ehlisunnnetde - MEAL OKUMAK-T

Türkçe Kur’an Mı Var Behey Şaşkın

Kasım 13, 2011 by maveranehir

“Öylelerini görüyoruz ki, Kur’an’ı anlamıyorlar ve ‘tefsirlere müfessirlerin tevilleri karışmıştır’ diye onları da kale almak istemiyorlar da eline geçirdiği tercümeleri okumakta Kur’an’ı tetkik etmiş olacağını iddia ediyor; düşünmüyor ki okuduğu tercümeye âlim müfessirlerin te’vili değilse, cahil mütercimlerin re’yi ve te’vili, hatası, noksanı karışmıştır. Bazılarını da duyuyoruz ki “Kur’an Tercümesi” demekle, “Türkçe Kur’an” demeye kadar gidiyor. Türkçe Kur’an Mı Var Behey Şaşkın?”

Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır

TAM İLMİHALDEN NAKLEN ALINAN BİLGİLER

1—193 Kur’ân tercemelerinden hangisine güvenileceği

9 — Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkarılan ilmler içinde, kıymetli ve doğru olan, yalnız (Ehl-i sünnet) âlimlerinin anladıkları ve bildirdikleridir. Ehl-i sünnet âlimleri, bu ilmleri, Eshâb-ı kirâmdan öğrendi. Bunlar da, Resûlullahdan öğrendiler. Her mülhid, her bid’at sâhibi ve her câhil, tutduğu yolun, Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i şerîflere uygun olduğunu sanır ve iddi’â eder. Bu hâlde, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkarılan her ma’nâ, makbûl ve mu’teber değildir.(SAYFA 23)

Kur’ân-ı kerîm nedir? Kur’ân tercemeleri(SAYFA 43)

25 — Kur’ân-ı kerîm, nazm-ı ilâhîdir. Nazm, lügatda, incileri ipliğe dizmeğe denir. Kelimeleri de, inci gibi, yanyana dizmeğe nazm denilmişdir. Şi’rler birer nazmdır. Kur’ân-ı kerîmin kelimeleri arabîdir. Fekat, bu kelimeleri yanyana dizen, Allahü teâlâdır. Bu kelimeler, insan dizisi değildir. Muhammed “aleyhisselâm”, Allahü teâlâ tarafından, mubârek kalbine bildirilen şeyleri, arabca olarak anlatırsa, Kur’ân-ı kerîm olmaz. Bunlara (Hadîs-i kudsî) denir. Kur’ân-ı kerîmdeki arabî kelimeler, Allahü teâlâ tarafından dizilmiş olarak âyetler hâlinde gelmişdir. Cebrâîl ismindeki bir melek, bu âyetleri, bu kelimelerle ve bu harflerle okumuş, Muhammed “aleyhisselâm” da, mubârek kulakları ile işiterek, ezberlemiş ve hemen Eshâbına okumuşdur. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmi Kureyş kabîlesinin lügatı ile, dili ile gönderdi. (Redd-ül-muhtâr) kitâbı, üçüncü cild, yemîn bahsinde buyuruyor ki, [(Feth-ul-kadîr) kitâbında da denildiği gibi, Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmi, harf ve kelime olarak gönderdi. Bu harfler mahlûkdur. Bu harf ve kelimelerin ma’nâsı, kelâm-ı ilâhîyi taşımakdadır. Bu harflere, kelimelere Kur’ân denir. Kelâm-ı ilâhîyi gösteren ma’nâlar da Kur’ândır. Bu kelâm-ı ilâhî olan Kur’ân mahlûk değildir. Allahü teâlânın, başka sıfatları gibi, ezelî ve ebedîdir]. Kur’ân-ı kerîm, Kadr gecesinde inmeğe başlamış ve hepsinin inmesi yirmiüç sene sürmüşdür. Tevrât, İncîl ve bütün kitâblar ve sahîfeler ise, hepsi birden, bir def’ada inmişdi. Hepsi, insan sözüne benziyordu ve lafzları mu’cize değildiler. Onun için çabuk bozuldu, değişdirildiler. Kur’ân-ı kerîm ise, Muhammed aleyhisselâmın mu’cizelerinin de en büyüğüdür ve insan sözüne benzememekdedir. Bunlar, imâm-ı Rabbânî (Mektûbât)ının, üçüncü cildi, yüzüncü mektûbunda ve (Huccet-ullahi alel’âlemîn)de ve Zerkânînin(Mevâhib) şerhı, beşinci cildinde uzun yazılıdır.

Cebrâîl “aleyhisselâm” her sene bir kerre gelip, o âna kadar inmiş olan Kur’ân-ı kerîmi, Levh-il-mahfûzdaki sırasına göre okur, Peygamber “sallallahü aleyhi ve sellem” efendimiz dinler ve tekrâr ederdi. Âhırete teşrîf edeceği sene, iki kerre gelip, temâmını okudular. Muhammed “aleyhisselâm” ve Eshâb-ı kirâmdan çoğu, Kur’ân-ı kerîmi temâmen ezberlemişdi. Ba’zıları da, ba’zı kısmları ezberlemiş, birçok kısmlarını yazmışlardı. Muhammed “aleyhisselâm”, âhırete teşrîf etdiği sene, halîfe Ebû Bekr “radıyallahü anh”, ezber bilenleri toplayıp ve yazılı olanları getirtip bir hey’ete, bütün Kur’ân-ı kerîmi, kâğıd üzerine yazdırdı. Böylece, (Mushaf) veyâ (Mıshaf) denilen bir kitâb meydâna geldi. Otuzüçbin Sahâbî “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” bu Mushafın her harfinin, tâm yerinde olduğuna söz birliği ile karâr verdi. Sûreler belli değildi. Üçüncü halîfe Osmân “radıyallahü anh”, hicretin yirmibeşinci [25] senesinde, sûreleri birbirinden ayırdı. Yerlerini sıraladı. Altı dâne dahâ Mushaf yazdırıp, Bahreyn, Şâm, Mısr, Bağdâd [Kûfe], Yemen, Mekke ve Medîneye verdi. Bugün, bütün dünyâda bulunan mushaflar, hep bu yedisinden yazılıp, çoğalmışdır. Aralarında bir nokta farkı bile yokdur.

Kur’ân-ı kerîmde yüzondört sûre ve altıbinikiyüzotuzaltı âyet vardır. Âyetlerin sayısının 6236 dan az veyâ dahâ çok olduğu da bildirildi ise de, bu ayrılıklar, büyük bir âyetin, birkaç küçük âyet sayılmasından veyâ birkaç kısa âyetin, bir büyük âyet, yâhud sûrelerin evvelindeki Besmelelerin bir veyâ ayrı ayrı âyet sayılmasından ileri gelmişdir. Bu husûsda (Bostân-ül-ârifîn)de geniş bilgi vardır.

Her şâ’irin, nazm yapmak kâbiliyyeti başkadır. Meselâ, Mehmed Âkifin ve Nâbînin şi’rlerini iyi bilen usta bir edebiyyâtçıya, Mehmed Âkifin, son yazdığı bir şi’rini götürüp, bu, Nâbînin şi’ridir desek, bu şi’ri, hiç işitmemiş olduğu hâlde, okuyunca: (Yanılıyorsunuz! Ben Nâbî efendinin ve Mehmed Âkifin, tabî’at-ı şi’riyyelerini iyi bilirim. Bu şi’r Nâbînin değil, Mehmed Âkifindir) demez mi? Elbette der. İki Türk şâ’irinin türkçe kelimeleri nazm etmesi, dizmesi çok farklı olduğu gibi, Kur’ân-ı kerîm hiçbir insan sözüne benzemiyor. Kur’ân-ı kerîmin insan sözü olmadığı tecribe ile de isbât edilmişdir ve her zemân edilebilir. Şöyle ki, bir arab şâ’iri, bir sahîfede, edebî san’at inceliklerini göstererek, birşey yazmış, bunun arasına birkaç satır hadîs-i şerîf ve başka yerinde de, aynı şeyi anlatan bir âyet-i kerîme koyup, hepsi bir arada, islâmdan ve Kur’ândan haberi olmıyan, arabîsi kuvvetli birisine, bir adamın yazısı diye okutdurulmuşdur. Okurken, hadîs-i şerîfe gelince, durmuş ve (Burası, yukarısına benzemiyor. Buradaki san’at dahâ yüksek) demişdir. Sıra, âyet-i kerîmeye gelince, şaşkın bir hâlde (Burası hiçbir söze benzemiyor. Ma’nâ içinde, ma’nâ çıkıyor. Hepsini anlamağa imkân yok) demişdir.

Kur’ân-ı kerîm, hiçbir dile, hattâ arabcaya da terceme edilemez. Herhangi bir şi’rin, kendi diline bile, tâm tercemesine imkân yokdur. Ancak meâli ve îzâhı olur. Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını anlamak için tercemesini okumamalıdır. Bir âyetin ma’nâsını anlamak demek, Allahü teâlânın, bu âyetde, ne demek istediğini anlamak demekdir. Bu âyetin herhangi bir tercemesini okuyan kimse, murâd-ı ilâhîyi öğrenemez. Terceme edenin, bilgi derecesine göre yapdığı meâlini öğrenir. Bir câhilin, bir dinsizin yapdığı tercemeyi okuyan da, Allahü teâlânın dediğini değil, terceme edenin, anladım sanarak, kendi kafasından anlatmak istediğini öğrenir.

Köylüye âid bir kanûnu, hükûmet, doğruca köylüye göndermez. Çünki, köylü okuyabilse bile, anlıyamaz. Bu kanûn önce, vâlîlere gönderilir. Vâlîler, iyi anlayıp, îzâhını ekliyerek, kaymakamlara, bunlar da dahâ açıklayarak, nâhiye müdîrlerine gönderir. Nâhiye müdîrleri, bu açıklamalar yardımı ile kanûnu iyi anlıyabilir ve muhtârlara anlatır. Muhtâr, yalnız okumakla anlıyamaz. Muhtâr da, ancak, köylü dili ile, köylüye söyler. İşte, Kur’ân-ı kerîm de, ahkâm-ı ilâhiyyedir. Kanûn-ı rabbânîdir. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde kullarına se’âdet yolunu göstermiş ve kendi kelâmını insanların en yükseğine göndermişdir. Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını, yalnız Muhammed “aleyhisselâm” anlar. Başka kimse, tâm anlıyamaz. Eshâb-ı kirâm “aleyhimürrıdvân”, ana dili olarak arabî bildikleri, edîb ve belîğ oldukları hâlde, ba’zı âyetleri anlıyamaz, Resûlullaha “sallallahü aleyhi ve sellem” sorarlardı.

Meselâ Ömer “radıyallahü anh”, bir yerden geçerken, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem”, Ebû Bekr-i Sıddîka “radıyallahü anh” birşey anlatdığını gördü. Yanlarına gidip dinledi. Sonra, başkaları da, gördü ise de, gelip dinlemeğe çekindiler. Ertesi gün, Ömeri “radıyallahü anh” görünce, (Yâ Ömer, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, dün size bir şey anlatıyordu. Bize de söyle, öğrenelim) dediler. Çünki, dâimâ,(Benden duyduklarınızı, din kardeşlerinize de anlatınız! Birbirinize duyurunuz!) buyururdu. Ömer “radıyallahü anh”, (Dün Ebû Bekr “radıyallahü anh”, Kur’ân-ı kerîmden anlıyamadığı bir âyetin ma’nâsını sormuş, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, ona anlatıyordu. Bir sâat dinledim, birşey anlıyamadım) dedi. Çünki, Ebû Bekrin yüksek derecesine göre anlatıyordu. Ömer “radıyallahü anhümâ”, o kadar yüksek idi ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, (Ben, Peygamberlerin sonuncusuyum. Benden sonra Peygamber gelmiyecekdir. Eğer, benden sonra Peygamber gelseydi, Ömer Peygamber olurdu) buyurdu. Böyle yüksek olduğu hâlde ve arabîyi çok iyi bildiği hâlde, Kur’ân-ı kerîmin tefsîrini bile anlıyamadı. Çünki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, herkese, derecesine göre anlatıyordu. Ebû Bekrin derecesi, ondan çok dahâ yüksekdi. Fekat, bu da, hattâ Cebrâîl “aleyhisselâm” dahî, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını, esrârını, Resûlullaha sorardı. [(Hadîka)da, dil âfetlerini anlatırken buyuruyor ki, (... Resûlullahın, Kur’ân-ı kerîmin hepsinin tefsîrini Eshâbına bildirdiğini imâm-ı Süyûtî haber vermekdedir).]

Hülâsa, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını yalnız Muhammed “aleyhisselâm” anlamış ve hadîs-i şerîfleri ile bildirmişdir. Kur’ân-ı kerîmi tefsîr eden Odur. Doğru tefsîr kitâbı da, Onun hadîs-i şerîfleridir. Din âlimlerimiz, uyumıyarak, dinlenmiyerek, istirâhatlarını fedâ ederek, bu hadîs-i şerîfleri toplayıp, tefsîr kitâblarını yazmışlardır. (Beydâvî) tefsîri bunların en kıymetlilerindendir. Bu tefsîr kitâblarını da anlıyabilmek için, otuz sene durmadan çalışıp, yirmi ana ilmi, iyi öğrenmek lâzımdır. Bu yirmi ana ilmin kolları, seksen ilmdir. Ana ilmlerden biri, (Tefsîr) ilmidir. Bu ilmlerin ayrı ayrı âlimleri ve çok kitâbları vardır. Bugün kullanılan ba’zı arabî kelimeler, fıkh ilminde başka ma’nâya, tefsîr ilminde ise dahâ başka ma’nâya gelmekdedir. Hattâ aynı bir kelime, Kur’ân-ı kerîmdeki yerine, aldığı edâtlara göre, başka ma’nâlar bildirmekdedir. Bu geniş ilmleri bilmiyenlerin, bugünkü arabcaya göre, yapdıkları Kur’ân tercemeleri, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsından bambaşka birşey oluyor. Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsından, mezâyâsından, rumûzundan, işâretlerinden, herkes îmânının kuvveti kadar, birşey anlıyabilir. Tefsîr, anlatmakla, yazmakla olmaz. Tefsîr, din büyüklerinin kalblerine doğan bir nûrdur. Tefsîr kitâbları, bu nûrun anahtarıdır. Çekmeceyi anahtarla açınca, mücevherler meydâna çıkdığı gibi, o tefsîrleri okumakla, kalbe bu nûr doğar. Seksen ilmi iyi bilenler, tefsîrleri anlayıp, bizim gibi din câhillerine bildirmek için, çeşidli derecedeki insanlara göre, binlerle kitâb yazmışlardır.(Mevâkib), (Tibyân) ve (Ebülleys) gibi, türkçe kıymetli tefsîrler, bu kitâblardandır. (Tibyân tefsîri), hicretin [1110] senesinde yapılmış bir tercemedir. Konyalı Vehbî efendinin tefsîri, bir va’z kitâbıdır. Yeni yazılan türkçe tefsîrlerin ve ilmihâllerin, en kıymetlisi sanılanlarında bile, şahsî düşünceler bulunmakda, okuyanlara zararı, fâidesinden çok olmakdadır. Hele islâm düşmanlarının, bid’at sâhiblerinin, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını bozmak için yapdıkları tefsîr ve terceme kitâbları, birer zehrdir. Bunları okuyan genç zihnlerde, bir takım şübheler, i’tirâzlar hâsıl oluyor. Zâten, bizim gibi, din bilgisi az olanların, islâmiyyeti öğrenmek için, tefsîr ve hadîs-i şerîf okuması uygun değildir. Çünki, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfi yanlış anlamak veyâ şübhe etmek insanın îmânını giderir. Yalnız arabca bilmekle, tefsîr ve hadîs anlaşılmaz. Arabca bilenleri, din âlimi sanan, aldanır. Beyrut ve başka yerlerde ana dili arabca olan, arab edebiyyâtını iyi bilen, çok papas var. Fekat, hiçbirinin islâmiyyetden haberi yok. Çıkardıkları, 1956 baskılı (El-müncid) ismindeki lügat kitâbında, islâm ismlerini, hattâ Medînenin Bakî’ mezârlığının ismini ve hattâ, Resûlullah efendimizin vefât târîhini bile yanlış yazmışlardır.

Kur’ân-ı kerîmin hakîkî ma’nâsını anlamak, öğrenmek istiyen bir kimse, din âlimlerinin kelâm ve fıkh ve ahlâk kitâblarını okumalıdır. Bu kitâbların hepsi, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden alınmış ve yazılmışdır. Kur’ân tercemesi diye yazılan kitâblar, doğru ma’nâ veremez. Okuyanları, bunları yazanların fikrlerine, düşüncelerine ve maksadlarına esîr eder ve dinden ayrılmalarına sebeb olur.

Kur’ân-ı kerîmin, latin harfleri ile yazılmasına da imkân olmuyor. Çünki bu harflerde, Kur’ân-ı kerîm harflerinin hepsinin karşılığı yokdur. Bunun için, ma’nâ bozuluyor. Okunan, Kur’ân olmayıp, ma’nâsız bir ses yığını olacağı 1986 baskılı (El-muallim) mecmû’asında da uzun yazılıdır. Meselâ, ehad yerine ehat derse, nemâz fâsid oluyor.

Bugün, çok kimsenin, böyle bozuk tercemeleri ve latin harfi ile yazılmış, ne olduğu belirsiz kitâbları (türkçe Kur’ân) diye gençliğin önüne sürdükleri, köylere dağıtdıkları görülüyor. (Arabca Kur’ân, yabancı dildir. Onu okumayın! Öz dilimizle bunu okuyun) diyorlar. Böyle söyliyenlere dikkat edilirse, çoğunun nemâz kılmadığı, oruc tutmadığı, harâmlara, hattâ dinsizliğe dalmış bulunduğu, müslimânlığa, yalnız lâf ile bağlı olduğu anlaşılıyor. Bu kimseler, radyoda, barlarda Beethovenin 9 senphonisini, Mozartın Figarosunu ve Molyerin şi’rlerini niçin almanca, italyanca, fransızca söylüyorlar ve dinliyorlar? Bunlar yabancı dildir. Öztürkçe söylemek lâzımdır demiyorlar? Bu senfonileri, komedileri türkçeye terceme etmiyorlar. Çünki, türkçeye tâm çevrilemiyeceğini biliyorlar. Türkçesinden, nefsleri zevk alamıyor. Türkçelerine Beethovenin, Şopenin eseri denilemiyor. İşte müslimânlar da, bu kitâblardan Kur’ân-ı kerîmin zevkıni alamaz, rûhlarını besliyemez.

Diyânet İşleri Başkanlığı tarafından hâzırlanıp 1381 [m. 1961] de neşr edilen, (Kur’ân-ı kerîmin türkçe meâli) adındaki tercemenin önsözünde de, yukarıda bildirdiklerimiz çok güzel dile getirilmişdir. Diyânet işleri reîsi muhterem H.Hüsnü Erdem imzâsını taşıyan bu önsözde diyor ki, (Kur’ân-ı kerîm gibi ilâhî belâgat ve îcâzı hâiz bir kitâb, yalnız türkçeye değil, hiçbir dile hakkıyle çevrilemez. Eski tefsîrlerin ışığı altında verilen ma’nâlara da terceme değil, meâl demek uygundur. Kur’ânın yalnız ma’nâsını ifâde eden sözleri, Kur’ân hükmünde tutmak, nemâzda okumak ve aslına hakkıyle vâkıf olunmadan ahkâm çıkarmak câiz olmaz. Hiçbir terceme, aslının yerini tutamaz. Kur’ân-ı kerîmde, muhtelif ma’nâlara gelen lafzlar vardır. Böyle bir lafzı terceme etmek, çeşidli ma’nâlarını bire indirmek olur ki, verilen tek ma’nânın, murâd-ı ilâhî olduğu bilinemez. Bunun için, Kur’ân tercemesi demeğe cesâret edilemez. Kur’ân-ı kerîmi terceme etmek başka, tercemeyi Kur’ân yerine koymağa kalkışmak başkadır). Önsözden sonra yapılan açıklamalarda diyor ki, (Bu ilâhî, beşer üstü ve mûciz kitâbın tam hakkını vererek aynen türkçeye çevrilmesi mümkin değildir. Bu i’tibârla, en isâbetli yol, âyetleri kelime kelime aynen terceme etmek yerine, arabca aslından anlaşılan ma’nâ ve meâli türkçe ile ifâde yolu olsa gerekdir. Kur’ân-ı kerîmin nazm-ı celîlini, aslındaki îcâz ve belâgatini muhâfaza ederek terceme etmek mümkin değildir. Fekat, meâl olarak tercemesi mümkindir. Bir dilden başka bir dile yapılan tercemelerde, her iki dilin husûsiyyetlerini hakkıyle belirtmeğe imkân yokdur. Avrupada ilk Kur’ân tercemesi 537 [m. 1141] de lâtinceye yapılmışdır. 919 [m. 1513] da italyancaya, 1025 [m. 1616] de almancaya, 1056 [m. 1647] da fransızcaya ve 1057 [m. 1648] de ingilizceye terceme edilmişdir. Bugün, bu dillerin herbirinde otuz kadar tercemeleri vardır. Ancak çeşidli eğilimli kimselerin yapdıkları tercemelerde, pek yanlış, hattâ garazkârâne olanlar vardır. Kur’ân-ı kerîmi başka dillere terceme etmek câizdir. Fekat, tercemeden islâm dîninin ahkâmının hepsi öğrenilemez. Hadîs-i şerîflerle, icmâ’ ve kıyâs yolu ile sâbit olan hükmler de vardır. Bunlar, tafsîlâtı ile, fıkh kitâblarından öğrenilir).

Seyyid Abdülhakîm Arvâsî “rahmetullahi aleyh” buyurdu ki, İstanbulda, Bâyezîd umûmî kütübhânesi, şeyhul-islâm Veliyyüddîn efendi kısmında, binyediyüzaltı numaralı kitâbın 224.cü sahîfesinde diyor ki, (Kur’ân tercemesi, Kur’ân değildir. Çünki Kur’ân, ma’lûm mûciz olan nazmdır. Terceme edilince, îcâzı zâil olmakdadır. Bir şi’r terceme edilince, şi’r olmakdan çıkar). Kitâb, imâm-ı Nevevînin (Ezkâr) kitâbının şerhidir. Müellifi, Ebû Abdüllah Muhammed Şemsüddîn Ukaylî Behnesî şâfi’î nakşî 1001 [m. 1592] de vefât etmişdir. Behnes, Mısr-ı vüstâda bir kasabadır.

Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde, (Benim kitâbım arabîdir) diyor.(Muhammed aleyhisselâma, bu Kur’ânı arabî dil ile indirdim)buyuruyor. O hâlde, Allahü teâlânın melek ile indirdiği kelimelerin, harflerin ve ma’nâların toplamı Kur’ândır. Böyle olmıyan kitâblara, Kur’ân-ı kerîm denemez. Bu kitâblara Kur’ân diyen müslimânlıkdan çıkar. Kâfir olur. Başka dile, hattâ arabîye çevrilirse, Kur’ân açıklaması denir. Ma’nâsı bozulmadan da, bir harfi bile değişince, Kur’ân olmaz. Hattâ hiçbir harfi değişmeden, okunmasında ufak değişiklik yapılırsa, Kur’ân denmez.

(Rıyâd-ün-nâsıhîn)de diyor ki: Arabî gramer şartlarına uyan ve ma’nâyı değişdirmiyen, fekat ba’zı kelimeleri Osmân radıyallahü anhın topladığına benzemiyen Kur’ân-ı kerîme (Kırâet-i şâzze) denir. Bunu nemâzda da, başka yerde de okumak câiz değildir, günâhdır. Kırâet-i şâzzeyi, Eshâb-ı kirâmdan “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” birkaçı okumuş, fekat sözbirliği olmamışdır. Eshâb-ı kirâmdan birinin okuduğu bildirilmiyen bir okumağa (Kırâet-i şâzze) denmez. Böyle okuyanı habs etmek, döğmek lâzımdır. Din âlimlerinden hiçbirinin okumadığı şeklde okumak, ma’nâyı ve kelimeleri bozmasa bile, küfrdür.

Kur’ân-ı kerîmin başka dillere yapılan çevirmelerine Kur’ân denmez. Bunlara, Kur’ân-ı kerîmin meâli, ya’nî açıklaması denir. Bunlar, mütehassıs olan ve iyi niyyetli, hâlis müslimânlar tarafından hâzırlanmış ise, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını anlamak için okunabilir. Buna birşey denmez. Bunlar, Kur’ân diye okunamaz. Bunları, Kur’ân diye okumak, sevâb olmaz. Günâh olur. Müslimânlar, Kur’ân-ı kerîmi, Allahü teâlânın indirdiği gibi okumalıdır. Ma’nâsını bilmeden okumak da sevâbdır. Ma’nâsını anlıyarak okumak, elbette dahâ çok sevâb ve dahâ iyidir.

Mısr, Irâk, Hicâz, Fas arabcaları birbirine benzemiyor. Kur’ân-ı kerîm, bunlardan hangisinin dili ile açıklanacak? Kur’ân-ı kerîmi anlamak için, şimdiki arabcayı değil, Kureyş dilini bilmek lâzımdır. Kur’ân-ı kerîmi anlamak için, yıllarca dirsek çürütmek, çalışmak lâzımdır. Biz, böyle çalışıp anlıyan, islâm âlimlerinin yazmış oldukları tefsîrlerden, açıklamalardan okuyup anlamalıyız. Derme çatma tercemeleri okuyan gençler, Kur’ân-ı kerîmi, mitolojik hikâyeler, lüzûmsuz, fâidesiz düşünceler, bayağı sözler sanır. Kur’ândan, islâmdan soğuyup, kâfir olur. Demek ki, gençlerin önüne Kur’ân tercemelerini sürerek, öztürkçe Kur’ân okuyunuz, yabancı dil olan arabca Kur’ânı okumayınız demek, müslimân yavrularının, şehîd evlâdlarının dinsiz yetişmesini istiyen islâm düşmanlarının yeni bir taktiği, hîlesi olsa gerekdir.

İbni Hacer-i Mekkî hazretleri, (Fetâvâ-i fıkhiyye) kitâbının otuzyedinci sahîfesinde buyuruyor ki, (Kur’ân-ı kerîmi arabîden başka harf ile yazmak ve başka dile terceme edip, Kur’ân-ı kerîm yerine bunu okumak, sözbirliği ile harâmdır. Selmân-ı Fârisî “radıyallahü anh” Fâtihayı Îrânlılara fârisî harflerle yazmadı. Tercemesini de yazmadı. Fâtiha sûresinin fârisî tefsîrini yazdı. Arabîden başka harf ile yazmak ve böyle yazılmış Kur’ânı okumak harâmdır. Kur’ân-ı kerîmi arabî harflerle, okunduğu gibi yazmak sûreti ile değişdirmek bile, sözbirliği ile harâmdır. Böyle yapmak Selef-i sâlihînin, ya’nî ilk yıllardaki müslimânların yapdıklarını beğenmemek, onları câhil bilmek olur. Meselâ, Kur’ân-ı kerîmde, (Ribû) yazılı ise de, (Ribâ) okunur. Bunu, okunduğu gibi (Ribâ) yazmak câiz değildir. Kur’ân-ı kerîmi böyle yazarken ve başka dile terceme ederken, Allah kelâmının îcâzı bozulmakda, nazm-ı ilâhî değişmekdedir. Herhangi bir sûrede bulunan âyetlerin yerlerini değişdirmek harâmdır. Çünki, âyetlerin sırası kat’î olarak doğrudur. Sûrelerin sıralarının doğruluğu ise zannîdir. Bunun için, sûrelerin yerini değişdirerek okumak, yazmak mekrûh olmuşdur. Kur’ân-ı kerîmi başka harflerle veyâ tercemesini yazmak, okumak, öğrenmesini kolaylaşdırır demek doğru değildir. Kolay olsa bile, câiz olmasına sebeb olamaz).

(Mevdû’ât-ül-ulûm)da diyor ki, (Kur’ân-ı kerîmdeki bilgiler üç kısmdır: Birincisini hiçbir kuluna bildirmemişdir. Kendisini, ismlerini ve sıfatlarını kendinden başka kimse bilemez. İkinci kısm bilgileri, yalnız Muhammed aleyhisselâma bildirmişdir. Bu yüce Peygamberden ve onun vârisi olan râsih âlimlerden başka kimse bunları anlıyamaz. Müteşâbih âyetler böyledir. Üçüncü kısm bilgileri, Peygamberine bildirmiş ve ümmetine öğretmesini emr buyurmuşdur. Bu ilmler de ikiye ayrılır: Birinciler, geçmiş insanların hâllerini bildiren (Kısas) ve dünyâda, âhıretde yaratmış olduğu ve yaratacağı şeyleri bildiren haberler(Ahbâr)dır. Bunlar, ancak Resûlullahın bildirmesi ile anlaşılır. Akl ile, tecribe ile anlaşılamaz. Üçüncü kısm bilgilerin ikincileri, akl, tecribe ve arabî ilmler ile anlaşılabilir. Kur’ân-ı kerîmden ahkâm çıkarmak ve fen bilgilerini anlamak böyledir. İmâm-ı Nesefî “rahmetullahi teâlâ aleyh”(Akâid)de buyuruyor ki, arabî ilmlere göre ma’nâ verilir. İsmâilî sapıkları gibi, başka ma’nâlar vermek, ilhâd ve küfr olur.

Kendi aklı ve görüşleri ile bozuk tefsîrler yapanlar beş dürlüdür:

1 — Tefsîr için lâzım olan bilgileri bilmiyen câhillerdir.

2 — Müteşâbih âyetleri tefsîr edenlerdir.

3 — Sapık fırkalardakilerin ve dinde reformcuların, bozuk düşünce ve isteklerine uygun tefsîr yapanlardır.

4 — Delîl ve sened ile iyi anlamadan tefsîr yapanlardır.

5 — Nefse ve şeytâna uyarak yanlış tefsîr yapanlardır).

*****

SAYFA 388. (AYETLERE YANLIŞ MANA VERMEK)

Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerden anlaşıldığı ve binlerce islâm kitâbında yazıldığı üzere, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” anaları ve babaları arasında bulunmakla şereflenen bahtiyârların hepsi, zemânlarının ve memleketlerinin en asîl, en şerîf, en cemîl, en temiz zâtları idi. Hep azîz, mükerrem ve muhterem idi. İbrâhîm aleyhisselâmın babası da, böylece, mü’min idi ve fenâ ahlâkdan ve âdî, çirkin sıfatlardan uzak idi. Kâfir olan Âzer, babası değil, amcası idi.

Âl-i İmrân sûresinin başında bildirildiği üzere, Kur’ân-ı kerîmin âyetleri iki dürlüdür: Biri, (Muhkemât)olup, ma’nâsı açık, meydânda olan âyetlerdir. İkincisi (Müteşâbihât) olup, ma’nâsı kapalı olan âyetlerdir. Bunlara görülen, anlaşılan, meşhûr olan ma’nâyı vermeyip, meşhûr olmıyan ma’nâ verilir. Bunların açık ve meşhûr ma’nâlarını vermek akla ve islâmiyyete uygun olmazsa, meşhûr olmıyan ma’nâ vermek, ya’nî (Te’vîl) etmek îcâb eder. Açık ma’nâlarını vermek günâh olur. Meselâ, tefsîr âlimleri (Yed),ya’nî (el) kelimesine (kudret), gücü yetmek ma’nâsını vermişlerdir. İşte, bunlar gibi, En’âm sûresinde meâl-i şerîfi, (İbrâhîm “aleyhisselâm” babası Âzere dediği zemân...) olan yetmişdördüncü âyet-i kerîmesine de, açık ma’nâsı verilemez. Çünki, Âzer kelimesi, (baba) kelimesinin atf-ı beyânı olduğu(Beydâvî) “rahmetullahi teâlâ aleyh” tefsîrinde yazılıdır. Bir kimsenin iki ismi olup, bu iki ism, birlikde söylendiği vakt, birinin meşhûr olmadığı, ikincisinin meşhûr olduğu anlaşılır. Meşhûr olmıyan birincisindeki kapalılığı açıklamak için, ikincisi zikr edilir. Bu ikincisine, (Atf-ı beyân) denir. İbrâhîm “aleyhisselâm” iki kimseye baba demekdedir. Birisi, kendi babası, diğeri, baba dediği başkasıdır. Îcâz, belâgat ve fesâhat kâ’idelerine göre, âyet-i kerîmenin ma’nâsı (İbrâhîm “aleyhisselâm”, Âzer olan babasına dediği zemân) demekdir. Böyle olmasaydı, Kur’ân-ı kerîmde, (Babası Âzere dediği zemân) demeyip, (Âzere dediği zemân) veyâ (Babasına dediği zemân) demek yetişirdi. Âzer, kendi babası olsaydı, (Babası) kelimesi fazla olurdu.

Mûsâ aleyhisselâmın dîninin devâm etdiği binsekizyüz sene içinde, Tevrât âlimlerinin hepsi ve Îsâ aleyhisselâmın havârîleri ve bunlara tâbi’ olan papaslar, Âzerin asl baba olmayıp, İbrâhîm aleyhisselâmın amcası olduğunu söylemişlerdir. Tevrât ve İncîlin değişdirilmiyen eski yazmalarından anlaşıldığına göre, İbrâhîm aleyhisselâmın asl babasının ismi Târuh idi. Ba’zı câhillerin yazdığı gibi, Târuh kelimesi, Âzer isminin ibrânî karşılığı değildir. Ya’nî, ikisi de, bir adamın ismi değildir. Kur’ân-ı kerîmde, Tevrât ve İncîle uygun âyet-i kerîmeler çokdur. Hindistândaki islâm âlimlerinden Rahmetullah efendi “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Beyân-ül-hak) kitâbının türkçe tercemesi, otuzuncu sahîfesinde diyor ki, (Nesh, ya’nî Allahü teâlânın değişdirmesi, yalnız emrlerde ve yasaklarda olur. İmâm-ı Begavî,(Me’âlim-üt-tenzîl) tefsîrinde: Nesh, kısas ve haberlerde olmaz. [Fen bilgilerinde ve hesâb ile bulunan bilgilerde de olmaz.] Yalnız, emr ve yasaklarda olur, demekdedir. Nesh; emr ve yasakları değişdirmek demek değildir. Bunların yürürlük zemânlarının bitdiğini haber vermek demekdir. Kur’ân-ı kerîm, Tevrâtın ve İncîlin hepsini değil, birkaç yerini nesh etmiş, yürürlükden kaldırmışdır). [Birinci kısm, otuzbeşinci maddedeki yirmiikinci mektûbun sonunda da, nesh hakkında bilgi vardır.] Bu âyet-i kerîmeyi, bu bakımdan da, te’vîl etmek lâzım gelmekdedir.

Bekara sûresinde, Ya’kûb aleyhisselâma, çocuklarının (Ve senin babaların İbrâhîm ve İsmâ’îl ve İshâkın da Rabbi) dedikleri meâlindeki yüzotuzüçüncü âyet-i kerîmeden, İsmâ’îl aleyhisselâmın, Ya’kûb aleyhisselâmın babası olduğu anlaşılmakdadır. Hâlbuki, Ya’kûb “aleyhisselâm”, İshâk “aleyhisselâm”ın, bu ise, İbrâhîm “aleyhisselâm”ın oğludur. İshâk “aleyhisselâm” da, İsmâ’îl “aleyhisselâm”ın kardeşidir. Şu hâlde, İsmâ’îl “aleyhisselâm”, Ya’kûb “aleyhisselâm”ın babası değil, amcasıdır. Demek ki, Kur’ân-ı kerîmde amcaya, baba denilmekdedir. Arabînin çeşidli lügatlarında, amcalara, baba denildiği, tefsîr kitâblarında, bu âyetin tefsîrinde yazılıdır. Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” bir köylü araba ve amcası Ebû Tâlib ve Ebû Lehebe ve Abbâsa çok def’a baba dediği, kitâblarda yazılıdır. Her milletde, her lisânda, her zemân, amcalara, üvey baba ve kayın pederlere ve her hâmî ve yardımcıya baba denilmesi âdet hâlindedir. Hem de, Âzer, İbrâhîm “aleyhisselâm”ın hem amcası, hem de üvey babası idi. Fîrûzâbâdî de, (Kâmûs)da böyle olduğunu bildirerek: (Âzer, İbrâhîm “aleyhisselâm”ın amcasının ismidir. Babasının ismi Târuhdur), diyor. Din kitâblarının bu kadar açık beyânı karşısında, (Âzerin amca olması kavli za’îfdir. Kuvvetli kavle göre, Âzer babasıdır) demek, za’îf ve çürük bir sözdür. Âlimlerin sözlerindeki inceliği anlamamak olur.

(Beydâvî) tefsîrinde, En’âm sûresinin yetmişdördüncü âyet-i kerîmesine, göründüğü gibi ma’nâ verip te’vîl etmemesi, [ve (Rûh-ul-beyân)da bu âyet-i kerîmeye ve Tevbe sûresinin yüzonbeşinci âyetine yanlış te’vîl yapması], bir sened olamaz ve müfessirlerin, muhaddislerin, mütekellimînin ve Sôfiyye-i aliyyenin söz birliğini bozamaz. Çünki, Kur’ân-ı kerîmin hakîkî tefsîrini yapan, doğru ma’nâsını veren, ancak Muhammed “aleyhisselâm”dır ve Onun hadîs-i şerîfleridir. Eshâb-ı kirâmdan “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” ve Tâbi’în-i izâmdan hiçbiri, bu âyet-i kerîmeyi işitince, Âzerin, baba olduğunu hâtırlarına bile getirmemiş ve söylememişdir. Amcası olduğunu anlamışlardır. Ehl-i sünnetin i’tikâdı böyledir.

(Fetâvâ-i Hayriyye) sonunda buyuruyor ki, [(Kâmûs)da diyor ki, Âzer, İbrâhîm aleyhisselâmın amcasının adıdır. Babasının ismi Târuhdur. (Târîh-i Hanbelî)de, İbrâhîm bin Târuh diyor. Âzer, Târuhun adıdır diyor. (Celâleyn) tefsîrinde, âyet-i kerîmedeki Âzer ismi için, Târuhun lakabıdır, ya’nî soyadıdır diyor. İbni Hacer, (Hemziyye) şerhinde, (Âzer kâfir idi. Bunun İbrâhîm aleyhisselâmın babası olduğu, Kur’ân-ı kerîmde bildiriliyor. Kitâblı olan ümmetler, Âzer, İbrâhîm aleyhisselâmın öz babası değildi, amcası idi diyorlar. Çünki, Arablar, amcaya baba derler. Kur’ân-ı kerîmde de amcaya baba denilmişdir. Ya’kûb “aleyhisselâm” için (Baban İbrâhîmin ve İsmâ’îlin Rabbi) buyurulmuşdur. Hâlbuki, İsmâ’îl “aleyhisselâm”, Ya’kûb aleyhisselâmın babası değildi, amcası idi. Âlimlerin sözleri birbirine uymadığı zemân, hadîs-i şerîflere uymak için, âyet-i kerîmeyi te’vîl etmek vâcib olur. Beydâvî ve başkaları tesâhül ederek, âyet-i kerîmeyi te’vîl etmemişlerdir) diyor].

Abdül-Ehad Nûrî efendi, Resûlullahın ana ve babasının müslimân olduklarını isbât için ayrıca bir risâle yazmışdır. Bu risâle türkçe olup, onsekiz sahîfedir. Süleymâniyye kütübhânesi Es’ad efendi kısmında [3612] numarada mevcûddur.

İmâm-ı Süyûtî “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Kitâb-üd-derc-il-münîfe) kitâbında, Âzerin, İbrâhîm aleyhisselâmın babası olmadığını, amcası olduğunu vesîkalarla isbât etmekdedir. Bu kitâb, Süleymâniyye kütübhânesinin (Reîs-ül-küttâb Mustafâ efendi) kısmında, [1150] numarada vardır.

(Envâr-ül-Muhammediyye)de diyor ki, hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ anh” bildirdiği hadîs-i şerîfde, (Âdem aleyhisselâmdan babam Abdüllaha gelinceye kadar, hep nikâhlı ana babalardan geldim. Hiçbir babamın nikâhsız, ya’nî zinâ ile çocuğu olmadı) buyuruldu. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, Adnâna kadar olan yirmibir babasının ismini bildirdi ki, şunlardır:

Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” babası Abdüllahdır. Abdüllahın babaları sıra ile, Abdülmuttalib ve Hâşim ve Abdü-Menâf ve Kusayy ve Kilâb ve Mürre ve Kâ’b ve Lüveyy ve Gâlib ve Fihr ve Mâlik ve Nadr ve Kinâne ve Huzeyme ve Müdrike ve İlyâs ve Mudar ve Nizâr ve Me’add ve Adnân. Bunların hepsi, kitâbımızın sonunda, harf sırası ile yazılarak, kısaca bilgi verilmişdir.

(Fusûs) şârihi Abdüllah-ı Rûmî, (Metâli’un-nûr) kitâbındaki ecdâd-ı Peygamberîyi tezkiye yazıları(Ni’met-i kübrâ) kitâbımızda neşr edilmişdir.

İslâmî ilmlerin, Tefsîr ve Hadîs ve Fıkh ve Tesavvuf kısmlarında derin bilgisi olan ve çok kıymetli kitâbları ile insanlara büyük hizmet eden, ebedî se’âdet yolunu gösteren, Senâullah-ı Dehlevî [Pâni-pütî] hazretleri, (Tefsîr-i Mazherî)nin birinci ve üçüncü cildlerinde buyuruyor ki, En’âm sûresindeki (Âzer)kelimesi, (Ebîhi) kelimesinin atf-ı beyânıdır. Âzerin, İbrâhîm “aleyhisselâm”ın babası değil, amcası olduğunu bildiren haberler dahâ doğrudur. Arabistânda, amcaya baba denilir. Kur’ân-ı kerîmde de, İsmâ’îl “aleyhisselâm”a, Ya’kûb “aleyhisselâm”ın babası denilmişdir. Hâlbuki amcasıdır. Âzerin asl ismi(Nâhûr) idi. Nâhûr, dedelerinin hak dîninde idi. Nemrûdun vezîri olunca, dînini dünyâya değişerek kâfir oldu. Fahreddîn-i Râzî ve selef-i sâlihînden çoğu da, Âzerin amca olduğunu, bildirdiler. Zerkânî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Mevâhib-i ledünniyye)yi şerh ederken, İbni Hacer-i Hiytemînin “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Âzerin amca olduğunu, Ehl-i kitâb ve târîhciler sözbirliği ile bildirmişlerdir) sözünü vesîka olarak yazmışdır. İmâm-ı Süyûtî, Âzerin baba olmadığını, İbrâhîm “aleyhisselâm”ın babasının Târuh olduğunu, İbni Abbâs “radıyallahü teâlâ anhümâ” bildirdi, diyor. İbni Abbâsın bu sözünü, Mücâhid ve İbn-i Cerîr ve Süddî, senedleri ile bildirmişlerdir. İbni Münzirin tefsîrinde de Âzerin amca olduğu açıkca bildirildiğini yine Süyûtî haber vermekdedir. İmâm-ı Süyûtî, Resûlullahın, Âdem “aleyhisselâm”a kadar bütün dedelerinin müslimân olduklarını bildiren bir risâle yazmışdır. Böyle olmakla berâber, Muhammed bin İshâk ve Dahhâk ve Kelbî, Âzerin İbrâhîm “aleyhisselâm”ın babası olduğunu, bir isminin de Târuh olduğunu söylediler. Ya’kûb “aleyhisselâm”ın da, iki ismi vardı. İkincisi İsrâîl idi dediler. Mukâtil ile İbni Hibbân da, Âzer, İbrâhîm “aleyhisselâm”ın babası Târuhun lakabıdır dediler. Begavînin bildirdiği gibi, Atâ, İbni Abbâsdan haber veriyor ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, anasını babasını merak etdi. Bekara sûresinin yüzondokuzuncu âyeti gelerek, (Cehennem ehlinin hâlinden sorma!) buyuruldu. Fekat, İbn-i Cerîr, bu haberin kuvvetli olmadığını bildirdi. Eğer doğru dersek, İbni Abbâs “radıyallahü teâlâ anh” kendi zan etdiğini haber vermişdir. Zannı da doğru olsa, anasının babasının Cehennemde oldukları açıkça bildirilmemekdedir. Cehennemde olsalar da, yine kâfir oldukları söylenemez. Çünki, mü’minlerden de Cehenneme gidecekler olacakdır. Hadîs-i şerîfde, (Ben sizin en iyiniz olduğum gibi, babam da, babalarınızdan dahâ iyidir) buyuruldu.(Tefsîr-i Mazherî)den terceme temâm oldu.

(Uyûn-ül-besâir)de, (El-hazar) kısmında bildiriyor ki: (Mâlikî âlimlerinden kâdî Ebû Bekr İbnül-arabî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, Resûlullahın anasının, babasının Cehennemde olduğunu söyliyen mel’ûndur buyurdu. Her müslimânın, Resûlullahı incitecek birşey söylemekden sakınması lâzımdır. Onu incitene Allahü teâlâ la’net etdi. Dedelerine kâfir demekden dahâ büyük incitmek olamaz!).

(El müstened)in, otuzüçüncü sahîfesinde, (Âzerin, İbrâhîm “aleyhisselâm”ın babası olmadığını, amcası olduğunu, imâm-ı Süyûtî isbât etmekdedir. (Babam ve baban Cehennemdedirler) hadîs-i şerîfi, Ebû Lehebin Cehennemde olduğunu bildirmekdedir) demekde, yüzyetmişbeşinci sahîfesinde, Süyûtîye dil uzatan Alî-yülkârîye vesîkalarla cevâb vermekdedir. Bu sahîfelerinin tercemesi (Fâideli Bilgiler) kitâbının (Din adamı bölücü olmaz) kısmında yazılıdır.

Gelip bekâ behârından, bu fenâda kışı bulduk,

atomlardan tâ Arşa dek, şaşılacak işi bulduk.

Düşüp gurbet âlemine, şaşkın şaşkın dolaşırken,

hasta rûha hayât veren, te’sîrli bakışı bulduk.

Herbir sözü hakîkatdan haber verir âşıklara,

şükür, hayret diyârına, varan bir akışı bulduk.

Ne kelâm o, ne bakış o, aklın üstü bir varlık o,

onun ayak tozlarını, kalb derdine aşı bulduk.

Maddeleri inceleyip, temâşâ eyledik birbir,

hepsini aynı mî’mârın, düzgün bir yapışı bulduk.

Atdık herşeyi aradan, temizlendik mâsivâdan,

eserlerden, nakışlardan, çok şükür Nakkâşı bulduk.

5 — TEFSÎR KİTÂBLARI, HADÎS-İ ŞERÎFLER(SAYFA 413)

Bu mektûb, râsih ilmli, hakîkî din âlimi, seyyid Abdülhakîm Efendinin “rahmetullahi aleyh” bir mektûba cevâbı olup, tefsîri ve hadîs-i şerîfleri bildirmekde, din âlimlerini medh eylemekdedir:

Efendim,

Kıymetli mektûbunuzun başında, din âlimlerinin, müslimânların öğrenmesi lâzım olan bilgilere (Ülûm-i islâmiyye) denir, dediklerini yazıyorsunuz. İslâm dîninin emr etdiği bu bilgileri, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” ikiye ayırmış, (El-ilmü ilmân, ilmü ebdân ve ilmü edyân) buyurmuşdur. Biri (Ülûm-i nakliyye) ya’nî din bilgileri, diğeri (Ülûm-i akliyye) ya’nî fen bilgileridir, buyurmuşdur. Dinde reformcular, fen bilgilerine (Rasyonel bilgiler), din bilgilerine (Skolastik bilgiler) diyor.

[İslâm dînine inanmıyanlar, gençleri aldatmak için, (Dinleri insanlar çıkarmış, önce totem, sonra çok tanrı, en son tek tanrı fikri çıkmış, dinler, fenne, medeniyyete mâni’ olmuş) diyorlar. İslâmiyyete iftirâ ediyor, alçakca yalan söylüyorlar. Fen bilgilerini, akl bilgilerini islâmiyyetin içinden ayırıyorlar. İslâmiyyeti akl bilgilerinden ayrı, bunlara karşı imiş gibi gösteriyorlar. Akl, fen bilgilerini öğrenmek için islâmiyyeti bırakmalı imiş düşüncesini yaymağa çalışıyorlar. İlmihâl kitâblarını okuyarak islâmiyyetin akl bilgilerine, fenne verdiği ehemmiyyeti anlayan uyanık kimseler, bu yalanlara elbette aldanmaz].

Din bilgileri, dünyâda ve âhıretde huzûru, se’âdeti kazandıran bilgilerdir. Bunlar da iki kısma ayrılır:(Ülûm-i âliyye) ya’nî yüksek din bilgileri ve (Ülûm-i ibtidâiyye) ya’nî âlet ilmleri. Yüksek din bilgileri sekizdir:

1 — (Tefsîr) ilmi.

2 — (Üsûl-i kelâm) ilmi. Kelâm ilminin, âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarıldığını öğreten ilmdir. Bu ilm, (Hadîka)da açık anlatılmakdadır.

3 — (Kelâm) ilmi. Kelime-i şehâdeti ve buna bağlı olan, îmânın altı temel bilgisini öğreten ilmdir.

4 — (Üsûl-i hadîs) ilmi. Hadîs-i şerîflerin çeşidlerini öğreten ilmdir.

5 — (İlm-i hadîs). Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” ef’âl, akvâl ve ahvâlini öğretir.

6 — (Üsûl-i fıkh) ilmi. Fıkh bilgilerinin âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden nasıl çıkarıldığını öğretir. (Menâr) adındaki üsûl kitâbı meşhûrdur.

7 — (Fıkh) ilmi. Ef’âl-i mükellefîni öğretir. Ya’nî, beden ile yapılması ve sakınılması lâzım olan emrleri ve yasakları ve mubâhları öğretir. Fıkh bilgisi dörde ayrılır: İbâdât, münâkehât, mu’âmelât ve ukûbât.

8 — (İlm-i tesavvuf), Kalb ile yapılması ve sakınılması lâzım olan şeyleri ve kalbin, rûhun temizlenmesi yollarını öğretir. Buna (İlm-i ahlâk), (İlm-i ihlâs) da denir.

