|
Hicret etmenin önemi. Sual: Zulüm görülen bir şehirden başka bir şehre veya başka bir ülkeye gitmek gerekir mi? CEVAP İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ...
www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=605
|
|
... sarayda görevli iken, dinlerini korumak için her şeylerini terk edip, Efsus= Tarsus'taki mağaraya hicret ettiler. Eshab-ı kehfin bu şerefe kavuşmaları hicret ettikleri.
www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=3165
|
Hicret etmenin önemi
|
Sual: Zulüm görülen bir şehirden başka bir şehre veya başka bir ülkeye gitmek gerekir mi?
CEVAP
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki: (Hadis-i şerifte, (Yeryüzünü küfür ve kâfirlik kaplamadıkça, Mehdi gelmez) buyuruldu. Hazret-i Mehdi çıkmadan önce, küfür ve kâfirlik her yere yayılacaktır.
Peygamber efendimiz, ahir zamanda, müslümanların garip olacaklarını haber verip, (Fitne zamanında yapılan ibadet,[Mekke’den Medine’ye] benim yanıma hicret etmek gibidir)buyurmuştur. (Müslim)
Eshab-ı kehf, fitne zamanında, bir hicret yapmakla, yüksek dereceye kavuşmuşlardır.) [c.2, m.68]
Bir hadis-i şerifte, (Benden sonra fitneler, harpler, hicretler olur. O kadar yayılır ki fitnenin dokunmadığı müslüman kalmaz. Bu kötü durum, Mehdi çıkıncaya kadar devam eder) buyurulmuştur. (Ebu Nuaym)
Bid'at ve fısk çoğalan yerlerde oturmak dinen yasaktır. Dinini muhafaza için hicret eden kimse, Cennet ile müjdelenmiştir. Bir mahallede salih kalmayıp, fesat ve bid'at artınca, başka mahalleye veya başka şehre hicret etmek vacip olur. (Kenz-i mahfi)
Hicret etmesi gerekir
Dikta ile idare edilen yerde bulunan bir müslüman, zulüm ve işkence yüzünden, İslamiyet’e uygun yaşaması, ibadetlerini yapabilmesi imkansız olur ise, zalimlere yine karşı gelmez, bir İslam ülkesine hicret eder.
İslam ülkesi yoksa veya hicret imkanı bulamazsa, insan haklarına, dine, ibadete saldırmayan herhangi bir demokratik ülkeye hicret eder.
Mekke’de kâfirler, müslümanlara zulüm ve işkence ediyor, hatta öldürüyorlardı. Bu zalimlerle çarpışmak için, Resulullahtan defalarca izin istendi, fakat kimseye izin verilmedi. Daha sonra zulümden kurtulamayacak olan kimselerin, hicretlerine izin verildi. Kimisi, Medine’ye, kimisi de kâfir ülkesi olan Habeşistan’a hicret etti.
Resulullah, (Ya Rabbi, eshabımın hicretlerini kolay gerçekleştir)diye dua etti. (Buhari)
Hazret-i Osman muhterem hanımı Hazret-i Rukayye ile Habeşistan’a hicret ederken de, (Peygamberlerden hanımı ile birlikte ilk hicret eden Lut aleyhisselam idi. Eshabımdan hanımı ile ilk hicret eden de, Osman’dır. Allahü teâlâ, onların, sahipleri, yardımcıları olsun)diye duada bulunmuştu. [Delail-ün-nübüvve]
Kur'an-ı kerimde, hicret ile ilgili âyet-i kerimelerden bir kısmının mealleri şöyledir:
(Allah yolunda hicret eden kimse, yeryüzünde çok bereketli yer ve genişlik bulur. Allah ve Resulü uğrunda, [onların rızasını kazanmak için, onların emirleri ile] hicret ederek evinden çıkan kimseye, ölüm gelirse, artık onu [bol bol] mükafatlandırmak da Allah’a düşer.) [Nisa 100]
(İman edip de Allah yolunda hicret eden ve savaşan, [hicret edenleri] barındırıp yardım eden kimseler, gerçek müminlerdir.)[Enfal 74]
(İnanan, hicret eden ve Allah yolunda mal ve canları ile cihat eden kimselerin dereceleri, Allah katında çok büyüktür.) [Tevbe 20]
(Eziyet görüp hicret eden ve sabredip cihad edenin yardımcısı Rabbindir.) [Nahl 110]
([Müslümanlığı ilk önce kabul edip Mekke’den Medine’ye] hicret eden[Eshab-ı kiramdan] ve onlara yardım eden Ensardan ve iyilikte onların izinden giden kimselerden, Allah razıdır. Hepsi de Cennetliktir.) [Tevbe 100]
(İnanmış kadınlar hicret edip size gelince, onları deneyin, imanlı iseler, inkârcılara geri göndermeyin! Bu kadınların inkârcılarla evli kalmaları helal değildir.) [Mümtehine 10]
Kur'an-ı kerimde, zulme uğrayıp Allah yolunda hicret eden kimselere, büyük mükafat verileceği bildirilmektedir. (Nahl 41)
Hadis-i şeriflerde de buyuruluyor ki:
(Zalimin zulmünü değiştiremeyen, oradan hicret etmelidir.) [F. Bilgiler]
(Hicret eden müslümana, Cennette bir köşk verilmesine kefilim.)[Hakim]
(Hicret ediniz ki, evlatlarınızı şerefe vâris edesiniz.) [Taberani]
(Ameller niyetlere göredir. Niyeti Allah ve Resulü için hicret olan kimse de, niyeti dünyalık olan kimse de, niyet ettiğine kavuşur.)[Buhari]
(Hicretin efdali, Allahü teâlânın hoşlanmadığı şeyleri terk etmektir.) [Nesai]
Sual: Müslümanlara zulmediliyorsa, o ülkeden başka ülkeye göç etmek uygun olur mu?
CEVAP
Evet uygundur hatta lazımdır. Bid’at ve fısk [açıkta günah işlemek] çoğalan yerlerde oturmak caiz değildir. Dinini muhafaza için hicret eden [başka yere göç eden] Cennet ile müjdelendi. Bir mahallede salih kimse kalmayıp, fesat ve bid’at artınca, başka mahalleye hicret etmek veya böyle bir şehirden başka şehre hicret etmek vacib olur. Bütün şehirlerde, müslümanlara saldırılıyorsa, başka İslam ülkesine hicret edilir. İslam ülkesi yoksa, insan haklarına riayet edilen, ibadet etmek serbest olan gayrimüslim bir ülkeye yerleşmek gerekir. Çünkü oradan uzaklaşmazsa, onların arasında bulunan, gelecek belaya ortak olur. Bir âyet meali şöyledir:
(Öyle bir fitneden [gayrimeşru işlerin meydana çıkması, emr-i maruf ve nehyi münker yapmakta gevşeklik gösterilmesi, birliğin parçalanması, bid'atlerin yayılması, cihadda tembellik gösterilmesi gibi günahlardan] sakının ki, içinizden yalnızca zulmedenlere isabet etmekle, erişmekle kalmaz, [umumileşir, herkese isabet eder], iyi bilin ki Allah’ın azabı çok şiddetlidir.) [Enfal 25] (Kenzi mahfi)
Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Günahkâr bir toplumdaki iyi kimseler, kötülükleri düzeltmeye güçleri yettiği halde, düzeltmezlerse, Allahü teâlâ, ölümlerinden önce onların hepsine şiddetli azap eder.) [Ebu Davud]
İslâm diyarına göçmek
Sual: Bulunduğumuz yerde bid’at ehli ve fâsıklar çoksa, salih Müslümanların bulunduğu yere göçmek gerekir mi?
CEVAP
Kenz-i mahfi kitabında diyor ki: Bid’at ve fısk [açıktan günah işlemek] çoğalan yerlerde oturmak caiz değildir. Dinini muhafaza için hicret eden [başka yere göç eden] Cennetle müjdelendi. Bir mahallede salih kimse kalmayıp, fesat ve bid’at artınca, başka mahalleye hicret etmek veya böyle bir şehirden başka şehre hicret etmek vacib olur. Bütün şehirlerde Müslümanlara saldırılıyorsa, başka İslam ülkesine hicret edilir. İslam ülkesi yoksa, insan haklarına riayet edilen, ibadet etmek serbest olan gayrimüslim bir ülkeye yerleşmek gerekir. (S. Ebediyye)
Böyle yerlerden uzaklaşılmazsa, kötülerin arasında bulunan, onlara gelecek belaya ortak olur. İmkânı olan, böyle yerlerden ilk fırsatta ayrılmalıdır.
Eğer bir yerde mübarek bir zât varsa, dinini öğrenebilmek için başka yolu da yoksa, malını mülkünü satıp, oraya gitmek farz olur. Çünkü ebedî saadeti kazanmak için bütün tedbirlere sarılmak şarttır.
|
Eshab-ı kehfin hicreti
|
Sual: Eshab-ı kehf, ne yapmış da, keramet sahibi olmuşlar?
CEVAP
Eshab-ı kehf, mağara arkadaşları demektir.
Bu mübarek kimselerin isimleri, Yemliha, Mekselina, Mislina,Mernuş, Debernuş, Şazenuş, Kefeştatayyuş ve köpekleri Kıtmir’dir.
Hazret-i İsa’dan sonra, din düşmanları çoğalıp, her tarafı fitne kapladığı zaman, Eshab-ı kehf, sarayda görevli iken, dinlerini korumak için her şeylerini terk edip, Efsus=Tarsus’taki mağaraya hicret ettiler. Eshab-ı kehfin bu şerefe kavuşmaları hicret ettikleri içindir. (Mektubat-ı Rabbani c.2, m.68)
O tarihte kral, Roma imparatorlarından Dokyanus olup, zalim biriydi. Putlara tapardı. Daha sonra tanrılığını ilan etti. Putçuluğu kabul etmeyen müminleri, işkence ile öldürtüp, şehrin girişlerine astırırdı.
Kral, bir ihbar üzerine, sarayda görevli, imanlı gençlerin durumlarını öğrendi. Onları tehdit etti. Fakat onlar, putperestliği kabul etmeyerek, saray erkanı içinde, Rabbimizin verdiği büyük bir cesaretle, “İlahımız, göklerin ve yerin Rabbidir” dediler. Kral, Ninovaya gidiyordu. Dönüşüne kadar, onlara mühlet verdi.
Bu esnada istişare edip, hicret imkanı elde ettiler. Şehre yakın bir dağa gittiler. Giderken, yolda Kefeştatayyuş ismindeki bir çobana rastladılar. Çoban da iman edip yedincileri oldu.
Çobanın köpeği Kıtmir de, bu gençleri bırakmayıp, arkalarından takip etti. Köpek, salihlerin peşlerinden gitmek sadakatini gösterdiği için, [istisna olarak] Cennete girmekle şereflendi.
[Büyüklerin peşinden, yolundan giden de kurtulur]
Gençler, dağda, çobanın gösterdiği mağaraya girip ibadet ediyorlardı. Yiyip içeceklerini daha tecrübeli olan Yemliha, kıyafet değiştirip şehirden temin ediyor ve oradan bilgi getiriyordu.
Bu arada Dokyanus, Efsusta onları aradı. Kaçtıklarını haber alınca, babalarına sordu. Onlar da, dağa doğru gittiklerini söylediler. Dokyanus adamları ile gidip, o mağarayı buldu. “Burada ölsünler”diye mağaranın ağzını sıkıca kapattırdı.
Dokyanus’un yakınlarından iki mümin delikanlı, bu gençlerin kimliklerini ve başlarına gelen olayları bir taşa nakşedip, mağaranın duvarına yerleştirdi.
Allahü teâlâ gençlere uzun bir uyku verdi. Üç asır uyuduktan sonra uyandılar. Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Onların kalblerine metanet verdik. O yiğitler [kralın karşısında]ayağa kalkıp, “Bizim Rabbimiz, göklerin ve yerin Rabbidir. Ondan başkasını ilah edinmeyiz” dediler.) [Kehf 14]
(Biz, onları [beden ve elbiseleri hiç değişmeden] uyandırdık ki, birbirine sorup hallerini bilsinler. [Allah’ın kudretine olan yakînleri artsın, nimetlerine şükretsinler.] Onlardan biri, “Ne kadar kaldık” dedi.“Bir gün veya daha az” dediler. [Uzamış saç ve tırnaklarına bakınca]“Ne kadar kaldığımızı Rabbimiz daha iyi bilir. Birinizi bu para ile şehre gönderin de, temiz yiyeceklerden erzak getirsin, dikkat etsin, kimseye bir şey hissettirmesin” dediler.) [Kehf 19]
Bunların en olgunu olan Yemlihanın yine kıyafetini değiştirip, kimseye bir şey sezdirmeden gidip ihtiyaçlarını görüp gelmesini uygun gördüler.
Yemliha, Tarsusa gelince, şehri çok değişmiş buldu. Bir günde bir şehir nasıl bu kadar değişir diye hayret etti. Nihayet bir fırına girdi. Dokyanus zamanında, onun adına basılmış olan altın parayı verince, fırıncı, bu adamın hazine bulduğunu sanıp hemen zaptiyeye bildirdi. Yemliha’yı tutup, “Bulduğun hazineyi ver” diye tehdit ettiler. Yemliha ise, “Hazine falan bulmadım. Bu parayı dün evden aldım, bugün çarşıya getirdim” dedi. Babasını ve tanıdıklarını sordular. Yemliha söyledi. Onlar ise, “Burada öyle kimseler yok, sen yalan söylüyorsun” dediler. Çok sıkıldı. “Dokyanusa gidelim, o beni tanır” dedi. Onlar da “Dokyanus öleli üç asır oldu. Sen bizimle alay mı ediyorsun?” dediler.
Padişahları olan Salih Melik Tendrusa götürdüler. Bu padişah mümin idi. Yemliha, başından geçenleri anlatınca, padişah; yakın adamlarıyla birlikte, mağaraya geldi, önceki halleri üzerine yazılan taşı okudu. İsimleri ve halleri anlaşıldı. Hepsinin boynuna sarılıp, vedalaştılar. Eshab-ı kehf de, tekrar eskisi gibi uykuya daldılar.
Eshab-ı kehf, Hazret-i Mehdi zamanında uyanacak ve Onun askerleri olacaklardır. Hadis-i şerifte, (Eshab-ı kehf, Mehdi’nin yardımcıları olacaktır) buyuruldu. (İ.Süyuti)
Eshab-ı kehfin isimleri yazılı kağıdı evinde, üstünde bulundurmak zararlardan korur, bereket verir. Tarlanın bereketi için, Eshab-ı kehfin isimleri dört kağıda yazılıp, her birini, tarlanın ayak basılmayan dört köşesine gömmelidir. (Ruh-ul-beyan, Fevaid-i Osmaniyye)
|
.XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
|
İ'lâ-yı Kelimetullah için HiCRET
Osman Karyağdı
|
Hicret, ilk defa, insanlık semâsının ayları, güneşleri sayılan Hz. İbrahim, Hz. Lût, Hz. Musâ, Hz. İsâ gibi yüce kâmetler tarafından başlatıldı; sonra da bu aydınlık yolun eşsiz rehberi, insanlığın iftihar tablosu, zaman ve mekânın Efendisi bu yoldan yürüyüp gitti. Kapıyı da kıyâmete kadar arkadan gelenlere açık bıraktı...
|
"İnsanoğlunun her hayırlı teşebbüsünde yoluna şeytan çıkar, değişik oyunlarla ona engel olmaya çalışır." buyuran Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) devamla, şeytanın Müslüman olma, savaşa gitme ve hicret etme hususunda insanın yolunu kesmeye çalıştığını misal olarak anlatır. İnsan hicrete niyet edince şeytan yoluna çıkar ve "Sen şimdi memleketini, yerini, göğünü terk ederek hicret mi ediyorsun? Hâlbuki göç eden adam tıpkı yuları kazığa bağlı, ancak ipin miktarınca hareket serbestîsi olan bir at gibidir." der. Cihad ve hicret gibi zor şartlar altında şeytanı dinlemeyip inandıklarını uygulamaya koyulan kişinin alacağı mükâfatı Efendimiz şöyle ifade eder: "Kim şeytana itaat etmez ve karar verdiği bu şeyleri yaparsa Allah'ın onu Cennet'e koyması bir haktır." (Nesâî, cihad 19)
İslâmi literatürde önemli bir yeri olan hicret, terim olarak, "Allah'a inanmayanların çoğunlukta olduğu veya rahat bir şekilde dini yaşamanın mümkün olmadığı bir yerden, Müslümanların ekseriyette bulunduğu veya dinî mükellefiyetlerin rahatça, herhangi bir engellemeye maruz kalmadan yapılabildiği bir diyara göç etmek" mânâsına gelir. İnanılan değerleri diğer insanların hayatına taşımak için başka yerlere gitmek de hicretin anlamına dâhildir. Hicretin hadislerde ifadesini bulan bir de derûnî anlamı vardır ki, bu da, 'Allah'ın yasak ettiklerinden yüz çevirip onları terk etmek'tir.
Yukarıda mânâsı verilen hadis-i şerifte Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem), şeytanın insanı yoldan çıkarmak için her türlü oyunu oynadığını anlatmış ve bu oyunlardan üçünü de misal olarak vermiştir. Şeytan, bu oyunlardan birini, hicret yolunda oynar. Bir kimse kendi yaşadığı yerde gerek dinî gerekse dünyevî açıdan sıkıntılar çekiyorsa, hayat ona yaşanmaz hâle getirilmişse ve bu kişinin, memleketinden ayrılıp başka yerlerde yaşama imkânı da varsa, onun hicret etmesi nispeten kolay olacaktır. Hicretin her çeşidi zordur, ama hadis-i şerifte, yaşadığı yerde bir sıkıntı ve derdi olmadığı halde sırf Allah rızası ve O'nun adının bütün insanlığa duyurulması, yani i'lâ-yı kelimetullah düşüncesiyle başka memleketlere yapılacak hicretlerden bahsediliyor olsa gerektir. Nitekim tarih boyunca bu mânâda muhacirler eksik olmadığı gibi günümüzde de aynı duyguyla dünyanın değişik yerlerine, büyük fedakârlıklar ortaya koyarak giden pek çok mefkure muhaciri vardır.
Bir Müslüman için en büyük örnek, peygamberler ve onların izinden gidenlerdir. Bütün peygamberlerin hayatında hicretin önemli bir yeri vardır. Bunu cahiliye putperestliğine bulaşmamış hakikî bir Hıristiyan olan Varaka b. Nevfel çok iyi ifade etmektedir. Efendimiz'e ilk vahiy geldiğinde Hz. Hatice Vâlidemiz, Efendimiz'le beraber Varaka'ya gitmişlerdi. Peygamberimiz gördüklerini anlatınca Varaka durumu şöyle yorumlamıştı: 'Gördüğün, daha önce Hz. Musa'ya vahiy getiren Nâmus, yani Cebrâil'dir. Keşke ben, Senin dine davet edeceğin o günleri görebilsem de, kavminin Seni yurdundan çıkaracakları, hicret etmek zorunda kalacağın güne yetişip, o gün Sana destek verebilsem!' Bunun üzerine Peygamberimiz, 'Beni, yurdum Mekke'den çıkaracaklar mı?' diye sormuş, 'Evet, Senin tebliğ ettiğin hakikatleri insanlara anlatan herkes mutlaka düşmanlıklara maruz kalmıştır. Şayet o gün geldiğinde hayatta olursam, Sana gücümün yettiğince yardımcı olurum.' cevabını almıştı." (Buharî, Bed'ü'l-Vahy 1; Müslim, İman 252; Tirmizi, Menakıb 13) Evet, Varaka bütün peygamberlerin hayatında hicretin mühim bir yeri olduğunu daha risaletinin başlangıcında Efendimiz'e (s.a.s.) haber vermişti.
Peygamberler, bizzat kendi halkları tarafından memleketlerinden hicret etmeye mecbur bırakıldıkları gibi peygamberlik vazifesinin bir neticesi olarak, insanlara tebliğ için de hicretler tertip etmiş ve kıyamete kadar gelecek Müslümanlara örnek olmuşlardır.
Hicretiyle de Örnek Bir Peygamber: Hz. İbrahim
Peygamberlerin ayrılmaz vasıflarından biri de tebliğdir. Onlar, Allah'tan aldıkları emir ve yasakları insanlara ulaştırma ve yeryüzünde O'nun razı olacağı bir hayatın yaşanması adına azamî gayret sarfetmişlerdir. Nebiler babası Hz. İbrahim aleyhisselam Kur'ân-ı Kerim'de, "İbrâhim ve onunla beraber olanlarda, size güzel bir örnek vardır." (Mümtehine sûresi, 60/4) beyanıyla Müslümanlara bir rehber olarak tanıtılır. Ömrünün önemli bir kısmı hicretle, farklı coğrafyalarda insanlara hak ve hakikati anlatmakla geçmiş bu "rehber insan"ı, seyahat imkânlarının bugünkü kadar kolay olmadığı bir devirde, birbirinden uzak diyarlarda görüyoruz. Bu mânâda Hz. İbrahim'in hayatında, Harran, Ürdün, Mısır, Filistin gibi bölgeler vardır. O, bu ülkelere geçimini sağlamak, yaşadığı yerdeki zulümden kaçmak için değil; Rabb'inin, tebliğini emrettiği dini anlatmak için gitmiştir. Nitekim o, kendi durumunu, "إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ - Ben, Rabbimin emrettiği yere hicret edeceğim. O, azîz ve hakîmdir (mutlak galiptir, tam hüküm ve hikmet sahibidir)." (Ankebut sûresi, 29/26) şeklinde ifade etmekte ve insanı dünyaya bağlayan şeylerden kaçma, Rabb-i Rahim'in rızasının olduğu yerlere yönelmenin lüzumunu dile getirmektedir.
Bütün peygamberler bu hicret silsilesini devam ettirmişlerdir; hayatında hicret olmayan bir peygamber yok gibidir. En hayırlı olmada peygamberlerden sonraki mertebeyi ihraz eden Sahabe-i Kiram da bu konuda ulaşılması zor bir gayret ortaya koymuşlardır. Musab b. Umeyr'i, Efendimiz'in ashabından i'lâ-yı kelimetullah için hicret edenlerin başında görüyoruz.
Musab b. Umeyr ve Diğer Sahabîlerin Hicretleri
Hz. Mus'ab (r.a.), lüks içinde çok rahat bir hayat yaşarken, bunu bir tarafa bırakıp Müslüman olmuş, dolayısıyla da ilk hicretini küfürden imana yapmıştı. Bu "hicret kahramanı", bi'setin beşinci yılında Habeşistan'a giden ilk kafile içindedir. O, Habeşistan'da bir müddet kaldıktan sonra küfür önderi bazı müşriklerin, Müslüman olduğuna dair gelen haberler üzerine Mekke'ye dönmüş ve daha fazla bilinen ikinci hicretine kadar da burada kalmıştı.
Peygamberimiz tebliğ vazifesini yerine getirmek için her imkanı değerlendiriyordu. Hac dönemi de en verimli dönemlerden biriydi. Medineli on iki kişiyle hac döneminde Mina'da bir biat yapılmıştı. Bu 1. Akabe Biatı'na katılan Medineli Müslümanlar, kendilerine dinî meselelerde yardımcı olması ve Medine'deki diğer insanlara İslâm'ı tebliğ etmesi için Allah Resûlü'nden (s.a.s.) bir muallim isteyince, o zamana kadar gelen ayetleri ve dinin hükümlerini bilen, Efendimiz'in nasıl tebliğ yaptığını da iyi kavrayan Mus'ab b. Umeyr (r.a.) bu iş için Medine'ye gitmişti. O, temsille desteklenen tebliğiyle Medine ileri gelenlerinin Müslüman olmasına vesile olmuş ve onları da yanına alarak bir sene sonraki 2. Akabe Biatı'na 75 kişiyle gelmişti. Evet bu 75 kişi, hizmet için Medine'ye hicret eden Hz. Musab'ın fevkalade gayreti vesilesiyle Müslüman olmuşlardı. Burada, Hz. Mus'ab'ın da içinde bulunduğu Habeşistan'a ilk hicret kafilesinin durumunu kısaca hatırlamakta fayda var:
Allah, Peygamber Efendimiz'i (sallallahu aleyhi ve sellem), amcası Ebû Talip vasıtasıyla müşriklerin saldırılarından korumuş olsa bile, Allah'a inanıp Resûlü'ne bağlandıklarından dolayı, kabileleri tarafından akla-hayale gelmedik işkence ve zulümlere uğratılan Müslümanlar için Mekke'de kalma, dinlerini rahatça yaşama ve yayma imkânı kalmamıştı. Yeni bir yer, yeni bir sığınak bulmak gerekiyordu. Allah Resûlü (s.a.s.) Müslümanlara, 'Habeşistan'a gitseniz… Orada bir melik var ki, onun yanında kimseye zulmedilmez. Orası güvenilir bir yer. Bu şekilde içinde bulunduğunuz bu sıkıntılı durumdan kurtulursunuz.' buyurmuştu. Bu emir ve izni alan Müslümanlar, fitneden kurtulmak ve dinlerini daha rahat yaşayabilmek için Habeşistan'a hicret ettiler.1 Habeşistan'a giden Müslümanlar rahat etmiş, dinî hürriyetlerini elde etmişlerdi; Müslüman oldukları için zulme uğramıyor, dinlerini rahatça yaşıyor ve insanlara anlatabiliyorlardı. Lakin Habeşistan, Mekke'ye çok uzaktı, ulaşım ve haberleşme oldukça zordu. Allah Resûlü'nün (s.a.s.) Habeşistan'a gitmesi, vazifesi icabı mümkün değildi. Çünkü O, önce yakın çevresinden başlayarak insanları akıbetleri konusunda uyarmakla görevliydi. Bu vazifeyi îfâ adına çok yakındaki Taif'e gitmiş, ancak oranın halkı, Allah'ın Resûlü'nü kan-revan içinde bırakmıştı. Böylece Taif, hem Müslümanlara sığınak olma şerefini, hem de yeni bir medeniyetin inşa edileceği bir mekân olma imkânını kaybetmişti. Aynı zaman diliminde Medine'de bazı insanlar Müslüman olmuş ve derken Müslümanlık günden güne yayılır hale gelmiş.. böylece Medine ahalisi Efendimiz'e her konuda biat etmişti. Sırada göç için sadece Allah'ın emir ve izni kalmıştı. Bunlar da gerçekleşince Medine'ye hicret vukû buldu. Medine'ye hicretin akabinde Kureyşliler, muhacirlerin ailelerinin parçalanmasından meydana gelen özlemlerini istismar etmekten geri durmuyorlardı. Fakat her şeye rağmen dinin yaşadığı bir çevre oluşturma hedefine matuf olan hicret başarılmıştı. Medine artık Mekke gibi mukaddes bir belde olmuştu.
