Cevap: Hz. Ebu Hureyre peygamberimizin hizmetinde 4 yıl civarı kalmış ve bütün mesaisini ilme vermiştir. Bu nedenle peygamberimizden çokça hadis rivayet etmiştir.

Ebu Hureyre Çok hadis rivâyet eden meşhur sahâbî. Adı, Abdurrahman b. Sahr; künyesi, Ebû Hureyre ‘dir. Câhiliye döneminde ismi Abdüssems idi. Hz. Peygamber onu, Abdurrahman (bazi rivâyetlere göre Abdullah, hattâ başka isimler de ileri sürülmektedir) diye adlandırdı (el-Hâkim en-Nisâbûrî, el-Müstedrek, Beyrut, t.y, III, 507).

Ne sebeple Ebû Hureyre diye künye edindiğini kendisi söyle açıklamıştır: “Bir kedi bulmuştum, onu elbisemin yeninde taşırdım; bundan dolayi Ebû Hureyre (kedicik babası) künyesiyle çağrılır oldum (ez-Zehebî, Tezkiretü’l-Huffâz, Haydarâbâd 1376/1956, I, 32). Hayber gazvesi sıralarında Yemen’den Medine’ye gelip müslüman olmuştur (H. 7/M. 629) (ez-Zehebî, a.g.e., ayni yer).

O tarihten itibaren Hz. Peygamber’in vefâtına kadar ondan ayrılmayan bir sahabesi olmuş, kendisini onun hizmetine adamıştır. Hizmet süresi yaklaşık dört yılı buluyordu (ibn Kesir, el-Bidâye ve’n Nihâye, Beyrut 1966, VIII, 108,113).
Hz. Peygamber’in misafirperverliği ve cömertliği sayesinde yasayan Ebû Hureyre, Rasûlullah (s.a.s.)’in mescidinde sadece ibadet ve ilimle meşgul olan Ehl-i Suffe’nin en ileri gelen siması idi. Hz. Peygamber’i büyük bir muhabbetle sevmiş, onun sünnetine uygun olarak yasamış ve manevî yüce mertebelere erişmiştir (ibn Kesir, a.g.e., VIII, 108, 110).

İffet sahibiydi, eli açık ve cömertti. Hz. Osman’ın sehid edilmesinden sonraki fitne olaylarında kösesine çekildi. Halk onun bu halinden kendisine söz ettiklerinde Rasûlullah (s.a.s.)’in su hadisini rivâyet ediyordu: “Fitneler çıkacak. O zamanda, oturanlar ayakta durandan, ayakta duran yürüyenden, yürüyen koşandan daha hayırlıdır. Kim dönüp bakmaya yönelirse, o da ona yönelir. Kim bir sığınak veya korunak bulursa onunla korunsun” (Buhâri, Menâkib, 25; Müslim, Fiten, I0).
Hoş sohbet, temiz ve ince duygulu, saf gönüllü idi (Zehebî, Tezkire, 1, 33). Emirlik ve valilik ona kibir vermedi. Üstelik alçak gönüllülüğünü arttırdı. Medine valisi Mervan’a vekâlet ettiği sıralarda, üzerine semeri bağlanmış bir eşekle, hurma lifinden örülmüş bir başlık başında olduğu halde çarşıya çıkar ve, “Savulun emir geliyor!” dermiş (ibn Sa’d, et-Tabakatü’l-Kübrâ, Beyrut 1380/1960, IV, 336).

İmam sâfii gibi büyük âlimlerin bildirdiğine göre Ebû Hureyre kendi dönemindeki hadis nakledenlerin içinde hafızası en sağlam olanıdır (ibn Hacer, el-isâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Mısır 1328, IV, 205). Hz. Peygamber ile nispeten kısa sayılabilecek bir süre birlikte olmasına rağmen, onun hadislerini bu kadar büyük bir sayıda elde edebilmesinin sırrı ve sebepleri söyle açıklanabilir:

a) Birinci sebep: Hz. Peygamber ile sık sık görüşmesi ve ona hiç çekinmeden her çeşit sorular sormasıdır (ibn Hacer, a.g.e., IV, 206). Nitekim Buhârı ve Müslim’in naklettiklerine göre Ebû Hureyre söyle demiştir: “Siz, Ebû Hureyre ‘nin çok hadis rivâyet ettiğini söyleyip duruyorsunuz. Ben fakir bir kimseydim. Karın tokluğuna Hz. Peygamber’e hizmet ediyordum. Muhâcirler çarsıda, pazarda alışverişle, Ensâr da kendi malları, mülkleriyle uğraşırken, ben Hz. Peygamber’in meclislerinin birinde bulunmuştum; buyurdu ki: ‘içinizden kim cübbesini yere serer de ben sözümü bitirdikten sonra toplarsa benden duyduğunu bir daha unutmaz. ‘Bunun üzerine ben üzerimdeki hırkayı yere serdim, Hz. Peygamber de sözünü bitirince, onu topladım. Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, o andan sonra ondan duyduğum hiçbir sözü unutmadım” (Müslim, Fadâilü’s-Sahâbe, 159; Buhâri, ilim, 42).
b) İkinci sebep: ilme olan tutkunluğu ve Hz. Peygamber’in ona bildiğini unutmaması için dua buyurmasıdır. El-Hâkim en-Nisâbûrî, Müstedrek’te (111, 508) su haberi vermektedir: “Bir adam Zeyd b. Sâbit’e gelerek ona bir mesele sordu. O da Ebû Hureyre ‘ye gitmesini söyledi ve söyle devam etti; çünkü bir gün ben, Ebû Hureyre ve bir başka sahâbî Mescid’de oturuyorduk, dua ve zikirle meşgul idik. O sırada Hz. Peygamber geldi, yanımıza oturdu; biz de dua ve zikri bıraktık. Buyurdu ki: ‘Her biriniz Allah’tan bir dilekte bulunsun. ‘ Ben ve arkadaşım, Ebû Hureyre ‘den önce dua ettik, Hz. Peygamber de bizim duamıza âmin dedi. Sira Ebû Hureyre ‘ye geldi ve söyle dua etti: ‘Allah’ım, senden iki arkadaşımın istediklerini ve de unutulmayan bir ilim dilerim.’ Hz. Peygamber bu duaya da âmin dedi. Biz de, ‘Ey Allah’ın Rasûlü, biz de Allah’tan unutulmayan bir ilim isteriz’ dedik. Hz. Peygamber, ‘Devsli genç sizden önce davrandı’ buyurdu.

Buhâri, ilim bahsinde, hadise olan tutku bâbında (nr. 33) Ebû Hureyre ‘nin söyle dediğini nakletmiştir: “Ey Allah’ın Rasûlü, kıyâmet gününde senin şefâatine nâil olacak en mutlu kişi kimdir?” diye sordum. Rasûlullah buyurdu ki: “Ey Ebû Hureyre, senin hadise olan aşırı tutkunluğunu bildiğim için, böyle bir soruyu senden önce hiç kimsenin sormayacağını tahmin etmiştim. Kiyâmet gününde benim şefâatime nâil olacak en mutlu kişi Lâilâhe illallah diyen kimsedir.”

c) Üçüncü sebep: Ebû Hureyre ‘nin büyük sahabelerle görüşmesi, onlardan birçok hadis alması ve bu sayede ilminin artıp ufkunun genişlemesidir (ibn Hacer el-Askalâni, el-isâbe, IV, 204).

d) Dördüncü sebep: Hz. Peygamber’in vefâtından sonra uzun süre yasamış olmasıdır. Nitekim Hz. Peygamber’den sonra kırk yedi yıl yaşamış, hadisleri halk arasında yaymakla meşgul olmuştur (Muhammed Ebû Zehv, el-Hadis, ve’l-Muhaddisûn, Kahire 1958, 134).

Bütün bunların neticesinde Ebû Hureyre, Sahâbe içerisinde hadisi en iyi bilen, hadis almada ve rivâyet etme hususunda diğerlerinden daha üstün bir duruma gelmiştir. Onun rivâyet ettiği hadisler, diğer sahabelerde veya birçoğunda dağınık halde bulunuyordu. Bu yüzden onlar Ebû Hureyre ‘ye başvuruyor, hadis rivâyetinde ona dayanıyorlardı. ibn Ömer, onun cenaze namazında, ona Allah’tan rahmet dileyerek, “Hz. Peygamber’in hadisini Müslümanlar adına muhâfaza ediyordu” demiştir (ibn Sa’d, Tabakât, IV, 340). Buhâri, ‘Ebû Hureyre ‘den 800 kadar sahâbe ve tâbiîn âlimleri hadis rivâyet etmislerdir’ diyor (ibn Hacer, a.g.e., IV, 205).

Kendisinden beş bin üç yüz yetmiş dört hadis gelmiş, bunlardan üç yüz yirmi beş tanesini Buhâri ve Müslim müştereken, dok san üç tanesini yalnız Buhâri, yüz seksen dokuz hadisini de yalnız Müslim Sahîh’lerine almışlardır (Muhammed Ebû Zehv, a.g.e., 134).

Ebu Hureyre, asırlar boyunca tetkik ve tenkit konusu olmuştur. Gerek Doğu dünyasında gerek Bati dünyasında Ebû Hureyre hakkında ileri geri konuşulmuştur. Bunun sebebi, keyif ve arzulara karsı gelen dine yönelik hile ve tuzakları sonuçsuz bırakan bir kısım hadislerinden kurtulmak istenmesidir. Bu hücumlar ya yalan ve zayıf rivâyetlere, ya da bazi sahîh hadislere dayanır. Fakat bu tür sahîh hadisleri de doğru-dürüst anlayamazlar, bu yüzden de kendi arzuları doğrultusunda yanlış yorumlara başvururlar (Muhammed Ebû Zehv, a.g.e., 153; el-Hâkim en-Nisâbûrî, a.g.e., III, 5 1 3).
hadislerden bir kismini ve cevaplarini özet olarak verelim:

Ebû Hureyre ‘nin hadis konusundaki güvenilirligine gölge düsürecek süphe kaynaklarindan biri, onun Rasûlullah (s.a.s.)’den: “Bir kimse Ramazan ayinda cünüp olarak sabahlarsa, o gün oruç tutmasin ” hadisini nakletmesi ve halka bu yolda fetvâ vermesidir. Onun böyle rivâyet ettigini Âişe ve Ümmü Seleme haber alınca, onun bu rivâyetini kabul etmemisler, söyle demislerdir: “Hz. Peygamber ailesiyle birlikte olmasi neticesinde cünüp olarak sabahlar, sonra da boy abdesti alip orucunu tutardi.” Bunun üzerine Ebû Hureyre onlarin dediklerini kabul etmis ve demistir ki: “Bu hadisi bana Fadl b. Abbâs ile Üsâme b. Zeyd Hz. Peygamber’den nakletmislerdi. Mü’minlerin anneleri ise bu gibi konulari erkeklerden daha iyi bilirler” (Buhâri; Savm, 23; ibn Hacer, Fethu’l-Bâri, Misir 1300, IV, 123-124; Muhammed Ebû Zehv, a.g.e., 155).

Buna su cevap verilmistir: Ebû Hureyre sözkonusu hadisi Rasûlullâh (s.a.s.)’den kendisi isitmemistir. Hadisi Fadl ve Üsâme vasitasiyle rivâyet etmistir. Bu iki sahâbî ise dogru ve güvenilir kisilerdir. Âise ile Ümmü Seleme’nin hadisi, onun yaninda agirlik kazaninca, onlarin rivâyetine dönmüs, hakka uyarak önceki fetvâsindan vazgeçmistir (ibn Hacer, a.g.e., IV, 126; M. Eba Zehv, a.g.e, 155). Fadl ve Üsâme’nin naklettigi hadise gelince, âlimler bu konuda sunlari söylediler: Birincisi, bu hadis kendisinden daha kuvvetli hadisle çelismektedir; dolayisiyle onunla degil kuvvetli olanla amel edilir. ikincisi, bu iki sahâbînin hadisi orucun farz kilindigi dönemin baslarina aittir. O sirada oruçlunun uyuduktan sonra yemesi, içmesi, cinsel münasebette bulunmasi haramdi. Daha sonra Allah’tan yeri agarincaya kadar bütün bunlari mübah kildi. Onun için kari-koca iliskisi sabaha kadar devam ederdi. Fecrin dogusundan sonra da yikanmasi gerekmekteydi. Bu da gösteriyor ki Âise ile Ümmü Seleme’nin naklettigi hadisin hükmünü neshetmistir. Ne Fadl ile Üsamenin ne de Ebû Hureyre ‘nin bu son hükmü bildiren hadisten haberleri vardi. Bu yüzden Ebû Hureyre hâlâ önceki hadise göre fetvâ vermeye devam ediyordu. Kendisine bu haber ulasinca da bu fetvâsindan dönmüstür (ibn Hacer, a.g.e., IV, 127-128). ibn Hacer söyle der: “Ebû Hureyre ‘nin hakki teslim edip ona dönmesi onun faziletini gösterir” (a.g.e. ve yer; Kastallâni, irsâdü’s-Sâri, Misir 1326. IV, 443; M. Ebû Zehv, a.g.e., 155).

Bir baska itiraz da sudur: Ebû Hureyre hadis rivâyet ederken tedlis yapardi (Hz. Peygamber’den duymadigi bir hadisi kendisine rivâyet eden sahsin ismini vermeyerek, Hz. Peygamber’den rivâyet ederdi). Meselâ, yukarida geçen “cünüp olarak sabahlayan kimseye oruç tutmak yoktur” hadisinde durum böyledir. Tedlis yapmak ise yalan söylemenin kardesidir (ibn Kesir, el-Bidâye, VIII, 109).

Bu itiraza söyle cevap verilir: Ebû Hureyre ‘nin islâm’a girisinin hicretin 7. yilina kadar geciktigi dikkate alinirsa, Hz. Peygamber’in pekçok hadisini ondan duymadigi ortaya çikar. Bu durum, onun hadis bilgisini tamamlayabilmesi için, Hz. Peygamber’den duymus olan sahâbîlerden almasini gerektiriyordu. Onun bu hali, ya dünyevi mesguliyetlerinden dolayi, ya da yaslarinin küçük olmasi, yahut da sonradan müslüman olmalari gibi sebeplerle Hz. Peygamber’in meclislerinde bulunmayan diger sahâbîlerin durumuyla aynidir. Humeyd’den gelen su haber de bunu teyid eder: “Biz Enes b. Mâlik’in yaninda idik. Bize söyle dedi: Vallahi size Hz. Peygamber’den naklettigimiz hadislerin hepsini bizzat kendisinden duymus degiliz. Fakat (hadisi duyan duymayana naklederdi) biz de birbirimizi yalanlamazdik” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, Misir 1313, IV, 283; M. Ebû Zehv, a.g.e., 157).

Hadisi duyan ve digerlerine nakleden sahâbînin isminin zikredilmemesini tedlis saymak uygun degildir. Zira ehli sünnet âlimlerinin ittifakiyla sahâbenin hepsi âdildir. Âlimlerin, mürsel hadisi delil kabul etmek hususundaki ihtilâfi, ismi zikredilmeyen râvinin durumunun bilinmeyisi sebebiyledir. ibnu’s-Salâh bu hususta söyle der: “ibn Abbâs ve benzeri yasça küçük sahâbîlerin Hz. Peygamber’den isitmedikleri halde ondan rivâyet ettikleri mürsel hadisler, mevsûl ve müsned hükmündedir. Çünkü onlar bu hadisleri sahâbîlerden almislardir. Bir sahâbînin kim oldugunun bilinmemesi, hadisin sihhatine zarar vermez. Çünkü sahâbîlerin tamami âdildir” (ibnu’s-Salâh, Mukaddime, Misir 1326, 22). Bütün bunlardan anlasiliyor ki Ebû Hureyre ‘den hiçbir yalan çikmis degildir. Zira bu tür mürsel hadislerde Ebû Hureyre, “Rasûlullah’in söyle dedigini isittim, ya da söyle yaptigini gördüm” demiyor; aksine, “Rasûlullah söyle buyurdu veya söyle yapmistir” gibi ifadeler kullaniyordu. Burada onun tedlis yaptigi da söylenemez. Çünkü adini zikretmedigi sahâbeden biridir ve sahâbînin âdil olduguna dair icmâ vardir (M. Ebû Zehv, a.g.e., s.158).

Bir baska itiraz: Hz. Ömer, Ebû Hureyre ‘yi hadis rivâyetinden alikoymus ve ona, “Ya Hz. Peygamber’den hadis rivâyetini birakirsin, ya da seni Devs topraklarina sürerim” demistir (ibn Kesir, el-Bidâye, VIII, 106; M. Ebû Zehv, a.g.e., 159). Ömer’in bu tutumu Ebû Hureyre ‘nin yalan söyledigini göstermektedir.
Buna söyle cevap verilmistir: Ebû Hureyre, Hz. Peygamber’den naklettigi hadisleri halka ögretmeyi, ilmi gizlemenin günahindân kurtulmak için, kendisine bir görev sayiyordu (Buhâri, ilim, 43). Bu anlayis onu çok hadis rivâyet etmeye sevketti. Bir tek mecliste bile Hz. Peygamber’in birçok hadisini naklederdi. Fakat Hz. Ömer, halkin herseyden önce Kur’ân ile mesgul olmasini, amelle ilgili olanlarin disinda kalan hadisleri az rivâyet etmelerini, halki yersiz bir tevekküle götürecek ruhsat hadisleriyle, halkin anlayamayacagi müskil hadisleri halka rivâyet etmeyi uygun görmüyordu. Bu arada, çok hadis rivâyet edenlerin, rivâyet sirasinda hata yapabileceklerinden ve benzeri seylerden de endise ediyordu. Bütün bu sebeplerle, Hz. Ömer sahâbîleri çokça hadis rivâyet etmekten alikoymus, Ebû Hureyre ‘ye de agir konusmus ve onu Devs’e sürmekle tehdid etmistir. Çünkü Sahâbe içerisinde en çok hadis rivâyet eden oydu. ibn Kesir bunu naklettikten sonra söyle der: “Bildirildigine göre Hz. Ömer (r.a.) daha sonra Ebû Hureyre ‘nin hadis nakletmesine izin vermistir (ibn Kesir, a.g.e., VIII, 106; M. Ebu Zehv, a.g.e., 159).

Bir baska menfî tenkid: Ebû Hureyre ‘nin diger sahâbîlerden daha çok hadis rivâyet etmesini saglayan sey, Hz. Peygamber söylesin veya söylemesin, helâl ve haramla ilgili olmayan, fakat güzel ahlâka tesvik, cennet ve cehennem haberleri gibi bütün güzel sözleri ona isnad etmeyi kendine câiz görmesidir. Onun bu konudaki dayanagi su hadislerdir: “Benden size hakka uygun bir söz ulastiginda, ben onu ister söylemis olayim isterse olmayayim, onu aliniz’ “Benim söylemedigim fakat benden size ulastirilan güzel bir sözü, ben söylemisimdir” (M. Ebû Zehv, a.g.e., 160).
Buna verilen cevap sudur: Geç müslüman olmasina ragmen Ebû Hureyre ‘nin çok hadis rivâyet etmesi, onlarin ileri sürdükleri sebeplere baglanamaz. Bunun asil sebebi, dünyadan el-etek çekip Hz. Peygamber’in toplantilarina katilmasi, savasta ve savas disinda onun yanindan ayrilmamasi, hadisleri unutmamasi için Hz. Peygamber’in duasini almasi, Hz. Peygamber’in vefâtindan sonra elli yil kadar daha yasamasi ve duymadigi hadisleri diger sahâbîlerden alarak insanlara rivâyet etmesidir (A.g.e. ve yer). Helâl ve haram disindaki konularda Hz. Peygamber’e yalan isnad etmesini kendisi için câiz görmesi iddiasi da geçersizdir. Çünkü o, “Kim bilerek bana yalan isnad ederse cehennemdeki yerine hazirlansin” hâdisinin râvîlerinden biridir. Birçok toplantilarinda hadis rivâyet etmek istediginde bu hadisi zikrettigi sâbittir. Sahâbiler, onun hadis rivâyetindeki üstünlügünü kabul ettiler ve ondan hadis naklettiler. Hz. Ömer, Osman, Talha, ibn Abbâs, Âise, Abdullah b. Ömer ve digerleri (r.anhum) bunlardandir (Hâkim en-Nisâbûrî, a.g.e., III, 513; ibn Kesir, a.g.e., VIII, 108). Bu da onlarin, Ebû Hureyre ‘nin güvenilirligi ve dogrulugu hususunda ittifak ettiklerini gösterir. Diger taraftan, Ebû Hureyre ‘nin rivâyet ettigi hadislerin çogunun, baska sahâbîler tarafindan da nakledildigi görülür (M. Ebû Zehv, a.g.e., 160, 161).

Ebû Hureyre ‘nin dayandigini ileri sürdükleri hadislere gelince, bu hadisleri Ebû Hureyre rivâyet etmemistir. Aksine bunlar onun adina uydurulmus sözlerdir. Bu hususta ibn Hazm söyle demistir: “Allah’tan korkmaz bazi insanlar birtakim hadisler rivâyet ettiler. Bunlarin bazisi islâm’in temel prensiplerini geçersiz kilmakta, bazilari da Hz. Peygamber’e yalan isnat etmeyi mübah saymaktadir. ” ibn Hazm bu iki hadisi de, râvîlerinin çok zayif olmasindan ötürü geçersiz saymaktadir (ibn Hazm, el-ihkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Misir 1345, II, 76, 78, 80; M. Ebû Zehv, a.g.e., 161, 162).
Macar asilli ünlü müstesrik yahudi Ignaz Goldziher de Ebû Hureyre ‘nin hadis uydurdugunu ve bunda hayli ileri gittigini ileri sürmüstür. Böyle bir tenkid tümüyle bâtildir, geçersizdir ve hiçbir hakli tarafi yoktur. Buhâri’nin söyledigi gibi Ebû Hureyre ‘den sekizyüz âlim hadis rivâyet etmistir. O, sahâbe ve muhaddisler nazarinda son derece güvenilir yüce bir sahsiyettir. ibn Ömer söyle demistir: “ Ebu Hureyre benden daha hayirli ve naklettigini daha iyi bilendir.” Cennet’le müjdelenenlerden biri olan Talha b. Ubeydullah da: “süphe yok ki Ebû Hureyre Hz. Peygamber’den bizim isitmedigimiz hadisleri isitmistir” demistir (el-Hâkim en-Nisâbûrî, a.g.e, III, 511, 512). Mervan’in sekreteri Ebû Zualza’a da Ebû Hureyre ‘nin hadis rivâyetinde ne derece güçlü oldugunu gösteren su haberi nakleder: “Mervan, Ebû Hureyre ‘yi Saray’da hadis rivâyet etmek için dâvet etmisti. Mervan beni divanin arkasina oturtmustu ve ben de Ebû Hureyre ‘nin naklettiklerini gizlice yaziyordum. Ertesi yil yine onu dâvet etti ve ondan hadis rivâyet etmesini istedi. Bana da bir yil önceki yazdiklarimdan takip etmemi tenbih etti. Neticede, onun bir tek kelime bile degisiklik yapmadan rivâyet ettigini gördüm (ibn Kesir, a.g.e., III, 106; M. Ebû Zehv, a.g.e., 162-164).

Ebû Hureyre 78 yil yasadiktan sonra Hicrî 57/676 yilinda Medine’de vefât etmistir.

M. ALI SÖNMEZ

 

 

Nişâncızâde denmekle anılan Muhammed bin Ahmed efendinin birçok kitaplardan toplıyarak hazırladığı (Mir'ât-ı kâinât) adındaki türkçe tarih kitabı, Eshâb-ı kirâmın büyüklüğünü, kıymetlerini kısa ve açık anlatmaktadır. Biz de, bu kitaptan, olduğu gibi aşağıya alıyoruz. Nişâncızâde, hicretin 962 yılında tevellüd, 1031 [m. 1622] yılında vefât etmiştir. Kitabını ondördüncü Osmanlı pâdişâhı olan birinci sultan Ahmed hân zamanında tamamlamıştır.

 

Sahâbî kime denir: Âlimlerin çoğuna göre, kadın veya erkek, çocuk veya büyük bir müslüman, Resûlullah efendimizi çok az da olsa, bir kere görürse, kör olan, bir kere konuşursa ve îman ile vefât ederse, buna sahâbî denir. Kâfir iken görüp de, Resûlullahın vefâtından sonra îmana gelen veya müslüman iken görüp, sonra mürted olan, sahâbî değildir. Sahâbî olduktan sonra mürted olup, Resûlullahın vefâtından sonra, tekrar îmana gelen, sahâbî olur. Resûlullah Cin sınıfına da Peygamber olduğu için, Cin de, sahâbî olur. Birkaç sahâbîye (Eshâb-ı kirâm)veya (Sahâbe) denir.

 

Eshâb-ı kirâmın üstünlüğü: (Mevâhib-i ledünniyye) kitabında deniliyor ki, Peygamberlerden ve meleklerin üstünlerinden sonra, bütün yaradılmışların en üstünü, Eshâb-ı kirâmdır. Eshâb-ı kirâmın her biri, bu ümmetin hepsinden daha üstündürler. Muhammed aleyhisselâmın Peygamber olduğuna inanan herkese, yâni her müslümana, hangi ırktan, hangi memleketten olursa olsun, Muhammed aleyhisselâmın ümmeti denir. Biz müslümanlar, Muhammed aleyhisselâmın ümmetiyiz. Her nekadar, bir hadis-i şerifte, (Ümmetim yağmur gibi hayrlıdır. Önce gelenler mi, sonra gelenler mi daha hayrlıdır bilinemez) buyuruldu ise de, sevabın çok olması, daha üstün olmayı göstermez. Çünkü, Resûlullahı görmek gibi üstünlük olamaz. Eshâb-ı kirâm, Şâmı feth ettikleri zaman, hıristiyanlar bunları görünce, güzel hâllerine şaştılar ve bunlar Îsâ aleyhisselâmın eshâbı olan Havârîlerden daha üstündürler dediler ve bunu söylerken yemin ettiler. Düşmanın da şâhit olduğu bir üstünlüğe kim ne diyebilir?

 

İmrân sûresinin yüzonuncu âyet-i kerimesinin meâl-i şerifi, (Siz ümmetlerin hayrlısısınız) ve Tevbe sûresinin yüzüncü âyet-i kerimesinin meâl-i şerifi,(Önce müslüman olanlardan, Muhâcirlerin ve Ensârın önce gelenlerinden ve bunların yolunda gidenlerden Allahü teâlâ râzıdır ve bunlar da, Allahü teâlâdan râzıdırlar. Allahü teâlâ bunlar için, Cennetler hazırladı. Bu Cennetlerin altından nehrler akmaktadır. Bunlar Cennetlerde sonsuz olarak kalacaklardır)dir. Bir hadis-i şerifte, (Eshâbımı söğmeyiniz! Eshâbımdan sonra gelenlerden bir kimse, dağ kadar altın sadaka verse, Eshâbımdan birinin bir avuç arpa vererek kazandığı sevaba veya yarısına kavuşamaz) buyuruldu. Münâvînin ve Beyhekînin bildirdikleri hadis-i şerifte,(Eshâbım gökteki yıldızlar gibidir. Herhangi birisine uyarsanız, hidâyete kavuşursunuz!) buyuruldu. Bir hadis-i şerifte, (Eshâbıma düşmanlık etmekten sakınınız! Allahdan korkunuz. Onları seven, beni sevdiği için sever. Onlara düşmanlık eden, bana düşmanlık etmiş olur. Onları inciten, beni incitmiş olur. Beni inciten de, elbette Allahü teâlâyı incitir)buyuruldu. Bir hadis-i şerifte, (İnsanların en iyisi, benim zamanımda bulunan müslümanlardır. Onlardan sonra en iyisi, onları görenlerdir. Onlardan sonra da en iyisi, onları görenleri görenlerdir. Onlardan sonra gelenlerde iyi olmıyanlar da vardır) buyuruldu. Başka bir hadis-i şerifte,(Ümmetimin en iyisi, benim bulunduğum zamanda olanlardır. Onlardan sonra en iyisi, onlardan sonra gelenlerdir. Onlardan sonra da en iyisi, daha sonra gelenlerdir) buyuruldu. Münâvînin ve Tirmüzînin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Beni gören ve beni görenleri gören bir müslümanı Cehennem ateşi yakmaz) buyuruldu. Bu âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler, Eshâb-ı kirâmın üstünlüğünü açıkça göstermektedirler.

 

Eshâb-ı kirâmın hepsini üstün bilmemiz, sevmemiz lâzımdır. Akâid kitaplarında, söz birliği ile deniliyor ki: (Eshâb-ı kirâmın herbirini büyük ve üstün bilmek, hepsine iyi gözle bakmak, herbirinin âdil ve sâlih olduğuna inanmak lâzımdır. Hiçbirine dil uzatmamak, lânet etmemek, düşmanlık etmemek ve bir kısmını sevmek için başka Sahâbîlere düşman olmaktan sakınmak lâzımdır. Bir kısmına düşmanlık ederek, söğerek, kötüliyerek, başka kısmın sevilmiş olacağını sanmaktan kaçınmalıdır. Böyle olduğu kesin vesikalarla, kuvvetli senetlerle isbât edilmiştir).

 

Sahâbeden birini, ondan daha yüksek bir sahâbîden, dünyadaki işlerinden dolayı daha çok sevmek, fakat ötekinin daha üstün olduğuna inanmak günah değildir. Meselâ bir kimse, Hz. Alinin evladından olsa, yâni seyyid olsa, bunun için Hz. Aliyi Hz. Ebû Bekrden daha çok sevse, fakat âhıret için, Hz. Ebû Bekri Hz. Aliden üstün tutsa, günah olmaz. Çünkü, dünya muhabbeti, insanın elinde değildir.

