ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026
ehlisunnnetde
“TİCÂRET YAPIYORUM AMA MADDÎ VE MANEVÎ ANLAMDA BİR TÜRLÜ RAHATA EREMİYORUM” MU DİYORSUNUZ?
Bu durumda, bir şeylerin eksik olduğu anlaşılıyor…
O halde, ne yapmalıyız? Ya da acaba neleri ihmâl ediyoruz?
Ticârette dikkat edilmesi gereken hususları başlıca şu şekilde sıralayabiliriz:
1- Ticâreti, Allah’a kulluk olarak gör ve sadece Allah’ın rızâsını kazanmak için ticâret yap,
2- Ticâret yaparken, modelin, Sünnet-i Seniyye ve Muhâcir ile Ensâr’ın uygulamaları olsun,
3- Ticâret yaparken aslî ve ahlâkî değerlerde piyasanın genel yapısına değil, hakka uy, âdil ol; malının tek fiyatı olsun, “peşin şu kadara, veresiye bu kadara” biçiminde borcun vadesinden bedel/fark talep etme,
4- Helâlinden talep et, haram ve şüpheli lokmadan Allah’a sığın,
5- Gizli-açık, büyük-küçük tüm günahlardan uzak dur,
6- Haram veya mekrûh ürünler satma,
7- Mal alırken ve satarken yalan söyleme, insanları aldatma,
8- Malı satarken müşteriyi ikna etmek için çok yemin etme,
9- Borçlarını vaktinde öde; insanlara zulmetmekten ve kul hakkına girmekten sakın,
10- Sana borcu olup da ödeme zorluğu çekenlere kolaylık sağla,
11- Haşır neşir olduğun insanların hidâyetleri, selâmetleri, ıslâhları ve hayırları için –onların huzurlarında ya da gıyaplarında- dua et,
12- Malı piyasa değerinin üstünde satma; çok altında da satma ki, piyasayı ifsâd etmeyesin,
13- Müşterilere kolaylık sağla, insanların durumlarını gözet, yeri geldiğinde az kâr ile bazen de maddî kâr hesabı yapmadan müşterilerin işlerini gör,
14- Her fırsatta hediye ver, böylece elinle âhiret azığı edinmeye nefsini alıştır,
15- Küçük-büyük tüm isrâflardan sakın; isrâfın yerini infâk alsın,
16- Az ya da çok infâk etmek günlük mu'tâd (i'tiyâd edinilmiş, alışılmış) amellerinden olsun,
17- Yediğin yemek tabağında yemek artığı bırakma; tabağın içindekilerin hepsini ye,
18- Misafirlerine yemek, çay, kahve vs. ikrâm et; cimri olma,
19- Hanımın ve çocukların başta olmak üzere yakınlarına düzenli şekilde harçlık ver,
20- Dilin, kalbin ve azaların Allah’ın zikriyle meşgul olsun,
21- Sık sık tevbe ve istiğfâr getir, (estağfirullah ve etûbu ileyh) de,
22- Namazını asla kaçırma ya da son ana kadar tehir edip onu zâyi etme,
23- Her gün mutlaka bir miktar Kur’ân-ı Kerîm oku,
24- Halinden şikâyet etme, şükretmeyi bil,
25- Ekonomik yönden kendi üstündekilere değil, altındakilere bak, böylece devamlı şükür üzere ol; ama asla insanların elindekilerden dolayı hased etme, kanaatkâr ol,
26- Karşı cinse mal satarken, vaziyeti istismar edip, senli benli olmaktan sakın; gözünü, elini ve dilini namahremden koru, -gerekmedikçe- ihtilâttan da sakın,
27- Ciddi, vakur, ağırbaşlı, Allah için düşünceli, mütebessim, yumuşak huylu ve mütevazı ol; şımarık, yılışık, hafifmeşrep, geveze, katı mizaçlı, sert dilli, somurtkan ve kibirli olma,
28- Gün boyu işyerinde bulunmanın verdiği sıkıntı ve bıkkınlıkla, müstehcen konuşma; seviyesiz şakalaşmalara yeltenme ve kötü sözlerden uzak dur,
29- İnsanların rızâsını ve senden hoşnut olmalarını değil, Allah’ın senden râzı olmasını hedefle,
30- Ve asla fâize bulaşma!
Böylece inşâAllah, dünya ve âhiret işlerin rast gider... Allah sana da, sana nasihat edene de bol hayırlar lütfetsin. Âmîn.
Not: Bu yazıyı yazmama müsebbip olan arkadaşlardan birisiyle bugün (11 Aralık 2015) görüşüp bu konuda biraz ayaküstü muhabbet ettiğimizde bana: "Hocam, ticâret için tek bir şey lazım. O da para..." dedi. Ben de kendisine otuz maddelik bu yazımda para konusuna hiç temas etmediğimi; çünkü ticâret yapmak için zaten paranın/sermayenin olmasının ya da bir şekilde bulunmasının gerekli olduğunu herkesin bildiğini söyledim. Hatta pek çok insan, gerek maddî ve gerekse manevî başarıların parayla olacağını düşünme hatasına düşmektedirler. Böyle kimseler, başarının anahtarının sadece para olduğunu sanırlar. Oysa para bir şekilde bulunur ama ondan daha önemli bazı ilkeler ve şartlar vardır ki, onlar herkeste bulunmaz.
Bu nedenle biz bu yazımızda bilineni tekrar etmekten ziyâde, yapılmayanlara ve bilinmesi gerekenlere dikkat çektik.
Arkadaşımızın o sözünü duyunca da, böyle bir nasihatin ne kadar yerinde olduğunu gördüm.
Dikkat: Dikkat çektiğimiz bu prensipler her ne kadar ticâret yapanlara tevcîhen yazılmış olsa da, aslında her Müslümanın bu esaslara dikkat etmesi gerekir.
Allah’a hamd ve O’nun Rasûlüne Salât-u Selâm olsun. Bu yazımızda ana hatlarıyla emanet ve vasiyet kavramları üzerinde duracağız. Bazı sorulara cevaplar arayacağız: Emanet ne anlama gelir ve neler emanettir? Vasiyet nedir ve nasıl olmalıdır? Emanetleri ve vasiyetleri nasıl eda etmeliyiz? Emanet; bir kimseye koruması için bırakılan maddî ve manevî hak demektir. Emanete, emanet sahibinin haklarını zâyi etmeyecek şekilde vefâlı olmak gerekir. Peygamberlerin ortak sıfatlarından bir tanesi de yine emanettir. Allah’ın elçileri, Allah’tan aldıkları Ayetleri, gizlemeden ve değiştirmeden insanlara tebliğ etmişler ve açıklamışlardır. Geniş anlamda Allah’ın tüm tekliflerine emanet denir. Allah’ın insanlara yüklediği sorumluluklar da emanettir. Peygamberimiz, nübüvvetten önce toplum içinde “el-Emîn” yani “güvenilir ve emanete vefâ gösteren kimse” olarak tanınmaktaydı. Herkes çekinmeden emanetlerini Peygamberimize teslim ediyorlardı. Emanete riâyet etmek, mü’minlerin de bir sıfatıdır. “Onlar emanetlerine ve ahitlerine riâyet ederler.” [Münâfikûn: 8] Dost düşman herkesin “Emîn” kabul ettiği bir Peygamberin ümmetine emanetlere karşı güvensiz bir tavır içinde olması kabul edilemez.
EMANET VE VASİYET:
Allah’a hamd ve O’nun Rasûlüne Salât-u Selâm olsun.
Bu yazımızda ana hatlarıyla emanet ve vasiyet kavramları üzerinde duracağız. Bazı sorulara cevaplar arayacağız: Emanet ne anlama gelir ve neler emanettir? Vasiyet nedir ve nasıl olmalıdır? Emanetleri ve vasiyetleri nasıl eda etmeliyiz?
Emanet; bir kimseye koruması için bırakılan maddî ve manevî hak demektir. Emanete, emanet sahibinin haklarını zâyi etmeyecek şekilde vefâlı olmak gerekir. Peygamberlerin ortak sıfatlarından bir tanesi de yine emanettir. Allah’ın elçileri, Allah’tan aldıkları Ayetleri, gizlemeden ve değiştirmeden insanlara tebliğ etmişler ve açıklamışlardır. Geniş anlamda Allah’ın tüm tekliflerine emanet denir. Allah’ın insanlara yüklediği sorumluluklar da emanettir. Peygamberimiz, nübüvvetten önce toplum içinde “el-Emîn” yani “güvenilir ve emanete vefâ gösteren kimse” olarak tanınmaktaydı. Herkes çekinmeden emanetlerini Peygamberimize teslim ediyorlardı. Emanete riâyet etmek, mü’minlerin de bir sıfatıdır. “Onlar emanetlerine ve ahitlerine riâyet ederler.” [1]Dost ve düşman herkesin “Emîn” kabul ettiği bir Peygamberin ümmetine emanetlere karşı güvensiz bir tavır içinde olması kabul edilemez.
EMANET:
1) Emânete hıyânet etmek amelî nifâk’tır:
Kendilerine verilen emanete hâinlik yapmak münafıkların ahlâkıdır.
“Emaneti (güvenilirliği) olmayanın imanı yoktur. Ahdine vefâsı, verdiği söze sadâkati olmayanın dini yoktur.” [3] Emin olmak, imanın kemalindendir, ahde vefâlı olmak da dinin kemalindendir.
3) Kadınlar, erkeklere birer emanettirler:
Nesâî de geçen bir Hadis’e göre, Rasûlullahaleyhisselâm, kendisine dünyadan üç şeyin sevdirildiğini bildirmiştir. Güzel koku, kadın ve namaz... Biz, erkeklere Allah’ın emaneti olmaları boyutuyla kısmen kadın üzerinde duracağız.
İslâm’ın olmadığı bütün toplumların karakteristik özellikleri kadına değer vermemeleri ve onu bir meta’ gibi görmeleri ve cinsel tatmin aracı olarak kullanmalarıdır. Kadına insan olarak değerini İslâm vermiştir.
Bu konuda Hz. Ömer’in bir sözüne kulak verelim:
“Bizler câhiliyye devrinde kadınları hiçbir şey saymazdık (onlara hiçbir değer vermezdik). Nihâyet İslâm gelip de Allah onları, ‘onlarla iyi geçinin’ [Nisâ: 19] diye (Kitâb’ında) zikredince, bizler Allah’ın onları zikretmesiyle onları işlerimizden hiçbirine girdirmeksizin, üzerimizde onlar için hakk olduğunu öğrendik.” [4]
Hz. Ömer’in sözünden de anlaşılmaktadır ki, câhiliyye toplumlarında kadına değer verilmemektedir. Bu tür toplumlarda ister ilkel yöntemlerle olsun, isterse medenî tarzda olsun kadına karşı ciddi bir istismar söz konusudur. Aldatılan, kandırılan, zaafları sû-i isti’mal edilen, emeği sömürülen, horlanan, itilen, kakılan, zulmedilen genelde hep kadın olmasına rağmen; kadına özgürlük, kadın hakları, erkeklerle eşitlik, medeniyet, çağdaşlık gibi sloganlarla devamlı kandırılmaya devam eden bir süreçte kadınlar açısından bir cinsiyet istismarı vardır! Süslü söylemlerle kadınları aldatmaya çalışan kimseler de, genellikle İslâm’da kadın haklarının olmadığı iftirasıyla kadınları aldatmaya ve onlara toz pembe hayaller kurdurarak, kadın cinsine kurtarıcı Süpermen (!) gibi gözükmeye çalışmaktadırlar. Bu propagandaların masum olduğunu kimse söyleyemez! Sonuçta İslâm karşıtlığı üzerinden kadın istismarı yapılmaktadır. Oysa kadınlara layık oldukları değeri ancak İslâm vermiştir. Peygamberimiz, vefâtına yakın bir zamanda ümmetine vasiyetlerde bulunurken, kadınlara iyi davranmalarını ve onları Allah’ın birer emanetleri bilmelerini söylemiştir. Bir insanın vefâtından önce söylediği son sözleri ne kadar önemlidir değil mi? İşte Peygamberimizin de son vasiyetlerinden bir tanesi kadınların haklarını gözetmemiz, onlara zulmetmememiz ve onlarla güzellikle geçinmemiz gerektiği hususundaki talimatlarıdır. Kadınların erkeklere karşı, erkeklerin de kadınlara karşı görevlerinin ihlâl edildiği noktada zulüm ortaya çıkar. Kadın ve erkek haklarını, karşılıklı sorumlulukların ifâsı muhafaza eder. Bu hukuku ne fertlerin ne de toplum mekanizmasının bozmaya hakkı yoktur. Öylesi bir durumda zayıf olan kadın daha çok etkilenmekte ve zarar görmektedir. Sağlıklı, iffetli, hayâlı bir İslâm toplumunun devamında anaların fonksiyonu herkesçe malumdur. Bir toplum, kadınların ifsâdı ile bozulur. Aile mefhumunun sarsıldığı bir toplum, çatırdamaya ve sallanmaya başlamış ve tehlikenin eşiğinde olan bir toplumdur. Bu nedenle şunu biliniz ki, kadınlarınıza vereceğiniz değer, İslâm toplumunun tesisi, ikâmesi ve idâmesine verdiğiniz önem kadar ehemmiyet taşımaktadır.
Hz. Peygamber, Veda Hutbesinde şöyle buyurmuştur:
“Kadınlar hakkında Allah’tan korkunuz. Çünkü siz onları Allah’ın emaneti olarak aldınız. Allah’ın sözü uyarınca ırzlarını kendinize helâl kıldınız. Onların, sizin yataklarınıza bir adamı almamaları ve iffetlerini korumaları, sizin onlar üzerindeki haklarınızdandır. Eğer böyle bir şey yaparlarsa hafifçe onları dövünüz. Sizin de onların geçimlerini ve giyimlerini sağlamanız, onların sizin üzerinizdeki haklarındandır.” [5]
Müslüman erkekler, Allah’ın emaneti olan kadına karşı kötü davranmaktan sakınmalıdırlar. Bazen erkek onun bir huyunu beğenmese bile, beğendiği başka huyları da bulunmaktadır. Bu nedenle güzel huylarını övmeli, kötü huyu varsa onu güzellikle ve yumuşaklıkla düzeltmeye çalışmalıdır. Onu kırmadan, onun cennet yolunu açmalıdır. Kadına kötü davranmak, onu dövmek, ona sövmek, geçimsiz olmak, katı kalpli ve sert dilli olmak, anlayışsız ve kaba davranmak sâlih olmayan erkeklerin özellikleridir. Müslüman erkekler, kadınlarla güzel geçim konusunda da emanete riâyet etmelidirler. Evlilikleri esnasında incir kabuğunu doldurmayan şeylerden dolayı birbirlerini incitmemelidirler. Her iki cinsin de, geçim ehli olmasını öğrenmeleri gerekir. Nefsânî bazı bahanelerle boşanmaya yeltenmek, Allah’ın razı olmayacağı bir ameldir. Bu amelin içinde pek çok haksızlıklar bulunmaktadır. Affedici olmayı öğrenemeyen kimse, henüz geçim ehli olamamıştır. Hanımlarına karşı, öfkeli, saldırgan ve anlayışsızca davrananlar bilsinler ki, nefis dizginlenmez ise, her zaman huysuzluk için bir bahane bulur. Bugün kızdığınız bir şeye belki birkaç sene sonra güleceğiniz halde, aceleci ve sabırsız davranışlarla kendinizi nefsin ve şeytanın eline mahkum etmeyin! Öfke, geçimin düşmanıdır; o varken sağlıklı düşünmek ve karar vermek mümkün olmaz. Bu nedenle merhamet, şefkat, anlayış, yumuşaklık ve iyi niyetle hareket edin; her dâim diliniz, kavliniz ve kalbiniz Allah’ın zikriyle meşgul olsun ki, şeytan sizi fitneye düşürmesin!
Bu konuda söylenecek çok şeyler olmasına rağmen, biz bazı Hadis-i Şerifler ile meseleyi özetlemeye devam etmek istiyoruz.
Peygamberimiz sallallâhu aleyhi ve âlihi ve sellemEfendimizin diğer Hadislerine geçelim:
“Size kadınlar hakkında hayırlı olmanızı vasiyet edip dilerim. Çünkü kadın kaburga kemiğinden yaratılmıştır. Bu kemikte en eğri kısım üst tarafıdır. Eğer sen eğri kemiği doğrultmaya kalkışırsan onu kırarsın. Onu kendi haline bırakırsan daima eğri kalır (öyle kullanırsın). Onun için size kadınlar hakkında hayırlı olmanızı vasiyet ederim.” [6]
“Sizin hayırlınız, kadınlarına hayırlı olan (iyi davranan)dır.” [7]
“Bir mü’min erkek, bir mü’min kadına buğzetmesin. Çünkü onun bir huyunu beğenmezse başka bir huyunu beğenir.” [8]
Bu konuda Rabbimiz de şöyle buyurmuştur:
“…Onlarla (kadınlarla) iyi geçinin. Şayet onlardan hoşlanmadınızsa (sabredin). Çünkü hoşunuza gitmeyen bir şeyde Allah pek çok hayır takdir etmiş olabilir.” [9]
Aslında kadın-erkek ilişkilerinde eşler, birbirlerinin kusurlarını araştırmak, eleştirmek yerine, ayıpları kapatan bir elbise gibi, birbirlerinin kusurlarını örtmelidirler. Kocasını başkalarına şikâyet eden veya ev ortamındaki mahremleri başkalarıyla paylaşan kadında da, karısını başkalarına şikâyet eden ve özel hallerini başkalarına ifşâ eden kocada da hayır yoktur; bundan sakındırıcı ve tehdit edici çok Hadisler bulunmaktadır. Rabbimiz: “Onlar sizin elbiseniz, siz de onlar için bir elbisesiniz” [10]buyurmuştur.
Rabbimiz, emanetin başka bir anlamıyla alâkalı olarak şöyle buyurmaktadır:
”Biz, emaneti göklere, yere ve dağlara arz ettik de, onlar onu yüklenmek istemediler, bundan endişeye düştüler. [11] Ama onu insan yüklendi. Çünkü o çok zâlim ve çok câhildir.” [12]
Bu Ayette geçen “emanet” kelimesi hakkında müfessirler çok açıklamalar yapmışlardır. “Burada ‘emanet’ kelimesi, Kur’an’a göre, yeryüzünde insana verilen ‘hilâfet’ görevi yerine kullanılmıştır… Kur’an’ın başka yerlerinde hilâfet, burada ise emanet olarak tanımlanmıştır.” [13] “Emanet” genel anlamda Allah’ın tekliflerinin hepsidir. “İşlenmesinde sevap, terk edilmesinde ise günah olan beş vakit namaz ve diğer ibâdetlerdir.” [14] “Bu husustaki en sahih görüşe göre emanet, Dinin bütün görevlerini kapsamaktadır. Cumhur’un görüşü budur.” [15]
5) Emanet, yetki ve sorumluluk anlamına da gelir:
Rabbimiz şöyle buyurmaktadır:
“Şüphesiz ki Allah, emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adâletle hükmetmenizi emreder. Gerçekten Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Muhakkak Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir.” [16]
Bu Ayeti, Allâme Mevdûdî şöyle açıklıyor:
“Burada Müslümanlar, İsrailoğullarının daha önce düştükleri hatalara düşmemeleri için uyarılıyorlar. Onların düştükleri en büyük hata, dejenere oluşları sürecinde yetkiyi hep beceriksiz ve ehil olmayan kişilere vermeleriydi. Sorumluluk isteyen, dinî ve siyasî liderlikleri hep beceriksiz, ehil olmayan, dar kafalı, ahlâksız, şerefsiz ve adâletsiz kişilere vermeye başladılar. Bunun sonucu, tüm toplum yapısı çöktü. Müslümanlara bu konuda dikkatli olmaları ve sorumluluk isteyen yetkileri ehil, sorumluluğunun idrâkinde ve iyi ahlâklı kişilere vermeleri söyleniyor.” [17]
Peygamberimiz de Hadislerinde bu konunun önemine dikkat çekmiştir.
Ebû Hüreyre’den rivâyet edildiğine göre; “Meclisin birinde Peygamber aleyhisselâm, huzurundakilere söz söylerken, ansızın bir bedevî gelip: ‘kıyamet ne zamandır?’ diye sordu. Rasûlullah, konuşmasına devam etti. Oradakilerin kimi: ‘Bedevî’nin ne dediğini duydu ama sorusundan hoşlanmadı’ dedi. Kimisi de ‘belki duymadı’ diye hükmetti. Nihâyet Rasûlullah sözünü bitirince: ‘O kıyameti soran nerede?’ buyurdu. Bedevî: “İşte ben (buradayım) yâ Rasûlallah!’ dedi. Bunun üzerine Rasûlullah: ‘Emanet zâyi’ edildiği zaman kıyameti bekle’ buyurdu. Yine bedevî: ‘Emaneti zâyi’ etmek nasıl olur?’ dedi. Allah’ın Rasûlü: ‘İş, ehil olmayanlara verildiği zaman kıyameti bekle’buyurdu.” [18] Görüldüğü gibi, işlerin ehil olmayan kimselere verilmesi, sorumlulukların beceriksiz ve makam düşkünü kişilere tevdi edilmesi kıyametin alâmetlerindendir.
O halde ey Müslümanlar! Her şeyin başında, Allah’ın size yüklediği sorumluluklarınıza sadâkat gösteriniz. En genel bir ifadeyle, emanet ehli olunuz. Siz, güvenilir kimseler olunuz ki, insanlar da sizin elinizden ve dilinizden selâmet bulsunlar. Üzerinizde birine ait bir emanet varsa, onu geciktirmeden sahibine veriniz. Kendinize tembel, ihmalkâr, gevşek ve duyarsız sıfatlarını değil, “emin” sıfatını yakıştırınız.
VASİYET:
1) Vasiyetlerinizi yazılı belge ile güvence altına alınız:
Dünyada iken hayır yollarında ve hayır işlerinde yarıştığınız gibi, ölmeden önce meşru şekilde vasiyetlerde bulununuz! Fakat bu konularda, ölmeyecekmiş gibi, tedbirsiz davranmayınız. Peygamberimizin, vasiyet edecek az ya da çok malı bulunan herkesin beraberinde yazılı bir vasiyetname taşımasını tavsiye ettiğini unutmayınız:
"Vasiyet edebileceği bir malı bulunan Müslüman bir kimsenin, vasiyeti yanında yazılı olmaksızın iki gece geçirmeye hakkı yoktur" [19]
Vasiyet edenin vasiyet ettiği mal, vasiyet edilene resmi belge düzenlendikten sonra hak olmasına rağmen; Peygamberimiz bu hakkın, ihmalkârlık nedeniyle hak sahibine ulaştırılmamasını doğru bulmamıştır. Yani bir kimseye vasiyet ederek mal bırakmaya karar veren kimse, bu kararını bir belge ile güvence altına alması gerekir ki, o kimse daha sonra o hakkından mahrum bırakılmasın.
2) Vârisler için vasiyet yoktur!
Miras hükümlerinden önce, anne, baba ve yakın akrabalar için vasiyet emredilmişti. Rabbimiz, bu şekilde, kânûnî varisleri adâletsizlikten korumayı irâde buyurmuştur.
Bu konuda Rabbimiz, şöyle buyurmaktadır:
“Sizden birine ölüm gelip çattığı zaman, eğer hayır (mal) bırakacaksa, anneye, babaya ve yakın akrabaya maruf bir şekilde vasiyette bulunmak takvâ sahipleri üzerine bir hak olarak yazıldı.” [20]
Bu Ayet daha sonra Nisâ Sûresinin 11 ve 12. Ayetlerinin gelişiyle neshedilmiştir.
Peygamberimiz, لاَ وَصِيَّةَ لِوَارِتٍ "mirasçı için vasiyet yoktur” [21] buyurarak, mirasçıların meşru şekilde mirastan hisselerinin olduğunu ve onlar için vasiyete gerek kalmadığını bildirmiştir. Mirasçılara vasiyeti yasaklayan Hadis-i Şerifler sebebiyle, bu Ayetlerin [22]miras alamayan kâfir anne baba ile mirasçı olmayan uzak akrabalar hakkında hüküm getirdiği bildirilmiştir. Vasiyet; tüm servetin üçte biri ile sınırlıdır. Üçte ikisi kânûnen taksim edilmek üzere mirasçılar için bırakılmalıdır. Geriye kalan üçte biri ise, miras hakkı olmayan akrabalar ve sosyal hizmetler için ayrılabilir.
3) Vasiyetin miktarı ne kadar olmalıdır?
Vasiyetin kaynağı Kur’an’dır. [23]
Peygamberimiz, “vasiyet ne kadar olmalıdır?” sorusuna: “Üçte bir… Üçte bir de çoktur. Mirasçılarını zengin olarak bırakman, onları insanlara avuç açarak dilenir, fakirler olarak bırakmandan daha hayırlıdır” [24] buyurmuştur.
Bu Hadis’e göre, vasiyetin en fazla üçte bir oranında olması gerekir. Peygamberimiz, “üçte bir de çoktur” buyurmakla, bu miktarın, üçte bir’den aşağısına nispetle çok olduğunu belirtmiştir. Yani bu miktar, vasiyet için az değildir, demektir. Bu nedenle maksimum bu oranda vasiyet etmelidir. Peygamberimizin “üçte bir de çoktur” sözünden, malı az olanların üçte biri de vasiyet etmeleri doğru değildir, yani daha az olmalıdır, şeklinde bir anlam da çıkabilir. Hadis’ten çıkan genel hükme göre, terike’nin [25]üçte birinden fazlasını vasiyet etmek câiz değildir. Bu konuyu, Usûl ilmi açısından şöyle ifâde edebiliriz.
Rabbimiz, Nisâ: 12’de:
مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِهَا أَوْ دَيْنٍ“(Bütün bu paylar, ölenin) yapacağı vasiyet ve borc(un ifâsın)dan sonradır” buyurmaktadır. Bu Ayette geçen وَصِيَّةٍ“vasiyet” kelimesi, ‘mutlak’ olarak gelmiş olmasına ve Ayet, lafzı itibariyle herhangi bir miktar ile kayıtlı görünmemesine rağmen, bu kelimenin, Peygamberimizin Hadis-i Şerif’i ile takyîd’ine dair delil bulunmaktadır. Sahih-i Buhârî’de geçen, biraz önce zikrettiğimiz “üçte bir” kaydı, bu Ayetteki “vasiyet” kelimesini ‘mukayyed’ hale getirmektedir. Dolayısıyla Ayet-i Kerime’deki vasiyetten maksat, ‘üçte bir’ ile sınırlı olan vasiyettir.
4) Vasiyet bırakıp ölen kimsenin, mirasının taksiminden önce borçları ödenir, sonra vasiyeti yerine getirilir:
“(Bu taksim), yapılacak vasiyetten ve borçtan sonra, kimse zarara uğramaksızın (yapılacak)tır. Bunlar Allah'tan size vasiyettir. Allah her şeyi hakkıyla bilendir, Halîm’dir” [26] buyurmuştur.
Bu Ayete göre, miras taksimatından önce, ölen kişinin borçları ödenir, sonra da vasiyeti yerine getirilir. Borcun vasiyetten önce ödenmesi konusunda icmâ vardır. Fakat buna rağmen Ayetin metninde, vasiyet, borçtan önce zikredilmiştir. Peygamberimiz de, “borç, vasiyetten öncedir” [27] buyurmuştur. Vasiyetin, borçtan önce zikredilmesinin nedenleri şunlardır: Çünkü vasiyet, bağlayıcılık yönüyle borçtan aşağıdadır. Vasiyete önem verilmek için borca takdim edilmiştir. Bir diğer nedeni; vasiyet, çokça vuku bulduğundan dolayı öne alınmıştır. Borç istisnâî bir durum olduğu için sonraya bırakılmıştır. Vasiyetin önce zikredilmesinin bir diğer nedeni, yoksul ve fakirlerin payı olmasından dolayıdır. Borç ise güç ve kuvveti elinde bulunduran ve alacaklı olduğu için söz sahibi olan kişinin hakkıdır. Bu nedenle zayıfın hakkı öncelikle zikredilmiştir ki, ona haksızlık edilmesin. Başka bir nedeni ise, vasiyeti kişinin kendisinin inşa etmesinden dolayıdır. Oysa borç, nasıl olsa ödenmesi gereken bir paydır. Görüldüğü gibi; Rabbimiz, vasiyet edilen miktar konusunda hak sahibi olan fakirlerin mağdur olmamaları için, onların hakkını, ödenmesi gereken borçtan dahi önce zikretmektedir. İşte Allah’ın noksansız adâleti!
Vasiyet konusunda bu kadar titiz davranılması gerektiği ifâde edilirken; emanetler konusunda da titiz davranıp, ihmalkârlıktan doğacak sonuçlarla hak sahiplerinin mağdur edilmemeleri gerekir…
5) Peygamberimiz miras olarak bize ilmi bırakmıştır:
“Emanet ve vasiyet” bahsinde şunu hatırlatmadan geçemeyeceğiz. Müslümanlar peygamberlerin mirası olan ilim emanetine sahip çıkmalıdırlar.
Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:
"Muhakkak âlimler, peygamberlerin varisleridir. Şüphesiz peygamberler, ne altın, ne de gümüşü miras bırakırlar. Peygamberler miras olarak, ancak ilim bırakırlar. Bu itibarla kim peygamberlerin mirası olan ilmi elde ederse, tam bir hisse almış olur." [28]
Peygamberimiz başka bir Hadis’inde de şöyle buyurmaktadır:
“Size iki şey bırakıyorum. Bunlara sımsıkı bağlandığınız sürece, asla doğru yoldan sapmayacaksınız. Bunlar; Allah’ın Kitâbı ve Peygamberinin Sünnetidir.” [29]
Kur’an ve Sünnet; Peygamberimizin bize iki emanetidir. Bu emanetlere sımsıkı tutunmak da Allah’ın Rasûlünün hepimize vasiyetidir.
6) Kur’an’da Allah’ın her tavsiyesi “emir” hükmündedir:
Ayrıca, Kur’an’da Allah’ın yaptığı her tavsiye “emir” anlamındadır. [30]
7) Çocuklarınıza ve neslinize Tevhid akidesi ve İslâm dini üzere sebat etmelerini vasiyet ediniz!
Son olarak, bu bahsi, Hz. İbrahim’in, İslâm dinini çocuklarına vasiyet ettiği Ayeti hatırlatarak bitirelim:
“Hani Rabbi ona ‘teslim ol!’ (İslâm ol!) dediği zaman: ‘Âlemlerin Rabbine teslim oldum’ demişti. İbrahim de bunu oğullarına vasiyet etti. (Torunu) Yakup da (dedi ki): ‘Oğullarım, Allah sizin için bu Dini beğenip seçti. O halde siz ancak Müslümanlar olarak can verin.’” [31]
Bütün Peygamberler, vefâtlarından önce çocuklarına İslâm üzere sebât etmelerini vasiyet etmişlerdir. Bütün âlimler ve muvahhidler de bunu yapmışlardır. O halde bizler de ailemize, çocuklarımıza, akrabalarımıza ve arkadaşlarımıza İslâm’a göre yaşamalarını ve Müslüman olarak ölmelerini vasiyet etmeliyiz. Emanetlerin en güzeli vahye sadâkat gösterip, vahyin bize yüklediği sorumlulukların hakkını vermektir. Vasiyetlerin en güzeli de insanlara İslâm’ı tavsiye ve vasiyet etmek ve onların “Müslümanlar” olarak ölmelerini söylemektir. Rabbimiz bizleri, emaneti zâyi’ etmeyen ve İlâhî tavsiyeleri dikkate alıp, iman ve İslâm üzere ruhunu teslim eden kullarından eylesin. Âmin.
Medine döneminde inen şu Ayet bu konuyu açıkça hükme bağladı: “Erkeklerin kadınlar üzerinde bulunan hakları gibi, kadınların da erkekler üzerinde hakları vardır.”(Bakara: 228)
Ebû Hüreyre’nin haber verdiğine göre, Rasûlullah Efendimiz: “Kadın kaburga kemiği gibidir. Eğer sen onu doğrultup düzeltmeye kalkarsan kırarsın. Eğer ondaki eğrilikle beraber ondan faydalanmak istersen, ondan faydalanabilirsin” buyurmuştur. (Buhârî, Nikâh, 80)
[7] Müslim, Birr, 149
[8] Müslim, Radâ’ 61
[9] Nisâ: 19
[10] Bakara: 187
[11] Göklere, yere ve dağlara vâki’ olan teklif, iltizâmî değil, tahyîrî’dir. Öyle olmasaydı, elbette derhal itaat ederlerdi. (Kur’an-ı Hakîm ve Meal-i Kerim, H. Basri Çantay, C: 2, Sh: 757)
[12] Ahzâb: 72
[13] Tefhîmu’l Kur’an, İnsan Yay, C: 4, Sh: 465
[14] Tefsîru’l Celâleyn, Ahzâb: 72’nin Tefsiri
[15] El-Câmiu li-Ahkâmi’l Kur’ân, İmam Kurtubi, Ahzâb: 72’nin Tefsiri
Müslim'in diğer rivâyetinde "üç gece" şeklindedir.
Abdullah b. Ömer: "Rasûlullah'ın bunu söylediğini işittiğimden beri, vasiyyetim (vasiyetnâme) yanımda yazılı olmaksızın, üzerimden bir gece geçmiş değildir" demiştir. (Müslim, Vasiyyet, 4)
[20] Bakara: 180
[21] Buhârî, Kitâbu’l Vesâyâ, 6 “Vâris için vasiyet yoktur bâbı”.
Bu yazımızda, boğazlanması ve eti yenmesi helâl hayvanların Şerîat'a uygun kesiminde "dindarlık" ve "besmele" şartlarının gereği üzerinde durduk. Yani hayvan boğazlayan kimsenin ya Müslüman (Ehl-i Tevhid) ya da Hristiyan veya Yahudi (Ehl-i Kitap) olmasının zorunlu olduğunu delillerle açıkladık. Bu konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayan önemli konulardan bir tanesi de "Ehl-i Kitap Kimdir?" sorusunun cevabını vermektir. Kur'an-ı Kerim'e göre, kimlere Ehl-i Kitap denildiği anlaşıldıktan sonra, konu açıklığa kavuşmaktadır. Zira Allah, kendilerine kitap verilenlerin kestiklerinin bize helâl olduğunu belirtmiştir. Ehl-i Kitap dışında kalan kimselerin -besmele çekseler dahi- boğazladığı hayvanların yenemeyeceği, ayetlerden açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca hayvan boğazlarken gerek Müslümanların ve gerekse Kitap Ehli insanların besmele çekmelerinin şart olduğunu vurguladık. Konu çok detaylı olduğu için, sadece günümüzde öğrenilmesi gereken ve uygulaması ihmal edilmiş yönlere temas ettik.
Allah’a hamd, Rasûlüne salât ve selâm ediyoruz. Başarı ancak O’nun yardımı iledir. Bu mesele aslında temel konulardan olmadığı için; itikâdî bozuklukların olduğu, helâl ve haramların dahi tam bilinemediği, İslâm’ın hakikatinin pek çoklarına kapalı olduğu bir dönemde, öncelikli ele alınacak konulardan olmadığı aşikârdır. Ancak ne kadar üzücü bir durumdur ki, yılların geçmesiyle, bu mesele sıkça konuşulmadığı için, ilimsiz ve nefsine uyan pek çok Müslüman, bu konuda müttakice bir duruş sergileme konusunda başarısız olmuşlardır.
Bunun nedeni; günümüzde fast food adı verilen hazır yemeklerin ve ekmek arası yiyeceklerin sürekli et ürünlerinden oluşmasıdır. Böylesi bir ortamda bu konuda imtihanı başarabilmek ve şüpheli gıdalardan sakınmak adına midemize “dur!” diyebilmek çok zor ve çetin bir imtihan olmaktadır! Bu nedenle, İslâmî boğazlamada aranan temel şartlar üzerinde duracağız. Fakat konuyu uzatmadan, herkesin anlayacağı bir dil ve anlatım tercih edeceğiz.
Her şeyin en doğrusunu bilen Yüce Mevlâ’dır!
Takvâ sahiplerinin temel ahlakı, haram lokmadan ve şüpheli gıdalardan bünyesini korumaktır.
İslâm'a uygun olarak hayvan boğazlamanın şartlarından birisi; kesenin, Müslüman veya Ehl-i Kitap (Hristiyan ya da Yahûdî) olmasıdır.
Hayvan kesenin, Müslüman olması gerektiğinin delili; "...sizin kestikleriniz müstesna..." (Mâide: 3) Ayetidir.
Kitap ehlinin kestiğinin yenebileceğinin delili ise; "kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği (kestikleri) size helâldir"(Mâide: 5) Ayetidir.
Ancak Hristiyan ya da Yahûdîlerin kestiklerinin yenmesi için, hayvan keserken, Allah’ın adını anmaları şarttır. Kendi din ve inançlarını dikkate alarak, İsa (as)’ın adını, Uzeyr (as)’ın adını, putlarının ya da tağutların adını anarak, onlar adına hayvan keserlerse, kestikleri hayvanın eti haram olur, yenmez!
Şerîat'a uygun hayvan kesiminde dindarlık şartı arandığı gibi, besmele çekmenin de şart olduğu anlaşılmaktadır. Besmele kasden terk edilirse hayvanın eti yenmez. Fakat boğazlanan hayvanın etinin yenmesinde besmele illet değildir. Yani kim keserse kessin, besmele çektikten sonra kestiği yenir denemez! Putperest, mecûsi ya da müşrikler besmele çekse dahi ulemanın çoğunun verdiği fetvaya göre, onların kestikleri yenmez. Bütün âlimlere göre, Ehl-i Kitabın dinine girmiş olsalar bile mürtedin kestiği haramdır.
İmam Mâlik’e göre, bir Müslüman, unutarak dahi olsa besmeleyi çekmezse, kestiği hayvanın eti yenmez. Delil olarak zikrettiği Ayetlerden bir tanesi şudur:"Üzerine Allah'ın adı anılmayan (hayvan)lardan yemeyin. Çünkü o elbette bir fısktır."(En'âm: 121)
Bu Ayette, Yahûdî bilginlerinin, Cahiliyye Araplarının zihnini bulandırmak için kullandıkları bir şüphe ve muhalefet yöntemlerine değinilmektedir. İbn Abbas’tan gelen bir rivâyete göre, Yahûdîler, Peygamberimizin tebliğatına karşı halkın zihnini karıştırmak için şöyle diyorlardı: “Allah’ın (normal ölümle) öldürdüğü haram oluyor da, bizim, (Allah’ın adını anarak) öldürdüğümüz (boğazladığımız) nasıl helâl oluyor?” Yahûdîler, bu şekilde toplumun aklını karıştırıp, Nebevî davet karşısında şüpheye düşmeleri için, çok sayıda sorular üretiyorlardı. Bu rivâyete dikkat edilirse, Allah’ın adını anarak kestiğinde, boğazladığı hayvanların etlerinin yenebileceği ifade edilen kimselerin, Yahûdîler olduğu anlaşılacaktır. Ayetin anlamı, muhtemelen, Yahûdî ve Hristiyanların kestiği hayvanların etlerinden yeme konusunda tereddüte düşen sahabilerle ilgilidir. Yani bu iki fırka, besmele ile kesmişlerse yiyebilirsiniz demektir.
En’âm Sûresi Mekkî’dir. O dönemde Mekke müşrikleri, kurban keserken genelde putlarının adını andıkları için, bazı kimseler, “müşriklerin kestiklerinden yemenin yasaklanması, putlarının adını anmalarından dolayı idi” diye zannetmişlerdir. Oysa müşriklerden bir kısmı, Allah’ın adını anarak hayvan boğazlarlardı. Buna rağmen Rabbimiz, Hicret’ten sonra Medine’de indirdiği Mâide Sûresinin beşinci Ayetinde Ehl-i Kitabın kestiklerinin helâl olduğunu belirterek, Allah adına hayvan kesenlerin, kesimlerinin helâl olması noktasında –Müslümanlardan sonra- sadece Yahûdî ve Hristiyanları istisna etmiştir.
Yüce Allah, bir hayvanın helâl olması için, Allah’ın adının anılmasını şart koşmuştur.
Bu konuda Rabbimiz şöyle buyurur:
"Şayet O'nun Ayetlerine iman edenler iseniz, artık üzerlerine Allah'ın adı anılan (besmele ile kesilen hayvanlar)dan yeyin." (En'âm: 118)
Mekke’de inen En’âm: 145 ve Nahl: 115. Ayetlerde, üzerlerine, Allah’tan başkasının adı anılarak boğazlanmış hayvanların haram kılındığı belirtilmiştir.
İmam Mâlik'e göre, besmeleyi terk eden Müslümanın kestiği dahi yenmezken, acaba Müslüman olmayan kimselerin kestiklerinin yenebileceğini söylemek ne kadar tutarlıdır?
Âlimlerin çoğu, tezkiye yani hayvan boğazlama esnasında unutarak besmelenin terk edilmesi durumunda, yiyen Müslümanın, yerken besmele çekmesinin yeterli olduğunu belirtmişlerdir.
Kur'an'da, Zekât-ı Şer'î yani Şerîat'a uygun hayvan kesiminde "diyânet/dindarlık" şart koşulmuştur. Yani kesimin meşru olması için, kesenin, Ehl-i Tevhid veya Ehl-i Kitap olması gerekmektedir.
Ehl-i Kitabın, Hristiyanlar ve Yahûdîler olduğunun delili:
" 'Bizden önce kitap yalnız iki topluluğa (Yahûdî ve Hristiyanlara) indirildi ve biz onların okuduklarından habersiz kimseler idik' demeyesiniz diye, (size Kur'an'ı indirdik)." (En'âm: 156)
En'âm: 156'da, "bizden önce kitap yalnız iki tâifeye indirildi" ifadesi zikredilmiştir ve Ehl-i Kitabın yalnızca iki taifeden ibaret olduğu, "sadece, yalnız, ancak" anlamlarına gelen innemâ (hasr) edatıyla vurgulanmıştır.
