Önsöz

Giriş

2- Ameller, ibâdetler imândan parça imiş. Buna, Emâlî kasîdesinden ve Hadîkadan cevâb verildi..

3- Ölmüşden ve uzakdakinden yardım istemek şirk imiş 

4- Tesavvufcular, kâfir imiş. Mürîd şeyhine tapınıyormuş. Buna(Üsûl-Ül-Erbe'a) kitabından terceme ederek cevâb verildi. 

6- Eshâb ve din büyükleriPeygamberimizden başka kimse ile bereketlenmezmiş.

7- Tesavvuf Hind yehûdîlerinden alınmış.Buna Muhammed Ma'sûm hazretlerinden cevâb verilmiştir. 

8- Ölüden bir şey beklemek, Evliyânın rûhları hâzırdır demek şirk imiş. .

9- Resûlullahı övmek, ondan yardım istemek şirk imiş.Buna(Mir'ât-i Medîne) kitâbından cevâb verildi. 

10- Ölüye yalvarmakla, şefâ'ati elde  edilmez diyor.

11- Şeyhlere, Ahmed Bedevînin mezârına tapınılıyormuş.

12- Peygamber yardımedebilseydi,Eshâb arasındaki fitneyi önlerdi diyor.

13- Kasîde-i bürde gibi medhiyyeler şirk dolu imiş. Buna Muhammed

14- Türbeleri yıkmalı imiş. Buna, İbni Hacer hazretlerinin (Zevâcir)kitâbındancevâb verildi.

15- Mescide girenlerin, hucre-i se'âdeti ziyâret etmeleri caiz değilmiş. Buna (Mir'ât-i Medîne) kitâbından cevâb verildi.

16- Okunan salevâtın haber verildiğini kendi de yazmaktadır.

17- Evliyâdan yardım istemek şirk imiş.Buna, allâme Ahmed ibni Kemâl efendiden cevâb verilmektedir.

18 Evliyânın kerâmetlerine küfr, şirk demektedir. Buna, imâm-ı Rabbânî hazretlerinden ve (Mevâhib) den  cevâb verildi.

19- Evliyâ kerâmet satarmış. Velî ile zındıkları karıştırıyor. Buna Muhamme Ma'sûm hazretlerinden  cevâb verildi.

20- Allah ve mü'minler sana kâfîdir âyetini yanlış aanlatıyor. Buna (Berîka)kitâbından cevâb verildi.

21- Mezheb imâmlarına uymak sapıklıkimiş.

22- Ölülerden şefâ'at beklemek şirkmiş.

23- Ehl-i sünnet, Kasîde-i bürdeyi Kur'ândan üstün tutuyormuş.

24- Ölü duymaz, fâide vermez. Ondan birşey istemek şirk olur diyor. Buna  (Minhat-ül Vehbiyye) kitâbından cevâb verilmektedir.

25- Vehhâbîlerin ictihâdlarının bozuk olduğunu kendileri de söylemektedir.

26- Kabr ziyâretine izn verildi. Sonradanbid'atlar karıştı diyor. Buna (Râbıta-i şerife) risâlesinden cevâb veriyoruz.

27- Resûlullah, salevât okuyanları bilir diyebilmektedir.

28- Eshâb-ı Kirâmın veTâbi'înin üstünlüklerini bildiriyor.

29- Diriden yardım istenir. Ölüden yardım istenmez diyor. Buna (Merâkıl-felâh) ve (Zevâcir) den cevâb verilmektedir.

30- Ölü için adak yapmak, hayvan kesmek şirk imiş. Buna (Minhat-ül Vehbiyye) kitâbının sonundaki (Eşedd-ül-cihâd) kitâbında  arabî olarak cevâb verilmektedir.

31- Vehhâbîlerin sapık olduklarını bildiren fetvâ. Bu fetvânın aslı (Minhat-ül Vehbiyye) kitabının sonunda arabîolarak mevcûddur.

32- (Cevâb-ı Nu'man) adındaki vehhâbî kitâbına (Mektûbât) dan cevâb verildi.Mevlid kıssası ve Delâil-ül-hayrât okumanın meşrû olduğu isbât edildi .

33- Tesavvuf ve tarîkatlar sonradan ortaya çıkmadı. Bunları islâm dîni emretmektedir. Buna (İrşâd-üt-tâlîbin) kitâbından cevâb verildi.

34-Tasavvuf ve keramete inanmıyanlara Hadîka) kitâbında cevâb verildi.

35- Kıyâmet günü, herkes sevdiğinin yanında bulunacakdır.

36- Vehhâbîliğin başlangıcı veyayılması .

37- Vehhâbîliğin ortaya çıkışı ve bozuk inmançları (Mir'ât-ül haremeyn) den alındı.

38- Vehhâbîlerin Tâifde müslimânları öldürmeleri ve yağmaları.

39- Vehhâbîlerin Mekke'de yapdıkları işkenceler (Mir'ât-ül haremeyn) den alındı.

40- Vehhâbîlerin Medîne'ye girmeleri ve yağmaları. (Mir'ât-ül haremeyn) denalındı.

41- Mubârek şehrlerin Vehhâbî habîslerinden geri alınması.

42- Mekke ve medîne şehrlerini Osmânlılar vehhâbîlerden kurtardıkdan

sonra, yapılan kıymetli eserler.

1- Tesavvufcuların kitâbları şirk dolu imiş. Buna İmâm-ı Rabbânî hazretleri cevâb vermektedir

1 - Vehhâbîlerin (Feth-ul-mecîd) kitabı, yetmişbeşinci sayfasında, (Abdülvehhâb-i Şa'rânînin kitapları ve Abdülazîz-i Debbağın (İbriz) kitabı ve Ahmed Ticânînin kitapları, Ebû Cehlin ve benzerlerinin hâtırlarına gelmiyen şirk ile doludur) diyor. [Abdülvehhâb-i Şa'rânî 973 [m. 1565] de vefât etti.]

Ahmet Ticânî, 1150 [m. 1737] de Cezâyirde tevellüd, 1230 [m. 1815] de Fasta vefât etmiştir. Halvetînin bir kolu olan Ticânîlik yolunun rehberidir. Bu yolda yazılmış olan(Cevâhir-ül-meânî-fî feyz-i şeyh Ticânî) kitabı meşhûrdur.

İnsanların üstünlerinin, yâni Peygamberlerin, meleklerin üstünlerinden daha yüksek olduklarını, bu vehhâbî kitabı da yazmakta, meleklerin tasarruf ve te'sîrlerine inanmakta, fakat Allahü teâlânın Evliyâsına kerâmet olarak, te'sîr ve tasarruf verdiğine ise inanmamakta, buna inananlara müşrik demektedir. Ehl-i sünnet âlimleri, vehhâbîlerin ortaya çıkacaklarını, kerâmet olarak, bilmişler, bunlara, yıllarca önce cevaplar yazmışlardır. Bunların başında Muhyiddîn-i Arabî ve Sadreddîn-i Konevî ve Celâleddîn-i Rûmî ve Seyyid Ahmed Bedevî gibi Velîler bulunmaktadır. Vehhâbîler, işte bunun için, bu Velîleri beğenmiyorlar. [Celâleddîn-i Rûmî 672 [m. 1273] senesinde, Sadreddîn 671 de Konyada vefât ettiler.]

İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî (Mektûbât)ının ikinci cilt, ellinci mektûbunda buyuruyor ki:

İslâm dîninin bir sûreti, bir de hakîkati, özü vardır. Sûreti, önce îman etmek, sonra, Allahü teâlânın emirlerine ve yasaklarına uymaktır. İslâm dîninin sûretine kavuşanların nefs-i emmâreleri inkârda ve ısyân etmektedir. Bunların îmanı, îmanın sûretidir. Kıldıkları namaz, namazın sûretidir. Oruç ve başka ibâdetleri de böyledir. Çünkü, nefs-i emmâre, insan varlığının temelidir. Herkes (Ben) deyince, nefsini göstermektedir. İşte, bunların nefsleri îman etmemiş, inanmamıştır. Böyle kimselerin îmanları ve ibâdetleri hakîkî, doğru olabilir mi? Allahü teâlâ, çok merhametli olduğu için, yalnız sûrete kavuşmağı kabûl buyurmuştur. Bunları, râzı olduğu Cennetine sokacağını müjdelemiştir. Yalnız kalbin inanmasını kabûl buyurması, nefsin inanmasını da şart koşmaması, Onun büyük ihsânıdır. Evet, Cennet nîmetlerinin de, hem sûretleri, hem hakîkatleri vardır. İslâm dîninin sûretine kavuşanlar, Cennetin sûretinden pay alacaklardır. Dünyada, islâm dîninin hakîkatine kavuşanlar, Cennetin hakîkatine kavuşacaklardır. Sûrete kavuşmuş olanlarla hakîkate kavuşmuş olanlar, Cennetin aynı bir meyvesini yiyecek. Fakat, herbiri başka tat alacaktır. Resûlullah efendimizin mübârek zevceleri Cennette, Resûlullahın yanında olacak, fakat duydukları lezzet başka olacaktır. Eğer, başka olmasaydı, bu mübârek zevcelerin, bütün insanlardan daha üstün olmaları lâzım gelirdi. Her üstün olan kimsenin zevcesinin de, bunun gibi üstün olması gerekirdi. Çünkü zevceler, Cennette zevclerinin yanında olacaktır. İslâm dîninin sûretine kavuşanlar, buna uydukları zaman, âhırette kurtulabileceklerdir. Buna uyanlar, umûmî evliyâlığa yâni Allahü teâlânın rızasına, sevgisine ermiş demektir. Bununla şereflenen, tasavvuf yoluna girebilecek, (Vilâyet-i hâssa) denilen özel evliyâlığa kavuşabilecek kimse demektir. Bunlar, nefs-i emmârelerini itmînâna ulaştırabilirler. Şunu iyi bilmelidir ki, bu vilâyette, yâni İslâm dîninin hakîkatinde ilerliyebilmek için, islâm dîninin sûretini elden bırakmamak lâzımdır.

Tasavvuf yolunda ilerlemek, Allahü teâlânın ismini çok zikretmekle olur. Bu zikir de, islâm dîninin emrettiği bir ibâdettir. Zikretmek, âyet-i kerimelerde ve hadis-i şeriflerde övülmüş ve emredilmiştir. Tasavvuf yolunda ilerliyebilmek için, islâm dîninin yasakladığı şeylerden sakınmak şarttır.Farzları yapmak, insanı bu yolda ilerletir. Tasavvuf yolunu bilen ve yolculara önderlik edebilen bir (Rehber) aramak da, islâm dîninin emrettiği birşeydir. Mâide sûresinin otuzsekizinci âyetinde, (Ona kavuşmak için vesîle arayınız) buyuruldu. (Vesîlenin, insan-ı kâmil olduğu, onsekizinci maddede uzun bildirilmiştir). Allahü teâlânın rızasına kavuşmak için, islâm dîninin sûreti de, hakîkati de lâzımdır. Çünkü, evliyâlık üstünlüklerinin hepsi, islâm dîninin sûretine uymakla ele geçer. Peygamberlik üstünlükleri de, islâm dîninin hakîkatinin meyveleridir.

Evliyâlığa kavuşturan yol tasavvuftur. Tasavvuf yolunda ilerliyebilmek için, Allahdan başka herşeyin sevgisini kalbden çıkarmak lâzımdır. Allahü teâlânın ihsânı ile, kalb hiçbirşeyi görmez olursa, (Fena) denilen şey hâsıl olur. (Seyr-i ilallah) tamam olur. Bundan sonra, (Seyr-i fillah) denilen yolculuk başlar. Böylece, (Bekâ) denilen şey hâsıl olur ki, aranılan da budur. İslâm dîninin hakîkati buradadır. Buna kavuşan zata (Velî) denir ki, Allahü teâlânın râzı olduğu, sevdiği kimse demektir. Burada (Nefs-i emmâre) mutmainne olur. Nefis, küfürden kurtulup, Allahü teâlânın kaza ve kaderinden râzı olur. Allahü teâlâ da, ondan râzı olur. Kendini anlar. Büyüklük, kendini beğenmek hastalığından kurtulur. Tasavvuf büyüklerinden çoğu nefis itmînâna kavuşunca da, Allahü teâlâya âsî olmaktan kurtulamaz demişlerdir. Resûlullah bir gazâsından dönüşte, (Küçük cihâddan döndük. Büyük cihâda başlıyoruz) buyurdu. Bu büyük cihâd, nefs-i emmâre ile cihâddır demişlerdir. Bu fakir [yâni imam-ı Rabbânî] böyle anlamıyorum. Nefis itmînâna kavuşunca, hiç ısyânı, kötülüğü kalmaz diyorum. Nefis de, herşeyi unutmuş olan kalb gibi, Allahdan başka hiçbirşey görmez. Mevkı', rütbe, mal, hattâ bunların vereceği tat ve acılıklardan kurtulmuştur. Nefis ezilmiş, yok gibi olmuştur. Allah için, kendini feda etmiştir. Hadis-i şerifte, (Cihâd-ı ekber) buyurulması, bedeni meydana getiren maddelerin fizik ve kimyâ ve biyolojik isteklerine karşı olan cihâd olsa gerektir. Şehvet, yâni istek kuvvetleri, gadap, yâni ürkmek, çekinmek istekleri, hep maddî isteklerdir. Hayvanlarda nefis yoktur. Fakat bu kötü istekler, onlarda da vardır. Her hayvanda bulunan şehvet, gadap, birşeye çok düşkün olmak, hep maddelerin hâssalarından ileri gelmektedir. [Bu isteklere (Sevk-ı tabî'î) içgüdü denir.] İnsanların bunlarla cihâd etmesi lâzımdır. Nefsin itmînâna kavuşması, insanı bu kötülüklerden kurtarmaz. Bunlarla cihâdın çok faydası vardır. Bedeni de temizlemeye yarar.

Nefis itmînâna kavuşunca, (İslâm-ı hakîkî) nasip olur. Hakîkî îman hâsıl olur. Yapılan her ibâdet hakîkî olur. Namaz, oruç ve hac, hakîkî yapılmış olur.

Görülüyor ki, tasavvuf ve hakîkat denilen şeyler, islâm dîninin sûreti ile hakîkati arasındadır. (Vilâyet-i hâssa)ya kavuşamıyan kimse, mecâzî müslümanlıktan kurtulamaz. Hakîkî islâma kavuşamaz.

İslâm dîninin hakîkatine kavuşan ve islâm-ı hakîkî ile şereflenen kimse, Peygamberlik üstünlüklerinden pay almaya başlar. (Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir)hadis-i şerifinde bildirilen müjdeye kavuşur. Evliyâlık üstünlükleri, islâm dîninin sûretinin meyveleri olduğu gibi, Peygamberlik üstünlükleri de, islâm dîninin hakîkatinin meyveleridir. Vilâyetin üstünlükleri, nübüvvetin üstünlüklerinin sûretleridir.

İslâm dîninin sûreti ile hakîkati arasındaki fark, nefsten ileri gelmiş oldu. Vilâyet üstünlükleri ile, nübüvvet üstünlükleri farkı da, bedendeki maddelerden ileri gelmektedir. Vilâyetin kemâlâtında, maddeler, fizik, kimyâ ve biyoloji özelliklerine uyar. Fazla enerji, taşkınlık yaptırır. Maddeler, gıda ister. Bu isteğe kavuşmak için, uygunsuz işler yapılır. Nübüvvet kemâllerinde, böyle uygunsuz işler de kalmaz olur. (Şeytanım müslüman oldu) hadis-i şerifi, bu hâli bildirmiş olabilir. Çünkü, insanın dışında şeytan olduğu gibi, içinde de vardır. Fazla enerji insanı azdırır. Kendini beğendirir. Bu ise, fena huyların en kötüsüdür. Bunun müslüman olması, bu kötülüklerden kurtulmasıdır. Peygamberlik kemâlâtında, hem kalbin, hem nefsin îmanı, hem de bedendeki maddelerin düzeni ve dengesi vardır. Nefsin tâm itmînâna gelmesi, bedendeki madde ve enerjinin dengeye gelmesinden sonradır. Bu itmînândan sonra, artık kötülüğe dönemez. Bütün bu üstünlükler, hep islâm dîninin üstüne kurulmaktadır. Ağaç ne kadar dallanır, meyvelenirse, yine köksüz olamaz. Her üstünlükte Allahü teâlânın emirlerine ve yasaklarına uymak lâzımdır. Ellinci mektûbdan tercüme burada tamam oldu.

Görülüyor ki, vehhâbî kitabının yazarı, tasavvuftan haberi olmadığı için, Evliyâ-i kirâma dil uzatıyor. Onları islâm dîninin dışında sanıyor.

.2- Ameller, ibâdetler imândan parça imiş. Buna, Emâlî kasîdesinden ve Hadîkadan cevâb verildi.

2 - Kırksekizinci ve üçyüzkırksekizinci sayfalarında, (Ameller, ibâdetler îmandandır. İbâdet yapmıyanın îmanı gider. Îman azalır ve çoğalır. Şâfi'î ve Ahmed ve başkaları bunu sözbirliği ile bildiriyorlar) diyor.

İbâdetin vazîfe olduğuna inanmak îmandandır. İnanmak başkadır. Yapmak başkadır. Bunları birbirlerine karıştırmamalıdır. İnandığı hâlde, tenbellikle yapmıyan kâfir olmaz. Kitabın yazarı, bu yüzden milyonlarca müslümana kâfir damgası basmaktadır. Bir müslümana kâfir diyenin kendisi kâfir olur ise de, tevil ile söyliyen kâfir olmuyor.

Meşhûr (Emâlî kasîdesi) kırküçüncü beytinde diyor ki, (Farz olan ibâdetler, îmandan sayılmaz). Bu kasîdenin (Nuhbet-ül-leâlî) ismindeki arabî şerhi çok kıymetlidir. 1975 de İstanbulda (Hakîkat Kitabevi) tarafından bastırılmıştır. [Bu kasîdenin müellifi Ali Ûşî 575 [m. 1180] de vefât etti.] İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe, ameller îmandan parça değildir buyurdu. Îman, inanmak demektir. İnanmakta azlık çokluk olmaz. İbâdetler, îman olsaydı, îman azalıp çoğalırdı. Gözden perde kalkıp azâb görüldükten sonra olan îman kabûl olmaz. O ânda, îman ile gidenlerin îmanları ancak kalb iledir. İbâdetler yapılamaz. Âyet-i kerimede buna îman denildi. Âyet-i kerimelerde, îmanı olanlara, ibâdet yapmaları emrediliyor. Bundan da, îmanın ibâdetten başka olduğu anlaşılmaktadır. Bunlardan başka, Kur'an-ı kerimde, (Îman edenler ve sâlih işler yapanlar)buyuruldu. Bu da, ibâdetlerin îmandan başka olduklarını gösteriyor. (Mümin iken, sâlih amel işliyenler) âyet-i kerimesi, amellerin îmandan ayrı olduklarını açıkça göstermektedir. Çünkü, şartın meşrûttan başka olması lâzımdır. Îman edip, hiç ibâdet yapamadan, hemen ölenin, mümin olduğu söz birliği ile bildirilmiştir. Cibrîl hadisinde de îmanın yalnız inanmak olduğu bildirilmiştir.

İmâm-ı Ahmed ve imam-ı Şâfi'î ve hadis âlimlerinden birçoğu ve Eş'arîler ve Mu'tezile, ibâdetler îmanın parçasıdır. Îman azalıp çoğalır dediler. Îman ile amel, başka olursa, günah işliyenlerin îmanları ile, Peygamberlerin îmanları bir olurdu dediler. (Onlara âyetlerim okunduğu zaman, îmanları artar) âyeti ve (Îman artarak, sahibini Cennete götürür. Azalarak da, Cehenneme sürükler) hadisi, îmanın azalıp çoğaldığını bildiriyor dediler. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe, bunlara cevap teşkîl eden bilgileri önceden anlatmış, îmanın artması, devam etmesi, çok zaman sürmesi demektir demiştir. İmâm-ı Mâlik de böyle dedi. Îmanın çok olması, inanılacak şeylerin çoğalması demektir. Meselâ, Eshâb-ı kirâm, önce az şeylere inanırlardı. Yeni emirler gelince, îmanları çoğalırdı. Îmanın artması demek, kalbde nûrunun artması demektir. Bu parlaklık, ibâdet ile artar. Günah işlemekle azalır. Bu husûsta (Şerh-ı Mevâkıf) ve (Cevheret-üt-tevhîd) kitaplarında geniş bilgi vardır. [Mevâkıf müellifi Kâdı Adud 756 [m. 1354] de vefât etti.]

Bu kitabın doksanbirinci sayfasında: (Eshâb-ı kirâmdan biri şarap içmekten vazgeçmedi. Kendisine (Had) denilen dövmek cezâsı verildi. Eshâbdan birkaçı, buna lânet edince, Resûlullah, (Ona lânet etmeyin! Çünkü o, Allahü teâlâyı ve Resûlünü sever) buyurdu) diyor. Günah işliyenin kâfir olmadığını, kendisi de yazmaktadır. Büyük günah işliyenler, farzları yapmıyanlar kâfir olur diyenleri, bu hadis-i şerif red etmektedir. (Îmanı olan, zinâ etmez. Hırsızlık etmez) hadis-i şerifinin de, îmanın kendini değil, kemâlini gösterdiğini, isbât etmektedir.

Abdülganî Nablüsî, Allâme Birgivînin yazılarını (Hadîka) kitabında açıklarken, ikiyüzseksenbirinci ve sonraki sayfalarında buyuruyor ki: (Îman), Muhammed aleyhisselâmın Allahü teâlâ tarafından getirdiği bilgilere kalbin inanması ve inandığını dil ile söylemesi demektir. Bu bilgilerin herbirini araştırmak ve anlamak lâzım değildir. Mu'tezile fırkası, herbirini anlayıp inanmak lâzımdır dedi. [Abdülganî 1143 [m. 1731] de vefât etti.] Aynî, Buhârî şerhinde diyor ki, Muhakkıkîn, yâni en derin âlimler, meselâ Ebül-Hasen Eş'arî, kâdı Abdül-Cebbâr Hemedânî Mu'tezilî, üstâd Ebül-İshâk İbrâhîm İsferâinî ve Hüseyn bin Fadl ve daha birçokları, (Îman, açıkça bildirilmiş olan şeylere yalnız kalb ile inanmaktır. Dil ile söylemek ve ibâdetleri yapmak îman değildir) dediler. [Mahmûd Aynî 855 [m. 1451] de vefât etti. Ebül-Hasen Ali Eş'arî 330 [m. 941] de vefât etti.] Sa'deddîn-i Teftâzânî de (Şerh-i akâid) kitabında böyle söyliyor ve Şems-ül-eimme ve Fahr-ul-islâm Ali pezdevî gibi âlimlerin dil ile ikrâr etmenin de lâzım olduğunu söylediklerini bildiriyor. Kalbdeki îmanı dil ile söylemek, müslümanların, birbirlerini tanımaları için lâzımdır. Söylemiyen de mümindir. Ameller, ibâdetler, îmandan parça değildir. Âlimlerin çoğu, meselâ imam-ı a'zam Ebû Hanîfe böyle buyurdular. Evet, imam–ı Ali ve imam-ı Şâfi'î îman inanmak ve söylemek ve ibâdetleri yapmaktır dediler. Bu sözleri, kâmil olan, olgun olan îmanı bildirmektedir. Kalbinde îman olduğunu söyliyen kimsenin mümin olduğu sözbirliği ile bildirilmiştir. Rükneddîn Ebû Bekr Muhammed Kirmânî Buhârî şerhinde diyor ki, ibâdetler îmandan sayılınca, îman azalır ve çoğalır. Fakat, kalbdeki îman azalmaz ve çoğalmaz. Azalan, çoğalan bir inanış îman olmaz. Şek olur, şüphe olur. İmâm-ı Muhyiddîn Yahyâ Nevevî inanılacak şeyleri inceliyerek, sebeplerini anlamakla îmanın kendisi de artar. Ebû Bekr-i Sıddîkın îmanı ile, herhangi bir kimsenin îmanı bir değildir dedi. Bu söz, îmanın kuvvetli ve zayıf olmasını göstermektedir. Îmanın kendisi azalır ve çoğalır demek değildir. Hasta insanla, sağlam insanın kuvvetlerinin bir olmaması gibidir. Her ikisinin de insanlığı birdir. İnsanlıklarında azlık çokluk yoktur. Îmanın azlığını çokluğunu bildiren âyet-i kerimeleri ve hadis-i şerifleri, imam-ı a'zam Ebû Hanîfe şöyle açıklamaktadır: Eshâb-ı kirâm îmana gelince, herşeye topluca inanmıştı. Sonra, zaman zaman birçok şeyler farz oldu. Bunlara birer birer inandılar. Îmanları böylece, zamanla çoğaldı. Bu hâl, yalnız Eshâb-ı kirâm içindir. Sonra gelen müslümanlar için, îmanın böyle artması düşünülemez buyurdu. Sa'deddîn-i Teftâzânî, (Şerh-i akâid)de diyor ki, kısaca bilenlerin kısaca inanmaları, etrâflı ve inceliklerini bilenlerin etrâflı inanmaları lâzımdır. İkincilerin îmanları, birincilerinkinden elbet çoktur. Fakat, birincilerinki de, tâm îmandır. Îmanları noksan değildir. [Sa'düddîn Mes'ûd Teftâzânî 792 [m. 1389] de Semerkandda vefât etti.] Abdülganî Nablüsî buyuruyor ki, sözün kısası, îmanın kendisi azalmaz ve çoğalmaz. Îmanın kuvveti çoğalır. Yâhut ibâdetlerin az veya çok olması ile îmanın kemâli, kıymeti değişmektedir. Îmanın azalıp çoğalacağını bildiren âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere böyle mâna verilmiştir. Bu bilgi, ictihâd edilebilecek bilgilerden olduğu için, çeşidli açıklamalar yapılmıştır. Hiçbiri, başka türlü söyliyeni kötülememiştir. Vehhâbî kitabı ise, ibâdetleri kabûl edip de, tenbellikle yapmıyana kâfir, müşrik diyor. Muhammed Hâdimî (Berîka) kitabında diyor ki, ibâdetler îmandan parça değildirler. [Hâdimî 1176 [m. 1762] de Konyada vefât etti.] Celâleddîn-i Devânî buyurdu ki, Mu'tezile, ibâdetleri îmanın parçası saydı. İbâdet yapmıyanın îmanı yoktur dedi. İbâdetler, îmanı olgunlaştırır, güzelleştirir. Ağacın dalları gibidirler. Îman ibâdet yapmakla çoğalmaz ve günah işlemekle azalmaz. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe ve imam-ı Mâlik ve imam-ı Ebû Bekr Ahmed Râzî ve birçok derin âlimler böyle söylediler. Çünkü, îman tâm inanmak demektir. Bunun azalması çoğalması olmaz. Bir kalbdeki îmanın çoğalması demek, bunun tersi olan küfrün azalması demektir. Böyle şey olamaz. İmâm-ı Şâfi'î ve Ebül-Hasen Eş'arî îman azalır çoğalır buyurdular. Bu sözün, îmanın kendisi azalıp çoğalması değil, kuvvetinin azalıp çoğalması demek olduğunu (Mevâkıf) kitabı açıklamaktadır. Çünkü, Peygamberin îmanı ümmetinin îmanı gibi değildir. İşittiklerini aklı ile, ilmi ile inceliyenin îmanı, işitmekle inananın îmanı gibi değildir. [Mükâşefe ve müşâhedeye kavuşmuş Velînin îmanı, tasavvuftan haberi olmıyanların îmanları gibi değildir.] İbrâhîm aleyhisselâm, kalbinin itmînân, yakîn hâsıl etmesini istedi. Bunu Kur'an-ı kerim bildiriyor. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe (Fıkh-ı ekber) kitabında buyuruyor ki, (Yerde ve göklerde bulunanların îmanları, inanılacak şeyler bakımından azalıp çoğalmaz. İtmînân, yakîn bakımından azalıp çoğalır. Yâni, îmanın kuvveti artıp azalır. Fakat yakîni, kuvveti hiç bulunmazsa, îman olmaz.) [(Fıkh-ı ekber)in (El-Kavl-ül-fasl) ismindeki arabî şerhi çok kıymetli olup, 1975 senesinde İstanbulda bastırılmıştır.] Hâdimîden tercüme tamam oldu.

İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî (Mektûbât) kitabında, ikiyüzaltmışaltıncı mektûbda buyuruyor ki, îman kalbin tastîki ve yakîni olduğundan, azalması, çoğalması olmaz. Azalıp çoğalan bir inanış, îman olmaz. Buna zan denir. İbâdetleri, Allahü teâlânın sevdiği şeyleri yapmakla îman cilâlanır, nûrlanır, parlar. Haram işleyince, bulanır, lekelenir. O hâlde, çoğalmak ve azalmak, amellerden, işlerden dolayı, îmanın cilâsının, parlaklığının değişmesidir. Kendisinde azalıp çoğalmak olmaz. Cilâsı, parlaklığı çok olan îmana çok dediler. Bunlar, sanki, cilâlı olmıyan îmanı, îman bilmedi. Cilâlılardan bazısını da, îman bilip, fakat az dedi. Îman, parlaklıkları başka başka olan, karşılıklı iki ayna gibi oluyor. Cilâsı çok olup, cismleri parlak gösteren ayna, az parlak gösteren aynadan daha çoktur demeye benzer. Başka birisi de, iki ayna müsâvîdir. Yalnız, cilâları ve cismleri göstermeleri, yâni sıfatları başkadır demesi gibidir. Bu iki adamdan birincisi, görünüşe bakmış, öze, içe girememiştir. (Ebû Bekrin îmanı, ümmetimin îmanları toplamından daha ağırdır) hadis-i şerifi, îmanın cilâsı, parlaklığı bakımındandır. Vehhâbî kitabı:

(Bir kimse, beni çocuklarından, ana babasından ve herkesten daha çok sevmedikçe, îmanı tamam olmaz) hadis-i şerifini yazıyor. (Muhabbet, kalbde olur. Kalbin işidir. Bunun için, bu hadis, amellerin, ibâdetlerin îmandan parça olduğunu, îmanın şartı olduğunu gösteriyor) diyor.

Muhabbet, kalbin işi değil, sıfatıdır. Kalbin işi olduğunu kabûl etsek bile, bedenin, organların işi, kalbin işi değildir. Büyük günahları işliyen cezâ görür. Bunları kalbinde bulunduran, yapmaya niyet eden cezâ görmez. Kalbin iyi işi, inanmaktır. Kalbin kötü işi inanmamaktır, îmansızlıktır. Bedenin kötü işi, îmansızlık değildir. Meselâ, yalan söylemek haramdır. Yalan söyliyen kötü iş yapmış olur. Fakat, kâfir olmaz. Yalan söylemenin haram olduğunu kabûl etmiyen veya beğenen kâfir olur.

(Îmanın doğru olması, kalbin inanması ve amel etmesi, dilin bunu söylemesi ve ibâdetleri yapmakladır. Ehl-i sünnet velcemâ'at da böyle söylemiştir) diyor.

Üçyüzotuzdokuzuncu sayfasında, (Allah sevgisi olunca, Ona itaat edenleri, Onun Peygamberlerini, sâlih kullarını, Allahın sevdiklerini de sevmek lâzım olur) diyor.

O hâlde, Evliyâyı sevmek, Allah sevgisinin alâmetidir. Bu sevgisini açıklıyanlara dil uzatılamaz. Vehhâbî kitabının da yazdığı gibi, Allahü teâlânın sevmediklerini sevmek yasaktır, küfürdür. Allahü teâlânın sevdiklerini sevmek lâzımdır ve îmanın alâmetidir. İbâdetlerin en üstünü olduğu bildirilen (hubb-i fillah ve buğd-ı fillah) da bu demektir. Kâfirler, müşrikler, Allahü teâlâyı sevmiyor. Başka şeyleri seviyor. Müslümanlar, Allahü teâlâyı sevdikleri için, Onun sevdiği Peygamberi ve Evliyâyı seviyorlar. Vehhâbî kitabı, bu iki sevgiyi birbirine karıştırıyor. Birincisinin kötü olduğunu bildiren âyet-i kerimeleri, ikinci sevgiye de yaymaya kalkışıyor.

Yetmişiki (Bid'at) fırkasından biri olan (Hâricî)lerden bir kısmı ve (Vehhâbî)ler, Kur'an-ı kerime ve hadis-i şeriflere karşı gelmiyor. Fakat, mânaları açık ve kesin olmayıp, kapalı ve şüpheli olan nassları yanlış tevil ederek, bunlardan yanlış mâna anlıyarak, farzları yapmak ve haramlardan sakınmak, îmanın parçasıdır diyorlar. (Mümin olmak için, hem îmanın altı şartına inanmak, hem de, islâmiyete uymak lâzımdır. Bir farzı yapmıyan veya bir haram işliyen kâfir olur) diyorlar. Bunun için, müslümanlara kâfir damgasını basıyorlar. Hâlbuki, farzların farz olduklarına ve haramların haram olduğuna inanmak, îmandır. İnanmamak başkadır. İnanıp da yapmamak başkadır. Bunlar, bu ikisini birbiri ile karıştırdıkları için, Ehl-i sünnetten ayrılıyorlar. Fakat, böyle inandıkları için, kâfir olmazlar. Bid'at ehli, sapık oluyorlar. Fakat, ibâdet yapmıyan, bir haram işliyen müslümanlara, nassları tevil etmeksizin kâfir diyenler kâfir olmaktadır. Hadis-i şerifte, (Bid'at sahibini beğenmiyenin kalbini, Allahü teâlâ, îman ile doldurur. Bid'at sahibini kötüliyeni, Allahü teâlâ, kıyâmet gününün korkusundan korur) buyuruldu.


.3- Ölmüşden ve uzakdakinden yardım istemek şirk imiş

3 - Kitabın doksansekizinci ve yüzdördüncü sayfalarında, Allahü teâlâdan başka şeylere tapınanların, onları vesîle yapanların müşrik olduklarını bildiren âyet-i kerimeleri yazarak: (Peygamberlerden ve sâlih kullardan ölmüş veya uzakta olanlardan herhangi bir sözle yardım istiyenler, bu âyetlere göre müşrik olur) diyor.

Biz müslümanlar, Evliyânın kendiliklerinden birşey yapacaklarına inanmayız. Allahü teâlâ, onları çok sevdiği için, onların duâ ve hâtırı ile yaratacağına inanırız. Kullara tapınmak demek, onların sözlerine uyarak, islâmiyetin dışına çıkmak, onların sözlerini, kitap ve sünnetten üstün tutmak demektir. İslâmiyeti emredenlere uymak, böyle değildir. Buna uymak, islâmiyete uymak demektir. Hayber gazâsında, Hz. Alînin gözü ağrıyordu. Resûlullah, mübârek tükrüğünü onun gözlerine sürdü ve duâ eyledi. Gözleri iyi oldu. Peygamberin hâtırı için, Allahü teâlâ şifâ ihsân eyledi. Vehhâbî kitabı da, doksanbirinci sayfasında bunu yazıyor ve Buhârî ile Müslimin haber verdiklerini bildiriyor. Onsekizinci maddeyi okuyunuz.

.4- Tesavvufcular, kâfir imiş. Mürîd şeyhine tapınıyormuş. Buna (Üsûl-Ül-Erbe'a) kitabından terceme ederek cevâb verildi.

4 - Yüzsekizinci sayfasında: (Tasavvufcular, şirk ve küfür üzeredir. Mürîd şeyhine tapınıyor. Şa'rânînin kitapları, bu küfürlerle doludur. Hüseynin babasının ve çocuklarının ve Şâfi'înin, Ebû Hanîfenin ve Abdülkâdir-i Geylânînin mezarlarını putlaştırıyorlar. Onlara tapınıyorlar) diyor. [Abdülkâdir Geylânî 561 [m. 1166] de Bağdâdda vefât etti.]

(Üsûl-ül-erbe'a fî-terdîd-il-vehhâbiyye) kitabının üçüncü kısmında, fârisî olarak diyor ki:

Böyle inanan kimse, gâib olan, yâni yanında bulunmıyan bir kimseye, ismini söyliyerek seslenmek büyük şirk olur diyor. Böylece, Resûlullahın mübârek ruhunun bile hazır olacağını düşünerek seslenen kimse müşrik olur diyor. Yemenli Şevkânî de, (Dürr-ün-nadîd) kitabında, (Mezarları büyük bilmek, kabirlere seslenerek, ihtiyaçlarını istemek küfür olur) dedi. Yine o, (Tathîr-ül-îtikat) kitabında da, (Melek, Peygamber veya Velî de olsa, ölüye yâhut gâib olan diriye böyle seslenen müşrik olur) diyor.Mezhepsizlerden bir kısmı burada iki fikir ortaya atmaktadır. Bunlara göre, eğer işiteceğini düşünmiyerek, sevdiği için, (yâ Resûlallah!) derse, müşrik olmaz. Eğer işiteceğine inanarak söylerse, kâfir olur. Selef-i sâlihînin yaptığı şeylere şirk diyen ve müslümanlara müşrik damgasını basan bu kimseye sorarız: (Gâib olan) sözü ile ne demek istiyorsun? (Görmediğimiz herşey gâibdir) diyorsan, (yâ Allah) dememiz de şirk olmaktadır. Çünkü bu, Allahü teâlânın Cennette görüleceğine de inanmamaktadır. Eğer, (gâib, yok demektir) diyorsan, Peygamberlerin ve Evliyânın ruhlarına nasıl yok diyebilirsin. Ruhların var olduklarını kitabımızın, ikinci kısmında isbât etmiştik. Yok eğer, (ruhların var olduklarına ve idrâk ve şu'ûr sahibi olduklarına, yâni anladıklarına, duyduklarına inanırız. Fakat, tasarruf yaptıklarına inanmayız) derse, bu sözü Allahü teâlâ red etmekte, (En-nazi'ât)sûresinin beşinci âyetinde, (Güç işleri yapanlara yemin ederim) buyurmaktadır. Tefsîr âlimlerinin çoğu meselâ (Beydâvî tefsîri) [ve bunun Şeyhzâde şerhi ve tefsîr-i Azîzî ve Ruh-ul beyan tefsîri, tefsîr-i Hüseynî], bu âyet-i kerime, meleklerin ve Evliyâ ruhlarının iş yaptıklarını bildirmektedir dediler. [Abdüllah Beydâvî 685 [m. 1286] da Tebrîzde vefât etti. Şeyhzâde Muhammed 951 [m. 1544] de vefât etti.] Ruh, madde değildir. Bunun için, melekler gibi, Allahü teâlânın emri ve izni ile, dünyada iş yaparlar. Meleklerin, Allahü teâlânın izni ile, bu dünyada, iş yaptıkları, yok ettikleri, diriltmek, öldürmek gibi işlerin yapılmasına vâsıta oldukları, Kur'an-ı kerimin çeşidli yerlerinde bildirilmiştir. Cin ve şeytanlar da, güç şeyleri kolayca yapıyorlar. Süleymân aleyhisselâma, cinnin hizmetlerini Kur'an-ı kerim haber veriyor. Meselâ Sebe' sûresinin onüçüncü âyetinde meâlen,(Cin, Onun her istediğini, kal'a, resim, büyük kazanlar ve yerinden kaldırılamıyan çanaklar yaparlardı) buyuruyor. Cin, melekler ve ruhlar kadar olgun ve kuvvetli olmadığı hâlde, büyük işler yapıyor. Bu dünyada, göremediğimiz çok şey var ki, insan gücünün yetişemediği işleri yapmaktadırlar. Meselâ, çok hafîf olan ve göremediğimiz hava, fırtına, kasırga şeklinde eserek, ağaçları devirmekte, binâları yıkmaktadır. [Elektrik ve laser ışınları ve elektro-mağnetik dalgaları, atomlar, gözle, hattâ ultra-mikroskopla görülemedikleri hâlde, akılları şaşırtan büyük işler yapmaktadır.] Nazar değmesi, sihir yâni büyü ve benzerleri kuvvetleri göremiyoruz. Hâlbuki, korkunç te'sîrlerini işitmiyen yoktur. Bütün bunların yaptıklarının yapıcısı, hiç şüphesiz, Allahü teâlâdır. Bunlar, Allahü teâlânın yapmasına, yaratmasına sebep oldukları için, bunlar yaptı sanıyoruz ve bunlar yaptı diyoruz. Bunların yaptığını söylemek, küfür, şirk olmıyor da, Evliyânın ruhları yapıyor demek niçin şirk olsun? Onlar, Allahü teâlânın izin vermesi ile ve yaratması ile yaptıkları gibi, Evliyânın ruhları da, Allahü teâlânın izin vermesi ile ve yaratması ile yapmaktadır. Onların yaptıklarını söylemek de, şirk olur denirse, Kur'an-ı kerime karşı gelinmiş olur.

Bu kimse, (Cinnin, şeytanların ve havanın ve sihrin te'sîr ettiklerini, Kur'an-ı kerim haber veriyor. Bunun için, onlar yapıyor demek câiz olur. Evliyânın ruhlarının birşey yaptıklarını Kur'an-ı kerim bildirmediği için, ruhlardan birşey istemek şirk olur) derse, yukarıda bildirdiğimiz, (En-nâzi'ât) sûresinin beşinci âyet-i kerimesini unuttun mu deriz. Gözlerinin açılmasını isteyen âmâya bildirilen hadis-i şerifteki duâ ve çölde yalnız kalanın okumasını emreden duâ ve (kabir ziyâret ederken, ölüye selâm veriniz!)emri ve Osman bin Huneyfin haber verdiği hâdise, bundan evvelki kısmda bildirilmişti. Bunların hepsi ve benzerleri daha nice vesikalar, gâib olandan yardım istemenin câiz olduğunu göstermektedirler. Fakat bu kimse, meşhûr ve sahih olan bu hadis-i şeriflere daîf veya mevdû' damgasını basıyor. Ehl-i sünnet âlimlerinin ve tasavvuf büyüklerinin sözlerine de kıymet vermiyor. Çünkü, dört mezhepten birini taklîd etmek şirk, küfür olur diyor. Meselâ, Gulâm Ali Kusurî, (Tahkîk-ul-kelâm) kitabında (dört mezhepten birini taklîd eden ve Kâdiriyye, Çeştiyye ve Sühreverdiyye gibi tarîkatlerde bulunan, kâfir ve müşrik ve bid'at ehlidir) diyor. (Üsûl-ül-erbe'a)dan tercüme tamam oldu. Bu kitap 1346 [m. 1928] de Hindistânda fârisî dili ile yazılmış, Pâkistânda basılmış, 1395 [m. 1975] de İstanbulda ikinci baskısı yapılmıştır. Yazarı, İmâm-ı Rabbânînin soyundan, Hakîm-ül-ümmet hâce Muhammed Hasen Cân sahiptir. [Muhammed Hasen Cân Müceddidî 1349 [m. 1930] da vefât etti.] Bunun (Tarîk-un-necât) kitabı da (bid'at) fırkalarına cevap vermektedir. Arabî olup, Urdu tercümesi ile birlikte 1350 de Pâkistânda basılmış, 1396 [m. 1976] da, İstanbulda (Hakîkat Kitabevi) tarafından ofset baskısı yapılmıştı

5 - Yüzonbirinci sayfasında: (Lâ ilâhe illallah diyerek, Allahdan başka şeylere tapınmıyanların malı ve cânı haram olur) hadis-i şerifini yazarak, (Yalnız kelime-i tevhîdi söylemek, insanın kanını ve malını kurtaramaz. Bugün, kabirlere ve ölülere tapınanlar böyledir. Bunlar, Kur'an-ı kerimde bildirilen, câhiliyye müşriklerinden daha kötüdür) diyor.

Bazıları da (Müşrikleri nerede bulursanız öldürünüz!) meâlindeki âyet-i kerimeyi de ileri sürerek, müslümanları öldürmeği, mallarını yağma etmeyi istiyor. Hurûfîlerin ve câhillerin küfür ve şirk olan sözlerini yazarak, tasavvufa ve tasavvuf büyüklerine saldırıyor. Ağaçlara, taşlara, mezarlara tapınanlar için olan hadis-i şerifleri yazarak, kabir üzerine türbe yapmak, kabir ziyâret etmek şirktir, küfürdür diyor.

Taştan, ağaçtan, bilinmiyen mezardan teberrük elbette şirktir. Fakat Peygamberlerin ve Evliyânın kabirlerini ziyâret edip, onların bereketi ile Allahü teâlâdan feyz ve bereket beklemeyi bunlara benzetmek, ahmaklık ve câhilliktir. Bu yüzden milyonlarca müslümana küfür ve şirk damgasını basmak ise, müslümanlar arasında bölücülüktür.

(Es-Savâık-ul ilâhiyye firreddi alel-vehhâbiyye)nin yazarı, büyük âlim Süleymân bin Abdülvehhâb-ı Necdî Muhammed bin Abdülvehhâbın kardeşidir. [Muhammed bin Abdülvehhâb 1206 [m. 1791] de Der'ıyyede öldü.] Kardeşinin ingilizlerle işbirliği yaparak, ortaya çıkardığı (Vehhâbîlik) yolunun hatâlı olduğunu vesikalarla isbât etmektedir. Kırktördüncü sayfasında diyor ki:

Yolunuzun bozuk olduğunu gösteren vesikalardan biri de, (Sahîhayn) denilen iki doğru hadis kitabında, yâni (Buhârî) ve (Müslim) kitaplarında bildirilen hadis-i şeriftir. Bu hadis-i şerifi bildiren, Ukbe bin Âmir diyor ki, (Resûlullah, minbere çıktı. Kendisini minber üzerinde son görüşüm bu idi. (Benden sonra, müşrik olmanızdan korkmıyorum. Dünyaya düşkün olarak, birbirinizi öldürmenizden, böylece, geçmiş kavmler gibi, helâk olmanızdan korkuyorum) buyurdu). Resûlullah, Kıyâmet gününe kadar ümmetinin başına gelecek olan şeylerin hepsini haber vermiştir. Yukarıdaki sahih hadis-i şerif, ümmetinin putlara tapmıyacağını, bundan emîn olduğunu haber vermektedir. Bu hadis-i şerif, bid'at yolunu temelinden yıkmaktadır. Çünkü vehhâbî kitabı, ümmet-i Muhammedin hepsinin putlara taptıklarını, islâm memleketlerinin putlarla dolu olduğunu, türbelerin puthâne olduklarını söyliyor. Türbelerden yardım, şefaat istiyenlerin kâfir olduklarına inanmıyanlar da kâfirdir diyor. Hâlbuki, müslümanlar asırlar boyunca kabirleri ziyârete gitmiş, Evliyâya tevessül ve istigâse eylemiştir. Böyle yapanlara hiçbir islâm âlimi müşrik dememiş, müslüman olarak tanımışlardır.

Suâl: Bir hadis-i şerifte, (Başınıza gelecekler arasında en çok korktuğum şey şirktir) buyuruldu. Buna ne dersiniz?

Cevap: Bu hadis-i şerifin (Şirk-i asgar)ı bildirdiği, diğer hadis-i şeriflerden anlaşılmaktadır. Şeddâd bin Evs ve Ebû Hüreyre ve Mahmûd bin Lebîbden gelen böyle hadis-i şeriflerin hepsi, Resûlullahın, ümmetine şirk-i asgarın gelmesinden korktuğunu bildiriyorlar. Hadis-i şeriflerde bildirildiği gibi olmuş, müslümanların çoğu şirk-i asgara yakalanmışlardır. Siz, bu şirk-i asgara şirk-i ekber diyorsunuz. Böylece müslümanları tekfîr ediyorsunuz. Müslümanlara kâfir demiyen müminlere de, kâfir damgasını basıyorsunuz. (Es-Savâık-ul-ilâhiyye)den tercüme tamam oldu. Bu kitap ilk olarak binüçyüzaltı (1306) hicrî senesinde Bağdâdda, (Nuhbet-ül-ahbâr) matbaasında basılmış, 1395 [m. 1975] de İstanbulda, (Hakîkat Kitabevi) tarafından ofset ile ikinci baskısı yapılmıştır.

(Hadîka)nın dörtyüzellibirinci sayfasında, (Ey insanlar! Çok gizli olan şirkten sakınınız!) hadis-i şerifini açıklarken, buyuruyor ki, (Bu şirk, yalnız sebepleri görmek, Allahü teâlânın yarattığını düşünmemektir. İşleri sebeplerin yaptığına inanmak, Allahü teâlâya şerîk yapmak olur. Görünen, düşünülen şeyleri şerîk yapmaya (Şirk-i celî),[yâni açık şirk] denir. Şer'an, aklen ve âdet ile sebep olan şeylerin yaptığına inanmaya (Şirk-i hafî), [yâni gizli şirk] denir). Abdülhak-ı Dehlevî, (Eşi'at-ül-leme'ât) hadis kitabının birinci cilt ellinci sayfasında diyor ki, (Putlara tapmaya (Şirk-i ekber) denir. Küfür olan şirk budur. Riyâ ile, [yâni gösteriş için] ibâdet, iyilik yapmaya (Şirk-i asgar) denir. Bu küçük şirk küfür değildir). Bu şirklerin ikisi de şirk-i celîdir. [Abdülhak Dehlevî 1052 [m. 1642] de vefât etti.]

7 - Yüzyirmialtıncı sayfasında: (Görülüyor ki, tasavvufun başlangıcı, Hind yahudilerinin bir oyunudur. Eski yunanlılardan alınmıştır. Böylece, islâmiyeti fırkalara ayırdılar, parçaladılar) diyor.

Pâkistânlı Mevdûdî adındaki mezhepsiz birisi de, (İslâmda İhyâ Hareketleri) kitabında, yukarıdaki yazıları yaymaktadır. [Mevdûdî 1399 [m. 1979] da öldü.] Sapık kimseler, isteklerine kavuşmak, çıkarlarını sağlamak için, insanlar arasında değer taşıyan kılıklara giriyorlar. Aklı ve bilgisi olan, böyle bozuk kimseleri hemen anlar. Bunları iyilerden ayırır. Fakat câhiller, bunları doğru sanır. Tasavvufcu kılığına girmiş bozuk kimseleri de tasavvufcu sanarak, tasavvuf büyüklerini de bunlar gibi sanır. Bu yüzden, tasavvuf büyüklerini de kötülemeye kalkışır. Müslümanlar doğruyu iğriden ayırabilmeli, tasavvuf büyüklerine dil uzatmamalıdır.

Tasavvuf bilgilerinin mütehassısı, zamanının büyük âlimi, Evliyânın önderi, imam-ı Muhammed Mâsum Fârûkî [Muhammed Mâsum 1079 [m. 1668] de Serhendde vefât etti.] (Mektûbât) kitabının ikinci cildi ellidokuzuncu mektûbunda buyuruyor ki:

Sûrî ve mânevi kemâlâtın hepsi, Muhammed Resûlullahdan alınmıştır. Sûrî olan emirler, yasaklar, mezhep imamlarımızın kitapları ile bizlere gelmiştir. Kalbin, ruhun gizli bilgileri de, tasavvuf büyükleri[nin kalbleri] yolu ile gelmiştir. Ebû Hüreyrenin (Resûlullahdan iki kap doldurdum. Birisini sizlere açıkladım. İkincisini açıklamış olsam, beni öldürürsünüz) buyurduğu, Buhârîde yazılıdır. Yine Buhârî bildiriyor ki, Ömer vefât edince, oğlu Abdüllah, ilmin onda dokuzu öldü, dedi. Yanında bulunanların, bu söze şaştıklarını görünce, Allahı tanımak ilmini söyledim. Fıkh bilgilerini söylemek istemedim dedi. Tasavvuf yollarının hepsi, Resûlullahdan gelmektedir. Tasavvuf büyükleri, her asırda  bulunmuş olan rehberleri vâsıtası ile, Resûlullahın mübârek kalbinden saçılan marifetlere kavuşmuşlardır. Tasavvuf ne yahudilerin, ne de tasavvufcuların uydurması değildir. Evet, tasavvuf yolunda hâsıl olan şeyleri bildiren, (fena, bekâ, cezbe, sülûk, seyr-i ilallah) gibi ismler, tasavvuf büyükleri tarafından konulmuştur. (Nefahât)kitabında diyor ki, (fena) ve (bekâ) kelimelerini ilk söyliyen Ebû Sa'îd-il-harrâz [Ebû Sa'îd Ahmed Harrâz 277 [m. 890] da Bağdâdda vefât etti.] olmuştur. Tasavvuf marifetleri Resûlullahdan gelmektedir. Bunların ismleri sonradan konulmuştur. Resûlullahın Peygamber olduğu bildirilmeden önce, kalb ile zikretmekte olduğunu, kitaplar yazmaktadır. Allahü teâlâya teveccüh, nefy ve isbât ve murâkaba, Resûlullahın zamanında da vardı. Eshâb-ı kirâm zamanında da vardı. Resûlullahdan böyle ismler işitilmedi ise de, çok zaman konuşmaması, bu hâllerinin bulunduğunu göstermektedir. (Biraz tefekkür bin sene ibâdetten daha hayrlıdır) buyurmuştur. Tefekkür, bâtıl düşünceleri bırakıp, hakkı düşünmek demektir. Tasavvufcuların, (Kelime-i tevhîd) ile zikretmelerini, Hızır Abdülhâlık-ı Goncdüvânîye öğretti. [Abdülhâlık 575 [m. 1180] de Buhârâda vefât etti.]

Suâl: Tasavvuf marifetlerinin hepsi Resûlullahdan geldiğine göre, aralarında ayrılık olmamalı idi. Hâlbuki, tasavvuf yolları çeşidlidir. Hepsinin hâlleri ve marifetleri başkadır?

Cevap: Bu ayrılığa sebep, insanların isti'dâdlarının ve bulundukları şartların başka olmasıdır. Meselâ, bir hastalığın ilâcı bellidir. Fakat, hastalara göre, hastalığın seyri ve tedâvîsi değişmektedir. Bir insanın çeşidli fotoğrafcıda çektirdiği resmlerinin başka başka olmaları gibidir. Her kemâl, Resûlullahdan alınmıştır. Alış kuvvetine ve şekline göre ufak ayrılıklar olmuştur. Resûlullah de, marifetleri, gizli bilgileri, Eshâbına başka başka sunardı. Nitekim hadis-i şerifinde, (Herkese, anlıyabileceği kadar söyleyiniz!)buyurmuştur. Resûlullah, Hz. Ebû Bekr ile ince bilgiler konuşuyordu. Hz. Ömer yanlarına gelince, sözü değiştirdi. Sonra, Hz. Osman gelince, yine değiştirdi. Hz. Ali gelince daha başka konuştu. Herbirinin isti'dâdına, yaratılışına göre, başka başka konuştu.

Bütün tasavvuf yolları, imam-ı Câfer Sâdık hazretlerinde birleşmektedir. [Câfer Sâdık 148 [m. 765] de Medînede vefât etti.] İmâm-ı Câfer Sâdık da, iki yoldan, Resûlullaha bağlıdır. Birisi, babalarının yolu olup, Hz. Ali vâsıtası ile Resûlullaha bağlıdır. İkincisi, anasının babalarının yolu olup, Hz. Ebû Bekr vâsıtası ile Resûlullaha bağlanmaktadır. İmâm-ı Câfer Sâdık hem ana tarafından Ebû Bekr-i Sıddîk soyundan olduğu için, hem de, onun vâsıtası ile Resûlullahdan feyz almış olduğu için, (Ebû Bekr-i Sıddîk, beni iki hayata kavuşturmuştur) buyurdu. İmâm-ı Câfer Sâdıkta bulunan bu iki feyz ve marifet yolu, birbirleri ile karışmış değildir. İmâm hazretlerinden Ahrâriyye büyüklerine, Hz. Ebû Bekr yolu ile, öteki silsilelere ise, Hz. Ali yolu ile feyz gelmektedir.

[Kitabın, yüzyirmiikinci sayfasında: (Resûlullah, Tebük gazvesinden dönerken, münâfıkların ismlerini Huzeyfe-tebnil-Yemâna bildirdi. Huzeyfe, fitne çıkmasın diye bunların ismlerini kimseye söylemedi. Yoksa, tasavvufcu sapıklarının dedikleri gibi, Huzeyfede gizli din bilgileri yoktu. Çünkü, islâm açıktır. Gizli bilgiler yoktur) diyor. Tasavvuf bilgilerinin, yahudi düzmesi, uydurma şeyler olduğunu anlatmak istiyor. Otuzuncu sayfasında ise:(Resûlullahın Mu'âz bin Cebele söylediği din bilgisini, Eshâbın çoğu bilmiyordu. Çünkü Resûlullah, Mu'âza bunları kimseye söyleme demişti. Bir maslahat, bir fayda için, ilmi saklamak câiz olduğu buradan anlaşılmaktadır) diyor.

Görülüyor ki, kitabın yazıları birbirini tutmamaktadır. Beşyüz sayfalık kitabın heryeri böyle uygunsuz yazılarla doludur. Yüzlerce âyet-i kerime, binlerce hadis-i şerif yazarak, herbirine kendine göre mânalar verip, okuyanları, doğru yoldan saptırmaya çalışmaktadır].

Muhammed Mâsum, ikinci cildin altmışbirinci mektûbunda buyuruyor ki: Bu dünyada en kıymetli ve en faydalı şey, Allahü teâlânın marifetine kavuşmaktır. Yâni Onu tanımaktır. Allahü teâlâyı tanımak iki türlü olur. Biri, Ehl-i sünnet âlimlerinin, kitaplarında bildirdikleri gibi tanımaktır. İkincisi, tasavvuf büyüklerinin tanımalarıdır. Birinci tanımak, inceleme ve düşünme ile olur. İkincisi, kalbin keşf ve şühûdü ile olur. Birincisinde ilim vardır. İlm ise, akıl ve zekâdan doğar. İkincisinde hâl vardır. Hâl ise, asldan, özden doğar. Birincisinde, âlimin varlığı aradadır. İkincisinde, ârifin varlığı aradan kalkar. Çünkü, birşeye ârif olmak, o şeyde yok olmak demektir. Nazm:

Yakın olmak, inip çıkmak değildir,

Hakka yaklaşmak, yok olmak demektir!

Birincisi (İlm-i husûlî) iledir. İkincisi (ilm-i hudûrî) iledir. Birincisinde, nefis, azgınlığından vazgeçmemiştir. İkincisinde, nefis yok olmuş, hep Hak iledir. Birincisinde îman, îmanın sûretidir. İbâdetler, ibâdetlerin sûretidir. Çünkü nefis, îmana gelmemiştir. Hadis-i kudsîde, (Nefsine düşmanlık et! O, bana düşmanlık etmektedir)buyuruldu. Buradaki kalbin îmanına, (Mecâzî îman) denilir. Bu îman, gidebilir. İkincisinde, insanın varlığı kalmadığı için ve nefis de îmana geldiği için, bu îman, yok olmaktan korunmuştur. Buna (Hakîkî îman) denir. Burada yapılan ibâdetler de, hakîkî olur. Mecâz yok olabilir. Hakîkat yok olmaz. Hadis-i şerifte, (Yâ Rabbî! Senden, sonu küfür olmıyan îman istiyorum) buyurulması ve Nisâ sûresi, yüzotuzaltıncı âyetinde meâlen, (Ey îman sahipleri! Allaha ve Resûlüne îman ediniz!)emrolunması, bu hakîkî îmanı göstermektedir. İmâm-ı Ahmed bin Hanbel bu marifete kavuşabilmek için, ilim ve ictihâdda pek yüksek derecede olduğu hâlde, Bişr-i Hafînin hizmetine koşmuştur. Bişr-i Hafînin yanından niçin ayrılmıyorsun dediklerinde, (Allahı benden daha iyi tanımaktadır) demiştir.

[Kitabın, yüzondokuzuncu sayfasında diyor ki, imam-ı Ahmed bin Muhammed bin Hanbelin soyu, Nizâr bin Me'adda, Resûlullah ile birleşmektedir. Fıkh ve hadiste zamanın en üstün âlimi idi. Verâ ve sünnete uymakta pek ileri idi. Yüzaltmışdört [164] senesinde Bağdâdda tevellüd, ikiyüzkırkbir 241 [m. 855] de orada vefât etti. Bişr-i Hafî hazretleri yüzellide [150] tevellüd, ikiyüzyirmiyedide [227] vefât etti. Ferîdüddîn-i Attâr fârisî (Tezkire-tül-Evliyâ)da diyor ki, Ahmed bin Hanbel, çok meşâyıhın sohbetinde bulundu. Zünnûn-i Mısrî ve Bişr-i Hafî bunlardandır. Bir hanım, kötürüm olmuştu. Çocuğunu imam-ı Ahmede gönderip duâ etmesini diledi. İmâm abdest alıp namaz kıldı. Duâ eyledi. Çocuk evine gelince, annesi kapıya gelip oğlunu karşıladı. İmâm-ı Ahmedin duâsı bereketi ile iyi oldu].

İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe ömrünün son yıllarında, ictihâdı bıraktı. İki sene Câfer Sâdık hazretlerinin sohbetinde bulundu. Sebebini sorduklarında, (Bu iki sene olmasaydı, Nu'mân helâk olurdu) buyurdu. Her iki imam, ilimde ve ibâdette son derece ileri oldukları hâlde, tasavvuf büyüklerinin yanına giderek, marifet ve bunun meyvesi olan (hakîkî îman) edindiler. İctihâddan daha kıymetli ibâdet olur mu? Ders vermekten, islâmiyeti yaymaktan daha üstün amel olur mu? Bunları bırakıp, tasavvuf büyüklerinin hizmetlerine sarıldılar. Böylece marifete kavuştular.

Amellerin, ibâdetlerin kıymeti, îmanın derecesi ile ölçülür. İbâdetlerin parlaklığı, ihlâsın miktârına bağlıdır. Îman ne kadar kâmil ise, ihlâs o kadar çok olur. Ameller de, o kadar çok nûrlu olur ve kabûl edilir. Îmanın kâmil olması ve ihlâsın tamam olması, marifete bağlıdır. Marifet ve hakîkî îman, fena hâsıl olmasına ve ölmeden önce olan ölmeye bağlı olduğu için, fenası çok olanın îmanı daha kâmil olur. Bunun içindir ki, Ebû Bekr-i Sıddîkın îmanının, bütün ümmetin îmanlarından üstün olduğu hadis-i şerifte bildirilmiştir. (Ebû Bekrin îmanı, bütün ümmetimin îmanı ile tartılsa, Ebû Bekrin îmanı daha üstün olur) buyurulmuştur. Çünkü o, fenada bütün ümmetten daha ileridedir. (Yer yüzünde, yürüyen ölü görmek istiyen, Ebû Kuhâfenin oğluna baksın!) hadis-i şerifi, bunu göstermektedir. Eshâb-ı kirâmın hepsi fena makamına kavuşmuştu. Bu hadis-i şerifte, yalnız Ebû Bekr-i Sıddîkın fenasının seçilmesi, bunun fena derecesinin çok yüksek olduğunu göstermektedir. Altmışbirinci mektûbdan tercüme burada tamam oldu.

İmâm-ı Muhammed Mâsum ikinci cildin, yüzaltıncı mektûbunda buyuruyor ki: (Lâ ilâhe illallah) güzel sözünü çok söyleyiniz! Bu zikri, kalb ile birlikte yapınız. Bu mübârek söz, kalbin temizlenmesinde pek faydalıdır. Bu güzel sözün yarısı söylenince, Allahdan başka herşey yok edilmiş olur. Geri kalan yarısı söylenince de, hak olan mâbudun varlığı bildirilmiş olur. Tasavvuf yolunda ilerlemek de, bu ikisine kavuşmak içindir. Hadis-i şerifte, (Sözlerin en kıymetlisi, Lâ ilâhe illallah demektir)buyuruldu. Çok kimse ile görüşmeyiniz. Çok ibâdet yapınız. Resûlullahın sünnetlerine sıkı sarılınız! Bid'atlerden ve bid'at sahiplerinden ve günah işlemekten çok sakınınız! İyi işleri, iyiler de, kötüler de yapabilir. Fakat kötülüklerden yalnız sıddîklar sakınır.

Helâldan olan çok kıymetli elbiseler giymek, tasavvuf yolcularına zarar verir mi diyorsunuz. Fena derecesine kavuşup, kalbinin, Allahdan başka, hiçbirşeye bağlılığı kalmıyan kimsenin elinde, üstünde olan şeyler, onun kalbinin, zikretmesine mani olmaz. Onun kalbinin, dış organları ile ilgisi kalmamıştır. Uyku bile, kalbinin zikretmesine mani değildir. Fena makamına varamamış olan böyle değildir. Bunun zâhir organları, kalbi ile ilgilidir. Fakat bunun da yeni, kıymetli elbisesi, kalbinin çalışmasına mani olur denilemez. Din büyükleri, Ehl-i beyt imamları, imam-ı a'zam Ebû Hanîfe ve Abdülkâdir-i Geylânî, çok kıymetli elbise giymişlerdir. (Hazâne-türrivâye) ve (Metâlib-ül-müminin) ve (Zahîre) kitapları, Resûlullahın bin dirhem gümüş kıymetinde cübbe giydiğini bildiriyorlar. Dört bin dirhem gümüş değerinde cübbe ile namaz kıldığı görülmüştür. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe talebesine yeni ve kıymetli elbise giymelerini söylerdi. Ebû Sa'îd-i Hudriye soruldu ki, yimekte, içmekte ve giyinmekte olan bu değişikliklere ve yeniliklere ne dersiniz? Helâl para ile olur ve gösteriş ve riyâ için olmazsa, hepsi Allahü teâlânın ihsân ettiği nîmetleri göstermektir, buyurdu. [Ebû Sa'îd-i Hudrî 64 [m. 683] de İstanbulda vefât etti.]

Allahdan başka birşeyi sevmek iki türlü olur: Birincisi, bir mahlûku kalb ile ve beden ile birlikte sevmek, ona kavuşmak istemektir. Câhillerin sevmeleri böyledir. Tasavvuf yolunda çalışmak, kalbi bu sevmekten kurtarmak içindir. Böylece, kalbde yalnız Allah sevgisi kalır. İnsan, şirk-i hafîden kurtulur. Görülüyor ki tasavvuf, insanı şirk-i hafîden kurtarmak içindir. (Ey îman sahipleri! Îman ediniz!) meâlindeki âyet-i kerimede emrolunan îmana kavuşmak içindir. En'am sûresinin yüzyirminci âyet-i kerimesindeki,(Organlarla açıkça işlenen ve kalb ile yapılan günahları terk edin!) meâlindeki emr, kalbi Allahü teâlâdan başka şeylere bağlılıklardan kurtarmak lâzım olduğunu göstermektedir. Allahdan başkasına tutulmuş olan bir gönülden ne iyilik gelir? Allahü teâlâdan başkasını özliyen bir ruhun Allah yanında hiç kıymeti ve önemi yoktur.

Sevginin ikincisi, yalnız organların sevmesi, istemesidir. Kalb ve ruh, Allahü teâlâya bağlanmıştır. Ondan başka hiçbirşey bilmezler. Böyle olan sevgiye (Meyl-i tabî'î), iç güdü denir. Bu sevgi, yalnız bedenin sevmesidir. Kalbe, ruha bulaşmamıştır. Bu sevgi, bedendeki maddelerin ve enerjinin özelliklerinden, ihtiyaçlarından ileri gelmektedir. Fenaya ve bekâya kavuşanlarda ve yüksek derecelerdeki Evliyâda mahlûklara karşı bu sevgi bulunabilir. Hattâ hepsinde vardır. Resûlullah serin ve tatlı içmeyi severdi.(Dünyanızdan üç şey bana sevdirildi) hadis-i şerifini herkes işitmiştir. (Şemâil) kitapları diyor ki, Resûlullah (Bürd-i yemânî) denilen pamuk ve ketenden yapılmış elbiseyi severdi.

Nefis, fena ile şereflenince ve itmînâna kavuşunca, kalb, ruh, sır ve hafî ve ahfâ denilen beş latîfe gibi olur. Nefis böyle olunca, yalnız bedendeki maddelerin ve ısı ve hareket enerjisinin kötü isteklerine karşı cihâd edilir. (His organları ile duyulan duygular, temiz kalblere ve temizlenmiş nefslere de te'sîr eder) buyuruldu. Başkalarına te'sîrini, bu hadis-i şeriften anlamalı.

Bid'at sahibi olanın ve rüşvet yiyenin ve başkasının hakkını alanın ve günah işliyenin evine gitmek, onun verdiğini yimek câiz olur mu diyorsunuz? Gitmemek ve yimemek iyi olur. Hattâ, tasavvuf yolunda olanlar için, bundan sakınmak lâzımdır. Zarûret olunca, câiz olur. Haram olduğu bilinen şeyi yimek haramdır. Helâl olduğu bilineni yimek helâldir. Bilinmiyorsa, şüpheli ise, yimemek iyi olur.

Suâl: Tasavvuf bid'at mıdır? Yahudilerin uydurması mıdır?

Cevap: Allahü teâlâyı tanımaya çalışmak, bunun için, tasavvuf yolunu bilen ve gösteren bir Rehber aramak ve ona uymak, islâmiyetin emirlerindendir. Allahü teâlâ, (Ona kavuşmak için vesîle arayınız!) buyurdu. Talebenin Mürşidden feyz ve marifet alması, Resûlullahın zamanından bu zamana kadar yapılagelen ve her müslümanın bildiği birşeydir. Tasavvuf büyüklerinin sonradan ortaya çıkardığı birşey değildir. Her Mürşid kendisini yetiştiren kâmile bağlanmıştır. Bu bağlanışları, Resûlullaha kadar uzanmaktadır. Ahrâriyye büyüklerinin bağlantı dizisi, Resûlullaha, Hz. Ebû Bekr ile ulaşmaktadır. [Ubeydullah-ı Ahrâr 895 [m. 1490] da Semerkandda vefât etti.] Başka yolların dizisi ise, Hz. Ali ile ulaşmaktadır. Buna bid'at denilebilir mi? Evet, mürşid, mürîd gibi ismler, sonradan çıktı. Fakat kelimelerin, ismlerin değeri yoktur. Bu ismler olmasa da, mânaları ve kalblerin bağlılığı yine vardır. (Vehhâbî kitabı da, kelimelere bakılmaz. Mânalara bakılır demektedir). Tasavvuf yollarının ortak olan temel işi, zikir yapmasını öğretmektir. Bu ise, dinimizin emrettiği birşeydir. Sessiz zikretmek, sesle yapmaktan daha kıymetlidir. Hadis-i şerifte, (Hafaza meleklerinin işitmediği zikir, hafazanın işittiği zikirden yetmiş kat daha kıymetlidir) buyuruldu. Hadis-i şerifte övülen zikir, kalb ile ve öteki latîfelerle yapılan zikirdir. Resûlullahın, Peygamber olduğu kendisine bildirilmeden önce, kalb ile zikir yaptığı, kıymetli kitaplarda yazılıdır. Tasavvuf bilgilerine bid'at demek ve yahudi uydurması demek, (Buhârî) hadis kitabını ve (Hidâye) fıkh kitabını okumak bid'attır demeye benzer. Yüzaltıncı mektûbdan tercüme burada tamam oldu.

Muhammed Mâsum Fârûkî, (Mektûbât) kitabında, ikinci cildin otuzaltıncı mektûbunda diyor ki, (Hâcegân) denilen Tasavvuf yolunun reîsi, Abdülhâlık-ı Goncdüvânîdir. Bu yoldaki Kayyûmiyyet cezbesi, kendisine Hz. Ebû Bekr-i Sıddîktan gelmiştir. Kendisi de, bu cezbeyi elde etmek yolunu bildirdi. Bu yola (Vükûf-ı adedi) denir ki, (Zikr-i hafî)den ibârettir. Bu da, Hz. Ebû Bekrden gelmektedir. (Cezbe-i mâıyyet) denilen ikinci yol ise, Behâüddîn-i Buhârîden başlamaktadır. Zamanının kutbu olan Alâüddîn-i Attâr, bu cezbenin hâsıl olması şartlarını koydu. [Alâüddîn-i Attâr Muhammed 802 [m. 1400] de Buharâda vefât etti.] Bu şartlara (Tarîka-i Alâiyye) denildi. En yakın olan [az zamanda kavuşturan] yolun, Alâiyye olduğu bildirilmiştir.

[Alâüddîn-i Attârın talebesinden olan Ubeydüllah-i Ahrâr, hocasının yolunu yaydığı için (Ahrâriyye) de denildi.]

Muhammed Mâsum, ikinci cildin yüzellisekizinci mektûbunda buyuruyor ki, saadetin başı, iki şeye kavuşmaktır. Birincisi, Bâtının (yâni kalbin) mahlûklara düşkün olmaktan kurtulmasıdır. İkincisi, Zâhirin (yâni bedenin) (Ahkâm-ı islâmiyye)ye sarılmakla süslenmesidir. Bu iki nîmete kavuşmak, tasavvuf ehlinin sohbetinde kolay nasip olur. Başka yoldan kavuşmak güçtür. İslâmiyete tam yapışabilmek ve ibâdetleri kolay yapabilmek ve yasak olunanlardan sakınabilmek için, nefsin fânî olması, (teslim olması) lâzımdır. Nefis, azgın olarak ve âsî olarak ve kendini beğenici olarak yaratılmıştır. Bu kötülüklerden kurtulmadıkça, islâmiyetin hakîkati hâsıl olamaz. Teslimden, itmînândan önce, islâmiyetin sûreti, görünüşü vardır. Nefsin itmînânından sonra, islâmiyetin hakîkati hâsıl olur. Sûret ile hakîkat arasındaki fark, yerle gök arasındaki fark gibidir. Sûret ehli, islâmiyetin sûretine, hakîkat ehli de, islâmiyetin hakîkatine kavuşur. Avâmın (yâni câhillerin) îmanına (Îman-ı mecâzî) denir. Bu îman, bozulabilir ve yok olabilir. Havâsın (yâni hakîkat ehlinin) îmanları zevâlden ve halelden mahfûzdur. Nisâ sûresinin yüzotuzbeşinci âyetinde, (Ey îman edenler! Allaha ve Onun Peygamberine îman ediniz!) meâlindeki emr, bu hakîkî îmanı göstermektedir.

Muhammed Mâsum, üçüncü cildin onaltıncı mektûbunda buyuruyor ki, (Herşey odur. Allah kelimesi, herşeyin adıdır. Zeyd isminin bir insanı göstermesi gibidir. Hâlbuki, her uzvunun ayrı ismleri vardır. O hâlde Zeyd, nerdedir? Hiçbir yerde değildir. Allahü teâlâ da, her varlıkta görünmektedir. Bunun için, herşeye Allah demek câizdir. Bu varlıklar bir görünüştür. Bunlardaki yok olmak da, bir görünüştür. Hakîkatte yok olan birşey yoktur) gibi sözler, bir varlığa inanmağı değil, çok varlığı göstermekte olup, tasavvuf büyüklerinin bildirdiklerine uygun değildir. Bu söz, Allahü teâlâyı, madde âleminde göstermektedir. Ayrı bir varlık değildir demektir. Allahü teâlânın varlığında ve sıfatlarının varlıklarında, mahlûklarına muhtaç olduğunu göstermektedir. Bileşik cismin varlığının, elementlerinin varlıklarına muhtaç olması gibidir. Bu ise, Allahü teâlânın varlığına inanmamak olup, küfürdür. Allahü teâlânın varlığının, madde ve mâna âlemlerinin varlıklarından ayrı olduğuna inanmak lâzımdır. Yâni, vâcib ile mümkinler, ayrı bir varlıktırlar. İkilik olan herşeyde ayrılık vardır. (Âlem, [yâni Allahdan başka herşey], hakîkatte var olsaydı, o zaman ikilik olurdu. Âlemin varlığı görünüştedir) denirse, buna cevap olarak, (Hakîkî mevcut, mevhûm olan görünüşle birleşmez) deriz. Yâni herşey Odur denilemez. Bu söz ile, (Hiçbirşey yoktur. Yalnız O vardır) demek istenirse, o zaman doğru olur. Fakat, hakîkat olarak değil, mecâz olarak söylenmiş olur. Zeydin aynadaki [ve televizyondaki] hayâlini görenin, Zeydi gördüm demesine benzer. Teşbîh olarak söylemeyip, hakîkat olarak söylemek, arslana eşek demeye benzer. [Radyodan, hoparlörden çıkan sese, bunu söyliyen insanın sesidir demek de böyle yanlıştır.] Arslan başkadır. Eşek başkadır. Lâf ile, ikisi bir yazılamaz. Tasavvuf büyüklerinden, (Vahdet-i vücûd) söyliyenler, (Hakîkî varlık, mahlûklarda bulunuyor. Ayrıca mevcut değildir) demedi. (Mahlûktur, Onun zuhûrlarıdır, görünüşleridir) dediler. Muhyiddîn-i Arabî ve ona tâbi olanlar, bu mâna ile (Heme-ûst) yâni (herşey Odur) dediler. [Muhyiddîn-i Arabî 638 [m. 1240] da Şâmda vefât etti.]

(Âlem, böyle gelmiş, böyle gider) sözü, âlemin kadîm olduğunu gösteriyor. Böyle inanmak küfürdür. Âlemin yok olacağını inkâr etmektir. Kur'an-ı kerim, herşeyin yok olacağını açıkça bildiriyor. İnsanların yok olacağına ve tekrar var olacaklarına inanıyoruz diyenler arasında, bazı kimseler (İnsan, toprak maddesinden meydana gelmiştir. Ölünce çürüyüp, yine toprak [su ve gazlar] hâline dönecektir. Bu maddelerden bitkiler ve bitkilerden hayvanlar hâsıl olmakta, bunları insanlar yiyerek, et, kemik ve menî hâline dönmekte ve böylece başka insanlar meydana gelmektedir. Kıyâmet olması, insanların tekrar yaratılması, işte böyle olur) diyorlar. [Bu sözdeki madde değişmeleri elbette doğrudur. Allahü teâlânın âdet-i ilâhiyyesi böyledir. Fakat] insanların tekrar yaratılması böyle olur demek, Haşrı, Neşri ve Kıyâmeti inkâr etmektir. Kıyâmet gününün gelmesi ve ölülerin mezarlarından kalkacakları, bütün canlıların bir meydanda toplanacakları, kitapların ortaya çıkarılacağı, hesap verileceği, terâzînin kurulacağı, müminlerin Sırât köprüsünden geçecekleri, kâfirlerin Cehenneme düşecekleri ve sonsuz azâbda kalacakları, Kur'an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde bildirilmiştir.

(Bu bilinen namaz, câhil halk için emrolunmuştur. Sâf, temiz, yükselmiş insanların ibâdetleri [namazları], zikir ve tefekkürdür. İnsanın bütün zerreleri ve bütün eşya, her an zikir, ibâdet yapmaktadır. İnsan bunu anlamasa da, böyledir. İslâmiyet, aklı az olanlar için gönderilmiştir. Böylece, fesat çıkarmaları önlenmiştir) gibi lâflar, câhillerin ve aklı az olanların sözleridir. Peygamberimiz, namazın dînin direği olduğunu bildirdi. (Namaz kılan, din binâsını yapmıştır. Namaz kılmıyan, dînini yıkmıştır. Namaz, müminin mîracıdır) buyurdu. Rahatını, huzurunu namazda bildi. Namazdaki yakınlık, başka şeylerde bulunmaz. Hadis-i şerifte, (Allah ile kul arasındaki perdeler, ancak namazda kaldırılır) buyuruldu. Her kemâl, (Şeriate) yâni (Ahkâm-ı islâmiyye)ye uymakla hâsıl olur. Bu ahkâmdan, yâni emir ve yasaklardan ayrılan, yoldan sapar. Saadete kavuşamaz. Kur'an-ı kerim ve hadis-i şerifler, bu ahkâma uymağı emrediyorlar. Doğru yol, Kur'an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin gösterdiği yoldur. Başka yollar, şeytanların yollarıdır. Abdüllah ibni Mes'ûd diyor ki, Resûlullah, bir doğru çizdi. (Bu, insanı Allahın rızasına kavuşturan tek doğru yoldur) dedi. Sonra bunun sağına, soluna [balık kılçığı gibi] çizgiler çizip, (Bunlar da, şeytanların yollarıdır. Herbirinde bulunan şeytan, kendine çağırır) buyurdu ve (Bu, doğru olan yolumdur. Buna geliniz!) âyet-i kerimesini okudu.

Peygamberlerin sözbirliği ile bildirdikleri ve islâm âlimlerinin bizlere ulaştırdıkları bilgiler, şunun bunun düşünceleri ile, hayâlleri ile yok edilemez.

Ondördüncü asrın müceddidi, zâhir ve bâtın ilimlerinin hazînesi, seyyid Abdülhakîm Efendinin (Er-riyâdut-tasavvufiyye) kitabı, tasavvufun, tarifini, tarihini, mevzû'unu ve ıstılâhlarını gayet vecîz olarak yazmaktadır. [Abdülhakîm Arvâsî 1362 [m. 1943] de Ankarada vefât etti.] Kitap, türkçe olup, 1341 [m. 1923] senesinde, İstanbulda, Harbiyye mektebi matbaasında basılmıştır. Önsözünde diyor ki:

Peygamberimizin sohbetinde bulunmaktan daha şerefli, daha kıymetli bir üstünlük olmadığı için, bu şerefe kavuşanlara (Sahâbe) denildi. Onlardan sonra gelenlere, onlara tâbi oldukları için (Tâbiîn), bunlardan sonra gelenlere de, (Etbâ'ı tâbiîn) denildi. Daha sonra, din işlerinde yükselmiş olanlara, (Zühhâd) ve (Ubbâd) denildi. Bunlardan sonra, bid'atler çoğalıp, her fırka, kendi önderlerine Zâhid ve Âbid dedi. Ehl-i sünnet denilen, Eshâb-ı kirâm yolundaki fırkadan olup, kalblerini gafletten koruyan ve nefslerini Allaha itaate kavuşturanların bu hâllerine, (Tasavvuf) ve kendilerine (Sôfî) ismi verildi. Bu ismler, hicretin ikinci asrı sonunda işitildi. Kendisine evvelâ Sôfî denilen Ebû Hâşim Sôfîdir. Kûfe şehrinden olup, Şâmda irşâd ederdi. Süfyân-ı Sevrînin üstâdı idi. [Süfyân-ı Sevrî 161 [m. 778] de Basrada, Ebû Hâşim Sôfî 115 de vefât etmişlerdir. Süfyân demiştir ki, (Ebû Hâşim Sôfî olmasaydı, Rabbânî hakîkatleri bilmezdim. Onu görmeden önce tasavvufun ne olduğunu bilmiyordum). Tekke en önce, Ebû Hâşim için, Remleh şehrinde yapılmıştır. (Dağları iğne ile oyarak toz etmek, kalblerden kibri çıkarmaktan kolaydır) sözü onundur. (Faydasız ilimden Allaha sığınırım) sözünü çok söylerdi.]

Tasavvuf ehli, başka din adamlarında bulunmayan bir ilim ile şereflenmişlerdir. Haris bin Esed Muhâsibî 241 [m. 855] de Basrada vefât etti. (Kitap-ür-riâye)de, verâ ve takvâ üzerinde geniş bilgi verdi. İmâm-ı Abdülkerîm Kuşeyrî, 376 [m. 987] da Nişâpûrda vefât etti. Meşhûr risâlesinde ve Şihâbüddîn-i Ömer Sühreverdî, 632 [m. 1234] de vefât etti. (Avârif-ül-me'ârif)de, tarîkat edeblerini ve vecdlerini ve hâllerini bildirmişlerdir. İmâm-ı Muhammed Gazâlî, (İhyâ) kitabında, bu iki kısm bilgileri, birlikte uzun açıklamıştır.

Görülüyor ki, tasavvufun başlangıcı, nübüvvetin ve risâletin başlangıcıdır. Tasavvuf bilgileri, semavî dinlerin hakîkatlerini anlamak ile hâsıl olmuşlardır. Tasavvufun bir parçası olan (Vahdet-ül-vücûd) marifetlerini, budistlerin, yahudilerin akıl ve riyâzet ile anladıkları (Vahdet) ile karıştırmamalıdır. Birincisi, zevk ile anlaşılan marifetler, ikincisi akıl ile hâsıl olan hayâllerdir. Bu zevki tatmıyan gâfiller, ikisini aynı sanırlar.

[Allahü teâlâ, Ezzâriyât sûresinde meâlen, (Cinni ve insanları ibâdet etmeleri için yarattım) buyuruyor. İbâdet etmek de, kurb ve marifet hâsıl eder. Demek ki, insanların Evliyâ olmaları emrolunmaktadır. Bu da, farzları, nâfileleri birlikte yapmakla ve bid'at sahiplerinden uzaklaşmakla hâsıl olur. Tasavvuf yolunda yapılan vazîfeler, nâfile ibâdetlerdir. Farzların kabûl olmaları için bulunması şart olan ihlâs, bu vazîfelerle elde edilir. Tasavvuf, yahudilerden ve eski yunanlılardan alınmıştır sözünün çok çirkin, yalan ve iftirâ olduğu, yukardaki bilgilerden pek iyi anlaşılmaktadır.

8 - (Feth-ul-mecîd) kitabının yüzaltmışsekizinci ve üçyüzelliüçüncü sayfalarında: (Allahü teâlâ ile kulları arasında birini vâsıta yapmak, ondan birşey istemek, sözbirliği ile küfür olur. İbni Kayyım, ölüden birşey istemek, ondan Allahü teâlâ katında şefaat etmesini dilemek, büyük şirktir, dedi. Hanefî kitaplarından Fetâvâ-yı Bezzâziyye, ervâhı meşâyih hazırdır diyen kâfir olur demektedir. [Fetâvâ-yı Bezzâziyyenin yazarı İbnülbezzâz Muhammed Kerderî 827 [m. 1424] de vefât etti.] Meyyitte his ve hareket olmadığı, âyetlerden ve hadislerden anlaşılmaktadır) diyor.

Yetmişinci sayfasında, (Ukâşe, Cennete hesapsız girmesi için Resûlullahdan duâ istedi. Bu da, diriden duâ istemek câiz olduğunu göstermektedir. Fakat gâibden ve ölüden duâ istemek şirktir) demektedir.

Resûlullahın duâsı kabûl olduğu gibi, Onun yolunda, izinde bulunanların da, duâları kabûl olur. Kendisi de, üçyüzseksenbirinci sayfada, İmâm-ı Ahmedin ve Müslimin, Ebû Hüreyreden bildirdikleri hadis-i şerifte, (Saçları dağınık ve kapılardan kovulan öyle kimseler vardır ki, bir şey için yemin etseler, Allahü teâlâ onları doğrulamak için, o şeyi yaratır) buyurulduğunu, yazmaktadır. Allahü teâlâ, sevdiği kullarını yalancı çıkarmamak için, yemin ettikleri şeyleri bile yaratınca, duâlarını elbette kabûl buyurur. Allahü teâlâ, Mümin sûresinin altmışıncı âyetinde meâlen, (Bana duâ ediniz! Duânızı kabûl ederim) buyuruyor. Duâların kabûl olması için şartlar vardır. Bu şartları taşıyan duâ elbet kabûl olur. Herkes bu şartları bir araya getiremediği için, duâları kabûl olmıyor. Bu şartları yaptıklarına güvendiğimiz Âlimlerin, Velîlerin duâ etmeleri için, onlara yalvarmak, niçin şirk olsun? Biz, Allahü teâlâ, sevdiklerinin ruhlarına işittirir. Onların hâtırı için, istenileni yaratır diyoruz. Allahü teâlâ için hayvan kesiyor ve Kur'an-ı kerim okuyoruz. Sevabını meyyitin ruhuna gönderip ondan şefaat, yardım istiyoruz. Ölü için ibâdet eden elbet müşrik olur. Allahü teâlâ için ibâdet edip, sevabını ölüye bağışlıyan müşrik olmaz ve hiç suçlu olmaz. Bunları, arabça (Minhat-ül-vehbiyye) kitabı da çok güzel bildiriyor. Oradan türkçeye tercüme ederek yirmidördüncü maddede bildirdik. Hz. Meryemin ve Esyed bin Hudayrın ve Ebû Müslim Abdüllah Havlânînin kerâmetlerini, kendisi de yazmaktadır. [Abdüllah-ı Havlânî 62 de Şâmda vefât etti.] Evliyânın ruhlarından yardım isteriz. Çünkü, Allahü teâlânın sevdiği kullarının ruhları, diri iken de, öldükten sonra da, Allahü teâlânın verdiği kuvvet ile ve izni ile, dirilere yardım ederler. Böyle inanarak Evliyâdan yardım istemek, Allahü teâlâdan başkasına tapınmak olmaz. Ondan istemek olur.

9 - Kitabının yüzyetmişdokuzuncu ve yüzdoksanbirinci sayfasında: (Yâ Fâtıma, benden dilediğin malı iste! Fakat, seni Allahü teâlânın azâbından kurtaramam! hadis-i şerifini yazıp, insandan, onun dünyada yapabileceği şeyi istemek câizdir. Günahların affedilmesini, Cennete gidilmesini, Cehennemden, azâbdan kurtulmasını ve bunlar gibi, ancak Allahın yapacağı şeyleri, yalnız Allahdan istemek câizdir. İstigâse, yâni sıkıntıdan kurtarması için, ancak Allahü teâlâya yalvarılır. Uzakta olanlardan ve ölülerden istigâse edilmez. Onlar işitmez. Cevap veremez. Birşey yapamaz. Hz. Hüseyn ve babası, kabirlerinde nîmetler içindedir. Ahmed Ticânî müşriki ve ibni Arabî ve ibni Fârıd gibi mâbut tanınanlar da, azâb içindedir. Birşey işitmezler. Peygamberden de istigâse edilemez. Busayrî ve Ber'î kasîdelerinde Resûlullahı övmekte taşkınlık yaparak, küfre, şirke sürüklenmişlerdir) diyor.