 

Ehl-i sünnetin temel kitaplarından biri olan (Şerh-i Akâid) kitabında, Sa'deddîn-i Teftâzânî buyuruyor ki, (Eshâb-ı kirâm arasındaki ayrılıkların, muhârebelerin iyi sebeplerle, güzel niyetlerle yapıldığına inanmamız lâzımdır. Eshâb-ı kirâmdan birini söğmek, kötülemek câiz değildir. Hz. Âişe gibi nass ile üstünlüğü bilinen bir sahâbîyi kötülemek küfürdür. Nass ile bildirilmemiş bir sahâbîyi kötülemek ise, bid'attır ve büyük günahtır). (Mevâhib-i ledünniyye) kitabında yazılı bir hadis-i şerifte, (Eshâbım anıldığı zaman, dilinizi tutunuz! Onların şânlarına lâyık olmıyan birşey söylemeyiniz!) buyuruldu. Bir hadis-i şerifte, (Eshâbımdan birini söğeni dövünüz) ve Taberânî ile Münâvînin bildirdikleri hadis-i şerifte,(Peygamberleri söğen öldürülür ve Eshâbımı söğen dövülür) buyuruldu. Celâleddîn-i Süyûtî hazretlerinin (Câmi'ussagîr) kitabındaki hadis-i şerifte,(Eshâbımın kusurları, yanlış hareketleri olacaktır. Allahü teâlâ, onları bana bağışlıyacak, kusurlarını affedecektir) buyuruldu. (Hülâsa-tül-fetâvâ) kitabında diyor ki, (Hz. Ebû Bekri ve Hz. Ömeri söğmek küfürdür. Fakat Hz. Aliyi onlardan üstün sanmak, küfür değildir. Bid'attir ve dalâlettir). İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe hazretlerine, (Ehl-i sünnet ve cemaat) mezhebi nedir diye soruldukta, (Hz. Ebû Bekr ile Hz. Ömerin en üstün olduklarına inanmak ve Resûlullahın iki dâmâdını sevmek ve abdest alırken ayaklardaki iki mest üzerine mesh etmek ve iyi, kötü her müslümanın arkasında namaz kılmaktır) cevabını verdi. (Âdâb-ül-menâzil) kitabında, bir sahâbîyi bir kere söğmek küfür değildir, dalâlettir. Bir veya iki veya üç kere söğen, döverek tâzîr olunur. Üçten fazla söğen, katlolunur denilmektedir.

 

Ehl-i sünnet âlimleri, Eshâb-ı kirâmın üstünlük sırasını üçe ayırmıştır.

 

1 -  Muhâcirler: Mekke şehri alınmadan önce, Mekkeden veya başka yerlerden, vatanlarını, memleketlerini terk ederek, Medîne şehrine hicret edenlerdir. Bunlar, Resûlullahın yanına îman ile gelmiş veya gelince îman etmişlerdir. Amr ibni Âs hazretleri bunlardandır.

 

2 -  Ensâr: Medîne şehrinde veya bu şehre yakın yerlerde ve Evs ve Hazrec adındaki iki arab kabîlesinde bulunan müslümanlara (Ensâr) denir. Çünkü Resûlullah efendimize her türlü yardımda ve fedakârlıkta bulunacaklarına söz vermişler ve sözlerinde durmuşlardır.

 

3 -  Diğer Eshâb-ı kirâm: Mekke şehri alındığı zaman ve daha sonra, Mekkede veya başka yerlerde îmana gelenlerdir. Bunlara Muhâcir ve Ensâr denmez. Yalnız sahâbî denir. İbni Esîr İzzeddîn Ali Cezrînin (Câmi') kitabında, Muhâcirler Ensârdan, Muhâcirlerin önce gelenleri, Ensârın önce îmana gelenlerinden ve Ensârın önce gelenleri, Muhâcirlerin sonra gelenlerinden daha üstün olduğu ve fakat, sonra îmana gelen nice sahâbînin, önce îmana gelenlerden üstün olduğu yazılıdır. Meselâ, Hz. Ömer ve Bilâl-i Habeşî, kendilerinden önce îmana gelen nice Sahâbîden daha üstündürler. İmâm-ı Süyûtînin (Tarih-ul-Hulefâ) kitabında diyor ki: Ehl-i sünnet âlimleri, söz birliği ile bildirmiştir ki, Eshâb-ı kirâmın en üstünleri, Resûlullahın dört halîfesidir. Bunlardan sonra en üstünleri, Aşere-i mübeşşereden, yâni Cennet ile müjdelenmiş olan on kişiden geri kalan altısı ile Hz. Hasen ve Hz. Hüseyndir. Bunlardan sonra en üstünleri bu oniki kişiden başka, Bedr gazâsında bulunan üçyüzonüç (313) Sahâbîdir. Bunlardan sonra üstün olan, Uhud gazâsında bulunan yediyüz (700) kahramandır. Bunlardan sonra üstün olan hicretin altıncı senesinde, ağaç altında Resûlullaha, (Ölmek var, dönmek yok) diye söz veren bindörtyüz (1400) kişidir. Bu sözleşmeye (Bî'at-ı Rıdvân) denir.

 

(Bahr-ül-Ulûm) adındaki tefsîrde bildirilen hadis-i şeriflerde, (Ümmetimin en merhametlisi Ebû Bekrdir. Dinde en kuvvetli olan Ömerdir. Hayâsı en çok olan, Osmandır. Şeriatte her suâli cevaplandıran Alidir. Helâl ve haram olanları en iyi bilen Mu'âzdır. Kur'an-ı kerimi en güzel okuyan Ebiyy bin Kâ'bdır. Münâfıkları tanıyan, Huzeyfetibni Yemândır. Îsâ aleyhisselâmın zühdünü görmek isteyen Ebû Zerin zühdüne baksın! Cennet, Selmân-ı Fârisîye âşıktır. Hâlid bin Velîd, Allahın kılıcıdır. Hamza, Allahü teâlânın arslanıdır. Hasen ve Hüseyn Cennet gençlerinin en üstünüdür. Câfer bin Ebî Tâlib, Cennette meleklerle berâber uçar. Cennet kapısını ilk açacak olan Bilâldir. Benim Kevser havuzumdan ilk içecek olan Süheyb-i Rûmîdir. Kıyâmet günü melekler ilk önce Ebüdderdâ ile müsâfeha eder. Her Peygamberin bir arkadaşı vardır. Benim arkadaşım Sa'd bin Mu'âzdır. Her Peygamberin Eshâbından seçtikleri vardır. Benim seçtiklerim, Talha ve Zübeyrdir. Her Peygamberin mahrem işlerini gören yardımcısı vardır. Benim yardımcım, Enes bin Mâliktir. Her ümmette hâkim vardır. Benim ümmetimde hikmeti çok söyliyen Ebû Hüreyredir. Hassân bin Sâbitin sözleri Allah tarafından te'sîrlidir. Ebû Talhanın harp meydanındaki sesi, bir fırka askerden daha kuvvetlidir) buyurdu. (Bahr-ül-ulûm) kitabını yazan Alâüddîn Ali Semerkandî sekizyüzaltmış (860) senesinde, Anadoluda Lârende şehrinde vefât etmiştir.

 

İmâm-ı Süyûtî hazretleri (Tarih-ul-Hulefâ) kitabında diyor ki: Hadis-i şeriflerde,(Ümmetimin en merhametlisi Ebû Bekrdir. Allahü teâlânın emirlerini yapmakta en şiddetlisi Ömerdir. Hayâsı en çok olanı Osmandır. Şeriatteki zorlukları en çok çözen Alidir. Ümmetimin en emîni Ebû Ubeyde bin Cerrâhdır. Ümmetimin en zâhidi Ebû Zerdir. İbâdeti en çok olan Ebüdderdâdır. Ümmetimin en halîmi ve cömerdi Muaviye bin Ebî Süfyândır) buyuruldu.

 

Resûlullahın vâlîleri: (Diyâr-ı Bekr)li kâdı Hüseynin dokuzyüzkırk (940) senesinde yazdığı (Hamis) kitabında diyor ki, (Bâzan), Acem şâhı Husrev tarafından Yemen vâlîsi yapılmıştı. Îmana geldi. Resûl aleyhisselâm onu vâlî olarak yerinde bıraktı. İlk İslâm vâlîsi Bâzandır. Resûl aleyhisselâm, Hâlid bin Sa'îdi, San'a şehrine, Ziyâd bin Esedi Hadremût şehrine, Ebû Mûsel Eş'arîyi Aden şehrine, Ebû Süfyân bin Harbi Necrân vilâyetine, Muaviyenin büyük kardeşi Yezîdi Teymâ şehrine, Attâb bin Esyedi Mekke şehrine, Amr bin Âsı Ammân şehrine vâlî yapmıştır. Kâdı Hüseyn bin Muhammed, hicretin dokuzyüzaltmış (960) yılında Mekkede vefât etmiştir.

 

Resûlullahın kâtibleri: Hz. Ebû Bekr, Ömer, Osman, Ali, Talha, Zübeyr, Sa'd bin Ebî Vakkâs, Muhammed bin Seleme, Erkam bin Ebî Erkam, Abdüllah bin Erkam, Mugîre bin Şu'be, Ebiyy bin Kâ'b, Zeyd bin Sâbit, Ebû Süfyân bin Harp ve oğlu Muaviye ve büyük kardeşi Yezîd bin Ebissüfyân, Hâlid bin Velîd, Amr ibni Âs, Huzeyfe bin Yemândır. Bunlardan başka da kâtibleri vardı. Hepsi kırküç kişidir. İçlerinden en çok kâtiblik yapan, Zeyd bin Ebissâbit ile Muaviye bin Ebissüfyân idi.

Yabancı memleketlere gönderdiği elçileri ondört kişidir. Bunlardan biri Amr bin Âs hazretleridir. Bunu Ammâna elçi olarak göndermiştir. Sonra Ammâna vâlî yapmıştır.

 

(İstî'âb) adındaki kitapta, ikibinyediyüzyetmiş erkek ve üçyüzseksenbir aded kadın Sahâbînin hâl tercümesi yazılıdır. (İstî'âb fî marifetil Eshâb) kitabını yazan hâfız Yûsüf bin Abdüllah Kurtubî 463 [m. 1071] de vefât etmiştir.(Mevâhib-i ledünniyye) kitabında diyor ki, Resûlullahın vefâtına kadar îmana gelenler sayısız ve hesapsızdır. Mekke fethinde onbin, Tebük gazâsında yetmişbin, vedâ' haccında doksanbin ve Resûlullah vefât ettiği zaman yeryüzünde yüzyirmidörtbinden ziyâde Sahâbî mevcut idi.

Resûlullahın akrabâsından birkaç kişiden başka, Eshâb-ı kirâmın hepsi yaşça, Resûlullahdan küçük idiler.

 

(Fevâyıh-ı Miskiyye) kitabında, imam-ı Vâkıdîden alarak diyor ki, Sahâbe-i kiramdan en son vefât edenler şunlardır:

 

Abdüllah bin Ebî Evfâ hicretin seksenaltısında Kûfe şehrinde vefât etti.

Abdüllah bin Yesr, seksensekiz yılında Şâmda vefât etti.

Sehl bin Sa'd hicretin doksanbirinde yüz yaşında Medînede vefât etti.

Enes bin Mâlik, doksanüç yılında Basrada vefât etti.

Ebuttufeyl Âmir bin Vâsile, hicretin yüzüncü senesinde Mekkede vefât etti. Sahâbe-i kiramın en son vefât edeni budur.

 

Resûl aleyhisselâm, vefâtından sonra kimin halîfe olacağını hiçbir zaman, hiçbir kimseye açıkça bildirmedi. Vefâtından sekiz gün önce, Hz. Ebû Bekri kendi yerine imam tâyîn buyurarak, halîfe olacağına işaret eyledi. Resûlullah hasta olmadan çok evvel bir kere mescide çıkmayıp, namazı kılsınlar diye emir buyurdu. Hz. Ebû Bekr bulunmadığı için, Hz. Ömer imam oldu. Resûl aleyhisselâm, Hz. Ömerin sesini işitince, (Hayır, hayır, Allahü teâlâ ve müslümanlar Ebû Bekrden râzıdırlar, Ebû Bekr namazı kıldırsın!) buyurdu. Bir kere de, Hz. Aliye karşı buyurdu ki: (Eshâbım arasında senin en üstün olmanı Allahü teâlâdan üç kere istedim. Allahü teâlâ, Ebû Bekrin en üstün olmasından râzı oldu).Resûlullah, kendisinden sonra Hz. Ebû Bekrin halîfe olacağını, birçok zaman işaret buyurmuştu. Meselâ, Medîneye hicret buyurup, Mescid-i şerif yapılırken, mübârek eliyle temele bir taş koyup, Hz. Ebû Bekre; taşını benim taşımın yanına koy, buyurdu. Sonra Hz. Ömere; taşını Ebû Bekrin taşının yanına koy buyurdu. Sonra Hz. Osmana; taşını Ömerin taşının yanına koy buyurdu. Hz. Osman taşını Ömerin taşının yanına koyunca, (Benden sonra, bunlar halîfelerimdir) buyurdu. İmâm-ı Ahmedin Müsnedinde ve Münâvînin (Künûz-üddekâık) kitabında bildirilen hadis-i şerifte, (Benden sonra, şu ikisine tâbi olunuz: Ebû Bekr ve Ömere) buyuruldu. Bir kere bir kadın gelip bir şey istedi. Sonra gel buyurdu. Gelip sizi bulamazsam ne yapayım, deyince, (Beni bulamazsan Ebû Bekre git! Benden sonra halîfem odur) buyurdu. Vefât edeceklerine yakın, (Bana kâğıd kalem getiriniz! Ebû Bekre birşeyler yazacağım) buyurdu ve sonra, (Allahü teâlâ ve müslümanlar Ebû Bekrden râzıdırlar) dedi. Allâme İbnül Hemmâm(Müsâyere) adındaki kitabında diyor ki: Allahü teâlâ, Hz. Ebû Bekrin halîfe olacağını Resûlüne bildirmişti. Fakat, ümmetine söylemesini emretmemişti.

 

Hz. Ebû Bekr, Resûlullahdan iki sene ve birkaç ay sonra dünyaya geldi. Babası, Ebû Kuhâfe Osmandır. Yedinci babası olan Mürre, Resûlullahın da yedinci babasıdır. İsmi önceden Abdülkâ'be idi. Resûl aleyhisselâm Abdüllah olarak değiştirdi. Ebû Bekr, Bekrin babası demektir. Bekr isminde oğlu yoktur. Fakat, Arabistândaki âdete göre, oğlu olmak için, bir erkek babası diye soyadı konulurdu. Bunun için, kendisine Ebû Bekr demiş idi. Cehennemden âzâd olduğu, çeşidli hadis-i şeriflerde bildirildiği için, (Atîk), yâni (âzâd olmuş adam) da denir. Resûlullahın mîracını işitir işitmez, inanarak kâfirleri şaşkına çevirdiği için, Allahü teâlâ (Sıddîk) ismini vererek şereflendirdi. Beyaz yüzlü, zayıf, nûrlu bir zat idi. Îmana gelmeden evvel Kureyş kâfirlerinin ileri gelenlerinden, büyüklerinden, sayılı olanlarından ve sözü tutulanlarından idi. Îmana gelmeden önce de, çok afîf, ağırbaşlı, doğrulukla meşhûr idi. Hiç şarap içmemiş, şiir söylememişti. Mekkenin sayılı tüccârlarından olup, pek zengin idi. Çok hayr yapar, iyiliği severdi. Îmana gelmeden evvel, Resûlullah ile gençlik arkadaşı idi. Çok sevişirlerdi. Ticâret için gittiği yerlerde, âhır zaman Peygamberinin geleceğini, kendisinin ona sahâbî olacağını, kâhinlerinden ve din âlimlerinden çok işitmişti. Resûlullah çağırınca, seve seve hemen îmana geldi. Annesi Ümmülhayr da, ilk îmana gelenlerdendir. Fakat babası Osman, ancak Mekkenin fethinde, çok yaşlı iken îmana geldi. Eshâb-ı kirâm arasında, babası, anası ve çocuklarının ve torunlarının hepsi îmana gelen, Ebû Bekrden başka kimse yoktu.

 

Mekkede iken ve hicret ederken ve Medînede her gazâda ve harp olmıyan zamanlarda Resûlullahın yanından ayrılmadı. Bir iki defa izin ile ayrılmıştır. Resûlullahın sâdık dostu ve sır arkadaşı ve her işinde müsteşârı idi. (Allahü teâlâ, beni dört vezîr ile kuvvetlendirdi. İkisi melektir. İsmleri Cebrâîl ve Mikâildir. İkisi de insandır. İsmleri Ebû Bekr ve Ömerdir) hadis-i şerifi, şerefinin yüksek olduğunu göstermektedir. Eshâb-ı kirâm, Resûlullahın yanında, halka olarak otururlardı. Resûl aleyhisselâm, sağ yanına Ebû Bekri, sol yanına Ömeri oturturdu. Ebû Bekrin üstüne ve yok iken onun yerine, kimseyi oturtmazdı. Yeri boş kalırdı. Güzel huyları, cesareti, cömerdliği, ilmi, zekâsı ve hele takvâsı Sahâbenin hepsinden fazla idi. Hz. Ali, (İçimizde en cesûr Ebû Bekrdir) buyurdu. Resûlullah vefât edince, Arabistândaki köylülerin çoğu dinden çıktı, mürted oldular. Hz. Ebû Bekr, halîfe olunca, mürtedlerle harp etmeyi emir buyurdu. Eshâb-ı kirâm, bütün Arabistâna karşı nasıl harp edebiliriz dediler. Kılıncını çekip ilerledi. Eshâb-ı kirâm arkasından yürüdüler. Velleyl sûresinin onyedinci âyet-i kerimesi ile senâ buyuruldu. Resûl aleyhisselâmın (Ebû Bekrin malı gibi hiçbir kimsenin malı bana faydalı olmadı) buyurduğu, imam-ı Ahmedin Müsnedinde ve Münâvîde yazılıdır. Ticâretten bütün kazancını Resûlullah için dağıttı.

 

Halîfe iken, ağır bir suâl çıkınca, cevabını Kur'an-ı kerimde, bundan sonra bildiği hadis-i şeriflerde arardı. Bulamayınca, Sahâbeye sorardı. Hadis-i şerif ile çözemezler ise, birlikte araştırırlar, söz birliği olursa, öylece yapardı. Söz birliği olmazsa, kendi ictihâd ederdi. Hz. Ömer halîfe iken, Kur'an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde bulamadığını, Ebû Bekrin ictihâdında bulursa, ona uyardı. Bulamazsa, kendi ictihâd ederdi.

 

Zekâsı şaşılacak kadar çoktu. Birgün Resûl aleyhisselâm, (Allahü teâlâ, bir kuluna, dünya ile âhiretten hangisini istersin dedi. O kul, Rabbimin yanında olan nîmetleri isterim dedi) buyurunca, Resûlullahın vefât edeceğini hemen anlayıp çok ağladı. Eshâb-ı kirâm, Hz. Ebû Bekrin bu çabuk anlayışına şaşıp kaldılar. Resûl aleyhisselâm, (Kur'an-ı kerimi en çok bilen, imam olur)buyurmuştu. Vefât edeceği zaman, Hz. Ebû Bekrin imam olmasını emredince, Eshâb-ı kirâm arasında, Kur'an-ı kerimi en çok anlıyanın kendisi olduğu haber verilmiş oldu. Hadis-i şerifleri ve Resûlullahın edeblerini en çok bilen o idi. Eshâb-ı kirâm, sıkıştıkları şeyleri ondan sorar, öğrenirlerdi. Kendisinden bizlere az sayıda hadis-i şerif ulaşmasının sebebi, Resûlullahdan sonra az yaşadığı ve bu kısa zamanı, mürtedlerle ve âsîlerle savaşta geçirdiği içindir. Rü'yâ tabîrinde, Eshâb-ı kirâmın en üstünü idi. Tâbiînin büyüklerinden olan ve rü'yâ tabîri ile meşhûr olan İbni Sîrîn, (Resûlullahdan sonra, rü'yâ tabîrinde en üstün olan Ebû Bekrdir) demiştir. Arab kabîlelerinin ve hele Kureyş kabîlesinde olanların soylarını saymakta en bilgili idi. İleriyi görüşü, buluşu, tedbîr alışı da, herkesten üstün idi. Resûl aleyhisselâm dünya işlerinin hepsini ona danışırdı. Bir hadis-i şerifte,(Cebrâîl bana dedi ki: Allahü teâlâ Ebû Bekr ile danışmayı sana emrediyor) buyuruldu. İmrân sûresi yüzellidokuzuncu âyetinde, (İşlerinde onlara danış!) emri, Hz. Ebû Bekr ve Hz. Ömer ile müşâvere etmek için geldi. Eshâb-ı kirâm arasında, Kur'an-ı kerimin hepsini ezberliyen birkaç kişiden biri, Hz. Ebû Bekrdir.

 

Hz. Ebû Bekrin, Peygamberlerden sonra insanların en üstünü olduğunu gösteren âyet-i kerimeler ve pek çok hadis-i şerif vardır. Bunlardan birkaçını bildirelim:

Tevbe sûresinin kırkbirinci âyetinin meâl-i âlîsi, (Mağaradaki iki kişinin ikincisi)dir. Bu âyet-i kerime, Hz. Ebû Bekri medh etmektedir. Velleyl sûresinin beşinci âyeti, Hz. Ebû Bekrin şânını bildirmekte olduğu, söz birliği ile haber verilmiştir. Yine bu sûrenin onyedinci âyeti, Hz. Ebû Bekr için nâzil oldu. Bekara sûresinin 274.  âyeti, Ebû Bekr hakkında nâzil olduğu da bildirilmektedir. Çünkü, sadaka vermenin çeşidli sevaplarına kavuşmak için, geceleri onbin altunu gizli olarak, onbin altunu da, gözönünde olarak ve gündüzleri de böyle onarbin altunu sadaka vermiştir.

 

Deylemînin bildirdiği ve Münâvîde yazılı olan hadis-i şerifte, (Ebû Bekr-i Sıddîk, insanların en iyisi ve en üstünüdür. Yalnız Peygamber değildir) buyuruldu. Yine Deylemînin bildirdiği ve Münâvîde yazılı hadis-i şerifte, (Ebû Bekrin ismi, gök ehli arasında atîktir. Yeryüzünde de atîktir) buyuruldu.

Ebû Nu'aymın bildirdiği ve Münâvîde yazılı hadis-i şerifte, (Ebû Bekr, Allahü teâlânın ateşten âzâd ettiği kimsedir) buyuruldu.

 

Bir hadis-i şerifte, (Peygamberlerden başka Ebû Bekrden daha üstün bir kimse üzerine güneş doğmadı) buyuruldu.

 

Bir hadis-i şerifte, (Hiçbir kimse, bana sohbeti ile ve malı ile Ebû Bekr kadar faydalı olmadı. Eğer Rabbimden başka dost edinseydim, Ebû Bekri dost edinirdim) buyuruldu.

 

Bir hadis-i şerifte, (Ümmetimden en önce Cennete girecek olan, Ebû Bekrdir) buyuruldu.

Deylemînin bildirdiği ve Münâvîde yazılı bir hadis-i şerifte, (Ebû Bekri sevmek ve ona Şükretmek, ümmetimin hepsi üzerine vâcibdir) buyuruldu.

 

Hatîb-i Bağdâdînin bildirdiği ve Münâvîde yazılı hadis-i şerifte, (Kıyâmet günü, insanların hepsi hesap olunur. Yalnız Ebû Bekr olunmaz) buyuruldu.

 

Bir hadis-i şerifte, (İyi huylar üçyüzaltmış dânedir. Allahü teâlâ dilerse, bir kuluna bu huylardan birini verir. Bu huyundan dolayı, onu Cennete sokar) buyuruldukta, Hz. Ebû Bekr, (Yâ Resûlallah! O huylardan birisi bende var mıdır?) dedikte, (Evet, sende o huyların hepsi vardır) buyuruldu.

 

Birgün, (Ey mutmainne olan nefis!..) âyet-i kerimesi sonuna kadar okundu. Hz. Ebû Bekr, (Yâ Resûlallah! Bu ne güzel şeydir) dedikte, (Sen ölürken, melek, sana böyle söyliyecektir) buyurdu.

 

Hz. Ebû Bekr, bir kere Sahâbeden birine incindi. Resûl aleyhisselâm bunu işitince, Eshâb-ı kirâmı toplayıp, (Allahü teâlâ, beni size Peygamber gönderdi, inanmadınız. Yalnız Ebû Bekr inandı. Bana malı ile, canı ile yardım etti. Benim hâtırım için, bu arkadaşımı incitmeyiniz!) buyurdu. O günden sonra hiç kimse, Hz. Ebû Bekri incitecek bir şey söylemedi ve yapmadı.

 

Bir hadis-i şerifte, (Cebrâîl aleyhisselâma, Hz. Ömerin üstünlüklerini sordum. Cebrâîl bana, Ömerin üstünlüklerini, Nuh aleyhisselâmın peygamberlik zamanı kadar, (yâni 950 sene) anlatsam bitiremem. Bununla berâber, Ömerin bütün iyilikleri Ebû Bekrin iyiliklerinden birisi kadardır dedi) buyurdu.

 

En çok kimi seviyorsun, yâ Resûlallah denildikte, (Âişeyi) buyurdu. Erkeklerden kimi dediklerinde, (Âişenin babasını) buyurdu. Ondan sonra kimi denildikte,(Ömer bin Hattâbı) buyurdu.

 

Birgün, Hz. Ebû Bekr ile Hz. Ömeri göstererek, (Bu ikisi Peygamberlerden başka, Cennetteki insanların en üstünüdür) buyurdu.

 

Birgün, Resûlullahın sağ yanına Ebû Bekr, sol yanına Ömer geldiler. Mübârek elleri ile herbirinin elinden tutup, mescid-i şerife girdi ve (Kıyâmet günü, üçümüz böyle geliriz) buyurdu.

 

Birgün Hz. Ebû Bekrle Hz. Ömeri görünce, (Bu ikisi benim gözüm ve kulağım yerindedir) buyurdu.

 

Birgün bu ikisine karşı, (Beni ikiniz ile kuvvetlendiren Allahü teâlâya hamd olsun!) buyurdu.

 

Bir hadis-i şerifte, ikisine karşı, (İkinizin uyuştuğunuz her şeyde, sizden ayrılmam) buyurdu.

 

Deylemînin bildirdiği ve Münâvîde yazılı hadis-i şerifte, (Her Peygamberin halîli vardır. Benim halîlim Ebû Bekrdir) buyurdu.

 

Bir hadis-i şerifte, (Her Peygamberin ümmeti arasından çok sevdiği kimseler vardır. Benim seçtiğim, Ebû Bekr ve Ömerdir) buyuruldu.

 

Bir hadis-i şerifte, (Ümmetimden, lâ ilâhe illallah kelimesini istediğim gibi, Ebû Bekr ile Ömeri sevmelerini de istiyorum) buyurdu.

 

İbni Adînin bildirdiği ve Münâvîde yazılı olan hadis-i şerifte, (Ebû Bekr ile Ömeri sevmek îmandır. Bunlara düşmanlık küfürdür) buyurdu. Bu hadis-i şeriften dolayı, âlimlerin hepsi, Hz. Ebû Bekr ile Hz. Ömere söğmek ve düşmanlık etmek küfür olduğunda söz birliğine varmışlardır ve Allahü teâlâ, şî'îlere lânet etsin demişlerdir.

 

 

Bir hadis-i şerifte, (Ebû Bekrin îmanı, bütün insanların îmanları toplamı ile tartılsa, Ebû Bekrin îmanı daha ağır gelir) buyuruldu.

 

Hz. Ali buyuruyor ki, (Hangi iyilikte birinciliği kazanmak istedimse, Ebû Bekri hepsinde kendimden ilerde buldum). Yine buyuruyor ki, (Resûlullahdan sonra insanların en hayrlısı Ebû Bekr ile Ömerdir. Bir müminin kalbinde, benim sevgim ile Ebû Bekre ve Ömere düşmanlık birarada bulunamaz). Hz. Ali her hutbesinde, (Yâ Rabbî! Hulefâ-i râşidîni ıslâh eylediğin gibi, bizi de ıslâh eyle!) derdi. Hulefâ-i râşidîn kimlerdir denildikte, gözleri yaşla dolup, (Onlar, benim çok sevdiğim, Ebû Bekr ile Ömerdir) buyurdu.

 

Hz. Ömer dâimâ (Ebû Bekr bizim seyyidimizdir) derdi. Yine o, (Keşke, Ebû Bekrin göğsünde bir kılı olsaydım) buyurdu. Yine o, (Cennette, her ân Ebû Bekri görmek isterim) derdi. Yine Hz. Ömer, (Hiçbir iyilikte, Ebû Bekre yetişemedim) buyurdu.

 

Hz. Ebû Bekrin, re'feti, merhameti pekçok olduğu için, ona (Evvâh) derlerdi.

 

Cebrâîl aleyhisselâmın Resûlullah ile konuştuğunu, yalnız Hz. Ebû Bekr işitirdi.

 

Büyük âlim Bedreddîn Mahmûd bin Ahmed Aynî (Zeynül-mecâlis) kitabında diyor ki, Hz. Ebû Bekr-i Sıddîk, (İnsana zarar dilinden gelir) ata sözüne göre, Allahü teâlânın râzı olmadığı birşeyi söylememek için, oniki sene mübârek ağzına taş koyardı. Şeriate veya edebe uygun birşey söyliyeceği zaman, taşı çıkarırdı. Yaz günlerinde oruç tutar, kış günlerinde tutmazdı. Allahü teâlâdan o kadar çok korkardı ki, bir kuş görüp, (Ey kuş ne mutlu sana ki meyveleri yirsin. Yapraklar arasında gölgelenirsin. Kıyâmette hesaba çekilmezsin. Keşke, Ebû Bekr de senin gibi olsa idi) demişti. Bir kere de, (Keşke bir yeşil ot olaydım. Hayvanlar beni yiyeydi. Böylece, kıyâmet günü yaratılıp hesaba çekilmeseydim) buyurdu.

 

Resûlullah vefât edince, Ensâr biraraya toplanıp, bizden bir emîr, Muhâcirlerden de bir emîr olsun dediler. Hz. Ebû Bekr, bunu işitince, Hz. Ömeri yanına alıp, oraya geldi ve (Halîfeler Kureyş kabîlesindendir) hadis-i şerifini okudu. Hz. Ömer de (Ey Ensâr! Resûlullahın Hz. Ebû Bekri imam yaptığını unuttunuz mu? Hanginiz Ebû Bekrden daha üstün olduğunu söyliyebilir?) dedi. Ensârın hepsi birden (Ebû Bekrden daha üstün olmayı söylemekten Allahü teâlâya sığınırız) dediler. Hepsi Ebû Bekri halîfe seçtiler. Hz. Ali ile Hz. Zübeyr orada yoktu. Ertesi gün bunlar da mescide gelip, Eshâb-ı kirâmın hepsi Hz. Ebû Bekri sözbirliği ile halîfe yaptı. Tesfîr kitaplarında diyor ki: Feth sûresinin, (Arâbdan size uymıyanlara söyle...) meâlindeki emri, Hz. Ebû Bekrin hilâfetinin hak ve doğru olduğunu göstermektedir. Çünkü, bu âyet-i kerime geldikten sonra, müslümanları kâfirlere karşı gazâ etmeye çağırmak, Hz. Ebû Bekrin mürtedler ile gazâya çağırmasından sonra olduğu muhakkaktır. Bu âyet-i kerimede meâlen (Ona itaat ederseniz, Allahü teâlâ size sevap verir) buyuruluyor. Hz. Ebû Bekrin hilâfeti haksız olsa idi, ona itaat edenlere sevap verilir denilmezdi.

 

Emîr Cemâleddîn Yûsüf Zâhirînin (Mevridil-letâfe) kitabında diyor ki, Allahü teâlâ, bütün insanlar arasında üç kimseye halîfe demiştir: Âdem aleyhisselâma, Dâvüd aleyhisselâma ve Hz. Ebû Bekre.

