İki tıp doktorunun kafa kafaya vererek Nutuk’un gizli şifresini çözmesi hayli yeni sayılır. Bundan önceki kuşakların bu gizli şifreden yoksun kalmış olması hakikaten üzücü. Ama yine de şanslıyız, ya bizim kuşak da bundan habersiz kalsaydı; hele hele AKP’nin iktidar olduğu böylesine dehşet bir devirde!

Yazarlar şöyle bir yöntem uygulamışlar: Nutuk metnini ham veri olarak bilgisayara yükledikten sonra kendilerince analize tâbi tutmuşlar. Ama daha başında belki de korkunç bir yöntem hatası yapmış olabilirler. Çünkü Nutuk’un son cildindeki belgeleri bu analize dahil etmemişler. Nutuk’un matematiksel uyumu belki de daha işin başında tehlikeye düşmüş olabilir. Çünkü, Atatürk’ün gizli şifresini metne işlerken vesikaları da işin içine katmadığı gibi bir varsayım daha başında yazarlar tarafından ön kabul haline getirilmiş ki, bundan nasıl emin olabildiklerini kitapta hiçbir şekilde açıklamıyorlar. Oysa yöntem olarak hayli iddialılar. Ama vesikalar cildinin bu analizin tamamen dışında tutulması, belki de gerçek şifrenin yine gizli, saklı kalmasına neden olmuş da olabilir. Yazarları uyarmak elbette herkesin hakkı; ne de olsa Atatürk’ün belki de yüzyıllar ötesine uzanacak kehanetlerinden yoksun kalınması gibi bir tehlike söz konusu.

Gizli şifre açığa çıkıyor sonunda

Yazarlar, daha sonra Nutuk metninde yer alan sözcüklerin tekrarını saymışlar. Mesela Almanya kelimesi on üç kez mi geçmiş; yazarların bu gizli şifreden çıkardıkları anlam, geçmişte 14 Aralık 1913 tarihinde Liman von Sanders heyetinin Osmanlı Devleti’nde işe başlamasıdır. Atatürk’ün herkesin zaten kolayca ulaşabileceği bir geçmiş tarih bilgisini gizli şifre olarak Nutuk’a kazımasındaki mana ne kadar bilinemese de, ortada yine de teknik bir sorun olduğu muhakkak. Çünkü bu tarih eski takvimle 1 Aralığa denk düşmektedir! Acaba Atatürk geçmişteki bir olayı hatırlatırken, üstelik bunu gizli şifreyle yaparken, 1925 yılında kabul edilen yeni takvimi mi gözetmişti, yoksa eski takvimi mi? İşte sonu gelmesi imkânı olmayan bir tartışma daha açılmış bulunuyor!

Bunun gibi pek çok kelime sayılmış araştırmada, fakat pek çoğunun ne geçmişle ne de gelecekle irtibatı kurulmuş. Mesela Amerika kelimesinin tam altmış dokuz kez geçmiş olmasının gizli bir anlamı olup olmadığını bilemiyoruz, çünkü yazarlar 69 rakamıyla ilgili en küçük bir ilinti kurmamışlar. Yazarlara göre 1869 ABD’de köleliğin kaldırılma tarihi olarak kendisini belli ediyor, fakat diğer yandan yüz yıl sonra da kadın haklarının gündeme geldiği yıl olarak önemliymiş. Acaba Atatürk bununla bize ne demek istemiş olabilir diye düşünenlere bir ipucu da benden: Daha geçendeki kürtaj tartışmalarına bir göndermede bulunma imkânı acaba yok mudur bu gizli şifrede? Ya da Bolşevik sözcüğünün sadece yedi kez geçmesi ne anlama gelmektedir? Yazarların dediği gibi, 7 Temmuzda tutuklama kararı üzerine Lenin’e bir gönderme midir, yoksa bambaşka bir 7 Temmuzdan mı söz edilmektedir? Yine spekülasyonun sonu gelmeyecek bir tartışma. Ya elli dokuz kez geçen Bursa kelimesine ne demeli? Yazarlar bunu 1859 senesinde yapılan Bursa Hünkâr Köşkü’ne bağlıyorlar; neden böyle bir atıfta bulunulmuş olduğuna en küçük şekilde değinmeden. Benzer bir örnek Kastamonu’nun yirmi dört kez geçiyor olması, bu da Atatürk’ün 24 Ağustos 1925 tarihinde şapka giymesine işaret ediyor. Nutuk’ta reisicumhur sözcüğünün yirmi sekiz kez geçmesi de, Atatürk’ün halka ancak 1928 senesinde devrimleri anlatmaya başlamasına yoruluyor. Ayrıca unutulmasın ki aynı tarihte cumhurbaşkanının yemin metni de değiştirilmişti.

Atatürk’ün kehanetleri

Yazarlara haksızlık da etmeyelim ama; metinde geçen küçük ve büyük harfle yazılmasına göre kelimelerin matematiksel gizlerini ayrı ayrı değerlendirmeleri göz yaşartıcı; çünkü böylece mesela cumhuriyetin altmış iki kez geçmesi, onlar açısından Atatürk’ün 1962 yılında Talât Aydemir’in yapacağı darbeyi öngörmesinden başkaca bir şey değildir. Nedense bu kez geriye değil de, ileriye yönelik bir tarih bulmak tercih edilmiş. Yine Diyarbakır ve Diyarbekir’in birlikte otuz yedi kez geçmesi, kentin adının 1937 yılında değiştirilmesiyle ilgilidir. Eser sözcüğünün yirmi yedi kez geçmesi, Nutuk’un 1927 senesinde okunması anlamına gelmektedir. Ya da Fransa kelimesinin otuz altı kez geçmesi, Hatay’ın 1936 yılında Türkiye’ye katılacağını müjdelemektedir. İstiklâl kelimesi Nutuk’ta otuz altı kez geçmektedir ve bu da Mehmet Âkif Ersoy’un 1936 yılındaki ölümünü öngörmektedir. Kürt kelimesinin nedense tam on dokuz  kez geçmesi, acaba geleceğe ilişkin bir öngörü müdür, yoksa geçmişteki bir tarihe atıf mıdır sorusunu maalesef yanıtlayamayacağım, çünkü yazarlar da bu soruyu boş bırakmışlar; fakat okuyucular bunu mesela 2019 olarak değerlendirebilirler.

Nutuk söylediğiyle değil, saklı gerçeğiyle daha mı değerli?

Eh nihayet şurada birkaç sene kaldı, kehanetin sonucunu görmeye! Nutuk’ta yazarlara göre tarihsel göndermeler büyük bir isabetle kaydedilmişti, fakat bazılarındaysa “küçük zaman kaymaları” saptanmıştı. Yine de yazarlar çalışmalarından kuşku duyuyorlar; gizli şifrenin açığa kavuşturulmasında yetersiz kalabileceklerinden endişe ediyorlar ve başkaca çalışmaların gereğini vurguluyorlar. İşin tuhafı yazarlar, Nutuk’tan alınacak ana fikrin Atatürk’ün bizleri gelecekte iç ve dış düşmanlara karşı uyarması olarak değerlendiriyorlar; iyi güzel, fakat bunu keşfetmek için bu kadar çaba ve gayrete ne gerek vardı acaba? Zaten Nutuk’un gençliğe hitabe tarzındaki finali bunu açık olarak belirtmektedir. Bu uyarı gizli bir şifre olarak neden saklanma gereği duyulmuş hiç anlaşılamıyor.

19’un sırrı

19 rakamının Atatürk’ün hayatındaki önemi yazarların gözünden kaçmamış: İlk önce tabiî ki doğum tarihi olan 19 Mayıs 1881! Kaç kez yazılacak çizilecek bilemiyorum artık, Mustafa Kemal’in 19 Mayıs olarak belirtilen doğum günü gerçek doğum günü değildir; kendisinin sembolik önemi olduğunu düşündüğü ve kendisine uygun gördüğü tarihtir. 1881 de yanlıştır; gerçek doğum yılının 1880 mi, 1881 mi olduğunu muhtemelen hiçbir zaman bilemeyeceğiz. Bir zamanlar 1880 olarak ders kitaplarına ve pullara bile geçmişti. Sonra 1881 daha uygun görülmüş olmalı. Biri araştırsa keşke, bu geçiş tam olarak ne zamana denk gelmiş diye. Dahası da var: Mustafa Kemal Atatürk ismi ve soyadı tek tek harfler toplandığında 19 ediyor. Gençliğe hitabe de 19 cümleden ibarettir; buradaki tek sakınca bu kısmın İsmet İnönü tarafından yazıldığına ilişkin iddiadır. 19 Mayıs 1919 tarihinde üç tane 19 rakamı olması, Atatürk’ün ömrünün de 3 çarpı 19 olmasıyla ilintilidir. Ayrıca 19 Mayıs 1919’da Atatürk’ün yaşının 2 çarpı 19 eşit 38 olması başkaca bir işarettir. Bu da matematiksel olarak doğru olmayacak korkarım, çünkü Atatürk’ün yaşı tam olarak bilinmemektedir. Muhtemelen bilinenden daha erken bir tarihte doğmuştur. Bütün bunlardan tatmin olmayan okuyuculara iki örnek daha vererek konuyu kapatıyorum: Ne mutlu Türküm diyene ile istikbâl göklerdedir özdeyişlerinde bulunan harfleri bir sayın bakalım kaç çıkacak? Ya tabiî ki 19. Ve son olarak doğum ve ölüm yılları 19 sayısının katlarıdır. Cenazesi de 19 Kasım’da İzmit’e götürülmüştü zaten.

Niçin 2005 yılında incelemeye tabi tutuldu

Eğer biz de yazarların izinden gidecek olursak, sanırım şu soruyu sormakta haklı oluruz; yazarların özellikle vurgulama gereğini duydukları “çok fazla tesadüf tesadüf değildir” özdeyişi madem ki ciddîye alınacaktır, o halde Nutuk’un niçin 2005 yılında böyle bir incelemeye tâbi tutulduğunu öğrenmek hakkımızdır. 2005 bir tesadüf olabilir mi? Sanırım hayır; nedense ulusalcılığın zirveye taşınmakta olduğu bir sırada Nutuk’ta geleceğe ilişkin kehanet arama; Atatürk’ün söylediklerinden hareketle gerçekte söylemeyip gelecek kuşakların araştırmalarına emanet ettiği kehanetlerinin keşfedilmesini sağlama çabaları, Atatürk’ün ve Atatürkçülüğün ulusalcı eksende yeniden şekillendiği döneme denk geliyorsa eğer, bu elbette basit bir tesadüf sayılamaz. Aksine, bu ve benzeri bütün “araştırmalar”, ulusalcılığın şahlanışına eşlik ettiler. Amaç tekti; Atatürk’ün söylediklerinden yeterince yararlanılacak bir şey bulunamadığında, bizzat Atatürk’ün gizli hakikatlerine müracaat etmenin gerekli ve mümkün olduğuna inanmak ve inandırmak. Yani Atatürk yaşasaydı ne derdi, ne yapardı tarzındaki yaygın soruları, “ikna edici” bir şekilde yanıtlamak; sonra internet üzerinden alıcı kitleye propaganda etmek. Bu türden “zengin” ikramlar zamanında piyasayı epey doldurdu ve doyurdu. Lâkin mesela bu kitabın yeni baskı yapmaması tabiî üzücü. Bu piyasanın bile daraldığını gösteriyor. Hatırlar mısınız bilmem, Atatürk’ün öte âlemden seslendiğini duyanlar, bu kez Nutuk’ta keramet ve kehanet avcılığına çıkmış olmasınlar sakın? Atatürk’ü modern bir Nostradamus haline getirmek isteyenler işi bayağı ilerletmişler; MacArthur’la görüşmesinde onun ikinci dünya savaşını nasıl yıllar öncesinden öngörüp, hatta sonucunu bile tıpa tıp anlattığıyla iftihar etmişlerdi. Ah her şey yolunda gidebilirdi, bu palavraları ortaya döken tarihçiler olmasaydı!

Nutuk’un şifreli gizli söylevi

Bu gizli şifreyi çözebilmek için yazarlar, Nutuk’ta 19 kere tekrar edilen kelimeleri ilk kullanıldıkları şekilde sıraladıklarında, kelime dizisine sâdık kalarak, özel isimlerin de gerçek anlamlarını göz önüne alarak, bu kelimelerden Atatürk’ün anlatmak istediğini kaleme almışlar. Elbette bazı “eksik” kelimeleri de “hadlerini aşarak” kendileri tamamlamak zorunda kalmışlar. İlk başta özgün metin anlamsızdır; mesela ortaya çıkan özgün metin “orada dedikten bunda cuma vezaifi yüzbaşı Fahrettin cepheye fikri” tarzında sıralanmaktadır; ancak yazarlar, bu gizli şifreyi de şöyle çözmeyi başarmışlardır: “bunda toplanma görevi yüzbaşınındır; büyük şerefli cephe düşünülmelidir.” Ancak bilgisayarda analiz veri değerlendirme aşamasında yapılan bazı teknik yanlışlıklar yazarların dikkatini çekmiştir; bu durum yeni yeni değerlendirmelere neden olur. Ve sonunda gerçek bütün açıklığıyla birdenbire ortaya çıkar; meğerse Atatürk tam da bugünleri işaret etmektedir; 2010-2016 yılları Kürt bağımsızlığından tutun da şeriat devletine kadar giden yoldaki her şeyi görmüştür ve haber de vermiştir. Allahtan şifre kırılmış ve halkımız bu gafletten uyandırılmıştır. Gerçi yazarlar araştırmalarında zaman zaman “akıllarının karıştığı”ndan söz etmektedirler; ne diyelim, tıpkı çocukluğumda okula giderken ninemin duasını tekrar etmemin dışında elimden maalesef bir şey gelmez: Allah zihin açıklığı versin!


.

Serbest Fırka daha ilk kurulduğunda Mürteci damgası yemişti

04.08.2012 - Bu Yazı 2042 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Genellikle yazıldığının ve söylendiğinin aksine CHP, SCF’nin kurulmasından hiç de memnun olmamıştı; kısa sürede karşı önlemlerini almaya başlamıştı bile. Mürtecilere karşı dikkatli olunmayacaktı da, ne yapılacaktı zaten?

Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) her ne kadar “en yüksek müsaadeye mazhar parti” olarak kurulmuşsa da, CHP de gardını almakta hiç gecikmedi. SCF 12 Ağustos 1930 tarihinde resmen kurulmuştu; üyelik kaydına ise 21 Ağustos’ta başlamıştı. Hemen ertesi günü 22 Ağustos’ta CHP Genel Sekreteri Saffet Arıkan, yayınladığı genelgede yeni muhalefet partisi hakkında parti müfettişlerini aydınlatıyordu.

“Kara ruhlular”ın tehdidi

göre, yeni parti cumhuriyetçilik ve laiklik ilkelerinde iktidarla herhangi bir anlaşmazlık içinde olmadığını açıklamıştı; elbette yeni parti de üye kaydetmekte serbestti. Ne var ki, cumhuriyetçi ve laik ilkeleri içten kabullenmemiş (çok kısa bir süre önce cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde sözü edilen ‘özde ve sözde” ayrımını hatırlatmıyor mu?) ve “ruhen mürteci” bazı kişilerin de yeni partiye müracaat etmeleri ve muhalefet partisinin yöneticilerinin de dikkat ve inceleme eksikliği sonucunda bu kişileri üye olarak partilerine alma ihtimali her zaman için vardı. Böyle bir tehdit ve risk karşısında CHP’lilere de elbette bazı görevler düşüyordu. Bu  türden kişilerin SCF’ye geçtikten sonra propaganda faaliyetlerine de girişmeleri mümkündü. Bütün bunların engellenmesi için CHP örgütünün bu gibi “kara ruhlular”la şiddetle mücadele etmesi lâzımdı. CHP’liler bir şekilde SCF’ye böyle kişilerin üye kaydedildiklerini haber alırlarsa, bu durumu uygun bir şekilde parti merkezine bildirmeliydiler. Parti müfettişleri, bu uyarıyı uygun şekilde bütün parti örgütüne yayacaklardı. CHP merkezi, SCF’nin muhtemel üyelerinin profilini sadece merak etmekle kalmamış, fakat aynı zamanda öngörmüştü de. Daha üye kaydının başladığı gün CHP genel sekreteri, SCF’nin mürtecileri üye kaydedebileceğini hissetmişti ve ardından kısa bir süre sonra başlayacak olan suçlamalar için daha ilk elde kanıtını hazır etmişti bile!

Daha da ilginci, genelgenin taslağında bu türden ihbarların önce SCF’ye aktarılmasının istenmesiydi; bundan bir sonuç alınamayacak olursa, meselenin parti merkezine nakli talep ediliyordu; ama taslakta yer alan bu öncü ikâz mekanizmasından nedeni anlaşılamayacak bir şekilde vazgeçilmişti. Belki de CHP örgütünün SCF karşısında bu türden bir denetim yaptığı anlaşılsın ya da bilinsin istenmemişti. CHP örgütü, SCF karşısında bir tür bekçilik görevi yapacaktı.

Komünistlerle mürteciler elele

Arıkan yine aynı gün yayınladığı bir başka genelgedeyse benzer başkaca bir uyarıya yer veriyordu; bu kez CHP’ye aktarılan haberlere göre, SCF’nin kuruluşu “softa ruhlu mürteciler”le komünistlerin faaliyetine yol açmıştı ki, bu tabiîydi. Çünkü onlar “her fırsatı ganimet” bilirlerdi. Ancak partinin teyakkuz halinde olması gerekirdi. Dahası SCF’nin kuruluşunun üzerinden daha on gün geçmeden Arıkan, mürtecilerin şapka yerine fes, yeni harfler yerine Arap harfleri, ülkeden haksız yere kovulduğunu ileri sürerek saltanat ailesinin yeniden memlekete dönüşü konularında yoğun propagandaya giriştiklerini ileri sürüyordu. Tekkelerin açılacağı ve vergilerin de kalkacağı yolundaki propagandalar ancak “vatansız insanlar”ın yapacağı türden şeylerdi. Hatta askerliğin dahi kaldırılacağı söyleniyordu. Şimdiye kadar gerçekleştirilen bütün inkılâplar alt üst edilecekmiş ve saltanatla eskimiş kurumlar ve gelenekler sanki yeniden geri gelecekmiş gibi yapılan propagandalar, ülkenin huzur ve sükûnu olumsuz yönde etkilemeye başlamıştı bile. Gerçi hükûmet teyakkuz halindeydi, fakat parti örgütüne de bu konuda önemli görevler düşüyordu. Bu gibi propagandalarla karşılaşıldığında önce muhatabın aydınlatılması gerekiyordu; ayrıca faillerin hükûmete ihbar edilmesi isteniyordu. Bu konuda merhamet gösterilmemeliydi!

İçişleri bakanlığı devreye giriyor

İçişleri bakanlığı da valiliklere ilettiği 5 Eylül tarihli genelgesinde; SCF’nin propagandasının yasalara itaatsizliği tahrik ve teşvik ettiği, düzen ve asayişi bozduğu belirtiliyor, muhalefetin “muzır” faaliyet içinde bulunmasından yakınılıyordu. Menfî istikâmette propagandalar böylesine genişledikçe, ülke anarşiye düşerdi. “Devlet ve hükûmet otoritesini her şeyden üstün tutmak” gerekirdi. Bu türden propagandalara kapılan vatandaşların daha sonra çekebilecekleri cezalar konusunda aydınlatılmaları gerekiyordu.