Bu sekiz ilmden, kelâm, fıkh ve ahlâk bilgilerini lüzûmu kadar öğrenmek ve çoluk çocuğuna öğretmek, her müslimâna (Farz-ı ayn)dır. Öğrenmiyenler ve çoluk çocuğuna öğretmiyenler büyük günâh işlemiş olur. Cehenneme gider, yanarlar. Öğrenmeğe lüzûm görmiyen, ehemmiyyet vermiyen ise, kâfir olur, îmânı gider. Bu üç ilmin lüzûmundan fazlasını ve öteki beş yüksek din bilgisini ve ulûm-i akliyyeyi öğrenmek (Farz-ı kifâye)dir. (Bezzâziyye)de diyor ki, (Kur’ân-ı kerîmden bir mikdâr ezberledikden sonra, fıkh öğrenmek lâzımdır. Çünki, Kur’ân-ı kerîmin hepsini ezberlemek farz-ı kifâyedir. Lâzım olan fıkh bilgilerini öğrenmek ise, farz-ı ayndır. Muhammed bin Hasen Şeybânî “rahmetullahi teâlâ aleyh” buyurdu ki, her müslimânın harâmları, halâlları bildiren ikiyüzbin fıkh bilgisini öğrenmesi lâzımdır. Farzlardan sonra ibâdetlerin en kıymetlisi, ilm ve fıkh öğrenmekdir).

[(Hadîka)da, islâmiyyetin yasak etdiği zararlı ilmleri anlatırken diyor ki, kelâm ilmini, Ehl-i sünnet vel-cemâ’at âlimlerinin bildirdikleri i’tikâdı öğrenecek ve bunları akl ile nakl ile isbât edecek ve sapıklara, dinsizlere anlatacak kadar okumak farz-ı ayn olup, bundan fazlasını öğrenmek, ancak din âlimlerine lâzımdır. Başkalarına câiz değildir. Dîne yardım etmek için, fazla öğrenmek farz-ı kifâye ise de, bunu ancak, Allah rızâsı için çalışan, zekî din adamının öğrenmesi câizdir. Başkaları öğrenirlerse, bâtıl yollara kayar. [(Zındık) ya’nî sinsi islâm düşmanı olurlar.] İmâm-ı Şâfi’î “rahmetullahi teâlâ aleyh” buyurdu ki, (İlm-i kelâm ile uğraşıp sapıtmak yanında, büyük günâh işlemek hafîf kalır). İmâm-ı Şâfi’înin zemânındaki ilm-i kelâm için böyle denilince, şimdiki din câhillerinin kısa görüşleri ve hayâlleri ile yazdıkları din kitâblarını okumanın yasaklık derecesini ve zararlarını artık düşünmelidir. İmâm-ı Şâfi’î yine buyurdu ki, (Ehl-i sünnet i’tikâdını iyi öğrenmeden önce ilm-i kelâm ile uğraşmanın zararı bilinmiş olsaydı, kelâm ilmi ile uğraşmakdan, arslandan kaçar gibi kaçınılırdı). Şimdi, kendi aklı, kendi görüşü ile kelâm ilmi kitâbları yazanlar çoğaldı. Bunların kitâbları şirk ve dalâlet ile doludur. İmâm-ı Ebû Yûsüf, (Kelâm ilmi ile uğraşanların imâm olması câiz değildir) buyurdu. Bezzâziyye fetvâsında, (İlmi kelâm ile uğraşanların çoğu zındık olur) buyuruldu. Fıkh ilmi ile uğraşmak, ya’nî farzları ve harâmları öğrenmek ise, her müslimâna farz-ı ayndır. Fazlasını öğrenmek de, farz-ı kifâye olup, çok sevâbdır. Hiç zararı yokdur.(Hadîka)dan terceme temâm oldu. Kendi noksan bilgileri ve sapık düşünceleri ile din kitâbı yazmak moda hâline geldi. Bu kitâblarına (Kur’ân tercemesi) ve (Kur’ânın hakîkatleri) gibi ismler takıp, gençliğin önüne sürüyorlar. Yalnız bu kitâbları okuyun diyerek, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri doğru din bilgilerinin öğrenilmesine mâni’ oluyorlar. Bunlar, müslimânları dalâlete, felâkete sürüklemekdedirler. Hakîkî müslimân olmak için, sâlih müslimânların yazdığı (İlmihâl) kitâblarını okumalıdır].

Bu sekiz yüksek din bilgisini öğrenebilmek için lâzım olan (Âlet ilmleri) onikidir. Bunlar: Sarf, iştikâk, nahv, kitâbet, iştikâk-ı kebîr, lügat, metn-i lügat, beyân, me’ânî, bedî’, belâgât, inşâ ilmleridir. Bunlar,(Hadîka)nın 328. ci ve (Berîka)nın 329. cu sahîfelerinde yazılıdır. Din bilgileri, böylece yirmi olmakdadır.

Din âlimi olmak için, sekiz yüksek din bilgisini, bütün incelikleri ile öğrenmek, fen bilgilerinde de lüzûmu kadar ilm sâhibi olmak lâzımdır. İslâm âlimleri de iki kısmdır: Biri, din imâmlarıdır. Bunlar, Müfessirîn-i ızâm, Muhaddisîn-i kirâm ve Mütekellimîn, Mütesavvifîn ve Fükahâ-i fihâmdır “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”. Bunların her sözü, her beyânı, Kur’ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin açıklamasıdır. Her sözleri sâbit ve müsellem ve muhakkak doğrudur.

Müfessirler, tefsîr kitâbı yazanlar demek değildir. Müfessir, kelâm-ı ilâhîden, murâd-ı ilâhîyi anlayandır. (Tefsîr), ancak Fahr-i âlemin “sallallahü aleyhi ve sellem” mubârek lisânından, Sahâbe-i kirâma “rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecma’în” ve onlardan Tâbi’ ve Tebe’i tâbi’lere ve böylece sağlam, kıymetli insanların söylemesi ile, tefsîr kitâbı yazanlara, dahâ doğrusu fıkh ve kelâm âlimlerine gelen haberlerdir. Bundan başka olan bilgilere tefsîr denemez, (Te’vîl) denir. Te’vîl, bir kelimenin muhtelif ma’nâlarından, islâmiyyete uygun olanı seçmekdir. Te’vîllerin doğruluğu da, tefsîr ile ölçülerek anlaşılır. Te’vîl, tefsîre uymazsa atılır. Uyarsa, alınabilir denildi. Tefsîr kitâblarını yapanlar, tefsîr kısmlarını tefsîr olarak, te’vîl kısmını da, tefsîre uygun olduğu için, meâlen tefsîr olarak kabûl buyurmuşlardır.

Bunlardan başka olan tefsîr kitâblarının bir kısmı, Kur’ân-ı kerîmin te’vîllerini bildiriyor. Ya’nî tefsîr değildirler. Murâd-ı ilâhîyi bildirmiyorlar. Şeyh-i ekberin ve Necmeddînin “rahmetullahi teâlâ aleyhimâ” tefsîrleri, te’vîl kitâblarıdır. Bunlar, dînin temel bilgileri olan kelâm ve fıkh ilmleri için sened olamaz.

İslâm âlimlerinin ikinci kısmı, bildirdiğimiz tefsîr, hadîs, kelâm, tesavvuf ve fıkh âlimlerinden başka olanlardır ki, bunlar dinde müctehid kabûl edilmiyenlerdir. Bunların sözleri, lehde ve aleyhde huccet, sened olamaz.

Dîn-i islâmın esâslarını, temellerini açıklıyan, birinci kısm âlimlerdir. Bunlar, bütün bilgilerini, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden almışlardır. Kur’ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin ma’nâlarını Eshâb-ı kirâmdan öğrenmişlerdir. Kendiliklerinden hiçbirşey söylememişlerdir. Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü teâlâ aleyhim ecma’în” yolunda oldukları için, bunlara (Ehl-i sünnet vel-cemâ’at) denilmişdir.

Fıkhda mezheb sâhibleri, dört imâmdır. Bunların mezhebleri içinde müctehid-i fil-mezheb yüksek makâmına yetişenler vardır. Bunlar; Hanefîde, imâm-ı Muhammed ve imâm-ı Ebû Yûsüf, Şâfi’îde, imâm-ı Nevevî ve imâm-ı Râfi’î, imâm-ı Muhammed Gazâlî gibi olanlardır. Bunlardan başkasının ictihâdları, bunların ictihâdıdır. Ya’nî bunların ictihâdına uyarsa, kabûl olunur. Uymazsa, bunlara uydurulabilirse, uydurulur. Uydurulamazsa, din temelleri bunların üzerine kurulmaz. Bu işi yapan, ya’nî uyup uymadığını anlıyan, ancak, bu yeni ictihâd sâhiblerinin üstünde, ilme, derin anlayışa mâlik olanlardır. Bunlar da, o büyük imâmların yetişdirdiği islâm âlimleri, ya’nî dînini seven ve kayıran âlimlerdir ki, herbiri dünyânın her yerinde yüksek tanınmışdır. Mektûbunuzda ismi geçen Şemseddîn Sehâvî, tabî’î bu dâirenin dışındadır. (El-mekâsıd-ül-hasene) ismindeki kitâb da, kıymetli din kitâblarından sayılmaz. Bunun ölçüsü de, kıymetli islâm kitâblarıdır. Bu kitâblara uyarsa, kabûl olunur. Uymazsa, evirip çevirip, uydurmağa çalışılır. Uydurulamazsa, mes’ûliyyeti sâhibine bırakıp, o kitâbdan el çekilir. Dînin temelini kuran tefsîrler, böyle kitâblarla red ve tenkîd edilmez. Bundan dolayı, Melâhime [ya’nî büyük savaş, muhârebe] ve mürtekıbe ve müntezıra [Her ikisi de gözetmek, beklemekdir. Bu üç ilm, muhârebenin netîcesini, önceden keşf etme yollarını öğretir] hakkında pek az hadîs var demesi, üzerinde durulacak bir noktadır. Hadîslerin az veyâ çok olması aranmaz. Hadîs olduğu anlaşılınca, bir hadîs-i şerîf de yetişir. Çünki, Muhbir-i sâdıkdan “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” gelen her habere inanılır. Azlık ve çokluk, ölçü ile anlaşılır. Az ve çok olması, ne ile ölçülecekdir. Kıymetli hadîs kitâblarında, bunlar için bulunan hadîs-i şerîflerin sayısı, başka şeyler için olanlardan dahâ çokdur.

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” gizli kalması lâzım olan birçok şeyi, Huzeyfet-ibni Yemâna söyledi. Bu zât ve Ebû Hüreyre “radıyallahü anhümâ” buyurdular ki: (Server-i âlem “sallallahü aleyhi ve sellem”, âlemin yaratıldığı zemândan, yok olacağı güne kadar, olmuş ve olacak şeyleri bize bildirdi. Bunlardan bildirilmesi câiz olanları bildirdik. Örtmesi lâzım olanları, sakladık, bildirmedik.) Bildirilenlerin hepsi de, belki bizlere gelememişdir. Bizlere gelmiyen hadîs-i şerîflere, yok denemez. Bununla berâber, Melâhime kitâbları, dînin temelini kuran kitâblardan değildir. Sakınılacak şeyleri bildirmekdedir. Böyle kitâblarda, mübâlaga bulunur ve sakınmak, böyle mümkin olur. İslâm dîninin sağlamlığı, Melâhime kitâblarının doğruluğuna bağlı değildir ki, kitâbların yanlış olması, dîne bir ayb ve kusûr olsun. Bu kitâblar, târîh gibidir. Târîhler, elbette böyle olur.

Sehâvînin (İmâm-ı Ahmed, üç kitâbın aslı yokdur demişdir) dediğini yazıyorsunuz! Bu Ahmed, imâm-ı Ahmed ibni Hanbel “rahmetullahi teâlâ aleyh” olmasa gerek. Çünki, böyle büyük bir imâm, bir kalemde (Üç kitâbın aslı yokdur) demez. Bu büyük âlimler, şübheli yerleri ayırırlar. Bir kitâbın hepsi yanlışdır demezler. Bununla berâber, Melâhim, Megâzî [ya’nî harb târîhi] kitâbları, islâm dîninin kıymetli kitâblarından olmadığı için (Melâhim hakkında, hiç doğru hadîs kabûl etmiyor) sözünün bir ehemmiyyeti yokdur. Şunu da bildirelim ki, kabûl etmemek, yok olduğunu bildirmez. Yok olan şeyler, isbât edilemez. Çünki, yokluğu gösteren şâhid bulunmaz.

Sehâvînin bildirdiğine göre: (İmâm-ı Ahmed “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Tefsîr-i Kelbî) başdan başa yanlışdır demiş). Yukarıda bildirdiğimize göre, (Tefsîr-i Kelbî) zâten dînin temel kitâbı değildir. (Mukâtil tefsîri) de böyledir.

Şevkânînin (Tefsîr-i Hakâyık [Sülemî]) gibi, sôfiyye tefsîrleri, tefsîr değildir, dediğini yazıyorsunuz. Yukarıda tefsîrler için verilen bilgi, bu tefsîri de içine almakdadır. Sôfiyye-i aliyye büyükleri, tefsîr diye birşey yazmamışdır. Te’vîl diyerek yazmışlardır. Bunların sâf zihnlerine gelen ilhâmlar, Allahü teâlânın dilediği bilgiler olabilir denilmişdir. Bunların sözleri, vicdâna bağlı şeylerdir. Bunlara inanmak, vicdân sâhiblerinin vicdânlarına bırakılır. Başkaları için sened olamaz. Ya’nî, îmân olunacak şeyleri isbât etmezler ve amel ve ibâdetleri gösteremezler. Onların hâlini, onları tanıyanlar anlar ve onların yüksek derecelerine erişenler bilir. Şevkânî gibi kimseler, bu derecelerden çok uzakdır. Şevkânînin sözü bunlara karşı sened olamaz. (Onlarda, bâtınî tefsîrler çokdur) diyorsunuz. Bâtın demekle, bâtıniyye mezhebi söylenmek isteniliyorsa, bu mezhebdekiler, zâten yoldan çıkmışdır. Eğer bâtın âlimlerini demek istiyorlarsa, bu sözü, söyliyenin yüzüne çarpmak lâzımdır.

[Şihristânînin (Milel-nihâl) kitâbı, Mısr, Hind ve Londrada arabca basdırılmış, latince, ingilizce ve başka dillere çevrilmişdir. Türkçeye, Nûh bin Mustafâ “rahmetullahi teâlâ aleyh” tarafından çevrilmiş olup, kırküçüncü sahîfesinde diyor ki: (Şî’î mezhebi yirmi fırkadır. Onsekizinci fırkası, İsmâ’ilî fırkasıdır. Bu fırkaya, Bâtiniyye de denir. Çünki, bunlar, Kur’ân-ı kerîmin zâhirî, ya’nî anlaşılan ma’nâsı olduğu gibi, bâtınî, ya’nî gizli, iç ma’nâsı da vardır. Bâtınî ma’nâsı lâzımdır, zâhirî ma’nâsı lâzım değildir diyorlar. Bu ise küfr ve ilhâddır, ya’nî doğru yoldan sapmak, ayrılmakdır. Çünki, islâm âlimlerinin hiçbir sözüne inanmıyorlar). Bunlara (Şî’î) de denmez. Şî’îlerin şimdi Îrânda ve Hindistânda en çok bulunan fırkaları,(İmâmiyye) fırkasıdır. Bunlar, kendilerine (Ca’ferî) diyorlar. Ca’ferî kelimesi üzerinde, kitâbın sonundaki ism cedvelinde (Ca’fer-i Sâdık) isminde geniş bilgi vardır. Bugün, Şî’î denilince, imâmiyye fırkası anlaşılmakdadır].

Mektûbunuzun bir yerinde, Şevkânînin (İbni Abbâs tefsîri, aslâ tefsîr değildir) dediğini yazıyorsunuz. İbni Abbâs tefsîri diye bir kitâb yokdur. Abdüllah ibni Abbâs “radıyallahü anhümâ”, kitâb yazmadı. Kendisi, Server-i âlemin “sallallahü aleyhi ve sellem” kıymetli sohbetlerine devâm etmiş ve Cebrâîl aleyhisselâmı görmüş ve Eshâb-ı kirâm “aleyhimürrıdvân” arasında, en âlimlerinden biri olarak tanınmış olduğundan, hadîs-i şerîfler için olduğu gibi, ba’zı âyet-i kerîmeler için de beyânâtda bulunmuşdur. Tefsîr âlimlerimiz, bu yüksek beyânâtı alarak, tefsîrlerini süslemişlerdir. Bu tefsîrlerin ise, pek yüksek derecede olduğunu, islâm âlimleri, sözbirliği ile bildirmekdedir. Şevkânînin sözünü düzeltmek lâzımdır. Bunu düzeltmek için de, yüksek olan (Üsûl-i hadîs) ilminin ince kâ’idelerini bilmek lâzımdır. Şevkânînin bu derecelere erişmiş olması ise belli değildir. Çünki, o makâmlarda bulunsaydı, büyük âlimlerin üsûllerine uymıyan sözde bulunmazdı.

Sa’lebî tefsîri, ya’nî (Keşf-ü beyân) ismindeki tefsîr için de, yukarıdaki îzâhları gözönünde tutmalıdır.(Vâhidî tefsîri) de böyledir.

Zemahşerî, mu’tezile mezhebinde idi. Bunun için, (Keşşâf) tefsîrinde, murâd-ı ilâhîyi anlamakda, yine yukarıdaki îzâhat göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak, Zemahşerî, Kur’ân-ı azîm-üş-şânın mu’ciz olduğunu anlatmakda; esâs, sened olan belâgat ilminin âlimlerinin en yüksek derecesinde olduğundan, Ehl-i sünnetin tefsîr âlimleri, Kur’ân-ı kerîmin belâgatini anlatan kısmları, onun tefsîrinden almışlardır.

Kâdî Beydâvî ise, “beyyedallahü vecheh” [Allahü teâlâ onun yüzünü nûrlandırsın demekdir] ismine ve düâsına yakışacak kadar yüksekdir. Müfessirlerin baş tâcıdır. Tefsîr ilminde, en büyük makâma yükselmişdir. Her meslekde seneddir. Her mezhebde önderdir. Her düşüncede rehberdir. Her fende mâhir, her üsûlde bürhân, önceki ve sonraki âlimlere göre sağlam, kuvvetli ve yüksek tanınmışdır. Böyle derin bir âlimin tefsîrinde mevdû’ hadîs var demek, büyük bir cesâretdir. Dinde derin bir uçurum açmakdır. Böyle sözleri söyliyenin dili, inananın kalbi, dinliyenin kulakları tutuşsa yeridir. Acabâ, bu büyük ilm sâhibi, mevdû’ hadîsleri sahîhlerinden ayıramaz mı idi? Evet diyenlere ne demelidir? Yoksa, hadîs uyduracak kadar ve böyle yapanlar için, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” bildirdiği ağır cezâlara aldırış etmiyecek kadar, dîninin kuvveti ve Allah korkusu yok mu idi? Yokdu demek, ne kadar şenâ’ât, çirkinlik olur. Böyle söyliyen kimsenin dar havsalası, kalın kafası, bu hadîs-i şerîflerdeki ma’nâları çok gördüğünden, bir çâre arayarak, mevdû’ demekden başka çâre bulamaz. (Fâideli Bilgiler) 107.ci sahîfeye bakınız! Sırası gelmişken, mevdû’ hadîsleri anlatalım:

Mevdû’ kelimesinin, bir lügat ma’nâsı, bir de, ıstılâh [ya’nî her ilme mahsûs, ayrı bir] ma’nâsı vardır. Ya’nî, (Üsûl-i hadîs) ilminin verdiği ma’nâsı vardır. Lügatde, mevdû’, bir yere sonradan konulmuş, uydurma demekdir. Ya’nî, Server-i âlemin “sallallahü aleyhi ve sellem” mubârek ağzından çıkmayıp da, bir zındık, bir münâfık, bir yalancı tarafından iftirâ olarak konulmuş ve hadîs denilmişdir. Bu ise, iki yol ile anlaşılabilir. Birincisi: Hadîs-i şerîfin sâhibi olan Fahr-i Rusül “sallallahü aleyhi ve sellem”, (bu benim hadîsim değildir), ya’nî, bunu ben söylemedim, demesi iledir. İkincisi: Nübüvvetin ve risâletin başladığı günden beri, âhırete teşrîf edinceye kadar, hergün, Resûlullah efendimizin yanında bulunup, her sözüne, her hâline, her huyuna, titizlikle dikkat ederek, yazılanlar arasında, bu mevdû’ hadîsin bulunmaması ile anlaşılır ki, bu yol ile de anlamak elbette mümkin değildir. O hâlde, nasıl mevdû’ denilebilir? Böyle söze kimse kıymet vermez.

Server-i âlemin “sallallahü aleyhi ve sellem” nübüvvetinin başladığından vefâtına kadar, mubârek ağızlarından sâdır olan her söz ve sükûn ve hareketleri hep hadîsdir. Hadîs ilmini ta’rîf ederken, (Onun “sallallahü aleyhi ve sellem” sözlerini ve hâllerini bildiren ilmdir) buyurmuşlardır.

(Üsûl-i hadîs) isminde başka bir ilm dahâ vardır ki, bu ilmin üsûlleri, metodları ile, hadîs-i şerîflerin nev’leri, çeşidleri ayırd edilir. Mütevâtir, meşhûr, sahîh, hasen, merfû’, müsned, mürsel, da’îf [za’îf], mevdû’ ve dahâ birçok hadîs çeşidlerinin ayrı ayrı ve uzun ta’rîfleri, îzâhları, tesbitleri, kitâblar doldurmakdadır. Herbir hadîsin şartları, kaydları vardır. Bu geniş bilgiler, ancak üsûl-i hadîs ilminde, ictihâd derecesine yükselen büyük âlimlere “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” mahsûsdur.

Hadîs ilmi büsbütün başkadır. Üsûl-i hadîs ilminde müctehid olan bir âlim, bir hadîsin mevdû’ olduğunu isbât edince, bu ilmin bütün âlimlerinin de, mevdû’ demesi lâzım gelmez. Çünki, mevdû’ diyen müctehid, bir hadîsin sahîh olması için, lüzûm gördüğü şartları taşımıyan bir hadîs için, benim mezhebimin üsûlünün kâ’idelerine göre, mevdû’dur der. Yoksa, Server-i âlemin “sallallahü aleyhi ve sellem” sözü değildir demek istemez. Ya’nî, hadîs-i şerîf denilen bu sözün hadîs olması, bence anlaşılmamışdır demekdir. Bu âlime göre hadîs olmaması, hakîkatde hadîs olmadığını göstermez. Hadîs üsûlü ilminin başka bir müctehidi de, hadîsin doğru olması için aradığı şartları bu sözde bulunca, hadîsdir, mevdû’ değildir diyebilir. O hâlde, Şevkânînin, (ba’zı tefsîrlerin hadîsleri mevdû’dur) demesi ile mevdû’ olmaz. Meselâ Şevkânîyi, hadîs üsûlü ilminde müctehid tanısak da, onun mezhebinin (Üsûl-i hadîs ilmi) kâidelerince, hadîs olduğu meydâna çıkmamış olur ise de, mevdû’ hadîs olduğunu hangi cesâretle söyliyebilir. Din büyüklerine “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” karşı böyle sözlerde bulunmanın çirkinliği meydândadır. Meşhûr dört mezheb arasında ayrılık bulunması, sözlerinin yanlış olacağını göstermediği gibi, hadîsler için de böyle düşünebilirsiniz! Böyle şeyler, ictihâd işi olduğundan, bir müctehidin mevdû’ demesi ile, hakîkatde mevdû’ olması lâzım gelmez.

(Ebüssü’ûd tefsîri), Beydâvînin ve Zemahşerînin tefsîrinden ve (Tefsîr-i kebîr)den alınmışdır. Zât-ı âlîniz, Tefsîr-i kebîri hiç yazmamışsınız. [Tefsîr-i kebîre (Mefâtîh-ul-gayb) da denir. Onüç cilddir. Fahreddîn-i Râzî yazmışdır.]

Selefden bildirilen tefsîrlere güvenilemez sözü, hiç doğru değildir. Ba’zı hadîslerin mevdû’ olduğunu anlatmak için gösterdiği delîl, şâhid, (Münâzara) ilmine göre, kendi yanlışını meydâna çıkarmakdadır. Hele, sûrelerin fazîletini, kıymetini bildiren hadîs-i şerîflere mevdû’ demesine, lâ havle... okumakdan başka cevâb verilmez.

Evet, zındıklar, hadîs diye, ba’zı sözler uydurdu. Ehl-i sünnet âlimleri, bunları ayırıp, çıkardı. Şimdi din kitâblarımızda bunlardan hiç yokdur.

(Hâzin tefsîri), [Bu tefsîrin ismi (Lübâb-üt-te’vîl fî me’ânit-tenzîl) olup Alâüddîn-i Bağdâdî yazmışdır] ve (Rûh-ul-beyân) tefsîri, dahâ ziyâde birer va’z kitâbıdır. Bunlardaki hadîs-i şerîfler, nihâyet za’îf hadîs olabilir. Za’îf hadîsler, ibâdetlerin fazîletlerini, sevâblarını bildirmekde kıymetli olabilir. Dînin temel bilgileri bu tefsîrlerden alınmaz. İslâm dîninin esâsları için, bu kitâblar sened olmaz. Va’z ve hutbe kitâbları ve tesavvufun aşağı derecelerinde bulunanların kitâbları, nutk ve konferans gibidir. Böyle kitâblarda sened, vesîka aranmaz. Bundan dolayı, mevdû’ hadîsden başka, her çeşid hadîs yazabilirler. Dînin temeli olan kelâm kitâblarında ancak kuvvetli hadîs-i şerîfler delîl ve sened olur. Fıkh, ibâdet kitâblarında ise, âhâd hadîslerden ve za’îf ve mevdû’ hadîslerden başka hadîsler delîl ve sened olur. Sevâbının çok olduğu za’îf hadîslerle bildirilen ibâdetler yapılabilir. Mevdû’ hadîs ile ibâdet yapılması, harâm, belki küfr olduğunu, (İbni Âbidîn) “rahmetullahi teâlâ aleyh” abdest düâlarında bildirmekdedir.

(Câmi’-us-sagîr) ve (Câmi-ul-kebîr) kitâblarının [bunlar, büyük hadîs kitâblarıdır] sâhibi, Celâleddîn-i Süyûtî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, hadîs ilminde imâmlık derecesine çıkmışdır. Bunun ve imâm-ı Muhammed Gazâlînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” kitâblarında aslâ, bir mevdû’ hadîs yokdur.

Bir hadîsin mevdû’ olduğunu bildiren kimsenin, herşeyden önce, üsûl-i hadîs ilminde müctehid olması lâzımdır. Böyle bir müctehid, üsûl-i hadîs ilminin kâ’idelerine göre, bir hadîsin mevdû’ olduğunu isbât ederse, yalnız onun mezhebinde mevdû’ olur. Üsûl-i hadîs ilminde müctehid olan başka âlimlerin mezheblerinde de, mevdû’ olması lâzım gelmez. Bu âlimler “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”, böyle hadîsleri, kitâblarında, sahîh hadîs olarak yazar. Müslimânlar da, onu hadîs olarak tanır.

(Hayât-ül-hayvân) kitâbının sâhibi, Muhammed Demîrîdir “rahmetullahi teâlâ aleyh”. (Kısas-ı enbiyâ) [imâm-ı Alî bin Hamza Kisâînindir] ve (Müstatraf) [(Müstatraf fî külli fenni Müztezraf)ismindeki bu kitâbı, Muhammed bin Ahmed Ebşîhî yazmışdır] ve (Enîsül-celîs) [bu kitâbı Alî bin Hasen Hullî yazmışdır] ve (Hazînet-ül-esrâr) kitâbı [Muhammed Hakkî yazmışdır] ve (Tuhfet-ül-ihvân) [Kur’ân-ı kerîm okumak hakkında olup, Halîl bin Osmân yazmışdır] ve (Mekârim-i ahlâk) [ibni Ebiddünyâ yazmışdır] ismindeki kitâblar, dînin temelini kuran kitâblar değildir. Bununla berâber, bu kitâbların sâhibleri büyük olduğundan, kendi mezheblerinde mevdû’ olan hadîslerin bulunmaması lâzım gelir. Mevdû’ diyenlerin kendi mezheblerinde mevdû’ olsa bile, mevdû’dur diyerek, âlimlerin inceden inceye gözden geçirdiklerini kıymetden düşürmek lâzım gelmez. Böyle, dışardan görenlerin safsataları ile, dîn-i islâm lekelenmez. Hadîs-i şerîflere mevdû’ diyen bir kimse, bir hadîsi eline alıp, delîl, şâhid ve sened ile mevdû’ olduğunu isbât edebilmelidir.

[Cehenneme gidecek olan yetmişiki fırkanın adamları ve münâfıklar, zındıklar, Ehl-i sünneti parçalamak ve kendi kötülüklerini örtmek için, birçok hadîs-i şerîfe mevdû’ demişlerdir. Ehl-i sünnet tanınan ba’zıları da, bu düşmanların kitâblarına aldanıp, birçok sahîh hadîsleri, mevdû’ sanmışlardır. Ehl-i sünnet âlimlerinin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” kitâblarını kavrıyamayıp düşmanlara aldananlardan biri de, Aliyy-ül-kâridir. Çok kitâb yazmış, kıymetli kitâbları şerh etmiş ise de, (Ehâdîs-ül-mevdû’at) kitâbında, sahîh hadîslere mevdû’ demişdir. Din düşmanlarına aldanarak, en kıymetli kitâblardaki sahîh hadîs-i şerîflere mevdû’dur diyenler, din düşmanlarına, dîn-i islâmı yıkmağa yardım etmiş oluyor].

(Tahzîr-ül-müslimîn) ismindeki bir kitâbın doğru olduğuna hiç inanmıyorum ve perde arkasından, dîni yıkmak için söylenen yalanlar olduğunu anlıyorum.

Mektûbunuzun birinci sahîfesinin sonunda yazılı kitâblar, dînin temel kitâbı değildir. [Bu kitâblardan biri (Dürret-ün-nâsıhîn) olup, Osmân Hopavî yazmışdır.] Birisi de (Ettergîb-vetterhîb) adlı hadîs kitâbı olup, İsmâ’îl Isfehânînindir. Aynı ismde bir hadîs kitâbını, Abdül’azîm yazmışdır ki, bu kitâbı İmâm-ı Rabbânî “kuddise sirruh” medh etmekdedir. Biri de (Acâ’ib-ül-Kur’ân) ismindeki kitâb olup, Mahmûd-i Kirmânî yazmışdır. İslâm dîni, bu kitâbları müdâfe’a etmez. Çünki, ne kendileri, ne de yazanları, din âlimlerince yüksek tanınmış değildir. Bununla berâber, bunlardaki hadîslerin hepsinin veyâ birkaçının mevdû’ olduğu söylenemez. Herbir hadîsin, ayrı ayrı mevdû’ hadîs olduğunu isbât etmek lâzımdır. Mevdû’ hadîs bulunsa da birşey lâzım gelmez. Dînin temelleri bu kitâblar üzerine kurulmuş değildir. Ayb ve kusûr, kitâbların sâhiblerine âid olur. Sâhibleri de, dinde söz sâhibi, üstün kimseler olmadığından, bunlara karşı söylenilecek sözlerden din lekelenmez.

Tesavvufcuların bildirdiği hadîslere mevdû’ diyenler, eğer tesavvuf büyüklerinin bildirdiklerine karşı söyliyorlarsa, bu sözlerinin hiç kıymeti olamıyacağından, onlara bir cevâb vermeğe değmez. O büyüklerin dinden bildirdikleri her haber, doğru, sağlam ve senedlidir. Yok eğer tekke şeyhlerine ve tarîkatcilere karşı söyliyorlarsa, istedikleri kadar söylesinler, biz onları müdâfe’a etmeyiz.

(Rahmânın cezbelerinden bir cezbe, bütün insanların ve cinnîlerin sevâbları gibidir) hadîsini, Muhammed Emîn-i Tokâdî “rahmetullahi teâlâ aleyh” hazretleri (Sülûk) risâlesinde bildiriyor. Bu risâle, Süleymâniyye, Dâr-ül-mesnevî, [169] numarada mevcûddur. Hadîs olduğu, (Ma’rifetnâme)nin üçyüzseksenaltıncı sahîfesinde de yazılıdır. (Nefsini tanıyan Rabbini tanır) hadîsini (Künûz-üd-dekâık) onbirinci sahîfesinde yazmakda ve (Deylemî) “rahmetullahi teâlâ aleyh” de bulunduğunu bildirmekdedir. (Letâif-ül-minen)de, Ebül Abbâs-ı Mürsînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” bunun hadîs olduğunu bildirdiği ve yapdığı uzun te’vîli yazılıdır. (Keşf-ün-nûr) birinci sahîfesinde ve (Salât-ı Mes’ûdî), bunun hadîs olduğunu açıkça yazmakda, ve (Kendi aczini anlıyan, Rabbinin azametini anlar) şeklinde tefsîr etmekdedir. İbni Teymiyyenin ve Zerkeşînin ve Abdülkerîm ibni Sem’ânînin buna Yahyâ bin Mu’az-ı Râzînin sözüdür demeleri, hiçbir esâsa dayanmamakdadır. Bunun hadîs olduğu (Salât-i Mes’ûdî)nin onüçüncü bâbında da yazılı olduğunu (Fıkh-ı Gîdânî) fârisî şerhi bildiriyor.

(Dünyâ sevgisi, bütün günâhların başıdır) hadîsdir. [İmâm-ı Münâvî ve Beyhekî bunun sahîh olduğunu bildirmekdedir.] Dünyânın ne demek olduğunu bilmiyenler bunu kabûl etmiyor.

(Ümmetim yetmişüç fırkaya ayrılacakdır. Bunların yalnız biri Cennete girecek, ötekilerin hepsi Cehenneme girecekdir) hadîsinin sahîh olduğunu, (Şerh-i mevâkıf) sonunda yazıyor. (Milel-nihâl) kitâbı tercemesinde, (Sünen) ismindeki hadîs kitâblarını yazmış olan hadîs imâmlarından dördünün, bu hadîsi, Ebû Hüreyreden “radıyallahü anh” rivâyet etdiğini bildiriyor. Büyük islâm âlimi, şeyhul-islâm Ahmed Nâmıkî Câmî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Miftâh-un-necât) ve (Üns-üt-tâibîn)kitâblarında, bu hadîsi yazmakdadır. İmâm-ı Rabbânî ve imâm-ı Gazâlî gibi müctehidler de, bu hadîs-i şerîfi yazıyorlar. Bu hadîs-i şerîfe herhangi bir kimsenin mevdû’ demesi, güneşi balçıkla sıvamak gibidir. Her hâlde, Ehl-i sünnet düşmanlarının inkârıdır.

(Ümmetimin âlimleri, İsrâîl oğullarının Peygamberleri gibidir) hadîs olduğunu İmâm-ı Yâfi’î,(Neşr-ül-mehâsin) kitâbında ilmin kıymetini anlatırken bildiriyor. Birçok kitâblarda, meselâ imâm-ı Rabbânînin (Mektûbât)ının 268 ve 294. cü ve üçüncü cildinin yüzyirmibirinci mektûblarında ve (Letâif-ül-minen) kitâbı başında açıkca yazılıdır. Abdülganî Nablüsînin (El-hâmilü fil-fülk) kitâbında da yazılıdır. Bu kitâb, Süleymâniyye kütübhânesinin (Es’ad efendi) “rahmetullahi teâlâ aleyh” kısmında [3606] sayıda vardır. (Ebrârın ibâdetleri, mukarreblere göre günâhdır) hadîsdir. [Bu hadîsi, Ebû Sa’îd-i Harrâzın (Âriflerin riyâsı, mürîdlerin ihlâsından dahâ iyidir) sözü ile karışdırmamalıdır.] (Mü’minin artığı şifâdır) hadîsdir. (Dünyâ, âhıretin tarlasıdır) hadîsdir. [İmâm-ı Münâvî ve Deylemî, bunun sahîh olduğunu bildiriyor.] Ma’nâlarını bilmiyen kimse, karşı gelmekden başka çâre bulamıyor. (Vatan sevgisi, îmândandır) hadîs olduğunu, (Mesnevî) bildiriyor. (Küntü kenzen mahfiyyen...) hadîs-i kudsî olduğu, (Mektûbât)da ve (Kenz-i mahfî)de ve (Lâ Yase’unî Erdî...) hadîs-i kudsî olduğu, ikinci cild, 76. cı mektûbda yazılıdır.

Tesavvufun yüksek derecelerinde bulunanların bildirdiği hadîs-i şerîflerin hepsi sahîhdir. (Delâil-ül-hayrât), hadîs kitâbı değildir, düâ kitâbıdır. Düânın mevdû’ olmasının ne demek olduğunu bilemiyorum.

(İhyâ) kitâbı, imâm-ı Muhammed Gazâlînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (İhyâ-ül’ulûm) kitâbı ise, bütün âlimlerin söz birliği ile, doğru ve yüksekdir. Bir gayr-ı müslim, severek yapraklarını çevirirse, müslimân olmakla şereflenir.

(Kût-ül-kulûb) kitâbı ve (Behcet-ül-esrâr-fî-menâkıb-il-ahyâr) kitâbı [Bunu Alî bin Yûsüf yazmışdır. Tesavvuf büyüklerinin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” hâl tercemeleridir] dînin temel bilgilerini bildiren kitâblar olmadığından, müdâfe’a etmiyorum.

Dünyânın yaratılmasını anlatan hadîslere mevdû’ demek, mechûle taş atmak demekdir. Her hadîsin sahîh olup olmaması uzun tedkîk ister. Akla uyup uymamasının bir kıymeti yokdur. Dînimiz, nakle dayanmakdadır. Nakl doğru olunca, inanmak lâzımdır.

İbrâhîm aleyhisselâmın zevceleri hakkındaki hadîs, mevdû’ değildir. Peygamber efendimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” mubârek kalbinin çıkarılıp temizlendiği doğrudur. Dünyâya gelirken sünnetli olduğu görülmüşdür. Bütün Peygamberler de “aleyhimüsselâm” böyle idi. Peygamberlik mührü bulunduğu doğrudur. [Aşûre için, kitâbımızın birinci kısmı, seksenbeşinci maddesinde bilgi verilmişdir.]

(Esnelmetâlib] kitâbı, İbni Hacer-i Mekkînin kitâbı ise, söz götürmez, elbette doğrudur ve seneddir ve çok sağlamdır. Eğer diğerleri ise, ehemmiyyeti yokdur.

Şa’bân ayının onbeşinci gecesi için hadîs sahîhdir. Receb ayının üstünlüğü de böyledir. Mi’râc vardır. Fekat hangi gecede olduğu kesin olarak belli değildir. [Mi’râcın nasıl olduğu, birinci kısm, seksenbeşinci maddede uzun bildirildi.]

[Muhammed Rebhâmî “rahmetullahi aleyh” fârisî (Rıyâd-un-nâsıhîn) kitâbında buyuruyor ki, (Mi’râca inanmıyanlar çeşid çeşiddir:

Cebriyye fırkasının ikinci kısmı olan (Cehmiyye) ile mu’tezile fırkasının onikinci kısmı olan Kâ’biyye, mi’râc yokdur dedi. Mu’tezile fırkası, mi’râc rü’yâdır dedi. Zemânımızda, mu’tezile fırkasını taklîd edenler çoğalmakdadır. (Bâhilî) fırkası ise, mi’râc, Kudüse kadar olmuşdur, göklere çıkmamışdır, dedi.

Allahü teâlâya cism diyenlerden (Haşeviyye) ve (Müşebbihe) fırkaları ise, mi’râc bir gece sürdü. Bu gece, üçyüz sene uzun idi. Bütün insanlar, bu kadar zemân uykuda kaldı dedi. (İbâhâtî), ya’nî İsmâ’ilî fırkasında olanlar, mi’râc, rûha oldu. Beden yerinden ayrılmadı dedi.

Ehl-i sünnet vel-cemâ’at âlimleri buyurdu ki, mi’râc, rûh ve cesed birlikde olarak, Mekke-i mükerremeden Kudüse ve oradan, yedi kat göke ve sonra Sidre denilen yere ve Sidreden (Ka’be kavseyn) makâmına, uyanık olarak, gece, bir ânda götürülmüş ve getirilmişdir. Bunu yapan, Allahü teâlâdır ve ancak O yapabilir, dedi ve çeşidli şeklde isbât etdi). Yalnız rûh ile olan başka mi’râcları da vardır].

Terâvîh nemâzlarını bildiren hadîs sahîhdir. İnsanların en iyisi arab olduğu ve Kureyş ve Hâşimîlerin üstünlüğü, [birinci kısm, doksanyedinci maddedeki] hadîs-i şerîflerde bildirilmekdedir.

[(Basîret-üs-sâlikîn) de, ba’zı sahîh hadîs-i şerîfleri yazarak, Süyûtî, bunların aslı yokdur dedi diyor. Hâlbuki, İbni Âbidîn, yevm-i şekde oruc tutmağı anlatırken buyuruyor ki, (Hadîs âlimlerinin aslı yokdur demesi, bu hadîsin merfû’ olmasının aslı yokdur demek olup, mevkûf hadîs olduğunu bildirmekdedir.)]

(Râbıta-i şerîfe) risâlesindeki yazılar çok dikkat ile okunursa, öteki süâllerinizi de çözmüş olursunuz! Râbıtaya inanmıyan, râbıtanın ne demek olduğunu bilmiyenlerdir. Bin sene içinde gelen Hanefî âlimlerinin çoğunun kitâbında, (Râbıta) anlatılmakdadır. Buna inanmamak, Hanefî âlimlerine inanmamakdır. Bunlara karşı gelenlerin, önce müctehid olması, sonra o büyüklerin derecesinde olması lâzımdır. Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerden ma’nâ çıkarmak, herkesin yapacağı iş değildir. Müctehid olmak şartdır. Câhillerin, evet, hayır demesi, hakîkatleri değişdiremez.

İnsanların birbirine yardımı, ancak şefâ’at ile olacakdır. Rûhlardan yardım beklemek, bütün müslimânlar ve bütün insanlar arasında âdet hâlini almışdır.

Efendim! Ramezân-ı şerîfde, ancak bu kadar yazabildim. Dahâ geniş bilgi almak istiyen ile ferahlı bir günde, uzun zemân görüşmek lâzımdır. Fekat, insâflı ve tahsîlli olmak lâzımdır. Çünki, inâdcı ile konuşulamaz. İmâm-ı Alînin “radıyallahü anh”, Hasen ve Hüseyne “radıyallahü anhümâ” yardım etmemesini anlamak için, görüşmemiz lâzımdır. Ma’zûr görmenizi istirhâm eylerim.

28 Ramezân 1347 [m. 1929]

Abdülhakîm

Bu bağçede benim için, ne gül, ne lâle var,

bu pazarda ne alış veriş, ne de pâra var,

ne kudret ve tesarruf ve ne mal, ne de mülk var,

ne derd, ne zevk ve ne de merhem, ve ne yâre var,

bu dünyâda bilseydim, ben neyim, hem neyim var?

Vücûd, lutf-i ilâhî, hayât, rahmet-i Kerîm!

ağız, atıyye-i Rahmân, kelâm fadl-ı Kadîm!

beden, binâ-yı Hudâ, rûh, nefha-i tekrîm,

kuvvet, ihsân-ı kudret, duygular, vaz’ı Hakîm,

bu dünyâda bilseydim, ben neyim, hem neyim var?

Bu dünyâda gerçekden, benim hiçbir şeyim yok,

ne varsa hep Onundur, mülkünde şerîki yok.

Cihâna gelip gitme, benim de elimde yok,

bu benimdir demeğe, güvenecek sened yok,

bu dünyâda bilseydim, ben neyim, hem neyim var.

Varlığım bir görünüş, rûhum bir emânetdir,

ben demek bile, Ona, pek çirkin bir şirketdir,

kula düşen vazîfe, sâhibe itâ’atdır,

bana (kulum!) demesi, lütûfdur, inâyetdir,

bu dünyâda bilseydim, ben neyim, hem neyim var?

Benim fakîr ve muhtâc, gınâ, ihsân Hakkındır,

(adem) benim sermâyem, vücûd, hayât Hakkındır.

Ezel, ebed ve hem de, kahr, galebe Hakkındır,

dünyâda ve ukbâda her görünen Hakkındır.

Bu dünyâda bilseydim, ben neyim, hem neyim var.

*****************

TAM İLMİHAL ( SAYFA 461-474 ARASI )

Hakîkî din adamının, Ehl-i sünnet âlimlerinin ve mezheb imâmlarımızın verdikleri ma’nâları ve çıkardıkları hükmleri yazması ve onları değişdirmeden söylemesi, milletin ve gençliğin kafasında, Ehl-i sünnet âlimlerinin ismlerini ve büyüklüklerini yerleşdirmesi lâzımdır. Seyyid Kutb denilen kimse de, eğer islâm âlimlerinin tefsîrlerini, meselâ, tefsîrde ve fıkhda ihtisâs kazanmış ve tesavvufda (Ma’rifet-ullah)ile şereflenmiş olan, Ehl-i sünnetin gözbebeği Senâullah-i Dehlevî hazretlerinin (Tefsîr-i Mazherî)sini okumuş olsaydı, islâm âlimlerinin yüceliğini anlar, haddini bilerek, derme çatma yazılarını tefsîr diye ortaya koymağa belki sıkılırdı. (Berîka)da, dil âfetlerinin ellincisinde, (Tefsîr yazanın onbeş ilmde mâhir olması lâzımdır) diyor. Bunları bilmiyenlerin hadîs ve tefsîr okumağa kalkışması, mi’de hastasının, kuvvetlenmek için, baklava, börek yimesine benzer. Hâlbuki, bu hastanın, önce perhîz yapması, sonra, kuvvetli yimeğe başlaması lâzımdır. İşte, bizim gibi, ana ilmleri okumayanlar, din öğrenmek için, Kur’ân tercemesi, tefsîr, hadîs okumağa kalkışırsak, bunları kavrayamayız. Yanlış anlıyarak, dînimizi, îmânımızı da gayb ederiz. Ana yuvasından almış olduğu ve senelerce, titizlikle sakladığı kıymetli îmânını gayb eden birkaç ilerici kimse ile karşılaşdım. Bunların irtidâdına sebeb olan, zihnlerindeki şübhenin nasıl meydâna geldiğini sordum. Elmalı tefsîrini okuyunca, böyle olduğunu anladım dediler. Mazher-i Cân-ı Cânân “kuddise sirruh”, (Makâmât)ın yüzüncü sahîfesinde, bir halîfesinin tefsîr yazmasına mâni’ olduğunu yazmakdadır. Görülüyor ki, uydurma, anlamadan yazılan tefsîrleri ve tercemeleri bir yana bırakalım, meşhûr tefsîrler bile, ehlinden başkasına zararlı oluyor. Kur’ân-ı kerîmin tefsîrini anlıyabilmek için, seksen din bilgisini iyi öğrenmek lâzımdır. Bu ilmleri bilmeden tefsîr, hadîs okumağa kalkışan, îmânını gayb edebilir. (Berîka) kitâbının binikiyüzdoksanyedinci sahîfesinde, (Tefsîr kitâblarına tâbi’ olmamız emr olunmadı. Fıkh âlimlerine tâbi’ olmamız emr olundu) buyurmakdadır. İkinci kısmda, 46. cı ve üçüncü kısmda, 22. ci maddelere bakınız! (Birgivî vasıyyetnâmesi) şerhinde diyor ki, (Kelâm ve fıkh âlimlerimiz, tefsîrden, hadîsden anladıklarını, bizim gibi din câhillerine, açık, kolay öğretmek için, binlerce (Fıkh) ve (İlm-i hâl) kitâbı yazmışlardır. İslâmiyyeti doğru öğrenmek için, o fıkh ve ilm-i hâl kitâblarını okumakdan başka çâre yokdur).

Dört mezhebin inceliklerine vâkıf, derin âlim, veliy-yi-kâmil, seyyid Abdülhakîm efendi “kuddise sirruh” buyurdu ki, (Hanefî mezhebinde en mükemmel ve en kıymetli fıkh kitâbı, İbni Âbidînin (Dürr-ül-muhtâr hâşiyesi)dir. Şâfi’îde (Tuhfet-ül-muhtâc) kitâbıdır. En mükemmel, en kıymetli tesavvuf kitâbı, İmâm-ı Rabbânînin (Mektûbât)ı ve en kıymetli ilmihâl de, Kâdî-zâdenin (Birgivî va#sıyyetnâmesi)şerhidir. (Dürr-ül-muhtâr) kitâbı, Şemsüddîn Timûrtâşînin (Tenvîr-ül-ebsâr) kitâbının şerhidir.)

Pâkistândaki vehhâbîlerden bir kısmı, müslimânları aldatmak için (Biz Ehl-i sünnetiz. Hanbelî mezhebindeniz) diyorlar. Hâlbuki, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarından işlerine gelenleri alıyorlar, işlerine gelmiyenleri, inanışlarına uymıyanları örtbas ediyorlar. Ehl-i sünnet âlimlerinin âyet-i kerîmelere vermiş oldukları doğru ma’nâları değişdiriyorlar. Ehl-i sünnet âlimleri, âyet-i kerîmelere, kendi anlayışlarına, düşünüşlerine göre ma’nâ vermedi. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” âyetlerden anlayıp bildirdiklerini, Eshâb-ı kirâmdan öğrendiler. Bu öğrendikleri ma’nâları kitâblarına yazdılar. Bunlar ise, Resûlullahdan gelen bu ma’nâları beğenmiyorlar. Kendi kafaları ile, âyet-i kerîmelere ma’nâlar veriyorlar. Bu yazılarını, Ehl-i sünnet bilgisi olarak tanıtıyorlar. Din bilgilerinden, fen ve ahlâk bilgilerinden ve mantık kurallarından haberleri olmadığı için, Kur’ân-ı kerîmin ulvî ve kudsî inceliklerini anlıyamıyorlar. Bunları anlayıp haber veren hadîs-i şerîflere, mevdû’dur, uydurmadır diyorlar. Hadîs-i şerîfleri, kendi anladıklarından üstün tutan Ehl-i sünnet âlimlerini beğenmiyor, müslimânları bunlardan uzaklaşdırıp, dinde reform dedikleri, uydurma yola sokmağa uğraşıyorlar. İslâm âlimleri, vehhâbî imâmların arkasında nemâz kılınmıyacağını bildiren fetvâlar verdiler. Bu fetvâlardan biri, (Hulâsat-ül-kelâm) kitâbının sonunda mevcûddur.

