V
|
Sual: Teravih namazı kaç rekâttır? Cemaatle kılmak gerekir mi? CEVAP Peygamber efendimiz, 3-4 gün teravihi cemaatle kıldırdı, daha sonra evden çıkmadı.
www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=1077
|
|
6 Eki 2014 ... 06.10.2014 Sual: Teravih namazını dörder rekât olarak kılarken, Felak ve Nas sûrelerini ilk iki rekâtta, Fil ve Kureyş sûrelerini diğer iki rekâtta ...
www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=14373
|
|
13 Haz 2015 ... Peygamber efendimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, teravihi hiç kılmamış olsaydı bile, Hulefa-i raşidinin kılması, sünnet olması için elbette kâfidir ...
www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=14791
|
|
... Felâk ve Nâs Sûresi, 71 Namâz Düâları, 72 Terâvih Teshibleri, 73 Cenâze Düâsı - Erkek, 74 Cenâze Düâsı - Kadın, 75 Hutbet-ul Ûla ... 72 Teravih Teshibleri ...
www.dinimizislam.com/hakikatkitabevi/dinle_HK.asp?id=1251...
XXX
|
Sual: İtikâf nedir? Kadınlar evde itikâfa girebilir mi? CEVAP Ramazan ayının son on gününde, gece gündüz bir camide kapanıp ibadet etmeye, itikâf denir.
www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=1069
|
|
İtikâf, camiye girip ibadetle meşgul olmak demektir. Ramazan-ı şerifte itikâf, sünnet-i müekkededir. Ancak itikâf, sünnet-i kifaye olduğu için bir mahallede birkaç ...
www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=2637
|
|
|
|
Teravih namazı
|
Sual: Teravih namazı kaç rekâttır? Cemaatle kılmak gerekir mi?
CEVAP
Peygamber efendimiz, 3-4 gün teravihi cemaatle kıldırdı, daha sonra evden çıkmadı. Sebebi sorulunca, (Teravih namazının size farz olacağından korktuğum için, evden çıkmadım) buyurdu. (Buharî)
Teravihin 20 rekât oluşu ve cemaatle kılınması hadis-i şerifle bildirilmiştir. Sünnet olduğu icma ile sabittir. (Merakıl-felah şerhi)
Peygamber efendimiz, teravihi, 8, 12 ve 20 rekât olarak da kılmıştır. (S. Ebediyye)
İbni Abbas hazretleri bildiriyor ki: Resulullah, yatsıdan sonra, vitirden önce, 20 rekât namaz kıldıktan sonra, (Ramazanda 20 rekât teravih namazı kılanın, yirmi bin günahı affolur) buyurdu. (İbni Ebi Şeybe)
Teravihin 20 rekât olduğuna inanmayanın bid’at ehli olduğu Nur-ül-izah şerhinde de yazılıdır. İmam-ı a’zam hazretleri, (Teravih namazı müekked sünnettir. Hazret-i Ömer, teravihin 20 rekât olarak cemaatle kılınmasını kendiliğinden ortaya çıkarmadı. O, elindeki sağlam esasa, yani Resulullah’ın sünnetine dayanarak emretti)buyuruyor. (El-İhtiyar)
Resulullah “sallallahü aleyhi ve sellem” teravihi hiç kılmasa bile, Hulefa-i raşidin’in yani dört halifenin kılması, sünnet olması için kâfidir. Hadis-i şerifte, (Sünnetime ve Hulefa-i raşidin’in sünnetine sımsıkı sarılın) buyuruldu. (Buharî)
Teravihin cemaatle kılınması, sünnet-i kifâyedir. Yani bir mahallede cemaatle kılınınca, diğerleri evde kılsa da, sünnet ifa edilmiş olur. (Nimet-i İslam)
Erkeklerin camide cemaatle namaz kılmalarının, evde kıldıkları namazdan 27 derece daha fazla sevab olduğu, kadınların ise, evde namaz kılmalarının, camide namaz kılmalarından daha çok sevab olduğu hadis-i şeriflerle bildirilmiştir. Kadınlar, cemaatle namaz kılmak için camiye gidemez.
Kadınların, beş vakit namaz için veya cuma, teravih ve bayram namazları için, camiye gitmeleri caiz değildir. (Redd-ül-muhtar)
Teravih namazı iki veya dört rekâtta bir selam verilerek kılınır, fakat iki rekâtta bir selam vermek daha iyidir. Teravih namazını on rekâtta bir selam vererek iki selamla bitirmek mekruhtur. Şâfiî’de ise hiç sahih olmaz. Teravih, vitirden önce kılınır. Vitirden sonra da kılmak caizdir. Ta’dil-i erkân, Hanefî’de vacib, Şâfiî’de ise farzdır. Bunun için ta’dil-i erkâna riayet etmeli, teravihi hızlı kılmamalı.
Sual: Teravihi kılamazsak kazası gerekir mi?
CEVAP
Kılınamayan teravih namazının kazası gerekmez.
Teravihi yalnız kılmak
Sual: Yatsıyı cemaatle kılan, teravihi yalnız, vitri de cemaatle kılabilir mi?
CEVAP
Kılabilir, hatta teravihi kılmasa da, farzı kılmış olduğu imama uyarak vitri kılabilir. İmamla birlikte yatsının farzı kılınsa, sonra imam gitse, cemaatten biri imam olup teravihi ve vitri kıldırsa sahih olur. Birkaç kişi camiye girince, yatsının farzının kılınmış olduğunu görseler, biri imam olup yatsının farzını kıldırsa ve teravih kıldıran imama uysalar, vitri de bu imamla kılsalar sahih olur.
Bir özrü sebebiyle camiye gidemeyen, teravihi evde yalnız başına kılabilir. Hanımı, annesi ve kızıyla da cemaat yapıp kılabilir, fakat imamın itikadı düzgünse ve sünnete de uygun kıldırıyorsa, erkekler camiye gitmelidir.
Sual: Bir özrü sebebiyle camiye gidemeyen kimse, teravihi evde hanımı, annesi ve kızı ile de cemaat yapıp kılabilir mi?
CEVAP
Evet kılabilir.
Sual: Bazı imamlar tadil-i erkâna riayet etmeyerek teravihi hızlı kıldırıyor. Böyle kıldırmaları sahih oluyor mu?
CEVAP
Hanefi’de tadil-i erkân vaciptir. Vaciplerinden biri kasten terk edilerek kılınan namazı tekrar kılmak vaciptir. Unutularak vacib terk edilirse, secde-i sehv gerekir. Tadil-i erkân Şafii’deyse farzdır. Farz terk edilince namaz hiç sahih olmaz. Teravih de olsa, sahih olmayacak kadar hızlı kılmak caiz olmaz.
Sual: Yatsı namazını kıldıktan sonra vitri kılıp, gece sahura kalkınca da teravihi kılmak caiz mi? Yani herhangi bir sebeple vitri teravihten önce kılmakta mahzur var mı?
CEVAP
Teravih, vitirden önce kılınır. Vitirden sonra da kılmak caizdir.
Sual: Teravihte her dört rekat kılındıktan sonra neler okunur?
CEVAP
Dört rekat kılacak kadar oturulup, salevat-ı şerife veya tesbih veya Kur'an okumak sünnettir. İki rekat arasında oturulmaz. Bazı yerlerde “sallû alâ Muhammed” deniyor. Bu ifade, (Muhammed aleyhisselama salevat getirin) demektir. Böyle söylemeyip, (Allahümme salli alâ Muhammed) demeli Elbette daha uzun olanlarını söylemek daha iyidir.
Sual: Teravihte koro halinde okunan salevat-ı şerifler caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Şafii mezhebindeyim. Bizim mezhebimize göre, kazası olan kimsenin vaktin sünnetlerini, teravih ve vitir gibi sünnet namazları kılması haram oluyor. Hanefiler teravih kılarken, biz imama uyup kaza kılabilir miyiz?
CEVAP
Şafii mezhebinde sünnet kılana da uyup kaza kılmak mümkündür. İmam dört rekatta bir selam veriyorsa, ilk kazaya kalmış öğle veya ikindi veya yatsının farzına niyet edip kaza kılmak mümkündür. İmam iki rekatta bir selam veriyorsa, hep sabah namazının farzını kaza etmesi daha kolay olur. Hanefi’de ise kaza kılan, teravih kıldıran imama uyamaz.
Sual: Kadın imamın, kadınlara teravih kıldırması sahih midir?
CEVAP
Kadının kadınlara imam olması tahrimen mekruhtur. Tahrimen mekruh, harama yakın demektir. Mekruh olan namaz sahih olursa da kabul olmaz, yani sevap verilmez. (Redd-ül Muhtar)
Şafii’de kadının kadına imam olması caizdir. Maliki’de ise sahih değildir. (Tenvir, Mizan)
Sual: Teravih namazını kılarken mesbuk olunur mu? Dört rekatta bir selam verilirken, ikinci dört rekatın dördüncü rekatına yetişen teravihi nasıl tamamlar?
CEVAP
Teravih kılarken mesbuk olunur. Dördüncü rekatına yetişirse, hemen durmamalı, imamın bitirmesini beklemelidir. Baştan başlamalıdır. Dördüncü rekatına yetişince kalkıp üç rekat daha kılması gerekir. Sonra, ikinci dört rekata da yetişemez, hep böyle gider. Yani teravih bitene kadar hep mesbuk olur. Eğer ilk dörde hiç uymazsa, mesbuk olmaz, kalan dört rekatı vitirden sonra kılar.
Sual: Ramazanda cemaatle teravih kılan kimse kazaya kalmış namazlarına niyet etse caiz olur mu?
CEVAP
Caiz olmaz.
Sual: Ramazanda Şafii imam, Hanefilere teravih ve vitir kıldırabilir mi?
CEVAP
Evet kıldırabilir. Şafii’de teravih namazında iki rekatta bir selam verilir. Hanefi’de ise, iki rekatta bir selam vermek daha efdaldir. Bu bakımdan teravih kılarken Şafii imama uymakta hiçbir mahzur yoktur.
Sual: Vitir kılarken iki rekatta bir selam veren Şafii imama uymak caiz midir?
CEVAP
Şafiilerin üç rekat kılıp selam vermeleri de caizdir. Şafii imam, iki rekatın sonunda selam verirse, Hanefiler uyamaz. Fakat aynen Hanefi gibi üç kılarsa, Hanefilerin ona uymalarında mahzur yoktur. (T. Kulub, Redd-ül Muhtar)
Sual: Yatsının farzını cemaatle kılan beş on kişinin, başka bir mescide gidip, teravih kıldıran imama uyması caiz mi?
CEVAP
Evet.
Sual: Teravih namazını belirli rekatta kılmak şart mı? Mesela 20 rekat süresince bazen 4 rekat bazen de 2 rekat kılıp selam verme durumu olur mu?
CEVAP
Evet bazen dört ve bazen iki rekatta bir selam vermek de caizdir.
Sual: Kaza borcu olan kimsenin cemaatle kılınan teravih namazında teravih namazına mı yoksa kazaya kalan namazlarına mı niyet etmesi gerekir?
CEVAP
Cemaatle kılınan teravih namazında kazaya niyet edilmez. Cemaatle sadece aynı namazlar kaza edilir. Herkesin kazası ayrıdır.
Sual: Mescide geldiğinde teravih namazı kılınıyorsa o kimse yatsının ilk sünnetini ve yatsının farzını kıldıktan sonra mı teravih için cemaate uyması gerekir? Yoksa hemen mi cemaate uyması gerekir? Cemaate uyduğunda eksik kalan rekatları nasıl tamamlamalı?
CEVAP
Yatsının farzını bir kenarda kılar. Sonra cemaate uyar. Yetiştiremediklerini vitirden sonra kendi başına kılar.
Sual: Farz borcumuz olduğu için teravih yerine kaza namazı kılınca, teravih de kılınmış olur mu?
CEVAP
Gece bir günlük kaza kılınınca teravih de kılınmış olur, ama kaza kılarken teravihe de niyet edilirse niyet sevabına da kavuşulmuş olur.
Sual: Kazaya da niyet ederek teravih namazını evde birkaç kişi ile cemaatle kılmak caiz mi?
CEVAP
Kaza namazı, aynı namazlar olmadığı için cemaatle kılınmaz. Hepsi aynı kazayı yapsa olur.
Sual: Cemaat ile teravihe katılan ama kaza namazı kılan bir kimse, teravih namazının aralarında kamet getirmeye vakit bulamaz. Kametsiz kılmak uygun olur mu?
CEVAP
Teravih kılınırken kazaya niyet edilmez. Evde kaza namazı kılmalıdır. Kazayı kılarken teravihe de niyet edilir.
Sual: Teravihe ilk başlarken, imamın ikişer ikişer mi yoksa dörder mi kıldıracağını bilmiyoruz. İki mi, yoksa dört rekat olarak mı niyet edeceğiz?
CEVAP
Sadece teravihe niyet edilir, imam kaç kıldırırsa kıldırsın, fark etmez.
Sual: Evde teravih yerine kaza kılarken aralarda teravih dualarını okusak olur mu?
CEVAP
Evet iyi olur.
Sual: Teravih kılarken en başta niyet etsek diğerlerinde niyet etmesek olur mu?
CEVAP
Olur.
Sual: Oruç tutamayanın da teravih kılması gerekir mi?
CEVAP
Evet gerekir.
Sual: Teravih namazını kazaya niyet ederek kılarken, toplam 20 rekat olması gerekir mi? Yani diyelim iki günlük kaza kılamaz mıyız? Teravih namazı sevabı alabilmek için niyet nasıl olmalıdır?
CEVAP
Bir günlük kaza namazı kılarken teravihe de niyet edilirse hem kaza hem de teravih kılınmış olur. İki günlük kaza kılınırsa daha iyidir. Kaza namazı ne kadar çok kılınırsa sevabı o kadar çok olur.
Sual: İmam ve cemaat de kazaya niyet ederek, evde cemaatle teravih kılabilir mi?
CEVAP
Aynı namazlar kazaya kalmışsa olur. Fakat bunu denk getirmek çok zordur. Onun için ayrı ayrı kılmak gerekir.
Sual: Şafii’de teravih namazında rekatlar kaçar kaçar kılınır?
CEVAP
İkişer ikişer kılınır.
Sual: Kaza borcu olmayan, evde yalnız başına kılarken teravihe mi yoksa kazaya mı niyetlenmelidir?
CEVAP
İkisine de niyetlenmesi iyi olur.
Sual: Kaza borcu olan teravih kılabilir mi? Şafii’de de aynı mıdır?
CEVAP
Kaza borcu varsa teravih kılamaz. Evet, Şafii’de de aynıdır.
Sual: 10 senelik kaza namazı borcum var. Teravih namazı kılabilir miyim?
CEVAP
Kazası olan nafile namaz ve sünnet kılamaz. Teravih namazı da sünnettir. Onun yerine kaza kılmak gerekir. Kaza namazını kılarken teravihe de niyet edilir.
Sual: Teravih namazı 20 rekat olmasına rağmen bazıları daha az kılınsa veya hiç kılınmasa da olur diyorlar. Bu doğru mu?
CEVAP
Sünnet olanı 20 rekattır. Az kılan az sevab kazanır. Tam kılan çok sevab kazanır. Hiç kılınmasa büyük sevabdan mahrum kalınır. Çünkü hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ramazanda inanarak ve sevabını umarak teravih namazı kılanın günahları affolur.) [Nesai]
Sual: Teravih kılmayan, yatsıyı kıldığı imamla vitri kılabilir mi?
CEVAP
Evet kılabilir. İmam da teravih kılmasa, yine yatsı ile vitri cemaatle kıldırabilir.
Sual: Vitri kılarken Kunut duası, Ramazanda açıktan mı okunur?
CEVAP
Kunut duası her zaman gizli okunur.
Sual: Teravih namazına kalkarken ve teravih bitince hangi dualar okunur?
CEVAP
Teravih namazına kalkarken okunacak dua:
Sübhane zil mülki vel melekût. Sübhane zil izzeti vel azameti vel celali vel cemali vel ceberût. Sübhanel melikil mevcûd. Sübhanel melikil ma’bûd. Sübhanel melikil hayyillezi la yenamü ve la yemût. Sübbûhun kuddûsün Rabbüna ve Rabbül melaiketi verrûh. Merhaben, merhaben, merhaba ya şehre Ramezan. Merhaben, merhaben merhaba ya şehrel-bereketi vel gufran. Merhaben, merhaben, merhaba ya şehret-tesbihi vet-tehlili vez-zikri ve tilavet-il Kur’an. Evvelühû, ahiruhû, zahiruhû, batınühû ya men la ilahe illa hû.
Not: Ramazanın onbeşinden sonra, merhaben, merhaben... yerine elveda, elveda... denir
Teravih bitince okunacak dua:
Allahümme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala Âli seyyidina Muhammed. Biadedi külli dain ve devain ve barik ve sellim aleyhi ve aleyhim kesira. Üç defa okunur ve üçüncüsünde (kesira) yerine (kesiran kesira) denir. Ya Hannan, ya Mennan, ya Deyyan, ya Burhan. Ya Zel-fadlı vel-ihsan nercül-afve vel gufran. Vec’al-na min utekai şehri Ramezan bi hurmetil Kur’an.
Sual: Teravihte okunan duaların Türkçeleri nasıldır?
CEVAP
Sübhâne zil-mülki vel-melekût.
Görülen, görünmeyen, bilinen, bilinmeyen bütün mahlukatın sahibi olan [Rabbimiz] her türlü noksanlıktan uzaktır.
Sübhâne zil-ızzeti vel-azameti vel cemâli vel-celâli vel-ceberût.
İzzet, azamet, cemal, celal ve ceberut sıfatların sahibi olan [Rabbimiz] her türlü noksanlıktan uzaktır.
Sübhân-el melikil mevcûd. Sübhân-el melik-il ma'bûd.
Varlığı lazım olan her şeyin sahibi olan [Rabbimiz] her türlü noksanlıktan uzaktır. Her şeye gücü yeten mabudu her türlü eksikliklerden tenzih ederim.
Sübhân-el melikil hayy-illezî lâ yenâmü ve lâ yemût.
Her şeye gücü yeten, uyumayan ve ölmeyen devamlı hayat sahibini [Rabbimizi] tenzih ederim.
Sübbûhun, kuddûsun, Rabbünâ ve Rabb-ül melâiketi ver-rûh.
Bizim ve Meleklerin ve Cebrail’in rabbi, noksan sıfatlardan münezzeh ve kemal sıfatlarla muttasıftır.
Merhaba, merhaba, merhaba, ya şehre Ramazan.
Ramazan ayı hoş geldin, gelişine çok sevindik.
Merhaba, merhaba, merhaba ya şehr-el bereketi vel-gufrân.
Ey bereket bolluk ve mağfiret af ayı hoş geldin, hoş geldin.
Merhaba, merhaba, merhaba ya şehr-et tesbîhi vet-tehlîli vez-zikri ve tilâvet-il Kur'an.
Hoş geldin hoş geldin hoş geldin ey tesbih, tehlil, zikir ve Kur'an okuma ayı.
Evvelühû, âhiruhû, zâhiruhû, bâtınühû ya men lâ ilâhe illâ hû.
Kendisinden başka ibadete layık ilah bulunmayan rabbimiz, evveldir, ahirdir, batındır ve zahirdir
Allahümme salli alâ Muhammed.
Allah’ım Muhammed aleyhisselama salatü selam olsun.
Teravih aralarında, her dört rekatın sonunda okunacak salevat:
(Allahümme salli alâ seyyidinâ Muhammedin ve alâ âli seyyidinâ Muhammedin biadedi külli dâin ve devâin ve bârik ve sellim aleyhi ve aleyhim kesîrâ.)
Allah’ım, seyyidimiz Muhammed aleyhisselama, Onun yakınlarına bütün dert ve derman sayısınca çok salat, selam ve bereket ihsan eyle
Teravih namazı tamamlandıktan sonra okunacak dua:
Ya hannân, ya mennân, ya deyyân, ya bürhân,
Ey merhameti acıması çok olan, ey ihsanı, nimeti bol olan, ey insanları hesaba çeken onları inanç ve amelleriyle mükafatlandıran, ey varlığını birliğini gösteren delilleri yaratan.
Ya zel-fadlı vel-ihsân, nerc-ül afve vel-gufrân,
Ey lütfu ve ihsanı bol olan [Rabbimiz], affını ve bağışlamanı dileriz.
Vec'al-nâ min utekâi şehr-i ramezan bi-hürmet-il Kur'an.
Kur’an-ı kerim hürmetine bizi Ramazan ayında ateşten [Cehennemden] azat edilenlerden eyle.
Kaza ve teravih
Sual: Kaza namazı borcumuz yok. Buna rağmen, sünnetleri kılarken kaza namazına da niyet ediyoruz. Olur ya bir kaza namazımız varsa onun yerine geçer. Yoksa zaten, farz yanında bir namaz kılmakla sünneti işlemiş oluyoruz. Ayrıca sünnet kılmaya dediğimiz için sünnet sevabı da alıyoruz. Evde iken, vaktin sünnetlerinde olduğu gibi, kazası olmayan, akşam ve vitrin kazasını kılarken teravihe de niyet edebilir mi? Dört rekatlı farzların üçüncü ve dördüncü rekatında zammı sure okuması gerekir mi?
CEVAP
Kazası olmayan vaktin sünnetlerinde olduğu gibi, akşam ve vitrin kazasını kılarken teravihe de niyet edebilir. Dört rekatlı farzların üçüncü ve dördüncü rekatında zammı sure okuması gerekmez, okusa da mahzuru olmaz. Kaza namazı borcu olmayan kimseler, iki kişi bile olsalar muhakkak cemaatle teravih kılmalıdır. Herhangi bir sebeple Camiye gidemeyen ve cemaat de bulamayan, o zaman kaza kılarken teravihe niyet edebilir.
