 |
|
|
 |
|
| ABDULHAMİD HAN |
ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026 |
|
|
|
|
 |
İBN-İ MACE'NİN ZİYADE HADİSLERİ.............................................................................. 18 BİRKAÇ NOKTANIN AÇIKLANMASI............................................................................ 18 MUKADDİME KISMI ............................................................................................................ 19 * SÜNNETE UYMA ........................................................................................................... 19 * HADİS RİVAYETİNDEN ÇEKİNME ............................................................................ 20 * BİD'ADAN MÜNAKAŞADAN KAÇMAK .................................................................... 21 * REY VE KIYASTAN KAÇMA ....................................................................................... 21 * İMAN ................................................................................................................................ 22 * KADER-KADERİYE ....................................................................................................... 25 ASHABIN FAZİLETLERİ...................................................................................................... 27 * HZ. EBU BEKR................................................................................................................ 27 * HZ. ÖMER........................................................................................................................ 28 * HZ. OSMAN ..................................................................................................................... 29 * HZ. ALİ............................................................................................................................. 31 * HZ. ABBAS ...................................................................................................................... 33 * HZ. HASAN VE HZ. HÜSEYİN...................................................................................... 34 * EBU ZERR-MİKDAD...................................................................................................... 35 * HABBAB .......................................................................................................................... 36 * BEDİR EHLİ..................................................................................................................... 36 * ENSAR.............................................................................................................................. 37 * HARİCÎLER...................................................................................................................... 38 * SÜNNET (ÇIGIR) AÇMAK:............................................................................................ 43 * KUR'AN ÖGRENİP ÖGRETEN...................................................................................... 44 * ALİM VE TALİB.............................................................................................................. 44 * İLMİ TEBLİG................................................................................................................... 46 * HALKA HAYRI ÖGRETMEK........................................................................................ 46 * TEVAZU........................................................................................................................... 47 * İLİM TALEBİNE TEŞVİK .............................................................................................. 47 * İLİMLE AMEL................................................................................................................. 48 * İLMİ GİZLEME................................................................................................................ 49 TAHARET BÖLÜMÜ............................................................................................................. 50 * ABDEST VE GUSÜLDE KULLANILACAK SU MİKTARI......................................... 50 * ABDESTSİZ NAMAZ MAKBUL DEGİL ...................................................................... 50 * ABDESTİ MUHAFAZA .................................................................................................. 51 * TEMİZLİGİN SEVABI .................................................................................................... 51 * MİSVAK .......................................................................................................................... 52 * HELA DUASI................................................................................................................... 52 * OTURARAK BEVL ......................................................................................................... 52 * HELA ADABI................................................................................................................... 53 * İSTİBRA ........................................................................................................................... 54 * YOLA ABDEST BOZULMAZ........................................................................................ 54 * HELADA GÖZÜKMEMEK............................................................................................. 55 * DURGUN SUYA AKITMAMALI................................................................................... 56 * SİDİK SIÇRANTISI ......................................................................................................... 56 * BEVLEDENE (AKITANA) SELAM VERİLMEZ.......................................................... 56 * SU İE İSTİNCA ................................................................................................................ 57 * KAPLARIN ÖRTÜLMESİ............................................................................................... 57 * KEDİ ARTIGI İLE ABDEST........................................................................................... 58 * KADININ ARTIGI İLE GUSÜL..................................................................................... 58 * KADIN VE ERKEK AYNI KAPTAN GUSLEDER ....................................................... 58 * NEBİZ İLE ABDEST ....................................................................................................... 59 * DENİZ SUYU İLE ABDEST ........................................................................................... 59 * UYKUDAN UYANINCA EL YIKANIR......................................................................... 60 * ABDESTTE BESMELE ................................................................................................... 60 * TEK AVUÇ SU İLE MAZMAZA İSTİNŞAK................................................................. 61 * UZUVLARI BİRER KERE YIKAYARAK ABDEST .................................................... 61 * UZUVLARI ÜÇER KERE YIKAYARAK ABDEST...................................................... 62 * UZUVLARI BİR, İKİ, ÜÇ KERE YIKAYARAK ABDEST .......................................... 62 * ABDESTTE İKTİSAD ..................................................................................................... 63 * ABDESTTE İSBAG: MÜKEMMEL ABDEST............................................................... 64 * SAKALI HİLALLEME .................................................................................................... 64 * KULAKLAR BAŞTANDIR............................................................................................. 65 * PARMAKLARI HİLALLEME......................................................................................... 65 * AYAKLARIN YIKANMASI ........................................................................................... 66 * ABDESTTEN SONRA ETEGE SU SERPME................................................................. 67 * ABDEST HAVLUSU ....................................................................................................... 67 * ABDESTTEN SONRAKİ DUA ....................................................................................... 67 * TUNÇ KAPLA ABDEST ................................................................................................. 68 * UYUYANIN ABDESTİ ................................................................................................... 68 * ZEKERE DEGİNCE ABDEST Mİ?................................................................................. 68 * ATEŞTE PİŞENDEN ABDEST Mİ? ............................................................................... 69 * DEVE ETİ YEYİNCE ABDEST Mİ? .............................................................................. 69 * SÜT İÇİNCE MAZMAZA ............................................................................................... 70 * ÖPME ABDESTİ BOZAR MI?........................................................................................ 70 * ABDEST ÜSTÜNE ABDEST.......................................................................................... 71 * ABDEST HADESTEN SONRA VACİPTİR ................................................................... 71 * KİRLENMEYEN SUYUN MİKTARI............................................................................. 72 * HAYIZ .............................................................................................................................. 72 * YEMEYE BAŞLAMAYAN ÇOCUGUN SİDİGİ ........................................................... 73 * SİDİK DEGEN TOPRAGIN TEMİZLENMESİ.............................................................. 73 * TOPRAK TOPRAGI TEMİZLER.................................................................................... 73 * MESTLER ÜZERİNE MESH .......................................................................................... 74 * MESTİN ÜST VE ALTINA MESH ................................................................................. 74 * TEYEMMÜM ................................................................................................................... 75 * CÜNÜBKEN ABDESTSİZ UYUNUR MU..................................................................... 75 * HER KILIN DİBİNDE CENABETLİK ........................................................................... 75 * KADIN İHTİLAM OLUR MU? ....................................................................................... 76 * GUSÜL SIRASINDA PERDE.......................................................................................... 76 * ABDESTTE SIKIŞAN NAMAZ KILMASIN ................................................................. 76 * KADIN HAYIZLI İSE...................................................................................................... 77 * HAYIZLI NASIL YIKANIR? .......................................................................................... 77 * HAYIZLI MESCİDE GİREMEZ ..................................................................................... 77 * HAYIZLI KADIN TEMİZLİKTEN SONRA SARILIK, BULANIKLIK GÖRÜRSE ... 78 * NİFAS KAÇ GÜN? .......................................................................................................... 78 * HAYIZLI OLAN KIZ KAPANMALIDIR....................................................................... 78 * HAYIZLI KINA YAKAR ................................................................................................ 79 * SARGI ÜZERİNE MESH................................................................................................. 79 * TÜKRÜK TEMİZDİR ...................................................................................................... 79 * KABA AGIZDAN SU DÖKMEK.................................................................................... 80 * AVRETE BAKMAMAK.................................................................................................. 80 * VÜCUDDA SU DEGMEDİK KURU YER ..................................................................... 80 NAMAZ BÖLÜMÜ................................................................................................................. 81 * ÖGLE NAMAZI VAKTİ.................................................................................................. 81 * ÖGLEYİ SERİNLİGE BIRAKMA .................................................................................. 81 * AKŞAM NAMAZI VAKTİ.............................................................................................. 82 * YATSIDAN ÖNCE YATILMAZ, SONRA KONUŞULMAZ ........................................ 82 * YATSIYA ATEME DEMEYİN ....................................................................................... 83 EZAN BÖLÜMÜ..................................................................................................................... 83 * EZAN NASIL BAŞLADI? ............................................................................................... 83 * EZANDA TERCİ' ............................................................................................................. 83 * EZANDA SÜNNET.......................................................................................................... 84 * EZAN OKUNURKEN EZAN TEKRAR EDİLİR........................................................... 85 * EZANIN FAZİLETİ ......................................................................................................... 85 * İKAMETTE BİRER BİRER OKUMA............................................................................. 85 * EZAN OKUNUNCA MESCİDDEN ÇIKILMAZ ........................................................... 86 MESCİDLER VE CEMAATLER BÖLÜMÜ ......................................................................... 86 * ALLAH İÇİN MESCİD BİNA ETMEK .......................................................................... 86 * MESCİD MÜTEVAZİ OLMALI ..................................................................................... 87 * MESCİD NEREYE YAPILMALI.................................................................................... 87 * MESCİDDE MEKRUH İŞLER........................................................................................ 87 * MAHALLELERDE MESCİD .......................................................................................... 88 * MESCİDLERİN TEMİZLİĞİ........................................................................................... 88 * MESCİDE TÜKÜRMEK MEKRUHTUR ....................................................................... 89 * KOYUN VE DEVE AĞILINDA NAMAZ ...................................................................... 89 * MESCİDE GİRERKEN DUA .......................................................................................... 90 * NAMAZA YÜRÜYEREK GİTMEK ............................................................................... 90 * MESCİDE UZAK EV DAHA SEVAPLI......................................................................... 91 * CEMAATTEN GERİ KALMAMALI.............................................................................. 91 * YATSI VE SABAH NAMAZLARININ CEMAATİ....................................................... 91 * MESCİDE DEVAM VE NAMAZLARI BEKLEME ...................................................... 92 NAMAZI EDA VE NAMAZIN SÜNNETLERİ BÖLÜMÜ................................................... 92 * NAMAZDA İSTİAZE VE KIRAAT................................................................................ 92 * KIRAATA NE İLE BAŞLANIR?..................................................................................... 92 * CUMA GÜNÜ SABAH NAMAZINDA KIRAAT.......................................................... 93 * ÖĞLE VE İKİNDİDE KIRAAT....................................................................................... 93 * AKŞAM NAMAZINDA KIRAAT................................................................................... 93 * İMAMIN ARKASINDA KIRAAT................................................................................... 94 * AMİN'İ CEHREN SÖYLEMEK ...................................................................................... 95 * RÜKUYA GİDERKEN RÜKUDAN KALKARKEN ELLERİ KALDIRMA ................ 96 * NAMAZDAKİ RÜKÛ...................................................................................................... 97 * ELLERİ DİZLER ÜZERİNE KOYMA............................................................................ 97 * RÜKUDAN DOĞRULURKEN NE OKUMALI? ........................................................... 97 * İKİ SECDE ARASINDA OTURMA................................................................................ 97 * İKİ SECDE ARASINDA NE DEMELİ?.......................................................................... 98 * PEYGAMBER'E SALÂVÂT ........................................................................................... 98 * TEŞEHHÜDDE NE OKUMALI? .................................................................................... 99 * TEŞEHHÜDDE İŞARET ................................................................................................. 99 * NAMAZDA SELÂM........................................................................................................ 99 * NAMAZDA TEK TARAFA SELÂM ............................................................................ 100 * SELAMDAN SONRA NE OKUMALI? ........................................................................ 100 * NAMAZDAN ÇIKIŞ ...................................................................................................... 100 * NAMAZ KILANIN ÖNÜNDEN GEÇİLMEZ............................................................... 101 * ÖNDEN GEÇEN NAMAZI BOZAR MI? ..................................................................... 101 * İMAMDAN ÖNCE RÜKU, SÜCUD ............................................................................. 101 * NAMAZIN MEKRUHLARI .......................................................................................... 102 * CEMAAT İMAMI SEVMİYORSA?.............................................................................. 102 * İKİ KİŞİ CEMAAT SAYILIR........................................................................................ 103 * İMAMIN ARKASINDA DURMAK MÜSTEHABTIR................................................. 103 * İMAMA VACİB OLAN ................................................................................................. 103 * İMAM NAMAZI KISALTIR ......................................................................................... 103 * SAFLARI DÜZELTME.................................................................................................. 104 * ÖN SAFIN FAZİLETİ.................................................................................................... 104 * KADINLARIN SAFLARI.............................................................................................. 104 * SÜTUNLAR ARASINDA SAF...................................................................................... 104 * SAFIN GERİSİNDE TEK DURULMAZ....................................................................... 104 * SAFIN SAĞ TARAFI..................................................................................................... 105 * KIBLE ............................................................................................................................. 105 * TAHİYYETÜ'L-MESCİD .............................................................................................. 106 * NAMAZ KILARKEN TÜKÜRÜLMEZ ........................................................................ 106 * SECCADE ÜZERİNDE NAMAZ.................................................................................. 106 * SICAKTA-SOĞUKTA ELBİSEYE SECDE.................................................................. 106 * NAMAZDA UYARI TESBİHİ-EL ÇIRPMASI ............................................................ 107 * AYAKKABIYLA NAMAZ............................................................................................ 107 * HUŞÛ.............................................................................................................................. 108 * TEK GİYSİ İÇİNDE NAMAZ ....................................................................................... 108 * TİLAVET SECDESİNİN SAYISI.................................................................................. 108 * NAMAZI TAMAMLAMA............................................................................................. 109 * NAMAZI TERKEDEN................................................................................................... 109 * CUMANIN FARZİYYETİ ............................................................................................. 109 * CUMA'NIN FAZİLETİ................................................................................................... 110 * CUMA GUSLÜ............................................................................................................... 110 * CUMAYA ERKEN GİTMEK ........................................................................................ 110 * CUMA KIYAFETİ ......................................................................................................... 111 * CUMA VAKTİ ............................................................................................................... 112 * CUMA HUTBESİ........................................................................................................... 112 * HUTBEYİ DİNLEME EDEBİ........................................................................................ 113 * CUMA NAMAZINDA KIRAAT ................................................................................... 113 * CUMANIN BİR REKATINA YETİŞEN....................................................................... 113 * CUMAYA GELME MESAFESİ.................................................................................... 113 * CUMAYI ÖZÜRSÜZ TERKEDEN ............................................................................... 114 * CUMADAN ÖNCE NAMAZ......................................................................................... 114 * CUMADA ÇÖMELME .................................................................................................. 114 * CUMADA HATİBE YÖNELME................................................................................... 115 * CUMADA SAAT-İ İCABE............................................................................................ 115 * FARZLARLA KILINAN SÜNNETLER ....................................................................... 115 * SABAHIN SÜNNETİ..................................................................................................... 115 * SABAHIN SÜNNETİ KAÇARSA NE ZAMAN KAZA EDİLİR? ............................... 116 * ÖĞLE FARZINDAN ÖNCE İKİ REK'AT..................................................................... 116 * ÖĞLE FARZINDAN SONRA İKİ REKATI KAÇIRAN .............................................. 116 * AKŞAMIN SÜNNETİ.................................................................................................... 117 * VİTR................................................................................................................................ 117 * DUADA ELLERİ KALDIRMA, YÜZE SÜRME.......................................................... 118 * KUNUT........................................................................................................................... 118 * SEFERDE VİTR ............................................................................................................. 118 * VİTRDEN SONRA İKİ REK'AT ................................................................................... 118 * VİTİRDEN SONRA OTURARAK İKİ REK'AT KILMAK.......................................... 119 * BİNEK ÜZERİNDE VİTR ............................................................................................. 119 * GECENİN BAŞINDA VİTR .......................................................................................... 119 * UNUTARAK CÜNÜB NAMAZ KILAN ...................................................................... 120 * NAMAZDA ABDESTİ BOZULAN .............................................................................. 120 * HASTA NAMAZI........................................................................................................... 121 * OTURARAK NAFİLE NAMAZI .................................................................................. 121 * OTURARAK KILINAN NAMAZIN SEVABI YARIM ............................................... 121 * RESÛLULLAH'IN HASTALIKTA KILDIĞI NAMAZ................................................ 121 * SABAH NAMAZINDA KUNUT................................................................................... 123 * NAMAZDA YILAN, AKREB ÖLDÜRÜLEBİLİR ...................................................... 123 * MEKRUH VAKİT .......................................................................................................... 124 * KORKU NAMAZI.......................................................................................................... 124 * YAĞMUR NAMAZI...................................................................................................... 125 * YAĞMUR DUASI.......................................................................................................... 125 * BAYRAM NAMAZLARI .............................................................................................. 125 * BAYRAM HUTBESİ ..................................................................................................... 125 * BAYRAM NAMAZINDAN ÖNCE VE SONRA NAMAZ .......................................... 126 * BAYRAM NAMAZINA YAYA GİTMEK ................................................................... 126 * BAYRAMA GİDERKEN BİR YOLU, DÖNERKEN BAŞKA BİR YOLU TAKİP ETMEK .............................................................................................................................. 127 * BAYRAMDA TAKLİS (ÇALGI) .................................................................................. 127 * BAYRAMDA HARBE SÜTRE OLABİLİR.................................................................. 128 * KADINLAR BAYRAM NAMAZINA GİDER ............................................................. 128 * BİR GÜNDE İKİ BAYRAM .......................................................................................... 128 * BAYRAMDA SİLÂH TAŞIMAK.................................................................................. 129 * BAYRAM GUSLÜ......................................................................................................... 129 * NAFİLELER KAÇ REKAT?.......................................................................................... 129 * KIYAMU'L-LEYL (GECE NAMAZI)........................................................................... 130 * KUR'ÂN'I GÜZEL SESLE OKUMAK .......................................................................... 130 * GECE NAMAZINDA KIRAAT..................................................................................... 132 * GECE KAÇ REKAT TEHECCÜT? ............................................................................... 132 * GECENİN EN EFDAL VAKTİ...................................................................................... 133 * AKŞAM YATSI ARASI NAMAZ................................................................................. 133 * EVDE NAFİLE............................................................................................................... 133 * HACET NAMAZI........................................................................................................... 134 * ŞABANIN ONDÖRDÜ .................................................................................................. 135 * ŞÜKÜR SECDESİ.......................................................................................................... 135 * NAMAZ GÜNAHA KEFARETTİR .............................................................................. 136 * BEŞ VAKİT NAMAZIN FARZ OLUŞU....................................................................... 136 * MESCİD-İ HARAM VE MESCİD-İ NEBİ'DE NAMAZIN FAZİLETİ ....................... 136 * MESCİD-İ AKSA'DA NAMAZ..................................................................................... 137 * CAMİDE NAMAZ ......................................................................................................... 137 * MİNBERİN İNŞAASI, KÜTÜĞÜN AĞLAMASI ........................................................ 137 * ÇOK SECDE................................................................................................................... 138 * AYAKKABI NEREYE KONMALI? ............................................................................. 138 CENAZE BÖLÜMÜ.............................................................................................................. 139 * HASTA ZİYARETİ........................................................................................................ 139 * ÖLECEK KİMSEYE LAİLAHE İLLALLAH TELKİNİ .............................................. 140 * ÖLECEK KİMSENİN YANINDA NE KONUŞMALI?................................................ 140 * MÜ'MİN CAN ÇEKİŞME HALİNDEN SEVAP KAZANIR........................................ 141 * ÖLÜNÜN GÖZÜ KAPATILIR...................................................................................... 141 * ÖLÜNÜN GASLİ ........................................................................................................... 141 * KARI KOCAYI, KOCA KARIYI GASLEDEBİLİR..................................................... 142 * RASULULLAH'IN GASLİ............................................................................................. 142 * KEFENLENEN ÖLÜYE BAKMAK.............................................................................. 143 * CENAZE TAŞIYANIN KIYAFETİ............................................................................... 144 * CENAZE CEMAATİ ÇOKSA ....................................................................................... 145 * ÖLÜYÜ HAYIRLA YÂDETMELİ................................................................................ 145 * CENAZE İÇİN KIRAAT................................................................................................ 146 * CENAZE NAMAZINDA DUA...................................................................................... 146 * CENAZE NAMAZI DÖRT TEKBİRLİDİR .................................................................. 146 * ÇOCUK CENAZESİNE NAMAZ.................................................................................. 147 * RESÛLULLAH'IN OĞLUNA CENAZE NAMAZI...................................................... 147 * ŞEHİTLERE CENAZE NAMAZI.................................................................................. 148 * CENAZE NAMAZI KILINMAYAN VAKİTLER........................................................ 149 * KABİR ÜZERİNDE NAMAZ........................................................................................ 149 * NECAŞİ ÜZERİNE NAMAZ......................................................................................... 150 * CENAZEYE KATILANIN SEVABI ............................................................................. 150 * CENAZE GEÇERKEN AYAĞA KALKMAK.............................................................. 151 * CENAZENİN KABRE SOKULMASI........................................................................... 151 * LAHİD MÜSTEHABDIR............................................................................................... 152 * ŞAKK.............................................................................................................................. 152 * KABRİN KAZILMASI................................................................................................... 153 * KABİR TAŞI................................................................................................................... 154 * KABİR ÜZERİNE BİNA YASAĞI ............................................................................... 154 * KABİR ÜZERİNDE YÜRÜNMEZ................................................................................ 154 * KABİR ZİYARETİ......................................................................................................... 155 * KABİR ZİYARETİ VE KADIN..................................................................................... 155 * KADINLAR CENAZEYİ TEŞYİ ETMEZ .................................................................... 156 * YAS YASAĞI................................................................................................................. 156 * DÖVÜNEREK ÜST-BAŞ YIRTARAK MATEM YASAĞI......................................... 157 * ÖLÜ ÜZERİNE AĞLAMAK ......................................................................................... 157 * ÖLÜ YAS SEBEBİYLE AZAB GÖRÜR MÜ? ............................................................. 158 * MUSİBETE SABIR ........................................................................................................ 159 * MUSİBETZEDEYİ TÂZİYE ......................................................................................... 159 * ÇOCUĞUNU KAYBEDENİN SEVABI........................................................................ 160 * DÜŞÜK SAHİBİNİN SEVABI ...................................................................................... 160 * CENAZE EVİNDE TOPLANMA.................................................................................. 161 * GURBETTE ÖLEN ŞEHİDDİR..................................................................................... 161 * HASTALANARAK ÖLEN ............................................................................................ 161 * ÖLÜNÜN KEMİĞİ KIRILMAZ.................................................................................... 162 * RESÛLULLAH'IN HASTALIĞI ................................................................................... 162 * RESÛLULLAH'IN VEFATI VE DEFNİ ....................................................................... 162 ORUÇ BÖLÜMÜ .................................................................................................................. 164 * ORUCUN FAZİLETİ ..................................................................................................... 164 * RAMAZAN AYININ FAZİLETİ................................................................................... 164 * YEVM-İ ŞEKK ORUCU................................................................................................ 165 * RAMAZAN AYI KAÇ GÜN?........................................................................................ 165 * YOLCULUKTA ORUÇ TUTULUR MU?..................................................................... 166 * RAMAZANDA BİR GÜN YEMENİN KEFARETİ...................................................... 166 * ORUÇLU KUSARSA..................................................................................................... 167 * ORUÇLU MİSVAK VE SÜRME KULLANIR MI? ..................................................... 167 * ORUÇLU HACAMAT OLUR MU? .............................................................................. 167 * ORUÇLUYKEN ÖPME ................................................................................................. 168 * ORUÇLUYKEN MÜBAŞERET .................................................................................... 168 * ORUÇLUYKEN GIYBET.............................................................................................. 168 * SAHUR ........................................................................................................................... 169 * İFTARDA ACELE.......................................................................................................... 169 * ORUÇLU CÜNÜB SABAHLARSA.............................................................................. 169 * HZ. NUH'UN ORUCU ................................................................................................... 169 * ŞEVVALDEN ALTI GÜN ............................................................................................. 170 * TEŞRİK GÜNLERİ ORUÇ TUTULMAZ ..................................................................... 170 * CUMARTESİ ORUCU................................................................................................... 170 * AREFE GÜNÜ ORUCU................................................................................................. 171 * AŞURA ORUCU ............................................................................................................ 171 * PAZARTESİ-PERŞEMBE ORUCU .............................................................................. 171 * HARAM AYLARINDA ORUÇ..................................................................................... 172 * ORUÇ BEDENİN ZEKÂTIDIR..................................................................................... 172 * ORUÇLUNUN YANINDA YENİRSE? ........................................................................ 172 * ORUÇLUNUN DUASI MAKBUL ................................................................................ 173 * BAYRAM NAMAZINA BİRŞEYLER YİYEREK GİDİLİR ....................................... 173 * RAMAZANDA MÜSLÜMAN OLAN .......................................................................... 173 * KADIN KOCANIN İZNİYLE ORUÇ TUTAR ............................................................. 174 * MİSAFİR, NAFİLE ORUCUNU EV SAHİBİNİN İZNİYLE TUTAR......................... 174 * ŞÜKÜRLE YİYEN ORUÇLU GİBİDİR ....................................................................... 174 * MU'TEKİF MESCİDE YERLEŞİR................................................................................ 175 * MU'TEKİF HASTA ZİYARET EDER, CENAZEYE KATILIR MI?........................... 175 * İTİKAFIN SEVABI........................................................................................................ 175 * BAYRAM GECELERİNİ İHYA.................................................................................... 175 ZEKAT BÖLÜMÜ ................................................................................................................ 176 * ALTIN VE GÜMÜŞÜN ZEKATI.................................................................................. 176 * BİR YILLIK MALA ZEKÂT......................................................................................... 176 * ZEKAT DÜŞEN MİKTAR............................................................................................. 176 * ZEKÂT VERİRKEN NE DENİR? ................................................................................. 177 * DEVELERİN ZEKÂTI................................................................................................... 177 * DAVARIN ZEKATI....................................................................................................... 178 * SADAKA TOPLAYANLAR.......................................................................................... 178 * ZEKÂT GEREKTİREN MALLAR................................................................................ 178 * ZEKAT İYİ MALDAN VERİLMELİ............................................................................ 179 * BALIN ZEKATI ............................................................................................................. 179 * ÖŞÜR VE HARAÇ......................................................................................................... 180 * VASK, ALTMIŞ SA'DIR ............................................................................................... 180 * YAKINLARA ZEKAT................................................................................................... 180 NİKAH (EVLENME) BÖLÜMÜ.......................................................................................... 180 * EVLENMENİN FAZİLETİ............................................................................................ 181 * KOCANIN KADIN ÜSTÜNDEKİ HAKKI................................................................... 181 * EN EFDAL KADIN........................................................................................................ 182 * DİNDARLA EVLENMELİ............................................................................................ 182 * BEKÂRLAR EVLENDİRİLSİN .................................................................................... 182 * HÜR VE VELUD OLANLA EVLENİLSİN.................................................................. 183 * EVLENECEĞİN KADINA BAKMAK.......................................................................... 183 * DUL VE BAKİRE İLE İSTİŞARE................................................................................. 184 * KIZIN GÖNLÜ OLMADAN EVLENDİRİLMEZ ........................................................ 184 * KÜÇÜK KIZLARI BABALARI EVLENDİREBİLİR .................................................. 185 * KÜÇÜK KIZI BABA DIŞINDA EVLENDİREN.......................................................... 185 * VELİSİZ NİKAH CAİZ DEĞİL Mİ? ............................................................................. 185 * ŞİĞAR NİKAHI YASAKTIR ........................................................................................ 186 * MEHİR............................................................................................................................ 186 * NİKÂH DUASI............................................................................................................... 187 * NİKÂHI İLAN ................................................................................................................ 187 * NİKÂHDA DEF VE GÜFTE ......................................................................................... 187 * MUHANNİS ................................................................................................................... 188 * DÜĞÜN YEMEĞİ.......................................................................................................... 188 * DAVETE İCABET ......................................................................................................... 189 * CİMA ESNASINDA TESETTÜR.................................................................................. 189 * DÜBÜRDEN TEMAS HARAMDIR ............................................................................. 189 * AZL ................................................................................................................................. 190 * KIZ, HALA VEYA TEYZESİ ÜZERİNE NİKÂHLANMAZ....................................... 190 * HÜLLECİYE LÂNET .................................................................................................... 191 * SÜT KARDEŞLİĞİ ........................................................................................................ 191 * CARİYESİNİ ÂZÂD EDİP NİKÂHLAYAN ................................................................ 192 * MUT'A NİKÂHI HARAMDIR ...................................................................................... 192 * DENKLİK ....................................................................................................................... 192 * KADIN GÜNÜNÜ KUMASINA VEREBİLİR ............................................................. 193 * EVLENMEYE ARACI OLMA ...................................................................................... 193 * KADINLARA İYİ MUAMELE ..................................................................................... 194 * GERDEĞİN MÜSTEHAB VAKTİ................................................................................ 196 * UĞUR VE UĞURSUZLUK NEDE VAR? .................................................................... 196 * ERKEK, ÇOCUĞUNDAN ŞEKKE DÜŞERSE ............................................................ 197 * ÇOCUK YATAK SAHİBİNE AİT................................................................................. 197 * KOCASINI ÜZEN KADIN ............................................................................................ 198 TALAK BÖLÜMÜ................................................................................................................ 198 * TALAKTA ŞAKA YOK ................................................................................................ 198 * HAMİLENİN İDDETİ DOĞUMLA BİTER.................................................................. 199 * BOŞAMA HEDİYESİ .................................................................................................... 199 * MA'TUH, ÇOCUK VE UYUYANIN TALAKI............................................................. 200 * MÜKREH VE UNUTANIN TALÂKI ........................................................................... 200 * NİKÂHDAN ÖNCE TALÂK......................................................................................... 201 * KADININ BOŞANMA TALEBİ MEKRUHTUR ......................................................... 201 * ÎL .................................................................................................................................. 202 * Lİ'ÂN............................................................................................................................... 203 * ÂZÂD EDİLEN CARİYEDE MUHAYYERLİK .......................................................... 203 * CARİYENİN İDDETİ..................................................................................................... 204 * KÖLENİN BOŞAMASI ................................................................................................. 204 KEFARETLER BÖLÜMÜ.................................................................................................... 204 * HZ. PEYGAMBER NASIL YEMİN EDERDİ?............................................................. 204 * İSLÂMDAN BAŞKA BİR DİNLE YEMİN ETMEK CAİZ DEĞİL ............................ 204 * ALLAH ADINA YEMİN EDİLİNCE RAZI OL ........................................................... 205 * YEMİN GÜNAHA GİRMEK VEYA PİŞMAN OLMAKTIR ...................................... 205 * KEFARETİM ÖDEYİP YEMİNİ BOZ.......................................................................... 205 * YEMİN KEFARETİNDE KAÇ KİŞİ DOYURULUR? ................................................. 206 * YEMİN EDENİ KURTARIN ......................................................................................... 206 * "ALLAH'IN DİLEDİĞİ SONRA SENİN DİLEDİĞİN" DEMEK................................. 207 * NEZRİNE UY................................................................................................................. 207 * NEZİR BORCU İLE ÖLEN ........................................................................................... 208 TİCARETLER BÖLÜMÜ ..................................................................................................... 208 * KAZANCA TEŞVİK ...................................................................................................... 208 * MAİŞET TALEBİNDE İTİDAL .................................................................................... 209 * KAZANÇ YOLUNU DEĞİŞTİRME ............................................................................. 209 * SAN'ATLAR................................................................................................................... 210 * MUHTEKİR KAYBEDER............................................................................................. 210 * PARAYLA KUR'ÂN ÖĞRETİMİ.................................................................................. 211 * HACCAMIN KAZANCI HELAL Mİ? .......................................................................... 211 * ALIŞ-VERİŞTE MUHAYYERLİK ............................................................................... 212 * MEVCUT OLMAYAN ŞEY SATILAMAZ.................................................................. 212 * AKİBETİ MEÇHUL SATIŞ YASAK ............................................................................ 212 * PİYASAYA NARH KONAMAZ................................................................................... 212 * ALIŞ-VERİŞTE MÜSAMAHA ..................................................................................... 213 * PAZARLIK ..................................................................................................................... 213 * AŞILANMIŞ HURMA MALI OLAN KÖLE SATILMIŞSA........................................ 214 * TERAZİYI AĞIR TUTUN ............................................................................................. 214 * ALDATMA HARAMDIR .............................................................................................. 214 * KABZEDİLMEYEN YİYECEK SATILAMAZ............................................................ 215 * YİYECEKLERİN TARTILMASI BEREKET GETİRİR............................................... 215 * ÇARŞILAR..................................................................................................................... 215 * ERKENDE BEREKET ................................................................................................... 216 * SÜTÜ MEMEDE BIRAKILAN HAYVANIN SATIŞI ................................................. 216 * KÖLENİN MUHAYYERLİĞİ....................................................................................... 217 * MALIN KUSURU SÖYLENİR...................................................................................... 217 * ESİR AİLE EFRADI BİRBİRİNDEN AYRILMAZ...................................................... 217 * SAYICA FAZLA HAYVANIN PEŞİN MÜBADELESİ............................................... 217 * FAİZ................................................................................................................................ 218 * VERESİYEDE BELLİ MİKTAR BELLİ MÜDDET ŞART ......................................... 218 * ORTAKLIK VE MUDÂRABE ...................................................................................... 219 * EVLADIN MALINDA BABANIN HAKKI.................................................................. 219 * RASTLANAN SÜRÜ VE BAHÇEDEN İSTİFADE ..................................................... 219 * DAVAR BESLEME ....................................................................................................... 220 AHKÂM BÖLÜMÜ .............................................................................................................. 221 * KAZA.............................................................................................................................. 221 * RÜŞVET ......................................................................................................................... 222 * HAKİMİN HÜKMÜYLE HARAM HELAL OLMAZ.................................................. 222 * MAHKEMEDE YEMİN................................................................................................. 222 * ÇALINMIŞ MALINI BULANIN ALMA HAKKI ........................................................ 223 * BİRŞEYİ KIRAN HAKKINDA HÜKÜM ..................................................................... 223 * HATILINI KOMŞU DUVARA SAPLA ........................................................................ 224 * YOLUN GENİŞLİĞİNDE İHTİLAF OLURSA ............................................................ 224 * ZARARA ZARARLA MUKABELE YOK.................................................................... 225 * ZİLYED .......................................................................................................................... 225 * KÂİF................................................................................................................................ 225 * ÇOCUĞA EBEVEYN HAKKINDA MUHAYYERLİK ............................................... 226 * MALINA ZARAR VERENE TASARRUF YASAĞI.................................................... 226 * MÜFLİS .......................................................................................................................... 227 * ŞAHİTLİK İSTENMEDEN ŞEHADET......................................................................... 227 * BORÇLARDA ŞEHADET............................................................................................. 227 * ŞAHİDLİĞİ CAİZ OLMAYANLAR............................................................................. 228 * TEK ŞAHİD VE YEMİNLE HÜKÜM .......................................................................... 228 * YALAN ŞAHİTLİK ....................................................................................................... 229 * EHL-İ KİTABIN BİRBİRİNE ŞAHİTLİĞİ ................................................................... 229 HİBELER BÖLÜMÜ............................................................................................................. 229 * ÖMRÂ............................................................................................................................. 229 * HİBEDEN DÖNME........................................................................................................ 230 * SEVAP ÜMİDİYLE HİBE ............................................................................................. 230 * KOCADAN İZİNSİZ KADININ HİBESİ...................................................................... 230 SADAKALAR BÖLÜMÜ..................................................................................................... 231 * SADAKA ETTİĞİ ŞEYİ SATIN ALABİLİR Mİ? ........................................................ 231 * SADAKA ETTİĞİ ŞEY VERASETLE GELİRSE ........................................................ 231 * ARİYET .......................................................................................................................... 231 * HAVALE ........................................................................................................................ 232 * ÖDEME NİYETİYLE BORÇLANAN........................................................................... 232 * ÖDEMEME NİYETİYLE BORÇLANAN..................................................................... 232 * BORÇTA CİDDİYET..................................................................................................... 232 * BORÇLUYA MÜHLET ................................................................................................. 233 * BORCUNU İSTEMEDE ANLAYIŞ .............................................................................. 233 * HAK SAHİBİ SÖZ SAHİBİDİR .................................................................................... 233 * ÖDÜNÇ VERME............................................................................................................ 234 * ÖLÜNÜN BORCUNU ÖDEME .................................................................................... 235 * ÜÇ BORCU ALLAH ÖDER .......................................................................................... 235 REHİNLER BÖLÜMÜ.......................................................................................................... 236 * HZ. PEYGAMBERİN ZIRHI REHİNE İDİ................................................................... 236 * REHİN GERİ ALINIR.................................................................................................... 236 * İŞÇİNİN ÜCRETİ........................................................................................................... 236 * KARIN TOKLUĞUNA ÜCRET.................................................................................... 236 * BİR KOVA SU BİR HURMAYA .................................................................................. 237 * ÜÇTE BİRE, DÖRTTE BİRE MUZÂRA'A................................................................... 238 * HURMA VE ÜZÜM ORTAKLIĞI................................................................................ 238 * MÜSLAMANLAR ÜÇ ŞEYDE ORTAK ...................................................................... 238 * OTA MANİ OLMAK İÇİN SUYA MANİ OLUNMAZ................................................ 239 * AKAR SUYUN KULLANIMINDA SIRA .................................................................... 239 * SUYUN TAKSİMİ ......................................................................................................... 240 * KUYUNUN HARÎMİ..................................................................................................... 240 * AĞACIN HARÎMİ.......................................................................................................... 240 * AKARINI SATAN, PARASINI MİSLİNE YATIRSIN ................................................ 241 ŞUF'A BÖLÜMÜ................................................................................................................... 241 * ARAZİYİ SATIŞTA KOMŞUYA HABER VER .......................................................... 241 * HUDUD BELİRİRSE ŞUF'A YOK................................................................................ 241 * ŞUF'A TALEBİ............................................................................................................... 242 LUKATA (BULUNTULAR) BÖLÜMÜ .............................................................................. 242 * YİTİK, BULANA HELAL DEĞİL ................................................................................ 242 KÖLE AZADI BÖLÜMÜ ..................................................................................................... 242 * MÜDEBBER................................................................................................................... 243 * ÜMMÜ VELED.............................................................................................................. 243 * MÜKÂTEBE................................................................................................................... 244 * MAHREMİ KÖLE OLAMAZ........................................................................................ 244 * MALI OLAN KÖLE AZAD EDİLMİŞSE..................................................................... 244 * VELED-İ ZİNANIN AZADLISI.................................................................................... 244 HUDUD (AĞIR CEZALAR) BÖLÜMÜ .............................................................................. 245 * HADDLERİN TATBİKİ................................................................................................. 245 * ŞÜPHE VARSA HAD UYGULANMAZ ...................................................................... 246 * HADD CEZASINDA ŞEFAAT OLMAZ ...................................................................... 246 * KÖTÜLÜĞÜ ALENÎ YAPAN....................................................................................... 247 * CARİYEYE HADD TATBİKİ....................................................................................... 247 * YAŞLI VE HASTAYA HADD GEREKİR.................................................................... 247 * MALINI MÜDAFAA EDERKEN ÖLEN ŞEHİTTİR ................................................... 248 * HIRSIZA HADD............................................................................................................. 248 * KÖLE ÇALARSA........................................................................................................... 248 * YANKESİCİ ................................................................................................................... 248 * MEYVE VE SEBZEDE EL KESİLMEZ ....................................................................... 249 * MESCİDDE HADD UYGULANMAZ .......................................................................... 249 * TA'ZİR ............................................................................................................................ 249 * ERKEK KARISINI YABANCI İLE YAKALARSA..................................................... 249 * ÖLEN BABASININ HANIMIYLA EVLENEN............................................................ 250 * YABANCIYI BABA DİYE İDDİA EDEN.................................................................... 250 * KABİLEDEN BİRİNİ İNKÂR EDEN ........................................................................... 251 * MUHANNİS ................................................................................................................... 251 DİYETLER BÖLÜMÜ.......................................................................................................... 252 * MÜSLÜMANI ZULMEN ÖLDÜREN .......................................................................... 252 * KISAS NEREDE YOK? ................................................................................................. 253 * KÂFİRİN DİYETİ .......................................................................................................... 253 * KATİL MAKTULE VARİS OLAMAZ ......................................................................... 253 * DİŞİN DİYETİ................................................................................................................ 254 * PARMAKLARIN DİYETİ ............................................................................................. 254 * HÜR, KÖLEYE KARŞI ÖLDÜRÜLÜR MÜ?............................................................... 254 * KISAS KILIÇLA YAPILIR............................................................................................ 255 * HERKES KENDİ CİNAYETİNDEN SORUMLU ........................................................ 255 * HEDER OLAN (TAZMİN EDİLMEYEN) ZARARLAR ............................................. 255 * KASÂME........................................................................................................................ 256 * MÜSLE YAPILAN KÖLE HÜRDÜR ........................................................................... 256 * EMAN VERDİKTEN SONRA ÖLDÜREN................................................................... 257 * HAMİLE KADINA KISAS............................................................................................ 257 VASİYETLER BÖLÜMÜ..................................................................................................... 257 * RESÛLULLAH'IN VASİYETİ ...................................................................................... 257 * VASİYETE TEŞVİK ...................................................................................................... 258 * VASİYETTE ZULÜM.................................................................................................... 258 * SADAKA ÖLÜM SIRASINDA DEĞİL HAYAT BOYU VERİLMELİ ...................... 259 * VARİS LEHİNE VASİYET OLMAZ ............................................................................ 259 FERAİZ BÖLÜMÜ................................................................................................................ 260 * FERAİZ (VARİSLERİN PAY HAKLARI) İLMİNE TEŞVİK ..................................... 260 * CEDDE (BÜYÜKANNE)NİN PAYI............................................................................. 260 * KELÂLE ......................................................................................................................... 260 * KÂTİLİN MİRASI.......................................................................................................... 260 * ÇOCUĞUNU İNKÂR EDEN......................................................................................... 261 * ÇOCUK İDDİA ETME................................................................................................... 261 * MİRASLARIN TAKSİM ÇEŞİTLERİ........................................................................... 262 CİHAD BÖLÜMÜ................................................................................................................. 262 * ALLAH YOLUNDA CİHADIN FAZİLETİ .................................................................. 262 * BİR GAZİYİ TEÇHİZ ETMENİN FAZİLETİ............................................................... 262 * ALLAH YOLUNDA NAFAKANIN FAZİLETİ ........................................................... 262 * ALLAH YOLUNDA RİBAT.......................................................................................... 263 * ALLAH YOLUNDA NÖBET ........................................................................................ 264 * CİHADA ÇIKMAK ........................................................................................................ 264 * DENİZ GAZVESİNİN FAZİLETİ ................................................................................. 264 * DEYLEM'İN FETHİ VE KAZVİNİN FAZİLETİ.......................................................... 265 * ALLAH YOLUNDA CİHAD İÇİN AT BESLEMENİN FAZİLETİ ............................ 265 * ALLAH YOLUNDA ÇARPIŞMANIN FAZİLETİ........................................................ 266 * ALLAH YOLUNDA ŞEHİD OLMANIN FAZİLETİ ................................................... 266 * SİLAH ............................................................................................................................. 266 * SİLAH YERLİ OLMALI................................................................................................ 267 * ALLAH YOLUNDA ATMAK....................................................................................... 267 * SAVAŞ SIRASINDA ALIM-SATIM ............................................................................ 268 * MÜBAREZE (TEKE TEK SAVAŞ) VE SELEB........................................................... 268 * GULÛL (GANİMETTEN ÇALMA).............................................................................. 269 * NEFEL (GANİMETTEN AYRI OLARAK VERİLEN PARA) .................................... 269 * DEVLET BAŞKANININ SAVAŞA YOLLADIĞI ORDUYA TAVSİYESİ................ 270 * ALLAH'A İSYANDA KULA İTAAT YOK.................................................................. 270 * BİATA VEFA GEREKİR............................................................................................... 270 MENÂSİK (HAC VE UMRE) BÖLÜMÜ ............................................................................ 