Maalesef tarihe belgeleri eğiq bükerek istediğini söyletme vak’alarının sayısı zannettiğimizden çok daha fazla. Hatta bu gayretkeşlik “iyi” diye bildiğimiz tarihçilerin kitap ve yazılarında dahi zaman zaman karşımıza çıkabiliyor. Bu durumda hakkında çatla patla bir buçuk sayfalık bilgi bulunan bir tarihî kişilik hakkında yüzlerce saatlik dizi film çıkaran senaristlere şaşmamak gerekir.

Mesela Sultan II. Abdülhamid’in sözde bir “harf inkılabı” yapmak suretiyle Arap harflerinin yerine Latin harflerini getirmek niyetinde olduğu ama bunu başaramadığı yolundaki gittikçe geniş kitlelere yayılmakta olan bir safsatadır. Şöhreti boyunu aşan ve fikir menapozu yaşayan Osmanlıca bilmez bir Osmanlı tarihçisi bunu da bir kitabına yazmıştı vaktiyle. O yazdı diye ‘kanıt’ teşkil etti cahil cühelaya.

Şimdilerde Harf İnkılabı’nın toplumsal idrakte gevşeyen menteşelerini tutturmak ve dökülen boyalarını yenilemek mecburiyetini hisseden kimi aklıevveller, kargayı kılavuz bellemiş burunlarıyla bunu bir ‘kanıt’ gibi sunma derdine düşmüş durumdalar. Bakın, sizin “İslamcı Sultanınız” bile Arap harflerinden şikayetçi ve o dahi Latin harflerinin kabul edilmesinden yana, siz hangi kafayı taşıyorsunuz? diye caka satıyorlar.

“Baylar!, hangi kafayı taşıdığımızı Elhamdülillah biliyoruz. Biz hakikati, yalnızca hakikati arıyoruz, çünkü Hakk’a ayarlı kafamız, gönlümüz, elimiz. Siz ise tarihten acemice silahlar yontmak derdindesiniz. Lakin dikkat edin, yonttuğunuz o silahlar bir gün bir yerlerinize batabilir!

Ezelî kaidedir bu. “Kılıçla gelen, kılıçla gidecektir.”

Şimdi şu sözde iddianın dizildiği “çürük iplik”i bir yoklayalım mı? Bakalım kaç büyüklüğünde sarsıntılara dayanabilecek?

Sultan 2. Abdülhamid’in bu aziz millet tarafından bir “millet büyüğü” olarak sevildiğini gören meşum komitacılar ona duyulan derin hürmet ve muhabbete bütün yalan ve iftiralarına rağmen mani olamayınca bu defa dönüp taktik değiştirdiler ve onu milletten uzaklaştıramıyorsak milleti ondan uzaklaştıralım, soğutalım silahına sarıldılar. İngilizlerin ta Başbakan W. E. Gladstone’dan aşinası olduğumuz sinsi taktiği buydu zira. Elinden alamıyorsan ondan soğutacaksın. Mealen “Sömürmek istiyorsak ya Kur’an’ı Müslümanların elinden alacağız veya Müslümanları Kur’an’dan uzaklaştıracağız” demişti Avam Kamarası’nda.

Önce bir ara tespit: “Harf İnkılabını az kalsın ‘Ulu Hakan’ yapacaktı!” şeklindeki akla zarar iddiayı ileri süren zevat sahte bir hatırata dayanıyor.

Ardından söyleyelim ki, Abdülhamid Han’ın bize intikal etmiş herhangi bir hatıratı bulunmamaktadır. Sözü edilen Siyasî Hatıratım (Dergâh: 1999) adlı yayın güya Sultan 2. Abdülhamid tarafından “padişahlıktan uzaklaştırıldıktan hemen sonra kaleme alınmış” ve Selanik’te bir tabur askerin koruduğu Alatini Köşkü’ne hapsedilmiş vaziyetteyken kaleme alınmış, her nasılsa köşkten ayrıldıktan sonra Ali Vehbi Bey diye bir gazetecinin eline geçmiş, o da hanedandan ve saraydan bazı zevatla da görüşerek ilave bilgiler edinmiş ve bunlarla hatıratı harmanlayıp Fransızcaya tercüme etmiş ve Sultan Abdülhamid’in sağlığında, yani Harf İnkılabından önce Neuchatel’de 1913 yılında kitap olarak yayımlamış ama hatıratın da Osmanlıca aslı kaybolmuş bu arada! (Adam da iyi tezgâhtarmış hani. Zira Almanca ve İngilizce versiyonlarını da yayımlamış bu sahte hatıratın. Herhalde yüklü miktarda telif ücretleri karşılığında oraya buraya satıp köşeyi dönmüş olmalı.)

Sultan II. Abdülhamid Araplar, Kürtler, Arnavutlar ve sair Müslüman unsurların Latin alfabesine geçilirse anında tespih taneleri gibi dağılacaklarının farkındaydı. 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla bugünkü anayasanın temellerini atan metin Dolmabahçe Sarayı’nda Sultan II. Abdülhamid Han’ın huzurunda okunmuştu. Kanun-ı Esasi’nin okunuşunu tasvir eden bir gravür.

Burada akla gelen ilk soru, bu sözde hatıratın Osmanlıca aslının nerede olduğu… Fransızca, Türkçe, Almanca ve İngilizce tercümeleri ortada ama bir tek orijinali yok. Çok garip değil mi?

İkinci sorumuz, Ali Vehbi Bey adlı bu uyanığın eline fırsat geçmişken 1913 yılında ve henüz Harf İnkılabı yapılmamışken neden hatıratı mesela İstanbul’da Türkçe/Osmanlıca aslını yayınlamak yerine çeşitli dillere tercüme ederek veya ettirerek yurt dışında bir magazin piyasası oluşturmaya çalıştığıdır.

Ali Birinci hocamız bu hatıratın “tarih usulünün gerekleri yerine getirilerek”, yani eleştirel bakışı elden bırakmadan kullanılabileceğini söylemiş olsa da (Dîvân, 19, 2005, s. 177-194) taşıdığı çelişkiler, farklı üslup ve en önemlisi, aslının elimizde bulunmayışı gibi gerekçeler metni güvenilir olmaktan çıkarmaktadır.

Metindeki üslubun Sultana ait olmadığını ve olamayacağını anlamak için alim olmaya gerek yok. Mesela şu fikirlerin ona ait olduğuna, üstelik daha tahttan indirilmeden 9 yıl önce not defterine yazdığına inanmak mümkün mü?

“İdaresi çok güç olan ve millî gücümüzü yiyip bitiren Balkan devletlerini kaybetmiş olduğumuza üzülmüyorum. Ne kadar küçülür, teksif olursak o kadar kuvvetlenir, ‘hasta adam’lıktan kurtuluruz.”

Besbelli ki 1900’de değil, 1913 veya sonrasında kaleme alınmıştır bu cümleler. Hem Sultan Abdülhamid “Balkan devletleri”ni kaybettiğine üzülmüyor, aksine seviniyormuş, dahası toprak kaybetmekten adeta keyif alıyormuş, öyle mi? Ne kadar küçülürsek o kadar iyidir, diyormuş bir de. El-İnsaf yahu.

Sonra acaba devr-i saltanatlarında hangi “Balkan devletleri”ni kaybetmiş? Böyle ucube bir laf söylenir mi? Bazı Balkan topraklarını dese neyse de, bu “Balkan devletleri”ni kaybetmek de ne demek oluyor? Yani Sultanın kafasında, o topraklar kendi elindeyken de “Balkan devletleri” imiş, öyle mi? Güldürmeyin adamı.

Böyle bir şuursuzluk şaheserini Sultan Abdülhamid gibi ecdadından tevarüs ettiği toprakları korumak uğruna ömrünü heder etmiş, hatta kellesini ortaya koymuş bir vatanperver hükümdara mal etmek densizliği hangi ajanın eseridir? Bilelim ki, bu sözler ona yapılmış en büyük hakaretler cümlesindendir.

Öte yandan aslı elimizde bulunmayan Siyasî Hatıratım’daki bilgiler ancak başka kaynaklarca doğrulanabilirse kullanılabilir, aksi halde yukarıdaki gibi ona hakaret kastı taşıyan çok sayıda acayip sayfayla karşı karşıya gelmemiz ve apışıp kalmamız kaçınılmazdır.

Şimdi gelelim Sultanın Harf İnkılabı hakkında sarfettiği idida edilen cümlelere.

Halife Harf İnkılabı yapacaktı öyle mi?

Burada da Sultanla bağdaştırılması mümkün olmayan garip bir mantıkla karşı karşıyayız. Kitaptaki ifade aynen şöyle:

“Halkımızın (…) Yazma, okuma sanatını öğrenmek arzusu diğer milletlere nazaran daha az olmamakla beraber ya imkân azlığından veya güçlüklerden dolayı bu vazifeden kaçmaktadırlar. Zira yazımızı öğrenmek pek kolay değildir. Bu işi halkımıza kolaylaştırmak için belki de Latin alfabesini kabul etmek yerinde olur. Her ne kadar bu harflerle, lisanımızdaki bazı sesleri vermek güçlüğü mevcut ise de, bunu ayarlamak şüphesiz kabil olabilir.”¹

Tut kelin perçeminden derler ya, aynen öyle!

Güya Halife-i rûy-i zemin Sultan Abdülhamid Efendimiz bir yandan Hilafetin nicedir ihmal edilen gücünü Müslümanların nefes aldığı kıtalara nasıl olur da yayarım, diye gece gündüz düşünür ve didinirken öbür yandan da Latin alfabesini imparatorluğa gizli gizli getirmek istiyor ve halkı ‘cahillikten’ ancak böyle kurtarabileceğine inanıyormuş!

Zaten ancak pamuk ipliğiyle kendisine bağladığı Araplar, Kürtler, Arnavutlar ve sair Müslüman unsurların Latin alfabesine geçilirse anında tespih taneleri gibi dağılacaklarını ve Sultanın itibarının bu “gâvurluk” karşısında yine anında yerle bir olacağını bilmek için kâhin olmaya hacet yok. Sultan Abdülhamid bir körün bile görebileceği bu korkunç ihtimali düşünmekten aciz biri midir ki, nüfusun yüzde 10’una daha okuma yazma öğretmek uğruna binbir emekle bir arada tutmaya çalıştığı imparatorluğun yere düşen kristal bir vazo gibi dağılmasına razı olabilsin. Çok şükür ki Sultanın parlak aklı bu hezeyanları sarfetmeyecek kadar başındadır.

Kaldı ki bu tür ifadeler onun yönetim mantığına ve 30 küsur yıl boyunca uyguladığı eğitim ve kültür politikalarına da hiçbir şekilde uymaz. Uymaz, uymaz ama birileri çıkıp pekala uyduruverir. Hem de hangi sözümona “kaynak”ta? Osmanlıcası/Türkçesi bir türlü bulunamayan ama Fransızca, İngilizce ve Almanca tercümeleri ortalıkta fır fır dolaşan bir sözde kaynakta(!).

Kararname ne diyor?

Şimdi diğer iddiaya gelelim. Osmanlıca bilmeyen ama ahkâm kesmekte üstüne olmayan aklıevvelin yazdığı sosyal medyada fink atıyor. Güya Sultan Vahidüddin Kur’an basılmasını yasaklamış! Bakın, diye bir Osmanlıca ‘belge’ ile birlikte, sizin göklere çıkardığınız Sultanınız bu işte! diye kuyruklu bir yalan haber servis ediyorlar.

Yeter artık. Bıktık usandık katmerli yalanlarınızdan!

Şu 90 yıldır söylemediğiniz yalan, atmadığınız iftira, tahrif etmediğiniz belge kalmadı. Erzurum Kongresi tutanaklarının tarih kitabı diye önümüze sürdüğünüz propaganda eserlerinde nasıl makaslandığı ortada. Mustafa Kemal’in Sultan Vahidüddin’e çektiği “geçmiş olsun” telgrafı ise işlerine gelmediği için atlanıp geçilir. Oysa 14 Ocak 1920 tarihli bu metnin başında “Atebe-i Seniyye-i Hazret-i Hilafetpenahiye” ibaresi bulunmaktadır ki Osmanlı kitabet üslubunu aynen devam ettirmektedir. İbare bile düşündürücüdür, zira “Halife hazretlerinin yüce eşiğine” anlamına gelmektedir. Bu demektir ki, Mustafa Kemal Paşa Samsun’a çıktıktan yedi ay sonra bile Halife-Sultan Vahidüddin’in “yüce eşiğine” telgraflar çekebilmektedir!

Peki metin ne diyor? Aynen aktarıyorum:

“Meclis-i Milliyi teşrif-i şahanelerinden mahrum bırakan rahatsızlık bütün teba-i hümayunları meyanında Heyet-i Temsiliyemizin pek ziyade duçar-ı teessür etti. Cenâb-ı hâfız-ı hakiki vücûd-i hümayunlarını âfât-ı kevniyeve semâviyeden masun buyursun. Âmin.”

“Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Hey’et-i Temsiliyesi namına Mustafa Kemal” imzasıyla 14 Kânun-i sâni 1336 (14 Ocak 1920) tarihinde çekilen telgrafın bugünkü dile çevrilmiş hali şöyledir:

“Halife hazretlerinin yüce eşiğine

“Milli Meclisi saltanatınızla teşrifinizden mahrum bırakan rahatsızlık bütün yüce tebaanızı olduğu gibi Heyet-i Temsiliyemizi de pek ziyade üzüntüye düşürdü. Gerçek koruyucu olan Cenab-ı Hak üstün vücûdunuzu dünyevî ve semâvî afetlerden korusun. Âmin.”

Telgraf birkaç açıdan önemli:

Klasik Osmanlı bürokratının Padişaha yazdığı “yüce eşiğine” ifadesi kullanılmış,
İstanbul’da açılan Meclis, Meclis-i Millî, yani Millet Meclisi kabul edilmiş,
Padişahıh hasta olduğu için Meclise gelememesi bütün tebaayı olduğu gibi Heyet-i Temsiliyeyi de fazlasıyla üzüntüye boğmuş,
Sonradan onu hain ilan edecek olan Mustafa Kemal Paşa, telgrafta Sultan Vahidüddin’in yüce vücudunu gerçek koruyucu olan Allah’ın dünyevi ve uhrevi afetlerden koruması duasında bulunuyor (burada kevnî kelimesi dünyevî, semavî kelimesi manevî olarak anlaşılabilir).

Peki devrin gazetelerinde de yayımlanan bu belge neden Kemalist tarih kitaplarına girmemiştir? Girmez, çünkü ezber bozan yaramaz bir tarafı var. Ve Kemalistler de ezberlerinin bozulmasına fena halde bozulurlar!

İşte aşağıda tam çevirisini verdiğimiz “Sultan Vahdettin’in Kur’an’ı yasakladığı belge” diye sunulan kararname de bu korkunç çarpıtmalardan biri.

Şimdi tam metin olarak okuyalım:

“11 Receb 1327 tarihli Matbuat Kanunu’na müzeyyel karârnâme

Mehmed Vahidüddin

Madde 1: Resâil-i mevkûteden maâda cerâidde âyât-ı Kur’âniye ve ehâdis-i şerifenin meâllerinden bahs olunabilirse de aynen ve tamamen derci memnu’dur. İşbu memnu’iyete muhâlif hareket eden gazetenin müdir-i mes’ulü ile makaleyi yazan onar liradan yirmişer liraya kadar cezâ-yı nakdî ya yirmidört saatten bir haftaya kadar hapis veyahut her iki cezâ ile birden mücâzât olunurlar.

Madde 2: İşbu karârnâme tarih-i neşrinden mu’teberdir.

Madde 3: İşbu karârnamenin icrâsına Hariciye, Dahiliye ve Adliye nezaretleri memurdur.

Meclis-i Umuminin ictimaında kanuniyeti teklif edilmek üzere işbu kararnamenin mevki-i mer’iyete vaz’ını irade eyledim.

17 Safer 1340/19 Teşrinievvel 1337

Sadrazam Şeyhülislam Hariciye Nazırı Dahiliye Nazırı ve Nafia Nazır Vekili

Tevfik Nuri Ahmed İzzet Ali Rıza

Harbiye Nazırı ve Bahriye Nazır Vekili Şura-yı Devlet Reisi

Ziyaüddin Tevfik

Adliye Nazırı Ticaret ve Ziraat Nazırı

Kazım Safa ??

Maarif Nazırı ve Evkaf-ı Hümayun Nazır Vekili Maliye Nazırı

Said Faik Nüzhet

Şimdi de aşağıda ne dediğinin daha iyi anlaşılabilmesi için kararnameyi sadeleştirerek veriyorum:

11 Receb 1327 tarihli Basın Kanunu’na ekli kararname

Mehmed Vahidüddin

Madde 1: Süreli olarak yayımlanan risaleler dışında kalan gazetelerde Kur’an ayetleri ve hadis-i şeriflerin meallerinden bahs olunabilirse de aynen ve tamamen sayfalara aktarılması yasaktır. İşbu yasağa aykırı hareket eden gazetenin sorumlu müdürü ile makaleyi yazan onar liradan yirmişer liraya kadar nakdi ceza ya yirmidört saatten bir haftaya kadar hapis veyahut her iki ceza ile birden cezalandırırlar.

Madde 2: İşbu kararname yayımlandığı tarihten itibaren geçerlidir.

Madde 3: İşbu kararnamenin icrasıyle Dışişleri, İçişleri ve Adalet bakanlıkları görevlendirilmiştir.

Meclis-i Mebusan toplandığında kanuniyeti teklif edilmek üzere işbu kararnamenin yürürlüğe konulmasını irade eyledim.

17 Safer 1340 19 Ekim 1921

(Takvim-i Vekâyi, 21 Ekim 1921)

Allah aşkına bu kararnamenin neresinde yazılı Kur’an basmanın yasaklandığı?

Bir kere dergilerde basılabilir, diyor, onu bir kenara koyuyor.

İkinci olarak meal ve bahis arasında geçmesinde bir sakınca yok diyor.

Son olarak gazetelerde aynen ve tamamen sayfalara aktarılmasına yasak getiriyor.

Peki neden yasak getiriyor?

Şundan: Gazeteler okunduktan sonra sağa sola atılıyor, kese kağıdı yapılıyor, temizlik bezi olmaktan tutun da balık sarmaya kadar nice pis işlerde istimal ediliyor. Bunlar hepimizin malumu. Şimdi kolaylıkla çöpe atılabilen veya ayaklar altında kalabilen gazete gibi bir yayın organında Kur’an-ı Kerim’in basılması bir kere Kur’an’a edepsizlik, dolayısıyla Allah’ın kelamına hakaret olur. Bugün bile muhafazakâr gazeteler buna dikkat ederler. Öbür Ramazan tüccarları ise yeter ki satış olsun, bunu umursamazlar.) Ama bu bir vebaldir ve bir Halife, bir Müslüman bir Sultan kendisini ve tebasını böyle bir vebalden korumayacak da neden koruyacaktır?

Dolayısıyla Sultan Vahidüddin gazetelerde Kur’an’ın aynen ve tamamen sayfalara aktarılmasını yasaklamakta son derece haklıdır ve bunun Kur’an’ın basılmasını yasaklamakla asla ve kat’a bir alakası bulunmamaktadır.

Kemalizm tarihi çarpıtma makinesi olarak çalışmıştır ve paslanan makineyi çoluk çocuğun eline vermek sahiplerine şah kazandırmaz.

1 Siyasî Hatıratım, Dergâh: 1999, s. 143. Bu hatıraların bazı kısımları Almanya’da Nord und Sud’da Almancaya ve ABD’de New York Times’da İngilizceye çevrilerek yayınlanmıştır.

.

Hem CHP’yi hem de İş Bankası’nı tartışmaya açmalıyız

19 Eylül 2018Mustafa Armağan

Türkiye İş Bankası 24 Ağustos 1924’te 1 (bir) milyon TL sermaye ile kurulmuştu. Bu 1 milyon liranın dörtte biri ödenmiş, dörtte üçü taahhüt edilmiş sermayedir. Ödenmiş sermayenin tamamını Mustafa Kemal Paşa koymuştur. Hind Müslümanlarının İstiklal Harbi yıllarında Hilafeti kurtarmamız için gönderdiği paranın 250 bin liralık kısmıyla Celal Bayar’a kurdurduğu bankanın sermayesi her biri 10 TL değerinde 100 bin hisseye bölünmüştü. Banka sermayesini 1926’da 2 (iki) milyon liraya çıkardı. Bir de İttihatçıların İtibar-ı Milli Bankası faaliyetine devam ediyordu o tarihte, İş Bankası bu kendisinden kat be kat büyük bankayı yutarak iyice büyüdü. Böylece sermayesi 4 (dört) milyon liraya yükseldi. 1930 yılında 5 (beş) milyon TLye yükseldi… Giderek devleşti. Türkiye’nin en büyük sermaye gruplarından biri haline geldi.

Malum, K. Atatürk vasiyetinde malik olduğu nakit ve hisseleri ile menkul ve gayri menkullerini CHP’ye belli şartlar dahilinde bırakmıştır. Ancak 1938 yılında tek bir partinin var olduğu ve onun da Cumhuriyet Halk Partisi olduğu göz önünde tutularak haklı olarak aşağıdaki itirazda bulunulabilir:

Atatürk bütün milletin “ortak değeri” ise neden para ve mallarına –kurucusu bile olsa- “tek bir partiyi” mirasçı yapmıştır? 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası’sını bizzat kendisi kurdurduğuna göre başka bir partinin varlığını normal ve meşru kabul ediyor demektir. Dolayısıyla günün birinde demokratik düzene geçildiğinde ortaya çıkabilecek diğer partiler karşısında neden tek bir partiye ayrımcılık yapmak istemiş olsun? Onun arzusundan bağımsız olarak devlet neden buradaki adaletsizliği gidermek için bir adım atamasın?

Nitekim Demokrat Parti 1953 Aralık’ında çıkardığı 6195 sayılı kanunla CHP’nin vaktiyle tek parti olduğu için haksız iktisapla üzerine geçirdiği bütün para ve malları ile hisselerini hazineye devretmiş, ancak bunlar 27 Mayıs darbesinden sonra, 1963 yılında Anayasa Mahkemesi’nin siyasi bir kararıyla CHP’ye iade edilmiştir.

1980-91 arasındaki 11 yıl boyunca CHP kapalı kaldığında da benzer bir süreç işlemiş ve CHP’nin bütün mal ve parasını hazine kontrol etmiştir.

2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın birkaç kere gündeme taşıdığı hadise de 1953 ve 1980’de atılan iki adımın devamı olacak ve Atatürk’ün vasiyetinde geçen nakit ve hisse senetleri ile malları hazineye aktarılarak milletin hizmetine tahsis edilecek ve millet adına değerlendirilecektir.

Gerçi CHP sözcüleri hemen İş Bankası’ndaki bu meblağın tek kuruşunu bile harcamaya yetkimiz yok, diyerek işin içinden sıyrılmaya çalışacaklar ve paranın kendi üzerlerinde kalması için çırpınacaklardır. Ancak bu para neden CHP’nin kontrolünde tutulsun? Dedikleri gibi partinin bunda “bir kuruş menfaati yok” ise sırf tarihî bir vasiyetnamede öyle geçiyor diye 90 yıldır bu “yükün ve vebalin” altında niye kalmak istiyor bu parti? Hazineye bıraksın da, rahatlasın. Ama buradan İş Bankası’nın politikalarını ve dört üyesiyle piyasayı kontrol etmek gibi örtük bir siyasi niyeti varsa o başka…

Fakat burada asıl soru şudur:

Mallar neyse de nakit ve hisse senetleri neden İş Bankası’nda tutulmaktadır? Vasiyetnamede geçen “şimdiki gibi, İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır” ifadesinden para ve hisselerin mutlaka İş Bankası’nda tutulacağı manasını nereden çıkarıyoruz? Diyelim ki, İş Bankası zarar etti ve parayı gerektiği gibi nemalandıramadı, öte yandan başka bir banka daha fazla nemalandırıyor, bu durumda milletin menfaati aleyhine olarak bu parayı hala İş Bankası’nda tutmaya devam mı edeceğiz?