Kur'an'da da "kitap ehli" ve "kendilerine kitap verilenler" ifadeleriyle kastedilen toplulukların Hristiyan ve Yahûdîler olduğu açıktır. Bu ifade kalıplarıyla çok sayıda Ayetler mevcuttur; tamamı da Hristiyan ve Yahûdîleri kastetmektedir.
İslâm; akıl yürütme dini değildir, vahiy dinidir. İman edenleri, muhkem Nasslarla ifade edilen hükümler bağlayıcıdır. Akıl, mantık, yorum, bakış açısı, kanaat, fikir, hevâ ve hevesler vahyin önüne geçirilemez.
Akıl yürütme ve fâsid bir kıyaslama ile şu cümle söylenemez:
"Hristiyan ve Yahûdînin kestiği yeniyor da, şirk koşmasına rağmen, kendisine 'Müslüman' diyenlerin kestiği neden yenmesin?" Bu, fâsid bir kıyastır!
Çünkü Rabbimiz, müşriklerin, putperestlerin, mürtedlerin, mecûsilerin ya da ateistlerin kestiğinden, Ehl-i Kitabın kestiğini 'istisna' etmiştir.
Ve şöyle buyurmuştur:
"Kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği (kestikleri) size helâldir, sizin yiyeceğiniz de onlara helâldir." (Mâide: 5)
Rabbimiz bu Ayette hayvan boğazlama ehliyetine hâiz iki kesimden bahsetmiştir: Müslümanlar ve kendilerine kitap verilenler...
İbn-i Abbâs, bu Ayette ‘kendilerine kitap verilenlerin yemeği’ ifâdesinin, ذَبَائِحُهُمْ ‘onların kestikleri’ anlamında olduğunu söylemiştir. [1]
İbn-i Abbâs, Mücâhid, İkrime, Saîd b. Cübeyr, Atâ ve diğer âlimler bu Ayette geçen “ طَعَامٌ : Taâm (yiyecek)” lafzını “ ذَبِيحَةٌ : Kitap ehlinin kestiği hayvan” şeklinde tefsir etmişlerdir. “Taâm” lafzının, kitap ehlinin kestikleri hayvanlar anlamında olduğu hususunda bütün âlimler ittifak etmişlerdir.
Ehl-i Kitabın kimler olduğunu öğrendiğimize göre; müşriklerin, putperestlerin, mecûsilerin ve benzerlerinin kestiklerini yiyenlere artık şu soruyu sorabiliriz.
İnanç yapısı nasıl olursa olsun, herkesin kestiği sadece bir besmele çekmekle yenebilecekse, Rabbimiz neden Ehl-i Kitabı istisnâ etmiştir?
Takvâ sahibi olmak isteyen her mü'mine yakışan şey; nefsine cazip gelen fetva peşinde koşmak değil, şüpheli şeylerden sakınmaktır!
Usûlen şunu da ifade etmeden geçmeyelim; Ehl-i Kitap dışındaki gayri müslimlerin kestiklerinin yenmesinin câiz olmaması ya da haram olması meselesi, ictihâdî bir konudur. Bu haram, Allah'ın haram kıldıkları gibi kat'î bir haram değildir. Hakkında kesin bir delil olmayan bir meselede, müctehidlerin zannî delillerden hareketle fetva vermeleridir. Müslümanların, bu türden sakındırıcı fetvaları dikkate alıp ihtiyata göre hareket ederek, farklı fetvalar bulunsa dahi, şüpheli şeylerden korunmak ve bilmeden harama düşmemek adına, takvâ yolunu seçmeleri gerekir. Ancak şu kadar var ki, bu türden meselelerin hükmünü inkâr eden kâfir olmaz. Çünkü hükmü açık ve kesin bir delile dayanmamaktadır. Bize düşen; bu tür meselelerde, cumhûr-u ulemâyı dikkate alarak, şüpheli olarak değerlendirilebilecek bu tür durumlardan sakınmamızdır.
Peygamberimiz bu konuda şöyle buyurmuştur:
"Helâl bellidir, haram da bellidir. İkisi arasında (helâl mi, haram mı belli olmayan) şüpheli şeyler vardır ki, insanların çoğu bunları bilmezler. Her kim şüpheli şeylerden sakınırsa, ırzını da, dinini de korumuş olur. Kim de şüpheli şeylere dalarsa, koruluk etrafında davarlarını otlatan bir çoban gibi, çok sürmez içerisine dalabilir." (Buhâri, Îmân, 39)
“Kimlerin kestiğinin yeneceği, kimlerin kestiğinin de yenemeyeceği meselesini” karıştıranların yanlış yorumladığı bir Ayet ile konumuzu noktalayalım. Allah Sübhânehu ve Teâlâ, bu konunun ilmi olmayan pek çok kimselerce, kendi hevâ ve hevesleri istikametinde çarpıtıldığını ve insanların çoğunun saptırıldığını bildirmektedir. Bu insanların iki temel sıfatı zikrediliyor: İlim sahibi olmamak ve arzularına uymak.
Âlemlerin Rabbi şöyle buyuruyor:
“Üzerine Allah’ın adı anılanlardan yememenize sebep nedir? Halbuki O, size –kaçınılmaz olarak kendisine muhtaç olduklarınızı istisnâ kılarak- neleri haram kıldığını ayrı ayrı açıklamıştır. Gerçekten bir çok kimseler, bilgisizce hevâlarıyla (halkı) saptırıyorlar. Şüphesiz Rabbin haddi aşanları çok iyi bilendir.” (En’âm: 119)
Bu Ayetin ilk cümlesine, “size ne oluyor da, üzerine Allah’ın adı anılanlardan yemiyorsunuz?”anlamı da verilebilir. Ancak yukarıda bizim tercih ettiğimiz meal, metne daha sadık bir anlamdır. Bu Ayette haram kılınan şeylerin tafsilatının hangi Ayette geçtiği ulema arasında incelenmiş ve bazıları Mâide: 3. Ayet olduğunu söylemişlerdir. Oysa Mâide Sûresi, Medine’de inen son sûre olduğu için, cumhur-u müfessirîn, bu açıklama şeklinde işkâl olduğunu belirtmişlerdir. En’âm: 119’da geçen “(Allah), neleri haram kıldığını ayrı ayrı açıkladı (tafsîl etti)”ifadesi de gösteriyor ki, Rabbimiz tarafından, haramların tafsilatının daha önce açıklanmış olması gerekir. Bu nedenle mezkur Ayetin tafsilini veren Ayet, En’âm: 145 olmalıdır. Mâide: 3 de daha sonra bu meseleyi te’kid etmek üzere gelmiştir.
Ancak tüm bu bilgilere rağmen bazı âlimler, Allah’ın, Mushaf’ın tertibinde, Mâide Sûresinin, En’âm Sûresinden önce geleceğini bildiği için, En’âm: 119’daki zamirin, Mâide: 3’deki Ayete râci olması yerindedir demişlerdir. Her ne kadar Mâide Sûresi, nüzûl bakımından sonra olsa da, tertip bakımından öncedir. Yani tertip sırasına göre Kur’an’da, Mâide: 3’de haram olanların ayrıntısı verildikten sonra, En’âm: 119’da da: “Allah size, neleri haram kıldığını açıklayıp bildirmiştir” buyrulmuş oluyor. Ayrıca haramların detayı Mekke’de inen En’âm: 145 ile Nahl: 115. Ayetlerde de açıklanmıştır.
Bu Ayetten anlaşılan şey; gerek Müslümanların ve gerekse müşriklerin, üzerine Allah’ın adı anılarak kesilmiş olan hayvanlardan yemedikleri değildir. Bu Ayetten anlaşılması gereken; Allah’ın adı zikredilmeden veya putlar adına kesilen hayvanların ya da ölü hayvanların etlerinin yenmemesi gerektiğidir. Bu Ayetten, dini ne olursa olsun, her kim besmele çekerek hayvan keserse, kestiği hayvanın eti helâl olur şeklinde bir sonuç çıkarılamaz. Yukarıda açıkladığımız gibi, hayvan boğazlayan kişinin dini önemlidir. Bu Ayet, kitap ehli, besmele çekerek hayvan kestiyse, o etlerden yenebileceğini gösterir. Müşrikler, hayvan keserken genelde Allah’ın adını anmazlar; ilahlarının ya da putlarının adına keserler. Onların koydukları bu hükme karşı Yüce Allah, kendi hükmünü açıklamaktadır.
Ayrıca âlimlerin çoğuna göre, mecûsilerin kestikleri de yenmez. Bu konuda Peygamberimiz:“Mecûsilere, Ehl-i Kitaba davrandığınız gibi davranın. Fakat kadınlarıyla evlenmeyin, kestiklerini yemeyin” (Ebû Dâvud) buyurmuştur.
Ehl-i Kitap dışında kalan diğer din ve ideoloji sahipleri de, kestiklerinin yenmemesi ve kadınlarıyla evlenilmemesi bakımından mecûsiler gibidir. Görüldüğü gibi Peygamberimiz, kestikleri yenebilecek kişiler olarak, bu Hadis-i Şerifinde de Ehl-i Kitabı zikretmiştir.
Bu konu, her İslâmî mesele gibi, çok detaylı yönleri olan bir meseledir. Ve ilim ehlinin malumudur. İlmi olmayanlar da, ehline danışarak ya da araştırıp öğrenerek ihtiyaçları olan bilgilere ulaşabilirler. Fakat yaptıkları bütün araştırmalarında, Allah’ın kullarına takvâyı tavsiye ederiz.
İslâmî pek çok mesele, -ne kadar girift gözükse de- herkesin aklının alabileceği şekilde çözülebilir aslında. Şöyle ki: Allah ve Rasûlü bir şeyi emretti veya tavsiye ettiyse, farza-vâcibe bakmaksızın onu yapmak; Allah ve Rasûlü bir şeyi yasakladı veya sakındırdıysa, harama, mekruha bakmaksızın, tam bir teslimiyetle “âmennâ” demek ve ondan sakınmak takvâ yoludur. Sahabe aynen böyle idi. Vâcip’ten, Sünnet’ten, Müstehab’dan kaçmak için, mekruhları ve şüpheli işleri yapmak için asla fetvâ peşinde koşmazlardı.
Müşriklerin kestiği helâl mi haram mı, bir türlü çözememiş bir Müslüman, bu meseleyi şüpheli işlerden saysa dahi hemen, uzak durması gerekir! Meselâ; sigara içmek haram mıdır, mekruh mudur, ilim ehli olmadığı için bu konuyu tam olarak algılayamamış bir kimse, en azından bu meseleyi şüpheli kabul edip sigarayı terk etmesi ma'kûl olan davranış şekli değil midir? Ama maalesef ki, günümüzün Müslümanlık anlayışlarında, bir mesele zann-ı gâlip ile aşikâr olsa dahi, birkaç farklı ictihadı öne sürüp “şöyle diyenler de var” diyerek, mekruhâta ve şubuhât’a devam edilmektedir! [2]
[2] Şüpheli şeylerden sakınmak; eğer o şey aslen helâl olmuş olsa bile, helâl’e haram hükmü vermek anlamı taşımaz. Çünkü helâl mi haram mı olduğu kesin bilinmeyen bir şeyden uzak durmanın anlamı, Allah rızası için, harama düşme korkusuyla bir şeyi terk etmektir. Şüpheli durumlardan sakınan kimse, Allah’ın helâl hükmü verdiği bir şeye haram hükmü de vermemektedir. Bilâkis Allah, o konuda kesin bir hüküm belirtmemesi nedeniyle, âlimler o meselede fetvâ verip ümmeti o işten sakındırmışlardır. O meselenin mubah olmasına dair ihtimal bulunsa dahi, helâl olmadığı ihtimali daha kuvvetlidir. Bu durum, âlimlerin çoğunun farklı zamanlarda verdikleri fetvâlarla sabittir. Bir kimsenin, ilim sahibi olmadığı halde, haram mı helâl mi olduğundan şüphe ettiği bir şeyden sakınması Hadislerde emrediliyorsa ve bunun takvâ olduğu belirtiliyorsa; âlimlerin çoğu bir şeyin helâl olmadığını söylerlerken, âlimlerin sakındırdığı o şeyden sakınmamak ve o işte gevşek davranmak, takvâ yolunu terk etmek, et yeme derdine düşmek ve nefsin yoluna girmek anlamına gelmez mi? Bir hayvanın meşru şekilde kesilebilmiş olmasının şartlarından bir tanesi de, kesim yapan kimsenin Müslüman ya da Ehl-i Kitap yani Hristiyan veya Yahûdî olmasının, temel şartlardan biri olduğuna dair, ulemânın çoğunluğunun vermiş olduğu fetvâlardır. Bu fetvâlara rağmen, takvâ yolunu şâzz görüşlerde ve nefsimizin iç sesinde aramak, şüpheli şeylerle amel etmeyi âdet edinmek demektir ki, bu davranış şekli tehlikelidir! Ehl-i Kitap tabiri de yalnızca Yahûdî ve Hristiyan tâifeleri ile sınırlıdır (En’âm: 156), şirk koşanlara bu sıfat verilemez. Allah, Kur’an’da bu iki tâifeyi birbirinden ayırmıştır. Müşriklere aynı zamanda ‘Ehl-i Kitap’ diyenlere ve onların kestiklerinin de yenilebileceğini söyleyenlere hatırlatmak isteriz… Allah, Kur’an’da Ehl-i Kitap’tan olan kadınlarla evlenilmesine izin vermiştir: “Sizden önce kendilerine kitap verilenlerden iffetli kadınlar, mehirlerini vermeniz şartıyla, namuslu olmak, zina etmemek ve gizli dost tutmamak üzere size helâldir.”(Mâide: 5) Bu Ayete göre, Ehl-i Kitab’ın hangi kadınlarıyla evlenilebileceği açıklanmaktadır. O kadınlar da; namusuna sahip çıkıp iffetli olarak hareket eden, zina etmeyen ve gizli dost tutmayan kadınlardır. Bir Müslüman, mehirlerini verdiği zaman onları nikahlayabilir. Bu Ayette, Ehl-i Kitab’ın مِنْ قَبْلِكُمْ“sizden önce” kaydı ile mukayyed olduğuna da dikkat çekelim. Yani kitap ehli kimseler, biz Müslümanlardan önceki tâifeler olan, Yahûdî ve Hristiyanlardan ibarettir.
Ayrıca Âl-i İmrân Sûresinin 64. Ayetinde, Kitap Ehli kimseler, Tevhid’e davet edilirlerken “sizinle bizim aramızda müşterek bir kelime” ifadesi kullanılmaktadır. Çünkü işin başında Kitap Ehli kişiler, Peygamberleri vasıtasıyla Tevhid’e çağırılmışlardı. Oysa onlar ya bu çağrıya karşı çıktılar ya da sonradan Tevhid’den ayrıldılar. Fakat Müslümanlarla müşrikler arasında ortak kelime yoktur; zira onlar asıl itibariyle şirk akidesine mensupturlar. Bu yönüyle de, şirke insitap edenlere ‘Kitap Ehli’ denmesi doğru değildir.
Rabbimiz, Ehl-i Kitab’ın kadınlarıyla evlenmeye izin vermesine rağmen, müşriklerin kadınlarıyla da erkekleriyle de evlenmeyi kesin olarak haram kılmıştır: “Müşrik kadınlarla, onlar iman etmedikçe evlenmeyin. Hoşunuza gitse de, müşrik bir kadından mü’min bir câriye elbette daha hayırlıdır. Müşrik erkeklerle de onlar iman etmedikçe, (mü’min kadınları) evlendirmeyin. Hoşunuza gitse de, müşrik bir erkekten mü’min bir köle elbet daha hayırlıdır. Onlar (müşrikler) cehenneme çağırırlar. Allah ise, kendi izniyle, cennete ve mağfirete çağırır ve iyice düşünüp öğüt alsınlar diye, insanlara âyetlerini açıklar.”(Bakara: 221) Acaba müşriklerin kestiklerini yiyenler, onların kadınlarıyla da evlenilebileceğini söylüyorlar mı? Zira ‘müşrik’ ile ‘kitap ehli’ aynı olursa, böyle bir çelişki doğmaktadır! Aslında çelişki, bu kavramları birbirlerine karıştırmaktan ibarettir. Yüce Allah; “kendilerine kitap verilenlerin yiyeceği (kestikleri) size helâldir, sizin yiyeceğiniz de onlara helâldir”(Mâide: 5) buyurmak sûretiyle, Ehl-i Kitab’ın kestiklerinin yenilebileceğini, -az önce zikrettiğimiz gibi- kadınlarıyla da evlenilebileceğini (Bakara: 221) söylerken; diğer tâife olan müşriklerin ise hem kadınlarıyla, hem de erkekleriyle evlenmeyi kesin olarak yasaklamaktadır. Bir kimsenin müşriklerle evlenilebileceğini iddia etmesi kesin olarak küfürdür! Peki, bütün bunlara rağmen, müşriklerin kestiklerinin yenilebileceği nasıl iddia edilebilir? Müşrikler ayrı, kitap ehli ayrı oldukları halde, bu iki tâifeyi birbirlerine katıp, onları tek tâife haline getirmek nasıl kabul edilebilir? Meşru olan tezkiye (hayvan boğazlama) konusunda sadece besmeleyi temel ve yeterli şart (illet) kabul etmek de mümkün değildir. Böyle yapılırsa, besmele ile kesilen (aslı itibariyle eti yenebilen) bütün hayvanların yenilebileceği söylenmiş olur! Yani ‘kim keserse kessin, fark etmez’ hükmü verilmektedir! Bu, doğru değildir! Elbette besmele, meşru tezkiye için şartlardan bir tanesidir, ama yeterli şart değildir. Kesen kimsenin ‘diyânet’ durumu da önemli bir şarttır. Cumhur’a göre, illettir. Yani hayvanı boğazlayan kimsenin, ya Müslüman olması ya da kitap ehli olan bir kimse olup, eti yenebilen bir hayvanı Allah’ın adıyla boğazlamış olması gerekmektedir. Bu durum, Nasslarla sabittir.
Müslümana düşen görev; zayıf görüşleri can simidi görmek yerine, meşru kesimlerle faaliyet gösteren kasap ve lokantaları açarak ümmetin önündeki bu ciddi sorunu ortadan kaldırmaktır. Bu mesele üzerinde insanlar, yıllardır konuşmak ve tartışmak yerine, çalışarak ortaya icraat koymuş olsalardı, bugün bunlar konuşuluyor olmayacaktı! Geçmişte İslâm’ın hâkim olduğu beldelerde bu meselelerin konuşulmadığı ve bugün var olan bu sorunun, o dönemlerde olmadığı gibi! Aslında problemin kaynağı insanlardır. Sorumsuzluk, sorun üretir; tembellik de sorunları devam ettirir. Her güçlükten sonra bir kolaylık vardır; fakat çalışırsak, sabır, sebat ve istikamet üzere bulunursak… Rabbimiz, hepimizi şüpheli lokmadan ve o lokmanın maneviyat dünyamızda meydana getireceği tahribatlardan korusun. Âmin!
“Aranızda selâmı yayınız” Hadîs-i Şerîfi gereği, selâmlaşmanın fazilet ve âdâbını bilmek zorundayız… Yolda karşılaştıklarında, selâmı birbirlerinden bekleyip, aşıklar gibi birbirlerine bakanlara tekrar söylemek lazımdır ki, küçük büyüğe, ayaktaki oturana, binitli yayaya, yüksekteki alçaktakine, yürüyen durana, bir kişi iki kişiye, az olanlar çok olanlara ve talebe hocaya selâm verir. Selâm konusunda birçok aksaklıklarla, hayat içerisinde sıkça karşılaşıyoruz... Somut örnekler vermeden bazı kimseler meseleleri tam olarak anlayamıyor. Bu nedenle basit örnekler verelim.
بِسْـــــمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
SELÂMSIZ İNSAN OLMAKTAN SAKININIZ!
“Aranızda selâmı yayınız” Hadîs-i Şerîfi gereği, selâmlaşmanın fazilet ve âdâbını bilmek zorundayız…
Yolda karşılaştıklarında, selâmı birbirlerinden bekleyip, âşıklar gibi birbirlerine bakanlara tekrar söylemek lazımdır ki, küçük büyüğe, ayaktaki oturana, binitli yayaya, yüksekteki alçaktakine, yürüyen durana, bir kişi iki kişiye, az olanlar çok olanlara ve talebe hocaya selâm verir.
Selâm konusunda birçok aksaklıklarla, hayat içerisinde sıkça karşılaşıyoruz...
Somut örnekler vermeden bazı kimseler meseleleri tam olarak anlayamıyor. Bu nedenle basit örnekler verelim.
Mesela; apartmanın merdivenlerinden yukarıya çıkarken, yukarıdan aşağıya inen bir kimse ile göz göze geliyoruz, ben yukarıdan gelenden selâm bekliyorum, o da benden bekliyor. Oysa yüksekte olanın, mekân olarak alçakta olana selâm vermesi gerekiyor.
Yol kenarında hareket halinde yürüyorum, arabasıyla yoldan geçen bir kimse arabadan bana bakıp benden selâm bekliyor. Oysa selâm vermesi gereken kimse, arabasıyla seyir halinde olandır. Çünkü binitli yayaya selâm verir.
Bir yerde sabit duruyorum, yoldan geçen bir kişi bana bakıp selâm vermemi bekliyor. Oysa selâm vermesi gereken, yürüyen kimsedir.
Yolda hareket halindeyim, başka bir kimse bana doğru yaklaşıyor benden selâm bekliyor. Oysa yaşı küçük olduğu için onun bana selâm vermesi gerekir.
Başka bir misal verelim. Yolda giderken karşıdan bir başkası geliyor, onunla karşılaşıyoruz, bu durumda da talebe olan, hocasına selâm verir. İlim ehli bir Müslümanla karşılaşıldığında ilimsiz olan ya da ilim talebesi olan kimse ehli ilm'e daha önce selâm vermelidir.
Bu konuda çok örnekler verebiliriz. Ama Sünnete uygun selâmlaşma âdâbı bellidir. Bu ve benzeri örneklerle karşılaşanlar, birbirlerine "sen bana selâm vermedin, selâmsız geçtin, görmemezlikten geldin" tarzında nefsânî sözler etmeden önce, kendi durumunu gözden geçirmelidir. Hem yaşça hem de ilim bakımından küçük olduğumuz halde, kibir ve ego bakımından büyüklüğe ve tekebbüre kendimizi mahkûm etmemeliyiz.
Önce selâm vermesi gerekirken selâm vermeden ve umursamadan geçmekte kararlı olan bir Müslüman ile karşılaşırsak, sıfatımız ne olursa olsun biz selâm veririz. Zira o kimse, selâmın önemini henüz kavrayamamıştır. Ondan, Sünnete uygun amel beklerken, selâmlaşma Sünnetini terk etme vebalini yüklenmemek için hemen selâm vermeliyiz.
İslâm öyle muazzam bir dindir ki, hayatın her kademesinde, hatta her noktalarının arasındaki küçük noktalarda, her zerresinin içerisindeki küçük zerrelerde bile hikmetli hükümler vaz' etmiştir. Diğer bir deyişle; Allah'ın ihmal ettiği en küçük bir nokta veya en küçük bir zerre cinsinden dahi olsa küçücük bir noksanlık İslâm'da asla yoktur. İnsan aklı ile Allah'ın ilim ve iradesi arasında, "acaba hangisi doğrudur?" diye tevakkuf etmek asla ve kat'a câiz değildir! Selâmlaşmanın fıkhı, Selâmın Sünnete uygun şekli ve onun âdâbı hakkındaki bütün incelikler Allah'ın mutlak ve yanılmaz ilmi ile bizlere bildirilmiş yol gösterici hakikatlerdir.
"Bir selâm ile selâmlandığınızda siz de ondan daha güzeli ile selâmı alın veya aynısıyla karşılık verin. Şüphesiz Allah her şeyin hesabını hakkıyla yapandır." (4/Nisâ: 86)
"Ey iman edenler! Kendi evlerinizden başka evlere izin alıp o ev halkına selâm vermeden girmeyin. Bu, sizin için daha hayırlıdır. Olur ki (bunları düşünüp) öğüt alırsınız." (24/Nûr: 27)
"Ey iman edenler! Allah yolunda savaşa çıktığınız zaman iyi anlayıp dinleyin. Size selâm verene, dünya hayatının geçici menfaatine göz dikerek 'Sen mü'min değilsin' demeyin. Çünkü Allah'ın katında sayısız ganimetler vardır. Önceden siz de böyle iken Allah size lütfetti; o halde iyi anlayıp dinleyin. Şüphesiz Allah bütün yaptıklarınızdan haberdardır." (4/Nisâ: 94)
"Sizden biriniz, bir meclise vardığı zaman selâm versin ve oturmak gerekiyorsa otursun. Sonra (meclisten) kalktığında (tekrar) selâm versin. Birinci selâm sonuncudan daha önemli değildir (ikisi de aynı ölçüde önemlidir)." (Tirmizî, İsti’zân, 15; Ebû Dâvûd, Edeb, 139)
Yüce Allah, Hz. Âdem’e selâmı öğretmiştir:
Peygamberimizin haber verdiğine göre; Rabbimiz, Hz. Âdem’i yarattığı zaman: "Git de meleklerden oturmakta olan şu topluluğa selâm ver ve onların senin selâmını nasıl karşıladıklarını dinle! Çünkü bu, hem senin, hem de zürriyetinin selâmlaşmasıdır."buyurdu. Bunun üzerine Âdem, meleklere: "Es-Selâmu aleyküm" dedi. Onlar da: "Es-Selâmu aleyke ve rahmetullâh" dediler ve selâmlarına "Ve rahmetullâhi"yi ziyade ettiler." (Buhârî, İsti'zân, 1)
"Binekli olan yaya yürüyene, yaya yürüyen oturana, az da çoğa selâm verir." (Buhârî, İsti'zân, 5, 6)
Hayırlı amel nedir?
"Bir adam, Rasûlullah aleyhisselâm’a: 'İslâm'ın hangi hasleti daha hayırlıdır?' diye sordu. Peygamber: 'İnsanlara yemek yedirirsin, bildiğin ve bilmediğin (Müslüman)a selâm verirsin' buyurdu." (Buhârî, İsti'zân, 9; Buhârî, Îmân, 5; Müslim, Îmân, 63)
Üç günden fazla küslük helâl değildir:
"Bir Müslümanın din kardeşinden üç günden fazla küs durup ayrılması helâl olmaz. Bu küsler, birbirleriyle karşılaşırlar da şu, ondan yüz çevirir, bu da ondan yüz çevirir. Hâlbuki o ikisinin hayırlısı, önce selâm vermeye başlayandır." (Buhârî, İsti'zân, 9; Bkz: Buhârî , Edeb, 62; Müslim, Birr, 23, 25, 26, 27)
Müslümanın Müslüman üzerindeki hakları:
"Müslümanın Müslüman üzerindeki hakkı beştir: Selâmı karşılamak (selâm almak), hastayı ziyaret etmek, cenazeler ardından gitmek, da'vete icabet etmek ve aksırana dua etmek." (Buhârî, Cenâiz, 2)
Müslümanların kendi aralarında selâmı yaymaları birbirlerine sevgilerini artırır:
"İman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olamazsınız. Size, yapmanız halinde birbirinizi seveceğiniz bir şeyi göstermeyeyim mi? Aranızda selâmı yayınız." (Müslim, Îmân, 93, 94; Bkz: Tirmizî, Kıyâmet, 56)
Bir kimsenin başkasına selâm göndermesi caizdir:
"Âişe radıyallâhu anhâ, kendisine hitaben Peygamberin: 'Cibrîl sana selâm gönderiyor' buyurunca, o da: 'Ve aleyhi's selâm ve rahmetullâh: Onun üzerine de selâm ve Allah'ın rahmeti olsun' diye karşılık vermiştir.” (Buhârî, İsti'zân, 19)
Sahih-i Müslim'de geçen:
أفْشُوا السَّلاَمَ بَيْنَكُمْ "aranızda selâmı yayınız"Hadîsinden de anlaşılacağı gibi, selâmın Müslümanlar arasında yayılması ve tanıdığımız ya da tanımadığımız tüm Müslümanlara selâm vermemiz gerekir.
Cennete girmek isteyen iman sahipleri haydin birbirimizi sevmeye... Birbirimizi sevme konusunda amellerin en hayırlısı selâmı yaymaktır. Cennetin bir ismi de "Dâru's selâm"dır. O esenlik ve nimetler yurduna Allah'a hakkıyla kulluk etmekle yani şirk koşmadan iman etmekle girilecektir. Cennete girerken mü'minler selâm ile karşılanacaklar ve cennette Rabblerinden selâm işiteceklerdir. Cennette birbirleriyle karşılaştıklarında da selâmlaşacaklardır. Bu güzel sonu yaşamak isteyenler dünyada da selâm veren ve selâm alan mü'minlerdir.
"Es-Selâm" Allah'ın isimlerinden bir tanesidir:
"O Allah'tır ki O'ndan başka hiçbir ilah yoktur. Melik'dir, Kuddûs'dur, Selâm'dır, Mü'min'dir, Müheymin'dir, Azîz'dir, Cebbâr'dır, Mütekebbir'dir. Allah, onların koştukları ortaklardan münezzehtir."(59/Haşr: 23)
“Rahmân’ın kulları yeryüzünde vakar ve tevazu ile yürürler. Cahiller onlara (sataşarak) hitap ettiklerinde, onlar “selâm(etle)” der (geçer)ler.” (25/Furkân: 63)
Müslümanlar, kendini bilmezlerle, patavatsızlık yapıp, kaba ve küstah davranışları olan kimselerle karşılaştıklarında dahi kin, nefret nedir bilmezler! Öyleyse, normal zamanlarda kin ve nefretten barut fıçısına dönmüş insan şablonlarının davranışlarının referansının “İslâm” olduğunu kabul etmek mümkün müdür? İslâm kökü itibariyle “selâm” ya da “silm”den gelir. Selâm; selâmet, esenlik, emniyet anlamına gelirken, silm ise; barış ve sulh demektir. Dolayısıyla İslâm dini, dünya ve âhiretin felaketlerinden selâmet bulmak, esenlik ve emniyet içerisinde bulunmak, sevgi, saygı, barış ve huzuru önceleyerek insanlığa hak ve hakikatleri sunmak demektir. Allah’a teslim olarak Müslüman olmuş bir kimse öyle yüce bir değere inanmaktadır ki, o kimsenin nefsine göre hareket etmesi ve Allah’ın kullarına acımasızca nefret ve kin ile muamele etmesi asla caiz olamaz. Ölmeden önce kimin hidâyet bulacağını, kimin dalâlete düşeceğini ancak Allah bilir. Bu nedenle tüm insanlara önce “insan” olarak hitap etmek zorunluluğu vardır.
Kur’an bizlere, inanmayan kimselerle karşılaştığımızda bile, onlara karşı onların davranışlarına benzer cahilî taşkınlıklarla davranmamamızı, kendilerine esenlik, selâmet ve hidâyet dileyerek güzellikle yolumuza devam etmemizi emretmektedir.
“Onlar boş söz işittiklerinde ondan yüz çevirirler ve derler ki: ‘Bizim amellerimiz bizim, sizin amelleriniz sizin olsun. Selâm olsun sizlere. Bizim cahillerle işimiz yok!’” (28/Kasas: 55)
Buradaki selâm, veda selâmıdır. Yani 'faydasız konuşup da tartışmayalım' demektir. Bazı insanlar vardır ki, amacı hakikati aramak değildir, kuru kuruya (ilimsizce ve hikmetsizce) tartışıp karşısındakini rezil etmeye çalışmaktır; böyle kimselerle konuşup tartışmak yerine "selâm" deyip geçmek daha hayırlıdır. Çünkü o türden kimseler, konuşmalarında ahlâkî değerleri dikkate almazlar. Manevî değerlerin hiçe sayıldığı bir konuşmadan da manevî hayırlar beklemek mümkün olmaz. Bu nedenle, amacı nefsâniyet olan kimselerle karşılaşınca "hidâyet ve selâmet temennisinde bulunarak" ayrılmak, o esnada yapılacak en hayırlı amellerden birisidir.
Âyetin sonunda “bizim cahillerle işimiz yok” diye çevirdiğimiz لا نَبْتَغِي الْجَاهِلِينَ ifadesi, cahillerle arkadaş ve dost olmak veya onlarla tartışmak istemeyiz, gibi anlamlar içerir. Bazen susmak konuşmaktan daha hayırlıdır. Diğer taraftan, cahil ile kim arkadaş olmak ister ki? Normal şartlarda herkes sâlih insanlarla dost olmak ister. Bu gerçeği bazen menfaat çatışmaları ve dünyevî ikbal kaygıları perdelese de, hakikat böyledir.
Biz de sözlerimizin başında da, sonunda da öyle diyoruz:
Ehven kelimesi “daha hafif”, ehvenü’ş şerreyn terkibi ise; meşru olmayan iki işten, zarar bakımından daha hafif olan kötülük demektir. Ehven-i şerreyn; iki zarar verici durumla karşı karşıya kalındığında daha az zararlı olan şeyi tercih etmek, büyük zararı önlemek yahut ortadan kaldırmak için gerekli tedbirleri almak demektir. Yani başka bir seçenek yoksa, zaruret sebebiyle iki kötülükten daha hafif olanını seçmektir. Mecelle'de bu konuyla alakalı, "ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur, iki şerr’den en ehveni tercih olunur; çünkü haram işlemek ancak ıztırâr (zaruret) ile câiz olur, büyük zarar (zarar-ı eşed) daha hafif zarar (zarar-ı ahaf) ile giderilir, umûmî zararı (zarar-ı âmm’ı) önlemek için kısmî zarar (zarar-ı hâss) seçilir, iki zarar teâruz ettiği (birbirine zıt olduğu) zaman, en hafif işlenerek büyük olanın çaresine bakılır, zarar imkân ölçüsünde ortadan kaldırılır" gibi maddeler bulunmaktadır.
بِسْـــــمِ اللهِ الرّحْمَنِ الرّحِيمِ
EHVEN-İ ŞERREYN NEDİR?
Ehven kelimesi “daha hafif”, ehvenü’ş şerreyn terkibi ise; meşru olmayan iki işten, zarar bakımından daha hafif olan kötülük demektir.
Ehven-i şerreyn; iki zarar verici durumla karşı karşıya kalındığında daha az zararlı olan şeyi tercih etmek, büyük zararı önlemek yahut ortadan kaldırmak için gerekli tedbirleri almak demektir. Yani başka bir seçenek yoksa, zaruret sebebiyle iki kötülükten daha hafif olanını seçmektir. Mecelle'de bu konuyla alakalı, "ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur, iki şerr’den en ehveni tercih olunur; çünkü haram işlemek ancak ıztırâr (zaruret) ile câiz olur, büyük zarar (zarar-ı eşed) daha hafif zarar (zarar-ı ahaf) ile giderilir, umûmî zararı (zarar-ı âmm’ı) önlemek için kısmî zarar (zarar-ı hâss) seçilir, iki zarar teâruz ettiği (birbirine zıt olduğu) zaman, en hafif işlenerek büyük olanın çaresine bakılır, zarar imkân ölçüsünde ortadan kaldırılır" gibi maddeler bulunmaktadır.
Dikkat edilirse, bu kâideler birtakım şartları ortaya koymaktadır. Bir zarar ya da şerr ile birlikte faydalı bir seçenek ve hayırlı bir alternatif varsa, şerr'in hafif olanı tercih edilemez. Büyük olsun, küçük olsun şerr olan her şeyden sakınmak dinimizin emridir. Müslüman; günahın büyüğünden, küçüğünden, açığından ve gizlisinden sakınmak zorundadır. Ehven-i şerreyn ile amel etme konusunda, amel edilecek şeyin itikâdî meseleyle alâkasının olmaması, daha hafif olan zarar veya şerr ile amel etmekten başka bir yolun, alternatifin bulunmaması, iki şerr karşısında çaresiz kalmak (zaruret hali), hafif olan zararı ihtiyâr ederken büyük olan zararın, kötülüğün ortadan kaldırılmasının çaresine bakmak gibi şartları göz önünde bulundurmak gerekir. Rabbimiz: “Allah hiçbir kimseye gücünün yeteceğinden başkasını yüklemez” (Bakara: 286), “(Allah) din (işlerin)de size hiçbir güçlük yüklemedi” (Hacc: 78), “O halde gücünüzün yettiğince Allah’tan korkun” (Teğâbun: 16) buyurarak, kullarına güçlerinin üzerinde bir sorumluluk yüklemediğini beyan etmiştir. Peygamberimiz de: “Size bir şey emrettiğim zaman gücünüzün yettiği kadar onu yerine getirmeye çalışın. Sizi bir şeyden de nehyettiğim zaman ondan kaçınınız” (Buhârî, Müslim) buyurmuştur. Rabbimiz bütün bunların yanında şirk koşmaktan, küfre girmekten ve dinden irtidâd etmekten kullarını sakındırmıştır. Dolayısıyla Tevhid akidesine zıt bir ameli seçmek, iki şerrin en ehveni, en ılımlısı kabul edilemez.
Şirk veya küfür bir amel, ehven-i şerreyn adı altında asla yapılamaz. Çünkü şirk ya da küfür, hiçbir amele tercih edilemez. Yani öyle bir amel düşünün ki, onu yapmaktansa, şirk’i yeğlemek münasip olsun! Böyle bir durum olamaz. Dolayısıyla “iki şerr’den en ehven olanı tercih edilir” kâidesi, itikâdî meselelerde değil, insanların günlük yaşantılarında karşılaştıkları fıkhî meselelerde geçerlidir. Bu kâideyi öne sürerek “iki küfürden şu daha hayırlıdır” demek imkânsızdır. Küfür ve şirk başlı başına bir necâsettir ve asla hayırlısı olamaz.
"Ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur" kâidesi avam tarafından genelde hep yanlış anlaşılmıştır ve bu yanlış anlayış, keyfî davranışlar ortaya çıkarmıştır. Ehven-i şerreyn'in tercih edilmesinin şartları bulunmaktadır. Bu ihtiyâr (seçim), insanların kendi keyiflerine ve anlayışlarına bırakılmamıştır. Beşerî ideolojilerden birisini tercih ederek, onun diğerine göre daha ehven olduğunu söylemek küfürdür. Çünkü küfrün ehveni ya da ehven olmayanı olmaz. Bir küfür ideolojisini diğerine karşı tercih edip bunun “ehven-i şerreyn” olduğunu söyleyenlerin İslâm fıkhı ile ilgileri bulunmamaktadır. Kelime-i Tevhid’in mahiyetini anlayamamış ve tâğûtları inkâr etmenin farz olduğunu öğrenememiş bir kimsenin "Fıkıh" okumasının da kendisine bir yararı olmaz. Çünkü Fıkıh; “kişinin lehinde ve aleyhinde olan şeyleri bilmesi” anlamına gelir. Kişinin aleyhinde olan şeylerin başında, “şirk’e ve küfre düşmek” gelmektedir. Kelime-i Tevhid’i bilmeyen kimsenin akıbeti ne yazık ki bu olmaktadır. İmanın hakikatini bilmeyen bir kimse, sakınması gereken bir küfür ameliyesine “ehven-i şer” ismini verebilmektedir. Bu nedenle herkesin, her şeyden önce Tevhid ve iman konularını öğrenmesi farzdır.
Daha hafif şerr ile amel konusunda, iki zararlı yol veya seçenek ile karşı karşıya kalan kimsenin her şeyden önce, tercih edeceği meşru bir alternatifin bulunmaması gerekir. Bir kimsenin, Şeriat'ın normal şartlarda yasak kıldığı yahut da insanlara zarar veren iki durumla karşı karşıya kaldığını farz edelim. O kimsenin tercih edeceği hayırlı veya zararsız seçenek yok ise, daha az zararlı olan şeyi yapabilir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken şey; insanı şirke ve küfre sokan bir durumu -ikrah halinde olmadan ve meşru alternatif yol ya da yollar var iken- sırf dünyevî sonuçları açısından daha hayırlı veya daha az zararlı düşüncesiyle tercih etmek asla câiz olmaz. Bahsettiğimiz mecelle kâidesinde geçen "ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur" sözünün anlamı; meşru yollar olduğu halde, sonuçlarının daha hayırlı veya daha az zararlı olacağını varsayarak şirk amelini, mubah ve meşru olan amellere tercih etmek demek değildir! Şirk veya küfür yollarına girmek asla "ehven: daha zararsız, daha elverişli" kabul edilemez. Allah'a şirk koşmaktan daha zararlı bir şey olamaz ve şirk hiçbir şeye tercih edilemez. Ancak ikrah altında, Müslümanlara, Nahl Sûresinin 106. Ayetinde tanınan ruhsat bunun dışındadır. O durumun da, şartları bulunmaktadır. Meşru seçenekleri terk ederek şirk'e tevessül edenlerin yaptıkları günahı "maslahat: fayda, kâr, kazanç" olarak nitelemeleri de, ilim fakirliğinden başka bir şey değildir. Maalesef ki, işledikleri bir amele "şirk, küfür" diyen nice insanlar, o işledikleri şirk amellerinin sonucundan bir fayda ummaktadırlar ve yaptıkları işe de "ehven-i şerreyn'i tercih etmek" ya da "maslahat" veya "ılımlı tercih" demektedirler! Bu düşünce yapısı, mantık ilkelerine tamamen terstir! Hem bir amele "şirk, küfür" diyeceksin, hem de o ameli işlemeyi bazı te'viller ile tecvîz edeceksin! Bu durum, ne büyük bir tutarsızlıktır! Şüphesiz ki Allah, bizlere şirkten sakınmamızı emretmektedir. Şirk amelini işleyerek, o şirk'in sonucunda hayırlar bulunduğu kehanetinde bulunmak, Tevhid akidesiyle taban tabana zıt bir davranış ve inanç şeklidir. Kaldı ki gaybı ve geleceği ancak Allah bilir. Allah, kullarına sadece kendi emrine uyulmasını emretmiştir; akılla ortaya konulan fâsid te'villere değil! Ayrıca fayda ve zarar hesabı dünya şartlarına göre veya dünyevî sonuçlara göre yapılmaz ki, iki şeyden "şu daha az zararlı", "bu daha çok zararlı" denilebilsin! Zararların en büyüğü müşrik olarak Allah’ın huzuruna varmaktır. Bundan daha büyük hüsran olamaz!