Muhammed Zihnî efendi “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Ni’met-i islâm) kitâbı, nikâh kısmı, otuzdokuzuncu sahîfesinde diyor ki: (Nikâh ile alması harâm olan yirmibeş kadından birisi de(Veseniyye), ya’nî puta tapan kadınlardır. Güneşe ve yıldızlara ve resmlere, heykellere tapınanlar ve(Mu’attala) ve (Bâtıniyye) ve (İbâhiyye)den olanlar ve (Zındık)lar, ya’nî koyu müslimân görünüp, küfre sebeb olan şeyleri îmânın şartı diyenler, hep puta tapanlardandır (Fetâvâ-i Hindiyye). Bâtıniyye ki, bunlara (İsmâ’îliyye) ve (İbâhiyye) de denir. Bunlar, son zemânlarda, (Vehhâbî) ismini almışlardır ve din ismi altında müslimânlara hıyânet, düşmanlık eden dinsizlerdir). (Vesen), kendisinde (Ülûhiyyet sıfatı) bulunduğuna inanılan, bunun için ta’zîm edilen resm veyâ heykeldir. Bu yazı, vehhâbîler arasına zındıkların karışmış olduğunu, bunların ise kâfir olduklarını gösteriyor.

Memleketimizde din bilgisi az olan kimseler, İbni Teymiyyenin, Mehmed Abdühün, Mevdûdînin, Seyyid Kutbun, Nobel mükâfâtı almış olan Abdüsselâmın, Ahmed Didadın ve Hamîdullahın kitâblarından yapılan tercemeleri okuyarak zehrleniyorlar. Ehl-i sünnet âlimlerinin, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri anlıyamadıklarını sanıyorlar. Bu kitâblardaki yaldızlı, nefs-i emmâreyi harekete getiren taşkın yazıların sâhiblerini, Ehl-i sünnet âlimlerinden, hattâ Eshâb-ı kirâmdan “aleyhimürrıdvân” dahâ yüksek görüyorlar. İslâmiyyetde, bu büyük yarayı açan, bilhâssa İbni Hazm, İbni Kayyım-i Cevziyye ve felesof İbnür-Rüşddür. Her üçü de, İbni Teymiyye gibi âlimdir ve yüzlerle kitâbları vardır. Ehl-i sünnet âlimleri, bunlara değerli cevâblar yazmış, yanlışlarını ortaya koymuşlardır. Fekat ilmi az olanlar ve Ehl-i sünnet âlimlerinin büyüklüğünü anlayamamış olanlar, onların kitâblarına aldanmakda, doğru yoldan çıkmakdadır.

Bunlara aldananlar, kendilerini haklı göstermek ve başkalarını da aldatabilmek için, (Osmânlı âlimleri, siyâsî düşmanlığı, dinde ayrılığa çevirdiler) diyorlar. Bu sözleri iki yönden bozukdur: Adı geçen mezhebsizler vehhâbî değildir. Vehhâbîlik ortaya çıkar çıkmaz, Ehl-i sünnet âlimleri, emr-i ma’rûfa başladı. Bunların yanlış yolda olduğunu yazdılar. Doğru yola çağırdılar. Bunların yaldızlı kitâblarına aldanan câhiller barbarlığa başladı. İslâm şehrlerine saldırdı. Osmânlı devleti, bundan sonra işe karışdı. Ehl-i sünnet âlimleri, kitâblarını yazarken vehhâbîlik yokdu ki, âlimler için, dîni siyâsete karışdırdılar denilebilsin. Ehl-i sünnet âlimleri, vehhâbîlik ortaya çıkmasından yüzlerce sene önce, müslimânlar arasında bir fitne zuhûr edeceğini firâset ile anlamış gibi, sapık fikrleri yazmışlar ve âyet-i kerîmelerle çürütmüşlerdi. Sayıları pekçok olan bu kıymetli kitâblardan, büyük âlim Celâleddîn-i Süyûtînin (Tenvîr-ül-halek fî imkân-ı rü’yetin-Nebî cihâren vel-melek) ve (Tenbîh-ul-gabî bitebriet-i İbni-il-Arabî)kitâbları ile Abdülganî Nablüsînin (Keşf-ün-nûr an eshâb-il-kubûr) kitâbları meşhûrdur. Bu üç arabî kitâb, (El-minha-tül-vehbiyye) kitâbının ikinci baskısına eklenerek İhlâs Vakfı tarafından neşr edilmişdir. Bunları okuyanlar, sapıkların, islâmiyyeti yıkmak yolunda olduklarını iyi anlarlar. (Redd-ül-muhtâr), üçüncü cild, ikiyüzdoksanaltıncı ve üçyüzdokuzuncu sahîfelerinde diyor ki, (Ma’nâları açık ve kat’î olan âyet-i kerîmelere ve hadîs-i şerîflere, te’vîl etse dahî, yanlış ma’nâ vererek ve ma’nâları şübheli olanlara te’vîl etmeden yanlış ma’nâ vererek dinden çıkana, ya’nî îmânı bozuk olana (Mülhid) denir. Mülhid, kendini müslimân sanır. Hiçbir dinde olmayıp da, dinsiz düşüncelerini müslimânlık imiş gibi, fâsid, bozuk delîller ile isbâta kalkışarak, müslimânların îmânlarını bozmak istiyene (Zındık) denir). Mülhid ve zındık, müslimân görünerek, islâmiyyeti yıkmağa çalışmakdadır. Vehhâbîler gibi, şübheli delîlleri te’vîl ederek Ehl-i sünnetden ayrılan da, mülhid veyâ bid’at sâhibi olur.

Ehl-i sünnet âlimleri “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” için, devlet düşmanlığını din düşmanlığı şekline sokdular demek, islâm âlimlerini tanımamak, hattâ müslimânlığı lekelemek olur. Dîni dünyâya âlet etmek, islâmiyyetin en çok kötülediği bir suçdur. Her memleketdeki islâm âlimlerini böyle ağır suçlamak, islâmiyyeti kötülemeğe, yıkmağa kalkışmak olur. Ehl-i sünnet âlimleri, hiçbir zemân siyâsete karışmamış, hiçbir müslimânı kötülememişdir.

Mülhidlere, zındıklara aldananlardan, Anadoluda hatîb hoca denilen biri, kitâbında, (Kur’ân-ı kerîm ile hadîs-i şerîfler sayılıdır. İnsanların önüne çıkan hâdiseler ise sonsuzdur denilerek, kıyâs ile birçok şey ilâve edilmişdir. Bu yanlışdır. Kıyâs ve ictihâd yokdur) diyor. Böylece, yüzbinlerle Ehl-i sünnet âlimine iftirâ ediyor. Çünki, kıyâs ve ictihâd, bu hocanın sandığı gibi, kitâba, hadîs-i şerîflere birşey eklemek değil, Kur’ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin, derin örtülü ma’nâlarını meydâna çıkarmakdır. Eshâb-ı kirâmın da kıyâs yapdıkları, onların da ayrı mezhebleri bulunduğu aşağıda bildirilmekdedir. (Beydâvî)tefsîrinde kıyâs ve icmâ’ın, İmrân sûresinin 108. ci âyetinde emr edildiği yazılıdır.

Başka bir sahîfede, (Dinde gizli birşey yokdur, herşey söylenmişdir) diyor. Bir sahîfe sonra da (Kitâb ile sünnetin bildirmediği herşey mubâhdır) diyerek herşeyin bildirilmediğini söylüyor. Yazıları birbirini tutmuyor. Diğer bir sahîfede, (Kıyâs ile, din artdırılıyor, şiddetlendiriliyor. Birçok mubâhlar harâm ediliyor) diyerek iftirâ ediyor. Bunun cevâbı, birinci kısm, yirmialtıncı maddede yazılıdır.

Bu din adamı, yine, (Kıyâs yüzünden, islâm dîninde hiçbir mes’elede ittifâk kalmamış, ihtilâflar çoğalmış) diyor. Hâlbuki, zarûrî olarak ve icmâ’ ile bilinen inanılacak şeylerde, i’tikâd mes’elelerinde kıyâs yokdur. Böyle bilgilerde ictihâd edip yanılan kâfir olur. Zarûrî olarak ve icmâ’ ile bildirilmemiş olan îmân bilgilerinde ictihâd edip de yanılan, kâfir olmaz ise de, bid’at sâhibi olur. Sapık müslimân olur. Yapılacak işlerin, Kitâb ve sünnetde açık bildirilenlerinde de kıyâs olmaz. Buralarda ayrılık yapan, bu hoca gibi Ehl-i sünnetden ayrılanlardır.

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” zemânında insanlar üçe ayrıldı: İnanmayıp Resûlullaha karşı gelenler (Kâfir) oldu. İnanmayıp inanmış gibi görünenlere (Münâfık) denildi. İnananlara (Eshâb) denildi. Eshâb-ı kirâmın inanışları hep aynı idi. Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkca bildirilmiş işleri yapmakda da, birbirlerine uygun idiler. Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açık bildirilmemiş birşeye inanmağı dînimiz emr etmemişdir. Fen bilgilerinin çoğu böyledir. Bunlardan akla uygun olanlara inanılır. Açıkca emr veyâ yasak edilmemiş işler ise, böyle değildir. Böyle işleri yapıp yapmamakda, açıkca bildirilenlere benzetilmelerini, Allahü teâlâ, derin âlimlere emr etmekdedir. Bu benzetmeyi yapabilecek derin âlimlere (Müctehid) denir. Bu benzetmek işine, (İctihâd) denir. Bir müctehidin ictihâd ederek elde etdiği bilgilerin hepsine, o müctehidin (Mezheb)i denir. Eshâb-ı kirâmın hepsi derin âlim, birer müctehid idiler. İslâmiyyet bilgilerinde, siyâset, idârecilik ve zemânlarının fen bilgilerinde ve tesavvuf ma’rifetlerinde birer deryâ idiler. Bu bilgilerinin hepsini, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” mubârek cemâlini görmekle ve kalblere işliyen, rûhları çeken sözlerini işitmekle, az zemânda edindiler. Herbirinin mezhebi vardı. Mezhebleri az veyâ çok farklı idi. Tâbi’înin ve Tebe’i tâbi’înin arasında da müctehidler vardı. Bu müctehidlerin ve Eshâb-ı kirâmın mezheblerinden yalnız dördü kitâblara geçip, dünyânın her yerine yayıldı. Diğerlerinin mezhebleri unutuldu. Bu dört mezhebin îmânları, Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” ortak olan îmânıdır. Bunun için, dördüne de (Ehl-i sünnet) denir. Îmânları arasında esasda ayrılık yokdur. Birbirlerini din kardeşi bilirler. Birbirlerini severler. Birbirlerine uymıyan işlerini de, zarûret olunca, birbirlerini taklîd ederek yaparlar. Allahü teâlâ, mezheblerin böyle ayrı olmalarını istemişdir. Bu ayrılığın, Allahü teâlâ tarafından müslimânlara rahmet olduğunu, Peygamberimiz haber vermişdir. Çünki, dört mezheb arasındaki ufak tefek başkalıklar, müslimânların işlerini kolaylaşdırmakdadır. Her müslimân, vücûd yapısına, yaşadığı iklim şartlarına ve iş hayâtına göre, kendisine dahâ kolay gelen mezhebi seçer. İbâdetlerini ve her işini, bu mezhebin bildirdiğine göre yapar. Allahü teâlâ dileseydi, Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde, herşey açıkca bildirilirdi. Böylece, mezhebler hâsıl olmazdı. Kıyâmete kadar, dünyânın her yerinde, her müslimânın tek bir nizâm, tek bir emr altında yaşamaları lâzım olurdu. Müslimânların hâlleri, yaşamaları güç olurdu.

Eshâb-ı kirâmın hepsi öldükden sonra, yeni müslimân olanlardan bir kısmının îmânları bozuldu. Eshâb-ı kirâmın doğru îmânından ayrıldılar. (Dalâlet fırkaları) meydâna geldi. Bu bozuk fırkalara,(Bid’at fırkaları) veyâ (Mezhebsiz) denir. Bunlar, şübheli olan nassları te’vîl ederek yanıldıkları için kâfir değildirler. Fekat, islâmiyyete zararları, kâfirlerin zararlarından çok oldu. Birbirleri ile ve Ehl-i sünnet ile çekişdiler. Harb etdiler. Çok müslimân kanı döküldü. Müslimânların yükselmelerini, ilerlemelerini baltaladılar. Mezhebsiz bid’at fırkalarını, Ehl-i sünnetin dört doğru mezhebi ile karışdırmamalıdır. Dört mezheb, birbirlerinin doğru yolda olduklarını söyler ve birbirlerini severler. Mezhebsiz fırkalar ise, müslimânları parçalamakdadırlar. Bugün, dört mezhebden başka Ehl-i sünnet yokdur. Bu dört mezhebin birleşdirilemiyeceğini, bir mezheb hâline getirilemiyeceğini, islâm âlimleri sözbirliği ile bildirmişlerdir. Allahü teâlâ, mezheblerin birleşdirilmesini değil, ayrı olmalarını istiyor. Böylece, islâm dînini kolaylaşdırıyor. Âl-i İmrân sûresinde, yüzüncü âyetinde meâlen, (Ey îmân edenler! Allahın dînine sarılınız. Birbirinizden ayrılmayınız!) buyurulmuşdur. Tefsîr sâhibleri, meselâ Ebüssü’ûd efendi “rahmetullahi teâlâ aleyh”, burada, (Ehl-i kitâbın yapdıkları gibi, parçalanıp doğru îmândan ayrılmayın! Câhiliyye zemânında birbirleriniz ile döğüşdüğünüz gibi bölünmeyiniz!) dediler. Doğru îmânda birleşmemiz, fırkalara bölünmememiz emr olundu. Doğru yolun, (Ehl-i sünnet) âlimlerinin bildirdiği îmân olduğunu, Peygamberimiz haber verdi. O hâlde, bütün müslimânların, ehl-i sünnet olmaları, ehl-i sünnet mezhebinde birleşerek, kardeş olmaları, sevişmeleri lâzımdır. Müslimânların bu birliğinden ayrılan, bu âyet-i kerîmeye uymamış olur. Bu yolda birleşir, kardeşler olduğumuzu bilip sevişirsek, dünyânın en büyük, en kuvvetli milleti olur, dünyâda râhata, huzûra, âhıretde de sonsuz se’âdete kavuşuruz. Düşmanlarımızın ve câhillerin ve sömürücülerin, kendi alçak çıkarları için söyledikleri yalanlara aldanıp, bölünmemeğe çok dikkat etmeliyiz! Bu husûsda fazla bilgi almak için fârisî (Redd-i vehhâbî) kitâbını okuyunuz.

Bir sahîfesinde, (Eshâbım gökdeki yıldızlar gibidir, hangisine uyarsanız hidâyet bulursunuz!)sözü hadîs değildir, sakat bir sözdür diyor. Hâlbuki, imâm-ı Münâvî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Künuz-üd-dekâık) kitâbı ve İmdâdın (Tahtâvî) hâşiyesi, otuzaltıncı sahîfesinde bu hadîs-i şerîfi de yazmakda ve imâm-ı Beyhekî rivâyeti olduğunu bildirmekdedirler. Bunun sahîh olduğunu ve Dârimî, İbni Adî ve başkalarının haber verdiklerini (Savâ’ık-ul-muhrika) da bildiriyor. Üç sahîfe sonra da, bu konuda bilgi verilmişdir. Bu adam, Eshâb-ı kirâmın büyüklüğünü anlıyamadığından, bu hadîs-i şerîfe, uydurmadır diyor.

(Ümmetimin ihtilâfı rahmetdir) sözü de hadîs değildir diyor. Hâlbuki, imâm-ı Münâvî bu hadîs-i şerîfi de yazıyor ve İbni Nasr ve Deylemî rivâyeti olduğunu bildiriyor. İbni Âbidîn önsözde buyuruyor ki:(Ümmetimin ihtilâfı rahmetdir) hadîsi meşhûrdur. Bunu, Beyhekînin rivâyet etdiği (Mekâsıd-ı hasene)de yazılıdır. İbni Hâcib de (Muhtasar)da sahîh olduğunu yazmakdadır. Nasr-ul-mukaddesinin(Hucce) kitâbında ve Beyhekînin (Risâlet-ül-eş’ariyye)sinde sahîh hadîs olarak bildirildiğini, imâm-ı Süyûtî yazmakdadır. Halîmî ve kâdî Hüseyn ve İmâm-ül-Haremeyn de sahîh olarak bildirmişlerdir “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”. (Mevâhib-i ledünniyye) birinci cild, dördüncü kısmda da uzun yazılıdır. Halîfe Ömer bin Abdül’Azîz, (Eshâb-ı kirâm ihtilâf etmeselerdi, dinde ruhsat, kolaylık olmazdı) buyurdu. Halîfe Hârûn-ür-Reşîd, İmâm-ı Mâlike, (Senin kitâblarını çoğaltıp, her yere göndereceğim ve herkesin bunlara uymasını emr edeceğim) deyince: (Yâ Halîfe! Böyle yapma! Âlimlerin ihtilâfı Allahü teâlânın rahmetidir. Hepsi hidâyet üzeredir. Her müslimân, dilediği âlime uyar) buyurdu. (Berîka)yüzonuncu sahîfede, bu hadîsin (Câmi’us-sagîr)de bulunduğunu bildirmekdedir. (Hadîka) birinci cild, ikiyüzkırkdördüncü [244] ve ikinci cild, yüzdördüncü [104] sahîfelerinde, bu hadîs-i şerîfi açıklamakda ve Nasr-ul-mukaddesî ve Halîmî ve Beyhekî ve İmâm-ül-Haremeynin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” haber verdiklerini bildirmekdedir. (Mîzân)ın 45. ci sahîfesinde de yazılıdır. Zevallı hoca, îmân için olan hadîs-i şerîfleri, mezhebler için zan etmiş.

(Fetâvâ-i Hindiyye)de diyor ki: (Nevâzil) kitâbında, (Yalnız hadîs-i şerîf okuyup, fıkh öğrenmiyen kimse, dinde müfsiddir) buyuruldu. Ebû Âsım “rahmetullahi aleyh” de, böyle buyurmuşdur.(Tâtârhâniyye) fetvâsında da yazılıdır.

Kitâbın bir yerinde, (Eshâb-ı kirâmın, Kitâb ve sünnete uymıyan sözleri alınmaz, red olunur) diyor. Eshâb-ı kirâmı, Kitâb ve sünnete uymıyan şeyler söyliyecek sanıyor. O din büyüklerini, kendi gibi zan ediyor. Bilmiyor ki, Eshâb-ı kirâm “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în”, Kitâb ve sünnete uymıyan birşey söylememişdir. Zâten, Kitâbı ve sünneti, ya’nî Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri toplıyan, sonra gelenlere ulaşdıran, Eshâb-ı kirâmdır. Üsûl âlimlerinden, ya’nî en büyük islâm âlimlerinden ba’zısı buyuruyor ki, (Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” Peygamber olduğunu isbât edecek hiçbir şâhidi bulunmasaydı, yalnız Eshâbını görmek, Peygamber olduğunu bildirmeğe yetişirdi. Çünki, Eshâbının herbiri, her ilmde, islâmiyyet bilgilerinde, siyâsî, aklî ilmlerde [ya’nî, lise ve üniversitelerde okutulan bilgilerde], zâhirî ve bâtınî ilmlerin hepsinde birer deryâ idi. Hâlbuki, hiçbiri bir kitâb okumamış, bir mu’allim görmemişdi. Bütün bu bilgileri, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” ile birkaç def’a berâber bulunmakla şereflenerek edinmişlerdi). Onların birbirine uymıyan sözleri, Kitâb ve sünnetde açıkca bildirilmiyen işlerdedir.

Bir sahîfede (Müctehidlerin ve kıyâscıların, sahîh hadîslerin hepsine vukûfsuzluk yüzünden, yapdıkları ictihâd ve kıyâs...) diyerek büsbütün câhil olduğunu ortaya koyuyor. Müctehidin ne demek olduğunu bilmediği, buradan da anlaşılıyor.

Bir sahîfede (Müctehidlerin, kitâb ve sünnete muhâlif ictihâdlarına uyulmaz) diyerek, Kitâb ve sünnete muhâlif ictihâd var sanıyor. Bu yalan sözlerle, kendinin Ehl-i sünnet âlimlerini beğenmediğini, mezhebsiz olduğunu i’lân ediyor. Hindistânda, vehhâbîlere satılmış olanlardan, Ebülkâsım Benârisî, dahâ çok para almak için (Eccerhualâ Ebî Hanîfe) kitâbını yazarak, bu yüce imâma saldırıyor. Ehl-i sünnet âlimleri, buna cevâblar yazarak rezîl ediyorlar. Bu alçak iftirâ ve hücûmlardan ba’zısı ve verilen cevâblar,(Üsûlül-erbe’a) yüzonüçüncü sahîfesinde yazılıdır.

Kitâbının bir yerinde, imâm-ı a’zam Ebû Hanîfenin ve imâm-ı Mâlikin “radıyallahü anhümâ” sözlerini de yanlış yazıyor. Bu iki din imâmına iftirâ ediyor. Bunların, hadîs-i şerîflere uymıyan söz söylemiyeceklerini bilmiyor. Derin din âlimi, yüzlerce Evliyâ yetişdiren, büyük tesavvuf rehberi, Abdüllah-i Dehlevî “kuddise sirruh” yazmış olduğu (Makâmat-ı Mazheriyye) risâlesinde tesavvuf yolunu anlatdıkdan sonra, üstâdı olan Mazher-i Cân-ı Cânânın “kuddise sirruh” hayâtından, kerâmetlerinden ve mektûblarından ba’zılarını bildirmekdedir. Fârisî olup, İstanbulda da basılmışdır. Onsekiz fasldır. Onsekizinci faslda, yirmiüç mektûb vardır. Onaltıncı mektûbda, Mazher-i Cân-ı Cânân “kuddise sirruh” buyuruyor ki:

Yavrum! Hadîs-i şerîflere nasıl uyulur? Bunu bildirmek için, Muhammed Hayât “rahmetullahi aleyh” bir kitâb yazmışdır. Bu kitâbda diyor ki: Hüseyn bin Yahyâ Buhârî Zendevistî, (Ravdat-ül-ulemâ) kitâbında buyuruyor ki, İmâm-ı a’zam, talebesine (Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” hadîs-i şerîfini ve Eshâb-ı kirâmın sözünü görünce, benim ictihâdımı bırakınız, onlara uyunuz!) buyurdu. Bir kerre de (Sahîh hadîsler benim mezhebimdir) buyurdu. Hadîs ilminde âlim, mütehassıs olan, nâsih ve mensûh hadîsleri ayırabilen, kuvvetli ve za’îf hadîsleri anlayabilen bir kimse, sahîh hadîslere uyarsa, Hanefî mezhebinden çıkmaz. Mezheb reîsinin sözünü yapmış olur. Hattâ, böyle bir âlim, sahîh hadîslere uymazsa, İmâm-ı a’zamın sözünü dinlememiş olur. Herkes bilir ki, hadîs-i şerîflerin hepsini birlikde bilen, işiten, hiçbir âlim yokdur. Nitekim, İmâm-ı a’zam (Hadîs-i şerîfi görünce, benim sözümü bırakınız!) buyurdu. Hattâ, bu ümmetin en âlimleri olan ve ömrlerini, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” hizmetinde geçirmiş olan Eshâb-ı kirâmdan “aleyhimürrıdvân” hiçbiri de, bütün hadîs-i şerîfleri işitmiş değildi. Hadîs-i şerîfe uymak, her mü’mine vâcibdir. Mezheb imâmlarından, belirli birine uymak vâcib değildir. Her müslimân, [dört mezhebden] dilediği mezhebe uymakda serbestdir. Ehl-i sünnet âlimlerinin, mezheb imâmlarımızın bildirdiği hadîs-i şerîflere ve bunlardan anladıkları ma’nâlara uymamız lâzımdır. (Fetâvâ-yı Hindiyye),beşinci cild, 377. ci sahîfede diyor ki, (Fıkh öğrenmeyip, hadîs öğrenen, dinde iflâs eder [ya’nî dîni gider]. İlmi, emîn olan, sâlih kimselerden öğrenmelidir). Bunların kitâblarını okumalıdır.

Bu mezhebsiz din adamı, kitâbının bir sahîfesinde, (Cenâb-ı Hak ve Resûlü, hiç kimseye, ümmetden birinin mezhebi ile mezheblenmeği ve dinde onu taklîd etmeği emr etmemişdir) diyerek, Kur’ân-ı kerîme de iftirâ ediyor. Çünki, Mâide sûresi, otuzsekizinci âyetinde meâlen, (Allahü teâlâya yaklaşmak için, vesîle arayınız!) buyuruldu. Enbiyâ sûresinde, (Bilmediklerinizi, bilenlerden sorup öğreniniz!)meâlinde âyet-i kerîme vardır. Dört mezheb imâmları hakkındaki hadîs-i şerîfler, (Eshâb-ı kirâm)adındaki kitâbımızda uzun bildirilmişdir. Mezheb imâmlarımız “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”, en büyük din âlimleridir. (Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir) hadîs-i şerîfi, (Buhârî)de yazılıdır. Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” yolu, akl ile, hayâl ile, rü’yâ ile anlaşılmaz. Din âlimlerinden öğrenilir. Din imâmlarından herhangi birine uymak, Peygamberimize uymak olur. Ehî Çelebî (Hediyye) kitâbında diyor ki, (Ebû Hanîfenin kıyâsı doğru değildir diyen kâfir olur). Bu kitâbı,(Hakîkat Kitâbevi) basdırmışdır.

İbni Teymiyye ile İbni Kayyımı çok öven Âlûsî bile, (Gâliyye) kitâbında bakınız ne diyor: (İlm öğrenmek ve öğretmek, ibâdetlerin en üstünlerindendir. Abdüllah ibni Abbâs; âlimlerin, âlim olmıyan mü’minlerden yediyüz derece dahâ üstün olduğunu bildirdi. Hadîs-i şerîfde, (Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir)buyuruldu. Peygamberlik rütbesinin üstünde hiçbir rütbe olmadığına göre, bu rütbeye vâris olmanın şerefinden dahâ üstün bir şeref olamaz. İslâm âlimlerinin çoğu, bu yüksek rütbeye kavuşdu. Fıkh ve hadîs âlimleri ve en başda müctehidlerin dört imâmı, bunların en üstünleridir. Bunlar, ahkâm-ı islâmiyyenin kapalı emrlerini, yasaklarını açığa çıkardı. İlmin temelini kurdular. Din bilgilerini, kısmlara, sınıflara ayırdılar. Onların yüce kıymetlerinden birkaçını bilmekle şerefleniyoruz. Bunların en önde olanı, büyük imâm, Ebû Hanîfe Nu’mân bin Sâbitdir. Onun yüksekliğini bildiren hadîs-i şerîfler elimizde mevcûddur. Buhârî ve Müslimde yazılıdır. Kırkbeş sene, beş vakt nemâzı bir abdestle kıldığını, Abdüllah ibni Mubârek “rahmetullahi teâlâ aleyh” bildirmekdedir. Hasen bin Ammâre, yüce İmâmı gasl ederken: (Otuz sene hep oruc tutdun. Allahü teâlâ sana rahmet eylesin!) demişdir. İlmi ile tam amel eden, onun gibi bir âlim görülmedi. Ondan dahâ üstün âlim bulunmadı. Allahü teâlâ, bizleri, bu yüce âlimlere uymakla şereflendirsin! Resûlullahın sözlerini bizlere ulaşdıran, bu müctehidlerdir. Bugün de, Onların dört mezhebinden birine muhtâc olmıyan, onlardan birine uymakdan kurtulabilecek kimse yokdur. İbni Mâcenin bildirdiği hadîs-i şerîfde, (Ümmetim yetmişüç fırkaya ayrılacak, bunlardan yalnız biri Cennete gidecekdir. Bunlar, benim ve Eshâbımın yolunda olanlardır) buyuruldu. Bu ayrılık, üsûlde, îmânda olan ayrılıkdır. Dört mezhebin ayrılığı değildir. Çünki, hadîs-i şerîfde, (Ümmetimin ayrılması rahmetdir) buyuruldu. Bir hadîs-i şerîfde de, (Kitâb-ullahda ve benim sünnetimde bulamadıklarınızı, Eshâbımın sözlerinden alınız! Eshâbım, gökdeki yıldızlar gibidir. Hangisine uyarsanız, hidâyete kavuşursunuz. Eshâbımın birbirlerinden ayrılıkları rahmetdir) buyuruldu).

Şâh Veliyyullah-i Dehlevînin (El-insâf) ve (İkd-ül-ceyyid) kitâbları, 1327 senesinde, Mısrda ve sonra(Hakîkat Kitâbevi) tarafından İstanbulda basdırılmışdır. İstanbulda Süleymâniyye kütübhânesinde, İzmirli kısmında mevcûddurlar. Birincisinde diyor ki, (Eshâb-ı kirâm zemânında da mezhebler vardı. Herbirinin mezhebi başka idi. Tâbi’în, Eshâb-ı kirâmın mezheblerini aldılar. Hârûn-ür-Reşîd, imâm-ı Mâlike dedi ki, (Senin (Muvattâ) kitâbını Kâ’beye asacağım. Bütün müslimânların bu kitâba uymalarını emr edeceğim. Her yerde tek bir mezheb olsun). İmâm-ı Mâlik de, (Böyle yapma! Eshâb-ı kirâm, fıkh bilgilerinde mezheblere ayrıldılar) dedi. Bunu, imâm-ı Süyûtî haber vermekdedir). İkinci kitâbında diyor ki, (Dört mezhebden birine uymakda büyük fâideler vardır. Bunlardan ayrılmanın zararları çokdur. Bunu çeşidli yollarla isbât ederim. Bugün dört mezhebden başka doğru mezheb yokdur. İmâmiyye ve Zeydiyye fırkaları bid’at üzeredirler. Dört mezhebden ayrılmak, Sivâd-i a’zamdan ayrılmakdır. İbni Hazmın, taklîd harâmdır, Resûlullahdan başkasına uymak halâl değildir sözü, müctehidlerin birbirlerine uymamaları içindir. Hadîs-i şerîfleri ayıramıyanların, bunları mezheb imâmlarından sorup, onlara uymaları lâzımdır. Resûlullahın zemânından beri, bilmiyenler, hep bilenlere sormuşlardır).

Başka bir sahîfede, büsbütün sapıtarak (Mezheb imâmlarına uymak, onu Peygamber menziline çıkarmak olur. Bu ise küfrdür) diyor. Bütün mü’minleri ve hocalarına uyanları kâfir yapıyor. (Mezhebler, ikinci asr sonlarında meydâna çıkdı. Eshâb ve Tâbi’în hangi mezhebde idiler?) diyor. Fârisî (Redd-i vehhâbî) kitâbında ve arabî (Hadîka) kitâbı altıyüzdoksanaltıncı sahîfesinde diyor ki, (Dört mezhebden başkasına uymak câiz değildir. Bu sözümüz, Eshâb-ı kirâmın ve Tâbi’înin mezheblerini küçümsemek değildir. Çünki, Eshâb-ı kirâmın ve başkalarının mezheblerini tam olarak bilmiyoruz. O mezhebleri de bilseydik, onlara uymamız da câiz olurdu. Çünki, hepsinin mezhebleri doğru idi. Dört mezheb, tam bilindiği ve kitâbları her yere yayılmış olduğu için, her müslimânın yalnız bunlardan birine uyması lâzımdır. Dört mezhebin kolaylıklarını araşdırıp, bunları bir araya toplayarak, yeni bir kolaylıklar mezhebi uydurmağa (Telfîk-ı mezâhib) denir. Câiz değildir).

Mezheb imâmı demek, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” Kur’ân-ı kerîmden çıkardığı ma’nâları, bilgileri, Eshâb-ı kirâmdan işiterek toplayan, kitâba geçiren büyük âlim demekdir. Resûlullahın, Kur’ân-ı kerîmin hepsini Eshâbına tefsîr etdiğini, (Hadîka), dil âfetlerini anlatırken yazmakdadır. Resûlullahın Kur’ân-ı kerîme verdiği ma’nâları, açıklamalarını anlamak istiyen, bir mezheb imâmının kitâblarını okur, bunlara uyar. Bu kitâbları okuyup, bunlara uyan kimse, o mezhebden olur. Bu ise, Resûlullaha “sallallahü aleyhi ve sellem” ve Kur’ân-ı kerîme uymak demekdir. Eshâb-ı kirâm “aleyhimürrıdvân”, Resûlullahdan “sallallahü aleyhi ve sellem” işitdiklerine uyardı. Kendi talebelerinden birine uymağa, ya’nî dört mezhebden birinde olmalarına lüzûm yokdu. Onların herbiri bütün bilgileri asl kaynağından alıyordu. Birbirlerine sorarak da öğreniyorlardı. Hepsi, mezheb imâmlarından dahâ çok âlim ve dahâ yüksek müctehid idiler. Mezheb sâhibi idiler.

Bir sahîfede, (İctihâdlar fikr ve kanâ’atdır. Elimizdeki kitâblar, mezheb kitâblarıdır, din kitâbı değildir. Türkiyede, türkce din kitâbı olmadığından, bu kitâbı yazdım) diyor. Kendini müctehid sanıyor. Ömer Rıza Doğrulun, bu kitâba bir önsöz yazarak, ballandıra ballandıra medh etdiğini gördük. Bu önsözde diyor ki: (Asrın ihtiyâclarını, kıyâs yolu ile dinden değil, medeniyyetin terakkî hamlelerinden beklemek gerekdir. Kıyâs, Kitâb ve sünnet ile alâkası olmıyan, dînin asl kaynaklarına dayanmıyan, fekat herşeyi dîne dayamak istiyen müctehidlerin îcâdıdır...) Bu sözleri, kendisinin de, ehl-i sünnet olmadığını, dîni, kıyâsı ve ictihâdı anlamamış olduğunu göstermekdedir. Din âlimlerine dil uzatanlar, bunların bilgilerine erişemiyenlerdir. (Redd-ül-muhtâr) birinci cild, üçyüzdoksanaltıncı sahîfede (Dörtyüz [400] hicrî senesinden sonra kıyâs yapacak âlim yetişmedi) diyor. (Mîzân-ül-kübrâ)nın birinci cüz’, kırkikinci sahîfesinde, (Dört mezheb imâmından sonra, hiçbir âlim, mutlak müctehid olduğunu söylemedi. Mezhebde müctehidler yetişdi. Evet, Kur’ân-ı kerîmdeki bilgiler, hükmler sonsuzdur. Fekat, kıyâmete kadar, bütün insanlara lâzım olacak ahkâmı, dört imâm anlamış, kitâblara yazılmışdır. Şimdi, bir kimse, Kitâbdan ve sünnetden ahkâm çıkarabilirim derse, dört mezhebden birinde bulunmıyan yeni bir hükm çıkarmasını isteriz. Bunu yapamaz!) diyor.

Bunlar (El-Besâir li-münkir-it-tevessül-i bi-ehl-il-mekâbir) ve (Et Tevessül-ü bin-Nebî ve bis-Sâlihîn) ve (Üsûl-ül-erbe’a) kitâblarında dahâ uzun yazılıdır. Bu üç kitâbı, (Hakîkat Kitâbevi) ofset yolu ile basdırmışdır. Birinci kitâbda, Muhammed bin Abdülvehhâbın (Keşf-üş-şübühât) kitâbından parçalar yazılarak, hepsine cevâblar verilmişdir. Bu kitâb arabîdir. (Et-Tevessül-ü bin Nebî) kitâbı, Ebû Hâmid bin Merzûkînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” Şâmda basılmış olan (Berâet-ül-eş’ariyyîn)kitâbının kısaltılmışıdır.

Seyyid Ahmed Tahtâvînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Dürr-ül-muhtâr) hâşiyesinin Zebâyıh kısmında diyor ki, (Bugün her müslimânın dört mezhebden birinde bulunması vâcibdir. Dört mezhebden birinde bulunmıyan kimse, (Ehl-i sünnet)den ayrılmış olur. Ehl-i sünnet olmıyan da sapık veyâ kâfir olur). Vehhâbîliği temelinden çürüten (El-Besâir) ve (El-müstened) ve (Seyfül-ebrâr) kitâbları da böyle yazıyor ve bunu (İhyâ-ül-ulûm)dan aldıklarını bildiriyor. Son iki kitâb da, Hindistânda yazılmış, (Hakîkat Kitâbevi) tarafından ikinci baskıları yapılmışdır.

Biz, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri anlayacak kadar bilgili değiliz. Biz, Kur’ân-ı kerîmi, anlamak ve anladığımıza göre amel etmek için değil, kelâm-ı ilâhîden bereketlenmek, fâidelenmek için okuyoruz. Biz mukallidler, tefsîr ilmini bilmediğimiz için, ahkâm-ı islâmiyyeyi, din imâmlarımızın kitâblarından öğreniyoruz. Mezheb imâmlarımız, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını, Tâbi’înden ve Eshâb-ı kirâmdan öğrenerek, bizim kolay anlıyabileceğimiz şeklde, kitâblarına yazmışlardır. (Nahl) ve (Enbiyâ)sûrelerinde, meâl-i şerîfleri, (Âlimlerden sorup öğreniniz!) olan âyet-i kerîmeler vardır. Hadîs-i şerîfde,(Her asr, önceki asrdan dahâ bozuk olur. Böylece kıyâmete kadar hep bozulur) buyuruldu. Bu hadîs-i şerîf, (Hadîka)da, dil âfetlerinde yazılıdır. İnsanların en iyilerinin yazdıkları kitâbları beğenmeyip, bozuk asrların bozuk adamlarına aldanmakdan Allahü teâlâya sığınırız!

Yûsüf-i Nebhânî, hicrî ondördüncü asrın büyük âlimlerindendir. Uzun seneler Medînede kalıp vehhâbîliği yakından incelemek imkânını buldu. Topladığı bilgileri yaymak için, çok kıymetli kırkyedi kitâb yazdı. (El-Feth-ul-kebîr) kitâbında ondörtbindörtyüzelli hadîs harf sırasına göre dizilmişdir. Üç cild hâlinde basılmışdır. (Câmi’u kerâmât-il-Evliyâ) kitâbı iki cild olup, kerâmetin hak olduğunu isbât etmekdedir. 1329 [m. 1911] de Mısrda basılmışdır. Kırkyedi kitâbının hepsi basılmışdır. Çok mühim olan(Şevâhid-ül-hak) kitâbı Mısrda üçüncü def’a olarak, binüçyüzseksenbeş [1385] hicrî ve [1965] mîlâdî senesinde basılmışdır. Kitâb beşyüzyetmiş sahîfe olup, dörtyüzelli sahîfesi İbni Teymiyyeyi red etmekde, geri kalan yüzyirmi sahîfesi de, Eshâb-ı kirâmın üstünlüklerini, hazret-i Mu’âviye ile Amr ibni Âs “radıyallahü teâlâ anhüm”ın yüksekliklerini ve islâmiyyete hizmetlerini bildirmekdedir.

(Câmi’ulezher) profesörlerinden, allâme şeyh Alî Muhammed Beblâvî Mâlikî ve allâme şeyh Abdürrahmân Şerbînî ve şeyh Ahmed Hüseyn Şâfi’î ve şeyh Ahmed Besyânî Hanbelî ve ârif allâme Süleymân Şübrâvî Şâfi’î ve şeyh Abdülkerîm Râfi’î ve ayrıca Mısr Başmüftîsi allâme Bekrî Muhammed Sadefî Hanefî ve müderris allâme Muhammed Abdülhayy Ketânî İdrîsî Fâsî ve allâme seyyid Ahmed beğ Şâfi’î ve fâdıl allâme şeyh Sa’îd-i Mûcî Şâfi’î ve allâme şeyh Muhammed Halebî Şâfi’î ve dahâ birçok Ehl-i sünnet âlimleri “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” (Şevâhid-ül-hak) kitâbını beğenmişler, uzun yazıları ile övmüşlerdir.

(Şevâhid-ül-hak) kitâbında, Ebul’ Abbâs Ahmed ibni Teymiyyenin bid’atlerini savunan üç kitâbdan parçalar almakda, bunları, âyet-i kerîmelerle ve hadîs-i şerîflerle çürütmekdedir. Bu üç bozuk kitâb, İbni Kayyım-ı Cevziyyenin (İgâset-ül-lehfân) ve İbni Abdil-Hâdînin (Firreddi ales-Sübkî) ve Nu’mân Âlûsî Bağdâdînin (Cilâ-ül-ayneyn fî muhâkemet-il-Ahmedeyn) ismi ile İbni Hacer-i Mekkîye “rahmetullahi teâlâ aleyh” karşı yazdığı kitâblardır.

(Şevâhid-ül-hak)da, Ehl-i sünnet âlimlerinden alarak diyor ki, (İslâm âlimleri sözbirliği ile bildiriyorlar ki, hicretin dördüncü asrından sonra, dünyâda, ictihâd edebilecek âlim hiç kalmadı. Şimdi bütün müslimânların, bilinen dört mezhebden birine uymaları lâzımdır. Çünki, şimdi, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfi anlayıp bunlardan ahkâm çıkaracak ilm sâhibi hiç yokdur. Mezheb imâmını taklîd ederek, Kur’ân-ı kerîme ve Resûlullahın sünnetine “sallallahü aleyhi ve sellem” uyulmuş olur. İmâm-ı Münâvî, İbni Hacer-i Hiytemîden nakl ederek buyuruyor ki, Celâleddîn-i Süyûtî “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” gibi bir âlim müctehid olduğunu söyleyince, zemânındaki âlimler, buna yazılı birşey sordular: Önceki âlimler buna iki ayrı cevâb vermişlerdir. İctihâdın en aşağı derecesinde olan, bunlardan birini seçebilir. Sen de seçip bize yaz dediler. İşim çok, bunu yapacak vaktim yok diyerek, birini seçmeğe cesâret edemedi. İbni Hacer buyuruyor ki, en aşağı derecedeki ictihâd işi böyle güç olunca, mutlak müctehid olmanın imkânsızlığını anlamalıdır.

Şimdi ba’zı câhiller, kendilerini âlim sanıyorlar. Bid’at sâhibi olan âlimleri taklîd ederek, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden hükm çıkarmağa kalkışıyorlar. Mezheb imâmlarından birini taklîd etmeğe ihtiyâcımız yok diyorlar. Hattâ mezheb imâmlarının ictihâd buyurdukları, anladıkları bilgileri beğenmiyor, bunlar zemânımıza uymaz diyorlar. Bunlar, kendilerini beğenmiş câhillerdir. Kur’ân-ı kerîme uyduklarını sanıyorlar. Hâlbuki, nefslerine ve şeytâna uymakdadırlar. Herkesi de Kur’ândan ve (Buhârî)den ma’nâ çıkarmağa kışkırtıyorlar. Bu ahmaklara aldanmamalıdır. Her müslimân, (Ehl-i sünnet) i’tikâdında olmalı ve dört mezhebden birine uymalıdır. Dört mezhebin kolay taraflarını araşdırıp, birbirine karışdırmağa(Telfîk) denir. Nefse ve şeytâna uyarak, telfîk yapmak yasakdır. [İhtiyâc olduğu zemân, bir iş için câiz olur.] Din adamı geçinen câhil kimse ile müctehid olan âlimler arasındaki fark, yer ile gök arası gibidir. Hattâ şeytân ile melek arasındaki fark gibidir. Fekat, gâfil, ahmak ve nefslerine bağlı olduklarından, kendilerini âlim, kâmil sanıyorlar. Böyle din adamını şeytân aldatmış olduğundan, müctehidleri taklîd etmek istemiyor. Böyle câhile (Mezhebsiz) denir. Anlıyamıyor ki, Nass ile açık bildirilmiş şeylerde ictihâd yapılmaz. Bu söz, hiçbir şeyde ictihâd yapılmaz demek değildir. İctihâdda en ileri giden Ebû Hanîfe hazretleri, za’îf hadîs ile bildirilen şey üzerinde bile ictihâd yapmazdı. Mezheb imâmlarının hepsi, bir soru ile karşılaşdıkları zemân, bunun cevâbını, önce Kur’ân-ı kerîmde ararlardı. Kur’ân-ı kerîmde açıkca bulamazlarsa, hadîs-i şerîflerde ararlardı. Hadîs-i şerîflerde bulamazlarsa, (İcmâ’-ı ümmet)de ararlardı. İcmâ’da da bulamayınca, bu soruya benzeyen başka sorunun, Kitâb, sünnet ve icmâ’da bulunan cevâbına (Kıyâs) ederek, benzeterek, ictihâd edip cevâbını bulurlardı. Bin seneden beri bütün müslimânlar, âlimler, sâlihler, Velîler, hep bu dört mezhebden birine uydular. Hiçbiri, kendinin müctehid olduğunu iddi’â etmedi. Yeni türeyen mezhebsiz bir din adamına aldanıp da, mezhebden ayrılmamalıdır. Dört mezhebin hiçbiri, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden kıl kadar ayrılmamışdır. Hepsi, müslimânlara, Kitâb ile sünneti açıklamışlardır. İslâm âlimleri, müslimânların dört mezhebden birini taklîd etmelerini emr ediyor. Böylece, kâfir olmak veyâ bid’at sâhibi olmak gibi, iki tehlükeden kurtulmalarını istiyorlar. Çünki, bir câhil, bir mezheb imâmını “rahmetullahi teâlâ aleyh” taklîd etmezse, delîlsiz kalarak yoldan çıkar.

Hâce Muhammed Pârisâ hazretleri, (Tuhfet-üs-sâlikîn) kitâbında, İmâm-ı Gazâlîden alarak buyuruyor ki, (Üç kimse, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını anlıyamaz: Birincisi, arabîyi iyi bilmiyen ve tefsîr okumamış olan câhil. İkincisi, büyük bir günâha devâm eden fâsık. Üçüncüsü, i’tikâd bilgilerinden birini yanlış anlayıp, anladığına uymadığı için, hak sözü kabûl etmiyen bid’at sâhibi. [Ehl-i sünnet i’tikâdından ayrılmak büyük günâhdır. Bunun için bid’at sâhibi olan Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını anlıyamaz. Çünki bid’atin zulmeti kalbi karartır.]) Görülüyor ki, Ehl-i sünnet mezhebinde olmıyan, arabîyi çok bilse de, Kur’ân-ı kerîmi doğru anlıyamaz. Yanlış anladıklarını yazarak, herkesi felâkete sürükler.

Zemânımıza, asrımıza uygun tefsîr lâzımdır sözü de doğru değildir. Tefsîr âlimleri, Resûlullahdan “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” ve Eshâbından gelen haberleri yazarak tefsîr yapdılar. Bunların tefsîrleri her asra uygundur ve kâfîdir. Kur’ân-ı kerîmin emrleri, her asrdaki her insan için aynıdır. Önceki asrlar için başka, sonraki asrlar için başka ma’nâsı yokdur. Kur’ân-ı kerîme inanan ve uymak istiyen bir müslimân, her aradığını, mevcûd tefsîrlerde bulur. İslâmiyyete uymıyan kimse, bozuk isteklerini, bu tefsîrlerde elbet bulamaz. Aklımıza ve asrın isteklerine uygun tefsîr yapmak câiz değildir. Câhil, ahmak kimseler, kısa aklları ile yeni tefsîr yaparız diyorlar. Tefsîr yapabilmek için çok şart vardır. Bu şartların başında, (Zemânların en iyisi, benim zemânımdır. Ondan sonra hayrlısı, benim asrımdan sonra gelen asrdır. Sonra da, ondan sonra gelen asrdır) hadîs-i şerîfi ile medh olunan asrlarda bulunmak lâzımdır. [Tefsîr âliminin, nâsih ve mensûh olan âyet-i kerîmeleri de bilmesi lâzımdır. Kur’ân-ı kerîmde yüzdokuz adet nesh edici âyet bulunduğu, (Hadîka)nın üçyüzellibeşinci sahîfesinde yazılıdır.] Şimdi, kendi görüşleri ile tefsîr kitâbı yapanlarda bu şartların hiçbiri yokdur. Fikrleri bozuyor, Ehl-i sünnet âlimlerine karşı geliyorlar. Ehl-i sünnet olduklarını bildirerek, bozuk inanışlarını her yere yayıyorlar. Ehl-i sünnet olan din adamları bunları okuyunca, bozuk olduklarını hemen anlıyor. Ehl-i sünnet olmadıklarını müslimânlara anlatıyorlar. Fekat câhiller, iğriyi doğrudan ayıramayıp aldanmakdadırlar). (Şevâhid-ül-hak)dan terceme temâm oldu. (Hadîka)da, el âfetlerini anlatırken bildirilen (Ümmetim, kötü din adamlarından çok zarâr görecekdir) hadîs-i şerîfi, Vehhâbîleri haber vermekdedir.

(Mîzân-ül-kübrâ), sahîfe ellibir başında ve altmış sonunda buyuruyor ki, sünnet, ya’nî hadîs-i şerîfler, Kur’ân-ı kerîmi açıklamakdadır. Mezheb imâmları, sünneti açıklamışlardır. Din âlimleri de, mezheb imâmlarının sözlerini açıkladılar. Kıyâmete kadar da böyle olacakdır. Sünnet, ya’nî hadîs-i şerîfler olmasaydı, sular, tahâret, nemâzların kaç rek’at oldukları, rükü’ ve secdede okunacak tesbîhleri, bayram ve cenâze nemâzlarının nasıl kılınacağını, zekât nisâbını, orucun, haccın farzlarını ve nikâh, hukûk bilgilerini, hiçbir âlim, Kur’ân-ı kerîmde bulamaz ve öğrenemezdi. İmrân bin Husayna birisi, (Bize yalnız Kur’ândan söyle!) deyince: Ey ahmak! Kur’ân-ı kerîmde, nemâzların kaç rek’at olduğunu bulabilir misin dedi. Hazret-i Ömere, farzların seferde kaç rek’at kılınacağını Kur’ân-ı kerîmde bulamadık dediklerinde, (Allahü teâlâ, bize, Muhammed aleyhisselâmı gönderdi. Biz, Kur’ân-ı kerîmde bulamadıklarımızı, Resûlullahdan gördüğümüz gibi yapıyoruz. O, seferde, dört rek’at farzları iki rek’at kılardı. Biz de, öyle yaparız) buyurdu. Kırkyedinci [47] sahîfesinde diyor ki, (Din imâmlarının hiçbir sözü, islâmiyyetin dışında değildir. Çünki herbiri, hem hakîkatde, hem de ahkâm-ı islâmiyyede âlimdirler).

