Uçağın tekerleri yerden kesildiğinde, önümde on bin km yol, heyecan verici bir gelecek ve hiç görmediğim yeni bir kıta vardı. Kavimler yuvası, tarihin kalbi, insanlığın beşiği eski kıta, tüm anılarımla birlikte geride kalmıştı.


Gözleri kamaştıran, hayalleri süsleyen ve dünyanın patronluğuna oynayan Amerika ve son beş yıldır Birleşmiş Milletler tarafından “dünyanın en iyi yaşanılır ülkesi seçilen” Kanada’da hem İngilizce eğitim alacak hem de çeşitli konularda araştırmalar yapacaktım.

Ama kaldığım sürece gözlemlerimi mesleğim olan bir gazeteci gibi değil, ülkesi batıya öykünen, vatandaşları o ülkenin hayalleriyle büyüyen ve ideolojik olarak hep nefretle yetiştirilen biri olarak anlamaya ve izlemeye çalıştım Amerika’yı. O filmleri bizi esir eden, uçak gemileri korkutan ve uzayı fetheden koca Amerika’yı böyle görmek istedim.

CANAVAR GÖKDELENLER

Maalesef geçmişim, tarihim ve duygularım, bu büyülü kıtaya doğru Atlantik üzerinde uçak yolculuğu yaparken heyecanlanmamı engelliyor. Ne New York’un muhteşem gökdelenleri, ne Washington’un dünyaya meydan okuyan politik görünümü, ne de başka bir şey beni biraz olsun cezbediyor. Her halde Amerika da ilk defa benim gibi ruhsuz bir turisti ağırlıyor olacak.

Yeni kıtanın görkemli şehri New York’a ilk adımımı attığımda, yaklaşık bir yıl sürecek maceramı ama gerçekten büyük tecrübe olacak maceramı da başlatmış oldum...

Sabah elimde harita, sırtımda çantam dünyanın en geniş ve karmaşık metrosu New York Metrosu’nda buldum kendimi. Yerin altındaki dünya ve onun sakinleriyle ilk defa burada tanıştım. Hangi bölgeden binmişseniz metroya ona göre değişiyor metro sakinleri. Bazen uzak doğulular çoğalıyor, bazen zenciler, bazen Hintliler, bazen de Latin Amerikalılar. Yerin altında ürkütücü bir hızla çalışan 12 ayrı metro hattı, New York’un ve Amerika’nın kalbi Menhattın’a öbek öbek insan taşıyor.

Amerikan filmlerinin vazgeçemediği ara taksim görüntülerin en popüleri, Amerika’dan gönderilecek kartpostalların tek manzarası ve kuşkusuz Amerikan rüyasının en görkemli fonu Menhattın daha ilk buluşmamızda bana kabus yaşattı. Sisten ucu gözükmeyen gökdelenler, betonun sevimsiz rengi, geniş ama araba dolu caddeler ve akıl almaz bir şekilde bir yerlere yetişmeye çalışan insanlar... Işıklar, zenginlik, hükümranlık ve tutku... New York’un geçek kimliği gözlerimin önündeydi ve bir doğuluyu kendine köle yapacak her şeyi sergiliyordu.

New York’un sembolü, Amerikalıların gurur kaynağı Empair State binasının tepesinde şehrin izlendiği yer, doğulu ruhların en çok teslim alındığı yerdir. O görkemli binalar, izleyeni anında boyun eğdirtecek bir meydan okumayla duruyorlar. Ne gülümsüyorlar, ne sevimliler ama herkesin vazgeçilmez bir şekilde kendilerine itaatini sağlıyorlar. Gece rengarenk ışıltı, gündüz şapka düşürten devasalık, hep aynı hükümran mesajı veriyor insanın ruhuna.

Caddelerde yürüdüğünüzde görkem tepenizden bakıyor size. Onun azameti karşısında bir karınca gibi hissediyorsunuz kendinizi. Başınızı kaldırıp bu devlerin yüzüne bakmak isteseniz hemen bir baş dönmesi ile bakışlarınızı yine yere çevirirsiniz. Başınız yerde gökdelenlerin hükümranlığında yaşamaya alışacaksınız.

O geniş caddelerde Amerikan rüyasının sakinleri, rüyalarının kabusa dönmemesi için bir aşağı bir yukarı gidip gelirler. Turistlerin dışında New York’ta avare avare dolaşan birini göremezsiniz. Herkes bu koca gökdelenler diyarında yere düşüp de yok olmamak için, yani hayatta kalabilmek için çırpınıp duruyor. Bazen ürkütücü, bazen dramatik, bazen gıpta edici, bazen nefret uyandırıcı ama en çok da hayret verici duygular arasında gidip geliyorum o meşhur sokaklarda.

VAHŞİ BATI

Belki 1800’lü yılların Amerika’sında yaşanan vahşi kovboy manzaralarını göremezsiniz şimdilerde. Ama nedendir bilmem, “Vahşi Batı” varlığını sürdürüyor gibi geldi bana. Elbette kullandığı enstrümanları değiştirerek. Yıllardır “vahşi kapitalizm” üzerine kitap okumuş biri olarak, ne kadar az okuduğumu ve ne kadar az anlatıldığını anladım kapitalizmin.

Ne tuhaftır ki bir burukluk ve duygusallık içinde gezdim bu şehrin sokaklarını. Vahşi yaşamın dişlerinde ezilmemek için çırpınan insan ruhlarının görünümü acı aşıladı bana. Zencilerin, Çinlilerin, İspanyolların, Türklerin bin bir çeşit milletin hatta bir kısım beyaz Amerikalının dört elle, bütün bedenleriyle yaşamak için, ayakta kalabilmek için çalışmaları ve bunu bütün duygulardan uzak bir makine ayarında yapmaları zannederim herkese hüzün verir.

Ayakta kalabilmek...

Bu savaşın anahtar kelimesi, yaşamın birici amacı, sihirli dünyanın tek geçerli kuralı bu. Canhıraş çırpınışlar, uykusuz geceler, ezik bakışlar, isyankar naralar, hüzünlü duruşlar... hepsi var olma mücadelesi veren bir insan topluluğunun dışa vuran görüntüsü.

Peki nerede bu rüyalar ülkesinin sefası?

Bunu henüz bilmiyorum ama beli bükülmüş bir Çinlinin lokantasında çalışırkenki görüntüsü; onun ve kuşağının hiç de bu sefayı yaşayamadığını gösteriyor.

BÜYÜK VE ÇOK

Amerika benim için görsel olarak böyle tanımlanabilir: “Büyük ve çok”. Boydan boya 5 bin kilometreyi bulan bu ülkede küçülmeyi ve azalmayı gerektirecek hiçbir gerekçe yok. Bilakis her şeyi büyütecek ve çoğaltacak etkenler daha fazla. Topraklar geniş, ne kadar büyük alana kurulursan kurul dert değil. Arabanın büyük olması, motorunun çok benzin yakması da sorun değil, zira benzin çok, yol geniş... Her şey büyük gözüküyor insana... Bir yiyecek porsiyonu, bir kahve, patlamış mısır kutusu, pizza, hamburger, pasta... her şey büyük zira boğazdan kısmayı gerektirecek bir durum yok. Para var, çok ama çok mal da var. Tüketimi ne engelleyebilir.

Çokça üretilmiş ürünler büyük marketlerde tüketilmeyi beklerken, cebine yeşil dolarları doldurmuş tombul Amerikalıyı kim durdurabilir ki. Kartpostal satıcısından araba satıcısına, bilgisayar satıcısından “fast food”culara her işyerinde müşteri var ve her işyerinde çokça üretilmiş büyük ürünlerden birileri bir şeyler alıyor.