Ayrıca İslâm'da hayırlı ve faydalının tesbitinde dünyevî beklentiler belirleyici değildir. Öyle olsaydı, herkesin, bir işin başı veya sonu itibariyle farklı görüşleri ve yaklaşımları olacağından dolayı çok sayıda davranış şekilleri ortaya çıkardı. Aynen günümüzde olduğu gibi. Bazı avam insanlar da, "bakın bu konuda kaç tane farklı görüş var; demek ki bu mesele 'muftelefun fîhâ' yani ihtilaflı bir konudur" diye fetvayı(!) vereceklerdir! Bu tür yaklaşımlar, daha az zararlı olanı seçmek değil, pragmatist (faydacı) bir davranıştır. Yani dünya şartlarında daha faydalıyı, daha çok zevk vereni, daha çok tatmin yolunu ve daha çok nesnel değerler bakımından refahı seçmektir. En azından bu hayaller ve kuruntular ile o yola girmektir.
Dolayısıyla ehven-i şerreyn'i tercih etmek; karşı karşıya kalınan bir şirk fiili ile meşru olan bir yoldan, -sonucu itibariyle- şirk olanını faydalı kabul ederek şirk'e girmek anlamına gelmemektedir. Müslüman için en büyük zarar şirk'e düşmesidir. Hiçbir amel ve hiçbir dünya menfaati, şirk'e düşmekten daha az zararlı veya daha maslahatı gerektirici olamaz. Bir kimse şirk koştuktan sonra bütün amelleri boşa gider ve tekrar "tecdîd-i iman" getirmesi ve İslam'a girmesi gerekir. Mecelle'de bir kâide daha vardır. O da, "mazarrât'ı def' menfaati celb'den evlâdır şeklinde..." Yani zararlı olan şeyleri uzaklaştırmak faydalı olan şeyleri elde etmekten daha uygundur, daha hayırlıdır. Öncelikle Müslümanın kötülükleri ortadan kaldırması gerekir. Bu çok geniş sahası olan bir kâidedir. Mesela; bir kimse namaz kılıyor, o esnada gözleri görmeyen bir kimse bir çukura ya da kuyuya düşecek, o anda yapılması gereken ilk iş zararı bertaraf etmektir. Yani namazı bırakıp koşup o adamı kurtarmaktır. Namaza devam etmek değil! Onun için nehy-i ani'l münker, emr-i bi'l ma'rûf'a bu gibi durumlarda tercih edilir. Esas olan şey; önce kötülükleri ortadan kaldırmak ve zararlı olan şeylerden uzaklaşmaktır. Ehven-i şerreyn konusu bu kural ile de doğrudan ilişkilidir. Bizim, her zaman, zararlı ve hayırsız olan şeylerden uzak durmamız gerekmektedir. Ama öyle durumlar olabilir ki, önümüzde iki yol vardır, bir üçüncüsü yoktur. O iki yol da zararlıdır. İşte o esnada yapılacak şey daha az zararlı olanı tercih etmektir. Mesela; bir mahallede yangın çıksa, yanan mekan bir türlü söndürülemese, yapının iyice alevlenip etraftaki meskenleri de kuşatması tehlikesine karşı o evi yıkmak daha az zararı yeğlemek demektir. O evi yıkmak zahiren bir zarardır ama, birçok evin yanması durumu daha büyük zarar olduğu için, yanan ev yıkılarak ateş kontrol altına alınır.
Bir de karşılaşılan iki durumun da zarar itibariyle eşit olduğu hallere bir örnek verelim. Bir kimse bir gemide bulunsa o gemide söndürülmesi mümkün olmayacak çapta bir yangın çıksa, Ebû Hanife rahımehullâh’a göre, o kimsenin kendisini denize atması ile gemide beklemesi zarar itibariyle müsavi (eşit)dir. Ebû Hanife, o kimsenin karşı karşıya olduğu iki fesâd, eşit olduğu için bu iki yoldan dilediğini tercih etmekte serbest olduğunu söylemektedir. Yani isterse kendisini denize atar, dilerse gemide oturup bekler ve yanar. Ama imameyn bu görüşte değildir. İmam Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed rahmetullâhi aleyhimâ’ya göre, her ne kadar iki fesâd eşit olsa da, bir kimsenin kendisini denize atıp ölmesi, kendisini kendi fiili ile helâk etmesi demektir. Bu nedenle kendisini denize atmamalı ve bekleyip sabretmeli ve Allah’ın takdirini beklemelidir. Aynı şekilde bir kimse, bir başkasını minareye çıkartıp “ya buradan atla ya da seni öldüreceğim” diye tehdit etse, bu durumda da az önce bahsettiğimiz konu aynen câridir. Yani imameyn’e göre sabreder, minareden atlamaz. Ebû Hanife’ye göre dilediğini yapmakta serbesttir.
Zararları eşit olduğu kadar korkunç olan bu tür durumlarla hayat içerisinde insanlar zaman zaman karşılaşırlar. Mesela; bir evde yangın çıkıp her tarafı alevler kuşattığı bir anda, dışarıya çıkma veya o kimsenin kurtarılma ihtimali kalmayan bir durumda, o kimse evde yanmayı mı bekleyecek yoksa ne pahasına olursa olsun, pencere ya da balkondan atlayacak mı? Hanefî mezhebinin görüşleri az önce zikrettiğimiz şekildedir. Bu örnekleri, fesâdı eşit olan iki durumu örneklendirmek için zikrettik. Bu korkunç durumdan Rabbimiz hepimizi muhafaza etsin.
İşte mantık itibariyle, ehven-i şerreyn'in tercih olunması meselesini bu tür örnekler muvacehesinde anlamamız gerekir. Yoksa hayatta bir sürü meşru yollar -veya en azından bir tek hayırlı, doğru ve faydalı alternatif yol bile- varken, insanı küfre sokabilecek yolları meşrulaştırmaya çabalamak câiz değildir. Konunun o boyutu, ikrah-ruhsat meselesinin içinde mütalaa edilir ki, o mesele de "ehven-i şerreyn" meselesinden farklıdır. Nahl Sûresinin 106. Ayetinde de geçtiği gibi ikrah altında olan kimsenin, küfür söz söylemesine ruhsat (izin) verilmiştir. Bu durumda olanın, küfür sözü söyleme veya söylememe durumunu iki şerr arasında kalmak ve ehven olanı seçmek olarak kabul edemeyiz. Çünkü; öncelikle Allah'ın Şeriat'ında izin verilmiş bir amele "şerr" denmez. Bir diğer nedeni ise, o durumda ruhsat ile amel etmek vâcip değil, sadece câizdir. Ruhsat ile amel etmeyip azimet'i tercih etmek ise daha efdaldir. Dolayısıyla daha faziletli olan (şehadet)in, ikrah altında iken ruhsat ile amel ederek küfür kelimesini telaffuz etme amelinden daha zararlı olduğu söylenemez!
Buradan şu sonuç çıkmaktadır; Allah'ın Kitabında izin verilen ruhsat ile Tevhid'i iptal eden şirk amelini bir tutmamak gerekir. Allah, kullarına, yalnızca kendisine iman etmemizi, o iman üzere ibadet etmemizi ve asla kendisine şirk koşmamamızı emretmiştir. Dünyevî menfaatlar elde etmek için, şirk koşmak ve küfür amellerini işlemek asla câiz değildir.
Şirk'ten, müşriklikten, müşriklerden ve te'vîl adı altında İlâhî hükümleri tahrif etmekten, bilerek veya bilmeyerek Allah'a iftira etmekten Âlemlerin Rabbi olan Yüce Mevlâ'mıza sığınıyoruz.
CEVAP: Hanefi mezhebine göre, alacağı zekata saymak uygun görülmemiştir. Çünkü zekatta temlik şartı vardır. Yani paranın zekat verecek kişinin mülkiyetinde olması gerekir. Bu nedenle en güzel olan; alacaklının borçluya zekatını vermesidir. Borçlu kişinin de, eline para geçtiği için borcunu ödemesidir. Ama bu şart olarak ileri sürülemez. Yani "ben sana zekatımı vereyim, sen de bana borcunu öde" denilemez. "Bana borcunu ödeyeceksen, sana zekat veririm" diyerek zekat verilirse, bu câiz olmaz.
بِسْـــــمِ اللهِ الرّحْمَنِ الرّحِيمِ
Alacak, zekata sayılır mı?
CEVAP: Hanefi mezhebine göre, alacağı zekata saymak uygun görülmemiştir. Çünkü zekatta temlik şartı vardır. Yani paranın zekat verecek kişinin mülkiyetinde olması gerekir. Bu nedenle en güzel olan; alacaklının borçluya zekatını vermesidir. Borçlu kişinin de, eline para geçtiği için borcunu ödemesidir. Ama bu şart olarak ileri sürülemez. Yani "ben sana zekatımı vereyim, sen de bana borcunu öde" denilemez. "Bana borcunu ödeyeceksen, sana zekat veririm" diyerek zekat verilirse, bu câiz olmaz.
Bazı alimler, "sendeki alacağımı zekata saydım, artık sen bana borçlu değilsin" şeklindeki bir ifade ile de zekat verilmiş olacağını söylerler.
Gerek temlik kavramının tanımı, gerekse alacağın zekata sayılması konularında zor durumda olan borçlunun menfaatini düşünmek, ona kolaylık sağlamak ve onu sıkıntısından kurtarmak amaçlanmalıdır. Yani temlik şartını borçlunun lehine olacak şekilde geniş anlamda düşünebiliriz.
Rabbimiz şöyle buyurmaktadır: "Eğer (borçlu) darlık içinde ise, eli genişleyinceye kadar ona mühlet vermek (gerekir). Eğer (gerçekleri) anlarsanız bunu sadakaya (veya zekâta) saymak sizin için daha hayırlıdır." (Bakara: 280)
Bu ayette, borçluya borcunu ödeyecek imkâna sahip olduğu zamana kadar zaman tanımak, ödeyemeyecek durumda borçlu olan kimseye ise, alacağı bağışlamak ya da sadaka vermek tavsiye edilmiştir. Buradaki “sadakaya saymak” ifâdesinin, “zekata saymak” anlamında olması da muhtemeldir.
Borçluya, rahata kavuşuncaya kadar mühlet vermenin ve ödeyemeyecek durumdaki borçlunun borcunu silmenin faziletine dair pek çok Hadis-i Şerif vârid olmuştur.
İslâm Hukuku açısından da, mahkemelerin, zor durumda olan borçluya, borcunu ödeyebilmesi için zaman tanıma yetkisi vardır. Belli durumlarda da mahkeme borcun bir kısmını ya da tamamını silebilir.
Burada dikkat çekmek istediğimiz bir husus daha vardır. Borçlunun evi, temel ihtiyaç maddeleri ve geçimini kendisiyle sağladığı araç ve gereçler hiçbir surette haciz edilemez.
İnsanlar arası borç ilişkilerinde, hâlihazırda çok dar durumda olduğu için borcunu ödeyemeyen kimselere, "evini, tezgahını sat, bana borcunu öde" diyenler olmaktadır. Bu sözü ben de defalarca bazı kişilerden duydum. Oysa ev temel ihtiyaçtır. Satılıp borç ödenmez. Ticârî tezgah da geçim vasıtasıdır. İnsan, tezgahını satarsa nasıl geçinecek, borçlarını nasıl ödeyecek? Böyle nefsânî sözler sarf etmek yerine, o borçluya zaman tanıyalım, gerekirse sadaka ya da zekat vererek yardımcı olalım. Hiç ödeyemeyecek durumda olanlar varsa, onların borçlarını da Allah için silelim. Bu iyiliklerimizin karşılığını, lütfu ve ikramı sonsuz olan Yüce Mevlâ'dan bekleyelim.
Dünyanın üç kuruşluk menfaati için dostlarımızı üzmeyelim, onların sıkıntılarını artırmayalım. Bilâkis onların içinde bulundukları durumu dikkate alarak fakir durumda iseler, zekatımızı onlara verelim. Borçlu durumda iseler, elleri genişleyinceye kadar kendilerine mühlet tanıyalım. Hiç ödeyemeyecek durumda iseler, borçlarını silelim ve böylece kardeşlerimizin dert ve sıkıntıları ile hemhâl olmaya çalışalım.
Allah, mü’minleri cimrilik, kibir, riyâkârlık ve basiretsizlik hastalıklarından korusun! Âmin.
Toplumda binde bir oranında da olsa, sakalının uzunluğuyla yani bir tutam olmasıyla kendini ön plana çıkarmaya çalışan ve devamlı Müslümanların sakalının bir tutam olması gerektiğini söyleyen hatta sakalı bir tutam olmayan Müslümanların arkasında namaz dahi kılmayan aşırı fikirli ve bilgisiz insanlar bulunabilmektedir. Onlara birkaç sözümüz var...
BİR TUTAM POLEMİK!
Toplumda binde bir oranında da olsa, sakalının uzunluğuyla yani bir tutam olmasıyla kendini ön plana çıkarmaya çalışan ve devamlı Müslümanların sakalının bir tutam olması gerektiğini söyleyen hatta -bizzat benim de şâhit olduğum gibi- sakalı bir tutam olmayan Müslümanların arkasında namaz dahi kılmayan aşırı fikirli ve bilgisiz insanlar bulunabilmektedir.
Onlara birkaç sözümüz var...
1. Sakalın bir tutam olacağına dair açık bir Hadis yoktur.
İhtilâflı konulara önem verdiğinizden daha çok sâlih amellere ve güzel ahlâka yönelmeye önem veriniz! Sakalı kazıtmak haramdır ama sakalın ölçüsünün ne kadar olduğu muhtelefun fîh'dir.
2. Sakallarıyla sivrilmeye çalışan kimseler, bir tutam sakallarını, Allah için mi yoksa riyâ için mi bıraktıklarını tekrar düşünsünler! Ayrıca Müslümanlar arasında sakalında birkaç kılın fazlalığıyla müttakî olacaklarını sanmasınlar! Takvâ sahibi olmak istiyorlarsa imana, sâlih amellere, güzel ahlâka önem versinler. Ve şüpheli şeylerden sakınsınlar.
Peygamberimizin, risâleti boyunca öğretip yerleştirmeye çalıştığı takvâ ve ihsân sıfatını elde etmeye çalışsınlar. Sakalı uzun olmayan Müslümanların sakallarını ölçeceklerine, onların maddî durumu nasıl, onun uzunluğuna ya da kısalığına dolayısıyla ihsâna ve fedâkârlığa tâlip olsunlar! Sakallarıyla mü’minleri incitmeye ve tırmalamaya değil!
3. "Sakalı bir tutam olmayanın arkasında namaz kılınmaz" diye yeni bir bid'at çıkarmasınlar! Sakalın ölçüsü ile fısk’ın zerre kadar alâkası yoktur! İslâm'da fitneye sebep olmanın zann-ı gâliple muhtemel olduğu durumlarda vâcibin dahi terk edilmesinin vâcip olduğunu unutmasınlar. Zira zararları def etmek, menfaatleri celbetmekten daha evlâdır. Bir tutam olup olmaması meselesi fıkhî yönden ihtilâflı olan bir mevzuda farklı bakış açıları nedeniyle kardeşliğe zarar vermesinler!
Nefse uyarak, Müslümanlar arasında ayrılığa neden olmak büyük bir fitnedir! İhtilâflı konularda bir görüşe sarılıp diğer görüşlerle amel eden Müslümanlara müsamaha göstermemek ve böylece parçalanmaya, ayrılığa ve hizipleşmeye vesile olmak haramdır!
Sözü Üstad Mevdûdî rahımehullâh’a bırakalım:
"Kılık-kıyafet ve şekil-şemâil gibi zâhirle; yani dış görünüşle ilgili Peygamber Efendimizin yaptığı tüm yönlendirmeler, Medine döneminin son 5-6 yılına aittir. Bundan önce Peygamber Efendimiz 15-16 sene kendi tâbilerinde, takvâ ve ihsânın -Kur'an-ı Kerîm ve Hadis-i Şerîflerde ayrıntılı kalıpları beyan buyrulmuş olan- sıfatlarını vücuda getirmek için uğraştı...
Sakalla ilgili olarak Nebi aleyhisselâm hiçbir miktar belirlememiştir. Sadece bırakılmasını buyurmuştur. Eğer sakal bırakırken fâsıkların şeklinden kaçınırsanız ve genel olarak örfte sakal olarak tanımlanan mikdarda sakal bırakırsanız (yani onu gördüğünde herhangi bir şahısta sizin birkaç günden beri sakalınızı kesmediğiniz şüphesi uyanmamalı), Fıkıh ehlinin istinbât ettikleri şartlara tamamen uyup uymasa da Şâri'nin isteği yerine gelmiş olur..." (Fetvâlar, 1/193)
İmam Mevdûdî, “büyük âlimlerin (!), sakalın bir tutam uzunlukta olması gerektiği ve bundan daha az sakal bırakanın fâsık olduğunu söylediklerini” ifâde eden bir kişiye şöyle cevap vermektedir:
"Asıl sorulması gereken sakalın miktarının belirlenmesi için o âlimlerin ne gibi delillere sahip olduğudur. Özellikle onların belirledikleri uzunluktan daha kısa sakal bırakanları fâsık olmakla suçladıkları noktada, onlardan “fısk”ı nasıl tanımladıklarını sormak gerekir. Büyük büyük (!) âlimlerin Şer’î sınırları ihlâl eden fetvalar vermelerinden dolayı oldukça üzülüyorum…
Sakalla ilgili olarak Şâri' hiçbir sınır belirlememiştir. Ulemânın belirlemek için uğraştığı sınır behemehâl istinbâtla ilgili bir şeydir. İstinbâtla ortaya konulmuş hüküm, Nassın sahip olduğu dereceye sahip değildir..." (Fetvâlar, 1/197)
Selef ulemâsı, sahâbenin şemâili hakkında uzun uzadıya açıklamalar yapmış olmasına rağmen, neden onların sakallarının miktarı hakkında birkaç sahâbî dışında birşey yazmamışlardır?
"Esmâu'r-Ricâl ve Siyer kitaplarında araştırmalarım neticesinde iki-üç sahâbîden başkasının sakalının miktarı hakkında bir bilgiye sahip olamadım. Sahâbenin şemâili hakkında sayfalarca yazılıp çizilmesine rağmen onların sakallarının ne kadar olduğu hakkında bir şey yazılmamıştır. Bundan da Selef ulemâsı arasında sakalın uzunluğu meselesinin ne kadar önemsiz ve dikkate değmez bir şey olduğu anlaşılabilir. Bununla beraber müteahhirûn ulemâsı arasında bu mesele üzerinde oldukça fazla durulmuştur..." (Fetvâlar, 1/197, 198)
Sakalın uzunluğu mu yoksa fedâkârlık ve vefâkârlığın uzunluğu mu önemlidir?
"Yeter ki herhangi bir kimsenin Allah yolundaki fedâkârlıkları ve vefâkârlıkları uzun olsun da, sakalları kısa olsa da, o kadar büyük bir zararı olmayacaktır. Ama fedâkârlık ve vefâkârlığı kısa olursa, inanın ki, sakalı ne kadar uzun olursa olsun fayda vermeyecektir. Hatta Allah Teâlâ yanında hilekârlıktan dolayı hesaba çekilmesi de uzak bir ihtimal değildir..." (Fetvâlar, 1/198, 199)
İmsak Vakti, Fecr-i Kâzib ve Fecr-i Sâdık Konuları: İmsak konusu üzerinde özellikle son yıllarda ilim ve bilim çevrelerinde ciddi tartışmalar görülmektedir. Biz inşâAllah bu konunun hakikatini ortaya koymak istiyoruz. Şu an itibariyle mevcut uygulamada, imsak vaktinin doğru olup olmadığı açısından konuyu incelersek, o saatte gökyüzüne baktığımızda zifiri karanlık ve o esnada gecenin devam etmekte olduğunu görürüz. Çölde, dağda ya da ormanda olan bir kimse o vakitte sabah vakti girdiğine hükmedip namaz kılar mı, diye düşünmek gerekir. Bakara Suresinin 187. Ayetinde de geçtiği gibi, "Fecrin beyaz ipliği, siyah ipliğinden sizce ayırt edilinceye kadar yeyin, için, sonra orucu geceye kadar tamamlayın" buyrulmuştur. Ayette geçen "beyaz iplik"ten maksat; fecr-i sâdık'tır. "Fecr-i sâdık" konusunu birazdan açıklayacağız.
SAHURUN SON BULMASI VE SABAH NAMAZI VAKTİNİN GİRİŞİ:
İmsak Vakti, Fecr-i Kâzib ve Fecr-i Sâdık Konuları: Bu konunun iskeletini, imsâk’ın başlama vakti oluşturmaktadır. Bu meseleyi bilmemenin iki temel sonucu vardır. Birisi erken sahur yapmak, diğeri de vaktinden önce sabah namazını kılmak... Daha doğrusu, takvimlerdeki erken olduğu bilinen imsâk vaktine uyanlar bu iki sorunu yaşamaktadırlar. Ana hatlarıyla bu meseleleri açıklayacağız…
Bilindiği gibi, imsak konusu üzerinde özellikle son yıllarda ilim ve bilim çevrelerinde ciddi tartışmalar görülmektedir. Biz inşâAllah bu konunun hakikatini ortaya koymak istiyoruz. Şu an itibariyle mevcut uygulamada, imsak vaktinin doğru olup olmadığı açısından konuyu incelersek, o saatte gökyüzüne baktığımızda zifiri karanlık ve o esnada gecenin devam etmekte olduğunu görürüz. Çölde, dağda ya da ormanda olan bir kimse o vakitte sabah vakti girdiğine hükmedip namaz kılar mı, diye düşünmek gerekir. Bakara Suresinin 187. Ayetinde de geçtiği gibi, "Fecrin beyaz ipliği, siyah ipliğinden sizce ayırt edilinceye kadar yeyin, için, sonra orucu geceye kadar tamamlayın" buyrulmuştur. Ayette geçen "beyaz iplik"ten maksat; fecr-i sâdık'tır. "Fecr-i sâdık" konusunu birazdan açıklayacağız. Bu Ayete göre, ibâdetlerin (oruç, namaz vb) zamanları, saat birimleri şeklinde değil, gökteki apaçık alâmetlerle tesbit edilmiştir. İçinde bulunduğumuz Ramazan ayı arefesinde de Ramazanın girişinin hesapla değil de, Ramazan hilalinin görülmesiyle başladığına dair de, konuyu açıklayıcı bir yazı yazmıştık. Allah Teâlâ, bilim ve teknik ne kadar ilerlerse ilerlesin, ibâdetlerin vaktinin tayininde hesabı değil, gökteki açık alâmetleri belirleyici kılmıştır. Bu, her çağ ve ülke insanına uyabilecek genel/geçer bir ölçüttür. Bu uygulamadan, İslam'ın cihansümul olması gerçeğini de hatırlıyoruz. İslam; her ortama, her coğrafyaya, her çağa ve her zamana hitabedici hükümler va'z ediyor. Bunun hikmetini anlayamayanlar, yanlış ve gereksiz fikirler öne sürebilirler. Örneğin bu formülün, gün ve gecenin aylarca sürdüğü kutup bölgelerinde işlemeyeceğini iddia etmek gibi. Fakat onlar, kutup bölgelerinde bile sabah, akşam, gün ortası ve gece yarısı alâmetlerinin, aynen diğer yerlerdeki gibi ortaya çıktığını ve oralarda yaşayanların çalışma, uyuma ve dinlenme gibi faaliyetlerini bu belirtilere göre düzenlediklerini unutuyorlar ya da bilmiyorlar! Saat ve zaman bildiren aletler yokken, Atlantik çevresinde yaşayan insanlar, zamanı bu işaretlere göre belirliyorlardı.
İmsak'ın ve sabah namazının vaktini nasıl bileceğimizi açıklayalım. Bu meselenin iyi anlaşılması için fecr kavramını tanımamız gerekir. Fecr sözlük anlamı itibariyle "bir şeyi ikiye ayırmak, yarmak" gibi anlamlara gelir. Güneşin doğuşundan önce beliren tan yeri ağarmasını ifade eder. Gece ile gündüzün birbirinden ayrıldığı bu vakte, Türkçemizde "şafak sökmesi, gün ağarması" gibi isimler verilir. Fecr; fecr-i kâzib (yalancı fecr) ve fecr-i sâdık (doğru, hakiki, gerçek fecr) diye ikiye ayrılır. Fecr-i kâzib; güneşin doğuşundan önce, ufukta göğe doğru dikine yükselen aydınlıktır. Fecr-i sâdık ise; gece karanlığının kaybolmaya başlayıp güneş ışınlarının belirtilerinin görülmeye başladığı, ufuktaki aydınlığın enlemesine, uzunlamasına ufka yayıldığı vakittir. Fecr-i kâzib'e "fecr-i evvel" (ilk fecr), fecr-i sâdık'a da "fecr-i sânî" (ikinci fecr) de denir.
Peygamberimiz şöyle buyurmuştur: "Bilal'in ezanı hiçbirinizi ya da sizden hiç kimseyi sahur yemeğinden alıkoymasın. Çünkü o henüz gece iken ezan okur. Onun bu okuması, gece kâim (kıyamda, teheccüd ve nafile ibâdette) olanınızı (sabah yaklaşıyor diye) vazgeçirmek, uykuda olanınızı da uyandırmak içindir. Fecr ya da sabah bu şekilde olan değildir; tâ böyle olmayınca fecr olmaz.” Ravi Züheyr dedi ki: Peygamber: "Fecr bu şekilde olan değildir" derken, parmaklarını yukarı kaldırıp baş aşağıya dikti. "Tâ böyle olmayınca" derken de, şehâdet ve orta parmaklarını üst üste bindirip sağa sola uzatmak suretiyle işaret buyurdu. (Buhari, Ezan, 13 “Fecr’den Önceki Ezan Bâbı”)
Ravinin de açıklamasını yaptığı gibi; Rasulullah, "fecr bu şekilde olan değildir" derken, mübarek parmaklarıyla, ufukta dikine uzayan aydınlığı işaret ederek, fecr-i kâzib'i tarif etmiştir. "Tâ böyle olmayınca" sözünü açıklarken de, orta parmağı ve şehâdet parmaklarıyla enlemesine genişleyen aydınlığı işaret ederek, fecr-i sâdık'ı tarif etmiştir. Ve fecr-i sâdık vaktine kadar sahura devam edilmesi gerektiğini beyan buyurmuştur. Bu konu, bundan daha güzel anlatılamazdı. Bu anlatış şekliyle Peygamberimiz, anlaması en zor kimselerin dahi anlayabileceği bir tarzda tarif buyurmuştur. Ama maalesef ki, buna rağmen hâlâ bu meseleyi bilmeyen insanların olması, Hadislerden ve Sünnet-i Seniyye'den habersiz olmalarından başka bir kelimeyle izah edilemez sanırız.
Bu açıklamalardan sonra şunu anlıyoruz ki, ufukta dikine beliren ince aydınlık fecr-i kâzib'tir. Bu esnada hâlâ gecedir ve şafak sökmemiş ve gece son bulmamıştır. Ufukta enlemesine genişleyerek yayılan aydınlık ise fecr-i sâdık'tır ve bu fecr ile şafak sökmüştür, gece son bulmuş ve sabah namazı vakti girmiş olur; dolayısıyla bu esnada sahur vakti son bulur ve imsak başlar.
“(Sâdık) fecrin beyaz ipliği, siyah ipliğinden tarafınızdan seçilinceye kadar yeyin, için” Ayeti nâzil olduğunda, bazı sahabiler yastıklarının altına beyaz ve siyah iplik koymuşlar, bazıları da ayaklarına beyaz ve siyah iplik bağlamışlardır. Adiyy b. Hâtim de bir beyaz bir de siyah ip edinip, onu yastığının altına koydu. Gecenin bir bölümünde o iplere baktı ama o ipler kendisine açıkça belirmediler. Durumu Rasûlullah’a bildirdi. Allah’ın Rasûlü de Ayette anlatılmak istenenin bu olmadığını şöyle ifade etti: “Bunlar senin düşündüğün gibi iki ip değildir. Biri gecenin karanlığı, diğeri de gündüzün beyazlığıdır” (Buhâri, Kitâbu’t Tefsir, 2. Sûre, 24. Bâb) buyurdular.
Sehl b. Sa’d şöyle demiştir: “Beyaz iplik siyah iplikten tarafınızdan seçilinceye kadar yeyin, için” Ayeti indi, fakat “mine’l fecr” beyanı inmemişti. Bir takım insanlar oruç tutmak istedikleri zaman, onlardan birisi ayaklarına beyaz ip ve siyah ip bağladı da, o ipler kendisine iyice belirinceye kadar yemeğe devam etti. Akabinde Allah, o Kelâm’ın ardından “mine’l fecr” yani “fecr’den” beyanını indirdi. Böylece sahabîler Allah’ın ancak gece ile gündüzü kastetmekte olduğunu bildiler." (Buhâri, Kitâbu’t Tefsir, 2. Sûre, 24. Bâb)
Hadis’e göre, “mine’l fecr” beyanı sonradan inmiş ve bu ilave ile Ayetin anlamı tam olarak anlaşılmıştır. “Mine’l fecr” ilavesi, “beyaz iplik” ifadesinin beyanıdır. Böylece “beyaz iplik ve siyah iplik ifadelerinin anlamı ayetteki “mine’l fecr” yani “tan yerinin ağarmasından” ilavesi ile açıklığa kavuşmuştur. Buna göre, orucun başlaması gereken vakit (imsâk) güneşin doğması değil, fecrin doğması yani tan yerinin ağarmaya başlamasına bağlıdır. “İplik” tabiri ile tan yerinin ağarmasının başlangıcı kastedilmektedir. Çünkü aydınlık yayılıp yükselince, artık ona iplik denmez. Bu nedenle aydınlığın başladığı an, sahurun bitip, imsâk’ın başladığı ve aynı zamanda sabah namazının da girdiği vakittir.
Fecr bahsini hâlâ bilmeyenler için, ihtiyatlı hareket tarzı nasıl olmalıdır, buna değinelim. Aslında ezan saatleriyle ilgili düzenlemeler, devlet ya da halk üzerinde bağlayıcılığı olan kurumlar bazında belirlenmesi gerekir. Yani olası karışıkları nihayetlendirici adımlar, halkın genelinin rağbet edeceği kuruluşların ilgi ve çalışma alanı olması gerekir. Çünkü eğer, hesapta hata edilir ve uygulamada yanlışlıklar olursa, halk bunların gerçeğini bilemez ve anlayamaz. Bu durumlarda karışıklıklar ve farklı uygulamalar ortaya çıkabilir. Bu konuyu ilmen tam bilmeyenlerin, ihtiyaten erken imsak yapmalarında sakınca yoktur. Yani hesabı dikkate alarak, yeme ve içmeyi kesmeleri, bu konu tamamıyla çözülmediği ve insanlar için muallakta olduğu sürece, daha ihtiyatlı bir yoldur. En fazla belki (Allahu A'lem yarım saat) yemeye içmeye erken son vermiş olurlar. Mevsimlere ve aylara göre de bu vakit değişkendir. Bir de fecr-i sâdık doğmadıysa, hemen sabah namazını kılmaları da doğru olmaz. Çünkü sabah namazı, yukarıda açıkladığımız gibi, şafağın sökmesi ile girer. Ufukta enlemesine bir aydınlık belirmeden kılınacak sabah namazı, vaktinde kılınmamış olacaktır. Bu nedenle bir miktar vakit geçmesini beklemek en sağlıklı yoldur. En azından yarım saat beklenmesi gerekir.
Bu meseledeki açıklamaların nedeni, günümüzde hesap ile fecr-i sâdık’ın doğuşu arasında fark olması nedeniyledir. Kısaca özetlemek gerekirse, hesabın verisi olan takvimdeki imsâk saatinden sonra yeme ve içme konusunda ısrarcılığa gerek olmamakla beraber, o vakitte imsâk’ın başlamadığını hatırımızdan çıkarmamamız gerekir. Bu nedenle o vakitte uyanan bir kimse ya da yemek yerken, su içerken ezanı işiten kimsenin imsâk başladı diye düşünmesine gerek yoktur. Yeni uyanan kişi hızlıca sahurunu yapabilir, sahurunu tamamlamak üzere olan kimse de tamamlayabilir. Fakat bu sınırları sonuna kadar zorlamakta da mahzurlar olduğunu ifade etmemiz gerekir. Zira İslâm’da esas olan, ruhsatları sonuna kadar kullanmak değil, azimet ile amel etmektir… Şüpheli, ihtilâflı ve tam bilinmeyen konularda ihtiyata göre davranmaktır… Nitekim Rabbimiz, oruç gecesinde kadınlara yaklaşmanın helâl, mescidlerde i’tikâf’ta iken kadınlara yaklaşmanın ise câiz olmadığını bildirdiği, ne zamana kadar sahur yapılacağını ve ne zamana kadar oruç tutulacağını açıkladığı Bakara: 187. Ayette: “…Bunlar Allah’ın sınırlarıdır; sakın onlara yaklaşmayınız. İşte Allah insanlara, korunup sakınsınlar diye, Ayetlerini böylece açıklar”buyurmaktadır. Bu bölümün tefsirinde Mevlânâ Seyyid Ebû’l A’lâ el-Mevdûdî (Rh.a) şunları söylemektedir: “Uç sınırlarla ilgili emrin ifade tarzı çok dikkat çekicidir. Bu emir sadece bu sınırları aşmayı değil, bu sınırlara yaklaşmayı da yasaklar. Yasak bir bölgenin sınırları etrafında dolaşmak çok tehlikelidir; çünkü, yanlışlıkla bu sınırları aşmak muhtemeldir. Bu nedenle bu sınırlara yaklaşmak da yasaklanmıştır. Hz. Peygamber aleyhisselâm da aynı noktayı vurgulayarak şöyle buyurmuştur: “Her mâlikin sınırlı bir bölgesi (koruluğu) vardır. Allah’ın ‘sınırlı’ bölgesi ise haram, helâl, iyi ve kötü diye bilinen sınırlarıdır. Bu ‘sınırlı’ bölgenin yakınlarında otlayan bir hayvan, bir gün o bölgeye girebilir.” Ne yazık ki bu apaçık uyarıya rağmen, İslâm Hukuku’nu bilmeyen bazı kimseler aşırı uçlara gidip, sınırlara yaklaşma üzerinde ısrarla durmakta ve “âlimler”, bu sınırlara yaklaşmanın yasak olduğunu bildiren aynı İslâm Hukuku’ndan bu konuda fetva bulmaya çalışmaktadırlar. İşte bu nedenle birçok kimse doğru yoldan sapmaktadır. Bu sınırlar etrafında dolaşıldığında, ince sınırları belirlemek çok zor bir durumdur.” (Tefhimu’l Kur’an, İnsan Yayınları, C: 1, Sh: 150)
Fecr konusunu ele alan Ayetin son cümlelerinin tefsirinden de anlaşılacağı gibi, sınırları sonuna kadar zorlamaktan sakınmak gerekir. Zira her sınırın bir bitiş çizgisi ve bitiş noktası vardır. Bilmeyen kimseler, bu ince çizgiyi ve bitiş noktasını tam olarak ayırt edemezler. Dolayısıyla da yasağın içine girerler, harama düşerler. En anlaşılır cümlelerle sesli düşünmek gerekirse, bu konuya şöyle bakmak lazımdır. Birkaç dakika önce imsâk etmekle bir şey kaybetmeyiz. Ama sabah namazını kılmak için beklemek gerekir. Zira dört mezhebe göre de fecr-i sâdık doğmadıkça sabah namazı kılınmaz. Bu vakitten önce kılınacak namaz, sabah namazı değil, nafile namazı sayılır. Dolayısıyla da sabah namazı eda edilmemiş olur. Günümüzdeki yaygın takvimlerdeki imsâk saatinde, henüz sabah namazı vakti girmediği için de en az yarım saat ya da daha fazla beklemek icap eder. Hanefîlere göre; fecr doğduktan sonra bile biraz aydınlığa kadar beklemek daha faziletlidir. Yani sabah namazı vakti girse dahi az bir müddet daha beklemek daha sevaptır. Şafiîlere göre ise, ikinci fecr doğduysa hemen kılınmalıdır. Onlara göre ise; hava biraz karanlık iken kılmak faziletlidir. Ama tüm mezheplere göre de, fecr-i sâdık doğduktan sonra hemen sabah namazını kılmak câizdir. Günümüzdeki problem, ikinci fecr (fecr-i sâdık) doğmadığı halde sabah namazı kılma meselesidir. Bu vakitte namaz kılınmış ise o, sabah namazı değil, gece namazıdır. Bu meseleler Müslüman açısından çok önemli olduğu için, bu konulardaki Allah’ın sınırlarını öğrenmesi, onları dikkate alması ve ince sınırlara yaklaşmaması gerekir. Bu Ayet ayrıca insanları her hususta aşırılıktan da sakındırmaktadır. Unutmayalım ki tedbirli olmaktan kimse pişman olmaz; ama tedbiri elden bırakmak pişmanlıklara neden olur!
Önemli bir meseleye daha dikkat çekerek konuyu bitirmek isteriz. Yıllardır camilerde sabah namazını kılarken bu endişeden dolayı, ezan okunduğu anda cemaat sabah namazının sünnetini kılar, sonra imam ya da müezzin Kur'an okuyarak ya da başka faaliyetlerle şafağın sökmesini bekler. Hatta dedelerimiz "şafağın sökmesini bekleyin" demişlerdir. Camilerde de imamlar, müezzinlerinin dışarı bakarak, ortalığın aydınlanıp aydınlanmadığı hususunda bilgi isterler. En azından bu konuda, gerektiğinde göz teması ile anlaşırlar. İşte bu titizliğin nedeni, şafağın sökmesinden önce kılınan namazın, vakti dışında kılınacağından dolayıdır. Sabah namazının sünneti vakit girmeden de kılınmış olsa, nafile hükmünde olur; ama "farzı zâyi etmeyelim" ihtiyatıyla, camilerde sabah namazının farzı erken kılınmaz.
Her şeyin en doğrusunu Allah Sübhânehu ve Teâlâ bilir...
.SABAH NAMAZININ GİRİŞ VE AKŞAM NAMAZININ ÇIKIŞ VAKTİ:
Mevcut takvim hesabına göre; akşam namazının çıkışı takvimlerde 1,5 saat gözükmesine rağmen, aslında akşam namazının vakti 1 saat bile değildir. Bu nedenle akşam namazını kılmada acele etmek, namaz vaktinin çıkma tehlikesine karşı zaruridir. Tercihen ilk 45 dakika içinde kılınması tavsiye olunur.
İmsakın başlaması ve dolayısıyla da sabah namazının girişi konusunda da, mevcut takvim hesabında problem bulunmaktadır. Maalesef ki, fecr-i sadık doğmadan oruç tutmaya başlanılmakta ve o dakikadan itibaren de sabah namazı kılınmaya başlanılmaktadır. Oysa namazın şartlarından bir tanesi vakittir. Vakti girmeden namaz olmaz. Sabah namazı vakti girmeden namaz kılmak zorunda kalmamak için namazı havanın aydınlanmaya başladığı vakte kadar tehir etmek en sağlıklı yoldur. Şu an takvimlerde yazan vakitte yani ezanın okunduğu anda namaz kılınırsa, o namaz, gece namazı hükmünde olacaktır. Zira sabah namazı, fecr-i sadık doğunca girer. Şu an itibariyle bu konudaki asıl problem, sahur yemeğini erkenden bitirmeye endeksli bir konu değildir; meselenin özü, sabah namazını tehlikeye atmaktır. Derdimiz; yarım saat kırk dakika daha fazla sahur yapma telaşı da değildir. Fakat meselenin sünnet boyutunda, sahuru geciktirmenin esas olduğunu da hatırlatalım ki, bu meselede esneklik payının olduğu gözardı edilmesin, oruç tutanlara meşakkat verilmesin, kendileri de, ne oruçlarını ne de sabah namazlarını tehlikeye atsınlar! Günümüzde namaz vakitlerini tespit konusunda bilgi sahibi olmayan kardeşlerimiz, ihtiyatlı hareket ederken, niyetleri de sünneti yaşamak olduğu sürece, inşâAllah, Allah, onların niyetlerine uygun olarak kendilerine karşılık verecektir. Zira günümüzde namaz vakitlerinde vuku bulan bu karışıklık, onların elinde olmadan gerçekleşen bir problemdir.
Türkçe Namaz'ın câiz olmadığını müctehid alimlerin fetvalarıyla, kaynaklı olarak, ispatlamak ve bu konu üzerindeki şâibeleri ortadan kaldırmak istiyoruz. İnşâallah, bu açıklamalarımızdan sonra, artık medyada, Tv'lerde yer alan, "Türkçe Namaz" tantanalarının "İslâm'a uygun olmadığı" açıklığa kavuşmuş olur. Şafii alimlerinden İmam Nevevî şöyle der: "Mezhebimizde okuyan kimse namazda olsa da olmasa da Kur'an'ı Arapça'dan başka bir dilde okuması câiz değildir. Cumhur-u ulemâ da bunu desteklemişlerdir." Mâliki mezhebine dair yazılmış olan Dusukî Haşiyesinde şöyle geçer: "Kur'an'ı Arapçasından başka bir dilde okumak câiz değildir.” Hanbeli mezhebinden İbn Kudâme şöyle der: "Arapça okumayı bilse de bilmese de, Arapça'dan hariç Kur'an okumak câiz değildir, yeterli olmaz."