Hz. Ebû Bekr, Hz. Ömeri hâkim yaptı, Hz. Osmanı kâtib yaptı. Ebû Ubeyde de emniyyet âmiri idi. Resûlullahın gümüş yüzüğünü parmağına taktı. Halîfe olunca da, ticâretini bırakmadı. Eshâb-ı kirâm ticâret yapmasını uygun görmeyip, kendisine Beyt-ül-mâldan günde yarım koyun ve senede 2500 akçe gümüş ve yazlık ve kışlık birer kat elbise verildi.

 

 

 Kaynak: Hakikat Kitabevi

 

“Ebubekir, Fâtıma'nın mirasını vermemiştir. Bu hususta yalnız kendisinin rivayet ettiği bir hadise dayanmış ve Fâtımanın mirasını yemiştir. Çünkü ona sadaka helâldir. Ebubekir, Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'ın: 
“Peygamberler, miras olarak dirhem veya dînar bırakmazlar. Onların bıraktıkları miras ancak ilimdir.” (Buhari İlim: 10, Ebu Davud İlim İbn Mace Mukaddime: 17) mealindeki hadisine dayanarak bu işi yapmıştır. Kur'ân'ın hükmü ise bu hadise muhaliftir. 
Çünkü Allah (c.c.) şöyle buyuruyor : 
“Allah çocuklarınız hakkında, erkeğe iki kadının hissesi kadar tavsiye eder.” (Nisa: 4/11) 
Bu hüküm umumî olup rivayet ettikleri hadisi de tekzib etmiştir. Başka âyetlerde şöyle buyurulur: 
“Süleyman Davud'a vâris oldu..” (Neml: 27/16), 
“Katından bana bir oğul bağışla ki, bana ve Ya'kub oğullarına mirasçı olsun.” (Meryem: 19/5-6),

 

Cevap:

1. “Hadisi Ebubekir tek başına rivayet etmiştir” şeklindeki iddia yalandır.

Hadisi Ebubekir, Ömer, Osman, Ali,Talha, Zübeyr, Saîd, Abdurrahman b. Avf, Abbas, Rasulullah'ın zevceleri ve Ebu Hureyre (Allah cümlesinden razı olsun) Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) dan rivayet etmişlerdir.

İmâm-ı İsmâ'îl Buhârî buyuruyor ki, İshak bana dedi ki, bu hadis-i şerifi, Mâlik bin Enesten işittim. O da, İbni Şehâb-i Zührîden işitmiş. Ona da, Mâlik bin Evs haber vermiş. Ben, Mâlik bin Evse gidip sordum. Bana dedi ki, öğleden evvel evimde oturuyordum. Hz. Ömerin adamı geldi. Halîfe seni istiyor, dedi. Halîfenin huzuruna gittim. Halîfe bir serîr [kanepe, sıra] üzerinde oturuyordu. Kanepede döşek yoktu. Bir yastığa dayanmıştı. Selâm verdim. Oturdum. Bana dedi ki, sizin aşîretinizden birkaç kişi geldi. Kendilerine para verilmesini emrettim. Bu parayı almak ve onlara dağıtmak için, sizi istedim. Alınız, dağıtınız! Halîfeye, beni Mâzur buyurmasını, bu emri başkasına yaptırmasını istirhâm ettim. Fakat, isrâr ettiler. Red edemedim. O sırada, odacı gelerek, Osman, Abdürrahmân, Zübeyr, Sa'd ibni Ebî Vakkâs içeri girmek için izin istediklerini söyledi. İzn verdi. Girdiler. Oturdular. Biraz sonra, Hz. Ali ve Abbâs da içeri girmeye izin istiyorlar, denildi. İzn verildi. Geldiler. Oturdular. Hz. Abbâs, söze başlayıp, Ali ile, Allahü teâlânın Resûlullaha ihsân eylediği (Benî Nadr) malından dolayı hâsıl olan anlaşmazlığın giderilmesini istiyoruz dedi. Önce gelenlerin de rahat etmeleri ve râzı olmaları için, bu işin görüşülmesini istedi. Önce halîfe söze başlayıp, yeri ve gökleri yaratan ve her ân varlıkta durmalarına izin veren Allahü teâlânın ulûhiyyet ve izzeti hakkı için sizden sorarım ki, Resûlullah, (Biz Peygamberler miras bırakmayız! Bıraktıklarımız sadaka olur) buyurdu mu? Bu hadis-i şerifi söylediğinden haberiniz var mı, dedi. Önce gelen Osman ve arkadaşları, evet, haberimiz var, söyledi, dediler. Halîfe sonra, Aliye ve Abbâsa dönerek, aynı soruyu tekrarladı. İkisi de, evet biliyoruz, dedi. O hâlde, bu işte verilecek hükmü dinleyebilirsiniz: Cenâb-ı Rabbül'âlemîn bu mâlı ganîmet olarak vermiştir. Bunu yalnız Habîb-i ekremine ihsân ettiğini ve bu salâhiyyeti başkasına bahşetmediğini, Haşr sûresinin altıncı âyeti göstermektedir. Fahr-i kâinât efendimiz, bugün mevcut olan kısmı kalıncaya kadar, hepsini sarf etmiş ve islâmiyete uygun olarak dağıtmıştır. Çoluk çocuğunun meşru ihtiyaçlarını o ganîmetlerden ayırır, fazla kalanı beyt-ül-mâldan hakkı olanlara verirdi. Siz ne dersiniz? Resûlullah böyle yapmaz mı idi? Halîfenin bu suâline, orada bulunanlar, hep birden evet öyledir, dediler. 
Halîfe hazretleri sözüne devam ederek: Resûlullah vefât edince, Ebû Bekr-i Sıddîk idareyi eline aldı. Resûlullahın yaptığını, o da, öylece yaptı. Ölünceye kadar, öyle idare etti ki, idaresinde hiçbir kusur yok idi. Şimdi siz ikiniz beni konuşturmaya, benden sormaya geldiniz. Suâliniz bir olduğu gibi işiniz de birdir. Sen Hz. Abbâs! Kardeşinin oğlu Alînin hakkını, Hz. Ali de, zevcesinin babasından kalan hakkını sormaya geldiniz. Size, kendinizin, işittik dediğiniz (Biz miras bırakmayız... ) hadis-i şerifini anlattım. Sonra, Resûl-i ekrem efendimizin haklı halîfesi olan Ebû Bekr-i Sıddîkın yaptığını bildirdim. Halîfe olduğum gün, bu işin idaresini ikinize bırakmıştım ve bu işi önceki gibi idare etmenizi size şart eylemiştim. Hz. Osmanın ve arkadaşlarının yanında, Hz. Ali ile Abbâsın suâline karşı, bu şart ile verilmiş olduğunu bildirdi. Şimdi siz, buna uymayan bir iş yapmaya izin istemek için gelmiş iseniz, yeri ve gökleri yaratanın büyüklüğüne yemin ederim ki, Allahü teâlânın ve Onun Resûlünün rızalarına uymıyan bir işin yapılmasına izin vermem. İdaresinden âciz iseniz, bana geriye veriniz! Sizin ihtiyaçlarınızı te'mîn ederim, dedi. Urve Tebn-i Zübeyrden burası soruldukta, Mâlik bin Evsten böylece işitmiş olduğunu tekrar bildirdi. Sonra, Resûlullah efendimizin mübârek zevcesi Âişe hazretlerinden gelen bir haberi de şöyle anlattı: Birgün, ezvâc-i tâhirât ganîmetten kendilerine düşen hisse miktârlarını, o zaman halîfe olan babamdan sorup anlamak için, beni babama gönderdiler. (Cenâb-ı Haktan korkmuyor musunuz? Resûlullah efendimizin, (Biz Peygamberlerin mirası olmaz) hadis-i şerifi, sizin hisseniz olmadığını gösteriyor. Bu hadis-i şerifi hâtırlar mısın?) buyurdu. Bu red cevabını alınca, hâtırladım ve geri döndüm. 

 Bu hadis-i şerifi, Resûlullah efendimizden, Hz. Ebû Bekr işitmiştir. Kendisi için, en sağlam bir delîldir. Çünkü birşeyi öğrenmek, üç yol ile olur: Birincisi, his etmek, duymak. İkincisi, herkesten işitmek. Üçüncüsü, Resûlullahdan işitmektir. Hz. Fâtımanın, bu hadisi işitmemesi, bunun yok olmasını göstermez. Hz. Ali ile Abbâsın tasdik etmesi ve Hz. Âişenin ezvâc-ı Peygamberîyi iknâ ederek haklarını istemekten vazgeçmeleri, bunda hiç şüphe bırakmaz.

Bütün bu vesikalar hiçe sayılarak, halîfe Ebû Bekr-i Sıddîkın, Fedek hurmalığını zorla aldığı düşünülürse, Hz. Ali halîfe olunca, herşey elinde ve emrinde iken, bu hurmalığı, niçin Hz. Hasen ile Hüseyne teslim etmedi? Üç halîfenin yaptıklarını değiştirmedi. Hz. Alînin, hurmalığı, üç halîfenin yaptığı gibi idare etmesi, Ebû Bekr tarafından zulüm ile alınmadığını açıkça göstermektedir.

Hz.Ali'nin halife olunca üç halifenin yaptıkları gibi idare etmesine sebebini şiiler şu şekilde açıklar;

 

a. '' Ehl-i beyt, gasb edilen haklarını geri almaz. Nitekim, Resûlullah, Mekkeyi feth edince, vaktîle gasb edilmiş olan evini, onlardan geri almadı'' 

Bu cevapları sağlam değildir. Çünkü, Ömer bin Abdülazîz halîfe iken, bu Fedek bahçesini, imam-ı Muhammed Bâkıra verdi. O da aldı. Abbâsî halîfeleri gasb edinciye kadar, hep imamların elinde kalmıştı. Sonra, hicretin ikiyüzüçüncü senesinde, Me'mûn halîfe, kendi memuru olan Kusem bin Câfere yazarak, tekrar imam-ı Ali Rıza'ya ve bunun o sene vefâtında, Hz. Hüseynin torunu Zeydin torunu Yahyâya verildi. Seyyidet Nefîse hazretlerinin dedesi olan Zeyd başkadır. O, Hz. Hasenin oğlu idi. Fakat, Me'mûnun torunu halîfe Mütevekkil yine gasb eyledi. Sonra Mu'tedid, geri verdi. Ehl-i beyt geri almaz olsaydı, bu imamlar niçin aldılar? Bunun gibi, Hz. Ebû Bekr, Hz. Alînin hakkı olan hilâfeti gasb etti diyorsunuz. Hz. Ali, bu gasb edilen hakkı, sonra niçin kabûl etti? Sonra, Hüseyn gasb edilen hilâfeti, Yezîdden almak için neden uğraştı ve şehit oldu? 

b. ''Hz. Ali, Hz. Fâtımaya uyarak Fedekten bir şey almadı'' 

Bu cevapları daha çürüktür. Çünkü, Fedeki kabûl eden imamlar, neden Hz. Fâtımaya uymadılar? Ona uymak farz ise, bu farzı niçin yerine getirmediler? Eğer farz değil de nâfile ise, Hz. Ali nâfileyi yapmak için farzı niçin terk eyledi? Çünkü, herkese hakkını vermek farzdır. Bundan başka, bir kimsenin ihtiyârî işlerine uyulur. Zorla yaptırılmış olan bir işe uymak olmaz. Hz. Fâtıma, eğer birinin zulmü ile, Fedekten istifâde edemedi ise, mecbûr ve çâresiz kalmış demek olur. Buna uymak, mânasız birşey olur.


c. ''Hz. Alînin Fedek bahçesini almaması, takıyye içindi. Şî'îlerin (Takıyye) yapması lâzımdır''

Takıyye, sevmedikleri kimseler ile dost geçinmek demektir. Bu sözleri de, zayıftır. Çünkü, şî'îlere göre, imam meydana çıkıp, harp etmeye başlayınca, takıyye yapması haram olurmuş. Bunun içindir ki, Hz. Hüseyn, takıyye yapmadı. Hz. Ali, halîfe iken takıyye yaptı demeleri, haram işledi demek olur.

 

2. “Ebubekir Fâtıma'nın mirasını yemiştir.” şeklindeki iddia da yalandır. 

Ebubekir mirası kendi şahsı için iddia etmemiştir. Çünkü Rasulullah'ın bıraktığı tereke ona hak edenlerindir. Ebubekir ise sadakaya müstahak olanlardan değildir. Başta Ali (r.a.) olmak üzere bütün ashab da Rasulullah'ın gerisinde bıraktığı malın miras olmadığına inanmışlardır. 

Nitekim Ali (r.a.) halife olunca Rasulullah'ın terekesini paylaştırmadığı gibi, arazinin (Fedek arazisi) ilk üç halife zamanındaki seyrini değiştirmemiştir. (Arazîlerin geliri Rasulullah'ın emrettiği gibi fakirlere tasadduk ediliyordu).

 

3. İmam Zehebi şii İbnul Mutahhar'a yazmış olduğu reddiyede şunları söyler:

Mirasla ilgili olan âyetin (Nisa 4/11) umum ifade eden hükmünden Fedek arazisi yukarıda rivayet ettiğimiz hadisle tahsis edilerek müstesna kılınmıştır. Kâfirin, kasden adam öldürenin ve kölenin de âyetin hükmü dışında kalarak mirasçı olamıyacakları hususu da böyledir.

Kaldı ki Ebubekir (r.a.) ve Ömer (r.a.), Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in geri bıraktığı malın birkaç mislini Ali (r.a.) ve çocuklarına vermişlerdir. Bütün bunlardan başka Ömer (r.a.), Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) o mal ile nasıl tasarruf etmişse onların da aynısını yapmaları için, Rasulullah'ın terekesini Ali ve Abbas'a teslim etmesi, Şiilerin Ebubekir ve Ömer'e (r.a.) yaptıkları töhmeti reddeder.
Sonra “İrs” kelimesi ilim, Peygamberlik, mâl, hülâsa intikal edebilecek her şeyi ifade eder.

“Sonra Kitabı, kullarımızdan seçtiğimiz kimselere miras bıraktık.” (Fatır: 35/32),

“İşlediklerinize karşılık, size miras verilen işte bu cennettir.” (Zuhruf: 43/72),

“Arz, Allah'ındır ve onu kullarından dilediğine miras olarak verir.” (A'raf: 7/128) mealindeki âyetler buna delâlet ederler.

Ebu Davud'un rivayet ettiği bir hadiste de Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyuruyor:

“Peygamberler, miras olarak Dirhem veya Dinar bırakmazlar. Onların bıraktıkları miras ancak ilimdir”.

Süleyman (a.s.)'a da babasından kalan miras, ilim ve peygamberlik mirası idi. Bu mirasdan maksad, mal olsaydı Davud'un yalnız bir oğlundan bahsedilmezdi. Böyle bir miras, Davud'un diğer oğullarına da şâmil olurdu.

Süleyman'ın, Davud'un malına vâris olmasından da medih ifade eden bir sıfat yoktur. Çünkü iyi olsun kötü olsun kişi babasına varis olur. Süleyman (a.s.)'ın Davud (a.s.)'a vâris olduğu hakkındaki âyet-i kerime Süleyman (a.s.) ve nübüvvet gibi kendisine has olan meziyetlerini medih içindir. Halbuki mala mirasçı olmak halk arasında müşterek olan adî bir şeydir. Binaenaleyh faydası olmadığı için bu gibi şeyler bize anlatılmamalıdır. 

“Katından bana bir oğul bağışla ki, bana ve Ya'kub oğullarına mirasçı olsun.” (Meryem: 19/6) âyet-i kerimesi de böyledir. 

Yani Zekeriyya'nın (a.s.) bir vâris için duası aynı mânâdadır. Nitekim Zekeriyya (a.s.) da Peygamberliğine veya ilim ve hikmete vâris olacak bir evlad için dua ediyordu. Yoksa bir marangoz olan Zekeriyya'nın (a.s.) tevarüs edilecek bir malı olmadığı gibi Yahya (a.s.) da insanların en zahidi idi. ( Buhârî'nin Sahihinde Zekeriyya' nın (a.s.) marangoz olduğu ve elinin emeğiyle kazandığını yediği yazar.)

 

İmam Kurtubi'nin tefsirinde şunlar yazar:

 

“Katından bana bir oğul bağışla ki, bana ve Ya'kub oğullarına mirasçı olsun.” (Meryem: 19/5-6) ayetinin tefsirinde;

en-Nehhâs der ki: "Ki bana da mirasçı olsun, Yakuboğullarına da mirasçı olsun" buyruğu ile ilgili olarak ilim adamlarının üç türlü cevabı vardır: Buradaki mirasçılığın nübüvveti miras almak olduğu söylendiği gibi, hikmeti miras almak olduğu da söylenmiştir. Mal mirasçılığı olduğu da söylenmiştir.

Peygamberliği miras almak şeklindeki görüşün kabul edilmesi imkânsızdır. Çünkü peygamberlik miras alınmaz. Eğer miras alınabilen bir şey olsaydı, bir kimsenin kalkıp: İnsanlar Nuh (as)a mensubturlar. -Ki o mürsel bir nebidir- demesinin de doğru olması gerekirdi.

İlim ve hikmet mirasçılığı olduğuna dair görüş güzel bir görüştür. Hadîs-i şerifte de: "İlim adamları peygamberlerin mirasçılarıdır" denilmiştir.

Malına mirasçı olma görüşüne gelince, bu da İmkânsız bir şey değildir. Her ne kadar bazı kimseler, Peygamber (sav)ın: "Biz miras bırakmayız, geriye bıraktıklarımız bir sadakadır" hadisi dolayısıyla bunu kabul etmemiş iseler de, bu hadiste bunun imkânsızlığına delil olacak bir taraf yoktur. Çünkü bir kimse bazen kendisi hakkında çoğul kipiyle haber verebilir. Ayrıca bu hadis, bizim sadaka olarak terkettiğimiz miras alınmaz, anlamında da yorumlanabilir. Çünkü, Peygamber (sav) geriye kendisinden miras alınacak bir şey bırakmamıştır. Onun geriye bıraktığı hayatta iken yüce Allah'ın kendisine şu buyrukları ile mubah kıldığı şeylerdir: "Bilin ki; ganimet olarak aldığınız herhangi bir şeyin beşte biri Allah'a, Rasûlüne... aittir." (el-Enfal, 8/41) Çünkü burada "Allah'a aittir" buyruğu; Allah yolunda harcanır, demektir. Rasûlullah (sav) hayatta olduğu sürece onun maslahatına olan hususlar da Allah yolunun kapsamı içerisindedir. Bazı rivayetlerde: "Biz peygamberler topluluğu miras bırakmayız. Geriye bıraktığımız sadakadır" denilmektedir şeklindeki itiraza gelince; Bu rivayet hakkında da her iki te'vil geçerlidir. Çünkü; "Geri bıraktığımız" ifadesindeki ism-i mevsul olup, anlamındadır. (Yani bizim sadaka olarak geriye bıraktıklarımız miras alınmaz). Diğer yorum (ki onun kendisinden miras alınacak bir şey bırakmaması yorumu olup) bu durumda olan bir kimseden miras alınmaz, şeklindedir.

Ebu Ömer b. Abdi'l-Berr dedi ki: Peygamber (sav)ın: "Biz miras bırakmayız. Geriye bıraktığımız sadakadır" buyruğunun te'vili hususunda ilim adamlarının iki ayrı görüşü vardır: Birinci görüş -ki bu çoğunluğun kabul ettiği ve cumhurun benimsediği görüştür- Peygamber (sav)ın bıraktıkları miras alınmaz, o geriye ne bırakmışsa sadakadır. İkinci görüşe göre ise; Peygamberimiz (sav)a mirasçı olunmaz. Çünkü yüce Allah'ın ona verdiği özelliği dolayısıyla o malının tümünü faziletinin daha bir artması için sadaka kılmıştır. Nitekim nikâh hususunda da yüce Allah'ın kendisine mubah kıldığı, başkasına ise haram kıldığı özellikler vardır. Bu görüşü de aralarında İbn Uleyye'nin de bulunduğu kimi Basralı ilim adamı benimsemiştir. Sair İslâm âlimleri ise birinci görüşü benimsemişlerdir.

 

“Süleyman Davud'a vâris oldu..” (Neml: 27/16) tefsirinde;

Süleyman, Davud'a mirasçı oldu. Dedi ki: Ey insanlar, bize kuşların dili öğretildi, herşeyden bize verildi..." el-Kelbî dedi ki: Dâvûd (a.s)'ın ondokuz çocuğu vardı. Aralarından onun peygamberliğine ve mülküne Süleyman mirasçı oldu, Eğer bu mirasçılık bir mal mirasçılığı olsaydı, onun bütün evlatlarının bu hususta eşit olmaları gerekirdi. İbnu'l-Arabî de böyle demiş­tir. (İbnu'l-Arabî devamla) dedi ki: Eğer bu, mala bir mirasçılık olsaydı, bu malın sayılarına göre paylaştırılması gerekirdi. Yüce Allah Dâvûd (a.s)'ın sahip olduğu hikmet ve nübüvveti (diğer kardeşleri arasından) özellikle Süleyman (a.s)'a verdi. Ayrıca lütuf ve kereminden de kendisinden sonra hiçbir kimseye verilmemiş büyük bir mülk de verdi.

İmam Kurtubinin tefsirinden alıntıladığımız kısım burda tamamlandı.

 

Müfessirlerin çoğunluğu Meryem: 19/5-6 ve Neml: 27/16 ayetlerinde geçen mirasın ilim, hikmet, peygamberlik olduğu görüşündedirler.

 

 

Peygamberlerin miras bırakmamalarının  hikmeti

Eğer peygamberler miras bıraksalardı, mirasçıların arasında onların ölmesini bekleyip mirasına konmak isteyenler bulunabilinirdi; diğer taraftan, böyle olsaydı, halk içerisinde hepsinin ısrarla tekrarladıkları “Biz sizden tebliğimize karşılık ücret istemiyoruz. Bizim ücretimiz Alemlerin Rabbi olan Allah’a aittir” sözlerinde samimi olmadıkları, mirasçıları için mal topladıkları şaiyası çıkabilir, bu da onların manasına menfi manada etki ederdi.

Maddi menfaatların tebliğe menfi tesir edeceğini bildiği içindir ki, Resulullah sav. nerede tehlike varsa, mesela Bedir Savaşında olduğu gibi, ilk önce kendi yakınlarını göndermiş veya ortaya çıkarmış, nerede bir menfaat söz konusu olmuşsa, bundan akrabalarını uzak tutmuştur. Mesela zekat gibi bir geliri, Haşimoğullarına ve kendi soyundan gelenlere ebedi olarak yasaklaması, faiz haram kılındığında ilk olarak amcası Hz. Abbas’ın faiz alacağını kaldırması, ilk olarak bağışladığı kan bedelinin amcası Haris’in oğlu Rebia’nın kan bedeli olması, bunun misallerinden sadece bir kaçıdır.
 

 

Şii İbnul Mutahhar diyor ki:

 

“Fatıma, babasının Fedek arazisini kendisi, ne hibe ettiğini söyleyince, Ebubekir kendisinden bir şahit getirmesini istemiştir. Fatıma da Ümmü Eymen'i şahit olarak getirmiş, fakat Ebubekir: 
“Bu kadındır. Şehadeti kabul edilmez” demiş. Halbuki bütün râvîler Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'ın Ümmü Eymen hakkında : 
“Ümmü Eymen cennet ehlinden bir kadındır” dediğini rivayet etmişlerdir. Daha sonra Fatıma, Ali'yi (r.a.) şahit olarak getirmiş. Ali de Fâtıma'ya şahitlik etti. Fakat Ebubekir: 
“Ali kocandır. Elbette lehinde şahitlik edecektir” diyerek şahitliğini kabul etmemiştir. Halbuki bütün hadis âlimleri Rasulullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem) Ali (r.a.) için: 
“Ali hak ile beraberdir. Hak da Ali'nin bulunduğu yerdedir. Havuzun (mahşerde) başına gelinceye kadar bu ikisi birbirinden kesinlikle ayrılmayacaklardır.” dediğini rivayet etmişlerdir. Bunun üzerine Fatıma darılmış ve babasına kavuşup (vefat edip) Ebubekir'i şikayet edinceye kadar Onunla konuşmayacağını ahdetmiştir. Yine bütün muhaddisler Rasulullah'ın: 
“Ey Fatıma! Allah senin darıldığına darılır, rıza gösterdiğine de rıza gösterir.”, 
“Fatıma benden bir parçadır...” buyurduğunu rivayet etmişlerdir. Durum böyle olunca: 
“Biz Peygamberler miras bırakmayız...” hadisi sahih olsaydı Ebubekir'in, Rasululah'ın miras olarak bıraktığı katır, kılıç ve sarığını Ali'ye (r.a.) terketmesi caiz olmazdı. Nitekim Abbas bunlara sahip çıkmak isteyince Ebubekir, onların Ali'ye (r.a.) verilmesi için hüküm vermiştir. Bütün bunlardan başka Bahreyn'den Beytülmâle mal getirildiği sırada Câbir (r.a.), Ebubekir'in (r.a.) yanında bulunuyordu. Ebubekir, Câbir'den hiçbir delil istemeden Rasulullah'ın Ona vadettiğini vermiştir.”

 

İmam Zehebi şii İbnul Mutahhar'a yazdığı reddiyede şiilerin bu iddilarını şu şekilde yanıtlar;

Bu iddian râfizîlerin ilk iftiralarından değildir. Eğer Fatıma (r.a.) miras yoluyla Fedek arazisine talip çıkmışsa hibe iptal olmuştur. Fedek arazîsi Ona hibe edilmişse miras iptal olmuştur. Eğer bu hibe Rasulullah'ın hastalığı esnasında vuku bulduğu iddia ediliyorsa, Rasulullah’ın, hastalığı esnasında birisine hakkından fazlasını tavsiye etmekten münezzehtir. Yok eğer sıhhati zamanında Fedek arazisini hibe etmişse bu hibenin o zaman teslim edilmiş olması şarttır. Aksi takdirde hibe eden, sözle hibesini yapar, fakat kendisine hibe edilen zâta o hibeyi teslim almazsa cumhuru ulemaya göre bu hibe bâtıldır.

Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Fedek arazisini Fâtıma'ya hibe ettikten sonra bu durumun ehl-i beyt ve müslümanların indinde meşhur olmayıp yalnız Ümmü Eymen ve Ali (r.a.) tarafından bilinmiş olması nasıl mümkün olabilir? 
Bu iddia olsa olsa Fâtıma'ya isnad edilmiş bir iftiradır. Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) miras bırakmışsa Onun hanımları ile amcası da bu malda müşterektirler. 
Binalenaleyh ne bir kadın ve ne de bir tek erkeğin onların aleyhinde şehâdette bulunması kitap ve sünnete göre mümkün olmadığı hususunda bütün müslümanlar ittifak etmişlerdir. Evet hibe gibi konularda bir şahit ve hibeyi isteyenden de yemin gerekir.

Erkeğin hanımına yapacağı şahitlik konusunda da âlimlerin iki meşhur görüşü vardır. 
Ahmed'den rivayet edilen bu görüşlerden birincisine göre erkeğin hanımı için yaptığı şahitliğin kabul edilemiyeceği istikametindedir. Ebu Hanife, Mâlik, Leys b. Sa'd, Evzâî, İshak ve başkaları da bu görüştedirler. 

İkinci görüşe göre şahitlik kabul edilir. Şafiî, Ebu Sevr ve İbn-i Münzir bu görüştedirler. Bununla beraber yalnız kocanın şehadeti kafi değildir. İmamın (Halife), bir erkek ve bir kadının şehadetiyle hüküm vermesi caiz olmadığı hususunda müslümanlar ittifak halindedirler. Kaldı ki, ekseriyet yalnız kocanın şehâdetini kabul etmemektedirler.
Râfizînin “Bütün muhaddisler, Rasulullah'ın:

“Ümmü Eymen cennet ehlinden bir kadındır.” hadisini rivayet etmişlerdir” şeklindeki iddiası, bir câhilin lehine getirmek istediği ve fakat aleyhinde olan bir iddiadır. 
“Ümmü Eymen bir kadındır, şehadeti kabul edilmez (kâfi değil)” sözünü Haccac, Muhtar b. Ebi Ubeyde ve emsalleri dahi söylemiş olsalar doğru konuşmuş sayılırlar. Çünkü bir müddeînin zahiren başkasına ait olan bir mala talip olması durumunda kadının şehadeti kabul edilmez. Kaldı ki böyle bir söz Ebubekir'den (r.a.) rivayet edildiğine göre nasıl doğru olmasın?

“Ümmü Eymen cennet ehlinden bir kadındır” şeklinde rivayet edilen hadise gelince, İslâmî eserlerin hiç birisinde böyle bir şeyin mevcudiyetini bilmiyoruz. Âlimlerden hiçbir âlim de onu rivayet etmiş değildir.

Ümmü Eymen ise, Ümmü Üsame b. Zeyd'dir. Rasulullah'ın dadısı idi. Muhacir hanımlarından olup hürmeti hak etmiştir. Lâkin rivayet Rasulullah'a ve ilim ehline yalan isnad etmekle olmaz.

“Bütün muhaddisler Onu rivayet etmişlerdir” ifadesi ancak mütevatir olan haberlerde mümkündür. Rasulullah'ın miras bırakmadığına dair hadisi ashabın ileri gelenleri tarafından rivayet edilmesine rağmen onu inkâr edip, Ümmü Seleme'den bahseden hadis hakkında da:

“Bütün muhaddisler Onu rivayet etmişlerdir” diyen kimse, insanların en câhili ve hakkı inkâr edenin tâ kendisidir. Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Ümmü Eymen'in cennet ehlinden olduğuna dair haber verdiğini takdir etsek dahi, bu haber yine Rasulullah'ın başkası hakkında:

“Cennet ehlindendir” diye haber vermesi gibidir. O, on zât'ın cennet ehlinden olduklarını haber vermiştir. Hatta bir hadislerinde:

“Ağaç altında (Rasulullah'a) biat edenlerden hiçbiri cehenneme girmeyecektir” buyurmuşlardır. (Müslim İman: 175, Tirmizi Menakıb: 57-58)

Bu hadis Buhari'de olup hadis âlimleri tarafından rivayet edilmiştir. Cennetle müjdelenenlerle ilgili hadis de sünen kitaplarında mevcud olup, Abdurrahman b. Avf ve Saîd b. Zeyd'den rivayet edilmiştir. Binaenaleyh bu hadisler hadis âlimleri nezdinde malumdurlar. Ama bu râfizîler, Rasulullah'ın cennetle müjdeledikleri zatları tekzib ediyor ve iddialarınca cennetle müjdelenen bir kadının şehadetini kabul etmediklerini iddia ederek onları tenkid ediyorlar. Bunların cehaletinden ve inadından daha büyük cehalet ve inad var mıdır?

