makamına en layık olanlar ; “Perde-i gayb kalksa yakinim ziyadeleşmeyecek.” diyebilenler. Halin etkisinden kurtulmuş, hal ona değil o hale galiptir. Bedenler ve kalıplar Hakka yaklaştırılmış ruhların uzanıp kısalarak secde eden gölgeleri gibidir. Asılları şehadet aleminde kesif, gölgeleri latiftir. Gayıp aleminde ise asıllara latif, gölgeleri kesiftir.

Şeyhlik makamına eren;

Hakkal yakine ulaşmış bir arif ,

Maddi - manevi, nurani ve zulmani perdelerden sıyrılmış,

Hakk tarafından sevilen, nazarı deva, sözü şifa,

Sukutu Allah’la

Lutf-u kahrı bir gören kimsedir.

11.BÖLÜM

HADİMLER VE ONLARA BENZEYENLER

Cenab-ı Hakk: Davut (as) ‘a “ Ey Davut bana talip olan ve beni isteyen birini gördüğün zaman onun hizmetçisi ol” diye vahyetmiştir.

Şeyh her konuda Cenab-ı Hakk’ın muradını, hadim ise niyetini bilir. Hadim her işini Allah için, Şeyh ise Allah ile birlikte, O’ ondan gafil olmaksızın yapar.

Hizmet, kişinin Allah ile beraber olabilme halini düzeltmek ve devamlı yaptığı nafileler hariç sair nafilelerden daha hayırlıdır.

Yapılan hizmet ne olursa hepsi de kendi arzuları ile başkalarına hizmeti tercih ettiği ve sufiler grubuna benzemeye çalıştığı için onların bereketine nail olur.

“ Onlar kendileriyle bulunanların şaki olmadığı bir topluluktur”

12.BÖLÜM

SUFİLER GÖRE HIRKANIN HÜKMÜ

Hırka giymek, Şeyh ile mürit ile arasında bir bağlantı kurmak, müridin nefsi ile kendi arasında şeyhin hakemliğini kabul etmesi ve şeyhine ait elbise ile talibin nefsinde şeyhin iradesinin hakimiyet tesis etmesi demektir.

Kendiliğinden yetişen ağaç, yapraklansa da meyve vermez, meyve verse de bakımlı meyve gibi olmaz.

Hırka giymek sünnet-i Peygamberi’de açıkça yoktur. Kabulü maslahata dayanır.

*Batını yönü ile şeyhine itiraz eden bir müridin feyz alıp, felaha ermesi pek nadirdir.

Şeyh, hırkanın şartlarını yerine getireceğine ve edebine riayet edeceğine dair müritten söz alır.

Mürit, şeyhe bir emanettir, heva ve hevesle tasarruf edilmez. Müridin şeyhin sohbetinden izinsiz ayrılması uygun değildir. Müridin süt emme zamanı şeyhin sohbet vakitleridir.

Hırka

1.Müritlik hırkası Sadece gerçek müridlere giydirilir.

2.Teberrük hırkası Mürid olmayıp onlara benzemeye çalışanlara giydirilir.

Hz. Yusuf (as)’un gömleği Hz. Yakup (as)’un gözlerini nasıl açmışsa şeyhin giydirdiği hırka da müridde aynı tesirleri yapar.

Teberrük hırkası giydirilene şeriatın sınırlarına sıkı sıkıya bağlı kalması tavsiye edilir. Bu haldeki kimse müridlik hırkası giyme seviyesine yükselebilir. Hırka konusunda yapılan tercihler (renk, cins) dinden ve hakikatten bir şey değildir. Hırka giydirme ve giydirmemede bir beis yoktur.

13.BÖLÜM

RİBAT (TEKKELER)’DE YAŞAYAN DERVİŞLER

Ribat ve tekkelerde yaşayan dervişler “ne ticaret ne de alışverişin kendilerini Allah’m zikrinden alıkoymadığı” kimselerdir.

Ribatın aslı, atların bağlandığı yer idi. Sonraları ardından gelecek tehlikelere karşı, içindekileri korumak için hudut boylarındaki tekkelere “ribat” denilmiştir. Salih bir müslüman vesilesiyle çevresindeki nice kimseler ıslah olur. Ribat; bir ibadetin ardından diğerini gözlemektir. Ribat, nefisle savaştır.

*Masivayla ilişkiyi kesen, bütün organlara hakkını tam veren, kefalet-i ilahi ile yetinen... kimse hakiki murabıttır.