Şafiilerin teravih kılmaması
Sual: Şâfiî mezhebindeki bazı kimseler, (Kaza borcumuz var, kazası olan kimse sünnet olan teravihi kılamaz) diyerek teravih kılmıyorlar. Yatsının farzını kıldıktan sonra hemen çıkıp, kahvede oyun oynayarak dedikoduya sebep oluyorlar. Kazası olan Şafiiler teravih kılamaz mı?
CEVAP
Kazası olan Şâfiî, sünnet ve nafile kılamaz, ama kazası varsa, kahvede oyun oynamak yerine kazasını kılması farzdır. Şâfiî'de farz kılan, sünnet kılana da uyabilir. Yani teravih kıldıran imama uyarak kaza kılabilirler. Böylece teravihi de kılmış olurlar. Hanefi'de böyle kılmak caiz değildir.
Teravihte birinci oturuş
Sual: Teravih namazında birinci oturuş farz olduğuna göre, teravih namazını dört rekâtta bir selam vererek kılarken, imam oturmayı unutup 3. rekâta kalksa, hemen oturmayı da bilemese veya unutsa, sonunda secde-i sehv yapsa, namaz sahih olur mu?
CEVAP
Evet, sahih olur. Teravih de, nafile namazdır. Nafile namazlarda, her iki rekatta bir oturmak farzdır, fakat yanılarak ilk oturuşu terk ederse, secde-i sehv yaparak namazına devam etmesi, istihsanen caiz görülmüştür. (Hulasa)
İstihsan, müctehid âlimlerin, açık olan hükmü değil de, insanların işine yarayan faydalı yönünü bulup çıkarmayı esas aldığı ictihad şeklidir.
Teravih kılarken
Sual: Teravih namazını dörder rekât olarak kılarken, Felak ve Nas sûrelerini ilk iki rekâtta, Fil ve Kureyş sûrelerini diğer iki rekâtta zamm-ı sûre olarak okumak caiz olur mu?
CEVAP
Nafilelerde her iki rekât müstakil bir namaz sayılır. Teravih sünneti de, nafile namaz demektir. Üçüncü rekâtlarında ikinci rekâtlardan önceki sûreyi okumak mekruh olmazsa da, bunu âdet edinmenin mekruh olduğunu bildiren âlimler de vardır. Bu bakımdan, üçüncü rekâtlarda ikinci rekâtlardan önceki sûreleri okumamalıdır.
Teravih kılarken
Sual: Teravihte her dört rekât veya iki rekât kılındıktan sonra neler okunur?
CEVAP
Teravih, terviha kelimesinin çoğuludur. Terviha, istirahat oturuşudur, yani dinlenmek için oturmak demektir. Her dört rekâttan sonra oturulduğu için bu namaza teravih denilmiştir. İki rekât arasında oturulmaz. Dört rekât arasında, dört rekât kılacak zaman kadar oturup, salevat-ı şerife getirmek, tesbih veya Kur'an okumak sünnettir. (Redd-ül-muhtar)
Bu aralarda ilahi de okunabilir. Bu bakımdan ilahiler okunarak kılınan Enderun usulü denilen teravih namazı da caizdir. Ama Kur’an-ı kerimi teganni ile okumak caiz olmaz. Bu hususta fıkıh kitaplarında deniyor ki:
Kur’an-ı kerim okunursa teganni ile okumamalıdır, çünkü Kur’an-ı kerimi nağme ile yani sesi musiki perdelerine uydurarak okumak, harfleri bozmazsa mekruh olur. Fâsıkların nağmelerine benzemek olur. Eğer harfler değişirse, haramdır. Okuması mekruh olan bir şeyi dinlemek de mekruhtur. Okuması haram olan şeyi, dinlemek de haramdır. Teganni ile okuyan bir imam arkasında kılınan namazın iadesi, tekrar kılınması lazımdır. (Halebî-yi sagir)
Teravihin vakti
Sual: Teravih ne zamana kadar kılınabilir?
CEVAP
Teravih, yatsı kılındıktan sonra, imsak vaktine kadar, vitirden önce de, sonra da kılınabilir. (Hindiyye)
Farzı yalnız kılsa da
Sual: Cemaate yetişemeyip yatsı namazını yalnız kılmış olan kimse, teravihi cemaatle kılabilir mi?
CEVAP
Evet, kılabilir.
Teravihi başka imamla kılmak
Sual: Camide iki imamımız var. Biri yatsının farzını kıldırıyor, öteki de teravihi kıldırıyor. Böyle teravih kılınması caiz midir?
CEVAP
Evet, caizdir.
Vitri kılmak
Sual: Teravihi cemaatle kılamayan, farzı kıldığı imamla vitri kılabilir mi?
CEVAP
Evet, kılabilir.
Tek niyetle teravih
Sual: Ben, geçen ramazanda, teravihin başında niyet ettim, sonra niyet etmeden teravih kılmak üzere imama uydum. Bir arkadaş, (Namazda niyet farzdır. Ramazanın başında oruca niyet edip diğer günler niyet edilmezse oruç tutulmuş olmadığı gibi, imama her uyuşta teravih kılmaya niyet edilmedikçe teravih sahih olmaz) dedi. Benim kıldığım teravihler sahih olmadı mı?
CEVAP
Arkadaşınızın dediği doğrudur. Niyet farzdır. Niyetsiz namaz olmaz. Fakat teravih kılmak niyetiyle imama uymak niyettir. Teravih kılmak için imama uymaktasınız. Bu niyettir, dille söylemek gerekmez. Hattâ namazda niyeti dil ile söylemek bid’attir. Kalble niyetinde şüphe eden vesveseli kimseler için kalble niyetin yanı sıra, dille de niyete izin verilmiştir.
Oruçta da niyet farzdır. Bir kimse ramazanda sahura kalkıp yemeğini yese, imsak vakti olmadan su içme, ilacını alma gibi bir düşüncede olsa yine, oruca niyet etmiş olur. Sahura oruç tutmak niyetiyle kalkıyor, yemeği o niyetle yiyor. Bunlar niyet olduğu için, oruç da sahih oluyor. Teravih kılmak niyetiyle imama uyan da, niyet etmiş oluyor. Her seferinde dille niyet etmesi gerekmiyor.
Teravih kılarken
Sual: Teravih namazını dörder rekât olarak kılarken, Felak ve Nassûrelerini ilk iki rekâtta, Fil ve Kureyş sûrelerini diğer iki rekâtta zamm-ı sûre olarak okumak caiz olur mu?
CEVAP
Nâfilelerde her iki rekât müstakil bir namaz sayılır. Teravih sünneti de, nâfile namazdır. Üçüncü rekâtlarında ikinci rekâtlardan önceki sûreyi okumak mekruh olmaz. Ama bunu âdet edinmenin yani her zaman böyle okumanın mekruh olduğunu bildiren âlimler de vardır. Bu bakımdan, üçüncü rekâtlarda ikinci rekâtlardan önceki sûreleri okumamak iyi olur..
|
Teravih kılarken
|
06.10.2014
Sual: Teravih namazını dörder rekât olarak kılarken, Felak ve Nassûrelerini ilk iki rekâtta, Fil ve Kureyş sûrelerini diğer iki rekâtta zamm-ı sûre olarak okumak caiz olur mu?
CEVAP
Nâfilelerde her iki rekât müstakil bir namaz sayılır. Teravih sünneti de, nâfile namazdır. Üçüncü rekâtlarında ikinci rekâtlardan önceki sûreyi okumak mekruh olmaz. Ama bunu âdet edinmenin yani her zaman böyle okumanın mekruh olduğunu bildiren âlimler de vardır. Bu bakımdan, üçüncü rekâtlarda ikinci rekâtlardan önceki sûreleri okumamak iyi olur.
.
|
Teravihi cemaatle kılmak sünnettir
|
13.06.2015
Sual: Bir İbni Sebeci, Hazret-i Ömer’e iftira ederek, ( Allah Resulü sünnet namazları hiçbir zaman cemaatle kılmadı ve başkalarını da bundan men etti. Buna rağmen Ömer bunu uyguladı ve sünnetleştirdi. Sünnîler, Ömer’in sünnetini yapıyorlar) diyor. Bu yanlış değil mi?
CEVAP
Elbette yanlıştır. Dikkat edilirse, (Allah resulünün men etmesine rağmen bunu uyguladı ve sünnetleştirdi) diyerek, sinsi bir şekilde Hazret-i Ömer’e iftira ediyor. Allah resulüne itiraz eden, men etmesine rağmen bunu yapan kâfir olur. Bunların iftiraları, kendileri gibi ne kadar iğrençtir!
Peygamber efendimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, teravihi hiç kılmamış olsaydı bile, Hulefa-i raşidinin kılması, sünnet olması için elbette kâfidir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Sünnetime ve hulefa-i raşidinin sünnetine sımsıkı sarılın!)[Buhârî]
Hâlbuki Peygamber efendimiz, birkaç gün teravihi cemaatle kıldırdı, daha sonra evinde kıldı. Sebebi sual edildiğinde buyurdu ki:
(Teravih namazının size farz olacağından korktuğum için evden çıkmadım.) [Buhârî]
Peygamber efendimiz, teravihi, 8, 12 ve 20 rekât olarak da kıldı. 8 ve 12 rekâtı cemaatle kıldı, evinde de yirmi rekâta tamamladı. İbni Abbas hazretleri bildiriyor ki: Resulullah, yatsıdan sonra, vitirden önce, 20 rekât namaz kılıp buyurdu ki:
(Ramazanda 20 rekât teravih namazı kılanın, 20 bin günahı affolur.) [İbni Ebi Şeybe]
İmam-ı a’zam hazretleri buyuruyor ki:
(Teravih namazı sünnet-i müekkededir. Hazret-i Ömer, teravih namazının 20 rekât olarak cemaatle kılınmasını kendiliğinden ortaya çıkarmadı, bid’at de işlemedi. O, elindeki sağlam esasa, yani Resulullah’ın sünnetine dayanarak emretti.) [El-İhtiyar]
Teravihin 20 rekât oluşu ve cemaatle kılınması, hadis-i şerifle bildirilmiştir. Sünnet olduğu Eshab-ı kiramın icmaı ile sabittir. (Merakıl-felah şerhi)
Teravihin 20 rekât olduğuna inanmayanın sapık olduğu (Nur-ül-izah)şerhinde de yazılıdır. Hazret-i Ömer’in Eshab-ı kiramla 20 rekât teravih namazı kıldığı Peygamber efendimize bildirilince, Cebrail aleyhisselam gelip, dedi ki:
(Allahü teâlâ, Ömer’in ve Eshabının bu ibadetini kabul eyledi.) [E. Vaizin]
Teravihin cemaatle kılınması sünnet-i kifâyedir. Yani bir mahallede cemaatle kılınınca, diğerleri evde kılsa, sünnet ifa edilmiş olur. (Nimet-i İslam)
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
ERRAHMANDE
Teravih Namazı
Teravih namazı sünnet-i müekkededir
Peygamber efendimiz, 3-4 gün teravihi cemaatle kıldırmış, daha sonra evden çıkmamıştır. Sebebi sorulunca, (Teravih namazının size farz olacağından korktuğum için evden çıkmadım) buyurmuştur. [Buhâri] Teravihin yirmi rekat oluşu ve cemaatle kılınması hadis-i şerifle bildirilmiştir. Sünnet olduğu Eshab-ı kiramın İcmaı ile sabittir. (Merâkıl-felâh şerhi)
Peygamber efendimiz, teravihi, 8, 12 ve 20 rekat olarak da kılmıştır. İbni Abbas hazretleri bildiriyor ki, Resulullah, yatsıdan sonra, vitirden önce, 20 rekat namaz kıldıktan sonra,(Ramazanda 20 rekat teravih namazı kılanın, yirmi bin günahı affolur) buyurdu. (İ.E. Şeybe)
Teravihin yirmi rekat olduğuna inanmayanın sapık olduğu (Nur-ül-izah) şerhinde de yazılıdır
İmam-ı a’zam hazretleri, (Teravih namazı sünnet-i müekkededir. Hz. Ömer, teravihin 20 rekat olarak cemaatle kılınmasını kendiliğinden ortaya çıkarmamıştır. O, elindeki sağlam esasa, yani Resulullahın sünnetine dayanarak emretmiştir) buyuruyor. (El-İhtiyar)
Peygamber efendimiz, teravihi hiç kılmasa bile hulefa-i raşidinin kılması, sünnet olması için kâfidir. Hadis-i şerifte, (Sünnetime ve hulefa-i raşidinin sünnetine sımsıkı sarılın!)buyuruldu. [Buhâri]
Teravihin cemaatle kılınması Sünnet-i kifaye’dir. Yani bir mahallede cemaatle kılınınca, diğerleri evde kılsa, sünnet ifa edilmiş olur. (Nimet-i İslâm)
Erkeklerin camide cemaatle namaz kılmalarının, evde kıldıkları namazdan 27 derece daha fazla sevap olduğu, kadınların ise, evde namaz kılmalarının, camide namaz kılmalarından daha çok sevap olduğu hadis-i şeriflerle bildirilmiştir. Kadınlar, zaruretsiz camiye gidemez. Çünkü Redd-ül-muhtar’da buyuruluyor ki: (Genç ve yaşlı kadınların 5 vakit namaza, Cuma ve bayram namazları için, vaaz dinlemek için camiye gitmeleri caiz değildir. Eskiden, yalnız çok yaşlı kadınların, akşam ve yatsı namazına gitmesine izin verilmiş idi ise de, şimdi bunların da gitmesi caiz değildir.) [İmamlık bahsi] [Bu hüküm, adı geçen kitabın Türkçe tercümesinin c.2, s.420 dedir.]
Teravih namazı iki veya dört rekatta bir selam vererek kılınır. Fakat iki rekatta bir selam vermek daha iyidir. Teravih namazını on rekatta bir selam vererek iki selamla bitirmek caiz, fakat mekruhtur. Şafii’de ise hiç sahih olmaz. Teravih, vitirden önce kılınır. Vitirden sonra da kılmak caizdir. Kılınamayan teravih namazının kazası gerekmez
Yatsıyı cemaatle kılan, teravihi yalnız, vitri de cemaatle kılsa mahzuru olmaz. Hatta teravihi kılmasa da, farzı kılmış olduğu imama uyarak vitri kılabilir.
İmamla birlikte yatsının farzı kılınsa, sonra imam gitse, cemaatten biri imam olup teravihi ve vitri kıldırsa sahih olur.
Birkaç kişi camiye girince, yatsının farzının kılınmış olduğunu görseler, biri imam olup yatsının farzını kıldırsa ve teravih kıldıran imama uysalar vitri de bu imamla kılsalar sahih olur.
Bir özrü sebebiyle camiye gidemeyen kimse, teravihi evde yalnız başına kılabilir. Hanımı, anası ve kızı ile de cemaat yapıp kılabilir. Fakat imam, sünnete uygun kıldırıyorsa, erkekler camiye gitmelidir.
Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ramazan ayında inanarak ve sevabını umarak teravih namazı kılanın, günahları affolur.) [Nesâi]
Bazı imamlar tadil-i erkana riayet etmeyerek teravihi hızlı kıldırıyor. Halbuki Hanefi’de tadil-i erkan vaciptir. Vaciplerinden biri kasten terk edilerek kılınan namazı tekrar kılmak vaciptir. Unutularak vacip terk edilirse, secde-i sehv gerekir. Tadil-i erkan, Şafii’de ise farzdır. Farz terk edilince namaz sahih olmaz. Teravih de olsa, sahih olmayacak kadar hızlı kılmak caiz olmaz.
Teravih namazı ile ilgili çeşitli sualler
Yatsı namazını kıldıktan sonra vitri kılıp, gece sahura kalkınca da teravihi kılmak caiz mi? Yani herhangi bir sebeple vitri teravihten önce kılmakta mahzur var mı?
CEVAP
Teravih, vitirden önce kılınır. Vitirden sonra da kılmak caizdir.
Teravihte her dört rekat kılındıktan sonra neler okunur?
CEVAP
Dört rekat kılacak kadar oturulup, salevat-ı şerife veya tesbih veya Kur'an okumak sünnettir. İki rekat arasında oturulmaz. Bazı yerlerde “sallû alâ Muhammed” deniyor. Bu ifâde, (Muhammed aleyhisselama salevat getirin) demektir. Böyle söylemeyip, (Allahümme salli alâ Muhammed) demeli Elbette daha uzun olanlarını söylemek daha iyidir.
Teravihte koro halinde okunan salevat-ı şerifeler caiz mi?
CEVAP
Evet.
Şafii mezhebindeyim. Bizim mezhebimize göre, kazası olan kimsenin vaktin sünnetlerini, teravih ve vitir gibi sünnet namazları kılması haram oluyor. Hanefiler teravih kılarken, biz imama uyup kaza kılabilir miyiz?
CEVAP
Şafii mezhebinde sünnet kılana da uyup kaza kılmak mümkündür. İmam dört rekatta bir selam veriyorsa, ilk kazaya kalmış öğle veya ikindi veya yatsının farzına niyet edip kaza kılmak mümkündür. İmam iki rekatta bir selam veriyorsa, hep sabah namazının farzını kaza etmesi daha kolay olur. Hanefide ise kaza kılan, teravih kıldıran imama uyamaz.
Kadın imamın, kadınlara teravih kıldırması sahih midir?
CEVAP
Kadının kadınlara imam olması tahrimen mekruhtur. Tahrimen mekruh, harama yakın demektir. Mekruh olan namaz sahih olursa da kabul olmaz, yani sevap verilmez. (R.Muhtar)
Şafii'de kadının kadına imam olması caizdir. Malikide ise sahih değildir. (Tenvir, Mizan)
Teravih namazını kılarken mesbuk olunur mu? Dört rekatta bir selam verilirken, ikinci dört rekatın dördüncü rekatına yetişen teravihi nasıl tamamlar?
CEVAP
Teravih kılarken mesbuk olunur. Dördüncü rekatına yetişirse, hemen durmamalı, imamın bitirmesini beklemelidir. Baştan başlamalıdır. Dördüncü rekatına yetişince kalkıp üç rekat daha kılması gerekir. Sonra, ikinci dört rekata da yetişemez, hep böyle gider. Yani teravih bitene kadar hep mesbuk olur. Eğer ilk dörde hiç uymazsa, mesbuk olmaz, kalan dört rekatı vitirden sonra kılar.
Teravihte (4 rekatta selam verirken) namaz surelerini sırayla okurken, Kuleuzülerden sonra Elemtere ve Liilafi okunur mu?
CEVAP
Okumamalı.
Ramazanda cemaatle teravih kılan kimse kazaya kalmış namazlarına niyet etse caiz olur mu?
CEVAP
Caiz olmaz.
Ramazanda Şafii imam, Hanefilere teravih ve vitir kıldırabilir mi?
CEVAP
Evet kıldırabilir. Şafii de teravih namazında iki rekatta bir selam verilir. Hanefi'de ise, iki rekatta bir selam vermek daha efdaldir. Bu bakımdan teravih kılarken Şafii imama uymakta hiç bir mahzur yoktur.
Şafiiler vitri kılarken iki rekatta bir selam verirler. Ayrıca bir rekat daha kılarlar. Üç rekat kılıp selam vermeleri de caizdir. Şafii imam, iki rekatın sonunda selam verirse, Hanefiler uyamaz. Fakat aynen Hanefi gibi üç kılarsa, Hanefilerin ona uymalarında mahzur yoktur. (T. Kulub, R. Muhtar)
Yatsının farzını cemaatle kılan beş on kişinin, başka bir mescide gidip, teravih kıldıran imama uyması caiz mi?
CEVAP
Evet.
Teravih namazını belirli rekatta kılmak şart mı? Mesela 20 rekat süresince bazen 4 rekat bazen de 2 rekat kılıp selam verme durumu olur mu?
CEVAP
İki rekatta bir selam vermek evladır, dört rekatta bir selam vermek de caizdir. Bazen dört ve bazen iki rekatta bir selam vermek de caizdir.
Kaza borcu olan kimsenin cemaatla kılınan teravih namazında teravih namazına mı yoksa kazaya kalan namazlarına mı niyet etmesi gerekir?
CEVAP
Cemaatle kılınan teravih namazında kazaya niyet edilmez. Cemaatle sadece aynı namazlar kaza edilir. Herkesin kazası ayrıdır.
Mescide geldiğinde teravih namazı kılınıyorsa o kimse yatsının ilk sünnetini ve yatsının farzını kıldıktan sonra mı teravih için cemaata uyması gerekir? Yoksa hemen mi cemaata uyması gerekir? Cemaata uyduğunda eksik kalan rekatları nasıl tamamlamalı?
CEVAP
Yatsının farzını bir kenarda kılar. Sonra cemaate uyar. Kalanları vitirden sonra kendi başına kılar.
Farz borcumuz olduğu için teravih namazı yerine kaza namazı kılınca, teravih de kılınmış olur mu?
CEVAP
Gece bir günlük kaza kılınınca teravih de kılınmış olur, ama kaza kılarken teravihe de niyet edilirse niyet sevabına da kavuşulmuş olur.
Bu halde iken kaza değil de teravih namazını evde bir kaç arkadaşımla cemaatle kılarsak mahzuru var mıdır?
CEVAP
Kaza namazı, aynı namazlar olmadığı için cemaatle kılınmaz.
Cemaat ile teravihe katılan ama kaza namazı kılan bir kimse, teravih namazının aralarında kamet getirmeye vakit bulamaz. Kametsiz kılmak uygun olur mu? Yoksa cemaate gitmemeli mi?
CEVAP
Teravih kılınırken kazaya niyet edilmez. Evde kaza namazı kılmalıdır. Kazayı kılarken teravihe de niyet edilir.
Teravihe ilk başlarken, imamın ikişer ikişer mi yoksa dörder mi kıldıracağını bilmiyoruz. Teravihin ilk bölümünün niyetini nasıl ve hangi namaza göre yapabiliriz?
CEVAP
Kaza kılınmaz. Teravih kılacaksak, o zaman da sadece teravihe niyet ederiz, imam kaç kıldırırsa kıldırsın, fark etmez.
Evde teravih yerine kaza kılarken aralarda teravih dualarını okusak olur mu?
