İLİM ÖĞRENMEK
Hak teâlâ, ilmi çok yerde övdü, Kur’ânda,
Resûlün, ilmi emr eden sözleri, meydânda.
İslâmın en büyük düşmanıdır, bil, cehâlet,
çünki, cehl mikrobunun hastalığı, Felâket!
Cehâlet olan yerden, din gider dedi, Nebî,
Dîni seven, o hâlde ilmi, fenni sevmeli!
Cennet, kılınc gölgesinde, demedi mi hadîs,
atom gücü, jet uçuşuna bu emr, pek vecîz!
İslâmın zilletine cehldir, bütün illet!
Ey derdi cehâlet, sana düşmekle, bu millet!
Bir hâle getirdin ki, ne din kaldı, ne nâmûs,
ey sine-i islâma çöken, kapkara kâbus.
Ey, biricik düşman, seni öldürmeli evvel,
sensin, bize kâfirleri, üstün çıkaran el!
Ey, millet, uyan cehline kurban gidiyorsun!
İslâm gerilikdir, diye bir damga yiyorsun!
Allahdan utan, bâri bırak, dîni elinden,
gir, leş gibi, topraklara kendin, gireceksen!
Lâkin bu sözüm de, te’sîr etmez ki câhile,
Allahdan utanmak da, olur elbet, ilm ile.
İLİM OLMAZSA
İlm olmazsa, din, sıyrılıp kalkar aradan,
öyleyse, cehâlet denilen, yüz karasından,
kurtulmaya çalışmalı, başdan başa millet,
kâfi değil mi yoksa, bu son dersi felâket?
Bu felâket dersi, neye mal oldu, düşünsen,
beynin eriyip, yaş gibi, damlardı gözünden.
Son olaylar, ne demekdir, bilsen ne demekdir:
Gelmezse eğer, kendine millet, gidecekdir.
Zîrâ, yeni bir sarsıntıya pek dayanılmaz,
zîrâ, bu sefer, uyku ölümdür uyanılmaz.
Ahlâkı düzeltip, fenne çok çalışmak lâzım,
dîne bağlı, atomla silâhlı er olmak lâzım!
Din bilgisi, harb gücü, ileri olmak gerek,
ikisidir ancak, millete huzûr verecek
İLİM ve ALİM
İlmsiz birşey olmaz, ilm herşeye başdır,
karanlık yollarda o, en azîz arkadaşdır.
Ondan sâdık dost olmaz, ondan vefâlı yâr yok,
herşeyde zarar olsa, onda aslâ zarar yok.
İlm, ucsuz bucaksız, bir ummânı andırır,
ilmden başka herşey, insanı usandırır.
Nasıl kıymetli olmaz, Allah onu övüyor,
bak! Nebî-yi muhterem, bir hadîsde ne diyor:
Ara, her yerde ilmi, o yer ister Çin olsun!
İlm öğrenmek farzdır, her mü’min için olsun.
Bak! Alî-yülmürtezâ, ne diyor dinlesene,
(Köle olurum bana, bir harfi öğretene).
Âlimler, şerî’atı, yıkılmakdan kurtarır,
âlimler yer yüzünde, zıll-i sıfâtullahdır.
Mürekkeb-i ulemâ, azîzdir hattâ şundan:
fî sebîlillah akan, şehîdlerin kanından.
Çünki, cihâd-ı ekber, ancak ilmle olur,
dâreynde, ilmi ile, âmil olan kurtulur.
Âlim, zâhidden üstün, zühd, ilmin altındadır,
âlimler, âhıretde, nebîler yanındadır.
Dime! Cihânda âlim, kalmadı, belki vardır,
aç gözünü, kalbinden zulmet perdesin kaldır!
Bu dînin âlimleri, hadîsle övüldüler,
Benî isrâ’îldeki nebîler gibidirler.
Âlimlerin bir sözü, yıllarca, bâkî kalır,
insanı en alçakdan, bâlâlara kaldırır.
şimdi âlim bulmak zor, o hâlde ne yapmalı?
âsâr-ı ulemâyı, durmadan okumalı!
Kitâb, altun bir kafes, ilm içinde kuşdur,
kafesi satın alan, kuşa mâlik olmuşdur.
Sarıl kitâblara ki, kalbin nûr ile dolsun,
önce okuyacağın, Kur’ân-ı kerîm olsun!
Sonra, kıymetli eser, Buhârî ve Müslimdir,
ba’dehu Mektûbât-ı İmâm-ı Rabbânîdir.
Tesavvuf ile fıkh, burada vaslolmuşdur,
öyle bir âlimdir bu, hadîsle övülmüşdür.
Hârikalar menba’ı, hiç duyulmıyan sözler,
asrlarca çözülmez, mu’ammâ mes’eleler.
Hepsi Mektûbâtda ve tercemesinde vardır,
onsuz kurtuluş zordur, onsuz ilm, noksandır.
Eshâb-ı kirâm risâlesi de, gör, ne iyi,
oku! Güzel anla da, takdîr et sahâbeyi.
Mektûbât tercemesi, ebedî se’âdetdir,
le-hül-hamd her yerde var, temâmı bil, üç cilddir.
İbni Âbidîne bak, bir deryâ ki, sonsuzdur!
hanefîde en büyük fıkh kitâbı budur.
Gör, İhyâ-ül-ulûmu, Kimyâ-ı se’âdeti,
Gazâlîyi yâdından çıkarmazsın ebedî.
Riyâdunnâsıhîni okuyunca anlarsın,
Muhammed Rebhâmîye, ne büyük âlim dersin.
şeyhul-ekber, Geylânî, öğren Behâ’eddîni,
böyle zâtlar korumuş, yıkılmakdan bu dîni.
Mevâhib, her eserde, adı geçen kitâbdır,
Resûl-i müctebâyı, uzun uzun anlatır.
menkıbeler pınarı, Çihâr-ı yâr-ı güzîn,
İhtiyâcı çok ona, kararan kalbimizin.
Merâkıl-felâh ve Mevkûfât kıymetlidir,
Mecmû’a-yı zühdiyye, sana çok şey öğretir.
Ma’rifetnâmeyi gör, İbrâhîm Hakkıyı bil,
çok oku Birgivîyi, sanma fâideli değil.
Terceme-i hâlleri, tanınmış Evliyânın,
içinde anlatılmış, Reşehât, Nefehâtın.
Berekât-ı Ahmedî, Mu’cizât-ül-Enbiyâ,
ne güzel yazılmışdır, Hadîka-tül-Evliyâ.
Dürr-i yektâyı da gör, hem Umdetül-islâmı,
Miftâhul-Cenneti, ey oğul ilmihâlini.
Râbıta risâlesi, tesavvufu bildirir,
musannifi (esseyyid Velî Abdülhakîm)dir.
Dahâ nice kitâb var, denizde inci bunlar,
Rahmet-i Hakda olsun, her birini yazanlar.
Bizlerden selâm eyle, yâ Rabbî, sen onlara,
kolaylık ver onların yolunda olanlara!.
BAHİLİ. EHLİSÜNNETBÜYÜKLWERİ.COM
İlim ve fazileti: ilim, pek yüksek bir kazançtır. Âlim, Allahü teâlânın isimlerinden bir isim; ilim ise sıfatlarından bir sıfattır. Fakat Allahü teâlânın ilmi, insanların ilmi gibi değildir. Aralarında sâdece isim benzerliği vardır. Çünkü insanların ilmi çalışmakla, başkasından öğrenmekle, düşünce ve tecrübe ile olmaktadır. Allahü teâlâ ise böyle şeylerden münezzehtir. O’nun ilmi ezelîdir. Yedi kat yerde ve yedi kat gökte ne varsa hepsini bilir. Hiçbir şey O’nun ilminin dışında değildir.
Peygamberlerin ilmi de, çalışmakla, başkasından öğrenmekle elde edilmiş değildir. Onların bilgileri, Allahü teâlâ tarafından kendilerine bildirilmiş olup, diğer bütün insanların ilimlerinden farklıdır.
İlim öğrenmek, her müslümana farzdır. Bunda gevşek davrananların hiçbir mazereti kabûl edilmeyecektir. Bir müslümanın, kendisine lâzım olan din ve dünyâ bilgilerini en doğru bir şekilde öğrenip, bunları tatbik etmesi elbette lâzımdır, ilim öğrenmek nasıl ki mutlaka mühim ise, o ilmin doğrusunu öğrenmek de o derece mühimdir. Bir müslümanın müslümanlığı, bunları bilip yapmakla tamâm olur.
Peygamber efendimiz ( aleyhisselâm ); “İlim taleb etmek, her müslümana farzdır” buyurdu. Başka bir hadîs-i şerîfte de buyurdu ki: “Din bilgisi öğrenmek, her müslümana farzdır, öyleyse onu öğreniniz ve öğretiniz. Câhiller olarak ölmeyiniz.”
Her müslümanın, kendisine lâzım olan ilimleri öğrenmesi lâzım olduğu gibi, âlime de, ilmiyle herkese fâideli olmak için gayret etmesi lâzımdır. Kendisinden ilim taleb edeni men etmesi uygun değildir.
İlim, amelden öncedir. Birşey bilinir, bundan sonra bu bilgiye uygun amel yapılır. Bunun için, ilim amelden önce gelmektedir. Fakat îmân böyle değildir, îmân, ilimden de öncedir. Peygamberler, insanları önce îmân etmeye, bunu kabûl edenleri de, ilim öğrenip amel etmeye da’vet etmişlerdir.
İlmin kâmil olması için ba’zı şartlar vardır. Niyeti, başka niyetlerin karışmasından kurtarıp ihlâsa kavuşturmalı, bâtını ma’nevî kirlerden temizlemeli, ilme, Allahü teâlânın rızâsı için yönelmeli, ilim öğrenmek sevâbını Allahü teâlâdan beklemeli, gösterişten, övünmekten uzak durmalıdır.
Allahü teâlâ için olan, ebedi saadete kavuşturan ilimleri öğrenirken; takvâ sahibi, ilmiyle âmil olan hakîkî İslâm âlimlerini seçmeli, bunlar bulunamazsa, bunların kitaplarını okuyarak aynı şekilde istifâde etmeye çalışmalıdır. İlim için bütün gücü ve gayreti ile çalışmalı, tevâzu sahibi olmalıdır. İlim sebebiyle öne geçmek, herkesten alâka görmek ve gösteriş yapmak niyetinden vazgeçmelidir.
İlim öğrendiği âlimin huzûrunda sükût edip, edeb ile dinlemeli, suâl sorarken güzel sormalı, hocasına i’tirâzı ve onunla mücâdeleyi terk etmelidir, öğrendiği ilim ile amel etmeli, gevşeklik göstermemelidir. Bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Allahü teâlâ, bildiği ile amel edene, bilmediklerini öğrenmeyi ihsân eder.”
Hazreti Ali buyurdu ki: “Din âlimleri sayı bakımından en az, fakat kadr ve kıymet bakımından en üstün kimselerdir.”
Resûlullah efendimizin hadîs-i şerîflerinden ba’zıları:
“Allahü teâlâ bir kulunu sevdiği zaman, yalvarışını işitmek için ona belâ ve musibet verir.”
“Nefsler, kendilerine iyilik edene sevgi ve kötülük edene de buğz etme tabi’ati üzere yaratılmıştır.”
“Mü’minin niyeti amelinden hayırlıdır.”
“Mü’minin firâsetinden korkun. Çünkü o, Allahü teâlânın nûru ile bakar.”
“İstişare eden pişman olmaz.”
“İstediğin gibi yaşa. Ama mutlaka öleceksin. İstediğini yap. Ama mutlaka karşılığını göreceksin.”
“Allahü teâlâ, tevâzu eden kimseyi yükseltir, kibirli kimseyi de alçaltır.”
“Âlimler ve hikmet sahipleri ile oturup kalk. Kötülük ve günah işleyen kimselerden uzak kal.”
“Yalnız olmak, kötü kimse ile oturmaktan daha iyidir.”
“Kul kardeşine yardım ettiği müddetçe, Allahü teâlâ o kuluna yardım eder.”
“Mücâhid, Allahü teâlâya itaat husûsunda nefsi ile mücâdele edendir.”
“Ey insanlar! En doğru söz, Allahü teâlânın kelâmıdır. En güvenilir tutunulacak şey, takvâdır. En hayırlı yol, Muhammed’in (aleyhisselâm) yoludur. En şerefli söz, Allahü teâlâyı anmaktır, işlerin en hayırlısı azîmetlerdir. İşlerin en kötüsü, dinde sonradan meydana çıkarılan ve dinden olmayan bid’atlerdir. En güzel yol, Peygamberlerin yoludur. En güzel ölüm, şehidlerin ölümüdür. En kötü dalâlet, hidâyete kavuştuktan sonraki dalâlettir. En hayırlı amel, faydalı olandır. En kötü körlük, kalb körlüğüdür. Veren el, alan elden hayırlıdır. Az ve yeterli olan şey, çok fakat, Allahü teâlâyı unutturan şeyden hayırlıdır. En kötü pişmanlık, kıyâmet günündeki pişmanlıktır. Hikmetin başı, Allahü teâlâdan korkmaktır. En hayırlı zenginlik, gönül zenginliğidir. Kalbe ilkâ olunan (konulan) şeylerin en hayırlısı yakîn’dir. İçki büyük günahtır. En kötü kazanç ribâdır (faizdir). En kötü yiyecek, yetimin malını yemektir, işlerin özü, neticeleridir. En kötü rivâyet, yalanı rivâyet etmektir. Gelecek olan (olacağı muhakkak olan) herşey yakın sayılır. Mü’minin sövmesi fısktır. Mü’min kardeşinin etini yemek (onu gıybet etmek), Allahü teâlâya karşı gelmektir. Kim birisini bağışlarsa, Allahü teâlâ da onu bağışlar. Kim kızgınlığını yenerse, Allahü teâlâ onu mükâfatlandırır. Allahü teâlâ, kendisine âsî olana azâb eder. Ben Arabın en fasihiyim (sözü açık ve düzgün olup hatâdan uzak olan kimsesiyim). Bana cevâmi’ul-kelim (az bir söz ile çok şeyler anlatmak husûsiyeti) verildi.”
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bilindiği üzere İslâm dîninin temeli üçtür: İlim, amel ve ihlâs. Kısaca söylememiz gerekirse öğrenilmesi zarûrî olan ilimler; îmân, fıkıh ve ahlâk bilgileridir. Îmân bilgilerine "Akâid", fıkıh bilgilerine "Ahkâm-ı İslâmiyye" ve ahlâk bilgilerine de "Tasavvuf" denir ki, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarında yazılı olan bilgilerdir. Amel, bu bilgilere uygun olan işlerdir. İhlâs ise, ilmin ve amelin Allah rızâsı için ya'nî, Allahü teâlânın sevgisini kazanmak için elde edilmesidir. Bu üç temel şeye mâlik olan Müslümâna "İslâm âlimi" ve "Hakîkî Müslümân" denir. Müslümânların, beşikten mezâra kadar, ilim öğrenmeleri lâzım geldiğini Sevgili Peygamberimiz bildirmişlerdir. Bilindiği üzere İslâm ilimleri, iki kısımdır: Dîn bilgileri ve fen bilgileri. Bunları, lüzûmu kadar öğrenmek farzdır. Meselâ, bir doktor ve bir eczâcının ilâcın kullanma şeklini, miktârını ve elektrik lambası, makinesi kullananın da elektrik hakkında kısa bilgi öğrenmeleri farzdır. Öğrenmezlerse, ölüme sebep olurlar. Farzları öğrenmeyen, bilse de, kıymet, ehemmiyyet vermeyen, üzülmeden, Allahdan korkmadan terk eden, Müslümânlıkdan çıkar, kâfir olur. Cehennemde, ebedî, sonsuz yanar. Harâmları yapmak da böyledir. Farzlara ve harâmlara inanıp da, tembellikle veyâ kötü arkadaşlara uyarak, ibâdet etmeyen bir Müslümân, tevbe etmeden ölürse, günâhı bitinceye kadar, Cehennemde yanar. Allahü teâlâ, Resûlünü, Kur'ân-ı kerîmi insanlara teblîğ etmek, tatbîk etmek, açıklamak, öğretmek için gönderdi. Eshâb-ı kirâm, Kur'ân-ı kerîmdeki bilgileri, Resûlullah Efendimizden öğrendiler. Dîn âlimleri de, Eshâb-ı kirâmdan öğrendiler. Bütün Müslümânlar da, dîn âlimlerinden ve bunların kitâblarından öğrendiler. Zâten İslâm bilgileri, ancak üstâdlardan ve kitâplardan öğrenilir. "İslâm kitâplarına ve rehberlere lüzûm yoktur" diyenler, yalan söylemiş olmaktadırlar. Bunlar, böyle sözleriyle Müslümânları aldatmakta, felâkete sürüklemektedirler. Dîn âlimlerinin kitâplarındaki bilgiler, Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkarılmıştır. Abdülganî Nablüsî (rahmetullahi aleyh), "Hadîka" kitâbında buyuruyor ki: "Enbiyâ sûresinin 7. âyet-i kerîmesinde meâlen, "Bilmediklerinizi, zikir (ya'nî ilim) sâhiplerinden sorunuz" buyuruldu. Bu âyet-i kerîme, bilmeyenlerin, âlimleri bulup onlardan sorup öğrenmelerini emretmektedir. Hadîs-i şerîflerde: "İlim öğreniniz ve öğretiniz", "İlim hazînedir. Anahtarı, sorup öğrenmektir", buyuruldu. Dîn bilgileri ikiye ayrılır: 1- Kalp ile i'tikâd edilmesi, ya'nî inanılması lâzım olan bilgilerdir. Bu ilimlere "Usûl-i dîn" veyâ "Îmân" bilgileri denir. Kısaca "Îmân", Muhammed aleyhisselâmın bildirdiği altı şeye inanmak ve İslâmiyyeti kabûl etmek ve küfür alâmeti olan şeyleri söylemekten ve kullanmaktan sakınmaktır. Her Müslümânın, küfür alâmeti olan şeyleri öğrenmesi ve bunlardan sakınması lâzımdır. Îmânı olana "Mü'min" veya "Müslümân" denir. 2- Beden ile veyâ kalp ile yapılacak ve sakınılacak ibâdet bilgileridir. Yapılması emr edilen bilgilere "Farz", sakınılması emr edilen bilgilere "Harâm" denir. Bunlara "Furû-i dîn" veyâ "Ahkâm-ı İslâmiyye" yâhûd "İslâmiyyet" bilgileri denir. "Hülâsa" fetvâ kitâbının sâhibi Tâhir Buhârî (rahimehüllah) diyor ki: "Fıkıh kitâbı okumak, geceleri namâz kılmaktan dahâ sevâptır." Çünki farzları, harâmları, [âlimlerden veyâ yazmış oldukları] kitâplardan öğrenmek farzdır. Kendisi yapmak ve başkalarına öğretmek için fıkıh kitâpları okumak, tesbîh namâzı kılmakdan dahâ sevâptır. Hadîs-i şerîflerde, "İlim öğrenmek, bütün nâfile ibâdetlerden dahâ sevâptır. Çünkü kendine de, öğreteceği kimselere de faydası vardır" buyuruldu. ["el-Hadîka"] Çok kısa bir şekilde aklî ilimlerden bahsederek makâlemizi bitirelim: "Ulûm-i Akliyye": Bunlara, "tecrübî ilimler" de denir. Bunlar, "Fen bilgisi" ve "Edebiyyat bilgisi" olarak ikiye ayrılmaktadır. Müslümânların, bu ilimleri öğrenmeleri farz-ı kifâyedir. Dînî bilgileri ise [bunlardan lâzım olanları ve harpte kullanılan silâhları] öğrenmek farz-ı ayndır. Lüzûmundan fazla olanları ve harpte kullanılan silâhlarda, mütehassıs olmak farz-ı kifâyedir. Bir şehirde bu bilgileri bilen bir âlim, yapan san'at merkezleri bulunmazsa, şehirde bulunanların hepsi ve hükûmet adamları günâhkâr olurlar.
29.10.2011
İlme kıymet vermek
İlim nedir? İlmin mâhiyeti nedir? İlmin kaynağı nedir? İlimden maksad nedir? gibi bir nev'i ilmin kritiğine yönelmiş suâller ve cevâpları, ilk çağlardan beri tartışma konusu olagelmiştir. Bugün de, Batı dünyasında, bu tartışmalar hâlen devâm etmektedir.
İlim, insanın sonradan elde ettiği bir sıfatıdır. Bu bilgiyi, ya kendi tecrübesiyle veya güvenilir bir kaynaktan öğrenerek elde etmektedir.
Bilimler çeşitli kısımlara ayrılır. Osmânlı'da klasik dönemde bilim, "Naklî" ve "Aklî" diye iki kısımda düşünülmüştür. Naklî bilimlere, "İslâmî İlimler" de denilmiştir. Dolayısıyla İslâm dîni ile ilgili bütün çalışmalar bu kategoriye yerleştirilmiştir.
Aklî bilimler ise, insanın aklıyla, araştırarak, deneyerek, gözleyerek ulaşılan bilgilerdir. Medreselerde, her iki dalda da sistematik ve yoğun öğretim ve eğitim yapılmıştır.
Bilindiği gibi aklın, düşünmeksizin elde ettiği bilgilere "Bedîhî İlim" denilmektedir. Hesâba, tecrübeye (deneye) dayanan bilgilere ise "İstidlâlî İlim" denir; meselâ fen bilgileri böyledir. Duygu/duyu organlarıyla elde edilen bilgilere de "Zarûrî İlim" denmektedir ki; görmek, işitmek, tatmak, dokunmak ve duymakla elde edilen bilgiler böyledir.
İLİM, MA'RİFET VE ŞUUR
Kökü Arapça olan "İlim", "Ma'rifet" ve "Şuûr" kelimelerinin manâ bakımından birbirine yakınlıkları vardır. İlim bilmek; ma'rifet tanımak, şuûr ise idrâk etmek, akılla kavramak demektir.
"İlim" kesbîdir, yanî sebeplere yapışılarak, çalışılarak sonradan elde edilir. "Ma'rifet" ise, keşif ve ilhâm ile hâsıl olur. Ma'rifet, kalbe doğan bir nûrdur, çalışmadan ele geçen ilâhî ihsânlar, lutuflardır. Bunlara "vehbî ilimler" veya "meârif-i İlâhiyye, meârif-i ledünniyye ve hakâyık-ı Rabbâniyye" de denir.
İlim; hocadan, üstâddan, rehberden ya'nî bir bilenden öğrenilir. İlâhî ma'rifetler, ya'nî Allahü teâlâyı tanımaya yarayan bilgiler, keşif ve ilhâm ile hâsıl olur. Bunlara, kâmil ve mükemmil (yanî kendisi yetişmiş ve başkalarını da yetiştirebilen) bir rehberin yetiştirmesiyle kavuşulabilir.
Dînde ibâdetler, diğer işlerle ilgili bilgiler ve fen bilgileri âlimlerden (hocalardan veya onların yazdıkları kıymetli eserlerden) öğrenmekle elde edilir. Tasavvuf bilgileri ise, keşif ve ilhâm ile hâsıl olan ma'rifetlerdir.
Burada, şunu da belirtelim ki, ilme kıymet vermek; medenî yaşamak için bir mecbûriyettir. İnsan, bilmediğinin yalnız câhili değil, aynı zamanda esîri, âcizi ve düşmânıdır. Bizim kültürümüzde, hem ilim, hem de ilim sâhipleri çok övülmüş, cehâlet ise kötülenmiş olmasına rağmen; ilim bir maksat değil, bir vâsıta sayılmıştır. İlim, insana Rabbini tanıtan ve onu kulluğa sevk eden bir merhale kabûl edilmiştir.
Yunus Emre'nin "İlim ilim bilmektir; ilim kendin bilmektir. Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır" sözü ilmin hedefine işâret etmektedir.
İlim, insanı önce kendini bilmeye, sonra da Rabbini bilmeye götürmektedir. İlmi arttıkça tevâzuu artmayan, amelleri ve ahlâkı olgunlaşmayan, kibir ve gurûra kapılanlara, aslında hakîkî âlim denmez. Onların ilimlerine de "faydasız ilim" denilmiştir.
Bilindiği gibi, iyi insanların hayatları öğrenildikçe, iyilerin adedi artacaktır. Mâzîsini, büyüklerini tanıyamayan çocuklar, gençler ve olgunlar, büyüklüklere tâlip olamazlar.
NAKİL ÇOK ÖNEMLİDİR
Makâlemizin sonunda, kendi insanımızın dîni, dili, vatanı, coğrafyası, târihi, ilmi, irfânı, edebiyâtı, zevk ve güzel ahlâkına ağırlık verilmesini, bunları yeni nesillerimize, çocuklarımıza ve torunlarımıza aktarmak mecbûriyetinde olduğumuzu ifâde etmek istiyoruz.
Bütün insanlara doğruları öğreten, onları şaşırtmayan ve yanıltmayan, genel kültürlerini arttıran kitap, dergi, gazete, ansiklopedi, takvîm, CD ve DVD'lere, radyo ve televizyon programlarına, internet sitelerine velhâsıl doğru ilmî eserlere, her ülkede, her zamanda ve hele günümüzde büyük ihtiyaç olduğunda şek ve şüphe yoktur. Millî kültürümüzü yüceltecek bilgileri ihtivâ eden ölmez eserlerin, temel kaynaklarımızın yayınlanması, onlardan nakiller yapılması, milletimizin ve memleketimizin istikbâli açısından çok önemlidir...
30.08.2013
Öğrenilmeleri farz-ı ayn olan ilimler hangileridir?
Ma'lûm olduğu üzere, bir ibâdetin gerektirdiği ilmi öğrenmiyen, şartlarını bilmeyen ve yerine getirmeyenin yaptığı ibâdet, ihlâs ile yapılmış olsa da, sahîh olmaz. Ancak şartlarını ve rükünlerini ya'nî farzlarını bilerek ve gözeterek yapanın, ibâdeti sahîh olur. Fakat, ihlâs ile yapmadı ise, bu ibâdeti ve hiçbir iyiliği kabûl olmaz; ya'nî sahîh olsa bile makbûl olmaz, sevâb kazanamaz. Allahü teâlâ, kulunun böyle ihlâssız ibâdetini, hayrât ve hasenâtını beğenmeyeceğini bildiriyor. İlim ve ihlâs ile yapılmıyan ibâdetin fâidesi olmaz; insanı küfürden, günâhdan, azâbdan kurtarmaz. Ömür boyunca, böyle ibâdet yapıp da küfür üzere vefât eden münâfıklar çok görülmüştür. İlim ile, ihlâs ile yapılan ibâdet, insanı, dünyâda küfürden ve günâhdan kurtarır ve azîz eder. Âhirette de, Cehennem azâbından kurtaracağını, Allahü teâlâ, Mâide sûresinin 9. âyetinde ve Vel-asr sûresinde va'd etmektedir... Müslümânların öğrenmeleri lâzım olan ilimlere, "Ulûm-i İslâmiyye" denir. "Ulûm-i İslâmiyye", ya'nî "İslâm bilgileri" ikiye ayrılır: I- "Ulûm-i Nakliyye", II- "Ulûm-i akliyye". I- "ULÛM-İ NAKLİYYE": Bunlara dîn bilgileri de denir. Bu bilgiler, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarından okuyarak öğrenilir. Dîn âlimleri, bu bilgileri, "Edille-i şer'ıyye" denilen dört kaynaktan almışlardır. Bu dört kaynak, "Kur'ân-ı kerîm", "Hadîs-i şerîfler", "İcmâ-ı ümmet" ve "Kıyâs-ı fukahâ"dır. Dîn bilgileri de iki ana kısma ayrılır: "Ulûm-i âliye", ya'nî yüksek dîn bilgileri ve "Ulûm-i ibtidâiyye", ya'nî âlet ilimleri. Yüksek dîn bilgileri sekiz kısma ayrılır: 1- İlm-i tefsîr. Bu ilmin mütehassıslarına "Müfessir" denir. Müfessir demek, "kelâm-ı İlâhîden, murâd-ı İlâhîyi anlıyan derin âlim" demektir. 2- İlm-i üsûl-i hadîs. Bu ilim, hadîslerin cinslerini ayırır. 3- İlm-i hadîs. Bu ilim, Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) sözlerini, hareketlerini ve hâllerini inceler. 4- İlmi üsûl-i kelâm. Bu ilim, kelâm ilminin, âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarılacağını anlatır. 5- İlm-i kelâm. Kelâm ilmi, kelime-i şehâdeti, kelime-i tevhîdi ve bunlara bağlı olan îmânın altı şartını anlatır. Bunlar, kalp ile îmân edilmesi lâzım olan bilgilerdir. Kelâm âlimleri, Usûl-i kelâm ve kelâm bilgilerini birlikte yazmayı âdet etmişlerdir. 6- İlm-i üsûl-i fıkıh. Bu ilim, fıkıh bilgilerinin, Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarılacağını bildirir. 7- İlm-i fıkıh. Bu ilim, "ef'âl-i mükellefîn"i, ya'nî âkıl, bâliğ olanların, beden ile nasıl hareket [ibâdet] edeceklerini bildirir. Beden için lâzım olan bilgilerdir. "Ef'âl-i mükellefîn", "farz", "vâcib", "sünnet", "müstehab", "mübâh", "harâm", "mekrûh" ve "müfsid" olmak üzere sekiz kısım ise de, kısaca üçe ayrılabilir: Emredilen işler, yasak edilen işler, mubâh olanlardır. 8- İlm-i tasavvuf. Bu ilme, "İlm-i ahlâk" da denir. Kalp ile yapılması emir ve yasak edilen şeyleri bildirdiği gibi, îmânın vicdânîleşmesini ve fıkıh işlerinin, seve seve ve kolaylıkla yapılmasını ve ma'rifete kavuşmayı sağlar. Erkek ve kadın her Müslümânın, bu sekiz bilgiden, "kelâm", "fıkıh" ve "tasavvuf" bilgilerini, ya'nî özet olarak "İslâmiyyet"i lüzûmu kadar öğrenmesinin farz-ı ayn olduğunu, öğrenmemenin suç, günâh olduğunu, "Hadîka" kitâbının müellifi Abdülganî Nablusî (rahmetullahi aleyh), 323. sahîfesinde ve Seyyid Allâme Muhammed Emîn İbn-i Âbidîn, Hâşiye'sinin Önsöz'ünde bildirmişlerdir. Bu sekiz yüksek dîn bilgisini öğrenebilmek için lâzım olan "Âlet ilimleri" ise onikidir. Bunlar: 1-Sarf, 2- Nahv, 3- İştikâk, 4- İştikâk-ı kebîr, 5- Kitâbet, 6-Lüğat, 7-Metn-i lüğat, 8- Bedî', 9- Beyân, 10- Belâğat, 11- Me'ânî ve 12- İnşâ ilimleridir. [Bunlar, "Hadîka"nın 328. ve "Berîka"nın 329. sahîfelerinde yazılıdır. Dîn bilgileri, böylece yirmi (20) olmakdadır.] Dîn âlimi olmak için, sekiz yüksek dîn bilgisini, bütün incelikleri ile öğrenmek, fen bilgilerinde de lüzûmu kadar ilim sâhibi olmak lâzımdır. İslâm âlimleri de iki kısmdır: Biri, "dîn imâmları"dır. Bunlar, "Müfessirîn-i ızâm", "Muhaddisîn-i kirâm" ve "Mütekellimîn", "Mutasavvifîn" ve "Fukahâ-i fihâm"dır (rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma'în). Bunların her sözü, her beyânı, Kur'ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin açıklamasıdır. Her sözleri sâbit ve müsellem ve muhakkak doğrudur. [Bugün aklî ilimlerden bahsetmeye yerimiz kalmadı, inşâallah yarın da bir nebze ondan bahsedelim.]
28.10.2011
Hazret-i Ali'nin ilim ile malı mukâyesesi
"Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "Ben ilmin şehriyim; Alî de onun kapısıdır." Hâricîler bu hadîs-i şerîften dolayı, Alî (radıyallahü anh) hazretlerine hased ettiler.
Hazret-i Alî'nin (radıyallahü anh) ilmiyle ilgili olarak "Menâkıb-ı Çihâr Yâr-i Güzîn" isimli kıymetli kitâptan bir nakil yapmak istiyoruz: "Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: "Ben ilmin şehriyim; Alî de onun kapısıdır." Hâricîler bu hadîs-i şerîften dolayı, Alî (radıyallahü anh) hazretlerine hased ettiler. Hattâ hâricîlerin ileri gelenlerinden on kimse, dediler ki: "Biz hepimiz, Hazret-i Alî'den (kerremallahü vecheh) birer mes'ele soralım. Eğer her birimize ayrı ayrı cevâb verirse, bilelim ki âlimdir ve fâdıldır." O on kişi, Hazret-i Alînin (radıyallahü anh) huzûr-ı şerîflerine varıp birisi şöyle sordu: "Yâ Alî! İlim mi efdaldir, mal mı efdaldir?" Hazret-i Alî seâdetle buyurdu ki: "İlim efdaldir." Onlar dediler ki: "Ne delîl ile söylersin?" Hazret-i Alî buyurdu ki: "İlim Enbiyâdan mîrâsdır. Mal ise Kârûn, Fir'avun ve Hâmân'dan mîrâsdır."
İkincisi suâl etti ki: "İlim mi efdaldir, mal mı?" Hazret-i Alî yine cevâb buyurdu ki: "İlim maldan efdaldir. Zîrâ ilim, sâhibini saklar. Malı, sâhibi saklar."
Üçüncüsü de, onlar gibi sordu. Hazret-i Alî cevâb verdi ki: "İlim efdaldir. Zîrâ, mal sâhibinin düşmânı çoktur. İlim sâhibinin dostu çoktur."
Dördüncü aynı şekilde suâl etti. Hazret-i Alî de cevâb verdi: "İlim efdaldir. Zîrâ malı tasarruf etseler eksilir. İlmi tasarruf etseler ziyâde olur."
Beşinci de aynı şekilde suâl etti. Hazret-i Alî cevâb buyurdu ki: "Mal sâhibi cimri diye çağrılır. İlim sâhibi büyük isimler ile çağrılır."
Altıncısı da, aynı şekilde sordu. Hazret-i Alî cevâb buyurdu ki: "Mal harâmîden hıfz olunur. İlim harâmîden hıfz olunmaz."
Yedincisi aynı şekilde sordu. Hazret-i Alî cevâb buyurdu ki: "Mal çok durmakla zâyi olur. İlim her ne kadar durur ise de zâyi olmaz."
Sekizinci aynı şekilde suâl etti. Cevâb buyurdular ki: "Mal kalbe kasâvet verir. İlim kalbi nûrlandırır."
Dokuzuncu aynı şekilde suâl etti. Cevâbında buyurdular ki: "Mal sâhibi, mal sebebi ile tanrılık dâvâsında bulunur. İlim sâhibi böyle yapmaz."
Onuncu dahi aynı şekilde suâl etti. Cevâbında buyurdu ki: "Mal, sebeb-i kasâvettir [kalbi katılaştırır]. İlim, sebeb-i rahmettir."
Bundan sonra, Hazret-i Alî buyurdu ki: "Eğer bunlar benden, devâmlı suâl etseler, ben bunlara hayâtta olduğum müddetçe devâmlı cevâb verirdim."
O on hâricî gelip Hazret-i Alîye (radıyallahü anh) mutî' oldular." [Cenâb-ı Hak, bizleri, Hazret-i Alî Efendimizin ve bütün Ehl-i Beyt'in şefâatlerine nâil eylesin.]
30.08.2014
İlim, medenî yaşamak için bir mecburiyettir
İnsan, ihtiyaçlarını temîn etmek, huzur içerisinde yaşayabilmek, manen ve maddeten yükselebilmek için her şeyden önce bilmek, tanımak ve anlamak zorundadır...
Bilindiği üzere, ilk emri, "Oku" diye başlayan İslâm dîninde, ilme büyük ehemmiyet verilmiştir. İlim mevzûunda, ilmin temîn edeceği yüksek dereceler hususunda, Kur'ân-ı kerîmde müteaddid âyet-i celîleler ve Peygamber Efendimizin birçok hadîs-i şerîfleri vardır.
Peygamber Efendimiz, 40 yaşında iken, Peygamberliği henüz kendisine bildirilmeden önce, Mekke-i Mükerreme'de Nûr Dağı'ndaki Hırâ Mağarası'nda tefekkür ve ibâdetle meşgûl olurken, Cebrâil (aleyhisselâm), Ramazân ayının 17. gecesi gelip, ilk İlâhî emri getirmişti. Bilindiği gibi, bu gelen ilk vahiy, "Alak Sûresi"nin ilk beş âyet-i kerîmesi idi.
İlk âyetin meâl-i âlîsi şöyledir: "(Ey Habibim Muhammed!) Yaratıcı Rabbinin adı ile oku."
Cihânı aydınlatan İslâm güneşi böyle doğmuş, Kur'ân-ı kerîm, takrîben 23 senede indirilmiştir. "Peygamberler târihi" içerisinde son halka olan Sevgili Peygamberimizin (aleyhis-selâm), 150 bin güzîde sahâbe, "hayırlı ümmet" ve mübârek insanlar meydâna getirmesi, onların da 30-40 sene gibi çok kısa zaman zarfında gâyet mahdût imkânlarla, Endülüs'ten [İspanya'dan] Çin'e kadar olan geniş coğrafî bölgeleri fethedip oralara ilim-irfân, nûr-hidâyet, ahlâk-fazîlet, adâlet-hakkâniyet, medeniyet-insan hakları götürmeleri, dünyada bir eşi-benzeri görülmemiş bir hâdisedir. Bu dönemde yapılan fetihler ve elde edilen zaferler ciddiyetle incelenmesi gereken bir konudur.
Bizim kültürümüzde, ilim ve ilim sahipleri çok övülmüş, cehâlet ise kötülenmiştir. Böyle olmasına rağmen; ilim bir maksat değil, bir vâsıta sayılmıştır. İlim, insana Rabbini tanıtan ve onu kulluğa sevk eden bir merhale kabul edilmiştir. İlmin, amele (yani fiiliyâta, işe) dönüşmesi hâlinde kıymetli olduğu, böyle olmayan bilgilerin insanlığı cehâlete götürdüğü bildirilmiştir. Hattâ bu ikinci kısma "faydasız ilim" denilmiştir. Hakîkî ilim, insanı önce kendini bilmeye, sonra da Rabbini bilmeye götürmektedir.
Burada, şunu da belirtelim ki, ilme kıymet vermek; medenî yaşamak için bir mecburiyettir. İnsan, ömür sürdüğü müddetçe, dünyada ihtiyaçlarını temîn etmek, tehlikelerden korunmak, rahat ve huzur içerisinde yaşayabilmek, manen ve maddeten yükselebilmek için her şeyden önce bilmek, tanımak ve anlamak zorunda olduğunu hissetmiştir.
Bir tahdîs-i nimet olarak ifâde edelim ki, insanlığın bugün sahip olduğu ilim ve teknik seviyedeki en büyük pay, Müslümân âlimlerindir. [Bunu sâdece biz söylemiyoruz, bu konuda, birçok Batılının da sözleri vardır.]
02.05.2015
Cenab-ı Hakkın rızasını, insanlara faydalı olmayı kendilerine gaye edinen hakîkî İslâm âlimleri, ilim öğrenmek için her şeylerini terk etmişler. İmkansızlıklara rağmen binlerce talebe yetiştirmişlerdir. Mum ışığında, binlerce cild kitap yazarak bizlere miras bırakmışlardır. Bizler ise her türlü teknolojik imkanlara rağmen bunları okuyup istifade etmekten aciziz.
İmâm-ı Ebû Yûsüf hazretlerinin onbeş yaşında oğlu vardı. Bu çok sevdiği oğlu bir gün ansızın vefât etti. Bu üzüntülü halinde bile talebesine, “Defin işini size bıraktım. Ben üstâdımın dersine gidiyorum. Bugünkü dersi kaçırmayayım” dedi. Ciğerpâresi olan, oğlunun cenâzesinde “ilmim eksik kalmasın” diye bulunmadı.
Hazret-i imâmı vefâtından sonra rüyâda gördüler. Cennette, büyük bir köşkün karşısında duruyordu. Köşkün yüksekliği Arş’a varmıştı. “Bu köşk kimindir?” diye sorduklarında, “Benimdir” buyurdu. “Buna nasıl kavuştun” diye sorulunca, “İlim ve ilim öğrenmeye ve öğretmeye olan muhabbetim ile” buyurdu
Hirevî hazretlerinin çocuklarından en büyüğü takvâ sâhibi âlim bir kimse idi. Vefât ederken babası, yastığı başında idi. Vefât edince, üstünü örttü. Medreseye gelip, her zamanki dersini aksatmadan bir cüz hadîs dersi verdi. Sonra medreseden çıkıp defin işine başladı.
Defin işlerinden önce ders vermesinin sebebi sorulduğunda, “Oğlumun eceli geldi. Vefât etti. Bu iş Allahü teâlânın rızâsı ile olduğu için, ben de râzı oldum. Başka bir çâre bilmiyorum. Allahü teâlânın kazâsı ve emri böyle oldu. Bunun için talebelerimi dersten mahrum bırakamazdım” buyurdu.
İlim ehlinin yanında bulunmanın fazîlet ve derecesi çok büyüktür. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: “Bir kimse din âlimlerinin ve sâlihlerin yanî İslâmın beş şartını devam üzere yapanların yanına gitse, her bir adımına Hak teâlâ, kabûl olmuş nâfile bir hac sevâbı ihsân eder. Zîrâ, âlimleri ve sâlihleri Hak teâlâ sever. Allahü teâlânın evi olsaydı, bu kimse o evi ziyâret eyleseydi, ancak bu sevâbı kazanırdı.”
Hassân bin Atıyye hazretlerinin rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte, “Âlimin ölümüne üzülmeyen, münâfıktır. İnsanlar için, bir âlimin ölümünden daha büyük musîbet yoktur. Bir âlim ölünce, gökler ve göklerde olanlar, yetmiş gün ağlar” buyuruldu.
Enes bin Mâlik’in haber verdiği hadîs-i şerîfte, “Âlime haksız olarak hakâret eden kimseyi, Allahü teâlâ, bütün insanlar arasında hakîr, rezîl eder. Âlime hürmet eden kimseyi, Allahü teâlâ, Peygamberler gibi azîz eder, şereflendirir” buyuruldu.
Başka hadîs-i şerîfte de, “Bir kimse, âlimin sesinden yüksek sesle konuşursa, Allahü teâlâ, onu dünyada ve âhirette hakîr eder” buyuruldu.
Görülüyor ki, hakîkî âlimlere hürmet etmek lâzımdır.
Âlimim diyen herkesi de böyle kabul etmek günümüz için yanıltıcı olur. Çünkü, bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Kıyâmete yakın hakîkî din bilgileri azalır. Câhil din adamları, kendi görüşleri ile fetvâ vererek, insanları doğru yoldan saptırırlar.”
Yine, hadîs-i şerîfte, “Bir zaman gelir ki, insanlar din adamından sokakta rastladıkları eşek ölüsünden kaçar gibi kaçarlar” buyuruldu.
İyi bilinmeli ki, insanı dalâletten, kötü yoldan ancak ilim kurtarır. Rehber olmadan doğru yola kavuşulamaz. Artık ahir zamandayız; gerçek âlim neredeyse kalmadı. Bunun için, geçmişte Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdığı doğru din kitaplarını arayıp, bulmak bunları okuyarak dünyamızı ve ahiretimizi kurtarmak zorundayız.
“Sana verdiğim ilim, mal ve güçle ne yaptın?”
Günümüzde ikiyüzlülük, içi başka dışa başka davranışlar çok yaygınlaştı. Herkes rolünü çok iyi bir şekilde oynadığı için de gerçek niyeti anlamak hayli zorlaştı. İkiyüzlülüğün en tehlikelisi de Cenab-ı Hakka karşı yapılanıdır! Her Müslümanın bir işi yaparken kendisine “niçin?” sorusunu sorması lazım. Sorunun cevabı, “Allah için” ise yaratılış gayesine uygun hareket ettiği, doğru yolda olduğu anlaşılır. Dinimizde bunun adı “ihlâs”tır.
İhlâs, hâlis, temiz etmek, niyeti temizlemek, yalnız Allahü teâlâ için yapmak demektir. Hadîs-i şerîfte, “Cenâb-ı Hak buyurdu: İhlâs, sırlarımdan bir sırdır. Onu, sevdiğim kulların kalbine emânet ederim” buyuruldu. Başka bir hadis-i şerifte de, “İbadetleri ihlas ile yap! İhlas ile yapılan az amel, kıyamette sana yetişir” buyuruldu. Çok, fakat ihlâssız yapılan ibadetler kayda geçmediği, yok farzedildiği için kıyamette bir kıymeti olmayacaktır.
İhlâs, kalb işidir. İbâdetlerin, Allahü teâlânın rızâsına uygun olup olmadığı âhirette açığa çıkacaktır. İhlâslı ve ihlâssız yapılan amellerin âhirette kişinin karşısına nasıl çıkacağını Peygamber efendimiz şöyle bildirmektedir:
“Kıyâmet günü ilk hesâba çekilecek üç sınıf kimseden birincisi, Allahü teâlânın ilim verdiği kimsedir. Allahü teâlâ bu kimseye şöyle suâl edecektir:
- Sana verdiğim ilim ile ne yaptın ve ne gibi amel işledin?
- Yâ Rabbî, sabah akşam ibâdet edip, kulluk vazîfemi yaptım. İnsanlara dînini öğrettim. Bunları senin rızân için yaptım.
- Yalan söylüyorsun. Falan kimse, ne bilgili, ne âlim desinler diye yaptın ve öyle de dediler. Melekler de, “Evet yâ Rabbî” diyecekler.
İkincisi, kendisine mal verilen kimse olup, ona da Allahü teâlâ şöyle suâl eder:
- Sana verdiğim mal ile, servet ile ne yaptın?
- Yâ Rabbî, sabah akşam senin rızân için, senin razı olduğun yerlere sarf edip, tasadduk ettim.
- Yalan söylüyorsun. Falan kimse ne cömerttir desinler diye verdin ve öyle de dediler.
Üçüncüsü ise, harpte ölen kimse olup, ona da Allahü teâlâ suâl ederek buyurur ki:
- Sana verdiğim güç, kuvvetle ne yaptın, bunu nerede harcadın?
- Yâ Rabbî, senin rızân için harp ettim ve öldürüldüm.
- Yalan söylüyorsun. Falan kimse ne kahraman, ne kadar cesûr desinler diye harp ettin ve öyle de dediler.” Peygamber efendimiz devamında buyurdu ki: “Ey Ebâ Hüreyre, işte kıyâmet günü Cehennem ateşinin ilk yakacağı kimseler bunlardır.”
Benî İsrâil’den ibâdetle meşgul olan bir kimseye, “Burada ağaca tapanlar var” deyip, tapınılan ağacın yerini haber verdiler. O da Allah rızâsı için, bildirilen ağacı kesmek niyetiyle yola çıktı. Yolda bir ihtiyar şekline giren şeytan, onu karşılayıp dedi ki:
- Sen ibâdetinle meşgul ol. Başkasının ağaca tapmasının sana bir zararı olmaz.
- O ağacı kesmem de ibâdettir. Bunu Allah rızâsı için yapacağım.
- Ben de o ağacı kesmene izin vermem.
Bunun üzerine dövüşürler. Şeytanı yenip göğsünün üzerine oturunca, şeytan tekrar dedi ki:
- Beni bırak sana söyleyeceklerim var. Sen Peygamber değilsin. Bu işle vazîfelendirilmedin. Bunu sana sormayacaklar. Hem sen fakîr bir kimsesin. Eğer beni bırakır ve o ağacı kesmekten vazgeçersen her gün sana iki altın getiririm. Böylece başkasına muhtaç olmaz ve daha güzel ibâdet edersin.
Şeytanın bu teklifi üzerine o kimse, ağacı kesmekten vazgeçti. Şeytan birinci ve ikinci günü altını getirdi. Fakat üçüncü günden sonra getirmedi. O kimse bu hâle kızdı ve baltasını alıp, ağacı kesmeye gitti. Yolda yine aynı şekilde şeytanla karşılaştı. Ağacı kesme işinden vazgeçmediği için tekrar dövüştüler. Bu sefer şeytan gâlip geldi. Bunun üzerine o kimse dedi ki:
- Daha önce sana gâlip gelmişken şimdi mağlup olmamın sebebi nedir?
- İlk çıkışın Allah rızâsı içindi ve niyetin hâlis idi. İhlâslı olduğun için Allah seni gâlip getirdi. Şimdiki hiddetin dünyalık içindir. Altınlar konmadı diye kızdığın için mağlup oldun!..
İmam-ı Rabbani hazretleri, sonsuz kurtuluşa erişmek için ilim, amel ve ihlasın şart olduğunu bildirir. Bunlardan birisi olmazsa, diğerlerinin kıymeti olmaz. Bir amelin ihlasla yapıldığının alametini de peygamber efendimiz şöyle bildiriyor:
“İhlasla la ilahe illallah diyen Cennete girer. İhlasla söylemek, söyleyeni haramlardan alıkoymasıdır.”
Niyeti bozuk olanlar gerçeğe ulaşamazlar!
İlim öğrenmek ve öğretmek ciddi bir iştir. İlimden gerçek manada istifade edebilmek için, öğrenen ve öğreten kimsenin, samimi ihlâslı olması lazımdır. İşin içine, istismar, karşı tarafı deneme, imtihan etme gibi art niyetler girerse, niyeti bozuk olan, hem dünyada hem de ahirette bunun bedelini ağır şekilde öder. Geçmişte bunun ibretli çok örnekleri vardır:
Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî, Ebû Sa’îd Abdullah ve İbn-üs-Sakkâ daha küçük yaşta iken ilim öğrenmek için Bağdat’a gittiler. Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri o zaman çok genç idi. Hâce Yûsüf-i Hemedânî hazretlerinin, Nizâmiyye Medresesi’nde vaaz ettiğini duymuşlardı. Bunlar, onu ziyâret etmeye karar verdiler. İbn-üs-Sakkâ:
- Ona bir soru soracağım ki cevâbını veremeyecek, dedi.
- Ben de bir soru soracağım. Bakalım cevap verebilecek mi? dedi.
Küçük yaşına rağmen büyük bir edep timsâli olan Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri de:
- Allah korusun. Ben nasıl soru sorarım? Sâdece huzûrunda beklerim, onu görmekle şereflenir, bereketlenirim, sözlerinden istifade ederim, dedi.
Nihâyet, Yûsüf-i Hemedânî hazretlerinin bulunduğu yere varıp sohbetini dinlemeye başladılar. Daha onlar bir şey sormadan, Hemedânî hazretleri İbn-üs-Sakkâ’ya dönerek:
- Yazıklar olsun sana, ey İbn-üs-Sakkâ! Demek bana, cevâbını bilemeyeceğim suâl soracaksın ha! Senin sormak istediğin suâl şudur. Cevâbı da şöyledir, diye cevapladıktan sonra: Senden küfür kokusu geliyor, buyurdu.
Sonra Ebû Sa’îd Abdullah’a dönerek:
- Sen de bana bir suâl soracaksın ve bakacaksın ki, ben o suâlin cevâbını nasıl vereceğim? Senin sormaya niyet ettiğin suâl şudur, diyerek cevapladıktan sonra: Fakat sen de edebe riâyet etmediğin için, niyetin düzgün olmadığı için ömrün hüzün, sıkıntı ile geçecek, buyurdu.
Sonra Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerine döndü:
- Ey Abdülkâdir! Bu edebinin güzelliği ile, Allahü teâlâyı ve Resûlünü râzı ettin. Ben senin Bağdat’ta bir kürsîde oturduğunu, çok yüksek bilgiler anlattığını ve yine senin zamanındaki bütün evliyânın, senin onlara olan yüksekliğin karşısında boyunlarını eğmiş hâlde olduklarını görüyor gibiyim, buyurdu.
Aradan uzun seneler geçti. Hakîkaten Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri, zamanında bulunan evliyânın en üstünü, baş tâcı oldu. Öyle yüksek derece ve makamlara kavuştu ki, insanlardan ve yüksek zâtlardan herkes gelerek, mübârek sohbetlerinden istifâde ederlerdi. Bir gün buyurdu ki: “Benim ayağım, bütün evliyanın boyunları üzerindedir.” Gerçekten zamanında bulunan bütün evliya, onun kendilerinden çok yüksek olduğunu bilirler ve üstünlüğü karşısında boyunları eğik olurdu. Bunlar meydana çıktıkça, Yusuf-i Hemedani hazretlerinin seneler önce haber verdiği hâller anlaşılıyordu.
Seyyid Abdülkadir Geylani hazretleri, “Bu işe başladığınızda, temeli ne üzerine attınız? Hangi ameli esas aldınız da böyle yüksek dereceye ulaştınız?” diye soranlara buyurdu ki: “Temeli ihlas ve doğruluk üzerine attım. Hiç yalan söylemedim. İçim ile dışım bir oldu. Bunun için işlerim hep rast gitti.”
İbn-üs-Sakkâ’ya gelince; Yûsüf-i Hemedânî ile aralarında geçen o hâdiseden sonra, dînî ilimlerle meşgûl oldu. Çok güzel konuşurdu. Cenâb-ı Hakkın varlığını yüz delil ile ispat eder hâle geldi. Şöhreti zamanın sultanına ulaştı. O da bunu elçi olarak Bizans’a gönderdi. Hristiyanlar buna çok alâka gösterdiler. Orada İmparatorun kızına âşık oldu. Kız, Hristiyan olursan o zaman seninle evlenirim, deyince, nihâyet, Hristiyan oldu. Bu defa da yüz delil ile ilâhın üç olduğunu ispata kalkıştı.
Bu hâdiseyi anlatan zât diyor ki:
“Bir gün onu gördüm. Hasta idi. Ölmek üzere idi. Ben yüzünü kıbleye döndürdüm. O başka tarafa çevirdi. Tekrar kıbleye döndürdüm. O tekrar başka tarafa çevirdi ve öylece öldü.”
Ebû Sa’îd Abdullah ise Şam’da çeşitli vazîfelerde bulundu. Çeşitli sıkıntılar ile hayatı geçti. Yûsüf-i Hemedânî hazretlerinin, her üçü hakkında da söylediği aynen meydana geldi.
Yûsüf-i Hemedânî hazretleri, dünyaya kıymet vermezdi. Odasında hasır, keçe, ibrik, iki yastık ve bir tencereden başka bir şey bulunmazdı. “İslâm âlimlerinin ve kıymetli rehberlerin azalıp, yok olduğu zaman ne yapmak lâzım?” denildiğinde; “O zaman her gün o büyüklerin yazdığı kitaplardan bir miktar okuyunuz” buyurdu.
.
Eğer bir mümin gece yatmadan evvel biraz ilim tahsil etse, biraz kitab okusa, biraz ilim öğrense, sabaha kadar ibadet sevabı verilir. Ondan sonra yatsın, istediği gibi… Ne var ki bir kitab okusa biraz çocuğuna verse, yavrum okuda dinleyelim dese o evdekilerin hepsi sabaha kadar ibadet sevabına kavuşuyorlar. Elden ayaktan düştüğümüz zaman yani musalla taşına konulduğumuz zaman, ne namaz var, ne oruç var, ne ilim var, ne öğrenmek var artık. Kefenle birlikte defterler kapandı ancak sadakayı cariye dediğimiz bizim sebebimizle bir hayırlı iş olursa ne ala, bir şeyler öğretmemizin sebebi o, iyi bir evlat, iyi bir talebe, iyi bir hizmet eğer varsa bu öldükten sonra da sevab yazdırmaya devam eder asıl mesele bu. Yoksa ben ihtiyarlayınca elden ayaktan düşünce kenarda varlıklarım olsun, yedek akcem olsun, kiralık evlerim olsun diye fâni bir dünya için yatırımı düşünen bir müslüman nasıl olur da öldükten sonrası için yatırımı düşünmez buna akıl ermiyor. Ki o yatırdıklarına kavuşacağı da belli değil…… Şimdi dimdik durduğumuza bakmayalım, birgün gelir dümdüz yatarız.
musallâ’da er kişi niyetine dedikleri zaman geç kalmış oluruz..
|
Dinimizde ilmin önemi
|
Sual: İlim öğrenmenin fazileti nedir?
CEVAP
İlim öğrenmenin fazileti çoktur. Kur’an-ı kerimde meâlen, (Bilmiyorsanız, zikir ehline [ilim ehline, âlimlere] sorun) buyuruldu. (Enbiya 7)
Âyet-i kerimedeki zikir, ilim demektir. Bu âyet-i kerime, bilmeyenlerin, âlimleri bulup onlardan sorup, öğrenmelerini emretmektedir. (Hadika)
Üç ayet-i kerime meali de şöyledir:
(Allah iman edenleri yüceltir; kendilerine ilim verilmiş müminleri ise, [cennette] kat kat derecelerle yükseltir.) [Mücadele 11]
(De ki, hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Bilen elbette kıymetlidir.) [Zümer 9]
(Kulları arasında Allahü teâlâdan en çok korkan âlimlerdir.) [Fatır 28]
Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(İlim öğrenmek, kadın-erkek her müslümana farzdır.) [Beyheki]
(Beşikten mezara kadar ilim öğrenmeye çalışınız!) [Şir'a]
(Allahü teâlâ, İbrahim aleyhisselama "Ben ilim sahibiyim, ilim sahiplerini severim" buyurdu.) [İbni Abdilber]
(İlim, İslam’ın hayatı, imanın direğidir.) [Ebuşşeyh]
(Hiç kimse, cehaletle aziz, ilim ile de zelil olmaz.) [Askeri]
(Boş vaktini ilme harcayan kurtulur.) [İ. Maverdi]
(Salih âlimlerden olun, eğer salih âlimlerden olamazsanız, böyle âlimlerin sohbetinde bulunun, sizi hidayete kavuşturacak, dalaletten uzaklaştıracak ilmi dinleyin!) [İ. Maverdi]
(Nerede ilim varsa, orada müslümanlık vardır.) [S.Ebediyye]
(İlim, benim ve diğer Peygamberlerin mirasıdır. Kim de bana mirasçı olursa, Cennette benimle beraber olur.) [Deylemi]
(Allah’ın rezil etmek istediği kul, ilim ve edepten mahrum kalır.)[İbni Neccar]
(Bir müslüman, arkadaşına, hidayetini arttıracak veya onu tehlikeden kurtaracak hikmetli bir sözden daha iyi bir hediye veremez.) [Ebu Ya’la]
Hazret-i Lokman, oğluna buyurdu ki:
(Âlimlerle otur, hikmet sahiplerinin sözlerini dinle! Allahü teâlâ, bahar yağmuru ile toprağa hayat verdiği gibi, ölü kalbleri hikmet nurları ile diriltir.)
İlim, Cennete giden bir yol, gurbette arkadaş, yalnızlıkta sırdaştır. İlim, iki cihanda kurtuluş, düşmana karşı siperdir. İnsan için haya, gözler için ziyadır.
Hazret-i Ali buyurdu ki:
(İlim, maldan hayırlıdır. Çünkü malı sen korursun; fakat ilim seni korur. Mal harcamakla azalır, ilim sarf etmekle çoğalır.)
İmam-ı Gazali hazretleri de, (İnsanın diğer mahlukattan üstünlüğü ilmi iledir, güç ve kuvvetiyle değildir. Çünkü deve insandan kuvvetlidir. İrilik bakımından da değildir. Çünkü fil insandan çok iridir. Cesaret bakımından da değildir. Çünkü aslan insandan cesurdur. Çok yemesiyle de değildir. Çünkü mandanın karnı, insanın midesinden daha büyüktür. Şu halde ilim çok üstün bir vasıftır) buyurmaktadır.
Yemek ve içmekten kesilen hasta, ölmeye mahkum olduğu gibi, ilim ve hikmetten mahrum kalb de ölüme mahkumdur.
İlim öğrenmek ve öğretmek çok mühimdir. Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ ilim verdiği âlimlerden de Peygamberlerden aldığı misak gibi, ilimlerini saklamayıp insanlara açıklamaları için, söz almış ve "Rabbinin yoluna hikmetle, güzel öğütle davet et!"buyurmuştur.) [Ebu Nuaym]
(En güzel hediye, hikmetli bir sözü iyice anlayıp, din kardeşine anlatmaktır.) [Taberani]
(Bir saat ilim öğrenmek veya öğretmek, sabaha kadar ibadetten daha sevaptır.) [Deylemi]
(Heves edilecek iki kimse vardır: Biri, Allahü teâlânın verdiği ilimle amel edip başkasına da öğreten, ikincisi de, Allahü teâlânın verdiği serveti hayra sarf edendir.) [Buhari]
(İlim yolunu tutana, Allahü teâlâ Cennet yolunu açar.) [Tirmizi]
(Melekler, ilim talebesinden memnun oldukları için kanatlarını onların üzerine gererler.) [İ. Abdilber]
(İlimden bir mesele öğrenmek, dünyadaki her şeyden kıymetlidir.)[Taberani]
(Ya âlim, ya öğrenci, ya dinleyici veya bunları seven olun. Yoksa helak olursunuz.) [Beyheki]
(Tecrübeli yaşlılarla oturup kalkın. Âlimlere sorun. Hikmet sahipleri ile beraber olun.) [Taberani]
(Âlim olmayan veya ilim öğrenmeye çalışmayan bizden değildir.)[Deylemi]
(Bir âlimin, yanına oturarak, bir saat ilimle meşgul olması, bir âbidin 70 yıl ibadetinden hayırlı olabilir.) [Deylemi]
(İşlenen bir günah, âlime bir, cahile iki olarak yazılır. Âlim, günahı için azap olunur. Cahil ise hem günahı, hem de öğrenmediği için azap olunur.) [Deylemi]
(Allahü teâlâ, dünya işlerinin âlimi, ahiret işlerinin cahili olana buğz eder.) [Hakim]
(İlim öğrenmek, namaz, oruç, hac ve Allah yolundaki cihaddan daha kıymetlidir.) [Deylemi]
(Bir saat ilim öğrenmek gece sabaha kadar ibadet etmekten kıymetlidir. Bir gün ilim öğrenmek, üç ay oruç tutmaktan kıymetlidir.) [Ebu Nuaym]
(Bir kimse, ilim öğrense, bununla amel etmese bile; bin rekat namaz kılmasından daha fazla sevap alır. Eğer öğrendiği ilimle amel eder veya başkasına öğretirse, hem bunun sevabını alır, hem de Kıyamete kadar bununla amel edenlerin sevabını alır.)[Hatib]
(Farzlarda ihmallik yapan bir derde müptela olur.) [İ. Ahmed]
(Din ilmine sahip olanın sıkıntısı gider ve ummadığı yerden rızıklanır.) [İ. Neccar]
(İlim öğrenen veya Allah için bir dost edinen veya din kardeşinin yüzüne şefkatle bakan veya “Bismillah” diyerek işine başlayan affa uğrar.) [İ. Rafii]
İlim âlimden öğrenilir
Bir talebenin, ilim öğrenebilmesi ve doğru yolu bulabilmesi için, bir öğreticiye ihtiyacı vardır. Çünkü hadis-i şerifte, (İlim üstaddan öğrenilir) buyuruldu. (Taberani)
Kur'an-ı kerimde ise mealen, (Eğer bilmezseniz, bilenlerden sorun!)buyuruldu. (Nahl 43)
Allahü teâlânın rızasına kavuşmak için de sebeplere yapışmak, bir âlimin gösterdiği yolda gitmek gerekir. Kur'an-ı kerimde mealen (Ey iman edenler, Allah’tan sakının ve Onun rızasına kavuşmak için, vesile arayınız!) buyuruluyor. (Maide 35)
Bu âyet-i kerimeden de bir öğreticiye ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır. Bir kimsenin rehberi olmazsa, şeytan ona rehber olur. Şeytan rehber olunca da, kendisine tâbi olanı uçurumdan uçuruma atar.
[Bu yüzden, bid’at ehli, reformcu zatları dinlememeli, sözlerine inanmamalı, kitaplarını okumamalı, yaralı aslandan kaçar gibi bunlardan uzaklaşmalıdır. Nakli esas alan kitapları okumalıdır. Hakikat Kitabevi’nin yayınladığı kitaplar, ehl-i sünnet âlimlerinin kıymetli eserlerinden derlenerek hazırlanmıştır. www.hakikatkitabevi.comadresinden okunabilir ve temin edilebilir.]
İlim bulunan yerde müslümanlık vardır
Ehl-i sünnet itikadını ve ilmihalini öğrenmeyen ve çocuklarına öğretmeyenler, Müslümanlıktan ayrılmak, küfür felaketine düşmek tehlikesindedir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İlim bulunan yerde Müslümanlık vardır. İlim bulunmayan yerde Müslümanlık kalmaz.)
Ölmemek için, yiyip içmek gerektiği gibi, kâfirlere aldanmamak, dinden çıkmamak için de, dinini, imanını öğrenmek gerekir. Ecdadımız her zaman toplanıp, İlmihal kitaplarını okur, dinlerini öğrenirlerdi. Ancak böyle müslüman kaldılar. İslamiyet’in zevkini aldılar. Bu saadet ışığını bizlere, doğru olarak ulaştırabildiler.
Bizim de müslüman kalmamız, yavrularımızı içimizdeki ve dışımızdaki kâfirlere kaptırmamamız için, birinci ve en lüzumlu çare, her şeyden önce Ehl-i sünnet âlimlerinin hazırladığı ilmihal kitaplarını okumak ve öğretmektir. Çocuğunun müslüman olmasını isteyen ana-baba, çocuğuna Kur'an-ı kerim öğretmelidir. Fırsat elde iken okuyalım, öğrenelim ve çocuklarımıza, sözümüzü dinleyenlere öğretelim!(Herkese Lazım Olan İman)
İlim öğrenirken nelere dikkat etmeli?
İmam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki:
İlim talebesinin bazı vazifeleri şunlardır:
a- Kalbini bütün fena hâllerden temizlemelidir. Hadis-i şerifte, (Din, temizlik üzerine kurulmuştur) buyuruldu. Buradaki temizlik, sadece dış temizliği değil, aynı zamanda bâtın temizliğidir. Başka bir hadis-i şerifte de, (Köpek bulunan eve rahmet melekleri girmez)buyuruldu. Kalbi bir eve benzetelim. Bu eve melekler gelir. Gazap, kin, haset, kibir gibi kötü huyları havlayan köpek kabul edelim! Böyle azgın köpeklerle dolu eve rahmet melekleri girmez. Allahü teâlâ ilim nurunu kalbe melekler vasıtası ile akıtır. Rahmet meleklerinin girmediği kalb ilimden mahrum kalır.
b- Bütün gücünü ilme bağlamalıdır! Başka şeylerden alakayı kesmelidir! Dağınık fikir, suyu bölünen ırmağa benzer. Sağa sola aktığından bahçeyi sulayamaz.
c- İlmiyle kibirlenmemelidir! Hiçbir İslam âlimini küçük görmemelidir! Cahil ve aciz bir hastanın, mütehassıs bir doktoru kabul etmesi gibi İslam âlimlerini kabul etmelidir. Talebe, şahsi fikrini bir tarafa atmalı, İslam âlimlerinin öğüdüne kulak vermelidir! İslam âlimlerinin hata gibi görünen işini, kendi doğrusuna tercih etmelidir!
d- Faydalı ilimleri öğrenmeye çalışmalıdır! İlimden gaye, kalbi kötü huylardan temizleyip, faziletlerle süslemektir.
e- Zorluklara karşı sabırla göğüs germelidir. İlim ve diğer nimetleri acı ilaçlarla kaplamışlardır. Akıllı olan, bunların içine yerleştirilmiş tatlıları görür. Üzerindeki acı örtüleri de tatlı gibi çiğner. Acılardan tat alır. Hasta olan onun tadını duyamaz. Hastalık, Allahü teâlâdan başkasına gönül vermektir.
İlimden istifade edebilmek için:
1- Önce niyetini düzeltmeli, cahillikten kurtulmayı düşünmelidir! Allahü teâlâ, (Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu) buyurdu.
2- İnsanlara faydalı olmayı düşünmelidir! Hadis-i şerifte, (İnsanların hayırlısı, insanlara faydalı olandır) buyurulmaktadır.
3- Öğrendikleri ile amel etmeye çalışmalıdır. Çünkü, (Amelsiz ilim vebal, ilimsiz amel sapıklıktır) buyurulmuştur.
4- İlim öğrenmekten maksat, Cenab-ı Hakkın rızasını talep olmalıdır. Allahü teâlâ, ihlâsı, salih ameli övmektedir.
5- Üstüne lazım olmayan şeye karışmamalıdır. Hazret-i Lokman'a, (Bu dereceye ne ile kavuştun?) diye sual ettiler. (Doğruluk, emanete riayet ve bana lazım olmayanı bırakmakla) diye cevap verdi.
6- Biri ile münakaşa ederse, ona karşı insaflı olmalı, yumuşak davranmalıdır ki kendisi ile cahil arasındaki fark belli olsun. Hadis-i şerifte, (Allah refiktir, yumuşaklığı sever. Sertlik edenlere vermediği şeyleri ve başka hiçbir şeye vermediğini, yumuşak davranana ihsan eder) buyuruldu.
7- Sabırlı olmalıdır. İbni Abbas hazretlerine, (Bu ilmi ne ile elde ettin?) diye sual ettiler. Cevabında, (Darlıkta, genişlikte sabretmekle, sual sormakla ve yorulmayan bir azimle) buyurdu. Yine büyük bir zat aynı suale, (Erken kalkmakla, son derece alçak gönüllü olmakla, kuvvetli azim ve sabırla) diye cevap verdi.
8- İlim talebesi, herkesle iyi geçinmelidir! (İnsanların hayırlısı onlarla iyi geçinen, insanların şerlisi de onlarla çekişen) buyurulmuştur.
9- Çok edepli olmalıdır.
10- Büyük bir âlime, ilmi ne ile elde ettiği soruldu. Cevabında, (Hocamın her sözünü dinlemekle) buyurdu. Âlimler buyuruyor ki:
(İlim talebesi, ilme ve ilim öğreten hocasına hürmet etmedikçe, öğrendiği ilmin faydasını göremez.) [Bu yüzden, mezhep ve itikad imamlarımıza ve ehl-i sünnet âlimlerine saygı ve hürmette kusur etmemelidir.]
İlmin başı
Peygamber efendimiz, ilmin inceliklerini, acayipliklerini soran köylüye buyurdu ki:
- İlmin başını öğrendin mi?
- İlmin başı nedir ki?
- İlmin başı, Allahü teâlâyı hakkıyla tanımaktır. Bu da Onun, misli, benzeri, zıddı, dengi, eşi olmadığını, vahid, evvel, ahir, zahir ve bâtın olduğunu bilmektir. (Şir'a)
Görüldüğü gibi ilmin aslı marifetullahtır, yani Allahü teâlâyı tanımaktır.
İlmin veya başarının başı sabır denebilir. İbadet için de böyledir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İbadetin başı sabırdır.) [Hakim]
Sabrın önemi birçok işten büyüktür. Bu bakımdan, (Her işin başı sabırdır) denebilir.
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlimden bir şey öğrenmek, dünya ve içindeki her şeyden daha iyidir.) [Taberani]
(Öğretmek için ilimden bir mesele öğrenen 70 sıddık sevabı alır.)[Deylemi]
(İlim öğrenmek amelden kıymetlidir.) [Hatib]
İlimden zarar gelmez. Ölünceye kadar ilim öğrenmeye çalışmalıdır! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Hiç kimse cahillikle aziz, ilim ile de zelil olmaz.) [Askeri]
İlmin faydalısını öğrenmelidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâdan faydalı ilim isteyin ve fayda vermeyen ilimden Allahü teâlâya sığının!) [İbni Mace]
Lüzumsuz sualler
Okuyucularımız, çok zaman faydalı sual soruyorlar. Biz de araştırıyor, ehline soruyor, cevabını yazıyoruz. Böylece o okuyucu ile birlikte, diğer okuyucularımız da bundan istifade ediyor. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlim bir hazine, sual ise anahtardır. Sorun ki öğrenin! Bir sual sayesinde dört kişi sevap alır. Sual soran, cevap veren, dinleyen ve bunları sevenler.) [Ebu Nuaym]
Okuyucularımızdan bazıları ise, Hazret-i İbrahim’in kestiği koçun etini kimler yedi?, Falanca âlimin anasının adı neydi?, Yunus aleyhisselamı yutan balık, erkek miydi? gibi sualler soruyorlar. Dürr-ül-muhtarın Tahtavi haşiyesinde buyuruluyor ki:
(İnsanın bilmesi gerekmeyen şeyleri münakaşa etmesi mekruhtur. Öğrenilmesi emredilmemiş olan şeyleri sormak caiz değildir. Mesela Hazret-i Lokman peygamber midir? Cin, insanlara nasıl görünür? Hazret-i İsa gökten ne zaman inecek? Buna benzer şeyler sormamalı, çünkü bunları öğrenmekle emrolunmadık.)
Bugün çok kimse, Ehl-i sünnet itikadını bilmiyor. Öğrenmesi farz-ı ayn olan bilgilerden habersizdir. Faiz çeşitlerini, hatta yemeğin farzlarını bile bilmez iken, dünya ve ahirette gerekmeyen şeyleri soruyorlar. Biz de (Bilmiyoruz) diye cevap verince, (Bir bilene sor) diyorlar. Zaten biz, bilmediklerimizi bir bilene soruyoruz. Fakat bilinmesi gerekmeyenleri sormak lüzumsuzdur. Dünya ve ahirete yaramayan sualleri sormak ve her suale cevap vermeye kalkmak ve (Ben bilirim) demek doğru değildir. Kur'an-ı kerimde de mealen buyuruldu ki:
(Her ilim sahibinin üstünde, daha iyi bilen vardır.) [Yusuf 76]
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Âlimim diyen cahildir.) [Taberani]
(Çok sual sormaktan sakının! Sizden öncekiler, bu yüzden helak oldu.) [İ. Maverdi]
(Sizi çok sual sormaktan nehyediyorum.) [Taberani]
(Allah rızasından başka bir maksatla ilim öğrenen veya ilmini dünya menfaatine alet eden Cehenneme gidecektir.) [Tirmizi]
(İlmi, âlimlerle yarışmak, cahillerle münakaşa edip susturmak ve insanlar yanında itibar kazanmak için öğrenen Cehenneme gidecektir.) [Tirmizi]
Şu halde, lüzumsuz sual ve başka maksatlarla sual sormak doğru değildir. İmtihan gayesiyle karşısındakini sıkıştırmak için sual sormak da uygun değildir. Hadis-i şerifte, (Öğrenmek için sual sorun! Kötü maksatla sual sormayın!) buyuruldu. (Deylemi)
Suali uygun sorabilmek, o kişinin ilmini gösterir. Hadis-i şerifte, (Güzel sual, ilmin yarısıdır) buyuruldu. (Taberani)
İlmi, öğrenip amel etmek isteyen kimseye öğretmelidir! İlmin kıymetini bilmeyen, laf olsun diye öğrenmek isteyene, ilim öğretmek doğru olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlmi, ehli olmayana öğretmek onu kaybetmek demektir.) [İbni Ebi Şeybe]
(Bazı kavimler gelecek, fakihleri, ince ve karışık meseleleri ele alacak, halkı şaşırtacaklardır. İşte bunlar, ümmetimin şerlileridir.)[Taberani]
Ayıp olur diye sormamak
Sual: Bir genç kızım. Mahrem konuları sormaktan utanıyorum. Ne yapayım?
CEVAP
Bir kız, mahrem konuları annesine sorar. O da bilmezse, annesine, (Babamdan öğren) der. Babası da bilmezse, babasının, bilen birine sorması gerekir. Babası yoksa, ağabey, amca, dayı gibi mahrem akrabalarından öğrenir. Bunlar da öğrenip bildirmezse, o zaman mektupla veya telefonla, kendinden değil de, (Bir kadının muayyen hâli şu kadar devam edip kesilse, ne gerekir) şeklinde sormak daha uygun olur. Bir kadının kocası, bu bilgileri öğrenip hanımına anlatmazsa, kadın, en uygun bir yolla bunları öğrenebilir. Bilenlerden bu konuları edep dairesinde sorması ayıp olmaz.
Hazret-i Esma’nın Peygamber efendimize nasıl gusledileceğini sorarken utanması üzerine, Hazret-i Âişe validemiz, (Ensar kadınları ne iyidir; utanmaları, dinlerini öğrenmekten men etmiyor)buyurdu. (Buhari) Demek ki, ayıp olur diye kendisine farz olan bilgileri öğrenmemek yanlıştır. Peygamber efendimiz, mahrem konuları anlatırken, (Allahü teâlâ, hakkın anlatılmasından çekinmez)buyurmaktadır. (Tirmizi) Aynı anlamda âyet-i kerime de vardır:
(Allahü teâlâ, gerçeği söylemekten çekinmez.) [Ahzâb 53]
Sual: Bilmediğimiz şeyler oluyor. Sormaya fırsat bulamıyoruz veya çekiniyoruz. Sormamanın vebali var mıdır? Bir de sorduğumuz kimse bildiği halde bilmiyorum derse ona da vebal olur mu?
CEVAP
İhtiyaç halinde bilmeyenler, bilenlerden sormalı, bilenler de bilgisini gizlememelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Âlimin bildiğini söylememesi, cahilin de bilmediğini sormaması helal değildir. Çünkü Allahü teâlâ, "Bilmiyorsanız, ilim ehline sorun"buyuruyor.) [Taberani]
Dinini öğrenmek için sual soranlara, cevap vermemenin vebali çok büyüktür. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İlmini [bildiğini] gizleyene, denizdeki balıktan, gökteki kuşa kadar her şey lanet eder.) [Darimi]
Okuma alışkanlığı kazanmak
Sual: Ülkemize gelen turistlere dikkat edin, bavullarının yarısında elbise, geri kalan yarısında kitaplar var. Oysa biz seyahate çıktığımız zaman aklımıza en son gelen şey kitaptır. Okuma sevgisi ve alışkanlığını kazanmamız hususunda tavsiyeniz nedir?
CEVAP
Bilginin kaynağı kitaptır. En güzel, en sağlıklı ve en kolay bilgi kitap okuyarak öğrenilir. Sessiz bir öğretmendir kitap. Anlamadığınız yeri defalarca okuyabilirsiniz. Anlayamadığınız için kızmaz size. Aşağılamaz ve şevkinizi kırmaz.
Kitap okurken hem yeni bilgiler öğrenir, ufkunuzu genişletir, hem de günlük sıkıntılarınızdan az da olsa uzaklaşmış olursunuz. Çok kitap okuyanların konuşması düzelir. Güzel ve anlamlı cümleler kurar. Fikrini sağlıklı bir şekilde aktarabilir muhatabına. Fazla gaf yapmaz. Hadiseleri daha geniş açıdan ele alarak değerlendirir. Kolay öfkelenmez, sabrı öğrenir. Anlayışlı ve hoşgörülü olur.
Tabii kitap derken, her kitap bunları sağlar demiyoruz. Kitabın da doğrusu, güzeli, faydalısı var. Bunun tersi de mümkün. Bazı kitapları okuduğunuz zaman; ister istemez olumsuz yönde etkilenebilirsiniz.
At, otu yemeden önce koklar. Eğer zehirli ise, şüphelenirse yemez. Kitap da öyledir. Kitap hakkında önceden bilgi sahibi olmak, kitabın yazarı, müellifi hakkında fikir sahibi olmak gerekir.
Bozuk bir besin yediğimiz zaman midemiz nasıl bozuluyorsa, bozuk bir kitap okuduğumuz zaman beynimiz de o şekilde etkilenir. [Bu yüzden mezhepsizlerin, reformcuların kitaplarını okumamalı.]
İnsanın en esef duyacağı şey, öğrendiği lüzumsuz ve yanlış bilgidir.
Lüzumsuz bilgi nedir?
Dünya ve ahiretine yaramayan, sadece bazı tartışmalarda ve bilgiçlik taslamada işe yarayabilen bilgi türüdür. Mesela, 1980 yılının en hızlı koşan adamının ismini ezberlemek gibi. Maalesef günümüzde genel kültür dendiği zaman bu tür şeyler akla geliyor. Bilime ve insana hiçbir faydası olmayan bir sürü ıvır zıvır bilgiler...Konuyu fazla dağıtmayalım.
Kitap okumanın faydalarını saymakla bitiremeyiz...
Bizim asıl değinmek istediğimiz konu; kitap okuma alışkanlığıdır.
Bu alışkanlık, küçük yaşlarda kazanılırsa, daha etkili, daha güzel ve daha kalıcı olur.
Çocuklara ve gençlere okuma alışkanlığı kazandırmak lazımdır. Peki, bu nasıl mümkün olabilir?
Çocukların ve gençlerin okudukları zaman heyecan duydukları çizgi romanlar, kısa hikayeler, meraklı çocuk romanları, kelime hazinesini geliştiren bulmacalar, bilmeceler, çocuklar ve gençler için hazırlanmış mecmualar bu iş için biçilmiş kaftandır.
En güzel okuma alışkanlığını bu bahsettiklerimiz sağlayacaktır.
Yoksa, çocuklara direkt bilginin verildiği ders kitaplarının ve ağır kitapların okutulması çok zordur. Ülkemizde bu işi en güzel yapan ve başarılı olan kuruluşlardan bir tanesi Türkiye Çocuk Dergisi’dir. Yıllardan beri profesyonel ve uzman kadrosu ile çocukları ve gençleri geleceğe hazırlıyor.
Ülkemizde okuma alışkanlığının çok yetersiz düzeyde olduğunu kabul etmek zorundayız. Dünya ülkeleri ile kıyaslandığımız zaman, çok geri saflarda kalıyoruz.
Televizyon ve radyo gibi cihazlardan edinilen bilgiler, uçucudur. Çok bilgi verilse dahi, bunları hatırımızda tutmak zordur. Çünkü, bu bilgilere erişmek için hiçbir emek harcanmamıştır.
Ama kitap öyle değil. Belli bir emek harcanarak edinilen bilgilerin unutulma ihtimali daha düşüktür.
Sual: Bazıları dini ve ilmi diyorlar. Din ilimden ayrı mıdır?
CEVAP
İslamiyet, ilmin tâ kendisidir. Kur'an-ı kerimde birçok yerde, ilim emredilmekte, ilim adamları övülmektedir. Mesela, (Bilen ile bilmeyen hiç bir olur mu, bilen elbette kıymetlidir)buyurulmaktadır. (Zümer 9)
Peygamber efendimizin ilmi öven ve teşvik buyuran sözleri o kadar çok ve meşhurdur ki, gayrı müslimler dahi bunları bilmektedir. Yukarıda birkaçını bildirdik.
İslam dininde kadın, kocasının izni olmadan nafile hacca gidemez. Sefere çıkamaz. Fakat kocası öğretmezse ve izin vermezse, ondan izinsiz, kendisi için lüzumlu ilmi öğrenmeye gidebilir. Allahü teâlânın sevdiği hacca izinsiz gitmesi günah olduğu halde, ilim öğrenmeye izinsiz gitmesi günah olmuyor. Hadis-i şerifte, (Nerede ilim varsa, orada Müslümanlık vardır. Nerede ilim yoksa, orada kâfirlik vardır) buyuruluyor. Burada da ilmi emretmektedir. (Herkese Lazım Olan İman)
İlim, dinden ayrı değildir. İslam ilimleri ikiye ayrılır:
1- Akli ilimler,
2- Nakli ilimler.
Fizik, kimya, matematik, edebiyat gibi tecrübi ilimlere, akli ilimler denir. Tefsir, kelâm, hadis, fıkıh gibi ilimlere de nakli ilim veya din ilimleri denir.
"İslamiyet, ilmi, fenni emreder" demek bile yanlış anlaşılabilir. İslamiyet’in kendisi ilimdir.
Fen ilimleri, İslamiyet’in bir koludur. Din [İslamiyet] denince, içine ilim de girer. Bunun için, dini ve ilmi demek yanlıştır. Fen, dinden ayrı değildir.
"Dini, ilmi, edebi ve ahlaki yayın" gibi tabirler kullananlar, böyle konuşup yazanlar, ya dinimizi iyi bilmiyorlar veya mezhebi kabul etmiyorlar. Bütün ilimler, İslam bilgileri içinde incelenir. Dini, ilimden ayıranlar, Batılı yazarların tesiri altında kalan kimselerdir. Dinimizde ahlak da var, edep de var, edebiyat da... Bu bakımdan "Dini, ilmi, edebi, ahlaki yayın" tabiri doğru değildir. Dini denilince, diğerleri kullanılmaz. Dini kelimesi kullanılmadan diğerlerinin hepsini kullanmakta mahzur yoktur.
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Fen ve sanat müminin kaybettiği malıdır. Nerede bulursa alsın!)[İbni Asakir]
(İlim Çin’de de olsa talep edin! Öğrenin!) [Beyheki]
Çin, eskiden olduğu gibi yine müslüman değildir. Çin’den alınacak ilim, elbet fen ilmidir. Her türlü teknolojidir. Bu bakımdan hiç kimsenin, İslamiyet’in ilme, tekniğe karşı olduğunu söylemesi mümkün değildir.
Sual: Kadın ve erkeğe farz olan ilimler nelerdir?
CEVAP
Dinimizde farz olan ilimler ikiye ayrılır: Farz-ı kifaye, Farz-ı ayn olan ilimler.
Dünya işlerini tanzim için gereken tıp, ziraat, terzilik, siyaset gibi ilimler, farz-ı kifayedir.
Bu ilimleri bilen kâfi miktarda insan varsa, diğer insanların bu ilimleri öğrenmesi farz olmaz. Yani bu ilimleri bilmediği için diğer insanlar mesul olmazlar.
Farz-ı ayn olan ilimleri her müslümanın bilmesi farzdır. Mesela namaz, oruç gibi ibadetleri her müslümanın bilmesi farzdır. En başta da Ehl-i sünnet itikadını öğrenmek her müslümana farz-ı ayndır. Ancak zekat verecek zenginin zekat ilmini bilmesi farz-ı ayn iken, fakirin bilmesi farz değildir. Evlenecek kimsenin evliliğe ait lüzumlu bilgileri bilmesi farzdır. Evlenmeyecek kimsenin evliliğe ait bilgileri bilmesi farz değildir. (Hadika)
Sual: Dinimi daha iyi öğrenebilmem için çok çeşitli kitap okumanın zararı olur mu?
CEVAP
Çok kitap okumak, çok ilim öğrenmek yerine faydalı ilim öğrenmek gerekir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlmin faydası, ibadetleri doğru ve makbul yapmakla görülür. Haramlardan sakındırmayan, zühdü artırmayan ilim, ancak Allahü teâlânın gazabını artırır.) [Deylemi]
(İlmi çoğaldığı halde, ahlakı düzelmeyen kimse, Allahü teâlâdan uzaklaşır.) [Deylemi]
Hikmet nedir?
Sual: Gayrimüslimlerden alınan ilimlerden istifade etmenin mahzuru olur mu?
CEVAP
Dini bilgiler, ehl-i sünnet âlimlerinden alınır yani onların kitaplarından öğrenilir. Fen ilmi ise her yerden alınır. Bu konudaki üç hadis-i şerif meali şöyledir:
(Hikmet, [fen ve sanat] müminin kaybettiği malıdır. Nerede bulursa alması gerekir.) [İbni Asakir, Askeri]
(Hikmeti al, hangi kaptan çıktığı sana zarar vermez.) [Künuz-ül hakaik]
(İlim Çin’de de olsa alın.) [Beyheki]
Bu hadis-i şerifler, dünyanın en uzak yerinde, hatta kâfirlerde bile olsa ilmi almayı emretmekte, doğu veya batıdan gelme diyerek fenni reddetmemek gerektiğini bildirmektedir. (Mevduat-ül-ulum)
Hikmet, fen ilmi anlamına geldiği gibi, başka anlamlara da gelir. Mesela fıkıh ilmi anlamına da gelir. Bir âyet-i kerime meali şöyledir:
(Allah, hikmeti [fıkh ilmini] kime dilerse ona verir. Her kime hikmet verilmişse, muhakkak ona çok hayır verilmiştir.) [Bekara 269]
Hikmet, eşyanın mahiyetini, vasfını ve özelliğini bilmek anlamına da gelir. Bir âyet meali şöyledir:
(Allah’a şükret diye Lokmana hikmet verdik. Şükreden kendisi için şükreder.) [Lokman 12]
Sual: İlim öğrenmenin şartı falan var mı?
CEVAP
İlim talep edene öğretilir. Talep etmeden ilim öğrenilmez. Bir şeyler ezberleyebilir, durumu idare edebilir ancak faydasını pek göremez. İlim öğrenmenin ilk şartı talep etmektir.
Sual: Günah işleyerek ilim öğrenilir mi?
CEVAP
Öğrenilmesi lazım olan ilim bile, günah işleyerek öğrenilmez.
Sual: Okulda bulunduğumuz ve evde ders çalıştığımız her an, hiç durmadan sevap almamız için nasıl niyet etmeli?
CEVAP
Şöyle niyet edilebilir: (Okula, eğitimim bitince, müslümanlara, insanlara hizmet etmek için gidiyorum ve derslerime onun için çalışıyorum. Ya Rabbi bana faydalı ilim nasip eyle.)
Sual: "Bilip de yapmamanın cezası daha büyüktür" diyerek dini meseleleri öğrenmek istememek uygun mudur?
CEVAP
Öğrenmesi mümkün iken öğrenmemek de günahtır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Aynı günahı işleyen âlime bir, cahile iki günah yazılır. Âlim, yalnız günahın, cahil ise, hem günahın, hem de o meseleyi öğrenmemenin cezasını çeker.) [Deylemi]
Sual: Dünya ve ahireti kazanmak için ne gerekir?
CEVAP
Dünya ve ahireti kazanmak, ilim iledir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Her şeyin bir yolu vardır. Cennetin yolu ilimdir.) [Deylemi]
Ahireti kazanmak ilim ile olduğu gibi, dünyada da rahat ve huzur içinde yaşamak, yine ilim iledir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Süleyman aleyhisselam, mal, saltanat ve ilim arasında muhayyer bırakıldı. İlmi seçti. Mal ve saltanat da verildi.) [Deylemi]
En üstün amelin ne olduğu sual edildiğinde, Peygamber efendimiz,(Allahü teâlâyı bilmek) buyurdu. Onlar, (Ya Resulallah, biz amelden soruyoruz. Siz ilimden cevap veriyorsunuz) dediler. (İyi bilin ki, ilim ile yapılan az amel kıymetlidir. Fakat cehaletle yapılan çok amel faydasızdır) buyurdu. (İbni Abdilber)
Tasavvufu, yani tarikatı öğrenmeden önce, ilim öğrenmek gerekir.
Bedreddin-i Serhendi hazretleri buyuruyor ki:
(İmam-ı Rabbani hazretlerinden Buhari, Mişkat, Hidaye, Şerh-i Mevakıf kitaplarını okudum. Gençleri ilim öğrenmeye teşvik eder, "Önce ilim, sonra tasavvuf" buyururdu. Benim ilimden kaçındığımı, tasavvuftan zevk aldığımı görünce, halime merhamet ederek, "Kitap oku, ilim öğren, cahil sofu, şeytanın maskarası olur, Rütbetül-ilmi aler rüteb yani, rütbelerin en üstünü, ilim rütbesidir" buyurdu.)[Hadarat-ül-kuds]
Sual: En iyi ibadet nedir?
CEVAP
Her zaman doğru iman sahibi olmaya, farzları yapıp haramlardan kaçmaya, tevbe edip farz borçlarını ödemeye çalışmalıdır! Bunları doğru yapabilmek de, ancak ilimle mümkündür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Gece bir müddet ilim öğrenmek, bütün gece ibadet etmekten sevaptır.) [R. Nasıhin]
(Sabah-akşam ilimle meşgul olmak, cihaddan efdaldir.) [Deylemi]
(İlimden bir mesele öğrenmek, yüz rekat [nafile] namaz kılmaktan daha kıymetlidir.) [İ. Abdilber]
İlimsiz amelin kıymeti olmaz. Günümüzde ilmin önemi daha büyüktür. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Siz fakihleri çok, hatipleri az, isteyeni az, vereni çok bir zamandasınız. Böyle zamanda amel ilimden hayırlıdır. Bir zaman gelir ki, fakihleri az, hatipleri çok, isteyeni çok, vereni az olur. O zamanda ise ilim amelden hayırlıdır.) [Taberani]
Faydalı ve faydasız ilimler
Sual: Faydalı ve faydasız ilimler nelerdir?
CEVAP
Faydalı ve faydasız ilimlere birkaç örnek verelim:
1- İman, ibadet ve kazanç ilimlerini öğrenmek farzdır. (Hindiyye)
2- Fıkıh öğrenmeyip, hadis, tefsir ile meşgul olmak çok yanlış olur.(Berika)
3- Matematik ve geometri, astronomi gibi ilimler, eğer Allahü teâlânın gösterdiği yerlerde, yani insanlara hizmet etmek için kullanılmazsa bunlarla uğraşmak, boşuna vakit öldürmek olur. Kıble ve namaz vakitleri için ve dine hizmet için bu ilimleri öğrenmekte mahzur yoktur.(M. Rabbani, Hindiyye)
4- Falcılık bilgileri öğrenmek haramdır. (Hindiyye)
5- Kelam, yani iman bilgilerini ihtiyaçtan fazla öğrenmek caiz değildir.(Hadika)
İlmi, Allah rızası için ve Müslümanlara hizmet için öğrenmelidir. Mal, mevki kazanmak, kibir ve şöhret için öğrenmemelidir. İlmi de ancak Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdıkları kitaplardan öğrenmelidir. (İslam Ahlakı)
Önce lazım olan
Sual: Bir Müslümanın önce bilmesi lüzumlu bilgiler nelerdir?
CEVAP
Her Müslümanın (İlmihal) öğrenmesi farz-ı ayndır. Allahü teâlâ,(Bilenlerden sorup öğreniniz) buyuruyor. Bilmeyenlerin, âlimlerden ve bunların kitaplarından öğrenmeleri gerekir. Bunun için, hadis-i şerifte, (İlim öğrenmek, kadın-erkek herkese farzdır) buyuruldu. Yapılması ve sakınılması gereken bilgileri, doğru yazılmış ilmihal kitaplarından öğrenmek lazımdır.
Âlimler, sözbirliği ile bildirdiler ki, her Müslümanın Ehl-i sünnet itikadını kısa olarak ve günlük işlerindeki ve ibadetlerdeki farzları ve haramları iyice öğrenmeleri farz-ı ayndır. Bunları ilmihal kitaplarından öğrenmezse, bid'at sahibi veya mülhid yani kâfir olur. Bunların fazlasını ve Arabi lisanının oniki âlet ilmini öğrenmek ve tefsir ve hadis-i şerif ve fen ve tıb bilgilerini, hesap, yani matematik öğrenmek, farz-ı kifayedir. Bu farz-ı kifayeyi, bir şehirde, bir kişi öğrenirse, bu şehirde bulunanların öğrenmeleri farz olmaz, müstehap olur.
Şehirde fıkıh kitaplarının bulunması da, İslam âlimlerinin bulunması gibidir. Böyle şehirde, fıkıh bilgilerinin fazlasını ve tefsir ve hadis öğrenmek hiç kimseye farz olmaz. Müstehap olur.
İhtiyaç halinde bilmeyenler, bilenlerden sormalı, bilenler de bilgisini gizlememelidir!
Dünya işlerini yaparken ahireti unutmak çok kötüdür. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ahir zamanda insanlar, camileri süsler, kalblerini viran ederler. Dinden çok elbiseye değer verirler. Dünyaları selamet ise, ahireti düşünmezler.) [Hakim]
Hep nafile namaz kılmak yerine, namazın nasıl kılınacağını öğrenmek daha kıymetlidir. Bilerek yapılan az amel, bilmeden yapılan çok amelden kıymetlidir. Bir şeyi iyi yapmak ancak ilimle mümkündür. Her şeyden önce ilim öğrenmeye çalışmalıdır! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allah indinde, ilim talebi, namaz, oruç, hac ve cihaddan efdaldir.)[Deylemi]
Amelsiz ilim
Sual: Gazeteyle, maille veya başka bir yolla gelen dinî ilimleri öğrenip de uygulamazsak vebale girer miyiz?
CEVAP
Elbette, amelsiz ilmin vebali büyüktür. Üç hadis-i şerif şöyledir:
(İlmiyle amel etmeyen âlim, Kıyamette en şiddetli azaba düçar olur.) [Beyhekî]
(Âlim, ilmi az da olsa, ilmiyle amel eden zattır.) [Ebu-ş-şeyh]
(Bir kişiye dinî bir öğüdün [kitap, sohbet, basın gibi] herhangi bir yolla ulaşması, Allah tarafından kendisine ihsan edilen bir nimettir. Onu şükrederek kabul etsin! Şükretmezse bu, Allah katında, aleyhinde bir delil olur. Günahının ve Allah'ın gazabının artmasına sebep olur.) [İ. Asakir]
İlmiyle amel etmemek vebal olur diye, dinini öğrenmemek de caiz olmaz, çünkü lüzumlu din bilgilerini öğrenmek farzdır. Farzı yapmamak haramdır. Farz olan ilmi öğrenmeli ve onunla amel etmeye çalışmalıdır.
Sual sormaktan çekinmek
Sual: Bir kimse, sual sormaktan neden çekinir?
CEVAP
Büyük zatlar buyuruyor ki:
Nefse en çok zor gelen şey, sual sormaktır. Çünkü insanın nefsi, bilmemeyi, sormayı gururuna yediremez, (O biliyor da ben bilmiyor muyum) der. İstişare etmek, sormak, nefsin belini kırar. Sormamak ise nefsi azdırır. Hâlbuki nefsine uyan, onu azdıran, haram işler. Haram işleye işleye küfre girer, kâfir olur. Çünkü haramı işleyince alışır, alışınca da, haramdan zevk alır. Zevk alınca da, haram olduğunu unutur, önem vermeden haramı işler. Harama önem vermeyen de kâfir olur.
30-40 yıldır yakından tanıdığımız kimseler var. Bir kere sual sorduğuna şahit olmadık. Bir gün bir arkadaş çok bunalmış, bir sualin cevabı çok lazım olmuş. Buna rağmen, (Şunun cevabı nedir) diyemedi de, (Sen 30 yıl hocamıza soru sordun, belki şu soruyu da sormuş olabilirsin) dedi. Ancak böyle dolaylı olarak sorabildi. Böyle dolaylı olarak soramayanlar da çoktur. Nefsin gururunu, şeytanın bacağını kırmak lazımdır. Sual sormak dinimizin emridir. Peygamber efendimiz buyuruyor ki:
(Bilmediğini sormamak helâl değildir.) [Taberani]
(İlim hazinedir, anahtarı sual sormaktır. Sual sorana, Allahü teâlâ rahmet eder.) [Ebu Nuaym]
Bir kimse, ya kibrinden dolayı sual soramaz veya cahilliğinden, bilmediğinden dolayı sual soramaz. Ancak bir şey bilen, sorabilir. Nitekim Peygamber efendimiz buyuruyor ki:
(Güzel sual sormak, ilmin yarısıdır.) [Taberani]
Dini öğrenmek için
Sual: Dini öğrenmek için Arapça bilmek şart mı?
CEVAP
Arapça öğrenmek, çok iyi, çok faydalıysa da, dini öğrenmek için şart değildir. Arapça bilmek, din bilmek değildir. Mısır, Suriye, Suudi Arabistan gibi ülkelerdeki insanların ana dili Arapçadır. Burada çok sayıda Vehhabi veya mezhepsiz vardır. Bunlar (Arapça biliyoruz) diye, Kur’an-ı kerime kendi görüşlerine göre mânâ vermişler, sapıklığa, hattâ küfre düşenleri bile olmuştur. Arapça bilmenin faydaları yanında, dinimizi ve Ehl-i sünneti bilmeyenler için böyle zararları da oluyor.
Bu ülkelerde yaşayan Hristiyanlar da Arapça biliyor, ama onlar gayrimüslimdir. Demek ki dil bilmek, din bilmek değildir. Bununla beraber, Müslüman olanın Arapçayı bilmesi dinini daha kolay öğrenmesine sebep olur, ama şart değildir. Hele, Kur’an-ı kerimi anlayıp, bu anladığına göre amel etmek niyetiyle öğrenmek, çok zararlı olur. Osmanlılar lüzumlu bilgileri zaten bildirmişlerdir. Bu Türkçe kitapları okuyarak dinimizi öğrenmek mümkündür.
Farz olan ilimler
Sual: İslam Ahlakı gibi Ehl-i sünnet bir kitap için, (Böyle kitapları okumak farzdır) dense bir mahzuru olur mu?
CEVAP
Mahzuru olmaz. Çünkü, (Böyle kitaplardaki ilimleri öğrenmek farzdır) denmiş oluyor.
İmam-ı Beyhekî’nin bildirdiği (Her Müslüman erkek ve kadına, İslam bilgilerini öğrenmek farzdır) hadis-i şerifi gösteriyor ki, Allahü teâlânın rızasına uygun ilimleri öğrenmek farzdır. (Mişkat)
Farz olan bu ilimler, Ehl-i sünnet âlimi olan bir hocadan veya onun kitaplarından öğrenilebilir. Bu yüzden, (Böyle kitapları okumak farzdır) demekte mahzur yoktur.
.
|
İlim öğrenen ve öğreten
|
Sual: İslamî ilim öğrenmek için Arapça öğrenmek şart mıdır? Türkçe muteber bir kitabı, mesela İslam Ahlakı kitabını okumak da, ilim öğrenmek sayılır mı? Bu kitabı başkasına hediye etmek, ilim öğretmek yerine geçer mi?
CEVAP
Arapça Cennet lisanıdır. Arapça öğrenmek çok kıymetlidir, ibadettir, fakat ilim öğrenmek ayrı, dil öğrenmek ayrıdır. Türkçe bilen ilim sahibi olmadığı gibi, Arapça bilen de mutlaka ilim sahibidir denemez. Arapça bilen gayrimüslimler de vardır. Arapça bilen, muteber Arapça eserleri, Türkçe bilen de, muteber Türkçe eserleri okursa ancak o zaman ilim sahibi olur. Mesela İslam Ahlakı kitabını okuyan, çok lüzumlu bilgileri öğrenmiş olur. Bin kadar kitaptan hazırlanmış Seadet-i Ebediyyekitabını okuyup öğrenen kimse âlim olur. İçinde bildirilenleri ihlâsla tatbik ederse, Allahü teâlânın rızasına da kavuşur, çünkü bu kitapta İslamiyet’le ilgili lüzumlu her şey vardır. Kitabı başkasına vermek de, ilmi yaymak, ilmi öğretmek olur. İlim öğrenmenin ve öğretmenin fazileti ise çok büyüktür.
İlim öğrenmenin faziletiyle ilgili birkaç hadis-i şerif meali şöyledir:
(Bir saat ilim öğrenmek, gece sabaha kadar ibadet etmekten, bir gün ilim öğrenmek, üç ay oruç tutmaktan kıymetlidir.) [Deylemi]
(İlim öğrenene denizdeki balıklara kadar her şey istigfar eder.) [İ. Abdilber]
(İlim öğrenmek için yolculuğa çıkanın, daha adımını atmadan günahları affolur.) [Şirazi]
(İlim öğrenmeye çalışan, evine dönünceye kadar Allah yolundadır.) [Ebu Nuaym]
(Öğrenilen ilim, günahlara kefaret olur.) [Tirmizi]
(İlim öğrenmeye çalışanın rızkına, Allah kefildir.) [Hatib]
İlim öğretmenin fazileti de çok büyüktür. Birkaç hadis-i şerif meali şöyledir:
(En üstün sadaka, ilim öğrenip sonra da onu başkasına öğretmektir.) [İ. Mace]
(İlmi öğretenle öğrenenler hariç, herkes Allah’ın rahmetinden uzaktır.) [Tirmizi]
(İlim öğrenenle öğreten, sevabda ortaktır.) [Hatib]
(Ya âlim, ya ilim öğrenen, ya dinleyen veya bunları seven ol! Sakın beşincisi olma, yoksa helâk olursun.) [Taberani]
Talebe, hocaya hürmet etmeli, hoca da talebeye şefkatle muamele etmeli.
Üyelikten ayrılmak
Sual: Bir arkadaşımı mail grubunuza üye yapmıştım. Birkaç gün sonra şikâyet etmeye başladı, mail kutum doluyor, işle ilgili maillerimi alamıyorum, okumak da zamanımı alıyor, beni üyelikten çıkar dedi. Ayrılmak istemesi uygun mu?
CEVAP
Hayır, hiç uygun değildir. Bunu, kendi mail grubumuz olduğu için söylemiyoruz. Her Müslümanın, kendisine lazım olan iman, ibadet ve ahlak bilgilerini öğrenmesi farzdır. Bunları doğru olarak, nakli esas alarak anlatan, öğreten hangi site, mail grubu veya kitap varsa, bunlardan okuyup öğrenmek farz olur.
Kitaptan ve siteden her gün düzenli olarak herkes okuyamaz, fırsat bulamaz. Alışkanlık haline getirmek de zordur. Mail olarak her gün gelirse, okuma imkânı daha fazla olur. Her gün gönderdiğimiz iki yazı en fazla 5 dakikada okunur. Lüzumsuz birçok şeye vakit ayırıp da, öğrenilmesi farz olan bilgileri öğrenmeye vakit bulamamak çok tuhaftır.
İşle ilgili kullanılan mail adresi doluyorsa, başka bir mail adresi alınarak, Outlook’a kurulabilir veya internet sayfası üzerinden bakılabilir. Mesela Gmail adresi, diğer ücretsiz maillerden farklı olarak, Outlook’a da kurulabiliyor. Böyle bir adres alınarak, o adres üye yapılabilir. Yani mail kutum doluyor demek, farzı yapmamak için, mazeret olamaz.
İstemeden üye yapmak
Sual: Uygun dini bilgiler gönderen mail gruplarına zorla, istemeden üye yapmak, hatta birden fazla adresini üye yapmak, ayrılmak isteyeni kötülemek uygun olur mu?
CEVAP
Elbette, uygun değildir. Zorla güzellik olmaz. Rızası olmadan, kimseyi üye yapmamalı. Üye yapılmışsa da, kendilerine haber vermeli ve istediği zaman üyelikten ayrılabileceklerini söylemelidir.
Birden fazla yere sormak
Sual: Garanti olması için dini suallerimizi birkaç yere sormak daha iyi değil midir?
CEVAP
Hayır, hiç uygun olmaz. İnsan, nereye güveniyorsa sadece oraya sormalı. Din büyüklerimiz, (Kıble-i teveccühü müteaddit kılmak, kendini tefrikaya bırakmaktır) buyuruyor. Yani bir kimse, birden fazla yere danışırsa, onlar da farklı cevap verirse, insanın kafası karışır. O da elbette şaşırır. Çeşitli fitnelere ve tartışmalara da sebep olur. Onun için bir kimseye güvenmeli, dini konulardaki her şeyi ona sormalı. Ancak, Ehl-i sünnet âlimlerinden nakletmeyen kimselere sormamalı, doğru cevap verdiğine inandığı tek bir yere sormalı. Birkaç yere sorup da, hangisi nasıl cevap veriyor diye, imtihan eder gibi de soru sormamalı.
İlim öğretirken
Sual: İlim öğretirken nelere dikkat etmelidir?
CEVAP
İlmi, öğrenip amel etmek isteyene öğretmeli! İlmin kıymetini bilmeyene, başka maksatla sual sorana ilim öğretmek, doğru olmaz. İki hadis-i şerif:
(İlmi ehli olmayana öğretmek, onu kaybetmek demektir.) [İbni Ebi Şeybe]
(İlmi layık olmayana öğretmek, domuzun boynuna mücevher takmak gibidir.) [İbni Mace]
Allah rızası için, ilim öğrenmek maksadıyla sual soranlara güzel muamele etmeli. Üç hadis-i şerif:
(Sual sorup, ilim öğrenmek için gelenleri güzel karşılayın! “Resulullah’ın emrettiği ilmi öğrenmeye hoş geldiniz” diyerek sorularını cevaplandırın ve problemlerini güzelce çözmeye çalışın!) [İbni Mace]
(İlim öğrendiklerinize hürmet edin ve ilim öğrettiklerinize de ikram edin!) [İbni Neccar]
(İlim öğrettiklerinize de tevazu gösterin! Zorba âlim olmayın!)[Hatîb]
Bu husus sadece dînî ilimler değil, diğer ilimler için de geçerlidir. Mesela öğretmenlerin de bunlara dikkat etmesi, öğrencilerini sevmeleri ve kendilerini de onlara sevdirmeleri gerekir. Sevgi olmadan, öğrenmek ve öğretmek zordur.
.
|
Bilmiyorum denir mi?
|
Sual: Kendisine güvenilip dinî sual sorulan kimsenin, bilmiyorum demesi doğru mudur? Cevap vermezse güvenimizi yitirmiş olmaz mı?
CEVAP
Ehl-i sünnet âlimleri buyuruyor ki:
Bilmiyorum demek ilmin yarısıdır. Allah rızası için, bilmediği bir hususta susanın aldığı mükâfat, bildiği hususta konuşanın aldığı mükâfattan az değildir, çünkü cehaleti kabul etmek, nefse çok ağır gelir. (İmam-ı Şabi)
Şeytanı en çok kahreden şey, âlimin (Bilmiyorum) demesidir. Şeytan, (Bunun susması, benim için, konuşmasından daha zararlı) der.(İbrahim Edhem)
İmam-ı Zehebi, İmam-ı Malik’i şöyle anlatır: Uzun bir ömür, yüksek bir mertebe, parlak bir zihin, çok geniş bir ilim, keskin anlayış, sahih rivayet, diyanet, adalet sahibi, sünnet-i seniyyeye tâbi, fıkıhta, fetvada kaidelerin sıhhatinde önde gelen bir zat idi. Fetva vermede aceleciliği sevmez, çok kere (Bilmiyorum) derdi. İlmin kalkanı (Bilmiyorum)demektir, buyururdu. (Tabakat-ül Huffaz)
Muhammed Hadimi hazretleri buyuruyor ki:
İmam-ı Şabi hazretleri, bir suale, (Bilmiyorum) deyince, (Sen Irak ülkesinde müftüsün. Bilmiyorum demek, sana yakışır mı?) dediklerinde, (Meleklerin üstünleri bilmiyoruz dediler. Benim söylememden ne çıkar?) buyurdu. Bilmeyenin (Bilmiyorum) demesi, ilimden olup, büyük fazilettir.
İmam-ı Ebu Yusuf hazretleri, bir suale (Bilmiyorum) deyince, (Hem beyt-ül-maldan maaş alıyorsun, hem de cevap vermiyorsun) dediler.(Beyt-ül-maldan, bildiklerim kadar ücret alıyorum. Bilmediklerim için alsaydım, beyt-ül-malın hazineleri bana yetmezdi) dedi.
Her sorulana cevap veren, her gördüğünden mânâ çıkaran ve her yerde bilgi satan, cahilliğini ortaya koyar. (Bilmiyorum, öğrenip de söylerim) diyen kimsenin, gerçek âlim olduğu anlaşılır. Kendine sual sorulan kimse bilmiyorsa, (Bilmiyorum, kitaplara bakayım, bulursam söylerim) demelidir. (Berika)
Bir zata, (İşittiğimize göre, siz âlimmişsiniz) derler. O zat şaşırır, (Öyle bir iddiada hiç bulunmadım) der. Bunun üzerine de, (Bir şey sorulunca bazen “Bilmiyorum” diyormuşsunuz. Cahil olan, bilmese de, söyler. Ancak âlim olan, bilmiyorsa bilmiyorum der. Bu sizin âlim olduğunuzu gösterir) derler. Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Üzeyr’in ve Zülkarneyn’in Peygamber olup olmadığını bilmiyorum. Cebrail aleyhisselam gelinceye kadar, oturulacak yerlerin en iyisi ve en kötüsünün ne olduğunu soranlara, bilmiyorum dedim. Cebrail de, bilmiyorum dedi. Nihayet Allahü teâlâ bildirdi ki, oturulacak yerlerin en iyisi camiler, en kötüsü de sokaklardır.) [Ebu Davud]
(Bilmiyorum demek de ilimdendir.) [İbni Mace]
(Âlimim diyen cahildir.) [Taberani]
.
|
İlmi gizlemek
|
Sual: Dinî sual sorana cevap vermemenin vebali var mıdır?
CEVAP
Evet, cevap vermemenin vebali büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Bildiği hâlde cevap vermeyen âlimin, Kıyamette ağzına ateşten gem vurulur.) [Tirmizi]
(İlmini gizleyene, denizdeki balıktan, gökteki kuşa kadar her şey lanet eder.) [Darimi]
İlmin kıymetini bilmeyene, ilim öğretilmez. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlmi, ehli olmayana öğretmek, onu kaybetmek demektir.) [İbni Ebi Şeybe]
(İlmi layık olmayana öğreten, domuzun boynuna cevher takana benzer.) [İ. Mace]
(Aklın almayacağı şeyi söylemek, fitne olur.) [İbni Asakir]
Hazret-i Ali, göğsünü işaret edip, (Burada yeteri kadar bilgi vardır. Ancak bunu taşıyabilecek biri olsa, hepsini ona anlatırım) buyurdu. Biri, sualine cevap vermeyen âlime dedi ki:
- Sen, (İlmini gizleyene ateşten gem vurulur) hadis-i şerifini bilmiyor musun?
- Eğer sözümü anlayabilecek birine söylemezsem, o zaman bana gem vurulur.
Kur’an-ı kerimde, (Sefihlere, akılsızlara malınızı vermeyin) buyuruluyor. Mal verilmezse, ilim hiç verilmez. Ona ilim vermek fitneye sebep olur. (İhya)
Lüzumsuz sual soranlara da cevap verilmez.
.
|
Bilmemek özür olur
|
Sual: Yurt dışında yaşayıp da, birkaç haramın, haram olduğunu hiç duymadığı için, (Bu haram değil) diyen kâfir olur mu?
CEVAP
Haram olduğunu bilmediği için (Bu haram değildir) diyen kâfir olmaz.S. Ebediyye kitabında, (Müslümanların çoğunun bildiği şeyleri bilmemek, öğrenmemek günah olur. İslam bilgilerinin yaygın olduğu yerde, cehalet yani bilmemek özür olmaz, günah olur) deniyor. Şimdi İslam bilgileri oldukça yaygınsa da, bazı konuları Müslümanların çoğu bilmiyor. Mesela kefirin, kımızın, hattâ müziğin bile haram olduğunu çok kimse bilmiyor. Bilmediği için, (Bunlar haram değildir) derse kâfir olmaz. Meşhur olan bir harama, mesela şaraba, domuz etine helal demek küfür olur.
|
Vehbi ilim ve ilham senet değildir
|
Sual: “Vehbi ilim, Allah tarafından ilham edildiği için kesbi ilme zıt düşerse, vehbi ilmi tercih ederiz" demek uygun mudur? Vehbi ilim dinde senet olur mu?
CEVAP
(Vehbi ilmi tercih ederiz) demek çok yanlış bir düşünce ve harekettir. Çünkü dinde senet yalnız edille-i şeriyyedir. Bunlar, Kitab, Sünnet, İcma ve Kıyas’tır. Akıl, ilham, rüya dinde senet olmaz. Çünkü, ilhamlara ve rüyalara, vehim, hayal ve şeytan karışabilir. Karışmamış olanları da, tevilli, tabirli olabilir. Doğruları, eğrilerinden ayırt edilemez. Evliyanın ilhamı başkalarına senet olamaz.
İlham, Allah tarafından kalbe gelen bilgi demektir. Ehlullahın ilhamlarının doğruluğu, İslamiyet bilgilerine uygun olmalarından anlaşılır. Dine sarılmayan, bid'atten sakınmayan kimsenin söyledikleri, nefsten ve şeytandan gelen bozuk fikirlerdir. İlm-i ledünni ve ilham, Muhammed aleyhisselama uyanlara ihsan olunur. Bu ihsana kavuşanlar, Kur'an-ı kerimi ve hadis-i şerifleri iyi anlar. Her sözü bunlara uygun olur. Bugün din bilgileri, ancak Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından öğrenilir.
İlham senet değil
Ehl-i sünnet âlimleri buyuruyor ki:
İlham ile dinimizin hükümleri anlaşılamaz. Yani, Allahü teâlânın, evliyanın kalblerine verdiği bilgiler, helal ve haramlar için delil, senet olamaz. Resulullah efendimizin mübarek kalbine gelen ilham, her müslüman için senettir. Her müslümanın bunlara uyması gerekir. Evliyanın ilhamı İslamiyet’e uygun ise, yalnız kendisine senettir. Başkalarına senet olamaz. Buhari’deki hadis-i şerifte, (İlim üstaddan öğrenilir) buyuruldu. Marifet ise ilham ile hasıl olur. İlim, ilham ile hasıl olmaz. İlmin kaynağı Kur'an-ı kerim ve hadis-i şeriflerdir. (Berika s.385)
Mearif-i ilahiyye bilgileri, ilham ile hasıl olur, hocadan öğrenilmez. İbadetlerin yapılması ve bütün din bilgileri ise, üstaddan öğrenmekle elde edilir. Din bilgileri, ilham ile hasıl olsaydı, Allahü teâlânın Peygamberler ve kitaplar göndermesine lüzum olmazdı. (Hadika s.378)
İmam-ı Rabbani hazretleri buyurdu ki:
(Kıyas ve ictihad, dinin dört temelinden biridir. Buna uymaya emrolunduk. Evliyanın keşf ve ilhamları böyle değildir. Bunlara uymaya emrolunmadık. İlham, yalnız sahibi için delildir, başkaları için senet değildir.) [m. 272]
(Evliyanın keşfinde hata etmesi, yanılması, müctehidlerin ictihadda yanılması gibidir; kusur sayılmaz. Bundan dolayı, Evliyaya dil uzatılmaz. Müctehidlere uyanlara, onların mezhebinde bulunanlara da, hatalı işlerde sevap verilir. Evliyanın yanlış ilhamlarına uyanlara, sevap verilmez. Çünkü ilham, ancak sahibi için senettir. Müctehidlerin sözü ise, mezhebinde bulunan herkes için senettir. O halde, Evliyanın yanlış ilhamlarına uymak caiz değildir. Müctehidlerin hata ihtimali olan sözlerine uymak ise vaciptir.) [m.31]
Kıl ucu kadar uygunsuzluk bulunursa
(Tasavvuf büyüklerinden birkaçı, kendilerini hâl ve sekr kaplayınca, doğru yolun âlimlerinin bildirdiklerine uymayan bilgiler, marifetler söylemişler ise de, keşf yolu ile anladıklarını bildirmişlerdir. Bunun için, suçlu sayılmazlar. Bunlar ictihadında yanılan müctehidler gibidir. Onlar gibi, bunların yanılmalarına da bir sevap verilir. Böyle, birbirine uymayan bilgilerde, hep Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri doğrudur. Çünkü bunların bilgileri, Peygamberlik kaynağından alınmıştır. Bu bilgiler, vahiy ile bildirilmiştir. Elbette doğrudur. Tasavvuf büyüklerinin marifetleri ise, keşf ve ilham ile anlaşılmaktadır. İlhamın, doğruluğu kesin değildir. İlhamın doğru olup olmadığı, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiklerine uygun olup olmaması ile anlaşılır. Kıl ucu kadar uygunsuzluk bulunursa, yanlış demektir. İşin doğrusu böyledir. İşin doğrusu bilinince, buna uymayan ilhamların, sapıklık oldukları anlaşılır.) [m.112]
İkinci binin müceddidi imam-ı Rabbani hazretlerinin bu yazıları ile diğer âlimlerin yazıları, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarına aykırı olan ve yanlış olarak vehbi ilim mahsulü denilen sözlerin veya kitapların bozuk olduğunu göstermektedir. Böyle görüş veya kitapların vehbi ilimle de bir alakası olmadığı ilim ehlince kolayca anlaşılır.
Kesin olan edille-i şeriyyedir
Sual: Bir arkadaş, (Edille-i şeriyyeye [dört delile] aykırı olsa da, evliyanın ilhamları senettir) diyor. Aşağıdaki sözleri senet olur mu?
CEVAP
Bir ilhamın veya kitabın doğru olup olmadığı edille-i şeriyye ile anlaşılır. İlham adı altında dine aykırı şeyler söyleniyor veya yazılıyorsa hiç kıymeti yoktur.
İmam-ı Rabbani hazretleri gibi bütün büyük âlimler, (İlham senet değildir. Kesin olan edille-i şeriyyedir. Bunlara aykırı olan ilhamlar senet olamaz) buyuruyor.
Bildirdiğiniz sözlere bakalım:
Büyük ilim adamı [Mason] Abduh, bir üstaddır deniyor. Bu bir ilhamsa yanlıştır. Abduh mason olmasa bile, mezhepsiz biridir.
Mazlum olarak ölen Hıristiyan Cennete gider deniyor. Bu bir ilhamsa yanlıştır. Çünkü edille-i şeriyyede [dört delilde], her çeşit kâfirin ebedi olarak Cehenneme gideceği bildirilmiştir. Dağda çölde kalıp da İslamiyet’i duymamışsa, bunlar Cehenneme gitmez, imanları olmadığı için Cennete de gitmez, hayvanlar gibi yok edilir.
İlhamın doğruluğu, vahiy kadar değilse de, şüphe götürmeyecek kadar kesin deniyor. Bu da yanlıştır. İlhamı vahye benzetmek çok tehlikelidir. O zaman dinimizin dört delili nerede kaldı?
Akıl eskiden senet değildi, şimdi ise senettir ve akılla Allah’ı ispat edemeyenin imanı muteber değildir deniyor. Bu da dört delile aykırıdır. Akıl, sadece şiilerce hüccettir. Akla, normalden, yani dinin verdiği ölçüden fazla önem veren, dini aklı ile ölçen mutezile fırkasıdır.
İman tahkik edilmedikçe muteber olmaz deniyor. Bu ilhamsa bu da yanlıştır. Çünkü dinimizin bildirdiği iman, acaba doğru mu diye tahkik edilmez yani araştırılmaz. İman, Muhammed aleyhisselamın, Peygamber olarak bildirdiği şeyleri, tahkik etmeden, akla, tecrübeye ve felsefeye uygun olup olmadığına bakmadan, tasdiktir. Akla uygun olduğu için tasdik etmek, aklı tasdik etmek olur, Resulü tasdik etmek olmaz. Yahut Resulü ve aklı birlikte tasdik etmek olur ki, o zaman Peygambere itimat tam olmaz. İtimat tam olmayınca, iman olmaz.
Ben Mehdi’yim, falanca da İsa’dır sözü ilhamsa, bu da yanlıştır. Çünkü Hazret-i Mehdi’nin adı Muhammed, babasının adı Abdullah olacaktır. Gökten bir melek (Bu Mehdi’dir) diyeceği hadis-i şerifle sabittir.