İnsanlar şaşılacak derecede her zaman ya bir şey yiyor, ya da bir şey içiyor. Metroda, yolda, arabada, işyerinde, parkta anlayacağınız her yerde, her zaman bir şey yiyen, içen insan görürüsünüz. Elinde termosla kahve içen, kova kadar büyük kutularda mısır patlağı yiyen, sürahi gibi plastik bardaklarda bir şeyler içen Amerikalılar dolayısıyla anormal derecede şişmanlar.

Sokakta abartılmış şişmanlığa rastlamak çok normalken, şişman standardına giren insanların sayısı, normal görünümlü insan sayısından fazla oluyor bazen caddelerde. Vücutlardaki şekilsiz şişmanlık sonucu, tuhaf bir baldır, kocaman bir sırt ya da kol, bazen hepsi birden dikkat çekiyor. Hormonlu yiyeceklerin sonuçları böyle yansıyor insan vücuduna demek ki. Tüm bunlara rağmen bu insanların umarsızca tüketmeleri ve her şeyden öte tüketirken tanımlanamaz zevk alışları insanı hayrete düşürüyor.

“TÜKET”

Aslında benim gibi az kazanıp az harcamak zorunda kalan ve geleceğini garanti altına almak için ha bire para biriktirmeye çalışan üçüncü dünya ülke çocuklarının bu durumları anlaması biraz zor. Amerika’da sistemin anahtar kelimesi “tüket”. Öyle ya onca Kapitalizm hakkında okuduğumuz kitaplarda, “bu sistemin temeli tüketimdir, burada yaşayanlar da tüketim toplumudur” denmiyor muydu? İnsan okuduğu şeylerin içinde yaşayınca şaşırıyor demek ki.

Evet Amerikan sistemi vatandaşlarına sadece bir şey söylüyor: “Tüket”. Bu sistemde yaşamak istiyorsan sadece tüketeceksin. Tüketmek için tabii ki paran olması gerekiyor. Bunun için çalışmak zorundasın. Ama en kötü işte çalışsan bile alacağın para yeterince tüketmeni sağlayacaktır. Zaten her şeyi nakit paraya almak zorunda değilsin. 10 bin doların varsa 300 bin dolarlık evi satın alabilirsin. 35 yıla yayılmış taksitlerle, ayda 200 dolar ödeyerek ev sahibi olabilirsin. Eh azıcık faiz falan binecektir üstüne lakin 35 yılda aylık ödenecek 200 doların kime ne zararı olabilir ki!? Unutmadan yine 200 dolar taksitle arabanı yenileyebilir, tatile çıkabilir, üniversite parasını ödeyebilir özetle hayatını yenileyebilirsin. Bütün taksitler 300 doları geçmez. Para biriktirmene, tüketimden kısmana, tutumlu olmana gerek yok. Sam Amca her şeyi küçük parçalara bölüp tüketmeni kolaylaştırıyor.

35 yıl taksit bu sistemin gücünü ve insana verdiği gelecek güvencesini gösteriyor bu bir yana. Ama bu uzun vadeli taksitlerle ev alan biri bu kadar yıl çalışmak zorunda kalacak. Bu kadar yıl iş bulmak ya da bulduğu işi kaybetmemek için uğraş verecek. İşini kaybettiği anda taksitlerini, faturalarını ödeyemeyecek ve elindeki bütün her şeyi daha korkuncu tüketme zevkini kaybedecek. Bunun ne kadar büyük bir stres olduğuna çok şahit oldum.

Biriken faturalar, taksitler, ödemeler bir süre sonra Amerikalının en büyük işi haline geliyor. Amerikalıların % 17 si bu ödemeler yüzünden psikolojik sorun yaşıyorlarmış. Bu sorunu yaşayanların % 7 si de daha sonra psikosomatik (fiziki probleme dönüşen psikolojik) hastalıklara yakalanıp tedavi görüyorlar.

300 milyonu aşan Amerikan nüfusu bu ülkenin en büyük ve en önemli pazarıdır. Tüketmenin kolaylığı ve rahatlığı sayesinde cebinde para olan herkes, her şeyi satın alma gücüne sahiptir. Yaşlı bir Amerikalı bu tüketim çılgınlığının sebebinin televizyon olduğunu anlattı bana. “Her şeyi satın almamız gerektiğini şu televizyon söylüyor. Üstüne üstlük her sene aldığımız şeyi tekrar yenilememizi istiyor. Evimizin içinde her gün bas bas bağırıyor bu şeytan kılıklı alet.” Diyordu yaşlı Amerikalı kumar şehri Las Vegas’a giderken.

Amerika’da üretilen bazı ürünler yurt dışına ihraç edilemeden iç piyasada tüketiliyor. Bazen iç piyasaya yetmeyen mallar ithal ediliyor. Hayal edemediğim şey bu tüketim zevkini Amerikalının elinden alınca olacak şeyler. Hele kıtlık olduğunu düşünmek bile istemiyorum.

KAPİTALİZMİN KENDİSİ

Özgürlük anlayışı, din devlet ilişkisi, yönetim şekli açısından çok şey yüklediğim Amerika için şaşırıp duruyordum ilk günlerde. Geçtiğimiz yüzyılın son yarısına damgasını vuran ülkenin burası olduğuna ve bunu yapanların şu tombul insanlar olduğuna inanmak zor. Hele önümüzdeki yılların yine bu ülkenin etkisinde olacağını düşünmek daha zor.

Kapitalizm üzerine çok bilge şeyler yazıldı ve söylendi. Büyük tahliller, analizler yapıldı. Ben Amerika’da tüm bunların ötesinde bir dramatik yaşamın sürdüğüne şahit oldum. Aşkın, duygunun, dostluğun, dokunmanın, sarılmanın, başkası için çaba göstermenin ve ağlamanın... özetle kalbe ait şeylerin yavaş yavaş öldüğünü görmek acı bir şey. Bu konuları tartıştığımız bir Kanadalı öğretmen “evet dostluğun ve yardımlaşmanın öldüğüne katılıyorum ama ne olur bana aşkın da öldüğünü söyleme, buna inanmak istemiyorum” demişti ağlamaklı bir sesle.

Amerikanın yaşadığı toplumsal sorunlar başlı başına bir araştırma konusu. Fakat dindar Amerikan toplumu, çektiği sorunların tümünün Tanrı’nın buyruklarından uzaklaşmadan kaynaklandığına inanıyor. Çözümün de tekrar Tanrıya yaklaşarak bulunabileceğine inanıyor. Kiliselerin her Pazar dolu olmasına, dini içerikli yayınların ve dokümanların çokluğuna ve en önemlisi muhafazakar partilerin gittikçe güç kazanmasına bakılırsa dinin Amerika ve Kanada halkının hayatında daha fazla yer kaplayacağına dair ip uçları bulmak kolay olur.

ALIŞILMAMIŞ ŞEYLER

Bunca yazıda sanki bir felaket ülkesinden bahsedermiş gibi olduk. Oysa Amerika’da bir takım güzellikler var ki bizim için son derece ilginç ve alışılmadık. Sizin ilk dikkatinizi çekecek olan şey burada “önce birey ve onun hakları önemlidir” diyen bir zihniyet olacaktır. Sokakta, trafikte, işyerlerinde, devlet dairelerinde, polis karakolunda yani meşhur kamusal alanda hep siz kendinizin önemli olduğunu, her şeyin sizin mutluluğunuz için düzenlendiğini görecek önce şaşıracak, sonra yüreğiniz burkulacak. Zira sizin ülkenizdeki halkın neden bu duyguyu vatanında yaşayamadığını düşüneceksiniz.

Enflasyonsuz bir yaşamda paranın en küçük birimi olan “cent”in hayatta kullanılır olduğunu görecek, kağıt bir dolarları elleyecek ve yüz doların “çok büyük” para olarak algılanmasına, bol sıfırlı para kullanan biri olarak şaşıracaksınız.