CEVAP
Elbette okumak iyi olur.
Teravih kılarken en başta niyet etsek diğerlerinde niyet etmesek olur mu?
CEVAP
Olur.
Oruç tutamayanın da teravih kılması gerekir mi?
CEVAP
Evet gerekir.
Teravih namazını kazaya niyet ederek kılarken, toplam 20 rekat olması gerekir mi? Yani diyelim iki günlük kaza kılamaz mıyız? Teravih namazı sevabı alabilmek için niyet nasıl olmalıdır?
CEVAP
Bir günlük kaza namazı kılarken teravihe de niyet edilirse hem kaza hem de teravih kılınmış olur. İki günlük kaza kılınırsa daha iyidir. Kaza namazı ne kadar çok kılınırsa sevabı o kadar çok olur.
İmam ve cemaat de kazaya niyet ederek, evde cemaatle teravih kılabilir mi?
CEVAP
Aynı namazlar kazaya kalmışsa olur. Fakat bunu denk getirmek çok zordur. Onun için ayrı ayrı kılmak gerekir.
Şafide teravih namazında rekatlar kaçar kaçar kılınır?
CEVAP
İkişer ikişer kılınır.
Kaza borcu olmayanın evde yalnız başına kılarken teravihe mi yoksa kazaya mı niyetlenmesi iyi olur?
CEVAP
İkisine de niyetlenmesi iyi olur.
Kaza borcu olan teravih kılabilir mi? Şafide de aynı mıdır?
CEVAP
Kaza borcu varsa teravih kılabilir. Evet, Şafide de aynıdır.
Teravih namazı 20 rekat olmasına rağmen bazı yaşlı insanlardaki düşünce 20 rekatın zorunlu olmadığı, Allah rızası için ne kadar kılınırsa kâfidir diye bir düşünce yaygın doğru mu?
CEVAP
Sünnet olanı 20 rekattır. Az kılan az sevap kazanır, çok kılan çok.
Teravih kılmayan, yatsıyı kıldığı imamla vitri kılabilir mi?
CEVAP
Evet kılabilir. İmam da teravih kılmasa, yine yatsı ile vitri cemaatle kıldırabilir.
Teravih namazına kalkarken ve teravih bitince hangi dualar okunur?
CEVAP
Teravih namazına kalkarken okunacak dua:
Sübhane zil mülki vel melekût. Sübhane zil izzeti vel azameti vel celali vel cemali vel ceberût. Sübhanel melikil mevcûd. Sübhanel melikil ma’bûd. Sübhanel melikil hayyillezi la yenamü ve la yemût. Sübbûhun kuddûsün Rabbüna ve Rabbül melaiketi verrûh. Merhaben, merhaben, merhaba ya şehre Ramezan. Merhaben, merhaben merhaba ya şehrel-bereketi vel gufran. Merhaben, merhaben, merhaba ya şehret-tesbihi vet-tehlili vez-zikri ve tilavet-il Kur’an. Evvelühû, ahiruhû, zahiruhû, batınühû ya men la ilahe illa hüv.
Teravih bitince okunacak dua:
Allahümme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala Âli seyyidina Muhammed. Biadedi külli dain ve devain ve barik ve sellim aleyhi ve aleyhim kesira. Üç defa okunur ve üçüncüsünde (ve salli ve sellim ve barik aleyhi ve aleyhim kesiran kesira.) denir. Ya Hannan, ya Mennan, ya Deyyan, ya Burhan. Ya Zel-fadlı vel-ihsan nercül-afve vel gufran. Vec’alna min utekai şehri Ramezan bi hurmetil Kur’an.
.
|
İtikâf nedir, kadınlar nasıl yapar?
|
Sual: İtikâf nedir? Kadınlar evde itikâfa girebilir mi?
CEVAP
Ramazan ayının son on gününde, gece gündüz bir camide kapanıp ibadet etmeye, itikâf denir. Ramazan-ı şerifte itikâf, müekked sünnettir. Ancak itikâf, sünnet-i kifâye olduğu için bir mahallede birkaç kişi itikâfa girerse, diğerlerinin bu sünneti yapması gerekmez. İmkânı olanlar itikâfa girmeli. İtikâf eden, camide yiyip içer, yatar. Abdest için dışarı çıkabilir. Birkaç hadis-i şerif:
(İtikâfta olan, günahlardan uzaklaşır, her iyiliği işlemiş gibi sevaba kavuşur.) [İbni Mace]
(Bir devenin iki sağımı kadar itikâf eden, bir köle azat etmiş gibi sevab kazanır.) [Tenvir]
(Ramazanda on gün itikâf eden, iki defa [nafile] hac yapmış gibi sevab kazanır.) [Beyhekî]
(Allah rızası için bir gün itikâf, insanı Cehennemden çok uzaklaştırır.) [Taberanî]
Sünnet iki türlüdür: Sünnet-i hüda ve sünnet-i zevaid. Camide itikâf etmek, ezan okumak, ikamet getirmek ve cemaatle namaz kılmak sünnet-i hüdadır. Bunlar, İslam dininin şiarıdır. Bu ümmete mahsustur.(Hadikat-ün-nediyye)
Resulullah efendimiz, (Mirac gecesi, beşinci gökte, Osman’ın suretini gördüm. Bu mertebeye neyle eriştin, dedim. Mescitte itikâf etmekle diye cevap verdi) buyurdu. (M. Çihâr Yâr-i Güzin)
İtikâf; oruç, namaz gibi adak olunur. (Hastam iyi olursa, itikâfa gireceğim) denmez. (Hastam iyi olursa, Allah rızası için, şu kadar gün itikâfa gireceğim) demek adak olur. (S. Ebediyye)
İtikâf gibi başlı başına ibadet olan bir şeyi nezredenin, bunu yerine getirmesi gerekir. (Dürer)
Kadınlar camide itikâf yapmaz. Evdeyse şarta bağlıdır. Eğer mescid olarak kullandıkları bir oda varsa, o odada itikâfa girebilirler. Yemek yapmak, temizlik gibi ev işlerinin hiçbiri yapılmaz. Sadece ibadetle uğraşılır. Abdest gibi zaruri işleri yapmanın mahzuru olmaz. Ramazanın son on gününde olanı sünnet-i kifâyedir. Az itikâf da yapılabilir. Bir gün veya birkaç saat gibi... İtikâfa girenin oruçlu olması şarttır. Sadece Şâfiî’de oruçlu olma şartı yoktur. Diğer üç mezhepte oruçlu olmak şarttır. İmkânı olan kadınların evde itikâfa girmeleri, unutulmuş bu sünneti ihya etmeleri ve sünneti ihya etme sevabına kavuşmaları çok iyi olur.
|
.
|
İtikâf
|
İtikâf, camiye girip ibadetle meşgul olmak demektir. Ramazan-ı şerifte itikâf, sünnet-i müekkededir. Ancak itikâf, sünnet-i kifaye olduğu için bir mahallede birkaç kişi itikâfa girerse, diğerlerinden bu sünnet sakıt olur. Bu bakımdan imkanı olanlar itikâfa girmelidir!
İtikaf eden kimse camide yiyip içer, yatar. Abdest için dışarı çıkabilir.(Berika)
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İtikafta olan, günahlardan uzaklaşır, her iyiliği işlemiş gibi ecre kavuşur.) [İbni Mace]
(Bir devenin 2 sağımı kadar itikâf eden, bir köle azat etmiş gibi sevap kazanır.) [Tenvir]
(Ramazanda on gün itikâf eden, 2 defa [nafile] hac yapmış gibi sevap kazanır.) [Beyhekî]
|
|
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Peygamber Efendimiz'in (S.A.S) Hayatında İtikâfın Yeri ve Önemi
Doç. Dr. Kadir Paksoy
Istılahta, bir yerde bekleme, durma ve kendini bir şeye adama, vakfetme mânâsına gelen itikâf; akıl, bâliğ veya temyiz kudretine sahip bir Müslüman'ın namaz kılınan yahut ibadet yapılan bir mekânda ibadet niyetiyle bir süre bulunması demektir. İtikâf için belli bir süre (zaman) sınırlaması yoktur. Bu, kısa süreli olabileceği gibi, günleri, ayları hattâ yılları ve bütün bir ömrü kapsayacak hüviyette de olabilir.Şu hâlde Ramazan ayından başka zamanlarda da itikâf maksadıyla ibadet ve tâat ile meşgul olmanın genişliğini bilmekte fayda vardır. Nitekim bazı tarihî camilerimizin giriş kapısının üzerinde Arapça güzel bir hat ile نَوَيْتُ الْإِعْتِكَافَ لِلهِ تَعَالَى şeklinde hatırlatıcı ifadeler vardır. Bunun mânâsı, "Allah rızası için itikâfa niyet ettim." demektir. Esasen bununla, kişinin mescide namaz ve ibadet için girerken içeride bulunacağı süre zarfında itikâfa niyet etmesi, itikâf sevabına da nail olması hatırlatılmaktadır.İtikâfa giren kimseye "mu'tekif" veya "âkif" denir. İtikâf, Kur'an ve sünnetle sabittir. Kur'ân-ı Kerîm'de mealen: "Mescitlerde itikâfta bulunduğunuz sırada eşlerinize yaklaşmayın." (Bakara, 2/187) buyrulur. Diğer bazı âyetlerde itikâf ibadetinin daha önceki ümmetlerde de yapıldığına işaret edilmektedir: "Biz Beytullâh'ı insanlara sevap kazanmaları için toplanma ve güven yeri kıldık. Siz de Makam-ı İbrahim'i namazgâh edininiz! İbrahim ile İsmail'e de: 'Tavaf edenler, itikâfa girenler, rükû ve secde edenler için bu Evimi (Kabe'yi) tertemiz bulundurun!' diye emretmiştik." (Bakara, 2/125). Hz. Zekeriya ve Hz. Meryem'in anlatıldığı Âl-i İmran Sûresi'nin 35. ve devamındaki âyetlerde itikâfın geçmiş Peygamberler ve ümmetlerde de cari olduğu kaydedilmektedir.İtikâf; vacip, sünnet ve nafile olmak üzere üçe ayrılır. Vacip olan itikâf, adakta bulunan kimse için geçerlidir. Bu, en az bir gün olur ve gündüz oruçla geçirilir. Bu konudaki bir hadîste Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Ömer'in kendisine "Cahiliye devrinde Mescid-i Haram'da bir gece itikâfta bulunmayı adamıştım; ne yapayım?" diye sorması üzerine "Adağını yerine getir." buyurmuştur (Buharî, İ'tikâf, 16).Sünnet olan itikâfa gelince; Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) Ramazan'ın son on gününü mescitte itikâfta geçirmiş ve bunu her sene yapmıştır. Mescidin bir köşesini hasır veya örtüyle bölmüş ve burada gecelerini ve gündüzlerini ihyâ etmiştir. Esasen sünnet olan bu itikâfta hem Ramazan'ın son on gününü ve gecesini en güzel kıvamda ihya etmek hem de bu geceler arasında gizlenmiş olan Kadir gecesini idrak etmek vardır. (Buhârî, Leyletu'l-kadr 5; Müslim, İ'tikâf 7)Ramazan ayının son on günündeki sünnet-i kifâye olan bu itikâfı, sahabeden birçok kimsenin yanı sıra Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) hanımları da kendi hânelerinde namazgâh olarak tanzim ettikleri yerlerde gerçekleştirmişlerdir. Hattâ bu sünneti Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) vefatından sonra da devam ettirmişlerdir. (Müslim, İ'tikâf 5)Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) gerek hayatında gerekse vefatından sonra kimi sahabilerin ve ezvâc-ı tâhirâtın itikâf uygulamasını sürdürmeleri sebebiyle âlimlerimiz, Ramazan'ın son on günündeki itikâfın sünnet-i kifâye olduğunu söylemişlerdir. Bu meyanda her bir beldeden bir kişinin itikâfa girmesiyle bu sorumluluk diğerlerinin üzerinden kalkmış olur.Hz. Âişe'den rivâyete göre; Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), Hicret'in ikinci yılında orucun farz kılınmasından vefatına kadar Ramazan'da itikâf yapmıştır (Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 67, 129). İtikâfta bulunduğunda zaruri bir ihtiyaç olmaksızın mescitten dışarı çıkmamıştır. Hattâ bir defasında saçlarını yıkamak istediğinde mescitle bitişikteki hücresi arasına bir leğen koydurtmuş ve Hz. Âişe de O'nun (sallallahu aleyhi ve sellem) saçlarını yıkayıp taramıştır. (Buhârî, İtikâf 2). Bu itibarla Hz. Âişe Validemiz demiştir ki: "Aslında mu'tekif için sünnet olan şey, hasta ziyaretine gitmemesi, cenaze merasimine katılmaması, kadına temas etmemesi, kadının tenine tenini değdirmemesidir." (Ebû Dâvûd, Sıyâm 80).Müstehab yahut mendub olan itikâf ise, vacip ve sünnet olan itikâfların dışında herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerde itikâfa niyet etmektir ki, bunun belirli bir vakti ve mekânı yoktur. Bazı müçtehitlere göre nafile itikâfın süresi, birkaç dakika da olabilir. Hattâ mescide giren kimse, çıkıncaya kadar itikâfa niyet etse, orada kaldığı süre zarfında itikâfta sayılır. Nafile itikâfta oruç tutmak da şart değildir.Mescitteki itikâf, genellikle erkeklere mahsus bir uygulamadır. Kadınlar ise evde, şahsî veya toplu olarak ibadet edebilecekleri bir yerde yahut namazgâhta itikâfta bulunabilirler. Şâyet mescitte kadınlar için tahsis edilen uygun bir mekân varsa, orada kısa veya uzun süreli itikâfa niyet edebilirler.Ramazan Ayında İtikâfPeygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), Hicret'in ikinci senesinde orucun farz kılınmasından itibaren Ramazan aylarının son on gününü itikâfta geçirmiştir. Mescitte bir bölme yaptırmış ve özellikle orada geceleyin çok az uykuyla iktifa ederek ekser vakitlerini ibadetle ihyâ etmiştir. Gündüzlerinde ise ibadet, tâat, dua, Kur'an kıraati, namaz kılıp kıldırmak ve kısmen istirahat ile meşgul olmuşlardır. (Buhârî, İtikâf 1-8; Müslim, İ'tikâf 1-12).Hz. Âişe (r.anhâ) şöyle demiştir: "Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Ramazan ayında, diğer aylardan daha fazla ibadet yapmaya çalışırdı. Ramazan'ın son on gecesini sair gecelere nispetle daha ciddi ihya ederdi. Bu geceleri ihyâ etmeleri için hususiyle aile fertlerini de uyandırırdı. Ciddiyetle ibadete yönelir ve eşleriyle ilişkiyi keserdi. (Buhârî, Leyletu'l-kadr 5; Müslim, İ'tikaf 7).Ebû Hureyre (r.a.) demiştir ki: "Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Ramazan'ın son on gününü itikâfta geçirirdi. Ancak vefat ettiği sene yirmi gün itikâf yaptı." (Buhârî, İ'tikâf 17). Enes b. Mâlik'in (r.a.) rivâyetine göre bunun bir hikmeti, Hz. Peygamber'in (sallallahu aleyhi ve sellem) önceki yılın Ramazan ayını seferde geçirmesi, dolayısıyla ertesi yıl yirmi gün itikâf yapmak suretiyle geçmişin kazasını da yapması sebebiyledir. (Tirmizî, Savm 79)Hz. Peygamber'in İtikâf HayatıHz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), Mekke'de, henüz kendisine peygamberlik vazifesi verilmeden önce Hira Nur Dağındaki bir mağaraya çekilir, şehir hayatından uzaklaşır, aile fertlerinden ve insanlardan ayrı kalır, kendisini günlerce ve gecelerce ibadet ve tâate verir, itikâf ve inziva yapardı. Hz. Âişe'nin naklettiği hadîste ifade edildiği üzere, Hira'da tehannüs ve tehannüf (kulluk ve ibadet) yapardı. O'nun (sallallahu aleyhi ve sellem) kalbine insanlardan âzâde kalma, Rabbiyle beraber olma muhabbeti verilmişti. (Buharî, Bed'ü'l-vahy, 2)En meşhur ve makbul hadîs kaynağının müellifi İmam Buharî, Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) peygamberlik vazifesiyle ilk defa muhatap olmasına dâir hadîsleri, kitabının ilk bölümü olan Bed'ü'l-vahy (Vahyin Başlangıcı) bahsinde kaydeder. Bu sayede Buharî, kâinatta en yüksek hakikat olan Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) peygamberliği ve vahyin başlangıcı meselesine bir mukaddime olarak O'nun itikâf ve inziva hayatını anlatmakla kitabına başlar. Ardından O'nun (sallallahu aleyhi ve sellem) vahye mazhar olması ve neticede Peygamberlik vazifesiyle teşrif buyrulmasıyla ilgili hadîsleri kaydeder. (Buharî, Bed'ü'l-vahy, 2-6)Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), peygamberliğinin ilk yıllarında Mekke'de gerek kendi hanesinde gerekse İbnü'l-Erkam'ın evi gibi muhtelif mekânlarda insanları dine davet eder. Müminlere rehberlik yapar, Kur'ân âyetlerini okur, dua ve niyazla Allah'a yönelirdi. Şüphesiz ki O, hem Mekke'nin hem de dünyanın en mukaddes mekânı olan Kâbe'de de ibadet ve itikâf yapardı. İlerleyen yıllarda müşrikler, Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) gündüz veya gece Kâbe'de ibadet ve tâatle meşgul olmasını istemeyip engellemeye çalışmışlardı. Gerek kendisine gerekse inananlara yönelik baskı ve tehditler iyice artınca Mekke'den Medine'ye hicret etmeye maruz bırakılmıştı. Kâbe'yi son kez ziyaret eden Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem), gözyaşları içinde kalbinin sesini şöyle dile getirmişti: "Ey Mekke, vallahi sen, Allah'ın yeryüzünde yarattığı en sevimli beldesin. Şâyet müşrikler beni buradan çıkmaya zorlamasalardı asla burayı terk etmezdim." (Tirmizî, Menâkıb 68). Esasen Hz. Peygamber'in (sallallahu aleyhi ve sellem) Mekke'deki ibadet ve tâatleri itikâf kapsamında tahlil edilebilir. Mânevî âlemlerin gizli hazineleri ve anahtarları, bu türden manevi yönelişlerle irtibatlandırılabilir.Medine döneminde ise Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), her şeyden önce bir mescit inşâ etmiştir. Mescide ait faaliyetleri çok yönlü ve çok fonksiyonlu olarak hayata geçirmiştir. Mescit, bir ibadet ve tâat yeri olmasının yanı sıra gerek Medine'deki gerekse dışarıdan gelen kimselerin irşadı, eğitim ve öğretim faaliyetlerinin tatbiki, heyetlerin kabulü, dinî ve dünyevî işlerin görüşülüp istişare edilmesi… vs. gibi pek çok icraatın merkeziydi. Bu kutlu mekân, yerine göre bir mektep, yerine göre bir medrese, yerine göre bir tekke, yerine göre de bir ibadethane vazifesi görüyordu. Dolayısıyla mescidin pek çok fonksiyonları arasında itikâf mahalli olduğunu vurgulamakta yarar var.Asr-ı Saadet'te mescit, vakit namazlarının cemaatle edâ edilmesinde erkeklerin yanısıra kadınlara da hitap ediyordu. Zîrâ kadınlar da Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) kıldırdığı namazlara, erkeklerin arkasında saf tutarak iştirak ediyorlardı. (Müslim, Ezân 132). Kimi zaman kadınlar, Efendimiz'den (sallallahu aleyhi ve sellem), kendilerine vaaz ve nasihatte bulunmasını talep ediyorlardı.Resûl-i Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem), mescide iştirak eden erkek ve kadınlar topluluğuna sabah namazını uzun kıraatle kıldırır, namazın akabinde yerlerinden ayrılmaksızın kıbleye yönelir, evrâd, ezkâr, tevbe ve istiğfar, istiâze ve dua ile meşgul olurlardı. Aynı şekilde mescidde saf tutmuş vaziyette ashab-ı kirâm da dua, evrad ve ezkâr ile Allah'a yönelirlerdi. Mescitte adeta arı uğultusu gibi ses yükselirdi. Gönüller coşar, gözler yaşarır, eller yüce dergâha kalkar, dillerde ve dudaklarda dua, tazarru, niyaz, tevbe ve istiğfar cümleleri dökülürdü. Güneşin doğmasına kadar hattâ bazen yükselmesine kadar devam ederdi bu yönelişler. Mescitte ibadetle dopdolu geçirilen bu kutlu vakitler, Hz. Peygamber ve ashabı için itikâf mahiyetinde ihyâ edilen en güzel zaman dilimleri idi. Nitekim onlar, güneşin doğmasına hattâ kimi zaman bir müddet yükselmesine kadar seher vakitlerini itikâf neşvesi içinde ibadetle geçirirlerdi. Dua, ezkâr ve istiâze olarak Hz. Peygamber'in (sallallahu aleyhi ve sellem) dilinden nakledilen nice inci ve mercan sözler vardır ki, bunlar hadîs kaynaklarında kaydedilmiştir. İmam Nevevî'nin el-Ezkâr adlı eserinde derlediği türden pek çok eser telif edilmiştir. Bu meyanda günümüzde de M. Fethullah Gülen Hocaefendi, hadîs kaynaklarından derlediği Dua Mecmuası (Mecmuatu'l-Ed'ıyeti'l-Me'sure) adlı eserinde, özellikle baş kısmındaki Sabah ve Akşam Dualarına büyük önem atfetmekte; sabah ve akşam vakitlerinde bu duaların ister ferdî isterse topluca okunmasını önemsemekte, Sünnet'e uymanın bir gereği olduğunu ifade ederek teşvik etmektedir.Peygamber Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) muazzez ve müberra zevceleri, oturdukları hânelerinin bir köşesini namazgâh olarak tanzim etmişlerdi. Orada ibadet ve tâatlerini sürdürürlerdi. Hanelerinde geçirdikleri zamanın önemli kısmını itikâf nevinden ibadetle ihya ederlerdi. Hücresinde Efendiler Efendisi'ni (sallallahu aleyhi ve sellem) misafir etme nöbeti hangi hanımına gelmiş ise, onun hanesi şereflenirdi. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), misafir olduğu hücrede gecenin bir kısmında istirahat buyurur, bir kısmında namazgâh olarak tanzim edilen mevkide gece namazını (teheccüd) uzun uzadıya ifa ederdi. Vaktin sünnetlerini ve özellikle Kuşluk namazı gibi nafileleri de hanımlarının hanesindeki bu namazgâhlarda kılardı. Daha sonra mescide çıkarak farz namazı kıldırırdı. Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) ibadet hayatını birebir gören hanımları da aynı şekilde bunları kendi hayatlarına katarak tatbik ederlerdi. Nitekim Hz. Âişe (r.anha), Efendimiz'den (sallallahu aleyhi ve sellem) kuşluk namazını her daim kıldığını gördükten sonra hayatı boyunca bunu sürdürmeye azami gayret gösterirdi. Ayrıca kendisinden ilim öğrenmeye gelen erkek ve kadınlara da bu tür nafile ibadetleri tavsiye ederdi. (İbn Hanbel, el-Müsned, VI, 106).Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), bir defasında Cüveyriye Validemiz'in (r.anhâ) hânesine uğradığında onu namazgâhta ibadet ve itikâf üzere bulur. Tekrar ona uğradığında aynı vaziyette görür ve ona şu faziletli duayı öğretir: "Sübhanallahi adede halkıhî, Sübhanallahi ridâ nefsihî, Sübhanallahi zinete arşihî, Sübhanallahi midâde kelimâtih" (Müslim, Zikr 79)Enes b. Mâlik'in annesi Ümmü Süleym (r.anha), henüz on yaşındaki oğlu Enes'in elinden tutup huzur-u saadete gelir ve onu Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) hizmetine adamak istediğini söyler; lütfedip kabul buyurmasını talep eder. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de bir anne olarak onun bütün içtenlik ve samimiyetiyle yaptığı bu talebini kabul eder ve muhatabını memnun eder. Nitekim Enes b. Mâlik, on yaşından yirmi yaşına kadar yaklaşık on yıl Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) hizmetinde bulunur. Gecelerini annesinin oturduğu hânede, gündüzlerini ise Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) yanında ve hizmetinde geçirir. Bir defasında Ümmü Süleym, namazgâh olarak tanzim ettiği yerde teberrüken namaz kılması için Efendimiz'i (sallallahu aleyhi ve sellem) hânesine davet eder. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) Enes'i yanına alarak haneye teşrif buyururlar. Namazgâha geçerek imam olur, arkasında Enes ve küçük kardeşi, daha beride ise kadınlar saf tutar. Bundan sonrasında Ümmü Süleym, ibadet ve itikâfını Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) o hanede namaz kıldığı bu namazgâhta sürdürür. (Müsned, III, 136; VI, 376)NeticeGeçmiş peygamberlerde ve ümmetlerde cârî olan itikâf, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ile en güzel kıvamda ihyâ edilmiş, Sahabe-i Kirâm ve sonraki nesillerle temsil edilmiş, asırlarca tatbik edilerek sürdürülmüştür. Hz. Peygamber'in (sallallahu aleyhi ve sellem) söz, fiil ve uygulamalarında itikâfın önemli bir yeri olduğu âşikârdır.Kur'ân'ın bize isimlerini ve vasıflarını bildirdiği nice peygamber vardır ki, Allah yolunda kendilerini yüce hakikate adamış olarak vazifelerini bihakkın edâ etmişlerdir. Onlar bu ağır peygamberlik vazifesini yerine getirirlerken bir taraftan Rablerine en güzel kıvamda yönelerek itikâf neşvesi içinde kullukta bulunmuşlar, diğer taraftan da halkla beraber olarak onları hak ve hakikate davet etmişlerdir.Sözlerin en güzeli "Kitâbullah", yolların en güzeli "Peygamber Efendimiz'in Yolu"dur. "Peygamber Yolu" ise O'nun Sünnet'ine tâbi olmaktan geçer. Sünnet'e sarılmak ve onu hayata hayat kılmak, özellikle şartların ağırlaştığı günümüzde daha ziyade önem taşımaktadır. Bilhassa unutulan yahut unutulmaya maruz kalan Sünnetlerin ihyâsı, dün olduğu gibi bugün de Müslümanların en hayatî sorumluluklarındadır.Unutulmaya maruz kalan sünnetlerden birisi de itikâftır. İtikâfın Ramazan ayına mahsus bir sünnet olarak bilinmesinin yanında sair zamanlardaki müstehab (mendub) olan yönü de vardır ki, bunu hayatın bütününe teşmil etmek gerekmektedir.İtikâf, kişiyi beşerî ve nefsanî bir kısım arzu ve isteklerden alıkoymakta, kalb ve ruhun derece-i hayatına yükseltmektedir. Bilhassa günümüzde insanları mâlâyâni şeylerden ve özellikle günah bataklığına sürükleyen her türlü eraciften, maddî ihtiras ve pürüzlerden koruyup arındıracak bu türlü maneviyat menfezlerine ihtiyaç vardır. Ferdî yahut topluluklar hâlinde itikâf neşvesiyle ifâ edilerek bunlar gerçekleştirilebilir.Nice mâneviyat büyüğü, zamanlarının belli bir kısmını halkla beraber geçirirken önemli bir kısmını Hakk'la beraber olmaya adamışlardır. Onlar, mâneviyat koylarına dalarak gün ve gecelerinin belirli bir kısmını itikâf hüviyetinde geçirmeyi kollamışlardır. Zaten mâneviyat âleminde yol almak, Hakk davasına hizmette muvaffak olmak, Allah'la irtibatın kavi olmasıyla mümkündür.Tasavvuf ehli arasında kemâle ermek için az konuşma, az yeme, az uyuma ve uzlete çekilip Rabbine yönelme şeklinde ifade edilen "kıllet-i taâm, kıllet-i kelâm, kıllet-i menâm ve uzlet anil'enâm" prensibi vardır. Kişi, bütün bunları en güzel kıvamda itikâf, inziva yahut uzlet diyebileceğimiz adanmışlık ruhuyla gerçekleştirebilir. Bunların yanı sıra itikâfın insana kazandıracağı kemâlâtı ve güzel hasletleri şöylece sıralayabiliriz:Allah'a en yakın ve makbul bir kul olmanın yolu, itikâf ve inzivadan geçer.Allah'ın en sevdiği kul olan Habibullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) benzemenin yolu itikâftan geçer.Meleklerin duasına mazhar olmanın yolu itikâftan geçer.Âhirete hazırlanmanın en kestirme yolu itikâftan geçer.Kulluk şuuruna ermenin yolu itikâftan geçer.Nefis muhasebesi yapmanın en selâmetli yolu itikâftan geçer.Kalb ve ruhun derece-i hayatına girmenin yolu itikâftan geçer.Ahlakî erdeme ermenin ve güzel hasletlere ulaşmanın yolu itikâftan geçer.Günahlardan uzak durmanın ve günahlardan arınmanın yolu itikâftan geçer.Kötü hasletleri terk etmenin yolu itikâftan geçer.Şeytandan ve yoldaşlarından korunmanın yolu itikâftan geçer.Ne mutlu itikâfı hayatına hayat kılan ve kendilerini Hakk'ın yolana adayan ruhlara!kpaksoy@yeniumit.com.tr
|
| |
|
|
|
XXXXXXXXXXXXXXX
Teravih
“Teravihin rekat sayısı hakkında alimlerin görüşleri bölümü:
Mezhebimize (Şafilere) göre teravih, vitr haric 10 selamla (2 rekatdan bir) olmak suretiyle 20 rekatdir. Bu 5 “terviha” demekdir. “Terviha” 2 selamla 4 rekatdir. Mezhebimizin görüşü budur. Ebu Hanife ve eshabı, Ahmed, Davud ve başkalarının görüşü de boyledir. Kadi İyad bunu alimlerin cumhurundan nakl etmişdir.El Esved bin Yezidin 40 rekat teravih, 7 rekat vitr kıldığı rivayet edilmişdir. Malik demiştir: Teravih 9 “teraviha”dır, bu da vitr haric 36 eder. Malik Medinelilerin böyle etdiklerini delil olarak getirmişdir. (Malikin diger delili ise budur) : Nafiden boyle rivayet edilmişdir: İnsanların Ramazanda 3’ü vitr olmak uzere 39 rekat teravih kildiklarını gördüm. Ashabımız (Şafiler) Beyhaki ve digerlerinin sahih isnadla sahabi olan Saib bin Yezidden – Allah ondan razı olsun – rivayet etdiyi bu hadisi delil getirmişler:
“Onlar (sahabiler) Ömer bin El Hattap – Allah ondan razı olsun – zamanında Ramazanda 20 rekat teravih kılardılar ve bu namazda 200 ayet okurdular. Osman zamanında ise namazın ağırlığından/uzunluğundan dolayı asalarına tutunardilar.” Ayni zamanda Yezid bin Rumandan böyle dediği rivayet edilmişdir: “İnsanlar (sahabiler) Ömer bin El Hattap – Allah ondan razı olsun – zamanında 23 rekat teravih kılardılar”. Bunu Malik “El Muvatta” eserinde Yezid bin Rumandan rivayet etmişdir. Bu hadisi Beyhakide rivayet etmiştir.Fakat Hadis mürseldir. Çünki, Yezid bin Ruman Ömeri görmemiştir. Beyhaki dedi: Bu iki rivayet, onların 20 teravih 3 vitr kıldığı şeklinde uzlaştırılir. Beyhaki ayni zamanda Ali’den – Allah ondan razı olsun – teravihin 20 rekat olduğunu rivayet etmişdir. Medinelilerin tatbikatına gelince ashabımız (Şafiler) bunu boyle açıkliyorlar: Onların boyle etmesinin sebebi budur ki, Mekkeliler her iki “terviha” arasında bir tavaf edip, 2 rekat namaz kılıyordular. Beşinci “terviha”dan sonra tavaf etmezdiler ve Medineliler de onlarla musavi olmak isterdiler. Boylece, her tavaf yerine 4 rekat kilardilar ve 16 rekat ilave etmiş olurdular.Ilave olarak da 3 rekat vitr kılardılar ki, bu toplamda 39 rekat olardı.”
Kaynak: Muhyiddin En Nevevi: El Mecmu: 3/527 Mektebetul Irsad
Categories: Teravih | Tags: 20 rekat teravih, 39 rekat teravih, abdulaziz bayındır, ali, bayindir, bidat, ehli sunnet, emeviler, hanefiler ve teravih,hz ali, hz omer, islam, islamoğlu ve teravih, malikiler, mezhepsizler,nevevi, reddiye, sunnet, teravih bidat mi, terviha, şafiilerde teravih
Imam Bedruddin Ayni (Rahimehullah) dedi ki:
رواه البيهقي بإسناد صحيح عن السائب بن يزيد الصحابي قال كانوا يقومون على عهد عمر رضي الله تعالى عنه بعشرين ركعة وعلى عهد عثمان وعلي رضي الله تعالى عنهما مثله وفي المغني عن علي أنه أمر رجلا أن يصلي بهم في رمضان بعشرين ركعة قال وهذا كالإجماع
Imam Beyhaki (Rahimehullah) Saib Ibn Yezid’den “SAHİH” isnadla sahabenin şöyle söylediğini nakletmiştir: Ömer (radiallahu anh) devrinde, (insanların) 20… rekat için kıyam ettiklerini gördüm, ayrıca Osman (RA) ve Ali (radiallahu anh)devrinde de. El-Muğni’de (temel Hanbeli fıkh el kitabı) Ali (radiallahu anh)’dan kendisinin bir adama Ramazanda 20 rekat kıldırmasını emrettiği nakledilmiştir. “BU HUSUSTA TOPTAN İCMA VARDIR (وهذا كالإجماع)”
[Umdat ul Kari Cilt No.7, Sayfa No. 177]
Imam Ibn Hammam (Rahimehullah) dedi ki: Hakiki ispatla saptanmıştır ki, Sahabe ve Tabiîn Ömer(ra) zamanında 20 rekat Teravih kılarlardı, bu otantik bilgi, Omar(ra) devrinde 20 rekat kıldıkları, Yezid ibn Ruman’dan nakledilmiştir.Imam Nevevi de bu bilgiyi “DOĞRULAMIŞTIR”
[El-Feth el Kadir, Cilt No.1, Sayfa No. 470]
Allame Molla Ali Kari (Rahimehullah) dedi ki: أجمع الصحابة على أن التراويح عشرون ركعة Teravih’in 20 Rekat olduğu hususunda fikir birliği/icma vardır. [Mirkat Şarah el Mişkat, Cilt No.2, Sayfa No. 202, Mekteb el Mişkat tarafından yayınlanmıştır]
Imam Ibn Kudame (Rahimehullah) dedi ki: كان الناس يقومون في زمن عمر في رمضان بثلاث وعشرين ركعة وعن علي, أنه أمر رجلا يصلي بهم في رمضان عشرين ركعة وهذا كالإجماع İnsanlar Omar(ra) zamanında Ramazanda 23 Rekat kıyam ettiler, ve Ali (ra)’den, kendisinin bir kişiye 20 rekat imamlık ettirdiği rivayet edilmiştir ve bu hususta “FİKİR BİRLİĞİ/İCMA” (وهذا كالإجماع) vardır
[Ibn Kudame el Hanbeli El-Muğni’de, Cilt No.1, Sayfa No. 802, Teravih’de rekat bölümü altında]
أخبرنا أبو طاهر الفقية، قال: أخبرنا أبو عثمان البصري، قال: حدثنا أبو أحمد: محمد بن عبد الوهاب، قال: أخبرنا خالد بن مخلد، قال: حدثنا محمد بن جعفر، قال: حدثني يزيد بن خصيفة، عن السائب بن يزيد، قال: كنا نقوم في زمان عمر بن الخطاب بعشرين ركعة والوتر.
Sa’ib ibn Yezid dedi ki:”Ömer ibn el-Hattab (RadiAllahu anhu) zamanında insanlar “20 rekat” a(Teravih) ve vitre uyarlardı.’ [Marifet-us-Sunen ve’l asar – Imam Beyheki, Cilt 004, Sayfa No. 42, Hadis No 5409]
Imam el-Beyheki (RadiAllahu anhu) ayrıca yukarıdaki naklin farklı bir intikal kanalı yoluyla başka bir versiyonunu da bildirmiştir..
وقد أخبرنا أبو عبد الله الحسين بن محمد بن الحسين بن فنجويه الدينوري بالدامغان ثنا أحمد بن محمد بن إسحاق السني أنبأ عبد الله بن محمد بن عبد العزيز البغوي ثنا علي بن الجعد أنبأ بن أبي ذئب عن يزيد بن خصيفة عن السائب بن يزيد قال كانوا يقومون على عهد عمر بن الخطاب رضي الله عنه في شهر رمضان بعشرين ركعة قال وكانوا يقرؤون بالمئين وكانوا يتوكؤن على عصيهم في عهد عثمان بن عفان رضي الله عنه من شده القيام
Sa’ib bin Yezid (RadiAllahu anhu) dedi ki: “Ömer ibn al-Khattab (radiAllahu anhu) zamanında, Ramazan ayında “20 rek’at” (Teravih) kılarlardı.Dedi ki (ayrıca): Ve Mi’in okurlardı, ve Osman ibn Affan (radiAllahu anhu) zamanında, ayakta durmanın sıkıntısından dolayı bastonlarına dayanırlardı.” [Beyhaki Sunen el-Kubra Cilt 002, Sayfa No. 698-9, Hadis No 4617]
Imam en-Nevevi dedi ki: ‘Isnadı Sahihtir’. (بإسنادصحيح) [El-Hulasa el-Ahkam, Hadis No 1961]
Categories: Teravih | Tags: 20 rekat, 8 rekat, abdulaziz bayindir ve teravih, bedurddun ayni, dedi, ehli sunnet, feth, gece namazı,hanbeliler ve teravih, ibn hammam ve teravih, ibn kudame ve teravih,ibn teymiyye, icma, Imam beyhaki, islam, kadir, molla Kari, molla kari ve teravih, sahabe, terafih, teravih, teravih 20 rekat, teravih 8 rekat,teravih hakkinda alimler, teravih kac rekat, teravih namazi, vehhabi fitnesi, vehhabiler, vehhabilere reddiye
 
حَدَّثَنَا وَكِيعٌ ، عَنْ سُفْيَانَ ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ ، عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ قَيْسٍ ، عَنْ شُتَيْرِ بْنِ شَكَلٍ أَنَّهُ كَانَ يُصَلِّي فِي رَمَضَانَ عِشْرِينَ رَكْعَةً وَالْوِتْرَ
Şeytar İbni Sehl(r.a) tarafindan kanitlandi ki,O,Ramazanda 20 rekat Teavih ve ayni zamanda vitir kilardi.
(Musannaf,İbni Ebu Şeybe(r.a),cilt 5,sayfa 222,hadis numarasi 7762)
Hamd Allaha,Salat ve selam onun Resulune(s.a.s),Ehli Beytine(a.s) ve şerefli sahabilerine(r.a) olsun!
Sevgili kardeşlerimiz,Teravih namazinin 20 rekat oluşunun delillerini paylaşmaya devam ediyoruz.
Hanefi alimlerinden Şihabuddin Eş Şibli (v. 1021 h/1612 m) “Tebyinul Hakaik” üzerine yazdığı haşiyede, şarihin “teravih 20 rekatdir” sözlerini izah mahiyetinde diyor ki:
أي عندَنا , وبه قال الشافعي وأحمدُ , ونقَله القاضي عياض عن جمهورِ العلماء
“Yani: Bize (Hanefilere) göre. İmam Şafi ve Ahmed de bu görüştedir. Kadi İyad bu görüşü alimlerin cumhurundan nakletmişdir.”
Kaynak: Fahruddin EZ Zeylei: Tebyinul Ha:kaik 1/178
Kahire: El Metbeatul Kubra: 1313
Categories: Teravih | Tags: 20 rekat teravih, bidat, ehli sunnet, Hanefi alimleri ve teravih, ramazan, ramazanda teravih, teravih namazi,teravih ve rekatlari, vehhabi fitnesi, vehhabiler, vehhabilere reddiye
Hamd Allaha,Salat ve selam onun Resulune(s.a.s),Ehli Beytine(a.s) ve şerefli sahabilerine(r.a) olsun!
Sevgili kardeşlerimiz,Teravih namazi hakkinda ehli sünnet kaynaklarinda geçen bilgileri sizlere sunmaya devam ediyoruz
Hanefi fakihlerinden Alauddin El Keseni(v. 587 h/1191 m) “Badeius Sanei fi Tertibiş Şerai” adlı nefis eserinde diyor ki:
وأما قدْرُها فعِشرونَ ركعةً في عَشْرِ تسليماتٍ ، في خمْسِ ترْويحاتٍ , كلُّ تسليمتينِ ترويحةٌ , وهذا قول عامّةِ العلماء
وقال مالكٌ في قولٍ : ستةٌ وثلاثونَ ركعةً ، وفي قولٍ ستةٌ وعِشرونَ ركعةً ، والصحيحُ قول العامةِ لما رُوي أن عُمرَ رضي الله عنه جمَع أصحابَ رسول الله صلى الله عليه وسلم في شهرِ رمضانَ على أبيِّ بنِ كعْبٍ , فصلَّى بهم في كلِّ ليلةٍ عشرينَ ركعةً ، ولم يُنكرْ أحدٌ عليه فيكونُ إجماعًا مِنهم على ذلك
“Teravihin sayına gelince 20 rekatdir. 10 selam (her iki rekatda bir), 5 tervihayla kilinir. Her iki selamla kılınan (4 rekat) bir tervihadır.
Bu alimlerin ekseriyyetinin görüşüdür.
İmam Malik ise bir görüşünde teravihin 36, digər görüşünde ise 26 rekat olduğunu söylemişdir.
Doğru olan ekseriyyetin görüşüdür. Çünki, rivayet edilmişdir ki, Ömer – Allah ondan razı olsun – Ramazan ayında Rasulullahın – sallallahu aleyhi ve sellem- ashabini Ubeyy bin Kabın arkasında toplamış, o da onlara her gece 20 rekat kıldırmışdır.
(Sahabiden) hiç kimse ona itiraz etmemiş ve böylece bu görüş onların icması olarak formalaşmışdır.”
Kaynak : Alauddin El Keseni: Badeius Sanei: 2/274-275
Beyrut: Darul Kutubil İlmiyye: 1424/2003
Categories: Teravih | Tags: 20 rekat teravi, 8 rekat teravih, bidat, ehli sunnet, EL KESENİ, hanefi, hz omer, ibn teymiyye, ramazan, ramazan namazi, teravih namazi, vehhabi fitnesi, vehhabiler, vehhabilere reddiye
Hamd Allaha,Salat ve selam onun Resulune(s.a.s),Ehli Beytine(a.s) ve şerefli sahabilerine(r.a) olsun!
Sevgili kardeşlerimiz,İlim ehlinin ekserinin Teravihin rekat sayisi hakkindaki görüşünün ne yönde olduğunu İmam Tirmizi(r.a) şöyle anlatmaktadir:
Hadis imamlarından Ebu İsa Et Tirmizi (209-279 h/824-892 m) “El Camiul Kebir” adlı eserinde bu hakkda diyor:
واختلَف أهلُ العلْمِ فى قيامِ رمضانَ , فرأى بعضُهم أن يصلِّيَ إحدى وأربعينَ ركعةً مع الوتْرِ . وهو قولُ أهلِ المدينةِ والعمَلُ على هذا عندهم بالمدينةِ .
وأكثرُ أهلِ العلْمِ على ما رُوي عن عمرَ وعليٍّ وغيرِهما مِن أصحابِ النبيِّ – صلى الله عليه وسلم – عشرينَ ركعةً . وهو قولُ سفيانَ الثوْري وابنِ المباركِ والشافعي .