Kitabının birçok yerinde, meselâ üçyüzyirmiüçüncü sayfasında, (Ölünün veya uzakta olanın duâsının fayda vereceğine ve zararları gidereceğine inanmak, yâhut ona duâ edenlere şefaat edeceğine inanmak şirktir. Allahü teâlâ Peygamberini bu şirki yok etmek için ve böyle müşriklerle harp etmek için gönderdi) diyor.

Kitap, kendi kendini yalanlamaktadır. İkiyüzbirinci sayfasında, (Allahü teâlâ, göklerde his ve marifet yaratır. Allahdan korkarlar. Her zerre Allahı zikretmekte, Ondan korkmaktadırlar) diyor. Buna karşılık Peygamberler ve Evliyâ, mezarlarında his etmezler, işitmezler demektedir.

(Mir'ât-ı Medîne) kitabını yazan Eyyüb Sabri Pâşa, 1308 [m. 1890] de vefât etmiştir. Diyor ki:

İslâm âlimleri, her zaman Resûlullahı vesîle ederek, Allahü teâlâdan lutf ve merhamet dilemişlerdir. İnsanların babası yer yüzüne indirildiği vakit, (Yâ Rabbî! Beni, Muhammed aleyhisselâm hurmetine affeyle!) demişti. Allahü teâlâ, bu duâyı kabûl buyurmuştu ve (Sen, sevgili Peygamberim olan Muhammed aleyhisselâmı nereden biliyorsun? Ben Onu daha yaratmadım!) buyurunca, (Beni yarattığın zaman, başımı kaldırır kaldırmaz, Arş-ı ilâhînin kenârlarında (Lâ ilâhe illallah, Muhammedün resûlullah) yazılı olduğunu görüp, Muhammed aleyhisselâmın yaratılmışların en üstünü olduğunu anladım. Muhammed aleyhisselâmı herkesten çok sevmemiş olsaydın, Onun ismini, kendi adının yanına yazmazdın) dedi. Allahü teâlâ da, (Ey Âdem! Doğru söyledin. Muhammed aleyhisselâmı çok severim. Ondan daha sevgili, hiç kimse yaratmadım. Onu yaratmak istemeseydim, seni yaratmazdım. Onun hurmeti için af dileyince, duânı kabûl edip, seni affettim) cevabını verdi.

İki gözü kör bir kimse, gözlerinin açılması için Resûlullahdan duâ istedi. Resûlullah de (İstersen duâ ederim. Fakat, sabr edip katlanırsan, senin için daha iyi olur) buyurdu. (Sabr etmeye gücüm kalmadı. Duâ etmeniz için yalvarırım) dedi. (Öyle ise, abdest alıp şu duâyı oku!) buyurdu. Bu duâ, arabî (Ed-dürer-üsseniyye) ve(El-Fecr-üs-sâdık) kitapları ile (Merâkıl-felâh) ve bunun (Tahtâvî) şerhinde ve bu ikisinin türkçe tercümesi olan (Ni'met-i islâm) kitabında, (hâcet namazı) sonunda yazılıdır. O kimse, bu duâyı okuyunca, Allahü teâlâ kabûl buyurarak gözlerinin açıldığını, hadis âlimlerinden imam-ı Nesâî bildiriyor. [Ahmed Nesâî 303 [m. 915] de Remlehde vefât etti.] Bunu imam-ı Hasen de tasdik etmiştir. Vehhâbîlerin inanmamaları için hiçbir sebep yoktur. Bunu haber veren Osman bin Hanîf, ayrıca diyor ki, Osman bin Affân halîfe iken, büyük sıkıntısı olan bir kimse, Halîfenin karşısına çıkmaya utandığı için, bana dert yanmıştı. Ben de, hemen abdest al! Mescid-i saadete git! Şu duâyı oku diyerek, yukarıda yazılı kimsenin okuyarak gözlerinin açıldığı duâyı okumasını söyledim. Adamcağız, duâyı okuduktan sonra, Halîfenin bulunduğu yere gider. Halîfeye çıkarılır. Halîfe, bunu seccâdesi üstüne oturtup, derdini dinler ve kabûl eder. Adamcağız, işinin birdenbire yapıldığını görünce sevinerek, Osman bin Hanîfi bulup, (Allahü teâlâ senden râzı olsun! Halîfeye sen söylemeseydin, sıkıntıdan kurtulamıyacaktım) der. Osman bin Hanîf ise, (Ben Halîfeyi görmedim, işinin çabuk yapılması, sana öğrettiğim duâdandır. Resûlullah, o duâyı bir âmâya öğretirken işitmiştim. Vallahi âmânın, Resûlullahdan ayrılmadan önce, gözleri açılmıştı) dedi.

Hz. Ömer halîfe iken, kıtlık oldu. Eshâb-ı kirâmdan Bilâl bin Hars, Resûlullahın türbesine gidip, (Yâ Resûlallah! Ümmetin açlıktan ölmek üzeredir. Yağmur yağması için vesîle olmanı yalvarırım) dedi. Resûlullah o gece rü'yâsında görünüp, (Halîfeye git! Benden selâm söyle! Yağmur duâsına çıksın!) buyurdu. Hz. Ömer, yağmur duâsına çıkıp, yağmur yağmaya başladı.

Allahü teâlâ, sevdiklerinin hâtırı için diyerek yapılan duâları kabûl buyurmaktadır. Allahü teâlâ, Muhammed aleyhisselâmı çok sevdiğini bildirmiştir. Bunun için, bir kimse,(Allahümme innî es'elüke bi-câh-i Nebiyyikel-Mustafâ) diyerek bir duâ etse, duâsı red olunmaz. Bununla berâber, ufak tefek dünya işleri için, Resûlullahı vesîle etmek, edebe uygun olmaz.

Burhâneddîn İbrâhîm Mâlikî 799 [m. 1397] de vefât etmiştir. Buyuruyor ki, çok aç olan fakir bir kimse, hucre-i saadete gidip, (Yâ Resûlallah! Karnım açtır) dedi. Az sonra, birisi gelip, fakiri evine götürdü, karnını doyurdu. Fakir, yaptığı duânın kabûl olduğunu söyleyince, (Kardeşim! Çoluk çocuğundan ayrılıp, uzak yollardan sıkıntılar çekerek Resûlullahı ziyâret için geldin. Bir lokma ekmek için Resûlullahın huzuruna çıkmak yakışır mı? O yüksek huzurda, Cenneti ve sonsuz nîmetleri istemeli idin! Burada istenilen şeyleri Allahü teâlâ red etmez) dedi. Resûlullahı ziyâret etmek şerefine kavuşanlar, kıyâmet gününde şefaat etmesi için, duâ etmelidir.

İmâm-ı Ebû Bekr-i Makkarî bir gün, imam-ı Taberânî ve Ebû Şeyh ile mescid-i saadette oturuyorlardı. [Ebuşşeyh bin Hayyân Abdüllah İsfehânî 369 [m. 979] da vefât etti.] Birkaç günden beri acıkmışlardı. Yatsı namazından sonra, imam-ı Ebû Bekr artık dayanamıyarak, (Açım yâ Resûlallah!) dedikten sonra, bir köşeye çekildi. İki arkadaşı kitap okuyorlardı. Seyyidlerden bir zat, iki hizmetçisi ile gelerek, (Kardeşlerim! Dedem Resûlullahdan açlıktan yardım istemişsiniz. Biraz uyumuştum. Sizi doyurmamı emir buyurdu) dedi. Getirdiklerini birlikte yidiler. Artanını bunlara bırakıp gitti. [Ebül-Kâsım Süleymân Taberânî, hadis imamıdır. 260 da Taberiyyede tevellüd, 360 [m. 971] de İsfehânda vefât etti.]

Ebül Abbâs bin Nefîs âmâ idi. Üç gün aç kaldı. Hucre-i saadete gelip, (Yâ Resûlallah! Açım) deyip, bir tarafa çekildi. Az zaman sonra, biri gelip, bunu evine götürdü. Karnını doyurdu ve (Ey Ebül Abbâs! Resûlullah efendimizi rü'yâda gördüm. Seni doyurmamı emretti. Aç kaldığın zamanlar, bize gel!) dedi.

İslâm âlimlerinden imam-ı Muhammed Mûsâ bin Nu'mân Merâkîşî Mâlikî 683 [m. 1284] de vefât etti. (Misbâh-uz-zulâm Fil-müstegîsin bi-hayr-il-enâm) adındaki kitabında, Resûlullahı vesîle ederek murâdlarına kavuşanları yazmaktadır. Bunlardan biri, Muhammed bin Münkedirdir. Muhammed diyor ki, bir adam, babama seksen altın bırakıp cihâda gitmişti. Bunları sakla! Çok muhtaç olana da yardım edebilirsin demişti. Medînede kıtlık oldu. Babam, altınların hepsini açlıktan bunalanlara dağıttı. Altınların sahibi gelip istedi. Babam, bir gece sonra gel dedi. Hucre-i saadete gidip, sabaha kadar Resûlullaha yalvardı. Gece yarısı, bir adam gelip, (Uzat elini!) demiş, bir kese altın verip, sonra hiç görünmemiştir. Babam evde altınları sayıp, seksen aded olduğunu görünce, sevinerek hemen sahibine vermişti.

İbn-i Celâh Medînede fakir düşmüştü. Hucre-i saadete geçip, (Yâ Resûlallah! Bu gün sana misafir geldim. Karnım çok açtır) dedi. Bir kenâra çekilip uyudu. Resûlullah rü'yasında görünüp, büyük bir ekmek verdi. Diyor ki, çok aç olduğum için, hemen yimeye başladım. Yarısı bitince uyandım. Kalan yarısını elimde buldum.

Ebül-Hayr Akta' Medînede beş gün aç kalmıştı. Hucre-i saadetin yanına gelip, Resûlullaha selâm verdi. Aç olduğunu bildirdi. Bir yana çekilip uyudu. Rü'yâda, Resûlullahın geldiğini gördü. Sağında Ebû Bekr-i Sıddîk, solunda Ömer Fârûk ve önünde Aliyy-ül Mürtezâ vardı. Hz. Ali gelip, yâ Ebel Hayr! Kalk, ne yatıyorsun? Resûlullah geliyor dedi. Hemen kalktı. Resûlullah gelip, büyük bir ekmek verdi. Ebül-Hayr diyor ki, çok aç olduğum için hemen yimeye başladım. Yarısı bitince uyandım. Kalan yarısını elimde buldum.

Ebû Abdüllah Muhammed bin Ber'a diyor ki, babam ile Mekkede parasız kaldık. Ebû Abdüllah bin Hafîf de yanımızda idi. Medîneye geldik. Ben çocuktum. Acıktım diyerek ağlardım. Babam dayanamadı. Hucre-i saadete gelip, (Yâ Resûlallah! Bu gece sana misafiriz) dedi. Bir yana oturdu. Gözlerini kapadı. Biraz sonra, başını kaldırıp güldü. Sonra çok ağladı. Gözünü açıp, Resûlullah elime para verdi dedi. Avucunu açtı. Paraları gördüm. Bunları hem kullandık, hem de sadaka verdik. Rahatça Şîrâzda evimize geldik. [Ebû Abdüllah Muhammed bin Hafîf 371 [m. 981] de vefât etmiştir.]

Ahmed bin Muhammed Sôfî diyor ki, Hicâz çöllerinde varlığım kalmadı. Medîneye geldim. Hucre-i saadet yanında Resûlullaha selâm verdim. Bir yana oturup uyudum. Resûlullah görünüp, (Ahmed geldin mi? Avucunu aç!) buyurdu. Avucumu altınla doldurdu. Uyandım. Ellerim altın dolu idi. [Ebül-Abbâs Ahmed bin Muhammed Vâiz Endülüsî 671 [m. 1284] de Mısrda vefât etti.]

Resûlullahın âşıklarının temiz kalblerinden çıkan sözler, edebe, saygıya uygunsuz görünürse, bunlara birşey dememeli, susmalıdır. Buradaki edeblerden, saygılardan biri de, susmaktır. Âşıklardan biri, Kabr-i saadetin yanında, her sabah ezan okur, namaz uykudan daha iyidir derdi. Mescid-i Nebî hizmetçilerinden birisi, Resûlullahın huzurunda terbiyesizlik yapıyorsun diyerek, bunu dövdü. Bu da, (Yâ Resûlallah! Yüksek huzurunuzda adam dövmek, söğmek, edebsizlik sayılmaz mı? dedi. Biraz sonra döven kimsenin felç olduğu, eli ayağı tutmadığı görüldü. Üç gün sonra da öldü. Bunu, hâfız Ebül-Kâsım kitabında yazmaktadır. Sâbit bin Ahmed Bağdâdî de, bunu gördü demektedir. [Ebül-Kâsım Ali ibni Asâkir 571 [m. 1176] de Şâmda vefât etti.]

İbnün-Nu'mân [Ebû Nuaym Ahmed İsfehânî şâfi'î 430 [m. 1039] da vefât etti.] kitabında diyor ki, İbnüs-Sa'îd ve arkadaşları Medînede parasız kalmışlardı. Hucre-i saadeti ziyâretten sonra, (Yâ Resûlallah! Paramız bitti. Yiyeceğimiz kalmadı!) deyip çekildi. Mescid kapısından çıkarken, birisi bunu evine götürüp, bol bol hurma ve para verdi.

Şerif Ebû Muhammed Abdüsselâm Fâsî diyor ki, Medînede üç gün kaldım. Minber önünde, iki rekât namaz kılıp, (Ey yüce ceddim! Açlığa dayanamıyacak hâle geldim!) dedim. Biraz sonra, birisi gelip, bir tepsi yiyecek getirdi. Pişmiş et, tereyağı ve ekmek vardı. Bana birisi yetişir dedim ise de, hepsini yiyiniz! Bunları Resûlullahın emri ile getirdim. Çocuklarım için hazırlamıştım. Rü'yâda Resûlullahı gördüm. (Bir parçasını da, Mesciddeki din kardeşine götür yisin!) buyurdu.

Şerif Mühessir Kâsımî, Hucre-i saadetin Şâm tarafındaki teheccüd mihrâbı önünde uyumuştu. Ânsızın kalkıp, Hucre-i saadetin önüne geldi. Gülerek geri gitti. Mescid-i Nebî hizmetcilerinin müdîri olan Şemseddîn Savâb, mihrâb yanında idi. Niçin güldüğünü sordu. (Birkaç günden beri evimde yiyecek yoktu. Hz. Fâtımanın makamında, yâ Resûlallah ! Aç kaldım demiş, buraya gelip uyumuştum. Rü'yâda, yüce Ceddim, bir kâse süt verdi. İçtim. Uyandım. Kâse elimde idi. Teşekkür için, Hucre-i tâhire önüne geldim. Oradaki zevkten, lezzetten güldüm. İşte kâse!) dedi. (Misbâh-uz-zulâm) kitabı bunu uzun yazmaktadır.

Ali bin İbrâhîm Busrî diyor ki, Abdüsselâm bin Ebî Kâsım Sahâbî, Hucre-i saadet önünde durup, (yâ Resûlallah! Mısrdan geldim. Beş aydır sana misafirim. Kaç gündür aç kaldım. Allahü teâlâdan yiyecek isterim) dedi. Bir yana çekilip oturdu. Bir kimse gelip, Hucre-i saadete selâm verdikten sonra, Abdüsselâmın elinden tutup, çadırına götürdü. Yemek ikrâm eyledi. Biraz yidi. Medînede bulunduğu zaman, bu adam onu çadırına götürür doyururdu.

İmâm-ı Semhûdî kapısının anahtarını düşürdü. Bulamadı. Hucre-i saadet önüne gelip, yâ Resûlallah! Anahtarımı düşürdüm. Evime gidemiyorum dedi. Bir çocuk elinde anahtarı getirdi. Bunu buldum. Acaba sizin mi dediğini, (Medîne tarihi) adındaki kendi kitabında yazmaktadır. [Nûreddîn Ali bin Ahmed Semhûdî, 911 [m. 1505] de vefât etti. (El-vefâ) ve (Hülâsat-ül-vefâ) kitaplarında Medîne-i münevvereyi anlatmaktadır.]

Şeyh Sâlih Abdülkâdir buyuruyor ki, Medîne-i münevverede birkaç gün aç kaldım. Hucre-i saadeti ziyâretten sonra, Resûlullahdan ekmek, et, hurma istiyecek kadar ileri gittim. Sonra, (Ravda-i mutahhera)da iki rekât namaz kılıp, bir yanda oturdum. Biraz sonra, kibar bir kimse gelip, evine götürdü. Et kızartması, ekmek ve hurma yidirdi. Dedi ki, (Öğle vakti (Kaylûle) sünnetini yapmak için uyumuştum. Rü'yâda, Resûlullah efendimiz göründü. Bu yemekleri size vermemi söyledi.)

Seyyid Ahmed Medenî, (Delâil-ül-hayrât) kitabının sahibi olan Süleymân Cezûlînin soyundandır. [Süleymân Cezûlî Muhammed şâzilî mâlikî 870 [m. 1465] de şehit oldu.](Mir'ât-ı Medîne) kitabının yazıldığı 1301 [m. 1883] senesinde sağ idi. Babası fakir imiş. Çocuk, elma, armut, hurma gibi şeyler isteyince, satın alamazmış. Oyalamak için, git Resûlullahdan iste dermiş. Hucre-i saadet kapısına gidip, dilediğini istermiş. Şebeke-i saadetin iç tarafından bunlar uzatılır, alır yirmiş.

Kilisli Mustafâ Işkî efendi (Mevârid-i Mecîdiyye) tarih kitabında diyor ki, Mekkede yirmi sene kaldım. 1247 [m. 1831] senesinde altmış altın biriktirip, çoluk çocuk ile Medîneye geldik. Paralar yolda bitti. Bir tanıdığıma misafir olup, Hucre-i saadete geldim. Resûlullahdan yardım istedim. Üç gün sonra, bulunduğum eve bir bey gelerek, benim için bir ev kiraladığını söyledi. Eşyalarımı oraya taşıttı. Bir senelik kira bedelini ödedi. Birkaç ay sonra, bir ay hasta yattım. Evde yiyecek ve satacak birşey kalmadı. Zevcemin yardımı ile dama çıkıp, Resûlullahın türbesine karşı, sıkıntımı anlatıp yardım dilemek istedim. Ellerimi kaldırınca, dünyalık istemekten utandım. Birşey söyleyemedim. Odama indim. Ertesi gün, bir kimse gelip, filan efendi bu altınları sana hediye gönderdi, dedi. Keseyi aldım. Geçimimiz düzeldi ise de, hastalıktan kurtulamadım. Yardımla Hucre-i saadet önüne gelip, Resûlullahdan şifâ istedim. Mescidden çıkıp, kimseden yardım istemeden evime yürüdüm. Eve girerken, hastalığım hiç kalmadı. Nazar değmemesi için, sokağa birkaç gün bastona dayanarak çıktım. Fakat, para bitmişti. Çoluk çocuğu karanlıkta bırakıp, Mescid-i Nebevîye geldim. Yatsı namazından sonra, sıkıntımı Resûlullaha söyledim. Yolda tanımadığım bir kimse yanıma gelip, elime bir kese verdi. İçinde, beheri dokuz kuruşluk kırkdokuz altın vardı. Mum ve lüzûmlu şeyleri aldım, eve geldim.

Mustafâ Işkî efendi diyor ki, oğlum Muhammed Sâlih kundakta iken, anası hastalandı. Sütü kesildi. Çok sıkıldık. Çocuğu Hucre-i saadete götürdüm. Perde eteğine bıraktım. (Allahümme innî es'elüke ve eteveccehü ileyke bi-Nebiyyinâ ve seyyidinâ Muhammedin Nebiyyirrahme, yâ seyyidinâ, yâ Muhammed ! İnnî eteveccehü ilâ Rabbike ersil mürdiate li-hâzel-mâsum) diyerek duâ ettim. Sabah erken, Şerif isminde bir subay gelip, (Efendim! Üç aylık kızım vefât etti. Vâlidesinin sütünü kesemiyoruz. Acaba, süt anası arıyan var mı?) dedi.

Çocuğu gösterdim. Çocuğu bize verirseniz, Allahü teâlânın rızası için ona süt veririz. İyi terbiye ederiz. Zevcem de, buna sevinir dedi. Çocuğu götürdü.

Yine diyor ki, (1257) senesinde çok sıkıntı çektim. İstanbula gitmeyi düşündüm. (Regâib) gecesinde, Ravda-i mutahheranın bir köşesinde oturdum. Resûlullahdan izin istemek için, gönlümü Hucre-i saadete bağladım. Uyumuşum. Rü'yâda bir ses, üç kere (İstanbula git. Mustafâ pâşaya misafir ol!) dedi. Eve gittim. Çoluk çocuğa vedâ edip yola çıktım. İskenderiye şehrine kadar yürüdüm. Vapur param yoktu. Çok sıkıldım. (İşlerinizi şaşırıp, sıkıldığınız zaman, kabirdekilerden yardım isteyiniz!) hadis-i şerifini hâtırladım. (Kasîde-i bürde) yazarı olan imam-ı Busayrînin türbesine gittim. Ziyâret ettim. Allahü teâlânın sevgili kullarından olan bu zatın mübârek ruhunu vesîle ederek, Cenâb-ı Haktan yardım diledim. [İmâm-ı Muhammed Busayrî, 695 [m. 1295] de vefât etmiştir.] Dışarı çıkınca, Serezli Ahmed Bey adında birisi ile karşılaştım. Beni arıyormuş. (Efendim, Osmanlı devlet adamlarından Sa'îd Muhîb efendi yola çıktığınızı işitip, sizi görmekle şereflenmek istiyor. Zahmet buyurup, gelirseniz, çok sevinecektir) dedi. Konağa gittik. Muhîb efendi, büyük bir nezâket ile ve saygı ile karşıladı. (Kabûl buyurursanız, vapurla İstanbula birlikte gidelim) dedi. Ertesi gün, Mısr vâlisi Muhammed Ali pâşadan üç kese para geldi. Vapurla İstanbula geldik. Yirmibir gün, vapurda karantinada kaldık. Cuma günü, vapurdan çıkınca, doğru Eyyûb sultana gittim. Hâlid bin Zeyd hazretlerini ziyâret edip, kendisine garîb bir misafir olduğumu kalbimden geçirip, yardım etmesi için yalvardım. [Hâlid bin Zeyd Ensârî 50 [m. 670] de İstanbulda vefât etti.] Eyyûb câmiinde, Cuma namazını kıldıktan sonra, cemaat ile birlikte türbeye girdik. Bir yanda oturdum. Bilmediğim bir zat, (Nereye gideceğiz? Emrediniz efendim!) dedi. Arkamdan, birisi, sırtıma yumruk vurup (emrolunan yere) dedi. Yolda giderken:

- Arkama yumruk vuran kim idi dedim.

- Onun ismi Mahmûddur. Eyyûb ehâlisi, kendisine meczûb derler dedi.

- Beni nereye götürüyorsunuz dedim.

- Bendeniz, eski ser kâtib-i yârî ve şimdi ser asker (Harbiye nâzırı) olan Mustafâ Nûri pâşanın adamıyım. Sizi bulmağı emir buyurdu.

- Mustafâ pâşa ile tanışmıyoruz. Acaba, niçin böyle emir verdiler?

- Orasını bilemem. Adınızı saygı ile söyliyerek, sizi beklediklerini bildirdiler.

- Beni bilmez idin. Eyyûbde hiç bilen de yoktur. Acaba yanlışlık olmasın dedim.

- Hayır efendim! Pâşa hazretleri beni gönderirken, (Bugün Eyyûbde, Cuma namazından sonra, şöyle mübârek bir zat bulacaksın. Saygı ile, edeb ile, alıp buraya getir) dedi. Şeklinizi anlattı dedi.

Bu sözleri işitince, Mustafâ pâşanın mânevi bir işaret aldığını düşündüm. Karşısına çıkınca, büyük bir nezâket ile ve edeb ile karşıladı. Efendim, benim misafirimsin. İstediğin kadar kalırsın. Dilediğin yerleri gezer, dolaşır, yine gelirsin dedi. Bir odaya yerleştirdi. Emrime birkaç hizmetçi verdi. Ertesi gün, şeyh Abdülkâdir Mevlevî tekkesinin ziyâret günü imiş. Gidip bir yanda oturdum. Biri gelip edeb ile, (Efendi hazretleri! Mübârek isminiz nedir? Ne zaman geldiniz? Kimin yanında misafirsiniz?) dedi. Cevaplarımı dinleyip gitti. Akşam dönüşte, Mustafâ pâşa hazretlerine bu soruları anlattım. (Yüce pâdişâhımız, bugün orasını şereflendirdiler. Kendileri Mekke-i mükerreme ve Medîne-i münevverede bulunan müslümanları çok sever ve sayarlar. Soran kimsenin pâdişâhımız efendimiz tarafından gönderilmiş olmasını sanırım) buyurdu. Pâdişâhımızın mübârek yüzünü görmekle şereflenebilir miyim dedim: Evet, Cuma namazı kıldıkları selâmlığa giderseniz, o şerefe kavuşabilirsiniz dedi. Beni, Cuma selâmlığına gönderdi. Selâmlık merâsimi, Beylerbeyi Câmiî şerifinde idi. Bir yana durup, sultanın mübârek cemâlini görmek için bekledim. Pâdişâhımızın hakkı gören mübârek gözleri, bu âşık fakire ilişince, şahlanarak giden atını durdurdu. Ser asker pâşayı gönderdi. Ser asker pâşa gelip, (Işkî efendi! Pâdişâhımız selâm söylediler! Size üçyüz kuruş maaş irâde buyurdular. Çoluk çocuğu düşünerek üzülmesin! İstanbulun her yerini gezsin, görsün buyurdular) dedi. Sultan Abdülmecîd hân efendimizin bu şâhâne fermanlarının, her zaman işitmiş olduğum keşf ve kerâmetlerinden biri olduğunu anlıyarak, çoluk çocuk düşüncesinden kurtuldum. Birkaç ay sonra, Medîne-i münevvereye döndüm. Çoluk çocuğumu rahat ve sevinç içinde buldum. Meğe, Pâdişâh Abdülmecîd hân hazretleri, benim adım ile, çoluk çocuğuma üçbin kuruş göndermiş. Arkamdan da, yedi bin kuruş daha göndererek, hepimizi sevindirdiler. Bütün müslümanlar gibi, biz de, her namazda o mübârek pâdişâha duâ eyledik. Abdülmecîd hân [Abdülmecîd hân 1277 [m. 1861] de vefât etti.] hazretlerinin ihsânlarını ve kerâmetlerini anlatmakla şereflenmek için, şu kıtayı her yerde okur oldum:

Işkî efendinin gitmiş olduğu Beşiktaş Mevlevî-hâne tekkesi idi. Sonradan, Eyyûbde Behâriye caddesindeki tekkeye taşınmıştır. O zaman, tekke şeyhi Abdülkâdir dede imiş.

Işkî efendi, büyük bir zat olmalıdır. Çünkü, Hucre-i saadet önünde her ne dilemişse, kabûl olmuştur. Bahriye şûrâsı kâtiblerinden hâcı Tevfik bey, Medîne-i münevverede iken, gözleri pek ağrımıştı. Hucre-i saadeti ziyâret edip, ağrıdan kurtulması veya İstanbula gitmesi için duâ etmiş, evine dönmüştü. Arkasından evine Işkî efendi gelip gözlerine okumuş, üflemiş, ağrı hemen kalmamıştır.

İstanbullu bir kimse yedi sene Medînede kalıp, her gün (Ravda-i mütahhera) denilen yerde (Delâil-i hayrât) kitabını okurdu. Fakat Delâil-i şerifi, ne zaman okumaya başlasa, üstü temiz, güzel kokulu, sakalı, bıyığı sünnete uygun olarak kesilmiş bir ihtiyârı yanında görürmüş. İstanbula döneceği zaman, Hucre-i saadetin önünde duâ ederken, (Yâ Resûlallah! Biliyorsun ki, bu mübârek yerde, her gün Delâil-i şerif okuyup bitirdim. Kabûl olduğunu anlıyamadım. O mübârek kitabı okurken, acaba gerekli saygıyı yapamadım mı?) dedi. Bir kenâra oturdu. Uyuyuverdi. Rü'yâda, Resûlullah efendimizin (Muvâcehe-i saadet) penceresinden bir kâse süt ihsân buyurduğunu görerek, hemen alıp içer, uyandığı zaman, yanında o güzel kokulu ihtiyâr görünerek (âfiyet olsun kardeşim) der ve gider.

Resûlullahı vesîle ederek yapılan duâların kabûl olduğunu bildiren ve misâller veren, nice kitaplar yazılmıştır. Ebû Süleymân Dâvüd Şâzilînin (Beyan-ı intisâr) kitabında şaşılacak çok şeyler yazılıdır. Ebû Süleymân Dâvüd Şâzilî İskenderî 732 [m. 1332] de vefât etti. Mâlikî idi.

İbni Muhammed Eşbilî diyor ki, İspanyada Gırnata şehrinde, eski bir arkadaşımın evinde misafir idim. Arkadaşım hasta oldu. Yaşamasından Ümit kesildi. O zaman vezîr olan İbnül-Hisâl hastayı ziyârete geldi. Hucre-i saadete götürüp bırakmak üzere bir mektûb yazdı. Hastanın iyi olması için Resûlullahdan yardım diledi. Hasta, birkaç gün sonra iyi oldu.

(Şakâyık-i Nu'mâniyye) [Şakâyık müellifi Taşköprü-zade Ahmed bin Mustafâ 968 [m. 1561] de İstanbulda vefât etti.] kitabının tercümesinde ikinci ciltte diyor ki, Osmanlı devletinin ilk Şeyh-ul-islâmı ve zamanının müceddidi olan büyük islâm âlimi Mevlânâ Şemseddîn Muhammed bin Hamza Fenarînin gözlerine perde geldi. Göremez oldu. Bir gece, Resûlullah efendimiz (Tâhâ sûresini tefsîr eyle!) buyurdukta, (Yüksek huzurunuzda, Kur'an-ı kerimi tefsîr etmeye gücüm olmadığı gibi, gözlerim de görmüyor) demiş. Peygamberlerin tabîbi olan Resûlullah efendimiz, mübârek hırkasından bir parça pamuk çıkarıp, mübârek tükrüğü ile ıslattıktan sonra, gözleri üzerine koymuştur. Molla Fenarî uyanıp, pamuğu gözlerinin üstünde bularak kaldırmış, görmeye başlamıştır. Allahü teâlâya hamd ve Şükretmiştir. Pamuk-ipliklerini saklayıp, öldüğü zaman gözleri üzerine konmasını vasıyet etmiştir. 834 [m. 1431] de Bursada vefât edince, vasıyetini yerine getirdiler.

Resûlullah efendimizi vesîle ederek Allahü teâlâya yapılan duâlar kabûl olduğundan, müslümanların halîfesi, Hz. Ömer, Medînede kıtlık olunca, Abbâs bin Abdül Muttalibi vesîle edinerek yağmur duâsına çıktı ve (Yâ Rabbî! Sevgili Peygamberini vesîle yaparak duâ ederiz! Resûlünün muhterem amcası hurmetine, senden yağmur isteriz! Duâmızı kabûl buyur!) demiştir.

Hz. Ömer halîfe iken, bir daha kıtlık olmuştu. Kâ'b-ül-Ahbâr hazretleri, (Yâ Emîrel müminin”! İsrâîl oğulları zamanında, kıtlık olunca, Peygamberleri vesîle ederek duâ olunurdu) dedi. Bunun üzerine, Hz. Ömer, Resûlullahın minberine çıkıp, (Yâ Rabbî! Peygamberinin amcasını vesîle ederek sana yalvarırız ve onun hurmeti için senden mağfiret ve ihsân dileriz) demiştir. Cemaate dönüp, (Rabbinize duâ ediniz! O, duâları kabûl edicidir) demiştir. Halîfenin bu emri üzerine, Hz. Abbâs, uzun bir duâ yaptı. Duâ bitmeden önce, yağmurdan Medîne sokakları sudan geçilemez oldu. O gün, Hz. Abbâsın adı (Sâkî-i Harameyn) oldu. Resûlullahın şairi olan Hassân bin Sâbit o gün, Hz. Abbâsı öven bir şiir okudu.

Abbâsî halîfelerinin ikincisi Ebû Câfer Mensûr, [Ebû Câfer 158 [m. 773] de Mekkede vefât etti.] Mescid-i Nebevî içinde imam-ı Mâlik ile konuşuyorlardı. Ey Mensûr! Burası Mescid-i saadettir! Hafîf sesle söyle! Hak teâlâ, Hucurât sûresinde meâlen, (Sesinizi Resûlullahın sesinden daha yüksek yapmayınız!) buyurarak bir cemaati azarlamıştır. (Resûlullahın yanında hafîf sesle konuşanlar) âyet-i kerimesi ile de, hafîf konuşanları övmüştür. Resûlullaha, öldükten sonra saygı göstermek, sağ iken saygı göstermek gibidir dedi. Mensûr, boynunu bükerek, yâ Ebâ Abdüllah! Kıbleye karşı mı durmalı, yoksa Kabr-i saadete karşı mı durmalı dedi. İmâm-ı Mâlik hazretleri, Resûlullahdan yüzünü çevirme! Kıyâmet gününün şefaatçısı olan o yüce Peygamber, Kıyâmet günü, senin ve baban Âdem aleyhisselâmın kurtulması için vesîle olacaktır. Kabr-i saadete dönerek ve Resûlullahın mübârek ruhuna sarılarak şefaat dilemelisin! Nisâ sûresinde altmışüçüncü âyetinde meâlen, (Nefslerine zulmedenler, sana gelip, Allahü teâlâdan af dilerse ve Resûlüm de, onlar için af dilerse, Allahü teâlâyı, tevbeleri kabûl edici ve merhamet edici bulurlar) buyuruyor. Bu âyet-i kerime, Resûlullahı vesîle edenlerin tevbelerinin kabûl olunacağını söz vermektedir dedi. Bunun üzerine, Mensûr, olduğu yerden kalkıp, Hucre-i saadet önünde durdu. (Yâ Rabbî! Bu âyet-i kerimede, Resûlünü vesîle edenlerin tevbesini kabûl edeceğine söz verdin. Ben de, yüce Peygamberinin yüksek huzuruna gelip Senden af diliyorum. Kendisi sağ iken af dileyip af buyurduğun kulların gibi, beni de affeyle! Yâ Rabbî! Nebiyyür-rahme olan yüce Peygamberini vesîle edinerek sana yalvarıyorum. Ey Peygamberlerin en üstünü olan Muhammed aleyhisselâm! Sana tevessül ederek, Rabbime yalvardım. Yâ Rabbî! O yüce Peygamberi bana şefaatçı eyle!) diyerek yalvarmaya başladı. Arkası kıbleye, yüzü (Muvâcehe-i saadet) penceresine karşı ayakta durup, duâ eyledi. Minber-i nebevî sol tarafında kalmıştı.

DİKKAT - İmâm-ı Mâlikin [Mâlik bin Enes bin Mâlik bin Ebî Âmir Esbahî 179 [m. 795] de Medînede vefât etti.] Mensûr halîfeye verdiği nasihat (Hucre-i saadet)önünde duâ edenlerin çok uyanık olmaları lâzım geldiğini göstermektedir. O makama uygun edebi ve saygıyı gösteremiyecek olanların, Medîne-i münevverede çok kalmaları doğru olmaz. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe, (Biz Bağdâdda, kalbimiz burada olmak; biz burada, kalbimiz Bağdâdda olmaktan daha iyidir) buyurdu.

Anadolu köylülerinden biri, Medîne-i münevverede senelerce kalmış, evlenmiş ve Hucre-i saadette belli bir hizmet yaparmış. Ateşli bir hastalığa yakalanmış. Canı ayran istemiş. Eğer köyümde olsaydım, yoğurttan ayran yaptırıp içerdim, düşüncesini gönlünden geçirmiş. O gece, Resûlullah, (Şeyh-ul-Harem) efendiye rü'yâda görünüp, o kimsenin yaptığı işin başkasına verilmesini emir buyurmuş. Şeyh-ul-Harem, Yâ Resûlallah! O hizmeti, ümmetinden filan kimse yapmaktadır deyince, (O kimseye söyle! Köyüne gidip, ayran içsin!) buyurmuştur. Ertesi gün, bu emir bildirilince, köylü baş üstüne diyerek memleketine gitmiştir.

Yalnız gönülden geçen bir düşünce, bu kadar zarar verince, Allah korusun, şaka bile olsa, uygunsuz bir sözün yâhut edebe uymıyan bir hareketin ne büyük bir zararı olacağını bundan anlamalıdır.

Hucre-i saadeti ziyâret edenlerin çok uyanık olmaları lâzımdır. Gönlünde dünya düşünceleri bulunmamalıdır. Muhammed aleyhisselâmın nûrunu ve derecesinin yüksekliğini düşünmelidir. Dünya işlerini ve büyük kimselerle görüşüp fayda sağlamağı ve alış veriş düşünenlerin duâları kabûl olmaz. Dileklerine kavuşamazlar.

10 - Kitabın ikiyüzsekizinci sayfasında diyor ki: (İbni Kayyım-i Cevziyye dedi ki, şirkin çeşidleri vardır: Muhtaç olduğu şeyleri ölüden istemek, ölülerden istigâse etmek de şirktir. Ölü iş yapamaz. Kendine lâzım olan şeyi yapamaz ve zarar veren şeyi gideremez ki, başkalarına faydası olsun. Kendisi için Allaha şefaat etmesini ölüden istemek de şirktir. Allah izin verirse, ölü şefaat edebilir. Onun ölüye yalvarması, Allahın izin vermesi için sebep olmaz. Bu müşrik, izne mani olan birşey ile şefaat istemektedir) diyor.

Hâlbuki, Allahü teâlânın şefaat edemiyeceklerini bildirdiği şeylerden, yâni putlardan, tapınılan, şerîk edilen şeylerden, şefaat istemek yasak edilmiştir. Peygamberlerin, Velîlerin, âlimlerin şefaat edecekleri bildirilmiştir. Bunların şefaat etmeleri için, kendilerine yalvarmak, Kur'an-ı kerime ve hadis-i şeriflere inanmış olmayı göstermektedir. Evet, şefaat, Allahü teâlânın izin vermesi ile olacak. Fakat, izin vereceği kimseleri, Kur'an-ı kerim ve hadis-i şerifler bildirmektedir. Bunlar da, dilediklerine, râzı olduklarına, şefaat edeceklerdir. (Vedduhâ) sûresinde, (Rabbin sana, râzı oldum deyinceye kadar, her istediğini verecek) buyurması da, bunu göstermektedir. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe [Ebû Hanîfe Nu'mân bin Sâbit 150 [m. 767] de Bağdâdda şehit edildi.] (Fıkh-ı ekber) kitabının ondördüncü maddesinde, (Peygamberler ve âlimler, sâlihler, büyük günahı olanlara şefaat edip, Cehennemden kurtaracaklardır) buyurdu. (Fıkh-i ekber)in, (Kavl-ül-fasl) şerhinde, bu husûsta geniş bilgi vardır.

11 - Kitabın ikiyüzonaltıncı, ikiyüzyirminci ve ikiyüzyirmidördüncü sayfalarında, Resûlullahın amcası Ebû Tâlib için gelmiş olan, Kasas sûresinin, (Sen sevdiğini hidâyete getiremezsin. Fakat, Allahü teâlâ, dilediğini hidâyete kavuşturur) meâlindeki ellialtıncı âyet-i kerimesini yazıp, kalbleri küfürden, fısktan îmana ve itaate ancak Allahü teâlânın çevireceğini bildirdikten sonra: (Tasavvuf büyüklerinden talebesinin kalbine girerek, kalbinde olanları bildiklerini ve kalbini dilediği gibi çevirdiklerini söyliyenler yalancıdır. Bunlara inananlar da, Allaha ve Peygamberlere inanmamış olur. Allahdan başka tapınılan herşeye (Vesen) denir. Kabir, türbe de vesendir. Meselâ, Mısrlıların en büyük mâbutları Ahmed Bedevîdir. Adı belli olmadığı gibi, bir üstünlüğü, ilmi ve ibâdeti de bilinmiyor. Birgün câmiye girip, bevl yapmış. Namaz kılmadan çıkmış olduğunu Sahâvî, İbni Hayyandan haber veriyor. Bunu iki cihânda tasarruf eder, yangınları söndürür. Fırtınada olan gemileri kurtarır sanıyorlar. İlâh, Rab ve gaybleri bilir diyorlar. Uzaktan işitir ve dilekleri yapar diyor, türbesinin toprağına secde ediyorlar. Ammân ve Irak ehâlisi de Abdülkâdir Geylânîye böyle tapınıyorlar. Muhyiddîn-i Arabî, yeryüzünün en büyük kâfiridir) diyor.

Tasavvuf büyükleri, Allahü teâlânın, hidâyetlerini ve saadetlerini dilemiş olduğu, azâbdan kurtulacaklarını ezelde takdîr etmiş olduğu kimseleri tanırlar. Onların irşâdlarına sebep olurlar. Evliyâya rastlamak, o seçilmiş büyükleri tanımak, onlara yalvarmak da, Allahü teâlânın takdîri ve ihsânıdır. Allahü teâlâ, ezelde hidâyet takdîr etmiş olduğu kimseye, Ehl-i sünnet âlimlerinin, tasavvuf büyüklerinin kitaplarını okumak nasip ederek, saadete ve şefaate kavuşturur. Dalâletini, felaketini dilediklerini de, zındıkların tuzaklarına düşürür. Onların bozuk kitaplarını, alçak yalanlarını okuyarak Cehenneme sürüklenir. Vehhâbî kitabı, ismleri geçen, Allahü teâlânın sevgili kullarına, büyük Velîlere iftirâlar yaparak, müslümanlara saldırmaktadır. Evet birkaç câhilin ve dînini dünya çıkarına âlet eden sapığın, islâmiyete uymıyan çirkin sözü ve hareketi olabilir. Fakat, bunları ileri sürerek, bütün Ehl-i sünneti kötülemeye kalkışması, hıristiyanlar kendisine tapınıyor diyerek, Îsâ aleyhisselâma dil uzatmaya benzemektedir.

13 - Yüzsekseninci sayfasında, İmâm-ı Busayrînin (Kasîde-i bürde)sinden örnek vererek: (Bu sözler Allahdan başkasına güvenmek, mahlûku büyültmektir. Şirktir) diyor.

Resûlullahı, Allahü teâlâ övmüştür. Kendisi de, kendisini överek, Allahü teâlânın kendisine ihsân etmiş olduğu nîmetleri saymıştır. Bu övmeleri, o kadar çoktur ki, Busayrî hazretlerinin övmesi, onların yanında hiç kalmaktadır. Resûlullahı övmek ibâdettir. Eshâb-ı kirâmın hepsi övmüşlerdir. Bunlardan Hassân bin Sâbit ve Kâ'b bin Züheyrin uzun medhleri meşhûrdur. Kâ'b bin Züheyr, (Bânetsü'âd) kasîdesinde, Busayrîden daha çok övmüştü. Resûlullah, bunu beğenip, Kâ'bın kusurunu af buyurmuş ve mübârek hırkasını ona hediye etmişti. Bu hırka-i saadet, şimdi İstanbulda Topkapı sarayındadır. Vehhâbî kitabı, Busayrînin kasîdesindeki, (Yâ ekremelhalkı mâ lî men e'ûzü bihi-sivâke inde hulûl-i hâdisil-amemi) beytini yazarak, Resûlullahdan istigâse şirktir diyor. Bu beyt, (Ey bütün yaratılmışların en üstünü ve en cömerdi olan yüce Peygamber! Son nefesimde, sığınacağım senden başka kimse yoktur) demektir. Vehhâbî yazar, Taberânînin bildirdiği hadis-i şerifi yazarak, kuldan istigâse etmek şirktir diyor. Bu hadis-i şerifte, bir münâfık, müminlere sıkıntı veriyordu. Ebû Bekr-i Sıddîk, gidelim, Resûlullaha istigâse edelim, ona sığınalım dedi. Resûlullah da, (Bana istigâse olunmaz. Allaha istigâse olunur) buyurdu. Vehhâbî, bu hadis-i şerifi ileri sürerek, Ehl-i sünnete hücûm etmek çabasındadır. Hâlbuki hadis-i şerif, herkesi her zarardan koruyan Allahü teâlâdır. Koruyucu sebepleri yaratan ve bu sebeplere koruma kuvvetini ve te'sîrini veren Odur. O korumak istemese, sebebe kavuşturmaz. Sebep olsa da, te'sîr edemez demektir. Hadis-i şerif, (Bana sığınanlar, te'sîri benden değil, Allahdan bilsin) demektir. Hz. Ebû Bekr, böyle olduğunu bilmiyor mu idi. Elbet biliyordu. Fakat kıyâmete kadar gelecek olan müminlerin, onun bu sözünü yanlış anlamamaları için, Resûlullah, onun bu kısa sözünü açıkladı. Bunun için, bütün müminler, her zaman, te'sîri yalnız Allahü teâlâdan bilirler. İmâm-ı Muhammed Mâsum, (Mektûbât)ının birinci cildi, yüzonuncu mektûbunda buyuruyor ki: Allahü teâlâ, kendi kudretini sebepler altında gizledi. Kudret sahibi yalnız kendisi olduğunu bildirdiği gibi, sebeplere yapışmağı emir buyurdu. Tâm müslümanın, sebeplere yapışmasını ve sebeplere kuvvet veren yaratana güveneceğini bildirdi. Ya'kûb aleyhisselâmın bu ikisini birlikte yaptığını Kur'an-ı kerimde bildirerek, onu övdü. Yûsüf sûresinde meâlen, (Ya'kûb aleyhisselâm, bizim bildirdiğimizi bilir. Fakat, insanların çoğu, takdîrin tedbîre gâlib olduğunu bilmezler) buyurdu. Tibyân tefsîrinde, bu âyet-i kerimeye (Müşrikler, Allahü teâlânın Evliyâsına ilhâm ettiği şeyleri bilmezler) demiştir. Te'sîri sebeplerden bilip, Allahü teâlânın kuvveti ile te'sîr ettiklerini bilmiyenler sapıktır. Sebepleri ortadan kaldırmak isteyen de, Allahü teâlânın hikmetini bilmemiş, Allahü teâlânın, mahlûkları boş yere, faydasız yaratmış olduğunu söylemiş olur. İnsanları tenbelliğe sürükler. Sebeplere te'sîr kuvvetini Allahü teâlânın verdiğine inanan ise, hak yola kavuşmuş olur. Her iki tehlikeden kurtulmuş olur. Yüzonuncu mektûbun tercümesi tamam oldu. Bu inceliği anlıyabilen, yukarıdaki hadis-i şerifi de doğru anlayabilir.

İmâm-ı Muhammed bin Sa'îd Busayrî sôfiyye-i aliyyenin büyüklerindendir. Şâzilî olan Ebûl-Abbâs-i Mürsînin yetiştirdiği Evliyâdandır. Ebül-Abbâs-i Mürsî de, Ebül-Hasen-i Şâzilînin talebesidir. 695 [m. 1295] senesinde Mısrda vefât etmiştir. Kendisine felç hastalığı geldi. Bedeninin yarısı hareketsiz kaldı. Resûlullaha tevessül edip, insanların en üstününü öven meşhûr kasîdesini hazırladı. Rü'yâda Resûlullaha okudu. Çok hoşuna gidip arkasından mübârek hırkasını çıkarıp, imama giydirdi. Bedeninin felçli olan yerlerini mübârek eli ile sığadı. Uyanınca, bedeni sağlam idi. Hırka-i saadet de arkasında idi. Bunun için, bu kasîdeye (Kasîde-i bürde) denildi. Bürde, hırka, palto demektir. İmâm-ı Busayrî sevinerek, sabah namazına giderken, salâh ve zühd ile meşhûr bir zata rastladı. İmâma, kasîdeni dinlemek isterim dedi. Benim kasîdelerim çoktur. Hepsini herkes bilir dedi. Kimsenin bilmediği bu gece Resûlullaha okuduğunu istiyorum deyince, bunu hiç kimseye söylemedim. Nerden anladın dedi. O zat da, imamın rü'yâsını, olduğu gibi haber verdi. Vezîr Behâeddîn bu kasîdeyi işitince, hepsini okutup, saygı ile ayakta dinledi. Hastalara okununca, iyi oldukları, okunan yerlerin derdlerden, belâlardan emîn oldukları görüldü. Faydalanmak için, inanmak ve hâlis niyet ile okumak lâzımdır.

Kasîde-i bürde, on kısmdır:

Birinci kısm, Resûlullaha olan sevginin kıymetini bildirmektedir.

İkinci kısm, insanın nefsinin kötülüğünü anlatmaktadır.

Üçüncü kısm, Resûlullahı övmektedir.

Dördüncü kısm, Resûlullahın dünyaya teşrifini anlatmaktadır.

Beşinci kısm, Resûlullahın duâlarının hemen kabûl olduğunu bildirmektedir.

Altıncı kısm, Kur'an-ı kerim övülmektedir.

Yedinci kısm, Resûlullahın mi'racındaki incelikleri bildirmektedir.

Sekizinci kısm, Resûlullahın cihâdlarını anlatmaktadır.

Dokuzuncu kısm, Allahü teâlâdan af ve mağfiret ve Resûlullahdan şefaat istemektedir.

Onuncu kısm, Resûlullahın derecesinin yüksekliği bildirilmektedir.

15 - İkiyüzellidokuzuncu sayfasında, (Mescid-i nebevîye namaz kılmak için girenin, selâm vermek için, kabre gitmesi yasaktır. Mescide her girişte, kabr-i Nebîye gitmeye, imam-ı Mâlik mekruhtur dedi. Sahâbe ve Tâbiîn mescide gelir. Namaz kılar ve çıkarlardı. Selâm vermek için kabre gelmezlerdi. Çünkü, islâmiyette böyle birşey emredilmemiştir. Meyyitin ruhunun, kendi şeklinde görünmesi yalandır. Böyle görünmek, yalnız Mîraç gecesi olmuştur. Eshâbın yapmadıklarını, sonra gelenler yaptılar. Eshâbdan birkaçı, yalnız uzaktan gelince, yalnız selâm vermek için kabre uğrardı. Abdüllah ibni Ömer yoldan gelince, kabre uğrar selâm verirdi. Başkasının böyle yaptığı görülmedi. Ahmed Rıfâ'înin Peygamberin elini öptüğü yalandır, uydurmadır. Hucre-i saadet önünde duâ ederken, kabre dönmeyip kıbleye dönmek lâzım olduğu sözbirliği ile bildirilmiştir. Hucre-i saadeti ziyâret için, uzak yerlerden gelmek hadis ile yasak edilmiştir) diyor.

(Mir'ât-i Medîne) kitabında diyor ki:

Hadis-i şerifte, (Kabrimi ziyâret edene şefaatim vâcib oldu) buyuruldu. Bu hadis-i şerifi ibni Huzeyme ve Bezzâr ve Ali DâreKutnî [Dâre-Kutnî 385 [m. 995] de vefât etti.] ve Süleymân Taberânî [Taberânî 360 [m. 971] de vefât etti.] haber vermektedir. Bezzâr hazretlerinin bildirdiği başka bir hadis-i şerifte, (Kabrimi ziyâret edene şefaatim helâl oldu) buyuruldu. Müslim-i şerifteki ve Ebû Bekr bin Mekkârînin (Mu'ceme) kitabında bildirilen hadis-i şerifte, (Bir kimse beni ziyâret etmek için gelse ve başka birşey için niyeti olmasa, kıyâmet günü, ona şefaat etmemi hak etmiş olur) buyuruldu. Bu hadis-i şerif, Resûlullahı ziyâret etmek için Medîne-i münevvereye gelenlere, şefaat edeceğini haber vermektedir.

İmâm-ı Taberânînin ve Dâre-Kutnînin ve diğer hadis imamlarının bildirdikleri hadis-i şerifte, (Hac edip kabrimi ziyâret eden kimse, beni diri iken ziyâret etmiş gibi olur) buyuruldu. İbni Cevzî de, bu hadis-i şerifi haber vermektedir. Dâre-Kutnînin haber verdiği başka bir hadis-i şerifte, (Hac edip de, beni ziyâret etmiyen kimse, beni incitmiş olur) buyuruldu. Bu hadis-i şerifi imam-ı Mâlik de bildirmiştir. Resûlullahın ziyâret olunmak istemeleri, ümmetinin, bu yoldan da sevap kazanmaları içindir. İmâm-ı Beyhekînin haber verdiği hadis-i şerifte, (Bir kimse bana selâm verince, Allahü teâlâ, ruhumu geri verir. Onun selâmına cevap veririm) buyuruldu. İmâm-ı Beyhekî, bu hadis-i şerife dayanarak, Peygamberler mezarlarında diridirler buyurdu. Mübârek ruhunun geri verilmesi demek, yüksek makamında iken, selâm verene cevap verir demektir.

Peygamberlerin mezarlarında diri olduğunu bildiren hadis-i şerifler o kadar çoktur ki, birbirlerini kuvvetlendirmektedirler. Meselâ, (Kabrimin yanında, benim için okunan salevâtı işitirim. Uzak yerlerde okunanlar bana bildirilir) buyurulmuştur. Bu hadis-i şerifi Ebû Bekr bin Ebî Şeybe bildirmiştir ve altı büyük hadis imamının kitaplarında vardır.

Abdüllah bin Abbâstan ibni Ebiddünyanın haber verdiği hadis-i şerifte, (Bir kimse, bir tanıdığının kabrine uğrayıp selâm verse, meyyit onu tanır ve cevap verir. Tanımadığı meyyite selâm verirse, meyyit sevinir ve cevap verir) buyuruldu. Resûlullah, dünyanın her yerinde, aynı zamanda salât ve selâm edenlerin herbirine ayrı ayrı nasıl cevap verir denilirse, güneşin bir anda binlerce şehre ışık salması gibidir cevabı verilir. Resûlullah hazretlerine selâm verince, onu tanıdığı ve cevap verdiği anlaşılınca, bir müslüman için bundan büyük bir şeref ve saadet olabilir mi? İbrâhîm bin Bişâr, (Hac ettikten sonra, kabr-i saadeti ziyâret için Medîneye gittim. Hücre-i saadet önünde selâm verdim. Vealeykesselâm cevabını işittim) buyurmuştur. Şiir:

Sakın terk-i edebden, küy-i mahbûb-i Hudâdır bu,

Nazargâh-ı ilâhîdir, makam-ı Mustafâdır bu!

Murâ'ât-i edeb şartiyle gir Nâbî bu dergâhe,

Metâf-i kudsiyândır, bûsegâh-i Enbiyâdır bu!

Hadis-i şerifte, (Ben öldükten sonra, diri iken olduğu gibi anlarım) buyuruldu. Başka bir hadis-i şerifte, (Peygamberler kabirlerinde diri olup namaz kılarlar) buyuruldu. Bu hadis-i şerifler, Peygamberimizin kabirde, bilmediğimiz bir hayat ile diri olduğunu göstermektedir. Evliyânın büyüklerinden Seyyid Ahmed Rıfâ'înin ve birçok Velîlerin, Resûlullaha verdikleri selâmın cevabını işittikleri ve Ahmed Rıfâ'înin, Resûlullahın mübârek elini öpmekle şereflenmiş olduğu, çok sağlam kitaplarda yazılıdır. Bunlara yalandır demek güneşi balçıkla sıvamaya benzer. Seyyid Ahmed Rıfâ'î, 578 [m. 1183] de Basrada vefât etti. İkinci Abdülhamîd hân bunun türbesini ve mescidini tâmîr ve fevkal'âde tezyîn etti. İslâm âlimlerinin büyüklerinden Celâleddîn Abdürrahmân Süyûtî (Şeref-ül Muhkem) adındaki kitabında bunlara vesikalarla cevap vermekte, Resûlullahın kabrinde diri olup, selâm verenleri işittiğini isbât eylemektedir. Bu kitabında bildirdiği hadis-i şeriflerden biri (Mîraç gecesinde, Mûsâ Peygamberi kabrinde namaz kılarken gördüm)dür. Bu hadis-i şerifi, (Hilye) kitabının sahibi Ebû Nu'aym da bildirmektedir. Abdürrahmân Süyûtî, 911 [m. 1505] de Mısrda vefât etmiştir.

Ebû Ya'lânın [Ahmed Ebû Ya'lâ 307 [m. 920] de Mûsulda vefât etti.] (Müsned)inde bulunan bir hadis-i şerifte, (Peygamberler, kabirlerinde diri olup namaz kılarlar) buyuruldu. Resûlullah son hastalığında, (Hayberde yimiş olduğum yemeğin acısını her zaman duyardım. O gün yidiğim zehir, şimdi ebherimi, yâni avort damarımı koparmaktadır) buyurdu. Bu hadis-i şerif, Resûlullahın şehit olarak vefât ettiğini bildiriyor. Allahü teâlâ, İmrân sûresinin yüzaltmışdokuzuncu âyetinde meâlen, (Allah yolunda şehit olanları, ölü sanmayınız! Onlar diridirler) buyurdu. Resûlullah efendimizin de bütün şehitler gibi kabrinde diri olduğu buradan da anlaşılmaktadır.

İmâm-ı Süyûtî kitabında, (Yüksek derecedeki Velîler Peygamberleri ölmemiş gibi görürler. Peygamber efendimizin Mûsâ aleyhisselâmı mezarında diri olarak görmesi bir[Mucize] idi. Evliyânın da böyle görmeleri [Kerâmet]dir. Kerâmete inanmamak, câhillikten ileri gelir) buyurmaktadır.

İbni Habbân ve İbni Mâce ve Ebû Dâvüdün bildirdikleri hadis-i şerifte, (Cuma günleri bana çok salevât okuyunuz! Bunlar, bana bildirilir) buyuruldu. Öldükten sonra da bildirilir mi denildikte, (Toprak, Peygamberlerin vücûdünü çürütmez. Bir mümin bana salevât okuyunca, bir melek bana haber vererek, ümmetinden falan oğlu filan, sana selâm söyledi ve duâ etti der) buyurdu. Bu hadis-i şerifler, Peygamberimizin mezarında, dünyadakilerin bilemediği bir hayat ile diri olduğunu göstermektedir. Zeyd bin Sehl buyurdu ki, bir gün Resûlullahın huzurunda oturuyordum. Mübârek yüzü gülüyordu. Niçin tebessüm buyurduklarını sordum.(Nasıl sevinmiyeyim? Biraz önce Cebrâîl aleyhisselâm müjde getirdi: Allahü teâlâ buyurdu ki, ümmetinden biri sana bir salevât söyleyince, Allahü teâlâ, ona karşılık on salevât eder dedi) buyurdu.

Resûlullah diri iken, Eshâbına Allahü teâlânın bir rahmeti olduğu gibi, öldükten sonra da bütün ümmeti için, büyük nîmettir. İyiliklere sebebdir.

Mehâl bin Amr diyor ki, bir gün Sa'îd bin Müseyyib ile birlikte Ümm-i Seleme vâlidemizin odasının yanında oturuyordum. Birçok kimse ziyâret için Hucre-i saadet önüne geldiler. Sa'îd, bunlara şaşıp, ne kadar ahmak adamlar! Resûlullahı kabirde sanıyorlar. Peygamberler kabirlerinde kırk günden ziyâde kalırlar mı? dedi. Hâlbuki Sa'îd Medînedeki Harre denilen felaket gününde, Kabr-i saadetten ezan sesi işittiğini haber vermiştir. Hz. Osman evi sarıldığı zaman, (Ben Medîneden ve Resûlullahın yanından ayrılıp başka yere gitmem) buyurmuştur. Mehâl bin Amrın Sa'îdden işittim dediği söz doğru olsaydı, Resûlullah kabrini ziyâret için çağırmazdı. Şöyle ki: Bilâl-i Habeşî Kudüsün fethinden sonra, rü'yâsında Resûlullahdan aldığı emir üzerine Medîneye gelip, Kabr-i saadeti ziyâret etti. Müslümanların halîfesi olan Ömer bin Abdülazîz Şâmdan Medîneye husûsî memurla salât ve selâm gönderirdi. Hz. Ömer Kudüsü aldıktan sonra, Medîne-i münevvereye dönünce, önce Hucre-i saadete girip, Resûlullahı ziyâret etti ve salât ve selâm söyledi. [Sa'îd bin Müseyyib, Medînedeki yedi meşhûr âlimden biri olup, 91 [m. 710] de Medînede vefât etmiştir.]

Yezîd bin Mehrî diyor ki, Şâmdan Medîneye giderken, Mısr vâlîsi olan Ömer bin Abdülazîze uğradım. [Ömer bin Abdülazîz 101 [m. 720] de şehit edildi.] Bana dedi ki, ey Yezîd! Resûlullahı ziyâret saadetine kavuştuğun zaman benden salât ve selâm söylemeni ricâ ederim!

Abdüllah ibni Ömer, her seferden dönüşte, Hucre-i saadete girer, önce Resûlullahı, sonra Hz. Ebû Bekri, ondan sonra babası Hz. Ömeri ziyâret edip, her birine selâm verirdi. Bunu, imam-ı Nâfi' haber vermektedir. Doğru olduğunu (Feth-ul Mecîd) vehhâbî kitabı da yazmaktadır. Hem, Peygamberin kabrini ziyâret etmek, islâmiyette bildirilmemiştir diyor. Hem de, yalnız Abdüllah bin Ömer ziyâret ederdi diyor. Başkaları ziyâret etmedi diyor. Hâlbuki, Eshâb-ı kirâmın çoğunun ziyâret ettikleri, kıymetli kitaplarda bildirilmiştir. [Nâfi', Abdüllah bin Ömerin âzâdlısı idi. 120 [m. 737] de, Medînede vefât etti.] Abdüllah ibni Ömerin islâmiyette izin verilmemiş bir şeyi yaptığını söylemek çirkin bir iftirâdır. Kitabın yazarı, işine geldiği zaman, Eshâb-ı kirâmı çok övmekte, işine gelmediği zaman da, böyle çok çirkin iftirâ yapmaktan sıkılmamaktadır. Kabr-i saadeti ziyâret edip, salât ve selâm okumak câiz olmasaydı, Abdüllah bin Ömer böyle yapmazdı ve onu gören Eshâb-ı kirâm yasak olduğunu ona söylerlerdi. Onun yapması ve görenlerin ses çıkarmamaları, câiz ve sevap olduğunu göstermektedir. İmâm-ı Nâfi' diyor ki, Abdüllah ibni Ömerin Resûlullahın kabri başına gelip, (Esselâmü aleyke yâ Resûlallah!) dedikten sonra, (Esselâmü aleyke yâ Ebâ Bekr!) dediğini ve sonra (Esselâmü aleyke yâ ebî) dediğini, belki yüzden fazla gördüm.

Hz. Ali, birgün mescid-i şerife girip, Fâtımanın odası önünde çok ağladı. Sonra Hucre-i saadete girip, (Esselâmü aleyke yâ Resûlallah) dedi. Yine ağladı. Sonra,(Aleykümesselâm ya ehaveyye ve rahmetullah) diyerek, Hz. Ebû Bekr ile Hz. Ömere selâm verdi. Sonra çekilip gitti.

Bunun için, fıkh âlimlerimiz hac vazîfesini yaptıktan sonra, Medîne-i münevvereye gelerek, Mescid-i şerifte namaz kıldılar. Sonra (Ravda-i mutahhera) ile minber-i münîri ve Arş-ı âlâdan eftal olan Kabr-i şerifi, sonra oturdukları, yürüdükleri, dayandıkları yerleri, vahy geldiği zaman dayandıkları direği ve mescid yapılırken ve tâmîr edilirken çalışan ve para vermekle şereflenen Eshâb-ı kirâmın ve Tâbiînin geçtikleri yerleri ziyâret ederler, görmekle bereketlenirlerdi. Onlardan sonra gelen âlimler, sâlihler de, hacdan sonra Medîneye gelirler, fıkh âlimlerimiz gibi yaparlardı. Bugüne kadar hâcılar da, bunun için Medîne-i münevverede ziyâretler yapmaktadırlar.

Âlimler, önce Medîneye mi gitmeli, yoksa Kabr-i saadeti hacdan sonra mı ziyâret etmeli suâline başka başka cevap verdiler. Tâbiînin büyüklerinden Alkama ve Esved ve Amr bin Meymûn önce Medîneye gitmeli dediler. İslâm âlimlerinin güneşi olan imam-ı a'zam Ebû Hanîfe önce Hac yapmak, sonra Mekkeden Medîneye gitmek daha iyi olur buyurdu. Ebülleys-i Semerkandînin fetvâsında da böyle yazılıdır. [Ebülleys Nasr Semerkandî, 373 [m. 985] de vefât etmiştir.]

Sultan ikinci Abdülhamîd hân [Abdülhamîd hân 1336 [m. 1918] de vefât etti.] zamanında bundan dolayı Osmanlı hâcılarının iki bayram arasında Medîne-i münevvereye gidip, hac zamanı gelince, Medîneden Mekkeye gitmeleri âdet olmuştur. Hâcıların bir kısmı da, önce Mekkeye gidiyor. Arafâttan sonra Medîneye gelip ziyâretleri yapıyorlar. Buradan Yenbû' iskelesine gelip vapurlara biniyorlar. Süveyş kanalı yolu ile memleketlerine dönüyorlardı.

(Şifâ-i şerif) kitabının yazarı kâdı İyâd ve Şâfi'î âlimlerinden imam-ı Nevevî ve Hanefî âlimlerinden ibni Hümâm buyurdular ki, Resûlullahın mübârek türbesini ziyâretin çok sevap olduğu, icmâ'i ümmet ile belli olmuştur. Vâcib diyen âlimler de vardır. Kabir ziyâreti sünnettir. Kabirlerin en kıymetlisi olan (Hucre-i saadet)i ziyâret, sünnetlerin en kıymetlisi olur. [Kâdı İyâd 544 [m. 1150] de Merrâkişte, Yahyâ Nevevî 676 [m. 1277] de Şâmda, İbni Hümâm Muhammed Sivâsî de 861 [m. 1456] de vefât ettiler.]

Resûlullah Bakî kabristanını ve Uhud şehitlerini ziyâret ederdi. Hindistânın büyük âlimlerinden, Abdülhak-ı Dehlevî 1052 [m. 1642] de vefât etti. Fârisî (Medâric-ün-nübüvve) kitabında Uhud gazvesini anlatırken buyuruyor ki, Ebû Ferde buyurdu ki, Resûlullah, birgün Uhud şehitlerini ziyâret etti. (Ey ibâdete lâyık olan Rabbim! Senin bu kulun ve Resûlün şâhidim ki, bunlar senin rızanı kazanmak için şehit oldular!) dedikten sonra, bize dönerek, (Bir kimse bunları ziyâret ederse ve selâm verirse, bunlar o selâm sahibine cevap verirler. Kıyâmete kadar, böyle cevap verirler) buyurdu. Peygamberimiz, Uhud şehitlerini ziyârete gider, (Sabr ettiniz. Size selâm olsun!) buyururdu. Hz. Ebû Bekr ve Hz. Ömer de, halîfe iken, Uhud şehitlerini ziyâret ederek, böyle söylerlerdi. Fâtıma-ı Huzâiyye diyor ki, Uhud meydanından geçiyordum. (Ey Resûlün amcası Hamza, sana selâm olsun!) dedim. (Allahın selâmı ve rahmeti ve bereketi sana olsun!) cevabını işittim. Utâf bin Hâlid Mahzûmî teyzesinden haber verdi ki, Uhud şehitlerini ziyârete gitmişti. Şehitlere selâm verdi. Selâmına cevap verdiler ve (Biz sizi tanıyoruz) dediler.

Nisâ sûresinin altmışüçüncü âyetinde meâlen, (Onlar nefslerine zulmettikten sonra, gelirler. Allahü teâlâdan af dilerler. Resûlüm de, onlar için istiğfâr ederse, Allahü teâlâyı elbette tevbeleri kabûl edici ve merhamet edici olarak bulurlar) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, Kabr-i saadeti ziyâret etmeyi emretmektedir. Bu âyet-i kerime, hem erkekler içindir, hem de kadınlar içindir. Kabr-i saadeti ziyâret ederken, bu âyet-i kerimeyi okumanın müstehab olduğu bildirilmiştir.

İmâm-ı Ali buyurdu ki, Muhammed bin Harp Hilâlîden işittim. Dedi ki, Resûlullah defnolunduktan üç gün sonra, Hucre-i saadeti ziyâret edip, bir köşeye oturmuştum. Bir köylü gelip, kendini Kabr-i saadet üzerine attı. Kabr-i şerif üstünden toprak alıp, yüzüne gözüne saçtı. Yâ Resûlallah ! Hak teâlâ senin için buyuruyor, diyerek yukarıdaki âyet-i kerimeyi okudu. Ben, nefsime zulmettim. İstiğfâr için seni vesîle ediyorum, dedi. Kabr-i saadetten bir ses gelerek, sana müjde olsun! Günahların affedildi dediği işitildi.

Resûlullah, Uhud şehitlerini ziyâret için, Medîneden Uhuda teşrîf etmiştir. Bundan dolayı, Kabr-i saadeti ziyâret için, Medîne-i münevvereye gitmek de elbette ibâdet olur. Bunun çok sevap olduğunu, islâm âlimleri sözbirliği ile bildirmişlerdir.

(Yalnız üç mescide ziyâret için gidilir) hadis-i şerifi, Kabr-i saadeti ziyâret için Medîne-i münevvereye gitmenin çok sevap olduğunu göstermektedir. Bu ziyâreti yapmıyanlar, bu çok sevaptan mahrum kalırlar. Belki de, vâcibi terk etmiş olacaklardır. Bu üç mescidden başkasını ziyâret için, uzak yola çıkmak, Allah rızası için olursa câizdir. Başka niyetlerle olursa haramdır. [Bu üç mescid: Mescid-i haram ve mescid-i Nebevî ve mescid-i Aksâdır.]

Suâl: İmâm-ı Hasen bin Ali, Kabr-i saadet yanında ziyâretcilerin kabre yaklaşmalarına izin vermezdi. İmâm-ı Zeynel'âbidîn [Zeynel'âbidîn Ali 94 [m. 713] de şehit edildi.] de, Resûlullahın, (Kabrimi bayram yeri yapmayınız! Evlerinizi mezarlık yapmayınız! Bulunduğunuz yerde bana salât ve selâm söyleyin! Söyledikleriniz bana bildirilir) buyurduğunu söyliyerek, Kabr-i saadete yaklaşmaya izin vermezdi. Buna ne dersiniz?

Cevap: Bu sözler, (yalnız üç mescide ziyâret için gidilir) hadis-i şerifine uygun değildir. Fakat, bu iki imamın sözü, ziyârette saygısızlık yapanlar için olsa gerektir. Hattâ imam-ı Mâlik, Kabr-i saadet yanında çokca oturmaya izin vermemiştir. İmâm-ı Zeynel'âbidîn Hucre-i saadeti ziyâret ederdi. (Ravda-i mutahhera) tarafındaki direk yanında durup, selâm verirdi. Resûlullahın mübârek başının, hucrenin bu tarafında olduğu, bundan anlaşılırdı. Resûlullahın mübârek zevcelerinin odaları (Mescid-i saadet)içine katılmazdan önce, burası, ziyâret yeri idi. Hucre-i saadetin kapısı önünde durup selâm verirlerdi.

Hârun bin Mûsâ Hirevî, ceddi Alkamaya sordu ki, Peygamberimizin mübârek zevcelerinin odaları Mescid-i saadete katılmazden önce Kabr-i saadet hangi tarafından ziyâret olunurdu? Alkama, Hz. Âişenin vefâtından önce, Hucre-i saadet kapısı kapatılmamış olduğundan, bu kapı önünden ziyâret olunurdu cevabını verdi.

Hadis âlimlerinden hâfız Abdülazîm Münzirî, (Kabrimi bayram yeri yapmayınız!) hadis-i şerifi için, elinizden geldiği kadar sık ziyâret ediniz demektir, dedi. Yâni, (Benim kabrimi, yılda bir iki kere ziyâret etmekle bırakmayınız! Her vakit ziyâret ediniz!) demektir dedi. (Evlerinizi mezarlık yapmayınız!) hadis-i şerifi de, evlerinizi namaz kılmamakla mezarlığa benzetmeyiniz demektir dedi. Mezarlıkta namaz kılmak câiz olmadığı için, Abdülazîm-i Münzirînin sözü doğru olmaktadır. Âlimlerin çoğuna göre, Kabr-i saadeti ziyâret için, bayram günleri gibi belli zamanlar ayırmayın demektir dediler. Yahudiler ve hıristiyanlar Peygamberlerin mezarlarını ziyâret etmek için çalgılı, oyunlu toplantı yaparlardı. Abdülazîm Münzirî, 656 [m. 1257] de Mısrda vefât etti.

Bunlardan anlaşılıyor ki, Kabr-i saadeti ziyâret için gelenler, selâm verip duâ ettikten sonra, durmayıp gitmelidir. Müslümanlar, Kabr-i saadeti ziyâret etmeği, ibâdet ve çok sevap bilmeli. Ne kadar uzak olursa olsun, ziyâret için Medîne-i münevvereye gitmeli. Sık sık ziyâret etmeye çalışmalıdır. Yâni hac farîzası ömründe bir kere olduğu gibi, Medîne-i münevvereye gitmeyi de, ömründe bir kereye bırakmamalıdır. Gücü yettikçe gidip ziyâret etmeli. Fakat, (Hucre-i saadet) önünde çok durmamalıdır.

İslâm âlimlerinin güneşi Ebû Hanîfe, müstehabların en üstünlerinden olan, Kabr-i saadetin ziyâreti, vâcib derecesine yakın bir ibâdettir buyurdu.

Kabr-i saadeti ziyâret etmeyi adak yapanların, şâfi'î mezhebine göre, bu adaklarını yapmaları lâzım olur. Başka mezarları ziyâreti nezr edenlerin, bu adaklarını yapmaları için sözbirliği yok ise de, adaklarını yapmaları daha iyi olur.

Mescid-i haramı yürüyerek ziyâreti nezr edenlerin, bu adaklarını yapmaları lâzımdır. Çünkü, (Mescid-i haram) içinde, hac farîzeleri yapılmaktadır. (Mescid-i saadet)de ise, Kâbe-i muazzamadan ve Kudüsteki (Mescid-i aksâ)dan daha kıymetli olan (Kabr-i saadet) vardır. Bu mübârek mescide yürüyerek gitmeyi nezr etmek, Kabr-i şerifi ziyâret etmeyi de niyet etmek olduğu için, bu nezri yerine getirmek de, elbet lâzım olur.

(Kâbe-i muazzama)yı ziyâret için yapılan nezri yerine getirmek dört mezhepte de lâzımdır. Mescid-i saadet ile Mescid-i aksânın ziyâreti için yapılan nezri yerine getirmek lâzım olduğunda sözbirliği olmadı. Bu ayrılık, Mescid-i saadeti ziyâret içindir. Kabr-i saadeti ziyâret için nezr yapanların, bu adaklarını yerine getirmeleri lâzımdır.

Suâl: Ebû Muhammed bin Ebû Zeydden soruldu ki, vekîl olarak hacca gönderilen ve Kabr-i saadeti de ziyâret etmesi emrolunan kimse, hac edip, Kabr-i saadeti ziyâret etmeden geri dönse, ziyâret için, kendisine verilmiş olan parayı geri vermesi lâzım olur mu?

Cevap: İbni Zeyd cevabında buyurdu ki, bu parayı geri vermesi lâzım olur. [Abdüllah Ebû Muhammed bin Zeyd, mâlikî âlimlerinin büyüklerindendir. 389 [m. 999] da vefât etti.]

Kabr-i saadeti ziyâret için imam-ı Mâlik buyurdu ki, Mescid-i şerife girdikte, kıbleyi arkaya almalı, yüzünü Hucre-i saadete karşı dönmelidir. Edeb ve saygı ile, selâm verip, salevât-ı şerife okumalıdır. Mescid-i şerife girince, önce iki rekât (Tehıyye-tülmescid) namazı kılmalıdır. Bunu (Ravda-i mutahhera) içinde kıldıktan sonra, (Muvâcehe-i saadet) karşısında durup, önce Resûlullaha, sonra Hz. Ebû Bekre ve Hz. Ömere selâm vermeli, sonra belli duâları okumalıdır. Çünkü, Resûlullah ve her mümin, ziyârete gelenleri ve bunların selâmlarını, duâlarını işitirler. Dilediği gibi ve hâtırına geldiğini söyleyerek duâ etmek câiz ise de, âlimlerin bildirdikleri belli duâları okumak daha faydalı olur.

İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe buyurdu ki, ben Medînede iken, sâlihlerden Eyyûb-i Sahtiyânî gelip, Mescid-i şerife girdi. Yüzünü Kabr-i nebevîye döndü. Kıble arkasında kaldı. Ayakta ağladı. [Eyyûb-i Sahtiyânî, 131 [m. 748] de, Basrada vefât etti.]

Ebülleys-i Semerkandînin [Ebülleys Nasr Semerkandî 373 [m. 983] de vefât etti.] imam-ı a'zam Ebû Hanîfeden haber verdiğine göre, kıbleye dönülür. Hucre-i saadet arkada kalır. Şeyh Kemâleddîn ibni Hümâm, imam-ı a'zam Ebû Hanîfenin Müsnedinde bildirdiği üsûle bakılırsa, Ebülleys ile ona uyanların bildirdikleri, İmâm-ı a'zamın önceki ictihâdı olduğu anlaşılır. Sonra, Hucre-i saadete karşı ziyâret edilmesini bildirmiştir. Abdüllah ibni Ömer de, Hucre-i saadete dönerek selâm vermelidir dedi.

İbni Cemâ'a (Menâsik) kitabında, ziyâret eden, Resûlullahın mübârek başı bulunan köşeyi sol tarafına ve kıbleyi sağ tarafına alıp, köşeden iki metre kadar uzakta durmalıdır. Sonra kıble duvarını yavaş yavaş arkaya alıp, (Muvâcehe-i saadet) penceresine karşı oluncaya kadar dönmelidir. Tam Kabr-i saadete dönünce selâm vermelidir) demektedir. [Muhammed ibni Cemâ'a, şâfi'î âlimlerinden olup, 733 [m. 1333] de Şâmda vefât etti.]

Görülüyor ki, Hucre-i saadetin, Ravda-i mutahhera köşesi ile kıble duvarı arasına gelip mübârek başı sol tarafa almalı. İki metre uzak durmalı. Sonra yavaş yavaş, Hucre-i saadete doğru dönmeli ve Kıbleyi arkaya almalıdır. Sonra salât ve selâm verip, duâ etmelidir. İmâm-ı Şâfi'î ve başka imamlar, böyle ictihâd buyurmuşlardır. Şimdi de böyle ziyâret edilmektedir.

Resûlullahın mübârek zevcelerinin odaları, Mescid-i saadete katılmadan önce, Hucre-i saadetin kıble tarafında yer pek azdı. Muvâcehe-i saadete karşı durmak güçtü. Ziyâretçiler, Hucre-i saadetin Ravda-i mutahhera duvarındaki kapısı önünde kıbleye karşı durup, selâm verirlerdi. Sonra imam-ı Zeynel'âbidîn Ravda-i mütahherayı arkaya alıp, selâm verirdi. Mübârek zevcelerin odaları, mescide katıldıktan sonra, (Muvâcehe-i şerife) penceresi önünde durup ziyâret edildi.

Din imamları, Medîne-i münevverede kalacaklar ve ziyâretçiler için birçok edeb ve şartlar bildirmişlerdir. Bu şartlar ve edebler, fıkh ve menâsik kitaplarında yazılıdır.(Mir'ât-ül-Haremeyn) kitabının yazarı Eyyûb Sabri pâşanın (Tekmile-tül-menâsik) kitabında hepsi yazılıdır.

İslâmiyette ilk yapılan türbe, Resûlullahın medfûn olduğu (Hucre-i muattara)dır. Resûlullah efendimiz, çok sevdiği zevcesi Âişe vâlidemizin odasında, hicretin onbirinci 11 [m. 632] senesi, Rebî'ulevvel ayının onikinci pazartesi günü, öğleden önce vefât etti. Çarşamba gecesi, bu odaya defnedildi.

Âişe hazretlerinin odası, üç metre yüksekliğinde, kerpiçle hurma dallarından yapılmıştı. Biri garp, öteki şimâl tarafında iki kapısı vardı. Garp kapısı, Ravda-i mutahhera tarafındadır. Hz. Ömer halîfe iken, onyedi senesinde, Mescid-i saadeti genişletirken, Hucre-i saadetin etrâfına kısa bir taş duvar çevirdi. Abdüllah bin Zübeyr halîfe iken, bu duvarı yıkıp, siyah taş ile yeniden sağlam yaptırdı. Bu duvarın üstü açık olup, şimâl tarafında bir kapısı vardı. Abdüllah bin Zübeyr, 73 [m. 692] de şehit edildi. Hz. Hasen, kırkdokuz senesinde vefât edince, vasıyeti gereğince, Hz. Hüseyn, kardeşinin cenâzesini Hucre-i saadet kapısına getirip, duâ ve istigâse edeceği zaman, buraya defnedeceklerini sanarak, içeri sokmasını istemiyenler oldu. Gürültüyü önlemek için, içeri sokulmayıp, Bakî' kabristanına defnolundu. İleride böyle hâller olmaması için, duvarın ve odanın kapısını duvarla örüp kapattılar.

Emevî halîfelerinin altıncısı olan Velîd Medîne vâlîsi iken, duvarı yükseltti ve üzerini küçük bir kubbe ile örttü. Üç kabir, dışardan görülemez ve içeri girilemez oldu. Ömer bin Abdülazîz, Medîne-i münevvere vâlîsi iken, 88 [m. 707] de, halîfe Velîdin emri ile, zevcât-ı tâhirâtın odalarını yıktırıp, Mescid-i saadeti genişletirken, etrâfına ikinci bir duvar yaptırdı. Bu duvar beş köşeli idi. Hiç kapısı yoktu.

Irakta Zengîlerin idare ettiği Atabekler devletinin vezîri, yâni başvekîli ve Salâhuddîn-i Eyyûbînin [Salâhuddîn Eyyûbî 589 [m. 1193] de Şâmda vefât etti.] amcası oğlu olan Cemâleddîn-i İsfehânî, 584 [m. 1189] senesinde, Hucre-i saadetin dış duvarı etrâfına sandal ve abanos ağaçlarından bir parmaklık yaptırdı. Parmaklık, mescidin tavanına kadar yüksekti. Fakat, birinci yangında yandı. Altıyüzseksensekiz (688 [m. 1289]) senesinde demirden yapılıp yeşile boyandı. Bu parmaklığa (Şebeke-i saadet) denir. Şebeke-i saadetin kıble tarafına (Muvâcehe-i saadet), şark tarafına (Kadem-i saadet), garp tarafına (Ravda-i mutahhera) ve şimâl tarafına (Hucre-i Fâtıma) denir. Mekke-i mükerreme şehri, Medîne-i münevvere şehrinin cenûbunda olduğu için, Mescid-i nebînin ortasında, yâni Ravda-i mutahherada, kıbleye dönen kimsenin sol tarafında Hucre-i saadet, sağ omuzu tarafında ise, Minber-i şerif bulunur.

232 [m. 847] senesinde, Şebeke-i saadetin bulunduğu yer ile dış duvarlarının arasına ve bu yerin dışına mermer döşendi. Mermerler, zaman zaman değiştirildi. Son olarak sultan Abdülmecîd hân döşetti.

Hucre-i saadetin beş köşeli duvarları yapılırken üzerlerine bir de küçük kubbe yapılmıştı. Bu kubbeye (Kubbe-tün-nûr) denir. Osmanlı pâdişâhlarının gönderdikleri(Kisve-i şerife) bu kubbe üzerine örtülürdü. Kubbe-tün-nûr üzerine gelen, Mescid-i saadetin büyük yeşil kubbesine (Kubbe-tül-hadrâ) denir. Şebeke-i saadet denilen parmaklığın dış tarafına örtülen kisve, Kubbe-i hadrâ altındaki kemerlere asılırdı. Bu iç ve dış perdelere (Settâre) denir. Şebeke-i saadetin şark, garp, şimâl taraflarında birer kapısı vardır. Şebeke-i saadet içine harem-i şerif ağalarından başka kimse giremez. Duvarların içine ise, hiç kimse giremez. Çünkü kapıları ve pencereleri yoktur. Yalnız kubbe ortasında ufak bir delik olup, tel kafes ile kapalıdır. Bu deliğin hizâsında olarak, Kubbe-i hadrâya da bir delik açılmıştır. Mescid-i şerif kubbesi 1253 [m. 1837] senesine kadar kurşun renginde idi. Sultan Mahmûd-i Adlî hânın emri ile yeşile boyandı. 1289 [m. 1872] da, sultan Abdülazîz hânın [Abdülazîz hân 1293 [m. 1876] da şehit edildi.] emri ile yeniden boyandı.

Mescid-i saadeti tâmîr ve tezyîn için sultan Abdülmecîd hân kadar çok para harc eden ve gayret eden hiçbir kimse olmamıştır. Haremeyni tâmîr için yediyüzbin altın sarfetmiştir. Tâmîr 1277 [m. 1861] de tamam olmuştur. Hergün Resûlullaha bir hizmette bulunmuştur. Bu yolda keşf ve kerâmetleri de görülmüştür. Sultan Abdülmecîd hân, Mescid-i nebevînin eski şeklini, İstanbulda Hırka-i şerif câmiinde bulundurmak için emir buyurmuş, bunun için, 1267 senesinde, mühendis mektebi hocalarından binbaşı ressam hâcı İzzet efendi Medîneye gönderilmiştir. İzzet efendi her yeri ölçerek elliüç defa küçültülmüş bir modelini yapıp İstanbula gönderdi. Sultan Abdülmecîd hânın yaptırdığı (Hırka-i şerif) câmiine kondu.

Abdülmecîd hânın tâmîrinden sonra, kıble duvarı ile Şebeke-i saadet arası yedibuçuk metre, şark duvarından Kadem-i saadet şebekesine altı metre, Şebeke-i Şâmî genişliği onbir metre, Muvâcehe-i şerife şebekesi genişliği onüç metre, Muvâcehe-i şerife şebekesi ile şebeke-i Şâmî arasındaki uzunluk ondokuz metredir. Mescid-i nebevînin kıble tarafında genişliği yetmişyedi metre, Kıble duvarından, duvar-ı Şâmîye kadar uzunluğu yüzonyedi metredir. Hucre-i saadet ile minber-i şerif arası olan (Ravda-i mutahhera) genişliği ondokuz metredir. Bu ölçüler, bir Medîne zrâ'ı kırkiki santimetre olduğuna göredir. Hanefî fıkh kitaplarındaki şer'î zrâ ise, kırksekiz santimetredir.

Süûd oğullarından Abdülazîz, Osmanlıların Haremeyn-i şerifeyne olan muazzam hizmetlerini gizlemek, Osmanlıların gözleri kamaştıran zînetli, kıymetli eserlerini yok etmek için, 1368 [m. 1949] tarihinde emrederek, Mescid-i nebevîyi yeniden tâmîre ve tevsî'a başladılar. 1370 de başlayıp, 1375 de bitirdiler. Bütün sahâsı 11648 metre-kare oldu. Bundan evvel 9000 metre-kare idi. Şark ve garp duvarlarının uzunluğu 128, şimâl duvarının uzunluğu 91 metre oldu. Ravaklar yâni kemerler içinde 232 direk vardır. Yeni yapılan iki minâreden herbiri 70 metre yüksekliktedir. Mekkedeki Mescid-ül-haram 1375 [m. 1955] de genişletildi. 29127 metre-kare iken 160168 metre-kare oldu. 7 minâresi 90 metre yüksektir. Safâ ve Merve tepelerinin üzerleri de örtülerek, Mescid-ül-haram ile birleştirildi. Birçok yerlerin ismlerini değiştirip kendi ismlerini koydular.

Medînenin bir dânecik (Bakî') kabristanına ilk olarak Osman bin Ma'zûn defnedildi. Resûlullah bu süt kardeşinin kabrine mübârek eli ile büyük bir taş dikti. Kabir taşı dikmek sünnet olduğu bundan anlaşılmaktadır.

Medîne-i münevveredeki türbeleri mezhepsizler yıkmıştı. İkinci sultan Mahmûd hân, [Mahmûd hân 1255 [m. 1839] da vefât etti.] hepsini yeniden yaptırdı. Birinci cihân harbinden sonra, İngilizler burasını Osmanlılardan alıp, Abdülazîze verdiler. Tekrar hepsini yıktırdı. Mübârek binâları, hattâ Zemzem kuyusu üzerinde, birinci Abdülhamîd hânın yaptırmış olduğu sanat eseri binâyı yıktılar. Resûlullahın dünyaya teşrîf ettiği mübârek evi de yıktılar. Yerine çarşı yaptılar.

