İrfan Özfatura

 

Dün Ermeni çetelerine destek verip Azerileri katleden Rusya, bugün Esad’la kol kola girip Türkmenleri kırıyor.

ikâye 20 Ocak 1990 günü başlıyor aslında.
Gorbaçov yönetimindeki SSCB dağılma temayülü gösterince Azerbaycan haklı olarak azadlık (hürriyet) talebinde bulunuyor. Ancak Azeri petrollerini dibine kadar sömüren Kremlin bu hakkı onlara çok görüyor. Azeriler kararlı, ölümse ölüm diyor meydanlara çıkıyor. Gorbaçov sivil halkın üzerine tankları sürüyor (Kara Yanvar). Kızılordu kalabalığa gerçek mermilerle ateş açıyor, 143 kardeşimiz şehid oluyor, 750 kardeşimiz yaralanıyor, 400 Azeri de gözaltına alınıyor.
Direniş bitiyor mu? Hayır, aksine büyüyor. Allah yoluna canlarını veren 143 civan 1,5 milyon ağzı dualının katıldığı muhteşem bir merasimle defnediliyor. Ki hâlâ ziyaret makamıdır “Şehitler Hıyabanı” fatihasız kalmıyor.
O günden sonra hürriyet meşalesi daha güçlü yanıyor ve Kuzey Azarbeycan zincirlerini kırıyor.
Moskova bağımsızlığı zoraki kabullense de bölgeden elini eteğini çekmiyor. Ermenileri kullanıp bin yıllık Türk yurdu Karabağ’ı koparmaya çalışıyor.
O sıra Azerbaycan daha yeni yeni bağımsız olmuş, ordusu yok. Ruslar av tüfeklerini bile topluyorlar ki silahlı direniş ihtimali bulunmuyor.
Ruslar Ermenilere bir milyar dolarlık silah hibe ediyor. Ardından Albay Zarvigarov emrindeki 366’ıncı mekanize alayını bölgeye sürüyor. Zarvigarov katili Türk kasabalarını vurmaya başlıyor.
Rusların açtığı kapıdan Ermeniler giriyor ve sivil halkı kırıyor. SSCB kelimenin tam manasıyla soykırıma çanak tutuyor.
Haydi biz tarafız “soykırım” diyoruz. Ancak İnsan Hakları İzleme Teşkilatı da aynı kelimeyi terennüm ediyor. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi hazırladığı 324 nolu bildiride “Ermenistan bütün Hocalıları öldürdü ve şehri harap etti” ifadesine yer veriyor.
Meksika, Pakistan, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Bosna Hersek, Peru, Honduras, Sudan gibi ülkeler ve Massachusetts, Teksas, Georgia, Maine, New Mexico, Arkansas, Oklahama, Tennessee, Pensilvanya, Virginia, Connecticut, Florida, Arizona ve Utah gibi ABD eyaletleri hadiseyi “katliam” olarak isimlendiriyor.
Bakın şu işe ki kanlı eylemleri yöneten terörist Koçaryan mahkeme karşısına çıkarılmıyor, aksine Devlet Başkanı oluyor.
 Bakü’de tanklarla insan ezdiren Gorbaçov ise Nobel barış ödülüne layık görülüyor.
DÖNELİM HOCALI’YA
 26 Şubat 1992...
Hocalı aylardır kuşatılmış. Kimse giremiyor çıkamıyor, Rus tankları havaalanını tahrip edince şehrin dış dünya ile irtibatı kesiliyor. İnsan hakları gözlemcilerini taşıyan helikopter de vurulunca ürpertici bir sessizliğe bürünüyor. Şehrin sakinlerinde sadece beş on tane av tüfeği var onların da fişekleri parmakla sayılıyor. Hasılı Ermeni militanlar ellerini kollarını sallayarak şehre giriyor, çocuk, yaşlı, kadın, bebek demeden 613 kardeşimizi şehit ediyor. 487 kişi işkence ile yaralanıyor, 56 hamile bacımızın karnı yarılıyor. Kaçanların kaybolanların sayısı meçhul, 1275 kişi rehin tutuluyor. 150 esirden bir daha haber alınamıyor.
