Elhamdü lillâhi rabbil âlemîn… Ves salâtü ves selâmü alâ hayra halkıhî seyyidinâ ve senedinâ, habîbullahî ve safiyyihâ muhammedinil mustafâ… Ve alâ âlihî ve sahbihî ve men tebiahû biihsânin ilâ yevmil cezâ…

Aziz, muhterem ve sevgili kardeşlerim!..

Muhterem cemâat-i müslimin!..

   Allah CC cümlenizden râzı olsun… Etraftaki vasıtalardan görüldüğü üzere, çok uzak şehirlerden aşk ile, şevk ile buraya gelmiş kardeşlerimiz de var aramızda… Ecrinizi Mevlâm fazl u kereminden, gayb hazinelerinden çok bol miktarda ihsan eylesin… Dünya ve ahiretin saadetlerine, hayırlarına, nimetlerine erdirsin…

   Burada çok muhterem, çok aziz, çok değerli, çok mübarek Hocamız Muhammed Zâhid Bursevî Hazretleri’nin ruh-i pâki için okunmuş olan Kur’an-ı Kerim hatimlerini, tevhidleri, Yâsin’leri, salât ü selâmları, İhlâs-ı Şerif’leri toplayıp dua yapmak üzere cem olduk.

   Allah-u Teâlâ Hazretleri Kur’anı Kerim’inde, bismillâhir rahmânir rahim:
(Ve mâ halaktül cinne vel inse illâ li ya’budûn) (Zariyat 56) buyuruyor. Mükellef olan, tekâlif-i ilâhiyyeye muhatab olan mahlukatın içinde, başta insanoğulları benî Adem olmak üzere, insanların ve cinlerin yaratılış sebebini Allah-u Teâlâ Hazretleri: “Başka bir sebeble yaratmadım; insanları ve cinleri, ancak bana ibadet etsinler diye yarattım! Bana güzel kulluk etsinler diye yarattım!” diye, şu hayatımızın nasıl geçmesi gerektiğini ve şu hayatımızın gayesinin ne olduğunu bildiriyor. Ve bu ibadetin, bismillahir rahmanir rahim:

(Va’büd rabbeke hattâ ye’tiyekel yakîn)(Hicr 99) “O herkesin başına geleceği kesin olan, şeksiz, şüphesiz olan ölüm başına gelinceye kadar Rabbine ibadete aralıksız devam eyle! Ölümüne kadar, hayatının sonunu kadar, Rabbine ibadet yapmaya devam eyle!” diye buyuruyor.

(Ellezî halakal mevte vel hayâte liyeblüveküm eyyüküm ahsenü amelâ)(Mülk 2) Bu hayatın, ölümün; ölümden sonra tekrar yaşamak olan, ahiret hayatının, tekrar dirilmenin sebebinin: “Ey kullar! Hanginiz daha güzel kulluk yapacak, daha güzel işler peşinde, daha güzel çalışmalar yapacak?” Bunu denemek için, imtihan etmek için, Allah bu hayatı, ölümü var eyledi, halk eyledi; bu sahneyi böylece tanzim eyledi. İnsanlar bu aleme geliyorlar, gidiyorlar; imtihan oluyorlar.

(İnnâ halaknel insâne min nutfetin emşâcin nebtelîhi) (İnsan 2) “Biz insanoğlunu imtihan etmek üzere yarattık.” diye Dehr Sûresi’nde de beyan ediliyor.

   Hàsılı ayet-i kerimelerden, Allah’ın gönderdiği mübarek insanlar olan peygamberler –aleyhimüs salevâtü vet teslîmâtü vet tahiyyât– hazretlerinden, vahiylerden, Peygamberlerin tebliğâtından, Peygamber Efendimiz’in hadis-i şeriflerinden çok kesin olarak, kat’î olarak biliyoruz ki, hepimizin asıl vazifesi Allah-u Teâlâ Hazretleri’ne güzel kulluk yapmak… Ve bu güzel kullukta, “Hangimiz daha güzel kulluk yapacağız?” diye Mevlâmız bizi ikaz ediyor.

   Hayırda da gayret göstermek, yarışmak, en güzelini ortaya koymaya çalışmak… Allah-u Teâlâ Hazretleri, her şeyin en güzelini yapmayı müslümana emretmiştir. Yapılan her şeyin en güzeli olduğu gibi, ibadetin de en güzelini yapmaya mü’minin çalışması lâzım!..

   Bu gayeyi hepimiz biliyoruz. Müslüman olduğumuz için biliyoruz. Belki bunu bilmeyen insanlar çok dünya üzerinde… Hayatın mânâsını, gayesini, önünü, sonunu, evvelini, ahirini bilmeyen insanlar çok… İran’lı şairin bir tanesi diyor ki: “Bu köhne kitabın baş tarafı da, son tarafı da kopuktur.” Yani, “Baş tarafını bilmiyoruz; vardı ama sayfalar kopmuş. Son tarafını da bilmiyoruz; sayfalar kopmuş.” diyor. Sayfalar kopmuş amma, Allah’ın gönderdiği peygamberlerle onların bilgisi bize gelmiş.

–Peygamber ne demek?.. 
–Haber bildiren insan demek… 
–Kimden kime haber bildiriyor? 
–Allah-u Teâlâ Hazretleri’nin emirlerini ve insanoğlunun bilmesi gereken bilgileri insana Allah tarafından görevlendirilip bildiriyorlar. Peygamber onun için geliyor.

   Arapçadaki nebi kelimesi de, nebe’ kelimesinden çıkmış bir kelimedir. Nebe’, haber demek… Nebî de, haberi getiren kişi demektir. Yani bilmediğimiz alemlerden, evveliyattan ve sonrakilerden haberleri bize peygamberler getirmiş ki, biliyoruz.

   Buna iman ediyoruz, ahiret gününe de inanıyoruz ki, ölümden sonra ebedi hayat var… O ebedi hayatta da, dünya hayatındaki yaşayışında vazifelerini güzelce yapan insanlara çok güzel mükafatlar var… Gözlerin görmediği, kulakların duymadığı, hiç kimsenin gönlüne, hayaline sığmayacak kadar… Bu tabirler Peygamber Efendimiz’den… Yâni, kimsenin hayaline bile, tasavuruna bile sığmayacak kadar muazzam güzellikler var Allah’ın mutî kullarına…

   Ve çok müthiş cezalar, belâlar, azablar, ikablar da, Allah’ın kâfir, âsî, mücrim kullarına… Evet biz şeksiz, şüphesiz biliyoruz ve inanıyoruz ki, Allah’a kulluk etmemiz lâzım!.. Buraya geliş vazifemiz bu!.. İbadetlerde, taatlerde kusur etmememiz lâzım!.. Allah’ın emirlerini tutmamız, yasaklarından kaçınmamız lâzım!..

–Peki, niye insanlar bu bilgilerine rağmen, hattâ müslümanlar bu imanlarına rağmen Allah-u Teâlâ Hazretleri’ne karşı kulluklarını güzel yapmıyorlar da, etrafımıza baktığımız zaman nice âsî, mücrim, günahkâr kul görüyoruz?.. Hatta kendi hayatımızdan, kendimizden bile şikayetimiz var… “Nefsindendir çektiğin!.. Nefsini yenen gelsin!” dediği gibi… Nefis elinden el aman diyoruz, medet diyoruz, aman Allah’ım diyoruz, Yani kendimizin de kusurlarımız, şikayetlerimiz var; neden?.. Neden Allah’ın bize yüklediği vazifeyi yapamıyoruz da böyle günahlar, kusurlar, hatâlar oluyor?..

Tabii Peygamber SAS Efendimiz beş tane düşman sayıyor, bir hadisi şerifinde… 
(Elmü’minü beyne hamse şedâid) “Mü’min, beş tane belânın, beş tane düşmanın arasına düşmüştür.” buyuruyor.