Hucre-i saadetten sonra ilk yapılan türbeler, Bakî' kabristanında, Resûlullahın mübârek zevcelerinin kabirleri üzerine yapılmış olan kubbedir. Zeyneb bint-i Cahş vâlidemiz pek sıcak günde vefât etmişti. Hz. Ömer, kabir kazılırken, cemaati güneşten korumak için, kabir üzerinde çadır kurdurdu. Çadır, uzun zaman kabir üzerinde kaldı. Bundan sonra, kabirler üzerine çadır, çardak, zamanla, türbeler yapıldı. İslâmiyette ilk tabut da, yine Zeyneb vâlidemiz için yapıldı. Hz. Ömer, cenâzeye mahremlerinden başkasının gitmesine izin vermemiş, Eshâb-ı kirâm bundan üzülmüştü. Esmâ bint-i Ümeys, (Habeşte tabut gördüm. Cenâzeyi örtüyor) dedi. Bunun anlattığı şekilde tabut yapılıp, bütün Eshâb ile birlikte gidilerek defnedildi.

Resûlullah efendimiz, her sene Uhud şehitlerini ziyâret ederdi. (Hurre-i Vâkum) denilen yerde durup, şehitlere selâm verirdi. Hicretin sekizinci senesinde ziyârete gidince, herbirine ayrı ayrı selâm verdi. (Bunlar şehittir. Ziyâret edenleri tanırlar. Selâm verince işitir, cevap verirler) buyurdu. Fâtıma-tüz-Zehrâ hazretleri de, Hz. Hamzanın kabrini her iki günde bir ziyâret eder, yeri unutulmamak için, işaret kordu. Her Cuma gecesi gidip, uzun namaz kılar, çok ağlardı.

16 - İkiyüzelliyedinci sayfasında, (Ebû Dâvüdün rivayet ettiği hadiste bana salevât okuyunuz! Her nerede okursanız okuyunuz, bana bildirilir denildi. Demek ki, uzakta yakında okumak arasında ayrılık yoktur. Kabri bayram yeri gibi yapmaya hâcet yoktur) diyor.

Hucre-i saadeti ziyârete ihtiyaç olmadığını göstermek için, Resûlullahın, salât ve selâmdan haber aldığını yazmış, farkında olmıyarak, kendi kendisini yalanlamıştır. Ölü his etmez, duymaz diyordu. Şimdi de, haber aldığını yazıyor.

Dörtyüzonaltıncı sayfasında, (Ölüler kendilerine söylenileni duymazlar. Ölüden duâ, şefaat istemek, ona tapınmak olur) diyor.

17 - İkiyüzyetmişbir ve sonraki sayfalarında, (Ümmetimin üzerine sapık imamlar gelmesinden korkuyorum buyuruldu. Yâni, müslümanları sapıttıran âmirler, âlimler gelecek, kitaba uymıyan fetvâlar vereceklerdir. Bunlardan birçoğu derdleri, dileği olan, mezarıma gelsin, dileğini ona veririm derler. Ben Allaha çok yaklaştım. İbâdet yapmak, benden affedildi der. Evliyâ, dilediğine yardım eder. Dilekler, onlardan istenilir. Sıkışanlar, onların dirilerine ve ölülerine sarılınca saadete kavuşurlar. Onlar dilediklerini yapar. Kerâmet gösterirler. Levhilmahfûzu bilirler. İnsanların gizli düşüncelerini anlarlar. Peygamberlerin ve Evliyânın mezarlarına türbe yaptırırlar. Bunlar, Allahdan başka şeylere tapınmaktır. Hadiste, münâfıklar hak sözleri söyliyerek aldatırlar denildi. Hadiste, ümmetimden çokları putlara tapınmadıkça kıyâmet kopmaz denildi. Kabirlere tapınan, Allaha şirk edinenler, buna ne diyecekler? Son senelerde putlara tapınmak fitnesi o kadar arttı ki, kimse görmez oldu. Muhammed bin Abdülvehhâb ortaya çıkıp, bunu önledi. Hükûmetler buna karşı durmak istediler ise de, adı her yere yayıldı. Buna inanan da, inanmıyan da çok oldu. Ebû Tâhir diyor ki, Sü'ûd oğulları, Abdülvehhâb oğlunun tevhîd bayrağını Arabistânın her yerine ulaştırdı. Şirkin yayılmasını önlemek, şirki yok etmek lâzımdır. Kabirler üzerine yapılan türbeler de böyledir. Her türbe puthâne olmuştur. Yeryüzünde bunları hiç bırakmamalıdır. Bunların çoğu Lât ve Uzzâ putları gibidir. Müslümanların çoğu müşrik oldu. Ümmetimden otuz deccâl çıkacaktır hadisi meşhûrdur. Seyyid Muhammed Sıddîk bin Hasen hân [Sıddık Hasen hân vehhâbî 1307 [m. 1891] de Hindistânda öldü.] (Kitap-ül-izâga)sında, bu deccâllardan birinin firenk habîsi gulâm Ahmed Kadıyânî olduğunu yazmaktadır. Bu hindli kâfir, önce Mehdî olduğunu söyledi. Sonra, hıristiyan devletin yardımı ile, Peygamber olduğunu bildirdi. Abdüllah ibni Zübeyrin hilâfeti zamanında ortaya çıkan Muhtâr Sekafî de, bu deccâllardan biri idi. Ehl-i beyti sevdiğini, Hz. Hüseynin kâtillerinden intikam alacağını söyledi. Çok müslüman öldürdü. Sonra, Peygamber olduğunu, kendisine Cebrâîl geldiğini söyledi) diyor.

Kitabın müellifi, müslümanların üzerine sapık, dinsiz hükûmetlerin ve din adamlarının geleceğini haber veriyor. İslâm âlimleri bu sapık din adamlarının müslümanları doğru yoldan çıkardıklarını bildirmektedir. Mezhepsizler islâm memleketlerinde câsûslar ele geçirip, bu satılmış mezhepsiz ajanlar ile müslümanları aldatıyorlar. Bozuk kitaplar bastırarak, Ehl-i sünneti yıkmaya, Ehl-i sünnetin büyük âlimlerine, Velîlerine leke sürmeye çalışıyorlar.

İmâm-ı Rabbânî ikiyüzellibeşinci mektûbda buyuruyor ki, (Hz. Mehdî islâmiyeti yayacak. Resûlullahın sünnetlerini ortaya çıkaracak. Bid'at işlemeye ve bid'atleri müslümanlık olarak yaymaya alışmış olan Medînedeki din adamı, Mehdînin sözlerine şaşıp, bu adam bizim dînimizi yok etmek istiyor diyecek. Hz. Mehdî, bu din adamının öldürülmesini emredecektir). Bu haberden mezhepsizlerin Medînede zuhûr edeceği ve uzun zaman kalacağı ve Hz. Mehdî tarafından büsbütün yok edileceği anlaşılmaktadır.

Kitabın müellifi, burada da, kâfirleri, müşrikleri ve münâfıkları bildiren âyet-i kerimeleri ve hadis-i şerifleri yazıyor. Ehl-i sünnet âlimlerinin bunlara yaptıkları açıklamaları uzun bildirerek, doğru yolu savunucu görünüyor. Sonra, Ehl-i sünnet olan temiz müslümanlara saldırıyor. Türbelere puthâne, Evliyâya put diyebilmek için, âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere yanlış mâna vermekten sıkılmıyor. Tevilli olan âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere yanlış mâna veren kimse, tevilini biliyorsa, (Bid'at sahibi), yâni sapık olur. Tevile lüzûm olmayan açık nasslara yanlış mâna vererek, islâmiyete saldıran, müslümanlara müşrik diyen ise kâfir olur. Nassları yanlış tevil eden, kâfir olmıyor ise de, müslümanlar arasında bölücülük yapıyor. Yalnız kendisi müslüman imiş. Asırlar boyunca gelmiş geçmiş milyonlarca müslüman müşrik imiş. Şimdi yeryüzündeki müslümanların çoğu da ölülere tapınıyorlarmış.

Hadis-i şerifte bildirilen câhil, sapık imamların, kimler olduğu meydandadır. Bin seneden beri gelmiş müminlerin doğru yollarından ayrılarak sapıtmışlardır. Müslümanları doğru yoldan sapıttıran zâlim devlet adamlarının da kimler olduğunu her mümin bilmektedir. Bunlar, müslüman ve (tevhîd ehli) adı ile müslümanlara zulmeden, Ehl-i sünneti, doğru yoldaki müminleri öldürenlerdir. Yazar, Kur'an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden yanlış mânalar çıkararak, kitaba uymıyan fetvâlar veriyor. Müslümanlara müşrik diyor. Hiçbir islâm âlimi, (Dileği olan mezarıma gelsin, istediğini yaparım) dememiştir. Bunu, kitabın yazarı uydurmakta, müslümanlara iftirâ etmektedir. İslâm âlimleri, Allaha çok yaklaştım dememiştir. Allahü teâlânın kendilerine ihsân ettiği kerâmetlerin duyulmasını bile istememişlerdir. En büyük kerâmet, islâm dîninin ahkâmına, yâni emir ve yasaklarına uymak, Resûlullahın izinde bulunmak olduğunu bildirmişlerdir. Abdülkâdir-i Geylânî talebesi ile çölde giderken, hava karardı. Şimşekler, gök gürültüleri arasında, bulutlardan bir ses gelerek, (Kulum Abdülkâdir! Seni çok seviyorum. Bugünden sonra ibâdet yapmağı, senden affeyledim!) sesi işitildi. O büyük Velî hemen, (Kezzebte yâ Kezzâb!) dedi. (Yalan söyledin! Ey yalancı şeytan! Beni aldatamazsın. Allahın sevgilisi olan Muhammed aleyhisselâmdan, ibâdet affedilmedi. Ölüm hastalığında bile, dayanarak cemaate geldi. Hiçbir kuldan ibâdet affolunamaz!) buyurdu. Kitabın müellifi böyle mübârek Velîlere iftirâ etmekten hayâ etmiyor. Türbelerdeki Evliyâya tevessül etmek, yalvarmak şirktir diyor. Hâlbuki, Resûlullah efendimiz, (İşlerinizde şaşırdığınız [bunaldığınız] zaman, kabirde olanlardan yardım isteyiniz!) buyurdu. Müslümanların, Evliyânın kabirlerini ziyâret etmeleri, onlardan yardım beklemeleri, bu hadis-i şerife uydukları içindir.

İslâm âlimleri, bu hadis-i şerife uyarak Evliyânın, kabirlerini ziyâret etmişler, feyz aldıklarını bildirmişlerdir. İmâm-ı Rabbânî ikiyüzdoksanbirinci mektûbunda buyuruyor ki, (Dehli şehrinde, bayram günü, hocam Muhammed Bâkî billâhın mezar-ı şerifini ziyârete gitmiştim. Mübârek mezarına teveccüh ettiğim zaman, mukaddes ruhaniyeti ile iltifât buyurdu. Bu garîbi öyle okşadı ki, Hâce Ubeydüllah-i Ahrârdan kendisine gelmiş olan feyzleri ihsân eyledi. Bu nisbete kavuşunca, Tevhîd marifetlerinin hakîkati hâsıl oldu).

Yukarıdaki hadis-i şerif, birçok kitapta yazılıdır. Müslümanlar arasında meşhûr olmuştur. Osmanlı devletinin şeyh-ul-islâmlarından dokuzuncusu, büyük âlim, müftî-üs-sekaleyn, yâni insanlara ve cinne fetvâlar vermiş olan Ahmed Şemseddîn ibni Kemâl efendinin [Ahmed ibni Kemâl 940 [m. 1534] de İstanbulda vefât etti.] (Kırk hadis)kitabının türkçe tercümesi, hicretin (1316) senesinde İstanbulda basılmıştır.

İzâ tehayyertüm fil-umûr,

feste'înû min ehlil-kubûr!

(Yâni, işlerinizde şaşırdığınız zaman, kabirdekilerden yardım isteyiniz! İnsanın ruhu, bedenine âşıktır. Ölüp, ruh bedenden ayrılınca bu sevgisi yok olmaz. Ruhun bedene olan bağlılığı ve çekmesi, öldükten sonra yok olmaz. Ölünün kemiğini kırmak ve kabir üzerine basmak, hadis-i şerifle, bunun için yasak edilmiştir. Bir kimse, bir Velînin kabrini ziyâret edince, ikisinin ruhu buluşurlar. Çok fayda hâsıl olur. Kabir ziyâretine izin verilmiş olması, bu faydanın hâsıl olması içindir. Bundan başka, gizli faydaları de yok değildir. [İbni Âbidîn, (Redd-ül-muhtâr) kitabının önsözünde diyor ki, imam-ı Muhammed Şâfi'î, imam-ı a'zam Ebû Hanîfeye karşı çok edebli, saygılı idi. (Ebû Hanîfe ile bereketleniyorum. Kabri yanına gidiyorum. Güç bir suâl karşısında kaldığım zaman, kabri yanında iki rekât namaz kılıp, Allahü teâlâya duâ ediyorum. Cevabı hemen hâtırıma geliyor) buyurmuştur.] Kabirdekinin ruhu ile ziyâretcinin ruhu, birer ayna gibidir. Işıkları birbirlerine aks eder. Ziyâret eden, kabre bakıp, Allahü teâlânın kazasına râzı olup, ruhu bunu duyunca, ilmi ve ahlâkı feyzlenir. Bu feyz, kabirdekinin ruhuna aks eder. Meyyitin ruhuna, cenâb-ı Haktan gelmiş olan ilim ve feyzler de, ziyâret edenin ruhuna aks eder. Şâfi'î âlimlerinden Alâüddîn Ali bin İsmâ'îl Konevî, [Ali Konevî 729 [m. 1328] de vefât etti.] (El-a'lâm fî-Hayat-il-enbiyâ aleyhimüssalâtü vesselâm) kitabında diyor ki, Peygamberlerin ve bütün müslümanların ruhları, kabirlerine ve anıldıkları yerlere inerler. Ruhların, kabirleri ile bağlılıkları vardır. Bunun için, kabir ziyâreti müstehabdır. Kendilerine verilen selâmı işitirler ve cevap verirler. Hâfız, yâni hadis âlimi Abdülhak Eşbilî (Akîbet) kitabında diyor ki, hadis-i şerifte, (Bir kimse, tanıdığı bir mümin kardeşinin kabrine gelip, ona selâm verince, meyyit onu tanır ve selâmına cevap verir) buyuruldu. Fahreddîn Gazanfer Tebrîzî diyor ki, birşeyi çok düşünür, hiç anlıyamazdım. Hoca Tâceddîn-i Tebrîzînin kabri başında oturup düşündüm. Anladım. Bazı âlimler, (İşlerinizde şaşırdığınız zaman, kabirdekilerden yardım isteyiniz) hadis-i şerifindeki (kabirde olanlar), (Ölmeden önce ölünüz!) emrine uyarak, tasavvuf yolunda yükselmiş olan Evliyâdır dediler). Ahmed ibni Kemâl efendinin yazısı tamam oldu. [İbni Âbidîn, 1252 [m. 1836] de Şâmda, Abdülhak Eşbîlî Mâlikî, 582 [m. 1187] de vefât etmişlerdir.]

Bu hadis-i şerifin açıklanması, (El-Besâir li-münkir-it-tevessül-i bi-ehl-il-mekâbir) kitabında yazılıdır. Bu kitap arabî olup, İstanbulda 1395 [m. 1975] de, ofset baskısı yapılmıştır.

19 - Kitabın üçyüzüncü sayfasında, (Kerâmet, Allahü teâlânın müttekî olan müminlere ihsân ettiği bir şeydir. Duâ veya ibâdet edince ihsân eder. Velînin dileği ve gücü ile olmaz. Ben Velîyim, gaybleri bilirim diye ortaya çıkanlar, Velî değildir, şeytandırlar) diyor.

Kitabın müellifi, burada doğruyu inkâr edememektedir. Fakat, Evliyânın kerâmet sattığını söylemesi yalandır. Evliyâyı ve tasavvufu inkâr etmek için, yalan söylemekten çekinmemektedir. Evliyâlığı ve kerâmeti bilmediği için, zındıkların, dinsizlerin bozuk, iğrenç sözlerini tasavvuf büyüklerine bulaştırıyor. Bakınız, tasavvuf büyükleri, evliyâlığı ve kerâmeti, nasıl açıklamışlardır. Büyük islâm âlimi, Evliyânın önderi, Muhammed Mâsum (Mektûbât) kitabının birinci cildi, ellinci mektûbunda buyuruyor ki:

Allahü teâlâyı tanımak, keşf ve kerâmet sahibi olmaktan daha kıymetlidir. Çünkü, Allahü teâlâya ârif olmak, Onun zâtındaki ve sıfatlarındaki gizli bilgileri anlamak demektir. Hârika ve kerâmet ise, mahlûkların gizli bilgilerini anlamaktır. Allahü teâlâyı tanıyıp marifet hâsıl etmek ile, hârika, kerâmet arasındaki fark, Hâlık ile mahlûk arasındaki fark gibidir. Marifet, Allahü teâlâyı tanımaktır. Hârika ve kerâmet ise, mahlûkları tanımaktır. Doğru olan marifetler, îmanı arttırır, olgunlaştırır. Hârika ve kerâmet, böyle değildir. İnsanın yükselmesi, kerâmete bağlı değildir. Şu kadar var ki, Allahü teâlânın çok sevdiği kullarından birçoğunda kerâmet hâsıl olmuştur. Evliyânın birbirlerinden üstünlükleri, Allahü teâlâya olan mânevi kurbları, marifetleri ile ölçülür. Kerâmetleri ile ölçülmez. Hârikalar, kerâmetler, marifetten daha kıymetli olsalardı, Cûkıyye ve Berehmen denilen Hind papazlarının, Evliyâdan daha üstün olmaları lâzım gelirdi. Çünkü onlar, riyâzet çekerek nefsin isteklerini yapmıyorlar. Böylece, kendilerinden hârika hâsıl oluyor. Evliyâda ise, kurb, marifet hâsıl olmuştur. Hârika hâsıl olmasını istemezler. Allahü teâlâyı tanımak varken, mahlûkları tanımak istemezler. Hârika ve kerâmet, açlıkla ve riyâzet ile, her alçak kimsede hâsıl olabilir. Bunun Allahü teâlâya karîb olmakla, tanımakla bir ilgisi yoktur. Keşf ve kerâmet istemek, mahlûklarla uğraşmak demektir.

İnsanın kemâli, yüksekliği, fenaya kavuşmak, her şeyi gönülden çıkarmaktır. İbâdetleri yapmak, tasavvuf yolunda yürümek ve nefse riyâzet çektirmek, insanın kendi hiçliğini anlaması ve varlığın ve varlık sıfatlarının yalnız Allahü teâlâya mahsûs olduğunu anlaması içindir. Bir kimse, kerâmet göstererek, herkesi yanına toplamak, böylece başkalarından daha üstün tanınmak isterse, kibir yapmış, kendini beğenmiş olur. İbâdetlerin, seyr ve sülûkün ve riyâzet çekmenin faydalarından mahrum olur. Allahü teâlânın marifetine kavuşamaz. Tasavvuf büyüklerinden Şihâbüddîn-i Sühreverdî (Avârif-ül-me'ârif) kitabında buyuruyor ki, kerâmetler, kalbin Allahü teâlâyı zikretmesi yanında hiç kalır. [Şihâbüddîn Sühreverdî, Abdülkâdir Geylânînin talebesidir. 632 [m. 1234] de Bağdâdda vefât etti.] Şeyh-ul-islâm Abdüllah-i Hirevî buyuruyor ki, marifet sahibi olanların firâseti, yâni kerâmeti, Allahü teâlânın marifetine kavuşmaya elverişli olup olmıyan kalbleri birbirlerinden ayırabilmektir. Açlık ve riyâzet çekenlerin firâseti ise, mahlûkların gizli şeylerini haber vermektir. Bunlar, Allahü teâlânın marifetine kavuşamazlar. Marifet sahibi olan Evliyâ hep Allahü teâlâdan sözederler. İnsanlar, mahlûkların gizli şeylerini haber verenleri Velî sanırlar.

[Nitekim, kitabın müellifi de, Evliyâ deyince, böyle kimseleri düşünmekte, bu aşağı kimseleri örnek vererek, islâm âlimlerini, tasavvuf büyüklerini kötülemektedir.]

Evliyâ-yı kiramın Allahü teâlânın marifetlerinden söylediklerine inanmazlar. Bunlar Velî olsalardı, mahlûkların gizli şeylerini bilirlerdi. Mahlûkların gizli şeylerini bilemiyen, Allahı hiç bilemez derler. Bu bozuk düşünce ile, Evliyâya inanmazlar. Allahü teâlâ, Evliyâsını çok sevdiği için, bunları mahlûklarla uğraşmaya bırakmaz. Mahlûkları bunların hâtırlarına bile getirmez. Allah adamları, mahlûklara düşkün olanları beğenmedikleri gibi, mahlûklara düşkün olanlar da, Allah adamlarını tanıyamaz ve beğenmezler. Allah adamları, mahlûkların gizli şeylerini düşünürlerse, başkalarından daha iyi anlar.

Riyâzet çekenlerin ve mücâhede yapanların firâsetleri kıymetsiz olduğu için, müslümanlarda, yahudilerde, hıristiyanlarda ve her çeşit insanda hâsıl olabilir. Yalnız Allah adamları için değildir. Şeyh-ul islâm Hirevînin sözü burada tamam oldu. [Abdüllah-i Ensârî, 481 [m. 1088] de Hirâtta vefât etti.]

Allahü teâlâ, faydalı olacağı zaman, Evliyâsının hârika göstermesini diler. Marifetleri işiten kötü kimselerin, bunları söyliyerek, kendilerini Evliyâ imiş gibi göstermeleri, bu marifetleri lekeliyemez. Cevher çöplüğe düşerse, kıymetten düşmez.

Tasavvuf yolunda Rehber lâzımdır. Feyz Rehber vâsıtası ile gelir. Rehber doğru değilse, yol bulunamaz. Eshâb-ı kirâm Resûlullahın sohbeti bereketi ile, tasavvufun yüksek derecelerine vardılar. Ellinci mektûbdan tercüme tamam oldu.

Ellibirinci mektûbda buyuruyor ki, (Zâriyât) sûresinin ellialtıncı âyetinde meâlen, (Cinni ve insanları bana ibâdet etmeleri için yarattım) buyuruldu. Tasavvuf büyüklerinden birkaçı, bu âyet-i kerimeden (Beni tanımaları için yarattım) anlamışlardır. İyi düşünülürse, iki anlayış da birdir. Çünkü, ibâdetlerin en iyisi, zikir yapmaktır. Zikrin en yüksek derecesi, zikrolunanı düşünmekten, kendini unutmaktır. Bu ise, marifet demektir. Görülüyor ki, ibâdetin en yüksek derecesinde marifet hâsıl olmaktadır. Âyet-i kerimede, nefis ve şeytan karışmadan, ihlâs ile ibâdet yapılması emrolunmaktadır. Bu da, fenaya kavuşmadan ve marifetsiz yapılamaz. Görülüyor ki, marifetsiz ibâdet hâlis olamaz.

İmâm-ı rabbânî, müceddid-i elf-i sânî, Ahmed Fârûkî Serhendî (Mektûbât)ın ikinci cildinin doksan ikinci mektûbunda buyuruyor ki: Velînin [yâni, Allahü teâlânın râzı olduğu, sevdiği kimsenin] kerâmet göstermesi şart değildir. Âlimlerin hârika ve kerâmet göstermeleri lâzım olmadığı gibi, Evliyânın da, kerâmet ve hârika göstermeleri lâzım değildir. Çünkü, evliyâlık, (Kurb-i ilâhî) demektir. [Yâni, Allahü teâlâya yaklaşmak, Ona ârif olmak, Onu tanımak demektir. İkiyüzaltmışaltıncı mektûbda diyor ki, (Zâriyât)sûresinde, (Cinni ve insanları, bana ibâdet etmeleri için yarattım) meâlindeki âyet-i kerime, bana ârif olmaları için yarattım demektir. Görülüyor ki, insanın ve cinnin yaratılmaları, Allahü teâlâya marifet hâsıl etmeleri içindir. Onu tanımakla kemâl bulmaları içindir.]

Bir insana kurb-ı ilâhî ihsân olunur. Fakat hiç kerâmet verilmez. Meselâ, gayb olan şeyleri bilmez. Bir başkasına, hem kurb, hem de kerâmet verilir. Bir üçüncüye ise, kurb verilmeyip, yalnız hârika şeyler, gayblardan haber vermek ihsân olunur. Bu üçüncü kimse, Velî değildir. İstidrâc sahibidir. Nefsinin cilâlanması, gaybleri bilmesine sebep olmuş, dalâlete düşmüş, hak yoldan ayrılmıştır. Birinci ve ikinci kimseler, kurb nîmetine kavuşmakla şereflenerek, Evliyâ olmuşlardır. Evliyânın birbirlerinden yükseklikleri, kurblarının derecesi ile ölçülür.

Muhammed Mâsum-ı Fârûkî 1079 [m. 1668] senesinde, Hindistânın Serhend şehrinde vefât etti. (Mektûbât)ının ikinci cildinin yüzkırkıncı mektûbunda buyuruyor ki: (Hadis-i kudsîde, (Evliyâmdan birine düşmanlık eden, benimle harp etmiş olur. Kulumu bana yaklaştıran şeyler arasında bana en sevgili olanları, ona farz ettiğim şeylerdir. Kulum nâfile ibâdetleri yapmakla bana o kadar yaklaşır ki, onu çok severim. Onu sevince, onun duyan kulağı, gören gözü ve tutan eli ve yürüyen ayağı olurum. Her istediğini veririm. Benden yardım isteyince, imdâdına yetişirim) buyuruldu. [Bu hadis-i kudsî (Hadîka)nın yüzseksenikinci sayfasında de yazılıdır ve (Buhârîyi şerif) de mevcut olduğunu bildirmekte ve (Burada zikrolunan nâfileler, farzlarla berâber yapılan nâfilelerdir. Bu kulumun gözüne, kulağına, eline, ayağına öyle kuvvet veririm ki, başkalarının yapamadıklarını ihsân ederim demektir) buyurmaktadır. Bu ihsâna kavuşabilmek için, Ehl-i sünnet îtikatında olmak ve ibâdetleri şartlarına uygun olarak ve ihlâs ile yapmak lâzımdır. Bu doğru îtikat ve ibâdetlerin şartları ve ihlâs da, ancak Ehl-i sünnet âlimlerinin sohbetlerinden ve kitaplarından elde edilir. Hulâsa, insanı Allahü teâlânın rızasına kavuşturan (Vesîle), Ehl-i sünnet âlimleridir. Bu âlimlere (Mürşid) ve (Velî) denir. Bu vesîleyi, yâni mürşidi arayıp bulmamızı Allahü teâlâ Mâide sûresinde emretmektedir.] Farzların kurb hâsıl etmeleri için ve terakkî ettirmeleri için, âmâl-i mukarribînden olmaları lâzımdır. Bunun için de mürşidlerin bildirdikleri nâfile ibâdetleri yapmak şarttır. Namaz için, önce abdest almak lâzım olduğu gibi, farzların da kurb hâsıl etmeleri için, önce tasavvuf yolunda ilerlemek lâzımdır. Kalb ve ruh, tasavvuf [mütehassıslarının, yâni Rehberin bildirdiği vazîfeyi yapmak] ile temizlenmedikce, farzların kurbuna kavuşulamayıp, Velî olmak şerefi hâsıl olamaz.)

Hadis-i şerifte, (Unutulmuş bir sünnetimi ihyâ edene yüz şehit sevabı vardır) buyuruldu. Unutulmuş sünneti ihyâ etmek, yâ onu yapmakla olur. Yâhut, hem yapmak, hem de başkalarına öğreterek, onların da yapmalarına sebep olmakla olur. İslâmiyeti ihyâ etmenin bu ikinci şekli, âlâ şeklidir. Umûmî olan birinci şekilden daha kıymetlidir. [Sünneti âlâ şekilde ihyâ edenlere, yâni Ehl-i sünnet îtikatını, farzları, haramları, sünnetleri, mekruhları, kısacası (İlmihâl) kitaplarını yazanlara, yayanlara ve bunlara para yardımı yapanlara ve kendileri de bunlara tâbi olanlara müjdeler olsun!]

Allahü teâlânın rızasına kavuşmak ve kurb derecelerinde ilerlemek, ancak sünnete [yâni Resûlullahın yoluna] yapışmakla olur. Âl-i İmrân sûresinin otuzbirinci âyeti olan,(Onlara de ki, Allahı seviyorsanız, bana tâbi olunuz! Allah da sizi sever) meâlindeki emr, bu sözümün vesikasıdır. [Hadis-i şerifteki sünnet kelimesinin islâmiyet, yâni bütün ahkâm-ı islâmiyye demek olduğunu bu âyet-i kerime açıkça göstermektedir.]

Bid'atten çok sakınmalıdır. Bid'at sahibi ile arkadaşlık etmemeli, onunla görüşmemelidir. [Yâni îtikadı bozuk olan müslümanlarla, mezhepsizlerle ve bid'at işliyenlerle konuşmamalıdır. Meselâ, sakalı bir tutamdan kısa yaparak, sakal bırakmak sünnetini yerine getirdiğini söylemek, bid'attir. Çünkü, (sakalı çok uzatmak) emrolundu. Bu emrin, bir tutamdan kısa yapmayınız demek olduğu (Berîka)da ve başka kitaplarda yazılıdır. Bir tutam demek, sakalı alt dudak kenârından avuçlayıp, avuçtan taşan fazlasını kesmektir. Bid'at, emrolunmıyan şeyi veya emri değiştirerek, ibâdet olarak yapmak demektir. Emri yapmamak, bid'at olmaz. Fısk, günah olur. Fâsık, ibâdet yaptığına değil, suçlu olduğuna inanmaktadır. Özrsüz sakal kazımak, bid'at değildir, fısktır, suçtur. Özr ile kazımak, fısk da değildir. Bid'at işlemek, en kötü fısktır. Adam öldürmekten de daha büyük günahtır. Hoparlör ile ibâdet yapmak, çalgı ile, ney ile Kur'an, salevât ve ilâhî okumak ve böyle zikir yapmak da bid'attir. Bazı bid'atler, küfre sebep olurlar. Bid'at işliyen ve başkalarının işlemesine sebep olan kimseyi din adamı sanmamalı, ona birşey sormamalı, onun din kitaplarını okumamalıdır.]

Hadis-i şerifte, (Bid'at sahipleri, Cehennemdekilerin köpekleridir) buyuruldu.

Muhammed Mâsum-i Fârûkî ikinci cildin yüzonüçüncü mektûbunda buyuruyor ki: Kalb ile yapılacak vazîfeler beş çeşittir: Birincisi, Allahü teâlânın ismini zikretmektir. İnsanın yüreğinde kalb [gönül] denilen bir latîfe vardır. [Latîfe, maddesi olmıyan, cism olmıyan şey demektir. Ruh da bir latîfedir.] Sessiz olarak, hayâl ile kalbde Allah, Allah denir. İkinci vazîfe, yine hayâl yolu ile Kelime-i tevhîdi zikretmektir. Her iki zikirde de hiç ses çıkarılmaz. Üçüncü vazîfe, (Vukûf-i kalbî)dir. Bu da, hep kalbini düşünüp, Allahdan başka, hiçbir şey hâtırlamamak için dikkatli olmaktır. Kalb denilen latîfe hiç boş kalamaz. Mahlûkların düşüncelerinden temizlenen kalb, kendiliğinden Allahü teâlâya teveccüh eder. [Boşaltılan bir şişeye havanın kendiliğinden dolması gibidir.] (Kalbini düşmandan boşalt! Dostu kalbe çağırmaya lüzûm kalmaz) demişlerdir. Dördüncü vazîfe, (Murâkaba)dır. Buna (Cem'ıyyet) ve (Âgâhî) de denir. Allahü teâlânın, her an, herşeyi gördüğünü, bildiğini hep düşünmektir. Beşinci vazîfe (Râbıta)dır. Resûlullaha tam uyan bir zâtın karşısında olduğunu, onun yüzüne baktığını düşünmektir. Böyle düşünmek, ona karşı hep edebli olmayı sağlar. Edeb ve sevgi, kalbleri birleştirir. O zâtın kalbinden, kendi kalbine feyz, bereket akmasına sebep olur. Bu beş vazîfeden en kolayı, en faydalısı râbıtadır. Resûlullaha tâm tâbi olmıyan kimse, kendisine râbıta yaptırırsa, ikisine de zarar verir.

İmâm-ı Rabbânî, birinci cildin ikiyüzseksenaltıncı mektûbunda buyuruyor ki: Tasavvuf yolunda ilerlemek için, kâmil ve mükemmil, yolu bilen bir Rehberin teveccühü, rehberlik etmesi lâzımdır. Böyle hakîkî bir Rehber bulmak, çok büyük nîmettir. Ona isti'dâdına uygun olan bir vazîfe verir. İsti'dâdına göre, hiç vazîfe vermeyip, yalnız sohbetinde bulunmasını kâfî görmesi de câizdir. Onun hâline uygun gördüğünü emreder. Rehberin sohbeti ve teveccühü, diğer vazîfelerden daha faydalıdır.

Beş vazîfe ve Rehberin sohbeti, Resûlullaha uymağı kolaylaştırmak içindir. İslâmiyete uyulmadıkca, bu vazîfeler ve sohbet fayda vermez.

20 - Kitabın üçyüzellidördüncü sayfasında, (Enfâl sûresinin Altmışdördüncü âyetinde, Allah sana ve sana tâbi olanlara yetişir. Ondan başkasına ihtiyacımız yoktur buyurdu. İbni Kayyım ve İbni Teymiyye böyle olduğunu bildirdiler. Bu âyete, sana, Allah ve sana tâbi olanlar yetişir demek yanlıştır dediler. Allahdan başka kimse kâfî olamaz. İki âyet önce, seni aldatmak isterlerse, Allah sana elbet kâfîdir. Seni, kendi yardımı ile ve müminlerin yardımları ile kuvvetlendirdi denildi. Kâfî olmak ile kuvvetlendirmek kelimelerini birbirinden ayırdı. Kâfî olmayı yalnız kendisi için, kuvvetlendirmeyi ise, hem kendisi için, hem de kulları için kullandı. Müminler de, Allah bize kâfîdir, yetişir derler. Allah ve Peygamber bize kâfîdirler diyen olmamıştır. Yalnız Allah kâfî olur ve yalnız Ona tevekkül olunur) diyor.

İmâm-ı Beydâvî, tefsîr âlimlerinin baş tâcı olup, 685 [m. 1285] de Tebrîzde vefât etmiştir. Bu büyük âlim, (Bu âyet-i kerime Bedr gazâsında Bîdâ denilen yerde nâzil oldu. Yâhut, Mekkede otuzüç erkek ve altı kadın îman etmişti. Sonra Hz. Ömer de îman edince, bu âyet-i kerime geldiğini Abdüllah ibni Abbâs haber verdi) diyerek, âyet-i kerimenin(Allahü teâlâ ve müminler sana kâfîdir) demek olduğunu bildirdi. Hüseynî tefsîri de böyle yazıyor. Celâleyn tefsîri, müminlerin kâfî olduğunu açıkça bildiriyor. İmâm-ı Rabbânî ikinci cildin doksandokuzuncu mektûbunda buyuruyor ki, (Peygamberimiz, islâmiyetin, Hz. Ömerin yardımı ile kuvvetlenmesini ve yayılmasını, Allahü teâlâdan istedi. Hak sübhânehu ve teâlâ, sevgili Peygamberine, Hz. Ömerle yardım eyledi ve Enfâl sûresinde meâlen, (Ey Peygamberim! Sana Allah ve senin izinde olanlar, yardımcı olarak yetişirler) buyurdu. Abdüllah ibni Abbâs hazretleri, bu âyet-i kerimenin, Hz. Ömer îmana gelince indiğini haber verdi.)

Muhammed Hâdimî, [Hâdimî 1176 [m. 1762] de Konyada vefât etti.] kitabının binelliüçüncü sayfasında diyor ki, (İmâm-ı Muhammed (Câmi'-us-sagîr) kitabında, Peygamber hakkı için veya bir Velînin ismi hakkı için diyerek, duâ etmek, tahrîmen mekruhtur buyurdu. (Hidâye) kitabı bunu açıklarken, çünkü, mahlûkların Allahü teâlâ üzerinde hakları yoktur dedi. Fakat, Allahü teâlânın sevdiği bir kuluna verdiği hakkı düşünerek böyle duâ etmek mekruh değildir denildi. Resûlullah efendimiz, (Yâ Rabbî! Sana duâ edenlerin hakkı için ve Muhammed aleyhisselâmın hakkı için) diyerek duâ etti. Bezzâziyye fetvâsında da câiz denildi). İşte bunun gibi herkese, her yerde, her zaman, her işlerinde, yalnız Allahü teâlâ kâfîdir. Ondan başka yardımcı yoktur. Ondan başkasından yardım istemek şirktir. Fakat, Allahü teâlânın verdiği hakkı düşünerek, duâ etmek câiz olduğu bildirilmiştir. Allahü teâlâ, Peygamberleri, sâlih kulları ve fen adamlarını ve çeşidli madde ve kuvvetleri, iş, para ve makam sahiplerini, kendi yaratmasına sebep kılmıştır. Bu sebeplere yapışmak ve Allahü teâlânın yaratmasını, bu sebeplere sarılmaktan beklemek câiz olur. Bunlar, Allahü teâlânın yaratmasına sebep olarak bize kâfîdir, yetişirler demek iyi olur. Bunun içindir ki, derin tefsîr âlimleri, yukarıdaki âyet-i kerimeyi (Allahü teâlâ ve yanındaki müminler, sana kâfîdirler) olarak açıklamışlardır.

21 - (Feth-ul-mecîd) kitabının üçyüzseksenbeşinci sayfasında, (Din imamlarının ictihâd yapmaları câizdir. Çıkardıkları hükmleri, delîlleri ile yazarlar. Bir kimse, eline geçen delîle, yâni âyete ve hadise uymayıp, imamının hükmüne uyarsa, bu kimse sapık olur. İmâm-ı Mâlik ve Ahmed ve Şâfi'î de böyle söyledi) diyor.

Ehl-i sünnetin bu üç büyük imamı ve hattâ imam-ı a'zam Ebû Hanîfe, bunu müctehid olan derin âlimler için söylediler. Bir müctehid, bir âyet-i kerime ve hadis-i şerif görünce, bu delîle uyar. Hiçbir müctehidin ve kendinin ictihâdlarına uyamaz. Çünkü, âyetin veya hadisin açıkça bildirdiği bir iş için ictihâd yapmak câiz değildir.

(Berîka) üçyüzyetmişaltıncı sayfada diyor ki, (Bizler, müctehid değiliz. Bize (Mukallid) denir. Bizim gibi mukallidler için, delîl, senet, fıkh âlimlerinin, yâni müctehidlerin sözleridir. Bildiğimiz âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler, bunların sözlerine uymaz görünürlerse, onlara değil, bunların sözlerine uymamız lâzımdır. Bunlar, onları görmemiş veya görmüşler de anlıyamamışlar demek câiz olmaz). Yazar, Ahmed ibni Teymiyyeyi [İbni Teymiyye 728 [m. 1328] de Şâmda öldü.] ve talebesi ibni Kayyım-ı Cevziyyeyi müctehid biliyor. Âyet-i kerimelerden ve hadis-i şeriflerden bunların anladıklarına uyup, din imamlarımızın ictihâdlarını beğenmiyor. Hâlbuki, kendisinin de yukarıda bildirdiği gibi, din imamlarımız ictihâd buyurdukları hükmleri bildirirken, dayandıkları âyet-i kerimeleri ve hadis-i şerifleri birlikte yazmışlardır. Kitabın müellifi, din imamlarına uyan Ehl-i sünneti, Allahü teâlânın kitabını bırakıp da, papalarına, hahamlarına uyan hıristiyanlara ve yahudilere benzetiyor. Müslümanlara müşrik diyecek kadar alçaklaşıyor. Kendisi, müctehid olmıyan câhillere, Ehl-i sünnet âlimlerinin büyüklüklerini anlıyamıyanlara uyduğu için, kendisinin dalâlette olduğunu anlıyamamaktadır. Eğer anlıyabilseydi, ne güzel olurdu. İbni Âbidîn, Tahâreti anlatmaya başlarken diyor ki, (Müctehidlerin delîllerini, senetlerini, mukallidlerin araştırmaları, anlamaları lâzım değildir). Vehhâbî yazar, buna da inanmıyor. Mu'âz hadisini yazıyor. Hâlbuki, bu hadis-i şerif, onun sapık inanışlarını çürütmektedir. Memleketinin îcâbı olarak arabî dilini iyi bildiğinden, her sözünü isbât etmek için bir çok âyet-i kerime ve hadis-i şerif yazıyor. Aklı ermediği, mantık ve muhakemesi olmadığı için, vesika sanarak yazdığı âyet-i kerimelerin ve hadis-i şeriflerin, kendi savunmalarının bozuk, çürük olduğunu açığa vurduğunu anlıyamıyor. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfenin talebesine karşı (Âyeti, hadisi alınız! Benim sözümü bırakınız) buyurduğunu da yazıyor. Müctehidler için söylenmiş olan bu sözlerin, bizim gibi ve İbni Teymiyye, İbni Kayyım, Muhammed Abdüh [Abduh 1323 [m. 1905] de Mısrda öldü.] ve Seyyid Kutb [Seyyid Kutb 1386 [m. 1966] da Mısrda öldürüldü.] ve Mevdûdî gibi mukallidler için de olduğunu sanıyor. Bunların bir mezhep imamının kitaplarını okuyup öğrenmeleri ve mezhep imamına uyarak saadete kavuşmaya çalışmaları lâzımdır.

Üçyüzdoksanüçüncü sayfada, (Münâfıkları Allahü teâlâya ve Resûlüne çağırırsanız, yüzçevirirler, gelmezler), âyet-i kerimesini yazarak, Ehl-i sünneti bu münâfıklara benzetiyor. (Ehl-i sünnete âyet, hadis gösterilince, bunlardan yüz çevirip mezhep imamlarına uymakta ısrâr ediyor, müşrik oluyorlar)diyor.

Burada da, Ehl-i sünnet olan müslümanlara iftirâ etmektedir. Âyet-i kerimelerden ve hadis-i şeriflerden çıkardıkları yanlış, bozuk mânalara inanmadığımız için, bize doğru yoldan ayrıldı diyor. Buna deriz ki, biz bu âyet-i kerimelerden yüz çevirmiyoruz. Bu âyet-i kerimelere değil, sizin bunlara verdiğiniz yanlış mânalara uymayız. Bu âyet-i kerimelerin ve hadis-i şeriflerin mânaları, sizin anladığınız gibi değildir. Bunların doğru mânalarını Peygamberimiz Eshâb-ı kirâma anlattı. (Ehl-i sünnet) âlimleri de Eshâb-ı kirâmdan sorup öğrendiler. Anladıklarını, kitaplarına yazdılar. Açık bildirilmiş olanlarını açık olarak yazdılar. Kapalı bildirilmiş olanlarını da, ictihâd buyurup anladıkları gibi açıkladılar. Biz o büyük âlimlerin anlayıp yazdıklarına uyuyoruz. Mezhepsizlerin yanlış anladıklarına uyarak aldanmak istemiyoruz. Kitaptan ve sünnetten ayrılan, bizler değil, sensin diyoruz.

(Üsûl-ül-erbe'a fi-terdîd-il-vehhâbiyye) kitabının dördüncü aslında, fârisî olarak buyuruyor ki, islâm dîninin hükmlerini biz câhillere derin âlimler ve olgun sâlihler bildirdi. Bunlar, (Muhaddisler) ve (Müctehidler)dir. Hadis âlimleri, hadis-i şerifleri incelemişlerdir. Doğru olanlarını ayırmışlardır. Müctehidler de, âyet-i kerimelerden ve hadis-i şeriflerden ahkâm çıkarmışlardır. Biz, ibâdetlerimizi ve bütün işlerimizi bu ahkâma uygun olarak yaparız. Resûlullahın zamanından çok uzak olduğumuz ve nassların nâsih ve mensûh olanlarını ve muhkem (mânası açık) ve müevvel (mânası açık olarak anlaşılamıyan) olanlarını ve birbirine uymaz görünenlerinin uygun olduklarını anlıyamadığımız için, bir müctehidi taklîd etmemiz lâzımdır. Çünkü müctehid, Resûlullahın zamanına yakın olduğu için ve derin âlim ve çok takvâ sahibi ve hükm çıkarmakta mehâret sahibi olduğu ve hadis-i şeriflerin mânalarını iyi anladığı için, onun anladığına uymaktan başka çâre yoktur. Böyle olmıyan bir kimsenin Nasslardan, yâni Kitaptan ve sünnetten hükm çıkarmasının câiz olmadığını, mezhepsizlerin çok büyük âlim dedikleri İbni Kayyım Cevziyye [Muhammed ibni Kayyım 751 [m. 1350] de vefât etti.] (İ'lâm-ül-mukî'în) kitabında bildirmektedir. (Kifâye) kitabında diyor ki, (Âmî olan [yâni, müctehid olmıyan] kimse, bir hadis-i şerif işitince, bundan kendi anladığına göre iş yapması câiz olmaz. Belki, onun anladığından başka mâna verilmesi Îcap eder. Yâhut mensûh olabilir. Müctehidin fetvâsı ise, böyle şüpheli değildir.) (Tahrîr) şerhi olan (Takrîr)de de böyle yazılıdır. Bunda, (Mensûh olabilir) dedikten sonra, (Fıkh âlimlerinin bildirdiklerine uyması lâzımdır) demektedir. Seyyid Semhûdî, (İkt-i ferîd) kitabında diyor ki: Hanefî âlimlerinin büyüklerinden İbn-ül-Hümâm, [İbnülhümâm Muhammed 861 [m. 1456] da vefât etti.] İmâm-ı Ebû Bekr-i Râzînin, (Avâmın Eshâb-ı kirâmı taklîd etmekten men edilmelerini ve bunların sonra gelen âlimlerin kolay anlaşılan, kısmlara ayrılmış olan ve açıklamaları yapılmış olan sözlerine uymaları lâzım olduğunu, derin âlimler sözbirliği ile bildirmişlerdir) sözünü haber vermiştir. 1119 [m. 1707] senesinde vefât etmiş olan Muhibbullah Bihârî Hindînin (Müsellem-üs-sübût) kitabında ve bunun(Fevâtih-ur-rahemût) şerhinde, (Avâmın Eshâb-ı kirâmı taklîd etmekten men olunmalarını ve bunların, islâmiyeti açıklıyan, sözleri kolay anlaşılan, kısmlara ayırmış olan âlimlere uymaları lâzım olduğunu derin âlimler sözbirliği ile bildirmişlerdir. Takıyyüddîn Osman ibnüs-Salâh Şehir-i zûrî 577 [m. 1181]-643 [m. 1243], dört imamdan başkasını taklîd etmenin câiz olmadığını buradan çıkarmıştır) demektedir. (Şerh-i minhâc-ül-üsûl)de diyor ki, (İmâm-ül-Haremeyn, (Burhân) kitabında, avâm Eshâb-ı kirâmın mezheplerine uymamalıdır. Din imamlarının, yâni dört mezhep imamının mezheplerine tâbi olmalıdırlar demektedir). [İmâm-ül-Haremeyn Abdülmelik Nişâpûrî Şâfi'î 478 [m. 1085] de vefât etti.]

İslâm âlimlerinin yukarıda yazılı icmâ'larına uymıyanların sapık oldukları anlaşılır. Çünkü, Eshâb-ı kirâm cihâd ile, islâmiyeti yaymak ile uğraştıkları için, tefsîr ve hadis kitapları hazırlamaya vakit bulamadılar. Resûlullahın nûru, Onların mübârek kalblerine o kadar çok işledi ki, kitaptan öğrenmeye ihtiyaçları kalmadı. Herbiri, bu nûrun kuvveti ile, doğru yolu bulurdu. Asırların en iyisi [olan birinci asır] bitince, fikirlerde, bilgilerde ayrılıklar hâsıl oldu. Eshâb-ı kirâmdan ve Tâbiînden nakledilen haberler, birbirlerine uymaz oldu. Hak yolu arıyanlar şaşırdılar. Allahü teâlâ, lutf ederek, bu ümmet-i merhûme arasından sâlih, müttekî dört âlimi seçti. Nasslardan hükm çıkarmak üstünlüğünü bunlara ihsân eyledi. Bunları taklîd ederek bütün müslümanların hidâyete kavuşmalarını diledi. Bunları taklîd etmeyi Nisâ sûresinin ellisekizinci âyetinde emretti. Bu âyet-i kerimede meâlen, (Ey îman edenler! Allaha itaat ediniz ve Resûle itaat ediniz ve Ülül-emrinize itaat ediniz!) buyurdu. Burada Ülül-emr, ictihâd derecesine yükselmiş olan âlimler demektir. Böyle âlimler de, herkesin bildiği dört büyük imamdır. Yâni meşhûr olan dört mezhebin imamlarıdır. Bu âyet-i kerimedeki Ülül-emr denilen üstün kimselerin, müctehidler olduğunu, Nisâ sûresinin seksenikinci âyeti açıkça bildirmektedir. Bu âyet-i kerimede, (Ülül-emr, Nasslardan ahkâm çıkarabilen âlimlerdir) denilmektedir. Bazıları, Ülül-emr, hâkimler, vâlîler demektir dedi. Bu söz, nasslardan ahkâm çıkarabilen hâkimlerdir demek ise, doğrudur. Bunlar, âlim oldukları için, Ülül-emrdirler. Hâkim oldukları için değil! Dört halîfe ve Ömer bin Abdülazîz böyle idi. Câhil, fâsık veya kâfir olan emîrler böyle değildir. Çünkü, hadis-i şerifte, (Hiçbir kimsenin, günaha sebep olan sözüne itaat edilmez!) buyuruldu. [Fakat, kanûnlara karşı gelmek, hükûmete isyân etmek, hiçbir zaman câiz değildir. Müslümanlar, her zaman hükûmeti desteklemelidir. Hükûmet zayıflarsa, fitne, ihtilâl hâsıl olur. Bunlar ise, en kötü hükûmetten daha fenadır.] Lokman sûresinin onbeşinci âyetinde meâlen, (Bilmediğin birşeyi bana şerîk yapmaklığın için uğraşırlarsa, onların bu emirlerine itaat etme!) buyuruldu. Hadis-i şerif, Ülül-emrin ne demek olduğunu açıkça bildirmektedir. Abdüllah Dârimînin bildirdiği hadis-i şerifte, (Ülül-emr, fıkh âlimleridir) buyuruldu. İmâm-ı Süyûtî (İtkân) ismindeki tefsîrinde, ibni Abbâsın (Ülül-emr, fıkh ve din âlimleridir) dediğini yazmaktadır. (Tefsîr-i kebîr)in üçüncü cildinin üçyüzyetmişbeşinci sayfasında ve imam-ı Nevevînin [Yahyâ Nevevî 676 [m. 1277] de Şâmda vefât etti.] (Müslim şerhi) ikinci cildinin yüzyirmidördüncü sayfasında ve (Me'âlim) ve (Nişâpûrî) tefsîrlerinde de yazılıdır. Âyet-i kerimelerin ve hadis ve tefsîr âlimlerinin bu açık beyanları, müctehidlere itaat etmek lâzım olduğunu gösterdiği gibi, mezhepsizlerin (Allahdan ve Peygamberden başkasına itaat etmek şirk ve bid'attir) sözlerinin bozuk ve saçma olduğunu da ortaya koymaktadır. Bu konuda birçok hadis-i şerif ve haberler de vardır. Bunlardan:

I - Resûlullah, Mu'âz bin Cebeli Yemene hâkim olarak gönderirken, (Orada nasıl hükm edeceksin?) buyurunca, Allahın kitabı ile dedi. (Allahın kitabında bulamazsan?) buyurdu. Allahın Resûlünün sünneti ile dedi. (Resûlullahın sünnetinde de bulamazsan?) buyurunca, ictihâd ederek, anladığımla dedi. Resûlullah, mübârek elini Mu'âzın göğsüne koyup, (Elhamdü lillah! Allahü teâlâ, Resûlünün resûlünü, Resûlullahın rızasına uygun eyledi) buyurdu. Bu hadis-i şerif, Tirmüzîde ve Ebû Dâvüdda ve Dârimîde yazılıdır. Ülül-emrin müctehid demek olduğunu ve buna itaat edenden Resûlullahın râzı olduğunu, bu hadis-i şerif açıkça göstermektedir.

II - Ebû Dâvüdün [Süleymân Ebû Dâvüd Sicstânî 275 [m. 888] de Basrada vefât etti.] ve İbni Mâcenin bildirdikleri hadis-i şerifte, (İlm üçtür: Âyet-i muhkeme, Sünnet-i kâime ve Farîdat-i âdile) buyuruldu. (Eşi'at-ül-leme'ât) ismindeki (Mişkât) şerhi, bu hadis-i şerifi, fârisî olarak açıklarken, (Farîda-i âdile, Kitaba ve sünnete uygun ilimdir. İcmâ'a ve Kıyâsa işarettir. Çünkü, İcmâ' ve Kıyâs, Kitaptan ve Sünnetten çıkarılmaktadır. Bunun için, İcmâ' ve Kıyâs, Kitaba ve Sünnete muâdil ve müsâvî tutuldu ve Farîda-i âdile denildi. Böylece, ikisi ile amel etmenin vâcib olduğu tenbîh buyuruldu. Hadis-i şerifin mânası, dînin kaynağı dörttür: Kitap, Sünnet, İcmâ' ve Kıyâs demek oldu) demektedir.

III - Ömer-ibnül-Hattâb, Şüreyhi kâdı olarak gönderirken, (Allahın kitabında açık olarak bildirilene bak. Bunu başkasından sorma! Burada bulamazsan Muhammed aleyhisselâmın Sünnetine tâbi ol! Burada da bulamazsan, ictihâd et ve anladığına göre cevap ver!) buyurdu.

IV - Hz. Ebû Bekre davâcı gelince, Allahü teâlânın kitabına bakardı. Burada bulduğuna göre hükm ederdi. Burada bulamazsa, Resûlullahdan işittiğine göre cevap verirdi. İşitmemiş ise, Eshâb-ı kirâmdan sorup, Onların icmâ'ı ile hükm ederdi.

V - Abdüllah ibni Abbâsa birşey sorulunca cevabını Kur'an-ı kerimde bulup, cevap verirdi. Kur'an-ı kerimde bulamazsa, Resûlullahdan işittiğini söylerdi. İşitmemiş ise, Ebû Bekr ile Ömere sorardı. Cevap alamaz ise, kendi re'yi ile bulup hükm ederdi.

Şimdi, Müctehid âlimlere sormak, dört mezhep imamlarına sormak demek olduğunu açıklıyalım! Eshâb-ı kirâmın asrından ve ondan sonraki asırda n, bu zamana kadar, bütün müslümanlar, bu dört imamı taklîd etmişler. Bunlara itaat etmekte icmâ hâsıl olmuştur. (Ümmetim dalâlet olan birşeyde icmâ yapmaz!) ve (Allahü teâlânın rızası, icmâ'dadır. Cemaatten ayrılan, Cehenneme gider) hadis-i şerifleri, bu icmâ'ın sahih olduğunu açıkça göstermektedir.

Dört imamı taklîd etmenin vâcib olduğunu gösteren ikinci vesika, İsrâ sûresinin yetmişbirinci âyetidir. Bu âyet-i kerimede, (O gün, her fırkayı imamları ile çağırırız!)buyurulmaktadır. Kâdı Beydâvî, bu âyet-i kerimenin tefsîrinde, (Her ümmeti kendilerine reîs yaptıkları Peygamberleri ve dinde uydukları kimselerin ismleri ile çağırırız) dedi.(Medârik)de de böyle yazılıdır. (Me'âlim-üt-tenzîl) tefsîrinde (İbni Abbâs, kendilerini dalâlete veya hidâyete sürükliyen devlet reîsleri ile çağrılır dedi. Sa'îd bin Müseyyib [Sa'îd bin Müseyyib 91 [m. 710] da Medînede vefât etti.] ise, her kavm, kendilerini hayra ve şerre sürükliyen reîslerinin yanına toplanırlar dedi) demektedir. Tefsîr-i Hüseynîde ve (Ruh-ul-beyan)da (Mezhebinin imamı ile çağrılırlar. Meselâ, yâ Şâfi'î yâhut yâ Hanefî denilir) demektedir. Bundan anlaşılıyor ki, kâmil ve mükemmil olan imamlar kendilerine tâbi olanlara şefaat edeceklerdir. (Mîzân)da diyor ki, şeyh-ul-islâm İbrâhîm-ül-Lâkânî vefât edince, bazı sâlihler, bunu rü'yâda görüp, Allahü teâlâ sana ne yaptı dediler. (Suâl melekleri beni oturtunca, imam-ı Mâlik gelip böyle bir kimseye, Allahü teâlâya ve Resûlüne îmandan sorulur mu? Bunu bırakınız dedi. Beni bıraktılar) cevabını verdi. [İbrâhîm ibn-ül-Lâkânî, mâlikî kelâm âlimi olup, 1041 [m. 1632] de vefât etmiştir.] Yine (Mîzân) kitabında, (Tasavvuf büyükleri ve fıkh âlimleri, kendilerine tâbi olanlara şefaat ederler. Ruh teslim ederken ve kabirde Münker ve Nekîr suâl ederken ve Haşrda, Neşrde, Hesapta, Sırâtta yanında bulunurlar. Onu unutmazlar. Tasavvuf büyükleri, kendilerine tâbi olanları, bütün korkulu yerlerde kollayınca, müctehid imamlar korumaz olurlar mı? Bunlar, mezhep imamlarıdır. Bu ümmetin bekçileridirler. Sevin ey kardeşim! Dört mezhep imamlarından dilediğini taklîd et de saadete kavuş!). Görülüyor ki, kıyâmet günü, herkes mezhep imamının ismi ile çağrılacaktır. İmâm, kendisini taklîd edene, şefaat edecektir. Dört mezhep imamlarının herbiri böyle yüksek idi. Allahü teâlâ, Lokman sûresinin onbeşinci âyetinde, (Bana inâbet edenin yoluna tâbi ol!)buyurdu. Bu dört büyük imamın, Allahü teâlâya inâbet, rücû' etmiş oldukları sözbirliği ile bildirilmiştir.

Taklîd etmenin vâcib olduğunu bildiren üçüncü delîl, Nisâ sûresinin yüzondördüncü âyet-i kerimesidir. Allahü teâlâ, bu âyet-i kerimede meâlen, (Hidâyet yolunu öğrendikten sonra, Peygambere uymayıp müminlerin yolundan ayrılanı, saptığı yola sürükleriz ve çok fena olan Cehenneme sokarız!) buyurmaktadır. İmâm-ı Şâfi'î hazretlerine İcmâ'ın delîl olduğunu gösteren âyet-i kerime hangisidir diye sordular. Kur'an-ı kerimi üçyüz kere okuyarak delîl aradı. Cevap olarak, bu âyet-i kerimeyi buldu. Bu âyet-i kerime, müminlerin yolundan ayrılmağı haram ettiği için, bu yola uymak vâcib olur. Nesefî Abdüllah, [Nesefî 710 [m. 1310] da Bağdâdda vefât etti.](Medârik) tefsîrinde, bu âyet-i kerimeyi açıkladıktan sonra, (İcmâ'ın delîl olduğunu ve Kitaptan, Sünnetten ayrılmak câiz olmadığı gibi, icmâ'dan ayrılmanın da câiz olmadığını bu âyet-i kerime göstermektedir) yazılıdır. (Beydâvî) [Beydâvî Abdüllah 685 [m. 1286] da Tebrîzde vefât etti.] tefsîri de, bu âyet-i kerimeyi açıklarken, (Bu âyet, icmâ'dan ayrılmanın haram olduğunu gösteriyor. Müminlerin yolundan ayrılmak haram olunca, bu yola uymak vâcib olur) diyor. Bu ümmetin sâlihleri, âlimleri, (bir mezhebi taklîd etmek vâcibdir. Mezhepsiz olmak büyük günahtır) dediler. Âlimlerin bu sözbirliğinden ayrılmak, bu âyet-i kerimeden ayrılmak olur. Çünkü, Allahü teâlâ, İmrân sûresinin yüzonuncu âyetinde meâlen, (Siz, insanlar için hayrlı ümmetsiniz! İyi şeyleri emreder. Fena şeyleri men edersiniz) buyurdu. Bu ümmetin âlimleri mezhepsizliğin fena olduğunu bildirdiler. Mezhepsiz olmayınız dediler. Bunun için, mezhepsiz olmak câizdir diyerek, âlimlerin bu sözlerinden ayrılan, bu âyet-i kerimeyi inkâr etmiş olur.

Suâl: Kadyânîler [Ahmed Kadyânî 1326 [m. 1908] de Hindistânda öldü.] ve Niçerîler ve diğer mezhepsizler mümin değil midir? Bunlara uymak da, müminlerin yolunda olmak değil midir?

Cevap: Bu mezhepsizlerin âlimleri, (Edille-i şer'ıyye)nin dört kaynağından yalnız ikisine uyduklarını söyliyorlar. Diğer ikisini kabûl etmiyorlar. Böylece, müslümanların çoğunun yolundan ayrılıyorlar. (Ehl-i sünnet vel-cemaat) yolundan sapıyorlar. Bunlara uymak, insanı Cehennemden kurtarmaz. (Şî'î)ler, (Hâricî)ler, (Mu'tezile), (Cebriyye) ve (Kaderiyye) fırkalarında olanlar da, kendi âlimlerine tâbi olduklarını söyliyorlar. Mezhepsizlerin, o fırkalara verdikleri cevapları, biz de mezhepsizlere cevap olarak söyleriz.

Bir mezhebi taklîd etmenin vâcib olduğunu gösteren dördüncü delîl, Nahl sûresinin kırküçüncü ve Enbiyâ sûresinin yedinci âyet-i kerimesidir. Bu âyet-i kerimede meâlen,(Bilmiyorsanız, zikir ehline sorunuz!) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, ibâdetlerin ve işlerin nasıl yapılacağını bilmiyenlerin, bilenlerden sorup öğrenmelerini emretmektedir. Âyet-i kerimede, sorup öğrenmek herkesten ve din câhillerinden değil, âlimlerden sormak ve bilinmiyenleri sormak emrolunmaktadır. Bunun için, bir kimse, yapacağı şeyi, Kur'an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde arayamaz, bulamazsa, taklîd ettiği mezhebin müctehidinden sorup [yâhut mezhebin âlimlerinin kitaplarından okuyup] öğrenmesi lâzım olmaktadır. Sorup, öğrendiğine göre yapan kimse, o müctehidi (Taklîd) etmiş olur. Sormaz veya müctehidin sözüne uymaz, inkâr ederse, mezhepsiz olur.

Âyet-i kerimede bildirilen (Zikir ehli) kimdir? Mezhep imamı demek midir? Yoksa, câhil din adamları mıdır? Bunun cevabını, hadis-i şerif bildiriyor: İbni Merdeveyh Ebû Bekr Ahmedin bildirdiği ve Enes bin Mâlikin haber verdiği hadis-i şerifte, (Bir kimse namaz kılar, oruç tutar, hac ve gazâ eder. Fakat münâfıktır) buyurulunca, (Nifâkı nerden gelmiştir?) denildi. (İmâmına tân ettiği [beğenmediği] için münâfıktır. Onun imamı, zikir ehlidir) buyuruldu. [İbni Merdeveyh Isfehânî, 410 [m. 1019] da vefât etti.] Bundan anlaşılıyor ki, âyet-i kerimedeki (Ehl-i zikr), Ülül-emr demektir. Ülül-emrin ne demek olduğu, birinci delîlde bildirilmişti. Sahih olan kavle göre, Ülül-emr, ulemâ-i râsihîn ve dört mezhebin imamlarıdır. (Ancak akıl sahipleri anlar) ve (Elbet akıl sahipleri anlar) ve (Ey akıl sahipleri, ibret alınız!) meâlindeki âyet-i kerimeler, dört mezhep imamlarının üstünlüklerini göstermektedirler. Biraz arabî, fârisî öğrenip, zâhidlerden, takvâ ehlinden ve Allah adamlarından feyz almamış olan ve Nasslara, yâni âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere kendi kısa görüşlerine göre mâna veren câhil ve sapıklar, mezhep imamlarının üstünlüklerinden çok uzaktırlar. Bu mezhepsizler, (Tefsîr ilminden haberi olmadan, Kur'an-ı kerime kendiliğinden mâna verenler, Cehennemde, ateşten kazıklara oturtulacaklardır) ve (Bir zaman gelecek, din âlimi kalmıyacak. Câhiller din adamı yerine geçirilerek, bilmeden fetvâ vereceklerdir. Bunlar, doğru yolda olmıyacak ve herkesi, doğru yoldan çıkaracaklardır) hadis-i şeriflerinde bildirilen sapıklardır. (Mişkât) kitabında, Câbir diyor ki, yolculukta, arkadaşlarımdan birinin başı yaralandı. Mıska yapmak câiz olur mu dedi. Câiz olmaz, başını yıka denildi. Yıkadı. Öldü. Medîneye gelince, Resûlullaha haber verdik. (Onun ölümüne sebep oldular. Allahü teâlâ da onları öldürsün. Bilmediklerini niçin sorup öğrenmediler? Cehlin ilâcı, sorup öğrenmektir!) buyurdu. Bu sahâbîler, daha çok bilenlerden sormadan, kendiliklerinden fetvâ verdikleri için, çok sert sözle karşılaşıp, kendilerine, (Allahü teâlâ, onları öldürsün!) buyurulunca, şimdi din adamı geçinen bir kimsenin islâm âlimlerinin kitaplarını okumadan, kendi boş kafası ve kısa görüşü ile Kur'an-ı kerime ve hadis-i şeriflere mâna vermeye kalkışmasına, böylece, müslümanların dinlerini, îmanlarını bozmasına ne denileceği meydandadır. Böyle kimseye, din, îman hırsızı demek yerinde olur. Allahü teâlâ, hepimizi böyle din hırsızlarının zararlarından muhâfaza buyursun! Âmîn. İbni Sîrin buyuruyor ki, (Dîninizi kimden öğrendiğinize dikkat ediniz!). [Muhammed ibni Sîrin, 110 [m. 729] da Basrada vefât etti.] Ebû Mûsel Eş'arî hazretleri, Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden olduğu hâlde, Abdüllah bin Mes'ûdün yanında fetvâ vermekten çekinir. (Bu ilim deryasının yanında bana birşey sormayınız) derdi. Çünkü, Abdüllah ibni Mes'ûd, Ebû Mûsel Eş'arîden daha âlim idi. Fıkh bilgisi daha çok idi. İmâm-ı Şâfi'î, derin âlim olduğu hâlde, imam-ı a'zam Ebû Hanîfenin mezarı yanında iken, sabah namazında kunût okumağı ve rükü'dan kalkarken iki eli kaldırmağı terk ederdi. Bunun sebebini sorana, (O yüce imama olan edebim, huzurunda, Onun ictihâdına uymıyan iş yapmama mani oluyor) buyurmuştu. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe, böyle büyük bir islâm âlimi idi. Onun büyüklüğünü anlıyabilmek için, imam-ı Şâfi'î gibi âlim olmak lâzımdır. Bu büyük âlim, İmâm-ı a'zamın kabirde diri olduğunu bilmiş, Onun huzurunda, Onun mezhebine uymıyan iş görmekten sakınmıştır. Evet, bu büyük imamlar fıkh ilminin mütehassısları idi. Buhârînin bildirdiği, (Allahü teâlâ, birine iyilikler vermek isterse, Onu fıkh âlimi yapar) hadis-i şerifindeki müjdeye kavuşmuşlardı. [İmâm-ı Muhammed Buhârî, hadis âlimlerinin reîsi olup, 256 [m. 870] da Semerkandda vefât etmiştir.]

Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, islâm ahkâmını, fıkh âlimlerinden, mezhebinin müctehidlerinden öğrenmek lâzımdır. Hadis-i şeriflerden ve tefsîrden öğrenmemelidir.(Herkes, bir iş için yaratılmıştır) hadis-i şerifi, bu sözümüzün vesikasıdır. Hadis âlimleri, hadis-i şerifleri inceleyip, sahihlerini ayırmak için yaratıldı. Tefsîr âlimleri, Kur'an-ı kerimin mânalarını doğru olarak anlayıp, bildirmek için yaratıldı. Bunların ikisi de, vazîfelerini yapmak için çok çalıştı. Maksadlarına kavuştular. Fıkh âlimleri de, Kur'an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin nasslarından ahkâm çıkarmak için yaratıldı. Bu büyük âlimler de, bu ilmin son noktasına kadar yükseldi. Bizim gibi câhillerin işini kolaylaştırdılar. Derin ilimleri ile ve Allahü teâlânın kendilerine vermiş olduğu takvâ yardımı ile, nassların birbirine uygunsuz görünen yerlerini birbirine uydurdular. Muhkem olanlarını, tevilli olanlarından ayırdılar. Sonra gelmiş olanlarını, önce gelmiş olanlarından, nâsih olanlarını mensûh olanlarından ayırdılar. İşte bunun için, bu ümmet-i merhûmenin hepsi, yeryüzünün her tarafında, bu büyükleri taklîd etmeye sarıldılar. Bu imamların izinde bulunmağı, islâm ahkâmının anahtarı bildiler. Bütün Âlimler, Fâdıllar, Sâlihler, Müttekîler, Velîler, Kutblar, Evtâd ve Allah yolunda olanların hepsi ve Resûlullahın âşıkları, kendilerini islâm ahkâmının bu önderlerine teslim etti. Hadis âlimlerinin ve tefsîr mütehassıslarının ve fıkh bilgisinde müctehid olan yüce imamların bilgilerinin biraraya toplanmasından (dîn-i islâm) meydana geldi. Bizim gibi câhillerin ve şaşkınların bu din büyüklerine iktidâ etmemiz [uymamız, tâbi olmamız] vâcibdir. Kurtuluş yolu, ancak bu imamların gösterdiği yoldur. Ancak bu yola uyanlar kurtulur. Nefslerine uyup, Kur'an-ı kerime ve hadis-i şeriflere kendi düşüncelerine göre mâna verenlere uyanlar felakete sürüklenir. En'âm sûresinin doksanıncı âyetinde meâlen, (Allahü teâlâ, onlara doğru yolu gösterdi. Onların yoluna iktidâ et!) buyuruldu. Kendilerine hidâyet verilenler, mezhepsizler değil, mezhep sahibi olan yüce imamlardır.

Suâl: Kendilerine itaat etmemiz emrolunan Ülül-emr, müctehid olan imamlar olduğuna inandım. (Ehl-i zikr) denilen âlimler de bunlardır. Bunları taklîd etmemiz de vâcibdir. Bunların belli birini mi, yoksa hepsini mi taklîd etmek lâzım olduğu nerden anlaşılmaktadır? Bir işin dört imamdan herhangi birine uygun olması kâfî olur mu?

Cevap: İki veya üç yâhut dört imamı birlikte taklîd etmek mümkün değildir. Çünkü, dört imamın ictihâdlarının birbirlerine uymadığı çok iş vardır. Bir işi yapmaya biri vâcib, diğeri ise haram demiştir. Meselâ, deriden kan çıkınca, İmâm-ı a'zam, abdest bozulur dedi. İmâm-ı Şâfi'î bozulmaz dedi. Erkeğin derisi, kadının derisine değince, imam-ı Şâfi'î, ikisinin de abdesti bozulur dedi. İmâm-ı a'zam ise, ikisinin de bozulmaz dedi. İmâm-ı Mâlik ile imam-ı Ahmed bin Hanbel arasında da böyle ihtilâflar vardır. Böyle ihtilâflı olan işlerde, meselâ İmâm-ı a'zama uysa, diğerlerine uymamış olur. Diğer imamlara uygun yapan da, bu işte İmâm-ı a'zama uymamış olur. Böyle bir işi, dört mezhebe de uygun yapmak imkânsız olduğu gibi, üç imama ve iki imama birlikte uyarak yapılamıyacak işler çoktur. Böyle [ihtilâflı] işler, ancak bir imama uyarak yapılabilir.

Suâl: Bazı işleri bir imama uyarak, başka işleri de, başka bir imama uyarak, daha başkalarını da, üçüncü imama uyarak, başka işleri de, dördüncü imama uyarak yaparsak, dört imama da uymuş oluruz. Buna ne dersiniz?

Cevap: Böyle yapmak, dîni oyuncak yapmak olur. Helâl ve haram ortadan kalkar. Bu ise, memnû'dur. Haramdır. Müslimdeki hadis-i şerifte, (Münâfık, iki koç arasında dolaşan koyun gibidir. Bir ona gider. Bir ötekine gider) buyuruldu. Buhârîdeki hadis-i şerifte de, (İnsanların kötüsü, iki yüzlü olanlardır. Bazılarına bir yüz ile, başkalarına, başka yüz ile görünür) buyuruldu. Bunlar, Tevbe sûresinin otuzsekizinci âyetinde bildirilen kimselerdir. Bu âyet-i kerimede meâlen, (Nesî, küfürde ziyâde olmaktır. Kâfirler bununla aldatılır. Bir ayı helâl sayarlar. Başka sene ise, bu ayı haram sayarlar) buyuruldu. Yâni, birşeye, bir yıl helâl derler. Başka zamanda haram derler.

İbnül Hümâm, (Tahrîr-ül-üsûl) kitabında ve İbnül-Hâcib, (Muhtasar-ül-üsûl) kitabında ve (Dürr-ül-muhtâr)da, (Bir işi bir mezhebe göre yapmaya başladıktan sonra, bu işi ve buna bağlı olan işleri yapmaya devam ederken, bu mezhebi taklîd etmekten vazgeçmenin memnû' olduğu sözbirliği ile bildirilmiştir) denilmektedir. [Osman ibni Hâcib-i Mâlikî, 646 [m. 1248] de İskenderiyyede vefât etti.] (Bahr-ür-râık)da (İmâm-ı a'zamı taklîd edenin, hep hanefî mezhebine tâbi olması vâcibdir. Zarûret olmadıkça, başka mezhebe göre iş yapması câiz değildir. Büyük âlim Kâsımın bildirdiği gibi, bir mezhebe göre amel edenin, bu mezhepten ayrılmasının câiz olmadığı sözbirliği ile bildirilmiştir) diyor. [Kâsım bin Katlûbüga Mısrî hanefî 879 [m. 1474] de vefât etti.] (Müsellem-üs-sübût) kitabında diyor ki, (Mutlak müctehid olmıyanın, âlim de olsa, bir [mutlak] müctehidi taklîd etmesi lâzımdır). Bu kitabı Muhibbullah Bihârî Hindî hanefî yazmış, 1119 [m. 1707] de vefât etmiştir.]

İmâm-ı Abdülvehhâb-ı Şa'rânî, [Şa'rânî 973 [m. 1565] de vefât etti.] (Mîzân) kitabının yirmidördüncü sayfasında diyor ki, (Ayn-ül-ülâya yükselmemiş bir âlimin, dört mezhepten birini taklîd etmesi vâcibdir. Taklîd etmezse, doğru yoldan sapar. Başkalarını da saptırır).

İbni Âbidîn, (Redd-ül-muhtâr)ın ikiyüzseksenüçüncü sayfasında diyor ki, (Âmînin mezhep değiştirmesi câiz değildir. Dilediği bir mezhebi taklîd etmesi lâzımdır). Âmî, müctehid olmıyan demektir.

Şâh Veliyyullah-ı Dehlevî [Veliyyullah Dehlevî 1176 [m. 1762] de vefât etti.] (İkt-ül-ceyyid) kitabında diyor ki, (İctihâd derecesine yükselmemiş din adamının, hadis-i şeriften anladığı ile amel etmesi câiz değildir. Çünkü, hadis-i şeriflerin mensûh veya tevilli yâhut muhkem olduğunu ayıramaz). İbni Hâcib de, (Muhtasar) kitabında böyle yazmaktadır. Yine Şâh Veliyyullah-ı Dehlevî, (Füyûd-ül-Haremeyn) kitabında, Hanefî mezhebi, mezheplerin en kıymetlisidir. (Buhârî) kitabında toplanmış olan (sünnet-i Nebeviyye) yoluna en uygun olan, bu mezheptir) demektedir.

Dâtâ Genc-i Bahş-i Lâhorî, [Ali bin Osman Dâtâ Gencbahş 465 [m. 1072] de vefât etti.] (Keşf-ül-mahcûb) kitabında diyor ki, Yahyâ Mu'âz-ı Râzî Resûlullahı rü'yâda gördü. Yâ Resûlallah! Seni nereden arayıp bulayım, dedi. (Ebû Hanîfenin mezhebinde) buyurdu. [Yahyâ bin Mu'âz, 258 [m. 872] de Nişâpûrda vefât etti.]

İbni Hümâm, (Tahrîr) kitabında diyor ki, (Bir kimsenin, taklîd ettiği mezhebi, yâni ona uygun iş yapmaya başladığı mezhebi terk etmesinin câiz olmadığı sözbirliği ile bildirilmiştir).

Mevlânâ Abdüsselâm, (Cevhere) şerhinde diyor ki, (İbâdetlerde ve ictihâd ile yapılan işlerde, dört mezhepten birini taklîd eden kimse, böyle yaptığı işi, Allahü teâlânın emrine uygun olarak yapmış olur). [Abdüsselâm bin İbrâhîm Lâkânî Mâlikî, babasının (Cevheret-üt-tevhîd) manzûmesini şerh ederek, (İttihâf-ül-mürîd) ismini vermiş, 1078 [m. 1668] de Mısrda vefât etmiştir.]

İmâm-ı Rabbânî müceddid-i elf-i sânî, (Mebde' ve Me'âd) kitabında buyuruyor ki, (Hanefî mezhebinde, imam arkasında, cemaatin ayakta okumamasının haklı olduğunu, Allahü teâlâ bu fakire bildirdi).

Şâh Abdülazîz-i Dehlevî, (Allahü teâlâya şerîk yapma!) âyet-i kerimesinin tefsîrinde buyuruyor ki, (İtâ'at olunması farz olan kimseler altıdır: Din bilgilerinde müctehid olanlar, turuk-ı aliyye meşâyıhı,...). [Abdülazîz Dehlevî, 1239 [m. 1823] de Delhîde vefât etti.]

İmâm-ı Gazâlî, (Kimyâ-yı saadet) kitabında, emr-i mârufu anlatırken buyuruyor ki, (Taklîd etmekte olduğu mezhebe uygunsuz iş yapmaya, hiçbir âlim câiz dememiştir).

Abdülhak-ı Dehlevî, (Sifr-üs-saadet) kitabında diyor ki, (İslâm dîninin binâsı, bu dört direk üzerine kurulmuştur. Bir kimse, bu dört yoldan birine girerse ve bu dört kapıdan birini açarsa, başka yola geçmesi ve başka kapıya sarılması, abes ve lehv olur. İşlerinin düzenini bozmuş, doğru yoldan ayrılmış olur). Başka bir yerinde buyuruyor ki, (Âlimlerin sözbirliği ve âhır-zamanda müslümanlara en uygun yol, dört mezhepten birini taklîd etmektir. Din ve dünyanın düzeni böyle olur. Herkes, önceden dilediği mezhebi seçer. O mezhebi taklîde başladıktan sonra, bunu bırakıp, başka mezhebe geçmek, hiç şüphesiz, birinci mezhebe sû'i zannetmek olur. İşler ve sözler bozulur, karışır. Sonra gelen âlimler, bunu sözbirliği ile bildirdiler. Doğrusu da budur. Hayr bundadır).

İmâm-ı Kuhistânî (Muhtasar-ı Vikâye) şerhinde, (Kitap-ül-eşribe)den önce diyor ki, (Mu'tezile gibi, hak yolun çeşidli olduğuna inananlar, âmînin [câhilin] mezhepleri dilediği gibi karıştırabileceğini söylediler. Ehl-i sünnet âlimleri, hak te'addüd etmez dedi ve âmînin belli bir imama uyması lâzım olduğunu bildirdiler. (Keşf) kitabı, bunu uzun anlatmaktadır. Her mezhepte mubâh olanları, kolay olanları araştırıp, bunları yapmaya, mezhepleri (Telfîk) denir. Böyle yapan, fâsık olur. Sa'îd bin Mes'ûdün (Tahâvî şerhi) bunu iyi anlatmaktadır). [Muhammed Kuhistânî Hanefî, 962 [m. 1508] de Buhârâda vefât etmiştir.]

Suâl: Mezhepleri (Telfîk) etmenin, din ile oynamak olduğuna inanan ve bir mezhebi taklîde başlayınca, başka mezhebe geçmenin câiz olmadığını kabûl eden kimse, kendi mezhebinin haklı olduğunu söylemez mi?

Cevap: Her mezhepte bulunanın böyle söylemesi için, vesikaları vardır. Burada, Hanefî mezhebine tâbi olmanın daha iyi olacağını gösteren vesikaları bildireceğiz. İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe Nu'mân bin Sâbit, dört mezhep imamları içinde, Eshâb-ı kirâma en yakın olanı, en âlim olanı, fıkhda en derin olanı, verâ'ı en çok olanı idi. İmâm-ı Abdülvehhâb-ı Şa'rânî şâfi'î mezhebinde olduğunu bildirdiği hâlde, insâf ile, İmâm-ı a'zamı şöyle tanıtmaktadır: (Ona hiç kimse dilini uzatmamalıdır. Çünkü O, dört imamın en büyüğü, mezhebin ilk kurucusu, senetleri Resûlullaha en yakın olanı, Eshâb-ı kirâmın ve Tâbiînin yaşayışlarını en çok göreni idi. Her sözü Kitaba ve Sünnete dayanmaktadır. Kendi re'yi, düşüncesi ile hiç birşey söylememiştir). İmâm-ı Şa'rânî gibi büyük bir âlimin (Rabbânî âlim) dediği ve kendi re'yi ile hiçbir şey söylememiştir dediği bir yüce imam için ve talebeleri için, birkaç hadis âliminin (Eshâb-ı re'y) demeleri çok haksız bir isnâddır. Böyle söyliyenleri Allahü teâlâ af buyursun. [İmâm-ı a'zam, 150 [m. 767] de Bağdâdda, Abdülvehhâb-ı Şa'rânî, 973 [m. 1565] de Mısrda vefât etmişlerdir.]

Şâfi'î mezhebindeki büyük âlimlerden ibni Hacer-i Mekkî İmâm-ı a'zamı tanıtmak için ayrı bir kitap yazmıştır. Kitabının ismi (Hayrât-ül-hisân fî-menâkıb-in-Nu'mân)dır. [Ahmed Tahâvî Hanefînin (Ukûd-ül-Mercân fî-menâkıb-ı Ebî Hanîfet-in-Nu'mân) kitabı da meşhûrdur. Tahâvî, 321 [m. 933[ de vefât etti.]

Hanefî âlimlerinden ibni Âbidîn, (Redd-ül-muhtâr) kitabının önsözünde diyor ki, İmâm-ı a'zamın, büyüklüğünün şâhidi, mezhebinin en çok yayılmış olmasıdır. Diğer mezhep imamları, Onun bütün sözlerini senet olarak almışlardır. Mezhebinin âlimleri, Onun zamanından, bu zamana kadar, her yerde Onun sözleri ile fetvâ verdiler. Evliyâdan çoğu, Onun mezhebine göre çalışarak kemâle geldiler. Anadolu, Balkan müslümanları, Hind, Sind ve Mâverâ'ünnehr [yâni Türkistân], yalnız Onun mezhebini bilirler. Abbâsî devleti, her ne kadar, cedlerinin mezhebinde idi ise de, kâdîlarının, hâkimlerinin, âlimlerinin çoğu hanefî mezhebinde idi. Beşyüz seneye yakın bu mezhebe göre amel ettiler. Bu devletin yerine kurulmuş olan Selçûkî ve sonra Harezmî melikleri ve büyük Osmanlı devleti hep hanefî idi.

Büyük âlim Muhammed Tâhir sıddîkî hanefî, 981 [m. 1573] de vefât etti. (Mecma'ul-bihâr fî-garâib-it-tenzîl ve letâ'if-il-ahbâr) kitabında diyor ki, (İmâm-ı a'zamdan Allahü teâlânın râzı olduğuna alâmet, mezhebinin her yere yayılmasını kolaylaştırmasıdır. Bu işte bir sırr-ı ilâhî olmasaydı, yeryüzündeki müslümanların çoğu Onun mezhebinde olmazdı).

İmâm-ı Rabbânî müceddid-i elf-i sânî Ahmed Fârûkî (Mektûbât) ismindeki fârisî kitabının ikinci cildinin ellibeşinci mektûbunda buyuruyor ki, imam-ı a'zam Ebû Hanîfe, Îsâ aleyhisselâma benzemektedir. Verâ ve takvâ nîmetine kavuştuğu için ve Sünnet-i seniyyeye uyduğu için, nasslardan ahkâm çıkarmakta ve ictihâd yapmakta, çok yüksek dereceye ulaşmıştır. Bazı âlimler, Onun bu derecesini anlıyamadılar. Onun ictihâd ile bulduğu şeyler, çok ince bilgiler oldukları için, Kitaba ve Sünnete uymıyor sandılar. Bu yüce imama, re'y sahibi dediler. Onun ilminin hakîkatine yetişemedikleri, Onun anladığını anlıyamadıkları için, böyle yanıldılar. Hâlbuki, imam-ı Şâfi'î, Onun anladığı bilgilerden, az birşey sezerek, (Fıkh âlimlerinin hepsi, fıkh ilminde, Ebû Hanîfenin talebesidir) dedi. Muhammed Pârisâ, (Füsûl-i sitte) kitabında, (Hz. Îsâ gökten [Şâma] inince ictihâd ve ameli imam-ı Ebû Hanîfenin mezhebine uygun düşecektir) buyurdu. Bu söz, belki yüce imamın Îsâ aleyhisselâma benzerliğini göstermektedir. Ellibeşinci mektûbundan tercüme burada tamam oldu. [Muhammed Pârisâ, Buhârânın büyük âlimi ve büyük Velî olup, 822 [m. 1419] de, Medînede vefât etti.]

Bu ümmetin Âlimlerinin, Sâlihlerinin [Velîlerinin] çoğu hanefî mezhebinde idiler. Mezhepsizlerin böyle bir âlime ve ilmi ile âmile dil uzatmaları ve mezhep taklîd edenlere kâfir sözleri, hattâ (Fıkh kitaplarını okuyan kâfir olur) gibi küstahca konuşmaları, (El-cerh-u a'lâ Ebî Hanîfe) ve başka kitaplarında açıkça yazılıdır. Bu nasipsizlerin, bu büyük ve mübârek imama böyle saldırmalarının sebebi acaba nedir? Bilmiyorlar ki, Ona düşmanlık, bu ümmet-i merhûmeye düşmanlıktır. (Üsûl-i Erbe'a) kitabının, dördüncü kısmında, buraya kadar yazılmış olanların çoğu, mevlânâ mahbûb Ahmed Müceddidî Emretserînin (Kitap-ül-mecîd fî-vücûb-it-taklîd) kitabından alındı.

Altıyüzaltmışbeş 665 [m. 1266] de vefât etmiş olan Ebül-Müeyyed Muhammed bin Mahmûd Hârezmînin toplamış olduğu (Müsned-i kebîr-i imam-ı Ebû Hanîfe)kitabı on nev'dir. Birinci nev'de, İmâm-ı a'zamı medh eden haberler ve eserler bildirilmiştir. [Haber, hadis-i şerif demektir. Eser, sahâbî sözü demektir.] Birinci nev'inde, Sadr-ül-kebîr Şeref-üd-dîn Ahmed bin Müeyyidin Hârezm şehrinde kendisine bildirdiği hadis-i şerifi yazmaktadır. Ebû Hüreyrenin bildirdiği bu hadis-i şerifte, (Ümmetim arasında Ebû Hanîfe denilen biri gelecektir. O, kıyâmet günü ümmetimin ışığı olacaktır) buyuruldu. Yine bu yoldan gelen bir hadis-i şerifte, (Ümmetim arasında biri gelecektir. İsmi Nu'mân, künyesi Ebû Hanîfedir. O, ümmetimin ışığıdır) buyuruldu. Yine bu yoldan gelen Enes bin Mâlikin bildirdiği hadis-i şerifte,(Benden sonra bir kimse gelir. İsmi Nu'mân bin Sâbittir. Künyesi Ebû Hanîfedir. Allahü teâlâ, dînini ve benim sünnetimi Onun elinde kuvvetlendirecektir) buyuruldu. Yine bu yoldan gelen haberde, (Size, Kûfe şehrinde gelecek birini bildiriyorum. Künyesi Ebû Hanîfedir. Kalbi ilim ve hikmet ile doludur. Âhır zamanda, (Benâniyye) denilen kimseler, Onun yüzünden helâk olacaklardır) buyuruldu. Mezhepsizler bu hadis-i şeriflere karşı gelir. Bunları haber verenler arasında, nasıl oldukları iyi bilinmiyen kimseler var derler. Onlara deriz ki, sonra gelenlerin bilmemeleri, önce gelmiş olanlara kusur olmaz. Bu hadis-i şerifler, (Kütüb-i sitte)de yoktur derlerse, hadis-i şeriflerin sayısı, Kütüb-i sittede bildirilmiş olanlar kadar değildir. Başka hadis kitaplarında da sahih hadislerin çok bulunduğu sözbirliği ile bildirilmiştir. Tirmizîde yazılı, Ebû Hüreyrenin bildirdiği hadis-i şerifte, (Îman Süreyyâ yıldızına gitse, Fâris ehlinden biri, onu geri getirir) buyuruldu. Bunun İmâm-ı a'zamı bildirdiği muhakkaktır. (Üsûl-i erbe'a)dan tercüme burada tamam oldu. [Bu kitabı fârisî olarak Muhammed Hasen Cân Serhendî Müceddidî yazmış, 1346 [m. 1928] da Hindistânda ve 1975 de İstanbulda basılmıştır. Hasen Cân, 1349 [m. 1931] de Pâkistân Haydarâbâdda vefât etti.]