O özlediğiniz özgürlüğün tadına varacaksınız. Bizim gibi ülkelerde yaşayanların kavrayamadığı bir şekilde, polis size her dönemeçte kimlik sormayacak, konuşmaktan, eleştirmekten korkmayacak, bir protesto gösterisinde polis size yardımcı olacak, doya doya slogan atacaksınız.

Muhteşem bir doğa ile karşılaşacak, onunla haşir neşir olmuş şehir planlarını görecek, “gece kondu, gündüz uçtu” tabirini unutacak, şehrin rant için değil sizin rahat yaşamınız için planladığını göreceksiniz.

Adaletin herkes için olduğuna ve her zaman işlediğine öykünerek şahit olacaksınız.

Birbirine karşı saygılı olmanın gereğini, özür dilemenin yaygınlığını, sakinliği, sessizliği, gerilmemiş sinirleri ve gerilecek bir durum olmadığını, dünyaya tepeden bakılacak yerleri görecek, ne kadar daraldığınızı, ne kadar kısırlaştırıldığınızı, ne kadar ufku dar, kalbi dar insanlar tarafından yönetildiğinizi göreceksiniz.

YİNE DE ÜLKEM

Her şeye, oradaki her güzelliğe, zenginliğe, ihtişama, güce, paraya Amerika’ya rağmen yani... “ülkem” diyeceksiniz. Tutkulu bir sesle ülkenizi sevdiğinizi ama çok sevdiğinizi haykıracaksınız. Tarihiyle, geleneğiyle, medeniyetiyle, coğrafyasıyla doğduğunuz toprakları özleyeceksiniz. İstanbul’u, Karadeniz’in rüzgarını, Akdeniz sıcaklığını, Doğu’nun kışını, misafirperverliğini hatta yolların çamurunu, şehrin kalabalıklığını, sokakların darlığını yokuşunu özleyeceksiniz.

Sonra şunu anlayacaksınız:

Biz Amerika’da rahat olabiliriz ancak, mutlu değil.

Bizim mutluluğumuz doğduğumuz toprakların özgürleşmesine bağlıdır.

.

TUNUS’UN KIMLIK KARTI

Resmi adi: Tunus Cumhuriyeti

Nüfus: 8 milyon 550 bin

Baskenti: Tunus (Nüfusu: 670.000).

Yüzölçümü: 164.150 km2

Dil: Resmi dil Arapça. Halkin çogunlugu Fransizcayi da konusabilmekte.

Din: Resmi din Islâm. Halkin % 99.3’ü Müslüman. Kalan nüfusu hiristiyanlarla yahudiler olusturuyor.

Cografi durumu: Kuzey Afrika ülkelerinden olan Tunus, kuzeyden ve dogudan Akdeniz, güneydogudan Libya, batidan Cezayir’le çevrili.

Yönetim sekli: Tunus’ta görünüste çok partili ancak gerçekte tek parti diktatörlügüne dayanan bir sistem hâkim. Cünkü seçim kanunu muhalefet partilerine 163 üyeli parlamentoda sadece 21 sandalyelik bir kontenjan tanimakta. Bu itibarla muhalif partilerin ittifak halinde bile iktidar partisinin herhangi bir uygulamasini engelleme imkânlari yok.

Dis problemleri: Islâmi akimlari destekledigi iddiasiyla Sudan’la iliskilerini askiya aldi. 1993 Haziran’inda Kahire’de gerçeklestirilen Afrika Birligi zirvesinde Sudan’a karsi olusturulan cephenin içinde yer aldi.

Iç problemleri: Tunus’un en önemli iç problemi yönetimin uyguladigi baski politikasindan kaynaklanan siyasi meselelerdir. Bu baski çok sayida Tunus vatandasini, ülkesini terk ederek degisik ülkelerden siyasi siginma hakki istemeye zorladi.

Son zamanlarda Türkiye’de yasanan gelismelere paralel olarak Ortadogu ve Afrika’daki bazi ülkelerde uygulanan yönetim modellerine atifta bulunularak yapilan yorumlarla sikça karsilasmaktayiz. Kimi zaman Türkiye’nin "Suriyelesmek" tehlikesi ile karsi karsiya oldugu kimi zaman da "Cezayirlesmek" üzere bulundugu yönünde yorumlar yapilmakta. "Suriyelesmek"ten kasit, Türkiye’de azinliktaki bir mezhebe dayali antidemokratik bir yönetim modelinin yerlestirilmek istendigi kastedilmektedir. "Cezayirlesmek" ten ise önce bir askerî darbe, sonra da sürekli bir kaos ortami kastedilmektedir.

Kuzey Afrika’da müslüman bir baska ülke var ki orada olup bitenlerle ülkemizde cereyan eden gelismeler yan yana getirildiginde bu yakistirmalara bir yenisini daha eklemek mümkün; "Tunuslasmak"...

"Suriyelesmek" denince akillara azinliktaki bir güç odaginin Suriye topraklarinda estirdigi despot bir yönetim, "Cezayirlesmek" dendiginde ise demokrasinin katledilmesi ve kaos akillara geliyor. Peki "Tunuslasmak" denince ilk akla gelen ne? Iste bu dosyamizda "Tunuslasma"nin ne anlama geldigini anlatmaya çalisacagiz...

Diktatör Burgiba’yi 1987 yilinda devirdikten sonra Tunus yönetimini ele geçiren Zeynel Abidin’in geçen on yil boyunca bu güzel Kuzey Afrika ülkesini nasil idare ettigini, devlet halk iliskisini, sosyal-ekonomik sorunlarinin neler oldugunu, Tunus siyasetinde müslümanlarin ne durumda bulundugunu anlatmaya çalisacagiz...

Sömürgeden Dikta Dönemine Geçis

Uzun yillar Fransiz sömürgesi altinda kaldiktan sonra 1950 yilindan itibaren büyük bir kiyama geçen Tunus halki ülkelerini Fransiz sömürgesinden kurtardilar. Fransizlar Tunus’u 1956 yilinda terk ettiler. Sömürgeci güçler ülkeyi terk etmesine ettiler ama geride kendilerine son derece "sadik" dost yönetim kadrolari biraktilar. Bu "sadik ve dost" yönetim kadrolari Fransizlarin menfaatlerini kendilerinden daha fazla korumaya, bu ülkenin insanlarina onlardan daha fazla zulmetmeye yöneldiler. Bu "sadik" kadrolarin basinda Habib Burgiba vardi...

Burgiba, Fransizlara karsi verilen bagimsizlik savasindan sonra 1956 yilinda cumhurbaskani olmus ve bu görevini 7 Kasim 1987’de bir darbeyle devrilince kadar sürdürmüs bir kisi. Bir baska deyisle 31 yil boyunca Tunus’u tek basina yönetmis bir diktatör. Burgiba, Fransizlarin ülkeden ayrilmasiyla birlikte kollarini sivadi ve ilk is olarak Tunus Cumhuriyeti’ne Amerikan Anayasasi’na benzer bir anayasa hazirladi.. 1957 yilinda, kabul edilen anayasa ile Islâm devlet kontrolüne sokuldu, yargida ve egitimde ise Fransiz sistemi kabul ettirildi. Burgiba kararliydi. Tunus’un yüzü Bati’ya dönük olacakti...

Burgiba iktidarinin ilk yillarinda, antidemokratik, ve adeta Islâm dinini kusatma altinda tutan yönetimine ragmen ülke genelinde Tunuslu müslümanlarin günden güne islâmî sahsiyetlerini kazanmalarini önlenemedi. 1970’lerde baslayan, giderek gelisen ve bütün Tunus’u kusatan islâmî uyanis, genci, yaslisi, kadini ve ögrencisiyle bir çig gibi büyüdü. Prof. Rasid el Gannusi tarafindan kurulan "Islâmî Yönelis Hareketi" üniversitesinden, isci hareketlerine, hayir kurumlarindan halk kesimlerine varincaya kadar bütün ülke genelinde kendini göstermeye basladi.