Türkçe Namaz Olur mu?
Türkçe Namaz'ın câiz olmadığını müctehid alimlerin fetvalarıyla, kaynaklı olarak, ispatlamak ve bu konu üzerindeki şâibeleri ortadan kaldırmak istiyoruz. İnşâallah, bu açıklamalarımızdan sonra, artık medyada, Tv'lerde yer alan, "Türkçe Namaz" tantanalarının "İslâm'a uygun olmadığı" açıklığa kavuşmuş olur.
Şafii alimlerinden İmam Nevevî şöyle der: "Mezhebimizde okuyan kimse namazda olsa da olmasa da Kur'an'ı Arapça'dan başka bir dilde okuması câiz değildir. Cumhur-u ulemâ da bunu desteklemişlerdir." [1]
Mâliki mezhebine dair yazılmış olan Dusukî Haşiyesinde şöyle geçer: "Kur'an'ı Arapçasından başka bir dilde okumak câiz değildir.” [2]
Hanbeli mezhebinden İbn Kudâme şöyle der: "Arapça okumayı bilse de bilmese de, Arapça'dan hariç Kur'an okumak câiz değildir, yeterli olmaz."[3]
Hanefi alimleri ise bu konuda "İmam Ebû Hanife ilk ictihadında namaz kılanın, Arapça'dan başka bir dilde Fâtiha'yı okuyabileceğine hükmetmişti" derler.[4]
Fakat Ebû Hanife sonradan bu görüşünden vaz geçmiştir. Vaz geçmiş diyenler, Ebû Hanife'nin arkadaşı Nûh b. Ebî Meryem, Ebû Yûsuf'un arkadaşı Ali b. Cad, ve Hanefilerin mutemed alimi Ebû Bekir el-Cessâs'tır. Malum, müctehid bir görüşünden vaz geçerse o görüş ona nispet edilemez ve onunla amel edilmez. İmam Ebû Hanife'nin Kur'an'a "Sırf mana değil, hem lafız hem manadır" demesi önceden söylediği ictihaddan vaz geçtiğine en açık delildir.
Ali Bezdevi kendi meşhur Usûl'ünde şöyle der: "Tüm alimler katında Kur'an hem lafız, hem de manadan oluşan bir Kitab'dır. Ebû Hanife'nin sahih görüşü de budur." [5]
İmam Merğinani şöyle der: "Bu konuda İmam Ebû Hanife, sahibeynin görüşüne dönmüştür. İtimad edilen görüş de budur. Dolayısıyla Arapça bilen bir kişi Farsça Kur'an okuyamaz." [6]
Sahibeyn: İmameyn demektir. Hanefi mezhebinde İmam Ebû Hanife'nin talebeleri olan, İmam Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed'e birlikte verilen bir isimdir. Bu iki alim de mutlak müctehiddirler.
İmam Ebû Hanife'nin, cumhur-u ulemânın görüşüne döndüğüne başka bir delil daha söyleyelim: "İmam Ebû Hanife'nin, âmmenin görüşüne döndüğü sahihtir. Nûh b. Ebî Meryem ondan nakleder. Musannif, Mebsut'un şerhinde zikretmiştir. Kadı Ebû Zeyd ve tüm muhakkikler bu görüşü desteklerler." [7]
Hâsıl-ı kelâm; namazda iken Kur'an, Arapça'dan başka hiçbir dilde okunmaz. Zira Kur'an'ın lafzında gizlenen belağat tercümeden sonra o özelliğini kaybeder. İçinde münderic olan i'câzını tercüme anında yitirir. Arapça'dan başka Kur'an'ın nazım ve üslubunu hiçbir dil ihtiva edemez. Onun için İslâm tarihi boyunca tüm müctehid alimler, "Kur'an Arapça'dan başka bir dilde okunamaz" diye, ittifak etmişlerdir. Fakat günümüzde bazı İlâhiyatçılar, Ebû Hanife'nin adını kullanarak, Türkçe Namaz'ın câiz olduğunu söylemek suretiyle, bu İmam'a açıkça iftira etmektedirler. Kaldı ki, böyle bir görüşü ortaya atmakla da "ilk olmakla" gurur duymaktadırlar! Oysa böyle bir görüşün -tüm ulemanın yanında- hiçbir değeri olmadığı için, İslâm tarihi boyunca, ortaya atılmamış, destek görmemiş ve savunulmamıştır.
Bu tür görüşleri ancak dinde reform yapmak isteyen bid'atçılar ve Türk-İslâm sentezini Müslümanlara kabul ettirmek için dinin etki ve gücünden yararlanmak isteyenler ortaya atabilir. Ben bir Türk olarak diyorum ki; "Ben Türk'üm, ama ırkımdan, rengimden önce gelen kimliğim, Müslüman olmamdır." Müslüman olarak Kitabımızın dili Arapça'dır. Kur'an da; hem lafız, hem de manasıyla Allah'ın Kelamıdır. Tüm alimlerin ittifak ettiği gibi, namazda Kur'an kıraati farzdır. Kur'an'ın Türkçe, Kürtçe, Farsça, İngilizce vs çevirilerine Kur'an denmez; meal denir!
Yukarıdaki kaynaklı açıklamalarımızdan sonra, 4 mezhebin müctehidlerinin ictihadlarıyla konu açıklığa kavuşmuştur.
Evvâbîn Namazının Tanımı (Vakti): Akşam namazından sonra veya kuşluk vaktinde kılınan nâfile namazdır. "Evvâbîn" Kelimesinin Kur'ân'da Kullanılışı ve Anlamı: Evvâbîn kelimesi "dönen, Allah'a yöne¬len, tevbe eden" anlamındaki 'evvâb' kelimesinin çoğuludur. Kur'ân-ı Kerim'de beş yerde tekil kullanılmıştır: "Çünkü o (Dâvud), Allah'a çokça dönen (evvâb) birisi idi" (Sâd: 17), "Her birisi (Dâvud'un emrine verilen kuşlar) ona dönücü (evvâb) idi" (Sâd: 19), "... Çünkü o (Dâvud) Allah'a çokça dönen (evvâb) idi" (Sâd: 30), "... O ne güzel kuldur. Çünkü o (Eyyûb), Bize çokça dönen (evvâb) idi" (Sâd: 44), "İşte bu (cennet), itaate dönen (evvâb) ve nefsini koruyan herkes için va'dolunageldiğinizdir" (Kâf: 32), Bu kelime bir yerde de çoğul kullanılmıştır: "... Eğer iyi kimseler olursanız şüphesiz ki O, kendine dönenler (evvâbîn)'i gerçekten bağışlayıcıdır" (İsrâ: 25) Bu kelime ile eski peygamber¬lerin ve sâlih kulların her zaman Allah'a yöneldikleri, tevbe edip O'na döndükleri anlatılır. Bu kelime, Hadîs-i Şerîflerde de tekil ve çoğul olarak yer almakta ve benze¬ri anlamlar taşımaktadır. Yukarıdaki âyet¬ler arasında özellikle İsrâ sûresinde ge¬çen evvâbîn kelimesi müfessirler tara¬fından "günah işlediğinde derhal tevbe edip Allah'a yönelen, Allah'a itaat ede¬rek hayır işleyen kimseler" şeklinde açıklanmıştır.
EVVÂBÎN NAMAZI HAKKINDA ÖZLÜ AÇIKLAMALAR:
Evvâbîn Namazının Tanımı (Vakti):
Akşam namazından sonra veya kuşluk vaktinde kılınan nâfile namazdır.
"Evvâbîn" Kelimesinin Kur'ân'da Kullanılışı ve Anlamı:
Evvâbîn kelimesi "dönen, Allah'a yönelen, tevbe eden" anlamındaki 'evvâb' kelimesinin çoğuludur. Kur'ân-ı Kerim'de beş yerde tekil kullanılmıştır:
"Çünkü o (Dâvud), Allah'a çokça dönen (evvâb) birisi idi" (Sâd: 17),
"Her birisi (Dâvud'un emrine verilen kuşlar) ona dönücü (evvâb) idi" (Sâd: 19),
"... Çünkü o (Dâvud) Allah'a çokça dönen (evvâb) idi" (Sâd: 30),
"... O ne güzel kuldur. Çünkü o (Eyyûb), Bize çokça dönen (evvâb) idi" (Sâd: 44),
"İşte bu (cennet), itaate dönen (evvâb) ve nefsini koruyan herkes için va'dolunageldiğinizdir" (Kâf: 32),
Bu kelime bir yerde de çoğul kullanılmıştır:
"... Eğer iyi kimseler olursanız şüphesiz ki O, kendine dönenler (evvâbîn)'i gerçekten bağışlayıcıdır" (İsrâ: 25)
Bu kelime ile eski peygamberlerin ve sâlih kulların her zaman Allah'a yöneldikleri, tevbe edip O'na döndükleri anlatılır. Bu kelime, Hadîs-i Şerîflerde de tekil ve çoğul olarak yer almakta ve benzeri anlamlar taşımaktadır.
Yukarıdaki âyetler arasında özellikle İsrâ sûresinde geçen evvâbîn kelimesi müfessirler tarafından "günah işlediğinde derhal tevbe edip Allah'a yönelen, Allah'a itaat ederek hayır işleyen kimseler" şeklinde açıklanmıştır.
Evvâbîn Namazının Hadîslerdeki Yeri ve Kaynakları:
Hz. Peygamber'den ve ashaptan, akşam namazından sonra nâfile namaz kılmayı teşvik eden Hadîsler rivâyet edilmiştir.
Bunlar arasında, akşam namazından sonra kılınan altı rek'at nâfile namazın on iki yıllık ibadete denk olduğu, bu namazı kılan kimsenin günahlarının deniz köpüğü kadar çok olsa da bağışlanacağı, akşam namazından sonra dört rek'at daha kılan kişinin cennetle ödüllendirileceği, onun Kadir gecesini ihya etmiş gibi ecir alacağı, yine bu vakitte yirmi (diğer bir rivâyette) on rek'at namaz kılan kimse için Allah'ın cennette bir köşk inşa edeceği şeklinde bu namaza teşvik edici Hadîsler sayılabilir. [1]
Ancak bu Hadîslerin hemen hemen tamamı muhaddisler tarafından sened itibariyle zayıf görülmüştür. Bazı sahabîlerin, Kur'ân'da gece ibadetinden övgüyle söz eden Âyetlerin [2] bu namazı da içerdiği görüşünde olduğu nakledilir. [3] Literatürde yer alan bu tür rivâyetler Hadîs Usûlü açısından zayıf da olsa netice itibariyle daha fazla ibadet etmeye teşvik ettiğinden Müslümanlar tarafından ilgiyle karşılanmıştır.
Fakîhlere Göre Bu Namazın Kaç Rek'at Olduğu:
Fıkıh mezheplerinin ağırlıklı görüşü, evvâbîn namazının akşam namazından sonra altı rek'at olarak kılınacağı şeklindeyse de akşam namazının farzından sonra kılınan İki rek'at müekked sünnetin bu namaza dahil olup olmadığı tartışmalıdır. Hanefî mezhebinde her iki görüş de vardır.
Evvâbîn namazı Mâlikîler'e göre altı, Hanbelîler'e göre dört rek'attır.
Hanbelîler, bazı Hanefî fakihleri gibi akşam namazının iki rek'atlık müekked sünnetiyle ardından kılınacak dört rek'atlık mendup namazı ayrı mütalâa ederler.
Şafiî mezhebinde ise, evvâbîn namazının yirmi rek'at kılınacağı yönündeki rivâyetlerin yanı sıra bunun altı, dört, hatta iki rek'at olduğuna dair rivâyetler de vardır.
Bu Namazın Hükmü:
Gazâlî, akşam ile yatsı namazları arasında altı rek'at namaz kılmanın müekked sünnet olduğunu söylemektedir. [4]
Ancak fakihler, akşam namazının müekked sünnetinin iki rek'at olduğunda hemen hemen görüş birliği içinde bulunduğundan, evvâbîn namazının, gayri müekked sünnet veya mendup bir ibadet olarak mütalâa edilmesi gerekir.
Kılınışı:
Evvâbîn namazının kılınış şekline gelince; Hanefîler'in dışındaki üç mezhebe göre gece kılınan nâfile namazlar gibi iki rek'atta bir selâm verilir.
Hanefî mezhebine göre ise, bu şekil daha faziletli olmakla birlikte evvâbîn namazı altı rek'atta bir selâmla veya dört ve iki rek'at halinde iki selâmla da kılınabilir.
Hadîslerde "Evvâbîn" Kelimesinin Kullanılışı:
Akşamın farzından sonra kılınan nafile namaz için bazı mürsel ve zayıf Hadîslerde evvâbîn tabirinin yer almasına karşılık sahih bazı rivâyetlerde bu tabirin sabahla öğle arasında kılınan kuşluk (duhâ) namazıyla ilgili olarak zikredildiği görülür. [5]
Ancak İbn Hacer el-Heytemî ve Şevkânî gibi bazı âlimler, her iki namaz için de evvâbîn tabirinin kullanılmasına engel teşkil etmediğini söylemişlerdir.
"Evvâbîn Namazı" Tabiri, Kur'ânî Bir Istılah Değildir:
Başta İsrâ süresindeki 25. Âyet olmak üzere Kur'ân-ı Kerim'de yer alan evvâbîn kelimelerinin evvâbîn namazıyla doğrudan bir ilgisi bulunmamakla birlikte bu namazın övgüye değer vasıflara sahip insanlara izafe edilmesi bir teşvik unsuru olarak görülmelidir.
Öte yandan evvâbîn namazının meşrûiyeti konusunda delil kabul edilen rivâyetlerin Hadîs tekniği açısından zayıf bulunmaları yanında bu nâfile namaz için vaad edilen mükâfatlar da dikkat çekecek şekilde mübalağalı görünmektedir.
Hadîs usûlü açısından, Hadîs tenkidinde mübalağalı mükâfatlar va'd eden Hadîsler, zayıf kabul edilmektedir. Zahirî manalarına bağlı olarak birer dinî hüküm kabul edilmeleri halinde akâid esasları açısından birçok problemin ortaya çıkmasına yol açacak olan bu mübalağalı ifadelerin teşvik (terğîb) çerçevesinde yorumlanması gerekir.
Zayıf hadîslerle ibâdet ve faziletleri teşvik açısından amel edileceği de muhaddislerce ifade edilmektedir. Ayrıca bu konudaki Sahih Hadîsleri göz önüne alarak evvâbîn adlandırmasını kuşluk namazı için kullanmanın daha isabetli olacağını söylemek de mümkündür.
Evvâbîn Namazından Bahseden Hadîsler:
"Kim akşam namazından sonra altı rek'at nâfile namaz kılar ve aralarında da kötü söz söylemezse, o namaz (sevap bakımından) on iki senelik ibâdete denk olur." [6]
"Her kim akşam namazından sonra altı rek'at nâfile namaz kılarsa, denizlerin köpükleri kadar olsa bile günahları affedilir." [7]
Bu Namazın Kuşluk Vaktinde Kılınacağına Dair Hadîsler:
Ashab-ı kirâmdan Zeyd b. Erkâm, kuşluk vakti bir takım insanların namaz kıldıklarını görmüş de; "Bu adamlar pekâlâ bilir ki, bu saatten başka zamanda namaz kılmak, daha faziletlidir. Çünkü, Rasûlullah (as), "Evvâbîn namazı, sıcaktan deve yavrularının ayakları yandığı zaman kılınır" buyurmuştur." [8]
Zeyd b. Erkâm, başka bir rivâyetinde şöyle demiştir: "Rasûlullah (as) Kûba'lıların yanına gitti. Vardığında, onlar namaz kılıyordu. Allah elçisi, onlara, 'evvâbîn namazı, sıcaktan deve yavrularının ayakları yandığı zamandır' buyurdu." [9]
Bu iki rivâyette kuşluk vaktinde kılınacak namazdan bahsedilmektedir ve bu namazın kaç rek'at olacağı belirtilmemiştir. Bu namaz hakkındaki tüm rivâyetlerin ve dört mezhebin fetvalarının detaylı incelenmesi daha isabetli olacaktır.
Evvâbîn Namazının Önemine Dair Hadîs:
Hz. Sevbân'dan nakledilen şu Hadîs de, evvâbîn namazının önemini belirtir:
"Allah Rasûlü, günün yarısından sonra namaz kılmayı severdi. Hz. Âişe: ‘Yâ RasûlAllah, sen bu saatte de mi namaz kılmayı seviyorsun?’ dedi.Resûlullah (as): "Bu saatte gök kapıları açılır ve Allah Teâlâ, bu saatte kullarına rahmetle bakar. Bu namaz Adem, Nûh, İbrahim ve İsâ'nın devam ettikleri bir namazdır" buyurdular. [10]
Evvâbîn namazının dört rekât olduğuna dâir çeşitli Hadîsler nakledilmiştir. Akşam namazından sonra ve altı rek'at kılındığına dair Hadîsler de nakledilir ve bunların uygulamada daha yaygın olduğu bilinmektedir. [11]
Hz. Peygamber, akşam namazından sonra altı rek'at nâfile namaz kılanın evvâbînden (günah işleyip, arkasından hemen tevbe eden kimselerden) sayılacağını bildirmiş ve arkasından da şu Âyeti okumuştur: "Rabbiniz, içinizden geçenleri çok iyi bilir. Eğer sâlih kimseler olursanız, şüphesiz Allah tevbe edenleri affedicidir" [12]
"... Eğer iyi kimseler olursanız şüphesiz ki O, kendine dönenler (evvâbîn)'i gerçekten bağışlayıcıdır" (İsrâ: 25)
İsrâ 25. Âyette Geçen “Evvâbîn” İfadesinin Tefsiri:
Sahih Hadîs’te de şöyle buyrulmuştur: "Evvâbîn namazı, deve yavrularının, yerin ısınmasından dolayı yere çöktükleri vakit kılınan namazdır." [13]
Yusuf Semmak
[1] İbn Mâce, İkâme, 185; Tirmizî, Mevâkîtu's Salât, 204; Heysemî, II, 229-230; Şevkânî, III, 62-64
[2] Âl-i İmrân: 113; Secde: 16; Zâriyât: 17; Müzzemmil: 6 [3] Abdürrezzâk es-San'ânî, Şevkânî [4] İhyâ [5] Müsned, Dârimi, Sâlat; Müslim, Musâfirîn [6] Tirmizî, Salât, 321 [7] Heysemi, Mecmeu'z Zevâid, II, 230; Şevkâni, II, 64. Her iki kaynak da Taberâni'den nakleder. [8] Müslim, Salât, 19 [9] A. Davudoğlu, Sahih-i Müslim Tercümesi ve Şerhi IV, 2132 [10] Askalânî, Bulûgu'l Merâm, Terc: A. Davudoğlu, II, 48 [11] Tirmizî, Salât, 321 [12] İsrâ: 25; Bkz. İbn Kesir, Tefsir, İstanbul 1985, V, 64, 65; Şürünbülâli, Şerhu Nûri'l-İzâh, İstanbul 1984, Sh: 74
[13]Müslim, Salâtu'l Musâfirîn, 143-144; Müsned, IV, 366, 367, 372, 375 Özellikle IV, 366 ve 375'teki açıklamalar, evvâbîn namazının kuşluk namazı olduğunu ortaya koymaktadır. Bkz. Kurtubi, Burûc Yay, C: 10, Sh: 376
Aslında ilk bakışta basit bir soru gibi gözükmesine rağmen iyice düşünüldüğünde önemli bir soru olduğu anlaşılacaktır. Şahsen ben de soruyu ilk gördüğümde “câizdir” diye içimden geçirmekle yetinmiştim. Ama daha sonra bu kadarının yeterli olmayacağını düşündüm. Zira bu konunun direkt cevaplandırılması için “câizdir” ya da “câiz değildir” şeklinde doyurucu olmayan bir cevap şekli yetersizdir. Çünkü meselenin farklı yönleri de bulunmaktadır. Bundan dolayı da konuyu özetler mahiyette ana hatlarıyla cevaplandırmanın faydalı olacağını düşünüyorum.
Önce soruyu görelim sonra cevaba geçelim:
“Selâmün Aleyküm.
Benim sorum; saçı omuzlarından aşağıda olan bir insan, ensesinde toplayamıyorsa kestirmesi caiz midir? Çevremde, ‘âhirette kadınların saçlarının göğüs hizası altında olması gerekiyor’ diyenler var. Bunun doğruluğu var mıdır? Selâmetle, Allah'a emânet kalın…”
Ve aleyküm selâm.
Saçı omuzlarından aşağıda olan bir kadının saçlarının uçlarından kestirmesi yani saçını kısaltması câizdir. Toplumda, kadınların saçlarının göğüslerinin hizasının altında olması gerektiği söylentisi –maalesef ki- geçmişten bu yana mevcuttur. Bunlar “kocakarı türetmesi” denen sözlerden sayılır. Bu sava göre, kadının saçları göğüslerinin altında olması gerekiyormuş ki, kadın öldüğünde göğüslerinin, saçlarıyla kapatılması gerekmekteymiş. Ya da kadın mahşer yerinde insanlar toplandıklarında göğüslerini saçlarıyla kapatacaklarmış. Bütün insanlar mahşerde analarından doğduğu gibi haşredilecek ya. Bu gerçeğin üzerine mesnetsiz fikirler eklemek de uydurucuların işi olmaktadır.
Her ne kadar bu tür ısrarlı söylemler bugün azalmış olsa da, hâlâ bunları dillendirenlerin olduğu inkâr edilemez. İnsanlar Vahiy İslâm’ından kültürel ve geleneksel bir din anlayışına yöneldikleri her dönemde vahiyle doğrudan irtibatlı olmayan meselelerde bir takım insanların ısrarla iddia ettikleri farzlar(!) veya haramlar(!) bulunacaktır. Daha doğrusu helâl ve haram konularında aşırı gidişler ya da boş vermişlikler olabilecektir.
Bu hususta Rasûlullah aleyhisselâm, erkeklerin ve kadınların çıplak ayaklı ve elbisesiz (erkekler sünnetsiz) olarak haşredileceklerini bildirince Hz. Âişe annemiz: “Kıyâmet günü avretlerden dolayı vay halimize!” dedi. Peygamberimiz ise: “Sen neden söz ediyorsun? Benim üzerime öyle bir Âyet nâzil oldu ki, üzerinde elbise olmasının ya da olmamasının sana hiçbir zararı yoktur” buyurdu. Âişe: “O hangi Âyettir ey Allah’ın Nebîsi?” dedi. Allah’ın Rasûlü ise: “O günde bunlardan her bir kişinin kendisine yeter bir işi vardır” (Abese: 37) Âyetidir buyurdu. (Bkz: İbn-i Kesîr Tefsîri vd. Abese Sûresinin ilgili Âyetlerinin tefsirinde bu bilgilere her tefsirde rastlamak mümkündür.)
İffet timsali Hz. Âişe annemiz mahşer yerindeki durumun mahiyetini Peygamberimize sorduğunda Allah’ın Rasûlü kendisine herkesin o günün dehşetinden dolayı birbirlerini göremeyecekleri biçimde daha önemli meşguliyetleri olacağını haber vermiştir. Dolayısıyla o günle alâkalı olarak kadınlara yönelik uydurulan bu efsanenin yanlışlığı da ortaya çıkmaktadır. Abese Sûresinin 37. Âyetinde Rabbimizin bildirdiği gibi, kimse kimsenin halini görmeyecektir ki, kadınların göğüslerini saklamak için uzun saçlara ihtiyaçları bulunsun. Kaldı ki, bunu uyduranlar büyük bir hata yaptıklarının da farkında değillerdir. Kadın göğsünü kapatıyor da neden diğer avret bölgelerini kapatmıyor? Bu, aslında soru değildir. Bu tür uydurmaları söyleyenlere ya da inananlara ilzâm ve cevap kâbilinden istifhamdır.
Şimdi mesele üzerinde kısaca teşrîhâta girelim. Öncelikle kabul etmeliyiz ki, saç kadının hem ziynetidir hem de avretidir. Sakal nasıl erkeğin ziyneti ise, saç da kadının ziynetidir. Kadınlar saçlarının kesim şekli itibariyle erkeklere benzemekten sakınmalıdırlar.
Çünkü Hz. Ali radıyallâhu anh’den rivâyete göre;
“Rasûlullah, kadınların başlarını erkekler gibi tıraş etmelerini yasakladı.” (İbn-i Mâce, Zînet, 4)
Bu yasaklamanın nedeni teşebbüh’ten sakındırmaktır.
Bu lânetin nedeni, Yaratan’ın koymuş olduğu sıfatlardan bazılarını beğenmeyip karşı cinsin sıfatlarıyla sıfatlanmaya çalışmak, karşı cinse özenmek yani Allah’ın yarattığını değiştirmeye çalışmak olarak açıklanabilir.
Bu konuda şu Âyeti hatırlatmak yerinde olacaktır.
“’(Şeytan:) Andolsun onları mutlaka saptıracağım. Olmayacak kuruntulara boğacağım. Andolsun onlara hayvanların kulaklarını yarmalarını emredeceğim. Ve yine onlara Allah’ın yarattığını değiştirmelerini emredeceğim.’ Kim Allah’ı bırakır da şeytanı veli edinirse şüphesiz o, apaçık bir zarara uğramış demektir.” (Nisâ: 119)
Erkeğin ya da kadının yaratılışa müdahalesi bir anlamda Allah’ın yaratmış olduğu fıtrata müdahale sayılır. O fıtratı değiştirmek ise, Allah’ın yarattığını değiştirmek demektir. İslâm’da kadın-erkek benzeşmesi yasağı vardır. Bu yasak; giyim-kuşam, hal-hareket ve benzeri bütün konularda kadının erkekleşmeye çalışmasını, erkeğin de kadınlaşmaya çalışmasını içine almaktadır. Bu bağlamdan olarak, kadının saçını erkeğe benzeyecek şekilde kestirmesi, ensesi görülecek dereceye kadar kısaltması câiz değildir ve bu durum Hadîslerde yasaklanmıştır.
“Rasûlullah, kadının başını tıraş etmesini yasakladı.”(Tirmizî, Hacc, 75)
Hadîs’teki yasak; kadınlarının saçlarını tamamen kestirmelerini/kazıtmalarını ya da enseleri görülecek biçimde –erkek tıraşına benzer- kısa kestirmelerini kapsamaktadır. Bu Hadîs nedeniyle âlimler, kadınların saçlarını –kesmek yerine- kısaltmalarının daha uygun olduğunu söylemişlerdir.
“Nebî aleyhisselâm’ın zevceleri perçem (vefra) gibi oluncaya kadar saçlarını kısaltırlardı.” (Müslim, Hayz, 42)
İmam Nevevî rahımehullâh bu hususta şunları kaydetmiştir:
“Vefra, Limme’den daha uzundur. Limme, omuzlara kadar ulaşmayan saça denilir. Bu açıklama el-Esmaî’ye aittir. Başkası ise şöyle demektedir: Vefra, Limme’den daha azdır. Kulakları geçmeyen saça denilir (Perçem diye tercüme ettik). Ebû Hâtim dedi ki: Vefra, kulaklar üzerine kadar gelen saça denilir.
Kâdî Iyâz rahımehullâh dedi ki: Bilinen şu ki, Arap kadınları saçlarını kısım kısım örerlerdi. Muhtemelen Nebî’nin zevceleri bu işi Rasûlullah’ın vefâtından sonra yapmışlardır; çünkü onlar vefâtından sonra süslenmeyi bırakmış ve saçlarını uzatmaya ihtiyaçları kalmamıştı. Ayrıca saçlarının bakımlarını kolaylaştırmak için de saçlarını kısaltmışlardı.
Kâdî Iyâz’ın sözünü ettiği mü’minlerin annelerinin bu işi Rasûlullah hayatta iken değil de vefâtından sonra yaptıklarına dair açıklamayı aynı şekilde başkaları da yapmış olup, bunun zaten başka türlü olması söz konusu değildir. Onların, Rasûlullah’ın hayatta iken böyle bir iş yapmış olmaları asla düşünülemez.
Bunda kadınların saçlarını kısaltmalarının câiz oluşuna delil vardır. Allah en iyi bilendir.” (El-Minhâc fî Şerhi Sahîh-i Müslim, C: 4, S: 4, 5)
Peygamberimizin hanımları, Efendimizin vefâtından sonra artık kendilerinin Rasûlullah için süslenme ihtiyaçları kalmadığından, saçlarını “Vefra” biçiminde kısaltmışlardır. Vefra, kimi âlimlere göre Limme’den daha uzun, kimine göre ise Limme’den daha kısadır.
Limme Arapça Kâmûslarda şöyle tarif edilmiştir:
شَعرُ الرَّأْسِ المجاوزُ شحمةَ الأُذن
“Kulak memesini geçen (ama omuzlara kadar ulaşmayan) saç” demektir.
Eğer Vefra; Limme’den daha uzun ise kulak memesinden aşağıya (omuzlara veya daha da aşağıya) ulaşan saç olur; daha kısa ise kulak memesinin üstünde oldukça kısa saç olur. Vefra, kulaklar üzerine gelen saç dahi olsa, kadınlar için bu saç kesiminin “kısa saç” hükmünde olduğunu kabul etmek gerekir. Vefra stilindeki saç kesimi hangisi olursa olsun, Rasûlullah’ın hanımları, Peygamberimiz vefât ettikten sonra saçlarını kısa denilebilecek şekilde kestirdikleri rivâyet olunmuştur. Bu detaya dikkat etmekte fayda vardır.
Bu noktada kadınların saç kısaltmalarının câiz olduğunu söylememiz gerekir. Ama bu cevâz, (bekâr, dul olmak vb.) bazı illetlere bağlı mıdır ve saçın kısalığı ne kadar olmalıdır bu konularda farklı şeyler söylenebilir. Bu nedenle de kadınların, erkeklerin tıraşına benzer saç kesimlerinden sakınmaları gerekir. Zira bu durum, az önce de temas ettiğimiz gibi, kadınların erkekleşmeye çalışması anlamı taşıyabilir. Fakat kadının erkekleşmeye çalışmadığı ve başını alaburus stilinde tıraş ettirmediği sürece, saçının kısalığının ölçüsü ne olursa olsun, bunun haram olduğunu söylemek mümkün değildir.
Şimdi de, kadınların saçlarını kesmeleri ya da kısaltmalarının doğru olmadığı söylentilerine atfen birkaç açıklama yapalım. Kadın isterse saçlarını elbette uzatır. Ama bu uzatma sebebiyle saçların başörtü veya benzer örtülerle tam örtülememesi yani tesettürde, saçların bazı sıkıntılara ve zorluklara sebep olduğu durumlarında saçların uçlarından kısaltılmasında hiçbir mahzur yoktur. Çoğu zaman saçların uzunluğundan dolayı kadınların farkında olmadan, istemdışı olarak saçlarının görünmesi gibi aksaklıklar da bu şekilde önlenmiş olur. Bu açıdan bakılırsa bu amelin güzel bir ihtiyat olduğunu bile söyleyebiliriz.
Kadının saç tıraşı konusunda vârid olan yasakların, erkeğe benzeyecek ölçüde saç kısaltma hakkında olduğu anlaşılmaktadır.
İbn-i Ömer’in hizmetinde bulunan Nâfi’nin haber verdiğine göre, o, Abdullah b. Ömer’i (Allah hepsinden râzı olsun) şöyle derken işitmiştir:
سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ يَنْهَى عَنِ القَزَعِ
“Rasûlullah aleyhisselâm’ı başın bir kısmını tıraş edip diğer kısmını alacalı şekilde (parçalı bulutlar gibi) bırakmaktan (alaburustan) nehyederken işittim.”(Buhârî, Libâs: 72)
Kaza’ (alaburus) القَزَع; başın bazı yerlerinde dağınık bulut parçaları gibi saç bırakıp, diğer tarafları kısaltmak ya da kazıtmaktır. Erkekler ya saçlarını tamamen tıraş ettirecekler ya da tamamen bırakacaklar. Çünkü bir kısmını tıraş edip, bir kısmını bırakmak yasaklanmıştır.
Müslüman kadınların da bir zaruret olmadıkça saçlarını kazıtmamaları gerekir. Hatta hacc ibâdetlerini yaparlarken bile saçlarının ucundan birazcık kısaltmaları (taksîr) yeterlidir.
Erkekler temiz tutmak ve bakımlarını yapmak şartıyla saçlarını uzatabilirler. Erkeklerin saç uzatmaları kadınlara benzemeye çalışmak anlamına gelmez. Zira gerek Peygamberimiz ve gerekse Ashâb saçlarını uzatmışlardır. Bu konuda yasaklama söz konusu değildir. Sonuç olarak da; kadınların saçlarını göğüs hizalarına kadar ya da biraz daha fazla uzatmak zorunda oldukları ve bu ölçüden aşağı saç bırakmalarının câiz olmadığı sözleri doğru değildir. Allah en iyi bilendir.
“TEK KAYNAK KUR’ÂN'DIR” DİYEN BİRİSİNE VERDİĞİMİZ CEVAPTIR!
“Hurâfelerden kurtulmanın tek yolu; Kuran'ı dinin tek kaynağı olarak görüp, dinin tek kaynağını okuyup anlayıp, hayatımızda tek rehber olarak benimsemekten geçer” diyen bir arkadaşa verdiğimiz cevap aşağıdadır.
Kitâbını bizlere göndererek, yolumuzu aydınlatan celâl ve ikrâm sahibi Allah Sübhânehu ve Teâlâ’ya hamdolsun. Peygamberimize, âline, ashâbına ve etbâ’ına Salât-u Selâm olsun.
Şüphesiz sözün en güzeli Allah’ın Kitâbı, yolun en güzeli ise Muhammed aleyhisselâm’ın yoludur. [1] Allah’ın Kitâbına ve O’nun Rasûlüne uyanlara ne mutlu!
Sizin bu sözünüzün yanlışlığını, Kur’ân’dan birçok Âyet ile ispat etmek mümkündür. Ancak biz, size uzun bir yazıyla cevap vermek yerine tek bir delil ile yetineceğiz. Zaten bu cevabımıza karşılık veremezseniz –ki veremezsiniz-; bu durumda, İslâm’ın kaynağının sadece “Kur’ân” olduğunu söylemenizin ve o tek kaynağı da kendi aklınız ile anlamaya çalışmanızın bâtıllığını siz de fark etmiş olacaksınız.
Allah’ın dininin tek kaynağının [2] sadece Kur’ân olmadığını, bizzat Kur’ân’dan bir delil ile ispat edelim. Delilimiz; "kıblenin tahvîli (değiştirilmesi)" meselesidir…
Öncelikle şunu söylemek gerekir. İman edenler, Mekke’de iken belirli bir dönem Mescid-i Aksâ yönü istikametinde namazlarını edâ ettiler. Sözün burasında soruyoruz: Kur'ân-ı Kerîm –sizin iddia ettiğiniz gibi- tek kaynak ise, Müslümanların, Mescid-i Aksâ'ya yönelmelerini emreden vahiy Kur'ân'ın neresindedir? Öyle ya, Peygamberimiz ve Müslümanlar Kâbe’den önce Kudüs’e yönelirken, bunu kendi hevâlarından yapmadılar. Daha sonra Allah, mü’minlere –Peygamberimizin de çok istediği- Kâbe’ye dönmelerini emredecektir...
Rabbimiz, Peygamberimizin ve Müslümanların Mescid-i Harâm'a dönmelerini şu Âyetlerle emretmektedir:
"İşte böylece bütün insanlara karşı şâhidler olmanız ve bu peygamberin de size karşı şâhid olması için, Biz sizi vasat bir ümmet kıldık. Senin üzerinde bulunduğun kıbleyi, ancak peygambere uyanları topukları üzerinde geri döneceklerden ayıralım diye kıble yaptık. Bu, Allah’ın doğru yola ilettiklerinden başkasına elbette zor gelir. Allah, sizin imanınızı zâyi edecek değildir. Gerçekten Allah, insanlara çok şefkatlidir, çok merhametlidir.
Biz, senin yüzünün göğe doğru çevrilip durduğunu muhakkak görüyoruz. Şimdi seni, elbette hoşnut olacağın bir kıbleye döndürüyoruz. Artık yüzünü Mescid-i Harâm (Kâbe) tarafına çevir. Nerede bulunursanız, siz de yüzlerinizi o tarafa çevirin. Şüphe yok ki, kendilerine kitap verilenler, bunun Rabbleri katından bir hak olduğunu çok iyi bilirler. Allah, onların yaptıklarından asla habersiz değildir." [3]
Bu Âyetlerle, kıble, Mescid-i Aksâ'dan Mescid-i Harâm'a çevriliyordu. Ayrıca Kâbe, arzın tam ortasında yer aldığı gibi, Ümmet-i Muhammed de "Vasat Ümmet" kılınıyordu. Muhammed Ümmetinin vasat (orta, adaletli, dengeli, aşırılıktan uzak) ümmet kılınmasının anlamı; onların diğer ümmetlerden üstün kılınmasıdır. Bu Âyetlerle artık İslâm ümmetinin önderliği ilan edilmektedir. Artık önderlik, İsrâîloğullarından alınıp İsmâîloğullarına verilmektedir. Kıblenin Mescid-i Aksâ'dan Mescid-i Harâm'a çevrilmesi; gerçek mü'minlerle önyargılı ve ırkçı insanların ayırt edilmesini de sağlamıştır.
Bu meselenin iki yönü vardır. Bir tarafta, kendilerinin Hz. İbrâhîm'in dinine tâbi olduklarını söyleyen ve kendi vatanlarındaki Kâbe'lerini terk edip Beytülmakdis'e dönmeye, orayı kıble kabul etmeye hazır olmayan Araplar vardı. İlk olarak, Kur'ân dışında Peygamberimize verilen vahiy ile, Mescid-i Aksâ kıble tayin edildiğinde, Araplar denendiler. Bu onlar için çok zorlu bir sınav oldu; kavmiyetçilik ve ırkçılık yapanlar bu imtihanı kaybederken, mü'minler imanlarıyla bu sınavı kazandılar. Kıblenin tahvili meselesinin ikinci yönünde ise, kıblenin Kudüs'ten Kâbe'ye çevrilmesiyle, Hristiyanlar ve Yahûdîler denenmişlerdir. Onlara, atalarının yöneldiği kıbleden başkasına dönmek ağır geldi. Böylece iman edenlerle ırkçılar birbirlerinden ayrılmış oldular.
Yukarıdaki Âyetler inmeden önce Peygamberimiz ve mü'minler Kâbe'ye doğru, Kâbe'yi araya alarak ya da doğrudan Beytülmakdis'e yönelerek namaz kılıyorlardı. Müslümanlar, hicretten sonra da Medine'de on altı ya da on yedi ay -toplamda ise yaklaşık 14 yıl- boyunca Kudüs'e dönerek namaz kıldılar. Peygamberimiz ve ashâbı, Hz İbrâhîm'in oğlu Hz. İsmâîl ile beraber temellerini yükselttiği, İslâm'ın ilk kıblesi olan Kâbe'ye doğru namaz kılmayı çok istiyordu. Peygamberimiz sürekli yüzünü göğe çeviriyor ve bu konuda vahiy özlemiyle, İlâhî müjdeyi intizar ediyordu. Nihayet, yukarıdaki Âyetler geliyordu.
Kıble değişikliği hâdisesi, Bera b. Âzibradiyallahu anh'dan rivâyete göre; namaz esnasında vukû' bulmuştur. Allah'ın Rasûlü Ben-i Seleme mescidinde ashâbıyla birlikte öğle namazını kılarlarken bu Âyet (Bakara: 144) geldi. İlk iki rekatı Mescid-i Aksâ'ya doğru kılmışlardı. Âyet nâzil olunca, Rasûlullah hemen Mescid-i Harâm'a doğru döndü, ashâb da döndüler ve geriye kalan iki rekatı da Mescid-i Harâm'a doğru kılarak namazı tamamladılar. Bundan dolayı, bu mescide, Mescid-i Kıbleteyn (iki kıble mescidi ya da iki kıbleli mescid) denmiştir.
Bu olay üzerine derhal etrafa haberler salınmıştır. Kuba mescidinde Müslümanlar namazda iken biri gelip "ben Peygamberin yanından geliyorum ve Mescid-i Harâm'a doğru namaz kıldık" diye haber verince; onlar da hemen Mescid-i Harâm'a dönüverdiler. Cemaatle kılınan namaz esnasında iken bile, sahabenin Peygamberimize itaatine bakın, Peygamberimizin sahabesinin birbirine güvenine bakın! Kıble gibi çok önemli bir meselede bir tek sahabinin sözüyle, Mescid-i Harâm'a dönüyorlar.
Bakara: 144. Âyet, Mescid-i Aksâ'ya yönelmeyi neshetmek için gelmiştir. Aşağıda zikredeceğimiz, Bakara 149 da artık kıblenin kıyamete kadar Kâbe olacağını belirtmek için gelmiştir. Bakara: 150. Âyet ise, gerek Yahûdîlerin, gerek Hristiyanların ve gerekse müşriklerin Müslümanlar aleyhine ellerinde bir delil kalmasın diye gelmiştir. Kıble konusu çok mühim olduğu için farklı üslup ve hikmetlerle, kıblenin değiştirilmesi konusu te'kidli olarak bir kaç kez tekrar etmiştir.