Kıyamet şu tarihte kopacaktır deniyor. Bu bir ilhamsa, bu da yanlıştır. Çünkü bu ifade âyet ve hadislere aykırıdır. Kıyametin ne zaman kopacağı bildirilmemiştir. Güneşin batıdan doğması, Deccalin çıkması gibi, sadece alametleri bildirilmiştir. Bazı gruplar, (Kıyamet falanca tarihte kopacak) diyerek halktan para toplamışlar, dedikleri tarih gelip geçtiği halde kıyamet kopmamıştır. Hemen her grupta,(Kıyamet şu tarihte kopacak) diye yanlış bir ilham bulunmaktadır. Hatta Yehova şahitleri denilen hıristiyanların lideri Charles Russel de 1914’te kıyamet kopacak demişti. Yehovacılar, (İsa’nın dünya krallığı başladı) diyerek, devletlerin sonunun yaklaştığını, tarihler vererek ortaya atmışlardır. Bu tarihler, 1914, 1918, 1925 ve 1975’tir. Tabii hepsi de boşa çıkmıştır. 19 cular da birkaç tarih verdi. Şu kıyameti bir türlü koparamadılar.
Ben evliyayım diyerek, kendi grubundan olmayan müslümanlara kâfir diyenler çoğalıyor. Unutulmamalı ki, müslümana kâfir diyenin kendisi kâfir olur. Din kimsenin tekelinde değildir. Bölücülük yapmamalıdır.
|
| |
| |
| |
|
Dinde şahsi görüş olmaz
|
Sual: Dinde şahsi görüş olur mu? Zamanla değişiklik yapılabilir mi?
CEVAP
Dinde şahsi görüşlerin yeri yoktur. Dinde nakil esastır. Akla göre din olmaz. İslamiyet, nakle dayanan, selim akıl dinidir. Selim akıl, yanılmayan akıldır. Birinin aklına uygun gelmeyen bir şey, selim akıl sahibi için uygun gelebilir. Akla göre din olsa, insan sayısı kadar din olur. İslamiyet’te aklın ermediği şey çoktur. Fakat, selim akla uymayan bir şey yoktur.
Bazıları, (İslam artık toplumun gereklerine göre değişmelidir. Mesela (Teknoloji ilerledi, Avrupa uygarlığı benimsenmelidir, kadınlar daha özgür olmalıdır) diyorlar. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
(Yapacakları değişiklikle, dini düzelteceğini sanıp dinin noksanlığını tamamladığını söyleyenler çıkıyor. Halbuki din noksan değildir. Kur’an-ı kerimde mealen, (Bugün sizin için dininizi ikmâl eyledim, üzerinize olan nimetimi tamamladım, size din olarak İslamiyet’i vermekle razı oldum) buyuruldu. Dini noksan sanıp, tamamlamaya [reform yapmaya] çalışmak, bu âyeti inkâr olur.) [m.260]
Dini insanlar çıkarmadı ki insanlar değiştirsin. Kadının nasıl giyineceğini insanlar tespit edemez ki. Allahü teâlâya inanan kimse, O ne demişse ona inanması gerekir, uyarsa daha büyük nimettir. (Ben hepsini uygulayamıyorsam da hepsine inandım, kabul ettim, beğendim) demelidir. Yoksa, günaha alışıp da bu günah mubah olmalıydı veya (bu asırda bu da günah olur mu) demek, Allahü teâlâya inanmamak olur.
Böyle söyleyenler Allahü teâlâya inanmıyorlar, inansalar böyle demezler. Allahü teâlâ her şeyi bilmez mi, bugünkü toplumu bilmiyor muydu? İslam’da reform demek ben Allah’a inanmıyorum demektir, yahut Allahü teâlâyı basit bir varlık gibi görüp bu işi iyi yapmamış demektir.
Hâşâ Allahü teâlâ, yirminci, otuzuncu asırlarda toplumların duyacakları ihtiyaçları bilememiş mi? Toplumun ihtiyacı var diye dini değiştirmek dini yıkmak olur. Birinin çıkıp açıktan açığa, (ben İslam dinini yıkacağım) dediğini gördünüz mü hiç. Elbette demez. Niye desin ki, o zaman onu herkes tanıyacak, gerçek suratını herkes görecektir. Ama dini kuralları bozarak bu çirkin emeline ulaşmaya çalışır. Peygamber efendimiz, (Âlimler benim vârisimdir) buyuruyor. Mezhepsizler ise, düşünce özgürlüğü diyerek Ehl-i sünnet âlimlerine saldırıp, (Âlimlere göre değil, hakka göre ölç!) diyorlar. Hakkı biz biliyoruz da, âlimler bilmiyor mu? Hakkı, âlimler bilemezse biz nasıl bileceğiz? (Elimizde temel ölçü olarak Kur'an olduğuna göre hakkı bâtıldan ayırırız) diyorlar. Peki, âlimlerin ellerinde Kur'an-ı kerim yok muydu? Onlar yanılabiliyor da mezhepsizler niye yanılmıyor? Bütün maksatları âlimler köprüsünü yıkmaktır. Bunlar, fikir anarşisi çıkartmak, hak ile bâtılı karıştırmak ve hak yol üzerindeki köprüleri yıkmak istiyorlar. Ehl-i sünnet âlimlerinin kurduğu köprüleri yıkıp, bid'at denizinde insanları boğmak istiyorlar. Fakat, âlimlerimizin kurduğu bu köprüler, bid'at ehlinin üfürmesiyle yıkılacak kadar zayıf değildir. Ama, kime ve neye hizmet ettikleri malum olmayan bu mezhepsizlere inanan zavallılara yazık oluyor. Bunu bildiği halde susanlar da vebal altındadır. Çünkü bir hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Bid'atler yayılıp, bu ümmetin sonra gelenleri, öncekilere lanet edince, ilim sahipleri bunu herkese bildirsin! Bildirmeyip ilmini gizleyen, Kur'an-ı kerimi gizlemiş sayılır.) [İ.Asakir]
Her müslüman gücü nispetinde Ehl-i sünnet âlimlerinin eserlerini yaymaya çalışarak bu vebalden kurtulmaya çalışmalıdır. Bozuk kitapların dağılmasına sebep olmak ayrıca vebaldir.
Yanlış vasıtaya binen istediği yere değil, vasıtanın gittiği yere gider. Mesela Paris’e giden uçağa binen, Kâbe’ye varamaz. Ehl-i sünnet yolu kurtuluş ve saadetin tek vasıtasıdır.
|
|
İlim hocadan öğrenilir
|
Sual: Bazı kimseler hocalarını övüyorlar, “Hocamızın hiç bir tahsili yoktur, hiç bir âlimden ders almamıştır. Hiç bir müctehide tâbi değildir. Çünkü Allah ona her şeyi ilham etmiş, o da her şeyi bilir, müctehid âlimler hata eder, hocamız hata etmez” diyorlar. İlhamla din olur mu? İlham dinde senet midir?
CEVAP
Din kitaplarında deniyor ki:
İslam dini dört vesika ile bizlere gelmiştir. Bu dört vesikaya (Edille-i şerıyye) denir. Bunların dışında kalan her şey bid’attir, zındıklıktır ve dinsizliktir. Tasavvuf büyüklerinin, yani büyük evliya zatların kalblerine gelen ilhamlar, keşifler, ahkam-ı İslamiye için senet ve vesika olamaz. İlhamların doğru olup olmadığı, İslamiyet'e uygun olup olmamaları ile anlaşılır. Tasavvufun, vilayetin yüksek tabakalarında bulunan Evliya da, ilmi olmayan, aşağı derecelerdeki Müslümanlar gibi, bir müctehide tâbi olmak mecburiyetindedir. Bayezid-i Bistami, Cüneyd-i Bağdadi, Celaleddin-i Rumi ve Muhyiddin-i Arabi gibi Evliya, herkes gibi, bir mezhebe tâbi olarak yükselmişlerdir. Bugün dinimizi, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından okuyup, öğreneceğiz! Din bilgileri ancak bunların kitaplarından öğrenilir. Keşif ile, ilham ile, ilim elde edilmez. Bunların kitaplarını okuyan, hem ilim öğrenir, hem de kalbleri temizlenir. (S. Ebediyye)
İslamiyet'in hükümleri ilham ile anlaşılmaz. Evliyanın ilhamı başkalarına hüccet, senet olamaz. İlhamın doğruluğu, İslamiyet bilgilerine uygun olmalarından anlaşılır. Fakat, Evliya olmak için, İslamiyet bilgilerini öğrenmek ve bunlara uymak şarttır. (Takva sahiplerine Allahü teâlâ ilim ihsan eder) mealindeki âyet-i kerime bunu bildirmektedir. İslamiyet'e sarılmayan, bid’atten sakınmayan kimsenin kalbine ilham gelmez. Bunun söyledikleri, nefisten ve şeytandan gelen bozuk şeylerdir. İslamiyet bilgileri, rüya ile de anlaşılamaz. İslamiyet'e uymayan rüyanın şeytani olduğu anlaşılır.(Faideli Bilgiler)
İlim ancak üstaddan öğrenilir. İlmi, kendi kendine kitaptan öğrenenler çok yanılır, yanlışı, doğrusundan çok olur. Bugün, ictihad edecek kimse yoktur. İmam-ı Rafii ve İmam-ı Nevevi ve İmam-ı Razi dediler ki, bugün hiç müctehid kalmadığında âlimler sözbirliğine varmıştır.(Müslümana Nasihat)
Hülasa fetva kitabında, (Fıkıh kitabı okumak, geceleri namaz kılmaktan daha sevaptır) deniyor. Çünkü, farzları, haramları, [Ehl-i sünnet âlimlerinden veya onların yazmış oldukları] kitaplardan öğrenmek farzdır. Kendisi yapmak ve başkalarına öğretmek için fıkıh kitapları okumak, tesbih namazı kılmaktan daha sevaptır. İslam bilgileri, ancak üstaddan ve kitaptan öğrenilir. İslam kitaplarına ve rehbere lüzum yoktur, [bana ilham geliyor, ben direkt Allah’tan öğreniyorum] diyenler yalancıdır, zındıktır. Müslümanları aldatmakta, felakete sürüklemektedir. Din kitaplarındaki bilgiler, İslam âlimleri tarafından Kur'an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden çıkarılmıştır.(Hadika s.365)
İbadetlerin yapılması ve bütün din bilgileri, üstaddan öğrenmekle elde edilir. Din bilgileri, ilham ile hasıl olsaydı, Allahü teâlânın Peygamberler ve kitaplar göndermesine lüzum olmazdı. (Hadika s.378)
Birkaç hadis-i şerif meali şöyledir:
(İlim üstaddan öğrenilir.) [Taberani]
(Ey insanlar, biliniz ki, ilim âlimden işiterek öğrenilir.) [Hadika]
(Üç türlü baba vardır: Dünyaya getiren baba, kayın baba ve ilim öğreten baba. Bunların hayırlısı, üstadıdır.) [Umdet-ül-İslam]
(İlim öğrenin! İlim öğrenmek ibadettir. Âlimden ilim öğrenmek, teheccüd namazı kılmak gibidir.) [Hadika]
(İlim öğrenmek isteyen ilmin kapısına gelsin. Ali ilmin kapısıdır.)[Hâkim]
İmam-ı Ebu Yusuf’un çok sevdiği bir oğlu vardı. 15 yaşında iken ansızın vefat etti. Talebelerine, (Defin işini size bıraktım. Ben üstadımın dersine gidiyorum. Bugünkü dersi kaçırmayayım)dedi. İmam-ı Ebu Yusuf’u vefatından sonra rüyada gördüler. Cennette, büyük bir köşkün karşısında duruyordu. Köşkün yüksekliği Arşa varmıştı. Bu köşk kimindir dediler, benimdir buyurdu. Buna nasıl kavuştun denilince, (İlme ve ilim öğrenmeye ve öğretmeye olan sevgim ile) buyurdu. (İslam Ahlakı)
.
|
|
|
İlimsiz bir şey olmaz
|
İlimsiz bir şey olmaz, ilim her şeye baştır,
Karanlık yollarda o, en aziz arkadaştır.
Ondan sadık dost olmaz, ondan vefalı yâr yok,
Her şeyde zarar olsa, onda asla zarar yok.
İlim, uçsuz bucaksız, bir ummanı andırır,
İlimden başka her şey, insanı usandırır.
Nasıl kıymetli olmaz, Allah onu övüyor,
Bak Nebi-yi muhterem, bir hadiste ne diyor:
(Ara, her yerde ilmi, o yer ister Çin olsun,
İlim öğrenmek farzdır, her mümin için olsun.)
Bak Ali-yül-mürteza, ne diyor dinlesene:
(Köle olurum bana, bir harfi öğretene.)
Âlimler, din-i İslamı, yıkılmaktan kurtarır,
Onlar şu yeryüzünde, zıll-i sıfatullahtır.
Âlimin mürekkebi, azizdir hattâ şundan:
Fi sebilillah akan, şehitlerin kanından.
Çünkü cihad-ı ekber, ancak ilimle olur,
Kıyamette, ilmiyle âmil olan kurtulur.
Âlim, zahidden üstün, zühd, ilmin altındadır,
Âlimler, ahirette, nebiler yanındadır.
Deme cihanda âlim, kalmadı, belki vardır,
Aç gözünü, kalbinden zulmet perdesin kaldır.
Bu dinin âlimleri, hadisle övüldüler,
Ben-i İsrail’deki nebiler gibidirler.
Âlimlerin bir sözü, yıllarca, baki kalır,
İnsanı en alçaktan, yükseklere kaldırır.
Şimdi âlim bulmak zor, o halde ne yapmalı?
Onların kitabını durmadan okumalı.
Kitab, altın bir kafes, ilim içinde kuştur,
Kafesi satın alan, kuşa malik olmuştur.
Sarıl kitaplara ki, kalbin nur ile dolsun,
Her gün okuyacağın doğru ilmihal olsun!
Bir şaheserdir Mektubat'ı Rabbanî,
Bulunmaz böyle eser, arasan da cihanı.
Tesavvuf ile fıkıh, burada vaslolmuştur,
Öyle bir âlimdir bu, hadisle övülmüştür.
Harikalar menbaı, hiç duyulmayan sözler,
Asırlarca çözülmez, ne meseleler gizler.
Hepsi Mektubat'ta ve tercümesinde vardır,
Onsuz kurtuluş zordur, onsuz ilim noksandır.
Eshab-ı kiram risalesi de, gör, ne iyi,
Oku! Güzel anla da, takdir et sahabeyi.
Mektubat tercümesi, ebedi seadettir,
Çok şükür her yerde var, tamamı bil, üç cilttir.
Hele İbni Abidin, bir derya ki, sonsuzdur,
Hanefi’de en büyük fıkıh kitabı budur.
Okursan İhya ile Kimya-ı saadet’i,
İmam-ı Gazâli’yi unutmazsın ebedi.
Riyadunnasıhin'i okuyunca anlarsın,
Muhammed Rebhami'ye, ne büyük âlim dersin.
Şeyhul-ekber, Geylani, öğren Behaeddin'i,
Böyle zatlar korumuş, yıkılmaktan bu dini.
Mevahib, her eserde, adı geçen kitabtır,
Resul-i müctebayı, uzun uzun anlatır.
Menkıbeler pınarı, Çihar-ı Yâr-ı Güzin,
İhtiyacı çok ona, kararan kalbimizin.
Merakıl-felah ve Mevkufat kıymetlidir,
Mecmua-yı zühdiyye, sana çok şey öğretir.
Marifetname'yi gör, İbrahim Hakkı'yı bil,
Çok oku Birgivi'yi, sanma faydalı değil.
Tercüme-i halleri, tanınmış Evliyanın,
İçinde anlatılmış, Reşehat, Nefehat'ın.
Berekat-ı Ahmedi, Mucizat-ül-Enbiya,
Ne güzel yazılmıştır, Hadika-tül-Evliya.
Dürr-i Yekta'yı da gör, hem Umdet-ül-İslam'ı,
Miftahul-Cennet'i, Ey Oğul İlmihali'ni.
Rabıta risalesi, tesavvufu bildirir,
Musannifi Esseyyid Veli Abdülhakim'dir.
Daha nice kitap var, denizde inci bunlar,
Rahmet-i Hak'ta olsun, her birini yazanlar.
Bizlerden selam eyle, ya Rabbi, sen onlara,
Kolaylık ver onların yolunda olanlara.
.
|
Seadet-i Ebediye
|
Ey kalbi İslam ile yanan, sevdiğim gençler,
Bütün İslamiyet'ten, size numunedir bu,
İlim ile marifettir, hep içindekiler,
Hakikaten bulunmaz eşsiz hazinedir bu.
En büyük âlimlerin, en büyük velilerin,
En meşhur simaların, en ulvi gönüllerin,
Âleme ışık tutan, hayat sunan ellerin,
Kalem ve kalblerinden, sızan bir katredir bu.
Resulullah'ın yolu, hakiki Müslümanlık,
Dünyada, âhirette, aranılan sultanlık,
Sulhta her an çalışan, harplerde kahramanlık,
Gösteren ceddimizden, bize emanettir bu.
Her kelimesi hüccet, ilimdir her cümlesi,
Dinle budur hakiki, İslamiyet'in sesi,
Kalbden pasları siler ve arttırır hevesi,
İşte başlı başına, bir İslamiyet'tir bu.
|
.
|
Üç şey lazımdır önce
|
Herkese üç şey çok lazımdır önce
Biri, iman edinmektir iyice
Biri, İslam’a uymaktır her yerde
Fıkhı iyi öğrenmeli elbette
Bir de ihlâstır, her işte daima
Şöyle ki, hiç olmaya ucb-ü riya
Bu üçü birden tahakkuk etmeli
Böyledir, İslamiyet’in temeli
Hem bu ihlâs olmasa, makbul değil
Tasavvuftur ihlâsın kaynağı bil
.
|
Kendini bilmek
|
İlim ilim bilmektir,
İlim kendin bilmektir,
Sen kendini bilmezsen,
Ya nice okumaktır?
Okumaktan maksat ne?
Hakkı bilmek elbette,
Kim okur bilemezse,
Hepsi kuru emektir.
Hep ben bilirim demek,
Kulun hakkını yemek,
Gerçeği öğrenmemek,
Abes yere yelmektir.
Yunus der ki: Ey hoca,
İstersen var bin Hacca,
Hepsinden de iyice,
Bir gönüle girmektir.
Kelimeler:
Abes: Gereksiz, yersiz, boş
..
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tarihte çok garip hadiselerle karşılaşmak mümkündür. Bu yaşanan olaylar kimi zaman kendisinden sonraki nesillere ibret-âmiz mesajlar bırakabilir. Bunun için tarih, yaşanan vakalar olarak tekerrür etse de, bu noktada mühim olan, söz konusu anekdotlardan dersler çıkarabilmektir. Nitekim bunlardan biri, 15.yüzyıl ilim adamları arasında sayabileceğimiz ve Kadızâde-i Rûmî ismiyle şöhret bulan âlimin, bir devlet başkanı ve aynı zamanda astronomi-metematik bilgini Uluğ Beğ arasında yaşanan olay ve aralarında geçen diyalogtur…
Vefâkâr Abla
Kadızâde-i Rûmî, büyük bir İslam ve fen âlimiydi. Dedesi, Murad-ı Hüdâvendigâr devri ulemâsından Kâdı Mahmud Efendi’dir. Dedesinin sahip olduğu Kâdı sıfatından dolayı söz konusu olan bu zât, Kadızâde olarak tanınmıştır. Kadızâde-i Rûmî ilme çok heves eder ve her fırsatta bilgisini arttırmak için gayret gösterirdi. Nitekim Bursa’da tahsilini tamamladıktan sonra yirmili yaşlarda Semerkand’a gitmek istemişti. Ailesi onun bu fikrine karşı çıksa da, Kadızâde-i Rûmî’nin ablası, kardeşinin ilim öğrenmeye karşı duyduğu bu hevesi biliyordu. Nitekim sahip olduğu altın-gümüş türünden bütün ziynet eşyalarını kardeşine vererek onun Semerkand’a gitmesini sağlamıştır.
Kadızâde-i Rûmî
Semerkand’ta Seyyid Şerif Cürcânî gibi büyük âlimlerden din ve fen ilimlerini öğrenen Kadızâde, daha sonra Timur Han’ın oğlu Şahruh ile tanışmış ve Şahruh, Kadızâde’nin sahip olduğu ilme ve bilhassa matematiğe karşı olan derin bilgisine hayran kalarak, onu kendi oğlunun hocası yapmıştır. İşte onun bu oğlu Uluğ Beğ idi.
Uluğ Beğ büyüyüp babasının tahtına geçtiğinde artık hem bir hükümdar hem de mühim bir astronomi-matematik âlimiydi. Çünkü Kadızâde-i Rûmî’nin engin ilminde yıllarca istifâde etmişti. Bundan böyle Uluğ Beğ hem Maverâünnehir-Semerkând bölgesinin hâkimi, hem de ilmin ve âlimin hâmisi (koruyucusu) olmuştur. Çok geçmeden Semerkand’da din ve fen ilimlerinin okutulduğu büyük bir medrese yaptırdı ve buraya hocası Kadızâde-i Rûmî Efendi’yi başmüderris tayin etti. Başmüderris olan Kadızâde Rûmî, medresenin ortasındaki kare şeklindeki sahada hocaları toplar, onlara dersler verirdi. Onlar da bu dinlediklerini kendilerine ayrılan dershanelerinde talebelerine îzâh ederlerdi. Bu müderrislerle beraber, Uluğ Beğ de Kadızâde’nin derslerini dinlerdi. Söz konusu medresede; yüksek din bilgileri, matematik, fizik ve astronomi ilminin incelikleri öğretilirdi.
Ortaçağ’a Damgasını Vurdu
Ali Kuşçu, eserini Fatih Sultan Mehmed’e sunarken
Uluğ Beğ, medrese yanında yaptırdığı rasadhânenin müdürlüğüne de meşhur astronomi âlimi Gıyâseddîn Cemşîd’i getirdi. Kadızâde-i Rûmî’ye, orada da vazîfe verdi. Semerkand’da, Uluğ Beğ’den başka daha birçok talebe yetiştiren Kadızâde-i Rûmi, meşhur matematikçi Fethullah Şirvânî ve Fâtih devri âlimlerinden Ali Kuşcu’ya hocalık etti. Nitekim Ali Kuşçu, Fatih Sultan Mehmed’in daveti üzerine İstanbul’a gelecek ve yıllarca burada talebeler yetiştiricektir.
Kadızâde ve talebeleri, gök cisimlerinin kendi mihverleri etrafındaki hareketlerini incelerken, zamanında bilinen yüksek matematiğin en son geliştirilen kâidelerini daha da ilerleterek uyguladılar. Astronomi ile ilgili fizik kurallarını da astronomiye ilk olarak tatbik ettiler. Hazırlamış oldukları “Zîc-i Uluğ Beğ” tertîb ve mükemmeliyet yönünden Ortaçağ’ın en üstün astronomi cetveli idi. Uzun seneler, astronomi ile uğraşan ilim adamlarının ilk müracaat kitabı oldu. Bu kıymetli eser ancak 1650’de Londra’da yayınlanan bir makale ile Avrupalılar tarafından tanınabilmiştir. Bu makale 1840’den sonra da Fransızca’ya da tercüme edildi.
Azledilmeyen Makam…
Kâdızâde, Uluğ Beğ ve Ali Kuşçu’nun vakitlerini geçirdikleri külliye
Söz konusu medresede devamlı sûretde muazzam bir bilgi alşıverişi olurken günün birinde Uluğ Beğ, hocası Kadızâde’den habersiz bir müderrisi görevinden aldı. Bunun üzerine Kadızâde-i Rûmî evine çekilerek ders vermeyi bıraktı. Uluğ Beğ, “Herhalde hocam rahatsızlandı. Evinde istirâhat ediyor, kendisini ziyâret edeyim” diyerek yola koyuldu. Hocasının iyi olduğunu görüp, medereseye niçin gelemediklerini sual etti. Bunun üzerine Kadızâde-i Rûmî, Uluğ Beğ’e şu şekilde cevap verdi: “Bizler ilim ve hikmet erbâbının hizmetlerinde bulunduk. O zâtlar bana dünyevî makamlar içinde, sadece sâhibinin azledilmediği bir makâmı, yani ilim makâmını kabul etmemi tavsiye etmişlerdi. Bu güne kadar müderrisliği böyle bir makâm sanıyordum. Artık Bu derecenin sahiplerinin de azledildiğini görünce, ben de o makâmı terk etmeyi uygun gördüm.”
Emir Uluğ Beğ, hemen yaptığı işin farkına vardı ve hocasından özürler diledi. Bir daha hiçbir ilim adamını görevinden almayacağına söz vererek Kadızâde-i Rûmî’yi tekrar eski görevine binbir tazarru ve niyâz ile davet etti. Kadızâde de eski vazifesine geri döndü. Böylelikle o, bu hareketiyle ilmin ne derece kıymetli bir değer olduğunu kendisinden sonrakilere de çok güzel bir şekilde göstermiş oluyordu.
1 Ocak 2013 Salı
İlmin önemi
Sual: İlmin dindeki yeri nedir?
CEVAP: Kur’an-ı kerimde, bilenlerin, ilim sahibi olanların kıymetli olduğu bildiriliyor. Ama her ilim değil, faydalı ilim övülüyor. Faydalı ilmi, gerçek âlimlerin eserlerinden öğrenmek gerekir. Bir şiir:
İlimsiz bir şey olmaz, ilim her şeye baştır,
En karanlık yollarda, kıymetli arkadaştır.
İlim gibi yâr olmaz; dosttur o, ağyar olmaz,
Her şeyde zarar olsa, ilimde zarar olmaz.
Her insan ilme açtır, başında altın taçtır,
İlimsiz hayat olmaz, herkes ilme muhtaçtır.
İnsan malını korur, ilimse onu korur,
Cahillik susuzluktur, yeşil ağaçlar kurur.
İlim, uçsuz bucaksız bir deryayı andırır,
Âb-ı hayat suyudur, içeni canlandırır.
İlim çok kıymetlidir, çünkü Allah övüyor,
Bakın Resul-ü zîşan, ilim için ne diyor:
(Ara, ilmi her yerde, o yer Çin olsa bile,
İlim öğrenmek farzdır, kadına ve erkeğe.)
Bak şöyle buyuruyor hazret-i Ali ise:
(Köle olurum ona, kim bir harf öğretirse.)
Âlimler nebilerin, vârisleri olurlar,
Dinimizi bid’atten, yıkılmaktan korurlar.
Allah’a kulluk etmek, elbet ilimle olur,
Ancak doğru ilimle, amel eden kurtulur.
Âlimlerin bir sözü, yıllarca, bâki kalır,
Aşağıda olanı, yükseklere kaldırır.
Âlimin bir nazarı, bulunmaz hazinedir,
Bir sohbeti, yıllarca, bitmez kütüphanedir.
Şimdi âlim bulmak zor, o hâlde ne yapmalı?
Onların kitabını, severek okumalı!
Kitap, altın bir kafes, ilim içinde kuştur,
Kafese sahip olan, kuşa mâlik olmuştur.
Yanlış kitap okunmaz, doğrusunu bulmalı,
İlk okunacak kitap, Tam İlmihal olmalı.
Sonra da okunmalı, Mektubat-ı Rabbanî,
Feyizlerle doldurur, aydınlatır insanı.
Fıkıh, ilm-i kelam ve tasavvuf birleşmiştir,
Kalbi temizleyen nur, orada yerleşmiştir.
Sanki binbir çiçekten bal gibi süzülmüştür,
Nice mühim mesele, orada çözülmüştür.
Hepsi Mektubat’ta ve tercümesinde vardır,
İhmal etmeden oku, onsuz ilim noksandır.
Bu kitapları okuyan, genç veya ihtiyar,
Kavuşur nimetlere, olur elbet bahtiyar.
28 Mayıs 2005 Cumartesi En kıymetli iş!
Hayatta ilim öğrenmekten daha kıymetli, daha güzel birşey yoktur. Bir Müslümanın, kendisine farz olan bir meseleyi öğrenmesi bütün dünya nimetlerine sahip olmasından daha iyidir. Çünkü, işlerin hepsi, ilim ile doğru olur, ilimsiz bir şey yapılamaz. Peygamber efendimize: - İşlerin hangisi üstündür, diye üç kere suâl edildi. Peygamber efendimiz her seferinde: - İlimdir, buyurdu. - Yâ Resûlallah bunun hikmeti nedir? diye suâl edildiğinde: - Çünkü hiçbir şey ilimsiz doğru olmaz ve onsuz hiç kıymeti olmaz, buyurdu İnsan birçok sıkıntılara katlanarak, amel işlemektedir. Bunlar ilimsiz olarak yapılırsa, hepsi boşa gidebilir. İlim ve ibâdetin aslı iki şey ile elde edilir: Birincisi, kalbin dünya sevgisinden kurtulması, ikincisi de az yimek, mideyi tıka basa doldurmamaktır. İbâdetlerde ihlâs ancak bu iki şey ile elde edilir. Bir kimsenin kalbi dünya sevgisi ile, dünya nimetlerine muhabbet ile doluysa, ondan ihlâslı amel meydana gelmez. Midesi dolu olan kimsede de nefsin arzûları eksik olmaz. Bu arzûlar, kalbi tesîr altına alır. Böyle bir kimsenin de cenâb-ı Hak nazarında kıymeti yoktur. Mubâhların fazlasından ve haramlardan sakınmalı, nefsin hoşuna giden kötü işlerden uzak durmalıdır. Fesatlık, çekememezlik, kin, kendini beğenme, cimrilik gibi kötü huyları kalbden çıkarmak lâzımdır. Bir kimsenin, itâatli iyi huylu kul olabilmesi için dört şart vardır: 1- Uzun emelli olmamak. 2-Cenâb-ı Hakkın vaadinden emîn olmak. 3-Cenâb-ı Hakkın taksimine yâni verdiği rızıklara râzı olmak. 4- Mideyi haramlardan korumak. Kim ki, bu dört şeyi yerine getirirse, nefsini itaat altına almış olur. Eski kitaplarda bununla ilgili şu misal verilir: İnsan bedeni eyerlenmiş bir at gibidir. Eğer, atın eyeri ve gemi gereği gibi yapılmışsa, harp yerinde çok işe yarar. Eğer at terbiye edilmemişse, eyeri düzgün değilse işe yarayacağı yerde huysuzluk eder. Hem kendi kanının dökülmesine, hem de sahibinin ölmesine, mahvolmasına sebep olur. Nefsine hâkim olan her ni’mete kavuşur. Âyet-i kerîmede meâlen, “Nefsini hevâ ve şehvetlerden uzak tutan kimsenin menzil ve karargâhı Cennettir” buyurulmuştur. A’raf sûresinde de meâlen “... Bu kimsenin hâli, koğsan da, kendi hâlinde bıraksan da, dilini çıkartıp soluyan köpek gibidir...” buyurularak, nefsinin arzûları peşinde koşan kimse köpeğe benzetilmiştir. Hadîs-i şerîfte de, “İnsanlar, yâ âlim veya talebedir. Bu ikisinden olmayanda hayır yoktur” buyuruldu. Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, akıllı olan kimse, yâ âlim olur yâ talebe. Bugün gerçek manada âlim bulmak çok zor olduğu için, din bilgilerini eski âlimlerin fıkıh kitaplarından öğrenmek zorundayız. İlmihâlini bilmeyen kimse mutlaka öğrenmelidir. Ancak, dinini bilen ve yaşayan kimse Peygamber efendimizin buyurduğu hayırlı kimselerden olur. Nefsi terbiye etmek zor değildir. Uğraşıldığı takdirde en azgın köpekler bile terbiye edilmektedir. İlim sahibi olan, tövbe edip, nefsi ile mücâdele eden, Allahü teâlânın lütûf ve keremine mazhar olur. Böyle kimse, Allahü teâlânın beğendiği kimsedir. Onun gönlü Allahü teâlânın nazargâhıdır. Bu kimse sadece Allahü teâlânın rızâsını istediği için, ihsânlardan mahrûm kalmaz
08 Aralık 2006 Cuma
İslâmiyette ilim öğrenmenin önemi
Bilindiği üzere, ilk emri, “Oku” diye başlayan İslâm dîninde ilme büyük ehemmiyet verilmiştir. İlim mevzûunda, ilmin temîn edeceği yüksek dereceler husûsunda, Kur’ân-ı kerîmde müteaddid âyet-i celîleler ve Peygamber Efendimizin birçok hadîs-i şerîfleri vardır. Bunlardan birkaçını zikretmeden evvel belirtelim ki:
Peygamber Efendimiz, 40 yaşında iken, Peygamberliği henüz kendisine bildirilmeden önce, Mekke-i Mükerreme’de Nûr Dağındaki Hırâ Mağarası’nda tefekkür ve ibâdetle meşgûl olurken, Cebrâil (aleyhisselâm), Ramazân ayının 17. gecesi gelip, ilk İlâhî emri getirmişti. Bilindiği gibi, bu gelen ilk vahiy, “Alak Sûresi”nin ilk beş âyet-i kerîmesi idi.
Meâl-i âlîsi şöyledir:
“(Ey Habibim Muhammed!) Yaratıcı Rabbinin (Allahü teâlânın) adı ile oku. O, insanı alaktan (yani pıhtılaşmış kandan) yarattı. Oku, senin Rabbin, en büyük kerem sâhibidir. O, kalemle (yazı yazmayı) öğretendir. İnsana bilmediğini O öğretti (ya’ni öğretir).”
Cihânı aydınlatan İslâm güneşi böyle doğmuş, Kur’ân-ı kerîm, takrîben 23 senede indirilmiş, Peygamber Efendimizin teblîği ve İslâma da’veti; 13 senesi Mekke-i Mükerreme’de, 10 senesi de Medîne-i Münevvere’de olmak üzere 23 sene sürmüştür.
Bilindiği üzere İslâm dîni, Allahü teâlânın, Cebrâîl ismindeki melek vasıtası ile Sevgili Peygamberi Muhammed aleyhisselâma gönderdiği, insanların, dünyâda ve âhirette râhat ve mes’ûd olmalarını sağlayan usûl ve kâidelerdir.
İslâm âlimlerinin buyurdukları gibi, bütün üstünlükler, faydalı şeyler, İslâmiyetin içindedir. Eski dînlerin görünür-görünmez bütün iyilikleri İslâmiyette toplanmıştır. Bütün saâdetler, muvaffakıyetler ondadır. Yanılmayan, şaşırmayan akılların kabul edeceği esâslardan ve ahlâktan ibârettir.
İslâmiyet, insanların rûhî ve maddî refâhını en mükemmel şekilde te’mîn edecek prensipler getirmiştir. İnsan hak ve vazîfelerini en geniş şekilde düzenlemiştir.
İslâmiyet; ilme, fenne, tekniğe, endüstriye, lâyık olduğu üzere ehemmiyet verir. Zirâat, ticâret ve san’atı da kat’i olarak emreder. İnsanların yardımlaşmalarını, birbirlerine hizmet etmelerini ehemmiyetle istemektedir. Kendi idâresi altında bulunan insanların, evlâdın, âilenin ve milletlerin haklarını ve idârelerini öğretmekte; dirilere, geçmişlere, geleceklere karşı birtakım hak ve mes’ûliyetler yüklemektedir. Saâdet-i dâreyni ya’ni dünyâ ve âhiret saâdetini kendinde toplamıştır.
Bu girişten sonra hemen belirtelim ki:
Kur’ân-ı kerîmde en çok geçen kelime, “Allah” lafz-ı celâlidir. Bu kelime, değişik şekillerde 2.697 defa geçmektedir. Kökü “alime” olan “ilim” kelimesinden müştak, türemiş olan kelimeler de, Kur’ân-ı kerîmde pekçok defa zikredilmiştir. Mu’cemlerden, fihristlerden yaptığımız bir araştırmaya göre, bu kelimelerin sayısı toplam olarak 676 (altıyüz yetmişaltı)dır ki, Allah kelimesinden sonra, Kur’ân-ı kerîmde en sık geçen kelimelerden biri olduğunda şüphe yoktur.
İlim sıfatı, Allahü teâlânın yüce sıfatlarındandır. Kullarına da cüz’î olarak vermiştir. Allah’ın ilmi şüphesiz ki küllîdir. O, gaybı (gizliyi) da, açık olanı da bilir.
Şimdi konumuzla ilgili birkaç âyet-i kerîme meâlini misâl olarak sunmak istiyoruz:
“De ki, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak temiz akıl sahipleri (bunları) düşünürler.” (Zümer, 9)
“...Allah, sizden îmân etmiş olanlarla, kendilerine ilim verilmiş bulunanların derecelerini yükseltir...” (Mücâdele, 11)
“Allah’tan kulları arasında (hakkıyla) ancak âlimler korkar...” (Fâtır, 28)
Peygamber Efendimizin, bu konudaki pekçok hadîs-i şerîfinden de birkaç tanesini zikredelim:
“Beşikten mezâra kadar ilim tahsîl ediniz.”
“İlim taleb etmek (erkek ve kadın) her Müslümana bir farîzadır.”
“Sadakanın en fazîletlisi, Müslüman kimsenin ilim öğrenmesi, sonra onu Müslüman kardeşine öğretmesidir.”
“Ya âlim veya öğrenici yahud dinleyici olarak veyahud da (bunlara) muhabbet besleyerek hâl ve istikbâlini te’mîn et. (Bu dört grubun dışında) beşinci olma, yoksa helâk olursun.”
“Kim bildiği ile amel ederse, Allah ona bilmediklerini de öğretir.”
Bir rivâyette: “Bilmediği ilme onu vâris kılar” buyurulmuştur.
“İstediğiniz kadar okuyun, bildiğinizle amel etmedikçe, Allah size mükâfât vermez.”
Misâl olmak üzere birkaç tanesini zikretmiş bulunduğumuz bu âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerden başka, ilim mevzûunda, daha birçok âyet ve hadîs vardır, onlara da yeri geldikçe temâs etmeye çalışacağız.
Şüphesiz ki kâmil bir îmân, tâm bir tâat ve ibâdet, Allahü teâlâya ve Resûl-i Ekremine bi-hakkın itâat ve ittibâ, iyiliği emretme ve kötülükten nehyetme, cihâd, i’lâ-yı kelimetullah için yapılacak çalışmalar, İslâmı en iyi şekilde teblîğ, Allah yoluna da’vet ve sâir hizmetler, lâyıkı vechile, ancak ilim, irfân ve hikmetle yapılabilir.
Herkesçe bilindiği gibi, insanların diğer varlıklardan imtiyâzlı ve üstün olmaları, kuvvetle, vücut iriliğiyle, çok yemekle, yiğitlikle değil, îmân, ilim, ahlâk ve takvâ iledir. “Şerefü’l-insâni bil-ilmi vel-edeb, lâ bil-mâli ve’n-neseb: İnsanın şerefi ilim ve edebledir. Mâl ve neseble değildir” kelâm-ı kibârı, konuyu ne güzel özetlemektedir? Yine “İlim rütbesi, rütbelerin en yükseğidir” hadîs-i şerîfi ilim rütbesinin durumunu ifâdeye kâfî olsa gerektir.
11 Ocak 2003 Cumartesi
Kendisiyle iftihar edilen kul!
İslâm bilgilerinin, yanî din ve fen bilgilerinin tahsîline çok önem vermelidir. Peygamberimiz “aleyhisselâm” bir hadîs-i şerîflerinde, “İlmi, beşikten mezâra kadar tahsîl ediniz”; diğer bir hadîs-i şerîfde “İlmi arayınız, velev ki, Çin’de olsa” buyurdu, yanî dünyanın bir kenârında ve kâfirlerde olsa dahî arayınız demektir.
İslâm bilgileri ikiye ayrılmıştır: Din bilgileri ve fen bilgileri. Önce din, sonra fen bilgilerini öğrenmek lâzımdır.
İmâm-ı Ahmed ibni Hanbel, yanına gelip, nasîhat isteyen bir kimseye şöyle nasîhat etmiştir: “Hak teâlâ hazretleri senin ve bütün âlemin rızkına kefîldir. Rızk için elinden geldiği kadar çalıştıkdan sonra düşünmeğe hiç lüzûm yoktur. Çünkü, Hak teâlâ tarafından bütün rızıklar taksîm edilmiştir. Çalışarak, hissene düşen rızkı arayıp bulursun. Bir sadakanın yerine on misli ile mukâbele edildikden sonra, çalışana karşılığı verileceğine hiç şübhe yoktur. Cehennem azâbı hak olduktan sonra, günah işlemeğe cesâret edilir mi? Bütün işler, Hak teâlânın takdîri iledir. Sen fakîr olup, başkalarının zenginliğine canının sıkılmasının ne fâidesi olur?”
Bunları dinleyip kabûl eden kimseye, nasîhat olarak bu kadar yeter. Dinlemiyenlere bunun gibi bin türlü nasîhat eylesen faydası olmaz. Çünkü nasîhatların hemen hepsi bunların içinde toplanmıştır.
Resûlullah buyurdu ki, “Hak teâlâ, çalışan bir kuluna rızkı az verse, o kul ağlayıp bağırmasa ve böylelikle fakîrliğine sabreylese, Hak teâlâ hazretleri, meleklerine karşı, bu kul ile iftihâr eyler ve buyurur ki: Ey benim meleklerim! Sizler şâhid olun, bu kulumun her bir lokmasına Cennet-i a’lâda bir köşk ve bir derece ihsân eylerim.”
İnsanlara dâimâ iyi muâmelede bulunmalıdır. Görülen küçük, büyük her müslümana selâmı vermelidir. İnsanlarla iyi geçinmelidir ki, öldükten sonra hayırla yâd etsinler ve hayır duâ ile ansınlar.
Bir kimse, bir mü’min kardeşine, “Selâmün-aleyküm” diyerek müslüman selâmı verse, on sevâb yazılır. “Esselâmü-aleyküm ve rahmetullah” derse, yirmi sevâb yazılır. “Ve aleyküm selâm” diye cevâb verene, on sevâb yazılır. Selâm verene, cevâb vermek farzdır.
Başı veya bedeni eğerek selâm vermek mekrûhdur. Yalnız el ile selâm vermek ve eli başına kaldırarak vermek de mekrûhdur. Ağız ile ve el ile birlikte vermek mekrûh değildir.
27 Kasım 2004 Cumartesi
“Keşke cahil olsaydım!..”
İİlim, çok kıymetli bir şeydir. Bunun için, bazı ilim sahipleri, kendilerini üstün ve şerefli sanır. Böyle kimselerin ilmine cehâlet demek daha doğru olur. Gerçek ilim, insana aczini, kusûrunu ve Rabbinin büyüklüğünü, üstünlüğünü bildirir. Yaradanına karşı korkusunu ve mahlûklara karşı alçak gönüllülüğünü arttırır. Kul haklarına dikkat ettirir. Böyle ilmi öğretmek ve öğrenmek farzdır.
İlmin kıymetli, şerefli olması, sâlih, iyi niyete bağlıdır. Bunun için ilmi, câhillikten ve nefsinin kötü isteklerinden kurtulmak için öğrenmek lâzımdır. Ayrıca ilim, amel etmek ve başkalarına öğretmek ve bunları ihlâs ile yapmak için öğrenilir. Amel ve ihlâs ile olmayan ilim zararlıdır. Hadîs-i şerîfte, “Allah için olmayan ilmin sahibi, Cehennemde ateşler üzerine oturtulacaktır” buyuruldu. Makam, şan-şöhret için, dünyalık ele geçirmek için ilim öğrenmek, yanî dîni dünyaya âlet etmek, altın kaşıkla necâset yemeye benzer. Dîni dünya kazancına âlet edenler, din hırsızlarıdır.
Hadîs-i şerîfte, “Bu ümmetin âlimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemeyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar ve yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar duâ edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyâmette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır” buyuruldu.
İslâmiyete uyan, ilmini dünyalık menfaatlerine âlet etmeyen âlim, etrafına ışık saçan ışık kaynağı gibidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Kıyâmet günü bir din adamı getirilip Cehenneme atılır. Cehennemdeki tanıdıkları, sen dünyada Allahın emirlerini bildirirdin. Niçin bu azâba düştün derler. Evet, günâhtır yapmayın derdim, kendim yapardım. Yapınız dediklerimi de yapmazdım. Bunun için, cezâsını çekiyorum der.”
Emânetçinin kendisine bırakılan malları muhâfaza etmekte emîn olması lâzım geldiği gibi, din âliminin de, İslâm bilgilerini bozulmaktan muhâfaza etmekte emîn olması lâzımdır. Resûlullah efendimiz, “Âlimlerin kötüsü, insanların en kötüsüdür” buyurdu. Çünkü âlimler, bilerek günâh işlemektedir.
Kötü din adamı, kanalizasyona benzer. Görünüşte, sağlam, san’at eseridir. İçi ise, pislik doludur. Hadîs-i şerîfte, “Kıyâmet günü azâbların en şiddetlisi, ilmi kendisine faydalı olmayan din adamınadır” buyuruldu. Başka bir hadîs-i şerîfte, “Cehennemde azâb çekenlerden bazıları, kötü kokular yayar. Bu koku diğerlerine ateşten daha fazla azâb verir. Sen ne günâh işledin ki, böyle pis koku çıkarıyorsun denilince, ben din adamı idim. Bildiklerimi yapmazdım der” buyuruldu.
Ebûdderdâ hazretleri, “İlmi ile âmil olmayan din adamına âlim denilmez” buyurdu. İblîs, bütün dinleri biliyordu. Fakat ilmi ile amel etmedi. Çölde kalan kimsenin yanında çeşitli silâhlar bulunsa, bunları kullanmasını iyi bilse ve çok cesûr olsa, kendisine hücûm eden arslana karşı kullanmadıkça, bu silâhların fâidesi olur mu?
Elbette olmaz. Bunun gibi, din bilgilerinden yüzbin mesele öğrense, bunları kullanmadıkça, faydasını görmez. Hasta olan kimse de, derdinin en iyi ilâcını bulsa, bunu kullanmadıkça ona faydası olmaz.
Allahü teâlâ, bilip de amel etmeyenleri, Cum’a sûresi beşinci âyetinde merkebe, A’râf sûresi yüzyetmişbeş ve yüzyetmişaltıncı âyetinde ise köpeğe benzetmektedir. İlmiyle amel etmeyen, insanları yanlış yollara sürükleyen âlim, hayatı tehlikede olan bir hükümdar gibidir. Hükümdarı yakalayıp öldürecekleri zaman, “Keşke bir hizmetçi olsaydım da bu tehlike ile karşılaşmasaydım” diyecektir. Nice kötü din adamı da, ahirette, “Keşke câhil olsaydım da insanları yanlış yola sürüklemeseydim” diyecektir.
09 Aralık 2006 Cumartesi
İslamiyette ilim ve amel münâsebeti
Dünkü makâlemizde, “İstediğiniz kadar okuyun, bildiğinizle amel etmedikçe, Allah size mükâfât vermez” ve “Kim bildiği ile amel ederse, Allah ona bilmediklerini de öğretir” [diğer bir rivâyette: “Bilmediği ilme onu vâris kılar”] hadîs-i şerîflerini zikretmiştik. Ayrıca insanın diğer varlıklardan daha mümtâz olmasının îmân, ilim, ahlâk ve takvâ ile olduğunu da belirttik. Allahü teâlâ, bu konuyla ilgili olarak Beyyine sûresinin 6-8. âyetlerinde buyuruyor ki:
“Kitâp ehlinden ve müşriklerden inkâra sapanlar var ya, onlar elbette, içinde devâmlı kalacakları Cehennem’dedirler. İşte onlar, yaratılanların en kötüleridirler. İmân edip iyi amellerde bulunanlar ise, işte onlar, yaratılanların en iyileridirler. Onların elbette ki Rableri yanında mükâfâtı, altlarından ırmaklar akan, içinde devâmlı kalacakları Adn Cennetleri’dir. Allah onlardan râzî, onlar da Allah’tan râzîdırlar. İşte bu (mükâfât ve rızâ mertebesi), Rabbinden korkanlara mahsûstur.”
Yüce kitâbımız Kur’ân-ı kerîmde, ilme değer verildiği kadar ilim ile âmil olmaya da değer verilmiştir. Kur’ân-ı kerîmde amelin lüzûmu defalarca beyân buyurulmuştur. Nitekim amel hususunda 135 kadar âyet-i kerîme vardır. Bunlardan 25’inde “amel-i sâlih” adı verilen her türlü iyi işden bahsedilmekte, aynı zamanda iyi ve kötü işlerin nelerden ibâret olduğu beyân edilmektedir.
O hâlde insanın ilk vazîfesi, Kur’ân-ı kerîmin ve Peygamber Efendimizin talîm ettikleri esâsları öğrenmek ve onlara uygun olarak “amel-i sâlih”te bulunmaktır. İmân ve İslâm esâslarını bilip tatbîk edecek, ibâdet yapacak kadar ilim öğrenmek her Müslüman için zarûrîdir; âkıl ve bâliğ, kadın ve erkek her Müslüman üzerine farz-ı ayındır. Nitekim hadîs-i şerîfte: “İlim öğrenmek erkek ve kadın her Müslümana farzdır” buyurulmuştur.
İlim öğrenmek için çalışmak gerekir. İlme başlayan her kimse, zamanında okunması âdet olan ilimleri okumuştur. Zâten hadîs-i şerîfte de: “İlim, ancak teallüm iledir” buyurulmuştur. Bütün İslâm târihi boyunca, ilim öğrenmek için, İslâm âleminin her tarafındaki meşhûr ilim merkezlerine ve şöhretli âlimlerin huzûrlarına gitmek, önemli bir şart olarak görülmüştür. Cenâb-ı Hak, ilmi isteyene, malı ise istediğine vermektedir. Mal ve mülk, herhangi bir kimsenin eline, çalışmadığı halde, meselâ mîrâs yoluyla geçebilir, ama ilim böyle değildir.
Cenâb-ı Hak, Kur’ân-ı kerîminde, kendisine (yani Allah’a) îmândan sonra sâlih ameli zikrederek onun önemini açıkça belirtmiştir. Bu konudaki birçok âyet-i kerîmeden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
“İmân eden iyi amel (ve hareket)lerde bulunan, namazı dosdoğru kılan, bir de zekâtı veren kimselerin Rableri indinde mükâfâtları vardır.” (Bakara, 277)
“Kim Allah’a ve âhiret gününe îmân edip de iyi amelde bulunursa, artık onların üzerine hiçbir korku yoktur. Onlar mahzûn da olacak değillerdir.” (Mâide, 69)
“Kim de erkek olsun kadın olsun, (fakat) mü’min olarak iyi amelde bulunursa, işte onlar, içinde hesâpsız rızıklara kavuşturulmak üzere, Cennete girerler.” (Mü’min, 40)
“Kim Rabbine kavuşmayı arzû ediyorsa iyi iş yapsın ve Rabbine yaptığı ibâdette hiç kimseyi ortak koşmasın.” (Kehf, 10)
“İnanan ve iyi işler yapanlar da halkın en hayırlılarıdır.” (Beyyine, 7)
“Asra yemîn olsun ki, insan ziyân içindedir. Ancak inanıp iyi işler yapanlar, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve birbirlerine sabrı tavsiye edenler başka (onlar ziyândan kurtulmuşlardır).” (Asr, 1-3)
Şurası bir hakîkattir ki, okuyan ve okumasından istifâde edebilen insanlar, dâimâ tekâmül kaydederler. Okuma aklî ve fikrî gelişmeyi temîn eder. Burada şunu tebârüz ettirmek gerekir ki, okumak, ilim öğrenmek sadece mekteplerde olmaz. Herkesçe bilindiği gibi, mekteplerde talebeye sadece birer anahtar verilir. Bu anahtarı alan öğrenciler, içerisinde ilim hazînesi bulunan kapıları açtıkları takdîrde, ilim öğrenebilirler. Aksi hâlde, sâdece etiket elde edilmiş ve diploma hammâllığı yapılmış olur. “İlim öğrenmek erkek ve kadın her Müslümana farzdır” hadîs-i şerîfine burada tekrâr dikkatleri çekmek lâzım. Bu hadîste falan okulu bitirmek, filan diplomayı elde etmek farzdır denilmiyor, ilim öğrenmekten bahsediliyor. Binâenaleyh ilim sadece mektepte değil, dışarıda da öğrenilebilir. Zâten mektebi bitirdiği hâlde, ilim tahsiline husûsî olarak, şahsî çalışmalarıyla devâm etmeyen insanlar, boş kalmaya mahkûmdurlar. Kâinâtın Efendisi olan Peygamberimiz:
“İki gününü birbirine müsâvî tutan aldanmıştır” buyururlar. Biz, ilim yönünden de iki günümüzü birbirine eşit tutmamalıyız ki, zarar ve ziyândan, hüsrân ve helâktan kurtulmuş olabilelim.
Müslümanın ilmiyle amel etmesiyle ilgili birçok hadîs-i şerîf vardır. Bunlardan birkaç tanesini şöylece sıralamamız mümkündür:
“Ey Müslümanlar, ilim öğrenin, ilim öğrenin, öğrendiğiniz zaman onunla (ilimle) amel edin.” (Dârimî, Mukaddime, 24)
“Ey âlimler topluluğu, ilimle amel edin, zira âlim bildikleriyle amel eden ve ilmi ameline uyan kişidir.” (Dârimî, Mukaddime, 34)
“İlimden istediğinizi öğrenin, fakat bildiklerinizle amel etmedikçe ilmin size hiçbir menfaatı olmayacaktır.”
“Dilediğiniz ilmi öğrenin. (Ancak) öğrendiklerinizle amel edinceye kadar Allah sizi mükâfâtlandırmaz.”
01 Şubat 2002 Cuma
İslâmiyette ilme ve ilim adamlarına verilen yüksek değer
Cumadan cumaya kaleme aldığımız makalelerimizden ikincisine başlarken hemen ifade edelim ki, en son ve en mükemmel din olan İslamiyette, ilme ve ilim adamlarına büyük değer verilmiştir. Mukaddes dinimizde okumanın önemi de çok büyük ve kitap sevgisi ise had safhadadır. Şüphesiz ki bu konu, burada birkaç paragrafa sığmayacak kadar geniştir. Belki bir kaç makalede bu konuyu ele almak gerekiyorsa da, şimdi burada bir nebze bahsetmek yerinde olacaktır.
Bilindiği gibi, Hazret-i Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem), 40 yaşında iken, peygamberliği henüz kendisine bildirilmeden önce, Mekke-i mükerremede Nur dağındaki Hıra mağarasında tefekkür ve ibadetle meşgul oluyordu.Yine böyle bir haldeyken, Cebrail aleyhisselam, Ramazan-ı şerif ayının 17. gecesi gelip, ilk emri getirmişti. Bilindiği üzere, bu gelen ilk vahiy, Alak Suresinin ilk beş ayet-i kerimesi idi. Meal-i alisi şöyledir:
Mes’ud olmak için...
“(Ey Habibim Muhammed!) Yaratıcı Rabbinin (Allahü tealanın) adı ile oku. O, insanı alaktan (yani pıhtılaşmış kandan) yarattı. Oku, senin Rabbin, en büyük kerem sahibidir. O, kalemle (yazı yazmayı) öğretendir. İnsana bilmediğini O öğretti (yani öğretir)”
İşte, ilk emri “oku” diye başlayan, cihanı aydınlatan İslam güneşi böyle doğmuştur.
Umumi bir tarif yapmak gerekirse İslam dini, Allahü tealanın, Cebrail ismindeki melek vasıtası ile Sevgili Peygamberi Muhammed aleyhisselama gönderdiği, insanların, dünyada ve ahirette rahat ve mes’ud olmalarını sağlıyan usul ve kaidelerdir. İslam alimlerinin buyurdukları gibi, bütün üstünlükler, faydalı şeyler, İslamiyetin içindedir. Eski semavi dinlerin görünür-görünmez bütün iyilikleri, bütün güzellikleri İslamiyetin içinde toplanmıştır. Bütün seadetler, muvaffakıyetler ondadır.Yanılmayan, şaşırmayan akılların kabul edeceği esaslardan ve ahlaktan ibarettir.
İslamiyet, insanların hem ruhi hem de maddi refahını en mükemmel şekilde te’min edecek prensipler getirmiştir. İnsan hak ve vazifelerini en geniş şekilde düzenlemiştir. İnsanların yardımlaşmalarını, birbirlerine hizmet etmelerini ehemmiyetle istemekdedir. Kendi idaresi altında bulunan insanların, evladın, ailenin ve milletlerin haklarını ve idarelerini öğretmekte; dirilere, geçmişlere, geleceklere karşı birtakım hak ve mes’uliyetler yüklemektedir. Seadet-i dareyn ya’ni dünya ve ahıret seadeti İslamiyette toplanmıştır. İnşaallah bundan sonraki makalelerimizde, mevzuun mütehassıslarından, sahanın uzmanlarından nakiller yaparak bu konular üzerinde genişçe durmak istiyoruz.
“Allah’tan ancak âlimler korkar!”
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi ilk emri, “Oku” şeklinde başlayan İslam dininde ilme ve okumaya büyük ehemmiyet verilmiştir. İslam dini ilme, fenne, tekniğe, endüstriye lâyık olduğu üzere önem verir. İlim mevzuunda, ilmin temin edeceği yüksek dereceler hususunda, Kur’an-ı kerimde müteaddid ayet-i celile ve Peygamber efendimizin birçok hadis-i şerifi vardır.
Şimdi konumuzla ilgili birkaç ayet-i kerime mealini misal olarak sunmak istiyoruz:
“De ki, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak temiz akıl sahipleri (bunları) düşünürler.” (Zümer: 9)
“Allah’tan kulları arasında (hakkıyla) ancak alimler korkar ...” (Fatır: 28)
Sevgili Peygamberimizin, bu konudaki hadis-i şeriflerinden de birkaç tanesini zikredelim:
“Beşikten mezara kadar ilim tahsil ediniz.” “İlim taleb etmek (erkek ve kadın) her müslümana farzdır.”
“Sadakanın en faziletlisi, müslüman kimsenin ilim öğrenmesi, sonra onu müslüman kardeşine öğretmesidir.”
Misal olmak üzere birkaç tanesini zikretmiş bulunduğumuz bu ayet-i kerime ve hadis-i şeriflerden başka, ilim mevzuunda birçok ayet ve hadis daha vardır, onlara temas etmeye yerimizin hacmi müsait değildir.
“Şeref, ilim ve edebledir”
Herkesçe bilindiği gibi, insanların diğer varlıklardan imtiyazlı ve üstün olmaları, kuvvetle, vücut iriliğiyle, çok yemekle, yiğitlikle değil, iman, ilim, edep, ahlak ve takva iledir. “İnsanın şerefi ilim ve edebledir. Mal ve neseble değildir” kelam-ı kibarı, konuyu ne güzel özetlemektedir. Yine “İlim rütbesi, rütbelerin en yükseğidir” hadis-i şerifi ilim rütbesinin durumunu çok güzel ifade etmektedir. Okuma-yazmanın önemini ifade için, uzun söze lüzum yok. Bu konuda asr-ı seadetten vereceğim bir tek örnekle yetineceğim:
Bedir harbinde, Mekkeli müşriklerden, Kureyş kâfirlerinden bir kısmı esir alındı. Esirlerin ne yapılacağı mevzuunda istişareler yapıldıktan sonra, her kafir on müslüman çocuğa okuma-yazma öğretirse serbest bırakılacak diye karar verildi. O zaman, maddi yönden sıkıntı içinde bulunup paraya büyük ihtiyaçları olan Peygamber efendimiz ve müslümanlar, okuma-yazmayı paradan daha mühim sayarak, esirlerden fidye yani kurtuluş parası alıp onları serbest bırakma yerine, az önce zikredilen yolu tercih etmişlerdir. Bu, okuma-yazmanın, ilim öğrenmenin ve bilgiyi arttırmanın ehemmiyetini bizlere ifade bakımından herhalde kafidir.
1 Mart 2002 Cuma
İslam dininde ilmin yüksek kıymeti
Bu makalemizin hemen başında belirtelim ki, hakikatte ilim sıfatı, Allahü tealanın yüce sıfatlarındandır. Kullarına da cüz’i olarak vermiştir. Allah’ın ilmi şüphesiz ki küllidir; ama kulların bilgisi cüz’idir. Yüce Allah, gaybı(gizliyi) da, açık olanı da bilir. İnsanların ilim sahibi olmaları ilmi, kitapları ve alimleri sevmeleri ve onları okuyup dinlemeleriyle mümkün olmaktadır.
Kur’an-ı kerimde en çok geçen kelime, Allah lafz-ı celalidir. Bu kelime, değişik şekillerde 2697(ikibin altıyüz doksanyedi) defa geçmektedir. Kökü “alime” olan ilim kelimesinden müştak(türemiş) olan kelimeler de, Kur’an-ı kerimde pekçok defa zikredilmiştir. Mu’cemlerden, fihristlerden yaptığımız bir araştırmaya göre, bu kelimelerin sayısı toplam olarak 676(altıyüz yetmişaltı)dır ki, Allah kelimesinden sonra, Kur’an-ı kerimde en sık geçen kelimelerden biri olduğunda şüphe yokdur.
İlk emir: Oku
Sevgili Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), 40 yaşında iken, peygamberliği henüz kendisine bildirilmeden önce, Mekke-i mükerremede Nur dağındaki Hıra mağarasında tefekkür ve ibadetle meşgul oluyordu.Yine böyle bir haldeyken, Cebrail aleyhisselam, Ramazan-ı şerif ayının 17. gecesi gelip, ilk emri getirmişti. Bilindiği üzere, bu gelen ilk vahiy, Alak Suresinin ilk beş ayet-i kerimesi idi.
İlk emri, “Oku” şeklinde başlayan ve tebliği 23 sene devam eden İslam dininde ilme ve okumaya büyük ehemmiyet verilmiştir. Hakikaten İslamiyet ilme, fenne, tekniğe, endüstiriye layık olduğu üzere önem verir. İlim mevzuunda, ilmin temin edeceği yüksek dereceler hususunda, Kur’an-ı kerimde müteaddid ayet-i celileler ve Peygamber efendimizin birçok hadis-i şerifi vardır. Şimdi konumuzla ilgili birkaç ayet-i kerime mealini misal olarak sunmak istiyoruz:
“....Allah, sizden iman etmiş olanlarla, kendilerine ilim verilmiş bulunanların derecelerini yükseltir...” (Mücadele:11)
“ Allah’tan kulları arasında (hakkıyla) ancak alimler korkar ...” (Fatır:28)
“De ki, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak temiz akıl sahipleri (bunları) düşünürler.” (Zümer:9)
Beşikten mezara kadar...
Sevgili Peygamberimizin, bu konudaki hadis-i şeriflerinden de birkaç tanesini zikredelim:
“İlim taleb etmek (erkek ve kadın) her müslümana farzdır.”
“Beşikten mezara kadar ilim tahsil ediniz.”
“Sadakanın en faziletlisi, müslüman kimsenin ilim öğrenmesi, sonra onu müslüman kardeşine öğretmesidir.”
Misal olmak üzere birkaç tanesini zikretmiş bulunduğumuz bu ayet-i kerime ve hadis-i şeriflerden başka, ilim mevzuunda birçok ayet ve hadis daha vardır, onlara temas etmeye bu kısa yazımızın hacmi müsait değildir. İnşaallah, yeri ve zamanı geldikçe onlara da temas edeceğiz.
İnsanın şerefi...
Herkesçe bilindiği gibi, insanların diğer varlıklardan imtiyazlı ve üstün olmaları, kuvvetle, vücut iriliğiyle, çok yemekle, yiğitlikle değil, iman, ilim, edep, ahlak ve takva iledir. “İnsanın şerefi ilim ve edebledir. Mal ve neseble değildir” kelam-ı kibarı, konuyu ne güzel özetlemektedir. Yine “İlim rütbesi, rütbelerin en yükseğidir” hadis-i şerifi ilim rütbesinin durumunu çok güzel ifade etmektedir. İslam alimleri ve atalarımız, asırlarca gecelerini gündüzlerine katarak çok kıymetli kitaplar yazmışlar ve bunları kütüphanelerde gözleri gibi koruyup bizlere kadar ulaştırmışlardır. Bizlere düşen, bunları okuyup istifade etmek ve gereğini yapmaktır.
Şurası bir hakikattir ki, okuyan ve okumasından istifade edebilen insanlar, daima tekamül kaydederler. Okuma, aklî ve fikrî gelişmeyi temin eder. Okuma-yazmanın önemini ifade için, uzun söze lüzum yok. Bu konuda asr-ı seadetten vereceğim bir tek örnekle yetineceğim:
Fidye yerine...
Bedir harbinde, Mekke’li müşriklerden, Kureyş kâfirlerinden bir kısmı esir alındı. Esirlerin ne yapılacağı mevzuunda istişareler yapıldıktan sonra, her kafir on müslüman çocuğa okuma-yazma öğretirse serbest bırakılacak diye karar verildi. O zaman, maddi yönden sıkıntı içinde bulunup paraya büyük ihtiyaçları olan Peygamber efendimiz ve müslümanlar, okuma-yazmayı paradan daha mühim sayarak, esirlerden fidye yani kurtuluş parası alıp onları serbest bırakma yerine, az önce zikredilen yolu tercih etmişlerdir. Bu, okuma-yazmanın, ilim öğrenmenin ve bilgiyi arttırmanın ehemmiyetini bizlere ifade bakımından herhalde kafidir.
Netice olarak söylemek gerekirse, insanın diğer varlıklardan daha mümtaz olması iman, ilim, edep, ahlak ve takva iledir. Bundan dolayı, en son ve en mükemmel din olan mukaddes dinimiz İslamiyette ilme, ilim adamlarına, kitaba, okumaya çok büyük önem verilmiştir.
19 Temmuz 2008 Cumartesi
İlim ve amel münâsebeti...
İmân ve İslâm esâslarını bilip tatbîk edecek, ibâdet yapacak kadar ilim öğrenmek her Müslüman için zarûrîdir, âkıl-bâliğ, erkek-kadın her Müslümânın üzerine farz-ı ayındır...
“İlim öğrenmek (erkek ve kadın) her Müslümâna farzdır” hadîs-i şerîfine burada dikkatlerinizi çekiyoruz. Bu hadîste, “falân okulu bitirmek, filân diplomayı elde etmek farzdır” denilmiyor, ilim öğrenmekten bahsediliyor. Binâenaleyh ilim sadece mektepte değil, okul dışında da öğrenilebilir. Zâten mektebi bitirdiği hâlde, ilim tahsîline husûsî olarak, şahsî çalışmalarıyla devâm etmeyen insanlar, boş kalmaya mahkûmdurlar. Herkesçe bilindiği gibi, mektep ve medreselerde talebeye sâdece birer anahtar verilir. Bu anahtarı alan öğrenciler, içerisinde ilim hazînesi bulunan kapıları açtıkları takdîrde, ilim öğrenebilirler. Aksi takdirde, sadece etiket elde edilmiş ve diploma hammâllığı yapılmış olur.
İlim öğrenmek için çalışmak gerekir. Zâten bir hadîs-i şerîfte de: “İlim, ancak teallüm iledir” buyurulmuştur. Mal ve mülk, herhangi bir kimsenin eline, çalışmadığı hâlde, meselâ mîrâs yoluyla geçebilir, ama ilim böyle değildir. Bütün İslâm târihi boyunca, ilim öğrenmek için, İslâm âleminin her tarafındaki meşhûr ilim merkezlerine ve şöhretli âlimlerin huzûrlarına gitmek, önemli bir şart olarak görülmüştür. İlme başlayan her kimse, zamanında okunması âdet olan ilimleri okumuştur.
Şurası bir hakîkattir ki, okuyan ve okumasından istifâde edebilen insanlar, dâimâ tekâmül kaydederler. Kâinâtın Efendisi olan Sevgili Peygamberimiz: “İki gününü birbirine müsâvî tutan aldanmıştır” buyururlar. Biz, ilim yönünden de iki günümüzü birbirine eşit tutmayalım ki, zarar ve ziyândan, hüsrân ve helâktan kurtulmuş olabilelim.
Okuma, aklî ve fikrî gelişmeyi te’mîn eder. Okuma-yazmanın ehemmiyetini ifâde için, uzun söze lüzûm görmeden, asr-ı seâdetten vereceğimiz bir tek misâlle iktifâ edeceğiz:
Bedir Harbinde, kâfirlerden bir kısmı esîr alındı. Esîrlerin ne yapılacağı mevzûunda istişâreler yapıldıktan sonra, “her kâfir, 10 Müslüman çocuğa okuma-yazma öğretirse serbest bırakılacak” diye karâr verildi. O zaman, maddî yönden sıkıntı içerisinde bulunup paraya büyük ihtiyâçları olan Peygamber Efendimiz ve Müslümânlar, okuma-yazmayı paradan daha mühim addederek, esîrlerden fidye (kurtuluş parası) alıp onları serbest bırakma yerine, yukarıda zikredilen yolu tercîh etmişlerdir. Bu, okuma-yazmanın, ilim öğrenmenin ve bilgiyi arttırmanın ehemmiyetini bizlere ifâde bakımından herhâlde kâfî bir misâl olsa gerektir.
İslâmı bütünüyle öğrenebilmek için bir ân bile boş durmamamız, her gün bir şeyler okumamız lâzım. Büyük âlim ve mutasavvıf, Allah dostu, büyük psikolog ve sosyolog İmâm-ı Gazâlî hazretlerinin yazdığı kitapların sahîfesi, ömrüne taksîm edilmiş, her gününe 18 sayfa düşmüştür. Bizler kitap yazmayı bir tarafa bırakalım; eğer günde 18 sayfa değil, 3-5 sayfa bile kitap okuyamazsak, hâlimiz perîşân demektir.
Yüce kitâbımız Kur’ân-ı kerîmde, ilme değer verildiği kadar ilim ile âmil olmaya da değer verilmiştir. İşte bunun içindir ki, Kur’ân-ı kerîm’de amelin lüzûmu defalarca beyân buyurulmuştur. Nitekim amel hususunda 135 kadar âyet-i kerîme vardır. Bunlardan 25’inde “amel-i sâlih” adı verilen “her türlü iyi iş”ten bahsedilmektedir.
Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde amel-i sâlihten bahsettiği gibi, iyi ve kötü işlerin nelerden ibâret olduğunu da beyân etmiştir. O hâlde insanın ilk vazîfesi, Kur’ân-ı kerîmin talîm ettiği esâsları öğrenmek ve ona uygun olarak amel-i sâlihte bulunmaktır.
Ma’lûmdur ki, insanın diğer varlıklardan daha mümtâz olması îmân, ilim, ahlâk ve takvâ iledir. Allahü teâlâ, Beyyine sûresinin 6-8. âyetlerinde buyuruyor ki:
“Kitap ehlinden ve müşriklerden inkâra sapanlar var ya, onlar elbette, içinde devâmlı kalacakları Cehennemdedirler. İşte onlar, yaratılanların en kötüleridirler. Îmân edip iyi amellerde bulunanlar ise, işte onlar, yaratılanların en iyileridirler. Onların elbetteki Rableri yanında mükâfâtı, altlarından ırmaklar akan, içinde devâmlı kalacakları Adn Cennetleridir. Allah onlardan râzî, onlar da Allah’tan râzîdırlar. İşte bu (mükâfât ve rızâ mertebesi), Rabbinden korkanlara mahsûstur.”
31 Temmuz 2010 Cumartesi
İlme kıymet vermek; medenî yaşamak için bir mecburiyettir
Bizim kültürümüzde, ilim ve ilim sahipleri çok övülmüş, cehâlet ise kötülenmiş olmasına rağmen; ilim bir maksat değil, bir vâsıta sayılmıştır. İlim, insana Rabbini tanıtan ve onu kulluğa sevk eden bir merhale kabûl edilmiştir. İlmin, amele (ya’nî fiiliyâta, işe) dönüşmesi hâlinde kıymetli olduğu, böyle olmayan bilgilerin insanlığı cehâlete götürdüğü bildirilmiştir. Hattâ bu ikinci kısma “faydasız ilim” denilmiştir. İlim, insanı önce kendini bilmeye, sonra da Rabbini bilmeye götürmektedir. İlmi arttıkça tevâzuu artmayan, amelleri ve ahlâkı olgunlaşmayan, kibir ve gurûra kapılanlara, aslında hakîkî âlim denmez.
“Peygamberler târihi” içerisinde son Peygamber olan Hazret-i Muhammed’in (aleyhisselâm), 150 bin güzîde sahâbî, mübârek insan, “hayırlı ümmet” meydâna getirmesi, onların da 40-50 sene gibi çok kısa zaman zarfında gâyet mahdût imkânlarla, Endülüs’ten [İspanya’dan] Çin’e kadar olan geniş coğrafî bölgeleri fethedip oralara ilim-irfân, ahlâk-fazîlet, adâlet-hakkâniyet, medeniyet-insan hakları, nûr ve hidâyet götürmeleri, dünyâda bir eşi-benzeri görülmemiş bir hâdisedir; bu dönemde yapılan fetihler ve elde edilen zaferler ciddiyetle incelenmesi gereken bir konudur.
İSLÂM ÂLİMLERİNİN HİZMETLERİ
İslâmiyetin doğuşundan i’tibâren onsekizinci yüzyıla gelinceye kadar, çeşitli İslâm memleketlerinde yetişen âlimlerin bir ibâdet vecdi içinde geceli-gündüzlü yaptıkları çalışmalar, dünyâyı her bakımdan aydınlatmış, yeni yeni ilmî keşifler ve teknik buluşlar insanlığa hediye edilmiştir.
Asırlar boyunca, şehirler i’mâr edilmiş, yollar açılmış; câmiler, medreseler, hastahâneler, çeşmeler, üniversiteler, hânlar, hamâmlar, çeşitli vakıf eserleriyle beldeler i’mâr edilmiş, güzelleştirilmiştir. Böylece insanların hayât seviyeleri yükseltilmiştir.
Ayrıca bir hakîkati daha ifâde edelim ki, Müslümânların matematik, astronomi, kimya, tıb, botanik, coğrafya... gibi ilim dallarında gösterdikleri mahâret ve buluşları, Avrupa rönesansının ve bugünkü dünyâ ilim ve tekniğinin temeli olmuştur.
Müslümân âlimlerin, göz ameliyâtından çiçek aşısına, matematik kâidelerinden astronomi hesaplarına, kan deverânından eczâcılığa kadar her sâhada ulaştıkları yüksek seviye, İslâm medeniyetini süsleyen kıymetli mücevherler gibidir.
Edebiyât, mi’mârî, tezhîp, hat, çinicilik, hattâtlık, oymacılık, kakmacılık... gibi sâhalarda ortaya konulan mümtâz eserler, bugün de bütün dünyânın hayrânlık ve takdîrlerini toplamaktadır...
Burada, şunu belirtelim ki, ilme kıymet vermek; medenî yaşamak için bir mecbûriyettir. İnsan, ömür sürdüğü müddetçe, dünyâda ihtiyaçlarını temîn etmek, tehlikelerden korunmak, râhat ve huzûr içinde yaşayabilmek, ma’nen ve mâddeten yükselebilmek için her şeyden önce bilmek, tanımak ve anlamak zorunda olduğunu hissetmiştir. Çünkü insan, bilmediğinin yalnız câhili değil, aynı zamanda esîri, âcizi ve düşmânıdır.
HULEFÂ-İ RÂŞİDÎN, EMEVÎLER, ABBÂSÎLER, OSMÂNLILAR
Şunu net bir şekilde ifâde edelim ki, bütün İslâm devletleri, mensubu oldukları İslâm dînine ve onun güzel ahlâkına, iyilik, çalışkanlık, adâlet... gibi emirlerine sarıldıkları müddetçe, çağlarının zirvelerine çıkmış ve diğer milletlere örnek ve onlardan daha üstün olmuşlardır.
[Şüphesiz ki, bizler için nümûne-i imtisâl yani örnek insan, ideal eğitimci, bundan 14 asır evvel, tek başına teblîgâta başlayarak 23 sene gibi çok kısa bir zaman zarfında, târihin bir benzerini görmediği ve kıyâmete kadar da göremeyeceği 150.000 kâmil insânın meydâna gelmesine vesîle olan, “Asr-ı Saâdet”in başmimârı sevgili Peygamberimizdir.]
Peygamber Efendimizin vazîfelerini tam olarak yaptıklarından dolayı, kendilerine “Hulefâ-i Râşidîn=Râşid Halîfeler” denilen “DÖRT HALÎFE DEVRİ” (632-661/H.11-40), bütün târih boyunca İslâmî fazîletlerin yaşandığı “Altın Çağ” olarak kabûl edilir. Bunlardan sonra, kronolojik olarak “Emevîler” ve “Abbâsîler” dönemi gelmektedir. Abbâsîlerden hilâfeti şerefli ecdâdımız Osmânlılar devralmışlar ve sâdece Müslümânlara değil, bütün insanlığa çok büyük hizmetler yapmışlardır.
Dinimizde ilmin önemi
Sual: İlim öğrenmenin fazileti nedir?
CEVAP
İlim öğrenmenin fazileti çoktur. Kur’an-ı kerimde meâlen, (Bilmiyorsanız, zikir ehline [ilim ehline, âlimlere] sorun) buyuruldu. (Enbiya 7)
Âyet-i kerimedeki zikir, ilim demektir. Bu âyet-i kerime, bilmeyenlerin, âlimleri bulup onlardan sorup, öğrenmelerini emretmektedir. (Hadika)
Üç ayet-i kerime meali de şöyledir:
(Allah iman edenleri yüceltir; kendilerine ilim verilmiş müminleri ise, [cennette] kat kat derecelerle yükseltir.) [Mücadele 11]
(De ki, hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Bilen elbette kıymetlidir.) [Zümer 93]
(Kulları arasında Allahü teâlâdan en çok korkan âlimlerdir.) [Fatır 28]
Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(İlim öğrenmek, kadın-erkek her müslümana farzdır.) [Beyheki]
(Fen ve sanat müminin kaybettiği malıdır. Nerede bulursa alsın!)[İbni Asakir]
(İlim Çin’de de olsa talep edin! Öğrenin!) [Beyheki]
(Beşikten mezara kadar ilim öğrenmeye çalışınız!) [Şir'a]
(Allahü teâlâ, İbrahim aleyhisselama "Ben ilim sahibiyim, ilim sahiplerini severim" buyurdu.) [İbni Abdilber]
(İlim, İslam’ın hayatı, imanın direğidir.) [Ebuşşeyh]
(Hiç kimse, cehaletle aziz, ilim ile de zelil olmaz.) [Askeri]
(Boş vaktini ilme harcayan kurtulur.) [İ. Maverdi]
(Salih âlimlerden olun, eğer salih âlimlerden olamazsanız, böyle âlimlerin sohbetinde bulunun, sizi hidayete kavuşturacak, dalaletten uzaklaştıracak ilmi dinleyin!) [İ. Maverdi]
(İlim öğrenmek, namaz, oruç, hac ve cihaddan da efdaldir.)[Deylemi]
(Nerede ilim varsa, orada müslümanlık vardır.) [S.Ebediyye]
(İlim, benim ve diğer Peygamberlerin mirasıdır. Kim de bana mirasçı olursa, Cennette benimle beraber olur.) [Deylemi]
(Bilerek yapılan az bir ibadet, bilmeyerek yapılan çok ibadetten daha iyidir.) [Şir’a]
(Allah’ın rezil etmek istediği kul, ilim ve edepten mahrum kalır.)[İbni Neccar]
(Bir müslüman, arkadaşına, hidayetini arttıracak veya onu tehlikeden kurtaracak hikmetli bir sözden daha iyi bir hediye veremez.) [Ebu Ya’la]
Hazret-i Lokman, oğluna buyurdu ki:
(Âlimlerle otur, hikmet sahiplerinin sözlerini dinle! Allahü teâlâ, bahar yağmuru ile toprağa hayat verdiği gibi, ölü kalbleri hikmet nurları ile diriltir.)
İlim, Cennete giden bir yol, gurbette arkadaş, yalnızlıkta sırdaştır. İlim, iki cihanda kurtuluş, düşmana karşı siperdir. İnsan için haya, gözler için ziyadır.
Hazret-i Ali buyurdu ki:
(İlim, maldan hayırlıdır. Çünkü malı sen korursun; fakat ilim seni korur. Mal harcamakla azalır, ilim sarf etmekle çoğalır.)
İmam-ı Gazali hazretleri de, (İnsanın diğer mahlukattan üstünlüğü ilmi iledir, güç ve kuvvetiyle değildir. Çünkü deve insandan kuvvetlidir. İrilik bakımından da değildir. Çünkü fil insandan çok iridir. Cesaret bakımından da değildir. Çünkü aslan insandan cesurdur. Çok yemesiyle de değildir. Çünkü mandanın karnı, insanın midesinden daha büyüktür. Şu halde ilim çok üstün bir vasıftır) buyurmaktadır.
Yemek ve içmekten kesilen hasta, ölmeye mahkum olduğu gibi, ilim ve hikmetten mahrum kalb de ölüme mahkumdur.
İlim öğrenmek ve öğretmek çok mühimdir. Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ ilim verdiği âlimlerden de Peygamberlerden aldığı misak gibi, ilimlerini saklamayıp insanlara açıklamaları için, söz almış ve "Rabbinin yoluna hikmetle, güzel öğütle davet et!"buyurmuştur.) [Ebu Nuaym]
(En güzel hediye, hikmetli bir sözü iyice anlayıp, din kardeşine anlatmaktır.) [Taberani]
(Bir saat ilim öğrenmek veya öğretmek, sabaha kadar ibadetten daha sevaptır.) [Deylemi]
(Heves edilecek iki kimse vardır: Biri, Allahü teâlânın verdiği ilimle amel edip başkasına da öğreten, ikincisi de, Allahü teâlânın verdiği serveti hayra sarf edendir.) [Buhari]
(İlim yolunu tutana, Allahü teâlâ Cennet yolunu açar.) [Tirmizi]
(Melekler, ilim talebesinden memnun oldukları için kanatlarını onların üzerine gererler.) [İ. Abdilber]
(İlimden bir mesele öğrenmek, dünyadaki her şeyden kıymetlidir.) [Taberani]
(Ya âlim, ya öğrenci, ya dinleyici veya bunları seven olun. Yoksa helak olursunuz.) [Beyheki]
(Tecrübeli yaşlılarla oturup kalkın. Âlimlere sorun. Hikmet sahipleri ile beraber olun.) [Taberani]
(Âlim olmayan veya ilim öğrenmeye çalışmayan bizden değildir.) [Deylemi]
(Bir âlimin, yanına oturarak, bir saat ilimle meşgul olması, bir âbidin 70 yıl ibadetinden hayırlı olabilir.) [Deylemi]
(İşlenen bir günah, âlime bir, cahile iki olarak yazılır. Âlim, günahı için azap olunur. Cahil ise hem günahı, hem de öğrenmediği için azap olunur.) [Deylemi]
(Allahü teâlâ, dünya işlerinin âlimi, ahiret işlerinin cahili olana buğz eder.) [Hakim]
(İlim öğrenmek, namaz, oruç, hac ve Allah yolundaki cihaddan daha kıymetlidir.) [Deylemi]
(Bir saat ilim öğrenmek gece sabaha kadar ibadet etmekten kıymetlidir. Bir gün ilim öğrenmek, üç ay oruç tutmaktan kıymetlidir.) [Ebu Nuaym]
(Bir kimse, ilim öğrense, bununla amel etmese bile; bin rekat namaz kılmasından daha fazla sevap alır. Eğer öğrendiği ilimle amel eder veya başkasına öğretirse, hem bunun sevabını alır, hem de Kıyamete kadar bununla amel edenlerin sevabını alır.)[Hatib]
(Farzlarda ihmallik yapan bir derde müptela olur.) [İ. Ahmed]
(Allah rızasından başka bir niyetle ilim öğrenen, Cehenneme gider.) [Tirmizi]
(Din ilmine sahip olanın sıkıntısı gider ve ummadığı yerden rızıklanır.) [İ. Neccar]
(İlim öğrenen veya Allah için bir dost edinen veya din kardeşinin yüzüne şefkatle bakan veya “Bismillah” diyerek işine başlayan affa uğrar.) [İ. Rafii]
İlim âlimden öğrenilir
Bir talebenin, ilim öğrenebilmesi ve doğru yolu bulabilmesi için, bir öğreticiye ihtiyacı vardır. Çünkü hadis-i şerifte, (İlim üstaddan öğrenilir) buyuruldu. (Taberani)
Kur'an-ı kerimde ise mealen, (Eğer bilmezseniz, bilenlerden sorun!) buyuruldu. (Nahl 43)
Allahü teâlânın rızasına kavuşmak için de sebeplere yapışmak, bir âlimin gösterdiği yolda gitmek gerekir. Kur'an-ı kerimde mealen (Ey iman edenler, Allah’tan sakının ve Onun rızasına kavuşmak için, vesile arayınız!) buyuruluyor. (Maide 35)
Bu âyet-i kerimeden de bir öğreticiye ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır. Bir kimsenin rehberi olmazsa, şeytan ona rehber olur. Şeytan rehber olunca da, kendisine tâbi olanı uçurumdan uçuruma atar.
[Bu yüzden, bid’at ehli, reformcu zatları dinlememeli, sözlerine inanmamalı, kitaplarını okumamalı, yaralı aslandan kaçar gibi bunlardan uzaklaşmalıdır. Nakli esas alan kitapları okumalıdır. Hakikat Kitabevi’nin yayınladığı kitaplar, ehl-i sünnet âlimlerinin kıymetli eserlerinden derlenerek hazırlanmıştır.www.hakikatkitabevi.com adresinden okunabilir ve temin edilebilir.]
İlim bulunan yerde müslümanlık vardır
Ehl-i sünnet itikadını ve ilmihalini öğrenmeyen ve çocuklarına öğretmeyenler, Müslümanlıktan ayrılmak, küfür felaketine düşmek tehlikesindedir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İlim bulunan yerde Müslümanlık vardır. İlim bulunmayan yerde Müslümanlık kalmaz.)
Ölmemek için, yiyip içmek gerektiği gibi, kâfirlere aldanmamak, dinden çıkmamak için de, dinini, imanını öğrenmek gerekir. Ecdadımız her zaman toplanıp, İlmihal kitaplarını okur, dinlerini öğrenirlerdi. Ancak böyle müslüman kaldılar. İslamiyet’in zevkini aldılar. Bu saadet ışığını bizlere, doğru olarak ulaştırabildiler.
Bizim de müslüman kalmamız, yavrularımızı içimizdeki ve dışımızdaki kâfirlere kaptırmamamız için, birinci ve en lüzumlu çare, her şeyden önce Ehl-i sünnet âlimlerinin hazırladığı ilmihal kitaplarını okumak ve öğretmektir. Çocuğunun müslüman olmasını isteyen ana-baba, çocuğuna Kur'an-ı kerim öğretmelidir. Fırsat elde iken okuyalım, öğrenelim ve çocuklarımıza, sözümüzü dinleyenlere öğretelim!(Herkese Lazım Olan İman)
İlim öğrenirken nelere dikkat etmeli?
İmam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki:
İlim talebesinin bazı vazifeleri şunlardır:
a- Kalbini bütün fena hâllerden temizlemelidir. Hadis-i şerifte, (Din, temizlik üzerine kurulmuştur) buyuruldu. Buradaki temizlik, sadece dış temizliği değil, aynı zamanda bâtın temizliğidir. Başka bir hadis-i şerifte de, (Köpek bulunan eve rahmet melekleri girmez)buyuruldu. Kalbi bir eve benzetelim. Bu eve melekler gelir. Gazap, kin, haset, kibir gibi kötü huyları havlayan köpek kabul edelim! Böyle azgın köpeklerle dolu eve rahmet melekleri girmez. Allahü teâlâ ilim nurunu kalbe melekler vasıtası ile akıtır. Rahmet meleklerinin girmediği kalb ilimden mahrum kalır.
b- Bütün gücünü ilme bağlamalıdır! Başka şeylerden alakayı kesmelidir! Dağınık fikir, suyu bölünen ırmağa benzer. Sağa sola aktığından bahçeyi sulayamaz.
c- İlmiyle kibirlenmemelidir! Hiçbir İslam âlimini küçük görmemelidir! Cahil ve aciz bir hastanın, mütehassıs bir doktoru kabul etmesi gibi İslam âlimlerini kabul etmelidir. Talebe, şahsi fikrini bir tarafa atmalı, İslam âlimlerinin öğüdüne kulak vermelidir! İslam âlimlerinin hata gibi görünen işini, kendi doğrusuna tercih etmelidir!
d- Faydalı ilimleri öğrenmeye çalışmalıdır! İlimden gaye, kalbi kötü huylardan temizleyip, faziletlerle süslemektir.
e- Zorluklara karşı sabırla göğüs germelidir. İlim ve diğer nimetleri acı ilaçlarla kaplamışlardır. Akıllı olan, bunların içine yerleştirilmiş tatlıları görür. Üzerindeki acı örtüleri de tatlı gibi çiğner. Acılardan tat alır. Hasta olan onun tadını duyamaz. Hastalık, Allahü teâlâdan başkasına gönül vermektir.
İlimden istifade edebilmek için:
1- Önce niyetini düzeltmeli, cahillikten kurtulmayı düşünmelidir! Allahü teâlâ, (Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu) buyurdu.
2- İnsanlara faydalı olmayı düşünmelidir! Hadis-i şerifte, (İnsanların hayırlısı, insanlara faydalı olandır) buyurulmaktadır.
3- Öğrendikleri ile amel etmeye çalışmalıdır. Çünkü, (Amelsiz ilim vebal, ilimsiz amel sapıklıktır) buyurulmuştur.
4- İlim öğrenmekten maksat, Cenab-ı Hakkın rızasını talep olmalıdır. Allahü teâlâ, ihlâsı, salih ameli övmektedir.
5- Üstüne lazım olmayan şeye karışmamalıdır. Hazret-i Lokman'a, (Bu dereceye ne ile kavuştun?) diye sual ettiler. (Doğruluk, emanete riayet ve bana lazım olmayanı bırakmakla) diye cevap verdi.
6- Biri ile münakaşa ederse, ona karşı insaflı olmalı, yumuşak davranmalıdır ki kendisi ile cahil arasındaki fark belli olsun. Hadis-i şerifte, (Allah refiktir, yumuşaklığı sever. Sertlik edenlere vermediği şeyleri ve başka hiçbir şeye vermediğini, yumuşak davranana ihsan eder) buyuruldu.
7- Sabırlı olmalıdır. İbni Abbas hazretlerine, (Bu ilmi ne ile elde ettin?) diye sual ettiler. Cevabında, (Darlıkta, genişlikte sabretmekle, sual sormakla ve yorulmayan bir azimle) buyurdu. Yine büyük bir zat aynı suale, (Erken kalkmakla, son derece alçak gönüllü olmakla, kuvvetli azim ve sabırla) diye cevap verdi.
8- İlim talebesi, herkesle iyi geçinmelidir! (İnsanların hayırlısı onlarla iyi geçinen, insanların şerlisi de onlarla çekişen) buyurulmuştur.
9- Çok edepli olmalıdır.
10- Büyük bir âlime, ilmi ne ile elde ettiği soruldu. Cevabında, (Hocamın her sözünü dinlemekle) buyurdu. Âlimler buyuruyor ki:
(İlim talebesi, ilme ve ilim öğreten hocasına hürmet etmedikçe, öğrendiği ilmin faydasını göremez.) [Bu yüzden, mezhep ve itikad imamlarımıza ve ehl-i sünnet âlimlerine saygı ve hürmette kusur etmemelidir.]
İlmin başı
Peygamber efendimiz, ilmin inceliklerini, acayipliklerini soran köylüye buyurdu ki:
- İlmin başını öğrendin mi?
- İlmin başı nedir ki?
- İlmin başı, Allahü teâlâyı hakkıyla tanımaktır. Bu da Onun, misli, benzeri, zıddı, dengi, eşi olmadığını, vahid, evvel, ahir, zahir ve bâtın olduğunu bilmektir. (Şir'a)
Görüldüğü gibi ilmin aslı marifetullahtır, yani Allahü teâlâyı tanımaktır.
İlmin veya başarının başı sabır denebilir. İbadet için de böyledir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İbadetin başı sabırdır.) [Hakim]
Sabrın önemi birçok işten büyüktür. Bu bakımdan, (Her işin başı sabırdır) denebilir.
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlimden bir şey öğrenmek, dünya ve içindeki her şeyden daha iyidir.) [Taberani]
(Öğretmek için ilimden bir mesele öğrenen 70 sıddık sevabı alır.) [Deylemi]
(İlim öğrenmek amelden kıymetlidir.) [Hatib]
İlimden zarar gelmez. Ölünceye kadar ilim öğrenmeye çalışmalıdır! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Hiç kimse cahillikle aziz, ilim ile de zelil olmaz.) [Askeri]
İlmin faydalısını öğrenmelidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâdan faydalı ilim isteyin ve fayda vermeyen ilimden Allahü teâlâya sığının!) [İbni Mace]
Lüzumsuz sualler
Okuyucularımız, çok zaman faydalı sual soruyorlar. Biz de araştırıyor, ehline soruyor, cevabını yazıyoruz. Böylece o okuyucu ile birlikte, diğer okuyucularımız da bundan istifade ediyor. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlim bir hazine, sual ise anahtardır. Sorun ki öğrenin! Bir sual sayesinde dört kişi sevap alır. Sual soran, cevap veren, dinleyen ve bunları sevenler.) [Ebu Nuaym]
Okuyucularımızdan bazıları ise, Hazret-i İbrahim’in kestiği koçun etini kimler yedi?, Falanca âlimin anasının adı neydi?, Yunus aleyhisselamı yutan balık, erkek miydi? gibi sualler soruyorlar. Dürr-ül-muhtarın Tahtavi haşiyesinde buyuruluyor ki:
(İnsanın bilmesi gerekmeyen şeyleri münakaşa etmesi mekruhtur. Öğrenilmesi emredilmemiş olan şeyleri sormak caiz değildir. Mesela Hazret-i Lokman peygamber midir? Cin, insanlara nasıl görünür? Hazret-i İsa gökten ne zaman inecek? Buna benzer şeyler sormamalı, çünkü bunları öğrenmekle emrolunmadık.)
Bugün çok kimse, Ehl-i sünnet itikadını bilmiyor. Öğrenmesi farz-ı ayn olan bilgilerden habersizdir. Faiz çeşitlerini, hatta yemeğin farzlarını bile bilmez iken, dünya ve ahirette gerekmeyen şeyleri soruyorlar. Biz de (Bilmiyoruz) diye cevap verince, (Bir bilene sor) diyorlar. Zaten biz, bilmediklerimizi bir bilene soruyoruz. Fakat bilinmesi gerekmeyenleri sormak lüzumsuzdur. Dünya ve ahirete yaramayan sualleri sormak ve her suale cevap vermeye kalkmak ve (Ben bilirim) demek doğru değildir. Kur'an-ı kerimde de mealen buyuruldu ki:
(Her ilim sahibinin üstünde, daha iyi bilen vardır.) [Yusuf 76]
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Âlimim diyen cahildir.) [Taberani]
(Çok sual sormaktan sakının! Sizden öncekiler, bu yüzden helak oldu.) [İ. Maverdi]
(Sizi çok sual sormaktan nehyediyorum.) [Taberani]
(Allah rızasından başka bir maksatla ilim öğrenen veya ilmini dünya menfaatine alet eden Cehenneme gidecektir.) [Tirmizi]
(İlmi, âlimlerle yarışmak, cahillerle münakaşa edip susturmak ve insanlar yanında itibar kazanmak için öğrenen Cehenneme gidecektir.) [Tirmizi]
Şu halde, lüzumsuz sual ve başka maksatlarla sual sormak doğru değildir. İmtihan gayesiyle karşısındakini sıkıştırmak için sual sormak da uygun değildir. Hadis-i şerifte, (Öğrenmek için sual sorun! Kötü maksatla sual sormayın!) buyuruldu. (Deylemi)
Suali uygun sorabilmek, o kişinin ilmini gösterir. Hadis-i şerifte, (Güzel sual, ilmin yarısıdır) buyuruldu. (Taberani)
İlmi, öğrenip amel etmek isteyen kimseye öğretmelidir! İlmin kıymetini bilmeyen, laf olsun diye öğrenmek isteyene, ilim öğretmek doğru olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlmi, ehli olmayana öğretmek onu kaybetmek demektir.) [İbni Ebi Şeybe]
(Bazı kavimler gelecek, fakihleri, ince ve karışık meseleleri ele alacak, halkı şaşırtacaklardır. İşte bunlar, ümmetimin şerlileridir.) [Taberani]
Ayıp olur diye sormamak
Sual: Bir genç kızım. Mahrem konuları sormaktan utanıyorum. Ne yapayım?
CEVAP
Bir kız, mahrem konuları annesine sorar. O da bilmezse, annesine, (Babamdan öğren) der. Babası da bilmezse, babasının, bilen birisine sorması gerekir. Babası yoksa, ağabey, amca, dayı gibi mahrem akrabalarından öğrenir. Bunlar da öğrenip bildirmezse, o zaman mektupla veya telefonla, kendinden değil de, (Bir kadının muayyen hâli şu kadar devam edip kesilse, ne gerekir) şeklinde sormak daha uygun olur. Bir kadının kocası, bu bilgileri öğrenip hanımına anlatmazsa, kadın, en uygun bir yolla bunları öğrenebilir. Bilenlerden bu konuları edep dairesinde sorması ayıp olmaz.
Hazret-i Esma’nın Peygamber efendimize nasıl gusledileceğini sorarken utanması üzerine, Hazret-i Âişe validemiz, (Ensar kadınları ne iyidir; utanmaları, dinlerini öğrenmekten men etmiyor)buyurdu. (Buhari) Demek ki, ayıp olur diye kendisine farz olan bilgileri öğrenmemek yanlıştır. Peygamber efendimiz, mahrem konuları anlatırken, (Allahü teâlâ, hakkın anlatılmasından çekinmez)buyurmaktadır. (Tirmizi) Aynı anlamda âyet-i kerime de vardır:
(Allahü teâlâ, gerçeği söylemekten çekinmez.) [Ahzâb 53]
Sual: Bilmediğimiz şeyler oluyor. Sormaya fırsat bulamıyoruz veya çekiniyoruz. Sormamanın vebali var mıdır? Bir de sorduğumuz kimse bildiği halde bilmiyorum derse ona da vebal olur mu?
CEVAP
İhtiyaç halinde bilmeyenler, bilenlerden sormalı, bilenler de bilgisini gizlememelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Âlimin bildiğini söylememesi, cahilin de bilmediğini sormaması helal değildir. Çünkü Allahü teâlâ, "Bilmiyorsanız, ilim ehline sorun"buyuruyor.) [Taberani]
Dinini öğrenmek için sual soranlara, cevap vermemenin vebali çok büyüktür. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İlmini [bildiğini] gizleyene, denizdeki balıktan, gökteki kuşa kadar her şey lanet eder.) [Darimi]
Okuma alışkanlığı kazanmak
Sual: Ülkemize gelen turistlere dikkat edin, bavullarının yarısında elbise, geri kalan yarısında kitaplar var. Oysa biz seyahate çıktığımız zaman aklımıza en son gelen şey kitaptır. Okuma sevgisi ve alışkanlığını kazanmamız hususunda tavsiyeniz nedir?
CEVAP
Bilginin kaynağı kitaptır. En güzel, en sağlıklı ve en kolay bilgi kitap okuyarak öğrenilir. Sessiz bir öğretmendir kitap. Anlamadığınız yeri defalarca okuyabilirsiniz. Anlayamadığınız için kızmaz size. Aşağılamaz ve şevkinizi kırmaz.
Kitap okurken hem yeni bilgiler öğrenir, ufkunuzu genişletir, hem de günlük sıkıntılarınızdan az da olsa uzaklaşmış olursunuz. Çok kitap okuyanların konuşması düzelir. Güzel ve anlamlı cümleler kurar. Fikrini sağlıklı bir şekilde aktarabilir muhatabına. Fazla gaf yapmaz. Hadiseleri daha geniş açıdan ele alarak değerlendirir. Kolay öfkelenmez, sabrı öğrenir. Anlayışlı ve hoşgörülü olur.
Tabii kitap derken, her kitap bunları sağlar demiyoruz. Kitabın da doğrusu, güzeli, faydalısı var. Bunun tersi de mümkün. Bazı kitapları okuduğunuz zaman; ister istemez olumsuz yönde etkilenebilirsiniz.
At, otu yemeden önce koklar. Eğer zehirli ise, şüphelenirse yemez. Kitap da öyledir. Kitap hakkında önceden bilgi sahibi olmak, kitabın yazarı, müellifi hakkında fikir sahibi olmak gerekir.
Bozuk bir besin yediğimiz zaman midemiz nasıl bozuluyorsa, bozuk bir kitap okuduğumuz zaman beynimiz de o şekilde etkilenir. [Bu yüzden mezhepsizlerin, reformcuların kitaplarını okumamalı.]
İnsanın en esef duyacağı şey, öğrendiği lüzumsuz ve yanlış bilgidir.
Lüzumsuz bilgi nedir?
Dünya ve ahiretine yaramayan, sadece bazı tartışmalarda ve bilgiçlik taslamada işe yarayabilen bilgi türüdür. Mesela, 1980 yılının en hızlı koşan adamının ismini ezberlemek gibi. Maalesef günümüzde genel kültür dendiği zaman bu tür şeyler akla geliyor. Bilime ve insana hiçbir faydası olmayan bir sürü ıvır zıvır bilgiler...Konuyu fazla dağıtmayalım.
Kitap okumanın faydalarını saymakla bitiremeyiz...
Bizim asıl değinmek istediğimiz konu; kitap okuma alışkanlığıdır.
Bu alışkanlık, küçük yaşlarda kazanılırsa, daha etkili, daha güzel ve daha kalıcı olur.
Çocuklara ve gençlere okuma alışkanlığı kazandırmak lazımdır. Peki, bu nasıl mümkün olabilir?
Çocukların ve gençlerin okudukları zaman heyecan duydukları çizgi romanlar, kısa hikayeler, meraklı çocuk romanları, kelime hazinesini geliştiren bulmacalar, bilmeceler, çocuklar ve gençler için hazırlanmış mecmualar bu iş için biçilmiş kaftandır.
En güzel okuma alışkanlığını bu bahsettiklerimiz sağlayacaktır.
Yoksa, çocuklara direkt bilginin verildiği ders kitaplarının ve ağır kitapların okutulması çok zordur. Ülkemizde bu işi en güzel yapan ve başarılı olan kuruluşlardan bir tanesi Türkiye Çocuk Dergisi’dir. Yıllardan beri profesyonel ve uzman kadrosu ile çocukları ve gençleri geleceğe hazırlıyor.
Ülkemizde okuma alışkanlığının çok yetersiz düzeyde olduğunu kabul etmek zorundayız. Dünya ülkeleri ile kıyaslandığımız zaman, çok geri saflarda kalıyoruz.
Televizyon ve radyo gibi cihazlardan edinilen bilgiler, uçucudur. Çok bilgi verilse dahi, bunları hatırımızda tutmak zordur. Çünkü, bu bilgilere erişmek için hiçbir emek harcanmamıştır.
Ama kitap öyle değil. Belli bir emek harcanarak edinilen bilgilerin unutulma ihtimali daha düşüktür.
Sual: Bazıları dini ve ilmi diyorlar. Din ilimden ayrı mıdır?
CEVAP
İslamiyet, ilmin tâ kendisidir. Kur'an-ı kerimde birçok yerde, ilim emredilmekte, ilim adamları övülmektedir. Mesela, (Bilen ile bilmeyen hiç bir olur mu, bilen elbette kıymetlidir)buyurulmaktadır. (Zümer 9)
Peygamber efendimizin ilmi öven ve teşvik buyuran sözleri o kadar çok ve meşhurdur ki, gayrı müslimler dahi bunları bilmektedir. Yukarıda birkaçını bildirdik.
İslam dininde kadın, kocasının izni olmadan nafile hacca gidemez. Sefere çıkamaz. Fakat kocası öğretmezse ve izin vermezse, ondan izinsiz, kendisi için lüzumlu ilmi öğrenmeye gidebilir. Allahü teâlânın sevdiği hacca izinsiz gitmesi günah olduğu halde, ilim öğrenmeye izinsiz gitmesi günah olmuyor. Hadis-i şerifte, (Nerede ilim varsa, orada Müslümanlık vardır. Nerede ilim yoksa, orada kâfirlik vardır) buyuruluyor. Burada da ilmi emretmektedir. (Herkese Lazım Olan İman)
İlim, dinden ayrı değildir. İslam ilimleri ikiye ayrılır:
1- Akli ilimler,
2- Nakli ilimler.
Fizik, kimya, matematik, edebiyat gibi tecrübi ilimlere, akli ilimler denir. Tefsir, kelâm, hadis, fıkıh gibi ilimlere de nakli ilim veya din ilimleri denir.
"İslamiyet, ilmi, fenni emreder" demek bile yanlış anlaşılabilir. İslamiyet’in kendisi ilimdir.
Fen ilimleri, İslamiyet’in bir koludur. Din [İslamiyet] denince, içine ilim de girer. Bunun için, dini ve ilmi demek yanlıştır. Fen, dinden ayrı değildir.
"Dini, ilmi, edebi ve ahlaki yayın" gibi tabirler kullananlar, böyle konuşup yazanlar, ya dinimizi iyi bilmiyorlar veya mezhebi kabul etmiyorlar. Bütün ilimler, İslam bilgileri içinde incelenir. Dini, ilimden ayıranlar, Batılı yazarların tesiri altında kalan kimselerdir. Dinimizde ahlak da var, edep de var, edebiyat da... Bu bakımdan "Dini, ilmi, edebi, ahlaki yayın" tabiri doğru değildir. Dini denilince, diğerleri kullanılmaz. Dini kelimesi kullanılmadan diğerlerinin hepsini kullanmakta mahzur yoktur.
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Fen ve sanat müminin kaybettiği malıdır. Nerede bulursa alsın!)[İbni Asakir]
(İlim Çin’de de olsa talep edin! Öğrenin!) [Beyheki]
Çin, eskiden olduğu gibi yine müslüman değildir. Çin’den alınacak ilim, elbet fen ilmidir. Her türlü teknolojidir. Bu bakımdan hiç kimsenin, İslamiyet’in ilme, tekniğe karşı olduğunu söylemesi mümkün değildir.
Sual: Kadın ve erkeğe farz olan ilimler nelerdir?
CEVAP
Dinimizde farz olan ilimler ikiye ayrılır: Farz-ı kifaye, Farz-ı ayn olan ilimler.
Dünya işlerini tanzim için gereken tıp, ziraat, terzilik, siyaset gibi ilimler, farz-ı kifayedir.
Bu ilimleri bilen kâfi miktarda insan varsa, diğer insanların bu ilimleri öğrenmesi farz olmaz. Yani bu ilimleri bilmediği için diğer insanlar mesul olmazlar.
Farz-ı ayn olan ilimleri her müslümanın bilmesi farzdır. Mesela namaz, oruç gibi ibadetleri her müslümanın bilmesi farzdır. En başta da Ehl-i sünnet itikadını öğrenmek her müslümana farz-ı ayndır. Ancak zekat verecek zenginin zekat ilmini bilmesi farz-ı ayn iken, fakirin bilmesi farz değildir. Evlenecek kimsenin evliliğe ait lüzumlu bilgileri bilmesi farzdır. Evlenmeyecek kimsenin evliliğe ait bilgileri bilmesi farz değildir.(Hadika)
Sual: Dinimi daha iyi öğrenebilmem için çok çeşitli kitap okumanın zararı olur mu?
CEVAP
Çok kitap okumak, çok ilim öğrenmek yerine faydalı ilim öğrenmek gerekir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allahü teâlâdan faydalı ilim isteyin ve fayda vermeyen ilimden Allahü teâlâya sığının.) [İbni Mace]
(İlmin faydası, ibadetleri doğru ve makbul yapmakla görülür. Haramlardan sakındırmayan, zühdü artırmayan ilim, ancak Allahü teâlânın gazabını artırır.) [Deylemi]
(İlmi çoğaldığı halde, ahlakı düzelmeyen kimse, Allahü teâlâdan uzaklaşır.) [Deylemi]
Hikmet nedir?
Sual: Gayri Müslimlerden alınan ilimlerden istifade etmenin mahzuru olur mu?
CEVAP
Dini bilgiler, ehl-i sünnet âlimlerinden alınır yani onların kitaplarından öğrenilir. Fen ilmi ise her yerden alınır. Bu konudaki üç hadis-i şerif meali şöyledir:
(Hikmet, [fen ve sanat] müminin kaybettiği malıdır. Nerede bulursa alması gerekir.) [İbni Asakir, Askeri]
(Hikmeti al, hangi kaptan çıktığı sana zarar vermez.) [Künuz-ül hakaik]
(İlim Çin’de de olsa alın.) [Beyheki]
Bu hadis-i şerifler, dünyanın en uzak yerinde, hatta kâfirlerde bile olsa ilmi almayı emretmekte, doğu veya batıdan gelme diyerek fenni reddetmemek gerektiğini bildirmektedir. (Mevduat-ül-ulum)
Hikmet, fen ilmi anlamına geldiği gibi, başka anlamlara da gelir. Mesela fıkıh ilmi anlamına da gelir. Bir âyet-i kerime meali şöyledir:
(Allah, hikmeti [fıkh ilmini] kime dilerse ona verir. Her kime hikmet verilmişse, muhakkak ona çok hayır verilmiştir.) [Bekara 269]
Hikmet, eşyanın mahiyetini, vasfını ve özelliğini bilmek anlamına da gelir. Bir âyet meali şöyledir:
(Allah’a şükret diye Lokmana hikmet verdik. Şükreden kendisi için şükreder.) [Lokman 12]
Sual: İlim öğrenmenin şartı falan var mı?
CEVAP
İlim talep edene öğretilir. Talep etmeden ilim öğrenilmez. Bir şeyler ezberleyebilir, durumu idare edebilir ancak faydasını pek göremez. İlim öğrenmenin ilk şartı talep etmektir.
Sual: Günah işleyerek ilim öğrenilir mi?
CEVAP
Öğrenilmesi lazım olan ilim bile, günah işleyerek öğrenilmez.
Sual: Okulda bulunduğumuz ve evde ders çalıştığımız her an, hiç durmadan sevap almamız için nasıl niyet etmeli?
CEVAP
Şöyle niyet edilebilir: (Okula, eğitimim bitince, müslümanlara, insanlara hizmet etmek için gidiyorum ve derslerime onun için çalışıyorum. Ya Rabbi bana faydalı ilim nasip eyle.)
Sual: "Bilip de yapmamanın cezası daha büyüktür" diyerek dini meseleleri öğrenmek istememek uygun mudur?
CEVAP
Öğrenmesi mümkün iken öğrenmemek de günahtır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Aynı günahı işleyen âlime bir, cahile iki günah yazılır. Âlim, yalnız günahın, cahil ise, hem günahın, hem de o meseleyi öğrenmemenin cezasını çeker.) [Deylemi]
Sual: Dünya ve ahireti kazanmak için ne gerekir?
CEVAP
Dünya ve ahireti kazanmak, ilim iledir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Her şeyin bir yolu vardır. Cennetin yolu ilimdir.) [Deylemi]
Ahireti kazanmak ilim ile olduğu gibi, dünyada da rahat ve huzur içinde yaşamak, yine ilim iledir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Süleyman aleyhisselam, mal, saltanat ve ilim arasında muhayyer bırakıldı. İlmi seçti. Mal ve saltanat da verildi.)[Deylemi]
En üstün amelin ne olduğu sual edildiğinde, Peygamber efendimiz,(Allahü teâlâyı bilmek) buyurdu. Onlar, (Ya Resulallah, biz amelden soruyoruz. Siz ilimden cevap veriyorsunuz) dediler. (İyi bilin ki, ilim ile yapılan az amel kıymetlidir. Fakat cehaletle yapılan çok amel faydasızdır) buyurdu. (İbni Abdilber)
Tasavvufu, yani tarikatı öğrenmeden önce, ilim öğrenmek gerekir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bir saat ilim öğrenmek veya öğretmek, sabaha kadar ibadet etmekten daha sevaptır.) [Ebu Nuaym]
Bedreddin-i Serhendi hazretleri buyuruyor ki:
(İmam-ı Rabbani hazretlerinden Buhari, Mişkat, Hidaye, Şerh-i Mevakıf kitaplarını okudum. Gençleri ilim öğrenmeye teşvik eder, "Önce ilim, sonra tasavvuf" buyururdu. Benim ilimden kaçındığımı, tasavvuftan zevk aldığımı görünce, halime merhamet ederek, "Kitap oku, ilim öğren, cahil sofu, şeytanın maskarası olur, Rütbetül-ilmi aler rüteb yani, rütbelerin en üstünü, ilim rütbesidir" buyurdu.)[Hadarat-ül-kuds]
Sual: En iyi ibadet nedir?
CEVAP
Her zaman doğru iman sahibi olmaya, farzları yapıp haramlardan kaçmaya, tevbe edip farz borçlarını ödemeye çalışmalıdır! Bunları doğru yapabilmek de, ancak ilimle mümkündür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Gece bir müddet ilim öğrenmek, bütün gece ibadet etmekten sevaptır.) [R. Nasıhin]
(Sabah-akşam ilimle meşgul olmak, cihaddan efdaldir.) [Deylemi]
(İlimden bir mesele öğrenmek, yüz rekat [nafile] namaz kılmaktan daha kıymetlidir.) [İ. Abdilber]
İlimsiz amelin kıymeti olmaz. Günümüzde ilmin önemi daha büyüktür. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Siz fakihleri çok, hatipleri az, isteyeni az, vereni çok bir zamandasınız. Böyle zamanda amel ilimden hayırlıdır. Bir zaman gelir ki, fakihleri az, hatipleri çok, isteyeni çok, vereni az olur. O zamanda ise ilim amelden hayırlıdır.) [Taberani]
Faydalı ve faydasız ilimler
Sual: Faydalı ve faydasız ilimler nelerdir?
CEVAP
Faydalı ve faydasız ilimlere birkaç örnek verelim:
1- İman, ibadet ve kazanç ilimlerini öğrenmek farzdır. (Hindiyye)
2- Fıkıh öğrenmeyip, hadis, tefsir ile meşgul olmak çok yanlış olur.(Berika)
3- Matematik ve geometri, astronomi gibi ilimler, eğer Allahü teâlânın gösterdiği yerlerde, yani insanlara hizmet etmek için kullanılmazsa bunlarla uğraşmak, boşuna vakit öldürmek olur. Kıble ve namaz vakitleri için ve dine hizmet için bu ilimleri öğrenmekte mahzur yoktur.(M. Rabbani, Hindiyye)
4- Falcılık bilgileri öğrenmek haramdır. (Hindiyye)
5- Kelam, yani iman bilgilerini ihtiyaçtan fazla öğrenmek caiz değildir.(Hadika)
İlmi, Allah rızası için ve Müslümanlara hizmet için öğrenmelidir. Mal, mevki kazanmak, kibir ve şöhret için öğrenmemelidir. İlmi de ancak Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdıkları kitaplardan öğrenmelidir. (İslam Ahlakı)
Önce lazım olan
Sual: Bir Müslümanın önce bilmesi lüzumlu bilgiler nelerdir?
CEVAP
Her Müslümanın (İlmihal) öğrenmesi farz-ı ayndır. Allahü teâlâ,(Bilenlerden sorup öğreniniz) buyuruyor. Bilmeyenlerin, âlimlerden ve bunların kitaplarından öğrenmeleri gerekir. Bunun için, hadis-i şerifte, (İlim öğrenmek, kadın-erkek herkese farzdır) buyuruldu. Yapılması ve sakınılması gereken bilgileri, doğru yazılmış ilmihal kitaplarından öğrenmek lazımdır.
Âlimler, sözbirliği ile bildirdiler ki, her Müslümanın Ehl-i sünnet itikadını kısa olarak ve günlük işlerindeki ve ibadetlerdeki farzları ve haramları iyice öğrenmeleri farz-ı ayndır. Bunları ilmihal kitaplarından öğrenmezse, bid'at sahibi veya mülhid yani kâfir olur. Bunların fazlasını ve Arabi lisanının oniki âlet ilmini öğrenmek ve tefsir ve hadis-i şerif ve fen ve tıb bilgilerini, hesap, yani matematik öğrenmek, farz-ı kifayedir. Bu farz-ı kifayeyi, bir şehirde, bir kişi öğrenirse, bu şehirde bulunanların öğrenmeleri farz olmaz, müstehap olur.
Şehirde fıkıh kitaplarının bulunması da, İslam âlimlerinin bulunması gibidir. Böyle şehirde, fıkıh bilgilerinin fazlasını ve tefsir ve hadis öğrenmek hiç kimseye farz olmaz. Müstehap olur.
İhtiyaç halinde bilmeyenler, bilenlerden sormalı, bilenler de bilgisini gizlememelidir!
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Âlimin, ilmini gizlemesi, cahilin bilmediğini sormaması caiz değildir. Çünkü Allahü teâlâ "Bilmediğinizi âlimlere sorun!" buyuruyor.) [Taberani]
Dünya işlerini yaparken ahireti unutmak çok kötüdür. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ahir zamanda insanlar, camileri süsler, kalblerini viran ederler. Dinden çok elbiseye değer verirler. Dünyaları selamet ise, ahireti düşünmezler.) [Hakim]
Hep nafile namaz kılmak yerine, namazın nasıl kılınacağını öğrenmek daha kıymetlidir. Bilerek yapılan az amel, bilmeden yapılan çok amelden kıymetlidir. Bir şeyi iyi yapmak ancak ilimle mümkündür. Her şeyden önce ilim öğrenmeye çalışmalıdır! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allah indinde, ilim talebi, namaz, oruç, hac ve cihaddan efdaldir.) [Deylemi]
Amelsiz ilim
Sual: Gazeteyle, maille veya başka bir yolla gelen dini ilimleri öğrenip de uygulamazsak vebale girer miyiz?
CEVAP
Elbette, amelsiz ilmin vebali büyüktür. Üç hadis-i şerif meali şöyledir:
(İlmiyle amel etmeyen âlim, kıyamette en şiddetli azaba duçar olur.) [Beyheki]
(Âlim, ilmi az da olsa, ilmiyle amel eden zattır.) [Ebu-ş-şeyh]
(Bir kişiye dini bir öğüdün [kitap, sohbet, basın gibi] herhangi bir yolla ulaşması, Allah tarafından kendisine ihsan edilen bir nimettir. Onu şükrederek kabul etsin! Şükretmezse bu, Allah katında, aleyhinde bir delil olur. Günahının ve Allah’ın gazabının artmasına sebep olur.) [İ. Asakir]
İlmiyle amel etmemek vebal olur diye, dinini öğrenmemek de caiz olmaz, çünkü lüzumlu din bilgilerini öğrenmek farzdır. Farzı yapmamak haramdır. Farz olan ilmi öğrenmeli ve onunla amel etmeye çalışmalıdır.
Bâtın ilminin önemi
Sual: Selefiyim diyen bir arkadaş, (Ledün ilmi, bâtın ilmi, keramet, evliya diye bir şey yok) diyor. Bu Kur’an-ı kerime ve hadis-i şeriflere aykırı değil mi?
CEVAP
Bunu çok yazdık. Bu yazıda ledün ilminin önemini bildirelim.
Ledün ilmi, Allahü teâlânın ihsanı ile kalbe ilham edilen, İlahi sırlara ait bilgilerdir. Görünüşte, akla ve nakle zıt gelebilir. İlm-i ledün sahibi olanlar, olaylardaki gizli sırları ve hikmetleri bilir.
Abdülgani Nablusi hazretleri buyuruyor ki:
İlmi bâtından habersiz olanlar, tasavvuf kitaplarını okuyunca, âriflerin sözlerini küfür ve sapıklık sanıyorlar. Anlamadıkları marifet bilgilerine inanmayıp tasavvuf büyüklerine dil uzatıyorlar. Bâtın bilgilerine inanmayan dinimizin sırlarına inanmamış olur. Böyle kimse bid’at ehli ve sapıktır. (Hadika)
Kehf suresinde geçen bir olay bâtıni ilimden, ilm-i ledünden bahsetmektedir. Ubey ibni Ka’b hazretleri bildiriyor ki:
Resulullah efendimiz şöyle anlattı:
Musa aleyhisselam, kavmine, (İnsanların en âlimi benim) dedi. Allahü teâlâ, onu ikaz edip (Denizlerin birleştiği yerdeki kulum senden âlimdir) buyurdu. Musa onu nasıl bulacağını sordu. (Bir sepet içine balık koy, balık nerede kaybolursa oradadır) buyurdu. Musa, sepete bir balık koyarak Yuşa ile birlikte yola çıktılar. Bir kayanın dibinde uyudular. O sırada sepetteki ölü balık canlanıp denize yüzerek gitti. Denizde izi belli oluyordu. Yuşa buna hayret etti. Bir müddet daha yol aldıktan sonra Musa, gence, (Yorulduk, gıdamızı getir) dedi. Halbuki Musa emredilen yere kadar yorulmamıştı. Genç: (Biz uyurken balığın denize gittiğini söylemeyi unuttum) dedi. Geri dönüp oraya geldiklerinde, orada elbisesini üstüne örtmüş birisini gördüler.
Bu Hızır idi. Musa ona selam verdi. Hızır, (Sen kimsin?) dedi. (Ben Musa’yım) dedi. Hızır, (Beni İsrail’in peygamberi Musa mı?) diye sordu. (Evet. Bildiğin ilimlerden bana öğretmen için seninle gelebilir miyim?) dedi. Hızır, (Benimle arkadaşlığa sabredemezsin. Çünkü Allahü teâlânın bana bildirdiği ilmi sen bilmezsin, sana bildirdiği ilmi de ben bilmem) dedi. Musa,(İnşallah beni sabredenlerden bulursun) dedi. Hızır da, (O halde, yaptığım işlerin hikmetini sorma) dedi.
Deniz kenarına gittiler, az sonra gemi geldi. Hızır’ı tanıdıkları için gemiye bunları ücretsiz aldılar. O sırada bir serçe gemiye kondu ve denizden bir iki damla su aldı. Hızır, (Ya Musa, benim ilmimle senin ilmin, şu serçenin denizden aldığı su kadar değildir) dedi. Sonra geminin bir tahtasını söküp attı. [Açılan delikten gemi su almaya başladı.] Musa, dayanamayıp, (Adamlar bizi ücretsiz gemiye bindirdiler. Sen gemiyi mi batıracaksın?) dedi. (Ya Musa, sen benimle yoldaşlığa dayanamazsın demedim mi?) dedi. Musa,(Mazur gör, unuttum) dedi.
Gemiden indikten sonra, oynayan çocuklara rastladılar. Hızır, çocuğun birini tutup öldürdü. Musa yine dayanamayıp, (Ortada bir şey yokken, suçsuz yere bir cana nasıl kıyarsın? Ne kötü şey bu) dedi. Hızır, (Ya Musa, sen benimle arkadaşlık yapamazsın demedim mi sana?) dedi. Musa, (Bunu da mazur gör. Bir daha işine karışırsam, arkadaşlığı bırakırsın. Çünkü artık yüzüm kalmaz) dedi.
Nihayet bir köye geldiler. Köylüler onları misafir etmedi, yemek istediler, köylüler vermedi. Orada yıkık bir duvar var idi. Hızır eli ile [kerametle] duvarı kaldırıp doğrulttu. Musa, bu işe de hayret edip(İsteseydin ücretle yapardın) dedi. Hızır, (Ya Musa, artık ayrılma zamanımız geldi) dedi.