İbni Âbidîn, (Fetâvâ-ı Hâmidiyye)yi kısaltarak, (Ukûd-üd-dürriyye) ismini vermiş, bunun sonunda, bir mezhebe tâbi’ olmanın lâzım olduğunu uzun yazmışdır.

İbni Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh”, abdestin farzlarını anlatırken buyuruyor ki, (Bir kişinin haber verdiği hadîsleri veyâ kıyâs ile anlaşılan bilgileri kabûl etmiyen, beğenmiyen kâfir olmaz ise de, doğru yoldan sapmış olur. Bid’at ehli olur. Cehenneme girmesi muhakkak olur. Kıyâs ile zâhir olan hükmü kabûl edip de yapmıyan, fâsık olur. Vâcibi terk etmiş olur. Te’vîl etdiği için, ya’nî zannî delîlden bir başka ma’nâ çıkardığı için o hükmü yapmıyan fâsık da olmaz).

(Vehhâbîler şimdi yumuşadılar. Eskiden müslimânların mallarına, canlarına saldırıyorlardı. Şimdi böyle vahşet yapmıyorlar. Hattâ, Ehl-i sünnet olduklarını söylüyorlar) diyenler işitiliyor. Evet, açık Nassları değişdirmiyenleri için bu söz doğrudur. Bunlar her müslimân ile kardeşdirler. Fekat, şimdi bütün dünyâdaki müslimânların dinlerine, îmânlarına saldırıyorlar. Eskiden müslimânların dünyâlarını yok ediyorlardı. Şimdi, âhıretlerine, ebedî hayâtlarına saldırıyorlar. Müslimânları ebedî felâkete sürüklemek için bütün kuvvetleri ile çalışıyorlar. Medîne-i münevveredeki medresenin müdîri, Abdül’Azîz Bâzın(Tahkîk ve îzâh) bozuk kitâbının türkçesini hâcılara dağıtarak, Ehl-i sünnet i’tikâdını yok etmeğe çalışıyorlar. 5.8.1990 târîhli Türkiye gazetesi, bu bozuk kitâba vesîkalarla cevâb vermiş, müslimânları büyük tehlükeden kurtarmışdır. (Râbitatül’âlemil-islâmî) isminde bir merkez kurdular. Her islâm memleketinde bunun şu’belerini açdılar. Dinleri ve ilmleri çürük olan din adamlarını bol para ile satın alarak, bunları mezhebsizliği yaymak için kullanıyorlar. Her memleketdeki din adamlarına ve din talebesine onların dillerinde bozuk kitâbları parasız olarak dağıtıyorlar. Bu yolda her sene, milyonlarla altın sarf ediyorlar. İngiliz siyâseti ile elli seneden beri kitâbsız, câhil bırakılmış olan dünyâ müslimânları, bunlara aldanıyorlar. Hak olan ve hadîs-i şerîfler ile medh ve senâ edilmiş olan Ehl-i sünnet mezhebi böylece unutuluyor, yok oluyor. Hak gidip, her yere bâtıl yerleşiyor. Müslimânlar için, hattâ bütün insanlar için bundan dahâ kötü, bundan dahâ zarârlı bir felâket, bir musîbet olamaz.

Ba’zı kimseler, vehhâbîler için (Bunların birkaç yanlış inanışları varsa da, âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden böyle anlıyorlar. Belki bid’at ehli oluyorlar ise de, bid’at ehlinin bu ümmetden oldukları hadîs-i şerîflerde bildirildi. Bunlar da müslimândır. Ehl-i kıbledir. Müslimânları sevmemiz, vehhâbîleri de kardeş bilmemiz lâzım değil mi?) diyorlar. Böyle düşünmek elbet doğrudur. Fekat bid’at sâhiblerini sevmek, onlara nasîhat vermekle olur. Yukarıda ismlerini bildirdiğimiz kırk kitâbı insâf ile okuyan ve anlıyan kimsenin bu sözümüzde hiç tereddüdü ve şübhesi kalmaz. Meselâ Hindistânın büyük âlimlerinden Ahmed Rızâ hân Berîlevî (Fetâvel-Haremeyn) kitâbında diyor ki, (Taberânînin ve başkalarının bildirdiği hadîs-i şerîfde, (Bid’at sâhibine hurmet eden kimse, islâmiyyeti yıkmağa yardım etmiş olur) buyuruldu). Dînimiz bid’at sâhiblerini sevmemeği, onları aşağılamağı emr etmekdedir. Onlara saygı göstermek harâmdır. İslâm âlimleri kitâblarında, meselâ (Şerh-i mekâsıd)kitâbında (Bid’at sâhiblerini sevmemek, onları aşağı tutmak, onları red etmek lâzımdır) demişlerdir. Muhammed Ma’sûm-i Fârûkî, (Mektûbât-i Ma’sûmiyye) kitâbının ikinci cildi, yüzonuncu mektûbunda, (Bid’at sâhibinin meclisinde bulunma! Gâfil din adamlarından, yaltakcı hâfızlardan ve câhil tekke şeyhlerinden kendini koru! İslâmiyyete uymakda gevşek davranan [meselâ, Ehl-i sünnet i’tikâdında olmıyan, karısını, kızını açık gezdiren, çalgı, içki kullanan mezhebsiz, sapık olan] din adamlarına yaklaşma! Onların sözlerini işitme! Hattâ onların bulunduğu şehrden uzak ol ki, zemânla kalbin onlara kaymasın! Onlara uymamalıdır. Onlar din adamı değil, din hırsızlarıdır. Şeytânın tuzaklarıdır. Onların yaldızlı, acıklı sözlerine aldanmamalı, arslandan kaçar gibi, yanlarından kaçmalıdır) buyurmakdadır. Bid’at yayıldığı ve zarârının çoğaldığı zemân, bunu red etmek, bunun kötülüğünü müslimânlara duyurmak farzdır. Hattâ, farzların mühimlerinden olduğunda icmâ’-i ümmet vardır. Selef-i sâlihîn ve bunların halefleri hep böyle yapdılar. Bu farzı terk eden, icmâ’dan ayrılmış olur. Hadîs-i şerîfde, (Fitne veyâ bid’at yayıldığı ve Eshâbım kötülendiği zemânda, hakkı bilen, bilgisini müslimânlara duyursun! Hakkı, ya’nî doğru yolu bildiği hâlde, müslimânlara duyurmayanlara, Allahü teâlâ ve melekler ve bütün insanlar la’net eylesin! Allahü teâlâ, bu kimsenin farzlarını ve nâfile ibâdetlerini kabûl etmez) buyuruldu. Bu hadîs-i şerîf, (Es-savâ’ik-ul-muhrika) kitâbının başında yazılıdır ve Hatîb-i Bağdâdînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (El-Câmi’)inde bulunduğu bildirilmekdedir. [Bid’at ehli, bid’at sâhibi demek, bid’atini yaymak için, ya’nî müslimânların îmânlarını, ibâdetlerini bozmak için uğraşan bid’at sâhibi demekdir. Bunlara aldanarak bid’at işliyeni sevmemek değil, ona acımak, nasîhat vermek lâzımdır.] [Bugün, bütün dünyâdaki müslimânlar, üç fırkaya ayrılmışdır. Birinci fırka, Eshâb-ı kirâmın yolunda olan hakîkî müslimânlardır. Bunlara (Ehl-i sünnet) ve (Sünnî) ve (Fırka-i nâciyye)Cehennemden kurtulan fırka denir. İkinci fırka, Eshâb-ı kirâma düşman olanlardır. Bunlara (Şî’î) ve(Fırka-i dâlle) sapık fırka denir. Üçüncüsü, sünnîlere ve şî’îlere düşman olanlardır. Bunlara (Vehhâbî) ve(Necdî) denir. Çünki bunlar, ilk olarak Arabistânın Necd şehrinde meydâna çıkmışdır. Bunlara (Fırka-i mel’ûne) de denilmekdedir. Çünki, müslimânlara kâfir dedikleri (Se’âdet-i Ebediyye)de yazılıdır. Böyle diyene, Resûlullah, la’net etmişdir. Müslimânları bu üç fırkaya parçalayan, yehûdîlerle ingilizlerdir.]

(Edille-i şer’ıyye) dörtdür. Birincisi, Kur’ân-ı kerîmdir. İkincisi, hadîs-i şerîflerdir. Bu iki delîlin herbiri (Kat-î) veyâ (Zannî) olur. İbni Âbidîn, bâgîleri anlatırken diyor ki, (Hâricî denilen kimseler, zannî ya’nî şübheli olan [birkaç ma’nâ çıkarılabilen] delîlleri [ya’nî âyetleri ve hadîsleri] yanlış (te’vîl) ediyorlar. Ya’nî şübheli âyet-i kerîmelere ve mütevâtir olan hadîs-i şerîflere, açık ve meşhûr olmıyan yanlış ma’nâlarını veriyorlar. Hazret-i Alînin askerinden ayrılarak, ona karşı harb edenler böyle idi. (Hâkim ancak Allahdır. Hazret-i Alî, iki hakemin hükmüne uyarak, hilâfeti Mu’âviyeye bırakmakla büyük günâh işledi. Büyük günâh işleyen kâfir olur) dediler. Onunla harb etmelerine bu yanlış te’vîlleri sebeb oldu. Kendileri gibi inanmıyanlara kâfir dediler. Bunlara (Hâricî) denir. 1150 [m. 1737] senesinde Necdde ortaya çıkan Abdülvehhâb oğlu Muhammede tâbi’ olanlar da, yalnız kendilerinin müslimân olduklarını söylüyorlar. Kendileri gibi inanmıyanlara müşrik diyorlar. Onları öldürmek, mallarını, kadınlarını ganîmet almak halâldir diyorlar. Bunlara (Vehhâbî) ve (Necdî) denilmekdedir.

Vehhabîliği ingilizler hâzırladığı ve yaydığı gibi, Hicâzı Osmânlılardan alarak Süûdî devletini kuran da, ingilizlerdir. (Müncid)de diyor ki, (İngiliz câsûsu Lavrence, 1914 de vehhâbî emîri Faysala yardım ederek, Osmânlı devletinden ayrılmasına sebeb oldu). Şübheli delîlleri yanlış te’vîl ederek, Ehl-i sünnet i’tikâdından ayrılanlara, fıkh âlimleri kâfir demediler. (Bâgî), (âsî), (bid’at ehli) olduklarını söylediler. Türkçede sapık denilmekdedir. Kat’î, [açık olarak] anlaşılan tek bir ma’nâsı olan delîllere inanmıyan ise kâfir olur. Âlemin yok olacağına, ölülerin tekrâr dirileceklerine inanmamak böyledir. Alî ilâhdır, Cebrâîl vahy getirirken yanıldı diyen de kâfir olur. Çünki bu sözler, şübheli delîlleri yanlış te’vîl ederek, ictihâd ile anlaşılan ma’nâlar değildir. Hazret-i Âişeyi kazf eden ve babasının sahâbî olduğuna inanmıyan da kâfir olur. Çünki ikisi de, Kur’ân-ı kerîmde açık olarak bildirilen delîli inkârdır. Hazret-i Ebû Bekr ile hazret-i Ömeri seb eden ve halîfeliklerine inanmıyanın te’vîli varsa, kâfir olmaz. Müslimânların mallarına, canlarına saldırmak gibi, kat’î açık olan harâmlara, te’vîl yaparak, halâl diyen kâfir olur. Kitâbdan ve sünnetden, şübheli bir delîli te’vîl ederek söyleseydi, kendince islâmiyyete uymuş olup, kâfir olmazdı).İbni Âbidînin kelâmı temâm oldu.

Görülüyor ki, müslimân olduğunu söyleyip, ibâdetlerini yapan, ya’nî (Ehl-i kıble) denilen bir kimsenin, Ehl-i sünnete uymıyan bir inanışı, ma’nâsı açık olan kat-î bir delîli inkâr olursa, te’vîl ile olsa da, olmasa da küfr olur. Buna (Mülhid) denir. Bu inanışı, açık olmayıp, şübheli olan bir delîlin muhtelif ma’nâlarından açık ve meşhûr olanını inkâr olursa ve te’vîli varsa, küfr olmaz. Bid’at olur. Te’vîlden haberi olmayıp, bid’at sâhibi olan âlimleri taklîd ile veyâ nefsine uyarak, dünyâ çıkarları için ise, yine küfr olur.

İster Ehl-i sünnet olsun, ister bid’at sâhibi olsun, dînini dünyâ çıkarlarına âlet eden, ya’nî dünyâlığa kavuşmak için dîninden veren câhillere (Yobaz) denir. Hiçbir dîne inanmadığı hâlde, müslimânları aldatarak îmânlarını yok etmek, islâmiyyeti içerden yıkmak için, müslimân görünüp küfre sebeb olan şeyleri isbât etmek için delîlleri yanlış te’vîl edene (Zındık) ve (Fen yobazı) denir. Bid’at sâhiblerine ve mülhidlere ve bunların yolunda olan câhil taklîdcilere (Mezhebsiz) denir. Mezhebsizler ve îmân hırsızları olan zındıklar, (Dinde reformcu) olarak ortaya çıkmakdadırlar.

İcmâ’ delîl değildir diyen kâfir olmaz. Bid’at sâhibi olur. Hâricîler, şî’îler, vehhâbîler böyledir. Bunların icmâ’a muhâlif sözleri küfr olmaz. Fekat, küfre sebeb olan diğer inanışlarından dolayı kâfir olurlar.

İbnî Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh” vitr nemâzını anlatırken diyor ki, (Vitr nemâzının aslını, ya’nî ibâdet olduğunu inkâr eden kâfir olur. Eğer delîlini te’vîl ederek veyâ delîlinde şübhe ederek inkâr ederse, kâfir olmaz. [Bid’at ehlinden olur.] Bütün vâcibler ve sünnetler de böyledir. Çünki, vitr nemâzı dinde zarûrî olarak bilinen bir ibâdetdir ve böyle olduğu (İcmâ’-ı ümmet) ile sâbitdir. İcmâ’-ı ümmet ile bildirilmiş olan zarûrî ibâdete te’vîlsiz olarak inanmamak, hanefî âlimlerine göre, küfr olur. Dinden olduğu zarûrî olarak bilinmek demek, dinden olduğunu câhillerin de bildiği din bilgileri demekdir. Beş vakt nemâzın farz olduğuna inanmak böyledir. Yalnız âlimlerin bildiği din bilgilerini inkâr eden, kâfir olmaz. Ceddenin [büyük annenin] mîrâsın altıda birini alacağını inkâr etmek böyledir).

İbni Melek, (Menâr) şerhinde diyor ki, (İcmâ’) birleşmek demekdir. Bir asrda bulunan müctehidlerin bir işin hükmünde birleşmeleridir. Bu iş, söz veyâ fi’l olabilir. İctihâd lâzım olmıyan şeylerde, bir asrda bulunan müslimânların hepsinin birleşmeleri lâzım olur. Birleşmek, aynı sözü söylemek veyâ aynı işi yapmakdır. Bir asrda bulunan müctehidlerin bir kısmı söyler veyâ yapar, diğerleri işitince susarlar, red etmezlerse, hanefî mezhebinde, yine icmâ’ olur. Şâfi’îde, buna icmâ’ denmez. İctihâd işlerinde icmâ’ sâhibi olmak için, müctehid olmak lâzımdır. Kur’ân-ı kerîmin ve nemâz rek’atlarının ve zekât mikdârının ve ekmeği ödünc almanın ve hamâma gitmenin bizlere nakl edilmesi gibi, ictihâda lüzûm olmıyan şeylerin icmâ’ında müctehid olmak lâzım değildir. Bu gibi şeylerde, müctehid olmıyanların icmâ’ları da mu’teberdir. Fekat, bid’at sâhibi ve fâsık olmamaları lâzımdır. [Bunun için, şî’îlerin ve vehhâbîlerin kitâblarında yazılı bozuk şeyler icmâ’ olamaz. Halâl, harâm ve farzlar için delîl olamaz.] Eshâb-ı kirâmdan ve Ehl-i beyt evlâdlarından olmaları da şart değildir. Medîne ehâlisinden olmaları da şart değildir. Âlimlerin çoğuna göre, selefin ihtilâf etdiği bir mes’elede, sonra gelen âlimlerin icmâ’ yapmaları câizdir. Bir müctehid hilâf ederse, icmâ’ hâsıl olmaz. Haber-i vâhid ile bildirilmiş olan hadîs-i şerîfde ve müctehidin kıyâs etmesi ile bulunan hükmde icmâ’ olur. Âyet-i kerîmeden ve meşhûr olan hadîsden açıkca anlaşılan hükmde icmâ’ olmaz. Bunların kendileri zâten delîldir. Selef-i sâlihînin, ya’nî Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în”, bizlere, her asrın icmâ’ı ile gelmiş olan icmâ’ları mütevâtir hadîs gibidir. Ya’nî, Eshâb-ı kirâmın böyle icmâ’larını öğrenmemiz ve amel etmemiz lâzımdır. Kur’ân-ı kerîmin Allah kelâmı olduğu, nemâzın ve orucun, zekâtın farz oldukları böyledir. Bir sâlih kimsenin bildirdiği icmâ’ları ise, haber-i vâhid ile bildirilmiş olan hadîs-i şerîfler gibidir. Bunlar ile yalnız amel etmek vâcib olup, ilm [ve îmân] vâcib değildir. Öğle nemâzından evvel dört rek’at sünnet kılmak böyledir.

İcmâ’ın dereceleri vardır. Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în”, açıkca ve her asrın icmâ’ı ile haber verilmiş olan icmâ’ları, âyet-i kerîme ve mütevâtir olan hadîs-i şerîf gibi kuvvetlidir. İnkâr eden kâfir olur. Eshâb-ı kirâmdan ba’zısının icmâ’ edip, diğerlerinin sükût etdikleri icmâ’ da, kat’î delîl ise de, inkâr eden kâfir olmaz. İcmâ’ın üçüncü derecesi, Eshâb-ı kirâmın ihtilâf etmedikleri bir hükmde, sonraki asrların icmâ’larıdır. Bunlar, meşhûr olan haber gibidir. Bundan sonra, Eshâb-ı kirâmın ihtilâf etdikleri bir hükmde, sonra gelenlerde hâsıl olan icmâ’ olup, haber-i vâhid ile bildirilen hadîs-i şerîf gibidir. Bununla amel vâcib olup, îmân vâcib değildir. Bir asrda bulunan müslimânlar, bir mes’elede ihtilâf edince, sonra gelenlerin, bu ihtilâflı sözlerden birine uymayan hükmleri bâtıl olur. Bu sözlerden başka bir söz söylemeleri câiz olmaz.

(Kıyâs), birşeyi başka şeye benzetmek demekdir. Fıkhda, hükmü nassdan anlaşılamıyan birşeyin hükmünü, bu şeye benziyen başka şeyin hükmünden anlamak demekdir. Kıyâsın delîl olduğu aklen ve naklen bilinmekdedir. (Ey ilm sâhibleri! İ’tibâr ediniz!) âyet-i kerîmesi, (Bilmediklerinizi, bildiklerinize kıyâs ediniz!) demekdir. Çünki, i’tibâr, benzetmek demekdir. Mu’âz “radıyallahü teâlâ anh”, Yemene gidince, ictihâd edeceğini bildirdiği zemân, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” râzı olup hamd etmesi, kıyâsın huccet olduğunu göstermekdedir. Kıyâsın şartları, rüknü, hükmü ve def’i vardır. Müctehidin bunları hâiz olması lâzımdır. (Menâr) şerhinden terceme temâm oldu.

Se’âdet istersen eğer, ey civân,

sarıl islâmiyyete, yavrum her zemân.

Farz ve vâcib, sünnetü mendûbunu,

emr-i bilma’rûfunu, mecmû’unu.

Dâimâ icrâ edip, terk eyleme,

bu küçükdür, bu büyükdür söyleme.

Hem mekrûh ve harâmdan kaçınmak gerek,

hele kul hakkına çok dikkat gerek.

Ehl-i sünnet olandan öğren hemân,

âmil ol ilminle, fevtetme zemân.

TAM İLMİHAL..SAYFA 543 -545 ARASI

Kur’ân-ı kerîmdeki, fen ile anlaşılabilen bilgileri anlatan âyetlere, fen bilgilerine, fenne uygun ma’nâ vermek câiz ve lâzımdır. Bu ma’nâları da, ancak islâm âlimleri, ya’nî fen bilgilerinde mütehassıs ve dinde müctehid olan büyükler, müfessirler verir. Fen taklîdcileri, Kur’ân-ı kerîme ma’nâ veremez. Bunların Kur’ân tercemelerine kıymet verilmez. Fennin, tecribenin dışında olan, fen ile ilgisi olmıyan âyet-i kerîmeleri, fen bilgilerine uydurmağa kalkışmak, Selef-i sâlihînin tefsîrlerini değişdirmek, büyük suç olur. Böyle tefsîr ve terceme yapanlar, kâfir olur.

Yetmişüçüncü sahîfede diyor ki, (Gök dürbünleri yapılınca görülen yıldızlar ile, mikroskopla görülen küçük varlıklar, dahâ önceki zemânlarda görülemiyor, varlıkları bilinmiyordu. O zemân görülemediği için, bu varlıklara yok demek, yanlış, haksız olduğu gibi, fen adamlarının, bugünkü fen âletleri, fen bilgileri ile anlıyamadıkları şeyleri ve hele, fen, madde bilgisi sınırları dışındaki varlıkları inkâr etmesi, yok demesi de, yersiz ve haksız olur. Fenne uymıyan bir söz, bir câhil sözü olur).

Velhâsıl, hakîkî fen adamları, her zemân, islâm dînine âşık olmakda, fen taklîdcileri ise, dîni ve dünyâyı anlıyamıyarak, maddî ve ma’nevî kıymetlere saldırıp, nihâyet göçüp Cehenneme gitmekdedirler.

Kur’ân-ı kerîm hakkında batılı meşhûr bilginler, edîbler hayrânlıklarını dâimâ açıklamışlardır. Dünyânın sayılı edîblerinden Geothe, Kur’ânın yalan yanlış Almanca tercemesini bile okudukdan sonra: (İçindeki ifâdelerin büyüklüğü, haşmeti karşısında hayrân kaldım) demekden kendini alamamışdır.

İngiliz râhibi Beowort-Smith, (Muhammed ve Muhammede bağlı olanlar) adlı eserinde: (Kur’ân, üslûb temizliği, ilm, felsefe ve hakîkat mu’cizesidir) demekdedir.

Kur’ân-ı kerîmi İngilizceye terceme eden Arbeyrry ise: (Ne zemân ezân dinlesem, bana bir mistik müzik gibi te’sîr eder) demekdedir.

Marmaduke Pisthall ise, Kur’ân-ı kerîm için: (En taklîd olunamaz senfoni, en sağlam bir ifâde, insanları ağlamağa veyâ coşdurmağa sevk eden bir kudret) ifâdesini kullanmışdır.

Bunların yanında birçok batılı filozoflar, yazarlar, ilm ve siyâset adamları, Kur’ân-ı kerîmden, büyük bir takdîr ve büyük bir hayrânlıkla bahsetmekdedirler.

Lamartine bile Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” için, (Filozof, hatîb, Peygamber, kumandan, yeni doğmalar koyan, muazzam bir İslâm Devleti kuran adamdır. İnsanların büyüklüğünü ölçmek için kullandıkları bütün mikyâslarla ölçülsün, acabâ ondan dahâ büyük bir insan var mıdır? Olamaz!) demekden kendini alamamışdır.

Gibon, (Roma İmperatorluğunun çökmesi ve yıkılması) adlı eserinde, İslâm dîni ve Kur’ân-ı kerîm hakkında şunları söylüyor: (Kur’ân-ı kerîm, Allahın birliğini isbât eden en büyük eserdir).

Amerikan astronomi uzmanı Michael H.Hart, Hazret-i Âdemden bugüne kadar gelen bütün büyük insanları birer birer inceliyerek, bunların içinden 100 dânesini ayırmakda, bu 100 kişi arasında, en büyüğü olarak Peygamberimizi “sallallahü aleyhi ve sellem” göstermekdedir. (Onun kudreti, kendisine Allah tarafından vahy edildiğine inandığı, muazzam eser, Kur’ândan geliyor) demekdedir.

Amerikan Chicago Üniversitesi profesörlerinden, tanınmış psikoanaliz uzmanı Jules Masserman 1974 yılının 15 Temmuzunda yayınlanan “Time” mecmû’asının özel nüshasında, (Büyük liderler nerede?) başlığı altında, târîhde şimdiye kadar gelip geçmiş olan önderleri incelemekde, bunların psikoanalizini yapmakda ve bu liderlerin en büyüğünün Muhammed aleyhisselâm olduğunu bildirmekdedir.

Dünyânın en büyük tabî’î ilmler âlimlerinden biri olan Max Planck, 1858 yılında Almanyada Kiel şehrinde doğdu. İlk profesörlüğünü Kielde yapdı ve ondan sonra 1889 da Berlin Üniversitesinde çalışmağa başladı. Berlindeki feâliyeti 30 sene kadar sürdü. 1947 de vefât etdi.

Max Planck, özellikle Işıldama ile meşgûl oldu. En büyük buluşu, atomlardan çıkan enerji ışınlarının paketler (kvant) hâlinde yayıldığını meydâna çıkarması oldu. Planck, bu buluşuna (Kvantlar Teorisi) adını verdi ve meydâna gelen enerjiyi hesâbladı. (Kvantlar Teorisi formülü: E=h.v olup, E, meydâna gelen enerjiyi Erg olarak belirtir. v ölçülen dalganın frekansıdır, h ise, Planck sâbitesi adını alan bir rakamdır ve 6,624.10-27 ye eşitdir. Böylece herhangi bir enerji dalgasının frekansı ile bu rakam çarpılacak olursa, enerjiyi yukarıda söylediğimiz gibi, Erg cinsinden hesâblamak kâbildir.) Bu buluşu, ona 1918 de fizik nobel mükâfâtını kazandırdı.

Max Planck diyor ki: Gerek din ve gerek tabî’î ilmler, üzerimizde kendisine erişmek kâbil olmıyan çok muazzam bir kudret bulunduğunu, bu kudretin dünyâyı kurduğunu ve ona hükmetdiğini ortaya koymakdadır. Ancak bu kudreti îzâh husûsunda kullandıkları dil, birbirinden farklıdır. Fekat her iki îzâh tarzı ayrı bile görünseler, hakîkatde, birbirinin aynıdır. Bu iki îzâh birbirine zıd değildir. Bil’akis birbirini temâmlarlar.

Gerek din, gerek tabî’î ilmler, bu âlemi ancak mâhiyetini hiç bir zemân anlıyamıyacağımız, insanların hiç bir zemân erişemiyecekleri bir kudretin yaratabileceğini kabûl ederler. Bu muazzam kudretin bütün azametini biz bilemiyoruz ve hiçbir zemân bilemiyeceğiz. Onun kudretinin ancak en küçük bir parçasını ve dolaylı olarak öğrenebiliriz.

Din, bu kudreti ve yaratıcıyı tanımak ve insanları Ona yaklaşdırmak için kendine mahsûs akla hitâbeden semboller kullanır. Tabî’î ilmler ise, bu kudretin tanınması için ölçü ve formüllerden fâidelenir. Hâlbuki, bu iki yolu birleşdirecek olursak, asl o zemân bu yaratıcının ne büyük bir kudret sâhibi olduğu meydâna çıkar ve dînin Allahı ile tabî’î ilmlerin bu kudretin ancak küçücük bir kısmında yapdığı araşdırma, ölçme ve formüller, Onun zâtını ve büyüklüğünü meydâna koyar.

Din ile tabî’î ilmleri karşılaşdıracak olursak, hiç bir yerinde bunların birbirinden aykırı bir bilgi vermediğini görürüz. Gerek din, gerek tabî’î ilmler, bir muazzam yaratıcı olmadan bu dünyânın kurulamıyacağını kabûl ederler. Tabî’î ilmlerin bulduğu bütün yenilikler, bu muazzam yaratıcının varlığı ve büyüklüğü hakkında birer vesîkadır. Din ile tabî’î ilmler arasında hiçbir fark yokdur. Ba’zılarının sandığı gibi, tabî’î ilmlerin tutduğu yol ayrı değildir. Bugün ne yazık ki, ba’zı insanlar, tabî’î ilmlerin artık din ile hiçbir ilgisi kalmadığını sanırlar. Hâlbuki bu, çok yanlışdır. Yukarıda îzâhına çalışdığım gibi, tabî’î ilmler, bil’akis dîni inanç ve düşünceleri takviye ederler.

Târîhe bakılacak olursa, dünyâya gelmiş olan büyük tabî’î ilm bilginlerinin dîne çok bağlı oldukları görülür. Leibniz, Newton, Kepler çok dindâr insanlardı. Esâsen o zemânlar tabî’î ilm araşdırmaları, ancak kiliselerde, karanlık dünyâların izbelerinde, râhiblerin evlerinde yapılırdı. Ancak yavaş yavaş laboratuvarlar, çalışma enstitüleri, üniversite ilm merkezleri kuruldukdan sonra, din adamları ile tabî’î ilmler bilginleri birbirlerinden ayrıldılar ve ayrı çalışma üsûlleri tatbîke başladılar. Zemânla bunların çalışma metodları birbirinden çok ayrılmış gibi göründü ve bunlardan beklenenler birbirinden farklı sanıldı. Hâlbuki, bu iki yol, ayrı ayrı istikâmetlere doğru birbirinden ayrılan, başka başka yerlere sapan iki yol değildir. Bil’akis birbirine temâmiyle paraleldir. Aynı gâyeye doğru giderler ve nasıl ki, paralel hatlar sonsuzda birbiriyle birleşecekler ise, din ile tabî’î ilmler de, esâs gâye sonsuzunda birbiriyle kucaklaşacaklardır.

Yukarıdaki yazılar, Max Planckın, (Der Strom von der Aufklärung bis zur Gegenwart) kitâbından alınmışdır.

Kültürlü insanlar, insafla düşündükleri zemân, Allahü teâlânın varlığına inanmak mecbûriyyetinde kalıyorlar. Doğru dürüst yapılmayan Kur’ân-ı kerîm tercemelerinden bile, hakîkî dînin islâmiyyet olduğunu i’tirâf ediyorlar. Tercemeler, hiç bir zemân, aslına uygun olamaz. Bu bakımdan islâmiyyeti incelemek isteyen yabancılara, islâm âlimlerinin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” (Akâid) kitâbları tavsiye edilmelidir.

Hakkın yüzdört kitâbı ki, nebîler üzre inmişdir,

kütübdür onların dördü, suhuf yüzü, kelâmullah.

Zebûru verdi Dâvüda, dahî Tevrâtı Mûsâya,

ve hem İncîli Îsâya, getirmiş Cebrâîl vallah.

Habîbullâha Kur’ânı getirdi, hâcet oldukca,

yirmi üç yıl itmâm eyleyip kesildi vahyullah.

Dahî hem nebîler hakkında bildim ismetü fitnet,

nezâfet hem emânet, sıdkla teblîgu hükmillah.

Gadrle, zenbü humk ve kezbü ketmü hıyânetden,

münezzehdir, müberrâdır cemî’i Enbiyâullah.

Nebîler ismini bilmek, didiler ba’zılar vâcib,

yirmi sekizin bildirdi, Kur’ânda bize Allah.

Cemî’i enbiyânın evvelidir hazret-i Âdem,

kamûdan efdalü âhır, Muhammeddir resûlullah.

İkisinin arasında, katî çok enbiyâ gelmiş,

hesâbın kimseler bilmez, bilir anı hemen Allah.

Resûllerin dinleri mevtle bâtıl olmaz kat’â,

ve efdaldir meleklerin hepsinden, enbiyâullah.

Bizim Peygamberin ahkâm-ı şer’î, öyle bâkîdir,

ki, ehl-i mahşeri, bu şer’ ile fasledecek Allah.

Neki kılmış Habîbullah, bize teblîg-i ahkâmı,

kabûl etdim anı, âmentü billâh ve hükmillâh.

TAM İLMİHAL SAYFA 886-887 ARASI....

Öğrenmesi farz veyâ vâcib olan fıkh bilgilerini öğrenmemek fıskdır. Fâsıkların şâhidliği kabûl olmadığı için, şâhidlere i’tirâz olunduğu zemân, hâkim şâhidlere fıkhdan sorar. Bilmezlerse, red olundukları gibi, ta’zîr de olunurlar. [İbni Âbidîn önsözünde buyuruyor ki, (Kur’ân-ı kerîmden nemâz kılacak kadar ezberlemek farzdır. Bunu öğrendikden sonra, fıkh bilgilerinden farz-ı ayn olanları öğrenmek, Kur’ân-ı kerîmin fazlasını ezberlemekden dahâ iyidir. Çünki, Kur’ân-ı kerîmi ezberlemek, ya’nî hâfız olmak farz-ı kifâyedir. İbâdetler ve mu’âmelât için lâzım olan fıkh bilgilerini öğrenmek ise farz-ı ayndır. Halâlden, harâmdan ikiyüzbin mes’eleyi ezberlemek lâzımdır. Bunların bir kısmı farz-ı ayndır. Bir kısmı da farz-ı kifâyedir. Herkese, işine göre, lüzûmlu olanlar farz-ı ayn olur. Fekat hepsini öğrenmek, Kur’ân-ı kerîmi ezberlemekden dahâ iyidir. Tefsîr ile vakt geçirmek doğru değildir. Çünki, tefsîr ile, va’z ve kıssa öğrenilir. Fıkh okuyarak, halâli, harâmı öğrenmelidir. Allahü teâlâ (Hikmet)i övdü. Tefsîr âlimlerinin çoğu (Hikmet, fıkhdır) dedi. Bir fıkh âlimi, bin zâhidden dahâ kıymetlidir. Fıkh bilgileri, dört mezhebin âlimlerinden öğrenilir. Dört mezhebden birinde bulunmıyan fıkh bilgisi câiz değildir. Tefsîr ilminin kâ’ideleri kurulmamış, kollara ayrılmamış, sonuna varılmamışdır. Her âyetin çok tefsîri vardır. Hepsini Allahü teâlâdan başka kimse bilmez). (Hadîka)da, üçyüzyirmidördüncü sahîfeden başlıyarak buyuruyor ki, (Ehl-i sünnet i’tikâdını ve farzları, harâmları öğrenmek farzdır. Bunları öğretmek ve kendine lâzım olandan başka fıkh bilgilerini öğrenmek ve Kur’ân-ı kerîmin tefsîrini ve hadîs ilmini öğrenmek farz-ı kifâyedir. Fıkh bilgileri, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden öğrenilmesi farz olan bilgilerdir. Fıkh kitâbı okuyan mukallidler, âyetden ve hadîsden hükm çıkarmak ihtiyâcından kurtulur. Farz-ı kifâye olanları bilen, yapan var iken, bunları öğrenmek müstehab olur. Bunları yapmak nâfile ibâdet olur. Yalnız, cenâze nemâzı böyle değildir. Velîsi kılınca, başkalarının tekrâr kılması câiz olmaz. Nemâz kılacak kadar Kur’ân-ı kerîm ezberliyen kimsenin, boş zemânlarında dahâ çok ezberlemesi, nâfile nemâz kılmasından dahâ çok sevâb olur. İbâdetlerinde ve günlük işlerinde lâzım olan fıkh bilgilerini öğrenmesi ise, bundan dahâ çok sevâb olur. Lüzûmundan fazla fıkh bilgilerini öğrenmek de, nâfile ibâdetlerden dahâ sevâbdır. Lüzûmundan fazla fıkh bilgisi öğrenirken, tesavvuf bilgilerini ve hakîmlerin, ya’nî Allahü teâlâya ârif olanların sözlerini ve hâl tercemelerini öğrenmesi de müstehab olur. Bunları okumak, kalbde ihlâsı artdırır. Fıkh bilgilerini, derin âlimler, âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden çıkarmışlardır. Bunlar, ancak fıkh kitâblarından ve fıkh âlimlerinden “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” öğrenilir).

Görülüyor ki, tefsîr okumak farz-ı kifâyedir. Fıkh kitâbları varken, din bilgilerini tefsîrlerden öğrenmeğe kalkışmak, nâfile ibâdet olur. Farz-ı ayn olan fıkh kitâblarını okumağı bırakıp, nâfile olan tefsîr okumak, câiz değildir. Zâten, bizim gibi mukallidlerin, tefsîrden fıkh bilgisi öğrenmesi imkânsızdır. Cehenneme gidecekleri bildirilen yetmişiki fırkanın âlimleri, tefsîrlerden yanlış ma’nâ anladıkları için, sapıtdılar. Âlimler sapıtınca, bizim gibi câhillerin tefsîrden ne anlıyabileceğimizi düşünmeliyiz! Doğru yazılmış tefsîrleri okuyan câhiller, böyle felâkete düşerse, Mehmed Abduh, Ömer Rızâ ve Seyyid Kutb gibi dinde reformcuların tefsîr adındaki kitâblarını okuyan acabâ ne olur? (Feth-ul-mecîd) vehhâbî kitâbı, gençleri aldatmak için yazdığı yalanlara, iftirâlara vesîka olarak, birçok yerinde (İmâd ibni kesîr)in tefsîrini göstermekdedir. Şâmdaki âlimlerden üstâd Abdülganî, 1391 [m. 1971] baskılı (Fadl-üz-zâkirîn)kitâbında, (İbni kesîr tefsîri)ni okumamalıdır. Çünki, içinde dalâlât-i kesîre vardır demekdedir. Seyyid Kutb, son zemânlarında yazdığı (Fî-zılâl-il Kur’ân) kitâbında, Abduh masonunu övüyor. Üstâdım dediği o sapık kimsenin yolunda olduğunu, tefsîrine onun yazılarını, fikrlerini koyduğunu bildiriyor. Önceleri bir felsefeci, bir sosyalist iken, son zemânlarında islâm dînini değişdirmeğe, kendi hulyâ ve sapık görüşlerini din bilgisi olarak yazmağa başlıyan bu adamın, mezhebsiz bir dinde reformcu olduğu, son yazdığı kitâblarında, açıkca görülmekdedir. Muhammed Alî Sâbûnî ismindeki bir kimse de, 1391 [m. 1971] senesinde Mekke-i mükerremede hâzırladığı (Revâi’ul-beyân) kitâbını, Ehl-i sünnet âlimlerinin yazıları ile doldurmuş ve aralarına Muhammed Sıddîk Hasen hân Bühüpâlî, Mahmûd Âlûsî, Seyyid Kutb ve İbni Kesîrin vehhâbîliği tervîc eden fikrlerini de karışdırmışdır. Bu zehrli kitâbları okumamalı, çocuklarımıza da okutmamalıyız. Bunları piyasaya sürenlerin yaldızlı reklâmlarına aldanmamalıyız].

*****************

Kur’ân-ı kerîmi anlamak
24.01.2012

Kur’ân-ı kerimdeki herhangi bir âyetin ma’nâsını anlamak demek, Allahü teâlânın, bu âyette, ne demek istediğini anlamak demektir. Bu âyetin herhangi bir tercümesini okuyan kimse, Allahü teâlânın murâdını değil, tercüme edenin, anladığını öğrenir. Nakli esas almayan bütün tercümeler, Allahü teâlânın dediği değil, tercüme edenin, anladım sanarak, kendi kafasından anlatmak istediğidir.

Köylüye âit bir kanûnu, hükûmet, doğruca köylüye göndermez. Çünkü köylü okuyabilse bile, anlayamaz. Bu kanûn önce, vâlîlere gönderilir. Vâlîler, iyi anlayıp, îzâhını ekleyerek, kaymakamlara, bunlar da dahâ açıklayarak, muhtârlara anlatır. Muhtâr, yalnız okumakla anlayamaz. Muhtâr da, ancak, köylü dili ile, köylüye söyler. İşte, Kur’ân-ı kerîm de, ilâhi hükümlerdir, kanûn-ı rabbânîdir. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde kullarına saâdet yolunu göstermiş ve kendi kelâmını insanların en yükseğine göndermiştir. Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını, yalnız Muhammed aleyhisselâm anlar. Başka kimse, tâm anlayamaz. Eshâb-ı kirâm, ana dili olarak Arabî bildikleri, edîb ve belîğ oldukları hâlde, bâzı âyetleri anlayamaz, Resûlullah efendimize sorarlardı.

Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını yalnız Muhammed aleyhisselâm anlamış ve hadîs-i şerîfleri ile bildirmiştir. Kur’ân-ı kerîmi tefsîr eden Odur. Doğru tefsîr kitâbı da, Onun hadîs-i şerîfleridir.

Eshâb-ı kirâm, hattâ Cebrâîl aleyhisselâm dahî, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını, sırlarını, Resûlullah efendimize sorardı. Resûlullah efendimizin, Kur’ân-ı kerîmin hepsinin tefsîrini Eshâbına bildirdiğini imâm-ı Süyûtî hazretleri haber vermektedir.

Din âlimlerimiz, uyumayarak, dinlenmeyerek, istirâhatlerini fedâ ederek, Peygamber efendimizin açıklamaları olan bu hadîs-i şerîfleri toplayıp, tefsîr kitâplarını yazmışlardır. Beydâvî tefsîri bunların en kıymetlilerindendir. Bu tefsîr kitâplarını da anlayabilmek için, otuz sene durmadan çalışıp, yirmi ana ilmi, iyi öğrenmek lâzımdır. Bu yirmi ana ilmin kolları, seksen ilimdir. Ana ilimlerden biri, Tefsîr ilmidir. Bu ilimlerin ayrı ayrı âlimleri ve çok kitâpları vardır. Bugün kullanılan ba’zı Arabî kelimeler, fıkıh ilminde başka ma’nâya, tefsîr ilminde ise dahâ başka ma’nâya gelmektedir. Hattâ aynı bir kelime, Kur’ân-ı kerîmdeki yerine, aldığı edâtlara göre, başka ma’nâlar bildirmektedir. Bu geniş ilimleri bilmeyenlerin, bugünkü Arapçaya göre, yaptıkları Kur’ân tercümeleri, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsından bambaşka bir şey olmaktadır.

Seksen ilmi iyi bilenler, tefsîrleri anlayıp, bu konuları bilmeyenlere bildirmek için, çeşitli derecedeki insanlara göre, binlerle kitâp yazmışlardır. Mevâkib, Tibyân ve Ebülleys gibi, Türkçe kıymetli tefsîrler, bu kitâplardandır. Yeni yazılan Türkçe tefsîrlerin ve ilmihâllerin, en kıymetlisi sanılanlarında bile, şahsî düşünceler bulunmakta, okuyanlara zararı, faydasından çok olmaktadır. Hele din düşmanlarının, bid’at sâhiplerinin, Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını bozmak için yaptıkları tefsîr ve tercüme kitâpları, birer zehirdir. Bunları okuyan genç zihinlerde, birtakım şüpheler, itirâzlar hâsıl oluyor. Din bilgisi az olanların, İslâmiyyeti öğrenmek için, tefsîr ve hadîs-i şerîf okuması uygun değildir. Çünkü Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfi yanlış anlamak veyâ şüphe etmek, insanın îmânını giderir.

ARAPÇA BİLMEK YETMEZ!..
Yalnız Arapça bilmekle, tefsîr ve hadîs anlaşılmaz. Arapça bilenleri, din âlimi sanan, aldanır. Beyrut ve başka yerlerde ana dili Arapça olan, Arap edebiyâtını iyi bilen, çok papaz var. Fakat, hiçbirinin İslâmiyyetten haberi yoktur.

Netice olarak, Kur’ân-ı kerîmin hakîkî ma’nâsını anlamak, öğrenmek isteyen bir kimse, din âlimlerinin kelâm, fıkıh ve ahlâk kitâplarını okumalıdır. Bu kitâpların hepsi, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden alınmış ve yazılmıştır. Kur’ân tercümesi diye yazılan kitâplar, doğru ma’nâ veremez. Okuyanları, bunları yazanların fikirlerine, düşüncelerine ve maksatlarına esîr eder ve dinden ayrılmalarına sebep olur.

Kur’ân-ı kerîm, nazm-ı ilâhîdir
23.01.2012

Nazm; sözlük anlamı olarak, dizme, tertipleme, sıraya koyma, vezinli kafiyeli söz anlamındadır. İncileri ipliğe dizmeye ve kelimeleri de, inci gibi, yan yana dizmeye nazm denilmiştir. Şiirler, birer nazmdır. Kur’ân-ı kerîm, nazm-ı ilâhîdir. Kur’ân-ı kerîmin kelimeleri Arabîdir. Fakat, bu kelimeleri yan yana dizen, Allahü teâlâdır. Bu kelimeler, insan sözü ve insan dizisi değildir.

Muhammed aleyhisselâm, Allahü teâlâ tarafından, mübârek kalbine bildirilen şeyleri, Arapça olarak anlatırsa, bunlar Kur’ân-ı kerîm yani âyet-i kerime olmaz. Bunlara hadîs-i kudsî denir. Kur’ân-ı kerîmdeki Arabî kelimeler, Allahü teâlâ tarafından dizilmiş olarak âyetler hâlinde gelmiştir. Cebrâîl aleyhisselâm, bu âyetleri, bu kelimelerle ve bu harflerle okumuş, Muhammed aleyhisselâm da, mübârek kulakları ile işiterek, ezberlemiş ve hemen eshâb-ı kirâma okumuştur.

MU’CİZELERİN EN BÜYÜĞÜ
Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmi Kureyş kabîlesinin lügati, dili ile, harf ve kelime olarak göndermiştir. Bu harfler mahlûktur, sonradan yaratılmıştır. Bu harf ve kelimelerin mânâsı, kelâm-ı ilâhîyi taşımaktadır. Bu harflere, kelimelere Kur’ân denir. Kelâm-ı ilâhîyi gösteren mânâlar da Kur’ândır. Bu kelâm-ı ilâhî olan Kur’ân, mahlûk, sonradan yaratılmış değildir. Allahü teâlânın, başka sıfatları gibi, ezelî ve ebedîdir, sonsuzdur.

Kur’ân-ı kerîm, Kadir gecesinde inmeye başlamış ve hepsinin inmesi 23 sene sürmüştür. Tevrât, İncîl ve bütün kitâplar ve Suhuf denilen sahîfeler ise, hepsi birden, bir defada inmiştir. Bunların hepsi de, insan sözüne benziyordu ve lafızları mu’cize değildi. Onun için çabuk bozuldu, değiştirildiler. Kur’ân-ı kerîm ise, Muhammed aleyhisselâmın mu’cizelerinin en büyüğüdür ve insan sözüne benzememektedir.

Cebrâîl aleyhisselâm her sene bir kerre gelip, o âna kadar inmiş olan Kur’ân-ı kerîmi, Levh-il-mahfûzdaki sırasına göre okur, Peygamber efendimiz dinler ve tekrâr ederdi. Âhırete teşrîf edeceği sene, Cebrâîl aleyhisselâm iki kere gelip, tamâmını okudular. Muhammed aleyhisselâm ve Eshâb-ı kirâmdan çoğu, Kur’ân-ı kerîmi tamâmen ezberlemişti. Bâzıları da, bâzı kısımları ezberlemiş, birçok kısımlarını yazmışlardı.

Muhammed aleyhisselâm, âhırete teşrif ettiği sene, halîfe olan hazret-i Ebû Bekir, Kur’ân-ı kerîmi ezbere bilenleri toplayıp ve yazılı olanları getirtip bir heyete, bütün Kur’ân-ı kerîmi, kâğıt üzerine yazdırdı. Böylece, Mushaf denilen bir kitâp meydâna geldi. 33 bin Sahâbî bu Mushafın her harfinin, tâm yerinde olduğuna söz birliği ile karâr verdi.

Kur’ân-ı kerimdeki sûreler, net olarak belli değildi. Üçüncü halîfe hazret-i Osmân, hicretin 25. senesinde, sûreleri birbirinden ayırdı ve yerlerini belirleyerek sıraya koydu. Altı tâne dahâ Mushaf yazdırıp, birini Medîne’de bırakarak, diğerlerini, Bahreyn, Şâm, Mısır, Kûfe, Yemen, Mekke’ye gönderdi. Bugün, bütün dünyâda bulunan mushaflar, hep bu, hazret-i Osman zamanında yazılan yedi nüshadan yazılıp, çoğalmıştır. Aralarında bir nokta farkı bile yoktur.

Kur’ân-ı kerîmde 114 sûre ve 6236 âyet vardır. Âyetlerin sayısının 6236’dan az veyâ dahâ çok olduğu da bildirildi ise de, bu ayrılıklar, büyük bir âyetin, birkaç küçük âyet sayılmasından veyâ birkaç kısa âyetin, bir büyük âyet, yâhut sûrelerin başındaki Besmelelerin bir veyâ ayrı ayrı âyet sayılmasından ileri gelmiştir.

Netice olarak, her şâirin, nazm yapmak kâbiliyeti başkadır. Meselâ, Mehmed Âkif’in ve Nâbî’nin şiirlerini iyi bilen usta bir edebiyâtçıya, Mehmed Âkif’in, son yazdığı bir şiirini götürüp, bu, Nâbî’nin şiiridir dense, bu şiiri, hiç işitmemiş olduğu hâlde, okuyunca; “Yanılıyorsunuz! Ben Nâbî’nin ve Mehmed Âkif’in, şiir yazma kabiliyetlerini iyi bilirim. Bu şiir Nâbî’nin değil, Mehmed Âkif’indir” demez mi? Elbette der. İki Türk şâirinin Türkçe kelimeleri nazmetmesi, dizmesi çok farklı olduğu gibi, Kur’ân-ı kerîm de hiçbir insan sözüne benzemez. Kur’ân-ı kerîmin insan sözü olmadığı tecrübe ile de isbât edilmiştir.

Rehber şu kimsedir ki
08.05.2006

Rehber, yol gösteren, kılavuz; bir kimseye veya bir topluluğa iyi ile kötüyü görmesinde ve doğru yolu bulmasında yardımcı olan, insanı Allahü teâlânın rızasına kavuşturmaya çalışan, ilim ve ahlak sahibi zat demektir.

Tarih sayfaları karıştırılırsa, insanların, önlerinde Allahü teâlânın gönderdiği bir rehber olmadan kendi başlarına gittiklerinde, hep yanlış yollara saptıkları görülür. İnsan, kendisini yaratan büyük kudret sahibinin var olduğunu, aklı sayesinde, hissetmesine, anlamasına rağmen, Rehbersiz olarak, ona giden yolu bir türlü bulamamış ve kendisine en büyük faydası olan güneş ve benzerlerini, yaratıcı sanmış ve bunlara tapınmıştır. Kısacası insan, kendisini ve her şeyi yaratan Allahü teâlâyı kendi başına bir türlü tanıyamamış, Ona giden yolu bulamamıştır. Çünkü rehbersiz, karanlıkta doğru yol bulunamaz. Bunun için Peygamberler gönderilmiştir ki Onlar, en büyük rehberlerdir. Peygamberlerin vârisleri olan Âlimler de, insanlara rehberlik edip, yol göstermişlerdir.