Dilerseniz gerisini şahitlerden dinleyelim: “Bazen cesetler üstünde yürümemiz gerekiyordu. Hatta Taşbulak yakınlarında bir bataklığı geçmek için ölülerden kendimize yol yaptık. Ben cansız bedenleri çiğneyemedim, Albay Oganyan çekinme yürü dedi. 9-10 yaşlarında bir kız çocuğunun göğsüne bastım, pantolonum ve fotoğraf makinem kan içinde kaldı...”  
    For the sake of cross… sayfa 24
Şimdi aynı kitabın 62. sayfasına gidelim:  “Gaflan denilen Ermeni grubun vazifesi ölüleri toplayıp yakmaktı. 2 Mart günü Hocalı’nın bir kilometre batısında 100 kadar Azeri cesedi topladılar. Son kamyonda başından ve elinden yaralanmış 10 yaşında bir kız gördüm, yüzü mosmordu. Açlığa, soğuğa rağmen yaşıyor, güçlükle soluk alıyordu. Çocuğun gözlerindeki ölüm korkusunu unutamam hâlâ. Tigranyan isimli asker kızı tuttu ve cesetlerin üzerine attı. Sonra benzin döküp yaktılar, bana sanki alevler arasından bir çığlık duydum gibi geldi. Daha fazla dayanamadım, artık Suşa’ya dönmek istiyordum, diğerleri devam etsinlerdi haç adına savaşmaya...”  
“Haçın hatırı için” Daud Kheyriyan.
GÖRMEZ OLAYDIM
 “Hocalı katliamının şahitlerinden biriyim. Aralarında kadın, çocuk ve yaşlıların da olduğu yüzlerce sivilin cesedini gördüm. Bölgede helikopterle uçma şansım oldu ve cesetleri tek tek fotoğraflamaya çalıştım. Katiller üzerimize ateş edince uzaklaşmak zorunda kaldık. Faşistlerinin zulmü hakkında çok şey duymuştum, fakat Ermeniler onları da geçmişti. Hastanelerde, okullarda, kamyonlarda hatta anaokullarında kan vardı. Umarım bir daha böyle sahnelere kimse şahit olmaz!”
     Fransız gazeteci Jean-Yves Junet
UNUTAMAM HÂLÂ
“Karlar erimişti, dağın yamacında sararmış otların üzerinde insan cesetleri vardı. Zemin kadın, yaşlı ve çocuk cesetleriyle doluydu. Ölü bedenler arasındaki ninesine sarılmış küçük kız cesedini unutamam. Beyaz saçlı ninenin yanına uzanmış küçük bir kız. Nedense ikisinin de ayakları dikenli tellerle bağlanmıştı, ikisinin de kafasında kurşun deliği vardı. Küçük kız çocuğu hayatının son anında ellerini ninesine uzatmıştı. Bu sahneden o kadar etkilendim ki, kamera kullandığımı bile unuttum o anda…”
 Yuri Romanov - Ben Savaşı Çekiyorum.
ÖLÜLERİ BİLE...
Azeri kameraman Çingiz Mustafayev’in (ki o da şehit olacaktır) kaydettiği görüntülerde kafa derileri yüzülmüş insanlar var. Hatta sesi geliyor. “Dün çekmiş idim yoğ idi, demek şerefsizler akşam cesetleri deşmişler, oymuşlar!”
Sadece Hocalı mı? Fuzuli, Cebrail, Kelbecer, Kubatlı, Laçin ve Zengelan da aynı akıbeti yaşıyor. 900 bin Azeri evini ocağını bırakıp Bakü’ye akıyor. Ki göçkünler sığıntı gibi sefalet çekiyor hâlâ.
Ermenistan’ı tanımasak elimizde bir koz olabilirdi. Ama gariptir ki Süleyman Demirel yönetimindeki DYP-SHP Koalisyonu alelacele Ermenistan’ı tanımıştır. Henüz iki ay geçmiştir aradan. Diyeceksiniz ki nereden bilebilirlerdi? Sen ben hata yapabiliriz ama baştakilerin öyle bir lüksü yok. Önlerine istihbarat yağıyor zira. 