271 * HACCA GİTME ............................................................................................................. 271 * HACCIN FARZ KILINMASI ........................................................................................ 271 * HACC VE UMRENİN FAZİLETİ ................................................................................. 271 * HACININ DUASINDAKİ FAZİLET............................................................................. 271 * ÖLENE BEDEL HACC.................................................................................................. 272 * HAYATTA OLAN GÜÇSÜZE BEDEL HACC............................................................ 272 * MİKAT YERLERİ.......................................................................................................... 273 * İHRAM............................................................................................................................ 273 * İHRAMLIYA GÖLGELİK............................................................................................. 273 * HACCDA İHRAMDAN ÇIKMA ŞARTI...................................................................... 273 * HAREM-İ ŞERİFE GİRME ÂDÂBI.............................................................................. 274 * HACERÜ'L-ESVED'İ İSTÎLAM.................................................................................... 274 * TAVAFIN FAZİLETİ..................................................................................................... 274 * HACC-I İFRAD .............................................................................................................. 275 * HACC-I KIRAN ............................................................................................................. 275 * HACCI FESHETMEK.................................................................................................... 276 * UMRE ............................................................................................................................. 276 * RAMAZANDA UMRE .................................................................................................. 276 * ZÜLKADE AYINDA UMRE......................................................................................... 277 * MİNAYA ÇIKMA .......................................................................................................... 277 * ARAFAT'TA DUA ......................................................................................................... 277 * ARAFAT'TAN MÜZDELİFE'YE DÖNÛŞ ................................................................... 278 * MÜZDELİFE'DE VAKFE.............................................................................................. 278 * AKABE CEMRESİ (İLK TAŞLAMA YERİ)NDE DURULMAZ................................ 278 * TELBİYEYİ KESME ZAMANI .................................................................................... 278 * KURBAN BAYRAMINDA HUTBE ............................................................................. 279 * ZEMZEM İÇME ADABI ............................................................................................... 280 * MUHASSAB NAM MEVKİDE KONAKLAMA.......................................................... 280 * VEDA TAVAFI.............................................................................................................. 281 * İHRAMLININ AV CEZASI........................................................................................... 281 * İHRAMLIYA AV HAYVANI YEMEK YASAKTIR ................................................... 281 * DİŞİ VE ERKEK HAYVANLARDAN MEKKE'YE KURBAN GÖNDERME........... 282 * MEKKE EVLERİNİ KİRAYA VERME........................................................................ 282 * MEKKE'NİN FAZİLETİ ................................................................................................ 283 * MEDİNE'NİN FAZİLETİ............................................................................................... 283 * YAĞMUR YAĞARKEN KA'BE'Yİ TAVAF................................................................ 284 * YAYA OLARAK HACC YAPMAK ............................................................................. 284 KURBANLAR BÖLÜMÜ..................................................................................................... 285 * RESÛLULLAH'IN KURBANLARI............................................................................... 285 * KURBAN BAYRAMINDA KESİLEN KURBAN VACİB Mİ?................................... 285 * KURBAN KESMENİN SEVABI................................................................................... 285 * MÜSTEHAB OLAN KURBANLAR............................................................................. 285 * KAÇ DAVAR BİR DEVE YERİNE GEÇER? .............................................................. 286 * KURBANIN ASGARİ YAŞ HADDİ............................................................................. 286 * KURBAN NİYETİYI.E SATIN ALINAN HAYVAN SAKATLANIRSA................... 286 * AİLE EHLİ YERİNE BİR DAVAR KURBAN ETME ................................................. 287 * BAYRAM NAMAZINDAN ÖNCE KURBAN KESİLMEZ ........................................ 287 * KURBAN ETİNDEN YEME ......................................................................................... 287 ZEBAİH (BOĞAZLANAN HAYVANLAR) BÖLÜMÜ ..................................................... 288 * AKÎKA............................................................................................................................ 288 * FERÂ'A VE ATÎRE........................................................................................................ 288 * KESİM GÜZEL OLMALI.............................................................................................. 288 * SAĞMAL HAYVANI KESME YASAĞI...................................................................... 289 * HAYVANI HEDEF YAPMA YASAĞI......................................................................... 289 * VAHŞİ EŞEKLERİN ETİ............................................................................................... 289 AV BÖLÜMÜ........................................................................................................................ 289 * MECUSİNİN KÖPEĞİ................................................................................................... 289 * OK-YAYLA AVLANAN HAYVANIN HÜKMÜ ........................................................ 289 * BALIK VE ÇEKİRGE AVI............................................................................................ 290 * ÖLDÜRÜLMESİ YASAK HAYVANLAR ................................................................... 291 * KELERİ ÖLDÜRMENİN HÜKMÜ............................................................................... 291 * KURT VE TİLKİ ............................................................................................................ 291 * KERTENKELE............................................................................................................... 291 * SU YÜZÜNDE DURAN ÖLÜ BALIĞIN HÜKMÜ ..................................................... 292 * KARGANIN HÜKMÜ ................................................................................................... 292 YİYECEKLER BÖLÜMÜ .................................................................................................... 293 * YEMEK YEDİRME ....................................................................................................... 293 * BİR KİŞİLİK YEMEK İKİ KİŞİYE YETER................................................................. 293 * YEMEK SIRASINDA ELİ YIKAMA............................................................................ 293 * DAYANARAK YEMEK................................................................................................ 293 * YEMEK SIRASINDA BESMELE ................................................................................. 294 * SAĞ ELLE YEMEK....................................................................................................... 294 * KENDİ ÖNÜNDEN YEMEK ........................................................................................ 294 * TİRİTİ YEMEYE YANLARDAN BAŞLAMALI......................................................... 294 * YEMEKTEN HİZMETÇİYE DE İKRAM..................................................................... 295 * YEMEĞİN BAŞINDAN KALKILMAZ........................................................................ 295 * YEMEĞE BUYUR ETME ............................................................................................. 295 * MESCİDDE YEMEK ..................................................................................................... 296 * KABAK........................................................................................................................... 296 * ET YEMEĞİ ................................................................................................................... 297 * ETİN EN GÜZEL TARAFI............................................................................................ 297 * KADİD YANİ GÜNEŞTE KURUTULMUŞ ET ........................................................... 298 * TUZ ................................................................................................................................. 298 * ZEYTİNYAĞI ................................................................................................................ 298 * SÜT ................................................................................................................................. 298 * KURU HURMA.............................................................................................................. 299 * YAŞ HURMAYI KURU HURMAYLA YEMEK ......................................................... 299 * HAS UNDAN YAPILAN EKMEK................................................................................ 299 * YUFKA EKMEK............................................................................................................ 300 * FÂLÛZEC (BAL HELVASI)......................................................................................... 300 * ARPA EKMEĞİ.............................................................................................................. 301 * İKTİSATLI YEMEK ...................................................................................................... 301 * EKMEK ATILMAZ........................................................................................................ 301 * AÇLIKTAN ALLAH'A SIĞINMAK ............................................................................. 302 * AKŞAM YEMEĞİM BIRAKMAYIN ........................................................................... 302 * MİSAFİR EDİNME ........................................................................................................ 302 * ETLE YAĞI YEMEKTE BİRLEŞTİRME..................................................................... 303 * SOĞAN ........................................................................................................................... 303 * MEYVELER................................................................................................................... 303 İÇECEKLER BÖLÜMÜ........................................................................................................ 304 * ŞARAP HER KÖTÜLÜĞÜN ANAHTARIDIR ............................................................ 304 * HER SARHOŞ EDİCİ HARAMDIR.............................................................................. 305 * BAZI KAPLARDA KURULAN ŞIRA .......................................................................... 305 * KAPLARIN AĞZININ ÖRTÜLMESİ ........................................................................... 306 * GÜMÜŞ KAPTAN İÇME .............................................................................................. 306 * KABIN İÇİNE SOLUMA............................................................................................... 306 * AVUÇLA SU İÇMEK .................................................................................................... 306 * CAM BARDAKTAN İÇMEK........................................................................................ 307 TIP BÖLÜMÜ........................................................................................................................ 307 * PERHİZ........................................................................................................................... 308 * HASTA YEMEĞE ZORLANMAZ................................................................................ 308 * ÇÖREK OTU .................................................................................................................. 308 * BAL................................................................................................................................. 308 * MANTAR VE MEDİNE'NİN ACVE HURMASI.......................................................... 309 * NAMAZ ŞİFADIR.......................................................................................................... 310 * IRKU'N-NESÂ'NIN İLACI ............................................................................................ 310 * HUMMA ......................................................................................................................... 311 * HACAMAT..................................................................................................................... 311 * HANGİ AYDA HACAMAT OLMALI? ........................................................................ 312 * İSMİD SÜRMESİ ........................................................................................................... 312 * KUR'AN'LA TEDAVİ.................................................................................................... 313 * GÖZ DEĞMESİ.............................................................................................................. 313 * RUKYE (DUA İLE TEDAVİ)........................................................................................ 313 * YILAN VE AKREP SOKMASINA KARŞI RUKYE (DUA) ....................................... 313 * RESÛLULLAH'IN OKUDUĞU ŞİFA DUASI.............................................................. 314 * HUMMAYA KARŞI DUA............................................................................................. 314 * MUSKA TAKMA........................................................................................................... 314 * UĞUR VE UĞURSUZLUĞA İNANMA....................................................................... 315 * SİHİR .............................................................................................................................. 316 ELBİSE BÖLÜMÜ................................................................................................................ 317 * HZ. PEYGAMBER'İN GİYECEKLERİ......................................................................... 317 * YENİ ELBİSE GİYİNCE HAMDETMELİ ................................................................... 318 * YÜNLÜ GİYMEK.......................................................................................................... 318 * ELBİSESİNİ KİBİRLE SÜRÜMEK .............................................................................. 318 * İZARIN YERİ................................................................................................................. 319 * GÖMLEĞİN YENİ NE KADAR UZUN OLMALI? ..................................................... 319 * KADININ ZEYLİ (ETEK BOYU) NE KADAR OLMALI? ......................................... 319 * SİYAH SARIK................................................................................................................ 320 * İPEKLİ GİYMEK, ALTIN TAKINMAK KADINLARA HELAL................................ 320 * KIRMIZI RENKLİ ELBİSE ERKEĞE MEKRUHTUR................................................ 320 * ŞÖHRET ELBİSESİ ....................................................................................................... 320 * MEYTE (MURDAR ÖLEN) HAYVANLARIN DERİSİ.............................................. 321 * AYAKKABILARIN ŞEKLİ........................................................................................... 321 * TEK AYAKKABI İLE YÜRÜME ................................................................................. 321 * AYAKKABIYI AYAKTA GİYMEK ............................................................................ 321 * SAÇ VE SAKALI SİYAHA BOYAMA ........................................................................ 321 * SAÇ-SAKAL BOYAMAYI TERKİN HÜKMÜ............................................................ 322 * EVDE RESİM................................................................................................................. 322 * AYAKLA BASILAN EŞYADAKİ RESİM................................................................... 323 EDEB BÖLÜMÜ ................................................................................................................... 323 * ANNE BABAYA İYİLİK............................................................................................... 323 * BABANIN ÇOCUKLARINA VE BİLHASSA KIZA İYİ DAVRANMASI ................ 324 * KOMŞU HAKKI............................................................................................................. 325 * YETİM HAKKI .............................................................................................................. 325 * SUYU SADAKA ETMENİN FAZİLETİ....................................................................... 326 * KÖLELERE İYİLİK ....................................................................................................... 326 * SELAMI YAYMAK....................................................................................................... 326 * GAYR-İ MÜSLİMİN SELAMI NASIL ALINIR?......................................................... 327 * KAPI ÇALMA (İZİN İSTEME)..................................................................................... 327 * NASILSINIZ? DİYE HALİ SORULAN ........................................................................ 327 * BÜYÜĞE İKRAM.......................................................................................................... 328 * HAPŞIRANA TEŞMİT................................................................................................... 328 * YANINDA OTURANA SAYGI .................................................................................... 328 * MAZERETİ KABUL...................................................................................................... 328 * ŞAKA.............................................................................................................................. 329 * YARI GÖLGEDE OTURULMAZ ................................................................................. 329 * YÜZÜKOYUN YATMAMALI ..................................................................................... 329 * İSİMLERİ DEĞİŞTİRME .............................................................................................. 330 * ÇOCUĞU OLMAYANA KÜNYE................................................................................. 330 * MEDİH............................................................................................................................ 330 * MÜSTEŞAR EMİN OLMALIDIR................................................................................. 331 * VÜCUDA HAMAM OTU SÜRMEK ............................................................................ 331 * HİKÂYE (KISSA) ANLATMA ..................................................................................... 331 * KÖTÜ ŞİİR ..................................................................................................................... 332 * GÜVERCİNLE OYNAMAK ......................................................................................... 332 * YAZIYI TOPRAKLA KURUTMA................................................................................ 333 * KUR'AN-I KERİM'İ OKUMANIN SEVABI................................................................. 333 * LA İLAHE İLLALLAH'IN FAZİLETİ .......................................................................... 334 * İSTİĞFAR....................................................................................................................... 337 * LA HAVLE VELA KUVVETE İLLA BİLLAH............................................................ 338 DUA BÖLÜMÜ..................................................................................................................... 338 * RESÛLULLAH'IN DUASI............................................................................................. 338 * RESÛLULLAH'IN SIĞINMA TALEP ETTİĞİ ŞEYLER ............................................ 338 * DUAYA KENDİNLE BAŞLA ....................................................................................... 340 * İSM-İ AZAM .................................................................................................................. 340 * BABANIN DUASI ......................................................................................................... 342 * SABAH VE AKŞAM YAPILACAK DUALAR............................................................ 342 * YATAĞA GİRİNCE YAPILACAK DUA ..................................................................... 343 * EVDEN ÇIKINCA YAPILACAK DUA........................................................................ 343 RÜYA TABİRİ BÖLÜMÜ.................................................................................................... 343 * SALİH RÜYA................................................................................................................. 344 * HOŞLANILMAYAN RÛYA GÖRÜLÜNCE................................................................ 345 * RÜYA NEYE DAYANILARAK YORUMLANMALI? ............................................... 345 FİTNELER BÖLÜMÜ........................................................................................................... 346 * LA İLAHE İLLALLAH DİYENE DOKUNULMAZ .................................................... 346 * MÜ'MİNİN KANI MALI HARAMDIR......................................................................... 348 * YAĞMA YASAKTIR..................................................................................................... 348 * MÜSLÜMANA SÖVMEK FISKTIR............................................................................. 349 * BİRBİRİNİZİ BENDEN SONRA ÖLDÜRMEYİN....................................................... 349 * MÜSLÜMANLAR ALLAH'IN ZİMMETİNDE (GARANTİSİNDE)DİR ................... 349 * ASABİYET ..................................................................................................................... 349 * SEVADU'L-A'ZAM (EKSERİYET) .............................................................................. 350 * FİTNEDE TESEBBÜT (DİKKATLİ, SABIRLI OLMA).............................................. 351 * İKİ MÜSLÜMAN BİRBİRİNE KILIÇ ÇEKERSE........................................................ 351 * FİTNEDE DİLİ TUTMAK ............................................................................................. 352 * İSLÂM GARİB BAŞLADI............................................................................................. 352 * FİTNEDEN KİMLER SALİM OLABİLİR.................................................................... 353 * ÜMMETLERİN AYRILMASI....................................................................................... 354 * KADIN FİTNESİ............................................................................................................ 355 * EMR-İ Bİ'L-MÂ'RUF ..................................................................................................... 355 * KENDİNİZE DÜŞENE BAKIN..................................................................................... 356 * BELAYA SABIR............................................................................................................ 358 * FİTNE SEBEBİYLE ZAMANIN FENALAŞMASI...................................................... 359 * KIYAMET ALAMETLERİ............................................................................................ 360 * KUR'AN VE (DİNLE İLGİLİ) İLİMLERİN YOK OLMASI........................................ 361 * EMANETİN GİDİŞİ....................................................................................................... 361 * KIYAMETİN BÜYÜK ALÂMETLERİ ........................................................................ 362 * DÂBBETU'L-ARZ.......................................................................................................... 363 * YE'CÜC VE ME'CÜC .................................................................................................... 363 * MEHDİ'NİN ÇIKMASI.................................................................................................. 364 * MEZAHİM (ŞİDDETLİ SAVAŞLAR).......................................................................... 365 * TÜRKLERLE SAVAŞ ................................................................................................... 366 ZÜHD BÖLÜMÜ .................................................................................................................. 367 * DÜNYAYA KARŞI ZÜHD, (DÜNYAYA RAĞBET ETMEMEK)............................. 367 * DÜNYAYA İLGİ............................................................................................................ 368 * DÜNYANIN ALLAH KATINDAKİ DEĞERİ.............................................................. 368 * FAKİRLERLE DÜŞÜP KALKMA................................................................................ 369 * KANAAT........................................................................................................................ 372 * HZ. PEYGAMBERİN AİLESİNİN MAİŞETİ............................................................... 373 * ÂL-İ MUHAMMED'İN YATAĞI.................................................................................. 374 * TEVEKKÜL VE YAKIN ............................................................................................... 374 * HİKMET ......................................................................................................................... 374 * ALÇAK GÖNÜLLÜ OLMA .......................................................................................... 375 * HAY ............................................................................................................................. 376 * ALLAH KORKUSUYLA AĞLAMAK ......................................................................... 377 * RİYA VE SÜM'A............................................................................................................ 378 * HASED............................................................................................................................ 379 * BAĞY (ZULÜM VE KÖTÜ MUAMELE).................................................................... 379 * VERA' VE TAKVA........................................................................................................ 380 * KİŞİYİ İYİ SIFATLARIYLA ANMA ........................................................................... 380 * NİYET............................................................................................................................. 381 * EMEL VE ECEL............................................................................................................. 381 * AMELDE DEVAM......................................................................................................... 382 * GÜNAHLARI HATIRLAMAK ..................................................................................... 382 * TEVBE............................................................................................................................ 383 * ÖLÜMÜ HATIRLAMAK .............................................................................................. 384 * KIYAMET GÜNÜ ALLAH'IN RAHMETİ ................................................................... 387 * KEVSER HAVZI............................................................................................................ 388 * ŞEFAAT.......................................................................................................................... 388 * CENNETİN VASFI ........................................................................................................ 388 * CENNETİN EVSAFI...................................................................................................... 389 İBN-İ MACE'NİN ZİYADE HADİSLERİ BİRKAÇ NOKTANIN AÇIKLANMASI 1- İbnu Mace'nin Sünen'i, Kütüb-i Sitte'nin altıncı kitabı olarak sonradan benimsenmiştir. Ulemayı böyle bir tercihe sevkeden husus, İbnu Mace'de yer alan ziyade hadislerin çokluğudur. Kütüb-i Sitte Muhtasarı ve Şerhi adlı eserimizi hazırlarken esas aldığımız Teysiru'l-Vüsul ila Camii'l-Usul adlı kitabın altıncı kitabını İmam Malik merhumun el-Muvatta nam meşhur ve muhalled eseri teşkil etmesi sebebiyle İbnu Mace'nin bu ziyade hadisleri çalışmamızın muhtevasında yer almamış durumdadır. Eserimizin bütünlüğü mülahazasıyla bu ziyadeleri ilave etmeyi gerekli gördük. 2- İbnu Mâce'nin Sünen'ini tahkikli olarak neşre hazırlayan merhum ve mağfur Muhammed Fuad Abdulbaki, bu ziyade hadislerin 1339 adet olduğunu söyler ve neşrettiği nüshada, hangi hadislerin ziyade olduğunu, o hadislerin altına düştüğü notlarla belirtir. Muhakkikimiz ziyadeleri belirtmede, her ne kadar Ahmed İbnu Ebi Bekr el-Bûsiri'nin (v. 840/1436), Zevaidu İbnu Mace'sine dayanmış ise de, müteahhir ulemanın bu meseledeki bazı istidraklerini de belirtmiştir.Biz bu ziyade kısımda, istidrakleri nazar-ı itibara almadan Muhammed Fuad Abdulbaki'nin not düşerek ziyade olduğuna dikkat çektiği hadislere yer vermiş olacağız. 3- Önceki kısımda da yaptığımız üzere, hadislerin sıhhati üzerine ulemanın yaptığı münakaşaya burada yer vermeyeceğiz. Çünkü ulemanın zayıfsahih münakaşası nefsü'l-emre bakmaz, sened duruma bakar. Ayrıca, bu münakaşa ulemaca sahih kabul edilen Kütüb-i Sitte'nin hadisleri hususunda, bunlardan ahkâm çıkarma yetkisinde olan fukaha ve müçtehidin-i kiramı ilgilendiren bir husustur. Avamın bu münakaşada hissesi yoktur. Zaten fıkha, harama, helale girmeyen mevzulardaki hadislerle -zayıf dahi olsalar- en büyük alimlerimiz bile amel etmede bir beis görmemişlerdir. Bu sebeplerle İbnu Mace'nin ziyade hadislerinin sıhhat durumlarına nadir hallerde dikkat çekilecektir. Biz, ulemanın telakkiyi bi'lkabul göstermesi sebebiyle bu ümmet-i merhumenin baş tacı ettiği muteber kaynaklarımızı "zayıf hadis" iddialarıyla gözden düşürmenin yapıcı biz hizmetten ziyade tahripkâr tesirler hasıl edeceğine inanıyoruz. Sözü avama, ayağa düşürmek, ilmî incelikleri anlayamayanların idlaline sebep olabilir. 4- Şu hususu belirtmede de fayda var: ZİYADE dendiği zaman muhteva itibariyle tamamen farklı olan hadisler kastedilmez. Esasen hadis, senet ve metniyle müstakil bir şahsiyettir. Dolayısıyla ifade ettiği ahkâm aynı bile olsa, senedleri farklı olan iki rivayet iki ayrı hadis kabul edilir. Sözgelimi "Buhârî, Sahih'ini iki yüz bin sahih hadisten seçmiştir" derken, bu sözle, her birisi muhteva bakımından farklı olan iki yüz bin hadis kastedilmez, pek çoğu muhteva yönüyle aynı veya çok az farklı iki yüz bin ayrı senedlerle gelen rivayetler kastedilir. Nitekim Buhârî, iki yüz bin sahih hadis bilmesine rağmen birkısım fıkıh bablarına uygun -kendi sıkı şartlarına mutabıksahih hadis bulamadığı için senedlerini atarak kusuruna dikkat çektiği başka hadisler almak zorunda kalmıştır. Heysemî'nin Mecmau'z-Zevaid'ini okuyanlar kaydedilen herhangi bir hadisin Ahmed İbnu Hanbel'de "sahih", Taberani'de "çok zayıf" bir senedle geldiğini görür. Belirttiğimiz hususu bilmeyen okuyucu bu çeşit ifadeler karşısında taaccüb ve hayrete bile düşebilir. Ancak hadis ilmi açısından bu gayet tabii bir durumdur.Öyleyse burada yer vereceğimiz ziyadelerin muhtevaları, çoğunluk itibariyle daha önce geçmiş olmaktadır. Bu sebeple, hadislerin metinlerini tercüme ettikten sonra gerekiyorsa açıklama yapacağız. Hadiste temas edilen meselenin izah edildiği yeri (veya yerleri) kitabımızın son cildini teşkil eden FİHRİST VE LÜGATÇE kısmından kolayca bulabileceğiz. 5- İbnu Mace'nin Sünen'i fıkıh bablarına göre te'lif edilmiştir. Esasen sünen kelimesi, hadis sahasında te'lif edilen pek çok eserin ismidir. Bu, bir nevin muhtevasına alemdir. Ahkâm hadislerini ve bilhassa merfu olan, yani Resulullah'tan rivayet edilen ahkâm hadislerini toplayan te'liflerin müşterek adıdır. Bu çeşit eserlerde hadisler, ihtiva ettikleri hükümlere göre sınıflandırılmıştır: Temizlikle ilgili olanlar, namazla, oruçla vs. ilgili olanlar ayrı ayrı bölümlerde biraraya getirilirler. İşte İbnu Mace'nin Sünen'i 266 hadis ihtiva eden uzunca bir Mukaddime kısmından sonra 37 bölümden meydana gelir. Birinci bölümü diğer pekçok te'liflerde mutad olduğu üzere, Kitabu't-Tahare teşkil eder. Son bölümü de Kitabu'z-Zühd teşkil eder. Muhammed Fuad Abdulbaki'nin tahkikli neşrine göre eserde 4341 hadis mevcuttur. 6- Şu hususu belirtmeyi de gerekli buluruz: İbnu Mace'nin Sünen'ini, dilimize, günümüzün muhterem alimlerinden İzmir Müftüsü Haydar Hatiboğlu Hocaefendi şerhli olarak tercüme etmiştir. Eserin değerini lekelendiren sıkça yer verdiği AGOBÇA (uydurukça) kelimeler dışında, şerh tatminkâr bir muhtevadadır, istifade ettik. Cenab-ı Hak, taksiratını mağfir, sa'yini meşkur ve rızasına vesile kılsın. Burada kaydedeceğimiz ziyade hadisler hakkında daha fazla açıklama ihtiyacı duyanlar bu kıymetli esere başvurabilirler. (Parantez içerisindeki müteselsil olmayan rakamlar İbnu Mace'nin aslındaki hadis numarasına tekabül ettiği için, gerek mezkur şerhte ve gerekse kitabımızda bu rakamlar müşterektir, hemen bulunabilir). 7- Bu kısımda hadislerin baş tarafında üç ayrı rakam var. Birinci rakam 1'den başlar, müteselsilen devam eder, bu rakam İbnu Mace'nin ziyade hadisleri için konulmuştur. İkinci rakam, parantez içerisindedir, bu, aldığımız hadise, muhakkik Muhammed Fuad Abdulbaki'nin neşir esnasında verdiği müteselsil numaradır. Böylece o hadisin, Sünen-i İbni Mace'nin kaçıncı hadisi olduğunu anlarız. Kitabın aslında veya -yukarıda sözünü ettiğimiz- Türkçe şerhinde, hadisi hemen bulmaya yardımcı olur.Üçüncü rakam, hadisin, kitabımızdaki müteselsil numarasını gösterir. Sözgelimi en son hadisin üçüncü rakamı olan 7338 sayısı, kitabımızın ana metninde bu miktar hadisin mevcut olduğunu ifade eder. 1 MUKADDİME KISMI * SÜNNETE UYMA َوَو ِكي ٌع، َع ِن ـ1 ـ8855 ـ3 ا ِويَةَ ِي َشْيبَة،َ ثَنَا أبُو ُمعَا ْكِر ْب ُن أب َر ـ ’ ة،َ قَا َل َحدّثَنَا أبُو بَ ِي ُه َرْي ، َع ْن أب ِي َصاِلحٍ ْع َم ِش، َع ْن أب َو َم ْن َع َص : « انِي َر # ُسو ُل ّّللاِ ْن أ َطا َعنِي فَقَدْ أ َطا َع ّّللا،َ فَقَدْ ».هذا الحديث مما انفرد به المصنف . َع َصى ّّللا َم َ 1. (3) (5988)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim bana itaat ederse, muhakkak ki Allah'a itaat etmiştir. Kim de bana isyan ederse muhakkak ki Allah'a isyan etmiştir."2 AÇIKLAMA: Bu hadis, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın her hususta Allah'ın bilgisi ve irşadı tahtında hareket ettiğini ifade etmektedir. Nitekim daha önceki bahislerde Resulullah'ın söz ve fiillerinde hep vahye dayandığını, ulemanın gerek Kur'an'da ve gerekse hadislerde gelen delillerden hareketle sünnete de vahiy dediğini Kur'anî vahiyden tefrik etmek için buna vahy-i gayr-i metluv ıtlak ettiğini belirtmiştik.Bu hadisin muhtevası şu ayete muvafıktır. (Mealen): "Kim Resul'e itaat ederse, muhakkak ki Allah'a itaat etmiştir. Kim de yüz çevirirse, (sakın üzülme) zira biz seni onlar üzerine (günahlardan) koruyucu olarak göndermedik" (Nisa 80).Hadis ve ayet şu hususu da belirtmiş olmaktadır: Resulullah, Kur' an'da olmayan farz ve haram koyma yetkisine sahiptir.3 َم ـ2 ـ8858 ـ8 ْي ُم ْب ُن ُسلَ َرا ِهي ، َحدّثَنَا إْب ٍ ِن ُس َمْيع ُّي، ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ِعيسى ْب َم ْشِق ٍر الِدّ ُم ْب ُن ُع َّما ـ ا َ َ َحدّثَنَا ِه َشا ا’ ، َع ْن ْج َر ِش ّيِ ِن َعْبِد ال َّر ْحم ِن ال َوِليِد ْب ْ ِ ف ي الدَّ ْردَا ٍء، قَا َل ْ َط ُس، َع ِن ال ٍر، َع ْن أب ِن نُفَ ْي َر ُسو ُل ُجبَ ْي : ّّللاِ ِر ْب ْينَا َو َخ # نَ ْح ُن َر َج َعلَ َر َونَتَ َخَّوفُهُ فَقْ ْ ْ ُكُر ال نَذ . فقَا َل « َب أ ْ ِزي َغ قَل َحتّىَ يُ َصبّاً ْي ُكُم الدُّْنيَا َصَّب َّن َعلَ تُ ِيَ ِدِه لَ ْف ِسي ب ِذي نَ ّ َوال َر تَ َخافُو َ َ؟ فَقْ آل ِهيَ ْه ْ إَّ َح . ِد ُكْم أ َزا َغةً َها ُر َها َسَوا ٌء َوَن َها ُ ْيل َبْي َضا ِء، لَ ْ ِل ال ْ َر ْكتُ ُكْم َعلى ِمث ُم ّّللاِ لَقَدْ تَ َو » اْي َصدَ َق # َو ّّللاِ َر .قَا َل أبُو الدَّ ْردَا ِء: ُسو ُل ّّللاِ ِل . ْ َو ّّللاِ َعلى ِمث َر َكنَا تَ َها ُر َها َسَوا ٌء َونَ َها ُ ْيل بَ ْي َضا ِء، لَ ْ ال .هذا الحديث مما انفرد به المصنف . 2. (5) (5989)- Ebu'd-Derda (radıyallahu anh) anlatıyor: "(Bir gün) Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) yanımıza çıkageldi. Biz o sırada fakirlikten söz ediyor ve korkumuzu dile getiriyorduk."Fakirlikten mi korkuyorsunuz? Ruhumu kudret elinde tutan Zat-ı Zülcelal'e yemin olsun! Mutlaka dünya malı üzerinize akıtılacaktır. Öyle ki, sizden birinin kalbini (haktan başka istikametlere) sadece ve sadece dünyalık meylettirecektir. Allah'a yemin ederim! Ben sizleri, gecesi ve gündüzü apaydın olması bakımından eşit olan tertemiz kalplere sahip olarak bırakıyorum!" buyurdular."Ebu'd-Derda devamla der ki: "Vallahi, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) doğru söyledi. Vallahi o bizi, gecesi ve gündüzü aydınlık olması bakımından eşit olan tertemiz kalplere sahip olarak bırakmıştı."4 ِن ـ3 ـ8885 ـ18 َع ْج ََ َ َ؛ أْنبَأنَا ُّي، ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن َس ِعيٍد، َع ْن ُش ْعبَة،َ َع ِن اْب بَا ِهِل ْ َّخ ََِد ال ْ َعْو ـ ُ َ ْب ُن َعْبِد ّّللا،ِ َحدّثَنا أبُو َب ْكِر ْب ُن ال ِن َم ْسعُوٍد، قَا َل ّّللاِ َع : ْن َعْبِد ّّللاِ ْب تُ ُكْم َع ْن َر ُسو ِل إذَ ْ ِ َر ُسو ِل ا # ّّللاِ َحدَّث ُظنُّوا ب َو فَ # أتْقَاهُ ِذي ُهَو أ ْهنَاهُ وأ ْهدَاهُ ّ ال .هذا الحديث مما انفرد به المصنف . 3. (19) (5990)- Abdullah İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) demiştir ki: "Ben size Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'dan bir hadis naklettiğim vakit, Resulullah'ın bu sözünün hakka en uygun, hidayete en muvafık ve takvaya en mutabık olduğuna inanın."5 AÇIKLAMA: Resulullah'ın hadislerinden istifade ve feyiz, öncelikle onlar karşısında taşıyacağımız peşin kanaate bağlıdır. Resulullah'ın sünnetini vahy-i İlahî bilerek tam bir teslimiyetle karşılamamız ile -zamanımızda sayısı artmaya yüz tutan birkısım insanlar gibi- tereddüdle karşılama arasında fark vardır. İbnu Mes'ud, hadisin hüsnüzanla karşılanması gereğine dikkat çekiyor. Bu sünnet vahiy midir, Arap örfü müdür, Resulullah'ın şahsî içtihadı 1 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/479-481. 2 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/482. 3 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/482. 4 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/483. 5 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/483-484. mıdır, mensuh bir hadis midir gibi şeytanın vereceği vesveseler hadisten istifadeyi azaltır, belki de tamamen bertaraf eder. Bu çeşit tereddütler varid değil midir denecek olursa, bunun tamamen ulemayı ilgilendiren gâmız meseleler olduğunu söyleyebiliriz. Haramhelal hükmü çıkarma mevkiinde olmayan bizim gibi avam-ı nasın hadisler karşısındaki tavrı, tıpkı İbnu Mes'ud (radıyallahu anh)'un belirttiği gibi olmalıdır. Aksi taktirde hadisin feyzinden, irşadından nasipsiz kalır, ortaya çıkacak boşluğu beşerî, şeytanî heva ile doldururuz. Çeşitli vesvese ve desiselerle hadisi devre dışı bırakma gayretinin gayesi de budur, onun yerine beşerî hevayı ikame etmek. Böylece dinimizi humanize etmek, laikleştirmek, beşerîleştirmek.6 ِر ُّي ـ4 ـ8881 ـ21 ، َع ْن بُ َمقْ ْ ِل، ثَنَا ال َضْي فُ ْ ُمْنِذِر، ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال ْ ُّي ْب ُن ال َحدّثَنَا َعِل ِ ّي ـ َرة،َ َع ِن النَّب ِي ُه َرْي َجدّ َّ # َِِه، َع ْن أب ؛ أنَّهُ ِر قَا َل: «َ ي َكتِ ِه فَيَقُو ُل ِك ُئ َعلى أ َحِدي َث َو ُهَو ُمتَّ ْ ِي ال َحدُ ُكْم َعنّ َحدَّ ُث أ ِرفَ َّن َما يُ أ ْع : ْرآناً قُ ْ َرأ ْ اق . تُهُ ْ ل ْو ٍل َح َس ٍن فَأنَا قُ َم » ا قِي َل ِم ْن قَ .هذا الحديث مما انفرد به المصنف . 4. (21) (5991)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Sizden birinin, benden rivayet edilen hadisleri, rahat koltuğuna kurulmuş vaziyette dinleyip: "(Rivayeti bırak! Bana) Kur'an'dan oku!" dediğini sakın duymayayım! Söylenen güzel sözü ben söylemişimdir."7 AÇIKLAMA: Bu hadis, zaman içinde, birkısım insanların türeyip, Allah'la Resulü'nün, Kur'an'la sünnetin arasını açmaya çalışacaklarını, Resulullah ve sünneti aradan çıkarabilmek için Kur'an'ı öne süreceklerini haber vermektedir. Kur'an'da nice ayetler Allah ve Resulü'nü beraber zikrettiği, Resulullah'ın da aynen Kur'an gibi hüküm koyma yetisinden, Resulullah'a itaat etmenin gereğinden bahsettiği halde, bu ayetleri bir kısım hevaî, batıl te'villerle sünneti reddetmeye çalışan insanlar her devirde olagelmiştir. Kıyamete kadar varlığı devam edecek bu silsile-i zakkumun şerrine karşı Resulullah müteaddid uyarılarda bulunmuştur.Mü'minler her seferinde musibetler, belalar, hastalıklarla imtihan olunmuyor. Bu da imtihanın bir şubesidir. Bu ve benzeri hadislerde gelen uyarıları esas alarak belirtilen şeytanî iğvaya kapılmayan ve dolayısıyla beşerî hevaya düşmeyen, imtihanı kazanacaktır.Hadiste yer verilen "(rahat) koltuğuna kurulmuş" tabiri de dikkat çekicidir. Bu çeşit fikirler, ilim çilesi çekmeyen, maddi kaygısı olmayan, dünyaya fildişi kulesinden bakan sosyetik zümrelerden çıkacakır.8 * HADİS RİVAYETİNDEN ÇEKİNME ُم ـ8 ـ8882 ـ23 ْبنُ ِي َشْيبَة،َ ثَنَا ُمعَاذُ ْكِر ْب ُن أب َحدّثَنَا أبُو بَ ِن َعْو ٍ َ ـ ْيِم ّيِ عَ . ، َع ْن اٍذ، َع ِن اْب التَّ َ َرا ِهيم بَطي ُن، َع ْن إْب ْ ٌم ال ثَنَا ُم ْسِل ِن َمْي ُمو ٍ َ قَا َل أب : أتَْيتُهُ فِي ِه ِي ِه، َع ْن َع ْمِرو ْب َخِمي ٍس إَّ َما أ ْخ َطأنِى اْب ُن َم ْسعُوٍد َع ِشيَّةَ َش ْىٍء قَ ُّط قَا َل َر . ِ ُسو ُل َما َسِم ْعتُهُ يَقُو ُل ب قَا َل، فَ ّّللاِ .# ا َل َّما َكا َ َ ذَا َت َع ِشيَّ ٍة قَ َ َر فَل : ُسو ُل ّّللاِ ِد ا ْغ َرْو َر فَنَ َك . قَ ْت َس قَا َل .# قَا َل: أ ْز َرا ُر قِ ِمي ِص ِه، قَ لَةٌ َّ ُهَو قَائِ ٌم ُم َحل ْي ِه فَ َظ ْر ُت إلَ قَا َل فَنَ ْودَا ُجهُ َواَْنتَفَ َخ ْت أ ْو َق ذِل َك. ِم ْن ذِل َك َع . ا َل ْينَاه،ُ ْو فَ ْودُو َ َ ذِل َك. أ قَ : أ ِريباً أ . ذِل َك ْو قَ ِ ب ِيهاً أ .هذا الحديث مما انفرد به المصنف. ْو َشب وفي الزوائد: إسناده صحيح، احتج الشيخا َ بجميع رواته . 5. (23) (5992)- Amr İbnu Meymun anlatıyor: "Ben, İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) ile, perşembe akşamları karşılaşmayı hiç aksatmazdım. Bu gelişlerimde, onun herhangi bir şey hususunda: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki" dediğini hiç duymadım. İşte bu akşamlardan birinde, "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki" diyerek (söze başladı, fakat arkasını getirmeyip) başını öne eğdi. (Biraz bekledikten sonra) kendisine baktım. Gömleğinin ilikleri çözülmüş, gözlerinden yaşlar boşanmış, avurtları şişmiş vaziyette ayakta duruyordu.(Bir müddet bu vaziyette kaldıktan sonra) sözünü şöyle tamamladı: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) öyle veya onun berisinde veya yukarısında veya ona yakın veya ona benzer bir şey söylemişti."9 AÇIKLAMA: Bu hadis, İbnu Mes'ud (radıyallahu anh)'un hadis rivayetindeki titizliğini göstermektedir. Ashab'ın, birçoğu, hata yapma korkusuyla rivayetten hayatları boyu kaçınmışlardır. Bu rivayet, söylenen hususta İbnu Mes'ud'la ilgili canlı bir misal vermektedir. Halbuki İbnu Mes'ud Ashab'ın büyüklerinden, tanınmış alimlerinden biridir.Onun ne İslam'daki ilkliği, ne Resulullah'a yakınlığı, ne de ilimdeki ileri mevkii, onu hadis rivayetinde rahat davranmaya cür'et ve cesarete sevketmemiştir. Çünkü bir sözü Resulullah'a nisbet etmenin mesuliyeti büyüktür. Onun saydığımız büyüklükleri bu mesuliyeti daha iyi idraka yardımcı olmuştur.Bu sözümüzden hadis rivayetinde dikkat çeken muksirunu tenkit ettiğimiz manası çıkarılmamalıdır. Ashab'a dil uzatmaktan Allah'a sığınırız. Çok 6 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/484. 7 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/484. 8 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/484-485. 9 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/485-486. rivayet edenler, hafızaları kuvvetli olan, hadisleri yazan sahabilerdir. Hadis rivayetinin sorumluluğunu hepsi müdriktir. Ancak hafızasından, zabtından emin olanlar rivayette bulunmuşlardır. Onlar da bu kesin ilimlerinin rivayet edilmemesinin mesuliyetinden korkmuşlardır. Hikmet nokta-i nazarından bakarak "Cenab-ı Hak şeriatının muhafazası için, ihtiyaca muvafık efradı her asırda istihdam etmiştir. Ashab'tan da bir kısmına, bu maksadla kuvvetli hafıza, hadisi öğrenme ve öğretme aşkı vermiştir" diyebiliriz. Nitekim, birinci ciltte, müksirûnu tanıtırken onların bu yönlerini tebârüz ettirdik. 10 * BİD'ADAN MÜNAKAŞADAN KAÇMAK ـ6 ـ8883 ـ85 ُمِغي ْ ِي ال ِي َزْيٍد، َع ْن أب ُط، َع ْن أب َخيَّا ْ ْش ُر ْب ُن َمْن ُصو ٍر ال ِ َر ـ ة،ِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ُن َعبَّا ٍس َحدَّثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ِعيٍد، ثَنَا ب َر قَا َل: ُسو ُل ّّللاِ َعتَهُ ِ قَا َل :# « دْ َع ٍة َحتّى يَدَ َع ب ِدْ بَ َل َع َم َل َصا ِح ِب ب أبى ّّللاُ أ ْ َ يَق » . ْ ّى في الزوائد: رجال إسناد هذا الحديث كلهم مجهولو .َ قاله الذهب . 6. (50) (5993)- Abdullah İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Allah, bid'at sahibi, bid'atını terketmedikçe, onun amelini kabul etmeyecektir."11 AÇIKLAMA: Ehl-i bid'at tabiri daha önceki bahislerimizde tekrar tekrar geçtiği için burada teferruata girmeden şu kadarını hatırlatacağız: Ehl-i bid'at deyince alimler itikadda sünnetten ayrılanları yani sapık fırka mensuplarını anlarlar. Sünnette olmayan şeyleri benimsemek, sünnete uymayan fiillere düşmek de bid'at sayılmıştır. Hadis mutlak olduğu için her iki anlayışı da kastettiği söylenebilir. Esasen amelî bid'ad da çoğunlukla önce onu kalben benimsemeden geçer.Hülasa hadis, "bid'at'e düşme"nin nasıl bir tehlike getirdiğine dikkat çektiği gibi, tevbe ile rücu edildiği takdirde Allah'ın bid'atcilerin amelini de kabul edeceğini ifade etmektedir.12 ُّي َوه ُرو ُ َ ْب ُن إ ْس َح ـ7 ـ8884 ـ81 ا َق، قَاَ َم ْشِق الِدّ َ َرا ِهيم ِن َو ـ : ْردَا َ ،َ َع ْن َحدّثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن إْب ْب َمةَ ِي فُدَْي ٍك، َع ْن َسلَ ثَنَا اْب ُن أب ِن َمِل ٍك، قَا َل َء َو ُهَو قَا َل ُسو ُل ّّللاِ # « ُمِح ٌّق َر أنَ : ِس ْب ِمَرا ْ َو َم ْن تَر َك ال ِة، َجنَّ ْ ْص ٌر فِي َربَ ِض ال َي لَهُ قَ َكِذ َب َو ُهَو بَا ِط ٌل بُنِ ْ َر َك ال َم ْن تَ َي لَهُ فِي َو َس ِط َها بُنِ . هُ فِي أ ْع ََ َها قَهُ بُنِى لَ ُ َو َم » ْن َح َّس َن ُخل .هذا الحديث أخرجه الترمذي، وقال: هذا حديث حسن . 7. (51) (5994)- Hz. Enes İbnu Malik (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Batıl ve haksız yolda iken (münakaşa ve) yalanı bırakana cennetin kenarında bir köşk bina edilir. Haklı olduğu halde münakaşayı bırakan kimse için cennetin ortasında bir köşk bina edilir. Kim de ahlakını güzelleştirirse ona cennetin en âla yerinde bir köşk bina edilir."13 * REY VE KIYASTAN KAÇMA َح َس ُن ْب ُن َح َّماٍد، َس َّجادَة،ُ ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َس ـ5 ـ8888 ـ88 ِعيٍد ا ْ ِن َح َّسا َ ،َ َع ْن َمِو ـ ’ َحدّثَنَا ال ِن َس ِعيِد اْب ُّي، َع ْن ُم َح ّمٍد ْب ْب ُن َجبَ ٍل، قَا َل ِن َغْنٍم، ثَنَا ُمعَاذُ َس ّي،ٍ َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب َّما بَعَثَنِى َر ُعبَادَةَ ْب : ُسو ُل ّّللاِ ِن نُ يَ َم ِن ل # قَا َل َ إلى ال «َ َّن ْ َّن َو ََ تَْف ِصلَ ِضيَ تَقْ ُم ْعلَ ِ َما تَ ب َو إ . إ َّ َّي في ِه َب إل ْو تَ ْكتُ ِنَهُ أ َبيّ ِق ْف َحتّى تُ ْي َك أ ْمٌر فَ ْ َ أ ْش َك َل َعل ».هذا المتن مما انفرد به المصنف . َ 8. (55) (5995)- Muaz İbnu Cebel (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), beni Yemen'e gönderdiği zaman şöyle tenbihte bulundular: "Sakın bildiğin (şer'î deliller dışında bir şeyle) hüküm verip, mesele çözmeye kalkmayasın! Şayet çözmede zorluk çektiğin bir mesele karşına çıkarsa (rastgele hükmetmekten) geri dur, meselenin aydınlanmasını bekle veya o hususu bana yaz."14 AÇIKLAMA: Bu hadis, Hz. Muaz'ın Yemen'e giderken, Resulullah'ın orada nasıl amel edeceğini sorması üzerine "Kur'an ve sünnette bulamayacağı meseleyi içtihad ederek halledeceğini" söylediğine ve bu cevaba Resulullah'ın memnun olduğuna dair rivayete muhalefet etmektedir.Alimler bu hadisin zaafını belirtirler. Bazı İbnu Mace nüshalarında bizzat İbnu Mace'nin hadisteki kusura dikkat çektiği belirtilmiştir.15 10 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/486. 11 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/487. 12 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/487. 13 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/487. 14 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/488. 15 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/488. ِن َع ْمٍر ـ8 ـ8886 ـ86 ِل، َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب ِي ال ّرِ َجا َحدّثَنَا ُسَوْيدُ ْب ُن َس ِعيٍد، ثَنَا اْب ُن أب َو ـ ا ، ’ بَابَة،َ ُ ِي ل ِن أب ْو َزا ِع ّي،ِ َع ْن َعْبدَةَ ْب عَا ِص قَا َل ْ ِن ال ِن َع ْمٍرو ْب ْن َعْبِد ّّللاِ ْب يَقُو ُل: « دُو َ ،َ َسِم ْع # ُت َر ُسو ُل َع : ّّللاِ َّ ُمول ْ ِهُم ال ْم يَ َز ْل أ ْمُر بَنِي إ ْس َراِئي َل ُم ْعتَِد ًَ َحتّى نَ َشأ فِي لَ َمِم أْبنَا ُء َسبَايَا ا’ُ . ُ ِى فَقَال ْ ِال َّرأ ُّوا».في الزوائد: إسناده ضعيف . َوأ َضل ُّوا َضل وا ب . فَ 9. (56) (5996)- Abdullah Bin Amr İbnu'l-As (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini işittim:"Benî İsrail'in durumu, aralarında müvelledûn denen farklı milletlere mensup esir kadınlardan doğan çocuklar türeyinceye kadar itidal üzere devam etti. Bu yeni türediler şahsî re'yleri ile fetva verip kendilerini de, başkalarını da dalalete attılar."16 AÇIKLAMA: Bu hadiste, bir cemiyete karışan ve zamanla müessiriyet kazanan yabancı kültürlere mensup unsurların yıkıcı rolüne dikkat çekilmektedir. Bu çeşit unsurlar, cemiyeti teşkil eden aslî unsura nazaran, daha geri, daha eksik bir irfan seviyesine (sousculture) ulaşabilirler. Onların cemiyet içerisinde ihraz ettikleri madun vaziyet (position marjinalle) yani ikinci sınıf vatandaş olma hali, cemiyetin kültürünü aynen almaya, bütün hususiyetleriyle temsil etmeye manidir. Bu sebeple, böyleleri bütün değerlere aynı ölçüde bağlı, saygılı ve riayetkâr değildirler. Günümüz sosyolojisinde bu sınıf insanların cemiyetteki menfi tesirleri araştırma ve tahlil mevzuu edilmiştir. Mesela Osmanlılar'ın tedenni ve yıkılışında, dönme denen zümrenin ve diğer azınlıkların menfi ve yıkıcı rollerine bir kısım araştırıcılar dikkat çekmiştir. Sadedinde olduğumuz hadis işte bu içtimâî kanunu nazarlara arzetmektedir. Resulullah'ın hadislerinde Benî İsrail tabirinin bazan "eski milletler" manasında kullanıldığını da nazar-ı dikkate alacak olursak, bu hadiste sadece Beni İsrail'le ilgili hususi bir duruma değil, bütün beşer tarihiyle ilgili küllî ve amm bir kanuna dikkat çekilmiş olduğunu söyleyebiliriz. Resulullah'ın haber verdiği bu içtimâî zaafın şuurunda olunduğu takdirde, takip edilecek akıllı bir kültür politikası ve adilane icraat siyasetiyle zarar asgariye indirilebilir, hatta tamamen ortadan kaldırılabilir. Böylece, cemiyetteki bazı menfi azınlık grupları, zararlarına binaen, İslam'a ve tarihî an'anemize tamamen aykırı olan Hitlervâri imha metodları teklifi yerine17 daha insanî, daha İslamî bir ıslah programı getirilmiş olur.18 * İMAN ـ15 ـ8887 ـ61ـ ح ، َع ّيِ َجْونِ ْ ِي ِع ْمَرا َ َ ال ، َع ْن أب َو َكا َ َ ثِقَةً ، ٍ ِجيع َح َّمادُ ْب ُن نَ َو ِكي ٌع، ثَنَا ُّي ْب ُن ُم َح ّمٍد، ثَنَا ِن دّثنَا َعِل ِب ْب ْن ُجْندُ ِ ِّى َع : ْبِد ّّللا،ِ قَا َل َم َع النَّب ْمنَ ُكنَّا # ا ا َّ ِو َرةٌ فَتَعَل َو ” نَ ْح ُن فِتْيَا ٌ َ َح َزا ْب َل أ ْ َ نَ ي رآ َ َ َما َ َ قَ قُ ْ ال َ م َّ تَعَ . رآ َ َ ل قُ ْ ْمنَا ال َّ َّم تَعَل ث . ُ َماناً ِ ِه إي فَا ْزدَدْنَا ب .في الزوائد: إسناد هذا الحديث صحيح. رجاله ثقات. 10. (61) (5997)- Cündüb İbnu Abdillah (radıyallahu anh) anlatıyor: "Biz erginlik çağına yaklaşmış bir grup genç, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile beraberdik. Kur'an'ı öğrenmezden önce imanı öğrendik. Sonra da Kur'an'ı öğrendik. Kur'an sayesinde imanımız daha da arttı."19 AÇIKLAMA: Bu hadis, İslâmî talim ve terbiye siteminde takip edilecek vetire ve safhaları öz olarak göstermektedir. Önce imanın öğretilmesi, sonra Kur'an ve diğer şeylerin öğretilmesi. Daha önce de belirtildiği üzere, Resulullah, çocuklara konuşmaya başlar başlamaz iman esaslarına giren Kur'anî ayetler ezberletiyor. Çocuk bu safhada henüz temyiz yaşında bile değildir. Temyiz yaşında namaz emrediliyor. Kur'an'ın okuma ve yazılma şeklinde öğretimi ise, daha sonra, küttab denen mekteplerde ele alınan bir hadisedir.İslam uleması, temel eğitime giren müfredatta önceliğin dinî talime verilmesi gereğinde ittifak eder. Onlara göre hesap, edebiyat, meslek öğretimi gibi diğer müfredat daha sonra ele alınmalı, dinî talim halledilmeden bunlara geçilmemelidir.Sonradan verilecek Kur'an bilgisi ve diğer faydalı bilgiler, önceden öğretilmiş olan imanî bilgileri takviye edecek şekilde olmalıdır. Bu bir planlama ve tanzim işidir.20 َع ِن ـ11 ـ8885 ـ62 ِي ِه، َع ْن ِع ْكِر َمةَ ٍر، َع ْن أب ُّي ْب ُن نِ َزا َضْي ٍل، ثَنَا َعل ُّي ْب ُن ُم َح ّمٍد، ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن فُ ِن ـ َعبَّا ٍس قَا َل َحدّثَنَا َعِل اْب : ِ َ قَا َل # « ِم ْن َر ُسو ُل ّّللاِ ِريَّةُ».هذا الحديث أخرجه الترمذي، ِصْنفَا لقَدَ ْ َوا ل ُمْر ِجئَةُ ْ ُهَما فى ا” ْس ََِم َن ِصي ٌب: ا َس لَ ْي َّمِة لَ هِذِه ا’ُ وقال حسن غريب . 16 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/488-489. 17 Umulmadık kalemden bu çeşit teklifin çıktığına maalesef şahit olduk. 18 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/489. 19 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/490. 20 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/490. 11. (62) (5998)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Bu ümmette iki sınıf vardır, onların İslam'dan hiçbir nasipleri yoktur: Mürcie ve Kaderiyye."21 AÇIKLAMA: Mürcie kelimesi bir görüşe göre dilimize de girmiş olan irca yani geri bırakma kökünden gelir. Mürcie lügat olarak geri bırakan demektir. Istılah olarak İslâm cemiyetinde zuhur eden sapık bir fırkanın adıdır. Bu fırkaya göre günah işleyenin hükmü dünyada bilinemez. Cennetlik veya cehennemlik olacağı ahirette belli olacaktır. İşte bu te'hir sebebiyle onlara mürcie denmiştir. Diğer bir izaha göre, mürcie, reca yani ümidden gelmektedir. Zira bunlar, uhrevî kurtuluş hususunda mü'mine ümid vermektedirler. Şöyle ki: Bu fırka mensuplarına göre, kâfire hayırlı amel fayda vermeyeceği gibi, mü'mine de işlediği günahların bir zararı olmayacaktır, kişinin uhrevî kurtuluşu için iman yeterlidir, amel eksikliğinin zararı yoktur.Bu zümrenin ilk nüvesini, Hz. Osman şehid edilince ne Hz. Ali'yi imamete layık görerek ona taraftar olanlara, ne de Hz. Osman'ı mazlum sayıp onun yakınlarını iltizam edenlere katılmayıp "Bunlar hakkındaki hükmü Allah verecektir" diye her iki tarafa yakınlık gösterenler teşkil etmiştir. Sonradan Kur'an'a ve sünnete uymayan iddialar geliştirmişler ve birkısım kollara ayrılmışlardır. Bu üçüncü fırkanın Mu'tezile'nin aslı olduğu da söylenmiştir. Mürcie ile ilgili başka yorumlar da var, ancak teferruat bizi ilgilendirmez.Kaderiyye fırkası ise kaderi inkar eder ve kulun tam irade sahibi olduğunu iddia eder, kaderin olmadığını söylemekte ısrarlı davranırlar. Mantıken, hadiselerde kulun iradesinin değil, İlahî takdirin esas olduğunu iddia edip kula hiçbir pay tanımayan Cebriye zümresine Kaderiye denmesi daha muvafık olduğu halde, kaderin olmadığı konusunu fazlaca ele aldıklarından kendilerine Kaderiye denmiştir.Sadedinde olduğumuz hadisin zahiri, bu iki fırka mensuplarını küfre nisbet ediyor gözükmektedir. Ancak mesele üzerine tedkiki derinleştiren İslam uleması, başka nassların delalet ve sarahatine dayanarak Kur'an-ı Kerim'i esas alarak sünnete uymayan te'villerde bulunanları küfre değil "bid'a"ya nisbet etmişlerdir. Yani, Ehl-i Sünnet dışında kalan itikadî fırka mensuplarına "kâfir" demekten kaçınıp ehl-i bid'a demişlerdir. Böylelerine daha umumi bir tabirle ehl-i kıble denir ve tekfir edilmezler. Her ne kadar onlar, kendi dışlarında kalanları tekfir ederlerse de. Bazı alimler bunları içtihadında hata yapan müçtehid veya hakikatı bilmeyen cahil olarak görür, insaflı nazarda bulunur. Şu da var ki, bunlarda tekfirlerini gerektiren saplantılara düşenler de olmuştur. O takdirde tekfir edilmişlerdir. Zaruriyat-ı diniye dediğimiz, sarih nasslarla sabit olan açık hükümlerden birini inkar gibi. Daha önce de açıkladığımız gibi Hattabiye fırkası bunun en güzel örneğidir. Keza Şiîlerin Rafizî denen aşırı takımı gibi ki, bunlar Cebrail'in, vahyi yanlışlıkla Hz. Muhammed'e getirdiğini, Allah'ın Hz. Ali'ye hulul ettiğini, Kur'an'da eksiklikler olduğunu vs. iddia ederler. Bu iddiaların Kur'an'a ne kadar zıt olduğu açıktır. Şu halde, "İslam'dan nasipleri yoktur "tabirini onların fasık olmaları, şahidliklerinin makbul olmayacağı şeklinde anlamak gerek. Nitekim ulema ehl-i bid'a hakkında öyle hükmetmiş, tekfirden kaçınmıştır.22 َو ُم َح ّمدُ ْب ُن إ ْس َم ـ12 ـ8888 ـ68 ا ِعي َل قَاَ ِي َس ْه ٍل، َحدّثَنَا َس ْه ُل ْب ُن أب ـ : نَ َهَر ِو ُّي، ثَ ْ ِت ال ْ أبُو ال َّصل ُّى ثَنَا َعْبدُ ال َّس ََِم ْب ُن َصاِلحٍ ا َعل ِي ِه، َع ْن ِن، َع ْن أب ُح َسْي ْ ِن ال ْب ّيِ ِي ِه، َع ْن َعِل ِن ُم َح ّمٍد، َع ْن أب ِر ْب ِي ِه، َع ْن َج ْعفَ ْب ُن ا َل ُموسى ال ّرِ َضا، َع ْن أب ِي َطاِل ٍب، قَ ِن أب ْب َعِل : ا َل ّيِ قَ ِ َ َو َع َم : «ا” ٌل َر # ُسو ُل ّّللاِ ِ َسا ّ ل ْ ِال ْو ٌل ب ِب َوقَ ْ قَل ْ ِال ب َما ُ َ َم ْعِرفَةٌ ب ’ ْر َكا َ َ». ِت ِ ي ا ْ ِر قَا َل أبُو ال َّصل : َئ هذَا ا ْو قُ َعلى َم ْجنُو ٍ َ ل ” َ ْسنَادُ َ بَرأ ل .في الزوائد: إسناد هذا الحديث ضعيف تفاقهم على ضعف أبي الصلت، الراوي . َ 12. (65) (5999)- Hz. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "İman, kalben bil(ip tasdik et)me, dil ile söyle(yip ikrar et)me, beden uzuvlarıyla da amel etmektir."23 AÇIKLAMA: Hadis; namaz, oruç, zekat gibi amellerin imanın bir parçası olduğunu ifade etmektedir. Amelin imanla münasebeti alimlerimiz arasında etraflıca münakaşa edilmiştir. İman-İslam nedir, ayrı ayrı şeyler midir, aynı şeyler midir şeklinde yapılan tahlil ve münakaşalar da buraya girer. Sadedinde olduğumuz hadis, bu ihtilaflı mevzuun yegâne rivayeti değildir. Kaydettiğimiz farklı görüşlerden herbirinin lehinde ve aleyhinde başka rivayetler ve hatta Kur'anî beyanlar var.Bütün bu naklî mütâlaaları (verileri) değerlendiren cumhur, amelin "mutlak iman"dan bir parça sayılmaması, belki "kâmil iman"ın bir parçası sayılması gerektiğine hükmetmiştir. Aksi taktirde her günah işleyen kimse kâfir sayılırdı.Son olarak, hadisin sıhhati üzerine münakaşa yapılmış olduğunu da belirtelim. Ancak sıhhat münakaşası muhtevadan ziyade senede dayanmaktadır.24 ِن ـ13 ـ6555 ـ75 أنَ اْب ِ ِىع ِز ُّي، َع ِن ال َّرب ٍر ال َّرا َج ْه َضِم ُّى، ثَنَا أبُو أ ْح َمد،َ ثَنَا أبُو َج ْعفَ ْ ٍّى ال ِس َحدّثَنَا نَ ْص ُر ْب ُن َعِل ـ ٍس، َع ْن أنَ 21 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/490. 22 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/490-492. 23 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/492. 24 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/492. ِن َماِل ٍك قَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ ْب : َر قَا َل :# « َق الدُّْنيَا َعلى ا َم ” ْن فَا َوإيتَا ِء ال َّز َكاة،ِ ِم ال َّص ََة،ِ َوإَقا َو ْحدَه،ُ و ِعبَادَتِ ِهَ َشِري َك لَه،ُ ْخ ََ ِص ّّللِ َرا ٍض َم » ا َت و ّّللاُ َعْنهُ .في الزوائد: هذا إسناد ضعيف . 13. (70) (6000)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim, Allah'a herhangi bir şerik koşmadan tam bir ihlas yani Allah'ın birliğine iman, O'na halisane kulluk, namaz ve zekat vazifelerini yapma hali üzere dünyayı terkederse, Allah kendisinden razı olmuş halde ölmüş olur."Hz. Enes (radıyallahu anh) devamla der ki: "İşte bu hal, peygamberlerin hepsi tarafından getirilmiş olan [ve Allah indinde makbul olduğu Kur'an'da belirtilen (Al-i İmran 1)] gerçek dindir. Bu dini, peygamberler, Rablerinden alıp, beşerî hevaya dayanan (felsefî nazariye ve) iddialar ortalığı kaplamazdan önce, insanlara tebliğ etmişlerdir.Bu hakikatı tasdik eden Kur'anî nasslar mevcuttur. Bilhassa en son inen (suredeki) şu ayet onlardandır: "Eğer (o müşrikler) tevbe eder, -Enes der ki: "Tevbeden murad putları ve onlara tapmayı bırakmaktır- namazlarını dosdoğru kılar ve zekatlarını verirlerse siz de onları serbest bırakın. Muhakkak ki Allah çok bağışlayıcı, çok merhamet edicidir" (Tevbe 5).Bir diğer ayette şöyle buyrulmuştur: "Eğer tevbe eder, namazlarını dosdoğru kılar ve zekatlarını verirlerse, artık onlar sizin din kardeşlerinizdir" (Tevbe 11).25 ِر ُّي َس ِعيدُ ْب ُن َس ـ14 ـ6551 ـ74 ْعٍد، قَا َل بُ َخا ْ َما َ َ ال ْ ِر َجة،َ ثَنَا إ ْس َم ـ : ا ِعي ُل، يَ ْعنِى اْب َن َعيَّا ٍش، َع ْن َحدّثَنَا أبُو ُعث ُم ْب ُن َخا َهْيثَ ْ ثَنَا ال َو ّها ِب ْب ُن ُم َجا ِهٍد ْ َعْبِد ال ِن َعبّا ٍس قَاَ َواْب َرةَ ِي ُه َرْي ُص ْن ُم َجا ِهٍد، َع ْن أب َو ، َع : ا” َيْنقُ َما ُ َ يَ ِزيدُ ي .في الزوائد: إسناد هذا الحديث ضعيف . 14. (74) (6001)- Hz. Ebu Hureyre ve İbnu Abbas (radıyallahu anhüm) demişlerdir ki: "İman artar ve eksilir." 26 AÇIKLAMA: İmanın artıp eksilme meselesi münakaşa edilen bir husustur. İmam Buhârî başta bir kısım alimler imanın artıp eksileceği görüşündedir. Buhârî hazretleri, Kitabu'l-İman'da bu görüşünü te'yid eden çok sayıda ayet zikreder. Bunlardan bazıları: "...Ta ki imanlarıyla birlikte imanları artsın" (Fetih 4), "İman edenlerin de imanını artırsın..." (Müddessir 31), "Bu onların imanını artırdı" (Al-i İmran 173), "Ve bu durum ancak onların iman ve teslimiyetlerini artırdı..." (Ahzab 22).Bu ayetler imanın artmasını ifade edince, artmayı sağlayan unsurlardan biri terkedilince de eksilme hasıl olacağı kendiliğinden anlaşılır. Bu çeşit nassları değerlendiren pekçok sahabi (Ömer İbnu'l-Hattab, Ali, İbnu Mes'ud, İbnu Abbas, Muaz, Abdullah İbnu Ömer, Ebu Hureyre, Ebu'd-Derda, Huzeyfe, Aişe, Selman rıdvanullahi aleyhim hazeratı vs.) pek çok tabiin (Urve, Atâ, Tavus, Mücahid, Sa'd, İbnu Cübeyr, Hasan Basrî, Zührî, Katade, Nehaî, Abdurrahman İbnu Ebi Leyla, İbnu'l-Mübarek vs.) aynı görüşü benimsemişlerdir.Maturidiye mezhebine mensup ulema ise İmam A'zam Ebu Hanife'nin görüşünü esas alıp imanın artıp eksilme kabul etmeyeceğini söylemişlerdir. Bunlar, bu görüşü ileri sürerken imanın aslını teşkil eden kalbî tasdiki esas almışlardır. Tasdik, kesin bir inançtan ibarettir. Bu, kalpte bir bütün olarak ya vardır ya yoktur; biraz var biraz yok şeklinde bir iman olamaz görüşündedirler. Onlara göre, tasdik eksilince, kesin olmaktan çıkar, şüphelere maruz kalır ve iman kaybolur. Eğer kalpte kesin iman varsa bunun daha da fazlalaşacağı düşünülemez, çünkü zaten kesindir diye açıklarlar.Mesele üzerine yürütülen kelamî münakaşaya girmeden, mevzuyu, Nevevî'nin özetlemesi ile noktalamak isteriz: "Selef mezhebine mensup alimlerle hadiscilere göre, iman artma ve eksilme kabul eder. Bir kısım kelamcılar da bu görüştedir. Ancak mütekellimîn ulemanın büyük çoğunluğu aksi görüşü benimseyerek: "İman artma ve eksilme kabul etmez" demişlerdir. Şafii mezhebine mensup muhakkik kelamcılar da asıl tasdikin artma ve eksilme kabul etmeyeceğini, ancak amellerin çokluğu ve azlığı sebebiyle imanın semerelerinin ve "şer'î iman"ın artma ve eksilmesinin mevzubahis olacağını söylemişlerdir."Burada geçen şer'î iman tabiri ile ne kastedildiğini anlamak için, yine Nevevî'nin mevzu üzerine, et-Tahrir'den iktibasen kaydettiği bir açıklamayı görmede fayda var. "Eğer iman, "tasdik" manasına alınırsa, tasdik parçalanmaya kabil olmadığı için artma ve eksilmeyi kabul etmez. İman, şeriat dilinde, "kalp ile tasdik ve beden uzuvlarıyla amel"den ibarettir. Mesele böyle anlaşılınca, tabiidir ki, amel durumuna göre imanda artma ve eksilme olabilir. Ehl-i Sünnet'in görüşü de budur."Farklı iki görüşün haklı cihetlerini göstererek her ikisini de benimsemeye zihinleri hazır hale getiren bu açıklamadan sonra başka söze hacet yok. Bunun dışında şu veya bu görüş leh ve aleyhindeki ifratkâr, ittihamkâr ifadelerin, meselenin yeterince anlaşılmadan isticalen söylenen sözler olduğunu kabul edebiliriz.Tekrar ediyoruz; niyet-i halise ile ulemamızın nusustan çıkardıkları bütün görüşlerin bir haklı yönü vardır. Bize düşen, görüş sahiplerini red değil, haklı oldukları nokta-i nazarını bulmaktır. Unutmayalım bu haklılık liyakat sahibi eslaf ulemasına mahsustur. Günümüzün, taşıdığı etiket ve ünvan dışında liyakatı olmayan, kafası, farkına bile varmadan ustaca sokulmuş Batı menşeli hümanist ve laik 25 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/493. 26 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/493. hevalarla karışmış mütealim ve mütefelsif kimselere mahsus değildir. Bunların iddialarını hemen reddeden yanılmaz.27 * KADER-KADERİYE ـ18 ـ6552 ـ54 قَا َل ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َم ثَنَا ا ِعي َل َم ـ : اِل ُك ْب ُن َحدّثَنَا أبُو بَ ْكٍر إ ْس . ِي بَ َمْولى أب َما َ ،َ ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ُعث . ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ْ ِر قَدَ ْ ِم َن ال َها َشْيئاً فَذَ َكَر لَ ِي ِه؛ أنَّهُ دَ َخ َل َعلى َعائِ َشةَ ْي َكة،َ َع ْن أب ِي ُملَ ِن أب َ ْت َع . ْبِد ّّللاِ ْب يَقُو ُل: « َسِم ْع # ُت َر فَقَال : ُسو َل ّّللاِ َّ َم ْن تَ َكل َم ْم يُ ْسأ ْل َعْنهُ لَ َ م َّ ْم يَتَ َكل َو َم ْن لَ َمِة، ِقيَا ْ ال َ ِر ُسئِ َل َعْنهُ يَ ْوم قَدَ ْ قَ َّط في َش ». ا ُ َ ْىٍء ِم َن ال ْ َح َس ِن ال ِز ُم قا َل أبُو ال : ْب ُن يَ ْحيى ْ َحدَّثَنَاهُ َح . ا ثَنَا َعْبدُ َ ٍ َمل ِك ْب ُن ِسنَا َم ال . ا َ َ ْ ْ َر نَ ْحَو ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ُعث . فَذَ َك ه.ُفي الزوائد: إسناد هذا الحديث ضعيف . 