Burgiba yönetimi, ülke genelinde büyük bir sempati toplamaya baslayan bu hareketin önüne geçilmedigi takdirde kurulan düzenin zora girecegini gördü. Bir an evvel bu hareket durdurulmaliydi. Nitekim çok geçmeden Burgiba’nin emriyle ülke genelinde müslümanlara yönelik akil almaz bir kusatma baslatildi. "Islâmî Yönelis Hareketi" bir gecede darmadagan edildi. Tüm liderleri tutuklandi. Aylar süren tutukluluk döneminden sonra yargilanan hareket liderlerinin tümü, idam, müebbet ve 20’ser yillik hapis cezalarina çarptirildilar. Hareketin lideri Rasid Gannusi cezalardan payini alarak müebbet hapse mahkum edildi. Mahkemelerin hemen akabinde idam cezalari derhal yerine getirildi. Hareketin önde gelenlerinin haricinde binlerce kisi daha basit gerekçelerle tutuklandilar...

Burgiba bundan sonra da her alanda zulmünü gösterdi. Tunus’un sembolü olan Zeytune Üniversitesi basta olmak üzere Islâmi egitim kurumlarini kapattirdi. Camileri de siki denetim altina alarak belli vakitlerin disinda namaz kilinmasini yasakladi.

Habib Burgiba, halkina dini konularda fetvalar vermeyi de ihmal etmedi. Ramazan aylarinda televizyona çikip raki içerek ülkesinin kalkinma hamlesini "cihad" olarak nitelendirip, cihad zamani oruç tutulamayacagini belirtti ve orucu yasaklama cüretini gösterebildi...

Kasim 1987 yilina gelindiginde ise Tunus’ta önemli bir gelisme oldu. Tunus’un gelecegi için özenle yetistirilen Zeynel Abidin Bin Ali; artik ölüm dösegine gelen Burgiba’yi bir darbeyle devirdi. Böylece otuz küsur yillik iktidari döneminde Tunus müslümanlarina kan kusturan Burgiba, kendisine halef olarak yetistirdigi Zeynel Abidin’in darbesi ile yikilmis ve iktidarini noktalamis oldu.

Zeynel Abidin veya Ikinci Burgiba Dönemi

Zeynel Abidin, üzerinde batinin büyük emegi olan bir kisi. Ögrenimini Fransa’da tamamlayan, orada egitilen ve kendisine batili bir anlayis verilen Zeynel Abidin’in, diktatör Burgiba’yi devirip yönetimi devr almasi Tunus halki için pek olumlu bir anlam ifade etmedi. Cünkü Burgiba’nin zorla yaptiklarini, Zeynel Abidin hissettirmeden yapacakti. Zira yeni Baskan bir dönemlerin emniyet genel müdürü ve içisleri bakani idi ve bu dönemlerinde müslümanlara karsi sürdürdügü kati ve acimasiz tutumuyla taninmaktaydi.

Zeynel Abidin yönetimi devr aldiktan sonra halk üzerinde sevimli görünmeye ve sempatik davranmaya özen gösterdi. Özellikle de müslümanlara karsi. Nitekim, Tunus halkini kendisine inandirabilmek için Cuma günlerini tatil ilân ettirdi. Televizyon yayinlari Kur’an’i Kerim okunarak açilmaya basladi. Zeynel Abidin, bu tür uygulamalarinin ardindan müslümanlarin sempatisini kazandiracagini düsündügü bir büyük adim daha atti. Burgiba döneminde hapislere atilan altibin müslümanin dörtbinini serbest birakti. Sürgündeki Islâmî Yönelis’in ileri gelenlerinin de ülkeye geri dönmelerine izin verdi.

Fakat Zeynel Abidin’in estirdigi bu olumlu hava fazla uzun sürmedi. Zeynel Abidin gerçek yüzünü 1989 yilinda gerçeklestirdigi genel ve cumhurbaskanligi seçimleriyle koltugunu saglamlastirdiktan sonra gösterdi. Sözde demokratik seçimlerde, muhalefetin adaylarinin seçimlere katilmasini önlemek amaciyla sayisiz bürokratik engeller çikartilmis, megafon kullanmalari, bildiri dagitmalari ve salon kiralamalari bile önlenerek propaganda yapmalari engellenmisti. Seçmen yasindaki 3 milyon 800 bin Tunusludan 1 milyonuna seçmen karti gönderilmeyerek muhalif seçmenlerin seçim disi kalmalari saglanmisti. Sonuçta, Zeynel Abidin’in anayasayi ve demokrasiyi aslinda pek kaale almayan Anayasal Demokrasi Birligi büyük bir basari (!) elde etmisti. Zeynel Abidin de ayni basariyi göstererek oylarin %99’unu (!) almis ve cumhurbaskani seçilmisti.. Seçimden güçlü çikan tek muhalif grup vardi: Islâmî Dirilis Hareketi (Nahda). Bütün seçim hilelerine, liderleri Gannusi’nin sürgünden yeni dönmüs olmasina, siyasi parti olusturmalari yasak olmasina mukabil, Nahda hareketi adaylari bagimsiz olarak girdikleri seçimlerde oylarin yüzde 14’ünü almislar, kirsal kesimde ise oylarini yüzde 30’lara kadar çikarmislardi.

Tunus lideri iste bu sözde demokratik seçimlerden sonra Burgiba çizgisine girdi ve Tunus’u bir polis devleti yapmak için kollarini sivadi. Ilk hedef islâmî muhalefetti. Nahda hareketine yönelik büyük bir operasyon baslatti. Hareketin mensuplarindan pek çok kimseyi tutukladi. Lider Rasid Gannusi basta olmak üzere hareketin ileri gelenlerinin çogunu vatanlarini terk etmeye zorladi. Hareketin yayin ve egitim faaliyetlerini tamamen durdurdu. Bu harekete destek verdikleri bilinen ticari kuruluslara karsi ambargo koydurarak kapanmalarini sagladi.

Zeynel Abidin’in islâmî çalismalar üzerindeki zulümleri sadece Nahda hareketiyla sinirli kalmadi. Bütün islâmî çalismalari yasakladi.

1994 seçimlerinde de %99.91(!) oraninda oy alarak 1989 yilindaki basariyi gösteren Zeynel Abidin bundan sonra da polis devleti kurma yolundaki icraatlarina adim adim devam etti. Iktidarini kuvvetlendirmek için tüm muhalefetin sesini kisan Bin Ali, Burgiba zamaninda 20 bin olan polis sayisini yüzde 400 artisla tam 85 bine çikardi. Yani her 100 Tunuslu’ya bir polis tahsis etti.

Zeynel Abidin, Tunus’ta iktidara gelisinin onuncu yilini geçen ay doldurdu. Fransiz medyasi da bir zamanlar sömürdükleri ülkenin bugünki liderinin bu on yilini ve Tunus’un genel görünüsünü degerlendirdiler. Fransiz medyasi bile Tunus liderini insan haklari konusunda yogun bir sekilde elestirdiler. Tunus’ta insan haklari ihlallerinin had safhaya vardigini ifade eden Fransiz medyasi bu ihlallere somut örnekler verdiler. Fransa’nin önde gelen yayin organlarindan haftalik L’Express Tunus Insan Haklari Baskan Yardimcisi Salah Zecidi’nin açiklamalarina yer vererek Tunus’taki Zeynel Abidin yönetimini sert bir sekilde elestirdi. Dergide yer alan demecinde Salah Zecidi, Tunus’daki durumu söyle özetliyor: "Sürekli baski altinda yasiyoruz. Bizim bildirilerimizi hiçbir gazete yayinlamiyor. Telefonlarimiz dinleniyor. Büromuzun önünde polisler 24 saat nöbet tutuyor" Adinin gizli tutulmasini isteyen eski bir bakan ise sunlari ilâve ediyor: "Siyasi konusma diye bir sey yok artik. Sadece Zeynel Abidin’in söz hakki var. Bakanlar çenelerini kapamak zorundalar" seklinde ülke gerçegini dile getirmekte.