Bu beş düşman nedir: 
1. Önce mü’minden başlıyor: (Mü’minün yahsudühû) Kendisine hased eden, çelme takan düşmanlık eden, sıkıntılar veren, kavga eden, çekişen, çatışan hasetçiler… Etrafındaki, mü’min olduğu halde kendisinin karşısında olan insanlar…

2. (Ve münâfikun yebğuduhû) Bir de, dışı mü’min, içi kafir kalbi inanmamış; içi başka, dışı başka Kur’anı Kerim lisanında münafık denilen insanlar… Doğrudan doğruya karşına çıkıp da sana düşman olduğunu söylemiyor; ama, içinden kızıyor, sevmiyor mü’mini… Mü’min-i kâmili sevmiyor, Allah yolunda yürüyen insanı sevmiyor, onun karşısında… Münafık…

3. (Ve kâfirun yukàtiluhû) Bir de kafirler var… İşte gazeteleri aldığımız zaman, –dünya küçüldü, haberler her yandan geliyor– her yerde bir acı haber duyuyoruz. Yüreğimiz burkuluyor, kalbimiz hançerleniyor, keyfimiz kaçıyor; mü’min kardeşlerimiz için üzülüyoruz. Ya Bosna-Hersek’ten acı bir haber geliyor, ya Keşmir’den bir acı haber geliyor… Ya Kafkasya’dan bir haber geliyor, ya Afrika’dan bir haber geliyor…Dünyanın bir yerinden, biz mü’minleri üzecek bir acı haber yazılmamış olan bir gün, bir zaman, bir gazete göremiyoruz.

   Çünkü, İslâm’ın düşmanları var, Allah’ın düşmanları var, kafirler var… Onlar mü’minleri yok etmek istiyorlar. Her türlü haksızlığı yapıyorlar. Kendilerinin ortaya koymuş oldukları esasları, kanunları, ahlâkî kaideleri bile çiğniyorlar. Çifte standart diyoruz biz… Adamına göre merhamet, adalet, insan hakları ve sâire… Mü’mine gelince insan hakları da yok, adalet de yok, insaf da yok, merhamet de yok!.. Demek ki, azılı, yola gelmez ve hiç göz ardı etmememiz gereken düşmanlardan birisi de kafir…

4. (Ve nefsün yünâziuhû) Bir de insanın kendi nefsi, egosu, insanın kendi içindeki bir varlık… Bu da insanla çekişiyor. (Yünâziuhû) “Çekişir.” buyuruyor Peygamber Efendimiz… Yani, sen Allah’a kulluk etmek istedikçe, o da seni günaha çekmeye çalışır… Tembelliğe çekmeye çalışır, hatalı yola çekmeye çalışır… Allah’ın sevmediği, râzı olmadığı tarafa çekmeye çalışır… Namaz kılmağa üşendirir, abdest almaya üşendirir… Zekât vermeğe, elini cebine sokturtmaz… Hayırlı bir işe koşturtmaz… İçkiden, kumardan, eğlenceden geri çektirtmez. Yani nefsi insanın büyük düşmanlarından birisi…

5. (Ve şeytànün yudıllühû) Onu sapıtmaya çalışan bir başka varlık daha var, biz onu görmüyoruz. (İnnehû yerâküm hüve ve fîküm min haysü lâ teravnehû) Bu şeytan denilen mahlûk ve avanesi, yardımcısı, ordusu… Onlar bizi görüyor, biz onları görmüyoruz.

Görmediğimiz çok şeyler var… Elektriği de görmüyoruz, ses dalgalarını da görmüyoruz. Gözümüze ilişmeyen hayatta çok şeyler var… Işıklar söndü mü, şu gördüğümüz şeyleri bile görmüyoruz. Yâni, bunları da ışık sayesinde görüyoruz. Gözümüz bozuk olduğu zaman da görmüyoruz. Dışarıda var ama, görmüyoruz. Felç olduğu zaman da görmüyoruz. Görmüyoruz ama şeytan var…

Alemlerin rabbi Mevlâmız buyuruyor ki: 
   (İnneş şeytàne leküm adüvvün vettahizûhû adüvvâ)(Fatır 6) “Sizin şeytan diye bir düşmanınız var!.. Size düşmanlık besleyen bir varlık var… (vettahizûhû adüvvâ) Siz de onu düşman belleyin, düşman diye bilin!.. O şeytanın düşman olduğunu bilin, siz de ona düşman olun!.. Çünkü, o sizi kendi tarafına çekmeye çalışır. Şeytan yoluna çekmeğe çalışır. Sizin cehennemlik olmanızı ister. Sizin cehenneme düşmeniz için çalışan bir varlık olduğu için, onu düşman edinmeniz lâzım!..”

   Şimdi muhterem, sevgili ve dikkatli kardeşlerim. Peygamber Efendimizin hadis-i şerifinden size naklederek beş tane düşman saydık. Kendimiz bir söz söylemiyoruz. Peygamber SAS Efendimiz’in nasihatlerini size aktarmaya çalışıyoruz.

–Beş tane düşmanın en azılısı ve en tehlikelisi hangisi?..

   Yine ayet-i kerimelerle düşünelim: Allah-u Teâlâ Hazretleri şeytan hakkında buyuruyor ki: 
   (İnnehû leyse lehû sultànün alellezîne âmenû ve alâ rabbihim yetevekkelûn.) (Nahl 99) “Şeytanın vesvese kabiliyeti var… İnsanın aklına, gönlüne birtakım fikirleri vesvese olarak telkin etme işi var ama; iman eden kullara, tevekkül edenlere gücü kuvveti yok…” Demek ki, imanın sağlamlığı burda… Allah’a bağlılığı güzel oldu mu bir kulun, şeytan ona diş geçiremiyor… Şeytan onu eline alamıyor… Şeytan ona bir şeyi zorla yaptıramıyor. Demek ki, o bir bakıma çok büyük düşman değil…

Sonra, başka ayet-i kerimelerde Rabbimiz buyuruyor: 
   (Lâ yadurruküm men dalle izehtedeytüm) (Maide 105)”Siz Allah’ın yoluna ayağınızı koyarsanız, Allah’ın yolunda yürümeye çalışırsanız, sapıtmış olan insanlar, kâfirler ve münafıklar size zarar veremez!.. Siz hidayet yolunda, Allah’ın emirlerini tutarak yürürseniz, onlar da zarar veremez!” buyruluyor.

Eh münafığın zararı yok… İnsanların da şeytanları olurmuş. (Şeyâtînül insü vel cin) “İnsanların ve cinlerin şeytanları” deniliyor. İnsanlardan da şeytanlaşmış ve şeytanın vazifesini gören, azdırmaya çalışan nice insanlar var; bunların da zararı yok… Münafıkların da zararı yok, şeytanın da zararı yok…

Mü’min… Mü’min kardeşlerimizi Allah ıslah etsin… Mü’min kardeşine müslümanın nasıl olması lâzım?.. Yunus Emre Hazretleri buyuruyorlar ki (cennet mekan, rahmetullahi aleyh):

Döğene elsiz gerek,
Söğene dilsiz gerek!

Yani mü’mine ne yaparsın?.. Dövene el kaldırmazsın; o da bir şey yapmaz. Mücadele etmeyince bir şey yapmaz.