22 - Dörtyüzondördüncü sayfada, (Allahdan başkasına duâ etmek, başkasından sıkıntısını gidermesini istemek, ihtiyaçlarını başkasından beklemek, mezarları büyük bilmek, onları putlaştırmak, üzerine türbe yapmak, türbelerde namaz kılmak, türbedekilere ibâdet etmek, kalb ile, söz ile, ibâdet ile ölülerden birşey beklemek büyük şirktir. Cehennemde sonsuz kalmaya sebebdirler. Allah adı ile yalan yemin etmekten korkmuyorlar. Ahmed Bedevî adı ile yalan yemin etmekten çekiniyorlar. Bu ise, onu Allahdan daha üstün, daha kuvvetli bilmektir) diyor.

Kitabın müellifi, doğru ile yanlışı karıştırmaktadır. Kuru yanında yaşı da yakmak istemektedir. Allahü teâlâyı bırakıp da, başka bir ölüden veya diriden birşey beklemek, başkası adı ile yalan veya doğru yemin etmek, elbet şirk olur. Îmanı giderir. Fakat, birkaç kişi böyle yapıyor diyerek, kabir ziyâret etmeye, türbede, Kâbeye karşı, Allah rızası için namaz kılıp, sevabını meyyite hediye etmeye, Allahü teâlânın sevdiği kulunu, Allahın yaratması için vesîle etmeye şirk demek, bunun için türbeleri, mezarları yıkmak, islâmiyete ve müslümanlara iftirâ olur. Müslümanlara kâfir diyen kimse, bunu düşmanlık ile, inat ederek söyliyorsa, kendisi kâfir olur. Şüpheli olan Nassları yanlış tevil ederek söyliyorsa, kâfir olmaz ise de, bid'at sahibi olur. Kitabın bu yazısı, câmilere hırsızlık yapmak için veya mezhepsizlik propagandası için gidenler, vâizlere, hatîb efendilere, iftirâ ederek ihbâr yapmak için, göze girmek için, iyi tanınmak için gidenler var, o hâlde, câmileri yıkmalıdır demeye benziyor. Böyle söyliyen, bilmez mi ki, câmiler, o kötü işler için yapılmamıştır. Namaz kılmak, vaaz etmek, Kur'an-ı kerim dinlemek için yapılmıştır. Böyle, birkaç kötülük için, câmileri yıkmak değil, kötülük yapanları câmilere, iyi insanlar arasına sokmamak lâzımdır. Kötü, bozuk kimseleri ileri sürerek, Ehl-i sünnet olan temiz müslümanlara müşrik demek, Resûlullahın ve Velîlerin, Âlimlerin türbelerine saygısızlık yapmak, islâm düşmanlığıdır.

Büyük âlim Abdülganî Nablüsînin (Hadîka) kitabının yüzelliüçüncü sayfasından başlıyarak, sayfalarca yazdıklarının özeti şöyledir: (Edille-i şer'ıyye) yâni din bilgilerinin kaynağı dörttür: Kitap, sünnet, kıyâs ve icmâ. Kıyâs ile icmâ, Kitaptan ve sünnetten çıkmıştır. Şu hâlde, din bilgisinin ana kaynağı Kitap ve sünnettir. Bu ikisinden alınmıyan her bilgi, her iş, (Bid'at)dir. Bid'at olan inanışlar, bilgiler ve işler, sapıklıktır. İnsanı felakete götürür. Meselâ, tasavvufcu, tarîkatçı olduğunu söyliyen kimseler, bir münkeri, yâni icmâ ile bildirilenlere uymıyan birşeyi yapınca, biz bâtın bilgilerini biliyoruz. Bu iş bize helâldir. Siz kitaptan öğreniyorsunuz. Biz ise, Muhammed aleyhisselâmdan sorup anlıyoruz. Onun sözüne güvenmezsek, Allahdan sorup öğreniyoruz. Şeyhimizin himmeti bizi marifetullaha kavuşturuyor. Kitaptan, üstâddan birşey öğrenmeye ihtiyacımız yoktur. Allah bilgilerine kavuşmak için kitap okumamak, mektebe gitmemek lâzımdır. Bizim yolumuz bozuk olsaydı, nûrlar, Peygamberler, ruhlar, bize görünmezlerdi. Biz yanılırsak, haram işlersek, rü'yâda bize bildirilir, doğruları öğretilir. İlm adamlarının kötü gördükleri şeyler, bize rü'yâda kötülenmedi, iyi bildiğimiz için yapıyoruz diyorlar. Bu gibi saçma sözler, zındıklıktır, sapıklıktır. İslâmiyet ile alay etmektir. Kur'an-ı kerime ve hadis-i şeriflere hakâret etmek, güvenmemektir. Bunlarda yanlış ve zamana uymıyan şey bulunduğunu söylemektir. Böyle bozuk sözlere inanmamalıdır.

Ehl-i sünnet âlimleri buyuruyor ki, (İlhâm) vâsıtası ile ahkâm anlaşılamaz. Yâni, Allahü teâlânın, Velîlerin kalblerine verdiği bilgiler, helâl ve haramlar için delîl, senet olamazlar. Resûlullahın mübârek kalbine ilhâm, her müslüman için senettir. Herkesin bunlara uyması lâzımdır. Evliyânın ilhâmı islâmiyete uygun ise, yalnız kendisine senettir. Başkalarına senet olamaz. İlhâm, Kitabın ve Sünnetin mânalarını anlamaya yardım eder. İlhâm, sâlih müminlerde olur. Bid'at sahiplerinin ve fâsıkların kalblerine şeytanın vesveseleri gelir. Kalbe gelen bilgilere (İlm-i ledünnî) denir. Bu ilim ruhanî veya şeytanî olur. Birincisine (İlhâm), ikincisine (Vesvese) denir. İlhâm Kitaba ve Sünnete uygun olur. Vesvese, bunlara uygun olmaz. Rü'yâ da, rahmânî veya şeytanî olur. Resûlullah, Peygamber olduğu bildirilmeden önce, altı ay, rü'yâ ile amel eyledi. Tasavvuf büyüklerinden yüksek Velî Cüneyd-i Bağdâdî [Cüneyd-i Bağdâdî 298 [m. 910] da vefât etti.] (İnsanları, Allahü teâlânın sevgisine kavuşturacak yol, yalnız Muhammed aleyhisselâmın yoludur. Bundan başka olan dinler, mezhepler, tarîkatler, rü'yâlar çıkmaz sokaktır. İnsanı saadete kavuşturmazlar. Kur'an-ı kerimin ahkâmını öğrenmiyen ve hadis-i şeriflere uymıyan kimse, câhil ve gâfildir. Buna uymamalıdır. Bizim ilmimiz, mezhebimiz, Kitap ile Sünnettir) buyurdu. Muhyiddîn-i Arabî buyuruyor ki, (Bir Velî, islâmiyete uydukca ilerler. İlhâmları artar. Fakat, Velîlere gelen ilhâmlar, Kitap ve Sünnetin üstüne çıkamaz.) Sırrî-yi Sekâtî [Sırrî Sekâtî 251 [m. 865] de vefât etti.] (Tasavvufun üç mânası vardır. Birincisinde sôfinin kalbinde Allahü teâlâya olan marifeti, verâının nûrunu söndürmez. Kalbinde olan marifet nûru ile, maddenin ve enerjilerinin hakîkatlerini, özlerini anlar ve Allahü teâlânın ismlerinin, sıfatlarının tecellîlerine kavuşur. Bedeninde olan verâ nûru ile, islâmiyetin ince bilgilerini anlar. Her işi, islâm ahkâmına uygun olur. İkinci mânasına göre, sôfinin kalbinde, Kitaba ve Sünnete uymıyan ilim bulunmaz. Uygun olup olmadığını, zâhir ve bâtın bilgilerinde derin âlim olup, tasavvuf büyüklerinin kullandıkları kelimeleri anlıyanlar ayırabilir. Tasavvufun üçüncü mânasına göre, sôfinin kerâmetleri, islâm bilgilerinin hiçbirine aykırı olmaz. İslâm ahkâmına uymıyan şeyler, (Kerâmet) olmaz. Bunlara (İstidrâc) denir) buyurdu.

Evliyânın sözlerinin, işlerinin islâm ahkâmına uygun olup olmadığını her ilim sahibi anlıyamaz. Tasavvuf bilgilerini iyi bilmek ve tasavvuf büyüklerinin sözlerinin mânasını iyi anlamak lâzımdır. Meselâ, Bâyezîd-i Bistâmî [Bâyezîd-i Bistâmî 261 [m. 875] de vefât etti.] (Sübhânî mâ a'zama şânî) buyurdu. Yalnız zâhirî bilgileri olanlar bu sözü, (Mahlûklardaki kusurlar bende yoktur. Benim şânım çok büyüktür) demek sanır. Muhyiddîn-i Arabî, bu söz için, Allahü teâlânın büyüklüğünü, hiç kusurlu olmadığını en iyi olarak bildirmektedir dedi. Tenzîhin tenzîhidir buyurdu. Şöyle ki, Allahü teâlâyı Ona lâyık olarak tenzîh ve tesbîh edemediğini gördü. Allahü teâlâ tâm münezzeh olarak tecellî ettiği gibi, Onun isti'dâdı ve gücü kadar yaptığı tenzîhe ve tesbîhe uygun tecellîler de olmaktadır. Bu tecellîleri tesbîh etmesini, kendi isti'dâdını tesbîh etmek görüp, kendimi tesbîh ediyorum dedi. Böylece, Sübhânî dedikten sonra, başkalarının tesbîhlerinin, daha aşağı olduğunu, onların tenzîhlerine göre olan tecellîlerde görerek, kendi tesbîhinin daha uygun olduğunu görünce, (Benim isti'dâdım daha büyüktür) dedi. Görülüyor ki, bu sözü ile islâmiyete uygun olan birşeyi anlatmak istemiştir. Sekr hâlinde olduğundan, başka kelime bulamamış, ince bilgilerini, herkesin anlıyamıyacağı kelimelerle bildirmiştir. Yine bu büyük Velî, Bistâm şehrinde talebesini alarak, bir velîyi görmeye gittiler. Zühdü, takvâsı dillerde dolaşan o kimsenin yanına gidince, kıble tarafına tükürdüğünü gördü. Selâm vermeyip, yanından uzaklaştı. (Bu adam Resûlullaha karşı lâzım olan edeblerden birini gözetmedi. Velî olmak için lâzım olan edebleri de gözetemez) dedi. Kıbleye karşı edebsizlik, kötü birşeydir. Ehl-i sünnet âlimleri, yatarken ve otururken kıbleye karşı ayak uzatmaya mekruh dedi. Allahü teâlâ, Kâbeyi tavâf etmeyi ve tavâfta temiz olmayı emreyledi. Muhyiddîn-i Arabî buyuruyor ki, duâlarının kabûl olduğunu söyliyen bir kimse, islâmın edeblerinden bir edebi gözetmezse, çok kerâmetleri görülse de, ona inanılmaz. Yine Bâyezîd-i Bistâmî buyurdu ki, (Bir kimse, Velî olduğunu söylerse, hattâ havada oturursa, ibâdetleri yapmasına ve haramlardan sakınmasına ve islâmiyete uymasına bakmadan sözüne inanmayınız). [Şimdi, din kitabı yazanları da, böyle kontrol etmeli, islâmiyete uymıyanların din kitaplarını okumamalıdır!] [Bâyezîd-i Bistâmî, Hazer denizi cenûbunda Bistamda, Muhyiddîn-i Arabî 638 [m. 1240] da Şâmda vefât etmişlerdir.]

Abdürra'üf-i Münâvî, Câmi'ussagîr şerhinde diyor ki, avâmın yâni müctehid olmıyanların, Sahâbe-i kiramı taklîd etmelerinin câiz olmadığını, âlimler sözbirliği ile bildirmişlerdir. Bu sözbirliğini, imam-ı Ebû Bekr-i Râzî haber vermektedir. Müctehid olanın, dört mezhepten başka olan ictihâdlara uymaları câizdir. Fakat, uyarak yaptığı işte, onun bütün şartlarını gözetmesi lâzımdır. Ebû Süleymân-ı Dârânî buyuruyor ki, (Çok vakit, kalbime düşünceler geliyor. Kitaba ve Sünnete uygun bulursam kabûl ediyorum.) Zünnûn-i Mısrî buyuruyor ki, (Allahü teâlâyı sevmenin alâmeti, bütün ahlâkta ve bütün işlerde, Onun sevgili Peygamberine uymaktır.) [Abdürra'üf Münâvî, 1031 [m. 1621] de Mısrda, Ebû Süleymân, 205 [m. 820] de Şâmda, Zünnûn-i Mısrî, 245 [m. 860] de vefât etmişlerdir.]

(Hadîka)da, yüzseksenikinci sayfasında, imam-ı Kastalânînin (Mevâhib-i ledünniyye) kitabından alarak buyuruyor ki, Allahü teâlâyı sevmek ikiye ayrılır: Farz olan sevmek, farz olmıyan sevmek. Farz olan sevmekle, emirleri yapılır. Yasaklarından sakınılır. Kaza ve kaderine râzı olunur. Haram işlemek ve farzları yapmamak, bu sevginin gevşek olduğunu gösterir. Farz olmıyan sevgi, nâfileleri yaptırır. Şüphelilerden sakınmaya sebep olur. Buhârînin Ebû Hüreyreden haber verdiği, (Allahü teâlâ, kulumu bana yaklaştıran şeyler arasında bana en sevgili olanları, ona farz kıldığım şeylerdir. Kulum nâfile ibâdetleri yapmakla bana o kadar yaklaşır ki, onu çok severim. Onu sevince, onun duyan kulağı, gören gözü ve tutan eli ve yürüyen ayağı olurum. Her istediğini veririm. Benden yardım isteyince, imdâdına yetişirim buyurdu) hadis-i kudsî gösteriyor ki, Allahü teâlânın çok sevdiği ibâdet, farzları yapmaktır. Burada bildirilen nâfile ibâdetler, farzlarla birlikte yapılanlardır. Bunlar, bu farzlardaki kusurları tamamlar. Ömer bin Ali Fâkihânî diyor ki, (Bu hadis-i şerif gösteriyor ki, farzlarla birlikte nâfile ibâdetleri yapan, Allahü teâlânın sevgisini kazanır.) Ebû Süleymân Hattâbî diyor ki, (Bu hadis-i şerif gösteriyor ki, bunların duâları kabûl olur). Bunların duâ ettikleri kimseler, murâdlarına kavuşurlar. [Fâkihânî İskenderî Mâlikî 734 [m. 1334] de vefât etmiştir. Ebû Süleymân Ahmed Hattâbî Büstî, 388 [m. 998] de vefât etmiştir. Velîlerden duâ, yardım beklemek, bunun için onlara yalvarmak şirk olur demek, bu hadis-i şerife inanmamak olur.]

Abdülganî Nablüsî, buyuruyor ki, Cüneyd-i Bağdâdîden başlıyarak, buraya kadar yazdıklarımızı, tasavvuf büyüklerinden Abdülkerim Kuşeyrînin [Kuşeyrî 465 [m. 1072] de Nişâpûrda vefât etti.] risâlesinden aldım. Tarafsız olarak bunları incele! Adı geçen bu tasavvuf büyüklerinin, Velîlerin, islâmiyete nasıl yapışmış olduklarını gör! Bütün keşflerini, kerâmetlerini, kalb bilgilerini, ilhâmlarını, hep Kitap ve Sünnet ile ölçmektedirler. Resûlullahın yolundan ayrılan câhillerin sözleri ileri sürülerek, Ehl-i sünnet âlimlerine, tasavvuf büyüklerine dil uzatmak, bir müslümana yakışır mı? Bu Velîlere ve bu Allah adamlarını seven müslümanlara, müşrik diyene inanılır mı? Evliyânın kerâmetleri haktır, doğrudur. Ehl-i sünnet îtikatında olan ve islâmiyete uyduğu görülen kimselere, Allahü teâlânın âdeti dışında, [yâni fizik, kimyâ ve fizyoloji kanûnları dışında] ikrâm ettiği, ihsân ettiği şeylere (Kerâmet) denir. Bir Velî, kerâmet sahibi olduğunu söylemez. Kerâmet göstermesini dilemez. Kerâmet, Velînin ölüsünde de, dirisinde de hâsıl olur. Peygamberler ölünce, Peygamberlikten ayrılmadıkları gibi, Velîler de ölünce, evliyâlık derecesinden düşmezler. Velîler, Allahü teâlâya ve sıfatlarına âriftirler. Kur'an-ı kerimde, birçok Velîlerin kerâmetleri bildirilmektedir. Îsâ aleyhisselâm babasız dünyaya gelince, Hz. Meryemde görülen kerâmetler bunlardandır. Zekeriyyâ aleyhisselâm Hz. Meryemin odasına geldiği zaman, yanında yiyecek olduğunu görür. Bunu nereden aldın derdi. Çünkü, onun yanına, Zekeriyyâ aleyhisselâmdan başka, kimse girmezdi. O da, Allahü teâlâ yarattı cevabını verirdi. Eshâb-ı Kehfin kerâmetleri de, Kur'an-ı kerimde bildirilmektedir. Mağarada senelerce aç ve susuz kaldılar. Âsaf bin Berhıyânın, Belkısın tahtını Süleymân aleyhisselâma getirmesi de Kur'an-ı kerimde bildiriliyor. Eshâb-ı kirâmın ve Tâbiînin binlerce kerâmetleri, kitaplarda yazılıdır ve dillerde dolaşmaktadır. Mezhepsizlerin, kerâmetlere inanmamalarına pek de şaşmamalıdır. Çünkü, kendilerinde kerâmet hiç hâsıl olmadığı gibi, hocalarında ve büyük bildiklerinde böyle şeyler görüldüğünü duymuyorlar. İmâm-ı Necmeddîn Ömer Nesefîden kerâmeti sorduklarında, Allahü teâlânın, Evliyâsına, yâni sevdiği kullarına, âdetini bozarak, ihsânda bulunması, ehl-i sünnete göre câizdir buyurduğu, ibni Âbidînde, Mürted bahsi sonunda yazılıdır. [Ömer Nesefî, 537 [m. 1143] de, Semerkandda vefât etmiştir.]

Evliyânın az zamanda uzak yerlere gittikleri ibni Âbidînde, (Nesebin sübûtü faslı) sonunda da yazılıdır. Bunun üzerine şâfi'î ve hanefî mezheplerinde, fıkh mes'eleleri bile yapılmıştır. İbn-i Hacer-i Hiytemînin fetvâlarında diyor ki, bir Velî, bulunduğu yerde akşam namazını kıldıktan sonra, garba doğru çok uzağa gitse, gittiği yerde güneş batmamış olsa, burada güneş batınca, akşam namazını tekrar kılması lâzım olmadığını söyliyenler çoktur. Şemseddîn Remlî ise, lâzım olur buyurdu. [İbni Hacer-i Hiytemî, 974 [m. 1567] de Mekkede, Muhammed Remlî, 1004 [m. 1596] de vefât etmişlerdir.] İhtiyâç olduğu zaman, yiyecek içecek ve giyecek, hemen hâsıl olması da çok görülmüştür. Resûlullahın amcası oğlu Câfer Tayyârın havada uçtuğu tarih kitaplarına geçmiştir. Lokmân-ı Serahsînin ve benzerlerinin uçtukları da meşhûrdur. Su üstünde yürümek, ağaç, taş ve hayvanlarla konuşmak da çok görülmüştür. Allahü teâlânın, böyle âdetinin ve kanûnlarının dışında yaptığı şeyler, Peygamberlerde hâsıl olursa, (Mucize) denir. Peygamberlerin diri olması şart değildir. Öldükten sonra da, Allahü teâlâ mucize ihsân eder. Bunun gibi, Velîler öldükten sonra da, Allahü teâlâ bunlara (Kerâmet)vermektedir. Hiçbir Velî, hiçbir Nebînin derecesine yükselemez. Velîler, dereceleri ne kadar yüksek olursa olsun, Allahü teâlânın emirlerine ve yasaklarına uymaları lâzımdır.

Velîlerin en yükseği Hz. (Ebû Bekr-i Sıddîk)dır. Bundan sonra, en yükseği Hz. (Ömer-ül-Fârûk)dur. Ömer müslüman olmadan önce, otuzdokuz müslüman vardı. Gizli ibâdet ederlerdi. Bu, müslüman olunca, (Bugünden sonra artık gizli ibâdet olunmaz) dedi. İslâmiyette, açıkça ilk ibâdet eden, (Ömer-ül-Fârûk)dur. Bu ikisinden sonra Velîlerin en yükseği, Hz. (Osman-ı Zin-nûreyn)dir. Resûlullahın Rukayye ve Ümm-ü Gülsüm adındaki iki mübârek kızı ile ard arda evlendiği için, (İki nûr sahibi) adı ile şereflenmiştir. Bu iki zevcesi ölünce, Resûlullah, (Bekâr bir üçüncü kızım daha olsaydı, onu da Osmana verirdim) buyurdu. Bundan sonra, Evliyânın en üstünü, Hz.(Aliyy-ül-mürtezâ)dır. Resûlullah Tebük gazâsına giderken, Hz. Aliyi, Medînede, Ehl-i beytini korumak için, kendi yerine vekîl bırakmaya râzı oldu ve (Sen, bana, Hârûnun Mûsâya olduğu gibisin. Şu kadar var ki, benden sonra, hiç Peygamber gelmiyecektir) buyurmuştu. Bunun için, kendisine mürtezâ denildi. Resûlullahdan sonra, bu dördünün hilâfeti, üstünlükleri sırasına göre oldu. Bunlardan sonra, Evliyânın en üstünleri (Eshâb-ı kirâm)ın hepsidir. Eshâb-ı kirâmın ismlerini ve aralarında olan muhârebeleri söylerken, kalbimizin ve dilimizin onlara karşı saygılı ve iyi olması lâzımdır. Çünkü, onların birbirleri ile muhârebeleri, ictihâd ayrılığı idi. Onların bu işlerine de sevap vardır. Yanılanlarına bir sevap, doğru olanlarına iki sevap verildi. (Aşere-i mübeşşere) denilen on kişinin Cennete gideceklerini, Resûlullah haber verdi. Bunlar, dört halîfe ve Talha ve Zübeyr ve Sa'd bin ebî Vakkâs ve Sa'îd bin Zeyd ve Ebû Ubeyde bin Cerrâh ve Abdürrahmân bin Avftır. Resûlullahın mübârek kızı Hz. (Fâtıma-tüz-Zehrâ) ile bunun iki oğlu, (Hasen) ve (Hüseyn)in ve (Hadîce-tül-Kübrâ) ve (Âişe-i Sıddîka)nın da Cennetlik olduklarına inanırız. Bunlardan başka, hiç kimsenin ismini söyliyerek Cennetlik olduğunu söyliyemeyiz. Başka âlimlerin, Velîlerin Cennete gideceklerini, çok zannederiz. Fakat, kesin söyliyemeyiz. Eshâb-ı kirâmdan sonra, Evliyânın en üstünü, (Tâbiîn)in üstünleridir. Onlardan sonra (Tebe-i Tâbiîn)in üstünleridir.

Müellif, (Allahü teâlâyı sevmenin on sebebi vardır. Dokuzuncusu, Allahı sevenlerle berâber bulunmak, onların sözlerinden dökülen tatlı meyveleri toplamak, onların yanında, ancak lâzım olunca konuşmaktır. Bu on sebebe yapışmakla, muhabbet dereceleri aşılır. Sevgiliye kavuşulur) diyor.

Biz de, böyle inanıyoruz. Tasavvuf büyüklerini bunun için seviyoruz. Allahü teâlânın sevdiği Velîlerin yanına onun için üşüşüyoruz. Onları bunun için övüyoruz. Böyle yapanlara, niçin müşrik diyor anlıyamıyoruz.


.23- Ehl-i sünnet, Kasîde-i bürdeyi Kur'ândan üstün tutuyormuş.

23 - (Feth-ul-mecîd) kitabının, dörtyüzonbeşinci sayfasında, (Kasîde-i bürde, büyük câhilliktir. Yalnız Peygamberlerin koruması ile necât olurmuş. Bu kasîde, Kitaba ve Sünnete karşı gelmektedir. Bu kasîdeyi Kur'andan üstün tutuyorlar) diyor.

Kitabının önsözünde, (Sü'ûd torunu Abdülazîz [Abdülazîz bin Abdürrahmân bin Faysal 1372 [m. 1953] de öldü.] tevhîdi yeniledi. Arabistân yarım adasına sulh ve emniyet getirdi. Oğlu Sü'ûd da, geçmişlerinin yoluna hayat verdi. Hulefâ-i râşidînin yolunu açtı) diyor. Sü'ûd oğullarının kılınclarının keskin olmasına duâ ediyor. Yunanistanda, Atinanın en lüks otellerinde, yüzlerce gayrı meşru câriye ile, Yunan kızları arasında, yıllarca sefâlet, içki ve fuhuş âlemleri sürerek 1384 [m. 1964] de zevk, safâ, işret içinde ölen Sü'ûdü ve dedelerini övmek için (hayat verdi, yol açtı) gibi medhiyeler söylemesi, ondan yardım dilemesi şirk, suç olmıyor da, imam-ı Busayrînin, Allahü teâlânın sevgili Peygamberini övmesi, o yüce Peygamberi, mahlûkların en yüksek derecesine çıkarması, (Her istediğini vereceğim) müjdesi ile şereflenmiş olan o en yüksek Peygamberden yardım ve şefaat istemesi, suç ve şirk oluyormuş. Utanmadan bu yazıları, din kitabı diyerek müslümanların önüne sürmektedir. Gençleri aldatmak, mezhepsiz yapmak için, islâm âlimlerine, müslümanların gözbebeklerine, müşrik, sapık demekten hayâ duymamaktadır. İmâm-ı Rabbânînin birinci cilt, kırktördüncü mektûbda bildirdiği hadis-i şeriflerde, Resûlullahın kendi yüksek makamını anlatmasına, acaba ne diyecektir. Peygamberlerin seyyidi, gelmiş gelecek, bütün insanların en üstünü olduğunu bildirdiği için, o şerefli Peygambere de, (hâşâ) kirli kalemini bulaştırmak küstahlığını mı yapacak? Bu konuda, onüçüncü maddede geniş bilgi verildi. Lütfen o maddeyi de okuyunuz!


.24- Ölü duymaz, fâide vermez. Ondan birşey istemek şirk olur diyor. Bunaa  (Minhat-ül Vehbiyye) kitâbından cevâb verilmektedir.

24 - Bu vehhâbî kitabının dörtyüzonaltıncı sayfasında, (İbrâhîm Neha'î, Allahü teâlâya, sonra sana sığınırım demek câiz olur dedi ise de, bu söz diri ve hazır olup birşey yapmaya gücü yeten ve sebep olan kimse için söylenir. Ölüler his etmez, duymaz, fayda ve zarar yapmaya güçleri yoktur. Ölülere ve gâib olan dirilere karşı böyle söylenmez. Ölülere herhangi bir sûretle bağlanmak câiz değildir. Böyle olduğunu, Kur'an açıkça bildiriyor. Ölülerden birşey istemek, yâhut onlara birşey söyliyerek değer vermek, kalbi ile veya bir iş yapmakla bağlanmak, onları ilâh, mâbut, tanrı yapmak olur) diyor.

Bu saçma yazıları ile, Kur'an-ı kerime de iftirâ etmektedir. İslâm âlimleri bu sapık yazılara, âyet-i kerimelerle ve hadis-i şeriflerle cevap vermişler. Bunların aldandıklarını ve gençleri aldatarak felakete sürüklemekte olduklarını isbât etmişlerdir. Bu kıymetli kitaplardan Seyyid Dâvüd bin Süleymânın (Minhat-ül-vehbiyye fî redd-il-vehhâbiyye)kitabı, ofset yolu ile, 1389 [m. 1969] da İstanbulda bastırılmıştır. 1973 de ikinci, 1990 da üçüncü baskısı yapılmıştır. Arabî olan bu kitap, ilk olarak 1305 hicrî yılında, Bombayda basılmıştı. Seyyid Dâvüd, derin âlim, büyük Velî, kerâmetler sahibi olan mevlânâ Hâlid-i Bağdâdînin talebesi olup, 1222 de Bağdâdda tevellüd ve 1299 [m. 1881] da orada vefât etti. Hâl tercümesi (Müncid) lügat kitabında (Hâlidî) isminde yazılıdır. İbrâhîm Neha'î İmâm-ı a'zamın hocasının hocasıdır. 96 da Kûfede vefât etti. (Minhat-ül-vehbiyye) kitabında diyor ki:

Ehl-i sünnet îtikatından ve mezheplerden ayrılanlar, bugünlerde çoğalmaktadır. Bu sapıklar, Muhammed aleyhisselâmın ümmetine müşrik diyorlar. Bu mübârek ümmeti öldürmeli, mallarını almalı diyorlar. Bunlar, böylece, felakete sürükleniyorlar. Allahü teâlânın yardımı ile, bu sapıkları, şu küçük kitabımla red etmeye, yazılarının bozukluğunu isbât etmeye kalkıştım. Bunu okuyarak, belki yanıldıklarını anlar, hidâyete kavuşurlar. Böylece, büyük bir hizmet etmiş olurum.

Peygamberleri ve sâlih kullardan Evliyâyı vâsıta yaparak, onları şefaatcı kılarak, Allahü teâlâdan dilekte bulunmaya ve Allahü teâlânın kerâmet olarak onlara verdiği kuvvet ile sıkıntıdan kurtarmalarını istemeye ve Allahü teâlânın bir dileğe kavuşturması veya bu sıkıntıdan kurtarması için, kabirlerine gidip, onlardan şefaat istemeye inanmıyanlar, insan ölüp, toprak olunca, işitmez, görmez, kabir hayatı diye birşey yoktur diyorlar. Dünyada birşeye kavuşmak için, diriler sebep yapıldığı hâlde, ölülerin de, birşeye kavuşmak için sebep yapılmasına bir türlü inanmıyorlar. Eğer, ölülerin kabir hayatı denilen bir hayat ile diri olduklarına ve bu hayatlarından dolayı, bildiklerine, işittiklerine, gördüklerine ve kendilerini ziyâret edenleri tanıdıklarına, selâm verenlere karşılık selâm verdiklerine ve birbirlerini ziyâret ettiklerine, kabirde nîmet veya azâb içinde olduklarına ve nîmetim ve azâbın, ruh ile bedene birlikte olduğuna ve tanıdıkları dirilerin yaptıkları işlerin kendilerine bildirildiğine ve iyi işleri öğrenince, Allahü teâlâya hamd edip birbirlerine müjde verdiklerine ve işi yapana duâ ettiklerine, kötü işleri öğrenince, bunları yapanlara duâ ederek yâ Rabbî! Bunlara iyi işler yapmak nasip et! Bize yaptığın gibi, onlara da hidâyet nasip eyle dediklerine inansalardı, böyle inkâr etmezlerdi. Çünkü ölmek, bir evden, başka bir eve göç etmektir. Bu bildirdiklerimizin hepsinin doğru olduklarını, Kur'an-ı kerim ve hadis-i şerifler ve icmâ'ı ümmet bildirmektedir. Bunlara inanmıyan, îman edilmesi vâcib olan birşeye inanmamış olup, bid'at fırkalarından olur. Resûlullahın sünnetinden ayrılmış olur. Çünkü, Mahşer yerinde toplanmak için dirilip, mezardan çıkmaya inanmak, îmanın altı şartından biridir. Buna inanmıyan kâfir olur. Ölüler için kabir hayatı olup, nîmeti ve azâbı duyduklarına inanmamak, küçük kıyâmete inanmamaktır. Küçük kıyâmet, büyük kıyâmetin örneğidir.

[Kabir azâbına inanmıyan câhiller, (Mezarda bedenler çürümüştür. Organlar kalmamıştır. Duymazlar, görmezler. Bedene azâb ve nîmet olmaz)diyorlar. Buna deriz ki, ruhun ölmediğine siz de inanıyorsunuz. Bunun için, onun duyduğuna, işittiğine, gördüğüne de inanmalısınız. Böyle olunca, ruhdan şefaat dilemek, ondan yardım istemek gibi, Allahü teâlânın yaratmasına vâsıta olmasını beklemeye, karşı olmamanız Îcap eder. Çünkü, bütün dinler, insan ölünce, ruhun diri kaldığını bildirmektedir. Diri insanlar, Allahü teâlânın yaratmasına vâsıta, sebep oldukları gibi, diri ruhların da, Allahü teâlânın yaratmasına sebep olacağı red edilmez. Bunu, iyi düşünemediği için, ölüden bir yardım beklenemez. Allahü teâlânın birşeyi yaratması için, Allahü teâlânın sevdiği kullarının ruhlarından yardım bekliyen, onlardan şefaat istiyen kâfir olur, müşrik olur diyorlar.

Osmanlı devletinde yetişmiş olan âlimlerin büyüklerinden Ehî-zade Abdülhalîm bin Muhammed, (Es-sâdât fî-isbât-il-kerâmeti lil-Evliyâ-i hâlel-hayat ve ba'del memât) kitabında, Allahü teâlânın Evliyâya kerâmet verdiğini, kerâmetlerin öldükten sonra da devam ettiğini vesikalarla isbât etmektedir. Abdülhalîm efendi, 1013 [m. 1604] de vefât etmiştir. Merginânînin (Hidâye)sine yaptığı şerh ile (Eşbâh)a tâlîkı ve (Dürer ve Gurer) hâşiyeleri çok kıymetlidir. Sa'düddîn-i Teftâzânî [Teftâzânî Mes'ûd 792 [m. 1389] da Semerkandda vefât etti.] (Akâid-i Nesefiyye) şerhinde, Evliyânın kerâmetlerini uzun yazmıştır. Birçok âlimler, bu şerh üzerine hâşiyeler yapmışlardır. Bunlardan biri, Hindistân âlimlerinden Abdülazîz Ferhârînin (Nebrâs) ismindeki arabî şerhidir. Buna da, Muhammed Berhurdâr Mültânî çok kıymetli bir hâşiye yapmıştır. Bunun 476. sayfasında diyor ki, (Kerâmetin mevcut olduğunu isbât eden vesikaların en kuvvetlisi, Eshâb-ı kirâmın çoğundan hâsıl olan kerâmetlerdir. Bunları bildiren çeşidli kitaplar arasında, imam-ı Câfer Müstagfirînin (Delâil-ün-nübüvve) kitabıdır. Mu'tezile sapık fırkasında olanlar, kerâmeti inkâr etti ise de, Ehl-i sünnet âlimleri bunlara uzun cevaplar vermişlerdir). Abdülazîz Ferhârî 1239 [m. 1824] de Hindistânda, imam-ı Câfer Müstagfirî Nesefî de, 432 [m. 1041] de vefât etmişlerdir.

Şimdi, Sü'ûdî Arabistân hükûmetinin dünyaya vehhâbîliği yaymak için propaganda genel müdürlüğü kurduğunu, bunun için, her sene milyonlarca altın lira dağıttığını haber alıyoruz. Her memlekette bulunan, dînini, vicdânını satabilecek birkaç soysuz, beyinsiz kimse, paraya kavuşmak için, birçoğu da islâmiyeti bilmediğinden, yalanlara aldanarak, dinde reform akıntısına kapıldığı için, mezhepsizlik dellâllığı yapmakta, gençleri zehirlemekte, felakete sürüklemektedir. Kendilerini din adamı tanıtan bu câhiller, âyet-i kerimeleri ve hadis-i şerifleri tanımıyorlar. Eshâb-ı kirâmın ve Tâbiîn-i ızâmın sözlerini bilmiyorlar. Koyu câhildirler. Biraz arabca öğrenince, kendini âlim zannetmek, katmerli câhil olmak alâmetidir. Böyle kimse, okuyup öğrenmeye, adam olmaya özenmez. Aldıkları altınlarla, zevk ve safâya dalar. Dinden de, dünya bilgilerinden de habersiz kalır. Zevallı gençler, böyle kimseyi din adamı, hem de âlim sanır. İslâmiyeti yıkan, kemiren, bunlardır. Din adamı ismi altında, müslümanların başına geçmeleri ise, büyük felaket olur. Böyle câhil kalanlar, din bilgisi diyerek, kısa akıllarına, boş kafalarına gelen hayâlleri yazarlar. Sapıktır ve başkalarını da saptırmaktadırlar. Buhârîdeki hadis-i şerif, bunların türeyeceklerini haber vermektedir.]

Kabirde, hem ruha, hem de bedene nîmet ve azâb vardır. Buna, böylece inanmak lâzımdır. İmâm-ı Muhammed bin Hasen Şeybânî 135-189 [m. 805], (Akâid-i Şeybâniyye) manzûmesinde, (Kabir azâbı vardır. Kabir azâbı, hem ruha, hem de bedene olacaktır) buyurdu. Yâni, kabirde nîmetler ve azâblar, ruha ve cesede birlikte olacaktır. Diriler bunu görmezse de, inanmak lâzımdır. Gaybe îman etmek lâzımdır. Buna inanmamak, kıyâmet günü olan (ba's) yâni, mezardan kalkmaya inanmamaya yol açar. Çünkü, ikisi de, Allahü teâlânın kudreti ile olmaktadır. Birine inananın, ötekine de inanması akla uygundur. İnsan kabir azâbını, diri iken anlıyamıyor ise de, âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler ve bu ümmetin önce gelenleri, kabir azâbı olacağını haber vermişlerdir. Bu haberleri aşağıda ayrı ayrı bildireceğiz. Sonra, Allahü teâlânın sevdiği kullarının mezarlarından şefaat ve Allahü teâlânın yaratması için vâsıta, vesîle olmalarını istemek câiz olduğunu gösteren hadis-i şerifleri bildireceğiz. Bunları okuyup anlıyanlar, ölülerin kendilerinin birşey yapmadıklarını, mezhepsizlerin iftirâ ettikleri gibi, onlardan birşey yapmalarının istenilmediğini göreceklerdir. Bunlar, dirilerin hareket ettiklerini, iş yaptıklarını görerek, bunlardan yardım, şefaat istiyenlerin bunların kendilerinden istediklerini sanıyorlar. Hâlbuki, dirilerden istemek de, bunların, Allahü teâlânın yaratmasına sebep olmalarını istemektir. Herşeyi yaratan, yapan, yalnız Allahü teâlâdır. Diri de, ölü de, canlı da, cansız da, Onun yaratmasına sebep olmaktadır. Onun yaratmasına, mahlûkların sebep olmalarını, yine O dilemiştir. Âlemin nizâmlı, düzenli olması için, birçok şeyi, sebep ile yaratmak istemiştir. Dilediği birçok şeyi de, sebepsiz yaratmaktadır.

Peygamberler ve Evliyâ mezarlarında, kabir hayatı denilen, bilmediğimiz bir hayat ile diridirler. Kendiliklerinden birşey yapamazlar. Allahü teâlâ, onlara sebep olacak kadar kuvvet ve kıymet vermiştir. Onları sevdiği için, onlara, âdeti dışında olarak ikrâm, ihsân yapmaktadır. Onların hurmeti için, istenileni yaratır. İstenilenin yaratılmasına sebep olmaları onlardan istenir. Mezhepsizlerin, Ehl-i sünnet, mezarlara tapınıyorlar, müşrik oluyorlar demeleri yalandır. Müslümanlara iftirâdır. Birkaç câhil veya dinsiz, sâf köylüleri soymak, dünya menfaati sağlamak için, islâmiyete uymıyan, kötü iş yapabilir. İslâm bilgileri, islâm ahlâkı, bir memlekette azalırsa, böyle zındıkların, sapıkların türeyecekleri belli bir şeydir. Bunları behâne ederek, mezhepsizliği savunmak yerine, bu bozuk işleri düzeltmek, yıkıcı değil, yapıcı olmak Îcap eder. Müslümanlar arasında, kabir hayatına ve kabirde nîmet ve azâblar olduğuna inanıp da, Peygamberlerin ve Evliyânın öldükten sonra, Allahü teâlânın yaratmasına sebep olacaklarına inanmıyanlar var. Yâhut, Allahü teâlânın yaratmasını düşünmeden yalnız onlardan isteniliyor, onlardan şefaat istenmesi, dileklerin onlar vâsıtası ile elde edilmesi, islâmiyette bildirilmemiştir diyenler de vardır. Böyle söyliyenler, kabir hayatına inanmıyanlar kadar zararlı değildir. Bunlar, Kur'an-ı kerimi ve hadis-i şerifleri bilmedikleri için yâhut inat ederek böyle söyliyorlar. Müslümanların inatçı olmaması, doğru sözü kabûl etmesi lâzımdır. Cevaplarımızı sekiz kısm hâlinde bildireceğiz.

Birinci kısm: Peygamberler kabirlerinde diridirler. Diri olmaları, sözde değildir. Tâm diridirler. İmrân sûresinin yüzaltmışdokuzuncu âyetinde meâlen, (Allah yolunda öldürülenleri ölü sanmayınız! Onlar, Rablerinin yanında diridirler. Rızklandırılmaktadırlar) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, şehitlerin diri olduklarını bildiriyor. Şehitler, başka müslümanlar gibidirler. Onlardan bir üstünlükleri yoktur. Peygamberler, şehitlerden elbet daha ileride ve daha üstündür. İslâm âlimlerine göre, her Peygamber, şehit olarak ölmüştür. Bunu bilmiyen yoktur. Burhâneddîn Ali Halebî, [Ali Halebî şâfi'î 1044 [m. 1634] de Mısrda vefât etti.] (İnsân-ül'uyûn) ismindeki (Siyer) kitabında, derecesi aşağı olanda, derecesi yukarı olanda bulunmıyan bir üstünlük bulunabilir diyor ise de, bu sözün burada yeri yoktur. Çünkü bu söz, âyet-i kerimede veya hadis-i şerifte açıkça bildirilmemiş olan üstünlük içindir. Peygamberlerin şehit oldukları, hadis-i şerifler ile bildirilmiş olduğu için, Halebînin sözü, burada düşünülemez. Buhârîde ve Müslimde bildirilen hadis-i şerifte, (Mîraç gecesinde, Mûsâ aleyhisselâmın kabri yanından geçirildim. Mezarında, ayakta namaz kılıyordu) buyuruldu. Beyhekînin ve başkalarının bildirdikleri bir hadis-i şerifte, (Peygamberler, mezarlarında diridirler. Namaz kılarlar) buyuruldu. Başka bir hadis-i şerifte, (Allahü teâlâ toprağın Peygamberleri çürütmesini haram etmiştir) buyuruldu. Bunun doğru olduğunu, âlimler sözbirliği ile bildirmektedir. Buhârîde ve Müslimde, (Allahü teâlâ, Mîraç gecesinde, bütün Peygamberleri, Peygamberimize gönderdi. Onlara imam olup, iki rekât namaz kıldılar) yazılıdır. Namaz kılmak, rükû' ve secde yapmakla olur. Bu haber, diri olarak, ceset ile, beden ile kıldıklarını gösteriyor. Mûsâ aleyhisselâmın, kabrinde namaz kılması da, bunu göstermektedir. (Mişkât)kitabının son cildinde, (Mîraç) bâbının birinci faslı sonunda, Müslimden alarak Ebû Hüreyrenin bildirdiği hadis-i şerifte, (Kâbenin yanında, Kureyş kâfirleri, bana Beyt-ül-mukaddesin nasıl olduğunu sordular. Oralara dikkat etmemiştim. Çok sıkıldım. Allahü teâlâ bana gösterdi. Kendimi Peygamberler arasında gördüm. Mûsâ aleyhisselâm, ayakta namaz kılıyordu, zayıf idi. Saçları dağınık ve sarkık değildi. Şen'e kabîlesinden bir yiğit gibi idi. Îsâ aleyhisselâm, Urve bin Mes'ûd Sekafîye benziyordu) buyuruldu. Şen'e, Yemende bulunan bir kabîlenin ismidir. Bu hadis-i şerifler, Peygamberlerin, Rableri yanında diri olduklarını gösteriyor. Onların cesedleri [bedenleri], ruhları gibi latîf olmuştur. Kesîf, katı değildir. Madde ve ruh âleminde görünebilirler. Bunun için Peygamberler, ruhları ve bedenleri ile görünebilirler. Hadis-i şerifte, Mûsâ ve Îsâ aleyhimesselâmın, namaz kıldıkları bildiriliyor. Namaz kılmak, çeşidli hareketler yapmaktır. Bu hareketler, beden ile olur. Ruh ile olmaz. Mûsâ aleyhisselâmı, orta boylu, eti az, zayıf, saçları toplu gördüm buyurması, ruhunu değil, bedenini gördüğünü gösteriyor. Peygamberler, başka insanlar gibi ölmez. Geçici olan dünyadan, sonsuz kalıcı olan âhırete göç ederler. İmâm-ı Beyhekî (Îtikat) kitabında buyuruyor ki, Peygamberler, mezara konduktan sonra ruhları bedenlerine geri verilir. Biz onları göremeyiz. Melekler gibi, görünmez olurlar. Yalnız, Allahü teâlânın kerâmet olarak ihsân ettiği seçilmiş kimseler görebilir. İmâm-ı Süyûtî de böyle bildirmiştir. İmâm-ı Nevevî ve Sübkî ve İmâm-ı Kurtubî üstâdından böyle haber vermişlerdir. [İmâm-ı Beyhekî 458 [m. 1066] de Nişâpûrda, imam-ı Ebül-Hasen Ali Sübkî 756 [m. 1355[ da Mısrda, Muhammed Kurtubî 671 [m. 1272] de vefât etmişlerdir.] Hanbelî âlimlerinden ibni Kayyım-ı Cevziyye (Kitap-ür-Ruh)da, onun bu haberini yazmaktadır. Şâfi'î âlimlerinden ibni Hacer-i Hiytemî ve Şemsüddîn-i Remlî ve kâdı Zekeriyyâ ve hanefî âlimlerinden Ekmelüddîn ve Şernblâlî ve mâlikî âlimlerinden ibni Ebî Cemre ve talebesi İbnülhâc (Medhal) kitabında ve İbrâhîm Lakânî (Cevheret-üt-tevhîd) kitabında ve daha birçok âlimler, böyle olduğunu bildirmişlerdir. [İbni Kayyım-ı Cevziyye 751 [m. 1350] de, İbni Teymiyye 728 [m. 1328] de, Şemsüddîn Muhammed Remlî 1004 [m. 1596] de, Kâdı Muhammed Zekeriyyâ 926 [m. 1520] da Mısrda vefât etmişlerdir.] Hicretin altmışbirinci senesinde (Harre) olayında Yezîdin adamları Medîne-i münevverede işkence yaptıkları gün, Saîd bin Müseyyib diyor ki, Mescid-i nebîde ezan okunamaz, namaz kılınamaz olunca, (Hucre-i nebeviyye)den ezan ve ikâmet sesi işitildi. Bunu, ibni Teymiyye de, (İktizâ-üs-Sırât-il-müstakîm) kitabında yazmaktadır. Çok kimse, selâmlara, Kabr-i saadetten cevap verildiğini, çok zaman işitmişlerdir. Başka kabirlerden de, selâmlara cevap verildiği, çok işitilmiştir. Bunu ileride, bildireceğiz. Peygamberlerin mezarlarında diri oldukları sözbirliği ile bildirilmiş olduğu anlaşıldı. Sahih hadiste, (Bana selâm verilince, Allahü teâlâ, ruhumu geri gönderip, ona cevap veririm) buyuruldu. Bu hadis-i şerif, yukarıda bildirilenlere uygun olmuyor denilemez. Yâni, mübârek ruhunun cesed-i şerifinden ayrıldığını, selâm verilince geri verildiğini gösteriyor denilemez. Böyle söyliyenlere karşı, âlimler çeşidli cevaplar vermiştir. İmâm-ı Süyûtî, bu cevaplardan onyedisini bildiriyor. Bu cevapların en güzeli, Resûlullah, cemâl-i ilâhîyi görmeye dalmıştır. Bedendeki duyguları unutmuştur. Bir müslüman selâm verince, mübârek ruhu, bu dalgınlıktan ayrılıp, beden duygularını alır. Dünyada, böyle olanlar da az değildir. Bir dünya işi veya âhıret işi, aşırı düşünülürken, insan yanında konuşulanı duymaz. Cemâl-i ilâhîye dalan kimse, bir sesi işitebilir mi?

Resûlullah uykuda ve uyanık iken görülebilir mi? Görülebilirse, görünen, kendisi midir, benzeri midir? Âlimlerimiz, buna çeşidli cevap verdiler. Kabirde diri olduğunu, sözbirliği ile bildirdikten sonra, kendisinin görüldüğünü çoğunlukla beyan buyurmuşlardır. Böyle olduğu, hadis-i şeriflerden de anlaşılmaktadır. Bir hadis-i şerifte, (Beni rü'yâda gören uyanık iken görmüş gibidir) buyuruldu. Bunun için, imam-ı Nevevî hazretleri, Onu rü'yâda görmek, tâm kendisini görmektir dedi. Nitekim, Abdürraüf Münâvînin, [Münâvî 1031 [m. 1621] de Kahirede vefât etti.] (Künûz-üd-dekâık) kitabında yazdığı ve Buhârîde ve Müslimde bulunduğunu bildirdiği hadis-i şerifte, (Beni rü'yâda gören doğru görmüştür. Çünkü şeytan, benim şeklime giremez) buyuruldu. Rü'yâda benzeri görülmüş olsaydı, doğru olarak görülmüş olmazdı. İbrâhîm Lakânî, (Cevheret-üt-tevhîd) kitabında diyor ki, hadis âlimleri, Resûlullahın uyanık iken de, rü'yada da görülebileceğini, sözbirliği ile bildirmişlerdir. Görülen, kendisi midir, benzeri midir, bunda ayrılmışlardır. Çokları, kendisidir dedi. İmâm-ı Gazâlî ve Ahmed Karâfî ve birkaç âlim ise, benzeridir dedi. Kendisi görülür diyenler çoğunluktadır. İçlerinde otuzdan çok hadis imamı, büyük âlimler vardır. Herbirinin senetlerini, vesikalarını, ayrı bir kitapta bildirdim. [Ekmelüddîn Muhammed Bâbertî 786 [m. 1384] da, Şernblâlî Hasen 1069 [m. 1658] da Mısrda, Abdüllah ibni Ebî Cemre 675 [m. 1276] de ve Muhammed ibnülhâc Fâsî 737 [m. 1337] de ve İbrâhîm Lakânî 1041 [m. 1632] de ve Ahmed Şihâbüddîn Karâfî 684 [m. 1285] de vefât etmişlerdir.]

İkinci kısm: Ölülerin işitmelerine ve görmelerine gelince, şehitlerin, kabirlerinde diri oldukları, Kur'an-ı kerimde açıkça bildirilmiştir. Velîler, Allahü teâlânın, kerâmet olarak ihsân etmesi ile, işitir ve görürler. Allahü teâlâ, sevdiği kulları için, âdetinin, kanûnlarının dışında şeyler yaratır. Önce Peygamberlerin ve hele bunların en yükseği olan Muhammed aleyhisselâmın ve şehitlerin ve Velîlerin, mezarlarında işittiklerine ve görmelerine inanmıyan câhilleri susturmak için, kâfirlerin bile mezarda duyduklarını ve işittiklerini bildireceğiz. Buhârînin bildirdiği hadis-i şerifte, (Meyyit mezara konup, mezar başındakiler dağılırken, onların ayak seslerini işitir) buyuruldu. Buhârîde ve Müslimde yazılı olan hadis-i şerifte, Bedrde öldürülen kâfirlerin, birkaç gün sonra, bir çukura konulması emrolundu. Bundan da birkaç gün sonra, Resûlullah çukurun başına gelip durdu. Çukurdakilere, ismlerini ve babalarının ismlerini birer birer söyliyerek, (Rabbinizin, size söz verdiğine kavuştunuz mu? Ben, Rabbimin söz verdiği zafere kavuştum) buyurdu. Hz. Ömer bunu işitince, (Yâ Resûlallah! Leş olmuş kimselere mi söyliyorsun?) deyince, Resûlullah, (Beni doğru Peygamber olarak gönderen Rabbimin hakkı için söyliyorum ki, siz beni onlardan daha çok işitmiyorsunuz. Fakat cevap veremezler) buyurdu. Buhârînin ve Müslimin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Meyyit, yakınlarının kendisine bağırarak ağlamasından azâb duyar) buyuruldu. İmâm-ı Nevevî, Müslim kitabını açıklarken, bu hadis-i şerif için, (Meyyit, yakınlarının bağırarak ağlamasından azâb duyar ve onlara gücenir) dedi. Muhammed bin Cerîr Taberî de böyle söyledi. Kâdı Iyâd da, en iyi söz budur diyerek, Resûlullahın, oğlu için yüksek sesle ağlıyan bir kadını susturduğunu bildirdi. (Ey müslümanlar! Mezardaki kardeşlerinize yüksek sesle ağlıyarak, onları incitmeyiniz!) buyurdu. Bu hadis-i şerif gösteriyor ki, meyyit, yakınlarının ağlamalarını işitmektedir. Bununla incinmekte ve azâb duymaktadır. [Muhammed bin Cerîr 310 [m. 923] da Bağdâdda, Kâdı Iyâd Mâlikî 544 [m. 1150] de Merrâküşte vefât etti.]

Resûlullah buyurdu ki, (Mezarda olanlara selâm vereceğiniz zaman, esselâmü aleyküm deyiniz!) Bunun için, (Esselâmü aleyküm! Yâ ehle dâril-kavmil müminin) denir. Böyle selâmın da, işiten ve anlıyan kimseye söyleneceği belli birşeydir. İşitmeselerdi, yokluğa ve taşa selâm vermek olurdu. Selef, yâni, islâmın büyük âlimleri, böyle selâm verileceğini, sözbirliği ile bildirdiler.

Üçüncü kısm: Meyyit, kendini ziyârete gelenleri tanır. Ebû Bekr Abdüllah bin Ebiddünyâ, (Kitap-ül-kubûr)da diyor ki, Hz. Âişenin haber verdiği hadis-i şerifte, (Bir kimse, din kardeşinin kabrini ziyârete gider ve mezarı başında oturursa onu tanır ve selâmına cevap verir) buyuruldu. Ebû Hüreyrenin bildirdiği hadis-i şerifte, (Bir kimse, tanıdığının mezarı başına gidip selâm verince, meyyit onu tanır ve selâmına cevap verir. Tanımadığı kimsenin kabrine gidip selâm verince, meyyit selâmına cevap verir) buyuruldu. Yûsüf ibni Abdülberr ve (Ahkâm) kitabının sahibi olan Abdülhak, bu hadis-i şerif için sahihdir dediler. İbni Kayyım-ı Cevziyye, bu hadis-i şerifi (Kitap-ür-Ruh)da bildiriyor. Sonra çeşidli haberleri de yazıp, burada yazacak daha birçok haberler vardır diyor. Hadis-i şeriflerde, ziyâret kelimesi kullanılmaktadır. Meyyit, kabre geleni tanımasaydı, ziyâret kelimesi kullanılmazdı. Her dilde ve her lügatta, ziyâret kelimesi, tanıyan ve anlıyan kimselerin buluşmasında kullanılır. (Selâmün aleyküm) de anlıyan kimseye söylenir. Bir kimse, kabre yakın bir yerde namaz kılarsa, meyyitler bunu görür. Namaz kıldığını anlar ve imrenirler. Yezîd bin Hârûn Sülemî diyor ki: İbni Sâseb, bir cenâzede bulundu. Bir mezar yanında iki rekât namaz kıldı. Sonra kabre dayandı. Diyor ki, vallahi uyanıktım. Kabirden bir ses işittim. (Beni incitme! Siz ibâdet yaparsınız, fakat işitmezsiniz, bilmezsiniz. Biz ise biliriz. Fakat hareket edemeyiz. Bana göre, şu kıldığın iki rekâttan daha kıymetli birşey yoktur) dedi. Meyyit, İbni Sâsebin kabre dayandığını ve namaz kıldığını anlamıştı. İbni Kayyım, bunu bildirdikten sonra, meyyitin işittiğini gösteren, Eshâb-ı kirâmdan gelen çeşidli haberleri yazmıştır. Mezhepsizler, İbni Kayyım için müctehid diyorlar. Onu aşırı övüyorlar. Fakat, İbni Kayyımın bu yazılarına inanmıyorlar. İnananlara da müşrik diyorlar. Bu hâlleri, islâm âlimlerine kıymet verdiklerini değil, işlerine geldiği zaman övdüklerini, hiçbir âlimi beğenmediklerini göstermektedir. [İbni Ebiddünyâ 261 [m. 894] de Bağdâdda, İbni Abdülberr 463 [m. 1071] de Şâtibede, Yezîd bin Hârûn Sülemî 206 [m. 821] da vefât etti.]

Hz. Âişe, Bedr gazâsında çukura konulan kâfirlerin işitmediğini söyledi. Bunun için, bazı kimseler, hiçbir mevtâ, hattâ müminler bile mezarda işitmez sandı. Bazı câhiller, şehitlerin, hattâ Resûlullahın bile, işitmiyeceklerini söylediler. Meyyitin işitmesine inanmıyanlar aldandılar. Çünkü Âişe, yalnız o çukurdaki kâfirlerin işitmediğini söyledi. Mezardaki kâfirlerin işitmelerini, Fâtır sûresinin yirmiikinci âyetinin, (Sen ölüye duyuramazsın. Sen mezarlarda olanlara işittiremezsin!) meâl-i şerifindeki işitmek gibi olduğunu sandılar. Hâlbuki, böyle değildir. Büyük âlimler bildiriyor ki, âyet-i kerimedeki işittirememek, işitip kabûl etmek ve îman etmek demektir. Allahü teâlâ, bunun gibi âyet-i kerimelerde, diri olan ve kulakları, gözleri ve beyinleri olan kâfirleri mezardaki ölülere benzetmektedir. Bu benzetiş, duymak ve anlamak bakımından değil, duygusuzluk ve anlayışsızlık, yâni kabûl etmemek ve inanmamak bakımındandır. Hastanın ruhu gargaraya gelince, yâni âhıretteki yerini görmeye başlayınca, îmana gelmesi fayda vermez. Allahü teâlâ meâlen buyuruyor ki, (Ezelde şakî olarak yazılmış olanları îmana çağırman, onlara fayda vermez). Bunların îmana çağrılması, mezardakilerin îman etmeleri gibi, kendilerine fayda vermez. Çünkü kabirdekiler, görmeden inanmaları lâzım gelen şeyleri gördükten sonra îman etmişlerdir. Böyle îmanları kabûl olmaz. Buradaki işitmek, kabûl etmek demektir. Filan kadın şöyledir, hiç söz duymaz denir. Böyle söylemek, işittiği hâlde kabûl etmez demektir. Kâfirler için gelmiş olan iki âyet de böyledir. Onlar diridirler, gözleri ve kulakları vardır. Fakat Allahü teâlâ, onları şakî yaptığı için, kalblerini mühürlediği için, Peygamberine diyor ki: (Sen onlara duyuramazsın). Yâni, senin sözünle îmanı kabûl etmezler. Mezarda olanların îmanları kabûl olmadığı gibi, onlar da îmanı kabûl etmezler demektir. Hadis-i şeriflerde, ölülerin işittikleri bildiriliyor. Bu işitmek kulakla olan işitmektir. İki âyet-i kerimede bildirilen işittirememek ise, kabûl ettirememek demektir. Aklı olan, iyi düşünebilen bir kimse, bu iki işitmeyi birbirinden kolay ayırabilir. Allahü teâlâ, Neml sûresinin sekseninci âyetinde meâlen, (Sen ölüye işittiremezsin) buyurduktan sonra, (Sen ancak îman edenlere işittirebilirsin) buyurdu. Müminlerin işittiğini bildirdi. İşitmek, kabûl etmek demek olduğu buradan da anlaşılmaktadır. Âyet-i kerimede işittiremezsin buyurulması, kulaklariyle duymazlar demektir denirse, Allahü teâlâ, kabirdeki müminlerin işittiklerini bildirmiş olur ki, bizim anlatmak istediğimiz de budur. Kabirdeki müminlerin işittikleri, Kur'an-ı kerim ile açıkça bildirilince, buna kimse inanmamazlık yapamaz. Kur'an-ı kerimden sonra müslümanların en sağlam kaynağı olan hadis-i şerife inanmıyanın da, buna inanması Îcap eder.

Hz. Âişe, kabirdeki yalnız kâfirlerin işitmiyeceklerini söylemiştir. Çünkü, yukarıda yazdığımız, Onun bildirmiş olduğu hadis-i şerifte, (Bir kimse mümin kardeşinin kabrini ziyâret eder ve kabir yanında oturursa ve selâm verirse, meyyit onu tanır ve selâmına cevap verir) buyuruldu. Onu tanıması ve selâm vermesi, meyyitin onu gördüğünü ve selâmını duyduğunu göstermektedir. Âişe kâfirlerin işitmediğini haber verdi ise de, onların bildiklerini de haber vermektedir. Kendisinin bildirdiği bir hadis-i şerifte, (Benim doğru söylemiş olduğumu, onlar şimdi bilirler) buyurulmaktadır. Âlimler buyuruyor ki, bilmek, işitmekle olur. Bunun için, ikisi arasında bir uygunsuzluk yoktur. İbni Teymiyye ve ibni Kayyım-ı Cevziyye ve ibni Receb ve Süyûtî ve daha birçok âlimler, böyle olduğunu bildirmişlerdir. Çünkü ölmek, bazı câhillerin dedikleri gibi, yok olmak olsa idi, onun bütün duygularının yok olması lâzım gelirdi. Hz. Âişenin bildirdiği, Buhârîde yazılı olan hadis-i şerifte, meyyitin bildiği haber verildiği için, duygularının gitmediği anlaşılmaktadır. Diğer Sahâbîlerin haber verdikleri hadis-i şeriflerde ölülerin işittikleri bildirilmiştir. Hz. Âişenin, bu (işitmek) kelimesinin, kabûl etmek, îman etmek demek olduğunu zannetmesi, âlimlerin söz birliğine uymamaktadır. Eshâb-ı kirâmın sözleri ile Onun sözünü ve Onun haberindeki sözlerini birleştiren en doğru söz yine Onun haber verdiği ziyâret hadis-i şerifidir. [Abdürrahmân ibni Receb hanbelî 795 [m. 1393] de Şâmda vefât etti.]

İbni Hümâm, (Hidâye şerhi) olan (Feth-ul-kadîr) kitabında diyor ki, Hanefî mezhebinin âlimleri yemin bilgilerini anlatırken diyorlar ki, (Meyyit işitmez. Bir kimse ile konuşmamak için yemin eden bir kişi, onun ölüsü ile konuşsa, yemini bozulmaz). (Hanefî âlimlerinin yemin için olan sözleri örf ve âdete dayanmaktadır. Bu sözler, ölünün işitmediğini göstermez. Hanefî âlimleri, yemin üzerinde bilgi verirken; bir kimse et yimemek için yemin etse, sonra balık yise, yemini bozulmaz. Hâlbuki, Allahü teâlâ balığa güzel et demiştir. Fakat âdette balık eti, başkadır. Bunun gibi bir kimse, birisi ile konuşmamaya yemin etse, öldükten sonra ona söylese, yemini bozulmaz. Çünkü, âdette konuşmak demek, karşılıklı konuşmak demektir. Meyyit işitir, fakat işitecek gibi konuşmadığı için âdete göre konuşulmuş olmaz. Bunun için, o kimsenin yemini bozulmaz) denilmiştir. Meyyit işitmediği için, yemini bozulmaz demek değildir. İbni Hümâm, Hz. Âişenin (Bedr çukurundaki kâfirlere söylemesi ve diriler, onlardan daha çok işitici değildirler diye yemin etmesi) hadis-i şerifine sahih değildir dediğini bildiriyor. Âişe, Allahü teâlâ, (Sen kabirde olanlara işittirici değilsin. Sen ölüye duyuramazsın)buyurduktan sonra, Resûlullahın öyle söylediği doğru olmaz demiştir diyor. Fakat bu hadis-i şerif sözbirliği ile bildirilmiştir. Hz. Âişenin buna inanmaması düşünülemez. Bu hadis-i şerif ile âyet-i kerime arasında uygunsuzluk da yoktur. Âyet-i kerimedeki ölü, kâfirleri bildirmektedir. İşittiremezsin demek de, faydalı olmaz demektir. İşitmezler demek değildir. Bekara sûresinin, (Sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler, anlamazlar) meâlindeki yüzyetmişbirinci âyet-i kerimesi de böyledir. Yâni kulakları vardır. Gözleri vardır. Fakat îmana ve doğru yola çağırmanı işitmedikleri ve görmedikleri için, Allahü teâlâ, onlara sağır gibi ve kör gibi buyurmuştur. (Sen ölüye işittiremezsin)âyet-i kerimesi için, imam-ı Beydâvî hazretleri, onlar doğru söze karşı kulaklarını tıkayanlar gibidir. Allahü teâlâ dilediğine işittirerek hidâyete kavuşturur diyor. Küfürde inat edenleri Allahü teâlâ, ölülere benzetiyor. Bu âyet-i kerime, Kasas sûresinin, (Sen sevdiğini îmana getiremezsin. Fakat Allahü teâlâ, dilediğini îmana kavuşturur)meâlindeki ellialtıncı âyet-i kerimesine benzemektedir. İbni Hümâm, sözüne devam ederek, ölülere duyurmak yalnız Resûlullah içindir demektedir. Buna karşılık, bir şeyin Resûlullaha mahsûs olduğunu söyliyebilmek için delîl, senet lâzımdır deriz. Burada böyle bir senet yoktur. Hz. Ömerin suâli ve verilen cevap da, husûsî olmadığını göstermektedir. İbni Hümâm, Bedr çukurundaki kâfirlere söylemek, bir atasözünü tekrarlamak gibi olur diyor ise de, Hz. Ömere verilen cevap, böyle olmadığını göstermektedir. İbn-ül-Hümâma göre, Müslim kitabındaki, meyyitlerin cenâzede bulunanların dönüşlerindeki, ayaklarının seslerini işiteceklerini bildiren hadis-i şerif, meyyitin kabre konulduğu zaman, suâl ve cevap için işitmesini göstermektedir. Ondan sonra, artık hiç işitmiyeceğini bildirmektedir. Çünkü, âyet-i kerimeden, meyyitin işitmediği anlaşılmaktadır. Allahü teâlâ, kâfirlerin işitmediğini bildirmek için, onları ölüye benzetmiştir diyor. Buna cevap verilir ki, bu söz, kendi kendini çürütmektedir. Çünkü, meyyitin kabre konduğu zaman, işiteceğini söyliyenin, her zaman işiteceğine de inanması lâzımdır. Başka zamanlarda işitmez denilmemiştir. Kabre konulduğu zaman işiteceğini söylemenin de, âyet-i kerimeye uygun olmaması lâzım gelir.

Kabirde bulunan meyyitlere selâm vermenin sünnet olduğunu, Ehl-i sünnet âlimleri söz birliği ile bildirmiştir. Büyük âlim İbni Melek (Mesâbîh) kitabını şerh ederken (Kabirde bulunanlara selâm vermek) hadisini açıkladıktan sonra, (Bu hadis-i şerif, meyyitin işitmiyeceğini söyliyenlerin yanıldıklarını gösterdiği gibi, imam-ı Ahmedin ve Ebû Dâvüdün (Sünen) kitaplarında ve Hâkimin (Müstedrek) kitabında ve İbni Ebî Şeybenin (El-musannef) kitabında ve Beyhekînin (Azâb-ül-kabir) kitabında ve Tayâlisî ile Abdü ibni Hamîdin (Müsned) kitaplarında ve Hammâd ibni Sırrînin (Ez-zühd) kitabında ve ibni Cerîr ve ibni Ebî Hâtemin ve başka âlimlerin sahih yollarla bildirdikleri Berâ' bin Âzibin bildirdiği, (Kabirdeki fitne ve suâl) hadisinin sonunda, (Mümin olan meyyit için, kulum doğru söyledi sesi işitilir. Kabre Cennetten yaygı serilir. Cennet elbiseleri giydirilir. Meyyit için Cennetten bir kapı açılır. Kabre Cennet kokuları yayılır. Görebildiği yerlere kadar yayılır. Güzel yüzlü, güzel elbiseli, güzel kokular saçan birisi gelir. Buna, sen kimsin? Senin o hayrlı yüzün nedir der. Ben, senin sâlih amelinim der. Bunu işitince, Yâ Rabbî! Kıyâmet çabuk kopsa! Yâ Rabbî, kıyâmet çabuk kopsa da, çoluk çocuğuma ve mallarıma kavuşsam der) buyurulmuştur. Kâfir olan meyyit için, bunların tersi, sıkıntılar olur. Bu hadis-i şerif, meyyitin işittiğini ve gördüğünü ve konuştuğunu ve koku aldığını ve anlayışı olduğunu ve düşündüğünü ve cevap verdiğini göstermektedir. Bu işlerin hepsi, kabir suâlinden sonra olmaktadır. Böyle olduğunu, âlimler sözbirliği ile söylemişlerdir. İmâm-ı Süyûtî gibi hadis imamları, bu hadisin(Mütevâtir), yâni en doğru hadislerden olduğunu bildirmişlerdir. Bu hadis-i şerif, ölülere selâm vermenin, dirilere selâm vermek gibi olduğunu ve onların da işittiklerini göstermektedir) demektedir.

[İmâm-ı Ahmed 241 [m. 855] de Bağdâdda, Ebû Dâvüd Süleymân Sicstânî hanbelî 275 [m. 888] de Basrada, Hâkim Muhammed Nişâpûrî 405 [m. 1014] de Nişâpûrda, Abdüllah ibni Ebî Şeybe 235 [m. 850] de, Ebû Bekr Ahmed Beyhekî 458 [m. 1066] de Nişâpûrda, Ebû Dâvüd Süleymân Tayâlisî Basrî 204 [m. 818[ de, Ebû Muhammed Abdü ibni Hamîd Keşî 249 [m. 863] da, Hammâd ibni Sırrî Dârimî 243 [m. 857] de Kûfede, Muhammed bin Cerîr Taberî 310 [m. 923] da Bağdâdda, Ebû Bekr Muhammed ibni Ebî Hâtem Nişâpûrî 320 [m. 932] de, Abdüllatîf ibni Melek 801 [m. 1399] de İzmirde Tirede vefât etmişlerdir].

(Fetâvâ-yı Hindiyye) kitabında, (Kabir ziyâretinin yasak olmadığını imam-ı a'zam Ebû Hanîfe bildirmiştir. [Vehhâbî kitabı da, kabir ziyâretinin câiz olduğunu yazmaktadır.] İmâm-ı Muhammedin sözünden, kabir ziyâretinin, kadınlar için de câiz olduğu anlaşılmaktadır) diyor. (Tehzîb) kitabında, (Kabir ziyâreti müstehabdır. Meyyiti ziyâret etmek, yakın ve uzaklığına göre onu diri iken ziyâret etmek gibidir) diyor. Hüseyn Sem'ânînin (Hazânetül-müftîn) kitabında da böyle yazılıdır. Kabirleri ziyâret ederken, ayakkabılar çıkarılır. Meyyitin yüzüne karşı, kıbleye arka vererek durulur. (Esselâmü aleyküm yâ ehlel-kubûr!Allahü teâlâ sizi ve bizi mağfiret eylesin! Siz bizim öncülerimizsiniz. Biz de sizin eserleriniziz!) denir. (Garâib) kitabında da böyle yazılıdır. Kabristanda, yüksek sesle veya yavaşça, (Sûre-i mülk) okunabilir. Diğer sûrelerin de okunacağı, (Zahîre) kitabında, (kabirlerin yanında Kur'an-ı kerim okumanın fazîleti) anlatılırken bildirilmektedir. Kâdîhân Hasenin [Kâdîhân Fergânî 592 [m. 1196] da vefât etti.] (Haniyye) fetvâlarında yazılı olduğu gibi, meyyitin Kur'an-ı kerim sesini duyarak rahatlamasını niyet eden kimse, yüksek sesle okur. Böyle niyet etmiyen kimse, yavaş okur. Çünkü, Allahü teâlâ, Kur'an-ı kerimi nasıl okunursa okunsun işitir. (Bezzâziyye)de diyor ki, kabristandaki yeşil otları koparmak mekruhtur. Çünkü, bu otlar, tesbîh eder. Bu tesbîhler, meyyitin azâbdan kurtulmasına yarar. Meyyit bu tesbîhlerle rahat eder. Şernblâlînin (İmdâd-ül-fitâh) kitabında ve Hanefî âlimlerinden başkalarının kitaplarında da böyle olduğu yazılıdır. Fetvâ vermek derecesine yükselmiş olan böyle büyük âlimlerin bildirdiklerine göre, meyyit dirilerin işitemediği, yeşil otların tesbîhi gibi sesleri işitince, kendisine seslenen insanın sesini işitmez olur mu? İşitmez diyenler, belki dünyada kulakla işitildiği gibi işitmezler demek istemişlerdir. Böyle olunca, fıkh kitaplarında yemin bahsinde yemini anlatırken söylediklerinin araları bulunmuş olur. Resûlullahın hadis-i şerifine de inanılmış olur. Âlimler arasında sözbirliği hâsıl olur. Mezhebin reîsi olan imam-ı a'zam Ebû Hanîfe buna inanmadığını bildirdi denilirse, bu yüce imam da, öteki mezhep imamları gibi, (Sahih hadisler benim mezhebimdir) buyurmuştur. Hattâ, Resûlullaha pek fazla uyduğu için, (Mürsel), hattâ (Zayıf) olan hadis-i şerifleri bile mezhebine senet olarak almıştır. Böyle bir imamın, sahih hadislere uymıyacağı düşünülebilir mi? Buradan da anlaşılıyor ki, meyyitin işitmiyeceğini söyliyen birkaç âlim, dünyada işitildiği gibi işitmez demek istemişlerdir. Çünkü, sahih hadisi bırakıp da, başkasının sözüne uymak hiç bir âlim için câiz olmaz.

Resûlullah efendimizin ve iki kabir arkadaşı olan Ebû Bekr ve Ömernın mübârek mezarlarını ziyâret etmenin ve onlara selâm vermenin ve kendilerinden şefaat istemenin sünnet olduğunu, hanefî mezhebinin âlimleri sözbirliği ile bildirmişlerdir. Resûlullahın ve iki arkadaşının işittiklerine inanmamış olsalardı, bu sözleri birbirini tutmazdı. Hattâ, (Her kabri ziyâret etmek sünnettir) sözlerine uymazdı. Bunların yemin üzerindeki sözlerinin, dünyada dirilerin işitmesi için olduğu söylenince, sözlerinin arasında uygunsuzluk hiç kalmamaktadır.

Fayda: Ahmed ibni Teymiyye, [İbni Teymiyye 728 [m. 1328] de Şâmda vefât etti.] (Kitap-ül-intisâr-fil-imam-ı Ahmed) kitabında diyor ki, (Bedr)de çukura doldurulan kâfirlerin işitmelerine, Hz. Âişenin inanmaması, onun için suç olmaz. Çünkü O, hadis-i şerifi işitmemiştir. Fakat başkalarının inanmaması suç olur. Çünkü, bu hadis-i şerif her tarafa yayıldı. Zarûrî inanılması lâzım gelen bilgilerden oldu. İbni Teymiyyenin bu sözü, Bedr çukurundaki kâfirlerin işittiklerine inanmıyanların kâfir olacağını göstermektedir. Çünkü, dinde inanılması zarûrî olan birşeye inanmıyanın kâfir olacağı mezhep kitaplarının hepsinde yazılıdır. Meyyitin işitmiyeceğini söyliyen birkaç âlim ve meselâ Âişe, kabirdeki kâfirlerin işitmiyeceklerini söylemişlerdir. Fakat, Resûlullahın ve ümmeti içinde şehit olanların, Velî olanların, kabirlerinde işiteceklerine inanmıyan hiçbir âlim yoktur. Hz. Âişe de, başkaları da, buna inanmışlardır. Zamanımızda türemekte olan mezhepsizlerin ve bunlara aldanan bazı câhillerin, meyyit işitmez demelerinin, hattâ Resûlullahı da buna katmalarının kötülüğü, çirkinliği, buradan anlaşılmaktadır. Bu câhillerin, bu sapıkların cezâlarını, kahhâr olan Allahü teâlâ elbette verecektir. İbni Teymiyye, ölülerin diriltilmesi üzerindeki fetvâlarında diyor ki, ölüler, kendilerini ziyâret edenleri bilirler mi? Tanıdıklarından veya tanımadıklarından biri kabre geldiği zaman, bunun geldiğini anlarlar mı? Cevabında, (Evet bilirler ve anlarlar) diyor. Ölülerin buluştuklarını ve soruştuklarını ve dirilerin yaptığı işlerin onlara gösterildiğini bildiren haberleri yazıyor. Hz. Hâlid ibni Zeyd Ebû Eyyûb-i Ensârî hazretlerinin haber verdiği hadis-i şerifi Abdüllah ibni Mübârek nakletmektedir. Bu hadis-i şerifte, (Bir mümin vefât ederken, bir rahmet meleği, bunun ruhunu alır. Meyyitler, dünyada müjde istiyenlerin toplandığı gibi, bunun etrâfına toplanırlar. Ona sormaya başlarlar. İçlerinden birkaçı da, kardeşinizi bırakınız dinlensin! Çok sıkıntılı yerden geliyor derler. Etrâfına üşüşürler. Dünyadaki tanıdıklarını sorarlar. Filan adam ne yapıyor? Filanca kadın evlendi mi? derler) buyurulduğunu bildiriyor. [Hâlid bin Zeyd 49 [m. 670] senesinde, Süfyân bin Avf emrindeki asker ile İstanbulu muhâsara ederken dizanteri hastalığından vefât etti. İstanbulda (Eyyûb) denilen yerdeki türbesi çok muhteşem olup, ziyâretciler, mübârek ruhu ile tevessül etmektedirler.]

Allahü teâlâ, şehitlerin diri olduğunu ve rızklandırıldıklarını bildirdi. Bir hadis-i şerifte, şehit ruhlarının Cennete girdikleri haber veriliyor. Âlimlerden birkaçı, bu nîmetlerin, yalnız şehitler için olduğunu, sıddîkların böyle olmadıklarını söyliyorlar ise de, imamlarımızın ve Ehl-i sünnet âlimlerinin çoğunun söylediği doğrudur. Bunlar, diri olmak ve rızklandırılmak ve ruhların Cennete girmesi, yalnız şehitler için değildir dediler. Âyet-i kerimelerden ve hadis-i şeriflerden böyle anlaşılmaktadır buyurdular. Bunların yalnız şehitler için bildirilmesi, şehitlerin ölüp yok oldukları sanılarak, cihâddan korkulmasını önlemek içindir. Cihâda gitmeye ve şehit olmaya mani olan şüpheyi gidermek içindir. İsrâ sûresinin (Fakirlik korkusu ile evlatlarınızı öldürmeyiniz!) meâlindeki otuzbirinci âyeti de, bunun gibidir. Fakirlik korkusu olmadan da öldürmek câiz olmadığı hâlde, fakirlik korkusu ile öldürenler çok olduğu için, âyet-i kerime, vak'alara göre gönderilmiştir. Abdülvehhâb oğlu Muhammed bu âyet-i kerimeyi ileri sürerek, kabir ziyâretini yasaklamaktadır.

Buraya kadar, Ahmed ibni Teymiyye-i Harrânînin kitabındaki vesikaları bildirdik. Vehhâbîler, ibni Teymiyyenin yolunda olduklarını söyliyorlar. Onun büyük âlim olduğunu bildiriyorlar. Kendisine Şeyh-ul-islâm diyorlar. Hâlbuki, onun kitaplarını ve fikirlerini kabûl etmiyorlar. O, bütün meyyitlerin, şehitler gibi diri olduklarını ve şehitler gibi rızklandırıldıklarını bildiriyor. Onun sözüne uymıyan ve onun sözüne uyanlara kâfir ve müşrik damgası basanların, onun yolunda olduklarına hiç inanılır mı? Resûlullah, işitmez ve ziyârete gelenleri, kendisine yalvaranları görmez, bilmez ve tanımaz diyen ahmaklar, ibni Teymiyyenin ve hiçbir kimsenin yolunda değildirler. Kendi nefsleri, keyfleri arkasındadırlar. Allahü teâlâ, bunlara akıl versin ve doğru yolu göstersin. Âmîn!

Meyyitlerin, dirileri gördüklerini bildiren vesikalardan biri, Buhârîdeki, (Her meyyite, her sabah ve her akşam âhıretteki yeri gösterilir. Cennetlik olana, Cennetteki yeri, Cehennemlik olana, Cehennemdeki yeri gösterilir) hadis-i şerifidir. Gösterilir sözü, gördüklerini bildirmektedir. Allahü teâlâ, (Fir'avn)ın adamları için, (Onlara sabah akşam ateş gösterilir) buyurdu. Meyyit görmeseydi, gösterilir demek faydasız olurdu. Ebû Nu'aym, Amr bin Dînârdan alarak bildiriyor ki, (Bir kimse ölünce, ruhunu bir melek tutar. Ruh, bedenin yıkanmasına, kefenlenmesine bakar. Kendisine, insanlar, seni nasıl övüyorlar işit, denir).Abdüllah ibni Ebiddünyânın [İbni Ebiddünyâ 281 [m. 894] de Bağdâdda vefât etti.] Amr bin Dînârdan alarak bildirdiği hadis-i şerifte, (Bir kimse, öldükten sonra çoluk çocuğunun başına gelenleri bilir. Kendisini yıkayanlara ve kefenliyenlere bakar) buyuruldu. (Buhârî)deki sahih hadiste, (Münker ve Nekîr melekleri, suâl ve cevaptan sonra meyyite, Cehennemdeki yerine bak! Allahü teâlâ, değiştirerek, sana Cennetteki yeri ihsân eyledi derler. Bakar. İkisini birlikte görür)buyuruldu.

İbni Ebiddünya ve Beyhekî (Şu'ab-ül-îman) kitabında, Ebû Hüreyreden bildirdikleri hadis-i şerifte, (Bir kimse tanıdığı kabir yanına gelip selâm verirse, meyyit de onu tanır ve selâm verir. Tanımadığı kabrin başına gelip selâm verirse, selâmına cevap verir) buyuruldu. Bu hadis-i şeriften anlaşılıyor ki, meyyit kendini ziyâret edeni, kabri başına geleni görmektedir. Görmeseydi, dünyada tanımamış olduğunu tanımaması bildirilmezdi. Birincisini tanıyarak cevabı veriyor. İkincisinin selâmına, tanımayarak cevap veriyor.

İmâm-ı Ahmed ve Hâkim, Hz. Âişeden haber veriyorlar ki, (Odama girer, elbisemi çıkarırdım. Çünkü, kabirlerde babam ve zevcim vardı. Hz. Ömer de defnedildikten sonra, odama girince, elbiselerimi çıkarmaz oldum. Çünkü, o yabancı idi. Ondan hayâ ederdim). (Erbe'în-üt-tâiyye) kitabında bildirilen hadis-i şerifte, (Bir meyyit, dünyada sevdiği kimse, kendisini ziyârete geldiği zaman sevinir) buyuruldu. Bu hadis-i şerif, meyyitin, ziyârete geleni gördüğünü bildiriyor. Görmeseydi, tanımaz ve sevinmezdi. (Sahîh-i Müslim)de, Amr ibni Âstan [Amr ibni Âs 43 [m. 663] de Mısrda vefât etti.] haber veriliyor: Öleceği zaman buyurdu ki, (Beni defnedince, üzerime toprak atınız! Sonra bir hayvan kesilerek etleri parçalanacak zaman kadar, kabrimin başında bekleyiniz. Sizinle kabrime alışayım ve sizi göreyim. Böylece Rabbimin gönderdiği suâl meleklerine rahat cevap vereyim). Kabirdeki meyyitlerin duyduklarını ve gördüklerini bildiren böyle sağlam haberler çoktur. Lüzûmu kadar bildirdik. Uzatmaya hâcet olmasa gerektir. Dirilerin yaptığı işlerin ölülere gösterildiğini yukarıda bildirmiştik. Onlarda görmek olmasaydı, işlerin onlara gösterilmesi doğru olmazdı. Çünkü, işlerin gösterilmesi demek, iki omuzda bulunan (Kiramen kâtibîn) meleklerinin yazdığı şeylerin gösterilmesi olduğu anlaşılmaktadır. Bu da mevtâların gördüğünü bildirmektedir. Bunun için, biz de, ölülerin görmesini anlattıktan sonra, dirilerin işlerinin onlara gösterilmesini bildiren hadis-i şerifleri yazmağı uygun bulduk.

Bu bilgileri, câhiller anlamıyor. Çünkü, Resûlullahın sünnet-i seniyyesini ve bu konudaki hadis-i şerifleri işitmemişlerdir. Kendilerini âlim sanan bu adamlar, o kadar câhil ve o kadar ahmaktırlar ki, kabirde olan Peygamberler ve Velîler kabir başına gelip, kendilerinden şefaat istiyenleri ve yalvaranları nasıl bilirler diyorlar? Bunlara deriz ki, o büyüklere dünyada iken birçok şeyler bildiriliyor. Öldükten sonra da, niçin bildirilmesin? Yâhut deriz ki, Allahü teâlâ, âdet-i ilâhiyyesinin dışında olarak, bunlara ikrâm ve ihsân ederek, işitiyorlar ve biliyorlar. Dirilerin işlerinin ölülere gösterildiği, hadis-i şeriflerde bildirilmiştir. Buna inanmıyanlara karşı, vesika olan hadis-i şerifleri yukarıda bildirdik. Bu hadis-i şerifleri okuyup anlamıyan biri, ölü yalnız dünyada iken tanımış olduğu kimseleri görüp işitir derse, ona deriz ki, hadis-i şerifler, tanıdık ve tanımadık diye ayırmıyor. Fakat bunlar, inat ediyorlar. Ölüp de, başlarına gelinceye kadar inanmazlar.

Ümmetin amellerinin Resûlullaha gösterildiğini bildiren pekçok hadis-i şerif vardır: Bezzâzın sahih kimselerden alarak, Abdüllah ibni Mes'ûd hazretlerinden haber verdiği hadis-i şerifte, (Hayatım, sizin için hayrlıdır. Bana anlatırsınız. Ben de size anlatırım. Öldükten sonra, vefâtım da, sizin için hayrlı olur. Amelleriniz bana gösterilir. İyi işlerinizi gördüğüm zaman, Allahü teâlâya hamd ederim. Kötü işlerinizi gördüğüm zaman, sizin için af ve mağfiret dilerim) buyuruldu. Bu hadis-i şerif, Resûlullahdan işittim denilerek bildirildi. Başka sağlam kimseler, bunu (Mürsel) olarak da bildirmişlerdir. Amellerin, işlerin, tanıdıklara gösterildiğini bildiren hadis-i şerife gelince, imam-ı Ahmed ve Hakîm-i Tirmüzî (Nevâdir-ül-usûl) kitabında ve Muhammed bin İshak ibni Mende [İbni Mende 395 [m. 1005] de vefât etti.] adındaki meşhûr hadis âlimlerinin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Yaptığınız işler, kabirde olan yakınlarınıza ve tanıdıklarınıza bildirilir. İyi işlerinizi görünce sevinirler. Böyle olmıyan işleriniz için, yâ Rabbî! Bizi doğru yola kavuşturduğun gibi, bu kardeşimizi de kavuştur. Ondan sonra ruhunu al! derler)buyuruldu. Büyük hadis âlimi Süleymân Ebû Dâvüd Tayâlisî [Ebû Dâvüd 204 [m. 819] da vefât etti.] (Müsned) kitabında, Câbir bin Abdüllahdan gelen hadis-i şerifi şöyle bildiriyor: (Yaptığınız işler, mezardaki yakınlarınıza ve tanıdıklarınıza gösterilir. İşleriniz iyi ise, sevinirler. İyi değil ise, yâ Rabbî! Bunlara iyi işler yapmaları için kalblerine ilhâm eyle derler). İbni ebî Şeybe (Musannef) kitabında ve Hakîm-i Tirmüzî ve ibni Ebiddünya, İbrâhîm bin Meysereden haber veriyorlar ki, Ebû Eyyûb-el-Ensârî, İstanbula gazâ etmeye gitti. Birinin yanından geçerken, (Bir kimsenin öğle vakti yaptığı işler, akşam olunca mezardakilere gösterilir. Akşam yaptığı işleri, sabah olunca, mezardakilere gösterilir) dediğini işitti. Ebû Eyyûb hazretleri, böyle ne söylüyorsun dedikte, vallâhi bunu sizin için söylüyorum, dedi. Ebû Eyyûb, yâ Rabbî, sana sığınırım. (Ubâdet-ebn-i Sâmitin ve Sa'd bin Ubâdenin yanında, onlar öldükten sonra, yaptıklarımdan dolayı, yüzümü kara etme) dedi. O kimse cevabında, Allahü teâlâ kullarının kusurlarını örter, amellerinin iyisini gösterir buyurdu. Hakîm-i Tirmüzînin (Nevâdir) kitabında bildirdiği hadis-i şerifte, (İnsanların yaptıkları işler, Pazartesi ve Perşembe günleri, Allahü teâlâya arz olunur. Peygamberlere, Evliyâya ve ana-babaya Cuma günleri gösterilir. İyi işleri görünce sevinirler. Yüzlerinin parlaklığı artar. Allahdan korkunuz! Ölülerinizi incitmeyiniz!) buyuruldu. İnsanların yaptığı işler, mezardaki tanımadıkları ölülere de bildirilir. Abdüllah ibni Mübârek ve ibni Ebiddünyanın, Ebû Eyyûb-el-Ensârîden bildirdikleri hadis-i şerifte, (Yaptığınız işler, ölülere bildirilir. İyi işlerinizi görünce sevinirler. Kötü işlerinizi görünce üzülürler) buyuruldu. Hakîm-i Tirmüzînin ve İbni Ebiddünyanın ve Beyhekînin (Şu'ab-ül-îman) kitabında Nu'mân bin Beşîrden bildirdikleri hadis-i şerifte, (Mezardaki kardeşleriniz için Allahü teâlâdan korkunuz! Yaptığınız işler, onlara gösterilir) buyuruldu. Bu iki hadis-i şerif, bütün ölüler içindir. Ebüd-derdâ buyuruyor ki, yaptığınız işler, ölülerinize gösterilir. Bununla sevinirler veya üzülürler. İbn-ül-Kayyım-i Cevziyye (Kitâbür-ruh) kitabında, İbni Ebiddünyadan, o da Sadaka bin Süleymân Câferîden bildiriyor ki, bir kötü huyum vardı. Babamın ölümünden sonra, pişman oldum. Bu taşkınlıklarımdan vazgeçtim. Bir aralık bir kabahat yaptım. Babamı rü'yâda gördüm. Ey oğlum! Senin güzel işlerinle kabrimde rahat ediyordum. Yaptığın işler bize gösteriliyor. İşlerin sâlihlerin amellerine benziyor. Fakat, son yaptığından dolayı çok üzüldüm, utandım. Yanımdaki mevtâlar arasında beni utandırma, dedi. Bu haber, yabancı mevtâların da, dünyadaki işleri anladıklarını gösteriyor. Çünkü, çocuğun işleri babasına gösterildiği zaman, babası oğluna, beni yanımdaki ölülere utandırma demektedir. Yabancı ölüler, çocuğun işlerinin babasına gösterildiğini anlamasalardı, babası rü'yâda böyle söylemezdi. Hz. Hâlid bin Zeyd Ebû Eyyûb-el-Ensârînin bildirdiği hadis-i şerifte de, tanıdığı bütün ölülere dünyadaki işlerin gösterildiğini, yukarıda bildirmiştik.