وقالُ الشافعي : وهكذا أدْركتُ ببَلدنا بمكةَ يُصلُّون عشرينَ ركعةً . وقال أحمدُ : رُوي فى هذا ألوانٌ . ولم يقضِ فيه بشىءٍ .
وقال إسحاقُ : بل نختارُ إحدى وأربعينَ ركعةً على ما رُوي عن أبيِّ بنِ كَعْبٍ
“Ilim ehli, ramazanda kilincak namaz (teravih rekatlarinin sayı) hakda ihtilaf etmişlerdir:
Bazilarina göre vitrle berabər 41 rekat kılınmalıdır. Bu Medinelilerin görüşüdür ve onların tatbikati da bu şekildedir.
Ilm ehlinin ekseriyyeti Ömer(r.a), Ali(r.a)ve Nebinin – sallallahu aleyhi ve sellem– diger sahabilerden rivayet edildiyi üzre 20 rekat kılınması görüşündedirler.
Bu ayni zamanda Sufyan Es Sevri, İbnul Mubarek ve Şafinin görüşüdür.
Şafi(r.a) şöyle demiştir: “Şehrimiz Mekkede onları böyle 20 rekat kılan gördük”.
Ahmed(r.a) bu hakta çeşitli rivayetler olduğunu demiş ve kesin bir rakam belirlememiştir.
İshak demişdir: “Aksine biz Ubeyy bin Kabdan rivayet edildiyi üzre 41 rekat görüşünü seçiyoruz”.”
Kaynak: Ebu İsa Et Tirmizi: El Camiul Kebir: 2/159-160
Darul Ğarbil İslami: 1416/1996
Categories: Teravih | Tags: 20 rekat, 41 rekat, Abdulvehhab, bidat, ehli sunnet, ibn teymiyye, ilim ehli, ramazan namazi, teravih, teravih kac rekat, tirmizi ve teravih, vehhabi fitnesi, vehhabiler, vehhabilere reddiye
 
Gördüğünüz resim İbni Ebu Şeybenin(r.a) “Musannaf” isimli kitabinin 5-cildinin 224-cü sayfasinda bulunan 7767 numarali hadisdir ve şöyledir:
حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ ، عَنْ حَجَّاجٍ ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ ، عَنِ الْحَارِثِ أَنَّهُ كَانَ يَؤُمُّ النَّاسَ فِي رَمَضَانَ بِاللَّيْلِ بِعِشْرِينَ رَكْعَةً وَيُوتِرُ بِثَلاَثٍ وَيَقْنُتُ قَبْلَ الرُّكُوعِ
El Haris nakletdi ki,O,Ramazanda 20 rekat (teravih) ve 3 rekat vitir kilar,Rukudan önce Kunut okurdum
Categories: Teravih | Tags: 20 rekat teravih, bidat, ehli sunnet, hariciler,Musannaf, ramazan, ramazan namazi, teravih, vehhabi fitnesi,vehhabilere reddiye, İbni Ebu Şeybe
 
Hamd Allaha,Salat ve selam onun Resulune(s.a.s),Ehli Beytine(a.s) ve şerefli sahabilerine(r.a) olsun!
Sevgili kardeşlerimiz,Teravih namazinin 20 rekat olduğunun deillilerini paylaşmakla vehhabi zihniyyetine cevap vermeye devam ediyoruz.Gördüğünüz resim İbni Ebu Şeybenin(r.a) “Musannaf” isimli kitabinin 5-ci cildinin 224-cü sayfasinda bulunan 7770- numarali hadisdir ve şöyledir:
حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ ، عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ ، عَنْ عَطَاءٍ ، قَالَ أَدْرَكْت النَّاسَ وَهُمْ يُصَلُّونَ ثَلاَثًا وَعِشْرِينَ رَكْعَةً بِالْوِتْرِ
Ata Ibni Ebu Rübah(r.a) dedi ki:”Ben insanlari herzaman vitirde dahil olmakla 23 rekat kilarken gördüm”
Categories: Teravih | Tags: 8 rekat teravih, bidat, Ebu Rübah, ehli sunnet, ibn teymiyye, icma, Musannaf, ramazan, sahabe, sunnet,teravih, vehhabi fitnesi, vehhabilere reddiye, vitir, İbni Ebu Şeybe
Değerli okuyucularimiz vehhabiler yine bir tahrifle ehli sünnete darbe indirmeye çalişmaktadirlar.Biz onlarin yaptiği tahrifleri belgeleriyle sizinle paylaşmaya devam ediyoruz.Gördüyünüz soldaki resim Şeyh Abdülkadir Geylani hazretlerinin “El-Gunye li-talibi tarikil-hak” adli kitabinin (ehli sünnet neşriyyati Tamir Insaniyat neşriyyati tarafindan pakistanda) neşr olunmuş kitabidir.kitabin 392 ci sayfasinda Abdülkadir Ceylani Hazretleri Teravih namazini 20 rekat olarak bildiriyor.
sağdaki resim ise Mektebi seudiyye adli vehhabi neşriyyati tarafindan pakistanda neşr edilmiş “El-Gunye li-talibi tarikil-hak” kitabidir.Kitabin 591 ci sayfasinda teravih namazi 11 rekat olarak(8+3(vitirde dahil olmakla)) gösterilmektedir..Kitaplari tahrif ederek kendi sapik fikirlerini yaymağa çalişan vehhabiler kendi iç yüzlerini göstermekte devam ediyorlar..konumuzu bir hadisle bitirelim,Peygamber efendimiz, teravihi, 8, 12 ve 20 rekat olarak da kılmıştır. İbni Abbas hazretleri bildiriyor ki, Resulullah, yatsıdan sonra, vitirden önce, 20 rekat namaz kıldıktan sonra, (Ramazanda 20 rekat teravih namazı kılanın, yirmi bin günahı affolur) buyurdu. (İ.E. Şeybe)
Teravihin yirmi rekat olduğuna inanmayanın sapık olduğu (Nur-ül-izah) şerhinde de yazılıdır.
Categories: Tahrifler, Teravih, Vehhabi Fitnesi | Tags: 20 rekat,Abdülkadir Ceylani, bidat, ehli sunnet, geylani, Gunye, hariciler, ibn teymiyye, teravih, vehhabi fitnesi, vehhabi tahrifi
 
Gördüğünüz resim İbni Ebu Şeybenin(r.a) “Müsennef” isimli kitabinin 5-ci ciltinin 223-cü sayfasinda bulunan 7763-numarali hadisdir ve şöyledir:
حَدَّثَنَا وَكِيعٌ ، عَنْ حَسَنِ بْنِ صَالِحٍ ، عَنْ عَمْرِو بْنِ قَيْسٍ ، عَنِ أَبِي الْحَسْنَاءِ أَنَّ عَلِيًّا أَمَرَ رَجُلاً يُصَلِّي بِهِمْ فِي رَمَضَانَ عِشْرِينَ رَكْعَةً
“Ebu El Hasna(r.a) diyor ki,Ali(r.a) bir adama Ramazan boyunca 20 rekat(Teravih) kilmasini emretti”
—–
Imam Nevevi diyor ki, بإسناد صحيح-isnadi sahihtir(El Hulasa el Ahkam,hadis numarasi 1961
Categories: Teravih | Tags: 20 rekat, bidat, ehli sunnet, hariciler, hz ali,ibn teymiyye, imam nevevi, iyi bidat, kötü bidat, ramazan, reddiye,sahih, teravih, teravih namazi, vehhabilere reddiye, İbni Ebu Şeybe
Teravih Namazı
Yrd. Doç. Ergün Çapan
Ramazan ayının İslâm Dîni'nde ayrı bir yeri ve önemi vardır. O, orucuyla, iftarıyla, mukabelesiyle, teravih ve sahuru ile insanların aşk ve şevk ile Allah'a ibadete koştuğu bir aydır. Bu mübarek ay, bütün insanî hususiyetlerin inkişafına açık bir fırsat, bir ganimet dönemidir. Allah Resulü (aleyhi ekmelü't-tehâyâ), Kur'ân'ın nazil olduğu, Cennet kapılarının ardına kadar açıldığı, mağfiretle tüllenen bu mübarek ve bereketli zaman dilimini ümmetinin dolu dolu geçirmesini, gerek fiili ile gerekse sözleri ile teşvik etmiştir.
Ramazan ayında diğer zamanlarda olmayan bir ibadet vardır ki, bu, gündüz oruçla melekliğe, ruhaniliğe açılan insanların, geceleyin cemaat hâlinde Allah'a kulluk borcu olarak eda ettikleri teravih namazıdır. Teravih namazı, İslâmî şeairden kabul edilmiştir. Şeair, Müslümanlığın sembolleri, bir yerin Müslüman diyarı, bir toplumun Müslüman toplumu, bir ferdin de Müslüman olduğunu gösteren alâmetlerdir; ezan , Cuma ve bayram namazları , Kurban kesmek gibi. Bu bakımdan, şeairin sünnet olanları, şahsî farzlardan daha öte bir değere sahiptir.
Teravihin kelime manâsı
Teravih, rahatlamak, dinlendirmek manâsına gelen "terviha" kelimesinin çoğuludur. Ramazan ayına mahsus olan ve yatsı namazından sonra eda edilen bu ibadetin her dört rekatının sonunda istirahat için oturulmasına terviha denmiştir. Sonraları, bu kelimenin çoğulu olan teravih, Ramazan gecelerinde yapılan ibadetin, kılınan namazın adı olmuştur.2
Dindeki Yeri
Teravih namazını kılmak, âkil, baliğ erkek ve kadın Müslüman için sünnet-i müekkededir.3 Farzların cemaatle kılınması İslâm'ın şiarı olduğu gibi, teravihin cemaatle kılınması da, bu sünnetin şiarı olmuştur.4 Teravih, Peygamber Efendimizin sünneti olup,5 aynı zamanda İslâm dininin şiarlarından ve zahiri alâmetlerinden kabul edilmiştir.6 Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.s), bir çok hadislerinde Ramazan gecelerinde ibadeti teşvik etmiştir:
Kim Ramazan'da inanarak ve sevabını Allah'tan bekleyerek, O'nun rızasını kazanmak için kıyam ederse (teravih kılarsa), geçmiş günahları bağışlanır.7
Allah, Ramazan ayında oruç tutmanızı farz kıldı. Ben de, Ramazan gecelerinde kıyam etmenizi (teravih namazı kılmanızı) sünnet kıldım. Kim, inanarak ve sevabını Allah'tan bekleyerek ihlâsla oruç tutar ve kıyam ederse (teravih namazı kılarsa), annesinden doğduğu günkü gibi günahlarından temiz hâle gelir.8
Hadislerde geçen "Ramazan'da kıyam etme" ile teravih namazının kastedildiği hususunda ittifak vardır.9
Allah Resulü, sözlü teşvikinin yanında bizzat kendisi Ashabı ile birlikte bir-kaç gece teravih namazını kıldırmış, fakat farz kılınır endişesi ile devam ettirmemiştir. Hz. Aişe'den rivayet edildiğine göre, Peygamber Efendimiz, iki veya üç gece mescidde cemaatle teravih namazını kılmış, üçüncü veya dördüncü gece insanların yoğun ilgisini görünce yatsı namazını kıldırıp, hücresine çekilmiş ve teravihi kıldırmak için çıkmamıştı. İnsanlar, Hz. Peygamber'in (s.a.s.) çıkacağını umdukları için beklemişler, hattâ uyudu ise uyansın diye öksürmeye başlamışlardı, Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), (sabah namazı vaktinde) mescide çıkıp, orada bekleyenlere şöyle buyurdu: "Sizin bu namazı kılma hususunda ne kadar istekli olduğunuzun farkındayım; onu size kıldırmama da bir engel yok. Fakat teravihin size farz kılınmasından endişe ettiğim için çıkıp kıldırmadım. Şayet farz kılınacak olsa, bunu hakkıyla yerine getiremezsiniz."10
Allah Resulü (s.a.s.), şahsî hayatında dinin emirlerini en zirvede yaşamaya çalışırdı. Gece ayakları şişinceye kadar namaz kılardı" ama, buna rağmen hemen her mevzuda ümmetinin hepsinin uygulayabileceği ölçüde dinin emirlerini tavsiye ederdi. Hz. Aişe validemizin beyanlarıyla O, "İki şey arasında muhayyer bırakıldığında, ümmeti için kolay olanı seçerdi,"12 Meselâ, misvak konusunda "Eğer ümmetime zor gelmeyeceğini bilseydim, her namaz öncesinde, misvak kullanmalarını emrederdim.”buyurmuştur. Teravih namazını farz kılınır endişesi ile bırakması da, O'nun ümmetine olan şefkat ve merhametinin ayrı bir tezahürüdür.
Peygamber Efendimizin (s.a.s.) ashabına teravih namazı kıldırmak için Ramazan ayının hangi gecelerinde çıktığını ise Ebû Zerr'den gelen şu rivayet açıklamaktadır." Hz. Peygamber, Ramazan'ın bitmesine bir hafta kalıncaya kadar bize farz dışında hiçbir namaz kıldırmadı. Ramazanın 23. gecesinde gecenin ilk üçte biri geçinceye kadar bize namaz kıldırdı. Ramazanın 24. gecesinde bize namaz kıldırmadı. Bir gün sonra, 25. gecesinde yine kıldırdı. Ben, "Ey Allah'ın Resulü, gecenin kalan yarısında da bize namaz kıldırsaydınız." deyince, Hz. Peygamber cevaben, "İmam namazı bitirinceye kadar onunla namaz kılmak, bütün geceyi ihya etmeye eş değerdir." buyurdu. Ramazan'ın 26'sında gecenin üçte birine kadar beklediğimiz hâlde, Allah Resulü bize namaz kıldırmadı. Ramazanın 27. gecesi Allah Resulü (s.a.s.), ailesini ve Ashabını topladı, bize bütün gece namaz kıldırdı. Namaz o kadar uzadı ki, biz sahur vakti geçecek sandık. Ramazan'ın geri kalan gecelerinde ise Peygamberimiz bize namaz kıldırmadı."15 Bu rivayetten Peygamber Efendimiz'in, Ramazanın 23, 25 ve 27. gecelerinde çıkıp teravih namazı kıldırdığı anlaşılmaktadır.
Teravihin sünnet oluşunun delilleri
Teravih namazı, icmâ ile Peygamber Efendimiz'in sünnetidir. Bazılarının iddia ettiği gibi, Hz. Ömer'in (r.a.) ihdas ettiği bir ibadet değildir."16 Aşağıdaki hadisler, bu konuda yeter delildir:
1. Bizzat Peygamber Efendimiz, teravih namazı kılmanın kendi sünneti olduğunu ifade etmişlerdir:
Allah, Ramazan ayında oruç tutmanızı farz kıldı. Ben de Ramazan gecelerinde kıyam etmenizi (buradaki "kıyam" dan maksat icmâ ile teravih namazıdır) sünnet kıldım. Kim inanarak ve sevabını Allah'tan bekleyerek ihlâs ile oruç tutar ve kıyam ederse (teravih namazı kılarsa) annesinden doğduğu günkü gibi günahlarından temizlenir."17
Hadisin metnindeki “Ben de Ramazan gecelerinde kıyam etmenizi (teravih namazı kılmanızı sünnet kıldım.)" ifadesi, teravih namazının Peygamber Efendimiz'in (s.a.s.) sünneti olduğunu açıkça göstermektedir.18
2. Peygamber Efendimiz (s.a.s.), daha önce de geçtiği üzere, kendisi birkaç gece çıkarak cemaatle teravih kılmış, daha sonra farz kılınır endişesi ile cemaatle kılmamıştır. Fakat kılınmasını da tavsiye buyurmuşlardır: Kim Ramazan'da inanarak ve sevabını Allah'tan bekleyerek, O'nun rızasını kazanmak için kıyam ederse (teravih namazı kılarsa), geçmiş günahları bağışlanır.19
3. Hz. Peygamber (s.a.s), Ramazan ayında bir gece mescide çıkmış ve mescidin bir kenarında namaz kılan insanlar görerek, "Bunlar ne yapıyorlar?" diye sorduğunda, orada bulunanlardan biri şöyle cevap vermiştir: "Ey Allah'ın Resulü, bunlar hafız olmayan kimseler; Übeyy İbn Ka'b onlara namaz kıldırıyor." Resûlüllah, bu cevaptan memnun olarak,"Ne güzel yapmışlar, isabet etmişler!'" buyurmuştur.'20 Allah Resulü'nün Sahabenin yaptığını istihsan etmesi, O'nun takririni ve rızasını gösterir ki bu da, sünnetin bir çeşididir.21
4. Hz. Peygamber'in Raşid Halifelerinin yaptığı da sünnet hükmündedir. Çünkü Peygamber Efendimiz (s.a.s.) "Benim sünnetime ve Râşid Halifelerimin sünnetine sarılın; hem de azı dişlerinizle sımsıkı yapışın"22 buyurmuştur. Hz. Ömer de, Râşid Halifelerden birisi olduğundan dolayı onun yaptığı da sünnet hükmündedir.
Bütün bunlardan anlaşılmaktadır ki, teravih namazı, Peygamberimizin teşvik ve tertib ettiği bir sünnetidir. Hz. Ömer ise, ancak Resûlüllah'ın (s. a. b.) arzuladığı ve hoşnut olduğu bir uygulamayı ortaya koymuştur. Ümmetine karşı çok şefkatli ve merhametli olan Allah Resulü, farz kılınır endişesi ile cemaatle kılmayı bırakmış, fakat ümmetinin kılmasını teşvik etmişti. Çünkü, Allah Resûlü'nün zamanı vahiy ve teşri zamanı idi. Bu şekilde cemaatle devam edildiği takdirde vahyin gelmesi mümkündü. Fakat O'nun vefatıyla farz kılınma endişesi ortadan kalkmış oluyordu.
Hz. Ömer, kendi zamanında farzlarda herhangi bir artma veya eksilmenin söz konusu olamayacağını bildiğinden, teravihin yeniden cemaatle kılınması için Übeyy İbn Ka'b'ı görevlendirmiştir.23
Nitekim, Hz. Ömer, Hz. Übeyy ibn Kab'ın arkasında insanları topladığında cemaat olarak Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. İbn Mes'ud, Hz. İbn Abbas, Hz. Talha, Hz. Zübeyr, Hz. Muaz gibi önde gelen sahabilerin de içinde bulunduğu Muhacir ve Ensar'dan bir çok insan namaz kılmıştır. Bunlardan herhangi birisinden en küçük bir itiraz gelmemiştir. İtiraz etmek şöyle dursun, Hz. Ömer'in yaptığının Allah Resûlü'nün sünneti olduğunu bildiklerinden dolayı takdirle karşılamış, uygulanmasında yardımcı olmuş ve daha sonra da devam ettirmişlerdir.24 Hz. Ömer'in bu icraatını hep hayırla yad ederek, onun için şöyle dua etmişlerdir: "Ömer, mescidlerimizi nurlandırdı; Allah da onun kabrini nurlandırsın."25
Teravih namazı, İslâm'ın şiarlarından kabul edilmiş ve Asr-ı Saadet'ten günümüze kadar camilerde cemaatle kılınmıştır. Bu kadar yerleşmiş bir sünneti hafife almak doğru değildir. Çünkü, bu namazı inkâr eden kimse İslam âlimlerine göre bid'atçı, dalâlete düşmüş/çizgi dışına çıkmış olarak kabul edilmiş ve şahitliği de reddedilmiştir.26
Teravih namazı kaç rekattır?
Teravih namazının rekât sayısı ile ilgili görüşleri iki kategoride değerlendirmek mümkündür.
1. Teravih namazının 20 rekât olduğunu söyleyenler ve delilleri:
Teravih namazı Hanefî27, Şafiî25, Hanbelî29 mezheplerine göre 20 rekâttır.30 Maliki mezhebinde ise 20 ve 36 rekât olduğu şeklinde iki görüş vardır. Bununla birlikte teamülün, seleften halefe 20 rekât olduğu da, bahsi geçen mezhebin bazı kitaplarında ifade edilmiştir.31 Şafiî Mezhebi'nin en önemli imamlarından olan İmam Nevevî, teravih namazının âlimlerin icmâsı ile sünnet olduğunu vurguladıktan sonra, mezheblerine göre 20 rekât olduğunu da açık bir şekilde ifade etmektedir.52
Daha önce geçtiği üzere, Hz. Aişe'den gelen rivayette Peygamber Efendimiz, Ramazan'da birkaç gece teravih namazı kıldırmış, sonra da farz kılınır endişesi ile bırakmış; fakat Ashabının kılmasını teşvik etmiştir. Bu rivayette Hz. Peygamber'in kaç rekât kıldırdığı belli değildir.
Hz. Ömer, Sahabeyi Ubey İbn Ka'b'ın33 imamlığında bir araya toplayarak 20 rekât olmak üzere teravih namazını kıldırtmış ve Sahabeden hiç kimse de buna itiraz etmemiştir. Bu durum, onların bu konuda bildikleri bir şeyin olduğunu gösterir. Nitekim İmam A'zam, buna dikkat çekerek, Hz. Ömer'in bu uygulamayı kendiliğinden ortaya atmadığını, bu hususta bir bid'at işlemediğini, Allah Resûlü'nden öğrendiği bir bilgiye dayanarak böyle yaptığını söylemiştir.34 Sahabenin bu şekilde Hz. Ömer'in yaptığını güzel görerek muvafakat etmeleri, onların bu konudaki icmâlarını göstermektedir. Bu icmâın dayanağı da, Hz. Peygamber'in fiilidir. Onların bir meselede icmâ etmesi ise, nass/dini delil gibidir.15 Teravih namazı, daha sonra Hz. Osman ve Hz. Ali dönemlerinde de 20 rekât olarak kılınmış ve o günden bugüne bu şekilde amel edilmiştir.56 Teravih namazının "20 rekât" olduğu hususunda, muhaddislerin kriterlerine göre merfu olarak gelen sahih bir rivayetin bulunmaması, bu meseleye zarar vermez. Zira sahabenin icmâ ile ortaya koyduğu tatbikat bellidir.