SCF doğuda örgütlenmeyecek

İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, 3 Eylül’de CHP genel sekreterliğine yazdığı bir yazıda; bakanlığın Birinci Umumî Müfettiş İbrahim Tali Öngören’e verdiği bilgiyi aktarıyordu. Buna göre, SCF genel başkanı Fethi Okyar, Elazığ, Urfa, Hakkâri, Bitlis, Diyarbakır, Siirt, Mardin, Van ve Beyazıt (Ağrı) illerini kapsayan müfettişlik bölgesinde örgüt kurmayacaklarını Saffet Arıkan’a sözlü olarak vaat ve temin etmişti! Kaya, buna rağmen muhalefet partisinin bu bölgede örgütlenmeye gitmesi halinde buna karşı önlem alınmaması gerektiğini, ancak yine de bakanlığı bilgilendirmenin uygun olacağını belirtiyordu.

Hatırlanacağı gibi, bundan tam on beş yıl sonra DP’nin kurulması gündeme geldiğinde, bu kez de DP’den aynı bölgede örgütlenmemesi istenecek ve bizzat Adnan Menderes’in daha sonra yapacağı açıklamada da belirteceği üzere, partinin kuruluşu için yapılan pazarlıklarda bu konu öne çıkacaktır.

Bütün bu gelişmelerin göz ardı edilerek bugünkü Kürt meselesinin analizine girişmek herhalde ancak kötü bir şaka olabilir; CHP ve iktidar niçin bunca uzun yıllar boyunca bölgede örgüt kurulmasından rahatsız olmuştur sorusuna verilecek yanıt çoktan sırasını beklemektedir.

Ne var ki, CHP sadece muhalefet partilerinin bölgeden uzak kalmasını istemiyordu; aksine kendisi de bölgede örgüt kurmaktan çekinmişti. 1938 yılında bile CHP’nin Ağrı, Diyarbakır, Elazığ, Muş, Mardin, Siirt, Urfa, Van, Bingöl, Bitlis, Hakkâri ve Tunceli illerinde örgütünün bulunmadığını söylersem, bilmem bana inanır mısınız? DP’den her ne kadar doğudan ve güneydoğudan uzak durması istenmişse de, CHP rejim değişikliğinden sonra örgütlenme politikasını temelden değiştirecek ve bütün illerde örgütlenmeye gidecektir. Yine de 1946 yılında örgüt kurmaktan kaçındığı tek il Tunceli idi! Eski adıyla Dersim’den hala uzak durmaya çalışıyor olmasının acaba nedeni ne olabilirdi?

DÖNEMİN DERS KİTABINDA SCF

1931 yılında basılan dönemin lise tarih ders kitabında SCF öyküsü sıcağı sıcağına anlatılıyordu. Fakat burada artık SCF’nin bizzat Atatürk’ün teşviğiyle kurulduğuna dair en küçük bir işaret ya da iz yoktu. Parti adeta kendiliğinden ortaya çıkmıştı bu anlatıma göre. Bu öyküde SCF’nin bahsi ve âkıbeti, sadece üçüncü dönem milletvekili genel seçiminin zamanından önce yapılmasının temel nedeni olarak takdim ediliyordu. Resmî teze göre, muhalefet partisinin bahtsız sonu kendi hatasıydı. Partiye akın eden “mürteci unsurlar” partinin sonunu kendiliğinden hazırlamıştı. Tuhaf olan nokta, zaten bu âkıbetin daha partinin kurulmasının üzerinden birkaç gün geçtikten sonra CHP yönetimi tarafından zaten öngörülmüş olduğu konusundaki suskunluktur!

PAYLAŞILAMAYAN MUSTAFA KEMAL

Cumhurbaşkanı Atatürk’ün CHP’den kopup SCF’ye geçtiği yönündeki propaganda da anlaşılan hayli tutmuştu. O kadar ki, Arıkan, daha 2 Eylül tarihinde, bu yöndeki söylentileri aktardığı genelgesinde, Gazinin asla CHP’den ayrılmadığını ve ayrılmayacağını vurguluyordu. Elbette bu propaganda yalnızca bir söylentiden ibaretti ve gerçekçi de sayılamazdı. Ne var ki, bu türden bir propagandanın muhalefet partisi mensuplarınca özellikle yayılmasının önemli bir nedeni olmalıydı. Muhtemelen Gazinin ismi hem meşruluk kaynağıydı, hem de önemli bir destek. Bu bakımdan muhalifler, iktidar partisinin genel başkanını kendi partilerine kaydetmekte sakınca görmemiş olmalıydılar! Bir diğer neden, bu sırada CHP saflarındaki dalgalanmayı hızlandırmak da olabilir. Nitekim, SCF’nin kuruluşuyla birlikte iktidar partisinin üyeleri ve hatta örgüt yöneticileri dahi muhalefet saflarına katılmakta sakınca görmemişlerdi. Bu türden bir söylenti, bu dağılmayı hızlandırabilirdi. Diğer yandan, Gazinin kamuoyundaki prestijinden de yararlanılmak istenmiş olmalıdır. Her neyse, bu propagandanın halk üzerinde derin etkileri olmuş olmalı ki, Arıkan 6 Eylül tarihli bir genelgesinde, “halkımızın saf kısmı”nın bundan “zehirlenmekte” olduğunu yazmaktan kendisini alamayacaktır. SCF’ye katılanlar, çıkarları zedelenen memnuniyetsizlerden ibaretti. Her neyse Atatürk kısa zaman sonra bu türden boş söylentilere kesin olarak son verecek şekilde CHP ile olan tarihsel bağlarını vurgulayan bir açıklamayı basında yayınlatacaktır.

.


.

cumhurbaşkanı olduğunda ilk yaptığı işlerden biri de, kendisinin başbakanlık görevinden alındığı tarihten itibaren gerçekleştiği ileri sürülen yolsuzluk iddialarının üzerine gitmek oldu. Bu, bir anlamda İnönü’nün geçmiş yönetimden hesap sorma dönemidir. Hatırlanacağı gibi, İnönü’den sonra Celâl Bayar başbakan olmuştu ve İnönü, Bayar hükûmetinin yaptıklarından hesap sorarken, ister istemez Atatürk’ün son yılını gözler önüne seriyordu.

Tayyare kaçakçılığı meselesi

1939 yılının hemen başında gündeme gelen bir kaçakçılık davası, yeni dönemin alâmeti fârikası olarak görülebilir. Millî savunma bakanlığı ile dışişleri bakanlığının imza ve mühürleri taklit edilerek Türkiye adına Kanada’dan uçak sipariş edilmişti. Ancak amaç uçakları o sırada devam etmekte olan İspanya iç savaşında cumhuriyetçilere satmaktı. Elbette bu kârlı bir alış verişti ve kaçakçılar epey para kazanacaklardı. Kaçakçılığın başındaki kişinin adı hemen ifşa edilmişti: König.

Ekrem Hamdi Bakan (König) kimdir?

König, onun lakabıydı; daha birinci dünya savaşı yıllarında birlikte çalıştığı Almanlar tarafından ona lâyık görülmüştü ve Almanca ‘kral’ anlamına geliyordu. Muhtemelen Bakan, MİT’in büyükbabası sayılacak MAH’ta çalışan önemli bir görevliydi. Cumhuriyet döneminde de önemli görevler almıştı. Asım Us, Yahya Kemal Beyatlı’nın onun için ‘Abdülhamit devrinin Fehim Paşası’ dediğini aktarmaktadır. Başına buyruk ve gözdeydi. Muhtemelen doğrudan devlet başkanına bağlı olarak çalışıyordu. O kadar ki, yine Beyatlı’ya göre, 1938 yılının sonbaharına kadar gizli tahsisattan kendisine ödemede bulunulmuştu.

Dedikodular, dedikodular

Kısa bir sürede genişleyen soruşturma, König’in uluslararası bir silâh kaçakçılığı işine karıştığını ve bu işten yüklü bir komisyon almakta olduğunu ortaya çıkarmıştı. Ama König bu işte yalnız değildi; dışişleri bakanlığında çalışan Ruhi Bozcalı da onun suç ortağıydı. Kaçakçılar, siparişi muhtemelen 1938 yılının ilkbaharında vermişti. Skandal da yine aynı yılın yaz aylarında ortaya çıkmıştı. Bizzat Franco’nun temsilcileri durumdan Ankara’yı haberdar etmişlerdi. Diplomatik yazışmalar sahteciliği ortaya çıkarmıştı. Basındaysa kaçakçılığa bazı bakanların, milletvekillerinin ve diplomatların da karıştığına ilişkin imalar ve söylentiler yayınlanıyordu.

Tabiî bir ihtimal de König’in Türkiye’nin gizli bir işini yürütüyor olmasıdır ki, skandal ortaya çıktıktan sonra artık hiç kimse böyle bir ihtimali söz konusu etmeyecektir. Bu bakımdan König skandalının gerçeği bugün bile bilinmemektedir. König, acaba sadece basit bir kaçakçılık işine mi karışmıştı; yoksa gizli bir görevle mi bu işe kalkışmıştı? Bu soruların yanıtı hiçbir zaman tam olarak verilemedi. Ne olursa olsun herhalde kendisine önemli bir miktar komisyon gelecekti; nitekim yaşantı tarzı zenginliğini belli ediyordu. Skandal ortaya çıktığında König çoktan yurt dışına çıkmıştı bile! Yine söylentilere göre, kendisine yüksek görevlilerce yurt dışına kaçması gerektiği söylenmişti. Çok mu tanıdık geldi bunlar? Her neyse König Fransa’da bir trafik kazasında yaralandığında, gerçek kimliği ortaya çıkmış olmasına rağmen, polisce serbest bırakılmıştı. Söylentilere göre, Türkiye’nin bir talebi olmadığından Fransız polisi onu serbest bırakmıştı. Bir başka iddiaya göre, Ankara birkaç kez yakalanması için girişimde bulunmuştu, ama yine de König serbest dolaşabiliyordu. Yine mi çok tanıdık geldi size?

Nihayet kabak millî savunma bakanının başında patlayacaktır; Kâzım Özalp, olaydan sorumlu tutulur ve CHP meclis grubunda da çok sert şekilde eleştirilir. Özellikle Emin Sazak, hakkında şaibeler olduğundan bakanın çekilmesini istemiştir. İnönü’nün hatıra defterinde de gelişmeler kaydedilmiş. Buna göre, Özalp İnönü’nün çekilme önerisini reddetmiş, fakat parti içindeki eleştiriler üzerine “tamamen demoralize” olduğundan, kendi isteğiyle ayrılmış. İnönü’den himaye edilmesini de istemiş. Tek parti döneminde bakanların çekilmeleri ekseriyetle sıhhî nedenlerle açıklanırken, bu kez ayrılığın skandalla ilgili olduğu yazılabiliyordu. Basında Maliye Bakanı Fuat Ağralı’nın istifasından da söz ediliyordu, ama kendisi yerinde kalacaktır. Asım Us da günlüğünde; bu yayınların Kozanoğlu’nun düğününe benzediğini yazacaktır; “rezalet kabağının kimin başında patlayacağı henüz belli değil”dir. Bu meselede “asıl hazin cihet, herkesin bildiği ve hiçbir kimsenin açıkça söyleyemediği şeylerdir” diye yazar Us günlüğünde, bundan neredeyse yetmiş yıl önce. Tanıdık geldi mi?

Elbette sahtekârlığın vuku bulduğu tarihte başbakan olan Celâl Bayar ve hükûmeti kamuoyunun gözü önünde adeta bir basın kampanyası ve propagandasıyla zor duruma düşmüş, düşürülmüştü. König, Bayar’ı da, hükûmetini de, Atatürk döneminin son karelerini de geniş kitleler önünde sorgulanır kılmıştı. Bunun özellikle yapıldığı açıktı; çünkü o zamana kadar basında yöneticilerin karıştığı hiçbir yolsuzluk haberi yayınlanmamıştı; kısa bir süre sonra yine hiç yayınlanmayacağı gibi.

İş mahkeme safhasına gelince

König kaçak olduğundan sadece Bozcalı yargılanır ve duruşmada İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ile büyükelçi Agâh Aksel’in durumdan haberdar olduklarını ileri sürerse de, iddialarını kanıtlayacak imkândan yoksundur. Zaten hâkim kendisini bu iddiaları üzerine susturmuştur bile. Üç ay hapis ve üç ay da memuriyetten men cezası alır. Zaten on aydır tutuklu olduğundan serbest kalır. Davanın temyizde bozulması üzerine mahkeme yeniden başlayacak ve bu kez Bozcalı iki yıl hapse mahkûm edilecektir. Sonraki hayatı hakkında elimizde bilgi bulunmamaktadır.

König de yakalandı, ama birkaç yıl sonra

Dava unutulmuş iken, birden König’in yakalandığı haberi ulaşır. 1942 yılının sonbahlarında König Paris’te tutuklanmıştır; o sırada Alman işgali altında bulunan Fransa’da. Bir yıl kadar sonra da Türkiye’ye iade edilir. Duruşmaya çıkarılan König, 1920-1921 yıllarında Ankara’da dışişleri bakanlığında çalıştığı bilgisini verir. Kendisinin sahtekârlıktan haberi yoktur. Ancak aynı dönemde Ankara’da Matbuat Genel Müdürü olan Fuat Baban’la birlikte çalışmalarından söz eder ve Kâzım Özalp’in Baban’ın “hâmisi” olduğunu ileri sürer. Millî savunma bakanlığının kapıları iddiasına göre Baban’a her zaman açık olmuştur. Hatta Özalp, geçmişte Almanya’ya verilen bir siparişle ilgili olarak Baban aracılığıyla yirmi bin lira komisyon bile almıştır. König, sahtekârlık işinde Özalp’ın payını vurgular ve onun bu işte “methaldar” olduğunu belirtir. Sahte belgeleri Baban hazırlamıştır ve buna karşılık da 175 bin dolar komisyon almıştır. König’in bu suçlamaları ve iddiaları, duruşma yargıcı tarafından sert uyarılarla karşılanır; zaten König bu iddialarını kanıtlayacak hiçbir şeye sahip değildir. Son olarak sahte belgeleri de Baban’dan aldığını söylerse de, Baban bütün bu iddiaları yalanlayacaktır. König, Baban’ın Fransız casusu olduğunu ileri sürüyor ve dahası Celâl Bayar’ın da Baban’ı koruduğu için yurda dönememiş olduğunu belirtiyordu. König, dört yıl hapis ve dört yıl da kamu hizmetlerinden mahrumiyet cezası alacaktır. König’in hayatının bundan sonraki kısmı da tamamen karanlıktır. Adeta karanlıklar prensidir kendisi.

Sadun Tanju’nun kaleminden König

“Üst tabaka yöneticilerle senli benli görüşen, bazı hükûmet üyelerinin evlerinde misafir kalacak kadar yakın arkadaş olan bir eski Osmanlı zabiti idi. Garip bir adamdı. Adamın hali tavrı, birkaç yabancı dili rahatça konuşması, ilişkileri filan doğal olarak kişiliğini etkin hale getiriyordu. İyi giyiniyor, güzel konuşuyor, yaşayışıyla varlık bir insan havası yaratıyordu. Atatürk’ün özel kalem müdürünün hem akrabası, hem de yakın arkadaşı olarak biliniyordu. Cumhuriyetin ilk yıllarında her yere giriş çıkışı, yığınla önemli dostu bulunuşu, Avrupa ile Ankara arasında mekik dokuyuşu, herkeste onun gizli ve önemli bir takım yüksek hizmetler yaptığı intıbaını [izlenimini] uyandırırdı. Adam öyle sevimli, girgin, işbilir davranır, güzel sanatlardan, antikacılıktan, mimari ve dekorasyondan öyle anlar görünürdü ki, zengin çevrelerde sadece bu yönüyle bile müthiş bir süksesi vardı. Kadınlarla pek çabuk senli benli olur, el şakaları yapar, başkaları için ‘sululuk’ denebilecek davranışları bile kendisine yakıştırırdı. Hiç beklenmedik zamanlarda da yırtıcı, hırçın, edepsiz oluverirdi. Beyoğlu sinemalarının birinin önünde sinirine dokunan bir cikletçi çocuğa tokat atmış, çocuğun haline acıyan İngiliz asıllı bir madam da, ‘Utanmıyor musun el kadar çocuğu tokatlamaya’ deyince, zavallı kadını Türklüğe hakaret etti diye karakollarda süründürmüştü. Koyu Türkçe ve milliyetçi görünmeye özel bir dikkat gösterdiği anlaşılıyordu.” (Sadun Tanju’nun “Ali Naci Karacan” isimli kitabından alınmıştır).

OKUMA METİNLERİ

König’in sahtekârlığını ilk kez “Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945” adlı doktora tezimde yazmıştım; o zamana kadar König olayı çoktan unutulmuş ve tozlu sayfalar arasında yeri almıştı bile. Kitabımda olayı İsmet İnönü’nün siyasal davaları kapsamında ele alınması gerektiğini de vurgulamıştım. Kısa bir süre sonra Tarih ve Toplum dergisinde (sayı: 60/1988) önce Sinan Kuneralp bir yazı yazdı ve kaçakçılığın ne yöne yapıldığını uzun uzun tartıştı. Ardından da Mete Tunçay aynı dergide (sayı: 60/1988) bu yazıyı değerlendirdi. Kitabımın yeni baskısında bu tartışmaları da ele alma fırsatını buldum. Nihayet aradan geçen yıllardan sonra konuyu ABD Dışişleri Bakanlığı arşivinde bulduğum belgelerle bir kez daha ele aldım. “Geçmişiniz İtinayla Temizlenir” adlı kitabımda da bütün bu yazılarımı bir araya getirdim. Sahtekârlıkla ilgili bütün ayrıntılı bilgiler bu iki kitabımdadır. König olayı, sahtekârlık ve yolsuzluk tarihinden muaf tutulmuş bir döneme yeniden ışık tutulması bakımından kanımca önem taşımaktadır.

Mareşal Fevzi Çakmak’ın benim çocukluğumda Hayat dergisinin orta sayfasında yayınlanan kuşe kâğıtta tifdruk teknikte basılmış güzel renkli fotoğrafları üstelik bazen fiyakalı altın rengi çerçeveler içinde genellikle kahvelerin duvarlarını süslerdi. Sadece bu bile halkın ona gösterdiği saygıyı ve sevgiyi işaret eder. Onun özel bir konumu vardır; tabiî burada siyasal konumundan söz ediyorum. Çakmak, Millî Mücadele’ye her ne kadar geç katılmış olsa bile mücadelenin önde gelenlerinden, ama aynı zamanda da dindar bir kişi olduğundan; zamanında İsmet İnönü tarafından genelkurmay başkanlığından alındığında İnönü’ye muhalif bir siyasî şahsiyete dönüştüğünden olacak muhafazakâr cenahta her zaman olumlu şekilde anılır. Hele 1950’deki ölümü üzerine cenaze töreninin aldığı manzara, geniş halk kitlelerinin töreni hükûmet aleyhtarı bir gösteriye dönüştürmesi de siyasal tarihimizde silinmeyecek izler bırakmıştır.