Musa aleyhisselam eğer sabretseydi, çok ibretli olaylarla karşılaşacaktı. (Buhari)
Daha sonra Hızır aleyhisselam, yaptığı işlerin hikmetini şöyle anlattı:
Gemiciler on kardeşti. Geminin kazancı ile geçiniyorlardı. Bir derebeyi, sağlam gemileri zorla alıyordu. Bu geminin arızalı olduğunu duyunca, içine su alıp yolcular canını zorla kurtardığını öğrenince, almaktan vazgeçti. Biz de böylece iyiliğe iyilik etmiş olduk.
Günahsız çocuğa gelince, bunun ana babası salihti. Çocuk büyüyünce onları küfre zorlayacak, zulüm ve işkence edecekti. Kendisi de kâfir olarak ölecekti. Onu bundan kurtardık. Bunun yerine hayırlı bir evlat vermesi için Allahü teâlâya dua ettim. [Yeni doğan hayırlı evlattan, yetmiş peygamber meydana geldi.]
Doğrulttuğum duvar, öksüz çocuklara aitti. Babaları duvarın altına bir hazine saklamıştı. Duvarı düzeltmeseydim, yıkılıp hazine meydana çıkacak, başkalarının eline geçecekti. Onun için biz öksüzlere iyilik etmiş olduk.
Bahsedilen hazine, üzeri yazılı bir altın levha idi. Levhada da şöyle yazılı idi:
“Ölümü bildiği halde gülüp neşelenen, kadere iman ettiği halde üzülen, rızka Allahü teâlânın kefil olduğunu bildiği halde lüzumsuz zahmetlere giren, kıyamette sorgu suale inandığı halde gaflete dalan, fani olduğunu bildiği halde, dünyaya bel bağlayan kimseye hayret etmemek imkansızdır.”
Musa aleyhisselam gibi büyük bir peygamber bile, Allah’ın emri ile, nebi veya veli olduğu söylenen bir zattan bâtın ilmini öğrenmek için gidiyor. Gayba ait böyle ilimleri Allahü teâlâ herkese bildirmiyor, dilediklerine bildiriyor. Hazret-i Hızır’ın bu ilmi bildiği anlaşılmaktadır. Bu ilmi bilenler evliya veya peygamberdir.
Kıyamet yaklaştıkça, insanlar dinden uzaklaşmaya başlamaktadır. Eskiden kerameti görülen evliya çoktu. Fakat dinden uzaklaştıkça evliya azaldı, kerametler görülmez oldu. Ledün ilmi unutuldu. Sapıklar çoğaldı, keramet inkâr edilmeye başlandı.
Kur’an-ı kerimden keramet için üç örnek daha:
1- Hazret-i Süleyman, “Sebe Melikesinin tahtını bana kim getirebilir?” dedi. Cinlerden bir ifrit: “Sen yerinden kalkmadan önce, onu getiririm, buna gücüm yeter” dedi. İlmi ledün [ilmi bâtın] sahibi olan vezir Asaf bin Berhiya ise, “Gözünü açıp kapamadan ben onu sana getiririm” dedi ve bir anda getirdi. (Neml 38-40)
[Vezir de, cin de peygamber değildi. Vezir bu işi kerametle yapmıştı. Cin müslüman ise kerametle, kâfir ise sihirle yapacaktı.]
2- Hazret-i Meryem peygamber değildi. Kocasız çocuk doğurdu ve mabette yaşar, yiyecekleri, kerametle hep yanında hazır olurdu. Bir âyet meali:
(Hurma dalını kendine doğru silkele, taze hurma dökülsün.)[Meryem 24]
Hazret-i Zekeriya, Hazret-i Meryem’in yanında taze meyveleri görünce hayret ederdi. Bir âyet meali:
(Rabbi Meryem'e hüsnü kabul gösterdi; onu güzel bir bitki gibi yetiştirdi. Zekeriya, onun yanına, mabede her girişinde orada bir rızık görür, "Ey Meryem, bunlar sana nereden geliyor?" der; o da: Bunlar, Allah tarafından” diye cevap verirdi.) [Al-i imran 37]
3- Eshab-ı kehf, yiyip içmeden, bir zarara uğramadan 309 yıl uykuda kaldılar. Bir âyet meali:
(İşte bu, Allah’ın kudretini gösteren delillerden biridir. Uykuda iken sen onları uyanık sanırdın.) [Kehf 17, 18]
Kabuk ve öz
Sual: Kur’anın bir zahir, bir de batın manası vardır demek ve dinin emir ve yasaklarına kabuk, tasavvuf ise özdür demek doğru olur mu?
CEVAP
Bâtıni denen kimseler, (Kur’anın zahir ve batın manası vardır. Batın [iç, öz] manası gerekir, cevizin kabuğu değil, içi, özü işe yarar. Emir ve yasaklara uymak gerekmez) derler. Böyle söylemek dine aykırıdır.
Tasavvuf ehli, İslamiyet’i cevize benzetirler. (Kabuk olmadan öz olmaz, yani dinimizin emir ve yasaklarına uymadan hakikate, marifete kavuşulamaz. Meyveden, cevizden maksat da içidir) derler. Bunların benzetmesi dine uygundur.
Hakikat marifet andan içeru
Sual: Yunus Emre'nin, (Şeriat, tarikat yoldur varana, hakikat, marifet andan içeru) sözünü ileri süren felsefeci tarikatçılar, (Biz batın bilgilerini biliyoruz. Birçok haramlar bize helaldir. Siz kitaptan öğreniyorsunuz. Biz ise, Peygambere sorup anlıyoruz. Hatta, Allah'tan sorup öğreniyoruz. Şeyhimizin himmeti bizi marifetullaha kavuşturuyor. Kitaptan, üstaddan bir şey öğrenmeye ihtiyacımız yoktur. Din bilgilerine kavuşmak için fıkıh bilmeye ihtiyaç yoktur. Bizim yolumuz sevgi yoludur. Eğer bu yol bozuk olsaydı, nurlar, Peygamberler, ruhlar, bize görünmezlerdi. Biz yanılırsak, haram işlersek, rüyada bize bildirilir, doğruları öğretilir. Fukahanın kötü gördükleri şeyler, bize rüyada kötülenmedi, iyi bildiğimiz için yapıyoruz. Bunun için dinin emir ve yasakları önemli değil, önemli olan marifete kavuşmaktır) diyorlar. Dinin emir ve yasaklarına uymak önemli değil mi?
CEVAP
Cahiller, tasavvuf ehli zatların sözlerini anlamadıkları için, böyle yanlış yorumluyorlar. Yunus Emre, bu sözü ile, (Dinin emri bir yoldur, bu yolda yürüyen, hedefine varır, rıza-i ilahiye kavuşur, Cennete gider. Bir de, hakikat var, marifet var, bunlar daha kıymetlidir, daha kıymetliye kavuşmak için, önce emir ve yasaklara uymak gerekir) demek istiyor. Marifet veya marifetullah nedir, bunu bilirsek mesele kalmaz. Marifet sahibi olmak, marifetullaha kavuşmak evliya olmak demektir. Tasavvufun gayesi, insanı marifetullaha kavuşturmaktır.
Marifetullah, Allahü teâlânın zatını ve sıfatlarını tanımak demektir. Zatını tanımak, anlaşılamayacağını anlamaktır. Sıfatlarını tanımak, mahlukların sıfatlarına benzemediklerini anlamaktır. Marifetullahın meydana gelmesi mâsivanın tamamına muhabbetten kalbin kesilmesine, kurtulmasına bağlıdır. Bir kalbde, iki zıt şeyin sevgisi bir arada olmaz. (3/36)
Devamlı üstünlük, Allahü teâlânın marifetinden dolayıdır. Hazret-i Ebu Bekir, marifetullah ciheti ile hepsinden üstündür. Eğer başka bir sahabi, marifetullahta Ebu Bekr-i Sıddık'tan daha üstün olsa idi, üstünlük onun hakkı olurdu. Bir hadis-i şerif meali:
(Ebu Bekrin, sizden üstün olması, namaz ve orucunun çokluğu ile değildir. Onun kalbinde dolu olan şey iledir.) [Şevahid-ün-nübüvve]
İlmin önemi (şiir)
Sual: İlmin önemi nedir?
CEVAP
İlmin önemi büyüktür. Kur’an-ı kerimde, bilenlerle bilmeyenlerin bir olmadığı, bilenlerin elbette kıymetli olacağı bildirilmektedir. Ama her ilim değil, faydalı ilim övülmüştür. Bir de, faydalı ilimlerden kendimize lazım olanı seçmeliyiz. Bugün kendimize faydalı olan ilmi, gerçek İslâm âlimlerinin yazdıkları muteber eserleri okuyup öğrenmek gerekir. İlmin önemi hakkında bir şiir:
İlimsiz bir şey olmaz, ilim her şeye baştır,
Karanlık yollarda o, en aziz arkadaştır.
İlim, gerçek bir rehber, ilim başlara taçtır,
İlimsiz hayat olmaz, herkes ilme muhtaçtır.
Ondan sadığı yoktur, onun gibi yâr olmaz,
Her şeyde zarar olsa, onda hiç zarar olmaz.
Malını sen korursun, ilimse seni korur,
İlimsiz yeşil ağaç, susuz kalır ve kurur.
İlim, uçsuz bucaksız, bir denizi andırır,
İlimden başka her şey, insanı usandırır.
Nasıl kıymetli olmaz, Allah ilmi övüyor,
Resul-ü Kibriya da, bak neler buyuruyor:
(Ara, her yerde ilmi, o yer Çin olsa bile,
İlim öğrenmek farzdır, kadın erkek herkese.)
Hazret-i Ali’ye bak, ne diyor anlasana:
(Kim bir harf öğretirse, köle olurum ona.)
Âlimler nebilerin, vekilleri olurlar,
Dinimizi bozulup, yıkılmaktan korurlar.
Âlimin mürekkebi, daha azizdir şundan,
Fî sebilillah akan, şehitlerin kanından.
Nefisle cihad etmek, elbet ilimle olur,
Ancak doğru ilimle, amel eden kurtulur.
Âlim zahidden üstün, zühd ilmin altındadır,
Âlimler âhirette, nebiler yanındadır.
Âlimlerin bir sözü, yıllarca, baki kalır,
Alçaktaki insanı, yükseklere kaldırır.
Şimdi âlim bulmak zor, o halde ne yapmalı?
Onların kitabını, bulup çok okumalı!
Kitap, altın bir kafes, ilim içinde kuştur,
Kafesi satın alan, kuşa malik olmuştur.
Doğru kitaba sarıl, kalbin nur ile dolsun,
Okuyacağın kitap, doğru ilmihal olsun!
Sonra da okunmalı, Mektubat-ı Rabbani,
Feyizlerle doldurur, nurla kaplar insanı.
Fıkıh, ilm-i kelam ve tasavvuf birleşmiştir,
Kalbi temizleyen nur, orada yerleşmiştir.
Harikalar kaynağı, bulunmaz ifadeler,
Orada çözülmüştür, çok çetin meseleler.
Hepsi Mektubat’ta ve tercümesinde vardır,
Onsuz kurtuluş zordur, onsuz ilim, noksandır.
Okumalı bunları herkes, genç ve ihtiyar,
Nimetlere kavuşur, olur elbet bahtiyar.
Kelimeler:
Fî sebilillah: Allah yolunda, Allah rızası için
Zühd: Dünyadan ve dünyalık olan şeylerden uzak durmak
Zahid: Dünyaya düşkün olmayan kimse
İlm-i kelam: İman ve itikad bilgilerini delilleriyle anlatan ilim
Aziz: Üstün, kıymetli.
27 Haziran 2000 Salı
İlim silâh gibidir
İlim silâh gibidir, kullanmasını bilmeyene zararı olur. Düşmanın elinde zararı, dostun elinde faydası olur. İlim yağmura da benzer. Yağmur, temiz olarak yağar, bitkilerin kökleri bu suyu emer, kendi vasfına çevirir. Aynı yağmur suyu, biberi acılaştırırken, karpuzu tatlılaştırır. Temiz olan ilim de, kibirliyi azdırır, mütevazının tevâzuunu artırır. “Malın azdırdığı gibi, ilim de azdırabilir” buyurmuşlardır. Az da olsa, bir şey bilen insan, cahilleri görünce, ‘ben onlar gibi değilim’ diye kendini beğenir. İlim sahibi de, ekseriya, kendini cahilden üstün görür. Âlim, kibirden kurtulmak için şu iki şeyi bilip, ona göre amel etmelidir:
Birincisi: Bilmeli ki, âlimin mesuliyeti daha fazladır. Çünkü, günah olduğunu bilerek isyan eden ile, bilmeyerek o günahı işleyenin cezası bir olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Zebaniler, günahkâr hafızlara, puta tapanlardan daha önce azap yapar. Çünkü bilerek yapılan günah, bilmeyerek yapılandan daha kötüdür.)
(Kıyamette bir din adamı cehenneme atılınca, ona, “Niçin bu azaba düştün” derler. O da, “İnsanlara, günahtır, yapmayın der, kendim yapardım. Şu ibadeti yapın der, kendim yapmazdım. Bunun cezasını çekiyorum” der.)
(Kıyamette en çetin azap, ilmi kendine fayda vermeyen din adamına yapılacaktır.)
(Cehennemde bazılarının yaydıkları kötü kokular, diğerlerine ateşten daha fazla azap verir. Kim oldukları sorulunca “Din adamı idik. Bildiklerimizi yapmazdık” derler.)
(Âlimlerin iyisi, insanların en iyisi, âlimlerin kötüsü ise, insanların en kötüsüdür.)
(Bir zaman gelir, âlimler fitne çıkarır, cami ve hafızlar çoğalır, ama, [hakiki] âlim bulunmaz.)
İblis de âlim idi. Fakat ilmi ile amel etmedi. Dağda kalan kimsenin yanında, çeşitli silâhlar bulunsa, bunları kullanmasını iyi bilse ve çok cesur olsa, kendine hücum eden aslana karşı kullanmadıkça, bu silâhların faydası olmaz. Bunun gibi, bir kimse yüz bin dini mesele öğrense, bunları kullanmadıkça faydalarını görmez. Bir hasta, derdine en faydalı ilâcı bulsa, kullanmadıkça faydasını görmez.
İlmi, mala ve mevkie alet etmek uygun değildir. İlmin bunu yasakladığını bildiği hâlde, ilme uymamak büyük vebaldir. Allahü teâlânın kıymet verdiği ve her şeyin en şereflisi olan ilmi, mal, mevki kapmaya ve başa geçmeye vesile edenlere, bu ilim zararlı olur. Hâlbuki, dünyaya düşkün olmak, Allahü teâlânın hiç sevmediği bir şeydir. O hâlde, Allahü teâlânın kıymet verdiği ilmi, Onun sevmediği yolda harcetmek, çok çirkindir. Bilip de amel etmeyenler, Cuma suresinde eşeğe, A’râf suresinde ise köpeğe benzetilmiştir. Bir âlim, kendini cahilden üstün görmeye başlarsa, içinde bulunduğu bu büyük tehlikeyi düşünmesi gerekir! Bunu düşününce, tehlikeyi anlar. Bu âlim, hayatı tehlikede olan hükümdar gibidir. Hükümdarı yakalayıp öldürecekleri zaman, “Keşke bir hizmetçi olsaydım da bu tehlike ile karşılaşmasaydım” der. Nice âlimler var ki, kıyamette, ilmi ile kibirlenmenin cezasını görünce, keşke cahil olsaydım diyecektir.
İkincisi: Kibrin büyük günah olduğunu, insan, nefsini ne kadar aşağılarsa, Allahü teâlâ indinde kıymetinin o kadar yükseleceğini, kendine kıymet verenin, Allah katında kıymetinin olmayacağını bilmesidir. İlmi olduğu hâlde, kibrin zararını bilmeyene âlim demek yanlış olur. İnsanın ilmi arttıkça, Allahtan korkması da artar, günah işlemeye cesaret edemez.
7 Haziran 2000 Çarşamba
‘Edep ilimden önce gelir’
Müslüman, edepli, görgülü, nazik, kibar, güler yüzlü olmalı, efendim demeden konuşmamalıdır! Edep; güzel terbiye, iyi davranış, güzel ahlâk, hayâ, nezaket, zarafet demektir. Edep, hiçbir hırsızın çalamadığı güzel bir ziynettir. Edep, insanla hayvanı ayıran farktır. Hz. Ömer, (Edep, ilimden önce gelir) buyurdu. İbni Mübarek hazretleri ise, (Her ilmi bilen bir âlimin, edebinde noksanlık varsa, onunla görüşmemek kayıp sayılmaz. Fakat edepli biri ile görüşemezsem üzülürüm) buyurdu. Edepli kimselerin görgülerinden bazıları şöyledir:
Sokakta: Sokağa tükürmek, çöp atmak, geliş geçişe mâni olmak, tiksindirici çirkin şeyler bırakmak, görgüsüzlüktür. İhtiyar, kadın ve hastalara her zaman öncelik verilir. İhtiyaçları varsa yardımcı olunur.
Taşıma araçlarında: İnip binerken itişmek, sıra olan yerlerde sırasını beklememek çirkin davranıştır. Gençler; yaşlılara ve hastalara yer verir. Peygamber efendimiz, (Büyüklerini saymayan bizden değildir) buyuruyor. Günümüzde bazı gençler, yer vermemek için uyur numarası yapıyor, volkmen dinliyor. Ecdada layık torunlar olmaya çalışmalıyız.
Alışverişte: İzin almadan satıcının malına dokunulmaz. Malın görünüşünü, kalitesini bozacak şekilde ellenilmez ve bakılmaz. Fiyat konusunda fazla ısrar edilmez. Alınsa da alınmasa da teşekkür edilir. Satıcı müşterisinin memnun olacağı hal ve harekette bulunur. Malını almayanlara kızmaz, darılmaz, aleyhlerine olacak bir sözü arkalarından da söylemez. Alışverişte her iki taraf birbirlerini aldatmaktan uzak durur.
Toplu yerlerde: Düğün, cenaze ve bayramda daha hassas, nazik ve kibar olunur. Yere ve zamana göre uygun tavır takınılır. Cenazede, cenaze sahiplerinin üzüntüsünü paylaşılır, maddî ve mânevî üzerine düşen yardım yapılır, tesellî edici söz ve davranışlarda bulunulur. Yakınlarını kaybedenlere daha yakın davranılır. Düğün ve bayramlarda her zamankinden daha fazla güler yüzlü, neşeli, nazik, ikram edici olmak, büyüklere ve küçüklere uygun hediyeler vermek, gönüllerini ve duâlarını almak, görgülerimiz arasındadır. Görgüde, eliyle ve diliyle başkalarını incitmemek esastır.
Komşulukta: İyi geçim, karşılıklı yardımlaşma, dert ve sevinçlerine iştirâk, her karşılaştıklarında selâmlaşma, hal hatır sorma, birbirinden isteklerini imkan ölçüsünde temin etme önemli görgü kurallarındandır. Gürültü, çöp, pislik, rahatsız edici koku ve benzeri şeylerle komşuları rahatsız etmek hiç hoş karşılanmaz. Komşu kadın ve çocuklarına ayrı bir îtinâ, hürmet ve şefkat gösterilir.
Okulda: İlme son derece büyük önem veren Müslüman, ilim yuvası olan okullardaki görgü üstünde de titizlikle durmuşlardır. Çok kıymetli bir varlık olan öğretmenin sözleri dikkatle dinlenir ve bir şey istediğinde, “Peki efendim” gibi sözlerle cevap verilir. Öğrenciler, arasında birbirine saygısızlık yapılmaz. Kaba hareket yapılmaz. Tahta, sıra, harita gibi ders âletleri tahrip edilmez. Kimsenin bedenî ve rûhî kusurlarıyla alay edilmez, küçük görülmez, tahkir edilmez. Ders içinde ve dışında öğretmenle konuşmada saygılı hareket edilir. Dinimizde öğretmen (hoca) hakkı, ana baba hakkından önce gelir.
Telefonda: Buyurun denince, önce kendini tanıtmalıdır. Görgünün temeli; her zaman, her yerde, herkese karşı güler yüzlü, tatlı dilli olmak, haddini bilmek, eliyle ve diliyle hiç kimseyi incitmemektir.
Konuşanın sözünü kesmek nezaketsizliktir. Hadis-i şerifte, (Arkadaşı konuşurken susmak mürüvvettendir.) buyuruldu. Mürüvvet; insanlık, yiğitlik, iyilik cömertlik faydalı olmak gibi manalara gelir ki, hallerin en güzeline riayet etmek demektir.
28 Mayıs 2005 Cumartesi En kıymetli iş!
Hayatta ilim öğrenmekten daha kıymetli, daha güzel birşey yoktur. Bir Müslümanın, kendisine farz olan bir meseleyi öğrenmesi bütün dünya nimetlerine sahip olmasından daha iyidir. Çünkü, işlerin hepsi, ilim ile doğru olur, ilimsiz bir şey yapılamaz. Peygamber efendimize: - İşlerin hangisi üstündür, diye üç kere suâl edildi. Peygamber efendimiz her seferinde: - İlimdir, buyurdu. - Yâ Resûlallah bunun hikmeti nedir? diye suâl edildiğinde: - Çünkü hiçbir şey ilimsiz doğru olmaz ve onsuz hiç kıymeti olmaz, buyurdu İnsan birçok sıkıntılara katlanarak, amel işlemektedir. Bunlar ilimsiz olarak yapılırsa, hepsi boşa gidebilir. İlim ve ibâdetin aslı iki şey ile elde edilir: Birincisi, kalbin dünya sevgisinden kurtulması, ikincisi de az yimek, mideyi tıka basa doldurmamaktır. İbâdetlerde ihlâs ancak bu iki şey ile elde edilir. Bir kimsenin kalbi dünya sevgisi ile, dünya nimetlerine muhabbet ile doluysa, ondan ihlâslı amel meydana gelmez. Midesi dolu olan kimsede de nefsin arzûları eksik olmaz. Bu arzûlar, kalbi tesîr altına alır. Böyle bir kimsenin de cenâb-ı Hak nazarında kıymeti yoktur. Mubâhların fazlasından ve haramlardan sakınmalı, nefsin hoşuna giden kötü işlerden uzak durmalıdır. Fesatlık, çekememezlik, kin, kendini beğenme, cimrilik gibi kötü huyları kalbden çıkarmak lâzımdır. Bir kimsenin, itâatli iyi huylu kul olabilmesi için dört şart vardır: 1- Uzun emelli olmamak. 2-Cenâb-ı Hakkın vaadinden emîn olmak. 3-Cenâb-ı Hakkın taksimine yâni verdiği rızıklara râzı olmak. 4- Mideyi haramlardan korumak. Kim ki, bu dört şeyi yerine getirirse, nefsini itaat altına almış olur. Eski kitaplarda bununla ilgili şu misal verilir: İnsan bedeni eyerlenmiş bir at gibidir. Eğer, atın eyeri ve gemi gereği gibi yapılmışsa, harp yerinde çok işe yarar. Eğer at terbiye edilmemişse, eyeri düzgün değilse işe yarayacağı yerde huysuzluk eder. Hem kendi kanının dökülmesine, hem de sahibinin ölmesine, mahvolmasına sebep olur. Nefsine hâkim olan her ni’mete kavuşur. Âyet-i kerîmede meâlen, “Nefsini hevâ ve şehvetlerden uzak tutan kimsenin menzil ve karargâhı Cennettir” buyurulmuştur. A’raf sûresinde de meâlen “... Bu kimsenin hâli, koğsan da, kendi hâlinde bıraksan da, dilini çıkartıp soluyan köpek gibidir...” buyurularak, nefsinin arzûları peşinde koşan kimse köpeğe benzetilmiştir. Hadîs-i şerîfte de, “İnsanlar, yâ âlim veya talebedir. Bu ikisinden olmayanda hayır yoktur” buyuruldu. Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, akıllı olan kimse, yâ âlim olur yâ talebe. Bugün gerçek manada âlim bulmak çok zor olduğu için, din bilgilerini eski âlimlerin fıkıh kitaplarından öğrenmek zorundayız. İlmihâlini bilmeyen kimse mutlaka öğrenmelidir. Ancak, dinini bilen ve yaşayan kimse Peygamber efendimizin buyurduğu hayırlı kimselerden olur. Nefsi terbiye etmek zor değildir. Uğraşıldığı takdirde en azgın köpekler bile terbiye edilmektedir. İlim sahibi olan, tövbe edip, nefsi ile mücâdele eden, Allahü teâlânın lütûf ve keremine mazhar olur. Böyle kimse, Allahü teâlânın beğendiği kimsedir. Onun gönlü Allahü teâlânın nazargâhıdır. Bu kimse sadece Allahü teâlânın rızâsını istediği için, ihsânlardan mahrûm kalmaz
07 Nisan 2000 Cuma
Cehalet her gelişmeye engel
Herkes gider Mersin’e biz gideriz tersine... Geçen hafta yapılan resmi açıklamaya göre, ekonomimiz % 6.4 küçülmüş. Aday olduğumuz Avrupa Birliği ülkelerinde 20 binlerde seyrederken ülkemizde, 3.300 olan GSMH 2.878’ dolara düşmüş. Daha önce açıklanmıştı; gelişmiş ülkeler sıralamasında da 86. sıradayız. Bu düşüşlerin birçok sebebi varsa da en başta geleni, kültür seviyemizin düşüklüğüdür. Bir ülkede cehalet hakimse, ilme, kültüre önem verilmiyorsa, her alanda düşüş olur. Cehalet her gelişmeye engel çünkü.
Cehaletten kurtulmak, ilim sahibi olmak da okumakla, öğrenmekle olur. Kültür seviyesi yüksek olan toplumlar, ileriyi iyi görür. Yeniliklere açık olur. Dolayısıyla, teknolojik gelişmeleleri hızlı olur. Bugün dünyaya baktığımızda bunu çok iyi fark ederiz. İlme önem veren, okuyan, okuma alışkanlığı olan milletler, teknolojide zirvededir.
Batı dünyasında kitap, bir insanın ihtiyaç listesinin 18. sırasında bulunmaktadır. Türkiye’de ise, ihtiyaç listesinde, kitap 222. sırada yer almaktadır. Dünya genelinde “Pazar araştırmaları” yapan Euromonitör şirketi tarafından hazırlanan raporda; yılda kitap için kişi başına harcanan para sıralamasında Batı ülkeleri 100 dolar civarında iken, Türkiye bu konuda sıralamaya dahi girememiştir.
Kültürün tek taşıyıcısı kitabın kişi başına düşen oranı da içler acısı: Almanya’da 1000 kişiye 2.700, Rusya’da 1000 kişiye 18.000, ABD’de 1000 kişiye 12.000, Japonya’da 1000 kişiye 1.100, Türkiye’de 1000 kişiye 7 kitap düşmektedir. Avrupa’da kişi başına yılda yedi kitap düşerken, Türkiye’de yedi kişiye bir kitap düşüyor.
Sadece kitapta mı gerideyiz? Hayır. ABD’de bin kişiye düşen gazete sayısı 200, Almanya’da 400, Japonya’da 500 iken bizde 81’dir: Memleketimizde; her 1000 kişiden 919’u gazete okumuyor. Dergiler için de aynı şey geçerli. Bizde toplam gazete tirajı 3-3.5 milyon civârındadır. Bu tirajdan spor, magazin ve müstehcen neşriyat yapanları, resmî ve rutin satışları, bakıcıları, promosyon meraklılarını da düşerseniz, okunan gazete tirajı 1 milyon civarındadır.
Öğrenim durumu ortalamasında, ilkokul dörtten terk durumdayız. Nüfusumuzun %80’i ilkokul mezunu. Üniversite mezunlarının nüfusa oranı ise, yalnız yüzde 3.9. Bunlara bile eğitimlerine uygun iş sağlanamıyor. Peki, araştırmalarda ilk dörde girdiğimiz kesimler yok mu? Var tabii: Fransız Shene Ferguson’un tesbitine göre; israfta dünya birincisiyiz, kumarbaz milletler sıralamasında ikinciyiz, alkolde dünya üçüncüsüyüz, sigarada dünya dördüncüsüyüz.
Bir de teknolojik gelişmelerde lokomotif görevi yapan ilmi araştırmalara bakalım: Türkiye’de bir yılda yapılan ilmî araştırma sayısı 368 iken, Japonya’da 23.630, Rusya’da 25.313, Almanya’da 26.168, İngiltere’de 42.338, ABD’de 204.632’dir.
Amerika Birleşik Devletlerinde, öğrenci başına, yılda 1272 dolar harcanırken, Türkiye’de yalnızca 72 dolarcık harcanıyor, sonra da çağdaş eğitimden filan bahsediliyor. Bu rakamlar, gelişmiş ülkeler sıralamasında niçin 86. sırada olduğumuzu yeteri kadar îzah etmektedir herhalde...
Halbuki, biz Müslümanlar olarak ilme yabancı kimseler değiliz. Avrupa’yı ilim ile medeniyet ile tanıştıran Müslümanlardır. Bunun sebebi de dînimizin ilme çok önem vermesidir. İlk gelen ayet “Oku!”dur. Başka bir âyet-i kerîmede, “Bilenle bilmeyen hiç bir olur mu?” buyuruldu. Birçok hadîs-i şerîfleri ile sevgili Peygamberimiz de ilmi teşvik buyurmuştur. “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz, çalışınız”, “İlmi, Çin’de de olsa, alınız” hadîs-i şerîfleri bunlardan sadece ikisidir.
Dinimiz bu kadar ilme açık hatta ilmi emrederken halimiz böyle ise, suçun kimde olduğu belli... Fert fert kendimizi sorgulayıp, cehalet zilletini üstümüzden atmak zorundayız.
08 Nisan 2000 Cumartesi
Hareket eden ölüler!
Kitaba, ilme önem vermemenin bizi ne hale getirdiğini dün istatistiki verilerle sizlere sunmuştum. Kitap okumak, yayınları takip etmek, insanın bilmedikleri lüzumlu bilgileri öğrenmesi ve insanlık için yeni gelişmeleri takip ederek kendini yenilemesi, ne kadar faydalı ise, buna mani olan şeyler de o kadar zararlıdır.
Bugün insanı, okumaktan alıkoyan, insanı bir çeşit uyuşturan, körelten, kabiliyetlerini dumura uğratan şeylerin başında televizyon gelmektedir.
Bu cihazın âlet olarak bir suçu yok tabii. Faydalı işlerde kullanıldığı takdirde, zamanımızın en faydalı cihazıdır TV. Fakat, maalesef bugün istenildiği gibi kullanılmamaktadır. Ölçü kaçırılmaktadır. Hayatta kalabilmemiz için günlük yediğimiz gıdalar bile lüzümundan fazla alınınca, zararlı olmakta; zehirlenmelere, ölümlere sebep olmaktadır.
TV hakkında yapılan istatistikler ortadadır. TV’nin insanları etkileme gücü üzerinde psikologların yaptığı araştırmaların sonuçları bu acı gerçeği ortaya koymaktadır. Avrupalı ilim adamları TV’ye, “Aptal kutusu”, “Suç okulu” gibi isimler vermişlerdir.
Evlerimizde silah zoruyla, “Eller yukarı” denilerek teslim alınmamıza lüzum kalmamış, bunu “TV, silahsız, tehditsiz rahatça yapmakta ve yegane sermayemiz olan zamanı hoyratça bitirmektedir. Bu durumu da ilim adamları “Yavaş intihar”a benzetmektedirler.
Fransız Çocuk Psikiyatri Profesörü Marcel Rufo, “Televizyon, mükemmel bir suç okuludur” diyor. Prof. Rufo’nun tespitlerinde ve televizyonun olumsuz etkileri konusunda yapılan bir değerlendirmede şu görüşlere yer verilmiştir:
Televizyon, elektronik bir sakinleştirici olması sebebiyle, sürekli televizyon seyreden çocukları, uyuşturucu ve sakinleştirici bağımlılığına itmektedir. Rufo’nun araştırmasına göre, günde 2-3 saat televizyon seyreden çocuklar, okulda başarı gösterememektedirler. Araştırma sonuçlarına göre, ayrıca çocukların yüzde 47’sinde televizyon yayınlarının etkisiyle, “kötü yeme” alışkanlıklarının görüldüğü, bunun da sindirim ile ilgili hastalıklara yol açtığı belirlendi. Ayrıca televizyondaki vurdulu-kırdılı filmlerin çocukları suça özendirdiği görülmektedir. Çocuk çeteleri kuranlar, arkadaşlarını televizyonda gördükleri gibi “asarak öldürme” oyunu oynarken, çocuğun gerçekten asılarak ölmesine sebep olmuşlardır. Televizyon, yalnız çocuklarda değil, büyüklerde de suç nisbetini artırmaktadır.
Çocuğun TV izlemeye ayırdığı zaman arttıkça, oyun oynamaya ayrılan zaman da azalmaktadır. Halbuki bir çocuk için oyun en temel ihtiyaçtır. Oyuna ayrılan zamanın azalması hâlinde çocuk pasifleşmekte, olaylara katılma yerine seyirci kalmakta, karmaşık şeyleri öğrenme isteği azalmaktadır. TV’nin küçük çocuklarda, “konuşma ve dil geriliği” meydana getirdiği de tespit edilmiştir.
Nerdeyse konuşmayı unuttuk. Bugün artık sadece evlerde, “Bugün ne yemek pişirdin? Çocuklar nerede? Elektrik-su faturası geldi mi?” gibi kısa konuşmalar yapılıyor. Yemek yenildikten sonra, hanım hemen mutfağa girmekte, erkek vakit kaybetmeden televizyonun başına geçmektedir.
Halbuki doktorlar, aile fertlerinin konuşup dertleşmediğini, bu sebeple ailede bulunması gereken sıcak münasebetlerin doğmadığını, bunun da aile fertlerinde depresyonlara sebep olduğunu ifade etmektedirler.
Dağlara-taşlara, okul, öğretmen ve kitaptan önce TV’nin girmesi, insanımızı hazırlıksız yakalayıp, gafil avlamıştır. “Zaman öğüten makina” durumundaki TV, başta aile olmak üzere bütün millî-mânevî değerleri öğütmekte, bilhassa gençlerimizi “Hareket eden ölü” hâline getirmektedir.
24 Ağustos 2001 Cuma
Yedi kişiye bir kitap
Dün öyleydi. Bugün de öyle. Yarın da öyle olacak... İlme önem veren milletler, her zaman, her devirde medeniyette, teknolojide söz sahibi... İlme gereken önemin verilmesi de, buna yatırım yapılması ile anlaşılır. Bugün, teknolojide zirvede olan Amerika Birleşik Devletleri’nde, öğrenci başına, yılda 1272 dolar harcanırken, Türkiye’de yalnızca 72 dolar harcanıyor.
Okuma oranları da, o ülkenin ilmi seviyesini gösterir. Mesela, ABD’de bin kişiye düşen gazete sayısı 200, Almanya’da 400, Japonya’da 500 iken bizde 81’dir. Fransa’da kişi başına yılda yedi kitap düşerken, Türkiye’de yedi kişiye bir kitap düşüyor. Biz kütüphanelerimizde 11 milyon kitaba sahip iken; düne kadar küçük bir vilayetimiz olan Bulgaristan, 41 milyon kitaba sahip; bizde 1.310 kütüphane varken onlarda 4.237 kütüphane var. Bizde nüfus 70 milyon, onlarda bizden neredeyse 9 misli az ve 8 milyon! Onların kütüphanelerinde nüfus başına 5 kitap düşerken bu ortalama bizde sadece 0.16!
Kitap, gazete, o ülkenin eğitim durumunu, kültür seviyesini gösterir. Biz okuyup yazan değil bol bol konuşan bir milletiz. İşte bu yüzden kültürel boyutumuz eksik kalıyor, noksan kalıyor. Mutlaka, ama mutlaka okumaya alışmak okumaya çalışmak zorundayız. Çünkü bilenle bilmeyen bir olmaz. Bilmek için duymak yetmez, okumak şart. İlk emri de “Oku” şeklinde olan dinin mensupları olarak bu bize yakışmıyor.
Peygamberimizin ilmi öven ve teşvîk buyuran sözleri o kadar çoktur ve meşhurdur ki, gayrimüslimler bile bunları bilmektedir. Peygamber efendimiz, “İlim, Çin’de de olsa alınız” buyurmuştur. Bu, dünyanın en uzak yerinde ve kâfirlerde de olsa, gidip ilim öğreniniz, demektir. Bir hadîs-i şerîfte de, “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz, çalışınız” buyuruldu. Bu emre göre, bir ayağı mezarda olan seksenlik ihtiyarın da çalışması lâzımdır. Öğrenmesi ibâdettir. Dinimiz ilme bu kadar önem verdiği için, İslam âlemi, ilmin gelişmesinde ve yayılmasında çok önemli olan kâğıt üretimine ve kullanımına da Batı’dan çok önce başlamıştır. Bunu Batı kaynakları da belirtiyor. Mesela, Will Durant, “İslâm Medeniyeti” kitabında bu gerçeği şöyle dile getiriyor:
“Müslümanlar Semerkand’ı aldıkları zaman, (712) Çinlilerden, keten ve başka bitkileri dövüp hamur yaptıktan sonra, bu hamuru ince yapraklar halinde kurutmayı öğrendiler. Bu madde, ‘papirüs’ün yerini aldı. İslâm dünyasında ilk kâğıt fabrikası 794’te Vezir Harun’un oğlu El-Fezl tarafından Bağdat’da kuruldu. Daha sonra Müslümanlar kâğıt yapımını Sicilya ve İspanya’ya götürdüler; kağıtçılık buradan İtalya ve Fransa’ya geçti. Mekke’de 794 yılında, Mısır’da 800, İspanya’da 950, İstanbul’da 1100, Sicilya’da 1102, İtalya’da 1145, Almanya’da 1228, İngiltere’de 1309 yıllarında kullanıldı. Bu yeni keşif sayesinde kitapçılık hızla gelişti.
Kitapçı dükkânları o devirde, aynı zamanda istinsah (çoğaltma) işlerinin, hat sanatının ve edebî toplantıların da merkeziydi. Öğrencilerin çoğu, hayatlarını kitap istinsah ederek kazanırlardı. Camilerin çoğunun birer kitaplığı olduğu gibi, şehirlerde de genel kitaplıklar vardı. Rey şehrindeki genel kitaplığın kataloğu, 12 cilttir. Moğollar Bağdat’ı yıktıkları zaman, şehirde 36 genel kitaplık vardı.
Meşhur bilgin el-Vakidi, ölümünde 600 kitap sandığı bırakmıştı. Bu sandıklardan her biri, iki kişi tarafından güçlükle yerlerinden kaldırılabiliyordu. 10. Yüzyılda Sahip İbni Abbas gibi hükümdarların kitaplıklarındaki kitap sayısı, bütün Avrupa kitaplıklarındaki kitap sayısından daha çoktu. Dünyanın hiçbir yerinde böyle bir kitap aşkı görülmemiş, rastlanmamıştır.” İşte asırlara hükmeden “Doğu Medeniyeti”nin kaynağı bu aşktı. Ne zaman ki bu aşk söndü, medeniyetin liderliği de Batı’nın eline geçti. Ne diyelim; At binenin, kılıç kuşananındır...
09 Kasım 2001 Cuma
İlmi çok olan çok korkar!
Hümanistler ve bunların etkisi altında kalan bazı kimseler, dini kitaplarında geçen, Allahü tâlânın azabı, Cehennem ateşi gibi konulardan rahatsız oluyorlar. Devamlı Allahü teâlânın affedici olduğundan Allah sevgisinden bahsedilmesini istiyorlar.
Hatta, İslam âlimlerinin bütün işleri Cehennemin azâbına ve Cennetin nîmetlerine bağladıklarından İslama zarar verdiklerini söylemektedirler.
Bu sözlerinde samimi değildirler. Esas maksatları, Müslümanları haramlara, yasaklara alıştırıp bunları sıradanlaştırmaktır. Gerçekten Allah’ı sevselerdi, O’nun emir ve yasaklarına uyarlardı. Dikkat edilirse bu tür insanların İslami yaşantıdan uzak olduğu görülür. Seven sevdiğinin isteklerini yerine getirir.
Halbuki, Allahü teâlânın azabından korkmak ve titremek de, onu sevmek gibi ulvî ve ruhîdir. İslâmiyette yükselmiş olanlar, Allahü teâlâya karşı küçülmeyi en büyük şeref bilirler. İşte bu fark, korkunun kıymetli olduğu ince bir noktadır. İnsan ne kadar olgunlaşsa, ruhanî olsa, maddelikten kurtulamıyacağı için, maddî ihtiyaçlarla ve maddî tehlikelerle yine ilgilenir. Bunun için, korku ile olan bağlılık en sağlam ve en kıymetli bağlılık olur.
Allah korkusu ile Allah sevgisini başka başka bilmek ve ikincisini beğenip, birincisine karşı olmak, din bilgilerine ve dîn-i İslâmın temel vesikalarına yabancı olmayı gösterir. Başka bir ifadeyle art niyetli olduklarını gösterir. Allah korkusunun önemi, ayet-i kerimelerde açıkça bildirilmektedir:
(Fâtır) sûresinin yirmisekizinci âyetinde meâlen, “İlmi çok olanların, Allah korkusu çok olur” ve Rahmân sûresi kırkaltıncı âyetinde meâlen, “Rabbinin büyüklüğünden korkan kimseye iki Cennet vardır” buyuruldu.
Bu ayetler, insanları Allah korkusuna teşvîk etmektedir. İnsanlara Allah korkusunu yerleştirmek kötü birşey olsaydı, bu Kur’an-ı kerimde teşvik edilmezdi. Allah korkusunu yasaklamak, bu ayet-i kerimelere inanmamak olur.
Kur’an-ı kerimin hemen her sayfası, “Ey îman edenler, Allah’tan korkunuz!” meâlindeki emri ile, Müslümanları Allah korkusuna çağırmaktadır. Hucurât sûresi, onüçüncü âyetinde meâlen, “Allah katında en kıymetliniz, O’ndan çok korkup sakınanınızdır” buyuruldu. Bu ayet-i kerimeler aynı zamanda Allahü teâlânın merhametini, kullarını Cehennem ateşinden uzak tutmak istediğini gösterir.
İnsanlardan Allah korkusunu kaldırarak, Allahü teâlâyı yalnız ihsan sahibi sanmak ve kulların dertlerine, sıkıntılarına deva olacak, şefkat ve himâye hâlinde düşünmek, Avrupa Hıristiyanlarını taklîd etmekten, onlara özenmekten ileri gelmektedir.
Çünkü, Hıristiyanlar, böyle inanırlar. Allahü teâlâyı, yalnız rahîm, kerim bilerek sevip de, kahrından, azâbından korkmamak, O’nu, kanunlarını yürütmeye gücü yetmeyen bir hükûmet gibi zayıf, yahut çocukların yalnız arzularını yerine getirerek, onları şımartan ana, baba gibi beceriksiz bilmek olur.
Allahü teâlânın cemal sıfatı yanında bir de celâl sıfatı vardır. Bu dünyada, her mahlukta, herşeyde, Allahü teâlânın hem rahmet sıfatı, hem de kahr, gadap sıfatı tecellî etmektedir.
Mesela, su, insanların, hayvanların ve bitkilerin yaşamaları için, temizlik için, yemek, ilâç yapmak için lâzım olduğu gibi aynı su, denizde binlerce insan boğmakta, sel suları evleri yıkmaktadır.
Cennetin yanında Cehennem de vardır. Cehennemden, Cehennem azabından bahsetmeyip, sadece Cennetten, Cennet nimetlerinden bahsetmek dini eksik anlatmak olur. Bu da bir art niyet ifadesidir. İslamiyeti Hıristiyanlığa benzetme gayretleridir. (Bu konuya yarın da devam etmek istiyorum.)
11 Ocak 2003 Cumartesi
Kendisiyle iftihar edilen kul!
İslâm bilgilerinin, yanî din ve fen bilgilerinin tahsîline çok önem vermelidir. Peygamberimiz “aleyhisselâm” bir hadîs-i şerîflerinde, “İlmi, beşikten mezâra kadar tahsîl ediniz”; diğer bir hadîs-i şerîfde “İlmi arayınız, velev ki, Çin’de olsa” buyurdu, yanî dünyanın bir kenârında ve kâfirlerde olsa dahî arayınız demektir.
İslâm bilgileri ikiye ayrılmıştır: Din bilgileri ve fen bilgileri. Önce din, sonra fen bilgilerini öğrenmek lâzımdır.
İmâm-ı Ahmed ibni Hanbel, yanına gelip, nasîhat isteyen bir kimseye şöyle nasîhat etmiştir: “Hak teâlâ hazretleri senin ve bütün âlemin rızkına kefîldir. Rızk için elinden geldiği kadar çalıştıkdan sonra düşünmeğe hiç lüzûm yoktur. Çünkü, Hak teâlâ tarafından bütün rızıklar taksîm edilmiştir. Çalışarak, hissene düşen rızkı arayıp bulursun. Bir sadakanın yerine on misli ile mukâbele edildikden sonra, çalışana karşılığı verileceğine hiç şübhe yoktur. Cehennem azâbı hak olduktan sonra, günah işlemeğe cesâret edilir mi? Bütün işler, Hak teâlânın takdîri iledir. Sen fakîr olup, başkalarının zenginliğine canının sıkılmasının ne fâidesi olur?”
Bunları dinleyip kabûl eden kimseye, nasîhat olarak bu kadar yeter. Dinlemiyenlere bunun gibi bin türlü nasîhat eylesen faydası olmaz. Çünkü nasîhatların hemen hepsi bunların içinde toplanmıştır.
Resûlullah buyurdu ki, “Hak teâlâ, çalışan bir kuluna rızkı az verse, o kul ağlayıp bağırmasa ve böylelikle fakîrliğine sabreylese, Hak teâlâ hazretleri, meleklerine karşı, bu kul ile iftihâr eyler ve buyurur ki: Ey benim meleklerim! Sizler şâhid olun, bu kulumun her bir lokmasına Cennet-i a’lâda bir köşk ve bir derece ihsân eylerim.”
İnsanlara dâimâ iyi muâmelede bulunmalıdır. Görülen küçük, büyük her müslümana selâmı vermelidir. İnsanlarla iyi geçinmelidir ki, öldükten sonra hayırla yâd etsinler ve hayır duâ ile ansınlar.
Bir kimse, bir mü’min kardeşine, “Selâmün-aleyküm” diyerek müslüman selâmı verse, on sevâb yazılır. “Esselâmü-aleyküm ve rahmetullah” derse, yirmi sevâb yazılır. “Ve aleyküm selâm” diye cevâb verene, on sevâb yazılır. Selâm verene, cevâb vermek farzdır.
Başı veya bedeni eğerek selâm vermek mekrûhdur. Yalnız el ile selâm vermek ve eli başına kaldırarak vermek de mekrûhdur. Ağız ile ve el ile birlikte vermek mekrûh değildir.
02 Aralık 2005 Cuma
Şeytanın maskarası olmamak için
Dinimiz İslamiyyet, ilmi dâimâ medhetmiş, Müslümanları dâimâ ilme teşvik etmiştir. Zümer sûresi, dokuzuncu âyet-i kerîmesinde mealen, “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Bilen elbette kıymetlidir” buyurulmuştur.
Peygamberimiz ise “İlim Çin’de bile olsa, gidin öğrenin.” “Nerede ilim varsa, orada Müslümanlık vardır.” “Kadın erkek her Müslümana ilim öğrenmek farzdır!” buyurmuştur.
Kadın erkek herkesin her ilmi (örneğin, fizik, kimya, astronomi...) öğrenmesi mümkün olmadığına göre, bir Müslümanın hangi ilmi ne kadar ve hangi sıraya göre öğrenmesi gerekir? sorusu akla geliyor haliyle.
Dinimize göre, öncelikle öğrenilmesi farz olan ilim, iman, itikat bilgileridir. Bundan sonra, fıkıh ve ahlâk bilgilerigelir. Bir kimse zaruri iman bilgilerini bilmiyorsa, inancında eksiklik varsa, yaptığı ibadetlerin bir faydası olmaz. İbadet bilgilerinde eksiklik varsa yaptığı ibadetler boşa gider. Bunun için kadın erkek herkesin bu bilgileri kendi ihtiyacı kadar öğrenmesi farzdır. Kitap okumayan, dinini öğrenmeyen câhil sofu, şeytanın maskarası olur.
Bundan sonra, meslek ve fen bilgileri gelir. Bu bilgiler herkese farz değildir. Bu bilgileri de ihtiyacı olanın ihtiyaç miktarı kadarını öğrenmesi farzdır. Örneğin bir doktorun, doktorluk bilgilerini öğrenmesi farzdır. Bilgi eksikliğinden dolayı hastasına zarar vermişse, onun ölümüne sebep olmuşsa bundan mesul olur.
İlim silah gibidir. Bu kadar önemli ve kıymetli olmasına rağmen kötü maksatla kullanıldığında ise o kadar çok zararlıdır. Çünkü ilim, kibir gibi kötü huylara da insanı sürükler. İlim, çok kıymetli olduğu için, ilim sâhibi kendini üstün ve şerefli sanır. Gurura, kibire kapılır. Bazılarının bilhassa ramazan aylarında din adamı diye ortaya çıkıp, kendine ve dine ne kadar zarar verdiklerini esefle görüyoruz. İlimden gayenin, maksadın ne olduğunu bilen gerçek âlim kendini bunlardan korumasını bilir. Çünkü, hakîkî ilim, insana aczini, kusûrunu ve Rabbinin büyüklüğünü, üstünlüğünü bildirir. Yaratanına karşı korkusunu ve mahlûklara karşı mütevâzı olmasını artırır. Kul haklarına önem verir. Böyle ilmi öğretmek ve öğrenmek farzdır.
Gerçek ilim, ihlâs ile ibâdet etmeğe sebep olur. Amel ve ihlâs ile olmayan ilim zararlıdır. Hadîs-i şerîfte, “Allah için olmayan ilmin sâhibi Cehennemde ateşler üzerine oturtulacaktır”buyuruldu.
Dini ilimlerde ilmi istismar etmek çok daha kötüdür. Bu hal, altın kaşıkla necâset yemeğe benzetilmiştir. Dîni dünya kazancına âlet edenler, din hırsızlarıdır. Hadîs-i şerîfte, “Din bilgilerini dünyalık ele geçirmek için edinenler, Cennetin kokusunu duymayacaklardır”buyuruldu.
İlim sahipleri iki türlüdür. Hadîs-i şerîfte, “Bu ümmetin âlimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemeyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar ve yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar duâ edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyâmette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır” buyuruldu.
Diğer bir hadîs-i şerîfte, “Bir insan, yâ âlimdir, yâhut ilim öğrenmekte olan talebedir. Yâhut bunları sevmektedir. Bu üçünden başkaları ahırlarda uçan sinekler gibidir.”
-----
03 Aralık 2005 Cumartesi
“İlmim eksik kalmasın!”
Cenab-ı Hakkın rızasını, insanlara faydalı olmayı kendilerine gaye edinen hakîkî İslâm âlimleri, ilim öğrenmek için her şeylerini terk etmişler. İmkansızlıklara rağmen binlerce talebe yetiştirmişlerdir. Mum ışığında, binlerce cild kitap yazarak bizlere miras bırakmışlardır. Bizler ise her türlü teknolojik imkanlara rağmen bunları okuyup istifade etmekten aciziz.
İmâm-ı Ebû Yûsüf hazretlerinin onbeş yaşında oğlu vardı. Bu çok sevdiği oğlu bir gün ansızın vefât etti. Bu üzüntülü halinde bile talebesine, “Defin işini size bıraktım. Ben üstâdımın dersine gidiyorum. Bugünkü dersi kaçırmayayım” dedi. Ciğerpâresi olan, oğlunun cenâzesinde “ilmim eksik kalmasın” diye bulunmadı.
Hazret-i imâmı vefâtından sonra rüyâda gördüler. Cennette, büyük bir köşkün karşısında duruyordu. Köşkün yüksekliği Arş’a varmıştı. “Bu köşk kimindir?” diye sorduklarında, “Benimdir” buyurdu. “Buna nasıl kavuştun” diye sorulunca, “İlim ve ilim öğrenmeye ve öğretmeye olan muhabbetim ile” buyurdu
Hirevî hazretlerinin çocuklarından en büyüğü takvâ sâhibi âlim bir kimse idi. Vefât ederken babası, yastığı başında idi. Vefât edince, üstünü örttü. Medreseye gelip, her zamanki dersini aksatmadan bir cüz hadîs dersi verdi. Sonra medreseden çıkıp defin işine başladı.
Defin işlerinden önce ders vermesinin sebebi sorulduğunda, “Oğlumun eceli geldi. Vefât etti. Bu iş Allahü teâlânın rızâsı ile olduğu için, ben de râzı oldum. Başka bir çâre bilmiyorum. Allahü teâlânın kazâsı ve emri böyle oldu. Bunun için talebelerimi dersten mahrum bırakamazdım” buyurdu.
İlim ehlinin yanında bulunmanın fazîlet ve derecesi çok büyüktür. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: “Bir kimse din âlimlerinin ve sâlihlerin yanî İslâmın beş şartını devam üzere yapanların yanına gitse, her bir adımına Hak teâlâ, kabûl olmuş nâfile bir hac sevâbı ihsân eder. Zîrâ, âlimleri ve sâlihleri Hak teâlâ sever. Allahü teâlânın evi olsaydı, bu kimse o evi ziyâret eyleseydi, ancak bu sevâbı kazanırdı.”
Hassân bin Atıyye hazretlerinin rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte, “Âlimin ölümüne üzülmeyen, münâfıktır. İnsanlar için, bir âlimin ölümünden daha büyük musîbet yoktur. Bir âlim ölünce, gökler ve göklerde olanlar, yetmiş gün ağlar” buyuruldu.
Enes bin Mâlik’in haber verdiği hadîs-i şerîfte, “Âlime haksız olarak hakâret eden kimseyi, Allahü teâlâ, bütün insanlar arasında hakîr, rezîl eder. Âlime hürmet eden kimseyi, Allahü teâlâ, Peygamberler gibi azîz eder, şereflendirir” buyuruldu.
Başka hadîs-i şerîfte de, “Bir kimse, âlimin sesinden yüksek sesle konuşursa, Allahü teâlâ, onu dünyada ve âhirette hakîr eder” buyuruldu.
Görülüyor ki, hakîkî âlimlere hürmet etmek lâzımdır.
Âlimim diyen herkesi de böyle kabul etmek günümüz için yanıltıcı olur. Çünkü, bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Kıyâmete yakın hakîkî din bilgileri azalır. Câhil din adamları, kendi görüşleri ile fetvâ vererek, insanları doğru yoldan saptırırlar.”
Yine, hadîs-i şerîfte, “Bir zaman gelir ki, insanlar din adamından sokakta rastladıkları eşek ölüsünden kaçar gibi kaçarlar” buyuruldu.
İyi bilinmeli ki, insanı dalâletten, kötü yoldan ancak ilim kurtarır. Rehber olmadan doğru yola kavuşulamaz. Artık ahir zamandayız; gerçek âlim neredeyse kalmadı. Bunun için, geçmişte Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdığı doğru din kitaplarını arayıp, bulmak bunları okuyarak dünyamızı ve ahiretimizi kurtarmak zorundayız.
19 Mayıs 2006 Cuma
“İlim Çin’de de olsa...”
1950’li yıllarda dinini, örfünü daha rahat yaşayabilmek için Müslüman Türk bir aile Yunanistan’dan Türkiye’ye göç etmeye karar verir. Trenle gelip Sirkeci’de inerler. Ailenin 70’li yaşlarındaki ihtiyarı, etrafına şöyle bir baktıktan sonra oğluna dönüp, “Oğlum bir yanlışlık oldu herhalde, biz İstanbul’da inecektik. Burası Osmanlının payitahtı İstanbul’a benzemiyor; bizim geldiğimizden yerden farkı yok” der. Bu amca çoktan rahmetli olmuştur. Şimdi mezarından kalkıp günümüz Müslümanının halini bir görse kim bilir ne diyecek?!..
Günümüz Müslümanının önceki Müslümanlara benzerliği her gün azalıyor. Bir İslam âliminin buyurduğu gibi: “Siz eshab-ı kiramı görseydiniz, deli derdiniz. Onlar sizi görseydi, acaba bunlar müslüman mı, diye tereddüt ederlerdi”.
1800’lü yıllardan bu yana Batı kültürüne açık hızlı bir değişim yaşıyoruz. Bu değşim iki yönde oluyor; biri teknolojide diğeri kültürde, inançlarda. Değişim ilim için, teknoloji için olsa amenna, kimsenin bir şey diyeceği yok. Çünkü dinimiz böyle yapmayı emrediyor. Peygamberimiz, “ İlim Çin’de bile olsa gidip alınız!” buyuruyor. Fakat biz tersini yapıyoruz, ilmin dışında ne rezalet varsa alıp getiriyoruz.
Osmanlı da kuruluşundan beri yönünü hep batıya çevirmişti. Ta Viyana kapılarına kadar dayanmıştı. Fakat onların örf adetini, inancını almak için değil, bilakis kendi örfünü, kültürünü yaymak için oradaydı. Balkanlardaki Müslüman nüfus bu çalışmanın ürünüdür. Bugün Batı bunun intikamını alma peşindedir. Buna, “öğrenim” adı altında ülkelerine aldığı Osmanlı çocuklarının beyinlerini yıkayarak başladı.
Bunlardan biri de, Abdullah Cevdet’tir. İctihad dergisini Cenevre’de çıkardığı yıllarda, Avrupa kamuoyuna, Avrupa’nın ileri gelen fikir adamlarına, ‘Osmanlı halkın değişmesi için gerekli çarelerin neler olabileceği’ne dair bazı sualler sorar.
Bu suallere cevap verenler arasında bulunan bir Fransız edebiyatçı Abdullah Cevdet’e müstehzi, alaycı bir ifadeyle ve fakat kendinden emin bir tavırla şöyle der: “Kur’an’ı kapamanız lazım!” Abdullah Cevdet ise şu şekilde mukabelede bulunur: “Kur’an-ı kapayamayız, fakat kapalı hale getirebiliriz!”
Nihayetinde Abdullah Cevdet inanmasa da, İslamı bilen bir Osmanlı aydını. Kur’an-ı kerimin kapatılamayacağını, İncil gibi değiştirilemeyeceğini bildiği için, Kur’an açık kalsın fakat bir hükmü, önemi olmasın veya biz kendimize göre yorumlayalım manasında böyle bir cevap veriyor.
Bir milleti ayktta tutan kendi dini; milli ve manevi değerleridir. Bugün tarihe mal olmuş, unutulmuş milletler, kendi orijinal değerlerini muhafaza edemedikleri için yok oldular. Bu özenti her yıl ilerleyerek, taklitten de çıkarak, dinleri de dahil artık tamamen onlardan olma şekline dönüştü.
Bu halimizi gören Avrupa da kendini naza çekmiş, yaptırmak istediklerini bir bir yaptırmış bu zaafımızdan yararlanarak. Fakat bir türlü memnun edemiyoruz. Memnun olmaları da mümkün değil. Çünkü Kur’an- ı kerimde geçiyor, onların dininden olmadıkça onları memnun edemezsin diye...
Bu günleri Resulullah efendimiz zaten haber vermişti. Bir hadis-i şerifinde, “Yemin ederim ki bir zaman gelir siz, Hristiyan ve Yahudilere öylesine tâbi olursunuz ki, âdetlerinin peşinde, karış karış, onların ardı sıra yürürsünüz, arşın arşın, saat saat, adım adım onları takip edersiniz hatta öyle olur ki, eğer onlar kertenkele deliğine girseler, oranın tehlikeli olduğunu, zehrli olduğunu düşünmeyerek siz de oraya dâhil olursunuz.” (İmamı Süyûtî)
20 Mayıs 2006 Cumartesi
Kaleyi içeriden fethettiler!
Dün, toplum olarak kendi öz değerlerimizden, temel esaslardan çok uzaklaştığımızdan bahsetmiştik. Esastan uzaklaşınca geriye sadece görüntü kalıyor. Nitekim Peygamber efendimiz bir hadis-i şerifinde, “Öyle bir bir zaman gelir ki: İslâmın isminden başka ve dinin sadece şekil ve âdet olmaklığından başka bir şeyi kalmaz.”
Gelişmelere bakınca o günlerde olduğumuz veya günlere hızla yaklaştığımız anlaşılıyor. Bu hale düşmemizde pek çok kesimin, kimsenin dahli varsa da, esas suçlunun hangi kesim olduğunu Üsküdar’dan değerli okuyucumuz Ahmet Uzuner lütfedip gönderdiği yazısında bakınız nasıl ifade ediyor:
İslamiyet dış etkilere, yıkıcı akımlara karşı dayanıklıdır. Geçmişte dine dışarıdan zarar vermek pek mümkün olmamıştır. Çünkü İslamı temsil eden âlimler bu tür akımları bertaraf etmeyi bilmişlerdir. Kale içeriden zarar görmüştür. Bugün İslamiyeti layıkıyla temsil edecek ulemadan mahrumuz; aksine yanlış temsil, yanlış sözler ve davranışlar İslama sempatisi olanları da soğutuyor. Maalesef bazı ilahiyatçılar ulu orta konuşmaları ile dine çok zarar vermekteler. Bu ilahiyatçılar, İslam dini etrafında şüphe uyandırıcı söylemler geliştiriyor, zaman içinde bu söylemler tereddüt ve zihin karışıklığına yol açıp Müslümanlığı hem inanç hem amel seviyesinde itibardan düşürüyor.
Kadın erkek karışık başı açık namaz, abdestsiz Kur’an’ın ele alınıp okunması, âdetli iken kadınların namaz kılması ve oruç tutması, kurban kesme yerine sadaka verilmesi gibi konular ile halkımızı en ciddi zihin karışıklığına düşürmüşlerdir.
Bir kısım ilahiyatçılar, tarih boyunca Müslümanların dinî bir vecibe bilip yerine getirdiği ibadetleri öylesine gözden düşürdüler ki, yapılıp yapılmaması arasında bir fark kalmadı nerdeyse.
Halbuki din, kendi içinde birtakım rükünler ihtiva eder. O dinin mensupları belli bir düzen, sıralama ve kutsiyet atfedilmiş hareketlere, rükünlere büyük bir önem verirler. Bunların kaynağı Peygamber efendimizin tatbikatıdır, sünnetidir. İslamda bütün dinî kuralların kaynağı Kur’an ve sünnettir. İlahiyatçılar, dini öyle bir şekle soktular ki, ne rükün kaldı ne kutsiyet. Peygambersiz din olmaz. Eğer sünneti ortadan kaldırırsanız veya zayıflatırsanız, din de ortadan kalkar. Geriye ruhu, manevi lezzeti kurumuş, şeklî kurallar manzumesi kalır.
İlahiyatçılar oryantalistlerin etkisiyle sünneti cahilce Arapların geleneklerine indirgediler. Kur’an-ı kerimin ahkam ayetlerini inkâr eden tarihselciler, yani dinin bazı emir yasaklarının o zamanki insanlar için geçerli olduğunu savunan ilahiyatçılar, İslamiyeti kuralları olmayan herkese göre yorumu farklı ahlakî, felsefî bir inanç sistemi haline getirmeye yeltendiler.
İslamî hayat ve hassasiyetler öylesine zayıfladı ki, planlı yollarla “nasıl oruç tutulmaz”, “nasıl namaz kılınmaz”, “niçin örtü takılmaz”, “nasıl kurban kesilmez” “ nasıl zekat verilmez” fetvalarıyla ün yapan bir ilahiyatçı zümre teşekkül etti.
Hiçbir yükümlülüğü, helali-haramı olmayan bir din (dinsizlik) ortaya atılmak isteniyor. İlahiyatçılar, kendi yorumlari ile, niçin açık ve belli hükümlerin gerekmediğini anlatıp insanları meşruiyet krizinden, günah korkusundan kurtarmaya çalışırken, dinini rükünleriyle yaşamak isteyenleri de, “Hurafeci” “Gelenekçi” “Zorlaştırıcı” gibi ifadelerle suçladılar. Herkese telkin edilen din, “Protestanlaştırılmış” bir İslamiyet! Hristiyanlığı kuralsız, ibâdetsiz “haramsız, yasaksız bir dîn” haline getirdikleri gibi; şimdi de İslâmiyeti bu hale sokmak istiyorlar.
15 Eylül 2006 Cuma
“İlim Çin’de de olsa alınız!”
Pazartesi günü okullar açılıyor. Eğitim ile ilgili tartışmalar yine yoğunlaşacak. Her eğitim döneminde tartışmaların yaşanması eğitim sistemimizin tam oturmadığı, bir yerlerde bazı eksikliklerin olduğunu gösterir. Bu eksikliklerin de, eğitimde başarıyı yakalamış, sistemini oturtmuş modellerden istifade ederek tamamlamak gerekir. İlim nerede, kimde olursa olsun, ilimdir bundan istifade etmek gerekir. Peygamber efendimizin, “İlim Çinde de olsa alınız!” emrinde de buna işaret vardır.
Bu vesile ile, ABD’nin başarıyı yakalamış eğitim sisteminin temel ilkelerini, değerli araştırmacı yazar Ayşe Göktürk Tunceroğlu’nun, Babıali Kültür Yayıncılığı tarafından basılan “Amerika Amerika” kitabından özetliyerek eğitimcilere, velilere ve öğrencilere sunmak istiyorum. Hep, dilimizi öğretemedik, ezbercilikten kurtulamadık, çocuklarımızı hayata hazırlayamadık, devletimizi. milletimizi tam sevdiremedik... gibi konulardan şikayet eder dururuz. İşte bunların nasıl sağlandığının cevabı:
ABD’de okullarda eğitimin gayesi çocuğun “Amerikalı” olarak yetişmesidir. Okula giren her çocuğa “Amerikalılık” sıfatları yavaş, yavaş, sevdire sevdire, büyük bir maharetle giydirilir. Eğitim hayatının prensipleri hep bu “Amerikalı”yı gerçekleştirecek şekilde düzenlenmiştir.
Amerika’da, okullarda herşeyden önce çocuklara dört dörtlük dil öğretilir. Öğretmenler “Dilimizi bu sıralarda öğretemezsek bir daha hiçbir yerde öğretemeyiz.” düşüncesinde hem fikirdirler. İlköğretimde dilbilgisi kuralları, doğru okuma, doğru yazma, kelime hazinesini zenginleştirme ve el yazısı ile başlayan dil eğitimi orta öğ?retimde derinleşir. Her ay şiir, deneme, makale yazma ödev?leri vardır. Noktalama işaretlerine ne kadar önem verdiklerini görüp şaşarsınız. Noktanın, virgülün, noktalı virgülün nerelere konacağı anayasa maddesi gibi kesindir, her hata puan götürür. Lisede dört sene boyunca, her dönem alınması gereken sadece iki ders vardır: İngiliz dili ve Edebiyatı ile Jimnastik.Bu ikisini her sene almayan öğrenci liseyi bitiremez.
Ayrıca Amerika’da okul, çocuğu hayata hazırlar.Üniversite, behemahal girilmesi gereken bir kapı, tek hedef değildir. Lise öğrencisi üniversiteye gerçekten gitmek isteyip istemediğini, kabiliyetlerini düşünür, dört yıl boyunca ödeyeceği öğrenim parasını hesap eder. Bu durumda, genellikle, üniversitelere ya gerçekten çok başarılı, idealist, iddialı öğrenciler devam ediyor ve okullar, çeştli kurumlar onlara burs veriyor; ya da ailesi çok zengin olup, zevk için, kültür olsun diye okuyanlar gidiyor.
Böylece mezuniyetten sonra birinci gruptakiler işsiz kalmıyor, şirketler böyle üstün başarılı öğrencilere hemen kapıla?rını açıyor; ikinci gruptakiler de zaten bir an önce işe girip para kazanma telâşında olmuyorlar. Genç, üniversiteyi bitirdiği halde garsonluk yapma ihtimali varsa üniversiteye değil, hemen garsonluğa başlıyor. Amerika, hangi iş olursa olsun çalışmanın ayıp olmadığı, çalışanın kazandığı bir ülke.
Lise öğrencisi olup da ücretli işler yaparak para kazanmayan, babasının vereceği harçlığı bekleyen genç azdır. Öğrencilerin çalışması okul tarafından teşvik edilir, kolaylıklar sağlanır. Amerikalı çocuk rahattır, ama hazırcı değildir. Küçük yaşlar?dan itibaren ona kendi ayaklan üzerinde durmak öğretilir, kü?çük yaşlardan itibaren “adam” yerine konur. Onyedi yaşındaki genç arabası olsun ister, ama babam alsın diye beklemez. Benzin pompalar, garsonluk, kasiyerlik yapar, kazandığı para ile elden düşme bir araba tedarik eder. (Bu konuya yarın da devam edeceğiz inşaallah)
-------
16 Eylül 2006 Cumartesi
Okuma alışkanlığı gelişmişliğin işareti
Dün, ABD’nin eğitimdeki önemli temel ilkelerinin bazılarından bahsetmiştik. Amerika’nın eğitimde çok önem verdiği hususlardan biri de, öğrencilere okuma alışkanlığının kazandırılmasıdır. Genelde, okuma alışkanlığı zirvede olan ülkeler, teknolojide de zirvedeler. Bunun için ABD’de, okullarda buna çok önem verilir. Öğrencilere sadece eğitim verilmez, onlara okuma ve kitap sevgisi kazandırılır. Birbirinden cazip yollarla çocuklar kitaba ısındırılır. Kitap okuyan çocuk mahallî televizyona çıkar, bedava pizza yer, hediye kitap kazanır.
İlkokulda haftada bir gün bir ders saati okulun kütüphanesinde geçirilir, ödünç kitap alınır. Öğrencilerin evdeki kitaplıklarından kitap getirip, birbirleriyle değiş tokuş ettikleri özel haftalar vardır. Yılda iki defa bir yayıneviyle Okul-Aile Birliği ortaklaşa olarak okulda kitap fuarı düzenler, öğrenciler sınıf sınıf gelip gezer, istedikleri kitap varsa satın alırlar. Böylece çocuklar daima kitapla yüzyüze gelir, kitaba dokunur, kitabı severler. Çocuk kitapları, ders kitapları ve bütün kitaplar son derece özenli basılmıştır.
İlk ve orta tahsilde öğrenci ve kitap karşı karşıya değil, iç içedir. Öğrenci bilgileri okuyup ezberleyip geçmez. Her bilginin tatbikatı vardır. Cemiyet meseleleri (siyaset, savaş, uyuşturucu, şiddet olayları) hakkında öğrenciye kuru bilgi verilmez. Televizyonda haber dinlemeleri, gazeteden makale okuyup kesip getirmeleri istenir ve o konuda yorum yazdırılır, anket, röportaj, münazara yaptırılır. Deneysiz fen dersi yoktur.
Amerika’da okullarda müşahhaslık esastır. Bilgiyi, fikri müşahhaslaştırarak sunmak öğretmenin vazgeçilmez görevidir. Okunan her bilgi, her düşünce resimle, fotoğrafla, maketle göze hitabeder hale getirilir. Göze hitabeden bu malzemelerin çoğunu da öğrenciler kendileri yaparlar. Sınıf duvarları, koridorlar, yemek salonu öğrencilerin yaptığı resimler, grafikler, karikatürler, yazdıkları kompozisyonlar, çektikleri fotoğraflarla doludur, bazı yerlerde duvarlar o kadar doludur ki badananın rengini anlayamazsınız.
Çocuğa vatan, millet, bayrak, tarih sevgisi okutularak öğretilmez, gösterilir. Çocuk pencereden baktığında bahçede çıplak bir direk değil, dalgalanan Amerikan bayrağını görür. Bayrak hafta başında törenle indirilip dürülüp konulmaz. ABD bayrağı okullarda ve bütün resmî daireler de hafta içi günlerde direğinde asılıdır. Okulun her yerinde, yemekhanede, dershanelerde mutlaka bayrak vardır. Öğrenciler her sabah ayağa kalkıp sınıftaki bayrağın karşısında hep bir ağızdan, sağ elleri kalplerinde, and içerler.
Amerika’da eğitim hayatının böylesine müspet özellikleri var da her öğrenci okuldan mükemmel bir genç olarak mı çıkıyor? Elbette hayır! Ama çıkanlar yetiyor. Bir düzine vagonu sürükleyip götüren bir tane lokomotif değil midir zaten?
Gençliğin eğitimi konusunda evin okuldan daha çok etkisi vardır. Çünkü eğitim “okul”da değil evde başlar. Eğitim zincirinin ilk halkası evdir. Televizyonu, sofrası, sokağı, mahallesi bu ilk halkaya dahildir. O ilk halka sağlam değilse zincir tamamlanamaz.
Evde kafasına hiçbir şey sokmadığımız, ilgilenmediğimiz, kendisine zaman ayırmadığımız, “adam” yerine koymadığımız, yahut büsbütün “adam”dan sayıp salıverdiğimiz, doğru eğitemediğimiz çocuğun, başarısızlıkları, bunalımları karşısında bütün suçu okula yüklemek haksızlıktır. George Bernard Shavv’ın şu iğneli sözü doğrudur: “Sadece okulda eğitilen çocuk eğitimsiz kalır.”
30 Ekim 2007 Salı
Şeytanın maskarası olmamak için
Dini tam olarak yaşayabilmek için, dinin emir ve yasaklarını çok iyi bilmek lazımdır. Bunun için dinimiz ilme ve âlime çok önem vermiştir. Hadis-i şerifte, “Şeytana karşı bir fakih, bin abidden (çok ibadet yapandan) daha kuvvetlidir” buyuruldu. Çünkü fakih, dinini bilen kimsedir, âlimdir. Bilen kimsenin kaldırılması, yoldan çıkartılması çok zordur. Peygamber efendimiz, “Âlimin âlim olmayana üstünlüğü, peygamberin ümmetine üstünlüğü gibidir” buyurmuştur. Dinin emir ve yasaklarını ve bunların önemini bilen kimse, şartlar ne olursa olsun, dine aykırı iş yapmaz. Bilmeyen, kötü kimselerin, şeytanın maskarası olur. Bunun geçmişte örnekleri çoktur:
Eski kavimlerde vaktinin çoğunu ibâdet ile geçiren, “Âbid Bersîsâ” isminde genç biri vardı. Bu kimsenin duâsı makbûl idi. Ne için duâ etse kabûl edilirdi. Bunun için her sıkıntısı olan ona gider, duâ isterdi. Hasta olan kimselere de duâ ediyor, duâsı sebebiyle hastalar şifâ buluyordu.
En tehlikeli tuzak!
Şeytanların başı İblis, bu âbidi yoldan çıkarmayı düşündü. Fakat ne kadar uğraştıysa buna muvaffak olamadı. Bu işi neticelendirmek için bütün kurmaylarını toplantıya çağırdı. Onlara dedi ki:
-Şu Âbid Bersîsâ, nice zamandır bize meydan okuyor. Onu bir türlü yoldan çıkartamadık, acze düştük. Bu işi hanginiz başarabilir.
İblisin önde gelen adamlarından birisi söz isteyerek dedi ki:
-Ben bu işi üzerime alıyorum. Artık bu işi hâllolmuş bilin. Kısa zamanda sizi memnun edecek, neticeyi takdim edeceğim.
Âbid’i yoldan çıkarmayı üzerine alan şeytan, toplantıdan çıkar çıkmaz bir eve gitti. Gittiği evin sahibi, hâli vakti yerinde zengin bir kimseydi. Güzel de bir kızı vardı. Şeytan, işe önce bu kızdan başladı. Çeşitli evhamlar, vesveseler vererek kendisini hasta olduğuna inandırdı. Kızı hastalık hastası yaptı.
Kızlarının hasta olduğunu gören ana-babası onu tedâvi ettirmek istediler. Bu tedâvinin yapılması için de hatırlarına, meşhur Âbid Bersîsâ geldi. Kızlarını alıp, doğruca Âbid’in evine vardılar. Âbid kızın şifâ bulması için duâ etti. Kız rahatladı, hiçbir hastalık alâmeti kalmadı. Neşe içinde evlerine geri döndüler.
Şeytan bir zaman sonra, tekrar kızın yanına varıp, ona yine hasta olduğuna dair vesveseler vermeğe başladı. Kız eski hâline döndü. Ana-babası kızlarını tekrar alıp, Âbid’e gittiler. Şeytan yolda giderken, bunlara “Eğer kızınızı birkaç gün Âbid’in yanında bırakırsanız hastalığı tamamen geçer. Aksi takdirde, sık sık getirip götürmeniz gerekir” diye vesvese verdi.
Neticede, kızlarını orada bırakmaya karar verdiler. Fakat Âbid bunu kabûl etmedi. Çünkü, Âbid evinde yalnız kalıyordu. Gündüzleri oruç, geceleri de namaz kılarak geçiriyordu. Dünya ile ilgisi kalmamıştı. Bunun için kızı kabûl etmek istemedi.
Fakat, ana-babası çok ısrar ettiler: “Kızımızın sana bir zararı olmaz. İbâdetlerine engel teşkil etmez. Sen zaman zaman okur, ona duâ edersiniz. Biz senin ve onun bütün masraflarını karşıladığımız gibi, ayrılırken de fazlasıyla dünyalık bırakacağız” dediler.
Genç Âbid, âlim olmadığı için iki gencin, ateş barut misali bir arada kalmalarının başına ne belalar açacağını düşenemedi. Çok ısrar ettikleri için, iyi niyetle kızı evde bıraktı. Halbuki iyi niyetle de olsa haram işlenemezdi.
Kız az zaman sonra şeytanın da tahrikiyle, Âbid’in dikkatini çekecek şeyler yapmağa başladı. Önceleri Âbid buna aldırış etmedi. Fakat şeytan kızı rahat bırakmıyordu, devamlı Âbid’e karşı tahrik ettiriyordu. Önceleri kızın güzelliğini pek fark etmeyen Âbid, kızın eşsiz güzelliğini görünce, o da nefsine mağlup oldu.
Avucunun içine aldı
Bu defa da Âbid’e vesvese vermeğe başlayan şeytan: “Senin çok sevapların var. Cenâb-ı Hak affedicidir, günâh ne kadar büyük olursa olsun, affeder, kızla beraber olduktan sonra tövbe edersin. Bir defacık işlenen günâhtan ne çıkar” şeklinde telkinde bulunuyordu.
Âbid, nefsiyle ve şeytanla epey bir mücadele ettikten sonra, teslim bayrağını çekti sonunda, kızın arzusunu yerine getirdi.
Daha sonra kendine geldiğinde, yaptığı işten utanmaya pişmanlık duymaya başladı. Rûhî bunalıma düştü. Tuttuğu oruçları, sabaha kadar kıldığı namazları bırakmış şimdi ne yapacağım, endişesine düşmüştü. Âbid’in bu durumu şeytan için kaçırılmayacak bir fırsattı. Zaten bu hâle düşmesini dört gözle bekliyordu. Hemen ona akıl hocalığı yapmaya başladı. (Devamı yarın)
31 Ekim 2007 Çarşamba
Şeytanın maskarası olan Bersîsâ’nın hazin sonu
Dün de bahsettiğimiz gibi, Şeytan “Âbid Bersîsâ”nın dünyalık arzusunun ve nefsi duygularının harekete geçmesi ile oluşan perişan hâlini fırsat bilerek, ona şu aklı verdi:
“Sen zina yaparak kötü bir iş yaptın. Yaptığın bu kötü iş başkaları tarafından duyulursa, halk nazarında rezil-rüsva olursun. Ayrıca kanunun pençesine düşüp yaptığının cezasını en ağır şekilde çekersin. Şimdi senin bir tek kurtuluş yolun kaldı. Bunu yaparsan kurtulursun, yoksa hâlin perişan olur. Bu işten kurtulmanın yolu, kızı öldürüp, gizlice gömmendir. Ana-babası kızı almağa geldiklerinde, hastalıktan öldüğünü ve defnedildiğini söylersin. Zaten senden böyle bir kötü iş beklemedikleri için sana inanırlar. Dürüstlüğün, dindarlığın herkesçe malumdur. Bunun için hâdiseyi araştırma isteğinde bulunmazlar!..”
Şeytanın verdiği bu telkinler, Âbid’in aklına yattı. Başka türlü bu sıkıntıdan kurtulamam diye düşündü. Hemen şeytanın bu fikrini tatbike başladı. İşlediği çirkin suçu yok etmek maksadıyla, kızın üzerine atıldı. O’nu boğarak öldürdü. Sonra da gece kimse görmeden evinin bahçesine gömdü.
Yalanın sonu yok
Bir müddet sonra, kızın anası ile babası kızlarını almaya geldiler. Âbid onlara; “Başınız sağ olsun. Kızınız hastalıktan kurtulamayıp vefât etti. Cenazesi, bekletilmesi uygun olmadığı için hemen kaldırıldı. Size sabır tavsiye ederim, ölen ile ölünmez” diyerek onları teselli etti.
Kızın ana-babası, Âbid’den hiçbir kötülük beklemedikleri için, çok üzülmekle beraber, bir şey söylemeden perişan hâlde oradan ayrıldılar. Âbid onların gitmelerinden sonra rahat bir nefes aldı. Aklınca tehlikeyi atlatmış, halka rezil-rüsva olmaktan kurtulmuştu.
Şeytan bu defa da, üzüntü içinde olan kızın ana-babasına vesvese vermeğe başladı. “Kızınızın başına ya kötü bir iş geldiyse, siz araştırmadan Âbid’in sözüne inanıp döndünüz. O da bir insan, yanlış iş yapabilir. Nefsine uyabilir. İşin mahiyetini öğrenmekle bir zararınız olmaz. Yâ başına bir iş gelmişse, suçlu cezasını çekmelidir.”
Bu telkin devamlı zihinlerini meşgul etmeye başladı. Nihayet dayanamayıp, Âbid’i şikayet ettiler. Yapılan tahkikatta, cinayet olduğu ortaya çıktı. Âbid suçunu itiraf etti. Kızın cesedi gömülen yerden çıkartılarak muâyene ettirildi. Boğularak öldürüldüğü tespit edildi. Yapılan muhakeme sonunda Âbid idâma mahkum edildi.
Âbid, sakin bir şekilde cezasının infaz edileceği günü beklemeğe başladı. Şeytan yine devreye girdi. Çünkü onun esas maksadı, günâh işletmek değil, îmânsız ölmesini sağlamaktı. Zaten şeytanların bütün maksatları bu hedefe yöneliktir.
Hemen Âbid’in yanına varıp; “Senin bu hâllere düşmene ben sebep oldum. Sana çeşitli vesveseler vererek perişan ettim. Şimdi bu hâlini görünce çok üzüldüm. Yaptıklarıma pişman oldum. Ne yapıp yapıp seni kurtarmak istiyorum. Zararın neresinden dönülürse kârdır. Ben bu defa da onlara, kızın başkaları tarafından öldürülebileceği hususunda vesvese veririm. Çeşitli, aldatmaca delillerle bunu ispat ederim. Böylece seni idâmdan kurtarmış olurum. Ancak bunları yapabilmem için senden bir isteğim var?”
Âbid sordu:
- Peki benden istediğin nedir?
- Senden fazla bir şey istemiyorum. Bana secde edersen, bu iş hâllolmuş olur. Bu kadarcık bir iş sebebiyle seni ölümden kurtaracağım.
Artık tamamen şeytanın kontrolüne giren Âbid, onun bu teklifini de yerine getirdi. Böylece şeytan maksadına kavuşmuş oldu. Cenâb-ı Hakkın la’netlediği şeytana secde etti.
Âlimin âbide üstünlüğü
Âbid’in karşısına geçen şeytan, zafer kazanmış bir komutan edasıyla ona seslendi:
- Şimdi ben senden uzağım. Beraberliğimiz buraya kadardı. Artık ben maksadıma ulaştım. Senin dünyanı ve âhiretini perişan ettim. Bana tâbi olanların akıbeti budur.
Âbid asıldıktan sonra şeytan gidip, İblis’e müjdesini verdi. İblis ona;
- Seni tebrik ederim. Sen artık benim güvendiğim, elemanımsın. Bütün önemli işlere seni göndereceğim, dedi.
Genç Âbid, âlim biri olsaydı veya bir âlime tabi olsaydı, ona danışarak iş yapsaydı başına bu işler gelmezdi. Bunun için Peygamber Efendimiz, âlimin önemini pek çok hadis-i şeriflerinde bildirmişlerdir:
“Âlimin âbide üstünlüğü, dolunayın, yıldızlara olan parlaklığı gibidir.”
“Âlim, âbidden yetmiş derece üstündür. Bid’at, bir kötülük ortaya çıkınca âlim, halkı ikaz eder. Âbid bid’atten habersiz, ibadetle meşgul olur. Bu bakımdan da âlim, âbidden kıymetlidir.”
30 Ocak 2008 Çarşamba
Niyeti bozuk olanlar gerçeğe ulaşamazlar!
İlim öğrenmek ve öğretmek ciddi bir iştir. İlimden gerçek manada istifade edebilmek için, öğrenen ve öğreten kimsenin, samimi ihlâslı olması lazımdır. İşin içine, istismar, karşı tarafı deneme, imtihan etme gibi art niyetler girerse, niyeti bozuk olan, hem dünyada hem de ahirette bunun bedelini ağır şekilde öder. Geçmişte bunun ibretli çok örnekleri vardır:
Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî, Ebû Sa’îd Abdullah ve İbn-üs-Sakkâ daha küçük yaşta iken ilim öğrenmek için Bağdat’a gittiler. Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri o zaman çok genç idi. Hâce Yûsüf-i Hemedânî hazretlerinin, Nizâmiyye Medresesi’nde vaaz ettiğini duymuşlardı. Bunlar, onu ziyâret etmeye karar verdiler. İbn-üs-Sakkâ:
- Ona bir soru soracağım ki cevâbını veremeyecek, dedi.
Ebû Sa’îd Abdullah:
- Ben de bir soru soracağım. Bakalım cevap verebilecek mi? dedi.
Küçük yaşına rağmen büyük bir edep timsâli olan Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri de:
- Allah korusun. Ben nasıl soru sorarım? Sâdece huzûrunda beklerim, onu görmekle şereflenir, bereketlenirim, sözlerinden istifade ederim, dedi.
İyi niyetinin karşılığı
Nihâyet, Yûsüf-i Hemedânî hazretlerinin bulunduğu yere varıp sohbetini dinlemeye başladılar. Daha onlar bir şey sormadan, Hemedânî hazretleri İbn-üs-Sakkâ’ya dönerek:
- Yazıklar olsun sana, ey İbn-üs-Sakkâ! Demek bana, cevâbını bilemeyeceğim suâl soracaksın ha! Senin sormak istediğin suâl şudur. Cevâbı da şöyledir, diye cevapladıktan sonra: Senden küfür kokusu geliyor, buyurdu.
Sonra Ebû Sa’îd Abdullah’a dönerek:
- Sen de bana bir suâl soracaksın ve bakacaksın ki, ben o suâlin cevâbını nasıl vereceğim? Senin sormaya niyet ettiğin suâl şudur, diyerek cevapladıktan sonra: Fakat sen de edebe riâyet etmediğin için, niyetin düzgün olmadığı için ömrün hüzün, sıkıntı ile geçecek, buyurdu.
Sonra Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerine döndü:
- Ey Abdülkâdir! Bu edebinin güzelliği ile, Allahü teâlâyı ve Resûlünü râzı ettin. Ben senin Bağdat’ta bir kürsîde oturduğunu, çok yüksek bilgiler anlattığını ve yine senin zamanındaki bütün evliyânın, senin onlara olan yüksekliğin karşısında boyunlarını eğmiş hâlde olduklarını görüyor gibiyim, buyurdu.
Aradan uzun seneler geçti. Hakîkaten Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri, zamanında bulunan evliyânın en üstünü, baş tâcı oldu. Öyle yüksek derece ve makamlara kavuştu ki, insanlardan ve yüksek zâtlardan herkes gelerek, mübârek sohbetlerinden istifâde ederlerdi. Bir gün buyurdu ki: “Benim ayağım, bütün evliyanın boyunları üzerindedir.” Gerçekten zamanında bulunan bütün evliya, onun kendilerinden çok yüksek olduğunu bilirler ve üstünlüğü karşısında boyunları eğik olurdu. Bunlar meydana çıktıkça, Yusuf-i Hemedani hazretlerinin seneler önce haber verdiği hâller anlaşılıyordu.
Seyyid Abdülkadir Geylani hazretleri, “Bu işe başladığınızda, temeli ne üzerine attınız? Hangi ameli esas aldınız da böyle yüksek dereceye ulaştınız?” diye soranlara buyurdu ki: “Temeli ihlas ve doğruluk üzerine attım. Hiç yalan söylemedim. İçim ile dışım bir oldu. Bunun için işlerim hep rast gitti.”
İbn-üs-Sakkâ’ya gelince; Yûsüf-i Hemedânî ile aralarında geçen o hâdiseden sonra, dînî ilimlerle meşgûl oldu. Çok güzel konuşurdu. Cenâb-ı Hakkın varlığını yüz delil ile ispat eder hâle geldi. Şöhreti zamanın sultanına ulaştı. O da bunu elçi olarak Bizans’a gönderdi. Hristiyanlar buna çok alâka gösterdiler. Orada İmparatorun kızına âşık oldu. Kız, Hristiyan olursan o zaman seninle evlenirim, deyince, nihâyet, Hristiyan oldu. Bu defa da yüz delil ile ilâhın üç olduğunu ispata kalkıştı.
Sakkâ’nın hazin sonu!
Bu hâdiseyi anlatan zât diyor ki:
“Bir gün onu gördüm. Hasta idi. Ölmek üzere idi. Ben yüzünü kıbleye döndürdüm. O başka tarafa çevirdi. Tekrar kıbleye döndürdüm. O tekrar başka tarafa çevirdi ve öylece öldü.”
Ebû Sa’îd Abdullah ise Şam’da çeşitli vazîfelerde bulundu. Çeşitli sıkıntılar ile hayatı geçti. Yûsüf-i Hemedânî hazretlerinin, her üçü hakkında da söylediği aynen meydana geldi.
Yûsüf-i Hemedânî hazretleri, dünyaya kıymet vermezdi. Odasında hasır, keçe, ibrik, iki yastık ve bir tencereden başka bir şey bulunmazdı. “İslâm âlimlerinin ve kıymetli rehberlerin azalıp, yok olduğu zaman ne yapmak lâzım?” denildiğinde; “O zaman her gün o büyüklerin yazdığı kitaplardan bir miktar okuyunuz” buyurdu.
24 Aralık 2008 Çarşamba
“Faydasız ilimden sana sığınırım!”
Günümüzde, gerçek ilimle sahtesi karışmış durumda. Herkes çok şey biliyor, fakat bildikleri gerçek olmadığı için işe yaramıyor. Hatta zararı oluyor. Peygamber efendimiz, “Ya Rabbi, faydasız ilimden, makbul olmayan ibadetten ve kabul edilmeyen duadan sana sığınırım” buyurmuştur. Bunun için herkesin işine yarayacak faydalı zaruri bilgileri öğrenmesi şarttır.
Bir Müslümanın, kendisine farz olan bir meseleyi öğrenmesi, bütün dünya nimetlerine sahip olmasından daha kıymetlidir. İlim öğrenmekten daha kıymetli bir şey yoktur.
İşlerin hepsi, ilim ile doğru olur, ilimsiz doğru bir şey yapılamaz. Peygamber efendimize suâl ettiler: “İşlerin hangisi üstündür? “
Peygamber efendimiz “ilim” buyurdu. Biri tekrar suâl edince, yine; “ilimdir” buyurdu.
Üçüncüsünde yine aynı şekilde cevap verilince, bunun hikmetini suâl ettiler. Bunun üzerine buyurdu ki: “Çünkü, hiçbir şey ilimsiz doğru olmaz ve onsuz hiç kıymeti olmaz.”
İLİM VE İBADETİN ASLI
İnsan, birçok sıkıntılara katlanarak, amel işlemektedir. Bunlar ilimsiz olarak yapılırsa, hepsi boşa gidebilir. İlim ve ibâdetin aslı iki şey ile elde edilir: Birincisi, kalbin dünya sevgisinden yani harâmlardan kurtulması, ikincisi de az yemek, mideyi tıka basa doldurmamaktır.
İbâdetlerde ihlâs, ancak bu iki şey ile elde edilir. Bir kimsenin kalbi dünya sevgisi ile, dünya nimetlerine muhabbet ile doluysa, maksadı sadece dünya ise, ondan ihlâslı amel meydana gelmez.
Midesi dolu olan kimsede de nefsin arzûları eksik olmaz. Bu arzûlar, kalbi tesir altına alır. Böyle bir kimsenin de, cenâb-ı Hak nazarında kıymeti yoktur.
Mubâhların fazlasından ve harâmlardan sakınmalı, nefsin hoşuna giden kötü işlerden uzak durmalıdır. Fesatlık, çekememezlik, kin, kendini beğenmek, cimrilik gibi kötü huyları kalbden çıkarmak lâzımdır. Bir kimsenin, itâatli, iyi huylu kul olabilmesi için dört şart vardır:
1- Uzun emelli olmamak. 2- Cenâb-ı Hakkın va’dinden emîn olmak. 3- Cenâb-ı Hakkın taksimine yani verdiği rızıklara râzı olmak. 4- Mideyi harâmlardan korumak.
Kim ki, bu dört şeyi yerine getirirse, nefsini itâat altına almış olur. İnsan bu şekilde, Peygamber efendimizin buyurduğu hayırlı kimselerden olur. Nefsi terbiye etmek zor değildir. Uğraşıldığı takdirde, en azgın köpekler bile terbiye edilmektedir.
Hadîs-i şerîfte de, “İnsanlar, ya âlim veya talebedir. Bu ikisinden olmayanda hayır yoktur” buyuruldu. Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, akıllı olan kimse, ya âlim olur ya talebe. Öğrenilecek en öncelikli ilim de, iman ve ibadet bilgileridir. Bu maksatla hazırlanmış ilmihâlden bu bilgiler mutlaka öğrenmelidir.
ÖNE KONULAN ÜÇ DEFTER
İlim sahibi olan, tevbe edip nefsi ile mücâdele eden, Allahü teâlânın lütûf ve keremine mazhâr olur. Böyle kimse, Allahü teâlânın beğendiği kimsedir. Onun gönlü, Allahü teâlânın nazargâhıdır. Bu kimse sadece Allahü teâlânın rızâsını istediği için, ihsânlardan mahrûm kalmaz.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
“Kulun isteyerek yaptığı her iş için önüne üç defter konur: Niçin yaptın, nasıl yaptın, kim için yaptın? Birinci niçinin manası, bunu Allah için mi, nefsine veya şeytana uyduğun için mi yaptın? Bundan kurtulursa nasıla sıra gelir. Her hakkın bir şartı, edebi ve ilmi vardır. Yaptığını ilme uyarak mı, yoksa cahilliği kolay görerek mi yaptın? Şartlarına uygun yapıp bu sualden de kurtulursa, kim içine sıra gelir. Bunu ihlasla, yalnız Allah rızası için yaptıysan mükafatını görürsün. Başkası için yaptıysan karşılığını ondan iste. Dünya için yaptıysan zaten nasibin yok. Başkası için yaptıysan sıkıntıya ve cezaya maruz kalırsın, denir.”
.....
NOT: Değerli hukukçu, Prof. Dr. Ekrem Ekinci’nin, “OSMANLI HUKUKU“ isimli yeni bir kitabı yayınlandı. Osmanlı hukukunu ve kaynağını, dünyaya örnek olan Osmanlı adaletinin işleyişini öğrenmek için güvenilir bir kaynak. Unutulmuş maziye ışık tutacak önemli bir eser. (Arı Sanat Yayınevi 0212 520 41 51)
7 Haziran 1999 Pazartesi
Okuma alışkanlığı kazanmak
Bilginin kaynağı kitaptır. En güzel, en sağlıklı ve en kolay bilgi kitap okuyarak öğrenilir. Sessiz bir öğretmendir kitap. Anlamadığınız yeri defalarca okuyabilirsiniz. Anlayamadığınız için kızmaz size. Aşağılamaz ve şevkinizi kırmaz...
Kitap okurken hem yeni bilgiler öğrenir, ufkunuzu genişletir, hem de günlük sıkıntılarınızdan az da olsa uzaklaşmış olursunuz. Çok kitap okuyanların konuşması düzelir. Güzel ve anlamlı cümleler kurar. Fikrini sağlıklı bir şekilde aktarabilir muhatabına. Fazla gaf yapmaz. Hadiseleri daha geniş açıdan ele alarak değerlendirir. Kolay öfkelenmez, sabrı öğrenir. Anlayışlı ve hoşgörülü olur...
Tabii kitap derken, her kitap bunları sağlar demiyoruz. Kitabın da doğrusu, güzeli, faydalısı var. Bunun tersi de mümkün. Bazı kitapları okuduğunuz zaman; ister istemez olumsuz yönde etkilenebilirsiniz.
At, otu yemeden önce koklar. Eğer zehirli ise, şüphelenirse yemez. Kitap da öyledir. Kitap hakkında önceden bilgi sahibi olmak, kitabın yazarı, müellifi hakkında fikir sahibi olmak gerekir.
Bozuk bir besin yediğimiz zaman midemiz nasıl bozuluyorsa, bozuk bir kitap okuduğumuz zaman beynimiz de o şekilde etkilenir.
İyi seçmek lazım kitabı.
İnsanın en esef duyacağı şey, öğrendiği lüzumsuz ve yanlış bilgidir.
Lüzumsuz bilgi nedir?
Dünya ve ahiretine yaramayan, sadece bazı tartışmalarda ve bilgiçlik taslamada işe yarayabilen bilgi türüdür.
Mesela, 1980 yılının en hızlı koşan adamının ismini ezberlemek gibi.
Maalesef günümüzde genel kültür dendiği zaman bu tür şeyler akla geliyor.
Bilime ve insana hiçbir faydası olmayan bir sürü ıvız zıvır bilgiler...
Konuyu fazla dağıtmayalım.
Kitap okumanın faydalarını saymakla bitiremeyiz...
Bizim asıl değinmek istediğimiz konu; kitap okuma alışkanlığıdır.
Bu alışkanlık, küçük yaşlarda kazanılırsa, daha etkili, daha güzel ve daha kalıcı olur.
Çocuklara ve gençlere okuma alışkanlığı kazandırmak lazımdır. Peki, bu nasıl mümkün olabilir?
Çocukların ve gençlerin okudukları zaman heyecan duydukları çizgi romanlar, kısa hikâyeler, meraklı çocuk romanları, kelime hazinesini geliştiren bulmacalar, bilmeceler, çocuklar ve gençler için hazırlanmış mecmualar bu iş için biçilmiş kaftandır.
En güzel okuma alışkanlığını bu bahsettiklerim sağlayacaktır.
Yoksa, çocuklara direkt bilginin verildiği ders kitaplarının ve ağır kitapların okutulması çok zordur.
Türkiye Çocuk Dergisi
Ülkemizde bu işi en güzel yapan ve başarılı olan kuruluşlardan bir tanesi Türkiye Çocuk Dergisi’dir. Yıllardan beri profesyonel ve uzman kadrosu ile çocukları ve gençleri geleceğe hazırlıyor.
Ülkemizde okuma alışkanlığının çok yetersiz düzeyde olduğunu kabul etmek zorundayız. Dünya ülkeleri ile kıyaslandığımız zaman, çok geri saflarda kalıyoruz.
Televizyon ve radyo gibi cihazlardan edinilen bilgiler, uçucudur. Çok bilgi verilse dahi, bunları hatırımızda tutmak zordur. Çünkü, bu bilgilere erişmek için hiçbir emek harcanmamıştır.
Ama kitap öyle değil. Belli bir emek harcanarak edinilen bilgilerin unutulma ihtimali daha düşüktür.
Ülkemize gelen turistlere dikkat edin, bavullarının yarısında elbise, geri kalan yarısında kitaplar var. Oysa biz seyahate çıktığımız zaman aklımıza en son gelen şey kitaptır.
13 Haziran 1999 Pazar
İlmin önemi
İlmin önemi çok büyüktür. Dinimizin emrettiği faydalı işleri yapmak, zararlı şeylerden kaçmak için ilim sahibi olmak gerekir. Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Allah iman edenleri yüceltir; ilim ehlini ise kat kat yükseltir.) [Mücâdele 11]
(De ki, hiç bilenle bilmiyen bir olur mu? Bilen elbette kıymetlidir.) [Zümer 9]
(Allahü teâlâdan en çok korkanlar, âlimlerdir.) [Fâtır 28]
Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(İlim öğrenmek, kadın-erkek her müslümana farzdır.)
(İlim Çin’de de olsa, alınız!)
(Hikmet, [fen ve sanat] müminin kayıp malıdır. Nerede bulursa alsın!)
(Beşikten mezara kadar ilim öğrenmeye çalışınız!)
(Bir âlim, bir yerden geçse, onun hürmetine, oradaki kabristandan 40 gün azap kaldırılır.)
Ölü kalblerin dirilmesi
Hazret-i Lokman, oğluna buyurdu ki: (Âlimlerle otur, hikmet sahiplerinin sözlerini dinle! Allahü teâlâ, bahar yağmuru ile toprağa hayat verdiği gibi, ölü kalbleri hikmet nurları ile diriltir.)
İlim, cennete giden bir yol, gurbette arkadaş, yalnızlıkta sırdaştır. İlim, iki cihanda kurtuluş, düşmana karşı siperdir. İnsan için hayâ, gözler için ziyadır. İlim öğrenmek ve öğretmek çok mühimdir. Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, ilim verdiği âlimlerden de peygamberlerden aldığı misak gibi, ilimlerini saklamamaları ve açıklamaları için, söz almıştır.)
(En güzel hediye, hikmetli sözü iyi anlayıp, din kardeşine anlatmaktır.)
(İmrenilecek iki kişiden biri, Allahü teâlânın verdiği ilim ile amel edip, başkasına öğreten, diğeri de, Allahın verdiği serveti hayra sarfedendir.)
(Bir saat ilim öğrenmek veya öğretmek, sabaha kadar ibadet etmekten daha iyidir.)
(Bir gün ilim öğrenmek üç ay oruç tutmaktan iyidir.)
(İlim yolunu tutana, Allah cennet yolunu açar.)
(Melekler, ilim talebesini sevdikleri için, kanatlarını onların üzerine gererler.)
(İlimden bir mesele öğrenmek, dünyadaki her şeyden kıymetlidir.)
Bir talebenin, ilim öğrenebilmesi ve doğru yolu bulabilmesi için, bir öğreticiye ihtiyacı vardır. Çünkü hadis-i şerifte, (İlim üstaddan öğrenilir) buyuruldu.)
Kur’an-ı kerimde ise, (Eğer bilmezseniz, bilenlerden sorun) buyuruldu. (Nahl 43)
Allahü teâlânın rızasına kavuşmak için de sebeplere yapışmak, bir âlimin gösterdiği yolda gitmek gerekir. Kur’an-ı kerimde mealen, (Ey iman edenler, Allah’tan sakının ve Onun rızasına kavuşmak için, vesile [vasıta] arayın) buyuruldu. Demek ki, bir öğreticiye ihtiyaç vardır. Rehberi olmayana, şeytan rehber olur. Şeytan rehber olunca da, kendisine tâbi olanı uçurumdan uçuruma atar. Muhafız ve rehbersiz çöl yollarına çıkan, kendini tehlikeye atmış olur. Onun sonu, sahipsiz yetişen bir ağacın hâline benzer. Ağaç, bakıp sulayan olmazsa, çabucak kurumaya mahkûmdur. Hatta bu ağaç, imkân bulup büyüse de, aşılanmamış, bakılmamış olduğu için iyi meyve vermez. Bundan dolayı talebenin dayanağı da öğretmenidir. Irmak veya uçurum kenarında yürüyen bir âmânın, rehberine tutunduğu gibi, talebe de öğretmenine sarılmalı ve her hâliyle onun sözünü dinlemelidir. (İlim talebesi, ilme ve hocasına hürmet etmedikçe, öğrendiği ilmin faydasını göremez) buyurulmuştur.
Beethoven’in 9. senfonisini, Mozart’ın figarosunu ve Molyer’in şiirlerini niçin kendi dillerinde söylüyorlar ve dinliyorlar, (Bu yabancı dildir, Türkçe söylemek gerekir) demiyorlar. Bu senfonileri Türkçeye tam tercüme edilemiyeceğini bildikleri halde, Kur’an tercümesine nasıl olup da Kur’an diyebiliyorlar? Türkçelerine Beethoven’in veya Chopin’in eseri denilemiyor. Bir şiirin tercümesi bile şiirin aslı değildir. O hâlde, Kur’an-ı kerimin tercümesine hiç Kur’an denebilir mi?
24 Ağustos 1999 Salı
Fen bilgisinin önemi
Çok kimse, İslamiyette fen bilgisinin önemini bilmemektedir. Bilmedikleri için de “İslâmiyet, fenne önem vermediği için, Müslümanlardan Edisonlar, Pastörler çıkmamıştır” deniyor. İslâm dini, bütün yenilikleri emreden bir dindir. Bunun için ilim adamlarına çok önem verilmiş, teknik araştırmalar yapılmış, Müslümanlar tıbda, kimyada, astronomide, coğrafyada, tarihte, edebiyatta, matematikte, mühendislikte, mimarlıkta ve bunların hepsinin temeli olan, güzel ahlâk ve sosyal bilgilerde, en üstün dereceye varmıştır. Müslümanlar, Batının bugün bile büyük saygı ile andığı kıymetli bilginler, mütehassıslar, üstadlar yetiştirmiş, dünyanın hocası, medeniyetin önderi olmuşlardır. O zaman; yarı vahşî olan Avrupalılar, en modern bilgileri İslâm üniversitelerinde öğrenmişler, hatta Papa Sylvester gibi, Hıristiyan din adamları da Endülüs üniversitelerinde okumuştur. Bugün bile, hâlâ Avrupa’da cebir’e [Arapça al-cebir kelimesinden] al-gebra adı verilmektedir. Çünkü bu ilimler, önce Müslümanlar tarafından dünyaya öğretilmiştir. İslâm kültürü ile yetişen ilim adamları çoktur:
Ali Kuşcu, büyük astronomi âlimi, ilk defa Ay’ın şekillerini anlatan kitap yazdı.
Ammar, ilk defa katarakt ameliyatını yaptı.
Battanî, dünyanın en meşhur astronomi âlimi ve trigonometrinin kâşifidir.
Birunî, dünyanın döndüğünü ve yerçekimini Newton’dan önce ispat etti.
Cabir bin Hayyan, atom bombası fikrinin ve kimya ilminin babasıdır.
Cezerî, 8 asır önce otomatik sistemin kurucusu ve bilgisayarın babasıdır.
Demîrî, Avrupalılardan 400 sene önce zooloji ansiklopedisini yazmıştır.
Ebu Bekir Razî, o zamana kadar aynı hastalık sanılan kızıl, kızamık ve çiçeğin ayrı hastalıklar olduğunu ilk defa bulan tabiptir.
Ebu Kâmil Şuca, Batıya matematik öğretti.
Ebül-Vefa, trigonometride tanjant, kotanjant, sekant ve kosekantı bulan matematikçi.
Farabî, ilk defa ses olayını fizikî yönden açıklayan fizikî izahını yapmıştır.
F. Sultan Mehmet, havan topunu keşfetti.
Gıyasüddin Cemşid, matematikte ondalık kesir sistemini ilk defa bulmuştur.
İbni Cessar, cüzzamın sabebini ve tedavilerini 900 sene önce açıklamıştır.
İbni Firnas, Wringt kardeşlerden bin yıl önce, ilk uçan aracı yapıp uçmuşlardır.
İbni Haldun, tarihi ilim hâline getirdi.
İbni Hatib, vebanın bulaşıcı bir hastalık olduğunu ilmî yoldan açıklamıştır.
İbni Karaka, 900 yıl önce harika bir torna tezgahı yapmıştır.
İbni Sina, hastalıkların mikroplardan geldiğini ilk bulan hekimdir.
Kadızade Rumî, yaşadığı asrın en büyük matematik ve astronomi bilginidir.
Kambur Vesim, verem mikrobunu R. Koch’tan 150 sene önce keşfetmiştir.
M. Akşemseddin, Pasteur’den 400 yıl önce mikrobu buldu.
Nurüddin Batruci, Endülüs İslâm üniversitesinde astronomi profesörü idi. Güneş merkezli sistemi Kopernik’ten önce o kurdu.
Piri Reis, 400 sene önce bugünküne çok yakın dünya haritasını çizmiştir.
Uluğ Bey, çağının en büyük astronomu. Lagari Hasen Çelebi, füzeciliğin atasıdır.
Avrupalı, fen bilgilerinin çoğunu ve hepsinin temelini İslâm kitaplarından aldı. Avrupalılar, dünya tepsi gibi düz, etrafı duvar çevrili zannederken, Müslümanlar dünyanın yuvarlak olup, kendi etrafında döndüğünü biliyorlardı. Hatta Musul’un Sincar sahrasında, meridyenin uzunluğunu ölçerek, bugünkü gibi buldular. Galile, Kopernik, Newton, dünyanın döndüğünü, Müslüman kitaplarından öğrenip söyleyince, suç sayıldı. İslâm hekimlerinin eserleri Ortaçağda ders kitabı olarak dünya üniversitelerinde okutulmakta idi. Batı’da akıl hastaları şeytan tarafından tutulmuş kimseler olarak canlı canlı yakılırken, Müslüman ülkelerinde özel akıl hastaneleri kurulmuştu. İslâm ilimleri iki kısımdır: 1- Din bilgileri, 2- Fen bilgileri. İslâm âlimi olmak için her ikisini de öğrenmek gerekir. Din bilgilerini öğrenmek ve yapmak, her Müslümana farz-ı ayndır. Fen bilgilerine, sanata ve en modern harp silahlarını yapmaya uğraşmak, farz-ı kifayedir. Bu iki farzı yerine getiren millet, muhakkak ilerler, medenî olur.
25 Ekim 2001 Perşembe
İlim öğrenmek herkese farzdır
İlim öğrenmek, herkese gerektiği kadar farzdır. Mesela fakire zekât ve hac ilmi farz değildir. Evlenmeyen ve mahrem kadın akrabası olmayan erkeğe hayz bilgilerini öğrenmek de farz değildir. Kadınların öğrenmeleri gereken ilimler, kendilerine farz-ı ayn olan bilgilerdir. Her ilim değildir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Tecrübeli yaşlılarla oturup kalkın. Âlimlere sorun. Hikmet sahipleri ile beraber olun.) [Taberânî]
(Âlim olmayan veya ilim öğrenmeye çalışmayan bizden değildir.) [Deylemî]
(Bir âlimin, yanına oturarak, bir saat ilimle meşgul olması, bir âbidin 70 yıl ibadetinden hayırlı olabilir. ) [Deylemî]
(İşlenen bir günah, âlime bir, cahile iki olarak yazılır. Alim, günahı için azap olunur. Cahil ise hem günahı, hem de öğrenmediği için azap olunur.) [Deylemî]
(Allah, dünya işlerinin âlimi, âhiret işlerinin câhili olana buğz eder.) [Hâkim]
(İlim öğrenmek, namaz, oruç, hac ve Allah yolundaki cihaddan daha kıymetlidir.) [Deylemî]
(Bir saat ilim öğrenmek gece sabaha kadar ibâdet etmekten kıymetlidir. Bir gün ilim öğrenmek, üç ay oruç tutmaktan kıymetlidir.) [Ebu Nuaym]
(Bir kimse, ilim öğrense, bununla amel etmese bile; bin rekat namaz kılmasından daha fazla sevap alır. Eğer öğrendiği ilimle amel eder veya başkasına öğretirse, hem bunun sevabını alır, hem de Kıyamete kadar bununla amel edenlerin sevabını alır.) [Hatib]
(İlimden bir mesele öğrenmek, dünyadaki her şeyden kıymetlidir.) [Taberânî]
(İlim öğrenmek, kadın-erkek her müslümana farzdır.) [Beyhekî]
(Farzlarda ihmallik yapan bir derde müptelâ olur. ) [İ. Ahmed]
Hesaba çekilme riski
Hesaba çekilen herkes sıkıntı görür. Sorgusuz sualsiz cennete girmeye çalışmalı! Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kıyamette hesaba çekilen, helak olmuştur.) [Buharî]
(Hesaba çekilen azap görmüş olur.) [Bezzar]
(Kıyamette herkes, şu dört suale cevap vermedikçe hesaptan kurtulamaz:
1- Ömrünü nasıl geçirdi?
2- İlmi ile nasıl amel etti?
3- Malını nereden, nasıl kazandı, nereye harcadı?
4- Bedenini nerede yordu?) [Tirmizî]
Ancak hesabı çok kolay geçenler de olacaktır. Mesela (Sen falanca mısın?) diye sorulacak, sonra bekletmeden Cennete konacaktır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Osman’ın şefaati ile hepsi Cehennemlik olan yetmiş bin kişi, sorgusuz suâlsiz Cennete girecektir.) [İbni Asakir]
(Allahü teâlâ buyuruyor ki: Kulumla anlaşmamız vardır. Namazlarını vaktinde, eksiksiz kılarsa, ona azap etmem ve onu sorgusuz sualsiz Cennete koyarım.) [Hakim]
(Kıyamette insanlar hesaba çekilirken, üç defa “Allahtan alacağı olanlar, kalksın ve Cennete girsin” diye ses duyulur. Oradakiler, “Allahtan alacaklı olan da olur mu ki?” derler. “İnsanları affedenlerdir” denir. Bunlar, kalkıp hemen sorgusuz sualsiz Cennete girerler.) [Taberânî]
28 Nisan 2003 Pazartesi
İlim, amel ve ihlâsın önemi
İhlâs, gerek beden ile, gerek mal ile yapılan farz veya nâfile bütün ibâdetleri, Allah rızası için yapmaktır. Mal, mevki, saygı, şöhret kazanmak için yapılan ibâdette ihlâs olmaz, riyâ olur. Böyle ibâdete sevap verilmez. Günah olur, azaba layık olur. Haram işleyenlerle, bid’at ehli ile, kâfirlerle, arkadaşlık, komşuluk edenlerin ihlâsları kalmaz. Her işte Allahü teâlânın rızasını gözetmeli, kötülükleri gizlediği gibi, iyilikleri de gizlemeli, övülünce sevinmemeli, kötülenince üzülmemelidir. İmam-ı Rabbanî hazretleri, sonsuz kurtuluşa erişmek için ilim, amel ve ihlasın şart olduğunu bildiriyor. Bunlardan birisi olmazsa, diğerlerinin kıymeti olmaz. Yani ilimsiz amel, ihlaslı da olsa kıymetli olmaz. Çünkü ilmi olmadığı için yaptığı kötü bir şeyi Allah rızasına uygun zanneder. İlimle işlenen amelde ihlas yoksa, yine o ibâdet kıymetsizdir. İlim ve ihlas olsa, amel olmazsa, zaten ortada yapılan bir şey yoktur. İlim ve ihlasla yapılan amel, imanın parlayıp kuvvetlenmesine sebep olur. Buyuruldu ki: Âlimler hariç, insanlar helak olabilir. İlmiyle amel edenler hariç, âlimler de helak olabilir. İhlas sahipleri hariç, ilmi ile amel eden âlimler de aldanabilir. Kur’an-ı kerimde, salih [ihlaslı] amel övülüyor. Salihler için de buyuruluyor ki: (Onlar, kendi canları çekerken yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler. Biz bunları Allah rızası için veriyoruz; sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür bekliyoruz” derler.) [İnsan 8,9]
İhlâssız amel içi boş çekirdeğe benzer. Ahirette herkese, bunu niçin yaptın diye sorulacak. Cevabı Allah için olanlar kabul edilecek, diğerleri atılacaktır. Hadis-i şeriflerde de buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, ancak ihlâsla yapılan ameli kabul eder.) [Dâre Kutnî]
(İhlasla namazını kılıp, zekâtını verenden Allah razı olur.) [İbni Mace]
(Kırk gün ihlasla ibâdet edenin, kalbinden diline hikmet pınarı akar.) [Ebuş-şeyh]
(Haramlardan kaçıp, ihlasla, “la ilahe illallah” diyen Cennete girer.) [Hatib, Bezzar]
(İhlas ile amel etmek, az da olsa yetişir.) [Hakim]
(Sabırlı ve ihlâslı olanlar, hesaba çekilmeden cennete girer.) [Taberânî]
(İhlaslılara müjdeler olsun. Onlar fitne karanlıkları içinde, parlayan ışıklardır.) [E. Nuaym]
(Cennetin güzel köşkleri, Allah rızası için birbirini sevenler içindir.) [Ebuş-şeyh]
(Allah rızasından başka maksat için ilim öğrenen veya ilmini dünya menfaatine alet eden, cehennemdeki yerine hazırlansın!) [Tirmizî]
(İbadetine riya karıştırana [ihlası noksan olana] ahirette “git sevâbını ondan iste” denir.) [İ. Mâce]
(Sırf Allah rızâsı için, arkadaşını veya bir hastayı ziyaret eden için, Allahü teâlâ buyurur ki: Ne güzel ettin. Cennette kendine bir köşk hazırlamış oldun.) [Buhârî]
(Kim Allah için yenerse gazabını, Allah da, ondan def eder azâbını.) [Taberani]
(Allah rızası için affedeni, Allahü teâlâ yükseltir.) [Müslim]
(Sabırlı ve ihlâslı olanlar, hesaba çekilmeden cennete girer.) [Taberânî]
İmanla ölenin günahı dağlar kadar da olsa, sonunda Cennete gider. Ancak, (Cennete gitmek için iman şart, amel şart değil) diyen kimse, ibâdet etmezse, işlediği günahlar kalbini karartır ve imanı gidebilir. Çünkü iman, muma benzer, ibâdetler mum etrafındaki fener gibidir. Mum ile birlikte fener de, İslâmiyettir. Fenersiz mum çabuk söner. İmansız, İslâm olamaz, İslâm olmayınca, iman da yoktur.
4 Temmuz 2003 Cuma
Körpe beyinleri körelten sihirli kutu!
Geçenlerde karşılaştığım bir öğretmen arkadaşın anlattıkları ile şoke oldum! Aklım hafsalam almadı anlatılanlarını. Beşinci sınıfa gelmiş pek çok öğrencinin okuma yazmayı tam sökemediğini hatta adını yazamayan öğrencinin bulunduğunu söyledi öğretmen arkadaş.
Ben, bu çocuklar geri zekalı mı, değilse bunun sorumlusu siz öğrenmenler değil misiniz diye sorduğumda, hayır, biz sorumlu değiliz dedi. Biz, her türlü metodu, yolu deniyoruz fakat adeta beyinlerini kilitlemişler, biz açmak için zorluyoruz, onlar açmamak için.
Bunun sebebini sorduğumda arkadaş dedi ki: “Sebepler çok fakat bana göre esas sebep televizyon; çünkü ölçülü kullanılmadığından beyin faaliyetlerini dumura uğratıyor televizyon...”
Evet, gerçekler acı da olsa kabul etmek zorundayız. Yapılan yerli yabancı bütün araştırmalar da zaten bunu gösteriyor. F. Özten’in ozgurvebilge sitesindeki araştırması bunu doğruluyor: Evimizin baş köşesinde oturan ve hayatımızı doğrudan doğruya yönlendirmeye devam eden televizyon, çocuklar başta olmak üzere, hepimizin okuma ve anlama kabiliyetini de ele geçiriyor. Uzmanlar bu yüzyılda, geçen yüzyıla oranla daha az kitap okunduğunu belirtiyorlar. Özellikle son 30 sene içinde kitap okuma oranlarında ciddî düşüşler olduğunu belirten uzmanlar, televizyon ve diğer görsel medya araçlarının hızla yayılmasını, buna sebep olarak gösteriyorlar. Çünkü, televizyon seyreden insanlar her konuda bilgilendiklerini düşünerek daha fazla performans isteyen kitap okuma, araştırma gibi faaliyetlere yönelmiyorlar.
ABD Ulusal Eğitim Gelişimini Değerlendirme Dairesinin (NAEP) araştırmalarına göre, çeşitli yaş gruplarına ayrılmış öğrencilerin okuma kabiliyetlerinin gelişiminde sürekli bir düşüş olduğu gözlemlendi. Ayrıca Kitap Sanayi Çalışma Grubu’nun yaptığı anketlerde, düzenli kitap okuyan 16-21 yaşları arasındaki gençlerde önemli ölçüde düşüş tespit edilmiş. Düzenli kitap okuma alışkanlığı olmayanda ise tamamen bitmiş.
NAEP’in yaptığı araştırmalarda, günde ortalama 5-6 saat televizyon izleyen çocukların okuma yeteneğinin, günde 2 saat televizyon seyreden çocukların okuma yeteneğinden çok daha düşük olduğu ortaya çıktı. Seyretme miktarının başarıyı etkilediğini vurgulayan araştırmacılar, en güçlü olumsuz etkiye, televizyonun sebep olduğunu belirtiyorlar.
Neuman ve Prowda’nın Connecticut eyaletinde yaptığı araştırmalar, aşırı televizyon seyreden çocukların kitap okumayı sevmediklerini ve düşük kalitedeki materyallere meyilli olduklarını ortaya çıkardı. Neuman, televizyon seyretmek yerine kitap okumayı tercih eden çocukların yüksek kaliteli kitapları tercih ettiklerini, hayatında televizyon etkili olan çocukların ise düşük kaliteli, basit kitaplara yöneldiklerini belirtiyor.
Wall Street gazetesi köşe yazarlarından Marie Winn, televizyonun çocukların sadece okuma yeteneklerini değil, aynı zamanda yazma yeteneklerini de etkilediğini ileri sürüyor: “Doğru okuma kabiliyeti olmayan çocukların asla yazmayı öğrenmeyeceğini, şüphesiz bütün eğitimciler bilir. Yazı, kitapla yapılmış bir konuşmadır ve sadece kitapla konuşmayı, okuyarak öğrenebilirsiniz.” Ayrıca Winn, televizyonun, çocuğun kelimeleri tanımasına, anlamlarını çözmesine, hecelemesine, kelime haznesinin ve düşünme kabiliyetinin gelişmesine engel olacağını belirtiyor.
Kitap okuyan bir çocuk, okuduklarını kafasının içinde resimlendirmektedir. Bunu yaparken hayal gücünü kullanır. Winn bunu şöyle ifade ediyor: “Televizyon görüntüleri, sembollerin ifade ettiği anlamları çözmeyi bize bırakmıyor. Televizyon seyretme sırasında, zihin sembolleri deşifre edemez ve yararlanılabilir hale getiremez.”
İşte bütün bunlar, körpe beyinleri köreltmeye yetiyor. Çocukların niçin okuma yazma öğrenemediklerini ortaya koyuyor!..
18 Kasım 2004 Perşembe
İlmi gizlemenin vebali
Sual: İbni Sebeciler, (Hz. Ali’de bir Mushaf vardı, bu eldeki Kur’anın iki misli idi. Bunlar kimseye gösterilmeden 12 İmama verilmiştir, ahir zamanda Mehdi meydana çıkaracak) diyorlar. Böyle bir şeyin olması mümkün müdür?