14.BÖLÜM

SUFFE ASHABI VE RİBATLARDAKİ DERVİŞLER

Çokça temizlenmeyi severler. Ribat onların evi ve ikametgahıdır. Ribatlardaki dervişlerin içlerinden kin sökülüp atılmıştır. Zahidler halveti, sufiler halvet de- encümeni tercih ederler.

* Cemaat evlerindeki kaidelerle gençler üzerindeki nefsin hakimiyeti daraltılır. Gözlerin ona çevrilmesi, üzerimde davranışlarını kontrol eden bakışların çoğalması ile gençler cemaat içinde murakabe altına alınır ve terbiye edilirler.

Hizmet, başkalarına karşı davranmanın ve hizmet etmenin lezzetini almış, muamelenin tadına varmış, ribatlara ilk defa giren, acemi ve mübtedilerin yapacağı iştir. Kalp kazanma bereketine ve abidlere yardım sevabına böylece nail olur.

15.BÖLÜM

MURABITLAR VE SUFİLERİN ÖZELLİKLERİ

Mevzii ve arizi bir takım kusurların varlığı, işin ruhuna zarar vermez. Mü’min seven ve sevilen, iyi geçinen ve iyi geçinilen insandır. Zıddında hayır yoktur. Karşılıklı murakabe altındadırlar. Tefrika nefsin zuhuruyla ortaya çıkar.

Ruveym: “Sufiler aralarında anlaştıkları ve kınamayı kaldırdıkları vakit helak olurlar.”

Nefis, kalple karşılaştığında ondan kötülük ve şer def’olur.

Şikayet eden de şikayet edilen de şeyh tarafından tekdir edilir.

Dervişler kusurlarından dolayı istiğfar ederler, kusurda ala ısrar etmezler.

Af ve özür dilendiğinde kabul edip reddetmezler. Af diledikten sonra kardeşlerine bir şey takdim etmek sünnettendir.

Sufi yapılan bir iltifattan dolayı kalbine bir gurur gelirse, kendini bundan alıkor.

Ribatlardaki dervişlerin dünyevi tasa ve meşgaleye düşmemeleri için ihtiyaçları giderilir.

Şeyh, vaktini bütünüyle Hakk’a veremeyen dervişlerin ribatlardan yedirilip içirilmelerini uygun görebilir.

Sufiler ve şeyhler, gençleri başı boşluktan korumak için onları istihdam ederler. Hakiki derviş ve mürid döner dolaşır gene ribata gelir.

16.BÖLÜM

SEFR VE İKAMET ADABI

1. Başlangıçta sefer edip nihayette ikameti tercih edenler

1. Sefer vesilesiyle ilim öğrenmek için. İlm kastıyla evinden çıkan Allah yolundadır. Ona cennetin yolu kolaylaştırılır.
2. Şeyh aramak ve sadık ihvan bulmak için. Sadık ve salih kimselerle görüşme inkişafa vesiledir.

Nazarı ve vakarı fayda sağlamayanın sözü de tesir ve fayda sağlamaz. Sözün nuraniliği kalp nuraniyeti kadardır. Kalp nuraniyeti de istikametin ve ubudiyyetin hakkıyla ifasıyla gerçekleşir.

3. Alışkanlık ve hoşa giden şeylerden uzaklaşmak için

Eğer kişi doğduğu yerden başka bir yerde ölürse, kendisine cennetten doğduğu yerle izinin bulunduğu yer arası mesafe ölçülür.

4. Nefsin ince tuzak ve hilelerini ortaya çıkarmak için

1. Eskiye ait ibretli eserleri görmek için.
2. Hüsn-ü teveccühten sıyrılmak ve unutulmak için.

Hüsn-ü teveccüh ayakların kaydığı bir makamdır. Eğer teveccüh nefsin müdahalesi olmaksızın geliyorsa bunda mahzur yoktur, bilakis sıhhat-ı hale işarettir.

B-Başlangıçta ikameti tercih edip, nihayette sefere yönelenler.

3. Devamlı ikameti tercih edenler. Bunlar Hakk’ın terbiye ve murakabesinde yetişirler.

1. Devamlı seferde olmayı tercih edenler. Tanınmaktan sakınırlar. İkametin tevekküle mani olduğuna kanidirler.

• Bazen nefsin coşkunluğu ve heyecanı kalp hareketine karıştırılır. Bu ise felakete götürür.

Sefere çıkmadan istihare namazı kılmak adabtandır.

17.BÖLÜM

SEFERİN FARZLARI VE FAZİLETLERİ

Sefere karar veren sufinin;

Teyemmümün,

Namazın kasr ve cem durumunu,

Mest üzerine mesh ahkamını bilmesi gerekir.