Dördüncü kısm: Meyyitlerin birbirini ziyâret etmeleri ve buluşmaları da, sahih haberlerle bildirilmiştir. Hâris bin Ebî Üsâme ve Ubeydullah bin Sa'îd Vâyilî (İbâne)kitabında ve Ukaylî, Câbir bin Abdüllahdan haber verdikleri hadis-i şerifte, (Ölülerinizin kefenini güzel yapınız! Onlar, kabirlerinde birbirlerini ziyâret ederler ve övünürler) buyuruldu. (Müslim) sahihindeki hadis-i şerifte, (Kardeşinin cenâze işini görenleriniz, kefenini güzel yapsın!) buyuruldu. Çünkü, meyyitler birbirini ziyâret ederler ve övünürler. Ebû Hüreyrenin bildirdiği hadis-i şerifte, (Ölülerinizin kefenlerini güzel yapınız! Çünkü, birbirlerini kefenleri içinde olarak ziyâret ederler) buyuruldu. Tirmüzî ve İbni Mâce ve Muhammed bin Yahyâ Hemedânî (Sahîh) kitabında ve İbni Ebiddünyâ ve Beyhekî (Şu'ab-ül-îman) kitabında, Ebû Katâdeden bildirdikleri hadis-i şerifte, (Biriniz din kardeşinin cenâze işlerini görürse, kefenini güzel yapsın! Çünkü onlar, kabirleri içinde birbirlerini ziyâret ederler) buyuruldu.

[Hâris bin Ebî Üsâme Bağdâdî 282 [m. 895] de, Ubeydüllah Vâyilî 440 [m. 1048] de, Muhammed bin Ömer Hicâzî Ukaylî 322 [m. 934] de, Muhammed Tirmizî 320 [m. 932] de Bag şehrinde, Muhammed ibni Mâce 273 [m. 886] de Kazvinde, Muhammed Hemedânî Mısrî Şâfi'î 347 [m. 959] de, Abdüllah ibni Ebiddünyâ 281 [m. 894] de Bağdâdda, Ahmed Ebû Bekr Beyhekî 458 [m. 1066] de Nişâpûrun Beyhek köyünde vefât etmiştir].

İbni Teymiyye fetvâlarının çeşidli yerlerinde diyor ki, (kabirlerin bulunduğu şehirler, dünyada birbirlerine yakın olsa da, uzak olsa da, mevtâlar birbirlerini ziyâret ederler. Uzak şehirlerde bulunan mevtâların ruhları, birbirleri ile buluşurlar.) Hanefî mezhebinin âlimleri, fıkh kitaplarında kefenin güzel olması sünnettir. Çünkü, mevtâlar, birbirlerine övünürler ve birbirlerini ziyâret ederler, yazılıdır. Hattâ, bütün mezheplerin âlimleri, fıkh kitaplarında, bunun böyle olduğunu bildirmektedirler. Böyle olduğunu bildiren haberler ve insanı hayrete düşüren vak'alar çok bildirilmiştir. Okumak arzu edenler, hadis âlimi imam-ı Süyûtî hazretlerinin (Şerh-us-sudûr) kitabına mürâce'at buyursun. [Mezhepsizler, hadis âlimlerine güvendiklerini söylüyorlar. Hadis kitaplarından, senet, vesika olarak çok hadisler yazıyorlar. En büyük islâm âlimi İbni Teymiyyedir diyorlar. Bu hadis kitaplarında, ölülerin, bizim bilmediğimiz ve anlamadığımız bir görmekle ve işitmekle duyduklarını okuyorlar da, bunlara inanmıyorlar. Resûlullah efendimizin ve Evliyânın işittiklerine inananlara kâfir diyorlar. Müşrik diyorlar. Peygamberimizin mübârek türbesi önünde, (Şefaat yâ Resûlallah) diyen hâcıları müşrik biliyorlar. Bundan dolayı yüzbinlerce hâcının (Minâ)da kestikleri yüzbinlerce kurbana necistir, leştir diyerek, bu kurban etlerini yimiyorlar. Toprakla örtüp üzerlerinden buldozer geçiriyorlar. Müşriklerin kestikleri yinmez ve satılmaz diyorlar.]

Beşinci kısm: Ölüler, dünyada diri olanların yaptıkları işleri, kendilerine gösterilmeksizin de bilmektedirler. Mezhepsizlerin, allâme dedikleri, çok büyük bildikleri İbn-ül-Kayyım-ı Cevziyye (Kitap-ür-ruh) kitabında, şöyle yazmaktadır:

FASL: Hâfız, yâni hadis âlimi, Ebû Muhammed Abdüllah Eşbîlî burada uzun şeyler bildirmektedir. Ölüler dirilerin işlerinden haber sorarlar. Dirilerin sözlerini ve işlerini anlarlar. Kitabında, bir sayfa sonra, Amr bin Dînâr diyor ki, (İnsan ölünce, geride bıraktıklarındaki olan bitenleri bilir. Kendisini yıkadıklarını ve kefenlediklerini görür. Onlara bakar). İbni Kayyım-ı Cevziyye, kitabında, bir sayfa daha sonra, diyor ki, Sa'b bin Cüsâme ile Avf bin Mâlik, birbiri ile âhıret kardeşi oldular. Hangimiz önce ölürsek, rü'yâda görünelim dediler. Sa'b önce öldü. Avfa rü'yâsında göründü. Avf sordu: Allahü teâlâ sana ne yaptı? Affeyledi dedi. Konuşmalarının sonunda, kardeşim: Ben öldükten sonra, bana yakın olanların yaptığı herşey bana bildiriliyor. Hattâ kedimizin, şu kadar gün önce öldüğünü haber aldım. Kızım, altı güne kadar ölecektir. Ona vasî ol, dedi. Rü'yâda söylediği gibi oldu. Kitabında bundan sonra, Sâbit bin Kaysın, Hâlid bin Velîdin askeri arasında bulunan birisine rü'yâsında göründüğünü bildiriyor. Hâlid bin Velîde git, ona söyle ki, şehit olduğum zaman, islâm askerinden birisi yanıma geldi. Sırtımdan çelik gömleğimi çıkarıp çadırına götürdü. Çadırı, en sondadır. Çadırı yanında uzun yuları olan bir at otlamaktadır. Gömleğimi ondan alsın, dedi. Bu kimse, Hâlide bunları bildirdi. Gittiler. Gömleği çadırda buldular.

Altıncı kısm: Dirilerin yaptıkları işleri haber alınca, ölülerin incindikleri, İmâm-ı Süyûtînin (Şerh-us-sudûr) kitabında, Deylemînin Âişe vâlidemizden bildirdiği hadis-i şerifi yazıyor. Burada, (İnsan, evinde iken nelerden incinirse, kabrinde de onlardan incinir) buyuruldu. İmâm-ı Kurtubî (Tezkire) kitabında diyor ki, dünyada olanların yaptıkları şeyleri Allahü teâlâ bir melek ile yâhut alâmet ile, işaretle veya başka bir yoldan, ölülere bildirir. İbnül-Kayyım-ı Cevziyye (Kitap-ür-ruh) kitabında diyor ki, (Dirilerin ruhları ile ölülerin ruhlarının buluştuklarını bildirenlerden biri de şudur: Diri, ölüyü, rü'yâda görerek, ondan birşeyler soruyor. Meyyit dirinin bilmediklerini ona haber veriyor. Verdiği, olmuş veya olacak haberler doğru çıkıyor. Çok defa, diri iken gömmüş olduğu ve kimseye bildirmediği malın yerini haber veriyor. Alacağı olduğunu ve şâhitlerini bildirmesi de çok görülmüştür. Kimsenin bilmediği, kendinin gizli yaptığı bir işi haber vermesi ve bildirdiği gibi çıkması çok görülmüştür. Çok şaşılacak birşey de, şu zamanda öleceksin dediği kimsenin, o zamanda öldüğü görülmüştür. Bir dirinin gizlice yaptığı bir işin, bir ölü tarafından başka bir diriye bildirilmesi de çok görülmüştür. Sa'b ve Sâbit öldükten sonra rü'yâda dirilerle konuşmuşlardır. Bunları yukarıda bildirmiştik). İmâm-ı Süyûtî, (Şerh-us-sudûr) kitabında, Muhammed bin Sîrînden bildiriyor ki, meyyitin bildirdiği şeyler, hep doğrudur. Çünkü meyyit, hiç yalan ve yanlışlık olmıyan bir âlemdedir. O âlemde olanlar, hep doğru söyler. Gördüklerimiz ve anladıklarımız, bu sözümüzü kuvvetlendirmektedir. İbnül-Kayyım ve başkaları da böyle söylediler. Ruh, latîf olduğu için, duygu organları ile anlaşılmıyan şeyleri anlamaktadır. Hakîm ve Beyhekî(Delâil) kitabında, Süleymândan haber veriyorlar ki, Ümm-i Seleme hazretlerinin yanına girdim. Ağlıyordu. Niçin ağladığını sordum. Resûlullahı rü'yâda gördüm. Ağlıyordu. Mübârek başında ve mübârek sakallarında toprak vardı. Mübârek yüzünüz niye böyle diye sordum. Oğlum Hüseynin şehit edildiğini gördüm buyurdu. Bunu, Hatîb-i Tebrîzi(Mişkât-ül-mesâbîh) kitabında da yazmaktadır. İbni Ebiddünya, Benî Esed kabîlesinden bir mezarcıdan bildiriyor. Mezarcı diyor ki, bir gece kabristanda idim. Bir kabirden şöyle ses geldi: Ey Abdüllah dedi. Ne istiyorsun yâ Câbir, cevabı verildi. Yarın bizim yanımıza annemiz gelecek dedi. Onun bize faydası olmaz. Bize duâ olunmaz. Babam ona kızmıştı. Duâ etmemek için yemin etmişti, cevabı verildi. Sabah olunca, bir kimse geldi. Bu iki kabir arasına bir mezar kazmamı söyledi. Gece ses işitmiş olduğum iki kabri gösterdi. Bu kabirdekilerin ismi nedir dedim. Bunun ismi Câbirdir. Şunun ismi Abdüllahdır diyerek gösterdi. Gece işittiklerimi, ona söyledim. Evet, onun için duâ etmemeye yemin etmiştim. Şimdi yeminimi bozup duâ edeceğim ve kefaret vereceğim, dedi.

[Abdüllah Eşbîlî mâlikî 497 [m. 1104] de, Sa'b bin Cüsâme, Ebû Süfyânın hemşîresi Zeyneb binti Hârbin oğlu olup, Hz. Ebû Bekrin hilâfeti zamanında vefât etti. Ebû Şücâ Şehrdâr Deylemî 558 [m. 1164] de, Hâkim Muhammed Nişâpûrî 405 [m. 1014] de, Süleymân bin Yesâr, Meymûnenın azâdlısı idi. 107 [m. 726] de, Veliyyüddîn Muhammed Hatîb-i Tebrîzî şâfi'î 749 [m. 1347] da, Ahmed ibni Hacer-i Askalânî 852 [m. 1448] de Mısrda, Hâfız Yûsüf ibnü Abdilberr mâlikî 463 [m. 1071] de Endülüste, Şâtibede vefât etti].

Yedinci kısm: Ölülerin iş yaptıkları, Allahü teâlânın izni ile, onlardan birçok şeyler görüldüğü sahih kitaplarda bildirilmektedir. Hadis âlimi, imam-ı Süyûtî (El-mütekaddim) kitabında ve hâfız ibn-i Hacer, fetvâlarında buyuruyorlar ki, müminlerin ruhları (İlliyyîn) denilen makamda, kâfirlerin ruhları (Siccîn) denilen yerdedir. Her ruh, cesedine, bilinmiyen bir hâlde bağlıdır. Bu bağlılıkları, dünyadaki bağlılıklar gibi değildir. Rü'yâ gören kimsenin gördüğü şeylere olan bağlılığı gibidir. Fakat, ölülerin cesedlerine ve başka şeylere bağlılıkları, rü'yâ görenin bağlılığından pekçok kuvvetlidir. Bunun içindir ki, ibnü Abdilberrin, ruhlar kabirlerinin yanındadır sözü ile yukarıdaki sözün arasını bulmak güç olmaz. Ruhların kendi cesedlerine te'sîr ve tasarruf etmelerine ve kabirde bulunmalarına izin verilmiştir. Meyyit kabirden çıkarılıp başka kabre konursa, ruhun bedenle olan bağlılığı bozulmaz. Beden çürüyüp, toprak maddeleri, sıvıları ve hâsıl olan gazları dağılınca, bu bağlılık yine bozulmaz. İmâm-ı Süyûtî buyuruyor ki, ruhun İlliyyînde olduğu hâlde, bedene bağlanmasına ve tasarruf yapmasına izin verildiğini İbni Asâkirin, Abdüllah ibni Abbâstan haber verdiği şu hadis-i şerif göstermektedir: Resûlullah, Câfer Tayyâr hazretleri şehit olduktan sonra buyurdu ki, (Bir gece Câfer Tayyâr yanıma geldi. Yanında melek vardı. İki kanadlı idi. Kanadlarının uçları kana boyanmış idi. Yemendeki Bîşe denilen vâdiye gidiyorlardı.) İbni Adînin Hz. Ali ibni Ebî Tâlibden haber verdiği hadis-i şerifte, (Câfer bin Ebî Tâlibi meleklerin arasında gördüm. Bîşe ahâlîsine yağmur geleceğini müjdeliyorlardı) buyuruldu. Hadis âlimlerinden Hakîmin Abdüllah ibni Abbâstan verdiği haberde, Resûlullahın yanında oturuyordum. Esmâ bint-i Umeys yanımızda idi. Resûlullah, aleyküm selâm dedikten sonra, (Yâ Esmâ! Şimdi, zevcin Câfer, Cebrâîl ve Mikâil ile birlikte yanıma geldiler. Bana selâm verdiler. Selâmlarına cevap verdim. Bana dedi ki, (Mûte) gazâsında kâfirler ile birkaç gün savaştım. Vücûdümün her tarafında yetmişüç yerimden yaralandım. Bayrağı, sağ elime aldım. Sağ kolum kesildi. Sol elime aldım, sol kolum kesildi. Allahü teâlâ, iki kolum yerine bana iki kanad verdi, Cebrâîl ve Mikâîl ile birlikte uçuyorum. İstediğim zaman Cennetten çıkıyorum. İstediğim zaman girip meyvelerini yiyorum) buyurdu. Esmâ, bunları işitince, Allahü teâlânın nîmetleri Câfere âfiyet olsun. Fakat, herkes bunu benden işitince inanmazlar diye korkuyorum. Yâ Resûlallah, minbere çık sen söyle! Sana inanırlar dedi. Resûlullah mescide teşrîf edip, minbere çıktı. Allahü teâlâya hamd ve senâ eyledikten sonra, (Câfer ibni Ebî Tâlib, Cebrâîl ve Mikâîl ile birlikte yanıma geldiler. Allahü teâlâ, ona iki kanad vermiş. Bana selâm verdi) buyurdu. Sonra, Esmâya haber verdiklerini bir bir söyledi. Bu hadis-i şerifler gösteriyor ki, Allahü teâlâ, şehit olan ve sâlih olan kullarına, insanlara faydalı olan işleri yapmak için izin vermektedir. Bunu bildiren, daha nice haberleri hadis âlimleri yazmışlardır. Bunlardan birini, imam-ı Celâleddîn Süyûtî şöyle bildiriyor: İbni Ebiddünya diyor ki, Ebû Abdüllah Şâmî, rumlarla gazâya gitmişti. Düşmanı kovalıyorlardı. İki kişi askerden uzaklaştılar. Birisi şöyle anlatıyor: Düşman kumandanına rastladık. Üzerine hücûm ettik. Çok savaştık. Arkadaşım şehit oldu. Geri döndüm. Askerlerimizi aradım. Sonra kendi kendime dedim ki, sana yazıklar olsun! Ne için kaçıyorsun. Geri döndüm. Düşman kumandanına saldırdım. Kılıncım boşa gitti. O, bana saldırdı. Beni devirdi. Göğsümün üstüne oturdu. Beni öldürmek için eline bir şey aldı. Tâm o sırada, şehit olmuş olan arkadaşım yerinden fırladı. Ensesinden saçlarını yakaladı. Üstümden çekti. Birlikte kâfiri öldürdük. Uzaktaki bir ağaca kadar birlikte konuşarak yürüdük. Orada ölü olarak yattı. Arkadaşlarıma gelip, olanları haber verdim. Hanefî mezhebi âlimlerinden (Ravdat-ül-Ulemâ) kitabının sahibi Hüseyn Buhârî Zendüvistî [Zendüvistî Hüseyn Buhârî 400 [m. 1009] da vefât etti.] ve (Zübdet-ül-Fukaha)kitabının sahibi de, bu vak'ayı bildirmişlerdir. Hadis âlimlerinden Mehâmilî (Emâliyyül-İsfehâniyye) kitabında bildiriyor ki, Abdülazîz bin Abdüllah dedi ki, bir arkadaşla Şâmda idik. Yanında zevcesi de vardı. Bunların oğlunun şehit olduğunu daha önceden biliyordum. Yanımıza bir süvârî geldi. Arkadaşım, bunu karşıladı. Zevcesine dönerek, bu bizim oğlumuz dedi. Zevcesi, şeytan senden uzak olsun. Sen aldanıyorsun. Oğlunun çoktan şehit olduğunu unuttun mu dedi. Adam, söylediğine pişman oldu. Fakat, süvârîye yaklaştı. Dikkat ile bakarak, vallâhi bu bizim oğlumuz dedi. Kadın da, bakmak zorunda kaldı. Vallâhi o diye bağırmaya başladı. Babası, oğlum sen şehit olmuştun değil mi? dedi. Evet babacığım. Fakat, Ömer bin Abdülazîz şimdi vefât etti. Şehitler, onu ziyâret etmek için Rabbimizden izin istedik. Ben ayrıca size selâm vermek için de izin istedim, dedi. Vedâ' edip yanlarından ayrıldı. Az zaman sonra, Ömer bin Abdülazîzin vefât ettiği işitildi. İmâm-ı Süyûtî buyuruyor ki, bu haberler, sağlamdır, doğrudur. Hadis âlimleri, vesikaları ile birlikte bunları yazmışlardır. Bunu, imam-ı Yâfi'î yazmıştır. Onun yazısını kuvvetlendirmek için, ben de bildirdim. Böyle vak'alar, imam-ı Süyûtînin kitabında çok yazılıdır. Anlamak istiyenler oradan okuyabilirler.

İmâm-ı Yâfi'î buyuruyor ki, mevtâları iyi veya kötü hâlde görmek, Cenâb-ı Hakkın bazı kullarına ihsân ettiği bir keşftir, kerâmettir. Dirilere müjde vermek, vaaz olmak, yâhut ölüler için hayrlı bir iş yapılmasına, borçlarının ödenmesine yaraması içindir. Ölüleri görmek daha çok rü'yâda olmaktadır. Uyanık iken görenler de vardır. Evliyâ için, hâl sahipleri için kerâmettir. Kitabının başka bir yerinde diyor ki, Ehl-i sünnet mezhebinin âlimleri buyuruyor ki, ölülerin İlliyyîndeki veya Siccîndeki ruhları, arasıra yâni Allahü teâlâ dileyince, mezarlarındaki cesedlerine red olunurlar. En çok Cuma geceleri, böyle olur. Birbirleri ile buluşurlar, konuşurlar. Cennetlik olanlar, nîmetlere kavuşur. Azâb görecekler, azâb olunurlar. Ruhlar, İlliyyînde veya Siccînde iken, ceset olmaksızın da, nîmetlenir ve azâb çekerler. Kabirde ise, ruh ve ceset birlikte nîmetlenir. Yâhut azâblanır. İbn-ül-Kayyım-ı Cevziyye (Kitap-ür-ruh)da diyorki, bu yazılardan anlaşılıyor ki, ruhun hâli, kuvvetli ve zayıf ve büyük ve küçük olduğuna göre değişmektedir. Büyük ruhlar için olanlar, başka ruhlar için olmaz. Dünyada da ruhların, kuvvetli, zayıf, sür'atli olduklarına göre başka başka hâlleri olduğu bilinmektedir. Bedenin esaretinden ve bağlılığından ve tasarrufundan kurtulan ruhların kuvvetleri, nüfûzları, himmetleri, sür'atleri ve Allahü teâlâya ve madde âlemine te'allukları, bedene bağlı olan ruhlar gibi elbet değildir. Ruhun kendisi yüksektir, temizdir, büyüktür, yüksek himmet sahibidir. Bedenden ayrıldıktan sonra, daha başka olur. Başka şeyler yapabilir. İnsanların öldükten sonra ruhları, rü'yâda görülüp öyle şeyler yapmışlardır ki, diri iken, bedene bağlı oldukları zaman bunları yaptıkları görülmemiştir. Bir kişi veya iki kişi veya birkaç kişinin, büyük bir orduyu mağlup etmesi çok görülmüştür. Resûlullah ve Ebû Bekr ve Ömer, çok defa rü'yâda görülmüş ve ruhları, kâfir ve zâlim askerlerini dağıtmış, kaçırmıştır. Bu yazdıklarımız, (Nâzi'ât) sûresinin 5. âyetinin tefsîrinde, bazı müfessirlerin meselâ Beydâvînin (Evliyânın ruhu bedenden ayrılınca, melekler âlemine gider. Oradan Cennet bahçelerinde dolaşır. Bedenine de bağlılığı kalıp, te'sîr eder) demelerine uygun olmaktadır.

[Hüseyn bin Yahyâ Zendüvistî Buhârî 400 [m. 1010] de vefât etti. (Ravdat-ül-ulemâ) kitabı meşhûrdur. Ahmed Mehâmilî şâfi'î 415 [m. 1024] de Bağdâdda, Ömer bin Abdülazîz 101 [m. 720] de, Afîfüddîn Abdüllah Yâfi'î şâfi'î 768 [m. 1367] de Mekkede, Kâdı Abdüllah Beydâvî Şîrâzî 685 [m. 1281] de Tebrîzde vefât etti.]

Sekizinci kısm: Dirilerin, mezardaki nîmetleri ve azâbları anlaması ve baş gözü ile görmesi câiz olduğu, Allahü teâlâ ve Resûlü tarafından haber verilmiştir. Ehl-i sünnet ve cemaat âlimleri, kabirde nîmet ve azâb olduğunu, bunun hem ruha, hem de bedene birlikte olduğuna inanmak lâzım geldiğini sözbirliği ile bildirmişlerdir. (Akâ'id)kitapları, bunları uzun uzun bildirmektedir. Kabir azâbına yalnız (Mu'tezile) ve (Hâricîler) inanmıyorlar. Kabir azâbının doğru olduğu, hadis-i şeriflerle ve Eshâb-ı kirâmın eserleri ile, Selef-i sâlihînin yazıları ile bildirilmektedir. Bazı câhillerin kabir azâbına inanmamaları, bu vesikalardan haberleri olmadığı içindir. Onların îmanını kuvvetlendirmek için, vesikalardan bir kaçını bildirmek uygun görüldü.

Peygamberlerin kabirde bilmediğimiz bir hayat ile diri olduklarını, namaz kıldıklarını yukarıda bildirmiştik. Peygamberlerin, vefâtlarından sonra, hac ettikleri, Buhârîde ve Müslimde bildirilmektedir. Peygamber olmıyanlara gelince, Ebû Nu'aym bildiriyor ki, Sâbit-ül-Benânî diyor ki, Hamîd-i Tavîle sordum: Mezarda yalnız Peygamberler mi namaz kılar? Hayır başkaları da kılabilir dedi. Sâbit, yâ Rabbî! Bir kimsenin mezarda namaz kılmasına izin veriyor isen, Sâbitin de kabirde namaz kılmasını nasip eyle dedi. Ebû Nu'aym, yine bildiriyor ki, Şeybân bin Cisr dedi ki, kendinden başka ilâh bulunmıyan Allahü teâlâya yemin ederim ki, Sâbit-i Benânîyi mezara koydum. Hamîd-i Tavîl de yanımda idi. Üzerine toprak örttük. Toprak bir yerinden çöktü. Kabre baktım, namaz kıldığını gördüm. İbni Cerîr (Tehzîb-ül-Âsâr) kitabında ve Ebû Nu'aym, İbrâhîm bin Sâmitten haber veriyorlar ki, seher vakitlerinde kabristandan geçenler, Sâbit-i Benânînin kabrinden Kur'an-ı kerim sesi duyduklarını söylerlerdi. İbnül Cevzî (Safvet-üs-Safve) kitabında da bunu bildirmektedir. Tirmüzî ve Hâkim ve Beyhekî, Abdüllah ibni Abbâstan haber verdiler ki, Eshâb-ı kirâmdan birkaçı, bir yere çadır kurmuşlardı. Burada bir kabir bulunduğunu bilmiyorlardı. Çadırda, (Mülk) sûresinin okunduğu işitildi. Resûlullaha bunu haber verdiklerinde, (Bu sûre-i şerife insanı kabir azâbından korur) buyurdu. Ebül-Kâsım-ı Sa'dî (Kitap-ür-ruh) kitabında diyor ki, meyyitin kabirde okuduğunu bu hadis-i şerif isbât etmektedir. Çünkü, Abdüllah ibni Ömer de bir yere çadır kurmuştu. Çadırda Kur'an-ı kerim sesi işitti. Resûlullaha haber verdi. Bu sözü tasdik buyurdu. Hadis âlimlerinden Abdürrahmân ibni Receb (Ehvâl-ül-Kubûr) kitabında diyor ki, Allahü teâlâ dilediği kuluna kabirde sâlih işler yapmağı ihsân eder. İnsan ölünce amel, ibâdet yapmak vazîfesi biter. Kabirdeki ibâdete sevap verilmez. Fakat, Allahü teâlânın ismini söylemekle ve ibâdet etmekle zevklenir. Melekler ve Cennette olanlar da böyledirler. İbâdet yapmaktan lezzet duyarlar. Çünkü zikir ve ibâdet ruhu temiz olanlar için, en tatlı şeydir. Ruhu hasta olanlar, bunun tadını duyamaz. İbnül Kayyım-ı Cevziyye (Kitap-ür-ruh)da ve ibni Teymiyye ve daha birçok âlimler ve imam-ı Süyûtî (Şerh-us-Sudûr) kitabında bunu bildirmektedirler. Ebül-Hasen bin Berâ' (Ravda) kitabında bildiriyor ki, mezarcı İbrâhîm, (Bir mezar kazmıştım. Mezardan ve kerpiç parçalarından misk kokusu duydum. Kabre baktım. Bir ihtiyâr oturmuş Kur'an-ı kerim okuyordu) dedi. Muhammed bin İshâk ibni Mende, Âsım-ı Sekâtîden haber veriyor ki, Belh şehrinde bir kabir kazdık. Yanındaki kabrin içi göründü. İçeride yeşil kefenli bir ihtiyâr, elinde Kur'an-ı kerim okuyordu. Bu kitapta, bunun gibi çok şeyler yazılıdır. Hadis âlimlerinden Ebû Muhammed Helâl (Kerâmât-ül-Evliyâ) kitabında, Ebû Yûsüf Gasûlîden haber veriyor: Şâmda İbrâhîm bin Edhem hazretlerinin yanına gittim. Bugün, şaşılacak birşey gördüm dedi. O nedir dedim. Karşıdaki kabristanda bir kabir yanında idim. Kabir yarıldı. Yeşil kefenli bir ihtiyâr göründü. Yâ İbrâhîm! Allahü teâlâ beni, senin için diriltti. Dilediğini benden sor dedi. Allahü teâlâ seni nasıl karşıladı dedim. Etrâfımı kötü amellerim sarmıştı. Seni üç şey için affettim buyurdu: Benim sevdiklerimi severdin, dünyada hiç içki içmezdin, aksakalınla huzuruma geldin. Böyle huzuruma gelen müminlere azâb yapmaktan utanırım buyurdu. İhtiyâr, bundan sonra kabirde gayb oldu. İbnül Cevzî (Safvet-üs-Safve) kitabında Mu'âzeyi anlatırken bildiriyor: Ümmül Esved dedi ki, Mu'âze benim süt anam idi. Birgün dedi ki, Ebüs-sahbâ ve oğlum şehit olunca, dünya gözüme zindan oldu. Hiçbir şeyden tad alamaz oldum. Yalnız şunun için yaşamak istiyorum ki, cenâb-ı Hakkın rızasına kavuşturacak birşey yapabilsem de, Ebüs-sahbâ ile ve oğlum ile Cennette buluşabileyim. Muhammed bin Hüseyn bildiriyor: Mu'âze vefât ederken ağladı. Sonra güldü. Sebebini sorduk. Namazdan, orucdan ve Kur'an-ı kerim okumaktan ve Allahü teâlâyı zikretmekten ayrılıyorum diye üzülmüştüm. Sonra Ebüs-sahbâyı gördüm. İki parça yeşil elbise giymiş. Dünyada böyle görmemiştim. Bunun için de güldüm dedi. Mu'âze, Hz. Âişeyi görmüştü. Ondan hadis-i şerif haber vermişti. Hasen-i Basrî ve Ebû Kılâbe ve Yezîd Rekâşî gibi büyük âlimler, Mu'âzeden hadis rivayet etmişlerdir.

[Zübde müellifi İbrâhîm Mısrî 957 de, Muhammed ibni Cerîr Taberî 310 [m. 923] da, Ebülferec Abdürrahmân ibnül-Cevzî hanbelî 597 [m. 1200] de, İbni İshâk Muhammed 151 [m. 768] de Bağdâdda, İbni Mende Muhammed 395 [m. 1005] de, Ebû Muhammed Abdüllah Helâl mâlikî 616 [m. 1219] da Mısrda, İbni Receb hanbelî 795 de vefât etmiştir].

Kabir azâbını görenler de vardır. Mümin sûresinin kırkaltıncı âyet-i kerimesinde meâlen, (Fir'avna ve adamlarına her sabah ve akşam gidecekleri Cehennem ateşi gösterilir) buyuruldu. (Buhârî) ve (Müslim)deki hadis-i şerifte, (Eğer, gizli tutabilseydiniz, kabir azâbını, benim işittiğim gibi, size de işittirmesi için, duâ ederdim) buyuruldu. Kabir azâbı ruha ve cesede birlikte olmaktadır. Çünkü, küfrü ve günahları ikisi birlikte yapmaktadır. Yalnız, ruha azâb yapılması, hikmete ve ilâhî adalete uygun değildir. Âlimler buyuruyor ki, beden kabirde çürüyüp yok olmakta görülüyor ise de, Allahü teâlânın ilminde vardır. Eshâb-ı kirâmdan birçoğu, ölülerin ruhlarına bedenleri ile birlikte azâb yapıldığını görmüş ve haber vermişlerdir. İbn-i Kayyım-ı Cevziyye (Kitap-ür-ruh)da ve imam-ı Süyûtî (Şerh-us-Sudûr)da ve Abdürrahmân ibni Receb hanbelî [İbni Receb 795 [m. 1392] de vefât etti.] (Ehvâl-ül-kubûr)da bildiriyorlar ki, bir kimse, Resûlullahın yanında (Topraktan birinin çıktığını gördüm. Bir adam buna sopa ile vurarak yerde gâib olduğunu, böylece toprağa girip çıktığını gördüm) dedi. Resûlullah bunu işitince, (O gördüğün Ebû Cehldir. Kıyâmete kadar böyle azâb çeker) buyurdu. Bu ve bunun gibi haberler, Peygamberler ve Evliyâ gibi, herkesin de kabirdekileri görebileceğini bildirmektedirler. Evliyânın görmesi, hiç inkâr edilemez. Allahü teâlânın kudreti ile görmektedirler.

Buraya kadar yazdıklarımız, mevtâların mezarda, kabir hayatı denilen bilmediğimiz bir hayat ile diri olduklarını göstermektedir. İslâm âlimlerinin hepsi diyor ki, ölmek, yok olmak değildir. Bir evden bir eve göç etmek demektir. Peygamberler ve Velîler de, islâmiyeti yaymak için çalışmışlardır. Hepsi şehitlik derecesine kavuşmuşlardır. Şehitlerin diri oldukları, Kur'an-ı kerimde açıkça bildirilmektedir. Böyle olunca, onlardan tesebbüb ve teşeffû' ve tevessül etmek şaşılacak bir şey midir? (Tesebbüb) demek, onları sebep yapmak, yâni Allahü teâlâ katında yardım etmelerini dilemektir. (Tevessül) demek, bizim için duâ etmelerini dilemektir. Çünkü onlar, Allahü teâlânın dünyada da, âhırette de sevgili kullarıdır. Onların istediklerine kavuşacaklarını, her dilediklerinin verileceğini, Kur'an-ı kerim bildirmektedir. Böyle olan meyyitlerden, dirilerden beklenen şeyleri bekliyen bir kimse kötülenebilir mi? Bunlardan beklenen şeyleri, Allahü teâlânın yaratacağına, Allahdan başka yaratıcı bulunmadığına inanan bir kimsenin, mezardaki Peygamberleri, Velîleri sebep kılması, vesîle yapması, hiç inkâr olunabilir mi? Bunları, onlar çürüdü, toprak oldu, yok oldu zannedenler inkâr eder. İslâmiyeti bilmiyenler ve onların büyüklüğünü, yüksekliğini anlıyamıyanlar inanmaz. Peygamberlerin ve Evliyânın yüksekliklerini ve üstünlüklerini anlamıyan kimseler, din câhilleridir. İslâmiyeti anlamamışlardır. Onların câhil dedikleri müslümanlar, kendilerinden daha bilgili ve daha anlayışlıdırlar. Evliyânın ve Peygamberlerin mezarlarına gidip, onların vâsıtası ile, onları sebep kılarak, Allahü teâlâdan birşey istemenin ve kıyâmet günü bize şefaat etmeleri için, kendilerine yalvarmanın câiz olduğu, hadis-i şeriflerde bildirilmiştir ve islâm âlimleri sözbirliği ile haber vermişlerdir. İnsanların en üstünü olan Muhammed aleyhisselâmın hadis-i şeriflerine ve Onun yolunda giden seçilmişlerin, sevilmişlerin kitaplarına inanmak nîmetini bize ihsân eden Allahü teâlâya hamd ve şükrler olsun! Bu büyük nîmeti Rabbimiz bize ihsân etmeseydi, kendimiz anlıyamaz, bulamaz, helâk olurduk.

Peygamberlerin ve Evliyânın vâsıtası ile yâni onları sebep yaparak, vesîle ederek, Allahü teâlânın yaratmasını istemek câiz olduğunu gösteren âyet-i kerimeleri bildirelim: Mâide sûresinin otuzsekizinci âyetinde meâlen, (Ey îman edenler! Allahü teâlâdan korkunuz! Ona yaklaşmak için vesîle arayınız) ve İsrâ sûresinin elliyedinci âyetinde meâlen, (Ol kimseler ki, duâ ve ibâdet ederler, Rablerine yaklaşmak için, vesîle ve sebep ararlar. Sebeplerin Allahü teâlâya en çok yaklaştıranını isterler) buyuruldu. Bu âyet-i kerimelerde Allahü teâlâ, sebebe, vesîleye yapışmağı emretmektedir. Vesîlenin kendisine en çok yaklaştırıcı bir şey olduğunu bildirmektedir. Vesîlenin belli bir şey olduğu bildirilmedi. Bunun için, Allahü teâlânın rızasına kavuşturan herşey, yâni Hâricîlerin dedikleri gibi yalnız duâları değil, şefaatleri ve Allahü teâlâ indinde mertebeleri ve kıymetleri ve kendileri hep vesîledirler. [(Vehhâbî) kitabının doksanyedinci sayfasında de bu âyet-i kerimelerden ikincisi yazılı olup, Katâdenin (Allahü teâlâya, râzı olduğu ibâdetleri yaparak yaklaşınız) dediğini bildiriyor. Vesîle, Peygamberlerin ve onların yolunda olanların gittikleri yoldur. Onların yolu vesîledir, kendileri vesîle değildir diyor.] Ehl-i sünnet âlimleri ise, Peygamberlerin ve onlara tâbi olanların gittikleri yol, yâni îman ve ibâdet ve ihlâs, vesîle olduğu gibi, o büyüklerin şefaatleri, makamları, kerâmetleri, duâları ve kendileri de vesîledir dedi. Kendileri vesîle olamaz diyenler, Kur'an-ı kerime ve hadis-i şeriflere ve Peygamberlere ve Evliyâya iftirâ ediyorlar. Peygamberlerin ve Evliyânın kendilerinin vesîle edilmesi, Kur'an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açıkça bildirilmektedir.

Enfâl sûresinin otuzüçüncü âyetinde meâlen, (Sen aralarında bulundukça, o kâfirlere azâb etmem) buyuruldu. Tefsîr kitaplarında ve Buhârîde bildirildiği gibi, kâfirler Peygamberimiz ile alay ediyorlardı. Rabbine söyle de, bize çabuk azâb göndersin diyorlardı. Bu sözleri üzerine, yukarıdaki âyet-i kerime nâzil oldu. Resûlullahın mübârek cesed-i şerifinin kâfirler arasında bulunması, onlara azâb gelmesini önlemektedir buyuruldu. Resûlullah, Peygamberlik makamı ile, yâhut duâ ederek, yâhut şefaat ederek, azâb gelmesini önlüyordu denilemez. Çünkü, kâfirlere duâ ve şefaat edilmediği gibi, inanmadıkları Peygamberliğin onlara faydası olamaz.

Enfâl sûresinin otuzüçüncü âyetinin devamında meâlen, (Onlar istiğfâr ettikleri için Allahü teâlâ onlara azâb yapmaz) buyuruldu. Selef-i sâlihînden birçoğu bu âyet-i kerime için, onlardan, istiğfâr edecek olan çocuklar dünyaya geleceği için, onlara azâb etmem demektir dedi. Allahü teâlâ, kâfirlerden müminler dünyaya getirmeyi ezelde takdîr buyurduğu için, o kâfirlere azâb etmem buyurdu. Böyle söyliyen âlimlere göre, kâfirlerin kanında bulunan, müminlerin zerreleri, azâbı önlemeye sebep olmaktadır.

Bekara sûresinin ikiyüzellibirinci âyetinde ve Hac sûresi kırkıncı âyetinde meâlen, (Allahü teâlâ insanları birbirine karşı serbest bıraksaydı, yeryüzü altüst olurdu) buyuruldu. Tefsîr âlimlerinden birkaçı, bu âyet-i kerimeye, Allahü teâlâ, müminleri yaratmayıp yalnız kâfirleri yaratsaydı, yeryüzü karmakarışık olurdu. Müminlerin vücûdları, yeryüzünün karışmasını önlemektedir dedi. Saadet, insanın kendisindedir. İşleri ile hâsıl olmaz. Bunun için hadis-i şerifte, (İnsan, dünyaya gelmeden önce Sa'îddir, iyidir. Yâhut şakîdir, kötüdür) buyuruldu. İnsana sa'îd olmasında, iyi işlerinin te'sîri bulunması, görünüştedir. Hakîkatte böyle değildir. Bunun içindir ki, hadis-i şerifte, (Bir kimse, Cehenneme götürücü kötü işleri yapar. Cehenneme yaklaşır. Ümm-ül kitapta, yâni ilm-i ilâhîde sa'îd ise, son günlerinde Cennete götürücü bir iş yaparak Cennete gider) buyuruldu. Amel, insanı Cennete götürmez. Cennete gitmeye sebep olur. Bunun içindir ki, hadis-i şerifte, (Hiç kimse iyilikleri ile, ibâdetleri ile Cennete girmez) buyuruldu. Senin için de böyle midir? Yâ Resûlallah! dediklerinde, (Benim için de böyledir. Ancak Allahü teâlânın merhameti ile, ihsânı ile kurtulurum) buyurdu. İyi işler, ibâdetler yapan, elbet Cennete gider denilemez. Ezelde sa'îd yazılmış olan elbet Cennete gider denilir. Saadet ve şekâvet, insanların işlerine değil, kendisine göredir. Allahü teâlânın, Muhammed aleyhisselâmı, insanlar arasından seçmesi ve Onu bütün Peygamberlerinden üstün yapması, mübârek zatı içindir, kendisi içindir. Bunu her mümin bilmektedir. Resûllerin, Nebîlerin, Velîlerin üstünlükleri de, hep böyledir. Mevkı', mertebe ve her yükseklik zata tâbidir. Zat, mevkı'e tâbi değildir. [Meselâ, insan pâşa olduğu için kıymetlidir, denilmez. Kıymetli olduğu için, pâşa olmuştur denir.] Vehhâbîlerin, madde, cism ve zat, sebep olamaz sözlerinin yanlış olduğu anlaşıldı. Âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler ve Resûlullahın sünnet-i seniyyesi, onların yanlış ve bozuk yolda olduğunu göstermektedir.

Hadis-i şerifte, (Toprağımızın ve birimizin tükrüğünün bereketi ile ve Rabbimizin izni ile hastamız şifâ bulur) buyuruldu. Bir kimse temiz toprağı, temiz tükrüğü ile karıştırıp, hastaya ilâc yaparsa, Allahü teâlâ şifâ ihsân eder. Toprak ve tükrük ve eczâcının te'sîri belli olan ilâcları, hep maddedir, cismdir, yâni zâttırlar. Bunların mevkı'i, rütbesi ve şefaati düşünülemez. İmâm-ı Müslim Şâfi'înin (Sahîh-i Müslim) kitabındaki hadis-i sahihde buyuruldu ki, (Zemzem suyu, içenin niyetine göre fayda verir). Zemzem suyu, dünya ve âhıretin herhangi bir faydası için niyet ederek içilirse, istenilen fayda hâsıl olur. Böyle olduğu çok görülmüştür. Zemzem suyu, zâttır, maddedir. Şifâ, fayda vermek için, rütbesi ile te'sîr etmesi, yâhut duâ ve şefaat etmesi düşünülemez.

Sahih olan hadis-i şerifte ve bütün fıkh âlimlerinin sözbirliği ile bildirdikleri gibi, Kâbe kapısı ile (Hacer-ül-esved) taşının arasındaki tavâf yerine (Mültezem) denir. Bir kimse, burada karnını Kâbe duvarına değdirip, (Mültezem)i vesîle ederek, Allahü teâlâya yalvarırsa, Allahü teâlâ onu zarardan, kusurdan korur. Böyle olduğu çok tecrübe edilmiştir. Herkesin bildiği gibi, Mültezem, Kâbe duvarında birkaç taştır. Bu taşlar zâttır. Yâni maddedir. Allahü teâlâ, her maddeye belli hâssalar, özellikler verdiği gibi, bu taşlara da, hayra, faydaya vesîle olmak hâssasını vermiştir. [Aspirine ağrı kesmek, kinine sıtma plasmodyumlarını öldürmek, ispirtolu suya aklı gidermek hâssalarını verdiği gibi, bu taşlara, başka taşlardan fazla olarak, duâların kabûl olmasına sebep olmak hâssasını vermiştir.]

Kâbenin kuzey tarafında bulunan su oluğunun altındaki tavâf yerine ve Mescid-i Haram içindeki, Kâbe kapısı karşısında bulunan (Makam-ı İbrâhîm) denilen yere ve(Hacer-ül esved) denilen Kâbe köşesindeki taşı öpmeye ve elini yüzünü sürmeye de, böyle faydalı hâssalar verilmiştir. Bunlara tevessül edenlerin, yâni bunları vâsıta kılarak duâ edenlerin, duâları kabûl olmak hâssasını, kıymetini, Allahü teâlâ bu maddelere vermiştir. Bu maddelerin, duâların kabûl olmasına vesîle oldukları biliniyor ve görülüyor ve inanılıyor da, Resûlullahı ve Onun yolunda olan, Allahü teâlânın sevgili kullarını vesîle ederek yapılan duâlar hiç kabûl olmaz mı? Eğer bir kimse, yerdeki toprağın ve bazı kimselerin tükrüğünün ve Zemzem suyunun ve Mültezemdeki taşların ve İbrâhîm aleyhisselâmın mübârek ayaklarının izi bulunan Makam-ı İbrâhîmin ve Hacer-ül-esved taşının, yâni bu maddelerin hepsinin faydalı şeyler için vesîle, sebep olmaları, Peygamberlerin ve Evliyânın mezarlarının da, vesîle olacağını göstermez derse, bu kimsenin din câhili olduğunu, Allahdan ve Resûlullahdan ve müslümanlardan utanmadığını gösterir. Çünkü, Eshâb-ı kirâm, Resûlullahın zat-ı şerifini çok yüksek bilirler, pek saygı gösterirlerdi.

Urve-tebni Mes'ûd-issekafînin (Buhârî)de ve başka kitaplarda bildirilen sözleri meşhûrdur. Urve diyor ki, (Hudeybiye) sulhu için, müşriklerin elçisi olarak, Resûlullahın yanına gelmiştim. İşim bittikten sonra Mekkeye, Kureyş büyüklerinin yanına döndüm. Onlara dedim ki, biliyorsunuz. Acem şâhı olan Kisrâlara ve Bizans kıralı olan Kayserlere ve Habeş pâdişâhı olan Necâşîlere çok gittim, geldim. Bunlara yapılan hurmetin, Muhammed aleyhisselâmın Eshâbının, Muhammed aleyhisselâma yaptıkları hurmet kadar çok olduğunu görmedim. Muhammed aleyhisselâmın tükrüğünün yere düştüğünü görmedim. Eshâbı avuçları ile kapışıp yüzlerine, gözlerine sürüyorlardı. Abdest almış olduğu suyu da kapışıp, bereket için saklıyorlardı. Traş olunca, bir kılı yere düşmeden önce Eshâbı kapışıyorlardı. En kıymetli cevher gibi saklıyorlardı. Saygılarından, edeblerinden, yüzüne bakamıyorlardı dedi. Eshâb-ı kirâmın Resûlullahın zâtından ayrılan en ufak zerrelere, hattâ başkaları için pis, çirkin sayılan şeylerine bile nasıl kıymet verdikleri bu haberden anlaşılmaktadır. Bu saygı ve edebler mübârek tükrüğünün ve mübârek uzvlarına değmiş olan abdest sularının, onlara duâ etmeleri veya şefaat etmeleri, yâhut rütbe ve kıymetleri olduğu içindir denilebilir mi? Bunlar, maddedir. Fakat, en şerefli bir zâttan, maddeden ayrıldıkları için, kıymetli olmuşlardır. Hakîkî din adamıyız, tevhîd ehliyiz diyerek övündükleri hâlde, Resûlullahı Lât putu ile bir tutuyorlar. Resûlullahın ve Onun Eshâbının yaptıklarını ve emrettiklerini puta tapmaya benzetiyorlar. Onlar gibi söylemekten, onlar gibi düşünmekten ve onlar gibi inanmaktan Allahü teâlâya sığınırız.

Peygamberleri ve Onların yolunda olan seçilmiş, sevilmiş Velîleri vâsıta kılarak Allahü teâlâdan dilekte bulunmanın câiz olduğunu gösteren hadis-i şerifler o kadar çoktur ki, bunlara kötü düşmanlarımız hiç cevap veremiyor. Şaşırıp kalıyorlar: Buhârî ve Müslim kitaplarında yazılı olduğu üzere, Esmâ bint-i Ebî Bekr yanındakilere Peygamberimizin yeşil bir cübbesini gösterdi. Yakası ipekten idi. (Bu palto, Hz. Âişenin yanında idi. O vefât edince, ben aldım. Bu cübbeyi hastalarımıza giydirerek, tedâvî etmekteyiz. Hastalarımız bununla iyi oluyorlar) dedi. Görülüyor ki, Allahü teâlânın sevgili Peygamberi ve bütün üstünlüklerin sahibi giymiş olduğu için, Eshâb-ı kirâm bu cübbeyi şifâ bulmak için vesîle etmektedirler.

Muhammed Humeydî Ezdî mâlikî Endülüsînin [Humeydî 488 [m. 1095] de Bağdâdda vefât etti.] iki sahih kitaptan toplıyarak hazırladığı kitabında, Abdüllah bin Mevhib diyor ki, zevcem beni, Ümm-i Seleme vâlidemize gönderdi. Elime içinde su bulunan bir kadeh verdi. Ümm-i Seleme hazretleri, gümüşten bir kutu getirdi. İçinde Resûlullahın sakal-ı şerifi vardı. Sakal-ı şerifi, elimdeki suya sokup kaşık gibi çalkaladı ve çıkardı. Nazar değmiş olanlar ve başka derdi olanlar, su getirip, hep böyle yaparlar, bu suyu içerek şifâ bulurlardı. Gümüş kutuya baktım, birkaç dâne kırmızı kıl gördüm dedi.

Humeydînin, Buhârîden ve Müslimin sahihinden topladığı kitabında, Sehl bin Sa'd diyor ki, Resûlullah mübârek gömleğini bana hediye etmiş idi. Annem, benden almak istedi. Bunu kefen yapmak için, saklıyacağım dedim. Resûlullah efendimizin mübârek gömleği ile bereketlenmek istedim, dedi. Görülüyor ki, Eshâb-ı kirâm, Resûlullahın mübârek gömleğini, azâbdan kurtulmak için vesîle ve sebep yapıyorlardı.

Buhârî ve Müslimde Ümm-i Selîmden haber veriliyor: Resûlullah yanımda uyuyordu. Mübârek yüzü inci gibi terlemişti. Terlerini alıp bir yere koyarken uyandı. (Yâ Ümm-i Selîm! Ne yapıyorsun?) buyurdu. Yâ Resûlallah! Mübârek terin ile çocuklarımızın bereketlenmesini istiyorum dedim. (İyi yapıyorsun) buyurdu. İbni Melek (Mesâbîh)kitabının şerhinde diyor ki, bu hadis-i şerif gösteriyor ki, tasavvuf büyüklerinin ve âlimlerin ve sâlihlerin kullandıkları şeylerle de, Allahü teâlânın rızasını kazanmak câizdir.

İmâm-ı Müslim Sahihinde diyor ki, Resûlullah sabah namazını kılınca, Medîne halkı, içinde su bulunan kablarla huzuruna gelirlerdi. Her kaba mübârek ellerini sokardı. İbn-ül Cevzî (Beyan-ül müşkil-il Hadis) kitabında diyor ki, Medîne ehâlîsi böylece, Resûlullah ile bereketlenirler idi. Bir âlime gelip de böyle bereketlenmek istiyenleri, âlimin boş çevirmemesi iyi olur. İbni Cevzînin bu sözü ve imam-ı Nevevînin (Sahîh-i Müslim) şerhindeki yazıları ve Kâdı İyâdın (Müslim şerhi) ve Hanefî âlimlerinden Abdüllatîf ibni Melekin [İbni Melek 801 [m. 1399] da Tîrede vefât etti.] yazılarından anlaşılıyor ki, böyle bereketlenmek, faydalanmak, Hâricîlerin zannettikleri gibi, yalnız Resûlullaha mahsûs değildir. [Hâricîlerin bu âlimlerin kitaplarından haberleri olmadığı yâhut bile bile inat ettikleri anlaşılmaktadır. Bu ise, kötü niyetli, ard düşünceli olmak demektir.]

Buhârî kitabında, İbni Sîrînden haber veriyor: İbni Sîrîn diyor ki, Resûlullah efendimizin sakal-ı şerifinden bir parça elime geçti. Bunu Ubeydeye söyledim. Bende bir sakal-ı şerif bulunmasını, dünyada olan herşeyden daha çok severim dedi.

Buhârî-i şerifte diyor ki, Resûlullahın çok zaman hizmetinde bulunmakla şereflenmiş olan Enes bin Mâlik, kendisi ile berâber bir sakal-ı şerifin defnolunmasını vasıyet etti. Kabirde, Allahü teâlânın huzuruna sakal-ı şerif ile birlikte çıkmak istedi. Kâdı İyâd (Şifâ) kitabında diyor ki, Resûlullahın fazîletlerinden ve kerâmetlerinden ve bereketlerinden birisi de şudur ki, Hâlid bin Velîd, başında sarığı arasında bir sakal-ı şerif taşırdı. Bunu taşıdığı her muhârebede zafer kazanırdı. Hâlid, mübârek bir kılı sebebi ile murâdına kavuşuyor da, Resûlullahın mübârek zat-ı şerifini vesîle ederek Allahü teâlâdan dilekte bulunanlar kavuşmaz olur mu? Büyük islâm âlimi, Resûlullahın âşıkı olan İmâm-ı Muhammed Busayrî şâzilî [Busayrî 695 [m. 1295] de Mısrda vefât etti.] (Kasîde-i bürde)de bu inceliği çok güzel anlatmaktadır.

Buhârî ve Müslim sahihlerinde diyor ki, Abdüllah ibni Abbâsın haber verdiği hadis-i şerifte, Resûlullah iki kabrin yanına geldi. İkisinin de azâbda olduğunu anladı. Bir hurma dalı istedi. İkiye ayırıp, kabirler üzerine dikti. (Bunlar yeşil kaldıkca, azâbları hafîfler) buyurdu. Bir kabirde azâbın hafîflemesi için, üzerine yeşil hurma dalı konulması, hadis-i şerifte bildirilmiştir. Allahü teâlâ, yeşil otların bereketi ile kabirdeki azâbı hafîfletmektedir. Yeşil ot, bir zâttır, bir maddedir. Bunu dikmekle azâbın azalması, Resûlullaha mahsûs değildir. Yeşil hurma dalının her zaman kabir üzerine dikilmesini, islâm âlimleri, sözbirliği ile bildirmektedir. İslâm mezarlıklarına servi ağaçları dikilmesi bundan ileri gelmektedir. Hurma dalı gibi bir madde, azâbın azalmasına sebep oluyor da, varlıkların, maddelerin en kıymetlisi olanı sebep ve vesîle etmek câiz olmaz mı? Aklı olan, doğru düşünebilen kimse, buna olmaz diyebilir mi?

Maddeyi, zâtı, Allahü teâlânın rızasını kazanmaya vesîle etmek câizdir. Ebû Süfyânın zevcesi olan Hind, (Uhud) gazvesinde Hz. Hamzanın karaciğerinden bir parçasını, ağzına alarak, çiğnemişti. Resûlullah, (Hamza, ind-i ilâhîde çok kıymetlidir. Onun bedeninden hiçbir parçasını Cehennemde yakmaz) buyurdu. [Hindin îmana geldiği, Cehenneme gitmiyeceği buradan da anlaşılıyor.] Mâlik bin Sinân, Resûlullahın mübârek kanını içtiği zaman, (Cehennem ateşi seni yakmaz!) buyuruldu. Bunun gibi, Abdüllah bin Zübeyr, mübârek hacamât kanından içince, (İnsanlardan sana çok şeyler olur. Senden de insanlara çok şeyler olur) buyurdu. İçtiği için darılmadı. Mübârek artığını içen kadına da, (Karın ağrısı hiç çekmezsin) buyurdu. Bu hadis-i şerif sahihdir. Kadının ismi (Bereke)dir. Bunu birçok âlimler, meselâ Kâdı İyâd, (Şifâ) kitabında ve Kastalânî (Mevâhib-ül-ledünniyye) kitabında yazmışlardır. Ey müslümanlar! Resûlullahın mübârek bedeninden ayrılan kan ve benzeri şeyler, bunları içenlerin Cehennem ateşinden kurtulmasına sebep ve vesîle oluyor ve ağrıları önlüyor da, mübârek vücûdlarının, zâtının, bu iyiliklere vesîle ve sebep olmasına niçin inanılmasın? Mübârek zâtı, Allahü teâlânın nûrundan idi. Gölgesi yere düşmezdi. Böyle olduğunu, Câbir ve başkaları bildirdiler. Allahü teâlânın sevgilisi ve Peygamberlerin en üstünü için, vesîle edilmez, Allahü teâlânın yaratmasına sebep olmaz diyen bir kimse, o yüce Peygamberin ümmetinden midir, yoksa düşmanlarından mıdır? Kâfirlere bile rahmet olduğu, âyet-i kerimelerde bildirilmiştir. Müslümanlar için ve Ona âşık olan (Ehl-i sünnet vel-cemaat) için, rahmete, vesîle ve sebep olmaz mı?

(Vesîle arayınız!) âyet-i kerimesinin emrettiği vesîle, hem ibâdetlerdir, hem duâlardır, hem de mübârek kıymetli zâtların kendileridir. Yukarıda bildirdiğimiz hadis-i şerifler ve olaylar bunu açıkça göstermektedir.

Mahlûklardan herşeyi, hattâ insanın yapamıyacağı, fakat kerâmet olarak Allahü teâlânın Evliyâsına ihsân ettiği şeyleri istemek câiz olduğunu gösteren çeşidli âyet-i kerimeler vardır. Bunlardan biri (Neml) sûresindeki âyet-i kerimedir. Bu âyet-i kerime, Süleymân aleyhisselâmın meâlen, (Ey cemaatim! Onu kürsîsi ile hanginiz getirirsiniz?) dediğini bildirmektedir. Cemaatin içinde, cin ve insanlar ve şeytanlar da vardı. Cinnin kötü kısmlarından, İfrît, sen yerinden kalkmadan onu getiririm, dedi. Süleymân aleyhisselâm bundan daha çabuk gelmesini istiyorum dedi. Süleymân aleyhisselâmın kâtibi olan Âsâf bin Berhıyâ, ben daha çabuk getiririm, dedi. Belkısın kürsîsi Yemende idi. Süleymân aleyhisselâm, Şâmda idi. Arada, [insan yürüyüşü ile], üç aylık yol vardı. Oradan Şâma yer altından hemen getirdi. Bu kürsî, altın ve kıymetli taşlarla süslü bir kanepe idi. Bu bir kerâmet idi. Allahü teâlâ, Velîleri için, sevdiği iyi kulları için, âdetinin, kanûnlarının dışında olarak kerâmet vermektedir. Allahü teâlâ, sâlih kulu olan bir Velîsine verdiği kerâmeti, Kur'an-ı kerimde, överek bildiriyor. Bu kerâmeti istediği için, Süleymân aleyhisselâma darılmıyor. Ben sana şah damarından daha yakın iken, niçin başkasından istedin? İnsanların yapamıyacağı birşeyi, benden başkasının gücü yetmiyeceği bir şeyi, niçin benden istemedin demedi. Çünkü, Süleymân aleyhisselâm, Allahü teâlânın Peygamberi idi. Bu sözün, bu dileğin, sebeplere yapışmak olduğunu ve sebeplere yapışmanın Onun dînine uygun olduğunu biliyordu. Allahü teâlâ, sebeplere yapışmağı emretmektedir. Resûlullahdan ve şehitlerden ve sâlih kullardan birşey istemek de, bunun gibidir. Allahü teâlânın onlara ihsân etmiş olduğu kerâmetlerden faydalanmaktadır. Onlar sebebdir, vâsıtadır, vesîledir. Yaratan ve yapan yalnız Allahü teâlâdır. Velîlerin kerâmeti, Peygamberlerin üstünlüklerinden, mucizelerindendir. Velîler, Peygamberlere uydukları için, onların vâsıtaları ile kerâmetlere kavuşmaktadırlar.

Allahü teâlânın sevdiği kullarına ve herşeyden önce Peygamberlerin efendisi olan Muhammed aleyhisselâma tevessül etmenin, onlardan şefaat istemenin câiz olduğunu gösteren âyet-i kerimelerden birisi de, Bekara sûresinin seksendokuzuncu âyet-i kerimesidir. Hadis âlimleri, sözbirliği ile bildiriyorlar ki, bu âyet-i kerime, Hayber yahudileri için gelmiştir. Câhiliyye zamanında, yâni Resûlullahdan önce, bu yahudiler, (Esed) ve (Gatfân) kabîleleri ile harp ediyorlardı. Harp ederken, (Yâ Rabbî! Âhır zamanda göndereceğin Peygamber hakkı için, bize yardım et!) diyerek yalvarıyorlardı. Âhır zaman Peygamberini vesîle ederek, zafer kazanıyorlardı. Fakat, Resûlullah gelip, islâmiyeti bildirince, kıskandılar, inat ettiler, inanmadılar. İbn-ül-Kayyım-ı Cevziyye (Bedâyi'-ul-Ferâid) kitabında diyor ki, yahudiler, câhiliyye zamanında komşuları olan arablarla harp ederlerdi. Resûlullah dünyaya gelmeden önce, onun mübârek vücûdu ile Allahü teâlâdan yardım isterlerdi. Allahü teâlâ, onlara yardım eder, gâlib gelirlerdi. Resûlullah, dünyaya gelip, islâmiyeti yaymaya başlayınca, inanmadılar, kâfir oldular. Dünyaya gelmeden önce inanmamış olsalardı, onun sebebi ile yardım istemezlerdi. (Beydâvî)tefsîrinin bazı açıklamalarında, Sa'deddîn-i Teftâzânîden şöyle naklolunuyor ki, Resûlullahın mübârek ismini söyliyerek yardım istiyorlardı. Mübârek ismini, şefaatcı ediniyorlardı. Sâlih ve zâhid âlimlerden Takıyyuddîn Husnî, (Mevlid-ün-nebî) kitabında diyor ki, bir müslüman, Resûlullahın iyi huylarını, yumuşaklığını, affını ve sabrını öğrenince, Onun Allahü teâlâ yanındaki kıymetini, üstünlüğünü anlayıp, her işinde Onu vesîle eder. Çünkü O, şefaatcıdır. Allahü teâlâ, Onun şefaatini red etmez. Allahü teâlânın sevgilisidir. Onu vesîle kılarak, Onu şefaatcı ederek istenilenleri, Allahü teâlâ verir. Allahü teâlâ, bunu Kur'an-ı kerimde bildiriyor ve Evliyâsına ilhâm ediyor. Onun ve bütün müslümanların düşmanı olan bile, Onu vesîle kılarak, istediklerine kavuştuklarını, Kur'an-ı kerim haber veriyor. Onu çok sevdiği, çok üstün yaptığı için, onların dileklerini verdim buyuruyor. Abdüllah ibni Abbâs buyuruyor ki, câhiliyye zamanında, Hayber yahudileri, Gatfân denilen arab kâfirleri ile döğüşürlerdi. Yahudiler, mağlup olurdu. Allahü teâlâya duâ ederek, yâ Rabbî! Âhır zamanda bize göndereceğini söz verdiğin sevgili Peygamberinin hakkı için, hurmeti için, bize yardım et diyerek yalvarırlardı. Her zaman böyle duâ ederek, Gatfân kâfirlerine gâlib gelirlerdi. Allahü teâlâ, Muhammed aleyhisselâmı, Peygamber olarak gönderince inanmadılar. Kâfir oldular. Allahü teâlâ, bunu, yukarıdaki âyet-i kerimede bildirmektedir. Muhammed aleyhisselâmın Allahü teâlâ yanındaki kıymetine, şerefine ve üstünlüğüne bakınız ki, Onu vesîle eden kâfirlerin bile duâsını kabûl buyurmaktadır. Yahudilerin, O sevgili Peygambere en büyük düşman olacaklarını ve O yüce Peygamberi çok inciteceklerini bildiği hâlde, Onu vesîle ederek yaptıkları duâları kabûl buyururdu. Dünyaya teşrîf etmeden önce, şerefi, şefaati böyle olunca, âlemlere rahmet olarak gönderildikten sonra, Onu vesîle ve şefaatcı etmenin suç olacağını, hangi akıllı, insâflı kimse iddiâ edebilir? Buna inanmıyanların, yahudilerden daha kötü oldukları anlaşılmaktadır. Peygamberlerin birincisi olan Âdem aleyhisselâm da, Onu vesîle yaparak duâ edince, duâsı kabûl olmuş idi. Tefsîrler ve hadis kitapları, bunu uzun bildirmektedir. Bunları anlıyanlar, Onu vesîle etmeye inanmıyanların nasıl kimseler olduklarını iyi anlarlar.

FASL: Peygamberleri ve Evliyâyı vesîle ve şefaatcı yaparak, Allahü teâlâdan istenilen şeylerin hâsıl olması, onların kerâmetinden ve üstünlüklerindendir. Öldükten sonra da kabirlerinde kerâmet sahibidirler. Ehl-i sünnet vel-cemaat âlimleri, kerâmetin var olduğunu ve kerâmete inanmak vâcib olduğunu sözbirliği ile bildirmişlerdir. Evliyânın kerâmeti olduğunu, Allahü teâlânın kitabı haber vermektedir. Âyet-i kerime, Süleymân aleyhisselâmın, Belkısın kürsîsinin bir ânda, Yemendeki Sebe' şehrinden Şâma getirilmesini istediğini haber veriyor. Bu kürsî, altın ve kıymetli taşlar ile süslenmişti. Bunu, Âsâf bin Berhıyâ, bir ânda getirdi. Tahtın hiçbir yeri bozulmadan geldi. Âsâf, Velî idi. Tahtı bir ânda getirmesi, kerâmet oldu. Hz. Meryemin kerâmeti de Kur'an-ı kerimde, İmrân sûresinin otuzyedinci âyetinde bildirilmektedir. Hz. Meryemin yanına Zekeriyyâ aleyhisselâmdan başka kimse girmezdi. Zekeriyyâ, her girişinde Hz. Meryemin yanında tâze meyve görürdü. Bunların Allahü teâlâdan geldiğini söylerdi. Ehl-i sünnet âlimleri sözbirliği ile bildiriyor ki, Peygamberlerin mucizeleri olduğu gibi, Evliyânın da kerâmetleri vardır. Çünkü, Peygamberlere tâbi olanları, Onlara uyanları, Allahü teâlâ çok sever. Onlara diri iken de, öldükten sonra da, kerâmetler ihsân eder. Peygamberlerin ve Evliyânın öldükten sonra da, mucize ve kerâmet göstermeleri, onların doğru söylediklerini daha iyi bildirmektedir. Çünkü, diri iken olan mucizeleri ve kerâmetleri gören düşmanlar, kâfirler, bunları başkasından öğrenerek yapıyorlar sanırlar. Fakat, öldükten sonra hâsıl olan mucize ve kerâmetler için, öyle sanmak ve söylemek olmaz. Mucizeleri ve kerâmetleri, Allahü teâlâ yaratmaktadır. Yalnız Onun kudreti ile olmaktadır. Peygamberlerine ve Velîlerine ihsân ederek, ikrâm ederek, onların sebebi ile, onların şefaatleri ile yaratmaktadır. (Mucize) Peygamberlerden, (Kerâmet) ise, Peygamberin yolunda olduğu bilinen sâlih müminden hâsıl olmaktadır. Peygamberler mâsumdur. Hiç günah işlemezler. Şeytan, Peygamberin şekline giremez. Evliyâ da, Peygamberlerin vârisleridir. Şeytan, onlara da yaklaşamaz. Ömer ve Abdüllah ibni Mes'ûd ve daha birçok Sahâbeden şeytanın kaçtığı kitaplarda yazılıdır. Ali Uşî Fergânevî(Bed'ül-emâlî) kasîdesinde:

Velînin kerâmetleri dünyada,

Vardır, onlar ihsân sahipleridir.

buyuruyor. Anlayışlı, akıllı kimseler için bu beytte takılacak birşey yoktur. Çünkü, Velîlerin kerâmetleri dünyada hâsıl olur demektedir. Çünkü, Ehl-i sünnet ile mu'tezile arasında dünyadaki kerâmet için ayrılık olmuştur. Onlar dünyada kerâmet olmaz dedi. Kerâmet olursa, mucize ile karışır. Peygamber ile Velî ayrılamaz sandılar. Ehl-i sünnete göre, mucize sahibinin, Peygamber olduğunu bildirmesi lâzımdır. Kerâmet sahibinin, Velî olduğunu söylemesi yasaktır. Söylerse, Velî olmadığı anlaşılır. Mezhepsizler, bunu anlasalardı, zındıkların, yalancıların çirkin sözlerini ileri sürerek, Evliyâya dil uzatamazlardı. Yukarıdaki beyt, Velînin kerâmetleri, dünyada da vardır. Kendilerinden istenilen şeyleri ve şefaat etmelerini, Allahü teâlâ dilek sahiplerine ihsân eder demektir. Anlayışı az olanlar, yukarıdaki beyti, Velînin yalnız dünyada iken kerâmeti olur sanıyor. Velî ölünce, kerâmeti olmaz diyorlar. Böyle anlamak yanlıştır. Çünkü, derin âlimler, meselâ Şerefüddîn Halîl Neccârî Yemenî hanefî [Halîl Yemenî 332 [m. 943] de vefât etti.](Nefîs-ür-riyâd) ismindeki Emâlî kasîdesi şerhinde ve Eşbâh muhşîsi şeyh Ahmed [ve Kâmûs mütercimi Ahmed Âsım Efendi Emâlî kasîdesini şerh ederken] bu beyti bizim bildirdiğimiz gibi açıklamışlardır. Hattâ insanlar, kıyâmet kopuncaya kadar, yâni âhıret hayatı başlayıncaya kadar, dünyadadırlar denir. Muhammed bin Süleymân Halebî Reyhâvî, Emâlî kasîdesinin şerhi olan (Nuhbet-ül-leâlî) kitabında da, bunu uzun açıklamaktadır.

Velîlerin, öldükten sonra, sayılamıyacak kadar çok kerâmetleri görülmüştür. Âlimler bunları, sözbirliği ile bildirmişlerdir. Burada yalnız birkaç dânesini bildireceğiz:(Buhârî) kitabında diyor ki, Eshâb-ı kirâmdan Âsım, hiçbir müşrike dokunmamak için ve hiçbir müşrikin de kendisine dokunmaması için, Allahü teâlâya söz vermiş idi. Kâfirler kendisini şehit edince, yanına yaklaşmak istediler. Cenâb-ı Hak, arılar göndererek Âsımı korudu. Arılar, o kadar çoktu ki, müşrikler yanına yaklaşamadılar. Bu, Âsıma ölümünden sonra ihsân edilen kerâmet idi. Eshâb-ı kirâmdan Hubeybi kâfirler yakaladı. Muhammed yalancıdır dersen seni bırakırız. Böyle söylemezsen öldürürüz dediler. Muhammed aleyhisselâmın mübârek ayağına bir diken batmaması için, cânımı feda ederim buyurdu. Şehit ettiler. Birkaç Sahâbî gece gelip, şehîdin ipini kestiler. [Alıp kaçırırlarken] Yere düştü. Yerde göremediler. Nereye gittiğini anlıyamadılar. Hanzala ismindeki Sahâbî, Resûlullah ile gazâya gitmek için acele etti. Gusül abdesti almaya vakit bulamadı. Şehit oldu. Kendisini melekler yıkadı. Bunun için, (Gasîl-ül-Melâike) adı ile meşhûr oldu. Bunların hepsi, (Buhârî) kitabında yazılıdır. Muhammed bin Abdüllah Tebrîzî şâfi'î [Tebrîzî 749 [m. 1348] de vefât etti.] (Mişkât) kitabında diyor ki, Âişe buyurdu ki, Habeş pâdişâhı (Necâşî) îmana geldi. Kabri üzerinde her zaman nûr parladığını çok kimseden işittim. Hz. Alînin kardeşi olan Câfer, şehit olduktan sonra, Yemendeki (Bîşe) şehrine meleklerle giderek yağmur yağacağını müjdelediğini Resûlullah haber verdi. Bunu yukarıda bildirmiştik. Hz. Hüseynin mübârek başı yanında kâri', yâni hâfız, (Kehf) sûresini okuyordu. (Eshâb-ı Kehf, bizim âyetlerimizden şaşırıp kaldı) meâlindeki âyet-i kerimeyi okuyunca, mübârek baştan, (Beni öldürmek ve sürüklemek, Eshâb-ı Kehften daha çok şaşılacak bir şeydir) sesi işitildi. Nasr-ül-Hazâî Me'mûn halîfe tarafından asılmıştı. Elinde mızrak olan biri, yanına bırakılıp, Nasrın yüzünü kıbleden çevirmesi emrolunmuştu. Gece karanlık basınca, mübârek yüzü kıbleye döndü. O sırada (Ankebût) sûresinin (Îman ettik diyenlerin kendi hâline bırakıldıkları mı sanıldı) meâl-i şerifindeki ikinci âyet-i kerimesini okuduğu işitildi. Bir kabirde (Mülk) sûresinin sonuna kadar okunduğu işitildi. Bunu yukarıda yazmıştık. Bu haberlerin hepsi doğrudur. Hadis âlimleri bildirmiştir.

İbni Asâkir Ali [İbni Asâkir 571 [m. 1176] da Şâmda vefât etti.] bildiriyor ki, Umeyr bin Habbab Selemî dedi ki, sekiz arkadaşımla birlikte, Emevîler zamanında rumlara esîr olduk. Bizi, Rum kayserine götürdüler. Bunların boynunu vurunuz emrini verdi. Önce öldürülmek için arkadaşlarımın önüne geçtim. Papazlar bana acıdı. Benim bu hâlime şaşırdılar. Beni affetmesi için Kayserin elini ayağını öptüler. Papazın biri, beni evine götürdü. Güzel bir kızı yanıma getirdi. Bu benim kızımdır. Sana nikâh ediyorum dedi ve bizim dînimize gir dedi. Zevce için ve mal için dînimi bırakmam dedim. Birkaç gün geçti. Bir gece, papazın kızı beni bahçeye çağırdı. Babamın dediğini niçin yapmıyorsun dedi. Ben, kadın için, mal için dînimden dönmem dedim. Burada kalmak mı, yoksa memleketine gitmek mi istersin dedi. Memleketime gitmek isterim, dedim. Gökte bir yıldız gösterdi. Geceleri bu yıldıza doğru git, gündüzleri gizlen! Böylece vatanına kavuşursun dedi ve yanımdan ayrıldı: Üç gece yürüdüm. Dördüncü günü saklanmıştım. Sesler işittim. Umeyr, Umeyr diyerek beni çağırıyorlardı. Baktım. Şehit olan arkadaşlarımı gördüm. Siz şehit olmadınız mı? Evet olduk. Fakat, Allahü teâlâ şimdi şehitlere emretti. Ömer bin Abdülazîzin cenâzesinde bulununuz dedi. At üzerinde idiler. İçlerinden biri, yâ Umeyr! Elini uzat dedi. Elimi uzattım. Beni arkasına oturttu. Sür'at ile gittik. Kendimi, Elcezîrede evimin yanında buldum dedi.

Abdürrahmân ibnül Cevzî [İbnül-Cevzî hanbelî 597 [m. 1202] de vefât etti.] diyor ki, Ebû Ali Berberî, Şâmdan Tarsûsa ilk olarak gidip yerleşen üç kişiden biridir. Rumlarla gazâ ediyordu. Arkadaşları ile birlikte esîr oldu. Umeyrin başına gelenler, bunlara da oldu. İki arkadaşını şehit ettiler. Papazlardan biri, bunu kurtarıp evine götürdü. Bunu aldatmak için, kızını araya koydu. Fakat Allahü teâlâ, kıza hidâyet ihsân eyledi. İkisi yola çıktılar, gündüz saklandılar. Ayak sesi duydular. Şehit olan iki arkadaşını gördü. Yanlarında melekler vardı. İki arkadaşına selâm verdi. Hâllerini sordu. Allahü teâlâ, bizi sana gönderdi. Bu kız ile nikâhında sana şâhit olacağız dediler. Nikâhdan sonra gittiler. Bunlar Şâma geldi. Berâber çok yaşadılar. Bu hâl, Şâmda yayıldı. [Muhammed Mâsum-ı Fârûkî Serhendî, 1068 [m. 1658] senesi ibtidâsında, Hindistândan ayrılarak, deniz yolu ile, önce Medîne-i münevvereye, sonra Receb başında Mekke-i mükerremeye geldi. Mübârek oğulları ile, hac yaparak, 1069 başında Hindistâna avdet eyledi. Bu bir sene içinde, Cennetül mu'allâda ve Cennetül Bakîde ziyâret ettiği zevât-ı kiram ve Hucre-i saadeti ziyâretinde Resûlullah, mübârek bedenleri ile görünerek, verdikleri müjdeleri hergün oğullarına haber vermiştir. Bunlardan Muhammed Ubeydüllah, bu haberleri arabî olarak toplamış, hâsıl olan risâleye (Yevâkît-ül-haremeyn) ismini vermiştir. Üç sene sonra fârisîye tercüme edilmiştir.] İbni Ebiddünyânın kitabında böyle vak'alar ve ölülerin kabir hayatı yazılıdır. Ebû Nu'aymın (Hilye) kitabında ve İbn-ül-Cevzînin(Safvet-üs-Safve) ve (Uyûn-ül-Hikâyât) kitaplarında ve daha birçok kitaplarda yazılıdır. İbni Teymiyye ve İbn-ül-Kayyım-i Cevziyye de, Evliyânın kerâmetlerini güzel yazmışlardır.

[Şâfi'î âlimlerinin büyüklerinden İsmâ'îl Mûsulî, (Müzîl-ül-şübühât fî-isbât-il-Kerâmât) kitabında, Evliyânın kerâmet sahibi olduklarını vesikalarla isbât etmektedir. Kendisi, 654 [m. 1255] de vefât etmiştir.]

Hanefî mezhebindeki birkaç din adamının ve vehhâbîlerin, Evliyânın az zamanda uzak yerlere gitmelerine inanmamaları şaşılacak şeydir. Bu da, çeşidli kerâmetlerden biridir. Hanefî âlimleri, fıkh ve akâid kitaplarında bunlara güzel cevap vermişlerdir. Meselâ, garbda bulunan bir kimse, şarkta bulunan bir kadınla evlense, zevcesinden uzun zaman uzak kalsa, birkaç sene sonra, zevcesi hâmile kalsa, doğacak çocuk, bu adamın olur dediler. Çünkü, (tayy-ı mekân) ile zevcesinin yanına gelmesi, mümkindir. Böyle kerâmet sahibi olması câizdir dediler. Fıkh âlimleri, bunu sözbirliği ile bildirmektedir. Akâid kitaplarında da yazılıdır. (Vehbâniyye) kitabında, tayy-ı mesâfe, yâni bir ânda uzak yere gitmek, Evliyâya ihsân olunan kerâmetlerdendir. Buna inanmak vâcibdir demektedir. (Nesefî)de, (Fıkh-ı ekber)de ve (Sivâd-ı a'zam) ve (Vasıyet-i Ebû Yûsüf)de ve bunların şerhlerinde ve (Mevâkıf) ve (Mekâsıd) kitaplarında ve bunların şerhlerinde [ve (İbni Âbidînde] de yazılıdır. Buna nasıl inanılmaz ki, âyet-i kerimede açıkça bildirilmiştir. Ehl-i sünnet âlimleri, âyet-i kerimeden alarak yazmışlardır. Kerâmete inanmak, vâcibdir demişlerdir. Âyet-i kerimede bildirilen (Belkıs)ın arşının bir ânda Şâma getirilmesi, tayy-ı mesâfenin kerâmet olduğunu göstermektedir.

Hakîm-i Semerkandî İshak bin Muhammedin [Semerkandî 342 [m. 953] de vefât etti.] (Es-Sivâd-ül-a'zam) kitabının otuzikinci maddesinde, Evliyânın kerâmeti çok güzel anlatılmaktadır. Burada bildirmeyi uygun gördük:

Evliyânın kerâmetine inanmak lâzımdır. Evliyânın kerâmetine inanmıyan, bid'at sahibi, sapık olur. Evliyânın kerâmetine inanmamak iki türlü olur: Kerâmetleri bildiren âyet-i kerimelere inanmıyorsa, kâfir olur. Bu âyet-i kerimelere inanır, fakat onlar Peygamber idi derse, yine kâfir olur. Âyet-i kerimelere inanır ve onlar Peygamber idi demezse ve âyet-i kerimeler, Evliyânın kerâmetlerini bildiriyor demesi câiz olur. Çünkü, Allahü teâlâ, yukarıda bildirdiğimiz âyet-i kerimede, Belkısın arşını bir ânda getirenin ilim sahibi olduğunu bildiriyor. Bu da, Âsâf bin Berhıyâ idi. Velî idi. Peygamber değildi. Süleymân aleyhisselâmın ümmetinden idi. Süleymân aleyhisselâmın ümmetinden birinin kerâmeti, Kur'an-ı kerimde bildiriliyor da, Muhammed aleyhisselâmın ümmetinin kerâmetlerine niçin inanılmasın? Muhammed aleyhisselâm, Süleymân aleyhisselâmdan elbet daha üstündür. Muhammed aleyhisselâmın ümmeti de, Süleymân aleyhisselâmın ümmetinden elbet daha üstündür. Mezhepsizler, bu sözümüze karşılık, bu kerâmet Süleymân aleyhisselâmın idi derse, ona deriz ki, bu ümmetin Evliyâsının kerâmeti de, Muhammed aleyhisselâmdandır. Meryem sûresinin yirmidördüncü âyetinde meâlen,(Hurma kütüğünü kendine doğru çek! Sana ondan tâze hurma düşer) buyuruldu. Allahü teâlâ, hurma kütüğünden, Hz. Meryem için meyve çıkardığını bildiriyor. Hz. Meryem, Peygamber değildi. Zekeriyyâ aleyhisselâmın, Hz. Meryemin yanında gördüğü meyveler ve Eshâb-ı Kehf vak'ası hep kerâmet idi. Bu kerâmetlerin sahipleri Peygamber değildiler. Önce gelen Peygamberlerin ümmetlerinde, kerâmet sahibi Velîler bulunuyor da, Muhammed aleyhisselâmın ümmetinde kerâmet sahibi Evliyâ niçin bulunmasın? İmrân sûresinin yüzonuncu âyetinde meâlen, (Siz, ümmetlerin en iyisi oldunuz) buyuruldu. Kerâmete inanmıyanlar bu sözümüze karşılık, bir kimsenin bir gecede Kâbeye gidip gelmesi olamaz derse, Resûlullah, bir ânda yedi kat göklere ve Allahü teâlânın dilediği yerlere götürülüp getirildi. Bundan büyük kerâmet olur mu? Yine deriz ki, mümin mi kıymetlidir, kâfir mi? Kâfirlerden birinin bir ânda şarktan garba gidip geldiğini işitiyoruz ve inanıyoruz. Bu kâfir bildiğimiz iblistir. Bu kâfire verilen şey, Allahü teâlânın sevgili kullarına niçin verilmez olsun? Bunu iyi düşünmek ve insaflı konuşmak lâzımdır. (Sivâd-ül a'zam) kitabının şerhinden tercüme burada tamam oldu. İbni Teymiyye ve başkaları bildiriyor ki, Evliyânın kerâmetlerine inanmıyanlar, hâricîler ve mu'tezilî ve bazı şîîlerdir. Çünkü, bu sapıkların kerâmetleri yoktur. Kerâmet sahipleri de yoktur. Bunun için, görmüyorlar, işitmiyorlar ve inanmıyorlar.

(Feth-ul-mecîd) ismindeki vehhâbî kitabına cevap olarak, Dâvüd bin Süleymânın (Minhat-ül-Vehbiyye fî Redd-il-Vehhâbiyye) kitabından yaptığımız tercüme burada tamam oldu. Bu hayrlı sebep ile, kitabın tamamı tercüme edilmiş oldu.

[Hasen-i Basrî 110 [m. 727] de Basrada, Ebû Kılâbe Abdülmelik 276 [m. 889] da Bağdâdda, Sa'düddîn-i Teftâzânî Mes'ûd şâfi'î 792 [m. 1389] de Semerkandda, Ali Ûşî 575 [m. 1180] de, Şerefüddîn Halîl Neccârî Yemenî 632 [m. 1235] de, Seyyid Ahmed Âsım efendi Ayntâbî 1235 [m. 1820] de İstanbulda, Muhammed bin Süleymân Halebî Reyhâvî 1228 [m. 1813] de, halîfe Memûn bir Hârûn 218 [m. 833] de ve Dâvüd bin Süleymân Bağdâdî 1299 [m. 1881] de vefât etmiştir].

Abdülganî Nablüsî (Keşf-ün-Nûr min-Eshâb-il-kubûr) kitabında buyuruyor ki, Allahü teâlâ, kendisine yaklaşmış olan kullarına kerâmetler ihsân etmiştir. (Kerâmet),Evliyâ denilen insanlarda Allahü teâlânın yarattığı, âdet ve fen bilgileri dışında olan şeylerdir. Allahü teâlâ, kendi kudreti ile ve irâdesi ile, yâni dilediği zaman, bu şeyleri, bu kullarında yaratmaktadır. Kulun kudretini de Allahü teâlâ yaratmaktadır. Bu şeylerin yaratılmasında, kulun kudretinin ve irâdesinin te'sîri yoktur. Kulun irâdesi ve kudreti, kerâmetlerin yaratılmasına ancak sebep olmaktadır. Kul, istediği zaman, kendi kuvveti ile kerâmet yapar diyen kimse ve böyle inanan kimse kâfir olur.

Kendisinde kerâmet hâsıl olan Velî, bu kerâmetin yalnız Allahü teâlânın dileği ile ve kudreti ile yaratıldığını, kendi dileğinin ve kudretinin hiçbir te'sîri olmadığını bilmektedir. Bunun gibi, kendi bedenindeki, görmek, işitmek, tad almak, sertlik, sıcaklık duymak, düşünmek, ezberlemek, hâtırlamak gibi duygularının ve iç ve dış organlarının hareketlerinin, hâsılı bütün işlerinin hep Allahü teâlânın dilemesi ile ve kudreti ile ve yaratması ile olduğunu her an bilmektedir. Evliyâlık da, bu demektir. Yâni, böyle olduğunu her an bilen ve inanan kimse, Allaha yakîn olmuş, Velî olmuştur. Bu bilgisi, her an bütün varlığını kaplamaktadır. Allahü teâlâ, Velîsine bâzan gaflet verir. Bu bilgisini unutturur. Bu zaman, Velîliği kalmaz ise de, önceki zamanlarında Velî olduğu için, böyle zamanlarda da, kendisine Velî denilir. Bunun gibi, îmanı olan insana mümin denildiği için, uyku zamanında, gaflet hâlinde olduğu zaman da, kendisine mümin denilmektedir. Bu gaflet zamanı, Evliyânın aşağı hâlleridir. Allahü teâlânın (Sen elbette ölüsün. Onlar da ölüdürler!) buyurduğu ölü olmak hâli de bunun gibidir. Bunun için Velîler, her şeylerinin Allahü teâlâdan olduğunu anlamaları hâllerine [(Fena fillah)veya] (mevt-i ihtiyârî) demişlerdir. Hadis-i şerifte, (Kendini tanıyan, Rabbini tanımış olur) buyuruldu. Bütün hareketlerinin ve işlerinin, görünen ve görünmiyen kuvvetlerinin kendisinden olmadığını, başka bir irâde ve kudret sahibi tarafından meydana getirildiğini anlıyan kimse, bu kudret sahibi olan Allahü teâlâyı tanımış olur. Allahü teâlânın emrettiği farzların hepsini yapan ve ayrıca Muhammed aleyhisselâmın ibâdetlerini, yaşayışını, hâllerini, yâni nâfile ibâdetleri de yapan bir müslüman Allaha yaklaşır, Velî olur. Duyguları ve hareketleri kendisinden değil, Allahü teâlâdan olduğu meydana çıkar. Böyle olduğunu bildiren hadis-i şerif, tasavvuf kitaplarında yazılıdır.