Sonra kişinin cennet ehlinden olması şahitliğinin kabul edilmesinin vacip olduğuna delâlet etmez. Çünkü hata etmesi caizdir.

Bunun içindir ki, Hatice, Fâtıma, Aişe ve Onlardan başka cennet ehlinden oldukları bilinen hatunlardan her birinin başlı başına şehadeti Kur'an'ın nassına göre erkeğin yarım şehadetine tekabül eder.

Kadının mirastaki payı da erkek payının yarısına, diyeti de erkek diyetinin yarım diyetine tekabül eder.

Bütün bu hükümlerde müslümanlar ittifak etmişlerdir. Kadının cennet ehlinden olması da şehadetinin kabulünü vacip kılmaz. Çünkü Onun yanılması caizdir. 
Yine bir insanın önceden yalan söyleyip, bilâhare tevbe ederek cennete girmesi de mümkündür.

Râfizînin; “Ali (r.a.), Fâtıma'ya şahitlik etti. Fakat Fatıma'nın kocasıdır diye Ebubekir, Ali'nin şehadetini reddetti” şeklindeki iddiası yalandır.
Doğru kabul edilse de bu söze Ebubekir (r.a.) için hiçbir kusur yoktur. Çünkü Çumhur-u ulemaya göre kocanın hanımı için yaptığı şahitlik merduttur. Kocanın şahitliğini kabul edenler dahi ikinci bir erkeğin veya iki kadının daha şehâdette bulunmaları halinde kabul ediyorlar. Müddeînin yemini olmadan bir tek erkek ile bir tek kadının şehadetiyle hükmetmek ise caiz değildir.

Râfizî'nin: “Bütün muhaddisler, Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'ın:

“Ali hakla beraberdir. Ali neredeyse hak da oradadır. Havuz (Mahşerde) başına gelinceye kadar ikisi birbirinden ayrılmazlar.” buyurduğunu rivayet etmişlerdir” şeklindeki iddiası en büyük yalanlardandır. Çünkü bu hadisi ne sahih ve ne de zaif bir senedle hiç kimse Rasulullah'dan rivayet etmemiştir. Hal böyle iken nasıl “Bütün muhaddisler rivayet etmişlerdir” denilebilir?

Onlardan hiç birisi rivayet etmediği halde, bütün ashab ve âlimler rivayet etmişlerdir, diyen kimseden daha yalancı var mıdır?

Eğer bir kısmı rivayet etmişlerdir, dolayısıyla sahih olabilir deseydi belki mümkün olurdu. Fakat bu haber kesinlikle yalandır. Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), birçok yönden bu haberden münezzehtir. Evvela, havuzun başına bir çok kimse gelecektir. Hak ise havuzun başına gelecek şahıslardan bir şahıs değildir. Sonra şahısla beraber olan hak onun sıfatıdır. Ondan ayrı bir şey değildir. Yani şahıs olamaz. Bütün bunlardan başka mutlak hak yalnız Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile beraberdir. Eğer Ali (r.a.) nerede ise hak orada olsaydı. Onun da Rasulullah gibi masum olması gerekirdi. Râfizîler câhil oldukları için bunu iddia ediyorlar. Ama Ali'nin (r.a.), Ebubekir (r.a.), Ömer (r.a.), Osman (r.a.) ve başkalarından masumlukta -ki hiçbirisi masum değildir - evlâ olmadığını bilenler râfizîlerin bu iddialarının yalan olduğunu gayet iyi biliyorlar.

Ali'nin (r.a.) fetvaları da Ebubekir, Ömer ve Osman'ın (r.a.) fetvaları gibidir. Fetvalarında onlardan daha isabetli olmadığı gibi, tercih edilen fetvalarda da onlardan ileri değildir. Rasulullah'ın Ona karşı olan rıza ve övgüsü de diğer halifelere karşı olan rıza ve övgüsünden büyük değildir. Hatta birisi, Rasulullah'ın Osman'a (r.a.) itab ettiği bilinmemesine karşılık Ali'ye (r.a.) bazı yerlerde itab etmiştir, derse uzak görülmez. Nitekim Ali (r.a.), Ebu Cehl'in kızıyla evlenmek istediğinde, Fâtıma Onu Rasulullah'a şikayet ederek:

Babacığım! Herkes seni kızlarına darılmış (da onlara bakmıyor) sanıyor. Bak işte Ali, Ebu Cehl'in kızıyla nişanlanıyor! demiştir. Bunun üzerine Rasulullah kalkarak bir hutbe irad etti ve şöyle buyurdu:

“Hişam b. Muğire oğulları, kızlarını Ali b. Ebi Tâlib ile evlendirmeleri için benden izin istediler. Onlara izin vermiyorum. Tekrar onlara izin vermiyorum. Tekrar onlara izin vermiyorum. Ancak Ali kızımı boşamak ister ve kızlarıyla evlenirse (olabilir). Muhakkak Fâtıma benden bir parçadır. Onu üzen beni de üzmüş, ona eziyet veren de bana eziyet etmiştir.” (Buhari Fedail: 12 , 16 , 29, Cuma: 29, Nikah: 109, Müslim Fedail: 96, Ebu Davud, Nikah: 13)

Sonra Abd-i Şems oğullarından olan damadından (Ebü'l As b. Rebî'dir. Abdi Şems oğullarından olan Ebü'l As; Medine'ye hicret etmiş, Rasulullah da Zeyneb'i birinci nikâhı ile tekrar Ebü'l As'a vermiştir. ) bahsederek:

“O bana (Zeyneb üzerine evlenmeyeceğine) söz verdi. Ve bana karşı (verdiği sözde) doğru hareket etti (Yalancı çıkmadı).” buyurdu. (Buhari Fedail: 12 , 16 , 29, Cuma: 29, Nikah: 109, Müslim Fedail: 96, Ebu Davud, Nikah: 13)

Bu hadis, sahih olup Buhari ve Müslim de mevcuttur.

Yine bir gece Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Ali (r.a.) ve Fâtıma'yı ziyarete gitmiş ve: 
“Siz namaz kılmaz mısınız?” buyurması üzerine Ali (r.a.): 
Ya Rasulullah! Hayatımız Allah (c.c.)'ın yed-i kudretindedir, bizi uyandırmak isterse uyandırır, demiştir. Bunun üzerine Rasulullah geri dönmüş ve elini dizine vurarak: 
“Umumiyette insanlar, ne de çok cidalci oluyor” buyurmuşlardır. (Tirmizi Tefsir: Ahzab Suresi)

Netice olarak Hz, Fâtıma'nın Fedek arazisi ile ilgili meselede yalnız Ali'nin (r.a.) şahitliği ile hüküm vermek caiz olmadığı gibi, bizzat kendisinin de kendi lehine hüküm vermesi de caiz değildir.

Râfizînin Fâtıma'dan (r.a.) bahisle Onun Ebubekir'e darıldığını ve ölünceye kadar Onunla konuşmadığını anlatması da haddi zâtında bu durum Fâtıma'ya (r.a.) yakışmayan bir durumdur. Bunu delil olarak ileriye süren ancak câhil olabilir. Her ne kadar bu durumu medih diye anlatmaya çalışmışsa aksine Fâtıma'ya (r.a.) kusur isnad etmiştir. Çünkü Ebubekir'in (r.a.) verdiği kararda darılacak hiçbir şey yoktur. Üstelik Ebubekir (r.a.) ancak hakkın doğrultusunda hüküm vermiştir. Öyle bir hüküm vermiştir ki müslümanın Onun hilâfına hüküm vermesi caiz değildir.

Bir kimse, Allah ve Rasulunün emrettikleri şekilde kendisi hakkında hüküm verilmesini ister, fakat verilen hükmü kabul etmez, üstelik hükmü verene darılır ve onunla konuşmamağa yemin ederse bu durum hiç bir zaman o kimseye medih olmaz. Hâkime de zem teşkil etmez. Aksine darılan ve konuşmayan kişiye medihten ziyade zem olur. 
Ama biz biliyoruz ki, Fâtıma (r.a.) ve daha bir çok ashab hakkında anlatılan bu gibi hadisler yalandır. Bazı hadisleri de te'vil etmeye çalışmışlardır. Fâtıma (r.a.) ve bazı ashabın kusurları olmuşsa ma'sum olmayışlarındandır. Onlar Allah (c.c.)'ın dostları ve cennet ehlinden olmalarına rağmen kusurları olmuş, Allah (c.c.)da onları atfetmiştir. 
Râfizînin, Fâtıma babasına varıp (vefat edip) Ebubekir'i şikayet edinceye kadar Onunla ve arkadaşıyla (Ömer (r.a.)) konuşmıyacağı hususunda yemin ettiğini zikretmesi aynı şekilde Fâtıma'ya (r.a.) isnad edilmiş ve ona lâyık olmayan bir haldir. Çünkü esas şikayet Allah (c.c.)'a yapılır. Nitekim âyet-i kerimede kendisinden bahsedilen sâlih kul Ya'kub (a.s.):

“Ben üzüntü ve tasamı yalnız Allah'a açarım” (Yusuf: 12/86) buyurmuşlardır. 
Musa (a.s.)'da duasında şöyle buyuruyor: 
“Allah'ım! Hamd sana mahsustur. Hâlimi sana arzediyorum. Yardım sendendir. Taleb sana yapılır. Sana tevekkül edilir.” 
Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), İbn-i Abbas'a hitaben: 
“Bir şey istersen Allah'tan iste. Yardım dilersen Allah'tan dile” buyurmuş, 
“Benden iste ve benden yardım talep et!” buyurmamışlardır. 
Allah (c.c.) şöyle buyuruyor: 
“Öyleyse bir işi bitirince diğerine giriş ve ümid edeceğini yalnız Rabbinden iste.” (İnşirah: 94/7-8)

Şu açık bir gerçektir ki, bir kimse halifeden mal ister, halife de hakketmediği için talebini reddeder, üstelik halife o malı akraba ve dostlarına da vermez, aksine onu bütün müslümanlara verdiği halde, malı isteyen o kimse için “Halifeye darılmış” denecek olursa; bu kişi, halife ona mal vermediği için ondan darıldığı açıkça ortaya çıkmış olur ki, halife de:

Bu mal senin değil başkasının hakkıdır, demesine rağmen, O kişinin darılmasında medih söz konusu olabilir mi?

Gerçekten o kişi mazlum da olsa onun o darılması ancak dünya içindir. Hem de malı hakketmediği halde (kendisine mal verilen kimseyi bırakıp) töhmeti âdil hâkime tevcih etmek mümkünmüdür? Üstelik o hâkim: 
Malı Allah için vermiyorum. Çünkü malı müstahakkından alıp ona hakketmeyene vermem bana helâl değildir, demesine karşılık, malı isteyen de: basit bir pay için darılmıyorum, demiştir. Böyle bir hâdiseyi Fâtrma'ya (r.a.) isnad edip, onu menkıbe haline getiren kimseden daha câhil kimse var mıdır?

Allah (c.c.) münafıkları zemmederek şöyle buyuruyor: 
“Sadakalar hakkında sana dil uzatanlar vardır. Onlara verilirse hoşnud olurlar, verilmezse, hemen öfkeleniverirler. Eğer onlar, Allah ve Peygamberinin kendilerine vermiş oldukları şeylere razı olsalar ve “Allah bize yeter, O ve Peygamberi bol nimetinden bize verecektir; doğrusu biz Allah'a gönül bağlayanlardanız.” deselerdi daha hayırlı olurdu.” (Tevbe: 9/58-59)

Bu âyet-i Kerimede Allah (c.c.) bir kavim zikretmiştir ki, Onlara mal verildiğinde memnuniyetlerini, verilmediğinde de memnuniyetsizliklerini izhar ediyorlar. Bu özelliklerinden dolayı da onları zemmetmiştir. Fâtıma'yı (r.a.) buna benzer bir hususiyetle medheden Onu zemmetmiş sayılmaz mı? 
Râfizîler, hakikatleri görebilenlerin yanında gizli olmayan kusurları ehi-i beyte yapıştırmışlardır.

Birisi: “Fâtıma, hakkından başkasını istememiştir” diyecek olursa, bu söz bir başkasının “Ebubekir, yahudi ve nasrani de olsa hiç kimsenin hakkını yemez. Nasıl olur da bütün kadınların efendiyesi olan Fatıma'nın hakkına mâni olur?” sözüden evlâ değildir. Kaldı ki Allah ve Resulü, Ebubekir'in bütün malını Allah yolunda infak ettiğine şahitlik etmişlerdir. Böyle bir zat'ın halkın hakkına mâni olması mümkün müdür? 
Bir defasında Fâtıma, Rasulullah'dan mal istemişti de Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Ona mal vermemişti. Bu hadise Ali (r.a.)'den mervî olup sahihaynda mevcuttur. Şöyle ki:

Fâtıma, Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'dan bir hizmetçi istemişti. O da Ona hizmetçi vermemiş ancak kendisine bir kaç kelime (Tesbih) öğretmiştir. Mademki Fatıma'nın Rasulullah'tan (sallallahu aleyhi ve sellem) vermekle mükellef olmadığı ve hatta isteyip de kendisine vermediği şeyi istemesi caizdir. Rasulullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem) halifesi olan Ebubekir'den aynı şeyi isteyip de, Ebubekir'in Ona icabet etmemesi de caizdir. Buradan da kendisine verilmesi, vacip olmayan bir şeyi istemesinden dolayı Fâtıma'nın ma'sum olmadığı anlaşılmış oldu.

Ebubekir'in, Fâtıma'ya mal yermesi vacip olmadığına göre, vacip olmayan bir şeyi terketmesinden dolayı zemmedilemez. Velevki verilecek bir şey mubah olsun. Fakat istenilen malın verilmesi mubah olmadığını takdir edecek olursak, Ebubekir Onu vermediği için medhedilmesi gerekir. Bütün bunlara rağmen ne Rasulullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatında ve ne de vefatından sonra Ebubekir'in herhangi birisinin hakkını yediği asla vâki değildir.

Râfizînin: 
“Fâtıma, geceleyin defnedilmesini ve onlardan (Ebubekir ve etrafındakiler) hiçbirisinin cenaze namazını kılmaması için tavsiye etmişti...” şeklindeki iddiası da yukardaki iddialar gibi asılsızdır. 
Bu cahilden başka hiç kimse mezkûr iddiayı Fâtıma'ya isnad etmediği gibi, ancak câhil olan ve Fâtıma'ya lâyık olmayan bazı şeyleri ona nisbet edebilenler bunu ileriye sürebilirler. Bu iddia doğru olsa da övülecek hayırlı bir iş değildir. Çünkü müslümanın kıldığı cenaze namazı, müteveffaya ulaşan bir sevaptır. Sonra insanların en kötüsü dahi olsa, insanların en faziletlilerine cenaze namazı kılarsa onun bu namazı kesinlikle ona zarar vermez. İşte Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'ın cenaze namazı... 
İyiler, tacirler ve münafıklar da namazını kılmışlardır. Ama onların namazı kendisine fayda vermemişse de, asla ona zarar vermemiştir. Yine Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), ümmetinde münafıkların da bulunduğunu bilmesine rağmen ümmetinden hiç birini kendisine salât ve selam getirmekten alıkoymamıştır. Aksine O, hepsinin kendisine salât ve selam getirmelerini emretmiştir. Hal böyle iken Fâtıma'ya (r.a.) nisbetle yukarda zikrettiğimiz Râfizînin iddiası Fâtıma'ya (r.a.) medih olması mümkün müdür?

Bunu ancak câhil olan iddia edebilir. Bir müslüman kalkıp da, müslümanların cenaze namazını kılmamaları için vasiyet ederse onun vasiyeti yerine getirilmez. Çünkü müslümanların kılacakları cenaze namazı her halükârda o müslümana rahmettir. Yine bir kişi kendisine zulmetmiş olan zâlimin, kendi cenaze namazını kılmaması için tavsiye etmesi o kişi için bir iyilik kabul edilemez. Bu tavsiyesinden dolayı da medhedilmez. Böyle bir durumu Allah ve Resulü de emretmiş değildir. Binaenaleyh bu gibi vasiyetleri yapmış diye Fâtrma'yı (r.a.) medh ve ta'zim etmek isteyen kimse, şunu iyi bilsin ki bunda hiçbir medih yoktur. Aksine medih bunun hilâfındadır. Kitap, sünnet ve icma buna delâlet etmektedirler.

Râfizînin: 
“Bütün muhaddisler, Rasulullah'ın Fâtıma'ya: 
“Ey Fâtıma! Allah (c.c.) senin darıldığına (şeye) darılır, rıza gösterdiğine de rıza gösterir.” dediğini rivayet etmişlerdir.” şeklindeki iddiası da yalandır. 
Muhaddisler, böyle bir şeyi Rasulullah'dan rivayet etmemişlerdir. Güvenilir hadis kitaplarında da böyle bir şey yoktur. Sahih veya hasen de olsa isnadı bilinmemektedir. Biz, Fâtıma'nın cennetlik olduğuna ve Allah (c.c.)'ın ondan razı bulunduğuna şahitlik etmişsek, aynı şekilde Allah Tealâ'nın Ebubekir, Ömer, Osman, Talha, Zübeyr, Saîd ve Abdurrahman b. Avf'dan da razı olup, onların cennetlik olduklarına da şahitlik etmişizdir. Allah (c.c.) bazı yerlerde o yüce zatlardan razı olduğunu da beyan etmiştir.

Nitekim bir âyet-i kerimede şöyle buyuruyor: 
“İyilik yarışında önceliği kazanan Muhacirler ve Ensar ile onlara güzelce uyanlardan Allah hoşnud olmuştur, onlar da Allah'tan hoşnuddurlar.” (Tevbe: 9/100).
“Hakîkaten Allah ağacın altında sana biat etmekte oldukları vakit, o müminlerden razı oldu.” (Feth: 48/18)
Rasulullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem) vefat ederken onlardan hoşnud olarak ayrıldığı da tesbit edilmiştir. Allah ve Resulünün kendisinden razı oldukları zât'a kim buğzederse etsin asla ona zarar vermez.

Allah (c.c.)'ın kendisinden hoşnud olduğu zâtın rızası da Allah (c.c.)'ın rızasına muvafık olur. 
O zat, Allah (c.c.)'ın hükmü ile Allah (c.c.)'tan hoşnud olup, Onun hükmü de Allah (c.c.)'ın rızasına muvafık olur. 
Binaenaleyh böyle bir zatın hükmüne razı olanlar onun gazablandığı meselede gazablanırlar. Çünkü başkasının gazabına rıza gösteren, onun gazablandığı şeye de gazablanması gerekir. 
Aynı şekilde Allah (c.c.), o yüce zatlardan hoşnud olmuşsa onların gazabına da rıza göstermiştir.

Râfizînin: 
“Bütün muhaddisler, Rasulullah'ın: “Muhakkak Fâtıma benden bir uzuvdur. Ona eziyet eden bana eziyet etmiş, bana eziyet eden de Allah (c.c.)'a eziyet etmiş gibidir, buyurduğunu rivayet etmişlerdir.” İddiasına gelince şöyle diyoruz: 
Hiç kimse mezkûr hadisi bu lafızlarla rivayet etmemiştir. Aksine Ali (r.a.) Ebu Cehl'in kızını zevce olarak almak istediğinde Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ayağa kalkmış ve bir hutbe irad ederek şöyle buyurmuştur:

“Hişam b. Mugire oğulları, kızlarını Ali b. Ebi Talib'e nikahlamak üzere izin istemişlerdir. Oysa ben izin vermiyorum. Tekrar izin vermiyorum.
Tekrar izin vermiyorum. Muhakkak ki Fâtıma, benden bir uzuvdur. Onu üzen beni üzmüş, Ona eziyet eden bana eziyet etmiştir. Ancak Ebu Talib'in oğlu, kızımı boşamak ve kızlarını nikahlamak isterse (o müstesnadır).”

Daha sonra Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Abd-i Şems oğullarından olan damadından bahsederek:

“O, bana (Zeyneb üzerine evlenmiyeceğine) söz verdi. Ve bana karşı (verdiği sözde) doğru hareket etti. Ben ne bir haramı helâl ve ne de helâli haram kılmış değilim. Fakat Rasulullah'ın kızı ile Allah düşmanının kızı ebediyyen bir erkeğin yanında bir araya gelemezler.” buyurmuşlardır. (Buhari Fedail: 12 , 16 , 29, Cuma: 29, Nikah: 109, Müslim Fedail: 96, Ebu Davud, Nikah: 13)

Bu hadisi Buhari ve Müslim, Ali b. Hüseyin Zeynülâbidîn ve Misver b. Mahreme'in rivayetlerinden nakletmişlerdir. Hadisin irad edilmesinin sebebi Ali'nin (r.a.) Ebu Cehl'in kızını istemesi olmuştur. Bu sebep de hadîs'in metni dahilindedir. Hadîs'in iradına medar olan sebebi, hadîs'in metninden çıkarmak asla caiz değildir. Aksine sebebin metne dahil olması ittifakla vaciptir. Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) hadisinde : 
“Onu üzen beni üzmüş, ona eziyet eden bana eziyet etmiştir” buyurmuşlardır.

Bilindiği gibi Ebu Cehl'in kızını Fâtıma'nın üzerine taleb etmek, Fâtıma'yı üzmüş ve ona eziyet etmiştir. Aynı şey Peygamberi de üzmüş ve Ona eziyet etmiştir. Eğer bu durum sahibine erişmesi gereken bir tehdid olsaydı, Ali b. Ebi Talib'e ulaşması gerekirdi. Eğer sahibine ulaşması gereken bir tehdit değilse Ebubekir (r.a), tehdit hususunda Ali'den daha uzaktır. “Ali (r.a.), tevbe ederek Ebu Cehl'in kızını istemekten vazgeçmiştir.” denilecek olursa, bu durum Ali'nin (r.a.) masum olmadığını gerektirir, deriz. Fâtıma'yı üzen ve Ona eziyet veren kimse tevbe etmekle Onun hatasının yok olması caiz ise, günahtan yok edici iyiliklerle aynı hatanın affedilmesi de caizdir.

Nitekim bu hatadan daha büyük olan günahlar, tevbe, iyi amel ve çeşitli musibetlerle yok olurlar. Sonra Ali'nin (r.a.) bu günahı, Allah (c.c.)'ın ancak tevbe ile affettiği küfür gibi bir günah değildir. Böyle olsaydı (hâşâ!) Ali (r.a.), Rasulullah hayatta iken İslâmdan dönmüş olacaktı. Bilindiği gibi Allah (c.c), Ali'yi (r.a.) böyle bir şeyden tenzih etmiştir. Ali'nin (r.a.), Rasulullah'ın vefatından sonra irtidat ettiğini söyleyen hâriciler bile hiçbir zaman Onun Rasulullah'ın hayatında irtidat ettiğini söylememişlerdir. Çünkü Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'in hayatında irtidat eden ya tekrar İslâm'a girmiş veya öldürülmüş olması gerekirdi ki, her ikisi de vâki olmamıştır. Ali'nin (r.a.) bu hatası şirkten küçük ise gerçekten Allah (c.c):

“Allah kendisine ortak koşulmasını elbette bağışlamaz, bundan başkasını dilediğine bağışlar.” (Nisa: 4/116) buyurmuşlardır.

Câhil râfizîler, Fâtıma'yı üzmenin küfür oduğunu söyler ve bununla Ebubekir'i tekfir etmeğe kalkışırlarsa Ali'yi de tekfir etmeleri gerekir. 
Tabiî ki böyle bir gereklilik bâtıl olduğu gibi Onun gereği olan tekfir de kesinlikle bâtıldır.

Râfizîler, durmadan Ali'den (r.a.) sâdır olmuş fiillerle Ebubekir, Ömer ve Osman'ı (r.a.) ayıblıyor ve hatta tekfir ediyorlar. Eğer Ali (r.a.) bu fiillerden dolayı me'cûr veya ma'zûr ise şüphesiz ki, onun kardeşleri olan halifeler ondan daha çok ma'zurdurlar ve daha çok sevaba lâyıktırlar.

Râfizîler, Fâtıma'ya eziyet etmek, dolayısıyla babasına eziyet olduğu için çok büyük bir cürümdür, diyorlar. Halbuki her ikisine yapılan ezâ mukayese edilecek olursa Rasulullah'a karşı yapılan ezadan kaçınmanın daha vacip olduğu ortaya çıkacaktır. Ebubekir ve Ömer'in durumu da böyledir. Yani Rasulullah'ı üzecek ve Ona sıkıntı verecek hallerden kesinlikle kaçınmışlardır. Ebubekir ve Ömer Rasulullah'ın:

“Biz miras bırakmayız. Bizim terkettiğimiz sadakadır” şeklindeki ahdini bildikleri için, mezkûr emir ve ahde uymadıkları takdirde Rasulullah'ı (sallallahu aleyhi ve sellem) üzmüş ve Ona eziyet etmiş olacaklarını gayet iyi biliyorlardı. Binaenaleyh onlar Rasulullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem)bu ahdini yerine getirmişlerdir. 
Akıl sahibi olan herkes gayet iyi biliyor ki, Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), bir hüküm verir, Fâtıma da Ona aykırı bir şey istemeğe kalkışırsa, Rasulullah'ın hükmüne uymak daha evlâdır.

Çünkü Rasulullah'a itaat etmek vacip olduğu gibi isyan etmek de haramdır. Kim Rasulullah'a itaat etmekten sıkıntı duyarsa, Ona eziyet verdiği için hata etmiş sayılır. Kim de Rasulullah'a itaat ederse şüphesiz ki emirlerine uygun hareket edip Onu hoşnud etmiştir. Fakat Rasulullah'a itaat olsun diye değil de, herhangi bir maksad İçin Fâtıma'yı üzen kimsenin durumu böyle değildir. Yani o kişi itaatkâr kabul edilemez.
Binaenaleyh Ebubekir'in herhangi bir maksat için değil de, sırf Rasulullah'a itaat olsun diye Fâtıma'ya karşı takındığı tavır Ali'nin (r.a.) tavırını (Ebu Cehl'in kızını istemesi sebebiyle) düşünen kimse Ebubekir'in (r.a.) tavırını Ali'nin (r.a.) tavırından daha üstün olduğunu gayet iyi anlayacaktır.

Ama her şeye rağmen Ebubekir ve Ali (Allah her ikisinden de razı olsun) Allah (c.c.)'ın yüce dostlarından, kurtuluşa eren sâlih kullarından ve cennet pınarlarından içecek olan ilk müslümanlardandırlar. İşte bunun içindir ki, Ebubekir (r.a.): 
“Vallahi Muhammed'in akrabalarına iyilik etmek, kendi akrabalarıma iyilik etmekten bana daha sevimlidir.”

“Ey insanlar! Siz, Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)'e olan hürmetinizi, Ehli Beyt'i içinde muhafaza ediniz” buyurmuşlardır. (Buhârî)

Ebubekir'in Fâtıma'ya sıkıntı verdiği farzedilmiş olsa dahi, onu hiç bir zaman herhangi bir şahsî arzu için yapmamıştır. Aksine Allah ve Rasulüne itaat ve hakkı sahibine (gelirini muhtaçlara dağıtıp) vermek için, Fedek arazisini Fâtıma'ya teslim etmemiştir. 
Halbuki Ali (r.a.)'nin gayesi Fâtıma'nın üzerine evlenmek idi. Dolayısıyla Fâtıma'ya eziyet olacaktı. Ama Ebubekir'in durumu hiç de öyle değildi.

Netice olarak Ebubekir, Fâtıma'yı üzmekte Ali (r.a.)'den daha uzak olduğu anlaşılmış oldu.

Ebubekir (r.a.), Allah ve Rasulü için hicret eden zatlardan idi. Bu yüce zat, hiçbir zaman gayesi bir kadını nikahlamak için hicret eden birisine benzetilemez.

Şüphesiz ki Fâtıma'yı inciten şey Rasulullah'ı da incitir. Yeter ki Fâtıma'yı inciten şey Allah (c.c.)'ın emrine muhalif olmasın.

Çünkü; Allah (c.c.) bir şeyi emrettikten sonra kimi incitirse incitsin Rasululah (sallallahu aleyhi ve sellem) mutlaka onu yerine getirirdi. Bu, mutlaka böyledir. 
Bu durum Rasululah (sallallahu aleyhi ve sellem)'ın şu hadisi gibidir: 
“Bana itaat eden Allah'a itaat etmiştir. Emîr'ime isyan eden de bana isyan etmiş gibidir.” (Buhari Ahkam: 1, Müslim İmaret: 33, Nesai Beyat: 27)
Daha sonra Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), sözlerini şöyle açıklamışlardır:
“İtaat iyiliktedir (Şer'î hükümlere uygun).”

Rasulullah'ın:

“Fâtıma'yı inciten beni incitmiştir.” şeklindeki sözleri örfî olan incitmeye hamdedilmesi evlâdır. Çünkü Rasulullah'ın emirlerine itaat etmek farz olup onun zıddı büyük bir ma'siyettir. Fakat Fâtıma'yı (r.a.) incitecek bir şeyin yapılması, Rasulullah'ın emirlerine isyan gibi değildir. Böyle olsaydı Ali'nin (r.a.) hareketi (Ebu Cehl'in kızını Fatıma'nın üzerine nikahlamak üzere istemesi) Allah ve Rasulüne isyan olurdu. - Çünkü Fâtıma Ali'nin (r.a.) bu talebine karşı incinmişti - 
Nitekim Rasulullah'ın Emîr'lerine isyan kendisine isyandır. Rasulullah'a isyan ise Allah (c.c.)'a isyandır.

 

İmam-ı Rabbani Redd-i Revafıd adlı kitabında şunları söyler:

Fâtımayı incitmemek için olan emr, her türlü incitmeyiniz demek değildir. Çünkü, Emîr de, onu, birkaç defa incitti. İncitmesi suç olmadı. Bunun gibi, Resûlullah bazı zevcelerine, (Âişeyi üzerek, beni incitmeyiniz! Biliniz ki, onun yatağında iken bana vahy gelmektedir) buyurmuştu. Âişeyi incitmenin, kendisini incitmek olduğunu bildirdi. Hâlbuki, Hz. Âişe, Hz. Aliden elbette incindi. Bunun için diyebiliriz ki, hadis-i şeriflerdeki (incitmeyiniz!) emri, nefsin isteklerine ve şeytana uyarak incitmeyiniz, demektir. Yoksa, islâmiyetin, hakîkatin yerine getirilmesi için üzmek yasak olmaz. Fâtımanın Ebû Bekrden incinmesi, kendisine Fedekten miras vermediği içindi. [Fedek, Hayber kal'ası yakınında hurması bol bir köy idi. Yahudilerle, köyün yarısını Resûlullaha vermek üzere sulh yapılmıştı. ] Bir hadis-i şerifte, (Biz Peygamberler, miras bırakmayız. Bıraktıklarımız, fakirlere sadaka olur) buyurulduğu için halîfe Ebû Bekr, Resûlullahın hurmalıklarının gelirini fakirlere dağıttı. Bu hadis-i şerife uyarak, Fâtımaya vermedi. Yoksa, nefsine, şeytana uyarak yapmadı. Bunun için, suç olmaz. Eğer, sorulursa ki, hadis-i şerife uyularak yapılan işten, Fâtıma niçin incindi? Cevabında deriz ki, Onun incinmesi, düşünerek ve istiyerek incinmek olmayıp, insanlığın zayıf tarafı, yaratılış îcâbı idi. Elinde olmıyarak incindi. Böyle incitilmesi ise, yasak olmaz.