İman edip Müslüman olan bir kimse de, tek başına, bir rehber olmadan Kur'an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin manasını anlayamaz. Bunun için, yetişmiş ve yetiştirebilen Mürşid-i kâmil denilen büyük din âlimlerine ihtiyaç vardır. Bunların en üstünleri de dört mezhep imamlarıdır. Bunlar; İmam-ı a'zam Ebu Hanife, İmam-ı Şafii, İmam-ı Malik ve İmam-ı Ahmed bin Hanbel hazretleridir. Kur'an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin manalarını doğru olarak öğrenmek için, bunlardan birinin kitaplarını okumak lazımdır.

Rehber, insanı Allahü teâlânın rızasına, sevgisine kavuşturan vasıtadır. Maksat ise, Allahü teâlânın rızasına kavuşmaktır. Rehber, emme basma tulumba gibidir. Kendi rehberinden aldığı feyzleri, marifetleri, talep edenlere ulaştırır. Rehberden istifade edebilmek için, onu sevmek, edebe riâyet etmek ve gösterdiği şekilde hareket etmek gerekir. Hakiki bir Rehberle bulunan kimsenin, imanı kuvvetlenir ve kalbinde İslamiyet’e uyma isteği hasıl olur. Zira hakiki rehberin sözleri, halleri, hareketleri, ibadetleri hep İslamiyet’e uygundur. Ona uyan, onu dinleyen, Resulullah efendimize uymuş olur.

Hakiki bir rehberin alameti, ehl-i sünnet itikadında olması ve İslamiyet’in bildirdiği hükümlerin hepsini bilip bunlara tam uymasıdır. Sözleri, hareketleri İslamiyet’e uygun olmayan kimse, havada uçsa da, Rehber olamaz.

Hakiki Rehberin bir başka alameti de, onunla konuşmak ve onu görmek, Allahü teâlâyı hatırlamaya sebep olması ve Allahü teâlâdan başka her şeyin kalbe soğuk gelmesidir. İmam-ı Nevevi hazretlerinin bildirdiği hadis-i şerifte, Resulullah efendimizden, evliyanın alameti sorulunca; (Onlar görülünce, Allah hatırlanır) buyurmuşlardır.

İmam-ı Begavi hazretlerinin bildirdiği bir hadis-i şerifte de; (Allahü teâlâ buyurdu ki, ben zikrolunduğum zaman Evliyam hatırlanır. Onlar zikrolununca da, ben hatırlanırım)buyurulmuştur.

Hakiki Rehberler, kıyamete kadar mevcut olacaklardır. Bunları tanıyabilmek için, samimi, istekli ve gayretli olmak gerekir. Bunun için de doğru bilgi şarttır. Çünkü her şeyin sahtesi olduğu gibi, Rehber adı altında sahtekârlar ve taklitçiler de bulunacak ve insanları doğru yoldan ayırmaya çalışacaklardır. Böyle kimseler, yalanlarla, hileli kerametlerle, cahilleri aldatırlar. Müslümanlar için en büyük felaket, bunların tuzaklarına düşmektir. Kendilerinin, dinden, imandan, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarından haberleri yoktur. Sözleri ile imansızlığı yayarlar. Hareketleri ile hep haram işlerler. Cahilleri ve yeni Müslüman olanları avlamakla geçinirler. Kur’an-ı kerim, böyle kimselere Münafık demektedir. Sözleri, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarına, işleri bu âlimlerin fıkıh bilgilerine uygun olmayan, böyle kimselerin tuzaklarına düşmemek için çok uyanık olmak lazımdır.

Behaeddin Buhari hazretleri buyurdu ki:
"Rehber olan âlim, bir tabibe benzer. Hastanın hastalığını, derdini tespit eder ve ona göre ilaç verir.”

Davud-i İskenderi hazretleri de; "Rehber; sana ilacı, tedavi olmak yolunu gösteren değil, tedavi eden, manevi olarak terbiye edip, yetiştiren zattır. Böyle olmayana Rehber, Mürşid denmez" buyurmuştur.

Netice olarak, Adiyy bin Müsafir hazretlerinin buyurduğu gibi:
"İnsanlara doğru yolu gösteren âlim şu kimsedir ki; kendi huzurunda iken senin kalbini derleyip toparlayan, yokluğunda seni her türlü kötülüklerden haram, günah ve çirkin şeylerden koruyan, sahip olduğu en güzel ahlak ile seni terbiye eden ve o ahlakla ahlaklanmanı sağlayan, kendine mahsus terbiye usulleriyle terbiye eden, kendi iman nurunun parlaklığıyla talebesinin kalbini parlatan ve kalbini kötülüklerden temizleyendir."

Rehber, ehl-i sünnet âlimleridir
05.11.2012

İnsanın diğer varlıklardan en büyük farkı, rûhunun bulunması, düşünebilmesi, bütün olayları aklı ile muhâkeme edebilmesi, karar vermesi, bu kararı uygulayabilmesi, iyilik ve kötülüğü ayırabilmesi, hatâ işlediğini anlayabilmesi, bunun için pişmanlık duyması ve benzeri gibi üstünlüklerdir. İnsan, kendisine verilen bu özellikleri, kendi başına ve hiçbir rehber, yol gösterici olmadan, kullanamamış, kendi başına doğru yolu bulamamış ve Allahü teâlâyı tanıyamamıştır. İnsanlık târîhi incelendiği zaman, insanların önlerinde, Allahü teâlânın gönderdiği bir rehber olmadan kendi başlarına gittiklerinde, hep yanlış yollara saptıkları görülmüştür. Bu sebeple Allahü teâlâ, insanlara rehber olarak Peygamberler göndermiştir. Bu Peygamberlerin yani rehberlerin sonuncusu, Muhammed aleyhisselâmdır ve Onun vârisi olan Ehl-i sünnet âlimleridir. Herkese doğru yolu gösteren ve Muhammed aleyhisselâmın dînini, değişmeden, bozulmadan öğrenmemize rehber olan, Ehl-i sünnet âlimleridir.

DALÂLETTEN KURTULMAK İÇİN
İnsanı dalâletten, kötü yoldan ilim ve âlimler kurtarır. Rehber olmadan doğru yola kavuşulamaz. Bunun için, Ehl-i sünnet âlimlerini ve bunların yazdığı doğru din kitâplarını arayıp, bulmak lâzımdır. Mûsâ aleyhisselâmın bile, ilmin en yüksek derecesinde olduğu, Allahü teâlâ ile konuşmak şerefine kavuştuğu ve Allahü teâlânın muhabbet şerbetinden içtiği hâlde, ilim edinmek için, Hızır aleyhisselâmın talebesi olan Yûşa aleyhisselâma geldiği, Kehf sûresinde bildirilmektedir. Mûsâ aleyhisselâm mantık ilminin üstâdı iken, Hızır aleyhisselâmdan ilim öğrenmeye gitti.

İnsan için, ilim öğrenmekten, âlimlerin sohbetinde bulunmaktan dahâ kıymetli başka birşey bulunabilir mi? Dînimiz ilme kıymet vermeyi, âlimlere hürmet etmeyi ve Allah yolunda olanlarla berâber bulunmayı emretmektedir. Bunun için, kıymetli ömrü faydasız şeylerle geçirmemelidir. Hadîs-i şerîfde; (Doğru ilim sâhibi olan ve ilmi ile amel eden bir âlim ile Peygamberler arasında bir derece fark vardır. Bu bir derece, peygamberlik makâmıdır) buyuruldu.

İtikât, îmân ve amel edilecek fıkıh, ilmihâl bilgilerini doğru olarak öğrendikten, bunlara uygun hareket ettikten sonra, Allahü teâlânın sevgisine kavuşturan yolda ilerlemek lâzımdır. Böylece zulmânî ve nûrânî konaklar aşılabilir. Bu konakları aşarak yükselebilmek için, yolu bilen, yolu gören, yol gösteren, kâmil yani yetişmiş ve mükemmil yani yetiştirebilen bir rehberin idâre etmesi ile olabilir. Böyle bir rehberin bakışları, kalb hastalıklarına şifâ verir. Onun kalbini bir kimseye çevirmesi, kötü, çirkin huyları insandan siler, süpürür. Bunun için önce, bir rehber aranır. Allahü teâlâ, ihsân ederek, böyle bir rehberi tanıtırsa, bunu tanımayı en büyük nimet bilmeli, ondan ayrılmamalıdır. Abdullah-i Ensârî hazretleri buyuruyor ki:
“Yâ Rabbî! Dostlarını nasıl yaptın ki, onları tanıyan, sana kavuşuyor. Sana kavuşamıyacaklar, onları tanıyamıyor.”

VERÂ VE TAKVÂ
Netice olarak, bir rehber buluncaya kadar, rehbere kavuşturması için, Allahü teâlâya yalvarmalıdır. Bu yolda gözetilmesi lâzım olan şartları da öğrenmek ve bunlara riâyet etmek lâzımdır. Bu şartların en başta geleni, nefse uymamaktır. Bu da, verâ ve takvâ ile olur. Verâ ve takvâ, harâmlardan sakınmak demektir. Harâmlardan sakınabilmek için, mubâhların lüzûmundan fazlasını terketmelidir. Çünkü mubâhları, yani yasak olmıyan şeyleri, alabildiğine yapan kimse, şüpheli olanları işlemeye başlar. Uçurum kenârında yürüyen, içine düşebilir. Allahü teâlânın sevgisine kavuşabilmek için verâ ve takvâ sâhibi olmak şarttır. Çünkü insanın işleri, yâ emredilen, yâhut yasak edilen şeylerdendir. Melekler de, emredilenleri yapmaktadır. Sadece emredilenleri yapmak, insanı ilerletseydi, melekler de, ilerlerdi. Melekler, yasakları, harâmları yapamıyacak şekilde yaratıldıkları için, harâm işleyemezler, emredilenleri yaparlar ve yaratıldıkları makamda kalırlar. İlerlemek, yükselmek, yasaklardan, harâmlardan sakınmakla olabilmektedir. Bütün bunlar, her bakımdan yetişmiş, olgun ve olgunlaştırabilin bir rehberden öğrenilir. Bu zamanda rehber ise, ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarıdır.

Rehber olmadan insan...
23.10.2011

İnsanın diğer varlıklardan farkı, rûhunun bulunması, düşünebilmesi, olayları aklı ile muhâkeme edebilmesi, karâr vermesi, iyilik ve kötülüğü ayırabilmesi, yanlış yapınca pişman olması ve benzeri gibi üstünlükleridir. Fakat insan, kendisine verilen bu özellikleri, kendi başına ve bir rehber olmadan kullanamamıştır.

İnsanların, bir rehber olmadan kendi başlarına gittiklerinde, hep yanlış yollara saptıkları görülmüştür. Bunun için Allahü teâlâ, kullarına verdiği akıl ve düşünme kuvvetinin nasıl kullanılacağını onlara öğretmek ve kendi birliğini onlara tanıtmak, iyi işleri fenâ, zararlı işlerden ayırmak için, dünyâya Peygamberler göndermiştir. Peygamberler, en büyük rehberlerdir ve sonuncusu da, Muhammed aleyhisselâmdır. Kendisine gönderilen kitâp da Kur’ân-ı kerîmdir. Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfleri bize açıklayanlar da, büyük din âlimleridir.

“Âlimlere lüzûm var mıdır? İyi bir Müslümân olmak için Kur’ân-ı kerîmi okuyarak ve hadîs-i şerîfleri inceleyerek doğru yol bulunamaz mı?” diyenler ve âlimlere önem vermeyenler vardır. Hâlbuki bu, çok yanlıştır. Zîrâ, din esâsları hakkında hiçbir bilgisi olmayan bir insan, bir rehber olmadan Kur’ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin derin ma’nâsını anlayamaz. En mükemmel bir sporcu bile, yüksek bir dağa çıkarken kendisine bir rehber arar. Çok iyi silâh kullanan bir kimse, kendisine verilen yeni bir silâhın nasıl kullanılacağı kendisine öğretilmeden, onu doğru kullanamaz. Bunun içindir ki, din ve îmân işlerinde, Kur’ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin ma’nâlarını anlayabilmek için, kendilerine Mürşid-i kâmil ismi verilen büyük din âlimlerinin eserlerinden faydalanmamız ve bunlara itimat etmemiz gerekmektedir. Celâleddîn-i Rûmî hazretleri Mesnevîde şöyle bir hikâye anlatır:

“Vaktiyle, birisi âmâ olan iki arkadaş, atlarına binerek yola çıkmışlar. Yolda giderlerken âmâ olan, elinden kamçısını düşürmüş. Yol arkadaşına itimat edemediği için, kamçım düştü diyememiş. Kendisi atından inmiş, el yordamıyla kamçısını aramaya başlamış. Düşürdüğü kamçısını bulamamış ama eline ondan daha güzel yumuşak bir şey geçmiş. Bu kamçı daha güzelmiş diyerek onu alıp atına binmiş. Fakat o kamçı diye bulup eline aldığı, gecenin soğuğundan hareketsiz duran bir yılanmış. Derken biraz sonra hayli ilerlemiş olan arkadaşına yetişmiş. Arkadaşı ona;

- Yahu nerede kaldın diye sorunca, âmâ olan;

- Kamçımı düşürmüştüm, onu arıyordum. Gerçi düşürdüğüm kamçıyı bulamadım ama, ondan daha güzel bir kamçı buldum diyerek, elindekini arkadaşına göstermiş. Arkadaşı, bunun kamçı diye gösterdiği şeyin yılan olduğunu görür görmez hemen onu ikâz etmiş ve;

- O kamçı değil, soğuktan hareketsiz duran bir yılandır. Biraz sonra havanın ısınması ile o da ısınır ve seni sokar, ölürsün demiş. Âmâ olan, arkadaşına itimat etmediği, ona inanmadığı için, onun bu sözlerine de inanmamış ve;

- Sen yalan söylüyorsun, elimdeki bu güzel kamçıyı bana attırıp sen alacaksın değil mi, demiş ve yılanı elinden bırakmamış. Biraz sonra, hava ısınınca harekete geçen yılan, adamı sokup zehirlemiş, âmânın aklı başına gelmiş ama, iş işten geçmiş, zira adamcağız ölmüş...”

Bundan sonra Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hazretleri; “İşte böyle, adamın hakikati görecek gözü yoksa, kendisine yol gösterenlere de inanmaz. Tabii ki bunun sonu da, hüsrân olacaktır. Ehl-i sünnet âlimleri, Mürşîd-i kâmiller de, insanları ikâz ederek, helâk olmalarını önlemek için gayret ederler. Fakat onlara itimât etmeyenler, inanmayanlar, kendi bildiğine göre hareket ederek helâk olurlar” buyurmuştur.

Netice olarak, kendi hastalığını bilmeyen bir kimsenin, ilâç olarak, âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerden kendine uygun olanları seçip alması imkânsızdır. İslâm âlimleri, kalb, rûh mütehassısları olup, herkesin bünyesine uygun ilâçları, seçerek söylemiş ve yazmışlardır. Bu âlimlere itimât edip itâat edenler kurtulur, inkâr edenler ise, sapıtıp helâk olurlar.

Rehbersiz doğruya ulaşılamaz
30.03.2009

İnsanoğlu, önünde bir yol gösteren, Allahü teâlânın gönderdiği bir rehber olmadan kendi başına doğru yolu bulamamış, hep yanlış yollara sapmıştır. İnsan, kendisini yaratan büyük kudret sahibinin var olduğunu, aklı sayesinde anlamış, fakat ona giden yolu, rehbersiz olarak bulamamıştır. Peygamberleri işitmemiş veya o Peygamberin daveti kendilerine ulaşmamış olanlar, yaratıcıyı etraflarında aramışlar ve kendilerine en büyük faydası olan güneşi, yaratıcı sanarak ona tapmaya başlamışlardır. Daha sonra, büyük tabiat güçlerini, fırtınayı, ateşi, kabaran denizi, yanar dağları ve benzerlerini gördükçe, bunları yaratıcının yardımcıları zannederek, herbiri için birer suret yapmaya kalkmışlar ve bunlardan da putlar doğmuştur. Bunların gazabından korkarak, onlara kurbanlar kesmişler ve insanları bile bu putlara kurban etmişlerdir. Böylece her yeni hadise karşısında, putların sayısını da artırmışlardır. İslamiyet zuhur ettiği zaman Kâ’be-i muazzamada 360 put vardı.

Kısacası insan, bir rehber olmadan, her şeyin sahibi, yaratıcısı olan Allahü teâlâyı kendi başına bir türlü tanıyamamış, Ona giden yolu bulamamıştır. Bugün bile güneşe ve ateşe tapanlar mevcuttur ve bunlara da şaşmamalıdır. Çünkü rehbersiz, karanlıkta doğru yol bulunamaz. İsra suresinin 15. âyetinde mealen; (Biz, Peygamber göndererek bildirmeden önce azab yapıcı değiliz) buyurulmaktadır.

Allahü teâlâ, kullarına verdiği akıl ve düşünme kuvvetinin nasıl kullanılacağını onlara öğretmek, kendi birliğini onlara tanıtmak ve iyi işleri kötü, zararlı işlerden ayırmak için, dünyaya Peygamberler göndermiştir.

Peygamberler, insanlık sıfatları itibariyle bizim gibi insandırlar. Onlar da yer, içer, uyur ve yorulurlar. Diğer insanlardan farkları; çok akıllı olmaları, zekaları, muhakeme kuvvetlerinin çok üstün olması, tertemiz ahlaklı ve Allahü teâlânın emirlerini insanlara tebliğ edecek, bildirecek bir güçte bulunmalarıdır.

Peygamberler, en büyük rehberlerdir. İslam dinini tebliğ eden, en son ve en üstün peygamber, Muhammed aleyhisselamdır. Kitabı da, Kur’an-ı kerimdir. Muhammed aleyhisselamın sözlerine, Hadis-i şerif denir.

Kur’an-ı kerim ve hadis-i şerifler yanında bize rehberlik eden büyük din âlimleri de vardır. İnsan, iyi bir Müslüman olmak için İslam dininin kitabı olan Kur’an-ı kerimi okuyarak ve hadis-i şerifleri inceleyerek doğru yolu bulamaz mı diye bir düşünce hatıra gelebilir. Böyle düşünmek çok yanlıştır. Çünkü, din hakkında hiç bilgisi olmayan bir kimse, bir rehber olmadan Kur’an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin derin manasını anlayamaz. En mükemmel sporcu bile, yüksek bir dağa çıkarken kendisine bir rehber arar. Bir büyük fabrikada mühendislerin yanında ustabaşılar ve ustalar vardır. Böyle bir fabrikaya ilk giren işçi, önce ustalarından, sonra ustabaşılarından işinin inceliğini öğrenir. Bunları öğrenmeden, mühendis ile temas ederse, onun sözlerinden, hesaplarından hiçbir şey anlamaz. Çok iyi silah kullanan bir kimse bile, kendisine verilen yeni bir silahın nasıl kullanılacağı kendine öğretilmeden, onu doğru kullanamaz. Bunun içindir ki, din ve iman işlerinde, Kur’an-ı kerim ve hadis-i şerifler yanında kendilerine Mürşid-i kâmil ismi verilen büyük din âlimlerinin eserlerinden faydalanmak gerekmektedir.

İslam dinindeki Mürşid-i kâmillerin en üstünleri, dört mezheb imamlarıdır. Bunlar, imam-ı a’zam Ebu Hanife, imam-ı Şafi’i, imam-ı Malik ve imam-ı Ahmed bin Hanbel hazretleridir.

Netice olarak, Kur’an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin manalarını doğru olarak öğrenmek için, bu âlimlerin kitaplarını okumak lazımdır. Bunların kitaplarını açıklayan binlerce âlim gelmiştir. Bu açıklamaları okuyan, İslam dinini doğru olarak öğrenir. Bu kitapların hepsindeki iman bilgileri aynıdır. Bu doğru imana Ehl-i Sünnet itikadı, inancı denir. Sonradan uydurulan, bunlara uymayan bozuk, sapık inanç yollarına ise, Bid’at ve Dalalet yolları denir.

Rehbersiz din öğrenilmez
17.03.2014

İnsanlar, Allahü teâlânın gönderdiği bir rehber olmadan, hep yanlış yollara sapmışlardır. Rehbersiz, karanlıkta doğru yol bulunamaz. Kur'ân-ı kerîmde, îsrâ sûresinin 15. âyetinde meâlen; (Biz, Peygamber göndererek bildirmeden önce azâb yapıcı değiliz)buyurulmaktadır.

İslâm dînini teblîğ eden, Muhammed aleyhisselâmdır. Kitâbı da Kur'ân-ı kerîmdir. Muhammed aleyhisselâmın mübârek sözlerine Hadîs-i şerîf denir. Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfleri bize açıklayan büyük din âlimleridir.

“Böyle âlimlere lüzûm var mı? İnsan iyi bir Müslümân olmak için İslâm dîninin kitâbı olan Kur'ân-ı kerîmi okuyarak ve hadîs-i şerîfleri inceleyerek doğru yolu bulamaz mı?” diyenler var ise de, bu, çok yanlıştır. Zîrâ, din hakkında hiçbir bilgisi olmayan, bir rehber olmadan Kur'ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin mânâsını anlayamaz. Bunların mânâlarını anlayabilmek için, kendilerine Mürşid-i kâmil ismi verilen büyük din âlimlerinin eserlerinden faydalanmak gerekir. İslâm dînindeki Mürşid-i kâmillerin en üstünleri, dört mezheb imâmlarıdır. Bunlar, imâm-ı a'zam Ebû Hanîfe, imâm-ı Şâfi'î, imâm-ı Mâlik ve imâm-ı Ahmed bin Hanbel hazretleridir. Kur'ân-ı kerîmin ve hadîs-i şerîflerin mânâlarını doğru olarak öğrenmek için, bunlardan veya bunların yolunda olan âlimlerden birinin kitâbını okumak lâzımdır. Bunları okuyan, İslâm dînini doğru olarak öğrenir.

Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerinin talebelerinden biri şeytanın vesvesesine kapılıp; “Artık ben kemâle geldim, olgunlaştım, sohbete, derslere devâm etmeme lüzum kalmadı” deyip kendi başına bir yere çekilir. Benlik ve gururundan dolayı şeytânî bir rüyâ görür. Rüyâsında, bağlık bahçelik içinde güzel nehirler ve çok lezzetli yemekler yediğini görür. Bu rüyâyı hakîkat zannedip, kibri daha da artar ve bu hâlini arkadaşlarına anlatır. Onlar da durumu Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerine arz ederler.

Cüneyd-i Bağdâdî hazretleri, talebesinin bu hâline çok üzülür ve onun yanına gider. Talebeyi şeytanın aldattığını anlar ve;

-Seni bu gece Cennete götürürlerse, Cennete vardığında üç defâ Lâ havle oku buyurur.

Hakîkaten o kimseyi rüyâsında Cennet diye gösterdikleri yere götürürler. O kimse Cennet zannettiği yere varınca üç defâ Lâ havle okur. Gördüklerini ve kendisinde hâsıl olan şeytânî hâllerin hepsini unutur. Bir anda kendisinin pislik ve çöplük içerisinde olduğunu görür. Uyandığında gördüklerini hatırlar ve içine düştüğü hatâyı anlar. Çok pişman olup tövbe eder ve Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerinin elini öper, sohbetlere devâm edip, talebeler arasındaki yerini alır. Bunun üzerine Cüneyd-i Bağdâdî hazretleri buyurur ki:

-Herkese bir mürşid-i kâmil lâzımdır. Aksi halde mel'ûn şeytan gelip kendisine musallat olur ve insan Allah korusun ona tâbi olur.

Netice olarak Allahü teâlâ, kullarına verdiği akıl ve düşünme kuvvetinin nasıl kullanılacağını onlara öğretmek, kendi birliğini onlara tanıtmak, iyi ve fenâ işleri birbirinden ayırmak için, dünyâya Peygamberler ve Onların vârisleri olan âlimleri göndermiştir. Peygamberler ve vârisleri, en büyük rehberlerdir.

Din bilgilerinde nakil esastır
17.01.2010

Akıl, göz gibidir, din bilgileri ise ışık gibidir. İnsanın aklı, gözü gibi zayıf yaratılmıştır. Göz, maddeleri, cisimleri karanlıkta göremiyor. Allahü teâlâ, görme âletimizden faydalanmamız için, güneşi, ışığı yaratmıştır. Güneşin ve çeşitli ışık kaynaklarının nûru olmasaydı, gözümüz işe yaramaz, tehlikeli cisimlerden, zararlı yerlerden kaçamaz, faydalı şeyleri bulamazdık. Gözünü açmayan veyâ gözü bozuk olan, güneşten faydalanamaz. Fakat bunların, güneşe kabâhat bulmaya hakları olamaz.

Akıl, yalnız başına manevi bilgileri, faydalı, zararlı şeyleri anlayamıyor. Allahü teâlâ, aklımızdan faydalanmamız için, Peygamberleri, din ışığını yarattı. Yalnız akla uyan, güvenen, aklın ermediği şeylerde yanılan kimseye, felsefeci denir. Aklın erdiği şeylerde ona güvenen, aklın ermediği, yanıldığı yerlerde, Kur’ân-ı kerîmin ışığı altında akla doğruyu gösteren yüksek insanlara da, İslâm âlimi denir.

Peygamberler, dünyâda ve âhirette râhat etmek yolunu bildirmeseydi, aklımız bunları bulamaz, tehlikelerden, zararlardan kurtulamazdık. Fen vâsıtaları, mevki, rütbe, para ne kadar bol olursa olsun, Peygamberlerin gösterdiği yolda gitmedikçe, hiç kimse mesûd olamaz. Ne kadar neşeli, sevinçli görünseler de, içleri kan ağlamaktadır. Dünyâda da, âhirette de râhat ve mesûd yaşayanlar, ancak, Peygamberlere uyanlardır.

İmâm-ı Gazâlî hazretleri Elmünkızü-aniddalâl kitâbında buyuruyor ki:
“Akıl ile anlaşılan şeyler, his organları ile anlaşılamaz. Peygamberlik makâmında anlaşılan şeyler de, akıl ile kavranamaz. Bunların, inanmaktan başka çâresi yoktur. Akıl, anlayamadığı şeyleri nasıl ölçebilir, bunların doğru ve yanlış olduğuna nasıl karâr verebilir? Nakil yolu ile anlaşılan, yani Peygamberlerin söyledikleri şeyleri, akıl ile araştırmaya uğraşmak, düz yolda güç giden, yüklü bir arabayı, yokuşa çıkarmak için zorlamaya benzer. Akıl, yürüyemediği, anlayamadığı âhiret bilgilerini çözmeye zorlanırsa, ya yıkılıp, insan aklını kaçırır veyâ bunları alışmış olduğu, dünyâ işlerine benzetmeye kalkışarak, yanılır, aldanır ve herkesi aldatır.

Akıl, his kuvveti ile anlaşılabilen veyâ hissedilenlere benzeyen ve onlara bağlılıkları bulunan şeyleri birbirleri ile ölçerek, iyilerini kötülerinden ayırmaya yarayan bir âlettir. Böyle şeylere bağlılıkları olmayan varlıkları anlayamaz. Bunun için, Peygamberlerin bildirdikleri şeylere, inanmaktan başka çâre yoktur. Görülüyor ki, Peygamberlere tâbi olmak, aklın gösterdiği bir lüzûm, aklın istediği ve beğendiği bir yoldur. Peygamberlerin, aklın dışında ve üstünde bulunan sözlerini, akla danışmaya kalkışmak, akla aykırı bir iş olur. Gecenin koyu karanlığında bilinmeyen yerlerde, pervâsızca yürümeye ve engin denizde, acemi kaptanın, pusulasız yol almasına benzer ki, her ân uçuruma, girdâba düşebilirler.”

Peygamberler niçin gönderildi?
İslâmiyette aklın ermediği şeyler çoktur. Fakat, akla uymayan bir şey de yoktur. Âhiret bilgileri ve Allahü teâlânın beğenip beğenmediği şeyler ve Ona ibâdet şekilleri, eğer aklın çerçevesi içinde olsalardı ve akıl ile doğru olarak bilinebilselerdi, binlerce Peygamberin gönderilmesine lüzûm kalmazdı. İnsanlar, dünyâ ve âhiret saâdetini kendileri görebilir, bulabilirdi ve Allahü teâlâ, hâşâ Peygamberleri boş yere ve lüzûmsuz göndermiş olurdu. Hiçbir akıl, âhiret bilgilerini bulamayacağı, çözemeyeceği içindir ki, Allahü teâlâ, her asırda, dünyânın her tarafına, Peygamber göndermiş ve en son ve kıyâmete kadar değiştirmemek üzere ve bütün dünyâya, Peygamber olarak, Muhammed aleyhisselâmı göndermiştir.

Netice olarak; bütün Peygamberler, akıl ile bulunacak dünyâ işlerine dokunmayıp, yalnız bunları araştırmak, bulup faydalanmak için çalışmayı emir ve teşvîk buyurmuş, kendileri dünyâ işlerinden her birinin, insanları ebedî saâdete ve felâkete nasıl götürebileceklerini anlatmış, Allahü teâlânın beğendiği ve beğenmediği şeyleri açık olarak bildirmişlerdir.

Dinin temeli...
31.01.2010

Allahü teâlâ insanı, maksatsız, gayesiz olarak değil, belli bir gaye, maksat için yaratmıştır. İnsanın yaratılış gayesi, şu üç beş günlük dünya hayatı için değildir. Zira Zâriyât sûresinin 56. âyet-i kerimesinde meâlen; (İnsanları ve Cinnîleri ancak, beni bilip itâat, ibâdet etmeleri için yarattım) buyurulmaktadır.

İbâdet; Rabbimizi tanımak, Onun büyüklüğünü anlamak, içimizde çok kötü bir nefsimizin olduğunun farkına varmaktır. İnsanın kendini tanıması, ne kadar artarsa, Allahü teâlânın büyüklüğünü o nisbette anlamış olur. İnsan kendini beğenirse, İslâmiyyeti ve Müslümanları beğenmez, sonunda şirke kadar gidebilir.

Allahü teâlânın rızâsına, sevgisine kavuşmak, sevâp kazanmak niyyeti ile farzları, sünnetleri yapmaya, harâmlardan, mekrûhlardan kaçınmaya, yani İslâmiyyetin hükümlerini yerine getirmeye İbâdet etmek denir. Niyyetsiz, ibâdet olamaz. Resûlullah efendimize tâbi olmak için, önce îmân etmek, sonra İslâmiyyetin hükümlerini öğrenmek ve yapmak lâzımdır.

İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
“İnsânın yaratılması, ibâdet yapmak içindir. İbâdet yapmak da, yakîn yani hakiki îmâna kavuşmak içindir. İbâdet yapmadan önceki îmân, sanki îmânın sûretidir. İbâdet yapınca, îmânın hakîkati hâsıl olur.”

İbâdet, Resûlullah efendimizin sünnetine, yoluna tâbi olmak demektir. Bu yola İslâmiyyet denir. İslâmiyyete tâbi olmak için, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri gibi îmân etmek, Allahü teâlânın emirlerini yapmak ve harâmlardan, bid’atlerden sakınmak lâzımdır.

Resûlullah efendimizden gelen din bilgileri, beden ve kalb bilgileri olarak iki kısımdır. Peygamber efendimizin, beden bilgilerini yani kalb ile inanılması, yapılması ve beden ile yapılması, sakınılması lâzım olan îmân, ibâdet bilgilerinin hepsini Eshâbının hepsine teblîğ etmek, öğretmek vazîfesi idi. Bunları bizzât ve vâsıtasız olarak bildirdi, açıkladı ve nasıl yapılacaklarını da gösterdi. Beden bilgileri, Edille-i şer’iyye denilen dört kaynaktan öğrenilmiş, fıkıh kitâpları vâsıtası ile bizlere kadar gelmiştir. Resûlullah efendimize uymak istiyenlerin, ehl-i sünnet âlimlerinin ve onların hazırladığı fıkıh kitâplarında bildirdikleri gibi ibâdet etmeleri lâzımdır. Peygamber efendimize uyabilmek, bildirilen emir ve yasakları yerine getirebilmek için de, bunları öğrenmek lâzımdır. Îmân bilgilerini, farzları ve harâmları öğrenmek, bilmek, kadın, erkek her Müslümana farzdır. Hadîs-i şerîfte; (Bir sâat ilim öğrenmek veyâ öğretmek, sabâha kadar ibâdet etmekten dahâ sevaptır) buyuruldu.

Müslümanın, ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okuyarak kendisine lâzım olan ilmihâl bilgilerini öğrenmesi lâzımdır. Zira “Câhil sofu, şeytânın maskarası olur” ve “Rütbetül-ilmi a’ler rüteb” yani rütbelerin en üstünü, ilim rütbesidir buyurulmuştur.

Dîn-i İslâmın temeli, îmânı, farzları, harâmları öğrenmek ve öğretmektir. Allahü teâlâ, Peygamberleri bunun için göndermiştir. Gençlere bunlar öğretilmediği zamân, İslâmiyyet yıkılır, yok olur. Allahü teâlâ, Müslümânlara Emr-i ma’rûf yapmayı yani emirlerini bildirmeyi, öğretmeyi ve Nehy-i anil münkeri yani yasak ettiği harâmları bildirmeyi ve yapılmasına râzı olmamayı emrediyor. Peygamber efendimiz; (Birbirinize Müslümânlığı öğretiniz. Emr-i ma’rûfu bırakır iseniz, Allahü teâlâ, en kötünüzü başınıza musallat eder ve duâlarınızı kabûl etmez) buyurmuştur.

Netice olarak bu dinin temeli, öğrenmek ve öğretmektir. Allahü teâlâ hiçbir şeyi gayesiz ve hikmetsiz yaratmamıştır. Her şeyin bir hikmeti, gayesi vardır. İnsanın bile yaşarken bir gayesi, maksadı vardır. Rabbimizin her yarattığında da, bir hikmet vardır. Dînimizi öğrenmek ve öğretmek herkese farzdır. Bizden evvelkiler bize öğretmek için uğraşmasalardı, o gayreti göstermeselerdi, bugün biz Müslüman olamazdık. Biz de, bizden sonrakilere temiz bir şekilde bu dini ulaştırmalıyız. Müslüman olarak üzerimizdeki emânet, çok büyüktür.

İslâm dîninde değişiklik olmaz
09.08.2010

İslâm dînine, başka dinlerde olduğu gibi, hurâfeler karışmamıştır. Câhillerin yanlış inanışları ve konuşmaları olabilir. Fakat bunlar, İslâmın temel kitâplarında bildirilenleri değiştirmez. Bu kitâplar, Resûlullah efendimizin sözlerini ve Eshâb-ı kirâmdan gelen haberleri bildirmektedirler. Hepsi, en salâhiyyetli, yüksek âlimler tarafından yazılmışlardır. Bütün İslâm âlimlerince söz birliği ile beğenilmiştir. Asırlar boyunca, hiçbirinde hiçbir değişiklik olmamıştır.

Bu temel kitâpları her asrın modasına, gidişine göre değiştirmeye kalkışmak, her zamân için yeni bir din yapmak demek olur. Böyle değişiklikleri, Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i şerîflere dayanarak, bunlara uydurarak yapmaya kalkışmak ise, Kur’ân-ı kerîmi ve hadîs-i şerîfleri bilmemenin, İslâmiyyeti anlamamanın bir alâmetidir. İslâmın emirlerinin, yasaklarının zamâna göre değişeceğini sanmak, İslâm dîninin hakîkatine inanmamak olur. Âl-i imrân sûresinin 104. âyet-i kerîmesinde meâlen; (Mü’minler ma’rûf olan şeyleri emreder)buyurulmaktadır.

Kur’ân-ı kerîme, İslâmiyyete saygısızca saldıran reformculardan bazıları, bu âyet-i kerîmedeki ma’rûf kelimesine, örf, âdet diyerek, İslâmiyyeti âdete, modaya göre değiştirmek istemişlerdir.

Eğer bu reformcuların dediği gibi, islâmiyyet âdetlere yer verseydi, dahâ kuruluşunda câhil Arabların kötü âdetlerini yasak etmez, o zamânın en kıymetli âdeti olan ve Kâ’benin içine kadar girmiş bulunan putperestliği hoş görürdü. Halbuki âyet-i kerîmedeki Ma’rûf kelimesi, İslâmiyyetin bildirdiği iyilikler demektir.

İslâm dîni ilim üzerine kurulmuştur. Her bakımdan, selîm olan akıllara uygundur. Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmemiş olan şeylerde, akla ve ilme uygun yeni emirler çıkarmak, yani kıyâs ve ictihâd yapmak İslâmiyyetin ana kaynaklarından biri olur ise de, bunu yapabilmek için, her şeyden önce Müslümân olmak ve lüzûmlu bilgilere mâlik olmak lâzımdır.

Dinde reform isteyenler, temel kitâplara dokunmayıp, yalnız câhil halk arasına yerleşmiş olan hurâfeleri yok etmeyi düşünüyorlarsa, buna bir şey denemez. İslâmiyyete hizmet etmiş olurlar. Fakat, böyle iyi düşündüklerine inanabilmek için, önce Müslümân olduklarını isbât etmeleri gerekir. Müslümân olmayan bir kimsenin, Müslümân görünerek, İslâmiyyete hücûm etmeye kalkışması, büyük bir haksızlık, pek ayıp ve çok küçüklük olur.

Dinde reform isteyenlerin, Müslümân görünmeleri ve yalnız Müslümânım demeleri değil, Müslümân olduklarını isbât etmeleri lâzımdır. Bir Müslümânın ölüm korkusu olmadıkça dinsiz görünmesi câiz değildir. Hem dinsizlik demek, ikiyüzlülük, yalancılık demek midir ki, bu reformcular işlerine geldiği zamân Müslümân görünüyorlar. Müslümânım diyen bir kimseyi sorguya, hesâba çekmek câiz değildir. Onu din kardeşi bilmek lâzımdır. Fakat, onun da, İslâmiyyetin emirleri ile oynamaması lâzımdır. Eğer dînin temel bilgilerine dil uzatır, bunlar üzerinde dedikodu yaparsa, bunu sorguya, hesâba çekmek, hâlini incelemek, yalnız câiz değil, her Müslümana lâzım olur.

İslâmiyyetin belli ve değişmez hükümleri, kanûnları vardır. Müslümân olanların bu hükümlere, kanûnlara uygun olarak konuşması lâzımdır. Müslümân olduğunu söyleyen bazı kimseler, Müslümânlığın temel bilgilerini hiçe sayarak, hattâ bunlarla alay ederek, dinden çıktıklarını suç saymıyorlar da, dinden çıktıklarının kendilerine söylenmesine kızıyorlar. Dîne saldırılacak, fakat kendilerine dîne saldırıyorsun denilmeyecek, dîne saldırmak serbest olacak. Kendilerine cevâp verenlere, haksız olduklarını ortaya koyanlara, yobaz, gerici gibi sözler söylecekler. Doğrusu, böyle söyleyenlerin kendileri yobazdırlar.

Netice olarak, İslâmın ana bilgilerini, temel kitâplarını değiştirmeye, zamâna uydurmaya kalkışmak, İslâmiyyeti değiştirmek, bozmak olur. Müslümân demek, bu ana bilgilere inanan, saygı gösteren, bunları bozmaya kalkışmamaya söz veren kimse demektir.

İslâmiyyeti doğru öğrenmek için
03.04.2011

İslâmiyyet, kalb ile îmân etmek ve beden ile İslâmiyyetin bildirdiği hükümlere uymaktır. Allahü teâlânın emrettiği şeylere farz, yasak ettiği şeylere ise harâm denir. Her ikisine birden İslâmiyyet denir. Kalb ile îmân edilecek, inanılacak altı şeyi ve her tarafa yayılmış olup, günlük işler hâline gelmiş olan din bilgilerini meselâ namâz kılmasını, namâzda okunacak fâtiha sûresini, hemen öğrenmek ve bunlara uygun yaşamak, kadın, erkek, her Müslümâna farzdır. Çocuklarına öğretmek de analara, babalara farzdır. Evlenecek yaşa gelen Müslümân evlâdı ve yeni Müslümân olan, bunları öğrenmeye ve uymaya ehemmiyyet vermez, birinci vazîfe olduğunu kabûl etmezse, kâfir olur.

İslâm ilimlerinin kaynağı, Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîflerdir. Muhammed aleyhisselâmın her sözüne hadîs-i şerîf denir.

Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını, yalnız Muhammed aleyhisselâm anlamış ve hepsini Eshâbına bildirmiştir. İslâm âlimleri, bunları, Eshâb-ı kirâmdan öğrenerek kitâplara yazmışlardır. Bu kitâplara tefsîr kitâpları denir. Bu kıymetli âlimlere de Ehl-i sünnet âlimleri denir.

Ehl-i sünnet âlimlerinin en üstün olanları, tefsîr kitâplarındaki din bilgilerini toplayıp, ayrıca yazmışlardır. Böylece, Fıkıh kitâpları meydâna gelmiştir. Sonradan meydâna çıkan din câhilleri ve din düşmanları, kendi akıllarına ve zamânlarındaki fen bilgilerine göre tefsîr ve fıkıh kitâpları yazarak, gençleri aldatmışlardır. Aldananın îmânı gitmedi ise, buna bid’at sâhibi denir. Îmânı giderse, mürted olur.

Bu bozuk kitâpları okuyan, İslâmiyyeti değil, bunları yazanların görüşlerini, düşüncelerini öğrenir. Bu kitâplar, İslâmiyyeti içeriden parçalamaktadır.

İmâm-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
“Dünyânın yaldızlı lezzetlerine sarılma, geçici, çabuk biten güzelliklerine aldanma! Bütün sözlerinin ve işlerinin İslâmiyyete uygun olmasına çalış! Evvelâ, i’tikâdını, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarına göre düzelt! Bundan sonra, bütün hareketlerin ve ibâdetlerin, bu âlimlerin fıkıh kitâplarına uygun olmasına dikkat et! Helâle, harâma uymak, çok mühimdir. Nâfile ibâdetlerin, farz ibâdetler yanında hiç kıymeti yoktur. Bir lira zekât vermenin sevâbı, yüz binlerce lira nâfile sadaka vermek sevâbından kat kat fazladır. Dünyânın zararlarından kurtulmak ve âhiretteki sonsuz ni’metlere kavuşmak için evvelâ îmân etmek, sonra İslâmiyyetin emirlerine uymaktan başka çâre yoktur.”

Bir şeye kavuşmak isteyen, Allahü teâlânın âdetine uyar, o şeyin yaratılmasına sebep olan şeyi yapar. Meselâ, para kazanmak isteyen, sanat, ticâret yapar. Aç olan, yemek yer. Hasta olan, doktora gider, ilâç alır. Dînini öğrenmek isteyen de, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okur. Hasta, câhil kimseden ilâç alırsa, şifâ bulmaz, ölür. Ehl-i sünnet olmayan, bid’at sâhibi kimsenin bozuk, sapık din kitâbını okuyanın da, dîni, îmânı bozulur.

Allahü teâlâ, din ve dünyâ ihtiyâçlarına kavuşmak için, duâ etmeyi de sebep yaptı. Fakat, duânın kabûl olması için, Müslümân olmak, Ehl-i sünnet olmak, sâlih olmak, yani Allahü teâlânın sevgisine kavuşmak için, çalışmak lâzımdır. Bunun için de, harâm yoldan, kul hakkından geçinmemek ve yalnız Allahü teâlâya yalvarmak lâzımdır. Ebû Ömer Sülemî hazretleri; “İslâmiyyete uymayan her söz, her hâl, zararlıdır. Tasavvuf, İslâmiyyete uymaya çalışmaktır. Doğru ile yalancıyı ayıran tek nişan, Resûlullah efendimize uymaktır. Ona uygun olmayan zühd, tevekkül, tatlı sözlerin hiç kıymeti yoktur. İslâmiyyete uygun olmayan zikirlerin, fikirlerin, zevklerin ve kerâmetlerin hiç faydası olmaz” buyurmaktadır.

Netice olarak, her Müslümanın fıkıh bilgilerini doğru olarak öğrenmesi lâzımdır. Bunun için, Ehl-i sünnet i’tikâdında olan sâlih bir zâttan dinleyerek veyâ böyle birinin yazdığı ilmihâl kitâbından okuyarak öğrenmek şarttır. İ’tikâdı bozuk olanlardan dinleyerek veyâ böylelerinin yazdığı kitâptan okuyarak öğrenmeye kalkan kimse, dalâlete düşer.

Din bilgilerini öğrenmenin yolu
07.05.2012

Resûlullah efendimizden gelen din bilgileri, beden ve kalb bilgileri olmak üzere iki kısma ayrılır. Peygamber efendimizin, inanılacak yani îmân edilecek ve bedenle yapılacak ibâdet bilgilerini bildirmek, öğretmek vazîfesi idi. Bunları bizzât bildirmiş, tebliğ etmiştir.

Tasavvuf denilen kalb bilgileri, güneş şuâları gibi, Resûlullah efendimizin mübârek kalbinden her ân etrâfa yayılıyordu. Bunlara nûr veya feyiz denir. Her Sahâbî, kendi kalbine gelen feyizlerden kendi kâbiliyeti kadarının hepsine, hemen kavuşmuştur. Kavuştukları nûrlar, ihlâslarının çabuk ve çok artmasına da sebep olmuştur.

Beden bilgileri, edille-i şeriyye yani Kitap, Sünnet, İcmâ-ı ümmet ve Kıyâs-ı fükahâ denilen dört kaynaktan öğrenilmiş, fıkıh kitâpları vâsıtası ile bizlere gelmiştir. Amel yani yapılacak ibâdetlerde, Resûlullah efendimize uymak isteyenlerin, fıkıh kitâplarının bildirdiği gibi ibâdet etmeleri lâzımdır. Kalb bilgileri ise, bizlere evliyânın kalbleri vâsıtası ile gelmiştir. Resûlullah efendimizin mübârek kalbinden bu bilgileri almak isteyenin, bir velînin yanında bulunarak, bunun kalbinden alması lâzımdır. Velî, insanın kalbi ile, Resûlullah efendimizin mübârek kalbi arasında, bir vâsıtadır, yoldur. Kalb bilgilerine, tasavvuf kitaplarını okumakla kavuşulamaz. Bu bilgilerin kaynağı, âriflerin kalbleridir. Böyle olduğu, Semerât-ül-füâd kitâbında açıkça yazılıdır.

Peygamber efendimizi görüp, sohbetinde bulunan her Sahâbî, Resûlullah efendimizden aldıkları, beden ve kalb bilgilerini, isteyen Müslümânlara bildirdiler. Dahâ sonra gelen Müslümânlar da, beden bilgilerini fıkıh kitâplarından, kalb bilgilerini ise, evliyânın kalblerinden aldılar.

“Ben, beden bilgilerini, doğruca Resûlullahın sözlerinden yani hadîs-i şerîflerden öğreneceğim” diyenler, hadîs-i şerîfleri yanlış anlayarak, nefsin ve şeytânın tuzaklarına düştükleri gibi; “Ben kalb bilgilerini doğruca Resûlullahın kalbinden alacağım” diyenler de, nefsin ve şeytânın tuzaklarına düşmüşlerdir.

Beden bilgilerinin, Ehl-i sünnet âlimlerinin sözlerinden veyâ kitâplarından, kalb bilgilerinin de, bu âlimlerin, hayâtta olanlarının kalblerinden, vefâtlarından sonra da, rûhlarından alınması lâzımdır. Bu bilgilerin mütehassısları yani müctehidler ve velîler, böyle söylemişlerdir. Künûz-üd-dekâıkda yazılı olan;
(Talebesi arasında âlim, Eshâbı arasındaki Peygamber gibidir.)
(Âlimin talebesinden üstünlüğü, Peygamberin ümmetinden üstünlüğü gibidir.)
(Her şeyin bir kaynağı vardır. Takvânın menba’ı, kaynağı, âriflerin kalbleridir.)
(Fıkıh dersinde bulunmak, bir sene ibâdet yapmaktan daha iyidir.)
(Âlimin yüzüne bakmak ibâdettir) gibi hadîs-i şerîfler, beden ve kalb bilgilerinin nasıl öğrenileceğinin vesîkasıdır.

BEDEN VE KALB BİLGİLERİ
Allahü teâlâ, İslâm dîninin kıyâmete kadar devâm edeceğini vâdetmiştir. Beden bilgilerini muhâfaza için müctehid âlimleri, kalb bilgilerini muhâfaza için de evliyâyı yaratmıştır. Allahü teâlâ, bunların yenilerini yaratmakta ve İslâmiyyet devâm etmektedir.

Kalbin, rûhun hastalığı, herkeste başkadır ve herkesin kabiliyeti ayrıdır. Resûlullah efendimiz yalnız kalbin hastalıklarını ve tedâvîsini bildirmekle kalmamış, fertlere, âilelere, cemiyetlere yani her çeşit dünyâ ve âhıret işlerine âit yüz binlerle bilgiyi söylemiştir. Kendi hastalığını ve kalbinin ilâcını bilmeyenlerin, bu hadîs-i şerîflerden kendine uygun olanları seçip alması imkânsız gibidir.

Netice olarak, Resûlullah efendimiz, dünyâ eczânesine yüz binlerce ilâç hâzırlayan baştabîb olup, müctehid ve evliyâ da, bu hâzır ilâçları, hastaların dertlerine göre dağıtan, emrindeki yardımcı doktorlar gibidir. Bizler, hastalığımızı bilemediğimiz, ilâçları tanımadığımız için, yüz binlerce hadîs-i şerîf içinden, kendimize ilâç aramaya kalkarsak, aks-i tesîr hâsıl olarak, câhilliğimizin cezâsını çeker, fayda yerine zarar görürüz. Bu sebeple dinimizi, mutlaka bu işin mütehassısı olan âlimlerden öğrenmemiz lâzımdır.