   Adamın birisine bir mübarek kimseyi medh etmişler, “Çok güzel ahlâklıdır, iyidir…” diye… Adam da, “Ahlâklıyı size gösteririm!” demiş. Kabadayı adam, pos bıyıklı… Düşmüş peşine adamın…

O adam cuma günü hamama gitmiş yıkanacak. Bu da arkasından hamama gitmiş. O adam bir kurnanın başında oturmuş, besmele çekip abdest alacak, yıkanacak, camiye gidecek… Öteki gelmiş, dikilmiş başına: 
“–Kalk buradan, ben burada yıkanacağım, bu kurnada yıkanacağım!” demiş. 
“–Peki…” demiş, tası tarağı toplamış oradan…

   Yâni, tası tarağı toplamak deniliyor ya… Tasla alınıyor ya su kurnadan… Oradan kalkmış, öbür kurnaya gitmiş. Tam orayı temizlemiş, oturmuş; besmele çekip abdest alacak, yıkanacak… O kabadayı tekrar dikilmiş onun başına: 
“–Ben orada yıkanacaktım ama, beğenmedim orayı!.. Burada yıkanacağım, çekil buradan!” demiş. 
“–Peki…” demiş yine, tası tarağı toplamış, başka yere gitmiş. 
Öbürü yine, üçüncü sefer onun gittiği yere gitmiş. Demiş ki: 
“–Ben burada yıkanacağım!..” 
“–Peki…” demiş yine, tası tarağı toplamış… 
Bakmış ki, kaç sefer kalk dese kalkacak. Yâni, kavga iki kişiyle olur muhterem kardeşlerim!.. Bir tanesi uymazsa, kavga olmuyor işte… Demiş ki sonra: 
“–Yahu, seni bana medhetmişlerdi, güzel huyludur diye… Ben de seni denemek için peşine düştüm. Gerçekten iyi huyluymuşsun!” demiş.

   Evliyaullahtan birisini anlatırlar: Horasan’ın büyüklerinden mübarek bir zat-ı muhterem… Muhterem, cennetmekân, kaddesallahu sirrahul aziz yine böyle çok mübarek bir insan… Medhedildiği için, ahaliden bir zengin bunu çağırmış: 
“–Efendim buyur, akşam yemeğini bizde yiyelim!” demiş. 
Hocaefendi de kalkmış, onunla beraber davete icabet sünnettir diye, gitmiş. Kapıya geldiği zaman: 
“–Hocam, bir dakika bekle!” demiş. İçeri girmiş, çıkmış: 
“–Valla, kusura bakma ben seni çağırmıştım ama, şimdi eve girdim baktım, durum müsait değilmiş. Kusura bakma hocam!..” 
“–Peki evlâdım…” demiş, camiye dönmüş hocaefendi. 
Sonra tekrar camiye gitmiş adam: 
“–Hocam! Ben ev müsait değil dedim ama, şimdi müsait oldu. Buyurun eve gidelim! Akşam çorbasını beraber içeriz!” demiş. 
Hoca tekrar:
“–Neyse, peki evladım!” demiş, gelmiş. 
Tekrar kapıdan içeri girmiş, dışarı çıkmış: 
“–Efendim, kusura bakmayın! Ben hazır dedim ama, hazır değilmiş. Kusura bakmayın kabul edemeyeceğim sizi!..” demiş.
“–Peki evladım…” demiş ve tekrar gitmiş. 
Adam tekrar arkasından camiye gitmiş, tekrar çağırmış… Tekrar evinde hayır demiş, müsait değil demiş… Adam her seferinde gidip çağırdığı zaman, “Artık ben sana gelmem!” demiyor. “Kırk defa niye çağırdın? İnsanın burasına gelir, artık patlamaz mı?” diye bir şey demiyor. Tabii her seferinde, “Peki evlâdım…” diyor. Adam sonunda hocanın eline ayağına sarılmış: 
“–Hocam, beni affet!.. Ben, senin ahlâkını denemek için böyle yaptım. Seni çok medhediyorlardı; hakîkaten medhedildiğin kadar da varmışsın!.. Çok güzel melek gibi bir ahlâkın varmış, hocam!..” demiş. “Elini öpeyim, ayağını öpeyim müsade et!..” demiş. 
“–A evlâdım…” demiş. –Hocaefendinin cevabına bakın, dikenli değil; şeyh efendinin cevabı mühim.– “A evlâdım, güzel huyluluk neresinde bu işin?.. Benim bu yaptığımı Horasan’ın köpekleri de yapar. Horasan’ın köpekleri, ‘Gel kuçu… Kuçu…” dersin gelir; ‘Hoşt!..’ dersin gider. Köpeklerin bile yaptığı bir şeyi ne diye büyütüyorsun gözünde?.. Mühim birşey değil ki!.. ” demiş. Ahlâkın güzelliğine bakın!..

   Şunu anlatmak istiyorum: Mü’min ile mü’min kavga etmez, eğer birisi uymazsa ötekisine… Kavga iki kişi ile olur. Tek kişi ile insan kendini yumruklayacak değil ya, iki kişi ile olur. Demek ki, mü’minden zarar gelmez. Dua edersin, dövene elsiz olursun, sövene karşılık vermezsin, gönülsüz olursun, sabırlı olursun, Allah’a havale edersin…

Evliyaullahtan bir zat ile, bir kötü huylu adam bir yolculuk yapmışlar da, ne cefâlar etmiş o kötü huylu adam yollarda… Ne cefâlar, ne ezâlar etmiş. Gık dememiş. Sonra yolculuk bitmiş, ayrılacaklar; “Hadi Allah’a ısmarladık, ben gidiyorum!” deyince, başlamış evliyaullah ağlamaya…

“–Niye ağlıyorsun?.. O kadar ezâ cefâ etti; yolda ağlamadın da, şimdi ayrılırken niye ağlıyorsun?.. Gülmen lâzım!..” demişler. “Oh be, bu adamdan kurtuldum diye yaka silkip sevinmen lâzım. Şimdi niye ağlıyorsun?” 
Demiş ki:
“–Bu kadar zaman yanımda durdu, ayrılıp gidiyor da, kötü huyları kendisinden ayrılmıyor. Acıyorum da ondan ağlıyorum!” demiş.

   Evliyâullahın merhameti böyle… Kendisini üzene acıyor, bu kötü huylarıyla zarara uğrayacağını biliyor. Peygamber SAS’in hadis-i şeriflerini biliyor: “Cennette bana mekânı en yakın olanınız, ahlâkı en güzel olanınızdır.” buyuruyor Peygamber Efendimiz SAS… Cennete Peygamberimiz’e en yakın olmak isteyen kimse ne olacak?.. Güzel ahlâklı olacak!..

   Şimdi mü’minden gelen ezâya, cefâya sabredersin sevap kazanırsın. Güzel huy nedir?.. Peygamber SAS Efendimiz’e “Güzel huy nedir yâ Rasullallah?” diye sordu Hazret-i Enes RA… Buyurdu ki:

(Mekârimül ahlâkı indallàhi selâseh, tağfiru ammen zalemeke ve tu’tî men harameke ve tesılü men kataake) “Sana buğzedeni affedersin, sana vermeyene sen verirsin, seninle ilgiyi kesene sen gidersin!” Demek ki, mü’mine karşı Allah rızâsı için, ondan bir karşılık beklemeden iyilikte bulunmaktır. 
   (İnnemâ nut’imüküm livechillâhi lâ nürîdü minküm cezâen velâ şükûrâ) (İnsan 9) Ayet-i kerimenin bildirdiğine göre, ne demiş Hazret-i Ali Efendimiz: “Biz size o ikramları, taam yedirmeyi, ziyafet çekmeyi sadece Allah rızâsı için yaptık. Şimdi ziyafet ettik, yediriyoruz, içiriyoruz… Neden yapıyoruz?.. Allah’ın rızâsı için; Allah hoşnut ve râzı olsun diye… (lâ nürîdü minküm cezâen velâ şükûrâ) Bir mükâfaat beklemiyoruz, para pul beklemiyoruz. Teşekkür bile beklemiyoruz.