Soruyorum: İş Bankası neden ayrıcalıklı ve korunuyor?

Ben ikinci bir tartışmayı buradan başlatmak istiyorum. Nakit ve hisseler pekala diyelim ki Vakıflar Bankası’nda tutulabilir ama nemalandırma işi İş Bankası’nda daha kârlı yapılıyorsa onda, başka bir bankada yapılabiliyorsa onda gerçekleştirilebilir.

Gördüğünüz gibi olay sadece CHP meselesi değil, İş Bankası meselesidir de.

Cumhurbaşkanı Erdoğan böylece iki fişeği birden çekmiştir. Bakalım önümüzdeki yıl neler gösterecek?

.

Çankaya’nın karakutusu Latife Hanım mı?

7 Mayıs 2017Mustafa Armağan

adı efendi nikâhı kıymadan önce isimlerini sordu. Geline mehir olarak ne verileceğini öğrenmek istedi güveyden. Mihr-i müeccel olarak 12.5 dirhem gümüş verileceği söylendi. Süt hakkı olarak da 1,500 lira ödenecekti babasına (bkz. Çankaya hizmetlilerinden Ali Metin’in hatıraları, 1967).

Nikâh şahitleri arasında Fevzi Çakmak ve Kâzım Karabekir de vardı. Karabekir Paşa günlüğüne şu satırları not düşmüştü:

“29 Ocak 1923 Pazartesi- 4.00 sonra Kemal Paşa’nın nikâhına gittik. Paşa Latife Hanım’la karşılıklı oturdular. Fevzi Paşa ve ben Paşa’nın şahidi olarak tarafeynine (iki tarafına). Vali Abdülhalik Bey’le, yaveri Salih Bey hanımın tarafeynine. Paşa imama dedi ki: Ben Latife Hanım’la evleneceğim, muamele-i lâzımesini (gerekli işlemi) yapınız. İmam da tarafeyne (iki tarafa) sordu. Mihr-i muaccel beynehümâda (gelin ile damat aralarında halledecek), mihr-i müeccel 10 dirhem gümüş olarak nikâh kıyıldı.” (Günlükler, 2, YKY: 2009, s. 843-844)

10 veya 12,5 dirhem yaklaşık 35-40 gram ediyor. Elbette mesele Mustafa Kemal’in Latife Hanım’a nikâh sırasında kaç gram gümüşü mehir olarak verdiği değil ama bir dinî nikâh ile evlendikleri ve bütün işlemlerin 1917 tarihli Hukuk-i Aile Kararnamesi’ne göre yürütüldüğü açık. M. Kemal bir Bakanlar Kurulu kararnamesiyle eşini boşadığı zaman da henüz İsviçre Medeni Kanunu’nun kabul edilmesine 6 ay vardır, dolayısıyla boşanma işleminin da aynı Hukuk-i Aile Kararnamesi’ne göre yapılması gerekiyordu. Fakat yapılmadı.

atife Hanım’ın kız kardeşinin torunu M. Sadık Öke’nin iddiasına göre bir Bakanlar Kurulu kararı boşanma için geçerli değildir, bir. O zaman geçerli olan Hukuk-i Aile Kararnamesi’ne göre M. Kemal eşini bu şekilde “Boş ol” diyerek boşayamaz, iki. Çünkü Osmanlı Devleti’nin 1917’de çıkardığı ve 1926 Ekim’inde yürürlüğe girecek olan Medeni Kanun’a kadar yürürlükte kalacak olan bu kararnameye göre boşanma işlemi bir yargı işlemidir. Bu durumda bir yürütme mercii olan Bakanlar Kurulu bir ailenin boşanmasına hangi yetkiyle karar verebilir?
Gerçi o dönemde böyle pek çok başka usulsüzlükler ve hukuksuzluklar da yaşandı, “kanun diye kanun diye kanun tepelendi”. Bir başka sözde Bakanlar Kurulu kararnamesiyle 1934 yılında bir Fatih Sultan Mehmed vakfı olan Ayasofya Camii hukuksuzluğun şahikası olarak müzeye çevrilebilmişti, 1950 yılı başında da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün annesi Cevriye Hanım Kâbe örtüsünden bir parça sipariş etmiş diye gazetede haber çıkınca koskoca Bakanlar Kurulu başka işi gücü yokmuş gibi toplanıp gazeteci Hikmet Feridun Es’in yazısını yalanlayabilmişti!
Demek ki hukukla bir oyuncak gibi oynanan dönemde Bakanlar Kurulu (Heyet-i Vekile) her türlü işe alet edilebilen bir maşa kılığındaydı. Onun için Cumhuriyetin henüz 2. yılı dolmadan hiçbir yetkisi bulunmadığı halde Bakanlar Kurulu’nun bir karı kocayı boşama işine imza atmasına çok da fazla şaşırmıyoruz.

Hala evliler mi?
Lakin Sadık Öke’nin teyzesi Latife Hanım hakkında bir başka ilginç iddiası var. Diyor ki:

“Kimse farkında değil ama Mustafa Kemal ile Latife teyzem hala evliler. Neden biliyor musunuz? Çünkü Enver Paşa’nın çıkarılmasına ön ayak olduğu 1917 tarihli Hukuk-i Aile Kararnamesi var. Bu aile kararnamesine göre o dönemde kadın boşanmayı kabul etmezse ve mücbir (zorunlu) bir sebep yoksa kadı bu boşanmayı onaylayamaz. O sıralar yeni Türkiye Cumhuriyeti kurulmasına rağmen yeni (Medeni) kanun henüz çıkmamıştır. Bununla ilgili bir başka kanun da olmadığına göre ve boşanma da bu kanuna göre yapılmadığı için evli sayılırlar. Bu boşanma şeklen bu kararnameye uygun ama özü itibariyle uygun değildir. Çünkü Latife Hanım boşanmak istememiştir.” (Teyzem Latife, Haz.: Fatih Bayhan, Pegasus: 2011, s. 346-347.)
Görüldüğü gibi Latife Hanım-Mustafa Kemal evliliği ve boşanması hala tartışmalı ve karanlık noktalarla dolu.

Nikâh sırasında aralarında halledileceği söylenen “mihr-i müeccel” de boşanma sırasında ödenmiş miydi? Bu durumda Mustafa Kemal’in sadece üç kere “Boş ol” demesi yeterli miydi? Mahkemeye başvurmasının önü kesilsin için mi Bakanlar Kurulu kararını çıkarttırmıştı vs. vs.
Bütün bu sorulara Derin Tarih’in Mayıs sayısında Türkçesini ilk kez yayınlamaya cesaret ettiğimiz Latife Hanım’ın bilinmeyen mektubu yeni soru işaretleri ekleyecek. Zira Latife Hanım’ın Boston Advertiser adlı ABD gazetesinde 21 Şubat 1926’da, yani Medeni Kanun’un TBMM’de kabul edilişinden sadece dört gün sonra çıkan iddiasına göre yeni kabul ettiğimiz İsviçre Medeni Kanunu’na göre yargılanmayı beklemektedir (bu arada Latife Hanım’ın Medeni Kanun’u Fransızcasından tercüme edenler arasında olduğunu hatırlatalım).
Mektuba göre Latife Hanım mahkemeye kendisine boşayan kocasına inat çarşafıyla çıkıp tarihî bir savunma yapacak ve bir kısmını bu mektupta dile getirdiği kirli çamaşırlarını ortaya dökecektir. Dediklerine bakılırsa idamı dahi göze almıştır!

Tabii tabular yapışkan şeylerdir, kolay kolay temizlenmez ama işe de bir yerinden başlamak gerek. Türkçesini yayınladığımız mektuptan sonra hiçbir şey eskisi gibi olmayacak ve artık mesele, akması gereken vadiye yönelecektir.

Yayınımızın, bir tarafın ağzını tıkayan ve başının üzerinde kılıç gibi sallanan 5816 sayılı Atatürk’ü Koruma Kanunu’nun kaldırılması sürecini hızlandıracağını ümid ediyor ve tarihin özgürlüğüne kavuşturulması için elbirliği yaparak çalışmamız gerektiğine inanıyorum.

Bir yerde bir tarafın ağzı kapatılıyor ve üstelik başının üzerinde bir kılıç sallandırılıyor ama karşı tarafa sonsuz küfür ve medhetme özgürlüğü tanınıyorsa orada tarih tartışması yapılmasını bırakın, tartışma yapılabildiğini bile iddia edenin aklından zoru olması gerekir. Lakin Türkiye’de bu yasal “zor”un ne kadar etkili olduğunu ve sırf bunun için inkılap tarihinin bir türlü tarih katına yükselemeyeceğini biliyoruz. Bu şekilde tartışmak, monologdan öteye gidememekte, bu da farklı seslere muhtaç bulunan tarih sahasını tam bir ‘çorak ülke’ye dönüştürmektedir.

Öyleyse yapılması gereken şey, tarihin ağzına takılmış susturucuları çıkarmak ve özgürce konuşmasına yardımcı olmaktır. En başta da 5816 sayılı sansür kanununu kaldırmak…

Kutü’l-Amare Zaferi neden unutturuldu?

30 Nisan 2017Mustafa Armağan

2.Dünya Savaşı’nın ardından İngiliz-Amerikan yörüngesine girdiğimiz 1945-46’lar Türkiye açısından keskin bir kırılma noktasıdır.

Elimde İngiltere’nin propaganda amacıyla bastırıp dağıttığı Cephe dergisinin Nisan 1946 tarihli kapağı… Manşet: “Muavenet muhribi donanmaya katıldı.” İngiltere, 2. Dünya Savaşı’ndan önce sipariş ettiğimiz ve muhtemelen parasını da ödediğimiz muhriplerimizden birini kullanıp eskittikten sonra törenle teslim ediyordu! Tıpkı ilk Dünya Savaşı’ndan önce sipariş verdiğimiz iki zırhlımıza el koyduğu gibi, gasp alışkanlığını devam ettirmiş ve yapımı bittiği halde muhriplerimizi teslim etmemiş, şimdi savaşı kazandıktan sonra teslim ediyordu.

Bu, Türkiye’nin İngiliz hâkimiyetine geçişinin töreni de sayılabilir. Nitekim ardından İngilizcenin yaygınlaştırılmasının yanı sıra silahlı kuvvetlerimizde ABD ile ortak restorasyonu İngiltere tarafından gerçekleşecekti. İşte tam bu sıralarda ordumuzda 1916 yılından beri devam edegelen bir tören de sessiz sedasız kaldırılıyordu.

O tarihe kadar Türk ordusunda her yıl ‘Kut Günü’ kutlamaları yapılır, o gün İngiltere’yi, tarihinde uğradığı en utanç verici yenilgi olan Kûtü’l-Amâre zaferinde nasıl da yendiğimiz anlatılır, günün mana ve ehemmiyeti üzerinde heyecanla durulurdu. Ancak devir değişmişti; artık İngilizleri kızdırmaya gelmezdi. Nitekim bizi savaşa sokma çabalarına karşı ‘Ben Mehmetçiği diri diri fırına attırmam’ diye direnen Mareşal Fevzi Çakmak bile Londra’nın baskısıyla İnönü tarafından görevinden alınıp emekliye sevk edilmişti. Yani işin şakası yoktu.

İşte Kûtü’l-Amâre zaferi askeriye gibi dar bir çevrede bile olsa coşkuyla kutlanırken böyle böyle unutuldu ve zaferin 100. yılı (2016) eli kulağındayken hatırlanır oldu. (Yıllar sonra zafer ilk defa geçen yıl kutlandı.) Velhasıl Türkiye gerçekten tarihiyle barışacaksa ‘Kut Günü’nün hatırlanması şart.

1931 yılında liseler için yazdırılan “Tarih” kitaplarının 3. cildinde Kûtü’l-Amâre zaferi üç satırda geçiştirilir, YÖK’ün tam 8 akademisyene yazdırdığı(!) “Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 1/1″ (1989) adlı kitaptaysa ister inanın ister inanmayın beş (5) kelimelik değeri yoktur Kut zaferinin. Neden? Savaşı Mustafa Kemal Paşa veya çevresinden biri değil de, tarihten silinmek istenen Enver Paşa’nın amcası Halil (Kut) Paşa kazanmıştır da ondan. “Tarih III” (1931) adlı kitapta da zaten “…3000 silahlı Türk, 12000 kişilik bir İngiliz kuvvetini esir aldı” denilmekte, zaferin kahramanına karşı görülmemiş bir kelime cimriliği yapılmaktadır. (Aynı kitapta Kazım Karabekir Kars’ı aldığında “Mehmetçik aldı” denilmesi kuraldı, İnönü ise kazanmadığı savaşın “dâhi kahramanı” ilan edilmekteydi.)

Özetle Kûtü’l-Amâre zaferi öksüz girdiği Cumhuriyet döneminde 1945’e kadar iyi kötü kutlanmış ama sonradan İngilizlerle iyi ilişkiler uğruna unutulmuşlar mezarlığındaki kahramanlıklarımızın arasına defnedilmiştir.

Neden unutuldu?

29 Nisan 1916 günü Kûtü’l-Amâre’ye sıkışmış bulunan General Townshend komutasındaki 13 bin kişilik İngiliz tümeni 143 günlük bir kuşatmadan sonra Osmanlı kuvvetlerine kayıtsız ve şartsız teslim oluyordu. Bu, Majestelerinin ordusunun o zamana kadar uğramış olduğu en büyük “yüz karası”ydı.

General Townshend, tıpkı iki asır önce Deli Petro’nun Baltacı Mehmed Paşa tarafından Prut nehri bataklığına sıkıştırıldığı gibi Dicle nehrinin üç tarafı suyla çevrili bir kıstağına sıkıştırılmıştı, üstelik önünde kademe kademe sıralanan İngiliz ve Osmanlı siperleri çıkış (huruç) yapmayı imkânsızlaştırmıştı. Açlıktan günde 8 İngiliz, 28 Hindu askeri ölüyordu. Gıda yardımı getiren uçaklar ise çuvalları İngiliz siperlerine atıyor ama Dicle nehrindeki balıklar güzel bir ziyafet çekiyorlardı.

Açlıktan atlarını kesip yemeye başlamıştı İngilizler. Ancak Hindli askerlerini at eti yemeye bir türlü razı edemiyorlardı. Bir kısmı Müslüman, diğerleri Sih vs. mezhebindeydiler. “Bu hayvanların etini yemektense ölürüz” diyorlardı. Bunun üzerine Townshend radyo aracılığıyla o askerlerin Hindistan’daki dinî reisleriyle görüştü. At etinin “kuşatma eti” olarak yenilebileceğine dair fetva istedi. Güç bela geldi fetva ama yine de isteksiz yiyorlar, bu yüzden patır patır yere düşerek ölüyorlardı.

İki tümen yardımınıza geliyor deniliyordu ama Mehmetçik önünde bir türlü ilerleyemiyorlardı. Ümitler tükenmiş, erzak tükenmiş, takat tükenmişti. Nöbet değiştirirken bile düşüp ölenlere rastlanıyordu.

Öte yandan Türklerin de kuşatmayı kaldırmaya niyetleri hiç mi hiç yoktu. Zayiatları ağırdı. 30 bin asker savaş dışı kalmıştı. Elinde kala kala 13 bin aç askeri kalmıştı General’in. Hastalıklar almış yürümüştü. Sonunda teslim olmaya karar verdi.

İlginçtir, Townshend Mezopotamya Seferim adlı hatıratında kendisini Plevne’deki Gazi Osman Paşa ile kıyaslıyordu. 26 Nisan günü Halil Paşa ile buluştu. Yedekte tek bir peksimet yoktu diye yazdı defterine. Kayıtsız şartsız teslim olmalarında ısrar ediyordu Halil Paşa. Hatıratında açıklamaktan utandığı teslim şartlarında neler olduğunu iki gün sonra yazdığı bir mektupta şöyle dile getirmişti: 40 topumu sağlam olarak Osmanlı’ya teslim etmek ve ordusuyla birlikte serbest bırakılması karşılığında tam 1 milyon sterlin ödemek…

Tabii ki bu zaferi satma teklifi Osmanlı tarafında kabul görmeyecekti. İngilizler bu onursuzluğu yaşamamak için çırpınıyorlardı ama nafile.

Neden unutturuldu?

Nihayet 29 Nisan günü “toplarımı ve telsiz teçhizatım dahil mühimmat vs. bütün tesisatımı tahrip ettim” diyor ve şöyle devam ediyordu kariyerine kahraman olarak başlayan ama Kûtü’l-Amâre yenilgisi yüzünden unutulup giden General Townshend:

“Halil Paşa beni ziyaret etti, ona kılıcımla tabancalarımı teslim ettim. Almayı reddetti, “Bunlar şimdiye kadar sizindi, bundan sonra da öyle olacak” dedi (Mezopotamya Seferim, 2012, s. 596).

Teslim olmuştu General. Şerefli bir misafir gibi önce Heybeliada, sonra Büyükada’da ağırlandı. Hatta yanındaki köpeğini cephede unutmuştu. İstedi, köpeği özel bir kurye ile kendisine ulaştırıldı. Esir askerleri ise çölde uzun ve çetin bir yolculuğa çıkacaklardı.

Aldığımız esirlerin tam listesi şöyle: 5 General, 272 İngiliz, 204 Hind subayı (toplam 476 subay), 2592 İngiliz, 6988 Hind vs. er (toplam 9580 er), silahsız 3248 kişi, ceman yekûn 13.309 esir (bunların 1306’sı hasta ve yaralıydı).

Yenilginin üzeri örtülecek gibi değildi. İngilizler savaşın ortasında utanç verici bir şekilde armut gibi teslim olmuşlardı Türklere. Yoksa Çanakkale’nin artçı depremleri mi geliyor? Paniğinin Savaş Bakanlığı’nın bacasını nasıl sarmış olduğunu tahmin edebilirsiniz.

Nitekim Londra’da bir soruşturma komisyonu kurulacak, yenilginin sorumlusu araştırılacaktı. Tarihlerindeki en utandırıcı sahneyi yaşayan İngilizler ertesi yıl Bağdat’ı almalarına rağmen bu uğursuz günü unutmadılar ve hakkında onlarca kitap yazdılar (Bizde kaç kitap olduğunu merak eden var mıdır?). Unutmadılar ama unutturdular!

Şimdi anladınız değil mi İngilizlerin askeriyede 1945’e kadar kutlanmakta olan ‘Kut Günü’nü neden yasaklattıklarını.

.

Kur’an’ı ayak altında çiğneten ressamı tanıyor muyuz?

23 Nisan 2017Mustafa Armağan

Matbaanın din adamları yüzünden Osmanlı’ya geç geldiği, Zenbilli Ali Efendi’nin halka tepeden baktığı için zembilini sarkıtarak fetva dilekçelerini topladığı, Osmanlı alimlerinin üçgenin iç açılarının toplamının kaç derece olduğunu bilmedikleri gibi yığınla efsane elini kolunu sallayarak geziyor aramızda. İşin garibi, çürütmekle de dağılıp gitmiyorlar, çünkü onları suiistimal edenlerin ilimle alakaları yok. Ve ilimle alakası bu seviyede seyreden bir millete “ne versen gidiyor”.

Uyanış başladı çok şükür, sorgulayan bir nesil geliyor ama henüz yeterli değil. Onlara öncülük edecek beyinlerin enerjisini dağıtmaması gerek. Zira sorgulamamız gereken yüzlerce belalı efsane, tabu ve ezber var; dahası, nice ‘münevver’in nesiller boyu uğraşsa poşetlere doldurmaya kadir olamayacağı miktarda ‘çöp’ ortalığa saçılmış durumda.

İşte ‘Osman Hamdi efsanesi’ de aramızda dolaşan belalılardan. Öyle ki, dini bütün bazı kişiler bile onu neredeyse evliya katına çıkaracak komikliklere tevessül ediyor, Batılılardan aferin almak için yaptığı özenti resimlerine kılıflar bulmak için seferber oluyorlar.

Hem de dinle diyanetle en ufak bir alakası olmadığı, hatta ateist olduğu halde! Bana inanmayan, Edhem Eldem’in Osman Hamdi Bey Sözlüğü’ndeki “Din” maddesinde yazdıklarına baksın ve utansın (Kültür Bakanlığı: 2010, s. 173-176).

Hem de iki karısını da Fransızlardan seçtiği ve evinde Fransızca konuşmayı tercih ettiği halde!

Hem de kendisini Müze Müdürü yapan velinimeti Sultan 2. Abdülhamid’e –haşa huzurdan- ‘havyan’ dediği bilindiği halde!

Hem de alafranga giyinip alenen içki içmek, dindarlarla ‘yobaz’ diye alay etmek gibi gayet İslamcı(!) meziyetleri bulunduğu halde!

Ve hem de resimlerinin hiç birinde İslam’a bir din olarak saygı göstermediği, aksine bir resminde ’emir’ dediği bir genci yüzükoyun sedire uzatarak Kur’an okuttuğu, bir başkasında ise Bursa’daki Yeşil Camii’nde iki açık kadına tambur ve def çaldırdığı halde!

Ve dahi hem de asıl isminin Yaratılış olduğunu öğrendiğimiz tablosunda mihraba arkası dönük bir şekilde Kur’an rahlesine oturttuğu Ermeni kızın ayakları altına Yüce Kitabımız Kur’an-ı Kerim’i attığı halde!

Evet bütün bunları ve daha fazlasını yaptığı halde hala Osman Hamdi’yi ‘Efendim, o kendi zamanındaki din algısını eleştirmek için, Kur’an’a sırtınızı döndünüz, haliniz bu demek için yaptı’ demenin akılla, mantıkla, dindarlıkla bir alakası bulunmuyor ne yazık ki.

Bir ressam düşünün ki, milletin vatan ve bayrak sevgisini yeterli bulmadığını, onlara lakayt kaldıklarını göstermek için ayyıldızlı bayrağımızı bir kadının ayakları altında çiğnetsin ve biz de bunu alkışlayalım! ‘Adama bak, ne müthiş bir ironide bulunmuş’ diye bayrak aşkından dem vuralım! Olacak şey mi?

Ama oluyor: Kur’an’ı, Ayet el-Kürsi yazılı mihraba sırtını dönmüş, başı açık ve göğüs dekoltesi bile bulunan, rahlenin üzerine oturtulmuş bir gayrimüslim kadının ayakları altına atan bir ateisti milletin Kur’an’a bigane kalışından içi sızlayan bir evliya gibi göstermek için tevil tevil üstüne çevirenler çıkıyor ne yazık ki.

Bu toprakların çocuğu değil

Sanat tarihçilerimizden Zahir Güvemli bundan 64 yıl önce hakkında neler yazmış, kulak verelim:

“Hamdi Bey, (…) bir Avrupalının merak edeceği, görmekten hoşlanacağı konuları işlerdi. Yani bu toprakların çocuğu olarak değil, bir seyyah gibi görürdü.”