ASLI TÜRK NESLİ TÜRK 

 Karabağ eski bir Türk yurdu. Ancak Rusya Kafkasya politikası icabı Karabağ’ın demografik yapısını şekillendirmeye çalışıyor. 1826 yılında Karabağ Hanlığı’nı işgal eden Rusya kirli emellerine Ermenileri alet ediyor. Gorbaçov’un ekonomi başdanışmanı Aganbekyan’ın 1987 yılında “Dağlık Karabağ Ermenistan’a ilhak edilmelidir” deyince Azerilere karşı terör eylemleri başlıyor.
Derken Cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan “Denizden denize Ermenistan” Hazar’dan Karadeniz’e Büyük Ermenistan hayalini açıklıyor.
Hukuken Azerbaycan toprağı olan Dağlık Karabağ hâlen Ermenistan işgali altında.

ADALETİN BU MU DÜNYA?

 BM’in 1948 tarihli “Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına İlişkin Sözleşmesi”ne göre; Ulusal, etnik, ırksal ve dinsel bir grubun bütününün veya bir bölümünün yok edilmesi niyetiyle üyelerinin öldürülmesi; bedensel veya zihinsel hasar verilmesi; yaşam koşullarının tamamına ya da bir kısmına getireceği fiziksel yıkım hesaplanarak kasti olarak bozulması; grup içinde doğumları engelleyecek yöntemlerin uygulanması; çocukların zorla bir gruptan alınıp bir diğerine verilmesi, soykırımdır.
Bu açık tarife rağmen Hocalı katilleri bugüne kadar herhangi bir tetkikat ve tahkikate tabi tutulmadılar.

UNUTMADIK UNUTMAYACAĞIZ

Avrupa Azerbaycan Topluluğu (The European Azerbaijan Society - TEAS) dün Sabancı Müzesi’nde katliamda hayatını kaybeden 613 şehidin hatırasını yâd etti. 
O günlerin dehşetini anlatan Azerbaycan İstanbul Konsolosu Kenan Murtuzov, “Hocalı katliamını ‘soykırım’ olarak kabul ettirmek için dünya çapında etkinlikler yapacaklarını söylerken, “Hocalı için adalet” isimli belgesel izleyicileri hüzünlendirdi. 
O karanlık günleri bire bir yaşayan Zahid Sadayoğlu isimli Azeri yurttaş titreyen sesiyle gazetemize içini döktü âdeta:  
 “24 yıl önce bugün ben Ermenilerin Azerbaycanlı Türklere yaptığı kan dondurucu zulümleri bizzat yaşadım. Bu insanlar benim kasabamın kızı, gelini, çocuğuydu hepsi benim memleketlimdi, soydaşımdı.
 O yıllarda Karabağ’da inşaat işçisiydim. Elim silah tutardı ama Ermeniler arkalarını Ruslara dayadılar. Moskof tankla topla üzerimize geldi.
Önce kasabayı bombaladılar. Roketlere karşı yapacak bir şeyimiz yoktu, halkımız kendisini müdafaa edemedi. Allah bir daha göstermesin çok çetin bir gündü. 24 yıldır aklımdan çıkmadı hâlâ. Bir anne emzirip büyüttüğü balasını tehlikeden sakınmaya çalışırken, mermi çocuğu parçaladı. Bir anda kucağı kan dolunca aklını yitirdi oracıkta.
Mini mini bebelerin parçalandığı, kafa derilerinin yüzüldüğü, kulaklarının kesildiği, hamile kadınların karınlarının deşildiği bir gün nasıl unutulur ki?
 Biz 3 arkadaş, üç gün kar altında saklandık. Şayet yakalansak bizi de öldüreceklerdi. Sonunda gece karanlığından istifade ederek uzaklaştık oradan.
 

DİNİM İSLAM DİLİM TÜRKÇE
Bizi Sovyet döneminde de Türklüğümüzden koparmak için çok uğraştılar. Türküm diyeni Sibirya’ya sürdüler. Benim dinim İslam, dilim Türkçe, aslım Türk. Ben Azeri denmesini bile kabullenemiyorum çünkü özüm Türk’tür. ‘Azerbaycan’ sadece o coğrafyanın adı, ‘Karadenizli’ gibi mesela… 
Çocukken babamın bir Ermeni iş arkadaşı vardı, birlikte yerler içerlerdi. Babaannem Ermeni’den dost olmaz, onu kapıya koymayın derdi. Ninemizin endişesini Hocalı soykırımını yaşadıktan sonra anladık. Güya komşuyduk, çocuklarımızı alıp götürdüler, organlarını sattılar üç kuruşa.
Söyleyin bir Türk bunu yapabilir mi?
Asla!
 Bugün Hocalı soykırımını dillendirip şehitleri anabiliyoruz. Türkiye’de sesimizi duyanlar, derdimizle ilgilenenler var. Bu ne büyük bir iyiliktir düşünemezsiniz. Zaten Hocalı katliamını dünyaya tanıtan Türkiye’dir. Gardaş Türkiye’ye nasıl teşekkür edeceğimizi bilemiyoruz.” 

27.02.2016

8 günde devr-i Balkan

İrfan Özfatura

 

Bulgaristan, Kosova, Sırbistan, Bosna Hersek, Karadağ, Arnavutluk, Makedonya, Yunanistan…
İhlas Yurdu Öğrencileri 20 Rumeli şehrini dolaşıp dostlarla kucaklaştı.