CEVAP: Allah resulünün damadı, Allah’ın aslanı, Vilayet yolunun reisi Hz. Ali’nin de, mübarek torunlarının da, ne kendilerindeki ilmi, ne de Allah’ın âyetlerini saklaması mümkün değildir. Hâşâ Hz. Ali ilme ve dine düşman olamaz. Kur’an-ı kerimde buyuruluyor ki:
(İndirdiğimiz açık delilleri ve hidayeti gizleyenler var ya, işte onlara hem Allah lanet eder, hem de bütün lanet ediciler lanet eder.) [Bekara 159]
(Allah, kendilerine kitap verilenlerden, “Onu mutlaka insanlara açıklayacaksınız, onu gizlemeyeceksiniz” diyerek söz almıştı. Onlar ise bunu kulak ardı ettiler, onu az bir dünyalığa değiştiler. Yaptıkları alış-veriş ne kadar kötü!) [Al-i İmran 187]
Hz. Ebu Hüreyre diyor ki:
Bu iki âyet olmasa idi, hiçbir hadis rivayet etmezdim. (Buhari)
Bir hadis-i şerifte de buyuruldu ki:
(İlmini saklayanların kıyamette ağzına ateşten gem vurulacaktır.) [İbni Mace)
Bu âyet ve hadis-i şerif de gösteriyor ki, Hz. Ali, Allah’ın kendisine ihsan ettiği ilmi, hele Kur’an-ı kerimi saklaması asla mümkün değildir.
Tezkiye-i ehl-i beyt kitabının müellifi Osman efendi anlatıyor:
Maarif meclisine gittiğim zamanlarda, Sebecilerin bir sandık içinde tefsirleri geldi. Basılmasına izin verilmedi. Sebebini sordular. (İslamiyet’e uymayan bir yeri mi var?) dediler. Evet, (Hz. Ali’nin kâfir ve zalim olduğunu yazıyorsunuz) dedim. Öfkeden gözleri döndü. (Hiddetlenme beni az dinle) dedim. Kitabın başında yazılmış ki:
Oyuna gelmeyelim!..
(Talha, Ali’ye sordu ki, Osman Kur’andan 70 âyeti, Ömer de, 80 âyeti çıkardığı söyleniyor. Bu söz doğru mu? Ali evet doğrudur, dedi. Talha yine sordu ki: Değişmemiş olan Mushaf sende imiş, öyle mi? Ali, evet bendedir. Hem de, bu Kur’anın iki katı bende var, dedi. Sende bulunan Kur’anı Müslümanlara göstermeyecek misin? dedi. Eğer Ebu Bekir yerine, beni halife yapsalardı verirdim. Bana biat etmedikleri için, vermem ve vasiyet edeceğim, kıyamete kadar evladımın elinde gizli kalacak, buyurdu.)
İşte tefsirinizde böyle yazıyor. Yahudiler, Tevrat’taki Muhammed aleyhisselamı bildiren 20 âyeti sakladıkları için, Allahü teâlâ, bunlara (kâfir) diyor. Hz. Ali, Kur’anın iki mislini ki üç binden fazla âyeti saklamış oluyor. Bu yazınız ile, Hz. Ali’ye kâfir demiş oluyorsunuz, dedim.
Sebeci, şaşırıp kaldı, bir cevap veremedi. Daha sonra “Doğrusunu isterseniz, ben ne Şii, ne de Sünni’yim, ben masonum” dedi.
[Masonluğu da Yahudiler kurmuştur. Her tefrikanın, her oyunun içinde bir Yahudi parmağının olması bir rastlantı değildir.]
Bu yalanları çıkaran kimseler, açıkça gösteriyor ki, ne Şii, ne de Sünni’dir. İbni Sebe denilen bir Yahudi ve onun oyununa gelen zavallılardır. (Tezkiye-i ehl-i beyt)
12 Mayıs 2005 Perşembe
Her ilmin tabirleri olur
Sual: Bütün dini kitap ve yazılarda, sık sık, (Müşrik, kâfir, mürted, münafık, ateist, zındık, mülhid, bid’at ehli, sapık, dinsiz, mezhepsiz) gibi tabirler geçiyor. Bir arkadaş bunları göstererek, “Bak, insanlara nasıl hakaret ediliyor” dedi. Gerçekten insanlara niye böyle saldırılıyor?
CEVAP: O ifadeler insanlara hakaret için yazılmıyor. Bunlar birer dinî tabirdir. Mecburen yazılıyor. İslam âlimlerinin kitaplarından aldığımız yazıları aynen aktarıyoruz. Bu tabirleri kullanmadan din anlatılmaz. Her mesleğin, her ilmin tabirleri olduğu gibi dini bilgilerin de tabirleri vardır. Bu tabirleri kullanmak ilmin gereğidir. Birkaç örnek verelim:
1- Kurban kesme anlatılırken, kurban kelimesi kullanılmak zorundadır. Hayvan boğazlamak dense olmaz. Kurban derisi yerine hayvan derisi dense olmaz. Kurban kesme bir ibadettir, hayvan kesme her zaman yapılan bir iştir.
2-Namaz kılma anlatılırken, Namaz tabiri kullanılmak zorundadır. Bunun yerine yatıp kalkmak dense uygun olur mu? Farz, vacib, sünnet, mekruh kelimelerinin yerine başka kelimeler kullanılamaz. Namazın farzları yerine, yatıp kalkmakta Allah’ın emirleri dense gülünç olmaz mı?
3- Oruç, zekat, hac, gibi dini tabirler yerine başka kelime veya ifade kullanmak uygun olmaz. Mesela Oruç yerine aç durmak, Zekatyerine fakirin hakkını vermek, Hac yerine turistik seyahat denmez. Abdest yerine tarifi söylenmez, mesela yüz, kol ve ayakları yıkamak ve başı mesh etmek denmez. Taharet etmekyerine, şurayı burayı yıkamak denmez.
Dünya işlerinde, teknikte de öyledir. Birkaç örnek verelim:
1-Bir spiker maçı anlatırken, gol oldu yerine top iki direk arasına girdi dese tuhaf olmaz mı? Korner, ofsayt, faul, penaltı gibi kelimeler yerine başka kelimeler kullanılsa çok tuhaf olur.
2-Bilgisayardaki teknik tabirler herkesin malumudur, mesela internete girdim yerine başka ifade kullanılamaz.
3- Tıpta da bazı terimler kullanılır. Mesela, karantina, terapi, psikiyatri, kardiyoloji, jinekoloji, üroloji, nöroloji, çekap, anestezi, narkoz, operasyon, enjeksiyon, tahlil, tomografi, röntgen, migren, tansiyon, prostat, menopoz, glokom, katarakt, aft, kolesterol, kist, sinüzit, farenjit, menenjit, bronşit, siroz, diyabet, egzama, alerji, kanser, ülser, enfeksiyon, nevrasteni gibi kelimelerin Türkçe’si olmaz.
Bazı dinî tabirler
Her ilmin, her mesleğin kendine has deyimleri bulunur. Bunlar yadırganmaz.
Din kitaplarında geçen bahsettiğiniz dinî tabirlerin manaları da şöyledir:
Allah’a ortak koşana, puta tapana Müşrik denir.
İslamiyet’i kabul etmeyen gayri Müslimlere Kâfir denir.
Müslüman iken, dinden çıkana Mürted denir.
Dinsiz olduğu halde menfaati için müslüman görünene Münafık denir.
Allah’a, Peygambere, Cennete Cehenneme inanmayana, dinsize Ateist denir.
Münafık gibi inancını gizleyip ancak maksadı İslamiyet’i yıkmak olan sinsi kâfire Zındık denir.
Kendini samimi Müslüman bilen, âyet ve hadise kendi görüşü ile mana vererek, imanı bozulan, küfre giren kimseye Mülhid denir.
Dinde olmayan bir şeyi, ibadet olarak yapana Bid’at ehli denir.
Doğru yoldan ayrılana Sapık denir.
Dini olmayana dinsiz, mezhebi olmayana da mezhepsiz denir.
Bu tabirleri yerli yerinde kullanmak ilmin gereğidir, hakaret etmek için falan değildir.
24 Temmuz 2006 Pazartesi
İlim hocadan öğrenilir
Sual: Hiçbir âlimden ders almadan, hiçbir müctehide tâbi olmadan ilhamla din öğrenilir mi? İlham dinde senet midir?
CEVAP: Din kitaplarında deniyor ki:
İslam dini dört vesika ile bizlere gelmiştir. Bu dört vesikaya (Edille-i şerıyye) denir. Bunların dışında kalan her şey bid’attir, zındıklıktır ve dinsizliktir. Tasavvuf büyüklerinin, yani büyük evliya zatların kalblerine gelen ilhamlar, keşifler, ahkam-ı İslamiye için senet ve vesika olamaz. İlhamların doğru olup olmadığı, İslamiyet’e uygun olup olmamaları ile anlaşılır. Tasavvufun, vilayetin yüksek tabakalarında bulunan evliya da, ilmi olmayan, aşağı derecelerdeki Müslümanlar gibi, bir müctehide tâbi olmak mecburiyetindedir. Bâyezîd-i Bistami, Cüneyd-i Bağdadi, Celaleddin-i Rumi ve İbni Arabî gibi evliya, herkes gibi, bir mezhebe tâbi olarak yükselmişlerdir. Bugün din bilgileri, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından öğrenilir. İlham ile, ilim elde edilmez. (S. Ebediyye)
İslamiyet’in hükümleri ilham ile anlaşılmaz. Evliyanın ilhamı başkalarına hüccet, senet olamaz. İlhamın doğruluğu, İslamiyet bilgilerine uygun olmalarından anlaşılır. Fakat, evliya olmak için, İslamiyet bilgilerini öğrenmek ve bunlara uymak şarttır. İslamiyet’e sarılmayan, bid’atten sakınmayan kimsenin kalbine ilham gelmez. Bunun söyledikleri, nefisten ve şeytandan gelen bozuk şeylerdir. İslamiyet bilgileri, rüya ile de anlaşılamaz. (Faideli Bilgiler)
İlim ancak üstaddan öğrenilir. İlmi, kendi kendine kitaptan öğrenenler çok yanılır, yanlışı, doğrusundan çok olur. Bugün, ictihad edecek kimse yoktur. İmam-ı Rafii ve İmam-ı Nevevi ve İmam-ı Razi dediler ki: Bugün hiç müctehid kalmadığında âlimler söz birliğine varmıştır. (Müslümana Nasihat)
Hülasa fetva kitabında, (Fıkıh kitabı okumak, geceleri namaz kılmaktan daha sevaptır) deniyor. Çünkü, farzları, haramları, [Ehl-i sünnet âlimlerinden veya onların yazmış oldukları] kitaplardan öğrenmek farzdır. Kendisi yapmak ve başkalarına öğretmek için fıkıh kitapları okumak, tesbih namazı kılmaktan daha sevaptır. İslam bilgileri, ancak üstaddan ve kitaptan öğrenilir. İslam kitaplarına ve rehbere lüzum yoktur, [bana ilham geliyor, ben direkt Allah’tan öğreniyorum] diyenler yalancıdır, zındıktır. Müslümanları aldatmakta, felakete sürüklemektedir. Din kitaplarındaki bilgiler, İslam âlimleri tarafından Kur’an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden çıkarılmıştır. (Hadika s.365)
İbadetlerin yapılması ve bütün İslam bilgileri, üstaddan öğrenmekle elde edilir. Bu bilgiler, ilham ile hasıl olsaydı, Peygamberlere ve kitaplara lüzum olmazdı. (Hadika s.378)
Üç hadis-i şerif meali şöyledir:
(İlim üstaddan öğrenilir.) [Taberani]
(Ey insanlar, biliniz ki, ilim âlimden işiterek öğrenilir.) [Hadika]
(Âlimden ilim öğrenmek, teheccüd namazı kılmak gibidir.) [Hadika]
İmam-ı Ebu Yusuf’un çok sevdiği bir oğlu vardı. 15 yaşında iken ansızın vefat etti. Talebelerine, (Defin işini siz yapın. Ben üstadımın dersine gidiyorum. Bugünkü dersi kaçırmayayım) dedi. İmam-ı Ebu Yusuf’u vefatından sonra rüyada gördüler. Cennette, büyük bir köşkte idi. Bu köşke nasıl kavuştun denilince, (İlim öğrenmeye ve öğretmeye olan sevgim ile) buyurdu. (İslam Ahlakı)
23 Mart 2007 Cuma
İlmin değeri
Sual: İlim öğrenmenin fazileti nedir? CEVAP: İlim öğrenmenin fazileti çoktur. Kur’an-ı kerimde meâlen, (Bilmiyorsanız, zikir ehline sorun) buyuruldu. (Enbiya 7)
Âyet-i kerimedeki zikir, ilim demektir. Bu âyet-i kerime, bilmeyenlerin, İslam âlimlerini bulup onlardan sorup, öğrenmelerini emretmektedir. (Hadika)
Üç ayet-i kerime meali de şöyledir:
(Allah iman edenleri yüceltir; kendilerine ilim verilmiş müminleri ise, [Cennette] kat kat derecelerle yükseltir.) [Mücadele 11]
(De ki, hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Bilen elbette kıymetlidir.) [Zümer 93]
(Kulları arasında Allahü teâlâdan en çok korkan, âlimlerdir.) [Fatır 28]
Bu konudaki hadis-i şeriflerden bazıları da şöyledir:
(İlim öğrenmek için yola çıkan, kırk yıl ibadet eden âbid gibi ecir alır.) [Deylemi]
(Bir âlimden bir saat ilim öğrenmek, bir âbidin 70 yıl ibadetinden hayırlıdır.) [Deylemi]
(Bir saat ilim öğrenmek, gece sabaha kadar ibadet etmekten kıymetlidir. Bir gün ilim öğrenmek, üç ay oruç tutmaktan kıymetlidir.) [Ebu Nuaym]
(Sabah-akşam ilimle meşgul olmak, cihaddan efdaldir.) [Deylemi]
(İlmî bir mesele öğrenmek, yüz rekat [nafile] namaz kılmaktan kıymetlidir.) [İbni Abdilber]
(Âlim olmayan veya ilim öğrenmeye çalışmayan bizden değildir.) [Deylemi]
(Bir kimse amel etmese de, ilimden bir mesele öğrenirse, bin rekat [nafile] namazdan efdal olur. Eğer öğrendiği ilim ile amel eder veya bunu başkasına öğretirse hem bunun sevabını alır, hem de kıyamete kadar onunla amel edenlerin sevabını alır.) [Hatib]
(En üstün sadaka, ilim öğrenip öğretmektir.) [İbni Mace]
(İlim öğrenirken ölen şehiddir.) [Hatib, Beyheki]
(İlim yoluna girene, Allahü teâlâ Cennet yolunu açar.) [Tirmizi]
(En üstün ibadet, fıkıh öğrenmektir.) [Taberani]
(Mümine, öğrendiği, yaydığı ilmin sevabı, ölümünden sonra da devam eder.) [İbni Mace]
(Beşikten mezara kadar ilim öğrenmeye çalışın!) [Şir’a]
(İlim, İslam’ın hayatı, imanın direğidir.) [Ebuşşeyh]
Bir saat ilim öğrenmek, [mesela ilmihal okumak] geceyi ibadetle geçirmekten daha çok sevaptır. (Dürr-ül-muhtar)
Ben veya biz demek
Sual: Ben diye konuşmak uygun mudur?
CEVAP: Genel olarak, ben demek kibirden kaynaklanır. Mesela şu işi ben yaptım, bunu ancak ben yaparım gibi. Kendinde bir varlık hissederek, ben anlamında biz demek daha kötüdür. Mesela, biz adamın ciğerini sökeriz demek gibi. Şu halde ben ve biz kelimelerini, hiç kullanmamak değil, yerli yerinde kullanmak önemlidir.
4 Mart 2008 Salı
İlim öğrenmenin zararı olmaz!
İslam büyüklerinin güzel ahlâklarından biri de, kendilerinden ilim ve marifet öğrenenlerin ihlâslı olmalarını arzu etmeleriydi. Öğrendiklerini sadece Allah rızası için öğrenmelerini isterlerdi. Birtakım alâmet ve emârelerle ihlâssız olduğunu anladıkları bir talebeyi, okutmaya yine devam ederlerdi. Fakat, onun niyetini düzeltmesi için Allah’a duâ ve niyazda bulunurlardı. Bu suretle hem kendileri sevab kazanır, hem de hakkında duacı oldukları öğrenci. Dine hizmet olsun diye, ona ilim öğretmeyi bırakmazlardı. Çünkü ilmin iki şey için öğrenildiğini yani, onunla amel etmek ve de dine hizmet için olduğunu bilirlerdi.
İlim tahsil eden kişi bunların her ikisini de tahakkuk ettirirse sevabı tam olur. Yalnız birini tahakkuk ettirirse noksan olur. Fakat her iki halde de ecir ve sevab kazanır.
Aliyyül-Havvâs buyurdu ki: “Hiçbir ilim sahibi yoktur ki onunla amel etmemiş olsun. İsterse onun ameli sadece kendisi için olsun. İlim sahibi bir günah işlediği zaman muhakkak nâdim ve tövbekâr olur. Eğer o, bunun bir günah olduğunu bilmemiş olsaydı, nâdim ve tövbekâr olmayacaktı; belki günahı ile iftihar edecekti. Demek ki hidayet bulması ilmi sebebiyle olmuştur. Bu itibarla o, bilgisiyle amel etmiş olur. Her ne kadar o, ‘İlmi ile âmil’ teriminin kullanışı bakımından ‘İlmi ile âmil’ sayılmasa da. Öyleyse ilim, herhalde faydalıdır. Ve her asırda, her insanın bilgisi, amelini artırmasına vesile olacaktır.”
Tabii ki, ilmi ile âmil olmanın fazileti, üstünlüğü başkadır. Bunun için emr-i maruf ve nehy-i münker yapan, tavsiye ettiği iyi şeyleri kendi yapmalı, kötü olarak bildirdiği şeyleri kendisi işlememelidir! İşlerse sözü tesirli olmaz.
O halde emr-i maruf yapan, ilmi ile âmil olmalıdır. Hadis-i şerifte, “İsrâ gecesinde, (Miraca çıktığım gece) ateşten makaslarla, dudakları kesilen insanlar gördüm. Kim olduklarını sordum. Onlar da, “İyiliği emreder, kendimiz yapmazdık. Kötülükten nehyeder; fakat kendimiz sakınmazdık” diye cevap verdiler” buyuruldu.
Öğrenmenin acısını tatmayan
07.12.2003
Öğrenmenin acısını bir müddet tatmayan, hayatı boyunca cehaletin zilletini yudumlar.
İlim öğrenmek farzdır. Farzları, haramları öğrenmek farz, vacipleri öğrenmek vacip, sünnetleri öğrenmek ise sünnettir. Öğreneceğiz ve kaçınacağız. Bir hadis-i şerifte; (Bilerek yapılan az bir ibadet, bilmeyerek yapılan çok ibadetten daha iyidir!) buyuruldu.
Resulullah efendimiz bir kere de; (Şeytanın bir âlimden korkması, cahil olan bin âbidden korkmasından daha çoktur!) buyurdu.
İslam dininde kadın, kocasının izni olmadan nafile hacca gidemez. Sefere, misafirliğe gidemez. Fakat, kocası öğretmezse ve izin vermezse, ondan izinsiz, ilim öğrenmeye gidebilir.
Görülüyor ki, büyük ibadet olan hacca izinsiz gitmesi günah olduğu halde, ilim öğrenmeye izinsiz gitmesi günah olmuyor.
Erkek olsun kadın olsun, Müslümanların ilim öğrenmesi farzdır. Beşikten mezara kadar ilim öğreneceğiz. Zira Peygamber efendimiz; (Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz, çalışınız!) buyurdu.
Yani, bir ayağı mezarda olan seksenlik ihtiyarın da çalışması lazımdır. Öğrenmesi ibadettir. Çünkü Resulullah efendimiz; (Yarın ölecekmiş gibi ahirete ve hiç ölmeyecekmiş gibi dünya işlerine çalışınız!) buyurdu.
Dinin alışveriş kısmını bilmeyen, haram lokmadan kurtulamaz ve ibadetlerin sevabını bulamaz. Zahmetleri boşa gider ve azaba yakalanır ve çok pişman olur.
Bir kimse fıkıh bilmez, fıkhın kıymetini ve fıkıh âlimlerinin değerini bilmezse, böyle âlimlerin kıymetli eserlerini okumak kendisine ağır gelir. Halbuki İmam-ı Mâlik ve Ebu Bekr-i Verrâk hazretleri; "Fıkıh öğrenmeyip tasavvufla uğraşan dinden çıkar, zındık olur. Fıkıh öğrenip tasavvuftan haberi olmayan, bid'at sahibi yani sapık olur. Her ikisini edinen hakikate varır" buyuruyorlar.
Peygamber efendimiz de; (İbadetlerin efdali, en kıymetlisi, fıkıh öğrenmek ve öğretmektir) buyurarak, fıkıh, ilmihal bilgilerini öğrenmenin ehemmiyetini bildirmektedir.
İlim, insanlara, ekmek ve su kadar lazımdır. Zira Peygamber efendimiz; (Bütün Müslüman erkeklerine ve bütün Müslüman kadınlarına, ilmi aramak, öğrenmek farzdır!) buyuruyorlar. Ayrıca Peygamber efendimiz; (İlim öğreniniz! İlim öğrenmek ibadettir. İlim öğretene ve öğrenene cihâd sevabı vardır. İlim öğretmek, sadaka vermek gibidir. Âlimden ilim öğrenmek, teheccüd namazı kılmak gibidir) buyurmaktadırlar.
Ancak ilim, rivayet ve kuru malumat, bilgi çokluğu değildir. İlim, faydalı olan ve kendisiyle amel edilen şeydir. İlim, ezber edilen şey değil, ezber edilen şeyden temin edilen faydadır.
Bir kimsenin ilmi, kendisini Allahü teâlânın yasaklarından men etmiyorsa, o kimse büyük tehlikededir. İlmi, kibirlenmek, kendini büyük görmek için isteyenlerden hiçbiri felah bulmuş değildir.
Kendini bilmeyene ilim öğreten, ilmin hakkını zayi etmiş olur. Layık olandan ilmi esirgeyen de, zulmetmiş olur.
İlim öğrenmek için üç şart vardır:
Birincisi; hocanın yani ilim öğretenin maharetli olması lazımdır.
İkincisi; talebenin zeki olması, sürat-i intikal sahibi olması lazımdır.
Üçüncü şart ise; ilim öğrenmek için uzun bir zamanın lazım olduğu unutmamak lazımdır.
İlim ganimettir. Sükut kurtuluştur. Halktan bir şey ummamak ise, rahatlıktır.
Batın ilmi zahir ilmi öğrendikten sonra öğrenilir. Zahiri ilimleri öğrenip onunla amel eden kimseye Allahü teâlâ batın ilmini açar. Batın ilmi ancak kalbin açık olup nurlanması ile elde edilir. Bunun için açık ve zahir olan şeylere sarılmalı, bilinmeyen yollara girmekten sakınmalıdır.
Hakkı doğruyu kim söylerse söylesin kabul etmelidir. Söyleyene değil, söylenen söze bakmalıdır. Ancak ölçü şu olmalı: Ehli sünnet itikadına uygun olmayan sözlerin ve söyleyenlerin hiçbir kıymeti yoktur.
Din ilminde konuşan kimse, Allahü teâlânın kendisine; «Benim dinimde sen nasıl fetva verdin, nasıl söz söyledin?» sualini sormayacağını zannediyorsa, kendisine ve dinine gevşeklik etmiş olur.
Ölmemek için, yemek, içmek lazım olduğu gibi, inkârcılara aldanmamak, dinden çıkmamak için de, dinini, imanını öğrenmek lazımdır. Ecdâdımız, her zaman toplanırlar, ilmihâl kitaplarını okurlar, dinlerini öğrenirlerdi. Ancak, böyle Müslüman kaldılar. İslamiyet’in zevkini aldılar. Bu saadet ışığını bizlere, doğru olarak ulaştırabildiler. Bizim de Müslüman kalmamız, yavrularımızı içimizdeki ve dışımızdaki inkârcılara kaptırmamamız için, birinci ve en lüzumlu çare, her şeyden önce Ehl-i sünnet âlimlerinin hazırladığı ilmihâl kitaplarını okumak ve öğrenmektir. Zira Resulullah efendimiz buyurdu ki:
(İlim bulunan yerde Müslümanlık vardır. İlim bulunmayan yerde Müslümanlık kalmaz.)
İslam âlimlerinin büyüklerinden olan Abdullah-ı Ensâri hazretleri de talebelerine şöyle buyururlardı:
"Ahirette her incinin bir sedefi vardır. Her şeyin kendi hâline göre bir şerefi, değeri vardır. İnsanoğlu da kendisinde ilim bulunan bir sedeftir. Onun şerefi de ilim iledir. İlmi olmayan kimse, cahillik içinde kalır, muhabbet kadehini içemez, vilayet libasını giyemez. Allahü teâlâ cahili kendine dost edinmez."
Bir işin delisi olmadıkça
02.11.2003
Bir şeye gönül veren, onu kendine dert edinenler hep başarılı olmuşlardır. “Maksat sahibi olan, deli gibidir” sözü meşhurdur. Bunun için; “Bir işin delisi olmadıkça, o işin velisi olunmaz” denmiştir.
Başarmak, başarılı olmak güzeldir. Gül de güzeldir ama dikenleri var. Dikenine katlanmayan güle kavuşamaz. Çalışmak, çile çekmek, sıkıntılara, eziyetlere katlanmak da, başarı yolunun dikenleridir. Başarmak, muvaffak olmak isteyen, bu dikenlere katlanmak mecburiyetindedir.
İyi, güzel, salih bir Müslüman olmak, hepimizin arzusudur. Bunun da, çilesi, sıkıntıları var. Bunlara katlanan, neticeye kavuşur. Bu konuda İslam âlimlerinin büyüklerinden olan Muhammed Ma’sum-i Fâruki hazretleri, Mektubat kitabının birinci cilt, yirmi kinci mektubunda buyuruyor ki:
“Resulullahın sallallahü aleyhi ve sellem sünnetlerinin nurları ile ışıklanmadıkça doğru yola kavuşulamaz. O yüce Peygamberin izinde bulunmadıkça, felaketlerden kurtulmaya uğraşmak boşunadır. Allahü teâlânın sevgili Peygamberine uymadıkça, Allahü teâlâyı sevmek saadeti ele geçemez. İmran suresinin otuz birinci âyetinde mealen; (Allahü teâlâyı seviyorsanız, bana tâbi olunuz! Bana uyanları Allah sever!) buyuruldu.
Allahü teâlâ, Habibine böyle demesini emir buyurmaktadır. Saadete kavuşmak isteyen kimse, bütün âdetlerini, ibadetlerini ve alış-verişlerini Onun gibi yapmaya çalışmalıdır. Bu dünyada, bir kimsenin sevdiğine benzemeye çalışanlar, bu kimseye sevimli ve güzel görünürler. Bu kimse, onları da çok sever, beğenir. Bunun gibi, sevgiliyi sevenler, her zaman sevilir. Sevgilinin düşmanları, sevenin de düşmanları olur. Bundan dolayı, görünen ve görünmeyen bütün iyilikler, bütün üstünlükler, ancak o yüce Peygamberi sevmekle ele geçebilir. Yükselebilmenin, ilerlemenin ölçüsü, bu sevgidir. Allahü teâlâ, sevgili Peygamberini, insanların en güzeli, en iyisi, en sevimlisi olarak yarattı. Her iyiliği, her güzelliği, her üstünlüğü Onda topladı. Eshab-ı kiramın hepsi, Ona âşık idiler. Hepsinin kalbi, Onun sevgisi ile yanıyordu. Onun ay yüzünü, nur saçan cemâlini görmeleri, lezzetlerin en tatlısı idi. Onun sevgisi uğruna canlarını, mallarını feda ettiler. Onu canlarından, mallarından, kısaca, her sevilenden daha çok sevdiler. Onu aşırı sevdikleri için, Onu sevenleri de sevdiler. Bunun için birbirlerini de çok sevdiler. Onun üstünlüğünü anlayamayıp, Onun güzelliğini göremeyip, Onu sevmek saadetine kavuşamayanlara düşman oldular. Çünkü, taatlerin, iyiliklerin başı, dostları sevmek ve düşmanları sevmemektir. Allah’ı seviyorum diyenlerin, Eshab-ı kiram gibi olmaları lazımdır. Seven bir kimse, sevdiğinin sevdiklerini de sever. Sevdiğinin düşmanlarına düşman olur. Bu sevmek ve düşmanlık, bu kimsenin elinde değildir. Kendiliğinden hasıl olur. Bu kimse, sevmesinde ve düşmanlığında deli gibidir. Bunun içindir ki Peygamber efendimiz; (Kendisine deli denilmeyen kimsenin imanı tamam olmaz) buyurmuştur.
Kendisinde bu delilik bulunmayanlar, sevmekten mahrumdurlar. Düşmanlık etmeyince, dostluk olmaz! Seviyorum diyebilmek için, sevgilinin düşmanlarına düşman olmak lazımdır.”
Hasan-ı Basri hazretleri, ilim ve faziletlerinden istifade ettiği Eshab-ı kiram ile kendi içinde bulunduğu nesli kıyas ederek; "Siz onları görseydiniz mecnun, deli zannederdiniz. Onlar sizin iyilerinizi görseler; "Bunlar iyilik ve hayırdan nasipsiz kimselerdir", kötülerinizi görseler; "Bunlar da Müslüman mı?" derlerdi" buyurdu.
Hakiki sevgi, iyilik gördüğünde artmayan, kötülük gördüğünde de eksilmeyendir.
Şakik-i Belhi hazretleri de, bir gün, kendilerine nasihat kâr etmeyen bir grup insana şöyle buyurur:
“Eğer çocuk iseniz mektebe, deli iseniz tımarhâneye, ölü iseniz kabristana gidin. Ama Müslüman iseniz Müslüman olmanın şartlarını yerine getiriniz!”
Ebu Said-i Harraz hazretleri bir gün sokağa çıktığında bir kalabalığı gördü. İnsanlar bir delinin başında toplanmışlardı. Deli kaçıyor, onlar peşinden koşuyorlardı. Deli onlara doğru dönünce kaçıyorlar. Sonra deli peşlerine düşüyordu. Ebu Said-i Harraz hazretleri;
-Dur ey deli! diye seslendi. Bunu duyan deli dönüp baktı ve;
-Deli kime derler biliyor musun? dedi. Ebu Said-i Harraz hazretleri;
-Hayır bilmiyorum deyince, deli dedi ki:
-Deli ona derler ki, attığı her adımda Allahü teâlâyı anmaz ve gâfil gezer.
Müslüman, akıllı olur. Akıllı kimse, zararını ve kârını bilen kimsedir. Ne aldığına ve bunun karşılığında neyi feda ettiğine dikkat eder. Maksat dünyalık ise, bunun kıymeti, değeri de bu kadar olur. Eğer maksat ahiret ise, o zaman dünyada rahata, ahirette de ebedi saadete kavuşulur.
Dili ve gönlü Cenab-ı Hakkın rızasında olana mübarek olsun. Böyle olabilmek kolay değildir diye, bir şeyin tamamını da terk etmek, uygun değildir. Zira:
“Bir şeyin hepsi ele geçmezse, hepsini de elden kaçırmamalıdır” sözü meşhurdur.
İslamiyet’i bilen zarardan kurtulur.
04.02.2008
İbadet, Allahü teâlânın varlığını, gönderdiği Peygamberini, ahiretteki nimetleri ve azapları tasdik etmekle, inanmakla başlar. Bunlara inanmakla ve ibadetleri yapmakla, üç şey hasıl olur:
Birincisi, insan, şehvetine uymaktan kurtulur. Kalb, ruh temizlenir.
İkincisi, insanda, his organları ile hasıl olan bilgilerle ilgisi olmayan başka bilgiler, zevkler hasıl olur.
Üçüncüsü, iyilere nimetler, kötülük yapanlara azap yapılacağı düşünülünce, insanlar arasında adalet hasıl olur.
Dinini iyi bilen, seven, kadın, erkek her Müslüman, bütün hareketlerinde İslamiyet’e uyarak, hem kendilerine, hem de aile, akraba ve bütün mahluklara hayırlı ve faydalı olur. Bunun için dinini iyi bilen ve her hareketi, bilgisine uygun olan salih kimselerle görüşmeli, günah işleyen, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymayıp, yalnız söz ile Müslümanları okşayan, avutan yalancılardan, cahillerden uzak olmalıdır. İslamiyet’i, dinini iyi bilen ve ahireti düşünen doğru alimlere sorup öğrenmelidir.
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
“Ehl-i sünnet âlimlerinin anladıkları manalar doğrudur, kıymetlidir. Bunlara uymayanlar kıymetsizdir. Çünkü bu manaları, Eshab-ı kiramın ve Selef-i salihinin eserlerini inceleyerek elde etmişlerdir. Kurtuluş yolunu, bozuklarından, sapıklarından ayıran onlardır. Onların hidayet ışıkları olmasaydı bizler doğru yolu bulamazdık. Doğruyu bozuk olanlardan ayırmasalardı, bizler, taşkınlık ve azgınlık uçurumlarına düşerdik. İslamiyet’i bozulmaktan koruyan, her yere yayan, onların çalışmasıdır. İnsanları kurtuluş yoluna kavuşturan onlardır. Onlara uyan kurtulur, saadete kavuşur. Onların yolundan ayrılan, sapıtır, herkesi de saptırır.”
Bir gayr-i müslim, iman ederse, Cehenneme girmekten kurtulur, günahsız temiz bir Müslüman olur. Dünyada bir insanın Müslüman olup olmadığı, zaruret olmadan, açık olarak söylediği sözlerinden ve işlerinden anlaşılır. Bu insanın ahirete imanlı gidip gitmediği, son nefesinde belli olur. Büyük günah işlemiş olan erkek veya kadın bir Müslüman, tövbe ederse, günahları, muhakkak affolur, günahsız tertemiz olur. İmanı doğru olan bir Müslümanın ibadetinde gevşeklik olursa, tövbe etmese bile, affedilebilir. Affedilmese bile, azap çektikten sonra, Cehennemden kurtulur.
Dinini bilen, iyi anlayan bir Müslüman, kötü yollara sapmaz ve kötü kimselere de aldanmaz. Dinini bilmediği için aldanan bir kimse, Cehennemden kurtulamayacaktır. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından dinini doğru olarak öğrenmeyenler, bid’at ve dalalet sellerine yakalanıp boğulur, dünya ve ahiret felaketlerine sürüklenirler. Ancak, hakkı bilenler, bid’at sahiplerine aldanmaktan kurtulur. Hakkı bilmeyenlerin, bunların dalalet girdaplarına, tuzaklarına düşmemeleri ise, imkansız gibidir.
Şunu da unutmamalıdır ki, ahirette Allahü teâlânın rahmetine kavuşabilmek için, iman ile ölmek lazımdır. Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açık olarak bildirilenlere uygun imanı olmayan, haramlardan sakınmayan ve İslam’ın beş şartını yapmaya ehemmiyet vermeyen bir kimse, rahmete kavuşamaz. Ehl-i sünnet itikadında olmayana bid’at ehli denir. Bunun yaptığı ibadetleri, sahih olup, borçtan, azabından kurtulur ise de, vaat edilmiş olan sevaplarına kavuşamaz. Ahirette, dünyada yapmış olduğu iyiliklerin, hayrat ve hasenatının karşılığına kavuşamayacaktır. Dünyadaki iyiliklerinin karşılıklarına kavuşmak isteyenin, hemen tövbe etmesi, imanını düzeltmesi lazımdır.
Netice olarak, neyin faydalı neyin zararlı olduğunu ayıran İslamiyet’tir. İnsanlar faydalı sanır, zararlı olabilir. Zararlı sanır faydalı olabilir. Allahü teâlâ bildirmeseydi, insanlar bilemezdi. İslamiyet’i bilen, dünyanın zararlarından kurtulur. Ebu Abdullah Mağribi hazretlerinin buyurduğu gibi:
“Bir kimse, samimi olarak, dünyadan yüz çevirir, Allahü teâlâya yönelirse, o kimse, dünyanın şerrinden ve afetlerinden, sıkıntılarından emin olur, kurtulur.”
Fıkıh öğrenmemek iflas alametidir
28.11.2004
Fıkıh kelime olarak, İslamiyet’i bilmek, anlamak demektir. İslamiyet’in hükümlerini bilen âlimlere Fakih denir.
Fıkıh ilmi, insanların yapması ve yapmaması lazım olan işleri bildirir. Fıkıh bilgileri, Kur’an-ı kerimden, hadis-i şeriflerden, icmâ’-ı ümmetten ve kıyâstan meydana gelmektedir. Hadis-i şerifte; (Fıkıh ilmi meclisinde bulunmak, bir senelik ibadetten daha hayırlıdır) buyurulmuştur.
İbni Abidin hazretleri; “Fıkıh âliminin Müslümanlara sağladığı faydanın sevabı, cihâd sevabından çoktur” buyurmuştur.
İmam-ı Mâlik hazretleri; “Fıkıh öğrenmeyip, tasavvufla uğraşan, dinden çıkar. Zındık olur. Fıkıh öğrenip tasavvuftan haberi olmayan bid’at sahibi, yani sapık olur. Her ikisini edinen, hakikate varır” buyurmaktadır. Ebu Bekr-i Verrâk hazretlerinin de böyle buyurduğu kitaplarda yazılıdır.
Fıkhı doğru öğrenen ve tasavvufun zevkini alan, kâmil, olgun insan olur. İbni Abidin hazretleri buyuruyor ki:
“Fıkıh bilgisi, ekmek gibi, herkese lazımdır. Bu bilginin tohumunu eken, Abdullah ibni Mesud hazretleri olup, Eshab-ı kiramın yükseklerinden ve en âlimlerindendi. Bunun talebesi Alkama bu tohumu sulayarak, ekin hâline getirmiş ve bunun talebesinden olan İbrâhim Nehai, bu ekini biçmiş, yani bu bilgileri bir araya toplamıştır. Hammâd-ı Kufi, bunu harman yapmış ve bunun talebesi olan imam-ı a’zam Ebu Hanife öğütmüş, yani bu bilgileri kısımlara ayırmıştır. Ebu Yusuf, hamur yapmış ve imam-ı Muhammed pişirmiştir. Böylece hazırlanan lokmaları, insanlar yemektedir. Yani, bu bilgileri öğrenip dünya ve ahiret saadetine kavuşmaktadırlar.”
Fıkıh öğrenmeyip, yalnız hadis öğrenen, iflâs etmiş demektir. Çünkü, farzları, haramları, âlimlerden veya bunların yazmış oldukları kitaplardan öğrenmek farzdır. Kendisi yapmak ve başkalarına öğretmek için fıkıh kitapları okumak, nafile namaz kılmaktan daha sevaptır. Hadis-i şerifte; (İlim öğrenmek, bütün nafile ibadetlerden daha sevaptır. Çünkü, kendine de, öğreteceği kimselere de faydası vardır) buyurulmuştur.
Abdülgani Nablüsi hazretleri buyurdu ki:
"Ehl-i sünnet itikâdını, farzları ve haramları öğrenmek farzdır. Bunları öğretmek, kendine lazım olandan başka fıkıh bilgilerini öğrenmek ve Kur'an-ı kerimin tefsirini ve hadis ilmini öğrenmek farz-ı kifâyedir. Fıkıh bilgileri, Kur'an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden öğrenilmesi farz olan bilgilerdir. Namaz kılacak kadar Kur'an-ı kerim ezberleyen kimsenin, boş zamanlarında daha çok ezberlemesi, nafile namaz kılmasından daha çok sevap olur. İbadetlerinde ve günlük işlerinde lazım olan fıkıh bilgilerini öğrenmesi ise, bundan daha çok sevap olur. Lüzumundan fazla fıkıh bilgilerini öğrenmek de, nafile ibadetlerden daha sevaptır. Lüzumundan fazla fıkıh bilgisi öğrenirken, tasavvuf bilgilerini yâni Allahü teâlâya ârif olanların sözlerini ve hayatlarını öğrenmesi de müstehab olur. Bunları okumak, kalbde ihlâsı arttırır. Derin âlimler, fıkıh bilgilerini, âyet-i kerimelerden ve hadis-i şeriflerden çıkarmışlardır. Bunlar, ancak fıkıh kitaplarından ve fıkıh âlimlerinden öğrenilir."
Celaleddin-i Rumi hazretleri oğlu Sultan Veled'e şöyle nasihat etmiştir:
"Ey oğlum! Sana vasiyet ediyorum ki: Her halde ilim, edep ve takvâ üzerine bulun. Her zaman geçmiş din büyüklerinin eserlerini inceleyerek, Ehl-i sünnet vel-cemâat yolundan ayrılmamayı vazife edin. Fıkıh ve hadis-i şerif öğren, cahil sofulardan olma. Namazı her zaman cemaatle kıl. Şöhret isteme, zira şöhret âfettir. Makâma bağlı olma. Çok söz söyleme. Az söyle ve halkın kötülük ve eğrilerinden aslandan kaçar gibi kaç, bir kenarda dur. Helal ye ve şüphelilerden kaçın. Dünya malına kapılma. Dünya arzusu dinin zâyi olmasına sebep olur. Dışını süsleme. Zira dışın süsü; için, kalbin, ruhun harap olduğunu gösterir. Başkalarıyla mücadele etme ve hiç kimseden bir şey isteme. Kimseye hizmet buyurma. Âlimlere, evliyaya, mal, can ve tenle hizmet et. Din büyüklerinin hâllerini inkâr etme. Zira inkâr edenler rahat ve kurtuluş yüzünü göremezler."
Fıkhın ibadât kısmını kısaca öğrenmek, her Müslümana farzdır. Münâkehât ve muâmelat kısımlarını öğrenmek, farz-ı kifâyedir. Yani, başına gelenlerin öğrenmesi farz olur.
Tefsir, hadis ve kelam ilimlerinden sonra, en şerefli ilim, fıkıh ilmidir. Hadis-i şerifte; (Her şeyin dayandığı bir direk vardır. Dinin temel direği, fıkıh bilgisidir) buyuruldu. Bir başka hadis-i şerifte; (İbadetlerin efdali, en kıymetlisi, fıkıh öğrenmek ve öğretmektir) buyurulmuştur.
İmam-ı Rabbani hazretleri de buyuruyor ki:
“Dünya ve ahiret saâdetlerine kavuşmak için, dünya ve ahiretin efendisine uymak lazımdır. Ona uymak için, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiklerine uygun olarak, önce itikâdı düzeltmek lazımdır. Bundan sonra, o büyüklerin Kur’an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden anlayıp bildirdikleri helal, haram, farz, vâcib, sünnet, mendub, mubâh bilgilerini öğrenmek ve bütün işlerini bunlara uygun olarak yapmak lazımdır.”
Öğrenmenin acısını tatmayan
07.12.2003
Öğrenmenin acısını bir müddet tatmayan, hayatı boyunca cehaletin zilletini yudumlar.
İlim öğrenmek farzdır. Farzları, haramları öğrenmek farz, vacipleri öğrenmek vacip, sünnetleri öğrenmek ise sünnettir. Öğreneceğiz ve kaçınacağız. Bir hadis-i şerifte; (Bilerek yapılan az bir ibadet, bilmeyerek yapılan çok ibadetten daha iyidir!) buyuruldu.
Resulullah efendimiz bir kere de; (Şeytanın bir âlimden korkması, cahil olan bin âbidden korkmasından daha çoktur!) buyurdu.
İslam dininde kadın, kocasının izni olmadan nafile hacca gidemez. Sefere, misafirliğe gidemez. Fakat, kocası öğretmezse ve izin vermezse, ondan izinsiz, ilim öğrenmeye gidebilir.
Görülüyor ki, büyük ibadet olan hacca izinsiz gitmesi günah olduğu halde, ilim öğrenmeye izinsiz gitmesi günah olmuyor.
Erkek olsun kadın olsun, Müslümanların ilim öğrenmesi farzdır. Beşikten mezara kadar ilim öğreneceğiz. Zira Peygamber efendimiz; (Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz, çalışınız!) buyurdu.
Yani, bir ayağı mezarda olan seksenlik ihtiyarın da çalışması lazımdır. Öğrenmesi ibadettir. Çünkü Resulullah efendimiz; (Yarın ölecekmiş gibi ahirete ve hiç ölmeyecekmiş gibi dünya işlerine çalışınız!) buyurdu.
Dinin alışveriş kısmını bilmeyen, haram lokmadan kurtulamaz ve ibadetlerin sevabını bulamaz. Zahmetleri boşa gider ve azaba yakalanır ve çok pişman olur.
Bir kimse fıkıh bilmez, fıkhın kıymetini ve fıkıh âlimlerinin değerini bilmezse, böyle âlimlerin kıymetli eserlerini okumak kendisine ağır gelir. Halbuki İmam-ı Mâlik ve Ebu Bekr-i Verrâk hazretleri; "Fıkıh öğrenmeyip tasavvufla uğraşan dinden çıkar, zındık olur. Fıkıh öğrenip tasavvuftan haberi olmayan, bid'at sahibi yani sapık olur. Her ikisini edinen hakikate varır" buyuruyorlar.
Peygamber efendimiz de; (İbadetlerin efdali, en kıymetlisi, fıkıh öğrenmek ve öğretmektir) buyurarak, fıkıh, ilmihal bilgilerini öğrenmenin ehemmiyetini bildirmektedir.
İlim, insanlara, ekmek ve su kadar lazımdır. Zira Peygamber efendimiz; (Bütün Müslüman erkeklerine ve bütün Müslüman kadınlarına, ilmi aramak, öğrenmek farzdır!) buyuruyorlar. Ayrıca Peygamber efendimiz; (İlim öğreniniz! İlim öğrenmek ibadettir. İlim öğretene ve öğrenene cihâd sevabı vardır. İlim öğretmek, sadaka vermek gibidir. Âlimden ilim öğrenmek, teheccüd namazı kılmak gibidir) buyurmaktadırlar.
Ancak ilim, rivayet ve kuru malumat, bilgi çokluğu değildir. İlim, faydalı olan ve kendisiyle amel edilen şeydir. İlim, ezber edilen şey değil, ezber edilen şeyden temin edilen faydadır.
Bir kimsenin ilmi, kendisini Allahü teâlânın yasaklarından men etmiyorsa, o kimse büyük tehlikededir. İlmi, kibirlenmek, kendini büyük görmek için isteyenlerden hiçbiri felah bulmuş değildir.
Kendini bilmeyene ilim öğreten, ilmin hakkını zayi etmiş olur. Layık olandan ilmi esirgeyen de, zulmetmiş olur.
İlim öğrenmek için üç şart vardır:
Birincisi; hocanın yani ilim öğretenin maharetli olması lazımdır.
İkincisi; talebenin zeki olması, sürat-i intikal sahibi olması lazımdır.
Üçüncü şart ise; ilim öğrenmek için uzun bir zamanın lazım olduğu unutmamak lazımdır.
İlim ganimettir. Sükut kurtuluştur. Halktan bir şey ummamak ise, rahatlıktır.
Batın ilmi zahir ilmi öğrendikten sonra öğrenilir. Zahiri ilimleri öğrenip onunla amel eden kimseye Allahü teâlâ batın ilmini açar. Batın ilmi ancak kalbin açık olup nurlanması ile elde edilir. Bunun için açık ve zahir olan şeylere sarılmalı, bilinmeyen yollara girmekten sakınmalıdır.
Hakkı doğruyu kim söylerse söylesin kabul etmelidir. Söyleyene değil, söylenen söze bakmalıdır. Ancak ölçü şu olmalı: Ehli sünnet itikadına uygun olmayan sözlerin ve söyleyenlerin hiçbir kıymeti yoktur.
Din ilminde konuşan kimse, Allahü teâlânın kendisine; «Benim dinimde sen nasıl fetva verdin, nasıl söz söyledin?» sualini sormayacağını zannediyorsa, kendisine ve dinine gevşeklik etmiş olur.
Ölmemek için, yemek, içmek lazım olduğu gibi, inkârcılara aldanmamak, dinden çıkmamak için de, dinini, imanını öğrenmek lazımdır. Ecdâdımız, her zaman toplanırlar, ilmihâl kitaplarını okurlar, dinlerini öğrenirlerdi. Ancak, böyle Müslüman kaldılar. İslamiyet’in zevkini aldılar. Bu saadet ışığını bizlere, doğru olarak ulaştırabildiler. Bizim de Müslüman kalmamız, yavrularımızı içimizdeki ve dışımızdaki inkârcılara kaptırmamamız için, birinci ve en lüzumlu çare, her şeyden önce Ehl-i sünnet âlimlerinin hazırladığı ilmihâl kitaplarını okumak ve öğrenmektir. Zira Resulullah efendimiz buyurdu ki:
(İlim bulunan yerde Müslümanlık vardır. İlim bulunmayan yerde Müslümanlık kalmaz.)
İslam âlimlerinin büyüklerinden olan Abdullah-ı Ensâri hazretleri de talebelerine şöyle buyururlardı:
"Ahirette her incinin bir sedefi vardır. Her şeyin kendi hâline göre bir şerefi, değeri vardır. İnsanoğlu da kendisinde ilim bulunan bir sedeftir. Onun şerefi de ilim iledir. İlmi olmayan kimse, cahillik içinde kalır, muhabbet kadehini içemez, vilayet libasını giyemez. Allahü teâlâ cahili kendine dost edinmez."
İlim Sahibi Olmak / Mustafa Dr.Özcan
ilim,bilgi,tahsil,okumak.....;bu ifadelerle veya bunlar yerine ne söylenirse söylensin öğrenmek, bilgi sahibi olmak, herkes tarafından makbul görülen,saygı beslenen bir durumdur..
Meselenin bir de dini yönü vardır ki dinimiz islamiyet,ilme hiç bir din ve sistemde olmadığı kadar önem vermiştir.Bilindiği üzere Hazreti peygamber “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz”(1) buyurmuştur.Bu hadis-i şerif uyarınca insan doğduğu andan itibaren her gün, her an yeni şeyler öğrenmenin gayreti içinde olur.Şu kadar ki bu dönemde öğrenmek bilinçli ve bir hedef belirliyerek olmaz. Bu itibarla,hadiste işaret buyurulan en önemli nokta ölmek üzere iken de olsa insanın imkan varsa bir şeyler öğrenmeye gayret etmesidir.
Değerini bilenlere göre ilim.dünyanın en kıymetli mal ve mücevharatından daha üstün ve paha biçilmez bir konumdadır. Hazret-i peygamberin “Ben ilmin şehriyim.Ali onun kapısıdır.”(2) buyurduğu büyük insan Hz.Ali’ye, on kişiden oluşan bir gurup giderek ona:“Ilim mi daha hayırlıdır,yoksa malmı” sorusunu sordular.Hz. Ali onlardan her birine ayrı ayrı gerekçeler söyleyerek ilmin maldan daha hayırlı olduğunu bildirdi.Hz.Alinin bu onkişiden her birine verdiği cevaplar kaynaklarda bildirildiğine göre şöyledir..
Birinciye:“Ilim üstündür.Çünkü ilim peygamberlerden,mal ise Karun’dan miras kalmıştır.”
Ikinciye:“Ilim üstündür. Çünkü ilim,sahibini korur.malı ise sahibini korumak zorundadır.”
Üçüncüye:“Ilim üstündür. Çünkü,ilim sahibinin dostu,mal sahibinin ise düşmanı çok olur.”
Dördünceye:“Ilim üstündür. Çünkü, ilim başkalarına öğretildikce çoğalır, mal ise başkalarına verilip harcandıkca azalır”
Beşincisine:“Ilim üstündür.Çünkü mal sahibine cimri demek mümkündür fakat ilim sahibine ilminden dolayı kötü lakap verilmez.”
Altıncıya:“Ilim üstündür. Çünkü malı zorbalardan saklamak zorunda kalırız.Ilmin ise böyle bir derdi yoktur.”
Yedincisine:“Ilim üstündür.Çünkü mal bir zarara uğradığı zaman yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.Ilmin ise böyle bir tehlikesi yoktur.
Sekizincisine:“Ilim üstindür. Çünkü mal,sahi-binin kalbini katılaştırıp onu kötü huy sahibi yapabilir.Ilim ise insanı merhamet ve başkalarına yararlı olmak gibi güzel huylara sahip kılar.”
Dokuzuncusuna:“Ilim üstündür.çünkü mal sahibi olanlardan tanrılık iddiasında bulunanlar olmuştur.Ilim sahibi olanlar arsından böyle birisi çıkmamıştır.
Onuncusuna:Ilim üstündür.Çünkü mal sahiplerinden kibirlenip böbürlenenler vardır.Ilim ise sahibini olgunlaştırarak kötü huylardan korur.(3
Ilmin sadece bir şeyler bilmek,bilgi sahibi olmak olarak değerlendirmeyelim. Bilgili olmak,âlim olmak biraz da Halk şairi Yunus’un:
Ilim ilim bilmektir
Ilim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsen
Bu nice okumaktır? Dediği manada anlaşılmalıdır.
_____________________________________
(1)Ana kaynaklarda böyle bir hadis yoktur.Belki ikinci el diyebileceğimiz sonraları yazılan hadis kaynaklarında bulunabilir.Bu ifade hadis olmasa bile Islami anlayışta bir değeri vardır.
(2)Suyüti Celaleddin,Abdurrahman,Cami’us sağır,1/93
(3)Hz.Ali’nin söylediği ileri sürülen ve ilmin üstünlüğünü ifade eden bu cevaplar için şu kaynaklara bakınız:
Şemseddin Sivasi,Ciharyar-ı Güzin,shf.266
Imam-ı Gazali,ihya,1/14
Nimetin Kıymetini Bilmek
Mustafa YANKIN
m.yankin@irfanmektebi.com
Kitap okuma, ilim tahsil etme veya bu uğurda bir şeyler yapma mevzûsu açıldığında çoğumuz kendimize göre mazeretler uydururuz. Kimimiz zamanının olmadığından yakınır kimimiz işlerinin çokluğundan şikâyet eder. Hâlbuki kendimize iş edindiğimiz, üzerinde zaman harcadığımız nice şeyler vardır ki bizi köprülerden geçirmez.
Amerika’nın tavuklarını hesaplarız sözgelimi veya yıldızları arşınlarız gün boyu. Kimimiz de güya bilgi ediniriz; ama bilgi adına öğrendiklerimizin pek çoğunda bizim için ne fayda vardır ne de zarar. Kafamız adeta bilgi çöplüğüne döner. Lüzumsuz işleri yapmaktan lüzumlu olanlarına bir türlü vakit bulamayız.
Hâlbuki hakîkî ilim erbabının hayatları hiç de böyle değildir. Onların hayatlarında her şey önem sırasına göre dizilmiştir. Listenin başındakiler daima en lüzumlu olanlarıdır. Kıymetli şeyleri öne alan kişilerin hayatında boşluk olmaz, onların zamanını lüzumsuz meşgaleler işgal etmez. Kıymetli vakitlerini kıymetsiz işlerde harcamazlar. Onlar ilmin değerini idrak etmiş kişilerdir. İslâm tarihi böyle ilim ehli kişiler yönünden çok zengindir. Onların hayatları bizim için yollardaki işaret levhaları, karanlıkta ışık saçan birer lambadır. Numûne-i imtisal için o mübarek şahsiyetlerden birkaçını hatırlayalım:
ÖRNEK ŞAHSİYETLER
İmam-ı Azam Hazretlerinin talebelerinden olan Ebû Yusuf, ilmin kıymetini ve hocasının değerini daha küçük yaşta anlamış, İmam-ı Azam’ın derslerine uzun süre ciddi bir şekilde devam etmiştir. Yıllarca ailesinin yanına dönmemiştir. Öyle ki hocasının dersini kaçırmamak için babasının cenazesine bile iştirak edememiş, o vazifeyi akrabalarına tevdi etmiştir. Bu konuda kendi ifadesi şöyledir: “Babam öldüğünde cenazesinde bulunamadım; zira hocam İmam-ı Azam’ın bir dersini kaçırmaktan korkuyordum. Eğer onun bir dersini kaçırsaydım, o bilgileri elde edememenin hasreti ölünceye kadar devam ederdi.” Ebû Yusuf, İmam-ı Azam (ra)’ın derslerine 17 sene aralıksız devam etmiştir. Ebû Yusuf ilmin ve âlimin kıymetini böyle takdir etmiş ve nihayet kendisi de Hanefi mezhebinin büyük âlimlerinden olmuştur.
Osmanlının son dönemlerinde yaşamış olan İstanbul müderrislerinden Husrev Efendi, her günkü mutad şekliyle medresesine gider; ancak yüzünde hüzün emareleri vardır. Sair zamanlardaki mütebessim halini göremeyen talebeleri, “Hocam, bugün sizde bir değişiklik seziyoruz, sizi üzen bir hadise mi oldu?” diye sorduklarında Husrev Efendi: “Evlatlarım, bugün çocuğum vefat etti. Size vereceğim dersi daha önemli gördüğüm için cenazeyi evde bırakıp dersime geldim. Dersten sonra defin işleriyle meşgul olacağım, üzüntüm bundandır.” diye cevap verir.
Aynı mübarek zat, ölüm yatağına düşünce talebelerini evine çağırır ve hiç aksatmadığı ders verme vazifesine evinde devam etmek ister. Talebeleri hocalarının durumunu çok ağır gördükleri için: “Efendim, çok yorgun ve bitkinsiniz, isterseniz derse biraz ara verelim” derler. Bunun üzerine Husrev Efendi ellerini semaya kaldırır ve ‘Şahit ol ya Rab! Ders vermeyi ben bırakmadım.’ diyerek son nefesine kadar vazifesinin başında olduğunu Rabbini şahit tutarak gösterir.
Son dönem âlimlerimizden Üstad Bediuzzaman Hazretleri; Kur’ân’dan aldığı feyizleri, nurları, ilimleri insanlara ulaştırma gayesiyle hayatını ortaya koyarak bu uğurda her zorluğa katlanmış, her şeyini bu hakikatler için feda etmiştir. Hayatının özeti sayılabilecek şu ifadeler kendisine aittir:
“Beni, nefsini kurtarmayı düşünen hodgâm bir âdem mi zannediyorlar. Ben, cemiyetin imanını kurtarmak yolunda dünyamı da feda ettim, ahiretimi de. Seksen küsur senelik bütün hayatımda dünya zevki namına bir şey bilmiyorum. Bütün ömrüm harp meydanlarında, esaret zindanlarında yahut memleket hapishanelerinde, memleket mahkemelerinde geçti. Çekmediğim cefa, görmediğim eza kalmadı. Divan-ı harplerde bir cani gibi muamele gördüm. Bir serseri gibi memleket memleket sürgüne yollandım. Memleket zindanlarında aylarca ihtilattan men edildim. Defalarca zehirlendim. Türlü türlü hakaretlere maruz kaldım. Zaman oldu ki hayattan bin defa ziyade ölümü tercih ettim. Eğer dinim intihardan beni men etmeseydi, belki bugün Said topraklar altında çürümüş gitmişti.”
Yine Bediuzzaman Hazretlerinin yetiştirdiği Husrev Efendi, Üstad Hazretleri’nin telif ettiği Kur’ân hakikatlerini, ilim ve irfanı insanlara ulaştırmak için 45 yıldan ziyade -istisnalar hariç- evinden çıkmayarak günde bir iki saat uykuyla, çoğu gün ve geceler uykusuz kalarak bu güzelim eserlerin Anadolu insanıyla buluşmasına vesile olmuştur.
İslâm âlimlerini son nefeslerine kadar bunca fedakârlığa sevk eden kaynaklar şüphesiz Kur’ân-ı Kerim ve Peygamber Efendimizin mübarek sözleridir. Şimdi o deryadan birkaç damla sunalım:
İLMİN TEMEL KAYNAKLARI
“…Bir ibâdet yerinde toplanıp Allah’ın kitabını okuyan ve aralarında onun manasını birbirlerine anlatan topluluğu melekler kuşatırlar ve üzerlerine huzur ve rahmet iner. Allah onları yanındaki meleklere över.” (Müslim, Tirmizî)
Diğer bir hadis-i şerif ki ilmin pek çok hususiyetlerini, kıymetini, dünya ve ahiret için faydalarını, kişilere ve toplumlara sağladığı kazançları, yüksek dereceleri çok veciz bir şekilde özetlemiştir:
“İlim öğrenin, zira Allah için ilim öğrenmek Allah’tan korkmayı sağlar. İlmin talebi ibâdet, müzâkeresi tesbih, tahsili ise cihattır. Bilmeyenlere onu öğretmek sadaka, onu ehline vermek de (Allah’a) itaattir. Çünkü ilim helâl ve haramın yollarını gösteren işaret ve cennetliklerin yollarındaki kandilleridir. İlim yalnızlıkta dost, gurbette yoldaş, tenhada arkadaş, bollukta ve darlıkta yol gösterici, düşmanlara karşı silah ve dostlar yanında ziynettir. Allah ilimle toplumları yükseltir ve onları devamlı iyiliklerde önder yapar. Böyle toplumların eserleri anlatılır, yaptıklarına uyulur ve görüşlerine başvurulur. Melekler sohbetlerine katılmak isterler ve kanatlarıyla onları okşarlar. Yaş ve kuru, denizde yaşayan balıklar ve diğer haşereler, karada yaşayan yırtıcı hayvanlarla diğer canlılar, hep onların bağışlanmasını dilerler. Çünkü ilim, kalpleri cehaletten kurtararak onlara hayat verir. Gözleri karanlıklardan kurtaran kandillerdir. Kul ilmiyle, iyi insanların rütbelerine, dünya ve ahirette de yüksek derecelere ulaşır. İlim öğrenirken düşünmek oruç sevabına eşittir. İlim öğrenmek ise (oruç tutan bir kişinin) gece teheccüt namazı kılmasının sevabına eşittir. Onunla yakınlara karşı alaka sürdürülür. Onunla helâl haramdan ayrılır. İlim amele önderlik yapar. Amel de ilmin arkasından gider. İlim nasipli kişilere verilir. Nasibi olmayanlar ilimden mahrum kalır.” (Tergib ve Terhib) Bu hadis-i şerifin her bir cümlesi üzerine bir kitap yazılabilir. Okuyucularımızın idrakine havâle ediyorum.
Büyüklerimiz, “Nimet kuş gibidir; kıymeti bilinmezse uçar, gider.” demişler. Nimet, şükürle ziyadeleşir. İlim, irfan, fen, teknoloji, güzel ahlak kişilerin ve toplumların sahip olması gereken en önemli nimetlerdendir. Onlara kıymet verdiğimiz dönemlerde bu nimetler bizim elimizde gelişmiş, şekillenmiş. Maalesef, yaklaşık 200 yıldır kuş uçmuş, başkalarının bahçesine konmuştur. 200 yıldır Batıyı anlama ve yorumlama derdine düşmüşüz. İlim ve teknoloji bizim öz malımız iken onların eline geçmiş. Nihayetinde Müslümanlar, elinden oyuncağı alınmış çocuk gibi etrafına bakınıyor, arıyor, bulamıyor, telaşlı, korkak biraz da umutsuz.
Hâlbuki hastalıklarımızın ne olduğu da tedavi yolları da belli. Bu andan itibaren kendi değerlerimize dönmek mecburiyetindeyiz. Hebâ ettiğimiz yüzyıllar yeter. Bunca uyuduğumuz yetişir, artık uyanmalıyız. Hiçbir mazeret başarının yerini tutamaz. Öyle ise Peygamber Efendimiz (sav)’in şu mübarek sözünü düstur edinip artık ilim adına mazeretler uydurmaktan vazgeçmeliyiz: “Beni Allahu Teâlâ’ya biraz daha yaklaştıracak yeni ilim edinemediğim günün doğmasında benim için hayır yoktur.” (Taberanî)
“Hiçbir namazım yoktur ki hocam İmam-ı Azam’a duâ etmemiş olayım.” diyen Ebu Yusuf Hazretleri gibi bizler de ilmin ve âlimin kıymetini iyi bilmeli, her zaman Hocalarımıza dua etmeyi önemli bir vazife telakki etmeliyiz.
İlim Kendini Bilmektir
Ahmed Nuri EREN
an.eren@irfanmektebi.com
Doktorun önündeki hasta rolünü beğenmeyiz, alçaltıcı buluruz da tüm dünyaya reçeteler yazmaya koyuluruz perişan hâlimizle. Kendi amansız hastalıklarımızı, şüphelerimizi, günâhlarımızı unutarak yaparız bunları. Birisi çıkıp da “Önce kendi eksikliklerini düzelt!” dediğinde çıldırırız, köpürürüz, sağa sola saldırırız. Aslında bu hareketlerimizle hastalığımızı bir kere daha ortaya koymuş oluruz, kabul etmediğimiz hastalığımızı..
Güldüğünüz zamanlar da vardır ağladığımız anlar da. İnsanız çünkü.. Âcizliklerle donatılmışız mükemmellikleri kuşatabilmek için.
Bâzen bir kuşun kanadında seyr ü sefer ederiz gökyüzünün ötelerine… Bâzen de bir sarı çiçekte, bir karanfilde, cilveli bir gülde râyiha oluruz yüreklere salınırız kelebekçesine. İnsanız çünkü.İnsanlığının şuuruna varmak erdemdir. Bu erdem “düşünüyorum öyleyse varım”dan da öte bir önerme mahsulüdür. “Kendini bilmek” deyimiyle bayraklaşan bu önerme “benden öte bir beni” bulmaya kanatlanır Yûnus dilinde. O “benden öte beni” bulamayanlardır ekseriyetle
«insanı» üzenler, ezenler, kesenler..
İşte Yûnus dilinde billurlaşan;
“İlim ilim bilmektir
İlim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsin
Ya (Bu) nice okumaktır?”
mısraları, bahsettiğimiz hakikatin limanlarına açık bir şekilde yanaşmış görünüyor.Belli ki Yûnus Emre Hazretleri bu
sözleriyle şu Kudsi Hadis’i tefsir eylemişti: Kendini bilen Rabbini bilir.
İşte bütün İslâm âlimleri kendi üsluplarınca, kendi dönemlerinin yöntemleriyle bu hakikati dile getirmişlerdir.Bediuzzaman Said-i Nursi Hazretleri de asrının bir vazifelisi olarak bu hakikati kendi dilince Risâle-i Nurların pek çok yerinde veciz bir şekilde dile getirmiştir.
“Aklın ziyası(ışığı) fünûn-u medeniyedir(medeni ilimlerdir); kalbin ziyası ulûm-u diniyedir(dini ilimlerdir). İkisinin imtizacı (birleşmesi) ile hakikat (gerçek) tecelli eder.”
“Bütün ilimlerin üss-ül esası(temel esası) iman-ı billahtır (Allah’a imandır)”
İşte bugün önümüze “ilim” diye sunulan, fakat Allah ile insan arasındaki o kudsi bağı koparan “sapık ideolojiler”, “bozuk felsefeler” insanlığı yok oluşun yâni “ademistan” da denilen “acılar ülkesinin” işkencehânelerine sürmekte, onların ruhlarından yükselen feryatlar da ya günahlarla ya boş oyuncaklarla ya da intiharlarla kendini göstermektedir.Risâle-i Nurlar ise bu yok oluşu ve yeni bir terimle ifâde edilmek gerekirse “ruhkırım” diyebileceğimiz bu “gerçek insanlıktan, kulluktan uzaklaşmayı” Kur’ân eczahânesinden aldığı ilaçlarla tedâvi etmesini çok iyi bilmiştir. Hatta Bediüzzaman Hazretlerinin daha gençlik dönemlerinde “Din ve fen ilimleri bir arada okutulmalıdır” tespiti haklılığını ortaya koymuş oluyor. İmâni ve dîni ilimler vasıtasıyla güzel ahlâkı veremediğimiz insanlarımız “fen ilimlerinde” ne kadar ileri giderlerse gitsinler onlar “kendilerini” yâni “bu dünyaya ne için gönderildiklerini” bilemedikleri için, bilgilerini kötülük adına kullanmaktan da geri durmayacaklardır.Bankaları soyanların, terörist başlarının, atom bombasını üretenlerin fen bilimleri açısından çok da câhil oldukları söylenemez ama onların “bilmedikleri” bir gerçek vardır bütün bildiklerinin rağmına ki o da “kendileridir, öz nefisleridir”
Bu durumda Yûnus Emre’nin şu tespiti ne kadar doğrudur: “Sen kendini bilmezsin / Ya (Bu) nice okumaktır”
O halde ilim öğrenenler bu gerçeği asla unutmamalılar. İlmi Allah için öğrenmeliler. “İnsanlığa nasıl faydalı olabiliriz?” sorusunu devamlı kendilerine sormalılar. İlmî faaliyetlerini de buna göre yapmalılar.
Bir de “daha kendini bilmeden” ben her şeyi biliyorum havasına kapılan insanlar vardır. Bu insanlar kendilerini adeta bir Hz.Musa yerine koyarlar ve akıl el fenerleriyle insanlığı vehmi “Kızıldenizlerden” geçirmeye çalışırlar. Bazıları da Hz.İsa gibi insanlara hayat üflediklerini savunurlar ki onların iç benlikleri gerçekte günahlar, elemler ve pişmanlıklar yüzünden hayatsızdır ve hiç kimseye hayat, huzur, mutluluk üfleyemezler. Onların Hz.İsa nefeslilere ihtiyaçları vardır her dâim.
Mevlânâ gibi gönül kahramanları da vardır ve onları da bu sohbetimize ortak etmemiz yerinde olacaktır. Mevlânâ ve Bediuzzaman gibi ilim ve ahlâk önderlerinin bizim için var olduğunu, bizim içimizdeki “öte beni” bulmaya yardımcı bir rehber olduğunu unuturuz çoğu zaman. Doktorun önündeki hasta rolünü beğenmeyiz, alçaltıcı buluruz da tüm dünyaya reçeteler yazmaya koyuluruz perişan hâlimizle. Kendi amansız hastalıklarımızı, şüphelerimizi, günâhlarımızı unutarak yaparız bunları. Birisi çıkıp da “Önce kendi eksikliklerini düzelt!” dediğinde çıldırırız, köpürürüz, sağa sola saldırırız. Aslında bu hareketlerimizle hastalığımızı bir kere daha ortaya koymuş oluruz, kabul etmediğimiz hastalığımızı..
Tıp bölümünde okumadan ameliyat yapma hevesine kapılmak da ne oluyor? Hangi yürek bu diplomasızlığımızla kendini bize teslim eder ki? Kandırdıklarımız da komada zâten. İşte yüreklerini tedavi ettiğimizi sandığımız oğullarımız, kızlarımız, âilelerimiz.. Her taraftan feryatlar yükseliyor. O halde insanlık doktoru Mevlânâ’nın şu öğütlerini dinlemenin, şu reçetelerine uymanın zamanı geldi de geçiyor:
“Her biri ‘Mûsâ’yım’ diye elinde âsâ; ahmaklara ‘İsa’yım’ diyor
Âh o günden ki doğru kişilerin doğruluğu senden deneme taşını isteyecekler.
Sonuçta gerisini üstâda sor; yoksa ihtiraslı kişiler tamamen kördür, dilsizdir.
Her şeyi istedin, hepsinden geri kaldın; bu ahmak sürü, kurtların avıdır.
Bir sûreti dinledin, tercüman oldun; papağan gibi sözünden habersizdin”
İşte doktorun reçetesi. Kendimizden öte olan kendimizi, aslımızı keşfettiğimiz gün rûhi hastalıklarımızın şifa bulacağı gündür.. O gün, kinlerin, nefretlerin, savaşların ve bütün zulümlerin biteceği gündür.. Önce kendi kusurlarımızı gördüğümüzde, onlara düşmanlık ettiğimizde kavga edecek, silah çekecek başka düşman bulabilir miyiz?
“Ben Merkezcilik / Nefisperestlik / Hodgâmlık” -Ego Centrism- hastalığına yakalanmışsak, kendimizi bir İlah gibi görmüş olacağız ki, o halde her sözümüz, düşüncemiz de kutsal yasa olacak.. Kusurlarımız da tartışılmaz tabular.. Vay onlara laf atanların hâline! Bu durumda yıllarca tahsil ettiğimiz ilmi gerçekleri de bir istibdat/baskı malzemesi olarak kullanacağız. İşte bu hastalığımızdan kurtulmak için, bencilliğimizden “benden öte beni bulma” diyarına sevgiden, duadan, iyilikten şeffaf köprüler inşa etmemiz gerekiyor.. Bunun için de Mevlânâ’yı, bir kere daha dinlemeliyiz:
“Ey gönül! Kin ve nefretten temiz ol; o zaman Elhamd -Fâtiha- oku, çevik ol.
Dilde Elhamd ve içte nefret olması, dille aldatma ve hiledir.
O zaman Hak buyurmuştur: ‘Ben görünüşe bakmam, içe bakarım.’”
Tıp bölümünde okumadan ameliyat yapma hevesine kapılmak da ne oluyor? İşte yüreklerini tedavi ettiğimizi sandığımız oğullarımız, kızlarımız, âilelerimiz..
İlim İle Dalâlete Düşmek
Mustafa EMEK
m.emek@irfanmektebi.com
Sağır, kör, elsiz, gözsüz, akılsız, cansız ve ilimsiz olan topraktan, gayet süslü, san’atlı, hikmetli nazenin çiçeklerin bize tebessüm etmeleri şeksiz ve şüphesiz onu, o haliyle yaratan nihayetsiz kudret, ilim ve hikmet sahibi bir Zat-ı Zülcelâl’in varlık ve birliğine delil olurken, bazıları için ise bu bir tabiat eseri olarak gayet sıradan ve basit bir hadisedir.
İlim adamı olup da Kâinatın Sahibi’ni ‘bilen adam’ olamamak nasıl olur? San’at ve nizamı görüp, Sâni ve Nâzım’ı ilmen görememek nasıl olur?
Kâinatın her tarafında olan nizam, intizam, san’at, hikmet gibi daha pek çok hakîkatler, inceden inceye fen ilimlerinin dürbünleriyle müşahede edildiği halde, nasıl oluyor da bu müşahedeyi yapan ve o fende mütehassıs olan bir kısım etiketli insanlar, Kâinatın Yaratıcısını inkâr edebiliyorlar? Ve nasıl oluyor da kâinattan insana duyu organları ve aklıyla gelen manâ ve hikmet yüklü malûmatlar (bilgiler), bir kısım insanları ibrete, hayrete, muhabbete sevkedip imanlarını artırırken, aynı bilgi, başka bir kısım insanlara gayet abes, manâsız ve hikmetsiz görülebiliyor? Yani, insanların bir kısmı nasıl oluyor da ilimleriyle dalâlete düşüyorlar?
Hiç tat alma duyusu olmayan bir insana, elmanın tadını tarif etmek mümkün olmadığı gibi, elmanın tadının nasıl olduğunu bilmesi de imkânsızdır. Yine, koku alma duyusu olmayan bir insana da gülün kokusunu tarif etmek mümkün olmadığı gibi, gül kokusunun nasıl bir koku olduğunu bilmesi de imkân haricindedir. Hayatında hiç diş ağrısı çekmemiş birisinin, karşısında diş ağrısından kıvranan bir insanın halini, psikolojisini ve çektiği acıyı anlaması mümkün değildir. Kısacası ‘tatmayan bilmez’ darb-ı meseli bir hakîkatin ifadesidir.
“ENE” NE DEMEKTİR?
Cenab-ı Hak, Kur’an’ın ifadesiyle insana, semâvât ve arz ve dağların bile taşımaktan çekindikleri ve korktukları ‘ene’ (benlik) isminde öyle bir emanet vermiştir ki, o ‘ene’ ile insan, Cenâb-ı Hakk’ın bütün isim ve sıfatlarını bir derece tanıyıp bilebiliyor. Çünkü Rabb’imiz ‘ene’ye kendi mukaddes isim ve sıfatlarının hakîkatlerini bir derece bildirecek ve tanıttıracak numuneler, işaretler ve ölçücükler yerleştirmiş. İşte insan, bu enesindeki numuneler, işaretler ve ölçücükler ile Rabb’inin nihayetsiz isim ve sıfatlarını yavaş yavaş anlamaya başlar. Nasıl ki, insan termometre, barometre, metre gibi ölçü birimleriyle sıcaklığı, basıncı ve mesafeleri ölçüp bilebiliyorsa, ‘ene’deki ölçücükler, işaretler ve numuneler ile de Cenâb-ı Hakk’ın isim ve sıfatlarını bir derece ölçüp tartıp anlayabiliyor. Nasıl ki koku alamayan birisinin gülün kokusunu anlaması ve bilmesi mümkün değildir, öyle de eğer insanda ‘ene’ olmasa idi Cenâb-ı Hakk’ın‘gizli hazineler’i olan isim ve sıfatlarını anlaması, bilmesi ve zevk etmesi mümkün olmayacaktı. Yani insan, Rabb’ini tanıyıp iman etmek için yaratılmışken, O’nu tanıyıp bilemeyecekti, yaratılış hikmetini ifa edemeyecekti. Yani, tatmadığından bilemeyecekti.
Meselâ insan, enesindeki, yani benliğindeki kendi küçücük evine olan “sahiplik” duygusunun ölçüsüyle, Allah’ın kâinat çapındaki mâlikiyetini bir derece anlar ve bilir ve der ki: “Ben nasıl bu hanenin sahibi isem, şu muhteşem kâinatın da bir sahibi var. Fakat benim, haneme olan sahipliğim, hakiki ve daimî bir sahiplik değil. Benim ömrümle sınırlı, geçici bir nöbettarlık. Demek ki bendeki şu farazî ve vehmî, belki de hayalî olan sahiplik duygusu, aslında Cenâb-ı Hakk’ın ezelî ve ebedî olan mâlikiyetini anlamam ve bilmem için bana verilmiş bir işaret ve numuneden ibarettir. O halde mülk umumen O’nundur, ben de onun mülküyüm ve kuluyum, ve O mülkünde istediği gibi tasarruf eder.” Böylece Cenâb-ı Hakk’ın “Mâlik” ismini bir derece bilmiş ve anlamış olur.
Meselâ insan, enesindeki cüz’î “hâkimiyet” ölçüsüyle, Rabb’inin bütün âlemlerdeki mutlak hâkimiyetini bir derece anlar, bilir ve der ki: “Ailenin reisi evde, muhtar köyde, kaymakam ilçede, vali şehirde, padişah memlekette bir hâkimiyet hisseder. Başkasının müdahalesini reddeder. Hâkimiyet alanında kendisine itaat edilmesinden razı olup, isyan edilmesi halinde ise hiddetlenir ve ceza verir. Öyle de bütün âlemlerin ve o âlemlerdeki bütün mevcudâtın mutlak hâkimi O Zat-ı Zülcelâl’dir. Fakat benim kendi alanımdaki hâkimiyetim farazî ve vehmîdir, hakiki değil. Çünki ben fâniyim ve benden sonra başkaları hâkim olacak. Bendeki şu hâkimiyet duygusu, Allah’ın mutlak hâkimiyetini ve ulûhiyetini anlamam ve bilmem için bana verilmiş bir ölçücük, bir kıyas âletidir. O halde, mutlak hâkim ve âmir ancak O’dur. Hüküm ve emr etme O’na aittir. İtaat O’na yapılacaktır. Ve eğer itaat olmazsa bir cezayı muhakkak verecektir.” Böylece, Cenâb-ı Hakk’ın “Rab, Sultan ve Hâkim” gibi isimlerini bir derece anlar ve bilir.
MALUMAT NASIL HİKMETE DÖNÜŞÜR?
İnsan, daha bunun gibi pek çok İlâhî isim ve sıfatlara dair hakîkatleri kendi enesiyle kıyas ederek, enesini bir ölçü âleti olarak kullanarak bir derece anlar ve bilir. Demek ki ‘ene’, kendisinin değil, tıpkı âyine gibi başkasının manâsını gösteren bir kıyas âletidir.
İnsan, ne zaman enesini bu tarzda yaratılış hikmetine muvafık olarak kullansa Rabb’inin bütün isim ve sıfatlarını bir derece anlar ve bilir. Kendisine ayine nazarıyla baktığından, kendinde müşahede ettiği ilâhî isimlerin eserlerini ve işaretlerini kendine mal etmeden tam bir kulluk cihetine gider. Büyüklük davasından ve gururdan beri olarak tamamen Cenâb-ı Hakk’a yönelir. Duyu organları ve fikirleri, Alemden ilim, marifet ve bilgi nurlarını toplayıp getirdiği zaman enesinde bir tasdik edici bulur. Ve o gelen bilgiler de ruhunda nur ve hikmet ve feyz olarak kalır, imanına kuvvet verir.
Eğer ene, kendine âyine nazarıyla bakmasa, yaratılış hikmetini unutsa, Rabb’inin isim ve sıfatlarını bir derece tanıyıp bilmek için verilen numune ve ölçücüklere sahip çıksa, kendi malı gibi görse insanın yaradılışında ince bir tel hükmünde olan o ene kalınlaşır. Artık o insan, bütün his ve duygularıyla adeta bir ene olur. O ölçülerle kendini beğenmeye ve kendini övüp yüceltmeye başlar. “Hevâsını (nefsanî arzularını) kendisine ilah edinen kimseyi gördün mü?” (Furkan ,43) âyetinde tarif edildiği üzere nefis ve hevasına âdetâ tapmaya başladığından Allah’ı tanıyıp anlayacak bir kabiliyeti benliğinde bulamaz. Böyle bir insana, duyguları ve fikirleri, kâinattan Allah’ın varlık ve birliğine delil olan marifet nurlarını (bilgileri) getirse, enede onları tasdik edecek bir öz olmadığından sanki karadelik gibi bütün onları yutar. Gelen malumat, mutlak hikmet ve ibret iken o insan için abes, manâsız bir bilgi olarak zayi olur gider. Onun bu hali tam bir cehalet halidir. Ve o kişi cahilliğinin farkında bile olmayan bir echeldir (en cahildir). Ne kadar akedemik kariyer ve ünvanlara sahip olsa da, bildiği ilimler onu bu cehalet halinden kurtaramaz. Çünkü kâinata dair bütün ilimler o kâiatın ustasını bize gayet yüksek bir sesle ilan ederken o, bunları okuyup işitemeyen bir cehalet içerisinde kalarak kâinatı sahibsiz, tesadüf oyuncağı, bir karanlık âlem olarak görür. Hakîkatle taban tabana zıt bu bilgi elbette ilim değil cehldir. Kendini, ayine gibi mazhar değil, memba gibi kaynak olarak olarak gördüğünden her şeyi kendi nefsine mal eder. Cenâb-ı Hakk’ın rububiyetini kabul etmez. “Ben kendi kendime mâlikim.” der. Her şeyi de kendi nefsine kıyas eder. Nefsindeki renkler ile boyar ve “Her şey kendi kendine mâliktir.” diyerek Allah’ın mülkünü aciz ve âdi sebeplere taksim eder.
Bir misal…
Sağır, kör, elsiz, gözsüz, akılsız, cansız ve ilimsiz olan topraktan, gayet süslü, san’atlı, hikmetli nazenin çiçeklerin bize tebessüm etmeleri şeksiz ve şüphesiz onu, o haliyle yaratan nihayetsiz kudret, ilim ve hikmet sahibi bir Zat-ı Zülcelâl’in varlık ve birliğine delil olurken, bazıları için ise bu bir tabiat eseri olarak gayet sıradan ve basit bir hadisedir. Kendi enesine bir ayine nazarıyla bakan ve enesini yaratılış hikmetine muvafık olarak kullanan bir kul için, bu ve bunun gibi bütün hadiseler Allah’ın varlık ve birliğine delil olup imanına ve marifetine kuvvet verir. Fakat kendini, kendine mâlik olarak gören ve enesindeki işaret ve numuneleri bizzat kendinden olduğunu vehm eden birisi ise bu hadiseleri de kendi nefsine kıyas ederek, bir tabiat olayı olarak bakar ve kendi kendine olan hadiseler nazariyle bakar. Birinci insanın imanını arttığı ve ibret aldığı hadise, ikinci insan için hiçbir kıymet-i harbiyesi olmayan bir tarzda görünür. Birincisi için o bakış bir ilim ve marifet olurken; ikincisine hiçbir şey kazandırmayan belki de ebedî bir saadeti kaybettiren bir echeliyettir.
İşte ilim ile dalâlete düşmek, işte bakıp görmemek, işte cahilliğini ilim zannetmek.
İlmin Fazileti
Muhammed ÇETİN
m.cetin@irfanmektebi.com
İlim ile marifet, imanın tahkîkî olmasına vesile oldukları gibi, ilme’l yakinden ayne’l yakin mertebesine, hatta araştırma yapan bütün ehl-i tahkikin ittifakıyla sabit olan ve şeytanın elinin ulaşıp alamayacağı imanı hakka’l yakin derecesine çıkarmaları ve imanla kabre girmeye vesile olmaları ve Hadis-i Şerifte “Şeytan için (din ilimlerini bilen) bir fakih, bin ibâdet edenden daha şiddetlidir.” ifadesi de ilmin başta şeytan olmak üzere düşmana karşı ne derece tesirli bir silah ve sağlam bir kal’a ve kuvvetli bir zırh olduğunu gösterir.
Muhakkak ki yer yüzünde bir halîfe yaratacağım.” meâlindeki âyet-i kerîmeden melekler, Allah’ın onlardan üstün ve fazîletli bir halife halk edeceğini anlamışlar. Zira halife tabiri ‘üstün sıfatlara sahip zât’ manasına gelir. Melekler (hayretlerinden), “Orada fesad çıkaracak ve orada kanlar dökecek bir kimse mi yaratacaksın? Hâlbuki biz hamdin ile seni tesbih ediyoruz ve takdis ediyoruz.” dediler. (Rabbin de onlara, başta kısa bir şekilde) “Şüphesiz ki sizin bilmeyeceğiniz şeyleri ben bilirim.” buyurdu. Daha sonra tafsillî ve ispat noktasında “Ve Âdeme her şeyin isimlerini öğretti. Sonra onları meleklere göstererek, ‘Eğer (iddianızda) doğru kimseler iseniz, haydi şunların isimlerini bana bildirin!’” âyetiyle onlara cevap verdi. (Bakara, 34)
Bu ifadelerin gösterdikleri neticeye göre, Âdem (as)’ın fazîletinin sebebi, onun halifelik makamının gerektirdiği ‘ilmi’dir. Yani Âdem (as)’ın, meleklerin bilmediklerini bilmesidir. Ve ilmine binaen melekler, ona secde etmekle emrolunmuşlardır. Evet, bu hakîkatler ilmin fazîlet ve şerefini ispat ettiği gibi, bir hakîkati daha ifade eder. O da şudur:
“Cenâb-ı Hakk ta’limiyle Âdem’in kalbinde zarurî ilimleri ve ilhamı halk etmiş. Bütün san’atların kanunlarını ve aletlerinin keyfiyetlerini ve bütün ilimlerin usullerini ve bütün eşyanın isimlerinin ve özelliklerinin marifetini, O’nun zihnine ilka edip yerleştirmiştir Bu da istidad cihetiyle Âdem (as)ın fazîletini gösteriyor. Çünkü onda bu ilimleri öğrenebilecek istidad vardır ki verilen ilmi alabiliyor. Meleklerde ise her şeyi öğrenebilecek istidad yoktur, kabiliyetleri mahduddur, sınırlıdır.”
Peygamberimiz (sav) de: “Yâ Ebâ Zer, eğer sabahtan gidersen, Kur’ân’dan bir âyet öğrenirsen (ister yüzünden okumak, ister manasını öğrenmek veya ezberlemek olsun) senin için bin rekât namaz kılmaktan daha hayırlıdır” diyerek ilmin fazîletini beyan etmiştir. (Çünkü namazın ancak kılana faidesi vardır. İlmin ise herkese faydası vardır.)
Ebu Hureyre (r.a) diyor ki: “İlâhî hükümleri öğrenmek için bir saatçik otursam, benim için Kadir Gecesi’ni ihyâ etmekten daha sevimlidir.” (Çünkü Kadir Gecesi’ni ihyâ etmek hususî bir fazîlettir. İlim ise umûma faidesi olabilecek bir fazîlettir. Eğer o bir saatlik ilimle, birisinin hidâyetine vesile olursa, hadîsin ifadesiyle sahra dolusu kırmızı koyunları tasadduk etmekten daha hayırlı bir sevap kazanmış olur.) (Tarikat-ı Muhammediye, İmam Birgivi)
Rasul-i Ekrem (sav), ilmin fazîletine binaen, âlimleri kendi yerinde kabul ederek ferman etmiş: “Bir âlimi ziyaret eden beni ziyaret etmiş gibidir. Bir âlimle musafaha eden benimle musafaha etmiş gibidir. Bir âlimle oturan benimle oturmuş gibidir. Dünyada benimle oturanı, Allah kıyamet gününde cennette benimle oturtur.” (İanetü-t-Talibîn)
Hem Bediüzzaman Hazretleri de şöyle ifade eder: “Bütün ilimlerin ve marifetlerin ve kemalat-ı insaniyenin en büyüğü imandır. Ve iman-ı tahkikîden gelen tafsilli ve burhanlı marifet-i kudsiyedir. (Cenab-ı Hakk’ı isim ve sıfatlarıyla tanımaktır.) Diye ehl-i tahkik ittifak etmişler.”
İLİM ÎMANA KUVVET VERİR
İşte, imanın tahkîkî olmasına belki ilme’l yakinden hakka’l yakin derecesine çıkmasına vesile olması cihetinden, ilim ve marifetin kıymet ve fazîletini ispat eder. Evet, iman taklidî veya tahkikî olur. Taklidî iman, başkasına uyarak iman etmektir. Tahkikî iman ise, ilmî delil ve burhanlara dayanarak iman etmektir. İmanın bir de icmalî ve tafsilî kısımları vardır. Akaidde zarurî olmayan meselelere icmalî olarak inanmak kâfidir. İcmalî demek, akaid ilmine kısadan, özet olarak, teferruatını bilmeden inanmaktır. Mesela Allah vardır ve bütün varlıklar O’nun varlığına delildir der; fakat varlıkların, Allah’ın varlığına nasıl delil olduklarını açıklayamaz. Meleklere inanır, fakat onlar hakkında gereken ilmî açıklamayı yapamaz. Ve hakeza imanın diğer şartlarına da böyle inanır.
Tafsillî iman ise, “Allah vardır ve birdir. Bütün varlıklar ve kâinat Allah’ın var ve bir olduğunu ispat eder.” demektir. Ve bu tarzda inanan, umum varlıkların ve âlemin, Allah’ın varlığına nasıl delil olduğunu ilmî açıklamalarla ortaya koyar. Zaruriyat-ı dinîye denilen, farz olan akaid ilmini (inanılması mecburî olan bilgileri) tafsillî olarak öğrenmek lazımdır. Ve nitekim Üstad Bediüzzaman hazretleri de imanı şöyle ifade eder: “İman, zaruriyat-ı dinîyeyi tafsilen, zaruriyatın gayrısını icmâlen tasdik etmekten hâsıl olan bir nurdur.” (İ.İcaz) “Hâlbuki taklidî iman çabuk şüphelere mağlub olur. Ondan çok kuvvetli ve çok geniş olan iman-ı tahkikîde çok meratib var.”
O mertebelerden ilme’l yakin: kesin bir ilimle, ayne’l yakin: kesin bir görmek ile, hakka’l yakin: kat’i bir şekilde, bizzat yaşayarak inanmaktır. Bunları bir misal ile şöylece izah edebiliriz: Bir yolda giderken görünen bir araba izi, kesin olarak o arabanın var olduğunu ilme’l yakin derecesinde ispat ettiği gibi, o arabaya yaklaşıp onu gözle görmek ayne’l yakîn olarak ispat eder. O arabaya yetişip binmek, hakka’l yakin mertebesinde varlığını gösterir. Ve buna benzer daha birçok örnek vermek mümkündür.
İlim ile marifet, imanın tahkîkî olmasına vesile oldukları gibi, ilme’l yakinden ayne’l yakin mertebesine, hatta araştırma yapan bütün ehl-i tahkikin ittifakıyla sabit olan ve şeytanın elinin ulaşıp alamayacağı imanı hakka’l yakin derecesine çıkarmaları ve imanla kabre girmeye vesile olmaları ve Hadis-i Şerifte “Şeytan için (din ilimlerini bilen) bir fakih, bin ibâdet edenden daha şiddetlidir.” ifadesi de ilmin başta şeytan olmak üzere düşmana karşı ne derece tesirli bir silah ve sağlam bir kal’a ve kuvvetli bir zırh olduğunu gösterir.
Yâ Rab! İman hakîkatlerini ve Kur’ân ilmini hakkıyla anlamayı, bütün kardeşlerimizle birlikte bizlere nasib eyle. Mahfuz olan iman-ı tahkikî ile bizleri huzuruna al. Âmin. Bi hurmeti seyyidi’l murselin.
İlim Talebesi Olmanın Fazileti
Cemaleddin ŞENER
c.sener@irfanmektebi.com
Allahu Tealâ’nın sübutî sıfatlarından biri de İlim sıfatıdır. Bir varlığın yaratılabilmesi için üç temel sıfata ihtiyaç vardır. Allah’ın İlim, İrade ve Kudret sıfatları olmadan hiçbir şey vücud sahasına çıkıp var olamaz. Yani önce İlm-i ilâhîde projesi olacak. Sonra varlığa çıkması İrade olunacak. Sonra da Kudret tarafından yaratılarak varlık âlemine çıkacak. Allah’ın yaratması ile varlık nûruna kavuşan her şeyin, gayet intizamlı, hikmetli, ölçülü ve san’atlı yapılışları onların nihayetsiz bir ilm-i ilâhînin mahsulleri olduklarını akıl gözüne apaçık bir şekilde gösterir.
Kur’ân-ı Kerîm de nihayetsiz ilimler sahibi olan yüce Rabbimizin ezelî bir kelâmı olduğundan hadsiz ilimlerle dopdolu olarak nâzil olmuştur. Kâinatın bütün ilimlerini ve hakikatlerini, âhiret âlemlerinin, insanlık âleminin ilimlerini, hatta Cenâb-ı Hakkın isim ve sıfatlarına dair hadsiz marifetleri içine alan bir ilimler hazinesidir.
Hak ile bâtıl, hakikat ile hurâfe arasındaki en mühim fark; birisi Allâh’ın ilimine dayanıp oradan hayat alırken diğerinin tamamen hayal ürünü ve vehmin mahsulü olmasıdır. Kur’ân-ı Hakîm ve ondan zuhur eden dîn-i İslâm, insanları dâimâ hak ve hakikate çağırmış, bâtıl ve hakikatsiz şeylerden uzak olmalarını da emretmiştir.
Hakîkatlerin anlaşılması ve bâtıldan uzaklaşılması, kâinatta tecellî eden hakîkatlerin insanın ruhuna da aks etmesi ve böylelikle kâmil insanların yetişmesi ancak ilim ile olabildiğinden, İslâmiyet, ilim tahsiline çok büyük bir önem vermiş, ilim talebelerini ve âlimleri alkışlamıştır. Hak Teâlâ kitabında “Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu?” diye ferman etmiş; sevgili Resûlü de “İlim Çin’de de olsa talep ediniz. İlim talep etmek kadın erkek her Müslüman’a farzdır” buyurmuştur. Ve bunun gibi pek çok âyet ve hadislerle insanlar ilim sahibi olmaya, düşünmeye, aklını çalıştırmaya ve araştırmaya teşvik edilmiştir.
Yapılan bu teşvikler, olağanüstü bir ilmî faaliyetin İslâm dünyasında başlamasına sebeb olmuştur. Kur’ân’ın nüzulüne kadar câhiliye devrinin vahşetleri içinde yaşayan ve büyük ekseriyeti okumak ve yazmak dahi bilmeyen o devrin insanları, İslâmiyet ile birlikte yediden yetmişe hummalı bir ilmî faaliyet içine girmiştir. Daha bir asır geçmeden doğuda Çin’den batıda İspanya’ya kadar uzanan muazzam bir İslâm medeniyeti oluşturarak o zamanın medenî milletlerinin üstadları, hocaları ve idârecileri olmuşlardır. İslâm coğrafyasının her köşesinde Mekke, Medîne, Şam, Bağdad, Basra, Buhara, Kurtuba daha sonraları Konya, Bursa ve İstanbul gibi çok sayıda ilim ve kültür merkezleri, medreseler ve kütübhâneler ortaya çıkmıştır. Yüz binlerce dehâ derecesinde âlimler, bilim adamları yetişmiş ve bunlar da milyonlarca eserler yazarak insanlığa nur saçmışlardır.
TALEBE-İ ULÛMUN ŞEREFİ
İlim taleb etmenin fazilet ve şerefini beyan eden bir hadîs-i şerifte şöyle buyrulmuştur:
“Kim bir ilim öğrenmek için bir yola sülûk ederse Allah ona cennete giden yolu kolaylaştırır. Melekler, ilim talibinin yaptığından memnun olduklarından kanatlarını onun (üzerine) koyarlar. Semâvat ve arzda olanlar, hatta denizdeki balıklar âlim için istiğfar ederler. Âlimin âbid (ibâdet eden) üzerindeki üstünlüğü dolunaylı gecede ayın diğer yıldızlara üstünlüğü gibidir. Âlimler peygamberlerin vârisleridir. Peygamberler, ne dinar ne dirhem miras bırakırlar, onlar ilmi miras bırakırlar. Kim de ilim elde ederse, bol bir nasib elde etmiştir.”1
Diğer bir hadiste de ilim talebeleri, her Müslüman için en büyük bir maksad ve en saadetli bir müjde olan şehidlik mertebesini kazanmakla müjdelenmişlerdir. “İlim tahsil eden bu hâlde iken eceli gelirse, şehid olarak vefat eder”2 Bu hadîs-i şerifin verdiği müjdeli haberin gerçekliği şâhid olunan çok hâdiselerle de tahakkuk etmiştir.
İlim talebesi olmanın faziletine işareten İmam-ı Şafiî gibi büyük zatlar “Talebe-i ulûmun hatta uykusu dahi ibadet sayılır”3 demişlerdir. Diğer bir rivayette yine İmam-ı Şafiî Hazretleri, “Hâlis talebe-i ulûmun rızkına, ben kefalet edebilirim demiş. Çünki rızıklarında genişlik ve bereket olur.”4 Bediüzzaman Hazretleri de Emirdağ Lâhikası isimli eserinde ilim talebelerinin geçimlerini temin etmek için çalıştıkları dünyevî işlerinin ibâdet hükmüne geçtiğini müjdelemektedir.
İLMİ ÖĞRENMENİN VE ÖĞRETENİN FAZİLETİ
Bu çalışmamızda Allah için ilim öğrenmenin, onu ba?kalarına ö?retmenin ve ilmin faziletine dâir bazı ayetler, hadisler ve İslam büyüklerinin konunun ehemmiyetine dair buyurdukları güzel nasihatleri derc etmek sureti ile konunun özüne dair bilgiler vermeye çalı?aca?ız.
“ Rasûlüm! İnsanları Kur’an’la, güzel söz ve nasihatle Rabbinin yoluna davet et.” (1)
“İlimden bir ?ey ö?renip, ö?rendi?i ?eyi halka ö?reten bir âlime, yetmi? sıddık’ın sevabı verilir.” (2)
“Ö?renip amel eden ve ö?rendiklerini ö?reten bir kimse, semâvât aleminde büyük olarak yâd edilir” (3)
“Muhakkak ki Allahü Teâlâ, melekleri, göklerin ehli, yerin ehli ve hatta yuvasında bulunan karıncalar, denizde bulunan balıklar; halka hayır yollarını gösteren ki?i için Allah’ü Teâlâ’dan rahmet dilerler”. (4)
“Bir Müslüman’ın di?er Müslüman’a dinledi?i bir hadis-i ?erifi aktarmasından daha büyük bir yardımı olamaz.” (5)
“Mü’minin dinledi?i hayırlı bir kelimeyi ba?kasına ö?retmesi ve onunla amel etmesi, bir senelik ibadetten daha hayırlıdır.” (6)
Hz. Ömer (r.a) : “Bir hadis rivayet eden ve rivayet etti?i bu hadisle insanların ameline yardımcı olan kimseye, o hadisi ya?amasından dolayı kazandı?ı sevap verildi?i gibi, ba?kalarının ya?amasından olacak sevap kadar da verilir.” buyurdu.
Rivayet ediliyor ki: Süfyan-ı Servi Askalan ?ehrine geldi. Orada üç gün ikâmet etti?i halde kendisine hiç kimse gelip ilmî bir mesele hakkında sual sormadı. Çok üzüldü ve “Bana ücreti kar?ılı?ında bir binek veriniz, bu beldeden hemen gideyim. Çünkü bu beldede ilim ölmü?.” dedi. Süfyan-ı Servi bu hareketiyle ö?retimin ne kadar büyük bir ehemmiyet ta?ıdı?ını ve ilmin devam etmesinin bu vazifenin yapılmasına ba?lı oldu?unu ifade etmek istemi?tir. Kendisinin bu vazifeye ne kadar ba?lı oldu?unu da bu ?ekilde göstermi?tir.
Atâ bin Ebû Ribah ?öyle buyurdu: “Ben Said bin Müseyyib’in evine gitti?imde onu a?lar bir halde buldum, a?lamasının sebebini kendisine sordu?um zaman bana ?öyle cevap verdi: “A?layı?ımın sebebi, hiç kimsenin gelip benden ilmî bir mes’ele sormamasıdır.”
Selef-i Salihinden bazıları ?öyle buyurdu: “Alimler, zamanlarının ı?ıklarıdır. Âlimlerin her biri devrinin çırasıdır ve o devrin insanları onların her birinden ı?ık alır.”
Hasan Basrî (r.a) buyurdu ki: Şayet âlimler olmasaydı insanlar, hayvanlar derekesine dü?erdi; yani insanları hayvanlık derekesinden âlimler çekip çıkarır, onları lâyık oldukları insanlık mevkiine yükseltirler.”
İkrime (r.a)’e “İlmin de?eri nedir?” diye soruldu. Şöyle cevap verdi: “Onun de?eri onu koruyabilecek ve hiçbir ?ekilde zayi etmeyecek kimselere ö?retmektir.”
Yahya bin Muaz (r.a.); “Alimler ümmet için analarından ve babalarından daha merhametleridir.” demi?tir. Bunun nasıl olabilece?ini kendisinden sorulunca: “Çünkü babalar ve anneler çocuklarını ancak dünya ate?inden korurlar. Yani dünyadaki felâketleri önlerler. Halbuki âlimler ise Muhammed ümmetini âhiretin ?iddetli ate?inden korurlar.” diye cevap verdi.
Muaz bin Cebel, ö?retmenin fazileti hakkında ?öyle buyurdu: “İlmi ö?reniniz, zira ilmi Allah için ö?renmek, ö?renene Allah korkusu verir. İlmi talep etmek ibadettir. İlmi müzakere etmek tesbihtir. İlmi ara?tırma yapmak en büyük cihaddır. İlmi, bilmeyen bir ki?iye ö?retmek sadakaların en makbulüdür. İlmi, ehlini bulup vermek ise Allah’a en çok yakla?tırıcı bir harekettir. İlim, yalnız kaldı?ı zaman âlimin en yakın arkada?ıdır. Tenha yollarda ise en emin yolda?ıdır. İlim dinde delildir. Geni?likte ve darlıkta sabrı ö?retendir. Dostlar yanında yardım eden bir vezirdir. Ecnebiler yanında ise sana en büyük destektir. Cennet yolunun ni?anesidir. Allah’u Teâlâ, ilim sayesinde bir takım kavimleri yüksektir ve onları hayırda lider ve izlerinde gidilen rehberler yapar.
Onlar hayır babında herkese misal te?kil eder. Eserlerine ve gösterdikleri yollara herkes ba?lanır, hareketleri ise herkes tarafından tâkip edilir. Melekler bunlarla arkada?lık yapmaya can atar ve kanatlarıyla onları sıvazlar. Dünyadaki bütün ya? ve kuru nesneler onun için Allah’u Teâlâ’dan af dilerler. Denizlerdeki balık ve ha?ereler; karadaki yabani ve evcil hayvanlar, gök ve yıldızlar onlar için Allah’u Teâlâ’dan af talebinde bulunur. Çünkü ilim, insanların kalplerini körlükten kurtaran bir nimettir. Gözleri zulmetten nura kavu?turan bir ı?ıktır. İnsan bünyesini kuvvetlendiren bir kuvvet kayna?ıdır. Kul ancak ilmi sayesinde Allah yolunda olanların mertebesine varır, yüce derecelere ula?ır.
İlim ve dü?ünce oruçla e?ittir. İlim müzakeresi, yapılan bütün ibadetlere denktir. Allah’u Azîmü?-Şân’a ancak ilimle itaat edilebilir. Gene ilimle ibadet etmek mümkün olur.
Allah’ın birli?i ancak ilimle bilinir. Allah’ı ancak ilim bilenler güzelce tesbih edebilirler. Ki?i, ilim sayesinde takvâ ehli olabilir. İlim sayesinde sıla-i rahim yapar insan… Haram ve helâl yalnız ilimle bilinir. İlim imandır. Amel ise ilmin izinden gitmeye memur bir emir eridir. Allah’u Teâlâ ilmi sâid kullarına ihsan eder. Ondan ancak ?akileri mahrum bırakır.
KAYNAKLAR
1. Nahl/125.
2. Nesâi, Kitabu’l İlim.
3. Deylemî, Müsnedü’l Firdevs
4. Tirmizî, Kasımın rivayetiyle Ebu Derdâ’dan rivayet etti.
5. İbnü Abdulher Mürsel olarak Muhammed bin El-Münkedir’den rivayet etti.
6. Deylemî, “Müsned-ül Firdevs”.
İlim çoktur fakat ömür
29.08.2004
İlim çoktur fakat ömür kısadır. O halde, önce dinde zaruri lazım olan ilimleri öğrenmelidir. Zira İslam âlimlerinin büyüklerinden olan İmam-ı Rabbani hazretleri; “Ehl-i sünnet İtikâdını ve fıkıh bilgilerini öğrenmeden önce, Gülistân kitabı ve hikâye kitapları okumamalıdır. Fıkıh kitapları yanında, Gülistân ve benzeri kitaplar lüzumsuzdur. Dinde lazım olanları, önce okumak, öğrenmek ve öğretmek lazımdır. Bunlardan fazlası ikinci derecede kalır” buyurmaktadır.
Şeyh Sadi Şirazi hazretlerinin Gülistân kitabını, kendimize lazım olan din bilgilerini öğrenmeden önce okumak lüzumsuz olursa, bid’at ehlinin ve din düşmanlarının kitaplarının ve yazılarının tiryâkilerine acaba ne denir. Yâ, din bilgilerini öğrenmeden, başka şeyler öğrenenler ve çocuklarına doğru din bilgisi öğretmeden, para, mal, mevki kazanmaları için uğraşanlara ne demelidir! İstikbâli temin etmek, acaba bunları kazanmak mıdır? Yoksa, Allahü teâlânın rızasını kazanmak mıdır?
İlim öğrenmek çok kıymetlidir. Bilenle bilmeyenin bir olmayacağı, Kur’an-ı kerimde bildirilmektedir. İlk nâzil olan âyet-i kerime, “Oku!” emri ile başlamaktadır. İlim, Allahü teâlânın sıfatlarındandır. İlmi teşvik eden, öven sayısız hadis-i şerifler mevcuttur. Peygamber efendimiz; (Bir saat ilim öğrenmek veya öğretmek, sabaha kadar ibadet etmekten daha sevaptır) buyurmaktadırlar.
Beşikten mezara kadar ilim öğrenmemizi emir ve tavsiye buyuran, yine Resulullah efendimizdir. Fakat insanın ömrü kısadır, ilmin ise sonu yoktur. İmam-ı Rabbani hazretleri, bir talebesini; “Vakit, keskin bir kılıç gibidir. Yarına çıkacağımız belli değildir. Mühim işleri bugün yapmalı, mühim olmayanları yarına bırakmalıdır. Aklı olan böyle yapar” buyurarak, öğrenilecek ve yapılacak işlerde, sıralamayı iyi yapmak ve vakti lüzumlu işlere harcamak konusunda ikâz etmişlerdir.
İbni Âbidin hazretleri de; “Din bilgilerinden kendine lazım olanları öğrenmek, farz-ı ayındır. Bundan fazlasını öğrenmek farz-ı kifâyedir” buyurmuşlardır.
Şeyh Abdülkuddus hazretleri, oğluna yazdığı bir mektupta; "Evladım, öncelikle vaktin kıymetini bil! Gece ve gündüz ilim öğrenmeye çalış! İlim öğrenmek, ibadet yapmak içindir. Kıyâmet günü, işten sorulacak, çok ilim öğrendin mi diye sorulmayacaktır. İş ve ibadet de, ihlâs elde etmek içindir. Her şeyi Allahü teâlânın rızası için yapmak olan ihlâs da, hakiki mâbud ve kayıtsız şartsız var olan Allahü teâlâyı sevmek içindir" buyurmuştur.
Ebu Abdullah-ı Rodbâri hazretleri de, bir sohbetinde, talebelerine hitaben; "Sadece ilim öğrenmek için evinden çıkan kimse, öğrendiği ilimden faydalanamaz. Öğrendikleri ile amel etmek isteyerek ilim öğrenen kimse, ilmi azalsa bile faydasını görür. İlim kendisiyle amel edilince kıymetlidir. Amel ise, ihlâs ile kıymetlenir" buyurmuştur.
İslam âlimlerinden Takıyyüddin Sübki hazretleri de şöyle buyurmaktadır:
“Kulun her hâlinde, kendine lazım olan bilgileri öğrenip ibadet yapması gerekir. Çünkü ömür çok kısadır. Ömrünün bir kısmı küçüklükte geçer. Bir kısmı büyüyünce, bedeni ihtiyaçlarını temin etmek, uyku, kendisine ârız olan hastalık, özür hâlleri, zaruri meşgaleler, insanlarla uğraşma ve geçim derdi gibi işlerle geçer. Bunlardan geriye, insan için çok az vakit kalır. İşte insan, ya bu kısacık ömrünü, kendine lazım olan bilgileri öğrenerek ibadet ve tâatle geçirerek Allahü teâlâya, Cennetine ve çeşit çeşit nimetlerine kavuşur, veya bu kısacık hayatı kendi aleyhine zâyi eder de, ebedi hüsrana uğrar veya ömrünü günah ve başkalarına düşmanlıkla geçirir. Böylece şeytanın yardımcılarından olur, onunla birlikte Cehennem ateşinde yanar. Herkes, yaşadığı kısa ömür içerisinde bu üç halden birinde bulunur.”
Ehl-i sünnet itikâdını, farzlardan ve haramlardan lazım olanları öğrenmek, kadın-erkek her Müslümana farz-ı ayındır. Bunları öğrenmemek suçtur, büyük günahtır. Bunları öğrenmeden, başka şeyleri öğrenmekle, ömür sermayesini tüketenler, ahirette hüsrana uğrayacaklardır. Allahü teâlânın bir kulunu sevmediğinin alameti, dinine ve dünyasına faydalı olmayan işlerle vakit geçirmesidir. Allahü teâlânın bir kulunu sevdiğinin alameti ise, onun, kendisine lazım olan fıkıh ilmi ve bu bilgilere uygun ibadet etmekle meşgul olmasıdır.
Ahmed Nâmıki Câmi hazretleri; "Üzerine farz olan ilimlerden bir meseleyi öğrenmek, insana, bütün dünyadaki kazançların hepsinden, yapacağı ve ele geçireceği altın ve gümüşlerinden daha iyidir ve üstündür" buyurmuştur.
İlim, elbette lazımdır. Fakat insana verilen ömür, sınırlıdır. Bunun için, mühim olanlara öncelik vermelidir. Emredilen ibadetler, bilgisizce yapılırsa, bunun bir faydası olmaz. Çünkü hazret-i Ali; "Allahü teâlâya ilimsiz ibadet eden kimse, değirmene bağlı merkep gibidir. Gün boyunca yürür, fakat hep aynı yerindedir" buyurmuştur.
İslamiyet üç kısımdır: İlim, amel ve ihlâs. Emirleri ve yasakları öğrenmek, öğrendiklerine tâbi olmak ve bunları yalnız Allah rızası için yapmak lazımdır.
İnsanın ilmi arttıkça
20.08.2004
İnsanın ilmi arttıkça, Allahü teâlâya olan sevgisi, muhabbeti arttıkça, nefsinden soğumaya, nefret etmeye başlar. Bu hâle kavuşmak, Allahü teâlânın, o kimseye bir lütfu ve bir ihsanıdır. O kulunu sevdiğinin alametidir. Zünnun-i Mısri hazretleri, kendisini sevenlere hitaben şöyle buyurur:
“Biz öyle insanlara kavuştuk ki, onların her birinin ilmi arttıkça, zühdü de artıyordu. Dünyaya karşı ihtiyaçsız olup, onu sevmiyorlardı. Ama siz, bu halin tam zıddına sahipsiniz. İlminiz arttıkça, dünyaya karşı sevginiz artıyor. Ona kavuşmak için, birbirinizi iterek geçiyorsunuz. Onlar başkaydı. Dünya malını ilim elde etmek için harcarlardı, onları böyle gördük. Ama siz şimdi tam tersine; bir bilginiz varsa, dünyalık sahibi olmak için, ortalığa saçıyorsunuz.”
Allahü teâlâya yaklaşmak yani Onun sevgisine kavuşmak ilimle olur. Cahil sofu şeytanın maskarası olur sözü meşhurdur. Zümer suresinin, dokuzuncu âyet-i kerimesinde mealen; (Bilen ile bilmeyen hiç bir olur mu? Bilen elbette kıymetlidir) buyurulmaktadır.
Peygamber efendimiz, bir hadis-i şeriflerinde; (Bilerek yapılan az bir ibadet, bilmeyerek yapılan çok ibadetten daha iyidir!) buyurmuşlardır.
İbadetlerin sıhhatli olması, o ibadetlere ait şartların bilinmesi ile mümkündür. Bir haramdan, bir mekruhtan sakınmak da, yine o haramın veya mekruhun bilinmesi ile olur. İlim olmazsa, o hususla ilgili bilgiler öğrenilmezse, emirlerin yapılması, yasakların terk edilmesi mümkün olmaz.
İnsan, nefsini ne kadar aşağılarsa, Allahü teâlâ indinde kıymeti o kadar yükselir. Kendine kıymet verenin, Allahü teâlâ katında kıymeti olmaz. Kibrin zararını bilmeyen kimse için âlim demek, yalan olur. İnsanın ilmi arttıkça, Allahü teâlâdan korkması artar. Günah işlemeye cesaret edemez. Bunun için, Peygamberlerin hepsi ve bunların vârisleri, hep tevazu sahibi idiler. Allahü teâlâdan çok korkarlardı. Kendilerinde kibir ve ucub gibi kötü huylar hiç yoktu. Hadis-i şerifte; (Âlim olduğunu söyleyen kimse, cahildir) buyurulmuştur. Her sorulana cevap veren, her gördüğünden mana çıkaran ve her yerde bilgi satan kimse, cahilliğini ortaya koyar. Bilmiyorum, öğrenip de söylerim diyen kimsenin, bilgi sahibi yani âlim olduğu anlaşılır.
Resulullah efendimize;
-En kıymetli yer neresidir diye sual edilince;
-Bilmiyorum, Rabbim bildirirse söylerim cevabını vermişlerdir. Daha sonra Cebrail aleyhisselama sormuş, ondan da, aynı cevabı almış ve O da, Allahü teâlâya sormuş, Mescidler’dir cevabını almıştır.
İmam-ı Ebu Yusuf hazretleri de, kendisine arz edilen bir suale bilmiyorum cevabını verince, “Hem Beyt-ül-maldan maaş alıyorsun, hem de cevap vermiyorsun” hitabı ile karşılaşır ve; “Beyt-ül-maldan, bildiklerim kadar ücret alıyorum. Bilmediklerim için alsaydım, Beyt-ül-malda bulunanların hepsi yetişmezdi” cevabını verir.
Peygamber efendimiz bir hadis-i şeriflerinde; (Bu ümmetin âlimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemeyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar ve yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar dua edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyamette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır) buyurmuşlardır.
Abdüla'la Kureşi hazretleri ilmiyle amil olup öğrendiklerini her zaman tatbik eder ve; "Kime bir ilim verilir de bu ilim ona Allah korkusundan ağlama huyunu kazandırmazsa, o bu ilmin faydasını göremez" buyururdu.
Abdülhalık Goncdüvani hazretleri, talebelerinden birine yaptığı nasihatte, şöyle buyurmaktadır:
“Evladım, sana ilim tahsili ile edep öğrenmeyi tavsiye ederim. Hemen her zaman Allahü teâlânın huzurunda olduğunu bil ve dikkat et. Geçtiğimiz asırlardaki büyük âlimlerin izini bırakma. Resulullah efendimizin sünnetine uygun davran. O sünnetin hakiki uygulayıcısı olan eshabın davranışını da gözünden ırak etme. Fıkıh öğren. Cahil tarikatçılardan sakın. Şöhret peşinde koşma, şöhret afettir, tehlikelidir. Hemen her halinle insanlardan biri gibi yaşa. Namazını her zaman cemaatle kılmaya gayret et. Bid'at sahibi sapıklar ile ve dünyaya düşkün kimselerle arkadaşlık etme. Şüpheli şeyleri terk et. Çok kere dünyalık isteği sana ağır basar. Ağır basan bu talep için yola düşersen, dinin elden gider. Kimseyi hakir görme. Kimse ile münakaşa etme. Kimseden bir şey isteme. Hiç kimseye sana hizmet etmesi için emir verme. Tasavvuf büyüklerine dil uzatma. Onları inkâr eden felakete düşer. Gözlerin yaşlı, amelin temiz olsun. Sermayen fıkıh, din bilgisi, evin mescid olsun.”
Ebu Abdullah el-Kureşi hazretleri de; “Ömrü uzadığında iyi amelinin artması, ihtiyacı çoğaldığında cömertliğinin artması, ilmi arttıkça tevazuunun artması, evliyanın alametlerindendir” buyurmuştur.
Peygamber efendimiz, sık sık şöyle dua ederlerdi:
(Faydasız ilmi öğrenmekten ve Allahü teâlâdan korkmayan kalbden ve dünyaya doymayan nefsten ve Allah için ağlamayan gözden ve kabule layık olmayan duadan Allahü teâlâ bizi korusun.)
İnsanın ilmi arttıkça
06.12.2009
İnsanın ilmi arttıkça, Allahü teâlâdan korkması artar, günah işlemeye cesaret edemez, tevazu sahibi olur. Bir kimsenin ilmi arttıkça, öğrendikleri ile amel ettikçe, bunları ihlas ile yaptıkça ve böylece evliyalık derecelerinde yükseldikçe, Allahü teâlâdan korkusu da artar. Hucurat suresinin 13. âyetinde mealen; (Allahü teâlâ indinde en yükseğiniz, Ondan en çok korkanınızdır) buyuruldu.
Korkmak, üzülmek, yalnız başına, ibadet değildir, günah da değildir. Sebebine, niyetine göre ibadet veya günah olur. Büyüklüğünü düşünerek, Allahü teâlâdan korkmak, ibadettir. Bu korku, insanı haram işlemekten korumaktadır. Allahü teâlâdan korkan bir insan, iffetsiz, hayâsız olamaz. Allahü teâlâdan korkmak için, Allahü teâlâyı iyi bilmek yani Onun büyüklüğünü, sıfatlarını öğrenmek lazımdır. Resulullah efendimize, Cennete girmeye sebep olan şeylerin başlıcası nelerdir diye sual edilince, cevaben; (Allahü teâlâdan korkmak ve iyi huylu olmaktır) buyurmuşlardır.
Allahü teâlâdan korkmak, Onu çok sevmek demektir. İnsan, nasıl çok sevdiği bir kimsenin üzülmesini istemez ve onu üzeceğim diye korkarsa, Allahü teâlâya ibadet de, Ona olan sevgimizi ispatlayacak bir şekilde yapılmalıdır. İnsanların her bakımdan en üstünü olan Muhammed aleyhisselam; (Allahü teâlâdan en çok korkanınız ve çekineniniz, benim) buyurmuştur.
Allahü teâlâdan korkmak, bir zalimden korkmak gibi sanılmamalıdır. Bu korku, saygı ve sevgi ile karışık olan bir korkudur. Allah korkusu ve Allah sevgisi, insanları saadet ve huzura kavuşturan iki kanat gibidir. Peygamber efendimiz buyuruyor ki:
(Bir kimse, Allah’tan korkarsa, her şey ondan korkar. Bir kimse Allah’tan korkmazsa, her şeyden korkar olur.)
Allah’tan korkan bir kimse, Onun emirlerini yapmaya, yasaklarından sakınmaya titizlikle çalışır. Hiç kimseye kötülük yapmaz, kendine kötülük yapanlara sabreder. Yaptığı kusurlara tövbe eder. Sözünün eri olur, her iyiliği Allah için yapar. Kimsenin malına, canına, namusuna göz dikmez. Çalışırken, alışveriş ederken, kimsenin hakkını yemez, herkese iyilik eder. Şüpheli şeylerden kaçınır. Makam sahiblerine, zalimlere yaltaklanmaz. İlim ve ahlak sahiblerine saygı gösterir. Arkadaşlarını sever ve kendini sevdirir. Kötü kimselere nasihat verir, onlara uymaz. Küçüklerine merhametli ve şefkatli olur. Misafirlerine ikram eder. Kimseyi çekiştirmez, keyfi peşinde koşmaz. Zararlı ve hatta faydasız bir şey söylemez. Kimseye sert davranmaz. Cömert olur, malı ve mevkiyi herkese iyilik etmek için ister. Riyakârlık, ikiyüzlülük yapmaz, kendini beğenmez. Allahü teâlânın her an gördüğünü ve bildiğini düşünerek hiç kötülük yapmaz. Onun emirlerine sarılır, yasaklarından kaçar. Allahü teâlâdan korkanlar böyle faydalı olur.
İnsanlardan Allah korkusunu kaldırarak, Allahü teâlâyı yalnız ihsan sahibi sanmak ve kulların dertlerine, sıkıntılarına deva olacak şeklinde düşünmek, Hıristiyanlık inancıdır. Hıristiyanlar, Allahü teâlâyı, yalnız rahim, kerim bilir, Onun kahrından, azabından korkmazlar. Böylece Onu, kanunlarını yürütmeye gücü yetmeyen bir hükümet gibi zayıf, yahut çocukların yalnız arzularını yaparak, onları şımartan ana, baba gibi beceriksiz olarak tanımaktadırlar.
Netice olarak, insanın ilmi arttıkça, Allahü teâlâdan korkması da artar. Daha alçak gönüllü yani tevazu sahibi olur. Tevazusu artan kimse, artık kendisinden utanır hale gelir. Allahü teâlâya yakınlığı ve ölüm halleri artar. Kişinin ilminin artması demek, ahirete, cenâb-ı Hakka yaklaşması demektir. Hatta böyle olan bir kimse, kendisini, aslanın ağzındaki yem gibi görmeye başlar. Aslan ağzını kapatsa, kişi, öldüğünü hisseder. Allahü teâlânın haşmeti, büyüklüğü karşısında kendini, çok büyük bir korku kaplar. Çünkü ilim, insanı, Allahü teâlâyı ve kendini tanımaya doğru götürür. Fatır suresinin 28. âyetinde mealen buyurulduğu gibi:
(İlmi çok olanların, Allah korkusu çok olur.)
İlmin kıymeti, niyete bağlıdır
13.04.2009
İlmin kıymetli, şerefli olması, niyete bağlıdır. Din bilgilerini, cahillikten, nefsin isteklerinden kurtulmak için öğrenmek lazımdır. İmam olmak, müfti olmak, din adamı tanınmak için öğrenmemelidir. Din bilgilerini, amel etmek için öğrenmeli, başkalarına öğretmeli ve bunları ihlas ile yapmalıdır. Zira amel ve ihlas ile olmayan ilim zararlıdır. Hadis-i şerifte; (Allah için olmayan ilmin sahibi Cehennemde ateşler üzerine oturtulacaktır) buyuruldu.