15. (84) (6002)- Ebu Müleyke'den oğlu Abdullah'ın rivayet ettiğine göre, "O, Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)'nin yanına girip, ona kaderle ilgili bir şeyler söylemiş o da kendisine şöyle cevapta bulunmuştur: "Kim kader konusunda herhangi bir meseleyi konuşacak olsa, ahiret günü kaderden hesaba çekilir. Kim de bu mevzuda bir şey konuşmazsa, ahirette kaderden hesaba çekilmez."28 ـ816 ـ6553 ـ58 ي ِ ُودُ ْب ُن أب ثَنَا دَا ِويَةَ ُّي ْب ُن ُم َح ّمٍد، ثَنَا أبُو ُمعَا ِي ِه، َع ْن َج ـ ِدِّه، قا َل َحدّثَنَا َعِل ْي ٍب، َع ْن أب ِه : ْنٍد، َع ْن َع ْمِرو ُشعَ ِر ( َخ َر َج َر ُسو ُل ّّللاِ # قَدَ ْ ِص ُمو َ َ في ال ْختَ َو ُه ْم يَ ِ ِه َض ِب. فَقَا َل: «ِبهذَا َى أ ْص َحاب لغَ ْ ِ َ ِم َن ا في َو ْج ِهِه َح ُّب ال ُّر َّما ُ ْفقَأ َما يُ عل . فَ َكأنَّ ْم تُ ْو ِلهذَا ُخِلقْ ْم أ ِمْرتُ أ بَ ْع ٍض ُ ِ قُرآ َ َ بَ ْع َضهُ ب ْ ْف ِسي ِربُو َ َ ال ْبلَ ُكْم».قَا َل: فَقَا َل َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َع ْمٍرو: ُت نَ َمُم قَ َك ِت ا’ُ ِهذَا َهلَ ْط ؟ تَ ْض . ب َما َغبَ َّ ْف ُت في ِه َع ْن َر ُسو ِل ّّللاِ ِ َم ْجِل ٍس تَ َخل ب # ِفي َعْنهُ ُّ َم ْجل ِس َوتَ َخل ْ ِذِل َك ال ْف ِسي ب ْط ُت نَ َما َغبَ ).في الزوائد: هذا إسناد صحيح، رجاله ثقات . 16. (85) (6003)- Amr İbnu Şuayb an ebihi an ceddihi (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Bir gün Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), bir grup ashabının yanına aniden çıkageldi. Onlar kader üzerine tartışıyorlardı. Münakaşanın mahiyetini öğenince öylesine öfkelendi ki sanki yüzünde bir nar tanesi patlamıştı, kıpkırmızı oldu. Şunları söyledi:"(Kader üzerine bu çeşit) münakaşa yapmakla mı emrolundunuz -veya bunun için mi yaratıldınız?- Kur'an'ın bir kısım ayetlerini diğer bir kısım ayetleriyle karşılaştırıp duruyorsunuz! İşte sizden önceki ümmetler bu çeşit davranışları sebebiyle helak oldular."(Ravi Muhammed İbnu) Abdullah İbnu Amr devamla dedi ki: "Babam Abdullah dedi ki: "Ben Resulullah'ın bazı meclislerinde hazır bulunmamış olmama sevinirdim ama, (babam Amr'ın anlattığı) bu mecliste bulunmadığıma daha çok sevindim."29 AÇIKLAMA: Bu iki hadis kader üzerine münakaşa etmenin mü'minlik edebine yakışmadığını ifade etmektedir. Çünkü kader Allah'a imanın bir parçasıdır. Onun mahiyetini yeterince anlamak her insanın kârı değildir. Allah inancımız, O'nun ezelden her şeyi bildiğini kabul etmemizi gerektirir. Öyleyse Allah'ın bizim nasıl hareket edip ne yapacağımızı ilmiyle önceden bildiğini, O'nun bu ilminin değişmeyeceğini kabul edip, Cenab-ı Hakk'ın bizlerden kulluk olarak neler istediğini düşünüp onu yapmaya çalışmalıyız. Allah'ın nasıl bildiği, bu bilginin niçin değişmeyeceği gibi neticesiz münakaşalara sebep olacak hususların çözülmesi bizden istenmiyor, bunlarla uğraşmak kulluk değil. Allah, şeriatiyle bildirdiği emirleri ne derece yaptık, yasaklarından ne kadar kaçınabildik, bizden bunu soracaktır. Öyleyse hesabını vereceğimiz şeyler üzerinde kafa yorup, zaman ayırmamız gerekmektedir. Kulluk edebi bunu gerektirmektedir.Resulullah, geçmiş ümmetlerin, böylesi faidesiz meselelerle uğraşarak nifaka, fitnelere düşüp, kulluk vazifelerini ihmal ederek helak olduklarını haber vermektedir.30 ُّي ْب ُن ُم َح ـ17 ـ6554 ـ56 ّمٍد، قَاَ َو َعِل َحدّثَنَا أبُو َب ْكِر ْب ُن َشْيبَة،َ ـ : نَا ِ ُّي، َع ْن َحدّثَ ب ْ َكل ْ أبُو َجنَا ٍب ال ِي َحيَّةَ َو ِكي ٌع، ثَنَا يَ ْحيى اْب ُن أب ِن ُع َمَر، قَا َل َر أب : ُسو ُل ّّللاِ ِي ِه، َع ِن اْب َم َة قَا َل :# «َ َو ََ َها َرةَ َعدْ ». ا َل َوى َو ََ ِطي ِ ٌّى فقَ ْي ِه َر ُج ٌل أ ْع َراب إلَ َ َر فَقَام : ُسو َل ّّللاِ يَا ! ُكو َر يَ بَ ِعي ْ َرأْي َت ال َج َر ُب فَيُ ْجِر أ ُب ا ْ َه ُ َ ب ” ا؟ قَا َل ِ ِه ال َّ َل ُكل ب « قَدَ ُر ِ ْ َم ْن أ ْج َر َب ا’َّول؟». في الزوائد: هذا إسناد ُكُم ال ذِل . فَ ضعيف . 17. (86) (6004)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Ne sirayet, ne uğursuzluk, ne de (öldürülen kimsenin başından çıkıp intikam! intikam! diye bağıran ve hâme denen) bir kuş vardır!" buyurmuşlardı. Cemaatte bulunan bedevi bir adam doğrulup:"Ey Allah'ın Resulü! Pekâla, kendisinde 27 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/494-495. 28 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/495-496. 29 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/496. 30 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/496-497. uyuz olan bir devenin bütün deve sürüsünü uyuzlamasına ne dersiniz?" diye sordu. Aleyhissalâtu vesselâm da:"İşte bu kaderdir. Söyle bakalım! O ilk deveyi kim uyuzladı?" buyurdular."31 AÇIKLAMA: Daha önce de izah edildiği üzere, Resulullah bu hadislerinde kaderin varlığını ispatlamaktadır. Cahiliye devrinde, Araplar, bulaşıcı hastalıkların zuhuru ve sirayetini, Allah'ın irade ve takdiri olmadan, kendiliğinden olduğu şeklinde izah ediyorlardı. Resulullah bu inancı yıkmak için kendiliğinden sirayet olmadığına dikkat çekmiştir. Herşey irade-i İlahiye ve takdir-i Rabbani ile cereyan etmektedir. Öyle ya! İlk hastalık nereden geldi? Kim onu yarattı? Bu soru bedeviyi düşündürecektir.Öte yandan Resulullah: "Vebanın çıktığı yere girmeyin, bulunduğunuz yerde veba varsa orayı terketmeyin" emriyle, "Cüzzamlıdan, aslandan kaçar gibi kaçın" uyarısıyla karantinayı ve dolayısıyla sirayeti önleyici tedbirleri de emretmiştir. Şu halde hastalığın bulaşması gerçeğini reddetme yoktur.Hâme ve uğursuzluğun reddi ile ilgili açıklamayı tekrar etmeyeceğiz (Bkz. 11. cilt 4095-4099. hadisler). 32 ـ15 ـ6558 ـ57 َخ َّزا ُز، َع ْن َعْبِد ا ْ ٌّي ْب ُن َم َح ّمٍد، ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ِعيسى ال ـ ’ قَا َل َحدّثَنَا َعِل ِ ّيِ ِو ِر، َع ِن ال َّش ْعب ُم َسا ْ ِي ال ِن أب ْعلى ْب : َّما لَ َها ِء أ ْه ِل ُكوفَة،َ أتَْينَاهُ ِفي نَِفٍر ِم ْن فُقَ ْ َ َعِد ُّي ْب ُن َحاتٍِم ال ِة ِدم قَ ُكوفَ ْ ال . هُ نَا لَ ْ َما َسِم ْع َت ِم ْن َر فَقُ : ُسو ِل ّّللاِ ل نَا ْ ِ َّي ، فَقَا َل: َح # ِدّث َّنب ْ أتَْي ُت ال َها، ّ ِر ُكِل قدَا ِا’ْ ْؤ ِم ُن ب َوتُ ِي َر ُسو ُل ّّللا،ِ َوأنّ ّّللا،ُ َو َما ا” ْس ََُم؟ فَقَا َل «تَ ْش َهدُ أ ْ ََ إلهَ إَّ ل ُت: ْم» قُْ ْم تَ ْسلَ ،# فَقَا َل: «يَا َعِد َّي ْب َن َحاتٍِم! أ ْسِل َها َو ُمّرِ َو َها ْ َها، ُحل َو َش ّرِ َخْي ». في الزوائد: هذا إسناد ضعيف ِر َها 18. (87)- (6005)- Adiyy İbnu Hâtim (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanına vardığım zaman bana: "Ey Hâtim'in oğlu Adiyy, Müslüman ol ki selamete eresin!" buyurdular. Ben de:"İslam nedir?" diye sordum."Allah'tan başka ilah olmadığına, benim de O'nun Resulü olduğuma şehadet etmen ve hayır, şer, tatlı ve acı her şeyiyle kadere iman etmendir?" buyurdular.33 AÇIKLAMA: Adiyy, Tay kabilesinden cömertliği ile meşhur Hatem-i Tai'nin oğludur. Hicretin yedinci yılında Müslüman olmuştur. Onun bu maksadla Medine'ye gelişi, Resulullah'ın ağırlama ve iltifatı daha önce açıklandı. Sadedinde olduğumuz rivayet, "İslam nedir?" sorusuna Resulullah'ın verdiği cevap yani İslam'ı tarifi ihtiva etmektedir. Burada kader inancının açık şekilde İslam'ın şartlarından biri olarak ifade edilmesi dikkat çekicidir.34 ُّي ْب ُن ُم َح ّمٍد، ثَنَا َخاِلي يَ ْعلى، َع ِن ـ18 ـ6556 ـ58 ٍر ـ ا’ ، قَا َل َحدّثَنَا َعِل َج ْعِد، َع ْن َجاب ْ ِي ال ِن أب ِم ْب َء ْع : ُر ُج ٌل َم ِش، َع ْن َسال َجا ِم َن ا’ ِ ّيِ ِر إلى النَّب َصا ْن ،# فَقَال: َه يَا ! ا؟ قَا َل َر ُسو َل ّّللاِ آ ْعِز ُل َعْن ِريَةً َه إ َّ َ « ا ِلى َجا َر لَ ِدّ َما قُ َسيَأِتي » ا َل َها فَأتَاهُ بَ ْعدَ ذِل َك فَقَ : قَدْ ِت َح َملَ ِريَةُ َجا ْ فَقَا َل النَّب :# « ِ ُّى ال ! َي َكائِنَةٌ ِه ْف ٍس َش ْى ٌء إَّ َر ِلنَ ِدّ َم » ا قُ .في الزوائد: إسناده صحيح . 19. (89) (6006)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ensardan bir zat Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'e gelerek:"Ey Allah'ın Resulü! Benim bir cariyem var, onunla azil yapabilir miyim?" diye sordu. Aleyhissalâtu vesselâm ona: "Cariye için takdir edilen şey (çocuk) kendine gelecektir!" cevabında bulundu. Bundan bir müddet sonra aynı zat Aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek:"O cariyem hamile oldu!" dedi. Bunun üzerine Resulullah: "Bir nefse takdir edilmiş olan şey mutlaka olur!" buyurdular."35 AÇIKLAMA: Azl nedir ne değildir daha önce açıklanmıştır (bkz 5717, 5718. hadisler). Keza kader bahsi de mükerreren açıklanmıştır.36 ُّي ْب ُن ُم َح ـ25 ـ6557 ـ85 ّمٍد َج ـ . ْعِد َحدّثَنَا َعِل ْ ِي ال ِن أب ِن ِعيسى، َع ْن َعْبِد ّّللاِ اْب َو ِكي ٌع، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْوبَا َ ،َ ثَنَا ، َع ْن ثَ ِ قَا َل :# «َ ُّر َر قَا َل: ُسو ُل ّّللاِ ب ْ ال عُ ْمِر إَّ ْ َه يَ ِز . ا يدُ فِي ال ُ َخ ِطيئَ ٍة يَ ْعَمل ِ ْز َق ب يُ ْح َر ُم ال ّرِ َوإ َّ َ ال َّر ُج َل لَ َعا ُء، الدُّ َر إَّ قَدَ ْ َو » ََ يَ ُردُّ ال . 31 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/497. 32 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/497-498. 33 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/498. 34 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/498-499. 35 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/499. 36 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/499. 20. (90) (6007)- Sevban (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Ömrü ancak birr (her çeşit hayırlar, iyilikler, ihsanlar) uzatır; kaderi de ancak dua geri çevirir. Kişi, işlediği günah sebebiyle rızkından mahrum kalır!"37 AÇIKLAMA: Bu hadis, başka rivayetlerde gelen kaderin ve takdirin değişmeyeceğine dair beyanlara muhalefet ederek, iyiliklerin ve duaların takdiri değiştireceğini söylemekte, sözgelimi yapılan iyiliklerle ömrün uzayacağını, duanın kaderi iptal edeceğini ifade etmektedir. Bu sebeple te'lif edici açıklamalar yapılmıştır.* Hayır, iyilik ve dua ubudiyet nevinden olduğu için kısa ömrü, uzun ömürden daha bereketli, öbür dünya için daha kazançlı kılar. Bunları yapmayan -veya az yapan- uzun ömürlü de olsa, öncekinin aksine bereketsiz bir ömür yaşar.* Hayırlar, hakikaten ömrü uzatır. Bu şarta bağlı olarak ömrün uzunluğu takdir edilmiştir. Dolayısıyla kader-i muallaka göre ömrü uzar. İlm-i İlahîde ise onun bu hali de malumdur, o değişmez. Şu ayet buna delalet eder: "Allah dilediğini siler, dilediğini sabit bırakır, Ümmü'l-Kitap ancak O'nun katındadır" (Ra'd 39).* Günahla rızkın kısıtlanması meselesi de benzer şekilde açıklanmıştır: Günah işlememe şartına bağlı olarak takdir edilen rızık, günahı işlediği takdirde kısıtlanır. Allah yine de ilm-i ezelîsi ile onun nasıl davranacağını bilir. Bu bizce meçhuldür. Öyleyse, rızkının bol olmasını arzu eden, günahtan kaçınacaktır. Dolayısıyla Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu hatırlatmayı günahtan kaçınmaya bir teşvik vesilesi kılmıştır. Ayrıca şunu da ilave edebiliriz. Günahlar maddî ve manevî pek çok hastalığın ve israfın kaynağıdır. Bunlar da bereketi giderici şeylerdir: İnsanın çalışmadan kalması, tedavi masrafları, israfat... hep rızkı daraltan sebeplerdir.38 ٍر ـ21 ـ6555 ـ81 ُم ْب ُن َع َّما ثَنَا َع ُخفَا ُف َطا ُء ـ . ْب َحدّثَنَا ِه َشا ْ ِن ُج ْع ُشٍم ُن . ثَنَا ا’ ، قَا َل ُم ْسِلٍم ال ْب َم ُش، َع ْن ُم َجا ِهٍد، َع ْن ُس َراقَةَ ْع : ُت ْ ل ُ يَا ! بَ ٍل؟ َر ق : ُسو َل ّّللاِ ْم فِي أ ْمٍر ُم ْستَقْ َمقَاِدي ُر أ ْ ِ ِه ال َو َج َر ْت ب ُم قَلَ ْ ِ ِه ال َج َّف ب َما عَ َم ُل فِي ْ ال ُم قَا َل « قَلَ ْ ِ ِه ال َج َّف ب َما بَ هُ ْل ِفي َما ُخِل َق لَ َو ُك ٌّل ُميَ ّسر ِل َمقَاِدير، ْ ِ ِه ال َو َج َر » ْت ب .في الزوائد: في إسناده مقال . 21. (91) (6008)- Sürâka İbnu Cu'şum anlatıyor: "Ey Allah'ın Resulü dedim, (yapılan) amel, önceden kalemin yazıp kuruduğu, kaderin kesinleştiği şeyler cümlesinden mi, yoksa müstakbelde karşılaşacağı şeyler cümlesinden mi?"Aleyhissalâtu vesselâm şu cevabı verdi: "Amel, kaderin tesbit ettiği, kalemin de yazıp kuruduğu şeyler cümlesindendir. Herkes yaratıldığı şeye müyesser kılınır."39 AÇIKLAMA için 4833 numaralı hadise bakılmalıdır. 40 ASHABIN FAZİLETLERİ * HZ. EBU BEKR ُّى ْب ُن ُم َح ـ22 ـ6558 ـ84 ّمٍد، قَاَ َو َعِل ِي َشْي َب ََة،َ ْكِر ْب ُن أب ـ : َحدّثَنَا أبُو بَ ِويَةَ ِ ثَنَا أبُو ُمعَ . ثَنَا ا’ ي ا ، َع ْن أب ِي َصاِلحٍ ْع َم ُش، َع ْن أب َرة،َ قَا َل َرْي ُه : ْكٍر َر ُسو ُل ّّللاِ ِ قَا َل :# « ي بَ َما نَ َفعَنِي َما ُل أب َما نَ َفعَنِي َما ٌل قَ ٌّط، َر ُسو َل ّّللاِ! َه ْل أنَا ْكٍر َوقَا َل: يَا َبكى أبُو بَ » قَا َل فَ َر ُسو َل ّّللاِ َك يَا لَ َو َماِلى إَّ !إسناده إلى أبي هريرة فيه مقال، ’ َ سليما َ بن مهرا َ ا’ س، وكذا أبو معاوية ّ عمش يدل . إ أنه صرح بالتحديث، فزال التدليس. وباقي رجاله ثقات. ا ه . الزوائد . 22. (94) (6009)- Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Ebu Bekr (radıyallahu anh)'in malı kadar hiçbir mal bana menfaat sağlamamıştır!"Ebu Hureyre devamla der ki: "(Resulullah'ın bu sözü üzerine) Hz. Sıddık'ın gözlerinden yaş aktı ve: "Ey Allah'ın Resulü! Ben ve malım sadece senin için var değil miyiz! Ey Allah'ın Resulü!" dedi.41 ٍر ـ23 ـ6515 ـ88 ُم ْب ُن ُع َّما ِر ثَنَا ُس ِث، َع ْن ْف ـ . يَا ُ ،َ َحدّثَنَا ِه َشا َحا ْ ِ ّي،ِ َع ِن ال َّش ْعب ْ َرا ٍس، َع ِن ال َرة،َ َع ْن فِ ِن ُع َما َح َس ِن ْب ْ َع ِن ال ّيٍ؛ قَا َل َر ُسو ُل َعِل : ّّللاِ ِة ِم َن ا قَا َل :# « َجنَّ ْ ِدَا ُكُهو ِل أ ْه ِل ال ُمْر َسِلي َن َّو Œ لى َن َو أبُو بَ ’ ا ْكٍر َو ُع َمُر َسيّ ْ ِي َن َوال ِيّ النَّب ِ ِخ . َ ْر ِري َن، إَّ ُه َم تُ ْخب ا ُّي ِن يَا َعِل ! َحيَّ ْي َما َم » ا دَا ّي . وغيره الحديث قد جاء بوجوه متعددة عن عل . ذكره الترمذي وقد حسنه من بعض الوجوه. 23. (95) (6010)- Hz. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Ebu Bekr ve Ömer, bu ikisi kendilerinden önce ve sonra gelip geçecek peygamberler dışında kalan bütün 37 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/500. 38 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/500. 39 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/501. 40 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/501. 41 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/502. cennetliklerin olgun yaşta olanlarının efendileri olacaklardır. Ey Ali, bu hususu, hayatta kaldıkları müddetçe onlara haber verme!"42 AÇIKLAMA: 1- Her iki hadis, Hz. Ebu Bekr'in faziletini beyan etmektedir. İkincisinde Hz. Ömer'in fazileti de mevzubahis edilmiştir. Bunlar Aşere-i Mübeşşere denilen grup içinde de en başta yer alırlar. Ehl-i Sünnet uleması Resulullah'tan sonra ümmet içerisinde fazilette baş sırayı Hz. Ebu Bekr'in, ikinci sırayı Hz. Ömer'in aldığında ittifak eder. Bunların fazileti pekçok hadiste sarih olarak, Kur'an'da da sarahate yakın delaletle te'yid edilmiştir. Sahabi ve tabiin büyükleri de ihtilaf etmemişlerdir. Sadece Hz Ali'nin efdaliyeti hakkında seleften bazı münferid şahısların şazz düşen kanaatlerine daha önce temas etmiştik. 2- Olgunluk yaştakiler diye tercüme ettiğimiz kühul tabiriyle yaşlılık alâmeti olan saçların ağarmaya başlaması halinden sonra vefat edenler kastedilmiştir. Lügatçiler olsun muhaddisler olsun bu ömür safhasının hududunu rakama dökmede ihtilaf ederler. Lügatçilere göre kühulet yaşı 30-40, 33-50, 34-51 yaşlarıdır. Muhaddisler, sadedinde olduğumuz hadisi esas alıp, mezkur iki zatın 63 yaşında vefat etmelerine nazar ederek, bu yaşın kühulet yaşı sayılması gerektiğini ileri sürerler. Böylece 63 yaşına kadarki ömür hadisçilere göre kühulete dahildir. Bu tahlili kaydeden Tahavi gençlik ile kühuletin iç içe girdiğine dikkat çeker.Cennete herkesin "genç" olarak gireceğini haber veren hadisleri değerlendiren alimlerimiz, Hz. Ebu Bekr ve Hz. Ömer (radıyallahu anhümâ)'in bütün cennet ahalisinin efendileri olacağı hükmünü çıkarmışlardır.Sadece Müslümanların değil, insanlığın medar-ı iftiharı olan bu zatlar Aleyhissalâtu vesselâm'ın tayin ettiği şu makama, lütf-u İlahî olarak ziyadesiyle layıktırlar; sebkat eden hizmetleri, herkesin takdirini kazanan şahsiyetleri bunun şahididir.43 * HZ. ÖMER ِح ُّى ـ24 ـ6511 ـ153 ْ َّطل ِن َحْو ـ . َش ٍب، َع ْن َحدّثَنَا إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن ُم َح ّمٍد ال ِم اْب عََّوا ْ ِ ُّى، َع ِن ال َحْو َشب ْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ِخ َرا ٍش ال ِن َعبّا ٍس ِر قَ : ي ُل فَقَا َل ُم َج . ا َل ا ِهٍد، َع ِن اْب ُع َمُر نَ َز َل ِجْب َ َّما أ ْسلَم ِد ا ْستَْب َش َر أ ْه ُل ال َّس َما ِء بإ ْس ََِم ُع َمَر يَا ُم َح ! ل : ّمدُ َ ل .في الزوائد: َقَ إسناده ضعيف تفاقهم على ضعف عبد ّّللا بن خراش. إ أ َ ابن حبّا َ ذكره في الثقات، وأخرج هذا الحديث من طريقه في صحيحه . 24. (103) (6011)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Hz. Ömer Müslüman olduğu zaman, Hz. Cibril aleyhisselam inip:"Ey Muhammed! Sema ahalisi Ömer'in Müslüman olması ile müjdeleştiler!" dedi."44 ـ28 ـ6512 ـ154 ِح ْ َّطل َحدّثَنَا إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن ُم َح ّمٍد ال ُّي ـ ِن . ِن َكْي َسا َ ،َ َع ِن اْب اْب ُّي، َع ْن َصاِلحٍ َمِدينِ ْ ُودُ ْب ُن َع َطا ٍء ال أْنبَأنَا دَا ِن َك ْع ٍب، قَا َل ّي ْب بَ ُ ِ ِب، َع ْن أ ُم َسيّ ْ ِن ال َح ُّق ُع َم قَا َل :# « ُر َر ِش : ُسو ُل ّّللاِ َها ٍب، َع ْن َس ِعيِد ْب ْ َصافِ ُحهُ ال ُم أ . َع َّو ُل َم ْن يُ ِ ّ َّو ُل َم ْن يُ َسل َوأ ْي ِه ل . َ َجنَّةَ ْ هُ ال ُ ِيَ ِدِه فَيُدْ ِخل ب َّو ُل َم ْن يَأ ُخذُ َو » أ ّي .في الزوائد: إسناده ضعيف. ، وقد اتفقوا عل ضعفه فيه داود بن عطاء المدين . وباقى رجاله ثقات، وقال السيوط ّى: قال الحافظ عماد الدين بن كثير، في جامع المسانيد: هذا الحديث منكر جدا،ً وما هو أبعد من أ َ يكو َ موضوعا . ً 25. (104) (6012)- Hz. Übey İbnu Ka'b (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Hakk'ın musafaha ettiği ilk kimse Ömer'dir. İlk selam verdiği kimse de odur. İlk elinden tutup cennete koyacağı kimse de o olacaktır."45 AÇIKLAMA: Hadiste geçen hak kelimesi ile ilgili farklı yorumları Sindî şöyle kaydeder: * Hak'tan murad hak sahibidir. O da hakkı ve doğruyu ilham etmekle vazifelendirilen melektir. Bu meleğin herkesten önce Hz. Ömer (radıyallahu anh) ile tokalaşıp selamlaşması ve öncelikle cennete dahil etmesinin manası, Hz. Ömer'in, doğruyu herkesten önce işitip söylemesi, tatbik etmesi ve bunun sonucu olarak cennetle müjdelenmesi demektir. * Hak'tan murad batılın zıddı da olabilir. Bu durumda hadis, Hz. Ömer'in istişare vesairede isabetli görüş ve sezgi sahibi olmasını, bunu herkesten önce söylemesini ifade eder. * Hak ve doğru söz ve hareketlerin ahiret günü güzel bir surette tecessüm ederek cennete götürücü bir rehber manası da muhtemeldir. Elinden tutma tabirinden murad da bu rehberlik olmalıdır. 42 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/503. 43 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/503. 44 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/504. 45 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/504. * Hak'tan, Allah Teala hazretlerinin kastedilmiş olması da muhtemel ise de, böyle bir ihtimale cezmetmenin mahzurlu olacağı açıktır. Çünkü, bu taktirde, Hz. Ömer'in peygamberlerden de üstün olacağı gibi bir mana melhuz olur. Halbuki, makamı ne kadar yüce de olsa hiç kimse peygamberden üstün olamaz. Peygamberlik kesbî değil, vehbîdir."46 ُّي ـ26 ـ6513 ـ158 َمِدينِ ْ َج ُشو ِ َ ـ . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ُعبَ ْيٍد أبُو ُعبَ ْيِد ال َما ْ َمِل ِك ْب ُن ال ْ ِم ْبدُ ال ِج ُّي ثَنَا َع . ْب ُن َخالٍد، َع ْن ِه َشا َحدَّثَنِي ال َّزْن ِي ِه، َع ْن َعائِ َشة،َ قَالَ ْت ِن ُع ْرَوة،َ َع ْن أب َر ُسو ُل ّّللاِ ْب : ُهَّم قَا َل :# « أ ِع َّز ا الل ” َّ َخ َّطا ِب َخا َّصةً ْ ِن ال ِعُ َمَر ْب ب َ ْس ََم ».في الزوائد: حديث عائشة ضعيف. فيه عبدالملك بن الماجشو ،َ ضعفه بعض، وذكره ابن حبا َ في الثقات. وفيه مسلم بن خالد الزنج ّي، قال البخار ّي: منكر الحديث. وضعفه أبو حاتم والنسائى وغيرهم. ووثقه ابن معين وابن حبا َ . 26. (105) (6013)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle dua etmişti: "Allahım! İslam'ı, hassaten Ömer İbnu'l-Hattab(ın Müslüman olmasıyla) aziz kıl!"47 AÇIKLAMA: Hadiste geçen aziz kılmayı, "kuvvetlendirme" manasında anlamak gerekecektir. Yani onun İslam'a girmesi ile kuvvet ver, kâfirlere galip ve yardım lutfet demektir. İslam, vahy-i İlahî olma yönüyle azizdir, şereflidir. Beşerî katkı bu şerefi artırmaz, güç kazandırır. Nitekim bu dua hemen kabul görmüş, Hz. Ömer, İslam'a girmiş ve onun girişinden sonra İslam gizli tebliğ safhasından alenî tebliğe geçmiştir. İbadetler alenen yapılabilmiştir.Hadisin Tirmizî'de gelen veçhinde "Allahım, İslam'ı Ebu Cehl veya Ömer'le aziz kıl" buyurarak Ebu Cehil ve Ömer'i zikrettiği belirtilir. Hadisin başka vecihleri de var. Farklılığı alimler: "Resulullah, önce her ikisini de zikretmiş ise de, sonraki bir duada sadece Hz. Ömer'i zikretmiş olabilir" diyerek te'vil etmişlerdir.48 * HZ. OSMAN ُّي ـ27 ـ6514 ـ158 َمانِ ْ عُث ْ َما َ َ ال ْ ـ . ي َحدّثَنَا أبُو َمْرَوا َ ،َ ُم َح ّمدُ ْب ُن ُعث ِ ِن أب َما ُ َ ْب ُن َخاِلٍد، َع ْن َعْبِد ال َّر ْحم ِن ْب ال ّزِ ثَنَا أبي ُعث نَاِد، ْ ِي ِه، َع ِن ا ْن أب َرةَ؛ أ َّ َ َع ’ َر ُسو َل ّّللاِ َرْي ، َع ْن أبي هُ ِ ِة ْع # ا َل َرج قَ : « َجنَّ ْ ِ ّيٍ َرفِي ٌق في ال ِل . ا َ َ ُك ّلِ نَب َما ُ َ ْب ُن َعفَّ ْ َها ُعث َو َر » فِىِقي فِي .في الزوائد: إسناده ضعيف. فيه عثما َ بن خالد، وهو ضعيف باتفاقهم . 27. (109) (6014)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Her peygamber için ahirette bir arkadaş vardır. Orada benim arkadaşım Osman İbnu Affan'dır."49 AÇIKLAMA: Sindî, Hz. Osman-ı Zinnureyn'in Aleyhissalâtu vesselâm'a arkadaş olmasını şu mealdeki ayete dayanarak izah eder: "(Dünyada) zürriyetleri iman edip kendilerine uyan mü'minlere, (ahirette) zürriyetlerini kavuştururuz. Bununla beraber onların amellerinden hiçbir şey eksiltmeyiz" (Tur 21).Sindî der ki: "Bu ayete göre, Resul-i Ekrem (aleyhissalâtu vesselâm)' in muhterem kızları cennette peygamberin yanında olacaklardır. Hz. Osman (radıyallahu anh) da bu iki kerimenin zevci olduğu için onlara tabi olacak, böylece, o da Aleyhissalâtu vesselâm'ın yanında bulunacaktır."Sindî, Hz. Ali'nin durumunu şöyle açıklar: "Ali (radıyallahu anh), Aleyhissalâtu vesselâm'ın damadı olduğu halde ondan bahsedilmeyip Peygambere arkadaş olarak sadece Hz. Osman'ın zikrediliş sebebi, Hz. Osman'ın esas itibariyle Resulullah'ın zürriyetinden sayılmamasıdır. Hz. Ali çok yakın bir akrabasıdır ve onun yanında ve terbiyesinde büyümüştür, bu sebeple onun zürriyetinden sayılır. Ayetin muktezasınca, onunla beraberliği tabii bir hadisedir, bunun belirtilmesine hacet yoktur. Ayrıca hadiste, Resulullah'la beraberlik ve arkadaşlığın Hz. Osman'a has kılındığına dair bir sarahat da yoktur."50 ُّي ـ25 ـ6518 ـ115 َمانِ ْ عُث ْ َما َ َ ال ْ ـ . نَاِد، َحدّثنَا أبُو َمْرَوا َ ،َ ُم َح ّمدُ ْب ُن ُعث ِي ال ّزِ ِن أب َما ُ َ ْب ُن َخاِلٍد، َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب ْ ِي ُعث ثَنَا أب ِي ال ّزِ نَاِد، َع ِن ا ِ ّيِ َع ’ ْن أب َرةَ؛ أ َّ َ النَّب ِي ُه َرْي ، َع ْن أب ِ ْع # ا َل َرج َم ْس ِجِد فَقَ ْ َما َ َ ِعْندَ بَا ِب ال ْ َي ُعث ِق َم ل : « ا ُ َ َ ِري ُل أ ْخ َيا ُعث ! بَ َرنِي ْ ِجْب هذَا ِل ُص ْ ِق ُرقَيَّة،َ َعلى ِمث ِل َصدَا ْ ِ ِمث ثُوٍم، ب ْ َّم ُكل ُ َّو َج َك أ َه أ َّ َ ّّللاَ قَدْ َز ا ْحبَتِ ».في الزوائد: إسناد هذا الحديث كالذي قبله . 28. (110) (6015)- Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) Mescid-i Nebevi'nin girişinde Hz. Osman (radıyallahu anh)'la karşılaşmıştı: "Ey Osman! İşte Cibril aleyhisselam! Bana 46 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/504-505. 47 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/505. 48 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/505-506. 49 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/506. 50 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/506-507. haber verdi ki Allah Teala hazretleri (kızım) Ümmü Gülsüm'ü, Rukiyye'nin mehrine denk bir mehirle ve ona yaptığın hayat arkadaşlığı gibi bir arkadaşlık yapmak üzere sana nikahlamıştır!" buyurdular."51 ُّي ْب ُن َم َح ـ28 ـ6516 ـ111 ّمٍد ِن َح ـ . َّسا َ ،َ َع َحدّثَنَا َعِل ِم ْب َس، َع ْن ِه َشا ِري ِن ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن إدْ ِري َن، َع ْن َك ْع ِب ْب ِن سي ْن ُم َح ّمٍد اْب َر َر ُع ْج : ُسو ُل ّّللاِ َرةَ؛ قَا َل ٌع َرأ ُسهُ َمَّر َر ُج ٌل ُمقَنَّ َّربَ َه ذَ َك # ا فَ فَقَ ً فَقَا َل :# « ُهدَى َر فِتْنَة . ُسو ُل ّّللاِ ْ َهذَا، يَ ْو َم ». ْب ُت ئِ ٍذ َعلى ال َوثَ فَ َّم ا ْستَ َما ُ ،َ ثُ ْ ِ َضْبعَ ْي ُعث ُت ب ْ ُت َر فأ َخذ ُسو َل ّّللاِ ْ بَل ق .# ُت ْ ْ فَقُ : هذَا؟ قَا َل «هذَا».في الزوائد: إسناده منقطع. قال أبو حاتم: دمحم بن ل سيرين لم يسمع كعب بن عجرة. وباقي رجاله ثقات . 29. (11) (6016)- Ka'b İbnu Ucre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) vukuu yaklaşmış olan bir fitneyi zikretmişti. O sırada başı örtülü birisi yoldan geçti. Aleyhissalâtu vesselâm:"İşte şu (giden), o gün hidayet üzere olacak!" buyurdular. Ben hemen sıçrayıp, Osman (olan o geçen kimse)nin bazularından tutup Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın karşısına geçerek: "(O söylediğiniz) bu mu?" dedim."Evet bu!" buyurdular.52 AÇIKLAMA: Hz. Osman'ın Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın iki kerimesiyle evlenmeleri, burada mevzubahis edilen fitnede şehid edilme hadisesi daha önce mükerreren geçtiği için burada tekrar etmeyeceğiz (mesela 4809 ve 5612. hadislere bakılabilir).53 ُّي ْب ُن َم َح ـ35 ـ6517 ـ113 َّمٍد، قَاَ َو َعِل ٍر، َمْي ِن نُ ـ : ي َخاِلٍد، َع ْن َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب ِ َو ِكي ٌع ثَنَا إ ْس َما ِعي ُل اْب ُن أب ِن ثَنَا ْي ِس ْب قَ ِزٍم، َع ْن َعائِ َشة،َ قَالَ ْت ِ فِي َمَر : « ي قَا َل # ِض ِه َر أب : ُسو ُل ّّللاِ ِي َحا َْْنِدى بَ ْع َض أ ْص َحاب ِ نَدْ ُعو َوِددْ ُت أ َّ َ ع َ َر ُسو َل ّّللاِ! أ لنَا: يَا » قُْ َس َك َت ْكٍر، فَ َك أبَا بَ ل . نَا َ ْ ل َس َك َت ُ َك ُع َمَر ق : ؟ فَ نَدْ ُعو لَ َ أ . نَا ْ ل ق : نَدْ ُ َم أ ا َ َ؟ قَا َل َ ْ َك ُعث ِ ُّي َنعَ ْم» ُعو ل « َ نَّب ْ َجعَ َل ال ِ ِه، فَ َخ ََ ب َء، فَ َجا فَ # ِ ُمهُ ّ يُ َكل . َما َ َ يَتَ َغيَّ ُر ْ ْي ٌس: ا َ َ َوَو ْجهُ ُعث َم . قَا َل قَ ْ َمْولَى ُعث نِى أبُو َس ْهلَة،َ َّ ِر فَ : َحدَث الدَّا َ ا َ َ قَا َل يَ ْوم َما َ َ ْب َن َعفَّ ْ َر أ َّ َ : ُسو َل ّّللاِ ُعث َّي إ َّ َ # َع ِهدَ إل ْي َع ْهدا. ِه ً ٌّي فَأنَا . فِي َحِديث ِه َصائِ ٌر إلَ َوقا َل َعِل ْي ِه ِ : ٌر َعلَ َصاب َوأنَا ْي ٌس: .قَا َل قَ َ يَ ْوم ْ فَ َكانُوا يَ َرْونَهُ ذِل َك ال .في الزوائد: إسناده صحيح. رجاله ثقات . 30. (113) (6017)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) hastalığı sırasında: "Yanımda ashabımdan birinin bulunmasını istiyorum!" buyurdular. Biz de:"Ey Allah'ın Resulü! Sana Ebu Bekr'i mi çağıralım?" dedik, sükut buyurdular. Bunun üzerine: "Sana Ömer'i mi çağıralım?" dedik, yine sükut buyurdular. Bunun üzerine:"Sana Osman'ı mı çağıralım?" dedik."Evet!" buyurdular. (Onu çağırdık. Derhal huzura geldiler. Resulullah onunla başbaşa kaldı. Aleyhissalâtu vesselâm ona konuştukça Hz. Osman'ın yüzü (renk renk oluyor) değişiyordu.Kays der ki: "Bana, Ebu Sehle Mevla Osman'ın anlattığına göre, Hz. Osman, yevmü'ddar'da (evinde muhasara edildiği günde) kendisine: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana bir ahidde (sözde) bulunmuştu. (Şu anda) ben ona kavuşmaktayım" demiştir.Hadisin ikinci ravisi Ali (İbnu Muhammed)'in rivayetinde Hz. Osman: "Ben bu ahid üzerine sabrediciyim" demiştir.Ravi Kays der ki: "Alimler, hadiste geçen yevmü'ddar (ev günü) tabiriyle Hz. Osman'ın evinde muhasara edildiği günü anlarlar."54 AÇIKLAMA: Resulullah, mükerrer hadislerinde Hz. Ömer ve Hz. Osman'ın şehid edileceklerini haber vermiştir. Alimlerimizin bir kısmı, bu hadisten hareketle, bilahare Mısırlı ihtilalciler tarafından muhasara edilen Hz. Osman'ın onlara mukabele etmemesini ve halife ünvanıyla onların püskürtülme emrini vermemesini, Resulullah'ın hususi talimatıyla izah ederler. Zinnureyn efendimiz, Ebu Sehle'ye: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), vukua geleceğini bana bildirdiği fitne patlak verdiği zaman, benim sabretmemi ve fitnecilerle savaşmamamı bana söyledi" demiş olmalıdır. Daha önce, mükerreren temas ettiğimiz üzere, fitne yani dahilî kargaşada aslolan, fitneden imkan nisbetinde kaçınmak ve müdafa-i nefiste bile bulunmamakdır. Bu siyaset, Kur'an-ı Kerim'de Hz. Adem'in iki oğlu arasında cereyan eden hadisenin hikâyesi zımnında, ümmet-i merhumeye ders verilmiştir. Haksız ve zalim olan Kabil, masum olan Habil'i öldürme niyetini açıklayınca Habil kardeşine şu cevabı verir: "Dilerim ki, sen benim günahımı ve kendi günahını yüklenesin de cehennem ateşinin ehlinden olasın. Bu da zalimlerin cezasıdır" (Maide 29).Alimler, bu ayete, Ümmet-i Muhammed'den ilk örneği Hz. Osman'ın teşkil ettiğini söylerler.55 51 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/507. 52 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/507-508. 53 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/508. 54 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/508-509. 55 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/509. * HZ. ALİ ُّي ْب ُن َم َح ـ31 ـ6515 ـ116 ّمٍد ِن ـ . َحدّثَنَا َعِل ُح َسْي أ ْخبَ َر ثَنَا أبُو ال . نِي ْ ِز ٍب، قَا َل َح ِن َعا بَ َرا ِء ْب ْ ٍت، َع ِن ال ِ اب ِن ثَ ْب َعا َ ،َ َع ْن َعِد ّيِ ِن َجدْ ِن َزْيِد اْب ْب ّيِ َمة،َ َع ْن َعِل َم َع َر ُسو ِل ّّللاِ َسلَ َّمادُ ْب ُن : ا نَ بَلَ أق # فِى ْ تِي َح َّج ِق ّ ِري َّط َح َّجتِ ِه ال . فَنَ َز َل فِي بَ ْع ِض ال . َجاِمعَةً ّيٍ فَأ . فأ َخذَ ، فَقَا َل َمَر ال َّص ََةَ ِس ِهْم ب : « ؟ ِيَ ِد َعِل ُمْؤ ِمنِي َن ِم ْن أْنفُ ْ ِال ْولى ب ْس ُت أ أل » َ ْف ِس ِه؟ ُوا ُك ّلِ ُمْؤ ِم ٍن قَال : بَلَى. قَا َل « ِم ْن نَ ِ ْولى ب ْس ُت أ أل » وا َ ُ َم قَال : بَلى قَا َل: « ْو ََهُ ُّي َم ْن أنَا ِوِل َهذَا ِل َم ْن َو فَ . اَهُ َوا ُهَّم ُهَّم اَلل . َعاِد َّ َّ اَلل َم ُ ْن ».في الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف علي بن زيد بن جدعا َ . َعادَاه 31. (116) (6018)- Bera İbnu Âzib (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yaptığı hacda biz de beraberdik. (Bir ara) yolda bir yerde konakladı ve cemaatle namaz kılma emrini verdi. Bu sırada, Hz. Ali (radıyallahu anh)'nin elinden tutarak (yanındaki ashabına): "Ben mü'minlere nefislerinden evla değil miyim?" diye sordu. Hep bir ağızdan: "Elbette evlasın!" dediler. Aleyhissalâtu vesselâm tekrar:"Ben her mü'mine, kendi nefsinden evla değil miyim?" buyurdular. Ashab yine hep bir ağızdan: "Evet evlasınız!" dediler. Bunun üzerine (Ali'yi göstererek):"İşte bu, ben kimin dostu isem, onun dostudur! Allahım, sen buna dost olana dot, düşman olana düşman ol!" buyurdular.56 AÇIKLAMA: 1- Hadiste başlıca iki husus işlenmektedir: 1) Resulullah'ın mü'minlere nefislerinden evla olması. Bu husus, bizzat Kur'an-ı Kerim'de ele alınmış olan bir husustur. "Peygamber, (her hususta) mü'minlere nefislerinden evladır..." (Ahzab 6). Bu hususta başka hadisler de var. Daha önce muhtelif vesilelerle açıkladığımız için tekrar etmeyeceğiz. 2) İkinci husus: Hz. Ali'nin mü'minlerce sevilmesi meselesi, Resulullah bütün ashabının sevilmesi için mükerrer beyanlarda bulunduğu halde, hizmeti büyük olan bir kısım sahabilerin sevilmesi için daha ziyade beyanda bulunmuştur. Hz. Ebu Bekr, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Zeyd İbnu Harise, Übey İbnu Ka'b, Hz. Hatice, Hz. Aişe vs. radıyallahu anhüm ecmain. Hz. Ali hakkındaki uyarılarının çokluğu, onun bilahere maruz kalacağı birkısım hadiseler sebebiyle kalplerde onun hakkında doğabilecek menfi duyguları bertaraf etmek, ümmeti öyle bir vartadan korumak gayesine matuf olabilir. Bediüzzaman merhum, Hz. Ali'nin fazilet ve övgüsüyle ilgili rivayetlerin çokluğunu, onun muhalefetlerle karşılaşması sebebiyle, aleyhinde yıpratıcı propagandaların çokça vukua gelmesi karşısında, ulemanın onu müdafaa etmek maksadıyla, Resulullah'tan kendilerine intikal eden onunla ilgili hadisleri rivayet hususuna ayrı bir ehemmiyet vermeleri ile izah eder. Eğer o da diğer sahabiler gibi normal bir hayat sürmüş olsaydı, Hz. Ali ile ilgili hadislerin rivayetine ihtiyaç duyulmayacak ve dolayısıyla zaman içinde, diğerleri hakkındaki hadislerin unutulduğu gibi onun hakkındaki hadislerin de pek çoğu unutulacaktı.Rafizîler, bu çeşit hadisleri, "Resulullah'tan sonra Hz. Ali'nin hilafete elyak olduğu"na dair iddialarına delil olarak kullanmışlardır. Ehl-i Sünnet hadislerin bir kısmını zayıf bulsa da, onlar böyle değerlendirdiler diye hadisi inkar cihetine gitmezler. Ancak başka deliller muvacehesinde hilafete, sırayla Hz. Ebu Bekr'in, sonra Hz. Ömer'in, sonra Hz. Osman'ın layık olduğunu, Hz. Ali'nin de fazilet ve liyakatta dördüncü sırada yer aldığını söylerler.Bu hususu tahlil eden Sindî, sadedinde olduğumuz hadisin vürud sebebini de kaydederek Rafizî iddianın yersizliğini belirttikten sonra bir de şu rivayeti kaydeder: "Hz. Abbas, Hz. Ali'ye: "Resulullah'a müracaat ederek, halifeliğin bize mi başkasına mı ait olduğunu bir sor!" diye emretmişti. Hz. Ali, Abbas'a şu cevabı verdi: "Eğer benim sormam üzerine, o bizi bundan menederse, artık hiç kimse bize halifelik hakkı tanımaz."Sindî der ki: "Bu iki yüce şahsiyet, sadedinde olduğumuz hadisten halifelik manası çıkarmış olsalardı, meseleyi bir de sual konusu yapmak üzere aralarında tezekkür etmezlerdi."57 ـ32 ـ6518 ـ117 نَا ُع َحدّثَ ـ ِي َشْيبَةَ َما ُ َ ْب ُن أب ثَنَا . ى َو ث . ِكي ٌع ْ ْيلَ ثَنَا اْب ُن أب . ى؛ قَا َل ِي لَ ْيلَ ِي لَ ِن أب َح َكُم، َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب ْ ثَنَا ال : ّيٍ ْيلَى يَ ْس ُمُر َم َع َعِل َوثِيَا َب ال ّشِتَا ِء فِي ال َّص َكا َ َ أبُو ل . َ بَ ُس ثِيَا َب ال َّصْي ِف في ال ّشِتَا ِء، ْ فَ َكا َ َ يَل ْي ِف. نَا ْ فَقُ : تَهُ ل ْ ْو َسأل إ َّ َ َر ل . فَقَا َل: ُسو َل َ َخْيبَ َر ّّللاِ # َ ِن، َيْوم ْي عَ ْ َّي َوأنَا أ ْر َمدُ ال بَعَ . ُت َث إلَ ْ ل ُ َر ق : ُسو َل ّّللاِ ِن يَا ! ْي عَ ْ إنّ . ِي أ ْر َمدُ ال َّم فَتَفَ َل فِي َع . قَا َل ْينِي ث : « بَ ْر ُ ْ َح َّر َوال ْ ِه ْب َعْنهُ ال ُهَّم أذْ بَ ْعدَ يَ ْو َم اَلل دَ» قَا َل: ئِ ٍذ َّ َو ََ بَ ْرداً َو َجدْ ُت َح ّراً ْبعَثَ َّن َر : «’ ُج ًَ يُ ِح ُّب َو فَ . قَا َل َما ٍر َّرا ِفَ َس ب ْي ه،ُ لَ ُ َو َر ُسول َويُ ِحبُّهُ ّّللاُ ّّللاَ َو َر » ا ُس ُسولَه،ُ ّيٍ فَتَ َش َّر َف . ، فأ ْع َطا َها إيَّاهُ لَهُ النَّ فَبَع َث إل .في الزوائد: إسناده ضعيف. َي َعِل ابن أبي ليلى، شيخ وكيع، وهو دمحم، ضعيف الحفظ. يحتج بما ينفرد به . 32. (117 ) (6019)- Abdurrahman İbnu Ebi Leyla anlatıyor: "Babam Ebu Leyla, Hz. Ali (radıyallahu anh) ile akşamları biraraya gelip sohbet ederlerdi. Hz. Ali, kışta yaz elbiseleri, yazda da kış elbiseleri giyerdi. Biz (babama bunun hikmetini bir) sorsanız! dedik. O da sordu. Ali (radıyallahu anh) şu açıklamayı yaptı:"Resulullah 56 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/510. 57 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/510-511. (aleyhissalâtu vesselâm), Hayber günü, gözümden rahatsız olduğum bir sırada, bana adam göndererek yanına çağırdı. Ben:"Ey Allah'ın Resulü dedim, gözlerimden hastayım, (vereceğiniz vazifeyi yapamamaktan endişe ederim)" dedim. Bunun üzerine, gözüme mübarek tükrüklerinden sürüp, bir de: "Allahım, ondan sıcak ve soğuğun vereceği rahatsızlıkları kaldır!" diye dua buyurdular. O günden sonra ne sıcakta terledim, ne de soğukta üşüdüm" açıklamasını yaptı."Hz. Ali, ilaveten Resulullah'ın şöyle buyurduğunu anlattı:"Yarın, Hayber'in fethi için öyle bir zatı komutan yapacağım ki, o Allah'ı ve Resulü'nü hakkıyla sever, Allah ve Resulü de onu severler. O cepheden kaçacak biri de değildir."58 AÇIKLAMA: Hz. Ali'nin , burada zikredilen Hayber'in fethi sırasındaki komutanlığı meselesi daha önce birkaç vesile ile geçti. Hadis, birçok farklı tarikten, bazı teferruat farklarıyla rivayet edilmiştir. Özeti şudur:Hayber'in kuşatması biraz gecikince bir gün Resulullah: "Yarın şu sancağı öyle birisine vereceğim ki Allah ve Resulü'nü hakkıyla sever, Allah ve Resulü de onu severler. Allah Hayber'in fethini onun elleriyle müyesser kılacaktır!" der. Bu ifade üzerine: "Acaba o övülen zat ben mi olurum?" ümidi bütün mü'minlerin kalbini yakar. Hatta Hz. Ömer, o güne kadar komutanlığa hiç talip olmadığını, ancak hadiste ifadesini bulan şerefe nail olmak gayesiyle, sancağın kendisine verilmesini arzu ettiğini, Resulullah'ın nazarına çarpma gayretlerine girdiğini belirtir.Ancak ertesi günü, Aleyhissalâtu vesselâm Hz. Ali'yi çağırtır, gözlerindeki rahatsızlık sebebiyle özür beyan eden Ali (radıyallahu anh)'nin gözünü mucizevî şekilde tedavi ettikten sonra sancağı ona teslim eder. Gerçekten, Hayber fethedilinceye kadar Hz. Ali öyle yiğitçe savaşır ki, Cenab-ı Hakk onun ihlas ve samimiyetine mükâfaten onu birçok harikalara mazhar eder. Sekiz-on kişinin kaldırmaktan aciz kaldıkları kale kapılarını tek eliyle kaldırıp kalkan olarak kullanır.Sadedinde olduğumuz hadis, bu vesile ile Hz. Ali'nin mazhar olduğu bir duayı Nebevinin eserinin ömrü boyunca onda müşahede edildiğini açıklamaktadır: Soğuk ve sıcağın tesirinden azade kalmak.59 َوا ِسط ُّي ـ33 ـ6525 ـ115 ْ َّى ْب ُن َعْبِد ال َّر ْحم ِن ـ . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ُموسى ال ُمعَل ِن ثَنَا ال . ثَنَا اْب ُن ْ ، َع ِن اْب ٍ ٍب، َع ْن نَافِع ِي ِذئْ أب ِة َر ُع : ُسو ُل ّّللاِ َمَر؛ قَا َل قَا َل :# « َجنَّ ْ ِدَا َشبَا ِب أ ْه ِل ال ُح َسْي ُن َسيّ ْ َح َس ُن َوال ْ َو » أبُو ُه َما َخْي ٌر ِمْن ُهَم ال . ا .في الزوائد: رواه الحاكم في ّي المستدرك من طريق المعلى بن عبدالرحمن، كالمصنف. والمعلى اعترض ب ، قاله ابن وضع ستين حديثا في فضل عل معين. فا”سناد ضعيف. وأصله في الترمذي والنسائي من حديث حذيفة بغير زيادة «وأبوهما خير منهما» . 33. (118) (6020)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Hasan ve Hüseyin cennet ehlinin gençlerinin efendileridir. Babaları onlardan daha hayırlıdırlar."60 AÇIKLAMA: Burada, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) kendisi hayatta iken henüz temyiz safhasına ulaşma durumunda olan torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin efendilerimizi "cennetteki gençlerin efendileri" olarak tavsif buyurmaktadır. Bu durum, alimleri "kime genç denir?" veya "İnsan hangi yaşlarda genç sayılır?" sorularını sormaya ve cevap aramaya sevketmiştir. İnsan ömrünün çocukluk, gençlik, olgunluk, ihtiyarlık, düşkünlük gibi birkısım safhalara ayrılması, birçok yönden ehemmiyet arzeden bir husustur. Alimlerimizin bu meseleye verdikleri ehemmiyeti gösteren bir tahlilimizi aynen kaydedeceğiz.61 GENÇLİK (Şebabet): Büluğundan sonra başlayıp kühulet ve hatta şeyhûhete kadar geçen safhaya denir. Şebabetin, iptidasında -ki bulüğdur- ittifak edilmekle beraber müntehası hususunda ihtilaf edilmiştir. Zeynü'dDin el-Irakî kesin bir üslubla: "Ashabımız nezdinde, 33 yaşına basıp bunu geçmeyene genç (şâbb) denir" der. Ebu Ca'fer et-Tahavi bu hususta sırf nususa dayanarak bize oldukça detaylı bir münakaşa sunar. Hadisçilerin meseleye atfettikleri ehemmiyeti ve Kur'an-ı Kerim'in bu konudaki ayetlerini hatırlatmak maksadıyla burada hülasa edeceğiz:Tahavi, önce şebabetin yani gençlik devresinin büluğla 40 yaş arasındaki devreye dendiği görüşünde olanları reddeder ve şahid olarak şu hadisi gösterir: "Enes Hz. Peygamber'den şunu nakleder: "Ben rüyamda cennete girdim. Derken altundan mamul bir kasrın önüne geldim. Bu kasr kime ait diye sordum. Kureyş'ten bir gence (فتى (ait dediler. Bana ait olduğunu zannettim. Fakat yine de kime diye sordum. "Ömer İbnu'l-Hattab'a ait" dediler..."Tahavi, burada, "gerek Hz. Peygamber ve gerekse Hz. Ömer yaşça kırkın çok üstünde oldukları halde, hadiste "genç" kalimesiyle ifade edilmişlerdir" demek ister ve bu iddiasına "Hz. Peygamber'in torunları Hasan ve Hüseyin gençlerin efendileridir" sözüne dayanarak yapılacak itiraza da: "Onların ahiretteki durumlarını nübüvveti icabı Allah'ın bildirmesiyle bilmiştir" diye cevaplandırır. Tahavi, burada "cennetteki gençlerin efendisi" ünvanını alan Hz. Hasan ve Hüseyin'in vefat ettikleri zamanki yaşlarının - ki birincisi 50 civarında, ikincisi 58 civarında idi- gençlik devresi içerisinde olduğunu ifade etmiş 58 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/512. 59 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/512-513. 60 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/513. 61 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/513-514. oluyor.Tahavi, sadece gençlik devresiyle ilgili işkali bertaraf etmekle kalmaz, aynı metodla (yani nususa dayanarak) bütün yaş safhalarının tablosunu vermeye çalışır: "Sonra gençlikten önceki ve gençlikten sonraki yaşlarının hakikatını ve bunlar için kullanılan tabirleri bulmak için araştırmamıza devam ettik. Cenab-ı Hakk'ın şu sözü karşımıza çıktı: "O Rabbiniz ki sizi önce topraktan, daha sonra da nutfeden yarattı, sonra da çocuk olarak (tıfl) çıkardı" (Hacc 5). Cenab-ı Hakk burada insanı çocuk olarak çıkardığını bildirmektedir. Sonra O (celle celaluhu) bir başka ayette de çocukluğun (tufuliyyet) sonunu bildirmektedir: "Sizden olan çocuklarınız (etfal) büluğa erdikleri zaman, kendinden öncekiler gibi (odanıza girmek için) izin istesinler" (Nur 59). Buradan anlarız ki, büluğa eren artık gençlik safhasına girmiştir. Bu safha Allah'ın istediği bir zamana kadar devam eder. Gençlik devresinin müddetini ve arkasından gelen safhayı aramaya devam ettik: Derken Cenab-ı Hakk'ın şu ayeti imdadımıza yetişti: "Sonra gençlikte zirveye ulaşırsınız" (Gafir 67). Burada Cenab-ı Hakk'ın karşımıza "gençliğin zirvesi (eşüdd)" tabirini çıkardığını görüyoruz. Bu mübhem tabirin bir başka ayette tavzihini buluruz: "Sonra o, yiğitlik çağına erdiği (hele) kırk(ıncı) yıl(ın)a ulaş(ıp da tam kemaline var)dığı zaman..." (Ahkaf 15). Ayetten gençliğin bu yaşa kadar mı olduğunu, daha öteye de geçip geçmediğini anlarız. Cenab-ı Hakk ilk kaydettiğimiz ayette der ki: "...Sonra sizi güçlü kuvvetli bir çağa erişmeniz için, sonra da ihtiyarlar olmanız için..." (Gafir 67). Böylece kırktan sonra gençlikten çıkıp ihtiyarlığa girme ihtimali belirir. Fakat Cenab-ı Hakk'ı şöyle der buluruz: "O Rabb-ı Zî Şan ki sizleri önce topraktan sonra nutfeden yarattı..." Toprakla nutfe arasında bir ayırıcı var. Çünkü topraktan yaratılanlar ise onun evladlarıdır. Bu iki yaratılış arasında Allah'ın arzu etmiş olduğu miktarda zaman fasılası var. Cenab-ı Hakk'ın ًوخاُشيُ واُكونُ َلتِ مَّ ُغُوا اَ ُشدَّ ُكْم ثُ ِلتَْبل sözü bunun gibidir. Binaenaleyh el-Eşüdd safhasına ulaşmaları ile ihtiyarlar olmaları arasında da miktarını ancak Allah'ın bileceği belli bir müddet bulunması ihtimali var. Böylece o rüyayı gördüğü zaman Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in yaşı kırkın üstündedir ve artık ihtiyar sayılacak yaşın altındadır. Bu meselede işin iç yüzünü ancak Allah bilir."Bu tahlilimizin "olgunluk (kuhulet) safhasıyla ilgili kısmını az yukarıda 6009 numaralı hadiste özetleyerek kaydettik.62 ِز ُّى ـ34 ـ6521 ـ125 َّرا ْ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن إ ْس َما ِعي َل ال ّّللاِ ْب ُن ُمو َسى. ، َع ْن ـ . نَا ُعبَ ْيدُ ِل ثَ َها ِمْن ْ ، َع ِن ال َع ََ ُء ْب ُن َصاِلحٍ ْ أْنبَأنَا ال ٌّي ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل َوأ ُخو َر قَ : ُسوِل ِه َعبَّاِد ْب : ا َل َعِل ِّص أنَا َع .# ِدّي ُق ا ْبدُ ّّللا،ِ ْ ’ ْكبَ ُر. َ ا ٌب َوأنَا ال َكذَّ َها بَ ْعِدي إَّ يَقُول . ْي ُت قْب َل النَّا ِس ُ َّ َصل ِسنِي َن ِ َس .في الزوائد: هذا إسناد صحيح. رجاله ثقات. رواه الحاكم في المستدرك عن المنهال. وقال: صحيح على شرط ْبع ِل الشيخين. 34. (120) (6021)- Hz. Ali (radıyallahu anh) buyurdular ki: "Ben Allah'ın kulu, Resulü'nün kardeşiyim ve ben sıddîk-ı ekberim. Benden sonra sıddık-ı ekber olduğunu söyleyen yalancıdan başkası değildir. İnsanlardan önce yedi yıl namaz kıldım."63 AÇIKLAMA: 1- Hz. Ali (radıyallahu anh) burada, kendine has bazı imtiyazlı durumları zikretmektedir. Kişinin üzerinde tecelli eden İlahî lütufları övünme kastıyla değil de tahdis-i nimet suretiyle zikretmesinin fahirlenmek, böbürlenmek sayılmayacağını Duha suresinde geçen "Rabbinin nimetlerini anlat!" ayet-i kerimesini şahid göstererek daha önce izah etmiştik, tekrar etmeyeceğiz. 2- Hz. Ali'nin kendisini "Resulullah'ın kardeşi ilan etmesi", "siyer kitaplarımızda belirtildiği üzere hicretle herkesi kardeşlerken, Hz. Ali'yi Resulullah'ın kimseyle kardeşlememesi karşısında Ali'nin müracaatı üzerine: "Sen, ey Ali, dünyada da ahirette de benim kardeşimsin" demiş olmasına dayanır. 3- "Sıddîk-ı ekberim" sözünü Sindî şöyle açıklar: "Sıddik çok doğru söyleyen, hakkı tereddütsüz olarak kabul eden kimseye denir. Bu lakap, Hz. Ebu Bekr'e verilmiştir. Çünkü o, Aleyhissalâtu vesselâm'ı tereddütsüz tasdik etmiştir. Hz. Ali'nin bu sözü, Resulullah'ı herkesten önce tasdik etmiş olduğunu ima etme gayesini güdebilir. Çünkü birkısım alimler Hz. Ali'nin ilk iman eden kimse olduğunu kabul etmişlerdir. 4- Hz. Ali'nin "Herkesten önce yedi yıl namaz kıdım" demesi de yaş durumuyla izah edilmiştir. Çünkü o çocuk iken Müslüman oldu ve derhal namaza başladı. Muasırları arasında onun kadar erken yaşta Müslüman olan yoktur. Onun yaşından en az yedi yaş büyük olanlar İslam'a girmiş olunca onun namaz kılma işi, bir bakıma onlardan yedi yıl önce başlamış olmaktadır. Aksi takdirde, "namaz emri gelince o namaz kılmaya hemen başladı, diğerleri ise yedi yıl sonra başladılar" şeklinde bir anlayış ortaya çıkar ki, bu mana batıldır, gerçekleri aksettirmez.64 * HZ. ABBAS 62 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/514-515. 63 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/516. 64 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/517. . ثَنَا ا’ َك ْع ٍب ـ . َضْي ٍل َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َطِر ـ38 ـ6522 ـ145 ي ٍف ِن ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن فُ نَّ َخ ِع ّي،ِ َع ْن ُم َح ّمِد ْب ْ َرةَ ال ِي َسْب ْع َم ُش، َع ْن أب ُم َّطِل ِب؛ قَا َل ْ ِن َعْبِد ال عَبَّا ِس ْب ْ َر ِظ ّي،ِ َع ِن ال قُ ْ َو ُه ْم ال : يَتَ َرْي ٍش، َر ِم ْن قُ قَى النَّفَ ْ َحدَّث . ُهْم ُو َ َ ُكنَّا نَل َر فَيَق . ُسو ِل ْ َطعُو َ َ َحِدىثَ فَذَ َكْرنَا ذِل َك ِل ُهْم ّّللاِ # ال َحِديثَ ، فَقَ : « َّر ُج َل ِم ْن أ ْه ِل بَ ْيتِي قَ َطعُوا ْ ُوا ال َرأ َحدَّثُو َ َ فَإذَا َواٍم يَتَ َما بَا ُل أقْ َب َر . ُج ٍل ا َما ُ َ َحتّى يُ ِحَّب ُهْم ْ و ّّللاَ،ِ يَدْ ُخ ُل قَل ”ي ّّللِ ِي َوِل ِهْم ِمنّ قَرابَتِ ».في الزوائد: رجال إسناده ثقات. إ أنه قيل: رواية دمحم بن كعب عن العباس مرسلة . 35. (140) (6022)- Hz. Abbas (radıyallahu anh) anlatıyor: "Kureyş'ten bir grup kendi aralarında konuşurken biz onlara rastladığımızda yanlarına varınca konuşmalarını keserlerdi. Durumu Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a anlattık. Şöyle buyurdular: "İnsanlara ne oluyor ki, kendi aralarında konuşurlarken Ehl-i Beytimden bir adamı görünce konuşmalarını kesiyorlar. Allah'a yemin olsun! Onları Allah için ve bana olan akrabalıkları için sevmeyenlerin kalplerine iman girmez."65 AÇIKLAMA: Sindî bu konuşmaların sır mahiyetinde olmadığına, hususiyet arzetmeyen konular olması gerektiğine dikkat çeker. Çünkü hususiyet arzeden, sır olan konuşmaların yabancıya karşı kesilmesi ayıplanamaz der. Öyleyse Kureyşliler, öfke ve düşmanlıklarını ifade etmek için konuşmalarını kesmekte idiler. Nitekim Aleyhissalâtu vesselâm'ın sert çıkışı da bunu te'yid eder.Resulullah'ın Al-i Beyti sevmelerini mü'minlere emretmesi şu ayetin muhtevasına uygundur "(Ey Resulüm, onlara) de ki: "Tebliğ vazifem karşılığında sizden bir ücret istemiyorum. Sizden istediğim akrabaya ve Ehl-i Beytime karşı muhabbettir" (Şûra 23).Şu halde Al-i Beyti, hem Allah'ın rızası, hem de Resul-ü Ekrem'in hoşnutluğu için, mü'minler sevmelidirler, radıyallahu anhüm ecmain.66 ـ36 ـ6523 ـ141 َّض َّحا ِك ْ َو َها ِب ْب ُن ال ْ ِن ـ . َحدّثَنَا َعْبدُ ال ِن َع ْمٍرو، َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب َوا َ َ ْب ثَنَا إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن َصْف ِن ُمَّر ِر ْب ٍر، َع ْن َكثِي ِن نَُفْي ِر ْب ِن ُجبَ ْي َح ْض َرِم ّي،ِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْ ةَ ال ًي قَا َل :# « َر ُسو ُل َع ْمٍرو؛ قَا َل: ّّللاِ َخِل َ َرا ِهيم َخذَ إْب ًي َكَما اَتَّ َخذَنِي َخِل َم إ َّ َ ّّللاَ . ِة اتَّ ِقيَا ْ ال َ ِة يَ ْوم َجنَّ ْ في ال َ َرا ِهيم ِز ُل إْب ِزِلي َو َمْن َمْن فَ ِن عَ تُ . بَّا ُس َجا َهْي ْ َو ِن ال ْي بَ ْينَنَا ُم ».في الزوائد: إسناده ضعيف، تفاقهم على ضعف عبدالوهاب. بل قال فيه أبو داود: ْؤ ِم ٌن بَ ْي َن َخِليلَ يضع الحديث. وقال الحاكم: روى أحاديث موضوعة. وشيخه إسماعيل اختلط بأخرة. وقال ابن رجب: انفرد به المصنف وهو موضوع. فإنه من بيا عبدالوهاب. وقال فيه أبو داود. ضعيف الحديث . 36. (141) (6023)- Abdullah İbnu Amr anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Allah Teala hazretleri beni kendisine Halil ittihaz etti, tıpkı İbrahim aleyhiselam'ı Halil ittihaz ettiği gibi. Kıyamet günü, cennette benim menzilimle Aleyhisselam'ın menzili yüz yüzedir. Abbas da aramızda, iki halil arasında bir mü'mindir."67 AÇIKLAMA: Hz. Abbas (radıyallahu anh), Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) efendimizin en çok sevdiği zatlardan biridir. Onun Resulullah nezdinde öyle yüce bir hatırı ve hürmeti vardır ki, Resulullah onu hiç kırmazdı. Ashab, Aleyhissalâtu vesselâm nezdinde görülmesi gereken işleri için çoğu kere onu şefaatçi yaparlardı. Bir Buhârî rivayeti Hz. Ömer'in, yağmur duasına çıktığı vakit, Abbas'la tevessül edip: "Allah'ım... Sana peygamberimizin amcası Abbas ile tevessül ediyor yağmur diliyoruz. Onun yüzüsuyu hürmetine yağmur ver!" diye dua ettiğini ve her seferinde duasının kabul gördüğünü belirtir.Hz. İbrahim'le de irtibatlanması, Aleyhissalâtu vesselâm gibi onun da o yüce ve pak nesilden gelmesi ve onun torunları arasında yer almasından ileri gelir. Hz. Abbas, Resulullah daha hicret etmemiş iken, Mekke'de zahirde müşrik olduğu halde, Aleyhissalâtu vesselâm'ı sevmiş ve himaye etmiştir.68 * HZ. HASAN VE HZ. HÜSEYİN ـ37 ـ6524 ـ143 نَا َعل . ، َع ْن ُّي ْب ُن ُم َح ـ ّمٍد َحدّثَ َو َكا َ َ َمْر ِضيّاً َج َّحا ِف، ْ ِي ال ِي َعْو ٍف أب ِن أب ُودَ ْب َو ِكي ٌع، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن دَا ثَنَا َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ِزٍم، َع ْن أب َو قَا َل :# « َر أب : ُسو ُل ّّللاِ ِي َحا َحبَّنِي، ُح َسْي َن فَقَدْ أ ْ َح َس َن َوال ْ َح َّب ال َم ي ْن أ َضنِ َض ُهَما فَقَدْ أْبغَ َم » ْن أْبغَ .في الزوائد: إسناده صحيح، رجاله ثقات . 65 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/517. 66 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/517. 67 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/518. 68 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/518. 37. (143) (6024)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Hasan ve Hüseyin'i kim severse mutlaka beni de sevmiştir. Kim de onlara buğzetmişse mutlaka bana da buğzetmiştir."69 ِن ـ35 ـ6528 ـ144 َكا ِس ٍب ـ . ي َحدّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن ُح َمْيِد ْب ِ ِن أب ْيٍم، َع ْن َس ِعيِد ْب ِن ُخثَ َما َ َ اب ْ ِن ُعث ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َسِليٍم، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َحدَّ ا ِشٍد؛ أ َّ َ يَ ْعلَى ْب َن ُمَّرةَ َر ِ ّيِ َم َع النَّب ُهْم َخ َر ُجوا ُهْم أنَّ ثَ # هُ عَ ُب فِي ال ِّس َّك إلى َطعَ . ِة اٍم دُ ُعوا لَ ْ ِ ُّي فَإذَا ُح َس . قَا َل: ْي ٌن يَل النَّب َ فَتَقَدَّم # َوبَ َس َط يَدَْي ِه ،َ ْوم قَ ْ َمامَال َوه ُه أ . نَا ُغ ََُم يَِف ُّر ه ُهنَا ْ ِ ُّي فَ . َجعَ َل ال َوا’ ْخ َرى َويُ َضا ِح ُكهُ النَّب َجعَ َل إ ْحدَى يَدَْي ِه تَ ْح َت ذَقَنِ ِه، # َحتّى أ َخذَه.ُ فَ ٍن : « َو فِي فَأ ِس َر . قَا َل أ ِس ِه فَقَبَّلَهُ َوأنَا ِم ْن ُح َسْي ِى، ُح َس . ْي ٌن ِمنّ َح َّب ُح َسْيناً َم ْن أ َح َّب ّّللاُ ٌط أ . ِم َن ا ُّى ْب ُن ُح َس ’ ْسبَا ِط». ْي ٌن ِسْب َحدّثَنَا َعِل َو ُم َح ّم . ِكي ٌع، َع ٍد ثَنَا هُ لَ ْ ْن .في الزوائد: إسناده حسن. رجاله ثقات . ُسْفيَا َ َ ِمث 38. (144) (6025)- Ya'la İbnu Mürre (radıyallahu anh)'nin anlattığına göre: "Bir grup Ashab, Resulullah'la birlikte Aleyhissalâtu vesselâm'ın davet edildiği bir yemeğe gittiler. Yolda, Hüseyin'e rastladılar, çocuklarla oynuyordu.Ya'la der ki: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) (çocuğu görünce) ilerleyip cemaatin önüne geçip (onu tutmak için) ellerini açtı. Çocuk ise sağa sola kaçmaya başladı. Resulullah da onu takliden sağa sola koşarak, tutuncaya kadar peşinde koştu. Yakalayınca ellerinden birini çenesinin altına diğerini de ensesine koyup öptü ve: "Hüseyin bendendir, ben de Hüseyin'denim! Kim Hüseyin'i severse Allah da onu sevsin. Hüseyin sıbt'lardan bir sıbttır (torun)!" buyurdu." 70 AÇIKLAMA: 1- Hadis, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın, torunu Hz. Hüseyin'e karşı ne kadar kuvvetli bir sevgi beslediğini göstermektedir. Bedi-üzzaman, Resulullah'ın, torunları olan Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin'e karşı izhar ettiği fevkalâde sevginin aradaki kan bağından gelen bir sevgiden ziyade, ileride onların nesillerinden gelip İslam'a büyük hizmet verip, ümmete her hususta rehberlik edecek büyük zatlar sebebiyle olduğunu söyler. Yani o Nebevî ilgi ve sevgi, onların nübüvvet vazifesine olacak hizmetleri sebebiyledir, o küçüklere olan sevgide onların neslinden gelecek büyüklere olan takdirlerinin, sevgilerinin tezahürü vardır. 2- Hadiste çocukların öpülmesine hem cevaz ve hem de teşvik vardır. Bu hadisin açıklanması sadedinde İslam uleması öpmenin çeşitlerini şöyle belirtirler: * Ta'zim öpmesi: Mü'minin, saygı duyduğu büyükleri öpmesi gibi * Şefkat öpmesi: Çocuğun kendi ana ve babasını öpmesi gibi. * Merhamet öpmesi: Baba ve annenin kendi çocuğunu öpmesi gibi. * Şehvet öpmesi: Kişinin eşini öpmesi gibi. * Muhabbet öpmesi: Kardeşlerinin birbirlerinin yanağını öpmesi gibi. * Dinî öpmek: Haceru'l-Esved'in öpülmesidir.Şehvet öpmesi zevczevce arasında caizdir, onun dışında caiz değildir. 3- Hüseyin için sıbt tabirinin kullanılmış olmasına gelince: Sıbt torun demektir. Hüseyin esbattan bir sıbttır demekle, Resulullah'ın Hüseyin'le olan beraberliğini ifade etmeyi kastettiği belirtilmiştir: Hüseyin, Resulullah'a torun olmaya layık, onun hakkını verecek bir şahsiyettir. Bazı alimler sıbtı "kabile" manasında anlayarak, hadisi Hz. Hüseyin'in neslinin devam edip çoğalacağına hamletmişlerdir. Sıbt kelimesinin ümmet manasına da kullanıldığını nazar-ı dikkate alan alimler, Hz. Hüseyin'in hayır sıfatlarda kemale erdiğini gözönüne alarak "O kendi başına müstakil bir ümmettir" demişlerdir. Ayet-i kerimede de Hz. İbrahim müstakil bir ümmet olarak tavsif edilmiştir. "Şüphesiz İbrahim hak dine yönelen, Allah'a itaate devam eden, bütün güzel vasıfları nefsinde cem eden bir ümmet idi" (Nahl 120). Resulullah da bazı şahısları "tek başına bir ümmet" olarak tavsif etmiştir. 71 * EBU ZERR-MİKDAD ِرِم ُّي ـ38 ـ6526 ـ185 ٍر ـ . َحدّثَنَا أ ْح َمدُ ْب ُن َس ِعيٍد الدَّا ِي بُ َكْي ُجوِد، ِ ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن أب . ي النَّ ِن أب َمة،َ َع ْن َعا ِصِم ْب ثَنَا َزائِدَةُ ْب ُن قُدَا ِن ُحبَ ْي ٍش، َع ْن ْب َع ال ْن ِز ّرِ ِن َم ْسعُودٌ؛ قَ َع : ْبِد ّّللاِ ْب َسْبعَةٌ ْظ َهَر إ ْس َََمهُ َكا َ َ أ : َّو َل َم ْن أ َر # ٌر، ُسو ُل ّّللاِ َو َع َّما ْكٍر، َوأبُو بَ ، ِمقْدَادُ ْ َوال َو ِب ََ ٌل، َو ُص َهْي ٌب، ، ّم َّ َُهُ ُس َميَّةُ ُ َوأ ِ فأ َّما # ي َطاِل ٍب َر . ُسو ُل ّّللاِ ِعَ ِّمِه أب َو فَ . أ َّم َمنَعَهُ ّّللاُ ب ْو ِمِه ِقَ َمنَعَهُ ّّللا ب َو ا أبُو بَ . أ َّما ْكٍر فَ َو َص َهُرو ُه ْم فِي ال َّش ْم ِس َحِديِد ْ َرا َع ال بَ ُسو ُه ْم أدْ ْ ُم ْشِر ُكو َ َ َوأل ْ َسائِ ُر . ُه ْم، فأ َخذَ ُه ُم ال َرادُوا َواتَا ُه ْم َعلَى َما أ َوقَدْ َحٍد إَّ َما ِمْن ُهْم ِم ْن أ فَ . إَّ ْي ِب ََ .ًَ ْو ِمِه َعلَ َو فَإنَّهُ َهانَ ْت َها َ َ َعلَى قَ ِه نَ . دَا َ َ ْف ُسهُ فِي ّّللا،ِ ْ ِول ْ َو ُهَو فأ َخذُوه،ُ فَأ ْع . َطْوهُ ال ِ ِه فِي ِشعَا ِب َمَّكةَ ُطوفُو َ َ ب ُوا يَ َجعَل فَ َحد.ٌفي الزوائد: إسناده ثقات. رواه ابن حبا َ في صحيحه، والحاكم في المستدرك من طريق عاصم بن أبى َحد،ٌ أ يَقُو ُل: أ النجود، به . 69 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/519. 70 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/519. 71 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/520. 39. (150) (6026)- Abdullah İbnu Mes'ud anlatıyor: "İslam'ı ilk izhar eden yedi kişi idi: Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) Ebu Bekr, Ammar, annesi Sümeyye, Süheyla, Bilal ve Mikdad.Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı Cenab-ı Hak amcası Ebu Talib'le korudu. Hz. Ebu Bekr'i Allah kavmi ile korudu. Diğerlerine gelince, müşrikler onları tutup, demirden zırhlar giydirdiler ve vücutlarının yağlarını eritmek üzere kızgın güneşte dağladılar. Bunlardan hiçbiri müşriklerin yaptıklarına dayanamadı, hepsi de onların isteklerine boyun eğmek zorunda kaldı. Bilal hariçti. Çünkü o, nefsini Allah yolunda alçalttı da alçalttı. Azab veren kavmi de onu öldürmeyi küçümsediler. Onu tutup çocuklara teslim ettiler. Bu aylak güruh onu Mekke sokaklarında ve dağ yollarında eziyet vererek dolaştırıp eğlendiler. O, bunlara aldırmayıp: "Allah birdir Allah birdir!" demeye devam etti." 72 AÇIKLAMA: Burada İslam'ı ilk benimseyenlerin maruz kaldıkları muamele ve işkenceler anlatılmaktadır. Görüldüğü üzere ilk Müslümanlardan güçlü ve itibarlı ailelere mensup olanlar müşriklerin kötü muamelelerini hafif atlatmışlardır. Sözgelimi Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ve Hz. Ebu Bekr (radıyallahu anh), itibarlı olan aileleri sebebiyle korunmuşlardır. Fakat garibanlar, zahiren bile olsa dinlerinden dönmek zorunda kalmışlardır. Arabistan'ın kızgın güneşlerinde demir zırhlar giydirilip güneşte bırakılmaları az bir işkence değildir. Aşırı şekilde ısınan demir vücudu yakıp, yağları cızır cızır eritmektedir.Bu çeşit işkencelere aldırmayan tek kişinin Bilal-i Habeşî olduğu belirtilmektedir. Bilal, inancı için varlığını hiçe saymış, bu yolda taviz vermektense her çeşit işkenceyi çekmeye razı olmuştur. Onun hayatı menkibelerle doludur. Daha önce Hz. Bilal'den söz ettiğimiz için burada tekrar etmeyeceğiz.Sümeyye (radıyallahu anhâ) imanı uğrunda işkence altında ilk şehid olan abidevî insandır. Sümeyye Bintu Hubbat diye bilinir, aslen Yemenlidir. Ebu Huzeyfe İbnu'l-Muğire el-Mahzumî'nin cariyesi idi. Yasir, Ebu Huzeyfe'nin halifi idi. Yasir'i Sümeyye ile evlendirdi. Bu mutlu evlilikten Ammar dünyaya geldi. Ebu Huzeyfe onu azad etti.Hz. Sümeyye (radıyallahu anhâ) İslam'la müşerref olan ilklerdendir. Bazı rivayetlere göre ilk yedinin yedincisidir.73 Allah yolunda en şiddetli azab çekenlerden biridir. Ancak o, yapılan işkencelere ölünceye kadar tahammül etmiş ve fakat inancından , Resulullah'a alenî olarak bağlılıktan vazgeçmemiştir.Aslında İslam için işkenceye uğramakta Sümeyye Hatun yalnız değildir; kocası Yasir, oğlu Ammar yani Yasir ailesinin hepsi dahildir. Birgün Aleyhissalâtu vesselâm efendimiz onlara, Mekke'nin Ebtah semtinde işkence edilirken rastgelir. "Ey Al-i Yasir, sabredin, Allah size cenneti vaadetmiştir!" buyurur.Sümeyye (radıyallahu anhâ), Ebu Cehl müşrikinin harbe darbesi altında can vermiştir. Kocası Yasir İbnu Âmir de işkence altında can verenlerdendir. Allah bize onları şefaatçi kılsın! Amin!74 * HABBAB َو ـ45 ـ6527 ـ183 َع ْمُرو ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ُّي ْب ُن ُم َح ّمٍد، ِ ثَنَا . ي َو ـ . قَا:َ ِكي ٌع َحدّثَنَا َعِل ثَنَا ُس ى ْفيَا َ ،َ َع ْن أب ْيلَ ِي لَ إ ْسح َق، َع ْن أب ِكْنِدي ِّس؛ قَا َل َء َخبَّا ٌب إلى ُع َمَر ال : ، فقَا َل ْ ادْ ُ .َ َع َّما ٌر َج : ا َم ْجِل ِس ِمْن َك، إَّ ْ ِهذَا ال َح َّق ب َحدٌ أ َظ ْهِر فَما أ . ِه ِمَّما ِ ب ِري ِه آثاراً َجعَ َل َخبَّا ٌب يُ فَ ُم ْشِر ُكو َ َ ْ بَهُ ال َعذ .في الزوائد: إسناده صحيح . َّ 40. (153) (6027)- Ebu Leyla el-Kindî anlatıyor: "Habbab, Hz. Ömer (radıyallahu anhümâ)'e uğramıştı. Hz. Ömer:"Yaklaş. Buraya, Ammar'dan başka kimse senden daha layık değildir" dedi. Sonra, Habbab, müşriklerin yaptıkları işkencelerden sırtında kalan izleri Hz. Ömer'e göstermeye başladı."75 AÇIKLAMA: Habbab İbnu Eret de ilk Müslüman olanlardandır. O da Mekke'ye sonradan gelenlerdendir. Bu sebeple hamisizdir ve pek ağır işkencelere maruz kalmıştır. Yakılmış ateşin üzerine çıplak olarak yatırılmış, vücudundan akan yağlar ateşi söndürmüştür. Bu yanıklardan hasıl olan yara izleri ömrünün sonuna kadar vücudundan silinmediği gibi, o yaralardan baki kalan bir kısım rahatsızlıklar da tamamen geçmemiş, hayatı boyunca tedaviye başvurmuştur.Bu yüce sahabi hakkında da daha önce açıklama geçtiği için kısa kesiyoruz.76 * BEDİR EHLİ ـ41 ـ6525 ـ161 ِ َو ثَنَا . ِكي ٌع ح وثَنَا أبُو ُكرْي ٍب َجِر ـ . ي ٌر َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح ُّى ْب ُن َم َح ّمٍد ثَنَا . ِويَةَ ح َو َحدًّثَنَا َعِل . ثَنَا أبُو ُمعَا َع ِن ا ْع ا َل َم ِش، َع ْن َجِميعا ’ ً َرةَ؛ قَ ِي ُه َرْي ، َع ْن أب ِ قَا َل # «َ ي َر أب : ُسو ُل ّّللاِ ِي َصاِلحٍ ِ تَ . يَ ِدِه ُسبُّوا أ ْص َحاب ْف ِسي ب ِذي نَ َّ ْو أ َّ َ َوال ف ! لَ ِصيفَهُ َو ََ نَ َحِد ِه ْم َر َك ُمدَّ أ َما أدْ َهباً ُحٍد ذَ ُ َل أ ْ ُكْم أْنفَ َق ِمث أ ».في الزوائد: إسناده صحيح. َحدَ 72 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/521. 73 Diğerleri: Hz. Peygamber aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Ebu Bekr, Bilal, Habbâb, Süheyb ve Ammâr radıyallahu anhüm ecmaindir. 74 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/522. 75 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/523. 76 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/523. 41. (161) (6028)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Ashabıma sebbetmeyin. Nefsimi elinde tutan Zat-ı Zülcelal'e yemin ederim ki, şayet sizden biri, Uhud dağı kadar çok altın infak etse, ashabımdan birinin bir müdd hatta onun yarısı kadarki infakına, sevapta yetişemez."77 AÇIKLAMA: 1- Hadis, Ashab'ın diğer Müslümanlara üstünlüğünü ifade etmede mühim bir nassdır. Ancak, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın muhatabı kimlerdir hususu bazı açıklamaları gerekli kılmıştır. Çünkü, Aleyhissalâtu vesselâm efendimizi mü'min olarak görüp mü'min olarak ölen herkese şerefbahş olan sahabi ünvanı verilmektedir. Şarih Sindî, muhataplar hakkındaki yorumları şöyle özetler: 1) Kendisinden sonra gelecek olan mü'minlerdir. 2) Asr-ı saaadette yaşadığı halde sahabe olma şerefini kazanamamış Müslümanlardır. Böylelerine muhadram da denir. Hadis, gelecekteki Müslümanların da bu gruba dahil olacağına delalet eder. 3) Bir kısım alimler, muhatabın bazı sahabiler olduğunu söylemiştir. Nitekim, rivayette geldiğine göre, Hz. Halid İbnu Velid ile Hz. Abdurrahman İbnu Avf (radıyallahu anhümâ) bozuşurlar. Bu sebeple Halid, Abdurrahman'a sebbeder. Durum Aleyhissalâtu vesselâm'a intikal edince, sadedinde olduğumuz hadis-i şerif sudur eder. Abdurrahman'ın ilk İslam'a girenlerden, Halid'in de muahharan İslam'la şereflenenlerden olduğu gözönüne alınınca, Aleyhissalâtu vesselâm'ın "Benim ashabım" tabiriyle ilkleri kastettiği anlaşılır. 4) Sübkî, Resulullah'ın "Benim ashabım" sözüyle Mekke Fethi'nden önce İslam'a girenleri kastettiğini söyler. Nitekim bu görüşü destekleyen bir ayette "Sizden Mekke'nin fethinden önce bağışta bulunan ve cihad edenler, diğerleriyle bir olmaz. Onların derecesi daha sonra bağışta bulunan ve cihad edenlerden daha büyüktür..." (Hadid 10) buyrulmuştur.Alimlerimizin hadislerden çıkardığı her bir mananın muteber olduğu bir durum vardır. Zaten Aleyhissalâtu vesselâm, cevamiu'lkelimle mümtaz kılınmıştır. Öyleyse burada da hem yaşadığı devrin şartlarına uyan, hem de muahhar devirlere uyan manaların hepsinin murad olduğuna hükmedeceğiz. Bu durumda bize göre, hadis ulemasının sahabi tarifine uyan bir zatın bir veya yarım müdd miktarındaki bir infakı, sahabi olmayan bir kimsenin Uhud dağı azametinde altın infakından daha makbuldür, Allah indinde daha sevaplıdır. Bu anlayış, Ehl-i Sünnet ulemasının, "en ami bir sahabenin, ilim, velayet vesair hususlarda en yüce mertebede olan bir başkasından daha üstün olduğuna dair prensibine de muvafıktır. Sahabi bu dinin müessisi olması sebebiyle "sebep olan, yapan gibidir" sırrınca, arkadan kıyamete kadar gelecek ümmetin sevabına da aynen iştirak etmektedir. Bu sebeple Allah yolunda, Uhud dağı miktarınca altın bağışlayan kimse ami bir sahabiye yetişemez. Çünkü bu kimsenin sevabı, sahabinin defterine de işlemektedir. Ayrıca, meselenin bir başka yönü, sahabenin doğrudan doğruya, Resulullah'tan tefeyyüz etmenin imtiyazına sahip olmasıdır."Daha önce bu hususlar açıklandı. 2- Şunu da belirtelim ki, Ashab arasında cereyan eden bazı elim hadiseler, bize Ashab'tan birine sebbetme ruhsatı tanımaz. Ehl-i Sünnet alimleri Ashab'a sebbetmenin büyük günah olduğu hususunda tereddüt etmemiştir. Çünkü onlar müçtehiddir. Dinin selameti, Allah'ın rızası için yaptıkları içtihadda farklı neticelere vardılar. Siyaset araya girince lihikmetin aralarında elim hadiseler husule geldi. Bu hal mü'minlerin onlardan bir kısmına sebbini caiz kılmaz. Cumhur, sahabeden birine sebbedenin ta'zir cezasına çarptırılacağına hükmetmiştir. Malikîlerden bazıları ise "ölüm cezasına çarptırılacağını" söylemiştir. Şu halde Ashab'ın tamamı ulemayı kirama göre, bu ümmet-i merhumenin müşterek mefahirlerinden biridir. Onlara olan sevgi ve hürmet de İslam'ın şeairindendir. Cenab-ı Hak samimi Müslümanları herhangi bir sahabiye sebbetme dalaletinden muhafaza buyursun. Amin! 3- Hadiste geçen müd, muhtelif seferler açıklandı. Kısaca tekrar etmek gerekirse, iki avuçluk bir miktar olup, 260 dirhem kadardır. Bir dirhem yaklaşık 3.2 gramdır.78 * ENSAR َحدّثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن ـ42 ـ6528 ـ164 ْب ُن ـ َ ِن إْب . س ْعٍد، َع ْن َرا ِهيم ِن َس ْه ِل ْب ِن َعبَّا ِس اْب ُمَهْيِم ِن ْب ْ ِي َفدَْي ٍك، َع ْن َعْبِد ال ثَنَا اْب ُن أب أب # قَا َل: «ا’ ا ٌر ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ َصا ُر ِشعَا ٌر َوالنَّا ُس ِدثَ ْو ْن . أ َواِدياً ُوا بَل َس ا ْستَقْ ْو أ َّ َ النَّا َولَ ِش ْعب ِت ا بَلَ َوا ْستَقْ َي ا ’ ا ،ً َسلَ ْك ُت َواِد ِر ْن ’ َصا ُر َواِديا،ً لَ َصا ِم َن ْن . ا ِه ْج َرةُ لَ ُكْن ُت ا ْمَرؤاً ْ ْو ََ ال َولَ ِر».في الزوائد: إسناده ضعيف َصا ’ْن واŒفة من عبد المهيمن، وباقي رجاله ثقات . 42. (164) (6029)- Sehl İbnu Sa'd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Ensar iç gömlek, insanlar da dış gömlek (mesabesinde)dirler. Eğer insanlar bir vadiye veya bir koyağa (dağlardaki düzlük) yönelirken Ensar da bir başka vadiye yönelecek olsa ben, Ensar'ın gittiği vadiyi takip ederdim. Eğer hicret olmasaydı ben Ensar'dan bir kimse olurdum."79 77 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/524. 78 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/524-525. 79 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/526. ـ43 ـ6535 ـ168 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ـ . ٍد َحدّثَنَا أبُو بَ َم ْخلَ ِ ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن . ي ِه، ِن َعْو ٍف، َع ْن أب ِن َع ْمٍرو اْب َحدّثَنِي َكثِي ُر ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب ْن َجِدِّه؛ قَا َل َر ُسو ُل َع : ّّللاِ قَا َل :# « ّّللاُ ا َ َر ’ ِحم َء ا َوأْبنَا َر، َصا َء أْبنَا ِء ْن ’ ا َوأْبنَا ِر، ِر ْن ’ َصا َصا ْن ».في الزوائد: إسناده ضعيف . 43. (165) (6030)- Amr İbnu Avf (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Allah, Ensar'ı, Ensar'ın oğullarını, Ensar'ın oğullarının oğullarını rahmetine bandırsın" buyurdular."80 AÇIKLAMA: 1- Bu hadisler, Ashab'ın bir bölümünü teşkil eden Ensar'ın, bir bütün olarak, faziletçe üstünlüğünü belirtmektedir. Şöyle ki, şiar bedene değen en içteki giysidir. Buna dilimizde iç gömlek denir. Ensar, Aleyhissalâtu vesselâm'a maddî ve manevî yakınlığı sebebiyle diğer sahabelerden daha üstün bir durum elde etmiş. Resulullah'a yakınlık kazanmıştır. Onların Akabe biatlarıyla Resulullah'a tanıdıkları himaye ve hicretten sonra da başta Aleyhissalâtu vesselâm olmak üzere bütün hicret edenlere sundukları yardım ve fedakârlıklar, onlara İslam'da ayrı bir makam kazandırmıştır. Bu hadiste Aleyhissalâtu vesselâm, ıtlakı üzere, bütün Ensar'ın efdaliyetini beyan etmektedir. 