Mukaddes Beldelerden Ayrılmak
Mekke-Medine, Allah Resûlü'nün ifadesiyle, ibadet maksatlı ziyaret edilebilecek üç mescidden ikisini barındıran ve her köşesinden dinî hayatı canlı tutma adına hâtıra ve işaretlerin fışkırdığı mübarek beldelerdir. Kâbe her Müslüman'ın görmek için can attığı, Mescid-i Nebevî ve Ravza komşusu olmak için fedakârlıklara katlanılan yerlerdir. Ancak Mekke ve Medine'nin Efendimiz zamanındaki sahipleri olan sahabîler, bu mukaddes topraklardan ayrılıp başka yerlere göç etmişlerdir. Demek ki, onlara göre bu mukaddes beldelerde kalmaktan daha önemli şeyler vardı: Cihad ve Hicret. Peygamberimiz hayattayken kaç sahabî olduğuna dair farklı rivayetler vardır. Yüz, yüz otuz bin rakamları zikredilmektedir. Bunun yanında Medine'de medfun sahabîlerin sayısı on bin civarında tespit edilmiştir. Mekke ve yakın yerlerdekiler de düşünülürse bu sayı yirmi-otuz bini geçmez. Demek ki, geriye kalan sahabîler memleketlerini, inandıkları hakikatleri insanlara ulaştırmak için, dünyanın dört bir yanına dağılmışlardır. Onlar, "Mekke-Medine gibi, insanları büyüleyen güzel yurtlarından ayrılarak, Rûh-i Revan-ı Muhammedî, dünyanın dört bir yanında bir bayrak gibi dalgalansın diye gittiler; gittiler ve bir daha da geriye dönmediler. Mesela, bunlardan biri Ümm-ü Haram'dır. O, Efendimiz'den aldığı beşaretle, yaşlı haliyle çıktığı Kıbrıs seferinde şehit olmuş ve oraya gömülmüştür."2
Büyük Medeniyetler Hicretle Kuruldu
Sosyologların tespitine göre, medeniyetlerin kuruluşunda hicretin önemli bir yeri vardır. Pek çok Müslüman 'hicret' deyince Hz. Peygamber'in (s.a.s.) buyruğu üzerine, bazı sahabîlerin Mekke'den Habeşistan'a ve Medine'ye göç etmesini anlamaktadır. Kur'ân'ın hicreti anlatırken kullandığı ifadeden, hicretin felsefî ve sosyal açıdan çok derin bir kavram olduğu anlaşılmaktadır. Tarihe dikkatle bakılınca, hicretin hiç de tarihin ve tarihçilerin göstermek istediği basit bir olay değil, tam tersine son derece muhteşem bir ilke olduğu; buna rağmen şimdiye kadar, kimsenin bu konuya bu ciddiyetiyle değinmediği görülecektir. Tarih boyunca hicret, medeniyetlerin doğuşunda başlıca muharrik olduğu halde, tarih felsefesiyle uğraşanlar bile bu konuya gereken önemi vermemişlerdir. Tarihte bildiğimiz yirmi yedi medeniyetin hepsi, bir hicretten sonra ortaya çıkmıştır. Bunun bir tek istisnası bile yoktur.3
İslâm medeniyetinin temelleri de böyle bir hicretle atılmıştır. Hicret, bazı Müslümanların, annelerini, babalarını, çocuklarını ve mallarını Mekke'de bırakarak Kureyş'in zulmünden kurtulmak için Medine'ye göçmelerinden ibaret basit bir hadise değildir. O, Medine'de yeni bir medeniyetin temellerinin atılması için yapılan büyük hareketin ilk adımıdır. Mekke halkı, Müslümanları ve Efendimiz'i eskiden beri güzel ahlakları ve doğruluklarıyla tanıyorlardı. Allah Resûlü'nün (s.a.s.) peygamberliğini ve daha önce kendilerine hizmet eden kölelerin, kendileriyle eşit şartlarda olmasını kabullenemediler. Ancak Medine bu konuda temiz ve bâkir bir alandı ve orada yepyeni ve tertemiz bir başlangıç yapıldı.
Hicret Geçmişi Temizler
İnsan her zaman hata yapabilir ve yaptığı hatalardan da tövbe edip Allah karşısına tertemiz çıkabilir. Ancak insanlar umumiyetle bir kimseyi geçmişte yaptığı hatalarla değerlendirir ve kolayca da temize çıkarmazlar. Geçmişteki, beşer olmanın gereği bazı tavır, davranış ve hareketler müspet mânâda bir iş ortaya konulurken kişiyi, -daha doğrusu o kişinin muhataplarını- engeller. Bu anlamda peygamberler müstesnadır. Zira onlar içinde yaşadıkları topluluklar için hayatlarının her döneminde birer nümûne-i imtisal olmuş, örnek bir hayat ortaya koymuşlardır. Buna rağmen, Firavun, Hak ve hakikati tebliğe başladığı zaman Hz. Musa'ya (a.s.), قَالَ أَلَمْ نُرَبِّكَ فِينَا وَلِيدًا وَلَبِثْتَ فِينَا مِنْ عُمُرِكَ سِنِينَ "A! Sen şu bebekken alıp yanımızda büyüttüğümüz çocuk değil misin? Sonra da bizim sarayımızda senelerce kalmış, ömrünün bir kısmını bizimle geçirmiştin?" (Şuara sûresi, 26/18) diyebilmiştir. Hayatını son derece dikkatli yaşayan bir peygamber için bile çocukluk ve gençlik dönemi böyle serrişte edilebiliyorsa, diğer insanların bundan uzak kalmaları düşünülemez. Binaenaleyh bir kimsenin kendi memleketinde hak ve hakikati anlatması zordur. Çünkü muhatapları onun çocukluğunu bilmektedirler ve çevrelerinden çıkan birini kabullenmeleri zordur.
Hicret eden insan, geçmişinin menfi yönlerine sünger çekebilir. Hicret sonrası yeni bir iklimde, yeni muhataplar bulunup tertemiz bir sayfa açılarak, insanlara yüce duygular, evrensel insanî değerler daha rahat anlatılabilir. Böylece hicret, yeni şartlara göre hizmet etme adına insana bir canlılık ve yenilenme duygusu verecektir.
Hicret son buldu mu?
Hz. Âişe'den (r.a.) rivayet edilen bir hadiste, Allah Resûlü (s.a.s.), "Mekke fethinden sonra artık hicret yok; fakat cihad ve niyet vardır." (Buhârî, Menâkıbü'l-ensâr 45, Cihâd 1; Müslim, Hac 445) buyurmaktadır. Hadisin bazı rivayetlerinde "Mekke'den hicret yoktur." kaydı vardır ki bu kayıt, Müslümanlara her türlü zararı veren Mekke ahalisi artık İslâm'la şereflendiğine göre oradan ayrılmaya gerek olmadığını ifade eder. Öyleyse bu hadis, "Mekke'nin fethinden sonra Mekke'den hicret yoktur." şeklinde anlaşılmalıdır. Hadiste cihad ve niyetin bâki olduğu ifade edildiğine göre bundan sonraki hicretler, "cihad" yani "i'lâ-yı kelimetullah" boyutlu olacaktır. Hicretin sona ermediğini gösteren başka hususlar da vardır. Nitekim bir hadiste, "Tövbeler kabul edildiği müddetçe hicret sona ermez. Tövbeler ise güneş battığı yerden doğacağı ana kadar devam eder." (Ebû Dâvûd, Cihâd 2; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 4/99) buyurulmuştur. Hicretin bitmediğini net bir şekilde ifade eden bu hadisin yanında, "Asıl muhacir, Allah'ın yasak ettiklerini terk edip, helallerine yönelendir" nurlu beyanı ve kıyamete kadar insanlara rehber olacak Kur'ân-ı Kerîm'de "iman-hicret-cihad" üçlüsünün pek çok ayette beraber zikredilmesi gibi hususlar da dikkati çekmektedir. Müslümanlar, tarih boyunca hicret ruhunu cihad anlayışı ile bütünleştirmiş, öncü dervişler ordulardan çok önce farklı yerlere gitmiş ve kale fethinden ziyade kalb fetihlerine öncelik vermişlerdir.
Hicretin Önündeki Engeller
Mükâfatı çok büyük olan hicret aslında hiç de kolay değildir. Zira mükâfat, çekilen meşakkatle orantılı olur. Abdullah ibn Abbas'ın (r.a.) rivayet ettiği bir hadis-i şerifte Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurur:
اَلهِْجْرَةُ هِجْرَتاَنِ هِجْرَةُ الحْاَضِرِ وَهِجْرَةُ الْباَدِي، فَأَمَّا الْبَادِي فَيُجِيبُ إِذَا دُعِيَ وَيُطِيعُ إِذَا أُمِرَ، وَأَمَّا الْحَاضِرُ فَهُوَ أَعْظَمُهُمَا بَلِيَّةً وَأَعْظَمُهُمَا أَجْرًا
"Hicret, yerleşik hayat yaşayan şehirlinin hicreti ve göçebenin hicreti olmak üzere iki çeşittir. Göçebe, bir yere çağrıldığında rahatlıkla gitme, kendisine bir şey emredildiğinde kolaylıkla itaat etme imkânına sahiptir. Yerleşik hayat yaşayan kimseye gelince, onun bu konudaki imtihanı daha çetin ve mükâfatı da daha büyüktür." (Nesai, Biat 13)
Hicret yolunda kişinin sahip olduğu mal mülk ciddî bir engeldir. Zira o, bunları bırakıp gidecektir. Oysaki mal sevgisi insanın fıtratında vardır. Uğrunda hicret edilen değerlere tam bir inanç ve güven olmazsa, sahip olunanlar bırakılıp gidilemez. Bundan dolayı, hadiste de ifade edildiği gibi yerleşik hayatı olan kişinin hicreti hem zor hem de mükâfatı büyüktür. Zira o, göçebe olana göre daha çok şeyi terk ediyor ve onlardan hicret ediyor konumundadır. Kendilerinden her zaman hicret etme fedakârlığı beklenen kimselerin ev-bark sahibi olmamaları bundan dolayı övülmüştür.4 Sahip olunan şeylerin, aynı zamanda insana sahip olabileceği unutulmamalıdır. Sahip olunanlar çoksa imtihanı kazanmak daha zor olacaktır. Bununla beraber gerektiğinde her şeyi bırakıp gidebileceklerin sahip oldukları da sorgulanmamalıdır.
Her birisi iman, hizmet düşüncesi ve kolektif şuurla alınan kararlara itimatla çözülebilecek başka engelleri de vardır hicretin. Tecrübesizlik, yani kişinin kendini yetersiz görmesi bir handikaptır. Bir istişare neticesi alınan karara itimat etme ve halis niyetle bu aşılabilir. Daha iyisini arama noktasında kendini yetersiz görme güzel olsa bile bazen şeytanın sağdan yaklaşması ve yapılacak işlerin önüne engel olması şeklinde de tezahür edebilmektedir.
Bir başka mani aile sevgisi ve şefkattir. Bunlar güzel duygulardır. Ancak yapılacak işler bütün insanlığı ilgilendirdiğinden bunlara takılıp kalınmamalıdır. Memlekete bağımlılığın yanında gidilecek yerlerde karşılaşılabilecek sürprizler de bir engel olmaktan çıkarılmalıdır. Zira insan kendi memleketinde bir düzen tutturmuş, kendi hayatını düzene sokmuştur. Bilinmeyen bir ülkede aynı şekilde devam etmesinin zor olacağını şeytan, insanın önüne bir engel olarak çıkarabilir.
Hicret Sonrası Dikkat Edilecek Hususlar
Her şeye rağmen hicret edenlerin kazanma zemininde kayıplar yaşamamaları için dikkat etmeleri gereken bazı hususlar vardır. Yüce idealler uğruna hicret eden bir kimse, aynı zamanda kendini koruma konusunda da önemli bir dinamiğe sahiptir. Zira o, niçin hicret ettiğini unutmazsa hep canlı kalacak ve yol yorgunluğu yaşamayacaktır. Hicret edip başka yere gittikten sonra kendini muhafaza edemeyen insanlar da -az da olsa- vardır. Mesela, Ubeydullah ibn Cahş bunlardan biridir. Ubeydullah, Efendimiz'in halasının oğludur ve Habeşistan'a ilk hicret edenlerdendir. Orada Müslümanlarla irtibatı kesmiş, kendini içkiye vermiştir. Merkezle irtibatı kalmayınca da, çevrenin tesirine karşı koyamayarak dinini terk etmiştir. Hâlbuki o, dinini korumak için hicret etmişti. Hicret edenler menfi bir örnek olarak Ubeydullah ibn Cahş'ı da bilmelidirler ki, korunabilsinler.5
Diğer taraftan hicret eden insan, gittiği yeri kendi memleketi gibi sevmeli ve oranın fizikî ve coğrafî şartlarına bir an önce kendini hazırlamalıdır. Tabiî ki yer değiştirmenin getirdiği bazı sıkıntılar olacaktır. Bunlar çok büyütülmemeli ve bir an önce bunlara yönelik çözüm yolları aranmalıdır.. Bu konuda en büyük örnek yine Efendimiz'dir (aleyhi ekmelü't-tehâyâ). Nitekim Efendimiz Medine'ye geldiğinde muhacirler buranın havasına alışamamış hatta ciddi rahatsızlık geçirenler olmuştu. Bunun üzerine Allah Resûlü (s.a.s.), "Allah'ım! Bize, en az Mekke'yi sevdirdiğin kadar hatta daha fazlasıyla Medine'yi de sevdir. Bu beldeyi sıhhat yurdu, ölçü ve tartılarına bereket ihsan eyle." (Buharî, Fezailu'l-Medine 11; Müslim, Hac 480) şeklinde dua etmişti. Bu dua kabul edilmiş, rahatsızlıklar iyileştiği gibi Medine kıyamete kadar Müslümanlar tarafından sevilen/sevilecek bir şehir olmuştur. Bugün de gidilen yerlerde imkân ve şartlar elverişsiz hatta çok çetin olabilir. Ancak hicretin mükâfatı düşünülerek bunlara katlanılmalı ve şartları daha iyiye çevirme adına yapılacaklar düşünülmelidir.
Özel durumlar ve bir istişare neticesi olmadıkça dönmeyi düşünmeden hicret edilmelidir. Sahabe, hicretten önceki memleketine bir şekilde gidince orada vefat edecekleri ve hicret sevabından mahrum kalacakları endişesini taşımıştır. Sa'd b. Havle (r.a.) Veda Haccı sırasında Mekke'de vefat etmiş ve sahabe-i kiram buna çok üzülmüştü. Sa'd b. Ebî Vakkas (r.a.) da aynı süreçte rahatsızlanmış ve tam hicret etmiş sayılamayacağı, hicret sevabını alamayacağı endişesine kapılmıştı. Durumunu Efendimiz'e bildirince de şu müjdeyi almıştı: "Daha çok yaşayacaksın. Çok kimse senin elinle fayda görürken, pek çok kişi de senin vasıtanla cezalandırılacaktır." (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, 1/176) Bu müjde onu rahatlatıp sevindirmişti. Zira o, hicretinin mükâfâtını alamama endişesinden kurtulmuştu.
İ'lâ-yı kelimetullah için göç eden biri, şayet gittiği yer dünyevî açıdan cazip ise buna kapılmamalı ve asıl hedefini unutmamalıdır ki, hicret etrafında Allah rızası kendisine müyesser olabilsin. Bu hususta en çok, arkadaşlarla irtibatı koparmamaya dikkat edilmelidir. İnsan, uzun süre yalnız kalmamalı, yalnız kalması gerektiği zamanlarda da manevî beslenmesini iyi yapmalıdır. Zira, yalnız kalan, aslında yalnız değil, şeytanla baş başadır; her ne kadar onu görmese de… Bu konuda yukarıda sadece işaret edilip geçilen Ubeydullah b. Cahş'ın ibret dolu durumu dikkate alınmalıdır.
Her şeyin bir usûlü vardır. Gidilen yerlerde gerek oranın yerleşik kanunları gerekse insanların hayatı algılamaları adına ciddi bilgi alınmalı ve usûl hatasına düşülmemelidir. Çünkü usûl olmadan bir vusûl, yani düşünülene muvaffak olmak mümkün olmayacaktır.
Hâsılı, Peygamberlerle başlayıp yeni medeniyetlerin kurulmasında en temel rolü oynayan, insana tertemiz bir gelecek vaat eden hicret; dünyada din, insanlık ve evrensel insanî değerler adına yapılacak şeyler olduğu müddetçe yaşamaya devam edecektir. Hicret devamlı olduğuna göre muhacir adaylarının, hem dünya hem de ahirette büyük mükâfatı olan "mukaddes göç"e yeterli donanımla hazır olmaları hayati önem taşımaktadır.
Araştırmacı - Yazar
okaryagdi@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. İbn Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, 3/85.
2. M. Fethullah Gülen, Prizma 3/38
3. Ali Şeriati, İslâm Sosyolojisi Üzerine, s. 50-51.
4. Bir peygamber sefere çıkarken, kendisini takip edeceklerde bulunmaması gereken hususları anlatıyor. Bunlardan birisi de "inşasına başladığı, henüz tavanını tamamlamadığı bir ev"dir. Zira o ev, kendisine ciddi bir ayak bağı olacak, aklı hep evinin eksikliklerinde olacaktır. (Bkz.: Buharî, Humus 
5. İbn Abdi'l-Berr, İstîâb 3/877, 4/1844; İbn Hacer, İsâbe 7/575.
Hicret: Mukaddes Bir Yolculuk
Prof. Dr. Osman Güner
|
Hak yolunda ve Hakk’ın hatırı için yapılan hicret o kadar kudsîdir ki, mal ve canlarını inandıkları dava ve o davanın eşsiz temsilcisi uğrunda feda eden kutlulardan kutlu bir cemaatin, en çok sevilip takdir edildiği noktada, daha değişik sıfat ve unvanlarla değil de “muhacir” unvanıyla yâd edilmesi ne kadar mânidardır!
|
Faran dağlarının eteklerine kurulu o mukaddes şehir, 'Şehirlerin Anası', o gün çok farklı bir hâdiseye şahitlik ediyordu. Güneş o sabah sanki bir başka doğmuştu, Mekke semalarında. Vakit, herkesin istirahat için köşesine çekildiği öğle vaktiydi. Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem), 'kardeşim' diye iltifat ettiği Ebû Bekir'i (ra) ziyaret için o gün hiç de alışık olmadıkları bir zamanı seçmişti. Mekke'nin ıssız sokaklarını aşarak Hz. Ebû Bekir'in hânesine ulaştı, kapısını çaldı; içeri girmek için izin istiyordu. Her hâliyle şaşılacak bir hâdiseydi bu. Hz. Ebû Bekir, hâne halkıyla birlikte hemen ayağa kalktı ve: "Anam babam yoluna feda olsun! Vallahi bu saatte geldiğine göre, bunda mutlaka önemli bir iş var!" dedi önce. Sonra da hemen kapıya koştu ve göz aydınlığı misafirini içeri buyur etti. Merakla bekliyordu olacakları. Allah Resûlü önce baş başa kalmalarının daha uygun olacağını söyledi ise de, Ebû Bekir (ra), kızlarını kastederek: "Ey Allah'ın Resûlü, endişe etmeyin. Onlar benim kızlarım; Senin de ehlinden sayılır." dedi. Bunun üzerine Kutlu Nebî (sallallâhu aleyhi ve sellem): "(Bilesin ki,) Mekke'den hicret etmek için bana izin verildi." dedi. Hz. Ebû Bekir heyecanla: "Birlikte mi, ey Allah'ın Resûlü?" diye sordu. "Evet, birlikte." diye karşılık verdi, Allah Resûlü.
Resûl-i Ekrem'e (sallallâhu aleyhi ve sellem) bu mukaddes yolculukta refakat etmek için sabırsızlıkla bekleyen biri için bu haber, bir muştu, bir sevinç kaynağıydı. Çünkü Hz. Ebû Bekir, diğer arkadaşları gibi hicret için izin istediğinde, Efendimiz kendisine: "Acele etme! Belki Allah yanına bir arkadaş verir." diye karşılık vermişti. O, bu sözlerden ne kastedildiğini anlamakta gecikmemişti. Hemen iki deve satın almış ve dört aydır da bu yolculuk için hazırlanmaya çalışıyordu. Allah Resûlü'nün bu sözleri onun için büyük bir lütuftu; kendini tutamadı, sevinçten hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı... Sonrasında, tarihin akışını değiştirecek o mukaddes yolculuğa çıkmak için gerekli olan plân ve hazırlıkları yapmaya koyuldular...1
Hicret Öncesinde Oluşan Şartlar
Peygamber'in (sas) ve O'na iman edenlerin, bunca yıl sevgi, özlem ve ümitle yaşadıkları vatanlarını terk etmek zorunda kalmalarının sebebi neydi? Onları o 'Peygamber Yurdu' şehirden göç etmeye sevk eden hangi elemli hâdiseler yaşanmıştı? Yoksa bu yaşananlar, ilâhî bir plan gereği yüce bir davanın muvaffakiyetine giden yolda atılması gereken adımlardan biri miydi? Elbette öyleydi; zira Ebû Bekir'i (ra) Cennet'le muştulanmışçasına sevince boğan bu mukaddes göç, aslında öteden beri büyük dava adamları için mukadder olmuştu. Tarih şahittir ki, dünya çapında köklü yankıları ve tesirleri olmuş büyük hareketlerin önderleri ve tâbileri mutlaka bir hicret gerçeğiyle karşı karşıya kalmışlardır. Bir başka hakikat daha var ki, yüce davalar asıl başarılarını muvaffak oldukları bu hicret hâdisesinin sonrasında yakalamışlardır.
Hiç şüphesiz insanlık tarihinin en yüce ve en asil hareketi, Peygamberler (asm) vasıtasıyla insanlığa ulaştırılan risâlet davasıdır. Bu yüksek mefkûreli kudsî dava insanlarından hemen herkes doğduğu yeri o yüce davası uğruna terk etmiş ve başka bir yeri yurt edinmiştir. Nitekim Hz. İbrahim, Hz. Lût, Hz. Şuayb, Hz. Musâ ve Hz. İsâ (asm) hep bu yüce mefkûre uğruna doğup büyüdükleri yurtlarından çıkarak yeni ufuklar arama peşinde koşmuşlardır.2 İnsanlığı karanlıklardan nura çıkarmak gibi mukaddes bir vazifeyi üstlenmiş olan bu kutsîler arasında en büyük muhacir hiç şüphesiz Efendimiz'dir (sallallahu aleyhi ve sellem). O'nun (sas) yüce davası uğruna yaptığı hicret, hem çok meşakkatli ve muhataralı, hem de bir o kadar muhtevalı gerçekleşmişti. Bilindiği gibi, Resûlullah'a (sallallâhu aleyhi ve sellem) mukaddes vazife, şirk bataklığının toplumu tümüyle kuşattığı, adaletin güçlülerin insafına bırakıldığı, kan davalarının sulh ve sükûneti derinden sarstığı, insan hayatının kabileler arası çatışmalarla heder edildiği, servetin sadece zengin ve aristokrat kesimin elinde dönüp dolaştığı ve en önemlisi de bunca haksızlığı işleyenlerin hesap vermek için dehşetli bir Gün'de toplanacaklarına dair inancın bütünüyle yok olduğu bir ortamda tevdi edilmişti. Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), kendisine risalet görevinin verildiği ilk günden itibaren birlikte yaşadığı insanları, yaratılmışların kulu kölesi hâline getiren bu şirk bataklığından kurtarıp her şeyi yüce Kudretiyle var eden bir Yaratıcı'nın varlığına inanmaya ve insanın iyi veya kötü yaptığı her işin hesabının sorulacağı bir büyük Hesap Günü'nün varlığını kabule davet etmişti. Kısacası Allah Resûlü'nün tek dileği, Mekke toplumunun iman nuruyla aydınlanması ve düştükleri bataklıktan bir an önce kurtulmalarıydı.
Allah Resûlü'nün bu çağrısı, Mekkelilerce başlangıçta pek önemsenmemiş, hatta istihza ile karşılanmıştı. Ancak ne zaman ki, bu mukaddes davet toplumun farklı kesimlerinden hüsnü teveccüh görmeye başlamış, işte o zaman Mekke'nin ileri gelenleri bu çağrıyı kendi kurulu düzenlerini hedef alan ciddi bir tehdit olarak algılamaya başlamışlardı. Başlangıçtaki nispeten müsamahalı ve umursamaz tavırlarını bir tarafa bırakarak Resûl-i Ekrem ve etrafındaki müminlere karşı katı ve sert bir tavır sergilemeye yöneldiler. Bu katı muhalefet, Allah Resûlü'nün müminlerce yegane önder olarak inanılması ve buna bağlı olarak da tesirinin gün geçtikçe artmasından kaynaklanıyordu. Bu durum, Mekkeli liderlerce tehlikeli bir gelişme olarak algılandı. O'nu (sallallahu aleyhi ve sellem) bu davasından vazgeçirmek için ne yapmaları gerektiğini düşünüyorlardı. Önce aile büyükleriyle konuşup O'nu yolundan döndürmelerini istediler. Olmadı, bu kez uzlaşmak için herkesin reddedemeyeceği kadar şahsî menfaat temin edeceklerine dair teklifler götürdüler. Bu da olmadı, bu sefer müminleri inançlarından vazgeçirmek için son çare olarak fiilî baskı ve işkence yöntemlerine yöneldiler.
Tarih bir kez daha tekerrür ediyordu; geçmişte yüce bir davaya gönül vermiş müminler inançlarından taviz vermeden güvenli bir ortamda dinlerini yaşayabilmek için nasıl başka bir vatan arayışı içerisine girmişlerse, Allah Resûlü ve Ashab'ı da aynı yolu izlemek zorunda kalmıştı. O (sallallahu aleyhi ve sellem), takatin sınırlarını zorlayan bu durum karşısında, müminlere biraz olsun rahat bir nefes aldırmak maksadıyla, güvenli bir bölge olarak gördüğü Habeşistan topraklarını ilk hicret yurdu olarak belirlemişti. Habeşistan yönetimi ve halkı ilk muhacirler için isabetli bir tercihti; zira Habeş Kralı tebaasına karşı adaletiyle ün salmış, iyiliksever bir insandı.3 Mekke'den giden bu ilk muhacir kafilesine hiçbir zorluk çıkarmamıştı; muhacirler huzur ve emniyet içerisinde Allah'a kulluk görevlerini ifa ediyorlar ve hiç kimseden ne bir baskı, ne de çirkin bir söz işitiyorlardı. Mekkeli müşrikler onları orada da rahatsız etmek istemişler; lâkin kralın, muhacirleri koruma konusundaki kararlı tutumu sayesinde isteklerine ulaşamadan geri dönmüşlerdi.
Mekke'de kalan müminler için hayat şartları günden güne ağırlaşıyor, müminler imanları uğruna her gün yeni yeni sıkıntılara müptela oluyorlar ve onlar için artık hicret kapısını çalmaktan başka bir çare de kalmıyordu. Müşriklerin baskıları daha da artmış; Kainatın Efendisi (sallallahu aleyhi ve sellem) ve Ashab'ına üç yıl süreyle boykot uygulanmış ve toplumla bütün münasebetleri kesilmek istenmişti. Bu tecrit ve kuşatma hareketinin ardından Allah Resûlü açısından fevkalâde üzüntü verici iki önemli gelişme daha yaşanmıştı: Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) önce, hayatı boyunca kendisini himaye konusunda hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan amcası Ebû Tâlib'i kaybetmiş; ardından da kendisine bütün varlığıyla destek olan fedakâr eşi, Müminlerin Annesi Hz. Hatîce Validemiz'i dâr-ı bekâya yolcu etmişti. Yaşanan bütün bu acı ve endişe verici gelişmeler, müminler için âdeta yeni bir vatan arayışının habercisi gibi karşılarına dikilmişti.
Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem), daha önceden sadece isteyenlerin gitmelerine izin verdiği Habeşistan hicretinden sonra, artık hem kendisi hem de Ashabı için bir kurtuluş vesilesi olur ümidiyle Mekke'den ayrılıp hicret etmeyi düşünmeye başladı. Bu münasebetle aklına ilk gelen yer anne tarafından akrabalarının da bulunduğu Tâif şehri oldu. Tâifliler Efendimiz'e davetine karşı, 'Dağlar Meleği'ni bile ihtizâza getirecek insanlık dışı bir tavır sergilediler.4 Sonuçta Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) tebliğ vazifesini yapmak üzere geldiği bu şehirden ayrılırken, bir taraftan görevi ifa etmenin huzurunu yaşarken, diğer taraftan da hicret için geldiği bu yerden hüzünle geri dönüyordu.
Nihayet beklenen gelişme olmuş; inkârcıların Mekke'de onca baskı ve yıldırma teşebbüslerine rağmen müminlerin imanlarını koruma ve dinlerini yaşama hususunda gösterdikleri kararlılık, Mevlâ'nın (celle celâluhu) izni ve inayetiyle hicret meyvesine dönüşmüş; Medine'nin tali'li insanları, Allah Resulü'nün hicret talebine müspet karşılık vererek, müminleri yurtlarına ve yuvalarına ortak etme isteklerini açıkça ifade etmişlerdi. Birbiri ardınca gerçekleşen iki Akabe toplantısında Medine'nin bu bahadır insanları, 'Ensâr' olacaklarını cihana ilân edercesine Resûlü Ekrem'e biat etmişler ve O'nu: "Ey Allah'ın Elçisi, beldemize buyurun!" diye Medine'ye davet etmişlerdi. Ciddiydiler; O'nun getirdiği her şeyi kabullenecek, O'na teslim olacak, nefislerini, kadınlarını, çocuklarını koruma mevzuunda gösterdikleri aynı hassasiyeti O'na karşı da gösterecek, O'nu bağırlarına basacak, koruyacak ve canlarından aziz tutacaklardı. Bunun karşılığında da Allah onlara Cennet vaadediyordu. Anlaşma tamam.. Resûlullah mütebessim.. Ensar memnun.. ve artık Medine'nin kapıları Muhacirlere ardına kadar açıktı.