Kendi ülkesini bir Avrupalı gibi görmek, bu toprağın bir çocuğu olarak değil, bir seyyah gibi tarihine ve kültürüne bakmak… İşte ressam Osman Hamdi buydu.

Güvemli’nin tespitlerini Osman Hamdi’nin ağabeyi İsmail Galib’in torunu olan Prof. Edhem Eldem de doğruluyor (cümle bozukluğu toruna ait):

“Osman Hamdi, Fransız kültürü, sanat dünyası, resim, klasik Grekoromen medeniyeti gibi olguların etrafında inşa edilen bir kimliğe sahip olarak gayet “alafranga” ve kosmopolit olarak tanımlanabilecek bir zihniyetin hakim olduğu bir profile sahipti. İdeolojik olarak ise ülkesine karşı duyduğu hislerin vatanperverlik ile medenileştirme misyonu arasında gidip geldiğini, daha sonra gelişecek olan millî ve milliyetçi hislerin kendisinde pek mevcut olmadığı göze çarpmaktadır.”

Demek ki bu topraklarda bir “seyyah” gibi yaşayan ve kozmopolit ve alafranga bir zihniyete sahip, kendini halkı medenileştirmekle görevli sayan bir tip karşısındayız.

Güvemli haklı olarak ressamlığından ziyade müzeciliğinin önemli olduğunu söyler. Peki zannedildiği gibi ülkemizin arkeolojik eserlerinin yurt dışına kaçırılmasına mani olmuş mudur?

Arkeoloji çevrelerine hakim olan yaklaşım, Osmanlı padişahlarının eski eserlerin Avrupa’ya kaçırılmasına göz yumdukları ama Osman Hamdi’nin buna engel olmak için çırpındığı şeklindedir. Oysa yakınlarda Pera Müzesi tarafından yayınlanan Osman Hamdi Bey ve Amerikalılar adlı kitapta bizzat eski eserlerin kaçırılmasına göz yumduğu, hatta kaçırılmasına gayret ettiğine dair deliller sunulmuştur.

Yaşar Yılmaz’ın Anadolu’nun Gözyaşları adlı kitabı ise arkeolojik eserlerimizi kaçırmak isteyen yabancıların Sultan ve Sadrazamdan çok Osman Hamdi ile aralarını hoş tuttuklarını, başta Milet, Bergama, Assos’tan çıkanlar olmak üzere birçok kültürel değerimizi yurt dışına onun zamanında kaçırdıklarını gözler önüne serer.

Eski eser Kaçırılmasına göz yumdu

Osman Hamdi eski eserlerin kaçırılmasına göz yummakla kalmamış, bizzat Beyrut’taki Danimarka Konsolosu’nu ziyaret ederek kendilerine Maraş yakınlarındaki bir Hitit ören yerini kazma izni vermeyi teklif etmişti. Hatta Batılılara şirin gözükmek için yaptığı oryantalist tablolardan birini Pennsylvania Üniversitesi sırf onu tavlamak için satın almış, Osman Hamdi de bu itibarlı ödüle ‘son derece değerli çivi yazılı tabletlerden seçme bir koleksiyon’ hediye ederek karşılık vermişti!

İşte bir mektubunda ABD’li J. Haynes, Osman Hamdi’yi ziyaretinden sonra Amerikan Arkeoloji Birliği Başkanı Norton’a şunları yazıyordu:

“Güzel görüşmenin sonunda yanından ayrılırken Hamdi Bey kendiliğinden ‘Şu Assos’ta duran şeyleri ne zaman alacaksınız?’ diye sordu. Sorusunu, ‘Ekselansları ne zaman izin verirlerse’ diye yanıtladık. Buna cevabı ‘Verdim bile’ oldu.” (Nakleden: Yılmaz, age, s. 244)

Verdim bile, aldım bile… Ve bu yağma böyle devam edip gitti.

Osman Hamdi bırakın eski eserleri kurtarmayı, tam tersine yurt dışına kaçırılmasına çanak tutmuştu.

Batı bizden birini kolay kolay yüceltmez. Yücelttiklerinden mutlaka ya bir çıkarı olmuştur ya da olacaktır. Devrinde “Osmanlıların en Parislisi, Parislilerin en Osmanlısı” diye namı çıkan Sakız Rumlarından İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Osman Hamdi’yi yeni bir gözle değerlendirmenin zamanı geldi de geçiyor bile.

Edhem Eldem biraz dersine çalışsaydı keşke!

Prof. Eldem Osman Hamdi Bey Sözlüğü’nde (s. 492) Yaratılış tablosunda görünen bir kitap adını benzete benzete “Sakiyâ Mevlâ”ya benzetmiş! Neyse ki bir türlü çözemediğini itiraf etmiş! “Sakiyâ Mevlâ” ne demek yahu? “Mevlâ’nın Sakisi” mi? Hiç yakışmadı. Bir iyilik edeyim de Prof. Eldem sonraki baskıda düzeltsin. “Mevlâ” diye okuduğu kelimenin “Muni” olduğu ya’nın üzerindeki noktadan belli. Lam değil, nun o harf. O zaman kitabın adı Sâkya Muni oluyor, yani Buda’ya verilen isim. Sakya kabilesine mensup bilge anlamında. Zaten yerde duran bir başka kitabın ismi de Zend Avesta değil mi? Biraz dikkat mirim!

.

10 dakikada referandum tarihimiz

16 Nisan 2017Mustafa Armağan

Cumhuriyet tarihinin 7. referandumunda Cumhurbaşkanlığı sistemine geçip geçmeyeceğimizi oyluyoruz. Sonuçlar vatana, millete hayırlı olsun diyor ve bu özel günde referandum tarihimize hızlı bir bakış atmanın faydalı olacağına inanıyoruz.

Efendim, referandum kavramı siyasî hayatımıza 1961 Anayasası’yla girmiştir. Ancak ilginç olan nokta, bu anayasanın da bir referandumla kabul edilmiş olmasıydı! Biraz garipti ama Temmuz 1961 referandumu, referandumu getirecek olan 1961 Anayasasını doğurmuştu.

Peki bu ilk referandumda sandıktan nasıl bir sonuç çıktı dersiniz?

Yüzde 62 Evet, yüzde 38 Hayır çıkmıştı.

Darbecilerin onca tehdit ve baskılarına rağmen 9 Temmuz 1961’de yapılan referandumunda yüzde 40’a yakın Hayır oyu çıkmış ama sonuçta çoğunluk Evet dediği için Anayasa kabul edilmişti.

Bu arada en çok Hayır oyu veren il yüzde 58 ile Kütahya, en çok Evet diyen il ise –çok şaşırtıcı ama feodal yapısı nedeniyle anlaşılır sebeplerle- yüzde 98 ile Mardin olmuştu. Hayır diyen iller sıralaması en yüksekten başlayarak şöyle gerçekleşti:

Kütahya (58), Samsun (57), Manisa (56), Aydın (56), Bolu (55), Zonguldak (53), Bursa (53), Sakarya (53), Çorum (52), Denizli (51), İzmir (50,2), Muğla (49,2)…

Böylece referandumlar tarihimiz Evet ile başlamış oldu.

Bundan sonraki referandum için ise tam 21 yıl, 4 ay beklememiz gerekecekti.

İKİNCİ REFERANDUM

12 Eylül 1981 askeri darbesi Türkiye’nin siyasî hayatına bir anayasayla müdahale edecekti.

Darbeden sonra Devlet Başkanı gibi kerameti kendinden menkul bir unvan alan Kenan Evren, aynı zamanda kendisini Cumhurbaşkanı seçtirecek Anayasa referandumunu 7 Kasım 1982 tarihinde yaptırdı. İlginç olan husus, ilk iki referandumumuz Anayasaların kabulüne tahsis edilmişti.

Sonuçta yüzde 91 oranında Evet’e karşılık, sadece yüzde 9 Hayır oyu çıkmış ve 1982 Anayasası kabul edilerek yürürlüğe girmişti.

1982 referandumunda en çok Hayır oyu veren iller 21 yıl öncekinın zıddına bu defa Güneydoğu bölgesine kaymış, başı ise yüzde 23,5 ile Bingöl çekmişti. Bingöl’ü yüzde 20 ile Diyarbakır, yüzde 17 ile Tunceli ve Hakkari takip ediyordu. Muş ve Elazığ yüzde 15 sınırında takılmıştı. Onların arkasından Mardin ve Bitlis (13), Siirt ve Ankara (12), Kocaeli, Konya ve İstanbul (11) geliyordu.

En yüksek Evet oyu ise yüzde 97 ile Kars ve bir puan altında Ağrı ve Bilecik’ten çıkmıştı. Onları Adıyaman, Tokat, Şanlıurfa ve Artvin (95) takip ediyordu.

Böylece bugün tam bir yamalı bohçaya dönen 82 Anayasası’na Evet demiş oluyorduk.

İlk iki referandumumuzda Evet demiştik. Peki 3. referandumda nasıl bir sonuç alınacaktı?

SİYASİ YASAKLAR REFERANDUMU

1982 Anayasası’nin geçici 4. maddesi eski siyasetçilere 5 ve 10’ar yıllık siyasi yasaklar getirmişti. Mesela Demirel, Ecevit, Erbakan ve Türkeş yasaklıydı. Partileri vardı ama siyasete giremiyorlardı. Yasakların kaldırılıp kaldırılmaması noktasında halka başvuruldu.

İlk referandumdan tam 21 yıl, 3 gün sonra gerçekleşen 1987 Anayasa değişikliği referandumunda sandıktan kıl payı da olsa Evet çıktı. 11 milyon 711 bin seçmen Evet, 11 milyon 636 bin seçmen ise Hayır demişti. Yüzde 49,8’e 50,1 ile yasaklar kaldırıldı. Yaklaşık 75 bin oy farkı ile 12 Eylül öncesindeki siyasetçilere siyasete dönüş yolu açıldı.

En çok Hayır oyu yüzde 71 ile Turgut Özal’ın memleketi Malatya’dan çıkarken en çok Evet oyu yüzde 78 ile Tunceli’den çıkacaktı. Malatya’yı Hayır’da Gümüşhane ve Yozgat (67) ile Kayseri (64) izlerken Tunceli’yi Evet’te izleyen iller Isparta (71), Mardin (67) ve Hakkari (63) olacaktı.

HAYIR ÇIKAN TEK REFERANDUM

Siyasi yasakları kaldıran referandumun ertesinde, 25 Eylül 1988’de bir ilk gerçekleşti ve anayasanın 127. maddesineki yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması halka soruldu. Halk “Bu lüzumsuz işlerle beni neden meşgul ediyorsunuz?” dercesine yüzde 65 oranında Hayır dedi. Evet oyları yüzde 35’te kalmıştı. Bu Hayır ile sonuçlanan tek referandum olarak tarihe geçecekti.

Bu referandumda Hayır’ların başını çeken il yüzde 82 ile Tunceli olurken en çok Evet diyen il de yüzde 58 ile Malatya idi. Her iki ilin oylarını ne kadar bilinçli kullandıkları, bundan sonraki referandumların sonuçları takip edince anlaşılıyor…

AK PARTİ REFERANDUMLARI

Bundan sonra Ak Parti referandumları dönemi başladı.

21 Ekim 2007 tarihinde yapılan 5. referandumda halka Cumhurbaşkanının halk tarafından ve 5+5 sistemiyle seçilip seçilmeyeceği soruldu.

Cevap, bu defa da Evet oldu. Hem de yüzde 69 gibi rekor sayılabilecek bir oyla. Hayır diyenlerin oranı ise yüzde 31’de kaldı.

Böylece bugün oylanacak olan Cumhurbaşkanlığı Sistemi’nin temeli 10 yıl öncesinden atılmış oluyordu.

2007 halk oylamasında en çok Hayır veren il yüzde 65 ile Tunceli olurken en fazla Evet oyu veren il ise yüzde 95 ile Bingöl olacaktı.

Nihayet bundan yedi yıl önce sandık başına 82 Anayasası’nın 26 maddesi üzerinde değişiklik için gittik.

12 Eylül 2010 tarihinde gerçekleştirilen referandumda halkın yüzde 58’i Evet dedi, Hayır oyları ise yüzde 42’de kaldı.

Bundan önce olduğu gibi sandıktan en çok Hayır çıkaran il yüzde 81 ile Tunceli oldu. Onu Kırklareli ve Edirne (74) ile Muğla (69) takip etti. En çok Evet veren il ise yüzde 96 ile Ağrı oldu. Ağrı’dan sonra yüzde 95 ile Bingöl, Siirt ve Batman, 94 ile Van, Şanlıurfa, Hakkari ve Diyarbakır en çok Evet diyen iller oldu.

Referandumlar bitti ama bu arada bir referandumun da kıyısından dönüldüğünü belirtelim.

2001 yılında Anayasanın “Başlangıç” metni ile 33 maddesinde değişiklik yapan kanun TBMM’de kabul edilince 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer sadece bir maddeye takıldığı için milletvekillerinin ödenek ve yolluklarına dair 27. maddenin referanduma sunulmasına karar vermişti.

TBMM derhal harekete geçerek yasanın 27. maddesiyle ilgili yeni bir anayasa değişikliğine gitti. Böylece Sezer’in bu gereksiz referandum külfetinden kıl payı kurtulmuş olduk.

Lüzumlu veya lüzumsuz, olumlu veya olumsuz, 6 referandum geçirdik bugüne kadar. 5 kere Evet, 1 kere Hayır dedik. Bakalım bu akşam sonuç nasıl tecelli edecek?

.

Ayak öptüren cumhurbaşkanından alın öptüren cumhurbaşkanına

9 Nisan 2017Mustafa Armağan

İki fotoğraf duruyor masamda.

Biri 1960’ların ortasında çekilmiş.

2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü muhtemelen bir kongrede sahneye doğru ağır adımlarla yürüyor.

Artık beklentisi her neyse yerinden fırlayan bir fanı ayaklarına kapanmış, kundurasını öpüyor ki şapır şupur.

Paşa hazretlerinin yüzünde ise herhangi bir yadırgama, bir mahcubiyet ifadesi yok.

Öyle ya, gayet normal.

Yıllarca kunduralarını öpenler kervanına bir fani daha katılmış katılmamış, ne fark eder ki?

Bu arada galiba sağdaki koruması, sadece o birazcık rahatsız olmuş olmalı ki, adamı ellerinden tutup kaldırmaya davranmış. Korumanın derdi mahcubiyet filan değil besbelli, Paşa ayağını adamın dudağından kurtarıp da sahneye yürüyemiyor, zoruna giden o.

Milletin on yıllarca “Geldi İsmet, kesildi kısmet” diye diline pelesenk ettiği bir tekerlemenin kahramanı olan Paşamız ayağını nasıl kurtardı, bilmiyoruz.

Bildiğimiz, 27 Mayıs darbesinden sonra bu kez silah zoruyla Başbakanlığa getirildiği ve ölene kadar da bu millete “Sizi ben kurtardım, bana ebediyyen borçlusunuz” demekten bıkmadığıdır.

İnönü öldüğünde Bursa’da Çelebi Mehmet Ortaokulu’nda öğrenciydim. Okulca tören yapmış, bize yas tutturmuşlardı!

CHP hala milletin başının üzerinde, İnönü’nün 50 yıl boyu sallandırdığı “Sizi ben kurtardım, bana ebediyyen borçlusunuz” kılıcını elinden bırakmama uğraşında. Gerektiğinde kılıcı aba altından veya açıktan gösterdiğini bilecek kadar yaşadık.

Halka ayak öptürenlerin ipi inşaallah 16 Nisan’da çekilecek ve millet bağımsızlığını engelleyen bağlardan bir kaçından daha kurtulacak.

Bu nasıl sağlam bir zincirmiş ki, kopar kopar bitmiyor mübarek.

Bilelim ki, bütün zincirlerin altında da bizzat, resimde ayağını öptürdüğünden gayet memnun olduğunu gördüğümüz İnönü’nün imzası okunuyor.

Cumhuriyetin fabrika ayarlarının değişeceği o günü sabırsızlıkla bekliyoruz.

Mazlumların koruyucusu

Masamda duran ikinci fotoğrafa takılıyor bu sırada gözlerim.

Renkli fotoğrafta akallı bir genç, kendisinden yaş itibariyle de makam itibariyle de büyük, devletin başı olan Recep Tayyip Erdoğan’ı ayağından değil, alnından öpüyor.

Erdoğan’ın yüzünde de herhangi bir yadırgama, bir mahcubiyet, ‘nerden çıktı bu adam’ ifadesi yok.

Çünkü şehit anneleri başta olmak üzere alnından çok öpüldü.

Çünkü o halktan biri.

Seçilmeden milletin tepesine bağdaş kurup 50 sene onunla kedinin fareyle oynadığı oynayanlardan farkı, bugüne kadar girdiği –belediye başkanlığı dahil- bütün seçimleri kazanmış olması.

Yani gücünü mekteplerde zorla ezberletilen Kemalist mitolojiden, Silahlı Kuvvetler’den, şu veya bu odaktan değil, doğrudan halktan alıyor.

Hem biliyoruz ki, alnından öpmek bizde büyüklerin küçüklere takdirini ifade eder. .

Lakin burada ilişki tersine kurulmuş gibi: Takdir eden sıradan biri, takdir edilen ise devletin başı.

Üstelik fotoğrafta TC Cumhurbaşkanı’nı alnından öperken görülen adam, son İdlib sarin gazı saldırısında ikiz çocuklarını şehid veren acılı bir Suriyeli baba.

Yani öpen bir Türk vatandaşı dahi değil. Ümmet-i Muhammed’den bir ferd.

İkiz evladını kaybetmenin derin acısını o sakin alında dindiriyor besbelli.

Mesaj gayet net: O sadece bizim Cumhurbaşkanımız değil, mazlumların da koruyucu ve kollayıcısı.

50 yılın özeti

Sonra düşündüm masamdaki bu iki fotoğraf üzerinde.

İçimi çekip ‘Nereden nereye, değil mi?’ dedim kendi kendime.

Biri ‘halk’ ile herhangi bir alakası olmadığı halde halkçı geçinir, sonra da partisinin adını halka hiç mi hiç tahammül edemediği halde Halk Partisi koyar, ardından aynı halka ayakkabısını layık görür.

Öbürü halktan biri olarak çıkar, bir siyasi mücadele sonunda, kurallarını yine sözde Halkçıların koyduğu meşru bir mücadelede engellemelere rağmen başarıya ulaşır ve aynı makama çıkar ama halka ayağını değil, alnını öptürür.

İşte Cumhuriyetimizin son 50 yıllık değişiminin özü, özeti bu iki fotoğraftır.

Bu fotoğraflara dikkatle ve rikkatle bakalım ve bugün ulaştığımız noktayı onların ışığında değerlendirelim.

Görelim ki, Cumhuriyet ancak şimdi ‘cumhuru’ ile buluşmaktadır.

Tarihin gidişi buna doğrudur ve zaten bu noktaya vasıl olmamamız içindi bütün dümenler, darbeler, muhtıralar, anayasaların başına konulan ‘değiştirilmesi teklif dahi edilemeyecek maddeler’, MGK’lar, Anayasa Mahkemeleri, şunlar bunlar…

Hem Meclisinizde “egemenlik kayıtsız, şartsız milletin” yazısı asılı olacak, hem de anayasınızda değiştrilmesi teklif dahi edilemeyecek maddeler yer alacak.

Pekala biliyoruz ki, egemenlik kayıtlı ve şartlıdır Türkiye’de. Onun asıl sahibine iadesinin eşiğindeyiz.

Millet sizin düşmanınızdır!

İnönü’ye “millet düşmanı” deyince birileri köpürüyor. Yahu bunu ben söylemiyorum ki. Hem kendisi itiraf ediyor, hem de en yakınları. Buyurun, İnönü’nün millet düşmanı olduğunun belgeleri:

“Kafileyi durdurdum. Subayları bir kenara topladım: İçinde bulunduğumuz vaziyeti bilesiniz. Bundan başka subay olarak da yerinizi bilmelisiniz. Padişah düşmanınızdır. Yedi düvel düşmanınızdır. Bana bakın, dedim. Kimse işitmesin, millet düşmanınızdır.” (Ulus, 17 Mayıs 1968)

“Ulusal egemenlik, kamuoyu sözleri bir takım süslü kelimelerden ibarettir. Böyle bir şey yoktur. Mesele, okur-yazar denilen azınlığın, okuması yazması olmayan çoğunluğu yönetmesidir. Azınlık denilen okur-yazarların da başlarına menfaat yularını geçirip hazine yemliğine bağladın mı, bütün yönetim yoluna girer.” (Kılıç Ali’nin Anıları, İş Bankası: 2010, s. 533)

“İsmet Paşa (mühendis olduğumu öğrenince) kulağına doğru eğilecek ve hiçbir zaman aklımdan çıkmayacak şu sözleri fısıldayacaktı: “Aman çok yol yapma evladım. Çok yol yaparsan Anadolu akın akın buralara gelir.” (Jak Kamhi, Gördüklerim, Yaşadıklarım, 2013, s. 35)

Bilelim ki, “milleti düşman” gören, başına yemlik bağladığı azınlıkla ülkeyi yönetmeyi marifet sayan ve “aman yol yapma, yoksa karnını kaşıyan adamlar şehre doluşur” diyen birinin dizayn ettiği Cumhuriyetin fabrika ayarlarını değiştirmeden bu millete rahat yoktur.

Necip Fazıl’ın deyimiyle kendisi fare olduğu halde kedi taklidi yapıp milletle kedinin fare ile oynadığı gibi oynayan zihniyeti tasfiye etmeden rahat yüzü görmemiz de mümkün değildir.

İki fotoğrafın bana düşündürdükleri bunlar oldu. Siz ne düşündünüz?

.

Cumhurbaşkanları nasıl seçilmişti?

2 Nisan 2017Mustafa Armağan

Geçen Cuma aziz ağabeyim Hasan Aksay beyefendi Regaib Kandili tebriği için arayınca mahcup oldum doğrusu. Arayan ben olmalıydım. Lakin dünyada tanıdığım en ganî gönüllü insanlardan olan Hasan Aksay’ın bunların üzerinde durmaya hiç niyeti yoktu. ‘Vazifemiz’ diyor ve beni mahcubiyet kuyularının birinden çıkarıp öbürüne sokuyordu.

‘Sizinle konuşmak istediğim çok mühim bir mevzu var’ dedi o heyecan dozu hiç eksilmeyen sesiyle ve şöyle devam etti:

‘Duyuyorum, Başkanlık sistemini istemiyoruz, Meclis’te seçilsin… filan deniliyor, deniliyor ama o zaman seçim var mıydı Mustafa Bey, seçiliyor muydu Cumhurbaşkanları? Hayır, birilerince düpedüz milletin vekillerine dayatılıyordu. Bu hakikatleri anlatmak lazım.’

Evet, hakikatleri anlatmak lazımdı. Zira balık hafızalı bir toplumda yakın tarihin gerçeklerini hatırlatan olmayınca hafızamızdan hızla buharlaşıyordu bilgiler.

Şöyle bir yakın tarih turu atmaya ne dersiniz: Turgut Özal’a kadar Cumhurbaşkanlarımız seçiliyor muydu yoksa atanıyor muydu?

Mesela ilk Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal’in nasıl seçildiğine bakalım.