Atatürk, iki Fevzi'yi karıştırıyor!

Atatürk Nutuk’ta dahiliye nazırının emriyle Anadolu’ya geçen nasihat heyetlerini anlatırken, bu heyetlerin başında bulunan harbiye nezareti eski müsteşarı Ahmet Fevzi Paşa’dan da söz etmektedir. Anadolu’ya geçen nasihat heyetlerinin birinin başında da bir Fevzi Paşa vardır, fakat bu Fevzi Paşa, Atatürk’ün Nutuk’ta sadece bir satırla geçiştirdiği Ahmet Fevzi Paşa değildir; herkesin yakından bildiği Fevzi Çakmak Paşa’dır. Elbette Atatürk’ün böyle bir isim karıştırması yalnızca basit bir hafıza zayıflığına bağlanamaz. Bu sırada dönemin bütün ayrıntıları hala hafızalarda diri ve canlıdır. Hele İstanbul’dan gelen böylesi heyetlerin unutulması imkânı pek de yoktur. Mustafa Fevzi Çakmak, 24 Aralık 1918’de ferik (tümgeneral/korgeneral) rütbesiyle genelkurmay başkanı olmuş, 14 Mayıs 1919’da ise Birinci Ordu Müfettişliği’ne atanmıştı. 3 Şubat 1920’de Ali Rıza Paşa Hükûmeti’nde Harbiye Nazırı olacaktır.

Karışıklık neden icap etmiş olabilir?

Atatürk’ün bu yanlışını uzun yıllar boyunca inkılâp tarihçileri bile fark edememiş olacak ki, üzerinde pek az durulmuştur. Nedeni üzerinde ise hemen hemen hiç. Yanıtı aslında basit: Fevzi Çakmak, Nutuk okunduğu sırada artık genelkurmay başkanıdır; millî mücadele yıllarının kahramanıdır, üstelik 1923 sonrasındaki siyasal ayrışmada Atatürk’e bağlı kalmıştır. Bütün bunlardan sonra Çakmak’ın millî mücadeledeki yerinin sorgulanması doğru olmazdı. Onun için Fevzi’lerin yer değiştirmesi tercih edildi. Bu yer değiştirişin gerçek anlamını ancak Çakmak’ın Kasım 1919 tarihindeki siyasal konumunu bilerek öğrenebiliriz. Bunun için Ali Fuat Cebesoy’a kulak vermeliyiz:

Fevzi Çakmak: Görevim M. Kemal'i derdest etmek

“25 Kasım’da Cafer İlhami Bey’in riyasetinde bir heyet Amasya’dan Sivas’a gelmişti. Aralarında Fevzi Paşa (Mareşal Fevzi Çakmak) da vardı. Müzakerelerimizin en hararetli bir gününde idik. Heyetin bu ani ziyaretine hiçbir mana verememiş olmakla beraber, iyi de karşılamıştık. Aynı gün Kâzım Karabekir’in bilahire bana anlattığına göre, Fevzi Paşa geliş sebeplerini şu cümlelerle açıklamış: Mustafa Kemal ve Ali Fuat Paşalar muhteris ve menfaat düşkünüdürler. Yalnız sana istinat ediyorlar. Şunu iyi bil ki, eğer Mustafa Kemal Paşa reisikâra geçerse, ilk işi seni imha etmek olacaktır. Bu hususta tanıdığım bazı kimseler, hatta en itimat ettiğim İsmet Bey (İsmet İnönü) ile Samsunlu Şefik Bey de bu kanaattedirler. Mustafa Kemal ve Fuat Paşaları derdest ve izam vazifemdir. Kendilerini derdest ederek İstanbul’a götüreceğim. Sen mümanaat etme.”

Tutuklamaya K.  Karabekir karşı çıkıyor

Karabekir Paşa, bu sözlerden çok müteessir olmuş, milletin kurtuluşu uğrunda her tehlikeyi göze alarak ortaya atılan arkadaşların tevkifine razı olamayacağını, bu gibi tahribat ile uğraşılarak Türk milletinin ölümünü tesri etmektense, kendisinin de bir an evvel Anadolu’ya gelip saflarımızda yer almasını rica etmiş ve Paşayı iknaa muvaffak olmuştu. Fevzi [Çakmak] Paşa vaziyeti anlamış, verilen vazifeyi ifadan vazgeçmiş ve bizimle de konuştuktan sonra İstanbul’a dönmüştü.” (Milli Mücadele Hatıraları, s. 286-287).

Fevzi Paşa ‘Biz Mustafa Kemal’i diktatör yapacağız’ diyordu

Kâzım Karabekir de anılarında Çakmak’ın  Birinci Ordu Müfettişi iken İstanbul Hükûmeti adına 25 Kasım 1919’da Sivas’a gelişini ve Mustafa Kemal hakkındaki olumsuz görüşlerini kendisine anlatması üzerine de onu yatıştırmaya çalıştığını şöyle yazmaktadır: “Heyetin diğer iki sivil şahsiyetini tanımıyordum. Fakat Fevzi Paşa ile 1910 senesinde Arnavutluk harekâtında, umumî harpte İstanbul, Çanakkale, pek az da Diyarbekir bölgelerinde iyi arkadaşlığımız vardı. Namus ve hamiyetine emindim. Zayıf tarafı, kuvvetten korkar, fena durumlarda fazla kötümser olmasıydı. Bugünkü vaziyette İstanbul’u kuvvetli gördüğünden aldığı emri tam bir gayretle yerine getirmeye çalışacağını biliyordum. Bu heyet Samsun’a çıkar-çıkmaz aleyhinde Heyet-i Temsiliyye’de kaynaşma başladı.”

Paşa'yı öldürmek istiyorlardı

“Fevzi Paşa 24 [Kasım]’da Sivas’a gelecekti. Aleyhinde dehşetli bir cereyan başlamıştı. ‘Dövelim, öldürelim’ diye asabî haykırmalar oluyordu. En ziyade Mustafa Kemal Paşa ile Rauf [Orbay] Bey hiddetlerini gösteriyorlardı. Ben çok müteessir oluyordum. Bir kere benim prensibim aksine asabiyet; ikincisi hürmet ve sami[mi]yetim olan bir arkadaşıma hakaret…”

Tehditle değil dostlukla kazanalım

“...Ben Fevzi Paşa’ya yapılacak hakarete kat’îyyen tahammül edemeyeceğimi, aleyhine söylenen sözlerden pek müteesir olduğumu arkadaşlara ve bilhassa bu hususta pek ileri giden M. Kemal Paşa’ya ve Rauf Bey’e söyledim. Şu teklifte bulundum: ‘Eğer sizler Fevzi Paşa’ya karşı samimi davranırsanız, ben de Fevzi Paşa’yı ikna ederek fikrimize getiririm. Ve bir umumi toplantıda samimi surette münakaşa ve fikrimizi kabul ve  hiç değilse aleyhdarlıkta devam etmeyeceğini temin ederim. Yalnız ilk ricam samimi bir arkadaşımız geliyormuş gibi arkadaşca karşılamaya çıkmamızı da rica ederim. İtimadın tehdit ve baskı ile değil, telkin ve ikna ile kazanılacağına güzel bir örnek görmüş olacağız.’ Fikrim kabul olundu.”

Sen olmazsan bunların gücü yok

“26 [Kasım’da] sabahleyin ziyaretine gittim. İki saat kadar münakaşa ettik. Fevzi Paşa’nın en mühim vazifesinin beni görmek olduğunu anladım. Mustafa Kemal Paşa’yı tutmaklığımın felâketini, ileride kötü nam alacağımı anlattı. Söylediği iki şey şudur: 1) Yegane dayanakları sen olan Mustafa Kemal Paşa muhteris ve menfaat düşkünüdür. Maksadı, hükûmet şeklini değiştirmek, diktatör olmaktır (1922 senesi son aylarında bir gün Bursa’da aynı Fevzi Paşa, İsmet’i [İnönü] telmih ederek, ‘Biz Mustafa Kemal Paşa’yı diktatör yapacağız’ demiştir)  Ahlâkça herkesçe fena tanılan bu zatın milletin başına belâlar getireceğini seni seven bütün arkadaşlarınız ve ben yakından biliyoruz. Ali Fuat Paşa da muhterisin biridir. En itimat ettiğin İsmet [İnönü] de aynı fikirdedir. Ve benim gibi o da seni ikâz etmek fikrindedir. Bunların hiçbir kuvveti olmadığı halde, sen bunlara kuvvet veriyorsun. Geleceğin tehlikeli vaziyetlerinde omuzlarına büyük sorumluluk alıyorsun. Kendisinin İstanbul’a getirilmesine sen mâni oluyorsun. Buna yardımcı olma! 2) Mustafa Kemal Paşa yaverlerini de mebus yaptırıyormuş. Bu gibi mebusların yapacağı fena tesiri de düşünmelisiniz.”

M. Kemal' i ben seçtim

Cevap olarak şunları söyledim: ‘Paşam! Mustafa Kemal Paşa’ya başımıza geçmesini daha İstanbul’da teklif eden de benim. Bugün bütün kuvvetimle tutmayı en büyük bir vazife bilirim. Ondan daha hamiyetli ve değerlisini İstanbul’da iken aradım, bulamadım. Pekâlâ hatırlarsınız. Hanginiz esaret altındaki İstanbul’dan çıkıp da geldiniz. Bugün de sizden rica etsem, ihtimal yine gelmezsiniz. Burada kalınız, seni reis yapalım. Bugün benim kuvvetle tutacağım zattır ki, milletin başında durabilir. Doğrudur. Fakat bu bizzat ben olamam, çünkü ben dayanıksız kalırım. Siz ve emsaliniz esaret altında oturmayı tercih ediyorsunuz. Bugünkü vaziyetimiz en tabiî ve en meşru bir şekildir. Bu mütalaa kolordu kumandanları ve Heyet-i Temsiliyye için de böyledir. Keşke milletin ilerisinde ve kolordu kumandanlıklarında daha değerli kişi bulunaydı.  İstanbul’da dedikodu yapan arkadaşlar, iş bu raddeye kadar başarıyla geldikten sonra olsun, Anadolu’ya gelseler ya… Ne yazık ki, doğunun aydın evlâtları bile İstanbul’dan çıkmazken, doğulu olmayan bizim gibiler, en felâketli günlerde halka teselli ve emniyet verdik, halk da tabiî olarak rehberlerini gördü ve onlara yetki ve kuvvet verdi. Halkın subaylara olan güvenini ve bizlere karşı beslediği ümit ve sevgiyi yer yer gezip göreceksiniz… Şu veya bunun mebus olması fena tesir yapar fikrine gelince, bu ana mesele değildir. Esasta bir olduktan sonra, bunların samimi olarak halli mümkündür.’

İçimizde bilinçsiz insan yok

Fevzi Paşa milli direnişe ve milli karara hak veriyor. Yalnız ‘Mustafa Kemal Paşa hepinizi atlatır, sürükler, bir şeyden haberiniz olmaz. O milli kararı, sizin meşru emelinizi değil, şahsî ihtirasını düşünüyor. Onu tanımıyor musunuz?’ diyor ve endişesini bir noktada Mustafa Kemal’in şahsında topluyor, diktatör olacak diye endişe ediyordu. Kendisini şöyle tatmin ettim: ‘Görüyorsunuz ki, içimizde bilinçsiz insan yok. Şahsî olarak aykırı yöne gitmesi mümkün değildir. Bugün nasıl tutuyorsak, aykırı hareketini görünce de bırakmak elimizdedir. Mustafa Kemal halka ve halkçılığa hürmet ettikçe mevkiinde durabilir. Herhalde pis bir muhit yapmasına meydan vermeyiz. Şimdiye kadar olduğu gibi, şimdiden sonra da başarısının birlikte olduğunu görüyor.’Fevzi Paşa hak verdi; ‘Bu suretle kendisini başıboş bırakmaz ve icabında vaziyet almayı düşünmüş olduğunuza göre, bugünkü vaziyet zorunludur’ dedi. Kendisine karşı arkadaşların itimatsızlığından ve aleyhinde bulunduklarından bahsetmedim.Yalnız heyete ve boşboğazlık eden yaverine nasihat etmesini söyledim. Ve Heyet-i Temsiliyye’yi ziyaret etmesini ve samimi davranmasını ve Kuvâ-yı Milliyye’ye taraftar olduğunu söylemesini samimi rica ettim, kabul etti.” (İstiklâl Harbimiz, s. 362-365 ve İstiklâl Harbimizin Esasları, 234-236).

 

.

Atatürk’ün Harbiye’den hocası nasıl Milli Eğitim Bakanı oldu?

22.09.2012 - Bu Yazı 3550 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Torunu Eren Sagay, dedesinin anılarını geçenlerde yayınladı. Kısa, fakat çok degerli bilgiler içeren anılar, Abdülhamit’ten cumhuriyetin ilk yıllarına kadar uzanıyor. Pek çok da ayrıntıyı gözler önüne seriyor.

Amerikalı işadamının gözünden Gazi’nin adamları

06.10.2012 - Bu Yazı 3073 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 1936 yılında bir Amerikan dergisinde yayınlanan yazının resmî çevrelerde de hayli yankı uyandırdığı anlaşılıyor; Asya adlı dergide yayınlanan yazı hemen Fransızcaya çevrilmiş ve Başbakanlığın dikkatine sunulmuştu. Eğer yabancı dergilerde Türkiye hakkında yazılanlara meraklıysanız, belki bu 76 yıl öncekiyle de ilgilenirsiniz diye düşündüm.

Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Mehmet Münir Ertegün imzalı bir yazı, 1936’nın sonlarında ABD’de yayınlanan bir dergiye dikkatimizi çekmektedir: “Atatürk’ün Etrafındaki Zevat” başlıklı yazı, Türkiye’deki siyasî seçkinleri analiz ediyordu. Yazının o günkü havayı aksettirdiğini düşünerek özetliyorum.

Gazi’nin yakın çevresindeki kişiler belki de dönemin dünyasındaki en ilginç yönetici kadrolarını oluşturuyordu. Atatürk çok önemli mevkilere geleceklerin seçimini belirlemede hem bilge, hem de talihli olmuştu. Bu kadar devasa bir ulusal rehabilitasyon programını tasarlamak, sonra da bütün bunları sinirleri altüst edecek ve Türk halkının kaynaklarını tüketecek noktaya gelmeden gerçekleştirebilmek, basit bir yönetici enerjisinden fazlasını gerektirirdi. Türk ırkının kaderine yüksek bir inanç, sadakat, güven, yenilikçi bir ruh ve kişisel fedakârlık da lâzımdı. Bu kişilerde bu niteliklerin hiçbiri eksik değildi. Yetkilerini paylaşabilecek yeterli kadrolarının olmayışı yüzünden yükün en büyük bölümü, Gazi’nin tasarılarının uygulamaya konulmasını emanet ettiği bir düzine kadar kişinin omuzlarına yıkılmıştı.

Davanın sancaktarları

İsmet ve Fevzi Paşalar, tıpkı baştan kaybedilmiş gibi görünen bir davanın sancaktarlığını yapanın arkasında ilk defa sıralandıkları günlerde olduğu gibi, yine Gazi’nin en yakın çevresinde yerlerini almışlardı. Gazi’nin güçlü dehasının hâkim olduğu bu üçlü, eski rejime karşı bitmez tükenmez saldırılarını yöneltebilmişti. Mizaç ve karakter olarak birbirlerine hiç benzemeyen bu üçlünün mevki ve öncelik çekişmesi göstermeden on 16 yıl boyunca dayanıklı bir işbirliği içinde olması insanı kader hakkında düşünmeye zorluyordu.

Gazi, kararlarının sonuçlarını öngören, sınır tanımayan bir kararlılığa sahip, özel hayata ilişkin sıkıntılardan azade bir lider beyni taşıyordu; İsmet, ufak tefek, sessiz, inatçı ve görüşlerini her türlü tartışmada savunabilecek ince bir devlet adamıydı; Fevzi, genelkurmay başkanı, iri kıyım, sert bir konuşma tarzı olan, namazında niyazında ve ağzına alkol koymayan iyi bir Müslüman ve her şeye özünde ülkesinin savunması ve sevk ve idare açısından bakan, öncelikle asker bir kişilikti.

Gazi’nin saygınlığı öyle bir boyuttaydı ki, iradesi neredeyse kanun hükmündeydi. Ama bu iradeyi, önemli mevkilere yerleştirdiği adamlarına danışmadan göstermezdi. Fevzi, İsmet gibi arkadaşları ve diğerleri, kendilerini hiçbir şekilde onun bütün önerilerini körü körüne kabul etmeye zorlanmış hissetmezlerdi. Yine de arkadaşları, uzun süreli bir tecrübe sonunda, Gazi’nin gücüne, yargısına ve öngörüsüne de saygı göstermeyi öğrenmişlerdi.

Peki ya Gazi’den sonra?

Doğal ya da başka nedenlerle Gazi’nin sahneden çekilmesi halinde neler olabileceği sorusu sıklıkla dile getiriliyordu. Gazi’nin veliahtı kim olabilirdi? Herhangi bir selef henüz belirtilmiş değildi. Kim olursa olsun, Gazi’nin prestij seviyesine ulaşamayacağı aşikârdı. Ancak bu durum kurulan düzenin sürekliliğinde kesinti olacağı anlamına da gelmiyordu. Gazi’nin kendisinden sonraki yöneticileri önceden belirlemese de, hükûmetin sürekliliğini sağlayabilecek ve kazanımları yok edecek veya ulusun yeniden inşasını geciktirebilecek kişisel iktidar mücadelesinin mümkün olamayacağı yönde hareket ettiği görülüyordu.

Kazım Özalp’ın affedilmez hatası

 Yaklaşık bir buçuk yıl önce o zaman meclis başkanı olan emekli general Kâzım Özalp, cumhurbaşkanından hemen sonra gelen bir makamda bulunduğuna da inandığından, kendisini Gazi’nin bulunduğu makamın mirasçısı olarak gördüğünü açıkça duyurmuştu. Hemen sonrasındaysa yeteneklerinin, otoritesinin önemli oranda genelkurmay başkanıyla sınırlandırıldığı Millî Savunma Bakanlığı’na aktarılmasına bizzat Gazi tarafından ikna edildi. Özalp, Cumhuriyetin inşasına yönelik katkılarının üstün niteliklerine karşın, siyasî hırslarını ihtiyatsız bir biçimde dile getirerek, gelecekte daha yüksek görevler edinebilme olanağını da yok etmiş oldu.