 

 

Soru:

Allahü teâlâya hamd olsun. Onun seçdiği kullara selâm olsun! Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, mevt hastalığında, kâğıd istedi. (Bana kâğıd getiriniz! Benden sonra, yolu şaşırmamanız için, size kitâb yazacağım)buyurdu. Ömer “radıyallahü anh” birkaç Sahâbî ile birlikde, (Bize Allahü teâlânın kitâbı yetişir! Soralım, sayıklıyor mu?) dedi. Hâlbuki, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” her sözü vahy ile idi. Nitekim Vennecmi sûresi, üçüncü âyetinde meâlen, (O, boşuna konuşmaz. Hep, vahy olunanı söylemekdedir)buyuruldu. Vahy red olunursa, küfr olur. Nitekim, Mâide sûresi, kırkdördüncü âyetinde meâlen, (Allahü teâlânın gönderdiğine uymıyanlar kâfirdir)buyuruldu. Bundan başka, Peygamberin “sallallahü aleyhi ve sellem” sayıklıyacağını, fâidesiz söyliyebileceğini sanmak, Ona güvenmeği ve dînine i’timâd etmeği sarsar ki, bu da küfr ve zındıklıkdır. Bu mühim şübheyi nasıl hal etmeli?,

 

 

Cevap:

Allahü teâlâ, anlayışını artdırsın. Doğru yolda yürümeni nasîb eylesin! Böyle şübheleri ortaya atarak, üç halîfeyi ve başka Sahâbîleri lekelemek istiyenler, insâf etseler ve insanların en iyisinin sohbetinin şerefini, kıymetini anlasalar ve Eshâb-ı kirâmın “aleyhimürrıdvân” bu sohbetde bulunmakla, nefslerinin isteklerinden, temâmen kurtulduklarını ve kin, düşmanlık gibi huylardan temizlendiklerini ve hepsinin din büyüğü, islâmın göz bebekleri olduklarını ve islâmiyyeti kuvvetlendirmek ve insanların en iyisine yardım etmek için, bütün gücleri ile çalışdıklarını ve islâmiyyeti yükseltmek için, bütün mallarını fedâ etdiklerini ve Resûlullaha “aleyhisselâm” olan aşırı sevgileri uğrunda aşîretlerini, kabîlelerini, evlâdlarını, zevcelerini, vatanlarını, evlerini, sularını, tarlalarını, ağaçlarını, nehrlerini terk ve fedâ etdiklerini, Resûlullahı “sallallahü aleyhi ve sellem” kendi cânlarından çok sevdiklerini, vahyi, meleği görmekle şereflendiklerini, mu’cize ve hârikalar gördüklerini, görmeden inanılan şeyleri, görerek anladıklarını, başkalarının bilgilerinin bunlara görgü olduğunu ve Kur’ân-ı kerîmde, Allahü teâlâ tarafından medh ve senâ edildiklerini bilseler, bu şübhelerin uydurma sözler olduğunu anlar, kulak bile vermezler. Bu sözlerin yanlış yerlerini anlamağa, çürük noktalarını ayırmağa lüzûm bile görmezler. Bu üstünlüklerde, Eshâb-ı kirâmın hepsi ortakdır. En üstünleri olan (Hulefâ-i râşidîn) ya’nî dört halîfenin büyüklükleri nasıl anlatılabilir? Ömer “radıyallahü anh” öyle bir Ömerdir ki, Hak teâlâ, onun için Resûlüne, Enfâl sûresinin altmışdördüncü âyetinde meâlen, (Ey Peygamberim “aleyhisselâm”! Sana Allah ve mü’minlerden, senin izinde gidenler yetişir!) buyurdu. Bu âyet-i kerîmenin, Ömer “radıyallahü anh” müslimân olduğu için indiğini, Abdüllah ibni Abbâs “radıyallahü anhümâ” bildiriyor. Eshâb-ı kirâm için söylenen böyle iftirâlar, hiçbir esâsa dayanmamakdadır. Meydânda olan, bilinen hakîkatlere uymamakdadır. Kur’ân-ı kerîm ile ve hadîs-i şerîfler ile red edilmekdedir. Bununla beraber, bu süâle cevâb vermiş olmak için ve o şübheli sözün çürük noktalarını belirtmek için, Allahü teâlânın yardımı ile, birkaç önsöz yazmağı uygun gördüm. Dikkatli okuyunuz! Bu şübheyi temâmen gidermek için, birkaç önsöze lüzûm vardır. Bu sözlerden herbiri ayrı birer cevâb gibidir:

 

Birinci önsöz — Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” her sözü, vahy ile değil idi. Vennecmi sûresindeki, (O, boş söz söylemez!) meâlindeki âyet-i kerîme, Kur’ân-ı kerîm içindir. Her sözü, vahy ile olsaydı, ba’zı sözlerine, Allahü teâlâ, yanlış demezdi ve afv etdiğini bildirmezdi. Tevbe sûresi, kırküçüncü âyetinde meâlen, (Onlara izn verdiğin için olan hatânı, Allahü teâlâ afv etdi) buyuruldu.

 

İkinci önsöz — İctihâdla olan sözlerde ve aklın verdiği karârlarda, o Servere “aleyhi ve alâ âlihissalevât vetteslîmât” i’tirâz etmek, başka türlü söylemek câiz idi. Haşr sûresinin ikinci âyetinde meâlen, (Ey akl sâhibleri, başkalarından ibret alınız!) buyuruyor. Âl-i İmrân sûresinin yüzellidokuzuncu âyetinde meâlen,(İşlerinde Eshâbın ile meşveret et, onlara danış!) emr edilmekdedir. İbret almakda ve meşveret olurken fikrler, sözler red ve tebdîl olunur. Nitekim, Bedr muhârebesinde alınan esîrlerin öldürülmesi veyâ para karşılığı koyuverilmesi için sözler ikiye ayrılmışdı: Ömer “radıyallahü anh” öldürülmelerini istemişdi. Peygamber “sallallahü aleyhi ve sellem” bırakalım demişdi. Vahy, Ömerin “radıyallahü anh” istediği gibi geldi. Para alınması, suçdur buyuruldu. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Eğer, azâb gelseydi, Ömer ile Sa’d bin Mu’âzdan başka, birimiz kurtulamazdık) buyurdu. Çünki, Sa’d da “radıyallahü teâlâ anh” esîrlerin öldürülmesini istemişdi.

 

 

Üçüncü önsöz — Peygamberlerin “salevâtullahi teâlâ aleyhim ecma’în” yanılması ve unutması câizdir. Hattâ olmuşdur. Zülyedeyn hadîsinde bildirildiği gibi, Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” dört rek’atli farz nemâzda, ikinci rek’atde selâm verdi. Zülyedeyn: (Yâ Resûlallah! Nemâzı iki rek’at mı kıldınız, yoksa unutdunuz mu?) dedi. Zülyedeynin sözünün doğru olduğu anlaşılınca, Resûl “sallallahü aleyhi ve sellem”, kalkarak, iki rek’at dahâ kıldı ve secde-i sehv yapdı. Hasta değil iken ve sıkıntısı yok iken, insanlık îcâbı, yanılması câiz olunca, ölüm hastalığında, şiddetli ağrıları varken, istemiyerek, düşünmeden söylemesi de elbet, câiz olur. Niçin câiz olmasın ve bununla, islâmiyyete i’timâd, güven kalmasın? Çünki, Allahü teâlâ, Peygamberinin “sallallahü aleyhi ve sellem” yanıldığını, unutduğunu, vahy ile, kendisine bildirmişdi ve doğrusunu, yanlışından ayırmışdı. Bir Peygamberin yanlış yolda kalması câiz değildir. Yanıldığı, vahy ile hemen bildirilir. Böyle olmasaydı, islâmiyyete güven kalmazdı. Demek oluyor ki, islâmiyyete güven kalmamasına sebeb, yanılmak ve unutmak değildir. Yanılmasının ve unutmasının, kendisine bildirilmemesi, düzeltilmemesidir. Bu ise, câiz değildir. Ya’nî hemen bildirilir.

 

Dördüncü önsöz — Hazret-i Ömer, hattâ öteki üç halîfe de “radıyallahü teâlâ anhüm”, Cennet ile müjdelenmişdir. Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfler, bunların Cennete gideceklerini bildiriyor. Bunların Cennete gidecekleri, o kadar çok söylenmişdir ki, tevâtür derecesine gelmişdir. Buna inanmamak, yâ kara câhillik veyâ koyu inâddır. Hadîs imâmlarımız, bu haberleri, hocaları olan Sahâbe ve Tâbi’înden alarak, kitâblarına yazmışdır. Yetmişiki fırkadan hadîs söyliyenlerin hepsi, bir araya toplansa, Ehl-i sünnetin hadîs âlimlerinin yüzde biri kadar olamaz. Kitâblarında bulunmaması, yok olmasını göstermez. Kur’ân-ı kerîmdeki müjdelere ne diyecekler? Meselâ, Tevbe sûresinin yüzüçüncü âyetinde meâlen, (Önce îmâna gelenlerden, her fazîletde öne geçenlerden, hem Mekkeden gelen Muhâcirlerden, hem de Medînede bunları karşılayıp yardım eden Ensârdan, önde olanlardan ve iyilikde bunların izinde gidenlerden Allahü teâlâ râzıdır. Hepsini sever. Onlar da, Allahü teâlâdan râzıdır. Allahü teâlâ, Onlara Cenneti hâzırladı. Cennetde sonsuz kalacaklardır) ve Hadîd sûresinin, onuncu âyetinde meâlen, (Mekke şehri alınmadan önce, din düşmanları ile harb edenler ve mallarını, Allah yolunda harc edenler ile, Mekke alındıkdan sonra, bunları yapanlar, müsâvî, eşit değildir. Birinciler elbette dahâ yüksekdir. Allahü teâlâ, hepsine Hüsnâyı, ya’nî Cenneti söz verdi) buyuruldu. Mekke-i mükerreme şehri alınmadan ve alındıkdan sonra harb edenler ve mallarını fedâ edenler Cennet ile müjdelenmiş olunca, mal fedâ etmekde ve cihâd-ı fî sebîlillahda ve muhâcir olmakda hepsinden önde olan Eshâbın büyükleri için acabâ ne denir? Bunların büyüklüklerinin derecesini kim anlıyabilir? Bu âyetdeki (müsâvî değildir) kelimesinin, hazret-i Ebû Bekr-i Sıddîk “radıyallahü anh” için geldiğini tefsîr kitâbları yazmakdadır. Çünki, mal fedâ etmekde, cihâd etmekde, öncelerin öncesi odur. Feth sûresi, onsekizinci âyetinde meâlen, (Ağaç altında, sana söz veren mü’minlerden, Allahü teâlâ elbette râzıdır) buyuruldu. Muhyissünne imâm-ı Begavî “rahmetullahi teâlâ aleyh”,(Me’âlimüttenzîl) ismindeki tefsîr kitâbında, ma’nâ verirken diyor ki: Câbir bin Abdüllah “radıyallahü anh” dedi ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Ağaç altında benimle sözleşenlerden hiçbiri Cehenneme girmez!) buyurdu. Bu sözleşmeye, (Bî’at-ür-rıdvân) denir. Çünki, Allahü teâlâ, bunlardan râzıdır. [Bunlar, bindörtyüz kişi idi. Yedinci senedeki Hayber gazâsından bir sene evvel, Hudeybiyede (Bî’at-ür-rıdvân) yapıldı ve sekizinci senede Mekke feth edildi.] Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîfde Cennet ile müjdelenen kimseye kâfir demek, küfre sebeb olur ve en çirkin şeydir.

 

Beşinci önsöz — Hazret-i Ömerin “radıyallahü anh” kâğıd getirmeğe mâni’ olması, emre uymamak değildi. Böyle şeyden, Allaha sığınırız! Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” vezîrleri, yardımcıları, en iyi ahlâk sâhibi idi. Bunlardan biri, hiç böyle saygısızlık yapar mı? Hattâ, bir kerre veyâ iki kerre sohbetde bulunmakla şereflenen en aşağı derecedeki Sahâbînin bile, hattâ îmân ile şereflenip, Ona ümmet olan herhangi bir kimsenin, Onun emrine uymaması düşünülemez. Muhâcirlerin ve Ensârın “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” en büyüklerinden olan ve en kıymet verdiği yardımcıları bulunan büyükler için böyle şey düşünülebilir mi? Allahü teâlâ, insâf versin de, din büyüklerine, böyle kötü gözle bakmasınlar. Anlamadan, dinlemeden, ağızlarına gelenleri söylemesinler.

Hazret-i Ömerin “radıyallahü anh” maksadı, sormak, anlamak idi. Nitekim, (Sorunuz) demişti. Ya’nî kâğıdı elbette istiyorsa, getiriniz demek istedi. Eğer, istemiyorsa, bu nâzik zamânda, kendisini üzmeyelim demek idi. Çünki, vahy ile ve emr olarak isteseydi, kâğıdı tekrâr ve ehemmiyyet ile isterdi. Kendisine emr olunan şeyi yazardı. Peygamberin “aleyhisselâm” vahyi bildirmesi lâzımdır. Kâğıdı istemesi vahy ile, emr ile olmayıp, ictihâd ve arzû ile birşey yazacak ise, bu nâzik zamân, buna elverişli olur veyâ olmaz. Vefâtından sonra ümmeti ictihâd edecektir. Dînin temeli olan Kur’ân-ı kerîmden, ictihâd ile, emirler çıkaracaktır. Kendisi hayâtda iken ve vahy gelmekte iken, ümmeti ictihâd etmekde idi. Vefât edip, vahy kesilince, ilm sâhiblerinin ictihâd etmeleri elbet makbûl olur. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, kâğıdı tekrâr ve ehemmiyyet ile istemedi. Hattâ, vaz geçdi. Böylece, vahy olmadığı anlaşıldı. Sayıklama olup olmadığını anlamak için, duraklamak, hiç yanlış bir iş değildir. Melekler, Âdem aleyhisselâmın niçin halîfe olduğunu merâk edip, anlamak istedi. Bekara sûresi, otuzuncu âyetinin, (Yâ Rabbî! Yeryüzünde, fesâd çıkaracak ve kan dökecek olan kulları mı yaratacaksın? Biz, seni tesbîh ediyoruz, hamd ediyoruz. Seni her dürlü aybdan, kusûrdan takdîs ediyoruz dedi) meâl-i şerîfi, bunu bildirmekdedir. Bunun gibi, Zekeriyyâ “aleyhisselâm”, kendisine, Yahyâ “aleyhissalâtü vesselâm” isminde bir oğul verileceği müjdelendiği zemân, Meryem sûresi, sekizinci âyetinin meâl-i şerîfi gibi, (Benim hiç çocuğum olur mu? Zevcem kısırdır. Ben ise, ihtiyâr oldum) dedi. Meryem “radıyallahü anhâ” da, Meryem sûresi, yirminci âyetinin meâl-i şerîfi gibi, (Benim hiç çocuğum olur mu? Bir erkek ile bir araya gelmedim. Günâh da işlemedim) dedi. Peygamber, melekler, büyükler, böyle sorup, suç sayılmayınca, hazret-i Ömerin “radıyallahü anh”, kâğıd getirmesini sorması, neden kusûr olsun? Neden kendini şübheli duruma düşürsün?

 

Altıncı önsöz — Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” Eshâb-ı kirâmına iyi gözle bakmamız lâzımdır. Asrların en iyisi, Onun “aleyhi ve alâ âlihissalâtü vesselâm” asrının olduğunu ve Peygamberlerden “salevâtullahi teâlâ aleyhim ecma’în” sonra, bütün insanların en iyisi, en yükseğinin, Eshâb-ı kirâm olduğunu bilmemiz lâzımdır. Böylece, asrların en iyisinde, Peygamberlerden başka, bütün insanların en iyisi olan Eshâb-ı kirâmın, Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” vefât edince, yanlış, bozuk bir şeyde sözbirliği yapmıyacakları ve fâsıkları, kâfirleri, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” yerine geçirmiyecekleri anlaşılmış olur. Eshâb-ı kirâmın hepsi, insanların hepsinden, nasıl dahâ üstün olmaz ki, bu ümmetin bütün ümmetlerden dahâ üstün olduğunu, Kur’ân-ı kerîm bildirmekdedir. Bu ümmetin en üstünü ise, onlardır. Hiç bir Velî, bir Sahâbînin derecesine yükselemez. O hâlde, biraz insâf etmeli ve iyi düşünmeli! Hazret-i Ömerin “radıyallahü anh” kâğıd getirilmesine mâni’ olması, küfr olsaydı, bu ümmetin en müttekîsi olduğu, Kur’ân-ı kerîmde bildirilen Ebû Bekr-i Sıddîk, bunu, yerine halîfe seçer mi idi? Muhâcirler ve Ensâr, onu söz birliği ile, halîfe yapar mı idi? Hâlbuki, Muhâcirleri ve Ensârı, Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde medh etmekdedir. Hepsinden râzı olduğunu bildirmekde ve hepsine, Cenneti söz vermekdedir. Bunlar, onu Peygamberin yerine geçirir mi idi? Bir kimse, Peygamber efendimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” Eshâbına iyi gözle bakarsa, böyle çirkin zan ve şübhelerden kurtulur. Sevmek için, hüsn-i zan etmek lâzımdır. Peygamber aleyhisselâmın sohbetine ve o sohbetde bulunanlara, iyi gözle bakılmazsa ve Allah göstermesin, kötülenirse, bu kötülük, o sohbetin ve o Eshâbın sâhibine gider. Hattâ, bu sâhibin sâhibine, [ya’nî Allahü teâlâya] gider. Bu hâlin çirkinliğini iyi düşünmek lâzımdır. Eshâb-ı kirâma kıymet vermiyen kimse, Allahü teâlânın Peygamberine inanmamış olur denildi. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem”, Eshâb-ı kirâmın şânını anlatmak için, (Onları seven, beni sevdiği için sever. Onlara düşmanlık eden, bana düşman olduğu için eder)buyurdu. O hâlde, Eshâb-ı kirâmı sevmek, Onu sevmek demekdir.

Bu altı önsöz anlaşılınca, bu gibi şübhelere meydân kalmaz. Hattâ çeşidli cevâblar te’mîn edilmiş olur. Bu önsözler, düşünmeğe bile lüzûm kalmadan insanı şübheden kurtarır. Zâten böyle şübhelerin bozuk olduğu âşikârdır. Bu önsözler, bu şübhelerin bozukluğunu anlatmak için değil, meydânda olan hakîkati hâtırlatmak içindir. Bu fakîre göre, böyle şübheler şuna benzer ki, bir zekî kimse, ahmakların yanına gelip, önlerinde duran bir altının taş olduğunu, çeşidli yalanlarla isbât etse, o zevallılar, bu sözlerin yalan olduğunu anlamayıp, bozuk taraflarını meydâna çıkaramadıklarından, şübheye düşerler. Hattâ altını, taş sanırlar. Gördüklerini unutur, hattâ buna inanmazlar. Zekî olan, açıkça gördüğüne inanıp, buna uymıyan sözlerin yanlış olduğunu anlar. Burada da, üç halîfenin, hattâ Eshâb-ı kirâmın hepsinin “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” büyüklüğünü, yüksekliğini, Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfler, güneş gibi meydâna çıkarmış, herkese göstermişdir. Yalan ve yaldızlı sözlerle, bu büyükleri kötülemeğe çalışmak, göz önündeki altını, taş olarak tanıtmağa benzer. Yâ Rabbî! Bize doğru yolu gösterdikden sonra, kalblerimizi bu yoldan kaydırma! Bizlere acı! Merhameti bol ancak sensin!

Din büyüklerine, islâmın göz bebeklerine, acabâ niçin dil uzatıyor, bunları kötülüyorlar? Fâsık ve kâfir olduğu islâmiyyetde bildirilen kimselerden birini bile kötülemek, ibâdet ve fazîlet değildir ve insanı Cehennemden kurtaracak bir sebeb değildir. O hâlde, dîne yardım edenlere ve islâmiyyeti koruyanlara dil uzatmanın hiç fâidesi olur mu? Ebû Cehl ve Ebû Leheb gibi, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” büyük düşmanlarına sövmenin bile ibâdet olacağı, islâmiyyetde bildirilmemişdir. Belki, ismlerini anmayıp, vakt gayb etmemek dahâ uygundur.

 

 

(Bu mektûb, hâce Ebül-Hasen Behâdır Bedahşîye yazılmıştır)

 

 

 

 

 

Hucec-i kat'iyye adlı kitapta ise şunlar yazar :

 

 

Şii :

 Resûlullah efendimizin ümmetine çok şefkatli olduğu, onların haklarını, düzenlerini korumaya uğraştığı, herkesin bildiği şeydir. Bunu anlatmaya lüzûm yoktur. İşte bu şefkatinden dolayı, Medîne şehrinden çıkıp, başka yere giderken yerine, birisini kordu. Böyle iken, vefâtından sonra, milyonlarca ümmetinin işlerini çevirecek, ihtiyaçlarını karşılayacak bir imam ve vekîl ayırmayıp, bunları kıyâmete kadar başı boş bırakması nasıl olabilir? Hâlbuki, sahih kitaplarınızda yazılı (Gadîr-i Hum) hutbesinden ve başka haberlerden anlaşılıyor ki, (Resûlullah, hem açıkça, hem de işaret ile, yerine Hz. Aliyi vasıyet buyurmuştur. Hattâ, imam tâyîn etmek, Rabbül'âlemîn üzerine vâcib olduğundan, vefât edeceği zaman, bu mühim işin yapılması için ve inatçıların bu vazîfeden kaçınmalarını önlemek için, bir vasıyet yazmak diledi. Kâğıd, kalem istedi. Yanında bulunanlardan Ömer, ayak takımlarının bile söyliyemiyeceği birkaç kırıcı ve aşağılayıcı sözü Resûlullaha karşı söyliyerek, bu düşüncesinden vazgeçirmiştir) dedi. [Hum, Mekkenin dışında bir kuyunun ismidir. Gadîr-i Hum, bu kuyuya yakın, Mekke ile Medîne arasında bir yerin ismidir. ]

 

 

Abdullah Süveydi:

- İmâm tâyîn etmenin, Rabbül'âlemîn üzerine vâcib olduğunu söylemeniz Mu'tezile fırkasının, (yapılmaması hikmeti bozan şeyleri, Allahü teâlânın yapması vâcibdir) demelerine benzemektedir. Bu sözleriniz bozuktur, yanlıştır. Çünkü, biz biliyoruz ki, Allahü teâlânın bütün işleri hikmete uygun, hep faydalı ise de, herhangi bir şeyin yapılması hikmete uygun ve faydalı göründüğü için, Allahü teâlânın o şeyi yapması vâcib olamaz. Kur'an-ı kerimde (Ona yaptıklarından dolayı birşey sorulmaz. Onun kulları, yaptıklarından sorulacaktır) meâlindeki âyet-i kerime, sözünüzün bozuk olduğunu açıkça gösteriyor. İmâm tâyîn edilmesi, Allahü teâlâ üzerine vâcib olsaydı, insanların hiçbir zaman imamsız kalmaması lâzım gelirdi. İmâmın, herkesçe tanınması, kuvvet, iktidâr sahibi olması, imamlık şartlarını taşıması, kötü işleri, çirkin âdetleri kaldırabilmesi, iyi işleri yaptırabilmesi, müslümanları zararlardan koruyabilmesi lâzımdır. Siz, yeryüzü imamsız kalamaz dediğiniz hâlde, yalnız imam bunlar olabilir dediğiniz ve bunların imam yapılması, Allahü teâlânın üzerine vâcibdir sandığınız o mâsum imamların aralarına Hz. Aliyi de karıştırdığınız hâlde, hiçbirisinin imamlık şartlarını taşımadığını söylüyorsunuz. Hepsinin sıkıntı içinde, zulüm görerek, güçsüz, kuvvetsiz yaşadıklarını, birşey yapamayıp, te'sîrsiz kaldıklarını bildiriyorsunuz. Böyle âciz, başkalarının kuvveti karşısında hareketsiz, onlara itaat etmeye mecbûr bir kimseyi imam yapmakta nasıl bir fayda ve hangi hikmet düşünülebilir?

Siz bu sözünüzde inat ve ısrâr etmekle, Allahü teâlâyı, hâşâ, zayıf, âciz yapmış oluyorsunuz. Çünkü, kendi üzerine vâcib olan birşeyi yapamamış oluyor. Allahü teâlâ, böyle uygunsuz sözlerden uzaktır.

Bu sözünüz, şöyle de red edilebilir: Hikmete uygun ve faydalı olmak, her zaman lâzım mıdır, değil midir? Hikmete uygun olmak, her zaman daha iyi değildir derseniz, bizim sözümüze gelmiş olursunuz. Resûlullah vefât edeceği zaman, yukarıda saydığınız hikmetler yok idi diyebiliriz. Çünkü, hikmetin olup olmaması birdir denilince, varlığı, yokluğundan daha iyi olamaz. Yok eğer, herşeyde hikmetin bulunması daha iyidir derseniz, bu hikmet, yâ Allahü teâlânın kendisinde bulunur veya bulunmaz. Kendisinde bulunmaz ise, Allahü teâlâdan başka birşeyin Allahü teâlâyı mecbûr edeceği anlaşılır. Bu ise, olamaz. Hikmet, Allahü teâlânın kendisinde ise, bu söz, bir mahlûkun Allahü teâlâda yerleşeceğini gösterir. Bu ise, hiç olamaz.

Görülüyor ki, imam tâyîn etmek, Allahü teâlâ üzerine vâcibdir demeniz, büsbütün yanlıştır, boş sözdür. Evet ehl-i hakkın, yâni Ehl-i sünnetin dediği gibi, islâm dînini korumak, suçluların cezâlarını vermek, herkese hakkını ulaştırmak ve emr-i mâruf ve nehy-i anilmünker yapmak için, insanların bir imama, başkana ihtiyaçları olduğu için tâyîn etmek, bize vâcibdir. Yoksa, Allahü teâlâya vâcib değildir. Bunun için, Resûlullah vefât edince, Eshâb-ı kirâm toplanarak, Ebû Bekr-i Sıddîk efendimizi söz birliği ile imam yaptı. Böylece, islâm dîninin bir sarsıntı geçirmesi önlenmiştir.

Mu'tezile fırkası, aklın güzel veya çirkin demesini esas tutuyor. Allahü teâlânın yarattığı şeylerin güzel veya çirkin olmasının seçimini akla bırakıyor. Güzel olduğu anlaşılanları, Allahü teâlâ, yaratmaya mecbûrdur, diyor. Allahü teâlânın, insan aklının güzel dediği şeyleri yaratmaya mecbûr olduğunu söylemek kadar çirkin, bozuk söz yoktur. Sizin sözünüz de, buna benziyor. Yukarıda uzun anlatıldığı gibi, Allahü teâlâ, dilediğini yaratır. Birşeyi yaratmaya mecbûr değildir. Onun dilediği şeylerin hepsi hikmete uygundur, faydalıdır. Hiçbirisi çirkin değildir. Mu'tezile fırkasına göre, vâcib demek, yapılmadığı zaman, yapmıyana cezâ lâzım gelen iş demektir. Buna göre, yapmadığı için kötülenemiyecek olan bir kimseye (yapması vâcibdir) denilemez. Cenâb-ı Hakkın birşeyi yaratması vâcibdir demek, o şeyi yaratmazsa, Allahü teâlâyı kötülemek, cezâlandırmak lâzım olur demektir. Bu ise, Cenâb-ı Hakkın kusurlu, noksan olduğunu, ancak o işi yaratınca tamamlanacağını, cezâlanmaktan kurtulacağını söylemek olur. Allahü teâlâya karşı bundan büyük bir cesaret, Onun kemâl sıfatlarına uymıyan bundan daha çirkin bir söz olamaz. Bu bozuk sözünüz, daha nice cevaplarla da geri çevrilebilir. Bu sözünüz, Yaratanı, yarattıklarına benzetmek, onlar gibi ölçmek oluyor. Bu ise, hiçbir yol ile, olamaz. Allahü teâlâ hiçbir şeye benzemediği gibi, hiçbir şey de hiçbir bakımdan Ona benzemez. Bundan başka, mâsum imam bulundurmak, Allahü teâlâ üzerine vâcib olursa, her asırda bir Peygamber göndermesi, her şehirde bir mâsum imam bulundurması, her hâkimi âdil, doğru eylemesi vâcib olmak lâzım olur. Evet, iyi kötü herkes, Allahü teâlânın, insanları rehbersiz, imamsız olarak başı boş bırakmasını, câhil, sapık, karanlıkta yuvarlanmalarını doğru bulmaz.

Bunun için, Allahü teâlâ saadet, huzur yolunu gösteren bir kitap ve bunun kıymetini anlayacak kadar, bir akıl vermiştir. Allahü teâlânın, mâsum imamı, zamanın sahibini her zaman gönderdiğini, kullarının işlerini, Onun eline bıraktığını söylerseniz, bu da çok bozuk, pek gülünç olur. Çünkü, bin seneden beri, çocukları, torunları, yakınları öldüğü hâlde ve Şî'îler çoğaldığı hâlde, insânları irşâd etmek, gafletten uyandırmak için ve islâmiyeti yaymak için meydana çıkmayıp da gizli kalan mâsum bir imam, nasıl faydalı olabilir? Herkese doğru yolu göstermek, hakları, sahiplerine ulaştırmak ve nice işleri yapmak vazîfeleri olduğu, nasıl söylenebilir? Böyle inanmak kadar, şaşkınlık ve hattâ sapıklık olur mu? Allahü teâlâ, birini doğru yola kavuşturmazsa, ona kimse doğru yolu gösteremez.

Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, Allahü teâlâ hiçbirşeyi yapmaya veya yapmamaya mecbûr değildir. Sizin (Nehcülbelâga) kitabınızda yazılı olduğu gibi, Hz. Ali Sıffîn muhârebesinde, hutbe okurken bunu açıkça bildirmiştir. Şöyle ki, (Sizin işlerinizi idare ettiğim için, üzerinizde hakkım vardır. Benim üzerimde ve birbirinizin üzerlerinizde de haklarınız vardır. Bir kimsenin vereceği hak olunca, başkasından alacağı hak da olur. Alacağı hak olup da, vereceği olmıyan kimse, ancak Allahü teâlâdır. Çünkü O, herşeyi yapabilir. Her işi, adl iledir. Allahü teâlânın kulları üzerinde olan hakkı, kendisine ibâdet, itaat etmeleridir. İhsân ederek, buna karşılık sevap verir) buyurdu. Bu hutbeye dikkat ederseniz, bu sözlerinizin Hz. Alînin sözlerine uygun olmadığını görürsünüz.