Hicret Stratejisi
Öteden beri her yeni inanç veya düşünce, doğduğu çevrede hor karşılanıp aleyhine kampanyalar, baskılar ve sindirme çabaları oluşturulmaya başladığında, çok defa başka bir muhit onlara kucak açmış ve destek olmuştur. Yüce bir mefkûreye gönlünü kaptırmış her kutsînin kaderinde âdeta ilâhî bir kanun gibi şu değişmez çizgiler varlık sahnesine çıkıvermiştir: Önce gönülleri 'iman ve aşk ateşi' sarmış; sonra yığınları saptıran batıl düşünce ve inançlara karşı 'mücadele azmi' doğmuş; sonra da gerektiğinde insanlığın mutluluk ve saadeti uğruna malı-mülkü, yurdu-yuvayı her şeyi feda ederek, imanın kök salacağı başka âşina gönüller bulmak üzere 'yollara dökülme', yeni ufuklar arama gayreti (hicret) gerçekleşmiştir.5 Nitekim Yüce Kur'ân, ilâhî mesajları insanlığa duyurmak gibi kutlu bir vazifeyi üstlenmiş bütün peygamberler için bu hakikatin mukadder olduğunu Allah Resûlü'nün şahsında mealen şöyle ifade etmektedir: "Onlar yurdundan çıkarmak için seni tedirgin edip dururlar. O takdirde kendileri de senden sonra pek az kalır, sonra da yok olur giderler. Senden önce gönderdiğimiz resuller hakkında cârî olan ilâhî kanun budur. Sen Bizim nizamımızda asla bir değişiklik bulamazsın!"6
Âyetin vermek istediği mesaj açıktır: Hicret nasıl ilahî mesajı tebliğde önemli bir yere sahipse, "Rabbimiz Allah'tır" diyerek sadece O'na iman ve ibadet ettikleri için7 peygamberi ve ona iman edenleri yurtlarından çıkmaya zorlayanlar, onların çıkışından sonra orada fazla kalamamışlardır. Nitekim Allah Resûlü'nün Mekke'deki en azılı düşmanları O'nun Mekke'den ayrılışından iki yıl sonra Bedir Savaşı'nda öldürülmüş8 ve bundan altı yıl gibi kısa bir süre sonra da Mekke fethedilmiştir. Tarihte yurdundan yuvasından hicret etmek zorunda bırakılmış Allah'ın peygamberleri için geçerli olan bu ilâhî kanun (sünnetullah), elbette onlardan sonra yollarından gidenler, misyonlarının vârisi olanlar ve onların düşmanları için de geçerlidir. Mevlâ'nın böylesine müstesna lütuflarla karşılık verdiği mukaddes bir göçün gerçekleşebilmesi, öncelikle insanın iç dünyasının sıhhatine, Allah'la irtibatının güçlü olmasına, nefisten kalbe yönelmesine, dünyevîliği terk edip uhrevîliğe doğru yükselmesine bağlıdır.
Önce Ruh Plânında Hicreti Yaşamak
Kutlu Beyan, iman, hicret ve Allah yolunda durmadan gayret (cihat) üçlüsünü birlikte zikretmek suretiyle, bir hakikatin üç ana mihverini nazara vermektedir9 ki, hakikate susamış gönüllerin doyasıya içtiği âb-ı hayat çeşmesinin üç kurnasıdır bunlar. Bu kurnadan yudumlayan "ferdin şahsiyet kazanması, inançla şahlanıp nefis ve benliğini aşarak Hakk'ın âzâd kabul etmez kölesi olması önemli bir merhaledir. Bu merhaledeki cihad, bütün buudlarıyla nefsin dümenlerine karşı, benliği yenmeye müteveccih ve insanın kendisini yeniden inşâ etmesiyle alâkalıdır. Bu itibarla da cihadların en büyüğü 'Cihad-ı Ekber'dir. İkinci merhale ise, her gönülde bir kor, bir alev hâline gelen inancın aydınlık tufanı, artık çevreye çeşitli dalga boylarında şualar neşretmeye başlar. Çok defa bu safhanın tahakkukuyla beraber hicret de gelip kapıya dayanır.
Aslında, bu devreye kadar geçirilen safhalarda dahi, ruh plânında bir hicretten bahsetmek her zaman mümkündür: İnsan, içinde bulunduğu durumdan olması gerekli olan duruma; hareketsizlik ve dağınıklıktan aksiyon ve sisteme; donmuşluk ve bozulmuşluktan kendini yenilemeye, binbir günahın boğucu atmosferinden ruh ve kalbin hayat derecesine yükselme gibi.. hususların hemen hepsinde bir hicret mânâsı vardır ve bu mânâlarda o, hep hicret edip durmaktadır. Kanaatimizce, ikinci hicretin, fonksiyonunu tam eda edebilmesi de, birinci merhaledeki hicretlerin yapılıp yaşanmasına bağlıdır. Nefsinden kalbine, cisminden ruhuna, dış şatafatlardan vicdanındaki ihtişama, özünden özüne hicrette başarılı olanlar, öbür hicret ve ötesinde de başarılı olurlar. Bunu tam temsil edemeyenler, çok defa diğer hicret ve ona bağlı olanları da kusursuz temsil edemezler."10
Dolayısıyla Allah Resûlü'nün (sallallâhu aleyhi ve sellem) "Müslüman, Müslümanların, elinden ve dilinden emin olduğu kimsedir. Muhacir de Allah'ın yasakladığı, haram kıldığı şeylerden uzak duran kimsedir."11 hadis-i şerifinin fehvasınca, öncelikle hicret, ferdin ruh plânında gerçekleşmelidir.
Yalnızca Allah'ın Rızasını Gözetmek
Allah Resûlü'nün (sallallâhu aleyhi ve sellem), Mekke'den Medine'ye hicretinde geride bırakılan eş-dost, mal-mülk ve dünyevî bütün değerler yalnızca Allah'ın rızası ve emri gereğince terk edilmişti. Onlar onca sıkıntıyı dünyevî hiçbir beklentiye girmeden, sadece Allah ve Resûlü'nün fermanı olduğu için göğüslemişlerdi. Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) öncülüğünde gerçekleşen bu hicrette az da olsa farklı maksatlar taşıyan insanlar vardı ve O, bu duruma dikkat çekerek Allah'ın rızasını kazanmaktan başka bir niyetle hicrete katılanların, ancak niyet ettiği şeye göre karşılık alacaklarını ifade buyurmuştur: "Ameller (başka değil) ancak niyetlere göredir; herkesin niyeti ne ise eline geçecek olan da odur. Kimin hicreti, Allah ve Resûlü (rızası ve hoşnutlukları) için ise, onun hicreti Allah ve Resûlü'ne müteveccih sayılır. Kim de nâil olacağı bir dünyalık veya nikahlanacağı bir kadından ötürü hicret etmişse, onun hicreti de hedeflediği şeye göredir."12 Bu hadîs-i şerîfte, sevdiği bir kadınla evlenmek gayesiyle hicrete katılan ve Medine'ye bu maksatla gelen bir Müslüman'ın durumu dile getirilmektedir. Amel ve davranışların niyetlere göre olması, şahsî gayelerini bir davanın idealleri altında gizlemeye çalışanlara karşı ifade edilen kesin ve değişmez bir hükümdür. Bu kimse böyle bir hareketin neresinde bulunursa bulunsun, sadece niyetine göre muamele görecektir.
Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem): "Müminin niyeti amelinden hayırlıdır."13 buyruğuyla bir başka hakikate daha işaret etmektedir ki, insan ne kadar gayret ederse etsin, niyetindeki amelini yakalayamaz. Rahmeti sonsuz yüce Allah, kulunun yaptığı amelden ziyade, kalbindeki niyete göre karşılık verecektir. Dolayısıyla vicdanının ve ruhunun sesine kulak vermeyen insan boşa oturup kalkmış, ömrünü beyhude tüketmiş olacak, asla hâl ve hareketlerinde Allah'ın rızasını gözeten insanların elde ettiği neticeye ulaşamayacaktır.
Dine Hizmet Gayesi Taşımak
Allah Resûlü'nün Mekke'den Medine'ye gerçekleştirdiği hicret, davetin artık orada yapılamaması dolayısıyla dışa açılmayı ve Müslümanların kendi ayakları üzerine durabileceği bir yere gitmeyi hedefliyordu. Bu hicret sayesinde Medine'de kurulacak site devletiyle İslâm daveti, kâmil mânâda ve kendi orijini ile temsile kavuşacaktı. Dolayısıyla zorunlu bir hicretle inananların hepsinin orada toplanması, bu yeni İslâmî oluşumun desteklenmesi açısından büyük önem taşıyordu. Resûlullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem): "Mekke fethinden sonra hicret yoktur, ancak cihad ve niyet vardır. O hâlde cihada çağrıldığınızda hemen icabet edin!"14 beyanları da, Medine'ye hicretin hususî durumuna ve fetihle birlikte bu hicret mükellefiyetinin kalkmış olduğuna dikkat çekiyordu. Bu sebeple Mekke fethinden sonra gerçekleştirilen hicretler, çok sağlam bir niyetle ikame edilmeliydi.
Mekke'de yaşanan sıkıntılardan sonra gerçekleşen bu mukaddes göç, bir daralma ve sıkıntı hâlinden çıkarak inanç ve idealleri gerçekleştirmek gayesiyle yeni yurtlar ve imkânlar arayışı içinde olmaktı. Bu yönüyle Müslümanların hayatlarında hicret, zamanın belli bir vetiresinde gerçekleşmiş ve bitmiş tarihî bir hâdise değildir. Hicret, idealler ve inançlarla çatışan ve onları baskı altında tutan şartları değiştirme, insanın dine hizmet kastıyla yaşadığı tatlı kederlerine yeni çareler arama yolunda izlediği ilâhî bir plandır; ilâhî plandır, zira Yüce Mevlâ baskı ve zulüm altında kalmış müminlere, dinlerini yaşamak ve hizmet etmek gayesiyle hicret yolunu kullanarak yeni arayışlar içerisine girmelerinin gerekli olduğunu ifade buyurmaktadır: "İman edip de hicret etmeyerek kendi öz nefislerine zulmeder vaziyette olanların canlarını alırken melekler onlara diyorlardı ki: "Ne işte idiniz?" Onlar da: "Biz bu ülkede, dinin emirlerini uygulayamayan, baskı altında yaşayan kimselerdik" deyince, melekler bu sefer şöyle dediler: "Peki Allah'ın dünyası geniş değil miydi? Siz de orada hicret etseydiniz ya?" İşte onların durağı cehennemdir. Ne fena bir dönüş yeridir orası!"15
Sırf İslâm'a gönül verdikleri için yaşadıkları baskılardan kurtulmak, ayağını sağlam basacağı emin bir mekâna yerleşmek, vefalı dostlarına çok vefalı yardımcılar (ensâr) bulmak, İslâmî değerleri hayata hayat yapmak, yepyeni bir tarih ve medeniyet projesiyle iç içe olan evrensel bir Dine insanları ulaştıracak köprüler kurmak... gibi hedeflerle gerçekleştirilen bu mukaddes göç karşılığında, Mevla-i Müteâl'den sağanak sağanak ilâhî lütufların beklenebileceği müjdesi verilmektedir ki, bu çok büyük bir bahtiyarlıktır: "Kim Allah yolunda hicret ederse dünyada gidecek çok yer, genişlik ve bolluk bulur. Kim evinden Allah'a ve Resulü'ne hicret niyetiyle çıkar da yolda ecel gelip kendini yakalarsa o da mükâfatı hak etmiştir ve onu ödüllendirme Allah'a aittir. Allah gafurdur, rahîmdir (affı, merhamet ve ihsanı boldur)."16
Netice itibariyle, geçmişten bu güne değin yüce bir davanın idealist insanları, her ne zaman doğup büyüdüğü çevrede hor görülüp baskı ve yıldırma çabalarına maruz kalmışlarsa, yeni ufuklar aramak ve imanın kök salacağı başka gönüller bulmak için yollara dökülmüş, hicret gibi kudsî bir göçü hayata geçirmişlerdir. Böylesine zorlu ve muhataralı bir yola koyulabilmek her şeyden önce insanın gönül dünyasını tezkiye etmesine, Rabb'iyle irtibatını muhkem kılmasına ve kendisini yeniden inşâ etmesine bağlıdır. Zira gerçek muhacir, Resûl-i Ekrem'in (sallallahu aleyhi ve sellem) de ifadesiyle, 'Allah'ın yasakladığı, haram kıldığı şeylerden uzak duran kimsedir.' Dolayısıyla hicret, önce ruh plânında gerçekleşmelidir. Hicret için onca zorluğu göze alan kimse, bütün bu fedakârlıkları dünyevî hiçbir beklentiye girmeden, sırf Allah'ın rızasını kazanmak maksadıyla yaptığının şuurunda olmalıdır. Nihâî merhalede, Allah ve Resûlü'nün fermanı gereğince dininin gereklerine göre yaşamak ve dinine hizmet etmek gayesiyle böyle mukaddes bir yola koyulanlara yüce Mevlâ (celle celâluhu) ilâhî lütuflarını sağanak sağanak yağdıracağını muştulamaktadır. Allah Teâlâ (celle celâlühü) inanmış gönüllere bu kudsî gayeye hizmet edecek ameller yapmayı nasip eylesin!..
* Ondokuz Mayıs Üniv. İlâhiyat Fak. Öğrt. Üyesi
oguner@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Buhari, menâkıbu'l-ensâr 45.
2. Bkz.Bakara, 2/127; Hûd, 11/81; A›râf, 7/88; Yûnus, 10/90; Tâhâ, 20/77-78.
3. Beyhakî, es-Sünenü'l Kübra, IX/17.
4. Buhari, bed'ü'l-halk 7.
5. M.Fethullah Gülen, "Mukaddes Göç", Sızıntı, Ekim 1985.
6. İsrâ, 17/76-77.
7. Hac, 22/40.
8. Ebu Davud, cihâd 115.
9. Bakara, 2/218; Enfâl, 8/72; Tevbe, 9/20.
10. Gülen, "Mukaddes Göç", a.y.
11. Ebu Davud, cihâd 2; Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI/22.
12. Buhârî, bed'ü'l-vahy 1; eymân 23; Müslim, imâre 155.
13. Taberânî, el-Mu'cemu'l-Kebîr, VI/185.
14. Buhari, cihâd 2; Müslim, imâre 86.
15. Nisâ, 4/97.
16. Nisâ, 4/100; ayrıca bkn. Nahl, 16/41,110.
Mukaddes Göç: Hicret
Prof. Dr. Muhittin Akgül
İnsanlığın varlığıyla başlayıp yine onun varlığıyla kıyamete dek devam edecek olan mukaddes bir yolculuktur hicret. İlk hicreti ilk insan ve peygamber olan Hz. Âdem yapmıştır. Daha sonra da Hz. Nûh, Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa (aleyhimisselâm) gibi insanlık semasının ayları, güneşleri ve yıldızları aynı yolu takip etmiştir. Asıl hicreti ise, kametine uygun bir şekilde İnsanlığın İftihar Tablosu, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.s.) gerçekleştirmiştir.
Hicret, insanın doğduğu yeri terk etmesidir. Sevdiğinden, eşinden, dostundan ayrılması veya ayrılma mecburiyetinde bırakılmasıdır. Dünyaya ilk gözünü açtığı, bağında bahçesinde koşup oynadığı, toprağıyla senli-benli olduğu, ayrıldığında burun kemiklerinin sızladığı evinden, köyünden ırak olmasıdır. Hicret, Hak için yola çıkma, elindeki meşaleyi muhtaçlara ulaştırma ve karanlıktakileri aydınlık iklimlere erdirme yolculuğudur. Zâlimlerin baskılarından dolayı Rabb ine kulluğu ifa edemeyenin, bütün ibadetlerini içinden gele gele ve hür bir şekilde yapabilmesi için yer değiştirmesidir hicret. Ve asıl hicret, menhiyattan, fuhşiyattan, kısacası Kur ân ın ve Resûlullah ın (s.a.s.) yasakladığı şeylerden uzaklaşmaktır.
Asıl hicreti, kametine uygun bir şekilde İnsanlığın İftihar Tablosu, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.s.) gerçekleştirmiştir. dedik. Evet, öyledir: Kâinat umumen bir karanlık içindeydi. Uzun zamandan beri semada bir nur ve parıltı müşahede edilmemişti. Güneş, ay, yıldızlar, insanlar vs. vardı ama, bunların varlık sebebi bilinmemekteydi ve her şey âdeta bir kaosta yüzüp gitmekteydi. Günler, aylar, seneler gelip geçiyor ama, zamanın yiyip bitirdiği varlıklar ne oluyor? Hangi durumlarla karşılaşacağız? Dünyaya neden geldik? Nereye gidiyoruz? şeklindeki bir sürü soruya cevap bulunamıyordu. Bu minval üzereyken Kudret-i Sonsuz, semamızda Hz. Muhammed (s.a.s.) i tulû ettirdi. Çocukluk, gençlik dönemi derken peygamberlikle vazifelendirildi. Fakat her zaman olduğu gibi yine inanan insanlara bir sürü itirazlar, karşı koymalar, zulümler, sürgünler, boykotlar yapıldı. Bu kutlu insanın arkasında saf bağlayan bir avuç mü mine karşı akla hayale gelmeyen işkenceler yapıldı. Aç-susuz bırakıldılar, kavurucu çölün sıcağında kızgın taşların altına yatırıldılar, kaynayan kazanlara atıldılar.. ama bu hasbî insanları bir türlü dâvalarından vazgeçiremediler.
Allah Resûlü (s.a.s.), bütün bu manzaralar karşısında burkuntu üstüne burkuntu duyuyor ve gözyaşları döküyor, ama henüz karşı koyacak durumda değildi, karşı koyma izni yoktu; bu sebeple sabrediyordu, aktif sabır içinde bekliyordu. Bir süre sonra, arkadaşları içinde en zayıf ve işkencelere en çok maruz olanları, Habeşistan a göndermişti.
Çevreden her sene Ka be yi ziyarete gelenler oluyordu. Allah Resûlü bu gelmeleri fırsat biliyor, gizli gizli insanlarla görüşmeler yapıyor ve henüz yeni olan İslâm Dini ni onlara da anlatmaya çalışıyordu. Bir defasında Medine den gelen birkaç insanla görüştü. Bunlar Es âd b. Zürare, Avf b. Hâris, Râfi b. Mâlik, Kutbe b. Âmir, Ukbe b. Âmir ve Hâris b. Abdullah tı. Bu kutlu insanlar, ertesi yıl 12 kişi olarak Akabe denen yerde Allah Resûlü yle (s.a.s.) gizlice bir araya geldiler. Resûlullah (s.a.s.) onlardan Allah a şirk koşmama, zina ve hırsızlık yapmama, çocukları öldürmeme, masum insanlara iftira atmama, Peygamber e karşı gelmeme gibi hususlarda söz aldı.
İşte bu kişiler Medine nin ilkleri olan ve başlarında Esad b. Zürare nin bulunduğu Hazreç kabilesine mensup kudsilerdi. Bir yıl sonra yeniden buluşmak üzere buradan ayrıldılar. Ertesi yıl buluşma yerine 70 insanla gelmişlerdi. Hepsi Müslüman oldu. Artık Yesrip Medineleşiyor ve inananlar için sığınılacak bir kucak hâline geliyordu. Birer birer insanlar bu mübarek beldeye gitmeye başladılar. Hem de senelerce toprağını kokladıkları, havasını teneffüs ettikleri, ovasında-vadisinde koştukları, karyelerin anası olan vatanlarını terkederek.
Evet, ayrılmak çok zordu. Bazısı anasından, bazısı babasından, diğer bir kısmı hanımından, çocuğundan ayrılarak Yesrib in (Medine) yolunu tutmuştu. Zira yolculuğa çıkanlar sadece inananlardı. Diğerleri (inanmayanlar) eski hayatlarına devam ediyorlardı. Bu esnada insanların gözlerini yaşartacak pek büyük hâdiseler meydana geliyordu. İşte bunlardan sadece bir tanesi:
Suheyb b. Sinan Mekke nin yerlisi değildi. Dışardan gelmiş, ama çok zengin olmuştu. Aynı zamanda büyük meblâğda alacakları vardı. O da nur hâledendi. Mekke yi terketmeye karar vermişti. Tam ayrılacağı zaman ise, gözü maddeden başka bir şey görmeyen Kureyşliler, Suheyb in önüne dikildiler. Gitmesine mani oldular. Onlara şu teklifi yaptı:
†Alacaklarımdan vazgeçsem, mallarımı size bıraksam, bana engel olmaktan vazgeçip de yol verir misiniz? Onlar da:
†Evet! Dediklerini yaparsan sana engel olmayız! dediler. Bunun üzerine Suheyb sevinç içinde:
†Öyle ise bütün mallarım sizin olsun deyiverdi. Kudsiler ordusundan Suheyb iki şeyden birini seçme mecburiyetinde kalmıştı. Verdiği karar, Allah ve Resûl ünü çok sevindirmişti ki, Resûlullah (s.a.s.) bu hâdiseyi duyunca:
Suheyb kârlı çıktı! Suheyb kârlı çıktı! müjdesini vermişti (İbn Hişam, es-Sîre, 2: 477).
Herkes birer birer Mekke yi terkediyordu. Gerçek manâda bir lider olan Hz. Peygamber (s.a.s.) ise en sona kalmıştı. O, bütün ashabını emniyete kavuşturacak, en sonunda da kendisi yola koyulacaktı. Liderliğin gereğiydi bu. Hz. Ebûbekir defalarca izin istemiş ama O: Acele etme ey Ebûbekir! Umulur ki Cenab-ı Hakk sana bir arkadaş ihsan eder. (a.g.e., 2:480) deyip onu teselli ediyordu. Ashab ın bu şekilde civanmertçe evlerini, mallarını, çocuklarını, eşlerini, akrabalarını ve içinde doğup-büyüdükleri şehirlerini terkedip birer birer Medine ye doğru yola koyulmaları, müşrikleri şaşkına çevirmişti. Bu, onlarca iyiye alâmet değildi. Peygamber (s.a.s.) de gidecek olursa, Medine bir merkez hâline gelebilirdi. Bir durum değerlendirmesi yapmak için, Dârun-Nedve de bir araya geldiler. Enine boyuna tartıştıktan sonra karar verildi. Hz. Muhammed (s.a.s.) öldürülecekti. Ama, Allah ın izni olmadan bir nefes dahi alamayacaklarının farkında değillerdi. Öldürecekleri Zât ın İlâhî koruma ile muhafaza edildiğinin idrakine varamamışlardı. Aslında kurdukları bu komplonun, Kâinatın Yaratıcı sına karşı olacağını sezemiyorlardı. Kur ân, onların bu kararlarını şöyle beyan etmektedir:
Bir vakit de o kâfirler senin elini kolunu bağlayıp zindana mı atsınlar, yahut öldürsünler mi, yahut seni ülke dışına mı sürsünler diye birtakım tuzaklar plânlıyorlardı. Onlar tuzak kuradursunlar, Allah da tuzak kuruyordu. Allah tuzak kuranların en hayırlısıdır (Enfâl Sûresi, 8/30).
Allah Resûlü (s.a.s.), hicret hazırlığına başladı. Kılavuz ve yolculukta lâzım olacak şeyler tedarik edildi. Artık her şey hazırdı. O gece yolculuk başlayacaktı. Cibril in bildirmesiyle Hz. Peygamber (s.a.s.) her gün yattığı yatağa o gün Hz. Ali yi yatırdı. Kendisi de evini çepeçevre kuşatmalarına rağmen, müşriklerin arasından çıkarak yola koyuldu. Sabahleyin her şey açığa çıkınca, avını tam yakalamışken elinden kaçıran kâfirler âdeta çılgına döndüler. Her tarafa ilanlar verildi. Peygamber i bulup getirene bir sürü hediyeler verileceği bildirildi.
Efendimiz (s.a.s.), sadakat ve vefada zirveyi tutan Hz. Ebûbekir le birlikte binbir türlü tehlikeyi göz önüne alarak Mekke den ayrıldılar. Hz. Ebûbekir, vefakâr ve sadık bir insandı. Gelecek bir tehlikeye karşı bazen Allah Resûlü nün önüne geçiyor, bazen arkasında kalıyor, böylelikle O nu korumaya çalışıyordu. Sevr Dağı nda bir mağaraya sığındılar. İlâhî koruma, Kâinatın Efendisi ni müşriklerden küçük bir örümcek ve güvercinle korudu. Sadık arkadaş bu esnada endişe etmişti. Kur ân daki şu İlâhî beyan bu durumu bildirmektedir:
Eğer Siz Peygamber e yardımcı olmazsanız, Allah vaktiyle O na yardım ettiği gibi yine yardım eder. Hani kâfirler O nu Mekke den çıkardıklarında, iki kişiden biri olarak mağarada iken arkadaşına: Sen hiç tasalanma, zira Allah bizimle beraberdir. diyordu. Derken Allah onun üzerine sekinetini, huzur ve güven duygusunu indirdi ve O nu, görmediğiniz ordularla destekledi. Kâfirlerin dâvasını alçalttı. Allah ın dini ise zaten yücedir. Çünkü Allah Azîzdir, Hakîmdir (mutlak galiptir, tam hüküm ve hikmet sahibidir) (Tevbe Sûresi, 9/40).
Birkaç gün kaldıktan sonra Medine ye doğru yolculuğa koyuldular. Uzun bir takibat ve sıkıntıdan sonra Medine ye yakın Kuba mevkiine vardılar. Allah Resûlü burada kaldığı süre zarfında bir mescid inşa ettirdi. Kendisi de bir işçi gibi çalıştı. Kur ân bu mescidi anlatırken, onun takva üzerine kurulmuş bir mescid olmasına ve orada namaz kılanların da maddî-manevî kirlerden temizlenmeyi sevmelerine vurgu yapar (Tevbe Sûresi, 9/108).
Daha sonra Medine ye doğru yola koyuldular. Medine dekiler pürheyecan gelecek Kutlu Misafir i beklemekteydiler. Kadınlar damların üzerine çıkmış, çocuklar yollara dökülmüş, Kâinatın Efendisi nin (s.a.s.) yolunu büyük bir iştiyakla bekliyorlardı. Nihayet ufukta beklenilen Zât görünüverdi: Herkesin ağzından şu mısralar dökülüyordu:
Dolunay doğdu bize
Veda dağının sırtlarından;
Bize borç oldu şükretmek
Bulundukça Allah a yalvaran.
Ey bize gönderilen Peygamber,
Sen emirle geldin itaat olunan!
Böylece günlerden beri devam eden yolculuk nihayet son bulmuştu. Allah (c.c.), Şerefli Elçisi ni her türlü kötülükten korumuş, müşrikler O nun kılına dahi dokunamamışlardı. Çünkü Allah Teâlâ Onu: ..Allah seni, bütün insanlardan koruyacaktır. Allah kâfirleri hidâyet etmez, emellerine kavuşturmaz. (Mâide Sûresi, 5/67) teminatıyla, insanlardan gelecek kötülüklerden muhafaza edecekti.
Kutlu şehir Medine de yapılan ilk önemli icraatlardan birisi, evleri, yurtları, malları, hasılı her şeyleri gözü dönmüş Mekke müşrikleri tarafından gasbedilen yüce Muhacirlerle, onlara kucaklarını açıp bağırlarına basan şerefli Ensar arasında kardeşlik tesisiydi. Zira Muhacirlerin benim diyecekleri hiçbir şeyleri yoktu. Bu kardeşlik, o güne kadar dünyanın asla göremediği, bundan sonra da görmesi mümkün olmayan bir kardeşlikti. Bu kardeşlik, nesep kardeşliğinden de öteydi. Her şey seve seve taksim ediliyordu. Ve taksim edilirken de gönülden gele gele, içte hiçbir burukluk olmadan bir taksimat yapılıyordu. Kur ân-ı Kerîm bu eşsiz tabloyu şu beyanlarla ebedileştirmiştir:
Bunlardan önce Medine yi yurt edinip imana sarılanlar ise, kendi beldelerine hicret edenlere sevgi besler, onlara verilen ganimetlerden ötürü içlerinde bir kıskanma veya istek duymazlar. Hattâ kendileri ihtiyaç duysalar bile o kardeşlerine öncelik verir, o ganimetlerin onlara verilmesini tercih ederler. Her kim nefsinin hırsından ve mala düşkünlüğünden kendini kurtarırsa, işte felah ve mutluluğa erenler onlar olacaklardır (Haşir Sûresi, 59/9).