2- Bu hadisin esbab-ı vürudu daha önce de geçti: Huneyn Savaşı'ndan elde edilen ganimetin taksimi sırasında Aleyhissalâtu vesselâm, İslam'a yeni girmiş olan Mekkelilerin ileri gelenlerine müellefe-i kulûb olarak bol bol vermişti. Bu durum Ensar arasında "Resulullah hemşehrilerine kavuştu, artık bizi terkedecek..." şeklinde dedikoduların çıkmasına sebep olmuştu. Bunları işiten Aleyhissalâtu vesselâm Ensar'ı toplayarak bir hitabede bulunur. Bu konuşmada birkısım Mekkelilere çokça verişinin maksadını belirtir, sonra da yukarıda görüldüğü üzere, Ensar'ın kendi nazarındaki yüce makamını belirtir. Ensar bu açıklama üzerine duygulanıp gözyaşları dökerler.81 * HARİCÎLER َو ُسَوْيدُ ْب ُن َس ـ44 ـ6531 ـ171 ِعيٍد ِي َشْيبَة،َ ْكِر ْب ُن أب َحدّثَنَا أبُو بَ ِن ثَ ’ ـ . قَا:َ نَا أبُو ا ْحَو ِص َع ْن ِس َما ٍك، َع ْن ِع ْكِر َمة،َ َع ِن اْب قَا َل :# « َّمتِي َر ُسو ُل َعبَّا ِس؛ قَا َل: ّّللاِ ُ قُرآ َ َ نَا ٌس ِم ْن أ ْ َّ َ ال َ َرأ يَقْ ل . و َ َ ِم َن ا َ ْس ََ ».في ِم َكَما يَ ْمُر ُق ال َّس ْهُم يَ ْمُرق ” ِم َن ال َّرِميَّ ِة ُ الزوائد: هذا إسناد ضعيف . 44. (171) (6031)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Ümmetimden bir grup insan Kur'an'ı mutlak surette okuyacak. Ancak bunlar, okun avı süratle delip geçtiği gibi dinden çıkacaklar."82 AÇIKLAMA: Bu manada başka rivayetler Sahiheyn ve diğer bir kısım kaynaklarda da gelmiştir. Allahu a'lem, Resulullah bu hadislerinde, "Biz Kur'an'ı tanırız, sünneti tanımayız" gibi sözlerle sünneti, icmayı, ulemayı reddeden güruha işaret buyurmaktadır. İslam tarihinde zaman zaman bu çeşit iddia sahipleri zuhur etmiş, saman alevi gibi parlayıp sönmüşlerdir. Cehalete dayanan mutantan, kof sözlerinin teşkil ettiği büyü, ilmin elmas kılınçlarıyla bozulunca efkar-i âmme nazarında itibarlarını çabucak yitirmişlerdir. Aleyhissalâtu vesselâm bu çeşit sapıklıkların kıyamete kadar tekerrür edeceğini bildirmekte, sapık ahkâmlarını -hep Kur'an'a dayandırarak- kestiklerini belirtmektedir.Dolayısıyla hadiste, sadece Kur'an'ı esas alarak ortaya çıkacak iddia sahiplerine karşı mü'minler uyarılmakta, onlara karşı müteyakkız olmak istenmektedir. Bir kere daha tekrar edelim: Kur'an-ı Kerim'in pekçok ayeti, anlaşılması için "sünnet" kelimesiyle ifade edilen Resulullah'ın, Ashab'ın, tabiun ve etbauttabiîn ulemasının sözlerine ve tatbikatına müracaatı gerekli kılar. Bu aslî kaynaklar, şu veya bu mülahaza ile aradan çıkarıldı mı, geriye isteyenin istediğini söylemesi kalır. Kur'an böylece, her devre hakim olan modaya, hevaya göre tefsir edilmeye kalkılır. Nitekim günümüzde, Batı menşeli hevayı İslam'a adapte etmek isteyenler "Biz sadece Kur'anı tanırız, sünneti tanımayız" demeye gelen iddialar ortaya atmaya başlamışlardır.İslam uleması, Kur'an'ın anlaşılmasında "sünnet"e müracaatı esas alan kitleye Ehl-i Sünnet demiş, sünneti reddedip "heva"yı esas alan zümrelere de ehl-i heva, ehl-i bid'a demiştir. Sünnete müracaat etmenin, Kur'an emri olduğunu daha önce açıkladık.83 80 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/526. 81 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/526-527. 82 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/527. 83 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/527-528. ـ48 ـ6532 ـ172 ِ ِن ـ . َعْبِد ّّللاِ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح ِ ِر اْب ِر، َع ْن َجاب ِي ِي ال ّزب َكا َ َ َر أْنبَأنَا ُس ؛ قا َل: ُسو ُل ْفيَا ُ َ ْب ُن ُعَيْيَنة،َ َع ْن أب ّّللاِ # َ غَنَائِم ْ َر َوال ِ ْب ِس ُم التّ َو ُهَو يَقْ ِج ِعَّرانَ ِة ْ ْعِد ْل َر . ُج ٌل َو ُهَو فِي ِح ْجِر ب . ِب ََ ٍل ِال ْم فَقَا َل : ا ْعِد ْل يَا ُم َح ّمدُ! تَ َك َك لَ َم ْن َو فَإنَّ . فقَا َل « ْيلَ َو ! ْم أ ْعِد ْل؟ َر فقَا َل ُع : دَ ُسو َل ّّللاِ َم يَ ْعِد ُل بَ ْعِدي إذَا ل » ُر َ ِق ْعنِي يَا ! ُمنَافِ ْ فَقَا َل :# «إ َّ َ َهذَا فِي َر ُسو ُل ّّللا َحتّى أ ْض . ِ ِر َب ُعنُ َق هذَا ال َراقِىَ ُهْم ِو ُز تَ قُرآ َ ََ يَ َجا ْ َر ُؤ َ َ ال َصْي َحا ٍب لَه،ُ يَقْ ُ ْو أ ِن َكَما َي ْمُر ُق ال َّس ْهُم أ ْص َح . ِم َن ال َّرِميَّ ِة ا ٍب، أ يَ ْمُرق ».في الزوائد: إسناده ُو َ َ ِم َن الِدّي صحيح . 45. (172) (6032)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) Ciirrane'de, işlenmemiş altın ve ganimetleri taksim ediyordu. Taksim edilen mal Hz. Bilal'in eteğinde idi. Bir adam:"Ey Muhammed adil ol! Çünkü adalet etmiyorsun!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Yazık sana! Eğer ben de adil olmazsam, benden sonra kim daha adil olur?" diye mukabele etti. Hz. Ömer, (Resulullah'ın üzüldüğünü farkederek):"Ey Allah'ın Resulü! Bana müsaade buyurun şu münafığın kellesini uçurayım!" talebinde bulundu. Aleyhissalâtu vesselâm:"İşte bu adamın mutlaka arkadaşları -veya arkadaşçıkları- var. Bunlar Kur'an'ı okurlar, ama okudukları gırtlaklarından aşağı geçmez. Bunlar, okun avı delip geçmesi gibi dinden çıkıp giderler!" buyurdular." 84 AÇIKLAMA: Bu hadise, Mekke Fethinden hemen sonra vukua gelen Huneyn Savaşı'nı müteakip meydana gelmiştir. Bazı rivayetler Medine'de de benzer bir hadisenin vukuundan bahseder. İbnu Hacer, benzer iki ayrı hadisenin olabileceğine dikkat çeker.Huneyn'de bol miktarda ganimet elde edilmişti. Çünkü Havazinli liderler, zaferi garantilemek, askerlerini ciddi şekilde savaştırabilmek için malmülk, efrad-ı aile her ne varsa cephenin gerisine sevketmişlerdi. Savaşı kaybedince hepsi ganimet oluverdi. Vakidî'nin kaydına göre her bir Müslüman askere 40 koyun ve 4 deve düşmüştü. Resulullah humus denen beştebirlik devlet payından müellefe-i kulûb denen kalpleri kazanılacak yeni Müslümanlara yani Mekke'nin ileri gelenlerine bol bol vermişti. İtirazcıyı o saygısız davranışa bu farklılık itmiş olmalıdır. İbnu İshak bu kimsenin Zülhüveyrisa adında bir Temimli olduğunu, sonra Haricîlerin başına geçtiğini, onlarla Nehrevan'da yapılan meşhur savaşta katledildiğini belirtir.Hadislerin teferruatı, muhtelif vesilelerle kitabımızda geçmiştir.85 ـ46 ـ6533 ـ173 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َحدّثَنَا أبُو بَ ْوفى؛ قَا َل ْز ’ َر ُق، َع ِن ثَ ’ ا ـ . نَا إ ْسح ُق ا ِي أ ِن أب َر ْع : ُسو ُل ّّللاِ َم ِش، َع ِن اْب قَا َل :# ِر».في الزوائد: إ َ رجال ا”سناد ثقات. إ أ َ فيه انقطاعا . ِر ُج ِك ََ ُب النَّا ل َخَوا ْ «ا 46. (173) (6033)- İbnu Ebi Evfa anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Haricîler cehennemin köpekleridir."86 AÇIKLAMA: Resulullah devrinde Haricî denen bir zümre yok ise de, bunu Aleyhissalâtu vesselâm'ın istikbale matuf gaybî ihbar nevine giren mucizelerden biri sayabiliriz. Nitekim, devrinde Kaderiyye diye bir zümre olmadığı halde onları da haber vermiş, "bu ümmetin Mecusileridir" diye tavsif buyurmuştur.Haricîler, büyük günah küfürdür inancıyla ortaya çıkan, Hz. Ali'ye karşı savaşan asi bir grubun adıdır. İlk defa Harura denen bir köyden çıktıkları için bunlara Harurî de denmiştir. Bunlarla ilgili geniş açıklama geçti. Ancak haricî kelimesini lügat manasında anlayarak Resulullah'ın, bu tabirle kıyamete kadar İslam âleminde çıkacak, İslam'a zıt bütün cereyanları kastetmesi de mümkündür. Bu mana, gaybten haber veren ve cevamiu'lkelimle mümtaz olan lisan-ı nübüvvete pek muvafıktır.87 ٍر ـ47 ـ6534 ـ174 ُم ْب ُن َع َّما َنا ا’ ُسو َل ّّللاِ ـ . نَا يُ ْحيى َحدّثَنَا ِه َشا ْب ُن َح ْمَزة.َ ثَ ِن ُع َمَر؛ أ َّ َ َر ثَ ، َع ِن اْب ٍ قَ : ْو # ا َل َزا ِع ُّي، َع ْن نَافِع َراقِيَ ُهْم ِو ُز تَ َجا لقُرآ َ ََ يُ ْ َرأو َ َ ا ق ْ « نَ ْش ٌء يَ ُ َي . ِط َع ْن َشأ ْر ٌ َ قُ َما َخ َر َج قَ َّ َم يَقُو ُل: « َسِم ْع # ُت َر قَا َل اْب ُن ُع : ُسو َل ّّللاِ َمَر ُكل » َّ ا َخ َر َج ُكل ِط َع ْر ٌ َ قُ َر ِم ْن ِع ْشِري َن َم قَ » َّرةً ِض ِهُم أ . « الدَّ َّجا ُل ْكثَ َحتّى يَ ».في الزوائد: إسناده صحيح. ر ّي ْخ ُر َج فِي ِع َرا وقد احتج البخا بجميع رواته . 47. (174) (6034)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"İleride genç bir grup ortaya çıkacak. Bunlar Kur'an-ı okuyacaklar, ancak okudukları gırtlaklarından aşağıya geçmeyecek. Onlardan bir grup çıktıkça kökleri kazınacaktır."İbnu Ömer der ki: "Resulullah (aleyhissalâtu 84 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/528. 85 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/529. 86 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/529. 87 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/529-530. vesselâm)'ın: "Onlardan bir grup çıktıkça kökleri kazınacaktır" ibaresini yirmi kereden fazla işittim.(İbnu Ömer, Resulullah'tan işittiği sözleri şöyle tamamladı): "Nihayet bu cemaatin sürdürdüğü hile ve aldatma esnasında Deccal çıkacaktır."88 AÇIKLAMA: Hadis, Haricî fesadın, kıyamete kadar devam edeceğini, kökü kazınsa bile zamanla tekrar zuhur edeceğini haber vermektedir. Yani, yeryüzünde hakbatıl kavgası değişik zevahir altında kıyamete kadar devam edecektir. İnsanlar, inananlar mütemadi bir imtihan içinde kalacaklardır. Her devirde, harici kelimesiyle ifade edilen Ehl-i Sünnet'e zıt görüşler, cereyanlar eksik olmayacaktır. Ne var ki, hiçbiri çoğunluğa ulaşamayacak ve hakimiyet kuramayacak, hevaya tabi, düşüncesi kıt bir kısım gençler arasında bir müddet revaç bulsa da az sonra sönüp gidecektir. Yirmi kere kökünün kazınmaları bunu ifade eder.Hadis "Haricî" cereyanların daha çok gençler arasında müşteri bulacağına dikkat eder. Haricî kelimesini lügat manasında anlamamız da mümkündür. Bu durumda İslam'a ters düşen bütün moda cereyanlar kastedilmiş olur: Reformistler, Batıcılar, çağdaşçılar, ilericiler, inkılabcılar, feministler, sosyalistler, komünistler... vs. hep haricîdirler. Hadis bunların hiçbirinin kök tutamayıp, hepsinin zaman içinde köklerinin kazınacağını belirtmiş olmaktadır. Öyle ise mü'minler bu irşad-ı Nebevîden ders alarak diyar-ı İslam'da zaman zaman hakimiyet kuran anti İslam karşısında ye'se düşmemeli, bunların geçici olduğunun şuurunda olarak, ümitle mücadeleye devam etmelidir.89 * CEHMİYE ـ45 ـ6538 ـ151 َحدّثَ ـ ثَنَا يَ ِز . نَا أبُو بَ . يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ ْكِر ْب ُن أبي َشْيبَةَ ِ ِن َع َطا ٍء، َع ْن َو ِكيع َمة، َع ْن يَ ْعلَى ْب َح َّمادُ ْب ُن َسلَ أْنبَأنَا ٍن؛ قَا َل ِي َر ِزي ِن ُحدُ ٍس، َع ْن َعِّمِه أب قَا َل :# « ْر ِب َر ُسو ُل ّّللاِ ْب : َوقُ نُو ِط ِعبَاِدِه َربَّنَا ِم ْن قُ ُت َض ِح َك ِغيَ ِرِه» ْ ل ُ َر قَا َل، ق : ُسو َل ّّللاِ يَا ! نَعَ ْم» ُت أ « َوي ْض َح ُك ال َّر ُّب؟ قَا َل ْ ل ق : ُ ِم ْن َر ٍّب يَ ْض َح ُك َخْيراً َ ل .في الزوائد: وكيع ذكره ابن حبا َ في الثقات. وباقي رجاله َ ْن نَ ْعِدم احتج بهم مسلم . 48. (181) (6035)- Ebu Rezin anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Rabbimiz, sıkıntılı durumun değişeceği zaman yakın olmasına rağmen kullarının ümitsizliğe düşmesine güldü."Ebu Rezin devamla der ki: "Ey Allah'ın Resulü dedim hiç Rab Teala güler mi?""Evet!" buyurduar. Ben de:"Öyleyse gülme vasfı bulunan bir Rabb'ten bize hayır eksik olmayacaktır!" dedim."90 AÇIKLAMA: Hadis, Allah'ın güldüğünü ifade etmektedir. Bu ise, Allah'ı insanlara benzetmeye müncer olur. Halbuki Allah "Bir benzeri yoktur. O, hiç bir şeye benzemez." Alimler bu çeşit hadislerde ne kastedilmiş olabileceğini tahlil ederler. İnsanlarda gülme memnuniyet ve hayırhahlık ifade ettiğine göre, Allah hakkında da bu fiilden hasıl olan neticenin kastedilmiş olması benimsenmiştir. Yani hadislerde, bir fiil Allah'a nisbet edilmişse, o hadis, o fiilden hasıl olan neticeyi Allah hakkında kastetmiş olmalıdır. Hadiste geçen ümitsizlik, "Allah'ın rahmeti"nden ümitsizlik olmamalıdır. Çünkü bu çeşit yeis büyük günah addedilmiştir. Büyük günah karşısında Allah'ın rahmeti, rızası düşünülemez. Öyleyse buradaki ümitsizlik hali kulun amelini yetersiz görme halidir. Bu çeşit ye'is kulu ucubtan kurtarır, tevbe, istiğfar ve rahmet-i İlahiyeye ilticaya sevkeder. İşte bu türlü ye'sden Rabb Teala memnun olur, rızasını, rahmetini tecelli ettirir. İşte Resulullah, sadedinde olduğumuz hadiste bu İlahî tecelliyi gülme kelimesiyle ifade etmiştir.91 ِر ـ48 ـ6536 ـ154 ِب ِي ال َّشَوا ِن أب َمِل ِك ْب ْ ُّي ـ . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َعْبِدال فَ ْض ُل ال َّراقِ ِش ُّي ثَنَا أبُو َعا ِصٍم العَ . ، َع بَّادَانِ ْ ِن ثَنَا ال ْن ُم َح ّمِد ْب ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب ُمْن َكِدِر، َع ْن َجاب ْ ُهْم قَا َل :# « نُو ٌر َر ال : ُسو ُل ّّللاِ َس َط َع لَ ِة فِى نَ ِعيِمِهْم إذْ َجنَّ ْ َبْينَا أ ْه ُل ال . ا َرفَعُوا ُر ُؤ َس ُهْم، فَإذَ فَ ِهْم ْوقِ ِهْم ِم ْن فَ ْي ِة َر َف َعلَ َج ال َّر ُّب قَدْ أ ْش . فَقَا َل: ال َّس ََ نَّ ْ ْو ُل ّّللاِ ُم َعلْي ُكْم، يَا أ ْه َل ال َو ! ذِل َك قَ ْو ًَ ِم ْن َر ٍّب َر قَا َل : ِحيٍم َس .( ٌََم قَ ـ36 ! ِج َب ْي ِه َحتّى يَ ْحتَ ُظرُو َ َ إلَ ِعيِم َمادَا ُموا َيْن ِفتُو َ َ الى َش ْيٍء ِم َن النَّ لتَ ْ َف ََ يَ ْي ِه. ُظ ُرو َ َ إلَ َويْن ِهْم ْي ُظ ُر إلَ ْن سورة يس! اŒية ـ85) قال فَيَ ِر ِه ْم ِهْم فِى ِديَا ْي َعلَ َوبَ َر َكتُهُ َويَ ْبقَى نُو ُرهُ ّي قال السيوط ّى : مانصه َع ». في مصباح الزجاجة ْن ُهْم والذي رأيته أنا في كتاب العقيل : ّي، منكر الحديث عبد ّّللا بن عبيد ّّللا، أبو عاصم العبادان . وكا َ «الفضل» يرى القدر. كاد أ َ يغلب على حديثه الوهم . 49. (184) (6036)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Cennet ehli nimetler arasında yaşarken onlar için bir nur parlar. Onlar derhal başlarını kaldırırlar. Rab Teala'yı başlarının üstünde kendilerine yaklaşmış ve: "Ey cennet ehli, sizlere selam olsun!" dediğini 88 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/530. 89 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/530-531. 90 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/532. 91 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/531-532. görürler."Resulullah devamla dedi ki: "İşte bu hal, Kur'an'da zikri geçen: "Rahmet sahibi Rablerinden onlara selam vardır" (Yasin 58) ayetinin haber verdiği durumdur. Resulullah devamla buyurdular:"Rab Teala onlara, onlar da Rab Teala'ya bakarlar. O'na baktıkları müddetçe etraflarındaki cennet nimetlerinden hiçbirine iltifat etmezler. Bu hal onların nazarında Rabb Teala hicaba bürününceye kadar devam eder. Rab Teala hicaba bürünür, fakat Allah'ın nuru ve bereketi cennet ehlinin üzerinde ve makamlarında baki kalır."92 AÇIKLAMA: 1- Ehl-i Sünnet uleması, cennet ehlinin rü'yetullaha mazhar olacağına gökte dolunayı görürcesine Rab Teala'yı gözleriyle göreceğine inanır ve bu hususta ittifak ederler. Allah'ın görülmesinin, cennet ehlinin mazhar olacağı en büyük nimet olacağı belirtilmiştir. Nitekim sadedinde olduğumuz hadis, Allah kendini gösterdiği müddetçe cennet ehlinin diğer nimetlere iltifat etmeyeceğini belirtir. Bu iltifat etmeme hali, rü'yetin onların hepsinden üstün bir nimet olduğunu ifade eder. 2- Hadis, bir kısım kelamî münakaşalara müsait tabirler taşır: "Allah'ın başların üstünde görünmesi" ifadesi gibi. Burada Allah'a cihet ve mekan izafesi mevcuttur. Halbuki O, cihet ve mekandan münezzehtir. Şu halde bunu, mahiyetçe farklı olan ahiret âlemindeki bir hali, bizim me'lufumuz olan tabiratla ifade olarak anlayacağız. Rabbimizi ahirette göreceğiz. Bu kesin hâdise, dünyevî tabirlerle ifade edilmiş olmaktadır.Keza Allah'ın, kullarına cennette bakması hadisesi de müteşabihtir. Zira Allah her an insanları görmektedir. Bu da, rahmetini daha kesif olarak tecelli ettirmesi şeklinde te'vil edilir. 3- Hadisten, ahirette Allah'ı, kadın ve erkek bütün cennet ehlinin göreceği hükmü de çıkarılmıştır.93 ـ85 ـ6537 ـ185 ِ ّيٍ ِن َع َرب ِي ِب ْب َويَ ْحيى ْب ُن َحب ِح َزا ِم ُّي، ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ٍر ـ . قَا:َ َحدّثَنَا إْب ِن َكثِي ْب َ َرا ِهيم ثَنَا ُموسى اْب ُن إْب ِح َزا ِم ُّي ا’ ْ ِر ُّي ال َصا ْب َن ِخ َر قَا َل: ا ٍش، قَا َل ْن . َحةَ ْ ِ َر اْب َن َسِم ْع : َع ُت َطل ِن َح َر ْبِد ّّللاِ يَقُو ُل: اٍم، َسِم ْع ُت َجاب تِ َل ِعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َع ْمِرو ْب َّما قُ لَ ِقيَنِى َر ُسو ُل ّّللاِ ُحٍد، لَ ُ أ ِ يَ ْوم ،# فَقَا َل: « ُر َ ِ ُر َك َجاب ْخ َيا ! ب ُ أ َ أ ِ : « ُر َو ب » قا َل ي ْحيى فِي َحِديثِ ِهَفقَا َل ِي َك َم ’ ؟ ا قَا َل ّّللاُ َر يَا ! ا َك ُمْن َك ِسر َجاب َم ؟ اِلي أ ا » ُت ً ْ ل ُ ِي َو يَا ! تَر َك َر قَا َل، ق : ُسو َل ّّللاِ ا ْستُ ْش ِهدَ أب َودَْيناً ِ قَ : « ِه أبَا َك؟ ِعيَا . ا َل ً َي ّّللاُ ب ِق ِ َما لَ ّشِ ُر َك ب أ » قَا َل: ى َف ََ أبَ َ ِم ْن َو َرا ِء َح ِج يَا ! قَا َل: « ا ٍب َر بَل : ُسو َل ّّللاِ قَ ُّط إَّ َحداً ّّللاُ أ َ م َّ َم » ا َكل . أبَا َ م َّ َو َكل فَقَ : يَا َعْبِدي! ْع ِط َك َك ِكفَاحا. ا َل ً ُ َّي أ َر تَ . قَا َل: ِّب َم َّن َعلَ يَا ! اِنيَةً تَ ُل فِى َك ثَ قْ ُ ِي ِينِي فَأ َسبَ َق ِمنّ تَ ْحي . فَقَا َل ال َّر ُّب ُسْب َحانَه:ُ إنَّهُ َهاَ يَ ْر ِجعُو َ َ ْي ْل أ ْحيَا ٌء َز َل ّّللاُ تَعَ : فَأْبِل . قَا َل فَأْن الى ْغ َم ْن َو َر يَا ! ائِي َر أنَّ . قَا َل: ِّب ُهْم إلَ بَ ِل ّّللاِ أ ْمَواتاً ِى ُوا فِى َسب تِل ِذى َن قُ ّ َّن ال َو ََ تَ ْح َسبَ ِ ِهْم يُ ْر َزقُو َ َ َربّ قال السند ّي: ِع .(سورة آل عمرا َ! ـ168) ْندَ ليس هذا الحديث من أفراد ابن ماجة، متنا . أخرجه ً و سنداً الترمذي في التفسير. ثم قال: هذا حديث حسن غريب. نعرفه إ من حديث موسى بن إبراهيم. رواه عنه كبار أهل الحديث . 50. (190) (6037)- Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anh) anlatıyor: "Abdullah İbnu Amr İbni Haram Uhud günü, öldürüldüğü zaman Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana rastladı ve: "Ey Cabir! Allah baban için ne söyledi, sana haber vermiyeyim mi?" buyurdular." Yahyanın rivayetinde ise Resulullah: "Ey Cabir, seni niye böyle kalben kırık (ve üzüntülü) görüyorum?" buyurmuş, Cabir de: "Ey Allah'ın Rsulü! Babam şehit düştü, geriye bir yığın horanta ve borç bıraktı" demiştir. Aleyhissalâtu vesselâm da:"Sana, Allah'ın babanı karşıladığı şeklin müjdesini vereyim mi?" diye sordu. Cabir: "Evet! Ey Allah'ın Resulü!" dedi. Bunun üzerin Aleyhissalâtu vesselâm açıkladı: "Allah her kimle konuştu ise mutlaka hicab gerisinden konuştuğu halde babana vicahen konuştu ve: "Ey kulum! Benden ne dilersen dile, dilediğini sana vereyim!" dedi. O da:"Ey Rabbim! Beni bir kere daha ihya et, senin yolunda ikinci kere öleyim!" dedi. Rab Teala hazretleri de: "Benden daha önce şu hüküm sadır oldu: "Ölenler artık dünyaya bir daha dönmeyecekler" buyurdular. Baban da: "Ey Rabbim, öyleyse (benim durumumu) arkamda kalanlara ulaştır!" dedi. Bu talep üzerine şu ayet nazil oldu: "Allah yolunda şehid edilenleri ölü sanma. Onlar Rablerinin katında hayat sahibidirler ve O'nun nimetleriyle rızıklanırlar" (Al-i İmran 169).94 AÇIKLAMA: 1- Hadiste iki ayrı ravinin rivayeti birleştirilmiştir. Baş kısımları ayrı olan bu rivayetlerin son tarafı müşterektir. Müellif İbnu Mace de baştaki farklılığı belirttikten sonra müşterek olan son kısmı aynen kaydetmiştir. 2- Hadis, Uhud'da babası şehid düşen Hz. Cabir ile Resulullah'ın ilgilenmesini aksettirmekte, onu nasıl teselli ettiğini göstermektedir. 3- Hadiste, Cenab-ı Allah'ın Cabir'in babası ile istisnai olarak vicahen konuştuğu ifade edilmektedir. Bu ifade, Şûra suresinin 51. ayetinde geçen Kur'anî beyana muhaliftir. Orada: "Allah, bir beşerle kalbine ilham etmek yahut perde arkasından sesini işittirmek suretiyle konuşur veya Rabbinin izniyle vahyetmesi için ona melek gönderir..." buyrulmuştur.Aradaki hilafı, alimler: "Ayet dünya hayatı ile ilgilidir, dünya hayatında Allah, 92 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/532-533. 93 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/533. 94 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/534-535. insanlara mutlaka ya ilhamla, ya perde gerisinden hitapla, ya da melek vasıtasıyla konuşur. Halbuki hadis, ölümden sonraki hayatla (berzahla) ilgilidir. Hadise göre, berzah ve ahirette İlahî tecelli perdesiz, vasıtasız olabilir, ruhlar ve cesetler bu tecelliye mahal olabilir" demiştir. 4- Hadis, ölen kimsenin, şehid dahi olsa, bir daha dünyaya dönüş yapmayacağını kesin bir üslubla ifade eder. Öyleyse, zaman zaman gazetelerin tenasuh, hortlama gibi meseleleri gündeme getirmeleri ilmî dayanaktan, gerçekçilikten uzaktır. Gerçek ilmin kaynağı biz Müslümanlara göre vahiydir. Öyleyse ruhun dünyaya geri gelmesi gibi iddialar İslam'a göre safsatadan ibarettir. 5- Hadis, şehidlik mertebesinin yüceliğini te'yid eden delillerden biridir. Şehid olan, bundan öylesine memnundur ki, nazarında en büyük nimet, ikinci sefer şehadet şerbetini içmektir. Allah Teala hazretlerinin "Dile benden ne dilersen!" talebine: "İkinci bir şehidlik!" cevabı bunu ifade eder.95 ٍر ـ81 ـ6535 ـ188 ُم ْب ُن َع َّما ـ . ْب ُن َخاِلٍد َحدّثَنَا ِه َشا ِ ٍر ثَنَا . ؛ قَا َل َصدَقَةُ ثَنَا اْب ُن : و ُل َجاب َسِم ْع : بَا ُت بُ ْس َر ْب َن ُعبَ ْيِد ّّللاِ يَقُ َسِم ْع ُت أ ّي يَقُ َخْو ََنِ ْ َس ال ِ ُّي إدْ و ُل: ، قَا َل ِري ِك ََب ْ َسِم ْع ُت َحدَّثَنِي الَّن : َّوا ُس ْب ُن َس ْمعَا َ َ ال َر ُسو َل ّّللاِ َو َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللاِ # َء أ َزا َغهُ». َوإ ْ َ َشا َمهُ َء أقَا ِ َع ال َّر ْحم ِن. إ َّ َ َشا َصاب ِن ِم ْن أ ْي بَ ْي َن إ ْصبَعَ ل ٍب إَّ ْ # يَقُو ُل: « َما ِم ْن قَ َيا ُمثَبّ ى ِدينِ َك ِ يَقُو ُل: « َت ُوبَنَا َعلَ ل ْت قُ ِ ُو ِب ثَبّ ل قُ ْخِف ُض آ َخِري َن إلى يَ ْوِم ال » قَا َل: « ْ َويَ َواماً ُع أقْ ِيَ ِد ال َّر ْحم ِن يَ ْرفَ ِ َ ب ِمَيزا ْ َوال َمِة ِقيَا ْ ال ».في الزوائد: إسناده صحيح . 51. (199) (6038)- Nevvas İbnu Sem'an el-Kilâbî anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı işittim. Dedi ki:"Rahman'ın iki parmağı arasında olmayan bir kalp yoktur. Allah dilerse onu doğru yola sevkeder, dilerse şaşırtır!"Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle dua ederdi:"Ey kalpleri tesbit eden Rabbimiz! Kalplerimizi dinin üzerine tesbit et."Resulullah yine derdi ki: "Mizan (terazi) Rahmanın elindedir. Kıyamete kadar bazı kavimleri yükseltir, bazı kavimleri de alçaltır."96 AÇIKLAMA: 1- Hadiste geçen parmak, el, terazi gibi kelimelerin Allah'a nisbeti müteşabihtir, mecazdır, hakikat değildir. Selef uleması bunların Allah'a mahsus sıfatlar olduğunu, inanmak vacib olduğunu, ancak keyfiyetlerini araştırmamak gerektiğini söylemiştir. Zira bunların keyfiyetini araştırmaktan teşbih doğacaktır. Bu sebeple İmam Malik bu gibi sıfatlardan soranlara: "Keyfiyetlerini düşünmeden onları olduğu gibi ikrar ve kabul ediniz" demiştir. 2- Hadis, her şeyi Cenab-ı Hakk'ın tasarruf ettiğini, hiçbir şeyin O'nun tasarrufu haricinde kalmadığını, bu sebeple hayır üzerinde sebat ve devamı hep O'ndan istemek gerektiğini ifade ediyor.97 َع ـ82 ـ6538 ـ255 ََِء ْ َو ـ . َحدّثَنَا أبُو ُكَرْي ٍب، ُم َح ّمدُ ْب ُن ال ْ ِي ال ِ ثَنَا َع ي َس ِعيٍد ْبدُ ّّللاِ ْب ُن إ ْس َما ِعي َل، َع ْن َم َجاِلٍد، َع ْن أب دَّا ِك، َع ْن أب ِر ّيِ؛ قَا َل ُخدْ ْ يَ ْض َح ُك إلَى َر ال : ُسو ُل ّّللاِ قَا َل :# «إ َّ َ ّّللاَ لَ َوِلل َّر ُج ِل يُقَاتِ ُل ِل، ْي َّ ِي في َجْو ِف الل ّ َصل َوِلل َّر ُج ِل يُ َر ثَثَ ( اهُ قَا َل ٍة ِلل َّص ِّف فِي ال َّص ََة،ِ أ ) َكتِيبَ ِة ُ ْ َف ال ْ َخل ». في الزوائد: في إسناده مقال . 52. (200) (6039)- Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Allah üç şeye güler (rahmetiyle yönelir): Namaz için teşkil edilen saf, geceleyin namaz kılan adam ve orduda cihad eden adam."98 ِر ـ83 ـ6545 ـ252 ُم ْب ُن َع َّما ـ . َحدّثَنَا ِه َشا ِيحٍ َو ِزي ُر ْب ُن َصب ْ ِي الدَّ ْردَا ِء، َع ِن ثَنَا ال . ِّم الدَّ ْردَا ِء، َع ْن أب ُ بَ ٍس، َع ْن أ ْ ُس ْب ُن َحل ثَنَا يُونُ ، فِي قَ : َ ْوِل ِه تَعَ النَّب # الى ِ ّيِ ْ ّرِ قَا َل: « َج ُك َّل (ـ،88 سورة الرحمن!اŒية: ـ28) َيْوٍم ُهَو فِي َشأ َويُفَ َر ذَْنبا،ً ْغِف نِ ِه أ ْ َ يَ ْ ِم ْن َشأ ْخِف َض آ َخِري َن َويَ ْوما،ً َع قَ َويَ ْرفَ َك ». في الزوائد: إسناده حسن . ْربا،ً 53. (202) (6040)- Ebu'd-Derda (radıyallahu anh) Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın: "Allah her an iş başındadır" (Rahman 29) ayeti ile ilgili olarak: "Bir günahın affı, bir sıkıntıyı gidermesi, bir kavmi yükseltip, bir başkalarını alçaltması O'nun işlerindendir" buyurduğunu nakletmiştir."99 AÇIKLAMA: 95 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/535. 96 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/536. 97 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/536. 98 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/537. 99 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/537. Rivayetler, bu ayetin, Yahudiler tarafından iddia edilen "Allah cumartesi günü hiçbir emirde bulunmaz" telakkisini reddetmek üzere nazil olduğunu belirtir. İslam inancına göre, kâinatın varlığı, Allah'ın hallakiyet sıfatının her an tecellisiyle mümkündür. İlahî sıfatların tamamı her an tecelli halindedir. Bu tecelli, şuunat-ı İlahiyeye girdiği gibi, Resulullah'ın zikrettikleri de İlahî şuunata girmektedir. Ayete'l-Kürsi'de Allah'ın uyumaya ve uyuklamaya maruz olmadığı belirtilmiştir.100 * SÜNNET (ÇIGIR) AÇMAK: ـ84 ـ6541 ـ254 ْ َحدّثَنَا َعْبدُال ِن ـ َّص ْمِد ْب ْ ِر ِث ْب ُن َعْبِد ال َوا ِر ِث َوا ْ َع . ا َل ْبِدال َرةَ؛ قَ ِي ُه َرْي ِري َن، َع ْن أب ِن ِسي ِ ّيِ ِي، َع ْن أيُّو َب، َع ْن ُم َح ّمِد ْب َحدّثَنِي أب : ب َء َر ُج ٌل إلَى النَّ ْي َج # ِه ا فَ . فَقَا َل َح َّث َعلَ َر ُج ٌل َي : فِي ا َما بَِق َو َكذَا؛ قَا َل، فَ َر ِعْنِدي َكذَا ْو َكثُ ِ َما قَ َّل أ ْي ِه ب َصدَّ َق َعلَ تَ َم ْجِل ِس َر ُج ٌل إَّ ْ فَقَا َل :# « َر ل . ُسو ُل ّّللاِ َم ِن ا ْستَ َّن َخْيراً ُجو ِر ِه ْم َشْيئاً ُ ُص ِم ْن أ ْنقُ َو ََ يَ ِ ِه ُجو ِر َم ِن ا ْستَ َّن ب ُ َو ِم ْن أ ِم ،ًَ فَا ْستُ َّن ب . َس ِ ِه، َكا َ َ لَهُ أ ْج ُرهُ َكا َو َم ِن ا ْستَ َّن ُسَّنةً ْي ِه ِ ِه، فَعَلَ ، فَا ْستُ َّن ب ِئَةً يّ ِر ِه ْم َشْيئاً ْو َزا ُص ِم ْن أ ْنقُ َو ََ يَ ِ ِه، ِذي ا ْستَ َّن ب ّ ِر ال ْو َزا َو ِم ْن أ ِم ،ًَ ِو » ْز ُرهُ َكا .في الزوائد: إسناده صحيح . 54. (204) (6041)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanına gelmişti. Aleyhissalâtu vesselâm, Ashab'ı ona yardım etmeye teşvik etti. Ashap'tan biri:"Benim yanımda şu kadar mal var!" dedi. Cemaatte bulunup da adama yardım etmeyen kalmadı, herkes az veya çok bir yardımda bulundu. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm şu hitabede bulundu:"Kim bir hayrı başlatır ve başkaları da onu devam ettirirse, o kimse yaptığı hayrın sevabını eksiksiz alır ve o hayrı takip edenlerin hayrının bir mislini -onların hayırlarından hiçbir eksilme olmaksızın- aynen alır. Kim de kötü bir çığır açar ve bu çığırdan başkaları da giderse, bu adama, o kötü işin günahı eksiksiz gelir; ayrıca o kötü yoldan gidenlerin günahının bir misli de -onların günahından hiçbir şey eksiltmeden- ona gelir."101 ـ88 ـ6542 ـ258 نَا َحدّثَ ِم ْصِر ُّي ـ ْ ٍ ،َ َع ْن ِعيسى ْب ُن . َح َّماٍد ال ِن ِسنَا ِى ٍب، َع ْن َس ْعِد ْب ِي َحب ِن أب ْي ُث ْب ُن َس ْعٍد، َع ْن يَ ِزيدَ ْب َّ نَا الل َ أْنبَأ ِن َماِل ٍك، َع ْن َر ُسو ِل ّّللاِ ْو أنَ #؛ أنَّهُ قَا َل: « ِس ْب َل أ ْ ِ َع، فَإ َّ َ لَهُ ِمث ٍة فَاتُّب دَ َعا إلَى َض ََلَ ٍ أيُّ ُص ِم ْن َما دَاع ْنقُ َو ََ يَ ِر َم ِن اتَّبَعُهُ َزا ِر ِه ْم َشْيئاً َو أ . ََ ي ْو َزا ُجو ِر َم ِن اتَّبَعَه،ُ ُ َل أ ْ ِ َع، فَإ َّ َ لَهُ ِمث ًى فَاتُّب دَ َعا إ َل ََى ُهد ٍ َما دَاع َوأيُّ ُص ِم ْن أ ُجو ِر ِه ْم َشْيئاً ََ ».في الزوائد: إسناده ضعيف . ْنقُ 55. (205)- (6042)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Kim bir dalalete çağırır ve buna uyulursa, bu kimseye kendine uyanların günahının bir misli aynen gelir, onların günahından da bir şey eksilmez. Kim de bir hayra çağırır ve kendisine uyulursa, buna da kendine uyanların sevaplarının bir misli verilir, bu ona uyanların sevabından bir şey eksiltmez.102 ـ . ؛ قَا َل َحدّثَنَا ُم َح ـ86 ـ6543 ـ257 َّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِي ُج َحْيفَةَ َح َكِم، َع ْن أب ْ َر # ثَنَا أبُو نُعَ : قَا َل ُسو ُل ّّللاِ ْيٍم، ثَنَا إ ْس َرائِي ُل، َع ِن ال : » ُ َص ِم ْن أ ْنقُ ِر أ ْ َ يَ ُجو ِر ِه ْم ِم ْن َغْي ُ ُل أ ْ َو ِمث ِ َها بَ ْعدَه،ُ َكا َ َ لَهُ أ ْج ُرهُ فَعُ ِم َل ب َح َسنَةً َم ْن َس َّن ُسنَّةً ُجو ِر . ، ِه ْم َشْيئاً ِئَةً َسيّ َو َم ْن َس َّن ُسنَّةً ْو ُل أ ْ َو ِمث ِو ْز ُرهُ ْي ِه ِ َها َب ْعدَه،ُ َكا َ َ َعلَ فَعُ ِم َل ب ِر ِه ْم َشْيئاً ْو َزا َص ِم ْن أ ْنقُ ِر أ ْ َ يَ ِر ِه ْم ِم ْن َغْي َزا ».في الزوائد: هذا ا”سناد ضعيف . 56. (207) (6043)- Ebu Cuhayfe anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Kim bir hayrı başlatır ve kendinden sonra da onunla amel edilirse, bu kimse hem kendi amelinin ve hem de öbürlerinin amelinin sevabını -onların sevabını eksiltmeksizin- aynen alır. Kim de kötü bir iş işler ve kendinden sonra bunu başkaları da işlerse, bu kimseye hem kendi işinin günahı hem de onu takliden işleyenlerin günahı, -onlarınkinden bir eksiltme hasıl etmeden- aynen gelir."103 ـ87 ـ6544 ـ255 ِي َشْيبَةَ َر ـ . ةَ؛ قَا َل َحدّثنَا أبُو َب ْكِر ْب ُن أب ِي ُه َرْي ِهي ٍك، َع ْن أب ِن نَ ِر ْب ْي ٍث، َع ْن بَ ِشى ثَنَا أبُو ُمعَ : قَا َل اويَة،َ َع ْن لَ : « يَدْ ُع َر # ُسو ُل ّّللاِ ٍ َما ِم ْن دَاع ِه، ِلدَ ْعَوتَ ِزماً َمِةَ ِقيَا ْ ال َ َف يَ ْوم ُوقِ و إلَى َش ْيٍء إَّ ْي ِه َو » إ ْ َ دَ َعا ر ُج ٌل َر . ُج ًَ َما دَ َعا إلَ .في الزوائد: إسناده ضعيف . 57. (208) (6044)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Dünyada bir şeye çağıran kimse, kıyamet günü, bu çağrısına devam ettirilir, hatta bir kişi bir kişiyi çağırmış bile olsa."104 100 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/537. 101 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/538. 102 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/539. 103 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/539. 104 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/540. AÇIKLAMA: Son dört hadis, dinimizin hayra teşvik ve kötülükten zecr hususunda getirdiği "Sebep olan yapan gibidir" prensibini te'yid eden Nebevî açıklamalardır. Bu manayı te'yid eden rivayetler çoktur. Bunlardan bir tanesi Hz. Adem'in oğlu Kabil ile ilgilidir. Resulullah yeryüzünde haksız bir kan döküldüğü zaman bundan hasıl olan günahın bir mislinin Kabil'e gittiğini belirtmiş, sebep olarak da yeryüzünde haksız kan dökme çığırını onun açtığını söylemiştir.105 * KUR'AN ÖGRENİP ÖGRETEN ـ85 ـ6548 ـ213 نَا أ ْز َه َه ُر ْب ُن . ا َ َ َمْرَو ـ ا َ َ َحدّثَ ِر ُث ْب ُن َنْب َحا ِ ثَنَا ال . ي ِه؛ ْ ِن َس ْعٍد، ع ْن أب ثَنَا َعا ِصُم ْب ُن بَ ْهدَلَة،َ َع ْن ُم ْصعَ ِب اْب َر قَا َل: ُسو ُل ّّللاِ َم قَا َل :# « هُ َّ قُرآ َ َ َو َعل ْ ال َ م َّ ِخيَا ُر » ا َل ُكْم َم ْن تَعَل ِيَ ِدي فَأقْعَدَنِي َمقْعَ قَ : ِدي هذَ ِر ُئ َوأ َخذَ ب قْ ُ ا، أ .في الزوائد: إسناده ضعيف. 58. (213) (6045)- Mus'ab İbnu Sa'd'ın babası anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "En hayırlılarınız Kur'an'ı öğrenen ve öğretenlerdir."106 ـ88 ـ6546 ـ218 ِ ٍف، أبُو ب ْكُر ْب ُن َخلَ َحدّثَنَا بَ ٍر ـ ْش . ِس ْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن َمْهِد ّيٍ ِ ثَنَا َع . ي ِه، َع ْن أنَ ثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن اْب ُن بُدَْي ٍل، َع ْن أب ِن َماِل ٍك؛ قَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ ْب : قَا َل :# «إ َّ َ ّّللِ أ ْهِلى َن ِم َن النَّا ِس ََ» وا ُ َم « ِ َ ْن ُه ْم يَا ! ؟ قَا َل َر قَال : ُسو َل ّّللاِ قُرآ ْ ُه ْم أ ْه ُل ال ، أ ْه ُل ّّللاِ َو » َخا َّصتُهُ .في الزوائد: إسناده صحيح . 59. (215) (6046)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Şüphesiz insanlardan Allah'a yakın olanlar vardır!" buyurmuştu. Ashab: "Ey Allah'ın Resulü! bunlar kimlerdir?" diye sordu."Onlar Kur'an ehli, Allah ehli ve Allah'ın has kullarıdır!" cevabını verdi."107 َوا ِس ِط ُّي ـ65 ـ6547 ـ218 ْ عَبَّا ُس ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ال ْ ـ . ، َع ْن َحدّثَنَا ال ّيِ بَ ْح َرانِ ْ ِن ِزيَاٍد ال ُّي، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب عَبَّادَانِ ْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َغاِل ٍب ال ِ ِب، َع ْن أ ُم َسيّ ْ ِن ال ِن َزْيٍد، َع ْن َس ِعيِد ْب َعِل ا َل ّي ْب ٍّر؛ قَ ٍّر َِ! ’ ِم ْن ِكتَا ِب ّّللا،ِ ب : ُسو ُل ّّللاِ ِي ذَ قَا َل ِلي َر :# «يَا أبَا ذَ آيَةً َ م َّ ْ َ تَ ْغدُو فَتَعَل ٍة َر ْكعَ َي ِمائَةَ ِ ّ َصل َك ِم ْن أ ْ َ تُ ْم يُ ْعَم ْل، َخْي ٌر ِم ْن َو َخْي ٌر ل . َ ْو لَ ِ ِه أ ’ ِم، ُعِم َل ب ْ ِعل ْ ِم َن ال بَاباً َ م َّ َو فَتَعَل ْ َ تَ ْغدُ ٍة َف َر ْكعَ ْ َى أل ِ ّ َصل أ ْ َ تُ ».قال المنذر ّي: إسناده حسن. لكن في الزوائد أنه ضعّف عبد ّّللاِ بن زياد، وعلى بن زيد بن جدعا َ ، قال: وله شاهدا َ أخرجهما الترمذي . 60. (219) (6047)- Ebu Zerr (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), bana dediler ki: "Ey Ebu Zerr! Senin evden çıkıp Allah'ın kitabından bir ayet öğrenmen, senin için yüz rek'at namaz kılmandan daha hayırlıdır. Keza gidip ilimden bir bab (mevzu) öğrenmen -ki bu babla amel edilsin veya edilmesin- senin için bin rek'at namaz kılmandan daha hayırlıdır."108 * ALİM VE TALİB ْشٍر ـ61 ـ6545 ـ225 ِ ٍف، أبُو ب ْكُر ْب ُن َخلَ َحدّثَنَا بَ ِ ثَ ’ ي ـ . نَا َعْبدُا ِ ِب، َع ْن أب ُم َسيّ ْ ِن ال ْعلَى، َع ْن َم ْعَمٍر، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ َع ْن َس ِعيِد ْب َرةَ؛ قَا َل َرْي ُه : ِر قَا َل :# « ِد َر ُسو ُل ّّللاِ َم ِن ْن يُ ِ ْههُ فِي الِدّي يُفَقّ ِ ِه َخْيراً ّّللاُ ب ».في الزوائد: قلت رواه الترمذي من حديث ابن عباس، وقال: حسن صحيح. وفي الباب عن أبى هريرة ومعاوية. وقال السند ّي: وإسناد أبى هريرة ظاهرة الصحة، ولكن فرواه النسائي من حديث شعيب عن الزهر ّي أبي سلمة، عن أبي هريرة؛ وقال: الصواب اختلف فيه على الزهر ّي. ، عن رواية الزهر ّي عن حميد بن عبدالرحمن عن معاوية، كما في الصحيحين . 61. (220) (6048)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Allah kimin hakkında hayır murad ederse, onu dinde alim kılar."109 ٍر ـ62 ـ6548 ـ221 ُم ْب ُن َع َّما ـ . ه،ُ َحدّثَنَا ِه َشا َحدَّثَ بَ ٍس؛ أنَّهُ ْ ِن َحل ِن َمْي َس َرةَ ْب َس ْب ، َع ْن يُونُ َمْرَوا ُ َ ْب ُن َجنَاحٍ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم، ْ ثَنَا ال َحِدّ ُث َع ِ قَا َل: ي ُسْفيَا َ َ يُ ْب َن أب ِويَةَ أنَّهُ قَا َل: « ْن # َسِم ْع َر ُسو ِل ّّللاِ ُت ُمعَا َجةٌ َجا َوال َّش ُّر لَ َخْي ُر َعادَة،ٌ ْ اَل . ِ ْههُ يُفَقّ ِ ِه َخْيراً ِرِد ّّللاُ ب َو َم ْن يُ ِن فِي الِدّي ».في الزوائد: رواه ابن حبا َ في صحيحه من طريق هاشم بن عمار، بإسناده ومتنه . 105 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/540. 106 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/540. 107 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/541. 108 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/541. 109 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/542. 62. (221) (6049)- Hz. Muaviye (radıyallahu anh), Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini anlatıyor: "Hayır bir alışkanlıktır, şer de düşmanlıktır; Allah kim hakkında hayır murad ederse onu dinde fakih (alim) kılar."110 ٍر ـ63 ـ6585 ـ224 ُم ْب ُن َع َّما َم ثَنَا ا َ َ َحْف ـ . ُص َحدّثَنَا ِه َشا ْي ِن ْب ُن . ُسلَ ِس ْب ِري َن، َع ْن أنَ ِن ِسي ٍر، َع ْن ُم َح ّمٍد اْب ثَنَا َكثِي ُر ْب ُن ِشْن ِظي قَا َل :# « َعلَى ُم ْسِلٍم َر : ُسو ُل ّّللاِ َماِل ٍك؛ قَا َل ِري َضةٌ ِم فَ ْ ِعل ْ ُب ال . َجْو َه َطلَ ْ ِر ال ِزي َخنَا ْ ِ ِد ال ّ ِر أ ْهِل ِه َكُمقَل ِم ِعْندَ َغْي ْ ِض ُع ا ْل َْ ِعل َؤ َوَوا ُ ْؤل ُّ َر َوال َه َب َو » الذَّ وقال السيوط ّي: سئل الشيخ محي الدين النوو ّي رحمه ّّللا .في الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف حفص بن سليما .َ وإ َ كا َ صحيحا . وقال تلميذه جمال الدين المّز ّي: هذا ً تعالى عن هذا الحديث، فقال: إنه ضعيف، أي سندا. ، أي معنى الحديث روى من طرق تبلغ رتبه الحسن. وهو كما قال. فإني رأيت له خمسين طريقا وقد جمعتها في جزء. اهل كم ا”مام السيوط ّي. 63. (224) (6050)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) şöyle buyurdular: "İlim talebi her Müslümana farzdır. İlmi, ona layık olmayan kimseye öğretmek, domuzun boynuna mücevherat, inci, altın takmak gibidir."111 ِق ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ64 ـ6581 ـ226 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِن ثَنَا َع . ُحبَ ْي ٍش؛ قَا َل ْبدُال َّر َّزا ْب ُجوِد، َع ْن ِز ّرِ ِي النَّ ِن أب َم ْعَمٌر، َع ْن َعا ِصِم ْب أْنبَأنَا : ُمَراِد َّي أتَْي ُت ، فَقَا َل ْ َوا َ َ ْب َن َع َّسا ٍل ال ْ : ُت َصْف ل َك؟ قُ ِ َء ب َجا َما : َ م ْ ِعل ْ ُط ال فَإنّ # َيقُو ُل: « ِي َسِم ْع ُت َر أْنب . قَا َل: ُسو َل ّّللاِ ِ ِرجٍ َما ِم ْن َخا ِ َم ب ِرضاً َها، أ ْجنِ َحتَ ََئِ َكةُ َ م ْ ْت لَهُ ال َو َضعَ ِم إَّ ْ ِعل ْ ِب ال ا يَ ْصنَ ».في الزوائد: رجال إسناده ثقات. إ أ َ عاصم ُع َخ َر َج ِم ْن َبْيتِ ِه فِي َطلَ بن أبي النجود اختلط بأخ َرةِ . 64. (226) (6051)- Zir İbnu Hubeyş anlatıyor: "Safvan İbnu Assal el-Murâdiye'ye geldim. Bana: "Ne maksatla yanıma geldin?" dedi."İlmi ortaya çıkarayım diye!" dedim. Bunun üzerine bana şunu söyledi:"Ben Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'dan işittim. Buyurmuşlardı ki:"İlim talep etmek üzere yola çıkan hiç kimse yoktur ki, melekler, onun bu yaptığından memnun olarak, ona kanatlarını germemiş olsunlar!"112 ـ68 ـ6582 ـ225 َحدّثَ ٍر ـ نَا ِه َشا . ْب ُن َخاِلٍد ُم ْب ُن َع َّما ثَنَا . قَا ِسِم، َع ْن َصدَقَةُ ْ ِن يَ ِزيد،َ َع ِن ال اْب ّيِ ِي َعاتِ َكة،َ َع ْن َعِل َما ُ َ ْب ُن أب ْ ثَنَا ُعث َمةَ؛ قَا َل َما ُ قَا َل :# « بَ َض َر أب : ُسو ُل ّّللاِ ِي أ ْب َل أ ْ َ يُقْ ِم قَ ْ ِعل ْ ِهذَا ال ْي ُكْم ب ْب ُضهُ أ ْ َ َعل . َ يُ ْرفَ » تِي َو َع قَ ّ ُو ْس َطى َوال ْ ْي ِه ال َو َج َم َع َبْي َن إ ْصبَعَ تَ ” َه َكذَا ِلي ا َ ْب . ا َل َهام َّم قَ ُ ِ َ ث : « فِي ا ُم َشِري َكا ِ ّ ُمتَعَل ْ َوال ُم عَاِل ْج . ا ِس ِر ال ’ ْ ِر النَّ َر فِي َسائِ َو » ََ َخْي ّي .في الزوائد: بن يزيد، في إسناده عل والجمهور على تضعيفه. 65. (228) (6052)- Ebu Ümame (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Yok edilmezden önce şu (dini) ilmi öğrenmeniz gerekir. Onun yok edilmesi kaldırılmasıdır."Aleyhissalâtu vesselâm, sonra orta parmağı ile şehadet parmağını şöyle birleştirerek: "Alim ve talebe sevapta ortaktırlar, diğer insanlarda (öğretici ve öğrenici olmayanlarda) hayır yoktur!" buyurdular.113 ْش ُر ْب ُن ِه ََ ٍل ال َّصَّو ـ66 ـ6583 ـ228 ا ُف ِ ِن ـ . ُخنَ ْي ٍس، َع ْن َع َحدّثَنَا ب ْكِر ْب ِ ،َ َع ْن بَ ْبرقَا ِن ِز ثَنَا دَا يَاٍد، َع ْن ُودُ ْب ُن ال ّزِ ْبِدال َّر ْحم ِن ْب ِن َع ْمٍرو ِن يَ ِزيد،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َم ْس ِجدَ ْن بَ ْع ِض ُح َجِر َخ # ِه َر َج َر قَ : ُسو ُل ّّللاِ َع . ا َل ْبِد ّّللاِ ْب ذَا َت يَ ْوٍم ِم . ْ ِن فَدَ َخ َل ال . قَتَْي ْ ِ َحل َو ب فَإذَا ُه . قُرآ َ َ َويَدْ ُعو َ َ ْ و َ َ ال ُ َرأ ’ ِ ُمو َ َ َو ّّللا.َ ا إ ْحدَا ُه َما يَقْ ّ ُمو َ َ َويُعَل َّ َرى يَتَعَل ْخ . ٍر. قُرآ َ َ ِ ّيِ فَقَا َل النَّب :# « ُك ٌّل َعلى َخْي ْ و َ َ ال ُ َرأ ه ُؤ ََِء يَقْ َء َمنَعَ ُهْم َوإ ْ َ َشا َء أ ْع َطا ُه ْم . ُمو َ َ َويَدْ ُعو َ َ ّّللا، فَإ ْ َ َشا ّ ُمو َ َ َويُعَل َّ َوه ُؤ ََِء يَتَعَل . ِماً ّ ُت ُمعَل ْ َما بُ ِعث َوإنَّ َس َمعَ ُهْم.في الزوائد: َجلَ » فَ إسناده ضعيف. داود وبكر وعبدالرحمن، كلهم ضعفاء . 66. (229) (6053)- Abdullah İbnu Amr (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), bir gün, hücrelerinden birinden çıkıp mescide girmişti. Mescidde ise iki halka vardı. Birinde halk, Kur'an okuyor, Allah'a dua ediyordu. Diğerindekiler ilim öğrenip ilim öğretmekle meşguldü. Aleyhissalâtu vesselâm: "Her ikisi de hayır üzeredir: Şunlar Kur'an okuyorlar, Allah'a dua ediyorlar, Allah (taleplerini) dilerse onlara verir, dilemezse vermez. Bunlar ise öğrenip öğretiyorlar. Ben de bir muallim olarak gönderildim!" buyurdular ve ilim halkasına oturdular."114 110 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/542. 111 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/543. 112 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/543. 113 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/544. 114 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/544. * İLMİ TEBLİG ُّي ـ67 ـ6584 ـ236 َم ْشِق الِدّ َ َرا ِهيم َو ثَنَا ُمَب َها ِب ّشِ ُر ْب ُن إ ْس َم ـ . ا ِع َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن إْب ْ ِن ِرفَا َعة،َ َع ْن َعْبِد ال ِ َ ْب ِ ُّي، َع ْن ُمعا ب َحلَ ْ ي َل ال ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب ّي،ِ َع ْن أنَ َمّكِ ْ ِن بُ ْخ ٍت ال َر ُسو ُل ّّللاِ ْب : نَ َّض َر قَا َل :# « ّّللاُ ِي َها َعنّ غَ َّ َّم بَل َو َعا َها، ثُ تِى فَ َسِم َع َمقَالَ ٍه َغْي َع . ْبداً ِقى ٍه ُر َّب َحاِم ِل فِقْ َر فَ فَ . قَهُ ِمْنهُ ٍه إلى َم ْن ُهَو أفْ َو » ُر َّب َحاِم ِل فِقْ .قال السندى: قد تكلم في الزوائد على بعض ا’حاديث (من رقم ـ235 الى رقم ـ236) إ أ َ متونها ثابتة عند ا’ئمة . 67. (236) (6054)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Allah benim sözümü işitip belleyen, sonra da onu benden (başkasına) ulaştıran kimsenin yüzünü kıyamet günü ağartsın. Zira nice ilim taşıyıcılar vardır ki, alim değildir. Nice ilim taşıyıcıları ilmi, kendinden daha alim olana taşırlar."115 AÇIKLAMA: Yukarıda kaydedilen son hadisler ilme, ilim talebine ve hadis rivayetine teşvik sadedinde varid olmuştur. Bu bahisler daha önce mükerrer olarak işlenmiştir, burada tekrar açıklama yapmaya gerek görmüyoruz.116 ـ65 ـ6588 ـ237 نَا َحدّثَ َمْرَو ِز ُّي ـ ْ َح َس ِن ال ْ ُح َسْي ُن ْب ُن ال ْ َحْف ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن أب . ُص ْب ُن ِي ُح َم أْنبَأنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن أب . ْيٍد ِي َعِد ّيٍ ال . ثَنَا ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب ِن أنَ ٍس، َع ْن أنَ َر ُعبَ ْيِد ّّللاِ : ُسو ُل ّّللاِ ْب قَا َل :# « َخْي ْ إ َّ َ ِم َن النَّا ِس َمفَاتِي َح ِلل َمغَاِلى َق ِلل َّش ّرِ َو . إ َّ َ ِم َن النَّا ِس ِر، ِر َخْي ْ َمغَاِلي َق ِلل ِر . َعلى يَدَْي ِه َمفَاتِي َح ِلل َّش ّرِ ، َخْي ْ َمفَاتِي َح ال َم ْن َجعَ َل ّّللاُ َمفَاتِي َح ال َّش ّرِ فَ . َعلى يَدَْي ِه ُطوبى ِل َم ْن َجعَ َل ّّللاُ َو » َََوْي ٌل ِل .في الزوائد: إسناده ضعيف من أجل دمحم بن أبي حميد، فإنه متروك . 68. (237) (6055)- Yine Hz. Enes anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "İnsanlardan öyleleri vardır ki, onlar hayrın anahtarları, şerrin de sürgüleridir. Allah'ın, ellerine hayırın anahtarlarını koyduğu kimselere ne mutlu! Şerrin anahtarlarını Allah'ın ellerine koyduğu kimselere ne yazık!" 117 ٍر ـ ’ َحدّثَنَا ه ُرو ُ َ ْب ُن َس ـ68 ـ6586 ـ235 ِعيٍد ا ثَنَا َع . ، َع ْن ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه ْيِل . ٍب ُّي، أبُو َج ْعفَ َ ِن أ ْسلَم أ ْخبَ َرنِي َعْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن َزْيِد ْب ِن َس ْعٍد؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ ِزٍم، َع ْن َس ْه ٍل ْب َر أب # قَا َل: « َخ َزائِ ُن ِي َحا َخْي ِن َم إ َّ َ هذَا ال . فَاِتي ُح ْ َخ َزائِ ْ َك ال ْ َوِلتِل . هُ ّّللاُ ْبٍد َجعَلَ فَ ُطوبى ِلعَ ِلل َّش ّرِ ِر، ِم ْغ ََقاً َخْي ْ ِلل ِم . ْفتَاحاً َوَو ِر ْي ٌل ِلعَبٍد َجعَلَهُ ّّللاُ ِمْفتَاحاً َخْي ْ ِلل ِلل َّش ».في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف عبدالرحمن ّرِ ، ِم ْغ ََقاً . 69. (238) (6056)- Sehl İbnu Sa'd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"(Size getirdiğim) bu hayır, bir kısım hazineler mesabesindedir. Bu hazinelerin anahtarları vardır. Allah'ın, hayır için bir anahtar, şerre karşı da sürgü kıldığı kimseye ne mutlu. Allah'ın şerre anahtar, hayra sürgü kıldığı kimseye de ne yazık!"118 * HALKA HAYRI ÖGRETMEK َحدّثَنَا أ ْح َم ـ75 ـ6587 ـ245 دُ ْب ُن ِعيسى ِم ْصِر ُّي ـ ِس، ْ ِن ال . أنَ ِن ُمعَاِذ ْب ِن أُّيو َب، َع ْن َس ْه ِل ْب ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه ٍب، َع ْن يَ ْحيى ْب ِ َّي ِي ِه؛ أ َّ َ النَّب ِ قَ : « ِه َع # ا َل ْن أب ما،ً فَلَهُ أ ْج ُر َم ْن َعِم َل ب ْ ِعل َ م َّ َم ْن َعل عَاِم ِل . َ ْ ُص ِم ْن أ ْجِر ال يَ ».المتن ثابت معنى. وإ َ تكلم في ْنقُ ّي الزوائد على إسناده فقال: ، وذكره ابن حبا َ في الثقات والضعفاء قه العجل ّ فيه سهل بن معاذ، ضعّفه ابن معين، ووث . ويحيى بن أيوب، قيل: إنه لم يدرك سهل بن معاذ. ففيه انقطاع . 70. (240) (6057)- Muaz İbnu Enes'in babası anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim bir ilim öğretirse ona bu ilimle amel edenlerin sevabı vardır. Bu, amel edenin ücretini eksiltmez."119 ُّي ـ71 ـ6585 ـ241 َح َّرانِ ْ ال َمةَ ِي َكِري ـ . ي َع َحدّثَنَا إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن أب ِ َمة،َ َع ْن أب َّر ِحيِم َن ََا ُم َح ّمدُ ْب ُن َسلَ ْبِدال . نِي َزْيدُ ْب ُن َحدّثَ َحدّثَ نَ ْي َسة،َ ُ ِي أ أب ِي ِه؛ قَا َل ِي قَتَادَة،َ َع ْن أب ِن أب ،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن أ ْسلَم ْن َزْيِد ْب قَا َل :# « َّر ُج ُل ِم ْن بَ ْعِدِه ثَ ٌث َر ُسو ُل َع : ّّللاِ ْ ِ ُف ال ّ َص َخْي ُر َم : اِل ٌح ا يُ َخل َولَدٌ َو َصدَقَةٌ ِ يَدْ ُعو ل ِه ِم ْن بَ ْعِدِه َه،ُ ٌم يُ ْعَم ُل ب ْ َو ِعل ُغُهُ أ ْج ُرهَ ََا، ِري يَ ْبل َح َس ِن تَ ْج ». ْ ٍ َ قَا َل أبُو ال : ِن ِسنَا َو َحدّثَنَا أبُو َحاتٍِم، ُم َح ّمدُ ْب ُن يَ ِزيدَ ْب 115 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/545. 116 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/545. 117 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/545. 118 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/546. 119 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/546. ِو ُّي ٍ َ ال َّر َها . ، يَ ْعِني أبَاهُ ثَنَا يَ ِز . ، َع ْن يدُ ْب ُن ِسنَا نَ ْي َسةَ ُ ِي ِي أ َحدّثَنِي َزْيدُ ْب ُن أب ب ِن أ ،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ اْب ِن أ ْسلَم َما َ ،َ َع ْن َزْيِد ْب ْي ِن ُسلَ ْب ِ ْيح لَ فُ ِي ِه؛ َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللاِ ْن أب َر نَ ْحَو قَتَادَة،َ َع .# هُ فَذَ َك .في الزوائد: ما يقتضى أنه صحيح. رواه ابن حبا َ في صحيحه . 71. (241) (6058)- Ebu Katâde babasından naklediyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kişinin (öldükten sonra) geride bıraktıklarının en hayırlısı şu üç şeydir: "Kendisine dua eden salih bir evlad, ecri kendisine ulaşan bir sadaka-i cariye, kendinden sonra amel edilen bir ilim."120 ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ72 ـ6588 ـ242 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِن َع ِطيَّةَ َو ْه ِب ْب َو ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن . ِلىدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم ْ ِل ثَنَا ال . ْي ُهذَ ْ ِي ال َمْر ُزو ُق ْب ُن أب ثَنَا . ُّز ْه ِر ُّي ْ َحدّثَنِي ال . َرةَ؛ قَا َل َحدّثَنِي أبُو َع ’ ْبِد ّّللاِ ا ِي ُه َرْي َو : « َح َسنَاتِ ِه َر # ُسو ُل ّّللاِ َغ ُّر، َع : قَا َل ْن أب ُمْؤ ِم َن ِم ْن َع َمِل ِه ْ َح ُق ال ْ إ َّ َ ِمَّما يَل َر َكهُ تَ َصاِلحاً َوَولَداً َونَ َش َره،ُ َمهُ َّ َعل ماً ْ َمْوتِ ِه، ِعل أ َّج َر بَ ْعدَ . َهراً ْو نَ ِل بَنَاه،ُ أ ِى ِن ال َّسب ْب ْو بَ ْيتاً بَنَاهُ أ ْو َم ْس ِجداً َو َّرثَه،ُ أ َو ْو ُم ْص َحفاً هُ أ َو َحيَاتِ ِه أ ْخ َر َج َها ِم ْن َماِل ِه فِي ِص َّحتِ ِه َحقُهُ ِم ْن بَ ْعِد َم . ْوتِ ِه َصدَقَةً ْ يَل ».نقل عن ابن المنذر أنه قال: إسناده حسن. وفي الزوائد: ّى إسناده غريب. ومرزوق مختلف فيه. به وقد رواه ابن خزيمة في صحيحه عن دمحم بن يحيى الذهل . 72. (242) (6059)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Mü'min kişiye, hayatta iken yaptığı amel ve iyiliklerden öldükten sonra ulaşanlar, öğretip neşrettiği bir ilim, geride bıraktığı salih bir evlad, miras bıraktığı bir mushaf (kitap), inşa ettiği bir mescid, yolcular için yaptırdığı bir bina, akıttığı bir su, hayatta ve sağlıklı iken verdiği bir sadakadır. Ölümünden sonra kişiye işte bunlar ulaşır."121 ِن ـ73 ـ6565 ـ243 َحدّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن ُح َمْيِد ْب ّي ـ َمدَنِ ْ َكا ِس ٍب ال . ْيٍم، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ِن ُسلَ َوا َ َ ْب ،َ َع ْن َصْف َرا ِهيم َحدّثَنِي إ ْس َحا ُق ْب ُن إْب ِ ّي َرةَ؛ أ َّ َ النَّب ِي ُه َرْي بَ ِصر ّي،ِ َع ْن أب ْ َح َس ِن ال ْ َحة،َ َع ِن ال ْ ُم قَ : « ْب # ا َل ِن َطل ُم ْسِل ْ َمْر ُء ال ْ ال َ م َّ ِة أ ْ َ يَتَعَل َض ُل ال َّصدَقَ ْ َم أف هُ ِ ّ َّم يُعَل ما،ً ثُ ْ ِعل َ ُم ْسِلم ْ أ َخاهُ ال ».في الزوائد: إسناده ضعيف. فإسحق بن إبراهيم ضعيف وكذلك يعقوب. والحسن لم يسمع من أبي هريرة، قاله غير واحد . 73. (243) (6060)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Sadakanın en üstünü, kişinin bir ilim öğrenip sonra da onu Müslüman kardeşine öğretmesidir."122 * TEVAZU َر ـ . ةِ َح ََدّثَنَا ُم َح ـ74 ـ6561 ـ248 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ُمِغي ْ ثَنَا أبُو ال . ُّي ْب ُن يَ ِز ثَنَا ُمعَ . يدَ؛ قَ ا ُ َ ْب ُن ِرفَا َعةَ ا َل: َحدّثَنِي َعِل َ قَا ِسم ْ َسِم ْع ُت ال َمةَ؛ قَا َل َما ُ ِي أ َحِدّ ُث َع ْن أب ِ ُّي ْب َن َع : ْبِدال َّر ْحم ِن يُ ِد َم # َّر النَّب غَ ْرقَ ْ ال ِ َح ّرِ نَ ْحَو بَِقيع ْ ، فِى يَ ْوٍم . فَهُ َشِديِد ال ْ َو َكا َ َ النَّا ُس يَ ْم ُشو َ َ َخل . َّما فَلَ ْف ِس ِه َر ذل َك فِى نَ ِل َوقَ ِعَا ِر َع َصْو َت النّ ِكْب َسِم . ْ ْف ِس ِه َش ْي ٌء ِم َن ال َع فِى نَ َمه،ُ ِل َّئ ًَ يَقَ َما َمُهْم أ َس َحتّى قَدَّ فَ .في الزوائد: إسناده َجلَ ضعيف لضعف رواته . 74. (245) (6061)- Ebu Ümame (radıyallahu anh) anlatıyor: "Çok sıcak bir günde Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) Bakiu'l-Garkad cihetine geçti. Arkasında yürüyen kimseler vardı. Bir ara ayak seslerini işitince bu ona ağır geldi ve içine bir kibir düşer endişesiyle yere oturdu, halkın kendisini geçmesini bekledi." 123 ُّي ْب ُن ُم َح ـ78 ـ6562 ـ246 ّمٍد َو ـ . ِكي ٌع، َع ْن َحدّثَنَا َعِل ِن ُس ’ ْفيَا َ ،َ َع ِن ثَنَا ا ِ ِر ْب ِز ّي،ِ َع ْن َجاب عَنَ ْ ال ْي ٍس، َع ْن نُبَ ْيحٍ ِن قَ ْسَوِد ْب ِ ُّي ْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ََئِ َكِة َكا َ َ النَّ # َع : ب َ م ْ َر ُكوا َظ ْهَرهُ ِلل َوتَ َمه،ُ َما َم َشى أ ْص َحابُهُ أ َم َشى، إذَا .في الزوائد: رجال إسناده ثِقات . 75. (246) (6062)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) yolda yürüyünce Ashab, onun önünde yürürler. Aleyhissalâtu vesselâm'ın sırtını meleklere bırakırlardı."124 * İLİM TALEBİNE TEŞVİK ِن ـ76 ـ6563 ـ245 َر ـ ة َحدّثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َعاِمِر ْب َرا َّى ْب ُن ِه ََ ٍل، َع ْن إ ْس َما ِعي َل؛ قَا َل ُز . ُمعَل ْ َح َس ِن ثَنَا ال : نَعُودُهُ ْ نَا َعلَى ال ْ دَ َخل َ ْي ِه َحتّى م ’ْ بَ ْي َت، فَقَبَ َض ِر ْجلَ َّم نَا ال . قَا َل ْ ث : ُ َ َرةَ نَعُودُهُ َحتّى م ِي ُه َرْي نَا َعلَى أب ْي ِه ْ دَ َخل ’ْ بَ ْي َت، فَ َقبَ َض ِر ْجلَ ْ َّم نَا ال . قَ ث ا َل: ى ُ نَا َعلَ ْ دَ َخل بُو َ َ َر ُسو ِل ّّللاِ ُ ْطل ٌم ِم ْن بَ ْعِدي يَ َوا ق ْ َسيَأتِي ُكْم أ َّم قَا َل: «إنَّهُ ْي ِه. ثُ َض ِر ْجلَ ْب َرآنَا قَ َّما ِ ِه، فَلَ َجْنب َو ُهَو ُم ْض َط ِج ٌع ِل لبَ ْي َت. ْ # َحتّى َم’ْنَا ا َ م ْ ِعل ْ ِ ُمو ُه ْم ال . ّ َو َعل َو َحيُّو ُه ْم ِ ِهْم، َر ِّحبُوا ب فَ ».قَا َل: ُمونَا َّ َو ََ َعل ْونَا َو ََ َحيَّ ِنَا َر َّحبُوا ب َما َواما،ً َو ّّللا،ِ أقْ فَأدْ . َه ُب َر ْكنَا، بَ ْعدَ أ ْ َ ُكنَّا نَذْ إَّ 120 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/547. 121 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/547-548. 122 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/548. 123 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/548. 124 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/549. ِهْم فَيَ ْجفُونَا ْي إل .في الزوائد: إسناده ضعيف. به أحمد وابن معين وغيرهما َ فإ َ المعلى بن هل كذ . ونسبه إلى وضع الحديث غي ُر ّ واحد. وإسماعيل، هو ابن مسلم. اتفقوا على ضعفه. وله شاهد من حديث أبي سعيد، قال الترمذي فيه: نعرفه إ من حديث أبو هارو َ العبد ّي . أبي هارو َ عن أبي سعيد. قلت: ضعيف باتفاقهم ا ه 76. (248) (6063)- İsmail İbnu Müslim anlatıyor: "Hasan Basri merhuma hastalığı sırasında geçmiş olsun ziyaretine uğramıştık; gelenler odayı doldurdu, öyle ki ayaklarını topladı ve şunları anlattı: "Biz, Ebu Hureyre (radıyallahu anh)'ye hastalanınca geçmiş olsun ziyaretinde bulunduk, ziyaretçiler odayı doldurmuştuk, öyle ki, ayaklarını kendine çekti ve: "Bir keresinde Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanına girmiş, odasını doldurmuştuk, o da yanı üzerine yatıyordu. Bizi görünce ayaklarını kendine çekerek topladı ve şöyle buyurdu:"Haberiniz olsun, benden sonra, ilim talep etmek üzere, (size her taraftan) insanlar gelecektir. Onlara merhaba deyin, selam verin ve ilim öğretin!"Hasan Basrî hazretleri sözlerine devamla dedi ki: "Allah'a yemin olsun! Biz öyle insanlarla karşılaştık ki, (kendilerine ilim talep etmek üzere uğradığımız zaman) bize, ne merhaba dediler, ne selam verdiler, ne de ilim öğrettiler. Ancak kendilerine ilim için gittiğimiz zaman bir şeyler öğrenir idiysek de bize kaba davranırlardı."125 AÇIKLAMA: Şarihler, Hasan Basrî hazretlerinin şikâyetlendiği bu kimselerin sahabi olmayıp, tabiinden parayla ilim öğreten kimseler olacağını belirtmekte ittifak eder.126 * İLİMLE AMEL ٍر ـ77 ـ6564 ـ283 ُم ْب ُن َع َّما َح َّمادُ ْب ُن َعْبِدال َّر ْحم ِن ـ . َحدّثَنَا ِه َشا ِن ُع َمَر، َع ِن ثَنَا أبُو َك ’ ِر ثَنَا . ٍب ا ، َع ِن اْب ٍ ْزِد ُّي، َع ْن نَافِع ِ ّيِ النَّب # قَا َل: « ْي ْو ِليَ ْصِر َف ُو ُجوهَ النَّا ِس إلَ َء، أ َما عُلَ ْ ِ ِه ال َي ب ْو ِليُبَا ِه َء، أ َها ِ ِه ال ُّسفَ ِر َي ب َما ِليُ َ م ْ ِعل ْ َب ال َم ِر ْن َطلَ ِه، فَ »في ُهَو فِي النَّا ِر الزوائد: ب إسناده ضعيف لضعف حماد وأبي َك . 77. (253) (6064)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Cühela takımıyla münakaşa veya ulemaya karşı böbürlenme veya halkın dikkatini kendine çekme gayesiyle ilim talep eden ateştedir."127 ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ75 ـ6568 ـ284 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ثَ َ ِر نَا اْب ُن أب . ، َع ْن ِي َمْريَم ِى ِي ال ُّزب ، َع ْن أب ِن ُج َرْيجٍ نَا يَ ْحيى ْب ُن أيُّو َب، َع ِن اْب َ أْنبَأ ِ َّي ِن َعْبِد ّّللاِ؛ أ َّ َ النَّب ِ ِر ْب قَا َل: «َ َج # اب َ م ْ ُموا ال ِعل َّ تَعَل َو ََ تَ َخ َء، َها ِ ِه ال ُّسفَ َما ُروا ب َو ََ ِلتُ َء، َما عُلَ ْ ِ ِه ال َس ِلتُبَا ُهوا ب َم َجاِل ْ َم ْن فَعَ يَّ ُروا ب . َل ذِل َك، فَالنَّا ُر النَّا ُر ِ ِه ال فَ ».في الزوائد: رجال إسناده ثقات. ورواه ابن حبا َ في صحيحه. والحاكم، مرفوعا . ً وموقوفاً 78. (254) (6065)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"İlmi, alimlere karşı böbürlenmek, cühela ile münakaşa etmek veya mevkimakam elde etmek için öğrenmeyin. Kim bunu yaparsa ona ateş gerekir, ateş!"128 ـ78 ـ6566 ـ288 ِ َّصبَّاح ْ ِن ـ . َع َحدّثَنَا ْب ُن ال َوِلىدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم، َع ْن يَ ْحيى ْب ْ نَاَ ال أْنبَأ ي بُ ْردَة،َ َ ِ ِن أب ِكْنِد ّي، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب ْ ْبِدال َّر ْحم ِن ال ِ ّيِ ِن َعبَّا ٍس، َع ِن النَّب قَ : « و َ َ َع ِن # ا َل اْب ُ َويَقُول قُرآ ،َ ْ و َ َ ال ُ َرأ َويَقْ ِن، ُهو َ َ ِفي الِدّي َّمتِي َسَيتَفَقَّ ُ ِم ْن أ نَاساً ِص إ َّ َ أ : نَأتِي ا’ُ ي ُب ُ َء فَنُ َمَرا ِ ِم ِدينَنَا ْن دُْنيَا ُه ْم ُهْم ب ُ ِزل . ال َّشْو ُك َو . ََ َي ُكو ُ َ ذِل َك َونَ ْعتَ قَتَاِد إَّ ْ َماَ يُ ْجتَنَى ِم َن ال َك . ِ ِهْم إَّ ِ كذِل َكَ يُ ْجتَنَى ِم ». ْن قِ ْرب قَا َل ُم َح ّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح: َخ َطايَا َكأنَّهُ يَ ْعنِي ال .في الزوائد: إسناده ضعيف. ي بردة يُعرف ْ ِ وعبيد ّّللا بن أب . 79. (255) (6066)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Ümmetimden bir kısım insanlar, dinî ilimleri öğrenecekler. Kur'an-ı Kerim'i okuyacaklar ve şöyle diyecekler: "Umeraya gidip, onların dünyalıklarından alırız, dinimizi de onların şerrinden uzak tutarız." Halbuki bu mümkün değildir, tıpkı katad (denen dikenli ağaçtan) dikenden başka bir şey elde edilemediği gibi. Aynen öyle de, umeranın yakınlığından sadece... elde edilir."Muhammed İbnu's-Sabbah: "Aleyhissalâtu vesselâm sanki hataları kastetmiştir" der."129 125 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/549-550. 126 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/550. 127 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/550. 128 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/551. 129 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/551. ُح َسْي ُن ْب ُن َعْبِدال َّر ْحم ِن ـ55 ـ6567 ـ287 ، قَاَ ْ َوال ُّي ْب ُن ُم َح ّمٍد، ْه َش ٍل، ـ َعِل : ، َع ْن نَ ْصر ّيِ النَّ ِويَةَ ٍر، َع ْن ُمعَا َمْي ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن نُ َّض َّحا ِك، َع ِن ا ْ َع ِن ’ ْسوِد ا َل ال ِن َم ْسعُوٍد قَ ْب : ِه ِن يَ ِزيد،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِ َسادُوا ب َ َوَو َضعُوهُ ِعْندَ أ ْهِل ِه لَ م ْ ِعل ْ ِم َصانُوا ال ْ ْو أ َّ َ أ ْه َل ا ْل َْ ِعل لَ ِهْم أ ْه . وهُ َل َز َمانِ ُ ُهْم بَذَل َول ِكنَّ ِ ِه ِم ْن دُْنيَا ُه ْم ’ وا ب ُ ِل الدُّْنيَا ِليَنَال ْي ِه ْه . َهانُوا َعلَ ِيَّ ُكْم فَ . َيقُو ُل: « ، َسِم ْع # ُت نَب َوا ِحداً َه ّماً َ ُهُموم ْ َم ْن َجعَ َل ال َه . َك َّم آ ِخ َرتِ ِه، َكفَاهُ ّّللاُ َه َّم دُْنيَاهُ َها َهلَ ْوِديَِت أ ّيِ ِل ّّللاُ فِي أ ْم يُبَا ِل الدُّْنيَا، لَ ُهُمو ُم فِي أ ْحَوا ْ ِ ِه ال ْت ب َو َم » ْن تَ َش َّعبَ َح َس ِن . ْ قَا َل أبُو ال : َحدّثَنَا ِز ُم ْب ُن يَ ْحيى ٍر ا َمْي َح . ِن نُ َو ُم َح ّمدُ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ اْب ِي َشْيبَة،َ ٍر ثَنَا أبُو بَ . قَا:َ ْكِر ْب ُن أب َمْي ثَنَا اْب ُن نُ . َو َكا َ َ ثِقَةً ْصِر ّي،ِ النَّ ِوَيةَ َّم ْن ُمعَا َع . ثُ َحِدي َث نَ ْحَوهُ بإ ْسنَاِدِه ْ َر ال ذَ َك .في الزوائد: إسناده ضعيف فيه نهشل بن سعيد. قيل إنه يروى المناكير. وقيل بل الموضوعات . 80. (257) (6067)- Abdullah İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) demiştir ki: "Eğer ilim ehli, ilmi koruyup, onu layık olanlara vermiş olsalardı, ilim sayesinde devirlerinin insanlarına efendi olacaklardı. Ne var ki onlar ilmi, dünyalıklarından menfaat sağlamak için ehl-i dünya için harcadılar. Dünya ehli de alimleri aşağıladı. Halbuki ben, Peygamberimiz (aleyhissalâtu vesselâm)'in şöyle söylediğini işittim: "Kimin tasası sadece ahiret olursa, dünya tasalarına Allah kifayet eder. Kim de dünya tasalarına kendini kaptırırsa, dünyanın hangi vadisinde helak olduğuna Allah aldırmayacaktır."130 ُّي ـ51 ـ6565 ـ288 عَبَّادَانِ ْ َمْي ُمو ٍ َ ـ . ؛ قَا َل َحدّثَنَا أ ْح َمدُ ْب ُن َعا ِصٍم ال ِ ثَنَا بَ ِشى ُر ْب ُن : ري َن، ِن ِسي ٍر، َع ِن اْب َسِم ْع ُت أ ْشع َث اْب َن َسَّوا ْيفَة،َ قَا َل َر ُسو َل ْن ُحذَ َسِم ْع ّّللاِ # ُت َع : يَقُو ُل: «َ ُموا َّ تَعَل ْي ُكْم ُو ُجوهَ النَّا ِس إلَ ْصِرفُوا ْو ِلتَ َء، أ ِ ِه ال ُّسفَها َما ُروا ب ْوِلتُ َء، أ َما عُلَ ْ ِ ِه ال ِلتُبَا ُهوا ب َ م ْ ِعل ْ ِر ال . ُهَو في النَّا َم ْن فَعَ َل ذِل َك، فَ فَ ».في الزوائد: إسناده ضعيف . 81. (259) (6068)- Huzeyfe (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini işittim: "İlmi, ulemaya karşı böbürlenmek için veya cühela ile münakaşa için veya insanların dikkatini kendinize çekmek için öğrenmeyin. Kim böyle yaparsa yeri ateştir."131 َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن إ ْس َم ـ52 ـ6568 ـ265 ا ِعي َل َو ْه ُب ْب ُن إ ْس َم ـ . ا ِعي َل ا نَا ِر ُّي، َع ْن َجِدِّه، َع ْن َسد ُّي. أْنبَأ ’ َ بُ َمقْ ْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ِعيٍد ال َرةَ؛ قَا َل قَا َل :# « عُ َر أب : ُسو ُل ّّللاِ ِي ُه َرْي ْ ِ ِه ال َي ب ِليُبَا ِه َ م ْ ِعل ْ ال َ م َّ َم ْن تَعَل ْي ِه؛ ِ ِه ُو ُجوهَ النَّا ِس إلَ َويَ ْصِر َف ب َء، َها ُّسفَ ْ ِ ِه ال ِر َي ب َويَ َجا َء، َما لَ َ أدْ َخل ».في الزوائد: إسناده ضعيف . َهُ ّّللاُ َج َهنَّم 82. (260) (6069)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim alimlere karşı böbürlenmek, cahillerle münakaşa etmek ve halkın dikkatini üzerine çekmek maksadıyla ilim öğrenirse Allah onu cehenneme sokar."132 * İLMİ GİZLEME ُّي ـ53 ـ6575 ـ263 عَ ْس َق ََنِ ْ ال ِي ال َّسِر ّيِ ُح َسْي ُن ْب ُن أب ْ ِن ـ . َحدّثَنَا ال ِن ال َّسِر ّي،ِ َع ْن ُم َح ّمِد ْب ِميٍم، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ُف ْب ُن تَ ثَنَا َخلَ ِ ٍر؛ قَا َل ُمْن َكِدِر، َع ْن َجاب ْ َر ال : ُسو ُل ّّللاِ َعَ قَا َل :# « َن آ ِخ ُر هِذِه ا َّم ا أْن َز َل ّّللاُ َ َم إذَا ل ’ُ فَقَدْ َكتَم َ َحِديثاً َم ْن َكتَم َها، فَ ِة أ ».في الزوائد: َّولَ وعبد ّّللا بن السر ّي . وفي ا’طراف: أ َ عبد ّّللا بن السر ّي لم يدرك دمحم بن في إسناده حسين بن أبىيالسر ّي . ، ضعيف ، كذاب وذكر أ َ بينهما وسائط ففيه انقطاع أيضاً. المنكدر. 83. (263) (6070)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Bu ümmetin sonradan gelenleri önce gelenlerine lanet ettiği vakit, kim bir hadisi söylemez, ketmederse, Allah'ın indirdiğini ketmetmiş (gizlemiş) olur."133 AÇIKLAMA: Bu hadis, senet itibariyle zayıf sayılsa da, alimler, hadisin ifade ettiği manayı te'yid eden başka rivayetlere dayanarak hadiste beyan olunan manayı makbul addedip açıklama sunmuşlardır. Sindî'nin Haşiye' sinde kaydedildiği üzere, hadis iki şekilde te'vil edilmiştir: 1- Cehaletin artıp, Ashab'ın yüce makamını bilmeyen nesillerin yetişip, cahilliğin sevkiyle, Ashab'a dil uzatmaların meydana geldiği zamanlarda Ashab'ın fazileti ve onlara dil uzatmanın haramlığı konusunda hadis bilenler bildiklerini gizlememeli, daha bir gayretle neşretmelidir. Kim bu çeşitten bir bildiğini gizlerse Allah'ın indirdiğini gizlemiş olur. Hadisler de, ulemanın ittifakla belirttiği üzere, vahye dayanmaktadır. Öyleyse onun gizlenmesi de "Allah'ın indirdiğini gizlemek" sayılmalıdır. 130 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/552. 131 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/553. 132 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/553. 133 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/554. 2- Din ilimlerinin, çeşitli sebeplerle ortadan kalktığı, alimlerin sayıca azaldığı, ilim yerine cehaletin hüküm sürdüğü ve bu sebeple selef ve eslafa dil uzatıldığı zamanlarda ilme daha çok ihtiyaç hasıl olacaktır. Böyle durumlarda bilenlerin, bildiklerini neşretmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde Allah'ın indirdiğini gizleme gibi ciddi bir hataya ve sorumluluğa düşmüş olacaklardır.Bu yorumlar, bilhassa zamanımızı tasvir ediyor gibidir. Aslında, ilim şöyle dursun, daha mebadiden ve kavaid-i külliyeden (umumi prensiplerden) bîhaber bir birkısım ünvan sahiplerinin veya ne idüğü belirsiz yazar takımlarının sahabe, tabiin, etbauttabiin, bütün selef ve müteahhir eslaf ulemasını toptan reddedip, hadisi, icmayı, fukahanın kıyas ve fetvalarını reddedip, keyiflerine göre ahkâm kestiklerini, Kur'an'ı, -hiçbir ilmî disipline başvurmadan- rastgele yorumlamaya kalktıklarını görüyoruz. Bu cehalet fırtınası esnasında bilenlerin, alimlerin kendilerine düşeni yapması gerekmektedir. Hadis, böylesi hengâmlarda susmanın ciddi mesuliyetler getireceğini belirtmektedir.134 ُم ْب ُن َجِمي ٍل ْز . َه ِر ـ ’ َحدّثَنَا أ ْح َم ـ54 ـ6571 ـ264 دُ ْب ُن ا َهْيثَ ثَنَا ال . َحدّثَنِي َع ْمُرو ْب ُن َسِليٍم. ؛ قَا َل َسِم ْع ُت ْ َ َرا ِهيم ثَنَا يُو ُس ُف اْب ُن إْب يَقُو ُل: « ٍم َس َر ُسو َل ّّللاِ # أنَ : ِم ْع ُت َس ْب َن َماِل ٍك يَقُو ُل ْ َم ْن ُسئِ َل َع ْن ِعل ٍر َجاٍم ِم ْن نَا ِِل َمِة ب ا ْل َِقِيَا َ يَ ْوم َ ِجم ْ ل ُ َمه،ُ أ قال البخار ّي: هو صاحب فَ َكتَ ».في الزوائد: إسناده حديث أنس، فيه يوسف بن إبراهيم. عجائب. وقال ابن حبا :َ روى عن أنس من حديثه ما يخ ّل بالرواية. ا ه. واتفقوا على ضعفه . 84. (264) (6071)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim bir ilimden sorulur, o da bunu gizlerse, kıyamet günü ateşten bir gem ile gemlenir."135 َحدّثَنَا إ ْس َم ـ58 ـ6572 ـ268 ا ِعي ُل َوا ِس ِط ُّي ـ ْ ُّي، أبُو إ ْس َحا َق ال ِف قَ َّ ِن َواقِ ٍد الث ثَنَا َع . ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ْبدُ ّّللاِ اْب ُن َعا ِص ْب ُن . ٍم ِحبَّا َ َ ْب ُخدْر ّيِ؛ قَا ْ ِي َس ِعيٍد ال ِر ّي،ِ َع ْن أب ُخدْ ْ ِن أبي َس ِعيٍد ال ْيٍم، َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب ِن ُسلَ َوا َ َ ْب دَا ٍب، َع َل: قَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ :# « َم ْن ْن َصْف َجاٍم ِِل َمِة ب ِقيَا ْ ال َ َج َمهُ ّّللاُ يَ ْوم ْ ِن؛ أل ِ ِه فِي أ ْمِر النّا ِس، أ ْمِر الِدّي ُع ّّللاُ ب ْنفَ ِمَّما يَ ماً ْ ِعل َ ِر َكتَم ِم َن النَّا ».في إسناده دمحم بن داب. كذبه أبو زرعة وغيره، ونُ ِسب إلى الوضع . 85. (265) (6072)- Ebu Saidi'l-Hudrî anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdularki: "Kim insanların dinî işlerinde Allah'ın faydalı kıldığı bir ilmi gizlerse, Allah, kıyamet günü onu ateşten bir gem ile gemler." 136 TAHARET BÖLÜMÜ * ABDEST VE GUSÜLDE KULLANILACAK SU MİKTARI َو ـ56 ـ6573 ـ275 ِلىِد؛ قَاَ ْ َو َعبَّادُ ْب ُن ال ، ِ ِن ال َّصبَّاح ُمَؤ َّم ِل ْب ْ ِن ـ : َزبَّا َ َ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال ّيٍ ثَنَا بَ . ، ْكُر ْب ُن يَ ْحيى اب ثَنَا ِحبَّا ُ َ ْب ُن َعِل ِن َع ِن ُم َح ّمِد ْب ِي ِزيَاٍد، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن أب َع ا َل ْن يَ ِزيدَ ْب ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ قَ ِي َطاِل ٍب، َع ْن أب ِن أب يُ ْجِز قَا َل :# « ُئ ِم َن َر ِقي : ُسو ُل ّّللاِ ِل ْب ْس ِل َصا ٌع غُ ْ َو ِم َن ال ُو ُضو ِء ُمد،ٌّ َر ال » ُج ٌل ْ ِز فَقَا َل : َ ئُنَا يُ ْج . فَقَا َل: ُر َشعَراً َوأ ْكثَ ِز ُئ َم ْن ُهَو َخْي ٌر ِمْن َك، ِ َّى قَدْ َكا َ َ يُ ْج . يَ ْعنِى النَّ ب .#في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف حبا َ ويزيد . 86. (270) (6073)- Abdullah İbnu Muhammed, babası tarikiyle dedesi Akil'den naklediyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Abdeste bir müdd, gusle de bir sa' su yeterlidir" buyurmuştu" dedi. Bunun üzerine orada bulunan bir zat Akil'e: "Bu kadar su bize yetmez" diye itiraz etti. Akil de: "Bu kadar su senden daha hayırlı, saçı da senden daha çok olan Zat'a yetti" diye cevap verdi. Burada kastettiği kimse Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) idi."137 AÇIKLAMA: Daha önce de belirtildiği üzere Hanefîlere göre bir sa' 4 müddür. Şu halde abdest alınan miktarın dört misli su ile boy abdesti alınabilmektedir. Fazlası israf sayılmalıdır.138 * ABDESTSİZ NAMAZ MAKBUL DEGİL ـ57 ـ6574 ـ273 ِ ِن ـ ْه ٍل َحدّثَنَا َس ْه ُل ْب ُن أب ِ َ ْب ِى ٍب، َع ْن ِسنَا ِي َحب ِن أب ِن إ ْس َحا َق، َع ْن يَ ِزيدَ ْب ٍر، َع ْن ُم َح ّمِد ْب ي َس . ثَنَا أبُو ُز َهْي َس ْعٍد، 134 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/554. 135 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/555. 136 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/555. 137 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/556. 138 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/556. ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب ْن أنَ َر ُسو َل ّّللاِ يَقُو ُل: «َ و ٍل َسِم ْع # ُت َع : ُ ِم ْن ُغل َو ََ َصدَقَةً ِر ُط ُهو ٍر، ِغَ ْي بَ ُل ّّللاُ َص ََةً ب يَق ».في الزوائد: حديث ْ أنس إسناده ضعيف لضعف التابع ّي. وقد تفرد يزيد بالرواية عنه فهو مجهول . 87. (273) (6074)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı şöyle derken işittim: "Allah, temizlik olmadan namazı, çalınan maldan da sadakayı kabul etmez."139 * ABDESTİ MUHAFAZA ُّي ْب ُن ُم َح ـ55 ـ6578 ـ277 ّمٍد ْوبَا َ َ؛ قَا َل َو ـ . ِكي َحدّثَنَا َعِل َج ْعِد، َع ْن ثَ ثَنَا ْ ِي ال ِن أب ِم ْب ٌع، َع : ا َل ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َمْن ُصو ٍر، َع ْن َساِل قَ َر # ُسو ُل ّّللاِ ْح ُصوا َو : « لَ ْن تُ َر أ ْع َماِل ُكُم ا ْستَ . ال َّص ََةَ ِقي ُموا ُموا أ َّ َ َخْي . ُمْو ِم ٌن َوا ْعلَ ُو ُضو ِء إَّ ْ ُظ َعلَى ال َحافِ َو » ََ يُ .في الزوائد: بين سالم وثوبا .َ ولكن أخرجه الدارم ّي وابن حبا َ في صحيحه، من طريق رجال إسناده ثقات أثبات. إ أ َ فيه انقطاعاً ثوبا َ متص . 88. (277) (6075)- Hz. Sevban (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Her hususta dosdoğru istikamet üzere olun; meyletmeyin. Ama buna güç yetiremezsiniz. Öyleyse bilin ki, en hayırlı ameliniz namazdır. Kamil mü'minden başkası abdesti (hakkı ile) muhafaza edemez."140 ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ58 ـ6576 ـ278 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى َ ِي َحْف ثَنَا اْب ُن أب . ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن أيُّو َب. ص ِي َمْريَم َحدّثَنِي إ ْس َحا َق اْب ُن أ ِسيٍد، َع ْن أب َحِدي َث؛ قَا َل ْ ُع ال َمة،َ يَ ْرفَ َما ُ ِي أ ّي، َع ْن أب َم ْشِق ِقي ُموا. ْم الِدّ : «ا ْستَ ْمتُ ِ َ ا ْستَقَ َوِن ِعَّما إ ُظ . َعلى َو َخْي ُر أ ْع َماِل ُكُم . ال َّص ََةُ َحافِ َو ََ يُ ََ ُمْؤ ِم ٌن ُو ُضو ِء اِّ ْ ال ». في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف التابع. 89. (279) (6076)- Ebu Ümame (radıyallahu anh), Resulullah'tan naklen anlatmıştır: "İstikamet üzere olun! İstikamet üzere olsanız, bu ne iyidir! Amellerinizin en hayırlısı namazdır. Abdesti ancak kâmil mü'minler (hakkıyla) muhafaza ederler."141 AÇIKLAMA: Abdestin muhafaza edilmesini alimler iki şekilde anlamışlardır: 1- Namaz vakitlerinde abdestli olmak, namaza hazırlıklı bulunmak. 