Gazi ve İnönü’nün benzer karakterleri

Gazi’nin ölmesi veya emekliye ayrılması halinde İsmet Paşa bütün yeteneğini kullanabiliyor olmak koşuluyla Cumhurbaşkanı’nın en makûl halefi olarak gözüküyordu. Kısa boylu, inatçı, sağır ve parlak askerî zaferlerinden haklı olarak gurur duyan İsmet Paşa, Gazi’ye ve memleketine başbakan olarak 13 yıl başarı ile hizmet etmişti. İnönü karar almaya alışkındı. Her şeyden önce o, beyni açıklıkla ve mantıkla çalışan bir gerçekçiydi. Bazen parlayan, sağlam bir askerî önderdi, hali hazırda ise kavrayışlı ve öngörülü bir devlet adamı. Kritik durumlarda enerjisi Gazi’den daha az  dikkat çekerdi, ama günlük olağan işlerde belki de en sebatlısıydı. Ağırbaşlı bir cesareti vardı; özgüveni ve kararlılığı Gazi’ninkiler kadar üstün ve sınırsız değildi. Gazi’ninkine benzer iki karakterin ortaya hiçbir çatışma çıkmadan uzun süre aynı çevrede bulunması başka türlü mümkün olamazdı.

Daha az zarif bir dışişleri bakanı

İsmet Paşa’nın yabancılarla görüşmelerinde Dışişleri Bakanı her zaman hazır bulunmazdı. Kısa boylu, biraz uyuşuk kafalı ve pek çok meslektaşına göre daha az zarif olan doktor Tevfik Rüştü Aras, daha önceki kadın-doğum hekimliğine göre dikkat çekici bir biçimde kendini geliştirmişti. Yalnız olsaydı fazlaca oryantalist bir teknik benimsemeye eğilim gösterebilirdi; ancak İnönü’nün tutumu ve kabiliyetli meslektaşı Ekonomi Bakanı Celal Bayar’ın işbirliği, onun sağduyulu bir diplomatik yolda tutunmasını sağlamıştı. Nadir görülen bir fırsatçılıkla birleşen doğal kavrayışlı bir zihni ve günümüz dışişleri bakanlarının pek azına nasip olan tutarlı bir politika sürdürebilme avantajı olan Aras’ın keskin becerisinin, Türkiye’nin Orta Avrupa siyasetinde yeniden önemli bir güç durumuna gelmesinde gerçek bir katkısı olmuştu.

ANALİZ

Etkili liderlerinin kılavuzluğunda, Gazi’nin yetenekli küçük idareci grubu içinde bu birkaç adam ve bunların yanında çok sayıda daha az önemli olanlar, Türkiye’nin yeniden inşasında inanılmaz şeyler başarmaktalar. Bir halkın ekonomik ve sosyal hayatını en baştan yeniden şekillendirmek için gösterdikleri çabanın içtenliği saygı uyandırıyor. Çok zor şartlarda ulaşılan sonuçlar adeta Türk ırkının köklerinden bu ulusal ayağa kalkışı gerçekleştiren bu adamların karakter ve kabiliyetlerine büyük bir itibar kazandırmaktadır.”

İSMET PAŞA’NIN HAVACILIK MERAKI

“1930 yılında Türkiye’de bir havacılık heyetinin başı olarak Türk hükûmetinin günlerce misafiri oldum. Kalabalık bir grup,henüz havaalanı bulunmadığı için Ankara hipodromuna inen heyeti karşılamaya geldi. Başkaca birçok kişinin yanı sıra,İsmet ve Fevzi Paşalarla Millî Savunma ve Maliye Bakanları da oradaydı. İsmet Paşa hiç uçağa binmemişti. Üç askeri uçağa eşlik eden küçük bir uçakta uçması için ayarlamalar yapıldı. Pilot dışında ancak iki yolcu taşıyabilen bu küçük uçak pek rahat değildi. İsmet Paşa bu ilk uçuşunu eşi ve iki küçük oğlunu da yanına alarak kutlamakta ısrar etti. Hepsi sadece iki kişi taşımak için yapılmış küçük kabine doluştular. Ankara’nın yüzyıllarca savunmasını sağlayan eski kalenin mazgallı surlarının, Cumhuriyet’in başkentini güzelleştiren modern inşaat alanlarının, Çankaya tepesinin zirvesinde inşaatı devam eden Gazi’nin muhteşem yeni konutunun üzerinde uçtular. Yokuş üzerinde İsmet’in daha mütevazi evi üzerinde dolaşıp, Çankaya’ya çıkan caddede iki tarafa dizilmiş yabancı temsilcilikler ve büyükelçiliklerin ve önemli bir davet vesilesiyle büyük merdivenin etrafında sıralanmış özel giyimli uşakların da üstünden uçtular. Son derece tatmin olmuş olarak gülerek indiler; çocuklar ısrarla babalarından başbakanın ailesinin ve yakın dostlarının günlük kullanımı için hemen böyle bir uçağın satın alınmasını istediler.”

ABDÜLHALİK RENDA’NIN VERGİ CEZASI

Bir defasında Maliye Bakanı Abdülhalik Renda’ya pervanesi çevrildiğinde sigara yakabilen gümüşten küçük bir model uçak şeklinde çakmak hediye etmiştim. Üzerinde çok düşünmeden bu uçak şeklindeki çakmağı altı sınırdan kaçak olarak geçirmiştim. O sıralarda Renda çok sigara içiyordu. Küçük hediyemden memnun olmuştu. Ertesi gün ortak bir Türk arkadaşımız bakanın özel odasında kibrit sorduktan sonra, bakanın parmağıyla masasının üzerindeki küçük nesnenin minik pervanesini gösterişle çevirmesiyle birdenbire bir alev çıkması karşısında büyük üzüntülerini ifade etti. Misafir küçük nesneyi dikkatlice inceledi. Gösterişle, ama yapmacık bir gösterişle, Renda’yı, Maliye Bakanı’nı ithal edildiği aşikâr olan nesnenin üzerinde gümrük damgası olmadığı için önce kaçakçılarla suç ortaklığı yapmakla, sonra da kendi bakanlığı bütçeyi dengede tutmak için kibrit tekelinin gelirlerine bel bağlarken, bakanlıkta alenen otomatik bir çakmak kullanmakla ulusuna ihanet etmekle suçladı. Korkarım ki, iyi niyetlerle verdiğim bu küçük hediye Renda’ya iyi bir akşam yemeğine mal oldu. Uçak bir daha çalışma masasının üzerinde hiç görülmedi. Bununla birlikte, çakmağı daha sonraları evinde üzerinde ilginç hiyeroglif işaretler olduğu halde gördüm. Gümrük ücretini ve tekeli yasaklayıcı vergiyi kuşkusuz kendisi ödemişti- muhtemelen nesnenin değerinden on kat fazlasını ödemişti- ve hâlâ tekelci bir devlete izinsiz böyle bir nesne sokanlara verilen büyük cezayı ödemek zorunda kalmamayı ümit ediyordu.”


.

6-7 Eylül olayları sadece İstanbul’da yaşanmadı

13.10.2012 - Bu Yazı 4636 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 DP ile Menderes’i bu kara lekeden temizlemek için girişilen çabalar beyhude gayrettir; tarih, kanaatlerle yazılamaz.

İstanbul, İzmir ve Ankara'da organize bir şekilde gelişen bu kara lekeyi Yunan istihbaratına yıkmak da trajikomik bir çabadır.

Mehmet Arif Demirer’in geçtiğimiz ay popüler bir tarih dergisinde yayınlanan ve 6-7 Eylül olaylarını Yunan derin devletinin komplosuna bağlayan yazısı sadece hayret uyandırıcı değildi; garipti de. Anlaşılan Demirer, yedi yıl önce yayınlanan “6 Eylül 1955-Yassıada 6-7 Eylül Davası” kitabında ortaya koyduğu görüşlerinden hayli farklı bir noktaya gelmiş; çünkü bütün olayları Yunan derin devletine bağlıyor. Oysa 440 sayfalık kitabında bu kanaatini bir tek satırla olsun açıklamamıştı! Anlaşılan geçmişi itinayla temizlemeye kalkışanlar yine faaliyette!

 Londra konferansı zafer falan değildi!

 Yunan derin devletinin 6 Eylül’e yol açmasına neden olan tek gelişme, Londra Konferansı’nda Türk tezlerinin çok başarılı bir şekilde savunulması ve Atina’nın pes etmesi imiş yazara göre. Zaten kitabının da ana tezi buydu. Sonuç bildirisi konferans 6 Eylül’de devam ederken iki gün sonra yani sekizinde imzalanacakmış, fakat sonuç bildirisindeki Türk zaferinden ürken Yunanlılar, 6 Eylül’ü kotarmışlar ve bunun neticesinde de konferans akamete uğramış. Yazar eğer zamanında SBF öğretim üyeleri tarafından hazırlanan “Olaylarla Türk Dış Politikası” kitabını okuma zahmetine katlansaydı; Türk kamuoyu için hazırlanan zafer tarzı haberlerin gerçeklerle hiçbir ilgisinin bulunmadığını muhtemelen hayretler içinde görecekti. Türk Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, daha 3 Eylül’de basına yaptığı açıklamada; konferansın başarılı olduğunu duyuruyordu; ne o yoksa sonuç bildirisi Türklerin istediği gibi mi yazılmıştı; yok canım bakan devam ediyordu, bir konferansın başarılı sayılması için her üç tarafın bir masa etrafında görüşlerini açıklamaları yeterliydi! Kendi ifadesiyle “bir konferansın muvaffak olabilmesi için onun bir uzlaşmaya gitmiş olması şart değildi.” Yani ortada bir sonuç bildirisi falan yoktu; bir Türk zaferi olmadığı gibi. Hiçbir konuda anlaşmaya varılamamıştı ki bir sonuç bildirisi imzalanabilsin! Zaten diyelim ki Yunan tarafı sonuç bildirisinden ürktü, o zaman da imzalamazdı, olur biterdi; her diplomatik toplantının ardından yenilen tarafın (!) zafer kazanan (!) karşısında sonuç bildirisi imzaladığını mı gördünüz şimdiye kadar? Atina da basitçe imzadan cayar ve konferans yarıda kesilirdi. 6-7 Eylül zahmetine katlanmaya ne gerek vardı ki?

 

Sözü edilmeyen 'önemsiz' konular

Yazar acaba Yunan propagandası mı yapıyor diye soracak olanlar varsa eğer, bir bakıma Yunan derin devletinin ne kadar becerikli olduğunu bize aktarmak zorunda. Bütün tezi buna dayanıyor çünkü. Atina, neredeyse birkaç saat içinde komployu hazırlamak ve uygulamak zorundaydı; ve bunu da başardı demeye getiriyor. Yazıda Atatürk’ün Selânik’teki evine bomba atılması suskun geçiştiriliyor; oysa yazarın bombayı atanın MAH (MİT’in eski adı) ajanı olduğunu bilmemesi herhalde imkânsız. Bu gerçek Yassıada mahkemesi duruşmalarında ortaya çıkmıştı. Yine yazar İstanbul Expres gazetesinin o gün olağan tirajının çok üzerindeki ikinci baskısının da, Mithat Perin’i kurtarmak için olacak, ısrar ve hatta tehdit üzerine gerçekleştiğini yazıyor. Bir de Perin’in MAH ile ilişkisini de gizlemek neyin nesi

 

 İzmir ve Ankara'yı unutuyorlar

 

Meğerse bütün bu olayların nedeni de Kıbrıs değilmiş, ya neymiş diye soracak olursanız, Atatürk’ün evine saldırı haberiymiş! Saldırı haberi radyoda sakin verilmiş, fakat neden bilinmez İstanbul Expres ikinci baskıdan çekinmemiş; nedenmiş bilinmez Orhan Birgit ve arkadaşları çoktan mitingi organize etmişler bile. Ve nedenmiş bilinmez olaylar, yıkım ve talan başladığında ortalıkta hiçbir güvenlik görevlisi yokmuş. Demirer, saldırganların ve talancıların işsiz güçsüz amele takımı olduğu iddiasında. Fakat o günün ve gecenin fotoğrafları bunun doğru olmadığını gösteriyor. Demirer, ayrıca Kıbrıs Türktür Cemiyeti’nin rolüne hiç dokunmuyor, tıpkı olayları sadece İstanbul’la sınırlı tutma gayreti gibi. Oysa Yunan derin devleti, bir anda hem İstanbul’da, hem İzmir’de, hem Ankara’da aynı anda koordineli bir tertibi başlatabilecek yetenekteydi demek!

 

 İş üstünde yakalanan DP üyeleri

 Yazar, nedense bilinenleri okurlarıyla paylaşmakta pek cimri davranıyor; yine nedense Yunan derin devletinin önceden gayri Müslimlerin kapılarına işaret koymuş olduğunu yazmaktan da çekinmiş! Demirer, olaylar sırasında ve sonrasında sıkıyönetimce tutuklanan pek çok DP üyesinin iş üzerinde yakalanmış olduğunun da bilmem farkında mı? Sonra yıkıma ve talana karışıp da yakalananların epey bir kısmının nedense Anadolu’nun çeşitli illerinden o gün için İstanbul’a  “gezmeye gelmiş” işsiz güçsüzler olduğunun da mı farkında değil? Vallahi Yunan derin devletine pes doğrusu; bütün Türkleri bu komplonun içine çekmiş ve onları kullanmış! Yazarın derin “Araştırması”ndan ortaya çıkan sonuç bu işte.

 

Neden KGB olmasın?

 

YAZAR Yunan derin devletinin komplosu tezini ortaya atarken herhangi bir yeni kaynak ya da belge mi ileri sürüyor diye soracak olanlara verebileceğim yegane yanıt, hayır, sadece kanaatini yazıyor olacaktır. Muhtemelen soğuk savaş yıllarında olsaydık, yazar olayların ardındaki komplonun Sovyet KGB’si olduğunu yazmaktan kendisini alamayacaktı; unutmayalım, DP iktidarı olayı gerçekleştirenlerin komünistler olduğunu ileri sürmüştü! Üç NATO üyesinin arasını açmak için KGB’nin parmağı teorisi fena da olmazdı hani! Tarih, bilgi ve kaynakla yazılır; ama hala buna direnenler var. Siyasî pozisyonların kendi tarihlerini, geçmişlerini itinayla temizlemeye kalkışmaları yeterince gülünç; fakat garip olan nokta, kendilerini ciddiye alan “derin” tarih dergilerinin bu türden yazıları yayınlamalarıdır. Anladığım kadarıyla bu türden komplo teorilerinin hala esaslı müşterisi var. Sakallı Celâl olsaydı, “keşke bir de ciddiyet ilân edilseydi” lâfını şimdi etmezdi de ne zaman ederdi diye düşünmeden edemiyorum.

 

OKUMA NOTLARI

 

6-7 Eylül’ün kamuoyuna yansıtılmasında edebiyatın ve sinemanın rolünü inkâr edemeyiz: Yılmaz Karakoyunlu’nun “Güz Sancısı” romanı 1991 yılında ilk basıldığında hayli etkili olmuştu; bunun üzerine 2008 yılında başrolünü Beren Saat’in oynadığı filmi de çekildi. Hem roman, hem de film hayli ses getirdi. Demirer’in sözü geçen kitabı bayağı eski tarihlidir (1995) ve esas olarak Yassıada mahkemelerinin tutanaklarının yayınlanmasına dayanmaktadır; bir anlamda “Güz Sancısı”na bir yanıttır; ama diğer yandan da sadece iki yıl önce 1993 yılında yayınlanan Hulusi Dosdoğru’nun “6-7 Eylül Olayları” kitabına da yanıttır. Oysa bu kitap da sonuçta Yassıada tutanaklarının bir yansımasından ibarettir. O zamanlar için tutanakların kısmen de olsa yeniden yayınlanması önemliydi, ancak artık değil; çünkü Emine Gürsoy Naskali yakın bir zaman önce zaten tamamını yayınladı: “Yassıada Zabıtları II-6/7 Eylül Olayları Davası”. Akademik araştırmaların gelişmişliği de zikredilmelidir: Toplumsal Tarih dergisinde pek çok makale yayınlandı. Ama özellikle sona bıraktım; çünkü en önemli yayın Dr. Dilek Güven tarafından yapıldı. Yazarın Almanya’da hazırladığı doktora tezinin tercümesi olan bu yayın “Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları Bağlamında 6-7 Eylül Olayları” başlığını taşıyor. Nihayet Rifat Bali, tanıklarıyla hatıralarıyla “6-7 Eylül 1955 Olayları” kitabını da yayınladı, sadece iki yıl önce. Şimdi elimizin altında bunca araştırma ve belge varken DP iktidarının olayların içinden temize çıkarılmaya çalışılmasının ne denli imkânsız bir çaba olduğunu okuyucuya hatırlattım sadece. Olayların ilk elden fotoğraflarını merak edenler de bulunabilir; o halde o sırada sıkıyönetim savcısı olan Fahri Çoker’in “6-7 Eylül Olayları-Fotoğraflar Belgeler-Fahri Çoker Arşivi” kitabına bakılmalıdır.Hala yazdıklarımdan tatmin olmayanlar varsa, bu kitabın içindeki çok sayıda belge de onlara yardımcı olacaktır.

ÖNCE İFTİHAR, SONRA TEVİL VE İNKÂR POLİTİKASI SİZE DE TANIDIK GELMEDİ Mİ?

Fatih Güllapoğlu, 1991’de yayımlanan “Tanksız Topsuz Harekât” adlı kitabında; Özel Harp Dairesi’nde de görev yapmış emekli general Sabri Yirmibeşoğlu’nun büyük bir iftiharla, 6-7 Eylül’ü HD’nin en büyük başarısı olarak lanse etmesi karşısında şaşırdığını yazıyor; ama bence şaşırmasına gerek yoktu; çünkü 90’lar bu türden ‘başarılar’la iftihar edilebilir bir dönemdi; sonra devran değişti, sanırım bu türden başarı ifadelerinin başa bela olabileceği ve olmakta olduğu iyice anlaşıldıktan sonra bu itiraf inkâr edildi. Ama 2010 yılında! Geçen 20 yılda bu “başarılar” iftihar konuları olmaktan çıkmış, ancak dost sohbetlerinde sürdürülebilir hale gelmişti


.

M. Kemal ile Rum tehcirinde anlaşmazlığa düştük

20.10.2012 - Bu Yazı 2826 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Son Halife Abdülmecit ölmeden önce bir Fransız dergisine verdiği röportajda Cumhuriyet ile saltanattan feragatında bir sorun olmadığını ancak M. Kemal'in İstanbul ve Anadolu'daki Rum tehciri planları konusunda bozuştuklarını anlatıyor.

Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras, son Halife Abdülmecit ile yapılmış ve 1929 yılının son günlerinde “La Tribune de Geneve” gazetesinde yayınlanmış bir röportaja Başbakanlığın dikkatini çekmişti. “Sürgündeki Hükümdarlar” başlığını taşıyan röportaj, Paul de Bochet tarafından gerçekleştirilmişti ve yazarın görüşme sırasındaki izlenimlerini de içeriyordu. Şimdi bu üslûbu hayli edebî röportaja bir göz atalım isterseniz.