Dinimizi, doğru kitaplardan öğrenmeli
29.01.2012

Dünyanın neresinde olursa olsun, her insana önce lâzım olan şey, dînini, îmânını öğrenmektir. Din, eskiden İslâm âlimlerinden kolayca öğrenilirdi. Şimdi, âhir zamân olduğu için, hakîkî din âlimi bulmak çok zorlaştı. Kendini âlim zanneden câhiller, din adamı olarak her tarafa yayıldı. Şimdi dîni, îmânı doğru olarak öğrenmek için tek çâre, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâplarını okumaktır. Hadis-i şerifte; (İlim öğreniniz! İlim öğrenmek ibâdettir. İlim öğretene ve öğrenene cihâd sevâbı vardır. İlim öğretmek, sadaka vermek gibidir. Âlimden ilim öğrenmek, teheccüd namâzı kılmak gibidir) buyuruldu.

Din âlimi olmak yani dinde söz sâhibi olmak için, ictihâd derecesine yükselmek lâzımdır. Zamanımızda böyle bir âlim yok gibidir. Şimdi, âlim olmayanlar, çeşitli maksatlarla, din kitapları yazıyor, âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflere, çala kalem, mânâlar verip, Allahü teâlâ böyle söylüyor, Peygamber böyle emrediyor diyerek, İslâmiyyeti oyun hâline sokuyorlar. Böyle din kitâplarını almamalı, okumamalıdır. Din âlimlerinin sözlerini değiştirmeden yøazan kitâp bulup okumak lâzımdır. Böyle din kitâbı da, yok değil ama yok gibi olmuştur. Din büyüklerinin ismini koyarak, onlardan tercüme diyerek satılan kitapların çoğunda, ilâveler, değiştirmeler veyâ çıkarmalar yapılmakta ve bu kitâplar da, zararlı şekle sokulmaktadır.

Bir odanın her tarafı raf olsa, raflarda da binlerce kitap bulunsa, bir kimse de, bu kitapların hepsini okusa, eğer bu doğru bu yanlış diyemiyorsa, bu kimse âlim değildir. İlim öğrenmekten maksat, neyin doğru, neyin yanlış olduğunu yani hakkı bâtıldan ayırmaktır. Bunu ancak ehl-i sünnet âlimleri ve bu âlimlerin kitâplarını okuyanlar yapabilir. Her ilim ve amel sahibi, hakkı bâtıldan ayıramaz. Bir kimse, kendi başına, çeşitli kitâpları okuyarak, bir rehbere, yol gösterene tâbi olmadan, doğruyu, yanlıştan ayıramaz.

Bir kitâba güvenebilmek için, yalnız ismine değil, kitâbı yazanın ismine de bakmalıdır. Vaktiyle evliyâyı kirâmdan bir zât, dergâhında, talebelerine, sevenlerine sohbet ederken, içeriye bir talebesi girmiş. Talebe içeri girer girmez, içerinin havası değişmiş, değişik bir koku yayılmaya başlamış. O zât, içeri yeni giren talebeyi çağırmış ve;

-Evlâdım, senin üzerinde ne var, senden leş gibi bir koku geliyor deyince, talebe;

-Efendim, sabah gusül abdesti aldım, çamaşırlarımı değiştirdim, buraya da abdestli geldim cevabını vermiş. Fakat o zât;

-Evlâdım, senden gelen koku, kir kokusu değil, bu koku başka bir koku. Sen ceplerini bir boşalt, cebinde ne varsa şuraya koy buyurmuş.

Talebe, ceplerini boşaltırken bir tane de kitâp çıkarmış. Hocası hemen kitâbı alıp bakmış ve;

-Evlâdım, o pis koku işte bu kitaptan gelmektedir deyince talebe;

-Efendim, ben buraya gelirken bir arkadaşım benim dindar olduğumu bildiği için bana bir din kitâbı verdi, ben de aldım cebime koydum cevabını vermiş. Bunun üzerine o zât;

-Evlâdım, şöyle yanıma gel ve kitaptaki şu isme bir bak. Kitâbı yazan bu şahıs, bidât ehli bir kimsedir. Bunun kokusu, bütün kitâbı değil, hepimizi perişan etmektedir. Evet, kitâbın içindeki yazılar doğru olabilir, ama ondan gelen koku, bizi öldürmek, itikâdımızı bozmak için yeter. Çabuk bunu dışarıya bırak, böyle bozuk kitapları okuyanlar zehirlenir buyurmuş.

Netice olarak, midemizi doyurmak için gıdânın temizini aradığımız gibi, kalbimizi doyurmak için de, dinimizi öğreten kitapların iyisini, doğrusunu aramalıyız. Pis borudan şifâ gelmeyeceğini Din Büyükleri buyurmuştur. Dolayısıyla kitap okumaktan esas maksât, kalbi temizlemektir. Buna ilâveten, kendimize lâzım olan şeyleri de öğrenmektir. Kalb temizlenmezse, öğrenilecek ilim, bilgi, insana zarar verir. Bu sebepten dolayıdır ki, her kitap okunmaz. Okunacak din kitâbı, nakli esas almalıdır. Ayrıca kitapta, doğru bilgilerin olmasının yanı sıra, bu kitâbı hazırlayanın da, itikâdının düzgün ve kendisinin de sâlih kimse olması lâzımdır...

FAİDELİ BİLGİLER 253.SAYFA

33 — Reformcu diyor ki, (Hıristiyan âlemi katoliklerin zâlim ateş gibi yakan, kan kusduran işkencesi altında inlerken, pek geride idi. Dînin bütün esrârını, kiliselerin karanlık meydânlarına benzeyen varlıklarında gizlenmiş gibi görünen ve anlaşılmaz bir lisanın kelimelerini sihrli bir tavr ile terennüm eden papazların önünde hıristiyanlar diz çökerdi. Kilise kaldırımlarını öper, hazret-i Îsâ ile kendi aralarında haberci sandıkları bu ma’bûdcukların ayaklarına kapanırlardı. Hocalar da Kur’ânı okurken, her ırkdan mü’minler bu anlayamadıkları şeyi sihrlenmiş gibi dinliyor. Hıristiyanlar içinde bir reformcu çıkdı. İncîli terceme etdi. İncîl anlaşılınca, Allahın vekîli gibi görünen papazlar küçülmeğe başladı. İslâmiyyetin Lütheri şimdi Asyada çıkdı. Bu reformcu Kazanlı Mûsâ Beykiyef, Kur’ânı türkçeye terceme ediyor. Bu haber müslimânların fikr ve vicdânının esâretden kurtulacağına bir müjdedir. Tâ, dördüncü halîfe zemânında siyâsete karışdırılan dînin dört mezheb imâmı tarafından ortaya konulan ahkâmı da şübhelidir.

Hak ve hakîkat nasıl parçalanabilir? Bir işin nasıl yapılacağını dört mezheb imâmı, başka başka bildiriyor. Bunların dördü de, nasıl doğru olabilir? Dört imâmın zekâlarının, ileride gelecek bütün insanların zekâlarının da yetişemiyeceği üstünlüklere ulaşmış olduklarını akl kabûl etmez. Yalnız onların çıkardığı ahkâm doğrudur. Başka dürlü hükmler çıkarmak, doğru değildir demek, insan aklını zincire vurmak olur.

İnsanların ihtiyâcı, zemâna göre değişmekdedir. Kur’ân-ı kerîmde işâret buyurulduğu gibi, (Her günün bir hâli vardır.) Dört imâmın eskiden çıkardıkları donmuş hükmleri, her gün değişen ihtiyâçlara ölçü olarak kabûl etmek, Kur’ân-ı kerîme uymamak olur. İslâmiyyeti kuran, bunların olacağını bildiği için, ahkâmın zemânla değişeceğini bildirmişdir. Değişen ve yenileşen ihtiyâçları, uygunsuz hükmlerle ölçmek, islâmiyyete uygun değildir. Dört imâmın ictihâdı, din demek değildir. Bu âlim ve fâdıl adamlar, Kur’ândan ve hadîslerden dînin ahkâmını çıkardıkları gibi, müctehid olmak derecesine yükselen her mü’minin de bu iki kaynakdan yeni hükmler çıkarması, niçin mümkin olmasın?) diyor.

Cevâb: Dinde reformcu, evvelâ Kur’ân-ı kerîmin tercemesini ele alıyor. Bugün müslimânım diyenlerin çoğu Kur’ân-ı kerîmin şimdiye kadar terceme edilmemesinden, din bilgilerinin gizli kalmış olduğundan şikâyet etmekdedir. Kur’ân-ı kerîmin başka dillere çevrilmesini islâm âlimleri yasak etmiş gibi konuşuyorlar. Bu şikâyetleri temâmen yanlışdır. Evet, islâm âlimleri, Kur’ân-ı kerîmi başka dillere terceme etmeğe kalkışmamışdır. Çünki, Allah kelâmının, kendi lisânındaki beyân, belâgat ve mükemmeliyyet bozulmaksızın, terceme edilmesini göze alamamışlardır. Terceme ne kadar başarılı olursa olsun, Allah kelâmının i’câzına varılabilmesi imkânsız görülmüşdür. Kur’ân-ı kerîm, diğer semâvî kitâblarda bulunmayan bir i’câza mâlikdir. Arabistânda belâgat yarışları yapıldığı bir zemânda nâzil olmuş, hepsini geride bırakmışdır. Böyle bir kitâbın tercemesinin de, böyle olması lâzımdır. Bu ise, mümkin değildir. İnsan gücünün üstünde bir belâgati olan Kur’ân-ı kerîme lâyık bir terceme yapabilmek için, insan gücünün üstünde bir kuvvet lâzımdır. Bu iş, bir iktidâr problemi, ya’nî Kur’ân-ı kerîmin üstünlüğünü korumak mes’elesidir. Kur’ân-ı kerîmin belâgat ve i’câz zevkini tatmak isteyenlerin arab edebiyyâtını ve tefsîr, usûl-i fıkh gibi dahâ nice islâm ilmlerini öğrenerek, Kur’ân-ı kerîmin huzûruna çıkmaları lâzımdır. Kur’ân-ı kerîmin ayaklarına gelmesini beklememelidirler.

Kur’ân-ı kerîmin türkçe tefsîrini yazmakla türkçe tercemesini yapmak, başka başka şeylerdir. Tercemesi tefsîrinden dahâ güçdür. Şimdiye kadar, türkçe tefsîri ve tercemesi yazılmamış da değildir. Yazılmış, fekat ehli tarafından beğenilmemişdir.Bu reformcular, bu işin ilk olarak moskof reformcusu tarafından yapılmağa başlandığını sanmakla aldanıyorlar. Bunların dediği gibi, müslimânların fikrleri, vicdanları bir terceme ile esâretden kurtulacak ise, dahâ evvelki tercemelerle kurtulmuş olmaları lâzım gelirdi. Hem de, vaktîle (Mevâkib) gibi ve (Tıbyân) gibi türkçe tefsîrleri yapmış olanlar, şimdi tercemeye kalkışan ahlâk ve din bilgilerinde kara câhil olanlar gibi değillerdi. Yirmi ana ilmde ve çok sayıdaki âlet bilgilerinde söz sâhibi olan salâhiyyetli, kıymetli kimseler idi. Müslimânlar bunları okuyup, istifâde ediyorlardı. O türkçe tefsîrleri beğenmeyen dinde reformcuların istediği, yoksa başka dürlü, ya’nî kendi görüşlerine uygun bir terceme mi olacak? Arabcanın dahâ gramerini bilmeyen câhillerin yapacağı bir terceme, bütün müslimânlara, Kur’ân-ı kerîm olarak kabûl etdirilecek, dinde reformcular, Kur’ân-ı kerîmin türkçe herhangi bir tercemesine Kur’ân diyecekler. Türklerin nemâzlarını işte bu türk Kur’ânı ile kıldıracaklar. Müslimânlığa sığmayan, asl tehlükeli şey, Kur’ân-ı kerîmi türkçeye terceme etmek değil, belki her hangi bir tercemenin, nemâzda Kur’ân yerine okunmasına kalkışmakdır. Kur’ân-ı kerîmdeki kelâm-ı ilâhî, belâgat ve i’câzın zirvesinde bulunan o arabî kelimelerin ve cümlelerin içindedir. Bu kelimeler ve cümleler, kul yapısı değildir. Hepsi Allahü teâlâ tarafından konulmuş, dizilmişdir. Herbiri, başka başka ma’nâlar taşımakdadır. Bu ma’nâlardan hangisinin murâd-ı ilâhî olduğu kesdirilemez. Başka başka ma’nâlara göre yapılan başka başka tercemelerden herhangi birisine Kur’ân-ı kerîm denilemez.

Başka başka ictihâdlara göre, din imâmları tarafından Kur’ân-ı kerîmdeki âyetlere, başka başka ma’nâlar verilerek her birinden birer hükm çıkarılmış ve mezhebler, o hükmlerden meydâna gelmiş ise de, Kur’ân-ı kerîmdeki topluluk, birlik hep muhâfaza edilmişdir. Her mezhebin çıkardığı hükme göre Kur’ân tercemesi yapılacak olursa, meselâ Hanefîlerin nemâzlarında okuyacağı Kur’ân ile, Şâfi’îlerin nemâzlarında okuyacağı Kur’ân başka olurdu. Böylece, müslimânların her fırkasının ve her mezhebin başka başka kitâbı bulunurdu. İslâm dîni de, hıristiyanlık gibi, karma karışık olurdu. Dinde reformcular, yoksa islâmiyyeti bu hâle sokmak için mi, terceme edilmeli diye direniyorlar? Müslimânların kitâbındaki birliği korumak ve kitâbullahı herhangi ufak bir şübheden uzaklaşdırmak için islâm âlimleri, Kur’ân-ı kerîmi Resûlullahdan “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” geldiği gibi muhâfaza buyurmuşlardır. Hattâ, Abdüllah ibni Abbâs gibi ve Abdüllah ibni Mes’ûd gibi ve hazret-i Alî gibi Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” ayrı ayrı bildirdikleri Kur’ân-ı kerîmlerin, Eshâb-ı kirâmın çoğunun sözbirliği ile bildirdikleri, bugün elimizde bulunan Kur’ân-ı kerîmden pek az ayrılıkları bulunduğu için, bunlara (Kırâet-i şâzze) denilmişdir. Bunlar, fıkh âlimleri için bir sened oldukları ve Kur’ân-ı kerîmin tefsîri için kullanıldıkları hâlde bile, nemâzda okunmaları câiz görülmemişdir. Şunun bunun yapdığı ve bugün beğenilen, yarın beğenilmeyecek olan, türkçe hattâ arabca tercemelerin, Kur’ân-ı kerîm yerine nemâzlarda okunması nasıl câiz olabilir? Hiç bir islâm âlimi, buna câiz dememişdir. Nemâzda Kur’ân-ı kerîmin fârisî olarak okunabileceği, imâm-ı a’zam ebû Hanîfeden rivâyet edilmiş ise de, İmâm-ı a’zamın bu ictihâddan geri döndüğü, Nûh bin Meryem tarafından bildirilmiş ve usûl âlimleri fârisî okumağı bile kabûl etmemişlerdir.

Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını anlamadan okunmasına bile sevâb verileceği bildirilmişdir. Bu da, müslimânlığın anayasası demek olan bu kitâb-ı mübînin değişdirilmekden korunması içindir. Görülüyor ki, Kur’ân-ı kerîmin türkçe tefsîri veyâ tercemesi yazılabilir ve yazılmışdır. İslâm âlimleri, bunu yasak etmemişlerdir.Fekat bunlar, Kur’ân-ı kerîmin belâgatini taşıyamazlar. Murâd-ı ilâhîyi bildiremezler. Kur’ân-ı kerîmin ma’nâsını ve ma’nâlarındaki incelikleri anlamak isteyen ve belâgatinin zevkini tatmak dileyen müslimânlar, bu kitâb-i mübîni kendi lisânı ile okumalı ve ma’nâsını ve zevkini bundan almak için lâzım gelen bilgileri öğrenmekden üşenmemelidirler. Şekspirin, Victor Hugonun ve Mahmûd Bâkî efendinin “rahmetullahi teâlâ aleyh” şi’rlerindeki incelikleri anlamak ve bundan zevk almak için, İngilizceyi, Fransızcayı ve Arabçayı, edebiyyâtı ile birlikde öğrenmek lâzım olduğu gibi, Allah kelâmının belâgatini ve inceliklerini anlıyabilmek için gerekli ilmleri öğrenmeğe emek vermeden, bunları anlamağa kalkışmak çok yanlışdır. Cebrâîl “aleyhisselâm” adındaki meleğin, Peygamberimize “sallallahü aleyhi ve sellem” indirdiği bu kelimelerden ve sözlerden başka, Arabca da olsa, okunan şeyler Kur’ân-ı kerîm okumak olmaz. Meselâ, cünüb iken, Kur’ân-ı kerîm okumak harâmdır, büyük günâhdır. Fekat, onları okumak, harâm olmaz.

Dinde reformcular diyor ki, (İnsanın nemâzda okuduğunu, Rabbinden istediğini bilmesi lâzımdır.) Böyle sözler, ibâdetlerin ne demek olduğunu anlamamış olmağı gösterir. Çünki, nemâzı, insanın kendisi tertîb etmemişdir. Nemâzın ve bütün ibâdetlerin nasıl yapılacağını, yaparken neler okunacağını Allahü teâlâ Peygamberine bildirmişdir. Peygamber “aleyhisselâm” da, bunları, öğrendiği gibi Eshâbına bildirmiş ve kendi de yapmışdır. Farzları, vâcibleri ve harâmları, Peygamber “aleyhisselâm” bile değişdirmemişdir ve değişdiremez. Din imâmlarımız bunların hepsini Eshâb-ı kirâmdan “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” görerek ve işiterek anlamışlar ve kitâblarına yazmışlardır. Bu derin âlimler bildiriyor ki, nemâzda okunacak Kur’ânın, Allah kelâmı olması lâzımdır. Vazîfe, ancak böylece yapılmış olur. Nemâz içinde okuduğunun ma’nâsını anlamak isteyenler, biraz çalışarak, bunların ma’nâsını da, önceden kolayca öğrenebilirler. Dünyâ kazançları için yıllarca çalışılıyor, nice bilgiler, çeşidli diller öğreniliyor da, bunun için neden çalışılmasın? Nemâz dışında, müslimânlar, kendi dilleri ile de, düâ edebilirler. Nemâzda okudukları âyetlerin ma’nâlarını da, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarından öğrenebilirler. İslâm düşmanlarının, dinde reformcuların kitâblarından öğrenmeğe kalkışanlar, yanlış, bozuk, çirkin şey öğrenmiş olurlar. Emekleri boşa gider.

Kur’ân-ı kerîmin ma’nâlarını ve din bilgilerini doğru olarak öğrenmek ve öğretmek için ve nemâzı kolay ve zevkle kılmak için, bütün dünyâdaki müslimânlar, arabcayı din lisânı olarak kullanmakdadırlar. Erkeklerin beş vakt nemâzı câmi’de cemâ’at ile kılması lâzımdır. Herkes kendi dili ile kılarsa, çeşidli milletlerde bulunan, başka diller konuşan müslimânlar, birlikde nemâz kılamazlardı. Hutbelerin terceme edilmesinde de, bu mahzûr vardır. Her kavm hutbeyi kendi dili ile okumağa kalkarsa, Türk, Çerkez, Laz, Kürd, Arnavud, Alman, Hindli gibi müslimânların Cum’a ve bayram nemâzlarında, ayrı ayrı câmi’lere ayrılmaları ve müslimânların parçalanması tehlükesi hâsıl olur.

Bu reformcular, islâmiyyeti değişdirmek, bozmak için mezheb imâmlarımızın ictihâdlarını çürütmeğe kalkışıyor. Eshâb-ı kirâm “radıyallahü teâlâ anhüm ecma’în” zemânında islâmiyyetin bozulmuş olduğunu, akllı bir dostun değil, câhil, iftirâcı bir düşmanın bile söylemesi, hattâ düşünmesi haklı olamaz. Binüçyüz sene evvel bozulmuş olan bir dînin bugün doğru bir şeklini bulmak nasıl mümkün olur? Bu reformcuların, dîni düzeltmek, doğru ictihâdları yapmak için çalışmaları boş yere olur. Mezheb imâmlarının ellerine, dînin temel bilgileri doğru olarak geçmedi ise, şimdiki dinde reformculara, o bilgilerin adı ve nişânı bile kalmamış olur. Bunlar, bu sözlerin maskesi altında, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkararak değil de, kendi noksan aklları ve kısa görüşleri ile bularak, keyflerine göre uydurarak, ictihâd yapmak çabasındadırlar. Hak ve hakîkat parçalanamaz diyerek, dört mezhebden hangisi doğru olur diye mezheblere leke sürmeğe kalkışıyor. Öte yandan da, ictihâd serbest olmalıdır. İlericiler de ictihâd yapmalıdır diyerek, hakkı paramparça etmeği savunuyorlar. Herbiri kendi anladığını, düşündüğünü beğenip, başkalarının ictihâdını kötüleyerek, ictihâd kapısını açmağa çalışırken, kapatdıklarının farkına varamıyorlar. Derme çatma sözlerini bir tarafa bırakarak deriz ki, ictihâd etmek hakkını ve salâhiyyetini, islâmiyyet dört kişiye bırakmamışdır. Eshâb-ı kirâmın herbiri de ictihâd etdi. Onlardan sonra gelen âlimler arasında ictihâd makâmına yükselenler çok oldu. Fekat, onların ictihâd etdikleri sözleri, kitâbları bugün elimizde bulunmadığı için, mezhebleri unutuldu. Yalnız dört mezhebin kitâbları meydânda kaldı. Kur’ân-ı kerîmin tefsîri ve tercemesi işi gibi, ictihâd da, bir ihtisâs ve iktidâr işidir. Küfrü ve şirki bile ayıramayan bu reformcuların, bu ihtisâsa ve iktidâra mâlik olmadıkları da meydândadır.

34 — Reformcu devâm ederek diyor ki, (Dinlerin, sosyal düzenlerin, kısaca ilâhî ve beşerî bütün kanûnların içinde ortak olan bir şey var: korku. İslâmiyyet, yalnız sosyal menfe’atleri yapmak ve sosyal kötülükleri yasaklamak şekline sokulabilir. Fıkh âlimlerinin görüşleri böyle olsaydı, bugün en güzel kanûn, islâmiyyet olurdu. Fekat fıkh âlimleri, bütün işleri Cehennemin azâbına ve Cennetin ni’metlerine bağladıkları için, islâmiyyeti sosyal bir nizâmdan mahrûm bırakdılar. Müslimânlar, Allahın büyüklüğünü ve tabi’atdaki incelikleri araşdırıp anlayarak, Allahı sevecekleri yerde, Onun Cehenneminden korkarlar ve zâlimlerin eline düşüreceğinden korkarlar. Çocuklar babalarından, kadınlar kocalarından korkarlar. Müslimânlarda olan bu korku, sosyal hayâtın düzenlenmesini, ateşden bir zincirle bağlamakdadır. Korkunun hâsıl etdiği kuvvetden doğan yapma, sahte ve geçici bir toplulukdan ise, akl ve zekâ ile bağlanarak, sevişerek, kalbden doğan bir sevinç ile birleşenlerin topluluğu, elbette dahâ iyi, dahâ samîmî ve devâmlıdır. İnsanlar Allahını, Peygamberlerini, dînini, hükûmetini, nefsini, âilesini ve milletini korku ile değil, Allah, Peygamber, din, hükûmet, âile ve millet olduğu için sevmelidir) diyor.

Cevâb: Reformcu, Allah korkusu ile hükûmet, ana baba korkularını tek bir açıdan görmekle, din işlerinde siyâsî ve içtimâ’î alanda bir kalemde reform yapmağa kalkışmakdadır. Dikta, zulm üzerine kurulan toplulukları, islâmiyyet de red etmekdedir. (Sadakaların en kıymetlisi, zâlim hükûmet adamları yanında söylenen doğru sözdür) ve (Ümmetim, zâlime zâlim demekden çekinecek bir hâle gelirse, Allahü teâlâ onlara yardım etmez) gibi hadîs-i şerîfler, bunu göstermekdedir. O hâlde zâlim hükûmetlerin sebeb olduğu sosyal hastalıkları, dîn-i islâma yükletmeğe çalışmak, açık bir haksızlıkdır. Dîn-i islâm, zâlimlerin sahte ve geçici kuvvetlerine dayanan korkuları her zemân red etmişdir. Reformcu, korkunun çeşidli sebeblerini birbiri ile karışdırmakdadır. Allah korkusunun sebebi, bu sahte ve geçici kuvvetlere hiç benzemez ve buna bağlı olan zincir hiç kopmaz. Kuvvet çoğaldıkça hak ile birleşir. Bunun içindir ki, muhârebelerin, ihtilâllerin netîcesi, yalnız gâlib taraf için bir hak sağlamakdadır. Eğer muhârebe edenlerden dahâ kuvvetli başka bir devlet hakem olursa, gâlibin hakkını, sınırlayabilir. Görülüyor ki, kuvvet çok olduğu zemân da, sınırlanabilir ve hakdan ayrılabilir. Üstünde hiçbir kuvvet bulunmıyan, bütün kuvvetlerin kaynağı olan Allahü teâlânın kuvveti, hak ve hakîkatin de kaynağıdır. Bunun içindir ki, Allahü teâlânın kuvvetinden korkmak ve titremek de, onu sevmek gibi ulvî ve rûhîdir.

Bu dünyâda büyükleri sevmek ve saymak, şeref ve kıymeti sarsıcı bir sebeb görülmediği hâlde, bunlardan korkmak, küçüklük sayılmakdadır. Hâlbuki islâmiyyetde yükselmiş olanlar, Allahü teâlâya karşı küçülmeği en büyük şeref bilirler. İşte bu fark, korkunun kıymetli olduğu ince bir noktadır. İnsan ne kadar olgunlaşsa, rûhânî olsa, maddelikden kurtulamıyacağı için, maddî ihtiyâclarla ve maddî tehlükelerle yine ilgilenir. Bunun için, korku ile olan bağlılık en sağlam ve en kıymetli olur. Reformcu, bu bağlılığın sağlam olmadığını söylüyor. Çünki, korku ile bağlanan şahsın fırsat bulunca değişdiğini görmekdedir. Hâlbuki insan, gizli ve açıkdaki bütün işlerini gören ve bilen ve hiç aldanmayan Allahü teâlâya karşı bir ân fırsat bulamaz. Hadîs-i şerîfde, (Suheyb-i Rûmî ne iyi bir kuldur. Allahdan korkmasaydı da, yine hiç günâh işlemezdi) buyuruldu. Bu hadîs-i şerîf, birleşmeyi te’mîn etmekde korkunun kuvvetli bir sebeb olduğunu göstermekdedir. Reformcuların, Allah korkusu ile Allah sevgisini başka başka bilmeleri ve ikincisini beğenip, birincisine karşı olmaları, din bilgilerine ve dîn-i islâmın temel vesîkalarına câhil olduklarındandır.

(Fâtır) sûresinin yirmisekizinci âyetinde meâlen, (İlmi çok olanların, Allah korkusu çok olur) ve Rahmân sûresi kırkaltıncı âyetinde meâlen, (Rabbinin büyüklüğünden korkan kimseye iki Cennet vardır) ve (Enfâl) sûresinin ikinci ve (Hâc) sûresinin otuzbeşinci âyetlerinde meâlen, (Mü’minler onlardır ki, Allahın ismi söylendiği zemân, kalblerine korku düşer) ve (Nûr) sûresi elliikinci âyetinde meâlen, (Allahü teâlâya ve Resûlüne itâ’at edenler ve Allahdan korkan ve sakınanlar, kıyâmetde kurtulanlar onlardır) buyuruldu. Bunlar, insanları Allah korkusuna teşvîk etmekdedir. Bu âyet-i kerîmelerden hiç haberi olmıyanların, dinde reform yapacağız diyerek, müslimânlara Allah korkusunu yerleşdiren din âlimlerine dil uzatmağa ne kadar hakları olacağını artık anlamalıdır. İnsanlara Allah korkusunu yerleşdirmek kötü birşey ise, bunu (hâşâ) Kur’ân-ı kerîme yüklemek lâzım gelir. Kur’ân-ı kerîmin hemen her sahîfesi, (Ey îmân edenler, Allahdan korkunuz!) meâlindeki emri ile, müslimânları Allah korkusuna çağırmakdadır. Hucurât sûresi, onüçüncü âyetinde meâlen, (Allah katında en kıymetliniz, Ondan çok korkup sakınanınızdır) buyuruldu. Âyet-i kerîmelerde bildirilen ittikâ, korkmak demekdir. İnsanlardan Allah korkusunu kaldırarak, Allahü teâlâyı yalnız ihsân sâhibi sanmak ve kulların derdlerine, sıkıntılarına devâ olacak, şefkat ve himâye hâlinde düşünmek, reformculara Avrupa hıristiyanlarını taklîd etmekden gelmekdedir. Çünki, hıristiyanlar, böyle inanırlar. Allahü teâlâyı, yalnız rahîm, kerîm bilerek sevip de, kahrından, azâbından korkmamak, Onu, kanûnlarını yürütmeğe gücü yetmeyen bir hükûmet gibi za’îf, yâhud çocukların yalnız arzûlarını yaparak, onları şımartan ana, baba gibi beceriksiz tanımak olur. Tesavvuf yolunda ilerliyenler, Allahü teâlânın celâl sıfatında iken, rahmet-i ilâhiyyeyi ve Allah sevgisini düşünemezler. Bunları cemâl sıfatı kapladığı zemân, Cehennem azâbını, Allah korkusunu unutuyorlar. Tesavvuf serhoşluğu denilen bu hâllerinde, muhabbeti veyâ korkuyu hafîf gören şeyler söylüyorlar. Ayılınca, bu sözlerine pişmân oluyorlar, tevbe ediyorlar.

(Sâffât) sûresi, altmışbirinci âyetinde meâlen, (Çalışanlar, işte bu gibi se’âdetler için çalışsınlar) ve (Mütaffifîn) sûresi, yirmialtıncı âyetinde meâlen, (Birbiri ile müsâbaka edenler, bunun için yarışsınlar) buyuruldu. Bu âyet-i kerîmeler, Cennet ni’metleri için seve seve çalışmağı emr buyurmakdadır.

Reformculardan Ahmed Midhat efendi de, (Nizâ-ı ilm ve din), ya’nî ilm ve dînin çekişmesi ismindeki kitâbında, îmânın şartı olan kıyâmetde dirilmek bilgisini gözden düşürmeğe çalışırken, Cennetin yiyeceklerini, içeceklerini, hûrîlerini, aç gözlülüğü ve maddeciliği okşayan birer hîle saymakdadır. Hâlbuki, kendisi ilm ile dîni ayırarak hîle yapmakdadır. İslâm dîni, ilmin tâ kendisidir. Bu ikisini birbirinden ayırmak islâm düşmanlığına alâmetdir. Dünyâda bu zevklerin peşinde koşan ve din âlimlerini, dînî vazîfelerin, bu dünyâ zevkleri için yapılması lâzım olacağını bildirmedikleri için kötüleyen ve insanların, her şeyden dahâ câzib, dahâ tatlı olan bu dünyâ zevklerine kavuşmak için ibâdete sarılacaklarını söyleyen dinde reformcuların, bu zevklerin Cennetde bulunmasına karşı koymaları, islâmiyyete leke sürmek istediklerini açıkça göstermekdedir. İslâm âlimlerinin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”, müslimânları Cennet ni’metlerine kavuşmak ve Cehennem azâbından kurtulmak için ibâdete sarılmalarına çalışmalarını taşlayan böyle sözler çok görülmüşdür. Bir hurûfî babası da:

Cenneti andıkça zâhid, ekl-ü şürbün lezzetin söyler.

demişdi. Böyle sözler, (Vâkı’a) sûresinin onsekizinci âyet-i kerîmesine taş atmakdadır. Cennet ni’metlerini ve Cehennem azâblarını hafîf görenlerden bir kısmı da, bunların, Allah sevgisi yanında hiç kıymetleri yokdur, diyorlar. Hâlbuki, bunlar için ibâdet etmek, Allah sevgisi olmadığını göstermez. Allahın sevdikleri Cennetdedir ve Allahü teâlâ, Cennetdekilerden râzıdır. Evet, se’âdetlerin ve lezzetlerin en büyüğü, Allahın rızâsına kavuşmakdır. Fekat, Allahü teâlânın, övdüğü ve ona kavuşmak için çalışınız dediği Cennet ni’metleri ile alay etmek de, insanı Allah rızâsına kavuşdurmaz. Dinde reformcular, ibâdetleri âhıretde azâbdan kurtulmak ve sevâblara, ya’nî iyiliklere kavuşmak için değil de, dünyânın düzeni ve huzûru için yapılmasını istediklerinden, Allah rızâsını düşünmedikleri anlaşılmakdadır.

Allah sevgisi ve Allah aşkı, islâmiyyetin en yüksek tanıdığı bir bilgidir. Fekat, dünyâya düzen vermek için yalnız bu sevgi yeter deyip, bütün se’âdetlerin başı olan Allah korkusunu küçük ve lüzûmsuz görmek, âyet-i kerîmelerden ve hadîs-i şerîflerden haberi olmamanın açık bir alâmetidir. İnsanların her bakımdan en üstünü olan Muhammed aleyhisselâm, (Allahü teâlâdan en çok korkanınız ve çekineniniz, benim) buyuruyor. Bu hadîs-i şerîf ve yine bu maddenin başında yazılı olan (Suheyb) “radıyallahü teâlâ anh” hadîsi, Allah korkusunun lâzım olduğunu göstermekdedirler. Allahdan korkmak, bir zâlimden korkmak gibi sanılmasın! Bu korku, saygı ve sevgi ile karışık olan bir korkudur. Âşıkların sevgililerine karşı yazdıkları şi’rlerde, böyle korku içinde olduklarını bildiren beytleri az değildir. Sevgilisini, kendinden pek yüksek bilen bir âşık, kendini o sevgiye lâyık görmiyerek, hislerini böyle korku ile anlatmakdadır.

Allah korkusu ve Allah sevgisi, insanları se’âdet ve huzûra kavuşduran iki kanad gibidir. Peygamber efendimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” buyuruyor ki: (Bir kimse, Allahdan korkarsa, herşey ondan korkar. Bir kimse Allahdan korkmazsa, herşeyden korkar olur.) Bir hadîs-i şerîfde, (Aklın çok olması, Allah korkusunun çokluğu ile belli olur) buyurdu. Allahdan korkan bir kimse, Onun emrlerini yapmağa, yasaklarından sakınmağa titizlikle çalışır. Hiç kimseye kötülük yapmaz. Kendine kötülük yapanlara sabr eder. Yapdığı kusûrlara tevbe eder. Sözünün eri olur. Her iyiliği Allah için yapar. Kimsenin malına, canına, nâmûsuna göz dikmez. Çalışırken, alış veriş ederken, kimsenin hakkını yimez. Herkese iyilik eder. Şübheli şeylerden kaçınır. Makâm sâhiblerine, zâlimlere tabasbus etmez, yaltaklanmaz. İlm ve ahlâk sâhiblerine saygı gösterir. Arkadaşlarını sever ve kendini sevdirir. Kötü kimselere nasîhat verir. Onlara uymaz. Küçüklerine merhametli ve şefkatli olur. Müsâfirlerine ikrâm eder. Kimseyi çekişdirmez. Keyfi peşinde koşmaz. Zararlı ve hattâ fâidesiz birşey söylemez. Kimseye sert davranmaz. Cömerd olur. Mâlı ve mevkı’i herkese iyilik etmek için ister. Riyâkârlık, iki yüzlülük yapmaz. Kendini beğenmez. Allahü teâlânın her ân gördüğünü ve bildiğini düşünerek hiç kötülük yapmaz. Kadınlarının, kızlarının avret mahalleri açık sokağa çıkmasına müsâade etmez. Kimsenin avret mahalline bakmaz. Onun emrlerine sarılır. Yasaklarından kaçar. İşte, Allahdan korkanlar milletine, memleketine fâideli olur. [Bütün bu yazılanlardan anlaşılıyor ki, Allah korkusu, Allahü teâlânın rızâsına, sevgisine kavuşamamak düşüncesidir.]

TEFSÎR NEDİR?

Dînî ilimlerden. Lügatde; örtülü ve kapalı olan şeyi ortaya çıkarmak, açmak, beyân etmek demektir, istilanda tefsir; beşer kudreti dâhilinde, Kur’ân-ı kerîm âyetlerindeki murâd-ı ilâhîyi bildiren ilimdir. Kelâm-ı ilâhîden (Kur’ân-ı kerîm) murâd-ı ilâhîyi anlayıp, bildiren âlimlere müfessir denir. Tefsîr ilminin mevzuu Kur’ân-ı Kerîmdir. O, Allahü teâlânın kelâmı ve sonsuz bilgiler, hükümler, hikmetler ve faziletler menbaı, kaynağıdır. Allahü teâlâ onu insanların en yükseği olan sevgili peygamberimiz Muhammed aleyhisselâma indirmiştir. Bu sebeble Kur’ân-ı kerîmi tam olarak yalnız Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem anlamış, kapalı ve anlaşılması zor âyet-i kerîmeleri, Eshâb-ı kirama (r. anhüm ecmaîn) açıklamışlardır.

Eshâb-ı kiram aleyhimürrıdvân, ana dili olarak Arabîyi bildikleri, edîbvebelîg oldukları hâlde, bâzı âyetleri anlayamaz, Resûlullah’a sallallahü aleyhi ve sellem sorarlardı. Hazret-i Ömer bir yerden geçerken, Resûlullah’ın sallallahü aleyhi ve sellem, Ebû Bekr-i Sıddîk’a (r. anh) bir şey anlattığını gördü. Yanlarına gidip dinledi. Sonra, başkaları gördüler, fakat gelip dinlemeğe çekindiler. Ertesi gün, Ömer’i (r. anh) görünce; “Yâ Ömer! Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem, dün size bir şey anlatıyordu. Bize de söyle, öğrenelim” dediler. Çünkü, dâima; “Benden duyduklarınızı, din kardeşlerinize de anlatınız! Birbirinize duyurunuz” buyururlardı. Ömer (r. anh); “Dün Ebû Bekr (r. anh), Kur’ân-ı kerîmden anlayamadığı bir âyetin mânâsını sormuş, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem de anlatıyordu. Bir saat dinledim, bir şey anlıyamadım” dedi. Çünkü Ebû Bekr”in yüksek derecesine göre anlatıyordu. Ömer (r. anh), o kadar yüksek idi ki, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem; “Ben, peygamberlerin sonuncusuyum. Benden sonra peygamber gelmeyecektir. Eğer, benden sonra peygamber gelseydi, Ömer peygamber olurdu” buyurdu. Böyle yüksek olduğu ve Arabi’yi çok iyi bildiği hâlde, Kur’ân-ı kerîmin tefsirini bile anlayamadı. Ebû Bekr’in derecesi, ondan çok daha yüksekti. Cebrail aleyhisselâm dahi, Kur’ân-ı kerîmin mânâsını, esrarını, Resûlullah’a sorardı. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem, Kur’ân-ı kerîmin hepsinin bildirilmesi îcâbeden tefsîrini Eshâbına bildirdi. Böyle olduğunu İmâm-ı Süyûtî (r. aleyh) bildirmektedir. Onun için Kur’ân-ı kerîmin esas tefsîri bizzat Peygamber efendimizin açıklamaları yâni hadîs-i şerîfleridir.

Resûlullah’dan sallallahü aleyhi ve sellem bu tefsîrleri öğrenen Eshâb-ı kiram, müfessirlerin ilk tabakasını meydana getirir. Başta Hulefâ-i râşidîn olmak üzere, İbn-i Mes’ûd, Übey bin Ka’b, Ebû Mûsel Eş’arî, Ebû Hüreyre, Enes bin Mâlik ve Abdullah bin Abbâs (r. anhüm ecmaîn), Kur’ân-ı kerîmin tefsîri hususunda önde gelen sahâbîlerdendir. Bilhassa Abdullah bin Abbâs, Eshâb-ı kiramın en âlimlerinden biri olarak tanınmıştır. Âyet-i kerîmelerle ilgili açıklamalarının pek yüksek olduğunu tefsîr âlimleri bildirmiş, tefsirlerini bunlarla süslemişlerdir. Ancak ona ait tefsîr kitabı yoktur. Yalnız tefsîr âlimleri onun bu açıklamalarını tefsirlerinde nakletmişlerdir. Tefsîr ilrnindeki yüksekliğinden dolayı kendisine; Tercümân-ül-Kur’ân, Hibr-ül-ümmet, Reîs-ül-müfessirîn lakabları verilmiştir.

Eshâb-ı kiram da, Resûlullah’dan sallallahü aleyhi ve sellem öğrendikleri Kur’ân-ı kerîmin tefsirini, müfessirlerin ikinci tabakasını teşkil eden Tabiînin büyüklerine öğrettiler. Mücâhid bin Cebr el-Mekkî (v. 103/m. 721), İkrime (v. 105)/ m. 723), Tavus bin Keysân (v. 106/m. 724), Ata bin Ebî Rebâh (v,114/m. 732), Alkame bin Kays (v. 102/m. 720), Şa’bî (v. 105/m. 723), İbrahim Nehâî (v. 105/m. 723), Dahhâk bin Muzâhim (v. 105/m. 723), Hasen-i Basrî (v. 121/m. 738), Mâlik bin Enes (v. 179/m. 795) (rahmetullahi aleyhim ecmaîn) Tabiîn devri müfessirlerinin meşhûrlarındandır.

Tabiînin büyükleri de, Eshâb-ı kiramdan öğrendikleri bu tefsîrleri, Tebe-i tabiîne ulaştırdılar. Süfyân bin Uyeyne (v. 198/m. 813), Vekî’ bin Cerrah (v. 197/m. 812), İshak bin Râheveyh (v. 233/m. 848), Ali bin Ebî Talha (v. 143/m. 760), Kasım bin Sellâm (v. 223/m. 837) (r. aleyhim ecmaîn) Tebe-i tabiînin müfessirlerindendir. Bunlar da müfessirlerin üçüncü tabakasını meydana getirir. Bu tabakada bulunanlartefsîre dâir rivayetleri derleyip toplamağa başladılar.

Kur’ân-ı kerîmin tefsîrine dâir Peygamber efendimizden ve Sahâbe-i kiramdan gelen rivayetler böyle gönülden gönüle nakledilip fevkalâde bir tarzda zabtedildi. Nihayet, ilimler kitaplara yazılmaya başlanınca, tefsîr âlimleri de daha önce toplanıp kendilerine ulaşan bu rivayetlerle Kur’ân-ı kerîmi tefsîr ettiler. Rivayetlerle yapılan tefsire rivayet, me’sûr ve naklî tefsîr denir. 1-Câmi-ul-Beyân an te’vîl-il-Kur’ân, Muhammed bin Cerîr et-Taberî (v. 310/m. 922). 2-Tefsîr-ul-Kur’ân-il-Azîm, Ebü’l-Leys es-Semerkandî (v. 377/m. 987). 3-El-Keşf ve’l-Beyân an tefsîr-il-Kur’ân, Ebû İshak es-Sa’lebî (v. 427/m. 1035). 4-Meâlim-üt-Tenzîl, Ebû Muhammed el-Hüseyn el-Begavî (v. 516/m. 1122). 5-El-Muharrer-ül-Vecîz fi tefsîr-il-kitâb-il-Azîz, İbn-i Atıyye el-Endelûsî. İbn-i Atiyye kendisinden önceki tefsîrlerdeki rivayetleri ve senedlerini tahkîk ve tedkîke tâbi tuttu. 6-Câmi-ul-Ahkâm, Ebû Abdullah Muhammed bin Ahmed Kurtubî (v. 671/m. 1272). Kurtubî de, tefsîrinde İbn-i Atiyye’nin usûlünü tâkib etmiştir. 7-El-Cevâhir-ül-hısân fi tefsîr-il-Kur’ân, Abdurrahmân es-Se’âlebî (v. 876/m. 1471). 8-Ed-Dürr-ül-mensûr fi tefsîr-il-me’sûr, Celâleddîn es-Süyütî (v. 911/m. 1505) bunlardan bâzılarıdır.

Rivayet tefsirleri yanında dirayet tefsirleri de yapıldı, ilk asırda îrâb, belagat gibi lisan bilgileri Arablarda meleke hâlinde bulunduğundan, bunları anlatan bir kitaba ihtiyâç yoktu. Fakat zamanla fetihler sebebiyle hududlar genişledi. Yabancı milletlerle irtibat netîcesinde, Arabî lisânın yanlış kullanılması ve bozulması durumu ortaya çıktı. Diğer taraftan Arab olmayanların Arabî’yi öğrenebilmeleri için bu lisânın gramerini bilmeleri îcâbediyordu. Yine Kur’ân-ı kerîm Arabî olduğundan, lüzum görüldükçe lisân bilgilerine göre îzâhına ihtiyâç duyuluyordu. Onun için Arabî lisânına dâir kitaplar yazıldı. Asıl tefsîr olan Resûlullah’dan (sallallahü aleyhi ve sellem) gelen rivayetler esas alınarak, Kur’ân-ı kerîmin lisân ve daha başka bilgilerle de açıklamaları yapıldı. Bu izahlara, açıklamalara te’vîl denildi. Tevillerin doğruluğu, nakle uygunluğu ile anlaşılır. Tefsîr kitaplarını yazan âlimler, tefsîre uygun te’villeri de yine tefsîr olarak kabul etmişlerdir. Bunlara mâkûl ve re’y tefsiri denir. Te’vîl, nakle ve din bilgilerine uygun olmazsa tefsîr değil; yazanın kendi düşüncesi olur. Nitekim hadîs-i şerîfde; “Kur’ân’ı, kendi görüşü ile açıklayan hatâ etmiştir” buyrulmuştur. Bunun içindir ki, Kur’ân-ı’ kerîmde mânâsı açık olmayan yerlerden, yalnız akla güvenip, yanlış te’vîl yapılarak, yanlış mânâlar çıkarılması neticesinde yetmiş iki bid’at ve dalâlet fırkası ortaya çıktı. Bunlar sırf akla güvenme, ona göre hareket etme yolu olan felsefenin de te’sirinde kalarak akılla anlaşılamayacak olan âhiret hâllerini dahi akıllarıyle îzâha kalkıştılar. Böyle bozuk kimselerin tefsîr diye yazdıkları kitaplar zararlı olup, okuyanların îtikâdlarını bozar.

Hâlbuki Ehl-i sünnet âlimleri nakli esas alıp, aklı onu îzâh etmekte yardımcı kıldılar. Kur’ân-ı kerîmin tefsîrini (te’vîlini) bu esâsa bağlı olarak yaptılar. Dînî hükümlerin bir çoğunu ictihâd ederek bu yolla elde ettiler. Bu îtibârla kelâm, fıkıh ve ahlâk kitapları da Kur’ân-ı kerîmin tefsiridir.

Dirayet yolu ile yaoılan tefsirlerden bâzıları şunlardır: 1-Mefâtîh-ül-Gayb; Fahreaaın Râzî (v. 606/m. 1209). Bunda rivayet ve dirayet yolları birleştirilmiş, filozofların bozuk fikirleri red olunmuştur. Tefsîr-i kebîr diye de bilinen eserde; zaman zaman nahiv, belagat ile ilgili mes’elelere girilmiştir. 2-Envâr-ut-Tenzîl ve Esrâr-ut-Te’vîl; Beydâvî (v. 685/m. 1288). Bu da Râzî tefsirinin usûlünü tâkib etmiştir. 3-Medârik-ut-Tenzîl ve Hakâik-ut-Te’vîl; Nesefî (v. 701/m. 1301). 4-El-Celâleyn; El-Mahallî (v. 684/m. 1459) ve’s-Süyûtî (v. 911/m. 1505). 5-İrşâd-ül-Akl-is-Selîm ilâ mezâyâ’l-Kitâb-il-kerîm; Ebüssü’ûd (v. 982/m. 1574).

Bir de tasavvuf büyüklerinin yazmış oldukları te’vîl kitabları vardır ki, bunlara İşârî tefsir denilmiştir. Bu te’viller onların saf zihinlerine gelen ilhamlar olup, Allahü teâlânın dilediği bilgiler olabilir denilmiştir. Bunların sözleri vicdana bağlı şeylerdir. Bunlara inanmak vicdan sâhiblerinin vicdanlarına bırakılır, başkalarına sened olamaz. Yâni îmân olunacak şeyleri isbât etmezler ve amel ve ibâdetleri gösteremezler. Onların hâlini, onları tanıyanlar anlar ve onların yüksek derecelerine erişenler bilir. Muhyiddîn-i Arabî, Necmeddîn-i Kübrâ ve İsmail Hakkı Bursevî’nin tefsirleri hövledir.

İslâm âlimlerinin yazdıkları tefsirler her asra uygundur ve kâfidir. Kur’ân-ı kerîmin emirleri her asırdaki her insan için aynıdır, önceki asırlar için başka, sonraki asırlar için başka değildir. Kur’ân-ı kerîme inanan ve uymak isteyen bir müslüman, aradıklarını mevcûd tefsîrlerde bulur. Fakat bozuk kimseler kendi bozuk isteklerini, bu tefsîrlerde bulamazlar. Herkesin kendi aklına ve asrın isteklerine göre tefsîr yapması caiz değildir. Bu, aslı değiştirip bozmaya kalkışmaktır.

Tefsîr âlimleri, enıı olmayan kimselerin çıkıp, Kur’ân-ı kerîm tefsîri diye kendi şahsî düşüncelerini söyleyip, yazmalarına mâni olmak için, müfessirde vâni tefsîr yapacak kimsede bâzı şartların bulunması lâzım geldiğini bildirdiler. Bunlar, sekiz yüksek din bilgisini bütün incelikleri ile bilmek, on iki âlet ilmi ile bunların kolları olan yetmiş iki ilme vâkıf olmaktır. Lügat, metn-i lügat, bedî, beyân, meânî, belagat, kıraat, usûl-i din (kelâm), fıkıh, esbâb-ı nüzul, naşiri ve mensûh. usûl-i fıkıh, hadîs, usûl-i tefsîr ve ilm-i kalb (tasavvuf, ahlâk ilmi) gibi çeşitli ilimleri öğrenmek, sarf, nahiv, mantık gibi âlet olan bilgilerde derinleşmek, zamanının fen bilgilerinde söz sahibi olmak, âyet-i kerîmelerin zahirî, zımnî, murâdî, iltizâmî mânâlarını ve her âyet-i kerîmenin, ne zaman, ne sebeble, ve kimler için nazil olduğunu, âyet-i kerîmelerin hangi hadîs-i şerîflerle ve nasıl açıklandığını hakkıyla bilmek lâzımdır. Ayrıca Ehl-i-i sünnet itikadında olup, kalbde Allah sevgisinden başka birşeyin sevgisine yer verîfrnemesi ve ilm-i vehbîye yâni Allah vergisi olan ilme sâhib bulunması lâzımdır. Ancak böyle bir âlim, Kur’ân-ı kerîmi tefsîr edip, kelâm-ı ilâhîden murâd-ı ilâhîyi anlıyabilir. Böyle olmayanların Kur’ân-ı kerîmden mânâ çıkarmaya kalkışması ilk mekteb talebesinin üniversite kitabı okumasına ve kimya deneyleri yapmaya kalkışmasına benzer. Böyle nice zavallıların, deneylerde kurban gittiği çok duyulmuştur.