Resûlullah efendimiz, Hz. Alînin halîfe yapılmasını vasıyet etti demeniz de yanlıştır. Eshâb-ı kirâm farzları yapmaya memur oldukları gibi, Resûlullahın emirlerini de yapmaya memur idi. Buna uymadıkları, bu emri sakladıkları söylenmiş olmaktadır. Böyle çok kimsenin, bozuk bir işte sözbirliği yapması ise, olacak şey değildir. Hadis-i şeriflere de uymadığı için, doğru bir söz olamaz.

Şî'î âlimlerinden ibni Ebî Âsım ve Elkâ'înin, Enes bin Mâlikten bildirdikleri hadis-i şerifte (Allahü teâlâ, benim ümmetimi, dalâlet üzerinde sözbirliği yapmaktan korudu) buyuruldu. Hadis âlimi Hâkim Uyeynenin [107 de Kûfede tevellüd, 198 [m. 813] de Mekkede vefât etti] bildirdiği hadis-i şerifte (Allahü teâlâ, bu ümmeti, dalâlet üzerinde toplamaz) buyuruldu. (Allahın eli, cemaat iledir) hadis-i şerifinde el (kudret, yardım) demektir. Bunlar gibi, daha nice hadis-i şerifler gösteriyor ki, ümmet-i Muhammediyye, hiçbir zaman dalâlet üzerinde sözbirliği yapamaz. Böyle olmadığını söylemek, bu hadis-i şeriflere inanmamak olur.

Resûlullah efendimizin, vasıyet yazmak için, kâğıd kalem istediğini söylüyorsunuz. Bu sözünüz, daha önce bildirdiğiniz (Gadîr-i Hum) vasıyetinin, doğru olmadığını gösteriyor. Böyle bir vasıyet etmiş olsaydı, bir daha vasıyet yazmaya lüzûm görmezdi. Bundan da anlaşılıyor ki, Resûlullahın Gadîr-i Hum denilen yerde okuduğu hutbesinde, söylediğini ileri sürdüğünüz vasıyetin aslı ve esası yoktur. Doğrusu şudur ki, Hz. Ali ve bütün Hâşim oğulları da birlik olduğu hâlde, Eshâb-ı kirâmın hepsi Hz. Ebû Bekri, sözbirliği ile halîfe seçmiştir. Bu sözbirliği yukarıdaki hadis-i şeriflere göre, bunun halîfeliğinin doğruluğunu, sizin sözlerinizin de, yanlış ve bozuk olduğunu açıkça göstermektedir. Böyle bir vasıyet olsaydı, Hz. Ali, kendi hakkını elinden aldıkları için üç halîfe zamanında, bu hakkının kendisine geri verilmesini ister, vermiyenlere karşı harekete geçerdi. Nasıl ki, halîfe seçildiği zaman, din ve dünya işlerini çevirmek için, islâmiyetin emri ile, kendisine itaat etmiyenlere karşı kılıcını çekerek, bunlarla boğuştu. Herkesin bildiği gibi, nice şehirlerin yıkılmasına, binlerle müslüman kanının dökülmesine sebep olan muhârebeleri yapmıştı. Kendisine itaat etmiyenlere karşı böyle şiddet gösteren, böyle güçlü, şerefli bir zatın, islâmiyetin kendisine vermiş olduğu hakkın elinden zorla alındığını görüp de susması ve hattâ, üstelik bu hakkın kime verilmesi daha iyi olacaktır diye görüşen kurula üye olarak katılması, düşünülebilir mi?

Eğer, hâşâ, Şî'î kitabının dediği gibi, Hz. Ali bu hakkını aramaktan adamları az olduğu için, istemiyerek susmuş denilirse, Allahü teâlânın ve Resûlullahın kendisine vermiş olduğu vazîfenin îcâblarını yerine getirmekten korktuğu için, Allahü teâlânın emrini yapmamış, Ona isyân etmiş demek olur. Hâlbuki, Resûlullahın amcasının oğlu ve dâmâdı ve Allahın arslanı olan Hz. Ali hazretleri, değil yalnız Arabistândan, belki bütün dünyadan, herkim olursa olsun, böyle utanç verici ve lekeleyici bir korkaklığı kendine bulaştırmayıp, ölümü göze alacağı herkesin bildiği bir şeydir. Bunun için siz, emirül-müminin Hz. Ali efendimize böyle kötü, çirkin bir hâli yakıştırıyorsunuz. Böyle söylemek, onu sevdiğinizi bildirmiş olmuyor, Ona düşmanlık etmiş oluyorsunuz. Her türlü şüpheden ve aybdan temiz olan O yüce imamı böyle bir kusurdan uzak görmeyi ve burada bildirmeği, üzerime borç bilirim.

Resûlullahın vasıyet yazmak için kâğıd kalem istediği zaman, Ömer bunu önledi demeniz de, bu zatın böyle bir iş yapacağına, kesin bir delîl, senet bulunmadığı için, doğru değildir. Çünkü, Buhârî kitabının Megâzî kısmında, Abdüllah ibni Abbâs diyor ki, Resûlullah efendimizin hastalığı perşembe günü arttı. (Bana kâğıd getiriniz! Size kitap yazacağım. Benden sonra, yoldan hiç ayrılmayasınız) buyurdu. Orada olanlar, konuşmaya başladı. (Peygamberin yanında yüksek sesle konuşmak lâyık değildir) buyurdu. Acaba sayıklıyor mu? Kendisinden, bunu sorunuz, denildi. Yine Abdüllah dedi ki, Resûlullah hasta idi. Yanında birkaç kişi vardık. (Size kitap yazacağım. Benden sonra, yoldan çıkmayasınız) buyurdu. Birkaçımız dedi ki, ağrısı arttı. Yanımızda Kur'an-ı kerim var. Allahın kitabı bize yetişir. Uyuşamadık. Birkaçımız, getirelim, yazsın da, bundan sonra, yolu şaşırmayalım dedi. Kimisi, başka şey söyledi. Sözler çoğalınca, (kalkınız!) buyurdu.

İşte yeryüzünde Kur'an-ı kerimden sonra en kıymetli ve en güvenilen kitabımız olan (Buhârî)nin bildirdiğine göre, sözü yapmak istemiyen belli bir kişi değildir. Birkaç kişi idi. Çünkü, Buhârîde (söylediler) diyor. Bundan, cevap verenlerin çok kişi olduğu anlaşılıyor. Burada, yalnız Hz. Ömeri dile alıp, onu kötülemeye kalkışmak, doğru değildir. Eğer dil uzatmak denilirse, orada bulunanların, hepsini kötülemek lâzım olur. Bunların arasında Ali ve Abbâs da vardır. Bunlar da, kötülenmiş olur. Burada, Şî'îler Hz. Ali ile Abbâsı nasıl savunurlarsa, biz de, Hz. Ömeri öyle savunuruz.

Gadîr-i Humda söylenilen hutbeyi, hadis âlimleri başka başka bildiriyor. Her ne olursa olsun, bu hutbe, sizi haklı çıkarmaz. Bundan başka, Mâide sûresinin (Rabbinden sana indirilen emirleri bildir! Bunu yapmazsan, Peygamberlik vazîfesini yapmamış olursun! Allahü teâlâ, seni insânlardan korur), meâlindeki yetmişinci âyeti Gadîr-i Humda geldi demeniz de yanlıştır. Çünkü, bu sözünüz, Resûlullahın (hâşâ) Allahü teâlânın emrini eshâbına bildirmediğini düşündürür. Bu hutbede, bu emri bildirmek istemediği ve bundan dolayı, Allahü teâlânın, kendisini affetmesini, Cebrâîldan dilediğine göre, bu emri yapmakta eshâbından çekindiği anlaşılır. Resûlullah efendimizin bu gibi şeylerden mâsum olduğu şüphesizdir.

İkinci olarak deriz ki, Resûlullahın vefâtına yakın olan bu hutbesine kadar, Allahü teâlânın Onu, insanlardan korumadığını ortaya koyar. Hâlbuki, Allahü teâlânın Habîbini koruduğu, bu hutbesinden çok önce biliniyordu. Bu sözünüz bilinen bir şeye uymadığı için de, yanlış oluyor.

Üçüncü olarak deriz ki, Resûlullahın o güne kadar kâfirlerden korkmakta olduğu ve Eshâb-ı kirâmdan da, kâfirler gibi korktuğu anlaşılır. Hâlbuki, Eshâb-ı kirâm efendilerimizin kendi canlarını, ana babalarını Resûlullahın uğrunda feda etmekten hiçbir zaman çekinmedikleri, çeşidli haberler ile bilinmektedir. Bunların, kâfirler gibi Resûlullahı korkutmak için toplanmaları akla da, din bilgilerine de uyacak birşey değildir. Resûlullah efendimizin, ilk zamanlarında, yalnız olduğu ve karşı gelenlerin ve Kureyş kâfirlerinin, zulmlerinin pekçok olduğu anlarda, hiç korkmadan, çekinmeden (Emrolunanları bildir!) âyet-i kerimesine uymakta, kahramanca nasıl uğraştığı bilindiği hâlde, Mekke alındıktan, her yerden bölük bölük gelip müslüman olanlar çoğaldıktan ve Hâşim oğulları ile Abdülmuttalib oğulları gibi pehlivanların hepsi müslüman olduktan sonra ve (İzâcâe) sûresi ile fethler, zaferler müjdelendikten sonra, Gadîr vak'ası zamanında, Muhâcirlerin ve Ensârın topluluğunda ve Hâşim oğullarının çok bulunduğu anda, Allahın emirlerini bildiremiyecek kadar korku gösterdiğini söylemek, üstün sıfatlarla süslenmiş olan o Nebiyy-i muhtereme yakışmıyacak, çok çirkin, çok iğrenç bir iftirâ olur. Hele Eshâb-ı kirâmdan korktuğunu söylemek, Âl-i İmrân sûresinin (Siz ümmetlerin en hayrlısı, insanların seçilmişisiniz) meâlindeki yüzonuncu âyetine inanmamak olur. Hiçbir bakımdan doğru olamaz.

Dördüncü olarak deriz ki, Resûlullah efendimiz, Allahü teâlâya, emirlerini Eshâbına bildirmekte, karşı geldikten sonra Medîneye gelip, hasta olunca, birkaç gün, Allahın imam yapmasını emrettiğini söylediğiniz Hz. Aliyi, arkada bırakıp da, namaz kıldırmak için, kendi yerine Hz. Ebû Bekri imamlığa geçirmesi, Allahü teâlânın emrini ikinci defa yapmamak olur. Hz. Aliyi halîfe yapmalarını, Eshâbına bildirmesi, Gadîr-i Humda gelen âyet-i kerime ile emredildikten sonra, yine Ebû Bekri imam yapması karşısında, bu âyetin sandığınız gibi, orada değil, büyük âlimlerin sözbirliği ile bildirdikleri gibi, (Arefe) de indiği ve Eshâb-ı kirâm için değil, Kureyş müşrikleri için inmiş olduğu anlaşılmaktadır. Resûlullah Hz. Alînin birinci halîfe olacağını bilseydi, bunu elbette bildirirdi. Bunu bildirmesinde hiç korku da yoktu. Çünkü, bütün Mekke halkı ve hele Hâşim oğulları ve Abdülmuttalib oğulları, Hz. Alînin akrabâsı ve yakınları olduğundan, bu haberden sevinecekler, kimseye korku, zarar gelmiyecekti.

Bütün bunlardan başka, teassubu, inadı bırakıp, tarafsız ve insâflı olarak, bu hutbeye ve içindeki kelimelere ve bayağı cümlelerine iyi dikkat edilirse, bu sözlerin, fesâhat ve belâgatta biricik olan o Peygamberin mübârek ağzından çıkması şöyle dursun, arab edebiyatını bilen herhangi bir kimsenin bile söylemiş olması mümkün değildir. Bundan da anlaşılıyor ki, bu sözlerin hepsi, yabancıların uydurma ve iftirâlarıdır. Bu sözler arasında bulunan (Ben, kimin mevlâsı isem, Ali de onun mevlâsıdır) hadis-i şerif bile olsa, yine dediğiniz gibi, Hz. Alînin imam olacağını göstermez. Çünkü, mevlâ sözünün birçok mânası vardır. Kâmûsta yirmi kadarı yazılıdır. Böyle kelimelerin, hangi mânaya kullanıldığı da, bir delîl, bir işaret ile anlaşılır. İşâretsiz, delîlsiz bir mâna vermek doğru olmaz. Bütün mânaları veya birkaçını vermek doğru olur mu, olmaz mı belli değil ise de, çokları doğru olmaz demiştir. Biz, uyumsar davranarak doğru olur diyelim. Mevlâ kelimesine sevici ve yardım edici mânalarını vermekte, biz de, sizinle birlikteyiz. Fakat, başka mânaları vermeyi doğru görmüyoruz. Böyle hâllerde, ortakca kabûl edilen mânaları vermek daha iyidir. Bunun içindir ki, Abdülgâfir bin İsmâ'îl Fâris (451-529 [m. 1135] Nişâpurda) (Mecma'ul-garâib) kitabında (velî) kelimesini anlatırken, bu hadis-i şerifin (Beni seven ve yardımcı bilen kimse, Aliyi de, yardımcı bilsin!) olduğunu yazıyor. Bunlar ince düşünülürse, bu hadis (halîfe) olmaya, daha uygun, daha üstün olmayı göstermemektedir. Çünkü, velî kelimesinin (evla) demek olacağı, lügata da, islâmiyete de uygun değildir. İslâmiyete uygun olmadığı meydandadır. Lügatta ise, mef'al vezninde olan kelimelerin, ef'âl vezninde kullanılmaları hiç görülmemiştir. Molla başı dedi ki:

- Lügat âlimlerinden Ebû Zeyd, Ebû Ubeydenin tefsîrinde kullanıldığını bildiriyor. Yâni (Sizin mevlânızdır) sözünü (Size daha uygundur) demiştir.

- Onun böyle demesi, senet olamaz, dedim. Çünkü, bütün arab âlimleri, Onun böyle demesini beğenmemişlerdir. Böyle demek doğru olsaydı, (Filan sana evladır) yerine (Filan sana mevladır) demek doğru olurdu. Hâlbuki, hiç doğru değildir, demişlerdir. Ebû Ubeydenin sözü, başka yollardan da red edilmektedir. Mevlâ yerine evla denilemiyeceğini anladık. Eğer denilebilir dersek, yine mâlik olmak, kullanmak mânalarına kullanılamaz. Belki (evla) demek tâzîm ve muhabbete evla, daha uygun demek olur. Kullanmak mânasına olduğu kabûl edilse bile, âyet-i kerimenin mânasına yine uygun olmaz. Âl-i İmrân sûresinin altmışsekizinci âyetinin (İbrâhîme insanların evla olanı) meâl-i şerifinde, evla demek, İbrâhîmı (kullanmak)dır denilebilir mi? Burada, evla demek, olsa olsa, Onu sevmeye daha uygun demektir.

 

Bundan başka bu hadis-i şerifin sonundaki (Vâlî), sevmek demektir. Eğer, Resûlullahın yanında, (tasarrufa, kullanmaya daha uygun olmak) demek olsaydı, o zaman (Onun tasarrufunda olanı) buyururdu. Böyle buyurmadığı için tasarrufa uygun olmak değil, belki Hz. Aliyi sevmek ve ona düşman olmaktan kaçınmak demek olduğu anlaşılır. Hattâ Ebû Nu'aym Ahmed bin Abdüllah [430 da İsfehanda vefât etti] Hz. Hasenin oğlu Hasenden bildiriyor ki, bu Hasenden soruldu. (Ben kimin mevlâsı isem... ) hadis-i şerifi, Hz. Alînin halîfe olmasını gösteriyor mu, dediler. Hasen buna cevap olarak, eğer Resûlullah bu hadis-i şerif ile, Hz. Alînin halîfe olmasını bildirmek isteseydi, (Ey insanlar! Bu zat benim işlerimin velîsidir. Benden sonra, halîfe olacak budur. İşitiniz ve itaat ediniz!) buyururdu. Allahü teâlânın ismine yemin ederim ki, Allahü teâlâ ve Onun Resûlü, Alînin halîfe olmasını isteselerdi, Ali, bu emri yerine getirmeye kalkışmaması ile böylece Allahü teâlânın emrine karşı gelmesi ile, çok büyük günah işlemiş olurdu, dedi. Dinleyenlerden biri: Öyle ise Peygamberimiz (Ben kimin velîsi isem, Ali de onun velîsidir) buyurmadı mı? deyince, Hasen, buna hayır, vallahi eğer Resûlullah, Alînin halîfe olmasını isteseydi, namaz kılmağı ve oruç tutmağı emreylediği gibi, bunu da, açıkça emrederdi, dedi. İşte, Ehl-i beytin en ileri gelenlerinden biri olan ve Hz. Alînin torunu olan Hasenin bu sözleri, senin sözlerinin bozuk ve yalan olduğunu açıkça göstermektedir.
 

 

 EHLİ BEYTİNE MUHABBET GÖSTERİLMESİ

 

 

 

a)         Ehli Beyt'ine ve Âline Muhabbet Gösterilmesi:

 

Bu bölümde âl ve ashâb-ı kiramla Ehli Beyt ve ulu soyuna muhabbeti bildirilecektir.

Taberî diyor ki (R.A.), vakta ki Hak Teâlâ hazretleri açık faziletler ve kerametler ihsan etti. Bütün varlıklara da onun akraba ve yakınlarına, Ehl-i Beyt'le soyuna muhabbeti lazım ve vacib kıldı. Nitekim Cenâb-ı Hak Kur'ân-ı Kerîminde meâlen :

 

«(Habibim) de ki: ben bu (tebliğime) karşı akrabalıkta sevgiden başka hiçbir mükâfat istemiyorum» [1] buyurmuştur. Bu âyet i kerîmeye göre akraba sevgisi vacibtir.

 

Derler ki bu âyet-i kerîme indiği zaman Rasûlullah  (S.A.V.)'e:

—  Akrabaların  kimlerdir,  diye sordular. Cevaben :

—  Ali, Fatıma ve iki oğlu, buyurdu. Ehli Beyt hakkında meâlen: «(Ey Ehli Beyt) Allah sizden ancak kiri gidermek ve sizi tertemiz yapmak diler» [2] âyet-i kerîmesi indi.

Ehl-i Beyt kimlerdir. Bu husustaki açıklamalar değişiktir. İbn Abbas (R.A.), bu âyet, Rasûlullah (S.A.V.)'in temiz hatunları hakkında inmiştir, dedi.-Hadîs âlimi İbn Kesir diyor ki: Rasûlullah (S. A.V.)'in temiz zevcelerinin bu âyet i kerîmenin hükmüne girdiği açıktır. Zira âyetin iniş sebebi onlardır. İnişe sebep olanın, o hükmün içine girdiği kesindir. Fakat onlardan başkasının da bu hükme girdiğini kabul etmek doğru olur.

Bazıları da murat, yalnız Hz. Peygamber'dir dediler.

İmam Ahmed'te Vaile bin el-Eskâ (R.A.)'dan şöyle rivayet etmiştir. Bir gün Hz. Muhammed  (S A.V.) geldi. Yanında Hz. Ali, Hasan ve Hüseyin (R.A.)'lar da vardı. Hasan ile Hüseyin'in ellerinden tutarak eve girdi ve Hz. Fatıma (R.A.)'ı da yanına çağırdı. Dördü de gelip önünde oturdular. Hasan ve Hüseyini mübarek dizlerine aldı ve abasını onların üzerine örtüp yukarda zikredilen âyeti kerîmeyi okudu. Sonra: «Allâhümme hâulâi ehli beyti ve ehl-i beyti ahakku».

 

«Allahım, işte bunlar benim Ehl-i Beyt'imdir ve Ehli Beytim olmaya herkesden fazla müstehaktır» diye buyurdu.

 

Bu takdirde Ehl-i Beyt bu dördü oluyor. Ümmü Seleme de bunun benzerini rivayet etmiştir. Fakat Ebu Said rivayetinde murat beş kişidir. Biri benim, diğerleri Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin'dir, buyurdu.

 

Zeyd bin Erkam diyor ki, bir gün Hz. Peygamber (S.A.V.) hutbe okurken Allah'a hamd ve sena ettikten sonra «ey müminler ben de sizin gibi bir insanım. Belki yakında Azrail (A.S.) gelir ruhumu alır. Size iki emanet bırakıyorum. Biri Allah'ın kitabı Kur'ân diğeri Ehl-i Beytimdir» diye vasiyet buyurdu. Sahabe :

 

—  Ya Zeyd, Ehl-i Beyt kimlerdir? Hatunları Ehl-i Beyt'ten değil midir? diye sordular. Zeyd :

—  Evet hatunları Ehl-i Beyt'tendir ve asıl Ehl-i Beyt kendilerine sadaka haram olan ailedir dedi.

—  Ya onlar kimlerdir, dediler.

—  Onlar âl-i Alî ve âl-i Cafer, âl-i Akil ve âli Abbâs'tır dedi. Bunlara da sadaka haram kılınmış mıdır dediler.

—  Evet diye cevap verdi. İmam Müslim böyle rivayet etmiştir. Ehl-i Beyt bunlardır.

 

Hz. Muhammed (S.A.V.) şöyle buyurmuştur: «Benim akrabamı seven beni sevdiği için sever. Onları sevmenin sebebi beni sevmeleridir.»

îbn Sa'd, şöyle rivayet etmiştir :

«Ehli Beyt'imden birine bir ihsanda bulunan kimseye o da dünyada karşılığını vermeye gücü yetmezse Kıyamet gününde o ihsanın karşılığını ben veririm» diye buyurmuştur. İmam Ahmed'in menakıbında şu hadîs yazılıdır: (Ehli Beyt'ime buğuz eden münafıktır) diye Duyurulmuştur.

 

Hz. Peygamber (S.A.V.)'in akrabalarından murat, dedesi Abdulmuttalib'in yakınları olan erkek ve kadınlarla, Rasûlullah (S.A.V.) ile sohbet etmiş ve onun mübarek yüzünü görmüş olanlardır, dediler.

Sahihi Buhârî'de şöyle yazılmıştır: Hz. Peygamber (S.A.V.), Hz. Ali (R.A.) için«Hz. Ali (R.A)'ın kendisine olan yakınlık ve bağlılığını Harun (A.S.)'ın Musa (A.S.)'a olan bağlılığına benzetti. Hz. Musa (A.S.)'ya Harun nasıl yakın ve bağlı idiyse sen de bana öylesin» demektir. Yalnız bu bağlılığı ne yöndedir. «Ancak benden sonra Peygamber yoktur» şerefli sözü ile bu yakınlığın Peygamberlik yönünden değil, belki akrabalık yönündendir. Nasıl ki Harun, Hz. Musa hayatta iken onun halifesi ve yardımcısı olduysa Hz. Ali (R.A.) da Rasûlullah (S.A.V.) efendimiz hayatta iken onun yardımcısı olduğuna delildir. Tayyibî (Allah rahmet etsin) hadîs-i şerifin mânâsı budur, diyor. Fakat Hz. Peygamber (S.A.V.)'in vefatından sonra hilâfet Hz. Ali (R.A.)'in hakkı idi diyenlerin düşüncesi yanlıştır. Zira, Harun, Hz. Musa hayatta iken ona halîfe oldu. Vefatından sonra değil. Zira Harun (A.S.) Musa (A.S.)'dan önce vefat etmiştir. Hz. Ali (R.A.)'in hilâfeti, Harun (A.S.)'ın hilâfetine benzetildiğine göre Hz. Peygamber (S.A.V.) hayatta bulunduğu zamana mahsustur, dediler. Hattâbî (Allah rahmet etsin)  bu mânâyı kabul etmiştir.

 

İmam Tirmizî ve Nesâi şöyle rivayet etmişlerdir: «Ben kimin mevlâsı isem Ali de onun mevlâsıdır.» Bu hadîsin mânâsı, İmam Şafiî'nin açıkladığı şekilde İslâm sevgisidir. Nitekim Kur'ân-ı Kerîm'deki meâlen:

 

«Bunun sebebi şudur: Çünkü Allah îman edenlerin velisi (yardımcısı) dir. Kâfirlere (gelince hakîkaten) onların velîsi (yardımcısı) yoktur.» [3] şerefli sözden de murat odur, dedi.

 

 

İmam Ahmed şu hadîsi bildiriyor: «Ali'yi inciten beni incitmiştir.»

 

Bir de, «Ali'yi seven kimse muhakkak beni de sevmiştir» diye buyurmuştur.

 

Nakkaş Allah rahmet etsin meâlen:

 

«Hakikat îman edip de iyi işler yapanlar (yok mu) çok esirgeyici Allah onlar için (gönüllerde) bir sevgi verecektir.» [4], âyeti kerîmesi, Hz. Ali (R.A.) hakkında indi diyor.

Muhammed bin el-Hanefi'ye, (her mü'min, Ali'yi ve Ehl-i Beyt'i-ni sever. Sevmeyen bir mü'min bulamazsın)  diye söylemiştir.

 

Tirmizî de Hz. Aişe (R.A.)'ın şöyle söylediğini yazıyor.- Rasûlullah (S.A.V.) hazretlerinin herkesten çok sevdiği Hz. Fatıma ile kocası Ali (R.A.) idi.

 

Sahîh-i Buhari'de şu hadis-i şerîf yazılıdır: «Fatıma, benden bir parça ettir. Onu incitip öfkelendiren beni de öfkelendirmiş olur» diye buyurulmuştur. İmam Süheyli bu hadîse göre Hz. Fatıma (R.A.)'a söven kâfir olur demiştir.

 

Tirmizi de şunu yazıyor: Rasûlullah (S.A.V.) efendimiz, Hasan ve Hüseyin hakkında «ya Rab, ben onları severim, sen de sev ve onları sevenleri de sev» diye buyurmuşlardır.

Enes bin Malik anlatıyor: Rasûlullah (S.A.V.) efendimiz, Hasan ve Hüseyin'i koklar, bağrına basar ve «bu çocuklarla anne ve babalanın ve beni seven kimse kıyamet gününde benimle bir derecede olur» diye buyurdu.

Bir rivayete göre «Cennette benimle beraber olur» denilmiştir. Hadîsteki dereceden murat onun makamı değildir. Belki arada perde olmayacak ve beni göreceklerdir demektir. Nitekim yukarıda geçen meâlen : «Kim Allah'a ve Peygamber'e itaat ederse işte onlar, Allah'ın kendisine ni'metler verdiği Peygamberlerle sıddîyklarla, şehîdlerle, iyi adamlarla beraberdirler.» [5]Bu âyet i kerîmede işaret olunmuştu ve yine Hz. Hüseyin (R.A.) hakkında «Beni seven kimse, Hasanı sevsin ve bu sözümü işitenler burada bulunmayanlara haber versin» diye buyurmuştur. Sahih-i Buhâri'de şu hadis yazılıdır : «Hasan ve Hüseyin, benim dünyada iki reyhânımdır» diye buyurmuştur.

İmam Ahmed'te, Hz. Peygamber (S.A.V.), Hz. Hasan'ın dilini yahud dudağını emdiğini rivayet etmiştir. Ukbe bin Haris diyor ki, Hz. Ebu Bekir (R.A.)'ın Hasan'ı götürdüğünü ve yemin edip Hz. Muhammed (S.A.V.) hazretlerine benzer, Ali'ye benzemez dediğini gördüm. Ali (R.A.) bunu işitip gülerdi.

 

İmam Buhârî şöyle yazıyor : Zührî, Enes'ten rivayet etmiştir ki: Hz. Muhammed (S.A.V.)'e Hasan'dan daha fazla benzeyen kimse yoktu. Fakat Muhammed bin Şîrîn, Enes bin Mâlik (R.A.)'in şöyle rivayet ettiğini söylüyor. Hz. Hüseyin (R.A.), Rasûlullah (S.A.V.)'e çok benziyordu. Buna göre Hüseyin'in Hasan'dan daha çok benzemesi lazım gelir. Bazı âlimler ikisini bağdaştırıp dediler ki, Enes (R. A.)'ın Zührî rivayetinde olan sözü Hz. Hasan (R.A.)'in hayatında idi. Zira o sağken ondan fazla Rasûlullah (S.A.V.)'e benzeyen kimse yoktu.

 

Bir de şu ihtimal vardır: Bazı organlarda Hasan, bazı organlarda Hüseyin fazla benzerdi. Tirmizi de Hz. Ali (R.A.)'in şöyle buyurduğunu yazıyor: Başından göğsüne kadar Hasan, göğsünden aşağı kadar da Hüseyin fazla benziyordu.    Bunlardan başka Ali   (R.A.)'nın kardeşi Cafer bin Ebî Tâlib'te Rasûlullah (S.A.V.)'e çok benziyordu. Tirmizî rivayetinde ona, «suret ve huy yönünden bana benzedin» diye buyurdular. Beni Hâşîm ailesinden bir kaç kişi daha Rasûlullah (S.A.V.)'e benziyorlardı.

 

Biri Sâib bin Yezid Muttalibî'dir ki, İmam Şafii'nin büyük babasıdır. Biri Abdullah bin Âmir idi. Biri Basra halkından Kabis bin Rabîa'dır ki, Muâviye (R.A.), Rasûlullah (S.A.V.)'e benzediği için iki kaşının arasını öptü ve ona bir miktar arazî verdi demişlerdir.

Amcası Hz. Abbas (R.A.) için buyurduğu hadîslerden biri şudur : «Abdulmuttalib oğlu Abbas bendendir ve ben ondanım. Onu inciten beni incitmiş, ona söğen bana söğmüş olur» diye buyurmuştur.

 

Bir de Abbas (R.A.)'in evine varıp kendisini ve çocuklarını birlikte bir örtü ile örttükten sonra «ya Rab ben bunları örttüğüm gibi sen de cehennem ateşinden ört» diye Abbas (R.A.)'a ve evladlarma duâ ettiğini geçen konularda yazmıştık.

Bir de Akil İbn Ebî Talib'e «seni, iki yönden severim biri akrabam olduğun, biri de amcam Abbas seni sevdiği için» diye buyurduğunu rivayet etmişlerdir. Abdulmuttalib'in oğlu olan Ebu Süfyan bin el-Haris için Hz. Peygamber (S.A.V.), Huneyn Gazasında «bu benim ehlimin hayırlısıdır» demişlerdir.

Ehl-i Beyt'i sevmek her mü'mine vacibtir.

Hâkim, Ebu Said (R.A.)'ten aldığı şu hadıs-i şerifi yazıyor : «Ehl-i Beyt'ime buğzedenleri Allah Cehenneme sokar» diye buyurmuşlardır. Ehl-i Beyt-i sevmeyen Cehenneme girerse ya o hain pis murdar kâfirlerin kıyamette halinin ne olacağını düşünün.