Nice’in yeni mahallesinde hem Mağrip sarayından, hem de eski bir Provence evinden izler taşıyan büyük pembe bir köşk. Manzara palmiye ağaçlarının gövdeleri arasından yayvan kente kadar uzanıyor. Çok uzakta Melekler Körfezi bulutların altında ışıldamaktadır. Sürgün Halife Abdülmecit, Boğaziçi’nin üstünde batan güneşin büyüsünü ve İstanbul’un periler âlemini unutturması pek olası olmayan bu huzurlu ve güzel dekoru kendisine ikâmet mahalli seçmiştir. “Yaşamak gerekiyor” diyor sakin ve kahramanca bir tevekkül gülümsemesiyle, “Çünkü insan kaderini bilemez ve eğer bir gün belki halkımın hizmetlerime ihtiyacı olursa hazır olmak zorundayım; ama hayatın benim için bir çekiciliği kalmadı artık. Uzak bir geçmişten beri, öldürülen babamı 8 yaşımda kaybettiğimden beri, hayat bana sadece felâketleri lâyık gördü.”

Sürgünde de Emirü'l Müminin'di

Onun bahtsızlığı, aslında aylaklık ederek Avrupa’da dolaşan tahttan indirilmiş krallarınkinden ve çoğunlukla hak edilmiş kaderlerinden başka türlü bir biçimde trajiktir. Onların sadece kişisel gururlarına ve hanedan geleneklerine zarar verilmiştir. Abdülmecit’in ise dinî bir vekâletin icrasında ruhanî haysiyetine el kaldırılmıştır. Bir zamanlar kendisine minnet ve dostluk hisleriyle bağlı olan Mustafa Kemal, onu İstanbul’dan cumhuriyeti tanımasına ve tevarüs ettiği saltanat şerefinden hemen vazgeçmesine rağmen sürmüştür; ama kutsal “Emirü’l-müminin” ünvanını kaldıramamıştır. Herşeye rağmen sürgünde de İslâm’ın mistik önderi olarak kalmıştır. Günde beş defa namaz saatinde Mekke yönünde secdeye vardığında, yine Çin denizlerinden Hint Okyanusu’na ve oradan da Atlas Okyanusu kıyılarına kadar Muhammet’in dinine mensup on milyonlarca müminle bütünleştiğini hissetmektedir. İslâm ülkelerinden ve camilerinden uzak bu zoraki tecrit, kendisine hem kalbi açıdan, hem de inancı açısından ağır gelmektedir. Bütün bunlar ona taç kaybetmekten daha fazla acı veriyor.

Abdülhamit de onu hapsettirmişti

Halife, Carabacel’deki inzivasında sade ve okumaya adanmış bir yaşam sürüyor. Kendisine gerçekten de şefkatle bağlı olan Sultan Abdülhamit, aynı zamanda özgürlükçü fikirlerinden de çekindiği için onu Haliç’teki sarayına hapsettirmişti. Orada kitaplarla beraber kendisini müzik ve resme vererek yaşamıştı. Batı’ya gelmesi de eski alışkanlıklarına yeniden geri dönmesine vesile oldu. Maiyet olarak yalnızca biri Türk, biri de Fransız iki sekreteri var. Çalışmalarının yanı sıra Osmanlı’nın yıkılışını önceleyen ve hazırlayan olaylara yeni bir ışık tutacak olan hâtıralarını yazmaya koyuldu. Fakat babası Sultan Abdülaziz’in öldürülmeyip intihar ettiğine dair efsaneyi çürütmek için yayınlayacağı küçük bir bölüm dışında hiçbir şey yayınlamamakta kararlı. Geri kalanlar ancak ölümünden sonra yayınlanacak. Günlerinin büyük bölümünü, şehre hâkim ve duvarları kitaplarla yüklü, yüksek maun kitaplıklarla kaplı büyük bir oda olan çalışma odasında geçiriyor. Açık renk ahşap Amerikan tarzı bir masa buraya modern bir hava veriyor. İşte Aldülmecit beni bu odada kabul etti. Yaşına rağmen güçlü; giyiminin ise hiç de dinî olmayan yalın bir zerafeti var. Küçük düz bıyığı ve hafifçe inceltilmiş ucu köşeli sakalı kar beyazı. Gözlükler ardında yeşile çalan gri gözleri büyücek açılmış. Hem pırıl pırıl, hem de yumuşak bakışı ruhunun iyiliğini ve huzurunu ifade ediyor.

Abdülhamit olsaydı savaşa girmezdik

Daha ilk kelimeler dudaklarından dökülürken Halife siyasî beyanat veremeyeceğini açıklıyor. Ona topraklarında konukseverlik gösteren Fransız hükümetine sıkıntı vermek istemiyor. Çünkü Fransa’yı seviyor. Dünya savaşı öncesine atıfta bulunarak; “ben her zaman ittifak devletleri tarafında savaşa girilmesine karşı oldum” diyerek bana güven veriyor.

“Türkiye tarafsız kalabilirdi ve kalmalıydı. Eğer büyük bir devlet adamı olan Abdülhamit hayatta olsaydı çatışmada kesinlikle yer almazdık. Memleketi katıksız bir hırsla felâkete sürükleyen Enver Paşa ile arkadaşları Talât ve Cemal Paşa’ydı. Amaçlarını gerçekleştirebilmek için hizmetinde çalıştıktan sonra Türkiye’yi iftiralara boğan Alman generali Liman von Sanders’ten destek aldılar. Sonra Mustafa Kemal’in çabalarından yana oldum. Nitekim bize Fransa’yla ayrı bir anlaşma yapılmasını teklif eden Franklin-Bouillon’u kendisini görmek için Ankara’ya ben gönderdim. Benim onunla bozuşmam daha sonra, kendisi Anadolu ve İstanbul Rumlarını kitle halinde ülke dışına çıkarmaya giriştiği zaman gerçekleşti.”

Yapay çatışmalar birşey ifade etmez

Halife doğal olarak günümüz Türkiyesi hakkında değerlendirme yapmaktan sakınıyor. Millet Meclisi çevrelerinde sesini fazlasıyla duyuran Bolşevizm etkisinden korkan bir havası yok, çünkü ulusal karakterin sağlamlığına inanıyor. “Türk milleti sonunda kendi yolunu bulacak” diyor. “Peygamberin sözüne göre zaman en iyi öğretmendir.” Bundan sonra da İslâm’dan söz etti: “Halifenin kaba bir şekilde İstanbul’dan ülke dışına çıkarılması, Müslüman dünyasının ruhanî ve manevî birliğine halel getirmez” dedi. “Zaten bizim için kudret ve gelecek de orada yatmaktadır. Bu bakış açısıyla eski Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan uluslar arasında yaratılmaya çalışılan yapay çatışmalar hiçbir şey ifade etmez.”

“Bağnazlık zamanını doldurdu”

Halife, dünya savaşının zor bir sınavdan geçirdiği İslâm’ın manevî birliğinin yavaş yavaş üst düzey bir barış örgütü ve halkların barışçıl işbirliği anlamında kendisini göstermesi gerektiği kanısında. Yeniden canlandırılacak Müslüman dünyasında sürekli bir işbirliği düşünebiliyor. “Bağnazlık zamanını doldurdu” diyor. “Bu, aslında temelde kendini çok uzun süre ezilmiş uluslarda da gösteren, genç medeniyetlerin özelliği olan doğal bir yayılma olayı. Ama özgürleşme zamanı geldi. Milletler Cemiyeti’nin koşulları altında işleyen manda rejimleri, mandacı güçler ile onların ilgisine emanet edilen topluluklar arasında bir yakınlaşmaya yol açmalıdır. Aynı şekilde Büyük Britanya ile Mısır arasında da sonuç olarak karşılıklı güvene dayanan ilişkilerin gelişeceğini ümit edebiliriz.” Halife, hararetle barış istiyor: “Bolşevizm sonunda kendi kendini yola getirmek zorunda kalacak ve belki her şeye rağmen iyi bir şey çıkacak” diyor. “Fransız İhtilâli’ne bakınız… Terör geçti ve büyük özgürlükçü fikirler kaldı. Halklar, eninde sonunda şiddete karşı ayaklanıyorlar ve gerçek mizaçlarını takip ediyorlar; bu da, onları birbirlerini daha iyi tanımak için yakınlaşmaya itiyor. İslâm ve Batı arasında mutlu bir işbirliği hazırlanıyor”

Kiliseler arasında barış ütopyası

BÜTÜN hayatı sarayın karanlık entrikaları arasında geçmiş, çocukluğundan beri başının üzerinde ölümün dolanıp durduğu, savaşlara, ihtilâllere, katliamlara, suçlara tanık olmuş bu sürgün, hâlâ önce kiliseler arasında başlaması gereken barışın nihaî zaferine inanmak istiyor. “Ben henüz veliahtken” diye anlatıyor; “İstanbul Katoliklerinin Papa’ya sundukları bir heykelin açılış törenine başkanlık etmek istemiştim. Aynı Tanrı’ya hizmet etmiyor muyuz?” Roma Papalık hükümdarına saygılarını sunan heyetin başında müstakbel bir Halifenin bulunmasından daha şaşırtıcı bir gösteri düşünülebilir mi? Bu inançlı gençlik davranışından söz ederken Halife tatlı tatlı gülümsüyor. Akşam sessizce çöküyor. Yüksek pencereler arasından deniz uzakta, pembe ve siyah bir renk alıyor. Çalışma masasının köşesinde küçük gri bir cilt üzerinde son bir ışık hüzmesi daha var. Eğilerek bakıyorum; Osmanlı’nın sonu olarak planlanan ve Türk halkının Lozan’da yırttığı Sevr Antlaşması bu.

Ankara da halifenin anılarının peşinde

ANKARA’NIN da anıların peşine düştüğü anlaşılıyor; 1935 yılında Marsilya Konsolosu Başbakanlığa yazdığı bir yazıda; Halifenin “öteden beri hâtıralarını yazmaktan geri durmamış olduğu”na işaret ediyordu; eğer “Aldülmecit’’in evrakından bir parçası olsun elde edilebilse, çok önemli belgeler ele geçirilebilir, çok önemli sırlar öğrenilebilirdi.” Unutulmasın ki, sadece iki yıl önce 1933’de Kâzım Karabekir’in anıları daha matbaada ele geçirilmiş ve yakılmıştı. Anlaşılan iktidarın anılarla bir alıp veremediği vardı! İlgilenenler benim “Muhalif Sesler” kitabıma da bakabilirler. Orada epey bilgi bulunuyor.


.

CHP Devletle bir oldu mu; Yoksa devlet mi CHP'yi yuttu?

27.10.2012 - Bu Yazı 2473 Kez Okundu.
Yorum : 1 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Ezberlenmiş, klişe cümleleri art arda tekrar etmeye bayılır olduk; gerçekliğinden hiç kuşku duymadan, sorgulamadan üstelik. Valilerin tek-parti döneminde CHP il başkanları olduğu doğru da; ne kadar süre için biliyor muyuz?

Tek-parti döneminde valiler bir süre gerçekten de CHP il başkanı oluverdiler. Doğru; fakat çok kısa bir süre için. Hatta İçişleri Bakanı’nın da otomatik olarak CHP Genel Sekreteri olmasına karar verildi. Sonra eski sisteme geri dönüldü. Valiler parti başkanlıklarından ayrıldı; İçişleri Bakanı’nın Genel Sekreter olmasına son verildi. Tek-partili dönemin çok büyük kısmında ayrıydılar. 1936’dan 1939’a kadar yaklaşık sadece 2,5 yıl kadar bir süre bu birliktelik söz konusu oldu. Fakat algımızda sanki bütün dönemi kapsamış olan bir ilişkiden söz eder olduk. Ama yanlış. Şimdi bütün bu gelişmeleri gözden geçirelim.

CHP de olağan bir partiydi, en azından başta. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulduğunda devletin iktidar partisinin yanında yer alması hayli şikâyete yol açmıştı; aynı uygulama SCF kurulduğunda da görüldü. CHP teşkilâtı bütün tekparti dönemi boyunca gelişemedi. Gelişemediği için devletin yardımına ve desteğine ihtiyaç duydu; diğer yandan bu yardım ve destek, partinin örgütlenmesini engelleyici bir etki yaptı. Yumurta tavuk misâli, bu iki gelişme birbirini adeta tetikledi. Sonuçta güçlü bir taşra örgütlenmesinden yoksun parti yerelde zayıf kaldı. Devlet aygıtı bütün haşmetiyle partinin yarattığı bu boşluğu doldurmak üzere harekete geçti. Özellikle de SCF karşısında görülen âcizlikten sonra.

Recep Peker partiyi gözetiyor

1931’deki kurultaydan önce Recep Peker öne çıkmıştı bile. Genel Sekreter olmasıyla birlikte partinin günümüz deyimiyle yeniden yapılandırılması için de harekete geçti. Partiyi canlandırmak, örgütü su yüzüne çıkarmak, gevşekliği ve parti bürokrasisinin hımbıllığını kırmak için kollarını sıvadı. Aslında şimdiye kadar karanlıkta kalan bu dönemin Peker’in bakış açısından tarihi de henüz yazılmayı bekleyedursun, biz onun Genel Sekreterlik görevinden azledildiği 1936 yılına bir göz atalım. 15 Haziran 1936’da CHP’nin devletle bütünleşmesine karar verilmiş ve İçişleri Bakanı’nın partinin genel yönetim kurulu üyesi olarak CHP Genel Sekreteri olacağı öngörüldüğünden Peker görevinden alınmıştı. Dahası parti başkanlıklarına o ilin valileri atanmıştı. Parti başkanı olmak için önce vali olmak gerekiyordu. Genel Sekreter olmak içinse önce İçişleri Bakanı. Dolayısıyla devlet partiye el koymuştu.

Devlet CHP’yi içine aldı

Partinin il teşkilâtı artık başkanını bile seçecek yetkiden yoksundu. Bu dönüşümle CHP devlet aygıtı içinde tamamen eriyor ve partinin zaten o ana kadar da bir hayli kuşku götürür bağımsız varlığı ve örgütü resmen, fiilen ve hukuken ortadan kalkıyordu. Devlet aygıtı, devlet bürokrasisi CHP’yi teslim alıyor ve devlet katındaki üst düzey yönetici ve bürok ratlara aynı zamanda partiyi düzenleme ve yönetme görevi de veriliyordu. Hilmi Uran, yıllar sonra anılarında, “bu, zaten hükûmet reisi olarak çalışan ve daima hükûmetin yürüyüşüne ayak uydurarak vazife gören partinin artık zahiri istiklâline de [görünür bağımsızlığına da] son verme kararıydı; bu itibarla şüphe yok ki, iç bünyemizde hükûmetin kendi partisinin varlığına bile tahammül edemeyerek daha dar bir rejime gidişiydi” diyecektir.

İnönü yapıyı değiştirdi

Aradan geçen sadece iki buçuk yıldan sonra, Atatürk’ün ölümünün neredeyse hemen ardından, 1939 yılının Ocak ayında bu uygulamaya son verileceği açıklandı. Zaten parti kararıyla başlayan uygulamaya yine parti kararıyla son verilmişti. Yeni düzenlemeyle İnönü, CHP’nin yönetim içindeki işleviyle ilgili olarak yeni bir girişimde bulunuyor ve böylece CHP’nin hükûmet ve devlet aygıtından ayrılarak tek başına bir varlık, örgüt haline gelmesini sağlamaya çalışıyordu. Bu tarihten itibaren valiler il başkanı olmaktan çıkarılmıştı. İçişleri Bakanı da artık partinin Genel Sekreteri olmayacaktı.

‘Ama’sı da var

Ama iş sanıldığı gibi değildi. Kararın resmî olarak ilânı Haziran’ı bulmuştu; ancak dahası da vardı: “Valilerimizin parti başkanı sıfatıyla 3 seneden beri yurdumuza ve partimize yaptıkları hizmetlerin şükranını edâ ederken, bundan böyle de partiye ve teşkilâtımıza karşı yakın alâka ve samimi müzaheretlerini [yardımlarını, desteklerini] esirgemeyecekleri hakkındaki ümidimi samimiyetle izhar etmek [açıklamak] isterim.” CHP Genel Sekreteri’nin bu açıklaması, meselenin ne denli karmaşık olduğuna değiniyordu.

Gerçekten de 1939’daki kurultayda kabul edilen yeni tüzükle de, parti Genel Sekreteri’nin devlet vekili olarak hükûmete katılması sağlanmıştı; böylece “parti ve hükûmet beraberliği esası” korunmuştu zaten. CHP Genel Sekreteri, “parti hükûmetinin yüksek birer memuru olan vali arkadaşlarımın şimdiye kadar olduğu gibi bundan sonra da teşkilâtımıza azamî yardım ve himayede bulunmalarını tabiî buluyorum” diyordu. Artık parti teşkilâtları il başkanlarını kendileri seçeceklerdi; fakat parti müfettişlerinin gözetiminde!

CHP’nin genetiği böyleydi

Görüldüğü gibi, bir değişiklik olmuştu, fakat değişikliğin ne olduğunu tam olarak söylemek bir yana, gerçekte neyin değiştiğini bile ifade etmek kolay değildi. CHP, devletin himayesinden ayrılmayı göze alamıyordu; çünkü bağımsız bir varlık olarak ayakta kalamayacağının farkındaydı. Bu bakımdan ona her an yardımcı olacak, elinden tutacak, yol gösterecek üstün bir güç gerekiyordu ki, bu da devletin kendisiydi! Devlet koruması, CHP’nin iktidar olduğu yıllar boyunca sürdü; ancak 1946’dan sonra yeniden örgütlenme anlayışı kendisini dayattı; fakat CHP asıl olarak 1950’de iktidarı kaybettikten sonra gerçek bir parti haline gelebildi. CHP’nin bu tarihsel özelliğinin günümüze kadar sürdüğünü de gözden kaçırmamalıyız. CHP’nin bugün de içinde yaşadığı, yaşattığı ikilemler hep bu geleneğin ürünüdür. Siz bakmayın öyle sürekli olarak devlet kuran parti söylemine; gerçekte devletin CHP’yi kurduğunu ve sürdürdüğünü söylemek çok daha gerçekçi bir saptama olacaktır.

Parti mi, devlet mi ikilemi

Parti, devletten önce değil, fakat sonra gelen; devlet katında eşitliği kabul edilmeyen, devlet teşkilâtı ve bürokrasi tarafından hiyerarşik olarak aşağı kademede görülen bir organdı. Parti, devletin gözünde kendisine ayak bağı olmaması gereken, fakat kendisinden her zaman ve her bakımdan sorgusuz suâlsiz yararlanılabilecek bir örgüttü. Bu örgüt, devlet teşkilâtı ve bürokrasiyle rekabet içinde olmamalı; aksine onun hizmetinde ve emrinde olmalıydı. Ve hep de öyle kalmalıydı! Partinin bürokrasi karşısında kendisini göstermeye çalıştığı her aşamada devlet duvarının bütün haşmetiyle karşısına dikildiğini görebiliyoruz. Devlet, partiyi kendisini denetleyebilecek ya da ona yol gösterebilecek eşiti olarak görmek istemiyordu. Bundan kaçınıyor ve bu yöndeki bütün çabaları ve atılımları kıracak sert bir savunma içine giriyordu. Nerede kaldı ki, başkaca tek-parti rejimlerinde örneklerini gördüğümüz üzere partinin önderlik rolünü kabul etsin!