Hattâ bu iş o kadar büyük bir önem kazanmıştı ki, kardeş yapılan bu kişiler arasında nesep kardeşliğinde olduğu gibi miras cereyan ediyordu da, belli bir süre sonra bu hüküm kaldırılıp, miras sadece akrabalar arasında cereyan etmeye başladı. Kur ân, şu beyanıyla da bu hususa işaret etmektedir:
İman edip hicret edenler, Allah yolunda cihad edenlerle onlara kucak açıp yardım eden Ensar var ya, işte gerçek mü minler bunlardır. Bunlara bir mağfiret, pek değerli bir nasip vardır. Bunlardan sonra iman edip hicret edenler, sizinle beraber cihad edenler var ya, işte onlar da sizdendir. Allah ın hükmüne göre, akrabalık yönünden yakınlıkları olanlar, birbirlerine vâris olmaya daha lâyıktırlar. Muhakkak ki Allah her şeyi hakkıyla bilir (Enfâl Sûresi, 8/74-75).
Kur ân-ı Kerim de iman-hicret-cihad genelde bir arada zikredilmiştir. Âdeta hicret ve cihad iman etmenin bir neticesi gibidir. Ve hicret yolu kıyamete dek açıktır. Hicret Allah ın rahmetine, merhametine, affına ve mağfiretine vesiledir. Onlar ki iman ettiler, sonra hicret ettiler ve onlar ki Allah yolunda cihad ettiler, işte onlar Allah ın rahmetini umarlar. Allah çok affedicidir, merhamet ve ihsanı boldur. (Bakara Sûresi, 2/218) beyanı buna işaret etmektedir.
Hicret, onlar için yapılmasa da, bolluk görmeye, dünya nimetlerine kavuşmaya, yeryüzünde söz sahibi olmaya, kendisine talip olunan gerçek gelir olarak ise, mükâfatı son derece fazla olarak Allah tarafından almaya vesiledir. Yüce Yaratıcı nın şu müjdeleyici beyanları da bunu göstermektedir:
Kim Allah yolunda hicret ederse dünyada gidecek çok yer, genişlik ve bolluk bulur. Kim evinden Allah a ve Resûlüne hicret niyetiyle çıkar da yolda ecel gelip kendini yakalarsa o da mükâfatı hak etmiştir ve onu ödüllendirme Allah a aittir. Allah gafurdur, rahimdir (affı, merhamet ve ihsanı boldur) (Nisâ Sûresi, 4/100).
Zulme maruz kaldıktan sonra Allah uğrunda hicret edenleri elbette dünyada güzel bir yere yerleştiririz. Âhiret mükâfatı ise daha büyüktür. Bunu bir bilselerdi! (Nahl Sûresi, 16/41).
Hicret, Allah katında en üst mertebeye erme ve kurtuluşu kazanmaya vesiledir.
İman edip hicret edenler, mallarıyla ve canlarıyla Allah yolunda cihad edenler var ya, işte onlar Allah indinde daha yüksek derecelere sahiptirler ve işte onlardır umduklarına nail olanlar! (Tevbe Sûresi, 9/20).
Hicret, pek çok günahın affına ve gözün görmediği, kulağın işitmediği, beşerin aklından dahi geçiremeyeceği sürprizlerle dolu Cennet e girmeye sebeptir:
Onların Rabbi de duâlarına şöyle icabet buyurdu: Sizden gerek erkek, gerek kadın hayır işleyen hiçbir kimsenin çalışmasını zayi etmem. Çünkü siz birbirinizdensiniz, birbirinizden farkınız yoktur. Benim rızam için hicret edenlerin, vatanlarından sürülenlerin, Benim yolumda işkenceye, zarara uğrayanların, Benim yolumda savaşanların ve öldürülenlerin, elbette kusurlarını örtecek ve elbette onları Allah tarafından mükâfat olarak içinden ırmaklar akan cennetlere yerleştireceğim. En güzel ödüller Allah ın yanındadır (Âl-i İmrân Sûresi, 3/195).
Bundan sonra şunu bil ki: Şüphesiz ki senin Rabb in, mihnet ve işkenceye, zulme ve baskıya uğradıktan sonra mücahede edip sabreden, ardından da hicret edenlerle beraberdir. Evet Rabbin, onların bütün bu güzel hareketlerine karşılık elbette onları bağışlayıp ihsanda bulunacaktır. Çünkü O Ğafur dur, Rahîm dir. (Nahl Sûresi, 16/110).
Hicret, temelde cismani ve ruhani olarak iki çeşittir. Cismani olan bedenle bir yerden başka bir yere gitmek, bulunduğu beldeyi terketmek şeklinde olanıdır. Ruhani olanına gelince, o kalple gönülle olur. Böyle bir hicrette mü min, kalbiyle Allah a ve Resûlü ne yönelir, onlara hicret eder. Bu hicrette mü min, başka şeylerin sevgisinden Allah sevgisine, başkalarına kulluktan Allah a kulluğa, başka şeylerin korkusundan Allah korkusuna, başkalarından gelebilecek beklentilere girmeden ve onlara güvenden Allah ın inâyet ve keremine ve O na güvenmeye yönelir.
Böyle bir hicret, mü min için, başkalarına dilenmeden, onların önünde eğilmeden ve onlardan istemeden Allah tan istemeye, O nun önünde eğilmeye ve O ndan dilenmeye, kalbini masivadan asıl Yaratıcı ya, günahların karanlık kuyularından sevapların aydınlık ufuklarına, şüphe bataklıklarından emniyet yamaçlarına, cismaniyetin vadilerinden Kalbin Zümrüt Tepelerine göç etmektir. Ve hicret, Allah tan yine Allah adır.
Yazımızı Muhterem Fethullah Gülen Hoca Efendi nin ideal Muhacirin vasıflarını belirttiği şu satırlarıyla bitiriyoruz:
1.Hicrette iç dizayn ve iç kontrol çok önemlidir. Bu açıdan muhacir olarak bir yere göç edilirken, sadece bu gitme meselesi nazar-ı itibara alınıp hâlisane bir niyetle gidilmelidir. Sahabe Efendilerimiz (r. anhüm) Mekke den Medine ye hicret ederken, yurdu-yuvayı bütünüyle terketmişler ve daha sonra arkada bıraktıkları şeyleri hayallerinden bile geçirmemişlerdir. Oysa ki Mekke, öyle kolay kolay terkedilecek bir şehir değildi. Bir kere o zamanlar, Medine halkının yarısı çoban, yarısı çiftçi ve sınıf itibariyle de ikinci-üçüncü sınıf insanların yaşadığı bir yerdi. Hâlbuki Mekke, hem ilim hem de ekonomik seviye olarak o zamanki Arap yarımadasının en medenî şehirlerinden biriydi. Buna rağmen Sahabe-i Kiram, Mekke yi kafalarından öylesine söküp atmışlardı ki, daha sonraki dönemlerde değişik vesilelerle Mekke de kalan muhacirler hastalandıkları zaman, Burada ölüp kalacağız ve hicretimiz batıl olacak endişesiyle tir tir titrerlerdi. Bu sebeple, hizmet-i imaniye ve Kur âniye adına göç eden insanlar, hep ihlas ve samimiyetle hareket etmelidirler.
2.Hiçbir beklentiye girmeden bu şerefli işi gerçekleştirmelidirler. Bu sayededir ki, Cenab-ı Hakk ın, hicret uğrunda terkedilen şeylere mukabil büyük lütuflarda bulunması beklenir. Evet Allah (c.c.), niyetin hulûsuna göre terkedilen şeylere karşılık olarak, bazen bir, bazen on, bazen yüz, bazen bin kat karşılık verebilir. Bir kere daha hatırlatalım ki, bunun yegane şartı beklenti içinde bulunmamaktır. Buna rağmen Allah (c.c.), çeşitli lütuf ve ihsanlarda bulundu ise, insan Rabbimizin Meşiet-i Subhâniyesi öyle gerektirmiş ki, hiç lâyık olmadığımız hâlde bize bunları bahşetmiş! demeli, şükran duyguları içinde iki büklüm olmalıdır.
3.Muhacir, hicret edeceği yere giderken, bir daha geri dönmemek üzere gitmelidir. Çünkü muhacirin mezar taşları, hicret ettiği yeni dünyaların bir nevi tapu kayıtları gibidir. Hattâ muhacir, kendi ülkesinin yemyeşil yamaçlarını, bağlarını ve diğer bütün güzelliklerini düşündüğünde Aman Allah göstermesin burada ölmek mi! duygusuyla Sahabe gibi tir tir titremelidir.
Evet, ideal muhacir, niyetini hâlisane yaptıktan sonra gideceği yere gitmeli, Senede bir defa olsun gelip ülkemi göreceğim. gibi mülahazalara kapılmamalı ve bir daha da geriye dönmeyi düşünmemelidir. Hattâ o ilk garipler gibi, yerlerini terketmeyi savaşta cepheyi terketmekle eş tutmalı ve bir adım bile yerlerinden ayrılmamalıdırlar (Fasıldan Fasıla 4, 2001, 123-124).
* Sakarya Ünv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesi
makgul@yeniumit.com.tr
.
Hicretin Kazandırdıklar
Prof. Dr. Muhittin Akgül
|
Bir hakikatin değişik rükün ve yönlerinden ibaret olan; iman, göç ve cihad üçlüsünün, Kutlu Beyan’da ekseriya peşi peşine zikredilmesi, bu meselenin ne denli ehemmiyet arz ettiğinin en parlak delilidir. İnanma, hicret etme ve inancı uğrunda vereceği mücadeleyi, bu yeni iklimde, yeni muhatap ve yeni şartlara göre durup dinlenmeden devam ettirme.. işte Kudsîlerin sabah-akşam başvurageldikleri üç musluklu Hızır çeşmesi!
|
Canlılar içinde akıl bahşedilen tek varlık insandır. Akıl, sorumluluğu ve birtakım imtihanlara maruz kalmayı gerektirir. Zira imtihansız, iyiyle-kötünün, sadıkla-yalancının, sabırlıyla-sabırsızın ayrılması mümkün değildir. Cennet'e iştiyaklı yaratılan insanın, bu adaylığını ispatı, ancak dünya hayatında karşı karşıya kaldığı imtihanlar karşısındaki başarısıyla ortaya çıkar.
İmtihan olmak, insana başlangıçta güzel görünmez. Bazı acı ve ızdırapları çekmesi, fedakârlıkları yapması, kendisi, evlâtları ve malı-mülkü adına bazı kayıplarının olması, korku, açlık söz konusu olabilir. Ancak imtihanın sonu her zaman için tatlıdır. Sürprizler diyarı Cennet'e ehil hâle gelme ve Yüce Mevlâ'nın sadık bir kulu olma şerefine nail olma gibi neticelerini düşündüğümüzde, böyle bir neticenin ne denli kıymetli olduğu âşikârdır. Allah Resûlü'nün (sallallâhu aleyhi ve sellem): "Cennet, insanın hoşuna gitmeyen şeylerle, Cehennem de (bedenî arzu ve iştihâları kabartan) şehevâtla çepeçevre kuşatılmıştır." (Buhari, Rikak 28) beyanı da bunu göstermektedir. Bu makalede, başlangıcı acı olup, insanın hasret çekmesine, gurbet yaşamasına, sevdiklerinden ve dostlarından ayrılmasına sebep olan, ancak neticesi tatlı olup bereketlerin gelmesine vesile olan, onun da ötesinde müminin gerçek mümin olduğunun göstergesi olan hicretin, âyetler ve hadîsler çerçevesinde insana kazandırdıkları üzerinde durulacaktır.
1. Hicret Hüznü Giderir ve İlâhî Maiyete Ulaştırır
Hicret, başlangıçta insana zor gelir. Yerinden-yurdundan, yakınlarından ve alıştığı ortamdan ayrılan insan, mahzun olur. Ancak bu yolda çekilen her hüzün, insanın gelecekteki hüzünlerine karşı âdeta bir kale durumuna gelir. Yüce Mevlâ, böyle bir fedakârlığı yapan insanı, kendi koruması altına alır, muhtemel tehlikeler karşısında onu korur ve hüznünü giderir.
En büyük muhacir olan Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem), hicret esnasında Sevr Mağarası'na misafir olmuştu. Durumun yatışmasını, yolun emniyet ve güvene kavuşmasını bekliyordu. Ancak müşrikler ellerinden kaçırdıkları Hz. Muhammed'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) peşini bırakmamaya kararlıydılar. Başına büyük ödüller koymuşlardı. En mahir iz sürücüler yollara düşmüş, sıkı bir takip başlatmışlardı. İşte bu esnada müşriklerden bir grup Resûlullah'ın (sallallâhu aleyhi ve sellem) bulunduğu mağaranın kapısına kadar geldi. Neredeyse içeridekileri görecek kadar yaklaşmışlardı. Bu esnada Hz. Ebubekr (r.a.) büyük bir endişeye kapıldı. Onun endişesi kendisi için değildi. Her şeyden daha ziyade sevdiği Allah Resûlü içindi. Hz. Ebubekr'in (r.a.) telâşını gören Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem), üzülmemesini, zira her şeyi gören ve bilen Yüce Mevlâ'nın kendileriyle beraber olduğunu bildirdi. Konuyla ilgili âyet mealen şöyledir:
"Eğer siz Peygamber'e yardımcı olmazsanız, Allah vaktiyle ona yardım ettiği gibi yine yardım eder. Hani kâfirler onu Mekke'den çıkardıklarında, iki kişiden biri olarak mağarada iken arkadaşına: 'Sen hiç tasalanma, zira Allah bizimle beraberdir' diyordu. Derken Allah onun üzerine sekinetini, huzur ve güven duygusunu indirdi ve onu, görmediğiniz ordularla destekledi. Kâfirlerin dâvasını alçalttı. Allah'ın dini ise zaten yücedir. Çünkü Allah azîzdir, hakîmdir (mutlak galiptir, tam hüküm ve hikmet sahibidir)." (Tevbe 9/40)
Kur'ân evrensel bir kitaptır. Dolayısıyla bu âyet, her dönemde aynı niyetle yola çıkan bütün muhacirlere şamildir. Allah Resûlü'nün hicret yolunda bütün hüznünün giderildiği, görülmedik mânevî ordularla desteklendiği ve İlâhî maiyete alındığı gibi, her dönemdeki ve yerdeki aynı gaye ile yola çıkan ve muhtemel sıkıntılarla karşılaşan muhacirler de, âyette belirtilen müjdelere mazhar olacaklardır. Böyle bir mazhariyet, herhangi bir insandan beklenilen bir mazhariyet değil, sözü ve gücü, bütün varlığa geçen ve Âlemlerin Rabbi olan Allah'ın vaadidir.
Kur'ân-ı Kerîm, en büyük hicret eri olan Allah Resûlü'nün (sallallâhu aleyhi ve sellem) hicretini nazarlarımıza vererek, aslında bütün insanlara, hicretten elde edilecek olan Allah'ın yardımı, huzur ve güven duygusunu vermesi ve düşmanlarına karşı desteklemesi gibi müjdeleri hatırlatmaktadır. Nitekim Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem) hicret yolculuğuna çıktığında, daha gideceği yere varmadan bu müjdeleri almış, gelecekte ulaşacak nimetlerden haberdar edilmişti.
Gerçekten de bu haberin verilmesinden kısa bir süre sonra, haber verilenlerin hepsi vuku bulmuş, Allah kendisi için hicret eden peygamberini ve ashabını düşmanlarına karşı korumuş, meleklerle onları desteklemiş ve düşmanlarını zelil kılmıştır.
2. Hicret Gerçek Mü'minliğe, Mağfiret ve Rızka Vesiledir
Rabb'ini tanıma, böylece ebedî hayatını şekillendirme gayesiyle dünyaya gönderilen insanın, Rabb'ini gerçek anlamda tanıyıp-tanımadığının, O'na inanıp inanamadığının veya imanındaki derecesinin ortaya çıkması için, bazı imtihanlarla karşılaşması kaçınılmazdır. İmandaki derecenin açığa çıkması, yakin derecesine ermesi ve böylece Cennet'in en yüce mertebelerine aday olduğunu ispatlaması, ancak gerçek imana sahip olmasına bağlıdır. Gerçek imanın göstergesi de, Yaratanı uğruna başına gelen imtihanlardan yüz akıyla çıkmış olmasıdır. Mü'minin imanının derecesinin göstergelerinden biri de, Rabb'inin rızasını kazanmak için, O'nun emrettiği hayat tarzını gönül huzuruyla yaşamak, O'nun adını başka yerlere taşımak ve herkesi o iklimden faydalandırmak için, memleketinden, sevdiklerinden, mal ve mülkünden ayrılma fedakârlığının göstergesi olan hicreti yaşamasıdır. Böyle bir fedakârlık mü'mine, imanındaki gücü, iman derinliğini ve imanını, hiçbir engelin söküp atamayacağını gösteren önemli göstergedir.
Böyle bir yola baş koyan hicret eri, Yüce Mevlâ'nın: "Gerçek mü'minler bunlardır." dediği zümrenin içine girme şerefine erecek ve böyle bir imtihanı başarıyla geçenler, Cenâb-ı Hakk'ın hem mağfiretine, hem de dünya-âhiret mutluluğuna erme müjdesine mazhar olacaklardır.
Nitekim konuyla ilgili âyette: "İman edip hicret edenler, Allah yolunda cihad edenlerle onlara kucak açıp yardım eden Ensar var ya, işte gerçek mü'minler bunlardır. Bunlara bir mağfiret, pek değerli bir nasip vardır." (Enfal 8/74) müjdeleri verilmektedir.
Âyetin sonunda أُولٰئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنوُنَ حَقّاً cümlesi, inançları uğrunda hiçbir fedakârlıktan kaçınmayarak hicret eden kimselerin imanlarındaki derinliği ifade etmektedir. Zaten böyle bir derinlik olmasaydı, vatanlarını ve mallarını terk ederek uzak beldelere giderler miydi? Aynı zamanda böyle bir gidiş onlara, mü'minin ideal bir ufuk olarak baktığı hakiki mü'minlik özelliğini kazandırmaktadır.
Hicret, imanın müşahhaslaştığı canlı bir tablo gibidir. Zira Müslümanlık, sadece teoriden, inanmadan, hattâ ibadet dediğimiz bazı davranışları yerine getirmeden ibaret değildir. İslâm, inancın müşahhas bir şekilde, yaşayan bir toplumun şahsında somutlaşmadığı sürece, fiilen varolmuş sayılamaz. Hicret, yeri geldiği ve şartlar gerektirdiği bir zaman diliminde, İslâm hakikatinin fert ve toplum plânında mücerretten müşahhasa dönüştüğü bir sahne konumundadır. Bu sahnede mü'min, imanın gereğini sergilemekte, teoriden ibaret olan imanını, imanın neticesini ve tezahürlerini ortaya çıkarmaktadır.
Âyetteki ikinci husus لَهُمْ مَغْفِرَةٌ onlar için mağfiret vardır müjdesidir. Cenâb-ı Hakk'ın bağışlanmasına mazhar olma, insanlık gereği işlenen günahlardan af garantisi kapsamında huzur-u İlâhîye varma ve dolayısıyla Yüce Mevlâ'nın razı olduğu kulları arasına katılma, bir mü'min için en değerli şeydir. Âyetteki beyana göre mü'minin, hicret fedakârlığı karşısında günahlarından affedildiği ve hicret öncesi hatalarından bile muaf tutulduğu müjdesi verilmektedir. Allah Resûlü de (sallallâhu aleyhi ve sellem): "Hicret, önce işlenen günahları silip yok eder." (Ahmed b. Hanbel, 4/198) müjdesiyle âyetteki mağfireti teyit etmiştir.
Âyette hicret edenlere verilen üçüncü müjde, وَرِزْقٌ كَرِيمٌ güzel rızıktır. Kur'ân muhacirlere verilecek rızka "rızk-ı kerîm" ismini vermiş, bunun alelâde bir rızık olmadığını belirterek, aynı zamanda onu değerli, hoş, çok güzel ve çekici anlamlarına gelen "kerîm" sıfatıyla taçlandırmıştır.
Mü'minler burada maddî ve fânî lezzetlerden fedakârlıkta bulunup, vatanlarını terk ettiklerinden, Allah Teâlâ onları vazgeçtiklerinden daha değerlisiyle mükâfatlandırmaktadır. Aynı zamanda âyet, gerçek saadete, mağfirete ve değerli rızka erişmenin yolunun hicretten geçeceğine de işaret etmektedir.
Peygamber Efendimiz de (sallallâhu aleyhi ve sellem) hicretin ne denli önemli bir yere sahip olduğunu, değişik hadîslerinde bizlere haber vermiştir. Meselâ O'nun nazarında Ensar'ın ayrı bir yeri vardır. Zira onlar Müslümanlara evlerini açmış, mallarını onlarla paylaşmış, hiçbir fedakârlıktan kaçınmamışlardı. Hicret etme mecburiyetinde kalan Allah Resulü'nü (sallallâhu aleyhi ve sellem), onlar misafir etmişlerdi. "Şayet bütün insanlar bir vadiye ya da tepeye doğru, Ensar da başka bir tepeye doğru gitseler, ben Ensar'ın gittiği yeri tercih ederim. Hicret olmasaydı, Ensar'dan olurdum." (Buhârî, Menakıbu'l-Ensar 2) sözü, onlar hakkında söylenmişti. Evet, bütün bunlar büyük birer şerefti. Ancak hicretin, bütün bunların yanında daha da farklı bir yeri vardı. Vardı ki Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) muhacirliğin ensarlıktan daha önde olduğunu belirtmişti.
Allah Resûlü'nün (sallallâhu aleyhi ve sellem), imamlık gibi İslâm'da son derece önemli olan bir vazifeyi yapanların seçiminde, muhacir olmayı ölçü alması da, hicretin bir kişiye kattığı değeri göstermesi bakımından oldukça önemlidir. Konuyla ilgili hadîslerinde Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem): "İnsanlara, Kur'ân-ı Kerîm'i en iyi okuyan kimse imam olsun. Eğer kıraatte herkes eşitse, Sünnet'i en iyi bilen; Sünnet'i bilmede eşitseler, hicrette önce olan; hicrette de eşitseler, yaşça büyük olan imam olsun..." (Müslim, Mesâcid 290) buyurarak, hicretin bu dünyada bile insana kazandırdığı değere dikkatleri çekmiştir.
3. Hicret Edenlere Hak Katında Büyük Ecir ve Kurtuluş Vardır
Yüce Rabb'imiz, hicretin ne denli önemli bir fedakârlık olduğunu, Yüce Beyan'ında şu müjdesiyle haber vermektedir: "İman edip hicret edenler, mallarıyla ve canlarıyla Allah yolunda cihad edenler var ya, işte onlar Allah indinde daha yüksek derecelere sahiptirler ve işte onlardır umduklarına nail olanlar! Onların Rabbi kendilerinin, katından bir rahmete, bir rıdvana ve içinde daimî nimetler bulunan cennetlere gireceklerini müjdeler. Onlar o cennetlerde ebediyen kalacaklardır. Muhakkak ki en büyük mükâfat Allah'ın yanındadır." (Tevbe 9/20-22)
Bu âyet, pek çok yüksek makamı ihtiva etmekte ve Allah Teâlâ'nın bu makamları en şereflisinden en aşağısına doğru sıraladığına işaret etmektedir. Bu mertebelerin en yücesi ve en kıymetlisi, rahmet ve rıza müjdesinin Allah Teâlâ tarafından verilişidir. Âyetteki "Allah'ın katından/yanından" ifadesi, onlar için çok büyük menfaatlerin gerçekleşeceğine işarettir. "İçlerinde 'naîm' bulunan" ifadesi, bu menfaatlerin her türlü bulanıklık ve şaibeden uzak olduğuna işarettir. "Tükenmez ve ebedî" kaydı da, o nimetlerin bitip tükenmeden devam edeceğini gösterir.
Devamlı kalışı da "mukîm" (tükenmez ve ebedî); "onlar orada ebedî olarak kalacaklardır" ve "ebedî" (kalıcıdırlar) kelimeleriyle tekit etmiştir. Bütün bu vurgulardan sonra Allah Teâlâ'nın hicret eden mü'minlere, devamlı, her türlü şaibeden arınmış, çok değerli bir menfaat tahsis ettiğini müjdelediği anlaşılır ki, bu, ödüllerin en üstünüdür.
Âyette seçilen kelimeler de son derece dikkat çekicidir. Yüce Rabb'imiz'in pek çok isim ve sıfatı olmasına rağmen burada "Onların Rabbi" ifadesinin seçilmesi de mânidardır. Bu ismin, terbiye etme, yetiştirme, eğitme gibi mânâları vardır. Buna göre sanki: "Sizi dünyada sınırsız nimetlerle terbiye eden, büyüten ve yetiştiren O Zât, sizi çok daha yüksek hayırlar ve mükemmel güzelliklerle de müjdeler." demek istemiştir.
Müjde, meydana geldiği bilinmeyen bir şeyin, meydana geldiğini haber vermek demektir. Meydana geldiği zaten bilinen bir şeyi haber vermek, müjdeleme sayılmaz. Böyle olunca, âyetteki: "Onlara müjdeler olsun!" ifadesinin, onların daha önce bilmedikleri ve haberdar olmadıkları mutluluk derece ve çeşitlerinden birisinin söz konusu olması gerekir. Zaten mü'minler, Kur'ân'ın haber vermesiyle, dünyada iken Cennet'in bütün lezzetlerinden, hayır ve güzelliklerinden haberdar olmuşlardı. Buna göre bir müjdenin olacağını bildirme, o müjdenin mutlaka akıllara kesinlikle gelmemiş olan ve bitip tükenmeyen birtakım sürprizlerle ilgili bir müjde olmasını gerektirir.
Müjdelenen konular ise, Allah'ın rahmeti ve rızasıdır. Allah'ın rahmeti, bir kul için en büyük değerdir. O'nun rahmet deryasına lâyık hâle gelen hicret eri, aynı zamanda kul için en büyük mertebe olan "nefs-i mutmainne" mertebesinin de sahibi olmuş olur. O mertebe ki Yüce Rabb'imiz: "Ey gönül huzuruna ermiş ruh! Sen Rabb'inden razı, O senden razı olarak dön Rabb'ine! Sen de katıl has kullarımın içine, gir cennetime!" (Fecr 89/27-28) davetiyle katına çağırmış ve has kullarının arasına katmıştır. (Bkz: Râzi, Tevbe 22. âyetin tefsiri)
Başka bir âyette de Cenâb-ı Hakk iman, amel-i salih sahibi mü'minleri müjdelerken -ki hicret, gerçek iman ve salih amelin kendisidir- yukarıdaki âyetlerde bildirilen aynı neticelere dikkatimizi çekmiştir: "Allah mü'min erkeklere de, mü'min kadınlara da, ebedî kalmak üzere girecekleri, içinden ırmaklar akan cennetler vaad etti. Hem Adn cennetlerinde hoş hoş konaklar! Hepsinden âlâsı ise Allah'ın kendilerinden razı olmasıdır. İşte en büyük mutluluk, en büyük başarı budur." (Tevbe 9)72)
Hicret, Rabb'imiz'in bizden razı olmasına vesile yüce bir mefkûredir. Böyle bir mefkûreyi gerçekleştiren kişi, rıza-i İlâhîyi kazanır. Allah'ın insandan razı olması ise, Cennet'teki nimetlerden, oranın her türlü cazibesinden daha cazip bir nimettir. Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem): Allah Teâlâ Cennet ehline: "Ey cennet ahalisi!" diye seslenir. Onlar: "Ey Rabbimiz, buyur! Emrine âmâdeyiz! Hayır senin elindedir!" derler. Allah Teâla: "Razı oldunuz mu? diye sorar. Onlar: "Ey Rabbimiz! Razı olmamak ne haddimize! Sen bize mahlûkatından bir başkasına vermediğin nimetler verdin!" derler. Allah Teâlâ: "Ben sizlere bundan daha fazlasını vereyim mi?" der. Onlar: "Bu verdiklerinden daha üstün ne olabilir?" derler. Yüce Mevlâ: "Size rızamı helâl kıldım. Artık size ebediyen gazap etmeyeceğim!" buyurur. (Buhari, Rikâk 51; Müslim, Cennet 9)
Aşağıdaki şu güzel mısralar da, hicretin arkasından gelen müjdeli haberleri, Cenâb-ı Hakk'ın muhacire yapacağı ihsanları tasvir etmektedir:
"Şimdi sırada tekmil çağın garipleri var,
'Hicret' deyip dökülmüş yollara O'nu arar.