   Mü’min ne yaparsa, yaptığı işi Allah rızâsı için yapar, teşekkür bile beklemez ve kötülüğe karşı iyilik yapar. Güzel ahlâk budur. Mü’minin mü’minle problemi olmaması lâzım!.. Neden? Bir taraf olgunsa problem olmaz. İki taraf da sert ise, çarpışırlar; o zaman, iş zor…

   Mü’minden zarar yok… Şeytan da doğrudan doğruya –gücü kuvveti yok– insana zorla birşey yaptırtamıyor. Vesvese veriyor sadece… Teklif ediyor; şunu yap, bunu yap… Yapıp yapmamak insanın elinde… O da bir tehlike değil… Münafık ve kafir de insanın aklını, fikrini insandan çelmeye çalışan kimse de zarar veremiyor. Sen Allah’ın yoluna ayağını koyduğun zaman, o yolda yürüdüğün zaman, onlar da zarar veremiyor. Kâfir mü’mine zarar verir mi?.. Kâfir mü’mine hiç zarar veremez. 
–Hocam bu sözü düşünerek mi söylüyorsun? 
–Düşünerek söylüyorum: Kâfir mü’mine hiç zarar veremez!.. Neden?.. Kâfir mü’mini öldürürse, mü’min şehid olup cennete gider. Zarar değil ki; cennete gider, cennete gitmesine sebep olur. E öldüremiyor; mü’min onu yenerse, zâten mü’min muradına ermiş olur. Kâfirin de bir zararı yok…

Aziz ve muhterem kardeşlerim!.. 
   Hz. Ömer RA zamanında, eskiden müşrik olan, kafir olan, müslümanlarla çok savaşlar yapmış, bir de peygamberlik davasında bulunmuş bir kimse, sonradan tövbekar olmuş, müslüman olmuş, hacca gelmiş. Hazret-i Ömer RA halife; bu da, eskinin azılı İslâm düşmanı… Peygamberlik davasıyla ortaya çıkmış, nice nice halis müslümanı şehid etmiş bir kimse… Hazret-i Ömer RA demiş ki: 
“–Seni sevmiyorum, sana içim ısınmıyor!” Dobra dobra seni sevmiyorum demiş. 
Demiş ki: 
“–Yâ Ömer! Herkes herkesi sevmeye mecbur değil! Sevmiyorsan sevme, ne yapalım? Böyle bir mecburiyet yok… Evet eskiden mü’min değildim. O zaman bir takım kimseleri öldürdüm ama, onlara zarar vermedim ki; onlar benim elimle cennete gittiler. Ben onları öldürdüm; müşriklerle müslümanların savaşında cennete gittiler. Sorumluluk bende kaldı, kendime zarar verdim ama, bir şey daha var: İslâm, müslüman olmak, hidayete ermek eski günahları da siliyor. Onun da hesabı kalkıyor.” demiş.

   Binaen aleyh mü’min kardeşlerim, neyi anlatmak istiyorum size?.. Peygamber SAS Efendimizin saydığı beş düşmandan, mü’min zaten düşman olmaz; uymazsın, sabredersin… Şeytan sadece vesvese verir; uymazsın, sabredersin… Münafık zarar veremez; Allah yolunda yürürsen, zararı yok… Kâfir hiç zarar veremez; kafirle her işin senin lehinedir. Kafirle çarpıştıkça, yaşarsan kazanırsan gazi olursun, ölürsen şehid olursun. Kâfir de zarar veremez!.. Ne kalıyor muhterem kardeşlerim bizim düşmanımız, karşımızda kim kalıyor?.. Asıl düşman, nefs-i emmâre’miz kalıyor.

Onun için Peygamber Aleyhisselam Hazretleri buyurmuşlar ki: 
  (A’da adüvvüke nefsükelletî beyne cenbeyke) “Senin en azılı düşmanın, şu senin iki omuzun arasındaki, iki canibin arasındaki nefsindir” diyor. İçindeki nefsindir diyor. İki tarafın arasındaki diye tabir ediyor.

   Aziz ve muhterem kardeşlerim!.. Elbette Peygamber Efendimiz’in sözü haktır ve sözlerin en doğrusudur. Bizim en büyük düşmanımız elbette bizim içimizdeki kendi nefsimizdir, kendi benliğimizdir, enemizdir, egomuzdur.

   Aziz ve muhterem kardeşlerim!.. Onun için, Peygamber-i Zîşân SAS Efendimiz şöyle buyurmuş: “Küçük savaştan büyük savaşa geldik.” Bu nefisle olan mücadeleyi, büyük savaş olarak anlatmış. “Küçük savaştan geldik büyük savaşa…” Düşmanların en düşmanı olan nefsi terbiye edersen, tezkiye edersen, temizlersen, aklarsan, düzeltirsen, ıslah edersen felâh bulursun!..

(Kad efleha men zekkâhâ) (Şems 9)”Kim nefsini temizler de ıslah ederse, terbiye ederse, düzeltirse felah bulacak, dünyada ve ahirette rahat edecek!..”

(Ve kad hâbe men dessâhâ) (Şems 10) Nefsine terbiye edememiş insan da, ne olacak?.. Hakir olacak, ahirette muazzam zarara uğrayacak. İnsanlar ahirette yaptıklarını bulmayacaklar mı, ettiklerini bulmayacaklar mı?.. Ahiretteki zarar dünya zararına benzemez.

   Dünya da insan dükkan açar, zarar eder, kapatır, başkasını açar. Memuriyete girer, ordan ayrılır pazarda pazarcılık yapar, hamallık yapar, odunculuk yapar… Sırtına bir ip bağlayıp dağdan odun getirip sattı mı ondan bile para kazanır. Dünyadaki iflaslar mühim değil, ahiretin iflâsı mühim… Orda perişan olacak. Kim nefsine terbiye ederse kurtulacak, felah bulacak; kim nefsini temizleyemezse, ıslah edemezse, nefsi öyle nefsi emmare olarak kalırsa, zarara uğrayacak.

   Bu güzel kulluklar yapmamıza bazı maniler var, engeller var… Bize bu güzel kulluğu yaptırmayan sebepler var… Kâfir ülkesinde olsak düşman yaptırmıyor; “Namaz kılamazsın, başını örtemezsin!.. Başını örtersen okula gelemezsin!.. Ezan okuyamazsın!..” diyor. Almanya’da olanlar, Avrupa’da olanlar bilir, demokratik bir ülke olmasına rağmen neler olduğunu… Bir de komünist ülkelerde, zulüm yapılan ülkelerde; işte namaz kılanı öldürürler, işkence ederler. Bulgaristan’dan ve diğerlerinden biliyoruz.

  En mühim işimiz Allahu Teâlâ Hazretleri’ne kulluk etmek… Bunun karşısında bazı düşmanlar var… Bu düşmanların en azılısı da hepimizin başında olan, baş belâsı düşmanımız nefsimiz… Bu işin kimse farkında değil… Bu işi okutmuyorlar, öğretmiyorlar, anlatmıyorlar. Eski devirlerde Kur’an-ı Kerim’e başladı mı: 
   (Bismillahir rahmanir rahim. Rabbi yessir velâ tüassir rabbi temmim bil hayr.) diyerek çocuklara ilk önce peltek peltek rabbi yessir demesi öğretilirdi. 4 yıl 4 ay, 4 günlük olunca euzü besmele çektirilirdi, derse başlatılırdı.

   Önce elif be öğretilirdi. Elif uzun boylu… Be beli bükük, te ona benzer, se ona benzer… Cim karnında bir nokta, ha ona benzer, hı ona benzer… Böyle oyunlarla, benzetmelerle öğretilirdi. Oğlum Kur’an-ı Kerim’e geçti, kızım Kur’an-ı Kerim’e geçti; maşaallah!.. Amme cüzünü ezberledi, maşallah… Hatim indirdi maşallah, hatim duası maşallah…

   İnsan Kur’anı Kerim’e bağlı oldu mu, Allah’ın kitabına sarıldı mı muhterem kardeşlerim; Allah’ın yolundan haberdar olur. Allah’ın bildirdiği tehlikeleri öğrenir, kendisini korur, küçük yaşta öğrenir. Ama Allah’ın yoluna girmeyen, Allah’ın emirlerini tutmayan, Allah’ın dininden haberi olmayan insanlar, bu tehlikelerden hiç haberdar değildirler.