‘FIRKA VALİSİ’

Bir CHP belgesinde “fırka hükûmetinin valisi”nden söz edilmektedir. Tek başına bu ifade dahi önem taşımaktadır: Nihayet valiler devletin valisi olmaktan öteye, belki daha önemlisi partinin valisi sıfatını da taşımaktaydı. Zaten bu nedenle olsa gerek, partiyle doğrudan temas edebilmeleri olağan görülüyordu. Tek-parti döneminde devlet, hükûmet ve parti, birbiri yerine kullanılabilir sözcüklerdi. Parti, devleti temsil ediyordu; fakat daha çok devlet partiyi temsil ederdi. Parti, devlet adına pek konuşamazdı; ama devlet parti adına da konuşabilirdi. Parti, devleti izler; devlet partiye komuta ederdi. Önce devlet gelirdi ve ardından parti, devletin açtığı yolda son sürat ilerlerdi. Daha doğrusu son sürat ilerlemesi arzu edilir de, CHP bunu bir türlü gerçekleştiremezdi.

Valilerin il başkanı olması yasaya da aykırıydı!

Hilmi Uran, anılarında devlet memurları yasasına göre memurların siyasî partilere girmelerinin yasak olduğunu; bunu Atatürk’e anlattıklarında ise, onun bu yasağın kaldırılması gerektiği yolundaki görüşe iltifat etmeyip, aksine yasağın olduğu gibi kalmasından yana tutum aldığını açıklıyor. Atatürk şöyle demiş: “Burada memurların siyasî cemiyetlere [partilere] girmemesinden maksat, onların benim partimden başka bir partiye intisap edememesi [girememesi] demektir. Bu bakımdan bu madde hatta faydalıdır ve kat’iyen değiştirilmemelidir.” Yani memurlar CHP’ye girebilirlerdi; başkaca bir partiye ise asla!


.

10.Yıl Marşı ' Recep Beyin İlahisi'

03.11.2012 - Bu Yazı 3265 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

Dönemi yaşayanların gözünden...

Haldun Derin’in anılarını hiç duymamış bile olabilirsiniz; ama hatırlatmak istedim: Kendisi Atatürk’ün özel kaleminde memurdu; sonra cumhurbaşkanı olduğunda İsmet İnönü’nün özel kalem müdürü oldu; hatta Bayar cumhurbaşkanı olduğunda bir yıl da onun yanında bu göreve devam etti. Anılarını da yazdı, yayınladı.

Günümüz Atatürkçülerinin masal ve efsaneler dünyası kurma çabalarından fazla ilgi göstermediği kitap, Gazi’nin 10. Yıl Marşı için “Recep Peker’in ilahisi” diye takılmasından, İsmet İnönü ile Hikmet Bayur’un Nutuk metnine ilginç katkılarına dair ayrıntılarıyla dönemin ilk elden tanığı niteliğinde.

Haldun Derin’in anıları

Haldun Derin’in bundan on yedi yıl önce 1995 yılında yayına hazırladığım anıları, dönemin ilk elden tanıklığı olduğu için çok değerlidir: “Çankaya Özel Kalemini Anımsarken: 1933-1951” Nedense aradan geçen bunca zamana rağmen kitabın ikinci baskısını yaptıracak bir rağbet olmadı. Bunun nedeni, sanırım yeni Atatürkçü kuşağın, eski Atatürkçülerin kendi dönemlerine ilişkin anı ve gözlemlerinden tatmin olmamaları. Bunlar, artık onları kesmiyor; sadece daha da yüceltilmiş metinlerdir onların ruhunu okşayan. Derin’in anıları ise bir devrin  içeriden yansıması.

Bu arada dedikodu meraklıları için de iyi bir haberim var; aradıklarını burada bulacaklardır. Derin, gerek Atatürk ve gerekse İnönü dönemi hakkında gördüklerini, duyduklarını, bildiklerini bizimle paylaşıyor; üstelik cömertçe. Dahası gerek olayları, gerekse yakından tanıdığı, yakınında bulunduğu kişileri eleştiri süzgecinden de geçirmeden edemiyor; üstelik bunu zarif bir üslûpla yapıyor ki, ancak ârif olan anlasın kâbilinden. İşte yazarın Türkçeye hâkimiyeti ve üslûp lezzeti de bu satırlarda bir daha karşımıza çıkıyor. Sakin ve duru bir üslûp yazarın ince ve imâlı gözlemlerini ortaya koyuyor. Derin, sadık bir Atatürkçü; İnönü’ye öyle kolay laf edilsin de istemiyor; fakat devirlerin içinden süzülüp gelen muzip bakışını da hep hissettiriyor.

Baba sözüne rağmen

Haldun Derin’in babası Zihni Bey’i tanımayan var mıdır acaba? Bugün Karadeniz’i kaplayan çay tarımını ona borçluyuz. Türkiye’de çay ve çay sanayi varsa, onun sayesinde var. Zihni Bey’le çay ayrılmaz bir ikilidir. Her ne kadar hayatının büyük bir kısmını memur olarak geçirmiş olsa da, Zihni Bey’in oğluna tavsiyesi ya da baba nasihati, memurluk değil, serbest girişimciliktir; oysa Haldun Bey de babasının izinden, memuriyet basamaklarında tırmanmaya başlayacaktır.

ANILARDAN KÜÇÜK BİR DEMET  ‘Desperados’

“Armstrong, Mustafa Kemal hakkındaki “Bozkurt” adlı kitabında mutat zatlar için ‘desperados’ (gözü kızmış haydutlar) deyimini kullanır. İçlerinden kimisinin vefalı ve özverili hizmetlerinin yanı sıra ufak tefek haşarılıklar, Armstrong’un onlara böylesine kara çalmasını hoş gösterecek boyutta olmasa gerekir. Huzuru mutat zevatın şunlardan oluştuğu kabul edilebilir: Salih Bozok, Cevat Abbas Gürer, Ali Kılıç, Recep Zühtü Soyak, Hasan Cavit Belül...

En usluları sanırım sonuncusu. Pek ele avuca sığmayanlardan bir tanesi, Viyana’da tanışıp evlenme vaat ederek Ankara’ya getirdiği pek soylu Nemçe dilberini evinde uzun süre alıkoyacak; sonra başından savacaktı. Kadının yakınmak üzere yazdığı mektup, bildiğime göre, Atatürk’e gösterilmeyecekti. Mutatlardan bir başkasının, umumî kâtip Hikmet Bey’e (Bayur), onunla birlikte yaşadığı ve sonra evlendiği nişanlısı hanımı kast ederek, ‘Yahu, bırak da, biraz da biz sebeplenelim’ yollu öneride bulunduğu; Bayur’dan, ‘Bak, kandırabilirsen, hay hay’ cevabını aldığı ağızdan ağza dolaşan söylentiler arasında yer alacaktı. Mutatlar listesine bir bakıma Nuri Conker ile Fuat Bulca’yı da eklemek yakışık alır.”

10. yıl nutkuna İsmet Paşa’nın katkısı

“NUTUK’TAKİ ‘şunu da ehemmiyetle tebarüz ettirmeliyim ki, yüksek bir insan cemiyeti olan Türk milletinin tarihî bir vasfı da, güzel sanatları sevmek ve onda yükselmektir’ tümcesini Başbakan İnönü öneriyor, Atatürk kabul edip metne ekliyor.

Hikmet Bey (Bayur) söylevin sonlarındaki, ‘Bu söylediklerim hakikat olduğu gün senden ve bütün medenî beşeriyetten dileğim şudur: Beni hatırlayınız’ tümcesinin kaldırılmasını ileri sürüyor. Gazi’nin o dileğinde beliren duyarlılık, 1927’de söylediği büyük Nutuk’un bitiş sayfasındaki ‘Sizi günlerce işgal eden uzun ve teferruatlı beyanatım, en nihayet mazi olmuş bir devrin hikâyesidir’ sözünde sezilen hüzün belirtisinin bana bir uzantısı gibi geldi.”

‘Hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için’

“YOLLAR boyunca duvarlarda fırka umumî kâtibi Recep Bey’in (Peker) hazırlattığı alışılmamış afişler. On yılda kaç kilometre demiryolu yapıldığı; kaç okul, kaç hastane açıldığı vb. Resimli, krokili, rakamlı, grafikli açıklamalar. Cumhuriyet’in her yıldönümünde iki direk arasında caddeler arasına gerilmesine alıştığımız ‘Durmayalım düşeriz’le başlayıp, ‘Hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için’le biten çeşit çeşit dövizler ise, her yılkinden elbette çok daha bol. Bütün ağızlarda da, Gazi’nin yakın arkadaşlarına teklifsizce ‘Recep Bey’in ilâhisi diye takılarak sözünü ettiği 10. Yıl Marşı...

O kadar ki, ara sıra Gazi yolda otomobilinden inip, rastladıklarına marşı öğrenip öğrenmediklerini soruyor. Biz de Kalem’de, ne olur ne olmaz marşı bir iyi belliyoruz.”

‘Gazetelerin çöpçatanlığı’

“Bir kısım yabancı gazetelerde Gazi’nin Arnavutluk kralı Zogo’nun kız kardeşlerinden biri ile evleneceğini ortaya atan yazılar çıkmıştı. Bunun üzerine bir takım Amerikan kitapevlerinden seks, evlilik ve benzeri konularla ilgili kitapları öven reklâmlar gelmeye başladı.”

‘Tarih Görüşü’

“Bir gün Gazi’ye Robert Kolej’deki eski hocam Dr. Fisher’den bir mektup geldi. Amerika’da geçirdiği tatilden sonra dönüşünde kendisini Türkiye’ye sokmamışlar. Yardım rica ediyor. Toplumbilimci ve tarihçi olan Dr. Fisher, hatırımda yanlış kalmadı ise, bir ara çizmeden yukarı çıkmıştı. Daha doğrusu kendisinin Amerikan dergilerinde Türk Tarih Tezi’ni çürütmeye yatkın yazıları görülmüştü.

O tezi ki, Gazi’nin yaşam öyküsünü kaleme alan Birleşik Devletler’in Ankara Büyükelçisi General Sherrill’e kendisi özetlemişti. Hakkında yazılacak kitap için Gazi’nin uzun sayılacak vakit ayırıp, yardımcı olduğu tek insandı Büyükelçi Sherrill.”

Haldun Derin kimdir?

1912 doğumlu Derin, Robert Kolej’den sonra Ankara Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu; iki yıl sonra İsviçre’de bu kez Lozan Hukuk Fakültesi’nde iktisat doktorasını tamamladı. Onun yetkin Türkçesini anılarından zaten biliyoruz, fakat  Cumhuriyet gazetesinin Yunus Nadi Ödülü’nü 1973 yılında aldığını da hatırlamalıyız. Edebiyatçı yönü, onu Shakespeare’den, Orwell’den tercümeleriyle, iktisatçı kimliği ise Adam Smith’ten çevirisiyle kendisini gösterir. Daha 1940 yılında ilk kez “Türkiye’de Devletçilik” kitabını yazan kişi de odur.

1933 yılında cumhurbaşkanlığı özel kalemine şifre ikinci kâtibi olarak girdi; 1945 yılında bu kez yeni cumhurbaşkanın özel kalem müdürlüğüne terfi etti. 1951 yılında Bayar’ın cumhurbaşkanlığında onunla anlaşmazlığa düşmesine dek bu görevini sürdürmüştür. Bundan sonra Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu üyesi olarak çalışma hayatına devam edecektir. Yaşı uygun olanlar hatırlayacaklardır; Derin 27 Mayıs’tan sonra İsmet İnönü’nün koalisyon hükûmetleri devrinde Başbakanlık Müsteşarı’dır. Yine ancak yaşı tutanlar hatırlayacaklardır; Süleyman Demirel’in başbakanlığı döneminde 12 Mart öncesinde Günaydın gazetesinin Demirel ve ailesi hakkında basın kampanyasında kullanılan bilgilerin de yine Derin’in de üyesi olduğu bu kurulun raporlarına dayandığını belirtmekle yetineceğim. Yazar 1973 yılında emekli olmuştur.

Hasan Rıza Soyak’ı dışarıda tutacak olursam, Çankaya’da cumhurbaşkanlığında görevli zevattan anılarını yazanı hiç hatırlamıyorum. Tabiî bazı cumhurbaşkanlarını bu saptamamın dışında tutmak zorundayım. Derin anılarını kaleme alan nadir Çankaya görevlilerindendir; ama anıları bundan çok daha önemli içeriğe sahiptir. Dönem hakkında ileri geri konuşanların ve yazanların bu anıları hiç görmemiş olma olasılığı bile yüksek. Oysa günümüzün Atatürkçülerinin bu anıları ıskalamış olmaları bile tek başına, onların okuma standardının düşüklüğünü kendiliğinden ortaya koymaktadır.


.

Atatürk'ün hastalığı ne ölçüde gizlenebildi?

10.11.2012 - Bu Yazı 2709 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Atatürk’ün sağlığının bozulmakta olduğunun kamuoyunca bilinmesi elbette istenmiyordu; hasta bir “tek adam” ne içeride, ne de dışarıda güven verirdi. Hastalığın duyulması halinde herkes istikâmetini hastanın ölümünden sonrası için tanzim etmeye kalkışacaktı.

Atatürk’ün hastalığının ilk belirtilerinin 1936 yılı sonunda açığa çıktığı, sağlık durumunun ise 1937 yılında bozulduğu anlaşılıyor. Hastalık kesin olarak ancak 1938 yılı başında, Ocak-Şubat aylarında teşhis edilebildi. Haberin duyulması siyasî ortamın hayli karışması anlamına gelebilirdi. Nitekim bu yönde girişimlerin başlaması için çok da zaman geçmeyecektir. İşte böyle bir şeyin önüne geçebilmek amacıyla hastalığa ilişkin haberlerin dışarıya sızmaması için önlemler alınmaya başlandı.

Hastalığı kimler, ne zaman öğrendi?

Asım Us’un günlüğünden bildiğimiz kadarıyla; 1938 yılının yaz aylarında Atatürk’ün hastalığının ciddî ve tehlikeli olduğu, hastalığın yakın bir zamanda ölümle sonuçlanabileceği, hiç olmazsa yüksek yönetici çevrelerde, hükûmet, meclis ve partinin ileri gelen yönetim kadrolarında artık bilinen bir gerçekti. Asım Arar, anılarında, Temmuz ayında Atatürk’ü muayene eden Prof. Fissenger’in durumun çok daha vahim olduğunu söylediğini anlatıyor. Fissenger, hükûmet üyeleriyle yaptığı her görüşmede, durumun vehametini ve ciddîyetini açıklamaya çalışıyordu; hatta İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’dan her türlü olasılığı göz önüne alarak, hazırlıkların buna göre tanzim edilmesini istemişti. Bilindiği gibi, 25 Temmuz gecesi Atatürk Savarona yatından gizlice Dolmabahçe Sarayı’na taşınacaktır. İngiliz Büyükelçisi, 13 Ağustos tarihinde Londra’ya yazdığı bir raporda, Türk gazetelerinin Atatürk’ün sağlığı konusunda hiçbir şey yazmamaları için uyarılmış olduklarını belirtiyordu.

AHMET EMİN YALMAN CAN ALICI SORUYU SORUYOR

Fakat bir yandan da kamuoyunda çeşitli söylentilerin kulaktan kulağa dolaştığı biliniyordu. Panik yaratmamak için alınan bütün önlemlere karşın, tam bu sırada ünlü gazeteci Ahmet Emin Yalman, Tan gazetesinde yayınlanan uzun bir yazısında, Atatürk’ün sağlığına ilişkin bilgi veriyor, Atatürk’ün ağır hasta olduğunu açıklıyor ve ulusun onun hakkında her gün bilgi sahibi olmak ve gerçekleri de öğrenmek hakkına sahip olduğunu vurguluyordu. Elbette bu hiç de soğukkanlılıkla karşılanabilecek bir yazı ve talep değildi. Hele o dönemde. Yalman’ın bu cesur yazısı, beklenebileceği gibi, yönetimin sert tepkisi ile karşılaştı. Tan gazetesi bu yazı üzerine üç ay kapatıldı. Aynı yazının Haber gazetesinde de yayınlanmış olması, bu gazetenin de âkıbetini tâyin etti; gazete iktibas ettiği bu yazıdan dolayı bir buçuk ay kapatıldı. Dahası, Yalman’ın yazısını tercüme ederek yayınlayan bir Rumca gazete ile üç Ermenice gazete de, bu uygulamadan nasiplerini aldılar; onlar da onar gün kapatıldı. Hükûmet, basın yasasının kendisine verdiği yetkiyi kullanmakta en küçük bir tereddüt göstermemişti.

İNGİLİZLER DE HASTAYI DİKKATLE İZLİYORDU

Bilâl Şimşir “Atatürk’ün Hastalığı” adlı araştırmasında belirttiği gibi, hastalığın son derece ciddî olduğuna ve yakın bir zamanda da hastanın kaybedilebileceğine ilişkin ilk haberler, yabancı başkentlere daha 1937 yılı sonlarında ulaşmaya başlamıştı bile. 1938 yılının Şubat ayı sonlarında ise, hastanın durumunun kötüye gittiğine ilişkin başkentte dolaşan söylentiler, Ankara’daki yabancı temsilcilerce de işitilmişti. İngiliz Büyükelçisi Percy Loraine, 24 Şubat 1938’de Dışişleri

Bakanı Tevfik Rüştü Aras’tan, Atatürk’ün sağlığına ilişkin bilgi alma ihtiyacını hissetmişti. Avrupa kamuoyu ise aynı yılın Mart-Nisan aylarında Atatürk’ün ağır hasta olduğunu öğrenmişti. Batılı gazeteler haberi almış ve yayınlamıştı. Bu sırada İngiliz Dışişleri Bakanlığı hastalığın siroz olduğunu da saptamıştı. Aynı yılın Ekim ayında İngiliz Dışişleri Bakanlığı’nda yapılan bir değerlendirmede Atatürk’ün bir daha yataktan kalkamayacağı belirtiliyordu. 19 Ekim’de İngiliz Büyükelçisi, Londra’ya gönderdiği bir raporda, Atatürk’ün her an ölebileceğini haber veriyordu. Büyükelçi, Türk Hükûmeti’nin de Atatürk’ün çok yakın bir zamanda ölebileceği beklentisi içinde gereken önlemleri almaya başladığını açıklamıştı. Bu rapora göre Türk Hükûmeti, Atatürk’ün ölümü halinde meclisi yirmi dört saat içinde toplayarak yeni cumhurbaşkanının seçilmesini sağlamak üzere önlemler almaya başlamıştı. Bu arada İngiliz Büyükelçiliği ile İngiliz Dışişleri Bakanlığı arasında Atatürk’ün cenaze töreni için resmî hazırlıklara dahi başlandığı konuşuluyordu.

10 KASIM SABAHI DOLMABAHÇE SARAYI

Saray büyük ölçüde boşalmıştı; neredeyse kimseler kalmamıştı. Ne de olsa yeni cumhurbaşkanı Ankara’da seçilecekti ve politika hayatı boşluk kaldırmazdı. Sabah ölüm anında sarayda bulunan Celâl Bayar, akşama Ankara’ya varmıştı bile. Zaten daha 9 Kasım günü İstanbul’da bulunan bütün milletvekilleri Ankara’ya çağrılmıştı. Hatta yeni İstanbul’a varmış olan milletvekilleri bile daha ayaklarının tozuyla yeniden Ankara’nın yolunu tutmuşlardı. Önemli olan ertesi gün yeni cumhurbaşkanını seçmek için toplanacak olan mecliste çoğunluğun bulunmasını sağlamaktı. Bu bakımdan saray büyük ölçüde boşalmıştı. Gözler Ankara’ya çevrilmişti.