Dolaşıp dururlar her koyda ayrı bir bahar.
Onların bağına dikenler eken gül toplar.
Onların hamurunu Kudret Eli yoğurur,
Onların bağında saksağan tâvus doğurur!
Onlar, varlığın gâye ölçüsünde nüktesi,
Dillerinde ötelerin güftesiz bestesi...
Felek, onların ikbaline boyun eğmekte,
Kader, geçecekleri yollara su serpmekte.
Allah tutkusuyla her zaman başları mahmûr,
İklimleri Cennet kokusuyla buhûr buhûr..."
(Kırık Mızrap, s. 406)
4. Hicret, Alternatif Rızık Yollarına ve Rahmete Vesiledir
Yaşadıkları yerlerde imkânları iyi olmayan veya kısıtlı imkânlara sahip olanlar, hicret ettikleri yerlerde sıkıntıya düşeceklerini asla düşünmemelidirler. Zira hicretin aynı zamanda dünya nimetlerine ulaşmaya, imkânların genişlemesine, umulmayan bolluk ve zenginliğe vesile olan bir yönü de vardır. Ayrıca hicret eden kimse, şayet yolda başına bir şey gelip de vefat etse, yine de Cenâb-ı Hakk'ın ecrine mazhar olacaktır. Nitekim Yüce Mevlâ:
"Kim Allah yolunda hicret ederse dünyada gidecek çok yer, genişlik ve bolluk bulur. Kim evinden Allah'a ve Resulü'ne hicret niyetiyle çıkar da yolda ecel gelip kendini yakalarsa o da mükâfatı hak etmiştir ve onu ödüllendirme Allah'a aittir. Allah gafurdur, rahîmdir (affı, merhamet ve ihsanı boldur)." (Nisa 4/100) mealindeki âyetle bu konudaki müjdesini vermiştir.
Kendi beldelerinde rahat ve bolluk içinde bulunanlar, yerlerinden ayrılınca bazı sıkıntı ve darlıklara düşeceklerini akla getirmemelidirler. Hatta hicret edip de gidecekleri yere varamadan yolda ölenler bile, sanki hicret etmiş gibi mükâfatlandırılacaklardır.
İnsanlık tarihine baktığımızda, başta Allah Teâlâ'nın seçkin birer kulu olan peygamberler olmak üzere her hicret erinin, gittiği yerde müjdeli mükâfatlarla karşılaştığını, ummadık nimetlere mazhar olduğunu, daha güçlü ve zengin bir duruma geldiğini görmekteyiz. Hz. Âdem, Cennet gibi bir yerden ayrılmak durumunda kaldı; hicret durağı olan dünyada, neslinden Hz. Muhammed (sallallâhu aleyhi ve sellem) gibi eşsiz insanların geleceği bir baba konumuna yükselmiş oldu.
Hz. Nuh, 950 yıl yaşadığı memleketinden hicret etmek zorunda kaldı. Gemiye bindirdiği az sayıdaki inananla çıkmış olduğu hicret yolculuğunun sonunda, suların çekildiği yepyeni bir hayata oldukça elverişli bir mekâna ârâm eylemiş oldu.
Milletinden olmakla şeref duyduğumuz Hz. İbrahim, bulunduğu yerdeki zorba ve zalimlerin, kendisine hayat hakkı tanımamaları karşısında hicret etme mecburiyetinde kalmıştı. "Ben Rabbime hicret ediyorum" diyerek yurdundan ayrılan Hz. İbrahim, daha hicretini bile tamamlamadan, oldukça ileri yaşına rağmen, meleğin Hz. İsmail müjdesiyle karşılaştı, tevhid hakikatinin merkezi olan Kâbe gibi mukaddes bir mâbedin inşasıyla taçlandı, kıyamete kadar gelecek insanların örnek aldıkları ve yâd-ı cemîlle andıkları özel bir konuma ulaştı.
Firavun'un kurduğu komplodan kurtulmak için Mısır'dan ayrılmak mecburiyetinde kalan Hz. Musa, yolda "Ey Rabbim! Senin indireceğin ikramlara ne kadar da muhtacım!" duasını yapar yapmaz, Hz. Şuayb gibi bir peygamberin evine misafir olma ve kızlarından biriyle evlenme teklifiyle karşılaştı. Hicret ettiği yerde şarj olan, güç ve kuvvete erişen Hz. Musa, ayrılmak zorunda kaldığı yere peygamberlik pâyesiyle taçlanmış olarak dönerek, esaret ve sefalet içinde kalan İsrailoğullarını, Firavun ve avanelerinin zulmünden kurtardı.
Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem) ve Ashab, sevdikleri, yoluna canlarını verecekleri Kâbe'den, mallarından ve evlâtlarından ayrılma ve aynı zamanda yabancısı oldukları mekânlara hicret etmek zorunda kaldılar. Ama hepsi gittikleri yerlere ve özellikle Medine'de olağanüstü ikram ve izzetle karşılandılar. Meteliksiz olarak gittikleri Medine'de, kısa sürede pazarın söz sahibi oldular, zenginliklerinden dolayı paralarının hesabını bilemeyecek kadar bir zenginliğe ulaştılar. İşte bütün bunlar, Yüce Rabb'imiz'in hicretle vermeyi vaad ettiği müjdenin ne denli doğru ve görünür olduğunun apaçık birer delilidir.
5. Hicret, Rahmeti, Mağfireti ve Cennet'i Kazandırır
Rahmet, Yüce Rabb'imiz'in Kur'ân'da 114 defa tekrar ettiği güzel isimlerindendir. Rahmetindendir ki, peygamberler ve kitaplar göndermiştir. Rahmete, ancak merhamete lâyık olanlar erer. Cenâb-ı Hakk'ın rahmeti, her şeyin ötesinde büyük bir kıymeti haizdir. Bu rahmetin ulaşmasına vesile olan sebeplerden biri de, hicrettir. Demek ki hicret, Rabb'imiz'in bize merhametle hem bu dünyada hem de ebedî hayatımızda muamele etmesini sağlayan bir ameldir. Nitekim Kur'ân-ı Kerîm mealen:
"Onlar ki iman ettiler, Sonra hicret ettiler ve onlar ki Allah yolunda cihad ettiler, İşte onlar Allah'ın rahmetini umarlar. Allah çok affedicidir, merhamet ve ihsanı boldur." (Bakara 2/218) beyanıyla, hicret edenlere ulaşacak olan rahmeti, onların umdukları İlâhî merhameti müjdelemektedir.
Diğer bir âyette de aynı müjdeler mealen şöyle beyan edilmektedir: "Sizden gerek erkek, gerek kadın hayır işleyen hiçbir kimsenin çalışmasını zayi etmem. Çünkü siz birbirinizdensiniz, birbirinizden farkınız yoktur. Benim rızam için hicret edenlerin, vatanlarından sürülenlerin, Benim yolumda işkenceye, zarara uğrayanların, Benim yolumda savaşanların ve öldürülenlerin, elbette kusurlarını örtecek ve elbette onları Allah tarafından mükâfat olarak içinden ırmaklar akan cennetlere yerleştireceğim. En güzel mükâfatlar Allah'ın yanındadır." (Al-i İmran 3/195)
Allah Resûlü de (sallallâhu aleyhi ve sellem), önüne çıkan bütün engelleri aşarak hicret etme fedakârlığını gösterebilen babayiğitleri, şu güzel neticeyle müjdeler:
"Şeytan, Müslüman olmak isteyenin, cihada çıkmak isteyenin ve hicrete niyetlenenin yoluna oturur. Her birini, gidecekleri yerden döndürecek sebepleri söyleyerek alıkoymaya çalışır. Kim şeytanın vesveselerine rağmen yolundan vazgeçmeden devam eder de giderse, bu kişi şayet öldürülürse, boğulursa, bineğinden düşerek kazaen ölürse, Allah Teâlâ'nın üzerine haktır ki onu Cennet'e koysun." (Tirmizi, Cennet 4; Ahmed b. Hanbel 5/240)
6. Hicret, İnsanları Yeniler
İnsan, bulunduğu yerde zamanla eskir. İnsanlık gereği geçmişte yaptıkları hatalarıyla anılır. Dolayısıyla komşuları, çevresi, ana-babası ve akrabaları tarafından ya dünkü çocuk veya şöyle böyle yapmış bir kişi olarak anılır. Ancak hicret düşüncesiyle gittiği yerde âdeta sıfır kilometre olur. Başkaları tarafından kabulü daha kolay olur. Mazisiyle yâd edilmez. Çocukluk günlerinde yaptığı küçük hatalarla anılmaz. Bu da muhacire, anlatacağı şeylerin tesirinde önemli bir güç vermiş olur. Nitekim hicret eden Ashab'a baktığımızda bunu oldukça net olarak görmemiz mümkün. Mekkeliler Hz. Bilal'e siyahî bir köle olarak bakıyorlardı. İbn Mes'ud'un yanlarında bir değeri yoktu. Zeyd b. Harise azatlı da olsa netice itibariyle bir köleydi. Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem), Ebu Talib'in yetimiydi... Ancak Medine döneminde durum tamamen farklı oldu. Onlar Medine'de birer efendi olarak karşılandı, köleliklerinden herhangi bir eser kalmadı, birer muallim ve üstad olarak kabul edildiler. Zira hicret, onların hayatlarında bereketli ve yeni bir sayfa açtı.
7. Yeni İhtidalara Vesiledir
Bir insanın, doğruyu bulmasına ve tevhid hakikatine ulaşmasına vesile olmak, Güneş'in üzerine doğup-battığı her şeyden daha kıymetlidir. Hicret diyarında Muhammedî ahlâkı temsil eden bir muhacir, sözden daha tesirli olan güzel bir temsille, gittiği yerlere hakiki insanlığı götürecektir. İslâm'ın bu güzel yüzüyle karşılaşan insanların böyle bir kaynağa ilgi duymamaları mümkün değildir. Bu ilgi, onları yakından tanımaya, yakından tanıma da yaratılış gayesine göre bir insan olmaya götürmüş olacaktır. Hicretiyle böylesine yüce bir işe vesile olan muhacir, başka hiçbir amelle ulaşamayacağı ebedî kazancı elde etmiş olur.
8. Dünya ve Âhirette Haseneye Ulaştırır
Yüce Kitabımız, mü'mine, Allah'tan "hasene" vermesini istemesini tavsiye eder. Hasene, mü'min hakkında hayırlı olan, elde ettiğinde pişmanlık duymayacağı her türlü hayırlı şey demektir. Böyle bir istek o kadar önemlidir ki, kıldığımız her namazda: رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً "Ey bizim kerim Rabbimiz! Bize bu dünyada da iyilik ve güzellik ver, âhirette de iyilik ve güzellik ver..." diye dua ederiz ki, işte hicret, Rabb'imiz'den vermesini istediğimiz bu "hasene"yi bize kazandırmaktadır. Nitekim hicret edenlere verilecek mükâfat haber verilirken:
وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي اللّٰهِ مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ
"hasene" olarak nitelendirilmiştir. (Âyetin meali: "Zulme mâruz kaldıktan sonra Allah uğrunda hicret edenleri, elbette dünyada 'hasene/güzel bir yere' yerleştiririz. Âhiret mükâfatı ise daha büyüktür. Bunu bir bilselerdi!" Nahl, 16/41)
Sonuç
Kur'ân-ı Kerîm'de iman-hicret-cihad genelde bir arada zikredilmiştir. Âdeta hicret ve cihad, iman etmenin bir neticesi gibidir. Ve hicret yolu kıyamete dek açıktır. Hicret, zengin olmaya, dünya nimetlerine kavuşmaya, yeryüzünde söz sahibi olmaya, mükâfatı son derece büyük bir ecri Allah tarafından almaya vesiledir. Hicret, gerçek mü'minliğin alâmeti, Allah katında en üst mertebeye erme ve kurtuluşu kazanmaya vesiledir. Hicret, affedilmeyecek günahların affına ve gözün görmediği, kulağın işitmediği, beşerin aklından dahi geçmeyeceği derecedeki sürprizlerle dolu Cennet'e girmeye vesiledir. Hicret, bütün şartların sıkıştırdığı ve yeryüzünün yaşanmayacak kadar dar bir hâle geldiği yerde, mü'minin önüne çıkan alternatif bir açılım vesilesidir. Hicret, inancın, mefkûrenin ve kültürün, dünyanın değişik yerlerine taşınmasına, her tarafın bu tatlı esintilerden istifade etmesine açılmış bir yoldur.
* Sakarya Üniv. İlâhiyat Fak. Öğrt. Üyesi
makgul@yeniumit.com.tr
İlk olarak Cahşoğulları hicret ettiler. Bunlardan sonra Hz. Ömer hicret için önce silahını kuşandı Kâbe
.
Bir yerden başka bir yere göç etmek.
Hz. Peygamber (s.a.s) ve ashabının İslâm devletini kurmak üzere Mekke'den Medine'ye göç etmeleri.
Rasûlullah Mekke'de tebliğ görevini sürdürürken Kureyşliler de inkârlarında diretiyorlardı. Peygamberimiz tebliğ görevini Mekke'nin dışına taşırmak istiyordu. Bu nedenle Taif'e gitti. Tâifliler de Kureyşliler gibi inkârcılıkta direnmişler ve Peygamberimizi taşa tutmuşlardı. Peygamberimiz onların bu cahilce hareketleri karşısında yılmamıştır. Özellikle hacc mevsiminde Mekke dışından gelen insanlarla görüşüyor onlara İslâm'ı anlatıyordu. Peygamberimiz bir Gün Akâbe mevkiinde Medineli altı kişi ile karşılaştı. Onlara Kur'ân okudu ve İslâm'a davet etti. Medineliler Peygamberimizle konuştuktan sonra durumu kendi aralarında değerlendirdiler.
"Yahûdilerin geleceğini bildikleri ve kendisiyle bizi korkuttukları peygamber bu olmasın" dediler. Yahûdilerden önce
Müslüman olmanın gereğine inanıp müslüman oldular.
Medine'de bulunan Yahudiler bir Peygamber'in geleceğini biliyorlardı. Medinelilerle aralan açılan Yahudiler onlara "Bir Peygamber gönderilmek üzeredir. O Peygamber gelince biz ona tabi olacağız İrem ve Âd kavimleri gibi sizin kökünüzü. kazıyacağız" diyorlardı.
Akabe'de Müslüman olan Medineliler memleketlerine gittiklerinde bu durumu yakınlarına aktardıktan bir yıl sonra daha önceki Müslümanlarla birlikte on iki kişilik bir topluluk Hacc için Mekke'ye geldi. Bunlar Peygamberimizle görüştü ve "hırsızlık yapmamak zina etmemek çocukları öldürmemek iftira etmemek Allah ve
Resûlüne muhalefette bulunmamak hususunda" peygamberimize söz verip bey'at ettiler.
Peygamberliğin onüçüncü yılında Medineli Müslümanlardan yetmiş iki kişilik bir grup hacc için Mekke'ye geldiler. Peygamberimizle Akabe mevkiinde görüşmek üzere toplandılar.
Hz. Peygamber (s.a.s) amcası Abbas'la birlikte Akabe'ye geldi. Abbas henüz müslüman olmamıştı. Ebu Talib'in vefatından sonra peygamberimizle daha çok ilgilenmeye başlamıştı. Bu ilgi kabile bağından ileriye gitmiyordu. Toplantıda ilk konuşmayı Abbâs yaptı; "Ey Hazrec topluluğu bu benim kardeşimin oğludur. Benim yanımda insanların en sevgilisidir. Siz onu tasdik ediyor onun getirdiklerine inanıyor ve kendisini alıp götürmek istiyorsanız sizden bu hususta beni tatmin edici bir söz almak isterim. Siz ona vereceğiniz sözü yerine getirebilecek ve kendisini muhaliflerinden koruyabilecek misiniz? Bunu gereği gibi yaparsanız ne iyi; yok eğer Mekke'den çıktıktan sonra kendisini yardımsız bırakacak rüsvay edecekseniz şimdiden bu işten vazgeçiniz onu bırakımı. Yine kavmi arasında ve yurdunda izzet ve şerefiyle korunmuş olarak yaşasın."
Hz. Abbas'tan sonra Hz. Peygamber (s.a.s) konuştu. Bundan sonra Medineli müslümanlar düşüncelerini şöylece açıkladılar: "Allah'tan getirdiklerine bilerek ve inanarak sana bey'at ediyoruz. Biz Rabbımıza bey'at ediyoruz Allah'ın kudret eli ellerimizin üzerindedir. Kendimizi oğullarımızı kadınlarımızı esirgeyip koruduğumuz şeylerden seni de esirgeyip koruyacağız. Eğer bu ahdimizi bozarsak Allah'ın ahdini bozan yaramaz bedbaht insanlar olalım. Ya Rasûlallah Biz ahdimizde sadıkız.
Peygamberimiz iki şart ileri sürdü "Rabbim için şartım: O'na hiç bir şeyi ortak koşmamanız yalnız O'na ibadet etmeniz kendinizi çocuklarınızı kadınlarınızı esirgeyip koruduğunuz şeylerden beni de esirgeyip korumanızdır" buyurdu. Medineliler: "Böyle yaptığımız zamanbizim için ne var" dediler. Allah Rasûlü de: "Cennet var" buyurdular. Medineliler "bu kârlı alış veriştir" deyip Allah Rasûlüne bey'at ettiler.
Mekke müşrikleri Akabe bey'atlarıyla ilgili haberi alınca Allah Resûlünü Mekke dışına çıkarmamak için önlemler almaya başladılar. Bir müddet sonra peygamberimiz
Müslümanların Medine'ye hicret etmelerine izin verdi. İlk olarak Cahşoğulları hicret ettiler. Bunlardan sonra Hz. Ömer hicret için önce silahını kuşandı Kâbe'yi tavaf etti. Çevrede bulunan müşriklere de hicret etmekte olduğunu bildirdi. "Anasını ağlatmak karısını dul bırakmak isteyen varsa beni izlesin" diyerek büyük bir grup sahabe ile birlikte hicret etti."
Hz. Ömer'den sonra Hz. Hamza ve diğer müslümanlar hicret ettiler.
Hz. Ebû Bekir de hicret etmek istiyordu ancak Peygamberimiz ona "acele etme belki Allah sana bir arkadaş bulur" diyerek beklemesini söyledi. Bunun üzerine Hz. Ebu Bekir iki deve satın alıp hicret edeceği günü beklemeye başladı.
Kureyşliler müslümanların Medine'de tutunduklarını görünce telaşa düştüler. Peygamberimizin hicretine engel olabilmek için Darü'n-Nedve adı verilen meclis binasında toplandılar. Çeşitli fikirler ve düşünceler ileri sürerek sonuçta Ebû Cehil'in düşüncesinde karar kıldılar.
Ebu Cehil her kabileden bir delikanlının seçilmesini bunların hep birlikte Peygamberimizi öldürmelerini teklif etti. Böylece Abdi Menâçoğullarının bütün kabilelerle çarpışamayacağını kan davasından vazgeçeceklerini bildirdi.
Onlar bu tip hileler düşünürlerken Peygamberimiz Hz. Ebû Bekir'in evine vardı. Allah'ın kendilerine hicret iznini verdiğini bildirerek yol hazırlıklarına başlanıldı. Mekkelilere ait bazı emanetlerin sahiplerine teslim edilmesi ve müşrikleri yanıltmak amacıyla Hz. Ali'ye Peygamberimizin evinde kalması emredildi.
Gecenin geç vaktinde müşrikler Peygamberimizin evini kuşattılar. Allah Rasûlü Kur'ân okuyarak Allah'a sığınmış böylece müşriklerin arasından görünmeden geçmiştir. Bir müddet sonra müşrikler Peygamberimizin yatağında yatanın Hz. Ali olduğunu görünce hayrete düşmüş ve tuzaklarının boşa gittiğini anlamışlardır.
Rasûlullah (s.a.s) Hz. Ebu Bekir'le birlikte Sevr Dağı'na doğru yol alıp Hıra mağarasına gizlendiler. Bu dağ Medine tarafında değil Cidde tarafında Mekke'nin kuzey batısında yer alıyordu. Müşrikleri şaşırtmak için de böyle bir yola başvurulmuştu.
Müşrikler hz. Ali'yi ve Hz. Ebû Bekir'in kızı Esma'yı sıkıştırmış fakat bir şey öğrenememişlerdir. İz sürenleri yanlarına aldılar; dağ tepe demeden her tarafı aradılar. Bir ara mağaranın ağzına kadar geldiler mağaranın önüne bir güvercinin hemen Rasûlullah'ın oraya girmesinden sonra yuva yaptığını örümceğin ağ örttüğünü görünce Allah Rasülünün mağarada gizlenmesinin mümkün olabileceğini düşünemediler. Elleri boş olarak geri döndüler.
Hz. Peygamber (s.a.s) ile Hz. Ebu Bekir bu mağarada üç gün kaldılar. Hz. Ebu Bekir'in oğlu Abdullah ve kızı Esma onlara yemek taşıdılar. Hz. Ebu Bekir'in çobanı da koyunlarını Abdullah'ın geçtiği yerlere sürerek izlerini silmeye çalıştı. Yol Kılavuzu Uraykıt Peygamberimiz ve Hz. Ebubekir'in bineceği develeri getirdi. Peygamberimiz devenin ücretini Ebu Bekir'e ödeyerek yola koyuldular. Yolculukta geceleri yol alıyor gündüzleri gizleniyorlardı.
Kureyşliler Peygamberimizi bütün uğraşlarına rağmen bulamayınca şaşkına döndüler. Onu bulana yüz deve vereceklerini vadettiler. Bu ödül herkesi heyecanlandırdı. Yüz deveye sahip olabilme ümidiyle her tarafı aramaya başladılar. Her yöne haberciler gönderildi. Bu habercilerden birisi de Süraka'nın yurduna gelmişti. Onlar da Allah Rasûlünü bulabilmek ve yüz deveye sahip olabilmek için fırsat kolluyorlardı. Bir gün adamın birisi üç kişilik bir yolcu kabilesinin gitmekte olduğunu gördü. Bunu bir toplulukta anlattı.
Süraka uyanık bir kimse idi. Adamı yanıltmak ve sözü kesmek için onlar falancalardır dedi. Adam da kesin bir şey bilmediğinden susmak zorunda kaldı. Bunun üzerine Süraka evine geldi. Atını ve oklarını hazırladı. Belirtilen yöne doğru hızla yol almaya başladı. Süraka kısa bir müddet sonra Peygamberimiz ve Hz. Ebû Bekir'e yetişti. Onlara "bugün seni benden kim kurtarabilir" diye bağırdı. Peygamberimizin duasıyla Süraka'nın atının ön ayakları kuma gömüldü. Böylece Allah bu kutsî Medine yolculuğunda Rasûlünü yalnız bırakmamış ve onu tehlikelere karşı bir kez daha korumuştu.
Atının kuma gömülmesi sonucunda gerçeği anlayan Süraka affını rica etti. Peygamberimiz de ona dua ederek affetti. Süraka minnet altında kalmak istemiyordu. Peygamberimize ikramda bulunmak istiyordu. Peygamberimiz de onun hiç bir ikramını kabul etmek istemedi. İkramının kabul edilebilmesi için müslüman olmasının gerektiğini öğrendi ve müslüman oldu.
Kureyş'in vadettiği yüz deveye sahip olmak isteyenlerden birisi de Büreyd idi. O da kendi kabilesinden yetmiş atlı ile yola çıkmış Peygamberimize yetişmişti. Ancak bütün gayretlerine rağmen muvaffak olamamış sonuçta Büreyd'e İslâm tebliğ edildi. Büreyd ve yanındakiler müslüman oldular. Büreyd peygamberimizin Medine'ye bayraksız girmesinin uygun olmayacağını düşünerek başından sarığını çıkardı mızrağının ucuna bağladı böylece Medine'ye kadar Peygamberimizin bayraktarlığını yapmış oldu.
Peygamberimizin Mekke'den çıktığını duyan Medine'deki müslümanlar yolları gözlüyorlardı. Her gün güneşin doğumundan önce Harra mevkiine çıkıyorlar sıcak bastırıncaya kadar bekliyorlardı. Bir gün Yahudi'nin birisi bir işiyle ilgili olarak yüksek bir kuleye çıkıp etrafı gözetlemeye başlamıştı. Peygamberimizin ve arkadaşlarının gelmekte olduğunu gördü. Kendisini tutamayarak heyecanla " ey Arap topluluğu! İşte nasibiniz devletliniz beklediğiniz ulu kişiniz geliyor" diyerek Rasûlullah'ın geldiğini onlara haber verdi.
Medineliler yollara dökülüp Peygamberimizi karşıladılar. Peygamberimiz burada bir müddet kaldı ve Kuba Mescidi'ni inşa ettirdi. Hz. Ali de Kuba'da Rasûlulah'a yetişti.
Süheyb b. Sinan da hicret etmek için yola çıkmıştı. Kureyşliler onun yolunu çevirdiler göndermek istemediler. Süheyb biriktirdiği bütün serveti Kureyşlilere bırakmak şartıyla yoluna devam etti.
Peygamberimiz bir kaç gün sonra Medine'ye hareket etti. Hareketinden önce Neccâroğullarına kendisini Medine'ye götürmeleri için haber gönderdiği de rivayet edilmektedir. Abdulmuttalib'in annesi Neccaroğullarının kızıydı. Dolayısıyla Neccaroğulları Abdulmuttalib'in dayıları oluyordu.
Neccaroğulları Peygamberimizi Medine'ye götürdüler. Halk Peygamberimizi ağırlamak için can atıyordu. Allah Rasûlü hiç kimseyi kırmak istemiyordu. " Devenin yolunu açınız. Nereye çökeceği ona buyrulmuştur" diyordu. Deve boş bir araziye çöktü. Peygamberimiz bu araziye akrabalarından kimin evinin yakın olduğunu sordu. Böylece Neccaroğularından Ebu Eyyûb El-Ensâri'nin evine misafir oldu.
Hz. Peygamber (s.a.s)'in Medine'ye gelişi Medineli mü'minleri büyük bir sevince boğdu.
Bütün mü'minler evlerinin damına çıkmış; gençler ve hizmetçiler yollara dökülmüşler "Yâ Rasûlallah! Yâ Muhammed! Yâ Rasûlallah!" diyerek bağırıyorlardı. (Müslim Sahih VIII 237). Çocuklar ve hizmetçiler yollarda ve damlarda "Rasûlullah geldi! Allahû ekber! Muhammed geldi! Allahû ekber! Muhammed geldi! Allahu ekber Muhammed geldi! diyorlar Habeşliler de sevinçlerinden kılıç kalkan oynuyorlardı (Ebû Davud Sünen II 579)
Kadınlar ve çocuklar hep bir ağızdan
"Vedâ tepelerinden dolunay doğdu bize! Allah'a yalvaran oldukça şükür etmek gerekir halimize Ey bize gönderilen Peygamber! Sen boyun eğmemiz gereken bir emr ile geldin bize" diye şiirler okuyorlardı (Semhudî Vefaü'l-Vefa I187 Halebi insanü'l-Uyun II 58).
Berâ' b. Âzib: "Peygamber (s.a.s) Medine'ye gelince Medinelilerin Rasûlullah'a sevindikleri kadar hiç bir şeye sevindiklerini görmedim demiştir.
Enes b. Mâlik de
"Ben Rasûlullah'ın Medine'ye girdiği günden daha güzel daha parlak bir gün görmedim" der (İbn Sâ'd Tabakat I 233 234).
Rasûlullah Medine'ye varınca mü'minlerin her biri kendi evinde ağırlamak istediler ve bu konuda yarışırcasına hareket ettiler. Rasûlullah'ı misafir edebilmek için devesinin önüne geçiyorlardı. Efendimiz onlara "Devenin yolunu açınız! Nereye çökeceği ona emir buyurulmuştur" diyordu (Semhûdî-Vefâü'l-Vefâ I183).
TARIHTE HICRET: HZ. İBRAHIM (A.S)'IN HICRETI
Hz. İbrahim kendi kavmine Allah'ın dinini anlatmada hiç bir engel tanımamış Nemrut'un zorbalığına boyun eğmemiş bir bir işkencelere maruz kalmasına rağmen yolundan dönmemiştir. Fakat O'nun bütün gayretleri bir netice doğurmamış ve toplumunu küfür bataklığından çekip almamıştır. Artık netice belli olmuştur; kavmi kendi doğrultusunda gitmektedir. Hz. İbrahim de tevhid üzere yoluna devam etmektedir.