Sefer adabı:

1. Yoldaş ve arkadaş edinilmeli.

Tek başına yolculuk uygun değildir.

Üç kişi olunduğunda biri imam tayin edilir.

Tasallut ve cah düşüncesiyle riyasete talip olma heva ve hevesten kaynaklanır

2. Sefere niyetlenen sufi arkadaşlarına veda eder ve onlara duada bulunur.
3. Uğranılan yerlerde en azından iki rekat namaz kılar.
4. Binite bindiğinde mesnun olan duayı okur.
5. Yolculuğa sabah erkenden ve Perşembe günü çıkmak iyi olur.
6. Konak yerine uğrandığında dua etmek
7. Temizlik malzemelerini yanında bulundurmak
8. Sefere çıkmadan evvel iki rekat namaz kılmak.

Bu kaidelere bağlı kalanlar reddolunmaz. Kabul etmeyenlerin görüşü de büsbütün atılmaz.

18. BÖLÜM

SEFERDEN DÖNME ADABI

İkamet edilecek yerin ölü ve dirilerine selam vermek.

Kardeş edindiği kimseyi ziyaret edenin yolu asan olur.

Mescidlerden birine girince iki rekat namaz kılmak.

Tekkeye girince hususi ve maslahata dayalı bazı sebeplerden dolayı selam vermek bazen terkedilir.

Seferden dönene hoş amedide bulunmak.

Sefer dönüşü geridekilere hediye getirmek.

Seferden dönen kimsenin istirahatı için hazırlık yapmak.

Gelir gelmez konuşmaya dalmama, sorulmadıkça konuşmama

Ziyaret ettiklerinin yanından izinsiz ayrılmama

19. BÖLÜM

ESBABA TEVESSÜL VE SUFİLER

Aslolan kimseden bir şey istememektir.

Yakin durumuna göre esbaba tevessül farklılık gösterir.

Tevekkülde vesvese maruz kimseler, esbaba kafi miktarda tevessül edebilirler.

Gerçek miskin insanlardan bir şey istemeyendir.

Sufiler Hz. İbrahim (as) vari Allah (cc)’dan bir şey istemekten haya ederler. O (as) “Allah (cc) beni biliyor mu ?” demişti.

Bazen rızka meyil Cenab-ı Hakk’ın verdiği bir intibah, bazen de bir günahın cezasıdır. Rızık bazan hikmet yollu, bazen de kudret - Hz. Meryem’e olduğu gibi- yollu gelir. Rızık ve borç konusunda daim sabır hazinesine müracaat edilmelidir. Bütün bu tevekkül ve esbab dairesinde bir şey gelmiyorsa zaruret miktarı istenilebilir. Veren el alan elden üstündür.

Kendine verilen mala emanet nazarıyla bakan fakr-ı lisanıyla, kendi malı gibi seyre dalan, fahr lisanıyla ve hayalperestlerin diliyle konuşur.

Gerçek fakir indirileni değil, asıl indirenin yakınlığını taleb eder.

20.BÖLÜM

FETH-İ MANEVİ VE İHSAN-I İLAHİ

Sufi Allah ile meşguliyetin kemaline ererek takvada kemal sahibi olunca, hali onu esbaba tevessülü terke mecbur edebilir.

Bunun mebdeinde bir kapı açılır ki, gerek kendinin gerekse şeriatın günah saydığı şeye duçar olursa yaptığının cezası olarak telakki eder. “Günaha düştüğümü çocuğumun kötü ahlakından anlıyorum.” sözü meşhurdur.

Allah (cc), bahşedeceği idrakle onu tevhide ve Hakk’la meşgul olmaya muvaffak kılar.

Allah(cc)’m tecelliyat-ı ef’alinden kendisine münkeşif olan hadiseleri tarassut ve mülahazaya devamla kul, tecelliyat-ı ef’alden tecelliyat-ı zata yükselir.

Tecelli-i ef’al; rıza ve teslimiyeti doğurur.

Tecelli-i sıfat; heybet ve üns kazandırır.

Tecelli-i zat ; fena ve beka duygularını bahşeder.

Fena, terk-i ihtiyar ve fiil-i ilahiye vukufun adıdır.

Cenab-ı Hakk’ın zatının bizzat tecellisi ancak ahirette olacaktır.

Resulullah (sav), ashabını tedricen ve nefsin tedbirinden, fiil-i ilahiyi müşahade ve Hakk’ın hüsn-ü tedbirine yönelmeye hazırladı.

Cenab-ı Hakk’ın kendisine sevkettiği rızkı kabul hususunda ilm-i ilahiye vakıf olan kul, korktuğundan emindir.