NADİR NADİ ANLATIYOR

1938 yılının Ekim ayında Atatürk’ün sağlığına ilişkin ilk resmî raporlar yayınlanmaya başlanmıştı. İlk raporların yayınlandığı 17-22 Ekim günlerinde Türk kamuoyu da ilk kez resmî düzeyde hastalığı öğrenmiş oldu. Atatürk’ün sağlığına ilişkin ilk resmî raporun yayınlandığı 17 Ekim günü, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, İstanbul’da basın mensuplarına yaptığı açıklamada, tabiî yazılmamak koşuluyla, Atatürk’ün yakın bir zamanda ölebileceğini açıklamıştı bile. Basın toplantısında bulunan Nadir Nadi, yıllar sonra “Perde Aralığından” adını taşıyan anılarında bu sahneyi yeniden canlandıracaktır: “Bakan ne diyecek önceden biliniyordu. Atatürk’ün ölmek üzere bulunduğunu haber verecekti.

Böyle nâzik günlerde gazetecilere düşen ağır görevi hatırlatacak, her türlü tahriklerden kaçınılmasını öğütleyecek, Atatürk ile ilgili sağlık raporlarının yorumsuz olarak yayınlanmasını isteyecekti.Meraksız bakışlarla Şükrü Kaya’yı dinledik. Atatürk’ü her an kaybedebileceğimizi, bunun birkaç gün, bilemediniz birkaç hafta olduğu söylediği zaman, doğrusu salonda pek bir üzüntü havası da esmedi. Hastalığın affetmez türden olduğu aylardan beri duyuluyordu. Ogünlerde Bâbıâli’nin çenesini, ‘Atatürk’ten sonra kim cumhurbaşkanı olacak?’ dedikodusu yoruyordu.” Gerçekten de gazetecilerin ilk sorduğu soru, Atatürk’ün bir vasiyetinin olup olmadığı yönündeydi; ardından gelen ikinci soru ise, yeni cumhurbaşkanının kim olacağı yolundaydı. Bir sonraki soru, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ın cumhurbaşkanı seçilip seçilmeyeceğine ilişkindi.

Asım Us’un günlüğünden olayların perde arkası

“8 Ağustos 1938; Ahmet Emin Yalman’ın Tan’da Atatürk’ün sıhhatine dair yazdığı makale üzerine gazetesi üç ay tatil edildi. Ahmet Emin, bu makaleyi hem (İçişleri Bakanı) Şükrü Kaya’ya, hem Başvekil Celâl Bayar’a göstermiş, müsaade istemiş; ‘Olmaz’ cevabını almış; bununla beraber yine neşretmiştir. Bundan dolayı hakkında derin infial uyanmıştır.

 Rivayete göre, Tan gazetesinin üç ay tatiline sebep olan makale, yazıldıktan bir hafta sonra neşrolunmuştur. Makalenin altında Refik Halit (Karay)’ın ‘Yezidin Kızı’ ismindeki romanının reklâmı vardı. Makalenin bu reklâmı kuvvetlendirmek için neşredildiği söyleniyor. Ahmet Emin bir taraftan Refik Halit’in romanını tefrika için ilâna başlaması, diğer taraftan Şükrü Kaya ve Celâl Bayar tarafından neşredilmemesi söylendiği halde, Atatürk’ün sıhhatine dair olan makaleyi neşretmesi, bir rejim değişikliğini beklediği ve o zaman hükûmete karşı muhalefet cephesi almak kararı verdiği gibi bir mana taşıyor. Ahmet Emin’in Tan gazetesinde Refik Halit’in romanını neşretmek için duvar ilânlarındaki resimler, (Refik Halit) kırmızı boya ile meçhul bir el tarafından boyanmış... Tan gazetesinin yerine Ulus gazetesinin çıkacağı ve matbaayı tekrar İş Bankası’nın satın alacağı rivayetleri var.” Bu arada Refik Halit Karay’ın 150’liklerden olduğunu, uzun yıllar yurt dışında sürgünde yaşadığını ve 150’likleri affeden 29 Haziran 1938 tarihli yasadan sonra ülkeye dönmesine izin verildiğini de hatırlatmak isterim. Romanın Tan gazetesinde tefrika edilebilmesi bile aslında cesaret isteyen bir işti. Böylesine karışık bir devrede öküzün altında buzağı aranmasına da çok şaşırmamak gerekir


.

Muhafız Alayı Komutanı Yarbay Ismail Hakkı Tekçe Polisi neden dövdü

17.11.2012 - Bu Yazı 3514 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 

 Arşivde tâbiri caizse eşelenmek işte bunun için çok zevkli. Geçmişte gündelik hayattaki çatışmaların neler olduğunu başka türlü öğrenmek imkânı yok çünkü. Acaba polis subaylara saygısız davranırsa, buna karşılık da subaylar polisi döverse ne olurdu?

 Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Yarbay İsmail Hakkı Tekçe’nin 1936 yılında dövdüğü bir polis memurunun şikâyeti epey yazışmalara neden olacaktır. 9 Nisan’da Atatürk’ün bir ziyareti sırasında nöbet tutmakta olan polis memuru Basri Bey’in tam bu sırada önünden geçip giden muhafız alayından subaylara resmî selâm vermemesi üzerine Tekçe tarafından dövüldüğü haberi, elbette basında yer bulamazdı; fakat iş, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’ya kadar aksetmişti. Üstelik şikâyet karşılıklıydı. Sonunda şikâyet Başbakan İsmet İnönü’ye de iletilecektir.

Selâm vermemenin bedeli

Görgü tanıklarının ifadelerine göre; polislerin önünden atlı olarak geçen yirmi kadar subaydan bir yüzbaşı, kendilerine selâm verilmemesi üzerine, polis Basri Bey’e hakaret ve küfür etmişti. Bir başka polis memuru, polislerin görev sırasında selâm vermemeleri gerektiğine ilişkin bakanlık genelgesini hatırlatmışsa da, subay yine küfür etmiş ve dayağı hak ettiklerini, fakat kalabalıkta dayak atılamayacağını söylemişti. Diğer bir polis görgü tanığı ise, söz konusu yüzbaşının “koca bir tabur komutanı” geçerken niçin selâm verilmediğini sorduğunu ve ardından bir başka subayın da polis memurunun numarasını aldığını söylemişti. Bir başka tanık, küfreden subayın binbaşı olduğunu hatırlıyordu. Tanıkların hemfikir oldukları nokta, binbaşının olsun, yüzbaşının olsun Basri Bey’e selâm meselesinden dolayı küfür ve hakaret ettikleriydi.

Neden selâm vermemiş?

Elbette ilk sorulması gereken soru, Basri Bey’in subaylara neden selâm vermediğidir. Yanıtını bizzat İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın Tekçe’ye hitâben kaleme aldığı yazıdan öğrenmek mümkündür. Kaya, “polis memurlarının vazife esnasında selâm vermemeleri Atatürk’ün ve Başbakanın tensipleriyle vekâletten emir ve tamim edilmiş ve buna dayanılarak hiç kimseye selâm vermemelerini ben de bütün teşkilâta tamim etmiştim; bu memur da bu emre imtisalen [dayanarak] hareket etmiştir” diyordu. Kaya, Basri Bey’in olay sırasında “hususî surette sivil olarak” görevlendirilmiş olduğunu hatırlatıyor ve ardından Tekçe’nin Basri Bey’in kendisinden özür dilemesi gerektiği yönündeki talebine geliyordu: Eğer Basri Bey’in “tarziye vermesi arzunuz, selâm vermemesinden mütevellit ise, bu hareketin doğru olamayacağını” belirtiyor ve nihayet, böyle bir talebin emniyet teşkilâtını “rencide” edeceğini açıklıyordu. Kaya, hassasiyetle hareket edilmesini diliyordu.

Tekçe’nin özür konusundaki ısrarı

Fakat aynı gün Tekçe, Kaya’dan Basri Bey’i özür dilemesi için makamına göndermesini talep etmişti. Bu aşamada Kaya, Tekçe’ye yazdığı özel bir mektupta, Basri Bey’i özür dilemesi için kendisine göndermesinin yerinde bir davranış olmayacağını vurguladıktan sonra; komutana olan derin saygısından dolayı polis memurunu sivil olarak kendisine yolladığını açıklıyordu. Kaya, yine de Basri Bey’in tutumunu savunuyordu; eğer Basri Bey selâm vermemenin dışında “başkaca bir terbiyesizlik yapmışsa, bunun da şahsî olması lâzım gelir”di. Kaya, durumun özel olarak “bütün bir kadroyu kıracak şekil ve renge sokulmaması”nı rica ediyordu. Bu arada saygıda da kusur etmemeye çalışıyordu.

Tekçe ile Kaya karşı karşıya

Olayın hemen ertesi günü Kaya, Ankara valiliğine bir yazı yazarak gelişmeleri anlatıyor ve Tekçe’nin olayın hemen sonrasında telefonda kendisinden subaylara hakaret edildiği iddiasıyla tabur komutanından özür dilemesi ve elini öpmesi için Basri Bey’i karargâha göndermesini istediğini belirtiyordu. Kaya, her durumda Basri Bey’i savunmakla birlikte, subaylara hakaret iddiasının ilgili yasalar çerçevesinde soruşturulmasının daha yerinde bir hareket olacağını da bildirmişti. Komutandan bu konuda rapor talebinde bulunmuşsa da, Tekçe’nin buna gerek görmeyip, amacının sadece Basri Bey’e tabur komutanının elini öptürmek olduğunu tekrarlaması üzerine, Kaya, telefonda Tekçe’den, “şayet asabiyetinize mağlup olur da, memura şiddetli ihtiratta bulunulursa, bu hareketin çok çirkin ve bütün bir kadroyu rencide edeceği ve bilhassa Atatürk’ün maiyetinde bulunan memurların vazife gayretlerine bile halel getireceğini; bu itibarla keyfiyeti yarın görüşmek üzere şimdilik memurun çağrılmasından sarfı nazar edilmesini” rica etmişti. Anlaşılan Kaya, Tekçe’yi yakından tanıyor ve amacının ne olduğunu öngörebiliyordu. Lâkin Tekçe, telefonda, “Böyle ehemmiyetsiz ve basit bir iş için ben [ne] elimi ve ne de kendimi kirletir miyim? Maksat tabur komutanının elini öptürerek gönlünü almaktır.” diyerek, talebini kabul ettirmişti. Kaya, emniyet birinci şube başkanı Hamdi Bey ile Basri Bey’i Tekçe’nin karargâhına gönderdiğini ve kendisinin de bizzat Tekçe’ye özel bir yazıyla durumu yeniden anlattığını belirtiyordu. Ama sonuç Kaya’nın beklentisine uygun olmayacaktır; deyim yerindeyse krizin bundan sonraki gelişmesini de Kaya yazısında aktarıyordu.

Ve Basri Bey dayağı yiyor

Şükrü Kaya’nın bu özel yazısı elden Hamdi Bey ile Basri Bey tarafından Tekçe’nin bulunduğu muhafız alayı komutanlığına götürülmüştü. Hamdi Bey’in ifadesine göre, Tekçe mektubu okuduktan sonra, onları alıp askeri barakaların içine götürmüş ve orada Basri Bey’e hakaret ve küfür ederek, sandalyeyle kafasına defalarca vurmuştu. Dördüncü vuruşta sandalye kırılmıştı. Odada bulunan diğer subaylar olaya müdahale etmemişlerdi. Çok kan aktığından olacak dayağa son verilmişti. Tekçe’nin emri üzerine Basri Bey, binbaşının elini öpmüştü. Sonra Tekçe, binbaşı ve Hamdi Bey, bir başka odada Tekçe’nin ısmarladığı kahveleri içmişlerdi. Bu sırada Hamdi Bey, Basri Bey’in kusurunun olmadığını belirterek, genelgeyi hatırlatmak ihtiyacını hissetmişti. Fakat Tekçe, bu genelgeyi bildiğini, hatta kendisinin de yayınlanmadan önce onay verdiğini söylemiş ve arkasından Basri Bey’in kusurunun selâm vermemek olmayıp, o sırada elinin cebinde olmaması gerektiğini belirtmişti. Hiç olmazsa elini cebinden çıkararak, ihtiram vaziyeti almamış olmasının Basri Bey’in kabahati olduğunu bildirmişti. Dahası, bu sırada önünden bir komiser geçse herhalde elini cebinden çıkaracaktı. Oysa binbaşı geçerken esas vaziyet almamıştı. Demek ki, Basri Bey, binbaşıya komiser kadar değer vermiyordu. Ayrıca, kendisine hitap edildiğinde eğer Basri Bey hiç ses çıkarmamış olsaydı, Tekçe onu dövmek zorunda kalmayacağını, sadece binbaşının elini öptürmekle yetineceğini de açıklamıştı. Üstelik Tekçe, Hamdi Bey’i kendi otomobiliyle emniyete kadar bizzat geçirmişti. Basri Bey ise dayağı yedikten sonra çoktan kendisine verilen izinle yanlarından ayrılmıştı zaten.

Nihayet Basri Bey konuşuyor

Basri Bey’in ifadesiyse ancak 11 Nisan’da alınmıştı. Kendisi görev yerinin, Atatürk Başbakan İnönü’nün köşküne ziyarete giderken, istasyon civarında olduğunu açıklamıştı. Her ihtimale karşılık eli cebinde, yani tabancasında imiş. Tam bu sırada yanına gelen atlı bir subay tarafından, diğer atlı subay grubunun arasında, elinin cebinde olmasından dolayı ve selâm vermemesi yüzünden kendisine küfür edildiğini ve hakarette bulunulduğunu ileri sürüyordu. Ayrıca subaya yanıt vermesi de yine küfürle karşılanmıştı. Tekçe’nin karşısına çıktığında da bu durumu aktarmaya fırsat bulamadan dayak yediğini söylüyordu; kaçmaya çalışmış, fakat diğer subayların kapıyı tutmaları yüzünden bunu başaramamıştı. Dayaktan sonra kısa bir süre nezarethanede de kalmıştı. Basri Bey şikâyetçiydi ve yasal muamelenin yapılmasını istiyordu. Unutulmasın ki, Basri Bey de, Atatürk’ün korunmasından sorumluydu ve onun maiyetinde görevliydi. Elbette öykünün sonunu merak ettiniz; maalesef ben de bilmiyorum; elimdeki evrak, işin adliyeye intikâl edip etmediğini söylemiyor. Ama en azından o dönemde işlerin nasıl yürüdüğüne dair bir fikir de veriyor. Tekçe’nin de yaman bir kabadayı olduğu anlaşılıyor. Şükrü Kaya bile onunla baş edememiş!

Şükrü Kaya selam genelgesi yayınlattı

“Reisicumhur Atatürk, Başbakan İsmet İnönü, vazife başında polis âmir ve memurlarının vazifelerini daha iyi görebilmeleri için selâm resmi ile meşgul olmamalarını tensip etmişlerdir. Sırf selâm resmi yapmak üzere müfreze halinde çıkarılan polis kıt’ası müstesna olmak üzere, nöbette, noktada, seyri seferde, devriyede ve vazifeye giderken, üniformalı polis âmir ve memurlarının vazifelerini iyi görebilmeleri için selâm ifasıyla mükellef olmadıkları tamimen tebliğ olunur.”

Topal Osman’ı Tekçe öldürmüştü

En azından hatırlatmış olayım; Tekçe, Millî Mücadele döneminde Ankara’da meclisle Çankaya Köşkü'nü ve Atatürk’ü korumakla görevli müfreze komutanı Topal Osman’ı Atatürk’e isyan ettiğinde vurararak öldürmüştü. Ondan önce de Trabzon açıklarında Mustafa Suphi ve arkadaşlarını öldüren Yahya Kaptan’ı öldürmüştü. Sonra yarbay ve albay rütbelerinde 1939 yılına kadar muhafız alayı komutanlığı yaptı. General olarak emekli oldu. Anıları da yayınlanmıştır.

 

Korunaklı karakol ihtiyacı 1930’larda rapor edilmisti bile

24.11.2012 - Bu Yazı 2525 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Sanmayınız ki, korunaklı karakol ihtiyacı yeni başladı; aksine tek partili dönemde de Umumî Müfettişlik bölgelerinde aynı ihtiyaç her defasında vurgulanarak tekrarlanıyordu.

Son zamanlarda TOKİ’nin gerçekleştirdiği korunaklı karakol inşaatları kamuoyunun dikkatini çekmiş olmalı.Muhtemelen bu ihtiyacın son yirmi yılda ortaya çıktığı da düşünülebilir. Oysa 1930’lu yıllardan beri o zamanın deyimiyle “müdafaalı karakol” ihtiyacı Umumî Müfettiş raporlarında sık sık dile getirilmişti.

Abidin Özmen, doğudaki karakolların içler acısı durumunu özellikle ön plâna çıkarıyordu: Karakolların hiçbiri karakol denecek hâlde değildi; üstelik yapım, bakım ve onarımları için yüklü paraya ihtiyaç vardı. Ancak karakolların on yılda tamamlanmak üzere ve bir programa bağlanarak yapımı düşünülmüştü. Özmen’e göre, 1940’ların hemen başında epey pahalıya mâl olan karakolların çatıları uçmuş, hepsi tamamen muhtaç hâle gelmişti. Özmen bu gözlemlerini 1947 yılında yayınlamıştı.

58 örnek karakol inşa edildi

1927 yılında kurulan; Elazığ, Urfa, Hakkâri, Bitlis, Diyarbakır, Siirt, Mardin ve Van illerini kapsamına alan Birinci Umumî Müfettişlik bölgesine baktığımızda; Diyarbakır’da sekiz karakol, Mardin’de sekiz jandarma ve sınır karakolu, Siirt’te on, Bitlis’te beş, Muş’ta dört, Urfa’da dokuz ve Van’da da on bir jandarma karakolu yapıldığını görüyoruz; bölgede toplam 58 örnek karakol binası inşa edilmişti.

Dersim’in kendine has özellikleri

Yıllar sonra 1936’da Dersim’de Tunceli merkezinde Dördüncü Umumî Müfettişlik kurulduğunda da, değişik yerlerde kışlalara; yollarda güvenliği sağlamak için de “müdafaalı karakollar”ın inşasına ihtiyaç görülecektir. Karakol binası yapımına süratle devam edilmesi gerekiyordu.

Fakat sakın yanlış anlaşılmasın; bölgede sadece karakol yapımına rastlanmıyordu; aksine karakol yanında pek çok başkaca inşaat faaliyeti de gündemdeydi. Bölgenin içinde bulunduğu koşullar pek çok raporda dile getirilmişti: Eski adı Dersim olan Tunceli’de Tunceli Kanunu’nun uygulanmakta olduğu saha, 800 rakımdan 3.500 rakıma kadar yüksekliklere ve bu dağlar arasında derin ve yalçın derelere sahipti. Fırat ve Murat nehirleri bu sahayı kuşatmıştı; bunların başlıca kollarını oluşturan büyük ırmaklar da, Tunceli mıntıkasını birçok parçalara ayırmaktaydı.