Âriflere göre, Velî olmak için, kendisinin (Mevt-i ihtiyârî) denilen bir mevt ile ölü olduğunu bilmek lâzımdır. Velîlerde kerâmetin hâsıl olması için, böyle ölü olmaları lâzımdır. Böyle olduğunu anlayan kimse, meyyitte kerâmet olmaz diyebilir mi? Câhiller, gâfiller, kendi işlerini kendi irâdeleri ile ve kudretleri ile yaptıklarını sanırlar. Herşeyi Allahü teâlânın yarattığını unuturlar.

Evliyânın, öldükten sonra da kerâmet sahibi olduklarını fıkh kitapları da bildirmektedir. Hanefî mezhebinde kabir üzerine basmak, oturmak, uyumak, abdest bozmak mekruhtur. Çünkü bunlar ihânet, hakâret etmektir. Hadis-i şerifte, (Kabir üzerine basmaktansa, ateşe basmağı tercîh ederim) buyuruldu. Bu sözler, insana öldükten sonra da saygı göstermek lâzım olduğunu bildiriyorlar. Yâni dînimiz, ölülerin kerâmet sahibi yâni muhterem olduklarını bildiriyor. Kerâmet, âdet hârici yapılan iş demek olduğunu yukarıda bildirmiştik. İnsanın yer yüzünde yürümesi, oturması âdet olduğu için, müminin kabri üzerine basılmaması, oturulmaması, ona kerâmet yâni ikrâm ve ihsân olmaktadır. Her mümine öldükten sonra böyle kerâmet veren dînimiz, ilim, irfân sahibi olan Evliyâya daha kıymetli kerâmetler de ihsân olunacağını göstermektedir.

Peygamberimiz (Bakî') kabristanını ziyâret eder, mezar yanında ayakta duâ ederdi. Bu da, ölülerin kerâmet sahibi olduklarını göstermektedir. Çünkü, müminin kabri başında yapılan duânın kabûl olacağını bilmeseydi, orada duâ etmezdi. Müminin kabri başında duânın kabûl olması, onun kerâmet sahibi olduğunu göstermektedir. Her mümin için böyle kerâmet olunca, Evliyâ için daha çok olacağı meydandadır.

Mümin ölünce, onu yıkamak, kefenlemek ve defnetmek lâzımdır. Dînimiz bunu emretmektedir. Bu emr, müminin öldükten sonra da, kerâmet sahibi olduğunu göstermektedir. Kâfirlerin ve hayvanların ölülerinde bu kerâmet yoktur.

Mümin ölürken necâsetlenmektedir. Onu bu necâsetten kurtarmak, temizlemek için yıkamak emrolundu. Bu emr, müminin öldükten sonra da kerâmet sahibi olduğunu göstermektedir.

(Câmi'ul-fetâvâ) kitabında âlimlerin ve seyyidlerin mezarları üzerine binâ, türbe yapmak mekruh değildir diyor. Yine bu kitapta, ölü yıkayanın temiz olması lâzımdır. Cünüb olması mekruhtur diyor. Bu da, her müminin öldükten sonra kerâmet sahibi olduğunu göstermektedir. Hâlbuki, diri iken her mümin kerâmet sahibi olmaz. Yalnız Evliyâ diri iken de kerâmet sahibidir. İmâm-ı Abdüllah Nesefînin (Umdet-ül-îtikat) kitabında, (Her mümin uykuda da mümin olduğu gibi, öldükten sonra da mümindir. Bunun gibi Peygamberler, öldükten sonra da Peygamberdirler. Çünkü, Peygamber olan ve îman sahibi olan ruhdur. İnsan ölünce, ruhunda bir değişiklik olmaz) demektedir. İnsan, beden demek değildir. İnsan ruh demektir. Beden, ruhun konak yeridir. Kıymetli olan, ev değil, evde oturanlardır. Cebrâîl aleyhisselâm, Peygamber efendimize insan şeklinde görünürdü. Ekseriye, Dıhye ismindeki sahâbî şeklinde görünürdü. Eshâb-ı kirâmdan bazıları da, Cebrâîl aleyhisselâmı insan şeklinde gördüler. Cebrâîl aleyhisselâm insan şeklinden çıkarak, kendi şekline girince, ruh gibi olunca, yok oluyor denilemez. Şekil değiştirdi denilir. İnsan ruhu da, bunun gibidir. İnsan ölünce, ruhu bir âlemden başka âleme geçmektedir. Ruhun böyle değişikliğe uğraması, kerâmetinin kalmıyacağını göstermez. [(Câmi-ul-fetâvâ)nın yazarı Muhammed Semerkandî hanefî 556 [m. 1162] da, Abdüllah Nesefî hanefî 710 [m. 1310] da Bağdâdda vefât etti.]

Evliyânın öldükten sonra da kerâmet sahibi olduklarını bildiren bir çok vak'a ve hikâyeler kitaplarda yazılıdır. Meselâ, büyük Velî, Muhyiddîn-i Arabînin (Ruh-ul-Kuds)kitabında, Ebû Abdüllah bin Zeyn-ül-bürî İşbilînin çeşidli kerâmetleri yazılıdır. Bir gece, Ebül Kâsım bin Hamdin ismindeki kimsenin imam-ı Muhammed Gazâlîyi red eden, kötüliyen bir kitabı okurken, gözleri kör oldu. Hemen secde edip yalvardı. Bu kitabı hiç okumıyacağına yemin etti. Allahü teâlâ kabûl buyurup, görmek ihsân eyledi. Bu da, imam-ı Gazâlînin öldükten sonra olan bir kerâmetini göstermektedir.

İmâm-ı Yâfi'î (Ravdur-Riyâhîn) kitabında diyor ki, Evliyâdan biri, kabirdekilerin derecelerinin kendisine gösterilmesi için duâ etti. Bir gece çeşidli kabirler gösterildi. Kimi tahta üzerinde, kimi ipek yatakta, kimi kokulu çiçekler arasında, kimi sevinçli, kimi ağlar, kimi güler idi. Bir ses işitti. Bu hâlleri, dünyadaki amellerinin karşılığıdır diyordu. Güzel huylular, şehitler, nâfile orucları da tutanlar, Allahü teâlâ için sevişenler, günah işleyenler, tevbe edenler, ayrı ayrı hâlde idiler. Mezardakilerin hâlleri bazı Evliyâya uykuda, bazılarına da uyanık hâlde iken gösterilir. İmâm-ı Yâfi'î (Kifâyet-ül-Mu'tekad) kitabında, bazı Evliyânın babasının mezarına gidip konuştukları yazılıdır.

Elkâî, (Es-sünnet) kitabında, Yahyâ bin Mu'în diyor ki, inandığım, güvendiğim mezarcı bir arkadaşım dedi ki, şaşılacak çok şeyler gördüm. En çok şaştığım şey, bir meyyitin, müezzinin ezanını tekrar ettiğini işittim dedi. [Hibetullah Elkâî 418 [m. 1027] de vefât etti.]

Ebû Nu'aym, (Hilye) kitabında diyor ki, Şeybân bin Cisrden işittim. Sâbit-ül-benânîyi mezara koyduk. Hamîd-üt-tavîl de yanımda idi, kabrin kerpici düştü. Sâbitin kabirde namaz kıldığını gördüm. Sâbit diri iken, her zaman, (Yâ Rabbî! Bir kuluna kabirde namaz kılmak kerâmetini ihsân edersen, bana da ihsân et!) diyerek duâ ederdi. [Abdüllah Yâfi'î 768 [m. 1367] de Mekkede, Yahyâ bin Mu'în Bağdâdî şâfi'î 233 [m. 848] de Medînede, Ebû Nu'aym İsfehânî 430 [m. 1038] de vefât etti.]

İmâm-ı Tirmüzî ve Hâkim ve Beyhekî bildiriyorlar: Abdüllah ibni Abbâs söyledi ki, birkaç Sahâbî yolculukta bir çadır kurduk. Burada kabir olduğunu bilmiyorduk. Birisinin sûre-i Mülkü başından sonuna kadar okuduğunu işittik. Medîneye gelince, bunu Resûlullaha söyledik. (Bu sûre, meyyiti kabirdeki azâbdan kurtarır) buyurdu. Ebül-Kâsım Sa'dî, (İsfâh) kitabında, bunu anlatıyor ve bu, meyyitin kabirde Kur'an okuduğunu isbât etmektedir diyor.

İbni Mendeh haber veriyor: Talhâ, Ubeydullahdan haber veriyor ki, ormanda idim. Akşam oldu. Abdüllah bin Âmir bin Hizâmın kabri yanında oturdum. Kabirde çok güzel sesle Kur'an okuduğunu işittim. Resûlullaha haber verdim. (Bunu okuyan Abdüllahdır. Allahü teâlâ ruhları kabz edince, Cennetteki yerlerinde muhâfaza olunur. Her gece, sabaha kadar, kabirlerine bırakılır) buyurdu. [Muhammed ibni Mendeh 395 [m. 1005] de vefât etti.]

İnsan ölünce, ruh da ölmez. Ruh bedenden başka bir varlıktır. Mezardaki beden ile, toprak olduktan sonra da, ilgisi yok olmaz. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okumamış olan câhiller ve mezhepsizler ve Cehenneme gidecekleri bildirilmiş yetmişiki fırkadan olan sapıklar, ruhun bedenden ayrı bir varlık olduğunu bilmiyorlar. İnsan ölünce, hareketi yok olduğu gibi, ruhun da bedenin bir sıfatı, özelliği olduğunu, hareketin yok olduğu gibi ruhun da yok olacağını sanıyorlar. Evliyâ da, her insan gibi, ölür, toprak olur, insanlığı ve ruhaniyeti kalmaz diyorlar. Mevtâlarına hurmet etmiyorlar. Hakâret ediyorlar. Evliyânın kabrini ziyâret ederek, onlarla bereketlenmeği, tevessül etmeyi inkâr ediyorlar. Bir gün Velî Arslan Dımışkînin kabrini ziyârete gidiyordum. Sapıklardan birisi, toprak ziyâret olunur mu dedi. Buna çok şaştım. Müslüman olduğunu bildiren bir kimsenin böyle söylemesine çok üzüldüm.

Hadis-i şerifte, (Kabir, yâ Cennet bahçelerinden bir bahçedir. Yâhut Cehennem çukurlarından bir çukurdur) buyuruldu. Bu hadis-i şerif, ruhların, çürümüş cesedlerle birleştiklerini açıkça bildirmektedir. Müminlerin mezarlarının muhterem, mübârek olduğunu göstermektedir. Âlime hakâret edenin, düşmanlık edenin kâfir olmasından korkulur.

Meyyitler de, diriler de Allahın mahlûklarıdır. Hiçbirinin, hiçbir şeye te'sîri yoktur. Herşeye te'sîr eden, yalnız Allahü teâlâdır. Fakat, müminin ölüsüne de, dirisine de tâzîm, saygı göstermek vâcibdir. Çünkü, müminlerin ölüleri de, dirileri de, Allahü teâlânın (Şe'âir)i oldukları için, tâzîm edilmelerini Kur'an-ı kerim emretmektedir. Hac sûresinin otuzikinci âyetinde meâlen, (Allahü teâlânın şe'âirini tâzîm etmek, kalblerin takvâsından dolayıdır) buyuruldu. Şe'âir, Allahü teâlâyı hâtırlatan, bildiren şeyler demektir. Âlimlerin, sâlihlerin ölüleri ve dirileri şe'âirdir.

Âlimleri, Velîleri tâzîm etmek, bunlara saygı göstermek, çeşidli şekilde olur. Bunlardan biri, kendilerine tahtadan tabut yapmak ve mezarları üzerine kubbe yapmaktır. Sarıklarının büyük olması, elbiselerinin geniş ve temiz olması da bunları tâzîm etmek içindir. (Câmi'ul-Fetâvâ)da Âlimlerin, Velîlerin, Seyyidlerin mezarları üzerine binâ, türbe yapmanın mekruh olmadığı yazılıdır. Evliyânın kabirlerine nefret edilmemek, saygı göstermek için sanduka, örtü ve sarık koymak, bunları kabir sahiplerini hakâretten korumak, tâzîm ve saygıya sebep olmak niyeti ile yapmak, bize göre câizdir. Selef-i sâlihîn zamanında bunlar yapılmazdı. Fakat, o zaman herkes kabirlere hurmet ederdi. Fıkh kitaplarında vedâ' tavâfından sonra, geri geri giderek, Mescid-il-haramdan çıkmalıdır. Böyle çıkmakla, Kâbeye tâzîm edilmiş olur yazılıdır. Selef-i sâlihîn, geri geri çıkmazdı. Fakat onlar, Kâbeyi tâzîm etmekte kusur yapmazlardı. Kâbeye örtü koymak eskiden yoktu. Buna sonradan fetvâ verildi, meşru oldu. Kabirler üzerini örtmek de, bunun gibi meşru olmaktadır. Hadis-i şerifte, (Bir kimse güzel, yâni islâmiyete uygun çığır açarsa, bu yolda bulunanların her birine verilen sevap gibi, buna da verilir)buyuruldu.

(Câmi'ul-Fetâvâ)da diyor ki: (Kabir üzerine el koymanın sünnet veya müstehab olduğunu bildiren bir haber görmedik. Câiz olmadığını da söyleyemeyiz). Bunların haram olduğunu söyleyenlerin hiçbir delîli, vesikası yoktur. Bunlara haram diyebilmek için, (Edille-i erbe'a)nın birinden, yâni (Kur'an-ı kerim)den veya (Hadis-i şerif)den veya (İcmâ'ı Ümmet)den yâhut (Kıyâs-ı Fukaha)dan birinden bir delîl göstermek lâzımdır. Müctehid olmıyanların yaptıkları kıyâsların, delîllerin hiç kıymeti yoktur. Bazı câhiller, Evliyânın kabirlerine hurmet edilirse, onlardan bereket ve yardım istenirse, bunların dilediklerini yapacaklarını, Allahü teâlâ gibi te'sîr edeceklerini zannedenler olur. Böylece, kâfir olurlar, müşrik olurlar. Bunun için mani oluyoruz ve kabirlerini, türbelerini yıkıyoruz. Onlara böylece hakâret edince, herkes bunların birşey yapamadıklarını, kendilerini hakâretten kurtaramadıklarını anlıyarak, kâfir olmaktan, müşrik olmaktan kurtulurlar diyorlar. Sapıkların bu sözleri küfürdür. Fir'avnın sözüne benzemektedir. Mümin sûresinin yirmialtıncı âyetinde meâlen, (Bırakınız Mûsâyı öldüreyim. O, Rabbine yalvararak, kendini benden kurtarsın. Onun dîninizi değiştireceğinden ve yer yüzünde fesat çıkaracağından korkuyorum) buyuruldu. Bu câhiller, Allahü teâlânın Evliyâyı sevdiğini ve sevdiklerinin duâlarını kabûl edeceğini ve öldükten sonra ruhlarının dileklerini yaratacağını inkâr ediyorlar. Zan ile, şüphe ile, vehm ile ve hayâl ile konuşuyorlar. Hakkı bâtıldan fark edemiyorlar. Müslüman olan kimse, bin seneden beri gelen (Ümmet-i Muhammediyye)nin dalâlette olduklarını söyliyemez. Bunlara sû-i zannedemez. Resûlullah münâfıkların hepsini, yâni kâfir oldukları hâlde müslüman görünenleri bildiği hâlde, hiçbirini açığa vurmazdı. Soranlara, (Biz söze, işe, görünüşe bakarız. Kalbleri ancak Allahü teâlâ bilir) buyururdu. (Keşf-ün-nûr) kitabından tercüme tamam oldu.

Bir müslümanın bir sözünde veya bir işinde yüz mâna olsa, yâni yüz şey anlaşılsa, bunlardan biri, o kimsenin îmanlı olduğunu gösterse, doksan dokuzu ise, kâfir olduğunu gösterse, bu kimsenin müslüman olduğunu söylememiz lâzımdır. Yâni, küfrü gösteren doksan dokuz mânaya bakılmaz. Îmanı gösteren bir mânaya bakılır. Bunun için müslümanlara kâfir dememeli, müşrik dememelidir. Müslümanlara sû-i zannetmemelidir. Bu sözümüzü yanlış anlamamalı! Bunu yanlış anlamamak için, iki noktaya dikkat etmek lâzımdır. Birincisi, söz veya iş sahibinin müslüman olduğu bildirildi. Yoksa, bir kâfirin, değil bir sözü veya değil bir işi, birçok sözleri ve işleri îmanı gösterse de, bu kâfire müslüman oldu denilemez. Bir fransız, Kur'an-ı kerimi överse, bir ingiliz, Allah birdir derse, bir alman felsefecisi, en iyi din, islâmiyettir derse, bunların müslüman olduğu söylenemez. Bir kâfirin müslüman olması için, (Allah vardır. Birdir. Muhammed aleyhisselâm Allahın Peygamberidir. Onu, dünyanın her tarafında, kıyâmete kadar gelecek olan bütün insanlara Peygamber olarak göndermiştir. Onun her dediğine inandım) demesi ve îmanın altı şartı ile otuzüç farzı hemen öğrenip, hepsine inanması lâzımdır. Dikkat edilecek ikinci noktaya gelince, bir sözün veya bir işin yüz mânası olsa denildi. Yoksa, yüz sözden veya yüz işten biri îmanı gösterse, doksan dokuzu küfrü bildirse, bu kimseye müslüman denileceği bildirilmedi. Çünkü, bir kimsenin yalnız bir sözü veya bir işi, açık olarak küfrü gösterse, yâni îmanı gösterecek hiçbir mânası olmasa, o kimsenin kâfir olduğu anlaşılır. Başka sözlerinin ve işlerinin îmanı göstermeleri, îmanlı olduğunu bildirmeleri, o kimseyi küfürden kurtarmaz, müslüman olduğuna hükm olunmaz!

31- Vehhâbîlerin sapık olduklarını bildiren fetvâ. Bu fetvânın aslı (Minhat-ül Vehbiyye) kitabının sonunda arabî olarak mevcûddur. 

31 - (Eşedd-ül-cihâd) kitabında diyor ki, Muhammed bin Süleymân-ı Medenî Şâfi'îden Muhammed bin Abdülvehhâb-ı Necdî soruldu. Cevap olarak, (Bu adam son zamanın câhillerini sapık yola sürüklemektedir. Allahü teâlânın nûrunu söndürüyor. Allahü teâlâ, müşrikler istemese de, nûrunu söndürmiyecek, her yeri Ehl-i sünnet âlimlerinin nûrları ile aydınlatacaktır) dedi. Muhammed bin Süleymânın fetvâlarının sonundaki suâl ve cevap da şöyledir:

Suâl: Büyük âlimler! Mahlûkların en iyisinin yolunu gösteren yıldızlar! Size soruyorum: Bir kimse, çeşidli din kitaplarını okuyup, bilgilerini kısa görüşü ile ve noksan aklı ile tartarak, bu ümmetin hepsinin dînin özünden ve Resûlullahın yolundan ayrıldıklarını, sapıttıklarını söylese ve kendisinin müctehid olduğunu, Allah kelâmından ve Resûlullahın hadislerinden bilgiler çıkardığını ileri sürse, hâlbuki âlimlerin, bir müctehidde bulunması lâzım dedikleri şartlardan hiçbiri bunda bulunmasa, bu sözleri yaymasına izin verilir mi? Yoksa, vazgeçip, islâm âlimlerine uyması lâzım mıdır? Kendisinin imam olduğunu, her müslümanın ona uyması vâcib olduğunu, mezhebinin lâzım olduğunu söylüyor. Müslümanları mezhebine sokmaya zorluyor. Kendisine uymıyanlara kâfir diyor. Bunları öldürmeli, mallarını paylaşmalı diyor. Bu adam doğru mu söylüyor? Yoksa yanlış mıdır? Bir kimsede, ictihâd için lâzım olan şartların hepsi bulunsa, bir mezhep kursa, herkesi bu mezhebe girmeye zorlaması câiz olur mu? Belli bir mezhebe girmek lâzım mıdır? Yoksa herkes dilediği mezhebi seçmekte serbest midir? Sâlih bir kulun veya Sahâbînin kabrini ziyâret eden, buna adak yapan, kabir yanında hayvan kesen, onu vesîle ederek duâ eden, toprağından alıp bereketlenmek için saklıyan, tehlikeden kurtulmak için, Resûlullahdan veya Sahâbîden yardım istiyen bir müslüman, dinden çıkar mı? Ben bu kabrin sahibine tapınmıyorum, onun birşey yapacak güçte olduğuna inanmıyorum. Onun Allahü teâlânın sevgili kulu olduğuna inandığım için, Allahü teâlânın dileğime kavuşturması için, onu vesîle, sebep yapıyorum dediği hâlde, böyle yapanı öldürmek helâl olur mu? Allahdan başka birşey ile yemin eden kimse, dinden, îmandan çıkar mı?

Cevap: İyi anlamalıdır ki, ilim üstâddan öğrenilir. İlmi, dîni, kendi kendine kitaptan öğrenenler çok yanılır, yanlışı, doğrusundan çok olur. Bugün, ictihâd edecek kimse yoktur. İmâm-ı Râfi'î ve imam-ı Nevevî ve Fahreddîn Râzî dediler ki, bugün hiç müctehid kalmadığında âlimler sözbirliğine varmıştır. İmâm-ı Süyûtî gibi, her ilimde deniz gibi olan derin bir âlim nisbî müctehid, yâni mezhep içinde müctehid olduğunu bildirince, hiçbir âlim bu sözünü kabûl etmedi. Hâlbuki, mutlak müctehid olduğunu, mezhep sahibi olduğunu söylememişti. Beşyüzden fazla kitap yazdı. Her kitabı, tefsîr ve hadis ilimlerinde ve din bilgilerinin herbirinde çok yüksek derecede olduğunu göstermektedir. İmâm-ı Süyûtî gibi bir âlimin nisbî müctehid olduğu kabûl edilmeyince, onun yüksek derecesinden çok uzak olanların böyle sözlerine inanılır mı? Hiç dinlenmez bile.Hele islâm âlimlerinin kitaplarının bozuk olduğunu da söylerse, bunun aklından ve dîninden şüphe olunur. Çünkü bu kimse, Resûlullahı ve Eshâb-ı kirâmdan hiçbirini görmediğine göre ilmini nereden öğrendi? Birşeyler öğrendi ise, islâm âlimlerinin kitaplarından öğrenmiştir. O âlimlerin kitaplarına bozuk derse, kendisi doğru yolu nereden bulmuştur? Bunu bize açıklasın! Dört mezhebin imamları ve bunların mezheplerinde yetişmiş olan büyük âlimler, bütün bilgilerini âyet-i kerimelerden ve hadis-i şeriflerden çıkarmışlardır. Bu adam, onlara uymıyan bilgilerini nereden çıkarmıştır? Onun ictihâd derecesine varamamış olduğu meydandadır. Bu adama düşen iş, sahih bir hadis görüp, anlamadığı zaman, müctehidlerin bu hadis-i şeriften anlayıp bildirdiklerini araştırmalıdır. Bunlar arasında beğendiğine uymalıdır. Böyle yapmak lâzım geldiğini, derin âlim imam-ı Nevevî(Ravda) kitabında bildirmektedir. Âyet-i kerimeleri ve hadis-i şerifleri, ancak ictihâd derecesine yükselmiş olan derin âlimler anlıyabilir. Müctehid olmıyanların, âyet-i kerimeleri ve hadis-i şerifleri anlamaya kalkışmaları câiz değildir. Abdülvehhâb oğlunun doğru yola gelmesi, bozuk sözlerinden vazgeçmesi lâzımdır.

Müellifin müslümanlara kâfir demesine gelince, hadis-i şerifte, (Bir kimse, bir müslümana kâfir dese, ikisinden biri kâfir olur. Söylediği kimse müslüman ise, kendisi kâfir olur) buyuruldu. İmâm-ı Abdülkerîm Râfi'î [Râfi'î 623 [m. 1226] da Kazvinde vefât etti.] (Şerh-ul-kebîr) kitabında (Tuhfe)den alarak diyor ki, (Müslümana kâfir diyen ve tevil edemiyen kimse, kâfir olur. Çünkü, islâma küfür demektedir). İmâm-ı Nevevî de, (Ravda) kitabında bunu bildiriyor. Ebû İshak İbrâhîm İsferâînî [İsferâînî 418 [m. 1027] de Nişâpurda vefât etti.] ve Hüseyn Halîmî Cürcânî [Halîmî 403 [m. 1012] de vefât etti.] ve Nasr-ul-mukaddesî Nablüsî ve Gazâlî ve İbnü Dakîk-il-iyd ve daha birçok âlimler, tevil etse de etmese de, kâfir olur diyorlar. [Nasrul-mukaddesî 490 [m. 1096] da vefât etti.]

Müslümanların kanı ve malı helâl olur demesine gelince, hadis-i şerifte, (Kâfirlere lâilâhe illallah dedirtinceye kadar, harp etmekle emrolundum) buyuruldu. Bu hadis-i şerif gösteriyor ki, müslümanı öldürmek câiz değildir. Bu hadis-i şerif, Tevbe sûresinin altıncı âyetinin, (Tevbe edenleri ve namaz kılıp zekât verenleri serbest bırakınız) meâl-i şerifinden alınmıştır. Tevbe sûresinin onikinci âyetinde meâlen, (Onlar din kardeşlerinizdir) buyuruldu. Bir hadis-i şerifte, (Biz görünüşe göre anlarız. Gizli olanları Allahü teâlâ bilir) buyuruldu. [Kitabın müellifi, bu hadis-i şerife de inanmıyor. Yüzkırkaltıncı sayfasında, biz söze bakmayız, maksada ve mânaya bakarız diyor. Bunun gibi, kitabının birçok yerlerinde âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere uymıyan yazılar vardır.] Bir hadis-i şerifte, (İnsanların kalblerini yarmak, gizli şeylerini anlamak için emrolunmadım) buyuruldu. Üsâme hazretleri, Lâilâhe illallah diyen bir kimseyi öldürdüğü zaman, kalbinde îman yoktu deyince, Peygamberimiz(Kalbini yardın mı?) buyurdu.

Bir müctehidin insanları kendi mezhebine girmek için zorlaması câiz değildir. Müctehid olan zat, mahkemede kâdı ise, o zaman kendi ictihâdı ile karar verir ve bu kararın yapılmasını emreder.

Evliyâ için adak yapmaya gelince, Şâfi'î âlimleri bunu uzun bildirmektedir. (Hibe) kitabı, (Tuhfe) kitabından alarak bildiriyor ki, ölmüş bir Velî için nezr eder ve adak ettiği malın ölünün olmasını niyet ederse, bu nezr sahih olmaz. Ölünün olmasını niyet etmezse, nezri sahih olup, nezr olunan mal, hizmetcilere, türbe yanındaki mektep talebe ve hocalarına, fakirlere verilir. Türbe yanında adak malını almaya alışık kimseler toplanmış ise ve Velîye nezr olunan malın bunlara verilmesi âdet olmuş ise, bunlara verilir. Böyle bir âdet yoksa, nezr bâtıl olur. Semlâvîden ve Remlîden de böyle haberler gelmiştir. Herkes bilir ki, Evliyâ için adak yapanlar arasında hiç kimse yoktur ki, adak olunan malın ölüye verilmesini düşünmüş olsun. Çünkü, ölünün birşey almıyacağını, birşey kullanmıyacağını herkes bilir. Bu malların fakirlere veya türbede hizmet edenlere verileceğini bilmiyen yoktur. Bunun için ibâdet olmaktadır. Çünkü, Şâfi'î mezhebinde mubâh olan, mekruh ve haram olan şeylerin nezr edilmesi sahih olmaz. Yapması zaten farz ve vâcib olmıyan ibâdetler ve sünnetler nezr olunur.

Kabirleri öpmek, yüzünü gözünü sürmek için, câiz olur da denildi. Olmaz da denildi. Câiz olmaz diyenler mekruh dedi. Haramdır diyen olmadı.

Peygamberleri ve sâlih kulları tevessül etmek, onları vesîle ederek Allahü teâlâya yalvarmak câizdir. Hadis-i şeriflerle bildirilmiştir. Bunları kitabımızın başında bildirmiştik. Sâlih ameller ile tevessül etmek câiz olduğunu bildiren çok hadis-i şerif vardır. İyi işlerle tevessül câiz olunca, iyi insanlarla tevessül daha çok câiz olur.

Allahü teâlâdan başka şeylere yemin etmeye gelince, yemin olunan şey, tâzîm olunursa, Allahü teâlâya şerîk, ortak tutulursa, ancak o zaman küfür olur. Hâkimin ve imam-ı Ahmedin bildirdikleri ve Münâvîde yazılı (Allahdan başkası ile yemin eden kâfir olur) hadis-i şerifi de bunu bildirmektedir. Fakat imam-ı Nevevî âlimlerin çoğundan alarak, mekruh olduğunu bildirmekte ve müslümanların icmâ'ı huccettir demektedir.

Nisâ sûresinin yüzondördüncü âyetinde meâlen, (Kendisine tevhîd ve doğru yol bildirildikten sonra, Resûlullahın doğru yolundan sapan ve îtikat ve amelde müminlerden ayrılan kimseyi, âhırette kâfirlerle birlikte Cehenneme sokarız) buyuruldu. Her müminin (Ehl-i sünnet vel cemaat) mezhebine uyması lâzım geldiği, bu âyet-i kerimeden de anlaşılmaktadır. Sürüden ayrılan koyunu kurt kapar sözünü unutmamalıdır. Ehl-i sünnet vel cemaatten ayrılan da Cehenneme gider.

Derin âlim Muhammed bin Süleymân Medenînin fetvâsı uzundur. Biz kısaltarak bildirdik. Allahü teâlânın hidâyet nasip ettiği kimseye bu kadar yetişir. Bu âlim 1195 [m. 1780] senesinde vefât etmiştir. Muhammed bin Abdülvehhâb 1111 [m. 1699] senesinde Necd çölünde tevellüd ve binikiyüzaltıda (1206 [m. 1792]) öldü. Muhammed bin Süleymân bunun câhilliğini ortaya çıkardı. Sözlerini çürüttü. İctihâd ediyorum demesini yalanladı. Onun hiçbir islâm âliminden ilim ve feyz almadığını, müslümanlara kâfir dediği için, kendisinin dalâlete düştüğünü yaydı.

Hanefî âlimlerinden Muhammed bin Abdülazîm Mekkînin [İbni Abdülazîm 1052 [m. 1642] de vefât etti.] (El-Kavl-üs-Sedîd) kitabında, İbni Hazm Muhammed Alînin sapık yazıları bildirilmekte ve cevap verilmektedir. İbni Hazm, herkese ictihâd yapmağı emrediyordu. Başkasına uymak haramdır diyordu. Bu sözlerini, Nisâ sûresinin ellisekizinci âyetinin, (Uyuşamadığınız şeyi Allahü teâlânın ve Resûlünün bildirdiği gibi yapınız!) meâl-i şerifi ile isbât etmeye kalkışıyordu. Abdülazîm, buna cevap verirken, (Biz, elhamdülillâh büyük islâm âlimi imam-ı a'zam Ebû Hanîfeye uymak derecesinden dışarıda kalmıyoruz. Biz, o yüce imama ve onun büyük talebelerine ve daha sonra gelen, Şemsül-eimme gibi dünyaya nûr saçan derin âlimlere ve on asırda n beri yetişen böyle hakîkî âlimlere uymakla şerefleniyoruz) diyor.

İbni Hazm, Ebdülüslüdür. Zâhiriyye mezhebinde idi. Bu mezhebi Dâvüd-i İsfehânî kurmuştu. Kendi de, mezhebi de yok oldu, unutuldular. İbn-ül-Ehed ve Zehebî ve İbni Hilligân diyor ki, İbni Hazma selâm verenler, ondan nefret ederlerdi. Sözlerini beğenmezlerdi. Onun sapık olduğunda sözbirliğine vardılar. Onu kötülediler. Sultânlara ondan sakınmalarını bildirdiler. Müslümanlara ona yaklaşmamalarını söylediler. İbn-ül Ârif diyor ki: İbni Hazmın dili ve Haccâcın kılıncı, aynı şeyi yapmışlardır. İbni Hazmın, hadis-i şeriflere uymıyan habîs, sapık çok sözleri vardır. Haccâc-ı zâlim, yüzyirmibin mâsumu sebepsiz ve suçsuz öldürdü. İbni Hazmın dili de, hadis-i şerif ile bildirilen hayrlı zamanlardan sonra, yüzbinlerle müslümanı doğru yoldan saptırdı. Çünkü, kendisi 456 [m. 1064] senesinde öldü.

Allahü teâlâ, bütün müslüman kardeşlerimi sapık ve bozuk yola kaymaktan muhâfaza buyursun! Hepimize dört mezhep âlimlerinin hak olan ictihâdlarına uygun îman ve ameller nasip eylesin! Kıyâmet günü, onların mezhebinde olarak, Peygamberlerle, sıddîklarla ve şehitlerle ve sâlihlerle birlikte haşr eylesin! Âmîn. Dâvüd bin Süleymânın(Eşedd-ül-Cihâd) kitabından tercüme burada tamam oldu. Bu kitabın yazılması hicretin binikiyüzdoksanüç [1293] senesinde tamam olmuştur. Arabîden türkçeye tercümesi de, 1390 [m. 1970] senesinde yapılmış ve neşredilmiştir.

32 - (Mesâil-i mühimmeye cevap-ı Nu'mân) adında bir kitap elimize geçti. İslâm harfleri ile 1385 [m. 1965] de Şâmda ikinci baskısı yapılmış. Kitabı yazan Anadolunun Gümüşhâne vilâyetinde, eski Şîrân müderrisi Mustafâ oğlu Osman efendinin oğlu, Gümüşhâneli Osman Zekî adında bir vehhâbî imiş. Bu çocuğun, Şîrân kazasından Hicâza gidip, sapıtmış olduğu anlaşılmaktadır. Bu bozuk ve zararlı kitap, Hicâzda Türk hacılarına, parasız dağıtılmaktadır. Din bilgisi az olanlar, kitaptaki yanlış ve yalan yazıları doğru sanarak, felakete sürüklenmektedir. Bid'at ehline aldananların hacları ve hiçbir ibâdetleri kabûl olmaz. Hâcı olalım derken, doğru yoldan çıkmış, bid'at, dalâlet felaketine sürüklenmiş olurlar.

Doksanaltı sayfa ve küçük olan bu kitabında diyor ki:

(Kur'an-ı kerim ve Resûl-i Rabbil'âlemîn, namaz kılmıyana müşrik ve kâfir dedi. Vitr namazını, kunût okumadan bir rekât kılmak yetişir. Resûlullah dahî şevvâl ayının hilâlini bilmiyordu. Bunun için, filan gaybı biliyor. İmdâd ediyor diyenler, Allahdan korkup, insanlardan utansınlar. Çünkü, böyle şeyleri Kur'an ve Peygamber yasaklamıştır. Bu utanmazlar, Peygamber efendimizle konuşup, Onun emri ile hareket ettiklerini, yutturuyorlar. Eşekten daha aşağı olduklarını yayıyorlar. Bu doğru olsaydı, Eshâb-ı kirâm arasında harp olmazdı. Resûlullah ile konuşup, Onun emri ile sıkıntıdan kurtulurlardı. Vesîle âyet-i kerimesinin mânası, emirleri yapmak, yasaklardan sakınmaktır. Nâfilelerle meşgûl olmaktır. Kabirde olanlardan imdâd ve bereket istemek değildir. Çünkü böyle yapmak eşeklik ve müşrikliktir. Müslümanlıkta böyle bir şey yoktur.Dîn-i islâm böylelere müşrik ve kâfir diyor.

Gayri ihtiyârî hâricinde farz namazı terk edeni Allah ve Resûlü tekfîr ediyor. Bunların kaza kılmaları da kabûl olmaz.

Filan falanın sözleri, âhırette insanı kurtarmaz. Kitaba ve sünnete güvenmeyip, filanların sözleri ile ibâdet yapanlar, Cehenneme gideceklerdir. Kabirde o büyük denilen zâtlardan suâl olmıyacak. Allahdan ve Resûlünden olacaktır. Allahü teâlâ, bilmediğinizi ehl olanlardan sorup anlayın buyurdu. Yakalarını kurtarmak için Kur'anın ve hadisin zâhirî ve bâtınî mânaları vardır. Biz bâtınîsini anlamayız derler. Allah, Ehl-i îmana, anlıyamıyacağı, yapamıyacağı şeyleri emretmez. Bu husûsta (Ömer Rıza)nın kitabına bakınız. Pırlanta dürbin takınız!

Korkulu zamanda, ayakta yürürken de namaz kılmak, Bekara sûresinin ikiyüzotuzsekizinci âyetinde emrolunuyor. Hadislerde kunût okumak emrolunmadı. Kunûtsuz vitr kılmak sahihdir. Yalnız farzları ve bir rekât vitri kılana dil uzatılmaz. Sünnetleri kılanlara sevap vardır. Kılmıyanlara günah yoktur.

Ey kardeşlerim! Âyetten, hadisten söyliyorum. Kafamdan söylemiyorum. Hırlıyan ve uluyan müşrikler, Resûlullaha yalancı, büyücü diyenler gibidir. Kitabı ve sünneti bildirenlerden kaçanlar, Haktan kaçan alçaklara benziyor.

Mevlid okumak, tarîkatlar, delâil-i şerif okumak, iskat ve telkîn, sonradan ortaya çıkarıldı. Bâtıl ve merdûddurlar. Bunları çıkaranlar, kendilerini Allahü teâlâ yerine koymuş oluyor. Kabûl edip yapanlar da, bunlara tapmış oluyorlar. Dinde herşey bildirildi. Söylenmedik kalmadı. (Ümmet yetmişüç fırkaya ayrılacak, bunlardan yalnız, benim ve Eshâbımın yolunda olanlar kurtulacaktır) buyuruldu. Bütün tarîkatler bâtıldır. Resûlullah zamanında olmıyan şeyler merdûddur. Kâdirî, Şâzilî, Mevlevî, Nakşibendî, Rıfâî, Ticânî, Hâlidî, Üveysî... daha nice tarîkatler, doğru yoldan ayrılmak, Kur'ana uymamaktır. Müslüman adından başka her ismi atmalıdır. Zaman-ı saadetteki gibi kardeş olmalıdır. Selâmeti, kabirlerden, ölülerin ruhlarından istemek gibi, dîn-i islâmda olmıyanı yaparak, kâfir müşrik olmamalıdır. Dînimiz, zikir, tesbîh ve tekbîr için boncuklar ve tekkeler ve kabirler üzerine türbe, kubbe yapmağı emretmedi. Türbeleri yıkmağı emreyledi. Allahü teâlâ, (Bana duâ ediniz! Kabûl ederim)dedi. Peygamberlere duâ ediniz veya Evliyâya duâ ediniz demedi. Yâni mevtâ ile tevessül veya kabirlerinden ve ruhaniyetlerinden imdâd taleb ediniz demedi. Peygamberlerin bize fayda ve zarar veremiyeceğini Allah bildiriyor. Kur'an-ı kerimin yoktur dediğini istemek, Allahü teâlâya inanmamak olur. Mevtâdan imdâd taleb edenler kâfir ve müşriktirler. Peygamberin okuduğu salevâtlar vahydir. Başkasının söylediği salevâtlar bid'attir. Bid'at, vahyden üstün olamaz. Delâil kitabını yazan, kendini Allah makamına koymuş. İbâdet îcâd etmiş. Okuması için günler tâyîn etmiş. Allaha inâbe yerine, şeyhlere inâbe ediyorlar. Eshâb-ı kirâm, tarîkat, mevlid ve salevât tertip ve ihdâs etmediler. Sonra gelenler, vatan himâyesi ve düşmanın kahr olması için, (salât-i münciyye), (salât-i nâriyye) gibi bid'atler emrettiler. Millet, iskât yapılır diyerek, ibâdeti terk ediyor. Telkîni de ölü işitmez. İslâmda yeri yoktur) diyor.

Allahü teâlâ ve Onun Resûlü, namazın emrolunduğuna inanmadığı, önem vermediği için kılmıyana kâfir dedi. Tenbellikle kılmıyan kâfir olmaz. Fâsık, günahkâr olur. Hanefî mezhebinde vitr namazını üç rekât kılmak vâcibdir. Peygamberimizin vitri üç rekât kıldığı, (Merâkıl-felâh)da ve (Sünen-i Ebî Dâvüd)de ve (Münâvî)de yazılıdır. Kunût duâsı okumak da vâcibdir. İmâm-ı Ebû Yûsüfe ve Muhammede ve imam-ı Ahmede ve Şâfi'îye göre sünnettir. Ebû Dâvüdün bildirdiği ve (Münâvî)de yazılı olduğu gibi, (Resûlullah, vitr namazını kılarken kunût duâsını okurdu.) Kunût olarak, belli olan duâyı okumak, sözbirliği ile sünnettir. Bunu bildiren hadis-i şerif, Şernblâlînin (Merâkıl-felâh) kitabında yazılıdır. Vâcib ve sünneti önem vermediği için terk eden kâfir olur. Önem ve değer verip tenbellikle vâcibi bir kere, sünneti ise, devamlı terk eden günaha girer. Bu adam, hanefî olan müslümanları mezhebinden çıkarmak istiyor. Mezhepsiz yapmak istiyor. Mezhepsiz olan, Ehl-i sünnetten ayrılmış olur. Ehl-i sünnetten ayrılanın da, yâ sapık, yâhut kâfir olduğu, (El-besâir) kitabında yazılıdır. Bu kitabı Hindistân âlimlerinden Muhammed Hamdullah yazmış, 1395 [m. 1975] de İstanbulda da bastırılmıştır.

Resûlullah kendiliğinden gaybı bilmez. Fakat, Allahü teâlâ, Peygamberine vahy ile ve Evliyâsına ilhâm ve kerâmet ile gaybı haber verir. Hz. Ömerin Îrândaki askeri görmesi ve kumandanları Sâriyyeye söylemesi, onun da işitmesi, böyle olmuştur. Evliyânın kendisi gaybı bilmez. Fakat, Allahü teâlâ, dilediği şeyleri onlara bildirir. Veya ruhlarına kuvvet vererek, görür ve bilirler. Böyle olduğunu Kur'an-ı kerim ve hadis-i şerifler haber vermektedir. (Feth-ul-mecîd) kitabı da, (268). sayfasında, (Yeryüzü bana küçültüldü. Doğuyu, batıyı, avucumdaki aynada imiş gibi, hep gördüm) hadis-i şerifini yazmaktadır. Yirmidördüncü maddeyi lutfen okuyunuz! Resûlullah, Eshâbı arasında olacak fitneleri, diri iken de, öldükten sonra da, dilediklerine söyledi. Kazaya râzı olmalarını bildirdi. Çoğuna şehit olacaklarını müjdeledi. Taberânînin haber verdiği ve (Künûz-üd-dekâık) kitabında yazılı hadis-i şerifte, (Hüseyn, altmış senesinde öldürülür) buyuruldu. Bunun gibi, Hz. Osmanın ve Hz. Alînin ve başka Sahâbîlerin şehit olacaklarını haber verdi. Sabr eylemelerini emir buyurdu. Eshâb-ı kirâma şehit olacaklarını bildirmek, onlara müjde vermek idi. Onlar, şehit olmamak için değil, şehit olmak için duâ ederlerdi. Resûlullah, Eshâbının imdâdına niçin yetişmedi sözü, câhilce bir sözdür. Allahü teâlâ, Uhud muhârebesinde Resûlünün imdâdına niçin yetişmedi demeye benzemektedir. Resûlullah, Eshâbı arasındaki muhârebeleri görseydi, seslerini işitseydi, onlara emir verir, sıkıntıdan kurtarırdı gibi ahmakca sözler, hâşâ Allahü teâlânın, Uhud günü olan fâcia ve sıkıntıları görmediğini, duâ ve istigâseleri işitmediğini söylemek demektir. Bu kitabın, böyle ahmakca, alçakça sözlerine inanmaktan, aldanmaktan Allahü teâlâya sığınırız. Din büyükleri, kaza ve kaderi değiştirmek istemez. Onu haber alırlarsa râzı olurlar. Hadis-i şerifte, (İşlerinizi şaşırdığınız zaman, kabirdekilerden yardım isteyiniz!) buyuruldu. İşlerine gelmiyen hadis-i şerifleri örtbas ediyorlar. Fakat, güneş balçıkla sıvanamaz. Cevap veremeyince, şirktir, eşekliktir diye, işi gürültüye getiriyorlar. Tenbellik ederek, dünya işlerine dalarak namaz kılmıyan kâfir olmaz. Namazı vazîfe, borç bilmiyen, farz olduğuna inanmıyan kâfir olur.

Filan falanın sözleri diyerek, Ehl-i sünnet âlimlerine taş atmaktadır. (Ehl-i sünnet âlimleri), Kur'an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden anladıklarını ve Eshâb-ı kirâmdan işittiklerini kitaplarına yazmışlardır. Kendi görüşlerine ve düşündüklerine güvenmemişlerdir. Her yazdıklarına, âyetten, hadisten veya Eshâb-ı kirâmın sözlerinden vesikalar, senetler bildirmişlerdir. Kitaba ve sünnete uymak ve Eshâb-ı kirâmın yolunda bulunmak istiyenlerin, Ehl-i sünnet kitaplarını okumaları lâzımdır. (Feth-ul-mecîd) kitabının dörtyüzdoksanikinci sayfasında de yazılı olan hadis-i şerif ile övülmüş, hayrlı asrın en iyileri olan, Ehl-i sünnet âlimleri, kitabı ve sünneti anlıyamamış da, bin sene sonra, çölden meydana çıkan vehhâbî sapıkları, daha iyi anlamış demek için deli veya ahmak, yâhut zındık olmak lâzımdır. Akla, ilme uymıyan saçma yazıları, Kur'an-ı kerimi ve sünnet-i nebeviyyeyi hiç anlamadığını açıkça göstermektedir. Âyet-i kerimeleri ve hadis-i şerifleri oyuncak yapmış, dilediği gibi mâna veriyor. Kabirde Allah ve Resûlünden sorulacaktır. Bu suâllere, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri gibi cevap veremiyenler, Cehenneme gideceklerdir. (Bilmediğinizi, ehl olanlardan sorup anlayın!)meâlindeki âyet-i kerimeyi kendi de yazıyor. Her müslümanın, bu âyet-i kerimeye uyarak, Ehl-i sünnet kitaplarını okuyup öğrenmeleri lâzımdır. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okumıyanlar, bu âyet-i kerimeye uymamış olur. Câhil kalır. Mezhepsizlerin yalanlarına aldanıp, Cehenneme gider. Deylemînin ve Münâvînin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Bâtın ilmi, Allahü teâlânın sırlarındandır. Emirlerinden biridir) buyuruldu. Resûlullah efendimiz, ilm-i bâtını haber veriyor. Allahü teâlânın emridir diyor. Bu kitap ise, ilm-i bâtını, Ehl-i sünnet uydurdu diyor. Allahü teâlâ, emirlerini ve yasaklarını herkes için bildirdi. Bunlar, anlaşılabilecek ve yapılabilecek şeylerdir. Bunlara uymak, herkese farzdır. Bâtın bilgilerini ve müteşâbih âyet-i kerimeleri ise, herkes anlıyamaz. Bunlarda bildirilenleri anlamak ve yapmak, ulemâ-i râsihîne mahsûstur. Bunlar, tasavvuf yolunda ilerleyip olgunlaşmış derin âlimlerdir. Bu ilimlerden ve bu râsih âlimlerden haberleri olmıyanlar, inkâr ediyorlar. Ömer Rızanın [Ömer Rıza, Muhammed Âkifin dâmâdıdır. Mezhepsizdir. 1371 [m. 1952] de öldü.] bozuk yazılarını yalnız mezhepsizler beğenir.

Bekara sûresi, düşman karşısında ve boğulmak ve yanmak tehlikesinde olanın ve hayvan saldırırken, mümkün olan tarafa dönerek namaz kılınacağını bildirmektedir. Fıkh kitapları buyuruyor ki, korku arttığı zaman, cemaat ile kılınmaz. Yalnız olarak ayakta durarak veya hayvan üstünde kılınır. Yukarıdaki tehlikelerden kaçarken, vakti kaçırmamak için, ancak hayvan üstünde giderek kılınabilir. Âyet-i kerimenin ayakta mümkün olan tarafa dönerek kılmak olduğu (Merâkıl-felâh) hâşiyesinde yazılıdır. Âyet-i kerimedeki (Ricâlen) kelimesinin (yürüyerek) demek değil, (ayakta durarak) demek olduğu tefsîrlerde ve (Cevhere) fıkh kitabında açıkça yazılıdır. Bu kitap, burada da, hanefîleri aldatmaya, yürürken namaz kıldırmaya çalışmakta, bunun için de âyet-i kerimeye yanlış mâna vermekten çekinmemektedir. Bir müslüman, sünnetleri, önem vermiyerek kılmazsa kâfir olur. Önem verip, devamlı kılmazsa, günaha girer. Bu kitap, âyetten, hadisten söylüyor ise de, bunlara uydurma mâna veriyor. Ehl-i sünnet âlimleri, Resûlullahın ve Eshâb-ı kirâmın anladıklarını araştırıp, Onlardan öğrendikleri mânaları kitaplarına yazmışlardır. Böyle olduğunu vehhâbîler de bildiriyorlar. (Feth-ul-mecîd) kitabı (388). sayfasında, (Ebû Hanîfe dedi ki: Kitâbullaha ve Resûlullahın hadisine ve Sahâbenin sözlerine uygun olmıyan bir sözümü bulursanız, bu sözümü bırakınız! Onları alınız! İmâm-ı Şâfi'î dedi ki: Kitabımda, Resûlullahın sünnetine uymıyan birşey bulursanız, benim sözümü bırakıp, Resûlullahın sünnetini alınız!) diyor. Ehl-i sünnet âlimlerinin, Kitâbullaha ve hadis-i şeriflere ne kadar sıkı sarılmış olduklarını, vehhâbî kitabının bu yazısı da göstermektedir. Bunun içindir ki, Kur'an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin doğru mânalarını anlamak istiyenler, Ehl-i sünnet âlimlerinin kelâm ve fıkh kitaplarını okumalıdır. Kitabı ve sünneti bildiren (Ehl-i sünnet) âlimlerinin kitaplarından kaçanların, Haktan kaçan alçaklara benzediklerini, kendi kitapları da yazmış oluyor.

(Mevlid okumak) demek, Resûlullahın dünyaya gelişini, mîracını ve hayatını anlatmak, Onu hâtırlatmak, Onu övmek demektir. Her müminin, Resûlullahı çok sevmesi lâzımdır. Onu çok seven, Onu çok anar, çok söyler, çok över. Deylemînin bildirdiği ve (Künûz-üd-dekâık)da yazılı hadis-i şerifte, (Birşeyi çok seven, onu çok anar)buyuruldu. Bu hadis kitabını Münâvî toplamıştır. Resûlullahı çok sevmek lâzım olduğunu bütün islâm âlimleri uzun yazmışlardır. Vehhâbî kitabı bile, üçyüzotuzaltıncı sayfasında bunu şöyle yazmaktadır:

(Hadis-i şerifte, (Bir kimse, beni çocuğundan ve babasından ve herkesten daha çok sevmedikçe, îman etmiş olmaz) buyuruldu. Yâni îmanı olgun olmaz. Allahı sevenin, Onun Resûlünü de sevmesi vâcibdir. Sâlih kulları da sevmesi lâzımdır.)

Resûlullah mevlid gecelerinde Eshâbına ziyâfet verir, dünyaya teşrîf ettiği ve çocukluğu zamanında olan şeyleri anlatırdı.Hazret-i Ebû Bekr, halîfe iken, mevlid gecesinde, Eshâb-ı kirâmı toplayıp, Resûlullahın dünyaya teşrîfindeki olağanüstü hâlleri konuşurlardı. Doğum gününe önem vermeyi hıristiyanlar, müslümanlardan öğrenip almışlardır. Dünyanın her yerindeki müslümanlar, Peygamberimizin ve Eshâb-ı kirâmın yaptıkları gibi, mevlid gecesinde, Resûlullahı anlatan kitapları okurlar ve Resûlullahın dünyaya teşrîf ettiği bu şerefli gecede şenlik yapar, sevinirlerdi. İslâm âlimleri, bu geceye çok önem vermişlerdir. Bu geceyi bütün mahlûklar, melekler, cin, hayvanlar ve cansız maddeler, birbirlerine müjdelemekte, Fahr-i âlem dünyaya teşrîf etti diye sevinmektedirler. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, (mevlid okunan yerden belâlar, sıkıntılar gider) buyurmuştur. Mevlidi, nazm, şiir olarak okumak daha te'sîrli ve faydalı olur.

Mevlid okumanın bir ibâdet olduğunu ve nasıl okumak lâzım geldiğini ve faydalarını bildirmek için, islâm âlimleri, her dilde kitaplar yazdılar. Bu kitaplardan on adedini, Mustafâ Kâtib Çelebînin, [Kâtib Çelebî 1067 [m. 1656] da İstanbulda vefât etti.] (Keşf-üz-zünûn) kitabından ve zeylinden alarak bildiriyoruz:

1 - Bursalı Süleymân Çelebînin Türkçe mevlid kasîdesi çok şöhret kazanmıştır. Süleymân Çelebî, yıldırım sultan Bâyezîd hânın imamı idi. 800 [m. 1398] de Bursada vefât etmiştir. Osmanlıların ve Türkiyenin her yerinde seve seve okunmaktadır. Asl ismi (Vesîlet-ün-necât)dır.

2 - Muhammed Ak Şemsüddîn efendinin [Ak Şemsüddîn 864 [m. 1460] da Göynükte vefât etti.] oğlu Hamdullah efendi de bir mevlid kasîdesi yazmıştır.

3 - Molla Hasen-ül Bahrî de, bir mevlid yazmıştır. 994 [m. 1586] de vefât etmiştir.

4 - Vaiz Muhammed bin Hamza da yazmıştır.

5 - Şemsüddîn Ahmed Sîvâsî de yazmıştır. 1006 [m. 1598] da vefât etmiştir.

6 - Hâfız ibni Nâsıriddîn Dımışkî, (Câmi'ul-asâr fî mevlid-il-muhtâr) yazmıştır.

7 - İbni Esîr Muhammed Cezrî (Et-tarif bil-mevlid-iş-şerif) yazmıştır. 833 [m. 1430] de vefât etti.

8 - Ebül Kâsım Muhammed Lülüvî, (Dürr-ül-munzam fî-mevlid-in-Nebiyy-il-muazzam) yazmış, 867 [m. 1463] de Şâmda vefât etmiştir.

9 - Afîfüddîn Muhammed Tebrîzî, (Mevlid-in-Nebî) yazmış, 855 [m. 1451] de Medîne-i münevverede vefât etmiştir.

10 - Seyyid Muhammed Kavukcu hanefî, (Mevlid-in-Nebî) yazmış, 1305 [m. 1887] de vefât etmiştir.

Bunlardan başka, ibni Hacer Hiytemînin (En-Ni'met-ül-kübrâ alel'âlem fî-mevlid-i Seyyid-i veled-i Âdem) kitabı ve Celâlüddîn-i Süyûtînin, (Er-Reddü alâ men enkere kırâetel-mevlid-in-Nebî) kitabı ve Yûsüf Nebhânînin [Yûsüf Nebhânî 1350 [m. 1932] de vefât etti.] (Cevâhir-ül-bihâr) kitabının üçüncü kısmı ile (Huccet-ullâhi alel'âlemîn) kitabının 233 ve sonraki altı sayfası ve Ahmed Sa'îd-i müceddidînin (İsbât-ül-mevlid) kitabı ve allâme Muhammed Zerkanînin (Şerh-ul-Mevâhib-il-ledünniyye) kitabının birinci kısmının 136. ve sonraki dört sayfası, Mevlid okumanın ibâdet olduğunu vesikalarla isbât etmektedirler. Bu son altı kitap, bir arada 1397 [m. 1977] senesinde İstanbulda basılmıştır. Ahmed Sa'îd Fârûkî müceddidî 1277 [m. 1861] de Medînede vefât etti. Urdu dili ile yazdığı (Sa'îd-ül-beyan) mevlid kitabı ile seyyid Abdülhakîm Efendinin türkçe (Mevlid kırâetinin fazîleti) de çok kıymetlidir.

Hindistândaki islâm âlimlerinin büyüklerinden mevlânâ Muhammed Fadl-ur-Resûl 1266 [m. 1850] senesinde fârisî olarak yazdığı (Tashîh-ul-mesâil) kitabında, vehhâbîlere satılmış olan Muhammed İshak ismindeki Hindistânlı bir din adamının (Miete mesâil) kitabına cevap vermiştir.

Fadl-ür-Resûl-i Bedâyûnî 1289 [m. 1872] de vefât etti. Kitabının 253.  sayfasından başlıyarak diyor ki: Mevlid okumak, ilk üç asırda  yoktu. Bundan sonra meydana çıktı. Bunun için âlimler, mevlid cem'ıyyetinin [toplanmanın] câiz olup olmamasında ihtilâf etti. Sözleri birbirine uymadı. Âlimlerin bu ihtilâfları, (Sîret-i Şâmî) kitabında uzun yazılıdır. Sîret-i Şâmî kitabının yazarı, Muhammed bin Yûsüf Şâmîdir. 943 [m. 1536] de Mısrda vefât etmiştir. Kitabında yalnız ihtilâfları bildirmiş, bunlar arasında bir tercîh yapmamıştır. Bununla berâber, mevlid cem'ıyyetinin müstehab olduğunu bildiren birçok büyük âlimleri haber vermiştir. Üstâdlarının, buna karşı olanları red ettiklerini de bildirmiştir. Çoğunluğu bırakıp da, birkaç muhâlifi ileri sürerek, mevlid cem'ıyyetine câiz değildir denilirse, fıkh mes'elelerinin çoğuna itimat kalmaz. Sîret-i Şâmîde diyor ki:

Hâfız, [yâni hadis âlimi] Şemsüddîn Muhammed Sehâvî diyor ki, (Mevlid [cem'ıyyeti yapmak] hakkında, Seleften bir haber yoktur. Üçüncü asırda n sonra hâsıl oldu. Her sene, mevlid gecesinde, müslümanlar sadaka veriyorlar, seviniyorlar. Hayr ve hasenât yapıyorlar. Toplanıp, mevlid kasîdesi okutup dinliyorlar). [Şemsüddîn Sehâvî, 902 [m. 1496] de, Medîne-i münevverede vefât etti.] Hâfız İzzeddîn Ali ibni Esîr Cezrî diyor ki, (Mevlid okumak, bütün sene, zarar ve korkulu şeylerden korur. Mevlid okunan yere, o sene, rahmet ve bereket yağar). [İbni Esîr Ali Cezrî, 630 [m. 1234] da, Mûsulda vefât etti.] Hâfız İmâdüddîn İsmâ'îl ibni Kesîr, Erbil emîrinin, Rebîul-evvel ayında büyük mevlid cem'ıyyetleri yaptığını bildirmektedir. [İbni Kesîr, 774 [m. 1372] de vefât etmiştir.] Ebül-Hattâb Ömer ibni Dıhye, (Et-tenvîr fî-Mevlid-il-Beşîr) kitabında, Erbîl emîrinin yaptığı mevlid cem'ıyyetlerini uzun unlatmaktadır. Birçok âlimler, meselâ imam-ı Nevevînin üstâdı hâfız Ebû Şâme, bu kitabı medh ve senâ etmişlerdir. Abdürrahmân Ebî Şâmenin, (El-bâis alâ inkâr-il-bida' vel-havâdis) kitabı bu senâlarla doludur. [Ebû Şâme 665 [m. 1266] de, Ebûlhattâb Ömer 633 [m. 1236] de vefât etmişlerdir.] Allâme Seyfüddîn ibni Tuğrul beg, (Dürr-ün-nazîm fî-mevlid-in-Nebiyyil-kerim) kitabında diyor ki, (Resûlullahın âşıkları, mevlid gecelerinde, mevlid cem'ıyyetleri yapıyorlar. Bunlardan biri, İbni Eftal ismi ile meşhûr olan Ebül-Hasenin Mısrda yaptığı büyük mevlid cem'ıyyeti ve üstâdımızın üstâdı Ebû Abdüllah bin Muhammed bin Nu'mânın ve Cemâlüddîn acemi Hemedânînin ve Yûsüf bin Ali Haccâr-ı Mısrînin Mevlid cem'ıyyetleridir. Bunlar, Resûlullahı rü'yâda gördüklerini ve (Bizim için sevinenler, bizi de sevindirirler) buyurduğunu söylemişlerdir. [İbni Tuğrul beg, 670 [m. 1271] senesinde vefât etmiştir.]

İbni Battâl mâlikî, fetvâsında diyor ki, (Mevlid gecesinde sadaka vermek, müslümanları toplayıp câiz olan şeyleri yidirmek ve câiz olan şeyleri okutup dinletmek ve sâlih kimseleri giydirmek, bu geceye hurmet etmek olur. Bunları Allah rızası için yapmak câizdir ve çok sevap olur. Bunları yalnız fakirler için yapmak şart değildir. Fakat, muhtaç olanları sevindirmek daha sevap olur. Zamanımızda olduğu gibi, toplantıda uyuşturucu [sarhoş edici] şeyler kullanılırsa, genç oğlanlar toplanır, kadın erkek karışık olursa ve şehveti tahrik eden şiir ve şarkılar okunursa, [çalgı, ney, dümbelek gibi lehv âletleri çalınırsa], çok günah olur). [Böyle haram şeyleri, ibâdet olarak yapmanın, ibâdet arasında yapmanın günahı katkat ziyâde olur. Böyle haramlara, islâm müziği diyenlere aldanmamalıdır. İbni Battâl 449 da vefât etti.] İmâm-ı Celâlüddîn Abdürrahmân bin Abdil-Melik Kettânî diyor ki, (Mevlid günü ve gecesi, mübecceldir, mukaddestir, mükerremdir. Şerefi, kıymeti çoktur. Resûlullahın varlığı, vefâtından sonra, Ona tâbi olanlar için, kurtuluş vesîlesidir. Onun mevlidi için sevinmek, Cehennem azâbının azalmasına sebep olur. Bu geceye hürmet etmek, sevinmek, bütün senenin bereketli olmasına sebep olur. Mevlid gününün fazîleti, Cuma günü gibidir. Cuma günü, Cehennem azâbının durduğu, hadis-i şerifte bildirildi. Bunun gibi, mevlid gününde de azâb yapılmaz. Mevlid geceleri sevindiğini göstermeli, çok sadaka, hediye vermeli, dâvet olunan ziyâfetlere gitmelidir). [Haram işlenen, haram bulunan toplantılara gitmemeli, haram işlemekten ve haram işliyenlerin arasına karışmaktan ve ibâdetlere haram karıştırmaktan çok sakınmalıdır.]

Allâme Zahîrüddîn bin Câfer diyor ki, (Mevlid cem'ıyyeti yapmak, bid'at-i hasenedir. Sâlihleri toplayıp, salevât okumak, fakirleri doyurmak, her zaman sevaptır. Fakat, bunlara haram karıştırmak, çalgı, şarkı, raks gibi şeyler yapmak büyük günah olur). Allâme Nasirüddîn diyor ki, (Mevlid cem'ıyyeti yapmak, sünnet değildir. Fakat, o gün sadaka, hediye vermek, neşe ve sürûr izhâr etmek, oğlanlar ve kadınlar karışık olmadan mevlid kasîdesi okutmak ve bu cemiyete gitmek çok sevap olur. Fakat, zarûret olmadan, kimseden birşey istememelidir. Zarûret olmadan istemek haramdır. Sâlih müslümanların toplanarak, Allahü teâlâyı zikretmeleri ve salevât okumaları ibâdet olur. Sevabı çok olur). Allâme Abdürrahmân Ebû Şâme, [Ebû Şâme 665 [m. 1266] da vefât etti.] (El-Bâ'is) kitabında diyor ki, (Rebî, imam-ı Şâfi'îden haber verdi ki, (Bid'at iki kısmdır. Bir kısmı, Kitaba, sünnete, esere [yâni, Eshâb-ı kirâmın sözlerine] veya icmâ'a uymaz. Bunlar, dalâlet, sapıklıktır. Bid'atin ikinci kısmı, bu dört delîle uygun olan hayrlı şeylerdir. Hiçbir âlim bunların kötü olduğunu bildirmedi. Ömer, Ramazan gecelerinde, câmilerde, cemaat ile terâvîh namazı kılmaya, (çok güzel bid'at) dedi. Böyle bid'atlere(Bid'at-i hasene) denir. Bid'at-i haseneyi işlemenin câiz ve müstehab olduğu, sözbirliği ile bildirildi ve bunları Allah rızası için yapana sevap verilir denildi. İslâm ahkâmına uygun olan bütün yenilikler böyledir. Câmilere minber, yolculara hân, talebeye mektep, medrese gibi, islâm ahkâmına uygun olan iyi şeyler, bid'at-i hasenedir. Bunlar, Eshâb-ı kirâm ve Tâbiîn-i ızâm zamanlarında yoktu. Sonradan meydana çıktı. Fakat, Allahü teâlânın emirlerini yapmak için yardımcı olduklarından, bid'at-i hasene denildi). Bu bid'at-i hasenelerden biri, Mûsul civârındaki Erbil şehrinde, her sene yapılan Mevlid cem'ıyyetleridir. Mevlid-i Nebî gecelerinde, sadakalar verilir. Zînetler ve sevinçler gösterilir. Fakirlere ihsânlar yapılır. Böylece, Resûlullaha olan muhabbet ve tâzîm ilân olunur. Bu cem'ıyyeti Mûsulda ilk olarak, büyük âlim, sâlihlerden Ömer bin Melâ yaptı. Erbil sultânı [Ebû Sâid el-Muzaffer Kükbûrî], buna tâbi oldu. [Ebû Saîd, Salâhuddîn-i Eyyûbînin eniştesi idi. 630 [m. 1232] senesinde, hıristiyanların (Haçlı orduları) denilen saldırılarına karşı yapılan Akka kal'ası cihâdında şehit oldu.] Şâfi'î âlimlerinden allâme Sadr-üd-dîn Ömer diyor ki, (Mevlid cem'ıyyeti yapmak, câizdir. Mekruh değildir. Niyete göre sevap verilir). [Niyet, bozuk olursa, hiç sevap verilmez.] Hâfız diyor ki, Mevlid cem'ıyyeti yapmak, bid'attir. [Yâni, sonradan meydana çıkmış olan bir ibâdettir.] Fakat, iyi, faydalı şeyler yapıldığı için, fena şeyler bulunmadığı için bid'at-i hasenedir.

Resûlullah, Medîne şehrine gelince, yahudilerin, Muharrem ayının onuncu gününde oruç tuttuklarını gördü. Sebebini sordu. Bugün, Allahü teâlâ, Fir'avnı boğdu. Mûsâ aleyhisselâmı kurtardı. Bunun için, sevincimizden oruç tutarak Allaha Şükrediyoruz dediler. (Mûsâ aleyhisselâm kurtulduğu için, ben daha çok sevinirim) buyurarak, oruç tuttu. Müslümanlara da, Aşûre günü oruç tutmalarını emretti. Bir nîmet geldiği ve bir sıkıntıdan kurtulunduğu zaman, Allahü teâlâya Şükredildiği gibi, her sene, o gün yine Şükretmek lâzım olduğu, bu hadis-i şeriften anlaşılmaktadır. Allahü teâlâya Şükretmek, secde etmek ile, sadaka vermek ile, Kur'an-ı kerim okumak ile ve bunlar gibi, her ibâdeti yapmak ile olur. İhsân sahibi, rahmeti bol olan yüce Peygamberin dünyaya gelmesinden daha büyük nîmet var mıdır? Her sene, o günü arayıp, bu nîmeti düşünmek lâzımdır. Böylece, Resûlullahın, Mûsâ aleyhisselâmın kurtulması nîmeti için Şükretmesine tâbi olunur. Bu düşünülmezse, böyle niyet yapılmazsa, Resûlullahın bu sünnetine uyulmuş olmaz, sevabı olmaz). Hâfız Muhammed ibni Cezerî şâfi'î [İbni Cezerî 833 [m. 1429] da Şîrâzda vefât etti.] diyor ki, (Ebû Leheb rü'yâda görülüp, ne hâlde olduğu soruldukta, kabir azâbı çekiyorum. Ancak, her sene, Rebî'ul-evvel ayının onikinci geceleri, azâbım hafîfliyor. İki parmağım arasından çıkan serin suyu emerek ferahlıyorum. Bu gece, Resûlullah dünyaya gelince, Süveybe ismindeki câriyem, bunu bana müjdelemişti. Ben de, sevincimden, bunu âzâd etmiş ve Ona süt annelik yapmasını emretmiştim. Bunun için, bu gecelerde azâbım hafîfliyor dedi. Âyet-i kerime ile kötülenmiş olan Ebû Leheb gibi azgın bir kâfirin azâbı hafîfleyince, O yüce Peygamberin ümmetinden olan bir mümin, bu gece sevinir, malını dağıtır, böylece, Peygamberine olan sevgisini gösterirse, Allahü teâlâ ihsân ederek, onu Cennetine sokar. Üstâdım fetvâlarında diyor ki, mevlid cem'ıyyeti yaparak, Kur'an-ı kerim ve Mevlid-in-Nebî okumak, sonra yiyecek ikrâm etmek, sonra dağılmak, bid'at-i hasenedir. Bunu yapana ve orada bulunanlara sevap verilir.) Hâfız, Beyhekîden alarak diyor ki, (Resûlullah, Peygamber olduğu bildirildikten sonra, kendisi için, Akîka kurbanı kesti. Hâlbuki, dünyaya geldiğinin yedinci günü, dedesi Abdül-Muttalibin, kendisi için, Akîka kesmiş olduğunu biliyordu. Akîkayı tekrar kesmek de câiz değildir. İkincisini, kendisinin âlemlere rahmet olarak yaratılmış olduğuna şükür olarak kestiği ve böyle yapmaları için, ümmetine örnek olmak istediği anlaşılmaktadır. Nitekim, ümmetini teşvîk için, kendine salevât okuduğu çok görüldü. Bunun için, müslümanların, mevlid gecelerinde toplanarak, mevlid kasîdesi okumaları, tatlı şeyler yidirmeleri ve hayrât ve hasenât yapmaları, böylece, o gecenin şükrünü yerine getirmeleri, müstehab oldu. (Sünen-i ibni Mâce) şerhinde, haram, yasak şeyler karıştırmadan mevlid cem'ıyyeti yapmanın bid'at-i hasene ve müstehab olduğu bildirildi).

(Sîret-i Şâmî) veya (Sübülül-hüdâ verreşâd) denilen kitapta, Fâkihânînin yazıları ve üstâdının bunlara vermiş olduğu cevaplar, şöyle yazılıdır:

Fâkihânî - Mevlid cem'ıyyeti yapmanın, Kitaba ve Sünnete uydurulacak bir yeri olduğunu bilmiyorum.

Üstâdı - Birşeyi bilmemek, onun yok olduğunu göstermez. Hâfızların imamı İbni Hacer, mevlid cem'ıyyetinin sünnetten bir aslı olduğunu bildirdi. Biz de, ikinci bir aslı daha bulunduğunu yukarda bildirdik.

F. - Büyük âlimlerden birinin, mevlid cem'ıyyeti yaptığı bildirilmiş değildir.

Ü. - Mevlid cem'ıyyetini ilk olarak, âlim sâlih olan bir Emîr yaptı. Bunu Allah rızası için yaptı. Sayısız âlimler, sâlihler, bu cem'ıyyette hazır oldular. İbni Dıhye, bunu medh eyledi. Büyük âlimler, Emîrin bu işini öven kitaplar yazdılar. Kötüleyen, hiç olmadı.

F. - Mevlid cem'ıyyeti nasıl müstehab olabilir? Müstehab, islâmiyetin taleb ettiği şey demektir.

Ü. - İslâmiyetin taleb etmesi, Nass ile veya Kıyâs ile olur. Burada Nass yok ise de Kıyâs vardır.

F. - Mevlid cem'ıyyetine mubâh da denilemez. Dinde bid'at çıkarmaya, hiçbir âlim mubâh dememiştir.

Ü. - Bid'at, yalnız mekruh ve haram değildir. Mubâh, müstehab ve vâcib olan bid'atler de bildirilmiştir. İmâm-ı Nevevî diyor ki, (Dinde bid'at, Resûlullahın zamanında bulunmayıp da, sonradan meydana çıkarılan şeyler olup ikiye ayrılır: Hasene ve seyyie). İzzeddîn bin Abdisselâm diyor ki, (Bid'at, vâcib, haram, müstehab, mekruh ve mubâh kısmlarına ayrılır. Han, mektep ve her hayr ve hasene, müstehab olan bid'atlerdir. Terâvîh namazı ve tasavvuf yolları da böyledir). Beyhekî, imam-ı Şâfi'îden haber veriyor ki, İmâm, (Bid'at, iki kısmdır. Kitaba veya Sünnete veya Esere veya İcmâ'a ters düşenler, dalâlettir. Bu dört temelden birine uygun olanlar, dalâlet değildir) buyurdu.

F. - Mevlid gecesi, çoluk çocuğunu ve arkadaşlarını toplayıp yidirirse günah olmaz. Herkesi toplamak, çirkin bid'at olur.

Ü. - O mübârek gecede, herkesi toplamak, Kitaba, Sünnete, Esere ve İcmâ'a muhâlif değildir.

F. - Bu toplantılarda tegannî, raks bulunur ve oğlanlar, kadınlar karışık olursa ve başka haramlar bulunursa, sözbirliği ile haram olur.

Ü. - Bu söz doğrudur. Fakat, toplantının haram olmasına, bu haram şeyler sebep olmaktadır. Böyle şeyler, Cuma namazı kılmak için yapılan toplantıda da bulunursa, o toplantı da, haram olur. Fakat, o toplantı haram olduğu için, Cuma namazı için toplanmak haram olur denilemez. Bunun gibi, mevlid gecesi için toplanmak haram olur denilemez. Ramazan gecelerinde terâvîh kılmak için yapılan toplantılara, böyle yasak şeyler karıştırıldığı görülmektedir. Bunlar karıştırıldığından dolayı terâvîh namazı için toplanmaya haramdır denilebilir mi? Aslâ denilemez. Terâvîh namazı kılmak için toplanmak iyidir. Bu toplantıya çirkin, yasak şeyler karıştırmak fenadır denir. Bunun gibi, mevlid için toplanmak iyidir. Fakat, bu toplantıya çirkin, yasak şeyler karıştırmak fenadır demek lâzımdır.

F. - Resûlullah Rebî'ul evvel ayında dünyaya geldi ise de, vefâtı da, bu ayda olmuştur. Bu ayda sevinmek değil, üzülmek, mâtem yapmak lâzımdır.

Ü. - Resûlullahın vilâdeti büyük nîmet olduğu gibi, vefâtı da, şüphesiz büyük musîbettir. Dînimiz, nîmetlere Şükretmemizi, musîbetlere de sabr ve sükût etmemizi, onları örtmemizi emrediyor. Çocuk olunca, akîka kesmeyi emrediyor. Ölünce, hayvan kesmeyi veya başka birşey yapmağı emretmiyor. Hattâ bağırıp çağırmağı, mâtem yapmağı yasak ediyor. Bunun için, bu ayda ferah, neşeli, sevinçli olmak, üzüntülü olmamak, mâtem yapmamak lâzımdır. (Es-Sîret-üş-Şâmiyye)den tercüme tamam oldu.

[(Sîret-i Şâmî) müellifi Muhammed bin Yûsüf şâfi'î 942 [m. 1536] da vefât etti. Ömer bin Ali İskenderî mâlikî Fâkihânî, 734 [m. 1334] de, Şeyh-ul-islâm İzzeddîn ibni Abdisselâm şâfi'î, 660 [m. 1261] da vefât etti. İslâm ahkâmına göre, hem sevinç, hem de üzüntü bulunan bir günün yıl dönümlerinde, üzülmeyip, sevinmek, o gündeki sevinçli şeyleri hâtırlayıp, üzüntülü şeyleri düşünmemek lâzımdır. Dînimizin bu emrine göre, Muharrem ayının onuncu günü mâtem tutmayıp, Resûlullahın sünnetine uyarak, Şükretmek, sevinmek lâzımdır. Evet, Hz. Hüseyn, o gün şehit edildi. O yüce imamın şehit edilmesi, bütün müslümanlar için büyük musîbet ve üzüntüdür. Hz. Osmanın ve Hz. Hamzanın, pek feci şekilde şehit edilmeleri de, böyle büyük musîbet ve üzüntüdür. Fakat, Peygamberimiz, Hz. Hamzanın şehit edildiği günün yıl dönümlerinde mâtem yapmadı. Mâtem yapılmasını emretmedi. Rast geldiği günlerde kabrini ziyâret eder, duâ yapardı. Muharremin onuncu günlerinde, aklımıza uyarak, mâtem yapmamız değil, Peygamberimize uyarak, şükür orucu tutmamız, neşeli olmamız lâzımdır.]

Resûlullahın şairleri vardı. Düşmanların iftirâlarına cevap verirler ve Resûlullahı överlerdi. Bunlardan Hassân bin Sâbitin şiirlerini çok beğenirdi. Resûlullah, mescide, Hassân için bir minber koydurdu. Hassân buraya çıkıp, düşmanları kötüler, Resûlullahı överdi. Resûlullah, (Hassânın sözleri, düşmanlara ok yarasından daha çok te'sîrlidir) buyururdu. Hadis-i şerifte, (Allahü teâlâ bir kuluna yazı ve söz sanatı ihsân ederse, Resûlullahı övsün, düşmanlarını kötülesin!) buyuruldu. İslâm memleketlerinde mevlid okunması, bu hadis-i şerifteki emre de uygun bir ibâdet olmaktadır. Mevlid okumaya karşı gelen bir kimse, Resûlullahın ve Eshâb-ı kirâmın yaptıkları birşeyi beğenmemiş olduğu gibi, bu hadis-i şerife de karşı gelmektedir.

(Delâil-i şerif), bir salevât kitabıdır. Bir duâ kitabıdır. Resûlullaha salât ve selâm okumağı Kur'an-ı kerim emrediyor. Bu duâ kitabını okumaya mani olan kimse, Kur'an-ı kerimin bu emrine karşı gelmektedir. Her müslüman, her dil ile, duâ eder. Buna kâfir denemez. Evet, âyet-i kerimelerde ve hadis-i şeriflerde bildirilen duâları değiştirmeden okumak lâzımdır. Âyet-i kerimede ve hadis-i şeriflerde bildirilmemiş olan duâlar namaz dışında okunabilir. İslâmiyet bunu yasak etmemiştir. Okunamaz diyen, yalan söylüyor. Allahü teâlânın ve Resûlünün yasak etmediği şeye yasak diyenin ve hele küfür, şirk diyenin kendisinin kâfir olmasından korkulur. Resûlullahı, ulûhiyyet derecesine çıkarmamak şartı ile, çok övmek, mahlûkların en üstüne çıkarmak, Allahü teâlânın, sevgili Peygamberine verdiği üstünlükleri saymak ve Ondan şefaat istemek, büyük ibâdettir. Buna karşı koymak, koyu bir câhillik, pek çirkin bir inattır. Hele, (Bu kitabın yazarı, kitabı yedi parçaya ayırmış, hergün bir parçasını okuyarak, hepsini bir haftada okumalı diyor. Bu sözü şirktir. Hergün beş vakit namaz kılınız demek gibi, Allahlık makamını işgâl etmektir. Kendisini Rabbül'âlemînden üstün tutmaktır) demek, ahmakca bir sözdür. Vehhâbî kitabı da, üçyüzotuzbeşinci sayfasında, Allahü teâlâyı sevmek için, on sebep vardır diyor. Bunları sıralıyarak anlatıyor. Onların Delâil-i hayrât kitabının yazarına müşrik demelerine karşılık, birisi çıkıp da, onlara îmanın şartı altıdır. Siz bunu on'a çıkarıyor, müşrik oluyorsunuz demesine benzemektedir.

(Delâil-ül-hayrât) kitabına çok saldırıyorlar. Bu kitabı, Ehl-i sünnet âlimlerinden, olgun velî, âriflerin önderi, Muhammed bin Süleymân Cezûlî Şâzilî yazmıştır. 870 [m. 1465] de şehit edildi. Resûlullaha Salevât okumanın önemini ve faydalarını anlatmaktadır. Sonra, hadis-i şeriflerden çıkardığı ve Eshâb-ı kirâmın okudukları salevât duâlarını toplayıp yazmıştır.

Tarîkat, yol demektir. Tasavvuf yolu demektir. Tasavvufun bid'at olmadığını, hepsinin Resûlullah efendimizin sünnetine uygun olduklarını, imam-ı Rabbânî müceddid-i elf-i sânî Ahmed Fârûkî ve Muhammed Mâsum-i Fârûkî (Mektûbât)ında uzun yazmışlardır. Bunlardan birkaçını fârisîden türkçeye tercüme ederek, yedinci ve ondokuzuncu maddelerde yazdık. Lûtfen oradan okuyunuz!

Tasavvuftan haberleri olmıyanlar, buna da saldırıyorlar. Müslümanları bu yüzden de kötülüyorlar. Muhammed Mâsum-i Fârûkî, birinci cildin yüzyetmişyedinci mektûbunda, tasavvufun ne olduğunu kısaca anlatmaktadır. Bu mektûbu da, aşağıya tercüme etmeyi uygun gördük:

Keşflere ve rü'yâlara güvenmeyiniz! Güvenilecek ve insanı Cehennemden kurtaracak şey, yalnız Kitap ile Sünnettir. Allahın Kitabına ve Peygamberin sünnetine var kuvvetinizle sarılınız! Bütün işlerinizin bu ikisine uygun olmasına çok önem veriniz! Zikretmek de, Allahü teâlânın emirlerinden biridir. Çok zikir yapınız! Her zamanınızı zikir ile geçiriniz!

[Enfâl sûresinin kırkaltıncı âyetinde meâlen, (Ey müminler! Allahü teâlâyı kalb ile ve dil ile çok zikrediniz. Felâh bulursunuz!) ve Cuma sûresinin onuncu âyetinde meâlen, (Her zaman, Allahü teâlâyı çok zikrediniz! Dünyada ve âhırette felâha kavuşursunuz!) ve Ahzâb sûresinin kırkbirinci âyetinde meâlen, (Ey müminler, Allahü teâlâyı her zaman zikrediniz!) buyurulmuştur. Tibyân tefsîrinde, Abdüllah ibni Abbâs buyurdu ki, Allahü teâlâ bütün emirleri için bir sınır koymuş, bu sınırı aşınca, özr saymıştır. Özr olanı affeylemiştir. Yalnız zikrediniz emri, böyle değildir. Bunun için bir sınır ve özr tanımamıştır. Hiçbir özr ile zikir terk edilmez. Dururken, otururken ve yatarken de zikrediniz dedi. Her yerde, her hâlde, dil ile ve kalb ile zikredin buyurdu. Beni hiç unutmayın buyurdu. Bekara sûresinin yüzelliikinci âyetinde meâlen, (Beni zikredin! Ben de sizi zikrederim!) buyuruldu.

Tibyândaki hadis-i kudsîde, (Beni zikreden kulumla birlikteyim) buyuruldu. Beyhekînin bildirdiği hadis-i şeriflerde, (Derecesi en yüksek olanlar, Allahı zikredenlerdir) ve (Allahı sevmenin alâmeti, Onu zikretmeyi sevmektir) ve (Allahın zikri, kalblerin şifâsıdır) ve (Zikir, [nâfile] sadakadan, orucdan daha hayrlıdır) ve (Allahı çok zikredeni, Allah sever) buyuruldu. Resûlullah, her ân zikrederdi. Tasavvuf, Allahü teâlâyı çok zikretmektir. Böyle tasavvuf kötülenebilir mi?]

Bu yolun en üstün derecesinin, Allahü teâlâya marifet, yâni Onu tanımak olduğunu, Allah adamları sözbirliği ile bildirmişlerdir. Bu marifet de, Allahü teâlâda yok olmak demektir. Yâni, Allahü teâlâyı tanımak demek, yalnız, Onun var olduğunu, Ondan başka herşeyin yok olduğunu anlamak demektir. İşte, tasavvuf, bu marifete, bu anlayışa kavuşturan yoldur. Nazm:

Kendini yok bil, kemâl ancak budur,

Onda yok ol, kavuşmak, işte budur!

Bu yokluğa (Fena) denir. İki türlü fena vardır: Biri (Fenâ-ı kalb) olup, kalbin Allahü teâlâdan başka herşeyi unutmasıdır. Ne kadar uğraşsa, ondan başka hiçbirşeyi hâtırlayamaz. Kalb, Allahdan başka hiçbirşeyi bilmez ve sevmez. Fenanın ikincisi, (Fenâ-ı nefis)dir. Nefsin fenası, onun yok olması demektir. İnsan kendisine ben diyemez olur. Ârifin kendisi ve eseri kalmaz. Allahdan başka hiçbirşeyi bilmez ve sevmez. Kendine ve başkalarına bir bağlılığı kalmaz. İnsanları felakete sürükliyen en büyük zehir, Allahü teâlâdan başka bir şeye düşkün olmaktır. Böyle bir ârifin îmanı, parlak bir ayna gibidir. Her işi islâmiyete uygundur. Allahü teâlânın emirlerine ve yasaklarına uymak, Ârif olana çok tatlı ve kolay gelir. Kendinde ucb [ibâdetlerini beğenmek] ve riyâ gibi kötü huy hiç yoktur. Her işi, her ibâdeti ihlâs iledir. Yâni, yalnız Allahü teâlâ içindir. Nefis, önce, Allahü teâlânın emirlerine âsî ve düşman iken, şimdi itmînâna kavuşmuş, kuzu gibi olmuştur. Hakîkî, tâm müslüman olmuştur.

Tasavvuf yolunda ilerlemek, kendini yok bilmek içindir. Allahü teâlâya tâm kul olmak içindir. Bu yolda ilerlemeye (Seyr) ve (Sülûk) denir. Bu yolun sonu (Fena) ve(Bekâ)dır. Yâni, Allahü teâlâdan başka herşeyi unutmak ve yalnız Allahü teâlâyı var bilmektir. Fena ile bekâya kavuşan kimseye, (Ârif) denir. İnsanın yapabileceği kulluğu, ârif yapabilir. Nefsten ileri gelen tenbellik, gevşeklik kalmaz. Tasavvuf yolunda olmak Allaha kul olmaktan kurtulmak için değildir. Kendini, başkalarından üstün yapmak için değildir. Ruhları, melekleri, cin ve nûrları görmek için değildir. Herkesin gözle gördüğü, düzgün, güzel, tatlı şeyler yetişmiyormuş gibi, başka şeyler aramanın ne kıymeti olur? Onlar da, bunlar da, hep Allahü teâlânın yarattığı varlıklardır. Hepsi yok idi. Sonradan yaratılmış şeylerdir. Allahü teâlâya kavuşmak, Onun cemâlini görmek ise, ancak âhırette, Cennette olacaktır. Dünyada olamaz. Böyle olduğunu, Ehl-i sünnet âlimleri ve tasavvuf yolunun büyükleri, sözbirliği ile bildirdiler. Dünyada ele geçen, ancak(Îkân)dır. [Bunun ne demek olduğu, (Saadet-i Ebediyye) kitabının üçüncü kısmında uzun bildirilmiştir.]

Tasavvuf yolculuğu, dünyada islâmiyeti tamamlamak içindir. İslâmiyet, üç şeyden meydana gelmiştir. Bunlar, ilim, amel ve ihlâstır. Tasavvuf, bu üçüncüsünü elde etmek içindir. Allahü teâlâya yaklaşmak, Ona kavuşmak, Onu görmek, ancak âhırette olacaktır. Bunun için, bütün gücünüzle Muhammed aleyhisselâmın yoluna sarılınız! Emr-i mâruf ve nehy-i münker yapmağı huy edininiz! Unutulmuş sünnetleri ortaya çıkarmaya çalışınız! [Sünnetleri ortaya çıkarırken, fitne ve fesat uyandırmayınız. Fitne çıkarmak haramdır. Sünnet işleyeceğim derken, haram işlemeyiniz! Kaş yaparken, göz çıkarmış olursunuz!]. Rü'yâlara güvenmeyiniz. İnsan, kendini rü'yâda pâdişâh ve kutb olmuş görse, ne kıymeti olur? Bu iki mevkı' uyanık iken ele geçerse, kıymetli olur. Bir kimse, uyanık iken de pâdişâh olsa, yeryüzünde bulunan herşey onun emrinde olsa, büyüklük sayılır mı? Kabir ve kıyâmet azâblarından kurtulmaya yarar mı? Aklı olan, ileriyi görebilen kimse, böyle şeylere gönül bağlamaz. Allahü teâlânın râzı olduğu, beğendiği şeyleri yapmaya çalışır. Fena derecesine varmaya uğraşır. Yüzyetmişyedinci mektûbun tercümesi tamam oldu.

İmâm-ı Rabbânî, birinci cilt, üçyüzaltıncı mektûbunda buyuruyor ki: Fena, mâ-sivâyı [yâni, Allahü teâlâdan başka herşeyi, yâni Onun sevmediklerini] kalbin unutması demektir. Allahü teâlâdan başka şeylere muhabbeti, bağlılığı kalbden çıkarmak için, fena bulmak lâzımdır. Mahlûklar unutulunca, kalbin bunlara bağlılığı da yok olur. Vilâyet yolunda, mahlûkları sevmekten kurtulmak için, fena lâzımdır. Nübüvvet yolunda ise, lâzım değildir. Çünkü, nübüvvet yolunda Allahü teâlâya [ve Onun sevdiklerine] muhabbet vardır. Bu muhabbet varken, mahlûkları unutsa da, unutmasa da, onlara muhabbet olamaz. Mahlûkları bilmek, onları sevmeye sebep olduğu için kötü olmaktadır. Mahlûkları sevmek kalmayınca, onları bilmek, tanımak kötü olmaz. [Vilâyet yolu ile vâsıl olan için de böyledir.]