Hz. Ömer'in teravihin 20 rekât olarak cemaatle kılınmasını emretmesi, dağınıklığı önlemek içindir. Çünkü önceden mescidde fert ve grup olarak dağınık bir şekilde kılınıyordu.
Teravih namazı, o günden bu güne mescidde cemaatle 20 rekât olarak kılınagelmiştir. Nitekim İbn Abidin, teravihin doğuda ve batıda 20 rekât kılındığını kaydetmekle, bu teamülün ne kadar güçlü olduğunu ifade etmiştir37
Sahabenin fiilî olarak teravih namazını 20 rekât kılmalarını destekleyen rivayetler de vardır:
İbn Abbas'tan (r.a), "Peygamber Efendimiz'in Ramazan'da 20 rekât teravihi ve vitri kıldırdığı rivayet edilmektedir.3" Bu rivayet her ne kadar zayıf olsa da, sahabenin fiilî icmâı ile kuvvetlenmektedir.5" Çünkü Hz. Aişe'den Hz. Peygamber'in Ramazan gecelerinde çok namaz kıldığını bildiren rivayetler, sahabenin 20 rekâtta icmâ ve cumhur ulemanın teravihin 20 rekât olduğunda ittifak etmesi gibi hususlar, İbn Abbas'tan gelen bu rivayeti güçlendirmektedir. Zikredilenler, hadisin sıhhatine çok kuvvetli karinedir.
Ayrıca Saib İbn Yezid'den, "Biz Hz. Ömer zamanında 20 rekât ve vitri kılardık."40 rivayeti vardır.
2. Teravihin 8 rekât olduğunu söyleyenler ve delilleri:
Teravihin 8 rekât olduğunu söyleyenler de vardır. Bunların delillerinin başında, Hz. Aişe Validemizin, "Hz. Peygamber, ne Ramazan'da ne de Ramazan dışında 11 rekâttan fazla kılmazdı."12 rivayeti gelmektedir. Bu rivayet, yine ondan gelen, "Ramazan ayı gelince Allah Resûlü'nün rengi değişir, çok namaz kılar, Allah'a dua dua yalvarırdı Ve "Allah Resulü, Ramazan'ın son 10 gününde başka zamanlarda ibadet hususunda göstermediği cehd ve gayreti gösterirdi."11 rivayetleriyle bir arada ele alınıp, teravihten çok teheccüdle alâkalı bulunmuş, 11 rekâttan 8 rekatının teheccüd, 3 rekâtının ise vitir olduğu -bir hadis-i şerifte, "Gece kıldığınız son namaz vitir olsun."45 buyurulması da nazarı itibara alınmış ve bütün dolayısıyla teravihin 20 rekâttan az olmadığı kabul edilmiştir.46
Teravihin 8 rekât olduğunu söyleyenlerin diğer delilleri, Hz. Cabir'den (r.a.), Peygamber Efendimiz'in Ramazan'da 8 rekât ve vitir namazı kıldırdığı" rivayeti ile, Hz. Ömer'in Übey İbn Ka'b'a teravihi 11 rekât kıldırmasını emrettiğine dair rivayettir. Bu rivayetlerden birincisi, senedinde, Yahya İbn Main'e göre münkerü'l-hadis, Ebû Davud ve Nesaî'ye göre ise metruk olan İsa İbn Cariye'nin48 bulunması; diğeri ise, bizzat Übeyy İbn Ka'b'dan teravihin 13 ve 23 rekât kılındığı rivayetleri, bir de söz konusu rivayetin senedinde yer alan Muhammed İbn Yusuf sebebiyle mualleldir. Ayrıca, Hz. Ömer döneminde teravihin 20 rekâttan az kılındığına dair sahih rivayet olmadığı gibi, aksine 20 rekât kılındığı birçok sahih rivayetlerle sabittir.49
Hanefılerden İbn Hümam, teravihin 20 rekât olduğunu, bunun 8 rekâtının sünnet, geriye kalanın ise müstehap olduğu görüşündedir. Fakat, İbn Hümam'ın bu yaklaşımı icmâya terstir. Çünkü kendilerine iktida edilen dört mezheb imamlarından İmam A'zam, Şafiî ve Ahmed ibn Hanbel'e göre teravih 20 rekât, İmam Malik'ten ise teravihin 36 rekât olduğu görüşü rivayet edilmektedir. Görüldüğü üzere, 20 rekâtta icmâ vardır ve 20 rekâtın şu kadarı sünnet, kalanı müstehap şeklinde bir yaklaşım söz konusu edilmemiştir. Dolayısıyla İbn Hümam, bu görüşünde münferid kalmıştır. Kaldı ki, yukarıda iktibas ettiğimiz "Benim sünnetime ve Raşit Halifelerimin sünnetine sarılın, hem de azı dişlerinizle sımsıkı yapışın (dört elle sarılın)" hadisine göre, Hz. Ömer'in uygulaması da sünnet hükmündedir.
Gözden uzak tutulmaması gereken bir husus da şudur: Sahabe içerisinde Râşid Halifelerin, onların içinde de Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer'in ayrı bir yeri vardır. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) onların bu durumuna şu hadisleri ile dikkati çekmiştir: "Benden sonra Ebû Bekir ve Ömer'e (r.a.) uyun; onların çizgisinden gidin."50
Netice itibariyle, teravih namazı İslâm'ın şearindendir. Sünnet-i müekkededir. Sahabenin icmâı ile 20 rekâttır ve cemaatle kılınması sünneti kifayedir. Ve dünden bugüne 20 rekât olarak ve tercihan cemaatle kılınagelmiştir.
Dipnotlar
1-Buhari, salatü't-teravih 1;Müslim,salatü'l-müsafirin 174; Tirmizi, fezail 82;
2-Ayni,el-Binaye fi şerhi'l-Hidaye 2/659;el-Mevsuatü'l-fıkhiyye 27/135, İbn Manzur, Lisanu'l-Arab "rvh" md.
3-el-Mevsuatü'l-fıkhiyye 27/136; Mevsili, el-İhtiyar 1/472; İbn Abidin,Reddül-Muhtar 2/4
4-Serahsi, el-Mebsut 2/145, Kandehlevi, Evcezü'l-mesalik 2/294.
5-Ibn Kudeme, el-Muğni 1/833; Buhuti (Hanbeli), Keşşafu'l-kına I/425; Kasım İbn Abdillah el-Konevi, Enisu'l-fukaha 1/107; Muhammed Said es-Sağarci, el-Fıkhu'l-Hanefi 1/225.
6-Ebu İshak el-Hanbeli, el-Mübdi 2/17.
7-Buhari, salatü't-teravih 1;Müslim, salatü'l-müsafirin 174.
8-Nesai,sıyam 40, İbn Mace,ikame 173; Müsned 1/191.
9-Ayni, Udetü'l-kari 9/198; Şerbini,el-İkna I/117
10-Buhari, salatü't-teravih 2;Müslim,salatü'l-müsafirin 178.
11-Buhari, teheccüd 6; Müslim, sıfatu'l-kıyamet 81.
12-Buhari, menakib 23; Müslim, fazail 77.
13-Buhari, iman 26; Müslim,taharet 42.
14-Kandehlevi, Evcezü'l-mesalik 2/285 -286; el-Mevsuatü'l-fıkhiyye 27/137; Haydar Hatipoğlu, Sünen-ibn Mace Terceme ve Şehri 4/102.
15-Ebu Davud, salat 318; Tirmizi,savm 81; İbn Mace,ikame 173.
16-Nevevi,el-Mecmü 4/37; Buhuti,Keşşafu'l-kına I/425, Ebu İshak el-Hanbeli, el-Mübdi 2/17.
17-Nesai, sıyam 40, ibn Mace, ikame 173; Müsned 1/191.
18-Tehanevi, İ'laü's-sünen 7/57-58; Ayni, el-Binaye fi şerhi'l-hidaye 2/662.
19-Ebu Davud, Ramazan 1; Zeylai, Nasbu'r--raye 2/175; Tehanevi, İ'laü's-sünen 7/59-60; Bu rivayetin senedindeki Müslim İbn Halid'den dolayı zayıf olduğunu söyleyenler varsa da bu isabetli değildir.Çünkü İbn Main ve Darakutni bahsi geçen ravinin sika olduğunu söylemişlerdir.Üstelik bu zat İmam Şafii'nin de hocasıdır.Bkz.Kandehlevi Evcezü'l-Mesalik 2/292.
20-Tehanevi,İlaü's-sünen 7/59-60
21-Tirmizi,ilim 16; Ebu Davud,sünnet 5; İbn Mace, mukaddime 6.
22-Bkz.İbn Abdi'l-Berr, İstizka 2/237-9;Şatibi, el-İ'tisam 1/193-194,292.
23-Mevsili,el-İhtiyar, 1/168-69;Sağarcı, el-Fıkhu'l-Hanefi,1/226.
24Serahsi,el-Mebsut 2/144.
25-İbrahim Halebi, Mülteka, s.119; Tahtavi,Haşiye ala Meraki'l-Felah s. 334.
26-Serahsi,el-Mebsut 2/144; İbn Abidin, Reddü'l-muhtar 2/45;el-Mevsuatü'l-fıkhıyye 27/141.
27-Şihabüddin er-Remli, Nihayetü'l-muhtac 2/126.
28-Buhuti, Keşşafu'l-kına 1/425; İbn Kudeme, el-Muğni 7/834.
29-İbn Abdi'l-Berr, et-Temhid 8/113; es-Seyyid el'Bekri, İanetü't-talibin 1/265; Ebu İshak el-Hanbeli,el-Mübdi 2/17; Gaffal,Hilyetü'l-ulema 2/119; Hatib Şirbini,Muğni'l-muhtac I/226.
30-Düsüki,Haşiye ale'ş-Şerhi'l-Kebir 1/503.Bkz.Hafid İbn Rüşt, Bidayetü'l-müçtehid 1/166.Kandehlevi,Evcezü'l-mesalik 2/304.
31-İbn Teymiye,el-Muharrer fi'l-fıkh 1/90.
32-Nevevi,el-Mecmu 4/37.
33-Hz.Ömer'in Übey İbn Ka'b'ı seçmesi onun Allah Resulü zamanında teravih kıldırmasından dolayıdır.Kandehlevi, Evcezü'l-Mesalik 2/296.
34-Mevsili,el-İhtiyar 1/68;Muhammed Said es-Sağarci, el-Fıkhu'l-Hanefi1/225-226.
35-Bkz.Kasani,Bedai'üs-sani' 2/275;Ibn Kudeme ,el-Muğni 1/834-835; el-Mevsuatü'l-fıkhıyye 27/141; İbn Abidin, Reddü'l-muhtar 2/43-44.
36-el-Mevsuatü'l-fıkhıyye 27/141;Ayni,el-Binaye fi şehri'l-Hidaye 2/660.
37-İbn Abidin,Reddü'l-muhtar,2/45;el-Mevsuatü'l-fıkhiyye, 27/141.
38-Abd İbn Humeyd, el-Müsned I/218; Taberani, el-Mu'cemu'l-evsat 5/324; el-Mucemu'l-kebir 11/393; İbn Ebi Şeybe, el-Musennef 2/164.
39-Kandehlevi,Evcezü'l-Mesalik 2/298.
40-Kandehlevi,a.g.e 2/286.
41-Beyhaki,es-Sünenü'l-kübra 2/496;Zeylai,Nasbu'r-raye 2/175; Tehanevi,İ'laü's-sünen 7/60.
42-Buhari, teheccüd 16,teravih 1;Müslim,müsafirin 125; Tirmizi, mevakit 208; Muvatta, salatü'l-leyl 9.
43-Beyhaki,Şuabu'l-iman 3/310.
44-Müslim, i'tikaf, 8; Tirmizi,savm 72.
45-Buhari,mağazi 33; Muvatta, salat 76.
46-Tehanevi,İ'laü's-sünen 7/70.
47-İbn Hüzeyme, es-Sahih 2/138; İbn Adiyy,el-Kamil fi'd-duafa 5/1889; Tehanevi,İ'laü's-sünen 7/60.
48-İbn Hacer,Tehzibü't-Tehzib 4/448;Kandehlevi,Evcezü'l-mesalik 2/286.
49-Tirmizi, salat 80.
50-Tirmizi, menakib,16; İbn Mace, Mukaddime 11; Müsned 5/382.
Hatimle Teravih Namazı
Yrd. Doç. Ergün Çapan
Ramazan ayı kulluk adına bir milattır; bir Müslüman bu ayda gündüz oruç, Kur'an tilaveti ve mukabele ile, gece de teravih namazıyla kulluk çıtasını yükselterek Allah'a daha bir yakın durmaya, kalp ve ruhun hayat seviyesine yükselerek ibadetlerini daha bir derinden ve duyarlılıkla yerine getirmeye çalışır.
İbadetten hoşlanmayan insan nefsi, bir yandan oruç tutmak suretiyle melekliğe açılarak, diğer taraftan ruhun en önemli gıdası olan vahy-i semavîyi yani Kur'an'ı her zamankinden daha çok okuyarak, ibadetlerini özellikle namazını daha bir kıvamda eda etme gayreti içersindedir. Zaten İslamiyetin en önemli hedeflerinden biri imana ait değerlerin insan tabiatıyla bütünleşmesidir. Bunun yolu da dinin emirlerinin yaşanmasından, özellikle de ibadetlerin duyularak, hissedilerek eda edilmesinden geçmektedir. Ramazan ayı, insan tabiatının ibadetle bütünleşmesi adına manevî bir temrinattır. Özellikle bu aya mahsus olan teravih namazı bildiğimiz bilemediğimiz bir çok hikmetinin yanında, ibadetten hoşlanmayan insan nefsini namaza alıştırması, namazı insan tabiatının bir yanı, bir derinliği haline getirerek ibadetle bütünleştirmesi açısından çok önemlidir.
İslam'ın değerler atlasında kılınması sünnet-i müekkede olan teravih namazı, Hanefi, Şafii, Hanbeli mezhebine göre yirmi, Malikî mezhebindeki bir görüş göre yirmi diğerine göre ise 36 rekattır. Biz bu yazımızda teravih namazının ne zaman ve ne şekilde kılındığı üzerinde durmak istiyoruz.
Teravih Namazının Zamanı
Namazların belli vakitlerde kılınmasının bildiğimiz bilemediğimiz pek çok sırrı ve hikmeti vardır. İbadetler, dinin tayin ettiği zaman ve formatta yapılır. Bediüzzaman hazretlerinin beş vakit namazın belirli vakitlere tahsis edilmesinin hikmetleriyle alakalı olarak seslendirdiği enfes yaklaşımıyla her bir namaz vakti büyük değişim ve dönüşümün işaretleri, Cenab-ı Allah'ın büyük icraatlarının emareleri ve lutfettiği küllî nimetlerinin alametlerinin zamanı olduğundan, namazların kendilerine tahsis edilen vakitlerde kılınmasının sınırsız hikmetleri vardır. Ramazan gecelerini ihya adına yatsı namazına tabi bir ibadet olarak teravih namazının belirli bir vakitte kılınmasının da pek çok hikmetinin bulunacağı muhakkaktır.
Teravih namazı, yatsı namazı kılındıktan sonra fecir doğuncaya kadar (imsak vakti) uzanan bir zaman dilimi içinde kılınabilir. Burada altı çizilmesi gereken bir nokta vardır ki o da şudur: Teravih namazı, yatsı namazına tabidir. Mesela, yatsı namazını birisi, teravih namazını da bir başkası kıldırsa daha sonra yatsı namazını kıldıran kimsenin unutarak abdestsiz olarak kıldırdığı anlaşılsa bu durumda teravih namazının yatsı ile birlikte yeniden kılınması gerekir. (Aliyyu'l-Kâri, Fethu babi'l-İnaye, 1/342) Zira yatsı namazı geçerli olmayınca ona tabi olan teravih namazı da yerine getirilmiş olmaz. Genellikle teravih namazı vitir namazından önce kılınır. Bununla birlikte vitir namazından sonra kılınması da caizdir. (İbrahim Halebî, Mülteka'l-Ebhur, 119; İbn Abidin, Reddü'l-Muhtar, 2/44) Ramazan dışında ki zamanlarda vitir namazı münferit olarak kılınır, cemaatle kılınmaz. Ramazan ayında ise münferit kılınabileceği gibi cemaatle kılınır. Nitekim Übeyy b. Ka'b mescidde teravihi hatimle kıldırıyor sonra da Hz. Ömer’in imamlığında vitir namazı kılınıyordu. (Ayni, el-Binaye fi şerhi'l-hidaye, 2/668)
Teravihi hatimle kılmak
Teravih namazını Kur'an-ı Kerîm'i en az bir kere hatmederek kılmak sünnet, birden fazla hatimle kılmak ise bir fazilettir. (Serahsî, Mebsut, 2/146; Kâsanî, Bedaius's-Sanai fi Tertibi'ş-Şerai', 2/276)
Bilindiği üzere Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), teravih namazını bir-kaç gece mescidde ashabına kıldırmış daha sonra farz olur endişesi ile cemaatle kılmayıp kendi odasında yalnız eda etmişti. Peygamber Efendimizin teravih namazını odasında nasıl ve kaç hatimle kıldığını bilemiyoruz. Ama Allah Resulü'nün rahle-i tedrisinde yetişen sahabe efendilerimizin teravih namazını gerek cemaat halinde gerekse münferid olarak hatimle kılmaya özen gösterdiklerini kaynaklarımızda görüyoruz. Sahabe, dinimizi bize nakleden Kur'an'ın canlı mucizesi insanlardır.
Dinimizin temel kaynakları olan Kur'an ve sünnet bize onlar tarafından nakledilmiştir. Biz bu gün onların Peygamber Efendimiz' (sallallahu aleyhi ve sellem) den görüp yaşadığı ve bize naklettiği şekliyle namaz kılıyoruz. Zira Allah Resulü onlara "Beni nasıl namaz kılarken görüyorsanız siz de o şekilde kılın" buyurmuş, (Buharî, Ezan, 18; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/53) sahabe de Allah Resulü'nden görüp öğrendiği şekliyle namaz kılmış, daha sonra gelen Müslümanlar da onlardan öğrenmişlerdir. İşte Allah Resulü'nü yakından bilen ve gören sahabe, teravih namazını hatimle kılmaya özen göstermiştir. Önceleri sahabe, tek başına veya bir-kaç kişi bir araya gelerek teravih namazını kılıyordu. Daha sonra Hz. Ömer döneminde mescidde cemaat halinde teravih namazı hatimle kılınmıştır. İlk sene Übeyy b. Ka'b'ın imamlığında teravih kılınmış ikinci sene Hz. Ömer, bütün cemaati bir tek imamın arkasında toplamamış, başka hafızlara da değişik yerlerde hatim ile teravih kıldırtmıştır. (Tehanevi, İ'laü's-Sünen, 7/59-65)
Hz. Ömer Kur'an hafızlarından üç kişiyi çağırmış, hepsine Kur'an okutmuş sonra okuma hızlarına göre birisine her rekatta 30, bir diğerine 25 öbürüne de 20 ayet okuyarak hatimle teravih namazı kıldırmalarını istemiştir. (Abdurrezzak, Musannef, 4/261; Beyhakî, Sünen-i Kübra, 2/497; Kâsanî, Bedai, 2/276) Böylelikle her rekatta otuz ayet okunduğunda üç, yirmi ayet okunduğunda ise iki hatimle teravih eda edilmiş olmaktadır.