Bakara: 149, 150. Âyetleri okuyalım:
"Her nereden (yolculuğa) çıkarsan yüzünü Mescid-i Harâm’a doğru çevir. Şüphesiz bu (emir), Rabbinden (gelen) mutlak bir haktır. Allah, yaptıklarınızdan habersiz değildir. (Evet Peygamberim!) Her nereden (yolculuğa) çıkarsan yüzünü Mescid-i Harâm tarafına çevir. Siz de nerede olursanız yüzlerinizi o tarafa çevirin ki, aralarından zulmedenler hariç, insanların size karşı bir delilleri olmasın. Artık onlardan korkmayın, Benden korkun. Böylece size olan nimetimi tamamlayayım da hidâyete eresiniz.” [4]
Şimdi soruyoruz: Kıblenin Kâbe'ye çevrilmesi emrinden önce, belli bir zaman [5], Kâbe'ye yönelerek namaz kılınmadığına göre; Müslümanlar nereye yönelerek namazlarını kılıyorlardı? Ve Kâbe’den önceki kıbleye yönelme emri Kur'ân'ın neresindedir? Bu sorunun cevabını Kur'ân'da bulamayacağınıza göre; Kur'ân dışında da vahiy olduğunu ve Kur'ân'dan sonra ikinci kaynağın Sünnet olduğunu kabul etmelisiniz! Aksi takdirde, Bakara: 144, 149 ve 150. Âyetlerin hangi Âyeti ya da hükmü nesh ettiğini yani mensuh olan hükmün ne olduğunu açıklayamazsınız! Bize ve size düşen; Rasûl-ü Ekrem'in ashâbı gibi; Peygamberimizin, Allah’ın izniyle Âmir (emreden) ve Nâhî (nehyeden) olduğunu bilip, bu gerçek istikâmetinde iman ve itaat etmemizdir. Peygambere itaat etmemek için bin dereden su getirmek, mü’minlerin işi olamaz!
Size, Kur'ân dışında da vahiy olduğunu ve dolayısıyla Sünnetin Kur'ân'dan sonra ikinci kaynak olduğunu, Peygambersiz ve Sünnetsiz bir din anlayışının "İslâm" olamayacağını bizzat Kur'ân Âyetleriyle uzun uzadıya ispat ederiz. Ve bu açıklamalarımız esnasında, size yönelteceğimiz sorulara da asla cevap veremezsiniz. O sorularımızdan sadece bir tanesi yukarıda, kıblenin değiştirilmesiyle ilgili açıklamalarımızdan hareketle yönelttiğimiz sorulardır! Bu sorulara vahiy istikametinde cevap vermenizi beklemek; sizden o sözlerinizi işiten herkesin hakkıdır!
Ya da makul insanların yaptığını yapıp, Ashâb-ı Kirâm'ın, Peygamberimizin din adına açıklamalarını, "Allah'tan" bilmeleri gibi; siz de, Kur'ân'ı, Sünnet çizgisinde kabul edin...
Sahabe, Allah Rasûlünün, Mescid-i Aksâ'ya ve sonra da Mescid-i Harâm'a yönelmeleriyle ilgili emirlerini delil kabul ediyor da size ne oluyor? Yoksa siz, Allah'ın, sahâbîlere ayrı, bize ayrı bir din gönderdiğini mi iddia ediyorsunuz?
Unutmayın Din, Peygamberimizden itibaren yaşanarak gelmiştir. Dinin esasları mütevâtirdir. Din zaman içerisinde, değerlerini yitirerek, Asr-ı Saâdetteki safiyetini ve aslını kaybetmemiştir! İnandığınızı sandığınız Kur'ân'ı lütfen daha dikkatlice okuyun.
Peygamberimizin görevi sadece bir postacılık değildi! Onun iki temel vazifesi vardı:
1- Teblîğ (ulaştırmak): “Ey Peygamber! Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer böyle yapmazsan, O’nun risâletini tebliğ etmemiş olursun. Allah seni insanlardan koruyacaktır. Şüphesiz Allah, kâfirler topluluğuna hidâyet vermez.” [6]
2- Tebyîn (açıklamak): “(Biz, o peygamberleri) apaçık belge (mûcize)lerle ve kitaplarla (gönderdik). İnsanlara kendilerine ne indirildiğini açıklayasın ve onlar da iyice düşünsünler diye sana da bu Zikri (Kur’ân’ı) indirdik.” [7]
Rasûlullah, Allah'tan gelenleri asla gizlemeden, ketmetmeden, eğriltmeden olduğu gibi insanlığa ulaştırmış ve gerektikçe de, Âyetleri, yine Allah'ın vahyi istikametinde açıklamıştır. Peygamberimizin, tebliğ ettiği Kur'ân'ı açıklamadığını ve uygulamayıp, yaşamadığını iddia etmek açıkça Kur'ân Âyetlerini çarpıtmak ve Kur'ân'ı anlamamaktır!
Bakara Sûresinin 151. Âyetini okuduğumuzda Peygamberimizin başlıca beş vazifesinin olduğunu göreceğiz: Allah'ın Âyetlerini okumak, insanları tezkiye etmek (temizleyip arındırmak), onlara Kitâbı öğretmek, onlara Hikmeti öğretmek, onlara bilmedikleri şeyleri öğretmek.
Mesele üzerinde, selim bir akıl, meşru bir niyet ve samimi bir kalp ile defalarca düşünmenizi ve bu konuda, çölde susuzluktan bitap düşmüş, neredeyse ölmek üzere olup, suya susayan bir insan gibi, hakikatlere aç olan bir hâlet-i rûhiyye ile tefekkür etmenizi istirham ederiz. Zira, Sünneti kabul etmemek, şehâdeteyn'in ikinci bölümü olan, "Ve eşhedü enne Muhammeden abduhu ve Rasûluhu" kısmını da reddi beraberinde getirir ki, bunun ne anlama geldiğini bildiğinizi sanıyorum.
Bu tür meselenin rastgele akıl yürütülerek felsefe yapılacak bir mubahlar sahası olmadığını takdir etmek zorundasınız. Dikkat edin, "ben böyle düşünüyorum" demek, cehenneme müstahak olan pek çok insanın sözüdür! Bu sözü kendinize yakıştırmamalısınız!
Hidâyet dualarımla.
Yusuf Semmak
[1] Buhârî, Edeb, 70
[2] İslâm’ın ilk ve temel kaynağı Kur’ân-ı Kerîm’dir. Kur’ân bizlere, Allah Rasûlüne uymayı da emretmektedir. Allah’ın Rasûlüne uymak ise, O’nun Sünnetine ve Hadîslerine tâbi olmakla olur. Allah, Peygamberimizin hevâ’sından konuşmayacağını, onun konuştuğu şeylerin vahiy olduğunu (Necm: 3, 4) ve o her ne verirse onun alınması, her neden sakındırırsa da ondan uzak durulmasını (Haşr: 7) emretmektedir.
Bu konuda bir Âyet ile iktifâ ediyoruz:
“Biz, gönderdiğimiz her bir peygamberi Allah’ın izniyle kendisine itaat edilsin diye gönderdik…” (Nisâ: 64)
[3] Bakara : 143, 144
[4] Bakara: 149, 150
[5]Kıblenin değiştirilmesini emreden Âyetler gelinceye kadar Peygamberimiz ve Müslümanlar, on altı ya da on yedi ay Kudüs'teki Beytülmakdis'e yönelerek namaz kılmışlardır. (Tirmizî, Tefsir, 3)
Kıble Mescid-i Aksâ'dan, Kâbe'ye çevrilince, bundan önce Kudüs'e doğru namaz kılanların durumu tartışılmaya başlayınca; Bakara: 143. Âyetinde "Allah, sizin imanınızı zâyi edecek değildir" buyrularak, o namazların boşa gitmediği de belirtilmiş oldu. (Buhârî, Tefsir, 2. Sûre, B. 12; Tirmizî, 2. Sûre, 4, 10. Hadîs)
[6] Mâide: 67
[7] Nahl: 44
.
SEMÂ VE RÂBITA MESELESİNE DAİR BİR SORU:
Ebû'l A'lâ Mevdûdî'nin, sûfîlerin râbıta ve semâ gibi bâtıl uygulamalarının yanlışlığını vurgulayıcı bir açıklaması hakkında bize yöneltilen bir soruya verdiğimiz cevabımızdır...
Not: Bir kardeşimiz, Ebû'l A'lâ Mevdûdî'nin Tercümânu'l Kur'ân'ın, Ağustos/1961 tarihli sayısında, bir sûfî'ye verdiği cevabın aşağıya aldığımız bölümünü yazarak, bize, şu soruyu yöneltmiştir.
Soru: "… Bu meselede ben de aynı tavra sahibim. Örneğin ben, semâ'yı Allah'a yaklaşmaya bir vesile olarak gören büyüklerin içtihadının doğru olduğunu kabul edemem. Veya şeyhi râbıta etme yoluna başvuran kişilerin görüşlerinin isabetli olduğunu söyleyemem. Ben böyle şeyleri yanlış olarak görüyor, bu gibi şeylere karşı çıkmayı ve insanlara bunlardan kaçınmalarını öğütlemeyi gerekli hissediyorum. Ancak, şu da var ki, bu gibi usullerin nispet edildiği büyük sûfîlere saygısızlık edilmesini doğru bulmuyorum." (Fetvâlar, Ebû'l A'lâ Mevdûdî, Nehir Yay-1992, C: 2, S: 118)
Üstad yani Mevdûdî üstadımız anladığım kadarıyla, “İslâm’da semâ ve râbıta yok” diyor. Ama semâ'yı ve râbıta'yı ortaya çıkaran sûfîlere de karışmam ve karıştırtmam mı, demek istiyor? Burasının biraz daha açıklanması lazım en azından benim için... Çünkü daha önce tasavvufla ilgili bir sürü yazınızı okudum. Sizin görüşleriniz de bu istikamette mi?
Cevap:Allah'a hamdederek, Rasûlüne salât ve selâm ederek söze başlıyorum. İmam Mevdûdî'nin bu konudaki tüm açıklamalarını bütünlük içinde değerlendirirseniz, açıklama yaparken söylediği kısa cümlelerine yüklenen anlamları satır aralarından daha iyi çıkarabilirsiniz. Mevdûdî, şeyhi râbıta etmenin ve semâ'nın İslâm'da olmadığını belirtiyor ve bu konularda insanları sakındırmanın gerekli olduğunu söylüyor. Ama, geçmişten günümüze, tasavvuf kelimesine farklı anlamlar yüklendiğinin de altını çiziyor. Her ne kadar kendisinin sûfîlikle alâkası olmasa da; şirk, küfür, bid'at ve hurafelerden uzak bazı kimselerin tarihî süreç içerisinde ‘mutasavvıf’ veya ‘sûfî’ diye isimlendirildiğini, nefis tezkiyesi (tezkiye-i nefs), zikir, takvâ, zühd, şüpheli işlerden uzak durma, iç ve dış âlemini ıslâh etme, Sünnet'e ve nâfilelere ihtimâm gösterme gibi pek çok ibâdetlere müdâvemeti önemseyen bir takım yapılanmaların sonraları ‘tasavvuf’ kelimesiyle ifadelendirilebildiğini hatırlatıyor. Bu nedenle; kabul edilebilecek tasavvuf, reddedilmesi gereken tasavvuf ve ıslâh edilmesi gereken tasavvuf taksimâtıyla, bu konuda insanlara kucak açıcı bir yaklaşım sergilenmesi gerektiğini, bazı insanların fikir ve ictihâdları yanlış diye onların tüm iyiliklerine kör kesilmenin, bu tür insanların birkaç yanlışı sebebiyle tüm iyiliklerini sıfırla çarpmanın haksızlık olacağını söylüyor. Geçmişte ve bugün, akideleri sahîh olan fakat fikirlerinde bazen isabet kaydedemeyen pek çok değerli insan bulunmaktadır. Fazilet sahibi o insanların bazen yanlış yapmaları onların faziletlerinden bir şey eksiltmez. Bazılarının yaptığı gibi, birkaç bâriz yanlışı olan faziletli âlimlerin tüm hayırlarını ve sevaplarını sıfırlamaya yeltenmek adâlet, insaf ve hakkâniyet değerleriyle bağdaşmaz. İmam Mevdûdî, semâ ve râbıta gibi bazı yanlışları reddederken, Sünnette ve Selef’in hayatında yeri olmayan bu bid’atlerin câiz olduğunu söyleyenlerin yanlış konuştuklarını, bu kişiler âlim iseler ve sözleri ictihâd olarak kabul ediliyorsa bu ictihâdlarının tamamen hatalı olduğunu belirtiyor. Fakat bu amellere yüklenen muhtevanın şirki gerektirici olması durumunda bu amel sahipleri şirk’e düşerler. Tanımlanmaya muhtaç olan her kavram gibi, bu kavramlar da her ne şekilde tarif ediliyorsa, hüküm o mahiyete göredir. Mevdûdî, en iyimser yaklaşımla, bu amellerin şirk ile iç içe olmaması durumunu beyan etmektedir.
Az önce, tasavvuf’un üçe taksim edildiğini söylemiştik. 'Kabul edilebilecek', 'reddedilmesi gereken' ve 'ıslâha muhtaç olan' şeklinde…
Kabul edilebilecek tasavvuf; az önce de kısmen temas ettiğimiz gibi, İslâm’ın bazı amellerine verilen ciddi önem ve uygulama şeklinin zamanla kurumsal bir çatı altında devam etmesi neticesinde sonraki dönemlerde o kimselerin ‘mutasavvıf’ diye anılması durumudur. Onlar, her ne kadar muhtevaları itibariyle İslâm ile çelişmeyen yapıyı tesis etmiş de olsalar, daha sonraki zamanlarda kendileri hakkındaki bu tanımlama ve onları kurumsallaştırma çabaları, Kur’ân ve Sünnet’e dayanmamaktadır. Allah, iman edenlere ‘Müslüman’ ismini vermiştir, başka bir isme ihtiyaç yoktur. Fakat ilk dönemlerde, Rabbânî âlimler ve sâlih Müslümanlar, tasavvuf adına bir çalışma ile ortaya çıkmamışlardır. Kendileri hakkındaki sûfîliğe yapılan nispetten de belki pek çoklarının haberleri dahi olmadan vefat etmişlerdir. Haberleri olanlar da bunu reddetmişlerdir. Tabiî ki reddetmeyen ve bu isimlendirmeyi tanıtıcı bir özellik olarak benimseyen ve kullananlar da olmuştur. Fakat bu bahsettiğimiz cihetteki tasavvuf’un tarihte kaldığını da hatırlatmak isteriz. Biz, şirk, küfür, hurafe ve bid’atler içinde olan bugün itibariyle bilinen yapıyı az önceki zikrettiğimiz kısımdan ayrı tutmak zorundayız. Çünkü o bahsettiğimiz âlimlerin amacı; Tevhîd akidesini muhafaza ederek, ilim öğrenmek, ilim öğretmek, Şerîat’e muhâlif olan her şeye karşı çıkarak, İslâm’ın nafilelerini bile ihyâ etmek, tüm şüpheli şeylerden uzak durarak, kendilerini Allah’tan alıkoyan mubahlara bile yanaşmamak ve Sünnet-i Seniyye istikametinde takvâ hayatı yaşamak için çalışmalar yapmak idi. Bu nedenle, günümüzdeki tasavvuf anlayışı ya reddedilmesi ya da ıslâh edilmesi gereken kısma dâhildir. Zira maalesef ki, günümüzde tasavvuf dendiğinde ilk akla gelen şeyler; şirkler, bid’atler, hurafeler ve bâtıl pek çok uygulamalardır. Bugün itibariyle her Müslüman açısından bu tasavvuf denen ekol içerisinde reddedilecek şeyler de, ıslâh edilecek şeyler de bulunduğu ma’lûmdur.
Örneğin; tezkiye-i nefs adına, sonradan İslâm'a sokulmaya çalışılan o kadar çok bid'at olan uygulamalar vardır ki, bunları kabul etmek asla mümkün değildir. Nefislerin tezkiyesi konusunda ancak Rasûlün uygulamalarına başvurmak ve Selef'e ittibâ etmek gerekir. Diğer bir mesele, zikre önem verme çabalarıdır. Zâhiren bu iddiaya kimse itiraz edemez. Ama zikir tüm hayata yayılması gerekirken, maalesef ki dar bir çerçeveye hapsedilmiştir. Bu çerçevenin içerisinde de pek çok bâtıl şeyler vardır. Allah'ı zikretme iddiasıyla ortaya çıkıp da, İslâm ile ilgisi bulunmayan uygulamaların benimsenmesi asla kabul edilemez. Ney, nısfiye ve defler eşliğinde, halkalar halinde müzikli zikir merasimleri, vücut şişleme ve ateşe girme gösterilerinin ne zikirle ne de bir ibâdetle alâkası bulunmaktadır. Allah'ı zikretme iddiasında olan kimselerin râbıta yoluyla sürekli şeyhlerini hayal âlemlerinde canlı tutmaları, şeyhlerini zikretmeleri, fikretmeleri ve onun rûhâniyetinden yardım istemeleri de ciddi bir tutarsızlıktır. İsterseniz, râbıta'nın tanımına bir bakalım. Târikatte râbıta; mürîdin, Allah'da fâni olmuş (yani fenâfillâh'a ermiş) bulunan şeyhinin şeklini hayalinde sürekli canlandırmasıyla, onun rûhâniyetinden yardım istemesi demektir. Bu uygulamanın, mürîdin edeplenmesi için bir terbiye süreci olduğu iddia edilir. Bu, tasavvufta bir ahlâk öğretisidir. Bu uygulamayla, şeyhi yanında yokken bile, mürîdin ondan feyiz alarak çirkin davranışlardan sakınması ve nefsini arındırması amacı güdülür. Sözün burasında bazı sorular sormamız gerekir. Neden mürîd, Allah'ı dikkate alıp, kendisine çeki düzen vermiyor? Takvâ sahibi olmak, bunu gerektirir. Neden Allah'ın kendisine şah damarından daha yakın olduğunu, her nerede olursa olsun, kendisini görüp gözettiğini düşünerek, Allah'ı görüyormuşçasına kulluğunu icrâ etmiyor ve bir başkasına muhtaç oluyor? Râbıta yapanlar, nefs tezkiyesi yaparlarken ihsân ile yani Allah'ı görüyormuşçasına O'na ibâdet etme ilkesiyle çatışmıyorlar mı? Râbıta; 'Allah'a daha iyi bir kul olayım' derken, Allah ile araya aracılar sokmak değil midir? Allah'ı zikretmek gerekirken, Allah'ı ikinci plana atıp şeyhi düşünmeye ve onu zikretmeye neden olucu bir davranış değil midir? Ve sadece Allah'tan yardım istemek gerekirken, şeyhten yardım isteyerek, Allah'ı devre dışı bırakıcı bir şirk ameliyyesi değil midir? Râbıtanın geçmişten günümüze muhtevası budur. Bu şekildeki râbıta şirktir! Bazı kimseler, insanlarla tartışmaları esnasında sevenin sevdiğini düşünmesi neden câiz olmasın, şeklinde itirazlar ediyorlar. Bu düşünme şekli, meşru seviyeyi aşmadığı sürece elbette ki câizdir. Her şeyin bir sınırı ve haddi vardır; o sınır aşılınca haram ve haramın ötesinde de şirk devreye girebilir. Bu nedenle Allah'ın sınırlarının etrafında dolaşmamak gerekir. Hem de 'Allah sevgisi dışında tüm sevgileri kalpten atma, Allah'ı zikretmekten alıkoyan her şeyden uzaklaşma' iddiası ile ortaya çıkmış olan tasavvuf'un, bu iddialarına rağmen, râbıta denen bir icada dört elle sarılması aslında ciddi bir çelişkidir. Bu kısa izâhâtlardan da anlıyoruz ki, söyleme değil, eyleme bakmak gerekir. Güzel şeyler konuşmak değil, güzel işler yapmak hünerdir. Güzel sözlerin içi ilim, iman ve sâlih amel ile doldurulmadığı sürece bir kıymeti olmaz. Peygamberimizin Sünnet'ine uygun olmadıkça da bir amele sâlih amel denmez!
Mevdûdî, kendisine soru soran kişiye cevap verirken, muhatabı bir sûfî olduğu için, onunla ortak noktalardan hareketle bir iletişim sağlamak için, iyimser bir yaklaşımla, tasavvuf’taki doğruları reddetmenin uygun olmadığını belirtiyor ama ‘tasavvuf’ adı altında Kur’ân ve Sünnet’e uygun olmayan şeylerin de asla kabul edilemeyeceğini açıkça söylüyor.
Fakat günümüzde maalesef, âdeta kantarın topuzunu kaçırmışlar ve vahdet-i vücûd, hulûl, fenâfillah, fenâfişşeyh, râbıta, semâ, vücudu şişleme, bid’at olan tevessülde bulunma, ölülerden ve kabirlerden yardım isteme, ehl-i Tevhîd'e buğz edip düşmanlık yapma, şeyhlerine körü körüne teslim olma vb. İslâm'da olmayan sayısız inanç ve ibâdet şekilleri türetilmiştir. Bu tür inançların, kendilerine nispet edildiği pek çok kimsenin, aslında günümüzdeki şekliyle tasavvufla hiçbir ilgisi bulunmadığı gibi, bu görüşlerin de fikir babaları değillerdir. Mesela; Abdulkâdir Geylânî, Fudayl b. Iyâd, İbrahim Edhem, Maruf Kerhî, İmam Gazâli, İmam Rabbâni vb. eşhâsın günümüzde yaygın olan tasavvufçulukla hiçbir ilgisi bulunmamaktadır. Pek çok meseleler de onlara iftirâ edilmiş ve onların ağzındanmış gibi rivâyetlerde bulunulmuştur. Bu durumda bize düşen; bir sözü kim söylerse söylesin, ismi toplumda ne kadar büyüklenirse büyüklensin, söylenen her sözü Kur'ân ve Sünnet ile değerlendirmemizdir. Allah ve Rasûlünün sözlerinin önüne hiçbir kimsenin sözü geçirilemez! İster şeyh olsun, ister âlim olsun, isterse ne olursa olsun! Mevdûdî de bunu söylüyor. Mesela, râbıta ile ilgili Abdülkâdir Geylânî'den sözler naklediliyor. Bunlar külliyyen iftirâdır ve yalandır! Öldükten sonra bile müridlerinin yardımına koşacağı ile ilgili olarak, sözde, Abdülkâdir Geylânî: "Müridim, doğuda da olsa, batıda da olsa, her nerede olursa olsun, imdadına yetişirim" demiş! Bu söz, uzun sûfîstik bir şiirdir! Bu sözden Abdülkâdir Geylânî'yi tenzih ederiz. Allah, yalancılara, hak ettikleri karşılığı verecektir. Sâlih kimseler oldukları, âlimlerin eserlerindeki şehâdetleriyle âşikâr olan kimselere ait olduğu söylenen (!) kitaplardaki şirk, küfür, hurafe ve bid'atlerin haddi hesabı yoktur. İşte Mevdûdî, bu gerçeğin altını çizmek adına, "Ancak, şu da var ki, bu gibi usullerin nispet edildiği büyük sûfîlere saygısızlık edilmesini doğru bulmuyorum" demektedir. Yani bu cümlenin anlamı; bu nispetlerin çoğu asılsızdır; kendileri sâlih kişiler olan ama tarihte, özellikle vefatlarından sonra ‘mutasavvıf’ diye tanıtılmış kişilere karşı saygılı olmak ve aşırı gitmemek gerekir, demektedir. Çünkü bahsettiğimiz sınıftaki kişiler, bu tür iftirâlardan beridir. Üstad Mevdûdî aslında semâ ve şeyhi rabıta etme konularının, kendilerine dayandırıldığı pek çok kimsenin, bu görüşlerde olmadığını, "bu gibi usullerin, kendilerine nispet edildiği" ifadesini kullanarak vurgulamıştır.
"Örneğin ben, semâ'yı Allah'a yaklaşmaya bir vesile olarak gören büyüklerin içtihadının doğru olduğunu kabul edemem" ifadesiyle, semâ ve benzeri, Sünnette yeri olmayan bid'at olarak uydurulmuş ibâdet şekillerinin yanlış olduğunu söylüyor. Bunların caiz olduğunu söyleyen kim olursa olsun kabul edemem, demek istiyor. Karşısındaki bir sûfî olduğu için, daha dikkatli cümleler kurduğunu da hatırlatalım. Bu, hikmetli bir teblîğ yöntemidir. "Büyüklerin ictihâdı" ifadesi, semâ'ya cevâz fetvâsı verenlerin "büyük kimseler" olduğu anlamında değil; bilakis bu söz, o kimseleri "büyük" kabul edenlere hitâben kullanılmış bir ifade şeklidir. Neticede muhatabın büyüksediği ve çok değer verdiği kimselerden bahsedilmektedir. Bu ifade tarzı, aynen Peygamberimizin, Bizans hükümdarına İslâm'a davet mektubu gönderirken "Rum'un büyüğüne" ifadesini kullanması gibidir… Her ne kadar, Rasûlullah ve Müslümanların yanında Bizans hükümdarı Herakliyus ‘büyük’ kabul edilmese de, onun tâbileri ve sevenleri yanında kendisi, "Bizans'ın büyüğü" bilindiği ve kabul edildiği için, Efendimiz bu üslubu tercih etmiştir. Bu ifadede, yanlışlık ya da müdâhene (dalkavukluk) asla bulunmamaktadır. Üstad Mevdûdî de bu ifade biçimini seçmiştir. Aslında Üstad'ın anlatmak istediği şey, birilerinin büyük olup olmadığı meselesini tartışmak değil, en büyük olan Allah'ın rızasına uygun hakikatlerin, muhataba, en güzel şekilde açıklanması mevzuudur.
Ayrıca Üstad'ın önemsediği çok önemli bir nokta da, yukarıda bahsi geçen ifadede zımnen mevcuttur. O da; bizimle farklı görüşte dahi olsalar, itikâden veya fikren bizden ayrı olan kimselere karşı düşmanca hareket etmememiz, aşırı gitmememiz, saygısızlık etmememiz ve güzel bir üslup ile inancımızı serdetmememiz gerektiği gerçeğidir. Bunu ancak Hakkı savunanlar yapabilir. Bâtıl yolda olanların işi saygısızlık, hakaret, iftirâ, delilsiz konuşma, aşırı gitme, önyargı ve taassuptur! Hakk ehli ile bâtıl ehlini ayıran önemli kriterlerden birisidir bu! Bu nedenle Müslüman, karşısında laftan anlayan bir insan bulursa, İslâm'ı yorulmadan, bıkmadan ve gevşeklik göstermeden, sadece Allah için anlatır. Allah'ın kullarının hidâyete ermesi, onun en büyük arzusudur. Yanlış bir kafa yapısına sahip olmadığı ve bâtılı savunmadığı için de, asla kızmaz, hakaret etmez, saldırmaz, küfürbazlık yapmaz, seviyesiz ve kişiliksiz bir tavırla kavga ortamı oluşturmaz! Çünkü bu sahadaki ameller, nefis ya da başka maksatların tatmini için olursa boşa gider! Cahiller şunu bilsin ki, İslâmî meseleler, üzerinde felsefeler yapma, ilimsizce tartışma için bir güreş, bir yarış ve bir arena sahası değildir. Bunlar başka ortamlarda icra edilir. Hüneriniz varsa, kendinizi orada ispatlayın. Allah’ın dinini, süflî arzularınıza âlet etmeyin!
Bu Konudaki Benim Görüşüme Gelince…
Mevdûdî rahımehullâh’ın sözünün anlamını sorduktan sonra benim görüşümü de merak etmişsiniz. Ben de, elbette İmam Mevdûdî gibi düşünüyorum. Ama tabii ki o, tasavvufçuların bâtıl itikadlarına, sapık fikirlerine ve bid'at fiillerine karışmamalıyız, demiyor! Üstad, yaşadığı dönemde, İslâm'ı, Asr-ı Saadetteki şekline geri döndürmek için, büyük tecdîd faaliyetleri gerçekleştirdi. Burada saymakla bitiremeyeceğimiz meselelerde te’lîf, teblîğ, ıslâh, irşâd ve münâzara gibi faaliyetlerde bulundu ve İslâm'a aykırı pek çok fitnelere karşı mücadele verdi, eserler yazdı, seyahatler etti, istişâreler yaptı, fetvâlar ve konferanslar verdi, dünyanın her tarafından gelen mektuplara ilmî cevaplar vererek İslâm'ı teblîğ ve ta'lîm etti, o günün elverişsiz şartlarına rağmen, çıkardığı "Tercümânu'l Kur'ân" isimli aylık dergiyle tüm dünyaya seslendi, fikirlerini paylaştı, âlimlerle ve tüm İslâmcı gruplarla görüşmeler ve tartışmalar yaptı, milyonların sevgisini kazandı, önderliğini yaptığı harekete asla "Mevdûdîcilik" denmesine râzı olmadı, böyle diyenleri iftirâ ettikleri gerekçesiyle Allah'a havale etti, çalışmalarının temelini Tevhîd akidesi oluşturdu. Bu akideden asla sapmadı, taviz vermedi, uzlaşmacı olmadı. Yol olarak, sadece Ashabın ve müctehid ulemanın yolunu benimsedi. Bu dinin, Allah'ın dini olması nedeniyle, kişilerin adıyla isimlendirilmesinin asla caiz olmayacağını, hatta İslâmî bir harekete "Muhammedicilik" denmesinin bile bâtıl olduğunu, zira bu dinin sahibinin Peygamberimiz olmadığını, onun da, bir kul ve elçi olduğunu söyledi. Cemaatini, "İslâm Cemaati" diye isimlendirdi ve fırkacılığın ve gruplaşmaların hep karşısında oldu. Tevhîd akidesinde birleştikten sonra, teferruatların, Müslümanları parçalamaması gerektiğini ısrarla söyledi. Hayatının sonuna kadar emrolunduğu gibi istikamet sahibi oldu; İslâm davasından, cahilî fikirlere sapmadı, makam, mevki ve dünyalık teklifleri ayaklarını kaydırmadı. Hakkı ve hakikatleri anlatırken, şefkatle ve samimiyetle insanların hayrı ve hidâyeti için çırpındı. İftirâlar karşısında soğukkanlılığını ve vakarını kaybetmedi. Dünya, onun döneminde vahyin aydınlığıyla tanıştı. Müslümanlar onu çok sevdiler. Sayısız kişinin hidâyete ermesine ve İslâm dinine girmelerine müsebbip oldu. Döneminde, askerî cunta rejimi tarafından idam cezasına çarptırıldığı halde, İslâmî beldelerdeki Müslümanların kıyama kalkması nedeniyle, -Müslümanların infiâlinden korkularak- infazı gerçekleştirilemeyen ve idam cezası müebbet hapse çevrilen, belki de tek ya da ender şahsiyetlerden birisi olarak İslâm tarihinin şerefli sayfaları arasında yerini aldı. İdam cezası, kendisine bildirildiği ilk anda: "Allah, benim için ölümü yazmamış ise, onlar beni öldüremez; ama takdir-i İlâhî bu ise, şehâdet bizim için en büyük şereftir" diyerek, belki de muhtemel olan idamı öncesinde böylesine üstün bir kişilik sergileyen, şahsiyetli, şerefli ve vakarlı bir İslâmî duruş ortaya koyan mübarek bir mücâhid âlimdir o… Onun dediği gibi; -kim bilir belki de kerâmettir, onun sözleri… Kerâmet arayanlar için bunlar çok önemlidir ya!- Allah, o esnada onun ölümünü dilemediği ve yapacağı hayırlı çalışmaları olduğu için idamına izin vermemiş ve askeri yönetimin düşürülmesiyle, tüm siyasi mahkûmlar serbest kalmıştır. Üstad, zamanında ve günümüzde haklı bir saygınlığı elde etti. Dünyanın pek çok ülkesinde milyonlarca kişinin Tevhîdî şuura ermesine vesile oldu. Onun eserleri, insanların gerçek İslâmla tanışmalarına köprü oldu. Asrımıza ve gelecek asırlara ışık tutan gerçek Rabbânî bir âlimdir o… Ona buğzedenler ve aleyhinde konuşanlar, ancak Tevhîd akidesinden yoksun cahil bir kaç güruhtan ibarettir. Allah, ondan râzı olsun ve ona mağfiret etsin. Üstad, asrımızın müceddididir. Bu gerçeği, inşâAllah, gelecek nesiller daha iyi göreceklerdir. Câhiliyye ortamlarında olan insanların çoğunun maalesef basiretleri kör olduğu için, ya göremiyorlar ya da tam olarak algılayamıyorlar. Bu kadar saptırıcının olduğu âhir zamanda, bu sonuçtan başkasını bekleyenler de, Hadîslerden habersiz kimselerdir. Rasûlullah, ahir zamanın bu fitnelerine yaklaşık on beş asır önceden dikkat çekmiş ve sakındırmıştır. Bu Hadîsler, "Kitâbu'l Fiten" (Fitneler Bahsi) başlığı altında, Hadîs kitaplarından okunabilir.
Tasavvuf Meselesine Devam Edelim:
Geçmiş asırlarda, ‘tasavvuf’ adı altında nefsi terbiye ve tezkiye etmek, Sünnet’e sarılıp, bid'atlerden ve şüpheli şeylerden sakınmak, zikir'e, nâfile ibâdetlere önem vermek, şeyhlere ve âlimlere hürmet edip itaat etmek, kibir ve enâniyet duygularını öldürüp, ehil ellerde ciddi bir eğitim ve terbiye sürecinden geçmenin gerekli olduğu iddiasıyla [1] ortaya çıkmış bir terbiye ekolü görüntüsüne bürünmek için çabalamış olmasına rağmen, sufizm; Şerîat, tarîkat ve hakîkat üçlemesine inanarak bu yolların her biri diğerine zıtlıklar barındıran, mahiyeti herkesçe anlaşılamayan, karmaşık ve Şerîat’ı birinci planda kaynak almayan bir batınîcilik ekolüne dönüşmüştür. Her dönemde, farklı din ve toplumlardan içine karışan bâtıl inanç ve ibâdet şekilleriyle, sürekli bozularak günümüze kadar gelmiştir. Tasavvuf, asla bir mezhep değildir. Şer'î ya da Fıkhî yönden intisabı vacip bir yol da değildir. Kişi, Müslüman olmak için, Kelime-i Tevhîd'e iman etmek; sâlih, muttakî bir mü'min olmak için de, Sünnet’e ittibâ etmek, bid'atlerden, hurafelerden ve şüpheli şeylerden kaçınmak zorundadır. Falanın ya da filanın rüyası, keşfi, zuhuratı, fikri ya da yorumu, Kur'ân ve Sünnet’e tercih edilemez! Mevdûdî Merhum da, bunu açıkça söylemektedir. Sözlerin alınması veya atılmasında ölçü; söyleyenin adının büyük (!) olması, adının önünde değişik sanlar, unvanlar bulunup bulunmaması değildir! Vahye uymayan sözü, babanız söylese, bâtıldır! Kur’ân, ataların ve babalarının dinine uyanları zemmetmektedir! Kayıtsız ve şartsız bir takım adamlara bağlanmak, İslâm'ın ruhuna ve Allah'ın murâdına tamamen zıttır. Kayıtsız şartsız, sorgusuz sualsiz teslimiyet ancak Allah'adır. Çünkü "O, yaptıklarından sorgulanmayandır. Hâlbuki onlara yaptıkları sorulur." (Enbiyâ: 23) Kim, yalnızca Allah'a ait olan bu makama bir başkasını getirirse, o kimseyi Allah'a eş tutmuş olur!
Kısaca, Bir Ahlak Öğretisini Hatırlatalım:
İnsan, söylenene değil de, söyleyene baktığı sürece saptırıcılar ile hakikati konuşanları birbirinden ayıramaz. Âkil insan, söylenenleri dikkate alır, araştırır; samimi ise, hakk kendisine belirdikten sonra, gerçeğe teslim olur. Art niyetli kişi de, sözlere bakmaz, kafasında dondurduğu fikirlerle kısır bir değerlendirme yapar, sözleri dinlemeden, anlamadan, okumadan, araştırmadan, câhilî hamaset duygularıyla sadece saldırmayı, sataşmayı tercih eder ve çaresizlik içinde sadece ağız dalaşı yapar! Bize düşen; âkil insanların yolunu izlemektir! Herkes bizim gibi düşünmek zorunda olmasa da, en azından kendimize, fikirlerimize, karşımızda tartıştığımız ve sohbet ettiğimiz kişiye karşı saygılı olmayı öğrenmeliyiz… Kendisine saygısı olmayanın, karşısındakine de saygısı olmaz! İnsanlarla sağlıklı iletişim kuramayanlar, öncelikle, kendi iç âlemlerindeki fikrî çatışmalara ve iç savaşlara son versinler. Sonra insanlara bir şeyler vermeye çalışsınlar. İç huzurunu sağlayamayan kişi, karşısındakine sadece huzursuzluk verir.
Hulâsatu'l kelâm mesele budur! İzâhâtlarımız, birinci planda semâ ve râbıta konusunu açıklamaya yönelik değil, bu konular üzerinden İmam Mevdûdî'nin, bize yönelttiğiniz o sözlerinde ne demek istediğini açıklığa kavuşturmak olduğu için, semâ ve râbıta konularında fazla yoğunlaşmadık. Kardeşim, umarım sorunuzun cevabını almışsınızdır. Aslında her ne kadar uzun bir cevap gibi gözükse de, aslında bunlar "özetin özeti" mesabesindedir. Çünkü bu meseleler, ilmî olarak konuştuğumuzda söylenecek çok şeyler vardır.
Rabbim, azımıza çok mükâfatlar versin. Akidemizi, niyetimizi ve amelimizi rızasına uygun kılsın.
Rabbim bizleri sözü dinleyip en güzeline, sözün doğrusuna uyan; bâtıl ve hurafelerden uzak duran muvahhid Müslümanlardan eylesin. Âmîn.
"Rabbimiz, bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi saptırma. Bize katından bir rahmet bağışla. Muhakkak Sen bol bol bağışlayansın." (Âl-i İmrân:
"Onlar, sözü işitip en güzeline uyarlar." (Zümer: 18)
Her şeyin doğrusunu Allah bilir.
[1]Meşru gibi gözüken bu davranış şekilleri sonraları ifrât boyutlarına ulaşmış ve “ehlinin elinde ğassal’ın elindeki meyyit gibi mûnis ve muti' olmanın zârûrî olduğu” düşüncesi, tasavvufî bir ilke olarak kabul edilmiştir.
KUR’AN’I NEDEN VE NASIL OKUMALIYIZ?
Kur'an-ı Kerim'i ezberlemek için okumalı, anlamak için ezberlemeli, emirlerini yapmak için öğrenmelidir.
“Yaratan Rabbinin adıyla oku.” (Alâk: 1)
Kur'an'ın ilk emri "oku" dur. Ama Yaratan Rabbin adına oku... Yaratıcıdan gelenleri oku... Yaratıcıdan gelenlere göre oku, anla, değerlendir... Her hususta değerlendirme ölçün, Vahiy olsun... Okumakta tek amacın Allah'ın rızası olsun...
Rabbimizden gelenleri okuyun...
Bu Kur'an, sakınmak isteyenler için bir hidâyet rehberidir. İman etmek isteyenler için “hablullah” yani “Allah’ın ipi”dir. Kur’an sakınmak isteyenleri sakındırır. İman edenlere tüm güzelliklerini açar. İnanmadan, önyargıyla, eleştirme ve çelişki bulma sevdasında Kur’an okuyana Kur’an, hiçbir şey vermez. O kimse kendi mantık çelişkilerinden ve câhilliğinden başka bir şeyle de karşılaşamaz! Kur’an, ayak diretenleri, inkâra sapanları ve laftan anlamayanları zorla Müslüman yapma çabasında değildir. Aksine, “De ki: ‘O (Kur’an), Rabbinizden gelen bir bir Hak’tır. Artık dileyen iman etsin, dileyen kâfir olsun…” (Kehf: 29)buyurur; devamında da zâlimler için ateş ve azap hazırladığını bildirerek, onları uyarır ve iman etmeye davet eder. Fakat insanlar, aralarındaki haset, kıskaçlık ve çekememezlik yüzünden ihtilâfa düştüler. [Okuyunuz: Bakara: 213, Âl-i İmrân: 19, Câsiye: 17]ve onlardan kimisi iman etti, kimisi de küfre saptı. “…Fakat onlar ihtilâfa düştüler de, içlerinden kimi iman etti, kimi de kâfir oldu...” (Bakara: 253)
Ayrıca Kur’an sapmak isteyeni saptırır, hidâyet isteyeni de hidâyete iletir: “…İşte Allah kimi dilerse böylece saptırır, kimi de dilerse hidâyete kavuşturur.” (Müddessir: 31)
Rabbimiz, başka bir Ayette de şöyle buyurmuştur: “…Allah bununla bir çoğunu saptırır ve bununla bir çoğunu da hidâyete eriştirir. O, bununla (dinden çıkan) fâsıklardan başkasını saptırmaz.” (Bakara: 26)
Kur'an'ın insana rehberlik yapması için; Allah'tan sakınmak, samimiyet, dura dura okumak, düşünmek, aklını kullanmak, tefekkür etmek ve öğüt almak gerekir. Ayetler karşısında "işittik ve itaat ettik" denmeden, Kur'an, insana hazinelerini açmaz. Bir insanın, kendisini sevmeyen kimseye gönlünü açmadığı gibi... Akıllı insan, Ayetlerin gerektirdiği gibi bir şekle bürünür. Kur'an'da, "akıllı olma ve aklı kullanma" tabirlerinin anlamı; Allah'ın dediklerine aklın, gönlün, ahlâkın, hayatın, duygu, düşünce ve inancın tam anlamıyla teslim olmasıdır. Allah, Kur'an'da kâfirlerin ve müşriklerin "deli" olduğunu söylememiştir. Bilâkis kendilerine akıl verilen bu insanların, akıllarını gerektiği gibi kullanmayarak isyan ve inkâr yoluna saptıklarının altını çizmiştir. Demek ki Allah'ın iradesine göre "akıllı insan", dünyada köşeyi dönen, işleri tıkırında olan, nefsine göre yaşayan, ekonomik gücü sebebiyle tüm şeytanî yolları gönlünce aşındıran kimse değildir. Allah'a iman etmediği halde mucit ya da kâşif olmak da akıllık için yetmiyor. Allah'ı tanımadığı halde insanlığın hayrına buluşlar yapanların başardıkları tek şey, dünya şartlarına endeksli faydalar için akıllarını kullanmış olmalarıdır. Ebedi hayat için hiçbir hazırlık yapmamak, fâni dünyada kalacak ve ahirete faydası olmayacak işlere zaman ayırarak ölmek akıllılık olmasa gerektir.