Muhammed Mâsum, birinci cildin 93.  mektûbunda buyuruyor ki, fena, bâtında [kalbde] olur. Ârif, fenaya kavuştuktan sonra da, zevcesini, çocuklarını ve ahbablarını, eskisi gibi tanır. [İbâdetleri yapmakta, mahlûklara olan vazîfelerini, borçlarını ödemekte kusur etmez.] Kalbin bilmesi başkadır. Zâhirin [aklın, fikrin] bilmesi başkadır. Kalb, görmekten, bilmekten kurtulduğu [yâni, fenaya kavuştuğu] zaman, zâhirin görmesi, bilmesi yine devam eder.

Tasavvuf yollarının hepsi, Resûlullahdan feyz [marifet, yardım] almaktadır. Eshâb-ı kirâmın hepsi, O kaynaktan, doğrudan doğruya ışık, marifet aldı. Sonra gelenler, bu marifetleri, Eshâb-ı kirâmdan aldı. Yalnız, Hz. Ebû Bekr ile Hz. Aliden alınan feyzler, marifetler bugüne kadar geldi. Başka Sahâbîlerden gelen feyzler, birkaç asırda n sonraya varamadı. Feyz almak için, bu feyze kavuşmuş olan sâlih bir kimseyi bulmak, onu sevmek, onun yanında yetişmek lâzımdır. Vehhâbî kitabı da, bunun lâzım olduğunu bildiriyor. Üçyüzotuzbeşinci sayfasında, (Allahü teâlâyı sevmeye kavuşturan on sebebden dokuzuncusu, Allahın sâdık olan sevenlerinin yanında bulunmaktır. Onların sözlerini dinleyip faydalanmaktır. Onların yanında az konuşmaktır) diyor. Böyle sâlih kullara (Mürşid-i kâmil) veya (Rehber) denir. Taberânînin bildirdiği ve (Künûz-üd-dekâık)de yazılı hadis-i şerifte, (Herşeyin bir kaynağı vardır. Takvânın kaynağı, âriflerin kalbleridir) buyuruldu. Deylemînin bildirdiği hadis-i şerifte,(Sâlihleri anmak, günahları temizler) ve (Âlimin yanında bulunmak ibâdettir) ve (Âlimin yüzüne bakmak ibâdettir) buyuruldu. Muhammed ibni Hibbânın [İbni Hibbân şâfi'î 354 [m. 965] de Semerkandda vefât etti.] bildirdiği hadis-i şerifte, (Zikir, sadakadan daha faydalıdır) buyuruldu. Deylemînin bildirdiği hadis-i şerifte,(Zikir, nâfile orucdan daha hayrlıdır) buyuruldu. (Künûz-üd-dekâık) kitabında (Resûlullah, yürürken her adımda zikrederdi) diyor. Buradaki hadis-i şerifte, (Allahı çok zikretmek, kalbi nifâktan temizler) buyuruldu. Deylemînin ve Münâvînin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Her hastalığın şifâsı vardır. Kalbin şifâsı, Allahü teâlâyı zikretmektir) buyuruldu. Tasavvuf, zikretmek ve ârifleri hâtırlamak, onları sevmek ve Resûlullahın yoluna yapışmaktır. Bu ve benzeri hadis-i şerifler ve bunların çıkarılmış oldukları âyet-i kerimeler, tasavvufu emretmektedir.

Tasavvuf yollarının çeşidli ismler taşıması, câhilleri aldatmasın! Tasavvuf yolunda bulunanlar, kendilerine feyz gelmesine sebep olan Rehberlerin adını söylemiş, bu ismler, tarîkat adı hâline gelmiştir. Meselâ, bir memlekette, yüzlerce lise vardır. Her lisede aynı, ortak dersler okunur. Fakat, hocaları başka başka olduğundan, yetişme şeklleri de başkadır. Fakat, her lise mezunu, ortak bilgilere ve ortak haklara mâliktir. Herbiri, ölünceye kadar, hocalarını söyler ve över. Hocalarının ayrı olması, yetişme metodlarının farklı olması, hiçbiri için kusur olmaz. Tasavvuf yollarının farklı olması da, böyledir. Hepsine Resûlullahın mübârek kalbinden saçılan feyzler, marifetler gelmiştir. Üstâdlarının ve ismlerinin başka olması, hiçbiri için kusur olamaz.

Tasavvuf yollarının başka ismleri taşımalarının sebebi, yedinci maddede de bildirilmiştir.

Evet, islâm ahkâmına uymıyan, ibâdet yapmıyan, dünya menfaatleri peşinde koşan, nefslerine, şehvetlerine düşkün, kötü kimseleri, Allah da, kul da sevmez. Bunların tasavvufcuyum, kerâmet sahibiyim demelerine inanmamalıdır. Fakat bu yüzden tasavvufu kötülememelidir. Yere düşmekle cevher sâkıt olmaz kadr-ü kıymetten demelidir.

İskat ve telkîn, bid'at değildir. Dînimizin emri ile yapıldıkları (El-Besâir) ve (Saadet-i Ebediyye) kitaplarında vesikaları ile uzun yazılıdır. Lûtfen oradan okuyunuz! Buhârîde ve Müslimde ve imam-ı Ahmedin Müsnedinde ve Münâvîde yazılı hadis-i şerifte,(Ölülerinize kelime-i tevhîd telkîn ediniz!) buyuruldu. Tenbellerin, kötü kimselerin iskâta ve telkîne güvenerek ibâdet yapmıyacaklarını, kötülük yapacaklarını söylemek, dînimizin bu iki emrini kötülemek olur. Tenbeller ve kötüler, Allahü teâlânın merhametini, affedici olduğunu ileri sürerek, ibâdeti bırakıyor, her kötülüğü, taşkınlığı yapıyorlar. Acaba buna karşı ne diyecekler?

Dinde herşey bildirildi. Ehl-i sünnet âlimleri, bu bilgileri araştırdı. Eshâb-ı kirâmdan işittiklerini, öğrendiklerini kitaplarına yazdılar. Biz de, dînimizi bu kitaplardan öğreniyoruz. Kitabın yazarı, bu bilgileri bozmaya, islâmiyeti değiştirmeye uğraşıyor. Herkesi aldatabilmek için, âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere yanlış, bozuk mânalar veriyor. Resûlullah, müslüman adını taşıyanların yetmişüç fırkaya [partiye] bölüneceklerini, bunlardan yetmişikisinin Cehenneme gideceklerini, yalnız Eshâbının yolunda gidenlerin Cennete gideceklerini bildirdi. Bu bir fırka, (Ehl-i sünnet) olan müslümanlardır. Çünkü, Ehl-i sünnet âlimleri, bütün bilgilerini Eshâb-ı kirâmdan aldılar. Her işlerinde Kitaba ve sünnete sarıldılar. (Ehl-i sünnet vel-cemaat) demek, Resûlullahın ve Onun cemaatinin, yâni Eshâbının yolunda olan müslümanlar demektir. Ehl-i sünneti kötüliyeceği yerde, bozuk ve sapık olan yetmişiki fırkayı kötüleseydi, doğru bir iş yapmış olurdu. Fakat, böyle yapmadı. Çünkü, âyet-i kerimelerde meâlen, (Habîs, kötü olanlar, habîslerle işbirliği yaparlar) buyuruldu. Kendisi de habîs, sapık olduğu için, sapıklarla birleşerek, Ehl-i sünnete saldırdı. Bütün müslümanların birleşmeleri, kardeş olmaları lâzımdır. Fakat hak yolda, Ehl-i sünnet yolunda birleşmek lâzımdır. Resûlullah sapıkların birleşemiyeceklerini, yetmişiki fırkaya parçalanacaklarını bildirdi. Müslümanlar, sapıtmamalıdır. Hak yola, Ehl-i sünnetin doğru yoluna gelmeleri, hidâyete kavuşmaları, sapıklıktan kurtulmaları lâzımdır.

Resûlullah efendimiz, (İşlerinizi şaşırdığınız zaman, kabirdekilerden yardım isteyiniz!) buyurdu. Eshâb-ı kirâmın hepsi, bu hadis-i şerife uyarak, kabr-i saadeti ziyâret etti. Habîbullahdan istigâse ettiler, yardım dilediler. Böylece, murâdlarına kavuştular. Resûlullah da, vesîleye yapışırdı. Kul ile istigâse ederdi. İbni ebî Şeybenin bildirdiği ve Münâvînin (Künûz-üd-dekâık) kitabında yazılı olduğu gibi, (Resûlullah sıkıntılı olduğu zamanlarda Eshâb-ı kirâmın fakirlerini vesîle ederek, bunlar hurmetine, Allahü teâlâdan yardım isterdi). Böyle yaptığı, imam-ı Rabbânînin (Mektûbât)ında da yazılıdır. Asırlar boyunca, islâm âlimleri de, Velîler de, Sâlihler de, bu hadis-i şerife uydu. Kitabın yazarı, islâmiyette böyle şey yoktur diyerek, bu ve benzeri hadis-i şeriflere karşı geliyor. Yalanlarla, iftirâlarla, islâmiyeti bozmaya kalkışıyor. Hakîkî müslümanlara kâfir, müşrik diyor. Allahü teâlâ, nice âyet-i kerimelerde meâlen, (Zikrediniz, tesbîh okuyunuz! Allahü ekber deyiniz) buyuruyor. Resûlullah da, bunları okuyor ve okumamızı emrediyor. Çekirdeklerden dizilmiş tesbîhi görüp, mani olmadı. Bu ise, müslümanlıkta böyle şeyler yoktur diyor. Güneş balçıkla sıvanamaz! Dînimiz türbeleri yıkmağı emretti diyerek yalan söylüyor. Eshâb-ı kirâm Resûlullahın türbesini yıktı mı? Yıkmadılar. Türbeyi, ağlıyarak, yalvararak ziyâret ettiler.

Allahü teâlâ, (Peygamberime itaat ediniz!) buyurdu. Resûlullah da, (Kabirde olanlardan yardım isteyiniz!) buyurdu. Deylemînin ve Münâvînin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Kabirdekiler olmasaydı, yer üstündeki insanlar yanarlardı) buyuruldu.

Müslümanlar, hiçbir kabirden, hiçbir ölüden birşey istemez. Meyyit hurmeti ve hâtırı için, Allahü teâlâdan ister. Allahü teâlâ da, o sevdiği kulunun hâtırı için, bu dileği ihsân eder, verir. Müslümanlar, bir Ârifin, Velînin ruhundan, feyz ve marifet ister. Böylece o Velînin ruhaniyetinden feyz alır. Faydalanır. Böyle, ruhlardan istifâde ederek, Velî olanlara, (Üveysî) denir. Müslümanlar, dünya işleri için hem çalışır, teknikte ilerler. Hem de, Allahü teâlâya duâ eder, yalvarır, yardım dilerler.

33- Tesavvuf ve tarîkatlar sonradan ortaya çıkmadı. Bunları islâm dîni emr etmektedir. Buna (İrşâd-üt-tâlîbin) kitâbından cevâb verildi.

33 - Vehhâbîlerin (Feth-ul-mecîd) kitabı, tasavvufa inanmıyor. (Mezhepler Eshâb zamanında yoktu. Bunlar, sonradan uyduruldu. Tasavvuf da, yahudiler tarafından dîne sokuldu) diyor. Bunun yalanlarına, iftirâlarına, Hindistânda yetişmiş büyük âlimlerden Muhammed Senâüllah-i Osmanî Dehlevî, [Senâüllah pani-pütî 1225 [m. 1810] da vefât etti.] (İrşâd-üt-tâlibîn) adındaki fârisî kitabında çok güzel cevaplar vermektedir. Senâüllah-i Dehlevî buyuruyor ki:

Evliyâya inanmıyan var. Evliyâ vardı, şimdi yok diyen var. Evliyâ hiç günah yapmaz. Gaybleri bilirler. Her diledikleri hemen olur. İstemedikleri hemen yok olur diyenler ve bunun için, Evliyânın kabirlerinde dilekte bulunanlar var. Böyle sananlar, kendi zamanlarındaki Evliyânın böyle olmadıklarını görünce, bunların Evliyâ olduklarına inanmıyor. Bunların feyzlerinden mahrum kalıyorlar. Müslüman ile kâfiri birbirinden ayıramıyacak kadar câhil olanlar da, kendilerinin Evliyâ olduklarını söylüyor. Böyle câhilleri Evliyâ sanarak, bunlara bağlanan ahmaklar da var. Evliyânın (sekr) hâlinde iken, yâni Allah sevgisi kaplayıp kendilerini unuttukları zaman, bilmiyerek söylediklerini dillerine dolayarak, Evliyâya kâfir diyenler de var. Evliyânın böyle sözlerinden kendilerine göre yanlış mâna çıkararak, böyle yanlış inananlar, böylece Ehl-i sünnet âlimlerinin Kur'an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden çıkarmış oldukları doğru bilgilere inanmıyanlar, sapıtanlar var. Resûlullahın hepsini teblîg etmeye memur olduğu zâhir bilgilerini öğrenip, Resûlullahın Eshâbından dilediğine dilediği kadar bildirmesi için izin verilen tasavvuf marifetlerine inanmıyanlar var. Evliyâya kıymet vermiyen, saygı göstermiyenler bulunduğu gibi, Evliyâya tapınan, onlar için adak yapanlar, Kâbe tavâf eder gibi, kabirleri etrâfında dönenler var. Bunun için, vilâyetin yâni Evliyâlığın ne olduğunu din kardeşlerime bildirmek istedim ve arabî dil ile (İrşâd-üt-tâlibîn) kitabını yazdım. Şimdi de, bunu fârisî olarak yazıyorum. Bu kitap beş kısmdır:

Birinci kısm, vilâyetin doğru olduğunu bildirmektedir.

İkinci kısm, tasavvuf yolunda gözetilecek edeblerdir.

Üçüncü kısm, Rehberin gözeteceği edeblerdir.

Dördüncü kısm, tasavvuf yolunda ilerlerken gözetilecek edeblerdir.

Beşinci kısm, Allahü teâlâya yaklaşmağı ve yaklaştırmağı bildirmektedir.

Birinci kısm: İslâmiyette vilâyet ve tasavvuf ilmi vardır. İnsanda zâhirî olgunluklar, üstünlükler bulunduğu gibi, bâtınî üstünlükler de vardır. Zâhirî üstünlükler, Ehl-i sünnet âlimlerinin, Kur'an-ı kerimden ve hadis-i şeriflerden anlayıp çıkardıkları bilgilere uygun olarak inanmak ve farzları, vâcibleri, sünnetleri, müstehabları yapmak ve haramlardan, mekruhlardan, şüphelilerden, bid'atlerden sakınmaktır. Bâtınî üstünlükler, insanın kalbinin, ruhunun yükselmesidir. (Buhârî) ve (Müslim) kitaplarında, Hz. Ömer bildiriyor ki, bir gün, Resûlullahın yanında oturuyorduk. Tanımadığımız bir adam geldi. (İslâm ne demektir?) dedi. (Kelime-i şehâdet söylemek, hergün beş kere namaz kılmak, Ramazan ayında oruç tutmak, zekât vermek ve gücü yetince Hacca gitmek) buyurdu. Soran kimse, (Doğru söyledin) dedi. Sormasına ve sonra, verilen cevapları tasdik etmesine, biz dinleyiciler şaştık. Sonra, (Îman ne demektir?) dedi. (Îman, Allaha ve Meleklere ve Kitaplara ve Peygamberlere ve kıyâmet gününe ve hayrın şerrin, Allahın takdîri ile, dilemesi ile olduklarına inanmaktır) buyurdu. Buna da, (Doğru söyledin) dedi. Sonra, (İhsân ne demektir?) dedi. (Allahü teâlâya, Onu görür gibi ibâdet etmendir. Sen Onu görmiyor isen de, O seni hep görmektedir) buyurdu. Sonra, (Kıyâmet günü ne zaman olacaktır?) dedi. (Bunu senden daha çok bilmem)buyurdu. Sonra, (Kıyâmetin alâmetleri nedir?) dedi. Resûlullah kıyâmet kopacağı zamanın alâmetlerini bildirdi. Sonra, bize dönerek, (Bunları sorup giden, Cebrâîl aleyhisselâm idi. Size dîninizi bildirmek için gelmişti) buyurdu.

[(Hadis-i Cibrîl) denilen bu hadis-i şerif, imam-ı Nevevînin, kırk hadisinin ikincisidir. Bu kırk hadisi, Ahmed ibni Kemâl pâşa, türkçeye tercüme etmiş ve basılmıştır. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî, bunu fârisî olarak açıklamış, (Îtikatnâme) ismini vermiştir. Feyzullah efendi, Îtikatnâmeyi fârisîden türkçeye tercüme ederek, (Ferâid-ül-fevâid)ismini vermiş, 1312 [m. 1894] senesinde İstanbulda bastırılmıştır. Bu tercüme, latin harfleri ile (Herkese Lâzım Olan Îman) ismi ile 1982 de bastırılmıştır. Kemâhlı feyzullah efendi 1323 [m. 1905] de vefât etmiştir.]

Bu hadis-i Cibrîlden anlaşılıyor ki, îmandan ve ibâdetlerden başka, (İhsân) denilen bir kemâl, bir üstünlük vardır ki, biz bu üstünlüğe (Vilâyet) diyoruz. Velîyi Allahü teâlânın sevgisi kapladığı zaman, onun kalbinde, mâ-sivânın varlığı ve sevgisi yok olur. Bu hâle (Fenâ-i kalb) denir. Bu müşâhede Allahü teâlâyı görmek değildir. Allahü teâlâ, bu dünyada görülemez. Fakat, Velîde Allahü teâlâyı görmüş gibi bir hâl olur. Bu hâl, istemekle hâsıl olmaz. İşte, Resûlullah, (Allahü teâlâyı görüyormuş gibi ibâdet etmektir) buyurmakla, bu hâli haber vermiştir.

İkinci olarak deriz ki, bir hadis-i şerifte, (İnsanda bir et parçası vardır. Bu sâlih olursa, bütün beden sâlih olur. Fâsid olursa, bütün beden fâsid olur. Bu et parçası, Kalbdir!) buyuruldu. Bedenin sâlih olması için, kalbin sâlih olmasına tasavvufcular (Fenâ-i kalb) demektedir. Kalb, Allahü teâlânın sevgisinde fânî olur. Onun sevdiği şeyleri seven kalbi olunca, kalbin bu fenası, komşusu olan nefse de te'sîr eder. Nefis, emmâreliğinden kurtulmaya başlar. (Hubb-i fillah ve Buğd-i fillah) kazanır. Yâni Allahü teâlânın beğendiği şeyleri sever. Allahü teâlânın beğenmediklerini sevmez. Bundan dolayı, bedenin hepsi islâmın ahkâmına uymak ister.

Suâl: Kalbin sâlih olması için, îmandan ve amelden başka bir şey var mıdır?

Cevap: Hadis-i şerifte, (Kalb sâlih olunca, beden de sâlih olur) buyuruldu. Bedenin sâlih olması, islâmın ahkâmına yapışması demektir. Çok kimse vardır ki, kalbinde îman var iken islâmın ahkâmına uymıyor. Îmanı olup da, sâlih işleri az, bozuk işleri çok olanların Cehennemde azâb görecekleri bildirildi. Demek ki, kalbde yalnız îman bulunması, bedenin sâlih olmasına sebep olamamaktadır. O hâlde kalbin sâlih olması, îmanlı olması demek değildir. Kalbin sâlih olması, hem îmanlı olması, hem de bedenin sâlih işler yapmasıdır da denilemez. Çünkü, bedenin sâlih olmasına yine bedenin sâlih olmasını sebep göstermek mantıksız bir söz olur. Bundan anlaşılıyor ki, kalbin sâlih olması, îman ve ibâdetten başka birşeyin kalbde bulunması demektir. Bu da, tasavvufcuların (Fenâ-i kalb) dedikleri Allah sevgisidir.

Üçüncü olarak deriz ki, Eshâb-ı kirâmın her birinin, Eshâb olmıyan müslümanların hepsinden daha üstün oldukları sözbirliği ile bildirilmiştir. Hâlbuki, kıyâmete kadar gelecek olan islâm âlimleri arasında ilimleri ve amelleri, Eshâb-ı kirâmın bazılarının ilim ve amelleri kadar olanları çok vardır: Bundan başka, hadis-i şerifte, (Başkaları Allah rızası için Uhud dağı kadar altın sadaka verseler, Eshâbımın Allah yolunda verdiği yarım Sâ' arpanın sevabına kavuşamazlar) buyuruldu. Eshâb-ı kirâmın ibâdetlerinin böyle kıymetli olması, Resûlullahın sohbetinde bulunmakla, kalblerinde hâsıl olan (Bâtınî kemâl)lerinden dolayıdır. Onların bâtınları yâni kalbleri, Resûlullahın mübârek bâtınından nûr aldı. Bâtınları nûrlandı. Yedinci maddenin birinci sayfasında bildirdiğimiz gibi, Hz. Ömer vefât edince, oğlu Abdüllah, (ilmin onda dokuzu gitti) buyurdu. Orada bulunan gençlerin bu söze şaştıklarını görünce, sizin bildiğiniz fıkh ve kelâm ilimlerini söylemiyorum. Resûlullahın mübârek kalbinden fışkırmış olan bâtın ilminin, marifetin onda dokuzu gitti diyorum dedi. Eshâb-ı kirâmdan sonra gelen müslümanlar arasında, bu bâtın nûruna kavuşanlar, Rehberlerinin sohbetlerinde kavuştular. Onlar vâsıtası ile, Resûlullahın mübârek kalbinden fışkıran nûrlara kavuştular. Bunların sohbetlerinde kavuşulan nûr, Resûlullahın sohbetinde kavuşulan kadar, elbet olamaz. Eshâb-ı kirâmın üstünlükleri, işte buradan gelmektedir. Bundan anlaşılıyor ki, zâhirin kemâllerinden, yâni üstünlüklerinden başka, bâtının da kemâlleri vardır. Bu kemâllerin çeşidli dereceleri vardır. Böyle olduğunu, hadis-i kudsî de göstermektedir. Hadis-i kudsîde, Allahü teâlâ buyurdu ki, (Kulum bana biraz yaklaşırsa, ben ona çok yaklaşırım. Kulum bana çok yaklaşırsa, ben ona daha çok yaklaşırım. Kulum [farzlarla birlikte] çok nâfile ibâdet de yapınca bana öyle yaklaşır ki, onu çok severim. Onu sevince, duâlarını kabûl ederim. Onun görmesi, işitmesi ve gücü yetmesi benimle olur). Allahü teâlânın böyle çok sevmesine sebep olan nâfile ibâdetler, tasavvuf yolundaki çalışmalardır.

Dördüncü olarak deriz ki, bin seneden daha çok bir zamanda, dünyanın üç büyük kıtasında gelmiş olan milyonlarca müslüman, tasavvuf yolunda çalışarak ve Sâlihlerin sohbetinde bulunarak, kalblerinde bir hâl hâsıl olduğunu söylemiş ve yazmışlardır. Yalan birşey için böyle dehşetli bir sözbirliği olabileceğini kimse düşünemez. Bu sözbirliği yapanların çoğunun hâl tercümeleri kitaplarda vardır. Hepsinin ilim, takvâ sahibi, sâlih kimseler oldukları meydandadır. Böyle olgun, iyi kimselerin yalan söyliyecekleri, olacak şey değildir. İşte, böyle milyonlarca temiz, olgun insan sözbirliği ile bildiriyorlar ki, herbiri kendi Rehberinin sohbetinde bulunmakla, kalbleri Resûlullahın sohbetinde yayılan nûrlara kavuşmuştur. Herbiri, (Sâlihlerden birinin sohbetinde bulunarak, kalblerimizde îmandan ve fıkh bilgilerinden başka bir hâl hâsıl oldu. Kalblerimizde bu hâl hâsıl olunca, Allah sevgisi ve Allahın sevdiklerinin sevgisi ve Allahü teâlânın emrettiği şeylerin sevgisi kalblerimizi doldurdu. İyi işleri, ibâdetleri yapmak tatlı oldu. Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri doğru îtikatlar gönüllerimize yerleşti) demişlerdir. Kalblerde hâsıl olan bu hâl, elbet kemâldir, yüksekliktir. Kemâle sebep olan bir hâldir.

Beşinci olarak deriz ki, Evliyânın kerâmetleri olur. (Kerâmet), Allahü teâlânın, âdeti dışında, yâni fen ve tabî'at bilgilerinin dışında yarattığı hârık-ul'âde şeyler demektir. Fakat, bir insanda, fen kanûnları dışında şeyler bulunması, o kimsenin elbet bir Velî olduğunu göstermez. Allahü teâlânın sevmediği kimselerde, hattâ kâfirlerde de, böyle âdet dışında, şaşılacak şeyler hâsıl olabilir. Kâfirlerde hâsıl olan âdet dışı şeylere (Sihir) denir. Evliyâda kerâmet ile birlikte takvâ da bulunur. Takvâ, Allahü teâlâdan korkmak, Onun emirlerine ve yasaklarına uymaktır.

VİLÂYET NEDİR? - Şimdi evliyâlık ne demek olduğunu bildirelim. Evliyâlık, Allahü teâlâya yakın olmak demektir. Fakat, insanların Allahü teâlâya yakın olması, iki türlü olur: Birinci yakınlık, Allahü teâlânın her insana yakın olmasıdır. Kaf sûresinin onaltıncı âyetinde meâlen, (Biz ona, boynundaki şahdamarından daha yakınız!)ve Hadîd sûresinin dördüncü âyetinde meâlen, (Her nerede olursanız olunuz, Allahü teâlâ sizinle berâberdir) buyuruldu. İkinci yakınlık, Allahü teâlânın, insanların yalnız üstün olanlarına ve meleklere olan yakınlığıdır. Alak sûresinin son âyetinde meâlen, (Secde et ve Allahü teâlâya yaklaş!) buyuruldu. Yukarıda bildirdiğimiz hadis-i kudsîde, (Kulum bana, nâfile ibâdetleri de yaparak öyle yaklaşır ki, onu çok severim...) buyuruldu. Bu âyet-i kerimede ve hadis-i kudsîde bildirilmiş olan yakınlık, yalnız seçilmiş üstün kimselerde hâsıl olur. Bu yakınlığa (Vilâyet) yâni evliyâlık denir. Bu yakınlığa kavuşmak için, önce Ehl-i sünnet îtikatına uygun îman lâzımdır. İmrân sûresinin altmışsekizinci âyetinde meâlen, (Allahü teâlâ, îman edenleri sever) buyuruldu. Fakat, müminler arasında seçilmiş olanları daha çok sever. Her mümini sevmesine (Vilâyet-i âmme) denir. Seçilmiş müminleri çok sevmesine, (Vilâyet-i hâssa) denir. Yukarıda yazılı hadis-i kudsîde bildirilmiş olan sevgi, işte bu sevgidir. Bu sevginin de dereceleri vardır. Şunu da bildirelim ki, Allahü teâlâ, insan aklı ile anlaşılamıyacağı gibi, Onun sıfatları da insanın aklı ile anlaşılamaz. Allahü teâlânın kendisi gibi ve îtibarâtından her hangi biri gibi, hiçbirşey yoktur. Bunun için, Allahü teâlânın insanlara olan her iki yakınlığı, insan aklı ile anlaşılamayan, bilinemiyen bir yakınlıktır. İki zamanın ve iki cismin birbirlerine yakın olmaları gibi değildir. Allahü teâlânın kullarına yakın olması, akıl ile düşünülen ve his organları ile anlaşılan yakınlıklar gibi değildir. Ancak bazı seçilmiş müminlere verdiği marifet denilen ilim ile anlaşılabilir. Bu bilgiye (İlm-i huzurî) denir. Bizim bilgilerimiz (İlm-i husûlî)dir.

Allahü teâlânın, kullarına olan bu iki yakınlığı, âyet-i kerime ve hadis-i şerifler ile bildirilmiş olduğundan, her ikisine de inanmamız vâcibdir. Allahü teâlânın bizleri gördüğüne inanmamız lâzım olduğu gibi, bize olan bu iki yakınlığına da inanmamız lâzımdır. Allahü teâlânın görmesi, fizik kanûnları ile îzâh edilen, ışığın yansıması ile olan görmek olmadığı gibi, Onun bu iki çeşit yakınlığı da ölçü ile, metre ile, angstron ile bildirilen yakınlık değildir. Bazı hadis-i şeriflerde arşın, zrâ' [kol], karış, arpa boyu gibi birimler bildirilmesi, ölçü bildirmek için değil, azlık, çokluk bildirmek içindir.

Suâl: Vilâyet, Allahü teâlâ ile kul arasında olan, insanların anlıyamıyacağı bir hâl olduğuna göre, bunu niçin yakınlık sözü ile anlatmışlardır?

Cevap: Bu suâle cevap verebilmek için, önce iki şeyi bildirmek lâzımdır:

1 - Evliyâya hâsıl olan keşf ve herkesin gördüğü rü'yâlar, birşeyin misâlinin, benzerinin hayâl aynasında görünmesidir. Uykuda iken olursa, rü'yâ denir. Uyanık iken olunca,(Keşf) denir. Hayâl aynası, ne kadar çok sâf, temiz ise, keşf ve rü'yâ, o kadar doğru ve güvenilir olur. Bunun içindir ki, Peygamberlerin gördükleri rü'yâlara tâm inanılır ve güvenilir (Vahy)in bir nev'idir. Çünkü, Peygamberlerin hepsi mâsumdurlar. Yâni hiç yanılmazlar. Hayâlleri çok sâf, çok temizdir. Bâtınları, yâni kalbleri tertemizdir. Evliyânın rü'yâlarının çoğu da böyledir. Doğru olur. Çünkü Eshâb-ı kirâmda olduğu gibi, doğrudan doğruya veya Eshâbdan sonra gelenlerde olduğu gibi, Rehberleri vâsıtası ile, Resûlullahın sohbetinde kazanılan nûrları ile ve Onun emirlerine uymak ile, Evliyânın hayâlleri temizlenmiş ve kalbleri cilâlanmıştır. Celâlüddîn-i Rûmî, [Celâlüddîn-i Rûmî 672 [m. 1273] de Konyada vefât etti.] bu inceliği Mesnevîsinde ne güzel anlatıyor. Beyt:

Evliyâyı avlıyan hayâller bilirmisin nedir?

Hudâ bostanı güzellerinin görüntüleridir!

Peygamberlere uymaları sâyesinde, Evliyânın bâtınları cilâlanır, parlak ayna gibi olur. Bâzan bâtınlarının eski zulmetleri, kara lekeler gibi meydana çıkıp, hayâl aynaları bulanır. Keşf ve rü'yâlarında yanlışlık olur. Bu bulanıklık, bâzan haram veya şüpheli birşey yaparak veya haddi aşarak, bâzan da câhillerden, sapıklardan bulaşarak hâsıl olur. Günah işliyenlerin rü'yâları çok kere yanlış olur. Bâtınları zulmetli olduğundan çok yanılırlar.

2 - Allahü teâlânın yarattığı şeylerin hepsine (Âlem) denir. Üç türlü âlem vardır: (Âlem-i şehâdet), bildiğimiz madde âlemidir. (Âlem-i ervâh), maddî olmıyan, ölçüsüz olan ruh âlemidir. (Âlem-i misâl)de maddeli ve maddesiz hiçbirşey yoktur. Âlem-i misâlde, birinci ve ikinci âlemde bulunan herşeyin ve Allahü teâlânın, hattâ düşüncelerin ve mânaların misâlleri vardır. Allahü teâlânın misli yoktur. Misâli vardır denildi. Birşeyin kendisine ve sıfatlarına benziyen başka birşeye, birinci şeyin misli denir. Allahü teâlânın kendinin ve sıfatlarının misli yoktur, olamaz. Birşeyin kendine değil, yalnız sıfatlarına benzetilen başka şeye, birinci şeyin misâli denir. Meselâ, güneşe pâdişâh denir. Pâdişâh, güneşin misâli olur. Nûr sûresi, otuzbeşinci âyetinde meâlen, (Müminin kalbindeki Allahü teâlânın nûru, fener içindeki mum gibidir) buyuruldu. Bir hadis-i şerifte, Allahü teâlâya misâl bildirilmiştir: (Öyle bir Hâkimdir ki, bir ev yapmış, içini maddelerle doldurmuştur). Bundan dolayı, Allahü teâlâ rü'yâda görülebilir denildi. Yûsüf aleyhisselâm, kıtlık senelerini zayıf sığırlar gibi, bolluk senelerini de, semiz sığırlar gibi ve buğday başakları gibi rü'yâda gördü. (Buhârî) kitabında bildirilen bir hadis-i şerifte, (Rü'yâda gördüm ki, çok kimseler yanıma geldi. Üzerlerinde gömlek vardı. Kiminin gömleği göğsüne kadar, kiminin daha aşağı idi. Ömeri gördüm. Gömleği yerlere kadar uzundu) buyurdu. Mânasını sordular. Gömlek, ilim demektir buyurdu. Bu âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler gösteriyor ki, misli olmıyan ve madde olmıyan şeylerin misâlleri rü'yâda görülebilir ve keşf yolu ile görülebilir.

Yukarıdaki iki açıklama öğrenildikten sonra deriz ki, vilâyet denilen, bilinemiyen bir hâl vardır. Bu hâl keşf yolu ile, âlem-i misâlde, iki cismin birbirlerine yakın olmaları gibi görünmektedir. Vilâyet hâli ilerledikce, keşfte, Allahü teâlâya doğru yürümek gibi, yâhut Onun sıfatlarının birinden ötekine gitmek gibi görünmektedir. Evliyânın bilinmiyen hâllerindeki değişmeler, Âlem-i misâlde böyle göründüğü için, bu hâllere (Kurb-i ilâhî) ve değişmelerine de (Seyr-i ilallah) ve (Seyr-i fillah) gibi ismler verilmiştir.

Tasavvuf yolunda (Fena) hâsıl olunca geriye dönülmez. Geri dönenler fenadan önce dönmüşlerdir. Bu fakir [yâni Senâüllah hazretleri] bunu, Bekara sûresinin yüzkırküçüncü âyet-i kerimesinin, (Allahü teâlâ îmanınızı gidermez. O, kullarına çok acıyıcıdır) meâl-i şerifinden anlamaktayım. Resûlullah buyurdu ki, (Allahü teâlâ, kullarının îmanlarını geri almaz. Fakat, âlimleri yok ederek ilmi giderir). Bu hadis-i şerif de gösteriyor ki, Allahü teâlâ, hakîkî îmanı ve bâtın ilmini geri almaz. [Bu âyet-i kerime ve hadis-i şerif, Eshâb-ı kirâmın hiçbirinin, sonradan mürted olmadığının şâhididir. Çünkü, hepsinin îmanı, hakîkî idi. Şî'îler, bu inceliği bilselerdi. Eshâb-ı kirâmın hiçbirine dil uzatamazlardı.]

Tâm takvâ, ancak Evliyâda hâsıl olur. Haset, kin beslemek, kibir, riyâ, şöhret ve benzeri nefsin kötülükleri büsbütün gitmedikçe, tâm takvâ hâsıl olamaz. Bunların büsbütün gitmeleri için de, (Fenâ-i nefs) yâni nefsin fânî olması lâzımdır. Allahı sevmek, başka şeyleri sevmekten daha çok olmadıkça, hattâ kalbde Allahdan başka şeylerin sevgisi yok olmadıkça, kâmil îman ve tâm takvâ elde edilemez. Bu da, ancak (Fenâ-i kalb) ile hâsıl olur. Fenâ-i kalb için, hadis-i şerifte, (Kalbin sâlih olması) denildi. (Buhârî) ve(Müslim) kitaplarında bildirilen hadis-i şerifte, (Bir mümin beni ana babasından ve çocuklarından ve herkesten daha çok sevmedikçe, onun îmanı, kâmil olmaz) buyuruldu. Bu hadis-i şerifin, (Fethulmecîd) vehhâbî kitabında da yazılı olduğunu bildirmiştik. Bir hadis-i şerifte, (Üç kimse îmanın tadını bulur: Allahı ve Resûlünü herşeyden daha çok sever. Yalnız Allahın sevdiği kimseleri sever. Îmana kavuştuktan sonra, kâfir olmaktan korkması, ateşte yanmak korkusundan daha çok olur) buyuruldu. Râbi'a hazretleri, bir elinde su dolu, öteki elinde ateş dolu bir kap götürüyordu. Böyle nereye gidiyorsun dediklerinde, (Cehennem ateşini söndürmeye ve Cenneti yakmaya gidiyorum. Böylece müslümanları Allahü teâlâya, Cehennem korkusu ve Cennete kavuşmak arzusu ile ibâdet etmekten kurtarmak istiyorum) dedi ki, Evliyâlık da böyledir.

Resûlullah, (Eshâbıma ikrâm ediniz!) buyurdu. Hucurât sûresi onüçüncü âyet-i kerimesinde meâlen, (İkrâma lâyık olanınız, ittikâsı çok olanınızdır) buyuruldu. Bunun için, islâm âlimleri sözbirliği ile bildiriyorlar ki, Eshâb-ı kirâmın hepsi, bu ümmetin en üstünleri ve en müttekîleridir. Çünkü, Eshâb-ı kirâmın hepsi Allahın Resûlünün sohbetlerinde bulunmakla, vilâyet makamlarının en ilerisine vardılar. Tevbe sûresinin yüzbirinci âyetinde meâlen, (Îmanları ileride olanlar ve hicrette önde olanlar)buyuruldu. Bu âyet-i kerime, Eshâb-ı kirâmı övüyor. Vâkı'a sûresinin onuncu âyetinde meâlen, (Îmanları ileride olanlar, Allahü teâlâya yaklaşmakta ileride olanlardır. Bunların hepsi mukarreblerdir) buyuruldu.

Bâtının kemâle kavuşması için, tasavvuf yolunda çalışmak vâcibdir. İmrân sûresinin yüzikinci âyetinde meâlen, (Ey müminler! Allahü teâlânın yasak ettiği şeylerden tâm olarak sakınınız!) buyuruldu. Yâni zâhirdeki işlerde ve bâtındaki ahlâk ve akâidde, Allahü teâlânın beğenmediği hiçbirşey kalmamasını istedi. Bu âyet-i kerimedeki emr, tasavvuf yolundaki çalışmanın vâcib olduğunu göstermektedir. Tâm takvâ, ancak vilâyet ile elde edilebilir. Nefsin, yukarıda yazdığımız kötülükleri haramdır. Bu kötülükler temizlenmedikçe, tâm takvâ elde edilemez. Bunlar da, nefsin fenası ile temizlenebilir. Takvâ, günahlardan sakınmak demektir. Buna hadis-i şerifte, (Bedenin sâlih olması) denildi. Bedenin sâlih olması için de, kalbin sâlih olması lâzımdır. Kalbin sâlih olmasına tasavvufcular (Fenâ-i kalb) demişlerdir.

Vilâyet, kalbin ve nefsin fânî olmaları demek olduğunu bildirdik. Tasavvuf âlimleri buyuruyor ki, vilâyet yedi derecedir. Beşi, âlem-i emirden olan Kalb, Ruh, Sır, Hafî, Ahfâ adındaki beş latîfenin fânî olmalarıdır. Altıncısı, nefsin fânî olmasıdır. Yedincisi, bedendeki maddelerin fânî olmasıdır. Beden maddelerinin fânî olmasına (Bedenin sâlih olması) adı verildi.

Takvâ, yalnız nâfile ibâdet yapmakla elde edilmez. Takvâ, farzları ve vâcibleri yapmak ve haramlardan sakınmak demektir. İhlâs ile yapılmıyan farzların, vâciblerin hiç kıymeti yoktur. Zümer sûresinin ikinci âyetinde meâlen, (Allaha ihlâs ile ibâdet et! İbâdet, ancak Ona yapılır) buyuruldu. Haramlardan kaçınmak da, fena-i nefis olmadan hâsıl olamaz. Görülüyor ki, vilâyetin kemâllerine kavuşmak, farzları yapmakla olur. Fakat, vilâyete kavuşmak, Allahü teâlânın bir ihsânıdır. Dilediğine verir. Çalışmakla elde edilemez. Allahü teâlâ, insanlara güçleri yeten şeyleri emretmiştir. Tegâbün sûresinin onaltıncı âyetinde meâlen, (Allahın yasak ettiği şeylerden, gücünüz yettiği kadar perhiz ediniz!) buyuruldu. Görülüyor ki, elden geldiği kadar çalışmak lâzımdır.

Vilâyetin dereceleri sonsuzdur. Sa'dî Şirâzî, (Gülistân) kitabında:

Onun güzelliği sonsuz, Sa'dînin sözü uçsuz,

hasta içmekle doymaz, deryanın suyu azalmaz!

beyti ile bunu anlatmaktadır. Bunun gibi, takvâ dereceleri de sonsuzdur. Hadis-i şerifte, (Allahı en iyi tanıyanınız ve Ondan en çok korkanınız benim) buyuruldu. Bir kimse, vilâyet derecelerinde yükseldikçe, Allahü teâlâdan korkusu da artar. Hucurât sûresinin onüçüncü âyetinde meâlen, (Allahü teâlâ indinde en yükseğiniz, Ondan en çok korkanınızdır) buyuruldu. Takvâ dereceleri sonsuz olduğundan, vilâyet derecelerinde ilerlemek için, her zaman çalışmak vâcibdir. Bâtın ilminin artmasını istemek her vakit farzdır. Tâhâ sûresinin yüzondördüncü âyetinde meâlen, (Sevgili Peygamberim! Sen hep, yâ Rabbî benim ilmimi arttır duâsını söyle!) buyuruldu. Bu âyet-i kerime böyle olduğunu bildirmektedir. Bir Velînin, kavuştuğu derecede kalması, yükselmek istememesi haramdır. Muhammed Bâkî-billah buyuruyor ki:

Allah yolunda edeb lâzımdır edeb!

ölünceye dek, taleb gerektir taleb.

Deniz dolusu ağzına dökseler de,

hiç doymamak, hep su aramak gerek!

Celâlüddîn-i Rûmî de:

Kardeşim, bu yolun yoktur sonu,

çok gitsen de, yine yürümeli!

buyurdu. Hâce Muhammed Bâkî-billah:

Ne kadar çok içirsen de bana,

ateşim artıyor senden yana!

buyurdu.

Bâtında yükselmeye çalışmak vâcib olduğu için, Rehber aramak da vâcib olmaktadır. Çünkü, Rehber arada olmaksızın Allahü teâlâya kavuşmak, çok az kimseye nasip olmuştur. Bunun için, Celâlüddîn-i Rûmî:

Rehberden başka yoktur insanı çeken,

bir Rehber ara, ona sarıl pek muhkem!

buyurdu. Fakat, yabancı Rehberlere aldanmamalıdır.

Mürşid-i kâmilin alâmeti, Ehl-i sünnet îtikatında olması ve islâm ahkâmına tâm uymasıdır. Sözleri, hareketleri islâm ahkâmına uygun olmıyan, [karısının, kızının, kolları, başları açık gezmelerine mani olmıyan] kimse, havada uçsa da, Rehber olamaz. [Müslüman olan, îmanı olan kadınların, kızların başları, kolları, bacakları açık olarak sokağa çıkmaları, kendilerini yabancı erkeklere göstermeleri haramdır. Müslüman erkeklerin, kadınlarını, kızlarını örtmeleri farzdır. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarına uymıyan kimse, Rehber olamaz. Bundan, insanın dînine fayda değil, zarar gelir.] İnsan veya Dehr sûresinin yirmidördüncü âyet-i kerimesinde meâlen, (Günah işliyene veya kâfir olana itaat etme!) buyuruldu. Allahü teâlâ, bu âyet-i kerimede, önce günah işliyene itaat etme buyurdu. Ondan sonra, kâfire itaat etme buyurdu. Çünkü, müslümanın kâfirle buluşması az olur. Günah işliyenden emir alması daha çok olur. Bundan başka, günah işliyen ile birlikte bulunmanın, kâfirle berâber bulunmaktan daha çok zararlı olduğunu göstermektedir. Kehf sûresinin yirmisekizinci âyetinde meâlen, (Kalbi bizi zikretmekten gâfil olan ve nefsinin arzuları peşinde koşan ve hareketlerinde islâmın dışına taşan kimseye itaat etme!) buyuruldu. Bu âyet-i kerimeden anlaşılıyor ki, nefse uymak, kalbin gâfil olmasını gösterir. Bedenin bozuk olması, yâni günah işlemek, kalbin bozuk olmasını göstermektedir.

[Şimdi açık gezen kadınlar, içki içenler, yâni günah işliyenler ve ibâdet etmiyenler, müslümanlara karşı, sen kalbe bak, kalbimiz temizdir. Allah kalbe bakar diyorlar. Onların böyle konuşmalarının yanlış ve bozuk olduğunu, bu âyet-i kerime göstermektedir. Hadis-i şerifte, (Kalb bozuk olunca, bedenin işleri de hep bozuk olur)buyurulduğunu yukarıda bildirmiştik. Bu hadis-i şerif de, günah işliyenlerin bu gibi sözlerini yalanlamaktadır. (Allah dışınıza bakmaz. Kalblerinize ve niyetlerinize bakar) hadis-i şerifi, ibâdet yapanlar, hayr işliyenler içindir. Yâni, ibâdetin kabûl olması için, Allahü teâlânın rızası için yapılması lâzımdır.]

Mürşid-i kâmilin ikinci alâmeti, hadis-i şerifte bildirilmiştir ki, onunla konuşmak ve onu görmek, Allahü teâlâyı hâtırlamaya sebep olur. Allahü teâlâdan başka herşey kalbe soğuk gelir. Nevevînin bildirdiği hadis-i şerifte, Resûlullahdan Evliyânın alâmetleri sorulunca, (Onlar görülünce, Allah hâtırlanır) buyurdu. Bu hadis-i şerifi ibni Mâce de bildirmektedir. Muhyissünne Hüseyn Begavînin, [İmâm-ı Begavî 516 [m. 1122] de vefât etti.] (Mesâbîh) kitabındaki hadis-i şerifte, (Allahü teâlâ buyurdu ki, ben zikrolunduğum zaman Evliyâm hâtırlanır. Onlar zikrolununca da, ben hâtırlanırım) buyurulmuştur. Fakat, Allahı hâtırlamak için, Velî ile bağlılık lâzımdır. Velîyi inkâr eden, Velî olduğuna inanmıyan, ona bağlı değildir. İnanmıyan, bu nîmete kavuşamaz. Beyt:

Allahın nasip etmediği kimse,

feyz alamaz Peygamberi de görse!

Her Velîde böyle te'sîr vardır. Bazısında daha kuvvetli te'sîrler olur ki, talebeyi çekerek tasavvuf yolunun yüksek derecelerine çıkarırlar. Bunlara (Kâmil ve mükemmil)denir.

Câhiller ve yalancılar ilk görmekte ve birkaç görüşmekte Velîyi tanıyamaz. Bunların, güvendikleri kimselerden sorup anlamaları lâzımdır. Allahü teâlâ, Nahl sûresinin kırküçüncü âyetinde ve Enbiyâ sûresinin yedinci âyetinde meâlen, (Bilmediklerinizi bilenlerden sorup öğreniniz!) buyurdu. Hadis-i şerifte, (Cehâletten kurtulmanın yolu, bilenlerden sorup öğrenmektir) buyuruldu. Rehber olarak tanınan bir kimsenin yanında yıllarca bulunup da, kalbinde bir değişiklik hâsıl olmıyan kimse, onun yanından ayrılmalıdır.

İmâm-ı Rabbânî müceddid-i elf-i sânî Ahmed Fârûkî Serhendî buyuruyor ki, Resûlullah vefât edince, Eshâb-ı kirâm sıra ile dört halîfeyi seçtiler. Halîfe seçmek, yalnız dünya işlerini düzene koymak için değildi. Bâtınlarını kemâle getirmek için de seçmişlerdi.

Suâl: Evliyâ ölünce, onun feyz vermesi kesilir mi? Feyz almak için hep diri olanı aramak lâzım mıdır?

Cevap: Evliyâ ölünce, feyz vermesi bitmez. Hattâ artar. Fakat, nâkıs olanların, kendilerini kemâle erdirecek kadar, meyyitten feyz almaları pekaz nasip olur. Velîden, öldükten sonra alınan feyz, diri iken alınan kadar olsaydı, Medînede yaşıyan müslümanların, bu zamana gelinceye kadar, hepsinin Resûlullahdan feyz alarak, Eshâb-ı kirâm derecesinde olmaları lâzım gelirdi. Kimsenin Rehber aramasına lüzûm kalmazdı. Çünkü, Rehberden feyz alabilmek için, feyz alan ile feyz veren arasında bağlılık lâzımdır. Rehber ölünce, bu bağlılık kalmaz. Evet, fena ve bekâya kavuştuktan sonra, bâtınları arasında bağlılık hâsıl olup, kabirden de, çok feyz alınabilir ise de, bu feyz de, diri iken alınan feyz kadar olamaz.

Ehl-i sünnet âlimleri buyuruyor ki, hiçbir Velî, gaybı bilmez. Allahü teâlâ keşf veya ilhâm ile bildirirse, ancak onu söyliyebilir. Evliyâ gaybı bilir diyen kâfir olur. Evliyâ, yok olan şeyi var edemez. Var olanı yok edemez. Kimseye rızık veremez. Çocuk veremez. Hastalığı gideremez. A'raf sûresinin yüzseksenyedinci âyetinde meâlen, (Ey Sevgili Peygamberim! Onlara söyle ki, kendime fayda ve zarar vermeye gücüm yetmez. Ancak Allahın dilediği olur) buyuruldu. Allahü teâlâdan başkasından yardım beklemek câiz değildir. Fâtiha sûresinde, (Ancak sana ibâdet eder, Senden yardım bekleriz) dememizi emretmektedir. (İyyâke) yalnız sana mahsûstur demektir. Bunun için, Evliyâya adak yapmak câiz olmaz. Çünkü, nezr yapmak ibâdettir. Evliyâdan birine nezr yapan kimsenin, bu nezrini yerine getirmemesi lâzımdır. Çünkü, elden geldiği kadar, günahtan kaçınmak vâcibdir. Kabir etrafında saygı için dönmek câiz değildir. Çünkü, Kâbe etrafında dönmeye benzemektir ki bu dönmek, namaz kılmak gibi ibâdettir.

Peygamberlerin ve Velîlerin dirilerine ve ölülerine duâ etmek, kendiliğinden birşey yapmasını istemek câiz değildir. Hadis-i şerifte, (Duâ ibâdettir) buyuruldu. Mümin sûresinin altmışıncı âyetinde meâlen, (Bana duâ ediniz! Duânızı kabûl ederim. Kibir edip bana ibâdet etmek istemiyenler, zelîl olarak Cehenneme gideceklerdir) buyuruldu. Câhiller, yâ Abdülkâdir Geylânî, yâ Şemseddîn pânipütî, yâ Tezveren dede, Allah için bana şunu ver diyorlar. Böyle söylemek şirktir, küfürdür. Yâ Rabbî! Abdülkâdir-i Geylânî hürmeti için bana şunu ver! Seyyidet Nefîse [Seyyidet Nefîse Hz. Hasenin torunu Hasenin kızı 208 [m. 823] de Mısrda vefât etti.] hürmetine hastama şifâ ver demelidir. Allahü teâlâya böyle duâ etmek câizdir ve faydalıdır. A'râf sûresinin yüzdoksanüçüncü âyetinde meâlen, (Allahdan başka her kime duâ ederseniz, onlar da sizin gibi kuldur. Kimseye yardım edecek güçleri yoktur) buyuruldu.

Suâl: Bu âyet-i kerime kâfirlerin putlarına tapınmalarının şirk olduğunu bildirmek için gelmiştir. Evliyâyı putlara benzetmek doğru mudur?

Cevap: Âyet-i kerimede, Allahdan başka buyuruldu. Bu, Allahdan başka herşey demektir. Evet, hadis-i şerifte, (Peygamberi zikretmek ibâdettir. Sâlihleri zikretmek günahlara kefarettir. Ölümü zikretmek sadaka vermek gibidir. Kabri zikretmek, sizi Cennete yaklaştırır) buyuruldu. Bu hadis-i şerif Ebû Nasr Deylemînin (Müsned-ül-firdevs) kitabında yazılıdır. (Aliyi zikretmek ibâdettir) hadis-i şerifini de Deylemî bildirmektedir. Bu hadis-i şeriflerdeki zikretmek, onların yüksek mertebelerini, hâllerini, güzel huylarını hâtırlamak, söylemek demektir. Böylece bunları sevmek, Allah sevgisindendir. Bunları işitenler, bunlar gibi olmaya çalışırlar. Yalnız ezanda ve ikâmette, Allahü teâlânın ismi yanında Muhammed aleyhisselâmın ismini de zikretmek ibâdettir. İnşirâh sûresi dördüncü âyetinde meâlen, (Senin için, senin zikrini yükselttik) buyuruldu. Bu yükseltmek, yalnız Muhammed aleyhisselâm içindir. Bir kimse, (Lâ ilâhe illallah Muhammedün resûlullah) dedikten sonra, Ali veliyyullah dese, bu kimse tâzîr olunur. Yâni cezâlandırılır. Muhammed aleyhisselâmın ismini zikretmek de, yalnız dînimizin bildirdiği yerde câiz olur. Meselâ, yâ Muhammed, yâ Muhammed diyerek tesbîh çekmek câiz değildir.

İsmet, Peygamberlere mahsûstur. İsmet, bilerek ve bilmiyerek, büyük ve küçük hiçbir günah işlememek demektir. Evliyâda ismet vardır demek küfür olur.

Eshâb-ı kirâmın hepsi Evliyânın hepsinden daha yüksektirler. Tebe'i tâbiînin büyüklerinden olan Abdüllah ibni Mübârek hazretleri [Abdüllah ibni Mübârek 181 [m. 797] de, Veysel Karânî 37 [m. 657] de vefât etti.] buyurdu ki, (Hz. Muaviyenin Resûlullahın yanında bindiği atın burnuna giren toz, Veysel Karânîden ve Ömer bin Abdülazîzden daha hayrlıdır).

Evliyânın kabirlerini yüksek yapmak, onlara saygı için üzerlerine türbe yapmak, yanında ziyâfet vermek, kabirlerinde kandil, mum yakmak bid'attir. Kimisi haram, kimisi mekruhtur. Resûlullah, Hz. Aliyi, göndererek, kâfirlerin yüksek kabirlerini yıktırdı ve resmleri yok ettirdi.

[Evliyâ öldükten sonra da, kendilerini sevmek, hurmet etmek lâzımdır. Böylece, ruhlarından feyz alınır. İstifâde olunur. İnsanın kalbi temizlenir. Ziyârete gelenlerin bu kabrin bir Velî mezarı olduğunu anlıyarak, saygı göstermeleri için ve ziyâret edenin soğuktan, sıcaktan, yağmurdan, yırtıcı hayvandan korunması için, Evliyânın kabirleri üzerine türbe yapmak câiz, hattâ lâzımdır. Türbe, Velî için değil, ziyârete gelen diriler için yapılmaktadır.]

Resûlullahın kabrini ziyâret etmek için sünnet şöyledir: Abdestli olmalı, Resûlullaha salevât getirmeli, önceden yapmış olduğu namaz, sadaka, oruç, Kur'an-ı kerim okumak gibi hayrlı işlerin sevabını Ona bağışlamalı, gönlü uyanık olmalı, Onu sevmeyi ve sünnetine uymağı, Allahü teâlâdan dilemelidir. Eğer, ziyâret ettiği kabir, mensûb olduğu Velînin kabri ise, kalbinden dünya düşüncelerini çıkarıp, ondan feyz almağı beklemelidir. Kabir başında Kur'an-ı kerim okumak câizdir.

Dünyalığa, mala, şöhrete kavuşmak, saygı toplamak için Rehberlik yapanlar, şeytanın vekîlleridir. Müseyleme-tül-kezzâb gibidirler.

Evliyânın Allahü teâlâdan kendilerine gelen nîmetleri haber vermeleri, bulundukları yüksek dereceleri talebelerine bildirmeleri câizdir. Hadis-i şerifte, (Allahü teâlânın verdiği nîmetleri bildirmek, bunlara Şükretmek olur) buyuruldu. Öğünmek haramdır. Kendindeki iyilikleri, nîmetleri, kendinden bilirse, Allahü teâlânın verdiğini düşünmezse, öğünmek olur. Yâni (Tezkiye-i nefs) olur. Bu nîmetlerin Allahü teâlâdan geldiğini bilir. Kendinin kusurlu olduğunu düşünürse, (Şükür) olur.

İnsanların Allahü teâlâya yaklaşması, ancak Allahü teâlânın çekmesi ile olur. Eğer, vâsıtasız doğrudan doğruya çekerse, (İctibâ) denir. Vâsıta ile çekmesi, iki türlü olur: İbâdet yapmak ve riyâzet çekmek vâsıtası ile yaklaştırır. [Tasavvuf yolundaki vazîfelerin te'sîrleri tecrübe edilmiş olduğu için, riyâzet olarak bu nâfile ibâdetleri yapmak tercîh edilmektedir.] Buna (Sülûk) denir. Yâhut bir Rehberin sohbeti vâsıtası ile (Cezb) eder. Bütün bu çekişlerin asl sebebi, insanın kendi kâbiliyyetidir. Bu kâbiliyyetleri, insana yaratılışta verilir. İnsanların kâbiliyyetleri, isti'dâdları başka başkadır. İnsanın Allaha yaklaşmasına en büyük mani nefsinin şehvetleri ile bedenin ihtiyaç ve kötülükleridir. İkinci mani, (Âlem-i emr) latîfelerinin kendilerinden ve Rablerinden gâfil olmalarıdır. İnsanı Allahü teâlâya yaklaştıran ibâdetleri, riyâzetleri de, bir Rehberin göstermesi lâzımdır. Riyâzet ve ibâdet yapmakla, hem nefis ve beden tezkiye bulur. Yâni kötülüklerden temizlenirler. Hem de, âlem-i emirden olan latîfeler, beden maddelerinden ve nefsten bulaşmış olan zulmetlerden tasfiye olur. Gafletten kurtulurlar. Tasavvuf yollarının çoğunda, önce sülûk yapılır. Önce, iki mani ortadan kaldırılır. Böylece, Âlem-i emrin beş latîfesi sâf olur ve nefis (Makamât-ı aşere) denilen güzel huylarla bezenir. Bundan sonra, Rehber sâliki Allahü teâlâya cezb eder. Bu sâlike, (Sâlik-i meczûb) denir. Böyle ilerlemesine (Seyr-i âfâkî) denir. Çünkü Rehber sâlikin temizlenmesini Âlem-i misâlde görerek anlar. Bu seyr çok güçtür ve uzun sürer. Allahü teâlâ Behâüddîn-i Buhârîye sülûkten önce cezb yapmasını ilhâm eyledi. Önce teveccüh ederek, her latîfede zikir yaptırırlar. Her latîfede fânî olurlar. Buna (Seyr-i enfüsî) denir. Seyr-i âfâkînin çoğu da, bununla birlikte hâsıl olur. Sonra, nefsi ve bedeni temizlemek için riyâzet yaptırılır. Bu sâlike, (Meczûb-i sâlik) denir. Bu seyr kolay ve çabuk olur. Nâkısların, câhillerin kendiliklerinden yaptıkları ibâdetlerle, terakkîleri pek az olur veya hiç olmaz. Çünkü, bunların ibâdetlerinin sevabı pek azdır. Elli sene ibâdet ile vilâyetin en aşağı derecesine yetişebilirler. O hâlde, yalnız mücâhede ve riyâzet ile vilâyet elde edilemez. İbâdetlerin, riyâzetlerin ancak sünnete uygun olanları faydalıdır. Bunun için, bid'atlerden sakınmak şarttır. Hadis-i şerifte, (Amelsiz söz kabûl olmaz. Niyetsiz amel kabûl olmaz. Sünnete uygun olmazsa, hiçbiri kabûl olmaz) buyuruldu. Yâni, hiçbirine sevap verilmez. İbâdetlerin, riyâzetlerin güç, sıkıntılı olması değil, sünnete uygun olmaları lâzımdır.

Suâl: Çok sıkıntılı riyâzetler çekenlerin çok ilerledikleri, keşf ve kerâmet gösterdikleri görülüyor. Buna ne dersiniz?

Cevap: Riyâzet çekmekle keşf, kerâmet ve dünya işlerinde tasarruf elde edilir. Eski Yunan filozofları ve Hind papazları böyle yaparlardı. Allah adamları, bunlara kıymet vermez. Nefsi kötülüklerden kurtarmak, şeytanı öldürmek, ancak sünnete uymakla mümkindir.

Suâl: Yukarıdaki cevaba göre, yalnız riyâzet yapılan tasavvuf yollarında kimsenin Velî olmaması lâzım gelir. Buna ne dersiniz?

Cevap: Tasavvuf yollarının hepsi sünnete uymaktadır. Bazılarına bir bid'at karışmış ise, başka işlerinde sünnete uymaları, bu bid'ati işlemekten kurtarabilir. Bunlara bid'at karışması keşf ve ilhâmlarını yanlış tevil etmelerinden hâsıl olur. Câhillerin, yalancıların bid'atleri böyle değildir. Bunlar zararlıdır. Feyzin kesilmesine sebep olur.

Nâkıs ve kâmil, herkes daha kâmil olandan feyz alır. Vilâyet ancak kâmilin sohbeti ile elde edilebilir. Nâkısların, câhillerin sohbeti hiç kimseyi vilâyete kavuşturamaz. Çünkü, bunların Hak teâlâ ile münâsebetleri yoktur. Kâmil olan rehberin zâhiri halk ile, bâtını Hak ile olduğu için, Allahü teâlâdan aldığı feyzi, insanlara vererek, onları vilâyete kavuşturur. İsrâ sûresinin doksanbeşinci âyetinde meâlen, (Eğer yeryüzünde melekler olup yürüselerdi, onlara gökten Peygamber olarak elbette melek gönderirdim) buyuruldu. Bunun içindir ki, Resûlullahın vefâtından sonra, görünüşte kendisi ile münâsebet kalmadığı için, herkes Kabr-i saadetten feyz alamaz oldu. Resûlullahın vârisleri olan âlimlerden, Rehberlerden feyz alındı. Çünkü hadis-i şerifte, (Zâhir ve bâtın bilgilerinde âlim olanlar, Peygamberlerin vârisleridirler)buyuruldu.

Kemâle yetişen, Velî olan kimseler, Allahü teâlâdan vâsıtasız feyz alabilirler. İbâdet yapmakla da yükselirler. (Secde et ve Allaha yaklaş) âyet-i kerimesi bunu bildirmektedir. Bu Velî, Resûlullahın ve Evliyânın kabirlerinden de feyz alabilir.

Peygamberlerin insanlardan gönderilmesi, sohbette hâsıl olan te'sîr içindir. Çünkü, îtikat ve fıkh bilgileri meleklerden de öğrenilebilir. Cibrîl hadisi bunu göstermektedir. Çünkü Resûlullah, (Bu gelen Cebrâîl idi. Size dîninizi öğretmek için gelmişti) buyurdu. Sohbetin te'sîri için, Rehberlerden feyz alabilmesi için, arada tâm münâsebet [tanımak ve sevmek] bulunması lâzımdır. Vilâyet elde etmek için de, bu te'sîr lâzımdır.

Az kimse vardır ki, isti'dâdları çok kuvvetli olup, Peygamberin veya bir Velînin ruhundan feyz alarak, vilâyet mertebesine kavuşurlar. Bunlara (Üveysî) denir. Eshâb-ı kirâmın sohbeti de, feyz verdi. Fakat bir sohbet yetişmezdi. Çok defa sohbet etmek lâzım idi. Sonra gelen Evliyânın sohbetleri, ancak riyâzet çekmekle birlikte te'sîr etti.

Allahü teâlâ, insanlarda kendine yaklaşmak ve kendini tanımak isti'dâdını yarattı. Bu isti'dâdın miktârı herkeste başkadır.

Farzları, vâcibleri yaptıktan ve haramlardan, şüphelilerden kaçtıktan sonra, nâfile ibâdetlerin en te'sîrlisi zikirdir. Her zaman Allahü teâlâyı zikretmelidir. Hadis-i şerifte,(Cennettekiler, en çok, dünyada Allahü teâlâyı zikretmeden geçirdikleri zamanlar için üzülürler) buyuruldu. Fena-i nefis hâsıl olmadan önce, diğer nâfile ibâdetleri yapmakla ve Kur'an-ı kerim okumakla Allahü teâlâya yaklaşılamaz. Bâtını temizlemedikçe, bunlarla terakkî olmaz. Bâtını temizlemek, Allahı zikretmekle olur. Hadis-i şerifte, (Zikrin en iyisi, Lâilâhe illallahdır) buyuruldu. Bunun için, boş zamanlarda hep bu (Kelime-i tevhîd)i okumalıdır. Bundan sonra kalan zamanlarda, âhıret adamları ile, sâlihlerle görüşmeli, sohbet etmelidir. Sâlih kimse bulamazsa, mürtedlerle, bid'at sahipleri ile, fâsıklarla arkadaşlık etmemeli, bunlarla oturmamalıdır. Haram işliyenlere (Fâsık) denir. Sâlih kimselerin kitaplarını okumalıdır. Din câhilleri ile, dünyaya düşkün olanlarla ve mezhepsizlerle görüşmemelidir. Bunlarla görüşmek, insanın bâtınını [Kalbini, ruhunu] harap eder. Evliyânın sohbetinde bulunmak, zikirden ve diğer nâfile ibâdetten daha faydalıdır. Eshâb-ı kirâm, birbirlerini görünce, biraz benimle otur. Îmanımı tâzeliyeyim derlerdi. Celâlüddîn-i Rûmî buyuruyor ki:

Evliyâ yanında geçen az zaman,

faydalıdır yüzyıllık takvâdan!

Hâce Ubeydullah-i Ahrâr buyuruyor ki:

Kılınabilir her zaman nâfile namaz,

Bizim sohbetimiz bir daha bulunamaz!

Birisine, Bâyezîdin sohbetinde bulun dediler. Ben her ân Rabbimin sohbetindeyim dedi. Bâyezîdin sohbeti sana daha faydalıdır cevabını verdiler. Yâni cenâb-ı Haktan, Ona bağlılığın ve isti'dâdın kadar feyz alabilirsin. Bâyezîdin sohbetinde ise, Onun yüksek derecesine uygun feyzlere kavuşursun demek istediler.

Kötü arkadaşla hiç görüşme,

O, zehirli yılandan da fenadır!

Yılan alır insanın cânını,

O alır cânını, îmanını!

Senâüllah-i Dehlevînin fârisî (İrşâd-üt-tâlibîn) adındaki kitabından seçerek, türkçeye tercüme burada tamam oldu. Senâüllah-i Dehlevî, Mazher-i Cân-ı Cânânın yetiştirdiği Evliyânın büyüklerinden olup, 1225 [m. 1810] senesinde Hindistânda vefât etti. Pani-pût şehrindedir.

Muhammed Pârisâ, (Risâle-i kudsiyye) kitabında buyuruyor ki, Yûsüf-i Hemedânîye, [Yûsüf Hemedânî 535 [m. 1141] de Hirâtta vefât etti.] Kâmil bir rehber bulamazsak, ne yapalım dediler. Hergün onların kitaplarını okuyunuz buyurdu. Şimdi, selâmete kavuşmak için, İmâm-ı Rabbânînin (Mektûbât) kitabını okumalıdır. (Mektûbât)ın birinci cildinin tercümesi, (Müjdeci Mektûblar) adı ile, 1982 de İstanbulda bastırılmıştır. Saadete kavuşmak istiyenlerin, bu kitabı okumaları çok faydalıdır.

34 - Abdülganî Nablüsî (Hadîka) kitabının yüzdoksanıncı sayfasında buyuruyor ki: İbâdetleri iktisâd üzere, yâni ne az, ne de pek aşırı olmıyarak, orta miktârda yapmak lâzımdır. Bekara sûresinin yüzseksenbeşinci âyetinde meâlen, (Allahü teâlâ, sizin için kolaylık istiyor. Güç işleri yapmanızı istemiyor) buyuruldu. Bunun için, hastanın ve yolcunun oruç tutmamasına izin verdi. Bize ağır ve sıkıntılı işler yapmağı emretmedi. İnsan iki işten birini yapmak karşısında bulunursa, bunlardan hafîf ve kolay olanını yapması daha doğrudur. Peygamberimiz, birinin mescidde saatlerce namaz kıldığını işitti. Mescide gelip, bunu omuzlarından tutarak, (Allahü teâlâ, bu ümmetten kolay işler yapmasını istiyor. Güç işleri beğenmiyor) buyurdu. Allahü teâlâ, bu ümmete kolay şeyleri emretti. İslâm ahkâmına uymak pek kolaydır.

Mâide sûresinin doksanıncı âyetinde meâlen, (Ey müminler! Allahü teâlânın size helâl ettiği tayyıb, yâni güzel şeyleri, kendinize haram etmeyiniz! Helâllere haram demeyiniz! Allahü teâlâ, helâl ettiği şeylere haram diyenleri sevmez!) buyuruldu. [Abdülvehhâb oğlu Muhammed, helâl olan şeylere, hattâ ibâdetlere haram diyor. Hattâ, şirk diyor. Bu âyet-i kerime, Allahü teâlânın bunu sevmediğini bildiriyor. Bir mümin günah işleyince, günahın cezâsından, azâbından kurtulmak için, Allahü teâlâ yol gösterdi. Tevbe ile, kefaret vermekle affedeceğini bildirdi. Devr ile iskât yapılmasına saldırırken, bunlar, kötü kimselerin günah işlemesine yol açan, uydurma şeylerdir diyor. Günahların tevbe ve kefaret ile affedilmeleri karşısında acaba ne diyecek? Bunlar, kötü kimselerin günah işlemelerine yol açıyor diyerek, Allahü teâlânın gösterdiği kolaylığa ve merhamete de dil uzatacak mı?]

Hadis-i şerifte, (Allahü teâlâ, emrettiği şeyleri yapmanızı sevdiği gibi, izin verdiği şeyleri yapmanızı da sever) buyuruldu. Zarûret olduğu zaman, haram işlemeye ve farzı terk etmeye (ruhsat), izin verilmiştir. Yâni azâb yapılmaz. Zarûret zamanında da, dînin emirlerini yapmaya (azîmet) denir. Bâzan, azîmet olanı yapmak daha iyidir. Meselâ, ölüm ile korkutulan kimsenin, îmanını gizlememesi böyledir. Öldürülürse, şehit olur. Bâzan ruhsat olanı yapmak, daha iyi olur. Yolcunun oruç tutmaması böyledir. Yolcu, orucu tutarak hastalanır, ölürse günaha girer.

Ahkâm-ı islâmiyyeye, yâni şeriate uymaktan kurtulmak için, mezheplerin ruhsatlarını, kolaylıklarını araştırıp, bunlara göre iş yapmak câiz değildir. Böyle araştırmaya(Telfîk) denir. İhtiyâç olunca, başka mezhebe geçmek veya birkaç şeyi başka mezhebe göre yapmak câizdir. Farzı yapmamak veya haramı yapmak için hîle yapmak haramdır. Buna, (Hîle-i bâtıla) denir. Birşey, farz veya haram olmadan önce, farz veya haram olmasını önlemek câizdir. Buna (Hîle-i şer'ıyye) denir.

Abdüllah Mûsulî, [Mûsulî 683 [m. 1285] de vefât etti.] (Muhtâr) kitabının şerhi olan (İhtiyâr) kitabında diyor ki, (Farzları yapamıyacak kadar zayıflatan riyâzet, yâni az yimek câiz değildir. Kendinin ve çoluk çocuğunun nafakasını kazanacak ve borçlarını ödiyecek kadar çalışıp kazanmak farzdır. Bu niyet ile çalışan kimse, borcunu ödiyemeden ölürse, azâb çekmez. Hadis-i şerifte, (Her erkeğin çalışıp kazanması farzdır) buyuruldu. Bundan fazlası için çalışmamak câizdir. Âdem aleyhisselâm buğday eker ve ekmek yapardı. Nuh âleyhisselâm neccâr, marangoz idi. İbrâhîm aleyhisselâm kumaş tüccârı idi. Dâvüd aleyhisselâm demirci idi. Süleymân aleyhisselâm zenbil yapardı. Muhammed aleyhisselâm, önce koyun güderdi. Sonra ticâret yaptı. Sonra cihâd yapardı. Asker idi. Ebû Bekr-i Sıddîk, kumaş tüccârı idi. Ömer-ül-Fârûk, kösele dikerdi. Osman-ı Zinnûreyn gıdâ maddeleri idhâlâtçısı idi. Ali işçilik ve cihâd yapardı. Çoluk çocuğunun bir yıllık nafakasını toplıyacak kadar çalışmak mubâhtır. Müslümanlara yardım için, cihâd etmek için, fazla çalışıp kazanmak müstehabdır, iyidir. Hadis-i şerifte, (İnsanların en iyisi, insanlara faydalı olandır) buyuruldu. İhtiyâr kitabından tercüme tamam oldu. Gösteriş için, övünmek için kazanmak tahrîmen mekruhtur. Mültekâ kitabında haramdır denildi. Çalışmak rızkı arttırmaz. Rızkı veren, Allahü teâlâdır. Çalışmak, sebebe yapışmaktır. Sebeplere yapışmak sünnettir.

Çalışan insan beş türlü olur: Birincisi, rızkın yalnız çalışmaktan geldiğine inanır. Kâfirler böyledir. İkincisi, rızkın Allahdan geldiğine ve çalışmanın, sebebe yapışmak olduğuna inanır. Çalışırken, Allahü teâlâya âsî olmaz. Haram işlemez. Hâlis, sâlih müminler böyledir. Üçüncüsü, rızkın Allahü teâlâdan geldiğine inanır ise de, çalışırken Allahü teâlâya âsî olur. Fâsık müminler böyledir. Dördüncüsü rızkın hem Allahü teâlâdan, hem de çalışmaktan geldiğini sanır. Müşrikler böyledir. Beşincisi, rızkın yalnız Allahü teâlâdan geldiğini bilir. Fakat rızkı verir mi vermez mi bilmez. Münâfıklar böyledir.

Âlim bin Alâ, [Âlim bin Alâ 688 [m. 1289] da vefât etti.] (Zâd-ül-misafir) ve (Tâtârhâniyye) ismindeki fetvâ kitabında diyor ki, Câmide, evde kapanıp hep ibâdet etmek ve yiyip içip, evlenmek, gezmek gibi eğlenceleri ve helâl kazanmağı terk etmek, tahrîmen mekruhtur.

Suâl: Din âlimlerinin yukarıdaki sözleri, tasavvufcuların riyâzet ve sıkıntılı yaşamağı övmelerine uymıyor. Bu ikisinden hangisi daha iyidir?

Cevap: Tasavvufculardan bir kısmı, (Kırk gün aç kalan, ilâhî sırları anlamaya başlar) dedi. Sehl bin Abdüllah, onbeş günde bir yirdi. İmâm-ı Gazâlî diyor ki, Ebû Bekr-i Sıddîk altı günde bir yirdi. Cüneyd-i Bağdâdî hergün dörtyüz rekât namaz kılardı. Sehl bin Abdüllah, yedi yaşında hâfız oldu. Hergün oruç tutardı. On iki sene, yalnız arpa ekmeği yidi. Abdülvehhâb-i Şa'rânî hergün akşam ile yatsı arasında Kur'an-ı kerimi iki kere hatm ederdi. Buna inanmakta tereddüd etmemeli. Evliyâda ruhanî kuvvet vardır. Ruh, bir ânda çok şey yapar. [Sehl bin Abdüllah Tüsterî 283 [m. 896] de Basrada, Abdül-vehhâb-ı Şa'rânî 973 [m. 1565] de, imam-ı Gazâlî 505 [m. 1111] de Tus şehrinde vefât etti.]

Âlimler, (ibâdetlerde aşırı gitmemeli, kendini sıkıntıya düşürmemeli) buyurdu. Bu sözleri, bütün ümmet için farz veya vâcib veya sünnet olan şeylerdedir. Her müslümanın böyle yapması lâzımdır. Tasavvufcuların çektikleri sıkıntılar ise, nâfile ibâdettir. Herkesin yapması lâzım değildir. Tegâbün sûresi onaltıncı âyetinde meâlen, (Gücünüz yettiği kadar, Allahdan korkunuz!) buyuruldu. Furkan sûresi yetmişinci âyetinde meâlen, (Îman edip tevbe eden ve sâlih ameller işliyenlerin günahlarını sevaplara çeviririm. Allahü teâlâ günahları affedici, acıyıcıdır) buyuruldu. Vahşî, bu âyeti işitince, affiçin şartlar bildiriyor. Bu şartları yapamazsam korkarım. Bunun daha kolayı yok mudur dedi. Buna karşılık, (Allahü teâlâ, dilediği kullarının şirkten başka herşeyini affeder) meâlindeki âyet geldi. Vahşî, bunu işitince, Allahü teâlâ, beni affetmek dilemezse, ne yaparım dedi. Bunun üzerine, (Ey kendilerine zulmeden kullarım! Allahın rahmetinden Ümidinizi kesmeyiniz! Allahü teâlâ, bütün suçları affeder.O, gafûr, rahîmdir) meâlindeki âyet-i kerime geldi. Vahşî, bu müjde bana yeter dedi. Îman etti. Bu âyet-i kerime, kıyâmete kadar gelecek olan herkes için müjdedir. Su bulamıyanların teyemmüm etmeleri için de, önce (Temiz topraktan ellerinize ve yüzünüze sürünüz!) ve sonra, (Temiz topraklı ellerinizi, ellerinize ve yüzünüze sürünüz!) meâlindeki âyet-i kerime geldi. Toprağı sürmeyi emreylemedi. Emri kolaylaştırdı. Allahü teâlâ, Peygamberine Mekke dağlarını altın yapayım ister misin buyurunca, bu altınları Allah yolunda ve düşmanlarla cihâd için kullanmağı düşünmedi. İstemedi. Güçlük çekmeyi arzu eyledi. Tebük gazvesinde ise, (Bu orduya lâzım olanları getirene Cenneti müjdeliyorum) buyurarak, Eshâbından yardım istedi. Resûlullahın uzun günler orucunu bozmadığı ve açlıktan mübârek karnına taş bağladığı, kitaplarda yazılıdır. Mübârek ayakları şişinceye kadar geceleri, çok namaz kıldığı da bildirilmiştir. Mübârek zevceleri de, böyle çok ibâdet yaparlardı. Fakat, ümmetine çok merhamet ettiği için, onların böyle sıkıntı çekmelerini istemezdi. Ümmetine ruhsat ile emrederdi. Kendisi azîmet ile ibâdet yapardı. Din demek, yalnız emir demek değildir. Ruhsat ile azîmetin ikisi de dindir. Tahrîm sûresinde, (Allahü teâlânın helâl ettiklerini kendinize haram etmeyiniz!) meâlindeki âyet-i kerime, (Ruhsat, izin verilen şeyleri inkâr etmeyiniz! Bunları haram etmeyip de, terk eder, çekinirseniz zühd olur, iyi olur. Yapması ise, günah olmaz) demektir. Hadis-i şerifte, (Sünnetimi kabûl etmiyen benden değildir!) buyuruldu ki, ruhsat, izin verdiğim şeyleri kabûl etmeyip, kendine sıkıntı veren benden değildir demektir.

Tasavvuf büyükleri, ruhsat ve azîmetten, ikincisini seçmişlerdir. Ruhsat ile amel etmeyi de inkâr etmemişlerdir. Herkese ruhsat ile amel etmeyi emretmişlerdir. Resûlullah de, böyle yapardı. Tasavvuf demek, Kitaba ve sünnete uymak, bid'atlerden sakınmak ve tasavvuf büyüklerine saygılı olmak ve herkese merhametli olmak ve ruhsat olan ameli terk etmektir. Ehl-i sünnet âlimleri, azîmet ile, verâ ile hareket ettiklerinden, bir haram işlememek için, yetmiş helâli terk ederlerdi. Ebû Bekr-i Sıddîk buyurdu ki, (Biz bir harama düşmek korkusundan, yetmiş helâli terk ederdik.)

Resûlullah, Ebû Hüreyreye, (Verâ üzere ol ki, insanların en âbidi olursun!) buyurdu. Bundan anlaşılıyor ki, din demek, yalnız ruhsat, her işte orta yol demek değildir. Azîmet, zühd ve verâ da dindendir. Riyâzetin, açlık çekmenin tahrîmen mekruh olması, buna dayanamıyanlar, bedenine ve aklına zarar verecek olanlar içindir. Çünkü, kendini tehlikeye düşürmek haramdır. Ruhanî kuvvetleri, bu tehlikeyi önliyenler için, riyâzet çekmek câiz ve faydalı olur.

Rehberin lâzım olduğu buradan da anlaşılmaktadır. Kâmil olan Rehber, talebenin sıhhatini, mizâcını, ruhunun kuvvetini anlar. Ona uygun olan miktârda riyâzet etmeyi emreyler. Onu tehlikeden korur. Kâmil olan Rehber, hem beden, hem de ruh ve din mütehassısıdır. Resûlullah efendimizin vârisi, vekîlidir. Kâmil olan Rehberin emri ile yetişenlerde hiçbir zarar ve tehlikeye düşen görülmemiştir. Hepsi yükselmiş, olgunlaşmıştır. Tasavvuf yolunda ilerlerken, islâmiyete uymakta hiç gevşeklik göstermemişlerdir. Farzı terk etmeye sebep olan şeyi yapmak haramdır. Rehber bundan korur. Nâfile ibâdetleri izinle yapmak, bunun için lâzımdır.

Resûlullah, ümmetine çok merhametli idi. Mîraç gecesi, elli vakit namazın beş vakte inmesini diledi. Ümmetine sıkı emirler gelmesine yol açmaması için, Eshâbının sıkıntılı riyâzetler yapmalarına izin vermezdi. Onun, ümmetine çok faydalı olacak ibâdetleri bildirmiyeceği ve yapılmalarını önliyeceği düşünülemez. Herşeyin en iyisini, en faydalısını söylemiş, yapmış ve yaptırmıştır. Ruhsat ile amel, aşırı ve noksan olmaksızın kulluk etmek, bütün ümmeti için faydalı olacağından, bunları açıkça yapmış ve emreylemiştir. Eshâb-ı kirâmın yükseklerine ise, gizli bilgiler ve ibâdetler öğretmiştir. Bekara sûresinin ikiyüzseksenikinci âyet-i kerimesinde meâlen, (Allahdan korkunuz! Böylece, size çok şeyler öğretir) buyuruldu. Bu (çok şeyler), ilâhî marifetler, gizli bilgilerdir. Hadis-i şerifte, (İlmin, inceleri ve gizlileri vardır. Bunları ancak Allah adamları bilir. Bildiklerini söylerlerse, câhiller bunlara inanmazlar) buyuruldu.

İmâm-ı Kastalânînin (Mevâhib) kitabında yazılı olan mîraç hadisinde, (Rabbim bana başka başka üç ilim bildirdi. Birinci ilmi kimseye bildirme dedi. Çünkü, bu ilmi benden başka hiç kimse anlıyamaz. İkinci ilmi, dilediğine bildirebilirsin dedi. Üçüncü ilmi, ümmetinin hepsine bildir dedi) buyuruldu. Görülüyor ki, Resûlullah, Allahü teâlânın bana bildirdiği ilim, yalnız ümmetin hepsine bildirilmesi emrolunan ilimdir buyurmadı. Hak olan başka iki ilim daha bulunduğunu haber verdi. Resûlullahın, dilediğine bildirmesi için izin verilen, ikinci ilim (Vilâyet) yâni evliyâlık, tasavvuf ilmidir. Bu ilim, islâmiyetin bâtınını ve hakîkatini bildirmektedir. Bu ilim, ancak takvâ ile elde edilir. Kehf sûresinde, Hızır aleyhisselâm için, (Ona Bizden ilim verildi) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, (Vilâyet ilmi)ni bildirmektedir. Herkese bildirilmesi emrolunan (Fıkh bilgileri), Resûlullahın mübârek sözlerinden ve hareketlerinden alınmış olduğu gibi, vilâyet marifetleri de, Onun mübârek kalbinden çıkıp, kalblere akmaktadır. Bunun içindir ki, Ebû Hüreyre, (Resûlullahdan iki ilim aldım. Birisini sizlere bildirdim. İkincisini bildirmiş olsam, anlıyamaz, beni öldürürsünüz) dedi. Birincisi, (İlm-i zâhir)dir. İkincisi (İlm-i bâtın)dır. Bunu ancak, Evliyâ ve Sıddîklar bilir.

Tasavvufcular, bâtın ilmine kavuşmak için, riyâzetler çekiyor, mücâhedeler yapıyorlar. İlm-i zâhirde, sahte, yalancı ilim adamları olduğu gibi, sahte, bozuk kimseler, tasavvufcu kılığına girmişler, bu mübârek yolu, dünya çıkarlarına âlet etmişlerdir. Bu yalancılardan sakınmak, tuzaklarına düşmemek için, onları tanımak lâzımdır. Bunun için de, islâmiyeti iyi öğrenmek lâzımdır. Doğru ile bozuğu ayıran biricik mi'yâr islâmiyettir. İslâmiyete uyan bir kimse, tasavvuf yolunda da çalışırsa çok iyidir. Fakat, bu yolda ilerlemek için, kâmil olan Rehberin kontrolü lâzımdır. Kâmil olan Rehber, kalb ve ruh mütehassısıdır. Tâlibin kalbindeki hastalığı anlıyarak, ona uygun olan riyâzeti ve zikri seçer, yaptırır. Bekara sûresinin onuncu âyetinde meâlen, (Kalblerinde hastalık vardır) buyuruldu. Bu hastalığın tedâvîsi, Resûlullahın sohbeti ile oluyordu. Başkaca bir riyâzete, sıkıntıya lüzûm kalmıyordu. Eshâb-ı kirâmın hepsi, o sohbetin bereketi ile Resûlullahın mübârek kalbinden feyz aldılar. Tasavvufun en yüksek derecelerine kavuştular. Kendilerinden sonra gelen Evliyânın hepsinden daha yüksek oldular. Onlardan sonra gelenler, Resûlullahın sohbetine kavuşamadıkları için, riyâzetler, sıkıntılar çekerek, kalb hastalıklarından kurtulmaya çalışmışlardır. İlm-i bâtın, ilm-i zâhirden ayrılmaz. Her ikisine kavuşanlara, (Ulemâ-i râsihîn) denir. Resûlullaha vâris olan ulemâ, yalnız bunlardır. Riyâzet, sıkıntı çekerek, kalblerini tedâvî edenler, ilm-i bâtına kavuşunca, riyâzeti bırakırlar. Yalnız farzları, sünnetleri yaparlar. Eshâb-ı kirâm gibi bâtınları ile de, kalbleri ile de, ibâdet ederler. Pazarda alış veriş etmeleri onların bâtın ibâdetlerine zarar vermez. Allahü teâlâyı bir ân unutmazlar. Kur'an-ı kerimde, bunlar övüldü. Nûr sûresi, otuzyedinci âyetinde meâlen, (Alış verişleri, Allahı unutturmaz!) buyuruldu. Eshâb-ı kirâm riyâzet çekmeden bu dereceye kolayca ve az zamanda yükseldiler. Hz. Ömer, ilk sohbetinde yükseldi. Eshâb-ı kirâma riyâzet çekmeleri için izin verilseydi, din âlimleri, mezhep imamları, onların riyâzetlerini kitaplarına yazarak, bütün müslümanların böyle yapmaları lâzım olurdu.

Hadis âlimlerinden Muhammed bin Abdüllah Hâkim Nişâpûrînin (Müstedrek) kitabında bildirdiği hadis-i şerifte, (Deccâlın zamanında bulunan müminlerin gıdâsı, meleklerin gıdâsı gibi, tesbîh ve taktîs etmek olur. Allahü teâlâ, o zaman tesbîh ve taktîs edenlerin açlığını giderir) buyuruldu. Bu da gösteriyor ki, Allahü teâlâ, dilediği kullarına öyle hâl verir ki, yimeye, içmeye ihtiyaçları kalmaz. Deccâl zamanında, bütün müminlere bu hâli ihsân edecektir. Deccâlın fitnelerinden biri şudur ki, uğradığı şehirlere, (Bana ibâdet ediniz, bana uyunuz!) diyecek. Ona uyarlarsa, göke emrederek yağmur yağacak, yere emrederek, ekin çıkacaktır. Ona uymazlarsa, emredip, hiç yağmur yağmıyacak ve yerden ot bitmiyecektir. Herkes aç kalacaktır. Hadis-i şerif, bu fitnenin müminlere zarar vermiyeceğini bildiriyor. Müminler tesbîh ve taktîs okuyarak, açlık duymıyacaklardır. [Hâkim-i Nişâpûrî 405 [m. 1014] de Nişâpûrda vefât etmiştir.]

Zühd, sabr, riyâzet, açlık gibi sıkıntı çekmenin islâmiyete uymadığını zannetmemelidir. Çünkü islâmiyet, bedene eziyyet ve zarar veren şeyleri yasak etmiştir. Bu riyâzetler, tasavvufculara zarar vermemektedir. Bunlar da, islâmiyetin her hükmü gibi, Resûlullahdan gelen İslâm dîninden bir parçadırlar. Bu işleri ve bunları yapan Evliyâyı inkâr etmek, dînin bir parçasını inkârdır.