Bir profesör de Tunus’taki Zeynel Abidin dönemini su sözleriyle anlatiyor: "Burgiba zamaninda muhalifler için siyasi dâvâlar açilirdi. Hiç degilse, olaylar belli bir açiklik içinde seyrederdi. Bugün bizleri korkutan nokta, oyunun bir kurali olmamasidir. Bir anda elinizden pasaportunuzu alabilirler, isten atabilirler, sebep göstermeden görevinize son verebilirler. Evinize uyusturucu veya bir para demeti saklayip sizi suçlu ilân edebilirler. Komsulariniza sizinle ilgili fotomontaj fotograflar postalayabilirler" (1)

Yine L’Express dergisine göre, Tunus’ta kimse telefonlarda hükümet, zamlar veya diger hassas konularda tek kelime konusmuyor. Halk sadace siyaset disi konularda telefon sohbeti yapabiliyor. Hükümet muhalifi bir kadin, "Paranoyak bir duruma geldik. Artik kendi evlerimizde bile yüksek sesle konusmaktan korkuyoruz. Hep alçak sesle konusuyoruz" diye sizlaniyor. Fransiz dergisi ilaveten su tespitte bulunuyor: "Vatandaslardan etliye sütlüye karismamalari, sadece ülkenin ekonomik büyümesinden istifade etmeye bakmalari isteniyor. Rahatlari için böyle yapmalari gerek, zira polis ve "semt komiteleri" onlari sürekli gözetim ve denetim altinda tutuyor" deniliyor. (2)

Fransa’nin haftalik dergilerinden bir digeri Le Nouvel Observateur de Tunus hükümetinin yeni bir baskici kanunu yürürlüge koyacagina dikkat çekmekte. Bu ceza kanununa göre, "Hakikate muhalif veya Tunus’un imajina gölge düsüren haberleri, yabanci bir ülkenin temsilcisine veya milletlerarasi bir örgüte aktaran her Tunuslu, bes ilâ on iki yil arasinda agir cezaya çarptirilacaktir."(3)

(1,2,3) 2 Kasim 97 Akit

Tunus’ta Kadin Olmak

Tunusun dindar kadinlari herhalde, Zeynel Abidin döneminde gördükleri zulmü tarihlerinin hiç bir döneminde görmemislerdir. Tam on yildir büyük bir kusatma içerisinde bulunan Tunuslu müslüman kadin dünyanin en dikta rejimlerinde ancak görülebilecek bir zulümle karsi karsiya bulunuyor. Zeynel Abidin yönetimi inançli Tunus kadinini toplumundan soyutlayabilmek için dinî, ahlakî ve kültürel tüm degerleri ayaklar altina almaktan kaçinmamakta.

Bugün Tunus’ta inançlarini yerine getiren bir kadin olmak demek, devlet dairelerinde çalisamamak demek. Inançli kadin olmak demek üniversiteye girememek demek, doktor, mühendis vs. olamamak demek. Basörtülü olmak demek devlet hastanelerinde tedavi olamamak demek. Tunus’ta köktendinci yaftasiyla rejimin aradigi adamin esi, kizi, kiz kardesi olmak demek en kahpece ve utanç verici baskilara maruz kalmak demek... Kisaca Tunus’ta inançli kadin olmak demek çok zor bir tercihle karsi karsiya kalmak demek.... Ya inandigi gibi yasamamak ya da akil almaz bir bir zulme dayanmak....

Oysa, 1987 yilinda diktatör Burgiba’dan sonra yönetimi devralan Zeynel Abidin, tüm Tunus halkina vaat ettigi gibi inançli kadinlarin da artik özgürce inançlarini yerine getirebileceklerini söylüyordu. Inançli kadinlar da Tunus toplumunda yerlerini alabileceklerdi. Fakat Zeynel Abidin’in vaatlerinin koca bir yalan oldugu çok geçmeden ortaya çikti. Birakin daha çok özgürlüge kavusmayi, inançli Tunuslu kadin, neredeyse diktatör Burgiba dönemindeki son derece kisitli olan özgürlüklerini dahi arar hale geldi.

Zeynel Abidin yönetimi, çikardigi 108 nolu yasa ile, basörtüsü, degil devlet dairelerinde, okullarda, iste ve hatta sokaklarda dahi yasak hale getirildi. Yasayi ihlal edenler pasaport ve kimlik gibi en dogal insan haklarindan mahrum birakildi. Devlet hastanelerine alinmadilar. Uydurma suçlarla mahkum edilen kisilere daha çok zulmetmek için onlarin eslerine, kizlarina, kiz kardeslerine akil almaz baskilar uygulanmasi ise Tunus rejiminin insan haklari ihlallerinde ulastigi noktayi gösteriyor. Zeynel Abidin yönetimi kadinlari, adeta tutuklu insanlarin en zayif noktasi olarak görmekte ve en ufak suçlari olmadigi halde en agir baskilara maruz birakmakta...

Gerek uluslararasi gerekse yerel insan haklari örgütlerinin raporlarina göre Tunus’ta insan haklari ihlalleri sürekli artis halinde bulunuyor. Bu ihlallere en çok maruz kalanlar ise kadinlar ve kiz talebeler. Basörtüsü takan kadinlari ve genç kizlari en Nahda üyesi olmakla suçlayan Tunus rejimi onlari iki tercihle karsi karsiya birakiyor ya isleri -okullari ya da basörtüleri... Siyasi gerekçelerle tutuklanarak cezaevlerine atilan kadinlari sayisi da azimsanmayacak kadar fazla. Insan haklari örgütlerinin raporlarinda cezaevlerinde kadin erkek ayirimi yapmaksizin akil almaz bir iskence ve kötü muameleye maruz kaliyorlar.

"Sehid Tunus" isimli dergi 83. Sayisinda Zeynel Abidin yönetiminin zulümlerine maruz kalan Tunuslu kadinlarin yasadiklari iskence dolu hayatlarindan kesitler sunuyor. Dergi, Tunus hapishanelerinde bir süre kalmis, daha sonra serbest birakilan bir tutuklunun agzindan anlatiyor: " Hapishanede beraber kaldigimiz, üç çocuk annesi ve dört aylik hamile bir kadin vardi. Polis kendisini evinden alip getirmis. Kadincagizi acimasizca dövdüler. Polislerden bir tanesi özellikle kadinin karnina vuruyor ve söyleniyordu, "karninda tasidigin bu siyonist çocuk yarin bizim basimiza bela olacak, onun için simdiden ölmeli" diyordu. Nitekim kadincagiz çocugunu düsürdü. Rahminin asiri derecede darbe almasi sebebiyle de bir daha çocuk sahibi olamayacagi anlasildi."

Tunus Islâmî Dirilis Partisi (Nahda) Genel Baskan Yardimcisi Seyh Muhammed Hadi Zemzemi’nin Görüsleri:

"Tunus Bir  Halk Hapishanesi"

Altinoluk -Tunus’da, Zeynel Abidin Bin Ali yönetimi Kasim ayinda onuncu yilina girmis bulunuyor. Geçen bu on yili degerlendirir misiniz? Diktatör Burgiba’dan sonra Tunus’da degisen bir sey var mi?

Muhammed Hadi- Burgiba’dan sonra Tunus’ta degisen bir sey yok. Aksine demokrasi, insan haklari, basin özgürlügü her geçen gün daha da kötüye gidiyor. General Zeynel Abidin’in kasim ayi itibariyle iktidardaki 10. yilini doldurdu. Kendisi geçen on yil boyunca devleti askeri zihniyetle yönetti. Ilk iktidara geldigi zamandan (1987) 1988’in sonuna kadar sonuna kadar bir uzlasma atmosferi içindeydi. Muhalefet partileriyle dialog kurdu. Özellikle Islâmî çevrelerle. Fakat sonra gerçek niyetini göstererek 1988’in sonunda Islâmî çevrelere cephe aldi.