Peygamberimiz şöyle buyurmuştur: "Ölen kimseyi peşinden üç şey takip eder. İkisi geri döner, birisi onunla beraber kalır. Ölüyü ailesi, malı ve ameli takip eder. Sonra ailesi ve malı geri döner, ameli kendisiyle kalır." (Buhâri, Kitâbu'r Rikâk, 42)
Aklını kullanan insan, ahirete götürebileceği şeyleri kazanmak için çalışır. Eskilerin tabiriyle "âkil insan" demek; aklını kötülüklerden yana değil, iyiliklerden yana kullanan kimse demektir. Tabii ki iyilikten ve kötülükten kasıt da, Allah'ın iyi dediği ya da kötü dediği hususlardır. Yoksa nice insanlar, kötülükler içinde yüzerler ama kendilerini iyilerden sayarlar. Nice insanlar yeryüzünde bozgunculuk yaparlar ama kendilerinin ıslah ediciler olduklarını savunurlar. Nice insanlar şirk koşarlar ama kendilerinin Allah'ın sevgili kulları olduklarını iddia ederler. Bu durumları Kur’an bizlere detaylı şekilde öğretmektedir.
Bu örnekler, hayatın içinde o kadar çok ve karmaşıktır ki, birinin doğrusu diğerine göre yanlıştır. Bu sebeple, doğrunun, doğruluğun, iyiliğin, güzelliğin, huzur ve barışın arayışında ve tespitinde âkil insan, Kur'an ve Sünnet'in hükümlerine itibar eder. Aksi takdirde kimse, tam anlamıyla iyilik ve kötülük konusunda fikir birliğine varamaz. Cüz'î meselelerde uzlaşırlar, küllî meselelerde ayrışırlar. İşte Kur'an bizi, iyiliğe ulaştırmak için gelmiştir. İyi insan olmamız için gönderilmiştir. Varlıkta, darlıkta infâk etmemizi ve iyilikler yapmamızı emretmiştir. Zulmü, taşkınlığı, hırsızlığı, hayasızlığı, kumarı, içkiyi, faizi, insanların kanına, canına, malına, namusuna ve şahsiyetine yönelik her türlü maddî ve manevî tecavüzleri haram kılmıştır. İnsanlara güzel ve faydalı şeyleri helâl kılmış, çirkin ve zararlı şeyleri de haram kılmıştır. Allah’ın belirlediği sınırlara riâyet ederek hareket etmek en büyük iyiliktir. En güzel bir yaşam tarzıdır. Bakara: 177. Ayette teferruatlı şekilde anlatıldığı gibi, iyilik; akidede, amelde, ahlak ve sosyal ilişkilerde güzel bir hayat yaşamak demektir. Bunu bize, Kur'an verebilir. Tabii ki okursak, aklımızı kullanırsak, anlarsak, üzerinde düşünürsek, tefekkür edersek, tezekkür edip öğüt alırsak, o hakikatlere uygun itikad edersek, öğrendiklerimizi yaşamımıza aktarırsak, yakın çevremizden başlayarak onların da kurtuluşu ve huzuru için çabalarsak... Kur'an bize öncelikle Tevhid akidesini sunar. Bu akide, insanın bedenindeki ruh gibidir, can gibidir. Kur'an Ayetleri için "ruh" ifadesi kullanılmıştır. Yani bu Ayetlerden bihaber olan, onun çağırdığı akideden mahrum yaşayan kimse bir anlamda meyyit-i muteharrik'tir. Yani "hareketli ölü", "yaşayan ölü" gibidir. İslâm, insana yabancı olduğu ve yaratılışıyla çatışan bir yaşam tarzını emretmiyor. Aksine İslâm, fıtrat dinidir. İnsanın yaratılış özelliklerine göre en uygun, en âdil, en güzel ve en hayırlı şeyleri emretmiştir, faydasız ve boş şeyleri de yasaklamıştır. Yeter ki İslâm'ın ne olduğunu ya da ne olmadığını Kur'an-ı Kerim'den öğrenelim. Kendisinin "Müslüman" olduğunu söylediği halde, Kur'an Ayetleriyle ve Peygamberimizin Sünnetiyle hiçbir alâkası olmayan kimselerin hayatlarına bakarak İslâm'a ve Müslümanlara hakaret etmeyelim. Kur'an'ın bizzat kendisi sadece iddiadan ibaret bir iman anlayışını kabul etmezken, ağzına bakıldığında Müslüman, ameline bakıldığında Hristiyandan farkı olmayan kişilerin şahsiyetlerinde Yüce İslâm Dinine tavır almayalım! İslâm, Allah'ın Dinidir; o halde, Allah'ın Dinini, Allah'ın gönderdiği Vahiy gerçekleri istikametinde anlayalım. Tabii ki bizzat Kur'an'ın emrettiği gibi, anlayamadığımız meseleleri ehline, bilene, anlayana, anlamışlara ve asırlardır uygulamış olan Müslümanlara, Selef-i Sâlihîn’e ve kendi seleflerimize sormayı, eserlerine bakmayı, hayatlarından ibret almayı da unutmayalım. Kur'an defalarca insanlığa "âdil olun, haddi aşmayın, affedin, merhamet edin, iyilik edin" buyururken, O Kur'an'a ve o Ayetlere iman edenlere karşı zulmetmek, haddi aşmak, merhametsiz ve kinci olmak, kötülükler etmek hiçbir ahlâk öğretisinde yeri olmayan bir çelişki ve tutarsızlık olacaktır. Kur'an işte bizlere bunları öğretir, düşünmemizi ister. Kur'an okumak, anlama ve uygulama amacından uzak olursa, toplumda şahsi doğrular ve yanlışlar çoğalır. Kur'an'ı okumaktan maksadımız sadece mealinden ya da Arapçasından okumakla sınırlı olmamalıdır. Kur'an'ın tefsirlerinden, Hadis kitapları ve onların şerhlerinden, Peygamberimizin Sünneti ve tertemiz yaşantısından, Sahabilerin saadetli hayatlarından, İslam alimlerinin her asırda muhtelif konularda yazdıkları sayısız temel kaynak eserlerden istifade etmeyi düşünmemek ya da istifade etmeden sadece Ayet mealciliği ya da Hadis mealciliği ile ahkâm kesmek; dünyanın en büyük cehâleti olur. Kur'an'ın inceliklerini bilen ve o gerçeklerin ışığında hakikatleri ortaya koyan alimlerin sözlerini bir tarafa atmak, kendi görüşlerimize dönmemiz anlamına gelir. İlimden mahrum bir insanın görüşü de; yalnızca kişisel tercihlerini, sınırlı aklının tespitlerini, mantığının verilerini ve arzularını dillendirmek olacaktır. Bu sonuç kimseyi tatmin etmez; fikir sahibini bile! O halde Allah'ın Kur'an'ını, Allah'ın muradına uygun şekilde anlamaya çalışmalıyız. Bunun için çabalamalıyız. Kur'an'ı öğrenmeye zaman ayırmalıyız; çünkü öldükten sonra bu Kitab'dan sorguya çekileceğiz. Bu Kitab'ın istediği şekilde iman etmeyenler için ise, ebedi bir hüsran, ebedi bir kaybediş, ebedi bir azap, ateş, cehennem ve hepsinden önemlisi de Allah'ın gazabı vardır! Neden henüz yaşarken, öğüt alacak fırsatımız varken, Allah'ın Ayetlerine kulak vermiyoruz? Neden Allah'ın mülkünde, Allah'ın iradesine zıt bir kafa, kalp ve hayat şeklini daha isabetli bulabiliyoruz? Peki Allah'ın Ayetlerine aykırı olan tercihler, insana huzur ve mutluluk getiriyor mu? Hayır! Zira her tercih, tercih sayısını artıran bir paradoksa ve labirentvari bir çıkmaza itiyor insanoğlunu. Akıllı insana düşen Rahmet ve Adalet sahibi olan Rabbine inanması, güvenmesi, teslim olması ve en büyük kurtuluşu ve en büyük nimet olan Allah'ın rızasını kazanmaya çalışmasıdır.
Unutmayalım ki Allah 1'e 700, dilerse, dilediklerine daha fazlasını da vereceğini haber vermektedir. Onun rahmet, lütuf ve ikramı sonsuzdur. Yeter ki biz talip olalım. Kur'an; Levh-i Mahfûz'dan Ramazan ayında ve kadir gecesinde bir kerede dünya semasına indirildi. Oradan da ilk kez Ramazan ayının Kadir gecesinde Cebrail vasıtasıyla Peygamberimize Hira mağarasında inmeye başladı. Bu ay, Kur'an ayıdır. Bu ayda Kur'an ile ve Allah ile ilişkilerimizi gözden geçirmemiz ve geçmişin muhasebesini yapmamız ve gelecek için daha hayırlı programlar belirlememiz ve Allah'ın rahmetini ummamız, ümitvar olmamız gerekir. Allah’ın rahmetinden ancak kâfirler ümit keser. Mü’min ise hep korku ve ümit arasında bulunur. Bu ayda tutulan oruç çok önemlidir. Ramazan ayında tutulan orucun sevabını Allah bilir. Rabbimiz Kudsî bir Hadis'te: "Oruç Benim içindir; onun mükâfatını da ancak Ben veririm"(Buhâri, Savm, 2, 9) buyurmuştur.
Diğer ibadetlere on katından yedi yüz katına ya da Allah’ın dilemesine bağlı olarak daha fazlasına kadar sevap verilirken, orucun sevabını ancak Allah bilir ve ecrini de O verir. Allah, oruç tutanlara özel karşılık verecektir. Ramazan ayında yapılan ibadetlerin sevabı çok büyüktür. Ramazan ayındaki Kadir Gecesi, bin aydan daha hayırlıdır. Bu da, matematiksel olarak dahi değerlendirsek 83 yıl eder. Hayatı boyunca 50-60 kez Kadir gecesini ihya edenin sadece bundan dolayı alacağı sevap 83x50= 4150 yıl eder. Bizden çok önceleri insanlar, bin yıl yaşarmış, diyenler hesaptan anlıyorlardır sanırız! Bu sadece hayatında değerlendirebileceği Kadir gecesi yani 50 gece hesabı. Geri kalan tüm ömrün, hayır ve sevapları henüz değerlendirme dışıdır. Bu hesap bizim hesabımız. Allah'ın hesabı ve rahmeti her zaman daha lütufkârdır. Bu rakamların çokluktan kinaye olduğunu farz edersek, bu çokluğun miktarını hesap edecek hesap makinesi dahi dünya şartlarında bulunamaz. Bu gerçekleri bizlere, Kur'an haber veriyor. Kur'an ufkumuzu açıyor, derin düşünmemizi sağlıyor, sağlıklı bir akla ve olgunluğa ulaştırıyor, Allah ile bağları kuvvetlendirip, imanı artırıyor, işlenen günahlardan dolayı tek tevbe kapısı olarak Allah olduğunu bildiriyor, istenecekse ancak kendisinden istenmesini ve yalnızca kendisine dua edilmesini emrediyor. Ama asla kendisine şirk koşulmamasını istiyor. Zira kendisinden başka ibadet ve itaat mercisinin olmadığını mütemadiyen bize hatırlatıyor. Sonunda da, kullarının Müslüman olmadan ölmemelerini istiyor. Bu Kur’an’ın bir öğüt olduğunu, Allah’ın elçisinin de bir öğütçü olarak gönderildiği haber veriyor; Allah’ın öğüdünü dinlememek ne kadar makuldür sizce?
Rabbimiz şöyle buyuruyor: “Andolsun Biz Kur’an’ı düşünmek için kolaylaştırdık. O halde var mı ibret alıp düşünen?” (Kamer: 17, 22, 32, 40)
Kur’an okunması, ezberlenilmesi, anlaşılması ve yaşanması kolaylaştırılmış bir Kitab’dır. O halde bize düşen de Kur’an ahkâmını anlayıp, onları imana, amele ve ahlâka dönüştürmektir.
Peygamberimiz: “Kur’an okuyun; çünkü Kur’an, kıyamet gününde Kur’an ehline şefaatçi olarak gelecektir” (Müslim, Salâtu’l Musâfirîn, 252) buyurmuştur.
Kur’an’ın değerini hakkıyla anlayıp, onun ehli olmayı, kıyamet gününde onun şefaatine nâil olmayı dileriz.
NOT: Ateist bazı kişilerle tartışan bir arkadaşımız; ateistlerin bilime dayalı kanıtlardan başka şeylere değer vermediklerini, kendileriyle İslâmî bir üslupla konuşmanın yarar sağlamadığını, Allah'ın varlığını kabul etmedikleri için, her konuşmalarının İslâm'a ve Müslümanlara hakaret etmek ve alay etmekten ibaret olduğunu, bu durum karşısında gerçekten çok üzüldüğünü ve onlara Allah'ın varlığını nasıl ispat edeceği noktasında sıkıntı çektiğini zira ateistlerin gözle görülür somut kanıtlarla akıllarına hitap etmedikçe sayısız deliller de sunsanız kabul etmediklerini, söylüyor... Böylesi bir durumla karşılaşan Müslümanın tavrı nasıl olması gerektiğini soruyor…
ATEİSTLERE BİR ŞEYİ İSPAT ETMEK ZORUNDA DEĞİLİZ!..
Çünkü genelinin amacı; İslâm'ı öğrenmek değil, İslâm'ın eleştirisi üzerinden, "mutlak cahiliyye" olan ateizm propagandası yapmaktır... Bilgisi yetersiz olanların, kafa karışıklığından fırsatçılıktır... Tabii ki insanî olarak iyi niyetli olanları istisna ediyoruz...
Şu gerçeği göz önünde bulundurmak gerekir. Ateistler öyle bir inkâr yoluna sapmışlardır ki, müşriklerin, putperestlerin, Hristiyanların, Yahûdîlerin bile şiddetle reddedeceği sapkın fikirleri "inanç" edinmişlerdir. Onların Allah, Kur'an, Hz. Muhammed, İslâm, Peygamberler, Müslümanlar ve âhirete dair sözlerinin tamamı zandır, iftiradır, yalandır, bâtıldır, kişisel kuruntulardan ve saplantılardan ibarettir... Allah ile bağlarını koparan bir kimsenin ise sağlıklı ve ma'kûl bir insan psikolojisinde olmayacağı ortadadır. Tüm inancı; başta İslâm olmak üzere mukaddes ve manevî değerleri inkâr etmekten ve keyfince, özgürce bir hayat yaşama isteğinden ibaret olan ateizm, zehirli düşüncelerini gençlere enjekte etme çabasıyla çırpınmaktadır. En müşrik insanın bile asla kabul etmeyeceği korkunç şeyler söylediği içindir ki, kimse tarafından kabul görmemekte ve ciddi bir tepkiyle karşılaşmaktalar. Bu da, kendilerini ifade edememe girdabında boğulan ateistleri, Müslümanlarla tartışma esnasında, İslâm'ın en yüce değerlerine hakaret etmeye sevk ediyor... Saldırganca bir tutuma ve kötü üsluba yöneltiyor... Âdeta, Allah'a ve O'nun Ayetlerine küfrederek rahatlamaya çalışıyorlar! Farklı dinlerden olan kimselerin, birbirlerine karşı farklı inançları olsa da, en azından kendi inançları merkezli olarak, dinlerini anlatırlar. Yanlışa "yanlış" demek ayrı bir şeydir; yanlış yapanlara hakaret etmek apayrı bir durumdur. Müslümanlar, yanlış yoldaki kimselere bile, insanî olarak yaklaşır, kızıp, hakaret etmez, kötü davranmaz! Ateistler ise, başta İslâm olmak üzere bütün dinlere cephe alır. Ama asıl hedefleri, hak din olan İslâm'dır. Bunun nedeni; bilinçaltlarında hak din olan İslâm'a tepki olarak yeni bir inanç şekli tercih ettiklerinin psikolojisidir. İslâm'a muhâlifliği din edinmişlerdir ve her şeyden daha çok İslâm aleyhinde konuşurlar! Âdeta Ayet-Ayet Kur'an'a iftira ederler. İlimden nasipsiz olmalarına rağmen, çelişkili, tutarsız, ilimsiz ve aklın ilkelerine zıt olan mantık oyunlarıyla câhil insanları aldatmaya çalışırlar! Ateizm belâsına mübtelâ olanlar, şeytanlar tarafından aldatılmış ve Allah'ın gazabının, öfkesinin, azabının ve cezasının en şiddetlisine itilmişlerdir. Allah'a, fıtrata, maneviyata ve vahye düşman olmak, yolların en kötüsüdür.
Ateist arkadaşların, bu gerçekleri görmelerini, kendilerine gelmelerini ve tevbe ederek Allah'a kul olmalarını dileriz... Hiç değilse ulu orta bir şekilde Müslümanların kutsallarına hakaret etmesinler.
ATEİSTLERİN MARİFETİYLE KISIR DÖNGÜYE DÖNEN TARTIŞMALAR KARŞISINDA, MÜSLÜMANIN TUTUMU:
Her şeyden önce, şunu unutmayınız ki, görmek istemeyene bir şey gösteremezsiniz. Dini-imanı inkâr edenlere de bir şey kanıtlamak zorunda değiliz. Bir ateiste, Allah'ın varlığını kanıtlamaya çalışmak, beyhude bir iştir. Aklını kullanan bir insan şunu kesin olarak bilir ki, zaten var olan her şey, Allah'ın varlığının delilidir. Yeryüzündeki kumlardan ve gökyüzündeki yıldızlardan daha çok delil Allah'ın varlığının ve yegane mabud olduğunun kanıtıdır. Allah'ı ve O'na kulluk etmeyi inkâr edenler; aslında kendi varlıklarını, akıllarını, fıtratlarını, duygu ve hislerini, gökleri, yerleri, sayısız canlı ve cansız türlerini, O'nun gönderdiği Kur'an'ı, Hz. Muhammed'i ve âhiret gerçeğini inkar edip yalanlıyorlar... Kopkoyu bir küfrü tercih eden bir kimsenin kalbine Allah'tan başkası tesir edemez. Allah, adalet sıfatı gereği, imanı hak etmeyen kimseye hidâyet vermez ve ayetleri yalanlayanları zorla Müslüman yapıp -hâşâ- zorla cennetine girdirmez. Âhirette iki yurt vardır; kim neresi için çalışırsa ancak orayı hak eder ve kazanır. İnsanoğlu hidâyete gönlünü açmadığı sürece her meseleye itiraz, şüphe, inkâr, yalanlama, şahsî kanaatleri ve nefsî arzularıyla yaklaşır. Ve kalbini, kafasını, davranışlarını ve yaşam tarzını Allah'ın ayetlerine göre tenvîr etmezse; gerçeğin ve yanlışın, güzelin ve çirkinin, hakkın ve bâtılın tespitinde tek ölçüsü sadece noksan, âciz, çelişkilerden ve tutarsızlıklardan uzak olmayan aklı ve hisleri olur. İnsanın aklına ve duygularına yön veren de çevresi, ihtiyaçları, zaafları, duyguları, kişiliği, ahlakı, bilgi ve kültürü olacaktır... İnsanların aklının, zekasının, kişiliğinin, ahlakının, değer yargılarının, hislerinin ve kanaatlerinin şekillenmesinde pek çok yan etkenler ve farklı kaynaklar olduğunu düşündüğümüz zaman, inkârcıların dayandıkları mutlak kaynak olan aklın herkeste stabil olmadığı, herkesin aklının aynı şeyi söylemediği gerçeği kabul edilecektir. Bundan dolayıdır ki, Allah insanları sadece akıllarına mahkum ederek -hâşâ- onları kendi hallerine terk etmemiştir. Vahiy ile, ayetleriyle onları ahiret yolculuğunda mutluluk yoluna, cennet yoluna, rızasının yoluna, sevdiklerinin yoluna irşad etmiş, yönlendirmiştir. Akıl çok önemli olmakla beraber; aklın önemini hakikaten anlayanlar, aklın fonksiyonunu bilenlerdir. Akıl, Allah'ın iradesine teslim olmadıktan sonra "fonksiyonunu icra etmiş bir akıl" sayılmaz. Allah'a isyan eden akıl, kendisini taşıyan bedene değil, şeytana hizmet eden (hem Allah'a hem de bedenini mesken tuttuğu kişiye) âsî bir akıldır. Tabii ki Allah'ın buyruklarıyla mükellef olmak için akıl şarttır; akıllı olan herkes Ayetlerin muhatabıdır. Her ortamda sadece akılsızlar teklif-i İlâhî'den hâriçte tutulurken, cahiliyye toplumlarında aslen aklı bulunan kimselerin bir kısmı, Allah'ı inkâr etmeyi, O'na kulluğu reddetmeyi akıllılık sanıyorlar! Bu hâlet-i ruhiyedeki kişilere -Allah dilemedikçe- bir şey anlatmak mümkün değildir. Zira görmeyene ya da görmek istemeyene gösteremezsiniz. Duymayana ya da duymak istemeyene duyuramazsınız. Düşünmeyene ya da düşünmek istemeyene anlatamazsınız. Aklını kullanmayana aklettiremezsiniz. Aynı şekilde iman etmek istemeyene de iman ettiremezsiniz. Başka işlerle uğraşan ve yüksek sesle müzik dinleyen, kalbi, kafası ve duyguları başka şeylerle meşgul olan kimseye en değerli sözleri de söyleseniz, o sizi duymaz. Duysa da yeteri kadar anlamaz. Yarım yamalak anlasa da, duyduklarına bire bin katar, felsefe yapar... Bu nedenle Müslüman bilir ki, bu dünyada inkârcılar imtihan olduğu gibi, kendisi de imtihan olmaktadır. Müslüman yapabildiği kadarıyla, insanlara faydalı olmaya çalışır. Yani elinden gelen ne ise o kadarla yetinir. Zira Allah, kulluk adına ondan yapabileceği kadarını istemiştir. İnsanların hidâyetine vesile olmak çok büyük sevaptır elbette; ama tüm iyi niyetiyle ve sadece Allah rızası için elinden geleni yapması da çok sevaptır. Velev ki muhâtabı imana gelmese de... İslâm tartışma, cedel ve felsefe dini değildir. Kimseyle faydasız tartışmalarla vakti hebâ etmeye izin vermez. Peygamberimiz, bize, ya hayır söylemeyi ya da susmayı emreder. İnsanoğlunun şu üç durum dışında tüm konuştukları onun aleyhinedir, buyurur. İyiliği emretmek, kötülüklerden alıkoymak ve Allah azze ve celle'yi zikretmek... Her Müslüman, Tirmizî'de geçen bu Hadisi kendisine şiar edinmesi gerekir. Konuştuklarımız bu üçünden birisi değilse, bâtıldır, boştur, faydasızdır ve malayani'dir. Velev ki İslâm adına tartışma da olsa! Peygamberimiz bizlere nerede-ne zaman konuşacağımızı, ne kadar konuşacağımızı, ne zaman susacağımızı Sünnetiyle öğretmiştir. Allah için susmak da ibâdettir. Allah için tefekkür de ibâdettir. Konuşma hayır getirmiyorsa susmak da hayırlıdır. Yeter ki Allah'a iman, İslâm, hamd, şükür, tevekkül, teslimiyet, ihsân ve zikir üzere olalım. Bu durumda konuşmak-susmak şöyle dursun, yemek yemek, uyumak, yürümek vb dahi ibâdete dönüşür biiznillah. İslâm'ın manevî ikliminden mahrum olanlara kızmak yerine acıyarak, iyiliklerini ve kurtuluşlarını isteyerek bir ömür boyu onların hayrı için çabalamalıyız. Sonucu yaratacak Yüce Mevlâ'dır. İnsanlara bir şeyler vermenin köprüsü, onlarla güzel geçinmektir. İyi ilişkiler kurmak yada kurmaya çalışmaktır... Bu da inkârcıların görebileceği açı itibariyle, güzel ahlak, doğruluk, dürüstlük, güvenilirlik, samimiyet, fedakârlık, iyilik, affedilicik, yumuşak huyluluk gibi sıfatları taşımaktır. Malumdur ki iman etmemiş kimse mü'minin imanını ve ihlasını görmez. İbâdeti de onun için bir şey ifade etmeyebilir. Ama güzel kişiliği, güzel ahlakı ve insaniyet yönünden iyiliği her insan hemen fark eder... Çünkü "insanlık", her insanın yaratılış mayasında olan değerlerdir; bir insan -kendisinde olmasa dahi- hangi insanda, "insanî güzellik" görse hemen takdir eder. Onun için münkirlere karşı hitap noktası tartışma değil, güzel ilişkiler olmalıdır. Başlangıç noktasını kaybedenlerin, bir sonraki adımları da ilki gibi hatalı olacaktır ve sonuçta hayırlı bir netice elde edilemeyecektir. Din, inanç işi olduğu için, inanç üzerinden felsefe yapmak, akıl yürütmek, inançlara ve inançlılara hakaret edip küfretmek çok yanlıştır ve kişiye zarardan başka bir şey kazandırmaz. Hakaret, cahillerin işidir; kendini bilen kimselerin işi, ilim, irfân, bilim, fen ve güzel ahlak ile karşılık vermektir. İlke olarak; tüm insanlar sağlıklı bir akıl potasında birleştikleri zaman aynı şeyleri göreceklerdir. Ama hakikate yönünü dönenleri de, sırtını dönenleri de ancak Allah bilir. Bize ise anlatmak düşer. İnkârcıların kalplerine doğru, İslâm'ın, ruhları okşayan, ferahlatan, huzur veren ve tüm sıkıntılarından afiyete eriştiren manevî esintilerinin esmesini dileriz...
Bir kimsenin, bizim vesilemizle hidâyet yolunu bulması, bizim için, dünya ve içerisinde bulunan her şeyden daha hayırlıdır. Bütün her şeyden daha hayırlı olan ise, ALLAH'ın rızasıdır! Unutulmasın ki, Allah'ın gazabına uğrayanların kayıplarının telafisi yoktur! Bu nedenle, -hâşâ- Allah'a ve O'nun ayetlerine küfretmeyi din edinenlerin bin kez daha düşünmeleri gerekir...
Sonuçta, inançsız insan olmaz; herkesin dini ve inancı da kendisinedir! Kur'an bu durumu ne güzel özetlemiştir: "Sizin dininiz sizin olsun, benim dinim de benim." (Kâfirûn: 6)
Yusuf Semmak
."Allah'ı sevmek için bir sebep bulamıyorum" diyen birine, verdiğimiz cevaptır!
Soru: Merhaba, gözlemlediğim kadarıyla dînî konularda çok engin bilgilere sahipsiniz. Ricâ etsem kafama takılan bir kaç soruda yardımcı olabilir misiniz?
Cevap: Estağfirullah, merhaba. Hakkımdaki güzel düşünceniz için teşekkür ederim. Rabbim, bizlere faydalı ilim nasip etsin. İnşâAllah, buyurun, sorun. Biiznillah, yardımcı olmaya çalışırım.
Soru: Öncelikle ilginiz için teşekkür ederim. Benim sıkıntım şudur… Allah'ı sevmek için, kendime bir sebep bulamıyorum. Mecbûriyetten ibâdet yapıyorum. Sizce ne yapmalıyım? Nasıl bir düşünceye sahip olmam gerekir?
Cevap: Öncelikle, insanın tüylerini diken diken eden ve şeytandan kaynaklanan bu cümlenizden dolayı Allah'a sığınmak istiyorum. Allah'ı sevmek için değil, sevmemek için tek bir neden yoktur! Rabbim, şeytanın vesvese ve ayartmalarından, biz kullarını korusun. Aslında Allah'ı sevmemek için bir sebep bulamamanız gerekirken, siz, Allah'ı tanımadığınız için, O'nu sevmenin önemini kavrayamamışsınız. Allah'ı, Kur'ân ve Sünnetten hakkıyla tanımanızı öneririz. Bu konuda, üzerinize düşen görevi yapmamanızdan dolayı mazur olmazsınız. Allah; her şeyin yaratıcısı, sahibi, hükümranı, mutlak güç ve kudret sahibi, sonsuz ilim sahibi, her şeyden haberdar olan, her şeyi gören, her şeyi bilen, her şeyi duyan, hükmüne ve irâdesine karşı konulamayan, adâlet ve rahmeti sonsuz olan, mü’min kullarına cennet ve nimetlerini, kâfirlere ise cehennem ve azâbını va'deden, hâkimlerin hâkimi, rızâsının yanında gazabı da bulunan, mükâfatının, lütfunun, ihsânının yanında azâbı, kahrı ve intikamı da olan, eşi ve benzeri olmayan, ezeli ve ebedî olan, kullarını imtihan etmek için dünyaya gönderen, sonsuz hikmetler sahibi bir kâdir-i mutlaktır.
İnsan, kendisine ihsân edilen bir lokmanın, bir yudum suyun, bir fincan acı kahvenin, bir tebessümün, bir güzel sözün veya küçücük bir iyiliğin dahi karşısında minnettar olup, bu ihsânların sahibi olan muhsin kişilere müteşekkir olurken; kendisine sayısız nimetler bahşeden yüce Allah'a karşı hamd ve şükür üzere olmazsa, bu, nankörlük değil midir? Kendisini, doğru yola iletmek için, peygamber ve kitap gönderen, akıl, irâde, fıtrat ve sayısız imkan ve mucizelerle râzı olduğu yolu gösterip, kulunun, kendisine inanıp, güvenmesini, neden, niçin, acaba, gibi sorgulama ve şüphelerden arınarak bu evrenin mutlak hâkimi olan kendisine, teslim olmasını emrettiği halde; kul, Allah'a değil de kendi nefsine ya da başkalarının nefis ve arzularına uyarsa, en çok Allah’ı sevip O'na karşı sorumluluk duymayı öncelemesi gerekirken, sahte ilâhlar ve makamlar bulup onları sever, sayar ve onları itaat mercii kabul ederse, bu yaptığı, Allah'a karşı saygısızlık ve en büyük zulüm olmaz mı? Küçük bir iyiliği alkışlayan fıtratındaki yaratılış ayarlarını bozmadan bir kimsenin, Yüce Rabbimizin bunca ikramlarına kayıtsız kalması mümkün olabilir mi? Nankörlüğü, bütün insanlık yadırgayıp, eleştirirken, ayıplarken, Allah'ın, kendisine karşı yapılan nankörlüğü cezalandırması nasıl yadırganabilir?
Dünyada pek çok insan, imtihanın gerektirdiği bir yaşam tarzını seçmedikleri için, Allah'ı hakkıyla tanımak istememişlerdir.
"Onlar, Allah'ı gereği gibi tanıyamadılar. Allah güçlüdür, Aziz'dir (kimse, hükmüne karşı koyamaz)." (Hacc: 74)
Sonsuz güç sahibi, dünyada ve âhirette irâdesine karşı çıkılamayan, cennet ve cehennemin, azâp ve rahmetin sahibi olan ve kimseye asla zulmetmeyen, zerrenin hesabını soran, iman ehli kullarının, dilerse tüm günahlarını affeden bir zata kulluk yapılmaz mı? Âhirette, hükmünden ve azâbından kaçacak yer ve sığınak bulunmayan, orada ancak müminlere acıyıp, merhamet edecek ve dilediklerinin, dilediği kadar günahlarını bağışlayacak olan bir yaratıcıya tevbe edilmez mi? Böyle bir Allah sevilmez mi? Bütün isimleri ism-i fâil (etken) iken sadece Vedûd ismi, hem etken hem de edilgen olan Allah'ı sevmemek sevgisizlik ve kalp katılığı değil midir? Âdeta Allah, her isminde bir takım sıfatlarının fâili olarak kendisini tanıtırken, sevgi sıfatını, mübalağalı ism-i fâil olarak, hem çok seven, hem de çok sevilen olarak bize bildirmişken, O'nu sevmeyenler, gerçek sevgiyi ve imanı tanımayan, hakikatlere karşı kör insanlar değil midirler? Allah, herkesten ve her şeyden çok sevilmesi gereken tek, eşsiz, ortaksız ve gerçek ilâhtır. Allah’ı tanırsanız, en çok sevmeniz gereken en yüce varlıkla tanışmış olacaksınız, emin olun…
Bu konularda çok şeyler söylenebilir. Ama sorunuza kısaca ve hızlıca bunları yazmak aklıma geldi. Cümleler üzerinde yeterince düşünürseniz, biiznillah kifâyet eder. Allah'ı seven ve O'nun da sevdiği kullarından olmanızı dilerim.
Soru: Öncellikle vakit ayırıp cevap verdiğiniz için çok teşekkür ederim. Allah râzı olsun. Az çok bildiğim şeyleri anlatmışsınız. Tamam, bir çok nimet verdiği doğru ancak bu tarz nimetlere ihtiyacı olan bir organizma olmayı ben istemedim ki… Sizce, yarattığı bir kulu, zaafları, ihtiyaçları olan bir varlık olarak yaratıp, daha sonra onun ihtiyaçlarını karşılaması bir lütuf mudur? Ben inancı olmayan biri değilim. Eksiksiz olmasa da ibâdetlerimi yerine getirmeye çalışıyorum. Azâba uğramamak için buna mecbûrum. Ayrıca ne yaparsam yapayım azâptan kesin olarak kurtulmamın bir garantisi yok. Allah dilerse mükafatlandırır, dilerse azâp eder. Ben bu imtihana kendi isteğimle girmedim. Ancak mecbûrî olarak imtihana dâhil oldum. Konunun özü bu şekildedir. Bu düşüncelerden arınmak için neleri bilmem gerekir? Fikir verebilir misiniz? Teşekkürler.
Cevap: Ricâ ederim. Söylediğim şeylerle, O'na iman etme zarûretine vurgu yaptım. O’na iman etmeden, O’nu tanımadan pek çok sorunun çözümlenmesi mümkün değildir. O'nu, isim ve sıfatlarıyla tanıyıp, o sıfatları hiçbir mahlûkâta vermeden, hiçbir şeyi O’na ortak kılmadan, sadece o yüce yaratıcıya kul olarak, gözlerdeki perdeler kalkar, kalplerdeki kılıflar yok olur, kulaklar duyar, akıl gerçek fonksiyonunu icra edip, hak ile bâtılı bize gösterir ve hayat anlam kazanır... Zaten imanın en önemli ilkesi, O'nun, isim ve sıfatlarında Tevhid edilmesidir. Allah’ı hakkıyla tanıyamayan kimse, ne şirkten korunabilir, ne de sahte ilâhlara kulluktan kurtulabilir. Allah’a iman etmek, kişiyi, kullara kölelikten kurtarıp, Allah’a kulluk şerefiyle özgür kılar. Sadece Allah’ın kulu olmayanlar, sayısız ilâhların, sayısız arzularına köle olurlar. Bitmez tükenmez istek ve ihtiyaçlar karşısında psikolojileri bozulur; üstelik bu kadar koşturmaca ve itaate rağmen de asla sahte ilâhları râzı edemezler. Rabbinin buyruklarına başkaldırmış zalim ve muhtaç bir insandan adâlet beklemek de mümkün değildir! Dolayısıyla insanlar, Allah’ın isim, sıfat, fiil ve tüm irâdelerinde kayıtsız ve şartsız Allah’ın hükümlerine ram olarak ebedî huzuru elde edebilirler. Bu olmadan ve Allah’ın sıfatlardan birisinde dahi şüpheye düşünce, imana şirk bulaşmış olur. Bu nedenle O'nu, kendi sıfatlarıyla tanımak çok önemlidir. Sahih şekilde iman edebilmek için… Yoksa konuştuğumuz meselelerde, anlatılanların bilinip bilinmemesi ayrı konudur. Mesele, bunlara kuşkusuz iman etme meselesidir. Zaten, biz kendimizden, farklı ve ilginç iddialar öne sürerek ortaya çıkamayız. Allah ve Rasûlu ne demişse onları söyleriz. Velev ki bu söyleme, bin kez olsa bile, bin birinci kez söylemekten bıkmayız inşâAllah.
Tavsiye olarak da; Kur'ân ve tefsîriyle birlikte düzenli şekilde Hadîs okumanızı öneririm. İnsanın aklına takılan ya da şüphe duyduğu her şeyin cevabını ancak vahiyden öğrenip telafi edebilir. Her şeyin yaratıcısı, sahibi, hükümdarı ve tek yetkilisi olan Allah'ın mutlak irâdesi konusunda da karşı konulamaz bir güç olduğunu unutmayalım. İnsan diye bir varlık yaratıp onu imtihan etmeyi dilemişse, O'nun bu dilemesi sorgulanabilir mi? Böylesi bir kudrete sahip olan bir ilâhın, irâdesi, mahlûkât üzerindeki tasarrufu, hükmü ve neyi nasıl yapacağı eleştirilebilir mi? Onun irâde, emir, hüküm ve mülkünde ortağı yoktur ki, yapacağı fiillerinde birisi O’nun yanında söz sahibi olsun. Aslında O’nun ortağının olmaması, O’nun yüceliğini, itaat ve hamde layık olduğunu göstermektedir. O, ortaksız, tek ve hakiki bir ilâh’tır. Siz, O’nun, kendi irâdeniz dışında sizi, imtihan etmek istemesini yadırgamanız yerine, O’nun tüm irâde ve emirlerinin hikmet, adâlet ve rahmete dayalı olduğu üzerinde düşünmeniz gerekir. Sizin de bildiğiniz gibi, Allah asla kullarına zulmedici değildir. O'nun adâlet sıfatı vardır. Bunun yanında rahmet sahibidir, lütuf ve ihsân sahibidir. Kullarının kendisine itaat ve teslimiyetle, şirk koşmadan, kendisine iman etmelerini istemektedir. Bunun karşılığında hayal edilemeyecek nimetler vereceğine söz vermiştir. Bütün bu olaylar, -sizin isteğiniz dışında, size sorulmadan, gerçekleşti diye- size haksızlık edildiğini iddia edebilir misiniz? Böyle muazzam sıfatların sahibi, eşi ve benzeri olmayan, kudreti ve azameti tahayyül dahi edilemeyen bir varlık, itaati hak etmiyor mu? Allah'ın bu irâdelerini, kullarının sorgulamaya hakları var mı sizce?
İlk ve son olarak, şunu söyleyebilirim. Kuran ve Tefsîr okuyunuz. Özellikle, ilim ehlinin şerh ettiği, Hadîs Kitaplarını okuyunuz. Rasûlullah’ın ve ashabının hayatını inceleyiniz. Asr-ı Saâdet denen o dönemin şartlarını ve insanlarının özellik ve sıfatlarını tanımaya çalışınız. Bahsettiğiniz ya da benzeri, her türlü şüphelerin zaman içerisinde kaybolduğunu göreceksiniz. Tabiî ki sizin amacınız halis olduğu sürece... Şeytanın, Allah’ın kullarını saptırmak için, yorulmadan, yılmadan, pes etmeden, kötülük için çalıştığını biliyorsunuz. Biz, neden iyilik uğrunda çalışma konusunda bu kadar karamsar oluyoruz! Aslında, Allah’ı, Kur'ân’ından yani kendi Kelâmından tanımadan ve kafanızdaki sorulara, O'nun Âyetleriyle cevap bulmadan hiçbir açıklama sizi tam anlamıyla tatmin etmeyebilir. Bu açıklamalar, sadece bir irşâd, vesile, nasihat, sohbet ve hakikatin ihkâk’ıdır. Müşriklerin dahi kabul ettiği Allah inancını hiçbir vicdan inkâr edemez! Ama, Allah’ı sadece vardır, tek büyük ilâhtır, yaratıcıdır, güçlüdür, rızık verendir, yağmuru yağdıran, bitkileri çıkaran vb. sıfatlarıyla muhadded sanıp diğer bazı sıfatlarını yok saymak; eksik ve müşrikçe bir iman olacaktır. Önemli olan, iman meselelerinde, bir doğrunun yanında dokuz yanlışı kabul etmek değil; dokuz doğrunun yanında bir yanlışı reddetmektir. Bir doğrunun hatırına, diğer yanlışları sineye çekemeyiz! Siz de, bu yüce kudretin varlığını kabul etmeniz nedeniyle ister istemez bazı ibâdetler yapmak zorunda kalıyorsunuz. Aslında, bu ruh hali, fıtratın sizi yönlendirmesinden, aklınızın ve sayısız gerçeklerin sizi yaratıcıya ulaştırma fonksiyonlarını icra etmesinden kaynaklanıyor. Ama, Allah’ın istediği sahih akideyle müşerref olmadığınız sürece, ruhunuz yatışmaz. İç aleminizde çelişki ve çatışmalar devam eder. Onun için, size Allah’ın Âyetlerini düzenli olarak okumanızı ve gerektiğinde tefsîre müracaat ederek, gerçek imanı, bizzat Kur’ân’dan öğrenmenizi tavsiye edebilirim.
Soru: Teşekkür ederim. Ben sizden başkasına, bu konuyu bu kadar derin danışmadım. Danışsam da baştan savma cevaplar vereceklerini biliyorum. Belki de ilk defa böyle bir soruyla karşılaştınız. Bu düşünceler tamamen kendi kendime edindiğim düşüncelerdir. Çok fazla dînî bilgiye sahip değilim ancak temel ibâdetleri yapabilecek kadar bilgiye sahibim. Ben hiç kimseden dînî ders almadım. Okullardaki Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersi ve câmilerde dinlediğim vaazlar dışında... 15 yaşında namaz kılmayı kendi araştırmalarımla öğrenmiştim. Bana kimse öğretmedi ya da teşvik etmedi. Daha sonraları ek olarak okuduğum Hadîslerden ve Âyetlerden ilave bilgiler edindim. Son bir yıldır az ama devamlı olarak ibâdet etmeye başladım. Şu an 21 yaşımdayım. İbâdet etme gereksinimi duyduğum son zamanlarda içimde birçok düşünceler nüksetti. Hiç bir şey bilmezken, bir anda bu ilim öğrenme ve ibâdet yapma isteği neden gelmişti? Ha, dört dörtlük her şeyi düzgün yapıyor değilim. Ancak hiç bir şey yapmamakla arasında büyük farklar olduğunu biliyorum. Aynı zamanda bahsettiğim bu düşünceler, ilim öğrenmeye başladıktan sonra aklımda belirdi. Öğrendikçe soğumak gibi bir durumla karşı karşıya kaldım. İbâdet etmezken daha mutluydum. Ama şimdi değilim ve bu canımı çok sıkıyor.