Tasavvufcular riyâzet yapıyor diyerek, bunları Peygamberlerden, hattâ Eshâb-ı kirâmdan daha üstün sanmamalı ve daha üstün tutmamalıdır. Evliyânın hiçbirine de dil uzatmamalıdır. Evliyânın büyüklüğünü anlıyamadığı için, kusuru kendinde bilmelidir. Hadis-i şerifte, (Kendi ayblarını, kusurlarını düşünmekten, başkalarının ayblarını araştırmıyana müjdeler olsun!) buyuruldu. Sehl bin Abdüllah Tüsterî buyurdu ki, (Günahların en kötüsü, müslümana kötü gözle bakmaktır. İnsanların çoğu, bunu günahtan saymazlar. Tevbesini hiç yapmazlar). Bir kimse, Evliyânın hepsine hüsn-i zannedip, övse, yalnız bir Velîyi, dînimize uygun bir sebep göstermeden kötülese, o hüsn-i zanlarının hiç faydası olmaz. Evliyânın hepsini tasdik etmiyen kimse, Velî olamaz. Allahü teâlânın bir Velîsini, kötü gözle bakarak inciten kimse, dînin bir parçasını kötülemiş olur. Muhammed Ebül-mevâhib-i Şâzilî buyurdu ki, (Zamanındaki Evliyâya saygılı olmayan, Evliyâ defterinden silinir hemân). Muhyiddîn-i Arabî buyurdu ki, (Evliyâya ve ilmi ile âmil olanlara düşmanlığın küfür olduğunu, büyüklerin çoğu bildirmiştir). Abdülvehhâb-i Şa'rânînin üstâdı, Aliy-yül-havâs buyurdu ki, (Evliyâdan ve ulemâdan birine düşman olandan uzaklaşmak lâzımdır). Velîye ve âlime karşı gelmek, dalâlettir. Kendini helâk etmektir.

Allahü teâlânın Velîleri, ilmi ile âmil olan âlimlerdir. Bunlardan ölü veya diri olan birisini dil veya kalb ile inkâr etmek, açık bir küfürdür. İnkâr edenin kâfir olacağını bütün müslümanlar sözbirliği ile bildirmişlerdir. Müslümanların bütün mezheplerine göre kâfir olurlar. Çünkü, dîn-i islâmı inkâr etmektir. Câhil ve ahmak olduğu için, bu inkârını anlamamaktadır. Bâtıl ve bid'at olan birşeyi ve kendine göre çirkin olan birşeyi inkâr ettiğini zannetmektedir. Velînin işini ve sözünü böyle sanarak, bu tehlikeye düşmekte, ona fâsık veya kâfir, zındık demektedir. Hâlbuki, Allahın Velîsi, bunun kötülediği şeylerden çok uzaktır. Sözleri ve işleri islâmiyete uygundur. Tâat ve kurbettir. O câhil ise, inat etmekte, Evliyânın ilimlerini, sıddîkların marifetlerini anlamamaktadır. Kalbi ölmüş. Hakîkati göremiyor. Küfür veya dalâlet, ilhâd ve zındıklık çukuruna kendisi batmıştır. Tevhîd ehli olduğunu, tâat yaptığını, insanlara ilim ve feyz verdiğini sanıyor. Kıyâmet günü küfrünün cezâsını bulacak, zulmlerinin, iftirâlarının azâblarını çekecektir. Dünyada kendine ve benzerlerine kâfir demiyor. Çünkü, hepsi inkârda ortaktırlar. Kendilerini müslüman sanıyorlar. Hâlbuki, müslümanlar, bunların kâfir olduklarını bilmektedir. Çünkü müslümanlar, Allahü teâlânın Evliyâsına inanıyorlar. Onların doğru hâllerine inanıyorlar. İnkâr edenlerin anlamamaları, bilmemeleri özr olmaz. Çünkü, dînini bilmemek özr değildir. Bunların Evliyâyı bilmemeleri, yahudilerin, hıristiyanların ve mecûsîlerin ve putlara tapanların, Muhammed aleyhisselâmın hak dînini bilmemeleri gibidir. Onların bilmemeleri özr olmadığı gibi, bunların bilmemesi de özr olmaz.

Allahü teâlânın Evliyâsını inkâr etmek, islâm dîninin herhangi bir hükmünü inkâr etmek gibi küfürdür. İslâmiyeti inkâr eden mürtede yapılan cezânın, Evliyâyı inkâr eden kâfire de yapılması lâzımdır. Önce, bu inkârından vazgeçmesini, tevbe etmesini isteriz.

Evliyâ ve Peygamberler, ne kadar yüksek olurlarsa olsunlar, Allaha kul olmaktan kurtulamazlar. Hârika, kerâmet hâsıl olmasında, kulların hiç te'sîri olmadığı gibi, âdet üzere yaratılmakta olan şeylerde de, te'sîrleri yoktur. Herşeyi, yalnız Allahü teâlâ yaratmaktadır. Evliyânın ve Peygamberlerin, hiçbirşeyin yaratılmasında te'sîrleri olmaz. Fakat Allahü teâlâ, Evliyâsını ve Peygamberlerini, başka kullarından üstün tutmuş, başkalarına vermediği nîmetlerini, bunlara ihsân etmiştir. Allahü teâlâ, her insanın istekli işlerini, insanların istemelerinden sonra, dilerse yaratmaktadır. İnsanların istediği şeyleri, O istemezse yaratmaz. İnsanların istedikleri bazı şeyleri, O da hep istemekte ve hep yaratmaktadır. Meselâ, insan kolunu kaldırmak, gözünü kırpmak isteyince, O da hemen istemekte ve hemen onun kolunu kaldırmaktadır. İstememesi pek nâdirdir. İnsanların bazı isteklerini ise, O nâdiren istemekte ve yapmakta ve çok zaman istemeyip yapmamaktadır. Dünyadaki isteklerimizin çoğu böyledir. Fakat bu da, insandan insana değişmekte olduğu hergün görülmektedir. İşte Allahü teâlâ, Evliyâsının ve Peygamberlerinin isteklerinin çoğunu, kol kaldırmak ve göz kırpmak gibi, hemen dilemekte ve yaratmaktadır. Bu onlara karşı, Allahü teâlânın bir ihsânıdır. Burada, Evliyânın birbirlerine göre farkları olduğu gibi, hiçbir Velî, hiçbir Peygamber derecesine varamaz. Hiçbiri dünyaya değer vermedikleri için, Allahü teâlâdan dünya için birşey istemezler. Dünyadan her istedikleri de âhıret için ve Allah içindir. (Hadîka) kitabından tercüme burada tamam oldu.

Allahü teâlânın Evliyâsı mezhepsizlerin türeyeceklerini ve Evliyâyı inkâr edeceklerini, yüzlerce sene önce, kerâmet olarak anlamışlar. Sapık, hattâ kâfir olacaklarını bildirmişler. Müslümanların, bunlara aldanmamaları için lâzım olan herşeyi yazmışlardır. Evliyâya inanmak için yalnız bu açık kerâmetleri yetişmez mi?

35- Kıyâmet günü, herkes sevdiğinin yanında bulunacakdır.

35 - (Hadîka) kitabının altıyüzkırksekizinci sayfasında diyor ki, ilm-i zâhirden birkaç şey öğrenip, ilm-i bâtından birşey bilmiyenler, tasavvuf kitaplarını okuyunca, âriflerin sözlerini küfür ve dalâl sanıyorlar. Anlamadıkları marifet bilgilerine inanmıyorlar. Muhyiddîn-i Arabî ve Ömer bin Fârıd ve ibni Seb'in İşbîlî ve Afîf'üddîn-i Telemsânî ve Abdülkâdir Geylânî ve Celâlüddîn-i Rûmî ve Seyyid Ahmed Bedevî ve Ahmed Ticânî ve Abdülvehhâb-i Şa'rânî ve Şerefüddîn-i Busayrî gibi tasavvuf büyüklerini beğenmiyorlar. [Muhyiddîn-i Arabî 638 [m. 1240] de Şâmda, Ömer bin Fârıd 636 [m. 1238] da Mısrda, İbni Seb'in 669 [m. 1270] da Mekkede, Afîf-üddîn Süleymân Telemsânî 690 [m. 1290] da Şâmda, Abdülkâdir Geylânî 561 [m. 1166] de Bağdâdda vefât etti.]

Bâtın ilimlerine inanmıyorlar. Bâtın bilgilerine inanmıyan ise, Muhammed aleyhisselâmın dîninin sırlarına inanmamış olur. Böyle kimseye bid'at ve dalâlet ehli, yâni sapık denir. Îmanlı görünür ise de, münâfık gibidir. İmâm-ı Süyûtînin ve Hatîbin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Din bilgisi iki kısmdır: Biri kalbde olan faydalı bilgilerdir. İkincisi, dil ile anlatılan zâhir bilgileridir) buyuruldu. Yine Süyûtînin ve Deylemînin bildirdikleri hadis-i şerifte, (Bâtın bilgileri, Allahü teâlânın sırlarından bir sırdır. Onun hükmlerinden bir hükmdür. Dilediği kulunun kalbine verir) buyuruldu. İmâm-ı Mâlik buyurdu ki, (İlm-i zâhire mâlik olan, ilm-i bâtına kavuşabilir. Zâhir bilgisi olan kimse, ilmi ile amel ederse, Allahü teâlâ, ona bâtın bilgisi ihsân eder). Ali bin Muhammed Vefânın ârifâne sözlerine şaşırıp kalan imam-ı Ömer Bülkînî, bunları nerden öğrendin deyince, Bekara sûresindeki, (Allahdan korkunuz! Allahü teâlâ, kendinden korkanlara bilmediklerini öğretir) meâlinde olan âyet-i kerimeyi okudu. [Celâlüddîn-i Rûmî 672 [m. 1273] de Konyâda, Ahmed Tîcânî 1230 [m. 1815] da Fasta, Şerefüddîn Muhammed Busayrî 695 [m. 1295] de Mısrda, İbnüvefâ 807 [m. 1404] de Medînede vefât etti.] Ebû Tâlib-i Mekkî buyurdu ki, (İlm-i zâhir ile ilm-i bâtın, birbirlerinden ayrılmazlar. Beden ile kalbin birlikte bulunması gibidirler. Bâtın ilimleri, ârifin kalbinden kalblere akar. Zâhir ilimleri, âlimin sözünden öğrenilir. Kulaklara kadar gidip, kalblere girmez.) Hadis-i şerifte, (Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir) buyuruldu. Bu âlimler, yalnız zâhirî ilim sahibi olanlar değildir. Bu âlimler, bildikleri ile amel eden, takvâ sahibi olan, Peygamberlerdeki ilimlerin hepsine kavuşan hakîkî âlimlerdir. (Zâhirî ilm) sahiplerinin niyetleri hâlis olmadığı ve şehvetlerinin pençesinden kurtulmadıkları için, ilmin nûru kalblerine girmez. Beyinlerine işlemez. Bunların kalblerini, beyinlerini Cehennem ateşi temizliyecektir. İmâm-ı Münâvî, imam-ı Gazâlîden haber veriyor ki, âhıret bilgisi iki türlüdür: Biri keşfle hâsıl olur. Buna (İlm-i mükâşefe) ve (İlm-i bâtın) denir. Bütün ilimler, bu ilme kavuşmak için sebepler, vesîlelerdir. İkincisi (İlm-i muâmele)dir. Âriflerden çoğuna göre, ilm-i bâtından nasibi olmıyanın îmansız gitmesinden korkulur. Bundan nasip almanın en aşağısı, bu ilme inanmaktır. Bid'at veya kibir bulunan kimseye bâtın ilmi nasip olmaz. Dünyaya düşkün olan ve hep nefsinin isteklerine uyan da, çok şey öğrense de, bâtın bilgisinden hiçbirşeye kavuşamaz. Bâtın bilgisi, temizlenmiş kalblerde hâsıl olan bir nûrdur. Peygamberimiz, (Öyle ilimler vardır ki, çok gizlidirler. Bunları, ancak marifet sahipleri bilir) buyurdu. Bu hadis-i şerif, bâtın ilimlerini göstermektedir. İmâm-ı Mâlikin ilm-i bâtına kavuşturur dediği zâhir bilgisi, onun zamanındaki, kendisi ile amel olunan ilimdir. Şimdi, dünyalığa kavuşmak, şöhret sahibi olmak için öğrenilen şeyler değildir. Allahü teâlânın emir ve yasaklarını doğru yapabilmek için herkese lâzım olan (İlm-i hâl) bilgileri az zamanda ve kolayca öğrenilebilir. Bununla amel edince, ilmi bâtın hâsıl olabilir.

Bâtın ilimlerine kavuşmamış olan din adamları, bilmedikleri ilimlere inanmıyorlar. Bâtın ilmi olarak anladıkları ve söyledikleri de, kendi gibi bir câhilden işittikleri veya bâtın âlimlerinin kitaplarından okuyup ezberledikleri şeylerdir. Paslı kalbleri açılmamış, rahmânî nûra kavuşamamışlardır. Kendilerini bâtın âlimi sanan bu câhiller, akıllarının esîridirler. O büyüklerin bildirdiklerini kısa akılları ile ölçerek yanlış anlamaktadırlar. Kur'an-ı kerimi ve hadis-i şerifleri de böyle yanlış anlıyorlar. Bozuk, zararlı tefsîr kitapları yazıyor. Müslümanları felakete sürüklüyorlar. Nûr sûresinin, (Allahü teâlâ bir kimseye nûr vermezse, o münevver olamaz!) meâlindeki kırkıncı âyet-i kerimesi, bunları göstermektedir.

[Sirâcüddîn Ömer Bulkînî Mısrî 805 [m. 1402] de, Ebû Tâlib Muhammed Mekkî 386 [m. 996] da, Bağdâdda vefât etti.]

[Allahü teâlâya kavuşmak, Allahü teâlâya yaklaşmak, Allahü teâlâyı tanımak, Allahü teâlâyı sevmek, feyz almak, nûrlanmak, Ârif olmak, ilm-i bâtın sahibi olmak gibi şeyler, hep kalb ile olur. Bunlara akıl eremez, anlıyamaz. Allahü teâlâ, herşeye kavuşmak için bir sebep yaratmıştır. Birşeye kavuşabilmek için, o şeyin sebebine yapışmak lâzımdır. Bildirdiğimiz şeylere kavuşmanın sebebi, kalbi mâ-sivâdan temizlemektir. Mahlûkların varlığını, sevgisini kalbden çıkarmaktır. Buna, (Fena-i kalbî) denir. Kalb, Allahdan başka herşeyi tam unutursa, yukarıda bildirdiğimiz şeyler, kendiliğinden kalbe dolar. Kalb, görülmiyen, tutulmıyan bir şeydir. Yâni madde değildir. Yer kaplamaz. Yürek dediğimiz et parçası ile ilgisi vardır. Aklın, dimâg [Beyin] ile olan ilgisi gibidir. Bir şişeye hava sokmak için uğraşmak lâzım değildir. Sıvıyı boşaltmak lâzımdır. Şişedeki sıvı boşaltılınca, hava kendiliğinden girer. Kalb de böyledir. Mahlûkların sevgisi, hattâ düşünceleri kalbden çıkarılınca, Allah sevgisi, feyz, nûr, marifet, kendiliğinden kalbe gelir. Kalbi mahlûklardan temizlemeye sebep de, Ehl-i sünnet îtikadı, haramlardan sakınmak, farzları ve nâfile ibâdetleri yapmaktır. Nâfile ibâdetlerden, te'sîri en çok ve sür'atli olanı, zikir yapmak ve Allahü teâlânın Velîlerinden biri ile berâber bulunmaktır.]

(Hadîka) ikinci cilt, yüzüçüncü sayfasında diyor ki, cemaat rahmettir. Yâni müslümanların hak üzerinde birleşmeleri, Allahü teâlânın merhamet etmesine sebep olur. Tefrika [bölünmek] ise azâbdır. Yâni, müslümanların topluluğundan ayrılmak, Allahü teâlânın azâb yapmasına sebep olur. Demek ki, her müslümanın doğru yolda olanlara katılması lâzımdır. Îmanı doğru olanlar az olsa dahî, bunlara katılmalı, bunlar gibi inanmalıdır. Doğru yol, Eshâb-ı kirâmın yoludur. Bu yolda olanlara, (Ehl-i sünnet vel-cemaat) denir. Eshâb-ı kirâmdan sonra, ortaya çıkan bâtıl, bozuk kimselerin çok olması insanı şaşırtmamalıdır. İmâm-ı Beyhekî buyuruyor ki, (Müslümanlar bozulduğu zaman, bunlardan önce olanların doğru yoluna sarılmalısın! Bir kişi kalsan bile, o yoldan ayrılmamalısın!). Necmeddîn-i Gazzî buyuruyor ki, (Ehl-i sünnet vel-cemaat)demek, Resûlullahın ve Eshâb-ı kirâmın gittikleri doğru yolda bulunan âlimler demektir. (Sivâd-i a'zam), yâni islâm âlimlerinin çoğu böyle idiler. Hak olan cemaat ve yetmişüç fırka içinde Cehennemden kurtulacağı bildirilmiş olan (Fırka-i nâciyye) bunlardır. Kur'an-ı kerimde, (Parçalanmayınız!) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, îtikatta, inanılacak bilgilerde parçalanmayınız demektir. Âlimlerin çoğu, meselâ Abdüllah ibni Mes'ûd, böyle olduğunu bildirmiştir. Yâni nefslerinize ve bozuk düşüncelerinize uyarak, doğru îmandan ayrılmayınız demektir. Bu âyet-i kerime, fıkh bilgilerinde ayrılmayınız demek değildir. Âyet-i kerime, bozgunculuk olan ayrılmağı yasaklamaktadır. Bu ise, akâiddeki, inanılacak şeylerdeki ayrılıktır. Ahkâmda, amellerde olan ictihâd bilgilerindeki ayrılık böyle değildir. Çünkü bu ayrılık, hakları, farzları, amellerdeki, ibâdetlerdeki ince bilgileri ortaya koymuştur. Eshâb-ı kirâm da, günlük işleri açıklıyan bilgilerde, birbirlerinden ayrılmışlardı. Fakat, îtikat bilgilerinde hiç ayrılıkları yoktu. Hadis-i şerifte,(Ümmetimin ayrılığı rahmettir) buyurdu. Dört mezhebin amel, iş bilgilerinde ayrılması böyledir. [Şimdi] Dört mezhep olması, Allahü teâlânın hidâyeti ve rahmetidir. Hepsi sevap kazanmıştır. Kıyâmete kadar, bu mezheplerde olanların ibâdetlerine verilen sevapların bir misli de, bunların mezheplerinin imamlarına verilmektedir. Âlimlerin amel, iş bilgilerinde çeşidli ihtisas kollarına ayrılmaları da böyledir. Böylece; bir çoğu hadis bilgisinde, birçoğu tefsîrde, çoğu da fıkh bilgisinde, arabî bilgilerde yetişmişlerdir. Tasavvufcuların riyâzet çekmekte ve tâlibleri yetiştirmekte, ayrı yol tutmaları da, yâni çeşidli yolların meydana gelmesi de, bu hadis-i şerife uygun olmaktadır. Necmeddîn-i Kübrâ (İnsanları Allahü teâlâya kavuşturan yollar, insanların sayısı kadardır) buyurdu. Bu söz de, tâlibleri yetiştirmek yolunu bildiriyor. Yoksa, îtikatlarında hiçbir ayrılık yoktur. Bütün Evliyânın îtikatları, îmanları birdir. Hepsi, (Ehl-i sünnet vel-cemaat) îtikatındadır. Sanat sahiplerinin çeşidli iş kollarına ayrılmaları da öyle rahmettir. Fakat, îtikatta ayrılmak, parçalanmak, böyle değildir. Çünkü, Resûlullah, (Cemaat rahmettir. Ayrılık azâbdır) buyurdu. [Necmüddîn-i Kübrâ 618 [m. 1221] de, Hârezmde, Cengiz askerleri tarafından şehit edildi.]

(Hadîka) ikinci cilt, yüzonüçüncü sayfada diyor ki, Resûlullah, (Kişi, sevdiği ile berâber olur) buyurdu. (Müslim) kitabında bildirildiği üzere, bir kimse, Resûlullaha kıyâmeti sorunca, (Kıyâmet için ne hazırlık yaptın?) buyurdu. Allahın ve Resûlünün sevgisini hazırladım dedi. (Sevdiklerinle berâber olursun) buyurdu. İmâm-ı Nevevî, bu hadis-i şerifi açıklarken, (Bu hadis-i şerif, Allahü teâlâyı ve Onun Resûlünü ve sâlihlerin ve hayr sahiplerinin dirilerini ve ölülerini sevmenin kıymetini, faydasını bildiriyor) dedi. Allahü teâlâyı ve Onun Peygamberini sevmek demek, emirlerini yapmak, yasaklarından sakınmak, bunlara karşı edebli, saygılı olmak demektir. Sâlihleri severek onlardan faydalanmak için, onların yaptıklarını yapmak lâzım değildir. Çünkü, onların yaptıklarını yaparsa, o da, onlardan olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki, (Bir kimse, bir cemaati sever. Fakat onlardan olmaz). Onlarla berâber olmak, onların derecesine yükselmek demek değildir. Hadis-i şerifte, (Bir cemaati seven kimse, onların arasında haşr olunur) buyuruldu. Ebû Zer: Yâ Resûlallah! Bir kimse, bir cemaati sevse, fakat onların yaptıklarını yapmasa, nasıl olur dedikte, (Yâ Ebâ Zer! Sevdiklerinle berâber olursun) buyurdu. Fakat, Hasen-i Basrî buyuruyor ki, (Bu hadis-i şerifler seni yanıltmasın! Sen iyilere, ancak onların iyi amellerini yapmakla kavuşabilirsin! Yahudiler ve hıristiyanlar, Peygamberlerini seviyorlar ise de, onlar gibi olmadıkları için, onların yanına gidemiyeceklerdir). İmâm-ı Gazâlî bunun için, (Onların iyi amellerinden birkaçını veya hepsini yapmadıkca, yalnız sevmekle, onların yanına kavuşulamaz) dedi. Bütün bunlardan anlaşılıyor ki, bir cemaati seven kimse, üç nev' olabilir: Onların bütün amellerini ve ahlâkını edinmiştir. Yâhut hiçbirini edinmemiştir. Yâhut da, birkaçını yapar. Başkalarını yapmayıp, bunların tersini yapar. Hepsini yapabilen, onlardan olur. Onlarla olur. Onlara olan sevgisi, onu da tâm onlar gibi yapmıştır. Muhabbetin en yüksek tabakasına erişmiştir. Elbet onlardan olur. Sevdiklerine hiç uymıyan, onlara hiç benzemiyen kimse, onlardan hiç olamaz. [Sevgisi, sözde kalır. Kalbine girmez. Sevginin yeri ise, kalbdir. Yâni gönüldür.] İmâm-ı Gazâlî Hasen-i Basrînin bunları anlattığını bildirmiştir. [Böyle sevgi, yalnız sözde kalmaktadır. Yalnız sözde kalan sevmeye, sevmek denilmez. Seviyorum demesi doğru olmaz.] Sevdiklerinin birkaç ameline uyan kimseye gelince, îmanda uymamış ise, onlardan olamaz. Onları seviyorum demesi hiç doğru değildir. Onun kalbinde, onlara sevgi değil, düşmanlık vardır. Din düşmanlığından daha büyük düşmanlık olmaz. Yahudilerin ve hıristiyanların, Peygamberleri seviyoruz demeleri böyledir. Kişi, sevdikleri gibi inanıp, tâat ve ibâdetlerde, onlara tâm uymazsa, beğenmediği için uymamış ise, seviyorum demesinin yine faydası olmaz. Onlarla birlikte olamaz. Gücü yetmediği, nefsine hâkim olmadığı için, hepsine uyamamış ise, onlarla birlikte olmasına mani olmaz. Hadis-i şerifler, bu ikinci kısmı bildirmektedir. Bir cemaati seven, fakat tâm onlar gibi olmıyan kimseye karşı söylenmiştir. Ebû Zer hadisi, bunu açıkça bildirmektedir. Bu hadis-i şerif, müslümanları çok sevindirmektedir. Yüzseksenüç 183 [m. 799] senesinde Kûfede vefât etmiş olan Muhammed ibnis-Semmâk, son nefesinde, (Yâ Rabbî! Sana hep ısyân ettim. Fakat, sana itaat edenleri hep sevdim. Beni bu sevgime bağışla!) diyerek duâ etti.

[Seyyid Abdülhakîm-i Arvâsî de, (Yâ Rabbî! Sana lâyık hiçbirşey yapamadım. Yüzüm kara olarak huzuruna geldim. Fakat, senin dînini yıkmak, islâmiyeti yok etmek istiyenleri sevmedim. Senin için olan bu buğduma beni bağışla!) diyerek duâ ederdi]. Necmüddîn-i Gazzî, sâlihleri seven zâlimleri, üçüncü nev'in birinci kısmının sevgisine benzetmektedir. Yâni sevdiklerinin îmanları gibi inanan, fakat onların amellerine ve ahlâklarına uymak istemiyen kimseye benzetmektedir. Sâlihlere olan muhabbetleri ve yardımları, bu zâlimlere fayda vermez demektedir. Biz deriz ki, böyle zâlimler, ikinci sevmeye benzemektedirler. Yâni sevdiklerinin îmanı gibi inanan, fakat onlar gibi olamıyan kimseler gibidirler. İbnis-Semmâk da, böyle olduğunu bildirmişti. Bu zâlimler, nefslerine uyarak zulüm yapmışlarsa da, sâlihleri sevmekte, duâlarını almaya çalışmaktadırlar. [Necmüddîn-i Gazzî Şâfi'î 1061 [m. 1651] de vefât etmiştir.]

(Hadîka), ikinci cilt, yüzyirmidördüncü sayfasında diyor ki, Resûlullah, (Kişi sevdiği ile birlikte olur) buyurdu. Selef-i sâlihîni, yâni Ehl-i sünnet âlimlerini sevsek, onlar gibi olmasak bile, bu hadis-i şerifteki müjdeye kavuşuruz. Allahü teâlânın sevdiklerinin ve Allahü teâlâyı sevenlerin dirilerini ve ölülerini seven kimse, büyük saadete, iyiliklere kavuşur. Onları sevmek, meselâ onların düşmanlarına karşı ve onları kötüliyen câhillere karşı, onları savunmak, övmektir. Dünyaya düşkün olanların en kötüleri, Allahü teâlânın sevdiklerini, Evliyâyı kötüliyenlerdir. Dünyaya düşkün olmak, bütün kötülüklere yol açar. Haset, hırsızlık, rüşvet, kibir gibi haramlara sebep olur. Câhil din adamlarının kibrli olmaları, hep dünyaya düşkün olmalarından ileri gelmektedir. Muhyiddîn-i Arabînin kalbinin açılması, bâtın ilimlerine kavuşması, tasavvuf büyüklerini sevdiği, onları savunduğu için olduğunu, kendisi bildirmektedir. (Ruh-ul-kuds) kitabında diyor ki, (Elhamdülillah! Câhil din adamlarına karşı, tasavvufcuları hep savundum. Ölünceye kadar da savunacağım. Bunun için, kalb bilgilerine kavuşturuldum. Onlara saldıran, ismlerini söyliyerek kötüliyen, kendisinin câhil olduğunu ortaya koyar. Bunun sonu felaket olur).

Muhyiddîn-i Arabî, kendisinin (Vasıyet-i Yûsüfiyye) kitabını açıklarken diyor ki, Resûlullahı rü'yâda gördüm. (Allahü teâlânın bu nîmetine nasıl kavuştuğunu biliyor musun?) buyurdu. Hayır, bilmiyorum dedim. (Ehlullah olduğunu söyliyenlere, saygı gösterdiğin için kavuştun!) buyurdu. Sözü doğru olsa da, olmasa da, ona saygı göstermesi, saadete kavuşmasına sebep oldu.

Kendi kusurlarını araştırıp düzeltmeye çalışan kimse, başkalarının ayblarını görmeye vakit bulamaz. Hep, kendinden daha iyi olan müslümanları görür. Yâni her gördüğü müslümanı kendinden daha iyi bulur. Velî olduğunu söyliyen kimsenin doğru söylediğine inanır. Başkalarının kötülüklerini araştıran, kendi kusurlarını görmiyen ise, Velîye inanmaz.

Necmeddîn-i Gazzî (Hüsn-üt tenebbüh) kitabında diyor ki, (Sâlihleri sevmek, sohbetlerinde bulunmak, ziyâretlerine gitmek, onlarla bereketlenmek lâzımdır. Evliyâ bunlardır). Şâh-ul-kermânî buyuruyor ki; (Evliyâyı sevmekten daha kıymetli ibâdet olmaz. Evliyâyı sevmek, Allahü teâlâyı sevmeye yol açar. Allahü teâlâyı seveni, Allahü teâlâ da sever). Ebû Osman Hayrî diyor ki, (Evliyânın sohbetine kavuşan kimse, Allahü teâlâya kavuşturan yolu bulur). Yahyâ bin Muâz diyor ki, (Evliyânın sohbetine kavuşan sâdık bir kimse, herşeyi unutur. Allahü teâlâ ile olur. Böyle olmazsa, Allahü teâlâya hiç kavuşamaz). Muhammed bin Irak (Sefînetül-ırâkıyye) kitabında diyor ki, (Fıkh âlimlerinden Muhammed bin Hüseyn Beclî, Resûlullahı rü'yâda gördü. Hangi amelin en iyi olduğunu sordu. (Evliyâullahdan olan bir Velînin yanında bulunmaktır)buyurdu. Diri iken bulamazsak deyince, (Diri iken de, ölü iken de onu sevmek, düşünmek böyledir) buyurdu. [Muhammed bin Ali Şâmî ibni Irak 933 [m. 1527] de Medînede vefât etti.]

İmâm-ı Birgivî duâ ederken, (Ey yardımcıların en iyisi! Ey Ümitsizlerin sığınağı! Yâ Erhamerrâhimîn! Ey günahları örten merhameti bol Allahım! Habîbin, sevgili Peygamberin hurmeti için ve bütün Peygamberlerin ve Meleklerin ve Peygamberinin Eshâbının ve Tâbiînin hurmetleri için, günahı çok olan bizlere acı! Suçlarımızı affeyle!) derdi. Allahü teâlâya, Peygamberi ve Onun Eshâbı ve Tâbiînin hurmeti için duâ etmek, duânın kabûl olması için bunları vesîle etmek câizdir, meşrudur. Onların şefaatini istemek olup, Ehl-i sünnet âlimleri câiz olduğunu bildirmiştir. Mu'tezile, buna inanmadı. Vesîle ederek yapılan duâ, o Velînin kerâmeti olarak kabûl olur. Bu da, öldükten sonra da, kerâmetin bulunduğunu göstermektedir. Bid'at ehli olan sapıklar, buna inanmıyor. [İmâm-ı Muhammed Birgivî 981 [m. 1573] de Anadoluda Birgide vefât etti.]

İmâm-ı Münâvî (Câmi'ussagîr)i açıklarken buyuruyor ki, (İmâm-ı Sübkî duâ ederken, Resûlullahı vesîle yapmak, onu şefî yapmak, ondan yardım istemek güzel olur. Selef-i sâlihînden ve sonra gelen âlimlerden hiç kimse buna karşı çıkmadı. Yalnız ibni Teymiyye bunu inkâr ederek, doğru yoldan ayrıldı. Kendinden önce gelenlerden, kimsenin söylemediği bir yola saptı. Ehl-i islâm arasında sapıklığı ile nâm aldı buyurdu). Âlimlerimiz, Resûlullaha mahsûs olan üstünlükleri bildirirken, duâ ederken Resûlullahı vâsıta kılmak câiz olur. Başkalarını vâsıta etmek böyle değildir dediler. Fakat, imam-ı Kuşeyrî diyor ki, (Mâruf-i Kerhî talebesine, duâ ederken beni vâsıta ediniz! Ben, Allahü teâlâ ile aranızda vâsıtayım demiştir. Çünkü Evliyâ Resûlullahın vârisleridir. Vâris olan, vârisi olduğu zâtın bütün üstünlüklerine kavuşur). Yirminci maddeyi de lütfen okuyunuz! (Hadîka)dan tercüme tamam oldu. [Abdülkerîm Kuşeyrî 465 [m. 1072] de Nişâpûrda vefât etti. Mâruf-i Kerhî, Sırrî Sekatînin mürşidi idi. 200 [m. 815] de Bağdâdda vefât etti.]

Hak teâlâ, intikâmını yine kul ile alır.

Bilmiyen (ilm-i ledünnî) anı kul yaptı sanır.

Cümle eşya Hâlıkındır, kul elîle işlenir.

36- VEHHÂBÎLİĞİN BAŞLANGICI VE YAYILMASI

İkinci Kısm

36 - Osmanlılar, Arab yarımadasının çoğuna sahip olunca, her memlekette seçilen bir memur ile, o memleket idare edilirdi. Sonraları, Hicâzdan başka yerler kapışanın eline geçti. Şeyhlikle idare edildi.

Binyüzelli 1150 [m. 1737] senesinde Abdülvehhâb oğlu Muhammed adında birinin, ingiliz câsûsu Hempher ile birlikte neşrettikleri (Vehhâbîlik) inançları, az zaman sonra, siyâsî hâl aldı. İngilizlerin siyâsî ve askerî yardımları ile, Arabistâna yayıldı. Daha sonra, İstanbuldaki halîfe ikinci Mahmûd hân tarafından Mısr vâlîsi Muhammed Ali pâşaya emir verilerek, Mısrdan gönderilen asker, bunların elinden Arabistânı kurtardı.

Vehhâbîlere inanan Abdülazîz bin Muhammed ilk olarak hicretin binikiyüzbeş 1205 [m. 1791] senesinde, Mekke emîri şerif Gâlib efendi ile harp etti. Daha önce, vehhâbîliği gizlice yaymışlardı. Sayısız müslümanları öldürüp, kadınlarını, çocuklarını ve mallarını almışlar ve işkence etmişlerdi.

Abdülvehhâb oğlu Muhammed, Benî Temîm kabîlesindendir. Hicretin 1111 [m. 1699] senesinde Necd çölündeki (Hureymile) kasabasında (Uyeyne) köyünde doğmuş, binikiyüzaltıda (1206) [m. 1792] ölmüştü. Önceleri ticâret için Basra, Bağdat, Îrân, Şâm ve Hind taraflarına gitmiş, çok zekî ve bozguncu sözleri ile (Şeyh-i Necdî) adını almıştı. Dolaştığı yerlerde çok şeyler görmüş, şef olmak düşüncesine kapılmıştı. 1125 [m. 1713] senesinde, Basrada tesâdüf ettiği, ingiliz câsûsu Hempher, bu tecrîbesiz gencin inkılâp yapmak, böylece insanların başına geçmek arzusunda olduğunu anlıyarak, bununla uzun zaman arkadaşlık yaptı. İngiliz Müstemlekeler Nezâretinden aldığı hîle ve yalanları buna telkîn etti. Muhammedin bu telkînlerden zevk aldığını görünce, yeni bir din kurmasını teklîf etti. Bu yeni dînin esaslarını ona bildirdi. Câsûs da, Abdülvehhâb oğlu Muhammed de aradıklarına kavuşmuş oldular. Yeni bir din kurmak için, önce Medînede, sonra Şâmda, Hanbelî mezhebi âlimlerinden okudu. Necde dönünce köylüler için küçük din kitapları yazdı. Bu kitaplara, ingiliz câsûsundan öğrendiklerini ve Mu'tezile ve başka bid'at fırkalarından aldığı bozuk düşünceleri de karıştırdı. Köylülerin çoğu buna tâbi oldular. İslâmiyeti içerden yıkmak için, İngilterede kurulmuş olan (Müstemlekeler nâzırlığı), bu hâli, Necd şeyhi olan (Muhammed bin Sü'ûd)a bildirdi. Çok para vererek ve siyâsî, askerî yardımlar vaat ederek, Abdülvehhâb oğlu Muhammed ile işbirliği yapmasını te'mîn etti. Arabistânda hasebe ve nesebe çok önem verirlerdi. Kendisi ise, câhil olduğundan, Abdülvehhâb oğlu Muhammed (Vehhâbîlik) adını verdiği tarîkatini yaymak için, Muhammed bin Sü'ûdü maşa olarak kullandı. Kendisine (Kâdı),Muhammed bin Sü'ûda (Hâkim) ismini taktı. Kendilerinden sonra da, çocuklarının bu makama geçmelerini te'mîn eden bir anayasa yaptırdı.

(Mir'ât-ül Haremeyn) kitabının yazılmış olduğu binüçyüzaltı 1306 [m. 1888] senesinde Necd emîri olan (Abdüllah bin Faysal), Muhammed bin Sü'ûd soyundan olduğu gibi, kâdîları yâni diyânet işleri reîsleri de, Abdülvehhâb oğlu Muhammedin neslindendir.

Abdülvehhâb oğlu Muhammed, önceleri Medînede okurken, Medînenin sâlih, temiz âlimlerinden olan babası Abdülvehhâb ve kardeşi Süleymân bin Abdülvehhâb ve kendisine ders okutan hocaları, bunun sözlerinden ve davranışlarından ve sık sık sorduğu düşüncelerinden bunun ileride islâm dînini içeriden yıkacak bir sapık olacağını anlamışlardı. Kendisine nasihat verirler ve müslümanlara, bundan sakınmalarını söylerlerdi. Fakat, korktukları çabuk meydana geldi. Düşüncelerini (Vehhâbîlik) adı ile açıkça yaymaya başladı. Câhilleri, ahmakları aldatmak için İslâm âlimlerinin kitaplarına uymıyan yeniliklerle, dinde reformculukla ortaya çıktı. (Ehl-i sünnet vel-cemaat)mezhebinde olan doğru müslümanlara kâfir diyecek kadar taşkınlık yaptı. Peygamberimizi ve başka Peygamberleri ve Evliyâyı vesîle ederek, Allahü teâlâdan birşey istemeye ve bunların kabirlerini ziyâret etmeye şirk dedi.

Abdülvehhâb oğlu Muhammedin, ingiliz câsûsundan öğrendiğine göre, bir kabir başında duâ ederken, meyyite karşı söyliyen, müşrik olurmuş. Allahdan başka bir kimse veya birşey için, yaptı demek, meselâ, (Falanca ilâcdan fayda oldu) veya (Peygamber efendimizi veya bir Velîyi vâsıta yaparak istediğim oldu) diyen müslümanlar müşrik olurmuş. Abdülvehhâb oğlunun, bu sözlerine vesika olarak ortaya attığı şeyler, hep yalan ve iftirâ ise de, câhil halk, doğruyu eğriden ayıramadıkları için sözleri, işsizlerin, çapulcuların hoşuna gitti. Câhiller ve vurguncular, taş yürekliler, Abdülvehhâb oğlunun sözlerine hemen yanaştılar. Doğru yolda olan hâlis müslümanlara kâfir dediler.

Abdülvehhâb oğlu, düşüncelerini kolayca yayabilmek için, Der'ıyye hâkimlerine başvurunca, onlar da topraklarını genişletmek ve kuvvetlerini arttırmak için, Abdülvehhâb oğlu ile seve seve işbirliği yaptılar. Onun fikirlerini her tarafa yaymakta bütün güçleri ile uğraştılar. İnanmayıp karşı duranlarla harp ettiler. Müslümanların mallarını yağma etmek, canlarına kıymak helâl denilince, çöldeki vahşîler, soyguncular, Muhammed bin Sü'ûda asker olmak için yarış ettiler. Sü'ûd oğlu ile Abdülvehhâb oğlu elele vererek, vehhâbîliği kabûl etmiyenlerin kâfir ve müşrik olduklarına, kanlarını dökmek ve mallarını almak helâl olduğuna binyüzkırküç 1143 [m. 1730] senesinde karar verip, yedi sene sonra ilân ettiler. Buna göre, Abdülvehhâb oğlu, otuziki yaşında ictihâda başlamış, ictihâdlarını kırk yaşında ilân etmiştir.

Mekke-i mükerreme şâfi'î müftîsi Esseyyid Ahmed bin Zeynî Dahlân, (El-Fütûhât-ül-islâmiyye) kitabının ikinci cüz' 228. sayfasından başlıyarak, (Fitnet-ül-vehhâbiyye) başlığı altında bunların inançlarını ve müslümanlara yaptıkları işkenceleri anlatmaktadır. Bu kitap 1387 [m. 1968] senesinde Kahirede basılmıştır. Mühim kısmı, İstanbulda 1395 [m. 1975] de ofset yolu ile bastırılmıştır. Bunun 234.  sayfasında diyor ki, (Mekkedeki ve Medînedeki Ehl-i sünnet âlimlerini aldatmak için, buralara kendi adamlarını gönderdiler. Bu adamlar, islâm âlimlerine cevap veremediler. Câhil ve sapık oldukları anlaşıldı. Kâfir olduklarını isbât eden bir karar yazılıp her tarafa gönderildi. Mekke emîri olan şerif Mes'ûd bin Sa'îd, bunların habs edilmelerini emreyledi. Birkaçı kaçarak Der'ıyyeye gitti. Olanları anlattılar.) Zeynî Dahlân 1304 [m. 1886] de Medînede vefât etti.

Hicâzda bulunan dört mezhep âlimleri ve bunların arasında Abdülvehhâb oğlunun kardeşi Süleymân efendi ve kendisine ders okutmuş olan hocaları, Abdülvehhâb oğlunun kitaplarını inceliyerek, İslâm dînini yıkıcı, bozguncu yazılarına cevaplar hazırladılar, sapık yazılarını çürüten kuvvetli vesikalarla kitaplar yazarak, müslümanları uyandırmaya çalıştılar. Süleymân bin Abdülvehhâbın, kardeşine karşı yazdığı kitabın ismi, (Savâ'ık-ul ilâhiyye firredd-i alel-vehhâbiyye) olup, hicretin binüçyüzaltı [1306]. senesinde basılmış ve 1395 [m. 1975] senesinde İstanbulda ofset yolu ile ikinci baskısı yapılmıştır.

Bu kitaplar onları gafletten uyandıramadı. Müslümanlara karşı olan düşmanlıklarını arttırdı ve Muhammed bin Sü'ûdün müslümanlar üzerine saldırmasına, akıtılan kanların çoğalmasına sebep oldu. Bu adam, (Benî Hanîfe) kabîlesinden olup, Müseyleme-tül Kezzâbın peygamberliğine inanmış olan ahmakların soyundan idi. Muhammed bin Sü'ûd, hicretin binyüzyetmişsekiz (1178) ve mîlâdın binyediyüzaltmışbeş (1765) senesinde ölünce, oğlu Abdülazîz yerine geçti. Abdülazîz bin Muhammed bin Sü'ûd, hicretin binikiyüzonyedi (1217) ve mîlâdın binsekizyüzüç (1803) senesinde, Der'ıyye câmiinde, bir şî'î tarafından, karnına hançer sokularak öldürüldü. Bundan sonra, oğlu Sü'ûd bin Abdülazîz vehhâbîlerin şefi oldu. Arabları aldatmak, sapık inançlarını yaymak için müslümanların kanını dökmekte, üçü de, birbiri ile yarışırcasına çalıştılar.

Abdülvehhâb oğlunun bu düşüncelerini yayması, Allahı tevhîdde hâlis olmak için ve müslümanları şirkten kurtarmak için imiş. Müslümanlar altıyüz seneden beri şirk üzere imişler. Müslümanların dînini tâzelemek için, dinde reform yapmak için, ortaya çıkmış. Bu düşüncelerine herkesi inandırmak için, Ahkâf sûresinin beşinci âyet-i kerimesini, Yûnüs sûresinin yüzaltıncı âyet-i kerimesini ve Ra'd sûresinin ondördüncü âyet-i kerimesini vesika olarak ileri sürmüştür. Hâlbuki bunlara benziyen, daha birçok âyet-i kerimeler vardır. Bu âyet-i kerimelerin hepsi, puta tapan kâfirleri, müşrikleri bildirmek için gönderildiğini, tefsîr âlimleri sözbirliği ile beyan buyurmuşlardır.

Abdülvehhâb oğlunun düşüncelerine göre, bir müslüman, Peygamberimizden veya başka Peygamberlerden yâhut Velîlerden, Sâlihlerden birinin kabrinin yanında veya uzakta iken bundan istigâse etse, yâni sıkıntıdan, dertten kurtulması için yardım istese, yâhut o zâtın ismini söyliyerek şefaat etmesini dilese, yâhut kabrini ziyâret etmek için gitmek istese, o müslüman müşrik olurmuş. Allahü teâlâ, Zümer sûresinin üçüncü âyetinde, puta tapan kâfirleri bildirmektedir. Peygamberleri ve Evliyâyı vesîle ederek duâ eden müslümanlara müşrik diyebilmek için, bu âyet-i kerimeyi ileri sürüyorlar. Müşrikler de putların yaratıcı olmadığına, herşeyi Allahü teâlânın yarattığına inanıyorlardı diyorlar. Hattâ Ankebût sûresinin altmışbirinci ve Zuhruf sûresinin seksenyedinci âyet-i kerimesinde meâlen, (Bunları kimin yarattığını, onlara sorarsan, elbette Allah yarattı derler) buyuruldu. Allahü teâlânın da böyle buyurduğunu söylüyorlar. Kâfirler böyle inandıkları için değil, Zümer sûresinin üçüncü âyetinde bildirilen,(Allahdan başkalarını dost edinenler, onlar Allahü teâlâya şefaat ederek bizi yaklaştırırlar derler) meâl-i şerifini söyledikleri için kâfir ve müşrik oluyorlar, diyorlar. Peygamberlerin, Evliyânın kabirlerinden şefaat, yardım istiyen müslümanlar da, böyle söyliyerek müşrik oluyorlarmış.

Abdülvehhâb oğlunun, bu âyet-i kerimeyi ileri sürerek, müslümanları kâfirlere, müşriklere benzetmesi, çok çürük, ahmakca ve gülünç bir şeydir. Çünkü, kâfirler, şefaat etmeleri için putlara tapınıyorlar. Allahü teâlâyı bırakıp, dileklerini yalnız putlardan istiyorlar. Müslümanlar ise, Peygamberlere, Evliyâya tapınmıyorlar, herşeyi yalnız Allahdan bekliyoruz. Evliyânın vâsıta, vesîle olmasını istiyoruz. Kâfirler, putlarının diledikleri gibi şefaat edeceklerine, her dilediklerini Allaha yaptıracaklarına inanıyorlar. Müslümanlar ise, Allahü teâlânın, sevdiği kullarına şefaat için izin vereceğini, sevdiklerinin şefaatlerini ve duâlarını kabûl edeceğini, Kur'an-ı kerimde bildirdiği için, Kur'an-ı kerimde bildirilen bu müjdeye inandıkları için, Allahü teâlânın sevgilisi olarak tanıdıkları Evliyâdan şefaat ve yardım istemektedirler. Kâfirlerin putlara tapınması ile, müslümanların Evliyâdan yardım istemeleri birbirine benzetilemez. Bir müslüman ile bir kâfir, görünüşte hep insandır. İnsanlıkları birbirlerine benzemektedir. Fakat, müslüman, Allahü teâlânın dostudur. Sonsuz Cennette kalacaktır. Kâfir olan ise, Allahü teâlânın düşmanıdır. Sonsuz Cehennemde kalacaktır. Görünüşte birbirlerine benzemeleri, hep aynı olacaklarına senet olamaz. Allahü teâlânın düşmanı olan putlara, heykellere yalvaran ile, Allahü teâlânın sevgili kullarına yalvaranlar, görünüşte benziyebilirler. Fakat, putlara yalvarmak, Cehenneme götürür. Evliyâya yalvarmak ise, Allahü teâlânın affetmesine, merhamet etmesine sebep olur. (Allahü teâlânın sevdiği kulları hâtırlanırsa, Allahü teâlâ merhamet eder) hadis-i şerifini, otuzuncu maddenin sonunda bildirmiştik. Peygamberlere, Evliyâya yalvarınca, Allahü teâlânın merhamet edeceğini, affbuyuracağını bu hadis-i şerif de göstermektedir.

Müslümanlar, Peygamberlerin, Evliyânın ilah, mâbut, Allahü teâlâya şerîk, ortak olmadıklarına inanır. Bunların, Allahın âciz kulları olduklarına, ibâdete, tapınmaya, yalvarmaya hakları olmadığına inanır. Allahü teâlânın sevdiği, duâlarını kabûl eylediği kulları olduğuna inanır. Mâide sûresi, otuzbeşinci âyetinde meâlen, (Bana yaklaşmak için vesîle arayınız) buyuruldu. Sâlih kullarımın duâlarını kabûl ederim, dileklerini veririm buyuruyor. Buhârîde ve Müslimde ve Künûz-üd-dekâıkte bulunan hadis-i şerifte,(Elbet, Allahü teâlânın öyle kulları vardır ki, birşey için yemin etse, Allahü teâlâ, o şeyi yaratır. Onu yalancı çıkarmaz) buyuruldu. Müslümanlar, bu âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere inandıkları için, Evliyâyı vesîle yapmakta, onlardan duâ ve yardım beklemektedir.

Evet, kâfirlerin bir kısmı, putlarının, heykellerinin yaratıcı olmadıklarını, herşeyi Allahü teâlânın yarattığını söyliyorlar ise de, putların tapınmaya hakları vardır. Onlar dilediğini yaparlar ve Allaha da yaptırırlar diyorlar. Putlarını Allaha şerîk, ortak yapıyorlar. Bir kimse, dünyada başkasından yardım istese, bana elbette yardım yapar. Onun her istediği herhâlde olur dese, bu kimse kâfir olur. Fakat, benim işim onun istemesi ile kesinlikle olmaz. O bir sebebdir. Allahü teâlâ sebebe yapışanları sever. Sebeple yaratmak Onun âdetidir. Sebebe yapışmış olmak için, bundan yardım istiyorum, dileğimi Allahdan bekliyorum. Peygamberimiz de sebeplere yapışmıştır. Sebebe yapışmakla, o yüce Peygamberin sünnetine uymuş oluyorum diyerek birisinden yardım istiyen kimse sevap kazanır. İşi olursa, Allahü teâlâya hamd eder. İşi olmazsa, Allahü teâlânın kazasına, kaderine râzı olur. Kâfirlerin puta tapması, müslümanların Evliyâdan duâ, şefaat, yardım istemelerine benzemez. Aklı olan, doğru düşünebilen, bu ikisini birbirine benzetmez. Birbirinden başka olduklarını iyi anlar. Zararı ve faydayı yaratan, ancak Allahü teâlâdır. Ondan başkasının tapınmaya hakkı yoktur. Hiçbir Peygamber, hiçbir Velî ve hiçbir mahlûk, hiçbirşey yaratamaz. Allahdan başka yaratıcı yoktur. Yalnız Allahü teâlâ, Peygamberlerinin, Velîlerinin, sâlih kullarının, yâni sevdiği kullarının ismlerini söyliyenlere, onları vesîle edenlere merhamet eder. Dilediklerini verir. Böyle olduğunu, kendisi ve Peygamberi haber vermiştir. Bu haberlere uyarak müslümanlar da böyle inanmaktadır.

Müşrikler, kâfirler ise, putların birşey yaratmadığını bildikleri hâlde, putları ilâh ve mâbut biliyorlar. Putlara tapınıyorlar. Kimisi ülûhiyyette müşrik oluyor. Kimisi de, ibâdette müşrik oluyorlar. (Putlarımız bize şefaat edecektir. Allaha yaklaştıracaktır) dedikleri için, müşrik olmuyorlar. Putları mâbut bildikleri için, putlara tapındıkları için müşrik oluyorlar.

Peygamberimiz, (Bir zaman gelecek, kâfirler için gelmiş olan âyet-i kerimeleri, müslümanları kötülemek için vesika olarak kullanacaklardır) buyurdu. Başka bir hadis-i şerifte, (En çok korktuğum şey, âyet-i kerimeleri Allahü teâlânın dilemediği yerlerde kullanacak kimselerin ortaya çıkmasıdır) buyurdu. Bu hadis-i şeriflerin ikisini de Abdüllah bin Ömer bildirdi. Bu iki hadis-i şerif, mezhepsizlerin türiyeceklerini ve kâfirleri bildiren âyet-i kerimelerin müslümanlar için geldiğini söyliyeceklerini, Kur'an-ı kerime iftirâ edeceklerini bildirmektedir.

Müminler, Allahü teâlânın sevdiğine inandıkları kimselerin mezarlarını ziyârete gidiyorlar. Allahü teâlânın sevdiği kullarını vâsıta, vesîle ederek, Allaha yalvarıyorlar. Peygamberimiz ve Eshâb-ı kirâm da böyle yaparlardı. Peygamberimiz, (Yâ Rabbî! İstediklerini vermiş olduğun kullarının hakkı için, hurmeti için senden istiyorum) duâsını okurdu. Bu duâyı Eshâbına öğretir ve okumalarını emrederdi. Müminler de, böyle duâ etmektedir.

Hz. Alînin vâlidesi olan (Fâtıma binti Esed) vefât edince, Resûlullah kabre koydu ve (Yâ Rabbî! Bana annelik yapan Fâtıma binti Esedi affeyle! Peygamberinin ve benden önce gelmiş olan Peygamberlerinin hakkı için, ona rahmetini bol eyle!) diye duâ eyledi. Gözlerinin açılması için duâ istiyen birisine, iki rekât namaz kılmasını, sonra (Yâ Rabbî! Kullarına merhamet ederek göndermiş olduğun Peygamberin Muhammed aleyhisselâmın hurmeti için, Onu vesîle ederek, senden istiyorum. Sana yalvarıyorum. Ey sevgili Peygamber, Muhammed! Seni vesîle ederek, duâmı kabûl edip, dileğimi ihsân etmesi için Rabbime yalvarıyorum. Yâ Rabbî! Duâmın kabûl olması için, o yüce Peygamberi bana şefaatcı eyle!) duâsını okumasını emir buyurmuştur.

Âdem, yasak edilen ağacdan yiyerek, (Seylan) yâni Serendib adasına indirilince, (Yâ Rabbî! Oğlum Muhammed aleyhisselâm hurmetine beni affet!) duâsını yaptı. Allahü teâlâ da, (Ey Âdem! Muhammed aleyhisselâmı vesîle ederek, yerdekiler ve göktekiler için şefaat isteseydin, şefaatini kabûl ederdim) buyurdu.

Hz. Ömer, Hz. Abbâsı berâber götürüp, onu vesîle ederek, yağmur duâsı yapmış, duâsı kabûl olmuştur.

Gözlerinin açılmasını istiyen birisine, okuması emrolunan duâda, (Yâ Muhammed! Seni...) demek, Evliyâyı vesîle ederken ismini söyliyerek yalvarmanın câiz olduğunu göstermektedir.

Eshâb-ı kirâmın ve Tâbiînin hayatını bildiren kitaplar, kabir ziyâretinin ve ismini söyliyerek şefaat istemenin ve meyyiti vesîle kılmanın meşru ve câiz olduğunu gösteren vesikalarla doludur.

İbni Hacer-i Hiytemînin (Minhâc) şerhi olan (Tuhfe) kitabına hâşiyeleri ile meşhûr Muhammed bin Süleymân şâfi'î, [Muhammed Kürdî 1194 [m. 1780] de Medînede vefât etti.] Abdülvehhâb oğlunun bozuk ve sapık bir yolda olduğunu, âyet-i kerimelere ve hadis-i şeriflere yanlış mânalar verdiğini, vesikalarla isbât etmiştir. Kitabında şöyle demektedir: (Ey Muhammed bin Abdülvehhâb! Müslümanlara dil uzatma! Allah rızası için, sana nasihat ediyorum. Allahdan başka yaratıcı olduğunu söyliyen varsa, ona doğruyu bildir! Vesikalar göstererek onu doğru yola çevir! Müslümanlara kâfir denilemez! Sen de bir müslümansın. Milyonlara kâfir dememek için, bir kişiye kâfir demek daha doğru olur. Sürüden ayrılan koyunun tehlikede olduğu muhakkaktır. Nisâ sûresinin yüzondördüncü âyetinde meâlen, (Doğru yol gösterildikten sonra, Peygamber aleyhisselâma uymıyan ve îmanda ve amelde müminlerden ayrılan kimseyi, küfür ve irtidâdda bırakır ve Cehenneme atarız. O Cehennem çok kötü bir yerdir) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, Ehl-i sünnet ve cemaatten ayrılmış olanların hâlini göstermektedir).

Kabir ziyâretinin câiz ve faydalı olduğunu bildiren hadis-i şerifler, pek çoktur. Eshâb-ı kirâm ve Tâbiîn-i izâm Peygamberimizin mübârek türbesini ziyâret ederlerdi. Bu ziyâretin nasıl yapılacağını ve faydalarını bildirmek için kitaplar yazılmıştır.

Bir Velîyi vesîle ederek duâ etmek, ismini söyliyerek ondan yardım istemek, hiç zararlı değildir. İsmi söylenen zâtın, te'sîr edeceğine, istenileni elbet yapacağına, gaybleri bileceğine inanmak küfür olur. Müslümanlar böyle inanmıyor ki, kötülenebilsin. Müslüman, Allahü teâlânın sevgili bir kulundan, yalnız vesîle olmasını, şefaat etmesini, duâ etmesini ister. İstenileni yaratan yalnız Allahü teâlâdır. Mâide sûresi, yirmiyedinci âyetinde meâlen, (Müttekî kullarımın duâsını kabûl ederim) buyuruldu. Bunun için, sevdiklerinden duâ istenir. Meyyitten, istekleri vermesi değil, Allahü teâlânın vermesine vâsıta olması istenir. Vermesini istemek câiz değildir. Müslümanlar bunu istemez. Verilmesi için vâsıta olmasını istemek câizdir. (İstigâse) ve (İstişfâ') ve (Tevessül) kelimeleri de, hep vâsıta, vesîle olmayı istemek demektir.

Herşeyi yaratan, yapan yalnız Allahü teâlâdır. Birşeyi yaratmak için, başka bir mahlûkunu vâsıta ve sebep yapması, Allahü teâlânın âdetidir. Allahü teâlânın birşeyi yaratmasını istiyenin, o şeyin yaratılmasına vesîle olan sebebe yapışması lâzımdır. Peygamberler, hep sebeplere yapışmışlardır.

Allahü teâlâ sebebe yapışmağı övmektedir. Peygamberler sebeplere yapışmağı emretmektedir. Dünyadaki olaylar, hâdiseler de, sebebe yapışmanın lâzım olduğunu göstermektedir. Birşeye kavuşmak için, o şeyin sebebine yapışılır. O sebebi, o şeye sebep yapan ve insanın o sebebe yapışmasını sağlıyan, o sebebe yapıştıktan sonra, o şeyi yaratan, hep Allahü teâlâ olduğuna inanmak lâzımdır. Böyle inanan bir kimse, bu sebebe yapışmakla, o şeye kavuştum diyebilir. Bu sözü, o şeyi sebep yarattı demek değildir. Allahü teâlâ, o şeyi bu sebeple yarattı demektir. Meselâ (içtiğim ilâc ağrımı kesti), (Seyyidet Nefîse hazretlerine adak yapınca, hastam iyi oldu), (Çorba beni doyurdu), (Su, harâretimi giderdi) sözleri, bu şeylerin hep vesîle ve vâsıta olduklarını göstermektedir. Bunlar gibi konuşan müslümanların, yukarıda bildirdiğimiz gibi inandıklarını düşünmek lâzımdır. Böyle düşünene kâfir denemez. Vehhâbîler de, diri olandan, yanında bulunandan birşey istemek câizdir diyor. Birbirlerinden ve hükûmet memurlarından çok şey istiyorlar. Vermeleri için yalvarıyorlar. Uzakta olandan ve ölüden istemek şirktir. Diriden istemek şirk olmaz diyorlar. Ehl-i sünnet âlimleri ise, birisi şirk olmayınca, öteki de şirk olmaz diyor. Aralarında fark yoktur diyor. Her müslüman, îmanın, islâmın şartlarına, farzların farz olduklarına ve haramların haram olduklarına inanmaktadır. Her müslümanın, yaratıcı, yapıcı yalnız Allah olduğuna, Allahdan başkasının yaratmadığına inanmış oldukları da meydandadır. Namaz kılmıyacağım diyen bir müslümanın, şimdi veya burada kılmıyacağım veya kılmış olduğum için kılmıyacağım demek istediği anlaşılır. Ben hiç namaz kılmak istemiyorum demek istiyor diye, kimse buna dil uzatamaz. Çünkü, söz sahibinin müslüman olması, ona küfür, şirk damgasını vuracak dilleri kesmektedir. Kabir ziyâret eden, meyyitten yardım, şefaat istiyen, şu işim olsun diyen bir müslümana, küfür, şirk damgasını basmaya kimsenin hakkı yoktur. Bu sözleri söyliyenin veya kabir ziyâret edenin, yâ Resûlallah, bana şefaat et diyenin müslüman oluşu, bu sözlerinin ve işlerinin câiz ve meşru olan îmanla ve düşünce ile olduğunu göstermektedir.

Yukarıdaki bilgiler iyi anlaşılır ve iyi düşünülürse, Abdülvehhâb oğlunun inançları ve yazıları temelinden yıkılmış ve çürütülmüş olur. Bununla berâber, bozuk yolda olduğunu, müslümanlara iftirâ ettiğini ve islâmiyeti içten yıkmaya çalıştığını vesikalarla isbât eden çok sayıda kitap yazılmıştır. (Zebîd) müftîsi Seyyid Abdürrahmân bunun bozuk yolda olduğunu göstermek için şu hadis-i şerif yetişir demektedir: (Arabistânın doğu tarafından kimseler çıkar. Kur'an-ı kerim okurlar. Fakat, Kur'an-ı kerim boğazlarından aşağı inmez. Ok yaydan çıktığı gibi dinden çıkarlar. Yüzlerini kazırlar). Yüzlerinin traşlı olması, bu hadis-i şerifte onların haber verilmiş olduğunu açıkça göstermektedir. Bu hadis-i şerifi okuduktan sonra, başka bir kitap okumaya lüzûm kalmaz. Başı, yanakları traş etmeği, Abdülvehhâb oğlunun kitapları emretmektedir. Yetmişiki sapık fırkanın hiçbirisinde böyle bir emir yoktur.

BİR KADININ ABDÜLVEHHÂB OĞLUNA VERDİĞİ Cevap:

Abdülvehhâb oğlu kadınlara da başlarını traş etmelerini emretti. Bir kadın, bu emre karşı, (Saç, kadının kıymetli süsüdür. Sakal da erkeklerin süsüdür. İnsanları, Allahü teâlânın verdiği süsten mahrum bırakmak olur mu?) demiş. Abdülvehhâb oğlu buna cevap verememiştir.

Abdülvehhâb oğlunun gösterdiği yolda bozuk ve çirkin, birçok inanışlar varsa da, başlıca inanışları üçtür:

1. Amel, îmanın parçasıdır. Namaz kılmak farz olduğuna inandığı hâlde, tenbellikle bir namaz kılmıyanın îmanı gidermiş. Bir sene zekâtını vermiyen hasîs bir kimse, kâfir olurmuş. Böyle olan müslümanları öldürmeli, mallarını, vehhâbîlere dağıtmalı imiş.

2. Peygamberlerin ve Evliyânın ruhlarını vesîle etmek ve korktuklarından kurtulup, umduklarına kavuşmak için, duâ etmelerini onlardan istemek, şirk imiş. (Delâil-i hayrât) duâ kitabını okumak yasak imiş.

3. Kabirler üzerine türbe yapmak, türbede hizmet ve ibâdet edenler için kandil yakmak ve mezarlara sadaka, kurban adamak şirk imiş. Bunların üçü de, Allahü teâlâdan başkasına tapınmak imiş.

Sü'ûd bin Abdülazîz, Mekkeye ve Medîneye hücûm ettiği zaman Resûlullahın türbesinden başka, Eshâb-ı kirâmın ve Ehl-i beytin ve Evliyânın ve Şehitlerin türbelerinin hepsini yıktılar. Kabirleri, belirsiz hâle getirdiler. Resûlullah efendimizin mübârek türbesini de yıkmaya başladılar ise de, eline kazma alanın aklına veya bedenine sakatlık geldiğinden bu cinâyeti işleyemediler. Medîneye girdikleri zaman, Sü'ûd oğlu, müslümanları bir araya toplayıp, (Vehhâbîlik gelmesi ile, dîniniz şimdi tamam oldu. Allah sizden râzı oldu. Babalarınız kâfir idi, müşrik idi. Onların dinlerine uymayınız! Onların kâfir olduklarını herkese anlatınız! Resûlullahın türbesi önünde durup, Ona yalvarmak yasaktır. Türbenin önünden geçerken, Esselâmü alâ Muhammed denir. Ondan şefaat istenmez) gibi, müslümanları kötüliyen şeyler söyledi.

37- Vehhâbîliğin ortaya çıkışı ve bozuk inmançları (Mir'ât-ül haremeyn) den alındı.

37 - Vehhâbîliği yaymak için kıyasıya müslüman öldüren Abdülazîz bin Muhammed, hicretin 1210 [m. 1795] senesinde, Mekkeye üç vehhâbî gönderdi. Mekkede yapılan toplantıda, Ehl-i sünnet âlimleri, âyet-i kerimelerle ve hadis-i şeriflerle bunlara cevap verince, üç vehhâbî birşey söyleyemedi. Hakkı kabûl etmekten başka çıkar yol bulamadılar. Ehl-i sünnetin haklı olduğunu, kendilerinin yanlış ve sapık bir yol tutmuş olduklarını uzun yazdılar. Üçü de imzaladı. Fakat, Abdülazîz, siyâsî emeller peşinde, başkanlık lezzetini arttırmak davâsında olduğundan, din adamlarının bu nasihatine kulak bile vermedi. Din perdesi arkasında, işkencelerini hergün daha arttırdı.

Üç vehhâbînin Mekkedeki müslümanlara inandırmak istedikleri yirmi madde idi. Fakat bunların hepsi, yukarıda bildirdiğimiz üç maddede toplanmakta idi. Abdülvehhâb oğlu, ibâdetler îmanın parçasıdır sözünün, imam-ı Ahmed bin Hanbelin ictihâdı olduğunu ileri sürüyordu. Hâlbuki, imam-ı Ahmedin bütün ictihâdları, kitaplara geçmişti. Mekke âlimleri, bunları inceden inceye biliyorlardı. Abdülvehhâb oğlunun bu sözünün doğru olmadığını, bu üç vehhâbîye isbât ettiler.

Üç vehhâbî, ikinci inanışlarında haklı olduklarına çok güveniyorlardı. (Mekkedeki müslümanlar, Resûlullahın ve Abdüllah ibni Abbâsın ve (Mu'allâ) kabristanında bulunan Mahcûbun mezarına giderek: Yâ Resûlallah! Yâ Mahcûb! Yâ ibni Abbâs! diyorlar. İmamımız Abdülvehhâb oğlunun ictihâdına göre, [Lâ ilâhe illallah Muhammedün resûlullah] deyip de, Allahdan gayrıya duâ edenler kâfir olur. Bunları öldürmek ve mallarını paylaşmak helâl olur) dediler. Ehl-i sünnet âlimleri, bunlara, (Allahü teâlânın sevdiği kullarının kabirlerine gidip, onlara tevessül etmek, duâ istemek, onlara tapınmak değildir. Onlara ibâdet etmek için değildir. Onları vesîle ederek, o sebeplere, vâsıtalara yapışarak, Allahü teâlâdan istemektir) dediler. Sebeplere yapışmanın câiz, hattâ lâzım olduğunu vesikalarla isbât ettiler.

Mahcûbun ismi, seyyid Abdürrahmândır. Zamanının en derin âlimi idi. Binikiyüzdört 1204 [m. 1790] senesinde vefât edip, Mu'allâ kabristanında defnedildi.

Evliyânın kabirlerine giderek, Allahü teâlâdan bir dilekte bulunurken, onları vesîle etmek, vesîle olmaları için onlara yalvarmak câiz olduğu, çeşidli yollardan isbât edilmektedir. Mâide sûresi otuzsekizinci âyet-i kerimesinde meâlen, (Ey müminler! Allahü teâlâdan korkun ve Ona yaklaşmak için vesîle arayın!) buyuruldu. Bütün tefsîrler, vesîlenin Allahü teâlânın sevdiği, beğendiği şeylerden herbiri olduğunu bildiriyor. Nisâ sûresinin yetmişdokuzuncu âyetinde meâlen, (Resûle itaat eden, Allaha itaat etmiş olur) buyuruldu. Bunun içindir ki, İslâm âlimlerinin çoğuna göre, birinci âyet-i kerimedeki vesîle, Resûlullah demektir. Böyle olunca, Peygamberleri ve onların vârisleri olan Velîleri, sâlih müslümanları vesîle etmek, onların yardımları ile Allahü teâlâya yaklaşmak câiz olmaktadır. Peygambere karşı söylemek, yalvarmak küfür ve şirk olsaydı, namaz kılanların hepsinin kâfir olması lâzım gelirdi. Muhammed bin Süleymânın yukarıda yazılı fetvâsına göre, vehhâbîlerin de kâfir olmaları lâzım olurdu. Çünkü her müslüman, namazda otururken, (Esselâmü aleyke eyyühen-Nebiyyü ve rahmetullah) diyerek Resûlullaha selâm vermekte ve o yüce Peygambere duâ etmektedir.

Kabirleri ziyâret etmekte ve Evliyâyı vesîle ederek duâ etmekte faydalar vardır. Çünkü, İbni Asâkirin bildirdiği ve (Künûz-üd-dekâık)de yazılı hadis-i şerifte, (Mümin, mümin kardeşinin aynasıdır) buyuruldu. Dâre Kutnînin bildirdiği hadis-i şerifte, (Mümin, müminin aynasıdır) buyuruldu. Bu hadis-i şeriflerden anlaşılıyor ki, ruhlar, birbirlerinin aynaları gibidir. Birbirlerinde görünürler. Kabir başında, o Velîyi düşünüp, vesîle eden kimsenin ruhuna, Velînin ruhundan feyz gelir. Hangisinin ruhu zayıf ise, kuvvetlenir. Birleşik iki kaptaki sıvı gibidir. Yüksek olan ruh zarar eder. Kabirdekinin ruhu aşağı derecede ise, ziyâret edenin ruhu sıkıntı duyar. Bunun içindir ki, islâmiyetin başlangıcında, kabir ziyâreti yasak edilmişti. Çünkü mezarda olanlar, câhiliyye zamanından kalmış olanlardı. Müminler de ölmeye başlayınca, kabir ziyâretine izin verildi. Peygamberin veya bir Velînin kabri ziyâret edilince, o Velî düşünülür. Hadis-i şerifte, (Sâlihler düşünüldüğü zaman, Allahü teâlâ merhamet eder) buyuruldu. Bu hadis-i şeriften anlaşılıyor ki, kabir ziyâret edene, Allahü teâlâ merhamet eder. Merhamet ettiği kulunun duâsını kabûl buyurur. Kabir ziyâret edilmez. Evliyâya tevessül olunmaz sözünün, senedsiz bir düşünce, bir görüş ayrılığı olduğu meydandadır. (Ben öldükten sonra, hac eden bir müslüman beni ziyâret ederse, diri iken ziyâret etmiş olur) hadis-i şerifi, bu inanışı kökünden çürütmektedir. Kabir ziyâretinin lâzım olduğunu göstermektedir. Bu hadis-i şerif, vesikaları ile, (Künûz-üd-dekâık) kitabında yazılıdır.

Türbeleri yıkarken, (Mezar ziyâret eden kadınlara ve mezarların üstünü mescid yapanlara, mezarlara ışık yakanlara lânet olsun!) hadis-i şerifini ileri sürüyorlar. Peygamber zamanında böyle şeyler yoktu. Hadis-i şerifte, (Bizim zamanımızda olmayıp, sonradan yapılan şeyler, bizden değildir) denildi, diyorlar. İkinci inanışlarına karşı verilen cevap, bu sözü de çürüttüğü için, Ehl-i sünnet âlimlerinin sözlerini kabûl eylediler.

38- Vehhâbîlerin Tâifde müslimânları öldürmeleri ve yağmaları.

38 - Binikiyüzon 1210 [m. 1796] senesinde, Ehl-i sünnet âlimleri vehhâbîleri cevap veremiyecek hâlde bırakınca, böyle inanmanın müslümanlıktan ayrı bir yol olduğunu, islâm düşmanlarının islâmiyeti içerden yıkmak için sinsice hazırladıkları bir tuzak olduğunu gösteren âyet-i kerime ve hadis-i şerifler yazılarak, Mekkedeki islâm âlimleri imzaladılar. Tevbe eden üç vehhâbî de, bu vesikaya şâhit oldular. Bu vesika her memlekete gönderildi.

Mekkedeki vehhâbî din adamları, Der'ıyyeye, Abdülazîzin yanına gelerek, cevap veremediklerini, böyle inanmanın islâm düşmanlığı olduğu yazılarak her tarafa gönderildiğini anlattılar. Abdülazîz bin Muhammed bin Sü'ûd ve adamları, bunları işitince, Ehl-i sünnete diş bilediler. Binikiyüzonbeş [1215] senesinde Mekkeye saldırdılar. Mekke emîri şerif Gâlib bin Müsâ'id bin Sa'îd efendi, bunlara karşı koydu. Her iki taraftan çok kan döküldü. Şerif Gâlib efendi, bunları Mekkeye sokmadı. Mekke etrâfındaki Arab kabîleleri, vehhâbî oldular. Sü'ûd, hemen o sene, iki bayram arasında, Tâif şehrine asker gönderdi. Tâifteki müslümanlara yaptıkları işkenceler ve kadınların, çocukların barbarca öldürülmeleri, Ahmed bin Zeynî Dahlânın (Hulâsat-ül-kelâm) kitabında ve Eyyûb Sabri Pâşanın [Eyyûb Sabri pâşa 1308 [m. 1890] de vefât etti.] 1296 [m. 1879] senesinde basılmış olan (Tarih-i Vehhâbîyân) ve (Mir'ât-ül-Haremeyn) kitaplarında uzun yazılıdır. Yüreği dayanabilenler oradan okuyabilirler. (Hülâsat-ül-kelâm)1395 [m. 1975] de İstanbulda bastırılmıştır.

Tâife girdikleri zaman, kadınlara ve çocuklara ve bütün ehâlîye yaptıkları işkenceler (Osman-ül-Mudâyıkî) adındaki islâm düşmanı, azgın bir şakînin emri ile yapıldı. Bu adam, Muhsin isminde biri ile birlikte, şerif Gâlib efendi tarafından Der'ıyyeye gönderilmişti. Medîneye girmelerini ve müslümanlara işkence yapmalarını önlemek için, önceki sözleşmeyi yenilemeye çalışacaklardı. Fakat bu münâfık, şerif Gâlib efendinin yanında câsûsluk yapıyordu. Yolda arkadaşı olan Muhsini de, bir çok menfaatler vaat ederek aldattı. Der'ıyyeye gelince, Sü'ûd bin Abdülazîze içlerini döktüler. Sü'ûd, bunların, sâdık bir köle olduğunu anlayınca, Der'ıyye çapulcularını bunların emrine verip, (Tâif)yanındaki (Abîle) denilen yere geldiler. Şerif Gâlib efendiye mektûb yazıp, Sü'ûd ve kendilerinin önceki sözleşmeyi tanımadıklarını ve Sü'ûdün Mekkeyi almaya hazırlandığını bildirdiler. Şerif Gâlib efendi, cevap yazarak, tatlı sözlerle nasihat etti ise de, islâm düşmanı olan bu azgın, mektûbları yırttı. Emîrin gönderdiği müslümanlara saldırıp, bozguna uğrattı. Şerif Gâlib efendi, Tâif kal'asına çekilip savunma tedbîrleri aldı. Bu azgın vehhâbî, 1217 [m. 1802] Şevvâl ayı sonunda Tâife yakın (Melîs) denilen yerde ordusunu kurdu. Kendisinden daha taş yürekli ve gönlü islâm düşmanlığı ile dolu olan (Bîşe) emîri (Sâlim bin Şekbân) alçağını dahî yardıma çağırdı. Sâlimin yanında yirmi kadar çöl şeyhi ve her şeyhin yanında beşyüz kadar vehhâbî şakîsi vardı. Sâlimin emrinde ayrıca bin kişi vardı.

Şerif Gâlib efendi, Tâiflilerle birlikte Melîsteki eşkiyâ üzerine kahramanca saldırdı. Sâlim bin Şekbânın binbeşyüz çapulcusunu kılıncdan geçirdi. Sâlim ve yanında kalanlar kaçtı. Fakat toparlanarak Melîs denilen yeri bastılar. Ehâlînin mallarını yağma ettiler. Şerif Gâlib efendi, yardım almak için Ciddeye gitti. Tâifliler korkup, çoğu, çoluk çocuğunu alıp gizlice kaçtılar. Kal'ada sığınan Tâifliler, ard arda gelen vehhâbîleri bozup kaçırdılar ise de, düşmana yardımcı da gelmiş olduğundan, kal'aya teslim bayrağı çektiler. Cana ve ırza kıymamak şartı ile teslim olacaklarını bildirdiler. O gün düşman da, çok ölü vererek dağılmaya başlamış idi. Anlaşmak için Tâiflilerin gönderdiği alçak ve südü bozuk bir kimse, düşmanın kaçtığını gördüğü hâlde, arkalarından bağırmaya başladı: Şerif Gâlib, sizden korkup kaçtı. Tâif ehâlîsi de, dayanacak hâlde değildir. Kal'ayı size verip af dilediklerini bildirmek için beni gönderdiler. Ben sizi severim. Geri dönünüz. Bu kadar kan döktünüz. Tâifi ele geçirmeden gitmek doğru değildir. Size yemin ederek söylüyorum ki, Tâifliler kal'ayı hemen verecekler. Her istediğinizi kabûl edeceklerdir dedi. Tâifin böyle boş yere vehhâbîlerin eline geçmesi, şerif Gâlib efendinin hatâsı olmuştur. O, Tâifte kalsaydı, müslümanların başına bu felaket gelmiyecekti. (Hâinler, korkak olur) gereğince, bu sözlere inanamadılar. Fakat, kal'a üstünde teslim bayrağını görünce, işin iç yüzünü anlamak için kal'aya bir adam gönderdiler. Adamı iple kal'aya çektiler. Teslim olmak istiyorsanız, cânınızı kurtarmak için bütün malınızı buraya toplayın dedi. İbrâhîm ismindeki bir müslümanın gayreti ile eşyalar getirildi. Bunlar azdır, bu kadar mal ile affolunamazsınız. Daha getiriniz dedi. Bir defter verip, mal getirmiyenlerin ismlerini buraya yazınız! Erkekleriniz istediği yere gidebilirler. Kadınlarınız ve çocuklarınız zincirlere bağlanacaktır dedi. Biraz yumuşak olması için yalvardılar ise de, azgınlığını ve sertliğini arttırdı. İbrâhîm, buna dayanamayıp, göğsüne bir taş vurdu, öldürdü. Bunun üzerine, kal'aya saldırdılar. Böylece, kurşun ve gülle dokunmasından kurtuldular. Demirlerle kapıları kırıp içeri girdiler. Önlerine çıkanları, kadın, erkek ve çocuk demeyip öldürdüler. Beşikteki yavruları bile parçaladılar. Sokaklarda dere gibi kan aktı. Evleri basıp herşeyi yağma ettiler. Güneş batıncaya kadar azdılar, kudurdular. Kal'anın şark tarafındaki taş evlere giremediler. Fakat kurşun yağmuruna tuttular. İçlerinden bir habîs, sizi affettik. Çoluk çocuğunuzu alıp istediğiniz yere gidebilirsiniz diye bağırdı. Başka yere gitmek için yola çıkanları bir tepede topladılar. Bunların çoğu kadın ve çocuk idi. Etrâflarını sardılar. Bunları oniki gün aç, susuz bıraktılar. Her biri temiz âile, nâz ile büyümüş müslümanlardı. Bunlara söz ile, sopa ile ve taş ile eziyyet ettiler. Birer birer çağırıp, mallarınızı sakladığınız yerleri bildirin diyerek döverlerdi. Merhamet için yalvaranlara, ölüm gününüz yaklaşıyor derlerdi.

İbni Şekbân, taş evleri oniki gün sıkıştırmış, içeri giremeyince, (Evinden çıkıp silâhını bırakanlar affedilecektir) diye söz vermişti. Bu söze inanıp evden çıktılar. İbni Şekbân, bunların ellerini arkalarına bağlayıp tepedeki müslümanların yanına gönderdi. Böylece üçyüzaltmışyedi erkekle birlikte tepede beklemekte olan kadın ve çocukları kılıncdan geçirdiler. Şehitleri günlerce hayvanlara çiğnettiler. Yırtıcı hayvanların ve kuşların yimesi için onaltı gün açıkta bıraktılar. Müslümanların evlerine saldırdılar. Mal, eşya, ne varsa hepsini toplayıp kal'a kapısının önündeki meydana dağ gibi yığdılar. Bunların ve topladıkları paraların, altınların beşte birini, Sü'ûda gönderdiler. Geri kalanı aralarında paylaştılar. Hâinlerin ve yağmurun götürdüklerinden arta kalıp Ehl-i sünnetin eline geçen kırkbin riyâl altın ile sayısız kıymetli eşyadan onbin riyâl kadınlara ve çocuklara dağıtıldı. Eşya da pazarlarda çok ucuza satıldı.

Kütübhânelerden ve mescidlerden ve evlerden topladıkları Kur'an-ı kerimleri, tefsîrleri, hadis ve çeşidli din kitaplarının hepsini parçalayıp yerlere attılar. Kur'an-ı kerimlerin ve din kitaplarının altın işlemeli meşin ciltlerinden çarıklar yapıp pis ayaklarına giydiler. Ayaklarındaki kitap cildinden çarıklar üzerinde âyet-i kerimeler ve mübârek yazılar yazılı idi. Kıymetli kitapların yaprakları, yerlere o kadar çok atılmıştı ki, Tâif sokaklarında basacak toprak kalmamıştı. İbni Şekbân, yalnız Kur'an-ı kerimlerin parçalanmamasını emretmiş ise de, çöllerden vurgun için toplanıp gelmiş olan vehhâbî haydutları, Kur'an-ı kerimi tanımadıklarından, ele geçirdikleri Mushaf-ı şeriflerin hepsini parçalayıp yerlere saçtılar. Üzerlerini çiğniyerek geçtiler. Koca Tâif şehrinde yalnız üç Mushaf-ı şerif ile bir Buhârî-i şerif kitabı bu yağmadan kurtulabilmişti.

Mucize: Yağma yapıldığı günlerde hava durgundu. Hiç rüzgâr yoktu. Eşkiyâ çekilip gidince, bir fırtına çıktı. Rüzgârlar, yerlerdeki Kur'an-ı kerim ve çeşidli din kitaplarının yapraklarının hepsini uçurup götürdü. Uçan kâğıdların nereye gittikleri anlaşılamadı. Yere düşmüş hiçbir kâğıd görülemedi.

Şehitlerin cesedleri tepe üzerinde onaltı gün kalarak sıcaktan çürümüşlerdi. Her tarafı fena koku sarmıştı. Müslümanlar, İbni Şekbâna çok yalvardılar, ağladılar, sızladılar. Nihâyet izin alabilip, iki büyük çukur kazdılar. Babalarının, dedelerinin, akrabâlarının, arkadaşlarının, çocuklarının kokmuş cesedlerini bu çukurlara doldurup toprakla örttüler. Tanınacak tam bir ceset hiç yoktu. Kiminin yarısı, kiminin dörtte biri kalmıştı. Yırtıcı kuşların ve hayvanların uzaklara taşıyıp bırakmış oldukları insan parçalarının kokuları, vehhâbîleri de rahatsız ettiğinden, bunların toplanmasına da izin verdiler. Müslümanlar, her tarafı dolaşıp, bunları da topladılar. İki büyük çukura gömdüler.

Eşkiyânın, şehitleri, çürüyünceye kadar açıkta bırakmaları, müslümanların ölülerine de hakâret etmek ve intikam almak içindi. Beyt:

Yükselmeye sebep olur, gam yime düştüm diye,

Binâ tâmîr edilmez, benzemezse harâbeye.

Bedenleri açıkta kalıp, kuşlara kurdlara yem olan ve çürüyüp kokan şehitlerin Allah huzurundaki dereceleri katkat artar.

Eşkıyâ, Tâif şehrindeki müslümanları kılıncdan geçirdikten ve eşyaları, paraları yağma edip paylaştıktan sonra, her tarafı dolaşarak, Eshâb-ı kirâmın, Evliyânın ve âlimlerin türbelerini yıkıp yerle bir ettiler. Türbeleri yıkarken, Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden ve Peygamber efendimizin çok sevdiklerinden Abdüllah ibni Abbâs hazretlerinin mezarını kazıp, mübârek cesed-i şerifini çıkarıp yakmak istediler ise de, toprağa ilk kazmayı vurunca, etrâfa yayılan güzel kokudan ürktüler. (Bu mezarda büyük bir şeytan vardır. Toprağı kazmakla vakit geçirmiyelim. Dinamitle havaya uçuralım) dediler. Çok miktârda barut getirdiler. Pek uğraştılar ise de, barut ateş almadı. Barut ateş almayınca, şaşırıp dağıldılar. Böylece bu mübârek mezar birkaç sene düz toprak hâlinde kaldı. Sonra, seyyid Yasîn efendi gayet güzel bir sanduka yaptırarak bu mübârek mezarın unutulmasını önlemiştir.

Seyyid Abdülhâdî efendinin ve daha birçok Velîlerin de mezarlarını kazmak istediler ise de, herbiri kerâmet göstererek, zarar vermelerine imkân olmadı. Güçlüklerle karşılaşarak, bu kötü düşünceden vazgeçtiler.

Osman-ı Mudâyıkî ve İbni Şekbân mel'ûnları, türbelerle berâber, câmilerin ve medreselerin de yıkılmasını emretmişler idi. Ehl-i sünnet âlimlerinin büyüklerinden olan Yasîn efendi, (Cemaat ile namaz kılmak için yapılmış olan mescidleri niçin yıkıyorsunuz? Eğer Abdüllah ibni Abbâsın kabri bulunduğu için yıkmak istiyorsanız, onun mezarı, büyük mescidin dışındaki türbededir. Onun için mescidin yıkılması da Îcap etmez) dedi. Osman-ı Mudâyıkî ile İbni Şekbân bu söze cevap veremediler. İçlerinde bulunan Matû' adında bir zındık, (Şüpheli olan şeyleri yok etmelidir) diye gülünç bir söz söyledi. Yasîn efendi buna karşılık, (Mescidde şüphe olur mu?) deyince, cevap veremedi. Uzun bir sessizlikten sonra, Osman-ı Mudâyıkî, (İkinizi de dinlemiyeceğim. Mescide dokunmayınız, türbeyi yıkınız!) emrini verdi.

39 - Tâifte müslüman kanı akıtan alçaklar, sonra Mekkeye saldırdılar ise de, hac zamanı olduğu için, şehre girmeye korktular. Mekke ehâlîsi, Tâifteki müslümanların öldürülmesini işitince, Şerif Gâlib efendi, vehhâbîlere karşı koymak için Ciddeye asker toplamaya gitti. Fakat Mekke ehâlîsi, Tâif fâciasından çok korktukları için, bir hey'et göndererek yalvardılar. 1218 [m. 1803] senesi Muharrem ayında Mekkeye girip, inançlarını şehirde yaydılar. Kabir ziyâret edenleri, Resûlullahın türbesine gidip yalvaranları öldüreceklerini bildirdiler. Ondört gün sonra, şerif Gâlib efendiyi yakalamak için Ciddeye gittiler. Şerif Gâlib efendi, Cidde kal'asından merdce saldırarak, vehhâbî eşkıyâsından çoğunu öldürdü. Geri kalanları, Mekkeye kaçtı. Halkın yalvarması üzerine, şerif Gâlib efendinin kardeşi olan şerif Abdülmu'în efendiyi Mekkede emîr bırakıp, Der'ıyyeye gittiler. Şerif Abdülmu'în efendi, vehhâbîlerin işkencesinden Mekkelileri koruyabilmek için bu emîrliği kabûl etti.

Şerif Gâlib efendi, eşkiyânın bozguna uğramasından otuzsekiz gün sonra, Cidde vâlîsi Şerif pâşa ile, Ciddedeki askerleri alarak Mekkeye geldi. Burada bırakılmış olan eşkiyâyı çıkardı. Emîrliği tekrar ele geçirdi. Eşkiyâ, Mekkelilerden intikam almak için, Tâif etrâfındaki köylere saldırıp çok cana kıydılar. (Osman-ül-mudâyıkî) adındaki şakîyi Tâife vâlî yaptılar. Osman, Mekke etrâfındaki eşkiyâyı da toplıyarak, büyük bir gürûh ile 1220 [m. 1805] senesinde Mekke şehrini kuşattı. Mekkedeki müslümanlar aylarca sıkıntı çekti. Aç kaldılar. Son günlerde, yimek için köpek eti dahî bulamadılar. Şerif Gâlib efendi, milletin canlarını kurtarmak için, düşmanla anlaşmaktan başka çâre olmadığını anladı. Mekke emîrliği kendinde kalmak ve müslümanların canına, malına dokunmamak şartı ile, şehri teslim etti.