Siyasi faaliyetleri durdurdu, insan haklari dernekleri kapatildi. Sonra sendikalardan muhalif ve rejimi elestiren insanlari çikardi ve rejime yakin kisileri getirdi. Sendikalar devlet organi haline gelip, dekoratif bir hal aldi. Yollarda, resmi dairelerde ve üniversitelerde 108 nolu bir kararla resmi olarak tesettür tamamen yasaklandi. Cogu ögrenci, okullarina devam etmek için basörtüsünü çikartmak zorunda kaldi. Basi örtülü kadinlar, is hakki, okula gitme hakki, pasaport ve hastaneden ilâç alma gibi dogal haklardan mahrum edildi.

Zeynel Abidin’in amaci; islâmcilara is vermeyip, kendilerine muhtaç birakmakti. Sonra Tunus istihbarati ile isbirligi içinde islâmî hareketi terörist olarak göstermek için provakatif eylemler hazirlatti. Ülkeye gelen turistlere, batililara karsi bombalar patlatildi. Ancak basin organlari bunlarin islâmcilar tarafindan yapildigini öne sürdü. Ve resmi dairelere karsi sabotajlar yaptirildi. Amaç yine islâmî hareketi kötülemekti.

Bu arada islâmî muhitlerin Sûdan ve Iran’dan para yardimi aldiklari iddialari ortaya atildi. Tunus’taki islâmî hareketlerin bu iddialari yalanlamasina ragmen baskilar daha da artirildi. "Rejim düsmani ve islâmci propangandalar yapiyorlar" diye dâvâlar açildi. Bu yüzden birçok vatandasimiz siyasi mülteci olarak Tunus’tan disari çikmak zorunda kaldi. Su anda 20.000’ e yakin Tunuslu ülke disinda mülteci olarak yasiyor. Tahminen 3000’i bayan olmak üzere 10.000 kisi de yargisiz olarak hapiste yatiyor.

Zeynel Abidin’in baskilari sadece islâmcilara karsi degil. Ayni baskilar solculara, liberallere karsi da uygulanmakta. Su anda sol ve liberal partilerinin hepsi kapatilmis durumda.

Tunus Islâmî Hareket Partisi (Nahda) bu baskilara ragmen; baris için, demokrasi için, ve Islâm düsmanlarina firsat vermemek için Tunus rejimi ile dialog baslatmak için çalisiyor. Fakat Tunus rejiminden bu noktada herhangi bir olumlu tepki alabilmis degil.

Altinoluk-Tunus liderinin prototipini çizmeniz mümkün mü? Devlet-halk iliskisi ne durumda?

Muhammed Hadi-Tunus lideri Zeynel Abidin askeri bir egitim almis fakat hiçbir kültürü olmayan bir kisi. Iktidara gelisinin 10.yili olmasina ragmen su ana kadar hiçbir basin toplantisi düzenlemis degil. Yabanci gazetecilerin röportaj yapmasi için ise önceden sorulari hazirlayip göndermesi gerekiyor.

Zeynel Abidin Amerika’nin yörüngesinde politikalar takip ettigi için Washington’dan kredi ve silâh destediginin yanisira siyasi destek de aliyor. En önemli ikinci destekcisi ise Israil... Bu ülkeyle de ticari iliskilerimiz Zeynel Abidin sayesinde had safhaya ulasmis bulunuyor.

Tunus halki sunu çok iyi biliyor ki kendilerini hem polis hem de askeri zihniyet yönetiyor. Herhangi bir Tunus vatandasi mutlaka iktidar partisine üye olmak zorunda, aksi taktirde düsman olarak görülüyor. Yani halk-devlet iliskisinde tamamen güvensizlik mevcut. Yani özetle diyebiliriz ki Tunus halki kelimenin tam anlamiyla ülkelerinde hapis hayati yasiyorlar.

Altinoluk-Tunus müslümanlarinin siyasi arenadaki konumlari nedir? Tunus’da siyasi açidan müslümanlari ilgilendiren ne gibi gelismeler yasaniyor? Geçmisle bugün arasinda nasil bir farklilik var?

Muhammed Hadi -Tunus islâmî hareketi çok entellektüel bir harekettir. Üye sayisinin çoklugundan ziyade egitimli insan sayisina önem veriliyor. Üyelerin %90’i üniversite tahsilli, %30 mastir ve doktor sahibi. Bizim siyasi mücadelemiz; Tunus islâmî kimligini muhafaza etmek ve netlestirmektir.

Egitim sistemimiz su anda tamamen Fransiz hakimiyeti altinda bulunuyor. Egitimizi Fransiz hakimiyetinden kurtarmak ve kendi kimligimize uygun bir egitim modeli getirmeyi istiyoruz.

Eski Cumhurbaskani Habib Burgiba zamanimizda ülke ekonomimiz %100 Fransa ekonomisine bagliydi. Zeynel Abidin ise siyasi açidan oldugu gibi ekonomik açidan da Amerika’ya yönelmis durumda. Tunus islâmî hareketi olarak hedefimiz bagimsiz, açik bir ekonomi politikasi izlemek ve yeralti zenginliklerimizi en iyi sekilde kullanmaktir. Kapali bir ekonomi istemiyoruz; hedefimiz diger ülkelerle (Fransa, Amerika... vs.) esit seviyede olmaktir.

Tunus islâmî hareketi demokrasiden yanadir. Tunus’un istikbali, insan haklari ihlallerinin önüne geçilmesi, halk ile rejim arasinda uzlasmanin saglanmasi için liberal olsun solcu olsun her kesim ile dialog kurmaya haziriz. Dis iliskilerimiz de Arap ve Islâm ülkelerine öncelik tanimaktan yanayiz. Bati ülkelerine de kapimizi açik tutmak taraftariyiz. Su anda Tunus Islâmî Hareketi, Zeynel Abidin tarafinda illegal bir örgüt olarak nitelendirilmis durumda onun için faaliyetlerini gizli olarak gösteriyor. Hareket ülke disinda Tunuslu mülteciler tarafindan yönetiliyor. Tunus muhalefet partileriyle ve uluslararasi insan haklari dernekleri ile iliskilerimiz devam ediyor.

Türkiye’deki entellektüel insanlara, insan haklari derneklerine ve tüm Müslümanlara sesleniyoruz: Tunus müslümanlarinin maruz kaldiklari baski ve iskenceleri kinamanizi ve Tunus’ta cereyan eden bu baski ve siddet karsisinda susmamizi temenni ediyoruz.

ABD Raporu:

Bütün Haklar Kagit Üstünde Kalmis...

ABD Disisleri Bakanligi nin tüm dünya genelinde gerçeklestirdigi insan haklari ihlalleriyle ilgili raporunda Tunus un oldukça kötü bir sicile sahip oldugu gözlenmekte.. ABD Disislerinin Tunus la ilgili raporu bir kaç baslik altinda hazirlanmis. Raporda önce Tunus yönetiminin mevcut yasalari açiklanmakta daha sonra da bu yasalarin uygulanip uygulanmadigi somut örnekler verilerek ortaya konmakta...