Senelerce ilim tahsili bile yapsa herkes müfessir olamaz. O dereceye ulaşmak kolay değildir. Müfessirler (r. aleyhim), Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem; “Âlimler, peygamberlerin vârisleridir” buyurduğu büyük âlimlerdir. Tefsirlerini bu yüksek mertebenin sâhibleri olarak, büyük bir din gayreti ve hassasiyeti içerisinde yazdılar. Böyle olduğu hâlde o büyüklerin tefsirleri hakkında; “Eski tefsîrler İsrâiliyyât ile doludur” denilerek lekelenmektedir. İsrâiliyyât, ya ehl-i kitabın bizzat ağzından yahut onların ele geçen kitaplarından nakledilen rivayetlerdir, islâmî tebligatın ilk zamanlarında, fitne ve fesada sebeb olur endişesiyle, İsrâiloğullarına ait haberlerin nakl ve kitaplarının mütâlâa edilmesi men olunmuştu. Sonradan dînî akîdeler, şer’î hükümler teessüs edip iyice yerleşince o mahzur kalkmış, Benî İsrail’e ait vakıa ve hâdiselerin nakli mubah kılınmıştır. Bu da ibret alınabilecek kıssalara münhasırdır. Yalan olduğu bilinen haberlerin nakli ise caiz değildir. Tefsîr ilminde müctehîd mertebesine yükselen müfessirler, eserlerinde eğer İsrâiliyyâta yer vermiş iseler bunu caiz olduğu için yapmışlardır. Caiz olmasaydı yapmazlardı. Bununla beraber, onlar bu işi yapmakla Benî İsrail’e ait haberlerden nelerin nasıl alınabileceğine dâir de kendilerinden sonrakilere güzel bir numûne ve ölçü vermiş olduklarını da nazar-ı itibâra almak lâzımdır. Bu sebeble, İsrâiliyyât bulunduğunu söyliyerek, bu mevzuları bilmiyenler nazarında bu tefsirlerin ve sahihlerinin kıymetini düşürmek gayet hatalı bir iştir.

Bu tefsîrler hakkında söylenen diğer bir husus da, onlarda mevdu’ hadîs bulunduğudur. Mevdu’ kelimesinin lügat mânâsı uydurma demektir. Fakat ıstılahda yâni hadîs usûlü ifmihde başka mânâda kullanılır. Hadîs usûlü ilminde müctehid olan bir âlimin bir hadîsin mevdu’ olduğunu söylemesi; bir hadîsin sahîh olması için lüzumlu gördüğüm şartlara göre mevdudur, yâni hadîs-i şerîf denilen bu sözün hadîs olması bence anlaşılmamıştır demektir. Yoksa Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem sözü değildir, demek istemez. Bu âlime göre hadîs olmaması, hakikatte hadîs olmadığını göstermez. Bilakis hadîs usûlü ilminde müctehid olan başka bir âlim de bir hadîsin sahîh olması için aradığı şartları bu sözde bulunca hadîstir, mevdu’değildir diyebilir. O hâlde bâzı kimselerin; “Bâzı tefsirlerin hadîsleri mevdû’dur” demesiyle, o hadîs-i şerîfler mevdu’ olmaz. Beydâvî gibi kıymetli tefsirlerde mevdu’ hadîs var demek, onların kıymetini asla düşürmez.

İslâm âlimlerinin yazdıkları bu tefsîrler asırlar boyunca müslümanlar tarafından kabul görüp okutulmuş ve zamanımıza kadar gelmiştir.

Tefsîr kitaplarını okuyup anlıyabilmek için de senelerce durmadan çalışıp yirmi ana ilmi ve bunların kolları olan seksen ilmi iyi bilmek lâzımdır. Yalnız Arabça bilmekle tefsir kitapları anlaşılmaz. Bu ilmi iyi bilen âlimler, Türkçe tefsîr kitapları da yazmışlardır.Mevâkib, Tibyân ve Ebülleys tefsirleri bunların en kıymetlilerindendir. Kur’ân-ı kerîmdeki murâd-ı ilâhî terceme yoluyla ifâde edilemeyeceği için, bu kitaplar tefsir tarzında yazılmışlardır. Kur’ân-ı kerîmin bütün hususiyetleri ile aynen tercümesi mümkün değildir (Bkz. Kur’ân-ı kerîm). Fakat tefsîrlerin ışığı altında meal, îzâh tarzında tercüme yapılır.

Herkes doğrudan Kur’ân-ı kerîmi, tefsirleri ve mealleri okuyarak murâd-ı ilâhîyi anlayamaz. Bir âyet-i kerîmenin mânâsını anlamak, Allahü teâlânın bu âyetten ne murâd ettiğini anlamak demektir. Bunun içindir ki, kelâm ve fıkıh âlimleri Kur’ân-ı kerîmdeki murâd-ı ilâhîyi anlamışlar, bu bilgilen avamdan olan müslümanların anlayacakları şekilde fıkıh ve kelâm kitaplarına yazmışlardır. Bu sebeble Kur’ân-ı kerîmin hakîkî mânâsını öğrenmek isteyen, İslâm âlimlerinin kelâm (îtikâd), fıkıh ve ahlâk kitaplarını okumalıdır. Her müslümanın, lâzım olduğu kadar, îtikâd, fıkıh va ahlâk bilgilerini yâni ilmihâlini öğrenmesi farz-ı ayndır. İlmihâl bilgilerinin hepsi, Kur’ân-ı kerîmden ve onun açıklaması olan hadîs-i şerîflerden alınmıştır. Ehil olmadan, din bilgilerini doğrudan Kur’ân-ı kerîmden ve tefsîr kitaplarından öğrenmeye çalışmak yanlış olup, insanın dalâlete düşmesine sebeb olur.

KUR’ÂN-I KERÎM

Allahü teâlânın, en son gönderdiği; emir ve yasaklarını, îmân ve ibâdet bilgilerini, güzel ahlâkı içine alan, ilâhî kitab; Edille-i şer’iyyenin ilki, yâni İslâm dinindeki hükümlerin birinci ana kaynağı.

Kur’ân-ı kerîm, nazm-ı ilâhîdir. Nazm, lügatda, incileri ipliğe dizmeye denir. Kelimeleri de, inci gibi yanyana dizmeye nazmdenilmiştir. Şiirler birer nazmdır. Kur’ân-ı kerîmin kelimeleri Arabî olup, bunları yanyana dizen, Allahü teâlâdır. Dizilmiş olan bu kelimeler, âyetler hâlinde gelmiştir. Cebrail ismindeki bir melek, bu âyetleri, bu kelimelerle ve bu harflerle okumuş, Muhammed aleyhisselâm da, mübarek kulakları ile işiterek ezberlemiş ve hemen Eshâbına okumuştur. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmi Kureyş kabilesinin lügati ile gönderdi (Bkz. Kıraat).

Kur’ân-ı kerîm vahy-i ilâhîdir. Vahy, fısıldamak, konuşmak mânâlarına gelir. Dînî bir terim olarak; Peygamberlere ilâhî bilgilerin aktarılması, Cebrail aleyhisselâmın, Allahü teâlânın emir ve yasaklarını peygamberlerine okumasıdır. İlk vahy, Peygamber efendimize 610 senesi Ramazân-ı şerîf ayında geldi. Resûlullah efendimiz kırk yaşlarında iken Mekke civarındaki dağlardan biri olan Hira mağarasına çekilmiş ve tefekküre dalmıştı. Ramazân ayının Kadir gecesi gece yarısından sonra, kendisini mübarek ismiyle çağıran bir ses duydu. Başını kaldırıp etrafa baktı, ikinci defa aynı sesi işitince, her tarafı bir nurun kapladığını gördü. Arkasından Cebrail aleyhisselâm karşısına geldi ve; “Oku!” dedi. Resûlullah efendimiz ona; “Ben okumuş değilim” cevâbını verdi. O zaman melek O’nu tutup takati kesilinceye kadar sıktı ve “Oku!” dedi. Yine; “Ben okumuş değilim” cevâbını verdi. Bir daha sıktı ve “Oku!” dedi. “Ben okumuş değilim”buyurunca, üçüncü defa sıktı. Sonra bıraktı ve; “(Ey Muhammed!) Her şeyi yaratan Rabbinih ismiyle oku! O, insanı pıhtılaşmış kandan (alakdan) yarattı! Oku, Allahü teâlâ büyük kerem sahibidir. O, kalemle öğretir, bilmediklerini öğretir.” meâlindeki Alâk sûresinin ilk beş âyet-i kerîmesini getirdi. Muhammed aleyhisselâm da onunla beraber okudu, ilk vahy bu suretle başladı. Resûlullah efendimizin bütün hayâtı boyunca, vefatına az bir zaman kalana kadar peyder pey çeşitli şekillerde devam etti. BöyleceKur’ân-ı kerîmin 94. sûresi olan Alak sûresi ilk inen sûre oldu.

Peygamber efendimize gelen vahy şekillerinden bâzıları şunlardır:

1-Vahyin ilk şekli, Resûlullah efendimizin gördüğü sâdık (doğru) rüyalardır. Bu rüyalar, sabah aydınlığı gibi aynen çıkardı.

2-Vahy, bâzan Peygamber efendimimize açık bir ses hâlinde, çan sesine benzer şekilde gelirdi. Bu, vahyin en ağır olanı idi.

3-Cebrail aleyhisselâm tarafından Efendimizin kalbine üfleme ve ilham şeklinde vahy gelmesi idi.

4-Cebrail aleyhisselâm, insan şeklinde gelerek vahy getirirdi. Vahyin en kolay olanı bu idi. Cebrail aleyhisselâm, ekseriya Dıhye’nin (r. anh) şeklinde vahy getirirdi.

5-Bâzan da araya hiç melek girmeden, Peygamber efendimizin doğrudan doğruya Allahü teâlâdan vahy almasıdır. Buna vasıtasız vahy denir. Bekara sûresinin son iki âyet-i kerîmesi böyle vahyedildi.

6-Cebrail aleyhisselâmın bizzat kendi şekliyle getirdiği vahy olup, bu da iki defa vâki oldu. İlki, Efendimizin Hira dağında iken görüp vahy alması, ikincisi Mîrâc’da vuku bulmasıdır.

Peygamber efendimiz vahy esnasında kendinden geçer, mübarek yüzü sararır, soğuk kış günlerinde bile yüzünde ter taneleri belirirdi. Etrafında bulunanlar, O’na vahy geldiğini derhal anlarlardı. Hattâ Peygamber efendimiz, vahyin ağırlığını hisseder, ellerini dahî o esnada kaldıracak takatleri kalmazdı. Ayrıca o zaman arı uğultusuna benzer ses duyulurdu. Bir defasında Peygamber efendimiz deve üzerinde iken vahy geldi. Deve, vahyin ağırlığına dayanamıyarak arka ayakları üzerine çöküverdi.

Kur’ân-ı kerîm, Peygamber efendimize bir defada (toptan) gelmeyip, lüzumuna ve hâdiselere göre âyet âyet, bâzan sûre sûre vahyolundu. Yirmi üç senede tamamlandı. Mekke’de nazil olan âyet-i kerîmelere Mekkî, Medîne’de nazil olanlara da Medenî dendi.

Peygamber efendimiz kendisine gelen vahyi ezberler ve asla unutmazdı. A’lâ sûresinin altıncı âyet-i kerîmesinde meâlen; “Sana(Cebrail’in öğreteceği üzere Kur’ân’ı) okuyacağız ve sen hiç unutmayacaksın” buyrulmuştu. Resûlullah efendimiz, kendisine gelen vahyi Eshâb-ı kirâmma okur, onlar da ezberlerdi. Emrinde husûsî vahy kâtipleri vardı. Gelen vahyi, vahy kâtipleririne yazdırır, her âyet-i kerîmenin hangi sûreye yazılacağını bildirirdi. Kur’ân-ı kerîm âyetleri, Resûlullah efendimizin sağlığında; derilere, kemiklere, taş parçalarına, hurma kabuklarına yazılıp en emîn yerlerde hürmet ve îtinâ ile muhafaza edildi.

Kur’ân-ı kerîm âyetleri, Peygamber efendimizin koyduğu tertip üzerine ezberlenip namazlarda okundu. Eshâb-ı kiramın en zevkli zamanları, Resûlullah efendimizin mübarek sohbetleri ve Kur’ân-ı kerîm okumakla geçirdikleri zamanlar idi. Hazret-i Ebû Bekr, Ömer, Osman, Ali, Talha, Sa’d, İbn-i Mes’ûd, Salim, Ebû Hüreyre, Zeyd bin Sabit, Muâz bin Cebel, Ubeyy bin Ka’b, hazret-i Âişe, hazret-i Hafsa, Ümmü Seleme (r. anhünne ve anhüm ecmaîn), Kur’ân-ı kerîmi ezbere bilen Eshâb-ı kiramdan bâzıları idiler.

Cebrail aleyhisselâm her sene bir kerre gelip, o âna kadar inmiş olan Kur’ân-ı kerîmi, Levh-i mahfuzdaki sırasına göre okur, Peygamber efendimiz dinler ve tekrar ederdi. Âhırete teşrîf edeceği sene, iki kerre gelip, tamâmını okudular. Muhammed aleyhisselâm ve Eshâbdan çoğu, Kur’ân-ı kerîmi tamamen ezberlemişti. Bâzıları da, bâzı kısımları ezberlemiş, bir çok kısımlarını yazmışlardı.

Peygamber efendimizin vefatından sonra, hazret-i Ebû Bekr’in hilâfeti devrinde mürtedlerle yapılan Yemâme harbinde, yetmişten fazla kurra (hafız) şehîd düştü.Bu durumdan hazret-i Ömer endişe edip, Kur’ân-ı kerîmin toplanması için halîfe hazret-i Ebû Bekr’e müracaat etti. Bunun üzerine hazret-i Ebû Bekr’in emriyle Zeyd bin Sabit başkanlığında büyük bir hey’et tarafından Kur’ân-ı kerîm sahîfeleri bir araya toplandı. Her sûrenin âyetleri, Peygamber efendimizin bildirdiği tertibe göre, bir araya getirildi. Hazret-i Ebû Bekr, bu hey’ete bütün Kur’ân-ı kerîmi kâğıt üzerine yazdırdı. Böylece Mushaf veya Mıshaf denilen bir kitab meydana geldi. Kur’ân-ı kerîmin bu şekilde toplanıp tertîb edilmesine tevfîkiye dendi. Otuz üç bin Sahâbî, bu mushafın her harfinin tam tamına yerinde olduğuna söz birliği ile karar verdi. Sûreler birbirinden ayrılmamıştı. Üçüncü halîfe Osman (r. anh), hicretin yirmi beşinci senesinde sûreleri birbirinden ayırdı ve sıraya koydu. Altı mushaf daha yazdırıp; Bahreyn, Şam, Bağdâd, Yemen, Mekke ve Medine’ye gönderildi. Bu gün, dünyâda bulunan bütün mushaflar, hep buyedimushaftân çoğaltılmış olup, aralarında bir nokta farkı bile yoktur.

Kur’ân-ı kerîmde yüz on dört sûre ve altı bin iki yüz otuz altı âyet vardır. Âyetlerin sayısının 6236’dan az veya daha çok olduğu da bildirildi ise de, bu ayrılıklar, büyük bir âyetin, birkaç küçük âyet sayılmasından veya bir kaç kısa âyetin, bir büyük âyet, yâhud sûrelerin evvelindeki Besmelelerin bir veya ayrı ayrı âyet sayılmasından ileri gelmiştir.

Hazret-i Osman zamanında istinsah edilerek çoğaltılan mushaflarda hareke ve nokta yoktu. Müslümanlar, nokta ve harekeye muhtaç olmadan bu mushafları kendi tabiî okuyuşlarına göreokudular. Hazret-i Osman devrinden. Emevî halîfesi Abdülmelik bin Mervân, (vefatı 705/H. 86) devrine kadar kırk küsur sene okumaya devam ettiler. Ne zaman ki Arab olmayan milletlerin müslüman olmaları ve dillerinin de başka olması, Kur’ân-ı kerîme nokta ve hareke konması ihtiyâcını hissettirdi.Haccâc bin Yûsuf 714 (H. 95), Kur’ân-ı kerîmin yanlış okunmasını önleyecek işaretlerin bulunarak mushaflara konulması hususunda tedbirler gidi. Kur’ân-ı kerîme ilk harekeyi Ebü’l-Esved ed-Düelî; noktalama işaretlerini de, Yahya bin Ya’mer koydu.

Eski mushaflarda âyet sonları iyice belirtilmediği gibi âyet arası vakıf yerleri de işaretli değildi. Baştan başa Kur’ân-ı kerîm âyetleri tarandı ve nerelerde durmak lâzım geldiği tek tek incelenip belirlendi. Mushaf yazan hattatlar da zamanla âyet-i kerîmeleri birbirinden ayırmak için âyet sonlarına yuvarlak bir dâire veya gül deseni şeklinde muntazam işaretler koydular. Müslümanlara yol göstermek için bu konuda vakıf ve ibtidâ adıyla başlı başına eserler yazıldı. Böylece müslümanların anlıyacağı şekilde îzâh edildi. Altıncı asırda yaşayan Muhammed bin Tayfur Secâvendî (r. aleyh), kırâata dâir çalışmalarıyla meşhûr oldu. Vakf ve îbtidâ adlı eserinde, Kur’ân-ı kerîm okurken îcâb eden vakıf ve ihtidaları açıkladı. Fas ve Cezayir gibi magrib memleketleri hâriç, bütün şark memleketlerindeki Kur’ân-ı kerîm nüshalarında, Secâvendî’nin yolu tâkib edildi. Bu gün mushaflarda kullanılan bu işaretlere, Secâvend denmesi bu zâtın ismi sebebiyledir.

İslâm âlimlerinin büyüklerinden, Osmanlı Devleti’nin dokuzuncu şeyhül-islâmı Ahmed ibni Kemâl Paşa (r. aleyh), Kur’ân-ı kerîmin secâvendlerini (yâni duraklarını) yazdığı şiirinde şöyle bildirmektedir:

Cim: Caiz geçmek ondan, hem reva,

durmak fekat, evlâdır sana!

Ze: Caiz, onda dahî durdular,

geçmeği, daha iyi gördüler.

Tı: Mutlaka durmak nişanıdır.

nerde görsen, orda hemen dur!

Sad: Durmakta ruhsat var dediler,

nefes almağa izin verdiler.

Mim: Lâzım durmak burada elbet,

geçmede, küfürden korkulur pek!

La: Durulmaz! demektir her yerde,

durma hiç! alma hem nefes de!

Bu tertible oku, itmam et,

Sevabın cümleye ihsan et!

Ayn: Bu harf, rükû demektir. Ömer Faruk’un (r. anh) namaz kıldırırken, ayakta okumayı bitirip rükûa eğildiğini gösterir. Ayn işareti, hep âyetlerin sonunda bulunmaktadır.

Redd-ül-muhtâr kitabı, üçüncü cild, yemîn bahsinde buyruluyor ki, Feth-ul-kadîr kitabında da denildiği gibi; “Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmi, harf ve kelime olarak gönderdi. Bu harfler mahlûkdur. Bu harf ve kelimelerin mânâsı, kelâm-ı ilâhîyi taşımaktadır. Bu harflere, kelimelere Kur’ân denir. Kelâm-ı ilâhîyi gösteren mânâlar da Kur’ândır. Bu kelâm-ı ilâhî olan Kur’ân, mahlûk değildir. Allahü teâlânın, başka sıfatları gibi, ezelî ve ebedîdir.”

Kur’ân-ı kerîm, Kadr gecesinde inmeğe başlamış ve tamâmı yirmi üç senede inmiştir. Tevrat, incil ve bütün kitaplar ve sahîfeler ise, hepsi birden bir defada inmişti. Hepsi, insan sözüne benziyordu ve lafızları mucize değildi. Onun için çabuk bozuldu, değiştirildiler. Kur’ân-ı kerîm ise, Muhammed aleyhisselâmın mucizelerinin de en büyüğüdür ve insan sözüne benzememektedir.

Her şâirin, nazm yapmak kabiliyeti başkadır. Meselâ, Mehmed Akif’in ve Nâbî’nin şiirlerini iyi bilen usta bir edebiyatçıya, Mehmed Akif’in, son yazdığı bir şiirini götürüp, bu, Nâbî’nin şiiridir desek, bu şiiri, hiç işitmemiş olduğu hâlde, okuyunca; “Yanılıyorsunuz! Ben Nâbî Efendi’nin ve Mehmed Akif’in şiirlerini iyi bilirim. Bu şiir Nâbî’nin değil, Mehmed Akif’indir” der. İki Türk şâirinin Türkçe kelimeleri nazm etmesi, dizmesi çok farklı olduğu gibi, Kur’ân-ı kerîm hiç bir insan sözüne benzemiyor. Kur’ân-ı kerîmin insan sözü olmadığı tecrübe ile de isbât edilmiştir ve her zaman edilebilir. Şöyle ki, bir Arab şâiri, bir sahîfede, edebî san’at inceliklerini göstererek, bir şey yazmış, bunun arasına bir kaç satır hadîs-i şerîf ve başka yerine de, aynı şeyi anlatan bir âyet-i kerîme koyup, hepsi bir arada, islâm’dan ve Kur’ân’dan haberi olmayan, Arabîsi kuvvetli birisine, bir adamın yazısı diye okutturulmuştur. Okurken, hadîs-i şerîfe gelince, durmuş ve; “Burası, yukarısına benzemiyor. Buradaki san’at daha yüksek” demiştir. Sıra âyet-i kerîmeye gelince, şaşkın bir hâlde; “Burası hiç bir söze benzemiyor. Mânâ içinde, mânâ çıkıyor. Hepsini anlamağa imkân yok” demiştir.

Kur’ân-ı kerîm, hiç bir dile, hattâ Arabça’ya da tercüme edilemez. Herhangi bir şiirin, kendi diline bile, tam tercümesine imkân yoktur. Ancak îzâh edilebilir, açıklanabilir. Kur’ân-ı kerîmin mânâsını anlamak için tercümesini okumamalıdır. Bir âyetin mânâsını anlamak demek, Allahü teâlânın bu âyetde, ne demek istediğini anlamak demektir. Bu âyetin herhangi bir tercümesini okuyan kimse, murâd-ı ilâhîyi öğrenemez. Tercüme edenin, bilgi derecesine göre anlamış olduğunu öğrenir. Bir câhilin, bir dinsizin’yaptığı tercümeyi okuyan da, Allahü teâlânın dediğini değil, tercüme edenin, anladım sanarak, kendi kafasından anlatmak istediğini öğrenir.

Köylüye âid bir kânunu, hükümet, doğruca köylüye göndermez. Çünkü, köylü okuyabilse bile, anlıyamaz. Bu kânun önce, valilere gönderilir. Valiler, iyi anlayıp, izahını ekliyerek, kaymakamlara, bunlar da daha açıklayarak, nahiye müdürlerine gönderir. Nahiye müdürleri, bu açıklamalar yardımı ile kânunu iyi anlıyabilir ve muhtarlara anlatır. Muhtar, yalnız okumakla anlıyamaz. Muhtar da, ancak, köylü dili ile, köylüye söyler, işte, Kur’ân-ı kerîm de, ahkâm-ı ilâhiyyedir. Kânûn-ı Rabbânîdir. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde kullarına seâdet yolunu göstermiş ve kendi kelâmını insanların en yükseğine göndermiştir. Kur’ân-ı kerîmin mânâsını yalnız Muhammed aleyhisselâm anlar. Başka kimse, tam anlıyamaz. Eshâb-ı kiram aleyhimürrıdvân, ana dili olarak Arabî bildikleri, edîb ve belîğ oldukları hâlde, bâzı âyetleri anlıyamaz; Resûlullah’a sallallahü aleyhi ve sellem sorarlardı.

Ömer (r. anh), bir gün geçerken, Resûlullah efendimizin, Ebû Bekr-i Sıddîk’a (r. anh) bir şey anlattığını gördü. Yanlarına gidip dinledi. Sonra, başkaları da gördü ise de, gelip dinlemeğe çekindiler. Ertesi gün, Ömer’i (r. anh) görünce; “Yâ Ömer! Resûlullah efendimiz dün size bir şey anlatıyordu. Bize de söyle, öğrenelim” dediler. Çünkü Resûlullah efendimiz dâima; “Benden duyduklarınızı, din kardeşlerinize de anlatınız! Birbirinize duyurunuz!” buyurdu. Ömer (r. anh); “Dün Ebû Bekr (r. anh), Kur’ân-ı kerîmden anlıyamadığı bir âyetin mânâsını sormuş, Resûlullah efendimiz de ona anlatıyordu. Bir saat dinledim, bir şey anlıyamadım” dedi. Çünkü Ebû Bekr’in yüksek derecesine göre anlatıyordu. Ömer (r. anh), o kadar yüksek idi ki, Resûlullah efendimiz; “Ben Peygamberlerin sonuncusuyum. Benden sonra peygamber gelmiyecektir. Eğer, benden sonra peygamber gelseydi, Ömer peygamber olurdu” buyurdu Böyle yüksek olduğu ve Arabîyi çok iyi bildiği hâlde, Kur’ân-ı kerîmin tefsîrini bile anlıyamadı. Çünkü Resûlullah efendimiz, herkesin derecesine göre anlatıyordu. Ebû Bekr’in derecesi ondan daha yüksekti. Fakat bu da, hattâ öebrâil aleyhisselâm dahî, Kur’ân-ı kerîmin mânâsını ve esrarını Resûlullah’a sorardı. Resûlullah’ın, Kur’ân-ı kerîmin hepsinin tefsîrini, Eshâbına bildirdiğini İmâm-ı Süyûtî haber vermektedir.

Hülâsa, Kur’ân-ı kerîmin mânâsını yalnız Muhammed aleyhisselâm anlamış ve hadîs-i şerîfleri ile bildirmiştir. Kur’ân-ı kerîmi tefsîr eden O’dur. Doğru tefsîr kitabı da, O’nun hadîs-i şerîfleridir. Din âlimlerimiz, uyumayarak, dinlenmiyerek, istirahatlarını feda ederek, bu hadîs-i şerîfleri toplayıp, tefsîr kitablarını yazmışlardır. Beydâvî tefsiri, bunların en kıymetlilerindendir (Bkz. Tefsîr ilmi).

Kur’ân-ı kerîmin hakîkî mânâsını anlamak, öğrenmek isteyen bir kimse, din âlimlerinin kelâm, fıkıh ve ahlâk kitaplarını okumalıdır. Bu kitapların hepsi, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden alınarak yazılmıştır. Kur’ân tercümesi diye yazılan kitaplar, doğru mânâ veremez. Okuyanları, bunları yazanların fikirlerine, düşüncelerine ve maksadlarına esir eder ve dinden ayrılmalarına sebeb olur.

Kur’ân-ı kerîmin, Lâtin harfleri ile yazılmasına da imkân bulunmamaktadır. Çünkü bu harflerde, Kur’ân-ı kerîm harflerinin hepsinin karşılığı olmadığından, mânâ bozuluyor. Okunan, Kur’ân olmayıp, mânâsız veya rastgele mânâlar veren, bir ses yığını oluyor.

Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından hazırlanıp 1961 (H. 1381) de, neşr edilen Kur’ân-ı Kerîmin Türkçe Meâli adındaki tercümesinin önsözünde de diyor ki:“Kur’ân-ı kerîm gibi ilâhî belagat ve i’câzı hâiz bir kitab, yalnız Türkçeye değil, hiç bir dile hakkıyla çevrilemez. Eski tefsirlerin ışığı altında verilen mânâlara da tercüme değil, meal demek uygundur. Kur’ânın yalnız mânâsını ifâde eden sözleri, Kur’ân hükmünde tutmak, namazda okumak ve aslına hakkıyla vâkıf olunmadan ahkâm çıkarmak caiz olmaz. Hiç bir tercüme, aslının yerini tutamaz. Kur’ân-ı kerîmde, muhtelif mânâlara gelen lafızlar vardır. Böyle bir lafzı tercüme etmek, çeşitli mânâlarını bire indirmek olur ki, verilen tek mânânın, murâd-ı ilâhî olduğu bilinemez. Bunun için, Kur’ân tercümesi demeğe cesaret edilemez. Kur’ân-ı kerîmi tercüme etmek başka, tercümeyi Kur’ân yerine koymağa kalkışmak başkadır.” Önsözden sonra yapılan açıklamalarda diyor ki; “Bu ilâhî, beşer üstü ve mûciz kitabın tam hakkını vererek aynen Türkçeye çevrilmesi mümkün değildir. Bu itibârla, en isabetli yol; âyetleri kelime kelime aynen tercüme etmek yerine, Arabca aslından anlaşılan mânâ ve meâli Türkçe ile ifâde yolu olsa gerektir. Kur’ân’ın nazm-ı celîlini, aslındaki i’câz ve belâgatini muhafaza ederek tercüme etmek mümkün değildir. Fakat, meal olarak tercümesi mümkündür. Bir dilden başka bir dile yapılan tercümelerde, her iki dilin hususiyetlerini hakkıyla belirtmeğe imkân yoktur. Avrupa’da ilk Kur’ân tercümesi 1141 (H. 537)’de Lâtinceye yapılmıştır. 1513 (H. 919)’da İtalyancaya, 1616 (H. 1025)’de Almancaya, 1647 (H. 1056)’da Fransızcaya ve 1648 (H. 1057)’de İngilizceye tercüme edilmiştir. Bu gün, bu dillerin herbirinde otuz kadar tercümeleri vardır. Ancak çeşitli eğilimli kimselerin yaptıkları tercümelerde, pek yanlış hattâ garazkârâne olanlar vardır.”

Mısır, Irak, Hicaz, Fas Arabçaları birbirine benzemiyor. Kur’ân-ı kerîm, bunlardan hangisinin dili ile açıklanacak? Kur’ân-ı kerîmi anlamak için, şimdiki Arabçayı değil, Kureyş dilini bilmek lâzımdır. Kur’ân-ı kerîmi anlamak için, çalışıp, yıllarca dirsek çürütmek lâzımdır. Böyle çalışıp anlıyan, İslâm âlimlerinin yazdığı tefsirlerden, açıklamalardan okuyup anlamalıdır. Derme çatma tercümeleri okuyanlar, Kur’ân-ı kerîmi, mitolojik hikâyeler, lüzumsuz, faydasız düşünceler, bayağı, sözler sanır. Kur’ân’dan, İslâm’dan soğuyup kâfir olur.

Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde “Benim, kitabım Arabîdir. Muhammed’e (aleyhisselâm), bu Kur’ânı Arabî dil ile indirdim”buyurdu. O hâlde, Allahü teâlânın melek ile indirdiği kelimelerin, harflerin ve mânâların toplamı Kur’ândır. Böyle olmayan kitaplara, Kur’ân-ı kerîm denemez. Bu kitablara Kur’ân diyen müslümanlıktan çıkar. Başka dile, hattâ Arabîye çevrilirse, Kur’ân açıklaması denir. Mânâsı bozulmadan da, bir harfi bile değişince, Kur’ân olmaz. Hattâ hiç bir harfi değişmeden, okunmasında ufak değişiklik yapılırsa, Kur’ân denmez.

Riyâd-ün-nâsıhîn’de diyor ki: “Arabî gramer şartlarına uyan ve mânâyı değiştirmeyen, fakat bâzı kelimeleri Osman (r. anh)’ın, topladığına benzemiyen Kur’ân-ı kerîme Kırâet-i şâzze denir. Bunu namazda da, başka yerde de okumak caiz olmayıp, günahdır. Kırâet-i şâzzeyi, Eshâb-ı kiramdan bir kaçı okumuş, fakat söz birliği olmamıştır. Eshâb-ı kiramdan birinin okuduğu bildirilmeyen bir okumağa Kırâet-i şâzze denmez. Böyle okuyanı habs etmek, döğmek lâzımdır. Din âlimlerinden hiç birinin okumadığı şekilde okumak, mânâyı ve kelimeleri bozmasa bile küfürdür.”

İbn-i Hacer-i Mekkî hazretleri, Fetâvâ-i fıkhiyye kitabının otuz yedinci sahifesinde buyuruyor ki: “Kur’ân-ı kerîmi Arabîden başka harf ile yazmak ve başka dile tercüme edip, Kur’ân-ı kerîm yerine bunu okumak, söz birliği ile haramdır. Selmân-ı Fârisî (r. anh), Fâtiha’yı, İranlılara Fârisî harflerle yazmadı. Tercümesini de yazmadı. Fatiha sûresinin Fârisî tefsîrini yazdı. Arabîden başka harf ile yazmak ve böyle yazılmış Kur’ân’ı okumak haramdır. Kur’ân-ı kerîmi Arabî harflerle, okunduğu gibi yazmak sureti ile değiştirmek bile, söz birliği ile haramdır. Böyle yapmak, Selef-i sâlihînin yâni ilk yıllardaki müslümanların yaptıklarını beğenmemek, onları câhil bilmek olur. Meselâ, Kur’ân-ı kerîmde Ribû yazılı ise de, Ribâ okunur. Bunu, okunduğu gibi Ribâ yazmak caiz değildir. Kur’ân-ı kerîmi böyle yazarken ve başka dile tercüme ederken, Allah kelâmının i’câzı bozulmakta, nazm-ı ilâhî değişmektedir. Herhangi bir sûrede bulunan âyetlerin yerlerini değiştirmek haramdır. Çünkü, âyetlerin sırası kat’î olarak doğrudur. Sûrelerin sıralarının doğruluğu ise zannîdir. Bunun için, sûrelerin yerini değiştirerek okumak, yazmak mekruh olmuştur. Kur’ân-ı kerîmi başka harflerle veya tercümesini yazmak, okumak, öğrenmesini kolaylaştırır demek doğru değildir. Doğru olsa bile, caiz olmasına sebeb olamaz.”

Mevdûât-ül-ulûm da diyor ki: “Kur’ân-ı kerîmdeki bilgiler üç kısımdır: Birincisini hiç bir kuluna bildirmemiştir. Kendisini, isimlerini vesıfatlarını kendinden başka kimse bilemez, ikinci kısım bilgileri, yalnız Muhammed aleyhisselâma bildirmiştir. Bu yüce Peygamberden ve onun vârisi olan râsih âlimlerden başka kimse bunları anlıyamaz. Müteşâbih âyetler böyledir. Üçüncü kısım bilgileri, Peygamberine bildirmiş ve ümmetine öğretmesini emir buyurmuştur. Bu ilimler de ikiye ayrılır. Birinciler, geçmiş insanların hâllerini bildiren kısas ve dünyâda-âhırette yaratmış olduğu ve yaratacağı şeyleri bildiren haberler yâni ahbâr’dır. Bunlar, ancak Resûlullah’ın bildirmesi ile anlaşılır. Akıl ile, tecrübe ile anlaşılamaz. Üçüncü kısım bilgilerin ikincileri, akıl, tecrübe, Arabî ilimler ile anlaşılabilir. Kur’ân-ı kerîmden ahkâm çıkarmak ve fen bilgilerini anlamak böyledir.” İmâm-ı Nesefî, Akâid’de buyuruyor ki: “Arabî ilimlere göre mânâ verilir, ismâilî sapıkları gibi, başka mânâlar vermek, ilhâd ve küfr olur.”

Kur’ân-ı kerîm, önce gelen bütün kitapları ve onlandaki hükümleri neshetti. Zâten Tevrat, Zebur ve incîl tahrif edilip asılları kalmamıştır. Kur’ân-ı kerîmin, kıyamete kadar hiç bir zaman tahrifat (değişiklik), unutulmak, ziyâde ve noksanlık olmayıp, gönderildiği gibi muhafaza edileceği, Hicr sûresi 9. âyet-i kerîmesinde meâlen; “Hiç şüphe yok ki, Kur’ân-ı biz indirdik ve muhakkak ki, onu tahrif ve tebdilden (değişikliğe uğramaktan) biz koruyacağız.” buyruldu.

Geçmişteki ve gelecekteki bütün ilimler, Kur’ân-ı kerîmde mevcûd olup, bütün kitaplardan üstün ve kıymetlidir. Peygamber efendimizin en büyük mûcizesidir. İnsanlar, Kur’ân-ı kerîmin en kısa sûresi gibi bir söz söylemekten âciz bırakıldılar. Kur’ân-ı kerîmin belagatı, fesahati insan gücünün üstündedir.

Kur’ân-ı kerîmde kimsenin yapamayacağı, söyleyemeyeceği şeyler sayılamayacak kadar çoktur. Bunlardan altısı şöyledir:

Birincisi: İ’câz ve belâgatdır. Yâni az söz ile, pürüzsüz ve kusursuz olarak, çok şey anlatmaktır.

İkincisi: Harfleri ve kelimeleri, Arab harflerine ve kelimelerine benzediği hâlde, âyetler, yâni sözler ve cümleler, onların sözlerine ve şiirlerine ve hutbelerine hiç benzemiyor. Kur’ân-ı kerîm, insan sözü değildir. Allah kelâmıdır. Kur’ân-ı kerîmin yanında onların sözleri, cam parçalarının elmasa benzemesi gibidir. Dil mütehassısları bunu pek iyi görüyor ve teslim ediyor.

Üçüncüsü: Bir insan, Kur’ân-ı kerîmi ne kadar çok okursa okusun bıkmıyor, usanmıyor. Arzusu, hevesi, sevgisi ve zevki artıyor. Hâlbuki, Kur’ân-ı kerîmin tercümelerinin ve başka şekillerde yazmalarının ve diğer bütün kitapların okunmasında, böyle arz ve lezzet artması olmuyor. Usanç hâsıl oluyor. Yorulmak başkadır, usanmak başkadır.

Dördüncüsü: Geçmiş insanların hâllerinden bilinen ve bilinmeyen bir çok şey Kur’ân-ı kerîmde bildirilmektedir.

Beşincisi: İlerde olacak şeyleri bildirmektedir ki, bunlardan çoğu zamanla meydana çıkmış ve çıkmaktadır.

Altıncısı: Kimsenin hiç bir zamanda, hiç bir suretle bilemeyeceği ilimlerdir ki, Allahü teâlâ, ulûm-i evvelini ve âhırîni Kur’ân-ı kerîmde bildirmiştir.

Kur’ân-ı kerîmde bildirilen ilimlerden bâzıları şunlardır:

1-Mahlûkları inceleyerek, Allahü teâlânın var olduğunu ve bir olduğunu anlamayı göstermektedir. Fen bilgileri bu kısımdadır, içindeki bilgilerden ancak bir kısmı bu günkü insanlar tarafından bulunabilmiştir. Hâlbuki, bu ilmî ve fennî esâslar, 1400 sene evvel Kur’ân-ı kerîmde bildirilmiştir. Bunlardan bir kaçı şöyledir:

Dünyânın nasıl meydana geldiği hakkındaki modern bilgiler, 50-60 sene öncesine kadar bilinmiyordu. Kur’ân-ı kerîmde Enbiyâ sûresi 30-33. âyet-i kerîmesinde meâlen; “İnkâr edenler, gökler ve yer küreni birbirlerine yapışık iken onları ayırdığımızı bilmezler mi?” Yâsîn sûresinde: “Geceyi gündüzü, güneşi ve ayı yaratan O’dur. Bunların her biri bir yörüngede yürür”buyruldu. Cenâb-ı Hak, modern bilgilerin, ancak 50-60 sene evvel meydana çıkarabildikleri dünyânın kuruluş prensibini bundan tam 1400 sene evvel insanlara bildirmiştir.

Modern biyologlar, hayâtın kaynağını şöyle bildirmektedir: “Bugün kesin olarak hayâtın nasıl meydana geldiğini şöyle açıklıyoruz: Dünyânın ilk havasında amonyak, oksijen ve karbonik asit vardı. Yıldırımların te’siriyle bunlardan aminoasitler meydana geldi. Milyarlarca sene evvel ilk defa su içinde protoplazma husule geldi. Bunlardan ilk amibler meydana çıktı. Hayât suda başladı. Sudan karaya çıkan canlılar, havadan aminoasitleri alarak proteinli bünyeler meydana getirdiler. Görüldüğü gibi, bütün canlılar sudan gelmektedir ve ilk canlılar suda teşekkül etmiştir.”

Onların ancak kısa bir zaman evvel buldukları bu hakîkat, Kur’ân-ı kerîmde 1400 sene evvel açıklanmıştır.

“İnkâr edenler, bütün canlıları sudan yarattığımızı bilmezler mi?” (Enbiyâ sûresi: 30)

“İnsanı sudan yaratarak soy sop veren Allah’dır.” (Fürkân sûresi: 54)

“Yerin yetişdirdiklerinden ve kendilerinden ve bilmedikleri bir çok şeylerden çift çift (yâni bol bol) yaratan Allah’ın ismini üstün tut!” (Yâsîn sûresi: 30)

Buradan bitki ve hayvanat bilgilerine, fakat bunların yanında (bilmedikleri şeyler) diye insanların ancak zamanla ve yavaş yavaş bulabildikleri atom enerjisi gibi yeni kaynakları inceleyen ilim adamlarına imâlar vardır. Nitekim cenâb-ı Hak, Rûm sûresinin 1. ve 4. âyetlerinde meâlen; “Gökleri ve yerleri yaratması, renklerinizin ve dillerinizin ayrı olması, O’nun varlığının delillerindendir. Doğrusu burada bilenler (ilim adamları) için dersler vardır.” buyuruyor.

Bu sözler bu gün genetik (kalıtım) ile uğraşan ilim adamlarına bir işarettir. Demek oluyor ki, (dil ve renk farklarında) henüz bizim bu gün daha bulamadığımız bâzı incelikler vardır. Zamanla meydana çıkmaktadır.

2-Târihi inceleyerek îmân edenlerin, islâmiyet’e uyanların mes’ûd olduklarını; imansızların ise, dünyâda azâb içinde yaşadıklarını anlatmaktadır.

3-Âhıretteki nimetleri ve azâbları bildirerek, îmânlı olmaya teşvik etmektedir.

4-Dünyâda ve âhırette seâdete kavuşmak için, nasıl yaşamak lâzım olduğunu öğretmektedir.

5-Müşriklerle (inanmayanlarla), münafıklarla (inanmış görünenlerle), yahûdîlerle ve hıristiyanlarla nasıl mücâdele yapılacağı bildirilmektedir.

Kur’ân-ı kerîmi okuyup ona uygun îmân eden, hidâyet üzere olur. Doğru yolda bulunur. Allahü teâlâya kavuşturan doğru yolu bulur. Cehennem azabından kurtulur. Hattâ bunun sevabı dedelerine, çocuklarına ve torunlarına te’sir eder. İtikadı düzgün bir kimse Kur’ân-ı kerîmi okuyup, sâlih müslümanların yazdığı ilmihâl kitaplarında bildirdiği üzere amel ettiği, ibâdet yaptığı takdirde büyük sevâblara kavuşur. Sevgili Peygamberimiz buyurdu ki: “Hoca çocuğa besmele okur, çocuk da söyleyince, Allahü teâlâ çocuğun anasının, babasının ve hocasının Cehennem’e girmemesi için senet yazdırır.”

“Ümmetimin yaptığı ibâdetlerin en kıymetlisi Kur’ân-ı kerîmi mushafa bakarak okumaktır.”

“Namazda okunan Kur’ân-ı kerîm, namaz dışında okunan Kur’ân-ı kerîmden daha sevâbdır.”

“Kur’ân-ı kerîm okunan evden arşa kadar nur yükselir.”

Ebû Hüreyre (r. anh) buyurdu ki: “Kur’ân-ı kerîm okunan eve, bereket, iyilik gelir. Melekler oraya toplanır. Şeytanlar oradan kaçar. Kur’ân-ı kerîm okunmazsa bunun aksi olur.”

Kur’ân-ı kerîmi okumak, mühim sünnettir. Tecvîd ilmine uygun olarak ve hürmet ile okunan Kur’ân-ı kerîmi dinlemek farz-ı kifâyedir. Okuyanlara verilen sevâbların aynısı, dinleyenlere de verilir.

Kur’ân-ı kerîm hakkında batılı ilim adamları hayranlıklarını gizleyemeyip itiraflarda bulunmuşlardır. Dünyânın meşhûr edîblerinden olan Goethe (1749-1832), Batı-Doğu Dîvânı adlı eserinde şöyle diyor: “Kur’ân’ın içinde pek çok tekrarlar vardır. Onu okuduğunuz zaman, bu tekrarlar bizi usandıracak sanılıyor, fakat biraz sonra bu kitap bizi kendisine çekiycr. Bizi hayranlığa ve sonunda büyük saygıya götürüyor.”

Prof. Edvvard Monte; “Allah’ın birliğini en temiz, en yüksek, en kutsal ve inandırıcı ve başka hiç bir din kitabının üstün gelemeyeceği bir dil ile anlatan kitap, Kur’ândır” demektedir.

Kur’ân-ı kerîmi Fransızcaya çeviren Dr. Maurice; “Kur’ân, insanlığa hediye edilen din kitaplarının en güzelidir” der. Gaston Kar; “İslâm dîninin kaynağı olan Kur’ân’da cihan medeniyetinin dayandığı bütün temeller bulunmaktadır. O kadar, ki, bu gün bizim uygarlığımızın Kur’ân’ın bildirdiği temel kurallardan kurulduğunu kabul etmemiz gerekir” demektedir.

İngiliz Rahibi Beowerth-Simith, Muhammed ve Muhammed’e bağlı olanlar adlı eserinde; “Kur’ân üslub temizliği, ilim, felsefe ve hakikat mûcizesidir” diyor.

Prof. Cariyle; “Kur’ân okundukça onun alelade (gelişi güzel) bir edebî eser olmadığını hemen hissedersiniz. Kur’ân, kalpten gelen ve başka kalplere hemen nüfuz eden bir eserdir. Diğer bütün eserler bu muazzam eser yanında çok sönük kalır. Kur’ân’ın göze çarpan ilk karekteri onun doğru ve mükemmel bir yol gösterici, dürüst bir rehber olmasıdır, işte bence Kur’ân’ın en büyük meziyeti budur. Bu meziyet diğer bir çok meziyetlere de yol açmaktadır” diyor.

MEAL MÜSLÜMANLIĞI

Üveys AKI

Beyan - Mart 2010....darüsselam.com

İnternet ve iletişim teknolojisinin de gelişmesiyle, Batı’nın İslâmı ortadan kaldırma planlarının bir parçası ve basamağı olan “Kur’an Müslümanlığı” ya da “Kur’an merkezli İslam anlayışı” adı altında, insanları Sünnetten koparılmış bir Kur’an anlayışına sürükleme çalışmaları da hız kazanmaya ve Müslümanlar arasında sesini duyurmaya başladı. Temeli, Sünneti inkar ederek Kur’an ayetlerini kendilerinin yorumlamasına zemin hazırlamak olan bu tuzağa ne yazık ki Müslümanlardan aldananların sayısı azımsanacak sınırı aşmış görünüyor. Herhalde bu aldanmanın en büyük sebebi, söylemlerin “Kur’an merkezli” maskesi taşımasıdır. İşte bu maske ile gerçek düşman asıl yüzünü gizlemeyi başarmış ve bize de onların oltalarına takılanları uyarmak kalmıştır. Aslında bu sapkın anlayışa karşı ilk uyarıyı yapan bizler değil, şu kavli şerifi ile bizzat O Sünnetin sahibi olmuştur;

"Benim emrettiğim veya nehyettiğim bir konu kendisine iletildiğinde sakın sizden birinizi, koltuğuna yaslanmış olarak, "biz onu bunu bilmeyiz. Allah'ın kitabında ne görürsek ona uyarız, o kadar" derken bulmayayım."[1]

Hadiste ki “Koltuğa yaslanmış olarak” vurgusu, kendini Sünnetten müstağni görüşün, kibrin, ücûbun ve küstahlığın sünnet münkirleriyle bütünleştiğinin ifâdesidir. Son kelime zaten tehdit içerikli olup, bu insanların sapkınlığını ortaya koymaya ziyadesi ile kâfidir.

Gerçek şudur ki; Rasulullâh(aleyhisselam)’ın sözleri, fiilleri ve takrirleri Kur’anı Kerim’in tefsiridir.

O halde müminler, Sünnete karşı nasıl bir tavır takınmalıdır ?

Bu sorunun cevabını da Kur’anı Kerimde buluyoruz.

“Aralarında hüküm vermek için Allah’a ve Resûlüne davet edildiklerinde, mü’minlerin söyleyeceği söz ancak, “işittik ve iman ettik” demeleridir. İşte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.”[2]

Peygamber Efendimiz(aleyhisselam)’e itaati emreden daha birçok ayetler mevcuttur. O halde bu ayetlerle, bildiğimiz hatta ezberlediğimiz bir gerçek de isbâtına kavuşuyor ki; oda islamın kaynağının yanlız Kur’an değil aynı zamanda Sünnet olduğu ve kurtuluşun da her ikisine tabi olmakla mümkün olduğudur.

Bu sapkın anlayışın Türkler üzerindeki tezahürü, arapça bilmeyişin de etkisi ile farklı bir boyut kazanmaktan kendini alamamış olacak ki, teoride “Kur’an Müslümanlığı” yada “Kur’an merkezli İslam anlayışı” söylemleri, pratikte meal müslümanlığı şeklini almaktadır.

Meal müslümanlarının Sünnete temessük etmeden, ilimsiz, usulsüz, mücerred akılla Türkçe mealler okuyarak kendi hevalarına göre İslam dinini anlamaya çalışma çabalarının sonu kaçınılmaz olarak meal müçtehidliği olmaktadır.