Hz. İbrahim kavminin iman etmesine imkân ve ihtimal kalmadığını anlarınca sapıklık ve küfür diyarından uzak kalmak amacıyla her şeyiyle yalnız Allah'a kulluk edebilmek için hicret etmiştir (Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Hak Dini Kur'ân Dili II 1437).
Hz. Peygamber (s.a.s) de şöyle buyurmuştur: "Her kim diniyle bir yerden bir yere hicret ederse gittiği yer bir karşı yer de olsa Cennet'te İbrahim ve Muhammed (s.a.s) onun arkadaşı olur."
ASHAB-I KEHF'IN HICRETI
Batıl düzenler gerçekten Hakk'a inananlara hayat hakkı tanımak istemezler. Onlar gerektiğinde bütün zulüm mekanizmalarını inananların aleyhine çalıştırmaktan geri durmazlar. Çünkü yarasanın ışıktan ürktüğü gibi onlar da inananların gerçekleri ve mutlak doğruları gözleri önüne sermeleri böylece kendi menfaatlerinin ortadan kalkmasından ilahlık davalarının sahteliğinin ortaya çıkmasından sömürü çarklarının durmasından endişelenirler korkarlar. Tarih boyunca inananlara zâlim düzenler eliyle yapılan zulüm baskı ve şiddetin asıl nedeni budur. Bugün yeryüzünün her bölgesinde müslümanlar üzerindeki baskı ve terör bundan kaynaklanmaktadır.
Kur'ân-ı Kerîm Ashab-ı Kehf'ten
"Rablerine inanan gençler" (el-Kehf 18/13) olarak söz etmektedir. Bunun üzerine; "Allah da onların hidayetlerini artırmıştı". Ashab-ı Kehf'in kavimleri Allah'tan başka tanrılara taptıkları için onlardan uzaklaşmalarını Kur'ân övgüyle anlatmaktadır. Onlar bu davranışlarıyla doğru yolu bulman ve Allah'ın rahmetine kavuşmayı gaye edinmişlerdi.
Şunlar şu bizim kavmimiz Ondan (Allah'dan) başka tanrılar edindiler. Bunların üzerine bari açık bir delil getirseydiler ya? Artık yalan yere Allah 'a karşı iftira edenlerden daha zâlim kimdir?" dediklerinde onların kalplerini (sabır ve sebat ile hakka) bağlamıştık."
(Birbirlerine şöyle demişlerdi)
"Madem ki siz onlardan ve Allah'tan başka tapmış olduklarından ayrıldınız o halde mağaraya (çekilip) sığının ki; Rabbiniz size rahmetinden genişlik versin işinizden de size fayda hazırlasın " (el Kehf18/ 1416) Böylece onlar zâlim bir toplum içinde yaşayıp dinlerini açığa vuramamaktansa mağaraya çekilip orada inançlarını yaşamayı tercih etmişler ve son derece az oldukları için mevcut düzene karşı duramayacaklarını anlamış bulunuyorlardı.
Habeşistan'a Hicret
İslâm'ın ilk yıllarında sahabîlerin önemli bir kısmına ve özellikle zayıf ve kimsesizlere "Rabbiniz Allah'tır" demeleri nedeniyle sayısız zulümler uygulanıyor dinlerinden vazgeçirmeleri için onlara büyük baskılar yapılıyordu. Peygamber Efendimiz sayıları yüzü bulan sahabiye Habeşistan'a hicret etmelerini tavsiye etti. Orada kendilerini himaye edecek iyi niyetli bir hükümdarın varlığından söz etti. Bunun üzerine Habeşistan'a iki defa hicret edildi.
Mekke o sıralarda gerçekten İslâm gibi eşsiz tevhide dayalı yüce bir inanç ve hayat düzenini kabul edenler için ağır şartları bulunan bir ortamdı. Habeşistan'da da İslâmî bir düzenin varlığından söz edilemezdi ama. en azından orada dini hürriyet vardı ve zulüm yoktu. Diğer taraftan İslâm ülkesi diyebileceğimiz bir yerin de varlığı söz konusu değildi. Henüz böyle bir teşebbüse girebilmek için gerekli şart ve imkanlardan da müslümanlar tamamıyla mahrum bulunuyorlardı. Bu nedenle Dârü'l- Küfr olan Mekke'yi bırakıp Darü'l-Emin (güven ülkesi)'e göç için bir izin verilmiş oluyordu...
Hicretin Hükümü
Kur'ân'ın bir çok âyeti hicretten hicretin gereğinden hicret edenlerden ve etmeyenlerden... söz eder.
Hicretin ne denli önemli olduğuna şu âyetler gayet açık bir şekilde işaret etmektedir:
"Öz nefislerinin zâlimleri olarak canlarını alacağı kimselere melekler derler ki: "Ne işte idiniz?" Onlar: "Biz yeryüzünde dinin emirlerini uygulamaktan aciz kimseler idik" derler. Melekler de: "Allah'ın arzı geniş değil miydi? Siz de oradan hicret etseydiniz ya" derler. İşte onlar böyle. Onların barınakları Cehennemdir. O ne kötü bir yerdir. Erkeklerden kadınlardan çocuklardan zayıf ve acz içinde bırakılıp da hiçbir Çareye gücü yetmeyen ve (hicret) için bir yol bulamayanlar müstesna" (en-Nisâ 4/97 98).
Bu âyetlerin iniş sebebi hakkında İbn Abbas (r.a) şunu nakletmektedir
"Peygamber (s.a.s) zamanında bazı müslümanlar müşriklerle birlikte durup onların sayılarının artmalarına neden oluyorlardı. (savaş sırasında) ok onlardan bazılarına isabet edebiliyor veya boynu vurulup öldürülebiliyordu. Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu. Yine İbn Abbas (r.a.)'ın rivayet ettiğine göre; bir kısım Mekkeliler İslâm'a girmiş fakat müslümanlıklarını açığa vurmamışlardı. Bedir savaşı gününde müşrikler onları da beraberlerinde savaşa götürdüler ve bazıları bu savaşta öldü. Müslümanlar bunun üzerine: "Bizim arkadaşlarımız müslüman idiler savaşa zorla sokuldular" deyip onlara Allah'tan mağfiret dilediler. Bunun üzerine bu âyetler nazil oldu" (İbn Kesîr Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azim I 542).
Demek ki mü'minler bu gibi durumlarda "biz İslâm'ı ayakta tutamayacak kadar zayıf kimseler idik" demekle kendilerini kurtaramayacaklardır. Çünkü bunlar İslâm'ı tamamiyle yaşayabilmek için herhangi bir teşebbüste bulunmamışlar ve böylece "kendilerine zulm etmişlerdir" fakat gerçekten hicret edemeyecek durumda bulunan zayıf kimseler bundan müstesnadır.
Bu âyetler müşrikler arasında bulunup da dinini ayakta tutamayan herkesi kapsamaktadır. Hicret edebilecek durumda olup da hicret etmeyenlerin kendi nefislerine zulmetmiş oldukları ve bu ayetin hükmüne göre haram işledikleri icmâ ile kabul edilmiştir (İbn Kesîr Tefsîr I 542). Bu hüküm kıyamete kadar bakîdir ve genel bir hükümdür. Herhangi bir durum onu dinini yaşayabileceği inancının gereklerini yerine getirebileceği Darü'l-İslam'a hicret etmekten alıkoymaz.
Hanbelî hukukçulara göre bir kimsenin Darü'l- Harp'te dinini açığa vurup yaşayabiliyor bile olsa müslümanların sayısını çoğaltmak ve cihada katılabilmek için Dârü'l-İslâm'a hicret etmesi sünnet olur. Hanefi mezhebinde ise küfür diyarından İslâm diyarına hicret etmek vaciptir. Şâfiîlerden el-Mâverdî'ye göre de müslüman herhangi bir küfür beldesinde dinini açığa vurabiliyorsa orası onunla Daru'l-İslâm olmuş olur. Orada durmak hicret etmekten daha iyidir. Çünkü böylelikle kendisinden başkalarınında İslâm'a girmeleri umulabilir. Ancak el-Mâverdî'nin bu görüşüyle konu ile ilgili olarak Darü'l-Harp'ta kalmayı haram kılan ayet ve hadisler arasındaki aykırılık açıktır. Hicret hükmü Darü'l-Harp'te müslüman olup oradan uzaklaşabilecek güçte olan herkes için geçerlidir (eş-Şevkânî Neylü'l-Evtâr VIII 28 29). Darü'l-Harp'ten hicret etmenin herhangi bir ma'siyetin işlenmesi veya herhangi bir emrin yerine getirilmemesi veya İslâm devlet başkanının istemesiyle vacip olacağı konusunda icmâ' vardır (eş-Şevkânî a.g.e. VIII 29).
Kişi "ben hicret edeceğim ama gideceğim yer tanımadığım yabancısı olduğum bir yerdir. Acaba orada geçimimi sağlayabilecek miyim? Sonra ne zaman geleceği bilinmeyen ölüm beni yolda yakalarsa hicret etmiş sayılabilir miyim..." gibi bir takım düşünceleri içinden geçirebilir. Ancak bunlar yersiz düşüncelerdir. Çünkü: "Kim Allah yolunda hicret ederse yeryüzünde gidecek barınacak bir çok yerler bulur genişlik de bulur. Kim evinden Allah ve Rasûlüne muhâcir olarak çıkıp da sonra yolda ölürse onun mükâfatı Allah'a aittir (en-Nisâ 4/100). Bu bakımdan ne rızık endişesi ne de "yolda ölüm" düşüncesiyle farz olan hicretten geri kalamaz.
Yeryüzü iman-küfür mücadelesinin alanıdır. Bu mücadelede kimi zaman iman bazan da küfür egemen olmuştur. Mü'minler İslâmî kimliklerini yitirdikleri imanî zaaflara düştükleri İslâmi ilimlerin yeterince tahsil edilmediği ve cehaletin yaygınlaştığı dönemlerde küfür İslâm'a gâlib gelecektir. İslâmî ilimlerin çok iyi bilindiği İslâm'ın yaşandığı imanın kalb atışlarında bile hissedildiği dönemlerde ise kuşkusuz İslâm egemen olacaktır.
İslâm'ın ve küfrün egemenliği ya da şeytana zaman zaman fırsat verilmesi insanın ve yeryüzünün kanunu hükmündedir. Dolayısıyla mü'minler İslâm'ın egemen olmadığı toplumlarda yaşama durumunda kalabilirler. Bundan dolayı hicret zaman zaman gündeme gelebilir. Hicret dönemi asla kapanmaz Mekke'nin de fethinden sonra hicret gündeme getirilemez; hicret tarihin belirli bir dönemine ait bir olay değildir. Hicret süreklilik arzeder ve kıyamete kadar kaimdir.
Mekke'nin fethedildiği gün Abdurrahman b. Safvan (r.a) babasını getirerek Rasûlullah'a babasının da hicret sevabından payını almasını istediğini bildirdi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz: "Artık hicret yoktur" diye cevap verir. Rasûlullah'ı bu konuda yumuşatmak amacıyla amcası Hz. Abbâs'ın yanına gider ve bu konuda kendisine yardımcı olmasını ister. Hz. Abbâs .(r.a) Peygamber (s.a.s)'e "Allah aşkına kabul et" derse de Hz. Rasûlullah şu cevabı verir: " Amcamın yeminini yerine getiririm ama hicret yoktur" Hadîsin râvilerinden olan Yezid b. Ziyâd: "Halkı İslâm'ın egemenliği altına girmiş bulunan bir yerden hicret edilemez demek istiyor" diye hadisi açıklamıştır (İbn Mace Keffâret).
Burada görüldüğü gibi Mekke'den hicret etmek artık söz konusu değildir. Çünkü hicretten maksat gerçekleşmiş bulunuyor. Artık Mekke'nin kendisi fethedilmek suretiyle Darü'l-İslâm olmuş ve İslâm'ın bütünüyle hayata yansıyacağı bir yer haline gelmiştir. Allah'tan başka hiçbir varlığın hâkimiyetinden söz edilemeyecektir.
Diğer bir kısım hadislerde ise hicretin sürekliliğinden söz edilmektedir:
"Kâfirlerle savaşıldıkça hicretin sonu gelmeyecektir (eş-Şevkânî a.g.e. VIII 27). "Hicretten sonra hicret olacaktır. Yeryüzünün en hayırlıları Hz. İbrahim'in hicretini kendisine örnek alanlardır" (Ebû Davûd Cihad).
Bu hadislerden anlaşıldığına göre İslâm hâkim olduğu bir yerden hicret etmenin farz veya vâcib olması söz konusu değildir. Ancak Darü'l-Harb'den Darü'l-İslâm'a hicret etmemin vucûbu kıyamete kadardır. Ebu Bekr İbnü'l-Arabî: "Hicret Peygamber (s.a.s) zamanında farz idi. Kendi dini veya nefsi için korkusu olan herkese farz olarak devam etmektedir. Kesilen hicret Mekke'nin fethinden sonra Mekke'den Medine'ye olan hicrettir" (eş-Şevkânî a.g.e. VIII 29) der.
Hicretin hayata yansımasında genel etkenlerden biri de İslâm devlet başkanıdır. Halife mü'minlerin bir yerden bir yere hicret etmelerini isteyebilir. Mü'minler de buna aymak zorundadırlar. Zira müslümanlar Halifenin İslâm'a muhalif olmayan bütün emirlerine uymak zorundadırlar. Hilafet İslâm'ın bütün hükümlerinin direkt ya da dolaylı olarak bağlantılı olduğu bir müessesedir.
Peygamber Efendimiz bazan büyük kalabalıkları bile hicret edip etmemekle serbest bırakmıştır. Gönderdiği askerî müfreze (seriyye) kumandanlarına verdiği tâlimât arasında şunları da görmekteyiz: ".. Onları İslâm'a davet et. Kabul ederlerse sen de bunu kabul et ve onlarla savaşma. Sonra bulundukları yerden muhâcirlerin yurduna hicret etmelerini iste. Bunu yaptıklarında do muhacirlerin leh ve aleyhlerinde olanın kendilerinin de leh ve aleyhlerine olacağını bildir. Eğer hicret etmeyecek olurlarsa durumlarının bedevî müslümanların aynısı olacağını onlara bildir. Onlara mü'minlere uygulanan Allah'ın hükümleri uygulanacok ancak müslümanlarla birlikte cihada katılmadıkça fey' ve ganimetten pay alamayacaklardır" (İbn Kesîr Tefsîr III 329).
Hicretin devlet politikasında önemli bir yeri olmalıdır. İslâm Devleti durumuna göre hicretle ilgili bir takım düzenlemelere girişmek zorundadır.
Bu gibi istisnâî durumların maksat ve nedenleri araştırıldığında bazı zümrelerin bundan istisna edilmesi de tamamen toplumun iyilik ve hayrıyla yakından ilgilidir. Mesela: Müzeyne Medine'nin 35 km. uzağındaydı ve yüzlerce savaşçıya sahipti. Bunların bulundukları topraklarda bırakılması İslâm Devlet topraklarını genişletme maksadını taşıyordu.
Bunların İslâm ülkesine hicret etmeleri birçok iktisâdî zorlukların doğmasına neden olacak ve terkedilmiş verimli topraklar ve sular yabancıları ve belki de İslâm düşmanları tarafından işgal edilecekti (Muhammed Hamidullah İslam Peygamberi II 277 278). Bu bakımdan Peygamber Efendimiz İslâm devleti sınırlarının genişlemesi ve müslümanların savaş gücünün artırılması noktasından hareket etmiş ve duruma göre hicret üzerinde durmuştur. Hicretin diğer bir amacı da; İslâm devletinin gücünü arttırmaktır.
Hicret Edenler Ve Ecirleri
Allah (c.c) için yapılan her hareket tavır ve söz'ün karşılıksız kalması mümkün değildir. Allah için bulunduğu yeri bin bir zorluk altında terk eden ve bununla İslâm'ı daha iyi yaşamayı Allah'a daha mükemmel bir şekilde kullukta bulunmayı amaçlayan bir kimsenin eli boş döndürülmesi düşünülemez. Allah (c.c) Kur'ân-ı Kerîm'de hicret edenlere müjdeler vermektedir:
"Muhakkak iman edenler hicret edenler ve Allah yolunda cihad edenler işte onlar Allah'ın rahmetini umabilirler" (el-Bakara 2/ 219; et-Tevbe 9/20).
"Muhacir ve ensardan daha önce iman etmiş olanlarla (sonradan) onlara ihsan ile uyanlardan Allah razı olmuştur. Ve onlar da Allah (ın kendilerine verdiği nimet ve sevap)dan razi olmuşlardır. Onlar o cennetlerde ebedî kalıcıdırlar" (et-Tevbe 9/100).
"(Kendilerine) Zulmettikten sonra Allah yolunda hicret edenleri dünyada iyi bir şekilde yerleştireceğiz elbette ahiretteki ecir (leri) ise daha büyüktür. Keşke ölmüş olsalardı" (en-Nahl 16/41).
Amr b. el-Âs (r.a) Rasûlullah'a kendisinin günahlarının affedilmesi şartıyla bey'at edeceğini söyleyince Rasûlullah'tan şu cevabı aldığını anlatmıştı: "Sen İslâm'ın kendisinden (yani kişi müslüman olmadan) önce işlemiş günahları yok ettiğini bilmiyor muydun? Hicretin ve haccın da aynı şekilde (bunlar yapılmadan önce) işlenmiş günahları silip süpürdüğünü bilmiyor muydun?"
Allah bütün yeryüzünün ve tüm kâinatın biricik ve mutlak sahibidir. Bütün varlık âlemini insan için yaratan ve onları insanın emrine veren Allah'tır. İnsan ise; kendisine kulluk etmek İslâm düzenini gerekleriyle birlikte noksansız olarak yaşamak için yaratılmıştır. Bundan yüz çevirenleri cezalandıracak sudan bahanelerle ibadetten geri kalanların mazeretlerini kabul etmeyecektir. Ve bu mazeretler onları kendi nefislerine zulüm etmiş olmaktan" kurtaramayacaktır. Bu konuda Allahu Teâlâ kullarına şöyle seslenmektedir:
"Ey inanmış olan kullarım muhakkak benim mülküm olan yeryüzü (çok) geniştir. O halde (şuna buna değil de) yalnız bana ibadet edin (el-Ankebût; 29/56).
Bu ayetin İslâm'ı açıkça yaşayamayan Mekkeli güçsüz bir kısım müslüman hakkında nazil olduğu bildirilmektedir.
Bu ayet Allah'ın inanan kullarına dinlerini açığa vurup yaşayamadıkları bir yerden onu kolayca yaşayabilecekleri başka bir yere hicret etmeleri için bir emirdir. Rasûlullah (s.a.s) şöyle buyurmuştur: "Memleketler Allah'ın memleketleridir. Kullar da Allah'ın kullarıdır. Nerede hayır bulursan orada yerle" ( İbn Kesîr Tefsirü'l-Kur'âni'l Azim II14).
Bütün insanlar Allah'ın kuludur ve yeryüzü de Allah'ındır bütün genişliğiyle yalnız onundur. Arz bütün insanları içine alacak kadar geniştir. O halde insan bulunduğu yerde dininî bütünüyle Allah'ın emirlerini yaşayamıyor bu konuda zorluklarla karşı karşıya bırakılıyor Allah'tan başka her şeye ve herkese kul olması için zorlanıyor ve bu telkin yapılıyorsa orası müslümanın yaşayabileceği yer değildir. Yaşayabileceği yeri aramalı ve bulmalıdır. "Bütün yeryüzü Allah'ın olduktan sonra onun Allah indinde en çok sevileni kullarının yalnız kendisine ibadet ettikleri yerdir."
İslâm'da hiç bir şey putlaştırılamaz isterse bu içinde doğup büyüdüğümüz yakınlarımızın malımızın ticaretimizin acı tatlı her türlü hatıralarımızın ve daha nice güzel şeylerimizin bulunduğu yer olsun. Müslüman nerede inancını yaşayabiliyorsa vatanı orasıdır. "Kişinin bulunduğu memlekette yalnız Allah'a ibadet etmek kolay olmaz; dinini açığa vurmakta zorluklarla karşılaşır daralırsa orada bağlanıp kalmamalı ibadetlerini serbest yapabileceği yere gitmelidir. Hicret edip o darlıktan genişliğe çıkmak için ne gerekiyorsa yapmak ve Allah'a kulluk etmek mü'minin prensibi olmalıdır" (Elmalı U.H. Y. Hak Dinî Kur'ân Dili V 3790)
.
Ilk olarak Cahsogullari hicret ettiler. Bunlardan sonra Hz. Ömer hicret için önce silahini kusandi, Kâbe'yi ta
.
Bir yerden baska bir yere göç etmek.
Hz. Peygamber (s.a.s) ve ashabinin Islâm devletini kurmak üzere Mekke'den Medine'ye göç etmeleri.
Rasûlullah Mekke'de teblig görevini sürdürürken Kureysliler de inkârlarinda diretiyorlardi. Peygamberimiz teblig görevini Mekke'nin disina tasirmak istiyordu. Bu nedenle Taif'e gitti. Tâifliler de Kureysliler gibi inkârcilikta direnmisler ve Peygamberimizi tasa tutmuslardi. Peygamberimiz onlarin bu cahilce hareketleri karsisinda yilmamistir. Özellikle hacc mevsiminde Mekke disindan gelen insanlarla görüs üyor onlara Islâm'i anlatiyordu. Peygamberimiz bir gün Akâbe mevkiinde Medineli alti ki si ile karsilasti. Onlara Ku r'ân okudu ve Islâm'a davet etti. Medineliler Peygamberimizle konustuktan sonra durumu kendi aralarinda degerlendirdiler.
"Yahûdilerin gelecegini bildikleri ve kendisiyle bizi korkuttuklari peygamber bu olmasin" dediler. Yahûdilerden önce müslüman olmanin geregine inanip müslüman oldular.
Medine'de bulunan Yahudiler bir Peygamber'in gelecegini biliyorlardi. Medinelilerle aralan açilan Yahudiler onlara "Bir Peygamber gönderilmek üzeredir. O Peygamber gelince biz ona tabi olacagiz, Irem ve Âd kavimleri gibi sizin kökünüzü. kaziyacagiz" diyorlardi.
Akabe'de Müslüman olan Medineliler memleketlerine gittiklerinde bu durumu yakinlarina aktardiktan bir yil sonra, daha önceki Müslümanlarla birlikte on iki kisilik bir topluluk Hacc için Mekke'ye geldi. Bunlar Peygamberimizle görüstü ve "hirsizlik yapmamak, zina etmemek, çocuklari öldürmemek, iftira etmemek, Allah ve Rasûlüne muhalefette bulunmamak hususunda" peygamberimize söz verip bey'at ettiler.
Peygamberligin onüçüncü yilinda Medineli müslümanlardan yetmis iki kisilik bir grup hacc için Mekke'ye geldiler. Peygamberimizle Akabe mevkiinde görüsmek üzere toplandilar.
Hz. Peygamber (s.a.s), amcasi Abbas'la birlikte Akabe'ye geldi. Abbas henüz müslüman olmamisti. Ebu Talib'in vefatindan sonra peygamberimizle daha çok ilgilenmeye baslamisti. Bu ilgi kabile bagindan ileriye gitmiyordu. Toplantida ilk konusmayi Abbâs yapti; "Ey Hazrec toplulugu, bu benim kardesimin ogludur. Benim yanimda insanlarin en sevgilisidir. Siz onu tasdik ediyor onun getirdiklerine inaniyor ve kendisini alip götürmek istiyorsaniz, sizden bu hususta beni tatmin edici bir söz almak isterim. Siz ona vereceginiz sözü yerine getirebilecek ve kendisini muhaliflerinden koruyabilecek misiniz? Bunu geregi gibi yaparsaniz ne iyi; yok eger Mekke'den çiktiktan sonra kendisini yardimsiz birakacak rüsvay edecekseniz simdiden bu isten vazgeçiniz, onu birakimi. Yine kavmi arasinda ve yurdunda izzet ve serefiyle korunmus olarak yasasin."
Hz. Abbas'tan sonra Hz. Peygamber (s.a.s) konustu. Bundan sonra Medineli müslümanlar düsüncelerini söylece açikladilar: "Allah'tan getirdiklerine bilerek ve inanarak sana bey'at ediyoruz. Biz, Rabbimiza bey'at ediyoruz Allah'in kudret eli ellerimizin üzerindedir. Kendimizi, ogullarimizi, kadinlarimizi esirgeyip korudugumuz seylerden seni de, esirgeyip koruyacagiz. Eger bu ahdimizi bozarsak, Allah'in ahdini bozan, yaramaz, bedbaht insanlar olalim. Ya Rasûlallah! Biz ahdimizde sadikiz".
Peygamberimiz iki sart ileri sürdü, "Rabbim için sartim: O'na hiç bir seyi ortak kosmamaniz yalniz O'na ibadet etmeniz, kendinizi, çocuklarinizi, kadinlarinizi esirgeyip korudugunuz seylerden, beni de esirgeyip korumanizdir" buyurdu. Medineliler: "Böyle yaptigimiz zaman bizim için ne var" dediler. Allah Rasûlü de: "Cennet var" buyurdular. Medineliler "bu kârli alis veristir" deyip Allah Rasûlüne bey'at ettiler.
Mekke müsrikleri Akabe bey'atlariyla ilgili haberi alinca Allah Rasûlünü Mekke disina çikarmamak için önlemler almaya basladilar. Bir müddet sonra peygamberimiz müslümanlarin Medine'ye hicret etmelerine izin verdi. Ilk olarak Cahsogullari hicret ettiler. Bunlardan sonra Hz. Ömer hicret için önce silahini kusandi, Kâbe'yi tavaf etti. Çevrede bulunan müsriklere de hicret etmekte oldugunu bildirdi. "Anasini aglatmak karisini dul birakmak isteyen varsa beni izlesin" diyerek büyük bir grup sahabe ile birlikte hicret etti."
Hz. Ömer'den sonra Hz. Hamza ve diger müslümanlar hicret ettiler.
Hz. Ebû Bekir de hicret etmek istiyordu ancak, Peygamberimiz ona "acele etme, belki Allah sana bir arkadas bulur" diyerek beklemesini söyledi. Bunun üzerine Hz. Ebu Bekir iki deve satin alip, hicret edecegi günü beklemeye basladi.
Kureysliler müslümanlarin Medine'de tutunduklarini görünce telasa düstüler. Peygamberimizin hicretine engel olabilmek için Darü'n-Nedve adi verilen meclis binasinda toplandilar. Çesitli fikirler ve düsünceler ileri sürerek sonuçta Ebû Cehil'in düsüncesinde karar kildilar.
Ebu Cehil, her kabileden bir delikanlinin seçilmesini, bunlarin hep birlikte Peygamberimizi öldürmelerini teklif etti. Böylece Abdi Menâçogullarinin bütün kabilelerle çarpisamayacagini, kan davasindan vazgeçeceklerini bildirdi.
Onlar bu tip hileler düsünürlerken Peygamberimiz Hz. Ebû Bekir'in evine vardi. Allah'in kendilerine hicret iznini verdigini bildirerek yol hazirliklarina baslanildi. Mekkelilere ait bazi emanetlerin sahiplerine teslim edilmesi ve müsrikleri yaniltmak amaciyla Hz. Ali'ye Peygamberimizin evinde kalmasi emredildi.
Gecenin geç vaktinde müsrikler Peygamberimizin evini kusattilar. Allah Rasûlü Kur'ân okuyarak Allah'a siginmis böylece müsriklerin arasindan görünmeden geçmistir. Bir müddet sonra müsrikler Peygamberimizin yataginda yatanin Hz. Ali oldugunu görünce hayrete düsmüs ve tuzaklarinin bosa gittigini anlamislardir.
Rasûlullah (s.a.s) Hz. Ebu Bekir'le birlikte Sevr Dagi'na dogru yol alip Hira magarasina gizlendiler. Bu dag Medine tarafinda degil, Cidde tarafinda Mekke'nin kuzey batisinda yer aliyordu. Müsrikleri sasirtmak için de böyle bir yola basvurulmustu.