Peygamber Efendimiz'den gerek sözlü gerekse fiilî olarak İslam dinini öğrenen sahabenin bu fiili tatbikatının yanında şu hadis de teravihi hatim ile kılmanın sünnet olduğuna delil gösterilebilir:
Resulüllah (sallallahu aleyhi ve sellem) Ramazan ayında bir gece mescide çıktı ve mescidin bir kenarında namaz kılan insanlar gördü ve sordu "Bunlar ne yapıyorlar?" orada bulunanlardan biri şöyle cevap verdi "Bunlar Kur'an'ın tamamını ezberleyememiş yani hafız olmayanlar kimseler, Übeyy b. Ka'b onlara hatimle namaz kıldırıyor." Resülüllah (sallallahu aleyhi ve selem) bu cevaba sevinerek memnuniyet ve takdirlerini şu şekilde ifade ettiler: "Doğru yapmışlar, yaptıkları şey ne kadar güzel". (Ebu Davut, Ramazan, 1; Zeylai, Nasbu'r-Raye, 2/175; Tehanevî, İ'laü's-Sünen, 7/59-60 )
Hadiste geçen Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) in sorusuna verilen cevap  kısmının manası onlar namazları caiz olacak kadar Kur'an’dan ezberi olmayanlar demek değildir. Medine'deki sahabenin namaz kılacak kadar bile Kur'an bilmemesi düşünülemez, bu çok uzak bir ihtimaldir. Doğrusu bu metnin manası onlar Kur'an'ın tamamını namazda ezberden okuyacak kadar bilmeyen kimseler şeklindedir. Bu itibarla Übeyy b. Ka'b'ın da onlara hatimle teravih kıldırdığı anlaşılmaktadır. (Tehanevi, İ'lâü's-Sünen, 7/64; Ali el-Müttakî, Kenzü'l-Ümmal, 4/284)
Sahabeden sonraki dönemlerde de teravihin hatimle kılınmasına önem verilmiştir. Bu hususta misal kabilinden bazı kareler nakletmek istiyoruz:
Ömer b. Abdilaziz karilere (Kur'an hafızları) her rekatta on ayet okuyarak teravih namazını hatimle kıldırmalarını emretmişti. (Said İbn Sahnun, el-Müdevvenetü'l-kübra, 1/194, İbrahim Halebî, Mülteka'l-Ebhur, (Ta'lik: Vehbi Süleyman el-Gavci) 1/120)
İmam-ı A'zam'ın Ramazan'da gündüz bir hatim, teravihte de bir hatim olmak üzere toplam altmış bir defa Kur'an'ı hatmettiği rivayet edilmektedir. (Tahtavi, Haşiye ala meraki'l-felah şerhi nuri'l-izah,s.337)
Muhammed b. İsmail el-Buhari, Ramazan ayının ilk gecesinde ashabı, eşi dostu talebeleri toplanır onlara teravih namazı kıldırırdı. Her rekatta yirmi ayet okuyarak hatmederdi. Ayrıca gecenin yarısından başlayarak son üçte birine kadar olan zaman diliminde Kur'an okur ve bu şekilde de her üç gecede bir hatmederdi. Gündüz de her gün bir hatim indirir, hatmi de iftar vaktinde bitirir ve "her hatim yapıldığında müstecap (kabul olunan) bir dua vardır" derdi. (Beyhaki, Şuabu’l-imân, 2/416)
İçtihad ehli büyük din âlimlerinin on gecede bir hatmederek üç hatimle teravih kıldıkları rivayet edilmektedir. (Serahsi, Mebsut, 2/146; Ayni, el-Binaye, 2/667)
Bütün bu naklettiklerimizden anlaşıldığı üzere insanlar Ramazan boyunca teravihte Kur'an'ın hepsini okumuş veya okuyan birinin arkasında kılmışlardır. Fakat daha sonraki dönemlerde imamın, cemaatin durumunu nazar-ı itibara alarak onları camiden uzaklaştırmayacak bir şekilde teravih namazını kıldırmasının daha uygun olduğu görüşü ağırlık kazanmıştır. (el-Mevsuatü'l-Fıkhıyye, 27/147-148) Müteahhirun ulema, cemaatin bıkıp camiyi terketmemesi için teravihin üç kısa ayetle veya uzun bir ayetle de kılınabileceğine fetva vermişlerdir. (Kasânî, Bedai, 2/276; İbn Abidin, a.g.e, 2/47; Tahtavi, a.g.e, s.337) Hatta "Fil suresi"nden başlayarak "Nâs suresi"ne kadar okunabileceğini, kalbin rekat sayıları ile meşgul olmaması için duruma göre böyle kılmanın daha uygun olduğunu söylemişlerdir. (İbn Abidin, a.g.e, 2/47)
Burada bir hususa dikkat çekmenin mecburiyetine inanıyoruz. O da şudur: Teravih namazı kılınırken ister kısa surelerden okunarak isterse hatimle kıldırırken olsun namaz da okunan ayetlerin tertil üzere okunması ve namazın da tadil-i erkana riayet edilerek kıldırılması/kılınması gerekir. Yoksa yarış yapar gibi çok süratli bir şekilde ayetleri okumak, rüku ve secdeleri verip veriştirerek teravih namazı kılmak doğru değildir. Bu şekilde bir teravih namazının kılınacağına dair kaynaklarımızdan herhangi bir mesned bulmak mümkün değildir. Aksine teravih namazının tadil-i erkan ile kılınmasına, namazda okunan ayetlerin tertil üzere okunması gerektiğine vurgu yapılmıştır. İşin doğrusu diğer namazlar nasıl tadil-i erkan üzerine kılınıyorsa teravih namazı da ister kısa isterse uzun kıraat yapılarak kılınsın aynı şekilde tadil-i erkana riayet edilerek kılınmalıdır.
Bununla birlikte bazı fıkıh kitaplarında cemaatin ilgisizliğinden dolayı teravihin hatimle kılınmasının terk edilmemesi gerektiği kaydı düşülmüştür. Mesela Hanefi mezhebinin önemli kitaplarından el-Hidaye ve Mülteka'da bu husus şu şekilde ifade edilmiştir: "Cemaatin tenbelliğinden dolayı hatmin terkedilmemesi gerekir. (Merginanî, el-Hidaye,1/46; İbrahim Halebî, a.g.e, s.120)
Görüldüğü üzere teravih namazını hatimle kılmak sünnet olmakla birlikte cemaatin durumuna göre kısa sureler veya üç kısa ayet okunarak da kılınabilir. İslam dini her yer ve şartta yaşanabilecek bir enginlik ve esnekliğe sahip olduğundan günümüzde uygun olan da imamın cemaatin durumunu nazar-ı itibara alarak namazı kıldırmasıdır. İmkanı ve şartları müsait olan Müslümanların teravihi hatimle kılmaları çok yerinde bir davranıştır. Bilhassa günümüzde bir sünnetin ihyasına vesile olması açısından büyük bir sevaba nail olma da söz konusudur. Camide veya mescidde hatimle teravih namazı kılma imkanı olmayan bir kimse Kur'an'ı yüzünden okuyarak teravih namazı kılabilir mi? Şimdi bu konu üzerinde durmak istiyoruz.
Yüzünden Okuyarak Hatimle Kılma
İmam Azam'a göre hafız olmayan bir insanın Kur'an'ı Kerim'i yüzünden okuyarak namaz kılması, namazını ibtal eder. Çünkü namaz içinde mushafı tutup açmak, yapraklarını çevirmek, bakmak amel-i kesir olduğu gibi aynı zamanda, mushafa bakarak namaz kılmak, mushaftan telkin yoluyla öğrenmek demektir. Birinin talimi ile namaz kılmak gibidir. Halbuki namazda iken hariçten birinin Kur'an'dan ayet telkini namazı bozar. Bu itibarla ona göre mushaftan yüzüne bakarak okumak da telkin gibi olduğundan caiz değildir.
İmam Ebu Yusuf ve Muhammed mekruh olmakla birlikte yüzüne bakarak okumaya cevaz vermişlerdir. (Tahavî, Muhtasar-ı İhtilafı'l-Ulema, 1/208; Şâşî, Hılyetü'l-Ulema, 2/89) Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheblerine göre ise teravih namazını mushaftan okuyarak kılmak caizdir. Cevaz verenler nafile namazlar için olduğunu ifade etmişlerdir.
Teravih namazının mushafın yüzünden okunarak kılınmasına cevaz veren yaklaşımın delili şu rivayettir: Hz. Aişe (r.a.) validemizin kölesi Zekvan Ramazan ayında Kur'an'ı yüzünden okuyarak Hz. Aişe'ye hatimle teravih namazı kıldırırdı. (İbn-i Sahnun, Müdevvene, 1/224)
Tabi bu şekilde namaz kılarken "amel-i kesir" sayılabilecek hareketlerden uzak durulması gerektiği şart koşulmuştur. Ameli kesir de genelde iki şekilde tarif edilmiştir: Dıştan bakan bir insanı namaz kılmadığı kanaatine sevketmek veya namaz içinde mushafı tutup bir yere koyma, sayfalarını açma sonra okuma gibi bu şekilde peşi peşine arada uzun fasıla olmadan yapılan üç harekette bulunmak.
Ameli kesire düşmeden teravih namazını kılmak isteyen bir kimse önüne rahat görebileceği yüksek bir şeyin üstüne Mushaf-ı şerifi açıp koyarak sayfaları çevirmeye ihtiyaç hissetmeden veya en fazla bir kere çevirerek namaz kılabilir. Nitekim Kur'an'ı bu şekilde okuyabilmek için yapılan Kur'an sehpaları da vardır.
Teravih Namazının Kılınışı
Teravih namazını iki rekatta bir selam vererek on selam ile kılmak daha faziletlidir. Çünkü teravih gece namazıdır. Gece kılınan nafile namazların ise "Gece namazı ikişer ikişerdir" (Buhari, Vitir, 2; Salat, 84; Müslim, Müsafirin, 145) hadis-i şerifinde bildirildiği üzere iki rekatta bir selam verilerek kılınması daha faziletlidir. Bununla birlikte dört rekatta bir selam verilerek de kılınabilir. İki rekatta bir oturmak suretiyle sekiz rekatta veya on rekatta bir selam vererek de teravih namazı kılınabilir. Fakat bu şekilde kılmak mekruh sayılmıştır. (Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali, s.174)
Her dört rekattan sonra bir terviha (dinlenme) yapılır. Yani her iki rekatta bir selam verilip, her dört rekatta bir istirahat edilir. Dört rekat kıldıktan sonra oturulduğunda okunması sünnet olan belli bir dua yoktur. Salatu selam (bu gün camilerimizde okunduğu gibi), zikir, tesbih, tehlil (lailahe illallah) okunabilir. (Ayni, el-Binaye, 2/660; el-Mevsuatü'l-Fıkhıyye, 27/144) Üç kere şu duanın okunabileceği de söylenmiştir:
"Mülk ve melekutun sahibi Allahım sen sübhansın. İzzet, azamet, kudret, kibriya ve ceberutun yegane sahibi olan Allahım sen sübhansın. Fani olmayıp ebedi olan yegane Sultan sübhansın. Subbuh (Uluhiyetin şanına uygun olmayan her türlü noksandan beri olan, kemal sıfatlarla muttasıf olup sürekli tesbih edilen), Kuddüs (Her türlü noksanlıkdan uzak, tahdid ve tasvir edilemeyen, tertemiz) meleklerin ve ruhun Rabbi. Allah'tan başka ilah yoktur. Cenab-ı Allah'tan günahlarımızı bağışlamasını dileriz." (İbn Abidin, a.g.e, 2/46)
Kılınamayan teravih namazının kazası gerekmez. Teravih namazı orucun sünneti değil, vaktin sünnetidir. Bu itibarla gündüz herhangi bir mazeretten dolayı orucunu tutamayan bir Müslümanın gece teravih namazını kılması yine sünnettir. Mesela özel günlerinde olan bir kadın Ramazan'ın gündüzünde temizlendiğinde veya ramazan ayında iken günün sonuna doğru Müslüman olan bir kimsenin teravih namazı kılması sünnettir. (Tahtavi, Haşiye ala Merakı'l-felah, s.338)
Teravih namazını cemaatle kılmak sünnet-i kifayedir. Yani bir kısım müslümanların yapması ile diğerlerinin üzerinden düşen bir sünnettir. Bir mahalle camisinde veya mescidinde bazı Müslümanların kılması ile bu sünnet yerine gelmiş olur. Teravihi camide veya mescidde kılmak daha faziletli olmakla birlikte evde de kılınabilir. (Ayni, el-binaye, 2/663) Eğer hiç kimse mescidde veya camide kılmazsa isaet edilmiş, günaha girilmiş olur. (Tehanevî, İ'laü's-Sünen, 7/62)
Yüce Mevla bizi oruç, Kur'an tilaveti ve teravih namazını hatimle kılmak suretiyle mübarek ramazan ayının feyiz ve bereketinden olabildiğince istifade ederek değerlendiren kullarından eylesin. Âmin.
Ramazan'ın Şi'ârı Teravih Namazı
Prof.Dr. Hüseyin Elmalı
Teravih namazı kılınırken, ister kısa sureler okunsun isterse de hatim takip edilsin, ayetlerin tertil üzere okunması ve namazın da tadil-i erkana riayet edilerek kılınması/kıldırılması gerekir. Yoksa yarış yapar gibi çok süratli bir şekilde ayetleri okumak, rüku ve secdeleri verip veriştirmek kat’iyen doğru değildir.
Teravih; tervîhanın çoğuludur. Terviha, sözlükte; oturma, dinlenme, ara, mola, teneffüs gibi mânâlara gelen bir mastardır. Dinî terim olarak tervîha, ramazan gecelerinde, dört rekât namaz kılındıktan sonra, bir o kadar namaz kılacak miktar oturup dinlenmeye denir. Sonra mecazî olarak her dört rekâta da tervîha adı verilmiştir. Dolayısıyla terâvîh; tervîhalardan oluşan namaz, tervihalı/dinlenmeli/ molalı namaz demektir. Mütercim Asım Efendi bu kelimeyle alâkalı olarak şu açıklamaları yapmaktadır: “Tervîha; -teslîme vezninde- ramazan gecelerine mahsus teravîh namazının her dört rekâtına denilir. Ve bu, (rahat) kelimesinden tef‘île(vezni)dir ki, merre-i vahidedir (bir kere/bina-i merre). -Nitekim “teslime(de), selamdan tef‘île (vezni)dir-. İki selam arasında bir miktar dinlenmek ve istirahat olunmaya bu ad verilmiştir. Itlâkât-ı şeriyyedendir (dinî terimlerden/ifadelerden/ kullanımlardan).”
Teravih namazı bu adı muhtemelen Hz. Aişe’nin, Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) bu namazını anlatırken kullandığı “yetaravvahu” kelimesinden almıştır. Nevevî’nin rivâyet ettiği hadîste Hz. Aişe (r.anha) şöyle der: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُصَلِّي أَرْبَعَ رَكْعَاتٍ فِي اللَّيْلِ ثُمَّ يَتَرَوَّحُ فَأَطَالَ حَتَّى رَحِمْتُهُ. “Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) geceleyin dört rekât namaz kılar, sonra dinlenirdi; zîrâ namazı çok uzatırdı öyle ki kendisine acırdım.”1 İşte bu hadîste geçen (sümme yetaravvahu = sonra dinlenir, istirahat eder.. ) kelimesiyle, teravih kelimesi aynı kökten gelmektedir. Araplar insanı dinlendirici ve rahatlatıcı olan yelpaze, fan, vantilatör vb. âletlere de aynı kökten “mirvaha” ve rahatlamak için gezinti ve dolaşmaya da “tervihatu’n-nefs” derler.
Arapça kaynaklarda daha çok “kiyâmu ramazan (ramazan namazı), kıyamu’l-leyli fî ramazan (ramazan gecesi namazı)” şeklinde geçen teravih namazına bu ismin ne zaman verildiği kesin olarak belli değilse de, namazın kılınışına dayanarak verilen bir isim olduğu düşünülürse, bunun çok erken dönemlerde verilmiş olması kuvvetle muhtemeldir.
Hükmü ve fazileti
Teravih namazı ramazan gecelerinde, yatsı namazından sonra, vitir namazından önce kılınan bir namazdır. Erkek-kadın bütün inananlar için sünnet-i müekkededir. Nevevî: “Ulemanın icmaiyle sünnettir.” demektedir.
Çünkü Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) bu namazı kılmış, kılmaya devam etmiş ve insanları da bunu kılmaya teşvik etmiştir. Sahabe, tâbiin ve onlardan sonra gelen bütün müminler de bu namazı kılmayı günümüze kadar sürdürmüşlerdir. İslâm tarihi boyunca teravih namazının edası/ kılınması ve varlığı hakkında kayda değer bir tartışma da olmamıştır.
Nitekim İmam Azam Hazretleri Fıkh-ı Ekber’inde teravih namazının sünnet olduğunu vurgulamıştır.2 Rafızîler ise, teravih namazını inkâr etmişlerdir.
İslâm âlimleri arasında teravih namazıyla alâkalı ihtilâflar, bu namazın varlığıyla ilgili olmayıp, daha çok rekât sayısı ve cemaatle kılınıp kılınmaması hakkında olmuştur.
Çünkü teravih namazı, sahur gibi, ramazan ayının şiarlarından (ayırıcı işaretlerinden, alametlerinden) birisidir. Sahursuz, ramazan düşünülemediği gibi teravihsiz bir ramazan da düşünülemez. Teravih namazının bütün Müslümanların gönüllerinde çok ayrı ve önemli bir yeri vardır. Bu namaz, Âlemlerin Rabbi’nin katında da değeri olduğuna gönülden inanılan bir ibadettir. Yaşlısı–genci, kadını-erkeği, büyüğü-küçüğü ile bütün Müslümanların gönlünde yer etmiş olması ve benimsenmesi de bunun en açık delilidir.
Buhâri ve diğer hadîsçilerin rivâyet ettikleri bir sahîh hadîste, Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem): مَنْ قَامَ رَمَضانَ إيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ 3 buyurmuştur. İslâm âlimlerinin çoğu bu hadîsi: “Kim inanarak ve sevabını da Allah’tan bekleyerek ramazan gecelerini -namaz, Kur’ân okuma ve zikirle- ihya ederse, yani teravih namazını kılarsa onun – büyük günahlardan olmamak kaydıyla4 – geçmiş günahları bağışlanır.” şeklinde anlamışlardır. Zîrâ ramazan gecelerine mahsus ve o gecelerde kılınan namaz teravih namazıdır, başka bir namaz da yoktur, dolayısıyla bu hadîs-i şerîf, teravih namazını ve onun faziletini beyan etmektedir. Nitekim hadîs-i şerîfte geçen (قامَ) fiili ile de namazın en önemli bir rüknü olan kıyamı/ayakta durmayı zikrederek, belagatteki “parçayı zikredip bütünü kastetme yöntemiyle” mecazî olarak namazı ifade etmektedir. O da bu ayda kılınan teravih namazıdır. Bilindiği gibi Kur’ân-ı Kerîm’de başka âyetlerde de ruku‘ ve secde zikredilerek de namaz kastedilmiştir. Az önce de ifade ettiğim gibi kaynaklarda da teravih namazı daha çok, aynı kökten mastar olan “Kiyâmu ramazan (ramazan namazı), Kıyamu’l-leyli fî ramazan (ramazan gecesi namazı)” gibi başlıklarla ifade edilmekte ve ele alınmaktadır.
Rekât sayısı
İslâm hukukçularından bir grup teravih namazının vitir namazıyla birlikte 11 rekât olduğu kanaatine varmışlardır. Bu konuda dayanakları Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) sünnetidir. Çünkü O’nun (sallallahu aleyhi ve sellem), ne ramazanda ne de ramazan dışında bu rekât sayısının üstünde gece namazı kıldığının görülmediği rivâyet edilmektedir.
Hz. Aişe’den rivâyet eden çok sayıda âlim, Hz. Aişe’nin, Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) ne ramazan ayında ne de ramazan dışında on bir rekâttan fazla namaz kılmadığını söylediğini nakletmişlerdir. Hz. Aişe’nin, Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) gece namazıyla alâkalı olarak verdiği bilgiler içerisinde en dikkat çeken ifadesi “…O’nun namazları ne kadar uzun, ne kadar güzeldi!” şeklindeki sözleridir ki, yukarıdaki sözünde de dikkat çektiği gibi o, kıyamın uzunluğundan dolayı Peygamberimiz’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) acıdığını bildirmiştir. Çünkü başka rivâyetlerde de bildirildiği gibi Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) bu namazlarında Kur’ân’ı hatmediyordu, yani teravihi hatimle kılıyordu.
Böyle olmakla birlikte Şafiî ve Hanefîlerin büyük çoğunluğu (cumhuru) ve Ahmed b. Hanbel, teravih namazının -vitir dışında- yirmi rekât olduğu görüşündedirler. Onlar bu görüşlerine Beyhakî ve diğerlerinin sahih senetle es-Se’dân b. Yezid’den (ra) rivâyet ettikleri şu sözünü delil getirmektedirler: “Ömer b. el-Hattab (ra) zamanında ashab ramazan ayında yirmi rekât namaz kılıyorlardı.”5
İmam Malik’in Muvatta’ında –Beyhakî’nin de eserinde– Yezid b. Ruman’dan rivâyetlerinde: “Ömer b. el-Hattab (ra) zamanında insanlar yirmi üç rekât namaz kılıyorlardı.”6 Yani yirmi rekât, teravih üç rekât vitir kılıyorlardı, şeklindedir.
İmam Malik’in kendisi: “Teravih namazı vitrin dışında otuz altı rekâttır.” demiş ve Medine halkının amelini/yaptıklarını buna delil getirmiştir.
Ez-Zerkânî, el-Muvatta şerhinde buna şöyle açıklık getirmiştir: İbn Habib’in dediğine göre teravih namazı başlangıçta vitirle birlikte on bir rekât idi. İnsanlar bu namazda kıraatı (Kur’ân okumayı) uzatıyorlardı. Bu, yani uzun süre kıyamda/ayakta Kur’ân okuma, onlara ağır geldi. Okumayı azalttılar ve rekât sayısını artırdılar, artık ondan sonra – vitir dışında- orta bir okuyuşla yirmi rekât kılar oldular. Sonra kıraatı tekrar azalttı – vitir dışında- otuz altı kıldılar ve bu iş böyle devam etti…” Ancak bunda icma‘/ittifak oluşmadığından, bir dönem Medinelere özgü kalıp, daha sonra terk edildiği anlaşılmaktadır. 7
Şeyh Mahmûd Hattâb es-Subkî “ed-Dînu’l-Halis” adlı eserinde şöyle demektedir: “Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer’in ilk zamanlarında olduğu gibi amel etmek evla ve efdal/daha faziletlidir. Dolayısıyla istersen vitir dışında sekiz veya on rekât kılabilirsin. Bundan sonra fazilet bakımından -Hz. Ömer’in son devirlerinde, Hz. Osman’ın ve Hz. Ali’nin devirlerinde olduğu gibi- yirmi rekât kılmak gelir; çünkü gece namaz kılma arzu edilen bir şeydir. O konuda Şari‘/dinin koyucusu tarafından da her hangi bir sınırlama gelmemiştir. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bir hadîsinde şöyle buyurmuştur: “Benim sünnetime ve Raşit halifelerimin sünnetine sarılın, onlardan ayrılmayın, onları azı dişlerinizle sımsıkı tutunun, yani çok sıkı tutunup asla bırakmayın.”8
Görüldüğü gibi yirmi rekât teravih kılmak da en azından Raşit halifelerin sünnetidir9 ve onların sünnetine sıkı sıkıya bağlı kalmak da Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) emridir. İslâm âleminin teravih namazını yirmi rekât kalmaları da bu emre bağlılığın bir gereği olarak asırlardır süregelmiştir. Bunu başka türlü anlamak, Müslümanları anlamamaktır. Teravih namazının sünnet olduğu hususunda bu denli genel bir icma olduğundan Osmanlı âlimlerinden Damad Abdurrahman Efendi (ö.1667), Mültekâ Şerhi’nde teravih namazının sünnet-i müekkede olduğunu belirttikten sonra, onu inkâr edenler için şu ağır ifadeleri kullanmıştır: “ومُنْكِرُها مُبْتَدِعٌ ضَالٌّ مَرْدُودُ الشَّهادَةِ.. … = .. Teravih namazını inkâr eden mübtedi‘ (bidatçı), dall (delalet ehli) ve merdudu’ş-şehadedir (şahitliği kabul edilmez).”10
Cemaatle kılınmasının ehemmiyeti
İslâm âlimlerinin çoğu teravih namazının mescitte cemaatle kılınmasının evde yalnız başına kılınmasından efdal olduğu görüşündedir. Zîrâ bu namaz, bayram namazları gibi, İslâm’ın şiarlarından biridir ve böyle kılmakta da çok sevap vardır. Çünkü genel olarak cemaatle kılınan namaz yalnız başına kılınan namazdan yirmi yedi derece daha üstün ve efdaldir. Sahabe, Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) döneminde bu namazı mescid/camide cemaatle kılıyordu. Başlangıçta, üç gece de, bizzat Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bu namazı onlara kıldırmıştı. Bu durum Raşit halifeler devrinde böyle devam etmiştir.