Hazırlan gidiyoruz.
Ecdat “gidelim” diyene “nereye” diye sormazmış. Biz o kalitede olmadığımız için mırın kırın ediyoruz “hayırdır abi ne tarafa?”
Balkanlara!
Al bir edepsizlik daha: “Ne kadar sürer acaba?”
Bir haftayı unut, aşarsa da canını sıkma.
Bahsi geçen turu İhlas Vakfı düzenlemiş. İstanbul yurdundaki gençlerle çıkılacakmış yola. Yaklaşık 4 bin kilometre, 26 gümrük kapısı geçiyorsun, her birinde bir saat takılsan otur hesapla. Şeytanın işi yok vesvese veriyor, yok mevsim kış, günler kısa, fotoğraf nasıl çıkar bu havada?
İki otobüs öğrenci ile dolaşmak da kolay değil, düşünün biri kaybolsa.
Derken yüreğime bir kuvvet geliyor, amaaan boşver diyorum tevekkeltü alallah!     Sana kim mani olabilir ki yiyecek ekmeğin içecek suyun varsa.
Seyahat başlayınca endişelerim eriyor, ziyadesiyle memnun oluyorum hatta. İyi ki de katılmışım, nasıl neşeli, nasıl zeki çocuklar, inanın çok şey öğretiyorlar bana. Bu devirde böyle terbiyeli gençler kalmış mı ya?
Osman Gül Hocamız hâllerinden anlıyor, geziyi eğlenceli bir derse çeviriyor. Hüseyin Yavaş Bey meslekten tarihçi ama kuru bilgiye boğmuyor, mevzuları destanlarla menkıbelerle süslüyor.
Ekibe Üsküp’ten katılan rehber kardeşimiz Süleyman işinin piri. Ya ağlatıyor, ya güldürüyor. Mizah ile trajedi arasında gidip geliyoruz, bir hüzün, bir tebessüm, bir hıçkırık, bir kahkaha. Duygu sağanağına yakalanıyoruz âdeta. Balkan o demekmiş zaten, elli yıl “bal” elli yıl “kan”. Bir can ciğer kedi sarması, bir satır nacak balta...
İnsan bilmediğinin düşmanıymış. Hâlbuki azıcık gezince, dinleyince, tanıyınca…
Gezinin maksadı da o zaten,  yarınlarımızı bu gençler kuracak zira…
SAATLERİ AYARLAYIN!
Bakın şimdi saat 11 istikametinde bir medrese görüyorsunuz, otobüsümüz ilerliyor şimdi on istikametinde, dokuz oldu, sekiz oldu, yedi oldu, altı ve geride kaldı.
Murat kaptanımız insan iyisi. Naz çekmeyi biliyor, programı aksatsak da tebessüm ediyor. Torpido kutusu çeyiz sandığı gibi, ne istiyorsun söyle versin sana. Kuru yemiş, meyve suyu, ayran, aspirin, kürdan, gofret, çikolata.
Bocalasın diye “isli etin var mı” diyorum.  Çıkarıp uzatıyor onu da.
Yemekler iyi güzel de vakit alıyor onun için bazı öğünleri sandviçle geçiştiriyoruz. Sağ olsun Kristal kasa kasa meşrubat katmış, su, gazoz, kola… Otobüsün kazanı 7/24 kaynıyor, gak diyene çay, guk diyene kahve sunuluyor ayrıca.
Cömertin ikramı şifaymış, onca yol gidiyoruz çocuklardan biri bile hastalanmıyor. Hâlbuki mevsimler netameli, üşüten, mideyi bozan, içi bulanan çıkabilirdi pekala?
Allah nazardan saklaya.
SOFYA ÜSKÜP BELGRAD BOSNA
Dilerseniz ufak ufak güzergâhı anlatalım. Edirne turun için de miydi dışında mı bilmiyorum ama atlamıyoruz. Namazlarımızı Selimiye’de kılıyor, bedestenleri, darüşşifayı geziyor, saray içinde Fatiha okuyoruz şüheda-i balkanlara…
Bizi misafir eden Hasan Hoca “dikkatinizi çekti mi arkadaşlar” diyor “bakın şehitlerin kimi Türk, kimi Kürt, kimi Arap. Zaten iş birlik beraberlikte. Biz omuz omuza durursak, top tüfek yıkamaz asla.”
Ve çıkıyoruz hudut dışına. İlk durak Sofya. Oturaklı bir şehre benziyor, eh başkentin hâli başka. Toplu konutlar, büyük meydanlar, külüstür tramvaylar… Schengen’le giriliyor ama Demirperde gibi duruyor hâlâ.
Gece boyu yol alıp Üsküb’e vasıl oluyoruz. Kaleyi, Mustafa Paşa Camisini, Vardar köprüsünü, çarşının tarihi tarafını (ki Türkler burada bulunuyor) geziyoruz. Öğlen güveçte fasulye ve ızgara küfte. Salataya peynir rendelemişler, on numara! İnanın sırf bunun için gelinir     buraya.