Müsrikler hz. Ali'yi ve Hz. Ebû Bekir'in kizi Esma'yi sikistirmis fakat bir sey ögrenememis lerdir. Iz sürenleri yanlarina aldilar; dag, tepe demeden her tarafi aradilar. Bir ara magaranin agzina kadar geldiler, magaranin önüne bir güvercinin hemen Rasûlullah'in oraya girmesinden sonra yuva yaptigini, örümcegin ag örttügünü görünce Allah Rasülünün magarada gizlenmesinin mümkün olabilecegini düsünemediler. Elleri bos olarak geri döndüler.
Hz. Peygamber (s.a.s) ile Hz. Ebu Bekir bu magarada üç gün kaldilar. Hz. Ebu Bekir'in oglu Abdullah ve kizi Esma onlara yemek tasidilar. Hz. Ebu Bekir'in çobani da koyunlarini Abdullah'in geçtigi yerlere sürerek izlerini silmeye çalisti. Yol Kilavuzu Uraykit Peygamberimiz ve Hz. Ebubekir'in binecegi develeri getirdi. Peygamberimiz devenin ücretini Ebu Bekir'e ödeyerek yola koyuldular. Yolculukta geceleri yol aliyor, gündüzleri gizleniyorlardi.
Kureysliler, Peygamberimizi bütün ugraslarina ragmen bulamayinca saskina döndüler. Onu bulana yüz deve vereceklerini vadettiler. Bu ödül herkesi heyecanlandirdi. Yüz deveye sahip olabilme ümidiyle her tarafi aramaya basladilar. Her yöne haberciler gönderildi. Bu habercilerden birisi de Süraka'nin yurduna gelmisti. Onlar da Allah Rasûlünü bulabilmek ve yüz deveye sahip olabilmek için firsat kolluyorlardi. Bir gün adamin birisi üç kisilik bir yolcu kabilesinin gitmekte oldugunu gördü. Bunu bir toplulukta anlatti. Süraka uyanik bir kimse idi. Adami yaniltmak ve sözü kesmek için onlar falancalardir dedi. Adam da kesin bir sey bilmediginden susmak zorunda kaldi. Bunun üzerine Süraka evine geldi. Atini ve oklarini hazirladi. Belirtilen yöne dogru hizla yol almaya basladi. Süraka kisa bir müddet sonra Peygamberimiz ve Hz. Ebû Bekir'e yetisti. Onlara "bugün seni benden kim kurtarabilir" diye bagirdi. Peygamberimizin duasiyla Süraka'nin atinin ön ayaklari kuma gömüldü. Böylece Allah bu kutsî Medine yolculugunda Rasûlünü yalniz birakmamis ve onu tehlikelere karsi bir kez daha korumustu.
Atinin kuma gömülmesi sonucunda gerçegi anlayan Süraka affini rica etti. Peygamberimiz de ona dua ederek affetti. Süraka minnet altinda kalmak istemiyordu. Peygamberimize ikramda bulunmak istiyordu. Peygamberimiz de onun hiç bir ikramini kabul etmek istemedi. Ikraminin kabul edilebilmesi için müslüman olmasinin gerektigini ögrendi ve müslüman oldu.
Kureys'in vadettigi yüz deveye sahip olmak isteyenlerden birisi de Büreyd idi. O da kendi kabilesinden yetmis atli ile yola çikmis, Peygamberimize yetismisti. Ancak bütün gayretlerine ragmen muvaffak olamamis sonuçta Büreyd'e Islâm teblig edildi. Büreyd ve yanindakiler müslüman oldular. Büreyd, peygamberimi zin Medine'ye bayraksiz girmesinin uygun olmayacagini düsünerek, basindan sarigini çikardi, mizraginin ucuna bagladi, böylece Medine'ye kadar Peygamberimizin bayraktarligini yapmis oldu.
Peygamberimizin Mekke'den çiktigini duyan Medine'deki müslümanlar yollari gözlüyorlardi. Her gün günesin dogumundan önce Harra mevkiine çikiyorlar, sicak bastirincaya kadar bekliyorlardi. Bir gün Yahudi'nin birisi bir isiyle ilgili olarak yüksek bir kuleye çikip etrafi gözetlemeye baslamisti. Peygamberimizin ve arkadaslarinin gelmekte oldugunu gördü. Kendisini tutamayarak heyecanla " ey Arap toplulugu! Iste nasibiniz, devletliniz, beklediginiz ulu kisiniz geliyor" diyerek Rasûlullah'in geldigini onlara haber verdi.
Medineliler yollara dökülüp Peygamberimizi karsiladilar. Peygamberimiz burada bir müddet kaldi ve Kuba Mescidi'ni insa ettirdi. Hz. Ali de Kuba'da Rasûlulah'a yetisti.
Süheyb b. Sinan da hicret etmek için yola çikmisti. Kureysliler onun yolunu çevirdiler, göndermek istemediler. Süheyb, biriktirdigi bütün serveti Kureyslilere birakmak sartiyla yoluna devam etti.
Peygamberimiz bir kaç gün sonra Medine'ye hareket etti. Hareketinden önce Neccârogullarina kendisini Medine'ye götürmeleri için haber gönderdigi de rivayet edilmektedir. Abdulmuttalib'in annesi Neccarogullarinin kiziydi. Dolayisiyla Neccarogullari Abdulmuttalib'in dayilari oluyordu.
Neccarogullari Peygamberimizi Medine'ye götürdüler. Halk Peygamberimizi agirlamak için can atiyordu. Allah Rasûlü hiç kimseyi kirmak istemiyordu. " Devenin yolunu açiniz. Nereye çökecegi ona buyrulmustur" diyordu. Deve bos bir araziye çöktü. Peygamberimiz bu araziye akrabalarindan kimin evinin yakin oldugunu sordu. Böylece Neccarogularindan Ebu Eyyûb El-Ensâri'nin evine misafir oldu.
Hz. Peygamber (s.a.s)'in Medine'ye gelisi Medineli mü'minleri büyük bir sevince bogdu.
Bütün mü'minler, evlerinin damina çikmis; gençler ve hizmetçiler yollara dökülmüsler "Yâ Rasûlallah! Yâ Muhammed! Yâ Rasûlallah!" diyerek bagiriyorlardi. (Müslim, Sahih, VIII, 237). Çocuklar ve hizmetçiler, yollarda ve damlarda "Rasûlullah geldi! Allahû ekber! Muhammed geldi! Allahû ekber! Muhammed geldi! Allahu ekber, Muhammed geldi! diyorlar, Habesliler de, sevinçlerinden kiliç kalkan oynuyorlardi (Ebû Davud Sünen, II, 579)
Kadinlar ve çocuklar, hep bir agizdan: "Vedâ tepelerinden dolunay dogdu bize! Allah'a yalvaran oldukça, sükür etmek gerekir halimize, Ey bize gönderilen Peygamber! Sen boyun egmemiz gereken bir emr ile geldin bize" diye siirler okuyorlardi (Semhudî, Vefaü'l-Vefa, I,187, Halebi insanü'l-Uyun, II, 58).
Berâ' b. Âzib: "Peygamber (s.a.s) Medine'ye gelince, Medinelilerin Rasûlullah'a sevindikleri kadar hiç bir seye sevindiklerini görmedim demistir.
Enes b. Mâlik de: "Ben, Rasûlullah'in Medine'ye girdigi günden daha güzel, daha parlak bir gün görmedim" der (Ibn Sâ'd, Tabakat, I, 233, 234).
Rasûlullah Medine'ye varinca mü'minlerin her biri kendi evinde agirlamak istediler ve bu konuda yarisircasina hareket ettiler. Rasûlullah'i misafir edebilmek için devesinin önüne geçiyorlardi. Efendimiz onlara "Devenin yolunu açiniz! Nereye çökecegi ona emir buyurulmustur" diyordu (Semhûdî-Vefâü'l-Vefâ, I,183).
TARIHTE HICRET: HZ. IBRAHIM (A.S)'IN HICRETI:
Hz. Ibrahim, kendi kavmine Allah'in dinini anlatmada hiç bir engel tanimamis, Nemrut'un zorbaligina boyun egmemis, bir bir iskencelere maruz kalmasina ragmen yolundan dönmemistir. Fakat O'nun bütün gayretleri bir netice dogurmamis ve toplumunu küfür batakligindan çekip almamistir. Artik netice belli olmustur; kavmi kendi dogrultusunda gitmektedir. Hz. Ibrahim de tevhid üz ere yoluna devam etmektedir.
Hz. Ibrahim kavminin iman etmesine imkân ve ihtimal kalmadigini anlarinca, sapiklik ve küfür diyarindan uzak kalmak amaciyla, her seyiyle yalniz Allah'a kulluk edebilmek için hicret etmistir (Elmalili Muhammed Hamdi Yazir, Hak Dini Kur'ân Dili, II, 1437).
Hz. Peygamber (s.a.s) de söyle buyurmustur: "Her kim diniyle bir yerden bir yere hicret ederse, gittigi yer bir kars i yer de olsa Cennet'te Ibrahim ve Muhammed (s.a.s) onun arkadasi olur."
ASHAB-I KEHF'IN HICRETI:
Batil düzenler, gerçekten Hakk'a inananlara hayat hakki tanimak istemezler. Onlar gerektiginde bütün zulüm mekanizmalarini inananlarin aleyhine çalistirmaktan geri durmazlar. Çünkü, yarasanin isiktan ürktügü gibi, onlar da inananlarin gerçekleri ve mutlak dogrulari gözleri önüne sermeleri böylece kendi menfaatlerinin ortadan kalkmasindan, ilahlik davalarinin sahteliginin ortaya çikmasindan, sömürü çarklarinin durmasindan endiselenirler, korkarlar. Tarih boyunca inananlara zâlim düzenler eliyle yapilan zulüm, baski ve siddetin asil nedeni budur. Bugün yeryüzünün her bölgesinde müslümanlar üzerindeki baski ve terör bundan kaynaklanmaktadir.
Kur'ân-i Kerîm Ashab-i Kehf'ten: "Rablerine inanan gençler" (el-Kehf, 18/13) olarak söz etmektedir. Bunun üzerine; "Allah da onlarin hidayetlerini artirmisti". Ashab-i Kehf'in, kavimleri Allah'tan baska tanrilara taptiklari için onlardan uzaklasmalarini Kur'ân övgüyle anlatmaktadir. Onlar bu davranislariyla dogru yolu bulman ve Allah'in rahmetine kavusmayi gaye edinmislerdi.
"... Sunlar, su bizim kavmimiz, Ondan (Allah'dan) baska tanrilar edindiler. Bunlarin üzerine bari açik bir delil getirseydiler ya? Artik yalan yere Allah 'a karsi iftira edenlerden daha zâlim kimdir?" dediklerinde, onlarin kalplerini (sabir ve sebat ile hakka) baglamistik."
(Birbirlerine söyle demislerdi):
"Madem ki siz onlardan ve Allah'tan baska tapmis olduklarindan ayrildiniz, o halde magaraya (çekilip) siginin ki; Rabbiniz size rahmetinden genislik versin, isinizden de size fayda hazirlasin " (el Kehf,18/ 14,16) Böylece onlar, zâlim bir toplum içinde yasayip, dinlerini açiga vuramamaktansa magaraya çekilip orada inançlarini yasamayi tercih etmisler ve son derece az olduklari için, mevcut düzene karsi duramayacaklarini anlamis bulunuyorlardi.
HABESISTAN'A HICRET:
Islâm'in ilk yillarinda, sahabîlerin önemli bir kismina ve özellikle zayif ve kimsesizlere, "Rabbiniz Allah'tir" demeleri nedeniyle sayisiz zulümler uygulaniyor, dinlerinden vazgeçirmeleri için onlara büyük baskilar yapiliyordu. Peygamber Efendimiz, sayilari yüzü bulan sahabiye Habesistan'a hicret etmelerini tavsiye etti. Orada kendilerini himaye edecek iyi niyetli bir hükümdarin varligindan söz etti. Bunun üzerine Habesistan'a iki defa hicret edildi.
Mekke o siralarda gerçekten Islâm gibi e ssiz, tevhide dayali yüce bir inanç ve hayat düzenini kabul edenler için agir sartlari bulunan bir ortamdi. Habes istan'da da Islâmî bir düzenin varligindan söz edilemezdi ama. en azindan orada dini hürriyet vardi ve zulüm yoktu. Diger taraftan Islâm ülkesi diyebilecegimiz bir yerin de varligi söz konusu degildi. Henüz böyle bir tesebbüse girebilmek için gerekli sart ve imkanlardan da müslümanlar tamamiyla mahrum bulunuyorlardi. Bu nedenle Dârü'l- Küfr olan Mekke'yi birakip Darü'l-Emin (güven ülkesi)'e göç için bir izin verilmis oluyordu...
HICRETIN HÜKMÜ:
Kur'ân'in bir çok âyeti hicretten, hicretin gereginden, hicret edenlerden ve etmeyenlerden... söz eder.
Hicretin ne denli önemli olduguna su âyetler gayet açik bir sekilde isaret etmektedir:
"Öz nefislerinin zâlimleri olarak canlarini alacagi kimselere melekler derler ki: "Ne iste idiniz?" Onlar: "Biz yeryüzünde dinin emirlerini uygulamaktan aciz kimseler idik" derler. Melekler de: "Allah'in arzi genis degil miydi? Siz de oradan hicret etseydiniz ya" derler. Iste onlar böyle. Onlarin barinaklari Cehennemdir. O ne kötü bir yerdir. Erkeklerden, kadinlardan, çocuklardan zayif ve acz içinde birakilip da hiçbir Çareye gücü yetmeyen ve (hicret) için bir yol bulamayanlar müstesna" (en-Nisâ, 4/97, 98).
Bu âyetlerin inis sebebi hakkinda Ibn Abbas (r.a) sunu nakletmektedir:
"Peygamber (s.a.s) zamaninda bazi müslümanlar müsriklerle birlikte durup onlarin sayilarinin artmalarina neden oluyorlardi. (savas sirasinda) ok, onlardan bazilarina isabet edebiliyor veya boynu vurulup öldürülebiliyordu. Bunun üzerine bu ayetler nazil oldu. Yine Ibn Abbas (r.a.)'in rivayet ettigine göre; bir kisim Mekkeliler Islâm'a girmi s, fakat müslümanliklarini açiga vurmamislardi. Bedir savasi gününde müsrikler onlari da beraberlerinde savasa götürdüler ve bazilari bu savasta öldü. Müslümanlar bunun üzerine: "Bizim arkadaslarimiz müslüman idiler, savas a zorla sokuldular" deyip, onlara Allah'tan magfiret dilediler. Bunun üzerine bu âyetler nazil oldu" (Ibn Kesîr, Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azim, I, 542).
Demek ki mü'minler, bu gibi durumlard a "biz Islâm'i ayakta tutamayacak kadar zayif kimseler idik" demekle kendilerini kurtaramayacaklardir. Çünkü bunlar Islâm'i tamamiyle yasayabilmek için herhangi bir tesebbüste bulunmamislar ve böylece "kendilerine zulm etmislerdir" fakat, gerçekten hicret edemeyecek durumda bulunan zayif kimseler bundan müstesnadir.
Bu âyetler, müsrikler arasinda bulunup da dinini ayakta tutamayan herkesi kapsamaktadir. Hicret edebilecek durumda olup da hicret etmeyenlerin, kendi nefislerine zulmetmis olduklari ve bu ayetin hükmüne göre, haram isledikleri icmâ ile kabul edilmis tir (Ibn Kesîr Tefsîr, I, 542). Bu hüküm kiyamete kadar bakîdir ve genel bir hükümdür. Herhangi bir durum onu, dinini yas ayabilecegi, inancinin gereklerini yerine getirebilecegi Darü'l-Islam'a hicret etmekten alikoymaz.
Hanbelî hukukçulara göre bir kimsenin, Darü'l- Harp'te dinini açiga vurup yasayabiliyor bile olsa, müslümanlarin sayisini çogaltmak ve cihada katilabilmek için Dârü'l-Islâm'a hicret etmesi sünnet olur. Hanefi mezhebinde ise küfür diyarindan Islâm diyarina hicret etmek vaciptir. S âfiîlerden el-Mâverdî'ye göre de, müslüman herhangi bir küfür beldesinde dinini açiga vurabiliyorsa, orasi onunla Daru'l-Islâm olmu s olur. Orada durmak, hicret etmekten daha iyidir. Çünkü böylelikle kendisinden baskalarinin,da Islâm'a girmeleri umulabilir. Ancak el-Mâverdî'nin bu görü süyle, konu ile ilgili olarak Darü'l-Harp'ta kalmayi haram kilan ayet ve hadisler arasindaki aykirilik açiktir. Hicret hükmü, Darü'l-Harp'te müslüman olup oradan uzaklasabilecek güçte olan herkes için geçerlidir (es-Sevkânî, Neylü'l-Evtâr, VIII, 28, 29). Darü'l-Harp'ten hicret etmenin, herhangi bir ma'siyetin is lenmesi veya herhangi bir emrin yerine getirilmemesi veya Islâm devlet baskaninin istemesiyle vacip olacagi konusunda icmâ' vardir (es-Sevkânî, a.g.e., VIII, 29).
Kisi "ben hicret edecegim ama, gidecegim yer tanimadigim, yabancisi oldugum bir yerdir. Acaba orada geçimimi saglayabilecek miyim? Sonra ne zaman gelecegi bilinmeyen ölüm, beni yolda yakalarsa hicret etmis sayilabilir miyim..." gibi bir takim düsünceleri içinden geçirebilir. Ancak bunlar yersiz düsüncelerdir. Çünkü: "Kim Allah yolunda hicret ederse, yeryüzünde gidecek, barinacak bir çok yerler bulur, genislik de bulur. Kim evinden Allah ve Rasûlüne muhâcir olarak çikip da sonra yolda ölürse, onun mükâfati Allah'a aittir (en-Nisâ, 4/1II). Bu bakimdan ne rizik endisesi ne de "yolda ölüm" düsüncesiyle farz olan hicretten geri kalamaz.
Yeryüzü iman-küfür mücadelesinin alanidir. Bu mücadelede kimi zaman iman bazan da küfür egemen olmustur. Mü'minler Islâmî kimliklerini yitirdikleri, imanî zaaflara düs tükleri, Islâmi ilimlerin yeterince tahsil edilmedigi ve cehaletin yayginlas tigi dönemlerde küfür Islâm'a gâlib gelecektir. Islâmî ilimlerin çok iyi bilindigi, Islâm'in yasandigi, imanin kalb atislarinda bile hissedildigi dönemlerde ise kuskusuz Islâm egemen olacaktir.
Islâm'in ve küfrün egemenligi ya da seytana zaman zaman firsat verilmesi insanin ve yeryüzünün kanunu hükmündedir. Dolayisiyla mü'minler Islâm'in egemen olmadigi toplu mlarda yasama durumunda kalabilirler. Bundan dolayi hicret zaman zaman gündeme gelebilir. Hicret dönemi asla kapanmaz, Mekke'nin de fethinden sonra hicret gündeme getirilemez; hicret tarihin belirli bir dönemine ait bir olay degildir. Hicret süreklilik arzeder ve kiyamete kadar kaimdir.
Mekke'nin fethedildigi gün Abdurrahman b. Safvan (r.a) babasini getirerek, Rasûlullah'a babasinin da hicret sevabindan payini almasini istedigini bildirdi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz: "Artik hicret yoktur" diye cevap verir. Rasûlullah'i bu konuda yumusatmak amaciyla, amcasi Hz. Abbâs'in yanina gider ve bu konuda kendisine yardimci olmasini ister. Hz. Abbâs .(r.a), Peygamber (s.a.s)'e "Allah askina kabul et" derse de, Hz. Rasûlullah su cevabi verir: " Amcamin yeminini yerine getiririm, ama hicret yoktur" Hadîsin râvilerinden olan Yezid b. Ziyâd: "Halki Islâm'in egemenligi altina girmis bulunan bir yerden hicret edilemez, demek istiyor" diye hadisi açiklamis tir (Ibn Mace Keffâret).
Burada görüldügü gibi Mekke'den hicret etmek artik söz konusu degildir. Çünkü, hicretten maksat gerçeklesmis bulunuyor. Artik Mekke'nin kendisi fethedilmek suretiyle Darü'l-Islâm olmu s ve Islâm'in bütünüyle hayata yansiyacagi bir yer haline gelmistir. Allah'tan baska hiçbir varligin hâkimiyetinden söz edilemeyecektir.
Diger bir kisim hadislerde ise, hicretin sürekliliginden söz edilmektedir:
"Kâfirlerle savasildikça hicretin sonu gelmeyecektir (es-Sevkânî a.g.e., VIII, 27). "Hicretten sonra hicret olacaktir. Yeryüzünün en hayirlilari, Hz. Ibrahim'in hicretini kendisine örnek alanlardir" (Ebû Davûd, Cihad).
Bu hadislerden anlasildigina göre, Islâm hâkim oldugu bir yerden hicret etmenin farz veya vâcib olmasi söz konusu degildir. Ancak Darü'l-Harb'den Darü'l-Islâm'a hicret etmemin vucûbu kiyamete kadardir. Ebu Bekr Ibnü'l-Arabî: "Hicret, Peygamber (s.a.s) zamaninda farz idi. Kendi dini veya nefsi için korkusu olan herkese farz olarak devam etmektedir. Kesilen hicret Mekke'nin fethinden sonra, Mekke'den Medine'ye olan hicrettir" (es-Sevkânî a.g.e., VIII, 29) der.
Hicretin hayata yansimasinda genel etkenlerden biri de Islâm devlet ba skanidir. Halife, mü'minlerin bir yerden bir yere hicret etmelerini isteyebilir. Mü'minler de buna aymak zorundadirlar. Zira müslümanlar Halifenin Islâm'a muhalif olmayan bütün emirlerine uymak zorundadirlar. Hilafet, Islâm'in bütün hükümlerinin direkt ya da dolayli olarak baglantili oldugu bir müessesedir.
Peygamber Efendimiz, bazan büyük kalabaliklari bile hicret edip etmemekle serbest birakmistir. Gönderdigi askerî müfreze (seriyye) kumandanlarina verdigi tâlimât arasinda s unlari da görmekteyiz: ".. Onlari Islâm'a davet et. Kabul ederlerse, sen de bunu kabul et ve onlarla sava sma. Sonra bulunduklari yerden muhâcirlerin yurduna hicret etmelerini iste. Bunu yaptiklarinda do muhacirlerin leh ve aleyhlerinde olanin, kendilerinin de leh ve aleyhlerine olacagini bildir. Eger hicret etmeyecek olurlarsa, durumlarinin bedevî müslümanlarin aynisi olacagini onlara bildir. Onlara mü'minlere uygulanan Allah'in hükümleri uygulanacok, ancak müslümanlarla birlikte cihada katilmadikça fey' ve ganimetten pay alamayacaklardi r" (Ibn Kesîr, Tefsîr, III, 329).
Hicretin devlet politikasinda önemli bir yeri olmalidir. Islâm Devleti, durumuna göre hicretle ilgili bir takim düzenlemelere girismek zorundadir.
Bu gibi istisnâî durumlarin maksat ve nedenleri arastirildiginda bazi zümrelerin bundan istisna edilmesi de tamamen toplumun iyilik ve hayriyla yakindan ilgilidir. Mesela: Müzeyne, Medine'nin 35 km. uzagindaydi ve yüzlerce savasçiya sahipti. Bunlarin bulunduklari topraklarda birakilmasi, Islâm Devlet topraklarini genisletme maksadini tas iyordu. Bunlarin Islâm ülkesine hicret etmeleri birçok iktisâdî zorluklarin dogmasina neden olacak ve terkedilmis verimli topraklar ve sular, yabancilari ve belki de Islâm düsmanlari tarafindan is gal edilecekti (Muhammed Hamidullah, Islam Peygamberi, II, 277, 278). Bu bakimdan Peygamber Efendimiz Islâm devleti sinirlarinin genislemesi ve müslümanlarin savas gücünün artirilmasi noktasindan hareket etmis ve duruma göre hicret üzerinde durmustur. Hicretin diger bir amaci da; Islâm devletinin gücünü art tirmaktir.
HICRET EDENLER VE ECIRLERI:
Allah (c.c) için yapilan her hareket, tavir ve söz'ün karsiliksiz kalmasi mümkün degildir. Allah için bulundugu yeri, bin bir zorluk altinda terk eden ve bununla Islâm'i daha iyi yasamayi, Allah'a daha mükemmel bir sekilde kullukta bulunmayi amaçlayan bir kimsenin eli bos döndürülmesi düsünülemez. Allah (c.c) Kur'ân-i Kerîm'de, hicret edenlere müjdeler vermektedir:
"Muhakkak iman edenler, hicret edenler ve Allah yolunda cihad edenler, iste onlar, Allah'in rahmetini umabilirler" (el-Bakara, 2/ 219; et-Tevbe, 9/2I).
"Muhacir ve ensardan daha önce iman etmis olanlarla (sonradan) onlara ihsan ile uyanlardan Allah razi olmustur. Ve onlar da Allah (in kendilerine verdigi nimet ve sevap)dan razi olmuslardir. Onlar o cennetlerde ebedî kalicidirlar" (et-Tevbe, 9/1II).
"(Kendilerine) Zulmettikten sonra Allah yolunda hicret edenleri dünyada iyi bir sekilde yerlestirecegiz elbette, ahiretteki ecir (leri) ise daha büyüktür. Keske ölmüs olsalardi" (en-Nahl, 16/41).
Amr b. el-Âs (r.a), Rasûlullah'a kendisinin günahlarinin affedilmesi sartiyla bey'at edecegini söyleyince, Rasûlullah'tan su cevabi aldigini anlatmisti: "Sen Islâm'in kendisinden (yani kisi müslüman olmadan) önce islemis günahlari yok ettigini bilmiyor muydun? Hicretin ve haccin da ayni sekilde (bunlar yapilmadan önce) islenmis günahlari silip süpürdügünü bilmiyor muydun?"
Allah, bütün yeryüzünün ve tüm kâinatin biricik ve mutlak sahibidir. Bütün varlik âlemini insan için yaratan ve onlari insanin emrine veren Allah'tir. Insan ise; kendisine kulluk etmek, Islâm düzenini gerekleriyle birlikte, noksansiz olarak yasamak için yaratilmistir. Bundan yüz çevirenleri cezalandiracak, sudan bahanelerle ibadetten geri kalanlarin mazeretlerini kabul etmeyecektir. Ve bu mazeretler onlari kendi nefislerine zulüm etmis olmaktan" kurtaramayacaktir. Bu konuda Allahu Teâlâ kullarina söyle seslenmektedir:
"Ey inanmis olan kullarim, muhakkak, benim mülküm olan yeryüzü (çok) genistir. O halde (suna buna degil de) yalniz bana ibadet edin (el-Ankebût; 29/56).
Bu ayetin, Islâm'i açikça ya sayamayan Mekkeli, güçsüz bir kisim müslüman hakkinda nazil oldugu bildirilmektedir.
Bu ayet, Allah'in inanan kullarina, dinlerini açiga vurup yasayamadiklari bir yerden, onu kolayca yasayabilecekleri baska bir yere hicret etmeleri için bir emirdir. Rasûlullah (s.a.s) söyle buyurmustur: "Memleketler, Allah'in memleketleridir. Kullar da Allah'in kullaridir. Nerede hayir bulursan orada yerle" ( Ibn Kesîr, Tefsirü'l-Kur'âni'l Azim, II,14). Bütün insanlar Allah'in kuludur ve yeryüzü de Allah'indir, bütün genisligiyle yalniz onundur. Arz bütün insanlari içine alacak kadar genistir. O halde insan bulundugu yerde dininî, bütünüyle Allah'in emirlerini yasayamiyor, bu konuda zorluklarla karsi karsiya birakiliyor, Allah'tan baska her seye ve herkese kul olmasi için zorlaniyor ve bu telkin yapiliyorsa orasi müslümanin yasayabilecegi yer degildir. Yasayabilecegi yeri aramali ve bulmalidir. "Bütün yeryüzü Allah'in olduktan sonra, onun Allah indinde en çok sevileni kullarinin yalniz kendisine ibadet ettikleri yerdir."