2- Namaz vaktinde ve dışında devamlı abdestli olmak.Her iki manayı destekleyen rivayetler mevcuttur. Abdesti muhafazadan, "isbağ" yani birçok hadiste beyan edilen hakkını vere vere alınan abdesti de anlamamız mümkündür.142 * TEMİZLİGİN SEVABI َو ـ . ِلىِد، ِه َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى النَّ ْي َسابُو ِر ُّي ـ85 ـ6577 ـ254 َم ثَنَا أبُو ال ِل ِك ْ ْ ُم ْب ُن َعْبدَال ِن َشا . ْب َح َّماد،ٌ َع ْن َعا ِصٍم، َع ْن ِز ّرِ ثَنَا َر ُسو َل ّّللاِ! ا َل َعْبدَ ّّللاِ ْب َن َم ْسعُوٍد قَا َل ُحبَ ْي ٍش؛ أ َّ َ : قِي َل: يَا َّمتِ َك؟ قَ ُ َر ِم ْن أ ْم تَ ْعِر ُف َم ْن لَ َكْي : « و َ َ َف تَ ُ ِر ُغ . ٌّر ُم َح َّجل ا بُل ٌق ِم ْن آثَ ُو ُضو ِء قَ َّط ال ». ا ُ َ ْ ْ َح َس ِن ال َو قَا َل أبُو ال : َحدَّثَنَا أبُو َحاتٍِم. ِلىِد ْ ْ ثَنَا أبُو ال . هُ لَ ْ َر ِمث فَذَ َك .في الزوائد: أصل هذا الحديث في الصحيحين من ّي صدوق، في حفظه حديث أبي هريرة وحذيفة. وهذا حديث حسن. وحماد هو ابن سلمة. وعاصم هو ابن أبي النجود، كوف شئ . 90. (284) (6077)- Abdullah İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ey Allah'ın Resulü denildi. Ümmetinden, görmediğin kimseleri (kıyamet günü) nasıl tanıyacaksın?" Şu cevabı verdi: "Ümmetim, abdest sebebiyle alınlarında nur, kollarında nur, ayaklarında nur taşıyacaklar (bu nurla onları tanıyacağım)."143 ـ81 ـ6575 ـ258 َ َرا ِهيم َو ـ . ِلىدُ ْب ُن َحدّثَنَا َعْبدُ ال َّر ْحم ِن ْب ُن إْب ْ ثَنَا ال ٍر َزا ِع ُّي ثَنَ ’ ُم ْسِلٍم. ا ا ِي َك ْو . ثِي ثَنَا يَ ْحيى اْب َن أب . َ َح ََدّثَنِي َشِقى ُق ْب ُن َحدّثَنِي ُم َح ّمدُ ْب ُن إْب . َس َرا ِهيم َمةَ َم ل . ا َ َ َ ْ َحدّثَنِي ُح ْمَرا ُ َ َمْولَى ُعث ا َ َ؛ قَا َل ِن َعفَّ َم اْب : قَا ِعِد ْ فِى ال ا َ َ قَا ِعداً َما َ َ ْب َن َعفّ ْ َرأْي ُت ُعث . َ َو َّضأ َّم فَدَ َعا ب . قَا َل ِ َو ُضو ٍء فَتَ ُ َرأْي ُت َر ث : ُسو َل ّّللاِ قعَدي َهذَا # فِي َمْ َل ُو ُضوئِي َهذا ْ ِمث َ َو َّضأ َّم تَ . قَا ِ ث َل: « ِه ُ ِم ْن ذَْنب َ َما تَقَدَّم َر لَهُ َل ُو ُضوئِي َهذَا ُغِف ْ ِمث َ َو َّضأ َوقَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ :# «َو ََ َم ْن تَ « ٍر تَ ْغتَ ». ُّروا ِى ٍب ُم ْب ُن َع َّما َحِميِد ْب ُن َحدّثَنَا ِه َشا . َحب ْ َ َحدّثَنِي ُم َح ّمدُ ْب َحدّثَنِي يَ ْح . ْو . يى َزا ِع ُّي ثَ . ثَنَا ا’ َنا َعْبدُال َحدّثَنِي ِع ُن إْب . يسى َرا ِهيم َحةَ ْ ِ َّي ْب ُن . َطل َما َ ،َ َع ِن النَّب ْ نَ .في الزوائد: الحديث في مسلم خ قوله «و تغتروا» َحدًّثَنِي ُح ْمَر # ْحَوهُ ا ُ ،َ َع ْن ُعث 139 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/557. 140 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/557. 141 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/558. 142 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/558. 143 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/558. 91. (285) (6078)- Humran Mevla Osman İbni Affan (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Osman İbnu Affan'ı oturma yerlerine otururken gördüm. Abdest suyu istedi ve abdest aldı. Sonra da: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı oturduğum şu yerde oturmuş, benim şu abdestim gibi abdest aldığını gördüm. Abdestten sonra şöyle demişti: "Kim şu abdestim gibi abdest alırsa, geçmiş (küçük) günahları affedilir."Resulullah sonra şunu ilave etti: "Sakın gurura düşmeyiniz."144 * MİSVAK ٍر ـ82 ـ6578 ـ258 ُم ْب ُن َع َّما ِن يَ ِزيد،َ َع ِن ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ُشعَ . ـ . ْي ٍب َحدّ َث ََنَا ِه َشا اْب ّيِ عَاتِ َكِة، َع ْن َعِل ْ ِي ال َما ُ َ ْب ُن أب ْ ثَنَا ُعث َمةَ؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ َما ُ ِي أ قَا ِسِم، َع ْن أب ْ َسَّو ال # قَا َل: « ُكوا ِلل َّر ِّب َوا َك ِم ْط َهَر تَ . ةٌ َم فَإ َّ َ ال ِّس ْر َضاةٌ ِم، فَ ْو َص ِلل . انِي ْ أ ِري ُل إَّ َءنِي ِجْب َجا َما ب . َّمتِي ِال ِّسَوا ِك ُ َّي َو َعلَى أ َر َض َعلَ ْف َحتّى ل . َّمتِي َقَدْ َخ ِشي ُت أ ْ َ يُ ُ ِي أ َخا ُف أ ْ َ أ ُش َّق َعلَى أ ْو ََ أنّ َولَ ُهْم َر ْضتُهُ لَ ِي َفَ َو ل . إنّ ‘ ُ ْستَا ُك ِمي َحتّى لَ َقدْ َخ ِشي ُت أ ْ َ أ فَ َ َي َمقَاِدم ْحِف ».في الزوائد: إسناده ضعيف . 92. (289) (6079)- Ebu Ümame (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Dişlerinizi misvaklayın. Çünkü misvak ağız için temizlik sebebidir, Allah'ın rızasına vesiledir. Cibril her gelişinde bana misvakı tavsiye etti; öyle ki bana ve ümmetime farz kılacağından korktum. Ümmetime zorluk veririm diye endişe etmeseydim bunu onlara farz kılardım. Ben öyle (ciddi) misvak kullanırım ki, öndeki dişlerimin (veya diş etlerimin) diplerinden kazınacağı endişesine kapılırım."145 َح ـ83 ـ6555 ـ281 دّ ِز ـ عَ ِزي ْ ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن . َعْبِدال َ َرا ِهيم ثَنَا ُم ْسِل . ، َع ََ ْ َ ُم ْب ُن إْب ِن َساجٍ َما َ َ اْب ْ ٍز، َع ْن ُعث ثَنَا بَ ْح ُر ْب ُن َكِني ِي َطاِل ٍب؛ قَا َل ِن أب ْب ّيِ ٍر، َع ْن َعِل ِ َ ِن ُجبَ ْي َس ِعيدِ ْب : قُرآ ْ َوا َه ُكْم ُط ُر ٌق ِلل ِال ِّسَو إ َّ َ أف . ا ِك ْ ِبُو َها ب فَ َط .في الزوائد: إسناده ضعيف . يّ 93. (291) (6080)- Hz. Ali (radıyallahu anh) buyurmuştur ki: "Muhakkak ki ağızlarınız Kur'an'ın yollarıdır, onları misvakla temizleyin."146 * HELA DUASI ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ84 ـ6551 ـ288 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى َ ِي َمْريَم ِن يَ ِز ثَنَا اْب ُن أب . يد،َ ْب ّيِ ِن َز ْحٍر، َع ْن َعِل ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن أيُّو َب، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ اْب َمةَ؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ َما ُ ِي أ قَا ِسِم، َع ْن أب ْ َحدُ ُكْم قَ : «َ ، إذَا دَ َخ َل ِمْرفَقَهُ أ ْ َ يَقُو َل َع ِن # ا َل ال َك ِم َن ال ّرِ يَ ْعِج : ْج ِس ْز أ ِ ب ِي أ ُعوذُ ُهَّم إنّ َّ الل ِ َ ال َّر ِجيِم ِث، ال َّشْي َطا ِ ُم ْخب ْ ِى ِث ال َخب ْ َح َس ِن النَّ ». َج ِس، ال ِ . ي َو قا َل أبُو ال : َحدّثَنَا أبُو َحاتٍِم ْ ثَنَا اْب ُن أب َ ْم فَذَ َك . يَقُ ْل فِي َحِديثِ ِه َر نَ ْحَو . هُ َمْريَم َج ِس َولَ ِم َن ال ّر . ا َل ِ : ْج ِس النَّ َما قَ إنَّ : ِث، ا ِ ُم ْخب ْ ِي ِث ال َخب ِ َ ال َّر ِج ِم َن ال يِم ْ ل َّشْي .في الزوائد: إسناده َطا ّي بن يزيد والقاسم، فذاك مما عملته أيديهم ا ه . ٍر عبيدُ ّّللاِ بن ز ْحر وعل ضعيف. قال ابن حبا :َ إذا اجتمع في إسناد خب 94. (299) (6081)- Ebu Ümame (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Sizden biri, helaya girince sakın şu duayı okumaktan aciz olmasın: "Allahümme innî eûzu bike mine'rricsi'nnecesi elhabîsi'lmuhbisi, eşşeytani'rracîmi (Allahım, ben pis, necis, habis ve muhbis olan şeytan-ı racimden sana sığınırım."147 َح َس ِن َو ـ . قَتَادَة،َ َع ْن َحدّثَنَا ه ُرو ُ َ ْب ُن إ ْس َح ـ88 ـ6552 ـ351 ا َق ْ ِن ُم ْسلٍم، َع ِن ال ِ ُّي، َع ْن إ ْس َما ِعي َل ْب ِرب ُم َحا ْ ثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن ال ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِ ّي أنَ : ِس ْب نَّب َخ ََِء َكا َ َ ال # قَا َل ْ ْ ، إذَا َخ : « َه َب َع َر َج ِم َن ال ِذي أذْ ّ َح ْمدُ ّّللِ ال ِي ا’ َعافَانِي ْ ذَى َو ».(عن إسماعيل بن اَل نّ مسلم) في الزوائد: هو متفق على تضعيفه. والحديث بهذا اللفظ غير ثابت ا ه . 95. (301) (6082)- Enes İbnu Malik anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) heladan çıkınca "Benden ezayı giderip afiyet veren Allah'a hamdolsun!" derdi."148 * OTURARAK BEVL ِق ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ86 ـ6553 ـ355 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِن ثَنَا َع . ْبدُال َّر َّزا ، َع ََ ِ َ اْب ٍ َميَّة،َ َع ْن نَافِع ُ ِي أ ، َع ْن َعْبِدال َكِريِم اْب ُن أب ثَنَا اْب ُن ُج َرْيجٍ َرآنِي َر ُع : ُسو ُل ّّللاِ َمَر، َع ْن ُع َمَر؛ قَا َل ل ُت قَائِما،ً بَ ْعد.ُ(قوله عن ْ َما بُ . فقَا َل: «َيا ُع َمُر! َ تَبُ ْل قَائِماً» فَ َوأنَا أبُو ُل قَائِماً # عبدالكريم) في الزوائد: متفق على تضعيفه. 144 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/559. 145 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/560. 146 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/560. 147 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/561. 148 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/561. 96. (308) (6083)- Hz. Ömer (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben ayakta akıtırken Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) beni gördü ve: "Ey Ömer! Ayakta akıtma!" buyurdu. Ondan sonra bir daha ayakta akıtmadım."149 فَ ْض ِل ـ87 ـ6554 ـ358 ْ ـ . نَا أبُو َحدّثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ال َعاِمٍر. ، ثَ ِي نَ ْض َر ََةَ َح َكِم، َع ْن أب ْ ِن ال ّيِ َِ ْب فَ ْض ِل، َع ْن َعِل ْ ثَنَا َعِد ُّي ْب ُن ال ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب ْن َجاب نَهى َر # ُسو ُل َع : ّّللاِ أ ْ َ يَبُو َل قَاِئما. و ُل ً ْبِد َسِم ْع ُت أ ْح َمدَ ْب َن َسِم ْع : َع ُت ُم َح ّمدَ ْب ُن يَ ِزيد،َ أبَا َعْبِد ّّللا،ِ يَقُ َم ْخ ُزو ِم َّي يَقُو ُل ْ ْو ِر ُّي ال َّر ْحم ِن : ال َّ في حِدي ِث َعائِ َشة:َ قَا َل ُس ( ْفيَا ُ َ الث َرأْيتُهُ يَبُو ُل قَا ِعداً َه أنَا ) قَا َل: ا ُم بهذَا ِمْن قَا َل أ ْح َم ال َّر ُج . دُ ُل أ ْعلَ ْب ُن : َعْبِدال َّر ْحم ِن بَ ْو ُل قَائِماً ْ عَر ِب ال ْ ِ َ ال َوكا َ َ ِم ْن َشأ َر . تَ أ و ُل َ يَقُ ِن َح َسنَةَ قَعَدَ يَبُو ُل َكَم اه،ُ فِى َح : ا تَبُو ُل ِدي ِث َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب َمْرأةُ؟ ثَ ) في الزوائد اتفقوا على ضعفه . ال ( نَا َعدى بن الفضل ْ 97. (309) (6084)- Hz. Cabir İbnu Abdillah anlatıyor "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ayakta akıtmayı yasakladı. Muhammed İbnu Yezid Ebu Abdillah'ı dinledim, diyordu ki: "Ahmed İbnu Abdirrahman elMahzûmî'yi işittim, diyordu ki: "Süfyanu's-Sevrî, Hz. Aişe'den rivayet edilen "Ben Aleyhissalâtu vesselâm'ı ayakta akıtırken gördüm" hadisi hakkında: "Bu işi erkek, Hz. Aişe'den daha iyi bilir" dedi.150 AÇIKLAMA: Ayakta akıtma caiz mi değil mi münakaşa edilmiştir. Çünkü cevazına işaret eden rivayetler de vardır. Netice olarak şu söylenebilir: Hanefî ve Şafiî fakihler, şer'î bir mazeret olmadıkça ayakta su dökmenin tenzihen mekruh olduğunu söylerler. Ancak Hz. Ömer, İbnu Ömer, Zeyd İbnu Sabit, Said İbnu'l-Müseyyeb, İbnu Sirin, İbrahim Nehaî, Şa'bî, Ahmed İbnu Hanbel ayakta akıtmanın mekruh olmadığına, caiz olduğuna hükmederler. İmam Malik de sıçrama endişesi yoksa mekruh değildir demiştir. 151 * HELA ADABI ِم ْصِر ُّي ـ85 ـ6558 ـ317 ْ ال َسِم َع ـ . َعْبدَ ّّللاِ ْب َن َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ُر ْمحٍ ِي ٍب؛ أنَّهُ ِي َحب ِن أب ْي ُث ْب ُن َس ْعٍد، َع ْن يَ ِزيدَ ْب َّ ثَنَا الل ِن َج ْز ٍء ال ُّزبَ ْيِد ّي،ِ يَقُو ُل ِر ِث ْب َحا َّو ال : ُل ْ ِ َّي أنَا أ نَّب ْ َس َم ْن َسِم َع ال َّو ُل َم ْن َحدّ َث النَّا َوأنَا أ ِة» لِقْبلَ ْ َل ا ِ قب َحدُ ُكْم ُم ْستَْ # يَقُو ُل: «َ يَبُولَ َّن أ بذِل َك.في الزوائد: إسناده صحيح. وحكم بصحته جماعة . 98. (317) (6085)- Abdullah İbnu'l-Haris İbni Cez' ez-Zübeydî anlatıyor: "Ben Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın: "Sizden kimse kıbleye dönük halde akıtmasın" sözünü ilk işiten kimseyim. Bunu insanlara ilk söyleyen de benim" dediğini işittim."152 ـ88 ـ6556 ـ318 ِي َشْيبَةَ ـ . ٍد، َع ْن َحدّثَنَا أبُو َب ْكِر ْب ُن أب ِن ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن ِب ََ ٍل َم ْخلَ َما َ َ ْب ْي ُّي ُسل . ، َ ِزنِ َما ْ َحدَّثَنِي َع ْمُرو ْب ُن يَ ْحيى ال ِي َم ْعِق ٍل ا ِن أب َن، َع ْن َم ْعِق ِل ْب ِ ِيّ ب ْعلَ َّ ِي َزْيٍد َمْولَى الث َّي َع ’ ْن أب َص ِح َب النَّب َوقَدْ ِن ، قَ : نَهى َر ُسو ُل ّّللاِ # َس # ا َل ِد ّي،ِ تَْي ِقْبلَ ْ َل ال ِ ب أ ْ َ نَ ْستَقْ ِ ب بَ ْو ٍل ِغَائِ ٍط أ .قيل: أبو زيد مجهول الحال. فالحديث ضعيف به . ْو ب 99. (319) (6086)- Ma'kıl İbnu Ebi Ma'kıl el-Esedî (radıyallahu anh) -ki Resulullah'a arkadaşlık yapmıştıanlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) büyük veya küçük abdest sırasında iki kıbleye yönelmemizi yasakladı."153 ُّي ـ155 ـ6557 ـ325 َم ْشِق َوِليِد الِدّ ْ عَبَّا ُس ْب ُن ال ْ َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُم َح ـ . ّمٍد َحدّثَنَا ال ِن ثَنَا . ِ ِر ْب ِر، َع ْن َجاب ِي ال ُّزبَ ْي ِهيعَة،َ َع ْن أب ثَنَا اْب ُن لَ َع . ْبِد ّّللاِ ِر ُّي؛ أنَّهُ ُخدْ ْ ِهدَ َعلى َر ُسو ِل ّّللا َحدًّثَنِي أبُو َس ِعيٍد ال ِ ِبَ ْو ٍل َش # ْو ب ِغَائِ ٍط أ ب ِقْبلَةَ ْ َل ال ِ ب أنَّهُ نَهى أ ْ َ نَ ْستَق .في الزوائد: هذا ْ الحديث والحديث اŒتي، في إسنادهما ابن لهيعة. 100. (320) (6087)- Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlattığına göre, kendisi, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın, büyük veya küçük abdest bozarken kıbleye yönelmeyi yasakladığına şahid olmuştur."154 149 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/562. 150 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/562. 151 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/562. 152 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/563. 153 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/563. 154 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/564. ـ151 ـ6555 ـ321 َمةَ َح َس ِن ْب ُن َسلَ ْ ُّي ـ قَا َل أبُو ال : ْونَِق َو َحدًّثَنَا أبُو َس ْعٍد، ُع َمْي ُر ْب ُن ِمْردَا ٍس الدَّ ثَنَا َع ، ْبدُ ال َّر ْحم ِن . ْب ُن إ َ َرا ِهيم ْب بَ ْصِر ُّي أبُو يَ ْحيى ال . و ُل ْ ِر َّي يَقُ ُخدْ ْ َسِم َع أبَا َس ِعيٍد ال ِ ٍر؛ أنَّهُ ِر، َع ْن َجاب ِي ال ُّزبْي ِهيعَة،َ َع ْن أب َ َه إ َّ َ # انِي أ ْ َ َر ثَنَا اْب ُن ل : ُسو َل ّّللاِ نَ ِة ِقْبلَ ْ َل ال ِ ب َوأ ْ َ أبُو َل ُم ْستَقْ َر َب قَائِما،ً أ ْش .في الزوائد: في إسناده ابن لهيعة . 101. (321) (6088)- Hz. Cabir (radıyallahu anh), Ebu Saidi'l-Hudrî'nin: "Resulullah, beni ayakta, su içmekten ve kıbleye dönük olarak akıtmaktan yasakladı" dediğini işitmiştir.155 ـ152 ـ6558 ـ324 ، ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ّي ْب ُن ُم َح ـ ّمٍد َحدّثَنَا أبُو بَ . قَا.َ ا ِء، َع ْن َو َعِل َحذَّ ْ َمة،َ َع ْن َخاِلٍد ال ِن َسلَ َو ِكي ٌع، َع ْن َح َّماِد ْب ثَنَا ِن َماِل ٍك، َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت ِت، َع ْن ِع َرا ِك ْب ْ ِي ال َّصل ِن أب َر ُسو ِل ّّللاِ َخاِلِد ْب : ِ ِكَر ِعْندَ ذُ # وا ب ُ ل ِ ب ْكَر ُهو َ َ أ ْ َ يَ ْستَقْ ْوٌم يَ ُرو ِج ِهُم قَ فُ ِقْبلَةَ ْ ال . فَقَا َل: « و َها ُ َرا ُه ْم قَدْ فَعَل ُ ِقْبلَ َة أ . ْ ِ َمقْعَدَتِي ال ُوا ب ل ِ ب قَ َّط ا ْستَق ». ا َ ْ ْ َح َس ِن ال ِز قَا َل أبُو ال : َحدّثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ُعبَ ْيٍد. ْب ُن ْ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُال ِن أ ا ِء، َع ْن َخاِلٍد ْب َحذَّ ْ َرة،ِ َع ْن َخاِلٍد ال ُمِغي ْ ال هُ لَ ْ ِت، ِمث ْ قال النوو ّي : إسناده حسن، رجاله ثقات معروفو َ . ب . في المجموع ِي ال َّصل 102. (324) (6089)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanında, fercleriyle kıbleye yönelmekten hoşlanmayan bazı kimseler zikredilmişti, şöyle buyurdular:"Bunların öyle yaptıklarını sanıyorum. Benim abdest bozmak üzere oturduğum yeri kıbleye çevirin." 156 ٍر ـ153 ـ6585 ـ328 َّشا ٍر ـ . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن بَ ِن ثَنَا أب : َسِم ْع ُت ُم َح ّمدَ ْب َن إ ْس َحا َق، َع ِ ثَنَا . ي؛ قَا َل َو ْه ُب ْب ُن َجِري ِ َ ْب ْن أبَا ِ ٍر؛ قَا َل ، َع ْن ُم َجا ِهٍد، َع ْن َجاب ِ نَهى َر # بَ ْو ٍل : ُسو ُل ّّللاِ َصاِلحٍ ب ِقْبلَةَ ْ َل ال ِ ب َه أ ْ َ نَ ْستَق . ا ْ ُ ل ِ ب ِعَاٍم، يَ ْستَقْ بَ َض ب ْب َل أ ْ َ يُقْ َحديث َرأْيتُه،ُ قَ فَ َ. جابر هذا، قد ح ّسنه الترمذي . 103. (325) (6090)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), akıtırken kıbleye yönelmemizi yasaklamıştı. Ancak, vefatından bir yıl kadar önce ben onun kıbleye karşı akıttığını gördüm."157 AÇIKLAMA: Şarihler gerek büyük, gerek küçük abdest bozarken kıbleye yönelme yasağının açık araziye mahsus olduğunu, ev içinde böyle bir yasağın olmadığını söylerler. Nitekim, mü'minleri bu hususta ikna için 102 numaralı hadiste görüldüğü üzere Aleyhissalâtu vesselâm, evdeki hela taşının kıble istikametine çevrilmesini söylemiştir."158 * İSTİBRA ُّي ْب ُن ُم َح ـ154 ـ6581 ـ326 ّمٍد ثَنَا أبُو نُ : ، َع ْن َع ثَنَا . ْيٍم، قَا َل َو ِكي ٌع ح َو َحدّثَنَا ُم َح ـ . ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى َحدّثَنَا َعِل ْب ُن َصاِلحٍ ثَنَا َز ْمعَةُ ِي ِه؛ قَا َل ّي،ِ َع ْن أب يَ َمانِ ْ ْزدَادَ ال ْر ذَ َكَرهُ ثَ َث َم قَا َل :# « َّرا ٍت َر ِعيسى ْب : ُسو ُل ّّللاِ ِن يَ ْنتُ يَ ْ إذَا بَا َل أ ». َحدُ ُكْم فَل َمةَ َح َس ِن ْب ُن َسلَ ْ قَا َل أبُو ال : ِز عَ ِزي ْ ُّي ْب ُن َعْبِدال ثَنَا أبُو نُعَ . ْي َحدّثَنَا َعِل . ٍم َر نَ ْحَو ثَنَا َز . هُ ْمعَةُ فَذَ َك .في الزوائد: يزداد ويقال له ازداد، يصح له صحبة وزمعة ضعيف . 104. (326) (6091)- İsa İbnu Yezdad el-Yemânî babasından naklen diyor ki: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Biriniz akıtınca, erkeklik uzvunu üç sefer çeksin." 159 AÇIKLAMA: Bu tavsiye istibra için yapılmıştır. Yani küçük abdest bozduktan sonra idrar borusundaki akıntının kesilmesi gereklidir. Bu, şahsa, şahsın yaşına göre değişen usullerle tahakkuk eder. Biraz beklemek, öksürmek, bir müddet yürümek, hadiste gelen tavsiyeye uymak, bu usullerden birkaçıdır. İstibra yapılmadan abdest alınır, sonra da bir sızıntı -az da olsa- meydana gelse abdest bozulur. İstibra ameliyesi daha ziyade erkeklere mahsustur."160 * YOLA ABDEST BOZULMAZ ـ158 ـ6582 ـ325 ْب ُن يَ ْحيى َح ْر َملَةُ ؛ أ َّ َ أبَا َس أ ْخبَ َر ِعيٍد ثَنَا َع . نِي نَافِ ُع ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ـ . ْه ٍب َحدّثَنَا ِن ُش َرْيحٍ َوةَ ْب ْب ُن يَ ِزيد،َ َع ْن َحْي ِح ْميَ ِر ّي َحدّثَه،ُ قَا َل ْ ْم يَ ْس َم ْع أ ْص َحا ُب َر ُسو ِل ال : ّّللاِ ِ َما لَ َحدَّ ُث ب ْب ُن َجبَ ٍل يَتَ . َغ َعْبدَ ّّللاِ ْب َن َويَ ْس ُك ُت َع َّما َسِمعُ َكا َ َ ُمعَ # وا اذُ فَبَلَ 155 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/564. 156 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/564. 157 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/565. 158 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/565. 159 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/565. 160 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/566. َحدَّ ُث ِ ِه. ا َل ا يَتَ َما َسِم ْع ُت َر فَقَ : و ّّللاِ! ُسو َل ّّللاِ َع ْمٍرو َم ب ِقيَه.ُ . فَلَ َغ ذِل َك ُمعَاذاً ل َخ ََِء. فَبَلَ ْ ْفتِنَ ُكْم في ا أ ْ َ يَ ْو َشك ُمعَاذٌ َوأ # يَقُو ُل هذَا. ِ َحدي ٍث َع ْن َر فَقَا َل ُمعَ : يَا َعْبدَ ّّللاِ ْب َن َع ْمٍر! ُسو ِل ّّللاِ اذٌ إ َّ َ التَّ ْك # نِفَا ٌق هُ ِذي َب ب َعلَى َم ْن قَالَ ُمهُ ْ َما إث َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللاِ # ، وإنّ . لَقَدْ يَقُو ُل: « َث َّ ََ ِع َن الث َ م ْ ِق اتَّقُوا ال : َّطِري ِر َع ِة ال َوقَا ّظِ ّل،ِ ِرِد، وال َمَوا ْ بَ َرا َز فِي ال ْ ال ».في الزوائد: إسناده ضعيف. ومتن الحديث قد أخرجه أبو داود من طريق آخر . 105. (328) (6092)- Ebu Said el-Hımyerî rahimehullah anlatıyor: "Muaz İbnu Cebel (radıyallahu anh), Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)' ın ashabınca işitilmemiş şeyler rivayet ediyor, onların işittiği (birçok) şeylerde de sükut edyordu. Abdullah İbnu Amr (radıyallahu anhümâ)'a onun rivayet ettiği bir hadis ulaşmıştı ki:"Allah'a yemin olsun! Ben, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın bunu söylediğini işitmedim. Muaz'ın, kaza-i hacet hususunda sizi yakında fitneye atmasından korkarım!" dedi. Onun bu sözü Muaz'a ulaştı (ve bir gün) Abdullah'la karşılaştı. Muaz: "Ey Abdullah İbnu Ömer! Şurası muhakkak ki, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'dan gelen bir hadisi tekzib etmek nifaktır. Bunun günahı da bunu söyleyenedir. Ben, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini kesinlikle dinlemiştim: "Lanete sebep olan şu üç şeyden kaçının: Suyun geldiği yollara, (halkın istifade ettiği) gölgelere, yolların üstüne abdest bozmak."161 ـ . ، َع َحدّثَنَا ُم َح ـ156 ـ6583 ـ328 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى َمةَ ٍر ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن أب ؛ قَا َل ِي َسلَ ٌم: َح َس َن يَقُو ُل ْن ُز : َهْي قَا َل َساِل ْ َسِم ْع : ا ُت ال ثَنَ ِ ُر ْب ُن ِعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل َر ُسو ُل ّّللا َج : ِ اب َه قَا َل :# « ا ْي َعلَ َوال َّص ََةَ ِق، َّطِري َس َعلى َجَواِدّ ال ْعِري َوالتَّ ْم إيَّا ُك . ِ َحيَّا ِت َوال ِّسبَاع ْ َوى ال َمأ َها فإنَّ . ْ َء ال َضا ََ ِع َو ِن قَ َ م ْ َها، فإنَّها ِم َن ال ْي َج ِة َعلَ َح ».في الزوائد: إسناده ضعيف . ا 106. (329) (6093)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyururlar ki: "Geceleyin yolların üzerine yatmaktan, oralarda namaz kılmaktan sakının. Çünkü yolların üstü yılanların ve vahşi hayvanların sığınağıdır. Yoların üzerine abdest bozmaktan da sakının. Çünkü, bu lanet vesilesidir."162 ثَ . ـ . نَا َع ْمُرو ْب ُن َخاِلٍد َحدّثَنَا ُم َح ـ157 ـ6584 ـ335 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِهيعَةَ ِ ثَنَا اْب ُن ل ي ِه؛ َ ِن ِش َها ٍب َع ْن َساِلٍم، َع ْن أب َّرة،َ َع ِن اْب ، َع ْن قُ ِ َّي َه أ َّ َ النَّب # ا ْو يُبَا َل فِي َها، أ ْي َخ ََ ُء َعلَ ْ ْو يُ ْض َر َب ال ِق، أ َّطِري ِر َع ِة ال َّي َعلى قَا َصل نَهى أ ْ َ يُ .في الزوائد: إسناده ضعيف. ولكن المتن له شواهد صحيحة . 107. (330) (6094)- Salim (radıyallahu anh) babasından naklen anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) yol ortasında namaz kılmayı, oralarda büyük veya küçük abdest bozmayı yasakladı."163 * HELADA GÖZÜKMEMEK ِن ـ155 ـ6588 ـ332 َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب ٍر ـ نُ . ، َع ْن َمْي ّيِ َسانِ ُخ َرا ْ ُمثَنَّى، َع ْن َع َطا ِء ال ْ ِن ال ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن ُعبَ ْيٍد، َع ْن ُم َح ّمِد ْب أنَ ٍس؛ ِ ّيِ قَا َل: َم َع النَّب ٍر ُكْن ُت # فِي َسفَ . َ َو َّضأ ِ َو ُضو ٍء فَتَ َء فَدَ َعا ب َّم َجا َجتِ ِه، ثُ َح .في الزوائد: إسناده ضعيف . ا فَتَنَ َّحى ِل 108. (332) (6095)- Hz.Enes İbnu Malik (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir seferde Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile beraberdim. Abdest bozmak üzere uzaklaştı. Sonra geldi. Su istedi ve abdest aldı."164 ّي ْب ُن ُم َح ـ158 ـ6586 ـ338 ّمٍد َحدّثَنَا َعِل ا ـ . نَا َو ِكي ٌع، َع ِن ثَ ِي ِه؛ ِن ’ ُمَّرة،َ َع ْن أب ِن َع ْمٍرو، َع ْن يَ ْعلى اْب ِل ْب َها ِمْن ْ ْع َم ِش، َع ِن ال ِ ّيِ قَا َل: َم َع الَّنب ٍر ُكْن ُت # َجتَهُ ِض َي فِى َسفَ . َحا َرادَ أ ْ َ يَقْ فَأ . فَقَا َل ِلي: « َك ا ْ ِن ائْ ’ ِت تِل ِو َشا » ( ِكي ٌع َءتَْي ِّصغَ َر قَا َل : يَ ْعنِي النَّ ْخ َل ال ا ). ُهَما: ِهَما، فَقُ ْل لَ ِت َّم قَا َل ِلي: «ائْ َجتَه،ُ ثُ َضى َحا ِهَما. فَقَ َر ِب َمعَتَا. فَا ْستَتَ ِم َع ََا». فَا ْجتَ ُهَما: إ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ # يَأ ُمُر ُكَما أ ْ َ تَ ْجتَ «َفقُ ْل لَ َها ُهَم ِلتَ » ا ْر ِج ْع ُك ُّل َوا ِحدَةٍ ِمْن ُكَما إلى َمَكاِن ُت لَ ْ . ل َر فَقُ َج َع .في الزوائد: له شاهد من حديث أنس ومن حديث ابن عمر. رواهما فَ تَا الترمذي في الجامع . 109. (339) (6096)- Ya'la İbnu Mürre, babasından naklen anlatıyor: "Ben bir seferde Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'la beraberdim. Bir ara kazayı hacette bulunmak istedi. Bana dedi ki: "Şu iki bodur hurmayı bana getir ve onlara: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) sizin (sütre olmak üzere biraraya gelmenizi emrediyor!" de!" buyurdular. (Ben de dediğini yaptım), onlar hemen toplandılar. Aleyhissalâtu vesselâm onları sütre olarak 161 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/566-567. 162 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/567. 163 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/567. 164 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/568. kullanıp, kazayı hacetini yaptı. Sonra bana:"Ağaçların yanlarına var ve onlara: "Herbiriniz eski yerine gitsin!" de!" buyurdular. Ben emri onlara ulaştırdım. Onlar da yerlerine döndüler."165 ِن ـ115 ـ6587 ـ341 ُخ ِل ْب َو ـ ْيِلٍد َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َعِقي ِن ْف . ُص ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ُم اْب ُن َط ْهَما َ ،َ َع ْن ُم َح ّمِد ْب َحدّثَنِي َح . َرا ِهي َحدّثَنِي إْب ِن َعبَّا ٍس؛ ٍر، َع ِن اْب ِن ُجبَ ْي ِن َح ِكىٍم، َع ْن َس ِعيِد ْب ذَ ْكَوا َ ،َ َع ْن يَ ْعلَى ْب َعدَ َل # بَا َل َر قَا َل: ُسو ُل ّّللاِ ِ ِ ْع ِب فَ إلى ال ّش . ى أنّ َو ِر َكْي ِه ِحي َن بَا َل َحتّ ِوى لَهُ ِم ْن فَ ّكِ ي آ .في الزوائد: إسناده ضعيف. قال البخار ّي: دمحم بن ذكوا َ منكر الحديث. وذكره ابن حبا َ في الثقات ثم أعاده في الضعفاء. وقال: سقط احتجاج به. وضعفه النسائي ّي والدارقطن . 110. (341) (6097)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bir defasında dağ yoluna saparak küçük abdest bozdu. Abdest bozarken, (yere yaklaşarak nazarlara ve sıçrantılara karşı ihtiyat maksadıyla bacaklarını öyle açtı ki) uyluk kemikleri yerlerinden ayrılacak diye içimden ona acıma geçti."166 * DURGUN SUYA AKITMAMALI َر ـ . ِك َحدّثَنَا ُم َح ـ111 ـ6585 ـ348 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ُمبَا ْ ِن ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال . ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َح ْمَزة.َ ، َع ِن اْب ٍ ْرَوة،َ َع ْن نَافِع ِي فَ ثَنَا اْب ُن أب ُع ا َل َم َر : ُسو ُل ّّللاِ َر؛ قَ قَا َل :# «َ ِ َما ِء النَّاقِع ْ َحدُ َُ ُكْم فى ال يَبُول ».في الزوائد: إسناده ضعيف. ابن أبي فروة اسمه إسحاق. َ َّن أ متفق على تركه. وأصله في الصحيحين بلفظ «الماء الدائم» . 111. (345) (6098)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Sizden kimse (akar olmayan) durgun suya küçük abdestini bozmasın."167 AÇIKLAMA: Nevevî'de gelen açıklamaya göre, su içerisine büyük veya küçük abdest bozmak, suyun durumuna göre haram veya mekruh hükmünü almaktadır: Su akıyor ve çok ise mekruhtur, azsa muhtar görüşe göre haramdır. Su durgun ve çok ise yine haram değildir. Durgun ve az ise muhtar görüşe göre haramdır.Suda büyük abdest bozmak da küçük abdest bozmak gibidir, suyu kirletme yönüyle aynı hükme tabidirler. Su dışında bir kaba abdest bozup suyun içine atmak da, suyun içine abdest bozma gibidir. Su kirlenmiş olur, bu kirlilikten haberi olmayanlar bunu kullanabileceğinden bu yasaklanmıştır. Usulcülere göre "yasaklama" haram ifade eder.İslam'ın bu yasağına uyulduğu takdirde nehirler ve denizler kirlenmekten korunmuş olur. Az yukarıda (6089 numaralı hadiste) geçtiği üzere, suyun geçtiği yollar üzerine abdest bozmak dahi yasaklanmıştır. Bütün bu yasakları suların kirlenmeye karşı korunma tedbirleri olarak değerlendirmemiz gerekir."Resulullah'ın hadislerinden hareketle, günümüzde ortaya çıkan kimyevî kirleticilere de yasağın teşmili gerekir. Bu yasaklara riayetsizlik bugün birçok kıyı ve körfezlerimizi, hatta kocaman Marmara denizimizi kirletmiştir."168 * SİDİK SIÇRANTISI ـ112 ـ6588 ـ345 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ثَنَا أبُو َع ’ ، َع ْن أ ِب َِي َوانَة،َ َع ِن ثَنَا َعفَّ . ا ـ . ا ُ َ َحدّثَنَا أبُو بَ ِي َصاِلحٍ ْع َم ِش، َع ْن أب َرةَ؛ قَا َل َرْي ُه : قَا َل :# « بَ ْو ِل َر ُسو ُل ّّللاِ ْ ِر ِم َن ال قَ ْب ْ ُر َعذَا ِب ال أ ».في الزوائد: إسناده صحيح، وله شواهد . ْكثَ 112. (348) (6099)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kabir azabının çoğu sidik sebebiyledir."169 * BEVLEDENE (AKITANA) SELAM VERİLMEZ ـ113 ـ6155 ـ381 نَا ِه َش َحدّثَ ٍر ـ ُم ْب ُن َع َّما ّي ا . ْب ُن َعِل َمةُ ثَنَا . ثَنَا ا’ ، َع ْن َم ْسلَ َمةَ ِي َسلَ ٍر، َع ْن أب ِي َكثِي ِن أب ْو َزا ِع ُّي، َع ْن يَ ْحيى ْب َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي أب : ِ ّيِ نَّب ْ َمَّر َر ُج ٌل َعلَى ال َّم َردَّ َم، ثُ ْي ِه ا’ ْر َض فَتَيَ َّم َكفَّ ِ َر َغ، َض َر َب ب َّما فَ ْي ِه. فَلَ َعلَ ْم يَ ُردَّ ْي ِه، فَلَ َم َعلَ َّ َسل َو ُهَو يَبُو ُل. فَ # َ ْي ِه ال َّس ََم ّي َعل .في الزوائد: َ إسناده ضعيف لضعف مسلمة بن عل .وقال البخاري: وأبو زرعة منكر الحديث.وقال الحاكم: وزاع ّي .وقال السند ّى: لكن الحديث جاء من رواية أبى الجهيم وابن عمر. يروي عن ا’ وغيره، المنكرات والموضوعات رواه أبو داود في باب التيمم. 165 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/568. 166 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/569. 167 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/569. 168 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/569-570. 169 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/570. 113. (351) (6100)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam, Resulullah bevlederken, yanından geçti ve selam verdi. Aleyhissalâtu vesselâm, selamına karşılık vermedi. İşi bitince, ellerini yere vurup teyemmüm etti, sonra selama mukabelede bulundu."170 ِن ـ . َعِقي ٍل، َع ْن َحدّثَنَا ُسَوْيدُ ْب ُن َس ـ114 ـ6151 ـ382 ِعيٍد ِن ُم َح ّمِد ْب بَ ِريِد، َع ْن َعْبِد ّّللاِ اْب ْ ِن ال َس، َع ْن َها ِشِم ْب ثَنَا ِعيسى ْب ُن يُونُ ِن َعْبِد ّّللاِ؛ أ َّ َ َر ُج ًَ َمَّر َع ِ ِر ْب اب ِ ّيِ َج ب َو ُهَو ل # يَبُو ُل َى النَّ . ْي ِه َ َعلَ م َّ َر فَ . ُسو ُل ّّللاِ َسل ِة َهُ فَقَا َل ل :# « َحالَ ْ ِل هِذِه ال ْ َرأْيتَنِي َعلى ِمث إذَا َّي ْم َعل ِ ّ َسل . ْي َك َف ََ تُ َعلَ ْم أ ُردَّ َت ذِل َك، لَ ْ فَإنَّ ».في الزوائد: إسناده. فإ َ سويدا لم ينفرد به . َك إ ْ َ فَعَل 114. (352) (6101)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) küçük abdest bozmakta iken bir adam yanına geldi ve selam verdi. Resulullah ona: "Beni bu halde görünce selam verme! Zira sen bu durumda selam da versen ben senin selamına mukabele etmem!" buyurdular."171 * SU İE İSTİNCA ٍر ـ118 ـ6152 ـ388 ُم ْب ُن َع َّما ِي َح ـ . ِكيٍم َحدّثَنَا ِه َشا ْب ُن أب ، أبُو ُسْف ثَنَا ُعتْبَة . يَا َ َ ُ ٍ ْب ُن نَافِع َحةُ ْ قَا َل: َحدّثَنِي أبُو أيُّو َب َحدّثَنِي َط . ل ِر ُّي ا’ ، َصا َوأَن ُس ْب ُن َماِل َك، أ َّ َ هِذِه ْن ا ِ ُر ْب ُن َعْبِد ّّللا،ِ ُم َطِّهِر يَةَ : ي َن نَ َزلَ ْت َو َج Œ اب ْ َو ّّللاُ يُ ِح ُّب ال ِر َجا ٌل يُ ِحبُّو َ َ أ ْ َ يَتَ َط َّهُروا فِي ِه (ـ8 ! ُوا: ُط ُهو ُر ُكْم؟ قَال َما ُّط ُهو ِر. فَ ْي ُكْم فِى ال نى َعلَ ْ ِر! إ َّ َ ّّللاَ قَدْ أث َصا َم ْع َش َر ا’ْن سورة التوبة! اŒية: ـ155) قَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ :# «يَا َما ِء ْ ِال ِجى ب َونَ ْستَْن َجنَابَ ِة ْ َونَ ْغتَ ِس ُل ِم َن ال ِلل َّص ََةِ ْي ُكُموهُ ُهَو نَتَو َّضأ . قَا َل: « ذا َك ُ فَعَ ».في الزوائد: عتبة بن أبى حكيم، ضعيف. فَ . لَ وطلحة لم يدرك أبا أيوب. 115. (355) (6102)- Ebu Süfyan (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bana Ebu Eyyub el-Ensarî, Cabir İbnu Abdillah, Enes İbnu Malik haber verdiler ki, Tevbe suresinin 108. ayeti -ki meal-i şerifi şöyledir: "Orada maddî ve manevî pisliklerden temizlenmeyi seven kimseler vardır. Allah da çokca temizlenenleri sever"- nazil olduğu vakit Resulullah: "Ey Ensar cemaati! Allah sizi temizlik hususunda övmektedir, (bu övgüye sebep olan) temizliğiniz nedir?" diye sordular. Onlar da:"Biz namaz için abdest alırız, cünüblüğe karşı yıkanırız, su ile de istinca yaparız!" dediler. Aleyhissalâtu vesselâm: "Övgü işte bunun için! Buna devam edin!" buyurdular."172 ُّي ْب ُن ُم َح ـ116 ـ6153 ـ386 ّمٍد َِ ـ . ي َحدّثَنَا َعل ِ ِق النَّاج ِّصِدّي ِي ال عَ ِّم ّي،ِ َع ْن أب ْ ِ ٍر، َع ْن َزْيٍد ال َو ِكي ٌع، َع ْن َشِري ٍك، َع ْن َجاب ثَنَا ، ِ َّي َع # ْن َعائِ َشةَ؛ أ َّ َ النَّب َمَر َكا َ َ يَ . ْغ ِس ُل َمقْعَدَتَهُ ثَثاً قَا َل اْب ُن ُع : ًء َو ُط ُهوراً َوا َو َجدْنَاهُ دَ نَاهُ فَ ْ فَعَ . ل َمةَ َح َس ِن ْب ُن َسلَ قَا َل أبُو ال . ثَنَا أبُو ْ َوا ِس ِط ُّي ْ َما َ َ ال ْي ُم ْب ُن ُسلَ َرا ِهي َوإْب عَ . ثَنَا َشِري ٌك، َن ْحَوه.ُفي الزوائد: إسناده ضعيف لضعف زيد العم ّي. وجابر قَا:َ ثَنَا أبُو نُ ْيٍم َح . اتٍِم، ّي ّي، وإ َ وثقه شعبة وسفيا َ الثور ّي، فقد كذبه أيوب السختيان الجعف . 116. (356) (6103)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) demiştir ki: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) makadını üç sefer yıkardı." İbnu Ömer de şöyle demiştir: "Bunu biz de yaptık ve makadı su ile yıkamayı bir şifa ve temizlik vasıtası bulduk."173 AÇIKLAMA: Bu hadisler, büyük abdest bozduktan sonra makadın su ile yıkanmasını irşad buyurmaktadır. Önceki rivayette, bu hususa teşvik eden ayetin nüzul sebebi belirtilmektedir. Bazı rivayetlerde ayetin, takva üzere bina edilen ilk mescidin kurulduğu yer olan Kuba halkı hakkında nazil olduğu tasrih edilir.Büyük abdestten sonra makadın yıkanması farz değildir, ancak fevkalâde ehemmiyetle teşvik edilen bir sünnettir. Yıkanmaması namaza mani değildir. 174 * KAPLARIN ÖRTÜLMESİ َويَ ْحيى ْب ُن َح ـ117 ـ6154 ـ361 ِكيٍم فَ ْض ِل، ْ ْب ُن ال ـ . قَا:َ َحدّثَنَا ِع ْص َمةُ َصةَ ِي َحْف ِن أب َرةَ ْب َحِر ثَنَا . ي ُش ْب ُن َح َرِم ُّي ْب ُن ُع َما ثَنَا ِخ ال ي ِت ْ ِ ْي َكة،َ َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت ّر . َر ُسو ِل أنَا اْب ُن أب : ّّللاِ ِي ُملَ ُع ِل ِل ُم َخ َّمَر ُكْن ُت أ ْصنَ # ةً ْي َّ َو ثَثَةَ : إنَا ًء آِنيَ ٍة ِم َن الل إنَا ًء ِل َط ُهو ِرِه، ِ ِه َوإنَا ٍء ِل َش َراب َوا ِكِه، ِل ِس .في الزوائد: ضعيف. تفاقهم على ضعف حريش بن الخريت . 170 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/571. 171 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/571. 172 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/572. 173 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/572. 174 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/572. 117. (361) (6104)- Hz. Aişe anlatıyor: "Ben Resulullah için geceleyin, üzeri örtülü üç kap hazırladım; birisi abdest için, birisi misvak için, biri de içmesi için."175 َو ـ115 ـ6158 ـ362 ِلىِد ْ ٍر، َعبَّادُ ْب ُن ال َه ـ . ْي َحدّثَنَا أبُو بَدْ ْ ِم. ي َط َّهُر ْب ُن ال ِ ثَنَا ُم ثَ ِي ِه أب ِي َج ْمَرةَ ال ُّضبَ ِع ُّي، َع ْن أب ْب ُن أب َمةَ قَ ْ ثَنَا َعل ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل َر ُسو ُل ّّللا َج ْمَرة،َ َع ِن : ِ اْب َّو َكا َ َ # َ ََ َها ِذى يَتَ ّ ُكو ُ َ ُهَو ال ِ َها، يَ َصدَّ َق ب تِي يَتَ ّ َو ََ َصدَقَتَهُ ال َحٍد؛ يَ ِك ُل ُط ُهو َرهُ إلى أ ْف ِس ِه ِنَ ب .في الزوائد: إسناده ضعيف. لضعف مطهر بن الهيثم . 118. (362) (6105)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), ne abdest suyunu (hazırlama ve dökme işini) ne de sadaka dağıtma işini başkasına bırakmaz, bizzat yapardı."176 ـ118 ـ6156 ـ365 ْوبَةَ َوإ ْس َما ِعي ُل ْب ُن تَ ، ٍ ـ . قَا:َ ، َع ْن َحدّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن َرافِع ِرثَةَ ِي َزائِدَة،َ َع ْن َحا ِن أب ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َز َكِريَّا ْب ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت َو َر ُسو ُل َع ْمَرة،َ َع : ّّللاِ أنَا ُ َو َّضأ َص ُكْن ُت أتَ # ِم ْب َل ذِل َك ْن إنَا ٍء َوا ِحٍد، قَدْ أ ِهَّرةُ قَ ْ ابَ .في الزوائد: في إسناده ْت ِمْنهُ ال حارثة بن أبي الرجال، ضعيف . 119. (368) (6106)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Ben ve Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ikimiz de tek bir kaptaki suda)n abdest alırdık. Bundan önce suya kedinin değdiği de olurdu." 177 * KEDİ ARTIGI İLE ABDEST ٍر ـ125 ـ6157 ـ368 َّشا َّي ـ . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن بَ َحنَِف ْ ْكٍر ال َمِجيِد، يَ ْعنِى أبَا بَ ْ ِ ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ . ي ْب ُن َعْبِد ال َّر ْحم ِن ْب ُن أب ْ ثَنَا َعْبدُال ِ ِي ِه، َع ْن أب َر ال ّز ةَ؛ قَا َل ِ نَاِد، َع ْن أب َمة،َ َع ْن أبى ُه َرْي لبَ ْي ِت لَ ْ ق َط ُع ال َّص ََة،َ ’ ا ِهَّرةَُ تَْ ل ْ ِ ي َس : قَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ :# «ا َها ِم ْن َمتَاع نَّ ».في الزوائد: رواه ابن خزيمة في صحيحه، والحاكم في المستدرك من حديث بندار، وهو دمحم بن بشار . 120. (368) (6107)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "(Namaz kılanın önünden geçmekle) kedi namazı bozmaz. Çünkü o, evin (demirbaş) eşyasındandır."178 AÇIKLAMA: Bazı hadislerde namaz kılanın önünden kadın, siyah köpek ve merkebin geçmesi halinde namazın bozulacağı ifade edilmiş ise de, İmam Ebu Hanife, Malik ve Şafii hazeratı, başka rivayetleri esas alarak hiçbir şeyin namazı bozmayacağını belirtmişlerdir. Sadedinde olduğumuz hadis, kediyi merkeb ve siyah köpekten ayırmış olmaktadır.179 * KADININ ARTIGI İLE GUSÜL ـ . ؛ قَا َل َحدّثَنَا ُم َح ـ121 ـ6155 ـ378 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ّيٍ ِر ِث، َع ْن َعِل َحا ْ ِي إ ْس َحا َق، َع ِن ال ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللا،ِ َع : َكا َ َ ْن إ ْس َرائِي َل، َع ْن أب ُو َ َ ِم ْن إنَا ٍء َو النَّب # ا ِحٍد ِ ُّى ْغتَ ِسل هُ يَ ُ َو . ََ َوأ ْهل ِه ِفَ ْض ِل َصا ِحب َحدُ ُه َما ب يَ . في الزوائد: إسناده ضعيف . ْغتَ ِس ُل أ 121. (375) (6108)- Hz. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ve ehli, tek bir kapta yıkanıyorlardı. Onlardan biri, arkadaşının (guslettiği suyun) artığı ile yıkanmazdı."180 * KADIN VE ERKEK AYNI KAPTAN GUSLEDER ـ122 ـ6158 ـ378 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َحدّثَنَا أبُو بَ َح َس ِن ـ . ا ِن َعِقى ٍل، ِد ُّي ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال ’ ْ ِن َم َح ّمِد ْب َس . ثَنَا َشِري ٌك، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب ْن َجاب ُو َ َ ِم ْن أنَا ٍء َوا ِح َكا َ َ # ٍد َر ُسو ُل َع : ّّللاِ ْغتَ ِسل َوأ ْزَوا ُجهُ يَ .في الزوائد: هذا إسناد حسن . 122. (379) (6109)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) ve zevceleri tek bir kaptan (su alarak) yıkanırlardı."181 175 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/573. 176 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/573. 177 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/573. 178 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/574. 179 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/574. 180 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/574. 181 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/575. * NEBİZ İLE ABDEST ُّي ْب ُن َم َح ـ123 ـ6115 ـ354 ّمٍد َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ْكِر ْب ُن أب ـ . قَا:َ ي ِه َحدّثَنَا أبُو بَ ِ ح َو . ثَنَا ثَنَا . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى َو ِكي ٌع، َع ْن أب َمْولَي َع ِي َزْيٍد، ْب ِس ِّى، َع ْن أب عَ ْ َرةَ ال ِق، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن أبي فَ َزا ِن َم ْسعُوٍد؛ أ َّ َ َع َر ُسو َل ّّللاِ ْبدُال َّر َّزا ِن ُح َرْي ٍث، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْمِر ْب َحِدى ُث . هذَا َ َو َّضأ َو َما ٌء َط ُهو ٌر» فَتَ ِبَةٌ ْمَرةٌ َطيّ َوة.ٍ قَا َل «تَ ِيٍذ فِى إدَا َش ْى ٌء ِم ْن نَب ِن: « ِعْندَ ََ َك َط ُهو ٌر؟» قَا َل: .َ إَّ ِج ّ ل ْ ا ْيلَةَ # قَا َل لَه،ُ لَ ٍ َو ِكيع وهو مجهول عند أهل الحديث، كما ذكره الترمذ ّي . .مدار الحديث على «أبى زيد» وغيره 123. (384) (6110)- Abdullah İbnu Mes'ud anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), bana, cin gecesi: "Yanında abdest alacak su var mı?" diye sormuştu. Ben: "Hayır, yok! Ancak bir kabın içinde bir miktar nebiz var" dedim. Aleyhissalâtu vesselâm: "Hurma temizdir, su da temizleyicidir!" buyurdu ve hemen onunla abdest aldı."182 AÇIKLAMA: 1- Cinler gecesinden murad, Resulullah daha hicret etmemiş iken, Mekke'nin Cehun adlı dağında, cinlerden bir grubla karşılaştığı gecedir. Bu mülâkata İbnu Mes'ud da katılmış, Resulullah'ın çizdiği bir daire içerisinde uzakta Aleyhissalâtu vesselâm'ı beklemiştir. Sabaha doğru gelen Resulullah, sadedinde olduğumuz hadiste ifade edildiği üzere abdest suyu sormuş, su kabından nebiz yani hurma şırası çıkmıştır. 2- Hadis, şıra ile abdest almanın caiz olduğunu ifade etmekte. Halbuki, teyemmümle ilgili ayette "... Su bulamazsanız temiz toprakla teyemmüm edin..." (Maide 6) buyrularak mutlak su bulunmadığı takdirde teyemmüm yapılması emredilmektedir. Ayet Medine'de nazil olduğu için, hadisteki ruhsat neshedilmiştir. Dört mezhebin imamları, temiz olduğu kabul edilen gül suyu, hurma suyu gibi herçeşit şıra vs. ile abdest alınmayacağını beyanda ittifak etmiştir.183 ُّي ـ124 ـ6111 ـ358 َم ْشِق َوِليِد الِدّ ْ عََّبا ُس ْب ُن ال ْ َمْرَو ُ َ ْب ُن ُم َح ـ . ّمٍد َحدّثَنَا ال ثَنَا . ِهيعَةَ ثَنَا اْب ُن ل . ، َع ْن َ ِ َح َّجاج ْ ثَنَا قَ َخنَ ٍش ْي ُس ْب ُن ال ِن َعبَّا ٍس؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ ّي،ِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ال َّص # ْنعَانِ ِج ّنِ ْ ال ْيلَةَ ِن َم ْسعُوٍد، لَ في َس ِطي َح ٍة. فَقَا َل َمعَ َك َم قَا َل ْب : « ا ٌء؟ ِبيذاً نَ » قَا َل: .َ إَّ َو َم : « ا ٌء َط ُهو ٌر َر # ُسو ُل ّّللاِ ِبَةٌ ِ قَ : ِه ُص َّب َعل » ا َل َّي تَ . ْمَرةٌ َطيّ ب َ َو َّضأ ْي ِه، فتَ َصبَ ْب ُت َعلَ فَ .حديث ابن عباس قد ترد به المصنف. في سنده ابن لهيعة وهو ضعيف . 124. (385) (6111)- Abdullah İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), cin gecesinde İbnu Mes'ud'a: "Yanında su var mı?" diye sordu. O: "Hayır su yok. Ancak bir tulumda nebiz var!" deyince Aleyhissalâtu vesselâm: "Hurma temizdir, su da temizleyicidir (binaenaleyh nebiz temizdir) bana dök (abdest alayım)" buyurdular."184 * DENİZ SUYU İLE ABDEST ـ128 ـ6112 ـ357 نَا ِي َس ـ ْه ٍل َحدّثَ ٍر ُل ْب ُن أب ِن ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن بُ َكْي . َس ْه . ْكِر ْب ِىعَة،َ َع ْن بَ ِن َرب ِر ْب ْي ُث ْب ُن َس ْعٍد، َع ْن َج ْعفَ َّ َحدًّثَنِي الل َرا ِس ّي؛ قَا َل ِف ْ ِن ال ِن َم ْخ ِش ّي،ٍ َع ِن اْب ُل َسَو : ادَة،ً َع ْن ُم ْسِلٍم ْب أ ْجعَ َو َكانَ ْت ِلي قِ ْربَةٌ ِصيدُ ُكْن ُت أ َم فِي ائِي َه بَ ْحِر ا . ْ ِ َما ِء ال ُت ب ْ َو َّضأ ِي تَ َوإنّ َر ُسو ِل . ّّللاِ َّط ُهو ُر َم فَذَ َك # فقَا َل: « ا ُؤهُ ْر ُت ذِل َك ِل َو ال ِح ُّل َم ُه . ْيتَتُهُ ْ ال ».في الزوائد: رجال هذا ا”سناد ثقات. إ أ َ مسلما لم يسمع من الفراس ّي. وإنما سمع من ابن الفراس ّى. و صحبة له. وإنما روى هذا الحديث عن ا ه السند ّي . أبيه. فالظاهر أنه سقط من هذا الطريق. 125. (387) (6112)- İbnu'l-Firâsî anlatıyor: "Ben ava çıkmıştım. Yanımda içine su koyduğum bir kırbam vardı. Deniz suyu ile abdest aldım. Durumu Aleyhissalâtu vesselâm' a sordum. Bana: "Denizin suyu temizdir, meytesi (ölüsü) de helaldir!" cevabını verdi."185 َوا ِس ِط ُّي ـ126 ـ6113 ـ382 ْ ِي َعْبِد ّّللاِ ال ـ . َحدّثَنَا ُكْردُو ُس ْب ُن أب َكِريِم ْب ُن َرْوحٍ ْ ِن ثَنَا َع . ْبدُال ِن َس ِعيِد ْب ْب ِي، َرْو ُح ْب ُن َعْنبَ َسةَ ثَنَا أب ْ َمْولى ُعث ِي َعيَّا ٍش، أب ِل ُرقَ َمةً َو َكانَ ْت أ ِّم َعيَّا ٍش، ُ ِي ِه، أ ِّم أب ُ ِن َس ِعيٍد، َع ْن َجدَّتِ ِه، أ ْب ِي ِه َعْنبَ َسةَ ا َ ،َ َع ْن أب ِن َعفَّ ْن ِت َر ُسو ِل ّّللا َم ِ ا َ َ ْب ِ ب يَّةَ َو ِّض ُئ َر ُسو َل ّّللاِ #؛ قَالَ ْت: ُ َو ُهَو قَا ِع ُكْن ُت أ .# دٌ َمةٌ أنَا قَائِ .في الزوائد: إسناده مجهول. و«عبدالكريم» مختلف فيه . 182 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/575. 183 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/575-576. 184 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/576. 185 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/577. 126. (392) (6113)- Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın kızı Rukiye (radıyallahu anhâ)'nin cariyesi Ümmü Ayyaş (radıyallahu anhâ) demiştir ki: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) oturuyor olduğu halde ben kendim ayakta olduğum halde (gerekli hizmetleri yaparak) ona abdest aldırırdım."186 * UYKUDAN UYANINCA EL YIKANIR ـ127 ـ6114 ـ384 ْب ُن يَ ْحيى َح ْر َملَةُ ِ ُر اْب ُن إ ْس َما ِعي َل، َع ْن َعِقي ٍل، َع ِن ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ـ . ْه ٍب َحدّثَنَا َو َجاب ِهيعَة،َ أ ْخبَ َرنِي اْب ُن لَ ِي ِه؛ قَا َل َر اْب : ُسو ُل ّّللاِ ِن ِش َها ٍب، َع ْن َساِلٍم، َع ْن أب ْو ِمِه َف قَا َل :# « ََ يُدْ ِخ ْل يَدَهُ فى ا َحدُ ُكْم ِم ْن نَ إذَا ا ْستَْيقَ َظ ” ى أ نَا ِء َحتّ َها يَ ».في الزوائد: إسناده صحيح على شرط مسلم. ْغ ِسلَ 127. (394) (6114)- Abdullah İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Biriniz uyanınca elini yıkamadıkça su kabına sokmasın."187 * ABDESTTE BESMELE َع ََِء ـ . ُحبَا ِب َحدّثَنَا أبُو ُكَرْي ٍب، ُم َح ـ125 ـ6118 ـ387 ّمدُ ْب ُن اَ ْ ٍر. ثَنَا أبُو َعاِمِر ثَنَا َزْيدُ ْب ُن ال . َحدّثَنَ َّشا ح َو ا ُم َح ّمدُ ْب ُن بَ ِد ُّى عَقَ ْ ال . ٍ ِي َس ِعيٍد، َع ْن َمدُ ْب ُن َمِنىع ِن أب ِن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب ُوا: ْب ِر ُّي. قَال ِ ح َو َحدَّثَنَا أ ْح . ثَنَا أبُو أ ْح َمدَ ال ُّزبَ ْي ثَنَا َكثِى ُر اْب ُن َزْيٍد، َع ْن ُربَ ْيح ِي َس ِعيٍد؛ أ ِي ِه، َع ْن أب ِ َّي أب ْي ِه َّ َ النَّب :# قَا َل «َ ّّللاِ َعلَ َ ْم يَذْ ُكِر ا ْسم َم ْن لَ ُو » ُضو َء ِل .في الزوائد: هذا حديث حسن . 128. (397) (6115)- Ebu Saîd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Üzerine besmele çekmeyenin abdesti yoktur."188 AÇIKLAMA: Bu hadisin zahiri, abdest için besmele çekmenin farz olduğunu ifade etmektedir. Ancak, fukaha bu mevzuda gelen başka hadisleri de gözönüne alarak, bunun zahiriyle amel etmemiş, besmelenin abdestte sünnet olduğuna hükmetmiştir."189 ـ128 ـ6116 ـ455 َ َرا ِهيم ِن َس ـ . ْعٍد َحدّثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن اِ ْب ِن َس ْه ِل ْب ِن َعبَّا ِس اْب ُمَهْيِم ِن ْب ْ ِي فَدَْي ٍك، َع ْن َعْبِد ال ثَنَا اْب ُن أب ِ ّيِ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه، َع ِن النَّب ِّى، َع ْن أب ال َّسا ِعِد # قَا َل: «َ هُ ُو ُضو َء لَ َم ْنَ َو ََ ُو . ُض َص ََةَ ِل ْي ِه ّّللاِ َعلَ َ ْم يَذْ ُكِر ا ْسم َم ْن لَ َو ََ َص ََةَ ِل و َء . ِ ّيِ ِي َعلى النَّب ّ َصل َم ْنَ يُ َم ْن ِل . َ يُ ِح ُّب ا َو ََ َص ََةَ ِل َمةَ َر». ْب ُن َسلَ َصا َح َس ِن ’ْن قَا َل أبُو ال : َحدّثَنَا أبُو َحاتٍِم. ثَنَا ِعيسى ( ُعبَ ْي ُس) ْب ُن ْ َّطا ُر عَ ْ ُمَهْيِم ِن ْب ُن َعبَّا ٍس فَذَ َكَر نَ ْحَو . ثَنَا َعْبدُا هُ َمْر ُحوٍم ال ْ وقال السند ّى: ل .في الزوائد: ضعيف، تفاقهم على ضعف عبدالمهيمن. ّي لكن لم ينفرد به عبدالمهيمن، فقد تابعه عليه ابن أخى عبدالمهيمن. في المعجم الكبير رواه الطبران . 129. (400) (6116)- Sehl İbnu Sa'd es Saîdî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Abdesti olmayanın namazı yoktur. Abdest alırken Allah'ın ismini zikretmeyenin de abdesti yoktur. Resulullah'a salat (u selam) okumayanın da namazı yoktur. Keza Ensar'ı sevmeyenin de namazı yoktur."190 AÇIKLAMA: 1- Hadis, abdestsiz olarak farz, vacib, nafile hiçbir namazın kılınamayacağını, kılındığı takdirde kabul edilmeyeceğini ifade etmektedir. Ulema bu meselede ihtilaf etmez: Abdest alabilecek durumda olan bir kimsenin abdestsiz namaz kılmaması gerekir. Ancak, abdest almaya güç yetirememek, su bulamamak veya su olsa bile can tehlikesi ile suya gidememek, sağlığa suyun zarar vermesi gibi hallerde teyemmüm abdestin yerine geçebilir.Teyemmümün ne şekilde olacağı hangi şartlarda caiz olacağı ilgili bahiste açıklandı. 2- Hadiste temas edilen diğer bir husus abdest sırasında Allah'ın zikridir. Allah'ın zikri besmele çekmekle tahakkuk edebileceği gibi, hamd ile de, kelime-i tevhid, kelime-i şehadetin söylenmesiyle de tahakkuk eder. Ancak, me'sur olarak, hadislerde bismillahi velhamdülillahi cümlesi, مََِ سْ ِن اِ َح ْمدُ ّّللِ َعلى دي ْ َوال عَ ِظيِم ْ ْسِم ّّللاِ ال ِ ب cümlesi tavsiye edilmiştir.Esasen, Resulullah başka hadislerinde her bir hayırlı ve meşru işin besmele veya hamdele ile başlamasını, aksi takdirde hayrının güdük kalacağını irşad buyurmuştur. Abdest gibi hayrı pek ziyade olan bir amelin besmele ile başlamasının ve abdest boyunca zikrullahın devam etmesinin ehemmiyetine 186 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/577. 187 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/578. 188 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/578. 189 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/578. 190 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/579. elbette dikkat çekilecektir. Resulullah Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh)'ye şöyle buyurmuşlardır: "Ey Ebu Hureyre, abdest almak istediğin vakit ِللّّ ُمدْ حَ ْ َوال ِا ْسِم ّّللاِ ب "Allah'ın adıyla başlar, (bu hayrı müyesser kılan) Allah'a hamdederim" de. Zira böyle dersen, aldığın bu abdest bozuluncaya kadar, amelini yazmakla muvazzaf melekler, senin için sevap yazarlar."Abdest alırken besmele çekmemenin hayırda meydana getireceği "güdüklük"ü bir başka hadis şöyle açıklar: "Kim abdest alırken zikrullah da bulunursa bu, onun bütün bedenine bir temizlik sağlar. Kim de Allah'ın adını zikretmeden abdest alırsa, bu da onun sadece abdest uzuvlarına bir temizlik sağlar." 3- Hadis, zikrullah olmayan abdestin abdest sayılmayacağını da ifade etmektedir. Hadisin zahiri, her ne kadar böyle bir abdestin batıl olduğunu ifade etmekte ise de, alimler, başka rivayetlerde gelen tasrihata dayanarak bunu kemale hamletmişlerdir. Yani, "zikrullah olmayan abdest, kâmil, mükemmel bir abdest değildir" demişlerdir.Zahiriye mezhebi, zikrullahsız abdestin butlanına hükmetmiştir. Ahmed İbnu Hanbel ve diğer birkısım alimler, "zikrullahı bile bile terkedenin abdesti batıldır, unutarak terkedeninki batıl değildir" demiştir. Hanefîler, Şafiîler ve Malikîler ise, zikrullahın sünnet olduğunu söylemişlerdir. Bir görüşünde Ahmed İbnu Hanbel de böyle hükmetmiştir.Gusül, teyemmüm, abdest aynı hükme tabidir.191 * TEK AVUÇ SU İLE MAZMAZA İSTİNŞAK ـ135 ـ6117 ـ454 ؛ أ َّ َ ّيٍ ٍر، َع ْن َعِل َمة،َ َع ْن َعْبِد َخْي قَ ْ ِن َعل ثَنَا َشِري ٌك، َع ْن َخاِلِد ْب ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َر ـ ُسو َل ّّللاِ َحدّثَنَا أبُو بَ # َوا ْستَْن َش َق َم ْض َم َض ثَثا،ً فَ َ َو َّضأ ثَثا .في الزوائد: رواه با َ خزيمة وابن حبا َ في صحيحهما، من طريق خالد ،ً ِم ْن َك ٍّف َو تَ ا ِحٍد بن علقمة . 130. (404) (6117)- Hz. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest aldı. Bu esnada bir avuç su ile üç kere mazmaza, üç kere istinşakta bulundu."192 AÇIKLAMA: 1- Mazmaza; suyu ağızda dolaştırarak ağzı yıkamaktır, istinşak ise burna su çekerek burnu yıkamaktır. Dilimize bu iki kelime de dinî tabir olarak girmiştir. İstinşak bazı hadislerde istinsar kelimesiyle de ifade edilmiştir. Mazmazanın kâmil manada gerçekleşmesi, suyun ağızda çalkalanmasına bağlı ise de, cumhur bunu şart koşmamıştır. Ağza alınan suyun dışarı atılması esastır.Sadedinde olduğumuz hadis, tek avuç su ile hem mazmaza hem de istinşakın üçer sefer yapıldığını ifade eder. Ancak her seferinde ayrı ayrı suyu avuçladığını ifade eden rivayetler de var. Keza ağıza bir kere, burna bir kere su verdiğini ifade eden rivayetler de mevcuttur. Aynî bu meselede geniş bir tahlille bir çok rivayetleri kaydeder. Mazmaza ve istinşakı başka tarzlarda tarif eden rivayetler de var. Şu halde abdestin bir teferruatı olan bu temizliği Aleyhissalâtu vesselâm şartlara ve zamana göre farklı şekillerde yapmış olmalıdır.Bu meselede Nevevî'nin şu özetlemesini kaydederek teferruata girmeyeceğiz: "Ağız ve buruna ne şekilde su alınırsa alınsın dinin gerekli kıldığı) mazmaza ve istinşak hasıl olur." Zikredilen ihtilaf en güzeli hakkındadır. 2- Mazmaza ve istinşakın hükmü gusül ve abdestte mezhepten mezhebe farklıdır. * Hanefîlere göre bunlar abdestte sünnet, gusülde farzdır. Zeyd İbnu Ali ve Süfyan-ı Sevrî de böyle hükmetmiştir. * Şafiîlere ve Malikîlere göre hem abdestte ve hem gusülde sünnettir. Çünkü bunlara göre, ağız ve burun vücudun içi sayılır, "iç"in yıkanması gerekli değildir. Zührî, Hasan Basrî, Katâde, Rabia, Evzai, Leys İbnu Sa'd, İbnu Cerir et Taberi daha nice selef uleması bu görüştedirler. * Birçok meselede olduğu gibi bunda da Ahmed İbnu Hanbel'den birkaç görüş rivayet edilmiştir. Meşhur görüşüne göre mazmaza ve istinşak hem abdest ve hem de gusülde vacibtir. Abdurrahman İbnu Ebi Leyla, İshak İbnu Rahuye, Kasım İbnu Muhammed ve el-Müeyyed Billah gibi bir kısım alimler de bu görüştedir. * Ahmed İbnu Hanbel'in diğer bir görüşüne göre, istinşak abdest ve gusülde vacibtir, mazmaza ise sünnettir. Davud-u Zâhirî, Ebu Sevr ve Ebu Ubeyd gibi başka bazıları da bu görüştedir.Hepsi de görüşlerinde rivayete dayanır.193 * UZUVLARI BİRER KERE YIKAYARAK ABDEST ِ ثَنَا . ثَنَا ال َّض َّحا ُك ْب ي ِه، َع ْن ِر ْشِدي ُن ْب ُن َس ـ حدّثَنَا أبُو ُك . ْعٍد َر ـ131 ـ6115 ـ412 ْي ٍب ،َ َع ْن أب ِن أ ْسلَم ِى َل، َع ْن َزْيِد اْب ُن ُش َر ْحب َرأْي ُت َر ُع : ُسو َل ّّللاِ َمَر؛ قَا َل َوا ِحدَة.ًفي الزوائد: إسناده واه، لضعف رشدين بن سعد . َوا ِحدَةً َ َو َّضأ # في َغ ْزَوةِ تَبُو َك تَ 191 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/579-580. 192 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/580. 193 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/580-581. 131. (412) (6118)- Hz.Ömer (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı Tebük Seferi sırasında abdest uzuvlarını birer kere yıkayarak abdest alırken gördüm." 194 AÇIKLAMA: Daha önce de geçtiği üzere, abdest uzuvlarını üçer sefer yıkamak sünnettir, ikişer ve hatta birer defa yıkayarak da abdest alınabilir. Hepsi Resulullah'ın tatbikatında görülmüştür. Sadedinde olduğumuz hadis, birer kere yıkayarak aldığını göstermektedir. Bunun sefer sırasında olması, bu tarz abdeste suyun az bulunma veya zaman bakımından sıkışma gibi durumlarda başvurulmasının "sünnet" olacağına işaret sayılabilir. 195 * UZUVLARI ÜÇER KERE YIKAYARAK ABDEST ـ132 ـ6118 ـ416 ٍ ـ . ي َحدّثَنَا ُسْفَيا ُ َ ْب ُن َو ِكيع ِ ِن أب ِن َعْبِدال َّر ْحم ِن، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َو ْرقَا ِء ْب ْ ِي ال َس، َع ْن فَائِ ٍد، أب ثَنَا ِعيسى ْب ُن يُونُ َرأْي ُت َر أ : ُسو َل ّّللاِ ْوفَى؛ قَا َل َمَّرة.ًفي الزوائد: هذا ا”سناد ضعيف. فائد بن عبدالرحمن قال فيه َسهُ َو َم َس َح َرأ ثَثا،ً ثَثاً َ َو َّضأ # تَ خار ّي: منكر الحديث. وقال الحاكم: روى عن ابن أبي أوفى أحاديث موضوعة. نعم، المتن رواه النسائي في الصغرى من الب ّي بن أبي طالب حديث عل . 132. (416) (6119)- Abdullah İbnu Ebi Evfa (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Ben Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı abdest alırken gördüm (yıkanacak uzuvlarını) üçer kere yıkamış, başına da bir kere meshetmişti."196 AÇIKLAMA: Bu hükmü ifade eden başka rivayetler de gelmiştir. Abdest almada başın bir kere meshi esas olmakla birlikte, Aleyhissalâtu vesselâm'ın iki ve hatta üç kere meshettiğine dair rivayetler de gelmiştir; Aynî, bunları mahrec ve kaynaklarını da göstererek kaydeder.197 ـ . ي َحدّثَنَا ُم َح ـ133 ـ6125 ـ417 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِ ِن َحْو َش ٍب، َع ْن أب ْي ٍث، َع ْن َش ْهِر اْب ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن يُو ُس َف، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن لَ ٍك ا’ ا َل َماِل ْشعَ ِر ّيِ : ؛ قَ َر ُسو ُل ّّللاِ َكا َ َ # ثَثاً ثَثاً ُ يَتَو َّضأ .في الزوائد: هذا ا”سناد ضعيف. وليث هو ابن أبي صيف.وقال السندي: وشهر، قد تكلموا فيه. 133. (417) (6120)- Ebu Malik el-Eş'arî anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) (uzuvlarını) üçer sefer yıkayarak abdest alırdı."198 * UZUVLARI BİR, İKİ, ÜÇ KERE YIKAYARAK ABDEST ُّي ـ134 ـ6121 ـ418 بَا ِهِل ْ ْكِر ْب ُن َّخ ٍََد ال َّط ـ . ا ُر َحدّثَنَا أبُو بَ عَ ْ ِز ال عَ ِزي ْ َحدًّثَنِي َعْبدُال َّر ِحيِم ْب ُن َزْيٍد َحدّثَنِي َم . ْر ُحو ُم ْب ُن َعْبِدال عَ ِّم ُّي ِن ُع َمَر ال ؛ قَا َل ْ َّرة،َ َع ِن اْب ِن قُ ْب ِويَةَ ِي ِه، َع ْن ُمعَا ْن أب َر ُسو ُل ّّللاِ ، َع : َ َو َّضأ َو تَ # ا ِحدَةً َوا ِحدَةً . فَقَا َل « بَ ُل ّّللاُ َيقْ ُو ُضو ُء َم ْنَ هذا ِ ِه ب َص ََةً إَّ ِن ِم » ْنهُ ْنتَْي ِن ثِ ِثْنتَْي َ َو َّضأ َّم تَ ُ ث . فَقَا َل « قَدْ ْ ُو َهذَا ُضو ِء ُو ُضو ُء ال ْ ِر » ِم َن ال . ثَثاً ثَثاً َ َو َّضأ َو . قَا َل َوتَ ُو ُضو ِء. ُغ ال : «هذا أ ْسبَ َ َرا ِهيم ِل ّّللاِ إْب َو ُهَو ُو ُضوئِي َوُو ُضو ُء َخِلى َر . ا ِغ ِه َّم قَا َل ِعْندَ فَ َ هكذَا ثُ َو َّضأ َو َم ْن تَ َوأ ْش َهدُ أ َّ َ ُم َح ّمداً : َعْبدُهُ ّّللاُ أ ْش َهدُ أ ْ ََ إلهَ إَّ َء».في الزوائد: في ا”سناد، زيد العّم ّى وهو ضعيف. وعبدالرحيم ُس ِ َها َشا ِة يَدْ ُخ ُل ِم ْن أيّ َجنَّ ل ْ َوا ِب ا أْب َمانِيَةُ تِ َح لَهُ ثَ ه،ُ فُ ُ و َر ول متروك، بل كذاب. ومعاوية بن قرة لم يلق ابن عمر. قاله ابن حاتم في العلل. وص ّرح به الحاكم في المستدرك . 134. (419) (6121)- Abdullah İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) (bir defasında abdest uzuvlarını) birer kere yıkayarak abdest aldı ve: "Bu abdest, Allah'ın bunsuz hiçbir namazını kabul etmeyeceği kimsenin abdestidir!" buyurdu. Sonra abdest uzuvlarını ikişer sefer yıkayarak aldı ve: "Bu, abdestlerin kıymetlisidir!" buyurdu. Sonra üçer sefer yıkayarak abdest aldı ve:"Bu, abdestin en mükemmel olanıdır. Ayrıca bu, hem benim, hem de Halilullah olan Hz. İbrahim aleyhisselam'ın abdestidir. Kim bu şekilde abdest alır, tamamlayınca da eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abduhu ve resulühü "Şehadet ederim ki Allah'tan başka ilah yoktur ve şehadet ederim ki Muhammed Allah'ın kulu ve elçisidir" derse kendisine cennetin sekiz kapısı birden açılır, hangi kapısından dilerse ondan içeri girer!" buyurdular." 199 194 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/581. 195 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/582. 196 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/582. 197 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/582. 198 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/583. 199 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/583. AÇIKLAMA: 1- Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), bu hadislerinde abdestin meşru çeşitlerini öğretmektedir. Buna göre bütün uzuvların birer kere yıkanması suretiyle alınan abdest, namazın kabul edilmesi için şart olan temizliğin asgarî şartını yerine getirmektedir. Bu kadarcık bir temizlik yapılmadan kılınan namaz makbul değildir. Sözgelimi, abdest uzuvlarından birinin yıkanmaması veya "yıkama" manasını ifade etmeyecek şekilde ıslak bezle silinmesi abdest sayılmayacaktır. 2- Hadiste abdest işinin mutlak su ile yapılacağı manası da mevcuttur. Öyleyse bunun dışına çıkan mayilerle abdest caiz olmamalıdır. Sözgelimi gül suyu her ne kadar temiz ise de, onunla abdest caiz değildir. 3- Hadis, abdestin en mükemmel şeklini de belirtmektedir: Abdest uzuvlarını üçer sefer yıkamak. Şu halde daha fazla yıkanması hiss-i zahirimize göre temizliği daha da artıracak gibi gelirse de, hakikat-ı diniye noktasından öyle değildir. Üçten fazlası israf addedilmiştir ve bunun mekruh olduğu başka rivayetlerde belirtilmiştir. Hadis, uzuvların üçer sefer yıkanmasına dair sünnetin Hz. İbrahim aleyhisselam'a dayandığını belirtir. Bazı rivayetlerde "Bu, benden önceki peygamberlerin abdestidir" diye ifade edilmiştir. 4- Hadis, abdestle ilgili mühim bir adaba da yer vermiştir. Abdest kelime-i şehadetle son bulmalıdır. Bu, abdestte kemalin zirvesini teşkil etmektedir. 5- Sadedinde olduğumuz hadis, abdest yoluyla temizlik işinin, insanlara daha önceki devirlerde de teşrî edildiğini gösterir. Esasen pekçok ayet, eski peygamberlerin, beşeriyete namaz, oruç, zekat gibi dinimizde yer alan ibadetleri emrettiğini belirtmektedir. Esasen "Şurası muhakkak ki, Allah katında muteber din İslam'dır" (Ali İmran 19) ayetinde bidayetten beri insanlığa tek dinin teşrî edildiği, buna da İslam dendiği haber verilmektedir. Bunu, bazı teferruatta farklı olsa da esas prensiplerde müştereklik diye anlayabiliriz.Son olarak şunu da belirtelim: Hadiste temas edilen hususlar, başka rivayetlerdede aynen gelmiştir.200 َح ـ138 ـ6122 ـ425 دّ ُر ْب ُن ُم َسافِ ٍر ـ ْشٍر ثَنَا . َج ْعفَ ِ ْعنَ ٍب، أبُو ب َما ِعي ُل ْب ُن قَ ِن ثَنَا إ ْس . ُّي، َع ْن َزْيِد ْب ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َع َرادَةَ ال َّشْيبَانِ ِن َك ْع ٍب؛ أ َّ َ َر ُس ْب ّيِ بَ ُ ٍر، َع ْن أ ِن ُع َمْي َّرة،َ َع ْن ُعبَ ْيِد ْب ِن قُ ْب ِويَةَ ِر ّي،ِ َع ْن ُمعَا َحَوا ال و َل ْ ّّللاِ # َمَّرةً َ َو َّضأ دَ َعا ب . فَقَا َل: « ُو ُضو ِء ِ َما ٍء فَتَ ْ ال َص ََةً ُ قبَ ِل ّّللاُ لَهُ ْ ْم يَ ْو قَا َل: « هُ لَ هذَا و ِظيفَة » أ ْ َو َّضأ ْم يَتَ ُو ُضو ُء َم ْن لَ َ َو َّضأ َّم تَ » ثُ َّم قَا َل ِن ثُ ِن َمَّرتَْي َ : « هُ أ ْع َطاهُ َمَّرتَْي َو َّضأ ُو ُضوئِي َوُو ُضو ُء ُو ُضو ُء َم ْن تَ . فَقَا َل: «هذَا ثَثاً ثَثاً َ َو َّضأ َّم تَ ِن ِم َن ا’ ْجِر» ثُ ْي هذَا ّّللاُ ِكْفلَ ْبلي ُمْر َسِلي َن ِم ْن قَ ْ ال »في الزوائد: في إسناده زيد، العّميّ هو، ضعيف. وكذا الرواي عنه. ورواه ا”مام أحمد في مسنده عن ّي عن نافع عن ابن ع أبي إسرائيل عن زيد العّم مر . 135. (420) (6122)- Übey İbnu Ka'b (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) su getirtip (uzuvlarını) birer birer yıkayarak abdest aldı."İşte bu abdest vazifesidir!" buyurdu. Yahut da: "İşte bu, yapmadığı takdirde, Allah'ın namazını kabul etmeyeceği, kişinin (yapması gereken asgarî) abdestidir!" buyurdu. Sonra ikişer ikişer yıkayarak abdest aldı. Sonra:"Bu da, Allah'ın ücretini iki hisse verdiği kimsenin abdestidir!" buyurdu. Üç sefer yıkayarak abdest aldı ve: "İşte bu benim ve benden önceki peygamberlerin abdestidir!" buyurdu."201 * ABDESTTE İKTİSAD ِح ْم ِص ُّي ـ136 ـ6123 ـ424 ْ ُم َصفَّى ال ْ ِن ُع َمَر ـ . ؛ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال ِي ِه، َع ْن َساِلٍم، َع ِن اْب فَ ْض ِل، َع ْن أب ْ ِن ال ، َع ْن ُم َح ّمِد ْب ثَنَا بَِقيَّةُ ُ # فَقَا َل َرأى َر قَا َل: ُسو ُل ّّللاِ َو َّضأ تُ ».في الزوائد: إسناده ضعيف. س ْسِر تُ . َ ْف ْسِر : «َ ْف َر ُج ًَ يَتَ ّ بقية مدل . 136. (424) (6123)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest alan bir adam görmüştü: "İsraf etme! İsraf etme!" buyurdular."202 ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ137 ـ6124 ـ428 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى تَْيبَةُ ِي َعْبِدال َّر ْحم ِن ثَنَا ق . ُ َمعَافِر ِّى، َع ْن أب ْ ِن َعْبِد ّّللاِ ال ِّى ْب َع ََة،َ َع ْن ُحيَ ِهي ثَنَا اْب ُن لَ ِن َع ْمٍرو؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ ّي،ِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ُحبُِل ْ َو ُهَو ال # ِ َس ْعٍد، َمَّر ب َما هذَا ال َّس َر يَتَو َّضأ. فقَا َل: « ُف؟ ٍر».في الزوائد: إسناده َهٍر َجا َوإ ْ َ ُكْن َت َعلى َن ُو ُضو ِء إ ْس َرا ٌف؟ قَا َل: «نَعَ ْم. ل ْ » فقَا َل: أفِي ا ضعيف، لضعف حي بن عبد ّّللاِ وابن لهيعة . 137. (425) (6124)- Abdullah İbnu Amr (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), abdest almakta olan Sa'd'a uğramıştı:"Bu israf da ne?" buyurdular. Sa'd: "Abdestte dahi israf olur mu?" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm:"Evet! cevabını verdi, akan bir nehir üzerinde olsan bile!"203 200 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/584. 201 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/585. 202 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/585. 203 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/586. AÇIKLAMA: Nevevi'nin de ifade ettiği üzere, İslam uleması bu ve benzeri hadislerden hareketle, abdest sırasında fazla su kullanmayı, deniz kenarında bile olsa "mekruh" addetmekte icma etmiştir. Kerahati, tahrime hamleden olmuş ve hatta "haram" diyen de bulunmuş ise de, esahh olanı tenzihe hamletmektir.Bu yasakta şeriat-ı garranın başka maksadları bulunduğu için, suyun nehirde bedava akması gibi fevkalâde bolluğu kerahati ortadan kaldırmıyor. Buradaki makasıd-ı şer'iyyeden biri, kişiye, günde beş kere "israfın kötülüğü"nü hatırlatmak, bir değeri de "tabiata saygı"yı zihinlerde tesbit etmek olmalıdır.Hanefî alimler, kişinin kendi sahip bulunduğu suda veya kullanılması mübah olan suda israfın tahrimen mekruh, mescidlere vakfedilen sularda israfın ise, haram olduğuna hükmetmişlerdir.204 * ABDESTTE İSBAG: MÜKEMMEL ABDEST ـ135 ـ6128 ـ427 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ٍر ـ . َحدّثَنَا أبُو بَ ِي بُ َكْي ِن ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن أب . ِن ُم َح ّمِد ْب ثَنَا ُز َهْي ُر ْب ُن ُم َح ّمٍد، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َسِم َع َر ُسو َل ّّللاِ ِر ّيِ؛ أنَّهُ ُخدْ ْ ِي َسعيٍد ال ُم َسَّي ِب، َع ْن أب ْ ِن ال قَ : « َخ َطايَا َعِقى ٍل، َع # ا َل ْن َصِعيِد ْب ْ ِ ِه ال ِ ُر ّّللاُ ب ُكْم َعلى َما يُ َكفّ ُّ أدُل َ أ َح َسنَا ِت؟ ْ ِ ِه في ال َويَ ِزيدُ ب ُوا: بَلى. » قَال َر ُسو َل ّّللاِ َظ يَا ! قَا َل: « ا ُر ال َّص ََةِ بَ ْعدَ ا َواْنتِ ِجِد، َم َسا ْ ُخ َطا إلى ال ْ َرةُ ال ْ َو َكث ِرِه، َمَكا ْ ُو ُضو ِء َعلى ال ْ إ ْسبَا ل َّص ََِة».في الزوائد: ُغ ال حديث أبي سعيد رواه ابن حبا َ في صحيحه. وله شاهد في صحيح مسلم وغيره . 138. (427) (6125)- Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini işittim: "Yaptığınız taktirde Allah'ın günahlarınızı affedip, sevabınızı artırdığı ameli size söyleyeyim mi?""Evet ey Allah'ın Resulü, söyleyin!" dediler."Sıkıntıya rağmen abdesti mükemmel yapmak, mescidlere çok yürümek, bir namazdan sonra müteakip namazı beklemek."205 AÇIKLAMA: Resulullah burada, kulluk edebinin mühimlerine irşad buyurmaktadır: Abdestin her halukârda mükemmel olması: Sıkıntı, çok soğuk, çok sıcak, hastalık, suyun parayla ve pahalı olması... gibi durumlardan ileri gelebilir. Mescidlere çok yürümek: Mescid uzak dahi olsa namazları orada kılmak veya her vakti mescidde kılmak demektir. Namazı kılınca, zihnen ikinci namaza hazırlıklı olmak, abdestli bulunmak, vaktin girip girmediğini takip etmek, namazı ilk vaktinde cemaatle kılma gayretinde olmakla da Aleyhissalâtu vesselâm'ın belirttiği üçüncü şart gerçekleşir.206 * SAKALI HİLALLEME ٍر ـ138 ـ6126 ـ431 ِن َماِل ٍك ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َكِثي ِس ْب ِن أنَ ِن َزْيِد ْب ِم ْب ِن ِه َشا ِن َحْف ِص ْب ْضِر ـ ، َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب ، أبُو النَّ بَ ْصِر ّي،ِ َع ْن يَ ِزيدَ ال َّرقَا ِش ْ ِن َماِل ٍك؛ قَا َل َصا ِح ُب ال ِس ْب ّي،ِ َع ْن أنَ َر : ُسو ُل ّّللاِ َكا َ َ # هُ ِعَ َصاب َّر َج أ َوفَ َل ِل ْحيَتَهُ َّ َخل َ َو َّضأ إذَا تَ ِن َمَّرتَْي .في الزوائد: في إسناد حديث أنس هذا، يحيى بن كثير، وهو ضعيف، وشيخه يزيد . 139. (431) (6126)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest aldığı zaman mübarek parmaklarını açarak sakalını hilaller ve bunu iki sefer yapardı."207 ٍر ـ145 ـ6127 ـ432 ُم ْب ُن َع َّما َحِميِد ْب ُن َح ـ . بى ٍب َحدّثَنَا ِه َشا ْ َو َزا ِع ُّي ثَنَا َع . ثَنَا ا’ ْبدُال ْو . ْ ْي ٍس. َحدَّثَنِي نَافِ ٌع، ْبدُال ثَنَا َع ا ِحِد اْب ُن قَ َع ِن َر اْب : ُسو ُل ّّللاِ ِن ُع َمَر؛ قَا َل َه َكا َ َ # ا ِ ِعِه ِم ْن تَ ْحتِ َصاب ِأ َّم َشبَ َك ِل ْحيَتَهُ ب عَ ْر ِك، ثُ ْ ِر َضْي ِه بَ ْع َض ال َع َر َك َعا َ َو َّضأ إذَا تَ .في الزوائد: في إسناده عبدالواحد، وهو مختلف فيه . 140. (432) (6127)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), abdest alınca, yanaklarını biraz ovduktan sonra sakalını alt kısmından (yukarı doğru) parmaklarıyla karıştırdı."208 204 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/586. 205 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/587. 206 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/587. 207 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/587. 208 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/588. َحدّثَنَا إ ْس َم ـ141 ـ6125 ـ433 ا ِعي ُل ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ُّي ـ ِ ِ ُّي ال َّرق . ّ ِك ََب ْ ال ِيعَةَ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن . ِش ُّي، َرب ِص ُل اْب ُن ال َّسائِ ِب ال َّرقَا َوا ثَنَا ِي أيُّو َب ا ِي َسْو َرة،َ َع ْن أب َع ’ ا َل ْن أب ِر ّيِ؛ قَ َصا ْن : َرأْي ُت َر ُسو َل ّّللاِ َل ِل ْحيَتَه.ُفي الزوائد: هذا إسناده ضعيف، تفاقهم َّ فَ َخل َ َو َّضأ # تَ على ضعف أبي سورة وواصل الرقاش ّي . 141. (433) 6128)- Ebu Eyyub el-Ensarî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın abdest alınca sakalını hilallediğini gördüm."209 * BAŞI MESH َحدّثَنَا ُم َح ـ142 ـ6128 ـ437 ّمدُ ْب ُن ِم ْصر ُّي ـ ْ ِر ِث ال َحا ْ ِن ال . ْب َمةَ َمة،َ َع ْن َسلَ َمْولى َسلَ بَ ْصِر ُّي، َع ْن يَ ِزيد،َ ْ ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َرا ِشٍد ال ا’ ؛ قَا َل ِ َوع ْك : َرأْي ُت َر ُسو َل ّّللاِ َمَّرةً ْ # َسهُ َم َس َح َرأ فَ َ َو َّضأ تَ .في الزوائد: إسناد حديث سلمة ضعيف. دمحم بن الحارث، ذكره ابن حبا َ في الثقات وقال: يخطئ. ويحيى بن راشد ضعيف . 142. (437) (6129)- Seleme İbnu'l-Ekva (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı abdest alırken gördüm, başını bir kere meshetmişti."210 * KULAKLAR BAŞTANDIR ـ143 ـ6135 ـ443 نَا ُس ِن . َزْيٍد، َع ْن َوْيدُ ْب ُن َس ـ ِعيٍد َحدّثَ ِي َزائِدَة،َ َع ْن ُش ْعبَة،َ َع ْن َحبى ِب ْب ِن أب ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َز َكِريَّا ْب ِن َزْيٍد؛ قَا َل ِميٍم، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِس َر ُسو ُل َعبَّاِد ْب : ّّللاِ ِن تَ قَا َل # «ا’ُ ْ ِ َ ِم َن ال َّرأ ذُ ».في الزوائد: هذا إسناد حسن. إ َ كا َ سويد بن نَا سعيد حفظه . 143. (443) (6130)- Abdullah İbnu Zeyd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Kulaklar baştan (sayılır, yüzden sayılmaz)" buyurdular."211 AÇIKLAMA: İbnu Mace bu hadisi Ebu Hureyre (radıyallahu anh)'den de kaydetmiştir. Hanefîler, bunu esas alarak kulağın meshi için ayrı bir suya gerek görmemişlerdir. Şafiîler, kulağı baştan saymaz, müstakil bir uzuv addeder ve başınkinden ayrı bir su ile mesheder. İmam Malik ve Ahmed İbnu Hanbel kulakları baştan bir parça saysa da ayrı bir su ile meshetmeye hükmederler.212 * PARMAKLARI HİLALLEME َجْو َه ِر ُّي ـ144 ـ6131 ـ447 ْ ُم ْب ُن َس ِعيٍد ال َرا ِهي ـ . نَاِد، َع ْن ُموسى َحدّثَنَا إْب ِن أبي ال ّزِ ٍر، َع ِن اْب ِن َج ْعفَ َحِميِد ْب ْ ثَنَا َس ْعدُ ْب ُن َعْبِدال بَة،َ َع ْن ْب ا َل ِن ُعقْ ِن َعبَّا ٍس؛ قَ َمِة، َع ِن اْب َ ْوأ َمْولى التَّ ، ُو ُضو َء َوا ْجعَ قَا َل :# « ِل َر : ُسو ُل ّّللاِ َصاِلحٍ ْ ال ِ ْم َت إلى ال َّص ََةِ فَأ ْسبَغ إذَا قُ ْي َك يَدَْي َك َو ِر ْجلَ ِ ِع َصاب َء بَ ْي َن أ َما ْ ال ».