Dini dünyaya alet etmek, altın kaşıkla necaset yemeğe benzer ki böyle olanlar, din hırsızlarıdır. Hadis-i şerifte; (Din bilgilerini dünyalık ele geçirmek için edinenler, Cennetin kokusunu duymayacaklardır) buyuruldu.
Fen bilgilerini dünya menfaati için öğrenmek caizdir, hatta lazımdır. Hadis-i şerifte; (Bu ümmetin alimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemiyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar, yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar dua edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyamette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır) buyuruldu.
(Alimler, Peygamberlerin vârisleridir) hadis-i şerifindeki alim, Resulullah efendimizin yolunda olan, Onun yoluna uyan din alimidir. İslamiyet’e uyan alim, etrafına ziya saçan ışık kaynağı gibidir ve böyle alimler, insanların en iyileridir. İlmi ile amel etmeyen ve dini, dünya çıkarları için kullananlar ise, insanların en kötüsüdür. Resulullah efendimiz, Kâ’beyi tavaf ederken, kendisine;
-Hangi insan daha kötüdür? diye sorulur. Peygamber efendimiz de;
-Kötü olanı sorma! İyi olanları sor. Alimlerin kötüsü, insanların en kötüsüdür buyururlar.
İsa aleyhisselam buyurdu ki:
(Kötü alimler, su yolunu kapayan kaya gibidir. Su, kayadan sızıp geçemez. Akmasına da mani olur.) Kötü din adamı, kanalizasyona benzer. Görünüşte, sağlam, sanat eseri gibi ise de, içi pislik doludur.
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
“Alimlerin iyisi, insanların en iyisidir. Alimlerin kötüsü, insanların en kötüsüdür. İnsanların saadeti ve felaketi, alimlere bağlıdır. Büyüklerden biri şeytanı boş oturuyor görüp, sebebini sormuş. Şeytan demiş ki: Bu zamanın sapık alimleri, bizim işimizi yapıyor. İnsanları yoldan çıkarmak için, bize iş bırakmıyorlar.”
Eshab-ı kiramdan hazret-i Huzeyfe, Resulullah efendimize;
-Ya Resulallah, biz Müslüman olmadan önce kötü kimselerdik. Allahü teâlâ, zatınızla İslam nimetini, iyilikleri bizlere ihsan etti. Bu saadet günlerinden sonra, yine kötü zamanlar gelir mi diye sual edince Peygamber efendimiz;
-Evet gelecek buyurur. Hazret-i Huzeyfe;
-Bu kötü günlerden sonra, hayırlı günler gelir mi diye arzedince, Resulullah efendimiz;
-Evet gelir. Fakat, o zaman bulanık olur buyururlar.
-Bulanıklık ne demektir diye süal edilince;
-Benim sünnetime uymayan ve benim yolumu tutmayan kimselerdir. İbadet de yaparlar. Günah da işlerler buyurur. Hazret-i Huzeyfe;
-Bu hayırlı zamandan sonra, yine kötü günler olur mu? diye sorunca;
-Evet. Cehennemin kapılarına çağıranlar olacaktır. Onları dinleyenleri Cehenneme atacaklardır buyurur.
-Ya Resulallah! Onlar nasıl kimselerdir deyince;
-Onlar da, bizim gibi insanlardır. Bizim gibi konuşurlar. Ayet ve hadis okuyarak, vaaz ve nasihat ederler. Fakat, kalblerinde hayır ve iyilik yoktur buyururlar.
Netice olarak, emanetçinin kendisine bırakılan malları muhafazada emin olması lazım geldiği gibi, din aliminin de, İslam bilgilerini bozulmaktan muhafaza etmekte emin olması lazımdır. Din bilgilerini öğrenen kimse, ya sonsuz saadete kavuşur, yahut nihayetsiz felakete düçar olur. Hadis-i şerifte buyurulduğu gibi:
(Cehennemde azab çekenlerden bazıları, kötü kokular yayar. Bu koku diğerlerine ateşten daha fazla azab verir. Sen ne günah işledin ki, böyle pis koku çıkarıyorsun denildikte, ben din adamı idim. Bildiklerimi yapmazdım der.)
Dinimizi doğru öğrenmek için
06.04.2009
Bir kimse, tek başına kendi hastalığını teşhis edemez, ilacını bilemez. Doktora gitmesi, muayene olması ve doktorun verdiği ilaçları da, bildirildiği şekilde kullanması lazımdır.
Dinini öğrenmek, imanını kurtarmak isteyenin de, din âlimlerine, din mütehassıslarına baş vurması lazımdır. Din âlimi olmak için, edebiyat ve fen üzerinde, fen ve edebiyat fakültelerinden diploma almış olanlar kadar bilgi sahibi olmak, Kur’an-ı kerimi ve manalarını ezberden bilmek, hadis-i şerifi ve manalarını ezber bilmek, İslam’ın yirmi ana ilminde mütehassıs olmak ve bunların kolları olan seksen ilmi iyi bilmek, dört mezhebin inceliklerine vakıf olmak, bu ilimlerde ictihad derecesine yükselmek, tasavvufun en yüksek derecesi olan Vilayet-i hassa-i Muhammediyye denilen kemale yetişmiş olmak lazımdır. Fen bilgileri, din bilgilerinin akli kısmındandır. İslam âlimi olabilmek için, zamanının fen bilgilerini öğrenmek lazımdır. Fen bilgileri, zamanla değişir, din bilgileri ise, hiç değişmez.
Din bilgilerinin bu iki kısmına ve diğerlerine, imam-ı a’zam Ebu Hanife, imam-ı Şafi’i, imam-ı Malik ve imam-ı Ahmed bin Hanbel hazretleri gibi zatlar sahip idi. Bunlar gibi hakiki din âlimleri, vaktiyle çok vardı. Bunlardan birisi de, imam-ı Muhammed Gazali hazretleridir. Din bilgilerindeki derinliğine, ictihaddaki derecesinin yüksekliğine, eserleri şahittir. Bu eserleri okuyup anlayabilen, onu tanır. Onu tanıyamayan, kendi kusurunu o zata yüklemeye yeltenir. Âlimi tanımak için, âlim olmak lazımdır. O, zamanının bütün fen bilgilerinde mütehassıstı ve Bağdat Üniversitesinin rektörü idi. Kendi zamanının ikinci dili olan rumcayı iki senede öğrenmiş, eski Yunan ve Roma felsefesini, fennini incelemiş, yanlışlarını, yüz karalarını kitaplarında bildirmiştir. Dünyanın döndüğünü, maddenin yapısını, ay, güneş tutulmasının hesaplarını, daha nice teknik ve sosyal bilgileri yazmıştır. Böyle olan din âlimleri, din mütehassısları, şimdi toprak altındadır.
Din âlimi olmak yani dinde söz sahibi olmak için, ictihad derecesine yükselmek lazımdır. Zamanımızda böyle olmayanlar, çeşitli maksatlarla, din kitapları yazıyor, âyet-i kerime ve hadis-i şeriflere, çala kalem, manalar verip, Allahü teâlâ böyle söylüyor, Peygamber böyle emrediyor, diyerek İslamiyet’i oyun haline sokuyorlar. Böyle din kitaplarını almamalı, okumamalıdır. Din âlimlerinin sözlerini değiştirmeden yazan kitapları bulup okumalıdır.
Kendindeki ve kalbindeki hastalığın ilacını bilmeyen bir kimsenin, hadis-i şeriflerden kendine uygun olanları seçip alması imkansızdır. İslam âlimleri, kalb, ruh mütehassısları olup, herkesin bünyesine uygun ilaçları, hadis-i şeriflerden seçerek söylemişler ve yazmışlardır. Peygamber efendimiz, dünya eczahanesine yüzbinlerce ilaç hazırlayan baş tabip olup, Evliya ve âlimler de, bu hazır ilaçları, hastaların dertlerine göre dağıtan, emrindeki yardımcı tabipler gibidir. Hastalığımızı bilmediğimiz, ilaçları tanımadığımız için, yüzbinlerce hadis-i şerif içinden, kendimize ilaç aramaya kalkarsak allerji, aksi tesir hasıl olur, cahilliğimizin cezasını çeker ve fayda yerine zarar görürüz. Bunun için hadis-i şerifte; (Kur’an-ı kerimden kendi aklı ile, kendi düşüncesi ve bilgisi ile mana çıkaran kâfir olur) buyurulmuştur.
Bu inceliği anlamayan ve bilmeyenler; “Herkes Kur’an ve hadis okumalı, dinini bunlardan kendi anlamalı, mezheb kitaplarını okumamalıdır” diyerek, Müslümanları doğru yoldan uzaklaştırmakta ve insanların İslam dinini doğru olarak öğrenmelerine mani olmakta, fayda yerine zarar vermektedirler.
Netice olarak dinimizi, hakiki İslam âlimlerinin kitaplarından okuyup, öğrenmemiz lazımdır. Din bilgileri, Ehl-i sünnet alimlerinden veya bunların kitaplarından öğrenilir. Keşf ile, ilham ile, ilim elde edilmez, din öğrenilmez. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okuyan, hem ilim, hem de dini doğru olarak öğrenir.
Bilmek, yapmak içindir
16.02.2009
Allahü teâlânın bildirdiği her din, itikad yani iman ve amel olmak üzere iki kısımdır. İtikad, her dinde aynıdır, dinin aslı, temeli ve din ağacının gövdesidir. Amel ise, ağacın dalları, yaprakları gibidir. İtikad edilecek şeyler, dinin esası, Müslümanlığın temeli olduğundan, bunları öğrenmek, her insanın birinci vazifesidir. İman ve amel bilgilerini öğrenmeyen ve çocuklarına öğretmeyen, insanlık vazifesini yapmamış olur.
Bir şeyi öğrenmekten maksat, onu tanımak, bilmek ve böylece ona inanıp amel etmek içindir. Yoksa kuru bilgi yani o bilgi ile inanıp amel etmedikten sonra, insanı felaketten kurtaramaz. İmam-ı Gazali hazretleri, bir talebesine hitaben yazdığı mektupta buyuruyor ki:
“Amelsiz ilim, insanı kurtarır zannediyorsun ve ilim sahibi olunca, amel etmeden kurtuluruz sanıyorsun. Bu halinize çok şaşılır. Çünkü ilmi olan kimsenin, amelsiz kuru ilmin kıyamette kendine zarar vereceğini, bilmiyordum, diye özür, bahane yapamayacağını bilmesi lazımdır. Peygamber efendimiz; (Kıyamet günü azabların en şiddetlisi, elbette, ilminin faydasını görmeyen âlime olacaktır) buyurmuştur.
Ameli, ibadeti elden bırakma! Kalbe ait halleri ve bilgileri unutma! İyi bil ki, amelsiz ilim, insanı kurtaramaz. Bir kimse, dağda bir aslana rastlasa, yanında tüfeği ve kılıcı bulunsa ve bunları kullanmasını iyi bilse ve ne kadar cesur olursa olsun, bu aletleri kullanmadıkça, aslandan kurtulabilir mi? Sen de bilirsin ki, kurtulamaz. İşte bunun gibi, bir kimse ne kadar ilim sahibi olursa olsun, bildiğine göre hareket etmezse, ilminin faydası olmaz. Bir doktor hastalansa, hastalığını teşhis edip ilacını da bilse ve bu ilaç hakikaten o hastalığa çok iyi gelse, ilacı kullanmadıkça, yalnız bilgisinin onu iyi edemeyeceğini pekala bilirsin. Bir insan ne kadar ilim edinse, ne kadar kitap okusa, bildiklerini yapmadıkça faydası olmaz.
Allahü teâlânın emrettiği, beğendiği iyi şeyleri yaparak onun merhametini kazanmazsan, rahmetine kavuşamazsın. Bir âyet-i kerimede mealen; (İnsan yalnız çalışmakla ve ibadet yapmakla saadete kavuşur) buyuruldu. Başka bir âyet-i kerimede mealen; (Allah’ın rahmetine kavuşmak isteyenler, emirlerini yapsınlar) buyuruldu. Bir başka âyet-i kerimede mealen; (İman edip, ibadet yapanlar ve haramlardan kaçanlar, elbette Cennetlere girecek, nimetlere kavuşacaklardır) ve; (Cennet yalnız iman edip, ibadet edenler içindir) buyuruldu.
Peygamber efendimiz de; (İman, altı şeye kalb ile inanmak, inandığını dili ile söylemek ve Allahü teâlânın emirlerini beğenmektir) buyurdu.
İnanmak ve söylemekle iman hasıl oluyor, ibadet etmekle de kemale gelip cilalanıyor. Amelin lazım olduğunu gösteren daha sayabildiğin kadar vesikalar vardır.
İyi bil ki, çalışmayınca, din yolunda yürümedikçe sevab kazanamazsın! Beni İsrailden birisi çok seneler ibadet etmişti. Allahü teâlâ, bunun ibadetlerini meleklere göstermek istedi. O kimsenin yanına bir melek gönderip şöyle sordurdu:
-Daha ne kadar ibadet edeceksin? Cennetlik olmadın mı? Cevabında dedi ki:
-Benim vazifem, kulluk yapmaktır. Emir sahibi Odur. Melek bu cevabı işitince:
-Ya Rabbi! Sen her şeyi bilirsin. O kulunun cevabını da duydun dedi.
Allahü teâlâ; (O kulum, alçaklığı, aşağılığı ile beraber bizden yüzünü çevirmiyor, biz de ihsan ve merhamet sahibi olduğumuzdan, elbette onu bırakmayız. Ey meleklerim! Şahid olunuz, onu affettim) buyurdu.”
Netice olarak bilmek, öğrenmek, ilim sahibi olmak, öğrenilenlerle amel etmek içindir. Yoksa kuru ilim, insanı kurtarmaz. Hasan-ı Basri hazretleri; “İbadet etmeden Allahü teâlâdan Cennet istemek, büyük günahtır” buyurmuştur. Din büyükleri de; “İlmi faydalı olan kimse, ibadeti bırakmaz, ibadetin sevabını düşünmeyi bırakır” buyurmuşlardır. Hazret-i Ali’nin buyurduğu gibi:
“Uğraşmadan, çalışmadan Cennete kavuşacağını zanneden kimse, hayale kapılıyor. Çalışarak kavuşacağım diyenin de kendini yorması, ibadet meşakkatlerini yüklenmesi lazımdır.”
İbadet, emredilenleri yapmaktır
09.02.2009
İslamiyet’e uymaya, ibadet etmek denir. Müslüman, Allahü teâlâ emrettiği, vazifesi olduğu için ibadet eder. İslamiyet’in emirlerinde, yasaklarında, kulların dünyaları ve ahiretleri için nice faydalar bulunmakla beraber, ibadet ederken, Allahü teâlânın emri ve kulluk vazifesi olduğunu niyet etmek, düşünmek lazımdır. Böyle düşünmeden yapılan iş, ibadet olmaz. Din ile ilişiği olmayan bayağı bir iş olur. Mesela namaz kılan bir kimse, Allahü teâlânın emrini yerine getirmeyi ve kulluk vazifesini yapmayı niyet etmeyip, namazın bir beden terbiyesi olduğunu düşünerek kılarsa, namazı sahih olmaz. İbadet değil, spor yapmış olur.
Oruç tutan kimsenin de, yalnız mideyi dinlendirmeyi, perhiz yapmayı düşünmesi, orucun sahih ve makbul olmamasına sebep olur.
Bedenine zarar verdiği için alkollü içkileri bırakan kimse, sarhoşluk günahından kurtulamaz. Frengi, belsoğukluğu gibi korkunç hastalıklara yakalanmamak için, zinadan, genel evlere gitmekten sakınan kimse de, İslamiyet’te, afif, temiz sayılmaz.
İslamiyet’te ibadet yapmak için, niyetin büyük önemi vardır. Yapılan her işin İslamiyet’e uygun olup olmadığı, niyet ile anlaşılır. Allahü teâlâ, Cehennemden kurtulmayı ve Cennete girmeyi vazife olarak bildirmeseydi, yalnız Cenneti, Cehennemi düşünerek yapılan ibadetler de makbul olmazdı. Tasavvuf büyükleri, Evliya-i kiram, ibadet yaparken bunları da düşünmezler, yalnız Allahü teâlânın rızasını düşünürler. Fakat her Müslümanın ahiret menfaatlerini düşünmesi, kâfi görülmüştür.
İbadetleri âdetten ayırmak için, dünya menfaatlerini düşünmemek şart olmuştur. Allah için ve ahiret menfaati için yapılan şeyler, ibadet olmuş, dünya menfaati için yapılan şeyler de, âdetten sayılmıştır. İbadetlerde ahiret faydalarını bırakarak, yalnız sosyal iyilikler aramak ve bu araştırmayı esas tutmak, dine inanmamak hastalığının alametlerindendir.
İslamiyet’in bildirdiği hükümlerin ahiretteki faydalarıyla birlikte dünyadaki faydalarını, sosyal iyiliklerini de düşünmek yasak değildir. Hatta bu faydaları, zamanın yeni bilgileri ile açıklayarak anlatmak, din adamlarının vazifesidir. Dinin hükümlerinin, dünyada olan faydalarını ve iyiliklerini Müslümanların bilmesi de faydalıdır. Ancak Müslümanların yalnız bilmekle kalması lazım olup, ibadetleri dünya faydaları üzerine bina etmek derecesine gelmemelidir. Böyle olursa, ibadetler bozulur.
İslamiyet’in istediği, emrettiği vazifelerde dünya için ne kadar fayda bulunursa bulunsun, bunları yalnız Allahü teâlânın emri olduğu için ve ahirette, azabdan kurtulmak için yapmak lazımdır. Böyle niyet olunca, dünya faydalarının ayrıca düşünülmesi, zarar vermez.
İnsanlar, bütün işlerinde, hatta ibadetlerinde, dünya menfaati, maddi kazanç aramaya alıştırılırsa, menfaatperestlik, egoistlik hasıl olur. Halbuki İslamiyet, nefslerin böyle kötü isteklerini yatıştırmayı, maddicilikten fedakârlık etmeyi, menfaati hakir görmeyi, ahlakın ve ruhun temizlenmesini, yükselmesini istemektedir. Ayrıca dinin hükümleri, sosyal faydalar üzerine kurulursa, bu hükümlerin zamanla değişmesine, bozulmasına yol açar.
İslamiyet’e uymanın, ibadet etmenin, dünya menfaatleri üzerine kurulmayacağı, akıl sahipleri için açıkça meydanda olan bir hakikattir. Böyle olduğu âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerde de bildirilmektedir. Şura suresinin 20. âyet-i kerimesinde mealen; (Ahireti kazanmak için çalışanların kazançlarını artırırız. Dünya menfaati için çalışanlara da, ondan veririz. Fakat, ahirette bunların eline bir şey geçmeyecektir) buyurulmuştur.
Netice olarak Müslüman, Allahü teâlâ emrettiği ve vazifesi olduğu için ibadet yapar. Zira vazife, amir tarafından emredilen şeyi yapmak, men edileni yapmamaktır. Peygamber efendimizin buyurduğu gibi:
(Allahü teâlâ, ahiret için yapılan iyiliklere dünyada da mükafat verir. Fakat, yalnız dünya için yapılan işlere ahirette hiç mükafat vermez.)
Dinimizi doğru öğrenmek için
15.02.2010
Din bilgileri, Ehl-i sünnet âlimlerinden veyâ bunların hazırladığı kitâplarından öğrenilir. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okuyanlar, hem din bilgilerini öğrenirler, hem de kalbleri temizlenir. Peygamber efendimiz; (Dîninizi ricâlin, İslâm âlimlerinin ağızlarından öğreniniz!) buyurmuşlardır.
Çocuk küçük iken, en çok anasını sever, ona sığınır. Biraz aklı başına gelince, babasına dahâ çok güvenir, ona sığınır. Mektebe veyâ sanata başlayınca, hocasına, ustasına güvenir, onlara sarılır. Allahü teâlânın âdeti böyledir. Rûhun kazançları da, bunun gibi, önce ana, baba ve âlim, sonra da Resûlullah efendimiz vâsıtası ile alınmaktadır.
Her Müslümânın ilmihâl bilgilerini öğrenmesi farz-ı ayndır. Allahü teâlâ; (Bilenlerden sorup öğreniniz!) buyurdu.
Bilmeyenlerin, âlimlerden ve bunların kitâplarından öğrenmeleri lâzımdır. Bunun için hadîs-i şerîfte; (İlim öğrenmek, erkeklere de kadınlara da farzdır) buyuruldu.
Bu emirler, beden ile ve kalb ile yapılması, sakınılması lâzım olan bilgileri, ilmihâl kitâplarından öğrenmenin lâzım olduğunu, câhil din adamlarının, mezhebsizlerin, dinde reformcuların sözlerine, kitâplarına aldanmamayı göstermektedir.
Muhammed Ma’sûm hazretleri buyuruyor ki:
“Bid’at sâhibi olan din adamlarının yanlarına yaklaşmayınız! Yahyâ bin Muâz-ı Râzî hazretleri, ‘Üç kimseden kaçınız. Yanlarına yaklaşmayınız’ buyurdu. Bu üç kimse, gâfil, sapık din adamı, zenginlere yaltakçılık eden hâfız ve dinden haberi olmayan tarîkatçılardır. Din adamı olarak ortaya çıkan bir kimse, Resûlullah efendimizin sünnetine uymazsa, İslâmiyyete yapışmazsa ondan kaçmalı, yanına yaklaşmamalı, kitâplarını almamalı, okumamalıdır. Onun bulunduğu köyde bile bulunmamalıdır. Ona ufak yakınlık, insanın dînini yıkar. O, din adamı değil, sinsi bir din düşmanıdır. İnsanın dînini, îmânını bozar. Şeytândan dahâ çok zararlıdır. Sözü yaldızlı ve pek tesîrli olsa da ve dünyâyı sevmiyor görünse de, yırtıcı hayvanlardan kaçar gibi, ondan kaçmalıdır.”
Fırsat elde iken ve can bedendeyken, ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okumalı, dinimizi doğru olarak öğrenmeli, çocuklara, yakınlara ve sözümüzü dinleyenlere öğretmelidir. Çocukların, mektebe gittikten sonra dinlerini öğrenmeleri güç hattâ imkânsız olur. Felâket gelince, âh etmek fayda vermez. İslâm düşmanlarının, zındıkların, tatlı, yaldızlı kitâplarına, gazetelerine, dergilerine, televizyon ve radyolarına aldanmamalıdır. İbni Âbidîn hazretleri; “Hiçbir dîne inanmadığı hâlde, Müslümân görünüp, küfre sebep olan şeyleri Müslümânlıkmış gibi anlatarak, Müslümânları dinden çıkarmaya çalışan sinsi kâfirlere zındık denir” buyurmaktadır.
Ahmed ibni Hacer-i Mekkî hazretleri Fetâvâ-yı hadîsiyyedeki fetvâsında; “İslâm âlimlerinin tefsîrlerinden almayıp da, kendi anladığını ve kendi görüşlerini tefsîr olarak yazan ehliyetsiz kimselerin tefsîrlerini milletin önüne sürenlere mâni olmalıdır. Böyle tefsîrler bâtıldır, bozuktur. Bu tefsîrleri milletin önüne süren din adamları sapıktır. Başkalarını da doğru yoldan saptırmaya çalışmaktadırlar” buyurmaktadır.
Bu sebeple, câhil, sapık din adamlarının sözlerine aldanmamalı, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarına sarılmalı, sapıkların bozuk, zehirli kitâplarını almamalı, okumamalıdır.
Netice olarak, dünyânın neresinde olursa olsun, her insana ilk önce lâzım olan şey, dînini, îmânını doğru olarak öğrenmek ve çoluk çocuğuna da öğretmektir. Dinin emir ve yasakları, eskiden İslâm âlimlerinden kolayca öğrenilirdi. Zamanımızda önceki hakiki âlimler gibi zâtlar yok gibi olmuştur. Şimdi dîni, îmânı doğru olarak öğrenebilmek için tek çâre, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okumak ve çoluk çocuğa okutmaktır. Bu kitâpları bulmak, tercih edebilmek, okuyup amel edebilmek de, Allahü teâlânın büyük bir ihsânıdır. İbni Sîrin hazretlerinin buyurduğu gibi:
“Dîninizi kimden öğrendiğinize dikkat ediniz!”
Pis borudan şifâ gelmez
14.02.2010
Allahü teâlânın beğendiği İslâm dînini öğrenmek, Resûlullah efendimizin bildirdiklerine sarılarak dünyâda ve âhirette huzûra, saâdete kavuşmak, ancak Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını veya bunların kitâplarından toplanan İlmihâl kitâplarını okumakla mümkündür. Kur’ân-ı kerîmin hakîkatini, yalnızca Ehl-i sünnet âlimleri anlamış ve binlerce kitâp yazarak bu hakîkatleri bildirmişlerdir. Ehl-i sünnet i’tikâdını ve ilm-i hâlini öğrenmeyen, çocuklarına öğretmeyenler, Müslümânlıktan ayrılmak, inkâr felâketine düşmek tehlikesindedir. Resûlullah efendimiz; (İlim bulunan yerde Müslümânlık vardır. İlim bulunmayan yerde Müslümânlık kalmaz) buyurmuşlardır.
Ölmemek için, yemek, içmek lâzım olduğu gibi, kâfirlere aldanmamak, dinden çıkmamak için de, dînini, îmânını, doğru olarak öğrenmek lâzımdır. Ecdâdımız, her zamân toplanır, ilmihâl kitâplarını okurlar ve böylece dinlerini doğru olarak öğrenirlerdi. Böyle yaparak Müslümân kalmışlar, İslâmiyyetin zevkini almışlar ve bu saâdet ışığını bizlere, doğru olarak ulaştırabilmişlerdir. Bizim de Müslümân kalmamız, çocuklarımızı kurtarmamız için, birinci ve en lüzûmlu çâre, her şeyden önce Ehl-i sünnet âlimlerinin hâzırladığı ilmihâl kitâplarını okumak ve öğrenmektir. Çocuğunun Müslümân olmasını isteyen ana-baba, çocuğuna Kur’ân-ı kerimi, lâzım olan ilmihâl bilgilerini öğretmelidir.
Herkesin bilmesi, yapması gereken kelâm yani îmân, ahlâk ve fıkıh bilgilerini kısaca ve açıkça anlatan kitâplara İlm-i hâl kitâpları denir. Dînini bilen, seven ve kayıran mübârek insanların ilm-i hâl kitâplarını alıp, çoluğuna ve çocuğuna öğretmek, her Müslümânın birinci vazîfesidir. Kendilerine din adamı ismini ve süsünü veren câhil, sapık bir kimsenin sözlerinden, yazılarından din öğrenmeye kalkışmak, kendini Cehenneme atmak demektir.
Herkes, hangi sebebe başvurursa, o sebebin vâsıta kılındığı şeye kavuşur. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okuyan, Müslümânlığı doğru olarak öğrenir, sever ve iyi bir Müslümân olur. Dinsizlerin arasında yaşayan, onların sözlerini dinleyen, din câhili olur. Din câhillerinin çoğu da, kâfir olur. İnsan hangi yerin vâsıtasına binerse, oraya gider. “Her çömlek, içinde olan şeyi sızdırır” sözü meşhurdur. Gülistâna giden, gül koklar, çöplükte yetişen Ebû Cehil karpuzu, elbette fenâ koku saçar. Resûlullah efendimiz; (Çöplükte biten gülleri koklamayınız!) buyurmuştur.
Dünyâda ve âhirette saâdete kavuşmak isteyenler, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okumalıdır. İslâmiyyette, çözülemeyecek hiçbir mesele yoktur. Ehl-i sünnet âlimleri, kıyâmete kadar yapılacak olan her işin, her yeniliğin, her buluşun, insanların saâdetleri için kullanılabilmeleri yollarını, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkarmışlar, kitâplarına yazmışlardır. Kendi akıllarına güvenerek, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden mânâ, hüküm çıkarmaya kalkışanlar, yanılır, aldanır ve Ehl-i sünnetten ayrılırlar. Ehl-i sünnetten ayrılan da, yâ sapık veyâ kâfir olur. Abdülhâlık Goncdüvânî hazretleri Vasıyyetnâme kitâbında buyuruyor ki:
“Sana vasıyyet eylerim ey oğul ki, her hâlinde ilim, edeb ve takvâ üzere ol! İslâm âlimlerinin kitâplarını oku! Fıkıh ve hadîs öğren! Câhil tarîkatçılardan sakın!”
Netice olarak, okunan kitaba çok dikkat etmelidir. Kitabın içindekilerden daha çok yazarı mühimdir. Zira kalbden çıkanlar, kalblere tesir eder. İtikadı bozuk olan bir kimsenin yazdığı kitabı okuyan, o kitabı yazandan etkilenip itikadı bozulabilir. Din büyükleri; “Pis borudan şifâ gelmez” buyurmuşlardır. Vücûdumuzun gıdâsını almakta dikkat ettiğimiz gibi, rûhumuzun gıdâsını almakta da dikkat etmeliyiz, hatta daha çok dikkatli olmalıyız. Rûhun gıdâsı ilimdir, dindir, ibâdetlerdir. Bedenine bozuk gıdâ alan ölür, rûhuna bozuk gıdâ alan kimse ise, îmânını kaybeder. Yemeğin nasıl ki temiz olmasına dikkat ediyorsak, okuyacağımız kitabı da iyi seçmeliyiz. Kitabı yazan, yazdıklarından önemlidir.
Dinini öğrenmeli ve öğretmeli
07.02.2010
Bir Müslümanın, farzları, harâmları, ehl-i sünnet i’tikâdını öğrenmesi ve hanımına, çocuklarına öğretmesi farzdır. Hadîs-i şerîfte; (Bir sâat ilim öğrenmek veyâ öğretmek, sabâha kadar ibâdet etmekten dahâ sevâptır) buyuruldu.
Öğrenmesi farz veyâ vâcib olan fıkıh bilgilerini öğrenmemek fısktır, günahtır. İbni Âbidîn’de buyuruluyor ki:
“Kur’ân-ı kerîmden namâz kılacak kadar ezberlemek farzdır. Bunu öğrendikten sonra, fıkıh bilgilerinden farz-ı ayın olanları öğrenmek, Kur’ân-ı kerîmin fazlasını ezberlemekten dahâ iyidir. Helâlden, harâmdan iki yüz bin mes’eleyi ezberlemek lâzımdır. Bunların bir kısmı farz-ı ayın, bir kısmı da farz-ı kifâyedir. Herkese, işine göre, lüzûmlu olanlar farz-ı ayın olur. Fakat hepsini öğrenmek, Kur’ân-ı kerîmi ezberlemekten dahâ iyidir.”
Peygamber efendimiz; (İlim öğreniniz! İlim öğrenmek ibâdettir. İlim öğretene ve öğrenene cihâd sevâbı vardır. İlim öğretmek, sadaka vermek gibidir. Âlimden ilim öğrenmek, teheccüd namâzı kılmak gibidir) buyurmuşlardır.
Fıkıh ve ahlâk bilgilerini lüzûmu kadar öğrenmek ve çoluk çocuğuna öğretmek, her Müslümâna Farz-ı ayındır. Öğrenmeyenler ve çoluk çocuğuna öğretmeyenler büyük günâh işlemiş olur. Öğrenmeye lüzûm görmeyen, ehemmiyyet vermeyen ise, kâfir olur, îmânı gider. Hadîka’da buyuruluyor ki:
“Ehl-i sünnet i’tikâdını ve farzları, harâmları öğrenmek farzdır. Bunları öğretmek ve kendine lâzım olandan başka fıkıh bilgilerini öğrenmek farz-ı kifâyedir.”
Farzları, harâmları, ehl-i sünnet âlimlerinden veyâ bunların yazmış oldukları kitâplardan öğrenmelidir. Kendi yapması ve başkalarına öğretmek için fıkıh kitâpları okumak, tesbîh namâzı kılmaktan dahâ sevâptır. Hadîs-i şerîflerde; (İlim öğrenmek, bütün nâfile ibâdetlerden dahâ sevâptır. Çünkü kendine de, öğreteceği kimselere de faydası vardır.) (Başkalarına öğretmek için öğrenen kimseye, Sıddîklar sevâbı verilir) buyuruldu.
Allahü teâlânın dinini doğru olarak öğrenmek ve öğrendiklerini öğretmek, hizmet etmek rûhu, bir mü’minde mutlaka olmalıdır. Eğer bir mü’minde, dinini doğru olarak öğrenmek ve bunları başkalarına öğretmek rûhu, düşüncesi yoksa, o mü’minin îmânında bir noksanlık var demektir. Çünkü îmânın tam, olgun olması veya olmaması, o kimsenin, dinini doğru olarak öğrenmesine ve bu öğrendiklerini başkalarına tebliğ etmesine, öğretmesine bağlıdır. Hazret-i Ebu Bekr’in îmân ettikten sonra ağzından çıkan ilk söz; “Ya Resûlallah, altı arkadaşım daha var, getireyim onlar da Müslüman olsunlar” olmuştur.
Netice olarak, bir insan neden zevk alırsa, herkesin de, o zevki almasını ister. İnsan neyi seviyorsa herkesin de, onu çok sevmesini ister. Îmân nimeti ile şereflenen bir kimsenin de, kavuştuğu bu îmân nimetini, başkalarına ulaştırması, onlara sevdirmesi, bu şekilde hizmet etmesi, esas görevi olmalıdır. Bu hizmetin ecrini, sevâbını ölçmek, mümkün değildir. Bir Müslümana ilk lâzım olan şey îmândır. Îmândan hemen sonra lâzım olan ise, kendisine gerekli olan din bilgilerini, ilimlerini öğrenmektir. Kendisine lâzım olan bilgileri, ilmi öğrenmek, kadın, erkek her Müslümana farzdır. Öğrendikten sonra öğrendiğini öğretmek de farzdır. Ayrıca öğrenilen bu bilgileri tatbik etmek, bunlarla amel etmek de farzdır. Bir Müslüman, emredilen bir ibâdeti yapmayınca günaha girer. Eğer bu ibâdeti yapacağını bilmiyorsa, ikinci bir günâha daha girer. Bir Müslümanın kendisine lâzım olan ilimleri öğrenmemesi felâkettir. Öğrendikten sonra bunları başkalarına öğretmemek de felâkettir. Öğrenilen bu bilgileri tatbik etmemek, bunlarla amel etmemek ise, en büyük felâkettir. Din büyükleri; “Dine ait bir meseleyi öğretmek veya öğretmeye sebep olmak yüz umre sevabından daha fazladır. Ehli sünnet itikadını anlatan bir kitabı alıp başkalarına vermek çok kıymetli bir iştir” buyurmuşlardır. Peygamber efendimizin buyurduğu gibi:
(Allahü teâlâ ve melekler ve her canlı, insanlara iyilik öğretene duâ ederler.)
Dinin temeli...
31.01.2010
Allahü teâlâ insanı, maksatsız, gayesiz olarak değil, belli bir gaye, maksat için yaratmıştır. İnsanın yaratılış gayesi, şu üç beş günlük dünya hayatı için değildir. Zira Zâriyât sûresinin 56. âyet-i kerimesinde meâlen; (İnsanları ve Cinnîleri ancak, beni bilip itâat, ibâdet etmeleri için yarattım) buyurulmaktadır.
İbâdet; Rabbimizi tanımak, Onun büyüklüğünü anlamak, içimizde çok kötü bir nefsimizin olduğunun farkına varmaktır. İnsanın kendini tanıması, ne kadar artarsa, Allahü teâlânın büyüklüğünü o nisbette anlamış olur. İnsan kendini beğenirse, İslâmiyyeti ve Müslümanları beğenmez, sonunda şirke kadar gidebilir.
Allahü teâlânın rızâsına, sevgisine kavuşmak, sevâp kazanmak niyyeti ile farzları, sünnetleri yapmaya, harâmlardan, mekrûhlardan kaçınmaya, yani İslâmiyyetin hükümlerini yerine getirmeye İbâdet etmek denir. Niyyetsiz, ibâdet olamaz. Resûlullah efendimize tâbi olmak için, önce îmân etmek, sonra İslâmiyyetin hükümlerini öğrenmek ve yapmak lâzımdır.
İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
“İnsânın yaratılması, ibâdet yapmak içindir. İbâdet yapmak da, yakîn yani hakiki îmâna kavuşmak içindir. İbâdet yapmadan önceki îmân, sanki îmânın sûretidir. İbâdet yapınca, îmânın hakîkati hâsıl olur.”
İbâdet, Resûlullah efendimizin sünnetine, yoluna tâbi olmak demektir. Bu yola İslâmiyyet denir. İslâmiyyete tâbi olmak için, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri gibi îmân etmek, Allahü teâlânın emirlerini yapmak ve harâmlardan, bid’atlerden sakınmak lâzımdır.
Resûlullah efendimizden gelen din bilgileri, beden ve kalb bilgileri olarak iki kısımdır. Peygamber efendimizin, beden bilgilerini yani kalb ile inanılması, yapılması ve beden ile yapılması, sakınılması lâzım olan îmân, ibâdet bilgilerinin hepsini Eshâbının hepsine teblîğ etmek, öğretmek vazîfesi idi. Bunları bizzât ve vâsıtasız olarak bildirdi, açıkladı ve nasıl yapılacaklarını da gösterdi. Beden bilgileri, Edille-i şer’iyye denilen dört kaynaktan öğrenilmiş, fıkıh kitâpları vâsıtası ile bizlere kadar gelmiştir. Resûlullah efendimize uymak istiyenlerin, ehl-i sünnet âlimlerinin ve onların hazırladığı fıkıh kitâplarında bildirdikleri gibi ibâdet etmeleri lâzımdır. Peygamber efendimize uyabilmek, bildirilen emir ve yasakları yerine getirebilmek için de, bunları öğrenmek lâzımdır. Îmân bilgilerini, farzları ve harâmları öğrenmek, bilmek, kadın, erkek her Müslümana farzdır. Hadîs-i şerîfte; (Bir sâat ilim öğrenmek veyâ öğretmek, sabâha kadar ibâdet etmekten dahâ sevaptır) buyuruldu.
Müslümanın, ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okuyarak kendisine lâzım olan ilmihâl bilgilerini öğrenmesi lâzımdır. Zira “Câhil sofu, şeytânın maskarası olur” ve “Rütbetül-ilmi a’ler rüteb” yani rütbelerin en üstünü, ilim rütbesidir buyurulmuştur.
Dîn-i İslâmın temeli, îmânı, farzları, harâmları öğrenmek ve öğretmektir. Allahü teâlâ, Peygamberleri bunun için göndermiştir. Gençlere bunlar öğretilmediği zamân, İslâmiyyet yıkılır, yok olur. Allahü teâlâ, Müslümânlara Emr-i ma’rûf yapmayı yani emirlerini bildirmeyi, öğretmeyi ve Nehy-i anil münkeri yani yasak ettiği harâmları bildirmeyi ve yapılmasına râzı olmamayı emrediyor. Peygamber efendimiz; (Birbirinize Müslümânlığı öğretiniz. Emr-i ma’rûfu bırakır iseniz, Allahü teâlâ, en kötünüzü başınıza musallat eder ve duâlarınızı kabûl etmez) buyurmuştur.
Netice olarak bu dinin temeli, öğrenmek ve öğretmektir. Allahü teâlâ hiçbir şeyi gayesiz ve hikmetsiz yaratmamıştır. Her şeyin bir hikmeti, gayesi vardır. İnsanın bile yaşarken bir gayesi, maksadı vardır. Rabbimizin her yarattığında da, bir hikmet vardır. Dînimizi öğrenmek ve öğretmek herkese farzdır. Bizden evvelkiler bize öğretmek için uğraşmasalardı, o gayreti göstermeselerdi, bugün biz Müslüman olamazdık. Biz de, bizden sonrakilere temiz bir şekilde bu dini ulaştırmalıyız. Müslüman olarak üzerimizdeki emânet, çok büyüktür.
Din bilgilerinde nakil esastır
17.01.2010
Akıl, göz gibidir, din bilgileri ise ışık gibidir. İnsanın aklı, gözü gibi zayıf yaratılmıştır. Göz, maddeleri, cisimleri karanlıkta göremiyor. Allahü teâlâ, görme âletimizden faydalanmamız için, güneşi, ışığı yaratmıştır. Güneşin ve çeşitli ışık kaynaklarının nûru olmasaydı, gözümüz işe yaramaz, tehlikeli cisimlerden, zararlı yerlerden kaçamaz, faydalı şeyleri bulamazdık. Gözünü açmayan veyâ gözü bozuk olan, güneşten faydalanamaz. Fakat bunların, güneşe kabâhat bulmaya hakları olamaz.
Akıl, yalnız başına manevi bilgileri, faydalı, zararlı şeyleri anlayamıyor. Allahü teâlâ, aklımızdan faydalanmamız için, Peygamberleri, din ışığını yarattı. Yalnız akla uyan, güvenen, aklın ermediği şeylerde yanılan kimseye, felsefeci denir. Aklın erdiği şeylerde ona güvenen, aklın ermediği, yanıldığı yerlerde, Kur’ân-ı kerîmin ışığı altında akla doğruyu gösteren yüksek insanlara da, İslâm âlimi denir.
Peygamberler, dünyâda ve âhirette râhat etmek yolunu bildirmeseydi, aklımız bunları bulamaz, tehlikelerden, zararlardan kurtulamazdık. Fen vâsıtaları, mevki, rütbe, para ne kadar bol olursa olsun, Peygamberlerin gösterdiği yolda gitmedikçe, hiç kimse mesûd olamaz. Ne kadar neşeli, sevinçli görünseler de, içleri kan ağlamaktadır. Dünyâda da, âhirette de râhat ve mesûd yaşayanlar, ancak, Peygamberlere uyanlardır.
İmâm-ı Gazâlî hazretleri Elmünkızü-aniddalâl kitâbında buyuruyor ki:
“Akıl ile anlaşılan şeyler, his organları ile anlaşılamaz. Peygamberlik makâmında anlaşılan şeyler de, akıl ile kavranamaz. Bunların, inanmaktan başka çâresi yoktur. Akıl, anlayamadığı şeyleri nasıl ölçebilir, bunların doğru ve yanlış olduğuna nasıl karâr verebilir? Nakil yolu ile anlaşılan, yani Peygamberlerin söyledikleri şeyleri, akıl ile araştırmaya uğraşmak, düz yolda güç giden, yüklü bir arabayı, yokuşa çıkarmak için zorlamaya benzer. Akıl, yürüyemediği, anlayamadığı âhiret bilgilerini çözmeye zorlanırsa, ya yıkılıp, insan aklını kaçırır veyâ bunları alışmış olduğu, dünyâ işlerine benzetmeye kalkışarak, yanılır, aldanır ve herkesi aldatır.
Akıl, his kuvveti ile anlaşılabilen veyâ hissedilenlere benzeyen ve onlara bağlılıkları bulunan şeyleri birbirleri ile ölçerek, iyilerini kötülerinden ayırmaya yarayan bir âlettir. Böyle şeylere bağlılıkları olmayan varlıkları anlayamaz. Bunun için, Peygamberlerin bildirdikleri şeylere, inanmaktan başka çâre yoktur. Görülüyor ki, Peygamberlere tâbi olmak, aklın gösterdiği bir lüzûm, aklın istediği ve beğendiği bir yoldur. Peygamberlerin, aklın dışında ve üstünde bulunan sözlerini, akla danışmaya kalkışmak, akla aykırı bir iş olur. Gecenin koyu karanlığında bilinmeyen yerlerde, pervâsızca yürümeye ve engin denizde, acemi kaptanın, pusulasız yol almasına benzer ki, her ân uçuruma, girdâba düşebilirler.”
Peygamberler niçin gönderildi?
İslâmiyette aklın ermediği şeyler çoktur. Fakat, akla uymayan bir şey de yoktur. Âhiret bilgileri ve Allahü teâlânın beğenip beğenmediği şeyler ve Ona ibâdet şekilleri, eğer aklın çerçevesi içinde olsalardı ve akıl ile doğru olarak bilinebilselerdi, binlerce Peygamberin gönderilmesine lüzûm kalmazdı. İnsanlar, dünyâ ve âhiret saâdetini kendileri görebilir, bulabilirdi ve Allahü teâlâ, hâşâ Peygamberleri boş yere ve lüzûmsuz göndermiş olurdu. Hiçbir akıl, âhiret bilgilerini bulamayacağı, çözemeyeceği içindir ki, Allahü teâlâ, her asırda, dünyânın her tarafına, Peygamber göndermiş ve en son ve kıyâmete kadar değiştirmemek üzere ve bütün dünyâya, Peygamber olarak, Muhammed aleyhisselâmı göndermiştir.
Netice olarak; bütün Peygamberler, akıl ile bulunacak dünyâ işlerine dokunmayıp, yalnız bunları araştırmak, bulup faydalanmak için çalışmayı emir ve teşvîk buyurmuş, kendileri dünyâ işlerinden her birinin, insanları ebedî saâdete ve felâkete nasıl götürebileceklerini anlatmış, Allahü teâlânın beğendiği ve beğenmediği şeyleri açık olarak bildirmişlerdir.
Öğrenimöğretim ve eğitimin önemi 1
Her şey zamanında yapılmalıdır... “Ağaç yaşken eğilir” ve “Demir tavında dövülür” gibi atasözlerimiz meşhûrdur. Bu konudaki bir hadîs-i şerîf meâli de şöyledir: “Çocukken öğrenilen şey, taş üzerine kazılan nakış gibi kalıcıdır. Kişinin yaşlandıktan sonra ilim öğrenmeye kalkması ise, su üzerine yazı yazmaya benzer.” [Hatîb Bağdâdî]
Bilindiği üzere, ilk emri, “Oku” diye başlayan İslâm dîninde ilme büyük ehemmiyet verilmiştir. İlim mevzûunda, ilmin temîn edeceği yüksek dereceler husûsunda, Kur’ân-ı kerîmde müteaddid âyet-i celîleler ve Peygamber Efendimizin birçok hadîs-i şerîfleri vardır. Neden?
Çünkü, şüphesiz ki kâmil bir îmân, tâm bir tâat ve ibâdet, Allahü teâlâya ve Resûl-i Ekremine bi-hakkın itâat ve ittibâ, iyiliği emretme ve kötülükten nehyetme, cihâd, i’lâ-yı kelimetullah için yapılacak çalışmalar, İslâmı en iyi şekilde teblîğ, Allah yoluna da’vet ve sâir hizmetler, lâyıkı vechile, ancak ilim, irfân ve hikmetle yapılabilir.
Kur’ân-ı kerîmde en çok geçen kelime, “Allah” lafz-ı celâlidir. Bu kelime, değişik şekillerde 2.697 defa geçmektedir. Kökü “alime” olan “ilim” kelimesinden müştak (türemiş) olan kelimeler de, Kur’ân-ı kerîmde pekçok defa zikredilmiştir. Mu’cemlerden, fihristlerden yaptığımız bir araştırmaya göre, bu kelimelerin sayısı toplam olarak 676(altıyüz yetmişaltı)dır ki, “Allah” kelimesinden sonra, Kur’ân-ı kerîmde en sık geçen kelimelerden biri olduğunda şüphe yoktur.
Peygamberimiz, ilmin önemi ve âlimlerin fazîleti üzerinde o kadar durmuştur ki, iki sınıf dışındaki insanlarda âdetâ hayır olmadığını söylemiştir. Bu iki hayırlı sınıf ise, âlimler (ilim adamları) ve müteallim(talebe, öğrenci)lerdir. [Yine Peygamberimizin, 4 sınıftan (âlim=öğreten, müteallim=öğrenen, müstemi’=dinleyen ve muhib=seven) biri olmayı, 5. gruptan olmamayı tavsiye ettiğini de biliyoruz.]
Bilinmeyen konuların, mutlakâ ilim ehli kimselere sorulması, Kur’ân-ı Kerîm’de geçen bir emirdir. Müslümanlar içinde, terbiye ve aydınlatma işiyle görevli husûsî muallimlerin bulunması gerekir. İslâm nazarında öğretmen yetiştirilmesi, her türlü ihtiyâçtan önce gelmektedir. Büyük İslâm âlimi İmâm-ı Gazâlî (rahimehüllah), her şehirde, akâid konusunda ortaya çıkacak tereddütleri gidermek için bir İslâm âliminin bulunmasının farz-ı kifâye olduğunu belirtmektedir.
İlmin ayakta durması, ulemânın varlığına bağlıdır. Dünyâ durdukça, ilim adamlarına olan ihtiyâç devâm edecektir. Muallimler de eğitim ve öğretimin temel ihtiyâcıdır. Bir eğitim ve öğretimde, öğretmenin bilgisi, şahsî özellikleri ve öğretim metodlarına vukûfiyeti, birbirinden ayrılmaz bir bütün olup pedagojik esâslara göre çok önemlidir.
Yine İmâm-ı Gazâlî; âlimlerin, velîlerin, mürşidlerin, rehberlerin, eğitimcilerin derece ve mertebesini ne kadar vecîz bir şekilde ifâde etmektedir. Buyuruyor ki: “İlim adamları olmasaydı, insanlar hayvanlar gibi olurdu. Çünkü âlimler insanları, öğretim vâsıtasıyla barbarlıktan çıkarıp insanlık seviyesine yükseltirler.” Bilindiği üzere bugün, insanların cânlarına, mallarına ve ırzlarına tasallutta bulunan ve çeşitli kötülükleri yapanların çoğu, ilimden, irfândan, edepten, ahlâktan, dînden, îmândan nasîbi olmayan câhil kimselerdir.
Son Peygamber olan Hazret-i Muhammed’in (sallallahü aleyhi ve sellem), 23 sene gibi çok kısa zaman zarfında, 150 bin mübârek insan, güzîde sahâbe, “hayırlı bir ümmet” meydana getirmesi, onların da 50 sene gibi yine çok kısa bir zaman diliminde, gâyet mahdût imkânlarla, Endülüs’ten Çin’e kadar olan geniş coğrafî bölgeleri fethedip oralara ilim, irfân, ahlâk, fazîlet, medeniyet, adâlet, hakkâniyet, insan hakları, nûr ve hidâyet götürmeleri konusu ciddiyetle incelenmesi gereken bir konudur.
Şüphesiz ki, Peygamberimizi, belirli kişilere veya özel bir sınıfa ders veren klasik bir eğitimci olarak düşünmemek gerekir. “O, Sahâbe-i Kirâm’ı yani ilk Müslümânları nasıl eğitmiştir?” diye bir soru sorulacak olursa, tabîî ki evvelâ “Kur’ân-ı Kerîm ile eğitmiştir” cevâbını veririz. Zâten Hz. Âişe vâlidemiz de, Peygamberimizin ahlâkının, Kur’ân-ı Kerîm ahlâkından ibâret olduğunu ifâde etmiyor mu? [Bu önemli konuya, inşâallah yarın da devâm etmek istiyoruz.]
Tarihte “Câhiliye Devri” denilen bir dönem vardır. Bu dönemde, Arabistân Yarımadası’nda, insanlar putlara tapıyor, fıçılarla içki içiyor, sabahlara kadar kumar oynuyorlardı. Yine o devirde kuvvetli olan haklı sayılıyor, kadınlar bir ticâret eşyâsı gibi alınıp-satılıyor, kız çocukları diri-diri toprağa gömülüyorlardı. Elbette bunlardan rahatsız olan, memnûn olmayan akl-ı selîm sâhibi insanlar -az da olsa- mevcuttu ve bunlar Cenâb-ı Hakk’a tazarru’ ve niyâzda bulunuyor, bu karanlık gecenin bitmesi için âdetâ cân-hırâş bir şekilde yalvarıyorlardı. Tabîî ki Avrupa, Afrika ve Asya’da da durum Arabistân’dakinden farklı değildi.
Hazret-i Ömer Efendimizin: “Biz, en zelîl bir kavim idik; Allahü teâlâ, bizi İslâmiyyetle azîz eyledi” sözü ne kadar mânidârdır.
Yine Hz. Ömer’in (r.a.): “Câhiliye döneminde yaptığımız iki iş vardır ki, birine hâlâ gülerim; diğerine de hâlâ ağlarım” sözü de çok önemlidir. Bilindiği gibi bu iki şeyle kasdettiği, yolda tapınmak için yanlarına aldıkları putu, kıtlık olunca parçalayıp yemeleri ve kız çocuklarını diri diri toprağa gömmeleri husûslarıdır.
EĞİTİMDEN MAKSAT...
Burada önce şunu ifâde edelim ki, geleceğimizin te’mînâtı olan çocuklarımızı ve gençlerimizi, millî, ma’nevî ve kültürel değerlere uygun olarak yetiştirmek, anne-baba, dede-nene, eğitimci, resmî, askerî ve sivil kuruluşlar, medya ve topyekûn toplum olarak hepimizin görevidir. Bizim kültürümüzde, terbiyenin, eğitimin gâyesi, iyi bir insan yetiştirmek ve bu insanı cemiyete faydalı hâle getirmektir.
İslâm dîninde, çocuk ve genç terbiyesinden, eğitimden maksat da, çocukların ve gençlerin, Allahü teâlânın râzı olduğu, kulların beğendiği, âilesine, cemiyetine, milletine, vatanına, devletine ve insanlığa faydalı birer insan olarak yetiştirilmesidir. Bunların tahakkuku için, çocuklar ve gençler, çeşitli güzel vasıflarla donatılmalıdırlar.
En son ve en mükemmel dîn olan İslâmiyette, ilme ve ilim adamlarına çok büyük değer verilmiştir. Mukaddes dînimizde okumanın önemi de çok büyük ve kitap sevgisi ise had safhadadır.
Herkesçe bilindiği gibi, mahlûkâtın, yaratıkların en üstünü olan “insan”ların diğer varlıklardan mümtâz (seçkin), imtiyâzlı ve üstün olmaları, kuvvetle, vücut iriliğiyle, çok yemekle, yiğitlikle değil, îmân, takvâ, ilim, ahlâk ve edebe sâhip olmaları iledir.
“Şerefü’l-insâni bil-ilmi vel-edeb, lâ bil-mâli ve’n-neseb: İnsanın şerefi ilim ve edebledir. Mâl ve neseble değildir” kelâm-ı kibârı (büyüklerin sözü), ne kadar mânidârdır ve konuyu ne güzel özetlemektedir? Bundan dolayı, en son ve en mükemmel dîn olan mukaddes dînimiz İslâmiyette, ilme, ilim adamlarına, kitâba, okumaya çok büyük önem verilmiştir.
Yine “İlim rütbesi, rütbelerin en yükseğidir” hadîs-i şerîfi, ilim rütbesinin durumunu yeteri kadar ifâdeye kâfî olsa gerektir.
[Şüphesiz ki bu konu, burada bir makâleye sığmayacak kadar geniştir. Şimdi burada sâdece bir nebze, târîhî gelişmeden bahsetmek yerinde olacaktır.]
İLK GELEN VAHİY
Bilindiği gibi, Sevgili Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), 40 yaşında iken, Peygamberliği henüz kendisine bildirilmeden önce, Mekke-i mükerremede Nûr dağındaki Hırâ mağarasında tefekkür ve ibâdetle meşgûl oluyordu.
Mîlâdî 610 senesinde, Peygamberimiz yine böyle bir hâldeyken, uyanık iken, Cebrâîl aleyhisselâm gelip, Ramazân-ı şerîf ayının 17. gecesi, gece yarısından sonra, bazı karşılıklı konuşmaları müteâkip ilk emri getirmişti. Bilindiği üzere, bu gelen ilk vahiy, “Alak Sûresi”nin ilk beş âyet-i kerîmesi idi. Meâl-i âlîsi şöyledir:
“(Ey Habîbim Muhammed! Her şeyi) yaratan, [Yaratıcı] Rabbinin (yanî Allahü teâlânın) adı ile oku. O, insanı alaktan (yani pıhtılaşmış kandan) yarattı. Oku, senin Rabbin, en büyük kerem sâhibidir. O, kalemle (yazı yazmayı) öğretendir. İnsana bilmediğini O öğretti (yani öğretir).”
Resûlullah Efendimiz de onunla beraber okudu. Sonra Cebrâîl aleyhisselâm; “Yâ Muhammed! Allahü teâlâ sana selâm söylüyor ve senin için; “Sen, benim, insan ve cinnîlere Peygamberimsin. Onları kelime-i tevhîde (lâ ilâhe illallah demeye) dâvet et!” buyuruyor dedi.” [İnşâallah bundan sonraki makâlemizde de bu konuya devâm etmek istiyoruz.]
İnsanların ilim sâhibi olmaları ilmi, kitapları ve âlimleri sevmeleri ve onları okuyup dinlemeleriyle mümkün olur...
Geçen haftaki 2 makâlemizde de belirttiğimiz gibi, Sevgili Peygamberimize, peygamberliğinin bildirildiği ilk vahiy, ilk emir “oku” diye başlamış, cihânı aydınlatan İslâm güneşi böyle doğmuştur. Kur’ân-ı kerîm, bir defada, toptan gelmeyip, lüzûmuna ve hâdiselere göre, bazen âyet âyet, bâzen de sûre sûre nâzil olmuş, takrîben 23 senede tamâmlanmıştır. [Bilindiği gibi, diğer semâvî kitaplar ise birer defada indirilmişlerdir.] Peygamber Efendimizin teblîği ve İslâma daveti de, 13 senesi Mekke-i mükerremede, 10 senesi de Medîne-i münevverede olmak üzere, yaklaşık olarak 23 sene sürmüştür.
Resûlullah Efendimiz, kendisine indirilen âyet-i kerîmeleri ezberler ve aslâ unutmazdı. Nitekim “A’lâ sûresi”nin 6. âyet-i kerîmesinde meâlen, “Sana (Cebrâîl’in öğreteceği üzere) Kur’ân-ı kerîmi okuyacağız ve sen hiç unutmayacaksın“ buyurulmuştur.
Resûlullah Efendimiz, kendisine gelen âyet-i kerîmeleri, Eshâb-ı kirâmına da okur, onlar da ezberlerdi. Gelen vahyi, emrindeki husûsî vahiy kâtiplerine de yazdırır, her âyet-i kerîmenin hangi sûreye yazılacağını bildirirdi. Vahiy kâtiplerinin sayısı 42’yi bulmuştur; bunlar Sahâbe-i kirâmın en önde gelen sîmâlarıdır.
Demek ki, Resûlullah Efendimiz sağlığında, gelen vahiyleri, vazîfelendirdiği kâtiplerine yazdırdı. Aynı âyet-i kerîmeyi, aynı anda birçok kimsenin yazdığı da olurdu.
Cebrâîl aleyhisselâm her sene bir kere gelip, o zamana kadar inmiş olan Kur’ân-ı kerîmi, levh-i mahfûzdaki sırasına göre okur, Peygamberimiz de dinler ve tekrâr ederdi. Resûlullah Efendimizin âhirete teşrîf edeceği sene iki kere gelip tamâmını okudular.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi ilk emri, “Oku” şeklinde başlayan ve teblîği 23 sene devâm eden İslâm dîninde ilme ve okumaya büyük ehemmiyet verilmiştir. Hakîkaten İslâmiyet ilme, fenne, tekniğe, endüstiriye lâyık olduğu üzere önem verir. İlim mevzûunda, ilmin temîn edeceği yüksek dereceler husûsunda, Kur’ân-ı kerîmde müteaddid âyet-i celîle ve Peygamber efendimizin birçok hadîs-i şerîfi vardır.
Burada şunu da belirtelim ki, hakîkatte ilim sıfatı, Allahü teâlânın yüce sıfatlarındandır. Kullarına da cüz’î olarak vermiştir. Allah’ın ilmi şüphesiz ki küllîdir; ama kulların bilgisi cüz’îdir. Yüce Allah, gaybı (gizliyi) da, açık olanı da bilir. İnsanların ilim sâhibi olmaları ilmi, kitapları ve âlimleri sevmeleri ve onları okuyup dinlemeleriyle mümkün olmaktadır.
Şimdi de bugünkü konumuzla ilgili birkaç âyet-i kerîme mealini sunmak istiyoruz:
“De ki, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak temiz akıl sâhipleri (bunları) düşünürler.” (Zümer, 9)
“....Allah, sizden îmân etmiş olanlarla, kendilerine ilim verilmiş bulunanların derecelerini yükseltir...” (Mücâdele, 11)
“Allah’tan kulları arasında (hakkıyla) ancak âlimler korkar ...” (Fâtır, 28)
Sevgili Peygamberimizin, bu konudaki hadîs-i şerîflerinden de birkaç tanesini zikredelim:
“Beşikten mezâra kadar ilim tahsîl ediniz.”
“İlim taleb etmek (erkek ve kadın) her Müslümâna farzdır.”
“Sadakanın en fazîletlisi, Müslümân kimsenin ilim öğrenmesi, sonra onu Müslümân kardeşine öğretmesidir.”
“Ya âlim veya öğrenici yahud dinleyici olarak veyahud da (bunlara) muhabbet besleyerek hâl ve istikbâlini te’mîn et. (Bu dört grubun dışında) beşinci olma, yoksa helâk olursun.”
“İstediğiniz kadar okuyun, bildiğinizle amel etmedikçe, Allah size mükâfât vermez.”
“Kim bildiği ile amel ederse, Allah ona bilmediklerini de öğretir.”
Bir rivâyette: “Bilmediği ilme onu vâris kılar” buyurulmuştur.
İslâm âlimleri ve atalarımız, asırlarca gecelerini gündüzlerine katarak çok kıymetli kitaplar yazmışlar ve bunları kütüphânelerde gözleri gibi koruyup bizlere kadar ulaştırmışlardır. Bizlere düşen, bunları okuyup istifâde etmek ve gereğini yapmaktır.
İnşâallah yarın ve önümüzdeki hafta yazacağımız makâlelerimizde, [sebebini o zaman açıklayacağımız üzere], Arapça ve diğer yabancı dillerin öğrenim ve öğretimiyle alâkalı bazı husûslar üzerinde durmak istiyoruz...
İslâmiyette ilim öğrenmenin önemi
Bilindiği üzere, ilk emri, “Oku” diye başlayan İslâm dîninde ilme büyük ehemmiyet verilmiştir. İlim mevzûunda, ilmin temîn edeceği yüksek dereceler husûsunda, Kur’ân-ı kerîmde müteaddid âyet-i celîleler ve Peygamber Efendimizin birçok hadîs-i şerîfleri vardır. Bunlardan birkaçını zikretmeden evvel belirtelim ki:
Peygamber Efendimiz, 40 yaşında iken, Peygamberliği henüz kendisine bildirilmeden önce, Mekke-i Mükerreme’de Nûr Dağındaki Hırâ Mağarası’nda tefekkür ve ibâdetle meşgûl olurken, Cebrâil (aleyhisselâm), Ramazân ayının 17. gecesi gelip, ilk İlâhî emri getirmişti. Bilindiği gibi, bu gelen ilk vahiy, “Alak Sûresi”nin ilk beş âyet-i kerîmesi idi.
Meâl-i âlîsi şöyledir:
“(Ey Habibim Muhammed!) Yaratıcı Rabbinin (Allahü teâlânın) adı ile oku. O, insanı alaktan (yani pıhtılaşmış kandan) yarattı. Oku, senin Rabbin, en büyük kerem sâhibidir. O, kalemle (yazı yazmayı) öğretendir. İnsana bilmediğini O öğretti (ya’ni öğretir).”
Cihânı aydınlatan İslâm güneşi böyle doğmuş, Kur’ân-ı kerîm, takrîben 23 senede indirilmiş, Peygamber Efendimizin teblîği ve İslâma da’veti; 13 senesi Mekke-i Mükerreme’de, 10 senesi de Medîne-i Münevvere’de olmak üzere 23 sene sürmüştür.
Bilindiği üzere İslâm dîni, Allahü teâlânın, Cebrâîl ismindeki melek vasıtası ile Sevgili Peygamberi Muhammed aleyhisselâma gönderdiği, insanların, dünyâda ve âhirette râhat ve mes’ûd olmalarını sağlayan usûl ve kâidelerdir.
İslâm âlimlerinin buyurdukları gibi, bütün üstünlükler, faydalı şeyler, İslâmiyetin içindedir. Eski dînlerin görünür-görünmez bütün iyilikleri İslâmiyette toplanmıştır. Bütün saâdetler, muvaffakıyetler ondadır. Yanılmayan, şaşırmayan akılların kabul edeceği esâslardan ve ahlâktan ibârettir.
İslâmiyet, insanların rûhî ve maddî refâhını en mükemmel şekilde te’mîn edecek prensipler getirmiştir. İnsan hak ve vazîfelerini en geniş şekilde düzenlemiştir.
İslâmiyet; ilme, fenne, tekniğe, endüstriye, lâyık olduğu üzere ehemmiyet verir. Zirâat, ticâret ve san’atı da kat’i olarak emreder. İnsanların yardımlaşmalarını, birbirlerine hizmet etmelerini ehemmiyetle istemektedir. Kendi idâresi altında bulunan insanların, evlâdın, âilenin ve milletlerin haklarını ve idârelerini öğretmekte; dirilere, geçmişlere, geleceklere karşı birtakım hak ve mes’ûliyetler yüklemektedir. Saâdet-i dâreyni ya’ni dünyâ ve âhiret saâdetini kendinde toplamıştır.
Bu girişten sonra hemen belirtelim ki:
Kur’ân-ı kerîmde en çok geçen kelime, “Allah” lafz-ı celâlidir. Bu kelime, değişik şekillerde 2.697 defa geçmektedir. Kökü “alime” olan “ilim” kelimesinden müştak, türemiş olan kelimeler de, Kur’ân-ı kerîmde pekçok defa zikredilmiştir. Mu’cemlerden, fihristlerden yaptığımız bir araştırmaya göre, bu kelimelerin sayısı toplam olarak 676 (altıyüz yetmişaltı)dır ki, Allah kelimesinden sonra, Kur’ân-ı kerîmde en sık geçen kelimelerden biri olduğunda şüphe yoktur.
İlim sıfatı, Allahü teâlânın yüce sıfatlarındandır. Kullarına da cüz’î olarak vermiştir. Allah’ın ilmi şüphesiz ki küllîdir. O, gaybı (gizliyi) da, açık olanı da bilir.
Şimdi konumuzla ilgili birkaç âyet-i kerîme meâlini misâl olarak sunmak istiyoruz:
“De ki, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak temiz akıl sahipleri (bunları) düşünürler.” (Zümer, 9)
“...Allah, sizden îmân etmiş olanlarla, kendilerine ilim verilmiş bulunanların derecelerini yükseltir...” (Mücâdele, 11)
“Allah’tan kulları arasında (hakkıyla) ancak âlimler korkar...” (Fâtır, 28)
Peygamber Efendimizin, bu konudaki pekçok hadîs-i şerîfinden de birkaç tanesini zikredelim:
“Beşikten mezâra kadar ilim tahsîl ediniz.”
“İlim taleb etmek (erkek ve kadın) her Müslümana bir farîzadır.”
“Sadakanın en fazîletlisi, Müslüman kimsenin ilim öğrenmesi, sonra onu Müslüman kardeşine öğretmesidir.”
“Ya âlim veya öğrenici yahud dinleyici olarak veyahud da (bunlara) muhabbet besleyerek hâl ve istikbâlini te’mîn et. (Bu dört grubun dışında) beşinci olma, yoksa helâk olursun.”
“Kim bildiği ile amel ederse, Allah ona bilmediklerini de öğretir.”
Bir rivâyette: “Bilmediği ilme onu vâris kılar” buyurulmuştur.
“İstediğiniz kadar okuyun, bildiğinizle amel etmedikçe, Allah size mükâfât vermez.”
Misâl olmak üzere birkaç tanesini zikretmiş bulunduğumuz bu âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerden başka, ilim mevzûunda, daha birçok âyet ve hadîs vardır, onlara da yeri geldikçe temâs etmeye çalışacağız.
Şüphesiz ki kâmil bir îmân, tâm bir tâat ve ibâdet, Allahü teâlâya ve Resûl-i Ekremine bi-hakkın itâat ve ittibâ, iyiliği emretme ve kötülükten nehyetme, cihâd, i’lâ-yı kelimetullah için yapılacak çalışmalar, İslâmı en iyi şekilde teblîğ, Allah yoluna da’vet ve sâir hizmetler, lâyıkı vechile, ancak ilim, irfân ve hikmetle yapılabilir.
Herkesçe bilindiği gibi, insanların diğer varlıklardan imtiyâzlı ve üstün olmaları, kuvvetle, vücut iriliğiyle, çok yemekle, yiğitlikle değil, îmân, ilim, ahlâk ve takvâ iledir. “Şerefü’l-insâni bil-ilmi vel-edeb, lâ bil-mâli ve’n-neseb: İnsanın şerefi ilim ve edebledir. Mâl ve neseble değildir” kelâm-ı kibârı, konuyu ne güzel özetlemektedir? Yine “İlim rütbesi, rütbelerin en yükseğidir” hadîs-i şerîfi ilim rütbesinin durumunu ifâdeye kâfî olsa gerektir.
İslamiyette ilim ve amel münâsebeti
Dünkü makâlemizde, “İstediğiniz kadar okuyun, bildiğinizle amel etmedikçe, Allah size mükâfât vermez” ve “Kim bildiği ile amel ederse, Allah ona bilmediklerini de öğretir” [diğer bir rivâyette: “Bilmediği ilme onu vâris kılar”] hadîs-i şerîflerini zikretmiştik. Ayrıca insanın diğer varlıklardan daha mümtâz olmasının îmân, ilim, ahlâk ve takvâ ile olduğunu da belirttik. Allahü teâlâ, bu konuyla ilgili olarak Beyyine sûresinin 6-8. âyetlerinde buyuruyor ki:
“Kitâp ehlinden ve müşriklerden inkâra sapanlar var ya, onlar elbette, içinde devâmlı kalacakları Cehennem’dedirler. İşte onlar, yaratılanların en kötüleridirler. İmân edip iyi amellerde bulunanlar ise, işte onlar, yaratılanların en iyileridirler. Onların elbette ki Rableri yanında mükâfâtı, altlarından ırmaklar akan, içinde devâmlı kalacakları Adn Cennetleri’dir. Allah onlardan râzî, onlar da Allah’tan râzîdırlar. İşte bu (mükâfât ve rızâ mertebesi), Rabbinden korkanlara mahsûstur.”
Yüce kitâbımız Kur’ân-ı kerîmde, ilme değer verildiği kadar ilim ile âmil olmaya da değer verilmiştir. Kur’ân-ı kerîmde amelin lüzûmu defalarca beyân buyurulmuştur. Nitekim amel hususunda 135 kadar âyet-i kerîme vardır. Bunlardan 25’inde “amel-i sâlih” adı verilen her türlü iyi işden bahsedilmekte, aynı zamanda iyi ve kötü işlerin nelerden ibâret olduğu beyân edilmektedir.
O hâlde insanın ilk vazîfesi, Kur’ân-ı kerîmin ve Peygamber Efendimizin talîm ettikleri esâsları öğrenmek ve onlara uygun olarak “amel-i sâlih”te bulunmaktır. İmân ve İslâm esâslarını bilip tatbîk edecek, ibâdet yapacak kadar ilim öğrenmek her Müslüman için zarûrîdir; âkıl ve bâliğ, kadın ve erkek her Müslüman üzerine farz-ı ayındır. Nitekim hadîs-i şerîfte: “İlim öğrenmek erkek ve kadın her Müslümana farzdır” buyurulmuştur.
İlim öğrenmek için çalışmak gerekir. İlme başlayan her kimse, zamanında okunması âdet olan ilimleri okumuştur. Zâten hadîs-i şerîfte de: “İlim, ancak teallüm iledir” buyurulmuştur. Bütün İslâm târihi boyunca, ilim öğrenmek için, İslâm âleminin her tarafındaki meşhûr ilim merkezlerine ve şöhretli âlimlerin huzûrlarına gitmek, önemli bir şart olarak görülmüştür. Cenâb-ı Hak, ilmi isteyene, malı ise istediğine vermektedir. Mal ve mülk, herhangi bir kimsenin eline, çalışmadığı halde, meselâ mîrâs yoluyla geçebilir, ama ilim böyle değildir.
Cenâb-ı Hak, Kur’ân-ı kerîminde, kendisine (yani Allah’a) îmândan sonra sâlih ameli zikrederek onun önemini açıkça belirtmiştir. Bu konudaki birçok âyet-i kerîmeden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
“İmân eden iyi amel (ve hareket)lerde bulunan, namazı dosdoğru kılan, bir de zekâtı veren kimselerin Rableri indinde mükâfâtları vardır.” (Bakara, 277)
“Kim Allah’a ve âhiret gününe îmân edip de iyi amelde bulunursa, artık onların üzerine hiçbir korku yoktur. Onlar mahzûn da olacak değillerdir.” (Mâide, 69)
“Kim de erkek olsun kadın olsun, (fakat) mü’min olarak iyi amelde bulunursa, işte onlar, içinde hesâpsız rızıklara kavuşturulmak üzere, Cennete girerler.” (Mü’min, 40)
“Kim Rabbine kavuşmayı arzû ediyorsa iyi iş yapsın ve Rabbine yaptığı ibâdette hiç kimseyi ortak koşmasın.” (Kehf, 10)
“İnanan ve iyi işler yapanlar da halkın en hayırlılarıdır.” (Beyyine, 7)
“Asra yemîn olsun ki, insan ziyân içindedir. Ancak inanıp iyi işler yapanlar, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve birbirlerine sabrı tavsiye edenler başka (onlar ziyândan kurtulmuşlardır).” (Asr, 1-3)
Şurası bir hakîkattir ki, okuyan ve okumasından istifâde edebilen insanlar, dâimâ tekâmül kaydederler. Okuma aklî ve fikrî gelişmeyi temîn eder. Burada şunu tebârüz ettirmek gerekir ki, okumak, ilim öğrenmek sadece mekteplerde olmaz. Herkesçe bilindiği gibi, mekteplerde talebeye sadece birer anahtar verilir. Bu anahtarı alan öğrenciler, içerisinde ilim hazînesi bulunan kapıları açtıkları takdîrde, ilim öğrenebilirler. Aksi hâlde, sâdece etiket elde edilmiş ve diploma hammâllığı yapılmış olur. “İlim öğrenmek erkek ve kadın her Müslümana farzdır” hadîs-i şerîfine burada tekrâr dikkatleri çekmek lâzım. Bu hadîste falan okulu bitirmek, filan diplomayı elde etmek farzdır denilmiyor, ilim öğrenmekten bahsediliyor. Binâenaleyh ilim sadece mektepte değil, dışarıda da öğrenilebilir. Zâten mektebi bitirdiği hâlde, ilim tahsiline husûsî olarak, şahsî çalışmalarıyla devâm etmeyen insanlar, boş kalmaya mahkûmdurlar. Kâinâtın Efendisi olan Peygamberimiz:
“İki gününü birbirine müsâvî tutan aldanmıştır” buyururlar. Biz, ilim yönünden de iki günümüzü birbirine eşit tutmamalıyız ki, zarar ve ziyândan, hüsrân ve helâktan kurtulmuş olabilelim.
Müslümanın ilmiyle amel etmesiyle ilgili birçok hadîs-i şerîf vardır. Bunlardan birkaç tanesini şöylece sıralamamız mümkündür:
“Ey Müslümanlar, ilim öğrenin, ilim öğrenin, öğrendiğiniz zaman onunla (ilimle) amel edin.” (Dârimî, Mukaddime, 24)
“Ey âlimler topluluğu, ilimle amel edin, zira âlim bildikleriyle amel eden ve ilmi ameline uyan kişidir.” (Dârimî, Mukaddime, 34)
“İlimden istediğinizi öğrenin, fakat bildiklerinizle amel etmedikçe ilmin size hiçbir menfaatı olmayacaktır.”
“Dilediğiniz ilmi öğrenin. (Ancak) öğrendiklerinizle amel edinceye kadar Allah sizi mükâfâtlandırmaz.”
Öğrenimöğretim ve eğitimin önemi
Her şey zamanında yapılmalıdır... “Ağaç yaşken eğilir” ve “Demir tavında dövülür” gibi atasözlerimiz meşhûrdur. Bu konudaki bir hadîs-i şerîf meâli de şöyledir: “Çocukken öğrenilen şey, taş üzerine kazılan nakış gibi kalıcıdır. Kişinin yaşlandıktan sonra ilim öğrenmeye kalkması ise, su üzerine yazı yazmaya benzer.” [Hatîb Bağdâdî]
Bilindiği üzere, ilk emri, “Oku” diye başlayan İslâm dîninde ilme büyük ehemmiyet verilmiştir. İlim mevzûunda, ilmin temîn edeceği yüksek dereceler husûsunda, Kur’ân-ı kerîmde müteaddid âyet-i celîleler ve Peygamber Efendimizin birçok hadîs-i şerîfleri vardır. Neden?
Çünkü, şüphesiz ki kâmil bir îmân, tâm bir tâat ve ibâdet, Allahü teâlâya ve Resûl-i Ekremine bi-hakkın itâat ve ittibâ, iyiliği emretme ve kötülükten nehyetme, cihâd, i’lâ-yı kelimetullah için yapılacak çalışmalar, İslâmı en iyi şekilde teblîğ, Allah yoluna da’vet ve sâir hizmetler, lâyıkı vechile, ancak ilim, irfân ve hikmetle yapılabilir.
Kur’ân-ı kerîmde en çok geçen kelime, “Allah” lafz-ı celâlidir. Bu kelime, değişik şekillerde 2.697 defa geçmektedir. Kökü “alime” olan “ilim” kelimesinden müştak (türemiş) olan kelimeler de, Kur’ân-ı kerîmde pekçok defa zikredilmiştir. Mu’cemlerden, fihristlerden yaptığımız bir araştırmaya göre, bu kelimelerin sayısı toplam olarak 676(altıyüz yetmişaltı)dır ki, “Allah” kelimesinden sonra, Kur’ân-ı kerîmde en sık geçen kelimelerden biri olduğunda şüphe yoktur.
Peygamberimiz, ilmin önemi ve âlimlerin fazîleti üzerinde o kadar durmuştur ki, iki sınıf dışındaki insanlarda âdetâ hayır olmadığını söylemiştir. Bu iki hayırlı sınıf ise, âlimler (ilim adamları) ve müteallim(talebe, öğrenci)lerdir. [Yine Peygamberimizin, 4 sınıftan (âlim=öğreten, müteallim=öğrenen, müstemi’=dinleyen ve muhib=seven) biri olmayı, 5. gruptan olmamayı tavsiye ettiğini de biliyoruz.]
Bilinmeyen konuların, mutlakâ ilim ehli kimselere sorulması, Kur’ân-ı Kerîm’de geçen bir emirdir. Müslümanlar içinde, terbiye ve aydınlatma işiyle görevli husûsî muallimlerin bulunması gerekir. İslâm nazarında öğretmen yetiştirilmesi, her türlü ihtiyâçtan önce gelmektedir. Büyük İslâm âlimi İmâm-ı Gazâlî (rahimehüllah), her şehirde, akâid konusunda ortaya çıkacak tereddütleri gidermek için bir İslâm âliminin bulunmasının farz-ı kifâye olduğunu belirtmektedir.
İlmin ayakta durması, ulemânın varlığına bağlıdır. Dünyâ durdukça, ilim adamlarına olan ihtiyâç devâm edecektir. Muallimler de eğitim ve öğretimin temel ihtiyâcıdır. Bir eğitim ve öğretimde, öğretmenin bilgisi, şahsî özellikleri ve öğretim metodlarına vukûfiyeti, birbirinden ayrılmaz bir bütün olup pedagojik esâslara göre çok önemlidir.
Yine İmâm-ı Gazâlî; âlimlerin, velîlerin, mürşidlerin, rehberlerin, eğitimcilerin derece ve mertebesini ne kadar vecîz bir şekilde ifâde etmektedir. Buyuruyor ki: “İlim adamları olmasaydı, insanlar hayvanlar gibi olurdu. Çünkü âlimler insanları, öğretim vâsıtasıyla barbarlıktan çıkarıp insanlık seviyesine yükseltirler.” Bilindiği üzere bugün, insanların cânlarına, mallarına ve ırzlarına tasallutta bulunan ve çeşitli kötülükleri yapanların çoğu, ilimden, irfândan, edepten, ahlâktan, dînden, îmândan nasîbi olmayan câhil kimselerdir.
Son Peygamber olan Hazret-i Muhammed’in (sallallahü aleyhi ve sellem), 23 sene gibi çok kısa zaman zarfında, 150 bin mübârek insan, güzîde sahâbe, “hayırlı bir ümmet” meydana getirmesi, onların da 50 sene gibi yine çok kısa bir zaman diliminde, gâyet mahdût imkânlarla, Endülüs’ten Çin’e kadar olan geniş coğrafî bölgeleri fethedip oralara ilim, irfân, ahlâk, fazîlet, medeniyet, adâlet, hakkâniyet, insan hakları, nûr ve hidâyet götürmeleri konusu ciddiyetle incelenmesi gereken bir konudur.
Şüphesiz ki, Peygamberimizi, belirli kişilere veya özel bir sınıfa ders veren klasik bir eğitimci olarak düşünmemek gerekir. “O, Sahâbe-i Kirâm’ı yani ilk Müslümânları nasıl eğitmiştir?” diye bir soru sorulacak olursa, tabîî ki evvelâ “Kur’ân-ı Kerîm ile eğitmiştir” cevâbını veririz. Zâten Hz. Âişe vâlidemiz de, Peygamberimizin ahlâkının, Kur’ân-ı Kerîm ahlâkından ibâret olduğunu ifâde etmiyor mu? [Bu önemli konuya, inşâallah yarın da devâm etmek istiyoruz.]
Tarihte “Câhiliye Devri” denilen bir dönem vardır. Bu dönemde, Arabistân Yarımadası’nda, insanlar putlara tapıyor, fıçılarla içki içiyor, sabahlara kadar kumar oynuyorlardı. Yine o devirde kuvvetli olan haklı sayılıyor, kadınlar bir ticâret eşyâsı gibi alınıp-satılıyor, kız çocukları diri-diri toprağa gömülüyorlardı. Elbette bunlardan rahatsız olan, memnûn olmayan akl-ı selîm sâhibi insanlar -az da olsa- mevcuttu ve bunlar Cenâb-ı Hakk’a tazarru’ ve niyâzda bulunuyor, bu karanlık gecenin bitmesi için âdetâ cân-hırâş bir şekilde yalvarıyorlardı. Tabîî ki Avrupa, Afrika ve Asya’da da durum Arabistân’dakinden farklı değildi.
Hazret-i Ömer Efendimizin: “Biz, en zelîl bir kavim idik; Allahü teâlâ, bizi İslâmiyyetle azîz eyledi” sözü ne kadar mânidârdır.
Yine Hz. Ömer’in (r.a.): “Câhiliye döneminde yaptığımız iki iş vardır ki, birine hâlâ gülerim; diğerine de hâlâ ağlarım” sözü de çok önemlidir. Bilindiği gibi bu iki şeyle kasdettiği, yolda tapınmak için yanlarına aldıkları putu, kıtlık olunca parçalayıp yemeleri ve kız çocuklarını diri diri toprağa gömmeleri husûslarıdır.
EĞİTİMDEN MAKSAT...
Burada önce şunu ifâde edelim ki, geleceğimizin te’mînâtı olan çocuklarımızı ve gençlerimizi, millî, ma’nevî ve kültürel değerlere uygun olarak yetiştirmek, anne-baba, dede-nene, eğitimci, resmî, askerî ve sivil kuruluşlar, medya ve topyekûn toplum olarak hepimizin görevidir. Bizim kültürümüzde, terbiyenin, eğitimin gâyesi, iyi bir insan yetiştirmek ve bu insanı cemiyete faydalı hâle getirmektir.
İslâm dîninde, çocuk ve genç terbiyesinden, eğitimden maksat da, çocukların ve gençlerin, Allahü teâlânın râzı olduğu, kulların beğendiği, âilesine, cemiyetine, milletine, vatanına, devletine ve insanlığa faydalı birer insan olarak yetiştirilmesidir. Bunların tahakkuku için, çocuklar ve gençler, çeşitli güzel vasıflarla donatılmalıdırlar.
En son ve en mükemmel dîn olan İslâmiyette, ilme ve ilim adamlarına çok büyük değer verilmiştir. Mukaddes dînimizde okumanın önemi de çok büyük ve kitap sevgisi ise had safhadadır.
Herkesçe bilindiği gibi, mahlûkâtın, yaratıkların en üstünü olan “insan”ların diğer varlıklardan mümtâz (seçkin), imtiyâzlı ve üstün olmaları, kuvvetle, vücut iriliğiyle, çok yemekle, yiğitlikle değil, îmân, takvâ, ilim, ahlâk ve edebe sâhip olmaları iledir.
“Şerefü’l-insâni bil-ilmi vel-edeb, lâ bil-mâli ve’n-neseb: İnsanın şerefi ilim ve edebledir. Mâl ve neseble değildir” kelâm-ı kibârı (büyüklerin sözü), ne kadar mânidârdır ve konuyu ne güzel özetlemektedir? Bundan dolayı, en son ve en mükemmel dîn olan mukaddes dînimiz İslâmiyette, ilme, ilim adamlarına, kitâba, okumaya çok büyük önem verilmiştir.
Yine “İlim rütbesi, rütbelerin en yükseğidir” hadîs-i şerîfi, ilim rütbesinin durumunu yeteri kadar ifâdeye kâfî olsa gerektir.
[Şüphesiz ki bu konu, burada bir makâleye sığmayacak kadar geniştir. Şimdi burada sâdece bir nebze, târîhî gelişmeden bahsetmek yerinde olacaktır.]
İLK GELEN VAHİY
Bilindiği gibi, Sevgili Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), 40 yaşında iken, Peygamberliği henüz kendisine bildirilmeden önce, Mekke-i mükerremede Nûr dağındaki Hırâ mağarasında tefekkür ve ibâdetle meşgûl oluyordu.
Mîlâdî 610 senesinde, Peygamberimiz yine böyle bir hâldeyken, uyanık iken, Cebrâîl aleyhisselâm gelip, Ramazân-ı şerîf ayının 17. gecesi, gece yarısından sonra, bazı karşılıklı konuşmaları müteâkip ilk emri getirmişti. Bilindiği üzere, bu gelen ilk vahiy, “Alak Sûresi”nin ilk beş âyet-i kerîmesi idi. Meâl-i âlîsi şöyledir:
“(Ey Habîbim Muhammed! Her şeyi) yaratan, [Yaratıcı] Rabbinin (yanî Allahü teâlânın) adı ile oku. O, insanı alaktan (yani pıhtılaşmış kandan) yarattı. Oku, senin Rabbin, en büyük kerem sâhibidir. O, kalemle (yazı yazmayı) öğretendir. İnsana bilmediğini O öğretti (yani öğretir).”
Resûlullah Efendimiz de onunla beraber okudu. Sonra Cebrâîl aleyhisselâm; “Yâ Muhammed! Allahü teâlâ sana selâm söylüyor ve senin için; “Sen, benim, insan ve cinnîlere Peygamberimsin. Onları kelime-i tevhîde (lâ ilâhe illallah demeye) dâvet et!” buyuruyor dedi.” [İnşâallah bundan sonraki makâlemizde de bu konuya devâm etmek istiyoruz.]
İnsanların ilim sâhibi olmaları ilmi, kitapları ve âlimleri sevmeleri ve onları okuyup dinlemeleriyle mümkün olur...
Geçen haftaki 2 makâlemizde de belirttiğimiz gibi, Sevgili Peygamberimize, peygamberliğinin bildirildiği ilk vahiy, ilk emir “oku” diye başlamış, cihânı aydınlatan İslâm güneşi böyle doğmuştur. Kur’ân-ı kerîm, bir defada, toptan gelmeyip, lüzûmuna ve hâdiselere göre, bazen âyet âyet, bâzen de sûre sûre nâzil olmuş, takrîben 23 senede tamâmlanmıştır. [Bilindiği gibi, diğer semâvî kitaplar ise birer defada indirilmişlerdir.] Peygamber Efendimizin teblîği ve İslâma daveti de, 13 senesi Mekke-i mükerremede, 10 senesi de Medîne-i münevverede olmak üzere, yaklaşık olarak 23 sene sürmüştür.
Resûlullah Efendimiz, kendisine indirilen âyet-i kerîmeleri ezberler ve aslâ unutmazdı. Nitekim “A’lâ sûresi”nin 6. âyet-i kerîmesinde meâlen, “Sana (Cebrâîl’in öğreteceği üzere) Kur’ân-ı kerîmi okuyacağız ve sen hiç unutmayacaksın“ buyurulmuştur.
Resûlullah Efendimiz, kendisine gelen âyet-i kerîmeleri, Eshâb-ı kirâmına da okur, onlar da ezberlerdi. Gelen vahyi, emrindeki husûsî vahiy kâtiplerine de yazdırır, her âyet-i kerîmenin hangi sûreye yazılacağını bildirirdi. Vahiy kâtiplerinin sayısı 42’yi bulmuştur; bunlar Sahâbe-i kirâmın en önde gelen sîmâlarıdır.
Demek ki, Resûlullah Efendimiz sağlığında, gelen vahiyleri, vazîfelendirdiği kâtiplerine yazdırdı. Aynı âyet-i kerîmeyi, aynı anda birçok kimsenin yazdığı da olurdu.
Cebrâîl aleyhisselâm her sene bir kere gelip, o zamana kadar inmiş olan Kur’ân-ı kerîmi, levh-i mahfûzdaki sırasına göre okur, Peygamberimiz de dinler ve tekrâr ederdi. Resûlullah Efendimizin âhirete teşrîf edeceği sene iki kere gelip tamâmını okudular.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi ilk emri, “Oku” şeklinde başlayan ve teblîği 23 sene devâm eden İslâm dîninde ilme ve okumaya büyük ehemmiyet verilmiştir. Hakîkaten İslâmiyet ilme, fenne, tekniğe, endüstiriye lâyık olduğu üzere önem verir. İlim mevzûunda, ilmin temîn edeceği yüksek dereceler husûsunda, Kur’ân-ı kerîmde müteaddid âyet-i celîle ve Peygamber efendimizin birçok hadîs-i şerîfi vardır.
Burada şunu da belirtelim ki, hakîkatte ilim sıfatı, Allahü teâlânın yüce sıfatlarındandır. Kullarına da cüz’î olarak vermiştir. Allah’ın ilmi şüphesiz ki küllîdir; ama kulların bilgisi cüz’îdir. Yüce Allah, gaybı (gizliyi) da, açık olanı da bilir. İnsanların ilim sâhibi olmaları ilmi, kitapları ve âlimleri sevmeleri ve onları okuyup dinlemeleriyle mümkün olmaktadır.
Şimdi de bugünkü konumuzla ilgili birkaç âyet-i kerîme mealini sunmak istiyoruz:
“De ki, bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak temiz akıl sâhipleri (bunları) düşünürler.” (Zümer, 9)
“....Allah, sizden îmân etmiş olanlarla, kendilerine ilim verilmiş bulunanların derecelerini yükseltir...” (Mücâdele, 11)
“Allah’tan kulları arasında (hakkıyla) ancak âlimler korkar ...” (Fâtır, 28)
Sevgili Peygamberimizin, bu konudaki hadîs-i şerîflerinden de birkaç tanesini zikredelim:
“Beşikten mezâra kadar ilim tahsîl ediniz.”
“İlim taleb etmek (erkek ve kadın) her Müslümâna farzdır.”
“Sadakanın en fazîletlisi, Müslümân kimsenin ilim öğrenmesi, sonra onu Müslümân kardeşine öğretmesidir.”
“Ya âlim veya öğrenici yahud dinleyici olarak veyahud da (bunlara) muhabbet besleyerek hâl ve istikbâlini te’mîn et. (Bu dört grubun dışında) beşinci olma, yoksa helâk olursun.”
“İstediğiniz kadar okuyun, bildiğinizle amel etmedikçe, Allah size mükâfât vermez.”
“Kim bildiği ile amel ederse, Allah ona bilmediklerini de öğretir.”
Bir rivâyette: “Bilmediği ilme onu vâris kılar” buyurulmuştur.
İslâm âlimleri ve atalarımız, asırlarca gecelerini gündüzlerine katarak çok kıymetli kitaplar yazmışlar ve bunları kütüphânelerde gözleri gibi koruyup bizlere kadar ulaştırmışlardır. Bizlere düşen, bunları okuyup istifâde etmek ve gereğini yapmaktır.
İnşâallah yarın ve önümüzdeki hafta yazacağımız makâlelerimizde, [sebebini o zaman açıklayacağımız üzere], Arapça ve diğer yabancı dillerin öğrenim ve öğretimiyle alâkalı bazı husûslar üzerinde durmak istiyoruz...
Öğrendiklerini tatbîk etmenin önemi
Mukaddes dînimiz İslâmiyet, ilmiyle âmil olanların dünyâ ve âhirette yüksek derecelere nâil olacaklarını, amellerinin karşılığı olarak birçok mükâfâtlara kavuşacaklarını haber vermiştir. Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerde bunun birçok delîlleri vardır.
Cenâb-ı Hak, Kur’ân-ı kerîm’de, bizlerden, önce îmân etmemizi, yaptığımız her işin îmân ve i’tikâdımıza muvâfık olmasını, kendi rızâsına ve bizler için gönderdiği ahkâma uygun olmasını, emirleri yerine getirmemizi, nehiylerden de sakınmamızı emretmekte, böylece biz kullarına “amel-i sâlih”in ne olduğunu ve onları nasıl yapacağımızın yolunu da göstermiş olmaktadır.
Yüce kitâbımız Kur’ân-ı kerîmde, ilme değer verildiği kadar ilim ile âmil olmaya da değer verilmiştir. İşte bunun içindir ki, Kur’ân-ı kerîm’de amelin lüzûmu defalarca beyân buyurulmuştur. Nitekim amel hususunda 135 kadar âyet-i kerîme vardır. Bunlardan 25’inde “amel-i sâlih” adı verilen “her türlü iyi iş”ten bahsedilmektedir.
Cenâb-ı Hak, îmândan hemen sonra “sâlih amel”i zikrederek onun önemini açıkça belirtmiştir. Bu gerçeği beyân eden birçok âyet-i kerîme vardır [Bakara, 277; Mâide, 69; Kehf, 10; Mü’min, 40; Beyyine, 7; Asr, 1-3 gibi.]
Biz burada, bunlardan sâdece üçünün
meâl-i âlîlerini zikredelim:
“Kim Allah’a ve âhiret gününe îmân edip de sâlih amel işlerse (iyi amel ve harekette bulunursa), artık onların üzerine hiçbir korku yoktur. Onlar mahzûn da olmayacaklardır. “ (Mâide, 69)
“Kim de erkek olsun kadın olsun, (fakat) mü’min olarak sâlih (iyi) amel (ve hareket)de bulunursa, işte onlar, içinde hesâpsız rızıklara kavuşturulmak üzere, Cennete girerler.” (Mü’min, 40 )
“İnanan ve sâlih ameller yapanlar, halkın en hayırlılarıdır.” (Beyyine, 7)
Sevgili Peygamberimiz de (sallallahü aleyhi ve sellem) birçok hadîs-i şerîflerinde ilmi ile amel edenlerin, dünyâda ve âhirette nâil olacakları büyük mükâfâtlardan bahsetmiş, hattâ “İlmi ile âmil olana müjdeler olsun” buyurmuştur.
“Her kim ilmi ile amel ederse, Allah ona bilmediği ilimleri de öğretir.”
“Dinde âlim olanı Allah korur ve ummadığı yerden rızkını verir” hadîs-i şerîflerinde görüldüğü üzere, Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), âlim olmanın yolunun ilimle amel etmekten geçtiğini, ilmi ile âmil olan gerçek ulemânın vehbî ilim adı verilen ilme de nâil olacaklarını, rızıklarının ummadıkları yerlerden geleceğini bildirmişlerdir.
“Hayra delâlet eden, onu yapan (kişi) gibidir.”
“Her kim birisine bir ilim öğretir de, o kişi de o ilimle amel ederse, onun sevâbından eksiltilmeksizin aynı sevâp, öğretene de verilir.”
“Bir veya iki farzı öğrenip, onlarla amel eden, sonra da onları amel edecek birisine öğretene Allah rahmet eylesin.”
“Kişinin ilim öğrenip onunla amel etmesi ve sonra onu başkalarına öğretmesi sadakadandır” meâlindeki hadîs-i şerîflere baktığımızda, Sevgili Peygamber’imizin (sallallahü aleyhi ve sellem), bu hadîs-i şerîflerinde de ilmi ile âmil olmanın sevâp yönünden fazîletine işâret ettiğini görmekteyiz.
Yine ilmi ile âmil olanların sadaka ecrine nâil olacakları belirtilmiştir. Bütün bunların da ötesinde, ilmi ile âmil olanlara Allah’ın rahmeti tahsîs edilmek sûretiyle onlara en büyük pâye verilmiş olmaktadır.
Ehl-i Sünnetin reîsi, amelde mezheb imâmımız İmâm-ı A’zam (150/792) hazretleri buyuruyor ki: “İyi bil ki, uzuvların göze tâbi olması gibi, amel de ilme tabidir. Az amelle ilim, çok amelle birlikte olan cehâletten hayırlıdır. Bunun içindir ki, Allahü teâlâ: “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (Zümer, 9) buyurmaktadır.“
Dört hak mezhebten biri olan Şâfiî mezhebinin reîsi, büyük âlim İmâm-ı Şâfiî (rahimehüllah) hazretleri de bu mevzûda buyuruyor ki: “İlim, öğrenilen değil, yaşanandır. Yaşanmayan, kendisi ile amel edilmeyen ilim geçersiz akçe gibidir.“
Büyük fıkıh alimlerinden Süfyân es-Sevrî hazretleri ise şöyle buyuruyor: “İlim ameli davet eder. Eğer amel geldiyse ne güzel, gelmezse ilim de göçer gider.“
Selef-i sâlihînden bu konuda birçok söz rivâyet edilmiştir. Bunların hepsini burada nakletmeye yerimiz müsâit değildir; bugün örnek olarak birkaç tanesini zikretmiş bulunuyoruz.
Bu mühim konuda inşâallah yarın da bazı nakiller yapmak istiyoruz...
Abdullah İbn-i Mes’ûd hazretleri buyuruyor ki: Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) bir defasında “Ey Abdullah bin Mes’ûd!” buyurdu. Ben, üç defa: “Buyur ey Allah’ın Resûlu“ dediğimde, şöyle buyurdular: “İnsanların en fazîletlisi hangisidir? Bilir misin?”
Ben: “Allah ve Resûlu daha iyi bilir“ dedim.
(O zaman) buyurdular ki: “İnsanların en fazîletlisi, dînlerini öğrendiklerinde (ilimleriyle amel edip) amelce en üstün olanlardır.”
Merhûm Taşköprü-zâde (v.968/1560), âlimin ilminin gerektirdiğinin dışında hareket etmesi hâlinde, cezâsının câhilden fazla olacağını ifâde etmektedir. Zîrâ günâh işleyen câhil, sâdece o günâhının cezâsını alır. Fakat âlim günâh işleyince, günâhının cezâsını aldığı gibi, bu işi filân âlim yapmıştır deyip ona uyanların da günâhlarını alır.
Onun için, “ilmin kapısı” sıfatıyla tavsîf edilen Hazret-i Alî Efendimiz (radıyallahü anh) buyuruyor ki:
“İki kimse benim belimi bükmüştür. Birincisi, İslâmiyetin emir ve yasaklarını, şart ve edeplerini yapmakla vazîfeli olup, bunları bilmeyen câhillerdir.
İkincisi de, İslâmın nâmûs perdesini yırtan âlimlerdir. Bu ikinciler, ilimleriyle âmil olmayan ve böyle hareket etmekle insanları kendilerinden nefret ettiren âlimlerdir.“
Bu husûs, şu hadîs-i şerîfte ne güzel ifâde edilmiştir:
“Bir işte, câhile bir defa helâk ve korku varsa, âlime yetmiş defa vardır.” Görüldüğü gibi ilmi ile âmil olmamak, hakîkaten büyük bir noksanlık ve günâhtır.
Nitekim Peygamber Efendimiz muhtelif hadîs-i şerîflerinde buyuruyorlar ki:
“Kendisiyle amel edilmeyen her ilim, sâhibi için bir vebâldir.”
“Ümmetimin helâki, fâcir âlimler ve câhil âbidler yüzünden olacaktır.”
“İlim öğrenmeyene de, ilim öğrendikten sonra amel etmeyene de yazıklar olsun.”
“Kimin ilmi artar da, hidâyeti (güzel amelleri) artmazsa, o ancak Allah’tan uzaklaşmış olur.”
“İnsanlara hayrı öğretip kendini unutan, başkalarına ışık verip kendisini yakan kandil gibidir.”
“Kıyâmet gününde insanların azâb yönünden en şiddetlisi, Allah’ın, ilmiyle kendisini faydalandırmadığı âlimdir.”
“Kıyâmet günü birisi getirilip ateşe atılır. Karnındaki bağırsakları dışarı fırlar. Bu durumda değirmen merkebi gibi dönmeye başlar. Cehennemdekiler etrâfını çevirip sorarlar: Yahu bu hâlin ne böyle? Sen iyiliği emredip, kötülükten alıkoymaz mıydın? Evet öyle idim. İyiliği emrederdim, ama kendim yapmazdım; milleti münkerden alıkoyar, fakat kendim onu işlemekten çekinmezdim der. “ (Buhârî, Bed’ü’l-Halk, 9; Müslim, Zühd, 7)
“Cennet halkından birtakım kimseler, cehennemliklerden bazılarının yanlarına giderek, niçin cehenneme girdiniz? Vallahi biz ancak sizden öğrendiklerimiz sâyesinde cennete girdik deyince onlar, biz söylerdik, fakat söylediğimizi yapmazdık diye cevâb verirler.” (El-Heysemî)
“İlmi ile amel etmeyen âlim öyle azâba dûçâr olur ki, azâbının şiddetinden cehennem halkı (onun o felâketine üzüldükleri ve ona acıdıkları için) onu ziyâret ederler.”
“Kişi kıyâmet günü, ömrünü nerede tükettiğinden, ilmi ile nasıl amel ettiğinden, malını nereden kazanıp nereye sarf ettiğinden, vücûdunu nerede yıprattığından sorulmadıkça hiçbir yere adım atamaz.”
“Kıyâmet günü olduğu vakit, Allahü teâlâ, kullarının hesâplarını görmek için tecellî eder. Kullarının bütünü diz üstü çökmüş, şaşkın ve perîşân bir vaziyettedir. İlk hesâba çağırdığı, Kur’ân-ı kerîmi ezberleyen hâfızlardır.Onlardan her birine der ki:
-Resûlüme indirdiğim kitâbı sana öğretmedim mi?
-Evet öğrettin Ya Rabbî, der. Allahü teâlâ:
-Öyle ise, bu öğrendiğin ile ne amel ettin? diye sorar. Hâfız:
-Gece-gündüz senin rızan için okudum ve okuttum der.
Allahü teâlâ buyurur ki;
-Belki bunları yaparken (benim rızâmı değil, halkın teveccühünü arıyor ve) falanca ne okuyucudur? denmesini istiyordun ve hakîkaten de öyle dediler, buyurur...”
“İsrâ gecesinde, dudakları ateşten makaslarla kesilen birtakım insanlar gördüm. Siz kimsiniz? diye sordum. Onlar: Biz, iyiliği emreder, kendimiz yapmazdık. Fenâlıktan meneder, hâlbûki kendimiz yapardık diye cevâp verdiler.”
Cahil, alimi tanıyamaz
01.06.2009
Alim; sözlük anlamı olarak bilen, ilim sahibi demektir. Aynı zamanda, her şeyi bilen manasına Allahü teâlânın sıfatlarından birisidir.
Cehil; ilimsizlik, bilgisizlik demektir. İlimsiz, bilgisiz olana da cahil denir. İlimsizlik, bilgisizlik, dini bilgilerden haberi olmamak da, cehalettir.
İslam alimi olabilmek için, zamanın fen ve edebiyat bilgilerinde yetişmiş, Kur’an-ı kerimin ve yüzbinlerce hadis-i şerifin manasını ezberden bilen, İslam’ın yirmi ana ilmini ve bunların kolları olan seksen ilminde mütehassıs, uzman olmuş, tasavvufun yani evliyalığın en yüksek derecesine ulaşmış, yetişmiş, yetiştirebilen ve ictihad makamına yükselmiş olmak lazımdır. Bu özellikleri taşıyan kimseye, alim denir.
(Alimler peygamberlerin vârisleridir) hadis-i şerifindeki müjdelenen alimler, bu şekilde yetişmiş olan alimlerdir.
Cahil olduğu halde, cahilliğini bilmeyip, kendini alim zannedene, cehl-i mürekkeb denir. İsa aleyhisselam; “Sağırı, dilsizi, tedavi ettim. Ölüleri Allahü teâlânın izni ile dirilttim. Fakat cehl-i mürekkebin ilacını bulamadım” buyurmuştur.
İmam-ı Şa’bi hazretleri, ilimde olgunlaşmamış ve cehaletten kurtulmamış olanlardan sakınmak lazım geldiğini bildirir ve; “Fitne çıkaran alimden ve cahil abidden sakınınız. Çünkü bunların ikisi de fitnedir ve de çok tehlikelidir” buyururdu.
Abdullah-ı İsfehani hazretleri de, talebelerini ve sevenlerini hep ilme teşvik eder ve buyururdu ki:
“Hazret-i Ali; ‘Allahü teâlâya ilimsiz ibadet eden kimse, değirmene bağlı merkep gibidir. Gün boyunca yürür, fakat hep aynı yerindedir’ buyurmuştur.
Cahil de böyledir. Cehaletle, Allahü teâlâya çok çok ibadet eder. Fakat bu ibadeti, onun Allah indinde yakınlığını arttırmaz. Bazen kul çok ibadet yapar, fakat cahil olduğundan ibadeti emre uygun olarak yapamaz, dolayısıyle boşu boşuna yorulmuş, meşakkat ve zahmet çekmiş olur. Bir iş, ancak emrolunduğu şekilde yapılırsa, ibadet olur. Bu da ancak ilimle bilinir. Peygamber efendimiz; (İlim öğrenmek, her kadın ve erkek Müslümana farzdır) buyurdu. Buradaki ilim, ilm-i hal bilgisidir. İnsanı Allahü teâlânın rızasına ulaştırmayan, kavuşturmayan her ilim faydasızdır. Bu sebeple, ibadetlerin ancak ilimle doğru yapılabileceği anlaşılmaktadır.”
Alimi tanımak için alim ve evliyayı tanımak için de, veli olmak lazımdır. Bir cahilin, bir alime, bir mütehassısa dil uzatmasının kıymeti olamaz. Alimi, alim tanır, cahil tanıyamaz. Bir cahilin lehte ve aleyhteki sözlerine itibar edilmez. Bu sebeple dinimizi, dinini bilen, seven ve kayıran İslam alimlerinin ilmihal kitaplarından öğrenmeli, çoluk-çocuğa da öğretmelidir. Her Müslümanın birinci vazifesi bu olmalıdır. Kendilerine din adamı ismini ve süsünü veren, cahil, sapık kimselerin sözlerinden, yazılarından din öğrenmeye kalkışmak, kendini Cehenneme atmaktır.
Abdülehad Nuri hazretleri buyuruyor ki:
“İlimde mahir, dini meselelere gereği gibi vakıf olmayan, fakat alim sıfatını taşıyan cahil; ehl-i sünnet vel cemaat itikadı ile diğer dalalet ve bozuk itikadları birbirinden ayırmaya gücü yetmeyen, ihtilaflı meselelerin sadece bir tarafını bilip, diğer tarafından haberi olmayan ve yanlış düşüncesinde direten, ilmi ile amel etmeyen münafık sıfatlı kimseler, ahireti taleb edenleri bid’at ve dalalete düşürerek dinden ederler. Onun için; Allahü teâlânın emirlerine uyan, yaratıklarına şefkat eden, sırf Allah için doğru yolu gösteren İslam alimlerine uyup, cahil olanlardan çok sakınmalıdır.”
Netice olarak cahil bir kimse, ilim sahibi olanı tanıyamaz. Alim ise, cahili hemen tanır, çünkü daha önce o da cahildi. Fakat cahil, alimi tanıyamaz, çünkü daha önce alim değildi. Ahmed Cezeri hazretlerinin buyurduğu gibi:
“Cahil kimse, her ne kadar iyilere özense bile, bilgisi olmadığı ve rehbersiz olduğu için, merkebin gül ile kangal dikenini fark edemediği, ayıramadığı gibi, o da doğru ile eğriyi fark edemez, ayıramaz.”
Rehbersiz doğruya ulaşılamaz
30.03.2009
İnsanoğlu, önünde bir yol gösteren, Allahü teâlânın gönderdiği bir rehber olmadan kendi başına doğru yolu bulamamış, hep yanlış yollara sapmıştır. İnsan, kendisini yaratan büyük kudret sahibinin var olduğunu, aklı sayesinde anlamış, fakat ona giden yolu, rehbersiz olarak bulamamıştır. Peygamberleri işitmemiş veya o Peygamberin daveti kendilerine ulaşmamış olanlar, yaratıcıyı etraflarında aramışlar ve kendilerine en büyük faydası olan güneşi, yaratıcı sanarak ona tapmaya başlamışlardır. Daha sonra, büyük tabiat güçlerini, fırtınayı, ateşi, kabaran denizi, yanar dağları ve benzerlerini gördükçe, bunları yaratıcının yardımcıları zannederek, herbiri için birer suret yapmaya kalkmışlar ve bunlardan da putlar doğmuştur. Bunların gazabından korkarak, onlara kurbanlar kesmişler ve insanları bile bu putlara kurban etmişlerdir. Böylece her yeni hadise karşısında, putların sayısını da artırmışlardır. İslamiyet zuhur ettiği zaman Kâ’be-i muazzamada 360 put vardı.
Kısacası insan, bir rehber olmadan, her şeyin sahibi, yaratıcısı olan Allahü teâlâyı kendi başına bir türlü tanıyamamış, Ona giden yolu bulamamıştır. Bugün bile güneşe ve ateşe tapanlar mevcuttur ve bunlara da şaşmamalıdır. Çünkü rehbersiz, karanlıkta doğru yol bulunamaz. İsra suresinin 15. âyetinde mealen; (Biz, Peygamber göndererek bildirmeden önce azab yapıcı değiliz) buyurulmaktadır.
Allahü teâlâ, kullarına verdiği akıl ve düşünme kuvvetinin nasıl kullanılacağını onlara öğretmek, kendi birliğini onlara tanıtmak ve iyi işleri kötü, zararlı işlerden ayırmak için, dünyaya Peygamberler göndermiştir.
Peygamberler, insanlık sıfatları itibariyle bizim gibi insandırlar. Onlar da yer, içer, uyur ve yorulurlar. Diğer insanlardan farkları; çok akıllı olmaları, zekaları, muhakeme kuvvetlerinin çok üstün olması, tertemiz ahlaklı ve Allahü teâlânın emirlerini insanlara tebliğ edecek, bildirecek bir güçte bulunmalarıdır.
Peygamberler, en büyük rehberlerdir. İslam dinini tebliğ eden, en son ve en üstün peygamber, Muhammed aleyhisselamdır. Kitabı da, Kur’an-ı kerimdir. Muhammed aleyhisselamın sözlerine, Hadis-i şerif denir.
Kur’an-ı kerim ve hadis-i şerifler yanında bize rehberlik eden büyük din âlimleri de vardır. İnsan, iyi bir Müslüman olmak için İslam dininin kitabı olan Kur’an-ı kerimi okuyarak ve hadis-i şerifleri inceleyerek doğru yolu bulamaz mı diye bir düşünce hatıra gelebilir. Böyle düşünmek çok yanlıştır. Çünkü, din hakkında hiç bilgisi olmayan bir kimse, bir rehber olmadan Kur’an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin derin manasını anlayamaz. En mükemmel sporcu bile, yüksek bir dağa çıkarken kendisine bir rehber arar. Bir büyük fabrikada mühendislerin yanında ustabaşılar ve ustalar vardır. Böyle bir fabrikaya ilk giren işçi, önce ustalarından, sonra ustabaşılarından işinin inceliğini öğrenir. Bunları öğrenmeden, mühendis ile temas ederse, onun sözlerinden, hesaplarından hiçbir şey anlamaz. Çok iyi silah kullanan bir kimse bile, kendisine verilen yeni bir silahın nasıl kullanılacağı kendine öğretilmeden, onu doğru kullanamaz. Bunun içindir ki, din ve iman işlerinde, Kur’an-ı kerim ve hadis-i şerifler yanında kendilerine Mürşid-i kâmil ismi verilen büyük din âlimlerinin eserlerinden faydalanmak gerekmektedir.
İslam dinindeki Mürşid-i kâmillerin en üstünleri, dört mezheb imamlarıdır. Bunlar, imam-ı a’zam Ebu Hanife, imam-ı Şafi’i, imam-ı Malik ve imam-ı Ahmed bin Hanbel hazretleridir.
Netice olarak, Kur’an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin manalarını doğru olarak öğrenmek için, bu âlimlerin kitaplarını okumak lazımdır. Bunların kitaplarını açıklayan binlerce âlim gelmiştir. Bu açıklamaları okuyan, İslam dinini doğru olarak öğrenir. Bu kitapların hepsindeki iman bilgileri aynıdır. Bu doğru imana Ehl-i Sünnet itikadı, inancı denir. Sonradan uydurulan, bunlara uymayan bozuk, sapık inanç yollarına ise, Bid’at ve Dalalet yolları denir.
Dinimizi kimden öğrenmeli?
18.01.2009
Müslüman olmak yani Allahü teâlânın varlığını, bir olduğunu, kudretini, sıfatlarını anlamak için, kimseyi taklide ihtiyaç yoktur. Fen bilgilerini iyi öğrenen, aklı başında bir kimse, yalnız düşünmekle, Allahü teâlânın var olduğunu anlar, imana kavuşur. Eseri görerek müessirin yani eseri yapanın varlığını anlamamak, ahmaklık olur. Her insanın böyle düşünerek imana gelmesini dinimiz emretmektedir.
Yeni Müslüman olan veya akıl ve baliğ olan Müslüman evladının, önce Kelime-i şehadeti söylemesi, bunun manasını öğrenip, inanması lazımdır. Sonra, Ehl-i sünnet alimlerinin kitaplarından iman edilmesi lazım olan bilgileri öğrenip, bunlara inanması gerekir. Daha sonra Ehl-i sünnetin dört mezhebinden birinin kitaplarındaki fıkıh bilgilerini yani İslam’ın beş şartını, helal, haram olan şeyleri öğrenmesi, bunlara inanması ve uygun yaşaması lazımdır. Bunları öğrenmek ve uymak lazım olduğuna inanmayan, ehemmiyet vermeyenin imanı gider. Ehl-i sünnetin dört mezhebinden birinde olmayan kimsenin imanı bozulur. Ya bid’at sahibi veya imanı gidip mürted olur. Bunun her ikisi de, tövbe etmeden ölürse, Cehenneme gider.
Kalb hastalıklarından birisi de, kişinin, tanımadığı kimseleri taklit etmesidir. Ehl-i sünnet alimi olduğu anlaşılmayan kimsenin sözlerinin, kitaplarının yaldızlı, ateşli propagandalarına aldanarak, buna tabi olmak caiz değildir. Nasıl kimse olduğunu araştırmadan, onu güvendiği kimselere sormadan, itikadında, sözlerinde ve ibadetlerinde ona uymak, insanı felakete götürür. Hadika isimli kitapta buyuruluyor ki:
“İtikatta, taklit ederek, işittiğine iman etmek caiz ise de, inceleyip araştırmadığı için, günah işlemiş olur. Amelde, ibadetlerde, araştırmadan, bir mezheb imamına tabi olmak, sözbirliği ile caizdir. Herhangi bir din kitabını okuyarak ve din adamı geçinen herkese sorup anlayarak, din bilgisi öğrenmek caiz değildir. Din adamı denilenler arasında cahiller, din bilgisi olarak kendi düşüncelerini yazan zındıklar, fasıklar, münafıklar, İslamiyet’i içeriden yıkmak isteyenler ve bunlara alet olarak geçinenler her zaman vardı. Hakiki din adamı olmak için, hem ilim, hem amel, hem de ihlas, yani takva lazımdır. Din adamının, insanı saadete kavuşturabilmesi için, en önce Ehl-i sünnet itikadında olması lazımdır. Eshab-ı kiramın izinde bulunması ve icma-i ümmete uyması lazımdır.”
Müslümanın, amellerde, ibadetlerde, ictihad derecesine yükselmiş olan alimlerden birini seçerek, her işinde bunu taklit etmesi lazımdır. Dört mezhepten biri taklit edildiğinde, maksat hasıl olur.
İctihad, Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açıkça bildirilmemiş, kapalı bildirilmiş olan bilgileri anlamak, açıklamak demektir. İctihad yapmak şartlarına malik olan derin alimlere, Müctehid denir. Hicretten dörtyüz sene sonra, müctehid yetişmemiştir. Zaten Müctehide ihtiyaç da kalmamıştır. Çünkü Allahü teâlâ ve Onun Resulü Muhammed aleyhisselam, kıyamete kadar, hayat şekillerinde ve fen vasıtalarında yapılacak değişikliklerin, yeniliklerin hepsine şamil olan hükümlerin hepsini bildirmişlerdir. Müctehidler de, bunların hepsini anlayıp, açıklamışlardır. Sonra gelen alimler, bu hükümlerin, yeni hadiselere nasıl tatbik edileceklerini, tefsir ve fıkıh kitaplarında bildirirler. Müceddid denen bu alimler, kıyamete kadar mevcut olacaklardır. “Fen vasıtaları değişti. Yeni hadiselerle karşılaşıyoruz. Din adamları toplanarak yeni tefsirler yazılmalı, yeni ictihadlar yapılmalıdır” diyerek, değişiklikler yapmak lazım olduğunu savunanların İslam düşmanı oldukları anlaşılır.
Netice olarak, alim görünen ve din adamı denilen herkesin sözüne veya kitabına uyarak amel etmek caiz değildir. Ehl-i sünnet alimlerinin kıymetli kitaplarından toplanmış, tercüme edilmiş fıkıh, ilmihal kitaplarını okumalıdır. Böyle tercüme edilmemiş, kafadan yazılmış ilmihal kitaplarını ve uydurma tefsirleri okumak, insanı dünya ve ahiret felaketlerine sürükler.
İslamiyet, nakil yoluyla öğrenilir
03.05.2009
Allahü teâlâ, Resulullah efendimizi, Kur’an-ı kerimi tebliğ etmek, öğretmek için gönderdi. Eshab-ı kiram, Kur’an-ı kerimdeki bilgileri Resulullah efendimizden işiterek ve sorarak öğrendiler. Enbiya suresinin 7. âyet-i kerimesinde mealen; (Bilmediklerinizi, zikir sahiplerinden sorunuz!) buyurulmuştur. Zikir, ilim demektir. Bu âyet-i kerime, bilmeyenlerin, âlimleri bulup onlardan sorup, öğrenmelerini emretmektedir.
Din âlimleri de, sorup öğrenme ve nakletme yolunu takip ederek Eshab-ı kiramdan öğrendiler. Bütün Müslümanlar da, müctehid olan bu âlimlerden ve bunların kitaplarından öğrendiler. Peygamber efendimiz; (Ey insanlar, biliniz ki, ilim âlimden işiterek öğrenilir) buyurmuştur.
Müslümanların bilmesi, öğrenmesi lazım olan bilgilere Ulum-i islamiyye, müslümanlık bilgileri denir. Bu bilgilerin kimisini öğrenmek farzdır, kimisini öğrenmek sünnet, bir kısmını öğrenmek de mubahdır.
İslam bilgileri, iki büyük kısma ayrılır:
Birincisi Ulum-i nakliyye yani din bilgileridir. Ehl-i sünnet âlimleri, bu bilgileri, Edille-i şer’ıyye denilen dört kaynaktan edinmişlerdir. Nakil yolu ile edinilen bu bilgiler, çok yüksektir. Aklın, insan dimağı gücünün dışında ve üstündedir. Bunlar, hiçbir zamanda, kimse tarafından değiştirilemez. Bu bilgiler, sorarak ve nakil yolu ile öğrenilir. Peygamber efendimiz; (İlim hazinedir. Anahtarı, sorup öğrenmektir) buyurmuştur.
İslam bilgilerinin ikinci kısmı Ulum-i akliyyedir ki, matematik, mantık ve tecrübi bilgilerdir.
İslam dini, çok sağlam esaslar üzerine kurulmuş, dünyanın her tarafına hatta zamanımıza kadar hiç değiştirilmeden gelmiş ve yayılmıştır. Diğer dinlerin hiçbiri böyle sıhhatli bir şekilde nakledilememiş ve korunamamıştır.
İnanılacak olan iman bilgilerini doğru olarak öğrendikten sonra, helal, haram, farz, vacib, sünnet, mendub ve mekruh olan şeyleri de, Ehl-i sünnet âlimlerinin nakil yolu ile yazdıkları fıkıh kitaplarından öğrenmek ve bunlara uymak lazımdır. Bu âlimlerin üstünlüklerini anlayamamış olan cahillerin, kendi kafalarına göre yazdıkları kitaplardan öğrenmemelidir. Zira itikat edilecek şeylerde Ehl-i sünnete uymayan inanışı olan bir Müslüman, ahirette Cehenneme girmekten kurtulamaz. İmanı doğru olan bir Müslümanın, ibadetinde gevşeklik olursa, tövbe etmese bile, affedilebilir. Affedilmese bile, azab çektikten sonra, Cehennemden kurtulur. Bunun için işin başı, itikadı düzeltmektir. Ubeydullah-i Ahrar hazretleri; “Bütün keşifleri, kerametleri bana verseler, fakat, Ehl-i sünnet vel cemaat itikadını vermeseler, kendimi harab bilirim. Keşif ve kerametim olmasa ve kabahatim çok olsa, fakat Ehl-i sünnet ve cemaat itikadını ihsan eyleseler, hiç üzülmem” buyurmuştur.
Ebü’l-Abbas-ı Mürsi hazretleri, sohbetlerinde hep hocasından nakiller yapardı. Bunun sebebi sorulduğunda buyurdu ki:
“Eğer istesem; Allahü teâlâ buyurdu ki, Resulullah efendimiz buyurdu ki, ben diyorum ki... diyerek nefesler adedince, pekçok şey anlatırım. Yani Allahü teâlânın izni ile ilmim o kadar genişledi. O kadar çok şey biliyorum, fakat bütün bunları öğrenmeme, bu dereceye yükselmeme vesile, vasıta olan mübarek hocama karşı edebe riâyet ederek, edepte noksanlık olmaması ve daha çok ihsanlara kavuşmak için, hep hocamdan naklederek konuşuyorum. Layık ve uygun olan da budur.”
Netice olarak din bilgileri, nakil yolu ile yani önce gelenlerden haber almakla öğrenilir. Fen bilgileri ise, tecrübe, deney yolu ile öğrenilir. Tecrübe, deney, fen bilgilerinde olur, din bilgilerinde olmaz. Ebu Ali Dekkak hazretlerinin buyurduğu gibi:
“Kendiliğinden yetişen ağaç, yaprak verir. Fakat meyve vermez. Verse de tatsız olur. İnsan da böyledir. Hocası olmayan kimseden hiçbir şey hasıl olmaz. Ben söylediklerimi kendiliğimden söylemiyorum. Bu anlattıklarımı hocam Nasrabadi hazretlerinden öğrendim. Onun hocası Şibli hazretleri ve o da, bu bilgileri Cüneyd-i Bağdadi hazretlerinden öğrenmiştir.”