İmâm Müslim Sahîh’inde Hz. Aişe’den (r.anha) şu hadîsi rivâyet etmiştir: “Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) gecenin son üçte birinde çıktı, mescitte namaz kıldı, insanlar da onun kıldığı namazı birlikte kıldılar, derken insanlar sabahleyin bunu birbirlerine anlattılar; bunun üzerine ikinci gece bir öncekinden daha fazla insan toplandı. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ikinci gece de çıktı, onunla namaz kıldılar, insanlar sabahleyin bunu da anlatır oldular, üçüncü gece mescittekiler daha çoğaldı, Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) üçüncü gece de çıktı, onunla namaz kıldılar, dördüncü gece olunca mescit gelenleri almaz oldu, bunun üzerine Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onların yanlarına çıkmadı. İçlerinden bazı adamlar: “Namaza! Namaza!” diye seslenmeye ve böylece Hz. Peygamber’i (sallallahu aleyhi ve sellem) namaza çağırmaya başladılar. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yine çıkmadı, sonunda sabah namazı olunca çıktı, sabah namazını bitirince insanlara döndü, sonra teşehhüt (ettehiyyâtu) okudu ve: ‘… şüphesiz bu geceki hâliniz bizce malumdur; fakat ben bu gece namazının (teravihin) sizlere farz olup da sizin de onu eda etmekten aciz olacağınızdan korktum (bunun için çıkmadım.)’ buyurdu”11
Şafi ve Maliki âlimlerinden bazıları: Teravih namazının evde kılınmasının daha efdal olduğu görüşündedirler. Bunların dayanağı da Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem): “Farz namazlar hâriç, kişinin diğer namazlarını evinde kılması benim şu mescidimde kılmasından daha efdaldir.”12 hadîsidir.
Zeyd b. Sabit’in rivâyet ettiği bir hadîse göre de O şöyle demiştir: Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) mescitte hasırdan bir oda edindi. Geceleri orada namaz kıldı. Öyle ki insanlar onunla cemaat oldular. Sonra bir gece sesini kaybettiler, duymadılar. Onun uyuduğunu sandılar. Bazıları yanlarına çıksın diye öksürerek boğaz temizleme şeklinde ses çıkardılar. Bunun üzerine Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem): “Yaptıklarınızın hepsini biliyorum, sonunda size farz olmasından korktum. Şâyet bu namaz size farz olsaydı onu yerine getirmezdiniz. Ey insanlar! Bu namazı evlerinizde kılınız; çünkü kişinin, farz namazlar dışında, diğer namazlarını evinde kılması efdal/daha değerlidir.” dedi.13
Bazı fıkıh âlimleri konuyla alâkalı hadîsleri toplayarak detaylı bilgi verip sonunda şunu söylemişlerdir: “Şâyet Müslüman Kur’an’ı hıfzetmiş birisiyse, yahut meşguliyetinin onu bu namazını kılmaktan alıkoyacağından ve o gitmeyince mescitte namaz kılınmasının aksamayacağından korkmuyorsa, böyle birinin bu namazını evinde kılması efdaldır; aksi takdirde camide kılması evlâdır.”
Teravih namazında kıraat/Kur’ân okuma:
Teravih namazında kıraati uzatmak, yani uzunca Kur’ân okumak -diğer farz ve sünnet namazlarda da olduğu gibi- müstehap yani, istenilen, arzu edilen bir şeydir.
Çünkü Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem): “Namazın efdalı kıyamın uzun olmasıdır.” buyurmuştur.14 Fakat insanlara imamlık yapan kimselerin, arkalarındaki namaz kılanların durumunu gözetmesi, onlardan hepsi için uygun olabilecek miktarda namazı uzatması gerekir. Çünkü içlerinde zayıf, hasta ve ihtiyacı olanlar vardır.
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Sizden birisi insanlara namaz kıldırdığında namazı hafif tutsun; çünkü içlerinde zayıf, hasta, yaşlılar vardır; ancak tek başına kıldığında dilediği kadar uzatsın!”15 Nitekim kendisi de, yukarıda belirttiğim gibi, teravihi hatimle kılıyordu.
Enes b. Malik’ten Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle dediği rivâyet edilmiştir: “Namaza başlıyorum ve namazı uzatmak istiyorum, birden çocuk ağlaması duyuyorum, annesinin onun ağlamasından dolayı aşırı derecede onu özleyip ve üzüldüğünü bildiğim için namazımı kısa kesiyorum.”16
Burada şuna da dikkat çekmek ve bu hadîsleri yanlış anlayarak namazı iyice kısaltanlara ve hızlandıranlara şu uyarıda bulunmakta yarar vardır. Namazlarda en az Kevser Sûresi kadar bir kısa sure veya ona denk üç kısa âyet, ya da bu ölçüde uzun ya da orta bir âyeti ağır bir okuyuşla okumak gerekir. Öyle ki bir rekâtta: ( سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى) ve ( والنَّجْمِ إِذَا هَوَى) gibi sadece kısa bir âyetle yetinmek ve bunu da olabildiğince hızlı okumak doğru değildir. Bunun yukarıdaki hadîslerde anlatılanlarla, yani “..namazı hafif tutsun..” ifadesiyle hiç alakası yoktur, namazın ruhuyla bağdaşır bir yanı da bulunmamaktadır.
Aksine bunu daha da kısaltıp birinci rekâtta (طه) ve ikinci rekâtta (مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ القُّرْآنَ لِتَشْقَى) şeklinde okuyanların bile varlığı söylenir ki, bunlar cehaletten kaynaklanan görüntülerdir. Bunların yaptıkları -eğer bilinçliyse- namazı küçümseme ve onu hafife almaktır. Arapça ifadesiyle tehavun ve istihfaftır. Namazın ruhuyla ve namazda olması gereken huşuyla taban tabana zıt davranışlardır. Sanıyorum günümüzde “Böyle bir teravih anlayışı yoktur.” diye karşı çıkılan teravih namazı da bu tür, ne yaptığının farkında olmayan acelecilerin yaptıklarıdır. Böyle kan ter içinde bilmem kaç dakikada bitireceğim diye, hızla kılınan namazın yukarıdan beri anlattığımız rahat namaz olan teravih namazıyla ne ismen, ne şeklen ve ne de ruhen alakası vardır. Burada genelleme yapmamak gerektiğini, teravih namazını da yatsı namazı gibi ta‘dîl-i erkâna riâyet ederek kıldıran imamlarımız çoğunlukta olduğunu elbette biliyorum. Ancak -beni bağışlasınlar- bazı imam arkadaşlarımızın yatsı namazının farzında dört ve hatta beş nefeste okudukları Fatiha ve Fil surelerini, teravih namazına geçtiklerinde, hızlı teyp kaydı yapar veya hızlı film çeker gibi, bir nefeste okumaya çalışıp, tabir caizse verip-veriştirmelerinin izah edilir bir tarafı ve bir mantığı var mıdır?! Onun için mutlaka Fatiha’dan sonra doğru bir şekilde, Kevser Sûresi gibi -kısa da olsa- bir sure yahut ona denk üç âyet veya o ölçüde orta ve uzun bir âyeti acele etmeden okumak gerekir. Teravih namazını hatimle kılmak sünnet olmakla birlikte buna vakti veya imkânı olmayanların kısa sureleri (Fil Sûresi’nden Nas Sûresi’ne kadar) tertil üzere, ağır ağır okuyarak kıldırmaları (hem namazın sıhhati bakımından ve hem de cemaatin bu sûreleri pekiştirmesi yönünden) daha faydalıdır.
Özetlemek gerekirse; teravih namazı, kadın-erkek bütün Müslümanlar için müekked sünnet bir namazdır. Rivâyetler farklı da olsa, Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bu namazı üç gece ashabına kıldırmış, dördüncü gece mescit dolup taşınca onlara namaz kıldırmak için çıkmamış ve ashabını kendi hâllerinde bırakmıştır. Buna mazeret olarak da bu namazı böyle kıldırmaya devam ederse, onlara farz olacağı endişesini taşıdığını bildirmiştir. Bu da gösteriyor ki bu endişe olmasa Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bu namazı böyle kılmayı arzu etmektedir.17 Hz. Ebû Bekir döneminde ve Hz. Ömer döneminin başlarında bu şekilde serbestçe teravîh namazı kılınmıştır. Ancak, Hicret’in on dördüncü yılında bir gece mescide giden Hz. Ömer (ra), insanlardan kiminin tek başına, kimilerinin de cemaat hâlinde teravih namazı kıldıklarını görünce: “Bunları bir imamın arkasında toplasak daha iyi olur.” demiş, ashabını toplayarak onlarla istişare etmiş, onlar da bunu onaylayınca bir icma hâsıl olmasıyla, Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) zamanından beri insanların Kur’an’ı en iyi okuyanlarından olan Übey b. Ka‘b ve Temim ed-Dâri’yi insanlara yirmi rekât namaz kıldırmaları için imam tayin etmiştir.
Hz. Ömer’in (ra) kendisininse, teravihi onlarla birlikte kılmayıp, gecenin geç saatlerinde, gecenin sonuna doğru kıldığı bildirilmektedir. Hz. Ömer’in vitri cemaatle kıldırdığı da rivâyetlerde yer almaktadır. Nitekim bir gün insanlar teravih kılarken yanlarına çıkmış, onları cemaat hâlinde namaz kılarken görünce: “Bu ne iyi bir bidattir; fakat keşke gecenin sonunda kılsalar daha iyi/efdal oldurdu!” demiştir. Burada Hz. Ömer’in “Ne iyi bidattir!” sözü teravih namazı için söylenmiş bir söz olmayıp; bu namazı cemaat hâlinde kılmaları, yani cemaat oluşları için söylenmiştir. Nitekim Hz. Ali (ra) de daha sonraları bunu kastederek “Ömer, bizim mescitlerimizi nasıl nurlandırdı ise, Allah da, onun kabrini öyle nurlandırsın!” diyip, onun bu yaptığını onayladığını ve memnuniyetini ifade etmiştir. İmam-ı Azam Ebû Hanife’ye Hz. Ömer’in bu yaptığı sorulunca şu cevabı vermiştir: “Teravih sünnet-i müekkededir. Ömer bu işi kendiliğinden ortaya çıkarmış, uydurmuş değildir. Bunu ancak elinde mevcut bir asla, Resulullah’tan (sallallahu aleyhi ve sellem) bellediği bir malumata binaen emretmiştir.” demiştir.18 Yoksa Hz. Ömer’in, Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) kıldığı ve kendinin de gecenin sonuna doğru kıldığı teravih namazı için “bidattir” demesi düşünülemez ve bu mümkün de değildir.
Burada şu soru da akla gelebilir: “Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) farz olur endişesiyle cemaatle kıldırmadığı ve insanları serbest bıraktığı bu namazın cemaatle kılınmasını, Hz. Ömer (ra) niçin emretmiştir?”
Bunun cevabı şudur: Çünkü Hz. Ömer döneminde artık böyle bir endişe kalmamıştır. Bu yüzden Hz. Ömer cemaatle kılınmasını emretmiştir. Zîrâ Mecelle kaidesinde de “Mâni zail olduğunda, memnû‘ avdet eder.” tarzında belirtildiği gibi mâni gitmiş memnu‘ (yasaklanan) avdet etmiştir. Yani Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) vefat etmiştir, artık bu namazın böyle cemaatle kılınması durumunda farz olma, veya farz olduğunu sanma ihtimal ve endişesi de ortadan kalkmıştır.
Görüldüğü gibi teravîh namazı bütün Müslümanların icmaıyla/ittifakıyla, yani icma-ı ümmetle sabit olmuş sünnet-i müekkede bir namazdır. Bilindiği gibi icma-i ümmet de şer‘i delillerden biridir. Hz. Paygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) ashabı, tabiin ve ondan sonra gelen bütün İslâm önderleri, mezhep imamları ve bütün Müslümanlar asırlardır, kadınıyla-erkeğiyle, büyüğüyle-küçüğüyle bu namazı sevmişler ve kılmışlar ve kılmaya da devam etmektedirler ve ila nihaye de devam edeceklerdir. Çünkü teravih namazları, sahurlar ve iftar saatleri ramazanın ve dolayısıyla İslâm’ın şiarlarındandır. Teravihsiz, iftarsız ve sahursuz bir ramazan düşünülmesi mümkün değildir. Teravih namazında camilerin etrafında görülen heyecanı, aşkı, sevgiyi tervihalar esnasında okunan salât-u selâmlardaki coşkuyu, çocukların cami ve çevresinde koşuştuklarını görmek ne kadar güzeldir! Milletimizin varlık sebebi ve harcı olan mânevî yönlerini geliştirmek bakımından bunları korumak bütün Müslümanların görevidir. Çünkü dünya ve âhiret mutluluğumuz bunlara bağlıdır. İnşallah – hadîslerde belirtildiği gibi- ramazan ve Kur’ân, bu coşkuyu yaşayan ve yaşatanlara şefaat edecektir. Ne mutlu onlara! Teravih namazının, bütün bunların yanında ülkemiz insanları açısından ayrı bir önemi daha vardır. Bilindiği gibi ülkemizde -diğer İslâm ülkelerinden farklı olarak- kadınların camiye ve cemaate sorunsuzca iştirak ettikleri tek dinî etkinlik, ramazan ayında camilerde cemaatle kılınan teravih namazlarıdır. Bunun dışında camiye gitmeleri ülkemizin geneli düşünülürse istisnai bir durumdur. Onların teravih namazlarına erkeklerden daha fazla ehemmiyet vermesinin en önemli sebebi de budur. Bir yıl uzak kaldıkları cami ve cemaat hasretini giderme, mabedin manevî atmosferinden istifade etme, merak ettikleri cami faaliyetlerini yakından görme, orada verilen vaaz ve nasihatlerden faydalanma ve böylece dini bilgilerini yenileme arzusudur. Bu da onların dinî eğitim ve öğretimleri açısından göz ardı edilemeyecek bir husustur.
Yazımı İmam Malik’in, Hz. Peygamber’den (sallallahu aleyhi ve sellem) veya O’nun değerli öğrencisi İbn Mes‘ûd’dan bir rivâyetle bitirmek istiyorum: “Müminlerin güzel gördükleri şey, Allah katında da güzel; Müslümanların çirkin gördüğü şeyse Allah katında da çirkindir.”19
Allah oruçlarımızı, teravihlerimizi, sahurlarımızı, fitre ve zekâtlarımızı rızasına uygun ve makbul amellerden eylesin, ramazan-ı şerîfi bütün insanlığın dertlerinden kurtulmaya vesile kılsın! Âmin!
*Marmara Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesi
huseyin.elmali@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Beyhakî, Sünenü’l-Kübra, II, 497.
2. Ebû Hanife, Fıkhu’l-ekber, c.1, s.45.
3. Buharî, Salâtu’t-terâvih, 1.
4. Çünkü büyük günahlar ancak tevbe ve helâllikle affedilir.
5. Beyhaki, Sünenü’l-kübra, c.II, s.497.
6. Beyhaki, Sünenü’l-kübra, c.II, s.496.
7. Başka bir rivayete göre de; Medineliler, yaklaşık yedi yıl Medine valiliği yapan, bu esnada beş defa hac emirliği de yapmış bulunan Ömer b. Abdulaziz’in Medine valisi olduğu dönemde otuz altı rekât teravih namazı kılmışlardır. Adaletiyle Hz. Ömer’i, zühd ve takvasıyla Hasan Basri’yi örnek aldığı söylenen ve Raşit halifelerin beşincisi kabul edilen Ömer b. Abdulaziz’in bundan amacı - denildiğine göre - fazilet ve sevapta Mekkelilere yetişmekti. Çünkü Mekkeliler her dört rekâtta teravihten sonra Kâbe-yi Muazzamayı bir defa tavaf ederlerdi. Ömer b. Abdulaziz bunu görünce onların her tavafına bedel, dört rekât namaz kılmayı uygun buldu. Teravih esnasında dört tervîha yapılırdı. Bu şekilde on altı rekât bir fazlalık ortaya çıktı. (Bkz. A. Davudoğlu Selamet Yolları, II, 32) İmam Malik’in ölüm tarihinin hicrî 179 (miladî. 795) yılı olduğu düşünülürse Medine’lilerin Ömer b. Abdulaziz’in başlattığı bu teravih geleneğini ondan sonra da uzun süre devam ettirdiği anlaşılmaktadır.
8. İbn Mace, Mukaddime, 6.
9. Senedi sağlam görülmese de Peygamberimiz’in yirmi rekât kaldığını bildiren İbn Abbas ve Cabir’e dayandırılan rivâyetler de vardır.
10. Mecmeu’l-enhur, fi şerhi mülteka’l-ebhur, c.1, s.427.
11. Buharî, Salâtu’t-terâvih, 1; Müslim, Salâtu’l-müsâfirin, 25.
12. Ebu Davud, Salat, 205.
13. Zeyd b. Sabit’in bu rivâyetinde anlatılanlara bakarak, Peygamberimiz (sav)in itikâfa girdiği bir dönemde bu faaliyetlerin olduğu düşülebilse de, bunun daha önce Hz. Aişe’den naklettiğimiz, bir biri ardına üç gece cemaatle teravih namazı kıldığı rivâyetiyle çelişir bir yönü yoktur. Zira bu olayların farklı Ramazan aylarında olma ihtimali vardır. Çünkü Ramazan orucunun hicretin ikinci yılı farz olduğunu düşünürsek Peygamber (sav) yaklaşık dokuz ayrı Ramazanı ashabıyla geçirmiştir. Teravih namazını açıklamış olduğu nedenden, yani farz olma ihtimalinden dolayı, devamlı ashabıyla birlikte kılmış olmasa da, farklı Ramazanlarda, ara sıra, farklı günlerde bir iki vakit ashabıyla kılmış olması da uzak bir ihtimal değildir. Rivâyetlerin farklılığı da -muhtemelen- bundan kaynaklanmaktadır.
14. Peygamberimiz teravihi hatimle kılmıştır. Bunun için Teravihle Kur’an’ı Kerim’i hatmetmek sünnettir. Hatta bir kere hatmetmenin sünnet, iki kere hatmetmenin fazilet, üç kere hatmetmenin daha faziletli olduğu, Müslümanların tembelliğinden dolayı hatmi terk etmenin mekruh olduğu da söylenmiştir. Bu görüştekilere göre teravih namazından amaç Kur’an-ı Kerim’i hatmetmektir. Bunun için her rekâtta on âyet okumak suretiyle, bir ayda kılınacak toplam 600 rekât teravih namazıyla 6000 küsur âyet olan Kur’an’ı, Ramazan’da bir defa hatmetmenin uygun olacağı belirtilmiştir. Hatta bazı görüşlere göre rekâtlarda biraz daha fazla âyet okuyarak, ya da vitri de katarak hatm-i şerifi Kadir Gecesi’nde tamanlamanın daha faziletli olduğu da söylenmiştir. Böyle hareket edenlerin Kadir Gecesi’nden sonraki gecelerde Teravih namazlarını terk etmelerinin mekruh olmadığı da ifade edilmiştir. Çünkü onlara göre teravih namazı Kuran-ı Kerimi hatmetmek için meşru olmuştur.- Burada, Kur’ân-ı Kerim’in, yirmişer sayfadan oluşan otuz cüze ayrılmış olması da, sanki teravih namazında, her rekatta bir sayfa olmak suretiyle, yirmi rekatta da bir cüz, otuz Ramazan gününde de Kur’ân-ı Kerim’in tamamının okunması, yani böylece bir hatmin tamamlanmasının amaçlandığını akla getirmektedir ki, bu fazla uzak bir ihtimal değildir-. Günümüzde bazı camilerde de ve özel olarak da evlerinde bu sünneti devam ettirenler vardır. -Böylece bu sünnet-i kifaye de yerine getirilmiş olmaktadır.- Ancak bunu genele yayarak devam ettirmek günümüz şartlarında mümkün değildir. Esasen eskiden de mümkün olmamıştır. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) bu namazı cemaatle kılmaya dördüncü gün çıkmaması ve “size farz olmasından, sizin de altından kalkamayacağınızdan korktum..” demesinin bir nedeninin de namazın bu özelliğinden kaynaklanmış olması kuvvetle muhtemeldir. Günümüzde cemaat sayısını arttıracak tarzda teravih namazını tadil-i erkâna riâyet ederek kıldırmak ve buna yönelik faaliyetlerde bulunmak efdaldir. (Krş., İbn Abidin, II, 46- 47)
15. Müslim, Salat, 37.
16. Buhari, Ezan, 65.
17. Burada farz olma endişesine değişik yorumlar getirilmiştir; en uygunu, Peygamber (sav) şâyet bu namazı devam ettirirse ashab-ı kiramın da bu namaza devam ettiklerini gören bir müçtehit de bunun farz olduğunu zanneder de kendine farz olur, endişesidir. Çünkü bilindiği gibi, müçtehit bir şeyin farz olduğunu kanaat getirirse o şeyle amel etmek kendisine ve onun içtihadıyla amel edenlere farz olur.
18. (İbn Abidin, II, 43)
19. Hakim, Müstedrek, 3, 83.
.
|