Feth-i ilahinin farkında olan da vardır olmayan da.

Mükaşefeye mazhar olanlar ;

Allah’tan ilm sunularak,

Ef’alden tecrid ile ilim sunularak,

Her ikisi de olmaksızın mükaşefeye ulaştılar.

Rızık alırken de verirken de işaret beklenir. Nefis endişesi kalkarsa işaret beklenmez.

Dervişlerin bazısına musallat olan sıkıntılar, kalplerin Allah ile meşguliyetini, kulluk hukukuna riayetini kemale erdirmek içindir.

Kul, Allah(cc) ile olan meşguliyetinden hali olduğu ölçüde dünya sevgisine müptela olur.

Zühd, ehlinin son adımı, tevekkül ehlinin ilk adımı mesabesindedir.

Feth-i ilahiye mazhar olana, hikmet veya kudret elinden merzuk olması müsavidir.

İhtiyacından ve zaruret miktarından fazlasını isteyenin sufilikle alakası yoktur.

21. BÖLÜM

SUFİLERE GÖRE EVLİLİK VE BEKARLIK

Sufi’lere göre her ikisinin de bir gaye ve zamanı vardır. Herhangi bir halin (evlilik-bekarlık) ihtiyar edilmesi, Allah (cc) içindir.

Nefsin isyanından emin olundukça, bekarlık tercih edilir. Nefis, ilimle dizginlenir.

Evlenme adına şehevi bir acelecilik, erkeklerin manevi yolda gerilemesi demektir. Sadık mürid buluğa ermedikçe evlenmez. Buluğu ise ‘Rical’ olmasıdır.

Evlilik ve bekarlık hakkındaki haberlerin farklılık göstermesi, muhatabın farklılığındandır. Fazileti muhataba göre değişir.

Evli sufiye yardım edilmelidir.

Mücerred yaşamak, dervişini işini kolaylaştırır. ‘Bizim arkadaşlarımızdan evlenip de manevi derecesini muhafaza edeni görmedim. S. ed Darani Evlenmek, azimetten, ruhsata düşmektir.

Sıkıntıya sabır, refaha sabırdan daha kolaydır.

Oruç tutulmalı, nefis, ibadete alıştırılmalı.

Müridin evliliği düşünmemesi, hüsn-ü edebdendir. Kadın ve şehvet akla gelince tevbe edilmelidir.

Kalbi namaz ve ibadetten meşgul olacak derecede evlenme düşüncesi arız olunca, şeyhe müşkil arzedilir ve duası talep edilir.

Bazen keşfen, yakazaten veya bir zatın işareti ile evlilik telkin, bekarlık men’edilir. Evliliğe basiretle gidilir; gözü kapalı gidilmez.

Tezkiye olmuş nefisler, nasibi olan hazlara eriştiğinde kalblerin inşirahı artar.

Süfyan b. Uyeyne; ‘Çok kadınla evlenmek, dünya sevgisinden değildir. Çünkü Hz. Ali (ra) Peygamber Efendimiz (sav)’in Ashab’ının en zahidi olduğu halde, dört hanımla evli idi, on yedi kariyesi vardı’.

Evlilik nedeniyle hanımdan gelen iki fitne vardır:

1-Maişet derdi

2-Kadınla ihtilat ve mübaşerette ifrat, hizmetten uzaklık.

Evliler için büyük bir gizli fitne de, fuhuş cemal lütfunda sükunet bulması ve neticede ruhta bir donukluk hasıl olur ki, bunun farkedilmesi çok zordur.

Ariflerin gönlüne zina düşüncesinin arız olması, onu işleyenin durumuna düşmeleri demektir.

22.BÖLÜM

SUFİLER’İN SEMAI

‘Sözü dinleyip, en güzeline uyanları müjdele! Onlar Allah (cc)’ın doğru yola ilettiği kimselerdir. Onlar, akıl ve basiret sahibidirler’ (Zümer Suresi, Ayet: 18)

Bütün sema’ın harareti, yolu, duygusunun burudeti üzerine gelince, gözlerinden yaşlar boşanır. Bazen bu vecdden de ürperti ve titremeyle zahir olur. Beyne ve ruha da etkisi vardır.

Ehl-i batıl, heva sahiplerinden de bütün haller nakledilir.

Kalb incelendiğinde duaya yönelinmelidir.

Allah korkusundan, derisi ürperince Cenab-ı Hak Cehennemi haram kılar.

Semaın ihtilaflı olanı, name ile söylenen şiirlerin dinlenmesidir.