Dostların gözü yolda: Nerde kaldınız be ya!

İkinci gün Niş üzerinden Belgrad’a geçiyor, ecdadı yâd ediyoruz Tuna boylarında. Evliya Çelebi’nin ziyaret ettiği yıllarda Belgrad 100 bin nüfuslu bir dev. Tuna Donanması da demir atıyor buraya. 240 cami, 17 tekke, 9 dârülhadis, 8 medrese, 7 hamam,  21 han, 6 kervansaray ve 3700 dükkândan müteşekkil Sûk-ı Sultânî bulunuyor.
Bu gün Kalemejdani, İstanbulkapiya gibi semt isimleri yaşasa da Bayraklı cami dışında tek cami yok, iki türbe görüyoruz, birinde Şejh Mustafa Paşino yazıyor, öbüründe Turbe Damat Ali Paşe Osvajaca Morea (Mora Fatihi Damat Ali Paşa)
Ertesi gün Sava’nın suladığı ovalarda ilerleyerek, Bosna Hersek’e geçiyoruz. Saraybosna her seyyahın gezmesi görmesi gereken bir nokta. Şehirden ziyade bir dost, ahbap. Sanki dertleşiyor, içini döküyor sana. Hiç yabancılık çekmiyorsunuz, camiler bizden, medreseler bizden, çeşmeler sebiller zaten hısım akraba. Kalesi, kulesi, köprüleri rahmet okutuyor ustasına. 
Aşçinski düçan (aşçı dükkânları) cevapçiçiyi (parmak küüfteleri) dolduruyor da dolduruyor. Bir porsiyon iki kişiye yetiyor. Köze gömülen büürek tepsileri, elma tatlıları (tuffahe) ve lokumlu kahve…  
Hepsi bir yana güler yüzleri yetiyor.
MÜHÜR TRAVNİKLİLERE TESLİM 
Ertesi gün Travnik’e uzanıyoruz. Bir kasaba bu kadar mı sevimli olur, objektifi ne yana çevirsen üç minare giriyor kadra.  Yine saat kulesi, yine kale ve halen tedrisatına devam eden muhteşem medrese. Dağlardan kopup gelen sular yatağını zorluyor, dereler soğuk ötesi, lüleler musluk tanımıyor.
Siz güçlü iseniz biz de güçlüyüz diyorlar, Cuma’nın ardından Ankara’da şehit olan Mehmetçikler için gıyabi cenaze namazı kılınıyor. Ne diyeyim içim bir hoş oluyor.
Travnik Osmanlıya 77 vezir vermiş, paşaymış, hekimmiş gelmiyor hesaba...
Blagay tekkesi Nakşi büyüklerinden feyz alan bir Alperen ocağı. Berrak sulu Buna, bahçeleri sularken tekke de kuruyan kalplerimize derman oluyor bi iznillah. Ufacık bir oyuk görüyorsunuz, fışkırıp nehir oluyor anında. Rabbim isterse eğer sular büklüm büklüm burulur!
İnanırım Amenna!

Blagay Tekkesinde, zikir sesi, su şıkırtısına, kanat şakırtısına karışıyor.

 

Poçitel kelimenin tam manası ile kartal yuvası, Mostar sadece köprüden ibaret değil, nice camiyi tekkeyi, hanı, hamamı, sebili barındırıyor bağrında.
Karadağ 2006 yılında kopup ayrılınca Sırbistan’ın kıyısı kalmamış. Belgrad yönetimi deniz kuvvetlerini üçüne beşine bakmadan satmış, elden çıkarmış. 
Adriyatik sahillerinde bir zaman başlarına buyruk olan kaleleri geziyoruz. Venedikli Kotor, Dük’ün şehri Budva…
Ve yağmur diniyor, güneş hüzmeleniyor, bulutlar akça pakça çıkıyor meydana. Artık her kare resim, bulunmaz manzara.
Tarihî camileriyle tanınan Ülgün Arnavut ağırlıklı bir şehir. Karadağlılar Ulçin diyorlar ona. Kıyılar dantel gibi, körfez içinde körfez, burun üstünde burun, sağın solun yarımada…
İşkodra ve Tiran Arnavutluk’un yıldızları. Ethembey Camii’nde bir aşr-ı şerif dinliyoruz, sanırsın Abdüssamed gelmiş de elini atmış kulağına. Gördüğümüz ilgi sıradan değil. Türkiye’nin büyük ülke olduğunu anlıyorsunuz Balkanlarda.