Cevap: Ricâ ederim. Hayat yolculuğunda insanın bir arayış içinde olması ve kendini bulmaya çalışmasından normal ne olabilir ki? Elbette insan böylesi ihtişamlı bir evren içinde bulunmasının amacını ve gittiği istikâmetin neresi olduğu veya neresi olması gerektiği üzerinde kafa yormalıdır. Tabiî ki, câhilce, gâfilce ve tembelce, hiçbir şeyi umursamayan kişilerden farklı bir psikolojide olması ve hatalarını gördükçe veya gerçeklerle tanıştıkça manen sıkıntı ve huzursuzluklar hissetmesi ve gerçek huzuru araması, onu elde etmek için çalışması gayet normal bir durum olacaktır. Hiçbir şey yorulmadan, çalışmadan, sıkıntı çekmeden, araştırıp, düşünmeden elde edilmiyor. O sıkıntı süreci bir olgunlaşma merhalesi, pişme ve tekamül aşaması olarak kabul edilmesi gerekir. Bir kimse, kendisini biliyorsa ve ne istediğinin farkındaysa, hangi şartlar altında olursa olsun, mutlaka hakka ve gerçeğe ulaşır. Yeter ki samimi, dürüst, bilinçli, mert, âdil ve kişilikli bir insan olsun. İnsânî meziyetleri olan ya da onlara ulaşan, gerçek İslâm'a da herkesten daha yakındır. Zaten önemli olan, Allah'ın bizden râzı olacağı şekilde iman etmek ve yaşamaktır. Dünyada yedi milyar insan var, bunların çoğu ebedî cehenneme doğru yol alırken, acaba benim durumum nedir, diyerek endişe etmek ve kötü âkıbet yerine Allah'ın rızâsını, cenneti ve ebedî nimetleri hedeflemekten daha normal hangi davranış olabilir? Bu meseleyi, hayatımızın amacı yapmamaktan, Allah için yaşama konusunda umursamaz davranmaktan daha büyük cehalet de olamaz! Günümüzde, İslâmî mevzuları başkalarına sormamış olmak da, bir anlamda fikrî, aklî, zihnî yönlerden bakir olmak ve fikir karışıklıklarından uzak olmak, objektiflik yani adâlet, insâf, ölçme ve değerlendirme mekânizmalarını yitirmemek anlamı taşıyabilir. Bu noktadaki bir insan, direkt vahiyden gerçeği araştırırsa, gerçeklere, pek çok insandan daha önce ulaşması beklenir. Kafası karışık insanların ise, önce kafalarına doldurulmuş yalan yanlış fikirleri atmakla zaman kaybetmeleri gerekebilir. Ya da bazıları bir ömür boyu o bâtıl inanç ve fikirlerden kurtulamazlar, o halde ölürler. Yani aslında her insan, içinde bulunduğu avantajlı durumları ve artıları fark etmeli ve onları değerlendirmelidir. Allah, her kuluna sayısız vesile ve sebepler yaratıp, onu, gerçeğe yönlendiriyor... Sizin gibi, her insanın bir hayat hikayesi ve yaşam serüveni vardır. İmtihanını tamamlayınca da bir dünya karnesi olacaktır. O karnede, kötülüklerle karşılaşmak yerine, bugün, Rabbimizin bize gösterdiği hidâyet vesilelerine teveccüh edelim, önem verelim, değerlendirelim ve ebedî hayır ve mükâfatları –câhilce- elimizin tersiyle itmeyelim.
Rabbim, tüm iyi düşünceleriniz için hayırlı sebep ve sonuçlar yaratsın, yanlışlarınızı iyiliklere tebdil etsin.
Teşekkür ederim, tavsiyelerinize uyacağım
"GANİOĞLU" İSMİNİ KULLANMAK DOĞRU MUDUR?
SORU:
Öğrendiğime göre; bir kişi açtığı işyerine "Ganioğlu Ticârethanesi" adını verecekmiş. Ve "Gani" kelimesinin Allah'ın isimlerinden birisi olduğunu söyleyerek, farklı ve güzel bir isimlendirme olduğunu söylüyor. Bu şekilde isim verme İslâm'a uygun mudur?
CEVAP:
Konuya Giriş:
Ganioğlu kelimesinin, Arapça telaffuzu, “Ğanioğlu” şeklindedir ama biz, açıklamalarımızda Türkçe ifade biçimi olan Ganioğlu terkibini kullanacağız.
"Ganioğlu" şeklinde isim verme doğru mudur, inceleyelim. Tabii ki, işin başında "Gani" kelimesi ile Allah'ın sıfatı olan el-Ğanî kastediliyorsa, bu anlamda bu kelimeyi bir kimse ya da bir şey için kullanmak asla doğru olmaz. Çünkü bu durumda, bu kelimenin anlamı; el-Ğanî'nin oğlu yani Allah'ın oğlu demek olur ki, bu ifade Tevhîd akîdesine aykırıdır.
Tekrar edelim. Sorudan anlaşıldığı kadarıyla, eğer bu isimlendirmede Allah'ın ismi olan el-Ğanî kullanılmış ve kastedilmiş ise bu isim İslâm'a aykırı bir muhteva taşımaktadır. Şimdi, konuyu izah ederek açıklığa kavuşturalım.
"Ganî" Kelimesinin Anlamı:
Bu soruya biraz daha detaylı cevap vererek, konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayalım. Öncelikle bu kelime, ne anlama geliyor, ona bakalım. "Ganioğlu" kelimesi, lügat anlamı itibariyle "zenginin oğlu" demektir. Bu konunun detaylarına girmeden önce; zengin, ihtiyaçsız, muhtaç olmayan anlamındaki "gani" kelimesini tanımamız gerekmektedir.
Türkçe'mizde "ganî" (غَنِىّ) diye söylenen bu kelime, zengin olmak ve başkasına muhtaç olmamak anlamına gelen "gınâ" masdarından gelir. Harf-i ta’rîf ile kullanılışında, Allah'ın el-Esmâu'l Hüsnâ'sından (güzel isimlerinden) birisi olur. Harf-i ta’rîfli ve harf-i ta’rîfsiz olarak “el-Ğanî ve Ğânî” isimleri, Kur'ân'da on sekiz kez Rabbimiz için kullanılmıştır. Bu kelime; el takısı dediğimiz, harf-i ta’rîfle geldiğinde Allah'ın esmâsından birisi olur. Allah'ın Ganî olması; zât ve sıfatları itibariyle başkalarından müstağni olması ve hiçbir şeye muhtaç olmaması anlamındadır. Gerek zât, gerek sıfatlarında ve gerekse fiillerinde hiçbir şekilde hiçbir şeye muhtaç olmayan ve herkesin kendisine muhtaç olduğu tek zengin ancak O'dur. Allah'ın, insanların ve cinlerin kendisine ibadet etmelerine de ihtiyacı yoktur. İnsanların kendisine iman edip, ibadet etmeleri ve her hususta emirlerine uymaları O'na bir yarar sağlamadığı gibi; inanmamaları ve kendisine itaat etmemeleri de, O'na hiçbir şekilde zarar vermez. Bu nedenle kul, Rabbine ibadet ederken O'na muhtaç olduğunu asla hatırından çıkarmamalı, her hususta yardımı ancak O'ndan beklemeli ve tüm ihtiyaçlarında O'na yönelmelidir.
En'âm: 133'de Yüce Rabbimiz kendisi hakkında şöyle buyurmaktadır: "Rabbin, hiçbir şeye muhtaç olmayan (el-Ğanî)'dir, rahmet sahibidir."
"Ey insanlar, Allah'a muhtaç olan sizlersiniz. Allah ise; O, kimseye muhtaç olmayandır, her hamde layık olandır."(Fâtır: 15)
Yüce Yaratıcımız bu Âyette, kullarının fakirliğinin ve kendisine muhtaçlığının onların ayrılmaz bir parçası ve onların zâtî sıfatları olduğunu; kendi zâtının ise el-Ğânî ve el-Hamîd olduğunu belirtmektedir. Allah'ın, el-Ğânî yani müstağni ve zengin olması ile her türlü hamde layık oluşu sonradan ya da bir sebepten dolayı var olan ve kazanılan sıfatlar değil; bizzat O'nun zâtında var olan sıfatlarıdır. Kulların ve diğer varlıkların muhtaç olması da, kendi varlıklarının bir gereğidir. İnsanlar için, fakirlik ve muhtaçlık hali, zâtî bir durumdur. Bu nedenle kul, kendi zâtının ve yaratılış özelliğinin bir gereği olarak, kendisini yaratan Rabbine muhtaçtır.
Yukarıdaki Âyetten de anlıyoruz ki; insan bu dünyada ne kadar mal ve para biriktirirse biriktirsin yine de fakirdir. Onun zenginliği dünyalıktır, sonradandır, geçicidir ve Allah'ın imtihan gerekçesiyle kendisine verdiği değişken bir durumdur. Bazı insanlar, mal sahibi olunca kendilerinin kimseye muhtaç olmadıklarını sanırlar ve kibre kapılıp azgınlaşırlar.
Rabbimiz bu durumu şöyle açıklar:
"(Okumamaktan) Sakın! Çünkü insan gerçekten kendisini ihtiyaçtan kurtulmuş görünce azar. Şüphesiz dönüş ancak Rabbinedir." (Alâk: 6-8)
Rabbimizin buyruklarını okumayan, cahil kalan ve ilim ehline, âlimlere sorup danışmayan bir kimse mutlaka nefsinin yoluna girecektir. Ve gerek nefsi, gerekse şeytanlar ne derse onları yapacaktır. Rabbimiz, az önce hatırlattığımız Âyetler demetine "Kellâ" yani vahye göre hareket etmemekten, Rabbden gelenleri okumamaktan sakın, diye başlayarak; insanların servetle ve zenginlikle denenirlerken neden haddi aştıklarını ve azgınlaştıklarını da bizlere açıklamış olmaktadır. İman eden ve Kur'ân okuyan bir kimse bilir ki; zenginlik gururlanılacak, kibirlenilecek bir hal değildir. Şükretmeyen, cimrilik eden, kibirlenen ve kendini müstağni gören bir zenginden; sabreden bir fakir daha hayırlıdır. Yine Kur'ân okuyan bilir ki; hayır, mal sahibi olmak değil, elinde emanet olan mallarla Allah'ın rızasını arama yarışına girmektir. Allah'a şükreden zengin; çevresinde, muhitinde yani kendisini tanıyan kimselerce de cömert bilinir. Çevresindeki insanlarca cimri bilinen bir kimse, gerçekte de cimridir. Çünkü herkes öncelikle kendi çevresine karşı mesuldür. Eğer bir kimse cömert zengin ise, zaten etrafındakiler onun cömertliğine şahittir ve onu cömert bilirler. Aslında samimi olan zenginler, çevresindekilerin kendisi hakkında ne düşündüklerini bir şekilde öğrenip, ona göre kendisini düzeltmeye çaba sarf etmelidir. Ama ne yazık ki, pek çok insan mal belasının başlarını döndürmesinden dolayı, nasihat dinlemez ve gerçekleri akletmez hale gelmektedirler. Bu durumun sebebi, Âyette de zikredildiği gibi; zengin olması, kendini yeterli görüp, kimseye muhtaç olmadığını düşünmesidir. Ama Allah, böyle bir hayat yaşayıp, kendini müstağni gören kimselerin zenginlikle denendikleri imtihanı kaybettiklerini "insan gerçekten azar" ifadesiyle belirtir. Sonraki Âyette de "hiç şüphesiz dönüş ancak Allah'adır" buyurarak bu tür insanları tehdit eder. O halde hayat devam ederken, bu gerçekleri görelim ve kendimize gelelim, halimizi düzeltelim.
İşte bu azgınlıktan kurtulmanın İlâhî reçetesi:
"Artık kim (infâk edip) verir ve sakınırsa ve el-Hüsnâ'yı (Kelime-i Tevhîd'i) tasdik ederse; Biz de ona kolay olanı kolaylaştırırız." (Leyl: 5-7)
Âyetler çok açık. İman edip, infâk etmek ve Allah'tan sakınmak. Devam eden Âyetler konuyu bütünlüyor. Az önce, Alâk: 6 ila 8. Âyetleri ve tefsiri üzerinde söylediklerimizden sonra, yine vecîz ve etkili bir İlâhî anlatımla bu açıklamayı sonlandıralım.
"Amma kim cimrilik eder ve kendisini müstağni görür ve o el-Hüsnâ'yı da yalanlarsa; Biz de ona en zor olanı (isyanı) kolaylaştırırız." (Leyl: 8-10)
Türkçe'de "Ganioğlu" Diye Yazılan Bu Tabirin Tahlili:
Ganioğlu kelimesi, "Gani'nin oğlu" demektir. Peki, bu kelime ne ifade ediyor? Ganî kelimesini yukarıda açıkladık. Bu kelime, Kur'ân'da on sekiz yerde Rabbimizin ismi olarak kullanılmıştır. Dolayısıyla şunu net olarak söyleyebiliriz. Bu kelime, harfi tarifle (ألْغَنِىّ) "el-Ğanî" şeklinde kullanıldığında “Allah” kastedilir. Bu terkibin Arapça söylenilişine bakalım. ابْنُ الْغَنِىِّ yani ibnu'l-Ğanî, anlamı ise "el-Ğanî'nin oğlu" demektir. el-Ğanî'de Allah'ın bir ismi olduğuna göre; bu kelime yerine Rabbimizin tüm isim ve sıfatlarının anlamlarını câmi (toplayan) "Allah" ismini koyduğumuzda anlamı; -Hâşâ- Allah'ın oğlu (İbnu'llah) olmaktadır.
Allah’a Çocuk İsnâdı:
Bu isimlendirme de, Kur'ân'ın bize haber verdiğine göre, Hristiyan ve Yahûdîlerin bir isimlendirme şeklidir.
"Yahûdîler: Uzeyr Allah'ın oğludur (ibnullâh), dediler. Hristiyanlar da: Mesîh Allah'ın oğludur, dediler. Bu, onların ağızlarında dolaşan sözleridir ki, daha önce kâfirlerin söyledikleri sözlerine benzetiyorlar. Allah kahretsin onları! Nasıl da (hak'tan bâtıla) döndürülüyorlar!" (Tevbe: 30)
“Allah’ın çocuk edinmesi olacak bir şey değildir. O bundan münezzehtir. Bir işe hükmettiğinde ona yalnızca ‘Ol’ der. O da oluverir.” (Meryem: 35)
“‘Rahmân çocuk edindi dediler.’ (Onlara de ki: ) “Andolsun ki siz pek çirkin bir şey söylediniz.” Bundan dolayı neredeyse gökler çatlayacak, yer yarılacak ve dağlar parçalanıp dağılarak yıkılacak; Rahmân’a evlat isnad ettiler diye. Hâlbuki Rahmân’a evlat edinmek yaraşmaz. Göklerde ve yerde kim varsa, hepsi Rahmân’ın huzuruna ancak kul olarak gelecektir.” (Meryem: 88-93)
Rahmân’a çocuk isnadı karşısında neredeyse gökler çatlayacak, yerler yarılacak ve dağlar paramparça olup tuz buz olacaktır. Cansız ve akılsız varlıkların durumu bu iken; akıl ve irade taşıyan insanlar bu gerçekten nasıl olur da, câhil ve gâfil olabilirler? Allah’a çocuk isnadının mahiyeti ne olursa olsun; bu eylemden ve söylemden sakınmalıdır insanlık. Hristiyanlar ya da Yahûdîler Allah’a çocuk isnâd ederlerken, “Allah –hâşâ- çocuk doğurdu” demek istemiyorlar, onlar da biliyor ki, Allah doğmamıştır ve doğurmaz! Doğurganlık, yaratılmışlığın bir gereğidir. Aslında evlat edinme iddiasıyla Allah’a iftira edenler “Allah çocuk edindi” demektedirler. Yani hâşâ, “Allah evlatlık edindi” demek isterler ve evlatlık olan bir kimseyi de babasının varisçisi kabul ederek, o çocuğa da kudsiyet atfederler ve böylece ona da kulluk ederler! Oysa Allah, kendisini bu fiilden tenzih ediyor ve buna muhtaç olmadığını belirtiyor. Allah ne çocuğa ve ne de başka bir şeye muhtaçtır. Muhtaç olmak, mahlûkatın yaratılıştan gelen zâtî bir sıfatıdır. Allah yaratılmış değil, yaratandır ve hiçbir şeye muhtaç değildir. Rabbimiz, gönderdiği Kitabında insanların bile evlat edinmelerini yasaklamıştır. “Muhammed sizin adamlarınızdan kimsenin babası değildir. Fakat o Allah’ın Rasûlü ve peygamberlerin sonuncusudur” (Ahzâb: 40) buyurarak, Peygamberimizin, Zeyd b. Hârise’nin babası olmadığını belirtmiş ve câhiliyye düzenlerinde var olan “evlat edinme” âdetini ortadan kaldırmıştır. Her kim, hangi babadan olmuşsa o, o adamın evladıdır; başkasının değil! Allah, kulları arasında bile evlat edinme âdetini yasaklarken; kendisi, nasıl evlat edinebilir?
Bu açıklamalardan, Allah’a evlat isnadının korkunçluğu ortaya çıkmaktadır. Bu isnâddan sakınılması gerektiği gibi; bu anlamı çağrıştıran her türlü söylemden de şiddetle sakınmak icap eder. Konumuzla alâkalı olarak zikri geçen “Ganioğlu” ifadesi de açık şekilde bu anlamla doğrudan ilişkilidir. Allah’ın kulları, yaratıcılarına karşı sonsuz saygı ve huşû içerisinde olmalıdırlar ki, O’nun rahmetini ümit edebilsinler.
Demek ki, bu terkip şeklindeki isimlendirmeyi, kişi ya da kuruma vermek akîdeye zıddır.
Şimdi, sorudaki isim verme şeklinin neden câiz olmadığını bir kaç cümleyle özetleyerek açıklamalarımızı bitirelim.
Konunun Özeti:
Meselenin câiz olmayan iki boyutu vardır:
1) Ganioğlu şeklindeki isim, "Allah'ın oğlu" anlamına geldiği için; Müslüman bir kişi böyle bir ismi, ne isim ve ne de sıfat olarak kullanmak ister. Böylesi bir isim verme şeklinden şiddetle sakınılmalıdır!
2) Ganioğlu ifadesinin mecâzen kullanıldığını farz etsek, yine câiz olmaz. Çünkü bu durumda da bu ifade, kibrin ve riyâkârlığın bir ifadesi olur. Yani bu durumda "Zenginin oğlu" anlamında kullanmış olurlar. Bu isimlendirme şeklinde, atalarla, babalarla, servetle ve zenginlikle gururlanma vardır. "Benim babam zengin, ben de zenginin oğlu olarak; onun varisiyim yani zenginim" mesajı vardır bu mezmûm ifadede…
Zenginlik ve zengin olmak Allah'a yaraşır. Kullar fakirdirler.
Yukarıda açıkladığımız gibi; el-Ğanî, Allah'ın hiçbir şeye ihtiyacının olmaması, mutlak zengin olması ve her şeyin kendisine muhtaç olması anlamındaki zâtî sıfatlarından birisidir. Allah'ın zâtına ait olan bir sıfatı kullar taşıyamaz, o sıfata ortaklık iddia edemez. Allah'ın ihtiyaçsızlığını ikrar etmek, Allah'a karşı bir hamd ve bir ibadettir. Tüm mülkün sahibi O'dur. Her şeyi O yaratmıştır ve her şeyin mirası, işin başında da sonunda da sürekli O'nundur. Bu nedenle övülmeyi hak edendir. Kullar, Rabbimizin bu azameti karşısında acizliğini anlar ve tüm ihtiyaçlarını O'na sunar, O'ndan ister. İmtihan için kendisine ne verilirse ve ne kadar verilirse verilsin; verilen şeylerle şımarmaz, böbürlenmez, kibirlenmez. Aksine her nimet, muttaki kulların Allah'a bağlılığını ve şükrünü artırır. O nimetlerden hesaba çekileceği korkusu ve şuuru içerisinde tevazuları artar. Daha çok tefekkür ederler, daha çok ağlarlar, daha çok merhamet ederler, daha çok infâk ederler, daha az gülerler… Onlar asla Allah'ın kulları karşısında kendilerini büyük görmezler. Bilâkis onlar bilirler ki, üstünlük ancak takvâ iledir, mal ile değil. Allah'ın kullarına karşı kardeşlik vazifelerini tam olarak yerine getirmeye çalışırlar ama yine de kendilerini hayırlar bakımından yeterli görmezler. Ne kadar zengin olurlarsa olsunlar, kendilerini Müslüman kardeşlerinden küçük görerek manen yücelmeye çalışırlar ve böylece mütevazı, cömert Müslümanlardan olurlar.
Bu anlatılanlardan sonra konu anlaşılmıştır inşâallah.
Sünnete Uygun İsim Verme Şekli:
Ancak Sünnet'e uygun isim verme şeklinin ne olduğunu söylemeden bitirmeyelim. Allah'ın isimlerinin direkt olarak, çocuklara isim olarak verilmesi uygun değildir. En uygun şekli; Allah'ın isimlerinden önce "abd" yani "kul" anlamına gelen kelime kullanılmalıdır. Yani Abdullah, Abdurrahman, Abdulhamîd, Abdulazîz gibi. Bu isimler; Allah'ın kulu, Rahmân'ın kulu, el-Hamîd'in kulu, el-Azîz'in kulu anlamlarına gelir. Peygamberimiz daha çok Abdullah ve Abdurrahman isimlerini tavsiye ederdi.
Abdullah b. Ömer'den rivâyet edildiğine göre, Peygamberimiz şöyle buyurdu: "Allah'a en sevimli olan isimler Abdullah ve Abdurrahman'dır." (Müslim, Âdâb, 2; Tirmizî, Edeb, 64, H. No: 2833, 2834; Ebû Dâvud, Edeb, 69)
En güzel isimlerin "Allah'ın kulu" anlamına gelecek şekilde; "abd" ön ekiyle kullanılan isimler olduğunda şüphe yoktur. O halde bizler de, bu şekildeki isimlere ağırlık vermeliyiz. İsimler, moda veya demode kabul edilmelerine göre değil, Allah'ın rızası gözetilerek konulmalıdır. Kamuoyunun rızası ve sempatisi için isim konulmaz! Farklı, değişik olsun, kimsede olmasın ya da herkeste olan olmasın diye isim konulmaz. İnsanlar âhirette isimleriyle çağırılacaklardır; bu bakımdan isim koyma çok önemlidir. Şirk ve isyan içeren isimlerden kaçınmak gerekir. Peygamberimiz, pek çok sahabînin isimlerini, Müslüman oldukları zaman, anlamları kötü olduğu için, değiştirmiştir. Çirkin anlamı olan isimlerin, Peygamberimizin Sünnetine uyularak mutlaka değiştirilmesi gerekir.
Unutulmamalı ki, kâfir ve müşrikler kendi inançlarına uygun isimler taşırlar. Müslüman da kendi inancına göre isim almalı ve isim vermelidir.
Dolayısıyla, Hristiyan ve Yahûdîlerin dedikleri tarzda; "Ğanî'nin oğlu" diye isim belirlemek ya da bir ticarethaneye bu ismi vermek yerine, İslâm'a uygun isim bulmak gerekir. Bu konuda bilgisi yetersiz olanlar ilmi olanlara sormalı ya da istişare etmelidirler. Matlup olan, Ğanî'nin oğlu ifadesi değil; Ğanî'nin kulu (عَبْدُ الْغَنِىِّ) ifadesidir. Bizler Allah'ın oğlu değil, kullarıyız zira…
Not: Bilmediğiniz isimleri, çocuklara koymadan ve müesseselere vermeden önce araştırınız ve bilenlere sorunuz!
.TAKVÂ VE ALLAH KORKUSU NE ANLAMA GELİR?
İYİ BİR MÜSLÜMAN OLMAK İÇİN NASIL BİR PROGRAM İZLEMELİYİM?
SORU:
Esselamu Aleyküm, ben gerçek bir Müslüman olmak istiyorum, Allah’tan korkan bir Müslüman, cehennemden değil… Allah’ı isteyen bir Müslüman, cenneti değil…
Ama ben Allah korkusunun nasıl olacağını bilemiyorum? Tabii ki de bir canavardan veya bir hırsızdan korkar gibi bir korku değil. Ama ben yapamıyorum “neden korkuyorsun” deseler, ne derim bilmem. Allah emrettiği için, derim. Ama sadece lafta olur, ben esasta da "Allah’tan nasıl korkmak gerekiyorsa öyle korkmak" istiyorum? [1]
CEVAP:
Ve Aleyküm Selam, çok güzel bir soru. Bu nedenle teşekkür ediyorum.Allah'ın istediği şekilde iman etmeyi istemek başlı başına bir samimiyettir zaten. Allah böyle düşünen kuluna yardım eder inşâallah.
Sorunuz başlıca iki temel konuyu içermektedir. Birisi, takvâ ve Allah korkusu; diğeri ise, iyi bir Müslüman olmak için yapılması gerekenler…
Diğer bir ifadeyle İslam’ı doğru şekilde anlamak için yapılması gereken çalışma ve program nasıl olmalıdır? Bu iki temel mesele hakkında ana hatlarıyla cevap vereceğiz.
Bir Düzeltme:
Bu iki temel mevzuumuza geçmeden önce soru içerinde var olan iki yanlış anlayışı düzeltmek istiyoruz. Bu yanlış anlayış, pek çok kimsede bulunmaktadır.
Bunlar; cehennemden değil, Allah’tan korkmak gerektiği anlayışı ile Allah’ı ve Allah’ın rızasını isteyip, cenneti istememek anlayışı. Yani cennet için değil, Allah’ın rızası için çalışma düşüncesi…
Bu düşünce yapısı her ne kadar samimi bir yaklaşım gibi görünüyorsa da, Kur’an’ın hükümlerine aykırıdır! Zira Allah’tan korkmak, cehennemden de sakınmayı gerektirir.
Allah’ın rızasını isteyen ve arayan kimse, cenneti kazanır veya cenneti kazanmak isteyen Allah’ın rızasını elde etmeye çalışır. Allah’ın rızasını kazanan da sonuçta cenneti kazanmış olur.
Bu istek ve sakınmalar da bir çelişki yoktur!
Rabbimiz Kur’an’da, cehennemden sakınmamızı emrederken; cenneti övmüş, onu kazanmaya teşvik etmiştir. Cehennemden kurtulmanın da, şirk koşmaksızın iman etmek ve salih amel işlemek olduğunu bildirmiştir. Razı olduğu kullarını cennetine koyacağını belirterek, mü’min kullarını cennete davet etmiştir.
Allah, Cehennemden Sakındırıyor:
“O halde yakıtı insanlarla taşlar olan ve kâfirler için hazırlanmış ateşten sakının.” (Bakara: 24)
Allah, Cenneti Kazanmaya Davet Ediyor:
“Rabbinizden bir mağfirete ve takvâ sahipleri için hazırlanmış, genişliği göklerle yer kadar olan cennete koşuşun.”(Âl-i İmrân: 133)
Bu iki konuda çok sayıda ayetler vardır. Bu meselede sonuç olarak şunu söyleriz. Müslüman cehennemden korkmalıdır ve sakınmalıdır. Müslüman cenneti istemeli ve onu kazanmak için çalışmalıdır.
Müttaki mü’min bilir ki; bu iki isteği taşıması, Allah’tan korkmasına ve Allah’ı sevip, her konuda O’nu dikkate almasına münâfi değildir.
Müslüman, Allah’tan saygı ve sevgiyle karışık korktuğu için; cehennemden sakınır.
Allah’ı çok sevdiği, rızasını istediği, O’nu görmeye iştiyak duyduğu için cenneti kazanmak için çalışır ve cenneti de ister. Çünkü Allah, ancak cennette görülecektir.
Birinci Mesele:
Asıl konularımıza geçiyoruz.
Başlangıçta da söylediğimiz gibi, konularımızdan birisi, Allah’tan korkmak yani takvâ; diğeri ise Allah’ın istediği gibi Müslüman olmak için izlenecek yol ve programın nasıl olması gerektiği konusudur.
Önce takvâ nedir, onu öğrenelim.
Takvâ:
Kur’an gelmeden önce, Araplar kendi dillerinde takvâ kelimesini insan ve hayvan gibi canlıların kendilerini dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı koruması, anlamında kullanmaktaydılar.
Biz, bu kelimeyi kök ve anlam olarak inceleyelim.
“Takvâ” kelimesinin aslı, ‘vekâ’ fiilidir. Bu fiilin masdarı “vikâye” kelimesidir. Lügatta bir şeyi korumak, muhafaza etmek, bir şeyi başka şeyle, bir tehlikeye karşı koruma altına almak demektir. “Vekâ” kökünden “iftiâl” babının masdarı olan “ittikâ” kelimesi de, vikâye’ye girmek, sakınmak ve kendini tehlikelere karşı koruma altına almak demektir. Kur’an’da da çokça karşılaştığımız “müttaki” kelimesi de, “ittekâ” fiilinin ism-i failidir yani ittikâ eden, takvâlı davranan, takvâ sahibi anlamlarına gelir.
“Takvâ lügatta “ittikâ” yani sakınma ve korunma anlamındadır. Hakikat ehline göre, takvâ; Allah’a itaatla, O’nun azabından sakınmaktır. Nefsi, yapmak veya terk etmekle azaba müstahak olacağı şeylerden korumaktır. Taat (ibadet, itaat)da takvâ ile, ihlâs kastedilir. Ma’siyet (isyan, itaatsizlik)de takvâ ile de, terk ve sakınma kastedilir. Denildi ki: Takvâ; kulun Allah Teâlâ’nın dışındaki şeylerden sakınmasıdır.” [2]
Takvâ’nın tanımı hususunda çok farklı üsluplarla, sayısız tanımlar yapılmıştır. Kısaca hatırlatmak gerekirse, takvâ; şeriatın âdâbını korumaktır, seni Allah’tan uzaklaştıran her şeyden sakınmandır, nefsin hazlarını, isteklerini terk etmek ve yasaklardan kaçınmadır, nefsinde Allah’tan başka bir şey görmemendir, kendini hiçbir kimseden daha hayırlı görmemendir, Allah’tan başka şeyleri terk etmektir, -Hak ehline göre- kendisine uyulan kimse, hevâya uymaktan sakınmış kişidir. Ve yine denildiğine göre, takvâ; Hz. Peygambere, kavlen ve fiilen uymaktır. [3]
Toparlayacak olursak, takvâ; sakınmak, korkmak, ihlâs, sevgi, saygı, huşû, haşyet gibi anlamlara gelen derin manalar içeren bir kavramdır.
Takvâ; dikenli bir yolda yürürken ayağına diken batmaması için sakınarak ve dikkat ederek yol almaktır. Yani Allah’ın yasaklarına düşmemeye özen göstermektir.
Takvâ; Allah’ın hududunu çiğnemekten, İlâhi sınırları ihlâl edip harama girmekten sakınmaktır ki, bu durum, Allah sevgisinden ve O’nun sevgisini kaybetme korkusundan ileri gelir. Bu huşû ve haşyet hali, Allah’a olan saygıdan kaynaklanır.
Dolayısıyla şunları diyebiliriz:
Takvâ; sakınmaktır…
Takvâ; korkmaktır…
Takvâ; sevmektir…
Takvâ; ihlâs’tır…
Takvâ; ihsan’dır…
Takvâ; Allah ve Rasûlüne itaattir…
Takvâ; nefsin isteklerinden geçmektir…
Takvâ; tevâzuu’dur…
Takvâ; Tevhid’dir…
Takvâ’nın bir manasının da Allah’tan korkmak olduğunu söyledik. Bu konuyu ayetler ışığında açıklayalım.
Rabbimiz şöyle buyurmuştur:
“Ey iman edenler, Allah’tan nasıl korkmak gerekirse öyle korkun ve siz ancak Müslümanlar olarak ölünüz.” (Âl-i İmrân: 102)
Allah’tan gereği gibi korkmanın anlamı; Allah’ın bütün emirlerine itaat edip hiçbir şekilde O’na karşı gelmemek, şükredip nankörlük etmemek, zikredip unutmamak demektir. Yani Allah’tan nasıl korkmak ve sakınmak gerekiyorsa, nasıl itaat ve ibadet etmek gerekiyorsa bu konuda gaflet göstermemek, kusur işlememek demektir.Allah’ın şânına yaraşır şekilde O’na ibadet etmektir ki; insan, günahsız, hatasız, kusursuz olamayacağı için buna güç yetiremez. Hiç isyan ve nankörlük etmemek, daima zikir ve şükür üzere bulunmak, kimse için mümkün değildir. Hatta buna masûm (günahsız) bir fıtrat üzerinde yaratılan Peygamberler bile güç yetiremez. Peygamberler bile olsa, yaptıkları ibadet Allah’ın şânı yanında eksiksiz sayılmaz. Allah’ın lütfettiği sayısız nimetler karşılığı tam şükretmek mümkün değildir.
Bu ayet nâzil olunca sahabeler ayakları şişinceye kadar, alınlarının derisi yüzülünceye kadar ibadet etmeye, geceleri kâim, gündüzleri sâim bir hayat yaşamaya başladılar. Ashab-ı Kirâm’ın tek derdi, Kur’an’ı yaşamak olduğu için, bu ayet inince çok sıkıntıya düştüler, hakkıyla Allah’a ibadet etme konusunda aciz kaldılar. Bunun üzerine “O halde gücünüzün yettiği kadar Allah’tan korkun” (Teğâbun: 16) emrinin indiği rivâyet olunmuştur.
Said b. Cübeyr, Katâde ve Süddî gibi bazı alimlere göre; Âl-i İmrân: 102. ayet, bu ayet ile nesh edilmiştir.
Ali b. Talha’nın İbn Abbâs’tan rivâyetine göre; “Allah’tan, O’na yaraşır şekilde korkun” ayeti neshedilmemiştir.
Bu ayetin anlamı; Allah yolunda gücünün yettiği kadar cihâd etmek ve Allah yolunda hiç kimsenin kınamasından korkmamak, hatta kendileri, babaları ve oğulları aleyhine de olsa, Allah için adalet ve hakkâniyetten ayrılmamaktır.
Allah’tan hakkıyla korkup sakınmak ve Müslüman olarak ölebilmek için, Âl-i İmrân:103’de bildirildiği gibi; Tevhid akidesi üzerinde toplanarak, Allah’ın ipine toptan yapışmak, tefrikadan uzak durmak gerekir.
Ayette de belirtildiği gibi; önce ülfet ve sevgi ile kalplerin birleşmesi, ikinci olarak da fiillerin birliği gerekmektedir. Müslümanlar birbirlerini sevmedikçe, fiilî birliktelikten söz etmek mümkün değildir.
Tefrika ve ayrılıktan geri durup, topluca Allah’ın vahyine yapışmadıkça da, Müslüman olarak ölme ihtimali zayıflar.
“Ben kendi başıma dinimi, imanımı koruyabilirim” demek çok tehlikelidir. Kendi başına bir yol tutarak, tek başına kalmak isteyen kimsenin iman ve İslam üzere güzel bir sonla huzur-u İlâhiye varması şüphelidir. Bu kimsenin akibetinden korkulur. Tek başına kalan bir kimse, zorlama ve baskı altında zayıf kalır ve her şeyini kaybedebilir. Ama “Allah’ın eli cemaatle beraberdir” (Tirmizî, Nesâî) Hadisinde de ifade edildiği gibi; Allah cemaate yardım edecektir. Nitekim Allah’ın Rasûlü Hz. İsa bile, “Allah yolunda yardımcılarım kimdir?” (Âl-i İmrân: 52) demişti. Bunun üzerine Havâriler: “Allah’ın yardımcıları biziz. Allah’a iman ettik. Sen de bizim şüphesiz Müslümanlar olduğumuza şâhid ol” dediler. Dolayısıyla mü’minler, Tevhid akidesi üzerinde fiillerini birleştirmedikçe, Allah’tan hakkıyla korkup sakınamazlar.
Ayetlerden de anlaşıldığı gibi, Allah’tan gereği gibi korkmak ferdî bir mesele değildir. İbadetlerde ferdiyetçilik değil, birlik ve beraberlik esastır.
Kur’an’a göre; takvâ’nın üç mertebesi vardır:
İlk mertebe, şirkten sakınıp iman etmektir; bu takvâ, kişinin kendisi ile vicdanı arasındadır. Bu kimseler ebedi cehennem azabı görmeyecekler.
Bu açıdan bakıldığında, tüm iman edenlerin takvâ sahibi olduğunu söyleyebiliriz. Bu konuda Kur’an şöyle der: “(Allah) onlara takvâ sözü üzerinde sebat vermişti.” (Fetih: 26) Yüce Allah sonsuz ilmiyle onların buna layık olduklarını bildiği için, onların Tevhid’e tutunmalarını sağladı.
İkinci mertebe, büyük günahlardan sakınmak, küçük günah işlemede ısrar etmemek ve farzları edâ etmektir. Bu takvâ, kişinin diğer insanlarla arasındaki hususlarla ilgilidir. Bu takvâ seviyesindeki bir mü'min, şüpheli şeylerden sakınır. (Bkz. Buhâri, İman, 39)
Üçüncü mertebe, kişinin bütün benliğiyle Allah’a yönelmesi, kendisini Allah’tan alıkoyan her şeyden uzak durması halidir. Allah, mü’minlerden bu takvâ’ya sahip olmalarını istemektedir.
Takvâ’nın bu üçüncü derecesi, ihsan olarak zikredilmiştir. Bu mertebe, Allah ile kul arasındadır. Mü’min, Allah’ı görüyormuşçasına ibadet eder. Her adımında Allah’ın kendisini gördüğü bilincine ve şuuruna ulaşmış ve ibadetlerini bu huşû ile yapmaktadır. Allah’ın yasaklarından da Allah korkusuyla sakınıp uzak durmaktadır.
Takvâ kelimesinin anlam derinliğinde “korku” unsurunun da olduğunu söylemiştik. Ancak bu kelimeyi yalnızca “korku, korkmak” diye anlayıp, başka dillere bu şekilde çevirmek yetersizdir.
Yukarıda açıkladığımız gibi, başka anlamları da bulunmaktadır. Korku’nun zıddı sevgi, sevginin gereği saygı, ihlâs (samimiyet), ihsan (Allah’ı görürcesine ibadet etmek), haşyet (Allah’ın azameti karşısında ürpermek), Allah ve Rasûlüne ittibâ etmek, Allah’ın yasaklarından sakınmak, O’nun azabından korkmak, şüpheli şeyleri terk etmek, kalpte Allah’ın sevgisi dışındaki her şeyden kurtulmak gibi anlamları vardır.
Kur’an’da korkunun değişik boyutları zikredilmiştir. Onlar; 'havf', 'hazer', 'haşyet', 'rehbet', 'vecel' gibi kelimelerdir. Bunların her biri, bir korku olayını farklı boyutlarıyla ele almıştır. Takvâ kelimesi de tek başına korku anlamında olmadığı gibi, korku unsurundan da uzak değildir.
Bu nedenle yerine göre, takvâ kelimesi; havf ve haşyet anlamlarında da kullanılmıştır.
Kur’an, Ehl-i Kitab’ı “takvâ” kelimesine çağırır:
“De ki: ‘Ey Kitap Ehli! Bizimle sizin aranızda âdil olan bir kelimeye (Tevhid’e) geliniz.’” (Âl-i İmrân: 64)
Âl-i İmrân: 64’deki, Ehli Kitap ile aramızdaki “ortak, eşit, adil kelime” İmam Mücâhid’e göre; takvâ kelimesi olan Lâ İlâhe İllallah’tır. (Buhâri, Eymân, 19)
Rabbimiz bu konuda şöyle buyuruyor: “(Allah) onlara takvâ sözü üzerinde sebat vermişti.” (Fetih: 26) Burada takvâ kelimesi ile kastedilen; Kelime-i Tevhid'dir.
Kelime-i Tevhid’in, kendilerine Kitap verilenlerle aramızda ortak kelime olmasının anlamı, Allah’ın gönderdiği tüm Kitaplarında insanları Tevhid’e davet etmiş olmasındandır.
Tüm İlâhi Kitaplar da, “Lâ İlâhe İllallah” değişmeyen, tek, temel bir ilkedir. Bu nedenle Kitaplılar, İslam’a davet edilirken, Kitaplarının aslındaki takvâ kelimesi olan Tevhid’e çağrılmışlardır.
Rabbimiz, takvâ sahiplerini müjdelemektedir:
“Kim Allah’a ve Rasûlüne itaat ederse, Allah’tan korkar ve O’ndan sakınırsa işte onlar kurtulan kimselerdir.” (Nûr: 52)
“Kim Allah’tan korkarsa ona bir çıkış yolu ihsan eder. Ve ona ummadığı bir yerden rızık verir.” (Talâk: 2, 3)
“Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, işte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.” (Haşr: 9)
İkinci Mesele:
Takvâ ve Allah korkusu konusu hakkında bu kısa cevabımızdan sonra; Allah’ın istediği gibi bir Müslüman olmak için ne yapılması ve nasıl bir program takip edilmesi gerektiği konusuna temas edelim.