 

Hz. Peygamber (S.A.V.)'in akrabalarını şu dört meşhur kelime ile vasıflandırırlar:

 

1)   Al-i Rasûl,

2)   Ehl-i Beyt,

3)   Zevi'l-Kurbâ,

4)   İtret.

 

Bazıları, İslâm dînine girenlerin hepsi âl'dir dediler.

İkinci kelime olan Ehl-i Beyt, dedesi Abdulmuttalib'e intisab edenlerdir.

Bazıları, rahimde, soyda Hz. Muhammed (S.A.V.)'e bağlı olanlardır dediler.

Üçüncü kelime olan Zevi'l-Kurbâ, kimlerdir diye Rasûlullah (S. A.V.l'den sorduklarında, «Ali ile Fatıma ve oğullandır» diye cevap verdiler.

 

Dördüncü kelime olan İtret:

 

Bazıları aşiretidir.

Bazıları zürriyetidir dediler.

Aşiretten murat, ehli ve yakınlarıdır. Zürriyet kişinin neslidir. Kız çocuğu da zürriyettendir. Hz. Fatıma (R.A.), Rasûlullah (S.A.V.)' in zürriyetidir.

Al-i Abbâs ve Al-i Cafer arasında Benî Fatıma yeşil giyerlerdi. Bunun sebebi, Abbasi halifelerinden Me'mun kendinden sonra hilafetin Benî Fatıma'ya geçmesini dilemişti. Bunun için Benî Fatıma'ya yeşil giymelerini emretti. Zira siyah elbise giymek Al-i Abbas'ın geleneğidir. Ak elbise giymek, diğer müslümanların geleneğidir. Cuma günlerinde ve bayramlarda Ak giyim giyinirlerdi. Kırmızı giymekte kerahat vardır. Sarı giyim de yahudilerin geleneğidir dedi. Kısaca yeşili münâsip gördü ve hepsine yeşil giydirdi. Sonradan sözünden döndü ve hilâfet yine Benî Abbas'ta kaldı. Yeşil giyim de Beni Fatıma'nın alâmeti kaldı. Nice zaman devam ettiler. Sonra yavaş yavaş terk edip yalnız başlarına bir parça yeşil koymakla yetindiler sonradan onu da bıraktılar. Daha sonra hicretin 773. yılında şerefli sultan Şa'ban bin Hasan bin Muhammed Galavun, diğer insanlardan ayırt edilmeleri için Beni Fatıma'ya, sarıklarına bir miktar yeşil sarmalarını emretti. O günden sonra yine başladılar. Bu gelenek, Şam, Mısır ve diğer İslâm ülkelerine yayıldı.

 

 

b)         Sahâbe-i Kirama Muhabbet Gösterilmesi:

 

Sahabe-i Kiramı ululama ve sevmenin lüzumunu gösteren âyet-i kerîmeler meâlen:

«Muhammed, Allah'ın resulüdür Onun maiyyetinde bulunanlar da kâfirlere karşı çetin (ve metin) kendi aralarında merhametlidirler.» [6] Bu âyetin sonunda Cenâb-ı Hak, onları medh ve sena etmiştir. Nitekim şu âyet-i kerimede de meâlen:

 

«Allah, mü'minlere karşı alçak gönüllü, kâfirlere karşı onurlu ve zorlu, kendisinin onları seveceği bir kavim getirir ki, onlar Allah yolunda savaşırlar ve hiç bir kınayanın kınamasından (dedikodusundan) çekinmezler.» [7] Sahabe-i kiram hakkında inmişti ve böylece Allah onları övmüştü. Hıristiyanlar, Şam ülkesini feth eden sahabeleri gördükleri zaman, Vallahi bunlar işittiğimiz Havâriyyûnden çok üstündür. Bunlar ne güzel ve iyi kişilerdir dediler. Gerçekten doğru söylediler.

 

Ümmet-i Muhammed’in ve özellikle ashâb-ı kiramın vasıfları kitaplarında (İncil ve Tevrat'ta) anlatılmıştır. Nitekim Cenâb-ı Hak mealen:

 

«İşte onların Tevrat'taki vasıfları budur, İncil'deki vasıfları da (şöyledir: onlar) filizini yarıp çıkarmış, gitgide onu kuvvetlendirmiş, kalınlaşmış, gövdeleri üzerinde doğrulup kalkmış bir ekine benzerler ki bu, ekincilerin de hoşuna gider (Ashab hakkındaki bu benzetme) onunla kâfirleri Öfkelendirmek içindir. İçlerinden iman edip te iyi amel ve (hareket) de bulunanlara Allah hem mağfiret ve hem de büyük mükâfat va'detmiştir.»

[8]

 

İmam Mâlik (Allah rahmet etsin), bu âyeti kerîme gereğince sahabe-i kiramı sevmeyen Rafıziler kâfirdirler demiştir. Âlimlerden bir toplum da İmam Mâlik'in bu hükmüne uymuşlardır.

Sahâbe-i kiramın faziletlerini bildiren çok hadisi şerifler de vardır. Cenâb-ı Hak onlara, mağfiret ve büyük ecir sevab va'd buyurmuştur.

 

Kimlere sahabe denir. Bunu açıklamada âlimlerin görüşü değişiktir. Sahâbe-i kiramın yalnız birine Sahâbi denir. İmam Buhârî ve Şeyh İbnü'l-Medihî şöyle tarif ederler : Müslüman olmuş, Rasûlullah (S.A.V.)  ile sohbet etmiş ve mübarek yüzünü görmüş kişiye sahâbi denir.

 

Buhârî müslüman kelimesini şunun için söylemiştir: Bir kimse kâfir iken (Rasûlullah (S.A.V.)'i görse sahâbi olmaz. Bir de bir kimse müslüman iken görüp dönse ve tekrar müslümanlığa dönmezse sahâbi olmaz. Ubeydullah bin Cahş gibi.

Bir de bir kimse müslüman iken görüp sonra dönse, fakat tekrar müslüman olduğunda Rasûlullah (S.A.V.)'i görmezse yine sahabi olur. Es'at bin Kays ve onun gibi bir kaç kişi böyledir. Bunların sahâbi olduklarında hadîs âlimleri ittifak etmişlerdir. Görmede, bilmek ve tanımak şart mıdır? Yoksa mücerret görme yeter mi? Bazı âlimler sadece görme yeter diyorlar. Meselâ bir müslümanın oğlu küçük yaşta iken Rasûlullah (S.A.V.)'i görse sahâbi sayılır. Zira Muhammed bin Ebu Bekir Sıddik (R.A.) Hz. Peygamber (S.A.V.)'in vefatında üç aylıktı ve sahabeden saydılar. Bâzı âlimler de Hz. Peygamber (S.A..V)'le sohbet etmeyen sahâbi olmaz dediler.

 

Sohbetin mânâsı, toplantısında bulunmak, ona yakın olup konuşmaktır.

Saîd bin Müseyyeb diyor ki, sahabe arasında âdet (gelenek) şu idi: Rasûlullah (S.A.V.)'le birlikte az veya çok oturmak, yahut onunla gazaya gitmek gerekirdi ki, sahabe saysınlar. Fakat bu söze pek itibar edilmemiştir.

 

Bazıları da toplantısında bulunanın erginlik çağına varması gerektir dediler. Bu fikir de kabul edilmemiştir. Meselâ Hz. Ali (R.A.) "ın oğlu Hasan (R.A.) Hz. Peygamber (S.A.V.) vefat ettiği zaman erginlik çağında değildi ve onun gibi niceleri hep sahabe sayılmışlardır.

Görmede de bir mâni yoksa görmek şarttır. Zira İbn Ümmi Mektûm (R.A.) kör olduğu halde ashâb-ı kirâmdandı. Bu durumda olanlar için görüşmek, konuşmak yeter.

Cin taifesinden de ashâb-ı kiram olduğuna şüphe yoktur. Zira Hz. Muhammed (S.A.V.) hem insanlara ve hem de Cinlere Peygamber gönderilmişti. Onlardan da müslüman olan ve Rasûlullah (S.A. V.)'i gören ve sohbetinde bulunanlar sahabe sayılırdı. Buna itiraz edenler bir delil gösteremedikleri için itirazları kabul olunmamıştır.

 

Meleklerde Rasûl'ün sahabeleri var mıdır, yok mudur? Buna doğru cevap vermek, meleklere de Peygamber olarak gönderildiğini bilmeğe bağlıdır. Bu hususta âlimlerde görüş ayrılığı vardır. Bazıları Hz. Muhammed (S.A.V.)'in Meleklere de Peygamber olarak gönderildiğini söylerler. Bazıları ise aksini kabul ederler. Doğrusunu bilen Allah'tır. Yalnız bütün din âlimleri sahâbe-i kirâmın Peygamberlerle mukarreb meleklerden sonra bütün yaratıkların en faziletlileri olduklarını kabul ederler. Zira İmam Buhâri'nin bildirdiği şu hadîs-i şerif önemlidir.«Bütün adem oğullarının en faziletlisi benim zamanımda olan müslümanlardır. Sonra onların ardından gelen müslü-manlardır. Sonra bunların ardından gelen müslümanlardır» [9] buyurmuştur.

 

Sahabenin ardından gelenlere Tabiin, onlardan sonra gelenlere de Tebeî Tabiîn derler. Yine Ümran bin Husayn şu hadîs-i serifi bildiriyor  «Ümmetimin en hayırlısı benim zamanımda yaşayan müslümanlardır. Sonra onların ardından, sonra onların da ardından gelen müslümanlardır.» [10]buyurmuştur.

 

Hadîsteki (Karn) sözü yüz seneden ibaret zamandır. Zira Rasûlullah (S.A.V.) bir kimseye «yüz yıl yaşa» diye duâ etti. O kişi yüz yıl ömür sürdü.

Ashâb-ı kiramdan en son vefat eden Ebu'l-Tufeyl Âmir bin Vasile (R.A.)'te hicretin yüzüncü yılında ebedi âleme göçtü. Hadîs-i şeriften, Rasûlullah (S.A.V.)'in zamanındaki sahabenin tabiinden daha faziletli oldukları anlaşılıyor. Genel olarak böyledir. Fakat sonra gelenlerden bazı kişi, sahabenin bazı kişisinden daha faziletli olması caizdir. Şu hadîs-i şeriften de böyle anlaşılıyor: «Benim ümmetim yağmura benzer. Bilinmez ki, ilk mi hayırlıdır, sonraki mi hayırlıdır» diye buyurmuştur. Buna yakın bazı hadîsler vardır. Hepsinden anlaşılan fazilet ümmete dönüktür. Fakat Hz. Peygamber (S.A. S.)'i görmek ve onunla sohbet etmek fazileti gibi bir fazilet yoktur. Hele onunla gaza etmiş yahut zamanında gazalara gidip Allah rızâsı için malını harcamış olanların kendilerinden sonra gelenlerden daha faziletli olduklarına hiç şüphe yoktur. Zira Allah (C.C.) Kitâb-ı Kerîm'inde meâlen :

 

«(İçinizde fetihten) evvel  (Allah yolunda)  harcayan ve muharebe eden kimseler (diğerleriyle)  bir olmaz. Onlar derece itibariyle  (o fetihten) sonra harcayan ve muharebe edenlerden daha büyüktür.» [11] diye buyurmuştur. Bu âyet-i kerimeden anlaşılıyor ki, sahabe i kiramın başka kimselerle aynı derecede olmaları ihtimali yoktur.

Ashâb-ı kiram üç sınıftır.

Birincisi muhacirler.

İkincisi Ensâr.

Üçüncüsü Mekke'nin fethinde İslâm'a gelenlerdir.

İbn Esîr'e göre Muhacirler Ensâr'dan daha faziletlidirler. Bu söz genelde böyledir. Fakat tafsile göre ilk Ensâr (Medine halkından ilk müslüman olanlar) son muhacirlerden daha faziletlidirler. Lakin Muhacirlerin ilki de ilk Ensâr'dan daha faziletlidir. Hadîs âlimleri, ashabı tabakalara ayırmışlardır.

 

Bunlardan Hâkim (Allah rahmet etsin) oniki tabaka halinde göstermiştir.

 

Birinci tabaka ilk iman edenlerdir. Hz. Hatice, Hz. Ali, Hz. Ebu Bekir, Zeyd bin Harise (R.A.) ve Cennetle müjdelenen on kişiden geri kalanlar gibi. Bunlar hakkında ilk bölümde bilgi verilmişti.

 

İkinci tabaka Daru'n-Nedve ashabıdır ki, Hz. Ömer (R.A.) İslâm'a gelince Hz. Peygamber (S.A.V.)'le beraber Daru'n-Nedve'ye gidilmiş ve orada bir toplum İslâm'a gelmişlerdi. İşte ikinci tabaka bunlardır.

 

Üçüncü tabaka, müşriklerin işkencelerine dayanamayıp Habeşistan'a hicret edenlerdir.

 

Dördüncü tabaka, Birinci Akabe'de müslüman olan Ensâr ile İkinci Akabe'de İslâm'a gelen Ensârdır.

 

Beşinci tabaka Üçüncü Akabe ashabıdır ki, yetmiş kişidir.

 

Altıncı tabaka, Hz. Peygamber (S.A.V.) hicret ettiği günlerde Medine'ye girmeden ve Küba nahiyesinde iken ardından gelip yetişen muhacirlerdir.

 

Yedinci tabaka, Bedir savaşında hazır olan gazilerdir. Sekizinci tabaka, Bedir Gazâsıyla Hudeybiye barışı arasında hicret edenlerdir.

 

Dokuzuncu   tabaka,  Beyatü'r-Rıdvan  ehlidir.     Hudeybiye   yılından önce bir ağaç altında Hz. Peygamber   (S.A.V.)'e bey'at   (kabul ve tasdik) eden ve sözleşen sahabelerdir ki, bunlar hakkında Cehenneme girmezler diye buyurulmuştur

 

Onuncu tabaka, Hudeybiye'den sonra ve Mekke'nin fethinden önce hicret edenlerdir. Halid bin Velid ve Amr bin el-Âs (R.A.)'lar bunlardandır.

 

Onbirinci tabaka, Mekke'nin fethinde İslâm'a gelmiş olanlardır. Bunların sayısı çoktur.

 

Onikinci tabaka, Hz. Peygamber (S.A.V.)'e yetişen gençlerdir ki, Mekke'nin fethinde Veda Haccı'nda ve başka zamanlarda mübarek yüzünü görmüşlerdi. Bunlardan biri Sâib bin Yezid (R.A.)'dır.

 

Sahabenin sayısını Allah'tan başka kimse bilmez. Yalnız bazı gazalarda bulunanların sayısını belirtenler vardır. Mekke'nin fethinde on bin, bazılarına göre on iki bin, Huneyn Gazası'nda on iki bin, Veda Haccı'nda doksan bin, Hz. Peygamber (S.A.V.)'in ebedî âleme göçtüğü zamanda yüz yirmi dört bin, bir deyişe göre yüz on dört bin sahabenin mevcut olduğunu söylemişlerdir.

 

Ehl-i sünnet katında sahâbe-i kiramın en faziletlisi Hz. Ebu Bekir (R.A.)'tır.

Buhârî İbn Ömer (R.A.)'in şöyle söylediğini yazıyor-. Hz. Peygamber zamanında biz halk arasında ashabın faziletlerini konuşurken hepimiz önce Hz. Ebu Bekir, sonra Ömer (R.A.), ondan sonra Osman (R.A.) gelir dedik.

 

Yine Buhârî, Abdullah bin Ömer ve Nâfi'den rivayet etmiştir-. Hz. Peygamber (S.A.V.) zamanında hiç kimseyi Ebu Bekir hazretlerine denk tutmazlardı. Ondan sonra en faziletli Ömer  (R.A), sonra Osman (R.A.) gelir denirdi. Bunlardan sonra sahabeyi bir tutarlardı.

 

Ebu Davud, İbn Ömer (R.A.)'tan şöyle rivayet etmiştir: Hz. Peygamber (S.A.V.) sağken biz Efendimizden sonra Ümmetin en faziletlisi Ebu Bekir, sonra Ömer, ondan sonra da Osman (R.A.)'tır derdik.

 

Taberâni, İbn Ömer (R.A.)'ın şöyle söylediğini yazıyor: Hz. Peygamber (S.A.V.), böyle söylediğimizi işitiyor ve itiraz etmiyordu. Bazıları da yine İbn Ömer (R.A.)'dan şöyle rivayet ederler: Hz. Pey gamber (S.A.V.) zamanında, Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman'dan Hz. Ali geri kalan halktan daha üstün olur. Bunların dışında kimse kimseden faziletli olmaz diye konuşurduk. Rasûlullah (S.A. V.)'de bu sözlerimizi işitip bir şey demezlerdi. Fakat ehl-i sünnet Hz. Osman'dan sonra Hz. Ali (R.A)'ın geri kalanlardan daha. faziletli olduğunu söylerler..

 

Bazıları Hz. Ali (R.A.)*yı Hz. Osman (R.A.)'dan üstün tutarlar. Bunlardan biri Süfyan Sevrî'dir.

 

Bazıları da ikisini bir tutar ve ne Osman Ali'den; ne de Ali Osman'dan daha faziletlidir derler. Bunu İmam Mâlik söylemiştir. Bir Cemaat de Mâlik'in bu fikrini kabul etmiştir. Bunlardan biri Yahya bin el-Kettan ve Ebu Maîb (Allah rahmet etsin) der ki, Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali'yi yani Hulefay-ı Râşidîn'i bu tertibe göre söyleyen ve Hz. Ali'nin bu sıraya göre diğerleri gibi faziletli olduğunu bilen kişi sünnet ehlindendir. Hz. Osman'dan sonra faziletli kimse yoktur diyen ve Hz. Ali (R.A.)'ın faziletini bilmeyen kişi yerilmiştir. İbn Abdu'l-Berran diyor ki, ehl-i sünnete göre, Ebu Bekir, Ömer ve Osman (R.A.)lerden sonra insanların en faziletlisi Hz. Ali (R.A.)'dır.

 

Kısaca ehl-i sünnet katında sahabenin en faziletlisi Ebu Bekir sonra Ömer (R.A.)lerdir. Sonra Hz. Osman ve Ali (R.A.)'tır. Hak Teâlâ hazretleri, bunları Rasûlüne halîfe kılmış, İslâm dinine hizmet etme ve yüceltmede vazifelendirmişler.

 

Ebu Mansur Bağdadi diyor ki, bizim ashâb, şu fikirde birliktirler:  Ümmetin en faziletlisi dört halîfedir ve onlardan sonra Aşere i Mübeşşere'den geri kalan şu altı zattır: Talha, Zübeyr. Sa'd. Saîd. Abdurrahman bin Avf ve Ebu Ubeyde bin Cerrah (R.A.)lerdir.

 

İmam Tirmizî Sa'd bin Zeyd'in şöyle söylediğini yazıyor: Hz. Peygamber (S.A.V.) buyurdu ki; < Şu on kişi Cennetirler: Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali, Zübeyr, Talha, Abdurrahman bin Avf, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Sa'd bin Ebî Vakkas'tır.»

— Ya Rasulallah   (SAV.)   onuncusu kimdir? diye sordular. Saîd bin Zeyd'dir buyurdu. Bunlara Aşere i Mübeşşere (Cennetle müjdelenmiş onlar) denir. Bir kişi, bu tertibe göre dört halifenin faziletlerine inansa ve fakat birini diğerinden daha çok sevse günahkâr olur mu? Diye sorulsa buna, Şeyhu'l İslâm Veliyü'ddin İbni'l-Irâki şöy'e cevap vermiştir: Sevgi iki kısımdır. Biri din yönünden, biri dünya yönündendir. Din yönünden olan sevgide, faziletlerine göre olan bu tertibe uymak gerektir. Yoksa bu tertibe göre inancı sahih (doğru) olmamış olur.

 

İmam Taberânî (Allah rahmet etsin) Riyad adlı kitabında, Enes bin Mâlik (R.A.):ın şu hadisi bildirdiğini yazıyor: Hak Teâlâ hazretleri sizin üzerinize namaz, oruç, hac ve zekâtı farz kıldığı gibi Ebu Bekir, Ömer, Osman ve Ali'yi sevmenizi de öyle farz kılmıştır. Onların faziletlerini inkâr edenin namaz oruç, hac ve zekâtı kabul olunmaz» buyurulmuştur.

Hafız Selefi (Allah rahmet etsin) Meşiha adlı eserinde Enes bin Mâlik (R.A.)'in şu hadîsi bildirdiğini yazıyor: «Ebu Bekir'i sevmek ümmetim üzerine vâcibtir»diye buyurulmuştur. Ashâb ı kiramı sevmek, Rasûlullah (S.A.V.) Efendimizi sevmektir. Onun için kendisini sevmeleri sebebiyle ashabını seven mü'minlere, kardeşlerim diye buyurmuştur. Ensâr, Enes (R.A.)'ın, Rasûlullah (S.A.V)'in şu konuşmasını bildirdiğini yazıyor

—  Ya Ebu Bekir, kardeşlerimle görüşeydim ne olurdu. Ebu Bekir,

—  Ya Rasûlallah   (S.A.V.),  kardeşleriniz biziz demiştir.     Efendimiz,

—  Hayır siz kardeşlerim değilsiniz, ashâbımsınız.    Kardeşlerim beni görmedikleri hakle bana îman getiren, beni seven hatta onların yanında anne ve babalarından daha çok sevgili olduğumu söyleyen mü'minlerdir. Yine Ashâb,

—  Ya  Rasûlallah  (S.A.V.)  senin kardeşlerin biziz dediler.

—  Yok siz kardeşlerim değilsiniz, Ashabımsınız. Ya Ebu Bekir, sen, beni sevmeleri sebebiyle seni seven bir kavim istemez misin? buyurdu. Sonra Ebu Bekir'e Rasûlullah (S.A.V.)'i sevenleri, sevmelerini emretti. Hz. Peygamber (S.A.V.)'in sevdiklerini sevmek onu sevdiklerine delildir. Nitekim onu sevmek, Hak Teâlâ hazretlerini sevdiğine delildir ve Rasûlullah (S.A.V.)'i sevmemek Allah'ı sevmediğine delildir.

Bir kimse bir kimseyi sevince, onun sevdiğini de sever ve sevmediğini sevmez. Cenabı Hak Kur'an-ı  Kerîm'de meâlen :   «Allah'a ve âhiret gününe îmanda sebat eden hiçbir kavim Allah'a ve Rasûlüne muhalefet eden kimselerle     (velevki onların ana ve babaları, oğulları ve kardeşleri ve akrabaları olsunlar)   dost olduklarını görmezsin.» [12] diye buyurmuştur.

 

Hz. Peygamber (S.A.V.)'in âl ve ashabını sevenler onları daima ululayarak saygıyla anmalı, onların edeb ve ahlâkına göre hareket etmeli, dediklerini yapmalıdır ve andıkları zaman güzel vasıflarını söyleyip artmalıdırlar. Zira onlar öyle bir toplumdur ki. Cenâb-ı Hak, Kur'an-ı Kerim'inde onları övmüştür. Allah'ın övdüğü kimseleri övmek, onlar için istiğfar etmek her mü'mine vacib olur.

 

Hz. Aişe (R.A.) diyor ki; Rasûlullah (S.A.V.) halka, ashâb-ı kiram için istiğfar etmelerini emir buyurdu, onlarsa onlara kötü laf söylediler. Hz. Aişe (R.A.)'in bu sözleri sahabeye kötü laf atan sapık halk hakkındadır. Aynı zamanda ashâb-ı kiram için istiğfar etmenin emredildiğini belirtmektedir. Bizim için gerekli olan«Allahümmağfir lehüm» yani, «Allahım, onları bağışla» diye duâ etmek ve Hak Teâlâ hazretlerinden onlar için mağfiret dilemektir.

 

Sehl bin Abdullah Tüsterî diyor ki, ashâb-ı kiramı ululamayan, onları saygıyla anmayan ve Rasûlullah (S.A.V.)'in emirlerini yerine getirmeyen kişi, o Hazrete îman getirmemiş demektir.

 

Bir de onlar arasında çıkan uyuşmazlıklara bakarak lehte veya aleyhte hüküm vermekten sakınmak gerektir. Onları kınayan ve küçük düşüren bazı cahillerin, Şiilerin ve bid'at ehlinin sözlerine inanmamak ve şu hadis-i şerife uymak lâzımdır:«Ashabım anılınca susunuz» yani yakışıksız sözlerden sakının ve dilinizi tutun demektir. Aralarındaki uyuşmazlığı, savaşları ve fitneleri okuduğunuz ve dinlediğiniz zaman yakışıksız sözlerden kaçının ve saygınızı devam ettiriniz. Aralarından geçen bu olaylar içtihad (özel görüş) yolu ile meydana gelmiştir. Güzel ve doğru içtihadlarda olduğu gibi yanlış ve hatalı içtihadlar da olabilir. Bunlar, onları ilgilendirir. Bize düşen onları kınamamak, susmak ve saygımızı korumaktır. Doğru veya hatalı içtihad onlara aittir. Hatalıyı kınamak ve kötülemek bizim vazifemiz değildir. Zira eğer yaptığımız kesin delillere aykırı ise küfürdür. Hz. Aişe (R.A.)'ı kötülemek gibi (hâşâ). Kesin delillere aykırı değilse bid'attır, çirkindir. Hz. Peygamber (S.A.V.)'in bu hususta Ümmetine vasiyeti şudur: «Benim ve hatunlarım tarafından olan akrabalarıma, ashabıma, dostlarıma karşı saygılı olunuz. Onlara dil uzatıp kınamayın. Onların zulmünü, hata ve kusurlarını Cenâb-ı Hak sizden sormaz. Sakın onların zulmüne, hata ve kusurlarına dair çirkin bir söz söylemeyin. Zira bu bağışlanır bir davranış değildir» diye buyurmuştur.

 

 

Yine buyurmuştur ki, «Ashabım hakkında yersiz, yakışıksız söz söylemekten sakının. Bu hususta Hak Teâlâ hazretlerinden çekinin. Onları seven muhakkak beni sever, onları sevmeyen muhakkak beni sevmez. Onlara eza veren, üzen muhakkak beni üzer. Beni üzen ise muhakkak Allah'ın gazabına uğrar.»

 

Bir de hadis-i şerifte şu işaret, vardır  «Onları sevmek, imandandır, sevmemek küfürdür.» Zira onları sevmemek Rasûlullah (S.A.V.)'i sevmemektir. Bu ise küfürdür. Yukarıda geçen bir hadis-i şerifte : Beni nefsinden daha çok sevmeyen gerçek mü'min değildir» buyurul-muştur. Bu da Ashâb-ı Kirâm'ın, Hz Peygamber (S.A.V.)'e ne kadar yakın olduklarına bir delildir. Onları kendi nefsi gibi sayması ve onları seven beni sever, sevmeyen beni sevmez buyurmuş olmasıdır.

 

İşte mü*min için gerekli olan, bu mânâları düşünüp ona göre amel etmesidir.

Bir de şu hadîsi şerif vardır : «Ashabıma kötü laf söyleyene değnek vurun»buyurulmuştur. Kadı Iyaz, İmam Mâlik'ten ve başkasından alıp bildirdiğine göre, Rasûlullah (S.A.V.) in ashabını sevmeyen kişinin, kâfirlerden müslümanlara geçen mallarda (gerek barış yolu ile verilen peşkeşler gibi ve gerekse savaşta alınan ganimetlerde) hakkı yoktur. Din âlimlerinin bu hükmüne göre bu kişinin müslümanlık derecesi eksiktir. O halde mutlu kişi ashâb-ı kiramı seven, ululayan ve onlara her zaman ve her yerde gerekli saygıyı gösterendir. Allah hepsinden razı olsun.

 

 

 

 

(Bu fasılda iki fer' var)

 

 

 

BİRİNCİ FER'

 

 

BİR GRUBA HAS MÜŞTEREK FAZİLETLER

 

 

 

ـ4369 ـ1ـ عَنْ سعيد بْنِ زَيدٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قالَ: ]سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ # يَقُولُ: أبُو بَكْرٍ في الْجَنَّةِ، وَعُمَرُ في الْجَنَّةِ، وَعُثْمَانُ في الْجَنَّةِ، وَعَلِيٌّ في الْجَنَّةِ، وَطَلْحَةُ في الْجَنَّةِ، وَالزُّبَيْرُ في الْجَنَّةِ، وَسَعْدُ بْنُ مَالِكٍ في الْجَنَّةِ، وَعَبْدُ الرَّحْمنِ بْنُ عَوْفٍ في الْجَنَّةِ، وَأبُو عُبَيْدَةَ ابْنُ الْجَرَّاحِ في الْجَنّةِ، وَسَكَتَ عَنِ الْعَاشِرِ. فَقَالُوا: مَنْ الْعَاشِرِ؟ فقَالَ: سَعِيدُ ابْنُ زَيْدٍ، يَعْنِى نَفْسَهُ. ثُمَّ قَالَ: واللّهِ لَمَشْهَدُ رَجُلٍ مَنْهُمْ مَعَ رَسُولِ اللّهِ # تَغَبَّرَ فيهِ وَجْهُهُ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِ أحَدِكُمْ عُمْرَهُ، وَلَوْ عُمِّرَ عُمْرَ نُوحٍ[. أخرجه أبو داود وهذا لفظه والترمذي .

 

 

 

1. (4369)- Saîd İbnu Zeyd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini işittim:

 

"Ebu Bekr cennetliktir, Ömer cennetliktir, Osman cennetliktir, Ali cennetliktir, Talhâ cennetliktir, Zübeyr cennetliktir, Sa'd İbnu Mâlik cennetliktir, Abdurrahman İbnu Avf cennetliktir, Ebu Ubeyde İbnu'l-Cerrâh cennetliktir."(Râvi der ki: Zeyd) onuncu da sükut etti. Dinleyenler: "Onuncu kim?" diye sordular. (Bu taleb üzerine):

 

"Saîd İbnu Zeyd!" dedi. Yani bu, kendisi idi. Zeyd sonra ilave etti:

 

"Allah'a yemin ederim. Onlardan birinin Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile birlikte yüzü tozlanacak kadar bulunuvermesi, sizden birinin ömür boyu çalışmasından daha hayırlıdır, hatta ömrü, Hz. Nuh aleyhisselâm'ın ömrü kadar uzun olsa bile." [Ebu Dâvud, Sünnet 9, (4648, 4649, 4650).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

Resûllah (aleyhissalâtu vesselâm) bu hadislerinde aşere-i mübeşşere dediğimiz cennetle müjdelenenleri saymaktadır. Bunlar hadiste ismi geçen on kişidir Sahabeler arasında faziletce bunlar birinci sırayı teşkil ederler. Bunların ilk dördünün sıralanışında ittifak vardır. Ehl-i Sünnet, önce Ebu Bekr'in, sonra Hz. Ömer'in, sonra Hz. Osman'ın, sonra da Hz. Ali'nin geldiğinde ittifak eder. Bazı ehl-i sünnet âlimi, Hz. Ali'yi takdim etmiştir. Şia ise Hz. Ali'nin en efdal olduğunu iddia etmekle kalmaz; -râfizî takımında olduğu üzere- diğer büyükleri tekfir eder. Çok az sayıda sahâbe dışında, hepsini reddedip, tekfir ederler.