HASRET GİDERDİK

Ohri’yi gelinlik kız gibi buluyoruz. Dallar çiçeklerle bezenmiş baştan başa. Ohri gölü dep derin ve ter temiz, martılar kuğular tadını çıkarıyor. 
Safranbolu’yu andıran konaklar, tekkeler, dergâhlar… Hepsi bir yana Türkçe konuşuluyor burada. İstanbul kıraathanesi çayı porselende demliyor, sunuyor ince belli bardaklarla. Duvarda bildik bir mısra “Ya üç iç / ya da hiç!”
Ekranda Türk kanalları, Türkiye’yi izliyorlar merakla. 
Yürüyoruz, Resne’de kütür kütür elmalar alıyoruz on dinara, yani diyeceksiniz? Okkası 50 kuruşa.

Manastır ise Makedonya’nın çileli şehirlerinden biri, camileri işgal altında. Yok zeminden delmişler de altından kilise kalıntısı çıkmış filan. Yalan! Manastırı Türkler kurdu, bizden evvel bir şey yoktu ki orada.
Zamanında 72 camisi olan Selanik bugün tarih fukarası. Beyaz kule ve Roma kapısı gibi birkaç eser kalmış anca. Kriz iyice bellerini bükmüş, dükkânlar metruk, evler harabe, kepenkler pas içinde. O çok övündükleri otobanlar mı? Çiftçilerin işgalinde.
Kavala güzel bir kasaba (imiş zamanında) Türk izlerini sileceğiz derken perişan etmişler.  Mısır’ın hatırına Mehmet Ali Paşa’nın evi ve imareti korunmuş o kadar. İki işgal edilmiş cami, bir su kemeri. Başka da bir şey arama. Halbuki turizmi Türkler tutuyor ayakta.
Evet kurabiyesi meşhur ama Edirne ile yarışamaz asla. Bizimkiler mis gibi tereyağ kokuyor, bademde yüzüyor adeta. Bence gitsin staj yapsınlar Arif Usta’nın yanında. 
İskeçe, Gümülcine ve Dedeağaç Türkçe konuşulan kentler. Kahve almadan geçmeyin derim, pişman olursunuz sonra.
Hasılı görmediğimiz beldeleri görüyor, girmediğimiz sokaklara giriyoruz. Rumeli’yi bildiğimi sanırdım oysa…
Takdir edersiniz ki böyle bir seyahat talebenin boyunu aşar. Daha mezun olacak da, iş kuracak da, evlenip barklanacak da, belki yıllaaar sonra!  
İhlas Vakfı’na ve projeye destek veren Gençlik ve Spor Bakanlığına teşekkür ediyorum.
Yıltur’un neşeli kaptanını unutmayalım.
Murat Abi sana da!

05.03.2016

.

Kalkınmaya kalkışmadık ama...

İrfan Özfatura

 

Osmanlı Sanayi Devrimini yakalayamadı, geri kaldık bu hususta. Peki yakalayanlar ne kazandı ne kaybetti? Ödedikleri bedele değdi mi acaba? 