Bu konuda da şu aşağıdaki aşamalarda çalışma yaparsak, Allah'ın istediği gibi imanı da öğreniriz, Kur'an'a uygun Müslüman da oluruz, Peygamberimizin Sünnetini de çok güzel öğreniriz.
Ama iyi bir Müslüman olmak için bazı merhaleler var. Hiçbir şey kendiliğinden olmuyor ve çalışmadan, yatarak bir şey kazanılmıyor!
Tecrübelerime dayanarak, bu çalışma periyodunun merhalelerini kısaca yazayım:
1) Kur'an'ı Türkçe mealinden baştan sona okuyup, anlamadıklarımızı kendi anlayacağımız şekilde bir yere not etmek gerekir.
Kur'an'ın bütününe göre; %25 oranında anlamadığımız meseleler çıkacak ilk okuyuşta. Ama okumaya devam edeceğiz.
2) Kur'an'ı ikinci kez mealinden okuyup bitirmeliyiz. Yine % 25 oranında bilmediğimiz, kafamıza takılan meseleler çıkacak ve yine onları bir deftere yazalım.
Bu okuyuşta, daha önce anlayamadığımızı düşündüğümüz pek çok mesele de anlaşılacak ve önceden kaydettiğimiz soruların çoğu cevabını bulacak.
3) Kur'an'ı üçüncü defa okuyacağız ve bilmediklerimizi soru ya da konu olarak kaydedeceğiz.
Bu okuyuşta da önceden "bilmiyorum" diye not ettiğimiz pek çok mesele cevabını bulacak.
Ama yine bilmediklerimiz, anlamadıklarımız, kafamıza takılan meseleler var.
Bunlar da % 25 oranında. Şimdi 3 kez Kur'an'ı mealinden okuyup 3 kez hatmettik. Başlangıçta bir şey bilmiyorduk belki, ama şimdi pek çok şeyler biliyoruz. Her okuyuşta aşağı yukarı Kur'an'ın çeyreği kadar meseleyi anlarken, bir o kadar da anlamadığımızı düşündüğümüz konularla karşılaştık. Ama yılmadan, pes etmeden okuma programımıza devam ettikçe, o bilmediklerimizin çoğu bu üç merhalede çözüldü. Şimdi not defterimize bakıyoruz; her okuma merhalesinde "anlamadığım meseleler" diye kaydettiklerimizin çoğu anlaşılmış ve üzerleri çizilmiştir.
Hâlâ, geri kalan anlayamadığımız meseleler bulunuyor; onlar da ortalama %25. Bu meseleler müteşâbih konulardır; yani ya alimlerin bildiği ilmi konular ya da araştırma ve bilgi desteğiyle anlaşılacak konular ya da gaybi meselelerdir ki, bunlara iman eder, geçeriz, üzerinde durmayız.
Kur’an, muhkem ve müteşâbih ayetlerden oluşur. Bir kısmı yani azı müteşâbih iken; ekserisi muhkemdir. Onlar da “Ümmü’l Kitap” yani “Kitabın anası, esası” olarak nitelenmiştir. (Âl-i İmrân: 7)
Kur’an, herkes tarafından anlaşılsın diye, çoğunluğu muhkem yani okunduğunda anlaşılan ayetlerden meydana gelmiştir.
“Muhakkak Biz onu (Kur’an’ı) anlayıp düşünesiniz diye, Arapça bir Kur’an olarak indirdik.” (Yûsuf: 2)
Ayette de görüldüğü gibi, Kur’an’ın gönderiliş amacı okuyup, anlamak, tefekkür edip Kur’an’ın iman davetine icâbet etmek ve böylece içindeki haramlarından sakınmak, farzlarını yerine getirmektir. Bunun olması da Kur’an’ı okumakla mümkündür.
Bu çalışmada kaliteli bir Kur'an meali seçmeye dikkat etmek lazım.
4) Bu çalışma programımızda; Kur'an'ı her okuyuştan sonra bir cilt Hadis Kitabı okuyup bitiriyoruz.
Bu Hadis okuma programımızda ise, anlamadıklarımızı değil, anladığımız konuları kısa notlarla özetliyoruz. Tüm dünyada meşhur olan Riyâzü's Sâlihin tercih edilebilir mesela. Ama Hadis Kitaplarından hangisi seçilirse olur.
Bu ilk üç merhalenin kaliteli bir Kur'an mealinin üç kez ve Hadis Kitaplarından düzenli olarak üç cild okuma şeklinin iç içe olduğuna dikkat edelim. Yani Ayet ve Hadisleri birlikte okuyoruz. Aynen Sahabelerin, Peygamberimizden dini öğrenme şekilleri gibi. Peygamberimize vahiy geldikçe o, ashabına Ayetleri tebliğ ediyor ve insanların anlamadıklarını da Hadisleriyle açıklıyordu.. Yani ashab, Kur’an ve Hadisleri iç içe öğreniyordu; böylece bu iki vahiy türü birbirini tamamlamaktaydı.
Bu şekilde Kur'an okumamız esnasında, açıklamaları, Kur'an'ın Kur’an’dan sonra, birinci derecede tefsiri olan Peygamberimizin Hadisleri ışığında Kur'an daha net anlaşılacaktır.
5) Bu merhalede ise alimlerin yazdığı Tevhid'i açıklayan ve İslam akidesini öğreten kitapların okunması gerekir.Ama bu konuda farklı grupları temsil eden, alim olmayan kimselerin grupçuluk hedefleriyle yazdıkları fikir kitaplarını okumamak gerekir. Fikre dayanan kitaplar, zann mahsulüdür ve kişiye saf İslam’ı ve Tevhid’i veremez.
Fikir kitapları ya da birbirine etki, tepki, aksiyon, reaksiyon, tez ve anti-tez olsun diye yazılan çalışmalar ve araştırmalar daha sonra incelenebilir. Yani İslam'ı delilleriyle öğrendikten sonra. Bu incelemenin amacı da onların yanlışlarını reddetmek ve İslam gerçeğini ortaya koymak içindir.
6) Bu aşamada, seviyemize uygun olan bir Siyer Kitabını okumalıyız.. Böylece Peygamberimizin Sünnetini, yaşantısını, mücadelesini öğrenmiş olacağız.
7) Bu derslerden sonra; Kur'an'ın hidâyet, irşâd ve rehberlik fonksiyonlarını ön plana çıkartan, ilmî ve mezhebî konulara girmeyen, teferruatsız, özlü bir tefsir okumak gerekir.
Böylece Ayetleri alimlerin açıklamaları ışığında da tanımış olacağız.
İlk üç merhalede, Kur'an Ve Hadislerle tanıştık, dördüncü merhalede, tüm Peygamberlerin gönderiliş nedeni olan Tevhid Akidesini Ayet ve Hadislerle delillendirilmiş olarak öğrendik, beşinci aşamada, hayatımızın her anında uygulamak amacıyla, Peygamberimizin siyretini, hayatını okuduk. Altıncı merhalede, tefsirle de tanıştık.
Ayrıca bu çalışmalardan sonra, müstakil, kendimize uygun pek çok çalışmalar yapabiliriz.
Herkesin yapması gereken bu türden genel çalışmaların yanında, kendi seviyemize ve ihtiyacımıza uygun özel çalışmalara da yer verebiliriz.
Bu sözümüzü örnek vererek açalım; genel çalışma olarak Kur'an'daki Allah'ın isim ve sıfatlarını ezberleyip, öğrenip, notlar tutmak ve iman etmek, Hadislerdeki Allah'ın 99 isminin manalarıyla ezberlenilerek iman edilmesi.Kırk Hadis ezberlemek, Kur'an'ı Tecvid ile okuyamıyorsak bu konuda ders ve destek almak…
Özel çalışma olarak; Kur'an'dan ve Hadislerden öğrendiğimiz farz ve haramlara dair bir Ayet ve bir Hadis ezberlemek gibi.
Ayet ve Hadis ezberleme işini herkes kapasitesine göre artırabilir. İmkânı olan hafız bile olabilir. Ama bizim asıl amacımız Kur'an'ı ve Din'i anlamak olduğu için, hayatımızın bir döneminde Kur'an'ı anlayacak kadar Arapça öğrenmeye çaba sarf etmek; yapacağımız en hayırlı ibadetlerimizden biri olacaktır.
Kur’an’ı anlamadan ezberlemek yerine, Kur’an’dan bir sûreyi öğrenip hayatımıza aktarmak daha hayırlıdır. Çünkü Kur’an anlaşılsın diye gönderilmiştir.
İleri seviyedeki programları çoğaltmak mümkündür.
Zaten bundan sonraki çalışmalar kişinin yetenek, zeka, çalışma, istek, sebat ve azmine göre şekillenir.
Bu merhaleye gelmeden önce söylenecek şeyler, uçağın icad edilmediği zamanlarda uçaktan bahsetmeye benzer.
İnşâallah, ciddi, samimi, programlı ve sabırlı bir şekilde çalışırsak, bundan sonra biz de -Allah'ın izniyle- ilim, iman, amel, ahlak, ihlas ve takvâ açısından, Allah’ın övdüğü ve cennet ile müjdelediği kullarından oluruz.
Rabbim hepimizin yardımcısı olsun.
[1]Sizden gelen sorunun orijinal şekline müdahale edilmemiştir. [2]Kitâbu’t Ta’rifât, Seyyid Şerif Cürcânî, Beyrût, Sh: 90 [3]A.g.e
Yusuf Semmak
.Mü'min Hanımların Saçlarını Örtmeleri Mevzuu:
Bir arkadaşımız,
Nûr: 31. Âyetin, وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّcümlesini, aşağıdaki gibi açıklamıştır:
"Yadribne bi humurihinne alâ cüyûbihinne”
Yadribne: Salsınlar, sarkıtsınlar, vursunlar.
Bi humurihinne:Saçlarını
Alâ cüyûbihinne: Cüyuplarına
Bi-Humuri-Hinne
Bi: Sanskiritçe bir ek, besmelenin başındaki “Bi”gibi.
Humur: “Saçlar” demek, Sanskiritçe bir kelimedir, Arapça değildir.
Hinne: -ını, -unu şeklinde ektir. “Saçlar” kelimesini “saçlarını” yapar.
Bu açıklamalarından sonra, Kur'ân'da, Müslüman kadınlar için kesinlikle saç, baş örtme emri olmadığını ısrarla belirtiyor. Âyette de "onlar saçlarını cuyûblarına (göğüslerine vb) sarkıtsınlar" şeklinde bir anlam bulunduğunu belirtiyor!
Nûr: 31'deki Tahrifâta Cevap:
Aman Allah'ım, bunlar nasıl açıklamalardır! Sözde, Âyetlerin, Arapçalarından açıklama yapılıyor, ama hepsi yanlış! Arapça bilmeyen arkadaşların sakın kafası karışmasın, mealleri beğenmeyip, sözde Arapça'dan açıklama yapan arkadaşımızın, Arapça bilmediğine ben eminim! Normal bir Arapça bilen, sıradan bir Arapça talebesi bile buradaki hurafe fikirleri, Kur'ân ve Arapça adına gerçekleştirilen iftiraları ve tahrifatları anında fark eder.
Saç örtmek farz değilse, kadınların baş örtülerini nerelerine sarkıtacaklarına dair muhkem bir Âyetin Kur'ân'da yer almasına gerek var mıydı, sorusu bile bu arkadaşın açıklamalarını çürütmeye yeterli olur ama biz yine de cevap vermek istiyoruz.
Bir kere Âyetin ilk kelimesi; yadribne değil "ve'l yadribne" şeklindedir. Ve emr-i ğaibtir. Ve'l yadribne'nin kökü da-ra-be fiilidir, "bi" ve "alâ" harfi cerleriyle kullanıldığında; "bi", ismin -i halini, "alâ"da ismin -e halini verir. Yani bir şey-i bir şey-e sarkıttı, kapattı demektir. Âyetin anlamı: "Başörtülerini gerdanlarına (göğüslerine) kapatsınlar (sarkıtsınlar)" demektir. Ve'l yadribne'nin sonundaki "ne" eki; cem'i, müennes, ğâibe zamiridir. Her halükârda fiile bitişik olur.
"Humur" kelimesine "saçlar" anlamı veren bir Arap dili otoritesi varsa, söyleyin de biz de öğrenelim. Ve o adama ilmi cevap verelim. Lisânu'l Arab eserini temel kaynak alarak... Zira Arap dilinde, İbn Manzûr'un Lisânu'l Arab'ı, en temel ve en kapsamlı eserdir. Okuyabiliyorsanız, açın bakalım bu kelimeye “saç” anlamı veriliyor mu?
Humur kelimesi çoğul bir kelimedir ve Hımârkelimesinin cem'idir; başörtüsü demektir. Kitab-Kütüb veznindedir. Hımâr;Mufâa'le bâbından olanHâ-me-ra fiilinin masdarıdır. Bu kelime, "Hamr"(şarap, içki) kökünden gelir. Bu fiil (خَمَرَ يَخْمُرُ), Binâsı itibariyle "feale-yef'ulu" sîğasında birinci bâbdandır ve "örtmek, gizlemek" anlamına gelir. Peygamberimiz bir Hadiste; والْخَمْرُ ماَ خاَمَرَ الْعَقْلَ "hamr, aklı örten şey(içki)dir" (Buhâri, Eşribe, 4) buyurmuştur. Hamr, aklı örten (saklayan, perdeleyen, gideren) şey; hımâr ise saçı, başı örten ve perdeleyen şeydir. Başka anlamı varsa nerede yazıyor ve kim söylemiş, gösterin? Ben söylüyorum diyorsanız, biz almayalım. Bektaşi’nin abdestsiz namaz kılıp da "ben yaptım oldu" demesine benziyor, sizin işiniz!
Humur kelimesinin anlamını ben size yazayım. Hem sizin, hem de okuyucular için açıklayıcı bilgi olsun.
والخمر : جمع خمار وهو ما تغطى به المرأة رأسها
Âyetler üzerinde bu kadar pervasızca konuştuğunuza göre, yazdığımı harekesiz de okursunuz diye, hareke koymadım! Zira siz bırakın Arapça'yı, Sanskritçe'den bile haberdarsınız!
Anlamını biz verelim: "Humur: Hımâr'ın çoğul halidir. O da, kadının kendisiyle başını örttüğü şeydir." Başı örten şeye ne denir sizce? Tabii ki, başörtüsü denir. Başta da, saçlar bulunur. Dolayısıyla Allah, mü’mine hanımlara saçlarını örtmelerini emretmektedir.
Siz de bize bir Humur tarifi yapar mısınız? Arapça, Sanskritçe ya da Türkçe fark etmez. Yeter ki kaynağı olsun! Bu kelimenin Sanskritçe olduğunu neye göre söylüyorsunuz? Arapça'da "saç" anlamına gelen kelimenin "şa'r" olduğunu söylemişsiniz ve "bu kelime, Arapça değil" demişsiniz! Yani demek istediğiniz şey, bu Âyette "saç" kelimesi geçmediği için, "saç" örtme emri de yok, diyorsunuz. Buna gerekçe olarak, birebir "saç" anlamını ifade eden kelimenin olmadığını söylüyorsunuz, bu iddianız, Arapça'yı bilmemenizden kaynaklanmaktadır. Diğer bir iddianız da, "şa'r" kelimesi "saç" anlamına gelen bir kelime olduğuna göre, o kelime de burada yok şeklinde sathî (yüzeysel) bir yaklaşım ortaya koyuyorsunuz! Oysa bu yaklaşımların ne kadar yanlış olduğu erbâbınca ma'lûmdur!
Arapça'da elfâz-ı müterâdife (anlamdaş) yani lafızları farklı ama anlamları aynı olan kelimeler vardır. Aynı şekilde elfâz-ı müştereke (sesteş) yani lafzı tek ama anlamı çok olan kelimeler de vardır. Yani bir anlamı ifade etmek için lafızları birbirinden farklı olan birçok kelime de bulunabilir, tek bir lafız birçok farklı anlamları da ifade edebilir. Bu durum, meselenin diğer yanı! Bu bahsettiğimiz durum Kur'ân ve Hadislerde de sıkça geçmektedir. Bundan dolayı da, bu mesele, Usûl ilminin önemli mevzularından birisidir. Biz asıl mevzuumuza devam edelim...
"Bi" harfinin Sanskritçe'de bir harf olduğunu söylemekle bir ilk olmaya mı çalıştınız? Arapça bilenler varsa, onları, “bu kelime Sanskritçe” diyerek mi susturmayı düşündünüz? Bu harfe, harf-i cerr denir ve isimlerin başına gelir, sonlarını kesre harekesine çevirir. Vad' diye bir ilim vardır ki, o ilme göre; harflerin anlamları ve kullanıldıkları yerlerde ne anlam taşıdıkları ele alınır ve ilim talebesine öğretilir. "Bi" harf-i cerrini de, Sanskritçe ilan ettiniz ya? Size ne diyebiliriz ki, çok ilginç fikirler taşıyorsunuz.
"Alâ cüyûbihinne" kelimesine anlam bulamamışsınız sanırım, cuyûplarına demişsiniz! Arapçayı Arapçayla mı anlamlandırıyorsunuz? "Âlâ"harf-i cer ve "üzerini, üzerine" anlamına gelmektedir. Cuyûb kelimesi isim olduğu için de "Âlâ cuyubihinne" derken kelimenin sonunu yani "ba"harfini kesre yapmıştır. Yani Türkçe'ye göre söylersek "i" sesi verdirmiştir.
Cuyûb kelimesi ceyb kelimesinin çoğuludur ve göğüs, yaka, gerdan anlamlarına gelir.
"Hinne" yani cuyubihinne'nin sonuna bitişen muttasıl (bitişen) zamir'in hinne şeklinde okunmasının nedeni kelime başındaki harfi cerr denen alâ'dır. Aslı hünne'dir.
"Hinne : -ını, -unu şeklinde ek" demişsiniz!
Bilakis, "hünne"; cem'i, müennes, ğâibe zamiri (çoğul gaip kadınlar zamiri)dir ve "onlar" anlamındadır. Alâ cuyubihinne'ye kırık mana verirsek "o bayanların göğüslerinin üzerine" demektir. Anlamı toparlarsak, "göğüslerinin üzerine" şeklinde, sondaki zamiri ismin içine derc ederiz. Belağatta da bir kaidedir bu. "Onların kalemi" demeyiz, "kalemleri" deriz.
Bu açıklamalardan sonra, Âyetin doğru anlamı anlaşılmış olmaktadır. Sizin de takdir edeceğiniz gibi, Âyetten; "saçlarını, göğüslerine ya da boyunlarına sarkıtsınlar" gibi ilme zıt olduğu kadar, mantığa da zıt bir mana çıkmaktadır. Bu, yaklaşım tarzı tam bir mantık çıkmazıdır! Bu durumda, saçları, göğüs ya da boyun üzerine sarkıtmanın amacı nedir? Amaç, göğüsleri kapatmak ise, neden bu işlevi tam gören bir örtü emredilmesin? Emrediliyorsa -ki emrediliyor-, bu durumda baş örtüsüyle ya da başı örten geniş bir örtüyle göğüs, gerdan, boyun ve yakayı kapatmayı emreden Allah, aynı zamanda o başı örten örtüyle, Müslüman hanımlara, saçlarını da örtmelerini emretmiş olmuyor mu?
“Müslüman kadınların saçlarını örtmeleri farz mıdır?” başlıklı yazımızı da okuyun, lütfen.
O yaptığımız açıklamalar üzerinde bütün ümmetin icmaı vardır ve aksini iddia etmek ise küfürdür.
Bir de açıklamalarımızı okurken bunları bir tartışma ya da bir mücadele gibi değerlendirmezseniz sevinirim. Zira benim ne öyle bir amacım, ne de niyetim var. Aksi takdirde, haksızlık etmiş olursunuz.
Bu açıklamaları, bir yanlış karşısında, hakkı açıklama olarak görünüz. İnşâAllah, yanlışlarınızı görmenize vesile olur.
NOT 1: Bu açıklamamızdan sonra, en baştaki açıklamaları yapan arkadaşımız, hatalı olabileceğini kabul ederek, gayet iyi niyetle soru sorduğunu, öğrenmek için araştırma yaptığını belirterek, teşekkür etti ve iyi dileklerini sundu. Biz de, iyi niyetinden dolayı teşekkür ediyoruz ve kendisine, bu konunun hakikatini anlaması için Allah'tan hidâyet diliyoruz. Âmin.
NOT 2: Bazı kimseler bu Âyette geçen “baş örtülerini yakalarının üzerine indirsinler” beyanından maksadın, câhiliyye döneminde âdet olan “göğüs ve gerdanları açıkta bırakarak giyinme alışkanlığı”nı ortadan kaldırmak olduğunu söylemektedirler. Yani bu kimselere göre, bu Âyet, göğüs dekoltenizi kapatın, şeklinde bir anlam ifade etmekteymiş! Bu düşünce şekli, eksik olduğu gibi büyük bir tahrifâttır! Zira Allah, gerdan, göğüs, boyun vb. bölgelerin “humur” denen bir örtü ile kapatılmasını emretmiştir. Amaç sadece göğüsleri kapatmak olsaydı, elbiselerden ayrı olarak başka bir örtü ile o bölgenin kapatılması değil, giyilen dekolteli elbiselerin daha kapalı ve tesettüre uygun olması emredilmekle iktifa edilirdi. “Göğüslerin, humur (baş örtüler) ile kapatılması gerekir ama saçlar açıkta kalabilir” diyenler, bu iddialarıyla, sağ kulaklarını sol elleriyle, sol kulaklarını da sağ elleriyle göstermeye çalışan kimselerdir. Oysa Rabbimiz, büyükçe bir baş örtüsü ile hem başı, saçı hem de göğüs, gerdan, yaka, boyun gibi o bölgedeki tüm hatları tam olarak kapatmayı ve o bölgelerin dar, şeffaf ve sıkı bağlanmış olmamasını emretmektedir. Allah’ın muradını kavrayamayan kimselerin dediği gibi, saç örtmek ve tam anlamıyla tesettüre girmek gerekmeseydi ve dahi İslâm’ın emri yalnızca açıkta kalan göğüsleri bir örtü ile kapatmak olsaydı; bu durumda –az önce de dediğimiz gibi- Allah’ın bir örtü ile göğsü kapatmayı emretmesine gerek kalmaz, göğüslerle beraber “tüm vücudu saran daha münasip bir elbise giyin” derdi. Böyle demediğine göre, baş üzerinden gelen örtünün başka görevleri de vardır ki, o da en başta saçları, sonra boynu, yakayı, sonra da göğüsleri tam olarak, en güzel şekilde kapatmaktır.
Yusuf Semmak
.MÜSLÜMAN KADINLARIN SAÇLARINI ÖRTMELERİ FARZ MIDIR?
Not: Kur'ân'da, kadınlar için baş örtmek diye bir farz olmadığını söyleyen, "açık şekilde, saçın görünmesi haramdır, diye bir Âyet olmadıkça saçın örtülmesi, Allah'ın emri olamaz. İslam akıl dinidir" diyen birine verdiğimiz cevaptır.
Baş da dâhil tamamen örtünmek, tarih boyunca kadınların temel hakkı ve özgürlüğüydü. Özgürlük giyinmek değil, örtünmektir. Peygamberimiz döneminde bile, Mekke müşrikelerinin başı hatta yüzleri bile örtülüydü. Peygamberimiz yeni iman etmiş kadınlardan biat alırken yüzleri dahi kapalı olduğu için, kim oldukları belli olmuyordu. O dönemde örtülü olmak hür olmanın, açık-seçik giyinmek de câriyeliğin alâmetiydi.
Allah'ın dininden bir türlü razı olamayanlara belki fayda vermez ama örtünmek isteyen bacılarımızın kafasını karıştırmayın diye, kısa bir Âyet söyleyeceğim. Teslim olmak isteyenler, "âmennâ" desin, inkâr edenler ise delili göre göre, bile bile küfrü seçsin...
Rabbimiz şöyle buyuruyor:
وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ
Yüzde doksan dokuz, Arapça bilmediğiniz varsayımıyla mealini de verelim.
Âyetin manası: "Baş örtülerini yakalarının (gerdanlarının) üzerine indirsinler." (Nûr: 31)
Humur kelimesi "hımâr" kelimesinin çoğuludur. Anlamı başörtüsü demektir. Ha, unutmadan "eşek" anlamına gelen Türkçe'den de bildiğimiz "Ha" sesiyle başlayan kelimeyle karıştırmayın; o kelime eşek, merkep demektir. Bakın bir "nokta" anlama ne kadar tesir ediyor! Siz de lütfen, noktasına kadar Kur'ân'ı bilmeden fikir yürütmeyin!
Cuyûb da "Ceyb" kelimesinin çoğuludur. Göğüs, gerdan, yaka gibi anlamlara gelir.
Yani, bu açıklamalardan sonra, Âyetin anlamı açık şekilde şöyle olur: "O kadınlar başörtülerini göğüslerinin (gerdanlarının) üzerine indirsinler (baş ve saçlarını örten başörtüleri, gerdanlarını ve boyunlarını da kapatsın.)"
Bu Âyet; kadınların baş, saç, göğüs ve gerdanlarının örtülmesini, dolayısıyla saçlarının örtülmesini emreden ve şeffaf giysilerle vücut hatlarının belli olmasını yasaklayan açık bir Âyettir.
"Bu Âyet, baş örtmeyi emretmiyor, gerdanı kapatmayı emrediyor" diyene de sorarız. Neden, başörtüsüyle, boyun ya da göğüs kapatılıyor? Başörtüsü başı ve saçı örter. Kuşak bele sarılır, pantolon bacaklara giyilir. Giysilerin kullanış amaçlarını bildiğinizi sanıyorum.
Âyet, başörtüsüyle gerdan, yaka, boyun ve göğsü kapatmayı emrediyorsa; burada cahil, yeni iman etmiş ya da dikkatsiz kadınlara karşı bir uyarı vardır. "Başınızı gelişigüzel örtmekle yetinmeyin, bu sayılan bölgeleri de kapatın. Bunun için de büyük bir başörtüsü kullanın" anlamındadır.
Bu Âyet, "Kur'ân'da baş örtmek yok" diyen münkirlerin, İslâm aleyhinde konuşmalarına İlâhî bir cevap olsun isteriz!
Siz, İslâm'a uygun şekildeki başörtülerine "türban" adı altında saldırıp da "benim büyük annem de ya da bizim yaşlı annelerimizin de başı örtülü" diyenlerin kastettikleri başörtüsünü, Allah'ın emrettiği baş örtme şekli sanmayın!
O kastedilen baş örtüleri nasıl örtü ki, saçları bile kapatmaktan âciz kalıyor? Benim pek çok akrabam, yaşadıkları bölgelerin âdetlerine göre baş örterler. Ama saçları, boyunları ya da göğüs hatları tam olarak örtülmez. Mutlaka bir kısmı açıkta kalır, hatları belirgindir. Allah böyle bir örtünmeyi yasaklamak, doğrusunu öğretmek için zikrettiğimiz Âyeti indirmiştir. Ve çok açık bir ifade kullanmıştır.
Âyetin açıklamasına devam edelim...
Yukarıdaki ifadelerimizden de anlaşılacağı gibi, kadınların sadece başlarını örtmeleri yetmez; yakalarını, gerdanlarını, boyunlarını da tamamen örtmeleri gerekir. Yani sizin anladığınız anlamda, kadınlar, boyun ya da gerdan frikiği veremez; haramdır! Bu Âyet, az önce de dediğimiz gibi, saçları örtmekle yetinen ama boynu açık kalan, göğüsleri gözüken, gerdanı belli olan ya da ara sıra açılan yeni iman etmiş kadınlara ve bilmeyenlere doğru örtünme şeklini açıklamaktadır. Tesettür sadece giyinmekle olmaz. Tesettürün anlamı örtünmektir. İsterseniz Ahzâb: 59'a bakın. Orada da evden dışarıya çıkarken, tüm vücudun nasıl örtülmesi gerektiği anlatılır. Giyilecek elbisenin tepeden yani baştan aşağıya doğru indirilen başta boyun, göğüs olmak üzere diğer vücut hatlarını açıkta bırakmayan, hatlarını belli etmeyen elbise olduğu ortaya konulur.
Ayrıca size soruyoruz: Açıkladığımız Âyetin hemen öncesindeki Nûr: 30. Âyetin ilk cümlesi...
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ
"Mü'min erkeklere de ki: Gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar."
Kadınların vücuduna bakmak haramsa, açıkta bırakılması helal midir sizce?
Ayrıca Kur'ân'da, kadınlara karşı nikâh hârici şehvetli yaklaşımları Allah yasaklarken; erkekleri, kadınların fiziklerinin cazibesine bakarak günaha girmelerinden sakındırırken; kadınların yarı çıplak halde giyinmesine müsaade eder mi hiç?
Kadının, boynu, göğsü, gerdanı, kulakları, saçı vb. size göre -erkek bakışıyla- câzip (çekici) değil midir?
"Elbette câziptir", diyeceğiniz varsayımından hareketle, o halde, bunların açıkta bırakılması nasıl ma'kûl, tutarlı yani meşru olabilir?
İslâm'ı bilmeden rastgele konuşmaktan daha büyük bir zulüm olmaz, unutmayınız...
Böyle yapmanız, Allah'a, Allah'ın Âyetlerine ve Allah'ın dinine iftirâ ve bilgisiz insanlara da zulümdür.
Kur'ân'da açıkça: "Saçın görünmesi haramdır demedikçe saçın örtülmesi İlâhî bir emir olamaz" diyorsunuz! Bu nasıl sözdür. Allah bir şeyin haram olduğunu sizin istediğiniz üslupla mı belirtmek zorunda? Kur'ân'da sizin istediğiniz şekilde bir cümle göremediğinizde Allah'ın haramlarını helalleştirecek misiniz? Örneğin, Kur'ân'da kesin haram olan şeyler sayılır ama zehirin haram olduğu belirtilmez. Şimdi siz, Kur'ân'da zehir açıkça haram kılınmamıştır diye zehire helal mi diyeceksiniz! Kur'ân'ı anlamada bir metod vardır. İntihar haramsa, zehir de intihara müsebbiptir; dolayısıyla haramdır deriz. Nefse zulüm haramdır, zehirden daha etkili nefse zulüm olmaz deriz. Siz her şeyi, kendi istediğiniz cümlelerle Kur'ân'da ararken; yemek tariflerini de Kur'ân'a mı soruyorsunuz?
Kur'ân, bir meseleyi açıklamışsa, artık kabul etmemek için neden kendinizi zorluyorsunuz? "Aynen şöyle demiş mi, öyle dememişse haram olmaz" bu nasıl mantıktır? Bu din, ne senin demenle ne de ötekinin anlayışıyladır. Kıyamete çok yaklaştığımız şu anımıza kadar, tüm İslâm ümmeti Âyeti yanlış anlamış da siz mi bunu fark ettiniz? Lütfen, iyice düşünün bu yaklaşım tarzı, inkârcı bir tavırdır. İslâm teslimiyet dinidir. Her ne zaman Allah'tan gelenleri, geldikleri şekliyle kabul eder ve Allah'ın iradesine boyun eğerseniz iman etmiş olursunuz. Aksi takdirde, sizin üzerinde düşünmeniz gereken şu iki ihtimal ortaya çıkmaktadır: Ya kıyamete kadar gelmiş-geçmiş-gelecek Ashab'a ve müctehid âlimlere uyan trilyonlarca ümmet, Allah'ın helalini haram kıldığı için kâfir olmuşlar ve tamamı da ebedi cehenneme gitmişlerdir ya da siz, Allah'ın haramına helal dediğiniz için küfür içindesiniz ve bu itikad sizi ebedi cehennem azabına sürükler! Samimi duygularla, dikkat edin diyorum...
Aklını, mantığını, hevâ ve heveslerini kendisine ilâh ittihâz etmeyip, sözü dinlenilecek ilâh olarak sadece Allah'a kulluk eden ve her hususta vahyi dikkate alan tüm mü'min ve mü'mine kardeşlerimden Allah razı olsun. Mükâfatlarını ziyâde etsin.Selâmet ve hidâyet dualarıyla...
Allah’a hamd ve O’nun Rasûlüne Salât-u Selâm olsun. Bu yazımızda ana hatlarıyla emanet ve vasiyet kavramları üzerinde duracağız. Bazı sorulara cevaplar arayacağız: Emanet ne anlama gelir ve neler emanettir? Vasiyet nedir ve nasıl olmalıdır? Emanetleri ve vasiyetleri nasıl eda etmeliyiz? Emanet; bir kimseye koruması için bırakılan maddî ve manevî hak demektir. Emanete, emanet sahibinin haklarını zâyi etmeyecek şekilde vefâlı olmak gerekir. Peygamberlerin ortak sıfatlarından bir tanesi de yine emanettir. Allah’ın elçileri, Allah’tan aldıkları Ayetleri, gizlemeden ve değiştirmeden insanlara tebliğ etmişler ve açıklamışlardır. Geniş anlamda Allah’ın tüm tekliflerine emanet denir. Allah’ın insanlara yüklediği sorumluluklar da emanettir. Peygamberimiz, nübüvvetten önce toplum içinde “el-Emîn” yani “güvenilir ve emanete vefâ gösteren kimse” olarak tanınmaktaydı. Herkes çekinmeden emanetlerini Peygamberimize teslim ediyorlardı. Emanete riâyet etmek, mü’minlerin de bir sıfatıdır. “Onlar emanetlerine ve ahitlerine riâyet ederler.” [Münâfikûn: 8] Dost düşman herkesin “Emîn” kabul ettiği bir Peygamberin ümmetine emanetlere karşı güvensiz bir tavır içinde olması kabul edilemez.
Bu yazımızda, boğazlanması ve eti yenmesi helâl hayvanların Şerîat'a uygun kesiminde "dindarlık" ve "besmele" şartlarının gereği üzerinde durduk. Yani hayvan boğazlayan kimsenin ya Müslüman (Ehl-i Tevhid) ya da Hristiyan veya Yahudi (Ehl-i Kitap) olmasının zorunlu olduğunu delillerle açıkladık. Bu konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayan önemli konulardan bir tanesi de "Ehl-i Kitap Kimdir?" sorusunun cevabını vermektir. Kur'an-ı Kerim'e göre, kimlere Ehl-i Kitap denildiği anlaşıldıktan sonra, konu açıklığa kavuşmaktadır. Zira Allah, kendilerine kitap verilenlerin kestiklerinin bize helâl olduğunu belirtmiştir. Ehl-i Kitap dışında kalan kimselerin -besmele çekseler dahi- boğazladığı hayvanların yenemeyeceği, ayetlerden açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca hayvan boğazlarken gerek Müslümanların ve gerekse Kitap Ehli insanların besmele çekmelerinin şart olduğunu vurguladık. Konu çok detaylı olduğu için, sadece günümüzde öğrenilmesi gereken ve uygulaması ihmal edilmiş yönlere temas ettik.
“Aranızda selâmı yayınız” Hadîs-i Şerîfi gereği, selâmlaşmanın fazilet ve âdâbını bilmek zorundayız… Yolda karşılaştıklarında, selâmı birbirlerinden bekleyip, aşıklar gibi birbirlerine bakanlara tekrar söylemek lazımdır ki, küçük büyüğe, ayaktaki oturana, binitli yayaya, yüksekteki alçaktakine, yürüyen durana, bir kişi iki kişiye, az olanlar çok olanlara ve talebe hocaya selâm verir. Selâm konusunda birçok aksaklıklarla, hayat içerisinde sıkça karşılaşıyoruz... Somut örnekler vermeden bazı kimseler meseleleri tam olarak anlayamıyor. Bu nedenle basit örnekler verelim.
Ehven kelimesi “daha hafif”, ehvenü’ş şerreyn terkibi ise; meşru olmayan iki işten, zarar bakımından daha hafif olan kötülük demektir. Ehven-i şerreyn; iki zarar verici durumla karşı karşıya kalındığında daha az zararlı olan şeyi tercih etmek, büyük zararı önlemek yahut ortadan kaldırmak için gerekli tedbirleri almak demektir. Yani başka bir seçenek yoksa, zaruret sebebiyle iki kötülükten daha hafif olanını seçmektir. Mecelle'de bu konuyla alakalı, "ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur, iki şerr’den en ehveni tercih olunur; çünkü haram işlemek ancak ıztırâr (zaruret) ile câiz olur, büyük zarar (zarar-ı eşed) daha hafif zarar (zarar-ı ahaf) ile giderilir, umûmî zararı (zarar-ı âmm’ı) önlemek için kısmî zarar (zarar-ı hâss) seçilir, iki zarar teâruz ettiği (birbirine zıt olduğu) zaman, en hafif işlenerek büyük olanın çaresine bakılır, zarar imkân ölçüsünde ortadan kaldırılır" gibi maddeler bulunmaktadır.
CEVAP: Hanefi mezhebine göre, alacağı zekata saymak uygun görülmemiştir. Çünkü zekatta temlik şartı vardır. Yani paranın zekat verecek kişinin mülkiyetinde olması gerekir. Bu nedenle en güzel olan; alacaklının borçluya zekatını vermesidir. Borçlu kişinin de, eline para geçtiği için borcunu ödemesidir. Ama bu şart olarak ileri sürülemez. Yani "ben sana zekatımı vereyim, sen de bana borcunu öde" denilemez. "Bana borcunu ödeyeceksen, sana zekat veririm" diyerek zekat verilirse, bu câiz olmaz.
Toplumda binde bir oranında da olsa, sakalının uzunluğuyla yani bir tutam olmasıyla kendini ön plana çıkarmaya çalışan ve devamlı Müslümanların sakalının bir tutam olması gerektiğini söyleyen hatta sakalı bir tutam olmayan Müslümanların arkasında namaz dahi kılmayan aşırı fikirli ve bilgisiz insanlar bulunabilmektedir. Onlara birkaç sözümüz var...
İmsak Vakti, Fecr-i Kâzib ve Fecr-i Sâdık Konuları: İmsak konusu üzerinde özellikle son yıllarda ilim ve bilim çevrelerinde ciddi tartışmalar görülmektedir. Biz inşâAllah bu konunun hakikatini ortaya koymak istiyoruz. Şu an itibariyle mevcut uygulamada, imsak vaktinin doğru olup olmadığı açısından konuyu incelersek, o saatte gökyüzüne baktığımızda zifiri karanlık ve o esnada gecenin devam etmekte olduğunu görürüz. Çölde, dağda ya da ormanda olan bir kimse o vakitte sabah vakti girdiğine hükmedip namaz kılar mı, diye düşünmek gerekir. Bakara Suresinin 187. Ayetinde de geçtiği gibi, "Fecrin beyaz ipliği, siyah ipliğinden sizce ayırt edilinceye kadar yeyin, için, sonra orucu geceye kadar tamamlayın" buyrulmuştur. Ayette geçen "beyaz iplik"ten maksat; fecr-i sâdık'tır. "Fecr-i sâdık" konusunu birazdan açıklayacağız.
Türkçe Namaz'ın câiz olmadığını müctehid alimlerin fetvalarıyla, kaynaklı olarak, ispatlamak ve bu konu üzerindeki şâibeleri ortadan kaldırmak istiyoruz. İnşâallah, bu açıklamalarımızdan sonra, artık medyada, Tv'lerde yer alan, "Türkçe Namaz" tantanalarının "İslâm'a uygun olmadığı" açıklığa kavuşmuş olur. Şafii alimlerinden İmam Nevevî şöyle der: "Mezhebimizde okuyan kimse namazda olsa da olmasa da Kur'an'ı Arapça'dan başka bir dilde okuması câiz değildir. Cumhur-u ulemâ da bunu desteklemişlerdir." Mâliki mezhebine dair yazılmış olan Dusukî Haşiyesinde şöyle geçer: "Kur'an'ı Arapçasından başka bir dilde okumak câiz değildir.” Hanbeli mezhebinden İbn Kudâme şöyle der: "Arapça okumayı bilse de bilmese de, Arapça'dan hariç Kur'an okumak câiz değildir, yeterli olmaz."
Evvâbîn Namazının Tanımı (Vakti): Akşam namazından sonra veya kuşluk vaktinde kılınan nâfile namazdır. "Evvâbîn" Kelimesinin Kur'ân'da Kullanılışı ve Anlamı: Evvâbîn kelimesi "dönen, Allah'a yöne¬len, tevbe eden" anlamındaki 'evvâb' kelimesinin çoğuludur. Kur'ân-ı Kerim'de beş yerde tekil kullanılmıştır: "Çünkü o (Dâvud), Allah'a çokça dönen (evvâb) birisi idi" (Sâd: 17), "Her birisi (Dâvud'un emrine verilen kuşlar) ona dönücü (evvâb) idi" (Sâd: 19), "... Çünkü o (Dâvud) Allah'a çokça dönen (evvâb) idi" (Sâd: 30), "... O ne güzel kuldur. Çünkü o (Eyyûb), Bize çokça dönen (evvâb) idi" (Sâd: 44), "İşte bu (cennet), itaate dönen (evvâb) ve nefsini koruyan herkes için va'dolunageldiğinizdir" (Kâf: 32), Bu kelime bir yerde de çoğul kullanılmıştır: "... Eğer iyi kimseler olursanız şüphesiz ki O, kendine dönenler (evvâbîn)'i gerçekten bağışlayıcıdır" (İsrâ: 25) Bu kelime ile eski peygamber¬lerin ve sâlih kulların her zaman Allah'a yöneldikleri, tevbe edip O'na döndükleri anlatılır. Bu kelime, Hadîs-i Şerîflerde de tekil ve çoğul olarak yer almakta ve benze¬ri anlamlar taşımaktadır. Yukarıdaki âyet¬ler arasında özellikle İsrâ sûresinde ge¬çen evvâbîn kelimesi müfessirler tara¬fından "günah işlediğinde derhal tevbe edip Allah'a yönelen, Allah'a itaat ede¬rek hayır işleyen kimseler" şeklinde açıklanmıştır.