   İnsanoğlunun içinde bir nefis olduğunu, insana kötülükleri emreden nefs-i emmâresi olduğunu insanlar bilmiyor. İnsanlara içinden geldiği gibi özgür, içinden ne söylüyorsa onu yapması tavsiye ediliyor. Ve gruplar kuruluyor, partiler kuruluyor, özgürlük için mücadele veriliyor. Ben istediğimi yapabilirim diyor.

   İnsanlar utanmayı kaldırmışlar, arlanmayı kaldırmışlar. Yeşillik demişler, yeşiller partisi demişler, homoseksüeller demişler, falanca demişler, filanca demişler… Utanma yok, arlanma yok, sıkılma yok; özgür yaşayacağım diye hayvani, orman hayatı gibi bir hayatı yaşıyorlar. Neden?.. Kâinatı yaratan yaratıcıdan haberleri yok insanların… Çoğunun O’nun gönderdiği peygamberden haberi yok…

   Bak ne buyuruyor Rabbimiz: 
   (Ve mâ erselnâke illâ rahmeten lil âlemîn) (Enbiya 107)Allah-u Teâlâ Hazretleri Peygamberimiz’i niçin göndermiş insanlara?.. “Ey Resulüm biz seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik!” Rahmet ne demek, yağmur mu demek?.. Hayır, acımak demek. “Acıdığımız için insanlara seni gönderdik. Ey Resulüm insanlara merhametimizden seni gönderdik. Ey Resulüm insanları dünyada ve ahirette zarara uğramasınlar, cehennemde cayır cayır yanmasınlar, dünyaları zehir, zindan olmasın, ahiretleri mahv olmasın diye, insanlara acıdığımızdan seni haberci olarak biz gönderdik.” diyor Allah-u Teâlâ Hazretleri…

   Gönderme sebebi ne?.. İnsanlara acıması, insanların iyiliğini istemesi… Allah’ın bu acımasından, merhametinden kendilerini doğru yolu göstermek istemesinden, insanların çoğu haberdar değil… Onun için, burnunun doğrultusuna, nefsinin istediğine gidiyor.

   Elhamdü lillâh, biz müslümanlar daha güzel biliyoruz ki, nefis diye bir düşman var… Şeytan diye görenmez bir düşman var… İnsanın içinden gelen her şeyi yapmaması lâzım… Allah’ın emirlerini tutması lâzım… Allah başınızı örtün demiş, örtmek lâzım… Açılmayın demiş, açılmamak lâzım…

   İçki içmeyin demiş, aklı götürdüğü için içkiyi içmemek, içkiyi satmamak lâzım… İçki ticareti yapmamak lâzım… İçkinin hamallığını bile yapmamak lâzım…

   Faiz yemeyin demiş, hiç kimse kimsenin sırtından, bedavadan geçinmesin diye… Alnının teriyle geçinsin diye… Faiz yememek lâzım, yedirmemek lâzım, hatta faiz ahdine şahit bile olmamak lâzım… Belâ getirir insana, ceza getirir.

   Tabii ki, insanların çoğu bilmiyor ama, onlara da Allah hidayet ihsan eylesin… İlim, irfan, ihsân nasib eylesin… Bir de bildikten sonra, işte nefsini ıslah etmek meselesi geliyor. Peki sen hastalandığın zaman ne yapıyorsun?.. Tıp tahsili yaptın mı, yapmadın… Nedir mesleğin?.. “Mühendisim, tüccarım, esnafım, demirciyim, elektrikçiyim,halıcıyım, şucuyum, bucuyum…” diyor. Eh tıp tahsili yapmadın; içinden bir ağrı duyuyorsun, ne yapacaksın?.. Doktora gideceksin. Neden?.. Bu ağrıları, sızıları, hastalıkları bilen mütehassıs insanlar, bu hususta tahsil yapmışlar da onun için…

   İşte, bu nefsimizi de terbiye etmenin çaresini aramak lâzım… Nefsi terbiye edecek mütehassısı bulmak lâzım… Ve Allah-u Teâlâ Hazretleri hiçbir devirde hiçbir karyeyi hiçbir beldeyi, hiçbir kavmi peygambersiz bırakmadığını Kur’an-ı Kerim’de bildiriyor:

   (Ve in min ümmetin illâ halâ fîhâ nezîr) (Fatır 24) “Allah’ın oraya bir ikazcı, bir ihbarcı, haberci peygamber göndermediği hiçbir toplum yoktur!” Demek ki rahmetinden, adaletinden dolayı kullarına acıdığından dolayı Rabbimiz, her insan topluluğuna haberci göndermiş. Kur’an-ı Kerim’den böyle biliyoruz. Allah-u Teâlâ Hazretleri herkese kendi emirlerini duyurmuş.

   Onun için, tarih kitaplarını okurken, arkeolojik kazıları yaparken, takip ederken görüyoruz ki, her devirde Allah’ın varlığını, birliğini anlatan, insanları ahlâka, edebe, akla çağıran bir insan yollanmış.

   Meselâ Sokrates diye biri var… Yunanlıların filozofu diyorlar. Şimdi bu Yunanlılar çok tanrılara, putlara tapıyorlar. Onların karşısına çıkıyor, tapmayın bu putlara diyor. Devlet bunu yakalamış. “Sen bizim tanrılarımıza neden dil uzatıyorsun? Neden bizim dinimizi tehdit ediyorsun? Kim söyledi sana bunları böyle yapmanı?.. Nereden çıkarıyorsun bir tanrıya ibadet etmeyi, Allah’ın varlığını, birliğini?..”deyince; rivayetlerde var bu, diyor ki: “Bana bir mânevî varlık geliyor, bunu böyle bildiriyor.” diyor. Yani çok tanrıya, çok puta tapan bir kavmin içinde, bir Allah’a ibadet etmeyi varlığını birliğini anlatan bir insan, “Bana bir melek geliyor, bunları bana bildiriyor.” diyor. Demek ki, onlara hakkı bildiren bir insan çıkmış.

   Nemrut’un kavminde İbrahim AS’ın çıkıp: “Ey kavmim! Bu ellerinizle yaptığınız putlara niye tapıyorsunuz? Az önce bir taştı, ağaçtı; oydunuz, yonttunuz, niye tapıyorsunuz buna?.. Tapınmayın buna!..” dediğini biliyoruz.

   Mısırlıları biliyorsunuz, firavunları var… Piramitler yapmışlar, mezarlar yapmışlar. Ama Mısır tarihini incelediğimiz zaman, firavunların tarihinin içinden de, insanın insana tapmaması gerektiğini, bir Allah’a ibadet etmeyi; Allah’ın varlığını, birliğini söylemiş olan insanların yaşadığını öğreniyoruz. Allah’ın sözüne delil getirmeye hacet yok ama, bütün bunlar, ilim ve irfan, arkeoloji ve tarih bize bildiriyor ki, her devirde, her yerde, “Lâ ilahe illallah” diyen, “Allah’tan başkasına tapınmayın!” diyen, “Putları rab edinmeyin, doğru yolda yürüyün, günahları bırakın!” diyen insanlar daimâ mevcut olmuş.