1923’ün 28 Ekim gecesi cumhuriyeti Meclis’te bir baskın şeklinde ilan ettirmek için düğmeye basan Gazi, İsmet Paşa ile baş başa verip ertesi günü sadece bu anayasa değişikliğine onay verecek vekillerle TBMM’yi toplamayı kararlaştırır. 29 Ekim günü üye tam sayısı 333 olan Mecliste sadece ve sadece 159 vekil hazırdır.

158 vekilin oyu ile cumhuriyet ilan edildi ve kanun daha Resmi Gazete’de yayımlanmadan, yani cumhuriyet resmen kurulmadan kurulmamış devletin başına yine baskın bir seçimiyle kendisini Cumhurbaşkanı seçtirir Gazi ama yine 158 vekilin oyu ile!

Bırakın Sabih Kanadoğlu’nun diline doladığı 367’yi, 167 vekil olan salt çoğunluk bile sağlanamadan yapılan bu seçim ne kadar meşruydu? İkinci bir aday çıkabilmiş miydi? Hayır. O zaman bu nasıl bir ‘seçim’ olabiliyor? Tabii ki olamıyor ve TC’de dayatmacı Cumhurbaşkanı seçim geleneği böyle başlıyordu.

Hadi 1923 seçimi böyle geçti, bir sonraki Cumhurbaşkanlığı seçiminde olan durum nasıldı? 1927’de yine tek aday vardı, yine ‘ittifakla’ (sıkıysa seçmesinler!) Gazi seçiliyordu.

Ya 1931 seçimi? Yine tek aday ve göstermelik bir seçim daha. Yine Gazi Cumhurbaşkanı ‘seçiliyor’.

1935 yılına geliyoruz ki, Cumhuriyetin 12. yıldönümüdür. Ne demokrasi var, ne serbest seçim. Tek Adam’ın tensip buyurmasıyla tek liste halinde atanmış mebusların dönüp kendilerine atayanı atamaları gayet normaldi.

1938’de ölünceye kadar Gazi Mustafa Kemal’in Cumhurbaşkanlığına seçilmesiyle ama gerçekte onun atadığı vekillerce atanmasıyla dört dönemi geçirdik.

Bu arada belirtelim ki, Mustafa Kemal Paşa ve “partim” dediği CHP hiçbir seçimi kazanamamıştır. Hiçbir rakip partiyle seçim yarışına girmemiştir. Girseydi, Lenin gibi ağır bir seçim yenilgisine uğrayacağını biliyordu. Dolayısıyla kazandığı bir seçim yoktu ve kazanamayacağını da en iyi kendisi biliyordu. Bu sebeple ‘seçimimsiler’ yapmayı tercih etti ve vesayetçi bir anlayışın kökleşmesine zemin hazırladı.

İyi de onun yerine seçilen İsmet İnönü ne yaptı? Onun da 1946 yılına kadar Cumhurbaşkanlığına seçilmediğini, çünkü seçim yaptırmadığını ve atamayla iş başına geldiğini biliyoruz.

İlk Cumhurbaşkanı ölünce ertesi gün yapılan baskın seçime tek aday olarak İnönü girdi ve silah zoruyla seçildi. Fevzi Çakmak’ın bu işte günahı büyüktür ve sonradan İnönü’yü bu milletin başına musallat ettiği için pişmanlık duymuştur.

Ertesi yıl Meclis yenilendi ve bu defa tek seçici İnönü oldu ve kendi Meclisini kurdu. Nesi eksikti? Atatürk’ün Meclisi varsa kendisinin de olmalıydı.

Tek Parti vardı Meclis’te, tek seçici vardı ve demokrasi/cumhuriyet nutukları atıyorduk. Tabii bizden başka kimse inanmıyordu buna ve biz saltanatı kötülüyorduk. Halife Abdülmecid Efendi TBMM tarafından seçilirken farklı şehzadelere oy çıktığı halde İnönü’den başkasına zinhar oy çıkmıyordu. “Devr-i dilara-yı Cumhuriyet” böyle bir şeydi ve birbirimizin Cumhuriyet bayramını ‘sevinçle kutluluyorduk’.

1943 yılındaki CB seçimleri kıran kırana(!) geçti ve İnönü tek aday olarak katıldığı seçimde Meclis tarafından ittifakla seçildi! Bu arada cumhuriyetin 20. yılına gelmiştik ve hala serbest seçimle seçilen bir cumhurbaşkanını görmemiştik.

Yıl 1946. ABD’nin zorlamasıyla ilk defa çok partili ve tek dereceli seçim yapılacaktır. Lakin açık oy, gizli tasnif (sayım) gibi akla zarar bir yöntemle halkın devreye girmesi muhtemel iradesi ketlendi. Seçimlerde hile yapıldı, dolayısıyla ilk kez CB seçimlerine iki aday gösterildi, çok sayıda sandalyesi gasp edilen Demokrat Parti’nin adayı Fevzi Çakmak oldu ama seçilemedi. Böylece gâsıp CB konumuna düştü İnönü.

1950’de halkın iradesi ilk kez tecelli etti ve Meclis’te ilk serbest CB seçimi yapıldı. Bu defa DP adayı Celal Bayar seçildi, İnönü yenildi.

1954 ve 57 seçimlerinde de Bayar çok adaylı seçimleri kazanıp cumhurun başı oldu. Lakin 27 Mayıs darbesiyle milletin iradesi bir kere daha darp edildi.

1961 güya çok partili hayatın başlangıcıdır ama yapılacak seçime darbenin başındaki Org. Cemal Gürsel tek aday olarak katıldı, zira milletin desteklediği ve serbest bir seçim olsa Cumhurbaşkanı olacağı kesin olan Ord. Prof. Ali Fuat Başgil resmen tehdit edilerek adaylıktan vazgeçirildi. Yurt dışına kaçmak zorunda kaldı.

Böylece cumhuriyet tarihine parlak bir sayfa daha ilave ederken 1966 seçimleri geldi. Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay tek adaydı ve asker böyle istiyordu. Nitekim askerin istediği oldu ve Sunay CB seçildi.

Bu arada cumhuriyetin 50. yıldönümü gelmişti ve yeni bir CB seçilmesi gerekiyordu. Oramiral Fahri Korutürk tek aday olarak seçimlere girdi ve tabii ki mecburen seçildi.

Derken 12 Eylül darbesi yapıldı. Kenan Evren darbenin başı olarak önce Devlet Başkanlığı’nı, ardından da 1982’de Anayasa referandumunun kuyruğuna CB seçimini bağlamak suretiyle kendisini mecburen seçtirdi. Millet silah zoruyla Anayasaya oy verirken bir de baktılar ki cumhurbaşkanını da seçivermişler!

Böyle geldik 1989 yılına. O tarihte Turgut Özal çok adaylı bir seçimde CB seçildi ve bu uygulamanın arkası geldi. Ama bu arada cumhuriyetin de 66. yılına erişmiş bulunuyorduk!

İşte size cumhurbaşkanlarını nasıl seçtiğimizin 66 yıllık kısa tarihi. Bir tarih ki, halkın iradesini tutuklamaya ayarlı. Bu vesayet çarkının kırılacağı tarih ise 16 Nisan’dır.

.

Osmanlı hanedanının malları haraç mezat nasıl satıldı?

26 Mart 2017Mustafa Armağan

600 yıllık Osmanlı hanedanı mensuplarının Halifeliğin kaldırılmasıyla sınır dışı edildikleri iyi bilinir ama ellerinde bulunan mal ve eşyanın başına neler geldiği meselesi karanlıkta kalmıştır, zira burada şaibeli işler dönmüştür.

Lakin bu karanlık hakkında yayın da pek azdır. İşte o nadir yayınlardan biri, Cemal Kutay’ın olup Mayıs 1966 tarihli Tarih Konuşuyor adlı dergisinde çıkmıştır. Aşağıda pek çok bilinmeyeni bir arada bulduğumuz bu ilginç yazının geniş bir özetini sunuyorum.

Halife Abdülmecid Efendi 5 Mart 1924 sabahı oğlu Ömer Faruk, kızı Dürrüşehvar ile beraber İsviçre’ye gitmişti. Halifeden sonra sayıları 130’a yaklaşan sultan, şehzade ve damadlar da kendilerine verilmiş olan üç günlük zamanı aşmamak için harekete geçmişlerdi.

Bu üç günlük mühlet süresinde İstanbul İstanbul olalı görülmemiş ve görülmesine imkân olmayan eşya satışlarına şahit oldu. Hiçbir akıl sahibi çıkıp da asırlarca dünyanın dört bir yanından derlenip toparlanmış bu misilsiz, nadir, antika, bir parçası servetler değerindeki paha biçilmez eşyayı, sahipleri ve memleket namına ele almak, değeriyle satmak, hatta gerekenleri bedelini hazineden ödeyerek müzelere toplamak basiretini düşünemedi. Kapanın elinde kaldı,

Yahudi, Rum, Ermeni simsarlar, bu arada meşhur dişçi Sami Günzberg, daha sonra Amerika’ya, İngiltere’ye, hatta Rusya’ya aktarılan misilsiz eşyanın güya sahibi oldular. Mesela Alman İmparatoru II. Wilhelm’in Sultan Abdülhamid’in kızı Ayşe Sultan’a hediye ettiği muhteşem bir piyano, 35 liraya Yahudi Fresko ailesine satıldı!

Bunları anlatan Cemal Kutay, 4-7 Mart 1924 günlerinde özellikle Dolmabahçe’den Ortaköy’e uzanan Fer’iyye saraylarında, hanedan yalılarındaki basılmaya kıyılmaz salonlar kaba ve hoyrat sokak satıcılarının, koltukçuların, önceden peylenmiş kişilerin hücumuna uğradı der ve şöyle devam eder:

“Çoğu meslekten olmayan rastgele tellallar, kıymetini bilmedikleri bibloları, el işlemelerini, çeşm-i bülbülleri, eser-i yıldızları, stil binbir eşyayı, isimlerini bile söyleyemeden, gerçek değerinin yüzde biriyle müzayedeye koyuyor, bir iki seslendikten sonra “-Sattım…” diye bağırıyorlardı. Başı örtülü, yaşlı, eli bastonlu saraylı hanımlar, ürkek haremağaları, edepli ve redingotlu kethüdalar, sessiz ve sakin, bir köşede, hamalların salonlardan getirdikleri binbir mahiyetteki eşyanın üst üste atılmasını ve telallın “-Sattım”ından sonra alıcının çevresinde bekleşen hamallara işaret ederek taşınmasını hüzünle seyrediyorlardı.

Hanedan azasının şahsına ait olan mücevherlerin götürülmesine müsaade edildiği için bunlar yağmadan kurtarılmıştı. Polis müdürü Sadettin ile yardımcısı Kâmil beyler İstanbul polisini seferber etmişti. Şükrü Naili Paşa şahsen dostu olan Damad Halil Paşa’ya yaverini göndermiş, paniğe kapılmamasını, satışların güvenilir kimselere bırakılarak zamanla da mümkün olabileceğini bildirmişti. Fakat ani karar ve hele Halife Abdülmecid Efendi’nin ülkeden çıkış şekli öylesine bir ürkeklik yaratmıştı ki, polis pasaport dairesi gece yarısına kadar açık olduğu halde bazı hanedan azası, nereye gideceklerini tayin etmeden ve pasaport almadan Fransız Pake kumpanyasının tahsis ettiği Providans vapuruna girivermişlerdi!

Bir günün kârı

Mesela Damad Halil Paşa’nın Kuruçeşme’deki sarayında 5 Mart günü büyük bir müzayede yapılmış, çok değerli ve nadide eşya arasında, paşanın av hayvanları postları koleksiyonu satılmıştı: Bu postlar II. Abdülhamid’in kayınbiraderi Damad Nuri Paşa’nındı ve Halil Paşa, koleksiyonu büyük bir merak ve titizlikle tamamlamıştı. Toplam 400 liraya verildi!

48 odası olan Kuruçeşme’deki Halil Paşa sarayında bulunan eşyalardan paşanın bir gecede ayırmış oldukları, Yahudi Niyegolar tarafından “toptan” 25 bin liraya satın alınmıştı. Sonradan duyulmuştu ki 25 bin liraya alınan eşyalardan sadece bir satranç takımı Hindistan’da 5 bin altına satılmıştı!

Sultan Reşad’ın Başmabeyncisi Lütfi Simavi Tanin’deki yazısında şöyle yazıyordu:

“Eğer satış işinin vekaletini bir hayır kurumu, mesela Kızılay veya Müzeler İdaresi üstlenmiş olsaydı hem büyük bir talana mani olunmuş olur, hem de müzelerimiz bir daha elde edilmesine imkân olmayan çok kıymetli eserlerle zenginleşirdi. Başmabeynci olarak hizmet ettiğim seneler içinde padişaha, veliahda, şehzadelere, sultanlara öyle değerli ve misli bulunmaz eşya ve hatıralar takdim edilmişti ki; bunların şimdi nerelerde olduğu bilinmez. Padişahlar tarafından Hazine-i Hassaya bırakılan ve saltanat makamına ait olanlar haricinde şahıslarına ait olanlar, oğullarına, kızlarına, gelinlerine, torunlarına ve damatlara armağan edilmişti. Bu gibi eşya kolaylıkla taşınamadığından, hanedan mensupları ancak yanlarına alabildikleri kadarını götürme müsaadesine sahip bulunduklarından kalan eşya ne oldu?

Kutay der ki: “Ben merak sevkiyle, bütün müzelerimizi ziyaret ettim. Üstad Halil Ethem beyefendiden kalan eşyanın nelerden ibaret olduğunu sordum. Bana, yanıp yakılarak bir daha yerlerine konulması mümkün olmayan nadir ve kıymetli eşyanın şunun bunun elinde kaldığını ve mühim bir kısmının yurt dışında olduğunu söyledi.”

Satılık İmparatorluk

Eski Dışişleri Bakanlarımızdan Numan Menemencioğlu Paris’te büyükelçimizken, elçilik binamız bugünkü yerine taşınmıştı. Yeni binaya eşya alınması için de elçiliğimize 150 bin lira tahsisat verilmişti. Paris’te yerleşmiş vatandaşlarımızdan ve vezir oğlu olan bir zat, Menemencioğlu’na müracaat ederek elçiliğe, üzerinde Osmanlı hanedanı tuğrası olan sofra takımlarını alıp almayacağını sormuş ve kendisini İstanbullu bir Museviye götürmüştü: Adamın elindeki eşya, Sultan V. Murad’ın torunu Nihad Efendi’ye ait sofra takımlarıydı! Menemencioğlu, bunları elçilik namına alıp alamayacağını Başbakan Şükrü Saracoğlu’na sormuş, o da fiyatları normal ise alınabileceğini söylemişti. Fakat istenen para o kadar fazlaydı ki, elçimiz ancak içinden altı kişilik bir takım alabildi. Merak etmiş, şahsen ahbabı olan dişçi Sami Günzberg’e sormuş ve öğrenmişti ki, kendisinden istenen para ile 1924 Mart yağmasında alınan takımlar asgari 50 mislidir!

Daha sonra pek çok dedikodu çıkmış, o sırada “bazı nüfuzlu kişiler”in çok değerli eşyayı ele geçirdikleri söylenmişti. Hadiselerin içyüzlerini bilenler ise “Bal tutan parmaklarını yalar! demişlerdi…

Ne de olsa bir imparatorluk haraç mezat satılmıştı. Hiç eşyasının sözü mü olurdu? O kadar değerli eşya da imparatorluğun engin toprakları misali bozuk para gibi harcanacaktı.

Hem Osmanlının bayrağından başka neyi harcanmamıştı ki? Dili mi? Alfabesi mi? Hukuku mu? Tarih ve edebiyatı mı? Tekke ve medresesi mi? Devlet arması mı? Neyi?

.

Çanakkale’de Kemalist mitolojinin örttüğü bir yenilgi

19 Mart 2017Mustafa Armağan

Ders kitaplarımızda Çanakkale muharebeleri ile Mustafa Kemal ismi özdeşleştirilir. Mesela Kemal Kara’nın Lise Tarih 2 adlı kitabında 18 Mart sonrası gelişmeler şöyle anlatılır:

“Türk kuvvetleri karadan atılmadıkça Boğazların geçilemeyeceğini anlayan İngilizler (…) karşılarında Mustafa Kemal’i buldular. (…) Mustafa Kemal emrindeki askerlerle savaş tarihine örnek zaferler ekledi. Çanakkale Savaşları, üstün düşman kuvvetleri karşısında Mustafa Kemal’in dünya çapında büyük bir komutan olduğunu ve Türk askerinin yenilmeyeceğini bütün dünyaya göstermiştir.”

Arıburnu ve Anafartalar cephelerindeki başarıları öyle bir abartılır ki, hiç alakasının bulunmadığı 18 Mart deniz savaşında bile ‘tek kahraman’ olarak ortaya çıkarıldığını görürüz. Böylece Seyit Onbaşı veya Yahya Çavuş gibi ‘tehlikesiz’ isimler hariç yüksek rütbeli kahramanların adı hemen tamamen silinmiştir.

Mustafa Kemal Paşa 1918 Mart’ında Ruşen Eşref’e bir mülakat verir. Mülakatın Cumhuriyet devrindeki ilk baskısı 1930’da çıkar. Şimdi ilk yayınındaki şu cümleyi beraberce okuyalım:

“Binaenaleyh zabitlerimiz, askerlerimiz hissiyat-ı vatanperverane ve dindaraneleriyle, şecaat-i mahsusa-i milliyeleri bu derece kuvvetli bir düşmana karşı Darü’l-Hilafe ve Saltanat kapılarını muhafaza etmekle cidden şayan-ı iftihar bir mevki kazanmışlardır.”

Altını çizdiğimiz kelimeler, metnin 1930 baskısında şöyle kuşa çevrilmiş:

“Binaenaleyh zabitlerimiz, askerlerimiz hissiyat-ı vatanperverane ve diniyeleriyle, şecaat-i mahsusa-i milliyeleriyle bu derece kuvvetli bir düşmana karşı payitaht kapılarını muhafaza etmekle cidden şayan-ı iftihar bir mevki kazanmışlardır.”

1918’de, Osmanlı Devleti ve Hilafet ayaktayken Çanakkale’deki subay ve erlerimizin vatanseverlik ve dindarlık duygularıyla Hilafet ve Saltanatın Merkezi olan İstanbul’u koruduklarını söyleyeceksiniz ama 12 yıl geçip de Osmanlı tarihe karışıp da laiklik dayatmaları günlerinde aynı konuşmayı yeniden yayınlarmış gibi yapacak ve Hilafet ve Saltanat Merkezi (Darü’l-Hilafe ve Saltanat) kelimelerini tıraşlayacak ve yerine başkent anlamındaki payitaht kelimesini yazacaksınız ve buna yüzünüz kızarmadan Tarih diyeceksiniz.

Dahası var.

Mülakatın 1918 baskısında, “Binaenaleyh zabitlerimiz, askerlerimiz hissiyat-ı vatanperverane ve dindaraneleriyle, şecaat-i mahsusa-i milliyeleri bu derece kuvvetli bir düşmana karşı…” şeklinde geçen ve düşman İngilizlerin “kendilerine mahsus millî kahramanlığı”ndan dem vuran Mustafa Kemal’in sözü, 1930 yılında burada sanki Türk askerinin kahramanlığından bahsediliyormuş hissini verecek şekilde ve “milliyeleri” kelimesinin arkasına “ile” edatı eklenerek bağlamından saptırılıp şu kılığa sokulmuştur:

“Binaenaleyh zabitlerimiz, askerlerimiz hissiyat-ı vatanperverane ve diniyeleriyle, şecaat-i mahsusa-i milliyeleriyle bu derece kuvvetli bir düşmana karşı…”

Kemalist ulema, bu defa aynı metni şu kılığa sokmakta beis görmeyecektir:

“Dolayısıyla subaylarımız, askerlerimiz vatanseverlik ve dindarlık hisleriyle, milli özelliklerinden gelen yiğitlikleriyle bu derece kuvvetli bir düşmana karşı…” (Atatürk’ün Bütün Eserleri, 2, Kaynak: 2003, s. 158.)

Anlam bulanıklaştı, bağlam kayboldu ve ilk metindeki İngilizlere yönelik takdir tarihten silinmiş oldu, öyle mi? Siz öyle zannedin! Gerçeklerin bir gün ortaya çıkmak gibi kötü bir huyları olduğunu unutmayın!

19 Mayıs faciası

Mustafa Kemal’in hayatında iki 19 Mayıs var. Biri Samsun’a çıkışı, öbürü ise Çanakkale’deki başarısızlığı. Ruşen Eşref’le yaptığı konuşmada 19 Mayıs günü 19. Tümen Komutanı olarak giriştiği taarruzdaki rolünden sadece ‘biraz malumat’ vermek istemiştir. Neden ‘biraz’? Arıburnu ve Anafartalar’dan bertafsil bahsederken kendisinin de başında bulunanlardan olduğu 19 Mayıs taarruzumuz hakkında neden istemeye istemeye konuşmuştur?

Öte yandan 1918’de Ruşen Eşref’e konuşurken 19 Mayıs taarruzunda kendi cephesinde mühim hadiseler olmamış gibi gösterir. “Bu civardaki tahkimat evvela ufak mikyasta kanlı muharebeleri intaç etti. Sonra da “Anafartalar” harekât-ı umumiyesinin mebdeini (kaynağını) teşkil etti” deyip geçer. Bütün hadise bundan ibarettir.

Ancak 19 Mayıs’ın bir de yazılmayan tarihi var ki, değinmekle yetineceğiz.

Genelkurmay’ın Çanakkale Tarihi (cilt V, 3. kitap) ile İngiliz Deniz Harekatları Tarihi’ne (c. III, s. 25) göre 19 Mayıs sabahı saat 3,30’da Yarbay Mustafa Kemal’in başında bulunduğu 19. Tümen Arıburnu cephesinde taarruza geçmiş, 5,30’da bir sonuç alınamamış, 7,00’da Tümenin sağ kanadına düşman karşı taarruz düzenlemiştir. 10’da ise Kuzey Grubu Komutanlığı taarruzu durdurmuştur.

Kemalist Gen. Celil Erikan’ın yazdığı Komutan Atatürk metninden, Ruşen Eşref’e dediğinin aksine Mustafa Kemal’in 19. Tümeninde taarruz sırasında 89 subay ve 10.877 eri bulunduğunu, 27 ve 64. Alayların da kendi emrine verildiğini öğreniyoruz. Sonuç? Kemalist Erikan anlatsın:

“Yapılan saldırıda 19’uncu Tümen bölgesinde, düşmanın ilk siperlerine girilmesine karşın çok ilerlenemedi. 19’uncu Tümende 13 subay ve 1,181 er yitimine mal olan saldırıyı, kolordu saat 09.00 sıralarında durdurdu.”

Bir dakika! Yani Ruşen Eşref’e ‘biraz anlattığı’ hücumda asker mevcudunun onda birini mi kaybetmiş Mustafa Kemal? İlerleyememiş. Ve bu bir başarısızlık değil, öyle mi?

Bir de kuyruklu yalan takmışlar peşine ki evlere şenlik. Erikan’a göre kayıplar düşman tarafında da “öyle çoktu ki” ölüleri gömmek için İngilizlerin isteğiyle 22 Mayıs’ta ateşkes yapılmıştır! İki taraf da ağır kayıplar vermiş.

Acaba? Buyurun: Gen. Fahrettin Altay’ın anılarından 19 Mayıs taarruzundan sonra savaş meydanında kalan “Cesetlerin hemen hepsi”nin “bizim” olduğunu öğreniyoruz. (On Yıl Savaş ve Sonrası, 1970, s. 102 ve 104.)