 

 

 

ـ4370 ـ2ـ وعن أنسٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قالَ: ]قَالَ رَسُولُ اللّهِ #: أرْحَمُ أُمَّتِى بِأُمَّتِى أبُو بَكْرٍ، وَأشَدُّهُمْ في أمْرِ اللّهِ تَعالى عُمَرُ، وَأشَدُّهُمْ حَيَاءً عُثْمَانُ، وَأقْضَاهُمْ عَليٌّ، وَأعْلَمُهُمْ بِالْحَلِ وَالْحَرَامِ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ، وَاَفْرَضُهُمْ زَيْدُ بْنُ ثَابِتٍ، وَأقْرَؤُهُمْ أُبَىُّ ابْنُ كَعْبٍ وَلِكُلِّ اُمَّةٍ أمِينٌ، وَأمِينُ هذِهِ ا‘مَّةِ أبُو عُبَيْدَةَ بْنُ الْجَرَّاحِ، وَمَا أظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ وََ أقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ اَصْدَقَ لَهْجَةً مِنْ أبِي ذَرٍّ أشْبَهَ عِيسى عَلَيْهِ السََّمُ في وَرَعِهِ. فقَالَ عُمَرُ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ: أنَعْرِفُ ذلِكَ لَهُ؟ قَالَ: نَعَمْ، فَاعْرِفُوهُ لَهُ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُم أجْمَعِينَ[. أخرجه الترمذي.»الْخَضْرَاءُ« السَّمَاءُ.و»إظَْلُهَا« تَغْطِيَتُهَا لِمَا تَحْتَهَا.وَ»الغَبراءُ« ا‘رْضُ.و»إقَلُهَا« حَمْلُهَا لِمَا فَوْقَهَا.و»اللَّهْجَةُ« اَللِّسَانُ وَالنُّطْقُ .

 

 

 

2. (4370)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

 

"Ümmetimin(in ferdleri arasında) ümmetime karşı en çok merhametli olan kimse Ebu Bekr'dir. Onlar içinde Allah'ın emri hususunda en çok titiz olanı Ömer'dir. Haya cihetiyle en şiddetli olanı Osman'dır. (Davalarda) en isabetli hüküm vereni Ali'dir. Helal ve haramı en iyi bileni Muâz İbnu Cebel'dir. Ferâizi en iyi bilen Zeyd İbnu Sâbit'tir. Kur'ân okumasını en iyi bileni Übey İbnu Ka'b'dır. Her ümmetin bir emîni vardır. Bu ümmetin emîni Ebu Ubeyde İbnu'l-Cerrâh'dır. Ebu Zerr'den daha doğru sözlü olan birini ne gök gölgeledi, ne de yer taşıdı. O, verâda Hz. İsa aleyhisselâm gibiydi."

 

Hz. Ömer (radıyallahu anh) (hased etmişçesine): "Yani biz bu hasletin onda olduğunu kabul edecek miyiz?" dedi. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):

 

"Evet. Bu hasletleri onda var bilin!" buyurdular." [Tirmizî, Menakıb (3793, 3794).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

Bu hadiste Ebu Zerr (radıyallahu anh)'ın en doğru kimse olduğu ifade edilmektedir. Halbuki doğruluk deyince Ebu Bekr es-Sıddîk akla gelir. Âlimler bu hususta, Ebu Zerr'in doğruluğunun mutlak olmayacağını belirtirler. Buradaki hasr'dan murad onun sıdkında te'kîd ve mübalağa olduğu belirtilir. "Zira, derler, Ebu Zerr'in Hz. Ebu Bekir'den asdak (daha doğru) olacağını söylemek câiz olmaz. Çünkü o, bu ümmetin "sıddîkı"dır, peygamberlerden sonra da en hayırlısıdır. Resûlullah ise Ebu Zerr'den ve bütün ümmetten asdakdır."

 

Hadis, Aleyhisselâtu vesselâm'ın, Ashabından mümtaz olanları kabiliyetleri ile tanıyıp, o yönleriyle ümmetine tanıttığını göstermektedir.

 

 

 

ـ4371 ـ3ـ وعن حذيفة رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قالَ: ]قالَ رَسُولُ اللّهِ #: إنِّى َ أدْرِى مَا قَدْرُ بَقَائِى فِيكُمْ فَاقْتَدُوا بِالَّذِىنَ مِنْ بَعْدِى، وَأشَارَ إلى أبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُما. واهتَدُوا بِهَدْيِ عَمَّارٍ، وَمَا حَدَّثَكُمْ ابْنُ مَسْعُودٍ فَصَدِّقُوهُ[. أخرجه الترمذي.»الهَدْيُ« السَّمْتُ، والطَّرِيقةُ وَالسِّيرةُ .

 

 

 

3. (4371)- Hz. Huzeyfe (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

 

"Ben aranızda ne kadar kalacağımı bilemiyorum. Benden sora "iki"ye uyun" dedi ve Ebu Bekr ile Ömer'e işaret etti. (Sözlerine devam ederek): "Ammar'ın davranışlarını örnek alın. İbnu Mes'ud ne söylemişse tasdik edin" buyurdu. [Tirmizî, Menakıb, (3804).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) burada birkaç sahabeyi bilhassa tafdil buyurmaktadır.

 

1) Hz. Ebu Bekr ve Ömer (radıyallahu anhüma). Bu ikisinin faziletleri ümmetçe müsemmeldir.

 

2) Ammâr İbnu Yâsir (radıyallahu anh). Resûlullah, onun çok müstakim olduğunu böylece beyan etmiş olmaktadır. Bir başka hadislerinde Aleyhissalâtu vesselâm: "Ammar, ne zaman iki işten birini tercih durumunda kalsa mutlaka en hayırlısını seçer" buyurmuştur.

 

Ammâr (radıyallahu anh), Erkâm'ın evinde İslâm'a giren ilklerdendi. Annesi Sümeyye Hâtun'la birlikte çok sıkıntı çektiler, işkencelere maruz kaldılar. Sümeyye (radıyallahu anha) işkence altında can verenlerdendir. Ammâr'ın da bâğî bir grup tarafından öldürüleceğini Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) haber vermiş, bildirdiği aynen çıkmıştır ve Sıffîn'de şehid edilmiştir. Onun burada şehid edilmesi, bu vak'ada Hz. Ali taraftarlarının haklı, muhaliflerinin de haksız olduğunu böylece doğrulamış oldu.

 

Şehid olduğu zaman doksan küsur yaşında idi, (radıyallahu anh).

 

 

 

ـ4372 ـ4ـ وعن جابر رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]قَالَ رَسُولُ اللّهِ #: أُرِيَ اللَّيْلَةَ رَجُلٌ صَالِحٌ كأنَّ أبَابَكْرٍ نِيطَ بِرَسُولِ اللّهِ #، وَنِيطَ عُمَرُ بِأبِي بَكْرٍ، وَنِيطَ عُثْمَانَ بِعُمَرَ، قَالَ جَابِرٌ: فَلَمَّا قُمْنَا مِنْ عِنْدِ رَسُولِ اللّهِ #، قُلْنَا: أمَّا الرَّجُلُ الصَّالِحُ فَرَسُولُ اللّهِ #، وَأمَّا تَنَوُّطُ بَعْضِهِمْ بِبَعْضٍ فَهُمْ وَُةُ ا‘مْرُ الَّذِى بَعَثَ اللّهُ بِهِ نَبِيَّهُ #[. أخرجه أبو داود.»قَوْلُهُ نِيطَ« أىْ علّق بهِ وضمّ إليهِ.

 

 

 

4. (4372)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

 

"Geceleyin (rüyamda) bana sâlih bir adam gönderildi. Sanki Ebu Bekr, Resulullah'a yamanmış gibiydi, Ömer de Ebu Bekr'e yamanmış gibiydi. Osman da Ömer'e yamanmış gibiydi."

 

Câbir der ki: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanından kalktığımız zaman dedik ki: "(Rüyanın yorumu şöyle olmalıdır): "Oradaki salih kimse Resulullah'tır. Onların birbirlerine yamanmaları, Allah'ın, peygamberleriyle gönderdiği işin (dinin) sorumluları olmalarıdır." [Ebu Dâvud, Sünnet 9, (4636).]

 

 

 

ـ4373 ـ5ـ وعن جابر رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]قَالَ رسُولُ اللّهَ #: رَأيْتُنِى دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَإذَا أنَا بِالرُّمَيْصَاءِ اِمْرَأةِ أبِي طَلْحَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهما، وَسَمِعْتُ خَشْخَشَةَ فَقُلْتُ: مَنْ هذَا؟ قَالُوا: بَِلٌ؛ وَرَأيْتُ قَصْراً بِفِنَائِهِ جَارِيَةٌ. فَقُلْتُ: لِمَنْ هذَا؟ قَالُوا: لِعُمَرَ ابْنِ الْخَطَّابِ. فَأرَدْتُ أنْ أدْخُلَهُ فَأنْظُرَ إلَيْهِ، فَذَكَرْتُ غَيْرَتَكَ، فَوَلَّيْتُ مُدْبِراً. فَبَكَى عُمَرُ وَقَالَ: أعَلَيْكَ أغَارُ يَا رَسُولَ اللّهِ[. أخرجه الشيخان.»الْخَشْخَشَةُ« صَوْتُ السَّح

 

 

 

5. (4373)- Hz. Câbir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

 

"Ben kendimi cennete girmiş gördüm. Derken Ebu Talha'nın hanımı Rumeysa ile karşılaştım (radıyallahu anhüma). Bir de hışırtı kulağına geldi.

 

"Bu kim(in hışırtısı)?" dedim."

 

Bilâl(in)!" dediler. Avlusunda bir câriye bulunan bir köşk gördüm.

 

"Bu kime ait?" dedim.

 

"Ömer İbnu'l-Hattâb'ındır!" dediler. İçine girip bakmayı arzu ettim. Ancak senin kıskanç olduğunu hatırladım ve geri döndüm!"

 

Ömer, bu söz üzerine ağladı ve:

 

"Sana karşı da mı kıskanç olacağım ey Allah'ın Resûlü!" dedi." [Buhârî, Ta'bir 31, 32, Bed'ü'l-Halk 9, Fezâilu'l-Ashab 19, Nikâh 107; Müslim, Fezailü's-Sahâbe 21, (2395).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

1- Hadiste geçen Rumeysa (radıyallahu anhâ), Hz. Enes'in annesi olan Ümmü Süleym'dir. Rümeysâ, çapak manasına gelen ramas'dan ism-i tasgîrdir. Ümmü Süleym'in gözündeki çapak sebebiyle rumeysâ ona bir vasıf olmuştur. Asıl adı Sehle'dir. Başka isimlerde söylenmiştir.

 

2- Hadis, Hz. Ömer, Hz. Bilâl ve Ümmü Süleym'in cennetle müjdelenmelerini ifade ediyor.

 

 

 

ـ4374 ـ6ـ وعن بريدة رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]قَالَ رَسُولُ اللّهِ #: يَا بَِلُ بِمَ سَبَقْتَنِى الى الْجَنَّةِ؟ فَمَا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ قَطُّ إَّ سَمِعْتُ خَشْخَشَتَكَ أمَامِى دَخَلْتُ الْبَارحَةَ الْجَنَّةَ فَسَمِعْتُ خَشْنَشَتَكَ أمَامِي، فَأتَيْتُ عَلى قَصْرٍ مُرَبَّعٍ مُشَرَّفٍ مِنْ ذَهَبٍ. فَقُلْتُ: لِمَنْ هذَا الْقَصْرُ؟ فَقَالُوا لِرَجُلٍ مِنَ الْعَرَبِ؛ فَقُلْتُ: أنَا عَرَبِىٌّ، لِمَنْ هذَا الْقَصْرُ؟ قَالُوا لِرَجُلٍ مِنْ قُرَيْشٍ فَقُلْتُ: أنَا مِنْ قُرَيْشٍ، لِمَنْ هذَا الْقَصْرُ؟ قَالُوا لِرَجُلٍ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ # فَقُلْتُ: أنَا مُحَمَّدٌ، لِمَنْ هذَا الْقَصْرُ؟  قَالُوا: لِعُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللّهُ عَنْه. فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللّهِ! مَا أُذِّنْتُ قَطُّ إَّ وَصَلَّيْتُ رَكْعَتَيْنِ، وَمَا أُحْدَثْتُ قَطُّ إَّ تَوَضَّأْتُ عِنْدَهُ، وَرَأيْتُ أنَّ للّهِ عَلىَّ رَكْعَتَيْنِ. فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ #: بِهِمَا[. أخرجه الترمذي وصححه .

 

 

 

6. (4374)- Hz. Büreyde (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

 

"Ey Bilâl! Ne ile benden önce cennete girdin? Her ne zaman cennete girdiysem, her seferinde önümde senin hışırtını işittim. Dün gece de cennete girmiştim, önümde (yine) senin hışırtını duydum. Sonra altından şerefeler olan murabba bir köşke geldim.

 

"Bu köşk kimin?" diye sordum.

 

"Araplardan birinin!" dediler. Ben cevaben:

 

"Ama ben de bir Arabım, (benim olmadığına göre) bu köşk kimin?" dedim. Bunun üzerine:

 

"Kureyş'ten birinin!" dediler. Ben tekrar:

 

"Ben de bir Kureyşliyim, bu köşk kimin?" dedim. Bu sefer:

 

"Muhammed ümmetinden birinin!" dediler. Ben de:

 

"Muhammed benim, bu köşk kimin?" dedim. Bunun üzerine:

 

"Ömer İbnu'l-Hattâb'ın" dediler, (radıyallahu anh). Bunun üzerine Bilâl:

 

"Ya Resûlullah! Her ezan okuyuşunda iki rek'at namaz kıldım. Her ne zaman hades vaki oldu ise derhal abdest tazeledim ve Allah'a iki rek'at namaz kılmayı üzerimde borç gördüm" dedi. Bilâl'in bu açıklaması üzerine Aleyhisselâtu vesselâm:

 

"İşte bu iki şey sebebiyle (cennete girmede benden evvel davranmış olmalısın)" buyurdular. [Tirmizî, Menâkıb, (3690).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

1- Hadis, Hz. Bilâl (radıyallahu anh)'ın cennete girmede tekaddüm imtiyazına nail olmasını iki sebeple açıklamaktadır:

 

1) Ezanla ikâmet arasında kılınan iki rek'at namaz. Bazı âlimler bundan akşam namazını istisna tutmuşlardır: "Ezandan sonra hemen ikamet okunur, nafile kılmaya vakit yoktur" derler.  Ancak, namazla ilgili bahiste de geçtiği üzere, akşam vakti girdikten sonra da iki rek'at nafile kılındığına dair rivayetler mevcuttur. Dolayısıyla sonradan istikrar bulmuş duruma göre değerlendirerek "akşam vaktinde, önce farz kılınır, nafileye yer yoktur" gibi bir mülahaza ile, hadisin beş vakte şamil olan ıtlakını dört vakitle kayıtlamak câiz olmaz.

 

2) Bilâl'e imtiyaz kazandıran ikinci husus, hades vaki olur olmaz abdest tazeleyip iki rek'at nafile kılmasıdır. Bu namaz da "mekruh vakitler dışında" diye kayıtlanmıştır. Ancak hadisi ıtlak üzere anlayıp, abdest üzerine kılınacak iki rek'atlik namazı mekruh vakitlerdeki yasaklamadan istisna kılmışlar her ne zaman abdest alınırsa iki rek'a nafile kılınabileceğini söylemişlerdi. Bu namaza âlimler şükür namazı derler: "Ezâ'nın izâlesi ve temizliğe ulaşmada Allah'ın tevfiki sebebiyle şükür.

 

2- Âlimler, Peygamberlerin rüyası haktır kaziyesinden hareketle, bu zikri geçen zâtların cennetlik olduklarına hükmetmişlerdir.

 

 

 

ـ4375 ـ7ـ وعن عَمْرُو بنِ العاصِ رَضِيَ اللّهُ عَنْهما قال: ]سَألْتُ رَسُولَ اللّهِ #: أىُّ النَّاسِ أحَبُّ إلَيْكَ؟ قالَ: عَائِشَةُ. قُلْتُ: وَمِنَ الرِّجَالِ؟ قَالَ: أبُوهَا. قُلْتُ: ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ: عُمَرُ، فَعَدَّ رِجَاً[. أخرجه الشيخان والترمذي .

 

 

 

7. (4375)- Amr İbnu'l-Âs (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a sordum:

 

"(Ey Allah'ın Resulü!) İnsanların hangisi size daha sevgilidir?"

 

"Aişe!" buyurdular.

 

"Ya erkeklerden?" dedim

 

"Babası!" buyurdular.

 

"Sonra kim?" dedim.

 

"Ömer!" buyurdular ve başka bazı erkekler saydılar." [Buharî, Meğâzî 63; Müslim, Fezâilu's-Sahâbe 8, (2384); Tirmizî, Menâkıb, (3879).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

1- Daha önce de geçtiği üzere (4303. hadis) Resûlullah, Amr İbnu'l-Âs (radıyallahu anh)'ı Zât u Selâsil gazvesine komutan tayin eder. Emri altına Hz. Ebu Bekr ve Hz. Ömer gibi Ashab'ın büyükleri de asker olarak verilince, Amr'ın içinden: "Herhalde ben hepsinden efdalim, Resûlullah beni hepsinden çok seviyor olmalı" diye geçer. Bunu tahkik etmek üzere, sefer dönüşü, kendisine, kimin daha sevgili olduğunu sorar. Yukarıda görüldüğü üzere ilk sıralarda yer almadığını görerek, daha gerilerde isminin çıkmaması için, sorusunu devam ettirmekten vazgeçer.

 

 

 

ـ4376 ـ8ـ وعن اُسامة بن زيد رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: ]كُنْتُ جَالِساً عِنْدَ النَّبِىِّ # إذْ جَاءَ عَلِيٌّ وَالْعَبَّاسُ يَسْتَأذِنَانِ. فقَال: أتَدْرِى مَا جَاءَ

 

بِهِمَا؟ قُلْتُ: َ قَالَ: لكِنِّى أدْرِى، ائْذنْ لَهُمَا، فَدَخََ فقَاَ: يَا رَسُولَ اللّهِ جِئْنَا نَسْألُكَ، أىُّ أهْلِكَ أحَبُّ إلَيْكَ؟ قَالَ: فَاطِمَةُ بِنْتُ مَحَمَّدٍ. قَا: مَا جِئْنَاكَ نَسْألُكَ عَنْ أهْلِكَ. قَالَ: أحَبُّ أهْلِى إلَىَّ مَنْ أنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِ وَأنْعَمْتُ عَلَيْهِ، يَعْنِى أسَامَةَ بْنَ زَيْدٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهما. قَاَ: ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ: ثُمَّ عَليٌّ بْنُ أبِي طَالِبٍ. فقَالَ الْعَبَّاسُ رَضِيَ اللّهُ عَنْه: يَا رَسُولَ اللّهِ! جَعَلْتَ عَمَّكَ آخِرَهُمْ. فقَالَ: إنَّ عَلِيّاً سَبَقَكَ بِالْهِجْرَةِ[. أخرجه الترمذي .

 

 

 

8. (4376)- Usâme İbnu Zeyd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanında oturuyordum. Ali ve Abbâs (radıyallahu anhümâ) gelip (huzuruna girmek için) izin istediler. Aleyhisselâtu vesselâm:"

 

Ne getirdiler biliyor musun?" buyurdular.

 

"Hayır, bilmiyorum!" dedim.

 

"Ama ben biliyorum, onlara izin ver!" buyurdular. (İçeri aldım), onlar da girdiler.

 

"Ey Allah'ın Resûlü! Ehlinden hangisi sana daha sevgili? Sormaya geldik!" dediler.

 

"Ehlimin bana en sevgili olanı, kendisine (hidayet ederek) Allah'ın nimetlendirdiği, (azad edip evlat edinmemle de) kendimin ikram etmiş olduğu kimsedir!" buyurdu ve Üsâme İbnu Zeyd (radıyallahu anh)'ı zikretti.

 

"Pekalâ sonra kim?" dediler.

 

"Sonra Ali İbnu Ebî Tâlib!" buyurdular. Bunun üzerine amcası Abbas (radıyalluha anh):

 

"Ey Allah'ın Resûlü! Amcanı en sona bıraktın!" dedi.

 

"Ali hicrette senden önce davrandı!" cevabını verdiler" [Tirmizî, Menâkıb, (3821).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

1- Resûlullah'ın azad ettiği ve evlat edindiği kimse Üsâme değil, babası Zeyd'dir (radıyallahu anhümâ). Resûlullah'ın, Üsame'yi azad etmiş gibi ifadede bulunmasını ülemâ: "Bu iki nimette evlat babaya tabidir. Onun hükmüyle ifade edilmesi câizdir" diye açıklamıştır. Esasen, Resûlullah'ın, Zeyd'i, o suretle ifade etmesi, Zeyd'le ilgili olarak Kur'ân-ı Kerîm'de onun aynı tabirlerle tavsifi sebebiyledir: "Hani Allah'ın iman nasib ederek ikramda bulunduğu ve senin de azad edip evlatlık edinerek ikramda bulunduğun kimseye sen: "Hanımını bırakma, Allah'tan kork" diyordun" (Ahzâb 37).

 

2- Âlimler, bu hadisten hareketle sevgi sıralamasının kan yakınlığına göre değil, efdaliyete göre olması gerektiği hükmünü çıkarmışlardır.

 

 

 

ـ4377 ـ9ـ وعن ابْنِ عُمََرَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهما قال: ]كُنَّا نُفَضِّلُ بَيْنَ النَّاسِ زَمَانَ رَسُولِ اللّهِ # فَنَقُولُ: أبُو بَكْرٍ، ثُمّ عُمَرُ. ثُمَّ عُثْمَانُ، وََ يُنْكِرُ ذلِكَ عَلَيْنَا[. أخرجه البخاري وأبو داود والترمذي .

 

 

 

9. (4377)- İbnu Ömer (radıyallah anhümâ) anlatıyor: "Biz Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında insanları derecelendirir ve şöyle sıralardık: [Ümmet-i Muhammed'in, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)' dan sonra en efdali] Ebu Bekr, sonra Ömer, sonra Osman. [Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu sıralamayı işitir] bize itiraz etmezdi (radıyallahu anhüm ecmaîn)." [Buhârî, Fezâilu'l-Ashâb 4, 7; Ebu Dâvud, Sünnet 8, (4627, 4628) Tirmizî, Menâkıb, (3707).]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

Hadiste, Hz. Osman'ın faziletçe Hz. Ali (radıyallahu anhümâ)'den önce olduğu te'yid edilmektedir. Ehl-i Sünnet'in cumhûru bu görüştedir. Bunu te'yid eden başka rivayetler de var. Ancak bu hususta farklı görüşler mevcuttur:

 

* Süfyan-ı Sevrî'nin Hz. Ali'yi efdal gördüğü, ancak bu görüşünden döndüğü rivayet edilmiştir.

 

* Huzeyme'nin de bu görüşte olduğu söylenmiştir.

 

* İmam Mâlik: "Bu ikisi eşittirler, birbirine tafdil edilmezler" demiştir. Yahya'l-Kattân ve müteahhirînden İbnu Hamza ve başkaları bu görüşü benimsemiştir. İbnu Abdilberr, bu görüşü beğenmez ve şahsi kanaatinde Hârun İbnu İshak'tan hikâye edilen şu rivayete dayanır:

 

Hârun der ki: "Ben İbnu Ma'in'in şöyle söylediğini işittim:

 

"Kim faziletleri Ebu Bekr, Ömer, Osman ve Ali diye sıralar ve Ali'nin hizmetlerini ve faziletini tanırsa, o sâhib-i sünnettir." Ben kendisine: "Bazılarının: "Ebu Bekr, Ömer ve Osman" deyip sükut ettiklerini söyledim. Onlar hakkında galîz tabirler kullandı" Bu rivayet tenkid edilerek: "İbnu Maîn, Hz. Osman sevgisinde aşırı gidip Hz. Ali'yi tenkîse yeltenen Osmancı takımı reddetmiş olmalı. Şüphesiz üçüne iktisâr edip, Hz. Ali'nin fazlını inkâr mezmundur" denmiştir.

 

İbnu Hacer, bu mesele ile ilgili tahlilini şöyle devam ettirir:

 

"İbnu Abdilberr şu iddiaya da yer vermiştir: "Bu hadis (sadedinde olduğumuz rivayet), Ehl-i Sünnet'in: "Hz. Ali, üçlerden sonra imamların en efdalidir" görüşüne de muhaliftir. Çünkü Ehl-i Sünnet, üçlerden sonra insanların en efdali olduğunda icma eder. Bu icma, İbnu Ömer hadisinin -sened İbnu Ömer'e kadar sahih de olsa- hatalı olduğuna delâlet eder." İbnu Abdilberr'in bu iddiası da tenkid edilmiş ve şöyle denmiştir: "Ashab'ın o zaman, Hz. Ali'yi tafdilde sükût etmiş olmaları ilelebet tafdil etmedikleri mânasına gelmez. Nitekim mezkur icma İbnu Ömer'in kayıtladığı zamandan sonra hasıl olmuştur. Böylece onun hadisi hatalı olmaktan çıkar."

 

İbnu Hacer der ki: "Kanaatimce, İbnu Abdilberr, burada Ubeydullah İbnu Ömer rivayetindeki ziyade sebebiyle inkârda bulunmaktadır. Bu ziyade ["(Biz, Ebu Bekr, Ömer, Osman diye sayar, ondan sonra) Resulullah'ın ashabı arasında dereceleme yapmadan hepsini terkederdik"] şeklindedir. Lakin bu rivayette Nafi teferrüd etmez." İbnu'l-Maceşûn ona mütâbaat eder. Bunu Hayseme, Yusuf İbnu'l-Mâceşun babasından, o da İbnu Ömer'den tahric etmiştir: "Biz Resulullah zamanında (efdaliyet sıralamasında) Ebu Bekr, Ömer, Osman der, sonra Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın Ashabını bırakır, aralarında bir efdaliyet gözetemezdik." Bununla birlikte, o zaman aralarında dereceleme yapmayı terketmelerinden bundan sonra  Hz. Ali'nin diğerlerinden efdal olduğuna itikad etmemiş olmaları manası çıkmaz. Doğruyu Allah bilir, Nitekim İbnu Ömer (radıyallahu anh), Hz. Ali'yi diğer sahabelere takdim ettiğini itiraf etmiştir. Nitekim bu itiraf bir önceki babta kaydettiğim bir rivayette geçti.

 

İbnu Hacer'in atıfta bulunduğu rivayet şudur: İbnu Ömer der ki: "Biz Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında şöyle derdik."  Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) insanların en hayırlısıdır. Sonra Ebu Bekr, sonra Ömer gelir. Ali İbnu Ebî Talib (radıyallahu anh)'a ise üç haslet verilmiştir ki onlardan birinin bana verilmiş olması,  bana kızıl develerden daha sevgilidir: Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) kızıyla onu evlendirdi ve kızı ona çocuk dünyaya getirdi. (Resulullah'tan sonra) mescidin bütün kapıları kapatıldı, onun kapısı kapatılmadı. Hayber günü sancağı ona verdi." (Hadisi Ahmed İbnu Hanbel hasen senedle kaydetmiştir).

 

İbnu Hacer tahliline devam eder: "İbnu Ömer hadisinin bazı turukunda, mezkur hayırlı ve efdal olma halinin hilafetle ilgili hususta olduğu kaydedilmiştir. Bu rivayeti İbnu Asâkir Abdullah İbnu Yesâr, Salim' den o da İbnu Ömer'den naklen kaydetmiştir: "Siz biliyorsunuz, biz Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) zamanında şöyle derdik: "Ebu Bekr, Ömer ve Osman yani hilafette (ki liyakatte) Bir diğer rivayet, Ubeydullah, Nafi'den, o da İbnu Ömer'den: "Biz Resulullah zamanında derdik ki: "Bu işe (hilafete) insanların en layıkı kimdir? ve cevap verirdik: Ebu Bekr, sonra Ömer."

 

Bazı alimler: Sahabenin en efdali, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın sağlığında şehid düşendir" demiş, bazıları da ismen: "Cafer İbnu Ebî Talib'dir" demiştir. İmam Beyhakî, Şâfiî hazretlerinin şu sözünü kaydeder: "Ashab ve Tabiin Ebu Bekr, sonra Ömer, sonra Osman, sonra da Ali'nin (radıyallahu anhüm) efdaliyetinde icma etmiştir."

 

 

 

ـ4378 ـ10ـ وعن أنسٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْه قالَ: ]كَانَ أُسَيْدُ بْنُ حُضَيْرٍ وَعَبَّادُ ابْنُ بِشْرٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهما عِنْدَ رَسُولِ اللّهِ # في لَيْلَةٍ مُظْلِمَةٍ فَخَرَجَا مِنْ عِنْدِهِ فَإذَا بِنُورَيْنِ بَيْنَ أيْدِيهِمَا. فَلَمّا افْتَرَقَا صَارَ مَعَ كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا نُورٌ[. أخرجه البخاري .

 

 

 

10. (4378)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Üseyd İbnu Hudayr ve Abbâd İbnu Bişr (radıyallahu anhümâ) karanlık bir gecede Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanında idiler. (Sohbet bitince) yanından ayrıldılar. Derken önlerinde iki nur peydah oldu. Yolları ayrıldığı zaman her birinin bir nuru vardı." [Buharî, Mesâ'ıd 78, Menâkıb 28, Menakıbu'l-Ensar 13.]

 

 

 

AÇIKLAMA:

 

 

 

1- Bu rivayetin bir başka veçhi, bu sahabelerin ellerideki nûrun, günümüzdeki pilli el feneri mahiyetindeki bir şeyden çıktığını tasvir eder. Şöyle ki: "Üseyd İbnu Hudayr ve Ensar'dan bir  kişi daha, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanında konuşmak üzere kaldılar. Çok karanlık bir gece idi. Gecenin bir müddeti geçtikten sonra çıktılar. Herbirinin elinde bir değnekcik vardı. Birinin değneği önlerini aydınlatır olduğu halde yürüdüler. Yolları ayrılınca diğerinin değneği de aydınlatmaya başladı. Her biri kendi deyneğinin ışığında yürüdü, böylece evlerine vardılar."

 

2- Bu hadise Ashabın mazhar olduğu kerametlerden birini daha  aksettirmektedir. Alimlerimiz bu ve benzeri rivayetlere dayanarak kerametin hak olduğuna hükmetmişlerdir. Keramet hususunda geniş açıklama daha önce geçti

 

 

Kütüb-i Site

 

Prof.Dr. İbrahim CANAN