في الزوائد: رواه الترمذي أيضا. وصالح مولى التوأمة، وإ َ اختلط بأخرة،ٍ لكن روى عنه موسى بن عقبة قبل اختط. فالحديث حسن كما قال الترمذي . 144. (447) (6131)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Namaza kalktığın vakit abdesti mükemmel yap. (Bu cümleden olarak) suyu ayak ve el parmaklarının arasına iyice ulaştır." 213 َمِل ِك ْب ُن ُم َح ّمٍد ال َّرقَا ِش ُّى ـ148 ـ6132 ـ448 ْ ـ . َحدّثَنَا َعْبدُال ٍ ِي َرافِع ِن أب ِن ُعَبْيِد ّّللاِ ْب ِ ثَنَا . ي، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ َم ْعَمُر ْب ُن ُم َح ّمٍد ْب ثَنَا أب ِي ِه؛ ، َع ْن أب ٍ ِي َرافِع ِن أب َر ُسو َل ّّللاِ ْب َم أ َّ َ # هُ َح َّر َك َخاتَ َ َو َّضأ َكا َ َ إذَا تَ .في الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف معمر وأبيه دمحم بن عبد ّّللاِ . 145. (449) (6132) Ubeydullah İbnu Ebi Rafi (radıyallahu anh) babasından naklen anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest alınca altına su ulaşsın diye yüzüğünü oynatırdı."214 209 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/588. 210 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/588. 211 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/589. 212 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/589. 213 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/589. 214 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/590. * ÖKÇELERİ YIKAMAK ـ146 ـ6133 ـ484 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َحدّثَنَا أبُو بَ ِن ثَ ’ ـ . نَا ا ِ ِر ْب ِي ُكَرْي ٍب، َع ْن َجاب ِن أب ِي إ ْس َحا َق، َع ْن َس ِعيِد ْب ْحَو ُص ،َُ َع ْن أب ِر يَقُو ُل: « َسِم ْع َر ُسو َل ّّللاِ # ُت َع : ْبِد ّّللاِ؛ قَا َل عَ َراقِي ِب ِم َن النَّا ْ .في الزوائد: قلت أصله في الصحيحين من حديث عبد ّّللا َو » ْي ٌل ِلل بن عمرو، ومن حديث أبي هريرة. وفي مسلم من حديث عائشة، وحديث جابر، رجال إسناده ثقات. إ أ َ أبا إسحاق كا َ َرةٍ يدلس، واختلط بأ َخ . 146. (454) (6133)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "(Abdest sırasında yıkanmayan) ökçe üzerindeki kalın sinirlerin vay ateşten çekeceklerine!"215 َم ـ147 ـ6134 ـ488 ا َ َ ْ عَبَّا ُس ْب ُن ُعث ْ َحدّثَنَا ال ِ َ ـ َم ْشِقيَّا َما َ َ ْب ُن إ ْس َما ِعي َل الِدّ ْ َو ُعث َو ، . قَا:َ ِليدُ اْب ُن ُم ْسِلٍم ثَنَا ال . ْب ُن ْ ثَنَا َشْيبَةُ ا’ ي َّس ٍََم ا ِ ْحنَ ِف، َع ’ ا ْن أب ِي َصاِلحٍ َوِد، َع ْن أب ْشعَ ِر ّي.ِ ا ْس ’ َويَ ِز ْبِد ّّللاِ َوِلىِد َحدَّثَنِي أبُو َع ’ ، ْ ِن ال ْشعَ ِر ُّي ي ، َع ْن َخاِلِد ْب ِ ِن أب يدَ ْب عَا ِص؛ ُك ُّل ه ُؤ ََِء َسِمعُوا ِم ْن َر ُسو ِل ّّللاِ ْ ِن ال َو َع ْمِرو ْب ِن َح َسنَة،َ ِى َل اْب َو ُش َر ْحب ُو ُضو َء قَ : « ُس # ا َل ْفيَا َ ،َ ْ ’ ْعقَا ِب َوْي ٌل ِل أتِ ُّموا ال . ِر ِم َن النَّا ».في الزوائد: إسناده حسن. ما علمت في رجاله ضعفا . 147. (455) (6134)- Halid İbnu'l-Velid, Yezid İbnu Ebi Süfyan, Şurahbil İbnu Hasene, Amr İbnu'l-As radıyallahu anhüm ecmain'den herbiri, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle buyurduğunu rivayet etmişlerdir: "Abdesti mükemmel alın! (Abdest sırasında iyi yıkanmayan) ökçelerin vay ateşten çekeceklerine!" 216 * AYAKLARIN YIKANMASI ٍر ـ145 ـ6138 ـ487 ُم ْب ُن َع َّما َو ـ . ِلىدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم َحدّثَنَا ِه َشا ْ ِن َمْي َس َرة،َ َع ِن ثَنَا ال . َما َ ،َ َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن اْب ْ َحِري ُز ْب ُن ُعث ثَنَا ِن َم ْعِدي َكِر َب؛ أ َّ َ َر ِم ْب ِمقْدَا ْ ال ُسو َل ّّللاِ # َث ََثاً ْي ِه ثَثاً َس َل ِر ْجلَ فَغَ َ َو َّضأ تَ .في الزوائد: إسناده حسن . 148. (457) (6135)- Mikdam İbnu Ma'dikerb (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), abdest aldı ve ayaklarını üçer sefer yıkadı."217 AÇIKLAMA: Daha önce de geçtiği üzere, bu hadisler de abdest sırasında ayakların mükemmel şekilde yıkanmasını amirdir. Çıplak ayağa meshetmenin Sünnî kaynaklarda delili yoktur. Ayakların yıkanmasını amir olan hadisler mütevatirdir. Kemal İbnu'l-Hümam, Fethu'l-Kadir'de bu hususta 34 sahabeden rivayet bulunduğunu tahkike dayanarak belirtir.Müteakip hadiste görülen İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ)'ın Kur'an'dan istinbatı, bizzat kendi açıklamasından da anlaşılacağı üzere, Ashab'ın bi'l-ittifak takip ettiği amele muhaliftir. İbnu Hacer, Abdurrahman İbnu Ebi Leyla'nın: "Ashab-ı Kiram hazeratı abdestte ayakları yıkamada icma etmiştir" şeklinde Said İbnu Mansur'dan bir rivayette bulunduğunu kaydeder. Sahabelerin ayağı yıkamada icmaı, -şayet var idiysemesh hükmünün neshine delil olur. Kur'an-ı Kerim'in ayetlerini Ashab'ın icmaına uygun şekilde açıklamak gerekeceği, izah gerektirmeyen bir husustur.İbnu Abbas'ın, meshe cevaz veren ifadesi, önce de belirtildiği üzere çeşitli yorumlarra tabi tutulmuştur. İbnu Hacer, İbnu Abbas'ın bu fetvasından rücu ettiğini de belirtir. Her halukârda tevatüren sabit olan "yıkama" emri karşısında şaz, münferid rivayetlerin hükmüne göre amel etmek büyük hatadır.218 ـ148 ـ6136 ـ485 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ـ . ، َع َحدّثَنَا أبُو بَ يَّةَ ِن َعِقى ٍل، َع ِن ثَنَا اْب ُن ُعلَ ِن ُم َح ّمِد ْب قَا ِسِم، َع ْن َعْبِد ّّللاِ اْب ْ ِن ال ْب ِ ْن َرْوح ؛ قَالَ ْت ِ َح ال ُّربَيّ : ِدي ِث ِع ْ نِي َع ْن هذَا ال َسألَ ِذي ذَ َكَر ْت أ َّ َ َر أتَانِي اْب ُن . ُسو َل ّّللاِ َعبَّا ٍس فَ ّ َها ال تَ # ْي ِه ْعنِي َحِديثَ َو َغ َس َل ِر ْجلَ َ َو ََ َّضأ تَ . فَقا َل اْب ُن َعبَّا ٍس: إ َّ َ غَ ْس َل ْ ال َس أبَ ْوا إَّ َم ْس َح النَّا . ْ ال ِجدُ فِى ِكتَا ِب ّّللاِ إَّ َو ََ أ .في الزوائد: إسناده حسن . 149. (458) (6136)- Rübeyyi' (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) bana gelerek, şu malum hadisten sordu. -Burada Rübeyyi' "Resulullah abdest aldı ve ayaklarını yıkadı" şeklinde yaptığı rivayeti kasteder- ve bana dedi ki: Halk (yani bütün Ashab-ı Kiram hazeratı) ayakları yıkamaktan başka bir şeyi caiz görmezler. Halbuki ben, Kitabullah'ta sadece mesh görüyorum."219 215 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/590. 216 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/590. 217 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/591. 218 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/591. 219 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/592. AÇIKLAMA için önceki hadisin açıklamasına bakılmalıdır220 * ABDESTTEN SONRA ETEGE SU SERPME ِ ُّي ـ185 ـ6137 ـ462 ِف ْريَاب ْ ُم ْب ُن ُم َح ّمٍد ال َرا ِهي ِهيعَة،َ َع ْن َعِقي ٍل، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ثَنَا . ، َع ْن َح ـ . َّسا ُ َ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ َحدّثَنَا إْب ثَنَا اْب ُن لَ ُع ْر : ا َل َوةَ؛ قَا َل ِرثَةَ؛ قَ ِن َحا ْب ُن َزْيٍد، َع ْن َزْيِد ْب َمةُ َسا ُ قَا َل # « ُو ُضو ِء َر ُسو ُل ّّللا َحدّثَنَا أ : ِ ْ َرائِي ُل ال َمنِي ِجْب َمَرنِي أ ْ َ أْن َعل . َض َح َّ َوأ ُو ُضو ِء ْ بَ ْو ِل بَ ْعدَ ال ْ ْخ ُر ُج ِم َن ال َما يَ ِي، ِل َح َس ِن تَ ْح َت ثَ ». ْب ْوب ْ قَا َل أبُو ال َمةَ ِي ِس ُّي ثَنَا أبُو َح . اتٍِم ُن : َسلَ ح َو . ثَنَا ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن يُو ُس َف التَّنّ ِهيعَةَ َ َر نَ ْحَو اْب ُن ل . هُ فَذَ َك .في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف ابن لهيعة . 150. (462) (6137)- Zeyd İbnu Harise anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Cebrail aleyhisselam bana abdesti öğretti. Bu meyanda bana, abdestten sonra, çıkacak bevl (sızıntısından hasıl olacak vesveseyi önleme) için elbisemin altına su serpmemi emretti."221 ّيٍ ثَنَا َعا ِص ـ . َحدّثَنَا ُم َح ـ181 ـ6135 ـ464 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ُم ْب ُن َعِل ِ ٍر . ؛ ِر، َع ْن َجاب ِي ال ُّزبَ ْي ْيلَى، َع ْن أب ِي لَ ِن أب ْي ٌس، َع ِن اْب ثَنَا قَ َر قَا َل: ُسول ّّللاِ َ َو َّضأ ْر َجه.ُفي الزوائد: في إسناده قيس بن عاصم وهو ضعيف. َن ََ َض َح فَ تَ # فَ 151. (464) (6138)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest aldı ve fercine (ön tarafına) su serpti."222 AÇIKLAMA: Abdest bozduktan sonra istibra denen, idrar yolundan gelen sızıntının temizlenmesi gerekir. Şu halde bir müddet bekleyerek istibra yapılıp abdest alınınca ön kısımda tabii olarak hissedilecek serinlik, abdestin bozulmuş olma vesvesesine meydan verebilir. Bunu önlemek maksadıyla kolaylık dini olan İslam, donun ön kısmına su serpmeyi teşrî etmiştir. Tirmizi'nin bir rivayetinde Aleyhissalâtu vesselâm, bunun Cebrail tarafından emredildiğini belirtir. Ancak bu emir alimlerce: "Fercini yıka", "istibra et", "taşla istinca ile yetinme, su ile de taharetlen" gibi başka manalara da hamledilmiştir. Doğrusu, belirtilendir.223 * ABDEST HAVLUSU عَ ـ182 ـ6138 ـ465 بَّا ْ َحدّثَنَا ال ْح َم ـ دُ ْب ُن ا َ َوأ َوِليِد، ْ ُس ’ ْب ُن ال َو ثَنَا يَ ِز . ِضي ُن ثَنَا . يدُ ْب ُن ال ِّس ْم ِط َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُم َح ّم ْز : ٍد َه ِر؛ قَاَ ْ ثَنَا ال ِر ِس ّيِ؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ فَا ْ َما َ َ ال ْ َمة،َ َع ْن َسل قَ ْ ِن َعل ْب ُن # َع َطا ٍء، َع ْن َم ْحفُو ِظ ْب ُب ُجبَّةَ ، فَقَلَ َ َو َّضأ ِ َه تَ ا َم َس َح ب ْي ِه، فَ ُصو ٍف َكانَ ْت َعلَ وفي سماع محفوظ من سليما ،َ نَ . َظ .في الزوائد: إسناده صحيح. ورواته ثقات. ٌر َو ْج َههُ 152. (468) (6139)- Selmanu'l-Farisî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest aldılar. Sonra üzerindeki yün cübbesini ters çevirip (iç tarafıyla) yüzlerini sildiler."224 * ABDESTTEN SONRAKİ DUA ـ182 ـ6145 ـ468 نَا ُموسى ْب ُن َعْبِدال َّر َحدّثَ ْحم ِن. ُحبَا ِب ـ ْ َو َزْيدُ ْب ُن ال ّي،ٍ ُح َسْي ُن ْب ُن َعِل ح َو . ثَنَا ثَنَا ال . َحدَّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ْ أبُو نُعَ . وا ْيٍم ُ َما َ َ النَّ َخ ِع ُّي قَال : ْي ِن َو ْه ٍب، أبُو ُسلَ ِس َعْبِد ّّللاِ ْب عَ ّم ُّي ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . قَا َل: ، َع ْن أنَ ْ َِ ِن َما ٍل َِ ٍك، َع ْن َحدَّثَنِي َزْيدٌ ال ْب َّم النَّب # قَا َل: « قَا َل، َث ََ َث ِ ّي ُو ُضو َء ثُ ْ ْح َس َن ال َ فَأ َ َو َّضأ َم ْن تَ َمَّرا ٍت َمانِيَةُ : تِ َح لَهُ ثَ هُ فُ ُ َو َر ُسول َعْبدُهُ َوأ ْش َهدُ أ َّ َ ُم َح ّمداً َو ْحدَهَُ َشِري َك لَهُ ّّللاُ َج أ ْش َّن ِة َهدُ أ ْ ََ إلَهَ إَّ ْ َء أْب . ِم دَ َخ َل َوا ِب ال ِ َها َشا قَا َل ْن أيّ ». قَ َّطا ُ َ ْ ال َمةَ َح َس ِن ْب ُن َسلَ ْ ُم ْب ُن نَ ْصٍر أبُو ال : َن ْح ِو ثَنَا إْب . ِه َرا ِهي ِ ّي ثَنَا أبُو نُعَ .في الزوائد: وهو ضعيف ْيٍم ب في إسناده زيد العّم .قال السند ّي: قلت لكن أصل الحديث صحيح من حديث عمر بن الخطاب. رواه مسلم وأبو داود والترمذي. كما رواه المصنف من رواية عمر أيضا. و عبرة بتضعيف الترمذي الحديث في رواية عمر، كما نبّه عليه، والعجب من صاحب الزوائد أنه اقتصر على كم الترمذي مع ثبوت الحديث في صحيح مسلم . 153. (469) (6140)- Hz. Enes anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim abdest alınca onu mükemmel kılar, sonra da üç kere: "Eşhedü enla ilahe illallalhu vahdehu la şerike leh ve eşhedü enne Muhammeden abduhu ve resulühü" derse, kendisine cennetin sekiz kapısı açılır, dilediğinden içeri girer."225 220 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/592. 221 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/592. 222 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/593. 223 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/593. 224 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/593. * TUNÇ KAPLA ABDEST ِن ـ184 ـ6141 ـ472 َكا ِس ٍب ِن ُع َمَر ـ . ، َع ْن َحدّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن ُح َمْيِد ْب َو ْرِد ُّي، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب َرا ِز ْب ُن ُم َح ّمٍد الدَّ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِن ُم َح ّم ْب َ َرا ِهيم َها ِم ْخ َض ٌب ِم ْن ُصْفٍر إْب ْن ِت َج ْح ٍش؛ أنَّهُ َكا َ َ لَ ِ َب ب ِي ِه، َع ْن َزْينَ ِن َج ْح ٍش، َع ْن أب ِد ْب . ْت ِن َعْبِد ّّللاِ ْب َر ّجِ قَال : ُل َ ُ ُكْن ُت أ َس َر ُسو ِل ّّللاِ ْ َرأ # فِى ِه.في الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات . 154. (472) (6141)- Zeyneb Bintu Cahş radıyallahu anhâ'nın anlattığına göre, "Kendisinin sarıdan (tunçtan) bir teknesi vardı ve Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın saçlarını bu leğende tarardı."226 * UYUYANIN ABDESTİ َر ـ188 ـ6142 ـ478 ةَ ِن ُز َرا ـ . نَا يَ ْحيى َحدّثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َعاِمِر ْب ِن ثَ ِل ْب َضْي ، َع ْن فُ ِي َزائِدَة،َ َع ْن َح َّجاجٍ ِن أب ْب ُن َز َكِريَّا ْب َمة،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ قَ ْ ،َ َع ْن َعل َرا ِهيم َع ْمٍرو، َع # َخ ْن إْب نَام . ى َ َحتّى نَفَ ّ َصل فَ َ َّم قَام ث .في الزوائد: ه ثقات ُ ُ هذا إسنادٌ رجال . ّ إ أ َ فيه حجاجا، وهو ابن س أرطاة، كا َ يدل . 155. (475) (6142)- Abdullah İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (bir gün) horlayıncaya kadar uyudu. Sonra kalkıp namaz kıldı."227 ـ186 ـ6143 ـ476 ي َزائِ ِ ِن أب َرة،َ َع ِن اْب ِن ُز َرا ِن ـ َعبَّاٍد، َحدّثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َعاِمِر ْب ِي َم َطٍر، َع ْن يَ ْحيى ْب ِن أب دَة،َ َع ْن ُح َرْي ِث ْب َرةَ ا ِن أب ’ َعبَّا ٍس؛ قَا َل ِي ُهبَ ْي ٍر، َع ِن اْب ِن ُجبَ ْي ِر ِّى، َع ْن َس ِعيِد ْب َصا ِ َّي َكا َ َ نَ . ْو ُمهُ ذِل َك َو ُهَو َجاِل ٌس ْن : يَ ْعنِي النَّب .#في الزوائد: هذا قال السند ّى: قلت إسناده ضعيف لضعف حريث. ورواه أبو داود والترمذي من وجه آخر، عن ابن عباس، بغير هذا السياق. قد ضعّفه أبو داود من حيث ا”سناد ومن حيث المعنى . 156. (476) (6143)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın o uykusu, kendisi yani Hz. Peygamber oturur iken olmuştur."228 AÇIKLAMA: Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın uykudan kalkıp abdest almadan namaz kıldığına dair rivayetler, şarihlerce şöyle izah edilir. Aslında uyku abdestin bozulmasına vesiledir Çünkü farkında olmadan, uyuyan yellenmiş olabilir. Buna rağmen Resulullah'ın abdest almadan namaz kılması, onun kalbinin uyumamış olmasındandır. Zira başka hadislerde "gözünün uyuduğu, kalbinin uyumadığı" belirtilmiştir. 229 * ZEKERE DEGİNCE ABDEST Mİ? ِج َزا ِم ُّي ـ87 ـ6144 ـ455 ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ُّي ـ . َحدّثَنَا إْب َم ْشِق الدَّ َ َرا ِهيم َم ْع ُن ْب ُن ِعيسى ح َو َحدّثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن اْب ُن إْب ثَنَا . ثَنَا ِن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب َع ِن ْبدُ ّّللاِ ِن َعْبِدال َّر ْحم ِن، َع ْن ُم َح ّمِد ْب ْب بَةَ ٍب، َع ْن ُعقْ ِي ِذئْ ِن أب ، َجِميعا،ً َع ِن اْب ٍ ِن ْب ُن نَافِع ِ ِر ْب ْوبَا َ ،َ َع ْن َجاب ثَ قَا َل :# « ُو ُضو ُء َر ُسو ُل َع : ّّللاِ ْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ْ ْي ِه ال َحدُ ُكْم ذَ َكَره،ُ فَعَلَ َم َّس أ إذَا ».في الزوائد: في إسناده مقال. عقبة بن عبدالرحمن ّى ذكره ابن حباه في الثقات. شيخ مجهول، وباقى رجاله ثقات وقال ابن المدين . 157. (490) (6144)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Biriniz zekerine (erkeklik uzvuna) dokunacak olursa ona abdest almak gerekir."230 ـ185 ـ6148 ـ451 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َحدّثَنَا أبُو بَ ـ . نَا َّى ْب ُن َمْن ُصو ٍر ثَ ُمعَل ِن ذَ ْكَو ال . ا َ َ ْ ِر ْب ِن بَ ِشي َح َمدَ اْب ح َو َحدّثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن أ ُّي ُم ثَنَا . قَا:َ ْب ُن َحِميٍد َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُم َح الِدّ . ّمٍد َم ْشِق َهْيثَ ِ ثَنَا ال . ي ْ ِن أب ْب ِر ِث، َع ْن َم ْك ُحو ٍل، َع ْن َعنَ ْب َسةَ َحا ْ َع ََ ُء اْب ُن ال ْ ِ ّم ثَنَا ال ُ ُسْفيَا َ ،َ َع ْن أ يَقُو ُل: « َسِم ْع # ُت َر ُسو َل ّّللا َحب : ِ ِيبَةَ؛ قَالَ ْت ْ َو َّضأ يَتَ ْ ْر َجهُ فَل َم » ْن َم َّس فَ ّى .في الزوائد: في ا”سناد مقال. ، ففيه مكحول الدمشق ّس، وقد رواه بالعنعنة فوجب ترك حديثه وهو مدل . سيما وقد قال البخار ّي وأبو ُزرعة: إنه لم يسمع من عنبسة بن أبى سفيا .َ فا”سناد منقطع . 225 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/594. 226 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/594. 227 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/595. 228 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/595. 229 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/595. 230 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/596. 158. (481) (6145)- Ümmü Habibe ve Ebu Eyyub (radıyallahu anhümâ)'dan rivayet edildiğine göre "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın: "Fercine (cinsiyet uzvuna) dokunan abdest alsın" dediğini işitmişlerdir."231 ِح ْم ِص ُّي ـ188 ـ6146 ـ454 ْ ٍر ال ِن ِدينَا ِر ْب ِن َكثِي ِن َس ِعيِد ْب َما َ َ ْب ْ ِن ـ . َحدّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن ُعث ِر ْب ِويَة،َ َع ْن َج ْعفَ َمْرَوا ُ َ اْب ُن ُمعَا ثَنَا َمةَ؛ قَا َل َما ُ ِي أ قَا ِسِم، َع ْن أب ْ َكِر ُسئِ َل # ، َر ال ُّزبَ ْي : ُسو ُل ّّللاِ ِر، َع ِن ال فَقَ « ِمْن َك َع ا َل ْن َم ِّس الذَّ يَةٌ َما ُهَو ِحذْ إَّن ».في الزوائد: في إسناده جعفر بن الزبير. وقد اتفقوا على ترك حديثه واتهموه . 159. (484) (6146)- Ebu Ümame (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a kişinin zekerine değmesinden sorulmuştu: "O senin vücudundan küçük bir et parçasından başka birşey değil" buyurdular."232 AÇIKLAMA: Bu mevzuda gelen bütün rivayetleri değerlendiren İslam fakihlerinin birkısmı bu temasın abdesti bozmayacağına hükmederken, diğer bir kısmı da bozacağına hükmetmiştir. Bozmaz diyenler arasında Ebu Hanife, Kûfe ehli ve İbnu'l-Mübarek de vardır.233 * ATEŞTE PİŞENDEN ABDEST Mİ? ـ165 ـ6147 ـ457 نَ َحدّثَ َر ا ِه َشا ’ ُق ُم ـ ْب َن َخاِلٍد ا ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ْز . ِس ْب ِي ِه َع ْن أنَ ِي َماِل ٍك، َع ْن أب ِن أب ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن يَ ِز : َكا َ َ يدَ ْب َويَقُو ُل نَ ْي ِه ذُ ُ َى أ ْم أ ُك ْن َسِم ْع ُت َر يَ َض ُع يَدَْي ِه َعل : ُسو َل ّّللاِ َم يَقُو ُل: « َّس ُصَّمتَا إ ْ َ ل # َ َو َّض ُؤا ِمَّما تَ ِت النَّا ُر».في الزوائد: في إسناده خالد بن يزيد. وثقه جماعة وضعفه آخرو .َ والمتن معلوم بالصحة . 160. (487) (6147)- Yezid İbnu Ebi Malik'ten rivayet edildiğine göre, "Enes İbnu Malik (radıyallahu anh) ellerini kulaklarının üstüne koyarak: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın: "Ateşte pişen şeyi yiyince abdest alın" dediğini işitmemişsem kulaklarım sağır olsun!" derdi."234 ـ161 ـ6145 ـ458 ِ ُم ََ َح ّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح ُمْن َكِدِر ـ . َحدّثَنَا ْ ِن ال َو أ ْخبَ َر . َع ْم نَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ْن ُم َح ّمِد ْب َو َعْبِد ّّللاِ ٍر، ِن ِدينَا ِرو ْب ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب ِن َعِقي ٍل، َع ْن َجاب ِن ُم َح ّمِد ْب ُّى ْب : ْم أ َك َل النَّب # َيتَو َّض ُؤا َولَ ْحما،ً َولَ َوأبُو َب ْكٍر َو ُع َمُر ُخْبزاً .في الزوائد: رجال هذا ا”سناد ثقات. 161. (489) (6148)- Hz.Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), Hz. Ebu Bekr ve Hz. Ömer ekmek ve et yediler ve abdest tazelemediler."235 ـ162 ـ6148 ـ482 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ِر ـ . َحدّثَنَا أبُو بَ ِن َس ِعيٍد، َع ْن بُ َشْي ُّي ْب ُن ُم ْس ِهٍر، َع ْن يَ ْحيى ْب ٍر ثَنَا َعِل ثَنَا ُسَو ْب . ْيدُ ْب ُن ِن يَ َسا ِ َ ا ْعَما نُّ ْ َم َع َر ُسو ِل ال ’ ّّللاِ ُهْم َخ َر ُجوا ِر ُّي؛ أنَّ َصا عَ ْص َر إلى َخْيبَ َر. ْن # ْ ّى ال ِال َّص ْهبَا ِء َصل ْم يُ ْؤ َت َحتّى إذَا َكانُوا ب . ْطِعَمٍة، فَلَ ِأ َّم دَ َعا ب ثُ ٍق ِ َس ِوي ب َو َشِر إ . بُوا َّ ُوا ِ فأ َكل . َّم دَ َعا ب َم ْغِر فَ . َب َم ْض َم َض . فَاهُ َم ث ا ٍء ُ ْ ِنَا ال ّى ب َصل فَ َ َّم قَام ث .في الزوائد: رجال إسناده ثقات . ُ 162. (492) (6149)- Süveyd İbnu Nu'man el-Ensari'nin anlattığına göre, "Ashab'tan bir grup Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile birlikte Hayber'e hareket ederler. Yolda Sahba nam mevkiye gelince ikindi kılınır. Aleyhissalâtu vesselâm yiyecek talep eder. Sadece kavud çıkarılır. Onlar yenilir, içilir. Sonra su talep eden Resulullah ağzını çalkayıp cemaate akşam namazı kıldırır."236 AÇIKLAMA:Ateşte pişen şeyi yiyince abdest alınacağına ve alınmayacağına dair başka rivayetler de var. Fukaha bu hususta ihtilaf etmiş olsa da, cumhur ateşte pişeni yemekle abdest gerekmeyeceğine hükmetmiş, diğer hadislerin mensuh olduğunu belirtmiştir.237 * DEVE ETİ YEYİNCE ABDEST Mİ? 231 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/596. 232 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/597. 233 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/597. 234 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/597. 235 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/598. 236 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/598. 237 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/598. ِن َح ـ163 ـ6185 ـ486 اتٍِم ُم ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب َرا ِهي َهَر ِو ُّي، إْب ْ ـ . نَا َعبَّادُ ْب َحدّثَنَا أبُو إ ْس َحا َق ال ِن ثَ ، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِم، َع ْن َح َّجاجٍ عََّوا ْ ُن ال َمْولى َبنِي َها ِشٍم َع ( ْبِد ّّللا،ِ َو َكا َ َ ِثقَةً . َعْنهُ َح َكُم يَأ ُخذُ ْ ٍر، قَا َل َو َكا َ َ ال َسْيِد ْب ٌَ ِ َ ) ُح َصْي ُ ْيلَى، َع ْن أ ِي لَ ثَنَا َع : قَا َل ْبدُ ال َّر ْحم ِن ْب ُن أب َو : «َ َّض ُؤ َر # ُسو ُل ّّللاِ ِ َ تَ ا بَا ْ َو َّض ُؤا ِم ْن أل َوتَ ِم غَنَ ْ ِ َ ال بَا ْ ِ ِل ا ِم ” ْن أل ب » . في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف حجاج بن أرطاة وتدليسه. وقد خالفه غيره. والمحفوظ «عن عبدالرحمن بن أبي ليلى، عن البراء» . 163. (496) (6150) Üseyd İbnu Hudayr (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:"Koyun sütünü içince abdest almayın, deve sütünü içince abdest alın."238 ـ . ِه َحدّثَنَا ُم َح ـ164 ـ6181 ـ487 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِ ِن ُع َمَر ثَنَا يَ ِز . ْب يدُ ْب ُن َعْبِد َرّب ِن يَ ِزيدَ اْب ، َع ْن َخاِلِد ْب ِر ّيِ ثَنَا بَِقىَّة ، ُ فَ َزا ْ َرةَ ال ِن ُهبَ ْي ِن ال َّسائِ ِب؛ قَا َل ٍر يَقُو ُل َع : ْن َع َطا ِء ْب ا ِر َب ْب َن ِدثَ يَقُو ُل: َسِم ْع : َسِم ْع َت َر ُسو َل ّّللاِ # ُت َعْبدَ ّّللاِ ْب َن َع ْمٍرو يَقُو ُل َسِم ْع : ُت ُم َحا ُّوا فِى َو َصل ِم. لغَنَ ْ ِ َ ا لبَا ْ َو َّض ُؤا ِم ْن أ َو ََ تَتَ ِ ِل، ِ َ ا”ب لبَا ْ َو َّض ُؤا ِم ْن أ َوتَ ِم. لغَنَ ْ ُحوِم ا ُ َو َّض ُؤا ِم ْن ل َو ََ تَتَ ِ ِل، ُحوِم ا’ب َو َّض ْؤا ِم ْن لَ «تَ ُّوا فِى َمعَا ِط ِن ا َصل َو ََ تُ ِم، غَنَ ْ ال ِ ِ ِل».في الزوائد: س اح ُمَر ”ب ّ في إسناده بقية بن الوليد وهو مدل . وقد رواه بالعنعنة. رجاله ثقات. خالد بن عمر مجهول الحال . 164. (497) (6151)- Abdullah İbnu Amr anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Devenin etini yeyince abdest alın, koyunun etini yeyince abdest almayın. Deve sütü içince de abdest alın, koyun sütü içince abdest almayın; koyun ağılında namaz kılın, deve ağıllarında namaz kılmayın!" buyurdular."239 AÇIKLAMA: Alimler, bu hadislerdeki "abdest (vudu)" kelimesini yıkamak manasında anlamış, daha yağlı olan deve eti yiyip sütü içilince, yağdan arınmak için ağzın yıkanmasının tavsiye edildiğini belirtmişlerdir. Müteakip hadis bu hususu te'yid eder.240 * SÜT İÇİNCE MAZMAZA ُمَهْيِم ِن ـ . ْب ُن َعبّا ِس َحدّثَنَا أبُو ُم ْصعَ ـ166 ـ6182 ـ855 ٍب ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِي ِه، َع ْن َجدِّه؛ أ ّ َ َر ُسَول ّّللاِ ِن َس ْعٍد ال ّسا ِعِد ُّي، َع ْن أب َم قَ ( ْضِم ُضوا ِم َن ْب # ا َل ِن َس ْه ِل ْب ِن، فَإ ّ َ لَهُ دَ َس َماً بَ ّ الل ). في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف عبد المهيمن. قال فيه البخاري: منكر الحديث. باتفاق . 165. (500) (6152)- Sehl İbnu Sa'd es-Saidi (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Süt içince ağzınızı su ile çalkalayın, çünkü o yağlıdır" buyurdular."241 * ÖPME ABDESTİ BOZAR MI? ُّي ْب ُن ُم َح ـ166 ـ6183 ـ852 ّمٍد َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ْكِر ْب ُن أب ِ ثَنا . ثَنَا ا’ ٍت، َع ْن َو ـ . قَا:َ ِكي ٌع َحدّثَنَا أبُو بَ اب ِي ثَ ِن أب ِى ِب ْب ْع َم ُش، َع ْن َحب ِر، ِن ال ُّزبَ ْي َوةَ ْب َش ََةَ؛ أ َّ َ َر ُع ْر ُسو َل ّّللاِ َع # ْن َعائِ ْ ْم َيتَو َّضأ َولَ َّم َخ َر َج إِلى ال َّص ََةِ قَبَّ َل بَ ْع َض . ُت نِ َسائِ ِه ثُ ْ ل ق : أْن ِت ُ َي إَّ َما ِه . فَ .هذا الحديث قد رواه أبو داود والنسائي بإسناد فيه إرسال. وارسال يضر، عند الجمهور، في احتجاج. وقد جاء َض ِح َك ْت ّي بذلك ا” سناد موصو، ذكره الدارقطن . وقد رواه البزار بإسناد حسن. ورواه المصنف بإسنادين. فالحديث حجة باتفاق . 166. (502) (6153)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) hanımlarından birini öptü, sonra çıkıp namaza gitti, abdest almadı." (Ravi Urve der ki): "O mutlaka sendin!" dedim. Aişe güldü."242 ـ167 ـ6184 ـ853 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َب َحدّثَنَا أبُو بَ ِن ُشعَ ـ . ْي ٍب، َع ْن َزْينَ ، َع ْن َع ْمِرو اْب َضْي ٍل، َع ْن َح َّجاجٍ ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن فُ ْن َعائِ َشةَ؛ أ َّ َ َر ال َّس ْهِميَّ ِة، َع ُسو َل ّّللاِ ِي.في الزوائد: في إسناده حجاج َما فَعَلَهُ ب َو ُربَّ َو َّضأ. ّي َو ََ يَتَ َصِل ُل َويُ ِ َّم يَُقبّ َو َّضأ ثُ # َكا َ َ يَتَ ّ بن أرطاة. س ّي تقوم بها حجة. وهو مدل . وقد رواه بالعنعنة. وزينب، قال فيها الدارقطن 238 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/599. 239 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/599. 240 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/599. 241 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/600. 242 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/600. 167. (502) (6154)- Yine Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest alır, sonra (zevcesini) öper ve abdest almadan namaz kılardı. Bunu bana yaptığı da olurdu."243 AÇIKLAMA: "Öpme"nin, kadına değmenin abdesti bozup bozmayacağı ihtilaflı bir mevzudur. Ashab ve tabiinden birkısmı, Ebu Hanife, Süfyan-ı Sevrî ve Kûfe ehli öpmenin adesti bozmayacağına hükmetmişlerdir.İmam Malik, Şafii, Evzai, Ahmed ve İshak ise öpme ve değmenin abdesti bozacağına hükmetmişlerdir. Ancak Hanefiler de mübaşeret-i fahişenin abdesti bozacağına hükmetmişlerdir: Kadın ve erkek çıplak veya ince bir haille karınlarını veya müntesir bulunan uzuvlarını değdirdikleri takdirde yaşlık hasıl olmasa da abdest bozulur. Sadece İmam Muhammed, "Bu durumda da yaşlık hasıl olmadıkça abdest bozulmaz" demiştir.244 * ABDEST ÜSTÜNE ABDEST ِر ـ . ُئ َحدّثَنَا ُم َح ـ165 ـ6188 ـ812 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ُمقْ ْ ّي ثَنَا َع . ؛ ْبدُ ّّللاِ ْب ُن يَ ِزيدُ ال ِل ُهذَ ْ ِي ُغ َطْي ٍف ال ثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن ِزيَاٍد، َع ْن أب َخ َّط قَا َل: ا ِب، فِي ْ ِن ال َم ْس ِجِد َسِم ْع ُت َعْبدَ ّّللاِ ْب َن ُع َمَر ْب ْ َّم . َعادَ إلى َم ْجِل ِس ِه فِي ال َّى، ثُ َو َصل َ َو ََ َّضأ فَتَ َ َح َض َر ِت ال َّص ََةُ قَام َّما فَلَ َّم َعادَ إلى َم . ْجِل ِس ِه َم ْجِل ِس ِه ّى، ثُ َو َصل َ فَتَو َّضأ َ عَ ْص ُر قَام ْ َح َض َر ِت ال َّما َّم فَل . َ ّى، ثُ َو َصل َ َو َّضأ فَتَ َ َم ْغِر ُب قَام ْ َح َض َر ِت ال َّما فَل َعادَ إلى َ . ُت َم ْجِل ِس ِه ْ ِل َص ََةٍ؟ قَا َل ل ُك ّ ُو ُضو ُء ِعْندَ َح َك ّّللا.ُ فَقُ : أ ْصلَ ْ ، ال ْم ُسنَّةٌ أ أفَ : ُت ِري َضةٌ ْ ل ِي؟ فَقُ َوإلَى هذَا ِمنّ َّي، ِطْن َت إلَ َو فَ نَعَ ْم. فَقَا َل: أ : َه .ََ َّ َوا ِت ُكل ِ ِه ال َّصلَ ْي ُت ب َّ َصل لَ ِ َص ََةِ ال ُّصْبح ُت ِل ْ َو َّضأ ْو تَ ْحِد ْث ل ا. َ ُ ْم أ ِي َسِم ْع ُت َر . ُسو َل ّّللاِ َمالَ ِكنّ ِل َولَ َعلَى ُك ّ َ َو َّضأ # َيقُو ُل: « َم ْن تَ َع ْش ُر َح َسنَا ٍت ّي، وهو ُط ْهٍر فَلَهُ َح َسنَا ِت.في الزوائد: مدار الحديث على عبدالرحمن بن زياد ا”فريق ل ْ َر ِغْب ُت فى ا َما َوإنَّ « ّس. ورواه أبو داود والترمذي بغير ذكر القصة. ضعيف. ومع ضعفه كا َ يدل 168. (512) (6155)- Ebu Gutayf el-Huzelî anlatıyor: "Abdullah İbnu Ömer'i, mesciddeki ders halkasında dinlemiştim. Namaz vakti girince, kalkıp abdest aldı ve namaz kıldı, sonra tekrar tedris halkasına döndü. İkindi vakti olunca, yine kalkıp abdest aldı, namaz kıldı, tekrar yerine geldi. Akşam vakti girince, kalkıp abdest aldı ve namaz kıldı, sonra yerine geldi. Ben: "Allah seni ıslah buyursun, her namaz girince abdest almak farz mı sünnet mi?" dedim."Sen hep beni ve yaptığımı mı gözetledin?" dedi. "Evet!" dedim. Bunun üzerine: "Hayır" dedi ve açıkladı: "Eğer sabah namazı için abdest alsam onunla bütün namazları kılabilirim, (bu caizdir), yeter ki abdestimi bozmamış olayım. Ancak Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın: "Kim abdest üzerine abdest alırsa ona on hasenat vardır" dediğini işittim de bu hasenelere talip oldum."245 * ABDEST HADESTEN SONRA VACİPTİR ـ . َحدّثَنَا أبُو ُكَر ـ168 ـ6186 ـ814 ْي ٍب ِن َرا ِشٍد، َع ِن ال ُز ْه ِر ّيِ ِ ُّي، َع ْن َم ْعَمِر ْب ِرب ُم َحا ِ ثَنَا ال . أْنبَأنَ ي ْ ِ ِب، َع ْن أب ُم َسيّ ْ ا َس ِعيدُ ْب ُن ال ِر ّيِ؛ قَا َل ُخدْ ِ ُّي ْ ُسئِ َل النَّ # َشبُّ ِه فِي ال َّص ََةِ َس ِعيٍد ال : ب فَقَ : «َ َع ِن . ا َل التَّ ِريحاً ْو يَ ِجدَ أ َصِر ْف َحتّى يَ ْس َم َع َصْوتاً يَ ».في الزوائد: ْن اظ من أصحاب الزهر ّي رووا عنه، عن سعيد بن عبد ّّللا ابن زيد. وكا َ ا”مام أحمد ينكر رجاله ثقات. إ أنه معلل بأ َ الحفّ ّى عن معمر، لس . حديث المحارب ’نه لم يسمع من معمر . سيما كا َ يدّ 169. (514) (6156)- Ebu Saidi'l-Hudri (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a namazda abdestin bozulduğuna dair düşülecek şüpheden sorulmuştu, şöyle cevap verdi: "Kulağına bir ses, burnuna bir koku gelinceye kadar namazdan ayrılmasın."246 ـ175 ـ6187 ـ816 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ِن ـ . ُعبَ ْيِد َحدّثَنَا أبُو بَ ِز ْب عَ ِزي ْ ِن َع ْمِر ثَنَا إ ْس و َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن َعْبِد ال ّّللا،ِ َع ْن ُم َح ّمِد ْب ِن َع َطا ٍء؛ قَا َل ْو ْب : بَهُ ُشُّم ثَ . ُت َرأْي ُت ال َّسائِ َب ْب َن يَ ِزيدَ يَ ْ ْو إنّ # و ُل ِي َسِم ْع ُت َر ِم : ُسو َل ّّللاِ َّم فَقُ : ذِل َك؟ قَا َل ل َيقُ «َ أ ُو ُضو َء إ ِم ْن ِريحٍ ٍ َس َم ».في الزوائد: في إسناده عبدالعزيز وهو ضعيف. اع 170. (516) (6157)- Muhammed İbni Amr İbnu Ata rahimehullah anlatıyor: "Ben, Saib İbnu Yezid'i elbisesini koklarken gördüm ve: "Bunu niçin yapıyorsun?" diye sordum. Bana: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın "Abdest, koku veya işitmek sebebiyle vacib olur!" dediğini işittim, bunun için kokluyorum" dedi.247 AÇIKLAMA: 243 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/601. 244 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/601. 245 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/602. 246 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/602. 247 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/603. Bu hadislerde müvesvis kimselere hitap edildiği bellidir. Çünkü ses işitmemiş, koku burnuna kadar gelmemiş bile olsa, kişi yel kaçırdığının idrakinde olunca abdesti bozulur, hadiste geçtiği üzere bir araştırmaya girişmesine hacet kalmaz. Ama vesveseli kimselere, şeriatımız böyle bir kolaylık yolu göstermiştir.248 * KİRLENMEYEN SUYUN MİKTARI ُّي ْب ُن ُم َح ـ171 ـ6185 ـ815 ّمٍد َو ـ . ِكي ٌع َحدّثَنَا َعِل ثَنَا . ُمْن ْ ِن ال َمة،َ َع ْن َعا ِصِم ْب َح َّمادُ ْب ُن َسلَ ِن ثَنَا ِن َعْبِد ّّللاِ ْب ِذِر، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب ِي ِه؛ قَا َل ِن ُع َمَر، َع ْن أب ْم يُنَ ّجِ قَا َل :# « ْسهُ َشي ٌء َر ُسو ُل َع : ّّللاِ ْبِد ّّللاِ ْب ْو ثَثا،ً لَ ِن أ تَْي َّ ل َما ُء قُ ْ إذَا َكا َ َ ال ». َمةَ َح َس ِن ْب ُن َسلَ ْ قَا َل أبُو ال . َحدًّثَنَا أبُو َح . اتٍِم ثَنَا أ وا ُ َر ِش ُّي؛ قَال قُ ْ ال َواْب ُن َعائِ َشةَ َمة،َ َوأبُو َسلَ َوِليِد، ْ بُو ال : َمةَ َحدَّثَنَا . ْحَوهُ َح َّمادُ ْب ُن َسلَ َر نَ فَذَ َك .في الزوائد: رجال إسناده ثقات. وقد رواه أبو داود والترمذي، ما خ قوله «أو ثث» . 171. (518) (6158)- Abdullah İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Su iki veya üç kulle oldu mu onu hiçbir şey kirletmez."249 AÇIKLAMA: Kulleteyn bahsi daha önce geçti.250 ُّي ـ172 ـ6188 ـ818 َمدَنِ ْ ِن ثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن ـ . َحدّثَنَا أبُو ُم ْصعَ ٍب ال ِي ِه، َع ْن َع َطا ِء اْب ،َ َع ْن أب ِن أ ْسلَم ْب ُن َزْيِد ْب ِ ّيِ ِر ّيِ؛ أ َّ َ النَّب ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال يَ َسا # ُح ُمُر ٍر، َع ْن أب ْ ِك ََ ُب َوال ْ ِردُ َها ال ِّسبَا ُع َوال َمِدينَ ِة تَ ْ َوال تِي بَ ْي َن َمَّكةَ ّ ِحيَا ِض ال ْ َو َع ِن ُسئِ َل َع ِن . ال َها؟ فَقَ ِرةِ ِمْن َّط َها َه ال ا َل: « ا ُطونِ َح َملَ ْت فِى بُ َما َها َما َغبَ َر ل . َ نَا .في الزوائد: في إسناده عبدالرحمن قال فيه الحاكم: َط » . ُهو ٌر َولَ روى عن أبيه أحاديث موضوعة. قال ابن الجوز ّي: أجمعوا على ضعفه . 172. (519) (6159)- Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a Mekke ile Medine arasında bulunan vahşi hayvanların, köpeklerin, eşeklerin uğradıkları havuzlar ve bunların suyu ile temizlik yapılıp yapılamayacağı hususunda sorulmuştu: "Karınlarında götürdükleri onlarındır, kalan da bizimdir, temizlikte kullanabilirsiniz" dedi."251 AÇIKLAMA: Şarihler: "Resulullah'ın bu sözü, mezkur havuzların, iki kulle veya "büyük havuz" sınıfına girecek kadar çok suya sahip olduğuna hamledilir, aksi takdirde bu hadisten "vahşi hayvanların artığı temizdir" hükmü çıkarılamaz" demiştir.252 * HAYIZ ٍ َ ـ173 ـ6165 ـ825 ِن ِش َه ثَنَا يَ ِز . ا ٍب؛ قَا َل ـ . يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ َحدّثَنَا أ ْح َمدُ ْب ُن ِسنَا ِري ٌك، َع ْن َطِري ِف ْب َسِم ْع ُت أبَا نَ ْض َر ثَنَا َش : ة،َ ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب َحِدّ ُث َع ْن َجاب َه يُ : ْينَا ٍر اْنتَ ٍر إلى َغِدي . ِح َما َر فَإذَا فِي ِه . قَا َل فَ َكفَ ْفنَا َعْنه.ُ ُسو ُل ّّللاِ ِجيفَةُ ْينَا ، فقَا َل: َحتّى اْنتَهى إل # َ لنَا.في الزوائد: إسناد حديث جابر ضعيف، لضعف طريف بن شهاب. قال َو َح َمْ َوأ ْرَوْينَا ِّج ُسهُ َش ْى ٌء» فَا ْستََقْيَنا َءَ يُنَ َما ل ْ «إ َّ َ ا ابن عبدالب ّر: أجمعوا على أنه ضعيف . 173. (520) (6160)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Biz büyük bir su birikintisine rastladık, içerisinde eşek ölüsü vardı. Bu leş sebebiyle o sudan kullanmaktan kaçındık. Nihayet Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bize uğradı. (Halimize muttali olunca): "Şurası muhakkak ki, suyu hiç bir şey kirletmez" buyurdular. Biz de oradan su aldık (hayvanlara) içirdik ve (kaplarımıza) su aldık." 253 عَ ـ174 ـ6161 ـ821 بَّ ْ َوال َم ْح ُمودُ ْب ُن َخاِلٍد، َحدّثَنَا ِ َ ـ َم ْشِقيَّا َوِليِد الِدّ ْ ِر ثَنَا . ْشِدي ُن َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُم َح ا ُس . قَا:َ ّمٍد ْب ُن ال ثَنَا . أْنبَأنَا ّيِ؛ قَا َل بَا ِهِل ْ ال َمةَ َماَ ُ ِي أ ِن َس ْعٍد، َع ْن أب ، َع ْن َرا ِشِد ْب ْب ُن َصاِلحٍ ِويَةُ َءَ يُنَ ّجِ ُسهُ َش ْي قَا َل # « ٌء َر ُسو ُل ُمعَ : ّّللاِ ا َما إ َّ َ ال َب َعلى ْ َما َغلَ ، إَّ ْونِ ِه َولَ َو َط ْعِمِه ِر » ي ِح ِه قال السند ّي: الحديث بدو َ استثناء، رواه النسائي وأبو .في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف رشدين. داود والترمذي من حديث أبي سعيد الخدري . 248 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/603. 249 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/603. 250 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/603. 251 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/604. 252 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/604. 253 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/604. 174. (521) (6161)- Ebu Ümame el-Bâhilî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Şurası muhakkak ki suyu hiç bir şey kirletmez, yeter ki (pis madde) kokusuna, tadına ve rengine galebe çalmasın."254 AÇIKLAMA: Bu bahis daha önce geçti, tekrar etmeyeceğiz. 255 * YEMEYE BAŞLAMAYAN ÇOCUGUN SİDİGİ ٍر ـ178 ـ6162 ـ827 َّشا ُّي ـ . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن بَ َحنَِف ْ ِّم ُكْر ٍز ثَنَا أبُو بَ . ؛ أ َّ َ ْكٍر ال ُ ْي ٍب، َع ْن أ ِن ُشعَ ْب ُن َزْيٍد، َع ْن َع ْمِرو ْب َمةُ َسا ُ ثنَا أ َر ُسو َل ّّللاِ ِريَ ِة يُ ْغ َس ُل».في الزوائد: في إسناده انقطاع. فإ َ عمرو بن شعيب لم يسمع َجا ل ْ َوبَ ْو ُل ا ل ُغ ََِم يُ ْن َض ُح، ْ # قَا َل: «بَ ْو ُل ا من أم كرز . 175. (527) (6162)- Ümmü Kürz (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "(Henüz yemek yemeyen) erkek çocuğun sidiğini temizlemek için su serpilir, kız çocuğunun sidiği ise yıkanarak temizlenir."256 AÇIKLAMA: Bu mesele daha önce geçtiği üzere, Hanefîler başka delilleri esas alarak bu hadisle amel etmemiştir. 257 * SİDİK DEGEN TOPRAGIN TEMİZLENMESİ َحدّثَنَا ُم َح ـ176 ـ6163 ـ835 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى َو ُهَو ثَنَا ُم َح ِعْندَنَا اْب ُن ـ . ّمدُ ّيِ؛ قَا َل ُم َح ّمدُ اْب ُن يَ ْحيى، ِل ُهذَ ْ ْب ُن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ال ِي ُح َمْيٍد ِن أب . ا ْب ُّي، َع ْن َواثِلَةَ ِل ُهذَ ْ ال ِ َمِليح ثَنَا أبُو ال ’ ؛ قَا َل ْ ِ ْسقَع : ِ ّيِ ِ ُّي إلى النَّب َء أ ْع َراب ، فَقَا َل: ُهَّم َج # ا َّ ا ْر َح الل ! َو ْمنِي َو . ََ ُم َح ّمداً َحداً َو تَ ْش . فَقَا َل: « ْي َح َك ِر ْك فِي َر ْح َمتِ َك إيَّانَا أ َح َظ ْر َت َوا ِسعا،ً ل ! َك َقَدْ ِ ّي قَا َل، فَ َش . َج أ !» يَبُو ُل ْو َوْيلَ نَّب ْ . فَقَا َل َم فَقَا َل أ ْص َح :# ْه ا ُب ال َر # ُسو ُل ّّللاِ َص : «دَ ُعوهُ» ِ َس ْج ٍل ِم ْن َما ٍء فَ َّم دَ َعا ب ث ْي ِه ُ َّب َعل .في الزوائد: إسناد حديث واثلة بن ا’سقع ضعيف تفاقهم على َ ّى ضعف عبد ّّللا الهذل . قال الحاكم: يروي عن أبي المليح عجائب. وقال البخاري: منكر الحديث . 176. (530) (6163)- Vâsile İbnu'l-Eska anlatıyor: "Bir bedevi, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek: "Allahım, bana ve Muhammed'e rahmet kıl! Bu rahmetinde bize başkasını ortak yapma!" diye dua etti. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm: "Bak şu yaptığına! -veya: Yazık sana!- Sen geniş olan şeyi gerçekten daralttın!" buyurdu. Derken bedevi bacaklarını ayırıp akıtmaya başladı. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)' ın ashabı: "Hey! (ne yapıyorsun!) deyip (telaşlandılar). Aleyhissalâtu vesselâm: "Bırakın adamı (işini tamamlasın!)" diye müdahale etti. Sonra da bir kova su getirtip üzerine döktü."258 * TOPRAK TOPRAGI TEMİZLER ِن ـ . ، َع ْن َحدّثَنَا أبُو ُكَر ـ177 ـ6164 ـ832 ْي ٍب ُح َصْي ْ ِن ال ُودَ ْب ِيبَة،َ َع ْن دَا ِن أبي َحب ْش ُكِر ُّي، َع ِن اْب يَ ْ ُم ْب ُن إ ْس َما ِعي َل ال َرا ِهي ثَنَا إْب َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي َر أب : قِي َل: ُسو َل ّّللاِ ِي ُسْفيَا َ ،َ َع ْن أب يَا ! إنَّ ِج َسةَ َّطِري َق النَّ ال ُ َطأ َم ْس ِجدَ فَنَ ْ فَقَا َل :# «ا’ ْر ُض َر ا نُ . ُسو ُل ّّللاِ ِريدُ ال ّي فإ َ اليشكر ّى . يُ ».في الزوائد: إسناده ضعيف. مجهول َطِّهُر َب ْع ُض َها بَ ْعضاً قال الذهب : وشيخه مما اتفقوا على ضعفه. 177. (532) (6164)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ey Allah'ın Resulü biz mescide gelirken pis yerlere basıyoruz (bu durumda ne yapmamız gerekir?) diye sorulmuştu. Aleyhissalâtu vesselâm şu cevabı verdi: "Yeryüzünün bir kısmı (yürüyünce) diğer bir kısmını temizler."259 ـ175 ـ6168 ـ841 َحدّثَ َر نَا ِه َشا ’ ُق ُم ـ ْب ُن َخاِلٍد ا ُّي ْز . ُخ َشنِ ْ َح َس ُن ْب ُن يَ ْحيى ال ِن ثَنَا ال . ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن ْ ثَنَا َزْيدُ ْب ُن َواقِ ٍد، َع ْن بُ ْسِر ْب ِي الدَّ ْردَا ِء؛ قَا َل ّي،ِ َع ْن أب َخْو ََنِ ْ َس ال ِري َر أب : ُسو ُل ّّللاِ ِي إدْ ْينَا َر َج َعلَ َو َر ًء أ ُسهُ يَقْ ُط ُر َخ # َما . َو ّشِحاً ْو ٍب َوا ِحٍد، ُمتَ َنا فِي ثَ ِ ّى ب َصل فَ 254 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/605. 255 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/605. 256 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/605. 257 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/605. 258 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/606. 259 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/607. َف بَ ْي َن َط َر ب . فَ ْي ِه ِ ِه َخ َّط قَدْ َخال . ا ِب َ ْ َصر َف قَا َل ُع َمُر ْب ُن ال َّما اْن َ ْو ٍب َو يَا ! ا ِحٍد؟ قَا َل َر فَل : ُسو َل ّّللاِ ِنَا فِى ثَ ِى ب ّ نَعَ ْم. ِي فِي ِه، تُ « َصل ّ َصل ُ أ َوفِي ِه َم ْع ُت فِى ِه.في الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف الحسن بن يحيى. اتفق الجمهور على ضعفه . َجا ْي قَدْ » أ 178. (541) (6165)- Cabir İbnu Semüre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam hanımına temas ederken giydiği elbisesinin içerisinde (elbiseyi yıkamadan) namaz kılıp kılamayacağını sordu. Aleyhissalâtu vesselâm: "Kılabilir. Ancak herhangi bir bulaşık görürse onu yıkaması gerekir" dedi."AÇIKLAMA:Alimler, kuru olmak kaydıyla pis yere basıldığı veya kadınların uzun olan etekleri böyle bir yere değdiği takdirde, bilahare temiz bir yere basılacak veya -etek değecek olursa- bu ikinci temas sebebiyle ayakkabı ve eteğin temiz sayılacağını belirtirler. Yaş bir pisliğe basıldığı veya yaş bir pislik bulaştığı takdirde onun temizlenmesi yıkamakla mümkündür, bu meselede ittifak vardır.260 * MESTLER ÜZERİNE MESH ُّي ـ178 ـ6166 ـ846 ْيثِ َّ ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن . ، َسَو ـ . ا ٍء َحدّثَنَا ِع ْمَرا ُ َ ْب ُن ُموسى الل ٍ ِي َع ُروَبة،َ َع ْن أيُّو َب؛ َع ْن نَافِع ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن أب ِن ْي ُخفَّ ْ َرأى َس ْعدَ ْب َن َماِل ٍك َو ُهَو يَ ْم َس ُح َعلَى ال ِن ُع َمَر؛ أنَّهُ َمعَا ِعْندَ ُع َمَر فَقَ : َع . ا َل ْن اْب ُو َ َ ذِل َك؟ فَا ْجتَ تَْفعَل ْم لَ فَقَا َل َس ْعدُ ِلعُ َمَر: إنَّ ُك . ِت اْب َن أ ِخي أفْ ِن ْي ُخفَّ ْ َعلَى ال ِ َم ْسح َونَ ْح ُن َم َع َر فَقَا َل ُع : ُسو ِل ّّللاِ َم فِي ال . ُر ْ نَ ْم َس ُح َعلى ِخفَافِنَ . َ ُكنَّا # ا ساً ْ ِذِل َك بَأ َمَر نَ . فَقَا َل َرى ب َء اْب ُن ُع : َوإ ْ َ َجا غَائِ ِط؟ قَا َل ْ وهو في صحيح البخار ّي . إ أ َ سعيد بن أبى نَعَ ْم.في الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. بغير هذا السياق ِم َن ال : قد اختلط بأخرةٍ . عروبة كا َ يدلس. ورواه بالعنعنة، وأيضاً 179. (546) (6166)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ), Sa'd İbnu Malik'i mestleri üzerine meshederken görür ve: "Siz demek mest üzerine meshediyorsunuz ha!" diyerek yadırgar ve birlikte Hz. Ömer'in yanına giderler. Sa'd, Hz. Ömer'e: "Şu kardeşim oğluna mestlere meshetme hususunda fetva ver!" der. Hz. Ömer: "Biz Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile beraberken, mestlerimize meshediyorduk, biz bunda bir beis görmeyiz!" der. İbnu Ömer: "Hatta, heladan gelmiş olsa da mı?" diye sorar. Hz. Ömer "evet!" der."261 ُّي ـ155 ـ6167 ـ847 َمدَنِ ْ ِي ِه، َع ْن َج ـ . ِدِّه؛ أ َّ َ َحدّثَنَا أبُو ُم ْصعَ ٍب ال ِن َس ْه ٍل ال َّسا ِعِد ُّي، َع ْن أب عَبَّا ِس ْب ْ ُمَهْيِم ِن ْب ُن ال ْ ثَنَا َعْبدُال ِن َر ُسو َل ّّللاِ ْي ل ُخفَّ ْ ِ # َعلَى ا َم ْسح ْ ِال َمَرنَا ب َوأ ِن، ْي ُخفَّ ْ َم َس َح َعلَى ال .في الزوائد: ضعيف. اتفق الجمهور على ضعف عبدالمهيمن . 180. (547) (6167)- Sehl es-Sâidî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) mestleri üzerine meshetti, bize de mest üzerine meshetmemizi emir buyurdu."262 ٍر ـ151 ـ6165 ـ845 َمْي ِن نُ ُمثَنَّى، َع ْن َع َط ِد ال . ا ِء ْ َّطنَافِ ِس ُّي ثَنَا ُع َم ـ . ُر ْب ُن ُعبَ ْي َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب ْ ثَنَا ُع َمُر ْب ُن ال ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب ّي،ِ َع ْن أنَ َسانِ ُخ َرا ْ َم َع َر ال : ُسول ّّللاِ َه ْل » ِح َق ِم ْن َم فِي َسفَ . فَقَا َل: « ا ٍء؟ ٍر ُكْن ُت # َّم لَ ْي ِه، ثُ َو َم َس َح َعلَى ُخفَّ َ َو َّضأ فَتَ َمُّه َجْي ِش، فَأ ْ ِال ْم ب ّي قال أبو زرعة:َ لم يسمع من أنس .في الزوائد: هذا إسناد ضعيف منقطع. ّي: عطاء الخراسان . وقال العقيل عمر بن المثنى حديثه غير محفوظ. 181. (548) (6168)- Enes İbnu Malik (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ben bir sefer sırasında Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile beraberdim. Bir ara "su var mı?" diyerek abdest suyu getirtti. Abdest alıp mestleri üzerine meshetti. Sonra orduya yetişerek askerlere namaz kıldırdı."263 * MESTİN ÜST VE ALTINA MESH ِح ْم ِص ُّي ـ152 ـ6168 ـ881 ؛ قَا َل ْ ُم َصفَّى ال ْ ِن يَ ِز ـ : يدَ؛ قَا َل َحدّ َث ََنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال ِر ْب ، َع ْن َجِري ثَنَا بَِقيَّة : َحدّثَنِي ُمْنِذٌر. ثَنَى ُ ِ ٍر؛ قَا َل ُمْن َكِدِر، َع ْن َجاب ْ ْغ ِس ُل ُخَّفْي ِه َمَّر َر ُسو ُل ُم َح ّمدُ ْب ُن ال : ّّللاِ َويَ # ُ َو َّضأ ِ َر ُج ٍل يَتَ فَقَا َل ب « ِيَ ِدِه، َكأنَّهُ دَفَعَ ب . هُ ِ َم ْسح ْ ِال ِمْر َت ب ُ َما أ إنَّ » ِق َوقَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ ْط َرا ِف ا’ إلَى أ ْص ِل ال َّسا ِيَ ِدِه ه َكذَا: ِم ْن أ ِ # ب ِع َصاب ِ . ا َو َخ َّط َط ب ‘ ِ ِع َصاب قال السند ّى: الحديث لم يذكره صاحب . الزوائد. وهو، فيما أراه، من الزوائد. وفي سنده بقية، وهو متكلم فيه . 182. (551) (6169)- Hz. Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) (bir gün yolda giderken) abdest almakta olan ve bu sırada mestlerini de yıkayan bir adama rastladı. Onu mestlerini yıkamaktan men edercesine eliyle işaret ederek: "Sen sadece şöyle meshetmekle emrolundun" buyurdu ve mübarek elinin parmaklarıyla ayak parmaklarının ucundan bacağın dibine (mafsal kısma) kadar çizgiler çekerek gösterdi."264 260 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/607. 261 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/608. 262 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/608. 263 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/609. 264 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/609. * TEYEMMÜM ـ153 ـ6175 ـ875 ِي َشْيبَةَ َما ُ َ ْب ُن أب ْ ِن ُكَه ـ . ْي ٍل؛ َحدّثَنَا ُعث ْب َمةَ َو َسلَ َح َكِم، ْ ْيلى، َع ِن ال ِي لَ ِن أب ثَنَا ُح َمْيدُ ْب ُن َعْبِدال َّر ْحم ِن، َع ِن اْب ْوفى َع ِن التَّيَ ُّمِم ِي أ َعْبِد ّّللاِ ْب َن أب َ ِ ُّي أنَّ . فَقَا َل: ُهَما َسأ َمَر النَّب ْفعَ أ # َل ه َكذَا أ ْ َ يَ َع َّمارا . ى ا ً ِيَدَْي ِه إلَ َض ُهَما. َّم نَفَ و َض َر َب ب ’ ْر ِض ثُ َو َم َس َح َعلَى َو ْج ِهِه َح َكُم . َو قَا َل ال : يَدَْي ِه ْ . َمةُ َوقَا َل َسلَ َو : ِمْرفَقَ ْي ِه .في الزوائد: إسناده ضعيف. فيه ابن أبى ليلى، واسمه دمحم بن عبدالرحمن. فضعفه من قِب َل حفظه. 183. (570) (6170)- el-Hakem ve Seleme İbnu Küheyl'in anlattıklarına göre, "Abdullah İbnu Ebi Evfa (radıyallahu anh)'ya teyemmümden sormuşlar, o da kendilerine şu cevabı vermiştir: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) Ammar'a şöyle yapmasını emretti: Ellerini yere vurdu, sonra ellerine yapışan toz toprağı çırptı ve yüzünü meshetti.el-Hakem, rivayetinde "Kollarını da (meshetti)" dedi.Seleme İbnu Küheyl, rivayetinde "Dirseklerini de" demiştir."NOT: Bu mesele teyemmümle ilgili bahiste açıklanmıştır.265 ـ154 ـ6171 ـ872 نَا َحدّثَ ٍر ـ ِع ْشِر ِه َشا . ي َن ُم ْب ُن َع َّما ْ ِي ال ِن أب ِي ِب ْب َحِميِد ْب ُن َحب ْ ِ ثَنَا َع . ثَنَا ا’ ي ْبدُال ِن أب ْو َزا ِع ُّي، َع ْن َع َطا ِء ْب ؛ قَا َل َصابَهُ ُج ْر ٌح فِي َرأ ِس ِه، َعلَى َع ْهِد َر : ُسو ِل ّّللاِ َربَاحٍ ِ ُر أ َّ َ َر ُج ًَ أ َصا ُت اْب َن َعبَّا ٍس يُ ْخب َسِم ْع .# َّم أ ٌم ثُ ِمَر بَهُ ا ْح ِت ََ . ُ فَأ َما َت َس َل، فَ ُكَّز، فَ ِل، فَا ْغتَ ِا ْغتِ َسا ِ ِ َّي ب . َغ ذِل َك النَّب َ فَبَل # فَقَا َل: « وهُ ُ ُهُم قَتَل . ّّللاُ ال ُّس َؤ َقتَل . ا ُل َ ِع ّيِ ْ َء ال ُك ْن ِشفَا ْم يَ َو قَا َل َع : بَلَغَنَا َط أ ». ا ٌء َولَ ْو َغ َس َل َج َس أ َّ َ # قَا َل: « َر ُسو َل ّّللاِ ِج َر ل ا ُح َ ْ َصابَهُ ال َسه،ُ َحْي ُث أ ْ َر َك َرأ َوتَ دَهُ ».في الزوائد: إسناده منقطع . 184. (572) (6171)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ)'ın anlattığına göre bir adam başından yaralanmıştı, bilahare ihtilam sebebiyle cünüb oldu. Kendisine gusletmesi emredildi, oda yıkandı, hastalanıp öldü. Bu haber Aleyhissalâtu vesselâm'a ulaşınca:"Onu öldürdüler, sebep olanların Allah belalarını versin! Cehaletin ilacı sormak değil mi (niye sormadan fetva verdiler?)" buyurmuştur."Atâ der ki: "Bize ulaştığına göre, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Keşke bedenini yıkayıp başının yaralı yerini bıraksaymış" buyurmuştur."NOT: Bu hadis başka bir veçhiyle daha önce geçmiştir.266 * CÜNÜBKEN ABDESTSİZ UYUNUR MU ُّي، ُم َح ـ158 ـ6172 ـ856 ّمدُ ْب ُن َمانِ ْ عُث ْ َم ـ ا َ َ َحدّثَنَا أبُو َمْرَوا َ َ ال ْ ُعث . نَا ثَ ِي َس ِن َخبَّا ٍب، َع ْن أب َهاِد، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْ ِن ال ِن َعْبِد ّّللاِ اْب ِز ْب ُن ُم َح ّمٍد، َع ْن يَ ِزيدَ اْب عَ ِزي ْ َعْبدُال َجنَابَةُ ْ ِصيبُهُ ال ِر ّيِ؛ أنَّهُ َكا َ َ تُ ُخدْ ْ ِعيٍد ال َ ِريدُ أ ْ َ يَنَام ِل، فَيُ ْي َّ َمَرهُ َر ب . ُسو ُل ّّللاِ ِالل فَأ # َ َّم يَنَام ثُ َ َو َّضأ أ ْ َ يَتَ . في الزوائد: إسناده صحيح . 185. (586) (6172)- Ebu Saidi'l-Hudri (radıyallahu anh) anlattığına göre, "Kendisi geceleyin cünüb olur, o halde uyumak ister. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ise , ona abdest alıp öyle uyumasını emreder."267 AÇIKLAMA: Cumhur bu emri nedbe hamletmiştir. Yani cünüb kişinin uyumadan önce abdest alması mendubtur, vacib değil.268 * HER KILIN DİBİNDE CENABETLİK ٍر ـ156 ـ6173 ـ885 ُم ْب ُن َع َّما َح ْمَزة.َ ي َح ِكيٍم ـ . نَا يَ ْحيى ْب ُن َحدّثَنَا ِه َشا ِ ثَ ْب ُن أب ُ َحدًّثَنِى ُعتْبَة . ٍ ْب ُن نَافِع َحةُ ْ َحدَّثَ . نِي ِني َطل َحدَّثَ ِ َّي أبُو أيُّو َب ا’ ِر ُّي؛ أ َّ َ النَّب َصا قَا َل: « َخ ْم ُس ْن # ْ َوا ُت ال َّصلَ ُج ُمعَ ال . ِة ْ ْ إلَى ال ُج ُمعَةُ ْ َوال ُء ا َو . أدَا َه ’ ا َما َبْينَ ِل َرةٌ َمانَ ِة، َكَّفا َو َما ل ُت: » قُْ َجنَابَ ِة َم « أدَا ’ انَ ِة؟ قَا َل ُء ا ْ ُغ . ْس ُل ال َشعَ َرةٍ َجنَابَةً فَإ َّ َ تَ ْح َت »في الزوائد: إسناده ضعيف ’ َ طلحة بن نافع لم يسمع من أبي ُك ّلِ أيوب . 186. (598) (6173)- Hz. Ebu Eyyub (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Beş vakit namaz, cuma namazına kadar cuma namazı, emanetin edası, arada cereyan eden (küçük) günahlara kefarettir."Ben "Emanetin edası nedir?" dedim."Cenabetten gusüldür. Zira her kılın dibinde (yıkanması gereken) cenabetlik vardır" buyurdular."269 265 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/610. 266 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/610. 267 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/611. 268 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/611. 269 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/611. * KADIN İHTİLAM OLUR MU? ُّي ْب ُن ُم َح ـ157 ـ6174 ـ652 ّمٍد َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ْكِر ْب ُن أب ـ . َحدّثَنَا أبُو بَ َه قَا:َ ا ْن ِت َح ِكيٍم؛ أنَّ ِ ب ِ ِب، َع ْن َخْولَةَ ُم َسيّ ْ ِن ال ِن َزْيٍد َع ْن َس ِعيِد ْب ْب ّيِ َو ِكي ٌع، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َعِل ثَنَا َ َر ُسو َل ّّللاِ َمْرأةِ ْت # َسأل ْ َع ِن ال َما يَ َرى ال َّر ُج ُل؟ فَقَا َل ِز تَ « َل َرى فِى َمنَاِمَها َها ُغ ْس ٌل َحتّى تُْن ْي َس َعلَ ْي ِز ل . َل َ َس َعلَى ال َّر ُج ِل ُغ ْس ٌل َحتّى يُْن ْي َما أنَّهُ لَ َك ».في الزوائد: إسناد هذا الحديث ضعيف لضعف على بن زيد. وأصل الحديث رواه النسائي . 187. (602) (6174)- Havle Bintu Hakim (radıyallahu anhâ)'in anlattığına göre "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a "rüyasında erkeğin gördüğü şeyi gören kadının hükmünü" sormuş, Aleyhissalâtu vesselâm kendisine: "İnzal vaki olmadıkça gusül gerekmez, tıpkı inzal olmadıkça erkeğe de gusül gerekmediği gibi" şeklinde cevap vermiştir."270 ـ155 ـ6178 ـ611 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ِى ِه، َع ْن َج ـ . ِدِّه؛ َحدّثَنَا أبُو بَ ْي ٍب، َع ْن زب ِن ُشعَ ، َع ْن َع ْمِرو ْب ِوَية،َ َع ْن َح َّجاجٍ ثَنَا أبُو ُمعَا َر قَا َل: ُسو ُل ّّللاِ قَا َل # « تََق ْس ُل ْ إذَا ال غُ ْ َو َج َب ال ، فَقَدْ َح َشفَةُ ْ َر ِت ال َوا َوتَ ،َ ِ ِختَانَا ْ ى ال ».في الزوائد: إسناد هذا الحديث ضعيف لضعف حجاج بن أرطاة والحديث أخرجه مسلم وغيره من وجوهٌ آخر . 188. (611) (6175)- Amr İbnu Şuayb an ebihi an ceddihi (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdularki: "İki hitan (sünnet mahalli) birbirine kavuştu, (erkek uzvunun ) baş kısmı kayboldu mu gusül vacip olur (inzal şart değildir.)"271 * GUSÜL SIRASINDA PERDE ـ158 ـ6176 ـ618 ْع ِن ثَ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ُعبَ ْيِد ْب ُّي ـ ِح َّمانِ ْ ال بَةَ ُّي ل . َ ِح َّمانِ ْ َحِميِد أبُو يَ ْحيى ال ْ ثَنَا َع . َحِميِد أبُو يَ ْحيى ْبدُال ْ ثَنَا َعْبدُال ُّي ِح َّمانِ ِن َم ال . ْسعُوٍد؛ قَا َل ْ ِي ُعبَ ْيدَة،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن َع ْمٍرو َع ْن أب ِل ْب َها ِمْن ْ َرة،َ َع ِن ال َح َس ُن ْب ُن ِع َما ْ َر ثَنَا ال : قَا ُسو ُل ّّللاِ َل :# «َ َو ََ ِأ ْر ِض َف ََة،ٍ َحدُ ُكْم ب ْغتَ ِسلَ َّن أ يَ َرى ُك ْن يَ َرى، فَإنَّهُ يُ ْم يَ ِري ِه، فَإ ْ َ لَ َوا َ يُ فَ ».في الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم على ضعف الحسن بن عمرة. وقيل: ْو َق َس ْطحٍ أجمعوا على ترك حديثه. وأبو عبيدة، قيل: لم يسمع من أبيه عبد ّّللا بن مسعود . 189. (615) (6176)- İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Sizden kimse açık arazide veya kendisini örtmeyen bir dam üstünde gusül yapmasın. O, kimseyi görmese de, kendisi (ruhaniler tarafından) görülmektedir."272 * ABDESTTE SIKIŞAN NAMAZ KILMASIN ـ185 ـ6177 ـ617 َ ْش ُر ْب ُن آدَم ِ ـ . ُحبَا ِب َحدّثنَا ب ْ ِن ثنَا َزْيدُ ْب ُن ال . ٍر، َع ْن يَ ِزيدَ ْب َسْي ِن نُ ِر اْب ، َع ِن ال َّسْف ْب ُن َصاِلحٍ ِويَةُ ثَنَا ُمعَا َمةَ؛ أ َّ َ َما ُ ِي أ ، َع ْن أب ُش َرْيحٍ َر ُسو َل ّّللاِ ّي ال َّر ُج ُل َو ُهَو َحاقِ ٌن.في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف السفر. وكذا َصِل # نَهى أ ْ َ يُ بشر بن آدم . 190. (617) (6177)- Ebu Ümame (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) abdest bozma hususunda darlanan kimseye (abdestini bozmadan) namaz kılmayı yasakladı."273 ـ181 ـ6175 ـ615 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َحدّثَنَا أبُو بَ َس ـ . ا ِري َع ْن إدْ َمةَ َسا َر ثَنَا أبُو أ ’ ةَ؛ قَا َل ُ ِي ُه َرْي ِي ِه، َع ْن أب ْو : ا َل ِد ّي،ِ َع ْن أب قَ ِ : «َ ِه َر # ُسو ُل ّّللاِ َوب َحدُ ُكْم إلَى ال َّص ََةِ ًى».في الزوائد: رجال إسناده ثقات . أ َيقُو ُم أذ 191. (618) (6178)- Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Sizden kimse (abdest bozma) sıkıntısı varken namaza durmasın."274 NOT: Bu bahisle ilgili açıklama geçti.275 270 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/612. 271 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/612. 272 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/613. 273 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/613. 274 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/613. 275 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/613. * KADIN HAYIZLI İSE ـ182 ـ6178 ـ637 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ْشٍر ـ . َحدّثَنَا أبُو بَ ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن . ْت َع ْمٍر ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ب . و ِ َمةَ؛ قَالَ ِّم َسلَ ُ َمة،َ َع ْن أ ثَنَا أبُو َس : لَ ُكْن ُت َم َع َو َجدْ ُت َر ُسو ِل ّّللاِ ل ُت: َحا ِف. فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ :# «أَنِف ْس ِت؟» قُْ ّ ل ُت ِم َن الِل َحْي َض ِة. فَاْن َسلَْ ل ْ ِ َسا ُء ِم َن ا ِجدُ النّ َو َجدْ ُت َما تَ َحافِ ِه. فَ # فِي ِل َحْي َض ِة ْ ِ َسا ُء ِم َن ال ِجدُ النّ َما تَ . َ َب ّّللاُ َعلَى بَنَا ِت آدَم َما َكتَ قَا َل ذِل َك . قَالَ ْت: نِي، ْ ْح ُت ِم ْن َشأ ُت، فَأ ْصلَ ْ ل َّم َر فَاْن َج ْع ُت َسلَ ث . فَقَا َل ِلي ُ َر ُسو ُل ّّللاِ ل ُت َمعَه.ُفي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات . َحا ِف» قَالَ ْت: فَدَ َخْ ّ # «تَعَالى فَادْ ُخِلي َمِعي فِي الِل 192. (637) (6179)- Ümmü Seleme (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Ben, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'la birlikte yorganın altında idim. Kadınların maruz kaldığı hayız (kanını) o sırada gördüm. Derhal örtünün altından sıvışıverdim. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Hayız mı oldun?" dedi. "Ben, kadınların gördüğü hayız kanını gördüm" dedim. Aleyhissalâtu vesselâm: "Bu, Allah Teala hazretlerinin, Hz. Adem'in kızlarına yazdığı bir kaderdir" buyurdular."Ümmü Seleme sözlerine şöyle devam eder: "Ben yataktan sıvışıp, (yapılması gerekenleri yaparak) kendime çekidüzen vererek geri döndüm. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bana: "Gel benimle birlikte yatağa gir!" dedi. Ben de yanına girdim."276 AÇIKLAMA: Bu mevzu üzerine gelen başka rivayetlerde İslam'ın bidayetinde, hayızlı kadınların, hayız müddetince kocalarından uzak durdukları, ancak burada kaydedilen hadiseden sonra bu yasağın kaldırıldığı anlaşılmaktadır. Hatta bazı rivayetlerde bu durum, İslam dini ile Yahudiliğin arasındaki farklardan biri olarak zikredilir: Yani Yahudilerde hayızlı kadın âdet gördüğü müddetçe ne yatakta ne de yemekte kocasıyla beraber olmamaktadır. İslam'da ise bu ayrılık kaldırılmıştır.İslam hayızlı kadınla sadece cinsî münasebeti haram kılmıştır. Göbek ve diz kapağı arası dışında kalan bedeni ile mübaşeret de yasaklanmamıştır. Müteakip hadis bu hususu daha da açacaktır.277 َخِلي ُل ْب ُن َع ْمٍر ـ183 ـ6155 ـ635 و ْ ِن ـ . َحدّثَنَا ال ِى ٍب، َع ْن ُسَوْيِد ْب ِي َحب ِن أب ِن إ ْس َحا َق، َع ْن يَ ِزيدَ ْب َمة،َ َع ْن ُم َح ّمِد ْب ثَنَا ْب ُن َسلَ ِويَةَ ْي ٍس، َع ْن ُمعَا قَ ِ ّيِ النَّب ِ ِىبَة،َ َزْوج ِّم َحب ُ ِي ُسْفيَا َ ،َ َع ْن أ ِن أب ْب ِويَةَ ، َع ْن ُمعَا ِن ُخدَْيجٍ َه ْب # ا تُ ْ َر ُسو ِل ّّللاِ ْصنَ ِعي َن َم َع ؛ قَا َل َسأل : فِ َكْي # ي َف ُكْن ِت تَ َحْي َض ِة؟ قَالَ ْت ْ َه ال : ْي َعلَ ِحي ُض، تَ ُشدُّ َّو َل َما تَ ََ َها ْو ِر َها أ ْي َكانَ ْت إ ْحدَانَا، فِي فَ ِخذَ َصا ِف فَ إلَى أْن ً َّم تَ ْض َط ِج ُع َم َع َر ُسو ِل ا إ َزارا . ّّللاِ ثُ ّس. وقد رواه بالعنعنة .#قال السند ّي: الحديث صحيح معنى، وإ َ بحث في الزوائد هذا ا”سناد بأ َ فيه دمحم بن إسحاق وهو يدل . 193. (638) (6180)- Muaviye İbnu Ebi Süfyan (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Ben, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın zevce-i muhteremeleri olan Ümmü Habibe (radıyallahu anhâ)'ye: "Hayız olduğunuz zaman Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'la münasebetiniz nasıl olurdu?" diye sordum. Şu cevabı verdi: "Birimiz hayız görmeye başlar başlamaz derhal uyluklarının yarısına kadar uzanan izarını bağlar, sonra Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'la beraber yatardı."278 * HAYIZLI NASIL YIKANIR? ُّي ْب ُن ُم َح ـ184 ـ6151 ـ641 ّمٍد َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ْكِر ْب ُن أب ـ . قَا:َ ي ِه، َع ْن َحدّثنَا أبُو بَ ِ ِن ُع ْرَوة،َ َع ْن أب ِم اْب َو ِكي ٌع، َع ْن ِه َشا ثَنَا ِ َّي َعائِ َشةَ؛ أ َّ َ النَّب # َو َكانَ ْت َحائِضاً َها، قَا َل َعِل « َس ِك ٌّي فِى َح اْنقُ ». ِديثِ ِه ِضي َش ْعَر ِك َو قَا َل ل « ا ْغتَ ِسِلي َ ْ اْنقُ ».في الزوائد: ِضي َرأ هذا إسناده رجاله ثقات. قال السند ّي: قالت ليس الحديث من الزوائد، بل هو في الصحيحين وغيرهما . 194. (641) (6181)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), ben âdetli iken, bana: "Saçı(n örgülerini) çöz ve yıkan" dedi."Hz. Ali, kendi rivayetinde: "Başını çöz" demiştir.279 * HAYIZLI MESCİDE GİREMEZ َو ُم َح ـ188 ـ6152 ـ648 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِي َشْيبَة،َ ْكِر ْب ُن أب َحدّثنَا أبُو بَ ـ 276 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/614. 277 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/614. 278 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/615. 279 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/615. ّي،ِ َع ْن َج ْس َرةَ؛ قَالَ ْت أ ْخبَ َر ثَنَا أبُو نُعَ . تْ قَا:َ ْيٍم ْهِل الذُّ َه َجِر ّي،ِ َع ْن َم ْحدُوجٍ ْ َخ َّطا ِب ال ْ ِي ال ِي َغنِيَّة،َ َع ْن أب ثَنَا اْب ُن أب ، َمةَ ُّم َسلَ ُ نِي أ َ ْت َم ْس ِجِد َر قَال : ُسو ُل ّّللاِ دَ َخ َل # ْ َص ْر َحةَ هذَا ال َحائِ ٍض ِأ ْعلَى َص . ْوتِ ٍب َو فَنَادَى ب ِه: « ََ ِل َم ْس ِجدََ يَ ِح ُّل ِل ُجنُ ْ إ َّ َ ال ».في الزوائد: إسناده ضعيف. محدوج لم يوثق. وأبو الخطاب مجهول . 195. (646) (6182)- Ümmü Seleme (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) bu mescidin avlusuna giderek, yüksek sesle: "Şurası muhakkak ki, mescid, ne cünüb ne de hayızlıya helal değildir" buyurdular."280 * HAYIZLI KADIN TEMİZLİKTEN SONRA SARILIK, BULANIKLIK GÖRÜRSE َحدّثَنَا ُم َح ـ186 ـ6153 ـ646 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ِ ثَ ي ـ . نَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ْب ُن ُموسى، َع ْن َشْيبَا َ َ النَّ ٍر، َع ْن أب ِي َكثِي ِن أب ْح ِو ّي،ِ َع ْن يَ ْحيى اْب قَالَ ْت ِ َر ْت أ َّ َ َعائِ َشةَ ْخب ُ َها أ ْكٍر؛ أنَّ ِّم بَ ُ ََة،َ َع ْن أ َ ْ ُّط ْهِر قَا َل # قَا َل َر ُسو ُل َس : ّّللاِ لَم َها َب ْعدَ ال َرى َما يَ ِريبُ َمْرأةِ تَ َى فِي ال : « ِع ْر ٌق ْ َما ِه إَّن ْو ُع ُرو ٌق ْس ِل أ ». ّمدُ قَا َل ُم َح ْب ُن يَ ْحيى: غُ ْ ُّط ْهِر بَ ْعدَ ال ِريدُ بَ ْعدَ ال يُ .في الزوائد: إسناده صحيح، ورجاله ثقات . 196. (646) (6183)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), temizlikten sonra hayız şüphesi veren akıntı gören kadın hakkında: "O bir damar veya damarlar(dan gelen istihaze kanı)dır, (hayız kanı değildir)" buyurdular."Muhammed İbnu Yahya dedi ki: "Temizlikten sonra" tabiriyle "(hayız devri bitip) yıkandıktan sonra" demek istemiştir."281 AÇIKLAMA: Daha önce de geçtiği üzere, cünüb ve hayızlı kadının mescidden geçme meselesi ihtilaflıdır: Hanefîler: "Ancak zaruret icabı geçebilir, zaruret olmadan geçemez" derken, Şafiîler: "Cünübün, ihtiyaç olmasa da, abdest almamış olsa da mescidden geçebileceği" kanaatindedir. "Yeter ki hayızlı kadın kanla kirletmesin." Bu kanaati te'yid eden rivayetler var. Hanbelîler ve bir kısım alimler de bu görüştedir. Malikîler çoğunluk itibariyle: "Cünüb zaruret halinde teyemmüm yaparak mescidden geçebilir" demiştir.282 * NİFAS KAÇ GÜN? ِن َس ـ . ِليٍم َحدّثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ـ187 ـ6154 ـ648 ِعيٍد ِ ُّى، َع ْن َّس ََِم ْب ِرب ُم َحا ثَنَا ال ( ٍم ْ ْ َح َس ِن أ . ْو َسل ْ ُّظنُهُ ُهَو َش ّك . أبُو ِ أبُو ال َوأ ْح ) ا َل َو ا’ ِص َسا ِء أ ْربَ ِعي َن يَ ْوماً ْن ُح َمْيٍد، َع ْن أنَ ٍس؛ قَ َت ِللنُّفَ ْب َل ذِل َك َو ، َع : َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللاِ # قَّ ُط ْهَر . قَ َرى ال أ ْ َ تَ إ .في الزوائد: َّ إسناد حديث أنس صحيح، ورجاله ثقات . 197. (649) (6184)- Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) nifaslı kadınlar için kırk gün (temizlenme) müddeti belirledi. Ancak daha önce temizlendiğini görenleri hariç tuttu."283 * HAYIZLI OLAN KIZ KAPANMALIDIR ـ185 ـ6158 ـ684 نَا َحدّثَ ُّي ْب ُن ُم َح ـ ّمٍد؛ قَاَ َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ِن أبُو بَ : ْكِر ْب ُن أب َكِريِم، َع ْن َع ْمِرو ْب ْ َو ِكي ٌع، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َعْبِدال ثَنَا ِ َّي َها ْن َعائِ َشةَ؛ أ َّ َ النَّب َس ِعيٍد، َع # ْت َمْو ََةٌ لَ َ َها، فَا ْختَبَأ ْي ِ ُّي دَ َخ َل َعل . َ َم نَعَ ْم. تِ ِه، فَ َقا َل النَّب :# « َحا َض ْت؟» َفقَالَ ْت: َها ِم ْن ِع َما فَ َش َّق لَ ِ َه فَقا َل « ذَا ا ْختَ »في الزوائد: في إسناده عبدالكريم، وهو ابن المخارق، ضعّفه ا”مام أحمد وغيره. بل قال ابن عبد البر: ِمِري ب مجمع على ضعفه . 198. (654) (6185)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) yanıma girmişti, yanımdaki cariyem hemen gizlendi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Cariye âdet gördü mü?" diye sordular. "Evet!" deyince, Resulullah, sarığından bir parça bez kopararak cariyeye: "Başını bununla ört!" buyurdular." 284 AÇIKLAMA Büluğa eren (hayız görmeye başlayan) kızlar, kadın hükmüne tabi olduğu için, Hz. Aişe'nin yanında başı açık olarak oturmakta olan cariye, Resulullah'ın girmesi ile, başının açıklığı sebebiyle gizlenmeye çalışmıştır. Durumu kavrayan ve sorarak tahkik eden Resulullah, kıza, örtünmesi için sarığından bir parça koparıp veriyor. 280 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/616. 281 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/616. 282 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/616-617. 283 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/617. 284 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/617. Hadis, büluğ çağına yaklaşan kızlarla ilgilenmeye, hususen birkısım ihtiyaçlarını düşünmeye, velilerini irşad etmektedir.285 * HAYIZLI KINA YAKAR ـ188 ـ6156 ـ686 نَا ُم َح . ٌج ـ ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى َحدّثَ ثَنَا . َح َّجا َ َرا ِهيم ثَنَا يَ ِز . يدُ ْب ُن إْب لَ ْت َعائِ َشةَ َ َسأ ثَنَا أيُّو ُب، َع ْن ُمعَاذَةَ؛ أ َّ َ ا ْمَرأةً قَال : َحائِ ُض؟ فَقَالَ ْت َ ْت ْ تَ ْختَ : ِض ُب ال ِ ّيِ ِض ُب ْندَ النَّب َه . انَا َع َو قَدْ ُكنَّا ِع # نَ ْح ُن نَ ْختَ ْن ُك ْن يَ ْم يَ فَل ْنه.ُفي الزوائد: هذا ا”سناد صحيح. َ ّي . وحجاج هو ابن منهال. وأيوب هو السختيان 199. (656) (6186)- Muâze (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Bir kadın Hz. Aişe (radıyallahu anhâ)'ye: "Hayızlı kadın kınalanır mı?" diye sormuştu. "Biz, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın sağlığında kınalanırdık" diye cevap verdi."286 AÇIKLAMA: Kadını erkekten ayıran vasıtalardan biri olarak, kadınların kına yakmaları teşvik edilmiştir. Saça, ellerine veya ayaklara olması farketmez. Hayız hali kına yakmaya mani değildir. Bu ruhsatı, şimdilerde, oje denen ve tırnak üzerinde suyun değmesine mani tabaka teşkil eden başka süs maddelerinin sürülmesine teşmil etmek caiz olmaz. Sürülmüş olsa bile, abdest sırasında temizlenmesi gerekir.287 * SARGI ÜZERİNE MESH ِخ ُّي ـ255 ـ6157 ـ687ـ ْ بَل ْ ِق ٍ َ ال َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن أبَا . ّيٍ ثَنَا َع . ، ْبدُال َّر َّزا ِن َعِل ِن َخاِلٍد، َع َْ َزْيِد ْب نَا إ ْس َرائِي ُل، َع ْن َع ْمِرو ْب َ أْنبَأ ِي َطاِل ٍب؛ قَا َل ِن أب ْب ّيٍ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه، َع ْن َعِل اْن َك َس َر ْت َع : إ ْحدَى ْن أب َّي َزْندَ . ُت النَّ ْ ل َ َسأ ِز ب # ِ َّي فَ َجبَائِ ْ َمَرنِي أ ْ َ أ ْم َس َح َعلَى ال َم ، فَأ . ةَ َح َس ِن ْب ُن َسلَ ْ ِق، نَ ْحَو قا َل أبُو ال . هُ نَا الدَّبَ ِر ُّي، َع ْن َعْبِدال َّر َّزا َ أْنبَأ .في الزوائد: في إسناده عمر بن خالد. كذبه ا”مام أحمد وابن معين. وقال البخاري: منكر الحديث. وقال وكيع وأبو زرعة: يضع ّي الحديث. وقال الحاكم: الموضوعات يروي عن زيد بن عل . 200. (657) (6187)- Hz. Ali İbnu Ebi Talib (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bilek kemiklerimden biri kırılmıştı. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a (abdest sırasında ne yapmam gerektiğini) sordum. Aleyhissalâtu vesselâm bana, sargı üzerinden meshetmemi söyledi."288 AÇIKLAMA: Kırık, çıkık, yara gibi herhangi bir sebeple vücut üzerine tedavi maksadıyla sargı yapılmışsa abdest veya gusül sırasında sargı üzerinden mesh yapılması yeterlidir. Hanefîler ve Malikîler: "Bedenin çoğu yaralı olması halinde yıkama yerine teyemmüm yapılır, sağlam yerlerin yıkanmasına, sargıların meshedilmesine gerek kalmaz" der. Şafiîler: "Sağlam yer yıkanır, sargı üzerine meshedilir, ıslanmayan yer için teyemmüm yapılır" demiştir. Ahmed İbnu Hanbel'e göre sağlam yer yıkanır, yaralı yer için teyemmüm yapılır.289 * TÜKRÜK TEMİZDİR ُّي ْب ُن ُم َح ـ251 ـ6155 ـ685 ّمٍد َر ـ . ةَ؛ قَا َل َحدّثَنَا َعِل ِي ُه َرْي ِن ِزيَاٍد، َع ْن أب َمة،َ َع ْن ُم َح ّمِد ْب ِن َسلَ َو ِكي ٌع، َع ْن َح َّماِد ْب أْي ُت َر ثَنَا : النَّب # ْي ِه ِ َّي ُعَابُهُ يَ ِسي ُل َعلَ َول ّي،ٍ َعلَى َعاتِِق ِه، ِن َعِل ِن ْب ُح َسْي ْ َح .في الزوائد: إسناده صحيح. ورجاله رجال الصحيح . اِم َل ال 201. (658) (6188)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ı Hz. Hüseyin'i omuzunda taşırken gördüm, çocuğun tükrüğü Aleyhissalâtu vesselâm'ın üzerine akıyordu."290 AÇIKLAMA: 285 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/618. 286 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/618. 287 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/618. 288 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/619. 289 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/619. 290 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/619. Bu hadis, insan tükrüğünün (veya salgısının) temiz olduğunu ifade eder. Fukaha, insanın ağzından akan tükrük, salya veya sümüğün, namaza mani olmadığında, pis sayılmaması gerektiğinde ittifak eder. Mideden gelen su temiz sayılmaz. Mide suyu rengi ve kokusuyla bilinir. Uyku sırasında midesinden su gelme rahatsızlığına mübtela olan kimse hakkında mide suyu affolunmuştur.Hanefiler, artığı yenen hayvanların ter, tükrük, göz yaşı... gibi akıntılarının namaza mani bir pislik olmadığı kanaatindedir. Şafiîler, bu sayılanların, eti yenen yenmeyen bütün hayvanların dirisinden akmışsa, namaza mani olmadığına hükmetmiştir.291 * KABA AGIZDAN SU DÖKMEK ثَنَا ُس . ْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ْن ِم ْسعَ ٍر ـ . َحدّثَنَا ُسَوْيدُ ْب ُن َس ـ252 ـ6158 ـ688 ِعيٍد َمةَ ِن َكَرا َما َ َ ْب ح َو َحدًّثَنَا ُم َح ّمدُ اْب ُن ُعث . ثَنَا أبُو ْ ِي ِه؛ قَا َل ِن َوائِ ٍل، َع ْن أب ِر ْب َجبَّا ْ َمة،َ َع ْن ِم ْسعَ ٍر، َع ْن َعْبِدال َسا ُ ِ ّى أ : َر # َ َب أْي ُت النَّب ْطي ْو أ أ َم َّج فِي ِه ِم ْسكاً َم ْض َم َض ِمْنه،ُ فَ ٍو، فَ ْ ِدَل َي ب تِ ُ أ ِم ْس ِك ْ ِو ِم َن ال . ْ ِم َن الدَّل ِرجاً َر َخا َوا ْستَْنثَ .