Ah o bir türlü ulaşamadığımız “muasır medeniyetler seviyesi” ah. Hayallerimizdeki memleket, sanayi bölgesi gibiydi âdeta. Resim derslerinde testere dişi gibi çatılar çizer, uzun uzun bacalar yakıştırırdık yanına. Sonra kıvır kıvır dumanlar eklerdik, göğü kararanın istikbali aydınlık olacaktı güya.
Muallimanım “İngiltere, Almanya, Fransa sanayii devrimini gerçekleştirirken Osmanlı neredeydi ha neredeydi” diye sorardı öfkeden titreyen bir ses tonuyla.
Yaa ben nerden bileyim örtmenim, hem niye parmak sallıyorsun el kadar çocuğa?
Şimdi bakıyoruz da sanayi deyince Çin geliyor akla, Hindistan, Kore, Tayvan, Brezilya...
Avrupalı finans, turizm, takı, moda gibi temiz işlere bakıyor. Öyle ya malı koladan, kolonyadan götürebiliyorsan ne gerek var ise pise dumana. Hele madenmiş, metalmiş, kimyaymış aman aman uzak dura! Ver patentini sefiller oyalansın. Batılıya göre Bangladeşli, Pakistanlı, Vietnamlı ölse de bir, kalsa da!  
Evet Osmanlı Sanayi devrimini kaçırdı kaçırmasına da yakalayanlar bahtiyar oldular mı acaba? Şöyle iki asır evveline gidelim. 
İngiltere’ye bakalım mesela.
ESKİ KÖYE YENİ ÂDET
 Buhar makinesi sıradan bir keşif değildir imalat mantığını altüst eder bir anda. Bir kazan, iki silindir kırk adamın yaptığını yapar. Yemek istemez, üst baş istemez, ev bark istemez. Salla kömürü külhana, of demeden çalışsın üç vardiya.  
İngiltere Asya’nın Afrika’nın altınını aparmış kaçırmıştır. Sermaye vardır fazlasıyla. Telefon, telgraf, tayyare derken haberleşme de kolaylaşır. Demir yolları, deniz yolları mesafeleri daraltır, dünya pazar olur baştan başa.
Üretim hızlanınca mal bollaşır, rekabet artar, mahalli sanatkârın zerre miskal şansı kalmaz. Tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar da çifti çubuğu bırakıp şehirlere akar. Hâlbuki altyapı hazır değildir, ne temiz su yeter, ne yemek, ne hava.
Fabrika sahipleri işçilerin atölyelerden uzaklaşmasını istemez, tesisin civarına barakadan barınaklar kurar, elemanı ellerinin altında tutarlar. Koğuşlara tıkılan sefiller bit nakli yapar, sari hastalıklar hızla yayılır, cesetler çöp arabaları ile toplanıp atılır sahraya.
Bu defa çocuklar itilir bantlara. Doğrusu daha az problem çıkarır ve daha küçük ücretlere razı olurlar. 16 saat ter döken bir tıfıl “onda bir” yevmiyeye “he” der mesela. Zavallılar izbelerde çürür çiklet, gofret uğruna.
Kapitalistler kadınları ise feministler eliyle kullanır, erkeklerle eşit olacağını sanan zavallılar tulum giyer, kazmaya küreğe sarılırlar.  
Öyle ya da böyle Avrupa bütün dış pazarları ele geçirir, âdeta para basar. Çevre diye bir dertleri yoktur, bacalar is, kanallar zift kusar. Mavi gökyüzü hayaldir artık, nehirler pis kokar.
Kirlenen sadece tabiat olsa iyi. Fuhuş, uyuşturucu, kumar da yayılır, değer yargıları değişmeye başlar. İşte materyalistler, inkarcılar bu bataklıkta yetişir. Marks, Engels, Darwin sistemin ürünüdür bir bakıma.
DERT BİR DEĞİL
Tarım makineleşince insana ihtiyaç kalmaz, çiftçi azalır, mahsul artar. Gıda sanayi doğalın peşinde değildir, endüstriyel şeker (1802-Almanya) ve margarin (1869- Fransa) yeni yeni hastalıklara maya çalar.
Bir fabrika kasabaya girdi diyelim, önce cazip ücretler sunulur halka. Zamanla tesis büyür, sektör şekillenmeye başlar. Yeni imalatçılar ve yeni yeni işçiler derken iş ayağa düşer, hayat pahalanır, ücret karın doyurmaz. Çulsuzlar da yasa dışı işlere soyunurlar. 
Mesela Manchester, Lancashire ve Liverpool şaşırtıcı bir hızla büyür, şehir atölyeye döner baştan başa. Doklar, hangarlar, vagonlar. Ortalık arı kovanı gibi insan kaynar ama insanlık ölür bu arada. Aileler bölünür, boşanmalar artar, çocukların eğitimi aksar. Her şey paradır, baba öz evladını madenciye satar. Küçükler dar galerilere rahat girmekte, verimli çalışmaktadırlar zira.

HANS’IN HATIRINA
Üretim üretim derken enerji ve hammadde ihtiyacı büyür. Uzak ülkelerdeki petrol havzaları ve maden yatakları iştah kabartmaya başlar. Eh para onlardadır, silah onlarda, gider gasp ederler icabında.
Batılının gözünü hırs bürümüştür, sömürünün devamı için ihtilaller yaptırır, çatışmalar çıkarır, kan döktürürler acımadan. Senin odun ocağın yanmış, çile çekmişsin, bizar olmuşsun, kimin umurunda?
Sömürü düzeninden en büyük payı alan Britanya üzerinde güneş batmayan bir imparatorluk kurar. Ancak Alman’ı, İtalyan’ı, Japon’u da gözünü açmıştır, pastaya sulanırlar.
İşte 1. Cihan Harbi bu yüzden çıkar aslında.
Hâlbuki bizim rekabet edecek malımız yoktur. Sömürgecilik desen işimiz olmaz. İyi de harbe niye girdik o zaman?
Kayzerin paşa hatırına!
Yenilmek mi? Yok canım asla! Almanlar mağlup olduğu için mağlup sayılırız (!) o kadar.
Biz bize konuşursak Kut ül amare haricinde bir başarımız yoktur. Ne Süveyş, ne Filistin, ne Sarıkamış, ne Galiçya… Yetişmiş insan gücümüz ise şehit olur Çanakkale sırtlarında.