Bakın Elmalılı Hamdi yazır bu gibiler hakkında ne diyor;

Kur’an’dan bahsetmek isteyenler onu hiç olmazsa harekesiz olarak yüzünden okuyabilmelidir. Mamafih öyle kimseler görüyoruz ki Kur’an’ı harekesiz olarak okumak şöyle dursun, harekesiyle bile düzgün okuyamadığı halde onun hükümlerinden ve manalarından içtihada kalkışıyor. Öylelerini görüyoruz ki Kur’an’ı anlamıyor ve ‘tefsirlere müfessirlerin yorumları karışmıştır’ diye onları da kaale almak istemiyor da, eline geçirdiği tercümeleri okumakla Kur’an’ı tetkik etmiş olacağını iddia ediyor. Düşünmüyor ki okuduğu tercümeye, alim müfessirlerin tevili (yorumu) değil de cahil mütercimin görüşü ve yorumu, hatası ve noksanı karışmıştır.” [3]

Kur’anı Kerim hakkında ilmi olmaksızın konuşmayı Peygamber Efendimiz(aleyhisselam) şu hadisi şerifleriyle yasaklamış ve bu işin neticesini bizlere haber vermiştir;

“Kur’an hakkında ilmi olmaksızın söz söyleyen cehennemdeki yerine hazırlansın”[4]

“Kendi re’yiyle Kur’an hakkında söz söyleyen kimse isabet etsede hata etmiştir”[5]

Burada Kur’an hakkında kendi re’yiyle söz söylemekteki temel maksad, Sünneti ve işin ehli olan müfessir ulemayı göz ardı ederek, ayetleri ilimsizce kendi hevâsına uydurmaya çalışarak izah etme gayretidir. Böyle yapan isabet etse de hata etmiştir, zira din gibi en önemli bir meselede burnunu bilmediği ve ehli olmadığı işlere sokmuştur .

Tabiin imamlarından Mücahid (rha) “Allah’a ve ahret gününe iman eden bir kişi için; Lügat-ı Arabiyyeyi bilmeden Kur’an hakkında konuşmak helal değildir”[6] buyurmuş, Allâme Alûsi ise “Lugatı Arabiyye konusunda âlim olmayan bir kişinin Kur’anı tefsir etmeye kalkışması haramdır”[7] diyerek meselenin imâni boyutlara kadar varan tehlikesine ve toplumun İslam anlayışına getireceği çarpıklığa işaret etmiştir.

Bu sapmış güruhun bir başka versiyonu da Kur’ana uymayan hadisleri kabul etmiyoruz, diyerek hadisleri güya meallere kıyasla pirinç ayıklar gibi ilimsiz ve şuursuzca ayıklamaya çalışanlardır. Temelde vardıkları veya varmaya çalıştıkları nokta aynı olup, sünneti inkar etmede yalnızca biraz daha geliştirilmiş bir metodları vardır. Ama ne hikmetse hep on dört asırlık hataları düzeltmeye muvaffak olurlar !. Mesela İsa (aleyhisselam)’ın ahir zamanda ineceğine dair manevi tevatür mertebesine ulaşmış sayıdaki hadisleri uydurma, tüm ehli sünnet ulemasını da cuhela ilan ederek inkar ederler. “Deliliniz nedir ?” derseniz Kur’an meallerini kast ederek “Kur’an” derler. Biraz daha netleştirmelerini istediğinizde alacağınız cevap “İsa (aleyhisselam)ahir zamanda gelecek olsa idi bu konuda Kur’anda açık beyan bulunması gerekirdi.” şeklinde olacaktır. İşte onların Kur’an’dan delilleri budur. Hadisleri inkar etmede ve icmayı yok saymadaki tek delilleri, Kur’an meallerinde hadislerle aynı manada ayetler bulamayışlarıdır. Bu durumu da, hadislerin Kur’ana muhalif olması zannederler. İşte onların hadisleri Kur’an süzgeçinden geçirme mantıkları böyledir ve en ufak bir tereddüt göstermeden sahih olup olmamasına da bakmaksızın hadisleri böylece süzer ve atarlar. Zira bu iş onların indinde makarna süzmekten bile daha kolay ve risksizdir !

O halde bunca ehli sünnet ulemasının durumu nedir onlara göre derseniz ? “Uyduruk rivayetleri din zanneden, hayatında Kur’anı hiç okumamış yada okusada onlar kadar anlayamamış cahillerdir”(Hâşa).

Bu konuda söylenmesi gereken daha çok sözler vardır, ancak köşemiz bu kadarına müsait olduğundan dolayı şu hadisi şeriflerle makaleme son veriyor ve meselenin yorumunu vicdanlarınıza bırakıyorum.

“Ümmetimin ihtilafa düştüğü zamanda sünnetime sımsıkı sarılan kor ateşi elinde tutan gibidir”[8]

“İnsanlar üzerine öyle bir zaman gelir ki, o zamanda dini üzere sabreden kimse kor ateşi elinde tutan gibidir.”[9]

Selam ve dua ile…

< ÖNCEKI		SONRAKI >

#	Öğe Başlığı	Yazar	İzlenimler
1	İrticâî Dizeler Ve Modern Putçuluk	Üveys AKI	3872
2	İslam ve Demokrasi	Üveys AKI	3454
3	Cahiliyyeyi Tanımak ve Sorgulamak	Üveys AKI	1946
4	Kur'an Kıraatlarının Yedi Vechi'ne Dâir	Abdullah HİÇDÖNMEZ	5110
5	Kimin Malını Kimden Esirgiyoruz ?	Üveys AKI	1392
6	Îmâna Kelepçe Vuran Beşerî Korkular	Üveys AKI	1822
7	Dünyevileşme Belâsı	Üveys AKI	2057
8	Meal Müslümanlığı	Üveys AKI	2358
9	Sırât-I Mustakim’de İstikrar Sahibi Olmak	Üveys AKI	2074
10	İslâm Dâvâsında Müminlerin Yolu	Üveys AKI	1837
11	Fetva Sormanın Sorumlulukları	Abdullah HİÇDÖNMEZ	2935
12	Neden İlim Öğrenmeliyiz?	Hüseyin AVNİ	2576
13	Hoşgörü mü, Müsâmaha mı?	Hüseyin AVNİ	1541
14	Küfür Sistemlerinin Gübre Yığınlarında Yetiştirilen Küflü ve Zehirli Kültür Mantarları	Hüseyin AVNİ	1731
15	İslâm'ı Tahrifde Vahdet Kalkanı	Üveys AKI	2247
16	İbni Abdilvehhab ve Şeyh Muhammed Abduh	Emin Ali YÜKSEL	2227
17	Hasan El Benna’dan Gençliğe Yirmi Tavsiye	Dârusselâm	2698
18	Neden ve Nasıl Tenkid Etmeliyiz	Üveys AKI	2377
19	Nasıl Bir Berâet? Berâet mi Mahkûmiyet mi?	Hüseyin AVNİ	1149
20	Doğru, Hiç Bir Şey Yeni Değilmiş !...	Hüseyin AVNİ	1290
21	Pazarlıksız ve takıntısız bir mü’min olmak	Hüseyin AVNİ	1424
22	Kurân’ı ve Sünneti Doğru Anlamanın Yolu	Hüseyin AVNİ	2264

Reddiyeler

Başlık Süzgeci

# Görüntüle

Öğe Başlığı

Yazar

İzlenimler

Sihir Diye Birşey Var mıdır, Gerçek midir ?

Hüseyin AVNİ

9929

Ğınâ Ve Müzik Hakkında İslâm’ın Hükmü

Hüseyin AVNİ

3789

Semantik Bir Analize İlmî Bir Tahlil

Hüseyin AVNİ

1669

M.H.Kırbaşoğlu’nun İslâm’a ve Ümmet’e Yamadığı Yakıştırmalar

Hüseyin AVNİ

2622

Dilde Ve Kur'ân’da Mecâz Yok Mudur?

Hüseyin AVNİ

1386

Kuyudan Çıkarılan Taşlar - 7 -

Hüseyin AVNİ

1167

Karaman'ın Cevâbı ve Cevâbımız

Hüseyin AVNİ

2353

Kuyudan Çıkarılan Taşlar - 6 -

Hüseyin AVNİ

1179

Cinsî Münâsebette Ters İlişkiye Yeşil Işık Yakanlar

Abdullah HİÇDÖNMEZ

10225

Allah, Sıfatlarından Kullarına Vermez mi? "Allah'ın Tecellî Etmesi" Ne Demektir?

Hüseyin AVNİ

5773

Hatm-İ Hâcegân Bid’at Mıdır?

Hüseyin AVNİ

3537

Hayrettin Karaman'dan Bir Dîn Tahrîfi Ve Saptırması Daha…

Hüseyin AVNİ

3396

Bir Tasavvuf Düşmanlığı Klasiği

Hüseyin AVNİ

3886

Kuyudan Çıkarılan Taşlar - 5 –

Hüseyin AVNİ

1318

“Âlem-i Misâl” Var mıdır, Varsa Ne Demektir?

Hüseyin AVNİ

2098

Din, Saçlarımıza Da Karışır Mı?

Hüseyin AVNİ

2052

Kuyudan Çıkarılan Taşlar -4-

Hüseyin AVNİ

1688

Hayrettin Karaman’ın Bir İllüzyonu Daha

Hüseyin AVNİ

2636

Erkeklerin Cinsel İlişkide Hanımlarına Arkadan Yaklaşmaları

Hüseyin AVNİ

12410

Evlâtlığın Mahremiyeti Meselesi

Hüsameddin Vanlıoğlu

2267

Çıplak Ayağa Mesh

Talha ALP

2918

Kadının Şahidliği

Muhammed YELKENCİ

1733

Cinsî Münâsebette Ters İlişki

Fatih KALENDER

17630

Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi Ve Sellem)İn Gaybdan Verdiği Haberler

Abdullah HİÇDÖNMEZ

2647

Mîrasla İlgili Bir Çarpıtma

Abdullah HİÇDÖNMEZ

1855

Âyetler Gaybı Taşlamıyor! Cehennem Sonsuzdur!

Emin Ali YÜKSEL

3197

Nüzûl-İ Îsâ (Aleyhisselâm) Hadisleri

Talha ALP

5922

Kadere İnanmak ‘Tartışmalı Bir Fazlalık’ Olmayıp Aksine Îmân Esaslarından Biridir

Fatih KALENDER

6087

Kuyudan Çıkarılan Taşlar -3-

Hüseyin AVNİ

1301

Vesile ve Tevessül -6-

Hüseyin AVNİ

1604

Vesîle ve Tevessül -5-

Hüseyin AVNİ

1318

Mürtedlerin (İslamdan Dönenlerin) Öldürülmesi

Hüseyin AVNİ

2490

Hayızlı Kadın Tavaf Yapabilir mi ?

Hüseyin AVNİ

2111

Karaman, Bâtıllarında Neden Hâlâ Isrâr Ediyor?

Hüseyin AVNİ

1220

Kuyudan Çıkarılan Taşlar -2-

Hüseyin AVNİ

1161

Hayrettin Karaman Bey Ne Demek İstiyor ?

Hüseyin AVNİ

3971

Sünnet-i Mutahhara Etrafında Estirilen Vesvese Kasırgaları Münâsebetiyle -2-

Hüseyin AVNİ

1061

Vesile ve Tevessül -4-

Hüseyin AVNİ

1505

Vesile ve Tevessül -3-

Hüseyin AVNİ

1440

Vesile ve Tevessül -2-

Hüseyin AVNİ

1629

Vesîle ve Tevessül -1-

Hüseyin AVNİ

2656

Vitir’den Sonra Oturarak Kılınan İki Rekat’ın Sünnet’te ve Fıkıhda Yeri

Hüseyin AVNİ

1656

Elmalılı Hamdi Efendi'nin "Nüzûl-İ Îsâ" Hakkındaki Fikri Nedir?

Hüseyin AVNİ

1375

Kuyudan Çıkarılan Taşlar -1-

Hüseyin AVNİ

1584

Sünnet-i Mutahhara Etrafında Estirilen Vesvese Kasırgaları Münâsebetiyle -1-

Hüseyin AVNİ

1072

Râbıta Taraftarları, İnkarcıları, İnkarcıların Şübheleri ve Cevapları

Hüseyin AVNİ

2126

Ölülerin Tasarrufu ve Dirilere Faydası Var mıdır?

Hüseyin AVNİ

2147

Muhsan Olan Zâninin Recmedilmesine Dâir Rivâyetler Uydurma mı ?

Hüseyin AVNİ

1703

Râbıtanın Şeri Delilleri

Hüseyin AVNİ

3617

İbretlik Bir Televizyon Tartışması Yâhud Kavâsım ve Avâsım

Hüseyin AVNİ

1507

<< BAŞLANGIÇ < ÖNCEKI 1 2 SONRAKI > SON >>

Sayfa 1 - 2

SALT AKILLA VE İNDÎ GÖRÜŞLERLE KUR’AN’I TEFSİR ETMEK HARAMDIR:

Allah’a hamd ve Peygamberimize salât ederek söze başlıyoruz.

Sahabe ve tabiînden gelen rivayetlere göre; mücerred olarak Kur'an'ı şahsî görüşle tefsir etmek haramdır. İbn-i Kesir'in, kendi tefsirinin mukaddimesinde de kaydettiği gibi, selefin fetvası şudur:

أمّا تفسيرُ القرآنِ بِمُجرّد الرّأىِ فحرامٌ

Bu konuda çok Hadisler vardır. Biz, birkaçını hatırlatmak istiyoruz. Önce Hadislerin Arapça metinlerini, sonra da meallerini verelim:

مَنْ قَالَ فِى القرآنِ بِرأيِهِ أوْ بمَا لا يَعلمُ فلْيَتَبَوَّأْ مقعدَهُ مِن النّارِ

"Kim, Kur'an hakkında şahsî görüşüyle söz söylerse yada bilmediği şeyleri söylerse; cehennemde yerini hazırlasın.” (Tirmizî, 2952; Nesâî, 8084; Ebû Dâvûd, 3652)

مَنْ قَالَ فِى القرآنِ بِرأيِهِ فَقَدْ أخْطَأَ

“Kim, Kur’an hakkında kendi görüşüyle söz söylerse, o gerçekten yanılmıştır.” (Tirmizî, 2953; Ebû Dâvûd, 3652; Nesâî, Sünen-i Kübrâ, 8086)

Bu Hadis, başka bir rivayette ise şöyledir:

مَنْ قَالَ فِى كِتَابِ اللهِ بِرأيِهِ فَأصَابَ فَقَدْ أخْطَأَ

“Kim kendi görüşüyle Allah'ın Kitabı hakkında söz söyler ve isabet ederse yine de hata işlemiştir.” (Bir önceki Hadis'i rivâyet eden muhaddisler, bu Hadisi de, bu lafız ile rivâyet etmişlerdir.)

İbn-i Kesir, bu Hadisi açıklarken şunları söylemektedir:

Özellikle Hadis ve Tefsir ilminde otorite olan, Hadis ilminde hafız olan İbn-i Kesir’in, en son söylediğimiz Hadis-i Şerif hakkındaki açıklamalarının orijinal metnini vermek istiyoruz; sonra da tercümesini yapacağız, inşâallah.

أي لانه قد تكلف ما لا علم له به وسلك غير ما أمر به

فلو أنه أصاب المعنى في نفس الامر لكان قد أخطا

لانه لم يأت الامر من بابه كمن حكم بين الناس

على جهل فهو في النار وإن وافق حكمه الصواب في نفس الامر

لكن يكون أخف جرما ممن أخطأ

والله أعلم

“Yani o, bilgisi olmayan bir konuda kendisini zorlamış ve kendisine emrolunandan başka bir yola girmiştir. O, gerçekte manaya isabet etmiş olsa bile, muhakkak ki hata etmiş olur. Çünkü emri yerine getirmemiştir. Tıpkı insanlar arasında cehaletle hüküm veren gibidir. Cehaletle hükmeden; o hükmü gerçekte doğruya uygun da düşse, cehennemdedir. Fakat hata eden kimseden, suç bakımından daha hafîf olur. Allah en iyi bilendir.” (Tefsîru’l Kur’ani’l Azîm, Hâfız İbn-i Kesir Rh.a, Ammân, Dâru Usâme, C: 1, Sh: 10)

وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

“Onların dualarının sonu: Elhamdülillâhi Rabbi’l âlemîn’dir.” (10/Yûnus: 10)

Biz de, sözlerimizin sonunda Allah’a hamdediyoruz.

***

darüsselam.com

MEAL MÜSLÜMANLIĞI

Üveys AKI
Beyan - Mart 2010

İnternet ve iletişim teknolojisinin de gelişmesiyle, Batı’nın İslâmı ortadan kaldırma planlarının bir parçası ve basamağı olan “Kur’an Müslümanlığı” ya da “Kur’an merkezli İslam anlayışı” adı altında, insanları Sünnetten koparılmış bir Kur’an anlayışına sürükleme çalışmaları da hız kazanmaya ve Müslümanlar arasında sesini duyurmaya başladı. Temeli, Sünneti inkar ederek Kur’an ayetlerini kendilerinin yorumlamasına zemin hazırlamak olan bu tuzağa ne yazık ki Müslümanlardan aldananların sayısı azımsanacak sınırı aşmış görünüyor. Herhalde bu aldanmanın en büyük sebebi, söylemlerin “Kur’an merkezli” maskesi taşımasıdır. İşte bu maske ile gerçek düşman asıl yüzünü gizlemeyi başarmış ve bize de onların oltalarına takılanları uyarmak kalmıştır. Aslında bu sapkın anlayışa karşı ilk uyarıyı yapan bizler değil, şu kavli şerifi ile bizzat O Sünnetin sahibi olmuştur;

Hadiste ki “Koltuğa yaslanmış olarak” vurgusu, kendini Sünnetten müstağni görüşün, kibrin, ücûbun ve küstahlığın sünnet münkirleriyle bütünleştiğinin ifâdesidir. Son kelime zaten tehdit içerikli olup, bu insanların sapkınlığını ortaya koymaya ziyadesi ile kâfidir.

Gerçek şudur ki; Rasulullâh(aleyhisselam)’ın sözleri, fiilleri ve takrirleri Kur’anı Kerim’in tefsiridir.

O halde müminler, Sünnete karşı nasıl bir tavır takınmalıdır ?

Bu sorunun cevabını da Kur’anı Kerimde buluyoruz.

Bu sapkın anlayışın Türkler üzerindeki tezahürü, arapça bilmeyişin de etkisi ile farklı bir boyut kazanmaktan kendini alamamış olacak ki, teoride “Kur’an Müslümanlığı” yada “Kur’an merkezli İslam anlayışı” söylemleri, pratikte meal müslümanlığı şeklini almaktadır.

Bakın Elmalılı Hamdi yazır bu gibiler hakkında ne diyor;

“Doğrusu Kur’an’ı cidden anlamak, tetkik etmek isteyenlerin onu usulüyle Arapçasından ve tefsirlerden anlamaya çalışmaları zaruridir. Kur’an’ın falan tercümesinde şöyle demiş diyerek hükümler çıkarmaya çalışmamalıdır. Bunu imanı olanlar yapmaz. Kendini bilen insaflı insan da yapmaz.

Kur’an’dan bahsetmek isteyenler onu hiç olmazsa harekesiz olarak yüzünden okuyabilmelidir. Mamafih öyle kimseler görüyoruz ki Kur’an’ı harekesiz olarak okumak şöyle dursun, harekesiyle bile düzgün okuyamadığı halde onun hükümlerinden ve manalarından içtihada kalkışıyor. Öylelerini görüyoruz ki Kur’an’ı anlamıyor ve ‘tefsirlere müfessirlerin yorumları karışmıştır’ diye onları da kaale almak istemiyor da, eline geçirdiği tercümeleri okumakla Kur’an’ı tetkik etmiş olacağını iddia ediyor. Düşünmüyor ki okuduğu tercümeye, alim müfessirlerin tevili (yorumu) değil de cahil mütercimin görüşü ve yorumu, hatası ve noksanı karışmıştır.” [3]

Kur’anı Kerim hakkında ilmi olmaksızın konuşmayı Peygamber Efendimiz(aleyhisselam) şu hadisi şerifleriyle yasaklamış ve bu işin neticesini bizlere haber vermiştir;

“Kur’an hakkında ilmi olmaksızın söz söyleyen cehennemdeki yerine hazırlansın”[4]

“Kendi re’yiyle Kur’an hakkında söz söyleyen kimse isabet etsede hata etmiştir”[5]

Tabiin imamlarından Mücahid (rha) “Allah’a ve ahret gününe iman eden bir kişi için; Lügat-ı Arabiyyeyi bilmeden Kur’an hakkında konuşmak helal değildir”[6] buyurmuş, Allâme Alûsi ise “Lugatı Arabiyye konusunda âlim olmayan bir kişinin Kur’anı tefsir etmeye kalkışması haramdır”[7] diyerek meselenin imâni boyutlara kadar varan tehlikesine ve toplumun İslam anlayışına getireceği çarpıklığa işaret etmiştir.

Bu sapmış güruhun bir başka versiyonu da Kur’ana uymayan hadisleri kabul etmiyoruz, diyerek hadisleri güya meallere kıyasla pirinç ayıklar gibi ilimsiz ve şuursuzca ayıklamaya çalışanlardır. Temelde vardıkları veya varmaya çalıştıkları nokta aynı olup, sünneti inkar etmede yalnızca biraz daha geliştirilmiş bir metodları vardır. Ama ne hikmetse hep on dört asırlık hataları düzeltmeye muvaffak olurlar !. Mesela İsa (aleyhisselam)’ın ahir zamanda ineceğine dair manevi tevatür mertebesine ulaşmış sayıdaki hadisleri uydurma, tüm ehli sünnet ulemasını da cuhela ilan ederek inkar ederler. “Deliliniz nedir ?” derseniz Kur’an meallerini kast ederek “Kur’an” derler. Biraz daha netleştirmelerini istediğinizde alacağınız cevap “İsa (aleyhisselam)ahir zamanda gelecek olsa idi bu konuda Kur’anda açık beyan bulunması gerekirdi.” şeklinde olacaktır. İşte onların Kur’an’dan delilleri budur. Hadisleri inkar etmede ve icmayı yok saymadaki tek delilleri, Kur’an meallerinde hadislerle aynı manada ayetler bulamayışlarıdır. Bu durumu da, hadislerin Kur’ana muhalif olması zannederler. İşte onların hadisleri Kur’an süzgeçinden geçirme mantıkları böyledir ve en ufak bir tereddüt göstermeden sahih olup olmamasına da bakmaksızın hadisleri böylece süzer ve atarlar. Zira bu iş onların indinde makarna süzmekten bile daha kolay ve risksizdir !

O halde bunca ehli sünnet ulemasının durumu nedir onlara göre derseniz ? “Uyduruk rivayetleri din zanneden, hayatında Kur’anı hiç okumamış yada okusada onlar kadar anlayamamış cahillerdir”(Hâşa).

“Ümmetimin ihtilafa düştüğü zamanda sünnetime sımsıkı sarılan kor ateşi elinde tutan gibidir”[8]

“İnsanlar üzerine öyle bir zaman gelir ki, o zamanda dini üzere sabreden kimse kor ateşi elinde tutan gibidir.”[9]

Selam ve dua ile…

[1] Ebu Davud-Sünen, Tirmizi-İlim, İbni Mace-Mukaddime

[2] Nur Suresi 51

[3] Hak Dini Kur’an Dili Cild:1 sahife:15

[4] Süneni Tirmizi

[5] Süneni Tirmizi

[6] Et-tibyan Fi Ulumi’l Kur’an

[7] Ruhul Meani (Alusi) c:1 sh:5 Beyrut-1975

[8] Hakim İbni Mesud’dan

[9] Tirmizi

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

YAZILACAK TEFSİR NASIL OLMALI?

Prof.Dr. Sadık Kılıç

Allah katından rahmet, hidayet kılavuzu ve müjdeleyici olarak gönderilmiş bulunan; ilahîlik özelliğini teyit eden ve ortaya koyan delil ve emarelerin de gösterdiği üzere, kuşkular ve kuşku uyandıran eksiktik ve yetersizliklerden uzak olan; bir beşer, düşünür, çok duyarlı ve hayalhanesi zengin bir zatın sözü olmayıp, herhangi bir ruhanî güce de isnat edilemeyecek berraklıkta ve netlikte Rabbani olan Kur'ân, insanlara ulaştırılmış olan bir belge ve istekler mecmûudur. Her risale gibi, bir amacı vardır. Bu amaç, beşeriyete Kur'ân vasıtasıyla konuşan Allah tarafından şöyle ortaya konulmuştur: "En doğru olana iletmek..", "Her şeyi beyan edip ortaya koymak", "Hidayet kılavuzu olmak." "Rahmet kaynağı olmak", "Müjde olmak" "Şifa olmak", "İhtilafları çözüme kavuşturmak", vb. O halde Kur'ân, "beşerî" olan, yani kaynağı ve amacı bakımından beşer hayatının ta ortasına, merkezine yönelen; hayatın, onsuz mana ve gayesi anlaşılamayıp gerçekleşemeyecek olan bir "düstûr-ı ilahî'dir. İnsanlığın mebdeinden itibaren peyderpey beşer ufkuna doğan, kendi dönemleri içinde insanlığa yolunu aydınlatan mukaddem mesajların, kendisinde kemâle erdiği; böylece, ilahî istekler silsilesinin, kendisiyle, kısmîlik ve nisbîlik hususiyetinden evrensellik ve her zaman geçerli oluş vasfına erdiği mükemmel ve mükemmil, aynı zamanda müheymin belge..
Bakî ve ebedî bir mucize oluşunun göstergesi olarak, beyan ve izaha muhtaç kapsamlı, geniş manaları çağrıştırıcı, esnek ve başka anlamlara delalet ya da işaret eden vecîz ve câmi lafızlarla yüklü Kur'ân'ın, mesajın yerine ulaşabilmesi ve misyonun tamamlanabilmesi için, açıklanması, yani tefsirinin yapılması kaçınılmaz olacaktı.. Bu zaruretten dolayıdır ki, Hz. Muhammed, bir yandan mesajın taşıyıcısı anlamında "Resûl", beşeriyete ulaştıranı anlamında "Mübelliğ" olarak nitelenirken, öte yandan da, onun müfessiri, yorumlayıcısı, hatta uygulayıcısı anlamında "Mübeyyin" olarak tanımlanmıştır. Hz. Peygamber de zaten, bu aslî görevine bağlı olarak Kur'ân'ı hem telakkî edip almış hem onu tebliğ etmiş, hem de bir taraftan söz gücüyle, diğer taraftan da uygulamalı olarak açıklamış, beyan etmiştir.. Yorumlama yoğunluğu, özellikle namaz, oruç, hac, zekât gibi ibadetlerle, hukûku'l-ibâd'a taalluk eden miras, hadler, ailevî ilişkiler gibi hususlarda daha fazla olmuştur. Hadis derlemelerinin "Kitabu't-tefsir" bölümleri, bize bu konuda bol örnekler sunacak zenginliktedir.
Peygamberi bir misyon olan tefsir 1, O'nunla son bulmamış.. hayatın zorlamaları ve yeni ihtiyaçlar karşısında, müteakip nesil, yani sahâbe topluluğu da, Kur'ân'ın, beşerî gelişme ve değişimlerle atbaşı gitmesi gerekliliğinin işareti olmak üzere, tefsir faaliyetlerinden geri durmamıştır. Meselâ müfessir sahabîlerden Abdullah İbn Mesûd, "Her kim, öncekilerin ve sonrakilerin ilmini arzularsa, Kur'ân'ı harmanlasın, onu iyice tedebbür etsin" 2 demektedir. Çünkü Kur'ân, Hz. Peygamberin anlatımıyla, her vadide ve mevsimde devşirilmeyi bekleyen, tazeliğini hiç yitirmeyen bir turfanda gibidir. 3 Hz. Peygamberin bizzat kendisi de sahabesinden bunu beklemiş, bilindiği üzere Abdullah İbn Abbas için, "Ey Allah'ım, O'nu dinde derin anlayışlı kıl ve ona, "te'vîl"i, yani lafzın kendisine raci olacağı manayı bulup çıkarma kabiliyetini öğret." 4 dua ve niyazında bulunmuştu. Bu alanda temayüz etmiş olan kimi sahabe de, Kur'ân hususunda özgün bir anlayışa mazhar kılınmayı hususen zikretmiştir. Kendisine, "Sizin yanınızda, Allah'ın kitabında mevcut olmayan bir vahiy parçası var mı?" diye sorulduğunda Hz. Ali, "Hayır.. Daneyi çatlatan ve canlıyı halkeden Allah'a andolsun ki, böyle bir şey bilmiyorum. Bende olan ancak, Allah'ın, Kur'ân hakkında bir kimseye lutfedeceği anlama ve sezme kabiliyetidir"5 şeklinde cevap verir.
O halde tefsir, bir yerde durmayan, atâlet ve durgunluktan uzak, kesintisiz bir süreçtir. Günümüze intikal etmiş olan çalışmalara baktığımızda da, bunu anlarız. Her bir tefsir eğilimi onun, bitmeyen göz alıcılıklarını ve hep taze olan sırlarını bulup ortaya koymaya çalışmıştır. Bu gayretler bundan sonra da, muhakkak ki devam edecek, Kur'ân semâsının yıldızları, yıldızlar ötesi gökadaları 6 hissolunup, ışığı insanlara yansıtılmaya çalışılacaktır. Bilhassa, insanlığın, huzur verici bir kaynak arayışı içinde çırpındığı günümüzde..

Gerçekçi Bir Tefsir Çalışması İçin Bazı Öneriler
Kaynağının müteâl ve ilahî olması ne derece katî ve şüphesiz ise, onun yöneldiği hedefin de aynı derecede somut, beşerî olduğu da muhakkaktır. İnsanî alâkalardan uzak, idealize edilmiş bir zaman ve mekan ortasında öylece asılı ve sessiz bir ihtişam içine gömülü bir belge olmayan O, yani Kur'ân, bilinç ve eylem süreçleriyle, ölümlü insanı ve toplumları, ölümsüz, tek Bakî Allah'a bağlama, raptetme ekseni etrafında dönüp dolaşır. 7 Değil realiteden uzaklaşıp mücerret bir dünyaya sığınmak, aksine, realiteyi kuşatmak, onu yorumlamak, kendi ilahî ölçüleriyle yerini tayin edip, ona bir yol çizmek ister.. O, en hayırlı yola ileten bir rehber olma makamındadır. Çıkmazları, sorunları ve en olumlu neticeleri beyan etme, çözümleme ve elde etme kitabıdır.. 8
İşte böylesine hayatiyet ve dinamizm dolu bir kitabın tefsiri de, aynı şekilde dinamik, hayata dönük, insanı, -bütün alâkalarıyla- kuşatıcı, daima konuşan, ürkek ve çekingen olmayan, doğruyu bulma uğruna muhtemel hataları Hz. Peygamberin duası cümlesinden bilen bir anlayışla ele alınmalı. Ve Kur'ân, insanlığa bu âna değin yöneltilmiş en güçlü ses, en yenilmez güç ve doğrularına karşı durulamayan bir geçektir.9 Bu sesin, kulaklarına ve gönüllerine ulaştığı ve olumlu bir tepki ile mukabelede bulunduğu fert ve toplumlar da, en gözüpek, hiçbir şeyden yılmayan, içlerindeki îmanın sağladığı şahsiyeti, kendi mü'mince tavırlarına bitmez tükenmez bir güç kaynağına dönüştüren o özgün insanlar olmuşlardır. Dünyayı, derinden derine yeniden yorumlayan, onu ayaklan üzere yeniden diken ışık adamlar..
Kur'ân, bugün de, onu hayata katacak; konuşmanın ve susmanın, yapmanın ve yapmamanın miyârı haline getirecek ışık yorumculara, gözü pek mütefekkir ve aksiyoner ruhlu çağı aşma cehdindeki Allah adamlarına muhtaçdır. Bir elmastıraşın keskin kontrasyonunu ve mahir ellerini bekleyen, işlenmeye hazır saf karbon gibi, o istidâdı haiz olarak, Kur'ân işte önümüzde.. Nitekim O'nun bu potansiyel yönüne işaret edilen peygamberî sözde, 'Kur'ân, pekçok vecîhleri bulunan ve çok manayı kapsayan "zelûl" bir kitaptır. O halde O'nu, mana ve delaletlerin en güzel olanına hamlediniz" 10 uyarısı yapılır. Bu, gereklilik ifade eden bir emirdir. Kur'ân hakkında yapılan bu tanımlamaya göre, ifadede geçen "zelûl''kelimesi, Kur'ân'ın, onu yorumlayanlara boyun eğip onların diliyle konuşmasını; "zû vucûh" terkibi de, O'nun, çok muhtelif çözümleme ve bakış açılarına elverişli olduğunu dile getirir. O'nun insan hayatı ve ilgilerinin tamamı için çözümler kaynağı olduğu da, ancak, O'na dair pekçok yön ve anlayış biçimleri ortaya koymakla anlaşılacaktır. Gerçek bir anlayış (el-Fıkh) da, böylece gerçekleşebilir. 11
Bu genel girişten sonra şimdi, gerçekci bir tefsir çalışmasında riayet edilmesi gereken esasları şöyle sıralayabiliriz:
1- Öncelikle şunu tesbit etmek lazım: İslâm toplumu bu gün, motivasyon ve atılım gerekçelerini, amaçlarını yitirmiştir.
Teli, gerginlik ve dinginliğini kaybetmiş bir yay durumundadır. Ya da, başka kaynaklarla sürekli beslenip güçlenemediği gibi, başka kaynaklara ulaşmak suretiyle aksiyon ve arınma, netleşme hattında bulunmayan, durgun bir su havzası gibi.. Mâlik bin Nebî'nin tesbitiyle, "bir hayat bunalımı" içinde. 12 İşte, zaten hayatın mayası olan ve bakışlarını daima âna ve geleceğe yönlendirmiş bulunan Kur'ân tefsiri de, toplumun, bu ölüme giden yoldaki sessizliğini yeniden diriliş, hayatı cesurca karşılama sevinci ve özgüven kıvancına dönüştürmenin fikrî, itikadı ve ümranî altyapısını, temel sütununu oluşturacaktır. Kısaca, hayatın öz ve anlamını yitirdiği bir toplum mahbesinde tutuklu kişiliksiz fert ve toplum yerine, ahd ü peyman eylediği büyük misyonu başarıyla îfa edecek bir toplum inşasını amaçlayacaktır. Bu ise, Kur'ân'ın sürekli olarak vurguladığı değişimci ve atılımcı bir gerekliliği13 benimsemiş, toprağını, zamanını ve yeteneklerini büyük amacının gerçekleşmesi yolunda kullanarak14, tarih içinde büyük yürüyüşü yeniden başlatacak insanlar eliyle gerçekleşecektir.
Böylesi bir fikir, atılım ve amel coşkusunu yönlendirecek olan yorumcu, yani müfessir, her şeyden önce, Kur'ân lafızlarının delalet imkânını sonuna kadar kullanmalı, taşıdığı doluluk sebebiyle, lafza yüklenecek sınırlı anlamları aşıp taşan yorum akışının önünü kesmemelidir. Böyle bir çalışmada hem güvenilir ve müdekkik bir nâkil, hem de, yeni hükümler çıkaran "müevvil" (hüküm istinbatçısı)15 fonksiyonları aynı anda işlerlik kazanır. Bu yolla, bir ayetin üzerinde dururken, müfessir, onu iyiden iyiye düşünür (et-Teemmül, et-Tedebbür), bu esnada zihnine, Arabların o lafzı kullanımlarındaki farklı üslûb ve vecihler itibariyle, terkibin ve lafzın elverişli olduğu pekçok mana gelir. Yapması gereken şey, manaları sınırlama cihetine gitmemek, ifadenin kullanımı ve terkibi buna elverdiği halde, lafzı, diğerleri de, muhtemel olabilecekken, onlara zıt bir biçimde tek bir manaya hamletmemektir..16 Bulutsuz gökler kadar açık ve duru olan Kur'ân Arabçası'nın mana yıldızlarını belirleyebilmek için de, klasik dil, bedî-beyân, i'râbu'l-Kur'ân, garîbu'l-Kur'ân, vb. alan ve ilimleri hazmedip, pratik bir değere dönüştürerek daha ileri bir seviyeye taşımalı; düşünce ve medeniyet ile dil arasındaki yapısal ve zorunlu ilişkiden dolayı17 düşünceyi daha sağlam temellere oturtmanın bir yolu olarak karşımıza çıkan dilbilim (Linguistique) ve semantik ışığında örgülendirilerek kullanılabilir hale getirilmelidir. Böylece bu alan, Kur'ân lafızlarının değişken anlam ve açılımlara delâletini belirlemede, vazgeçilemeyecek bir düşünce ve hikmet damarı addedilmelidir.
Yeni durumlar ve düşüncelerle ayetler arasındaki alâka ve münasebetleri kurarken, şu kaideye mutlaka riayet edilmelidir: "Lafzın, Arabça olarak uygun ve elverişli olduğu çerçevenin dışına çıkmamak, kesin bir delil olmaksızın zahir ve racih manadan uzaklaşmamak, apaçık bir zorlamaya (et-Tekellüf) düşmemek ve nihayet, aslî anlamdan udûl etmemek." 18 Zira, Kur'ân'ın genel çerçevesini zorlayacak olan bir yorum tekniği ve akla uyarlama girişimi, Kur'ân ötesi değil, tam tersine Kur'ân dışı, daha açık bir anlatımla, Kur'ân'dan başka bir şey olacaktır. O halde, Kur'ânî lafızların delâlet imkanını son sınırlarına kadar götürürken, amacı, beşeriyeti mebde' ve müntehâ buutları içinde kemâle erdirmek olan Kur'ân çerçevesi, tefsir eğilimlerine, dışına taşamayacakları bir mecrâ olmalıdır. 19
Kur'ân lafızlarının bu genel belirleyicilik çerçevesini bozmadan, Kur'ân'ın amacına uygun olarak ve usûle riayet ederek aslî manalara eklenecek olan bazı nisbî ve ince manalar, o lafızların esneklik ve uyarlanabilirliğinin; farklı yorum ve anlayışlara elverişli olma istidâdının bir ifadesi sayılmalıdır. Böylece, Kur'ân lafızlarının aslî anlamlarına ilave edilen bu izafî manaları anlama hususunda bazı kimseler hazır ve o seviyede olacakken, diğer bazıları da, henüz müsait olmadıkları bir anlayış tarzıyla yüzyüze geleceklerdir.20
Kur'ân lafızlarının mana akışının önünün açık tutulması gerekliliğini, O'nun mana katmanlarıyla örgülü (el-Mesânî) olduğuna işaret eden şu peygamberi söz 21 de gösterir: "inzâl buyurulmuş olan her Kur'ân ayetinin bir "zahr"ı ve bir "batn"ı; herbir harfin de, bir "haddi ve bir de "matla' "ı vardır."22 Hakkında değişik açıklamalar yapılabilecek olan23 bu ifade, her şeyden önce, Kur'ân nazmına koyulmuş ve O'na hakim kılınmış olan çok yönlülüğü; nâmütenahi yorum vecihlerinin bulunduğunu anlatmaktadır. Çünkü her lafzın, bir tilaveti ve buna bağlı olan manası ile, anlamaya ve mana istihracına medar olan içi, "bâtın'ı; öte yandan uygulamaya konu olan hükmî ciheti (hadd) ve, va'd ile vaîde, yani kullarda, teşriî uygulamaların altyapısını oluşturacak "matla' "ı; ruhlara doğacak manevî ve ahlakî bir derinlik boyutu bulunur.24 Kur'ân'ı yorumlamak isteyen kimse de, onu karşılayan ilahî lafzın bu istidâdını daima göz önünde bulundurmalı, onu kısır ve yetersiz anlayışlara mahkûm etmemek için, bütün bu cihetleri yoklamalıdır.
Burada, şu terkibin altının çizilmesi gerekir: "Kur'ân'ın batn'ı, bâtını."Bu ifadeye, Kur'ân'ın zahirî ve muhkem manasıyla Arabça lafzın en son tahlilde delalet edeceği anlamdan bile uzak ve bağımsız yorumlama manasını vermek, Kur'ân'ı, onun amacına uygun olarak değil de bir takım düşünce ve inanışların arzusu doğrultusunda anlamak olur ki, böyle bir çaba, Kur'ân ruhu ile hiçbir münasebeti olmayan, sübjektif veya, en iyimser bir ifadeyle, esoterique bir bakış açısı olur. Bundan dolayı, Kur'ân'ın bir takım hevâ ve arzulara boyun eğdirilmesini önlemek gayesiyle, bâtın mananın geçerli olabilmesi için, şu iki kayıt zikredilmiştir:
a) Batınî mananın, Arab Dili'nde gözetilen maksatlara uygun düşecek biçimde, zahire aykırı olmaması..
b) Başka bir yerde o mananın doğruluğunu gösterecek bir nass ya da zâhir bir delalet şeklinin bulunması..
Bunlardan birinci şarta göre, bir ayetin manası olarak öne sürülen şey, Arabça'nın ifade ve delalet alanı içinde olmalıdır. Aksi durumda, ulaşılmış olan o mana, "Kur'ân'ın ne lafzında ne de mânâsında ona bir delâlet bulunmayan bir şeydir. Böyle bir şeyi kesinlikle Kur'ân'a isnat etmek doğru olamaz. Çünkü medlûlü budur diye Kur'ân'a böyle bir isnadda bulunmak, onun tam zıddını isnadda bulunmaktan daha evlâ değildir ve onlardan birini diğerine tercihi gerektirecek bir delil de yoktur (...) İkinci şarta gelince; eğer o mânâyı destekleyen Kur'ân'ın başka yerinde bir delil bulunmaz ve aksine onunla çelişen durumlar bulunacak olursa, yapılan şey, Kur'ân hakkında ileri sürülen iddialardan biri olur. Delilden yoksun kuru iddialar ise, âlimlerin ittifakı ile makbul değildir." 25
Buna, "Namütenahi anlamlar, çok gelişmiş dahi olsa, nihayet sınırlı olan muayyen bir dilin çerçevesi içine hapsedilmek istenmektedir; bu ise doğru değildir!" denilerek itiraz edilemez. Çünkü, Kur'ân kelimeleri, ilahî bir seçimle tesbit ve tanzim olunmuş; hem vahiy ânına yönelik bir söz (parole) olarak, hem de bütün zamanlara bir mesaj olan dil olarak (langue), özgünlüğe sahiptir. Pek-çok Kur'ân pasajı arasında, meselâ, "Bu Kur'ân bana, sizi ve kendilerine ulaştığı herkesi kendisiyle uyarmam için vahyolundu" (En'âm, 19) ayetinde ifadesini bulan evrenselliğinin bir neticesi olarak, lafızlarındaki bereket ve "tenezzülât-ı Kur'aniyye", her kuşak ve her toplum insanını, kendi özel ve genel koşullarında ilgi sahasına almaktadır. Kur'ân ruhunun zevkine ulaşan kimse de, onun, geçmiş olan nüzûl keyfiyeti yanında, işte, kıyamete kadar bakî bu "tenezzül ediş: yeniden yeniden beşer idrakine ve tefsirine inmek" 26 zindeliğini yakalayacak, bir anlamda Kur'ân'ın manası müfessirin kalbine yeniden yeniden tenezzül edecektir.

2- Tefsirde Kaynak Geniş Tutulmalıdır.
Kur'ân'ın ihtiva ettiği hakikatlerin idrak edilebilmesi, onun, beşeriyete sunduğu hidayetin, tüm insanlar için yegane çıkış yolu olduğunun gösterilebilmesi için, onun yorumu yapılırken müracaat edilecek ilmî disiplinlerin dağılımı geniş tutulmalıdır. Çünkü Kur'ân, beşerî gelişme ve ihtiyaçlar nisbetinde boy atan her türlü ilmî anlayış ve gelişmeye makes olabilecek bir yapıdadır.
Öte yandan, insanlığın ihtiyaç ve beklentileri değişmiş ve farklılaşmıştır. Farklı durumlara cevap verme, çözümler önerme makamındaki Kur'ân'ın yorumu yapılırken de, aynı şekilde, Kur'ân maksatlarının gerçekleşmesi için,27 başka ilimlerden yararlanılması şarttır. Giriftleşmiş meselelere ışık tutması için, derin bir okyanus durumundaki Kur'ân'ın mana ve maksatlarını ancak, herbiri farklı ilim dallarında ihtisas kesbetmiş, öte yandan bütün tavırlarında Allah takvâsıyla davranan kimseler kavrayıp28, insanlığa sunabilir.. Hatta, çok şeyler söylemek durumunda olan müfessirin, kendi yaşadığı dönemde insan hayatını alakadar eden her ilimden yararlanması zarureti vardır..29 Zaten Kur'ân hakkındaki anlayışımız da, Kur'ân ile başka ilimler arasında kurulmuş olan bu tefekkürî köprüler sayesinde genişlemiştir. Alimlerimizce dillere virdedilen, , yani "Kur'ân'ın hayranlık uyandıran hüküm ve hikmetleri tükenmez" ifadesi de ancak, bu yolla tefsire getirilecek olan dinamizm sayesinde mana ve yorumların genişlemesi ile bir gerçeklik kazanabilecektir.30 Farklı ilmî disiplinlere temas kurmak, müfessire, kendi müktesebatı yanında, Kur'ân-ı Kerim'e farklı ve yeni bakış açıları kazandırırken, zenginleşen Kur'ânî anlayışı ile, insanlara, ne denli aktif ve üretken bir kitap huzurunda bulunduklarını gösterme imkanı verecektir. Bir anlamda, bu muhtelif ilim dallarını Kur'ân'ın gayesine hizmet ettirecektir.
Ancak şu temel kaideye riayet ederek: Bu bilim dallarından kısaca bahsedilip, ölçülü davranılmalı;31 mutlak olan kelam karşısında, ilimlerin ulaştıkları neticelerin nisbî olup mutlak gerçeği temsil etmedikleri hatırda tutulmalı; zamanlarüstü kitab, zamanla çürütülebilecek teori ve görüşlerle daraltılmamalı.
Kur'ân ile beşerî gelişme arasında bir bağ kurulmaya çalışılırken, onun esasen bir inanç kitabı olduğu unutulmamalı. Kendilerinden yararlanılacak pekçok unsur ortasında, Kur'ân'ın ana gayesi değişmez merkezî noktayı oluşturmalı. Daima, Kur'ân ruhu galip olmalı.. Şu halde tefsir, bilimsel ilerlemelerin, ekonomik gelişmenin, vb. kategorik usûllerini öğreten tarifeler yekûnu olarak görülmemeli. Cognitif ve somut çözümlemelerde, hep, Kur'ânî şuûr ve ahlâk çerçevesi gözetilmeli. Çünkü, "Geçici bilimsel teorilerin ötesinde, Kur'ân'ın bize öğrettiği ve geçici olmayan bir nokta vardır, o da dünya görüşüdür. Her bilimsel teori, her yeni bir hakikatin keşfi, bu dünya görüşüne, yaratıcı bir ufuk açar. "32

3- Mütessir, Kendisine İntikal Etmiş Olan Tefsir Birikimi Karşısında Seçmeci ve Değerlendirici Bir Tavır Takınmalı...
İlim, devam etmekte olan bir süreçtir. Geçmişi, ânı ve geleceği vardır. Bu bakımdan onu bu bütünlük içinde ele almak lazım. Konusu, Allah'ın kelamı olan Kur'ân ve onun lafızlarından murad edilen mânayı bulup ortaya çıkarmak olduğu için "Eşrefu'l-ulûm" diye nitelenen tefsir de böyle bir bütünlüğe sahiptir.
Günümüzde, tefsir ve müfessir için çok muazzam bir birikim, malzeme ve kaynak bolluğu mevzûbahstir. İnsana ve hayata dönük bir tefsir çalışmasında, bu hazine yeterince değerlendirilmeli; gerek yöntem gerekse veri olarak bu müktesebattan istifade edilmelidir. Onu görmezlikten gelerek, bu sahayı yeniden keşfetmek iddiası, bu ilmin ciddiyeti ve sorumluluğuyla bağdaşmaz.. Ve zaten yeni görüş ve öneriler de, ilim silsilesinde, ulaşılmış olan seviyeyi biraz daha yükseltmek şeklinde kendini gösterir. Ulaşılan ilmî neticelerin kabûl ve geçerliliği de, geçmişle olan özsel münasebet sayesinde güç kazanır.
Böyle bir yaklaşım biçimi, Kur'ân pasajlarını hala, yüzyıllar önceki ulemânın gördüğü biçimde ele almak; bir bakıma, yüzyıllar sonrasını yüzyıllar öncesinin gözüyle, yani "ölü gözleriz yorumlamaktan da farklıdır. Tefsirin salt bir rivayet, nakilcilik ve hikaye etme olmayıp, yorumlama; Kur'ân'ın lafız ve manaları üzerinde, muteber yöntemlerle kafa yorma, görüşler ve öneriler üretme, "tedebbür" "ta'akkul" ve "tezekkürce bulunma anlamlarını kapsadığından hareketle, kendi çağımızın ihtiyaç ve meselelerini, onların ibare ve terkiplerini aynen tekrarlamakla değil, ama, onların sorun çözücü, dinamik yöntemlerinden ilham alarak karşılama yoluna gitmeliyiz.33 Bu ilmin muazzam vadisine büyük katkı sağlamış olan otoriteleri, onların eserlerini, ilmî telakkî ve sorumluluğa aykırı olarak abartılmış bir saygı ve bağlılık ruhuyla, kendi zihnî ve fiilî atılım gücümüzün önüne engel yapmamalıyız. Böyle bir şeyden zaten, onların ruhaniyetleri de muzdarip olacaktır. O halde, Kur'ân'ı, hayat gerçeği ile yeniden tanıştıracak ve Allah'a olan imanımızı tarihin mayası yapacak olan bir tefsir ve Kur'ân'ı tarama, yeniden kurulacak bir âna ve geleceğe, korunup aynen sürdürülmek istenen bir geçmişten daha fazla önem atfetmeli; mazinin kabuk bağlamaya yüz tutmuş velûd hayat ısısını, varlık ve diriliş kıvılcımını yeniden kor haline getirmeli.. Ancak böylece, sorumlu bir insan olan müfessir, ilahî evrensel gayeyi yeniden kavrayabilir ve de kavratır.34 Bu seçmeci ve eleştirel yaklaşım, çağların, Kur'ânî anlayışımızda oluşturduğu ve geçici ve nisbî olan zihnî ve sosyal kavramlar yükünü silkeleyecek, Kur'ân'ı başka bakış açılarıyla yeniden yeniden yorumlama cehdini getirecektir. Böylece bu tarihsel yüzyüze gelmekten alıkoyan bir unsur olarak algılanmayacaktır.