   Peki peygamberlerin evveli Adem AS, ahiri de bizim peygamberimiz Muhammed Mustafa SAS… Bunların ikisinin arasında ne kadar peygamberler gelmiş geçmişse, biz onların cümlesine iman ettik, haktır ve gerçektir diyoruz. Yüzyirmidörtbin peygamber diyorlar, sayısını Allah bilir. Bu kadar peygamberler geldi geçti. Peygamber SAS Efendimizin asr-ı saâdetinden, o mübarek devirden sonra kıyamete kadar insanların hidayeti ne olacak?.. Daha eski ümmetlere, beldelere, kavimlere Allah peygamber gönderdiğini bildiriyordu. Peygamber Efendimiz ahir zaman peygamberi… Onun hayatından sonra insanların hidayete ermesi nasıl olacak?..

Peygamber SAS Hazretleri buyuruyor ki:
   (El ulemâü veresetül enbiyâ’) “İslâmın alimleri, dinin bilginleri; Allah’ın kitabını, Peygamber Efendimiz’in sünnet-i seniyyesini bilen insanlar, alimler, peygamberlerin varisleridir.” Ümmetin kendilerine emanet edildiği kimselerdir. Hani kıymetli bir şey itimatlı bir kimseye emanet edilmez mi? Kıymetli bir mal, mülk, zinet, para vs. emin bir kimseye emanet edilmez mi?.. Peygamberlerin ümmetlerini emanet ettikleri kimselerdir.

   Onun için, Peygamber Aleyhisselam Efendimiz’in zamanından kıyamete kadar, her zaman, her yerde yine Allah-u Teâlâ Hazretlerinin emrini tutan, yolunca giden, emrini öğreten, insanları doğru yola çağıran, ve insanlara Hakkı, hayrı gösteren insanlar daima mevcut olmuştur ve olacaktır. Artık hiç iyi insan kalmadı sözü yalandır, yanlıştır, hadislere aykırıdır. Her devirde böyle insanlar mevcut olacaktır ve mevcuttur. Aranızda vardır, her zaman var olacaktır. Hattâ hadis-i şeriflerde Peygamber Aleyhisselam Efendimiz buyuruyor ki:
   (Lâ tezâlü tâifetün min ümmetî zâhirîne alel hakkı hattâ tekmes sâah) “Kıyamet kopuncaya kadar ümmetin içinden bozulmamış, hakkı tutan, hayrı gözeten, hak için çalışan bir grup insan mevcut olacak!.. Onlara hiç kimse yardım etmese bile, hiçbir zarar olmayacak. Onlar hak bildikleri yolda, tek başına kalsalar bile, az bir grup halinde kalsalar bile çalışacaklar.”

   Allah-u Teâlâ Hazretleri işte bizi o, beğendiği, razı olduğu taife-i merdıyyeden eylesin… Hakkı tutan haktan yana olandan eylesin… Bir de bu nefsini terbiye etme meselesini halletmeyi nasip eylesin…

   Sen kızdığın zaman sen nefsine hakim olabiliyor musun?.. Sana hak geldiği zaman hakkı kabul edebiliyor musun?.. Batıl iş, yanlış bir iş yapınca sana ikaz edildiği zaman kabul edebiliyor musun?.. Sabredebiliyor musun, nimetlere şükredebiliyor musun?.. Allah’ın yolunda, Allah’ın emrettiği güzel ahlâka sahip olabiliyor musun? İşte onların hepsine sahip olmaya çalışmak lâzım!..

   Bu da hastanın doktor elinde tedavi olduğu gibi mürşidi kamillerin dizinin dibinde oturarak, onların nasihatlerini dinleyerek, onların terbiyesini kabul ederek, o terbiyeyi alarak olur.

   Yakın zamana kadar… Bizim büyüklerimiz anlatıyorlar ki, Allah selâmet versin Ömer Ziyaüddin Efendimiz’in oğlu Prof. Yusuf Ziya Binatlı diyor ki: “Bizim delikanlılığımız zamanında –siz delikanlıların şimdi neler yaptığını düşünün de bu sözleri anlayın– biz birbirimizle karşılaştık mı, birbirimize şöyle derdik; ‘Mirim –yâni emirim, komutanım, büyüğüm; ben senin emrindeyim, sen benim amirimsin gibi güzel bir ifade– hangi tekkeden feyz alıyorsun? Efendim, hangi mübarek zata müntesibsin?’ diye sorardık, biz birbirimize…” diyor. “Şimdiki zamanın delikanlıları da, ‘Hangi takımı tutuyorsun?’ diye soruyor.” diyor. Bakın, kavramlar ne kadar değişmiş. O zamanın gençliği, ne kadar güzel gençlikmiş.

   Allah-u Teâlâ’nın en sevdiği kullar kimlerdir?.. Genç yaşındayken, nefsini yenip de Allah yolunda yürüyen, ibadet ve tâatte devam eden kimselerdir. Ne güzel ki, genç yaşında –zâten ağaç yaşken eğilir– nefis terbiyesini almak için terbiye müessesine gidiyor. Mekteb-i edebe gidiyor, kaydını yaptırıyor da, o çalışmaları yapıyor.

   Allah-u Teâlâ Hazretleri cümlemizi nefsini terbiye edenlerden, ömrünü Allah-u Teâlâ Hazretleri’nin yolunda, güzel ahlâk ile, a’mâl-i sâliha ile geçirenlerden eylesin… Huzuruna sevdiği, razı olduğu kullar olarak, güzel, alnı açık, yüzü ak varmayı nasib eylesin… Cennetiyle, cemaliyle cümlemizi müşerref eylesin…

12. 11. 1994 – Eskişehir


XXXXXXXXXX
YENİÜMİT

.

NEFSE RAĞMEN

Nefsi cümleden edna görmek, vazifeyi cümleden âlâ görmekten daha zordur. İhlasın bir buûdu olan nefs-i emmâreye itimat etmemek ancak onun kusurlarını görmekle olur. Kusurunu görmek ve itiraf etmek mânevî bir istiğfardır, insanı muaccel elemden kurtarır.