Efsanenin sonu

Bir başka General, Fahri Belen, bu muharebede toplam 2 bin şehit, 6 bin de yaralı verildiğini, dahası, ölen ve yaralananların çoğunun Türk olduğunu yazmakta (XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti, 1973, s. 252). Rakamı doğru kabul edelim, toplam 2 bin şehidin yarısından fazlasını (1,193 kişiyi) Mustafa Kemal’in başında bulunduğu 19. Tümen vermiştir.

Avustralyalı tarihçi Robin Prior şöyle yazar: “Mustafa Kemal’in –en iyi saatleri olmayan- 19 Mayıs’taki feci karşı saldırının başında olduğunu (ama bu saldırının kendisinden kaynaklanmadığını) da anımsamamız gerekir.”

Prior’a göre 19 Mayıs taarruzu bütün Çanakkale Savaşı’nda Türklerin yaşadığı en büyük felaket oldu. 30 veya 42 bin Türk askerinden 10 bini kaybedilmişti. Ölü sayısı 3,500’dü. Peki Anzakların kaybı ‘ağır’ mıydı? Prior’a göre Anzakların sadece 160 ölü, 486 yaralısı vardır! 3 bin şehide karşılık 160 ölü ve düşman ‘ağır’ kayıp vermiş, öyle mi? Külahıma anlatın bunu.

Kuşa çevrilerek basılabilen Esad Paşa’nın hatıratı da bir şeyler söylüyor gibi. Mustafa Kemal’in Ruşen Eşref’e 19 Mayıs hücumu hakkında neden konuşmak istemediğinin satır arasını okur gibi oluyoruz cümlelerinde:

“19’uncu Tümen kendisinden beklenilen kahramanlığı bu kez gösteremedi. Bir adım bile ilerleyemedi. Her taraftan sıkıştırılmış olan düşmanın sol kanadına şiddetli ve ciddi bir saldırı yapması gerekirdi. Yalnız 16’ncı Tümen düşmanın bazı siperlerini ele geçirebildi.” (1975, s. 100.)

Peki cephede Mustafa Kemal’in yanında bulunan ve İstiklal Savaşı komutanlarından Fahreddin Altay’ın hatıraları ne diyor? Şunları:

“Safha safha devam eden bu saldırı sırasında Mustafa Kemal sol yanındaki 13. Alay’ın bu saldırıya katılması için emir vermiş, fakat saldırı sırasında alayın YARIDAN FAZLASININ eriyip gittiğini gözlerimle görmüştüm.” (s. 97)

Velhasıl resmi tarihte kahramanlığı ebedileştirilmek istenen Mustafa Kemal’e başarısızlık zinhar yakıştırılmaz. Böylece Çanakkale düğümü bir türlü açılmaz ve ‘Açamıyorsan örteceksin’ kuralı işler.

Lakin kaçış yok. Yüzleşeceksiniz. İnatçı da olsalar efsanelerin bir ömrü vardır. Çanakkale üzerine örtülen Kemalist mitolojinin ömrü bitiyor.

.

Sultan Abdülhamid Harf İnkılabı mı yapacaktı?

12 Mart 2017Mustafa Armağan

Maalesef tarihe istediğini söyletme vak’alarının sayısı zannettiğimizden çok fazla. Bu gayretkeşlik “iyi” diye bildiğimiz tarihçilerin kitap ve yazılarında dahi karşımıza çıkabiliyorsa hakkında bir buçuk sayfalık bilgi bulunan bir tarihî kişilikten yüzlerce saatlik dizi film çıkaranları garipsememek gerekir.

Bunlardan biri, Sultan II. Abdülhamid’in Harf İnkılabı yaparak Latin harflerini getirmek niyetinde olduğu ama bunu başaramadığı safsatası. Şöhreti boyunu aşan bir tarihçi bunu ciddi ciddi yazmıştı vaktiyle. Şimdi ise Harf İnkılabı’nın toplumsal idrakte gevşeyen menteşelerini tutturmak mecburiyetini hisseden birileri bunu bir ‘kanıt’ gibi sunma derdine düşmüş ki, başları sıkışınca ne melanetler işleyebileceklerini göstermiş oldular.

– Bakın, sizin “İslamcı Sultanınız” bile Arap harflerinden şikayetçi ve o dahi Atatürk gibi Latin harflerinin kabul edilmesinden yana, siz hangi kafayı taşıyorsunuz? diyerekten pek bir kurumlanıyorlar.

Baylar, biz hakikati arıyoruz, çok şükür Hakk’a ayarlı kafamız. Siz tarihten silah yontma derdindesiniz. Lakin biraz dikkat edin, ellerinizle yonttuğunuz silahlar bir gün başınıza da savrulmasın!

Ezelî kaidedir bu: “Kılıçla gelen, kılıçla gider.”

Şimdi şu iddianın dizildiği “çürük iplik”i birazcık yoklayalım, bakalım, ne kadar dayanıklı?

Sultan Abdülhamid’in bu millet tarafından yalnız devlet büyüğü değil, “millet büyüğü” olarak da ne kadar candan sevildiğini gören komitacı ruhlular ona duyulan muhabbete mani olamayınca bu defa milleti ondan soğutma silahını kullanıyorlar.

İngilizlerin korkunç taktiği buydu zira. Elinden alamıyorsan soğutacaksın.

Lafımızı en baştan gediğine koyalım :

“Harf İnkılabını az daha Sultan Abdülhamid yapacaktı!” şeklindeki akla zarar iddiayı ileri süren zevat sahte bir hatırata dayanıyor.

Öncelikle söyleyelim ki, Sultan II. Abdülhamid Han’ın elimizde bir hatıratı bulunmamaktadır. Ne Abdülhamid’in Hatıra Defteri‘nin, ne de Siyasî Hatıratım başlığıyla yayınlanan metnin aslı astarı vardır.

Sahte hatıratlar

İsmet Bozdağ’ın neşrettiği Abdülhamid’in Hatıra Defteri büsbütün uydurmadır.

Siyasî Hatıratım ise bazı parçaları sahih gibi görünse bile güya Sultan Abdülhamid tarafından “padişahlıktan uzaklaştırıldıktan hemen sonra kaleme alınmış” ve Selanik’te bir tabur askerin koruduğu Alatini Köşkü’ne hapsedilmiş vaziyetteyken her nasılsa bu köşkten ayrıldıktan sonra 1912-13 gibi Ali Vehbi Bey diye güya yakınlarından birinin eline geçmiş, o da eline geçer geçmez Fransızca’ya tercüme etmiş ama bu arada hatıratın aslı kaybolmuş imiş!

Burada akla gelen ilk soru, bu hatıratın aslının nerede olduğu.

İkinci soru Ali Vehbi Bey’in eline geçmişken niye hatıratın aslını yayınlamayı tercih etmediği.

Üçüncü soru ise neden Türkçe/Osmanlıca yayınlamak yerine Fransızca’ya çevirmeyi ve 1913 yılında Neuchatel’de bastırmayı tercih ettiği.

Bu sorulara henüz ikna edici bir cevap verilebilmiş değil.

Metindeki üslubun Sultan’a ait olmadığını ve olamayacağını anlamak için alim olmaya gerek yok. Mesela şu fikirlerin II. Abdülhamid’e ait olduğuna, üstelik daha tahttan indirilmeden 9 yıl önce bunları not defterine yazdığına inanmak mümkün mü?

Sultan Abdülhamid “Balkan devletleri”ni kaybettiğine üzülmüyor, aksine seviniyormuş, toprak kaybetmekten adeta keyif alıyormuş, öyle mi? Ne kadar küçülürsek o kadar iyidir, diyormuş bir de. El-İnsaf yahu.

Acaba hangi “Balkan devletleri”ni kaybetmiş? Böyle bir laf söylenir mi? Bazı Balkan topraklarını dese neyse de bu “Balkan devletleri”ni kaybetmek de ne oluyor? Yani Sultan’ın kafasında, o topraklar kendi elindeyken de “Balkan devletleri” imiş, öyle mi?

Böyle bir şuursuzluk şaheserini Sultan Abdülhamid gibi topraklarını korumak için ömrünü, hatta kellesini ortaya koymuş bir vatanpervere mal etmek densizliği kimin eseridir? Bilelim ki, bu sözler ona yapılmış en büyük hakaretler cümlesindendir.

Aslı elimizde bulunmayan Siyasî Hatıratım‘daki bilgiler ancak başka kaynaklarca doğrulanabilirse kullanılabilir, aksi halde yukarıdaki gibi ona hakaret kastı taşıyan çok sayıda sayfayla karşı karşıya gelmemiz kaçınılmazdır.

Hatıratın sahteliğine kanaat getirdikten sonra şimdi gelelim Sultanın Harf İnkılabı hakkında sarfettiği söylenen cümlelere.

Halife Harf İnkılabı yapacaktı öyle mi?

Burada da Sultan’la bağdaştırılması mümkün olmayan garip bir mantıkla karşı karşıyayız. Kitaptaki ifade şöyle:

Tut kelin perçeminden derler ya, aynen öyle!

Güya Halife-i Rûy-i Zemin Sultan Abdülhamid, bir yandan Hilafetin gücünü Müslüman kıtalara nasıl yayarım diye gece gündüz didinirken öbür yandan da Latin alfabesini imparatorluğa gizli gizli getirmek istiyor ve okuma yazmayı ancak böyle artırabileceğine inanıyormuş!

Yahu zaten ancak pamuk ipliğiyle kendisine bağladığı Araplar, Kürtler, Arnavutlar ve sair Müslüman unsurlar Latin alfabesine geçilirse tespih taneleri gibi dağılacaklardı. Sultan bu basit ihtimali düşünmekten aciz midir ki, nüfusun yüzde 10’una daha okuma yazma öğretmek uğruna zar zor bir arada tuttuğu imparatorluğun yere düşen bir vazo gibi dağılmasına razı olabilsin. Akıl var, yakın var.

Kaldı ki bu tür ifadeler Sultan’ın mantığına ve 30 küsur yıl boyunca uyguladığı eğitim ve kültür politikalarına da hiçbir şekilde uymaz. Uymaz, uymaz ama birileri çıkıp uyduruverir. Hem de hangi sözümona kaynakta? Osmanlıcası/Türkçesi bir türlü bulunamayan ama Fransızca, İngilizce ve Almanca tercümeleri var olan bir kaynakta(!).

Sultan II. Abdülhamid’in bir hatıra defteri yoktur, bazı hatırat parçaları yanında sadece kızı Ayşe ve Şadiye Sultanların hatıratları ile sürgün dönemindeki özel doktoru Atıf Hüseyin Efendi’nin tuttuğu günlükler vardır elimizde. Bir de bazı söyleşiler doğrudan onun ağzından ifadeler aktarmaktadır. Ama asıl hatıratı, başta irade-i seniyyeleri olmak üzere Yıldız Arşivi’ndeki yüzbinlerce belgede araştırmacıları beklemektedir.

Onlar dururken sağlıksız hatıratlara dayanarak Sultan Abdülhamid’e iftira etmek bilinsin ki kimsenin faydasına değildir. Sadece onun ahını almaya yarar, o kadar!

.

Sultan Abdülhamid’in dünyadaki elçileri

5 Mart 2017Mustafa Armağan

Son yıllarda biraz da fakirin katkılarıyla hiç gündemden inmeyen Sultan II. Abdülhamid’in dünyadaki elleri, gözleri, kulakları vardı.

Bunlar ya resmi temsilcilerdi ki sefer-i kebir veya şehbender, yani büyükelçi veya konsolos idiler ya da özel temsilcilerdi ki ya istihbarat ajanı veya misyoner kılıklarında adamlardı.

Kâh Paris’te Quai D’Orsay salonlarını arşınlayan Salih Münir Paşa’ydı o, kâh Amerika’daki sefirlerimizden İsmail Ferruh Efendi.

Saint Petersburg’daki en meşhur sefirimiz ise Arnavut asıllı Turhan Paşa’dır. (Aklıma gelmişken yazayım: Saint Petersburg’daki Osmanlı sefaret binamızı, Ruslar başkentlerini Moskova’ya taşıdıkları zaman boşalttıktan sonra maalesef terk etmişiz ve bir daha da ilgilenmemişiz. Gittiğimde araya araya zor bulmuş ve fotoğraflarını da çekmiştim. Dışişleri Bakanlığı’ndan bir ilgilenen olursa yardımcı olayım hayrına. Belki bir fonksiyon kazandırmayı akıl ederiz.)

Hassas mı hassas Londra politikalarına biçtiği kumaş ise Kırımlı bir aileden gelen Ahmed Tevfik Paşa’dır ki sonradan defalarca sadrazamlık yapmıştır.

Dünyadaki resmi elçilerimiz bir yana, bir de gönüllü, fahri elçileri vardı Büyük Sultan’ın.

Mesela Amerika Birleşik Devletleri’nde bulup görevlendirdiği eski ABD Filipinler Konsolosu Alexander Russell Webb Müslüman olduktan sonra Muhammed Webb Efendi adını alacak ve Broadway Caddesi’nde açtığı İslam Kültür Merkezi’nde Amerikalılara İslam’ı ve Osmanlı’yı doğru anlatmak için çabalayacak ve The Moslem World adlı gazeteyi çıkaracaktır. Finansörü elbette Yıldız Sarayı’ndaki Sultan’dır.

Hem bilir misiniz ki, İttihatçılar iş başına gelince Sultan’ın yaptığı her işi tersine çevirmeyi, ak dediğine kara demeyi bir marifet saydıklarından Muhammed Webb Efendi’nin de tahsisatını kesmişler, bu yüzden İslam Kültür Merkezi’nin kapısına kilit vurulmuş, gazetesi de kapanmıştır. Ne ufuk Yarabbi!

İngiltere’de ise Fahri Şeyhülislam ilan ettiği Müslüman olan Willam Abdullah Quilliam vardır. Ona da tahsisat bağlamış ve faaliyetlerini desteklemiştir ki, İngiltere’deki İslamî faaliyetlerin çekirdeği bu sayede filizlenmiştir.

Kaldı ki, İngiltere’de ilk beyaz Müslüman, felsefeyle meşgul olanların yakından tanıdığı Bertrand Russell’ın dayısıdır. Russell’ın öz dayısı olan Lord Stanley of Alderley, vasiyetinde bir Müslüman gibi gömülmek istediğini beyan etmiş ve şu maddeyi ekletmiştir: “Benim cenaze namazımı Londra’daki Osmanlı Büyükelçiliği’nin imamı kıldırsın.”

Velhasıl Agnostik filozof Russell’ın dayısı da Sultan Abdülhamid’in kapsama alanına girmiştir sizin anlayacağınız.

Afrika’dan Çin’e Abdülhamid

Çin, Mançurya, Japonya ve Rusya dahil bütün Doğu’yu defalarca adım adım dolaşan Abdürreşid İbrahim ise bir başka yıldızıdır Sultan’ın.

Afrika Büyük Sahra’sını adımlayan ve Habeşistan Kralını İtalya’ya karşı direnişe geçmeye ikna ederek Libya’yı (Trablusgarb’ı) rahatlatan Sadık el-Müeyyed Paşa’yı ise takdirle ve tazimle anmak hepimizin borcudur.

Küba’ya ve Çin’e görevli olarak gönderdiği Nazım Hikmet’in dedesi Enver Paşa’nın müthiş raporlarını biliyoruz. Enver Paşa tam İspanya-Küba savaşının ortasında kalmış, yaralanmış ve ancak tedavisi ABD’de yapıldıktan sonra yurda dönmüştür. Çin’e giden Nasihat Heyeti’nin de başında Enver Paşa vardır.

Ayrıca Yine bir başka belgeden öğrendiğimize göre, Sultan Abdülhamid, Çin Müslümanlarına dinî ve diğer ilimleri olduğu kadar başka konuları da öğretmek üzere Şeyhülislamlık makamına yazarak Fatih Medresesi dersiamlarından Ahmed Ramiz ve Hafız Tayyib efendiler ile ilköğretim müfettişlerinden Hafız Ali Rıza Efendi ve Bursalı Hafız Hasan Efendi’nin gönderilmelerini talep etmiş ama konu nedense hükümetçe savsaklanmıştı. Bunun üzerine Başbakanlık Arşivi İrade Hususi, 86 (24 S 1325) numaralı belgede, meselenin neden savsaklandığı sorgulanmakta ve “alınacak müsbet kararın” (olumsuz bir karar çıkması düşünülmemiştir bile!) saraya arzı istenmektedir.

Sultan Abdülhamid Çin Müslümanlarının varlığını önemsiyordu. Ya gözümüzün önünde yapılan katliamlar karşısında biz ne yapabildik.

Başımızı öne eğdirmeyenlerin önünde eğilsin başlarımız.

Chicago’da Sultan Abdülhamid

Sultan’ın Güney Afrika’daki “misyoneri” Ebubekir Efendi’yi unutmak kabil mi? Orada Müslümanlar için, hatta kızlar için okullar açan, duvarlarında ayyıldızlar bulunan camiler yaptıran ve Müslümanların maddi ve manevi yardımlarına koşan Ebubekir Efendi’nin kabri Cape Town’da bir tepededir halen.

Kuzey Afrika’da ise Şeyh Ahmed es-Sunusi’yi görürüz ki, Milli Mücadele’de Anadolu’ya gelmiş, İslam alemine cihad çağrısı yapmış, onları Anadolu’daki Milli Mücadele’nin arkasında durmaya çağırmıştır.

Japonya’ya gönderilen iyi niyet elçimiz Ertuğrul Firkateyni’nin talihsiz komutanı şehid Mirliva Osman Paşa’dır, diğere şehidlerimizle birlikte onu da rahmetle analım.

Macaristan’a incelemelerde bulunmak üzere gönderdiği Özbekler Tekkesi Şeyhi Süleyman Efendi Buharî ve heyetindekileri de unutmayalım.
İngiltere’ye denizaltı satın almaya gönderdiği Bucknam (Bagnam) Paşa ve Rauf Bey (Orbay) isimlerini bir kenara yazalım.

1893’de Chicago Dünya Fuarı’nda açtığımız standı hatırlayalım, Osmanlı’nın nasıl dirildiğini, ayağa kalktığını cümle aleme duyurmak için özel olarak tasarlanmıştı objeler.

Kuduz aşısını bulan Louis Pasteur ve verem aşısını geliştiren Robert Koch’a gönderdiği “Evliya Doktor” diye bilinen Hüseyin Remzi Bey ve Dr. Zoeros Efendi ve Hüseyin Hulki Bey adlı doktorumuz.

Cebir üzerine 1882’de İstanbul’da basılmış olup iki baskı yapan, İngilizce yazılmış ilk doktora tezimizin (Linear Algebra) sahibi Vidinli Ahmed Tevfik Paşa’yı nasıl unuturuz?

Seylan’da, yani Srilanka’da açılan Hala “Hamidie Boy’s School” adıyla faaliyet gösteren okulu hatırlamak yeterli.

Singapur’da yaptırdığı camiyi de ekleyelim listeye,

Rus işgali altındaki Müslüman köylerine gönderdiği hocaları da derhatır edelim.

Önümüzü aydınlatan fenerler

Velhasıl…

Filipinler’de,

Arakan’da,

Pekin’de,

Tokyo’da…

Ve dahi Hac yollarında yürüyerek Osmanlı’nın ve İslam’ın ayakta kalması için mücadele veren daha nice kahramanların adları var bu listede…

Sultan Abdülhamid’in kimisi resmi, kimisi gönüllü elçileriydi onlar.

Kimi gurbet ellerde öldü, kimi de geri dönecek kadar şanslıydı.

Onlar bir cihan devletinin son ışıkları oldular.

Son ama bugün bile ilham verici pırıltılar saçan ışıklardı onlar.

Allah onlardan razı olsun.

Onların saçtığı ışıklar sayesinde önümüzü görebiliyoruz çünkü.5

.

Eğitimde altın fırsat önümüzde duruyor

26 Şubat 2017Mustafa Armağan

Kanonları olmayan bir toplumdan bahsediyoruz Türkiye derken. Cemil Meriç’in bahsettiği anlamda “Kilise”si olmayan bir ülkeden söz etmiyorum. O zaten yok da, kanonları, yani temel eserleri de mevcut olmayan bir kültürü yaşamaya ve yaşatmaya çalışan bir toplumdan söz ediyorum. Ne Hafız’ımız var, ne Şeyh Sadi’miz, ne Shakespeare’miz, ne de Dante’miz. Shakespeare’i, Dickens’ı, John Locke’u, Byron’ı olmayan bir İngiliz kültürü ve İngilizceyi düşünün. Mümkün müdür? Nasıl İngilizcenin bu büyük adamlar olmadan yaşaması mümkün değilse, Nef’îsiz, Evliya Çelebi’siz Abdülhak Hamid’siz, hatta Refik Halit’siz Türkçe için de aynısı geçerlidir.

Dolayısıyla bizim yarım kalmış bir ‘kültür devrimi” geçirdiğimizi ve eğitimde reformdan söz etmeden önce onun üzerine oturtulacağı kültürel ve manevi zeminimizin ne denli cılız kalmış olduğunu bilmemiz lazım.

Düşünün ki, modern kanonlarımızdan biri olması için hazırlanan Gazi Mustafa Kemal’in Nutuk’unun bile okunmadığı, okundu diyelim, anlaşılamadığı, dahası henüz doğru dürüst, hatta hatasız bir şekilde yayınlanamadığı bir garip kültürün içinde yaşadığımızı itiraf etmemiz gerekiyor. Bugün eğer Nutuk’un Almanca ve Rusça neşirleri Türkçesinden, evet asıl dili olan Türkçesinden ‘daha bilimsel’ kabul ediliyorsa varın gerisini siz düşünün.

Dünyadaki gelişmelerden kopuk, fazlasıyla içe kapalı ve pür ideolojik bir anlayış hakim eğitim sistemize. Dünyada neler olup bitiyor? Bir Çin, eğitim alanında hangi dopingleri denedi de bugünkü dinamik düzeye ulaştı? Japon eğitim sistemi nasıl bir devrim meydana getirdi bu mucizeyi başarmak için?

Doğu’yu bilmediğimiz gibi Batı’yı da yeterince tanımıyor ve anlamaya çalışmıyoruz maalesef. İngiltere’yi ele alalım… İngiltere’de ilk ve orta dereceli eğitimin dörtte birini kilise okullarının meydana getirdiği neden söylenmiyor da, varsa yoksa laik bir ülke olduğu dolması yutturuluyor? İngiltere’deki okullarının dörtte birinin kiliselerin yönetim veya nüfuzunda bulunduğunu, dahası yüzde 85’inin devlet tarafından finanse edildiğini neden bilmiyoruz da, o son derece kısır ve kısıtlayıcı eğitim sistemimizin kaynağı olarak hayalî bir Batı icad ve imal etmeye koşulmuş durumdayız?

Almanya neredeyse bir din devleti!

İşte modernliğin beşiği kabul edilen İngiltere’de okulların din ve mezheplere göre dağılımı:

Anglikan kilisesine bağlı ilkokul sayısı 4,561,

Anglikan kilisesine bağlı ortaokul sayısı 298,

Katolik kilisesine bağlı ilkokul sayısı 1,766,

Katolik kilisesine bağlı ortaokul sayısı 364,

Methodist kilisesine bağlı ilkokul sayısı 27,

Yahudi cemaatine bağlı okul sayısı 20,

Müslüman cemaatine bağlı okul sayısı 2 (1,5 milyon kişiye sadece 2 okul düşüyor).