Bölgede hapishane ihtiyacı arttı

Arazinin bu tabiatı, bölgede geliş ve gidişi çok zorlaştırmaktaydı. Bu durumda meskûn mahalleri birbirine ve il merkezine bağlayacak en gerekli yollar ve köprüler de bulunmadığından, halk ürününü hiçbir tarafa nakledemiyor, kazanç ve geçim vasıtası bulamıyordu. Bütün bunlar da bazı yerlerde fakru zaruretin açlık derecesine varmasına ve bu yüzden de güvenliğin bozulmasına neden oluyordu.

Yol ve köprülere sadece ekonomik bakımdan ihtiyaç yoktu; fakat aynı zamanda Tunceli Kanunu hükümlerini devamlı ve etkili bir şekilde uygulayabilmek için de gerek vardı. Hükûmet güçlerinin bütün bölgede her tarafa kolayca ve süratle gidip gelebilmesini sağlayacak yol ve köprülerin kısa zamanda inşası gerekiyordu. Bunlardan başka, yine güvenliği sağlayabilmek için değişik yerlerde kışlalara olduğu kadar, devlet hâkimiyeti için hükûmet konakları, okul ve hapishane yapımına da ihtiyaç vardı. Kasabalarda bulunan evler, çok az sayıda, çok basit ve geri “damlar”dan ibaretti. Bunlardan yararlanmak imkânı olmadığından memur ve subayların ikâmetleri için de hükûmet konakları civarında meskenler yapılması gerekiyordu. Aynı tipte ve modern sistemde yapılacak olan bütün bu inşaat, Cumhuriyet yönetiminin medeniyet ve umran eserleri örneği olarak halk için iyi bir model ve “görenek” olacaktı.

Bu inşaatlar istihdam da yaratır...

Bütün bu çalışmaların başkaca faydaları olacağı da umuluyordu: Yol, köprü ve bina yapım faaliyetinin önemli yararlarından biri de, Tunceli halkına çalışacak iş sahası bulunmasıydı. Hâli hazırda halka geçim vasıtası olarak adam başına ortalama bir buçuk keçi ile üç dönüm arazi düşüyordu; diğer yandan halkın büyük bir kısmı bundan da mahrumdu. Bu fakir halkın, öncelikle meskenine yakın yerlerdeki inşaat işlerinde çalışmaya alıştırıldıktan sonra, Tunceli dışına iş aramaya gitmesi bekleniyordu.

Bütün bu raporlar, güvenlik endişesiyle olacak, Genelkurmay Başkanlığı’na da iletiliyordu; güvenlikle ilgili olarak hazırlanan yasa tasarılarında askerî nitelikte olan inşaatların yerleri için muhakkak genelkurmayın görüşünün alınması yönünde talep vardı.

İsmet İnönü’den Komutan Alpdoğan’a Mesaj

 “Kardesim Alpdogan Ankara, 30 Mayıs 1937

Yurda döner dönmez işlerinizi yakından takibe başladım. Seyahat esnasında da her gün sizi takip ediyordum. Aldığınız neticelerden memnun oldum. Mareşal [Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak] size ve idarenize (askerî ve mülkî) itimadını arttırmış olarak dönmüştür. Bunu müşahade etmek bana ayrıca sevinç verdi.

Atatürk sizden bana büyük takdir ve memnuniyetle bahsetti. Bilhassa hanımefendinin asalet ve nezaketi ve Sabiha Gökçen’e gösterdiği alâka ve şefkat kendisini pek mütehassis etmiştir. Başladığımız Dersim ıslâhatı işini tam muvaffakiyetle bitirmemiz için icab ettikçe her türlü yardımları yapmaktan geri durmayacağız. İki üç sene uğraşmak icab edeceğini tasavvur etmek muvafıktır. Bilhassa, kışın dahi askerî vaziyet ve hâkimiyetimizi muhafaza etmemiz ve belki, şimdiye kadar yapılan sel seferlerinden farklı olmak üzere, kışın ufak mikyasta harekât yapmaklığımız icab edecektir. Yol ve inşaat işlerini ona göre tamamlamanız ve ilerletmeniz lâzımdır. Huzuru kalp ve kat’î muvaffakiyet inancı ile çalışmanız için bütün sebepler ve şartlar mevcuttur. Muhabbet ile gözlerinizden öperim kardeşim.

İnşaatlar için ayrılan ödenekler

Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya, 1936 yılında başbakanlığa yazdığı bir raporda, Umumî Müfettişlikler’e ait inşaatlara ve bunların maliyetlerine ilişkin bilgi veriyordu. Buna göre, Birinci Umûmî Müfettişlik bölgesinde Umûmî Müfettişlik dairesi için 135.000 TL, lojmanı içinse 76.000 TL, komutanlık lojmanı için 19.000 TL, İkinci Umumî Müfettişlik/Trakya Umumî Müfettişliği bölgesinde Umumî Müfettişlik lojmanı için 28.000 TL, Üçüncü Umumî Müfettişlik bölgesinde Umumî Müfettişlik dairesi için 108.000 TL, komutanlık dairesi içinse 125.000 TL, jandarma müfettişlik dairesi için 65.000 TL, halkevi için 65.000 TL, ilk okul için 45.000 TL, otel için 40.000 TL, Umûmî Müfettişlik lojmanı için 25.000 TL, komutanlık lojmanı için 20.000 TL, müstahkem mevki komutanlık lojmanı için 20.000 TL ve on bir çift memur apartmanı/lojmanı için de 55.000 TL, Dördüncü Umûmî Müfettişlik bölgesinde ise Pulur hükûmet konağı için yaklaşık 21.000 TL, Pulur kışlası için yaklaşık 30.000 TL ve Pülümür kışlası için de yaklaşık 29.000 TL masraf öngörülmüştü. Öncelikle yapım aşamasındaki kamu binaları içinde karargâh ve lojmanlar dikkat çekicidir. İlk okulla otel için ayrılan meblağ neredeyse eşitti.

Kısıtlı bütçe imkânları içinde

Yine Dördüncü Umumî Müfettiş, Tunceli vali ve kumandanı korgeneral Hüseyin Abdullah Alpdoğan, Başbakanlık Müsteşarı Kemâl Gedeleç’e 1937 yılında yazdığı bir raporda; 1.150.000 TL tahsisata mahsuben 1937 yılı bütçesine konulan 500.000 TL’den 40.000 TL’sinin Pülümür subay ve memur lojmanlarına, 40.000 TL’sinin Pulur subay ve memur lojmanlarına, 32.000 TL’sinin açılacak okulların harcamalarına yardıma, 68.000 TL’sinin okul inşaatlarına, 50.000 TL’sinin Bingöl hükûmet konağı inşaatına, 60.000 TL’sinin sulama işlerine, 100.000 TL’sinin Elazığ hastahanesi inşaatına, 10.000 TL’sinin telefon inşaatına ve 100.000 TL’sinin de yeni ve eski kaza hükûmet konakları ile karakol inşaatlarına ayrıldığını bildiriyordu. Ayrılan bir milyon TL’sinin yarısı Elazığ-Pulur yolu inşaatına, 338.000 TL’si Külüşkür, Pertek ve Süngeç beton köprüleri inşaatına ve 90.000 TL’si de kışla ve hükûmet konakları inşaatına tahsis edilmişti. Toplam harcama miktarı 928.000 TL’yi buluyordu.


.

İktidar basını SCF’lileri daha en başından mahkum etmişti

01.12.2012 - Bu Yazı 2928 Kez Okundu.
Yorum : 0 - Onay Bekleyenler : 0

 

 Ne zaman konu açılsa, Serbest Cumhuriyet Fırkası tek parti döneminin demokrasiye geçiş “denemesi” olarakanılmayadevam ediliyor; ediliyor da, kurulduğunda iktidar basınının onu pek de kucaklamamış olduğu unutuluyor galiba.

Sonradan Ulus adını alacak olan Hâkimiyeti Milliye gazetesi, yani CHP’nin ve hükûmetin resmî yayın organı, SCF’nin kurulmasından üç gün önce, daha 9 Ağustos’ta, “memleketimizde iktisadî, malî ve içtimaî birçok yapılacak işler vardır; yeni grubun gayesi [amacı], bu işleri daha mazbut [derli toplu] bir şekilde murakabe etmek [denetlemek] olacaktır”diyordu. Böylece iktidar, muhalefet partisinin sınırlarını daha en başından çizmeye çalışıyordu. Necmettin Sadak da, muhalefet partisinin lideri Fethi Okyar’a, “fırkanıza [partinize] şimdi intisap edeceklerden [katılacaklardan] bazıları bilâhire [sonradan] sağa, yani irticaya temayül ederse [eğilim gösterirse] ne yaparsınız?” şeklinde gayet önyargılı ve hiç de iyi niyetli olmayan bir soruyu sormaktan kaçınmamıştı. Üstelik daha partinin kurulduğu günün sabahında!

Fethi Bey, irticayla mücadeleye söz veriyor

Cumhuriyet gazetesi ise, Fethi Okyar’ın adeta bu soruya yanıtını yayınlayacaktır: “Eğer bir gün sağ cenahta prensiplerimize mugayir [aykırı] bir teşekkül [kuruluş] meydan alırsa, hasmı canım olacak olan irtica hareketi ile mücadele edeceğim. Bu takdirde laik ve cumhuriyet prensipleri ile idare olunduğumuz için Cumhuriyet Halk Fırkası ile teşriki mesaî ederim.” Okyar, SCF’nin irticayla mücadelede CHP ile işbirliği yapacağına söz veriyordu!

CHP Siirt milletvekili Mahmut Soydan, muhalefet partisinin eleştirilerinden ve bunun basındaki hoşgörülü ve iyi niyetli yansımalarından söz ederken, “bütün bu ithamlara [suçlamalara] cevap bile verilmiyor; bu nasıl fırka zihniyeti?” diye soruyordu. Burada hangi suçlamalardan söz edildiğini sormak gerekir. SCF’nin resmen kurulmasının üzerinden yalnızca dört gün geçmişti ve iktidar partisinin ve hükûmetin resmî yayın organında etkili bir CHP milletvekili, karşı saldırıya geçmekten söz etmeye başlamıştı bile!

Falih Rıfkı Atay, SCF “bu memlekette garplı muhalefet ananesini [geleneğini] kurmaya muvaffak olursa [başarırsa]” demek suretiyle, daha en baştan bu konudaki kuşkulu ve önyargılı tutumunu seslendiriyordu. Atay, SCF’ye destek verenleri, cumhuriyetçi olmadıkları için CHP’ye karşı çıkanlar, CHP’nin kırdığı ya da tatmin edemediği gruplar ve cumhuriyetçi olmakla birlikte CHP’nin izlediği politikayı benimsemeyenler olarak gruplarken de, benzer bir tutumu yansıtıyordu. CHP’nin resmî yayın organı, SCF’ye katılanları ya da potansiyel üyelerini ve destekçilerini, Yarın gazetesinin deyimi ile, “mürteci” [gerici], “muhteris” [ihtiraslı] ve “menfaatperestler” [çıkarcılar] olarak tanımlarken, yalnızca iktidar partisinin destekçilerini yurtsever olarak görüyordu. Yunus Nadi de, muhalefetin varlığının CHP’nin “göstereceği ağabey müsaadekârlığına [iznine] bağlı” olduğunu söylerken, rejimin temel kurallarından birini, SCF’nin

 Yeni parti yeterince asil mi acaba?

Yine Mahmut Soydan, muhalefet partisinin kuruluşunun daha birinci haftası sona ermeden SCF’yi açıkça uyarıyordu: “Liderlerinin, müesseselerinin [kurumlarının], bütün samimiyet ve hüsnü niyetlerine [iyi niyetlerine] rağmen, Serbest Cumhuriyet Fırkası, hâlin zaruretlerine [gerekliliklerine], ihtiyaçlarına cevap verecek yolda asilane hareket edebilecek midir?” Soydan şöyle devam ediyordu: “Bu memlekette yalnız cumhuriyetçi partiler yaşayabilir. Cumhuriyetçilik fikri yaşayabilir. Bu hakikati, gerek dahilde, gerek hariçte hâlâ maziye bakan, irticaî politikalardan medet uman unsurların dikkatini tahrik için tekrara lüzum görüyoruz.” şeklinde yazarken, muhalefeti uyarma ihtiyacını hissetmiş olmalıydı! CHP milletvekili Âsım Us, “haddi zâtında çok yanlış olan birtakım fikir cereyanlarının hiç karşılıksız olarak sürüp gitmesi, efkârı umumiyede [kamuoyunda] memleket hesabına zararlı izler bırakabilir” diyordu.

SCF, programın kadar konuş

Yunus Nadi, “Liderinin intihabı [seçimi] bile ekseriyet fırkasının müsamahasına [çoğunluk partisinin hoşgörüsüne] bağlı” olduğunu hatırlattıktan sonra, “Gayri memnunların iltihakı ile [katılmasıyla] hiçbir fırka kuvvet bulamaz. Olacak iş, fırka fikrinin memlekette makul esaslar dahilinde müsbet [olumlu] ve feyizli inkişaflar [verimli gelişmeler] göstermesi”dir. “Cumhuriyet Halk Fırkası, bu itibarla ortaya bir fırka olduğunu gösterecek yalnız bir program değil, bir tarih koyabilir. Serbest Cumhuriyet Fırkası bizce henüz programını tanzim etmedi. Fırka olmaktan hükûmete çıkmaya kadar mesafenin hayli uzun ve pek fazla çalışmaya mütevakkıf olduğunu [dayandığını] kabul etmek lâzımdır ve bunu herkesten ziyade yeni fırkanın takdir etmesi makul ve muvafıktır.” şeklinde yazıyordu.

Bu yazı da, SCF’nin “makul” sınırlarını çizmeye yönelikti. Fakat asıl ilginç olan nokta, Nadi’nin kuruluşunun üzerinden yedi yıl geçmiş olmasına rağmen iktidar partisinin hâlâ bir programının olmamasına karşılık, muhalefet partisinden dört başı mamur bir program talep etmeye cüret edebilmesidir! İnkılâpçı bir partinin hiç programı olmamışken, yaklaşık iki hafta önce kurulmuş olan bir siyasal partiden kapsamlı program beklentisi içine girmek, alenen bir demagoji idi.Soydan da, SCF’nin “ülkeye hudutsuz [sınırsız] bir hürriyet getireceğinden bahsediliyor” derken, muhalefetin “ölçüsüz bir hürriyet havası estirdiği”ni ileri sürüyordu. 

Mürtecilerin toplastıgı SCF

SCF’nin kuruluşunun üzerinden henüz üç hafta bile geçmeden, CHP’nin İstanbul il yönetim kurulu üyesi Cevdet Kerim İncedayı’nın yazısı, SCF’yi suçluyor ve mahkûm ediyordu: “Düne kadar bir programı olmayan ve yalnız bir makale hulâsası mahiyetinde üç-beş madde neşreden Serbest Cumhuriyet Fırkası’na gelince… Teessürle görmekteyiz ki, memlekette Derviş Vahdeti, Serbestî, Silâh ve Volkan tarzlarını andıran neşriyata kapı açmış ve lüzumsuz yere çok kısa zamanda kaldırım politikacılığı vaziyetine düşmüştür.” SCF’nin âkıbetinin meçhûle doğru yöneldiği, bu satırlarda açıkça görülmektedir. SCF ile 31 Mart arasında kurulan bu doğrudan ve manidar ilişki, iktidarın muhalefete yönelik hoşgörüsünün ve tahammül sınırının ölçüsü olarak kabul edilebilir!

Atay “Biz henüz inkılâp devrindeyiz. Nezih muhalifliğe gösterilen aşırı hürmet [saygı], inkılâba karşı hürmetsizlik olur. [Cumhuriyet] Halk Fırkası, daha doğrusu Türk inkılâbı susuyor. Bu nasıl şey? Vakit geçirmeyelim! İnkılâp için, yalnız inkılâp için çalışalım! Şimdi hüküm süren sessizlik, canlı bir ruhla ürpersin!” derken, sadece üç hafta kadar önce izin verilmiş olan muhalefete “inkılâp devri”nde artık gerek kalmadığını ima ediyordu. Bu yazı, inkılâp ile muhalefet arasında bir seçim yapılması gerektiğini gösteriyordu. Hiç kuşkusuz, daha üç hafta önce muhalefetin cumhuriyetin ayrılmaz bir parçası sayan söylem, yerini inkılâp ile cumhuriyeti bir araya getiren bir söyleme terk etmişti bile.

CHF Denizli milletvekili Haydar Rüştü Öktem’in sahipliğinde yayınlanan Anadolu gazetesi, Fethi Okyar’ın İzmir’de karşılanmasını “para ile tutulmuş sarhoşlar tarafından yapılan taşkınlıklar” olarak tanımlamıştı. Aynı kişi, Fethi Okyar’a şöyle sesleniyordu: “Serbest [Cumhuriyet] Fırka[sı]’nı destekleyen basın arasında, işgalde Rumlarla işbirliği yapan, Millî Mücadele’den kaçan, kimisi Yunan işgalinde onların emrinde çalışan, kimi arkadaşları Millî Mücadele’ye katılırken yerlerinden kımıldamayıp düşman hâkimiyeti altında keyif ve safasına dalmış, kimisi Frenk mahallesinde Yunan zabitleri ile hemhâl olup gezip tozmuş insanlar vardır. ” Yazar, SCF’yi destekleyenleri de “bulanık suda balık avlamak isteyenler” olarak tanımlıyordu.

Serserilerin, komünistlerin, lekeli ve sabıkalıların partisi

 Vakit gazetesinde yayınlanan “Fethi Beyi karşılayanlar arasında nedense zabıtaca maruf [ünlü] serseriler, komünistler, lekeli ve sabıkalılar ekseriyeti teşkil ediyorlardı [çoğunluğu oluşturuyorlardı]” şeklindeki haberleri de Atay’ın yazısı tamamlıyordu: Yazar, Okyar’ı İzmir’de karşılayanları “kara kalabalık”, “bulanık su sergüzeşt [maceraperesti] ve anarşi adamları” olarak tanımlıyordu. Atay, “Cumhuriyetçiler, aklınızı başınıza alınız! Bunlar şeriat istiyorlar, şeriat!” şeklinde muhalefeti itham ediyordu. Yazıda, SCF ile “büyük bir demagoji dalgası, tıpkı eski şeriat dalgası gibi, memleket havasını sarsmaya başlamış”tı deniliyordu. “Karşı fırkanın adamları daha şimdiden kara kalabalığın gerisinde kalmış”tı.

Nadi de, SCF’nin propagandasının “makul hudutları” aşmış olduğunu ve hatta “yapılan inkılâpların ilga edileği propagandası”na kadar vardığını ileri sürüyordu. Okyar’ı İzmir’de dinlemeye gelenlerin ancak üç yüz kadarının “meseleye inanan” insanlar olduğunu iddia ediyordu.

.


.