-Faili Meçhul Cinayetler: Raporda son zamanlarda siyasi gerekçelerle islenen faili meçhul cinayetlerde büyük bir artisa dikkat çekilmekte. -Iskence ve insanlik disi muamele: Raporda, mevcut Tunus kanunlarinda yasaklanmasina ragmen, Tunus emniyetinde yapilan iskence ve insanlik disi muamelelerin haddi hesabi yok deniliyor. -Özel Hayata Müdahale: Zeynel Abidin yönetiminin özel hayata müdahale etme noktasinda en asiri seviyeye geldigi ifade ediliyor. Evler, isyerleri izinsiz olarak araniyor, telefonlar dinleniyor hatta mektuplar bile denetimden geçtikten sonra sahiplerine ulasiyor veya yok ediliyor. -Basin Özgürlügü: Rapora göre, Tunus yönetimini elestirmek yayin organlari için kapama sebebi olarak yeterli bulunmakta.-Gösteri ve Protesto Eylemleri:Raporda bu dogal hak da digerleri gibi hayata geçirilemeyen ve sadece yazili metinlerde kalan haklar arasinda yer aliyor. -Seçme ve Seçilme Özgürlügü: ABD raporu Tunus halkinin bu hakkinin hiçbir kiymeti harbiyesi olmadiginin göstergesi olarak 1956 yilindan bu yana Tunus’u tek bir partinin yönetiyor olmasini göstermekte.


.

KATAR

Katar Neresidir?

Resmi adi Katar Devleti ( Devlet-ül Katar) olan bu ülke, Basra körfezinde, kuzeye dogru uzanan bir yarimada üzerinde yer alir. Yarimadanin batisi, kuzeyi ve dogusu Basra körfezi ile çevrilidir. Güneyden ise Suudi Arabistan ve Birlesik Arap Emirlikleri ile sinirlidir. Yüzölçümü 11.427 km2.dir.

Ülkenin resmi dini Islâm, dili Arapça ve para birimi Katar Riyali(QR)’dir.

Tarihi Gelisim

Katar’in tarihçesi, Ortadogu tarihi kadar eskidir. Yarimadanin ilk sakinlerini, usta birer gemici olan Kananitler olarak bilinir. 628 yilinda Islamiyeti kabul eden Kananitler, denizcilikten sagladiklari gelirlerle zengin ve lüks bir hayat sürmekteydiler. Bu sebeple, Emeviler ile aralari açildi ve bagimsiz bir yönetim kurdular. Ülkeye adini veren Katari Ibn el Fucaa, bir hariciydi. Onun yerine geçen Ali bin Muhammed, sistemli bir ordu kurarak, hakimiyet alanini Bahreyn ve Katar yarimadasinin disina kadar genisletti. Abbasi döneminde (869) , Katar topraklari yeniden fethedildi.

Abbasi yönetimi altindayken, Ebu Said el-Cannabi bölge topraklari üzerinde Karmati mezhebini kurdu ve bu mezhebi daha sonra Ebu Tahir Süleyman bütün körfez bölgesine ve Güney Arabistan’a kadar genis bölgeye yaydi ve bölgede zulüm ve baski düzeni kurdular. 1076 yillarinda, Körfez bölgesi ve Güney Arabistan halki ayaklanarak, zulüm ve baskidan kurtuldular. Bundan sonra Karmatiler kendi bölgelerine yani Katar ve çevresine çekildiler.

1520 yillarinda Katar kiyilarina Portekizliler geldiyse de pek fazla tutunamadilar. 16 yüzyilda, Arap yarimadasi ile birlikte katar, Osmanli hakimiyetine girdi. Arabistan’da Vahhabi mezhebinin ortaya çikisi ve hizla yayilisi ile birlikte Katar Vahhabilerin eline geçti. 19.yüzyil ortalarina kadar, bölge topraklari, Osmanli, Iran Safevileri ve Kaçarlar arasinda sik sik el degistirdi. Ingiliz nüfuzunun hissedildigi yillarda, Katar yeniden Osmanli hakimiyetine girdi (1870). Ancak Katar seyhleri, Ingilizlerle isbirligi yaparak, Osmanli güçlerini yendi. Katar seyhligi, 1916 Antlasmasiyla, savunma ve disisleri bakimindan Ingiltere’nin egemenligine girdi.

1939 yilinda ülke topraklari üzerinde zengin petrol rezervleri bulundu ve 1949 yilinda ticari olarak petrol ihraç edilmeye baslandi. Petrolün bulunusuyla birlikte, ekonomik yönden Ingiliz nüfuzu iyice artti. 1970’te Ingiltere’nin Körfez’den çekilmesiyle birlikte, 1 Eylül 1971’de Ülke, bagimsizligina kavustu ve Arap Birligi ile Birlesmis Milletler’e üye oldu. 22 Subat 1972’de Emir Ahmet’in yerine Seyh Hamad bin Halife et-Thani iktidari ele geçirdi. Emir ve Basbakanlik görevlerini üstlenen Et-Thani, 1995 yilinda bütün yetkilerini oglu Emir et-Thani’ye devretti.

Katar, Islâm hukukuna dayali mesruti monarsi ile yönetilmektedir. Bakanlar kurulu üyelerinin çogunlugunu Et-Thani ailesinin fertleri olusturur. Bakanlar kuruluna, “Es-Sura” adi verilen ve toprak sahiplerini, çiftçileri ve is adamlarini temsil eden 30 üyeli bir Danisma Meclisi yardim eder.

Dogal Sartlarin Etkisi

Ülkenin yeryüzü sekilleri genelde engebesiz düz arazilerdir. Orta bölümde hafifçe yükselir. Hafifçe yüksek olan bu platolarin yapisi kireçtasi olup, yükseltisi 100 m. dolayindadir. Yaklasik 60 km. uzunlugunda ve 8 km. genisliginde yer alan yayla görünümlü bu yükseltilerin adi, Cebel Duhan’dir. Ülkenin petrol kuyularinin çogu burada yer alir. Güneydeki topraklarin büyük bölümünü rüzgârlarin getirdigi kumlar örter. Güneydoguda da çok sayida kumul vardir. Ülkenin geri kalan bölümü çogunlukla tuzlu çukurluklar, kumul çölleri ve kiraç ovalardan olusur. Katar’a ait çok sayida ada ve mercan resifi vardir.

Ülkenin büyük bir bölümü çöllerle kaplidir. Çöllerde 150’yi askin bitki türü yetismektedir. Bunlarin çogu yaz yagmurlariyla birlikte kisa süreli yeseren ve çiçek açan bitkilerdir.

Katar’da önemli bir akarsuyu yoktur. Yeralti sulari çok zengin mineral içerirler. Bu nedenle içmeye elverisli degildirler.

Katar’in Nüfusu Ne Kadar?

Katar’in nüfusu 1975’de 180.000, 1980’de 229.000 kisi kadardi. Bu nüfus, 1990’da 301.000, 1991’de 518.000’e ulasmistir. Nüfus yogunlugu km2.ye 50 kisi düser. Nüfusun % 80’inden fazlasi, dogu kiyisindaki baskent Doha ve yakin çevresinde yasar.

1991 yili sayimlarina göre toplam nüfusun 329.000’ini erkek, 189.000’ini kadin nüfus olusturur. Erkek nüfusun fazlaliginin nedeni, Bahreyn’de oldugu gibi, Katar’in nüfus yas piramidinde de açikça ortaya çikar. Ülkedeki mevsimlik isçi sayisi oldukça fazladir. Yillik % 5,3’lük bir nüfus artisi ile, ülke nüfusunun 13 yil gibi kisa bir sürede ikiye katlanacagi hesap edilmekteydi. Oysa Körfez Krizi dolayisiyla, ülkeye olan göçler nispeten azalmis ve ülkeden geri dönüsler olmustur. Böylece nüfus artis hizi düsmüstür. Katar’in nüfusu 1993’de 574.000 1995’de 534.000 kadar oldugu hesaplanmistir. ulasti. Ülkenin gelecekteki nüfusu, 2010’da 660.000’e, 2020’de ise 735.000’e ulasacaktir.