Çok mu şaşırtıcı? İsterseniz bu defa Almanya’dan bir örnek verelim. Bakın, Almanya’da yaşayan bir Türk yazarı olan Zafer Şenocak, Frankfurter Rundschau gazetesi için “Türk Devrimi” başlığıyla yazdığı makalede yaşadığı ülkeyi nasıl resmetmiş:

“Türk sistemiyle mukayese edildiği zaman Almanya neredeyse bir din devleti. Kilise vergisi gibi bir şey Türkiye’de düşünülemez. Ayrıca Almanya’da devlet dinlere karşı tarafsız değil. Müslümanları, devlet tarafından yönetilen bir din işleri dairesi kontrol ediyor. Diğer dinlere de çok sayıda kısıtlama getiriliyor, misyonerlik zorlaşıyor, hatta imkânsız hale geliyor. Bu sistemin reforma ihtiyacı var. Hatta şu sıralar, milliyetçi bir şekilde yönlendirilen İslamiyet’e karşı cephe olarak kullanılıyor.”

Laik İngiltere ve laik Almanya kilise vergisinden zinhar vazgeçmeyecek ama laik Türkiye, cami yapılmasından utanacak! Bizi getirmek istedikleri nokta işte bu…

Türk modeli mi?

Kendini de, dünyayı da bir kavanozun içinden, yani yanlış tanı. Bir uzun hayale dal ve bütün dünyanın “Türk” olacağı günü bekle… Peki bu model olarak sunduğumuz hangi Türk olacak? Orası pek meçhul…

Bilelim ki, kendimizi ve kendi değer ve örneklerimizi tanımadan modern eğitimi de gerçekleştiremeyiz. Yine bilelim ki, dünyayı tanımadan, etrafımızı kalın bir surla çevirerek bir modernlik hiçbir şekilde gerçekleştirilemez.

İthal ve hayalî bir modernlikle ancak buraya kadar yürünebilirdi doğrusu. Artık biliyoruz ki modernlik ancak bir gelenek temelinde teessüs edebilir, kurulabilir. Geleneği olmayan modernlik, balondaki gaz gibi uçucudur. Kendi uçamazsa sizi uçurur!

Elizabeth Özdalga bir sempozyumda rahmetli Ahmet Kabaklı gibi ‘Derdimiz ilkokuldur, ortaokuldur’ demişti. Lakin dünyada bunun aksine uygulamalar da pekala söz konusu.

Mesela Hindistan… Kitle eğitimi yerine bir elit eğitimine yönelmiş durumda. Hintli yöneticiler, nüfusun yüzde birini dünya çapında eğitebilirsek mevcut çıkmazdan kurtulabiliriz diye yol çıktılar. Bugün başta ABD ve İngiltere olmak üzere bir çok ülkede üniversiteler Hindistan kökenli bilim adamlarının istilasına uğramış durumdadır.

Bir zamanlar bizde de elit eğitimini yapan bir saray okulu mevcuttu. Enderun Mektebiydi adı. 1930’lu, 1940’lı yıllarda Amerikan eğitim yetkilileri Enderun’u bir eğitim modeli olarak ciddi ciddi incelediler ve acaba oradan bir metod, bir sistem, eğitim yapımıza bir yama üretebilir miyiz arayışına girdiler. Nitekim Enderun Mektebi üzerine yazılan en önemli İngilizce kitaplardan birinin yazarı olan Barnett Miller, Robert Kolej’in eski müdürlerindendir. Enderun nedense bizim elit eğitimi arayışında gündeme gelmemiştir.

Neler yapılmalı?

Düşüncelerimi talepler diliyle toparlayacak olursam şöyle diyebilirim:

Önümüzdeki 20 yıl, Türk toplumunun geleceği için kaçırılmayacak bir altın fırsat sunuyor. Bir daha bu kadar yüksek sayıda genç nüfusu elimizin altında hazır bulamayacağız. Gerçek çağdaşlık trenini yakalamak elimizde. Eğitim ve kültür alanına yapılacak yatırımların artırılması, çağdaşlığın yakalanmasının ön şartıdır.

Dünyadaki eğitim anlayışları ve politikalarının takip edilmesi ve eğitim sistemimizin köhnemiş ders kitaplarının ağır tasallutundan kurtarılması gerekir.

Dünyadaki gelişmeleri takip etmek kadar kendi geleneğimizde var olan ve güncelleştirilip geliştirilebilecek potansiyelleri (mesela Enderun Mektebi) bulmak ve onları bugünkü eğitim sistemimize de uygulamak gerekir.

En önemlisi, bugün eğitim sistemimizi Milli Eğitim Bakanlığı yönetmektedir ama ne yazık ki, ‘eğitim’ değil, ‘öğretim’ (eski tabirle ‘terbiye’ değil, ‘maarif’) verilmektedir okullarımızda. Tasavvufun özünde var olan öğretimin aynı zamanda bir adab temeline oturtulması noktasından ise çok uzaklardayız.

Nüfus bilimcilerin dediklerine bakılırsa Türkiye’nin nüfusu önümüzdeki 20 yıl içinde 95 milyon civarına çıkacak ve orada sabitlenecektir. Bu demektir ki, bugün Avrupa ülkelerinin çektiği nüfusun yaşlanması sıkıntısı bizim de kapımızdadır, hatta emareleri gözükmeye başlamıştır. Öyleyse yapılması gereken şey, Cenab-ı Hak bize böyle bir altın fırsat sunmuşken elimizin altındaki bu genç nüfusu olabildiğince iyi yetiştirebilmektir.

Dolayısıyla eğitimde altın fırsat önümüzde. Onu değerlendirebilen bir Türkiye, geleceğini de büyük ölçüde değiştirme şansına sahip olacaktır.

.

Nasreddin Hoca bir gün…

19 Şubat 2017Mustafa Armağan

Bu klasik fıkra başlangıcını hangimiz bilmez ki…

Çocukluk rüyalarımızı süsleyen ayrıntılardan biridir o…

Ve hiç çıkmaz hafızamızdan… Günün birinde biz de onu anlatanlardan oluruz farkında olmadan.

Nasreddin Hoca bir gün…

Hemen yılın her gününe denk gelecek bir fıkra dağarcığı ortak hafızamıza sarmaşıklar gibi dolanır durur.

Ve günün birinde benim gibi yolunuz Hoca’nın türbesinin bulunduğu Akşehir’e düşer, orada “etrafı açık ama kapısı kilitli” bir türbe görürsünüz. Türbede yatan, işte o “bir gün”leri ebedileştiren zekâdır.

Türbesinin önünde düşünürsünüz sonra…

1208 yılında (muhtemelen) doğan ve 1284 yılında vefat eden Nasreddin Hoca’nın hayatı canlanır gözünüzün önünde. Mevlâna hazretlerinden bir yaş küçük olduğunu ve onun “Şeb-i Arus”undan 11 yıl sonra Hakka yürüdüğünü, yeni Mevlana’nın çağdaşı olduğunu hatırlarsınız.

Selçukluların Moğollara yenildiği Kösedağ savaşında yaşının 35 olduğunu düşünürsünüz sonra. Anadolu’nun Moğol istilasını yaşadığı o ateşten yılların örsünde olgunlaşan nesillerden olduğunu, bir işgale “yolun yarısı”nda yakalanmış olduğunu ve halkına karamsarlık samyelinin dağıtılması misyonunun bu havada filizlendiğini fark edersiniz ve Hoca’nın neden işi espriye, nükteye vurduğunu şimşek çakımı kadar kısa bir zaman aralığında yakalarsınız.

Mevlana hazretlerinin tasavvuf vadisinde yaptıklarının bir benzeridir bu girişim. Nükteperdazlıkla insanların ufuklarındaki buzları kırmak ve onlara yeni düşünme ve hissetme, yani algı kapılarını açmak vazifesi bu cümledendir.

Mani olunamayan işgale karşı bir nevi panzehir imal etmek de diyebiliriz buna. “Nasreddin Hoca bir gün”ler bu alacakaranlıkta neşv ü nema bulmuştu işte.

Türbede Sultan Abdülhamid’in eli

İlk olarak 2008 yılında yolum düşmüştü Akşehir’e. Halkla sohbet etmiş, Hoca ile selâmlaşmıştık. Sultan 2. Abdülhamid’in Nasreddin Hoca türbesindeki parmak izini o zaman yakalamış ve Abdülhamid’in Kurtlarla Dansı adlı kitabımın 2009’da çıkan 2. cildinde okurlarıma sunmuştum.

Bugün 17 Şubat 2017 ve ben 9 yıl aradan sonra yine Akşehirlilerle birlikteyim ve yine “Molla Nasreddin”in huzurundayım. Bir İslâm âlimi olan Hoca’nın türbesine biraz daha yakından bakma imkânını buluyorum bu sefer.

Sultan 2. Abdülhamid’in muhteşem tamir kitabesi güneşte ışıldıyor. Okumaya başlıyorum. Genellikle yanlış okunmuş kitabe şöyle diyor bize:

“1 Revnak-efzâ-yı makâm-ı mu’allâ-yı Hilâfet-i mukaddese-i İslâmiyye ve şeref-bahşâ-yı erike-i saltanat-ı muazzama-i Osmâniyye

2 Es-Sultan İbnu-s Sultan es-Sultanu-l Gazi (Abdülhamid) Hân-ı Sâni efendimiz hazretlerinin

3 Âsâr-ı müteberrike-i lâ-Yuhsâ-i şâhânelerine ilâveten Hoca Nasreddin merhûmun işbu türbeleri dahi Konya Vâlisi

4 Atûfetlû Fâik Bey Efendi hazretlerinin zamân-ı memûriyetinde bi’t-teberrük tecdîden inşâ olmuştur.

12 Receb sene 1324″

Tarih 21 Ağustos 1907’yi gösteriyor, demek 110 yıllık bir kitabe karşısındayım. Belki de Sultanımızın sihirli eli o tarihte bu esere değip de onu ayağa kaldırmamış olsaydı biz Nasreddin Hoca türbesini “icad etmek” zorunda kalacak ve böyle aslına yakın bir Selçuklu türbesi yerine kim bilir hangi fayanslarla kaplı ucubeyi ziyaret edecektik.

Sultan Abdülhamid sadece Ertuğrul Gazi’nin, Hayme Ana’nın türbelerini yaptırmakla kalmazdı. İstanbul’un fethi ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşu kutlamalarını da başlatarak millî ve dinî mefahirimizden haberdar olmamızı sağladı. Keza Mevlânâ hazretlerinin sanduka pûşidesinden (örtüsünden) tutun Sadreddin-i Konevî Camii ve türbesine, Kayseri’deki Zeynelabidin hazretlerinin türbesinden Nasreddin Hoca’nınkine kadar nice değerimizi ona borçluyuz.

Keza şimdi taşınmış olan Suriye’deki Süleyman Şah Türbesi’ni de son yaptıran Sultan Abdülhamid’den başkası değildi.

Bir fıkra

İşte size “Nasreddin Hoca bir gün” fıkralarından pek duymadığınız bir nümûne…

Nasreddin Hoca medresede hocadır ve haylaz bir talebesi vardır. Verdiği yazma ödevlerini hep hatalı getirmekte, ders saatinin hatırı sayılır bir kısmı yazılanları çakıyla temizleyip doğrusunu yazmakla geçmektedir.

Eskiden hocaların kemerlerinde küçük çakıları bulunur, bunlar talebelerin hatalarını kazıyarak düzeltmekte kullanılırdı. Kuruyken çakıyla, peki hatayı ıslakken farkettiğinizde ne yapardınız? Dilimizdeki “Mürekkep yalamış adam” deyimini sanırım hatırladınız.

Yazıyı yazarken hata yapılırsa dille temizlenirdi efendim. Onun için yazma kitaplarda binlerce “dil izi” bulunur…

Her neyse, biz fıkraya dönelim.

Talebesinin hatalarından bıkıp usanan Hoca bakmış ki böyle olmayacak, şu haylaza bir ders vereyim diyerek derse kılıçla gelir ve kılıcı yanına koyar. Talebe şaşkındır… Yoksa hoca niyeti bozup da beni kesecek mi? Kılıca gözü takılan talebesine Hocanın küpesi şu olur:

“Senin hataların artık öyle çakıyla, bıçakla düzelecek gibi olmaktan çıktı. En temizi kılıçla düzeltmek.”

Talebe dersini almıştır almasına ama burada bize de bir ders yok mudur? Sizin tarih kitaplarınızdaki hatalar yamayla geçiştirilecek halden çıktı. Artık kılıcı çekip yeni baştan yazmak gerekir, demiş olmuyor mu bize de.

Gördüğünüz gibi Nasreddin Hoca’dan çıkarak nereye varılmaz ki? Tarih müfredatımızın bile çaresini bulmuş da, farkında değiliz!

.

İslam’ın serhaddiydi, İstiklal’in Ferhad’i oldu Maraş 97 yıl önce bağımsızlık ruhunu tutuşturmuştu

12 Şubat 2017Mustafa Armağan

Bir zamanlar esnaf loncalarının idaresinde neredeyse bağımsız bir örgütlenme manzarası gösteren Maraş çarşısında geziniyordum. Bir sandıkçı oymalı ahşap ceviz işçiliklerini satıyordu. Güzel olmasına güzeldi bu el ürünleri ama gayet sağlamdı, usta işiydi ve en önemlisi de, her biri üzerlerinde, yapanın zekâ pırıltılarını taşıyordu. 10 Şubat’ta 99. vefat yıldönümünde rahmetle andığımız Sultan II. Abdülhamid’in dehasından izler görüyordum.

Bir defasında da kalaycıyla karşılaştım çarşıda. Pek gençti, işini aşkla yapıyordu. Elindeki çaydanlığı harlı ateşte ısıtıyor, sonra üflüyor, yeniden ısıtıyor, arada elindeki çekiçle bir yerlerine vuruyordu. Sonra kirli bir suya batırıyor, yükselen kalay kokuları arasında eline alıp bir baba şefkatiyle siliyordu. Uzun uzun baktım: bir dervişin kalbi atıyordu dükkânda.

Bu karanlık dükkânda ne kadar vakit geçirdiğimi neden sonra fark ettim. Kimbilir belki orada bir süre daha dolaşsam her dükkândan Evliya Çelebi’ye nazire yapacak kucak dolusu malzemeyle dönebilirdim.

Meğer Ahmet Hamdi Tanpınar da bir zamanlar aynı duygulara kapılmış:

“İnsan bu çarşıda kendisini İlyada’nın dünyasında sanıyor. Hangi dükkâna giderseniz gidin, bir kahramanla veya onun çocuğu yahut torunuyla karşılaşıyorsunuz. 25 yıl önceki destanın canlı bir tarafını dinliyorsunuz. Kahramanlık, (…) o kadar herkesin malı ki, en olmayacak hikâyeleri dinlerken bile insana karşısındakinin övündüğü duygusu gelmiyor. Zaten onlara göre, kahraman kendileri değil ki; kahramanlığı yapan şehir[dir]. Her şeyi onun için istiyorlar, bütün medihler ona dönüyor.”

Kahramanlığı bile toplumsallaştırmayı başarmış bir şehirden bahsediyoruz Maraş deyince. İstiklal Madalyası olan bir şehir bu. Ona “Kahraman” adını verenler, yeni bir şey yapmadılar, şehirde zaten tütmekte olan ruha sadece isim koydular.

Ruhun çocukları!

Kahramanmaraşlı Necip Fazıl “Maraş benim için yapmacıksız ve tasannusuz, doğrudan doğruya içinden gelme bir hamleyle, beşikteki çocuğundan kolütuktaki ihtiyarına kadar harbetmiş ve düşmanını kovmuş bir memleket olmaktan ibaret değildir” der ve Maraş’ın bu karışık ruh denkleminin 20. yüzyılda çözümünü başaran bir şehir olduğunu belirttikten sonra bunu nasıl başardığını ne kendisinin izah ettiğini ne de başkasına izah ettirdiğini söyler. Bu, izahsız bir çözümdür ona göre. “Zira asil ruhlar mahcup doğar ve nefs mevzuunda fazla didişmekten haz duymaz. Maraş da büyük ve hakiki kahramanların çok sevdikleri bir bucak olan meçhulün kıyısında ve tam kendisine denk bir çehre ifadesi içinde oturuyor. İşte karrışısında olduğumuz Maraş bu Maraş’tır.”

Hangi Maraş? Üstad açıklasın:

“Ruhun çocukları! Hâlâ ateşi kanla, kurşunu etle ve kılıcı kemikle önlemenin ve bütün bu kuvvetlileri, bütün bu zayıflara yedirmenin sırrını elinizde tutuyorsunuz.”

Maraş, maddenin manaya teslim olduğu diyardır ve bu özelliğini korursa gelecekte Batı toplumları ondan bir şeyler öğrenmek için kapısına dizileceklerdir. Maraş dünyanın muhtaç olduğunu bu sır anahtarını bütün mütevazılığıyla üzerinde taşımaktadır.

İlginçtir, Maraş’ın kahramanlığına 1920’den yaklaşık bin yıl önce tanık olan birini tanıyoruz. Arapların ünlü şairi Mütenebbî, 954 yılında Hamdanîlerin elinde bulunan Maraş’ı işgale kalkan Bizanslılara karşı Maraş halkının ve Hamdanî hükümdarı Seyfüddevle’nin mücadelesinden bahseden bir şiir yazmıştır. Şehri imar ettiren Seyfüddevle, Bizans ordusunu da Maraş önlerinde bozguna uğratmış, onlara savaş meydanını dar etmiştir.

Mütenebbî’nin Kahramanmaraş’ı İslam aleminin “serhat şehri” olarak görmesi ve yüceltmesi, Anadolu’nun adeta kapısı olarak ona ihtimamla yaklaşması ilginçtir. Şöyle der:

Haklarındaki fikrin serhat halkına (Maraşlılara) ne devlettir

Hizbullah onlarla bir, ne de büyük fazilettir.

Hizbullah kelimesi, “Allah’ı, Rasûlünü ve mü’minleri velî edinenler” anlamındaki Kur’anî bir terim (Maide, 56). Demek bin yıl önce de Maraş halkı, Allah’ı (cc), Rasulünü (sas) ve müminleri velî edinenlerin yanındadır ve bu husus, Maraş’ın ruh kahramanlığının arızî değil, ezelî olduğunu tespit bakımından önemli.

İslam’ın serhaddi

Bu bin yıllık şiirde Maraş ve Seyfüddevle (ki “İslam’ın kılıcı” demektir) için yazılan beyitleri okumaya devam edelim:

Korkusundan esemiyor ona doğru sert rüzgârlar

Ürken kuşlar yem bulmak için değiştirdiler rehgüzâr

Bakımlı atlar dağlarında tozu dumana katar

Yolda karları dağıtır rüzgar, sanki pamuk atar

Hayret edişine insanların şaşırmalı aslında

“Yuh onlara!” diyorlar, “Nasıl etti Maraş’ı inşa?”

Sıradan insanlarla ne farkı bulunurdu zira

Çetin işlerden kaçsaydı, göğüs germeseydi zora?

Evet, sıradan insanlar gibi çetin işlerden kaçsaydı Maraşlı, ne Seyfüddevle “İslamın kılıcı” olabilirdi, ne de “Maraş bize mezar olmadan düşmana gülzar olmaz” diyen Kahraman Maraşlıların çeliği eriten ruh ateşi…

Kahramanmaraş, İslam’ın henüz şafağında Müslümanların akınlarına maruz kalır. Hulefa-i Raşidin devrinden itibaren şehir önlerine gelen Arap akıncıları arasında “İslamın Kılıcı” denilen Halid b. Velid’in olduğunu söylemek, şehri onun fethettiğini ve surlarını yıktırdığı belirtmek ve bu tarihte hicretin üzerinden sadece 15 yıl geçmiş olduğunu belirtmek önemlidir. Demek ki Maraş, 15 asırdır İslamiyet’le ve ezan sesiyle müşerref bir şehir. Onda tüten ruh güzelliğinin bu tarihî derinlikten kaynaklandığını bilmekte fayda var.

Maraş’a Osmanlı aşısı

Şah İsmail Maraş’a girmiş ve şehri tahrip ettirdiği yetmezmiş gibi, bir kısım Sünni halkı da kılıçtan geçirmiştir. Çaldıran’da Şah’ın siyasi kariyerini bitiren Yavuz Sultan Selim’in emriyle şehir 1514 yılından itibaren Osmanlı hakimiyetine girecek ve İngilizlerin işgaline kadar 405 yıl Osmanlı hakimiyetinde kalacaktır. Derken İngilizler çekilecek ve yerlerine Fransızlar gelecektir.

Fransız ordusunda Ermenilerin bulunması, şehirdeki Ermenilerin işgali sevinçle karşılamaları, Türk bayrağının kaleden indirilmesi, Uzunoluk Hamamı’ndan çıkan çarşaflı kadınların Fransız askerleri tarafından tacizi üzerine Sütçü İmam’ın askeri vurması, Rıdvan Hoca’nın müthiş vaazı destani direnişin safhalarıdır. “Ruhun çocukları” dünyanın büyük devletlerinden biriyle savaşır ve nihayet işgalciler 11 Şubat 1920 gecesi şehri boşaltmak mecburiyetinde kalırlar. 97 yıl önce bugün Maraş işgalden kendi çabalarıyla ilk kurtulan şehir unvanıyla tarihe geçer.

Bir şehir bitmez dostlar. Hele ki Maraş fabrikası gibi kesintisiz ‘kahramanlar’ dokumuş ve ashab-ı kiramın mübarek ayak izlerini taşıyan kadim bir şehir hiç bitmez. Bitmesin zaten. Onların biterse çok şeyler yitireceğimizin bilincinde olmamız lazım.

Maraş, yabancı işgali ve ardından gelen ihmallerin tahribatına rağmen bugün en diri, en üretken şehirlerimizden biri. Aynı zamanda manevi dinamikleri de sapasağlam ayakta ve ayakta kalmaya da devam edecek. İman ve çalışkanlık bu şehrin damarlarında hala sular seller gibi akmakta.

“Otun kökü suda ise korkma” demiş Çinliler. Maraş’ın kökü de hiç kurumayan mübarek bir suda. İnşaallah “din-i mübin”in suyu kaynadıkça Maraş da yaşayacak ve en ümitsiz olduğumuz anlarda kahramanlık destanından sayfalar okuyarak kara bulutlarımızı dağıtacak. Yıllarca, asırlarca…

Kazım Karabekir harf inkılabına nasıl karşı çıkmıştı?

29 Ocak 2017Mustafa Armağan

Sende kuvvet varsa bende de hakikat var,

Kuvvet sistir kalkar, hakikat güneştir doğar,

Ben korkmam kuvvetten, sen de korkma hakikatten,

Ondan korkanlar ayrılamaz zulüm ve zulmetten.

Vefatının 69. yıldönümünde rahmetle andığımız Kâzım Karabekir’in bu dörtlüğü ne denli muğber (gücenik) ve kırgın olduğunu gösterir. Yalnız bu kırgınlık şahsî değildir, zira yaşadığı ateşten yıllar ona kendisini aşmayı öğretmişti. Baksanıza, Fevzi Çakmak Meclis’te 2. İnönü Muharebesi’ni kazandığı için kendisini tebrik edenlere “Bu zafer milletin ve Mehmetçiğindir” diyebiliyor, Karabekir Paşa ise “Vazifesini yapmak kahramanlık değildir” çıkışını yapabiliyordu.