İnsana daima kötülüğü emreden "nefs-i emmare" yatıştırıldığı zaman herşey bitmiş değildir. Mücahedenin ömür boyu devam etmesi için "mânevî bir nefs-i emmare" devreye girer. Heves, damar, asab, tabiat ve hissiyat halitasından çıkan bu mecazi nefs, hakikisinden daha şiddetlidir, daha ziyade söz dinlemez ve kötü ahlâka çok teşvik eder. İmam-ı Rabbani gibi büyük zatların bile nefs-i emmareden şekva ettikleri söylenir. Halbuki onların şekvaları, hakikisinden değil işte bu mecazî olan nefistendir. Bu ikinci nefis şuursuz, kör hissiyatla hareket ettiği İçin akıl ve kalbin sözlerini anlamaz ve dinlemez, bu yüzden de onlarla ıslah olmaz, kusurunu görmez. Yalnız tokatlar ve elemler ile nefret edebilir veya tam bir fedailikle her hissini, maksadına feda edebilir ve enaniyetini, herşeyini bırakabilir. Evet, akıl, kalb ve ruhun rağmına olarak nefs, heva, his ve vehme mağlup olup ihlâssızlık gösterenler, (mesela kendi sahasında çalışan bir kardeşinin muvaffakiyetini alkışlayamayıp "neden ben yapmadım ki" diyenler) bu vartadan kurtulmak için, talihliyseler ya şefkat tokatı yerler, uyanırlar ya da enaniyetlerini ayakları altına alıp kusurunu itiraf ederler. Kusurunu itiraf etmek mânevî bir istiğfardır, İnsanı muaccel elem ve azaptan kurtarır.
İki nefisle mücahede edenlerin en büyük kuvveti, en makbul bir şefaatçisi ve manevî duası, en metin istinat noktası, en yüksek hasleti ve en sâfi ubudiyeti "ihlâs" tır. İhlâs, sadakat ve tesanüd sıfatlarına tam sahip olanlar ne kadar az olsalar da manen bir ordu kadar kuvvetli ve kıymetli sayılırlar. Bunların en önemli esası, kusurunu bilmekle mahviyetkârane, yalnız rıza-i İlâhi İçin rekabetsiz hizmet etmektir. Evet, bizim de rekabet etmemize hiç mi hiç gerek yok. Uhuvvetteki makam geniş olduğu için müzahemeye medar olamaz. Yani daracık bir koridorun ucundaki tek hediyeye ulaşmaya çalışan bir kalabalık gibi birbirimizi dürtmemize lüzum yoktur. Bizler, birbirimize köstek olmakla değil, omuz omuza vermekle mükellefiz. Öyle geniş bir sahada hareket ediyor ve öyle nuranî bir helezon içinde yükseliyoruz ki gönüllerimiz devamlı birbiriyle alâkadar, cesetlerimiz müteaddit olsa da ruhlarımız müttehid hükmünde, yani bir "şahs-ı mânevîyi" temsil ediyoruz. Bu yüzden, inşaallah, herbirimiz istidadına göre o mânevî şahsiyete verilecek olanları alacak. Böyle bir durumda birbirimizin rakibi değil halili olduğumuzu unutmamalıyız.
Peki "fıtrat" vesile edilerek yapılan bazı serzenişlere nasıl cevap verilebilir? Başka bir ifadeyle, mabeynimizdeki uyuşmazlıklar, geçimsizlikler, hatta çekememezlikler nedendir? Cevap, yanlış bir beklenti içinde saklı. Mükemmelliği bu dünyada aramaya çalışmamız realiteye ters. Kusursuzluk ötelerde görülecek. Ama nedense içimizde hep bir istek, hatta bir ihtiras var. Cenneti dünyada yaşamaya çalışıyoruz sanki. Kinin, hasedin, kıskançlığın eseri olmayan o ebedî saadet diyarındaki gibi, kardeşlerimizde en ufak bir kusurun bile bulunmasına tahammül edemiyoruz. Kimseye gönül koymak istemiyor, kimsenin de bize acı tebessümler ederek sükut etmesini arzulamıyoruz. Fakat insan kusurdan hali değil. Ya bizler toprak olmasını beceremeyerek kardeşlerimizin gıpta damarını tahrik ediyoruz (maalesef rollerimizle övünüyoruz) ya da onlar "bilmeyerek" ihlasa muhalif davranıyorlar. (Zaten bilerek ihlâsı kırsalar bu kadar muvaffakiyet görülmez, tokatlan tokatlar takip eder). O halde hepimiz az ya da çok kusurluyuz. Mesele kusuru görmemekte, gözlerimizle görsek bile perdeyi yırtmamakta, fenalığa karşı iyilikle mukabele etmekte. Peki kardeşlerimizin kusurlarını görmemekle ne kazanacağız? Görmek, göstermek, görünmek ve gösteriş arzusu damarlarımızda dolaşırken, farkında olarak ya da olmayarak işlediğimiz kusurları affettirmek istiyor muyuz? O halde kardeşlerimizi affedelim ki Allah da bizi affetsin. Hiç birimiz kusursuz olamayacağımıza göre gelin birbirimizi bağrımıza basalım ki günahlarımız dökülsün.
Nefis mücahedesinde en sağlam istinad noktası olan ihlâsın en mühim düsturu, başkasını değil Allah'ı hoşnut etmeye çalışmaktır. Eğer O, yâr ise herşey yârdır, değilse bütün dünya alkışlasa neye yarar? Bırakın bize insanlar değil, melekler ve ruhaniler hürmet etsin. Yoksa unutulmamalıdır ki insanların takdiri, istihsanı uhrevî amellerde illet ise o amelleri iptal eder; eğer bizzat tercih ediliyorsa ihlâsı kırar; eğer teşvik edici bir unsur ise safvetini izale eder.
Öte yandan sırf bir makbuliyet alâmeti olarak ve istenilmeden Cenab-ı Hakk ihsan etse, o amelin ve ilmin insanlardaki hüsn-ü tesiri namına kabul etmek güzeldir ki Hz. İbrahim (as) bir duası olan: "Bana, arkamdan hayırla yadedilmeyi nasip et'' (Şuara, 26: 84) ayeti buna işaret eder. İnsan tahdis-i nimet babından bunları anlatsa inşaallah fahr olmaz, yeter ki niyeti gurur değil, şükür olsun. Zaten arkasında devasa bir hizmet ağacı bulunan kuru bir dal, ucundaki meyveye sahip olduğunu iddia edemez.
İki nefisle cihad ederken diğer önemli bir husus da "al-i himmet" olma yolunda uluvv-u himmete takılmaktadır. Ahirete ait hususlarda ve işlerde hırs göstermek, kanaat etmemek bir cihette makbuldür, fakat bazı arızalar yüzünden hayal kırıklığına düşülürse, şükür yerine şekva etmek, belki de aksiyon ruhunu öldürmek muhtemeldir. Onun için bu kudsî meslekte kanaat, daima şükrü, metaneti ve sabrı netice verdiği için ihlâs dairesinde, hizmet noktasında çok hırs ve kanaatsizlik gösterdiğimiz halde, neticelerine ve semerelerine karşı kanaatle mükellefiz.
O halde bize düşen şey nedir? İhlâsı kazanmak için yapılması gereken ihlâslı dualara bile ihlâsla niyet ve sebat etmek gerekli. Efendimiz (sav) şöyle dua ediyor: "Allahım, benimle Senin dışında olan herşeyin arasına gir". Demek bizler ister istemez perdelerle örtülmeye meyilliyiz. O yüzden değil mi ki kendindeki cevherleri kalın örtülere sarıp nurları karartanlar hep kaybediyorlar (Şems, 91:10) ve his dünyasındaki muammaları keşfetmeye çalışıp nefislerini temizlemeye gayret edenler felaha eriyorlar (Şems, 91:9). Bizim bize olan şuur ve ilmimizin nispeti, Yaratan'ın bize olan nazar ve ilmine nispeten bir kıl gibi. Fikrimizin, ihtiyarımızın idrak edemedikleri bizdeki "mahfiyat", yani bir bohça gibi sarıp sarmalanmış gizli şeyler, Hakk'ın nazarı ve ilmi altında. Belki de bu yüzden yine Efendiler Efendisi (sav): "Bana bütün gizli sırlarını aç!" diye yalvarıyor. İhlâs da bir sır. Açmak için sebat gerek.
Bütün bu anlatılanlar nefisle bir hasb-i hal idi, yoksa nasihat verme makamında olmadığımı kabul ve itiraf ederim. Sadık bir talebenin dediği gibi (sadık olmadığımın farkında olarak) ben de derim ki: "Nefs-i emmarenin zebunu, cin ve ins şeytanlarının hedefi olmaktan kurtulamadık ise de bu hasbî ve Kur'ânî hizmetten zevk alıyoruz, layıkıyla yapamıyorsak da yolunda bulunuyoruz".

MAKAM VE NİYET

Makamla kastettiğimiz şey, kelamın veya hadiselerin siyak-u sibakı ile bilgi ve tecrübe birikimi ve kültürden oluşan zihnî bir yapıdır. Bu yapı metinlerle veya hadiselerle sınırlı değil, onların ötesindedir. Ona ulaşmak ve onu sağlam bir şekilde kurmak ancak enfüsî ve afakî tecrübelerin artmasıyla gerçekleşir. Niyet de en az makam kadar ehemmiyetlidir. Beyana veya amellere renk veren unsur niyettir. Kelamdaki niyet anlaşılmaz ise kelam da doğru anlaşılmaz. Ameller hangi niyetle yapılırsa, o niyetin karşılığı alınır. Makam ve niyetin künhüne vakıf olmak ancak huzuzat-ı nefsaniyeden tecerrüt ile olur. Evet, bu esrar ancak o zaman kalpte inkişaf eder.