Şeytanın maskarası olmamak için
Dini tam olarak yaşayabilmek için, dinin emir ve yasaklarını çok iyi bilmek lazımdır. Bunun için dinimiz ilme ve âlime çok önem vermiştir. Hadis-i şerifte, “Şeytana karşı bir fakih, bin abidden (çok ibadet yapandan) daha kuvvetlidir” buyuruldu. Çünkü fakih, dinini bilen kimsedir, âlimdir. Bilen kimsenin kaldırılması, yoldan çıkartılması çok zordur. Peygamber efendimiz, “Âlimin âlim olmayana üstünlüğü, peygamberin ümmetine üstünlüğü gibidir” buyurmuştur. Dinin emir ve yasaklarını ve bunların önemini bilen kimse, şartlar ne olursa olsun, dine aykırı iş yapmaz. Bilmeyen, kötü kimselerin, şeytanın maskarası olur. Bunun geçmişte örnekleri çoktur:
Eski kavimlerde vaktinin çoğunu ibâdet ile geçiren, “Âbid Bersîsâ” isminde genç biri vardı. Bu kimsenin duâsı makbûl idi. Ne için duâ etse kabûl edilirdi. Bunun için her sıkıntısı olan ona gider, duâ isterdi. Hasta olan kimselere de duâ ediyor, duâsı sebebiyle hastalar şifâ buluyordu.
En tehlikeli tuzak!
Şeytanların başı İblis, bu âbidi yoldan çıkarmayı düşündü. Fakat ne kadar uğraştıysa buna muvaffak olamadı. Bu işi neticelendirmek için bütün kurmaylarını toplantıya çağırdı. Onlara dedi ki:
-Şu Âbid Bersîsâ, nice zamandır bize meydan okuyor. Onu bir türlü yoldan çıkartamadık, acze düştük. Bu işi hanginiz başarabilir.
İblisin önde gelen adamlarından birisi söz isteyerek dedi ki:
-Ben bu işi üzerime alıyorum. Artık bu işi hâllolmuş bilin. Kısa zamanda sizi memnun edecek, neticeyi takdim edeceğim.
Âbid’i yoldan çıkarmayı üzerine alan şeytan, toplantıdan çıkar çıkmaz bir eve gitti. Gittiği evin sahibi, hâli vakti yerinde zengin bir kimseydi. Güzel de bir kızı vardı. Şeytan, işe önce bu kızdan başladı. Çeşitli evhamlar, vesveseler vererek kendisini hasta olduğuna inandırdı. Kızı hastalık hastası yaptı.
Kızlarının hasta olduğunu gören ana-babası onu tedâvi ettirmek istediler. Bu tedâvinin yapılması için de hatırlarına, meşhur Âbid Bersîsâ geldi. Kızlarını alıp, doğruca Âbid’in evine vardılar. Âbid kızın şifâ bulması için duâ etti. Kız rahatladı, hiçbir hastalık alâmeti kalmadı. Neşe içinde evlerine geri döndüler.
Şeytan bir zaman sonra, tekrar kızın yanına varıp, ona yine hasta olduğuna dair vesveseler vermeğe başladı. Kız eski hâline döndü. Ana-babası kızlarını tekrar alıp, Âbid’e gittiler. Şeytan yolda giderken, bunlara “Eğer kızınızı birkaç gün Âbid’in yanında bırakırsanız hastalığı tamamen geçer. Aksi takdirde, sık sık getirip götürmeniz gerekir” diye vesvese verdi.
Neticede, kızlarını orada bırakmaya karar verdiler. Fakat Âbid bunu kabûl etmedi. Çünkü, Âbid evinde yalnız kalıyordu. Gündüzleri oruç, geceleri de namaz kılarak geçiriyordu. Dünya ile ilgisi kalmamıştı. Bunun için kızı kabûl etmek istemedi.
Fakat, ana-babası çok ısrar ettiler: “Kızımızın sana bir zararı olmaz. İbâdetlerine engel teşkil etmez. Sen zaman zaman okur, ona duâ edersiniz. Biz senin ve onun bütün masraflarını karşıladığımız gibi, ayrılırken de fazlasıyla dünyalık bırakacağız” dediler.
Genç Âbid, âlim olmadığı için iki gencin, ateş barut misali bir arada kalmalarının başına ne belalar açacağını düşenemedi. Çok ısrar ettikleri için, iyi niyetle kızı evde bıraktı. Halbuki iyi niyetle de olsa haram işlenemezdi.
Kız az zaman sonra şeytanın da tahrikiyle, Âbid’in dikkatini çekecek şeyler yapmağa başladı. Önceleri Âbid buna aldırış etmedi. Fakat şeytan kızı rahat bırakmıyordu, devamlı Âbid’e karşı tahrik ettiriyordu. Önceleri kızın güzelliğini pek fark etmeyen Âbid, kızın eşsiz güzelliğini görünce, o da nefsine mağlup oldu.
Avucunun içine aldı
Bu defa da Âbid’e vesvese vermeğe başlayan şeytan: “Senin çok sevapların var. Cenâb-ı Hak affedicidir, günâh ne kadar büyük olursa olsun, affeder, kızla beraber olduktan sonra tövbe edersin. Bir defacık işlenen günâhtan ne çıkar” şeklinde telkinde bulunuyordu.
Âbid, nefsiyle ve şeytanla epey bir mücadele ettikten sonra, teslim bayrağını çekti sonunda, kızın arzusunu yerine getirdi.
Daha sonra kendine geldiğinde, yaptığı işten utanmaya pişmanlık duymaya başladı. Rûhî bunalıma düştü. Tuttuğu oruçları, sabaha kadar kıldığı namazları bırakmış şimdi ne yapacağım, endişesine düşmüştü. Âbid’in bu durumu şeytan için kaçırılmayacak bir fırsattı. Zaten bu hâle düşmesini dört gözle bekliyordu. Hemen ona akıl hocalığı yapmaya başladı. (Devamı yarın)
Şeytanın maskarası olan Bersîsâ’nın hazin sonu
Dün de bahsettiğimiz gibi, Şeytan “Âbid Bersîsâ”nın dünyalık arzusunun ve nefsi duygularının harekete geçmesi ile oluşan perişan hâlini fırsat bilerek, ona şu aklı verdi:
“Sen zina yaparak kötü bir iş yaptın. Yaptığın bu kötü iş başkaları tarafından duyulursa, halk nazarında rezil-rüsva olursun. Ayrıca kanunun pençesine düşüp yaptığının cezasını en ağır şekilde çekersin. Şimdi senin bir tek kurtuluş yolun kaldı. Bunu yaparsan kurtulursun, yoksa hâlin perişan olur. Bu işten kurtulmanın yolu, kızı öldürüp, gizlice gömmendir. Ana-babası kızı almağa geldiklerinde, hastalıktan öldüğünü ve defnedildiğini söylersin. Zaten senden böyle bir kötü iş beklemedikleri için sana inanırlar. Dürüstlüğün, dindarlığın herkesçe malumdur. Bunun için hâdiseyi araştırma isteğinde bulunmazlar!..”
Şeytanın verdiği bu telkinler, Âbid’in aklına yattı. Başka türlü bu sıkıntıdan kurtulamam diye düşündü. Hemen şeytanın bu fikrini tatbike başladı. İşlediği çirkin suçu yok etmek maksadıyla, kızın üzerine atıldı. O’nu boğarak öldürdü. Sonra da gece kimse görmeden evinin bahçesine gömdü.
Yalanın sonu yok
Bir müddet sonra, kızın anası ile babası kızlarını almaya geldiler. Âbid onlara; “Başınız sağ olsun. Kızınız hastalıktan kurtulamayıp vefât etti. Cenazesi, bekletilmesi uygun olmadığı için hemen kaldırıldı. Size sabır tavsiye ederim, ölen ile ölünmez” diyerek onları teselli etti.
Kızın ana-babası, Âbid’den hiçbir kötülük beklemedikleri için, çok üzülmekle beraber, bir şey söylemeden perişan hâlde oradan ayrıldılar. Âbid onların gitmelerinden sonra rahat bir nefes aldı. Aklınca tehlikeyi atlatmış, halka rezil-rüsva olmaktan kurtulmuştu.
Şeytan bu defa da, üzüntü içinde olan kızın ana-babasına vesvese vermeğe başladı. “Kızınızın başına ya kötü bir iş geldiyse, siz araştırmadan Âbid’in sözüne inanıp döndünüz. O da bir insan, yanlış iş yapabilir. Nefsine uyabilir. İşin mahiyetini öğrenmekle bir zararınız olmaz. Yâ başına bir iş gelmişse, suçlu cezasını çekmelidir.”
Bu telkin devamlı zihinlerini meşgul etmeye başladı. Nihayet dayanamayıp, Âbid’i şikayet ettiler. Yapılan tahkikatta, cinayet olduğu ortaya çıktı. Âbid suçunu itiraf etti. Kızın cesedi gömülen yerden çıkartılarak muâyene ettirildi. Boğularak öldürüldüğü tespit edildi. Yapılan muhakeme sonunda Âbid idâma mahkum edildi.
Âbid, sakin bir şekilde cezasının infaz edileceği günü beklemeğe başladı. Şeytan yine devreye girdi. Çünkü onun esas maksadı, günâh işletmek değil, îmânsız ölmesini sağlamaktı. Zaten şeytanların bütün maksatları bu hedefe yöneliktir.
Hemen Âbid’in yanına varıp; “Senin bu hâllere düşmene ben sebep oldum. Sana çeşitli vesveseler vererek perişan ettim. Şimdi bu hâlini görünce çok üzüldüm. Yaptıklarıma pişman oldum. Ne yapıp yapıp seni kurtarmak istiyorum. Zararın neresinden dönülürse kârdır. Ben bu defa da onlara, kızın başkaları tarafından öldürülebileceği hususunda vesvese veririm. Çeşitli, aldatmaca delillerle bunu ispat ederim. Böylece seni idâmdan kurtarmış olurum. Ancak bunları yapabilmem için senden bir isteğim var?”
Âbid sordu:
- Peki benden istediğin nedir?
- Senden fazla bir şey istemiyorum. Bana secde edersen, bu iş hâllolmuş olur. Bu kadarcık bir iş sebebiyle seni ölümden kurtaracağım.
Artık tamamen şeytanın kontrolüne giren Âbid, onun bu teklifini de yerine getirdi. Böylece şeytan maksadına kavuşmuş oldu. Cenâb-ı Hakkın la’netlediği şeytana secde etti.
Âlimin âbide üstünlüğü
Âbid’in karşısına geçen şeytan, zafer kazanmış bir komutan edasıyla ona seslendi:
- Şimdi ben senden uzağım. Beraberliğimiz buraya kadardı. Artık ben maksadıma ulaştım. Senin dünyanı ve âhiretini perişan ettim. Bana tâbi olanların akıbeti budur.
Âbid asıldıktan sonra şeytan gidip, İblis’e müjdesini verdi. İblis ona;
- Seni tebrik ederim. Sen artık benim güvendiğim, elemanımsın. Bütün önemli işlere seni göndereceğim, dedi.
Genç Âbid, âlim biri olsaydı veya bir âlime tabi olsaydı, ona danışarak iş yapsaydı başına bu işler gelmezdi. Bunun için Peygamber Efendimiz, âlimin önemini pek çok hadis-i şeriflerinde bildirmişlerdir:
“Âlimin âbide üstünlüğü, dolunayın, yıldızlara olan parlaklığı gibidir.”
“Âlim, âbidden yetmiş derece üstündür. Bid’at, bir kötülük ortaya çıkınca âlim, halkı ikaz eder. Âbid bid’atten habersiz, ibadetle meşgul olur. Bu bakımdan da âlim, âbidden kıymetlidir.”
“İlmim eksik kalmasın!”
Cenab-ı Hakkın rızasını, insanlara faydalı olmayı kendilerine gaye edinen hakîkî İslâm âlimleri, ilim öğrenmek için her şeylerini terk etmişler. İmkansızlıklara rağmen binlerce talebe yetiştirmişlerdir. Mum ışığında, binlerce cild kitap yazarak bizlere miras bırakmışlardır. Bizler ise her türlü teknolojik imkanlara rağmen bunları okuyup istifade etmekten aciziz.
İmâm-ı Ebû Yûsüf hazretlerinin onbeş yaşında oğlu vardı. Bu çok sevdiği oğlu bir gün ansızın vefât etti. Bu üzüntülü halinde bile talebesine, “Defin işini size bıraktım. Ben üstâdımın dersine gidiyorum. Bugünkü dersi kaçırmayayım” dedi. Ciğerpâresi olan, oğlunun cenâzesinde “ilmim eksik kalmasın” diye bulunmadı.
Hazret-i imâmı vefâtından sonra rüyâda gördüler. Cennette, büyük bir köşkün karşısında duruyordu. Köşkün yüksekliği Arş’a varmıştı. “Bu köşk kimindir?” diye sorduklarında, “Benimdir” buyurdu. “Buna nasıl kavuştun” diye sorulunca, “İlim ve ilim öğrenmeye ve öğretmeye olan muhabbetim ile” buyurdu
Hirevî hazretlerinin çocuklarından en büyüğü takvâ sâhibi âlim bir kimse idi. Vefât ederken babası, yastığı başında idi. Vefât edince, üstünü örttü. Medreseye gelip, her zamanki dersini aksatmadan bir cüz hadîs dersi verdi. Sonra medreseden çıkıp defin işine başladı.
Defin işlerinden önce ders vermesinin sebebi sorulduğunda, “Oğlumun eceli geldi. Vefât etti. Bu iş Allahü teâlânın rızâsı ile olduğu için, ben de râzı oldum. Başka bir çâre bilmiyorum. Allahü teâlânın kazâsı ve emri böyle oldu. Bunun için talebelerimi dersten mahrum bırakamazdım” buyurdu.
İlim ehlinin yanında bulunmanın fazîlet ve derecesi çok büyüktür. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: “Bir kimse din âlimlerinin ve sâlihlerin yanî İslâmın beş şartını devam üzere yapanların yanına gitse, her bir adımına Hak teâlâ, kabûl olmuş nâfile bir hac sevâbı ihsân eder. Zîrâ, âlimleri ve sâlihleri Hak teâlâ sever. Allahü teâlânın evi olsaydı, bu kimse o evi ziyâret eyleseydi, ancak bu sevâbı kazanırdı.”
Hassân bin Atıyye hazretlerinin rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte, “Âlimin ölümüne üzülmeyen, münâfıktır. İnsanlar için, bir âlimin ölümünden daha büyük musîbet yoktur. Bir âlim ölünce, gökler ve göklerde olanlar, yetmiş gün ağlar” buyuruldu.
Enes bin Mâlik’in haber verdiği hadîs-i şerîfte, “Âlime haksız olarak hakâret eden kimseyi, Allahü teâlâ, bütün insanlar arasında hakîr, rezîl eder. Âlime hürmet eden kimseyi, Allahü teâlâ, Peygamberler gibi azîz eder, şereflendirir” buyuruldu.
Başka hadîs-i şerîfte de, “Bir kimse, âlimin sesinden yüksek sesle konuşursa, Allahü teâlâ, onu dünyada ve âhirette hakîr eder” buyuruldu.
Görülüyor ki, hakîkî âlimlere hürmet etmek lâzımdır.
Âlimim diyen herkesi de böyle kabul etmek günümüz için yanıltıcı olur. Çünkü, bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Kıyâmete yakın hakîkî din bilgileri azalır. Câhil din adamları, kendi görüşleri ile fetvâ vererek, insanları doğru yoldan saptırırlar.”
Yine, hadîs-i şerîfte, “Bir zaman gelir ki, insanlar din adamından sokakta rastladıkları eşek ölüsünden kaçar gibi kaçarlar” buyuruldu.
İyi bilinmeli ki, insanı dalâletten, kötü yoldan ancak ilim kurtarır. Rehber olmadan doğru yola kavuşulamaz. Artık ahir zamandayız; gerçek âlim neredeyse kalmadı. Bunun için, geçmişte Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdığı doğru din kitaplarını arayıp, bulmak bunları okuyarak dünyamızı ve ahiretimizi kurtarmak zorundayız.
İlim hocadan öğrenilir
Sual: Hiçbir âlimden ders almadan, hiçbir müctehide tâbi olmadan ilhamla din öğrenilir mi? İlham dinde senet midir?
CEVAP: Din kitaplarında deniyor ki:
İslam dini dört vesika ile bizlere gelmiştir. Bu dört vesikaya (Edille-i şerıyye) denir. Bunların dışında kalan her şey bid’attir, zındıklıktır ve dinsizliktir. Tasavvuf büyüklerinin, yani büyük evliya zatların kalblerine gelen ilhamlar, keşifler, ahkam-ı İslamiye için senet ve vesika olamaz. İlhamların doğru olup olmadığı, İslamiyet’e uygun olup olmamaları ile anlaşılır. Tasavvufun, vilayetin yüksek tabakalarında bulunan evliya da, ilmi olmayan, aşağı derecelerdeki Müslümanlar gibi, bir müctehide tâbi olmak mecburiyetindedir. Bâyezîd-i Bistami, Cüneyd-i Bağdadi, Celaleddin-i Rumi ve İbni Arabî gibi evliya, herkes gibi, bir mezhebe tâbi olarak yükselmişlerdir. Bugün din bilgileri, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından öğrenilir. İlham ile, ilim elde edilmez. (S. Ebediyye)
İslamiyet’in hükümleri ilham ile anlaşılmaz. Evliyanın ilhamı başkalarına hüccet, senet olamaz. İlhamın doğruluğu, İslamiyet bilgilerine uygun olmalarından anlaşılır. Fakat, evliya olmak için, İslamiyet bilgilerini öğrenmek ve bunlara uymak şarttır. İslamiyet’e sarılmayan, bid’atten sakınmayan kimsenin kalbine ilham gelmez. Bunun söyledikleri, nefisten ve şeytandan gelen bozuk şeylerdir. İslamiyet bilgileri, rüya ile de anlaşılamaz. (Faideli Bilgiler)
İlim ancak üstaddan öğrenilir. İlmi, kendi kendine kitaptan öğrenenler çok yanılır, yanlışı, doğrusundan çok olur. Bugün, ictihad edecek kimse yoktur. İmam-ı Rafii ve İmam-ı Nevevi ve İmam-ı Razi dediler ki: Bugün hiç müctehid kalmadığında âlimler söz birliğine varmıştır. (Müslümana Nasihat)
Hülasa fetva kitabında, (Fıkıh kitabı okumak, geceleri namaz kılmaktan daha sevaptır) deniyor. Çünkü, farzları, haramları, [Ehl-i sünnet âlimlerinden veya onların yazmış oldukları] kitaplardan öğrenmek farzdır. Kendisi yapmak ve başkalarına öğretmek için fıkıh kitapları okumak, tesbih namazı kılmaktan daha sevaptır. İslam bilgileri, ancak üstaddan ve kitaptan öğrenilir. İslam kitaplarına ve rehbere lüzum yoktur, [bana ilham geliyor, ben direkt Allah’tan öğreniyorum] diyenler yalancıdır, zındıktır. Müslümanları aldatmakta, felakete sürüklemektedir. Din kitaplarındaki bilgiler, İslam âlimleri tarafından Kur’an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden çıkarılmıştır. (Hadika s.365)
İbadetlerin yapılması ve bütün İslam bilgileri, üstaddan öğrenmekle elde edilir. Bu bilgiler, ilham ile hasıl olsaydı, Peygamberlere ve kitaplara lüzum olmazdı. (Hadika s.378)
Üç hadis-i şerif meali şöyledir:
(İlim üstaddan öğrenilir.) [Taberani]
(Ey insanlar, biliniz ki, ilim âlimden işiterek öğrenilir.) [Hadika]
(Âlimden ilim öğrenmek, teheccüd namazı kılmak gibidir.) [Hadika]
İmam-ı Ebu Yusuf’un çok sevdiği bir oğlu vardı. 15 yaşında iken ansızın vefat etti. Talebelerine, (Defin işini siz yapın. Ben üstadımın dersine gidiyorum. Bugünkü dersi kaçırmayayım) dedi. İmam-ı Ebu Yusuf’u vefatından sonra rüyada gördüler. Cennette, büyük bir köşkte idi. Bu köşke nasıl kavuştun denilince, (İlim öğrenmeye ve öğretmeye olan sevgim ile) buyurdu. (İslam Ahlakı)
İlim ve amel münâsebeti...
İmân ve İslâm esâslarını bilip tatbîk edecek, ibâdet yapacak kadar ilim öğrenmek her Müslüman için zarûrîdir, âkıl-bâliğ, erkek-kadın her Müslümânın üzerine farz-ı ayındır...
“İlim öğrenmek (erkek ve kadın) her Müslümâna farzdır” hadîs-i şerîfine burada dikkatlerinizi çekiyoruz. Bu hadîste, “falân okulu bitirmek, filân diplomayı elde etmek farzdır” denilmiyor, ilim öğrenmekten bahsediliyor. Binâenaleyh ilim sadece mektepte değil, okul dışında da öğrenilebilir. Zâten mektebi bitirdiği hâlde, ilim tahsîline husûsî olarak, şahsî çalışmalarıyla devâm etmeyen insanlar, boş kalmaya mahkûmdurlar. Herkesçe bilindiği gibi, mektep ve medreselerde talebeye sâdece birer anahtar verilir. Bu anahtarı alan öğrenciler, içerisinde ilim hazînesi bulunan kapıları açtıkları takdîrde, ilim öğrenebilirler. Aksi takdirde, sadece etiket elde edilmiş ve diploma hammâllığı yapılmış olur.
İlim öğrenmek için çalışmak gerekir. Zâten bir hadîs-i şerîfte de: “İlim, ancak teallüm iledir” buyurulmuştur. Mal ve mülk, herhangi bir kimsenin eline, çalışmadığı hâlde, meselâ mîrâs yoluyla geçebilir, ama ilim böyle değildir. Bütün İslâm târihi boyunca, ilim öğrenmek için, İslâm âleminin her tarafındaki meşhûr ilim merkezlerine ve şöhretli âlimlerin huzûrlarına gitmek, önemli bir şart olarak görülmüştür. İlme başlayan her kimse, zamanında okunması âdet olan ilimleri okumuştur.
Şurası bir hakîkattir ki, okuyan ve okumasından istifâde edebilen insanlar, dâimâ tekâmül kaydederler. Kâinâtın Efendisi olan Sevgili Peygamberimiz: “İki gününü birbirine müsâvî tutan aldanmıştır” buyururlar. Biz, ilim yönünden de iki günümüzü birbirine eşit tutmayalım ki, zarar ve ziyândan, hüsrân ve helâktan kurtulmuş olabilelim.
Okuma, aklî ve fikrî gelişmeyi te’mîn eder. Okuma-yazmanın ehemmiyetini ifâde için, uzun söze lüzûm görmeden, asr-ı seâdetten vereceğimiz bir tek misâlle iktifâ edeceğiz:
Bedir Harbinde, kâfirlerden bir kısmı esîr alındı. Esîrlerin ne yapılacağı mevzûunda istişâreler yapıldıktan sonra, “her kâfir, 10 Müslüman çocuğa okuma-yazma öğretirse serbest bırakılacak” diye karâr verildi. O zaman, maddî yönden sıkıntı içerisinde bulunup paraya büyük ihtiyâçları olan Peygamber Efendimiz ve Müslümânlar, okuma-yazmayı paradan daha mühim addederek, esîrlerden fidye (kurtuluş parası) alıp onları serbest bırakma yerine, yukarıda zikredilen yolu tercîh etmişlerdir. Bu, okuma-yazmanın, ilim öğrenmenin ve bilgiyi arttırmanın ehemmiyetini bizlere ifâde bakımından herhâlde kâfî bir misâl olsa gerektir.
İslâmı bütünüyle öğrenebilmek için bir ân bile boş durmamamız, her gün bir şeyler okumamız lâzım. Büyük âlim ve mutasavvıf, Allah dostu, büyük psikolog ve sosyolog İmâm-ı Gazâlî hazretlerinin yazdığı kitapların sahîfesi, ömrüne taksîm edilmiş, her gününe 18 sayfa düşmüştür. Bizler kitap yazmayı bir tarafa bırakalım; eğer günde 18 sayfa değil, 3-5 sayfa bile kitap okuyamazsak, hâlimiz perîşân demektir.
Yüce kitâbımız Kur’ân-ı kerîmde, ilme değer verildiği kadar ilim ile âmil olmaya da değer verilmiştir. İşte bunun içindir ki, Kur’ân-ı kerîm’de amelin lüzûmu defalarca beyân buyurulmuştur. Nitekim amel hususunda 135 kadar âyet-i kerîme vardır. Bunlardan 25’inde “amel-i sâlih” adı verilen “her türlü iyi iş”ten bahsedilmektedir.
Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde amel-i sâlihten bahsettiği gibi, iyi ve kötü işlerin nelerden ibâret olduğunu da beyân etmiştir. O hâlde insanın ilk vazîfesi, Kur’ân-ı kerîmin talîm ettiği esâsları öğrenmek ve ona uygun olarak amel-i sâlihte bulunmaktır.
Ma’lûmdur ki, insanın diğer varlıklardan daha mümtâz olması îmân, ilim, ahlâk ve takvâ iledir. Allahü teâlâ, Beyyine sûresinin 6-8. âyetlerinde buyuruyor ki:
“Kitap ehlinden ve müşriklerden inkâra sapanlar var ya, onlar elbette, içinde devâmlı kalacakları Cehennemdedirler. İşte onlar, yaratılanların en kötüleridirler. Îmân edip iyi amellerde bulunanlar ise, işte onlar, yaratılanların en iyileridirler. Onların elbetteki Rableri yanında mükâfâtı, altlarından ırmaklar akan, içinde devâmlı kalacakları Adn Cennetleridir. Allah onlardan râzî, onlar da Allah’tan râzîdırlar. İşte bu (mükâfât ve rızâ mertebesi), Rabbinden korkanlara mahsûstur.”
İlim, ilmi kötüler mi?
Hiç kimse İslamiyete ilim ile saldıramaz. İslâmiyete ilim ile nasıl saldırabilir? İlim, ilmi kötüler mi? Elbette beğenir. Kıymetlendirir. İslâmiyete, ilim ile saldıran, mağlup olur.
Fen “Mahlûkları, hâdiseleri görmek, inceleyip anlamak ve deneyip benzerini yapmak” demektir ki, bu üçünü de, Kur’an-ı kerim emretmektedir. Fen bilgilerine, sanata, en modern harp silâhlarını yapmaya uğraşmak, farz-ı kifâyedir. Düşmanlardan daha çok çalışmamızı, dînimiz emretmektedir. Resûlullahın fenni emreden pek canlı sözleri vardır. O hâlde, İslâmiyet, fenni, tecrübeyi, müsbet çalışmayı emreden dinamik bir dindir.
İslâm dînine karşı olanlar, ona doktorluk ile de saldıramıyor. Peygamberimiz, tıp bilgisini çeşitli şekillerde medh buyurdu. Meselâ, “İlim ikidir: Beden bilgisi, din bilgisi” buyurdu. Yâni ilimler içinde en lüzûmlusu, ruhu koruyan din bilgisi ve bedeni koruyan sıhhat bilgisidir diyerek, herşeyden önce, ruhun ve bedenin zindeliğine çalışmak lâzım geldiğini emir buyurdu. İslâmiyet, beden bilgisini, din bilgisinden önce öğrenmeyi emrediyor. Çünkü, bütün iyilikler, bedenin sağlam olması ile yapılabilir.
Bugün, bütün üniversitelerde okutuluyor ki, doktorluk iki kısımdır: Biri hijyen, yâni sıhhati korumak. İkincisi, terapötik, yâni hastaları, iyi etmektir. Bunlardan birincisi başta gelmektedir. İnsanları hastalıktan korumak, sağlam kalmayı sağlamak, tıbbın birinci vazîfesidir. Hasta insan, iyi edilse de, çok kere, ârızalı, çürük kalır. İşte İslâmiyet, tabâbetin birinci vazîfesini, hijyeni garanti etmiş, teminat altına almıştır.
Kur’an-ı kerim, tıbbın iki kısmını da teşvik buyurmuştur. Peygamberimiz Rum imparatoru Herakliüs ile mektuplaşırdı. Bir defa, Herakliüs birkaç hediye göndermişti. Bu hediyelerden biri, bir doktor idi. Resûlullah, kabûl buyurdu. Emreyledi, bir ev verdiler. Her gün nefîs yiyecek, içecek götürdüler. Günler, aylar geçti. Bir Müslüman, doktora gelmedi. Doktor, utanıp gelerek, “Efendim! Buraya, size hizmet etmeye geldim. Bugüne kadar, bir hasta gelmedi. Boş oturdum, yiyip içip, rahat ettim. Artık gideyim” diye izin isteyince, Resûlullah tebessüm buyurdu. “Sen bilirsin! Eğer daha kalırsan, misafire hizmet etmek, ona ikrâm etmek, Müslümanların başta gelen vazîfesidir. Gidersen de uğurlar olsun! Yalnız şunu bil ki, burada senelerce kalsan, sana kimse gelmez. Çünkü, Eshâbım hasta olmaz! İslâm dîni, hasta olmamak yolunu göstermiştir. Eshâbım temizliğe çok dikkat eder. Acıkmadıkça birşey yemez ve sofradan, doymadan önce kalkar!” dedi.
İlim sahibi olmanın faydası ve zararı
İlmin kıymetli, şerefli olması, sâlih, iyi niyete bağlıdır. Bunun için ilmi, câhillikten ve nefsinin kötü isteklerinden kurtulmak için öğrenmek lâzımdır. Ayrıca ilim, amel etmek ve başkalarına öğretmek ve bunları ihlâs ile yapmak için öğrenilir. Amel ve ihlâs ile olmayan ilim zararlıdır. Hadîs-i şerîfte, “Allah için olmayan ilmin sahibi, Cehennemde ateşler üzerine oturtulacaktır” buyuruldu. Makam, şan-şöhret için, dünyalık ele geçirmek için ilim öğrenmek, ya’nî dîni dünyaya âlet etmek, altın kaşıkla necâset yemeye benzer. Dîni dünya kazancına âlet edenler, din hırsızlarıdır.
Hadîs-i şerîfte, “Bu ümmetin âlimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemiyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar ve yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar duâ edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyâmette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır” buyuruldu.
İslâmiyete uyan, ilmini dünyalık menfaatlerine âlet etmiyen âlim, etrafına ışık saçan ışık kaynağı gibidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Kıyâmet günü bir din adamı getirilip Cehenneme atılır. Cehennemdeki tanıdıkları, sen dünyada Allahın emirlerini bildirirdin. Niçin bu azâba düştün derler. Evet, günâhtır yapmayın derdim, kendim yapardım. Yapınız dediklerimi de yapmazdım. Bunun için, cezâsını çekiyorum der.”
Emânetçinin kendisine bırakılan malları muhâfaza etmekte emîn olması lâzım geldiği gibi, din âliminin de, islâm bilgilerini bozulmaktan muhâfaza etmekte emîn olması lâzımdır. Resûlullah efendimiz, “Âlimlerin kötüsü, insanların en kötüsüdür” buyurdu. Çünkü âlimler, bilerek günâh işlemektedir.
Kötü din adamı, kanalizasyona benzer. Görünüşte, sağlam, san’at eseridir. İçi ise, pislik doludur. Hadîs-i şerîfte, “Kıyâmet günü azâbların en şiddetlisi, ilmi kendisine fâideli olmıyan din adamınadır” buyuruldu. Başka bir hadîs-i şerîfte, “Cehennemde azâb çekenlerden ba’zıları, kötü kokular yayar. Bu koku diğerlerine ateşten daha fazla azâb verir. ‘Sen ne günâh işledin ki, böyle pis koku çıkarıyorsun?’ denilince, ‘Ben din adamı idim. Bildiklerimi yapmazdım’ der” buyuruldu.
İlim din ile çatışır mı?
Yahûdî ve Hıristiyan din adamları, yeryüzünü düz ve hareketsiz, güneşin bunun etrâfında döndüğünü, göklerin yer üzerine çadır gibi kapatılmış olduğunu, Allahü teâlânın, insan gibi, kürsîde oturup, işleri yürüttüğünü sanmışlar, tecrübe ile bulunan fen bilgileri, bu inanışlarına uymadığından, fen adamlarına dinsiz demişlerdir.
Fen adamları, bu haksız hüküm karşısında, Yahûdîliğe ve Hıristiyanlığa saldırmıştır. Meselâ, din düşmanlığı ile tanınan William Draper “İlim ile dînin çatışması” adlı kitabında, “Kâinâttan ayrı, kâinâta hâkim, dilediğini yapabilen bir insan yoktur” diyor ki, bu sözü, Allahü teâlâyı bir insan sanıp bunu inkâr etmekte olduğunu göstermektedir. Bir yerinde de, “Kâinâtta herşeye hâkim bir kuvvet varsa da, bu papazların inandığı ilâh değildir” diyerek, Allahü teâlânın, fizik, kimyâ kuvvetlerinin en büyüğü olacağını zan ettiğini göstermektedir.
Görülüyor ki, fen adamları arasında dinsiz olanlar, ya papazların ve câhil halkın yanlış anladıkları şeylere haklı olarak saldırmış, yâhud zamanlarının fen bilgileri arasına sıkışıp kalmış olan kafaları ile düşündüklerini, hayâlî inanışlarını inkâr etmişlerdir. Eğer, islâm âlimlerinin, Kur’ân-ı kerîmden çıkardıkları fenne bağlı bilgileri, bunların inceliğini, doğruluğunu okuyup anlasalardı, hepsi hakîkati görüp, seve seve müslümân olurdu.
Neml sûresindeki, meâl-i şerîfi, “Dağları, yerinde duruyor görüyorsun, hâlbuki bunlar bulut gibi hareket etmektedir” olan seksensekizinci âyet-i kerîmesini Kâdî Beydâvî tefsîr ederken, “Yerinde duruyor gördüğün dağlar, bulut gibi, boşlukta hızlı gitmektedir. Büyük cisimler, bir cihete doğru hızlı gidince, üstündekiler, bunun hareket ettiğini duymaz” buyurmaktadır.
Fahreddîn-i Râzî, Enbiyâ sûresi, otuzüçüncü âyetinin tefsîrinde, ayın, güneşin, yıldızların mihverleri ve yörüngeleri etrâfında döndüklerini, Dahhâk ve Kelbî’nin söylediğini yazmaktadır.
Fahreddîn-i Râzî, Bekara sûresi, yirmidokuzuncu âyetini tefsîr ederken diyor ki: (Hidâye) fizik kitabının ve (Îsâgucî) mantık kitabının yazarı olan Esîrüddîn-i Ebherî, Batlemyus’un (Mecistî) adındaki astronomi kitabını okuturdu. Bunu okutmasını hoş görmeyen biri, müslümân çocuklarına böyle ne okutuyorsun diye sorunca, meâl-i şerîfi, “Yerleri, gökleri, yıldızları, bitkileri ne güzel yarattığımızı görmüyorlar mı?” olan Kaf sûresinin altıncı âyetini tefsîr ediyorum diyerek, cevâb vermiştir. Fen ilmi ile dinin çatışmadığını göstermiştir.
İmâm-ı Râzî, Ebherînin bu cevâbının doğru olduğunu, tefsîrinde yazmakta ve Allahü teâlânın mahlûklarını inceleyen fen adamları, Onun büyüklüğünü, iyi anlar demektedir.
Müslüman fen adamları
Bugün Batı bütün buluşlara, keşiflere sahip çıkmakta, geçmişte hiçbir buluş yapılmadığını söylemektedir. Halbuki pek çok buluşun alt yapısını Müslüman ilim adamları oluşturmuşlardır.
Mesela, aynalarda ışıkların yansıması kanûnlarını bulan, Muhammed bin Hasen ibni Heysem’dir. Avrupalılar buna (Alhazem) derler. 965’te Basra’da doğdu 1039’da Mısır’da vefât etmiştir. Matematik, fizik ve tıb ilimlerinde yüze yakın kitap yazmış, eserlerinin çoğu Avrupa dillerine tercüme edilmiştir.
Türkistânlı Alî bin Ebilhazm doktor idi. Tıb ilmindeki buluşlarını bildiren kitapları, bu ilimde kıymetli kaynak olmuşlardır. Akciğerlerdeki kan deverânının şemasını ilk çizen budur. Din bilgilerinde de derin âlim idi. İbn-ün-Nefîs ismi ile meşhûr olup, 1210’da Türkistân’da Karş şehrinde doğup 1287’de Mısır’da vefât etti.
İslâm cerrâhlarından, meşhûr operatör Amr bin Abdürrahmân Kirmânî, Endülüs hastahânelerinde ameliyât yapardı. 1066’da orada vefât etti.
Ebû Bekr Muhammed bin Zekeriyyâ Râzî, bir müslüman tabîb olup, göz ameliyâtı yapardı. Yüze yakın eseri vardır. (Ber-üs-sâ’), (Kitab-ül-hâvî) ve diğer kitapları, tıb ilmine olan hizmetinin şâhidleridir. 923’te Bağdâd’da vefât etmiştir. Tıb tahsîlini Bağdâd’da yaparak, mütehassıs olmuştur. İlâçlar ve kimyâ üzerinde de kıymetli kitapları vardır.
Peygamberimizin torunu hazret-i Hüseyin’in kızı Sitti Sükeyne’nin, islâm tabîbleri tarafından, gözbebeği çıkarılarak, tekrâr yerine konduğu, “Müncid”de yazılıdır. Meşhûr İbni Hazm Alî bin Ahmed, “El-fasl” kitabında, yer küresinin yuvarlak olduğunu ve döndüğünü âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerle, bundan dokuz asır önce isbât etti.
Yer küresinin çapı ve güneşin irtifâ dereceleri Mûsâ bin Şâkir’in oğulları Ahmed ve Muhammed tarafından, halîfe Me’mûn zamanında Sincâr ve Küfe sahrâlarında ölçüldü. Bu iki kardeşin yaptıkları astronomi âletleri, o zaman müslümânların ilme ve fenne verdikleri ehemmiyyetin açık senetleridir. Câbir bin Hayyân’ın simyâ ve kimyâ üzerindeki çalışmalarını bildiren kitapları meşhûrdur.
Avrupa’da, liselerde, bunlar gibi daha nice müslümân fen adamlarının hiçbirinin ismi talebeye öğretilmiyor. İslâm memleketlerinde de müslümân çocuklarına, dedelerinin fenne olan hizmetleri bildirilmiyor. Büyük buluşları olan islâm âlimlerinin isimleri bildirilmiyor. Ufacık birşey yapmış olan hıristiyanlar, fen adamı olarak övülüyor.
Din, matbaaya mani oldu mu?
Geçmişimizi, ecdadımızı kötüleyebilmek için sık sık gündeme getirdikleri husus matbaanın getirilmesi meselesidir. Bu konuda da olaylar çarpıtılarak verilmektedir.
Gazetelerde, TV’lerde, “Avrupa’da matbaa yapılırken, kitaplar basılırken, bizdeki sarıklı, sakallı, kara kafalılar, matbaa günahdır, gâvur îcâdıdır diyerek yapdırmadılar. Yıllarca geri kalmamıza sebeb oldular. Müslümânlık, çöl kanûnu, Türklüğe çok zarârlı oldu” diyerek, dinsiz, imansız yetişdirmek istiyorlar. İslâm düşmanlığı aşılıyorlar. İslâmiyete, ilm, fen, ahlâk yolundan saldıramadıkları için, böyle alçakça yalanlar düzüyorlar, körpe dimâgları zehrliyorlar.
Her iftirâları gibi, bu sözlerinin de yalan olduğu meydandadır. Kara zihniyet dedikleri islâm âlimlerinin en yüksek temsîlcileri olan Osmânlı şeyh-ul-islâmlarından elliyedincisi, Yenişehrli Abdullah Efendi, matbaa açmak, kitap basmak için kendisine sorulduğunda, bakınız nasıl cevap vermiştir:
İbrâhîm-i Müteferrika adındaki Macar asıllı bir müslümân, İstanbul’da 1725’te ilk matbaayı kurmak isteyince, şeyh-ul-islâma soruluyor: “Kitap basma san’atını iyi bildiğini söyleyen bir kimse, lügat, mantık, astronomi, fizik ve benzerleri âlet ilmleri kitaplarının harflerini ve kelimelerini birer kalıba çıkarıp, buradan kâğıtların üzerine basarak, bu kitapların benzerlerini elde ederim dese, bu kimsenin böyle kitap basmasına İslâmiyet izin verir mi?”
Şeyh-ul-islâm Abdullah Efendi, cevâbında: “Kitap basma san’atını iyi bilen bir kimse, bir kitabın harflerini ve kelimelerini birer kalıba çıkarıp, buradan kâğıtlara basmakla, bu kitapdan az zamanda kolayca, çok sayıda elde ediyor. Böylece çok ucuz kitap yazılmasına sebeb oluyor. Faydalı bir iş olduğundan, İslâmiyet bu kimsenin bu işi yapmasına izin verir. Kitapta yazılı ilmi bilen birkaç kişi, önce kitabı tashîh etmelidir. Tashîh ettikten sonra basılırsa, güzel bir iş olur” buyurmuştur. Bu cevâb, (Behcet-ül-fetâvâ) kitabının (Hazar ve lebs) faslında yazılıdır. İslâm dîninin ilme, fenne nasıl kıymet verdiğini göstermektedir.
Matbaacılığın Osmânlı idâresi altında bulunan islâm memleketlerine Avrupa’dan ancak 200 sene sonra gelmesini, (islâm dîni matbaa ile kitâb basmayı men eder) tarzında îzâh etmeye kalkanlar tamamiyle yanılmaktadırlar.
Matbaacılığın Türkiye’ye gelmesinin gecikmesine, kitâblar basılırsa işsiz kalacaklarından korkan kitâb müstensihleri, yanî para karşılığında kitâb yazanlar sebeb olmuştur. Bunlar, matbaanın Türkiye’ye gelmemesi için türlü propagandalar yapmışlar, divitlerini bir tabuta koyarak, Bâb-ı Âliye kadar yürümüşlerdir.
Fen dışı konular
Yıllardır, Müslüman ilim adamları için, “fen ilminden anlamazlar, fen ilmine karşıdırlar” iftirası yapıldı. Halbuki eskiden medreselerde din bilgileri ile beraber zamanın fen bilgileri de öğretilirdi.
Sultân İkinci Abdülhamîd Hân zamanında yetişen din adamlarından, Abdüllatîf Harpûtî’nin 1911’de, İstanbul’da basılan (Tenkîh-ul-kelâm fî-akâid-i Ehl-i islâm) kitabı, fen bilgilerini ve din büyüklerinin bunlar üzerindeki sözlerini uzun bildirmekdedir:
Fen adamları, cisimleri ve cisimlerdeki olayları araştırır, inceler. Bunlar üzerinde deneyler yapar. Madde ve olayları anlar ve anladıklarını bildirir. Gördüklerinden, his ettiklerinden dışarıya çıkmazlar. Bundan dışarıya çıkan, vazîfesinin dışına çıkmış olur. His olunamıyan, incelenemiyen, deney yapılamıyan konular, fen bilgisinin dışında kalır. Böyle konularda, fen adamının sözü kıymetsiz ve ehemmiyetsiz olur.
Bir fen adamı, melek yoktur deyince, meleğin varlığı, fen ile incelenemez, deney ile anlaşılamaz demek isterse, bu sözü, fenne uyar. Fakat, deney ile isbât edilemediği için meleğin varlığına inanılmaz demek istiyorsa, hiç kıymeti olmaz. Söyleyenin yüzüne çarpılır.
Çünkü, bu sözü ile, kendisi fennin dışına çıkmakta, fenne uymamaktadır. İncelemekle, deneyle varlığı anlaşılamıyan şeyi inkâr etmeğe, var olamaz demeğe kalkışmak, varlığını, fen göstermektedir demesi kadar yersiz ve fenne aykırıdır.
Rûh, melek, cin, Cennet, Cehennem gibi, fen konusu dışındaki varlıkları, madde ve olay sınırları içinde aramak ve deney ile anlamağa uğraşmak, fen adamına yakışmaz. Böyle varlıkları anlamak, Peygamberlerden “aleyhimüsselâm” işitmekle olur. Bu bilgileri, fen yolu ile anlamağa kalkışmak, ekmeği kulağına götürmeğe, kulakla yemeği istemeğe benzer.
Gök dürbünleri yapılınca görülen yıldızlar ile, mikroskopla görülen küçük varlıklar, daha önceki zamanlarda görülemiyor, varlıkları bilinmiyordu. O zaman görülemediği için, bu varlıklara yok demek, yanlış, haksız olduğu gibi, fen adamlarının, bugünkü fen âletleri, fen bilgileri ile anlayamadıkları şeyleri ve hele, fen, madde bilgisi sınırları dışındaki varlıkları inkâr etmesi, yok demesi de, yersiz ve haksız olur. Fenne uymayan bir söz, bir câhil sözü olur.
Tabiî ilimler ve din
Dünya'nın en büyük tabîî (fizik, kimya, biyoloji gibi) ilimler âlimlerinden biri olan Max Planck diyor ki:
“Gerek din ve gerek tabîî ilimler, üzerimizde kendisine erişmek kâbil olmıyan çok muazzam bir kudret bulunduğunu, bu kudretin dünyayı kurduğunu ve ona hükmettiğini ortaya koymaktadır. Gerek din, gerek tabîî ilimler, bu âlemi ancak mâhiyetini hiç bir zaman anlıyamıyacağımız, insanların hiç bir zaman erişemiyecekleri bir kudretin yaratabileceğini kabûl ederler. Bu muazzam kudretin bütün azametini biz bilemiyoruz ve hiçbir zaman bilemiyeceğiz.
Din, bu kudreti ve yaratıcıyı tanımak ve insanları Ona yaklaştırmak için kendine mahsus akla hitâbeden semboller kullanır. Tabîî ilimler ise, bu kudretin tanınması için ölçü ve formüllerden fâidelenir. Hâlbuki, bu iki yolu birleştirecek olursak, asıl o zaman bu yaratıcının ne büyük bir kudret sâhibi olduğu meydana çıkar. Tabîî ilimlerin bu kudretin ancak küçücük bir kısmında yaptığı araştırma, ölçme ve formüller, yaratıcının zâtını ve büyüklüğünü meydana koyar.
Din ile tabîî ilimleri karşılaştıracak olursak, hiç bir yerinde bunların birbirinden aykırı bir bilgi vermediğini görürüz. Gerek din, gerek tabîî ilimler, bir muazzam yaratıcı olmadan bu dünyanın kurulamıyacağını kabûl ederler.
Tabîî ilimlerin bulduğu bütün yenilikler, yaratıcının varlığı ve büyüklüğü hakkında birer vesîkadır. Din ile tabîî ilimler arasında hiçbir fark yoktur. Bazılarının sandığı gibi, tabîî ilimlerin tuttuğu yol ayrı değildir. Bugün ne yazık ki, bazı insanlar, tabîî ilimlerin artık din ile hiçbir ilgisi kalmadığını sanırlar. Hâlbuki bu, çok yanlıştır. Yukarıda îzâhına çalıştığım gibi, tabîî ilimler, bilakis dîni inanç ve düşünceleri takviye ederler.
Târîhe bakılacak olursa, dünyâya gelmiş olan büyük tabîî ilim bilginlerinin dîne çok bağlı oldukları görülür. Leibniz, Newton, Kepler çok dindâr insanlardı. Araştırmalar yavaş yavaş laboratuvarlar, çalışma enstitüleri, üniversite ilim merkezleri kurulduktan sonra, din adamları ile tabîî ilimler bilginleri birbirlerinden ayrıldılar ve ayrı çalışma usûllerini tatbîke başladılar. Zamanla bunların çalışma metodları birbirinden çok ayrılmış gibi göründü ve bunlardan beklenenler birbirinden farklı sanıldı. Hâlbuki, bu iki yol, ayrı ayrı istikâmetlere doğru birbirinden ayrılan, başka başka yerlere sapan iki yol değildir. Bilakis birbirine tamamiyle paraleldir. Aynı gâyeye doğru giderler ve nasıl ki, paralel hatlar sonsuzda birbiriyle birleşecekler ise, din ile tabîî ilimler de, esas gâye sonsuzunda birbiriyle kucaklaşacaklardır.”
“İlimsiz ibadet olmaz”
Resulullah Efendimiz, hazret-i Ali’ye buyurdu ki:
Ya Ali! Bir kimsenin üzerinden, alimler meclisinde oturmadan kırk gün geçse, onun gönlü (kalbi) kararır. Büyük günah işler. Zira ilm gönlü diri tutar. İlimsiz ibadet olmaz.
Ya Ali! Her kimin vera’ı olmasa, günah işlemekten men olmaz. Ona yerin altı yerin üzerinden iyidir. Yani imanın yeri belli olmadığından, kabirde durması daha iyidir.
Ya Ali! Bir nesneyi pişirmek istersen, iyi pişir. Yediğin vakit çok çiğne. Yağmur yağarken dua et. Kafirler ile cenk olduğu vakit, Kur’an-ı azim-üş-şan kıra’at olunduğu vakit ve farz namazından sonra dua et.
Ya Ali! Allahü teâlâ ona bir saliha ve muti hanım verip, onun gönlünü hoş tutması ve imam ile namaz kılmak ve komşuları kendinden razı olmak, Allahü teâlânın ona ikramındandır.
Ya Ali! Melekler istigfar ederler o kimseye ki, onun evinde bal olur, zeytin olur ve çörek otu olur. İçinde resim olan, şarab olan, köpek olan, ana-babaya asi olunan ve hiç misafir gelmiyen eve melekler hiç girmezler. Sefere giderken Sure-i Yasini oku. On kere inna enzelna (Kadr) suresini oku, Allahü teâlâ hazretleri düşmanların şerrinden emin eder. Hiç kimsenin yüzüne tokat vurma. Hayvanın dahi yüzüne vurma. Rüyanı meğer dostun da olsa, söyleme.
Yâ Alî! Uyumak istediğin zaman istigfâr söyle. “Sübhânallahü velhamdülillah ve lâ ilâhe illallahü vallahü ekber ve lâ havle ve lâ kuvvete illâ billahil aliyyül azîm” oku ve “Kul hüvallahü ehad” sûresini çok oku ki, o Kur’ân-ı azîmin ışığıdır. Senin üzerine okumak vazîfe olsun Âyet-el kürsîyi ki, bir harfinde bin bereket ve bin rahmet vardır. Yâ Alî! Sûre-i Haşr’ı oku. Dünyâ ve âhıret şerrinden muhâfaza eder.
Yâ Alî! Sana bir üzüntü erişir ise, “Sübhâneke Rabbî lâ ilâhe illâ ente aleyke tevekkeltü ve ente Rabbül arşil azîm” oku. O duâyı oku ki, Cebrâîl aleyhisselâm bana talîm etmiştir: “Allahümme innî es’elüke afve vel âfiyete fiddînî veddünyâ ve âhırete”.
Ya Ali! Sana bir katılık eriştiği zaman, “Allahümme inni es’elüke bi hakkı Muhammedin ali Muhammedin illa neciteni” söyle.
Ya Ali! Benim vasıyyetimi hıfz et. Nasıl ki ben Cebrail aleyhisselamdan, O Rabbül aleminden sübhanehü ve teâlâ hıfz etti. Ya Ali! Sana bu nasihatlere evvelin ve ahırin ilmini verdim. Her kim ki bunun ile amel eylerse, dünyada ve ahırette selamet üzere olur.
“Cahillerden yüz çevir!”
Ebu Abdullahülcedeli anlatır: Hz. Aişe’ye “Peygamber aleyhisselamın ahlakı nasıldı?” diye sordum. “İnsanların en güzel ahlaklısı idi. Hiçbir çirkin söz söylemez ve hiçbir çirkin harekette bulunmazdı. Çarşı ve pazarlarda bağırıp çağırmaz, kötülüğü, kötülükle karşılamazdı. Fakat, affeder ve bağışlardı” dedi.
Peygamberimiz, Kur’an-ı kerim ahlakıyla ahlaklanmıştı.
Sa’d bin Hişam bin Amir, Hz. Aişe’ye “Ey Mü’minlerin Annesi! Resul aleyhisselamın ahlakını, bana haber ver?” dediği zaman, Hz. Aişe,”Sen, Kur’an okumuyor musun?” diye sordu. Sa’d bin Hişam “Evet! Okuyorum” dedi.
Hz. Aişe “İşte, Resul Aleyhisselamın ahlakı, Kur’andı! ‘Muhakkak ki, Sen, pek büyük bir ahlak üzeresindir!’ (Kalem: 4) ayetini okumuyormusun?!” dedi.
Kur’an-ı kerimde nasıl olunması lazım geldiği şu ve benzeri ayetlerle bildirilmiştir:
“Af yolunu tut! İyiliği, emret! Cahillerden yüz çevir! “
“Şüphesiz ki, Allah, adaleti, iyiliği, hususiyetle akrabaya muhtaç oldukları şeyleri vermeyi emr eder. Taşkın kötülüklerden, kötü sayılan şeylerden ve azgınlıktan da, men eder...”
“Kim sabreder, suçları örter, bağışlarsa, işte, bu, şüphe yok ki, azim olunacak umurdandır. “
“İçlerinden birazı müstesna olmak üzre, sen, onlardan, daima bir hainliğe muttali olup duracaksın! Sen, yine, onların suçundan geç, aldırış etme! Şüphe yok ki, Allah, iyilik edenleri, sever.”
“İçinizde fazilet ve servet sahibi olanlar, akrabasına, yoksullara, Allah yolunda hicret edenlere vermelerinde kusur etmesin, affetsin, onların uygunsuz hareketlerine aldırış etmesin. Allah’ın, sizi bağışlamasını sevmez misiniz? Allah, çok affedici, çok esirgeyicidir.”
“Her iyilik, her kötülük bir olmaz. Sen, kötülüğü, en güzel haslet ne ise, onunla karşıla! Seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, bir de, bakarsın, sana en hararetli bir dost gibi oluvermiştir! “
“Ey iman edenler! Zannın bir çoğundan kaçınınız! Çünkü, bazı zan vardır ki, günahdır. Birbirinizin kusurunu araştırmayınız! Kiminiz de, kiminizi, arkasından çekiştirmesin! Sizden herhangi biriniz, ölü kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte, bundan tiksindiniz! Allah’tan korkunuz! Şüphe yok ki, Allah, tövbeleri kabul edendir, çok esirgeyendir.”
İlme çok önem verdi
İslâmın adâletini bütün dünyaya tanıtan Hazreti Ömer, ilmin yayılmasına, insanların eğitilmesine de büyük önem verir ve fethedilen yerlerde İslâmiyet’in yayılması, yeni kitlelere anlatılması için çok gayret sarfederdi. Onun halîfeliği sırasında, Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerin öğretilmesi için her tarafta okullar açılmış ve buralarda ders vermek üzere maaşlı öğretmenler tâyin edilmişti.
Hazreti Ömer, insanların bilmedikleri meseleler, hükümler hakkında, mâlumat elde edebilmeleri için müftüler tâyin etmişti. Herkes, muhtaç olduğu dînî, hukûkî bilgileri müftülerden sorup öğrenerek, ona göre hareketini tanzim edebilirdi. Fetvâ, irşâd ve insanları aydınlatma vazîfesi, pek mühim olup, bunun ehli olmayan kimseler tarafından yapılması, fayda yerine zarar vereceğinden, Hazreti Ömer müftüleri bizzat tâyin eder, kendisinin müsâade vermediği kişileri fetvâdan men ederdi. Zamânında fetvâ verme vazîfesini gören zâtlar; Hazreti Ali, Osman, Muâz bin Cebel, Abdurrahmân bin Avf, Übey ibni Ka’b, Zeyd bin Sâbit, Ebû Hüreyre, Ebüdderdâ radıyallahü anhüm gibi Eshâb-ı kirâmın büyükleriydi.
Hazreti Ömer çok âdil, âbid, merhametli, alçak gönüllü olup, fakirlikle yaşardı. Hazreti Ömer, kuru arpa ekmeği yer, kalın kumaşlardan elbise giyerdi. Zamânında çok fetihler oldu. Öyle ki onun zamânında sekiz bin câmide Cumâ namazı kılınıyordu. Her nereye asker gönderse, zafer bulup, sağ sâlim olarak ganîmetle dönerdi. Ordusunun mağlup olduğu görülmemişti. Çünkü çok hazırlıklı, tedbirli ve adâletli hareket ederdi. Şânı bu kadar büyük, şöhreti bu kadar fazla olmasına rağmen yemesi, içmesi değişmedi. Mübârek kalbine kibir gelmedi, büyüklenmedi. Sonu üzüntü, pişmanlık olan iş yapmadı. Öyle adâletliydi ki, kendi oğlu günâh işleyince, Allahü teâlânın emri kadar had vurulmasını emretti. Ölünceye kadar bütün İslâm âleminin, Resûlullah efendimiz gibi huzur, safâ ve rahatlık içinde yaşamasını temin etti.
Hazreti Ömer, 645 (H.23) yılının son ayında Ebû Lü’lü Fîruz adında Yahûdî bir köle tarafından namaz kılarken şehit edildi.
Fîruz bir kişiyi daha yaralayıp kaçtı ve yakalanmadan önce intihar etti. Hazreti Ömer evine kaldırıldıktan bir müddet sonra ayılıp; “Kâtilim kimdir?” dedi. Ebû Lü’lü Fîruz olduğu söylenince; “Allah’a şükürler olsun ki bir Müslüman tarafından vurulmadım...” dedi.
Fıkhın temelini attı
Hazreti Ömer kendinden sonra halîfe olacak kimsenin tâyini için Eshâb-ı kirâmdan, Cennetle müjdelenenlerden yedi kişiyi seçti. Bunlar; Hazreti Osman, Hazreti Ali, Zübeyr, Talhâ, Sa’d ibni Ebî Vakkas, Abdurrahmân bin Avf ve Abdullah ibni Ömer radıyallahü anhüm idi. Bu yedi kişiden kendi oğlu Abdullah bin Ömer’i seçilmemek kaydıyla listeye dâhil etmişti.
Bundan sonra oğlu Abdullah’ı Peygamber efendimizin hanımı Hazreti Âişe’ye gönderip kendisinin Resûlullah’ın yanına defnedilmesi için müsâade etmesini istedi. Hazreti Âişe’ye durum bildirilince; “O yeri kendim için ayırmıştım, fakat gönül hoşluğu ile Hazreti Ömer’e veriyorum” dedi. Hazreti Ömer bu haberi duyunca; “Bu benim en büyük dileğimdi” buyurarak çok memnun oldu.
Yaralandıktan yirmi dört saat sonra vefât etti. Peygamber efendimizin yanına defnedildi. Şehit olduğunda 63 yaşındaydı. Her hâliyle dost ve düşmanın hayran kaldığı adâleti dillere destan olan Hazreti Ömer’in vefâtı, Eshâb-ı kirâmı ve diğer Müslümanları son derece üzdü, mahzûn etti. Hazreti Ömer şehit olunca, Abdullah ibni Ömer, Sahâbe-i kirâma dedi ki: “İlmin onda dokuzu, Ömer ile berâber öldü.” Bâzılarının bu sözü anlamayarak durakladıklarını görünce; “İlimden maksadım Allahü teâlâyı bilmektir. Diğer bilgiler değildir” dedi.
Peygamberlerden sonra insanların en üstünü Hazreti Ebû Bekir’dir. Ondan sonra Hazreti Ömer insanların en üstünüdür. Hazreti Ömer, bütün ilimlerde Eshâb-ı kirâmın ileri gelenlerindendi. Tefsir ilminde çok yüksekti. Kur’ân-ı kerîmin tefsirini bizzat Resûlullah’tan dinlemiş ve öğrenmiştir. Peygamber efendimizin devrinde de kâdılık yapar ve Eshâb-ı kirâmın müşkillerini hâllederdi. Kur’ân-ı kerîmin birçok âyeti onun ictihâdını teyit etmiş kuvvetlendirmiştir. Hazreti Ömer’in fıkıh ilmine de büyük hizmeti olmuştur. Fıkıh usûlünün birçok kâidesini tespit etmiş, Resûlullah’ın sünnetlerini îtinâ ile tespite çalışmış ve pekçok fetvâ vermiştir. Bu fetvâların bin kadarı fıkhın mühim meselelerinin temelini teşkil etmiştir.
Hazreti Ömer, çeşitli hadîs-i şerîflerle methedildi: “Ben peygamberlerin sonuncusuyum. Benden sonra peygamber gelmeyecektir. Eğer benden sonra peygamber gelseydi, Ömer elbette peygamber olurdu” hadîs-i şerîfi yüksekliğini anlatmaya yetişir.
İlim maldan hayırlıdır
Hazreti Ali, talebesi Kümeyl bin Ziyâd’e buyurdu ki: “Ey Kümeyl, ilim maldan hayırlıdır; ilim seni korur, sense malı korursun. Mal, vermekle azalır, ilim öğretmekle çoğalır. Mal sâhipleri malın zevâliyle zevâl bulup giderler.
Ey Ziyâdoğlu Kümeyl, ilmi elde etmek, âdetâ dindir ki Allah’a onunla yol bulunur. İnsan, yaşarken onunla tâat elde eder; ölümünden sonra da iyilikle, hayırla anılır. İlim hâkimdir, malsa hüküm altındadır, mağluptur.
Ey Kümeyl, malları hazinelerde biriktirenler, diriyken ölmüşlerdir; âlimler ise dünyâ durdukça yaşarlar. Kendileri yok olup gitmişlerdir, fakat eserleri yüreklerde mevcuttur. (Göğüslerine işaretle) Burada öylesine derin, öylesine geniş bir ilim var ki ne olurdu, bunu anlayabilecek biri bulunsaydı. Evet, tez anlar birini buluyorum, fakat emin değilim ondan, din hükümlerini dünyâya âlet edebilir; Allah’ın nimetleriyle Allah kullarına, Allah’ın delilleriyle Allah’ın dostlarına karşı üstünlük dâvâsına girişebilir. Yahut gerçeğe sâhip olanlara boyun eğen, fakat önüne ardına dikkat etmeyen, can gözü açık olmayan, daha başlangıçta şüpheye düşüp gönlünden işkillenen birini bulabiliyorum. Oysa ne buna inanılabilir ne ona. Yahut da dünyâ lezzetine sarılan, hemencecik şehvetlere atılan, yahut da mal mülk toplamaya hırsı olan birini buluyorum; oysa bu ikisi de hiçbir hususta dîne riayet edenlerden değildir. Bu iki bölük, ancak otlayan hayvanlara benzer. İşte ilim, ilim ehlinin ölümüyle böylece ölür gider.
Yeryüzü, Allah için delil ve hüccet olan, onun adına kaim bulunan birisinden hâlî kalmaz; o, ilmi ve dîni ayakta tutar; ama meydanda olur, bilinir, tanınır, yahut hikmete mebnî korkar görünür, gizlenir. Allah’ın hüccetlerinin, Allah’ın apaçık delillerinin batıl olmaması için hüküm budur, böyledir. Ama bu, niceye bir böyle sürür gider? Andolsun Allah’a ki onların sayıları azdır. Allah katında dereceleri pek büyüktür. Allah delillerini, onlara bezeyenlere ısmarlayıncaya, kendi benzerlerinin gönüllerine verinceye dek onlarla korur. Allah onların can gözlerini açar, bilgiyi onlara sunar; onlar da yakin ruhuyla kuvvetlenirler; güçlükleri kolay görürler, bilgisizlerin kaçındıkları, hoş görmedikleri şeyler hoş görünür onlara; canları yüceler yücesi olan yakınlık duraklarında olduğu halde bedenleriyle dünyâ ehlinden görünürler, onlarla görüşüp konuşurlar. İşte bunlardır Allah’ın yer yüzünde yarattığı halîfeleri. Bunlardır halkı dînine çağıranlar. Âh, âh, ne de özlerim onları görmeyi...”
İlmiyle amel etmek
Recâ bin Hayve şöyle bildiriyor: Bir zamanlar Mu’âz bin Cebel’in bir sohbetinde bulunmuştum. İlim hakkında şöyle buyurdu: “Size benim vasiyetim olsun! İlmi, ancak Allah rızâsı için öğrenin! Zîrâ Allah rızâsı için öğrenilen ilim, takvâyı, Allahtan korkmayı hâsıl eder. Bu niyetle ilim aramak ibâdettir. Bu ilmi müzâkere etmek tesbihtir; ilimden konuşmak, Allah yolunda cihâddır. Bilmeyene ilim öğretmek sadakadır. Bir mecliste bulunanlara ilimden bahsetmek, Allahü teâlâya yakınlıktır. Zîrâ ilim, helâl ile harâmın terâzisi, Cennet ehlinin minâresi, gurbette insanın arkadaşıdır.
Bir insan, bir yerde yalnız kaldığı zaman, ilim ona sıkıntıyı gideren bir arkadaş olur. Sıkıntı ve genişlik zamanlarında ilim, sahibine delildir. İlim, düşmanlara karşı çok iyi bir silâhtır. Dostlarının yanında insanın süsüdür. Cenâb-ı Hak bir kavmi, ilim ile yükseltir. İnsanı ilimle başkalarına rehber, öncü yapar ve ona itâat ederler. Melekler dahî ilim sahiplerinin dostluklarını arzular ve kanatlarını onların üzerine gererler.
Canlı ve cansız her ne varsa, hattâ denizlerdeki balıklar ve diğer hayvanlar, havada uçan kuşlar, karadaki bütün hayvanlar, âlimler için istigfâr ederler. Çünkü ilim, insanın kalb gözünü açar. Gözleri karanlıktan aydınlığa kavuşturan bir nûrdur.
İlim ile amel eden insan, seçilmiş kimselerin makâmlarına yükselir. İlim sahipleri, dünya ve âhirette yüksek derecelere erişir. İlimde tefekkür, nâfile oruç tutmak gibidir. İlmin öğretilmesi nâfile namaz kılmaktan sevâbdır. İlim ile, helâl ve harâm olan şeyler ayırdedilebilir.
İlim, amellerin imâmıdır. Amel, ilme tâbidir. İlimsiz amel olmaz. İlim, Cennet yoluna ışıktır. Cehennemlik olanlar, ilimden mahrûm kalanlardır. Dünya ve âhiret saâdetinin kaynağı ve bütün ibâdetlerin efdali, en üstünü ilimdir. Fakat, ne kadar çok ilim öğrenirseniz öğrenin, bunlarla amel etmedikçe öğrendiğiniz ilimden sevâb alamazsınız...”
Mu’âz bin Cebel oğluna şöyle vasiyet etmişti:
“Ey oğlum! Bir namazını kıldığın vakit, o namazın senin kıldığın son namazın olacağını düşün! Bir daha böyle bir namaz vaktine yetişeceğini ümit etme!
Ey oğlum! Mü’min olan bir kimsenin iki hayırlı iş arasında ölmesi lâzımdır. Yani bir hayırlı işi yaptığın zaman, ikinci hayırlı işi yapmak niyetinde ve kararında olmalıdır...”
Gerçek âlim kimdir?
İmam Mâlik hazretlerine “İlimde râsih olanlar kimlerdir?” diye sormuşlar. İmam da şu cevabı vermiştir: “İlmi ile âmil olup önceki âlimlerin tesbit ettiği ilmî hakikatlere, onların bildirdiklerine tâbi olanlardır.”
Ka’b’ül-Ahbâr buyurdu ki: “Âhir zamanda âlimler, devlet büyüklerinin yakınlığını kazanabilmek için, bir kadın hakkında birbirine giren insanlar gibi, yekdiğeriyle ihtilâf edeceklerdir. Allahü teâlânın kulları içindeki şerliler işte bunlardır.”
Hâtem’ül-Esam buyurdu ki: “Zühd ve fıkıhla ilgili ilimleri bırakarak sadece kelâm ilmiyle iktifa eden kimse zındık olur! Fıkıh ve kelâm bilgilerini bırakarak sadece zühd ile iktifa eden kimse, bid’atçı olur! Zühd ve kelâm ilimleriyle ilgilenmeksizin sadece fıkıh ilmiyle yetinen kimse de, fâsık olur! Hepsini bir araya getiren kimse ise kurtuluşa erer!..”
Ebû Hafs el-Haddâd hazretleri zamanının âlimlerine derdi ki: “Sizler ne zamana kadar birtakım risâle, cüz ve dîvân yazmaya devam edeceksiniz?.. İlim ancak bir vâsıtadır. Düşman hazırken siz, âlet ve vasıta toplamakla meşgul oluyorsunuz. Harp ve mücâdeleyi ne zaman yapacaksınız?”
Bişr bin Hâris buyurdu ki: “Ben, zamanımızda ilim tahsil edip de ilim ve dîni, dünya geçimine vasıta yapmayan bir kimseyi görmedim. Ancak İbrahim bin Edhem, Vüheyb bin el-Verd, Süleyman el-Havvâs ve Yusuf bin Esbât’ı bundan istisnâ ve tenzih ederim.
Süfyan-ı Sevrî buyurdu ki: “Bilgisi kendisini ağlatan bir kimse, gerçek bir âlimdir. Allahü teâlâ buyuruyor ki: ‘Onlara, Rahmân olan Allah’ın âyetleri okunduğu zaman ağlayarak secdeye kapanırlardı.’ (Meryem, 58) buyurmaktadır.”
“İslamiyet her tarafa yayılacaktır. Hatta, İslam tacirleri, ticaret için büyük denizlerde serbest yolculuk yapacaklar ve gazilerin atları başka memleketlere yayılacaklardır. Sonra, hafızlar türeyecek, ‘benden daha iyi okuyan var mı? Benden daha çok bilen var mı?’ diyeceklerdir. Cehennemin odunları bunlardır” hadis-i şerifinden de anlaşılıyor ki, riya ile okumaları ve tekebbür etmeleri kendilerini Cehenneme sürükleyecektir.
İlim, korkuyu artırır
Kur’an-ı kerimde, “Allahın kulları arasında O’ndan korkan âlimlerdir” buyurulmuştur. İlmin faziletine delâlet eden her âyet ve hadis, korkunun da faziletine delâlet eder. Zira korku, ilmin özünü teşkil eder, ilim ve bilgiden meydana gelir.
Hazreti Âişe validemiz buyurdu ki: “Hazreti Ebû Bekir Kur’an okuduğu vakit gözyaşlarını tutamazdı. Resûl-i ekrem ölüm döşeğine yattığı vakit Hazreti Ebû Bekir’e namaz kıldırmasını emretmişti. Ben ‘Ya Resûlallah! Babam çok yufka yüreklidir, sizin mihrabınıza geçecek olursa cemaat onun ağlamasından başka bir şey duymaz’ dedim.”
Hazreti Osman da, çok ağlardı. Abdullah bin Ömer “Geceleyin secde ederek ve ayakta durarak boyun büken, âhiretten çekinen, Rabbinin rahmetini dileyen kimse inkâr eden kimse gibi olur mu?” âyet-i celilesinden muradın, Hazreti Osman olduğunu söyler.
Süfyan-ı Sevri hazretleri, ölüm döşeğine yatıp sancıları fazlalaştığı vakit çok ağladı. Adamın biri “Niçin bu kadar ağlıyorsun? Yoksa günahlarının çokluğundan mı korkuyorsun?” dedi. Yerden bir çöp alan Sufyan; “Günahlarım bu çöp kadar bana ağır gelmez, ben, ölüm anında imanımı kaybetmekten korkarım” dedi.
Hazreti Âişe anlatır: Bir gece Resûl-i ekrem bana, “Ya Âişe, bana müsaade et de bu gece Rabbime ibadet edeyim” dedi. Ben “Ey Allahın Resulü, sana yakınlığı, senin Allaha yakınlığını ve seni memnun eden şeyi en çok sevenlerdenim” dedim. Bunun üzerine Resûl-i ekrem abdest alarak namaza durdu ve ağladı. O kadar ağladı ki gözyaşları yerleri ıslattı. Bu hal böyle devam ederken, Hazreti Bilal namaza davet etmek üzere içeri girdi. Resûl-i ekrem’in gözyaşlarını görünce “Geçmiş ve gelecek hataların bağışlanmışken niçin ağlıyorsun?” diye sordu. Resûl-i ekrem, “Beni ağlatan (Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelmesinde akıl sahiplerine şüphesiz deliller vardır) âyet-i celilesidir. Yazıklar olsun bu ayeti okuyup da üzerinde düşünmeyenlere” buyurdu.
Bunun içindir ki korku, peygamberler, âlimler ve velilerde; emniyet, korkusuzluk ise zâlimler, zalim hükümdarlar ve cahillerde daha çoktur. Bunlar, hesaplarını vermiş, Allahtan uzak kalmaktan, kıyametin dehşetinden ve cehennemin azabından emin olmuş bir tutum içindediler. İşte bu gibiler hakkında Allahü teâlâ, “Allahı unutup da Allahın da kendilerine unutturduğu kimseler gibi olmayın; onlar, yoldan çıkmış kimselerdir” buyurmuştur.
İlim amel etmek içindir
İslam büyükleri öğrendikleri ilim ile ihlaslı bir şekilde amel etmeye çalışırlar; ilmi faydalı yerde kullanacaklarından emin olmadıkları kimselere de ilim öğretmezlerdi.
Bişr’ül-Hâfî hazretleri buyurdu ki: “Kişinin, elde ettiği ilmin tamamı ile amel etmedikçe bilgisini artırma peşinde koşmaması, akıllı oluşundandır. Çünkü bu takdirde ilmi, mucibiyle amel etmek için tahsil etmiş olur.” Bu zat, hadîs okutmayı bıraktığı zaman kendisine, “Kıyamet günü Allaha ne cevap vereceksin?” demişler. O, şu karşılığı vermiş: “Derim ki: Ey Rabbim, sen bana ihlâslı olmayı emrettin. Ben ise kendimde ihlâs bulamadım.” Yine o diyordu ki: “Biz öyle âlimlere yetiştik ki, onlar bir kimseyi, senelerce deneyip iyi niyet sahibi olduğuna kani olmadıkça okutmazlar idi.”
Abdullah Müzenî buyurdu ki: “İnsanları ilme teşvik eden ve onlara ilmin faziletlerini anlatan bir âlim, eğer birisi hakkında kendisiyle istişare eden bir kimseyi ciddi bir şekilde ilme teşvik etmezse, samimiyetsizliğinin bir alâmetini ortaya koymuş olur.”
Hasan Basrî buyurdu ki: “Kul bütün ilimleri elde etse ve direk gibi oluncaya kadar ibadette bulunsa, fakat, midesine giren şeyin haram olup olmadığına dikkat etmese, Allah onun hiçbir ibadetini kabul etmez.”
Abdurrahman bin Kasım buyurdu ki: “İmam Malik hazretlerinin tam yirmi sene hizmetinde bulundum. Bu müddetin on sekiz senesini edeb, iki senesini de ilim öğrenmekle geçirdim. Keşke hepsini edeb öğrenmekle geçirseydim.”
İmam Mâlik hazretleri buyuruyor ki: “İlim, rivayet ve kuru malûmat çokluğu değildir. İlim, faydalı olan ve kendisiyle amel edilen şeydir.”
İmam Şafiî hazretleri anlatıyor: “İmam Mâlik bana dedi ki: “Ey Muhammed, amelini un yap, ilmin de ona katılacak tuz olsun”
Abdullah bin Mübârek buyurdu ki: “Kur’an’ın hâmili olan kimse, sonra kalbiyle dünyaya meylederse, Allah’ın âyetlerini alaya almış olur. Kur’an hâmili Allah’a âsî olduğu zaman, Kur’an ona der ki: “Vallahi sen beni bunun için yüklenmedin. Benim tenbihlerim ve öğütlerim nerede kaldı? Benim her harfim sana, “Sakın Rabbine isyan etme” diye nida etmektedir.”
İlim öğrenmek fedakârlık ister!
İmamı Ahmed bin Hanbel hazretleri, ilim tahsilinde olanların geceyi tamamen uyku ile geçirdiğini gördü mü, ona ilim öğretmekten vazgeçerdi. Bir gün Ebû Isme, hadîs okumak için ona gelmişti. O gece Hazreti imamın evinde misafir idi. İmam onun için abdest suyu getirip bir kenara koydu. Şafak sökmeden önce Ebu Isme’nin odasına geldi ve gördü ki o uyuyor. Suya baktı, olduğu gibi duruyor. Onu uyandırdı ve dedi ki: Buraya geliş sebebinizi söyler misiniz? Ebu Isme: “Sizden hadîs okumak için geldim, yâ İmam.” dedi. Bunun üzerine Hz.İmam: “Gece teheccüd namazı kılmadığın halde nasıl hadîs okuyacaksın? Bu halinle sen, nereden gelmişsen oraya dönersin.” karşılığında bulunmuştur.
İmam Şafiî hazretleri buyurdu ki: “Âlime yakışan odur ki; kendisiyle Rabbi arasında kalan iyi amellerden çokça yapsın. Çünkü insanlar için aşikâr olan ilim ve amellerin uhrevî faydaları azdır. İyilerden birinin rü’yada görülüp de “Rabbim beni ilmim sayesinde bağışladı.” dediği pek nadirdir.”
İmam a’zam Ebû Hanîfe hazretlerini, vefatından sonra birisi rü’yada görmüş ve “Ne haldesin, yâ imam?” diye sormuş. Hz.İmam, “Allahın mağfiretine mazhar oldum.” buyurmuş. “İlmin sebebiyle mi, yâ imam?” demesine de şu karşılığı vermiştir: “Heyhât! İlmin birtakım şartları, âfetleri ve mes’uliyetleri vardır. Onun âfetlerinden kurtulmuş olanların sayısı azdır.”
Cüneyd Bağdadî hazretleri vefat ettikten sonra bazıları onu rü’yada görmüşler ve “Ne haldesiniz ya üstad?” diye sormuşlar. O şu karşılığı vermiş: “Bütün işaretler helâk oldu. Bunca ifade ve ibarelerimiz tükendi. Bize ancak vakti seherlerde edâ ettiğimiz rek’atçikler fayda verdi.”
Ebu Sehl Sa’lûkî hazretleri de vefatından sonra bazı kimseler tarafından rü’yada görülmüş ve kendisine, “İlminden ne gibi faydalar gördün?” diye sorulmuş. O, şu cevabı vermiş: “İlmin bütün incelikleri burada hep boşa gitti. Bâzı kimselerin bize sorup öğrendikleri var ya, işte ancak onların faydasını gördüm.”
Abdullah bin Mübarek buyurdu ki: “Zamanımızın ilim sahibleri haram ve şüpheli şeylerden yemeğe, midelerine ve
şehevî arzularına mağlûp oldular. Bilgilerini, dünyalık avlamak için bir şebeke gibi kullanıyorlar.”
İlim, hilm ve hikmetin kaybolması
Yahyâ bin Muaz hazretlerine, “Kul, ne zaman ilim, hilm ve hikmet sıfatlarını kaybeder?” diye sorduklarında O şu cevabı vermiştir: “Bunlardan birisiyle dünyalık elde etmek istediği zaman.” Konuşmasına şöyle devam etti: “Dünya adamları seni kötüledikleri veya övdükleri zaman, kalbleri mühürlenmiş bu kimselerin bu sözlerini birer hurafe say! Unutma ki, kişinin zühde hevesli olduğu halde kazançla meşgul olması, zâhid olduğu halde kazanca heves duymasından daha hayırlıdır. Kim senin günahlarını sana karşı örter ve seni utandırmazsa, insanlardan sana en yakın olan işte odur. Zira sen, Allah’a karşı pek çok günah işlemiş bulunursun da seninle Allah arasında olan bu günahlarını Cenab-ı Hak sana karşı örtmüş bulunur. Ve eğer insanlardan biri sendeki bu ayıplardan bir tanesine muttali olmuş olsa, seni kullar arasında rezil eder. İşte bu bakımdan o kimse, insanların sana en yakını sayılır.”
Hazreti Hızır buyurdu ki: “Güler yüzlü ol, hiddetlenme! Hep faydalı iş yap, az da olsa zararlı iş yapma! Lüzumsuz dolaşma, boş yere gülme, hiç kimseyi kusurundan dolayı ayıplama, günahların için ağla!”
Şu hikmetli sözler de İmam Ebû Hanîfe hazretlerinin: “Lâyık olduğu şeref ve hürmetin azına razı olan kulu, Allah, gayesinin fevkine yükseltir!”, “Sana gereken faydalı ilimdir. Bu sayede yoksullar hükümdarların meclislerine oturur.”
Eksem bin Sayfî buyurdu ki: “İnsanlardan alâkayı kesmek düşmanlığa yol açar. İnsanlara karşı fazla açılmak da kötü arkadaş celbeder. Sen ikisi arası olmaya bak!”
Hadis-i şerifte de buyuruluyor ki: “Her hikmetin başı Allah korkusudur.”
Hikmetin birçok manası vardır. Faydalı ilim, fen ve sanat, manevi ilim gibi manalara gelir. Şu halde Allah’tan korkup haramlardan kaçan ve ibadetleri yapan kimsenin hikmet sahibi, akıllı biri olduğu anlaşılır. Hadis-i şerifte, “En akıllınız, Allah’tan en çok korkandır” buyuruldu
Allah korkusu, sevileni kaybetmekten meydana gelen bir korku olduğu gibi, Ona isyan ederek tehlikelere maruz kalmaktan da meydana gelen bir korkudur.
“İlim, maldan daha hayırlıdır!”
Hazret-i Ali’nin veciz sözleri: “İlim, maldan daha hayırlıdır. İlim seni, sen de malı korursun.” “Sabır iki kısımdır: Sevmediğin şeye sabretmek ve sevdiğin şeye sabretmek.”
“Sabır, en güzel iman kisvesi ve insanların en şerefli ahlâkıdır.”
“Şek, şüphe, yakîni bozar, imanı yok eder.”
“Mürüvvet; insanın, kendisini lekeleyecek şeylerden kaçınması ve güzellik kazandıracak şeylere yaklaşmasıdır.”
“Cömertlik ve cesaret, şerefli maksatlar olup, Allahü teâlâ bunları sevdiği ve denediği kişilere ihsan eder.”
“Sıkıntıya karşı sabretmek, bolluk anındaki afiyetten daha efdaldir.”
“Mümin, baktığında ibret alır. Bir şey verilirse, şükreder. Musibet ve belaya uğrayacak olursa, sabreder. Konuşacak olursa, Allahü teâlâyı hatırlatır.”
“Akıllı, iyiliklerini canlandıran, kötülüklerini öldürendir.”
“Tûl-i emel (Fazla yaşama arzusu), serap gibidir, bunu gören su sanıp aldanır.”
“İyiliği tamamlamak, yeniden başlamaktan daha hayırlıdır.”
“Kendi nefsinden razı olan, aldanmıştır. Ona güvenen, mağrur ve yolunu şaşırmıştır.”
“Gerçek dost, ayıbını görüp nasihat eden, gıyabında seni koruyan ve seni kendisine tercih edendir.”
“Ahmaklık; her şeyi fuzuliymiş gibi hiçe saymak ve cahil insanlarla arkadaşlık kurmaktır.”
“Allah için dost olan, kişiye doğru yolu gösteren, fesattan uzaklaştıran ve ibadetlerinde yardımcı olandır.”
“Fazilet; çok mal ve büyük işlerle değil, güzel kemâliyet ve hayırlı işlerle olur.”
“İslâmiyet, teslimiyettir. Teslimiyet, yakîndir. Yakîn, tasdîktir. Tasdîk, ikrardır. İkrar, edâdır, yerine getirmektir. Edâ ise ameldir.”
“Fazilet, en iyi maldır. Cömertlik, en güzel mücevherdir. Akıl, en güzel zinettir. İlim, en şerefli meziyettir.”
“Adalet, halkın dirliği ve düzeni, idarecilerin süsü ve güzelliğidir.”
“Akıllı kimse; dilini kötü söz ve gıybetten koruyan; mümin, kalbini şek ve şüpheden temizleyendir.”
13 Mart 2010 Cumartesi
İlimsiz din olmaz
Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki: Hiçbir insanı incitmemeli, hiç kimsenin kalbini kırmamalı. Kalb kırmak, yetmiş kere Kâbe’yi yıkmaktan daha büyük günahtır. Bir kalb kırmanın günahı, 70 kere Kâbe’yi yıkmaktan daha büyük günah olunca, nasıl olur da, bir mümin birine el kaldırır, tokat atar veya öldürür. Bu, akıl alacak iş değildir. Öyle bir din ki, bir çiçeği bile koparmaya çekiniyorsun, bunda bir can var diye...
Üftade hazretleri, talebeleri içinde Aziz Mahmud Hüdayi hazretlerini çok sevdiği için, diğer talebeleri onu kıskanırlar. Bunun üzerine Üftade hazretleri, bir gün talebeleriyle kır gezisine çıktığı zaman onlara, (Bana birer demet çiçek getirin) der. Hepsi dağılır. Bir süre sonra, Aziz Mahmud Hüdayi hazretleri kurumuş bir çiçek getirir. Diğerleri tabii, hocamıza vereceğiz diye düşünerek, güzel çiçekler getirirler. Üftade hazretleri, Hüdayi hazretlerine, (Bak arkadaşların ne güzel çiçekler getirdi, sen niye kuruyup solmuş bir çiçeği getirdin, bize bunu mu layık gördün?) diye sorar. Hüdayi hazretleri, (Efendim, elbette siz en güzel çiçeklere layıksınız. Ancak hangi çiçeğe gittiysem, baktım, hepsi Allah’ı zikrediyor. Bir türlü kıyıp koparamadım. Bu zavallı ölmüş, artık zikr-i ilahi kalmamış, onu size getirmeye mecbur kaldım) diye cevap verir. Üftade hazretleri diğer talebelerine (İşte aranızdaki fark bu!) der. Düşünün bir çiçeği bile koparamıyor. Yani nasıl bir insana tokat atılabilir veya masum insanlar, hem de din adına öldürülebilir, olacak iş değildir bu! Böyle oluyorsa, bunun içinde cehalet vardır; çünkü Peygamber efendimiz, (İlim neredeyse din oradadır, din neredeyse ilim oradadır) buyuruyor.
Yani ilimsiz din olmaz, din olmayınca da ilim olmaz. Bu ikisi birbirinden ayrılmaz. Evet, iman etmek şart, ama imandan sonra ilk iş, ilim öğrenmektir; çünkü namaz da kılsak, oruç da tutsak, ticaret de yapsak, nasıl yapılacağını bilmek şarttır. Ne iş yaparsan yap, onun ilmini bilmek gerekir.
Bir mümin sabahleyin kalktığı zaman ya âlim olarak kalkmalı, yani o gün bir şey öğretmeli veya talebe olarak kalkmalı, yani gidip bir şey öğrenmeli yahut dinleyici olarak kalkmalı yani gidip bir yerden dinler, mesela bir camiye veya bir hocaya gider, istifade eder. Eğer bu da olmazsa, muhabbetle kalkar. Yani bunları yapamadığının üzüntüsünü duyar ve bu üç halden birinde olanlara sevgi besler, Allah’ım bana da nasip et der...
14 Mart 2010 Pazar
İlim yayılmalıdır
Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki: İnsanın vücudunda en kıymetli organ kalbdir. Bizim dinimizin esası, kalbi hastalıktan kurtarmaktır; çünkü insanın içinde kalbi hasta yapan bir düşman vardır. Hem Allah’a düşman, hem de kalbe düşmandır. O da insanın nefsidir. Nefse karşı bir ilaç gereklidir. Bu ilaç, İmam-ı Rabbani hazretleri gibi büyük zatların sevgisi ve eserleridir.
Eser deyince, hem kitapları, hem de onları sevip onların yolunda olanlar anlaşılır. O zatlardan birine rastlayan kurtulur. İnsan, dünyada beraber olduğu, sevdiği kişilerle haşr olunacaktır. İnsan, seveceği kimseyi iyi seçmeli, ona göre sevmelidir.
Kim olduğumuz değil, kiminle olduğumuz önemlidir; çünkü insan nasıl yaşarsa öyle ölür, nasıl ölürse öyle diriltilir.
Kimlerle berabersek, âhirette de onlarla beraber olacağız. Peygamber efendimiz, (El mer’ü mea men ehabbe) buyuruyor. Yani kimi seviyorsanız, dünyada kimlerle beraberseniz, âhirette de onunla berabersiniz buyuruyor. Kim Allahü teâlâyı çok anarsa, Onunla beraber olur. Kim Peygamber efendimize çok salevat-ı şerife getirirse, onunla beraber olur.
Hastaneler, hapishaneler sevgilime dokundun diyenlerle doludur. Muhammed aleyhisselam Allahü teâlânın sevgilisidir. Kim Allahü teâlânın sevdiklerine sataşırsa mahvolur.
Peygamberimize ve vârisleri olan evliyaya ne kadar muhabbet beslersek, onlar bize daha çok muhabbet beslerler. Kim onlara bir adım yaklaşırsa, onlar da bin adım yaklaşır. Büyük zatların yolu, okumak ve okutmaktı. Çok okudular, öğrettiler ve kitaplar yazdılar. Dolayısıyla onları seven, onların yolunda olmalıdır. Onların yolunda olmak, Ehl-i sünnet itikadını öğrenmek ve öğrendiğini öğretmektir. Onlar, arının bin türlü çiçekten toplayıp bal yaptığı gibi, o kitapları hazırlayıp önümüze koydular. Bizim de okumamız ve o kitapları başkalarına da vermemiz gerekir.
İlim mutlaka yayılmalıdır; çünkü imandan sonra ilk emir (Oku) yani öğrenmektir, ilimdir. İlim olmazsa din olmaz. [Hakikat Kitabevi’nin yayınladığı, www.hakikatkitabevi.com adresinde de bulunan bütün kitaplar, hakiki Ehl-i sünnet âlimlerinin eserlerinden tercüme olup, o büyüklerin sözleri nakledilmiştir. Dinimizi doğru öğrenmek isteyenlere, bu kitapları okumalarını tavsiye ederiz.]
15 Mart 2010 Pazartesi
Dinin temeli 8 madde
Sual: Hâtim-i Esam hazretlerinin açıkladığı, dinde temel sayılan 8 madde nelerdir? CEVAP: Şakîk-i Belhî hazretleri, talebesi Hâtim-i Esam hazretlerine sordu:
- Ne kadar zamandır benden ders alıyorsun?
- 33 senedir.
- Bu kadar zaman içinde benden neler öğrendin?
- Sekiz şey öğrendim.
- Çok üzüldüm, emeklerim boşa mı gitti?
- Hocam, siz sordunuz, ben de doğrusunu söyledim. Sekiz şey öğrendim.
- Peki, nedir bu sekiz şey?
- Birincisi: İnsanlara baktım. Sevdiği şeyler, onlarla mezara kadar arkadaşlık ediyor ve sonra onu yalnız bırakıp ayrılıyorlar. Onlarla beraber mezara girip, dert ortağı olmuyorlar. Bu hâli görünce, (Dünyada öyle bir dost seçmeliyim ki, mezara benimle gelsin, bana orada arkadaşlık etsin) diye düşündüm. Aradım, taradım, Allahü teâlâya yapılan ibadetlerden başka, böyle sadık bir sevgili bulamadım. Ben de ibadetlere sarıldım. Ne dersiniz?
- Çok doğru, çok güzel düşünmüşsün. Peki, ikincisi nedir?
- İkincisi: İnsanlara baktım, çok kimse, arzuları, nefsleri peşinde koşuyor. O zaman, (Allahü teâlâdan korkarak nefslerine uymayanlar, elbette Cennete gideceklerdir) mealindeki âyet-i kerimeyi hatırladım. Nefsimi düşman bilerek, ona aldanmamaya karar verdim ve arzularıma uymadım.
- Allah sana iyilikler versin, ne güzel yapmışsın. Üçüncüsü nedir?
- Üçüncüsü: İnsanlara baktım, herkes dünyalık toplama sıkıntısı içine girmiş. Sonra, (Dünya malından sarıldığınız, sakladığınız her şey, yanınızda kalmayacak, sizden ayrılacaktır! Ancak Allah rızası için yaptığınız iyilikler ve ibadetler sizinle beraber kalacaktır) mealindeki âyet-i kerimeyi düşündüm. Dünya için topladıklarımı Allah yolunda harcadım. Yani Allahü teâlâya ödünç verdim! Nasıl yapmışım?
- Ne güzel yapmışsın. Peki, dördüncüsü nedir?
- Dördüncüsü: İnsanlara baktım, başkalarını beğenmiyorlar, birbirlerine haset ediyorlar, birbirlerinin mevki, mal ve ilimlerine göz dikiyorlar. Bunu görünce, (Dünyadaki maddî manevî bütün rızıklarını aralarında taksim ettik) mealindeki âyet-i kerimeyi hatırladım. Herkesin ilim, mal, rütbe, evlat gibi rızıklarının dünya yaratılmadan önce ezelde taksim edildiğini, kimsenin elinde bir şey olmadığını ve çalışmayı, sebeplere yapışmayı emrettiğinden, Ona itaat etmiş olmak için çalışmak gerektiğini, hasedin zararlarını ve lüzumsuz olduğunu anladım. Allahü teâlânın ezelde yaptığı taksime razı oldum. Bütün Müslümanlarla iyi geçindim, herkesi sevdim ve herkes tarafından da sevildim.
- Ne iyi, ne güzel yapmışsın.
- Benden öğrendiklerinin beşincisi nedir?
- Beşincisi: İnsanlara baktım, çok kimse, insanlık şerefini, bir makam sahibi olmakta zannediyor ve makamıyla iftihar ediyor. Kimi, kıymet ve şerefi, çok mal ve evlatta görüp, bunlarla iftihar ediyor. Kimi de, malı, parayı Allahü teâlânın emrettiği yerlere değil de, insanların hoşuna gidecek, herkesi eğlendirecek yerlere sarf ediyor, insanlık şerefini bunda sanıyor. Bunu görünce, (En şerefliniz, en kıymetliniz, Allahü teâlâdan en çok korkandır) mealindeki âyet-i kerimeyi düşündüm. Bunların yanıldıklarını anladım ve takvaya sarıldım. Rabbimin af ve ihsanlarına kavuşmak için, Ondan korkarak, İslamiyet’in dışına çıkmadım.
- Ne güzel yapmışsın. Altıncısı nedir?
- Altıncısı: İnsanlar, birbirlerinin mallarına, mevkilerine ve ilimlerine göz dikiyor, parça parça ayrılıyorlar, birbirlerine düşmanlık ediyorlar. Bunları görünce, (Sizin düşmanınız şeytandır. Onu düşman bilin) mealindeki âyet-i kerimeyi hatırladım. Şeytanı ve onun yoldaşları olan sapıkları düşman bilip, sözlerine aldanmadım. Allahü teâlânın emirlerine itaat ettim. Kurtuluş yolunun, yalnız Ehl-i sünnet yolu olduğuna inandım. Müslümanları aldatmaya uğraşanları dinlemedim. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından ayrılmadım.
- Ne güzel, ne iyi yapmışsın. Yedincisi nedir?
- Yedincisi: Kimi insanlar, para kazanmak için haram ve şüpheli şeylere dalıyorlar ve zillete, hakaretlere katlanıyorlar. Bunları görünce, (Allahü teâlâ tarafından rızkı gönderilmeyen yeryüzünde bir canlı yoktur) mealindeki âyet-i kerime hatırıma geldi. O canlılardan birinin kendim olduğumu bildim. Rızkımı göndereceğine söz verdiğine, elbette göndereceğine güvenerek, Onun emrettiği gibi çalıştım.
- Ne iyi yapmışsın. Sekizincisi nedir?
- Sekizincisi: Baktım, herkes bir şeye güveniyor. Kimi altına, mal ve mülküne, kimi sanatına ve kazancına, kimi makam ve rütbesine, kimi de kendi gibi bir insana güveniyor. Bunları görünce, (Allahü teâlâ, yalnız kendisine güvenenlerin her zaman imdadına yetişir) mealindeki âyet-i kerimeyi düşündüm. Her zaman ve her işimde yalnız Allahü teâlâya güvendim. O emrettiği için çalıştım, sebeplere yapıştım; fakat yalnız Ondan istedim. Yaptıklarımda bir eksiklik var mı?
- Yâ Hâtim, dini tam ve doğru anlamışsın. Senin gibi bu sekiz temel kaideye uyanlar, dinimize tam uymuş olurlar.
23 Ocak 2001 Salı
İlim öğrenmek fedakârlık ister
İmam Ahmed bin Hanbel, ilim tahsilinde olanların geceyi tamamen uyku ile geçirdiğini gördü mü, ona ilim öğretmekten vazgeçerdi. Bir gün Ebû Isme, hadîs-i şerif okumak için ona gelmişti. O gece İmamın evinde misafir idi. Abdest suyu getirip bir kenara koydu. Şafak sökmeden önce Ebu Isme’nin odasına geldi ve gördü ki o uyuyor. Suya baktı, olduğu gibi duruyor. Onu uyandırdı ve dedi ki:
- Buraya geliş sebebinizi söyler misiniz? Ebu Isme:
“Sizden hadîs okumak için geldim, yâ İmam.” dedi. Bunun üzerine İmam:
“Gece teheccüd namazı kılmadığın halde nasıl hadîs okuyacaksın? Bu halinle sen, nereden gelmişsen oraya dönersin.” buyurdu.
İmam Şafiî hazretleri buyurdu ki: “Âlime yakışan odur ki; kendisiyle Rabbi arasında kalan iyi amellerden çokça yapsın. Çünkü aşikâr olan amelsiz ilimin uhrevî faydalarının azlığıdır.” “İyilerden birinin rü’yada görülüp de “Rabbim beni ilmim sayesinde bağışladı.” dediği pek nadirdir.
İmam a’zam Ebû Hanîfe hazretlerini, vefatından sonra birisi rü’yada görmüş ve “Ne haldesin, yâ imam?” diye sormuş. İmam-ı azam, “Allahın mağfiretine mazhar oldum.” buyurmuş. “İlmin sebebiyle mi, yâ imam?” demesine de şu karşılığı vermiştir: “Heyhât! İlmin birtakım şartları, âfetleri ve mes’uliyetleri vardır. Onun âfetlerinden kurtulmuş olanların sayısı azdır.”
Cüneyd-i Bağdadî hazretleri vefat ettikten sonra bazıları onu rü’yada görüp, “Ne haldesiniz ya üstad?” diye sormuşlar.
O şu karşılığı vermiş: “Bütün işaretler helâk oldu. Bunca ifade ve ibarelerimiz tükendi. Bize ancak vakti seherlerde edâ ettiğimiz riyasız namazlar fayda verdi.”
Ebu Sehl Sa’lûkî de vefatından sonra bazı kimseler tarafından rü’yada görülmüş ve kendisine, “İlminden ne gibi faydalar gördün?” diye sorulmuş. O, şu cevabı vermiş: “İlmin bütün incelikleri burada hep boşa gitti. Bâzı kimselerin bize sorup öğrendikleri var ya, işte ancak onların faydasını gördüm.”
Hikmetler
Mehmet Oruç
mehmet.oruc@tg.com.tr
10 Kasım 2001 Cumartesi
İlim, ilmi kötüler mi?
Hiç kimse İslamiyete ilim ile saldıramaz. İslâmiyete ilim ile nasıl saldırabilir? İlim, ilmi kötüler mi? Elbette beğenir. Kıymetlendirir. İslâmiyete, ilim ile saldıran, mağlup olur.
Fen “Mahlûkları, hâdiseleri görmek, inceleyip anlamak ve deneyip benzerini yapmak” demektir ki, bu üçünü de, Kur’an-ı kerim emretmektedir. Fen bilgilerine, sanata, en modern harp silâhlarını yapmaya uğraşmak, farz-ı kifâyedir. Düşmanlardan daha çok çalışmamızı, dînimiz emretmektedir. Resûlullahın fenni emreden pek canlı sözleri vardır. O hâlde, İslâmiyet, fenni, tecrübeyi, müsbet çalışmayı emreden dinamik bir dindir.
İslâm dînine karşı olanlar, ona doktorluk ile de saldıramıyor. Peygamberimiz, tıp bilgisini çeşitli şekillerde medh buyurdu. Meselâ, “İlim ikidir: Beden bilgisi, din bilgisi” buyurdu. Yâni ilimler içinde en lüzûmlusu, ruhu koruyan din bilgisi ve bedeni koruyan sıhhat bilgisidir diyerek, herşeyden önce, ruhun ve bedenin zindeliğine çalışmak lâzım geldiğini emir buyurdu. İslâmiyet, beden bilgisini, din bilgisinden önce öğrenmeyi emrediyor. Çünkü, bütün iyilikler, bedenin sağlam olması ile yapılabilir.
Bugün, bütün üniversitelerde okutuluyor ki, doktorluk iki kısımdır: Biri hijyen, yâni sıhhati korumak. İkincisi, terapötik, yâni hastaları, iyi etmektir. Bunlardan birincisi başta gelmektedir. İnsanları hastalıktan korumak, sağlam kalmayı sağlamak, tıbbın birinci vazîfesidir. Hasta insan, iyi edilse de, çok kere, ârızalı, çürük kalır. İşte İslâmiyet, tabâbetin birinci vazîfesini, hijyeni garanti etmiş, teminat altına almıştır.
Kur’an-ı kerim, tıbbın iki kısmını da teşvik buyurmuştur. Peygamberimiz Rum imparatoru Herakliüs ile mektuplaşırdı. Bir defa, Herakliüs birkaç hediye göndermişti. Bu hediyelerden biri, bir doktor idi. Resûlullah, kabûl buyurdu. Emreyledi, bir ev verdiler. Her gün nefîs yiyecek, içecek götürdüler. Günler, aylar geçti. Bir Müslüman, doktora gelmedi. Doktor, utanıp gelerek, “Efendim! Buraya, size hizmet etmeye geldim. Bugüne kadar, bir hasta gelmedi. Boş oturdum, yiyip içip, rahat ettim. Artık gideyim” diye izin isteyince, Resûlullah tebessüm buyurdu. “Sen bilirsin! Eğer daha kalırsan, misafire hizmet etmek, ona ikrâm etmek, Müslümanların başta gelen vazîfesidir. Gidersen de uğurlar olsun! Yalnız şunu bil ki, burada senelerce kalsan, sana kimse gelmez. Çünkü, Eshâbım hasta olmaz! İslâm dîni, hasta olmamak yolunu göstermiştir. Eshâbım temizliğe çok dikkat eder. Acıkmadıkça birşey yemez ve sofradan, doymadan önce kalkar!” dedi.
11 Şubat 2002 Pazartesi
İlim sahibi olmanın faydası ve zararı
İlmin kıymetli, şerefli olması, sâlih, iyi niyete bağlıdır. Bunun için ilmi, câhillikten ve nefsinin kötü isteklerinden kurtulmak için öğrenmek lâzımdır. Ayrıca ilim, amel etmek ve başkalarına öğretmek ve bunları ihlâs ile yapmak için öğrenilir. Amel ve ihlâs ile olmayan ilim zararlıdır. Hadîs-i şerîfte, “Allah için olmayan ilmin sahibi, Cehennemde ateşler üzerine oturtulacaktır” buyuruldu. Makam, şan-şöhret için, dünyalık ele geçirmek için ilim öğrenmek, ya’nî dîni dünyaya âlet etmek, altın kaşıkla necâset yemeye benzer. Dîni dünya kazancına âlet edenler, din hırsızlarıdır.
Hadîs-i şerîfte, “Bu ümmetin âlimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemiyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar ve yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar duâ edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyâmette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır” buyuruldu.
İslâmiyete uyan, ilmini dünyalık menfaatlerine âlet etmiyen âlim, etrafına ışık saçan ışık kaynağı gibidir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Kıyâmet günü bir din adamı getirilip Cehenneme atılır. Cehennemdeki tanıdıkları, sen dünyada Allahın emirlerini bildirirdin. Niçin bu azâba düştün derler. Evet, günâhtır yapmayın derdim, kendim yapardım. Yapınız dediklerimi de yapmazdım. Bunun için, cezâsını çekiyorum der.”
Emânetçinin kendisine bırakılan malları muhâfaza etmekte emîn olması lâzım geldiği gibi, din âliminin de, islâm bilgilerini bozulmaktan muhâfaza etmekte emîn olması lâzımdır. Resûlullah efendimiz, “Âlimlerin kötüsü, insanların en kötüsüdür” buyurdu. Çünkü âlimler, bilerek günâh işlemektedir.
Kötü din adamı, kanalizasyona benzer. Görünüşte, sağlam, san’at eseridir. İçi ise, pislik doludur. Hadîs-i şerîfte, “Kıyâmet günü azâbların en şiddetlisi, ilmi kendisine fâideli olmıyan din adamınadır” buyuruldu. Başka bir hadîs-i şerîfte, “Cehennemde azâb çekenlerden ba’zıları, kötü kokular yayar. Bu koku diğerlerine ateşten daha fazla azâb verir. ‘Sen ne günâh işledin ki, böyle pis koku çıkarıyorsun?’ denilince, ‘Ben din adamı idim. Bildiklerimi yapmazdım’ der” buyuruldu.
04 Mart 2003 Salı
İslamiyet ve ilim...
İnançsızlar, İslam düşmanları, temiz Müslüman yavruları aldatmak için, “İslamiyette herşey ‘miş’ ile bitiyor. Şöyle imiş, böyle imiş diye, hep mışa dayanıyor. Bir senet ve vesîkaya dayanmıyor. Diğer ilimler ise, ispat edilip, bir vesîkaya dayanmaktadır” diyorlar.
Bu sözleri ile, ne kadar câhil olduklarını gösteriyorlar. Hiç de, bir islâm kitabı okumamışlar. İslamiyet ismi altında, hayallerinde, birşeyler tasarlayıp, din bu düşüncelerden ibârettir sanıyorlar.
Hâlbuki Müslümanlar, peygamberlerin en üstünü Muhammed aleyhisselâma tâbi olmakta, haber verdiği, Mi’râc gecesinde görüp konuşduğu ve her gün Cebrâîl ismindeki melek vâsıtası ile haberleştiği bir Allaha ibâdet etmektedir.
Bunların, İslamiyetten ayrı ve uzak gördükleri ilimler, fenler, vesîkalar, senetler, hep islâm dîninin birer şubesi, dallarıdır. Meselâ bugün liselerde okunan bütün fen bilgileri, kimyâ, biyoloji kitaplarında, “Dersimizin esâsı, müşâhede yani gözetleme, tetkîk, inceleme ve tecrübedir” diyor. Yani fen derslerinin esâsı, bu üç şeydir. Hâlbuki, bu üçü de, İslamiyetin emrettiği şeylerdir. Yani, dînimiz, fen bilgilerini emretmektedir.
Kur’ân-ı kerîmin çok yerinde, tabîatı, yani mahlûkâtı, canlı ve cansız varlıkları görmek, incelemek emredilmektedir. Eshâb-ı kirâm, bir gün Peygamberimize “sallallahü aleyhi ve sellem” sordu ve: “Yemen’e gidenlerimiz, orada hurma ağaçlarını, başka türlü aşıladıklarını ve daha iyi hurma aldıklarını gördük. Biz Medîne’deki ağaçlarımızı babalarımızdan gördüğümüz gibi mi aşılayalım, yoksa, Yemen’de gördüğümüz gibi aşılayıp da, daha iyi ve daha bol mu elde edelim?” dediler.
Resûlullah efendimiz, bunlara şöyle diyebilirdi: Biraz bekleyin! Cebrâîl “aleyhisselâm” gelince, ona sorar, anlar, size bildiririm. Veya, biraz düşüneyim. Allahü teâlâ, kalbime doğrusunu bildirir. Ben de, size söylerim, demedi ve “Tecrübe edin! Bir kısım ağaçları, babalarınızın üsûlü ile, başka ağaçları da, Yemen’de öğrendiğiniz üsûl ile aşılayın! Hangisi daha iyi hurma verirse, her zaman o üsûl ile yapın!” buyurdu. Yani tecrübeyi, fennin esâsı olan tecrübeye güvenmeği emir buyurdu. Kendisi melekten haber gelir veya mubârek kalbine elbette doğar idi. Fakat, dünyanın her tarafında, kıyâmete kadar gelecek Müslümanların, tecrübeye, fenne güvenmelerini işâret buyurdu.
25 Mayıs 2003 Pazar
İlim din ile çatışır mı?
Yahûdî ve Hıristiyan din adamları, yeryüzünü düz ve hareketsiz, güneşin bunun etrâfında döndüğünü, göklerin yer üzerine çadır gibi kapatılmış olduğunu, Allahü teâlânın, insan gibi, kürsîde oturup, işleri yürüttüğünü sanmışlar, tecrübe ile bulunan fen bilgileri, bu inanışlarına uymadığından, fen adamlarına dinsiz demişlerdir.
Fen adamları, bu haksız hüküm karşısında, Yahûdîliğe ve Hıristiyanlığa saldırmıştır. Meselâ, din düşmanlığı ile tanınan William Draper “İlim ile dînin çatışması” adlı kitabında, “Kâinâttan ayrı, kâinâta hâkim, dilediğini yapabilen bir insan yoktur” diyor ki, bu sözü, Allahü teâlâyı bir insan sanıp bunu inkâr etmekte olduğunu göstermektedir. Bir yerinde de, “Kâinâtta herşeye hâkim bir kuvvet varsa da, bu papazların inandığı ilâh değildir” diyerek, Allahü teâlânın, fizik, kimyâ kuvvetlerinin en büyüğü olacağını zan ettiğini göstermektedir.
Görülüyor ki, fen adamları arasında dinsiz olanlar, ya papazların ve câhil halkın yanlış anladıkları şeylere haklı olarak saldırmış, yâhud zamanlarının fen bilgileri arasına sıkışıp kalmış olan kafaları ile düşündüklerini, hayâlî inanışlarını inkâr etmişlerdir. Eğer, islâm âlimlerinin, Kur’ân-ı kerîmden çıkardıkları fenne bağlı bilgileri, bunların inceliğini, doğruluğunu okuyup anlasalardı, hepsi hakîkati görüp, seve seve müslümân olurdu.
Neml sûresindeki, meâl-i şerîfi, “Dağları, yerinde duruyor görüyorsun, hâlbuki bunlar bulut gibi hareket etmektedir” olan seksensekizinci âyet-i kerîmesini Kâdî Beydâvî tefsîr ederken, “Yerinde duruyor gördüğün dağlar, bulut gibi, boşlukta hızlı gitmektedir. Büyük cisimler, bir cihete doğru hızlı gidince, üstündekiler, bunun hareket ettiğini duymaz” buyurmaktadır.
Fahreddîn-i Râzî, Enbiyâ sûresi, otuzüçüncü âyetinin tefsîrinde, ayın, güneşin, yıldızların mihverleri ve yörüngeleri etrâfında döndüklerini, Dahhâk ve Kelbî’nin söylediğini yazmaktadır.
Fahreddîn-i Râzî, Bekara sûresi, yirmidokuzuncu âyetini tefsîr ederken diyor ki: (Hidâye) fizik kitabının ve (Îsâgucî) mantık kitabının yazarı olan Esîrüddîn-i Ebherî, Batlemyus’un (Mecistî) adındaki astronomi kitabını okuturdu. Bunu okutmasını hoş görmeyen biri, müslümân çocuklarına böyle ne okutuyorsun diye sorunca, meâl-i şerîfi, “Yerleri, gökleri, yıldızları, bitkileri ne güzel yarattığımızı görmüyorlar mı?” olan Kaf sûresinin altıncı âyetini tefsîr ediyorum diyerek, cevâb vermiştir. Fen ilmi ile dinin çatışmadığını göstermiştir.
İmâm-ı Râzî, Ebherînin bu cevâbının doğru olduğunu, tefsîrinde yazmakta ve Allahü teâlânın mahlûklarını inceleyen fen adamları, Onun büyüklüğünü, iyi anlar demektedir.
26 Mayıs 2003 Pazartesi
Müslüman fen adamları
Bugün Batı bütün buluşlara, keşiflere sahip çıkmakta, geçmişte hiçbir buluş yapılmadığını söylemektedir. Halbuki pek çok buluşun alt yapısını Müslüman ilim adamları oluşturmuşlardır.
Mesela, aynalarda ışıkların yansıması kanûnlarını bulan, Muhammed bin Hasen ibni Heysem’dir. Avrupalılar buna (Alhazem) derler. 965’te Basra’da doğdu 1039’da Mısır’da vefât etmiştir. Matematik, fizik ve tıb ilimlerinde yüze yakın kitap yazmış, eserlerinin çoğu Avrupa dillerine tercüme edilmiştir.
Türkistânlı Alî bin Ebilhazm doktor idi. Tıb ilmindeki buluşlarını bildiren kitapları, bu ilimde kıymetli kaynak olmuşlardır. Akciğerlerdeki kan deverânının şemasını ilk çizen budur. Din bilgilerinde de derin âlim idi. İbn-ün-Nefîs ismi ile meşhûr olup, 1210’da Türkistân’da Karş şehrinde doğup 1287’de Mısır’da vefât etti.
İslâm cerrâhlarından, meşhûr operatör Amr bin Abdürrahmân Kirmânî, Endülüs hastahânelerinde ameliyât yapardı. 1066’da orada vefât etti.
Ebû Bekr Muhammed bin Zekeriyyâ Râzî, bir müslüman tabîb olup, göz ameliyâtı yapardı. Yüze yakın eseri vardır. (Ber-üs-sâ’), (Kitab-ül-hâvî) ve diğer kitapları, tıb ilmine olan hizmetinin şâhidleridir. 923’te Bağdâd’da vefât etmiştir. Tıb tahsîlini Bağdâd’da yaparak, mütehassıs olmuştur. İlâçlar ve kimyâ üzerinde de kıymetli kitapları vardır.
Peygamberimizin torunu hazret-i Hüseyin’in kızı Sitti Sükeyne’nin, islâm tabîbleri tarafından, gözbebeği çıkarılarak, tekrâr yerine konduğu, “Müncid”de yazılıdır. Meşhûr İbni Hazm Alî bin Ahmed, “El-fasl” kitabında, yer küresinin yuvarlak olduğunu ve döndüğünü âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerle, bundan dokuz asır önce isbât etti.
Yer küresinin çapı ve güneşin irtifâ dereceleri Mûsâ bin Şâkir’in oğulları Ahmed ve Muhammed tarafından, halîfe Me’mûn zamanında Sincâr ve Küfe sahrâlarında ölçüldü. Bu iki kardeşin yaptıkları astronomi âletleri, o zaman müslümânların ilme ve fenne verdikleri ehemmiyyetin açık senetleridir. Câbir bin Hayyân’ın simyâ ve kimyâ üzerindeki çalışmalarını bildiren kitapları meşhûrdur.
Avrupa’da, liselerde, bunlar gibi daha nice müslümân fen adamlarının hiçbirinin ismi talebeye öğretilmiyor. İslâm memleketlerinde de müslümân çocuklarına, dedelerinin fenne olan hizmetleri bildirilmiyor. Büyük buluşları olan islâm âlimlerinin isimleri bildirilmiyor. Ufacık birşey yapmış olan hıristiyanlar, fen adamı olarak övülüyor.
27 Mayıs 2003 Salı
Herkes haddini bilmeli!
Art niyetli olmayan fen adamları, islâm kitaplarını okuyunca, Kur’ân-ı kerîmin, her tecrübeyi, her yeni buluşu, olduğu gibi haber vermiş olduğunu görerek, hayrân kalmaktadır. Fenden ve islâm kitaplarından haberleri olmayanlar, islâm düşmanlarının, papazların yazdığı kitapları okuyup, İslâmiyeti yanlış tanıyor ve din câhili oluyorlar.
Böylece körü körüne islâm düşmanı kesilen bazı câhiller, kendilerine şâir, gazeteci, romancı, güzel sanatcı, hattâ din adamı, islâm târîhi mütehassısı gibi isimler takarak, çok çirkin yalan, iftirâ dolu yazılarla, gençleri dinsiz yapmağa uğraşıyorlar. Kendilerini de, milleti de felâkete sürüklüyorlar.
Bu câhillerin bir kısmı da, birkaç fen kitabı okuyup, kendilerini fen adamı sanıyor. Avrupa’daki fen adamlarının hıristiyanlığa karşı haklı inkârlarını, itirâzlarını, çelik gibi sağlam olan islâm dînine bulaştırmağa yelteniyor.
Bu fen taklîdcileri düşünmüyor ki, bir fen adamı, çalıştığı fen kolunda, hattâ ihtisâsı olan branşta konuşursa, sözü kıymetli olur. İhtisâsı dışında konuşması ve hele başka işlerdeki mütehassısların sözlerine karışması, kıymetsiz olduğu kadar, gülünç de olur. Fen adamı olmak, insana, her ilimde söz sâhibi olmak salâhiyyetini vermez. İyi bir kimyâcı, herhangi bir doktorun koyduğu teşhîsi bozamaz. İyi bir avukat, herhangi bir kimyâgerin raporunda fen hatâsı iddiâ edemez. İyi bir mühendis, bir avukatın ihtisâsına nüfûz edemez.
Fen adamları, kendi fen şubelerinde ve ihtisâslarında bile, ne kadar hata ediyor, aldanıyorlar. Bir taraftan maddenin, kuvvetin ve hayatın sırlarından, bir veya bir kaçını çözerek, faydalı buluşlar başarırken, bir taraftan da, öyle yanılıyorlar ki, medeniyetin ilerlemesine, dünya çapında zararlı oluyorlar. Bunun misâlleri pek çoktur.
Meselâ, İngilizlerin büyük matematik âlimi olan meşhûr Newton, bir taraftan, daha yirmiüç yaşında, bugünkü astronominin temeli olan, yerçekimi kanûnunu bularak ve kendi ismi ile anılan dürbünü keşif ve beyaz ışığın yedi renge ayrılacağını tecribe ile isbât ederek, fen âlemine unutulmıyacak hizmette bulunurken, öte yandan, ziyânın, ışık kaynağından saçılan zerrelerden hâsıl olduğunu söyleyerek ve aklınca isbât ederek, fizik ilminin bu kısmının senelerce ilerlemesine mâni olmuştu. Sonradan, titreşim nazariyesi kurulunca, Newton’un hatâ ettiği, katî anlaşıldı.
30 Mayıs 2003 Cuma
“Hayretten tepem atıyor!”
İlmini dini yıkmada kullananlardan, bir İngiliz biyoloğun oğlu olan Ch. Darwin, “Canlılar, bulundukları muhîte uymak için mücâdele eder. Bu hayât mücâdelesini kazananlar yaşayabilir, kaybedenler ölür. Canlıda tesâdüfen husûle gelen değişiklikler, muhîte uyarak yaşamağı temîn eder” dedi. Buna da çeşidli itirâzlar edildi. Hattâ, Darwin de göz, beyin gibi karışık uzuvların nasıl meydâna geldiğini anlatmaktan âciz olduğunu bildirmiş, bir arkadaşına yazdığı mektûbda, “Gözün teşekkülünü düşündükçe hayretimden tepem atıyor” demiştir.
Hollandalı Hugo de Vries, bitkilerde (Saf bir nev içinden, tesâdüfen, diğerlerinden farklı fertler meydâna çıktığını, bunların yeni evsâfının dölden döle geçtiğini) görerek, buna (mutasyon) nazariyyesi dedi. Hâlbuki, mutasyonda yeni uzuvlar meydâna gelmiyor. Bundan başka, göz ve beyin gibi, embriyonun muhtelif tabakalarından hâsıl olan karışık uzuvların teşekkülünü, mutasyon teorisindeki tesâdüfe bağlamak mümkün değildir.
İnsaf ehli paleontoloji mütehassısları, “Her tür canlının kendi cinsi içinde değişebildiğini, bir canlının başka türlere dönmediğini” kabûl etmekdedir. Meselâ, birinci zamandaki derisi dikenliler ne ise, şimdikiler de aynıdır. Derisi dikenlilerin, mutasyon ile, omurgalı hâle döndüğü görülmemiş ve buna âit bir fosil bulunmamıştır.
Hâlbuki, canlıların yapısında, en basîtinden, en mükemmele doğru, düzgün bir tekâmül bulunduğunu, daha önce İbrâhîm Hakkı hazretleri, (Ma’rifet-nâme) kitabında, misâller vererek yazmış, bunun, türlerin değişmesi demek olmadığını da bildirmişti.
Allahü teâlâ, maddeyi, maddedeki değişmeleri inceleyiniz, bunları sizin için yarattım, hepsinden faydalanınız dediği gibi, yavruların nasıl tekâmül ettiğini, hayat hâdiselerini de tedkîk ederek, hepsinin müsbet, muntazam esâslara bağlı olduğunu görüp, varlığımı, büyüklüğümü anlayınız! buyuruyor.
İslâm dîninin ilme ve fenne verdiği ehemmiyeti bilmeyen câhil fen taklîdcileri, İslâmiyeti baltalamak, Kur’ân-ı kerîme saldırmak için, fizik, kimya, biyolojik ve astronomik olaylardan, çürük düşünceler, bozuk fikirler çıkarıyor. Bu iftirâlarını, ilim, fen bilgisi diye, gençliğin önüne sürerek müslümân yavrularını aldatıyorlar. Hâlbuki, fennin ilerlemesi, yeni yeni buluşlar, Allahü teâlânın varlığını, bir olduğunu, kudretini ve ilmini daha ziyâde meydâna çıkarmakta, İslâmiyeti desteklemektedir.
01 Haziran 2003 Pazar
Din, matbaaya mani oldu mu?
Geçmişimizi, ecdadımızı kötüleyebilmek için sık sık gündeme getirdikleri husus matbaanın getirilmesi meselesidir. Bu konuda da olaylar çarpıtılarak verilmektedir.
Gazetelerde, TV’lerde, “Avrupa’da matbaa yapılırken, kitaplar basılırken, bizdeki sarıklı, sakallı, kara kafalılar, matbaa günahdır, gâvur îcâdıdır diyerek yapdırmadılar. Yıllarca geri kalmamıza sebeb oldular. Müslümânlık, çöl kanûnu, Türklüğe çok zarârlı oldu” diyerek, dinsiz, imansız yetişdirmek istiyorlar. İslâm düşmanlığı aşılıyorlar. İslâmiyete, ilm, fen, ahlâk yolundan saldıramadıkları için, böyle alçakça yalanlar düzüyorlar, körpe dimâgları zehrliyorlar.
Her iftirâları gibi, bu sözlerinin de yalan olduğu meydandadır. Kara zihniyet dedikleri islâm âlimlerinin en yüksek temsîlcileri olan Osmânlı şeyh-ul-islâmlarından elliyedincisi, Yenişehrli Abdullah Efendi, matbaa açmak, kitap basmak için kendisine sorulduğunda, bakınız nasıl cevap vermiştir:
İbrâhîm-i Müteferrika adındaki Macar asıllı bir müslümân, İstanbul’da 1725’te ilk matbaayı kurmak isteyince, şeyh-ul-islâma soruluyor: “Kitap basma san’atını iyi bildiğini söyleyen bir kimse, lügat, mantık, astronomi, fizik ve benzerleri âlet ilmleri kitaplarının harflerini ve kelimelerini birer kalıba çıkarıp, buradan kâğıtların üzerine basarak, bu kitapların benzerlerini elde ederim dese, bu kimsenin böyle kitap basmasına İslâmiyet izin verir mi?”