Kırgınlık silah arkadaşları arasına politikanın girmesiyle başlayacak, bu derin bir dünya görüşü ayrılığıyla kızışacak ve sonuçta Kâzım Karabekir ve muhafazakâr arkadaşlarının, hem de idam sehpasının altında tasfiyesiyle sonuçlanacaktı.

Mesele “din”de düğümleniyordu. Maneviyat her şeyin başıydı. İstiklal Harbi’ndeki en kahredici silahımız top tüfek değil, dine ve halifeye bağlılık değil miydi? Sonradan “din”den dönen generaller o yıllarda camilerden çıkmıyor, sık sık Kur’an okutuyor, hatta Balıkesir Hutbesi misali hocaefendiler gibi hutbeler veriyorlardı.

Mesela Mehmed Akif’in Kastamonu Nasrullah Camii’ndeki 1920 tarihli vaazıyla Mustafa Kemal’in 7 Şubat 1923 tarihli Balıkesir hutbesini karşılaştırın, neredeyse aynı ağızdan çıkmadır. Mehmed Akif şöyle diyordu:

“Ey cemaat-i Müslimîn! İşte bugün bizden istedikleri ne filan vilayet, ne filan sancaktır, doğrudan doğruya başımızdır, boynumuzdur, hayatımızdır, saltanatımızdır, devletimizdir, hilafetimizdir, dinimizdir, imanımızdır.”

Peki Mustafa Kemal’in Balıkesir Hutbesi’ndeki sözleri nasıldı? Hatırlayalım:
“Millet, Allah birdir. Şânı büyüktür. Allah’ın selameti, âtıfeti ve hayrı üzerinize olsun. Peygamberimiz Efendimiz hazretleri Cenab-ı Hakk tarafından insanlara hakâyıkı (hakikatleri) tebliğe memur ve resûl olmuştur. (…) İnsanlara feyz-i ruhî (ruhî bereket) vermiş olan dinimiz son dindir, ekmel (kusursuz) dindir. Çünkü dinimiz akla, mantığa, hakikate tamamen tevafuk ve tetabuk ediyor (uyuyor). Eğer akla, mantığa ve hakikate tevafuk etmemiş olsaydı bununla diğer kavanin-i tabiîye-i ilahiye beyninde tezad (onunla yine ilahi kaynaklı olan tabiat kanunları arasında çelişki) olması icab ederdi. Çünkü bilcümle kavanin-i kevniyyeyi (bütün tabiat kanunlarını da) yapan Cenab-ı Hakk’tır.”

Bunun yanına Karabekir Paşa’nın günlüğüne ezan-ı Muhammedî hakkında düştüğü şu sözleri koyun ve derin derin düşünmeye başlayın:

“25 Kasım 1923 Pazar- Bugünümüzü idrak, millet birliğiyledir. Terakki âleminin bu kuvvet-i tekâmülünü alalım fakat en yüce kaleler yıkılır, yıkılmayan bu muazzam abidelerin kudsî sayesinde [gölgesinde] salabetkâr (sağlam) olalım. Onun semalara fışkıran nurlu minarelerinden saçılan ilahi sesler samimiyet bağımız olsun. Bu iki kuvvet bugün henüz gözlerimizde kalan gamlı yaşı da sildirecektir.”

1920-23 aralığındaki bu “dinci” söylem ile sonrasındaki “dinsiz” söylem arasındaki farkın izahı nasıl yapılmalı? Mustafa Kemal 1923’de Kur’an-ı Kerim’in Hak Kitap olduğunu bir din adamı edasıyla savunurken 1937 yılı Meclis açış konuşmasında “Gökten indiği sanılan kitaplar” sözüyle ve 1931’de gözetiminde basılan Tarih II adlı kitapta “Kur’an, Muhammed’in fikirlerini topladığı kitaptır” cümlesiyle 180 derece dönerken, sözünden dönmeyen Akif ile Karabekir’in tasfiye edilip susturulmasında şaşılacak bir taraf yoktur.

Sözünden asla dönmeyen Kâzım Karabekir Cumhuriyetin arifesinde dindar ve muhafazakâr söylemini haykırıyor, “Din ilerlemeye manidir”, “Dindar kaldıkça gelişemeyiz” diyenlere karşı tezlerini cesaretle müdafaa ediyordu . 17 Kasım 1923 tarihli İkdam’da Hukuk Fakültesi talebelerine şöyle seslendiğini okuyoruz (sadeleştirdim):

“Batılılaşmakla halkın karnı doymaz. Batılılaşmakla iş ve servet te’min edilmez. Efendiler, millet batılılaşmakla değil, ancak din-i mübîn-i İslâma sarılmak suretiyle varlığını kurtarmıştır. Türk oğlunu her şeyden tecrit etseniz din-i mübîn-i İslâmdan başka dayanacak yeri yoktur.”

Bomba gibi sözler değil mi? Devam ediyor Paşamız:
“Efendiler, millet her türlü mahrumiyet içinde ümitsiz bir mücadeleye niçin atılmıştı? Evvela tahkir edilen mukaddes dinini yüceltmek, ikinci olarak haysiyetini kurtarmak ve düşman ayağı altında inleyen vatan parçalarını kurtarmak için değil mi?”

Ve bombanın pimini çeker:

“Milli ve dinî mukaddeslerimize edilen hakareti iade ettik. Emsalsiz fedakârlığa katlandık. Bunu batılılaşmakla değil dinimize sarılmakla başardık.”

Latin harfleri
Kâzım Karabekir’in Latin harflerinin kabul edileceği dedikodularının ilk zuhur ettiği İzmir İktisat Kongresi günlerinde kürsüye fırlayarak bizzat Mustafa Kemal Paşa’nın karşısında yaptığı konuşma onun hakikatperest tavrının parlayış anlarından biridir: “Latin harfini kabul edemeyiz” başlığıyla gazetelere intikal eden konuşmanın tarihi 2 Mart 1923’tür.

İsmini vermediği bir kuvvetin ‘Türk yazısı güçtür, okunmaz!’ propagandası yaptığını söyleyen Karabekir, Latin alfabesi kabul edildiği gün ülkenin hercümerce gireceğini iddia eder, diğer herşeyi bir kenara bıraksak bile kütüphanelerimizi dolduran binlerce cilt kitabın Cemil Meriç’in deyişiyle tuğla yığınına döneceğini ve bunun “en büyük felaket” olacağını belirtir. “Böylece” der, “Avrupa’nın eline güzel bir silah vermiş olacağız.”

Neymiş o silah? Anlatıyor: Avrupalılar İslam alemine karşı diyeceklerdir ki, Türkler ecnebi yazısını kabul etmişler ve Hıristiyan olmuşlardır.” Düşmanların şeytanetkârane fikrinin bize harf inkılabı yaptırarak İslam aleminden koparmak olduğunu söyleyen Karabekir, fikrini şöyle toparlar:

“Arkadaşlar, yüzlerce yetim bugün (başında bulunduğum-MA) Şark cephesinde asker arkadaşlarımızın bizzat kendileri ve aileleri tarafından okutuluyor. En anlayışı kıt bir köylü çocuğuna bile biz bir ila üç ay arasında kendi harflerimizi ve gazetelerimizi okutabiliyoruz. Dolayısıyla bizim harflerimiz okunmaz değil, belki dünyanın en güzel şeklidir. Sonra bizim dilimizi ifade edecek hiçbir Latin alfabesi yoktur. Bugün Fransızca alfabe o kadar karışıktır ki bizim dilimizi kabil değil terennüm edemez.”

Buna benzer gerekçelerle bu tür fikirlerin içimize girmesine müsaade edilmemesini rica eden Paşa, bu fena fikirlerin “başka taraflardan içimize aşılandığını” söylemiş ve onlardan kendimizi korumamız gerektiğini eklemiştir sözlerine.

Yıl 1923. Karabekir Paşa henüz susturulmadan önce bunları savundu ama o “başka taraflardan gelen fena fikirler” beş yıl sonra kendisini ve arkadaşlarını İstiklal Mahkemesi’nde susturduktan sonra uygulamaya geçirildi. Bir gün uyandık ve kütüphanelerimizin tuğla yığınına döndüğünü gördük.

Rahmetli Karabekir Paşa “Fena fikirler”ın ağına takılıp fikrini kendi eliyle ipe çekmektense fani boynunu cellada uzatmanın şerefini tercih edenlerden olmuştur. Hak rahmet eyleye…

.

“Yeni tarih müfredatı”nda eski hamam eski tas

22 Ocak 2017Mustafa Armağan

Madem 15 Temmuz bir halk hareketiydi, irade-i milliyenin, milli egemenliğin şahlanışıydı, o halde tarihin de bu şahlanışa eşlik etmesinden daha normal ne olabilirdi? Şehidlerin ruhları ancak kendi cehdlerinin tarihe rehberlik etmesi halinde huzur bulabilirdi. İyi ama hala kitaplarımızda eski hamam, eski tas ise yazık değil mi şehidlerimize, gazilerimize, onca emeğe, onca gayrete?”

Geçen ay yazmıştım bunları. Ümitsizdim. Böyle gelmiş, böyle gidecek galiba diyordum.

Lakin geçtiğimiz hafta Milli Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz yeni müfredatın taslaklarının http://mufredat.meb.gov.tr den tartışmaya açıldığını, eleştirilerin dikkate alınarak önümüzdeki sezonda uygulamaya geçirileceğini beyan edince eski hamama yeni tas gelebileceği ümidim canlandı. Ne de olsa “15 Temmuz ruhu” müfredata da yansıyacaktı. Ancak web sitesindeki metinleri okuyunca değişikliklerin makyajdan öteye geçemediğini üzülerek müşahede ettim.

Bir kere şunu belirtmeliyim: Yakın tarihin sakat mantığı değişmezse bütün çabalar zayi olur. Tek bir kahraman üzerine bina edilen bir anlatı tarih olmaz, olsa olsa destan veya mitoloji olur ki, mevcut tarihlerimiz bunu öğrencinin canını çıkara çıkara yapmaktadır. Mevcut kitaplardan bir tarih bilinci çıkmaz, tek kahramanı elleri patlayıncaya kadar alkışlayan bir güruh çıkar. Halbuki biz kahramanları çoğaltmalı ve onları erişilmez, insanüstü varlıklar olmaktan çıkartarak öğrencinin kolaylıkla kendini özdeşleştirebileceği bir kıvamda sunabilmeliyiz.

Öte yandan 8. sınıflar için hazırlanan yeni müfredatın sunuşunda tarihin geçmişteki olayları sebep ve sonuçlarıyla sunarak günümüz ve geleceğe ışık tutacağından bahsediliyor. Peki İnkılap Tarihleri öğrencilerimize olayların sebep ve sonuçlarını gerçekten sunabiliyor mu?

Mesela elimdeki AK Parti döneminde de bir süre ders kitabı olarak okutulan Kemal Kara’nın Lise 2 Tarih adlı kitabında Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’nda asıl belini büken ve Mondros Müttarekesini imzalamaya mecbur bırakan Filistin-Suriye hezimetinden yarım cümlede, o da üstü kapalı bir şekilde bahsedilmektedir. Niye? Çünkü bu cephede yenilenler arasında 7. Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa da vardır ve yazar, kitap boyunca okurunu Mustafa Kemal Paşa’yı girdiği bütün savaşları kazanmış namağlup kahraman gibi göstermeye şartlandığı için bu başarısızlığı doğal olarak atlar, yani tarihi makaslar. Aksi alde öğrencinin kafasında soru işaretleri uyanacaktır. Soru mu? Allah korusun! Hiç buna izin verilebilir mi?

Peki bu durumda Mustafa Kemal Paşa’nın biri 7 Ekim, diğeri 11 veya 13 Ekim 1918’de Halep’ten İstanbul’a çektiği iki ümidi tükenmiş telgrafını nereye koyacağız? İlkinde “Bundan sonra artık barıştan başka yapılacak bir şey kalmamıştır” derken ikincisinde “Müttefiklerle olmadığı takdirde ayrı olarak ve mutlaka barışı sağlamak lazımdır ve bunun için kaybedilecek bir an dahi kalmamıştır” diyen ve mütarekenin ne olursa olsun imazalanmasını isteyen de Mustafa Kemal Paşa’dan başkası değildir.

Kaynak mı sordunuz? Buyurun: Atatürk’ün Bütün Eserleri, cilt 2, İst. 1999, hem de Kaynak Yayınları, 231. ve 232. sayfalar.

Şimdi Filistin-Suriye hezimetlerinden birini yaşatmadığınız Mustafa Kemal’in mutlaka ve bir dakika kaybetmeden barış yapılmalı diyen bu iki telgrafını okutmadığınız zaman savaşın sonu ile Mondros Mütarekesi arasında nasıl bir bağ kurabilecektir öğrenci? Tabii hiç…

Yeni taslağın Ortaokul 8. Sınıflar için kaleme alınmış olan T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI şöyle diyor:

“TC Devleti için çok önemli olan Atatürk ilke ve inkılaplarını bilen, özümseyen ve devamlılığını sağlamayı amaçlayan öğrenciler yetiştirilmesi ciddiyetle ele alınması gereken bir durumdur.”

Bir cumhuriyette neden bir kişinin ilke ve inkılaplarını öğrenmek şart olsun? Neden bu bir kişinin ilke ve inkılapları o devletin devamının garantisi olsun? Öğrenciler neden tarihi bir kişinin hayatı ve görüşleri açısından öğrenmek zorunda kalsın?

“15 Temmuz ruhu” bu muydu? Hani biz milli iradeydik? Yeni tarihlerimizin de bu millî iradeye göre yeniden yazılması gerekmez miydi?

Filin fare doğurmaması için biz uyarılarımızı yapalım da beğenen beğenir, beğenmeyen yoluna devam eder. Ama şu kadarını söyleyelim ki, bu müfredat “yeni” değil, 15 Temmuz modeli hiç değil.

Bakın bu “yeni” öğretim programıyla öğrenciler hangi kazanımları edinecekmiş:

1. Atatürk’ün üstün askerlik yeteneklerini, devlet adamlığı ve inkılapçı niteliklerini öğrenerek onun kişilik özelliklerini örnek alacak,

2. Millî Mücadeleden hareketle, Türk milletinin özgürlük, bağımsızlık, vatanseverlik, millî birlik ve beraberlik anlayışı ile her türlü zorluğun üstesinden gelebileceğini kavrayacak,

3. Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen Türk İnkılabının tarihi anlamını ve önemini kavrayacak,

7. Atatürk İlke ve İnkılaplarının Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrayacak; laik, demokratik, ulusal ve çağdaş değerleri yaşatmaya istekli olacak,

8. Atatürk’ün dünya görüşünü ve düşüncelerini benimseyerek Atatürkçü düşünce sisteminin bir savunucusu olacak,

10. Ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütün olan Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini Atatürk İlke ve İnkılaplarının oluşturduğunun bilincine varacak,

14. Günümüzün sorunlarına Atatürkçü bir yaklaşımla çözümler üretmesini sağlayacak ve kendisini geleceğe hazırlayacak bilgi, beceri, değer ve tutumlar kazanacakmış.

Allah aşkına, bu hedeflerin neresi yeni? Kemal kılıçdaroğlu hazırlasaydı farklı ne olacaktı burada? Düpedüz 1930 model totaliter bir rejimin tarihi bu. Bu eğitim şekli özgürleştirmez, aksine köleliği ebedileştirir. CHP’nin bu millete kakaladığı tarihin ışığıyla 21. yüzyılda kaç metre gidebileceğimizi zannediyoruz? Bu kafayı terk edelim. Özgürleştirici ve tartışmaya açık, sorgulayıcı bir nesli nasıl yetiştiririz, onu düşünelim.

Bir konferansımda şöyle demiştim:

İnkılap Tarihi derslerinde hiç kitap okutmayalım, müfredatı da olmasın, yalnız sınıfın yarısına Gazi’nin Nutuk‘unu, diğer yarısına da Karabekir Paşa’nın İstiklal Harbimiz‘ini verelim, bir sene boyunca her derste bu iki kitabı okuyan öğrencilerden ikisi 10’ar sayfanın münazarasını yapsınlar, arkadaşları kendilerini desteklesin veya itiraz etsin, inanın bugün öğrendiklerinin yüz katını hem de adam akıllı öğrenirler. Hiç değilse karşıt fikir diye bir şeyin farkına varırlar. Kâzım Karabekir Paşa’nın bir telgrafının Nutuk’a nasıl tanınmaz hale gelecek şekilde makaslandığını öğrenmeleri bile müthiş bir bakış açısı değişikliğine yol açacaktır.

Ha bir de taslakta “Sakarya Meydan Savaşı’nın ve Büyük Taarruz’un kazanılmasında Atatürk’ün rolüne ilişkin çıkarımlarda bulunur” yönlendirmesi var öğretmenlere. Yalnız her iki savaşın kazanılmasında Atatürk kadar Harbiye Nazırı ve Genelkurmay Başkanı olan Fevzi Çakmak Paşa’nın da rolü vardır. Üstelik bunu Atatürk de Mecliste vurgulamıştır. Hatta Sakarya Muharebesi’ni kaburga kemikleri kırık olan Mustafa Kemal Paşa muharebeyi cephe gerisinden telefonla takip ederken cephedeki Başkomutan Fevzi Paşa en ön siperlere giderek Mehmetçikle el ele yönetmiştir. O kadar ki bir ara bulunduğu siperler Yunan hattının gerisinde kalmıştır!

Taslak Fevzi Çakmak’ı unutabilir ama millet unutmaz. Tıpkı ders kitapları Kızıl Sultan yazsa da halkın Sultan Abdülhamid’i asla unutmadığı gibi.

Anlaşılan, mağdur edilen Fevzi Paşa gibi komutanların ve Mehmetçiğin hakkı teslim edilene kadar tarihlerimiz yalan söylemeye devam edecek.

.

İnönü gazilerimize değil, Yunan harp malullerine 300 lira yardım etmiş!

15 Ocak 2017Mustafa Armağan

Halktan korkmasıyla tarihe geçen CHP Anayasa değişiklikleri sırasında ‘Tek adamlığa gidiliyor’ söylemine sarılınca Cumhurbaşkanı Erdoğan da haklı olarak Tek Parti dönemi günahlarını hatırlatıp lafı gediğine tıkadı:

“Ne tek adamcılığı ya, eğer oraya buraya götürmek istiyorsanız kendi geçmişinize bakın. Bu ülkede CHP İl Başkanlarının valilik yaptığı, belediye bakanlığı dönemleri biliriz. Eğer tek adamcılıksa tek adamcılık budur. Daha da gerilere giderseniz asıl tek adamcılığı orada görürsünüz. Ben bu defterleri açmak istemiyorum ama zamanı gelince gerekirse açarız.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kastettiği şey, 1936 ortalarında Başbakan İnönü’nün genelgesiyle partinin genel sekreterliğinin İçişleri Bakanlığı’na (Mason Şükrü Kaya’ya) bağlanması ve bütün illerde valilere CHP il başkanlığı görevinin verilmesidir. Aynı genelgeyle umumi (genel) müfettişler ise devlet işleri yanında parti faaliyet ve teşkilatlarını da denetleyeceklerdi. Böylece Atatürk’ün ölümüne kadar sürecek olan parti-devlet bütünleşmesinin ilk adımı atılıyordu.

İkinci adım 5 Şubat 1937’de gerçekleştirilecek olan Altı Ok’un Anayasanın ilkeleri haline getirilmesiydi. Böylece tek partinin ilkeleri devletin ilkeleri yapılıyordu. Bu parti-devlet bütünleşmesinin faziletlerini Cumhuriyet gazetesinin kurucusu Nadir Nadi destekleyecekti:

“CHP millet ve memleketin genel hayatını kaplamak iddia ve özleminde olan bir parti olduğu gibi (…) devlet anlayışının kuvvetler birliğine dayandığını, bu anlayışın bütün kuvvetleri milletin aslına döndüren yekpare vatan düşüncesinden kuvvet alır. MECLİS, HÜKÜMET, PARTİ ESASEN BİR TEK ASLIN NETİCESİ OLDUKLARI halde, teşkilat itibariyla ayrılık zaman zaman ortadaki birliği ihlal eder gibi görünen bazı tezahürlerine rastlanmaktadır, yeni düzenlemelerle bu ortadan kaldırılmıştır” (Cumhuriyet, 20 Haziran 1936).

“Tek Adamlık”a gidiliyor” diyen CHP’nin önce aynaya bakması ve tarihinde gerçek tek adamcılığı nasıl yaptığını ortaya koyması gerekir.

Yalnız Sayın Erdoğan’ın altını çizdiğim ifadelerine tekrar dikkat çekmek isterim:

“Daha da gerilere giderseniz asıl tek adamcılığı orada görürsünüz. Ben bu defterleri açmak istemiyorum ama zamanı gelince gerekirse açarız.”

Maalesef bu defterleri açmaya kalktığımız için kovalandığımız köylerin sayısını unuttuk. Bu millet o “defterler”in açılmasını istiyor, nokta. Yalnız İnönü’nün Tek dönemine değil, Mustafa Kemal’in Tek Adamlığı dönemine de dokunulsun istiyor.

Tek Parti deyince

Tek Parti döneminin muhasebesi henüz yapılmadı. Ne Mustafa Kemal’in mal varlığı ortaya çıkarılabildi, ne de ‘huzuru mutad zevat’ın, yani yakınlarının götürdükleri…

İsterseniz kısaca Atatürk’ün kızkardeşi Makbule Hanım’la ilgili gazete haberlerine bir göz atalım:

Atatürk’ün kız kardeşi hazine aleyhine dava açtı (Cumhuriyet, 26 Aralık 1954).

Makbule Atadan’ın miras bıraktığı 2 evin tapusu yok (Milliyet, 4 Mayıs 1956).

Atatürk’e armağan edilen adayı Makbule Hanım Belediyeye satmış (Cumhuriyet, 16 Kasım 1971).

Makbule hanımın yalısının önünden kazıklı yol geçiyor (Cumhuriyet, 10 Ekim 1987).

Makbule hanım Meclisten vergi muafiyeti istemiş (Cumhuriyet, 3 Ekim 2005).

Bu haberleri alt alta koyduğunuzda Atatürk’ün bütün mal varlığını millete bıraktığı söylemi de çöküyor. Nasıl yani, Makbule Hanım’ın adası mı varmış, diyorsunuz belki de. Varmış, hem de Eğridir gölünün ortasındaki Can Ada’yı Atatürk kız kardeşine bırakmış, o da paraya sıkışınca belediyeye satmış!

Öte yandan meğer Atatürk, Orman Çiftliği’nden bir arazinin tapusunu da vermiş Makbule Hanım’a, 1954’te açtığı dava, kendi hissesinin parasını almak içinmiş!!!

Aklı duruyor insanın ama ne yazık ki böyle.

Şimdi 2. Dünya Savaşı yıllarında yaşanan bir faciayı gündeme getireceğim. Murat Metinsoy’un emek mahsulü çalışması İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki yüzlerce misalden biri bu:

“İşsiz olan ya da başını sokacak bir evi olmayan fakir insanlar barınma sorununu halletmek ve geçim güçlüğünden kurtulmak için küçük suçlar işleyerek hapishaneye girmeye çalışıyorlardı. Örneğin tramvayda hırsızlık yaparken yakalanan fakir ve işsiz Çopar Ahmet, çıkarıldığı mahkemede, kış gelince fakirlikten, odun sıkıntısından, yiyecek darlığından dolayı hapishaneye girip rahatlamak için tramvayda hırsızlık yaptığını söylüyordu (Vatan, 2 Aralık 1943).” (İş Bankası: 2016, s. 241)

Karnını doyurmak ve kışı geçirmek için hapse girmeyi göze alanlara rastlanan o yıllarda fakir ailelerin yetişkin çocukları yaşlarını büyüterek askere gidiyorlardı. Sebep basit: Karınlarını doyurabilmek ve adam gibi yaşayabilmek için!