في الزوائد: إسناده منقطع. ’ َ عبدالجبار بن وائل لم يسمع من أبيه شيئا. قاله ابن معين ً وغيره . 202. (659) (6189)- Abdülcebbar İbnu Vail babası Vail (radıyallahu anh)'den anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a (abdest için içi su dolu) bir kova getirildiğini gördüm. Aleyhissalâtu vesselâm, o sudan ağzına alıp mazmaza yaptı, misk kokulu veya miskten daha hoş kokulu olarak suyu fem-i mübareklerinden kovaya bıraktı. Sonra burnuna da su çekip bu suyu kovanın dışına attı."292 * AVRETE BAKMAMAK ـ253 ـ6185 ـ662 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ِن يَ ِز ثَنَا يد،َ َع ْن َو ِكي ٌع، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َمْن ُصو ٍر ـ . ، َع ْن ُموسى اْب َحدّثَنَا أبُو بَ ِن َعْبِد ّّللاِ ْب ْر َج َر : ُسو ِل ّّللاِ َمْولى ِلعَائِ َشة،َ َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت َرأْي ُت فَ ْو َما َما َن َظ ْر ُت، أ َعْيٍم َيقُو ُل: َع ْن َمْو ََةٍ ْكٍر، َكا َ َ أبُو نُ # قَ ُّط.قَا َل أبُو بَ ِلعَ .في الزوائد: هذا إسناده ضعيف. ائِ َشةَ 203. (662) (6190)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın fercine hiç bakmadım -veya "görmedim-."Ebu Bekr der ki: "Bu hadisi (Hz. Aişe'den) onun azadlı bir cariyesi rivayet etmiştir."293 AÇIKLAMA: Mevzu üzerine varid olan başka hadisleri de gözönüne alan alimler, karı kocanın birbirlerinin avretine bakmasının haram olmadığına hükmetmişlerdir. Keza erkek, cariyesine de bakabilir. Erkek mahremi (yani nikahı kendisine ebediyyen haram) olan kadının yüzüne, başına, göğsüne, diz kapaklarından aşağısına bakabilir haram değildir. Yabancı olan erkek kadının el ve yüzüne, şehvet duymayacağından emin olursa bakabilir, aksi taktirde haramdır. Kadın, yabancı erkeğin göbekdizkapağı arası dışında kalan yerlerine şehvetsiz bakabilir. Erkek de erkeğin göbekdizkapağı dışında kalan yerlerine bakabilir, araya bakamaz, haramdır.Bütün mezhepler, tedavi gibi zaruret halinde erkek ve kadının birbirlerine, ihtiyaç miktarınca her tarafına bakabileceğini söylemiştir.294 * VÜCUDDA SU DEGMEDİK KURU YER َوإ ْس َحا ُق ْب ُن َمْن ُصو ٍر ـ254 ـ6181 ـ663 ِي َشْيبَة،َ ْكِر ْب ُن أب ُم ْب ُن َس ـ . قَا:َ ِعيٍد، َع ْن َحدّثَنَا أبُو بَ نَا ُم ْسِل َ ثَنَا يَ ِزيدُ ْب ُن َها ُرو َ َ أْنبَأ ِ َّي ِن َعبَّا ٍس؛ أ َّ َ النَّب ِ ّي،ِ َع ْن ِع ْكَر َمة،َ َع ِن اْب ال َّر َحب ّيٍ ِي َعِل َما ُء ا ْغتَ نَابَ ٍة. َس َل ِم ْن َج أب # ْ َها ال ْم يُ ِصْب لَ ْمعَةً ُ َرأى ل َه فَ . ا َّ ِ ُج َّمتِ ِه فَبَل فَقَا َل ب َها ْي َحا ُق َعل . ، فِي َحِديثِ ِه َ َه قَا َل إ ْس : ا ْي ّي فَعَ َص َر .في الزوائد: ، أجمعوا على ضعفه َش ْعَرهُ َعلَ أبو على الرحب . 204. (663) (6191)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) cünüblükten yıkanmıştı. Gusülden sonra bir parça yerin kuru kaldığını farketti. Bunun üzerine perçeminden (akıttığı su ile) orayı ıslattı."İshak, rivayetinde: "O kuru yerin üzerine saçını sıktı" demiştir. 295 291 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/619-620. 292 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/620. 293 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/621. 294 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/621. 295 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/621. َحدّثَنَا ُسَوْيدُ ْب ُن َس ـ258 ـ6182 ـ664 ِعيٍد ِ ثَ ’ ي ِه، َع ْن ـ . نَا أبُو ا ِن َس ْعٍد، َع ْن أب َح َس ِن اْب ْ ِن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن ال ْحَو ِص، َع ْن ُم َح ّمِد ْب ّيٍ؛ قَا َل ِ ّيِ َعِل : َء َر ُج ٌل إلَى النَّب ، فَقَا َل: َج # ا ْ ْي ُت ال َّ َو َصل َجنَابَ ِة، ْ ُت ِم َن ال ْ َسل ِى ا ْغتَ ْم إنّ ِر لَ ُّظْف َر َمْو ِض َع ال َرأْي ُت قَدْ َّم أ ْصبَ ْح ُت فَ ْج َر، ثُ فَ َما ُء ْ فَقَا َل # « َك َر يُ ِص . ُسو ُل ّّللاِ ْبهُ ال َ ِيَ ِد َك أ ْج َزأ ْي ِه ب ْو ُكْن َت َم َس ْح َت َعلَ ل ».في الزوائد: إسناده ضعيف لضعف دمحم بن عبيد ّّللا . َ 205. (664) (6192)- Hz. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir adam, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a gelerek: "Ben cenabetten yıkanmış, sonra da sabah namazını kılmıştım, sonradan, bedenimde tırnak kadar bir yere suyun değmemiş olduğunu farkettim (ne yapayım?)" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Eğer, orayı (ıslak) elinle meshetseydin bu sana yeterliydi" buyurdular.296 AÇIKLAMA: Abdest veya gusül sırasında bir yerin kuru kaldığı sonradan farkedilince, ne yapılmalıdır? Orası ıslatılmakla kifayet eder mi, yeniden abdest -veya gusül- tekrarlanmalı mıdır meselesi fakihleri farklı görüşlere sevketmiştir. Başta Hanefîler ve kavl-i cedidinde Şafiî hazretleri olmak üzere çoğunluk, eksik kalan yerin yıkanması suretiyle eksikliğin tamamlanması yeterlidir, yeni baştan tekrara gerek yoktur demiştir. Bazıları, bunun sahih olması için, yıkanan kısımların kurumadan önce eksikliğinin tamamlanması gerekir demiştir. Ancak bu meselede de çoğunluk böyle bir şart koşmaz, aradaki fasıla bedenin kurumasına sebep olacak kadar uzun da olsa kuru kalan yerin yıkanmasının kifayet edeceğini söyler ve delilini gösterir. Bu mesele, uzuvların peşpeşe yıkanmasının (muvalat) vacib olup olmadığı meselesinin münakaşasını da getirmiştir. Ancak peşpeşelik gerekmeyeceği de çoğunluğun benimsediği görüştür. 297 NAMAZ BÖLÜMÜ * ÖGLE NAMAZI VAKTİ ُّي ْب ُن ُم َح ـ256 ـ6183 ـ678 ّمٍد َحدّثَنَا َعِل ـ . نَا ا ْبِد ّيِ ثَنَا ’ ، َع ْن َو ِكي ٌع ثَ عَ ْ ِن ُم َض ّرِ ٍب ال ْب ِرثَةَ ِي إ ْس َحا َق، َع ْن َحا ْع َم ُش، َع ْن أب ْم َش َك # يُ ْش ِكنَا ْونَا إلَى َر ُسو ِل ّّللاِ َخبَّا ٍب؛ قَا َل: قَ َّط َح َّر ال َّر ْم َضا ِء، فَل . َ ِر ُّي قَا َل ال ا ُ :َ َحدَّثَنَا أبُو َحاتٍِم. ثَنَا ا’ ْ َصا ثَنَا َعْو ٌف ْن . َوهُ نَ ْح .حديث خبّاب أخرجه في صحيح مسلم وسنن النسائي . 206. (675) (6193)- Habbab (İbnu Eret) ve Abdullah İbnu Mes'ud (radıyallahu anhümâ) anlatmışlardır: "Biz Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a kızgın kumların hararetinden şikayet ettik. Fakat şikayetimizi dinlemedi."298 * ÖGLEYİ SERİNLİGE BIRAKMA َوا ِس ِط ُّي ـ257 ـ6184 ـ655 ْ ِصِر أل ُمْنتَ ْ ُم ْب ُن ال ِمي ـ . َحدّثَنَا تَ ِ ِن أب ْي ِس ْب ٍ ،َ َع ْن قَ ثَنَا إ ْس ي َحا ُق ْب ُن يُو ُس َف، َع ْن َشِري ٍك، َع ْن بَيَا ِن ُش ْعبَةَ؛ قَا َل َرةِ ْب ُمِغي ْ ِزٍم، َع ِن ال ِي َم َع َر ُسو ِل ّّللا َح : ِ ا ّ َصل ُكنَّا نُ # ِج َرةِ َها ْ ِال ْ ُظ ْهِر ب َص ََةَ ال . نَا ِ فَقَا َل ل : « ال َّص ََة،ِ فَإ َّ َ ِشدَّةَ َ ِردُوا ب أْب َ َج َهنَّم ِ َح ّرِ ِم ْن فَ ْيح ْ ال ».في الزوائد: إسناده صحيح. رجاله ثقات. رواه ابن حبّا َ في صحيحه . 207. (680) (6194)- Muğire İbnu Şu'be (radıyallahu anh) anlatıyor: "Biz Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile birlikte öğleyi gün ortası sıcaklığında kılardık. (Bir ara) bize: "Öğle namazını serinliğe bırakın. Zira hararetin şiddeti cehennemin kabarmasındandır" buyurdular." 299 ِن ـ . َحدّثَنَا َعْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن ُع َمَر ـ255 ـ6188 ـ651 ، َع ِن اْب ٍ ُّي، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن نَافِع ِق قَ َّ َو َّها ِب الث ْ ثَنَا َعْبدُال ُّظ ْهِر قَا َل :# « َر ُع : ُسو ُل ّّللاِ َمَر؛ قَا َل ِال ِردُوا ب أْب ».في الزوائد: إسناده صحيح. رواه ابن حبا َ في صحيحه . 208. (681) (6195)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Öğle namazını serinliğe bırakın."300 AÇIKLAMA: 296 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/622. 297 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/622. 298 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/623. 299 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/623. 300 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/624. Önceki hadisin anlaşılması bazı farklılıklar arzetmiş ise de, çoğunluk, daha sonrakilerle irtibatlı olarak şöyle anlamışlardır: "Resulullah, öğle namazını, vakti başında, yani zevalden hemen sonra kıldırıyordu. Bu vakitte hava çok sıcak olduğu için kumlar ayakları -ve secde sırasında alnı- yakıyordu. Bunun üzerine Ashab, öğle namazını te'hirli olarak kılmak için Resulullah'a başvurmuş, bu ilk vaktin sebep olduğu sıkıntıyı mevzubahis etmiştir. Ama Aleyhissalâtu vesselâm te'hire izin vermemiş, ilk vakitte kılmaya devam etmişlerdir. Ancak, müteakip hadislerde de görüldüğü üzere sonradan Aleyhissalâtu vesselâm, öğle namazını geciktirerek kılmayı emretmiştir.301 * AKŞAM NAMAZI VAKTİ ُم ـ258 ـ6186 ـ658 ْب ُن ُموسى َرا ِهي ـ . ، َع ْن قَتَادَة،َ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ثَنَا إْب َ َرا ِهيم ِن إْب ِم، َع ْن ُع َمَر اْب عََّوا ْ نَا َعبَّادُ ْب ُن ال َ أْنبَأ َع ِن َح َس ِن، َع ِن ا ُم َّط ال ’ ِل ِب؛ قَا َل ْ ْ ِن َعْبِدال عَبَّا ِس ْب ْ ْي ٍس، َع ِن ال َر ْحنَ ِف ْب : ُسو ُل ّّللاِ ِن قَ ْم قَا َل # «َ يُ َؤ ِّخ ُروا َمالَ ْط َرةِ ِف ْ َّمتِي َعلَى ال ُ تَ َزا ُل أ ُجو ُم َك النُّ ِ َم ْغِر َب َحتَّى تَ ْشتَب ْ ال ». َجةَ ْغدَادَ ْبِد ّّللاِ ْب ُن َما ِ قَا َل أبُو َع : َسِم ْع ُت ُم َح ّمدَ ْب َن يَ ْحيى يَقُو ُل: بَ َحِدي ِث ب ْ َّط َر َب النَّا ُس فِي هذَا ال ا ْض . ْكٍر ا َوأبُو بَ ِم َهْب ُت أنَا عَ فَذَ ’ َّوا ْ ِن ال ِن َعبَّاِد ْب ِم ْب عََّوا ْ َحِدي ُث ْعيَ . فِي ِه ُن إلَى ال ْ ِي ِه، فإذَا ال ْينَا أ ْص َل أب َر َج إلَ فَأ ْخ .في الزوائد: إسناده حسن. ورواه أبو داود من حديث أبى أيوب. 209. (689) (6196)- Abbas İbnu Abdi'l-Muttalib (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Ümmetim, akşam namazını yıldızlar cıvıldaşıncaya kadar te'hir etmedikçe fıtrat üzerine devam eder."Ebu Abdillah İbnu Mace der ki: "Muhammed İbnu Yahya'nın şöyle dediğini işittim: "Bu hadis hakkında alimler Bağdat'ta anlaşmazlığa düştüler. Ben ve Ebu Bekr el-A'yan, Avvam İbnu Abbad İbni'l-Avvam'a kadar gidip sorduk. Bize, babasına ait asıl nüshayı çıkardı, araştırdı, hadisi orada buldu."302 AÇIKLAMA: Daha önce de geçtiği üzere yıldızların cıvıldaşması diye tercüme ettiğimiz iştibak-ı nücumdan murad, gökte yıldızların çoklukla görülmesidir. Malum olduğu üzere, akşamın ilk vakitlerinde parlak yıldılar görülmeye başlar, karanlık arttıkça yıldızlar çoğalır. Fıtratla da hak din, istikamet, sünnet kastedilir. Hadis, akşam namazını ilk vaktinde kılmanın ehemmiyetini vurgulamaktadır.303 * YATSIDAN ÖNCE YATILMAZ, SONRA KONUŞULMAZ ـ215 ـ6187 ـ753 نَا َعْبدُ َحدّثَ ـ وا ُ ُمْنِذِر؛ قَال ْ ُّى ْب ُن ال َو َعِل ِي ٍب، ِن َحب ْب َ َرا ِهيم َوإ ْس َحا ُق ْب ُن إْب َن ََا ُم َح ّّللاِ : ّمدُ ْب ُن ْب ُن َس ِعيٍد، ثَ ِن َم فَ . ْسعُوٍد؛ قَا َل َضْي ٍل ٍق، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َطا ُء ْب ُن ال َّسائِ ِب، َع ْن َشِقي َر ثَنَا َع : ُسو ُل ّّللاِ نَا ال ِع َشا ِء َجدَ َب ل # َّس ْمَر َ بَ ْعدَ ال . َي ْعنِي ْ َز .في الزوائد: هذا إسناد رجاله ثقات. و أعلم له علة إ اختط عطاء بن السائب. ودمحم بن فضيل إنما روى عنه بعد اختط َج َرنَا . 210. (703) (6197)- Abdullah İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), bize, yatsı namazından sonra gece sohbetini kınamıştır, yani bize bunu yasaklamıştır."304 AÇIKLAMA: Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın, günlük hayatın tanzimiyle ilgili olarak vazettiği mühim esaslardan biri de "gece"nin kullanılışıdır. Dinî değerlerimize göre, akşam namazının girmesiyle gece başlar. Resulullah, umumi bir prensip olarak yatsı namazından önce yatmaz, yatsıdan sonra da sohbete yer vermezdi. Ümmetine de bu istikamette direktifte bulunmuştur. Bu mesele üzerine, Hz. Aişe, Ebu Berze gibi başka sahabelerden de rivayetler gelmiştir. Hemen belirtelim ki Aleyhissalâtu vesselâm, zaman zaman gece sohbetlerine yer vermiş, yakınlarıyla ümmetin meselelerini gecenin geç vakitlerine kadar istişare etmiştir. Bu nev'e giren rivayetleri gözönüne alan alimlerimiz, yatsıdan sonra yatmanın bir vecibe olmadığını belirtirler, ilmî, istişarî ve diğer meşru gayelerle müsamere de denen "yatsı sonrası uyanıklık"ın caiz olduğunu belirtirler. Her halukârda, günümüz şartlarında, yatsı namazından hemen sonra yatmayı prensip edinmek, hüşyar mü'minlere çok şey kazandıracaktır: Radyo, televizyon ve benzerlerinin malayani ve zararlı neşriyatını takipten kurtulur, geceleyin teheccüd namazına kalkar. Böylece, bu hususta esas olan bir sünneti ihya etmenin büyük ecrini kazanır, vs.305 301 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/624. 302 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/625. 303 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/625. 304 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/625. 305 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/625-626. * YATSIYA ATEME DEMEYİN ِن ـ211 ـ6185 ـ758 َكا ِس ٍب ِر ِّى ـ . ، َحدّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن ُح َمْيِد ْب بُ َمقْ ْ ِن َع ْج ََ َ ،َ َع ِن ال َرةُ ْب ُن َعْبِدال َّر ْحم ِن، َع ْن ُم َح ّمِد ْب ُمِغي ْ ثَنَا ال َرةَ ِي ُه َرْي ِي َع . ُح َم ْن أب ِ ِب، َع ْن أب ل ُم َسيّ ْ ِن ا ِن َح ْر َملَة،َ َع ْن َس ِعيِد ْب ِزٍم، َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب ِي َحا ح َو َحدًّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن ْيٍد. ثَنَا اْب ُن أب ِ َّي َرةَ؛ أ َّ َ النَّب َرْي ُكْم تَ ْغ ’ ِلَبَّن ُكُم ُه # قَا َل: «َ ا َرا ُب َعلَى ا ْسِم َص ََتِ ْع » ِع َشا ُء َزادَ اْب ُن « َح ْر َملَةَ ْ َي ال َما ِه َو فَإَّن . إ َمةُ عَتَ ْ ُو َ َ ال َما يَقُول نَّ ِ ِل».في الزوائد: إسناد أبى هريرة صحيح . ِا”ب ” ْعتَاِمِهْم ب 211. (705) (6198)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Bedeviler, (yatsı) namazı meselesinde size galebe çalmasınlar!" -İbnu Harmele şu ilavede bulundu:- "Bu namazın adı işa (= yatsı)dır. Bedeviler ona, develeri sebebiyle geciktirip te'hir ettikleri için "ateme" derler."306 AÇIKLAMA: Ateme, lügat olarak te'hir etmek, geciktirmek manasına gelir. Bedeviler, develerle meşgul olup, namazı bu meşguliyetlerinin bitimine kadar te'hir etmeleri sebebiyle şer'an işa diye isimlendirilmiş olan yatsı namazına ateme demişlerdir. Aleyhissalâtu vesselâm, namaz isminin değişmesine rıza göstermemiştir. 307 EZAN BÖLÜMÜ * EZAN NASIL BAŞLADI? َوا ِس ِط ُّي ـ212 ـ6185 ـ757 ْ ِن َعْبِد ّّللاِ ال ـ . ، َع ْن َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن َخاِلِد ْب ِن إ ْس َحا َق، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ِي، َع ْن َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب ثَنَا أب ِ َّي ِي ِه؛ أ َّ َ النَّب َساِلٍم، َع # ْن أب ِهُّمُهْم إلى ال َما يُ َس ِل ا ْستَ َشا َّص ََة.ِ بُو َق َر النَّا ْ فَذَ َك . َي ُهوِد ُروا ال ْ ِر َههُ ِم ْن أ ْج ِل ال َّم ذَ َكُروا النَّاقُو َس فَ َك . ث . ُ َرى َصا ِر َههُ ِم ْن أ ْج ِل النَّ َر فَ َك . ُج ٌل ِم َن ا ْيلَةَ َّ َك الل ْ َء تِل ِدَا ِر َي النّ َخ َّط فَأ ’ ا ِب ُ ْ َو ُع َمُر ْب ُن ال َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َزْيٍد، ِر يُقَا ُل لَهُ َصا َط َر َق ْن . فَ ِر ُّي َر ا’ ُسو َل ّّللاِ ْي ْن # ًَ َصا َ َمَر َر ل . ُسو ُل ّّللاِ فَأ # َ َ َ ِر ُّى ِ ِه، فَأذَّ ِب ََ ًَ ب . قَا َل ال ُّز ْه : غَدَاة،ِ ال َّص ََةُ ْ َو َزادَ ِب ََ ٌل، فِي نِدَا ِء َص ََةِ ال َر ُسو ُل ّّللاِ َخْي ٌر ِم َن النَّ . ْوِم َر قَا َل ُع : ُسو َل ّّللاِ َم فَأقَ .# ُر َّر َها ِني َر يَا ! َسَبقَ َو قَدْ ل ِكنَّهُ ِذي َرأى، ّ َل ال ْ أْي ُت ِمث .في الزوائد: في إسناده دمحم بن خالد. ضعفه أحمد وابن معين وأبو زرعة وغيرهم . 212. (707) (6199)- Salim, babası Abdullah İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ)'den anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), namazları (duyurup toplanmayı sağlama) vasıtası üzerine halkla istişare etti. Boru öttürmeyi teklif ettiler. Yahudiler(in usulü olması) sebebiyle bunu hoş karşılamadı. Bunun üzerine halk çan çalınabileceğini hatırlattı. Aleyhissalâtu vesselâm, Hıristiyanlar(a benzeme) endişesiyle bunu da hoş karşılamadı. Aynı gece, Ensar'dan Abdullah İbnu Zeyd denen bir zata ve Ömer İbnu'l-Hattab'a rüyalarında ezan öğretildi. Ensarî, geceleyin Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın kapısını çaldı. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) onu (öğrenip okumasını) Bilal'e emretti. Bilal da ezan olarak okudu." Zührî diyor ki: "Bilal (radıyallahu anh) hazretleri sabah ezanına şu ibareyi ilave etti: "Essalatu hayrun mine'nnevm (namaz uykudan hayırlıdır)." Resulullah bu ilaveyi te'yid etti."Hz. Ömer (radıyallahu anh): "Ey Allah'ın Resulü, Abdullah İbnu Zeyd'in gördüğünü rüyamda ben de görmüştüm (ancak o, size duyurmakta benden önce davrandı)" dedi.308 * EZANDA TERCİ' َو ُم َح ـ213 ـ6255 ـ755 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ٍر، َّشا قَاَ ثَنَا أبُو َعا ِص . ـ . ٍم َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن بَ نَا اْب ُن ُج َرْيحٍ ِز أْنبَأ . ْب ُن َ عَ ِزي ْ أ ْخبَ َرنِي َعْبدُ ال ِي َم ْحذُو َرة،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ِن أب َمِل ِك ْب ْ ِم ْبِد ال ِن ِم ْعيَ ٍر، ِحي َن َج َّهَزهُ إلى ال َّش َع ا ِي َم ْحذُو َرةَ ْب ِفي ِح ْجِر أب َو َكا َ َ يَتِيماً ٍز، ِري ْب . ُت ِن ُم َحْي ْ ل فَقُ ْي َعِّم! ُل َع ْن تَأِذينِ َك ِي َم ْحذُو َرة:َ أ ’ب َ ْسأ ُ ِي أ َوإنّ ِم، ِر ٌج إلى ال َّشا َر فَأ ْخبَ َر : ْج ُت فِي نَِفٍر نِي أ َّ َ أبَا ُم ْحذُو َر إنّ . ةَ قَا َل ِي َخا فَ ُك َخ . نَّا ِق َّطِري ُ َ َر ُسو ِل ب . ّّللاِ ِبَ ْع ِض ال َ َ ُمَؤذَّ َّ َر فَأذ # ُسو ِل ّّللاِ ّكبُو َ َ ِال َّص ََة،ِ ِعْندَ ُمتَنَ ِ ِ َ َو ب # نَ ْح ُن َعْنهُ ُمَؤذَّ ْ َصْو َت ال َص َر فَ . ْخنَا َسِم ْعنَا فَ ِ ِه ب ُ فَأقْعَ فَ .# فَأ ْر دُونَا بَ ْي َن يَدَْي ِه َسِم َع َر نَ ْح ِكي ِه، نَ . ُسو ُل ّّللاِ ْهَزأ ْوماً ْينَا قَ َع فَقَ : « ؟ َس َل إل . ا َل َ ِد ا ْرتَفَ ِذي َسِم ْع ُت َصْوتَهُ قَ ّ َر أُّي » ُكُم ال فَأ َشا َو َصدَقُوا ُهْم، ُّ ْو ُم ُكل قَ ْ َّي ال َو َحبَ َس إل . نِي َ ُهْم َّ ْر َس َل ُكل ْم فَأذّ : « ِ ْ َ َو فَأ . قَا َل ِلي َ ُ َو ََ َش ْي َء أ ْكَر ق ». هُ ُسو ِل ّّللاِ ْم ُت، َّي ِم ْن َر فَقُ َو إل # ََ ِمَّما َ ْي َر ُسو ِل ّّللاِ ْم ُت َبْي َن يَدَ ِ ِه فَقُ ُمُرونِي ب ْف يَأ # ِس ِه ْ ِنَ َّي َر ُسو ُل ّّللاِ التَّأِذي َن ُهَو ب قَى َعلَ ْ ْل: ّّللاُ أ ْكَب ُر، ّّللاُ أ ْكبَ ُر، ّّللاُ أ ْكبَ ُر، ّّللاُ ، فَأل . فَقَا َل «قُ َه أ . دُ أ ْ ََ إل ْكبَ ُر أ ْش ََ ّّللاُ ّّللا،ُ أ ْش َهدُ أ ْ ََ إلهَ اِّ ْع ِم ْن َّ َّم قَا َل ِلي: «اِ ْرفَ َر ُسو ُل ِّّللا» ثُ َر ُسو ُل ّّللا،ِ أ ْش َهدُ أ َّ َ ُم َح ّمداً هَ إ . أ ْش َهدُ أ َّ َ ُم َح ّمداً َر . ُس َصْوتِ َك ّّللا،ُ أ ْش َهدُ أ َّ َ ُمح ّمداً ّّللا،ُ أ ْش َهدُ أ ْ ََ إلهَ إَّ َر أ ْش ُسو ُل ّّللاِ َهدُ أ ْ ََ إلَهَ إَّ و ُل ّّللاِ أ ْش . َح َّي َعلَى ال َّص ََة،ِ َح َّي َهدُ أ َّ َ ُم َح ّمداً ّّللاُ أ ْكبَر، ّّللاُ أ ْك َعل . بَ ُر َى ال َّص ََةِ ِ َف ََح ْ ، َح َّي َعلَى ال ِ َف ََح ْ ّّللا َح َّي . َ ُ َعلَى ال َّم إلهَ إ » َّ ثُ 306 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/626. 307 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/626. 308 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/626. َها ٌء ِم ْن فِ َّض ٍة َضْي ُت التَّأِذي َن فَأ ْع َطانِي ُص َّرةً فِي ْي دَ َعانِي ِحي َن قَ ِي ُم ْحذُو َر َش . ةَ َو َض َع يَدَهُ َعلَى نَا ِصي ِة أب َّم ث . ى ُ َمَّر َها َعلَ َّم أ ثُ َر ُسو ِل ّّللاِ َّم بَلَغَ ْت يَدُ ِدِه، ثُ ِ َّم َعلَى َكب َّم َعلَى ثَدْيَ ْي ِه، ثُ َر َك َو ْج ِهِه، ثُ َك َوبَا َر ََ َك ّّللاُ لَ َّم قَا َل َر ُسو ُل ّّللاِ :# «بَا َورة.َ ثُ ِي ُم ْحذُ # ُس َّرةَ أب ْي َك ُت َعل » َ ْ َر فَقُ : ُسو َل ّّللاِ ل يَا ! ِ َمَّكةَ ِن َِ ب ِالتَّأِذي َنعَ ْم. َك أ ! قَا َل « َمْرتَنِى ب َر قَ ْد أ » ُسو ِل ّّللاِ َمْرتُ ِم ْن َكَر فَذ َه َب # ا ِهيَ ٍة، ُك ُّل َش ْيٍء َكا َ َ ِل َر ُسو ِل ّّللاِ ِل ُم َحبَّةً هُ ُّ ِال َّص ََةِ َع ْن أ ْمِر َو َعادَ ذِل َك ُكل ْن ُت َمعَهُ ب ذَّ َ ِ َمَّكة،َ فَأ ِن أ ِسيٍد، َعاِم ِل َر ُسو ِل ّّللاِ # ب ِدْم ُت َعلَى َعتَّا ِب ْب # فَقَ َر # ُسو ِل ّّللاِ ٍز .قَا َل: ِري َم ْحذُو َرة،َ َعلَى َما أ ْخبَ َرنِي َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُم َحْي َر َك أبَا َوأ ْخبَ َرنِى ذِل َك َم ْن أدْ .في الزوائد: هذا الحديث ثابت في غير صحيح البخار ّي. لكن في رواية المصنف زيادة، وإسنادها صحيح، ورجالها ثقات . 213. (708) (6200)- Ebu Mahzûre İbnu Mi'yer (radıyallahu anh)'in terbiyesinde yetim olarak yetişen Abdullah İbnu Muhayrız'dan rivayet edildiğine göre, "Ebu Mahzûre, kendisini Suriye'ye göndermek üzere hazırlarken, Abdullah, Ebu Mahzûre'ye şöyle dediğini anlatıyor: "Ey amcacığım! Ben Suriye'ye gidiyorum ve senin ezan okuyuşunun (hikâyesini) soruyorum."Ravi, bunun üzerine Ebu Mahzûre'nin şunu anlattığını belirtir: "Ben bir grupla birlikte yola çıkmıştım. Epey bir yol almıştık. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın müezzini Aleyhissalâtu vesselâm'ın yanında namaz için ezan okudu. Biz de müezzinin sesini Aleyhissalâtu vesselâm'a arkamız dönük olarak işittik. Biz onun sesini alaylı alaylı tekrar edip yansıladık. (Bu yaptığımızı) Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) işitti. Bize bazı kimseler yollayarak yanına çağırttı, önüne oturttu ve: "Kulağıma kadar gelen ses hanginizin?" dedi. Arkadaşlarım beni işaretlediler. Doğru da söylediler. Resulullah, onları geri çevirdi, beni alıkoydu. Sonra bana: "Kalk ezan oku!" dedi. Doğruldum. (Ezanı bilmediğimden) öyle mahçup olmuştum ki, o anda nazarımda Resulullah'tan ve yapmamı emrettiği şeyden daha menfur bir şey yoktu. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın önünde doğrulmuş, öyle kalmıştım.Bunun üzerine Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), ezanı kendisi bana okudu. Arkadan: "Haydi söyle!" dedi. Allahuekber, Allahuekber, Allahuekber, Allahuekber, eşhedü en la ilahe illallah, eşhedu en la ilahe illallah, eşhedü enne Muhammede'r-Resulullah, eşhedü enne Muhammede'rResulullah!"Sonra bana şunu söyledi: "Sesini yükselt. Eşhedü en la ilahe illallah, eşhedu en lailahe illallah, eşhedü enne Muhammed'r-Resulullah, eşhedu enne Muhammede'r-Resulullah, hayye ala'ssalati, hayye ala'ssalah, hayye ale'lfelahi hayye ale'lfelah. Allahuekber Allahuekber, lailahe illallah!"Sonra, ezanı bitirince beni çağırdı ve bana içerisinde gümüş para bulunan bir çıkın verdi. Sonra elini Ebu Mahzûre'nın alnına koydu, arkadan yüzüne kaydırdı, sonra göğsü üzerine götürdü, sonra ciğerinin üzerine kaydırdı. Sonra Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın mübarek eli, Ebu Mahzûre'nın göbeği üzerine ulaştı. Sonra Aleyhissalâtu vesselâm: "Allah seni mübarek kılsın, Allah sana bereket yağdırsın"dedi. Ben de:"Ey Allah'ın Resulü! Bana Mekke'de ezan okumam emir buyursanız?" dedim."Haydi emrettim!" buyurdular.Derken içimde Resulullah'a karşı duyduğm bütün kötü hisler kayboldu. Yerine Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) sevgisi doldu. Hemen Resulullah'ın Mekke'deki valisi Attab İbnu Esid'in yanına geldim. Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın emri sebebiyle Attab'ın yanında namaz için ezanı ben okudum."Ravi der ki: "Ebu Mahzûre'ye yetişenler bu hadiseyi, Abdullah İbnu Muhayriz'in bana anlattığı şekil üzere bana tahdis ettiler."NOT: Ezanla ilgili kıssa daha önce genişçe açıklandı. 309 * EZANDA SÜNNET ٍر ـ214 ـ6251 ـ715 ُم ْب ُن َع َّما ِ َ َر ُسو ِل ـ . ّّللاِ َحدّثَنَا ِه َشا ِ ِن َس ْعٍد، ُمَؤذّ ِر ْب ِن َع َّما ِ ثَنَا َع .# َحدَّثَ ي، ْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن َس ْعِد ْب نِى أب ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ نَ ْي َع # ِه ْن أب ذُ ُ ْي ِه فِي أ َص : « ْوتِ َك َو أ . قَا َل َمَر ِب ََ ًَ أ ْ َ يَ ْجعَ َل إ ْصَبعَ إنَّهُ أ ْرفَ ».في الزوائد: رواه ُع ِل الترمذي بإسناد صححه. وإسناد المصنف ضعيف لضعف أود سعد . 214. (710) (6201)- Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın müezzini Sa'd el-Karazi (radıyallahu anh)'den rivayet edildiğine göre, "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), Bilal (radıyallahu anh)'e (ezan okurken) iki parmağını kulağına sokmasını emrederek: "Şüphesiz bu, sesin daha çok yükselmesini sağlar" buyurmuştur."310 َها ِشِم ُّي ـ218 ـ6252 ـ711 ْ ـ . ي َحدّثنَا أُّيو ُب ْب ُن ُم َح ّمٍد ال ِ ِن أب ِن أ ْر َطاة،َ َع ْن َعْو ِ َ ْب ْب ِ َوا ِحِد ْب ُن ِزيَاٍد، َع ْن َح َّجاج ْ ثَنَا َعْبدُال ِي ِه؛ قَا َل َر ُسو َل ّّللاِ ْيفَة،َ َع ْن أب أتَْي ُت # ا ُج َح : ِ َو ُهَو ب ’ فِ ، ِ َء ْب َطح بَّ ٍة َح ْمَرا ْي ِه ُ َو َجعَ َل إ ْصبَعَ َر فِى أذَانِ ِه. ي ق . فَ َخ َر َج ِب ََ ٌل. فَأذَ َّ َ فَا ْستَدَا نَ ْي ِه ذُ ُ فِي أ .هذا ا”سناد فيه حجاج بن أرطاة وهو ضعيف . 215. (711) (6202)- Ebu Cuhayfe (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ebtah nam mevkide Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanına geldi. Kırmızı bir çadırda kalıyordu. Derken Bilal çıkıp ezan okudu. Ezanında herbir cihete dönüyor ve iki parmağını kulaklarına sokuyordu."311 309 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/629-630. 310 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/631. 311 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/631. ُح ْم ِص ُّي ـ216 ـ6253 ـ712 ْ ُم َصفَّى ال ْ ِي َرَّو ـ . اٍد َع ْن َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال ِن أب ِز اْب عَ ِزي ْ ِن َساِلٍم، َع ْن َعْبِدال ، َع ْن َمْرَوا َ َ ْب ثَنَا بَِقيَّةُ ِن ُع َمَر؛ قَا َل ، َع ِن اْب ٍ َر نَافِع : ُسو ُل ّّللاِ ِق قَا َل :# « ا ِ َ فِي أ ْعنَا َقتَا َّ ِ َ ُمعَل تَا ُم َخ ْصل ْسِل ِمي َن َ ْ ِنِي َن ِلل ُمَؤذّ ْ َو ِصيَا ُمُهْم ل : ُهْم َص » ََتُ .في الزوائد: إسناده ضعيف، لتدليس بقية بن الوليد. 216. (712) (6203)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Müezzinlerin boyunlarına, Müslümanların iki hasleti takılmıştır: Namazları ve oruçları. (Bunların vakitlerini Müslümanlara müezzinler ilan eder.)"312 ـ217 ـ6254 ـ716 ٍ ـ . َحدّثَنَا ُع ْمُر ْب ُن َرافِع ْ ِن ال َر ٍك، َع ْن َم ْعَمٍر، َع ِن ال ُّز ْه ِر ِّى، َع ْن َس ِعيِد ْب ُمبَا ْ ِ ثَنَا َع ِب، َع ْن ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال ُم َسيّ ِب ََ ٍل؛ أنَّهُ أتَى النَّب # ْجِر ِ َّي فَ ْ ِ َص ََةِ ال ِقي َل: َو نَائِ ٌم يُ ْؤِذنُهُ ب . فَ ْوِم ُه . فَقَا َل: ال َّص ََةُ َخْي ٌر ِم َن النَّ . قِ َّر ْت فِي ْوِم، ال َّص ََةُ َخْي ٌر ِم َن النَّ ُ فَأ ْجِر فَ ْ تَأِذي َن ال . فَثَبَ َت ا’ْمُر َعلى ذِل َك.في الزوائد: إسناده ثقات. إ أ َ فيه انقطاعا. سعيد بن المسيب لم يسمع من بل . ً 217. (716) (6204)- Hz. Bilal (radıyallahu anh)'in anlattığına göre: "(Bir gün) sabah namazını haber vermek üzere Aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına gelmiş, ancak kendisine "uyuyor" denilmiş. Bunun üzerine:"Essalatu hayrun mine'nnevm, essalatu hayrun mine'nnevm (namaz uykudan daha hayırlıdır)" demiştir. Bundan böyle bu ibarenin sabah ezanına dahil edilmesi kabul görmüş ve ezan bu minval üzere kesinlik kazanmıştır."313 * EZAN OKUNURKEN EZAN TEKRAR EDİLİR عَ ـ215 ـ6258 ـ715 بَّا ِس ْ ِن ال ُم ْب ُن ُم َح ّمِد ْب َرا ِهي ِن ـ . َحدّثَنَا إ ْس َحا َق ال َّشافِ ِع ُّي، إْب ُمّك ُّى، َع ْن َعبَّاِد ْب ْ ثنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َر َجا ِء ال َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ِ ِب، َع ْن أب ُم َسيّ ْ ِن ال ِن ِش َها ٍب، َع ْن َس ِعيِد ْب ّّللا :# « ْوِل ِه َر ِ إ ْس : ُسو ُل َحا َق، َع ِن اْب َل قَ ْ ُوا ِمث ِ ُ َ فَقُول َ َ المَؤذّ إذَا أذ ».في َّ إسناد أبي هريرة معلوم ومحفوظ عن الزهر ّي . كما أخرج ا’ئمة الستة في كتبهم. ورواه الزوائد: عن عطاء عن أبي سعيد أحمد في مسنده من حديث علي َو . أبي رافع، والبزاز في مسنده من حديث أنس 218. (718) (6205)- Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Müezzin ezan okuduğu vakit onun söylediklerini aynen tekrar edin..." 314 ٌم ـ218 ـ6256 ـ718 فَ ْض ِل؛ قَا َل ثَنَا ُه َشْي ْ ٍد، أبُو ال ـ . ، َع ْن َحدّثَنَا ُش َجا ُع ْب ُن َم ْخلَ َمةَ َسا ُ ِن أ ْب ِ َمِليح ْ ِي ال ْشٍر، َع ْن أب ِ نَا أبُو ب َ أْنبَأ ِي ُسْفيَا َ َ ِن أب ْب ِن ُعتْبَةَ َر ُسو َل ّّللاِ ْبِد ّّللاِ ْب ْت َع . َها َسِمعَ ِيبَةَ؛ أنَّ ُّم َحب ُ َحدّثَتْنِي َع َّمتِى أ # ، َها تِ ْيلَ َولَ يَقُو ُل، إذَا َكا َ َ ِعْندَ َها فِي يَ ْو ِمَها ِ ُ َ َسِم َع فَ ُمَؤذّ ْ ِ ُ ،َ قَا َل َكَما يَقُو ُل ال ِ َ َ يُ َؤذّ ُمَؤذّ ال .في الزوائد: إسناده صحيح. وعبد ّّللاِ بن عتبة روى له النسائى، وأخرج له ابن ْ خزيمة في صحيحه. فهو عنده ثقة. وباقى رجاله ثقات . 219. (719) (6206)- Ümmühatu'l-Mü'minîn'den olan Ümmü Habibe (radıyallahu anhâ)'nin anlattığına göre, "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm), yanında iken, ister gece, ister gündüz olsun, her ne zaman müezzinin ezanını işitirse, müezzinin söylediğini aynen tekrar etmiştir."NOT: Bu husus, daha önce açıklandı.315 * EZANIN FAZİLETİ ـ225 ـ6257 ـ725 َّخ ََ ُل ْ ال ّيٍ َح َس ُن ْب ُن َعِل ْ َوال ـ . قَا:َ َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى، ِن ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َصاِلحٍ ثَنَا يُ ْحيى ْب ُن أيُّو َب، َع ِن ْب ِن ُع َمَر؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ ، َع ِن اْب ٍ ، َع ْن نَافِع ْى َع ْش َر قَا َل: « َج َر # ْيجٍ َ َ ثَْنتَ ْن أذَّ ِذينِ ِه، فِي ُك ّل َم ِ ْ ِتَأ َو ُكتِ َب لَه،ُ ب ، َجنَّةُ ْ ْت لَهُ ال َو َجبَ ، َسنَةً ةَ َمٍة ثَثُو َ َ َح َسنَةً َوِل ُك ّلِ إقَا يَ ْوٍم، ِستُّو َ َ ».في الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف عبد ّّللاِ بن صالح . َح َسنَةً 220. (728) (6207)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim on iki yıl müezzinlik yaparsa ona cennet vacip olur. Ona, her gün için, ezanı sebebiyle altmış hasene yazılır, her bir ikameti için de otuz hasene yazılır."316 * İKAMETTE BİRER BİRER OKUMA ٍر ـ221 ـ6255 ـ731 ُم ْب ُن َع َّما ِ ُ َ َر ُسو ِل ثَنَا َع . ّّللاِ ْبدُال َّر ْحم ِن ْب ُن َس ـ . ْعٍد َحدّثَنَا ِه َشا ِ ثَنَا َع َّما ُر ْب ُن # ي، َس ْعٍد، ُمَؤذّ َحدًّثَنِى أب نَى ْ نَى َمث ْ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ أذَا َ َ ِب ََ ٍل َكا َ َ َمث َع . ْن أب َردَةٌ ُمْف َمتُهُ َوإقَا .في الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف أود سعد. ومعناه في صحيح البخار ّي . 312 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/632. 313 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/632. 314 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/632. 315 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/633. 316 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/633. 221. (731) (6208)- Aleyhissalâtu vesselâm'ın müezzinlerinden Sa'd el-Karazî (radıyallahu anh)'nin rivayetine göre, "Bilal-i Habeşî (radıyallahu anh)'nin ezanı ikişer ikişer idi. ikameti ise birer birerdi." 317 َو ـ222 ـ6258 ـ732 ِليِد ْ ٍر، َعبَّادُ ْب ُن ال ـ . َحدّثَنَا أبُو بَدْ ِ ّيِ َمْولَى النَّب ، ٍ ِي َرافِع ِن أب ِن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب َحدَّثَنِى َم .# نِي ْعَمُر ْب ُن ُم َح ّمِد ْب َحدَّثَ ٍ ِي َرافِع ِي ِه ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن أب ْي َر ُسو ِل أب ؛ قَا َل: ّّللاِ ِي، ُم َح ّمدُ ْب ُن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن أب ِ ُ َ بَ ْي َن يَدَ ُم َرأْي ُت ِب ََ ًَ يُ َؤذّ َويُِقي نَى، ْ نَى َمث ْ َمث # َوا ِحدَةً .في الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم على ضعف معمر بن دمحم بن عبيد ّّللا وأبيه . 222. (732) (6209)- Ebu Rafi Mevla Resulillah anlatıyor: "Ben Bilal (radıyallahu anh)'in, Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın yanında ikişer ikişer ezan okuduğunu, birer birer de ikamet getirdiğini gördüm!"318 AÇIKLAMA: Daha önce geçtiği üzere, ezan ve ikamette geçen cümlelerin kaçar kere tekrar edileceği rivayetlere göre farklıdır. Bu rivayetler Hz. Bilal'in ezan tarzını anlatmaktadır.319 * EZAN OKUNUNCA MESCİDDEN ÇIKILMAZ ـ223 ـ6215 ـ734 ْب ُن يَ ْحيى َح ْر َملَةُ ْرَو ثَنَا َع . ة،َ َع ْن ُم َح ّم ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ـ . ْه ٍب َحدّثَنَا ِي فَ ِن أب ِر ْب ُن ُع َمَر، َع ِن اْب َجبَّا ْ نَا َعْبدُ ال أْنبَأ ِد َ َما َ َ؛ قَا َل ْ ِي ِه، َع ْن ُعث ا َ ،َ َع ْن أب ِن َعفَّ َما َ َ ْب ْ َمْولَى ُعث ِن يُو ُس َف، َر ُسو ُل ّّللاِ ْب : َر قَا َل :# « َكهُ ا َم ’ ْم ْن أدْ َّم َخ َر َج، لَ َم ْس ِجِد، ثُ ْ ذَا ُ َ فِى ال ُهَو ُمنَافِ ٌق ِريدُ ال َّر ْجعَة،َ فَ َو ُهَوَ يُ َج ٍة، َحا يَ ».في الزوائد: إسناده ضعيف. فيه ابن أبى فروة. واسمه إسحاق بن عبد ّّللا ْخ ُر ْج ِل ضعفوه. وكذلك عبدالجبار ابن عمر . 223. (734) (6210)- Hz. Osman (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim mescidde iken ezan okunmaya başladığı halde, bir ihtiyaç olmadan ve tekrar mescide dönme gayesinde bulunmadan mescidi terkederse o kimse münafıktır."320 MESCİDLER VE CEMAATLER BÖLÜMÜ * ALLAH İÇİN MESCİD BİNA ETMEK ـ224 ـ6211 ـ738 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ثَنَا يُونُ . ْي ُس ْب ُن َم َح ـ . ّمٍد َحدّثَنَا أبُو بَ ثَنَا ل ُث ْب ُن َس ْعٍد. َ ِي َشْيبَةَ ح َو َحدّثَنَا أبُو بَ . ثَنَا ْكِر ْب ُن أب ُ ِن أ ِن َعْبِد ّّللاِ ْب َع ْن يَ ِزيدَ ْب ِن ُم َح ّمٍد َجِميعاً ِز ْب عَ ِزي ْ ِر ُّي، َع ْن َعْبِدال َج ْعفَ ْ َو دُا ِلىِد، ُودُ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ال ْ ِي ال ِن أب َوِليِد ْب ْ َهاِد، َع ِن ال ْ ِن ال ْب َمةَ َسا َع ا َل َخ َّطا ِب؛ قَ ْ ِن ال ِو ّي،ِ َع ْن ُع َمَر ْب عَدَ ْ ال ِن ُس َراقَةَ ِن َعْبِد ّّللاِ اْب َما َ َ ْب ْ ْن : ُعث يَقُو ُل: « َكُر فِي ِه َسِم ْع # ُت َر ُسو َل ّّللاِ يُذْ َم ْن بَنَى َم ْس ِجداً ِة َجنَّ ْ فِي ال ا ْس ».في الزوائد: حديث عمر مرسل. فإ َ عثما َ بن عبد ّّللا بن سراقة روى عن عمر بن ُم ّّللا،ِ بَنَى ّّللاُ لَهُ بَ ْيتاً الخطاب، وهو جده ’مه، ولم يسمع منه، قاله المّزي في التهذيب. ورواه ابن حبا َ في صحيحه بهذا ا”سناد . 224. (735) (6211)- Ömer İbnu'l-Hattab (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın şöyle söylediğini işittim: "Kim, içerisinde Allah'ın isminin zikredildiği bir mescid bina ederse Allah da onun için cennette bir ev bina eder."321 َح ـ228 ـ6212 ـ737 دّ ُّي ـ َم ْشِق َما َ َ الِدّ ْ عََّبا ُس ْب ُن ُعث ْ ثَنَا ال . ِهيعَةَ ِن لَ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم، َع ِن اْب ِني أبُو ا’ ة،َ ْ ْسَوِد، َع ْن ُع ْرَو ثَنَا ال . َحدَّثَ ِي َطاِل ٍب؛ قَا َل ِن أب ْب ّيِ ْن َعِل َر ُسو ُل َع : ّّللاِ ِم ْن َم قَا َل :# « اِل ِه، بَنَى ّّللاُ ِة َم ْن بَنَى ّّللِ َم ْس ِجداً َجنَّ ْ فِي ال ل ».في الزوائد: إسناد َهُ بَ ْيتاً ّي ضعيف حديث عل . والوليد بن مسلم مدلس، وقد رواه بالعنعنة. وشيخه ابن لهيعة ضعيف . 225. (737) (6212)- Hz. Ali İbnu Ebi Talib (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim, kendi malından Allah rızası için bir mescid bina ederse Allah da ona cennette bir ev bina eder."322 ُس ْب ُن َعْبِدا ـ226 ـ6213 ـ735 نَا يُونُ ـ ’ ى َحدّثَ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه ٍب، َع ْن ْعل . َ 317 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/634. 318 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/634. 319 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/634. 320 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 16/634. 321 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/5 322 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/5 ِن ِن نَ ِشي ٍط، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْب َ ِن إْب َعْبِد ّّللاِ؛ أ َّ َ َرا ِهيم ِ ِر ْب ، َع ْن َجاب ِي َربَاحٍ ِن أب َء ْب ّي،ِ َع ْن َع َطا ِل ْوفَ ِن النَّ ِي ُح َسْي ِن أب َعْبِدال َّر ْحم ِن ْب َر ُسو َل ّّللاِ ِة».في الزوائد: إسناده صحيح، َجنَّ ل ْ فِي ا َر، بَنَى ّّللاُ لَهُ بَ ْيتاً ْو أ ْصغَ َكَمْف َح ِص قَ َطاة،ٍ أ ّّللِ # قَا َل: « َم ْن بَنَى َم ْس ِجداً ورجاله ثقات . 226. (738) (6213)- Hz. Cabir İbnu Abdillah (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim Allah için bağırtlak kuşu yuvası kadar veya daha küçük bir mescid bina etse, Allah onun için cennette bir ev bina eder."323 AÇIKLAMA: Mescid yapmaya teşvik sadedinde gelen bu nevi hadisler daha önce açıklanmıştır.324 * MESCİD MÜTEVAZİ OLMALI َكِريِم ـ227 ـ6214 ـ745 ْب ُن َع ْ َكِريِم ْب ُن َعْبِدال ْ ِ ِس ثَنَا َعْبدُال ّ ُمغَل ْ َرةُ ْب ُن ال ـ ، َحدّثَنَا ُجبَا ْي ٍث، َع ْن ِع ْكِر َمةَ ُّي، َع ْن لَ بَ ْجِل ْ ْبِدال َّر ْحم ِن ال ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ِر قَا َل :# « ى َر ُسو ُل َع ِن : ّّللاِ اِ ْب َصا ِت النَّ َو َكَما َش َّرفَ َي ُهودُ َكنَائِ َس َها، ْ ِت ال ُكْم بَ ْعِدي َكَما َش َّرفَ ِجدَ َش ّرِ فُو َ َ َم َسا َرا ُكْم َستُ أ ِيَ َعَها ب ».في الزوائد: إسناده ضعيف. ّس وهو كذاب وقد أخرجه أبو داود بسنده عن ابن عباس مرفوعاً فيه جبارة بن المغل بغير هذا السياق . 227. (740) (6214)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Görüyorum ki, Yahudilerin havralarını, Hıristiyanların da kiliselerini yükselttikleri gibi sizler de mescidlerinizi yükselteceksiniz."325 ـ225 ـ6218 ـ741 ِ ِس ّ ُمغَل ْ َرةُ ْب ُن ال ِن َمْي ُمو ٍ َ ـ . ، َع ْن َحدّثَنَا ُجبَا ِي إ ْس َحا َق، َع ْن َع ْمِرو ْب َكِريِم ْب ُن َعْبِدال َّر ْحم ِن، َع ْن أب ْ ثَنَا َعْبدُال َخ َّطا ِب؛ قَا َل ْ ِن ال ِجدَ ُه ْم قَا َل :# « َر ُع : ُسو ُل ّّللاِ َمَر ْب َم َسا َز ْخ َرفوا ْوٍم قَ ُّط إَّ َء َع َم ُل قَ َم » ا َسا .في الزوائد: في إسناده أبو إسحاق، ّس كا َ يدل . وجبارة كذاب . 228. (741) (6215)- Ömer İbnu'l-Hattab (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Ameli bozulan her kavim mescidlerini süslemeye yönelmiştir."326 AÇIKLAMA: Resûlullah'ın inşa ettirdiği mescidler sade ve mütevazidir. Mescidler sonradan büyümüş ve tezyine boğulmuştur. Alimler, hadislerden hareketle sadeliğin esas olduğunda ısrar etmiştir. Ancak zamanla bazı şartlar altında tezyin edilebileceğine fetva verildiğini daha önce açıkladık.327 * MESCİD NEREYE YAPILMALI َم ـ . ا َ َ َحدّثَنَا ُم َح ـ228 ـ6216 ـ744 ّمدُ ْب ُن يَ ْحيى ٍ وسى ْب ُن أ ْعيُ . ، ٍن ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن ُعث . ثَنَا ُم ْ ثَنَا ُم َح ّمدُ اْب ُن إ ْس َحا َق، َع ْن نَافِع ِن ُع َمَر ِذ َرا ُت َع ِن . اْب عَ ْ َها ال قى فِى ْ ِ َ تُل ِحي َطا ْ َو ُسئِ َل َع ِن ال َه . فَقَا َل: « ا ُّوا فِي َصل فَ إذَا ُسِقيَ ». ْت ِمَراراً ِ ّيِ يَ ْرفَعُهُ إلى النَّب .#في الزوائد: كا َ يدل . وقد رواه بالعنعنة ّ إسناده ضعيف. فيه دمحم بن إسحاق. س 229. (744) (6216)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ)'den anlatıldığına göre, "Kendisine, insan tersinin atıldığı bahçelerde namaz kılmanın hükmünden sorulduğu zaman, Resûlullah'a ref' ederek, şu cevabı vermiştir: "Eğer bahçe bir çok defalar sulanmış (pislik eseri kalmamış) ise orada namaz kılabilirsiniz."328 * MESCİDDE MEKRUH İŞLER ِح ْم ِص ُّي ـ235 ـ6217 ـ745 ْ ٍر ال ِن ِدينَا ِر ْب ِن َكثِي ِن َس ِعيِد ْب َما َ َ ْب ْ َر ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن . ةَ ِح ْميَ َر ـ . َحدّثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ُعث ِي ثَنَا َزْيدُ ْب ُن َجب ُح َص ا’ ْ ِن ال ُودَ ْب ِر ُّي، َع ْن دَا َصا ْن ِن ُع َمَر، َع ْن َر ُسو ِل ّّللاِ ، َع ِن اْب ٍ َم ْس ِج قَ : « ِد ْي # ا َل ِن، َع ْن نَافِع ْ َصا ٌلَ تَْنَب ِغي فِي ال ِخ : َ َخذُ يُتَّ 323 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/6 324 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/6 325 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/6 326 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/6 327 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/7 328 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/7 ْو ٍس َو . ََ يُ ْن َش ُر فِى ِه نَ ْب ٌل َو ََ يُ ْش َه . ُر فِي ِه ِس ََ ٌح َطِريقاً ِقَ َو ََ يُْنبَ ُض فِي ِه ب ٍئ . ْحٍم نِ لَ ِ َمُّر فِى ِه ب ُّص َو ََ يُ ْض َر . ُب َو ََ يُ فِى ِه َحد.ٌّ تَ َو ََ يُقْ َحٍد فِي ِه ِم . ْن أ ُسوقاً َخذُ َو » ََ يُتَّ .في الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم على ضعف زيد بن جبيرة. قال ابن عبدالبر: أجمعوا على أنه ضعيف . 230. (748) (6217)- Yine İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Bazı şeyler vardır, mescidde yapılması uygun değildir: "Mescid (yanlardan iki kapılı ise gelgeç için) yol olarak kullanılamaz, orada silah kılıfsız taşınmaz, yaya kiriş takılmaz, ok saçılmaz, çiğ et geçirilmez, had tatbik edilmez, kimseye kısas vurulmaz, alışveriş mahalli de yapılmaz."329 ِم ُّي ـ231 ـ6215 ـ785 ـ . َحدّثَنَا أ ْح َمدُ ْب ُن يُو ُس َف ال ُّسلَ َ َرا ِهيم ْب ُن يَقْ َظ ثَنَا ُم ْسِل . ا َ ،َ َع ْن ُم ْب ُن إْب َها َ َ َحدَّثَنَا ُعتْبَةُ ِر ُث ْب ُن نَ ْب َحا ْ ثَنَا ال ِي َس ِعيٍد، َع ْن َم ْك ُحو ٍل، َع ِن أب ا ْب َواثِلَةَ ِ َّي ْن ’ ؛ أ َّ َ النَّب ِ َعُكْم قَ : « ْسقَع # ا َل َوَبْي َر ُكْم َو ِش َرا َو َم َجانِيَن ُكْم ُكْم ِصْبيَاَن ُكْم ِجدَ َم َسا ِبُوا َجنّ ُكْم َو َس َّل ُسيُوفِ ُحدُوِد ُكْم َمةَ َوإقَا ُكْم َع أ ْصَواتِ َو َرفْ ُكْم َو ُخ ُصو َماتِ َم . ْ ِ َها ال َواب ِخذُوا َعلَى أْب . َطا ِه َو َر اتَّ ِ ُج َمع َو َجِّمُرو َها فِي ال » ْ .في الزوائد: إسناده ضعيف. فإ َ الحارث بن نبها َ متفق على ضعفه . 231. (750) (6218)- Vasîle İbnu'l-Eska (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Mescidlerinizi çocuklarınızdan, delilerinizden, alışverişlerinizden, davalarınızın ikamesinden, sesinizi yükseltmekten, hadlerinizin icrasından, kılıçlarınızı kınlarından sıyırmaktan uzak tutun. Mescidlerin kapılarının yakınlarında abdest yerleri yapın. Mescidlerinizi, cuma günü buhurlayarak güzel kokulu kılın."330 AÇIKLAMA: Çocuğun mescide sokulması meselesinde ihtilaf edilmiştir. Bu mevzu üzerine başka rivayetler de mevcuttur. Hanefîlere göre, çocuk mümeyyiz olmasa bile talim maksadı ile mescide gelmesinde bir mahzur yoktur. Şafiîlere göre deli ve çocuk mescidi kirletmeyecek ise girebilir, aksi takdirde haramdır. Malikîlere göre, deli ve çocuk mescidi kirletecek veya orada yaramazlık yapacak ise haramdır, aksi taktirde caizdir. Hanbelîler, talim gayesi yoksa, çocukların ve delilerin mescide girmesinin mekruh olduğuna hükmetmiştir. Mezhepler, mescidde yüksek ses çıkarmayı hoş karşılamamıştır. Namaz kılanları rahatsız edecek derecede yüksek ses, zikir, ibadet ve talim-i ilim gibi meşru ameller sırasında bile çıkmış olsa, yine de caiz bulunmamıştır. Aksi takdirde mübah sebeplerle ses çıkarılmasını, alimler çoğunlukla caiz addetmişlerdir.331 * MAHALLELERDE MESCİD ِر ـ . ي َن، َع ْن َحدّثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َح ـ232 ـ6218 ـ786 ِكيٍم ِن ِسي ِس ْب ِن َعْو ٍ ،َ َع ْن أنَ ِي َعِد ّي،ٍ َع ِن اْب ِن ثَنَا اْب ُن أب َحِميِد ْب ْ َعْبِدال ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب َجا ُروِد، َع ْن أنَ ْ ِن ال ُمْنِذِر ْب ْ ال : ِ ّيِ َع بَ ْع ُض ُع ُمو َمتِي ِللنَّب ِ ّيِ :# ِح ُّب أ ْ َ تَأ ُك َل فِي بَ ْيتِى َصنَ . فَقَا َل ِللنَّب ُ # َطعَاماً إّنِى أ َي فِي ِه ِ ّ َصل ْح ٌل ِم ْن َوتُ . قَا َل: فَأتَاه.ُ بَ ْي ِت فَ ْ ُح َو و ِل فِي ال فُ ْ َمعَهُ . ْينَا َّ َّى َو َصل َصل َس َو ُر َّش فَ ِنَا ِحيَ ٍة ِمْنه،ُ فَ َكنِ َمَر ب هِذِه ال . فَأ َجةَ ِد ا ْسَو قَا َل أبُو َع : دَّ ْبِد ّّللاِ ْب ُن َما ِذي قَ ّ َح ِصي ُر ال ْ َو ال ْح ُل هُ فَ ْ ال .في الزوائد: إسناده حسن، وله أصل في الصحيح . 232. (756) (6219)- Hz. Enes İbnu Malik (radıyallahu anh) anlatıyor: "Amcalarımdan biri, Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) için yemek hazırladı. Gelip Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a: "Evimde yemek yemenizi ve orada bir namaz kılmanızı arzu ediyorum" dedi. (Aleyhissalâtu vesselâm davete icabet ederek) evine geldi. Evinde şu hasırlardan biri vardı. Hasırın bir köşesinin namaz için hazırlanmasını emir buyurdu. Bunun üzerine üzeri süprüldü ve (yumuşaması için) üzerine su serpildi. Sonra Aleyhissalâtu vesselâm namaz kıldı. Biz de ona uyarak namaz kıldık. "Ebu Abdillah İbnu Mace der ki: "Hadiste geçen fahl kelimesi siyahlaşmış hasır manasına gelir."332 * MESCİDLERİN TEMİZLİĞİ ٍر ـ233 ـ6225 ـ787 ُم ْب ُن َع َّما َجْو ـ . َحدّثَنَا ِه َشا ْ ِي ال ِن أب َما َ َ ْب ْي ِ َ ثَنَا َعْبدُ ال َّر ْحم ِن ْب ُن ُسلَ ُّي . َمدَنِ ْ ال َصاِلحٍ ثَنَا ُم َح ّمدُ اْب ُن . َحدَّثَنَا ِر ّيِ؛ قَا َل ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ،َ َع ْن أب ِي َمْريَم قَا َل :# « فِي َر ُسو ُل ُم ْسِل : ّّللاِ ُم ْب ُن أب َم ْس ِجِد بَنَى ّّللاُ لَهُ بَ ْيتاً ْ ًى ِم َن ال َم ْن أ ْخ َر َج أذ ِة َجنَّ ْ ال ».في الزوائد: إسناده فيه انقطاع ولين. فإ َ فيه سلما َ بن يسار، وهو ابن أبي مريم، لم يسمع من أبي سعيد ودمحم بن صالح فيه لين . 329 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/7 330 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/8 331 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/8 332 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/9 233. (757) (6220)- Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim mescidden (insanlara rahatsızlık veren) bir şeyi çıkarırsa Allah Teâla hazretleri ona cennette bir ev yapar."333 ٍ َ ـ234 ـ6221 ـ765 ِن َح ـ . ا ِط ٍب، َع ْن َحدّثَنَا أ ْح َمدُ ْب ُن ِسنَا ِن َعْبِدال َّر ْحم ِن اْب ِن إيَا ٍس، َع ْن يَ ْحيى ْب ِويَةَ؛ َع ْن َخاِلِد ْب ثَنَا أبُو ُمعَا ِر ّيِ؛ ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ِر ُّي أب قَا َل: ٌم الدَّا ِمي ِجِد تَ َم َسا ْ أ .في الزوائد: هو موقوف. وفي إسناده خالد بن إياس، اتفقوا َّو ُل َم ْن أ ْس َر َج فِي ال على ضعفه. 234. (760) (6221)- Yine Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Mescidlere ilk defa kandil koyan Temimu'd-Dârî'dir."334 AÇIKLAMA: Dinimiz sadece mescid inşasını fevkalâde faziletli bir amel ilan etmekle kalmamış, mescide yönelik her çeşit müsbet hizmetleri takdir ve onları teşvik etmiştir. Burada iki nümune var: Aydınlatılması, temizlenmesi. Bunlara tefriş, ısıtma, tamir, bakım, yollarının imar ve bakımı, su ihtiyacının karşılanması, imam ve müezzinin temini gibi akla gelecek her çeşit hizmetleri dahil edebiliriz.335 * MESCİDE TÜKÜRMEK MEKRUHTUR ُّي ْب ُن َم َح ـ238 ـ6222 ـ764 ّمٍد ِم ـ . َحدّثَنَا َعِل َو ِكي ُع، َع ْن ِه َشا ِ َّي ثَنَا ِي ِه، َع ْن َعائِ َشةَ؛ أ َّ َ النَّب ْب # فِي ِن ُع ْرَوة،َ َع ْن أب َح َّك بُ َزاقاً َم َس ِجِد ْ ِة ال قِ ْبل .في الزوائد: إسناده صحيح، ورجاله ثقات. والحديث في الصحيحين من حديث أبي هريرة وأبى سعيد وعبد ّّللا َ بن عمر . 235.(764) (6222)- Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), mescidin kıble duvarındaki bir tükrüğü kazıyıp temizledi."336 * KOYUN VE DEVE AĞILINDA NAMAZ ـ236 ـ6223 ـ765 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ثَنَا يَ ِز َها ُرو َ .َ ٍف ـ . يدُ ْب ُن َحدّثَنَا أبُو بَ ْكُر ْب ُن َخلَ ْشٍر، بَ ح َو َحدًّثَنَا أبُو ب . ثَنَا يَ ِزيدُ ْب ُن ِ ٍ َرْيع َرة؛ قَا َل ُز . قَا:َ ِي ُه َرْي ِري َن، َع ْن أب ِن ِسي ِم َر ثَنَا ِه َشا : ُسو ُل ّّللاِ ُم ْب ُن َح َّسا َ ،َ َع ْن ُم َح ّمِد ْب قَا َل :# « غَنَ ْ ِ َض ال َمَراب ِجدُوا إَّ ْم تَ إ ْ َ لَ َوأ ْع َطا َ َ ِ َ ا” ا ُّوا فِى أ ْع َطا َصل َو ََ تُ ِم، غَنَ ْ ِ ِض ال ُّوا فِي َمَراب َصل ِ ِل ب ” ِ ِل، فَ ب ».في الزوائد: إسناده صحيح . 236. (768) (6223)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Eğer siz, namaz kılmak için koyun ağılı ve deve damından başka bir yer bulamadı iseniz, koyun ağılında namazınızı kılın, fakat deve damında kılmayın."337 ـ237 ـ6224 ـ768 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ِن ـ . ُم َحدّثَنَا أبُو بَ َح َس ِن، َع ْن َعْبِد ّّللاِ اْب ْ َس، َع ِن ال ِّى ثَنَا أبُو نُعَ ؛ قَا َل ْيٍم، َع ْن يُونُ ُمَزنِ ْ غَفَّ : ٍل ال ِ ُّي قَا َل النَّب :# « وا ُّ َصل ِم غَنَ ْ ِ ِض ال ِ َ فِي َمَر . ا اب ُّوا ِفي أ ْع َطا َصل َه ب . ا ُخِلقَ ْت ِم َن ال َّشيَا ِطي َن َو ”ِ ِل ََ تُ فَإنَّ ».في الزوائد: إسناد المصنف فيه مقال. وأصل الحديث رواه النسائي مقتصرا ”بل . ً على النهي عن أعطا َ ا 237. (769) (6224)- Abdullah İbnu Muğaffel el-Müzenî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Koyun ağıllarında namaz kılın, deve damlarında kılmayın. Çünkü develer, şeytanlardan yaratılmıştır."338 ـ235 ـ6228 ـ775 َحدّثَ ـ ِي َشْيبَةَ نَا أبُو بَ . ُحبَا ِب ْكِر ْب ُن أب ْ ُّي ثَنَا َزْيدُ ْب ُن ال . ُج َهنِ ْ ِن َم ْعبَد ال َرةَ ْب ِن َسْب اْب ِ ِيع َمِل ِك ْب ُن َرب ْ َحدّثَنَا َع . ْبدُ ال ِي ِه؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ ِي، َع ْن أب ِ َ أ ْخبَ َر # قَا َل: «َ ا نِي أب ّى فِي أ ْع َطا يُ ” ى فِي ُم َصل ّ َصل َويُ ِم ِ ِل، ب غَنَ ْ ال ِ َر » اح .الحديث ذكره صاحب الزوائد ولم يتكلم على إسناده . 333 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/9 334 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/10 335 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/10 336 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/10 337 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/10 338 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/11 238. (770) (6225)- Sebre İbnu Ma'bed el-Cühenî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Deve damlarında namaz kılınmaz, fakat koyun ağıllarında namaz kılınır."339 * MESCİDE GİRERKEN DUA ـ238 ـ6226 ـ771 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب َح َس ِن ـ . ، َحدّثَنَا أبُو بَ ِن ال ْي ٍث، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِويَة،َ َع ْن لَ َوأبُو ُمعَا ،َ َرا ِهيم ثَنَا إ ْس َماعي ُل ْب ُن إْب ْن ِت َر ُسول ّّللاِ ِ ب ِّمِه، َع ْن فَا ِطَمةَ ُ َم ؛ قَال : َكا َ َ َر ُسول ّّللاِ # ْس ِجدَ يَقُو ُل َ ْت َع # ْن أ ْ ْسِم إذَا دَ َخ َل ال : « ّّللاِ َوال َّس ََُم َعلى َر ُسو ِل ب . ّّللاِ ِ . َوا َب َر ْح َمتَ َك تَ ْح ِلي أْب ِي َوافْ نُوب ُهَّم ا ْغِف ْر ِلي ذُ َوإذَا َخ َر َج الل ». قَا َل َّ ُهَّم ب . ا ْغ ِ : « ْسِم ّّللاِ َّ َو ِي ال َّس ََُم َعلَى َر ُسو ِل ّّللاِ الل نُوب ِف ْر ِلي ذُ ْضِل َك َوا َب فَ تَ ْح ِلي أْب َو » افْ .قال الترمذي بعد تخريج هذا الحديث، أي حديث فاطمة: حديث حسن، وليس إسناده بمتصل. . ّي # أشهراً وفاطمة بنت الحسين لم تدرك فاطمة الكبرى. إذ عاشت فاطمة بعد النب 239. (771) (6226)- Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın pek muhterem kerimeleri Hz. Fatıma (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) mescide girince: "Bismillahi vesselamu ala Resûlillâhi. Allahümmağfirlî zünûbî veftah lî rahmetike (Allah'ın adıyla girip, Allah'ın Resulü'ne selam ediyorum. Ey Allahım, benim günahımı affet, bana rahmet kapılarını aç)" derdi. Mescidden çıkarken de: "Bismillahi. Vesselamu ala Resûlillahi. Allahümmağfir lî zünûbî veftah lî ebvabe fadlike (Allah'ın adıyla çıkıyorum, Resûlullah'a selam ediyorum. Allahım, günahımı affet, bana fazl u kereminin kapılarını aç!)" diye dua okurdu."340 ٍر ـ245 ـ6227 ـ773 َّشا ُّي ـ . َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن بَ َحنَِف ْ َم ثَنَا أبُو َب . ا َ َ ْكٍر ال َر ثَنَا ال َّض َّحا ُك ْب ُن ُعث . ةَ؛ ْ ِي ُه َرْي ِر ُّي، َع ْن أب بُ َمقْ ْ ثَنَا َس ِعيدٌ ال أ َّ َ و َل ّّللاِ # قَا َل: « َر ُس ِ ّيِ ْم َعلى النَّب ِ ّ يُ َسل ْ َم ْس ِجدَ فَل ْ ِل إذَا دَ َخ َل أ # َحدُ ُكُم ال يَقُ ْ َوا َب َر ْح َم : تِ َك َول تَ ْح ِلي أْب ُهَّم افْ َّ ْم الل . ِ ّ يُ َسل ْ َوإذَا َخ َر َج فَل ِل يَقُ ْ ِ َ ال َّر ِجيِم ِ ّي َول ُهَّم ا ْع ِص ْمنِى ِم َن ال َّشْي َط َعلى النَّب : ا َّ الل ».في الزوائد: إسناده صحيح، ورجاله ثقات . 240. (773) (6227)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Biriniz mescide girince Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'a selam etsin ve şu duayı okusun: Allahümmaftah li ebvabe rahmetike (Allahım, bana rahmetinin kapılarını aç)" çıkarken de Resûlullah'a selam versin ve şu duayı okusun: "Allahümme a'sımınî mine'şşeytani'rracim (Allahım, beni taşlanmış şeytandan koru)."341 * NAMAZA YÜRÜYEREK GİTMEK ـ241 ـ6225 ـ776 ْكِر ْب ُن َشْيبَةَ ـ . نَا يَ ْحيى ْب ُن َحدّثَنَا أبُو بَ ٍر ثَ ِي بَ ِكي ِن أب . َعِقي ٍل، ِن ُم َح ّمِد ْب ثَنَا ُز َهْي ُر ْب ُن َم َح ّمٍد، ع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َسِم َع َر ُسو َل ّّللاِ ِر ّيِ؛ أنَّهُ ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ُم َسيَّ ِب، َع ْن أب ْ ِن ال َو يَقُو ُل: « يَ َع # ْن َس ِعيِد ْب َخ َطايَا ْ ِ ِه ال ِ ُر ّّللاُ ب ُكْم َعلَى َما يُ َكفّ ُّ أدُل أ ِه َ ِ ِزيدُ ب َح َسنَا ِت؟ ْ فِي ال » وا ُ َر قَال : ُسو َل ّّللاِ َظ بَلى يَا ! قَا َل « ا ُر ال َّص ََةِ َب ْعدَ َواْنتِ ِجِد، َم َسا ْ ُخ َطى إلى ال ْ َرةُ ال ْ َو َكث ِرِه، َمَكا ْ ُو ُضو ِء ِعْندَ ال ْ إ ْسبَا ُغ ال ال َّص ََِة».في الزوائد: حديث أبى سعيد رواه ابن خزيمة وابن حبا َ في صحيحه. وله شاهد في صحيح مسلم وغيره . 241. (776) (6228)- Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) (bir defasında yanındakilere): "Allah'ın kendisiyle hataları örtüp, sevapları artırdığı şeyi size göstermiyeyim mi?" demişti. Ashab: "Evet söyleyin ey Allah'ın Resulü! dediler. Bunun üzerine: "O şey, zahmetli durumlarda bile abdesti tam almak, mescidlere çok adım atmak, namazdan sonra müteakip namazı beklemek!" buyurdular."342 ِن ـ242 ـ6228 ـ775 يَ ُم َح ّمدُ ْب ُن َس ِعيِد ْب َحدّثنَاَ ِر ُّي ـ ْستَ التُّ َ َرا ِهيم ِن إْب . َج ْهِم ِزيدَ ْب ْ ِق أبُو ال ُمَوفَّ ْ فَ ْض ُل ْب ُن ال ثَنَا ال . َضْي ُل ْب ُن ْ ثَنَا فُ ِر ّيِ؛ قَا َل ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال َم ْن َخ َر قَا َل :# « َج ِم ْن َبْيتِ ِه إلى ال َّص ََةِ فَقَا َل َر : ُسو ُل ّّللاِ َمْر ُزو ٍق، َع ْن َع ِطيَّة،َ َع ْن أب ُهَّم : الل َك َّ ُ ل َ ِي أ ْسأ إنّ َي هذَا ِ َح ّقِ َمْم َشا َك ب ُ َوأ ْسأل ْي َك، ال َّسائِِلي َن َعلَ ِ َح ّقِ ب . َو ََ ِريَا ًء َو ََ ُس ْمعَةً َطراً َو ََ بَ ْم أ ْخ ُر ْج أ َشراً َء فإنّ . ُس ْخ ِط َك ِي لَ ِقَا َو َخ َر ْج ُت اتّ َء َمْر َضاتِ َك َواْبتِغَا ِر َو . أ ْ َ تَ ِعيذَنِي ِم َن النَّا َك أ ْ َ تُ ُ ل ِ فَأ ْسأ ي َ نُوب َرِلي ذُ أْن َت ْغ . ِف نُو َب إَّ َر إنَّهَُ يَ . ْغِف ُر الذُّ َوا ْستَ ْغَف ِ َو ْج ِهِه، ْي ِه ب بَ َل ّّللاُ َعلَ أقْ ٍك ِف َملَ ْ َسْبعُو َ َ أل ل ».في الزوائد: هذا إسناده مسلسل بالضعفاء. عطية وهو العوفي، وفضيل بن مرزوق، والفضل بن َهُ الموفق كلهم ضعفاء. لكن رواه ابن خزيمة في صحيحه من طريق فضيل بن مرزوق، فهو صحيح عنده . 242. (778) (6229)- Ebu Saidi'l-Hudrî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim evinden namaz kılmak üzere çıkar ve: "Ey Allahım! Senden isteyenlerin senin katındaki hakkı için ve şu yürüyüşümün hakkı için senden istiyorum. Ben kibirlenmek, böbürlenmek veya görsünler, 339 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/11. 340 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/11-12. 341 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/12. 342 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/12-13. desinler gibi adi maksadlarla evden çıkmış değilim. Senin gazabından sakınmak, rızanı kazanmak için evden çıktım. Öyleyse beni ateşten korumanı istiyorum, günahlarımı bağışlamanı talep ediyorum. Çünkü senden başka günahları affeden yoktur" diye dua eder, (yalvar yakar olursa) Allah Teala hazretleri, ona (rahmet) yüzüyle teveccüh eder ve yetmiş bin melek de kendisi için istiğfar eder."343 ـ243 ـ6235 ـ751 ّيِ بُنَانِ ْ ٍت ال ِ اب َمْولى ثَ ِن أ ِسيٍد، ةُ ْب ُن ُسْفيَا َ َ ْب َ َم ْج َزأ ـ . ٍت َحدّثَنَا ِ اب ُودَ ال َّصائِ ُغ، َع ْن ثَ َما ُ َ ْب ُن دَا ْي َحدّثَنَا ُسلَ ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب ّي،ِ َع ْن أنَ بُنَانِ ْ َر ال : ُسو ُل ّّللاِ ِم إلى ا ُّظ قَا َل :# « لَ َم َّشائِي َن فِي ال ْ ِر ال َمِة ّشِ َب ِقيَا ْ ال َ ِّم يَ ْوم ِالنُّو ِر التَّا ِجِد ب َم َسا ْ ل ».في الزوائد: إسناد حديث أنس ضعيف. 243. (781) (6230)- Hz. Enes İbnu Malik anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Karanlık gecelerde mescidlere müdavim olanların, kıyamet gününde tam bir nura kavuşacaklarını müjdele!"344 * MESCİDE UZAK EV DAHA SEVAPLI ُّي ْب ُن َم َح ـ244 ـ6231 ـ758 ّمٍد ِن ثَنَا . َعبَّا ٍس؛ قَا َل َو ـ . ِكي ٌع َحدّثَنَا َعِل ثَنَا إ ْس : َكانَ ِت َراِئي ُل، َع ْن ِس َما ٍك، َع ْن ِع ْكَر َمة،َ َع ِن اْب ُه ا’ ُ ِزل َمنَا َصا ُر بَ ِعيدَةً َم ْس ِجِد ْن ْ ْم ِم َن ال َر ُه ْم . ـ قَا َل، فَثَبَتُوا ا َوآثَ ُموا َونَ ْك ُت َُ ُب َما قَدَّ ِربُوا فَنَ َزلَ ْت ـ تَ َرادُوا أ ْ َ يَقْ فَأ .في الزوائد: هذا موقوف. فيه سماك، وهو ابن حرب، وإ َ وثقّه ابن معين وأبو حاتم فقد قال أحمد: مضطرب الحديث. وقال يعقوب بن شيبة: روايته عن عكرمة، خاصة، مضطربة. وروايته عن غيره صالحة . 244. (785) (6231)- İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Ensar(dan bir kısmının) evleri mescidden uzakta idi. Bunlar mescidin yakınına gelmek istediler. Bunun üzerine şu ayet nazil oldu. (Meâlen): "Onların önden gönderdiklerini ve geride bıraktıklarını (eserlerini, ihmal etmeksizin) yazmaktayız" (Yasin 12). İbnu Abbas der ki: "Bunun üzerine onlar yerlerinde kaldılar."345 AÇIKLAMA: Geride bıraktıkları diye tercüme ettiğimiz âsar kelimesini seleften pek çoğu "ayak izi" olarak te'vil etmiştir. Gerçekte onun müfredi olan eser kelimesi ayak izi manasına da gelmektedir. Böylece evi mescide uzak olanlar daha çok adım atmış olmakla daha kazançlı olmaktadırlar. Ama bu uzaklık ezan sesinin gelemeyeceği kadar olmamalıdır.346 * CEMAATTEN GERİ KALMAMALI ُّي ـ248 ـ6232 ـ788 َم ْشِق ُّي الِدّ ِل ُهذَ ْ َما ُ َ ْب ُن إ ْس َما ِعي َل ال ْ ِن ـ . َحدّثَنَا ُعث ِ َ ْب ِرقَا ْب ٍب، َع ِن ال ّزِ ِي ِذئْ ِن أب َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم، َع ِن اْب ْ ثَنَا ال ِن َزْيٍد؛ ْب َمةَ َسا ُ ْو َر قَ : ُسو ُل ّّللاِ َع ْمٍرو ال َّض ْمِر ّيِ ا َل ، َع ْن أ َج َم قَا َل : « ا َع ِة، أ ْ ْر ِك ال َّن ِر َجا ٌل ِع ْن تَ ِهيَ َيْنتَ ُهْم ل ’ َ ِ قَ َّن بُيُوتَ َح ّر ».في ّ الزوائد: س ّى مدل في إسناده الوليد بن مسلم الدمشق . وعثما َ يعرف حاله. والمعنى ثابت في الصحيحين وغيرهما. 245. (795) (6232)- Usame İbnu Zeyd (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Bir kısım (tenbel) adamlar, ya cemaati terketmekten vazgeçerler yahut da ben onların evlerini (başlarına) yıkacağım."347 * YATSI VE SABAH NAMAZLARININ CEMAATİ ـ246 ـ6233 ـ785 ِي َشْيبَةَ َما َ َ ْب ُن أب ْ ِن َم ـ . اِل ٍك، َع ْن َحدّثَنَا ُعث ِس ْب ِن َغِريَّة،َ َع ْن أنَ َرةَ ْب ثَنَا إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن ُع َما ِ ّيِ َخ َّطا ِب، َع ِن النَّب ْ ِن ال ُع # و ُل َمَر ْب ْيلَ ؛ أنَّهُ َكا َ َ يَقُ : « ، أ ْربَ ِعي َن لَ َّى فِي َم ْس ِجٍد، َج َما َعةً َم ْن َصل ا َ، تَفُوتُهُ ال َّر ْكعَةُ ً ة ’ولى ِم ْن َص ََةِ ِر ِم َن النَّا ِ َها ِعتْقاً َب ّّللاُ لَهُ ب ِع َشا ِء، َكتَ ْ ْي ال ».في الزوائد: فيه إرسال وضعف. قال الترمذي والدارقطن : لم يدرك عمارة أنسا ولم ّ يلقه. س وإسماعيل كا َ يدل . 246. (798) (6233)- Ömer İbnu'l-Hattab (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim bir mescidde cemaatle yatsının ilk rek'atini kaçırmadan kırk gece namaz kılarsa Allah Teala hazretleri, bu namazlar vesilesiyle onun için ateşten bir azadlık yazar."348 343 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/13. 344 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/14. 345 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/14. 346 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/14. 347 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/15. 348 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/15. * MESCİDE DEVAM VE NAMAZLARI BEKLEME ـ247 ـ6234 ـ555 ِي َشْيبَةَ ْكِر ْب ُن أب ـ . َحدّثنَا أبُو بَ ِ ثَنَا َشابَابَة. ي ُ ٍر، َع ْن أب ِن يَ َسا ِر ّي،ِ َع ْن َس ِعيِد ْب بُ َمقْ ْ ٍب، َع ِن ال ِي ِذئْ ثَنَا اْب ُن أب ِ ّيِ َرة،َ َع ِن النَّب ٌم ُه #؛ قَا َل: « َرْي َو َّط َن َر ُج ٌل ُم ْسِل َما تَ ِ ِهْم، ِغَائِب غَائِ ِب ب ْ َب ْشبَ ُش أ ْه ُل ال ْشبَ َش ّّللاُ لَهُ َكَما َيتَ تَبَ ْكِر، إَّ ِ َوالذّ ِجدَ ِلل َّص ََةِ َم َسا ْ ال ِهْم ْي َ َعلَ إذَا قَ ».في الزوائد: إسناده صحيح، رجاله ثقات . ِدم 247. (800) (6234)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Müslüman bir kimse, namaz ve zikir için mescidi vatan edindiği (çokça gitmeyi alışkanlık haline getirdiği) zaman Allah'ın onun bu halinden duyduğu sevinç, tıpkı gurbette adamı olan kimselerin onun yanlarına dönmesiyle (kavuşmaktan)duydukları sevinç gibidir."349 ِرِم ُّي ـ245 ـ6238 ـ551 ِ ثَنَا النَّ . ي أيُّو َب، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْض ُر ْب ُن ُش َم ـ . ْي ٍل َحدّثَنَا أ ْح َمدُ ْب ُن َس ِعيٍد الدَّا ٍت، َع ْن أب ِ اب َح َّماد،ٌ َع ْن ثَ ثَنَا ِن َع ْمٍرو؛ قَا َل َم َع ْب : ْينَا َّ َصل َح َس َر َع ْن ُر ْكَبتَْي ِه، َر ُسو ِل ّّللاِ َوقَدْ َحفَ َزهُ النَّ ْف ُس، َء َر ُسو ُل ّّللاِ # ُم ْسِرعا،ً قَدْ َجا َب. فَ َب َم ْن َعقَّ َو َعقَّ َر َج َع َم ْن َر َج َع. َم ْغِر َب. فَ ل ْ # ا فَقا َل: «أْب ِش ُروا. ََ َ م ْ ُكُم ال ِ َوا ِب ال ّس َما ِء، يُبَا ِهي ب ِم ْن أْب َح بَاباً َو ُه ْم َربُّ ُكْم قَدْ فَتَ ؛ ِري َضةً َضْوا فَ ُظ ُروا إلى ِعبَاِدى قَدْ قَ . يَقُو ُل: اْن هذَا ئِ َكةَ ْخ َرى ُ ِظ ُرو َ َ أ يَ ». في الزوائد: هذا إسناد صحيح. ورجاله ثقات . ْنتَ 248. (801) (6235)- Abdullah İbnu Amr (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile birlikte akşam namazını kılmıştık. Namazdan sonra dileyenler evlerine döndü, dileyenler de yerinde kaldı. (Çok geçmeden) Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) koşarcasına ve hızlı nefes alarak, diz kapakları da açılmış bir halde geldi. Bize dediler ki: "Müjdeler olsun! İşte Rabbiniz! Sema kapılarından bir kapı açmış, meleklere karşı sizlerle iftihar ediyor ve diyor ki: "Kullarıma bakın! Farzlarını eda ettiler. Şimdi de diğer namazı beklemekteler!" 350 NAMAZI EDA VE NAMAZIN SÜNNETLERİ BÖLÜMÜ * NAMAZDA İSTİAZE VE KIRAAT ُمْنِذِر ـ248 ـ6236 ـ555 ْ ُّي ْب ُن ال . ـ . َضْي ٍل َحدّثَنَا َعِل ِن ثَنَا اْب ُن فُ ِم ّي،ِ َع ِن ْب َّ ِي َعْبِدال َّر ْحم ِن ال ُّسل ثَنَا َع َطا ُء ْب ُن ال َّسائِ ِب، َع ْن أب ِ ّيِ َم ْسعُوٍد، َع ِن النَّب ْفثُهُ ال ِّش ْعُر. َونَ . ل ُموتَةُ ْ ْفثِ ِه».قَا َل: َه ْمُزهُ ا َونَ َوَنْف ِخ ِه َو َه ْمِزِه ِ َ ال َّر ِجيِم، َك ِم َن ال َّشْي َطا ِ ب ِى أ ُعوذُ ُهَّم إنّ َّ # قَا َل: «الل ِكْب ُر ْ ْف ُخهُ ال َونَ .في الزوائد: في إسناده مقال. فإ َ عطاء بن السائب اختلط آخر عمره، وسمع منه دمحم بن فضيل بعد اختط. وفي سماع أبي عبدالرحمن السلم ّى من ابن مسعود كم. قال شعبة: لم يسمع. وقال أحمد: أرى قول شعبة وهما. وقال أبو عمرو ّي الداني: وابن مسعود أخذ أبو عبدالرحمن القراءة عرضا عن عثما َ وعل .ا ه.والحديث قد رواه أبو داود والترمذي والنسائي من حديث أبى سعيد الخدر ّي. ورواه ابن حبا َ في صحيحه من حديث جبير بن مطعم . 249. (808) (6236)- İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Allahümme innî euzü bike mine'şşeytani'rracim ve hemzihi ve nefhihi ve nefsihi "Allahım, şeytan-ı racimden, onun dürtmelerinden, telkinlerinden, atacağı kibirden sadece sana sığınırım" diye dua ederdi."351 AÇIKLAMA: Cumhur-u ulema, namazda istiazeyi müstehab addetmiştir. Yeri de birinci rek'atte Fatiha'nın evvelinde okunan Sübhanekeden hemen sonradır. İstiazeden sonra Besmele ve Fatiha okunur.352 * KIRAATA NE İLE BAŞLANIR? ْب ُن ُم ْكَر ـ285 ـ6237 ـ514 ٍم بةُ َو ُعقْ ٍف، ْكُر ْب ُن َخلَ َوبَ َج ْه َضِم ُّي، ْ ال ّيٍ َحدّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن َعِل ـ . وا َو قَال : ا ُ َ ْب ُن ِعيسى ُ َصْف ثَنَا . ثَنَا ْش ُر ْب ُن ِ ب َرةَ؛ ِي ُه َرْي َرة،َ َع ْن أب ِي ُه َرْي ِن َعِّم أب ِي َعْبِد ّّللا،ِ اْب ، َع ْن أب ٍ أ َّ َ الَّنب # ِمي َن َر ِ َّي افِع َح ْمدُ ّّللِ َر ِّب العَالَ ْ ِاَل َءةَ ب َرا ِق ْ َكا َ َ يَ .في الزوائد: ْفتَتِ ُح ال أبو عبد ّّللا الدوس ّي . وبشر بن رافع، اختلف قول ابن معين فيه. فمرة إسناده ضعيف. ابن عمر أبي هريرة مجهول الحال 349 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/15. 350 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/16. 351 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/17. 352 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/17. وثق . وضعّفه أحمد. وقال ابن حبا :َ يروى أشياء موضوعة. والحديث من رواية غير أبي هريرة، ثابت في ّه، ومرة ضعّفه الصحيحين وغيرهما . 250. (814) (6237)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) namazın kıraatini "Elhamdülillahi Rabbi'l-alemin..." ile başlatırdı."353 * CUMA GÜNÜ SABAH NAMAZINDA KIRAAT َه ـ281 ـ6235 ـ522 ا َ َ ِر ُث ْب ُن نَ ْب َحا ْ ـ . ي ِه؛ َحدّثَنَا أ ْز َه ُر ْب ُن َمْرَوا َ َ ثَنَا ال ِ ِن َس ْعٍد، َع ْن أب ثَنَا َعا ِصُم ْب ُن بُ ْهدَلَة،َ َع ْن ُم ْصعَ ِب اْب َر قَا َل: ُسو ُل ّّللاِ ُج َكا َ َ # ْ ال َ ْجِر، يَ ْوم فَ ْ فِي َص ََةِ ال ُ َرأ َو َه ْل ْمعَ : أتى َعلى ا يَق ِة ْ ِ َ الم تَْن ” ِزي ٌل، ْن .في الزوائد: إسناد حديث سعد َسا َحدّثَنَا إ ْس َحا ُق ضعيف، تفاقهم على ضعف الحارث بن نبها َ والحديث، من رواية ابن عباس، أخرجه مسلم وغيره.ـ524ـ َم ْب ُن . ا َ َ َمْن ُصو ٍر ْي أْنبَأنَا إ ْس . نَا َع ْمُرو ْب َحا ُق ْب ُن ُسلَ َ أْنبَأ ي ا ِ ْرَوة،َ َع ْن أب ِي فَ ْي ٍس، َع ْن أب ِن َم ْسعُ ُن أب ’ وٍد، أ َّ َ ِي قَ ْحَو ِص، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ل ُج ُمعَ ِة َر ُسو َل ّّللاِ ْ َم ا ِ # ، يَ ْو فِي َص ََةِ ال ُّصْبح ُ َرأ َو َه ْل أتى َع َكا َ َ يَق : لى ا ْ ِ َ الم تَْن ’ ِزي ُل، قا َل إ ْس : هكذَا ثَنَا َع ْمٌرو، َع ْن َح ْن . ا ُق َسا أ ُش ُّك .في الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات . َع ّّللا.ِ َ فِي ِه ْبِد 251. (822-824) (6238)- Mus'ab İbnu Sa'd'ın babası Sa'd İbnu Ebi Vakkas ve İbnu Mes'ud (radıyallahu anhüm)'un anlattıklarına göre: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) cuma günü sabah namazında "eliflammim tenzil ve Hel etâ a'le'l-İnsan" surelerini okurdu."354 * ÖĞLE VE İKİNDİDE KIRAAT َّطيَاِل ِس ُّي ـ . َحدّثَنَا يَ ْحيى ْب ُن َح ـ282 ـ6238 ـ525 ِكيٍم ُودَ ال ثَنَا أبُو دَا َم ْسعُوِد ُّي ِ ثَنَا ال . ي ْ ِي نَ ْض َرة،َ َع ْن أب عَ ِّم ُّي، َع ْن أب ِر ّيِ ثَنَا َزْيدٌ ال ؛ قَا َل ْ ُخدْ ْ َس ِعيٍد ال : ْص َحا ِب َر ُسو ِل ّّللاِ ِم ْن أ ِريّاً َم َع َث ََثُو َ َ بَدْ ا ْجتَ # ُوا َر فَقَال : ُسو ِل ّّللاِ َءةَ َرا َسِقِ َحتّى نَِقي ُوا َف ِمْن ُهْم َر ُج ََ ِ َ تَعَ # ال َما ا ْختَلَ ْم يَ ْج َهْر فِي ِه ِم َن ال َّص ََةِ فَ َما لَ َء فِي . تَهُ فِي ال َّر ْكعَ فَقَا ُسوا قِ ِة َرا ا’ ِر ثَثِي َن آيَةً ِقَدْ ِ ْص ِف ِم َن ُّظ ْهِر ب ِر النّ لعَ ْصِر َعلَى قَدْ ْ َوقَا ُسوا ذِل َك فِي ا ِ ْص ِف ِم ْن ذِل َك. َر النّ َوفِي ال َّر ْكعَ ِة ا’ ْخ َرى قَدْ ولى ِم َن ال . ِن ا ُّظ ْهِر ال َّر ’ُ ْكعَتَْي ِن ِم َن ال زيد العّم . والمسعود ّى اختلط بآخر عمره. وأبو داود ْخ .في الزوائد: إسناده ضعيف. ي ضعيف َريَ ْي سمع منه بعد اختط . 252. (828) (6239)- Ebu Saidi'l-Hudri (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'ın ashabından Bedir Savaşı'na katılanlardan otuz tanesi toplanarak aralarında: "Gelin, Resûlullah'ın namazda sessiz okuduğu kıraatin kaç ayet olduğunu kıyaslayarak tesbit edelim" dediler. Bu hususta iki kişi bile ihtilaf etmedi. Aleyhissalâtu vesselâm'ın öğle namazında okuduğu ayetin miktarını kıyas suretiyle hesaplayıp otuz ayet kadar olduğunu tesbit ettiler. İkinci rekatte okuduğu bunun yarısı kadardı. Aynı ölçümü ikindi namazı için de yaptılar. İkindinin kıraati öğlenin son iki rekatındaki kıraatin yarısı kadardı."355 AÇIKLAMA: Resûlullah'ın namazlarda takip ettiği uzunluk-kısalıkla ilgili farklı rivayetler gelmiştir. Bu farklılıklar, Aleyhissalâtu vesselâmın içinde bulunduğu şartlara göre, bazan uzun, bazan kısa kıraate yer verdiğini gösterir. Sadedinde olduğumuz rivayet O'nun kıraati uzun yaptığını göstermektedir. Halbuki, bilhassa cemaate kıldırdığı zamanlarda kısa okuduğuna ve imamın kısa okumasını tavsiye ettiğine dair rivayetler de var. Bu sebeple alimler prensip olarak, imamın kısa okumasının müstehab olduğuna hükmetmiştir.356 * AKŞAM NAMAZINDA KIRAAT ِن ُع َمَر ثَنَا . ؛ قَا َل َحْف ـ بُدَْي ٍل. ُص ْب ُن ِغيَا ٍث َحدّثَنَا أ ْح َم ـ283 ـ6245 ـ533 دُ ْب ُن ، َع ِن اْب ٍ ِ ُّي ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللا،ِ َع : ْن نَافِع َكا َ َ النَّب # َم ْغِر ِب ْ فِي ال ُ َرأ َحدٌ ْ ْل ُهَو يَق : ّّللاِ أ َوقُ َكافِ ُرو َ ،َ ْ َها ال ْل يَا أيُّ ق . ُ ويدل على ما ذكر ُت قو ُل الحافظ في شرح البخار ّي: ولم أر قَا َل السند ّي: هذا الحديث، فيما أراه، من الزوائد وما تعّرض له. في ابن ماجة عن ابن عمر ن ّص فيه على فيه التنصيص على القراءة فيها، بشئ من قصار المفصل، إ حديثاً حديثاً مرفوعاً (الكافرو َ وا”خص) وظاهر إسناده الصحة. إ أنه معلول. قال الدارقطنّى: أخطأ بعض رواته . 353 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/17-18. 354 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/18. 355 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/19. 356 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/19. 253. (833) (6240)- İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) akşam namazında "Kul ya eyyühe'l-kâfirun" ve "Kul hüvallahü ahad" surelerini okurdu."357 * İMAMIN ARKASINDA KIRAAT ِل ـ ٍب. َحدّثَنَا أبُو ُكَر ـ284 ـ6241 ـ538 ْي َضْي فُ ِي َو ثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن ال . ْيدُ ْب ُن َس ِعيٍد ْ َع ْن أب ُّي اْب ُن ُم ْس ِهٍر، َجِميعاً ح َو َحدّثَنَا ُس . ثَنَا َعِل ِي َس ِعيٍد؛ قَا َل ِي نَ ْض َرة،َ َع ْن أب ْفيَا َ َ ال َّس ْعِد ّي،ِ َع ْن أب ِل َر ُس : ُسو ُل ّّللاِ قَا َل :# «َ فِي ُك ّ ْ ْم يَقْرأ َم ْن لَ ٍة َص ب ََةَ ِل ْكعَ َح ْمدُ ّّلل َر ( ِ ْ اَل ) ِر َها ْو َغْي ِري َض ٍة أ َو » ُسو َرة،ٍ فِي فَ وفي إسناده أبو سفيا َ السعد ّي. قال ابن عبدالبر: أجمعوا على ضعفه. .في الزوائد: ضعيف. لكن تابع أبا سفيا َ قتادةُ كما رواه ابن حبا َ في صحيحه . 