Islâm'da hiç bir sey putlastirilamaz, isterse, bu içinde dogup büyüdügümüz, yakinlarimizin malimizin, ticaretimizin, aci tatli her türlü hatiralarimizin ve daha nice güzel seylerimizin bulundugu yer olsun. Müslüman nerede inancini yasayabiliyorsa, vatani orasidir. "Kisinin bulundugu memlekette yalniz Allah'a ibadet etmek kolay olmaz; dinini açiga vurmakta zorluklarla karsilasir, daralirsa, orada baglanip kalmamali, ibadetlerini serbest yapabilecegi yere gitmelidir. Hicret edip o darliktan genislige çikmak için ne gerekiyorsa yapmak ve Allah'a kulluk etmek mü'minin prensibi olmalidir" (Elmali, U.H. Y. Hak Dinî Kur'ân Dili, V, 3790).
Kaynak: Islam tarihi
HİCRET 2. Diyaner A.Dergi Temmuz 2000. ... Bu sebeple Kureyşin değişik kabilelerine mensup olan Muhacirler daha sonra
.
HİCRET 2
Diyaner A.Dergi Temmuz 2000
İlhami AYRANCI
Müslümanlar için Mekke'de yıllardır dozajı her gün artarak devam eden baskı, zulüm ve diğer olumsuz şartların ardından, Arap yarımadasının bütün bölümlerinden Medine'ye hicret etmek Müslümanlar için bir görev (kurtuluş) olmuştu. Bu sebeple Kureyşin değişik kabilelerine mensup olan Muhacirler daha sonra Yesrib olarak adlandırılan Medine'ye hicret ettiler. Medine'ye göç, hicretin 8. yılında gerçekleştirilen Mekke'nin fethinden itibaren son buldu.
Hz. Peygamberin Medine'ye hicreti, Sahabenin tamamının bunu gerçekleştirmesine kadar ertelendi. Hz. Peygamber (s.a.s.), Hz. Ebu Bekir'e de Allah (c.c.) izin verinceye kadar beklemesini söyledi.
Aişe (r.a.) buyurdu ki: "Hz. Ebu Bekir Medine'ye gitmek için hazırdı. Hz. Peygamber ona: "Acele etme. Umarım Allah sana bir yol arkadaşı verecektir." buyurdu.
Allah teâlâ Resûlüne Mekke'den ayrılma izni verdiğinde, o; Hz. Ali, Hz. Ebu Bekir ve ailesinden başka hiç kimseye haber vermedi. O sırada müşrikler de Hz. Peygamber (s.a.s.)'e karşı suikast hazırlığı içindeydiler.
Hz. Peygamber ve Hz. Ebu Bekir Mekke'den ayrıldıktan sonra ilk olarak Sevr Dağı'na giderek burada bir mağaraya sığındılar. Kureyşli müşrikler onları takip ederek gizlendikleri yerde onları görebilecek kadar yaklaştılar. Hz. Ebu Bekir daha sonraları bu olayı naklederken; "Şayet herhangi birisi ayaklarının dibine baksa bizi görebilecekti" buyurmaktaydı.
Bu sıkıntılı durumda, görülerek yakalanmak ve Hz. Peygamber (s.a.s.)'e bir zararın gelmesinden endişelenen Ebu Bekir (r.a.)'e Efendimiz: "! Allah (c.c.) bizimledir" (1) buyurdu.
Allah Teâla müşriklerin onları görmelerini engelledi. Onlar daha sonra bu mağarayı sağ-salim terk ederek yeni güzergahları olan Medine'nin yolunu tuttular. (2)
İslâm tarihi açısından bir dönüm noktası olan Hicret, Hz. Ömer tarafından hicri takvimin başlangıcı olarak ilan edildi. Hicret, Müslümanların inançlarına olan samimiyetlerinin de deliliydi. Çünkü Muhacirler, ata yurtlarını, ailelerini ve arkadaşlarını Allah'a ve onun Peygamberine itaat için terk etmişlerdi. Bununla ilgili çok çarpıcı örnekler vardır:
Süheyb-i Rumi'nin başından geçenler bunlardan biridir. Kureyşliler onun Mekke'ye gelmeden önce hiçbir mal varlığı olmadığı, bütün malvarlığını Mekke'ye geldikten sonra kazandığı, hicret etmesi durumunda malına-mülküne el koyacakları tehdidi ile onu hicretten alıkoymaya kalkıştılar. Bunun üzerine Süheyb (r.a.), bütün mal varlığını onlara terk etti ve hiç bir şeyi olmaksızın Medine'ye hicret etti. Allah Resulü (s.a.s.) bu konudan haberdar olduğunda; "Süheyb kazandı" (3) buyurdu.
Hicrette Müslümanların gösterdikleri fedakârlıkların hiçbir sınırı yoktu. Buna ikinci müşahhas örnek olarak Ebu Seleme'nin yaşadıklarını verebiliriz. Müşrikler tarafından karısının ve oğlunun hicretten alıkonulmalarına rağmen onun hicretine engel olunamamıştı. Çünkü Ashab-ı kiramın imanlarının gücü, onların Allah Resûlüne bağlılıkları; menfaatlerinden, ticarî kârlarından ve diğer ilişkilerinden daha üstün gelmiş, imtihanı başarı ile geçmişlerdi. Bu konu Kur'an'da;
"Düşünün ki, bir zamanlar siz azınlıktaydınız ve yeryüzünde hırpalanıyordunuz. İnsanların sizi kapıp götürmesinden korkuyordunuz. Allah sizi barındırdı, sizi yardımıyla destekledi, sizi güzel şeylerle besledi ki, şükredesiniz." (4) şeklinde anlatılmaktadır.
Hicrette yaşananlar, Hz. Peygamber (s.a.s)'in öğretisinin ve onun Ashabının imanının sağlamlığının sıhhatinin de deliliydi. Onlar için Allah'a yönelmek ve Resul'ün rehberliğine tabi olmaktan başka yol yoktu.
Hicret edenlerin itaati ve samimiyetiyle ilgili olarak Müslümanların ortaya koydukları erdemden bahseden ve onları yüreklendiren, cesaretlendiren birçok ayeti kerime nazil oldu. Nisa Suresinde;
"Allah yolunda göç eden kimse yeryüzünde gidecek birçok yer bulur, bolluk bulur. Kim Allah ve Resulü için göç etmek amacı ile evinden çıkar da kendisine ölüm yetişirse, onun mükâfatı Allah'a düşer. Allah bağışlayandır, esirgeyendir" (5) buyurulmaktadır.
Dergimizin bu sayısında Hicretin farklı boyutlarının ele alındığı farklı yazılar bulacaksınız. İlgi ile okuyacağınızı umuyoruz.
Kaynaklar:
1- Sahih-i Buhârî, 7/217; Sahih-i Müslim, 7/109.
2- Ahmed b. Hanbel, el Müsned, H. No: 351; Bkz.; İbn. Kathir el-Bidâye, 3/187-8.
3- El Hakim, el Müstedrek, 3/390.
4- Enfal, 26.
5- Nisa, 100.
.
İ'lâ-yı Kelimetullah için HiCRET
Hicret, ilk defa, insanlık semâsının ayları, güneşleri sayılan Hz. İbrahim, Hz. Lût, Hz. Musâ, Hz. İsâ gibi yüce kâmetler tarafından başlatıldı; sonra da bu aydınlık yolun eşsiz rehberi, insanlığın iftihar tablosu, zaman ve mekânın Efendisi bu yoldan yürüyüp gitti. Kapıyı da kıyâmete kadar arkadan gelenlere açık bıraktı...
"İnsanoğlunun her hayırlı teşebbüsünde yoluna şeytan çıkar, değişik oyunlarla ona engel olmaya çalışır." buyuran Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) devamla, şeytanın Müslüman olma, savaşa gitme ve hicret etme hususunda insanın yolunu kesmeye çalıştığını misal olarak anlatır. İnsan hicrete niyet edince şeytan yoluna çıkar ve "Sen şimdi memleketini, yerini, göğünü terk ederek hicret mi ediyorsun? Hâlbuki göç eden adam tıpkı yuları kazığa bağlı, ancak ipin miktarınca hareket serbestîsi olan bir at gibidir." der. Cihad ve hicret gibi zor şartlar altında şeytanı dinlemeyip inandıklarını uygulamaya koyulan kişinin alacağı mükâfatı Efendimiz şöyle ifade eder: "Kim şeytana itaat etmez ve karar verdiği bu şeyleri yaparsa Allah'ın onu Cennet'e koyması bir haktır." (Nesâî, cihad 19)
İslâmi literatürde önemli bir yeri olan hicret, terim olarak, "Allah'a inanmayanların çoğunlukta olduğu veya rahat bir şekilde dini yaşamanın mümkün olmadığı bir yerden, Müslümanların ekseriyette bulunduğu veya dinî mükellefiyetlerin rahatça, herhangi bir engellemeye maruz kalmadan yapılabildiği bir diyara göç etmek" mânâsına gelir. İnanılan değerleri diğer insanların hayatına taşımak için başka yerlere gitmek de hicretin anlamına dâhildir. Hicretin hadislerde ifadesini bulan bir de derûnî anlamı vardır ki, bu da, 'Allah'ın yasak ettiklerinden yüz çevirip onları terk etmek'tir.
Yukarıda mânâsı verilen hadis-i şerifte Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem), şeytanın insanı yoldan çıkarmak için her türlü oyunu oynadığını anlatmış ve bu oyunlardan üçünü de misal olarak vermiştir. Şeytan, bu oyunlardan birini, hicret yolunda oynar. Bir kimse kendi yaşadığı yerde gerek dinî gerekse dünyevî açıdan sıkıntılar çekiyorsa, hayat ona yaşanmaz hâle getirilmişse ve bu kişinin, memleketinden ayrılıp başka yerlerde yaşama imkânı da varsa, onun hicret etmesi nispeten kolay olacaktır. Hicretin her çeşidi zordur, ama hadis-i şerifte, yaşadığı yerde bir sıkıntı ve derdi olmadığı halde sırf Allah rızası ve O'nun adının bütün insanlığa duyurulması, yani i'lâ-yı kelimetullah düşüncesiyle başka memleketlere yapılacak hicretlerden bahsediliyor olsa gerektir. Nitekim tarih boyunca bu mânâda muhacirler eksik olmadığı gibi günümüzde de aynı duyguyla dünyanın değişik yerlerine, büyük fedakârlıklar ortaya koyarak giden pek çok mefkure muhaciri vardır.
Bir Müslüman için en büyük örnek, peygamberler ve onların izinden gidenlerdir. Bütün peygamberlerin hayatında hicretin önemli bir yeri vardır. Bunu cahiliye putperestliğine bulaşmamış hakikî bir Hıristiyan olan Varaka b. Nevfel çok iyi ifade etmektedir. Efendimiz'e ilk vahiy geldiğinde Hz. Hatice Vâlidemiz, Efendimiz'le beraber Varaka'ya gitmişlerdi. Peygamberimiz gördüklerini anlatınca Varaka durumu şöyle yorumlamıştı: 'Gördüğün, daha önce Hz. Musa'ya vahiy getiren Nâmus, yani Cebrâil'dir. Keşke ben, Senin dine davet edeceğin o günleri görebilsem de, kavminin Seni yurdundan çıkaracakları, hicret etmek zorunda kalacağın güne yetişip, o gün Sana destek verebilsem!' Bunun üzerine Peygamberimiz, 'Beni, yurdum Mekke'den çıkaracaklar mı?' diye sormuş, 'Evet, Senin tebliğ ettiğin hakikatleri insanlara anlatan herkes mutlaka düşmanlıklara maruz kalmıştır. Şayet o gün geldiğinde hayatta olursam, Sana gücümün yettiğince yardımcı olurum.' cevabını almıştı." (Buharî, Bed'ü'l-Vahy 1; Müslim, İman 252; Tirmizi, Menakıb 13) Evet, Varaka bütün peygamberlerin hayatında hicretin mühim bir yeri olduğunu daha risaletinin başlangıcında Efendimiz'e (s.a.s.) haber vermişti.
Peygamberler, bizzat kendi halkları tarafından memleketlerinden hicret etmeye mecbur bırakıldıkları gibi peygamberlik vazifesinin bir neticesi olarak, insanlara tebliğ için de hicretler tertip etmiş ve kıyamete kadar gelecek Müslümanlara örnek olmuşlardır.
Hicretiyle de Örnek Bir Peygamber: Hz. İbrahim
Peygamberlerin ayrılmaz vasıflarından biri de tebliğdir. Onlar, Allah'tan aldıkları emir ve yasakları insanlara ulaştırma ve yeryüzünde O'nun razı olacağı bir hayatın yaşanması adına azamî gayret sarfetmişlerdir. Nebiler babası Hz. İbrahim aleyhisselam Kur'ân-ı Kerim'de, "İbrâhim ve onunla beraber olanlarda, size güzel bir örnek vardır." (Mümtehine sûresi, 60/4) beyanıyla Müslümanlara bir rehber olarak tanıtılır. Ömrünün önemli bir kısmı hicretle, farklı coğrafyalarda insanlara hak ve hakikati anlatmakla geçmiş bu "rehber insan"ı, seyahat imkânlarının bugünkü kadar kolay olmadığı bir devirde, birbirinden uzak diyarlarda görüyoruz. Bu mânâda Hz. İbrahim'in hayatında, Harran, Ürdün, Mısır, Filistin gibi bölgeler vardır. O, bu ülkelere geçimini sağlamak, yaşadığı yerdeki zulümden kaçmak için değil; Rabb'inin, tebliğini emrettiği dini anlatmak için gitmiştir. Nitekim o, kendi durumunu, "إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ - Ben, Rabbimin emrettiği yere hicret edeceğim. O, azîz ve hakîmdir (mutlak galiptir, tam hüküm ve hikmet sahibidir)." (Ankebut sûresi, 29/26) şeklinde ifade etmekte ve insanı dünyaya bağlayan şeylerden kaçma, Rabb-i Rahim'in rızasının olduğu yerlere yönelmenin lüzumunu dile getirmektedir.
Bütün peygamberler bu hicret silsilesini devam ettirmişlerdir; hayatında hicret olmayan bir peygamber yok gibidir. En hayırlı olmada peygamberlerden sonraki mertebeyi ihraz eden Sahabe-i Kiram da bu konuda ulaşılması zor bir gayret ortaya koymuşlardır. Musab b. Umeyr'i, Efendimiz'in ashabından i'lâ-yı kelimetullah için hicret edenlerin başında görüyoruz.
Musab b. Umeyr ve Diğer Sahabîlerin Hicretleri
Hz. Mus'ab (r.a.), lüks içinde çok rahat bir hayat yaşarken, bunu bir tarafa bırakıp Müslüman olmuş, dolayısıyla da ilk hicretini küfürden imana yapmıştı. Bu "hicret kahramanı", bi'setin beşinci yılında Habeşistan'a giden ilk kafile içindedir. O, Habeşistan'da bir müddet kaldıktan sonra küfür önderi bazı müşriklerin, Müslüman olduğuna dair gelen haberler üzerine Mekke'ye dönmüş ve daha fazla bilinen ikinci hicretine kadar da burada kalmıştı.
Peygamberimiz tebliğ vazifesini yerine getirmek için her imkanı değerlendiriyordu. Hac dönemi de en verimli dönemlerden biriydi. Medineli on iki kişiyle hac döneminde Mina'da bir biat yapılmıştı. Bu 1. Akabe Biatı'na katılan Medineli Müslümanlar, kendilerine dinî meselelerde yardımcı olması ve Medine'deki diğer insanlara İslâm'ı tebliğ etmesi için Allah Resûlü'nden (s.a.s.) bir muallim isteyince, o zamana kadar gelen ayetleri ve dinin hükümlerini bilen, Efendimiz'in nasıl tebliğ yaptığını da iyi kavrayan Mus'ab b. Umeyr (r.a.) bu iş için Medine'ye gitmişti. O, temsille desteklenen tebliğiyle Medine ileri gelenlerinin Müslüman olmasına vesile olmuş ve onları da yanına alarak bir sene sonraki 2. Akabe Biatı'na 75 kişiyle gelmişti. Evet bu 75 kişi, hizmet için Medine'ye hicret eden Hz. Musab'ın fevkalade gayreti vesilesiyle Müslüman olmuşlardı. Burada, Hz. Mus'ab'ın da içinde bulunduğu Habeşistan'a ilk hicret kafilesinin durumunu kısaca hatırlamakta fayda var:
Allah, Peygamber Efendimiz'i (sallallahu aleyhi ve sellem), amcası Ebû Talip vasıtasıyla müşriklerin saldırılarından korumuş olsa bile, Allah'a inanıp Resûlü'ne bağlandıklarından dolayı, kabileleri tarafından akla-hayale gelmedik işkence ve zulümlere uğratılan Müslümanlar için Mekke'de kalma, dinlerini rahatça yaşama ve yayma imkânı kalmamıştı. Yeni bir yer, yeni bir sığınak bulmak gerekiyordu. Allah Resûlü (s.a.s.) Müslümanlara, 'Habeşistan'a gitseniz… Orada bir melik var ki, onun yanında kimseye zulmedilmez. Orası güvenilir bir yer. Bu şekilde içinde bulunduğunuz bu sıkıntılı durumdan kurtulursunuz.' buyurmuştu. Bu emir ve izni alan Müslümanlar, fitneden kurtulmak ve dinlerini daha rahat yaşayabilmek için Habeşistan'a hicret ettiler.1 Habeşistan'a giden Müslümanlar rahat etmiş, dinî hürriyetlerini elde etmişlerdi; Müslüman oldukları için zulme uğramıyor, dinlerini rahatça yaşıyor ve insanlara anlatabiliyorlardı. Lakin Habeşistan, Mekke'ye çok uzaktı, ulaşım ve haberleşme oldukça zordu. Allah Resûlü'nün (s.a.s.) Habeşistan'a gitmesi, vazifesi icabı mümkün değildi. Çünkü O, önce yakın çevresinden başlayarak insanları akıbetleri konusunda uyarmakla görevliydi. Bu vazifeyi îfâ adına çok yakındaki Taif'e gitmiş, ancak oranın halkı, Allah'ın Resûlü'nü kan-revan içinde bırakmıştı. Böylece Taif, hem Müslümanlara sığınak olma şerefini, hem de yeni bir medeniyetin inşa edileceği bir mekân olma imkânını kaybetmişti. Aynı zaman diliminde Medine'de bazı insanlar Müslüman olmuş ve derken Müslümanlık günden güne yayılır hale gelmiş.. böylece Medine ahalisi Efendimiz'e her konuda biat etmişti. Sırada göç için sadece Allah'ın emir ve izni kalmıştı. Bunlar da gerçekleşince Medine'ye hicret vukû buldu. Medine'ye hicretin akabinde Kureyşliler, muhacirlerin ailelerinin parçalanmasından meydana gelen özlemlerini istismar etmekten geri durmuyorlardı. Fakat her şeye rağmen dinin yaşadığı bir çevre oluşturma hedefine matuf olan hicret başarılmıştı. Medine artık Mekke gibi mukaddes bir belde olmuştu.
Mukaddes Beldelerden Ayrılmak
Mekke-Medine, Allah Resûlü'nün ifadesiy...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
..
Bu konudaki ilâhî buyruk
.
**********
Hicret engin gayeli mukaddes bir göç.. inanç, duygu ve düşünce zenginliğiyle beslenerek gerçekleştirilen böyle hedefli bir göç, hulûsun derinliği ölçüsünde insanın semavî seyahatlerine denk sayılabilir. İnsanlığın İftihar Tablosu, bu seyahatin hem semavî olanıyla hem de arzda cereyan edeniyle şereflendirilmiştir. Bunlardan birincisi, has çerçevesiyle O'na mahsus ve başkasına müyesser değil; ikincisi ise belli şartlar altında, kıyamete kadar herkese açık bir şehrahtır. Peygamberlik semâsının ayı-güneşi o büyük insana kadar, binler ve yüzbinlerin yürüyüp gittiği feyiz ve bereketiyle pırıl pırıl bir şehrah. Hiç şüphesiz bu mukaddes göçün "tarihin kulağına küpe" diyebileceğimiz en anlamlısını da, sadıklardan sadık arkadaşlarıyla, beşerin Medar-ı İftiharı gerçekleştirmişti.. O, ayağını sağlam basabilecek emin bir mekâna yerleşmek, vefalı dostlarına pürvefa yardımcılar bulmak, arzın göbeğinden göğsüne sıçrayarak orada sitesini kurmak ve yepyeni bir tarih ve medeniyet projesiyle iç içe derinlikleri olan evrensel bir dine insanları ulaştıracak köprüler kurmak için, emri öteden, böyle bir göçe katlanmıştı.
Plân ve proje geniş ve semâ buudlu.. mebde' ve netice arasındaki mesafeler insafsız.. bir baştan bir başa iblis ve gulyabaniler güzergâhı bu uzun yolda, her yanda kötülük duygu ve tutkusu, her dönemeçte bir yığın fitne ateşi.. evet bütün bu olumsuz şartlara rağmen gönülleri ümit, itmi'nân ve inşirahla coşturmaya yetecek kuvvet kaynağı ki "Allah bize yeter, O ne güzel vekildir" dilinde ve gönlünde.. Allah'a dayanmış, tevfike râm olmuş ve bu uzun yola koyulmuştu.. koyulmuştu ve yürüyecekti arkasına bakmadan.. yürüyecekti arkasındakileri bırakmadan...
O gün, Mekke'nin inkârcı ve dayatmacı zorbaları karşısında her yol deneniyor, her çareye başvuruluyordu ama bu gaye ve vazife insanına göre, yapılanlarla olanlar arasında tenasübün bulunmadığı da bir gerçekti. İşte bu tenasübsüzlük, zaten, vazife şuuru ve hizmet aşkına kilitli Hazret-i Sahib-i Risaleti. Mekke'nin dışında yeni muhatablar aramaya sevkediyordu. Taif bu mülâhazanın ilk rüyası, peygamberlik davasının Mekke dışındaki ilk konağı ve bir sürü eza ve cefaya rağmen, tek bir mü'min tesellisiyle mağmum fakat ümitli geriye dönülen ilk hicret ülkesi olmuştu. Sonra Mina'nın sarp, ürperten fakat candan Akabelerinde taşradan gelenlerle "sırran tenevverat" kuşağında cereyan eden gizli görüşme ve aşina sîneler arama. Aranan kimdi onu kestirmek çok zordu ama, bulunan Medine'nin altı talihlisi olmuştu. İlklerden bu altı bahtiyar, insanlığın makûs kaderinin değiştirilmesinde, nübüvvet elinin kullandığı ilk manivela olacaktı. Beşerin ebedî halaskarı hakkında bütün bildikleri, sırf Yahudi cakası bir kulak dolgunluğundan ibaret olan: "Allah son bir peygamber daha gönderecek ve İsrailoğulları O'nun bayrağı altında cihanla bir kere daha hesaplaşacaklar" söylentisiydi. Gerçi bu ümniye onların işine fazla yaramamıştı ama, Medine yerlilerinin sînelerindeki hakikat tutkusunu yönlendirmeye ve ateşlemeye yetmişti. Bu basit malumat o zaman, bir büyük gerçeğin kuluçkası ve cevher madeni olmuş, mevsimi gelince de, ebedlere kadar "Ensar" nâm-ı celîliyle serfiraz olacak Medine halkının etekleri mücevherlerle dolmuştu.
Bu ilk altı kutluyu, daha sonra, ayrı bir on bahtiyar takip etmiş, müteakip sene de, içinde kadınların da bulunduğu yetmiş kişilik bir kudsîler topluluğu ikrarlarını ilân, teslimiyetlerini ifade ve Resûlullah'ın çağrısına "evet" demenin yanında, Efendimiz'i Medine'ye davet etmek üzere, yine bir kuytu yerde o Ebedî Halaskâr'la görüşmüş, biat etmiş ve O'na "Buyurun beldemize!" demişlerdi. Ciddiydiler; O'nun getirdiği her şeyi kabullenecek, O'na teslim olacak, nefislerini, kadınlarını, çocuklarını koruma mevzuunda gösterdikleri aynı hassasiyeti O'na karşı da gösterecek, O'nu bağırlarına basacak, koruyacak ve canlarından aziz tutacaklardı. Bunun karşılığında da Allah onlara cennet vaadediyordu. Anlaşma tamam.. Resûlullah mütebessim.. Ensar memnun.. ve Medine'nin kapıları da Muhacirlere ardına kadar açıktı.
Üçer-beşer Mekke boşalıyor.. açık-kapalı herkes Medine'ye akıyor.. hicret edenlerin fedakârlığı, Ensar'ın îsâr ruhuyla bir başka televvüne ulaşıyor ve derken arz yolculuğu adetâ mi'raçlaşıyor, semâvîleşiyor ve mekân üstü âlemlerde meleklerin seyahati çizgisini buluyordu. Tabiî, arzdaki bu semavî yolculuğun en son kafilesi de yine peygamberlik kafilesinin sonuncusuyla noktalanıyordu. Ama her mazhariyetin ma'ruziyet çizgisinde cereyan esprisiyle, O'nun hicreti de "belanın en çetini hep peygamberlerin başına..." esasına göre gerçekleşiyor ve o korkunç ölüm vadileri teslimiyet ve tefviz kanatlarıyla aşıla aşıla münevver beldeye ulaşılıyordu.. hem öyle bir ulaşılıyordu ki, ne Sürâka'nın o günkü ruh haleti itibariyle sirkatinden daha karanlık düşüncelerine, ne Sevr Mağarasının içinde ve dışındaki çıyanların ağına, ne de yoldaki haramilerin fiilî insafsızlığına ma'ruz kalınıyordu. Sürâka sahâbeliğe namzet bir dosta dönüşüyor.. Büreyde arkadaşlarıyla beraber İslâm'la tanışıyor.. ve derken o Gül insan, tipinin-boranın estiği yollarda, her yanı gül bahçesine çevire çevire güneye yürüyordu...
Duyguları kan, düşünceleri kan, gözleri kan bir sürü kanlı deli Mekke'de esire dursun, Allah Rasulü Medine halkının "seniyye-i veda" türküleri arasında otağını, bugünkü yeşil kubbenin bulunduğu bir kutlu yere kuruyor ve mescidle iç içe mübarek hanesine yerleşiyor.. yerleşiyor, sonra da İlâhî mesaj ve ruhunun ilhamlarıyla çevreye hayat üflemeye başlıyordu.
-O hayatın kaynağına da onu üfleyene de ruhlarımız feda olsun!-
Hazret-i Adem, hicret ma'nâ ve ruhunun vaadettiği uhrevî enginliğe ulaşmak için, cennetten dünyaya uzanan bir uzun sefere çıkmış.. Hazret-i Nuh, karalardan sonra denizlerde de ürperten bir seyahate katlanmış.. Hazret-i İbrahim, Babil, Hicaz, Kenan ili deyip durmadan dolaşmış.. Hazret-i Musa, anne evinden Firavun sarayına ondan da Mısır ve Eyke arasında hep mekik dokumuş durmuş.. Hazret-i Mesih eski peygamberlerin geçtiği bütün köprülerden geçmiş.. ve bu dönemin ilk kudsîleri de eski dünyanın hemen dört bir yanına irşad ekipleri tertip etmişlerdi.
Çağın kudsîlerine gelince; onlar "Kim Allah yolunda hicret ederse, yeryüzünde gidecek, barınacak birçok yer ve genişlik bulacaktır. Kim evinden Allah rızası için ve Resûlullah'ın yolu deyip ayrılıp da yolda ölecek olursa onun mükâfatı Allah'a aittir"diyerek dünyanın her yanına dağılacak ve asrın gerektirdiği usûl ve metodlarla soluklarını her tarafa duyuracaklardır. Onların bu hicretleri sayesinde imâna, Kur'ân'a uyanacaklar olabileceği gibi, vicdanlarında dostluğu ve diyalogu duyanlar da olacaktır.
Evet onlar, Hira Dağından ruhlarına akseden mirası, gezip her yerde soluklayacak.. ümitsizlikle uyuşmuş gönüllere diriliş yollarını gösterecek.. mantıkla İlâhî varidatı birden duyup, herkese duyuracak.. kalp ile Kur'ân arasındaki engelleri kaldırarak şu birkaç asırlık ayrılığı sona erdirip bir en büyük buluşmayı sağlayacak ve hareketlerinin tamamen imân, aşk ve heyecan yansı olduğunu, günümüzün sarsık, yeisle kıvrım kıvrım ve tutarsız çocuklarına öğreterek, onları fâni hayatın dar ve boğucu atmosferinden kurtarıp bir kere daha onlara var ve hür olma yollarını, sevme ve saygılı davranma adabını öğreteceklerdir.
Sızıntı, Haziran 1995, Cilt 17, Sayı 197
.MANAEVİYAT DÜMYAMIZ
.
|