Annesine yardım ederken büyük bir vazoyu kıran çocuk mu, yoksa annesine kızıp küçük bir vazoyu yere atıp kıran çocuk mu daha çok suçludur? 3-4 yaşındaki bir çocuğa bu soruyu sorduğumuzda büyük ihtimalle birinci çocuğun daha çok suçlu olduğunu söyleyecektir. Çünkü o yaşlardaki çocuklar hadiseleri makamına göre değerlendiremeyecek kadar küçüktür. Makamı gözardı etmek sadece çocuklara has değildir. Bilhassa günümüzde kimin, kime, neyi, hangi makamda söylediğine pek dikkat etmeyen büyükler de hâdiseleri sağlıklı bir şekilde tahlil edememektedirler.
Makamın sadece sözlü veya yazılı metinlerde değil yaşadığımız hadiselerdeki yeri de çok büyüktür. "Yerine göre" davranmak herkese nasip olmayan bir meziyettir. Ancak "makam"ı idrak etmiş insanlar, "tezat" gibi görünen hâdiselerin içinden çıkmasını becerebilirler. Mesela "âl-i himmet olmak", yani bir dava uğrunda elinden gelen her şeyi yapmaya çalışmak bir fazilettir. Öte yandan "uluvv-u himmet olmak", yani sevap hırsıyla ihlası unutmak da hoş görülmemiştir. Bu iki hususu telif edebilmek ise "feraset" ve "dirayet" sahiplerine nasip olur. (Bu mevzuda, vazife yaparken himmeti âli tutmak, netice ve semerelerde ise kanaatkâr ve müteşekkir olmak tavsiye edilir). Feraset sahibi olmak için de nefsin hoşuna giden şeyleri terketmek, takva sahibi olmak, yani Allah'ın ve yarattıklarının hukukuna riayet etmek gerekmektedir.
Mahrem meseleleri ve sırları namus bilip her şeyi, her zaman, herkese söylememek de bir "makam" meselesidir.
Niyet de en az makam kadar ehemmiyetlidir. Bir sözün mutlak manasından çok o sözü söyleyenin niyeti önemlidir. Niyet bilinmezse söz de yanlış anlaşılabilir. Bu yüzden mesela, Kur'ân-ı Kerîm'deki "Yaratanların en güzeli" mealindeki "Ahsen'ül-Hâlıkın" tabiri, maksat bilinmezse, (haşa) "başka yaratıcılar da mı var" şeklinde tevil edilebilir. Halbuki böyle bir tevil yukarıdaki açıklamadan dolayı bariz bir mantık hatasıdır. Bediüzzaman Hazretleri bu meyanda şunları söylüyor: "Cenab-ı Hakk'ın A'lem, Ekber, Erham, Ahsen" gibi esma ve sıfat ve ef'alinde kullanılan ism-i tafdil tevhide naks değildir. Çünkü, maksat, bizzat ve hakiki bir mevsufu gayr-i hakiki veya akli bîr imkanla veya vehmi bir mevsufa tafdil etmektir.
Ve keza, izzet-i ilâhiyyeye de münâfi değildir. Çünkü, maksat, sıfat ve ahval-i ilâhiye ile mahlukatın sıfat ve ef'ali arasında bir muvazene yapmak değildir. Yani ikisini bir seviyede tuttuktan sonra, bunu ona tafdil etmek değildir ki, sıfat-ı ilâhiyeye bir naks olsun.
Evet, masnuattaki kemalat, Cenab-ı Hakk'ın kemalinden in'ikas eden bir gölge olduğuna nazaran, masnuat, sıfat-ı ilâhiye ile muvazene hakkına malik değildir.(1)
Söz Sultanı'nın (sav) "Ameller (başka değil) ancak niyetlere göredir" beyanı, niyetin ehemmiyetine ne güzel işaret eder. Zahirde aynıymış gibi gözüken hâdiselerin niyetlerle ne kadar farklılaştığı bu kıstasla çok daha iyi anlaşılır. Bu yüzden, mesela, yeri geldiğinde kendisini tutamayarak ağlayanla istediği her an gözyaşı dökebilen iki kişinin amelleri aynı gibi gözükse de farklı niyetler taşıdıkları için nail olacakları semereler de farklı olacaktır.
"Sözdeki niyet" hususunda bir misal de şöyle: Münafikun sûresi ilk âyetinin meali şu şekildedir: "Münafıklar sana geldiklerinde "Şehadet ederiz ki şüphesiz sen Allah'ın resûlüsün" dediler. Allah bilir ki sen elbette O'nun Resûlüsün. Münafıkların yalancı olduklarına da Allah şahittir." (Münafikun, 63/1). Bu âyette, münafıkların sözüne değil niyetine bakılması gerektiği açıktır. Yani, söylenilen şeyler sadece ağızdan çıkan şeylerdir. (Tevbe, 9/30). Kalplerinde olmayan şeyleri söylemektedirler. (Âl-i İmran, 3/167) Âyetteki başka bir hususiyet de takdim ve te'hir ile okurun yönlendirilmesidir. Âyetteki ikinci ve üçüncü cümleler eğer yer değiştirecek olsaydı yanlış anlamalar olabilirdi. Halbuki münafıklar yalanlanırken Efendimiz'in (sav) resul olduğu öncelikle tasdik edilerek hatalı istidlallerin önüne geçilmiştir.
Başka bir misal de şöyle: "Cenab-ı Hak, senin ibadetine, belki hiçbir şeye muhtaç değil. Fakat sen ibadete muhtaçsın, manen hastasın."(2) Bu iktibastaki "belki" kelimesi, Türkçe'deki ihtimal bildiren anlamıyla değil, Arapça'daki kesinlik için olan "bilakis" anlamında kullanılmıştır.
Görüldüğü gibi, müellifin niyetini anlamamak yanlış tevillere sebep olabilmektedir. Yazarın maksadını anlamak için mutlaka siyak-u sibak gözönünde bulundurulmalıdır. Mesela: "Baktık ölü cansız,"(3) "Hatta körler de görebilir,"(4) "Daha Cehennem'e gitmeden Cehennem'e gider,"(5) "...büyük, bir küçük alemi gördüm,"(6) "Hem var, hem yok"(7) şeklindeki mütenakızmış gibi gözüken cümleleri anlamak için bunların geçtikleri mebhaslara bakmak gereklidir.
Niyetle ilgili son olarak üzerinde durmak istediğimiz husus âyetlerin tefsiriyle alâkalıdır. Kur'an-ı Kerîm'de "müteşabih" bir takım âyetler vardır ki, bunların çok derin mânâları vardır. Muhkemat (mânâsı açık olanlar) gibi tefsir edilmez ve herkes bilemez. Belki tefsir yerinde te'vil ederler. "o (müteşabih) âyetlerin te'vilini Allah'tan başkası bilemez. İlimde derinlik ve istikamet sahibi olanlar ise, "Biz buna inandık. Muhkem ayetler de müteşabih âyetler de, hepsi Rabbimizin katından indirilmiştir" derler." (Âl-i İmran, 3/7). Şu halde Cenab-ı Hakk'ın bu âyetlerden muradı ancak, ilimde râsihûn olan, Efendimizin (sav) terbiyesinde yetişen ve ilhama açık kalbler taşıyan gönül insanları tarafından anlaşılır. Bize düşen de bu insanların tefsir ve tevillerine itiraz etmemektir.


DİPNOTLAR
1) Bediüzzaman, Mesnevî-i Nuriye, s. 229
2) Bediüzzaman, Lem'alar, s. 190
3) Bediüzzaman, Mektubat, s. 155
4) Bediüzzaman, a.g.e., s. 182
5) Bediüzzaman, a.g.e., s. 288
6) Bediüzzaman, a.g.e., s. 394
7) Bediüzzaman, a.g.e., s. 452.

XXXXXXXXX