Şeyh-ul-islâm Abdullah Efendi, cevâbında: “Kitap basma san’atını iyi bilen bir kimse, bir kitabın harflerini ve kelimelerini birer kalıba çıkarıp, buradan kâğıtlara basmakla, bu kitapdan az zamanda kolayca, çok sayıda elde ediyor. Böylece çok ucuz kitap yazılmasına sebeb oluyor. Faydalı bir iş olduğundan, İslâmiyet bu kimsenin bu işi yapmasına izin verir. Kitapta yazılı ilmi bilen birkaç kişi, önce kitabı tashîh etmelidir. Tashîh ettikten sonra basılırsa, güzel bir iş olur” buyurmuştur. Bu cevâb, (Behcet-ül-fetâvâ) kitabının (Hazar ve lebs) faslında yazılıdır. İslâm dîninin ilme, fenne nasıl kıymet verdiğini göstermektedir.
Matbaacılığın Osmânlı idâresi altında bulunan islâm memleketlerine Avrupa’dan ancak 200 sene sonra gelmesini, (islâm dîni matbaa ile kitâb basmayı men eder) tarzında îzâh etmeye kalkanlar tamamiyle yanılmaktadırlar.
Matbaacılığın Türkiye’ye gelmesinin gecikmesine, kitâblar basılırsa işsiz kalacaklarından korkan kitâb müstensihleri, yanî para karşılığında kitâb yazanlar sebeb olmuştur. Bunlar, matbaanın Türkiye’ye gelmemesi için türlü propagandalar yapmışlar, divitlerini bir tabuta koyarak, Bâb-ı Âliye kadar yürümüşlerdir.
02 Haziran 2003 Pazartesi
Fen dışı konular
Yıllardır, Müslüman ilim adamları için, “fen ilminden anlamazlar, fen ilmine karşıdırlar” iftirası yapıldı. Halbuki eskiden medreselerde din bilgileri ile beraber zamanın fen bilgileri de öğretilirdi.
Sultân İkinci Abdülhamîd Hân zamanında yetişen din adamlarından, Abdüllatîf Harpûtî’nin 1911’de, İstanbul’da basılan (Tenkîh-ul-kelâm fî-akâid-i Ehl-i islâm) kitabı, fen bilgilerini ve din büyüklerinin bunlar üzerindeki sözlerini uzun bildirmekdedir:
Fen adamları, cisimleri ve cisimlerdeki olayları araştırır, inceler. Bunlar üzerinde deneyler yapar. Madde ve olayları anlar ve anladıklarını bildirir. Gördüklerinden, his ettiklerinden dışarıya çıkmazlar. Bundan dışarıya çıkan, vazîfesinin dışına çıkmış olur. His olunamıyan, incelenemiyen, deney yapılamıyan konular, fen bilgisinin dışında kalır. Böyle konularda, fen adamının sözü kıymetsiz ve ehemmiyetsiz olur.
Bir fen adamı, melek yoktur deyince, meleğin varlığı, fen ile incelenemez, deney ile anlaşılamaz demek isterse, bu sözü, fenne uyar. Fakat, deney ile isbât edilemediği için meleğin varlığına inanılmaz demek istiyorsa, hiç kıymeti olmaz. Söyleyenin yüzüne çarpılır.
Çünkü, bu sözü ile, kendisi fennin dışına çıkmakta, fenne uymamaktadır. İncelemekle, deneyle varlığı anlaşılamıyan şeyi inkâr etmeğe, var olamaz demeğe kalkışmak, varlığını, fen göstermektedir demesi kadar yersiz ve fenne aykırıdır.
Rûh, melek, cin, Cennet, Cehennem gibi, fen konusu dışındaki varlıkları, madde ve olay sınırları içinde aramak ve deney ile anlamağa uğraşmak, fen adamına yakışmaz. Böyle varlıkları anlamak, Peygamberlerden “aleyhimüsselâm” işitmekle olur. Bu bilgileri, fen yolu ile anlamağa kalkışmak, ekmeği kulağına götürmeğe, kulakla yemeği istemeğe benzer.
Gök dürbünleri yapılınca görülen yıldızlar ile, mikroskopla görülen küçük varlıklar, daha önceki zamanlarda görülemiyor, varlıkları bilinmiyordu. O zaman görülemediği için, bu varlıklara yok demek, yanlış, haksız olduğu gibi, fen adamlarının, bugünkü fen âletleri, fen bilgileri ile anlayamadıkları şeyleri ve hele, fen, madde bilgisi sınırları dışındaki varlıkları inkâr etmesi, yok demesi de, yersiz ve haksız olur. Fenne uymayan bir söz, bir câhil sözü olur.
04 Haziran 2003 Çarşamba
Tabiî ilimler ve din
Dünya'nın en büyük tabîî (fizik, kimya, biyoloji gibi) ilimler âlimlerinden biri olan Max Planck diyor ki:
“Gerek din ve gerek tabîî ilimler, üzerimizde kendisine erişmek kâbil olmıyan çok muazzam bir kudret bulunduğunu, bu kudretin dünyayı kurduğunu ve ona hükmettiğini ortaya koymaktadır. Gerek din, gerek tabîî ilimler, bu âlemi ancak mâhiyetini hiç bir zaman anlıyamıyacağımız, insanların hiç bir zaman erişemiyecekleri bir kudretin yaratabileceğini kabûl ederler. Bu muazzam kudretin bütün azametini biz bilemiyoruz ve hiçbir zaman bilemiyeceğiz.
Din, bu kudreti ve yaratıcıyı tanımak ve insanları Ona yaklaştırmak için kendine mahsus akla hitâbeden semboller kullanır. Tabîî ilimler ise, bu kudretin tanınması için ölçü ve formüllerden fâidelenir. Hâlbuki, bu iki yolu birleştirecek olursak, asıl o zaman bu yaratıcının ne büyük bir kudret sâhibi olduğu meydana çıkar. Tabîî ilimlerin bu kudretin ancak küçücük bir kısmında yaptığı araştırma, ölçme ve formüller, yaratıcının zâtını ve büyüklüğünü meydana koyar.
Din ile tabîî ilimleri karşılaştıracak olursak, hiç bir yerinde bunların birbirinden aykırı bir bilgi vermediğini görürüz. Gerek din, gerek tabîî ilimler, bir muazzam yaratıcı olmadan bu dünyanın kurulamıyacağını kabûl ederler.
Tabîî ilimlerin bulduğu bütün yenilikler, yaratıcının varlığı ve büyüklüğü hakkında birer vesîkadır. Din ile tabîî ilimler arasında hiçbir fark yoktur. Bazılarının sandığı gibi, tabîî ilimlerin tuttuğu yol ayrı değildir. Bugün ne yazık ki, bazı insanlar, tabîî ilimlerin artık din ile hiçbir ilgisi kalmadığını sanırlar. Hâlbuki bu, çok yanlıştır. Yukarıda îzâhına çalıştığım gibi, tabîî ilimler, bilakis dîni inanç ve düşünceleri takviye ederler.
Târîhe bakılacak olursa, dünyâya gelmiş olan büyük tabîî ilim bilginlerinin dîne çok bağlı oldukları görülür. Leibniz, Newton, Kepler çok dindâr insanlardı. Araştırmalar yavaş yavaş laboratuvarlar, çalışma enstitüleri, üniversite ilim merkezleri kurulduktan sonra, din adamları ile tabîî ilimler bilginleri birbirlerinden ayrıldılar ve ayrı çalışma usûllerini tatbîke başladılar. Zamanla bunların çalışma metodları birbirinden çok ayrılmış gibi göründü ve bunlardan beklenenler birbirinden farklı sanıldı. Hâlbuki, bu iki yol, ayrı ayrı istikâmetlere doğru birbirinden ayrılan, başka başka yerlere sapan iki yol değildir. Bilakis birbirine tamamiyle paraleldir. Aynı gâyeye doğru giderler ve nasıl ki, paralel hatlar sonsuzda birbiriyle birleşecekler ise, din ile tabîî ilimler de, esas gâye sonsuzunda birbiriyle kucaklaşacaklardır.”
07 Haziran 2003 Cumartesi
Din adamının üç sıfatı
Hakîkî din adamlarında üç sıfat bulunur: Akıl sâhibi, ilim sâhibi, din sâhibi... Bu üç sıfatı da birlikte taşıyan din adamına “Din âlimi” denir. Bir sıfatı noksan olursa, onun sözüne güvenilmez. İlim sâhibi olmak için, akıl ve nakil ilimlerinde mütehassıs olmak lâzımdır.
Dünyaya gönül kaptırmıyan, mal, mevki, şöhret kazanmak, başa geçmek sevdâsında olmıyan din âlimleri, âhiret adamlarıdır. Peygamberlerin “aleyhimüsselâm” vârisleri, vekîlleridir. Mahlûkların en iyisi bunlardır.
Kıyâmet günü, bunların mürekkebi, Allahü teâlâ için cânını veren şehîdlerin kanı ile tartılacak ve mürekkeb, dahâ ağır gelecektir. “Âlimlerin uykusu ibâdettir” hadîs-i şerîfinde medh edilenler, bunlardır. Âhiretdeki sonsuz ni’metlerin güzelliğini anlıyan, dünyanın çirkinliğini ve kötülüğünü gören, âhiretin ebedî, dünyânın ise fânî, geçip tükenici olduğunu bilen onlardır.
Bunun için kalıcı olmayan, çabuk değişen ve biten şeylere bakmayıp, bâkî olana, hiç bozulmıyan ve bitmiyen güzelliklere sarılmışlardır. Âhiretin büyüklüğünü anlıyabilmek, Allahü teâlânın sonsuz büyüklüğünü görebilmekle olur. Âhiretin büyüklüğünü anlıyan da, dünyaya, yani haramlara hiç kıymet vermez. Çünkü, dünya ile âhiret birbirinin zıddıdır. Birini sevindirirsen öteki incinir.
Dünyaya kıymet veren, âhireti gücendirir. Dünyayı beğenmiyen de, âhirete kıymet vermiş olur. Her ikisine birden kıymet vermek veya her ikisini aşağılamak olamaz. İki zıd şey bir araya getirilemez. Ateş ile su bir arada bulundurulamaz. Dünya hayâtı çok kısadır. Âhiretin azâbları pek acı ve sonsuzdur. İleriyi gören akıl sâhiblerinin hazırlıklı olması lâzımdır. Dünyanın, güzelliğine ve tadına aldanmamalıdır. İnsanın şerefi ve kıymeti dünyâlıkla ölçülse idi, dünyâlığı çok olanların herkesden dahâ kıymetli ve daha üstün olması lâzım gelirdi.
Tesavvuf büyüklerinden bazısı, kendilerini ve Dünya'yı tamamen unuttuktan sonra, birçok sebebler, faydalar için, dünya adamı şeklinde görünürler. Dünyayı seviyor, istiyorlar sanılır. Hâlbuki, içlerinde hiç dünya sevgisi, arzûsu yoktur. Sûre-i Nûrun otuzyedinci âyetinde meâlen bildirdiği gibi, “Bunların ticâretleri, alış-verişleri, Allahü teâlâyı hâtırlamalarına hiç mâni’ olmaz”. Dünyaya bağlı görünürler. Hâlbuki, hiç bağlılıkları yoktur.
Hâce Behâüddîn-i Nakşibend Buhârî “kuddise sirruh” buyuruyor ki:
“Mekke-i mükerremede Minâ pazarında, genç bir tüccar, aşağı yukarı, ellibin altın değerinde alış-veriş yapıyordu. O esnâda, kalbi, Allahü teâlâyı bir an unutmuyordu...”
09 Haziran 2003 Pazartesi
Fen yobazları
Elinde üniversite diploması bulunan, fen adamı olarak ortaya çıkan, birikimlerini dini yıkmakta kullanan kimselere “Fen yobazları”denir. Fen yobazları, gençlerin îmânlarını bozmak, bunları dinden, islâmiyetten ayırmak için, uydurdukları şeyleri fen bilgisi, tıb bilgisi, ilericilik olarak anlatır ve yazarlar. “Din kitapları yanlıştır, bu bozuk kitaplara inanmak, bunların gösterdiği yolda yaşamak gericiliktir” derler. Din yobazları, din bilgilerini değiştirdikleri gibi, fen yobazları, fen bilgilerini değiştirerek İslâmiyete saldırmaktadırlar.
İslâmiyeti iyi bilen ve üniversitede iyi yetişmiş olan akıllı bir kimse, bunların sözlerinin ilme, fenne uymadığını, fen ve din câhili olduklarını hemen anlar ise de, gençler, talebeler, bunların etiketlerine aldanarak, yalanlarına inanır, felâkete sürüklenirler. Böylece islâm topluluğunu parçalarlar.
Cahil yobazlar, din yobazları ve fen yobazları her üç kısmı da, islâm memleketlerine ve tertemiz islâm dînine çok zararlı olmuş ve olmaktadırlar. İslâmiyeti içerden yıkmağa çalışan böyle münâfıklar, zındıklar şimdi de vardır. Eskiden sinsice yaydıkları fikirlerini bugün açıkca yaymaktadılar.
Allahü teâlâ, fennin bütün inceliklerini öğrenmeyi, çalışmayı emretmektedir. Ne yazık ki, Orta Çağda ilim ve fende en önde olan müslimânlar, islâmiyete karşı olanların hîlelerine aldandıklarından ve islâm dîninin emirlerini ihmâl ettiklerinden, son zamanlarda bu husûslarda geri kalmışlardır.
Demek oluyor ki, islâm dîni her husûsta kusûrsuz ve bugün içinde olduğumuz yirmibirinci asrın şartlarına tamamen uygun bir dindir. İlmi, fenni ve adâleti emreder, miskinliği men eder ve Avrupa’nın ancak ondokuzuncu asırdan itibâren tesîs etmeğe başladığı sosyal nizâmın kurucusu ve koruyucusudur.
İslâmiyet, her zaman daha üstün, daha yeni ve medenî cihâzların yapılmasına ve daha akıllı, daha kahraman milletlerin yetişmesine sebep olmuş; dinsizler, ilimde, fende, silâhta ve şecâatte dâimâ geri kalmışlardır. Hattâ, bir islâm ordusu, her cihetten adalete bağlılığı nisbetinde gâlip geldiği hâlde, aynı orduda adaletten uzaklaşıldıkça, başarının azaldığı görülmüştür. İslâm devletlerinin, kurulması, yükselmesi, durması ve çökmeleri de hep, adalete bağlılıkları nisbetinde olmuştur.
14 Temmuz 2003 Pazartesi
Medeniyet nedir?
İslamiyete göre, medeniyet demek, yalnız ilim ve fen demek değildir. İlim ve fen, medeniyet için, ancak bir âlet, bir vâsıtadır. İlimde, fende çok ileri olan milletlere, fen vâsıtalarını ne yolda kullandıklarını incelemeden, medenî demek büyük gaflettir. Pek yanlıştır. Fabrikaların, motorlu vâsıtaların, gemi, uçak, atom cihâzlarının çok olması, gözleri kamaştıran yeni buluşların artması, medeniyeti göstermez. Bunları medeniyet sanmak, her silâhlıyı gâzi, mücâhit sanmaya benzer. Evet, mücâhit olmak için en yeni harp vâsıtalarına mâlik olmak lâzımdır. Fakat, bunlara mâlik olan, eşkıyâlık da yapabilir.
Medeniyet, ta’mîr-i bilâd ve terfîh-i ibâddır. Yani, beldeleri, memleketleri imâr etmek ve bütün insanları, ruh, düşünce ve beden bakımlarından rahat yaşatmaktır. Bu iki gâyeye vâsıl olmak, ancak ve yalnız İslâmiyete, yani Allahü teâlanın emirlerine ve yasaklarına uymakla olur. İslamiyetten ayrıldıkça medeniyet geriler
İşte bunun için öğrenilen bilgiler, bütün fen vâsıtaları, fabrikalar, ağır sanâyi, memleketleri imâr için, insanları rahat ettirmek için kullanılırsa, faydalı olur, sevâb olur. Memleketleri tahrîb, insanların hürriyetini ellerinden almak, köle yapmak için kullanılırsa, faydasız olur, günâh olur.
Bunların faydalı olması, medeniyete hizmet etmesi ancak ve yalnız yaratıcının emirlerine uygun kullanmakla olur. Avrupa, Amerika, asırlardan beri, İslâm ahlâkını, İslâm hukûkunu inceliyor. İslâm dîninin emirlerini, yasaklarını alıp, kendilerine mal ediyor. Onların bugünkü ilerlemesi, kanûnlarında bile yer verdikleri, İslâmî kıymetler ve esâslar sâyesinde olduğu açıkça görülmekdedir.
Demek ki, bir milleti, bir gemiye benzetirsek, İslâm ahkâmı, yani Allahü teâlanın emirleri ve yasakları, bu geminin güverte ve kaptan teşkilâtıdır. Bütün ilimler, fen bilgileri, endüstri kolları, ağır sanâyi de bu geminin, çarkçı, makinist kısmı demektir. Gemide kaptan da, makinist de lâzımdır. Biri bulunmazsa, gemi işe yaramaz, helâk olur.
O hâlde, dedelerimizin dünya çapındaki başarılarını, üstünlüklerini, yine elde etmek için, İslâm bilgilerinin her iki kısmını, yani hem dînimizi iyi öğrenmemiz ve ona sarılmamız, hem de asrımızın bütün teknik buluşlarını öğrenmeğe ve en iyi şekilde yapmağa çalışıp, bunları İslâm ahkâmına uygun olarak kullanmamız lâzımdır. Bunu başarınca, maddî, manevî olgunlaşacak, bütün milletlere örnek olacak, bütün dünyaca sevilerek, hâkim ve hâmî seçileceğiz.
16 Kasım 2005 Çarşamba
“İnsana bilmediğini bildirdi”
İmâm-ı Begavî buyuruyor ki: Meâl-i şerîfi “Her şeyi yaratan Rabbinin ismi ile oku!” olan, Alak sûresindeki âyet-i kerîme, Resûlullah Efendimizin baht-ı hümâyûn ve şân-ı şerîfleri hakkındadır. Meâl-i şerîfi, “İnsanı alaktan yarattı” (kan pıhtısından yarattı) olan âyet-i kerîme Ebû Bekr-i Sıddîk’ın şân-ı şerîfleri hakkındadır. Meâl-i şerîfi “Oku, Rabbin ekremdir”olan âyet-i kerîme; Ömer-ül Fârûk’un şân-ı şerîfleri hakkındadır. Meâl-i şerîfi “O kimse ki kalem ile ta’lîm etti” olan âyet-i kerîme, Osmân bin Affân’ın şân-ı şerîfleri hakkındadır. Meâl-i şerîfi “İnsana bilmediğini bildirdi” olan âyet-i kerîme, Hazreti Ali bin Ebî Tâlib’in “keremallahü vecheh” şân-ı şerîfleri hakkındadır.
Âlimlerin ekserîsi, bunun üzerindedir ki, Resûlullah Efendimiz üzerine nâzil olan bu sûrenin o beş âyet-i kerîmesinden, Onun fadlı ve şerefi anlaşılmalıdır.
Abdullah bin Amr bin âs buyurdu ki, Resûlullah Efendimize dedim ki: “Sizden işittiğim hadîs-i şerîfleri yazayım mı?”. Buyurdular ki: “Yaz ki, Allahü teâlâ böyle buyurur: “Kalem ile ta’lîm etti. İnsana bilmediğini öğretti.”
Allahü teâlâ, Resûlullah Efendimizi ve Dört Halifeyi, Sûre-i Fâtiha’da yâd etmiştir ve buyurmuştur. Bismillâhirrahmânirrahîm. Elhamdülillahi rabbil’âlemîn. Bu âyet-i kerîme Resûlullah Efendimizin şân-ı şerîfleri hakkındadır. Delîl odur ki; Allahü teâlâ, meâl-i şerîfi “Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” olan âyet-i kerîmede buyurmuştur. “Errahmânirrahîm.” Bu âyet-i kerîme Ebû Bekr-i Sıddîk’ın şân-ı şerîfleri hakkındadır. Hücceti, delîli, Resûlullah, “Ümmetimin en çok merhametlisi Ebû Bekr’dir” buyurmuştur. Fâtihâ sûresinin üçüncü âyet-i kerîmesi, Ömer-ül Fârûk’un şân ve şerefi hakkındadır. Delîli o hadîs-i şerîftir ki, Resûlullah Efendimiz buyurdu: “Allah’ın dininde en kuvvetliniz, Ömer-ibnül Hattâb’dır.” Fâtihâ sûresinin dördüncü âyet-i kerîmesi, Osmân bin Affân’ın şân-ı şerîfleri hakkındadır. Resûlullah Efendimiz buyurmuştur: “Hayâda en sâdık olanınız, Osmân bin Affân’dır.” Fâtihâ sûresinin beşinci âyet-i kerîmesi, Ali bin Ebî Tâlib’in şân-ı şerîfleri hakkındadır. Fahr-i âlem Efendimiz; “Ümmetimin en çok ikrâm edeni ve âlimi, Ali bin Ebî Tâlib’dir” buyurmuştur. Sûre-i Fâtihâ’nın geri kalan âyet-i kerîmesi, Allahü teâlânın gadab ettiği ve dalâlette kalan kimseler, Yahudiler, Hıristiyânlar, bozuk kimseler hakkındadır.
31 Aralık 2005 Cumartesi
Âlemde dört esas
Dört Büyük Halife’nin Cenab-ı Hakkın nezdindeki kıymeti Ma’lûmdur. Âlemin yaratılışında da bu dört sayısının ayrı bir önemi vardır. Her ikbâl her salâh ve saadet, çok ve az, Allahü teâlâ âlemde halk etmiştir. Cenab-ı Hak, ikbâl ve salâh ve saadetin aslını ve beyanını dört şeyde koymuştur. O cümlenin hudûdunu ve sayısını Allahü teâlâdan gayri kimse bilmez. Lâkin bilinen, meşhur olan bazılarını sayacak olursak:
- Allahü teâlâ, çok memleketlerde zamanın salâhını, düzenini dört şey ile temîn etmiştir. Yaz, kış, bahâr, güz.
- Dünyanın düzenini dört şeyde koymuştur. Nebîler “aleyhimüsselâm” ve âlimler, hâkimler ve tüccârlar.
- Cennet’in salâhını dört şeyde koymuştur. Altın ve gümüş, cevher ve nûr.
- Cehennem’in sıkıntısı dört şeydedir. Bend [Zincirden bağ bukağı], gul [demir tasma], çâh [ateş kuyusu] ve zulmet [karanlık].
- Gök yüzünün büyüklüğünün, yüksekliğinin salâhını dört şeyde koymuştur. Yani düzeni dört şey iledir. Yıldız, ay, güneş ve melekler.
- Yeryüzünün salâhını, düzenini dört şeye bağlamıştır. Toprak ve su, ateş ve rüzgâr
- Kur’ân-ı azîm-üş-şân dört şeyden hâsıl olmuştur. Harf ve kelime, âyet ve sûre.
- Îmânın keşfinin salâhını dört şeye bağlamıştır. Sabır ve yakîn, cihâd ve adalet.
- Îmân ve sabrın salâhını dört şeye bağlamıştır. Havf [korku] ve şevk, zühd ve murâkabe.
- Îmân yakîninin salâhını dört şeye bağlamıştır. Hikmet ve basîret, gayret ve sünnet.
- Îmânın geçerliliği, salâhını dört şeye bağlamıştır. Emr-i ma’rûf ve nehy-i münker. Hamiyyet ve salâbet (sağlamlık).
- Îmân adlinin salâhını dört şeye bağlamıştır. Fehm ve ahkâm-ı İslamiyye, ilim ve hilm.
- Erkeğin kurtuluşunu dört şeye bağlamıştır. Yani kişinin saadetini dört şeye bağlamıştır. İyi adı olmak, iyi bahtlılık, tevazu ve kanâat.
- Kadının salâhını dört şeye bağlamıştır. Yani kadının iyiliği dört şey iledir. Gayret ve iffet, setr (örtünme) ve emânet...
28 Ocak 2008 Pazartesi
İlim, korkuyu artırır
Kur’an-ı kerimde, “Allahın kulları arasında O’ndan korkan âlimlerdir” buyurulmuştur. İlmin faziletine delâlet eden her âyet ve hadis, korkunun da faziletine delâlet eder. Zira korku, ilmin özünü teşkil eder, ilim ve bilgiden meydana gelir.
Hazreti Âişe validemiz buyurdu ki: “Hazreti Ebû Bekir Kur’an okuduğu vakit gözyaşlarını tutamazdı. Resûl-i ekrem ölüm döşeğine yattığı vakit Hazreti Ebû Bekir’e namaz kıldırmasını emretmişti. Ben ‘Ya Resûlallah! Babam çok yufka yüreklidir, sizin mihrabınıza geçecek olursa cemaat onun ağlamasından başka bir şey duymaz’ dedim.”
Hazreti Osman da, çok ağlardı. Abdullah bin Ömer “Geceleyin secde ederek ve ayakta durarak boyun büken, âhiretten çekinen, Rabbinin rahmetini dileyen kimse inkâr eden kimse gibi olur mu?” âyet-i celilesinden muradın, Hazreti Osman olduğunu söyler.
Süfyan-ı Sevri hazretleri, ölüm döşeğine yatıp sancıları fazlalaştığı vakit çok ağladı. Adamın biri “Niçin bu kadar ağlıyorsun? Yoksa günahlarının çokluğundan mı korkuyorsun?” dedi. Yerden bir çöp alan Sufyan; “Günahlarım bu çöp kadar bana ağır gelmez, ben, ölüm anında imanımı kaybetmekten korkarım” dedi.
Hazreti Âişe anlatır: Bir gece Resûl-i ekrem bana, “Ya Âişe, bana müsaade et de bu gece Rabbime ibadet edeyim” dedi. Ben “Ey Allahın Resulü, sana yakınlığı, senin Allaha yakınlığını ve seni memnun eden şeyi en çok sevenlerdenim” dedim. Bunun üzerine Resûl-i ekrem abdest alarak namaza durdu ve ağladı. O kadar ağladı ki gözyaşları yerleri ıslattı. Bu hal böyle devam ederken, Hazreti Bilal namaza davet etmek üzere içeri girdi. Resûl-i ekrem’in gözyaşlarını görünce “Geçmiş ve gelecek hataların bağışlanmışken niçin ağlıyorsun?” diye sordu. Resûl-i ekrem, “Beni ağlatan (Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelmesinde akıl sahiplerine şüphesiz deliller vardır) âyet-i celilesidir. Yazıklar olsun bu ayeti okuyup da üzerinde düşünmeyenlere” buyurdu.
Bunun içindir ki korku, peygamberler, âlimler ve velilerde; emniyet, korkusuzluk ise zâlimler, zalim hükümdarlar ve cahillerde daha çoktur. Bunlar, hesaplarını vermiş, Allahtan uzak kalmaktan, kıyametin dehşetinden ve cehennemin azabından emin olmuş bir tutum içindediler. İşte bu gibiler hakkında Allahü teâlâ, “Allahı unutup da Allahın da kendilerine unutturduğu kimseler gibi olmayın; onlar, yoldan çıkmış kimselerdir” buyurmuştur.
22 Kasım 2007 Perşembe
İlim ciddiyet ister
İmam-ı Ahmed bin Hanbel, ilim tahsilinde olanların geceyi tamamen uyku ile geçirdiğini gördü mü, ona ilim öğretmekten vazgeçerdi. Bir gün Ebû Isme, hadîs-i şerif okumak için ona gelmişti. O gece İmamın evinde misafir idi. Abdest suyu getirip bir kenara koydu. Şafak sökmeden önce Ebu Isme’nin odasına gedi ve gördü ki o uyuyor. Suya baktı, olduğu gibi duruyor. Onu uyandırdı ve dedi ki:
- Buraya geliş sebebinizi söyler misiniz? Ebu Isme:
“Sizden hadîs okumak için geldim, yâ İmam” dedi. Bunun üzerine İmam:
“Gece teheccüd namazı kılmadığın halde nasıl hadîs okuyacaksın? Bu halinle sen, nereden gelmişsen oraya dönersin” buyurdu.
İmam-ı Mâlik hazretleri buyuruyor ki: “İlim, rivayet ve kuru bilgi çokluğu değildir. İlim, faydalı olan ve kendisiyle amel edilen şeydir.”
İmam-ı Şafiî hazretleri anlatıyor: “İmam Mâlik bana dedi ki:
“Ey Muhammed, amelini un yap, ilmin de ona katılacak tuz olsun.”
İmam-ı Şafiî hazretleri buyurdu ki: “Âlime yakışan odur ki; kendisiyle Rabbi arasında kalan iyi amellerden çokça yapsın. Çünkü aşikâr olan amelsiz ilmin uhrevî faydalarının azlığıdır.” “İyilerden birinin rüyada görülüp de “Rabbim beni ilmim sayesinde bağışladı” dediği pek nadirdir.
İmam-ı a’zam Ebû Hanîfe hazretlerini, vefatından sonra birisi rüyada görmüş ve “Ne haldesin, yâ imam?” diye sormuş. İmam-ı azam, “Allahın mağfiretine mazhar oldum” buyurmuş. “İlmin sebebiyle mi, yâ imam?” demesine de şu karşılığı vermiştir: “Heyhât! İlmin birtakım şartları, âfetleri ve mes’uliyetleri vardır. Onun âfetlerinden kurtulmuş olanların sayısı azdır.”
Hazreti Ali buyurdu ki: “Huşu olmayan namazda hayır yoktur. Boş söz konuşulmanın terk edilmediği oruçta hayır yoktur. Dikkat etmeden Kur’an-ı kerim okumakta hayır yoktur. Vera olmayan ilimde hayır yoktur. Cömerdlik olmayan malda, zenginlikte hayır yoktur. Devamlı olmayan nimette hayır yoktur. İhlas, tazim ve tekrim olmayan duada hayır yoktur.”
Hadisi şeriflerde buyuruldu ki:
Kimde şu üç şey varsa, dünya ve ahiret nimetlerine kavuşur:
1- Belâya sabır. 2- Kazaya rıza. 3- Bolluk ve rahatlıkta dua.
Üç kişinin hesabı kolay olur: 1- Vermeyene veren. 2- Zulmedeni affeden.
3- Gelmeyene giden.
Üç şey saadettir: 1- İyi komşu. 2- Geniş ev. 3- Uygun binek (vasıta).
10 Kasım 2007 Cumartesi
İlim bir nurdur...
Allah adamları ilim, amel, marifet ve ihlas sahibi kimselerdir. Kendilerinden bu ilimleri öğrenmeye gelenlerin de böyle olmalarını arzu ederler.
Eskiden âlimler birtakım alâmet ve emârelerle ihlâssız olduğunu anladıkları bir talebeyi, okutmaya yine devam ederlerdi. Fakat, onun niyetini düzeltmesi için Allaha duâ ve niyazda bulunurlardı. Bu suretle hem kendileri sevab kazanır, hem de hakkında duacı oldukları öğrenci. Dine hizmet olsun diye, ona ilim öğretmeyi bırakmazlardı. Çünkü ilim iki şey için öğrenilir:
1- Onunla amel etmek için; 2- Dine hizmet için.
İlim öğrenen kişi bunların her ikisini de tahakkuk ettirirse sevabı tam olur. Yalnız birini tahakkuk ettirirse noksan olur. Fakat her iki halde de ecir ve sevab kazanır.
Üstad Aliyyül-Havvâs buyurdu ki: “Hiçbir ilim sahibi yoktur ki onunla amel etmemiş olsun. İsterse onun ameli sadece kendisi için olsun. İlim sahibi bir günah işlediği zaman muhakkak nâdim ve tövbekâr olur. Eğer o, bunun bir günah olduğunu bilmemiş olsaydı, nâdim ve tövbekâr olmayacaktı; belki günahı ile iftihar edecekti. Demek ki hidayet bulması ilmi sebebiyle olmuştur. Bu itibarla o, bilgisiyle amel etmiş olur. Her ne kadar o, “İlmi ile âmil” teriminin kullanışı bakımından “İlmi ile âmil” sayılmasa da. Öyleyse ilim, her halükarda faydalıdır. Ve her asırda, her insanın bilgisi, amelini artırmasına vesile olacaktır.”
Malik bin Enes hazretleri ilmiyle amel eden yüksek bir veliydi. Buyurdu ki: “İlim öğrenmek isteyen kimsenin vakarlı ve Allahü teâlâdan korkması lazımdır. İlim, çok rivayet etmek değildir. İlim bir nurdur. Allahü teâlâ bu nuru sevdiği mümin kullarının kalbine koyar.”
Bir defasında da; “Eğer elimde imkan olsaydı, Kur’an-ı kerimi kısa aklıyla, kendi görüşüne göre tefsir edenin boynunu vururdum” buyurdu.
Harun Reşid, imam-ı Malik hazretlerinden her gün evine gelip, oğlu Emin ile Memun’a ders vermesini istedi. İmam-ı Malik hazretleri Halifeye buyurdu ki:
“Ya halife, uygun olanı çocuklarınızın bize gelip gitmesidir. Allahü teâlâ, sizi daha aziz etsin! İlmi aziz ederseniz aziz olursunuz; zelil ederseniz zelil olursunuz. İlim bir kimsenin yanına gitmez, o ilmin yanına gelir.”
Bunun üzerine halife, imam-ı Malik’ten özür diledi ve her gün çocuklarını İmama göndererek ders aldırttı.
20 Nisan 2009 Pazartesi
İlim amel etmek içindir
İslam büyükleri öğrendikleri ilim ile ihlaslı bir şekilde amel etmeye çalışırlar; ilmi faydalı yerde kullanacaklarından emin olmadıkları kimselere de ilim öğretmezlerdi.
Bişr’ül-Hâfî hazretleri buyurdu ki: “Kişinin, elde ettiği ilmin tamamı ile amel etmedikçe bilgisini artırma peşinde koşmaması, akıllı oluşundandır. Çünkü bu takdirde ilmi, mucibiyle amel etmek için tahsil etmiş olur.” Bu zat, hadîs okutmayı bıraktığı zaman kendisine, “Kıyamet günü Allaha ne cevap vereceksin?” demişler. O, şu karşılığı vermiş: “Derim ki: Ey Rabbim, sen bana ihlâslı olmayı emrettin. Ben ise kendimde ihlâs bulamadım.” Yine o diyordu ki: “Biz öyle âlimlere yetiştik ki, onlar bir kimseyi, senelerce deneyip iyi niyet sahibi olduğuna kani olmadıkça okutmazlar idi.”
Abdullah Müzenî buyurdu ki: “İnsanları ilme teşvik eden ve onlara ilmin faziletlerini anlatan bir âlim, eğer birisi hakkında kendisiyle istişare eden bir kimseyi ciddi bir şekilde ilme teşvik etmezse, samimiyetsizliğinin bir alâmetini ortaya koymuş olur.”
Hasan Basrî buyurdu ki: “Kul bütün ilimleri elde etse ve direk gibi oluncaya kadar ibadette bulunsa, fakat, midesine giren şeyin haram olup olmadığına dikkat etmese, Allah onun hiçbir ibadetini kabul etmez.”
Abdurrahman bin Kasım buyurdu ki: “İmam Malik hazretlerinin tam yirmi sene hizmetinde bulundum. Bu müddetin on sekiz senesini edeb, iki senesini de ilim öğrenmekle geçirdim. Keşke hepsini edeb öğrenmekle geçirseydim.”
İmam Mâlik hazretleri buyuruyor ki: “İlim, rivayet ve kuru malûmat çokluğu değildir. İlim, faydalı olan ve kendisiyle amel edilen şeydir.”
İmam Şafiî hazretleri anlatıyor: “İmam Mâlik bana dedi ki: “Ey Muhammed, amelini un yap, ilmin de ona katılacak tuz olsun”
Abdullah bin Mübârek buyurdu ki: “Kur’an’ın hâmili olan kimse, sonra kalbiyle dünyaya meylederse, Allah’ın âyetlerini alaya almış olur. Kur’an hâmili Allah’a âsî olduğu zaman, Kur’an ona der ki: “Vallahi sen beni bunun için yüklenmedin. Benim tenbihlerim ve öğütlerim nerede kaldı? Benim her harfim sana, “Sakın Rabbine isyan etme” diye nida etmektedir.”
21 Nisan 2009 Salı
İlim öğrenmek fedakârlık ister!
İmamı Ahmed bin Hanbel hazretleri, ilim tahsilinde olanların geceyi tamamen uyku ile geçirdiğini gördü mü, ona ilim öğretmekten vazgeçerdi. Bir gün Ebû Isme, hadîs okumak için ona gelmişti. O gece Hazreti imamın evinde misafir idi. İmam onun için abdest suyu getirip bir kenara koydu. Şafak sökmeden önce Ebu Isme’nin odasına geldi ve gördü ki o uyuyor. Suya baktı, olduğu gibi duruyor. Onu uyandırdı ve dedi ki: Buraya geliş sebebinizi söyler misiniz? Ebu Isme: “Sizden hadîs okumak için geldim, yâ İmam.” dedi. Bunun üzerine Hz.İmam: “Gece teheccüd namazı kılmadığın halde nasıl hadîs okuyacaksın? Bu halinle sen, nereden gelmişsen oraya dönersin.” karşılığında bulunmuştur.
İmam Şafiî hazretleri buyurdu ki: “Âlime yakışan odur ki; kendisiyle Rabbi arasında kalan iyi amellerden çokça yapsın. Çünkü insanlar için aşikâr olan ilim ve amellerin uhrevî faydaları azdır. İyilerden birinin rü’yada görülüp de “Rabbim beni ilmim sayesinde bağışladı.” dediği pek nadirdir.”
İmam a’zam Ebû Hanîfe hazretlerini, vefatından sonra birisi rü’yada görmüş ve “Ne haldesin, yâ imam?” diye sormuş. Hz.İmam, “Allahın mağfiretine mazhar oldum.” buyurmuş. “İlmin sebebiyle mi, yâ imam?” demesine de şu karşılığı vermiştir: “Heyhât! İlmin birtakım şartları, âfetleri ve mes’uliyetleri vardır. Onun âfetlerinden kurtulmuş olanların sayısı azdır.”
Cüneyd Bağdadî hazretleri vefat ettikten sonra bazıları onu rü’yada görmüşler ve “Ne haldesiniz ya üstad?” diye sormuşlar. O şu karşılığı vermiş: “Bütün işaretler helâk oldu. Bunca ifade ve ibarelerimiz tükendi. Bize ancak vakti seherlerde edâ ettiğimiz rek’atçikler fayda verdi.”
Ebu Sehl Sa’lûkî hazretleri de vefatından sonra bazı kimseler tarafından rü’yada görülmüş ve kendisine, “İlminden ne gibi faydalar gördün?” diye sorulmuş. O, şu cevabı vermiş: “İlmin bütün incelikleri burada hep boşa gitti. Bâzı kimselerin bize sorup öğrendikleri var ya, işte ancak onların faydasını gördüm.”
Abdullah bin Mübarek buyurdu ki: “Zamanımızın ilim sahibleri haram ve şüpheli şeylerden yemeğe, midelerine ve
şehevî arzularına mağlûp oldular. Bilgilerini, dünyalık avlamak için bir şebeke gibi kullanıyorlar.”
15 Nisan 2009 Çarşamba
İlimden değil amelden sorulacak!
Abdülkuddüs hazretleri buyurdu ki: “İlim öğrenmek, ibadet yapmak içindir. Kıyamet günü, işten sorulacak, çok ilim öğrendin mi diye sorulmayacaktır. İş ve ibadet de, ihlas elde etmek içindir. İhlas da, hakiki mabud ve kayıtsız şartsız var olan sevgiliyi sevmek içindir.”
Fudayl bin Iyad buyurdu ki: “Bir âlimin dünyanın oyuncağı olduğunu gördüğüm zaman, kendisine acır ve ağlarım. Eğer Ehl-i Kur’an ve Ehl-i Hadîs, zühd ve kanaatta sabır ve metanet sahibi olsalar, kimse alın terlerini silemez, onları minnet altında tutamaz idi. Bir âlim veya sûfî hakkında, “Nafakası falanca tacire ait olmak üzere hacca gitti.” denilmesi ne kadar acıdır.”
Yahya bin Muaz buyurdu ki: “Bir âlim, dünyalık peşinde koştuğu zaman kıymet ve şerefini kaybetmiştir.”
Hasan-ı Basrî buyurdu ki: “Âlimlerin azabı, kalblerinin ölmesi iledir. Kalblerinin ölümüne sebeb ise, uhrevî amellerle dünyevî menfaatlar elde etmiye çalışmaktır. Böylece onlar, dünya adamlarının yakınlığını kazanmış olurlar.”
İmam Evzaî buyurdu ki: “Allahü tealanın, bir âlimin devlet adamlarından birinin kapısına gitmesinden daha fazla buğzettiği birşey yoktur.”
Mekhul hazretleri derdi ki: “Bir kimse Kur’an-ı kerim okuduktan ve dinî ilimlerde ilerledikten sonra, zarurî bir durum olmadıkça devlet adamının kapısına giderse, attığı adımlar sayısınca cehenneme dalmış olur.”
Malik bin Dinar hazretleri de şöyle diyor: “İndirilmiş kitabların bazısında şu meâlde bir metin okumuştum: “İlmi ile dünyalık teminine çalışan âlime vereceğim musîbetlerin en hafifi, bana yaptığı münâcâtının lezzetini duymaktan onu mahrum bırakmaktır.”
Hazreti Ömer buyuruyor ki: “Siz bir âlimin dünyayı sevdiğine şahit olursanız, dini hakkında onu itham ediniz. Çünkü sevenlerin hepsi, neyi seviyorsa onun yolunu tutmuştur.”
Hasan-ı Basrî hazretleri şöyle diyor: “Doğrusu çok şaşılacak şey... Diller ne güzel söylüyor, kalbler de biliyor. Fakat ameller aykırı düşüyor.”
İbrahim bin Edhem buyurdu ki: “Biz kelâmda i’rab yaparak en küçük bir ifade hatasına yer vermiyoruz da, amelde i’rabı bırakıp hatâ yapıyoruz.
11 Nisan 2009 Cumartesi
Alimin işi daha zor!
Bir müslümanın her işini ihlasla, Allah rızası için yapması kolay değildir. Bunun için ihlasla amel çok kıymetlidir. İnsanın işine dünyalık menfaatin karışması çok kolaydır.
Her işte ihlasla hareket etmek zor fakat ilim sahibi için çok daha zordur. İlminden dolayı herkes onlara hürmet eder. O da, insanlar arasındaki bu itibarı menfaate dönüştürebilir. Bunun için ilim sahibi kimselerin ilmini dünyalık menfaat için kullananları hakkında ağır tehditler bildirilmiştir. Peygamber efendimiz, “Kıyamet gününde insanların azab bakımından en şiddetlisi, Allahın, ilmi ile kendisini faydalandırmadığı bir âlimdir.” buyurmuştur.
Abdullah bin Mübarek hazretlerine: “Size göre makbul insanlar kimlerdir?” diye sormuşlar. O şu cevabı vermiştir: “Bilgisi ile amel eden ihlâslı âlimlerdir”. Yine kendisine : “Sizce kimler sultandır?” diye sormuşlar. Onun cevabı şu olmuştur: “Dünyaya boyun eğmeyen zâhidler”. Ayrıca: “Sefil olan kimlerdir?” diye sorduklarında: “İlmini, amelini ve dinini, dünya geçimi için vasıta yapanlardır.” buyurmuştur.
Süfyan-ı Sevrî buyurdu ki: “İlmin yaşaması sorup araştırmakla ve gereğini yaşamakla olur. Bunlar olmayınca ilim ölmüş demektir”.
Hazreti İkrime buyurdu ki: “İlmi ancak hakkını veren kimselere öğretiniz.” Kendisine, “İlmin hakkı nedir?” diye sormuşlar. O, demiş ki: “İlmin hakkı, gereğini yaşamak ve yaşıyacak olanlara öğretmektir.”
Salim bin Ebî Ca’d buyurdu ki: “Ben, efendim tarafından (300) dirheme satın alınmış bir köle idim. Kendimi tamamen ilme verdim. Bir sene sonra, Halife ziyaretime geldi. Ben ona kapıyı açmadım.”
İmam Şa’bî buyurdu ki: “Âlimlerin ahlâk ve edeplerinden biri de, ilmi elde ettikçe onunla amel etmeleridir. Amellere yöneldikçe başkaları ile meşgul olmaktan kurtulurlar. Böylece derin araştırmalar için imkân sağlamış olurlar ve istekleri artar. Bu suretle de dinleri hakkındaki hassâsiyet ve korkularından dolayı fitnelerden kaçıp kurtulmuş olurlar.”
Hazreti Ömer namaz kılan birisinin boynunu eğdiğini gördüğü zaman, o kimseyi kamçılar ve “Yazıklar olsun sana! Tevazu ve huşû kalbdedir.” derdi.
05 Mayıs 2009 Salı
İlimleri arttıkça korkuları da artardı!
Eskiden Allah adamlarının, Allahü teâlâ kendilerine ihsanda bulundukça, ilimleri arttıkça kalblerindeki Allah korkusu da artardı. Şimdiki âlimler ise, ilimleri arttıkça Allahtan uzaklaşıyorlar. Bunların ya öğrendikleri gerçek ilim değil ya da, kalbleri bozuk. Tatlının şeker hastasının hastalığını artırması gibi.
Hasan-ı Basrî hazretleri buyurdu ki: “Biz, öyle kimselere yetiştik ki, onlar her ne zaman ilâhî nimet ve yakınlığın artmasına mazhar olsalar, Allah’tan korkuları da artardı.”
Süfyan-ı Sevrî hazretleri buyurdu ki: “Müslüman halka, Allah korkusu olarak, Allahü teâlânın yasaklamış olduğu şeyleri terk etmeleri yeter!”
Allah korkusunun sebebi, ilim ve marifettir. İlim ve marifet sahipleri, kendi ayıplarını, günahlarını ve ibadetteki kusurlarını görerek, bunun yanında Allahü teâlânın kendisine verdiği sayısız nimetleri düşününce, yaptıklarından utanıp, kalbinde korku başlar. Nitekim, hadis-i şerifte de “Her hikmetin başı Allah korkusudur” buyuruldu.
Allah’tan korkup haramlardan kaçan ve ibadetleri yapan kimsenin hikmet sahibi, akıllı biri olduğu anlaşılır. Hadis-i şerifte, “En akıllınız, Allah’tan en çok korkanınızdır” buyuruldu.
Allah korkusu, sevileni kaybetmekten meydana gelen bir korku olduğu gibi, Ona isyan ederek tehlikelere maruz kalmaktan da meydana gelen bir korkudur. Allahü teâlâ, Kur’an-ı kerimde mealen buyuruyor ki:
“Allah’tan korkun ki, kurtuluşa eresiniz.” (Al-i İmran 200)
“Ancak âlimler Allah’tan korkar.” (Fatır 28)
Allahtan korkmanın alameti şu yedi şeyde; dilde, kalbde, gözde, midede, elde, ayakta ve ibadette belli olur. Dilinden kötü şey çıkmaz, kalbinden kötü şey olmaz, gözü harama bakmaz, midesine haram girmez, ayakları harama gitmez, devamlı ibadetle meşgul olur.
Allah korkusu, rızık için de çok faydalıdır. Peygamber efendimiz, “Allah korkusunu kendine sermaye edinenin rızkı, ticaretsiz ve sermayesiz gelir” buyurup, “Allah’tan korkana, Allah bir çıkış yolu ihsan eder, ummadığı yerden rızkını gönderir“ mealindeki âyet-i kerimeyi okudu.
11 Nisan 2011 Pazartesi
İlim hazinesinin anahtarı!
Bişr’ül-Hâfî buyurdu ki: “Kişinin, elde ettiği bilgilerin tamamı ile amel etmedikçe bilgisini artırma peşinde koşmaması, akıllı oluşundandır. Çünkü bu takdirde ilmi, mucibiyle amel etmek için tahsil etmiş olur.”
Bu zat, hadîs okutmayı bıraktığı zaman kendisine, “Kıyamet günü Allaha ne cevap vereceksin?” demişler. O, şu karşılığı vermiş: “Derim ki: Ey Rabbim, sen bana ihlâslı olmayı emrettin. Ben ise kendimde ihlâs bulamadım.”
Yine buyurdu ki: “Biz öyle âlimlere yetiştik ki, onlar bir kimseyi, senelerce deneyip iyi niyet sahibi olduğuna kani olmadıkça okutmazlar idi.”
Abdullah bin Mübarek buyurdu ki: “Zamanımızın insanları haram ve şüpheli şeylerden yemeğe, midelerine ve şehevî arzularına mağlûp oldular. Bilgilerini, dünyalık avlamak için bir şebeke gibi kullanıyorlar.”
Hasan Basrî de buyurdu: “Kul bütün ilimleri elde etse ve şu direk gibi oluncaya kadar ibadette bulunsa, fakat, midesine giren şeyin haram olup olmadığına dikkat etmese, Allah onun hiçbir ibadetini kabul etmez.” Yani bunlardan sevap alamaz.
Abdurrahman bin Kasım diyor ki: “İmam Malik hazretlerinin tam yirmi sene hizmetinde bulundum. Bu müddetin onsekiz senesini edeb, iki senesini de ilim öğrenmekle geçirdim. Keşke hepsini edeb öğrenmekle geçirseydim.”
Abdullah bin Mübarek hazretleri buyurdu ki: “Kur’an-ı kerim hâmili olan, yani ezberleyen kimse, sonra kalbiyle dünyaya meylederse, Allahın âyetlerini alaya almış olur. Kur’an-ı hâmili Allaha âsî olduğu zaman, Kur’an-ı kerim ona der ki:
“Vallahi sen beni bunun için yüklenmedin. Benim tembihlerim ve öğütlerim nerede kaldı? Benim her harfim sana, ‘Sakın Rabbine isyan etme’ diye nida etmektedir.”
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İlim, hazinedir. Anahtarı ise sual sormaktır. Sual sorun ki, Allah size rahmet etsin. Sual sormakla dört kişi sevap alır:
1- Sual soran.
2- Cevap veren.
3- Dinleyen.
4- Bunları seven.)
10 Nisan 2011 Pazar
“İlminizle âmil olsaydınız!..”
Mansur bin Mu’temir hazretleri zamanının âlimlerine dedi ki: “Sizler gerçekten âlim değil, sadece ilimle uğraşan kişilersiniz. Eğer ilminizle âmil olsaydınız, nice keder ve acıları yudumlar, ilminizle haram ve şüpheli şeylerden uzaklaşır idiniz.”
Ömer bin Abdülazîz buyurdu ki: “Haram yiyenlerin kapleri sağlam olsaydı, haram bir şey yedikleri zaman midelerinde, ateşin acısını muhakkak duyarlardı. Fakat onların kalpleri sağlam olmadığından ateşin acısını duyamıyorlar.”
Rabi’ bin Heysem de şöyle buyurdu: “Bir âlim nasıl olur da ilmine riya karıştırabilir? Çünkü o bilir ki, Allah rızası esas olmaksızın elde edilen ilim, temelinden bâtıldır, geçersizdir. O halde bâtıl olan bir şeyle insanlara nasıl gösterişte bulunabilir?”
İmam Muhyiddin Nevevî, ders verirken bir adamının ansızın gelip de kendisinin, büyük bir kalabalığa ilim kürsüsünden hitab etmekte olduğunu görmesinden hoşlanmazdı. Büyüklerden birinin kendisini ziyarete geleceğini öğrendiği zaman, o gün ders okutmazdı.
Buyurdu ki: “Bir kimse, kötü işlerine başkaları muttali olduğu zaman üzüldüğü gibi, güzel işlerine muttali oldukları zaman da üzüntü duyarsa, bu onun ihlâsının alâmetidir. Çünkü nefsin onunla ferahlanması ma’siyettir. Bazen riya, birçok günahlardan daha tehlikelidir.”
Hasan Basrî buyurdu ki: “Bu zamanda bir âlimin, helâl nimetlerden doyunca yemesi, çirkin bir şeydir. Haramdan karnını doyuranlara nasıl âlim denebilir? Vallahi ben, bir lokma yesem ve bu lokma midemde devamlı kalsa idi, ömrümün sonuna kadar onunla yetinirdim. Âlimlerin takvası, ancak şehevî şeyleri terk etmektedir. Zahirî günahlara gelince, görüyorsun ki insanlar arasındaki itibarlarının sarsılmaması için onu terk etmekteler.”
“Ahir zamanda öyle kimseler gelecek ki, Allah’ın rızasını kasdetmeksizin ilim tahsil edecekler. Bunu, ilmi zayi olmaktan kurtarmak için yapacaklar. Sonra bu ilmin kıyamet gününde hesabını vermek de onların üzerine olacaktır.”
Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Üç şey kıyamet alâmetidir: Mamur yerler yıkılır, harap yerler imar edilir. İyilik kötülük, kötülük iyilik sayılır. Emanete hıyanet edilir.)
09 Nisan 2011 Cumartesi
İlimden nasibi olmayanlar!..
Ka’bül-Ahbar hazretleri buyurdu ki: “Öyle zamanlar gelecek ki, cahiller ilme heves edecekler. Sonra ilimleri ile dünya adamlarının yakınlığını kazanmak için, kadınların erkekler hakkında birbiriyle rekâbet ettikleri gibi rekabet ve ihtilâf edecekler. İşte onların ilimden nasibi, bundan ibaret olacaktır.”
Salih el-Merrî buyurdu ki: “İlimde ihlâs sahibi olduğunu iddia eden bir kimse, insanlar kendisine, “Sen cahil ve mürâîsin” dediklerinde, gönlünü yoklasın. Eğer bundan dolayı gönlünde bir üzüntü duymuyorsa, hakikaten o ihlâslıdır. Aksi halde riyâkârdır.”
“Dünya adamı olan âlimden kendinizi sakınınız. Çünkü onun yaldızlı sözleri sebebiyle amel etmediği hâlde ilmi ve ilim ehlini övmesi, sizi fitneye düşürebilir.”
Fudayl bin Iyad buyurdu ki: “İlmi ile gösteriş yapanların alâmetlerinden biri de, ilimlerinin dağ kadar yüksek, amellerinin ise zerre kadar küçük olmasıdır. Âlim, ilmiyle amel edince muhakkak onun acısını tadacaktır. Çünkü ilim sorumluluk getirir. İlim arttıkça sorumluluk da artar. O halde âlime yakışan, ilmiyle sevinip övünmek değil, ilmin yüklediği mesuliyyeti idrak etmektir.”
Süfyan-ı Sevrî buyurdu ki: “Bilgiyi, gereğini yaşamak için tahsil ediniz. İnsanların pekçoğu bu hususta yanılmıştır. Onlar, amelsiz ilimle kurtulacaklarını sandılar!
İnsan kendini yoklamalı. Eğer, ilminde ve amelinde, bu büyük âlimlerin, ilmiyle âmil ve ihlâslı din adamlarının, uzak kalmayı tavsiye ettikleri riya veya görsünler veya işitsinler arzusu nev’inden bir şey görürse, nefsi için ağlamalı. Hemen tevbe ve istiğfar etmeli ki, Allah kendisini afetsin.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Halk altı şeyle meşgul olurken, siz şu altı şeyle meşgul olun: 1- Halk çok amelle meşgul olurken, siz az da olsa iyi, güzel amelle meşgul olun! 2- Halk nafile ibadetlerle vakit geçirirken, siz farzları tam yapmaya çalışın! 3- Herkes görünüşünü, dışını süslerken, siz içinizi süslemeye çalışın! 4- Herkes onun bunun ayıbını araştırırken, siz kendi ayıplarınızla meşgul olun! 5- İnsanlar faydasız şeyleri imar ederken, siz ahireti imar ile meşgul olun! 6- Herkes birbirine yaranmaya çalışırken, siz Allahın rızasını kazanmaya çalışın!)
02 Aralık 2010 Perşembe
“Dili âlim, kalbi cahil!..”
İlim, çok kıymetlidir. Bunun için, ilim sahibi kendini üstün ve şerefli sanır. Böyle kimsenin ilmine cehil demek daha doğru olur. Gerçek ilim, insana aczini, kusurunu ve Rabbinin büyüklüğünü, üstünlüğünü bildirir. Yaratanına karşı korkusunu ve mahluklara karşı tevazu’unu arttırır. İlmi ile amel etmek ve başkalarına öğretmek ve bunları ihlas ile yapmak lazımdır. Amel ve ihlas ile olmayan ilim zararlıdır. Hadis-i şerifte, “Allah için olmayan ilmin sahibi Cehennemde ateşler üzerine oturtulacaktır” buyuruldu.
Dünyalık ele geçirmek için ilim öğrenmek, yani dini dünyaya vesile etmek, altın kaşıkla necaset yemeye benzer. Dini dünya kazancına alet edenler, din hırsızlarıdır. Hadis-i şerifte, “Din bilgilerini dünyalık ele geçirmek için edinenler, Cennetin kokusunu duymayacaklardır” buyuruldu.
Hadis-i şerifte, “Bu ümmetin âlimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemiyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar ve yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar dua edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyamette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır” buyuruldu.
İslamiyete uyan âlim, etrafına ziya saçan ışık kaynağı gibidir. “Kıyamet günü bir din adamı getirilip Cehenneme atılır. Cehennemdeki tanıdıkları etrafına toplanıp, ‘sen dünyada Allahın emirlerini bildirirdin. Niçin bu azaba düştün’ derler. ‘Evet, günahtır yapmayın derdim, kendim yapardım. Yapınız dediklerimi de yapmazdım. Bunun için, cezasını çekiyorum der’ buyuruldu.”
Hazret-i Ömer buyurdu ki: “Şu ümmet üzerine en çok korktuğum şey, dili ve sözleri ile âlim, kalbi cahil olan kimselerdir.”
Süfyan-ı Sevrî hazretleri, “İlim ameli çağırır. Amel ilmin çağrısına uyarsa ne güzel. Değilse ilim çeker gider” buyurmuştur.
Abdullah bin Mübarek hazretleri de, “Kişi, bulunduğu ülkede kendisinden daha âlim birisinin mevcudiyetini kabul ettiği müddetçe, hakîkaten âlimdir. Kendisini bütün âlimlerin üzerinde gördüğü takdirde, cahilliğini ortaya koymuş olur.”
19 Ekim 2009 Pazartesi
“İlim, maldan daha hayırlıdır!”
Hazret-i Ali’nin veciz sözleri: “İlim, maldan daha hayırlıdır. İlim seni, sen de malı korursun.” “Sabır iki kısımdır: Sevmediğin şeye sabretmek ve sevdiğin şeye sabretmek.”
“Sabır, en güzel iman kisvesi ve insanların en şerefli ahlâkıdır.”
“Şek, şüphe, yakîni bozar, imanı yok eder.”
“Mürüvvet; insanın, kendisini lekeleyecek şeylerden kaçınması ve güzellik kazandıracak şeylere yaklaşmasıdır.”
“Cömertlik ve cesaret, şerefli maksatlar olup, Allahü teâlâ bunları sevdiği ve denediği kişilere ihsan eder.”
“Sıkıntıya karşı sabretmek, bolluk anındaki afiyetten daha efdaldir.”
“Mümin, baktığında ibret alır. Bir şey verilirse, şükreder. Musibet ve belaya uğrayacak olursa, sabreder. Konuşacak olursa, Allahü teâlâyı hatırlatır.”
“Akıllı, iyiliklerini canlandıran, kötülüklerini öldürendir.”
“Tûl-i emel (Fazla yaşama arzusu), serap gibidir, bunu gören su sanıp aldanır.”
“İyiliği tamamlamak, yeniden başlamaktan daha hayırlıdır.”
“Kendi nefsinden razı olan, aldanmıştır. Ona güvenen, mağrur ve yolunu şaşırmıştır.”
“Gerçek dost, ayıbını görüp nasihat eden, gıyabında seni koruyan ve seni kendisine tercih edendir.”
“Ahmaklık; her şeyi fuzuliymiş gibi hiçe saymak ve cahil insanlarla arkadaşlık kurmaktır.”
“Allah için dost olan, kişiye doğru yolu gösteren, fesattan uzaklaştıran ve ibadetlerinde yardımcı olandır.”
“Fazilet; çok mal ve büyük işlerle değil, güzel kemâliyet ve hayırlı işlerle olur.”
“İslâmiyet, teslimiyettir. Teslimiyet, yakîndir. Yakîn, tasdîktir. Tasdîk, ikrardır. İkrar, edâdır, yerine getirmektir. Edâ ise ameldir.”
“Fazilet, en iyi maldır. Cömertlik, en güzel mücevherdir. Akıl, en güzel zinettir. İlim, en şerefli meziyettir.”
“Adalet, halkın dirliği ve düzeni, idarecilerin süsü ve güzelliğidir.”
“Akıllı kimse; dilini kötü söz ve gıybetten koruyan; mümin, kalbini şek ve şüpheden temizleyendir.”
|
|
******************
Öğrendiklerini tatbîk etmenin önemi
Mukaddes dînimiz İslâmiyet, ilmiyle âmil olanların dünyâ ve âhirette yüksek derecelere nâil olacaklarını, amellerinin karşılığı olarak birçok mükâfâta kavuşacaklarını haber vermiştir. Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerde bunun birçok delîlleri vardır. Cenâb-ı Hak, Kur'ân-ı kerîm'de, bizlerden, önce îmân etmemizi, yaptığımız her işin îmân ve i'tikâdımıza muvâfık olmasını, kendi rızâsına ve bizler için gönderdiği ahkâma uygun olmasını, emirleri yerine getirmemizi, nehiylerden de sakınmamızı emretmekte, böylece biz kullarına "amel-i sâlih"in ne olduğunu ve onları nasıl yapacağımızın yolunu da göstermiş olmaktadır. Yüce kitâbımız Kur'ân-ı kerîmde, ilme değer verildiği kadar, ilim ile âmil olmaya da değer verilmiştir. İşte bunun içindir ki, Kur'ân-ı kerîm'de amelin lüzûmu defalarca beyân buyurulmuştur. Nitekim amel hususunda 135 kadar âyet-i kerîme vardır. Bunlardan 25'inde "amel-i sâlih" adı verilen "her türlü iyi iş"ten bahsedilmektedir. Cenâb-ı Hak, îmândan hemen sonra "sâlih amel"i zikrederek onun önemini açıkça belirtmiştir. Bu gerçeği beyân eden birçok âyet-i kerîme vardır [Bakara, 277; Mâide, 69; Kehf, 10; Mü'min, 40; Beyyine, 7; Asr, 1-3 gibi.] Biz burada, bunlardan sâdece üçünün meâl-i âlîlerini zikredelim: "Kim Allah'a ve âhiret gününe îmân edip de sâlih amel işlerse (iyi amel ve harekette bulunursa), artık onların üzerine hiçbir korku yoktur. Onlar mahzûn da olmayacaklardır. " (Mâide, 69) "Kim de erkek olsun kadın olsun, (fakat) mü'min olarak sâlih (iyi) amel (ve hareket)de bulunursa, işte onlar, içinde hesâpsız rızıklara kavuşturulmak üzere, Cennete girerler." (Mü'min, 40 ) "İnanan ve sâlih ameller yapanlar, halkın hayırlılarıdır (en iyileridirler)." (Beyyine, 7) Sevgili Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) de, birçok hadîs-i şerîfinde ilmi ile amel edenlerin, dünyâ ve âhirette nâil olacakları büyük mükâfâttan bahsetmiş, hattâ "İlmi ile âmil olana müjdeler olsun" buyurmuştur. "Her kim ilmi ile amel ederse, Allah ona bilmediği ilimleri de öğretir." "Dinde âlim olanı Allah korur ve ummadığı yerden rızkını verir" hadîs-i şerîflerinde görüldüğü üzere, Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), âlim olmanın yolunun ilimle amel etmekten geçtiğini, ilmi ile âmil olan gerçek ulemânın vehbî ilim adı verilen ilme de nâil olacaklarını, rızıklarının ummadıkları yerlerden geleceğini bildirmişlerdir. "Hayra delâlet eden, onu yapan (kişi) gibidir." "Her kim birisine bir ilim öğretir de, o kişi de o ilimle amel ederse, onun sevâbından eksiltilmeksizin aynı sevâp, öğretene de verilir." "Bir veya iki farzı öğrenip onlarla amel eden, sonra da onları amel edecek birisine öğretene Allah rahmet eylesin." "Kişinin ilim öğrenip onunla amel etmesi ve sonra onu başkalarına öğretmesi sadakadandır" meâlindeki hadîs-i şerîflere baktığımızda, Sevgili Peygamber'imizin (sallallahü aleyhi ve sellem), bu hadîs-i şerîflerinde de ilmi ile âmil olmanın sevâp yönünden fazîletine işâret ettiğini görmekteyiz. Yine ilmi ile âmil olanların, sadaka ecrine nâil olacakları belirtilmiştir. Bütün bunların da ötesinde, ilmi ile âmil olanlara Allah'ın rahmeti tahsîs edilmek sûretiyle, onlara en büyük pâye verilmiş olmaktadır. Ehl-i Sünnetin reîsi, amelde mezheb imâmımız İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe (150/792) buyuruyor ki: "İyi bil ki, uzuvların göze tâbi olması gibi, amel de ilme tabidir. Az amelle ilim, çok amelle birlikte olan cehâletten hayırlıdır. Bunun içindir ki, Allahü teâlâ: "Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?" (Zümer, 9) buyurmaktadır." Dört hak mezhebten biri olan Şâfiî mezhebinin reîsi, büyük âlim İmâm-ı Şâfiî (rahimehüllah) de bu mevzûda buyuruyor ki: "İlim, öğrenilen değil, yaşanandır. Yaşanmayan, kendisi ile amel edilmeyen ilim geçersiz akçe gibidir." Büyük fıkıh âlimlerinden Süfyân es-Sevrî ise şöyle buyuruyor: "İlim ameli da'vet eder. Eğer amel geldiyse ne güzel, gelmezse ilim de göçer gider." Selef-i sâlihînden bu konuda birçok söz rivâyet edilmiştir. Bunların hepsini burada nakletmeye mekânımız müsâit değildir; bugün örnek olarak birkaç tanesini zikretmiş bulunuyoruz. [İnşâallah yarın da aynı konuya devâm etmek istiyoruz.]
07.09.2012
İlmiyle âmil olmanın lüzûmu
Abdullah İbn-i Mes'ûd (radıyallahü anh) buyuruyor ki: Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), bir def'asında bana: "Ey Abdullah İbn-i Mes'ûd!" diye nidâ etti. Ben, üç defa: "Buyur ey Allah'ın Resûlu" dediğimde, şöyle buyurdular: "İnsanların en fazîletlisi hangisidir? Bilir misin?" Ben: "Allah ve Resûlu daha iyi bilir" dedim. (O zaman) buyurdular ki: "İnsanların en fazîletlisi, dînlerini öğrendiklerinde (ilimleriyle amel edip) amelce en üstün olanlardır." Peygamber Efendimiz muhtelif hadîs-i şerîflerinde buyuruyorlar ki: "Kendisiyle amel edilmeyen her ilim, sâhibi için bir vebâldir." "Ümmetimin helâki, fâcir âlimler ve câhil âbidler yüzünden olacaktır." "İlim öğrenmiyene de, ilim öğrendikten sonra amel etmeyene de yazıklar olsun." "Kimin ilmi artar da, hidâyeti (güzel amelleri) artmazsa, o ancak Allah'tan uzaklaşmış olur." "İnsanlara hayrı öğretip kendini unutan, başkalarına ışık verip kendisini yakan kandil gibidir." "Kıyâmet gününde insanların azâb yönünden en şiddetlisi, Allah'ın, ilmiyle kendisini faydalandırmadığı âlimdir." "Ben, ümmetim hakkında, müşrik ve mü'minlerden endîşe etmiyorum. Ancak münâfık olan, inkâr ettiğini yaptığı hâlde, bildiğini söyleyen dil âlimlerinden endîşe ediyorum." "Kıyâmet günü birisi getirilip ateşe atılır. Karnındaki bağırsakları dışarı fırlar. Bu durumda değirmen merkebi gibi dönmeye başlar. Cehennemdekiler etrâfını çevirip sorarlar: Yahu bu hâlin ne böyle? Sen iyiliği emredip, kötülükten alıkoymaz mıydın? Evet öyle idim. İyiliği emrederdim, ama kendim yapmazdım; milleti münkerden alıkoyar, fakat kendim onu işlemekten çekinmezdim der. " (Buhârî, Bed'ü'l-Halk, 9; Müslim, Zühd, 7) "Cennet halkından bir takım kimseler, cehennemliklerden bazılarının yanlarına giderek: 'Niçin Cehenneme girdiniz? Vallahi biz ancak sizden öğrendiklerimiz sâyesinde Cennete girdik' deyince onlar: 'Biz söylerdik, fakat söylediğimizi yapmazdık' diye cevâb verirler." (El-Heysemî) "İlmi ile amel etmeyen âlim öyle azâba dûçâr olur ki, azâbının şiddetinden Cehennem halkı (onun o felâketine üzüldükleri ve ona acıdıkları için) onu ziyâret ederler." "Kişi kıyâmet günü, ömrünü nerede tükettiğinden, ilmi ile nasıl amel ettiğinden, malını nereden kazanıp nereye sarf ettiğinden, vücûdunu nerede yıprattığından sorulmadıkça hiçbir yere adım atamaz." "Kıyâmet günü olduğu vakit, Allahü teâlâ, kullarının hesâplarını görmek için tecellî eder. Kullarının bütünü diz üstü çökmüş, şaşkın ve perîşân bir vaziyettedir. İlk hesâba çağırdığı, Kur'ân-ı kerîmi ezberleyen hâfızlardır. Onlardan her birine der ki: 'Resûlüme indirdiğim kitâbı sana öğretmedim mi?' 'Evet öğrettin Ya Rabbî' der. Allahü teâlâ: 'Öyle ise, bu öğrendiğin ile ne amel ettin?' diye sorar. Hâfız: 'Gece-gündüz senin rızan için okudum ve okuttum' der. Allahü teâlâ buyurur ki; 'Belki bunları yaparken (benim rızâmı değil, halkın teveccühünü arıyor ve) falancı ne okuyucudur? denmesini istiyordun ve hakîkaten de öyle dediler' buyurur..." "İsrâ gecesinde, dudakları ateşten makaslarla kesilen bir takım insanlar gördüm. Siz kimsiniz? diye sordum. Onlar: Biz, iyiliği emreder, kendimiz yapmazdık. Fenâlıktan men eder, hâlbûki kendimiz yapardık diye cevâp verdiler." Merhûm Taşköprü-zâde (v. 968/1560), âlimin ilminin gerektirdiğinin dışında hareket etmesi hâlinde, cezâsının câhilden fazla olacağını ifâde etmektedir. Zîrâ günâh işleyen câhil, sâdece o günâhının cezâsını alır. Fakat âlim günâh işleyince, günâhının cezâsını aldığı gibi, bu işi filân âlim yapmıştır deyip ona uyanların da günâhlarını alır. Onun için, "ilmin kapısı" sıfatıyla tavsîf edilen Hazret-i Alî Efendimiz (radıyallahü anh) buyuruyor ki: "İki kimse benim belimi bükmüştür. Birincisi, İslâmiyetin emir ve yasaklarını, şart ve edeplerini yapmakla vazîfeli olup, bunları bilmeyen câhillerdir. İkincisi de, İslâmın nâmûs perdesini yırtan âlimlerdir. Bu ikinciler, ilimleriyle âmil olmayan ve böyle hareket etmekle insanları kendilerinden nefret ettiren âlimlerdir." Bu husûs, şu hadîs-i şerîfte ne güzel ifâde edilmiştir: "Bir işte, câhile bir defa helâk ve korku varsa, âlime yetmiş defa vardır." Görüldüğü gibi ilmi ile âmil olmamak, hakîkaten büyük bir noksânlık ve günâhtır.
08.09.2012
13 Şubat 2009 Cuma
Öğrendiklerini tatbîk etmenin önemi -1-
Mukaddes dînimiz İslâmiyet, ilmiyle âmil olanların dünyâ ve âhirette yüksek derecelere nâil olacaklarını, amellerinin karşılığı olarak birçok mükâfâtlara kavuşacaklarını haber vermiştir. Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerde bunun birçok delîlleri vardır.
Cenâb-ı Hak, Kur’ân-ı kerîm’de, bizlerden, önce îmân etmemizi, yaptığımız her işin îmân ve i’tikâdımıza muvâfık olmasını, kendi rızâsına ve bizler için gönderdiği ahkâma uygun olmasını, emirleri yerine getirmemizi, nehiylerden de sakınmamızı emretmekte, böylece biz kullarına “amel-i sâlih”in ne olduğunu ve onları nasıl yapacağımızın yolunu da göstermiş olmaktadır.
Yüce kitâbımız Kur’ân-ı kerîmde, ilme değer verildiği kadar ilim ile âmil olmaya da değer verilmiştir. İşte bunun içindir ki, Kur’ân-ı kerîm’de amelin lüzûmu defalarca beyân buyurulmuştur. Nitekim amel hususunda 135 kadar âyet-i kerîme vardır. Bunlardan 25’inde “amel-i sâlih” adı verilen “her türlü iyi iş”ten bahsedilmektedir.
Cenâb-ı Hak, îmândan hemen sonra “sâlih amel”i zikrederek onun önemini açıkça belirtmiştir. Bu gerçeği beyân eden birçok âyet-i kerîme vardır [Bakara, 277; Mâide, 69; Kehf, 10; Mü’min, 40; Beyyine, 7; Asr, 1-3 gibi.]
Biz burada, bunlardan sâdece üçünün
meâl-i âlîlerini zikredelim:
“Kim Allah’a ve âhiret gününe îmân edip de sâlih amel işlerse (iyi amel ve harekette bulunursa), artık onların üzerine hiçbir korku yoktur. Onlar mahzûn da olmayacaklardır. “ (Mâide, 69)
“Kim de erkek olsun kadın olsun, (fakat) mü’min olarak sâlih (iyi) amel (ve hareket)de bulunursa, işte onlar, içinde hesâpsız rızıklara kavuşturulmak üzere, Cennete girerler.” (Mü’min, 40 )
“İnanan ve sâlih ameller yapanlar, halkın en hayırlılarıdır.” (Beyyine, 7)
Sevgili Peygamberimiz de (sallallahü aleyhi ve sellem) birçok hadîs-i şerîflerinde ilmi ile amel edenlerin, dünyâda ve âhirette nâil olacakları büyük mükâfâtlardan bahsetmiş, hattâ “İlmi ile âmil olana müjdeler olsun” buyurmuştur.
“Her kim ilmi ile amel ederse, Allah ona bilmediği ilimleri de öğretir.”
“Dinde âlim olanı Allah korur ve ummadığı yerden rızkını verir” hadîs-i şerîflerinde görüldüğü üzere, Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), âlim olmanın yolunun ilimle amel etmekten geçtiğini, ilmi ile âmil olan gerçek ulemânın vehbî ilim adı verilen ilme de nâil olacaklarını, rızıklarının ummadıkları yerlerden geleceğini bildirmişlerdir.
“Hayra delâlet eden, onu yapan (kişi) gibidir.”
“Her kim birisine bir ilim öğretir de, o kişi de o ilimle amel ederse, onun sevâbından eksiltilmeksizin aynı sevâp, öğretene de verilir.”
“Bir veya iki farzı öğrenip, onlarla amel eden, sonra da onları amel edecek birisine öğretene Allah rahmet eylesin.”
“Kişinin ilim öğrenip onunla amel etmesi ve sonra onu başkalarına öğretmesi sadakadandır” meâlindeki hadîs-i şerîflere baktığımızda, Sevgili Peygamber’imizin (sallallahü aleyhi ve sellem), bu hadîs-i şerîflerinde de ilmi ile âmil olmanın sevâp yönünden fazîletine işâret ettiğini görmekteyiz.
Yine ilmi ile âmil olanların sadaka ecrine nâil olacakları belirtilmiştir. Bütün bunların da ötesinde, ilmi ile âmil olanlara Allah’ın rahmeti tahsîs edilmek sûretiyle onlara en büyük pâye verilmiş olmaktadır.
Ehl-i Sünnetin reîsi, amelde mezheb imâmımız İmâm-ı A’zam (150/792) hazretleri buyuruyor ki: “İyi bil ki, uzuvların göze tâbi olması gibi, amel de ilme tabidir. Az amelle ilim, çok amelle birlikte olan cehâletten hayırlıdır. Bunun içindir ki, Allahü teâlâ: “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (Zümer, 9) buyurmaktadır.“
Dört hak mezhebten biri olan Şâfiî mezhebinin reîsi, büyük âlim İmâm-ı Şâfiî (rahimehüllah) hazretleri de bu mevzûda buyuruyor ki: “İlim, öğrenilen değil, yaşanandır. Yaşanmayan, kendisi ile amel edilmeyen ilim geçersiz akçe gibidir.“
Büyük fıkıh alimlerinden Süfyân es-Sevrî hazretleri ise şöyle buyuruyor: “İlim ameli davet eder. Eğer amel geldiyse ne güzel, gelmezse ilim de göçer gider.“
Selef-i sâlihînden bu konuda birçok söz rivâyet edilmiştir. Bunların hepsini burada nakletmeye yerimiz müsâit değildir; bugün örnek olarak birkaç tanesini zikretmiş bulunuyoruz.
Bu mühim konuda inşâallah yarın da bazı nakiller yapmak istiyoruz...
14 Şubat 2009 Cumartesi
Öğrendiklerini tatbîk etmenin önemi -2-
Abdullah İbn-i Mes’ûd hazretleri buyuruyor ki: Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) bir defasında “Ey Abdullah bin Mes’ûd!” buyurdu. Ben, üç defa: “Buyur ey Allah’ın Resûlu“ dediğimde, şöyle buyurdular: “İnsanların en fazîletlisi hangisidir? Bilir misin?”
Ben: “Allah ve Resûlu daha iyi bilir“ dedim.
(O zaman) buyurdular ki: “İnsanların en fazîletlisi, dînlerini öğrendiklerinde (ilimleriyle amel edip) amelce en üstün olanlardır.”
Merhûm Taşköprü-zâde (v.968/1560), âlimin ilminin gerektirdiğinin dışında hareket etmesi hâlinde, cezâsının câhilden fazla olacağını ifâde etmektedir. Zîrâ günâh işleyen câhil, sâdece o günâhının cezâsını alır. Fakat âlim günâh işleyince, günâhının cezâsını aldığı gibi, bu işi filân âlim yapmıştır deyip ona uyanların da günâhlarını alır.
Onun için, “ilmin kapısı” sıfatıyla tavsîf edilen Hazret-i Alî Efendimiz (radıyallahü anh) buyuruyor ki:
“İki kimse benim belimi bükmüştür. Birincisi, İslâmiyetin emir ve yasaklarını, şart ve edeplerini yapmakla vazîfeli olup, bunları bilmeyen câhillerdir.
İkincisi de, İslâmın nâmûs perdesini yırtan âlimlerdir. Bu ikinciler, ilimleriyle âmil olmayan ve böyle hareket etmekle insanları kendilerinden nefret ettiren âlimlerdir.“
Bu husûs, şu hadîs-i şerîfte ne güzel ifâde edilmiştir:
“Bir işte, câhile bir defa helâk ve korku varsa, âlime yetmiş defa vardır.” Görüldüğü gibi ilmi ile âmil olmamak, hakîkaten büyük bir noksanlık ve günâhtır.
Nitekim Peygamber Efendimiz muhtelif hadîs-i şerîflerinde buyuruyorlar ki:
“Kendisiyle amel edilmeyen her ilim, sâhibi için bir vebâldir.”
“Ümmetimin helâki, fâcir âlimler ve câhil âbidler yüzünden olacaktır.”
“İlim öğrenmeyene de, ilim öğrendikten sonra amel etmeyene de yazıklar olsun.”
“Kimin ilmi artar da, hidâyeti (güzel amelleri) artmazsa, o ancak Allah’tan uzaklaşmış olur.”
“İnsanlara hayrı öğretip kendini unutan, başkalarına ışık verip kendisini yakan kandil gibidir.”
“Kıyâmet gününde insanların azâb yönünden en şiddetlisi, Allah’ın, ilmiyle kendisini faydalandırmadığı âlimdir.”
“Kıyâmet günü birisi getirilip ateşe atılır. Karnındaki bağırsakları dışarı fırlar. Bu durumda değirmen merkebi gibi dönmeye başlar. Cehennemdekiler etrâfını çevirip sorarlar: Yahu bu hâlin ne böyle? Sen iyiliği emredip, kötülükten alıkoymaz mıydın? Evet öyle idim. İyiliği emrederdim, ama kendim yapmazdım; milleti münkerden alıkoyar, fakat kendim onu işlemekten çekinmezdim der. “ (Buhârî, Bed’ü’l-Halk, 9; Müslim, Zühd, 7)
“Cennet halkından birtakım kimseler, cehennemliklerden bazılarının yanlarına giderek, niçin cehenneme girdiniz? Vallahi biz ancak sizden öğrendiklerimiz sâyesinde cennete girdik deyince onlar, biz söylerdik, fakat söylediğimizi yapmazdık diye cevâb verirler.” (El-Heysemî)
“İlmi ile amel etmeyen âlim öyle azâba dûçâr olur ki, azâbının şiddetinden cehennem halkı (onun o felâketine üzüldükleri ve ona acıdıkları için) onu ziyâret ederler.”
“Kişi kıyâmet günü, ömrünü nerede tükettiğinden, ilmi ile nasıl amel ettiğinden, malını nereden kazanıp nereye sarf ettiğinden, vücûdunu nerede yıprattığından sorulmadıkça hiçbir yere adım atamaz.”
“Kıyâmet günü olduğu vakit, Allahü teâlâ, kullarının hesâplarını görmek için tecellî eder. Kullarının bütünü diz üstü çökmüş, şaşkın ve perîşân bir vaziyettedir. İlk hesâba çağırdığı, Kur’ân-ı kerîmi ezberleyen hâfızlardır.Onlardan her birine der ki:
-Resûlüme indirdiğim kitâbı sana öğretmedim mi?
-Evet öğrettin Ya Rabbî, der. Allahü teâlâ:
-Öyle ise, bu öğrendiğin ile ne amel ettin? diye sorar. Hâfız:
-Gece-gündüz senin rızan için okudum ve okuttum der.
Allahü teâlâ buyurur ki;
-Belki bunları yaparken (benim rızâmı değil, halkın teveccühünü arıyor ve) falanca ne okuyucudur? denmesini istiyordun ve hakîkaten de öyle dediler, buyurur...”
“İsrâ gecesinde, dudakları ateşten makaslarla kesilen birtakım insanlar gördüm. Siz kimsiniz? diye sordum. Onlar: Biz, iyiliği emreder, kendimiz yapmazdık. Fenâlıktan meneder, hâlbûki kendimiz yapardık diye cevâp verdiler.”
|
| |
İHSAN ŞENOCAK
Ulema hem sahih bilginin nesiller boyu intikalini sağlamak, hem de insanların din adına diledikleri gibi konuşmalarının önüne geçmek için koruyucu usuller geliştirip uygulamıştır. Bu usuller İslamî bilginin safiyetini muhafaza ettiği gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanan ihtilafların çözümlenmesinde de hakem rolü üstlenmişlerdir. Bunlar içerisinde inşası itibariyle müslümanlara ait olan ve İslam’ın erken yıllarından itibaren uygulanan “isnad” sistemi önemli bir yeri haizdir.
Peygamberlere karşı mücadele edenler, muvaffak olamayacaklarını anladıklarında suretâ müslüman olup, derin düşmanlıklarını münafık kimlikleriyle sürdürmüşlerdir. İslam’a inanmadıkları halde müslümanların içine şüphe düşürmek için günün başlangıcında inanan, sonunda inkâr eden(1) rolünü üstlenmişlerdir.
İdeolojik saplantı içerisinde olan insanlar isnad sistemin yokluğundan istifade ederek kendi yorumlarını Allah’a ya da peygamberlere dayandırarak kutsallaştırmışlardır. Bu durum zaman içerisinde önceki ümmetlerin kitapları gibi peygamberlerine ait sözlerin de zayi olmasına ya da batıl görüşlere karışıp değerini yitirmesine sebep olmuştur.
Kur’an-ı Kerim’e karşı da aynı yöntemi uygulamak isteyenler, “Korunan Kitap” karşısında başarısız olunca ayetleri te’vil ederek ve hadis uydurarak planlarını uygulamak istemişlerdir. Fakat isnad sistemi doğru ile yanlışın sentez yapılmasına engel olduğu gibi kaos ortamında üretilen anarşist bilgiye de meşruiyet imkanı vermemiştir.
“Kâle Rasulullâh” (Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) buyurdu ki) diye hadis rivayet eden sahabe (radiyallahu anhum) ile şifahi olarak başlayan isnad, tedvin faaliyetleri ile birlikte sadırlardan satırlara aktarılmış ve böylece ilmin nesiller boyu intikalinde görev alan adil ve zabit raviler menkul bilginin güvenilir olmasını sağlayan unsur olarak temayüz etmiştir.
İsnad sisteminin mevcut yapısı içerisinde diledikleri hadisleri zayıf ya da mevzu olarak gösteremeyeceklerini anlayan bazı modernist müslümanlar “metin tenkidi” başlığı altında İslam’ın müteal değerlerini beşeri formlarda anlamlandırma ameliyesi içine girmişlerdir. Muhaddislerin hadis-i şeriflerin sahihlerini zayıflarından ayırma usulü olarak kullandıkları “metin tenkidi” günümüzde Batılılar’ın, özellikle Kitab-ı Mukaddes bağlamında geliştirdikleri yöntemle daha çok uyuşmaktadır. Ellerinde bulunan dini metinlerin beşer müdahalesine maruz kaldığı, hatta beşer eliyle oluşturulduğu gerçeği üzerine ibtina eden Batı tarzı “metin tenkidi” yöntemi en hafif bir değerlendirme ile isnad sisteminin koruma altına aldığı sahih hadisleri aşma amacına hizmet etmektedir.
İki Rükün
Ma’kulât ve menkulât olmak üzere iki rükün üzerine ibtina eden dinin en mühim rüknü şüphesizki menkulâttır. Menkulâtı temelinden sarsmak isteyenler isnad sisteminin İslam’ın ilk yıllarında olmadığını dolayısıyla isnadın “kadim metinlere” onları inandırıcı kılmak için sonradan eklendiğini iddia etmektedirler. Böylece bir çok haberin zayıf hatta asılsız olduğunu, dolayısıyla da onlardan hareketle yapılan ictihatların da mesnetsiz addedileceğini iddia etmişlerdir.
İSNAD
Hadis, sened ve metin olmak üzere iki ana urdan oluşur. Metnin kimler aracılığı ile ulaştığının belgesi mahiyetinde olan sened, birinin diğerinden alması ve nakletmesi şartıyla hadisi rivayet eden şahısların Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem)’ne kadar sıralanmasıdır. “Falan filandan, o da filandan rivayet etti.” şeklinde düzenli olarak ravilerin isimlerini vermeye ise isnad denir. Zamanla sened ve isnad birbirinin yerinde kullanılmıştır.
Hadisin metnine ulaşma yolu olan isnad, Nebevî bir hadis de olduğu gibi sahabe ya da tabiûn sözünü rivayet için de kullanılmıştır.
İsnadı dinden kabul eden ulema, Efendimiz’e bir ravî daha yakın olup senedi “alî” kılabilmek için aylarca süren seyahatlere çıkmıştır. Ahmed b. Hanbel “Âlî isnad”ın seleften tevarüs eden bir sünnet olduğunu söylerken, ölüm döşeğindeki Yahya b. Maîn’e ne arzuladığı sorulduğunda “boş bir ev ve alî isnad” şeklinde cevap vermiştir.(2)
İsnadın Önemi
“Bana Kur’an ve onunla birlikte benzeri verildi.” hadisinin de işaret ettiği gibi İslam’ın ikinci ana kaynağı olan hadisi şerifleri senedle rivayet etmek özellikle fitnenin ve tartışmaların baş gösterdiği yıllardan itibaren önem kazanmıştır.
İsnad, alimlere hadisin Allah Resulü’ne ait olup olmadığını kontrol edebilme imkanı vermiştir. Eğer isnad olmasaydı sahih hadis ya da haberleri uydurma rivayetlerden ayırmak imkansız olurdu. Bu yüzden isnad “medâr-ı ilmi hadis” (hadis ilminin esası) olarak kabul edilmiştir.
Hadisleri dinden kabul eden ulema onları kimden aldığına bakmış, bu noktada son derece seçici davranmıştır. Hassasiyetin boyutunu göstermesi açısından ayrıca önem arz eden İmam Malik’in konu ile alakalı ifadesi şu şekildedir: “Bu hadis ilmi dindir. Dininizi kimlerden aldığınıza dikkat ediniz. Şu direklerin dibinde “Kâle Resulullah (Allah Resulü ‘sallallahu aleyhi ve sellem’ buyurdu ki) diyen yetmiş zata mülaki oldum ki herhangi birine ‘Beytü’l-Mal’i teslim etseniz onu emîn sayabilirsiniz. Böyle iken onların hiçbirinden hadis almadım. Çünkü bu işin ehli değillerdi. Sonra memleketimize İbn Şihâb ez-Zührî gelince hepimiz kapısına koşup içtima olurduk.(3)”
İbrahim en-Nehaî muasırı olan alimlerin ilim aldıkları kişinin namaz kılması yanında haline ve tavrına da baktıklarını söylemektedir.(4)
Ulema dini anlamak ve Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem)’ne en yakın olanların Efendimiz’den yaptıkları rivayetle dinin esaslarını tefsir edebilmek için hadisin yanı sıra sahabe sözünü de esas kabul etmiş, güvenirliğini temin edebilmek için onu da senedle nakletmiştir. Sahabeyi en iyi bilenler olmaları hasebiyle tabiun ve onların tabilerinin sözlerini de aynı maksatla senedle birlikte rivayet etmişlerdir.
Ulema zamanla isnad halkasını genişletip, isnadı rivayet yoluyla gelen bütün disiplinlere uygulamıştır. Bir ayetin tefsiri, hadisin şerhi yanında edebiyat, fıkıh, usul, kelam gibi ilimlere ait ifadeleri de senedle rivayet etmiştir. Daha da ileri giderek ahmaklar ve gafiller; zekiler ve meşhurlar ile ilgili eğlendirici ve güldürücü haberleri de senedle nakletmiştir. Nitekim Hatib el-Bağdadî’nin “Kitabu’l-Buhalâ”sı, Ebu’l-Ferec b. el-Cevziyye’nin “Ahbâru’l-Ezkiyâ”sı gibi eserler bu usul esas alınarak telif edilmişlerdir.
Ulema isnadı, nakle dayalı ilimlerin kabul ya da reddi için ölçü olarak gördüğünden ilmi açıdan hiçbir kıymeti haiz olmayan akıl hastasının basit bir sözü için dahi iki üç satırlık sened yazmaktan imtina etmemiştir.
Ulema rivayete dayalı bir malumatın önemli önemsiz; kısa uzun olmasına bakmaksızın onu ancak senedle kabul etmiştir. Temel İslamî ilimlerle alakalı olmayan rivayet merkezli kitaplarda metinden daha uzun sened yer almasının arkaplanında bu hassasiyet vardır.
Rivayet tefsirlerinde bazen bir kelimenin izahı için her biri birkaç satırdan oluşan dört beş tane sened nakledilmiştir. İbn Cerîr et-Taberî Bakara Suresi’nin 36. ayetinde geçen “Hîn” kelimesinin anlamı ile alakalı 4 ayrı isnad zikretmektedir.(6)
Ulemaya Göre İsnad
Abdullah b. Mübarek “Bana göre isnad dindendir. Eğer isnad olmasaydı dileyen dilediği gibi konuşurdu. Fakat raviye ‘bunu sana kim rivayet etti?’ diye sorulduğunda susmak zorunda kalır.(7)”
İsnad sahih bilginin teselsülen intikalini temin eder. Dinden olmayanın dine girmesine engel olur. Bu yüzdendir ki İbn Mubarek isnadın dindeki yerini tesbit ederken: “Eğer isnad olmasaydı din elden giderdi.(8)” demektedir. Süfyan es-Sevrî de: “İsnad müminin silahıdır. Yanında silahı olmazsa ne ile savaşır?!(9)”
Ehl-i Sünnet dışı fırkaların etkinliklerini yitirmelerinde de isnadın önemli bir rolü olmuş, batıl te’villeri desteklemek için uydurulan hadislerin mevzu oldukları isnad yardımıyla ortaya konabilmiştir. Hadisenin bu boyutuna dikkat çeken İbn Mübarek, Ehl-i sünnetle bidatçilerin arasını isnadın ayırdığını söylemektedir.(10)
İslam Ümmeti ve İsnad
Allah Teala Müslümanları isnad sistemini ilk uygulayan millet olmaları özelliğiyle teşrif etmiş, yüceltmiştir. Müslümanlar isnadla sahih bilgiyi zayıftan ayırmış, menkulâtın kıymetini isnadla takdir etmişlerdir. İmam Şafii isnadsız hadis öğrenen kişiyi gece karanlığında odun toplayan, yaptığı odun demeti içerisinde haberi olmadan yılan taşıyan adama benzetmiştir.(11)
Hadis mecmuları Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem)’ne ulaşan rivayet zincirleri ile dolu iken(12) , Ehl-i Kitab’ın peygamberlerinden rivayet ettiği metinler içerisinde onlara kadar ulaşan sahih isnad yoktur. Onlar, isnadda peygamberlerinin ashabına ulaşamadıkları gibi ashabın tabilerine de ulaşamamışlardır. Ulaştıkları en yakın iki isim Şemun ve Pavlos’tur. Bu yüzden kendi medeni birikimlerini esas alarak ellerindeki muharref kitapları tashih etmeleri ya da gelenek içerisinde yeniden var olmaları mümkün olmamıştır.
Müslüman alimler dışında peygamberlerinin mirasını sahih bir şekilde koruyup sonraki kuşaklara aktaran başka bir ümmetin olmaması isnadın vahyin tahrif edilmesini önlemede ne derece büyük bir yeri haiz olduğunu göstermektedir.
Teracim Kitapları
Ulema, isnadda yer alan ravileri her açıdan inceleyen nakdu’r-rical (cerh ve ta’dil), tabakât, tarihu’r-ruvât, esmau’-ricâl, tezkire, el-esmâ ve’l-künâ gibi isimlerle bilinen ricâl (hadisle ilgili kişiler) kitaplar kaleme almıştır. Bunlardan bir kısmı İbn Esir’in “Usdu’l-Ğabe”si, İbn Hacer’in “el-İsabe fî Ma’rifeti’s-Sahabe”si gibi sahabi ravileri, el-Makdisî’nin (ö. 507/1113) “el-Cem’u Beyne Ricali’s-Sahihayn”ı gibi Buharî ve Müslim ricalini, İbn Hacer’in “Tehzibu’t-Tehzib”i gibi Kütüb-i Sitte ricalini, Muhammed b. Ahmed el-Bustî’nin (ö. 354/965) “Kitabu’s-Sikât”ı gibi sika (güvenilir) ravileri, ez-Zehebî’nin “el-Muğnî fi’z-Zuafâ”sı gibi farklı nedenlerden dolayı cerhedilen ve bu yüzden zayıf kabul edilen ravileri ihtiva etmektedir. Ulema bunlardan başka sadece ravilerin vefat tarihlerini içeren Vefayât adı altında da bir literatür oluşturmuştur. Böylece isnadda yer alan sika ya da mecruh ravileri doğru ve yanlışlarıyla ilmî araştırma yapacak kişilerin önüne koymuşlardır.
Bu kitapların pek çoğunda vefat tarihlerinin zikredilmesi araştırmacıya raviler arası irtibatı tesbit etmede önemli kolaylık sağlamaktadır. Hafs b. Ğıyas şöyle demektedir: “Bir şeyhi itham ettiğinizde onun yaşadığı yılları hesaplayın. Böylece yaşadığı yılların hadis rivayet ettiği kişinin ömrüne tekabül edip etmediğini ölçersiniz.(13)” Vefayât literatürü de ravilerin imamlarla karşılaşıp onlardan hadis dinleyip dinlemediklerini dolayısıyla da doğru söyleyip söylemediklerini kontrol imkanı vermektedir.
İsnaddaki Müşkiller
İsnadın muttasıl ya da munkatı olmasına göre ayrı ıstılahlar geliştiren ulema, isnaddaki bir illeti çözmek için mahallî imkanlar yeterli olmayınca kilometrelerce yol kat etmekten imtina etmemiştir.
Muhaddisler hadisteki müphem bir noktayı aydınlatmak için yoğun gayret sarf etmiş, müşkil bir hususu on yıl kadar zihinlerinde ilk günün canlılığıyla korumuşlardır. “Lükata”nın duyurulması ile ilgili Buharî’de geçen hadis-i şerif(14) ravilerin bu noktadaki hassasiyeti ile alakalı bilgi vermektedir: Buhari’deki şekliyle Şu’be’nin Seleme’den, Onun Süveyd’den, Onun da Übeyy b. Ka’b’tan rivayet ettiği yüz dinar kıssasını Süveyd, İbn Ka’b’dan işitir ve Seleme’ye rivayet eder. Seleme’de Şu’be’ye bu parayı bulanın onu üç yıl ilan etmekle emr olunduğunu nakleder. Aradan on yıl kadar bir zaman geçtikten sonra Seleme ile Şu’be Mekke’de karşılaşır. Seleme Şu’be’ye: “Sana rivayet ettiğim kıssanın duyurma zamanıyla alakalı kısmını Süveyd’ten üç yıl mı yoksa bir mi olarak işittiğimi tam olarak bilemiyorum.” şeklinde tereddüdünü izhar eder.(15)
Bu ve benzeri hassasiyetler daha sonra kayda geçen isnadın şüpheye ihtimal vermeyecek ilmi bir ciddiyet içerisinde nasıl korunduğu ile alakalı önemli ip uçları vermektedir.
Rivayet Hassasiyeti
Alimler rivayetlerin yok olmasından endişe duydukları ve sonraki kuşakların onlara vâkıf olmalarını arzuladıklarından kendilerine ulaşan sahih zayıf, makbul, merdud her rivayeti nakletmişlerdir. Metinle birlikte isnadı da zikrederek, en az metin kadar isnad üzerinde de durmuşlardır. Zamanla kesbettikleri meleke sayesinde rivayet edilen hadisin muttasıl mı yoksa munkatı mı olduğunu anlayacak bir konuma gelmişlerdir.
İlerleyen yıllarda rivayetlerin sıhhat ya da zafiyetinin ölçüsü ile alakalı kitaplar telif edilip sabit kriterler belirlenmiştir. Sonraki dönem alimleri şifahî olarak uygulanan cerh-ta’dil sistemini kitabî esaslar çerçevesinde devam ettirmiştir.
Büyük Alimlerin Eserlerindeki Zayıf Hadisler
Allah Teala her makam için bir söz, her fen için hususi alimler takdir etmiştir. (16) Farklı özellikleriyle temayüz eden her bir alime başkalarında bulunmayacak üstünlükler vermiştir. Muhaddislere metni bütün yönleriyle anlamadan, esrara vakıf olmadan hadis ezberleyip rivayet etme melekesi, fukahaya da hadis rivayetinde muhaddis kadar mahir olmadan fıkhî meseleleri tesbit etme yeteneği vermiştir. Bu yüzden her birini kendi varlık alanında değerlendirmek gerekir.(17)
Fukahanın senedsiz olarak rivayet ettiği hadisler ancak muhaddislerin tahkikiyle kabul edilir. Fakahetiyle maruf olmayan muhaddislerin sözleri de muteber addedilmez.
Büyük alimler “ilmi kudretlerine rağmen neden eserlerine zayıf hadis aldılar?”, “neden onları sened tenkidine tabi tutmadılar?”, şeklinde günümüzde çokça sorulan sorular yukarıdaki satırlar çerçevesinde cevaplanmalıdır.(18) Onlar -mevcut vazife taksimi gereği- hadis olduğunu zannettikleri rivayetleri eserlerine almış, sened tenkitlerini ise muhaddislere havale etmişlerdir. Çünkü haberlerin rivayet keyfiyetini ayrıntılı bir şekilde incelemek muhaddislerin vazifesidir.
Ayrıca büyük alimlerin eserlerindeki zayıf hadisler terğib-terhib, siyer gibi helal-haram disiplini dışında kalan mevzularla sınırlıdır. Bu hususta Ahmed b. Hanbel başta olmak üzere bir çok müçtehit şöyle demektedir: “Helal-haram mevzuunda hadis rivayet ederken tavizsiz, fezail-i a’mal ve benzeri hususlarda ise mütesahil olduk.(19)”
Ali el-Karî de: “Günlerin en faziletlisi Arefe’dir. Arefe Cuma gününe tekabül ederse yetmiş hacdan daha faziletlidir.” anlamına gelen hadisi rivayet ettikten sonra “bu hadisin zayıf olması maksada zarar vermez. Çünkü zayıf hadis fezail-i a’malde muteberdir.” demektedir.
Ebeveyn-i Resul’ün diriltilmesi ile alakalı hadis de zayıf olmasına rağmen Suyutî, bunun rivayetinde tesahül caiz olan zayıf hadis kapsamına girdiğini bu yüzden onunla fetva verdiğini söylemektedir.(20)
Ulema zayıf hadis helal haram ya da akidevî hususlarla alakalı olması durumunda ise tesâhüle yanaşmamış aksine son derece titiz davranmıştır.(21)
Rivayetlerin bu yönünü gözardı edip İbn Cerîr et-Taberî gibi bazı alimlerin telifatını “hurafeler mecmuası” gibi ölçüsüz ithamlarla mahkum etme ameliyesi ilmi esaslara aykırıdır. Konunun farklılığına dikkat çeken Muhammed Zahid Kevserî şöyle demektedir: “İbn Cerîr’in rivayetinin değeri senedinin kıymetiyle aynıdır.(22)” Ebû Ğudde’ye göre Kevserî’nin bu ifadesi rivayete dayalı bütün eserler için geçerlidir. Senedi sahih olmayan hiçbir büyük imamın haberi kabul edilemeyeceği gibi isnadı sahih olan bir alimin rivayeti de reddedilemez.(23)
Öğrenci Muhaddis Münasebetine Dair Notlar
Ulema isnaddaki titizliği, ilmi emanet edecekleri haleflerinin yetişmelerinde de göstermiştir. Ders esnasında kimin, nasıl hadis dinlediğini, hangi öğrencilerin derse iştirak ettiğini, dersin kaç oturum sürdüğünü kayıt altına almıştır. Beyhaki’nin “es-Sünenu’l-Kübrâ”sının on ciltlik Haydarâbâd baskısında konu ile alakalı ilginç ayrıntılar vardır. İbn Salah’ın 757 mecliste tamamlanan takririyle ayrı bir değer kazanan es-Sünen’in sekizinci cildini Melik Eşref tarafından Dımaşk’ta inşa edilen Daru’l-Hadîsi’l-Eşrefiyye’de Ondan 90 mecliste tam 93 muhaddis dinlemiştir.
Eserde, ilim taliplerinin İbn Salah’tan sekizinci cildi dinlemelerinin kaç meclis devam ettiği, öğrencilerin nerelerde oturduğu, talebelerden hangilerinin kesintisiz derse iştirak ettiği, kimlerin dersi aksattığı, kimin bazı celselerde uyku ya da şekerleme yaparak dersi dinlediği, kimin konuştuğu, ya da bu süreçte rivayetleri yazdığı gibi hususlar belirtilmektedir.(24)
Bu tür vasıf ya da durumların kaydedilmesi derse atfedilen önemin yanında yeni yetişen muhaddislerin güvenilirliği ile alakalı önemli ayrıntılar da vermektedir.
Dipnotlar:
(1): Âl-i İmrân(3): 72.
(2): Ebû Amr Osman b. Abdirrahman İbn Salah, Mukaddimet-u İbn Salâh, Beyrut, 2004, 151.
(3): Ahmed Naim, Sahîh-i Buharî Muhtasarı ve Tecrîd-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, Ankara, 1979, I, 72.
(4): Ebû Gudde, Lemahât, Dip not: 3, s. 140.
(5): Abdulfettâh Ebû Gudde, Safhatun Müşrigatun min Tarîh-i Semai’l-Hadîs-i inde’l-Muhaddisîn, (el-İsnâd-u mine’d-Dîn ile birlikte), Haleb, 1992, s. 95.
(6): Muhammed İbn Cerîr et-Taberî, Camiu’l-Beyân, Beyrut, 2005, I, 279-280.
(7): Nurettin Itr, Menhecu’n-Nakd fî Ulûmi’l-Hadis, Beyrut, 1997, s. 344; Hatib el-Bağdadî, Tarih-u Medineti’s-Selam, Bağdad, VI, 166.
(8): Itr, a.g.e., s. 345.
(9): Itr, a.g.e., s. 344; Ebû Gudde, Safhatun Müşrigatun, s. 95.
(10): Ebû Gudde, Lemahât, s. 142.
(11: Muhammed Abdulhayy el-Leknevî, el-Ecvibetü’l-Fadile, Beyrut, 2005, s. 22.
(12): Her nekadar bazı hadis mecmualarında aslı olmayan rivayetler olsa da ulema isnad sisteminin yardımıyla sahihleri zayıflardan ayırt etmişlerdir.
(13): Ebû Gudde, Lemahât, s. 143.
(14): Buharî, Lukata, 1.
(15): Kamil Miras, a.g.e., VII, 342.
(16): İnnellahe ceale likülli mekamin mekalen ve likülli fennin ricalen , el-Leknevî, a.g.e., s. 31.
(17): el-Leknevî, a.g.e., s. 31.
(18):Ulema mevzu olduğunu bildiği hiçbir hadisi rivayet etmemiştir.
(19): el-Leknevî, a.g.e., s. 36.
(20): el-Leknevî, a.g.e., s. 39.
(21): el-Leknevî, a.g.e., s. 40.
(22): Ebû Gudde, Safhatun Müşrigatun, s. 97.
(23): Ebû Gudde, Safhatun Müşrigatun, s. 97.
(24): Ebû Gudde, Safhatun Müşrigatun, s. 113 vd. |
|
ÜNNETULLAH.COM
|
İLİM VE İLMİN ÖNEMİ
1.BÖLÜM
|
İmam Gazali Hz'nin dediği gibi;Çocuk Allah'ın anne ve babaya verdiği en büyük bir emanettir.Öyle bir emanettir ki;kalbi tertemiz bir cevherdir. Onun kalbi her türlü şekil ve biçimden etkilenmemiş boş bir vaziyettedir.Kendisine yönelen her şeyi kabule ve meyle müsaittir.
İşte dünyaya gelen,hiçbir şeyden habersiz,saf,temiz,günahsız ve bir melek konumunda olan o çocuk,zamanla dışarıdan gördüğü herşeyi alır ve bunu belleğe kaydeder.Çocukluk döneminde öğrendiği ve bunu da kaydettiğini belleğinden silmesi ve unutması yada unutturması imkansız olmasa da çok zordur.
Altından bir tepsi düşünün ki çok değerlidir.Ancak kimse bunun değerinin farkında değildir.Her önüne gelen bulduğu her şeyi içine atıyor ve bir zaman sonra o çok değerli olan tepsi,içine atılan faydalı faydasız şeylerden dolayı bir çöp yığını gibi duruyor ve bu çöp yığınının altında duran altın tepsi ise zamana istinaden de pas tutuyor,küfleniyor.Aslı altın olmasına rağmen dıştan görünüşte bir çöp yığınıdır ve değersizdir.
İşte insan da böyledir ve yeni dünyaya gelen ve hiçbir şeyden haberi olmayan ,her şeyi kabule müsait durumda olan,sorgulamadan sual etmeden kabul etmeye elverişli olan çocuğun durumu; yukarıda ki örnekte de verildiği üzere içi boş olan altın tepsi durumundadır.Ancak zamanla gerek arkadaş çevresinden,gerek bulunduğu ortamdan,gerekse aile içerisindeki olumsuz havadan etkilenen çocuk;altın tepsiye atılan çöp yığını gibi dolup taşıyor ve içinde ne arasan bulursun misali oluyor.İnsan aslında aslı itibari ile pasda tutsa küflense de günahkarda olsa temizdir ve değerlidir. Nitekim bu beyanda yüce Allah da Biz insanı en güzel surette yarattık diyor.Ancak bu değerin varlığını gösterebilmesi için;nasıl ki altın tepsinin özünün altın olması itibari ile her ne kadar dışı değişmiş olsa da işlendikten ve üzerine atılan çöp yığınları kaldırıldıktan sonra yine aslı neyse ona dönecektir.İşte insanın da işlenmesi tövbe etmeye ve mürşid-ikamil bulabilirse o kişiye bağlanıp ondan ilim tahsil etmekle ya da kendi çabalarıyla Kur'an-ı Kerim'i rehber edinmek suretiyle bulduğu sağlam alimlerin sağlam eserlerinden ilim öğrenmek yoluna gitmelidir.
"İbn Abbas (r.a) şöyle demiştir:Allah aklı yarattığı zaman ona 'uzaklaş' dedi ve uzaklaştı,'yaklaş' dedi ve yaklaştı.Bunun üzerine şöyle buyurdu:İzzetime yemin ederim ki senden daha güzel bir mahluk yaratmadım.Senden dolayı verir,senden dolayı alır ve senden dolayı cezalandırırım (1)" ki Kur'an-ı Kerim'de geçen kalb'den kastın akıl olduğuna dair rivayetler bulunmaktadır.
O zaman bu kalb-i yani aklı nasıl harekete geçireceğiz;Yukarıda da belirtildiği üzere Kur'an-ı Kerim'i rehber edinmek suretiyle Peygamber Efendimiz (s.a.v) tarafından aktarılan hadis-i şerifler ve sünneti ışığında yaşayan bir Mürşid-kamil bulmak lazımdır.Nitekim alimler hakkında pek çok rivayet vardır ki bunlardan birisi de;
"Hasanü'l-Basri Hz şöyle demiştir:'Alimler olmasaydı insanlar hayvanlar gibi olur'.Onun bu sözüyle kasdettiği şey insanların öğrenme sayesinde hayvanlıktan insanlık derecesine yükselmiş olmalarıdır(2)"
Ancak şunu da unutmamak gerekir ki;
"İlim adamları üç türlüdür:
-
Allah'ı da bilen Allah'ın emrini de bilen,
-
Allah'ı bilip Allah'ın emrini bilmeyen ve
-
Allah'ın emrini bilmekle birlikte Allah'ı bilmeyen,
Allah'ı ve Allah'ın emrini bilen alim Allah'tan korkan alimdir,Allah'ın hadlerini ve farzlarını bilen kimsedir.Allah'ı blip Allah'ın emrini bilmeyen kimse ise Allah'tan korkmakla birlikte Allah'ın hadlerini ve farzlarını bileyen kimsedir.Allah'ın emrini bilip Allah'ı bilmeyen kimse ise hadleri ve farzları bilmekle birlikte aziz ve celil olan Allah'tan korkmayan kimsedir (3)"
Ve;
"İmamlardan biri şöyle söylemiştir:İnsanlar dört türlüdür.Üçünü dost edinebilirsiniz.Birinden ise sakının.
-
İlki bilen ve bildiğini bilen kimsedir ki o alimdir onu izleyin.
-
İkincisi bilen ama bildiğinden haberi olmayandır ki o uyumaktadır.Onu uyarın.
-
Üçüncü bileyen ve bilmediğini bilen kimsedir ki o da cahildir,ona öğretin.
-
Dördüncüsü ise bilmeyen ama bilmediğini de bilmeyen kimsedir ki o da münafıktır,bundan sakının
Dördüncüyle ilgili olarak Sehl (r.a) şöyle demiştir:Allah'a karşı cehaletten daha büyük bir suç işlenemez.Cehaletin daha da ötesi,cehaletin cehildir.Ediplerden biri şöyle demiştir:İnsanlar üç türdür.İkisiyle arkadaş ol,üçüncüden ise kaç.
-
Senden daha bilgili olanla arkadaş ol,bir şeyler öğrenirsin.
-
Kendisinden daha bilgili olduğun ve senden öğrenmek isteyen biriyle dost ol,ona bir şeyler öğretirsin.
-
Kendini beğenmiş ve bilmediği gibi öğrenmek de istemeyen birinden de kaç (4)"
Unutma ve ;
"Bil ki dinde böbürlenme dört türlüdür:
-
Amelle böbürlenme,
-
ilimle böbürlenme,
-
doğru görüşle böbürlenme ve
-
nihayet yanlış görüşle böbürlenme (5)"
Ancak ne acıdır ki;
"Günümüzde ise alimlerin dilleri ihtirasları tarafından bağlandığı için yazı yazmaya yöneldiler. Konuşmaya kalkışınca da sözleri ile hareketleri birbirini tutmuyor.Eğer doğru olup da gerçek ilme yönelselerdi kurtulurlardı.Devlet başkanlarının bozulması halkın bozulmasına,alimlerin bozulması devlet başkanlarının bozulmasına yol açar.Alimlerin bozulması (yozlaşması) da mal ve mevki tutkunluğu yüzünden olur (6)"
Şayet bir Mürşid-i Kamil bulamazsan eğer -ki şu zamanda imkansız demek su-i zan olsa da çok zor olsa da ki mutlak surette vardır bulman imkan dahilindedir ya da değildir,o zaman yapman gereken kendi ilmini kendin edineceksin ki bundan sonra ki bölüm de bu bab üzerinde olacaktır
|
Kaynak= İsmail Ekinci
|
| (1-İbnü'l Cevzi / Minhacü'l-Kasıdin Ve Müfidü's-Sadıkin / C:1 / bkz:79-80);(2-İbnü'l Cevzi / Minhacü'l-Kasıdin Ve Müfidü's-Sadıkin / C:1 / bkz:40);(3-İbn Kesir / İbn Kesir Tefsiri / C:9 / bkz:149);(4-Ebu Talib el-Mekki / Kutü'l-Kulub / C:4 / bkz:248);(5-El-Muhasibi / Er-Riaye / C:433);(6-İmam Gazali / El-Munkizü Mine'd Dalal / bkz:35) |
|
.
|
İLİM ÖĞRENMENİN GEREKLİLİĞİ
|
Bir sağdan soldan duyma bilgilerle bilmişlik taslayabilir.Aslında bu duyduklarının belki biri doğru ise beşi yanlıştır ve bu yanlış üzerine de bir ömür geçirir.Merak edip de araştırma gereği duymadığı için ve yine aynı şekilde bir defa olsun bir bilene istişarede bulunmadığı için çocukluk devresinden ihtiyarlık çağına kadar bu yanlış üzerine yürür.Belki geçte olsa gerçekleri öğrenir ama öğrendiği zaman da çocukluk döneminde ve gençlik döneminde öğrendikleri belleğine kazındığı için yanlışı silip doğruyu oraya yazması imkansız olmasa da çok zor olacaktır.Kaldı ki bir yaşlılığın vermiş olduğu etkilerden dolayı hafızası zayıflayacağı içindir ki sürekli yeni öğrendiği şeyleri tekerrür etmeyecek olursa bu sefer yine bir zaman sonra yeni öğrendiği bildiği unutup eskiye dönüş yapacaktır ve sonunda öyle bir hal alacaktır ki bir insan yedisinde neyse yetmişinde de odur denecek konuma gelecektir ki bu sözünde anlamı zaten budur sanırım...!!!
"İlim ezberlenip insanlara sunulmak için değil,kendisiyle amel edilmek için var edilmiştir. Öğren, öğrendiğini uygula sonra da onu başkalarına öğret.Öğrenip öğrendikten sonra amel edersen ilmin senin adına konuşur (1)"
"Muaz b. Cebel (r.a) şöyle söylemiştir:İlim öğrenin!
Çünkü ;
-
Allah için ilim öğrenmek haşyet,
-
ilim talep etmek ibadet,
-
ilmi müzakere etmek tesbih,
-
ilmi arayıp bulmak cihat,
-
bilmeyene ilim öğretmek sadaka ve
-
ehli olana ilmi aktarmak Allah'a yakınlık vesilesidir.
İlim tek başına kalındığı zaman bir dost ve yalnızlık arkadaşıdır (2)"
İlim öğrenmenin faydaları pek çoktur ki bunlardan biriside farkındalılıktır.Cahil birisi yaptığı hatayı farketmez ama bilen birisi bir hata işlediği zaman vicdanen bir ağırlık hisseder ve vicdanen rahatsız olur.Nitekim bu konuda da "Muaz b. Cebel(r.a) şöyle söylemiştir:Akıllı kimse sabah akşam deniz kumları kadar günah işlese,onlardan selamet bulması ve kurtulması pek yakındır.Cahil kimse sabah akşam denizin kumları kadar iyilik yapsa,kazandıklarının zerresini bile elde edememesi pek yakındır.Bunun nasıl olduğu sorulunca şöyle cevap vermiştir:Çünkü akıllı olan adam hata işlediği zaman tövbeye ve kendisine verilmiş olan akılla bunu telafi eder.Cahil ise bina yaptıktan sonra onu yıkan kimseye benzer.Cahilliğinden dolayı güzel amelini ifsad eden şeyler yapar (3)"
"Sehl'e (r.a) şöyle bir soru sorulmuştur:Allah Teala'ya karşı işlenen masiyetler içinde cehaletten daha ağırı var mıdır? O da Evet dedi.Bu masiyetin ne olduğu soruduğunda ise şöyle dedi:Cehaletin cehaleti! Yani kulun cahil olmasına rağmen cahil olduğunu bilmemesi veya cehaletine rağmen kendini bilgili sanması neticesinde cehaletini dile getirmemesi ve buna rıza göstererek doğruyu öğrenmeye çalışmamasıdır.Böyle yapan kul,farzların farzı ve bütün farzların temeli olan ilim öğrenmeyi gözardı etmektedir.Bu durumdaki biri,muhtemeln bilgisizce fetva verecek ve şüpheli hususları dile getirecektir.O hakikat sandığı bu şüpheleri insanlara anlatacak ve kendisi de tatbik edecektir.Onun bu hali,sukut etmesinden daha ağır bir günahtır (4)"
Ve "Yazıklar olsun sana! Şu obur köpek bile,avı korumayı öğreniyor da oburluğunu ve tabiatını değiştiriyor.Yırtıcı kuş da eğitilerek yaratılışının dışına çıkıp yakaladığı avı yeme özelliğini bırakıyor. Senin nefsin eğitilmeye onlardan daha elverişlidir.Ona öğret ve anlat ki dinini yeyip parçalamasın ve Allah'ıns enin yanına bırakmış olduğu emanetine hıyanet etmesin.Nefsini eğitmeden,onunla arkadaşlık etme (5)"
İşte sen öyle bir insansın ki üsttede örneği verildiği üzere bir obur köpek kadar bile becerin ve yeteneği yok.Hayvan bile tabiatını değiştirirken sen yaratılmış olduğun fıtratın dışına çıktığın halde yaratılmış olduğun fıtrata ne dönmek istiyorsun ne de dönmek için mücadele veriyorsun.
Ama nereye kadar...!!!
"Hastalanıp bedenden zaafiyete düşmeniz,ardından ihtiyarlamanız,peşinden bedenen tükenip vefat etmeniz,bunun ardından terkedilip kabre konulmanız,bunu takiben bedeninizin çürümesi,bilahare kabirlerinizden çıkarılıp diriltilmeniz ve Rabbin huzuruna getirilmeniz, hesap için çağrılmanız, muhasebeye çekilip önceden yaptığınız,işlediğiniz ve peşinden gidip vakitlerinizi harcadığınız kötü amelleriniz ve de arzınızı giderdiğiniz şeylerden hesaba çekilmeniz henüz söz konusu değil,bnlarla daha karşılaşmadınız.Bunlar gelmeden yaşadığınız şu vakitleri değerlendirin,değerlendirin,değerlendirin (6)"
Kaldır başını müzikten,tvden,gezmeden,eğlenceden tozmadan günü birlik yaşamaktan.Şöyle bir bak etrafına .Ne tarafa bakacak olsan Allah diyor ki kulum ben varım beni hiç yokmuş sayamazsın ve yaşayamazsın.Bunların bir yaratıcısı var.Senin de var ve tüm bunların mutlak kudret sahibi benim diyor ama tüm benliğini dünya hırsı bürümüş olan bu gaflet uykusundaki kardeşimiz ve sen bir başını kaldırıp da bakmıyorsun düşünmüyorsun? ve Rabbin soruyor;"Ey insan, nedir seni o kerim Rabbin hakkında aldatan? (7)"
Evet belki ilim öğrenmek herkesin karı olmayabilir ve bazı şeyleri bilmek için de şekil itibari ile olsada ilme gerek yoktur.Namaz kılmak için oruç tutmak ve İslam'ın diğer şartlarının var olduğunu ve farz odluğunu bilmek için belki ilme gerek yoktur.Bunların yapılması gerektiğini 5 yaşındaki bir çocuk bile bilir.Ama iş sadece şekilden ibaret değil.Önce farz nedir,vacip nedir,sünnet nedir,mübah-mekruh nedir bunları öğrenmen gerek.Bunları yerine getirmediğin zaman cezanın ne olduğunu yerine getirirsen eğer mükafatının ne olduğunu öğrenirsin.
Ancak unutmamak gerekir ki;
"Sen ey bilen fakat uygulamayı bir yana bırakıp sırf bilginin kendisiyle uğraşan! Ben bilgiliyim, alimim demenin sana ne yararı var ki? Sen yalan söylüyorsun.Kendinin yapmadığı bir işi başkasına buyurmaya,kendi adına nasıl hoşnut olabiliyorsun? Allah (c.c)'Neden yapmadığınız şeyleri söylersiniz (Saf'2)' buyuruyor (8)"
Ve sen;
"Yazık sana! İnsanlara doğruluğu emrediyorsun ama kendin yalan söylüyorsun.İnsanlara Allah'ı bir kabul etmelerini söylüyorsun ama sen ortak koşuyorsun.İnsanlara ihlası emrediyorsun ama sen gösteriş ve ikiyüzlülük yapıyorsun.Günahları bırakmalarını emrediyorsun ama kendin işliyorsun. Senin gözünden utanma perdesi kalkmış.Şayet inancın olsa utanırdın.Hz Muhammed (s.a.v):Utanmak imanın yarısıdır buyurmuştur (9)"
"İnsanlar hep büyük zarardadır,yalnız alimler bundan kurtulur.Alimler de zarardadır,yalnız ilmiyle amel edenler kurtulmuştur.İlmiyle amel edenlerde zarardadır,yalnız ihlas sahipleri kurtulmuştur. İhlas sahipleride emin olamazlar.Gururlanan da tehlikededir,gururdan kaçan ihlas sahibi de (10)"
"İman basireti ile gören ve Kur'an nuru ile aydınlanan gönül erbabı hesabına açıkça ortaya çıkmıştır ki ancak ilim ve ibadetle saate ulaşılabilir.Çünkü alimler dışında tüm insanlar helak olmuşlar,bunun yanında ilmi ile amel edenler dışında bütün alimler helak olmuştur.Ayrıca ihlas sahibi olanlar dışında kalan tüm amel işleyenler helak olmuştur.İhlas sahiplerine gelince onların derecesi pek yücedir.
Niyetsiz amel boş bir yorgunluktur.İhlassız niyet ise riyakarlıktır,münafıklığa örtüdür ve isyanda eş anlamlıdır.Uygulamasız ve sadakatsiz ihlasa gelince o da boşu boşunadır.