Birilerinin altın çağ ilan ettikleri Tek Parti döneminden bir sayfa bu… Ha, millet açlıktan hapse girmeye can atarken Taksim Meydanı’na dikilecek Roma generali pozundaki İnönü heykeli için Avusturyalı heykeltıraş Belling’e 1 milyon 300 bin lira ödendiğini de bir yere yazalım.

Bebek katillerine ödül!

Şimdi ilk kez açıklayacağım acı bir olay var sırada.

Hatırlayacaksınız, birkaç hafta önce Atatürk döneminde Yunanistan’a şirin görünmek için hangi tavizlerin verildiğini yazmıştım. Yunan Başbakanı Venizelos’un Ankara’daki bir düğünde Afet İnan’la, Atatürk’ün de Bayan Venizelos’la dans ettikleri fotoğraf 7 sene evvel can düşmanımız olan Yunan Başbakanı’nın nasıl şımartıldığını göstermeye kâfidir. Hatta İnönü’nün, 1931 yılındaki gelişlerinde eşi Mevhibe Hanımı bebek katilinin koluna takıp sokaklarda gezdirdiği fotoğrafı da unutmuyoruz. Aziz şehitlerimizin kemiklerini sızlatan bu rahatsız edici görüntülere bugün yeni bir skandalı ekliyorum.

Cumhuriyet gazetesinin 6 Mart 1933 tarihli nüshasında çıkan haberi okuyalım:

“Atina- Türkiye sefiri Enis (Tulça) Bey bugün Yunan Hariciye Nazırı Mihalokopulos’u ziyaret ederek İsmet Paşa’nın Yunan harp malulleri sandığına 300 Türk lirası hediye ettiğini bildirmiştir. Mihalokopulos İsmet Paşa Hazretlerinin bu nezaketine hararetle teşekkür etmiş…”

Peki bu harp malulleri acaba hangi savaşta yaralanmış? Mehmetçiğe karşı kalleşçe kurşun sıkarken! Anadolu’yu yakıp yıkarken! Genç kızlarımızı kirletirken! 30 bin kadını dul bırakırken! Anasının karnındaki bebeği dahi gözünü kırpmadan süngülerken! Sayalım mı?

Yani İnönü, 10 yıl önce bize karşı savaşan eli kanlı Yunan askerlerini ödüllendirmiş ey milletim! Hem de dedenin, ninenin yeni yetme çocukken boğazından kesilen paralarla!

Ve altında bir başka başlık: İsmet Paşa Çocuk Esirgeme Kurumu’nu ziyaret etmiş. Etmiş de 300 lira da oraya mı bağışlamış? Ne gezer efendim! Çocukların başlarını okşamış ve ‘takdir etmiş’…

Yamalı elbiselerini anca 23 Nisanlarda değiştirebilen zavallı çocuklara takdir ama memleketimizin işgalcilerine para ödülü. İnönü zihniyeti tastamam buydu.

“Bu defterleri açmak istemiyorum ama zamanı gelince gerekirse açarız.”

Oldu mu?

.

Ne kahramanlar vardı, unuttuk

8 Ocak 2017Mustafa Armağan

Önce Balkan muharebelerinde çarpışırken görüyoruz onu.

Sonra Çanakkale’de hem siperlerde, hem de hücumlarda. Kalı Arıburnu süngü hücumuna katılanlar içinde de vardır.

Sina çölünde İngilizlere karşı mücadele verdiğini, Katya ve Rommani muharebelerinden alnının akıyla çıktığını biliyoruz.

İngilizlerle dişe diş girişilen Gazze muharebelerinde gözünü budaktan esirgemeyen Mehmetçiklerden biri olarak parlayacaktı.

Bağımsızlığımız uğrunda girdiğimiz İstiklal Savaşı’nda nice kahramanlıklara imza attı.

Kim mi bu kahraman?

Söylesem ne çıkar? Sanki tanıyacak mısınız? Çoktan unutulmuşlar mezarlığını boyladı.

En iyisi bu güzide kahramanın ismini açıklamayı yazımızın sonuna bırakalım da onun devlet ve ülke için hangi fedakârlıklarda bulunduğunu gözden geçirelim. Zira bize lazım olan onun Ömer Halis Demir’lere, Fethi Sekin’lere miras kalan ruh kahramanlığı.

Bu arada bir hususa işaret edelim: İzmir şehidimiz Fethi Sekin’i Hasan Tahsin’le yan yana getirmeye kalkanlar yanlış yapıyor. Neymiş, Hasan Tahsin ilk kurşunu sıkmış, Fethi kardeşimiz ikinci kurşunu…

Hasan Tahsin tam bir nevzuhur efsanedir ve sırf İzmir’e bir Sabetayist kahraman bulmak için 1960 darbesinden sonra icad edilmiş bir sahte kahramandır. Yunanların İzmir’e çıktığı gün şehid edilenler arasında o da vardır ama kurşun sıktığını bilen, gören yok. Bunu Cumhuriyetin ilk yıllarında kimse bilmiyor olmalı ki ne M. Kemal’in Nutuk‘unda, ne İnönü’nün Hatıralar‘ında, ne de 1960’lara kadar ders kitaplarında ondan bahsedilmez.

İzmir için hakiki kahraman arıyorsanız bu, Kur’an okurken Yunan palikaryalarınca süngülenerek şehid edilen ve “Yaşa Venizelos” diye bağırmasını isteyen Yunan askerlerine karşı “Kahrol Venizelos” diye haykıran Albay Süleyman Fethi Bey’dir. Fethi Sekin şehidimize refik kılmak istiyorsanız adaşı Süleyman Fethi’den daha münasibini bulamazsınız.

Şimdi unuttuğumuz kahramanın ateşten dünyasına girelim.

Sahte değil gerçek kahraman

Takvimler yaklaşık 100 yıl öncesini gösteriyor. Yer? Sina çölünün Akdeniz kıyısında El Ariş kasabası önleri. Bir atış talimi yaptırmakta bölük kumandanı. Sıra bir çavuşa gelir ama çavuş elindeki tüfeğe güvenmediğini, onunla atış yapamayacağını söyleyerek Çanakkale muharebelerinde kullandığı kabzası bozuk silahın geri verilmesini ister. Ancak o eski can dostuyla atışlarını yapabilecektir.

Balkan Harbine gönüllü olarak katılmış bu çavuşun isteğini kırmaz kumandanı. Bir km gerideki tabur karargâhına gönderip tüfeği alıp gelmesini emreder. Bakalım bu eski ve bozuk silahla ne yapacaktır? 15 dakika sonra kumlara bata çıka gelen çavuşun tozlara bulanmış yüzü sevgilisine kavuşmuşcasına gülmektedir.

İlk atışta tam 12’den vurmuştur hedefi. İkincisinde de aynı. Kumandan emir verir:

İç içe 12 daireden 9. dairenin sağ tarafından vur!

Tam isabet. Yeni emir:

11. dairenin sol tarafından vur!

Vurur. Son emir:

1. dairenin yukarısından vur!

O da tamam. Artık çavuşun ne denli usta bir nişancı olduğundan emindir.

Diğer Mehmetçiklere örnek gösterir onu. Hepiniz onun gibi keskin nişancı olmalısınız, diye bağırır.

Zaten askerlerin hemen hepsi Çanakkale gazisidir. Orada pişmişler, Sina çölündeki bu kasabada hünerlerini gösteriyorlardır. İngilizmiş, Fransızmış, farketmiyordur onlar için.

Keskin nişancı çavuş, hünerini ispatladıktan sonra başçavuşluğa getirilir. Sorumluluğu bir kat daha artmıştır. Ama kendine güveni tamdır.

Çölde sabah… Kahvaltı mı dediniz? Bitli bakla ve küflenmiş bulgur nelerine yetmiyor. O da öğle ve akşam yemeklerinde. Ekmek mi? Dalga geçmeyin, diş kıran peksimet ne güne duruyor! Tatlı derseniz haftada bir kumla karışık balçık hurması… Su Hak getire. Çölü 400 sene önce geçerken Yavuz Sultan Selim’in açtırdığı kuyulardan körelmemişler nur nimet.

Yokluğun zirvesindeler ama maneviyatın da en kavisi, en hası onlarda.

Bölüğün görevi, Süveyş Kanalı tarafından gelecek düşmanı gözetlemek ve ilk çarpmayı gerçekleştirmek. İleride neler olup bittiğini anlamak için haber almak gere. Bunun için de Başçavuş gönderilecektir.

Kumandan kendi atını vermek ister. Kahraman istemez. “At kişner, huysuzlanır, varlığımı düşmanahaber verir. En iyisi yaya gitmek” der.

Yanına 40 kurşun, 10 peksimet, iki matara su alıp kum tepeleri arasında gözden kaybolur. Acaba başarılı olacak mıdır?

Kikirikler

Öğleye doğru kum tepelerinden birkaç kurşun sesi işitilir. Karargâh pür-merak. Güneş guruba meyletmiştir ki iki at çıkar kum tepelerinin arasından. Atın üzerinde başçavuş ile iki yaralı İngiliz askeri vardır. Kahraman yorulmuştur besbelli ama görevini yapmanın memnuniyeti akmaktadır yüzünden.

Selam verir, “Bu daha ilk kafile” der kumandanına. “Size her şeyiyle mükemmel iki at, 100 kadar kurşun ve iki de artık ölünceye kadar bize zararı dokunmayacak kikirik getirdim.”

Kikirik, Mehmetçiğin İngiliz askerlerine taktığı isimdir.

Kumandanı çavuşa gidip uyumasını emreder. Ertesi gün göreceği başka hizmetler vardır.

Lakin çölde geceleri uyku yoktur. Düşman üç konak ötede. Nasıl uyunsun?

Çavuş sabah zinde uyanmış, göreve hazır ve nazırdır. Düşman keşif kolunu avlamaya gönderilir yine.

“Gidiyor, silahını koltuğunun altına almış bir avcı gibi gidiyor, sabahın alacakaranlığı içinde peşi sıra bakan gözlerimden siline siline gölgeleşip kayboluyor” diye anlatıyor kumandanı. Dilinden ve kalbinden,

Allah korusun seni

duası birkaç kere dökülüyor.

O da ne? Birkaç saat sonra çavuşun gittiği istikametten makineli tüfek sesleri gelir. Merak kıvılcımları rüzgarın uğultusuna karışır. Akşam iple değil halatla çekilir.

Nerede kaldı? Güneş de batmak üzere…

Karakollardan birinden diğerine kumlara bata çıka koşturmaktadır kumandan. Sessiz ve nefessiz bir uykudadır çöl.

Derken karanlık bastırır. Ay ışığı bir melal ile çevreler karargâhı. Birden çavuşumuz elinde Çanakkale gazisi silahıyla görünür. Hain bir bedeviyi esir almış, bir de ganimet olarak tabanca getirmiştir.

Merak ettim seni, der kumandan.

Amma yaptın kumandanım diye cevap verir. Ölüm denen şey er geç her insana gelecek. Ha şimdi, ha 50 yıl sonra. Yeter ki şerefimle öleyim. Beni millet rahmetle ansın…

Başçavuşun bu fütursuz tavrı etkiler kumandanı. Neler yaşadığını sorunca tane tane anlatır:

“Sıcak beynime vurmaya başlayınca güneşe siper olacak bir kum tepesi ararken tepemde çok alçaktan uçan bir tayyare görmeyeyim mi? Dün esir aldığım iki süvariyi arıyorlardı besbelli. Beni gördüler. Üzerime ateş açtılar. İki katlı bir evin damı kadar yaklaştıkları bir anda gazi silahımı nişan alıp peş peşe beş kurşun salladım. Sen misin sallayan! O ana kadar düzgün uçan tayyare bir sarhoş gibi sallanmaya başladı ve önce hırıldayarak burnunu yukarı dikti, sonra da gürültüyle deniz kıyısına düşüverdi.

Sonra ne oldu?

Ne olacak? Tayyerenin yanına gittim, adamlar ortada yoktu, bu bedeviyi ve şu tabancayı buldum orada.

İşte o esir alınan bedevi sayesinde sonraki günlerde İngilizlere kök söktüren Başçavuş ara sıra bedevi kılığına girerek bilgi de toplamayı ihmal etmez, aldığı bilgilerle baskınlar düzenler. Velhasıl Sina çölünü İngilizlere dar eder.

Çavuş, der kumandan, niçin okumadın?

Ah, diye dertlenir çavuş, Siirt’te mektebe gidiyordum, çok hareketliydim, hocam yaramazlık ediyorum diye beni falakaya çekti, çok onuruma dokundu. Mektebi bıraktım.

Şükrü Fuad Güyener adlı kumandanı çavuşun kahramanlıkları için şiir yazmıştır ki, bir kıtasını buraya alalım:

Sina çölü içinde

Kara Salih ün aldın

Düşmanların kalbine

Umulmaz korku saldın.

Katya zaferini de unuttuk, Siirtli Kara Salih Çavuş’u da.

Ne diyelim, unutturanlar utansın.

.

St. Petersburg’da bir Osmanlı hamamı bulmuştum

1 Ocak 2017Mustafa Armağan

Çarskoye Selo, Türkçesiyle, Çarköy’deyiz. Burası devasa boyutlarda bir park ve içinde binbir çeşit ağaç, çeşitli medeniyetlere ait kasır ve köşkler, canfeza köprüler, dilara göller, antik döneme atıfta bulunan çeşitli anıt kopyaları ve Rus tarihinin şanlı hatıralarını canlandıran eserlerle donatılmış durumda.

Göl kenarında rastladığımız Çeşme Baskını Müzesi’ndeki incelememizi müteakip ünlü Çeşme (veya Mora) Anıtı’na yaklaşıyoruz. Bir adanın ortasında ulu bir sütun ve üzerinde bir kartalın pençesinde tuttuğu av dikkatimi çelmeliyor. Anlıyorum, ‘Kartal’ Rusya, peki av kim? İşi yavaş yavaş çözüyorum. Bu göl de Akdeniz’i simgelemiyor mu? Öyleyse? Öyleysesi şu: Ruslar 1770 yılının 21 Temmuz’unda Akdeniz’e girip donanmamızı imha ettiklerinden o kadar gururlanmışlar ki, bu anıtı kondurmuşlar göletin ortasına.

Çeşme Baskını meselesine girmek istemiyorum ama maalesef bu gerçekten de trajik olayın mahiyeti ülkemizde o kadar az biliniyor ki, insan üzülmeden edemiyor. Oysa Ruslar için Çeşme, sadece tatil cenneti değil; “Çeşme” onların nazarında tarihlerinin kritik hamlelerinden.

O tarihte Rus donanması, Mora yarımadası önlerinde çekilmek zorunda bıraktığı Müezzinzade Ali Paşa komutasındaki Osmanlı filosunu Çeşme limanına sıkıştırmış ve hemen tamamını, Trafalgar’da İngiliz amirali Nelson’un Napolyon komutasındaki Fransız donanmasına yaptığı gibi bir ateş gemisiyle yakarak imha etmiş ve Rusların Akdeniz’de önü bu mucizevî başarıyla açılmıştı. Ancak Cezayirli Gazi Hasan Paşa’nın insan-üstü gayretleriyle Akdeniz’e yönelik bir Rus istilasının önü alınabilmişti.

Ancak bırakın bir Çeşme Deniz Müzesi yapmayı, tarihimizin bu kritik olayı üzerinde yeterince çalışmış dahi değiliz. Oysa şimdi batıklar üzerinde yapılacak deniz altı araştırmalarının bulgularından rahatlıkla bir müze oluşturulabilir ve Petersburg’daki kardeşinin yalnızlığına son verilebilir.

Gölün etrafındaki turumuz devam ederken, aniden göz göze geliyorum onunla. Minare ve kubbeli göz kırpıyor bana. Rusya’nın ‘Avrupa’ya açılan penceresi’nde bir cami karşılıyor beni? Olacak şey mi?

Kapısına doğru seyirttiğimi fark edenler uyarıyor: “Uzun yıllardır kapalı. Hiç açık görmedik.” Dışından bakabilirmişiz ancak.

Umutlarım keyifsizleşiyor. Bu kadar kuzeye çıkıp da bir Osmanlı eseri görmüşken, ziyaret edip elini öpmeden ayrılmak biraz ayıp olmaz mıydı? Kapıyı yokluyorum. Dolanmış bir telle bağlanmış köhne ahşap kapının aralığından içeriye bakmaya çalışıyorum. Gördüğüm tek şey, sağ duvardaki bir Osmanlıca kitabe. Merakım çıldırıyor.

Kim yaptırmış olabilirdi bu camiyi burada? Maksadı neydi? Nasıl izin verdi Ruslar bu ‘özel’ mekâna böylesine itinalı bir camiye? Üstelik yine Petersburg’da Tatar Camii Moğol-Timurî mimarisini yansıtırken, bunun tipik Osmanlı mimarisi üslubunda yapılması garip değil miydi?

Anahtar bulunuyor

Tam bu düşünceler zihnimde resm-i geçide başlamıştı ki, 50’sinde var yok kirli sakallı biri yaklaşıyor yanımıza. Cebinden bir tomar anahtar çıkarıyor. Hayret dolu nazarlarımız önünde ağır hareketlerle kapıdaki kilidi açıyor, teli söküyor ve giriyor içeriye. Tabii ben de arkasından. Adam hiç oralı olmuyor, sanki bunca yıldır gelmemi bekliyormuş, sanki geleceğimden haberliymiş ve sanki randevulaşmışız gibi.

Giriş kısmında kapı aralığından göremediğim kitabeler de selamlıyor beni. Hem de bir iki değil, duvarlar dolusu, galeriye resimler nasıl yan yana asılırsa, öyle.

Okumaya çalıştığım biri, Kırım’dan getirilmiş bir tekkeye ait. Bir başkası, Balkanlardan çeşme kitabesi. Cami kitabeleri de var ama bu içerisinde bulunduğumuz caminin kendi kitabesi nerede sahi? Bir Osmanlı eseri olsaydı, mutlaka kitabesi olurdu. Önce onu bulmam lazım. Ama nerede?

Bir cami olduğunu zannederek girmiştik içeriye; gelin görün ki, cami yerine, çeşmeler karşıladı. Kurnalar, musluklar, kitabeler ve tavandan mı, duvarlardan mı döküldüğü belli olmayan taşlar, tuğlalar, sıvalar, mermer parçaları yerlerde sürünüyor. Okuduğum kitabelerin tarihleri de bir tuhaftı. Aralarındaki zaman farkı bazen 100, hatta 200 seneye kadar çıkabiliyordu. Bu imarethane kitabesinin şu süslü püslü çeşmenin başında işi neydi Allah aşkına?

Zamanlar, mekânlar, binalar, kitabeler, harç ve çorba kokularıyla çeşmelerden damlayan su sesleri birbirine karışıyor bu ‘garip’ mekânda ve alışılmışın çok haricinde bir amalgam oluşuyor. Andrey Belly’nin öncülüğünü yaptığı postmodern romana gölgesini cömertçe salabilecek bir Kitsch duvarına tosluyorum. “Allahım, neredeyim ben!”

O sırada yerden tabloid boy gazete büyüklüğündeki bir kâğıdı kaldırdığını görüyorum adamın. Ne olduğunu merak edip yanına yaklaşıyorum. Adam, tam bir Şarklı rahatlığı içinde, “Alın, sizin olsun!” diye bana veriyor. Bu bir piyango neredeyse! Binanın resmi restorasyon projesi olduğunu üzerindeki imzalardan anlıyoruz; aslında buranın yakında restorasyonuna başlanacağı müjdesini bekçinin ketum ağzından nasılsa söküyoruz.

Yıkık duvarlar, çökmüş pervazlar, dökük çiniler… Tıpkı Osmanlı çinileri gibi; fakat son devir eseri oldukları her hallerinden belli. Fakat ya şu dışarıdaki minare? İçi cami olmadığına göre o neyi simgeliyor? Bir hamamın kubbesindeki minare ne arıyordu?

Sarı bir çizgidir Petersburg’da ufuk; kuşların kanatlarıyla çizilen…

Bu minare, bu ne olduğunu çözemediğim bina, bu kıyısında bir namazgâh suskunluğunda bekleyen göl… Gül mevsimi çoktan veda etmiş ömrüne. Sincapların gölgeleri saçlarımda.

Ezan okunmayan minare

Dönüşte dalıp gittiğim Rus mimarisi tarihlerinde “Turkish Bath” adıyla geçen bu ilginç binanın aslında ne cami, ne de hamam işlevi bulunduğunu, Çariçe II. Katerina’nın devletin vizyon ve ihtişamını göstermek amacıyla düzenlediği kültürel seferberliğin bir parçası olarak parkta tarihin çeşitli katmanlarından parçaların –bazen eskitilmek suretiyle, bazen de işlevsiz bir müze objesi sıfatıyla- bir sergi unsuru olarak tasarlandığını öğreniyorum. Bir İtalyan mimara yaptırılan hamam/cami için Rusların işgal ettikleri Osmanlı topraklarındaki binalardan söküp getirdikleri sanat değeri taşıyan parçalar bu esere monte edilmiş. Elbette minare, bir süsleme unsuru bu “Türk pavyonu”nda (Turkish pavillon). Üzerinde hiç ezan okunmayan ve zaten ezan okunması için tasarlanmamış bir minare bu. (Minarenin anlamına dair bir kuyu açılıyor zihnimde. Günümüz camilerini düşünüyorum. Durum farklı mı?)

Restorasyonda 2002’deki ziyaretimden beri geçen sürede hangi noktaya gelindi, bilmiyorum. Ancak Çin, Hint ve Mısır medeniyetini temsil eden eserlerin de sergilendiği bu parktaki Türk Hamamı, birbirleriyle konuşmaya can atan iki ülkenin buluşacakları bir mekân halinde yeniden tasarlanırsa gayet hoş iş olur. Zaten içi bir galeri tarzında döşenmiş bulunan binada Osmanlı-Rusya ilişkilerine dair belgeler, yazışmalar, gravürler, Petersburg sefirlerimizin fotoğrafları gibi malzemeler sergilenebilir. Çeşme Baskını Müzesi’nin yanı başında, bu defa iki ülkenin ilişkilerine dair unsurların bir arada sunulduğu bir kültür merkezi anlamlı olacaktır. Büyük ölçüde yazın açık olan parka, en azından Türkiye’den gidecek misafirler için ilginç bir köşe minderi konulmuş olur. O mindere oturup şehirle konuşmaya başlayabilirsiniz.

Şehirlerin diyaloğu bizimkinden çok daha yoğun ve karmaşık. Onların bilgeliklerinden öğreneceğimiz çok şey var. Türk Hamamı, bu dilin öğrenilmesi ve yeniden konuşturulması için elverişli bir çıta sunuyor bizlere.

Victor Hugo şehrin binalarla yazılan bir yazı olduğunu tespit ederken haklıydı. St. Petersburg’daki bu Türk Hamamı, şehrin hafızasına hangi mesajları yazmıştı acaba? Keşfe değmez mi?

(Petersburg’u merak edenler Petersburg’da Osmanlı İzleri adlı kitabımı okuyabilirler.)

.