Nüfusun yarisini Filistinli mülteciler teskil eder. Yerli Katarlilarin sayisi yalnizca 50.000 dolayindadir. Toplam nüfusun % 40’ini Araplar, % 18’ini Pakistanlilar, % 18’ini Hintliler, % 10’unu Iranlilar ve geri kalanini diger milletler olusturur. Toplam nüfusun % 95’i Müslümandir.

Sosyal refahin yüksek olmasindan ötürü, yasama standartlari yüksektir. Ortalama ömür erkeklerde 70, kadinlarda 75 yastir.

Katar’in Sehirleri

Sehirsel nüfus orani % 89’dur. Bu küçük bagimsiz Arap ülkesinin baskenti Doha (Ed-Davha)’dir. Ülke nüfusunun yarisinin yasadigi baskent Doha (Ed-Davha), daha önceleri küçük bir balikçi köyü idi. 1940’larda petrolün bulunmasiyla, zamanla geliserek büyük bir kent merkezi olmustur. Bugün Doha, gökdelenleri, lüks otelleri, spor ve eglence merkezleri, banka binalari, park ve bahçeleri ile Arap dünyasinin en rahat ve en iyi planlanmis sehirlerinden biridir. Nüfusu 236.000’i asmistir.

Katar’in bati kiyisinda Zikrit, dogu kiyisinda Umm-Said (Musayid) liman kentleri gelismistir. Sig, fakat elverisli olan Zikrit limani, Bahreyn’den ithal edilen mallarin bosaltildigi önemli ithalat limanidir. Umm-Said ise, kiyilarinin derin olmasi dolayisiyla, deniz tankerlerinin ve sileplerin girip çikmasina müsaittir. Böylece Umm-Said limani, önemli petrol ihraç limanidir. Nüfusun ikinci yogun oldugu merkez, Doha’nin 54 km. kuzeyindeki El-Hureys’dir.

Katar’in Zenginlik Kaynaklari

Petrolde çalismayanlarin büyük kismi, balikçilikla ugrasir. Ülke, balikçilik, tarim ve hayvanciliktan da gelir saglar. Toplam isgücünün ancak % 2’si tarimda çalisir. Genellikle çorak bir ülke sayilan Katar, 1970’lerden sonra önemli gelismeler kaydetmistir. Sebze üretimi, ülke ihtiyacini karsiladigi gibi, bir miktarini da ihraç etmektedir. Katarli zenginlerin sahibi oldugu çiftliklerde, daha ziyade Filistinli göçmenler çalisirlar. Toplam tarimsal gelirin % 25’ini sebze üretimi, % 20’sini hayvan yemi, % 12’sini süt ürünleri teskil eder.

Yeralti suyu bakimindan zengindir ancak çok miktarda mineral ve tuz içerdiginden, tarimda ve içme suyu olarak kullanilamaz Son yillarda kurulan tesislerle, deniz suyu aritilarak tarim ve içme suyu ihtiyaci karsilanmaya çalisilmaktadir. Ayrica Doha’nin güneyinde, bir de atik su temizleme istasyonu kurulmustur. Bu istasyonun arittigi sular, yeniden kullanilmaktadir.

Katar’in temel ekonomisini petrol ve dogal gaz olusturur. Milli gelirin % 90’indan fazlasi petrolden saglanir. 1930’da bulunan petrol, 1949’a kadar ticari bir deger tasimamistir. Ülkede baslangiçta Katar Petrol Sirketi (QPC) adiyla bir petrol sirketi vardi. Bu sirket BP, CFP, Shell, Exxon, Mobil gibi dev petrol sirketlerinin ortakligi ile kurulmustur. Daha sonra bir tane daha Devlet Petrol Acentasi kuruldu. 1975 yilinda hükümet tüm petrol sirketlerini millilestirdi ve iki sirket 1980 yilinda Katar Genel Petrol Anonim Sirketi (QGPC) adiyla birlesti. Bu sirket, ülkenin tüm petrollerini çikarmaya, isletmeye ve ihraç etmeye yetkilidir. Petrolün az bir kismi ülkedeki petro-kimya tesislerinde islenir. Ancak büyük bir kismi ise ihraç edilir. Katar, dünya petrol üretiminin % 0,6’sini, OPEC’e bagli ülkelerin toplam petrol üretiminin % 2’sini karsilar. Bununla birlikte, Katar’in petrol rezervleri sinirlidir. 1993 yili verilerine göre ülkenin petrol rezervi 3,7 milyar varil, dogal gaz rezervi 4,6 trilyon m3.olarak belirlenmistir. 1992 yilinda, 167 milyon varil petrol, 9 milyar m3.dogal gaz üretimi gerçeklesmistir. Ülkenin petrol rezervinin tükenme süresi 26 yil olarak belirlenmistir. Bu sebeple, gelecek için bütün umutlar, zengin rezervler içeren dogal gaza baglanmistir. Dogal gaz rezervleri, Doha petrol yataklari bölgesinde ve kuzeybati Doma’da bulunmaktadir.

Katar’in baskenti olan Doha yakinlarinda petrol yataklari isletilmeye basladiktan sonra, 1940’lardan itibaren özellikle petro-kimya sanayiinde gelismeler kaydedilmistir. 1975’de kurulan gübre fabrikasi, iki yil sonra hizmete girmistir. Ayni yillarda 400 bin ton/yil kapasiteli bir çelik fabrikasi isletmeye açilmistir. Çelik üretiminin % 30’u iç tüketime ayrilmakta, geri kalani ise Suudi Arabistan ve B.A.E’ ye ihraç edilmektedir. En önemli sanayi bölgesi Umm-Said’dir. Umm-Said’de, iki petrol rafinerisi, çelik fabrikasi, petro-kimya tesisleri ve bir adet un fabrikasi bulunmaktadir.

Katar’in milli geliri hayli yüksektir. Toplam gayri safi milli gelir 8,8 milyar dolar olup, kisi basina 17.500 dolar düsmektedir.

Ülkenin ihracati, ithalatinin iki katidir. Ihracatinin büyük bir bölümünü (%84’ünü) ham petrol olusturur. Ayrica çelik, balik ürünleri ve sebze ihraç eder. Buna karsilik islenmis gida ürünleri ve çesitli sanayi ürünleri satin alir. Ülkenin 1993 yili verilerine göre, toplam ihracati 3 milyar dolar, ithalati ise 1,8 milyar dolar olarak gerçeklesmistir. Ihracatta Japonya (%61), ithalatta ise Japonya (% 14) ve Ingiltere (% 12), A.B.D (% 12) önde gelir. Ihracatinin % 14,5’ini (447 milyon dolar), ithalatinin ise % 15,3’ünü (277 milyon dolar) diger Islâm Ülkeleri ile yapmistir.

Katar, geçmiste oldugu gibi bugün de, Basra Körfezi’nde jeopolitik ve jeostratejik açidan büyük öneme sahiptir. Geçmiste korsan kiyilari olarak bilinen Katar kiyilari, bugün ham petrol ve petrol ürünleri yükleme tesisleriyle doludur.

Bugünkü sosyal refahini tamamiyle sahip oldugu petrol ve dogal gaz rezervlerine borçlu olan Katar’i, bu kaynaklarin tükenisi ile birlikte büyük sikintilar beklemektedir. Bu zenginlik kaynaklari tükendiginde, ülkede yasayan toplam nüfusun % 90’i Katar topraklarini terk edecektir. Ve böylece, gelecekte Katar; geçmiste oldugu gibi, geçimini balikçilik ve göçebe hayvancilikla saglayan, 50.000 nüfuslu, küçük bir emirlik haline gelecektir. Bugünün modern petrol sehirleri, tarihi birer müzeye dönüsecektir. Bu sebepledir ki, Katar yöneticileri; gelecegi mutlaka görmek zorundadir. Aksi halde, hem kendilerinin ve hem de halkinin gelecek nesillerini büyük bir sefalete sürükleyeceklerdir.


.