Nitekim ulu Allah,sırf kendi rızasından başka amaçlar taşımakla gölgelenmiş ve şaibelenmiş ibadetler hakkında şöyle buyuruyor:Kafirlerin işlemiş oldukları amelleri,havaya saçılmış, boşuboşuna işlenmiş hareketler sayarız (Furkan'23).Peygamberimiz aynı konuda şöyle buyuruyor: Ameller niyetlere bağlıdır.Herkes niyet ettiğini elde eder.Buna göre kim Allah'a ve O'nun Resulü'ne yönelmiş ise o Allah'ın ve O'nun Resulü'nün peşindedir.Buna karşılık kim dünyaya yönelirse onu elde eder veya kim bir kadına yönelirse onu nikahlar.Kısaca insan neyin peşinden koşarsa ona yönelmiş olur (11)"
"Hz İsa (a.s) şöyle buyurmuştur:Ey alimler! Ne zamana kadar karanlıkta kalanlara yolu tarif edip kendiniz yolu şaşırmış olanlarla birlikte kalacaksınız? Sizler,çiçeklerine bakanın hoşuna giden,onu yiyeni ise öldüren diflaya benziyorsunuz.Sözleriniz hastayı iyileştiriyor,amelleriniz ise tedavi kabul etmeyen bir hastalık! Ağızlarınızdan çıkan hikmetli sözlerle kulaklarınız arasında sadece dört parmak var.Sonra kalpleriniz o sözleri unutup gidiyor.Ey alimler,onunla amel etmek için değil de başkalarına anlatmak için bir şeyler öğrenmek isteyen adam nasıl alim olabilir? İlim başlarınızın üzerinde ve amel ayaklarınızın altında.Ne onurlu hür kimseler,ne de takva sahibi kölelersiniz (12)"
ve yazıyı sonlandırırken son olarak diyeceklerimiz ise şudur ki;
"Resulüllah (s.a.v) şöyle buyurmaktadır:Yüce Allah'ın benim aracılığımla gönderdiği hidayet ve ilim,toprağa düşen bol bereketli yağmura benzer.Öyle bir toprak var ki,bu toprak yağmuru kabul eder ve emerek içine sindirir,bolca et,yeşillik ve çayır bitirir.Öylesi bir toprak cinsi de var ki sert ve katıdır,düşen yağmur suyunu emmeyip yüzeyde tutar.Bu sudan da Allah halkı yararlandırır,ondan içerler,hayvanlarını ve ekili arazilerini de bununla sularlar.Bir diğer toprak kısmı da var ki,bu toprak düz ve kaypaktır.Bu toprak üzerinde suyu tutmadığı gibi herhangi bir şey de bitirmez.İşte bu durum tıpkı Allah'ın dinini anlayıp da yüce Allah'ın beni kendisiyle gönderdiği hidayetten yararlanan,bunu öğrenip öğreten kimsenin durumu ile bu gerçeği duyduğu halde büyüklenip bundan ötürü başını bile kaldırmayan,Allah'ın benim kendisiyle gönderildiğim hidayetini de kabul etmeyenin durumu gibidir (13)" ve yine buyuruyor ki;'İki aç doymaz.İlim (öğrenmek) isteyen ve dünyayı isteyen'
Ve sen Hz Ali'nin dediği gibi yap;Anlamak için sor,inat etmek için değil.Öğrenen cahil,alime benzer.Yoldan sapan alim ise inat eden cahile benzer
Ve yine unutma ki Hz Ali (r.a)'nın buyurduğu üzere;İlim iki çeşittir etkileyen ve duyulan.Etkileyen olmazsa duyulanın yararı olmaz ve devamla diyor ki;İlim amele bağlıdır.Bilen yapar.İlim amele seslenir;ona cevap verirse (kalır);aksi takdirde ondan uzaklaşır.
Gazali diyor ki şeytan der ki ; Ey Ademoğlu ! İlminle benden kurtulduğunu sanırsan,cehaletinle benim tuzağıma düşmüş olursun.Bu da ilim hakkında kibirlenmeme mahiyetindedir.
"Muhakkak ki Allah Teala cehaletten dolayı mazur görmez.Cahilin,cehaleti karşısındaki suskunluğu helal olmadığı gibi,alimin ilmini saklayarak susması da helal değildir (14)"
"Fakirlikteki bilgisizlik,zenginlikteki bilgisizlikten çok daha zordur.Kişinin ilim ihtiyacı,para ihtiyacından aşağı değildir (15)"
|
Kaynak= İsmail Ekinci
|
| (1-Abdülkadir Geylani / el-Fethu'r-Rabban);(2-İbnü'l Cevzi / Minhacü'l-Kasıdin Ve Müfidü's-Sadıkin / C:1 / bkz:39);(3-İbnü'l Cevzi / Minhacü'l-Kasıdin Ve Müfidü's-Sadıkin / C:1 / bkz:80);(4-Ebu Talib el-Mekki / Kutü'l-Kulub / C:4 / bkz:25);(5-Abdülkadir Geylani / el-Fethu'r-Rabbani bkz:128);(6-İmam Beyhaki / Kitabü'z Zühd / bkz:56);(7-İnfitar Süresi'6);(8-Abdülkadir Geylani / el-Fethu'r-Rabban);(9-Abdülkadir Geylani / el-Fethu'r-Rabban);(10-İmam Gazali / İhyau Ulumi'd-Din / C:3 / bkz:1115);(11-İmam Gazali / El-Munkizü Mine'd Dalal / bkz:44);(12-İbnü'l Cevzi / Minhacü'l-Kasıdin Ve Müfidü's-Sadıkin / C:1 / bkz:72);(13-Sahih-i Buhari / bkz:57);(14-Ebu Talib el-Mekki / Kutü'l-Kulub / C:4 / bkz:24);(15-Ebu Talib el-Mekki / Kutü'l-Kulub / C:4 / bkz:241) |
|
Yorumlar - Yorum Yaz
İlim Allah'ı Bilmektir
Abdulcebbar Adıgüzel
Sözlükte bilmek mânâsına gelen ilim, genellikle bilgi ve bilim karşılığında kullanılır. Klâsik sözlüklerde "bir şeyi gerçek yönüyle kavramak, gerçekle örtüşen kesin inanç/itikad, bir nesnenin şeklinin zihinde oluşması, nesneyi olduğu gibi bilmek, nesnedeki gizliliğin ortadan kalkması, tümel ve tikellerin kavranmasını sağlayan bir sıfat" gibi değişik şekillerde tarif edilmiştir. Söz konusu kavram, ekseriyetle "bilgisizliğin/cehaletin karşıtı" biçiminde tanımlanır.1İbn Haldun'un deyimiyle: "İnsanı diğer canlılardan ayıran özellik, ilim sahibi olmasıdır."2 Bu minvalden hareketle İslâm, müntesiplerinin uhrevî ve dünyevî donanıma/malûmata sahip olmaları için gerekli tavsiyelerde bulunmuştur. Öncelikle belirtelim ki, gerek âyetlere ve gerekse hadîslere bakıldığında okuma ve yazmaya büyük bir teşvik dikkat çekmektedir. Hattâ Arap yazısının gelişmesi hususunda da İslâmî öğretilerin büyük katkısı söz konusudur. Bu meyanda Kur'ân, Arap dilindeki ilk kitap3 olması yönüyle büyük ehemmiyet taşımaktadır. Söz konusu İlâhî buyrukların yanı sıra Hz. Peygamber'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) erkekler için Abdullah b. Said b. el-Âs'ı ve Ubâde b. Sâmit'i, kadınlar için de Hz. Hafsa'yı yazı öğretmek üzere bizzat tayin etmesi; Hz. Muâviye'den rakş/anlaşılması güç olan harfleri harekelemesini istemesi; Hz. Peygamber'e (sallallâhu aleyhi ve sellem) gelen âyetleri yazdırmak için vahiy kâtipliği kurumunun oluşması; siyasî yazışmalarda görev alan kâtipler; Medine'ye hicretten sonra eğitim-öğretim gayesiyle oluşturulan Suffe; Bedir'de esir alınan müşriklere Müslümanlardan on kişiye okuma-yazma öğretmeleri karşılığında serbest bırakılacakları vaadi gibi örnekler bu konuda gösterilen hassasiyetin açık birer belgesidir. Bütün bunların okuma ve yazmaya kudsî bir fonksiyon kazandırarak eğitim-kültür seviyesinin gelişimine katkı sağladığı gayet açıktır.Kur'ân-ı Kerîm açısından meseleye bakılacak olursa; ilim kelimesi Kur'ân'da türevleriyle birlikte 750 defa zikredilir. Ayrıca mânâ bakımından "okumak, düşünmek, ibret almak, akıl, fikir, nazar, hikmet, âyet, zikr" gibi kelimeler de dikkate alındığında Kur'ân-ı Kerîm'deki her dört âyetten birinin ilimle ilgili olduğunu söylemek mümkündür.4 Bizim burada asıl üzerinde durmak istediğimiz, ilim kavramının dinî terminolojide daha çok "ilâhî bilgi" yahut "vahiy" mânâsında kullanılmış olmasıdır. Buna göre ilim sahipleri yahut kendilerine ilim verilenler, İlâhî bilgiye muhatap olan ve bu bilginin doğruluğuna inananlardır. Bu mânâda Kur'ân, Allah'tan gelen bir bilgi olması yönüyle ve ortadan kaldırmayı hedeflediği zihniyeti de câhiliyye olarak nitelendirmesiyle insanlık için hem zihnî hem de ahlâkî gelişmişliğe dikkat çekmektedir.Kur'ân'da ilim sahibi olarak vasıflanan kişilerin öne çıkan özelliği Allah'a ve O'ndan gelen her şeye karşı gösterdikleri teslimiyettir. "Kendilerine ilim verilenlere Kur'ân okununca derhal yüzüstü secdeye kapanırlar." (İsrâ, 17/107) "İlimde ilerlemiş olanlar derler ki: "Kur'ân'a inandık, hepsi Rabbimiz katındandır." (Âl-i İmrân, 3/7); "Kendilerine ilim verilenler derler ki: Allah'ın vahyettiğini doğru kabul etmekte geciktiniz." (Rûm, 30/56); "Melekler ve ilim sahipleri O'ndan başka ilâh olmadığına şahitlik ederler." (Âl-i İmrân, 3/18) vb. âyetler örnek olarak gösterilebilir. Görüldüğü gibi Kur'ân'ın ilme bakışını ifade eden bu âyetlerde vurgulanan ortak nokta; İlâhî bilgiye, imana ve teslimiyete dâir davranışlar sergilemektir. Hattâ Kur'ân, meleklerin gelip Hz. İbrahim'e (aleyhisselâm) alîm bir oğul müjdelediğinden bahseder (Bkz. Hicr, 15/53). Hz. İbrahim'e bahşedilen her iki oğlunun da peygamber olduğu bilinen bir gerçektir. Burada ilm kökünün âlim kalıbından daha da mübalağalı olan alîm vezninin kullanılması, kastedilen kişinin İlâhî bilgiye yani vahye muhatap olduğunu ifade etmektedir. Bu da gösteriyor ki, Kur'ân'ın âlim addettiği kişiler, öncelikle peygamberler; sonra da iman ve teslimiyeti içselleştiren ve bu uğurda çaba sarf eden kimselerdir."Her şey zıddıyla bilinir." kaidesine uygun olarak, Kur'ân'ın bu mânâda telkin ettiği ilim/âlim kelimesinin karşısında câhil ve zâlim kelimeleri yer almaktadır. Cehl, câhil, cehalet, câhiliyye kelimeleri lügatte; bilgisizlik, hamakat, ilmin noksan olması, bir konuda doğru olanın tersine inanma ve yapılması gerekenin tersini yapma gibi mânâlara gelir.5 Râgıb el-İsfehânî cehalet kavramına; nefsin bilgiden/ilimden boş/arınmış olması, gerçeğin dışında bir şeye inanma, bir konuda yapılması gerekenin veya hakkın tersini yapma şeklinde üç mânâ vermektedir6. Aslında İslâm'a göre Câhiliye, Allah'a inanmama ve O'nun gönderdiği mesajın dışında yaşanılan, ahlakî değerlerin hayatın dışında bırakıldığı bir yaşantı şeklidir. Bu sebeple İslâm, esas olarak câhiliyeyi geçmişte kalan bir durum olarak görmemiş, aksine her fırsatta tekrar ortaya çıkabileceği uyarısında bulunmuştur7.Kur'ân-ı Kerîm'de câhil kelimesi, türevleri ile birlikte 28 ayrı yerde zikredilir. Kur'ân'ın câhil kimseleri tasvirine bakıldığı zaman genel itibariyle câhillerin puta tapan, şirke davet eden, Allah hakkında yanlış zanda bulunan, ırkçılık yapan, zina eden, tuzak kuran, kıskançlık yapan vs. kimseler olduğu görülecektir.8 Bütün bunlar da gösteriyor ki, esasen cehalet; Allah'ı bilmemek, tanımamak, O'na gereği gibi ibadet etmemektir. Yani insanın görünen eşya ve olayların arkasındaki İlâhî iradeyi anlayamamasıdır. Yoksa bilindik mânâda okuma-yazma bilmemek Kur'ân'ın kastettiği, vurguladığı anlam biçimi değildir. Zîrâ Hz. Peygamber'e yergi içerikli sözler yazan şairler vardı. Bunların hepsi de belâgat noktasında oldukça ileri noktadaydılar. Hattâ toplumda sözü geçerli olan, devleti ve orduyu yönetecek nitelikte olan Amr'ın adı hâlâ Ebû Cehil'dir. Çünkü İslâm literatüründe onun bildikleri, kabiliyetleri ve eylemleri esas bilinmesi gerekeni bilemediğinden ve yapılması gerekeni yapmadığından dolayı ilimden öte cehalettir. Bu sebeple onun adı Câhillerin Babası olarak anılmaktadır. Demek ki, İslâm'ın ilimden kastettiği dünyevî açıdan çok şey bilmek değildir. Öyle olsaydı Cenâb-ı Hakk'ın "Allah'tan ancak âlim kulları korkar." (Fâtır, 35/28) âyetinin bugün delâlet ettiği mânâ malumat sahibi kimseler olması gerekirdi. Oysa ki âyette Yaratıcı'yı tanımayan, inanmayan, O'nun varlık ile münasebetini bilemeyen malumat sahibi insanlar kastedilmemektedir. Kur'ân, dünya hayatının sadece zahirî bilgilerine sahip olanlar için şöyle buyurmaktadır: "Onlar, dünya hayatının görünen kısmını bilirler. Onlar, âhiretten habersizdirler." (Rûm, 30/7) Câhilin zıddı olan âlim kimseleri de: "İnandık; hepsi Rabbimiz tarafındandır" (Âl-i İmrân, 3/7) diyerek teslimiyetini gösteren kişiler olarak tanıtmaktadır. "Allah'tan ancak âlim kulları korkar" mealindeki âyete farklı bir açıdan baktığımızda da, yine Allah'tan korkan/O'na karşı haşyet duyan herkesin aslında Kur'ân'a göre âlim olduğu anlaşılmaktadır.Bu açıdan bakıldığında Kur'ân'da ilim veya âlim kelimesinin zıddı olarak görülen bir diğer kelime de 'zulüm'dür. Zulüm; bir şeyi olması gerektiği yerin dışında bir yere koymak, hakkı yerli yerine koymamak, yer ve zaman, nitelik ve nicelik olarak yanlışlık yapmak ve sapkınlığa düşmek, az veya çok haddi aşmak demektir.9 Bu mânâda zulmün karşıtı adalettir. Ancak konuyla ilgili âyetlere siyak ve sibakı dikkate alınarak bakıldığında Kur'ân'da 459 defa geçen zulm ve zâlim kelimelerinin türevleri, genel itibariyle "kendine yazık eden" anlamını ifade edecek şekilde kullanılmıştır. Sanıldığının aksine çok az bir kısmı kelimenin meşhur anlamı olan işkence etmek, adaletsizlik veya haksızlık mânâsını ifade etmektedir.10 Çünkü İslâm nazarında iman eden kişi Allah'ı bulduğu, tanıdığı ve kalbinde imana yer açtığı için âlimdir. Bununla beraber Allah'ı kabul etmeyen, inkâr eden, O'na imana da hiçbir şekilde yanaşmayan ve günah batağında kalmaya devam eden kişiler âhirette görecekleri ceza sebebiyle kendilerine yazık ettikleri için zâlimdirler.11 Bu açıdan söz konusu kelime, meallerde de genel itibariyle orijinali değiştirilmeden ekseriyetle kendine zulmetmek, imana zulüm karıştırmak, şirk, küfür, nifak, günah, arzu ve hevaya uymak vb. İlâhî rızaya ters düşen her türlü inanç, söz, fiil ve davranışlar mânâsında kullanılmıştır.12 Bütün bu saydığımız mânâlar da netice olarak kendine yazık etmek şeklinde formüle edilebilir."İnsanın tevhid çizgisini koruyamayıp, Hâlık-mahlûk, Mâbud-abd münasebetindeki inhirafı demek olan şirk en büyük zulüm; açıktan açığa hak-hukuk tanımama, başkalarına cevr ü cefada bulunma, onları aldatma, itibarlarıyla oynama, gıybet etme... gibi hususlar ikinci derecede birer zulüm; Allah'ın emir ve yasaklarını dinlememe, haramlara karşı kat'î tavır alıp meşrû dairedeki zevklerle yetinmeme ise farklı bir zulümdür. Hangi çeşidi olursa olsun Kur'ân-ı Kerîm adalet ve ubûdiyet üzerinde durduğu kadar zulüm ve haksızlığa da vurguda bulunur ve mü'minleri inhiraf, cevr, cefa ve gadrin her çeşidinden uzak durmaya çağırır."13Sonuç olarak Kur'ân-ı Kerîm'de ilim, en sık kullanılan mânâsıyla, İlâhî vahiyden kaynaklanan, yani bizzat Allah'ın verdiği bilgidir. İlim, Allah'tan olduğuna göre, İslâm'ın tamamı ilimdir. Bu ilme vâkıf olan yani âlimlikle muttasıf kişiler de özellikle peygamberler ve onların takipçileridir. Peygamberlerin karşısında yer alan, onlara tâbi olmayan kişiler ise bu durumda câhil ve zâlim olan kimselerdir. Bakıldığında âlim konumunda Hz. Musa (a.s.), zâlim ve câhil konumunda Firavun yer almaktadır. Bunun gibi Hz. Hud'un (a.s.) karşısında Âd kavmi, Hz. Salih'in (a.s.) karşısında Semud kavmi, Hz. İbrahim'in (a.s.) karşısında Nemrut ve yandaşları, Hz. Muhammed'in (sallallahü aleyhi ve sellem) karşısında Ebû Cehil ve diğer müşrikler yer almaktadır. Bunlar gibi Kur'ân'da anlatılan kıssalarda peygamberler ve diğer övülen kimseler âlimliği/ilmi temsil ederken onların mücadele ettiği kişiler de asıl itibariyle zâlimliği ve câhilliği sembolize etmektedir. Birinci grupta yer alanların söz, fiil ve duruşları âlimâne tavır olarak tanıtılırken; diğer grupta yer alanlarınki de zâlimâne ve câhilâne olarak tanıtılmaktadır.Günümüz açısından ilmi, yani Allah'ı tanımayı, O'na sığınmayı, yürekten inanmayı; O'nun yolunda gitmeyi reddeden insana, hangi ünvana sahip olursa olsun câhil denir. Câhil kimseler ruhlarını İlâhî feyizle doldurmadıkları için hem bu dünyada hem de âhiret âleminde kendilerine yazık etmiş bulunmaktadırlar. Bu yönleriyle Kur'ân, onları zâlim diye vasıflandırmıştır. Bu mânâda Kur'ân'da yer alan âlim kelimesini anlayabilmek için bu kavramın zıddı olan zâlim ve câhil kelimelerini de iyi tahlil etmek gerekmektedir.*İlahiyatçı- Yazar abdulcebbar.adiguzel@yeniumit.com.trDipnotlar 1. İlhan Kutluer, "İlim" md., DİA, İstanbul 2000, XXII, 109. Kelime hakkında daha geniş bilgi için bkz. İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, Dâru Sadr, Beyrut trz., XII, 416. 2. İbn Haldûn, Mukaddime, el-Mektebetu'ş-Şâmile, el-İsdâr es-Sânî, 2.11, s. 281. 3. Hamidullah, Muhammed, Kur'ân-ı Kerîm Tarihi, Çev. A.Aziz Hatip, Mahmut Kanık, Beyan Yayınları, İstanbul 2000, s. 52; Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, TDV Yay., Ankara 2007, s. 162. 4. Fikret Karaman, "İlim" md., Dini Kavramlar Sözlüğü, DİB Yay., Ankara 2006, s. 310. 5. İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, XI, 129 ; Mustafa Fayda, "Câhiliye" md., DİA, İstanbul 1993, VII, 18. 6. Râgıb el-İsfehânî, Müfredâtu Elfâzi'l-Kur'ân, Dâru'l-Kalem, Dımeşk trz., I, 200. 7. Fayda, "Câhiliye",VII, 18. 8. Bkz. Âl-i İmrân, 3/154; Nisâ, 4/17; Mâide, 5/50; En'âm, 6/35, 54, 111; A'râf, 7/199; Hûd, 11/46, 138; Yûsuf, 12/33, 89; Nahl, 16/119; Furkân, 25/63; Kasas, 28/55; Ahzâb, 33/33, 72; Zümer, 39/64; Ahkaf, 46/23; Fetih, 48/26; Hucurât, 49/6. 9. İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, XII, 373. 10. Bkz. İsrâ, 17/33; Nisâ, 4/10, 30; Şûrâ, 42/40. 11. el-İsfehânî, Müfredât, II, 52. 12. Bakara, 2/35, 57, 145, 231; Âl-i İmrân, 3/117; Mâide, 5/38, 39; En'âm, 6/82; A'râf, 7/9, 23, 103, 160; Hûd, 11/101; Yûsuf, 12/75; İsrâ, 17/59; Enbiyâ, 21/87; Kasas, 28/16; Lokmân, 31/13; Secde, 32/22; Fâtır, 35/32; Zümer, 39/32; Zuhruf, 43/76; Saff, 61/7; Cum'a, 62/ 5; Talâk, 65/1 vd. 13. Yeni Ümit Dergisi, Başyazı, "Zulüm" Ocak 2005.
.ihyaorg
|
İlmin Önemi
|
|
İlmin Önemi
İlmin Önemi: İslâm kadar ilme önem veren başka bir din yoktur. Kur'an-ı Kerim'de sadece ilim kelimesi yüzbeş defa zikredilir. Bu kökten gelen diğer kelimelerle birlikte bu sayı sekiz yüzellidokuzu bulur. Ayrıca "akıl, fikir, zikr" gibi kelimeler Kur'an-ı Kerim'de çok zikredilir. İslâm'a göre ilim ve hikmet müminin kaybolmuş malıdır; mümin, yerine ve söyleyene bakmaksızın onu nerede bulursa alır. Her fenalığın, hatta küfür ve şirkin de başı bilgisizlik ve cehalettir. Küfrün ne demek olduğunu bilen bir kimse kafir olmaz. şirkin ne demek olduğunu bilen, başkalarını Allah'a ortak koşmaz, Allah'tan başkasına ibadet etmez. Bunun içindir ki Kur'an-ı Kerim'de "Sakın ha cahillerden olma" (el-En'âm: 5/35) buyurulmuştur. Kur'an-ı Kerîm'in açıkça ifade ettiğine göre "Kulları içerisinde Allah'tan ancak âlimler korkar." (el-Fâtır: 35/28). Kur'an-ı Kerîm'de ilmin her çeşidi övülmüş, bilenlerle bilmeyenlerin bir olamayacağı açıkça belirtilmiştir: "Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?" (ez-Zümer, 39/9) İslâm ilmin, âlimin ve ilim yolcusunun değerini yükseltmiştir. Kur'an-ı Kerîm'de "Allah, içinizden iman edenlerle kendilerine ilim verilenlerin değerini yükseltir" (el-Mücadele: 58/15) buyurulur. Peygamber efendimiz (s.a.s) de hadîs-i şeriflerinde şöyle buyurmuştur: "İlim tahsil etmek maksadıyla bir yola giden kimseye Allah Teâlâ Cennet yollarından açar. Melekler, ilim ve tahsil edene karşı memnuniyetleri ve tevâzûleri sebebiyle kanatlarını yere sererler. Göklerde ve yerde olan her şey, hatta su içindeki balıklar, âlim için Allah'tan rahmet diler. Âlimin, bilmeden ibadet eden kimseye üstünlüğü, on dördündeki ayın, görünen diğer yıldızlara üstünlüğü gibidir. Âlimler peygamberlerin varisleridir. Peygamberler ne altın ne de gümüş bırakmışlardır, onlar miras olarak sadece ilmi bırakmışlardır. Kim ilmi almışsa büyük ve değerli bir şey almış demektir."[1]
"Kim ilim tahsil etmek için (evinden veya yurdundan) çıkarsa geri dönünceye kadar Allah yolundadır."[2]
"Alimler yeryüzünün kandilleri, peygamberlerin halifeleridir. Onlar benim ve diğer peygamberlerin vârisleridir."[3]
İslâm'da ilim, Allah'ın rızasını kazanmak ve amel etmek için öğrenilir. Peygamber efendimiz (s.a.s), dualarında; "Allah'ım, bana öğrettiklerinle beni faydalandır; bana fayda sağlayacak ilim öğret, ilmimi artır."[4]; "Faydasız ilimden Allah'a sığınırım."[5] buyurururdu. Görülüyor ki, dünya ve ahiret saadetinin anahtarı ilimdir. İlim amellerin en faziletlisidir. Yukarıdaki emir ve sözlerin ışığında İslâmiyet'le ilim birbirinden ayrılmaz iki şeydir demek mümkündür. Dünya, ahiretin tarlası ve Allah'a giden yolun başlangıcıdır. Dünya düzenini ayakta tutmak için bildirilen bir takım düsturlar vardır. İşte bu dünyada insanların ekonomik, sosyal, dinî ve dünyevî bütün durumlarını düzenleyici ve insanları birleştirici kuvvet sadece ilim yoluyla kazanılır. İlim, nefisleri helâk edici ahlaksızlıklardan temizler; insanları aydınlatarak güzel ahlâka kavuşturur ve ahiret yolunun aydınlanmasını öğretir. İlim, Allahü Teâlâ'nın kemâl sıfatıdır. Peygamberlerin ve meleklerin şerefi ilimden gelmektedir. Allah'ın huzuruna ilimle gidilir. İlim tek başına faziletin de kendisidir. Âlim ise, bilmeyen kalabalığa gerçek ve doğru yolu gösterici olması bakımından "Rabbinden sana indirilen gerçekleri insanlara bildir" (el-Maide: 5/67) ilâhi emrine muhatap olan peygamberin izindedir.
[6] [1] Ebû Davud, İlm: 1. [2] Tirmizî, İlm: 2. [3] Keşfü'l Hafâ, H. No: 1751. [4] Tirmizî, Daavât: 128. [5] Tirmizî, Daavât: 68. [6] Durak Pusmaz, Şamil İslam Ansiklopedisi: 3/134-135.
.
www.vaazsitesi.com/?pnum=732&pt=İslam'ın+İlme+Verdiği+Önem
İSLAM'IN İLME VERDİĞİ ÖNEM. AYET: ALAK SURESİ – 1/5. AYETLER. اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ:خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ:اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ:الَّذِي ü,
.İSLAM’IN İLME VERDİĞİ ÖNEM
AYET: ALAK SURESİ – 1/5. AYETLER
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ:خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ:اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ:الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ:عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ:
MEALİ :
“Yaratan Rabbinin adıyla oku! O, insanı “alak” tan yarattı. Oku! Senin Rabbin encömert olandır. O, kalemle yazmayı öğretendir, insana bilmediğini öğretendir.” (ALAK SURESİ - 1/5. AYETLER)
Dinimiz okumaya, araştırmaya ve ilme büyük önem vermiştir. Nitekim Cenabı Hak, ilk inen ayetlerde Hz. Peygamber ve onun şahsında tüm Müslümanlara okumayı emretmiş, onları kalemle yazmaya ve ilimde gelişip yetkinleşmeye teşvik etmiştir. Allah Kur’an’da şöyle buyuruyor:
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ:خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ:اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ:الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ:عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ:
“Yaratan Rabbinin adıyla oku! O, insanı “alak” tan yarattı. Oku! Senin Rabbin encömert olandır. O, kalemle yazmayı öğretendir, insana bilmediğini öğretendir.” (ALAK SURESİ - 1/5. AYETLER)
İlk vahyin “oku” emriyle başlaması ve bu emrin beş kısa ayet içinde iki defa tekrar edilmesi, okumanın ve ilmin dinde ve insan hayatında ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Ayet-i kerimede Hz. Peygamber’e emredilen okumanın konusu belirtilmemiştir. Çünkü okunması istenen yalnızca kendisine indirilen vahiyle sınırlı olmayıp, başta kozmik âlemdeki ayetler olmak üzere, okunması yani üzerinde inceleme yapılıp zihin yorularak hakkında bilgi edinilmesi, ders ve ibret alınması gereken her şeyin tanınması, hakikatinin anlaşılıp kavranması istenmektedir. Kuşkusuz, yaratanı tanımak, bilimin de dinin de temelini teşkil eder. Bu sebeple “Yaratan rabbinin adıyla oku” buyrularak Hz. Peygamber’in okuma faaliyetine veya herhangi bir işe, başka varlıkların adıyla değil, yaratan rabbin adıyla başlaması ve O’ndan yardım istemesi emredilmiştir. Ayete “Yaratan Rabbinin adına oku” şeklinde de mana verilebilir. Sonuçta okumanın (veya herhangi bir faaliyetin) Allah’ın adıyla, Allah için ve Allah adına yapılması emredilmiştir. Ayette “Yaratan rabbinin adıyla oku” buyrularak özellikle yaratma sıfatına vurgu yapılmıştır. Çünkü hem insandaki okuma yeteneği ve imkânını hem de onun okuduğu, incelediği, anlamaya ve kavramaya çalıştığı objeleri, nesneleri yaratan Allah’tır. İnsan, bilgi edinme sürecinde Allah’ın verdiği imkân ve yetenekleri kullanmakta, O’nun yarattığı şartlarda ve onun yarattığı varlıklar üzerinde bilimsel inceleme ve araştırmalar yapmaktadır. Durum böyle iken, yani O’nun yarattığı yeteneklerle O’nun yarattığı varlık âlemini incelerken, bütün bu lütufları görmezlikten gelerek Allah’a şükretmemek, O’nu tanımamak, üstelik bunu bilim adına yapmak büyük bir nankörlüktür.
Bir başka ayet-i kerimede Allah’tan haşyet duymanın (O’na derin saygı göstermenin) ancak ilimle olacağı ifade edilmektedir:
إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءإ:
“Allah’a karşı ancak; kulları içinden âlim olanlar derin saygı duyarlar.”
(FATIR SURESİ – 28. AYET)
Allah Teala, Hz. Âdem’e bütün varlıkların isimlerini öğrettiğini bildirerek canlılar arasında insanın farklı üstün yerinin onun öğrenme özelliği ile olduğunu ifade etmektedir. Kur’an, bu gerçeği şöyle ifade eder:
وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِكَةِفَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاء هَـؤُلاء إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ:
“Allah Âdem’e bütün varlıkların isimlerini öğretti. Sonra onları meleklere göstererek, ‘Eğer doğru söyleyenler iseniz, haydi bana bunların isimlerini bildirin’ dedi.” (BAKARA SURESİ – 31. AYET)
İnsanın diğer varlıklardan üstünlüğü ilimle olduğu gibi insanlar arasında üstünlük ölçüsü de ilimledir. Kur’an şöyle buyurur:
قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ:
“De ki: “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (ZÜMER SURESİ – 9. AYET)
İlim herhangi bir ırkın, kavmin, zümrenin ve topluluğun tekelinde değildir. Dolayısıyla, isteyen herkes, istidat ve kabiliyeti oranında ilim sahibi olabilir. Böylece kişi, ilim sayesinde başkalarının makam, mevki ve servet gibi maddi imkânlarla ulaşabileceği derecelere hatta daha üst mertebelere ulaşabilir. Nitekim bir ayet- i kerimede bu husus şöyle dile getirilir:
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوامِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ:
“Allah içinizden inananların ve kendilerine ilim verilenlerin derecelerini yükseltir.”
(MÜCADELE SURESİ – 11. AYET)
İlim sahiplerinin üstünlüğü ile ilgili olarak Hz. Peygamber (SAV) şöylebuyurmaktadır:
“Âlimin abide üstünlüğü, benim sizin en aşağı derecede olanınıza üstünlüğümgibidir. Şüphesiz ki Allah, melekleri, gök ve yer ehli, hatta yuvasındaki karınca ve balıklar bile insanlara hayrı öğretenlere dua ederler.”
İlim insanın izan, idrak ve kavrayış düzeyinin yükselmesine vesile olur. Böylece, ilim sahipleri diğer insanlardan farklı olarak alanında derin bir anlayışa sahip olurlar. Bu yönüyle ilim Allah’ın insanlara lütfettiği en büyük nimetlerden biridir. Hz. Peygamber (SAV) şöyle buyuruyor:
“Allah, kimin hakkında hayır dilerse ona din hususunda büyük bir anlayış verir.”
Hz Peygamber (SAV) bu hadisinde, ilim sahiplerine derin bir anlayış verileceğini, bunun da kendileri için hayır olacağını haber vermektedir.
Mekke’de nazil olan ayetlerden birisinde Hz. Peygamber (SAV)’e şu duada bulunması emredilmektedir:
وَقُل رَّبِّ زِدْنِي عِلْماً:
“Rabbim! İlmimi arttır de.” (TÂ-HÂ SURESİ – 114. AYET)
Cenabı Hak, Hz. Peygamber (SAV)’e ilmin dışında herhangi bir şeyi kendisine artırması için dua etmesini emretmemiştir. Çünkü ilim bitmek tükenmek bilmeyen bir hazinedir. İlim, yalnızca sahibine değil, başka insanlara, hatta diğer canlılara da yarar sağlar. Hz. Peygamber (SAV) de çeşitli hadislerinde ilmi ve ilim sahibini övmüş, Müslümanları ilim öğrenmeye teşvik etmiştir. Hz Peygamber (SAV) şöyle buyuruyor:
“Yalnız şu iki kimseye gıpta edilir: (Birincisi) Allah’ın kendisine ihsan ettiği malı hakyolunda harcayıp tüketen kimse; (ikincisi ise) Allah’ın kendisine verdiği ilimle yerliyerince hükmeden ve onu başkalarına da öğreten kimse(dir).”
Hadisi-i şerifte geçen “hikmet” kelimesini İslâm âlimleri Kur’an ve sünnet olarak anlamışlar ve bunların ilmine sahip olmak şeklinde yorumlamışlardır. Herkesin ilimsahibi olması mümkün olmazsa da ilim öğrenmeye istidat ve kabiliyeti olanlar için gıpta edilecek kimseler âlimlerdir. İlim sadece bu dünyada değil ahirette de mutluluk kaynağıdır. Hz Peygamber (SAV) şöyle buyuruyor:
“Kim ilim tahsil etmek üzere bir yola girerse, Allah o kişiye cennetin yolunu kolaylaştırır.”
İlim yolcusu Allah yolundadır:
“İlim tahsil etmek için yolculuğa çıkan kimse, evine dönünceye kadar Allah yolundadır.”
Âlimler peygamberlerin varisleridir:
“Bir kimse, ilim elde etmek arzusuyla bir yola girerse, Allah o kişiye cennetin yolunukolaylaştırır. Kuşkusuz melekler yaptığından hoşnut oldukları için ilim öğrenmek isteyen kimsenin üzerine kanatlarını gererler. Göklerde ve yerde bulunanlar, hattasuyun içindeki balıklar bile âlim kişiye Allah’tan mağfiret dilerler. Âlimin abide karşıüstünlüğü, ayın diğer yıldızlara olan üstünlüğü gibidir. Şüphesiz ki âlimler, peygamberlerin varisleridir. Peygamberler altın ve gümüşü miras bırakmazlar; sadece ilmi miras bırakırlar. O mirası alan kimse, bol nasip ve kısmet almış olur.”
Maddi ve manevi alanda ilerlemenin ve kalkınmanın yolu ilimden geçer:
“Allah’ın benimle göndermiş olduğu hidayet ve ilim, yeryüzüne yağan bol yağmura benzer. Yağmurun yağdığı yerin bir bölümü verimli bir topraktır: Yağmur suyunu emer, bol çayır ve ot bitirir. Bir kısmı da suyu emmeyip üstünde tutan çorak bir yerdir. Allah burada biriken sudan insanları faydalandırır. Hem kendileri içer, hem de hayvanlarını sular ve ziraatlarını o su sayesinde yaparlar. Yağmurun yağdığı bir yer daha vardır ki, düz ve hiçbir bitki bitmeyen kaypak ve kaygan arazidir. Ne su tutar, ne de ot bitirir. İşte bu, Allah’ın dininde anlayışlı olan ve Allah’ın benimle gönderdiği hidayet ve ilim kendisine fayda veren, onu hem öğrenen hem öğreten kimse ile, buna başını kaldırıp kulak vermeyen, Allah’ın benimle gönderdiği hidayeti kabul etmeyen kimsenin benzeridir.”
İlim amel defterinin kapanmamasına vesile olur:
“Âdemoğlu öldüğü zaman bütün amellerinin sevabı da sona erer (amel defteri kapanır. Bundan şu) üç şey müstesnadır: Sadaka-i cariye, istifade edilen ilim, kendisinedua eden hayırlı evlat.”
Daha önce de ifade ettiğimiz üzere ilim, yalnızca sahibine değil, başka insanlara, hatta diğer canlılara da yarar sağlar. Örneğin, İslâm’ı başkalarına tebliğ edecek kişilerde bulunması gereken niteliklerden biri de ilim sahibi olmasıdır. Aksi takdirde kişi İslâm’a ve Müslümanlara fayda yerine zarar getirir. Hz. Peygamber’in (SAV), Hayber savaşında Hz. Ali (RA)’a hitaben söylemiş olduğu şu söz oldukça önemlidir:
“Allah’a yemin ederim ki, Cenab-ı Hakk’ın senin aracılığınla bir tek kişiyi hidayete kavuşturması, senin, en kıymetli dünya nimeti olan kırmızı develere sahip olmandan daha hayırlıdır.”
Hz. Ali (RA) iyi bir savaşçı idi. Ama aynı zamanda ashabın ilim bakımından en ileri derecede olanlarından biriydi. Konuyla ilgili diğer bir hadis-i şeriflerinde ise Hz. Peygamber (SAV) şöyle buyurmaktadır:
“Hidayete, (doğruluğa ve iyiliğe) davet eden kimseye, kendisine uyanların sevabıkadar sevap verilir. Bu onların sevaplarından da hiçbir şey azaltmaz.”
Müslüman, beşikten mezara kadar ilim taliplisi olmalıdır. Zira okumanın, araştırmanın ve ilim öğrenmenin belli bir yaşı yoktur. Nitekim Hz. Peygamber (SAV), şöyle buyurur:
“Mümin, cennete girinceye kadar hiçbir hayra doymaz.”
İlim sahibi olup bildiklerini başkalarına öğretmekten daha büyük hayır olur mu?
Hz. Peygamber (SAV) kendi sözlerini ezberleyip başkalarına ulaştıran kimselerle ilgili olarak şu müjdeyi veriyor:
“Bizden bir şey işitip, onu aynen işittiği gibi başkalarına ulaştıran kimsenin Allahyüzünü ağartsın. Kendisine bilgi ulaştırılan nice insanlardır ki, o bilgiyi, bizzat işitenkimseden daha iyi anlar ve korur.”
İlim, insanlara ve diğer varlıklara yararlı olmak için öğrenilir. Bu itibarla, öğrenilenbir ilmin gizlenmesi ve insanların yararı için kullanılmaması kabul edilemez. Hz.Peygamber (SAV) fayda vermeyen ilimden Allah’a sığınırım gibi, ilmi gizlemeninvebalinin oldukça ağır olduğunu haber vermiştir:
“Bir kimseye bildiği bir konu sorulduğunda cevap vermezse, kıyamet günündeağzına ateşten bir gem vurulur.”
Ayrıca ilim süfli emellere ve insanlığın zararına kullanılmak üzere öğrenilemez. Bu niyetlerle ilim öğrenenler için Hz. Peygamber (SAV) şöyle buyurmuştur:
“Kim kendisinde Allah’ın rızası aranan bir ilmi sadece dünyalığa sahip olmak içinöğrenirse, o kimse kıyamet gününde cennetin kokusunu bile duyamaz.”
İlmin bekası, ilim ve ilim adamlarına verilen değerle doğru orantılıdır. Bir toplumda ilim adamlarına değer verilmezse, yeni yetişen nesiller ilme ilgi duymayacaklar vezamanla mevcut ilim adamlarının bu dünyadan ayrılmalarıyla ilim kendiliğinden ortadan kaybolacaktır. Böyle bir olumsuzluğun meydana gelmemesi için, toplumdakibütün bireyler üzerine düşen görevi yapmak durumundadır. Hz. Peygamber (SAV), özellikle İslâmi ilimlerin kaybolmaması için oldukça duyarlı davranılması gerektiği konusunda ümmetini asırlar öncesinden uyararak şöyle buyurmuştur:
“Allah Teâlâ ilmi insanların hafızalarından silip unutturmak suretiyle değil, fakatâlimleri öldürüp ortadan kaldırmak suretiyle alır. Neticede ortada hiçbir âlim bırakmaz. İnsanlar bir kısım cahilleri kendilerine lider edinirler. Onlara birtakım meselelersorulur; onlar da bilmedikleri halde fetva verirler. Neticede hem kendileri sapıklığadüşer, hem de insanları saptırırlar.”
Allah Teâlâ bizleri haktan, doğrudan ve hidayetten ayırmasın ve sahip olduğu ilimle rızasını kazanan kullarından eylesin! Âmin!
KAYNAK : DİYANET AYLIK DERGİ (HABER) EYLÜL - 2005
.
meckitap.8m.com/iman/ilmonem.html
İLMİN ÖNEMİ. Eûzü billâhi mineş-şeytànir-racîm. Bismillâhir-rahmânir-rahîm. Elhamdü lillâhi rabbil-àlemîn... Hamden ke
.İLMİN ÖNEMİ
Eûzü billâhi mineş-şeytànir-racîm.
Bismillâhir-rahmânir-rahîm.
Elhamdü lillâhi rabbil-àlemîn... Hamden kesîran, tayyiben mübâreken fîh... Alâ külli hâlin ve fî külli hîn...Kemâ yenbağî licelâli vechihî ve liazîmi sultànih... Ves-salâtü ves-selâmü alâ seyyidinâ muhammedin ve alâ âlihî ve sahbihî ve men tebiahû biihsânin ilâ yevmid-dîn... Emmâ ba'd:
Aziz ve sevgili kardeşlerim!
Allah cümlenizden razı olsun... Sözlerin en güzeli olan habîbullah, Muhammed-i Mustafâ, serverimiz, efendimiz, peygamberimizin hadis-i şeriflerini okuyarak zamanımızı sevaplı, ecirli, Allah-u Teàlâ Hazretleri'nin rızasına uygun geçirmek üzere toplanmış bulunuyoruz. Zamanın uygun düştüğü bir miktarında, birkaç hadis-i şerifi size nakletmek istiyorum.
Birincisi:
a. İlim Öğretmenin ve Alimin Fazileti
383/14 (Mâ min sadakatin yetesaddaku bihâ racülün alâ ahîhî efdalü min ilmin yuallimühû iyyâhü)
Biliyorsunuz mü'minler, Allah'ın rızasını kazanmak için fedâkârlık yaparlar. Mâlî fedâkârlık yapar, bedenî fedâkârlık yapar, çalışır. Mâlî fedâkârlık zekât olur, sadaka olur. Bedenî fedâkârlık hizmet olur, icabında canını vermek olur, şehid olmak olur, gàzi olmak olur. Bu hadis-i şerifin mânâsı, sadaka kavramını geniş anlamamız gerektiğini gösteriyor. Buyuruyor ki Peygamber Efendimiz:
"Adamın müslüman kardeşine verdiği sadakalar içinde, ona öğrettiği ilimden daha kıymetli, daha faziletli sadaka olmaz."
Demek ki ilim öğrenmek, alimin bildiğini kardeşine nakletmesi, öğretmesi bir çeşit sadaka, bir çeşit hayır, bir çeşit bağış oluyor. Ama öyle bir bağış ki, bundan daha faziletli, daha üstün bir bağış olamaz. En faziletli sadaka, kişinin mü'min kardeşine öğrettiği bilgi ve ilim oluyor.
Onun için hepimiz ilim öğrenmeğe gayretli olmalıyız ve öğrendiğimiz ilmi de etrafımıza yaymağa, anlatmağa, öğretmeğe çalışmalıyız.
Peygamber SAS diğer bir hadis-i şerifinde de buyuruyor ki:
383/10 (Mâ min şey'in aktau lizahri iblîse min àlimin yahrucü fî kabîleh) "Şeytanın, İblis aleyhil-la'nenin belini en çok kıran, hakkından en iyi gelen, ona en çok mânî olan, bir kabilenin içinden bir alimin çıkmasıdır." Bir kabilenin içinden çıkmış olan bir alim, şeytanın belini kırmakta her şeyden daha tesirlidir. Onun belini, kafasını koparan, kıran bundan daha tesirli bir şey olamaz.
Demek ki alim, şeytanın faaliyetlerini engelliyor; ilim, şeytan için fevkalâde tesirli bir karşı silâh oluyor; ve müslümanın bildiği ilmi bir başkasına öğretmesi sadakaların en hayırlısı oluyor, fevkalâde mühim oluyor.
b. Peygamber Efendimiz'in Eğitim metodu
Bu iki hadis-i şerifin sonucu şudur: İslâm'a göre ilmin yaşı olmadığı için, ilmin ille mektepte öğrenilmesi de gerekmediğinden... Çünkü sahabe-i kirâmın hiç birisi bir mektebe gitmediler, hiç birisinin diploması yok, hiç birisinin bitirdiği bir fakülte, düzenli bir eğitim müessesesi yok... Ama hepsi toplumun içinde yaşarken, Peygamber SA Efendimiz'in yanında bulunmakla, onun sohbetiyle yetiştiler.
Sohbet, yarenlik etmek mânâsına değil Arapçada; birisiyle arkadaş olmak, beraber olmak demek... Peygamber SAS Efendimiz'in yanında bulunmak suretiyle yetiştiler. Kimisi ziraatçi idi, hurma tarlası vardı, onu suluyordu, hurmaları topluyordu, satıyordu; geçimini öyle sağlıyordu. Kimisinin develeri vardı, kimisinin başka işi vardı. Belli bir yaşta da değildi hepsi, ille şu yaştaki çocuklar okula gelecek filân gibi bir durum da yoktu. Her yaştan insan vardı, genci vardı, yaşlısı vardı. En tabii eğitim yolu bu... Yâni yaş sınırı yok, yaş farkı ve şartı yok, herkes öğrenebilir. Herkesin gelebildiği bir eğitim imkânı, herkesin katılabildiği bir çare... Hem de öyle bir çare ki, arkadaşlıkla oluşuyor, arkadaşlıkla gelişiyor.
Peygamber SAS Efendimiz toplumun içinden, Allah-u Teàlâ Hazretleri'nin vazifelendirdiği mübarek bir kişi olarak çıkıyor. Onun etrafına toplanıp, onun sözlerini cân ü gönülden dinliyorlar. Başlarının üzerine bir kuş konmuş da, kıpırdarsa kaçacakmış gibi böyle ağzının içine bakarak can kulağıyla dinliyorlar. Söylediği sözler gönüllerine nakşoluyor, taşın üzerine kitâbe yazılmış gibi yazılıyor. Sonra, "Rasûlüllah SAS şöyle buyurdu:" diyerek harfi harfine, kelimesi kelimesine naklediyorlar, unutmuyorlar.
Dinî vazifelerini toplumun içinde, günlük hayatın akışında öğreniyorlar. Yâni sabah beraber oluyorlar, öğlen beraber oluyorlar, ziyarete beraber gidiyorlar. Birisi vefat ettiği zaman cenazesini beraber kaldırıyorlar. Birisi hasta olduğu zaman yanına beraber gidiyorlar.
Ama bu arada, Peygamber SAS Efendimiz'in yanında çok bulunmak için, kabilesini evini terkedip, hicret edip Peygamber Efendimiz'in yanına gelip, mescidde yatıp kalkanlar da oluyordu. Ashâb-ı Suffe dediğimiz, sayıları yetmişten dörtyüzelliye kadar çıkan insanlar...
Son derece tesirli ve son derece tabii bir eğitim yolu... Yâni arkadaşlık yaparak, beraber bulunarak, günlük hayatın içinde, günlük hayattaki faaliyetleri aksatmadan, yaşamın akışı içinde bir şeyler öğrenmek... Bu son derece tesirli bir eğitim yoludur.
Bir şahsa soruyorlar:
"--Senin dînî bilgin niye yok?"
Diyor ki:
"--Benim zamanımda dînî tahsil yoktu. Hocaları takib ediyorlardı, Kur'an-ı Kerim'ler kaldırılmıştı. Jandarma geliyordu, babam beni okutamadı."
O zaman okutamadıysa, şimdi oku! Şimdi mâni kalktı, buyur! Akşam işten sonra tâ sabah işe gidinceye kadar zamanın var... Cumartesin var, pazarın var... Tatilin var, bayramın var... Yaz tatilin var, yıllık iznin var... Şimdi öğren!.. Yaş haddi yok... Senin çağın geçmiş, sen kartlaşmışsın, bizim mektebe kaydolamazsın diye bir engel yok... Peygamber Efendimiz'in zamanında da yoktu. İşte bu eğitimin en güzel şeklidir.
Tasavvufî eğitim de böyledir. Tasavvufî eğitim de Peygamber SAS Efendimiz'in bu eğitim usûlünü aynen yaşatan, devam ettiren şekildir. Başka yerlerde görülmüyor. Öteki eğitimler sun'î...
--Efendim, işte gökyüzünden kitap inseydi, insanlar kitabı okusalardı, iyi müslüman olsalardı...
O olmuyor. O görsel olmuyor, tecrübeye dayalı olmuyor. Ama, Allah-u Teàlâ Hazretleri nümûne-i imtisâl olarak, herkes baksın, işte böyle müslüman olsun, Allah'ın sevgili kulu olmak için şöyle hareket etmek lâzım diye, gözleriyle görsünler diye; harf bilmeyen, okuma bilmeyen, yazma bilmeyen bir kavmin içine bir peygamber göndermiş ve o kavmin cihan tarihinde emsâli görülmemiş bir başarıyla gelişmesine sebep olmuş bu eğitim tarzı... Son derece güzel.
Bu eğitim tarzını aynen, yüzyıllar boyunca, günümüze kadar ve günümüzde de devam etmek üzere tasavvuf uyguluyor. Hocaefendinin etrafında her akşam, her zaman, her fırsatta; gündüz işsiz olanlar, gece işli olanlar geliyorlar, dinliyorlar, okuyorlar, öğreniyorlar. Hattâ yanlış bir şey yaptıkları zaman söyleniyor, "Hayır, onu öyle yapma, böyle yap!"diye ikaz ediliyor.
Meselâ, benim babam hatırlarım, tüccardı, işine giderdi sabahleyin. Ama sabah namazında hocasının camisine giderdi. Akşam evde yemek yenirdi, yatsıdan sonra camiye giderdi. Geç vakte kadar her akşam sohbette olurdu.
Şimdi bizim bir eksikliğimiz daha var: Sohbeti seyrek yapıyoruz. Sohbetin seyrek yapılması eğitim az alınmasına, öğrenimin yavaş ilerlemesine yol açıyor.
Almanya'dan bir alim Amerika'ya gitmiş. Beni etkileyen bir olmuş hadise... Bir profesör arkadaşım anlattı. Bir profesör Almanya'dan Amerika'ya gitmiş. Amerika'yı gezmiş Alman gözüyle, profesör gözüyle; dönmüş. Herhalde bundan yirmi yıl, yirmibeş yıl kadar önce... Çünkü bana anlatan da beş-on yıl önce anlatmıştı. Almanya'ya dönmüş. Arkadaşları demişler ki:
"--Amerika'yı gezdin, gördün, anlat bakalım, nasıl?"
Amerika'yla da biraz bunların rekàbetleri var, yarışmaları var. Bizim de öyle olmamız lâzım! Çünkü hayırda yarışmak, hayratta, hasenâtta yarışmak bize Kur'an-ı Kerim'in emri... Biz de yarışacağız, bütün milletlerle yarışacağız. Birinciliğe, birinci olmak için koşup yarışmamız lâzım!..
Demişler ki:
"--Amerika mı ileri, biz mi ileriyiz, nasıl görüyorsun durumu?.."
Demiş:
"--Amerika daha ileri!.."
"--Neden?.. Bilgisayar sayısı daha fazla olduğundan mı, millî geliri şu kadar olduğundan mı, fabrikası bu kadar olduğundan mı, halkının sayısı bu kadar olduğundan mı, kıtasının genişliği şu kadar olduğundan mı?.."
Bakın çok önemli, hemen böyle sanılır.
"--Hayır! Oradaki insanlar haftada en aşağı üç akşam sosyal çalışma yapıyorlar, toplumsal bir faaliyet yapıyorlar..."
Evinde kalmıyor, kendi keyfine bakmıyor, yan gelip yatmıyor; ne yapıyor?.. Dışarıya çıkıyor, başka insanlarla toplumsal bir faaliyet yapıyor.
"--Orda ortalama bir insan haftada üç akşam toplumsal faaliyete katılıyor. Halbuki Almanya'da ortalama, bir insan haftada iki akşam toplumsal faaliyete katılıyor. O halde Amerikalılar bizden ileri!" demiş.
Bu beni çok etkiledi. Toplumları ölçmek için hiçbilmediğimiz bir yöntem... Toplumun böyle bir yöntemle ölçüleceğini ben hiç duymamıştım daha önce... "Onlar haftada üç akşam toplanıyorlar; biz iki akşam toplanabiliyoruz. Üç akşama çıkamamışız, onlar bizden ileri!" demiş. Bu çok mühim bir şey...
Şimdi içimizde Avustralya'dan gelmiş kardeşlerimiz var. Ben Avustralya'yı gördüm, onlara misafir oldum. Orda bir şehre girerken kocaman bir duvar var, pano var, levhaların çakıldığı bir yer var.... Orda kaç tane toplumsal kuruluş var... Yâni dernek, vakıf, dînî kuruluş... vs. hepsini görüyorsunuz. Orda arabayı kenara çekin, durdurun. Yazarlar birliği, kanarya sevenler derneği, golf klubü, bovling klubü, masonik temple, (Mason derneği demiyor, mason mâbedi, mason ibadethanesi diyor.) Yahova şahitleri... Her şey var... Adam oraya girerken, kasabanın girişinde orada kendisiyle hemfikir olan kim var, görüyor onu... Kocaman bir sürü levha... En küçük kasabada da var, büyük şehirlerde de var. Çok hoşuma gitti.
Yine Amerika'ya gittiğim zaman gördüm ki, toplumun hiç bir seviyesindeki insanı boş bırakmamışlar. Beli iki kat olmuş, ihtiyar bir kadın vardı; hafızası bir geliyor, bir gidiyor. Artık saçları bembeyaz olmuş, beli kanburlaşmış... O bizim gelinin yabancı dil öğrenme arkadaşı imiş. Ona bile bir görev vermişler; Amerika'ya gelen bir misafire Amerikan dilini anlatma vazifesi... Bedâva, parayla filân değil... Haftanın belli günlerinde toplanıyorlar.
Düşündüm, çok faydaları var: İhtiyarlar dışlanmamış oluyor, tecrübesini başkalarına aktarmış oluyor. Yabancıları tanımış oluyor. Onlardan edindiği bilgileri kendi toplumuna aktarmış oluyor.
Yaşlıyı bırakmamışlar, genci bırakmamışlar, talebeyi brakmamışlar, orta yaşlıyı bırakmamışlar... Yâni, son derece ileri toplumsal çalışmalar içinde olduklarını gördüm ve anladım ki bizim eksiğimiz var... Ben de o zaman dergide yazı yazdım, dedim ki:
"Toplumsal kuruluşlar bir çeşit alettir, bir çeşit fabrikadır. Bu da bir üretim yapar. Eğer toplumsal aletler çoksa, toplum o aletlerle, onların çalışmasıyla ileri gider. Toplumsal aletler yoksa; yâni toplumun içindeki kuruluşlar, hayır cemiyetleri, dernekler yoksa, toplum geride kalır. Varsa, çalışıyorsa, her birisi bir güzel sonuç ortaya koyar, toplum ileri gider."
Meselâ, Avustralya'da böyle bir kasabaya girdiğiniz zaman, şehrin girişinde mutlaka bir park vardır. Özene bezene belediyenin yaptırdığı bir park vardır. Yirmi araba-otuz araba seyahat ederken oraya yanaşırız, gireriz. Abdest alma yerleri var, oturma yerleri var... Yemek yiyeceksek, masalarında yemekleri yerdik. Abdest alırdık. Çayırların çimenlerin üstünde ezan okurduk, namaz kılardık. Çok kolaylık, rahatlık...
Şimdi Peygamber SAS Efendimiz'in öğretim metodu, bakın ne kadar güzel!.. Her çeşit insan geliyor ve hayatın içinde yaşarken öğretiliyor. Bir insanın başka bir insana vereceği en kıymetli sadaka, en faziletli sadaka, ona öğrettiği ilimden bir bölüm oluyor. Sonra bir toplumun içinde şeytanın belini kıracak şey, bir alimin yetişmesi... Fevkalâde önemli şeyler.
Sonra bakın, biz hepsinden ileriyiz, Amerika'dan da ileriyiz. Neden?.. Biz haftanın üç akşamı değil, yedi günün yedisinde de her akşam toplanırız. İşte toplantı yerimiz, işte toplantı zamanımız. Hem de günde beş defa daha toplanırız. Amma bu nizamı, bu teşkilatı bir çalıştırabilsek, ne büyük hayırlar olacak.
Ben Suudi Arabistan'a gitim, orda bazı alimlerle tanıştım. Orda da bir şey dikkatimi çekti. Ben Türkiye'de, bizim İskenderpaşa Camii'nde, haftada bir vaaz veriyorum; pazar günleri... Ama orada baktım, oranın alimleri her akşam ders yapıyorlar. Dediler ki, bu Peygamber Efendimiz'in soyundan, takvâ ehli, salih, hâlis, muhlis bir alimdir; tanıştık. Her akşam ders yapıyorlar.
Birisini ziyarete gittik. Adam evinin yanına bu mekânın on misli büyüklükte cami yapmış. Bir ucundan öbür ucu zor görülüyor. Evinin karşısında ayrıca cami var... Kendi evine bunu yapmış. Kapılar ardına kadar açık, avludan geçtik, adamın evine girdik, misafir olduk. Oturduk. Bize de itibar ettiler, baş köşeye sıraladılar, tanıttılar. Nerden geldiğimizi, kim olduğumuzu söylediler.
Ama orda Pakistan'dan gelmiş profesör vardı, öbür tarafta İngiltere'den gelmiş bilmem kim vardı. Üç tane kitap okudular. Birisi tefsirden, birisi hadisten, birisi fıkıhtan... Hattâ anlayamadıkları bir kelime oldu, "Siz Türksünüz, Arapça bilirsiniz, Farsça bilirsiniz." diye bize sordular. Biz de anlattık. Ama hayran kaldık, her akşam bir şey öğreniyorlar. Böyle öğrenilir, böyle birikir. Diyor ki: "Falanca güzel kitabı takib ediyoruz." Sayfa sayfa, her akşam okuyunca biter.
Benim babam de şeyhinin camisine her akşam giderdi. Şu arkadaşımın babası da her akşam giderdi. Her akşam mutlaka oraya giderlerdi. Her akşamda ayetler, hadisler konuşulurdu, bilgi gelişirdi, öğrenilirdi.
c. Çocuğumuzu Alim Yetiştirelim!
Şimdi bu iki hadis-i şerifin sonucu nedir?.. Bir kabileden çıkan bir alim iblisin canına okuyor, şeytanın belini kırıyor. O halde ne yapacağız?.. Aramızdan çoluk çocuğumuzu alim yetiştirmeye çalışacağız.
"--Ben yapamadım, evlâdım sen yap, ben senin arkandayım. Sana mercedes alacağım, sen yeter ki oku, seni kuş sütüyle besleyeceğim, balla kaymakla besleyeceğim... Evlâdım, yeter ki sen oku, öğren! Ben öğrenemedim, bari benim yerime sen şu hevesimi yerine getir." diyeceğiz.
Böyle diyen insanlar biliyorum da ondan söylüyorum.
Bir alim çıktı mı, şeytan öteki adamları kandıramaz. Neden?.. Ayet okur, hadis okur, Allah yoluna çeker, Allah'ın yolunda götürür insanları... O halde çocuklarımızı alim yetiştirmeğe çalışacağız. Hiç olmazsa köyümüzden, kavmimizden, kasabamızdan, kabilemizden bir tanesi çıksın!..
Arapça bilmez benim müslüman kardeşlerim. Kırk yıllık müslümandır, altmış yıllık müslümandır, yetmiş yıllık müslümandır; Arapça bilmez, okuduğu ayetlerin mânâsını bilmez. Allah'ın karşısına geçiyor, "Allàhu ekber!" diyor, namaza duruyor, bir şeyler konuşuyor, söylediğinden haberi yok!..
--Ne dedin sen Rabbine, o ne cevap verdi?..
--Bilmem... Küçükken anam babam beni mahalle mektebine gönderdiği zaman, yaz tatilinde bir şeyler öğrenmiştim, onu okuyorum.
--Olmaz böyle şey...
Hiç olmaz demek değil de, Kur'an-ı Kerim'i bilmeden okusa bile sevap alır da, güzeli olmaz. "Allahu ekber!" dedi mi insan, Allah'ın huzuruna geçiyor. Mısırlı bir hocaefendi, yaşlı başlı, cemaate döndü dedi ki:
"--Saflarınızı düzgün yapın, yönünüzü kıbleye güzel çevirin, safların arasında boşluk varsa doldurun! safın muntazam olması namazın tamâmındandır."
Arkasından bir laf söyledi, tüylerim diken diken oldu, gözlerim yaşardı:
"--Yönünüzü Kâbe'ye döndürdüğünüz gibi, kalbinizi de Allah'a döndürün!" dedi.
Vayy!.. Allah'ın huzurunda duruyorsun. Sen Allah'ı görmüyorsun ama, Allah seni görüyor. "Allahu ekber!" ne demek?.. Millet Allahu ekber'i bilmiyor. Ne demek, niye ellerimizi böyle kulağımızın hizasına kadar kaldırıyoruz?..
Kâbe-i Müşerrefe'de tavaf ederken ne yapıyoruz?.. Hacerül-Esved'in yanına yaklaşamazsak, uzaktan istilâm ediyoruz, selâmlıyoruz, üç defa:
"--Bismillâhi allàhu ekber" diyoruz. Sonra salevat getirip dönmeğe başlıyoruz. Allah'ın divanına girdiğin zaman, "Allàhu ekber" diyorsun. İbadete öyle başlanır işte... İşin başlangıcı o, çok mühim... Sonra rükûa gidiyorsun.
Bir insan namaza durup, "Allàhu ekber" dedi mi, göğün kapıları açılır. İki tarafa melekler, huri kızları dizilir, Cenâb-ı Mevlâ'nın huzuruna girer insan... Onu idrak etmesi lâzım!..
Secdeye kapandığı zaman, Rahmân'ın ayağına kapanmış gibi olur. Bunlar biraz müteşabih sözler ama, hadis-i şerifte söylenmiş olduğu için söylüyoruz. "Hacerül-Esved'i öpen, el süren insan, istilâm eden insan, Allah'la sözleşmiş olur." buyruluyor hadis-i şerifte... Bunlar mühim şeyler.
Rahmân'ın önünde secde ediyorsun, müthiş bir şey, muazzam bir şey, zevkine doyulmayacak bir şey... Ama bu zevkleri tatmak lâzım, bu kelimeleri bilmek lâzım, söylenen sözleri bilmek lâzım!.. Arapça bileceksin, hadis bileceksin, Kur'an-ı Kerim'i bileceksin, mânâsını bileceksin, dinini bileceksin... Hangisi haram, hangisi helâl, hangisi doğru, hangisi yanlış; bileceksin.
--Arapça bilmiyoruz Hocam...
Fenerbahçe takımı futbolu iyi öğrenmek için Brezilya'dan antrenör getiriyor mu?.. Getiriyor. Sen de dünyanın öteki ucundan seni Allah'ın iyi kulu yapmağa eğitecek antrenör getir, hoca getir, bilen insan getir. Her akşam gelin, şuraya kara tahtayı koyun, Arapçayı öğrenin! Bir iki ayet öğrenin!..
Sahabe-i kiram Kur'an-ı Kerim'i nasıl öğrenmişler?.. Kur'an-ı Kerim birden öğrenilmez, kocaman kitap.
--Hadi arkadaşlar Kur'an-ı Kerim'i öğrenelim!..
Hadi dediğin zaman, üç sene geçer. Kolay değil Kur'an-ı Kerim'in tamamını öğrenmek... Ama nasıl öğrenmişler: Her gün bir aşir öğrenmişler. Aşir ne demek, aşağı yukarı on ayet demek... Mânâ bütünlüğü olan bir ayet grubuna Kur'an-ı Kerim'de aşir denir. Bu ayın harfiyle gösterilir. Ayetin sonunda bir tek ayın varsa, bu aşrin sonu demektir. Yâni, eğer mânâ takib ederek bir miktar ayet okumak istiyorsan, anlam bütünlüğü olan bir grup ayet okumak istiyorsan, ayından ayına kadar olan kısmı okuyacaksın.
Eve gidince Kur'an-ı Kerim'lerinize bir bakın! Her ayetin sonunda ayet numarası olan bir gül olur. Orda ayın varsa, işte orası okunacak bölümün sonudur. Paragrafın sonu demektir. Paragraf değil, aşir diyorlar. Aşir aşir Kur'an'ı öğrenirlermiş.
--Aşir öğrenilir hocam, şu kadar bir şey...
Bu kadar da olsa, iki karış da olsa, insan bir günde bunu öğrenir, zor değil ki... Neler okuyoruz, ne romanları bitiriyor millet... Biz de yaptık. Mektepte edebiyat hocaları zorladı:
--Şu romanın özetini çıkart!
Allah müstehakını versin, ne yapayım ben onu?.. Bilmem Rus yazarı filânca, Fransız edebiyatçısı falanca, İngiliz edebiyatçısı Şekspir, bilmem ne... Neler öğrettiler bize, dinimiz hariç... Din hariç her şeyi öğrettiler. Yunanlıların masallarını bile öğrettiler. Zeus diye bir herif varmış, Olimpos dağına oturmuş, ordan etrafa yıldırım yağdırırmış. Bunu nerden bildim ben?.. Öğrettiler. Venüs diye bir putları varmış, Baküs diye bir başka putları varmış. Birisi şarap tanrısıymış, putuymuş; ötekisi aşk tanrısıymış, berikisi meşk tanrısıymış... Bunlardan bana ne?.. Yunanlının safsatasından, şirkinden, küfründen bana ne?.. Bana imanı göstersene, imanı öğretsene!..
Mevlânâ ne güzel söylüyor:
Çün bi hâni hikmet-u yunâniyân,
Hikmet-i imâniyân ra hem-bidân!
"Yunanlıları öğreniyorsun, imanlıları da öğren!" diyor.
İmanı bilmek yok, imanı öğrenmek yasak...
--İmam-hatip okulları kapatılmalı, Kur'an Kursları kilitlenmeli!..
--Neden?..
--Müslümanlık öğrenilmesin!..
--Yunan mitolojisini öğrensek olur mu?..
--Olur, öğrenebildiğin kadar öğren!
Truva'yı bilmem kim kuşatmış? Bilmem hangi herifi hangi herif kovalamış. Homeros'un destanı varmış da, o onu gırtlaklamış da, bilmem ne de... Bana ne bunlardan?.. Bunların benim dünyama, ahiretime faydası ne?.. Niye bana bunları okuttunuz? Niye bana Fransızların dinsiz filozoflarını okuttunuz? Ben şimdi onların yanlış düşündüğünü biliyorum ama, ömrüm bitti. Profesör oldum, emekli oldum, şimdi ben biliyorum. Herkes bunları bilmez ki, onları matah sanıyor, adam sanıyor. Adamların hepsi gerikafalı adamlar, bir şeyden haberleri yok... Dünyayı bile doğru dürüst bilmiyorlar, ahireti hiç bilmiyorlar. Bunlardan bir hayır gelmez.
Ne olacak?.. Eğitimin yaşı yok... Ama bak, İslâm bir nizam koymuş. Her gün, günde beş defa toplanıyoruz, her akşam toplanıyoruz. Müslüman ihlâslı müslümansa her akşam geliyor namaza, her sabah geliyor.
Aşir aşir Kur'an-ı Kerim'i öğreneceğiz. Yâni paragraf paragraf... Paragraf Yunanca, kullanmak istemiyorum; bunun adı Kur'an-ı Kerim'de aşir... Aşir aşir öğrenirlermiş. Öğrenilir o zaman, bir sayfa öğrenirim, ne olacak? Peynir ekmek yer gibi gider bu, meyva suyu içmek gibi gider. Kolay... Hem çoluk çocuğuma da öğretirim, hanıma da öğretirim.
"--Gel hanım, senden ben şimdi hiç bir şey istemiyorum; aş da istemiyorum, iş de istemiyorum. Otur şuraya, geç karşıma, çocukları da topla!.. Gündüz ne işi yaparsan yap, ben ona karışmam. Ben geldiğim zaman oturacağız, Kur'an'ı öğreneceğiz!" derim, bu iş olur.
Bölüm bölüm Kur'an'ı öğreneceğiz. Sayfa sayfa Rasûlüllah'ın nasihatlerini öğreneceğiz. Bildiğimizi hanımımıza öğreteceğiz, çocuklarımıza öğreteceğiz.
"--Şöyle yap; sana şunu alacağım, bunu alacağım, horoz şekeri alacağım, elma şekeri alacağım, para vereceğim, kalem alacağım, çanta alacağım... Al sana şunu, bunu..." diye öğretmemiz lâzım!
En hayırlı faaliyet, şeytanın belini kıran faaliyet, ilim öğrenmek... Şeytan ne?.. Şeytan hepimizi raydan çıkartan, treni deviren bir mahluk... Hepimizi ahirette mahvetmek istiyor, cehenneme düşürmeğe çalışıyor. Şaşırtmağa çalışıyor, aldatmağa çalışıyor, günahı işletmeğe çalışıyor. İşte şeytanın belini alim kırıyor. Onun için çocuklarımızı alim yetiştirmeğe çalışacağız, kendimiz ilim öğrenmeğe çalışacağız, aziz ve sevgili kardeşlerim!..
d. Tevbe Eden Genç
İşte iki mühim hadis-i şerifi öğrenmiş olduk. Gelelim üçüncü hadis-i şerife: Bu biraz gençlere yağ çekmek gibi olacak ama yağ çekmiyorum. Sırada o geldiği için okuyorum:
383/9 (Mâ min şey'in ehabbü ilallàhi azze ve celle min şâbbin tâibin ve mâ min şey'in ebğazü ilallahi min şeyhin mukîmin alâ meàsîhi)
Selman RA'den, bu üçüncü hadis-i şerif... Peygamber Efendimiz, hem gençlerden bahsediyor, hem de ihtiyarlardan:
(Mâ min şey'in ehabbü ilallàhi azze ve celle min şâbbin tâib) "Allah-u Teàlâ Hazretleri'ne, tevbe eden bir gençten daha sevimli hiç bir şey yoktur şu dünya üzerinde..." Allah'ın en sevdiği şey... Şey diyor, insan da demiyor, demek ki daha geniş kapsamlı...
Şâb, genç demek... Genç hata işlemiş, delikanlılıktan bir şey yapmış ama, tevbe etmiş, dönmüş. "Tevbe yâ Rabbi, affet yâ Rabbi! Ben bundan sonra iyi olacağım." demiş. Aziz ve celil olan Allah'ın yanında, böyle tevbe eden gençten daha sevimli bir şey yoktur. İnsanlar değil, başka şeyler de giriyor için içine; hepsinden sevimli... O zaman melekleri de geçiyor.
Hattâ zaten başka hadis-i şeriflerden biliyoruz, böyle Allah yolunda yürüyen bir genç, meleklerden de üstün oluyor. Bir müslüman tevbekâr olduğu zaman, iyi kul olduğu zaman, meleklerden de üstün oluyor.
Gelelim işin öbür tarafına: (Vemâ min şey'in ebğadu ilallàhi min şeyhin mukîmin alâ meâsîhi) "Allah'ın indinde, işlediği günahlarda ısrar edip, devam etmekte olan ihtiyardan da daha sevimsiz bir şey yoktur." İhtiyarlamış gitmiş, hâlâ gençliğinden beri işlemekte olduğu günahlara devam ediyor, hâlâ isyanda devam ediyor.
Meâsî isyanlar, günahlar demek, ma'sıyet kelimesinin çoğulu... Şeyh, saçı sakalı ağarmış, yaşlı kimse demek... Yoksa biz Türkçede özel mânâsıyla kullanıyoruz, tarikatın başındaki alime şeyh deniliyor; o değil.
Şimdi Arabistan'a giderseniz, Allah nasib etsin gitmeyenlere... Cidde'de havaalanında indiniz, birisiyle konuşuyorsunuz. Yaşlı ise bir kimse ne diyeceksiniz o adama?.. Türkçe olsa, bir şey soracağınız zaman amca dersiniz, dayı dersiniz. Orda, "Yâ şeyh!" denir, "Ey yaşlı bey!" mânâsına... "Yâ üstâz!" da denilebilir.
Yâni yaşlı, saçı sakalı ağarmış olgun kimse demek. "Allah'ın en sevmediği şey de, yaşlandığı halde hâlâ isyanında ısrarlı, günahında müdâvim olan kimsedir."
Şimdi bu iki sözden ne çıkar: Gencin içindeki arzulara rağmen, kafasında esen rüzgârlara rağmen, tevbe edip Allah'ın yoluna girmesi çok iyi... Allah'ın en sevgili kulu olacak, Allah yanında en sevgili şey olacak, meleklerden de ileri olacak, çok sevgili olacak. O halde hatâ etmeyen kul olmaz, hatâ işlemişsek bile hatâdan dönmek gerekiyor. Tâib, dönen demek. Yanlış yola gidiyormuş, dönüyor; günah işliyormuş, bırakıyor.
Hazreti Ali Efendimiz Kûfe mescidine girmiş kapıdan, şöyle etrafına bakınmış. Kenarda birisi:
"--Tevbe yâ Rabbi... Tevbe yâ Rabbi... Tevbe yâ Rabbi..." diyormuş.
Kûfe mescidi denildiğine göre, kendisinin halife olduğu zaman demek ki...
"--Bana bak! sadece dil ile "Tevbe yâ Rabbi..." demek, yalancıların tevbesidir." demiş.
Tevbe nasıl olacak?.. Her şeyiyle dönecek, lafta dönmeyecek, hayatı değişecek. Tevbeden evvel şöyleydi, tevbeden sonra böyle oldu.
Bugün gazetede okudum, çok hoşuma gitti. Amerika'da bizim kardeşlerden birisi hapse girmiş. Türk, müslüman... Belki trafik kazasından girdi, belki başka bir şeyden girdi. Sebebini okuyamadım, haklı, haksız; ama hapse düşmüş, iki senedir ordaymış. İki senede binbeşyüz tane insanı müslüman etmiş orda... Senede yediyüzelli kişi, ayda altmış kişi, günde iki kişi... Vay mâşâallah, mâşâallah! Boyna çalışmış makina gibi, müslüman etmiş.
Ben böyle hapiste müslüman olmuş kimseler gördüm Amerika'da. Zenci, hapisteyken müslüman olmuş. Ekseriyetle hapiste geniş zaman var ya, fırt diye gidemiyor bir yere, tıkılı oraya... Bilen insan söylüyor, konuşuyor; tıkılı olduğu için mecburen dinliyor. En çok hapiste müslüman oluyorlar. Neden?.. Dinliyor. Başka zaman dinlemez, kalkar gider; maça gider, bara gider, pavyona gider, anlatamazsın. Anlattığın zaman anlar. Orda da anlıyor.
İki senede binbeşyüz kişi... Birbirimize soralım: Biz kaç kişiye İslâm'ı anlattık da, kaç kişiyi müslüman ettik? Var mı acaba bizden bir babayiğit aramızda?.. Altından madalya verelim, kırmızı şeritli... "Anlattım anlattım, Alman kabul etti, müslüman oldu." diye bir Almanı müslüman etmiş bir mübarek kimse var mı?..
Belki vardır, bir Alman kadını müslüman etmiştir, evlenmiştir. Olabilir, buna ihtimal veriyorum. Amma öteki türlü, bir Alman erkeği anlatıp anlatıp da İslâm'a çekmek kolay değil!..
Tevbe edeceğiz, tevbe edeni Allah çok seviyor. Günahta ısrar etmeyeceğiz, Allah günahta ısrar edene de çok kızıyor. En kızdığı da, yaşlandığı halde hâlâ devam eden; en çok ona kızıyor. Neden?.. Gençken duyguları ölçmek mümkün olsa, göstergeye bağlasa; bu gencin duyguları 80, 90, 97, 98... öyle gider. Yaşlanınca aküsü zayıfladığı için, iki kulağından telleri soksak, bunun ibresi 30, 37... böyle gider, sonuna kadar gitmez.
--Yâhu sen artık kendine hakim olacak hale gelmişsin, nefsin o kadar kuvvetli değil... Dünyayı görmüşsün, geçirmişsin, yaşlanmışsın; ne bu hâlâ?.. Ne zaman uslanacaksın, ömür bitiyor.
Haa, burada bir hadis gözüme ilişti, bunu da okuyalım, şimdi sırası geldi sohbetin içinde:
e. Dünyânın Fâniliği
383/11 (Mâ min sabâhin yüsabbihuhül-ibâdü illâ ve sàrihun yasrahu: Yâ eyyühen-nâs, lidû lit-turâbi vecme lil-fenâi vebnû lil-harâbi) Zübeyr RA rivayet etmiş.
(Mâ min sabâhin) "Yaşayan kulların eriştiği hiç bir sabah yoktur ki, (illâ ve sàrihun yasrahu) Birisi yüksek sesle bağırır, haykırır." Kim bağırır, bu sözü kim söyler?.. Allah'ın vazifelendirdiği bir melek söyler. Ne söylüyormuş:
(Yâ eyyühen-nâs) "Ey insanlar! (Lidû lit-turâb) Toprak olsunlar diye doğurun bakalım, evlâtları meydana getirin!" Haa, demek ki her evlât toprak olacak. Demek ki, her annenin babanın evlâdı toprak olacak. (Vecme lil-fenâ) "Fânî olması için, yok olması için toplayın! (Vebnû lil-harâb) Mahvolsun diye inşâ edin!"
Bu ne demek?.. Biraz romantik dediğimiz, dokunaklı bir ifade bu. Bir melek her sabah insanlara böyle bağırıyor. Yâni, "Her doğan ölecek yâhu, gafletten uyansanıza, aklınızı başınıza toplasanıza! Ölenlerden ibret almaz mısınız, gidenleri görmez misiniz? Kimse kalmıyor, sizin de gideceğinizi düşünmez misiniz?.."
Hazret-i Ömer mührüne yazı yazdırmış:
(Kefâ bil-mevti vâizen yâ ömer) Mühür yanında geziyor, her imza atacağı yere basıyor. O zaman mühür var.
Peygamber Efendimiz'in de mührü vardı, anlaşmalara, mektuplara basılıyordu. Peygamber Efendimiz'in mühründe,
(Muhammedün rasûlüllah) yazıyor ama, sıra nasıl: Muhammed aşağıda, rasûl ortada, Allah en yukarıda...
Hazret-i Ömer nasıl yazdırmış mührüne:
"--Ölüm sana vaiz olarak yeter yâ Ömer!"
Ölüm vaiz olur mu?.. Olur. Birisi öldü mü, arkadakilere o vaaz... "Bakın, dikkat edin, dünya fani, siz de öleceksiniz!" demek. Hattâ diyorlar ki:
"--Ölen için ağlamayın, kendinize ağlayın! Onun imtihanı bitti, iyi insansa cennete gidecek, dünyadaki sıkıntısı meşakkati bitti. Kendinize ağlayın, kendinizi düşünün!"
Her doğan ölecektir, bu sözlerin birinci mânâsı bu... Sonra ikincisi: (Vecme lil-fenâ) "Toplayın toplayın bakalım paraları, pulları, malları, mülkleri... Fani dünyanın zineti sana kalmayacak, sen kalmayacaksın çünkü burda; elinde de durmayacak."
Bugün bir iki yer gezdik. İçinde eğitim yapılan bir okulmuş, eğitimi bırakmışlar, binaları satılığa çıkaracaklar. Hemen mahallenin çocukları camlarını kırmış, ayyaşlar, berduşlar kapılarını sökmeğe başlamışlar. Spor salonunun içine ateş yakmışlar, tavanı eritmiş. Ordaki çelik kirişleri eritmiş, yamultmuş, tavanın üstü çökmüş. Koskocaman geniş spor salonu, basketbol, voleybol, her türlü oyunun oynanacağı geniş salon çökmüş, harab oluyor.
Haa, insanın kendi malı harab oluyor, kendi gözü önünde harab oluyor. Bir de tabii, kendisi gidecek. Fâni işte; o da fânî, kendisi de fânî... "Fâni olan şeyleri toplayın bakalım!.." diyor.
Bir de: (Vebnû lil-harâb) "İnşa edin, inşâ edin bakalım; harab olacak..." Bu sarayların sahiplerini sorun bakalım, nerde şimdi?.. Her yerde bir tarihî levha, bilmem ne sarayı, bilmem ne sarayı diye; sorun bakalım sahipleri nerde?.. Var mı o kırallar, o derebeyleri, o şatoların sahipleri nerde şimdi?.. Hepsi gitti, hepsi bitti.
Bunlar neyi gösteriyor, bu hadis-i şerif neyi gösteriyor: "Gözünü aç ey müslüman, her şey fânî, ahiretine rağbet et, ahiretini kazanmağa çalış!" diye onu gösteriyor.
Eğer bir insan akıllıysa nasıl davranacak?.. Ebedî saadeti kazanmağa çalışacak, cenneti kazanmağa çalışacak, ceheneme düşmemeğe çalışacak. Fânî dünyaya bel bağlayıp, fânî dünyayı hedef alıp, ahireti unutmayacak. Bilecek ki bu dünya vefasızdır.
Bir şair Farsça diyor ki:
Mecû dürüstî-yi ahd, ez cihân-ı süst nihân,
K'in acûze arûs-i hezâr dâmâdest.
"Bu vefâsız dünyadan ahdine vefâ bekleme! Bu dünya vefasız bir kocakarıya benzer. Bu kocakarı nice insanlarla evlenmiştir de, kaç tane kocadan geriye kalmış bir karıdır bu..."
İnsan hani böyle, hiç evlenmemiş taptaze bir gelin almak ister. Bir de kaç tane kocayla evlenmiş bir kocakarı var; yüzü buruşuk, beli kambur, işi bitmiş, kaç tane koca ile evlenmiş... İnsan böyle cadaloz acûzeyi alır mı, nikâhlanır mı?.. Nikâhlanmaz. E dünya ne?.. Dünya kocakarıların en yaşlısı... Dünyanın yaşını alimlere sorun, kaç tane sıfır koyacaklar rakamın önüne... Bu dünya şu kadar bin yıllık...
Vay şaşkın vay! Bu kadar cadaloz, bu kadar ihtiyarı sevdin, buna bağlandın, bununla nikâhlandın, bununla mutlu olacağını sanıyorsun sen; yazıklar olsun!.. Bâkî olan ahiret, asıl insanın rağbet edeceği, gideceği yer ahiret; ahirete ne hazırladın?..
Bakın, ayet-i kerimede ne buyruluyor:
(Yâ eyyühellezîne âmenüttekullàh) "Ey iman edenler, Allah'tan korkun, takvâ ehli olun! (veltenzur nefsin mâ kaddemet ligad) Herkes ahirete buradan ne gönderdiğine baksın!"
Ahirete her gün bir şeyler gidiyor. Ne gidiyor?.. Bizim yatsı namazı gitti şimdi, melekler postaladı, ahirete gitti. Yatsı namazını cemaatle kıldı hacı filânca diye, paketin içinde senin namaz da var. Gitti, dergâh-ı izzete yollandı. Ahirete amellerimizi gönderiyoruz; hayır veya şer... Yarın ahirette karşısına gelmek üzere ahirete neler gönderdiğine herkes baksın!.. Kimisi günah gönderiyor, sabahtan akşama hayrı yok... (Vettekullàh, innallàhe habîrun bimâ ta'melûn) "Allah'tan korkun, Allah her yaptığınızdan haberdardır." Gecede gündüzde, saklıda gizlide, açıkta, evde barkta, barda pavyonda, nerde ne yapıyorsan, hepsini Allah görüyor. Takvâ ehli olun, Allah'tan korkun, Allah'tan sakının, ona hazırlanın!
Peygamber Efendimiz koyun kestirdi. Peygamber Efendimiz fakir değildi, zengindi. Çok şey vardı elinde ama, tutmazdı, sahabeye, ashab-ı sufeye hemen dağıtırdı. Ganimet gelirdi, sofranın üstüne altın yığılırdı, avuç avuç dağıtırdı, hiç bir şey bırakmazdı. Hazret-i Aişe validemiz de öyle, sahabe-i kiram da öyle idi.
Koyun kesti Peygamber Efendimiz yensin diye... Dedi ki:
"--Bunu fukaraya dağıtın!"
Namaza gitti, namazdan geldi.
"--Kurbanı, kesilen koyunu ne yaptınız?" dedi.
"--Yâ Rasûlallah! Bir ön kolunu kendimize ayırdık, gerisini fukaraya, garibanlara, yoksullara dağıttık."
"--Demek ki, bir kolu hariç hepsi bizim olmuş." dedi.
Ne demek istedi: Tasadduk edilen şey sevap olarak ahirete gitti. Tamam, koyunun dörtte üçü sadaka olarak gitti, sadaka veren insanın defterine yazıldı, kazancı oldu.
--E geriye kalan?..
Evde kaldı. Bir kolu hariç, hepsi fakirlere dağıtılmış.
Hazret-i Aişe validemiz de bir gün oruçluydu. Hayrı hasenâtı dağıttı, dağıttı. Hizmetçisiyle gönderiyor, "Al bunu filânca yere götür!" diyor. Dağıttı her şeyi... Ondan sonra akşam oldu, akşam ezanı okundu. Oruçlular. Câriye de oruçlu, Hazret-i Aişe validemiz de oruçlu... Peygamber Efendimiz'in vefatından sonra oldu bu. İkisi de oruçlular, sofrada bir şey yok... Azıcık bir şey, diyelim ki bir iki hurma var. Dayanamadı câriye:
"--A mü'minlerin anası..." dedi.
Hazret-i Aişe anamız bizim.
(Ve ezvâcühû ümmehâtühüm) "Peygamberin hanımları sizin annelerinizdir." diye Kur'an söylüyor. Hazret-i Aişe, tâ 1400 yıl önce yaşamış annemiz bizim.
"--Ey mü'minlerin annesi! O kadar dağıttın güzelim güzelim etleri, yiyecekler, bilmem neleri... Birazını da kendine ayırsaydın ya, bak şimdi su ile, hurma ile iftar ediyorsun."
Oruçtan sonra, insan biraz yemek ister, sofrada kalabalık ister, iştah ile yer. Suudi Arabistan'da buluduğumuz, orda oruç tuttuğumuz zamanlardan biliyorum. İnsanın iliği çekilir. Çok zor orda oruç tutmak... Burda bir şey değil, burda hava serin... Orda çok sıcak olduğundan insanın içi süngerleşiyor. Çok sıcak olduğundan, çok zor oluyor orda oruç tutmak... Akşama kadar oruç tutmuş, yiyecek de yok...
"--Ey mü'minlerin anası, dağıttıklarından birazını bıraksaydın da güzelce yemek yeseydin!" dedi.
Ne cevap verdi o da:
"--Aklıma gelmedi. Hatırlatsaydın, onu da yapardım." dedi.
Bak, kendisi aklına gelmiyor, dağıtıyor. Dağıttı mı, kendisinin oluyor.
"Ahirete şimdiden ne gönderdiğinize bakın!" buyruluyor. Bu ne demek?.. "İyi şeyler gönderin, hayır yapın! Cennete hazırlanın, Allah'ın rızasını kazanmağa çalışın!" demek.
(Vettekullàh) "Yine Allah'tan korkun, (innallàhe habîrun bimâ ta'melûn.) Allah sizin her yaptığınızı görüyor."
Bu ne demek... Fenâ şeyler yapmayın! Ahirette hesabı var, cezası var... Sonra canınız yanar demek...
Nasıl hesabı var:
(Femen ya'mel miskàle zerretin hayran yerah. Ve men ya'mel miskàle zerretin şerren yerah.) "Güneş ışığında uçuşan tozun ağırlığı kadar bir Êhayır işlesen, onun karşılığını ahirette mükâfat olarak göreceksin. O toz ağırlığı kadar şer işlesen, ahirette o hesaba girecek." O kadar ince; yâni tozu tozuna, zerresi zerrezine her şeyin hesabı olacak. Ona hazırlanmak lâzım!..
"Allah'tan korkun! Allah her yaptığınızı görüyor, yazılıyor bunlar." Biz şimdi video ile insanların konuşmalarını ve görüntülerini kaydedebiliyoruz. Eskiden video yoktu, sadece ses kaydediliyordu. Gramofonla başladı bu iş... Böyle çarklı, çevirmeli, kocaman açılan borulu gramofonla başladı, plaklarla başladı. Şimdi neler neler çıktı. İşte bak, ses de kaydediliyor, görüntü de kaydediliyor.
Allah-u Teàlâ Hazretleri her insanın işlediği her ameli, her cihetten kaydediyor. Bunların hepsi ortaya dökülecek. O zaman kâfirin aklı başından gidecek onları görünce... Şaşıracak, hayret içinde kalacak, diyecek ki:
(Mâ lihâzel-kitâbi lâ yukàdiru sağîraten ve lâ kebîraten illâ ahsàhâ) "Nasıl yazı bu, nasıl tesbit edilmiş? İnceden inceye hepsi yazılmış, hepsi hesaba girecek."
Onun için aziz ve muhterem kardeşlerim, işte bu bilgilerin ışığında bizim aklımız varsa, ahiret için hazırlık yapmamız lâzım! Cehennemden sakınmamız lâzım, cenneti kazanmak için gayrete gelmemi lâzım!..
Akıllı insan nefsini zabt eder, nefsine hakim olur ve ahirete hazırlanır. Akılsız insan, aciz insan da nefsinin arzuları peşinde sürüklenir. "Takıldım gidiyorum bahtımın rüzgârına...Nefsimin arzu ve heveslerine takıldım, gidiyorum." der, gider.
Sonra da ne yapar? Bir şey daha söylüyor Peygamber Efendimiz, o önemli bizim bu çağımız için: Bir de der ki, "Allah gafûrdur, rahîmdir, affeder, bağışlar elbet... Beni mi atacak cehenneme, beni de bağışlar." filân der. Bu işte bu zamane insanının hastalığı... "Allah'ın başka işi yok da beni mi cehenneme atacak?" diyor bazısı. Atacak tabii... Kimi cehenneme atacağını bildirmiş, kimi cennete sokacağını bildirmiş. Sen günah işlersen, atacak tabii... Elbette hesap var.
Kimisi demiş ki:
"--Ben öldükten sonra, beni dereye atıverin! Ölmüşüm, canım çıkmış, hissim yok, atın beni dereye!.. Ne olacak, ölmüşüm artık..."
İmanı yok, canı çıktığı zaman işinin bittiğini zannediyor. Halbuki Peygamber SAS Efendimiz Bedir harbinden sonra müşriklerin cesetlerinin atıldığı çukurun, kuyunun başına geldi, dedi ki:
"--Ey kâfirler, ey müşrikler! Biz Rabbimizin bize vaadettiği mükâfaatlara, zafere, güzel sonuca ulaştık. Siz de Rabbimin size bildirdiği felâketlere, cezalara çarpıldınız mı, uğradınız mı?.." diye sordu.
Sahabe-i kirâm böyle baktılar, şaşırdılar:
"--Yâ Rasûlallah, bu yığılmış ölüler duyar mı?.." dediler.
"--Sizden iyi duyar ama, cevap veremezler." buyurdu.
f. Zikirsiz Vakit Geçirilmemesi
Aziz ve sevgili kardeşlerim, bir hadis-i şerif daha okuyarak bitireceğim konuşmamı... Bu hadis-i şerif de Hazret-i Aişe anamızdanmış.
Bir de benim şakam var: Şimdi size sorsalar anadiliniz ne?.. Anadiliniz Türkçe... Hazret-i Aişe anamız değil mi?.. Hazret-i Aişe anamızın dili ne idi?.. Arapçaydı. Bir anadilimiz de Arapçaymış demek ki... Anadilinizi öğrenin, ayıp! Almancayı öğrenip de, başka dilleri öğrenip de insan anadilini öğrenmezse, olmaz. Arapçayı öğrenin, Kur'an-ı Kerim'in tadını duyun!
383/1 (Mâ min sâatin temürru bibni âdem lem yezkürillâhe teàlâ fîhâ illâ hussira aleyhâ yevmel-kıyâmeh) Bu son hadis-i şerif, bununla sohbetimi bitiriyorum:
"Ademoğlunun içinde Allah'ı zikretmeden boşuna geçirdiği hiç bir saat yoktur ki, bu onun için kıyamet gününde sebeb-i nedâmet ve hasret olmasın!" İnsan bu dünyada iken zamanını havaya geçirirse, boşa geçirirse, gàfil geçirirse, kıyamet gününde onun için pişmanlık olacak o... "Şu zamanımı boş geçirmişim, hay Allah!" diye pişmanlık duyacak.
Şimdi tabii, bir insanın zamanını değerlendirmesi çeşitli şekillerde olur. Meselâ bir insan gelse camiye, otursa; camide bulunup namazı beklediği müddetçe, namazda sayılır. Hadis-i şerif böyle...
Demek ki, hayırlı bir iş yaparsa insan, meselâ namaz kılarsa... Terâvih namazına duruyoruz, bir saat sürüyor. Bir saat teravihle meşgul olmuş oluyoruz. Veyahut camide duruyoruz, zamanı ibadetle geçiriyoruz.
Bazen zaman çalışma ile geçiyor, bu da güzel... İnsanın para kazanması, çoluk çocuğunun ihtiyaçlarını karşılamak için çalışması makbul bir şey... Elinin emeğini, alnının terini ortaya koyup kazanması, yemesi, yedirmesi sevaplı bir şeydir. Bu da güzel... Eşe dosta, dosta düşmana mahcub olmayayım diye çalışıyor, kazanıyor. Tamam, güzel, makbul bir şey bu...
Dürüş kazan, ye, yedir,
Bir gönül ele getir.
Bin Kâbe'den yeğrektir,
Bir gönül imâreti!
"Çalış çabala, kendin de ye, başkalarına ziyafet de çek, fakirlere de hayrını hasenâtını yap; birisinin gönlünü al, duasını al! Bir gönülü hoş etmek bin tane Kâbe ziyaretinden daha hayırlıdır."
Önemli bir şey; çalışacak, yiyecek insan... Ondan sonra uyuyor. Tamam, uyku da çalışmaya bir çeşit hazırlıktır, uyku da lâzım!
(Ve cealnâ nevmeküm sübâtâ. Vecealnel-leyle libâsâ.) "Uykunuzu bir dinlenme kıldık. Geceyi istirahat vakti yaptık." buyruluyor. Geceleyin istirahat vakti olduğu için, Allah ışıkları da söndürüyor.
Çocuklar yaramazlık yapmasın diye babası, annesi ne yapar?.. "Hadi yatın bakalım, saat dokuz oldu, sabahleyin okula gideceksiniz." diye ışıkları söndürür.
"--Işık biraz daha dursun anne!.."
"--Yok, ışık durursa sen ordan kitap okursun, sen şurdan oyun oynarsın." der, ışığı kapatır.
Allah-u Teâlâ Hazretleri de güneşi batırıyor, ortalığı karanlık basıyor; istirahat et şimdi!.. Allah geceyi istirahat zamanı yapmış. İstirahat et, teheccüde kalk, teheccüd namazını kıl, sabah olunca camiye git!..
Bir miktar uyumak da hakkı insanın... Peygamber Efendimiz de uyurdu. Hattâ bir insanın tesbih çekerken uykusu çok gelse; biraz çekiyor, arada uyukluyor, yine bir çekiyor, yine uyukluyor... Namaz kılacak; uyukluyor, rekâtı şaşırıyor... "Öyle uykulu uykulu uğraşmasın, yatsın, dinlensin, ayıkken, uykusu yokken kılsın! Uykulu uykulu uğraşmasın!" diye tavsiye var.
Uyku da mazur görülebilecek bir şey, çalışma da şerefli, güzel bir şey, ibadetle geçen vakit en güzel bir şey... Bunun dışında ne yapabilir insan?..
Zamanı en kolay, en sevaplı geçirme şekillerinden birisi de zikrullahtır. Zamanı zikrullahla geçiren insan, en büyük mükâfatı alır. Hadis-i şeriflerden biliyoruz ki, bir insan hayırlı bir şey yaptı mı, bire on veriyor Allah...
(Elhasenetü biaşri emsâlihâ) "İyilik yapmanın mükâfaatı, en aşağı bire ondur." Bazan kul güzel yaparsa daha fazla veriyor, bire yetmiş veriyor. Meselâ, cuma namazı kılınan camide kılınan namaz elli misli sevaplıdır. Mahalle mescidinde kılınan namaz, bire yirmiyedidir. Bir kılıyor, yirmiyedi namaz kılmış gibi sevap alıyor.
Peygamber Efendimiz'in Medine-i Münevvere'deki mescidinde kılınan bir namaz bin mislidir. Bire bindir. Burda kıldığın namazla aynı vasıftaki bir namazı Medine'de kılsan, burdan bin misli fazladır. Neden... Orası Peygamber Efendimiz'in Mescid-i Saadeti... Şerefi fazla, bin misli... Peki, Kâbe'nin olduğu yerde, Mescid-i Haram'da kılsak, orası yüzbin misli...
Bir insan cihada para harcarsa, yediyüz misli... Çeçenlere yardım mı gönderdi, Boşna-Hersek'e hayır mı yaptı, malzeme mi gönderdi; bire yediyüzdür. Ama zikrullahın sevabı bire yetmişbindir. Zikrullahı âşikâre, duyulabilecek bir sesle yaparsa, bire yetmişbin...
Zikir üç şekilde yapılabilir:
1. Yüksek sesle yapılabilir, buna zikr-i cehrî denir.
2. Namazda içimizden sûreleri okuduğumuz gibi, fısıl fısıl yapılabilir, buna zikr-i hafî denir. İçinden, yavaşça, kendisi duyacak kadar bir sesle yapılan zikirdir.
3. Bir de zikr-i kalbî vardır. Hiç ağzından ses çıkmıyor, dudağı kıpırdamıyor, kulağını dayasa bile kimse ses duymaz; içinden Allah diyor. Bu kalbî yapılan zikrin sevabı, cehrî yapılan zikirden yetmiş kat daha fazladır. Yâni yetmişbinin yetmiş katı, dörtmilyon dokuzyüzbin mislidir zikrullahın mükâfaatı...
O halde zamanımızı, hattâ çalışırkenki zamanımızı mümkünse zikirle geçirmeliyiz. Peygamber Efendimiz'i sordular:
"--Hangi mücahidin sevabı daha çok?"
"--Mücahedesini yaparken zikreden daha üstündür." dedi.
Hah, şimdi anladık, dedelerimiz düşmana neden "Allah!.. Allah!.." diye hücum ediyormuş. Zikrederek cihadını yapıyor.
Aynı şekilde sordular:
"--Hangi oruçlunun orucu daha çok sevaplıdır?"
"--Zikrullahlı olan..."
"--Hangi hacının hacı daha makbuldür?"
"--Zikrullahlı olan..."
"--Hangi namaz kılanın namazı daha makbuldür?"
"--Zikrullahlı olan..."
Herhangi bir ibadet zikrullahlı ise, sevabı çok oluyor. Demek ki ibadettte de zikirli olabilir insan, işyerinde de zikirli olabilir. Diyorlar ki bizim büyüklerimiz:
"Eli kârda, gönlü yârda..."
Kâr kazanç mânâsına değil, iş demek... Hattâ sorarlar Farsçada:
--(Çe kâr miküni?) "Ne iş yapıyorsun?"
Biz kârı ticarette yapılan kazanç mânâsına alıyoruz. O mânâya değil, iş demek. Eli kârda, eli işte... Sanatkârsa, "Takka tukka... Takka tukka..." bakırı döğüyor, devam ediyor. Eli kârda, gönlü yârda... Kim bunun yârı?.. Allah... Yâni ne yapıyor, gönlünden "Allah... Allah..." diyor.
Böyle olabilir. Yürüdüğü zaman olabilir, oturduğu zaman olabilir, yattığı zaman olabilir. Peygamber Efendimiz yatarken dua ederdi, yattığı zaman dua ederdi, uyandığı zaman dua ederdi.
(Ellezîne yezkürûnallàhe kıyâmen ve kuden ve alâ cünûbihim) Ayakta, oturarak, yanına yaslanmış, uzanmış olduğu halde zikir yapılabilir.
Zikirsiz geçen zamana ahirette pişman olacaklar, niye o vakti zikirsiz geçirdik diye... Cennette de pişman olacaklar. Cennet ehli cennete girdiği zaman çok memnun olacak, bahtiyar olacak, mutlu olacak. Hattâ Allah-u Teàlâ Hazretleri soracak:
"--Gel kulum, cennetten memnun musun, verdiğim nimetlerden memnun musun?"
"--Nasıl memnun olmayayım yâ Rabbi? Her şey var, ne istesem oluyor."
"--Daha başka bir şey ister misin?"
"--Ne isteyeyim yâ Rabbi?.. Gözlerin görmediği, kulakların duymadığı, hatıra hayale gelmeyen, anlatılsa da görmeden anlaşılmayan güzellikler var cennette..."
(Lâ havfün aleyhim ve lâ hüm yahzenûn) "Cennette korku yok, mahzun olmak da yok..." Bir şey var: Cennetteki insanlar da, dünyada iken zikirsiz geçirdikleri zamana hayıflanacaklar. Neden?.. Zikirle geçirdikleri zamanın mükâfaatının çok olduğunu gördükleri için...
Onun için tavsiye ediyorum. Yolda yürüyorsunuz, tramvay, otobüs neyse gidiyorsunuz. Yolda yürürken "Allah" de, "Lâ ilâhe illallah" de! Elinde tesbih var veya çanta var; tesbihli tesbihsiz"Allah" de, "Lâ ilâhe illallah" de, sevap kazan!
Çalışıyorsun... Ben bazı çalışanlar gördüm, Anadolu türkülerinden, şarkılardan bir türkü tutturuyor, kimisi ıslık çalıyor. Fırçayı duvara sürüyor, bir taraftan da ıslık çalıyor. Sen de Allah de!.. O onu yapıyor, sen de Allah de.... O ona bak, ücret de almayacak. Islık zaten şeytanın işi imiş, doğru bir şey değil... Ona ücret de almıyor. Sen Allah dedikçe sevap kazanacaksın.
Süleyman Çelebi ne diyor Mevlid'inde:
Her nefeste Allah adın de müdâm,
Allah adıyla olur her iş tamam.
Müdâm, daimâ demek... Bu söz takılmadı mı aklınıza, başka yapılacak iş yok mu?.. Takılacak bir söz, üzerinde düşünülecek bir söz...
--Var mı her nefeste Allah diyen?..
Her nefeste bir defa değil, bir çok defa Allah diyenler var! Ben şu gözümle gördüm, şu kulağımla duydum, uyurken Allah diyen var.
Hocamız (Rh. A) ile bir yerde misafiriz. O yattı uyudu, horlamaya başladı. Yorgun, ihtiyar, derin bir uykuda... Horluyor, fakat bir taraftan da mübarekten, "Allah... Allah... Allah..." diye muntazam ses geliyor. Kesin, şu kulaklarımla duydum, hayal değil... Oluyor, erbabı o noktaya ulaşıyor.
İzmir'de bir zatın ziyaretine gittik, Allah rahmet eylesin... Karşımdaki şahıs bir taraftan benimle konuşuyor, bir taraftan "Allah... Allah..." diyor. Benimle konuşması, "Allah... Allah..." demesini engellemiyor. Anlatabiliyor muyum, yâni o fondan geliyor. Hani fon mûsikîsi derler. Diyelim ki fondan bir ilâhi söyleniyor, adama da çıkmış Necip Fâzıl'ın bir şiirini okuyor meselâ... Fondakini de arada duyuyorsun, ama asıl Necip Fâzıl'ın şiirini okuyor. Onun gibi... Benimle konuşuyor mübarek; bir taraftan benimle konuşuyor, bir taraftan fondan zikir duyuluyor.
Demek ki Allah'ın emrini tutan, Rasûlüllah'ın tavsiyesine uyan insanlar, zamanının bir saniyesini bile boş geçirmemeğe, her nefeste Allah demeğe ulaşabiliyorlar. O zaman pişman olmayacak, ahirette çok yüksek mertebeye ulaşacak.
"Bir insan günde yüz defa "Lâ ilâhe illallah" derse, mahşer yerine yüzü dolunay gibi aydın gelir. Hiç kimse ondan daha yüksek mertebeye çıkamaz, ondan çok "Lâ ilâhe illallah" diyenler müstesnâ..." buyruluyor.
Zamanınızı boş geçirmeyin, hayatınızın kıymetini bilin, ahirete hazırlanın! Şu söylediğim hadis-i şerifleri hatırınızdan çıkartmayın!..
Allah-u Teàlâ Hazretleri sizi dünyanın ahiretin hayırlarına erdirsin... Hem bu cihanda, hem öbür alemde aziz ve bahtiyar eylesin... Cennetiyle cemâliyle müşerref eylesin...
Sübhàneke lâ ilmelenâ illâ mâ allemtenâ, inneke entel-alîmül-hakîm... Sübhâne rabbinâ rabbil-izzeti ammâ yesıfûn... Ve selâmün alâ cemîil-enbiyâi vel-mürselîne ve âli küllin ecmaîn...
Vel-hamdü lillâhi rabbil âlemînel-fâtihâh!..
24. 03. 1997 - Osnabrück / ALMANYA
.
İlim Allah'ı Bilmektir
Abdulcebbar Adıgüzel
Sözlükte bilmek mânâsına gelen ilim, genellikle bilgi ve bilim karşılığında kullanılır. Klâsik sözlüklerde "bir şeyi gerçek yönüyle kavramak, gerçekle örtüşen kesin inanç/itikad, bir nesnenin şeklinin zihinde oluşması, nesneyi olduğu gibi bilmek, nesnedeki gizliliğin ortadan kalkması, tümel ve tikellerin kavranmasını sağlayan bir sıfat" gibi değişik şekillerde tarif edilmiştir. Söz konusu kavram, ekseriyetle "bilgisizliğin/cehaletin karşıtı" biçiminde tanımlanır.1İbn Haldun'un deyimiyle: "İnsanı diğer canlılardan ayıran özellik, ilim sahibi olmasıdır."2 Bu minvalden hareketle İslâm, müntesiplerinin uhrevî ve dünyevî donanıma/malûmata sahip olmaları için gerekli tavsiyelerde bulunmuştur. Öncelikle belirtelim ki, gerek âyetlere ve gerekse hadîslere bakıldığında okuma ve yazmaya büyük bir teşvik dikkat çekmektedir. Hattâ Arap yazısının gelişmesi hususunda da İslâmî öğretilerin büyük katkısı söz konusudur. Bu meyanda Kur'ân, Arap dilindeki ilk kitap3 olması yönüyle büyük ehemmiyet taşımaktadır. Söz konusu İlâhî buyrukların yanı sıra Hz. Peygamber'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) erkekler için Abdullah b. Said b. el-Âs'ı ve Ubâde b. Sâmit'i, kadınlar için de Hz. Hafsa'yı yazı öğretmek üzere bizzat tayin etmesi; Hz. Muâviye'den rakş/anlaşılması güç olan harfleri harekelemesini istemesi; Hz. Peygamber'e (sallallâhu aleyhi ve sellem) gelen âyetleri yazdırmak için vahiy kâtipliği kurumunun oluşması; siyasî yazışmalarda görev alan kâtipler; Medine'ye hicretten sonra eğitim-öğretim gayesiyle oluşturulan Suffe; Bedir'de esir alınan müşriklere Müslümanlardan on kişiye okuma-yazma öğretmeleri karşılığında serbest bırakılacakları vaadi gibi örnekler bu konuda gösterilen hassasiyetin açık birer belgesidir. Bütün bunların okuma ve yazmaya kudsî bir fonksiyon kazandırarak eğitim-kültür seviyesinin gelişimine katkı sağladığı gayet açıktır.Kur'ân-ı Kerîm açısından meseleye bakılacak olursa; ilim kelimesi Kur'ân'da türevleriyle birlikte 750 defa zikredilir. Ayrıca mânâ bakımından "okumak, düşünmek, ibret almak, akıl, fikir, nazar, hikmet, âyet, zikr" gibi kelimeler de dikkate alındığında Kur'ân-ı Kerîm'deki her dört âyetten birinin ilimle ilgili olduğunu söylemek mümkündür.4 Bizim burada asıl üzerinde durmak istediğimiz, ilim kavramının dinî terminolojide daha çok "ilâhî bilgi" yahut "vahiy" mânâsında kullanılmış olmasıdır. Buna göre ilim sahipleri yahut kendilerine ilim verilenler, İlâhî bilgiye muhatap olan ve bu bilginin doğruluğuna inananlardır. Bu mânâda Kur'ân, Allah'tan gelen bir bilgi olması yönüyle ve ortadan kaldırmayı hedeflediği zihniyeti de câhiliyye olarak nitelendirmesiyle insanlık için hem zihnî hem de ahlâkî gelişmişliğe dikkat çekmektedir.Kur'ân'da ilim sahibi olarak vasıflanan kişilerin öne çıkan özelliği Allah'a ve O'ndan gelen her şeye karşı gösterdikleri teslimiyettir. "Kendilerine ilim verilenlere Kur'ân okununca derhal yüzüstü secdeye kapanırlar." (İsrâ, 17/107) "İlimde ilerlemiş olanlar derler ki: "Kur'ân'a inandık, hepsi Rabbimiz katındandır." (Âl-i İmrân, 3/7); "Kendilerine ilim verilenler derler ki: Allah'ın vahyettiğini doğru kabul etmekte geciktiniz." (Rûm, 30/56); "Melekler ve ilim sahipleri O'ndan başka ilâh olmadığına şahitlik ederler." (Âl-i İmrân, 3/18) vb. âyetler örnek olarak gösterilebilir. Görüldüğü gibi Kur'ân'ın ilme bakışını ifade eden bu âyetlerde vurgulanan ortak nokta; İlâhî bilgiye, imana ve teslimiyete dâir davranışlar sergilemektir. Hattâ Kur'ân, meleklerin gelip Hz. İbrahim'e (aleyhisselâm) alîm bir oğul müjdelediğinden bahseder (Bkz. Hicr, 15/53). Hz. İbrahim'e bahşedilen her iki oğlunun da peygamber olduğu bilinen bir gerçektir. Burada ilm kökünün âlim kalıbından daha da mübalağalı olan alîm vezninin kullanılması, kastedilen kişinin İlâhî bilgiye yani vahye muhatap olduğunu ifade etmektedir. Bu da gösteriyor ki, Kur'ân'ın âlim addettiği kişiler, öncelikle peygamberler; sonra da iman ve teslimiyeti içselleştiren ve bu uğurda çaba sarf eden kimselerdir."Her şey zıddıyla bilinir." kaidesine uygun olarak, Kur'ân'ın bu mânâda telkin ettiği ilim/âlim kelimesinin karşısında câhil ve zâlim kelimeleri yer almaktadır. Cehl, câhil, cehalet, câhiliyye kelimeleri lügatte; bilgisizlik, hamakat, ilmin noksan olması, bir konuda doğru olanın tersine inanma ve yapılması gerekenin tersini yapma gibi mânâlara gelir.5 Râgıb el-İsfehânî cehalet kavramına; nefsin bilgiden/ilimden boş/arınmış olması, gerçeğin dışında bir şeye inanma, bir konuda yapılması gerekenin veya hakkın tersini yapma şeklinde üç mânâ vermektedir6. Aslında İslâm'a göre Câhiliye, Allah'a inanmama ve O'nun gönderdiği mesajın dışında yaşanılan, ahlakî değerlerin hayatın dışında bırakıldığı bir yaşantı şeklidir. Bu sebeple İslâm, esas olarak câhiliyeyi geçmişte kalan bir durum olarak görmemiş, aksine her fırsatta tekrar ortaya çıkabileceği uyarısında bulunmuştur7.Kur'ân-ı Kerîm'de câhil kelimesi, türevleri ile birlikte 28 ayrı yerde zikredilir. Kur'ân'ın câhil kimseleri tasvirine bakıldığı zaman genel itibariyle câhillerin puta tapan, şirke davet eden, Allah hakkında yanlış zanda bulunan, ırkçılık yapan, zina eden, tuzak kuran, kıskançlık yapan vs. kimseler olduğu görülecektir.8 Bütün bunlar da gösteriyor ki, esasen cehalet; Allah'ı bilmemek, tanımamak, O'na gereği gibi ibadet etmemektir. Yani insanın görünen eşya ve olayların arkasındaki İlâhî iradeyi anlayamamasıdır. Yoksa bilindik mânâda okuma-yazma bilmemek Kur'ân'ın kastettiği, vurguladığı anlam biçimi değildir. Zîrâ Hz. Peygamber'e yergi içerikli sözler yazan şairler vardı. Bunların hepsi de belâgat noktasında oldukça ileri noktadaydılar. Hattâ toplumda sözü geçerli olan, devleti ve orduyu yönetecek nitelikte olan Amr'ın adı hâlâ Ebû Cehil'dir. Çünkü İslâm literatüründe onun bildikleri, kabiliyetleri ve eylemleri esas bilinmesi gerekeni bilemediğinden ve yapılması gerekeni yapmadığından dolayı ilimden öte cehalettir. Bu sebeple onun adı Câhillerin Babası olarak anılmaktadır. Demek ki, İslâm'ın ilimden kastettiği dünyevî açıdan çok şey bilmek değildir. Öyle olsaydı Cenâb-ı Hakk'ın "Allah'tan ancak âlim kulları korkar." (Fâtır, 35/28) âyetinin bugün delâlet ettiği mânâ malumat sahibi kimseler olması gerekirdi. Oysa ki âyette Yaratıcı'yı tanımayan, inanmayan, O'nun varlık ile münasebetini bilemeyen malumat sahibi insanlar kastedilmemektedir. Kur'ân, dünya hayatının sadece zahirî bilgilerine sahip olanlar için şöyle buyurmaktadır: "Onlar, dünya hayatının görünen kısmını bilirler. Onlar, âhiretten habersizdirler." (Rûm, 30/7) Câhilin zıddı olan âlim kimseleri de: "İnandık; hepsi Rabbimiz tarafındandır" (Âl-i İmrân, 3/7) diyerek teslimiyetini gösteren kişiler olarak tanıtmaktadır. "Allah'tan ancak âlim kulları korkar" mealindeki âyete farklı bir açıdan baktığımızda da, yine Allah'tan korkan/O'na karşı haşyet duyan herkesin aslında Kur'ân'a göre âlim olduğu anlaşılmaktadır.Bu açıdan bakıldığında Kur'ân'da ilim veya âlim kelimesinin zıddı olarak görülen bir diğer kelime de 'zulüm'dür. Zulüm; bir şeyi olması gerektiği yerin dışında bir yere koymak, hakkı yerli yerine koymamak, yer ve zaman, nitelik ve nicelik olarak yanlışlık yapmak ve sapkınlığa düşmek, az veya çok haddi aşmak demektir.9 Bu mânâda zulmün karşıtı adalettir. Ancak konuyla ilgili âyetlere siyak ve sibakı dikkate alınarak bakıldığında Kur'ân'da 459 defa geçen zulm ve zâlim kelimelerinin türevleri, genel itibariyle "kendine yazık eden" anlamını ifade edecek şekilde kullanılmıştır. Sanıldığının aksine çok az bir kısmı kelimenin meşhur anlamı olan işkence etmek, adaletsizlik veya haksızlık mânâsını ifade etmektedir.10 Çünkü İslâm nazarında iman eden kişi Allah'ı bulduğu, tanıdığı ve kalbinde imana yer açtığı için âlimdir. Bununla beraber Allah'ı kabul etmeyen, inkâr eden, O'na imana da hiçbir şekilde yanaşmayan ve günah batağında kalmaya devam eden kişiler âhirette görecekleri ceza sebebiyle kendilerine yazık ettikleri için zâlimdirler.11 Bu açıdan söz konusu kelime, meallerde de genel itibariyle orijinali değiştirilmeden ekseriyetle kendine zulmetmek, imana zulüm karıştırmak, şirk, küfür, nifak, günah, arzu ve hevaya uymak vb. İlâhî rızaya ters düşen her türlü inanç, söz, fiil ve davranışlar mânâsında kullanılmıştır.12 Bütün bu saydığımız mânâlar da netice olarak kendine yazık etmek şeklinde formüle edilebilir."İnsanın tevhid çizgisini koruyamayıp, Hâlık-mahlûk, Mâbud-abd münasebetindeki inhirafı demek olan şirk en büyük zulüm; açıktan açığa hak-hukuk tanımama, başkalarına cevr ü cefada bulunma, onları aldatma, itibarlarıyla oynama, gıybet etme... gibi hususlar ikinci derecede birer zulüm; Allah'ın emir ve yasaklarını dinlememe, haramlara karşı kat'î tavır alıp meşrû dairedeki zevklerle yetinmeme ise farklı bir zulümdür. Hangi çeşidi olursa olsun Kur'ân-ı Kerîm adalet ve ubûdiyet üzerinde durduğu kadar zulüm ve haksızlığa da vurguda bulunur ve mü'minleri inhiraf, cevr, cefa ve gadrin her çeşidinden uzak durmaya çağırır."13Sonuç olarak Kur'ân-ı Kerîm'de ilim, en sık kullanılan mânâsıyla, İlâhî vahiyden kaynaklanan, yani bizzat Allah'ın verdiği bilgidir. İlim, Allah'tan olduğuna göre, İslâm'ın tamamı ilimdir. Bu ilme vâkıf olan yani âlimlikle muttasıf kişiler de özellikle peygamberler ve onların takipçileridir. Peygamberlerin karşısında yer alan, onlara tâbi olmayan kişiler ise bu durumda câhil ve zâlim olan kimselerdir. Bakıldığında âlim konumunda Hz. Musa (a.s.), zâlim ve câhil konumunda Firavun yer almaktadır. Bunun gibi Hz. Hud'un (a.s.) karşısında Âd kavmi, Hz. Salih'in (a.s.) karşısında Semud kavmi, Hz. İbrahim'in (a.s.) karşısında Nemrut ve yandaşları, Hz. Muhammed'in (sallallahü aleyhi ve sellem) karşısında Ebû Cehil ve diğer müşrikler yer almaktadır. Bunlar gibi Kur'ân'da anlatılan kıssalarda peygamberler ve diğer övülen kimseler âlimliği/ilmi temsil ederken onların mücadele ettiği kişiler de asıl itibariyle zâlimliği ve câhilliği sembolize etmektedir. Birinci grupta yer alanların söz, fiil ve duruşları âlimâne tavır olarak tanıtılırken; diğer grupta yer alanlarınki de zâlimâne ve câhilâne olarak tanıtılmaktadır.Günümüz açısından ilmi, yani Allah'ı tanımayı, O'na sığınmayı, yürekten inanmayı; O'nun yolunda gitmeyi reddeden insana, hangi ünvana sahip olursa olsun câhil denir. Câhil kimseler ruhlarını İlâhî feyizle doldurmadıkları için hem bu dünyada hem de âhiret âleminde kendilerine yazık etmiş bulunmaktadırlar. Bu yönleriyle Kur'ân, onları zâlim diye vasıflandırmıştır. Bu mânâda Kur'ân'da yer alan âlim kelimesini anlayabilmek için bu kavramın zıddı olan zâlim ve câhil kelimelerini de iyi tahlil etmek gerekmektedir.*İlahiyatçı- Yazar abdulcebbar.adiguzel@yeniumit.com.trDipnotlar 1. İlhan Kutluer, "İlim" md., DİA, İstanbul 2000, XXII, 109. Kelime hakkında daha geniş bilgi için bkz. İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, Dâru Sadr, Beyrut trz., XII, 416. 2. İbn Haldûn, Mukaddime, el-Mektebetu'ş-Şâmile, el-İsdâr es-Sânî, 2.11, s. 281. 3. Hamidullah, Muhammed, Kur'ân-ı Kerîm Tarihi, Çev. A.Aziz Hatip, Mahmut Kanık, Beyan Yayınları, İstanbul 2000, s. 52; Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, TDV Yay., Ankara 2007, s. 162. 4. Fikret Karaman, "İlim" md., Dini Kavramlar Sözlüğü, DİB Yay., Ankara 2006, s. 310. 5. İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, XI, 129 ; Mustafa Fayda, "Câhiliye" md., DİA, İstanbul 1993, VII, 18. 6. Râgıb el-İsfehânî, Müfredâtu Elfâzi'l-Kur'ân, Dâru'l-Kalem, Dımeşk trz., I, 200. 7. Fayda, "Câhiliye",VII, 18. 8. Bkz. Âl-i İmrân, 3/154; Nisâ, 4/17; Mâide, 5/50; En'âm, 6/35, 54, 111; A'râf, 7/199; Hûd, 11/46, 138; Yûsuf, 12/33, 89; Nahl, 16/119; Furkân, 25/63; Kasas, 28/55; Ahzâb, 33/33, 72; Zümer, 39/64; Ahkaf, 46/23; Fetih, 48/26; Hucurât, 49/6. 9. İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, XII, 373. 10. Bkz. İsrâ, 17/33; Nisâ, 4/10, 30; Şûrâ, 42/40. 11. el-İsfehânî, Müfredât, II, 52. 12. Bakara, 2/35, 57, 145, 231; Âl-i İmrân, 3/117; Mâide, 5/38, 39; En'âm, 6/82; A'râf, 7/9, 23, 103, 160; Hûd, 11/101; Yûsuf, 12/75; İsrâ, 17/59; Enbiyâ, 21/87; Kasas, 28/16; Lokmân, 31/13; Secde, 32/22; Fâtır, 35/32; Zümer, 39/32; Zuhruf, 43/76; Saff, 61/7; Cum'a, 62/ 5; Talâk, 65/1 vd. 13. Yeni Ümit Dergisi, Başyazı, "Zulüm" Ocak 2005.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