KASVET DEHŞET  

İrlandalılar, Rus ve Polonyalı Yahudiler derken Londra’nın nüfusu iyice artar. Hele Doğu yakasının çivisi çıkar. Hırsızlar ayyaşlar kol gezer, fahişeler köşe başlarını tutar. Bilhassa Whitechapel hiiç tekin sayılmaz, Karın Deşen Jak oralarda dolanmaktadır zira. Sherlock Holmes’lar, Hercule Poirot’lar, Arsen Lupen’ler nasıl çıktı sanıyorsunuz? Hem Agatha tüyler ürperten hikâyeleri nereden toplar?  

İNSANLIK SİZLERE ÖMÜR

PARA PARA PARA

Bakın Charles Dickens, sanayi kenti Coketown’ı nasıl anlatıyor.        “Yıl 1845… Artık Coketown devasa fabrikaların ve yüksek bacaların kentidir, dumanlar yılan gibi kıvrıla kıvrıla dolanır karışırlar. Kömür karası kanallar, kötü kokan nehirler, gürültülü tezgâhlar ve (bu tasvire bittim) deli bir filin başını sallaması gibi sürekli inip kalkan pistonlar…”
Eskiden sadece bir ailenin oturduğu binaların her odasında bir aile kalmaktadır. Fahiş kiraları ödeyemeyenler yeni ortaklar alır mekâna.
Halkta bina yapacak ne vakit vardır, ne nakit. Bu yüzden yataklarını paylaşmak zorunda kalırlar. 1842’de Preston’da hane başına 5 kişi düşer. 1845’de ise 8 kişi “yatak” başına.
Playhouse Yard’daki merkezi barınakta 460 somya mevcuttur, 6681 kişi kalır nasıl oluyorsa. Evler salkım saçak insandır, tuvaletleri şey götürür âdeta.
FARELERLE KUCAK KUCAĞA
Manchester’da 50 bin kişi mahzenlerde yaşar, Liverpool desen ona keza. Londra’da nice insan yarın nerede yatacağını bilmeden uyanır sabaha.
Uyduruk malzemelerden sırt sırta yapılan evler plansızdır, sokaklar diz boyu necasettir, domuzlar yayılır sağda solda.
Nitekim burjuvalar kent merkezlerini amele takımına bırakıp kuytulara çekilirler. İşte Londra banliyölerinde karşılaşacağınız malikaneler o günlerden kalmadırlar.
Memurların yaşadığı sıra evler temizdir ama donuk bir grilik hakimdir havaya. Doğrusu sefil semtlerde hayat daha renklidir, sokak satıcıları, cambazlar, şamata, kahkaha…
Asiller sefaleti göremezler, çünkü geçtikleri yolların iki yanında dükkânlar sıralanır. Hemen arka sokak perişandır oysa, insanlar kapısız, penceresiz kulübelerde iç içedir hayvanlarla. Ve gün gelir sağlık meselesi dank eder kafalarına. Hastalıklı bir işçiden verim alınamaz biiir. Bu cılız nesilden asker de çıkmayacaktır ayrıca.

BİG SMOKE!

Londra civarında (Fulham, Battersea, Bankside ve Kingston) termoelektrik santralleri vardır, bunlar gece gündüz kömür yakar, şehri dumana boğarlar. Sisi zaten meşhurdur, bir de havaya is katran karışınca şoförler önlerini göremez olur, ambulanslar kaplumbağa hızı ile yol alırlar. Sis delici diye adlandırılan akkor ışıkların kendine hayrı olmaz. Tabelaları görmek ne mümkün, trafik ışıkları bile işe yaramaz. İnsanlar evlerinin yolunu ayaklarını sürüyerek bulur, kör değneği yerine baston şemsiye kullanırlar. Tren hemzemin geçide yaklaştığında tüfek fişek atılır, insanlar raydan uzak dururlar. Takımlar sahaya çıkar, oynayamadan dağılırlar. Vahametin farkına ne zaman varırlar biliyor musunuz? 8 Aralık 1952 sabahı 4 bin insan kalkamayınca. Ölülerin sayısı bir anda 12 bine yükselir, 25 bin kişi de acillik olur kayıtlara bakılırsa.

 

12.03.2016