254. (839) (6241)- Ebu Said (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "İster farz ister nafilelerde olsun her rekatte "Elhamdülillahi Rabbi'l-alemin" suresi ile bir başka sure okumayanın namazı namaz değildir."358 ِن ـ288 ـ6242 ـ541 َوِليدُ ْب ُن َع ْمِرو ْب ْ َحدّثَنَا ال ِن ـ ِع ُّي ال ُّس َكْي . ْ ِن ثَنَا يُو ُس ُف ْب ُن يَ ْعقُو َب ال َّسل . ُم، َع ْن َع ْمِرو ْب ِ ّ ُمعَل ْ ثَنَا ُح َسْي ٌن ال ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللاِ َى قَا َل: « ِخدَا ٌج ُشعَ # ْي ٍب، َع ْن أب ِه َي ِخدَا ٌج، فَ ِه ِكتَا ِب، فَ ْ ِفَاتِ َح ِة ال َها ب فِي ُ َرأ َص ََةٍَ يُقْ ُك ُّل ».في الزوائد: إسناده حسن . 255. (841) (6242)- Amr İbnu Şuayb an ebihi an ceddihi (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "İçinde Fatiha suresi okunmayan her namaz noksandır, noksandır."359 AÇIKLAMA: Namazda kıraat farz ise de teferruatta bazı ihtilaflar mevcuttur. Cemaat halinde olsun, münferid halde olsun, farz namaz olsun, nafile namaz olsun hepsinde Fatiha'nın gerekli olduğunu bu hadisten anlamaktayız. Önceki hadis, Fatiha'dan başka bir surenin okunmasını da gerekli göstermektedir. Ancak alimler başka rivayetleri de değerlendirerek, farklı hükümlere gitmişlerdir: Zamm-ı sureyi cumhur sünnet telakki eder, Hanefiler ve diğer bazı alimler, zamm-ı sureyi de vacib addetmişlerdir; bu, üç ayet veya üç ayet uzunluğunda bir ayet de olabilir.360 ُّي ْب ُن َم َح ـ286 ـ6243 ـ542 ّمٍد َم ـ . ا َ َ َحدّثَنَا َعِل ْي ِ ثَنَا إ ْس . ي َحا ُق ْب ُن ُسلَ ِن َمْي َس َرة،َ َع ْن أب َس اْب ْب ُن يَ ْحيى، َع ْن يُونُ ِويَةُ ثَنَا ُمعَا ِي الدَّ ْردَا ِء؛ قَا َل ّي،ِ َع ْن أب َخْو ََنِ ْ َس ال ِري إدْ : هُ لَ َسأ ا َل َ َر ُج ٌل فَقَ َو : ا ُ َرأ أق ” ؟ قَا َل ْ ُ َرأ ُم يَقْ َما ِ َّي : َسأ َل :# ؟ َر ُج ٌل النَّب َءةٌ َرا أفِي ُك ّلِ َص ََةٍ قِ ْوِم فَقَا َل :# « َر ُسو ُل ّّللاِ نَعَ ْم» قَ ْ َر ُج ٌل ِم َن ال َو فَقَا َل : َج َب هذَا ّي . في الزوائد: قال المّز : هو موقوف. ثم قال: هذا إسناد صحيح، رجاله ثقات . 256. (842) (6243)- Ebu'd-Derda (radıyallahu anh)'nın anlattığına göre: "Bir adam kendisine: "Namazda imam okurken ona uyan kimse de Kur'an'dan okur mu?" diye sormuş, o da şu cevabı vermiştir: "Bir adam, Aleyhissalâtu vesselâma her namazda kıraat var mı? diye sormuştu da Aleyhissalâtu vesselâmdan: "Evet!" cevabını almıştı. Bunun üzerine cemaatten biri de: "Bu vacip oldu" demişti."361 ُّي ْب ُن َم َح ـ287 ـ6244 ـ585 ّمٍد ِ ٍر ـ . َحدّثَنَا َعِل ، َع ْن َجاب ِن َصاِلحٍ َح َس ِن ْب ْ ِر ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ، َع ْن ْب ُن ُموسى، َع ِن ال ِي ال ُّزبَ ْي ، َع ْن أب ِ ٍر؛ قَا َل َر ُسو ُل ّّللا َج : ِ اب َء قَا َل :# « ةُ ا َرا ِق ٌم، فَ َما َم ” ْن َكا َ َ لَهُ إ َءةٌ َرا ِم لَهُ قِ ّي .في الزوائد: ، كذاب َم » ا في إسناده جابر الجعف والحديث مخالف لما رواه الستة من حديث عبادة . 257. (850) (6244)- Hz.Cabir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Kim imama uymuş ise, imamın kıraati onun da kıraatidir" buyurdular."362 AÇIKLAMA: İmama uyan kimsenin kıraatte bulunup bulunmayacağı hususunda farklı rivayetler gelmiştir. Son iki rivayette de görüldüğü üzere, Hz. Cabir'den iki zıt görüş rivayet edilmektedir. Şarihler, ikinci hadisin daha sahih olduğunu belirtirler. 357 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/20. 358 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/20. 359 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/20. 360 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/20-21. 361 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/21. 362 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/21. Netice olarak, Ebu Hanife, Sevrî, İbnu Uyeyne ve Malikîlerden İbnu Veheb ile diğer bir grup alim: "Cehrî ve hafî hiçbir namazda imama uyan kimse ne Fatiha ne de zamm-ı sure hiçbir şey okumaz" diye hükmetmiştir. İmam Malik, Şafii, Ahmed İbnu Hanbel ve İshak İbnu Rahuye, Evzâî, Makhul ve Ebu Sevr gibi diğer bir kısım ulema ise: "İmama uyan kişi, gizli, açık bütün namazların her rekatinde Fatiha okumalıdır, vaciptir" diye hükmetmiştir. Bu mevzuda: "İmama uyan kişi, hafi namazlarda kıraat eder, cehrîde etmez" veya "gizli namazlarda veya cehrî de olsa imamı işitmediği hallerde kıraat eder, işittiği açık namazlarda etmez" gibi başka görüşler de ileri sürülmüştür. Hanefîler imama uyan kimsenin, kıraat hafî olsun, cehrî olsun Kur'ân okumasını tahrimen mekruh addetmiştir.363 * AMİN'İ CEHREN SÖYLEMEK ٍر ـ285 ـ6248 ـ583 َّشا َو ـ . ا ُ َ ْب ُن ِعيسى َحدّثَنَا ُم َح ّمدُ ْب ُن بَ َصْف ْش ٌر ْب ُن َر ثَنَا . ِ َر ثَنَا ب ة،َ ِي ُه َرْي ِن َعِّم أب ِي َعْبِد ّّللا،ِ اْب ، َع ْن أب ٍ افِع َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي َع : أِمي َن ْن أب ي َن قال: آ ِمي َن َحتّى َو َكا َ َ َر تَ . ُسو ُل ّّللاِ َر َك النَّا ُس التَّ ّ َو ََ ال َّضاِل ِهْم ْي َم ْغ ُضو ِب َعلَ ِر ال # إذَا قَا َل: َغْي َّو ِل. يَ ْس ’ َم َعَها أ ْه ُل ال َّص ِّف ا َم ْس ِجدُ ْ ِ َها ال فَيَ ْرتَ ُّج ب .في الزوائد: في إسناده أبو عبد ّّللا، يُعرف وبشر، ضعّفه أحمد وقال ابن حبا :َ يروي الموضوعات. والحديث رواه ابن حبا َ في صحيحه بسند آخر . 258. (853) (6245)- Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "İnsanlar amin demeyi terkettiler. Halbuki Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm), namazda "gayri'l-mağdubi aleyhim ve la'ddallin" deyince amin derdi, bunu ön saftakiler işitirdi, sonra mescid amin sesiyle dalgalanırdı."364 ـ288 ـ6246 ـ584 - ي َشْيَب َت ِ ب َ َما ُ َ ْب ُن أ ْ َحدَّثَنَا ُعث . ِن ُكَه ا . ْي ٍل، َع ْن َحِميدُ ْب ُن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ثَنَ ْب َمةَ ْيلَي، َع ْن َسلَ ِي لَ ب َ ثَنَا اِ ْب ُن أ ّيٍ ِن َعِد ّي،ٍ َع ْن َعِل . ا َل ْب ِ قَ : َسِم ْع ُت . ذَا قَا َل ُح َجيَّةَ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِي َن َر : ( ُسو َل ّّللِ َصل ّ َو ََ ال َّضال ) قَا َل: (آ ِمي َن)في الزوائد: في سنده ابن أبي ليلى، هو دمحم بن أبي عبد الرحمن بن أبي ليلى، ضعفه المهور. وقَا َل أبو حاتم: محله الصدقز وباقي رجاله ثقات. 259. (854) (6246)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâmın "Ve la'd-dâllîn" deyince amin dediğini işittim."365 ْس َحا َق ْب ُن َمْن ُصو ٍر ـ265 ـ6247 ـ586 - ِ ِر ِث َحدَّثَنَا إ . َوا ْ ْخبَ َرنَا َعْبدُ ال َّص َمِد ْب ُن َعْبدُ ال َ أ . ِ ثَنَا ي َح َّمادُ ْب ُن َسلَ ب َ ثَنَا ُس َهْي ُل ْب ُن أ َمةَ ِي ِه، ب َ ، َع ْن أ َصاِلحٍ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِن ْن َعائِ َشة،َ َع ِن النَّب َع : أِمي َوالتَّ َح َسدَتْ ُكْم َعلَى ال َّس ََِم َعلَى َش ْيٍء َما يَ ُهودُ ْ َح َسدَتْ ُكُم ال َما .في الزوائد: هذا إسناد صحيح. ورجاله ثقات. احتج مسلم بجميع رواته. 260. (856) (6247)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ'nın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Yahudiler, sizi, selamınız ve amin deyişiniz sebebi kıskandıkları kadar bir başka şey için kıskanmamışlardır" buyurmuşlardır."366 ُّي ـ261 ـ6245 ـ587 -(ـ5426) َم ْشِق َّخ ََ ُل الِدّ ْ َوِليِد ال ْ عَبَّا ُس ْب ُن ال ْ َحدَّثَنَا ال . بُو ُم ْس ِهٍر؛قَاَ َ َوأ ثَنَا :ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُم َح َّمٍد، ُمّرِ ُّي ْ ال ِن يَ ِز . َعبَّ يدُ ْب ُن ُصَبْيحٍ ْب ُن َع ْمٍرو، َع ْن َع َطا ِء، َع ِن اْب َحةُ ْ ثَنَا ا ٍس؛ قَا َل: َطل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل َم قَا َل : ( ا َح َسدَتْ ُكْم َعلَى آ ِمي َن َما َعلَى َش ْيٍء، يَ ُهودُ ْ ُم ال ِمي َن َح َسدَتْ ُك . َ ْو ِل أ فَأ ).في الزرائد: إسناضه ضعيف. تفاقهم علي ضعف ْكثِ ُروا ِم َن قَ طلحة بن عمر. 261. (857) (6248)- İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yahudiler sizi, amin deyişiniz kadar başka şey için kıskanmazlar. Öyleyse amin sözünü çok söyleyin."367 AÇIKLAMA: Kaydedilen son dört hadis, namazda amin demenin ehemmiyetine dikkat çekmektedir. Önceki rivayetler, "amin"i Resûlullah ve ashabının cehri yaptıklarını ifade etmektedir.368 363 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/21-22. 364 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/22. 365 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/22. 366 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/23. 367 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/23. 368 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/23. * RÜKUYA GİDERKEN RÜKUDAN KALKARKEN ELLERİ KALDIRMA ـ262 ـ6248 ـ565 - ي ِ ب َ َما ُ َ ْب ُن أ ْ ُعث ِي َشْيبَة،َ َخدَّثَنَاَ ب َ َما ُ َ ْب ُن أ ْ َحدَّثَنَا ُعث ٍر؛ قَاَ ُم ْب ُن َع َّما َو ِه َشا ْس َما ِعي ُل ْب ُن َع َشْيبَة،َ . يَّا ٍش، ِ ثَنَا إ ِن َكْي َسا َ ،َ َع ْن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ا ْب ِ َرةَ؛ قَا َل َع ْن َصاِلح ِي ُه َرْي ’َ ب َ ، َع ْن أ ِ ُع ْع : يَدَْي ِه فِي َرج يَ ْرفَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْي ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َرأ َو ال َّص ََةِ ِحي َن يَ ْس ُجدُ َو ِحي َن يَ ْر َك ُع، ْفتَتِ ُح ال َّص ََة،ِ َو َمْن ِكَبْي ِه ِحي َن يَ َهذ .في الزوائد: إسناده ضعيف. وفيه رواية إسماعيل بن ْ عياش عن الحجازيين، وهي ضعيفة. 262. (860) (6249)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın, namazda, iftitah tekbiri sırasında ellerini omuzlar hizasına kadar kaldırdığını gördüm. Rüku sırasında da, (rükûdan) secdeye gitme sırasında da aynı şekilde kaldırıyordu." 369 ٍر ـ263 ـ6285 ـ561 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . َضا ِرفْدَةُ ْب ُن قُ ُّي ثَنَا غَ َّسانِ ْ . ا ا ال ٍر ثَنَ ’َ ، َعةَ ِن ُع َمْي ِن ُعَبْيدَ ْب ْو َزا ِع ُّي، َع ْن َعْبِد ّّللاِ اِ ْب ِي ٍب؛ قَا َل ِن َحب ِر ْب ِي ِه، َع ْن ِجِدِّه، ُع َمْي ب َ ْن أ َرة،ٍ فِي ال َّص ََةِ ِبي ُع يَدَْي ِه َم َع ُك ّلِ تَ ْك َع : يَ ْرفَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم ْكتُوبَ ِة ِن ال . فِي الزوائد: هذا إسناد فِي ِه رفدة بن قضاعة، وهو ضعيف. جريج ْ وعبد ّّللا لم يسمع من أبيه، حكا َ العئي عن اْب . 263. (861) (6250)- Umayr İbnu Habîb radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm farz namazda, her tekbir ile beraber ellerini kaldırırdı."370 َها ِشِم ٌّي ـ264 ـ6281 ـ568 - ْ يُّو ُب ْب ُن ُم َح َّمٍد ال َحدَّثَنَا أ . ٍس؛ َ ِن َعبَّا ِي ِه، َع ِن اْب ب َ ُو ٍس، َع ِن أ ِن َطا ، َع ْن َعْبِد ّّللا ْب ثَنَا ُع َمُر ْب ُن ِربَاحٍ َكا َ َ يَ ْرفَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َر أ ةٍ ِي ُك ّلِ تَ ْكب فِي الزرا : إسناده ضعيف. تفاقهم علي ضعف عمر بن ُع يَدَْي ِه ِع . ئد ْندَ رباح. 264. (865) (6251)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, her tekbir sırasında ellerini kaldırırdı."371 ٍر ـ268 ـ6282 ـ566 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . ِب َّشا َو َّها ْ ثَنَا َع . َكا َ َ ْبدُ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ نَ ٍس؛ أ َ ثَنَا ُح َمْيد،ٌ َع ْن أ َر َك َع ِذَا َوإ ِذَا دَ َخ َل فِي ال َّص ََة،ِ َو يَ ْرفَ . ائِد ُع يَدَْي ِه إ فِي ال َّز : إسناده صحيح راله رال الصحيحين. إ أ َ الدارقطني أعله بالوقف، ِن خزيمة وابن حبا َ فِي وقَا َل: لم يروه عن حميد مرفوعا، غير عبد الوهاب. والصواب من فعل أنس. وقد رواه اْب صحيحيما. 265. (866) (6252)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, namaza girdiği vakit ve rükuya giderken ellerini kaldırırdı."372 AÇIKLAMA: Şarihler, bu hadislerin, az farklı ifadelerle aynı şeyleri ifade ettiğini belirtirler. Böylece namazın bir halinden diğer bir haline geçerken getirilen tekbirler sırasında ellerin kaldırıldığı belirtilmiş olmaktadır: Namaza başlarken, rükua giderken, secdeye gitmek için rükudan kalkarken el kaldırmak gerekir. Rükudan kalkarken tekbir getirilmez ise de, başka rivayetlerdeki sarahat böyle bir yorumu ilave etmeyi gerektirmiştir. Ebu Hanife hazretleri İbnu Mes'ud'dan gelen bir rivayeti esas alarak sadece iftitah tekbirinde elleri kaldırmayı esas almıştır. 373 َي ـ266 ـ6283 ـ565 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ب ُن يَ ْح . بُ َ ثَنَا أ ِ َر ْب َن َعْبِد ّّللا َكا َ َ ْيفَةَ َّ َ َجاب َ ِر؛ أ ِي ال ُّزبَ ْي ب َ ُم ْب ُن َط ْهَما َ ،َ َع ْن أ َرا ِهي ْب ِ و ُحذَ . ثَنَا إ َع يَدَْي ِه َرفَ َح ال َّص ََةَ تَتَ ِل َك ِذَا افْ إ . َل ذَ ْ فَعَ َل ِمث ِ َسهُ ِم َن ال ُّر ُكوع َع َرأ َرفَ ِذَا َوإ َر َك َع، ِذَا . و ُل َوإ ْي ُت َر : ُس َوَيقُ َ ْي ِه َرأ َّي ّّللاُ َعلَ و َل ّّللِ َصل ِل َك َل ذَ ْ فَعَ َل ِمث َ م َّ َو َسل . نَ ْي ِه ذُ ُ لَى أ ِ ُم ْب ُن َط ْهَما َ َ يَدَْي ِه إ َرا ِهي ْب ِ َع إ َو َرفَ .فِي الزوائد: رجاله ثقات. 266. (868) (6253)- Hz. Câbir İbnu Abdullah radıyallahu anhüma, namaza başlarken ellerini kaldırırdı. Rükuya gidince, rükudan başını kaldırınca aynı şekilde ellerini kaldırırdı ve derdi ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı bu şekilde yapıyor gördüm." İbrahim İbnu Tahmîn ellerini kulaklarına kadar kaldırırdı."374 369 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/23. 370 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/24. 371 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/24. 372 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/24. 373 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/24. 374 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/25. * NAMAZDAKİ RÜKÛ ـ267 ـ6284 ـ567 - َحدَّثَ ْكٍر ْب ُن َشْبيَةَ بُو بَ َ ٍر نَا أ . ِن بَدْ ُم ََِز ُم ْب ُن َع ْمٍر، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ِن ثَنَا . ْب ّيِ ِن َعِل ِ َ ْب ْخبَ َرنِي َعْبدُ ال َّر ْح َما َ أ ِد؛ قَا َل َوفْ ْ َو َكا َ َ ِم َن ال ِن َشْيبَا َ ،َ ْب ّيِ ِي ِه، َعِل ب َ ِدْمنَا َعلَى َر َشْيبَا َ ،َ َع : ْن أ َحتَّى قَ ،َ فَبَايَ ْعنَاهُ َخ َر ْجنَا م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُسو ِل ّّللِ َصل فَهُ ْ ْينَا َخل َّ َو َصل َو . ال ُّس ُجوِد ِ بَه،ُ فِي ال ُّر ُكوع ْ ُم َص ََتَه،ُ يَ ْعنِي ُصل ِ ُمْؤ ِخِر َعْيتِ ِه َر ُج ًََيُِقي َم َح ب ْي ِه َ فَل . ي ّّللاُ َعلَ َّ ِ ُّي َصل َضى النَّب َّما قَ فَلَ ال َّص ََة،َ قَا َ م َّ َل: ُم ْسِل ِمي َن َو َسل ْ َو يَا ! َ ال ُّس ُجوِد َم ْع َش َر ال ِ بَهُ فِي ال ُّر ُكوع ْ ُم ُصل َم ْنَ يَِقي َص ََةَ ِل .فِي الزرائد: إسناده صحيح. ورجاله ِن ثقات. خبا َ فِي صحيحيهما ِن خزيمة واْب ورواه اْب . 267. (867) (6254)- Ali İbnu Şeybân radıyallahu anh anlatıyor: "Kavmimizin, heyetiyle Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a geldik. Ona biat ettik ve arkasında namaz kıldık. Aleyhissalâtu vesselâm namazını tam yapmayan yani rüku ve secdede belini düzgün tutmayan bir adama gözünün ucuyla baktı. Resûlullah namazı kılınca: "Ey Müslümanlar, rükû ve secdede belini düzgün tutmayan kimsenin namazı namaz değildir" dedi."375 ِ ُّى ـ265 ـ6288 ـ572 - ِف ْريَاب ْ ِن يُو ُسو َف ال ُم ْب ُن ُم َح َّمٍد ْب َرا ِهي ْب ِ ِن َع َطا ٍء َحدَّثَنَا إ . َما َ َ ْب ْ ِن ُعث ثَنَا َع . ْب ُن َزْيٍد، َع ْن ْبدُ ّّللاِ ْب َحةُ ْ ثَنَا َطل ِشٍد؛قَا َل: و ُل َرا ْب َن ْب َن َم ْعبَ ٍد؛ يَقُ ِ َصةَ َسِم ْع : ِي ُت َواب ّ َصل يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْي ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َر َك َع َسَّوى َظ ْهَر . ه،ُ َحتَّى َرأ ِذَا فَ َكا َ َ إ ْي ِه ْو ُص َّب َعلَ لَ َّر َما ِءَ ْستَقَ ْ ال .فِي الزوائد: فِي إسناده طلحة بن زيد، قَا َل البخاري وغيره: منكر الحديث. وقَا َل أحمد بن المدينى يظنع الحذيث. 268. (872) (6255)- Vâbısa İbnu Ma'bed radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı namaz kılarken gördüm, rüku yapınca sırtını (başını) dümdüz yapıyordu. Öyle ki üzerine su dökülecek olsa öyle sabit kalacaktı."376 * ELLERİ DİZLER ÜZERİNE KOYMA ـ268 ـ6286 ـ574 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكٍر ْب ُن أ بُو بَ َحدَّثَنَا أ . ؛ َ ِل، َع ْن َع ْمَرة،َ َع ْن َعائِ َشةَ ِي ال ُّر َجا ب َ ِن أ ْب ِرثَةَ َما َ ،َ َع ْن َحا ْي ثَنَا َعْبدَهُ ْب ُن ُسلَ ِعَ ُضدَْي ِه َكا َ َ َر قَال : ُسو َ ْت َجافِي ب َويُ يَ ْر َك ُع فَيَ َض ُع يَدَْي ِه َعلَى ُر ْكبَتَْي ِه، َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُل ّّللِ َص .فِي الزرائد: فِي إسناده حارثة بن ل أبي الرجال، وقد اتفقوا على ضعفه. 269. (874) (6256)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm rüku sırasında ellerini diz kapakları üzerine koyar, pazularını da (karnından yanlara doğru) uzaklaştırırdı."377 * RÜKUDAN DOĞRULURKEN NE OKUMALI? ْس َم ـ275 ـ6287 ـ578 - ا ِع ُّي ِ َحدَّثَنَا إ ِي ُع َمَر ي ُل ْب ُن . ؛ قَا َل ُمو َسى ال ُّسِدّ ب َ ثَنَا َش : و ُل ِري ٌك، َع ْن أ يَقُ بَا ُج َحْيفَةَ َ ِكَر ِت َسِم ْع : ُت أ ذُ َ َو ُهَو فِي ال َّص ََةِ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل ُجدُودُ ِعْندَ ِل َر ال . ُج ٌل ْ فَقَا َل : َخْي ْ ُف ََ ٍ َ : فِي َوقَا َل آ َخ َجدُّ . ُر ُف ََ ٍ َ فِي ال َجدُّ ِم ِ ِل َو ا”ِ قَا َل آ َخ ُر ب : غَنَ ْ َوقَا َل آ َخ َجدُّ . ُر ُف ََ ٍ َ فِي ال ِق : َجدُّ . ، ُف ََ ٍ َ فِي ال َّرقِي َ َص ََتَهُ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َضى َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّما قَ فَلَ َسهُ ِم ْن آ ِخِر ال َّر ْكعَ ِة، قَا َل َع َرأ َك َو َرفَ ُهَّم َر : « بَّنَا لَ َّ َح ْمد،ُ ِم ْل َء ال َّس َمَوا ِت َو ِم ْل َء اَلل ا ْ َت ِم ْن َش ْي ال ’َ ٍء َب ْعدُ َو ِم ْل َء َما ِشئْ ُهَّم ْر ِض . َ َّ اَلل ْع َطْي َت َ َما أ َع ِل َم . نَ ْع َت َمانِ َما َو ََ ُم ْع ِط َي ِل . َجدُّ ْ َجِدّ ِمْن َك ال ْ ُع ذَا ال َو ََ َيْنفَ َجِدّ) َم َصْوتَهُ ب(ال َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َو َطَّو َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل « ُو ُ َ َس َكَما يَقُول ْي نَّهُ لَ َ ُموا أ ِليَ ْعل .فِي الزرائد: فِي إسناره أبو وهو مجهول يعرف حاله. َ 270. (879) (6257)- Ebu Cuheyfe anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm namazdayken, yanında nasiblerden bahis açıldı. Bir adam: "Falanın nasibi atlardadır" dedi. Bir diğeri: "Falanın nasibi de develerdedir" dedi. Bir başkası ise "Falanın nasibi koyunlardadır" dedi. Bir diğeri "Falanın nasibi kölededir" de Aleyhissalâtu vesselâm namazını kılıp son rek'at(ın rüku'un)dan başını kaldırınca "Ey Rabbimiz! Semâvât ve arz dolusu, daha başka dileyeceğin şeyler dolu hamdimiz sanadır. Ey Rabbimiz! Senin verdiğine mani olacak yoktur. Men ettiğin şeyi de verecek yoktur. Nasib sahibinin de bir faydası yoktur. Nasibi veren de sensin" dedi ve Aleyhissalâtu vesselâm onlara, dediklerinin doğru olmadığını duyurmak için sesini nasib kelimesinde uzattı."378 * İKİ SECDE ARASINDA OTURMA 375 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/25. 376 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/26. 377 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/26. 378 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/26-27. ـ271 ـ6285 ـ586 - ِ ِن ال َّصبَّاح َح َس َن ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ْ ثَنَا يَ ِز . بُ يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ َحدَّثَنَا ال . َ َع ََ ُء أ ْ نَا ال َ ْنبَأ َس ْب َن أ َّمٍد َ نَ َ و ُم َح . قَا َل: َسِم ْع ُت أ َماِل ٍك يَقُو ُل : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل ِلي النَّب : ( ُب ِ ّيِ َصل ْ َكل ْ ِعى ال َكَما يُقْ ِ َس َك ِم َن ال ُّس ُجوِد َف ََ تُقْع ْع َت َرأ إذَا . يَتَْي َك َبْي َن َرفَ ْ ل َ َض ْع أ َمْي َك ِ قَدَ . َمْي َك ب ِز ْق َظا ِه َر قَدَ ْ َوأل ا’َ ْر ِض.جِفي الزرائد: فِي إسناده العء، قَا َل ابن حبا َ الحاكم فِي ِه: إنه يروي عن أنس أحاديث ِن المدني: َكا َ َ يضع الحديث. موضوعة. وقَا َل فِي ِه المخاري وفيره: منكر الحديث و قَا َل اْب 271. (896) (6258)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bana: "Başını secdeden kaldırınca, köpeğin ayaklarını dikip mak'adının üzerine oturduğu şekilde oturma. Kabalarını ayaklarının arasına al ve ayaklarının üst kısmını yere yapıştır" buyurdular."379 * İKİ SECDE ARASINDA NE DEMELİ? َع ـ272 ـ8288 ـ585 - ََِء؛ قَا َل ْ ِي ال ب َ ، َع ْن َكاِم ٍل أ ِيحٍ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َصب ِ َع ََِء ثَنَا إ ْ بُو ُكَرْي ٍب ُم َح َّمدُ ْب ُن ال ِي َب َ َسِم ْع ُت َحدَّثَنَا أ : َحب ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ٍر، َع ِن اْب ِن ُجبَ ْي َحِدّ ُث َع ْن َس ِعيِد ْب َت يُ ِ اب ِي ثَ ب َ ْب َن أ : ي ّّللاُ َّ ِن فِ َكا َ َ ي َر ُسو ُل ّّللِ َصل يَقُو ُل بَ ْي َن ال َّس ْجدَتَْي َ م َّ َو َسل ْي ِه َعلَ ِل ْي َّص ََةِ الل : ( َّ ْعنيِ نِي َوا ْرفَ فِي الزوائ : رجاله ثقات. إ أ َ حبيب بن أبي ثابت َكا َ َ َر ) د ِّب ا ْغِف ْرِلي َوا ْر َح ْمنِي َوا ْجبُ ْرنِي َوا ْر ُزقْ يدلس، وقد عنعنه. وأصله فِي أبي داود والترمذي. 272. (898) (6259)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm gece namazında, iki secde arasında: "Rabbi'ğ-fir lî ver'hamnî vecburnî ve'rzuknî verfa'nî (Rabbim! Beni mağfiret et, bana rahmet buyur kırıklarımı iyileştir, bana rızık ver, derecemi yükselt)" diye dua ederdi." 380 * PEYGAMBER'E SALÂVÂT ٍ َ ـ273 ـ6265 ـ856 - َح َس ُن ْب ُن بَيَا ْ ِزيَادُ ْب ُن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا ال . ِختَة،َ َع ِن ثَنَا . ِي فَاَ ب َ ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن أ َم ْسعُوِد ُّي، َع ْن َعْو ِ َ ْب ْ ثَنَا ال ِن يَ ِز ا’َ يد،َ ْس ا َل َوِد ْب ِن َم ْسعُوٍد؛ قَ ْي َع : ِه ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َعلَ ْم َعلَي َر ُسو ِل ّّللِ فَأ ْح ِسنُوا ال َّص ََةَ ْيتُ َّ َصل ِل َك ِذَا ُرو َ َ لَعَ إ . َّل ذَ ِنَّ ُكْمَ تَدْ فَإ ْي ِه يُ ْعَر َض َعل . وا َ قَا َل فَقَال : ْمنَا قَا َل ُ َّ فَعَ : وا ل ُ ْل َص ََتَ َك َو َر ْح َم ق : تَ َك ُول ُهَّم ا ْجعَ َّ ِم اَلل ِقي َن َو َخاتَ ُمتَّ ْ ِم ال ِ َما ُمْر َسِلي َن َوإ ْ ِد ال ِ َوبَ َر َكتِ َك َعلَي َسيّ ُهَّم اْب َّ َو َر ُسو ِل ال َّر ْح َمِة، اَلل ِر، َخْي ْ َوقَائِ ِد ال ِر، َخْي ْ ِم ال ِ َما ِي َن، ُم َح َّمٍد َعْبِد َك َو َر ُسوِل َك، إ ِيّ ُط النَّب هُ ْب ُن ا ِ ْغب َم ْح ُمودًا يَ َمقَا ًما هُ ْ ُو َ َ ث َّول عَ ’َ َخ . ُرو َ َ َو Œ ا َّ َصل َ َو َعلَي آِلي ُم َح َّمٍد َكَما َرا ِهيم ْب ِ ْي َت َعلَي إ َّ َصل ِل ُم َح َّمٍد َكَما َو َعلَي آ ُهَّم َص ّلِ َعلَي ُم َح َّمٍد اَلل ي َّ َ َو َعلَ َرا ِهيم ْب ِ ْي َت َعلَي إ َمِجيدٌ َك َحِميدٌ ِنَّ إ َ َرا ِهيم ْب آِلي إ . ي ِ َو َعلَ ُهَّم َص ّلِ َعلَي ُم َح َّمٍد اَلل ْي َت َّ َّ َصل َ َو َعلَي آِلي ُم َح َّمٍد َكَما َرا ِهيم ْب ِ ْي َت َعلَي إ َّ َصل ِل ُم َح َّمٍد َكَما آ َمِجيدٌ َك َحِميدٌ ِنَّ إ َ َرا ِهيم ْب ِ َ َو َعلَي آِلي إ َرا ِهيم ْب ِ َعل .فِي الزوائد: رجاله ثقات. إ أ َ المسعودي اختلط بآخر عمره، ولم يتميز َي إ ِن حبا .َ حديثه ا’ول من اŒخر، فاستحق الترك، كما قاله اْب 273. (906) (6260)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh şöyle dedi: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a salâvât okuyunca salâvâtı güzel yapın. Zira siz bilemezsiniz, belki bu salâvâtınız ona arzedilir." Kendisine: "Öyleyse (güzel olan salâvâtı) bize öğretin!" dediler. O da: "Şöyle söyleyin: Allahümme'c'al salâteke ve rahmeteke ve berekâtike alâ seyyidi'l-mürselîn ve imâmi'l-Muttakîn ve hatemi'n-nebiyyîn Muhammedin abdike ve Resûlike imâmi'l-hayri ve kâidi'l-hayrı ve Resûli'r-rahmeti. Allahümme'b'ashu makâmen mahmûden yağbituhu bihi'l-evvelûn ve'l-âhirûn. Allahümme salli alâ Muhammedin ve alâ âli Muhammedin kemâ sallayte alâ İbrahime ve alâ al-i İbrahime inneke hamidun mecid. Allahümme bârik alâ Muhammedin ve ala âli Muhammedin kemâ barekte alâ İbrahime ve alâ âl-i İbrahime inneke hamidun mecid. (Allahım, salâtını, rahmetini, bereketlerini peygamberlerin efendisi, müttakilerin imamı ve peygamberlerin sonuncusu olan Muhammed'e kıl. O senin kulun ve elçindir, hayrın imamı, hayrın komutanı, ve rahmet peygamberidir. Allahım! Onu makam-ı Mahmud üzere dirilt, ondan önce gelenler de sonra gelenler de bu makamı sebebiyle ona gıbta ederler. Allahım! Muhammed'e, Muhammed'in âline salât et, tıpkı İbrahim'e ve İbrahim'in âline salât ettiğin gibi. Sen hamîd ve mecîdsin. Allahım, Muhammed'i ve Muhammed'in âlini mübarek kıl, tıpkı İbrahim'i ve İbrahim'in âlini mübarek kıldığın gibi, sen hamîd ve mecîdsin)."381 ْشٍر ـ274 ـ6261 ـ857 - بُو بَ َ ٍف، أ ِر ِث َحدَّثَنَا بَ . ، ْكُر ْب ُن َخلَ َحا ْ ِن ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن ال ُعبَ ْيِد ّّللاِ قَ : َسِم ْع ُت َع . ا َل ْن ُش ْعبَة،َ َع ْن َعا ِصِم اْب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِي ِه، َع ِن النَّب ب َ ِيعَة،َ َع ْن أ ِن َرب ِن َعاِمِر ْب َع : ( ْبِد ّّللاِ ْب ََئِ َكةُ َ م ْ ْي ِه ال ْت َعلَ َّ ََ َصل ّ ِ َّي إ ِي َعلَ ّ َصل َما ِم ْن ُم ْسِلٍم يُ 379 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/27. 380 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/27. 381 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/28-29. َص َم َّي ا ْك ل . ثِ ْر َّي َعلَ ْوِليُ َ ِل َك أ ْبدُ ِم ْن ذَ عَ ْ يُِق َّل ال ْ فَل ).فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ’ َ عاصم بن عبد ّّللا، قَا َل فِي ِه البخاري وغيره: منتك الحديث. 274. (907) (6261)- Amr İbnu Rabi'a radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bana salâvât okuyan bir mü'min yoktur ki ona melekler rahmet duası etmemiş olsun. Bu, bana salâvât okuduğu müddetçe devam eder. Öyleyse kul bunu, ister az ister çok yapsın!"382 ـ278 ـ6262 ـ855 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ َرةُ ْب ُن ال ِن ثَنَا َعبَّا ٍس؛ َحدَّثَنَا . َح َّم َجبَّا ِن ِزيٍد، َع ِن اْب ِ ِر اْب ٍر، َع ْن َجاب ِن ِدينَا ادُ ْب ُن َزْيٍد، َع ْن َع ْمِرو ْب قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِة َر : ( ُسو ُل ّّللِ َصل َجنَّ ْ ًّي َخ ِطي َء َطِري َق ال َعلَ َو َم ْن نَ ِس َي ال َّص ََةَ ).فِي الزوائد: هذا إسناد ضعف، لضعيف جبارة. 275. (908) (6262)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim bana salâvât okumayı unutursa, cennetin yolunu terketmiş olur:"383 AÇIKLAMA: Salât (veya salâvât) rahmet, mağfiret gibi değişik manalara gelir. Bunun geniş açıklaması daha önce yapıldığı için burada tekrar etmeyeceğiz. 384 * TEŞEHHÜDDE NE OKUMALI? قَ َّط ـ276 ـ6263 ـ815 - ا ُ َ ْ َحدَّثَنَا يُو ُسو ُف ْب ُن . ُمو َسى ال َر ثَنَا ’َ ةَ؛ قَا َل َجِري ٌر، َع ِن ا ِي ُه َرْي ب َ ، َع ْن أ ِي َصِالحٍ ب َ ْع : ا َل َم ِش، َع ْن أ قَ َر َر ٌج ٍل ُسو ُل ِل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ّّللِ َص : ( و ُل فِي ال َّص ََةِ؟ ل ِر َما تَقُ ِ ِه ِم َن النَّا ب ُعوذُ َو ) قَا َل: اَ َجنَّة،َ ْ ُل ّّللاَ ال َ ْسأ َ َّم أ تَ َش َّهدُ ثُ َ َو ّّللاِ َم أ . ا َّما َ أ ُمعَاٍذ ْندَنَةَ ْندَنَتَ َك َو ََ دَ ْح ِس ُن دَ ْنِد ُ َ ُ َه أ . فَقَا َل: ( ا نُدَ فِي الزوا : إسناده صحيح، ورجاله ثقات. َحْو ) ئد لَ 276. (910) (6263)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir adama: "Namazda (oturunca) ne diyorsun?" diye sordu. Adam: "Ben teşehhüdü okurum, sonra Allah'tan cenneti isterim, ateşe karşı O'na sığınırım. Ama vallahi, ben ne senin mırıldanmalarını ne de Muâz'ın mırıldanmalarını (sessizce yapılan dualar) bilmiyorum" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Biz de aynı şeyler etrafında mırıldanıyoruz" buyurdu."385 * TEŞEHHÜDDE İŞARET ُّي ْب ُن ُم َح ـ277 ـ6264 ـ812 - َّمٍد ِن ُح ْجٍر؛ ِي ِه، َع ْن َوائِ ِل ْب َحدَّثَنَا َعِل . ب َ ْي ٍب، َع ْن أ ِن ُكلَ َس، َع ْن َعا ِصِم ْب ِري ِدْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن إ قَا َل: َق ا َّ َحل قَدْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل ْي ُت النَّب َ َرأ َش ُّهِد.فِي الزوائد: إسناده َها فِي التَّ ِهَما، يَدْ ُعو ِب ِلي تِي تَ َّ َع ال َو َرفَ ُو ْس َطي، ل ْ َوا َم َها ”ِ ْب صحيح، ورجاله ثقات. 277. (912) (6264)- Vâil İbnu Hucr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı gördüm. Teşehhüdde (sağ elinin) baş ve orta parmaklarını halka etmiş, bunları takiben gelen şehadet parmağını kaldırıp onunla dua ederken gördüm."386 * NAMAZDA SELÂM ـ275 ـ6268 ـ816 - ْس َحا َق، َع ْن ِصلَ ِ ِي إ ب َ ِن َعيَّا ٍش َع ْن أ ْكِر ْب ثَنَا اَبُو بَ َ َر ُّى ْب ُن ُم َح َّمٍد، ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن آدَم َحدَّثَنَا َعِل ِن ُزفَ ةَ ، ْب ِن يَا ِسٍر؛ قَا َل ِر ْب ِرِه ْن َع َّما َو َع ْن َع : يَ َسا ُم َع ْن يَ ِمينِ ِه ِ ّ يُ َسل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ اَل َّس ََ َحتَّى يُ : ( ُم َرى بَيَا ُض َكا َ َ . َخِدِّه َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو َر ْح َم ُت ّّللاِ ْي ُكْم َ َو َر ْح َم ُت َعل . ّّللاِ ْي ُكْم ُم َعلَ اَل َّس ََ ).فِي الزوائد: إسناده حسن. 278. (916) (6265)- Ammâr İbnu Yâsir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (namazın sonunda) sağına ve soluna selam veriyor, bu sırada yanağının beyazı görülecek kadar başını çeviriyordu. Selamda: "Esselamu aleyküm ve rahmetullahi, essalamu aleyküm ve rahmetullahi" diyordu."387 382 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/29. 383 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/29. 384 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/29. 385 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/30. 386 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/30. 387 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/31. َر ـ278 ـ6266 ـ817 - ةَ ِن ُز َرا ِن َعاِمِر ْب َ َحدَّثَنَا َع . ، ْبدُ ّّللاِ ْب ِي َمْريَم ب َ ِن أ ْس َحا َق، َع ْن يَ ِزيِد ْب ِ ِي إ ب َ ِن َعيَّا ٍش، َع ْن أ ْكِر ْب بُو بَ َ ثَنَا أ ِي ُمو َسى؛ قَا َل ب َ ْن أ ِ َع : ى ب َّ َص َم ل َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل َص ََةَ َج َم ِل، َص ََةً ذَ َّكْرنَا ْ ال َ ُّي، يَ ْوم نَا َعِل . ْ َ نَ ُكو َ َ نَ ِسينَا َها َ ِ َّما أ فَإ . َر ْكنَا َها ْ َ نَ ُكو َ َ تَ َ ِ َّما أ َوإ َو َعلَي ِش َم . اِل ِه َ َعلَي يَ ِمينِ ِه م َّ فَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. إ س، َسل ّ أ َ أبا إسحاق َكا َ َ يدل واختلط بآخر عمره. 279. (917) (6266)- Ebu Musa radıyallahu anh anlatıyor: "Bize Hz. Ali Cemel günü, öyle bir namaz kıldırdı ki, bu bize Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın namazını hatırlattı. Biz o namazı ya unutmuştuk yahut da tamamen terketmiştik. Zira Ali, sağına da soluna da selam verdi."388 * NAMAZDA TEK TARAFA SELÂM ِي َب ْكٍر ـ255 ـ6267 ـ815 - ب َ ْح َمدُ ْب ُن أ َ ُّي، أ َمِدينِ ْ بُو ُم ْصعَ ٍب ال َحدَّثَنَا أ . ِع َ ِن َس ْعٍد ال َّسا ِن َس ْه ِل ْب ُمَهْيِم ِن ْب ُن َعبَّا ٍس ْب ْ ِد ُّي ثَنَا َع ، ْبدُ ال َء َو ْج قَا ْ َوا ِحدَةً تِل َمةً تَ ْسِلي َ م َّ َ َسل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ ب َ َع ِهِه.فِي الزوائد: ا َل فِي ِه ْن أ إسناده عبد المهيمن، قَ البحاري: منكر الحديث. 280. (918) (6267)- Sehl İbnu Sa'd es-Sâidî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (namazın sonunda) bir kere önüne selam verdi."389 ِم ْصِر ُّي ـ251 ـ6265 ـ825 - ْ ِر ِث ال َحا ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ِن ا ْب َمةَ َمة،َ َع ْن َسلَ َمْولَى َسلَ ثَنَا يَ ْحَيى ْب ُن ’َ ْك ؛ َرا ِشٍد، َع ْن يَ ِزيد،َ ِ َوع َو قَا َل: ا ِحدَةً َ َمَّرةً م َّ َسل َّي فَ َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْي ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َرأ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف يحيى بن راشد. 281. (920) (6268)- Seleme İbnu'l-Ekva' radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı namaz kılarken gördüm. (Namazdan çıkarken) bir kere selam vermişti." 390 AÇIKLAMA: Namazın sonunda, namazdan çıkarken selam verilir. Bir kısım rivayetler, biri sağa, biri de sola olmak üzere iki sefer selam vermeyi beyan ederken, bir kısmı da bir kere selam vermeyi beyan eder. İbnu Ömer, Enes, Hz. Aişe, Seleme İbnu'l-Ekva', Hasan Basri, İbnu Sîrin, Evzâî, Ömer İbnu Abdilazîz gibi bir kısım zâtlar tek selamın meşruluğuna hükmederler. Diğer pek çok alim de iki sefer selam vermeyi ifade eden rivayetlerin daha sıhhatli olduğuna hükmederek bunu esas almıştır. İhtilaf, her iki şeklin de cevazını ifade eder.391 * SELAMDAN SONRA NE OKUMALI? ْكِر ـ252 ـ6268 ـ828 - ْب بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ . ثَنَا َشبَابَة. ى ُ ً ِي َعائِ َشة،َ َع ْن َمْول ب َ ِن أ ، َع ْن ُمو َسى ْب ثَنَا ُش ’ُ ، َع ْن ْعيبةُ َمةَ ِّم َسلَ ُم ِ ّ َّى ال ُّصْب َح ِحي َن يُ َسل َصل ِذَا َكا َ َ يَقُو ُل إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل َّ َ النَّب َ َمةَ؛ أ ِّم َسلَ ُ أ : ( ِ ُهَّم إ اَلل بًا، َّ ِ ا َطيّ َو ِر ْزقً ًما نَافِعًا، ْ َك ِعل ُ ل َ ْسأ َ ِى أ نّ َّب ًَ ًَ ُمتَقَ َ َو َعم ) . فِي الزوائد: رجال إسناده ثقات. خ مولى أم سلمة فإنه لم يسمع. ولم أرأحد ممن صنف فِي المبهمات ذكره، و أدرى ما حاله. 282. (925) (6269)- Ümmü Seleme radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, sabah namazını kılınca, selam verirken öyle derdi: "Allahümme es'elüke ilmen nâfi'an ve rızken tayyiben ve amelen mütekabbelen. (Ey Rabbim! Senden faydalı ilim, temiz rızık ve makbul amel talep ediyorum."392 * NAMAZDAN ÇIKIŞ ْش ُر ْب ُن ِه ََ ٍل ال َّصَّو ـ253 ـ6275 ـ831 - ا ُف ِ ِي ِه، َحدَّثَنَا ب . ب َ ْي ٍب، َع ْن أ ِن ُشعَ ِِم، َع ْن َع ْمِرو ْب ّ ُمعَل ْ ٍن ال ، َع ْن ُح َسْي ٍ ثَنَا يَ ِزيدُ ْب ُن ُز َرْيع َو َع : ْن َجِدِّه؛ قَا َل ْنَفتِ ُل َع ْن يَ ِمينِ ِه يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل ْي ُت النَّب َ ِرِه فِي ال َّص ََ َر ةِ أ َع .فِي الزوائد: رجال ثقات. احتج مسلم ْن يَ َسا ِن شعيب عن أبين عن جده، فا برواية اْب ”سناد عنده صحيح. 283. (931) (6270)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın (namazdan çıkınca bazan) sağından, (bazan) solundan dönüp gittiğini gördüm." 393 388 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/31. 389 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/31. 390 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/31. 391 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/32. 392 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/32. * NAMAZ KILANIN ÖNÜNDEN GEÇİLMEZ ـ254 ـ6271 ـ846 - ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ ْكِر ْب بُو بَ َ ِن َمْو ِه ٍب، َع ْن َعِّمِه، َع ْن َحدَّثَنَا أ . ِن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب ِ ثَنَا ي َو ِكي ٌع، َع ْن ُعْبْيدُ ّّللاِ ْب ب َ أ َرةَ؛ قَا َل َرْي ُه : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِر قَا َل النَّب : « ًضا فِي ال َّص ََة،ِ َكا َ َ ِ ُّي َصل ِخي ِه، ُم ْعتَ َ ْي أ ْ َ يَ ُمَّر بَ ْي َن يَدَ َ َحدُ ُكْم َمالَهُ فِي أ َ ُم أ ْو يَ ْعلَ ل ’َ ْ َ َ تِي َخ َطا َها َّ َخ ْطَوةِ ال ْ َعاٍم َخْي ٌر لَهُ ِم َن ال ِمائَةَ َ يُِقيم ».فِي الزوائد: فِي إسناده مقال. ’ َ عم عبيد ّّللا بن عبد الرحمن، اسمه عبيد ّّللا، قَا َل أحمد بن حنبل: أحاديثه مناكير. ا روي عنه ابنه ِذَ ِن حبا َ خ ّص ضعف أحاديثه بما إ ولكن اْب . 284. (946) (6271)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah, aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Biriniz, namaz kılan kardeşinin önünden geçmesinde nasıl bir günah bulunduğunu bilseydi, o adımı atmaktansa yüz yıl yerinde kalmak (nazarında) daha hayırlı olurdu."394 * ÖNDEN GEÇEN NAMAZI BOZAR MI? ـ258 ـ6272 ـ845 - نَا َحدَّثَ ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ ْكٍر ْب بُو بَ ْي ٍس، ُهَو قَا ٌّص ُع َمَر أ . ْب َن َعْبِد َ ِن قَ ْب َن َزْيٍد، َع ْن ُم َح َّمِد ْب َمةَ َسا ُ َو ِكي ٌع، َع ْن أ ثَنَا َمةَ؛ قَالَ ْت ِّم َسلَ ُ ِي ِه، َع ْن أ ب َ ِز، َع ْن أ عَ ِزي ال : ِي فِي ْ ّ َصل يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل ْو َكا َ َ النَّب َ َمَّر بَ ْي َن يَدَْي ِه َعْبدُ ّّللا،ِ أ َمة،َ فَ ِّم َسلَ ُ ُح ْج َرةِ أ ِيَ ِدِه َمة،َ فَقَا َل ب ِي َسلَ ب َ َمُر ْب ُن أ َر َج َع ُع . فَ . َمةَ ِمِه َسلَ ُ ْن ُت أ ِ َمَّر ْت َزْيَن ُب ب َم فَقَا َل ب . َض ْت ِ فَ . يَ ِدِه َه َكذَا فَ . ي ّّللاُ َّ َّى َر ُسو ُل ّّللِ َصل َصل َّما فَلَ ْي ِه َعل ا َل َ قَ َ م َّ ُب َو َسل فِ : فِي إسناده وضعف. ووقع فِي بعض النسخ عن أمه بدل عن أبيه. وكهما يعرف. ُه َّن أ ». ي الزوائد َ : « ْغلَ 285. (948) (6272)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Ümmü Seleme'nin hücresinde namaz kılıyordu, önünden, Ebu Seleme'nin oğlu Ömer veya Abdullah geçmek istedi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm eliyle işaret etti. Çocuk geri döndü. Derken Zeyneb Bintu Ümmü Seleme geçmek istedi. Resûlullah eliyle ona da işaret etti. Ama kızcağız geçti. Aleyhissalâtu vesselâm namazı kılınca: "Kadınlar (muhalefette ve istediklerini yapmada erkeklerden) baskındırlar" buyurdular."395 ِ ٍب ـ256 ـ6273 ـ885 - َحدَّثَ بُو َطال َ ،َ أ ْخ َزم نَا َزْيدُ ْب ُن أ . ْب ُن ِه َشاٍم َ ثَنَا ُمعَ . ْوفَى، َع ْن َس ْعِد اذُ َ ِن أ َرةَ ْب ِي َع ْن قَتَادَة،َ َع ْن ُز َرا ب َ ثَنَا أ ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل َرة،َ َع ِن النَّب ِي ُه َرْي ب َ ِن ِه َشاٍم، َع ْن أ ْب َ؛ قَا َل م َّ ْ : « َو َسل َيق ِح َما ُر ْ َط ُع ال َّص ََةَ ال ْ ُب َوال ْ َكل ْ َوال َم » ْرأةُ .فِي الزوائد: إسناده صحيح. فقد احتج البخاري بجميع رواته. 286. (950) (6273)- Hz. Ebu Hureyre ve Abdullah İbnu Muğaffel radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm "(Namaz kılanın önünden geçen) kadın, köpek ve eşek, namazı keser" buyurdular."396 AÇIKLAMA: Alimler, buradaki "kesme"yi bozma olarak değil, kesme olarak anlamış ve namaz kılanın önünden bu üç şeyden birinin geçmesi halinde namaz kılandaki huzurunun kırılacağını söylemişlerdir.397 ْح َم ـ257 ـ6274 ـ883 - دُ ْب ُن َعْبدَةَ َ َح َّمادُ ْب ُن َزْيِد َحدَّثَنَا أ . ْنبَأنَا ِي؛ قَا َل َ عُ َر أ . نّ ْ َح َس ِن ال ْ َّى، َع ِن ال ُمعَل ْ بُو ال َ ِكَر ثَنَا يَ ْحيَى أ : ِعْندَ ذُ َما َيقْ َط ُع ال َّص ََةَ ِن َعبَّا ٍس، َم اْب . ْرأةَ ْ َر َوال ِح َما ْ َب َوال ْ َكل ْ ُروا ال َم فَذَ َك . فَقَا َل: ا تَ َم َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِ َجدْي؟ إ ْ ُو َ َ فِي ال قُول ِي يَ ْو ًما ّ َصل ٌي يَ ُمُّر بَ ْي َن يَدَْي ِه َكا َ َ يُ . فَذَ . َه َب َجدْ ِقْبلَةَ ْ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َرهُ َر ُسو ُل ّّللِ َصل فَبَادَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح، إ أنه منقطع. 287. (953) (6274)- Hasen el-Uranî anlatıyor: "Hz. İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ'nın yanında namazı kesen şeyler mevzubahis edilmiş, bu meyanda köpek, eşek ve kadın da sayılmıştı. Şunu söyledi: "Oğlak hakkında ne dersiniz? Aleyhissalâtu vesselâm, bir gün namaz kılıyordu, önünden bir oğlak geçecekti, Resûlullah ondan evvel davranarak ileri geçip kıble duvarı ile arasını kapattı ve geçmesine mâni oldu."398 * İMAMDAN ÖNCE RÜKU, SÜCUD 393 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/32. 394 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/33. 395 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/33. 396 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/34. 397 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/34. 398 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/34. ٍر ـ255 ـ6278 ـ862 - َمْي ِن نُ ِب َعْبِد ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ِ ثَنَا أ ي َ ب َ َمة،َ َع ْن أ ِن َخْيثَ َوِليِد، َع ْن ِزيَاِد اْب ْ ٍر، ُش َجا ُع ْب ُن ال ي بَدْ ِي ُمو َسى قَا َل ب َ ِي بُ ْردَة،َ َع ْن أ ب َ ِي بُ ْردَة،َ َع ْن أ ب َ ِن أ ِرٍم، َع ْن َس ِعيِد ْب ْس َحا َق، َع ْن دَا ِ إ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِي قَدْ ِ قَا َل « نّ إ َر بَدَّْن ُت. َك ْع ُت فَا ْر َكعُوا ِذَا ْع ُت فَا ْرفَعُوا َر فَإ . فَ ِذَا َوإ ْس ُجدُوا َس َجدْ ُت فَ ِ . ذَا . ى َوإ لَ ِ َو ََ إ ، ِ لَى ال ُّر ُكوع ِ ِني إ َّن َر ُج ًَ يَ ْستِقُ ِفيَ ْ ل ُ َو ََ أ ِن ال ُّس ُجوِد».فِي الزوائد: فِي إسناده معال. ’ َ دارما قَا َل فِي ِه الذهبي: مجهول. حبا َ فِي الث وذكره اْب قات. 288. (962) (6275)- Ebu Musa anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ben artık ihtiyarladım. Ben rükuya gittim mi siz de rükuya gidin. Rükudan kalktım mı siz de kalkın. Secde yaptım mı siz de secde yapın. Benden önce rükû ve secdeye giden kimseyi görmeyeyim"399 * NAMAZIN MEKRUHLARI ُّي ـ258 ـ6276 ـ864 - َم ْشِق الِدّ َ َرا ِهيم ْب ِ ْيِم ُّي، َع ِن ثَنَا اْب ُن فُدَْي ٍك. َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ ِر التَّ ُهدَْي ْ ِن ال ثَنَا َها ُرو ُ َ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ اْب َّ َ َر ا’َ ُسو َل ّّللِ َ َرةَ؛ أ ِي ُه َرْي ب َ ، َع ْن أ ِ ْع ا َل َرج قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ : « ِم ْن َصل ِ َراغ فَ ْ ْب َل ال َهتِ ِه، قَ َر ال َّر ُج ُل َم ْس َح َجْب ْكثِ ْ َ يُ َ َجفَا ِء أ ْ َّ َ ِم َن ال ِ إ .فِي الزوائد: ى ضعف هارو َ َص » ََتِ ِه اتفقوا َعل . َ 289. (964) (6276)- Hz. Ebu Hüreyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kişinin namazda iken (yapışan öteberiyi gidermek için) alnını silme işini çok yapması namazın edebine aykırıdır."400 ـ285 ـ6277 ـ868 - ي ِ ب َ ُس ْب ُن أ تَْيبَة،َ ثَنَا يُونُ بُو قُ َ ْس َحا َق َحدَّثَنَا يَ ْحَيى ْب ُن ، َح ِكيٍم، ثَنَا أ ِ ِي إ ب َ َس، َع ْن أ ْس َرائِي َل اْب ُن يُونُ ِ َوإ ْس َحا َق، ِ إ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ّيٍ؛ أ ِر ِث، َع ْن َعِل َحا ْ ْن َع ِن : َ َت فِي ال َّص ََةِ ال َ ِعَ َك َوأ َصاب َ ِ ْع أ تُفَق .فِي الزوائد: فِي السند ّ الحارث ا’عور، وهو ضعيف. 290. (965) (6277)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Namazda iken sakın parmaklarını çıtlatma!"401 ـ281 ـ6275 ـ865 - ِ ِن َس َحْف ُص ْب ُن ِغيَا ٍث، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح. نَا َ ْنبَأ أ ي َ ِ ب َ ِي ِه، َع ْن أ ب َ ِر ّي،ِ َع ْن أ بُ َمقْ ْ ِعيٍد ال قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َرةَ؛ أ َرْي يَ َض ْع يَدَهُ َعلَى فِي ِه ُه : ْ َحدُ ُكْم فَل َ َء َب أ ا َّ َ ال َّشْي َط . ا َ َ يَ ْض َح ُك َو ََ يَ ِعِو إ . ي ِذَا تَثَ ِ فَإ ِم .فِي الزوائد: فِي إسناده عبد ى ضعفه ْنهُ ّّللا بن سعيد، اتفقوا َعل . َ 291. (968) (6278)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Biriniz esneyince elini ağzına koysun ve (haaah! diyerek) ses çıkarmasın. Çünkü bu hale şeytan güler:"402 ـ282 ـ6278 ـ868 - ي ِ ب َ ٍن، َع ْن َشِري ٍك، َع ْن أ فَ ْض ُل ْب ُن دُ َكْي ْ ِي َشْيبَة،َ ثَنَا ال ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِي ِه، َع ْن َجِدِّه، َع ِن النَّب ب َ ٍت، َع ْن أ ِ اب ِن ثَ ْب ِ ،َ َع ْن َعِد ّيِ يَقْ َظا ْ ال : ْ بُ َزا ُق َوال َحْي ُض َوالنُّعَ ال ا ُس فِي َ ْ ُط َوال ُم َخا َ ِ ال َّص ََة،ِ ِم َن ال َّشْي .فِي الزوائد: ى ضعفه َطا بُو اليقظا ،َ واسمه عثما َ بن عمير، أجمعوا َعلَ َ فِي إسناده أ . 292. (969) (6279)- Adiyy İbnu Sâbit, babası kanalıyla dedesinden, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şu sözünü rivayet etmiştir: "Namazda tükürmek, sümkürmek, hayız haline girmek ve uyuklamak şeytandandır."403 * CEMAAT İMAMI SEVMİYORSA? ـ283 ـ6255 ـ871 - ِن َهيَّاجٍ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َع َمَر ْب َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ا ْيدَةُ اْب ُن ا’َ قَا ِسِم ْر َحب . نَا ُعبَ ِ ُّي ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ’َ ثَ ْ ْسَوِد، َع ِن ال َّي ّّللاُ ِن َعبَّا ٍس، َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ٍر، َع ِن اْب ِن ُجبَ ْي ِن َع ْمٍرو، َع ْن َس ِعيِد ْب ِل ْب َها ِمْن ْ َوِليِد، َع ِن ال ْب ا َل ِن الَ قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : ِف ُع َ ْرتَ َ تَ َث ََثَةٌ ْو َق َر ُؤ ِس ِهْم ِشْب ًرا ُهْم فَ َص ََتُ ِر ُهو َ َ َر : َو ُه ْم لَهُ َكا ْو ًما َّم قَ َ ِ َ ُج ٌل أ . ِر َما َصا َخَوا ٌ َ ُمتَ َ َها َسا ِخ ُط َوأ ْي .فِي َوا ْمَرأةٌ بَاتَ ْت َو َزْو ُج َها َعلَ الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. 293. (971) (6280)- İbnu Abbas radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Üç kişi vardır ki bunların kıldıkları namaz, başlarından bir karış öte yükselmez: Kendisini sevmeyen kimselere namaz kıldıran kimse, kendisine kocası küs olarak geceyi geçiren kadın, birbirine küs iki kardeş."404 399 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/35. 400 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/35. 401 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/35. 402 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/35. 403 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/36. * İKİ KİŞİ CEMAAT SAYILIR ٍر ـ284 ـ6251 ـ872 - ِي ُمو َسى ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ب َ ِن َج َراٍد، َع ْن أ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه َع ْمِرو ْب ب َ ِي ُع ْب ُن بَ ْدٍر، َع ْن أ ثَنَا ال َّرب ْشعَ ِر ّيِ : ا’َ ؛ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُهَما، َج َما َعةٌ : ْوقَ َما فَ ِ ،َ فَ نَا ْ إ .فِي الزوائد: دُهُ بدر ضعيفا َ ِث الربيع َوَو . لَ 294. (972) (6281)- Ebu Musa el-Eş'ari radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "İki ve daha fazlası bir cemaattir." 405 ُّي ـ288 ـ6252 ـ874 - َحنَِف ْ ْكٍر ال بُو بَ َ ْشٍر، ثَنَا أ ِ بُو ب َ ٍف، أ َما َ َ َحدَّثَنَا بَ . ْكُر ْب ُن َخلَ ِ ثَنَا ال َّض َّحا ُك ْب ُن ُعث . ي َل؛ قَا َل ْ ثَنَا ُش : َسِم ْع ُت َر ْحب ِ َر ْب َن َعْبِد ّّللاِ يَقُو ُل ْي َج : ِه اب َّي ّّللاُ َعلَ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل َمنِي َع ْن َيِميِن ِه قَا َ ِرِه، فَأ ْم ُت َع ْن يَ َسا ُت فَقُ ِجئْ َم ْغِر َب، فَ ْ ِي ال ّ يُ .فِي الزوائد: فِي إسناده شرجبيل، ضعيف. ضعّفه غير َصل ِن خزيمة فِي صحيحهما هذا الحديث من ِن حبا َ فِي الثقات. وأخرج هو و اْب واحد بل اتهمه بعضهم بالكذب. لكن ذكره اْب طريق شرحبيل. 295. (974) (6282)- Hz. Câbir İbnu Abdillah anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm akşam namazını kılıyordu, gelip hemen sol tarafına durdum, beni tutup sağına durdurdu."406 * İMAMIN ARKASINDA DURMAK MÜSTEHABTIR َج ْه َضِم ُّي ـ286 ـ6253 ـ877 - نَا َن ْص ُر ْب ُن َحدَّثَ ْ ال َو َّه َعِل . ا ِب ّيٍ ْ ثَنَا َع . نَ ٍس؛ قَا َل ْبدُ ال َ َمْيد،ٌ َع ْن أ ثَنَا ُح : ي ّّللاُ َّ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِج ُرو َ َ َوا ُمَها ْ ْ َ يَِليَهُ ال َ يُ ِح ُّب أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َصا ُر، ِليَأ ُخذُوا َعْنه.ُفِي الزوائد: رجال أسناده ثقات. َعلَ ’َ ْن 296. (977) (6283)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, muhacirlerin ve ensarların, (namaz adabını) kendisinden almaları için, hemen peşine durmalarından hoşlanırdı."407 * İMAMA VACİB OLAN ْكٍر ـ287 ـ6254 ـ851 - ْب ُن بُو بَ َ َما َ َ َحدَّثَنَا أ ْي ِي َشْيبَة،َ ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن ُسلَ ب َ أ . ْيحٍ لَ ُخو فُ َ َما َ ،َ أ ْي ِن ُسلَ َحِميِد ْب ْ ِز ثَنَا َع . ٍم؛ ْبدُ ال بُو َحا َ ثَنَا أ ِ ِهْم قَا َل: ُّو َ َ ب َصل ْو ِمِه، يُ ُم فِتْيَا َ َ قَ ِدّ َس ْه ُل ْب ُن َس ْعٍد ال َّسا ِعِد ُّي يُقَ َكا َ َ . هُ َك ِم ِقي َل لَ َو فَ : لَ ُل، تَ َك؟ قَا َل ْفعَ ِقدَِم َمالَ ِي َسِم ْع ُت َر َن ال : ُسو َل ْ ِنّ إ يَقُو ُل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َضاِم ٌن ل ُم ّّللِ َص : ا”ِ َما ُهْم . َولَ ْح َس َن، فَلَهُ َ ْ َ أ ِ ِهْم فَإ . ْي َو ََ َعلَ ْي ِه َء، يَ ْعنِي، فَعَلَ َسا َ ْ َ أ ِ َوإ .فِي الزوائد: فِي إسناده عبد الحميد، اتفقوا علي ضعفه. 297. (981) (6284)- Ebu Hâzım anlatıyor: "Yüce sahabi Sehl İbnu Sa'd es-Sâidî kavminin gençlerini namaz kıldırmak için öne geçirirdi. Kendisine: "Senin İslamiyet'te hatırı sayılır bir önceliğin (kıdem) olduğu halde niye böyle yapıyorsun?" diye soruldu. Şu cevabı verdi: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle söylediğini işittim: "İmam zamin (kefil)dir. Eğer namazı iyi kıldırırsa sevap hem onadır, hem cemaatedir. Şayet fena kıldırırsa vebali kendinedir, cemaate değildir."408 * İMAM NAMAZI KISALTIR ُّي ـ285 ـ6258 ـ885 - دَّ َح نِ َح َّرا ْ ال َمةَ ِي َكِري ب َ ْس َما ِعي ُل ْب ُن أ ثَنَا إ . ، َع ْن ِ ِن ُع ََثَةَ ِن َعْبِد ّّللاِ اْب َمة،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َسلَ عَا ِص؛ قَا َل ْ ِي ال ب َ ِن أ ِ َ ْب َما ْ َح َس ِن، َع ْن ُعث ْ ٍ ،َ َع ِن ال ِن َح َّسا ِه َشا : ي ّّللاُ ِم ْب َّ ِي َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ قَا َل نّ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َعلَ ِ ّيِ ’َ َء ال َّصب ْس َم ُع بُ َكا ِ فَأتَ .فِي الزوائد: ي العاص، فِي إسناده مقال َجَّو ُز فِي ال َّص ََةِ ب َ عثما َ بن أ . قَا َل المّز ّي فِي التهذيب: فيل لم يسمع الحسن من ِن حبا َ قَا َل: ِن سعد، فقد ضعفه الدار قطني. وا’زدي كذبه. و اْب ِن معين واْب عثما َ اه. ُم َح َّمد بن عبد ّّللا بن عثة، وإ َ مقه اْب يروي الموضوعات عن الثقات. يحتمل ذكره إ علي وجه القدح فيه، وباقي رجاله ثقات. 298. (990) (6285)- Osman İbnu Ebi'l-Âs radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ben namazda çocuk ağlaması işitir, bunun üzerine kıraatimi kısa tutarım."409 404 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/36. 405 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/36. 406 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/37. 407 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/37. 408 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/37. 409 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/38. * SAFLARI DÜZELTME ٍر ـ288 ـ6256 ـ888 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ثَنَا إ . ْت ِ ِي ِه، َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ب َ ثَنَا ِه َشا : قَا َل ُم ْب ُن ُع ْرَوة،َ َع ْن أ َر َم ُسو ُل ّّللِ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ُّو َ َ ال ُّصفُو َف : َصل ِذي َن يُ َّ ُّو َ َ َعلَى ال ََئِ َكتَهُ يَ ِصل َ َّ َ ّّللاَ َوم ِ إ . َر َجةً ِ َها دَ َرفَعَهُ ّّللاُ ب ْر َجةً . فِي َو َم ْن َسدَّ فُ الزوائد: الحديث من رواية إسماعيل بن عياش، عن الحجازيين، وهي ضعيفة. 299. (995) (6286)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şurası muhakkak ki, (namazda) safları dolduranlara Allah rahmet kılar, melekler de günahlarının örtülmesi için dua ederler. Kim de safdaki bir gediği doldurursa, bu ameli sebebiyle Allah onun cennetteki makamını bir derece yükseltir."410 * ÖN SAFIN FAZİLETİ ٍر ـ355 ـ6257 ـ887 - ٍر َّشا َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َج ْعفَ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن : قَا َل: َس ِعيٍد، ثَنَا ُش . قَا َل: ْب َن ْعبَةُ َحةَ ْ َسِم ْع ُت َطل ٍف يَقُو ُل ُم ِن َعْو َس َجةَ : يَقُو ُل َص ّرِ ِز ٍب َيقُو ُل َسِم ْع : ُت َعْبدَ ال َّر ْح َم ِن ْب َء ْب َن َعا َرا َب ْ َ َسِم ْع : ُت ال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل يَقُو ُل: ََئِ َكتَهُ َ َّ َ ّّللاَ َوم ِ إ ًّو َ َ َعلَى ال َّص ِف ا َصل فِي الزوا : إسناد حديث البراء صحيح، رجاله ثقات. َّو ِل. ئد يُ ’َ 300. (997) (6287)- Berâ İbnu Âzib ve Abdurrahman İbnu Avf radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle söylediğini işittim: "Allah ve melekleri ilk safta namaz kılanlara salât ederler."411 * KADINLARIN SAFLARI ُّي ْب ُن ُم َح ـ351 ـ6255 ـ1551 - َّمٍد ِن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا َعِل . ِ؛ ِ ِر ْب ِن َعِقي ٍل، َع ْن َجاب ِن ُم َح َّمِد ْب َو ِكي ٌع، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ثَنَا قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُمَه قَا َل : َخْي ُر ُص ا ِل ُمقَدَّ ِ َجا َو فُو ِف ال ّر . َش ُّر َها ُمَؤ َّخ ُر َها ِ َسا ِء ُمَؤ َّخ ُر َها َو . َخْي ُر ُصفُو ِف النّ . ُمَها َو َش ُّر َها ُمقَدَّ .قَا َل السندي: هذا الحديث من الزوائد. كما يفهم من الزوائد. لكنه لم يبين حال إسناده. 301. (1001) (6288)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Erkeklerin saflarının en hayırlısı en öndeki saftır, en hayırsızı da en arkadakidir. Kadınların saflarını en hayırlısı en geride olanıdır, en kötüsü de en önde olanıdır."412 * SÜTUNLAR ARASINDA SAF بُو َط ـ352 ـ6258 ـ1552 - اِل ٍب َ ،َ أ َحدَّثَنَا َزْيدُ ْب ُن اَ ْخ َزم . تَْيبَةَ بُو قُ َ َوأ ُود،َ بُو دَا ثَنَا أ . قَا:َ ثَنَا َها ُرو َ َ اْب ُن ُم ْسِلٍم، َع ْن قَتَادَة،َ َع ْن َ ِي ِه؛ قَا َل ب َ َّرة،َ َع ْن أ ِن قُ ْب ِويَةَ ُمعَ : ُص َّف ا ْ َ نَ َ َهى أ َه ُكنَّا نُْن ا َعْن ْط َردُ َونُ ،َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِرى، َعلَى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل بَ ْي َن ال َّصَوا .فِي الزوائد: بُو حاتم َط ْردًا ِن فِي إسناده هارو ،َ وهو مجهول كما قَا َل أ . والحديث رواه أصحاب السنن ا’ ماجة َ ربعة، ما خ اْب من حديث أنس. 302. (1002) (6289)- Kurre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm zamanında, sütunlar arasında saf teşkil etmekten men edilir, sütunlar olduğu yerden kovulurduk."413 AÇIKLAMA: Sütunlar arasında namaz kılmanın mekruh addediliş sebebi farklı yorumlara tabi tutulmuştur: "Saf, sütunlar sebebiyle kesilecektir", "Sütunlar arası, ayakkabıların yeridir", "Burası mü'min cinlerin yeridir..." Hepsi de burada namaz kılmanın mekruh olduğunda birleşir.414 * SAFIN GERİSİNDE TEK DURULMAZ ـ353 ـ6285 ـ1553 - نَا َحدَّثَ ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ ْكِر ْب بُو بَ َ ٍر أ . ِن بَدْ ُم ََِز ُم ْب ُن َع ْمٍرو، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ثَنَا . ّيِ ِن َعِل َحدَّثَنَي َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ِد َوفْ ْ َو َكا َ َ ِم َن ال ِن َشْيبَا َ ،َ ْب ّيِ ِ ِه، َعِل ِي ب َ ِدْمنَا َعلَي ْب . ا َل ِن َشْيبَا َ ،َ َع ْن أ ،َ فَبَايَ ْعنَاهُ َخ َر قَ : ْجنَا َختَّى قَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب . 410 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/38. 411 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/39. 412 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/39. 413 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/39. 414 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/39-40. فَهُ ْ ْينَا َخل َّ ْخ َر . ى َو َصل ُ َءهُ َص ََةً أ َو َرا ْينَا َّ َّم َصل َضى ال َّص ََة.َ ال َّص ِّف ُ َف ث . فَقَ ْ ِى َخل ّ َصل ْردًا يُ َرأى َر ُج ًَ فَ ِ ّي فَ . ْي ِه النَّب َوقَف َعلَ قَا َل، فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِحي َن اْن : َك َص َر َف قَا َل َصل ْل َص ََتَ ِ ب َف ا ْستَق . َ ال َّص ِّف ْ ْ ِذي َخل َّ َص ََةَ ِلل .فِي الزوائد: إسهاده صحيح. رجاله ثقات. 303. (1003) (6290)- Ali İbnu Şeyban anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gitmek üzere kavmimizin yola çıkardığı heyet olarak yola çıkıp Resûlullah'ın yanına geldik. Ona biat ettik, arkasında namaz kıldık. Sonra arkasında bir başka namaz daha kıldık. Namaz bitmişti. Safın gerisinde tek başına namaz kılan birini gördü. Aleyhissalâtu vesselâm, adam gideceği zaman yanında durarak: "Namazına (yeniden) yönel! Çünkü safın gerisinde tek başına kılanın namazı yoktur!" buyurdu."415 AÇIKLAMA: Hadis, cemaatle namaz kılarken, imama safın dışında uyan kimsenin namazının sahih olmayacağını ifade eder. Bu husus ihtilaflıdır. Cumhûr, başka hadislere de dayanarak safın dışında imama uyan kimsenin namazını sahih fakat mekruh addeder. İmam Azam: "Safta yer bulamayan bekler, rükudan önce biri gelirse onunla saf yapar, gelmezse, saftan birini geri çeker onunla saf yapıp, tek başına mekruh namaz kılmaktan kendini korur" demiştir.416 * SAFIN SAĞ TARAFI ِ ُّي ـ354 ـ6281 ـ1557 - َما َ َ ال ِك ََب ْ ٍر، ثَنَا ُع َمُرو ْب ُن ُعث بُو َج ْعفَ َ ِن، أ ُح َسْي ْ ِي ال ب ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ْب ُن َحدَّثَنَا ُم َح َّمد بن أ . َعمْر ٍو َ ْيٍم، َع ِي ُسلَ ب َ ِن أ ْي ِث ْب ُّي، َع ْن لَ ِ ِن ُع َمَر ال َّرق ؛ قَا َل ّ ، َع ْن اِ ْب ٍ ْن نَافِع : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّط قِي َل للنَّب : لَ ْت ِ ّيِ َصل َم ْس ِجِد تَعَ ْ َّ َ َمْي َس َرةَ ال إ . فَقَا َل ِ َّي ّّللاُ ِ ُّي َصل النَّب َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : ِك ْف ََ ِ َ ِم َن ا َ َم ْس ِجِد، ُكتِ َب لَهُ ْ ِي سليم، ضعيف َم ْن َع َّمَر َمْي َس َرةَ ال ’َ ْجِر.فِي الزوائد: ب َ فِي إسناده ليث بن أ . 304. (1007 (6291)- İbnu Ömer radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a: "Caminin sol kısmı (cemaatsiz) boş kaldı" denmişti. Aleyhissalâtu vesselâm: "Mescidin sol kısmını ihya edene iki kat sevap vardır!" buyurdular."417 * KIBLE ِرِم ُّي ـ358 ـ6282 ـ1515 - ْب ُن َع ْمٍرو الدَّا َمةُ قَ ْ َل َحدَّثَنَا َعل . بَ َرا ِء؛ قاَ ْ ْس َحا َق، َع ِن ال ِ ِي إ ب َ ْكِر ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن أ بُو بَ َ ثَنَا أ : ْينَا َّ َصل َّي ْي ِه َصل َّي ّّللاُ َعلَ َم َع َر ُسو ِل ّّللِ َصل َع َش َر َش ْهًرا َمانِيَةَ ِد ِس ثَ َمقْ ْ نَ ْحَو بَ ْي ِت ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َك ْعبَ ِة بَعَدَ دُ ُخ ّّللاُ َعل . وِل ِه َ ْ ـى ال لَ ِ إ ِقْبلَةُ ْ ِت ال َو ُصِرفَ ِن َش ْهَرْي ِ َمِديـنَ ِة ب ْ ـى ال لَ ِ إ . ْ لَى بَ ْي ِت ال ِ َّي إ َصل إذا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َب َو ْج ِهِه فِي ال َّس َما ِء َو َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُّ َر تَقَل َ ْكثَ ِد ِس أ َمقْ . ّّللاُ َ َو َعِلم َك ْعبَةَ ْ نَّهُ يَ ْهَوي ال َ أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ِه َصل ِيّ ِب نَب ْ ِر ِم . ي ُل ْن قَل ِجْب َصِعدَ َو ُهَو فَ . ِعُهُ بَ َص َرهُ يُتْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َجعَ َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل فَ ِ يَ ْصعَدُ بَ ْي َن ال َّس ’َ ْر ِض. ِه َما ِء َوا تِي ِه ب ْ ُظ ُر َما يَأ يَ . ْن َز َل ّّللاُ ْن َب َو ْج ِه َك فِي ال َّس َم فَأ « ا ِء َ ُّ يَ - فَأتَانَا آ ٍت، فَقَا َل: َقدْ نَ » اŒ ة َري تَقَل ِقْبلَةَ ْ َ َ ال ِ إ َك ْعبَ ِة ْ لَى ال ِ ِ قَدْ . لَى بَ ْي ِت ُصِرفَ ْت إ ِن إ َر ْكعَتَْي ْينا َّ َصل َوقَدْ نَا ْ َحَّول ِد ِس َونَ ْح ُن ُر ُكو ٌع فَتَ َمقْ ْ َم َضي ِم ْن َص ال . ََتِنَا فَبَنَ ْينَا َعل . فَقَا َل َى َما َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِري ُل َر « ُسو ُل ّّللِ َصل َيا ! ِد ِس؟ ِجْب َمقْ ْ لَى بَ ْي ِت ال ِ نَا فِي َص ََتِنَا إ ُ ْن َز َل ّّللاُ َع َز َو َج َكْي » َل َف َحال ّّللا َو َم فَأ « ا كا َ َ َمانَ ُكْم ِي ِ ِليُ ِضي ».( ي إسحاق الخ َع إ ب ِي إسحاق عن البراء فِي َ ب َ عن أ ) قَا َل السندي؟ قَا َل الحافظ فِي فتح الباري: قد جاء سماع أ ِي إسحاق ب َ غير هذا الحديث، ف ضعف فِي ِه من تدليس أ . ذكره فِي كتاب ا”يما .َ و فِي الزوائد: حديث البراء صحيح، ورجاله ثقات. 305. (1010) (6292)- el-Berâ radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'la birlikte Beytu'lMakdis'e doğru onsekiz ay namaz kıldık. Medine'ye girişinden iki ay sonra kıble istikameti Ka'be'ye çevrildi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Beytu'l Makdis'e müteveccihen namaz kılarken yüzünü çokça semaya çeviriyordu: Allah Teâla hazretleri, Peygamberinin kalbinden geçeni yani, Kabe'ye yönelme arzusunu bildi. Bir gün Cebrail aleyhisselam (göğe doğru) yükseldi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, o yerle gök arasında yükselirken onu gözüyle takip etmeye başladı, onun nasıl bir vahiy getireceğini gözetliyordu. Derken aziz ve celil olan Allah "Biz senin yüzünün göğe doğru çevrilip durduğunu görüyoruz..." (Bakara 144) ayetini indirdi. Biz, Beytu'l-Makdis'e doğru farzın iki rek'atini kılmış tam rükuda iken, bir adam gelip: "Kıble, Ka'be'ye doğru çevrilmiştir!" haberini getirdi. Derhal yönlerimizi çevirdik. Namazımızı yenilemeyip kıldığımız kısmın devamını tamamladık. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Ey Cibril! Beytu'l-Makdis'e doğru kıldığımız namazlarımızın hali ne olacak?" diye sordu. Bunun üzerine de, Allah Teâla hazretleri: 415 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/40. 416 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/40. 417 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/41. "Allah sizin (daha önce Beytu'l-Makdis'e doğru kıldığınız) namazları zayi etmeyecektir" (Bakara 143) ayetini inzal buyurdu."418 * TAHİYYETÜ'L-MESCİD ِن ـ356 ـ6283 ـ1512 - َكا ِس ٍب؛ قَاَ َويَ ْعقُو ُب ْب ُن ُح َمْيِد ْب ِح َزا ِم ُّي، ْ ُمْنِذِر ال ْ ْب ُن ال َ َرا ِهيم ْب ِن ِ ِر ْب َحدَّثَنَا إ : ِي فُدَْي ٍك، َع ْن َكثِي ب َ ثَنَا اِ ْب ُن أ َرةَ؛ ِي ُه َرْي ب َ ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن أ ُم َّطِل ِب ْب ْ َزْيٍد، َع ِن قَا َل ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ُم ْس ِجد،َ َف أ : ( ََ يَ ْجِل ْس َ ْ َحدُ ُكُم ال َ ِذَا دَ َخ َل أ إ ِن فِي الزوا : رجاله ثقات، إ أنه منقطع. بُو حاتم َحتَّى يَ ْر ). ئد َك َع َر ْكعَتَْي َر قَا َل أ : ة،َ مرسل َ ِي ُه َرْي ب َ المطلب بن عبد ّّللا عن أ . 306. (1012) (6293)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Biriniz mescide girince iki rek'at namaz kılmadan oturmasın."419 AÇIKLAMA: Fakihlerin tahiyyetü'l-mescid dedikleri bu namazı kılmak sünnettir. Mescide giren kimse sünnet veya farz herhangi bir namaz kılsa, tahiyyetü'l-mescid sevabını alır, ayrıca bunu da kılmak gerekmez. Bu namaz en az iki rek'attir, dileyen fazla da kılabilir.420 * NAMAZ KILARKEN TÜKÜRÜLMEZ ـ357 ـ6284 ـ1523 - نَا َهنَّادُ ْب ُن َحدَّثَ َرةَ؛ قَاَ ِن ُز َرا َو َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َعاِمِر ْب ِن َعيَّا ِش، َع ْن َعا ِص ال َّس : ٍم، َع ْن ِر ّي،ِ ْكِر ْب بُو بَ َ ثَنَا أ َث ْب َن ِرْب ِع ّيٍ بَ َز َق بَ ْي َن يَدَْي ِه، فَقَا َل َرأى َشبَ نَّهُ َ ْيفَةَ؛ أ ِي َوائِ ٍل، َع ْن ُحذَ ب َ يَا َشبَ ! َ تَْب ُز ْق بَ ْي َن يَدَْي َك: ْي ِه ُث أ : َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِ فَإ َكا َ َ َ م َّ َو َسل َوقَا َل ِل َك، َهى َع ْن ذَ يَ « ْو يُ ْحِد َث َحدَ َث ُسو ٍء ْن َ ِل َب أ ْنقَ ِ َو ْج ِهِه، َحتَّى يَ ْي ِه ب بَ َل ّّللا َعلَ قْ َ ِي أ ّ َصل يُ َ ِذَا قَام َّ َ ال َّر ُج َل إ ِ إ ».فِي الزوائد: رجال إسناده ثقات. 307. (1023) (6294)- Hz. Huzeyfe radıyallahu anh'ın anlattığına göre, "Şebese! İbnu'r-Rıb'iyy'in önüne tükürdüğünü görmüş ve: "Ey şebese! Önüne tükürme, zira Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bundan yasaklamış ve: "Kişi namaza durduğu vakit Allah Teâla hazretleri ona veçhinden yönelir" buyurmuştur dedi."421 AÇIKLAMA: Hadis, namaza duran kimseye Cenab-ı Hakk'ın rahmetini tecelli ettirdiğini belirtmektedir. Bu tecellinin kişinin kıble cihetinden vâki olacağı iş'ar buyrulmaktadır. Bu sebeple namaza duran kişinin kıble cihetinin ayrı bir kudsiyeti vardır. Önünden geçilmez, ateşe, insana karşı durulmaz, bir sütre konmalıdır, kıble cihetine tükürülmemelidir vs. Pek çok hadis, namaz kılan kimsenin kıble cihetinin ehemmiyetini belirtir. Namazda esas olan huzurî tefekkür büyük ölçüde kıble cihetiyle alâkalıdır.422 * SECCADE ÜZERİNDE NAMAZ ـ355 ـ6288 ـ1535 - ْب ُن يَ ْحيَى ٍر ثَنَا َع . ؛ قَا َل ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه َحدَّثَنَا َخ ْر . ٍب َملَةُ ِن ِدينَا ، َع ْن َع ْمِرو ْب ْب ُن َصاِلحٍ َحدَّثَنِى َز : ْمعَةُ بَ ْص ْ ِال َو ُهَو ب َّي اْب ُن َعبَّا ٍس، ِ َسا ِط ِه َصل . ى َرةٍ َعلَى ب ِي َعلَ ّ َصل َكا َ َ يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ْص َحابَهُ أ َ َّم َحدَّ َث أ ثُ ب .فِي الزوائد: فِي إسناده زمعة، وهو ضيف وإ َ روى له مسلم. فإنما روي له مقرونا بغيره. فقد ضعّفه أحمد وابن ِ َسا ِط ِه معين وغيره. 308. (1030) (6295)- Amr İbnu Dinar rahimehullah anlatıyor: "İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ Basra'da halısı üzerinde namaz kıldı, sonra arkadaşların Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın, halısı üzerinde namaz kıldığını söyledi."423 * SICAKTA-SOĞUKTA ELBİSEYE SECDE 418 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/41-42. 419 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/42. 420 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/42. 421 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/43. 422 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/43. 423 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/43. ـ358 ـ6286 ـ1531 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر بن أ بُو بَ َحدَّثَنَا أ . ، َ ِيبَةَ ِي َحب ب َ ِن أ ْس َما ِعي َل ْب ِ َو ْرِد ُّي، َع ْن إ َرا ِز ْب ُن ُم َح َّمٍد الدَّ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن؛ قَا َل َو َع : َس ْن َعْبِد ّّللا ْب ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل َءنَا النَّب َجا ِنَا فِي َم ْس ِجِد بَنِي َعْبِدا َّي ب َصل ،َ فَ م ِض ل ’َ عًا يَدَْي ِه َّ َوا َرأتْهُ ْش َه ِل، فَ ِ ِه، ْوب َعلَى ثَ َس َجدَ ِذَا إ .فِي الزوائد: يه عن جده ثابت بن الصامت، كما فِي الرواية ا ِ ب َ فِي إسناده عن عبد ّّللا بن عبد الرحمن عن أ Œتية، فهذا إسناد متصل. 309. (1031) (6296)- Abdullah İbnu Abdirrahmân radıyallahu anh anlatıyor: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bize geldi ve Benî Abdileşhel mescidinde bize namaz kıldırdı. Secde edince ellerini elbisesinin üzerine koyduğunu gördüm."424 ُر ْب َحدَّثَنَا فِ ٍر َج ـ315 ـ6287 ـ1532 - ْعفَ َوْي ٍس ُن . ُم َسا ُ ِي أ ب َ ْس َما ِعي َل ْب ُن أ ِ ْس َم ثَنَا إ . ا ِعي َل ا ِ ُم ْب ُن إ َرا ِهي ْب ِ ْخبَ َرنِي إ أ ’َ ي، َع ْن َعْبِد َ ُّ ْش َهل َّي ّّللاُ َع َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ ب َ ِت ْب ُن ال َّصاِم ِت، َع ْن أ ِ اب ِن ثَ ِ َ ْب ِن َعْبِد ال َّر ْح َما ّّللاِ ْي ِه ْب ل ى فِي بَنِي َعْبِد ا َ َّ َ َصل م َّ ِل َو َسل ْش َه ’َ ِ ِه ِ ٌف ب ْي ِه ِك َسا ٌء ُمتَلَفّ َو َعلَ . ْي ِه َح َص يَ َض ُع يَدَْي ِه َعل . ى َ ْ يَِقي ِه بَ ْردَ ال .فِي الزوائد: بن إسماعيل ا َ َرا ِهيم ْب فِي إسناده إ ’شهلي، قَا َل فِي ِه ِ ّ البخاري: منكر الحديث. وضعّفه غيره. ووثقه أحمد والعجلي. وع قه بد ّّللا بن عبد الرحمن، لم أر من تكلم فِي ِه و من وث . وباقي رجاله ثقات. قَا َل سند ّي. قلت وبالجملة، فحديث السجود َعلَى التراب ثابت. والتكلم إنما هو ِفي خصوص هذا الحديث. فالوجه قول من جوز ذَ . ِل َك 310. (1032) (6297)- Sâbit İbnu Sâmit radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bir elbiseye bürünmüş olarak Benî Abdileşhel kabilesinde namaz kıldı. (Secdede) çakılların soğukluğundan korunmak maksadıyla ellerini ellerinin üzerine koymuştu."425 AÇIKLAMA: Secde sırasında alın ve ellerin yere konması esas ise de, soğuk veya sıcak sebebiyle imkânsızlık durumunda, giyilen elbisenin bir kenarı üzerine alın veya ellerin konabileceğine hükmedilmiştir. Ebu Hanîfe ve cumhûrun görüşü budur.426 * NAMAZDA UYARI TESBİHİ-EL ÇIRPMASI ـ311 ـ6285 ـ1536 - َوْيدُ ْب ُن َس ِعيٍد َحدَّثَ نَا ُس . َميَّةَ ُ ِن أ ْس َما ِعي َل ْب ِ ْيٍم، َع ْن إ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن . و ُل ُسلَ ؛ أنَّهُ َكا َ َ يَقُ ٍ َو ُعبَ ْيدُ ّّللا،ِ َع ْن ناَفِع : َمَر َو قَا َل اْب ُن ُع : ِلل ِق، ْصِفي ِء فِي التَّ ِساَ ِللنّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر َّخ َص َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ ِيح ْسب ِل فِي التَّ ِ جاَ ّر .فِي الزوائد: إسناده حسن. 311. (1036) (6298)- İbnu Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm namazda, (ihtiyaç halinde), kadınların ellerini çırpmasına, erkeklerin de "sübhanallah!" demesine ruhsat tanıdı." 427 AÇIKLAMA: Namazda imam, bir hata yapacak olsa, cemaatten erkekler sübhanallah! diye ikaz ederler. Bu ibare zikir olduğu için namazı bozmaz. Böyle bir durumda, bu hadis kadınların ellerini çırparak uyanda bulunmasına ruhsat tanır. Şafiiler ve Hanbeliler bu hadisi esas almıştır. Ancak Hanefiler ve Malikiler başka delillere dayanarak kadın ve erkek her ikisinin de sübhanallah diyerek uyarı yapması gerektiğine hükmetmişlerdir. Ebu Hanife el çırpmanın namazı bozacağına hükmeder.428 * AYAKKABIYLA NAMAZ ـ312 ـ6288 ـ1537 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكٍر بن أ َ ْو ٍس؛ قَا َل َحدَّثَنَا أ . ِي أ ب َ ِن أ ِلٍم، َع ِن اْب ِن ساَ ِ َ ْب ْعماَ ُّ ثَنَا ُغْندَ ٌر، َع : ْن ُش ْعبَة،َ َع ِن ال ِي ّ َصل يُ ْو ٌس، أ ْحيَاناً َّي َو ُهَو فِي ال َّص ََةِ َكا َ َ . َجِدّي، أ لَ ِ ْي ِه يُشي ُر إ . ْع ِطي ِه نَ ْعلَ فُ ُ َو فَأ . يَ قُو ُل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َرأْي ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْي ِه ِي فِي نَ ْعلَ ّ َصل يُ . فِي الزوائد: إسناده صحيح. 424 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/43-44. 425 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/44. 426 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/44. 427 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/45. 428 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/45. 312. (1037) (6299)- İbnu Ebî Evs radıyallahu anh anlatıyor: "Dedem Evs es-Sakafî, namaz kılarken bazan bana işarette bulunurdu. Ben de ayakkabılarını kendisine verirdim. Şöyle demişti: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı ayakkabıları ile namaz kılarken gördüm."429 ُّي ْب ُن ُم َح ـ313 ـ6355 ـ1538 - َّمٍد ثَنَا يَ ْحيى ْب ُن ادَم. عن َعْبِد ّّللا؛ قَا َل َ َحدَّثَنَا َعِل . َمةَ قَ ْ َق، َع ْن َعل ِي إ ْسحاَ ب َ ثَنَا ُز : قَدْ َهْي ٌر، َع ْن أ لَ ِن ْي ُخفَّ ْ ِن َوال ْي ْعلَ ِي فِي النَّ ّ َصل يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل .فِي الزوائد: بُو إسحاق، وقد اختلط بآخر عمره َرأْيناَ َ فِي إسناده أ . ِن معاوية بن جريج روى عنه فِي اختطه بُو زرعة. َ وزهير، وهو اْب . قَالَه أ 313. (1039) (6300)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Biz Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı ayakkabıları ve mestleri ile namaz kılarken gördük." 430 * HUŞÛ ـ314 ـ6351 ـ1543 - ِي َشْيبَةَ ب َ َما ُ َ ْب ُن أ ِن ُع َمَر؛ ْ َس، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ َع ْن َساِلٍم، َع ِن اْب َحدَّثَنَا ُعث . ْب ُن يَ ْحيى، َع ْن يُونُ َحةُ ْ ثَنَا َطل قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِمع َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : َ تَ ْ لَى ال َّس َما ِء أ ْ َ تَل ِ َر ُكْم إ َصا تَ . يَ ْعنِي فِي ال َّص ََة.ِفِي الزوائد: إسناده ْرفَعُوا أْب صحيح ورجاله ثقات. وقد رواه النسائي فِي الصغرى من حديث أنس. 314. (1043) (6301)- İbnu Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Gözlerinizin hızla kör olmaması için, namazdayken onları semâya kaldırmayın."431 AÇIKLAMA: Daha önceleri de geçtiği üzere namazda aranan huşû, öncelikle gözle ilgilidir. Gözün namaz esnasında sağa sola, semaya kayması huşûyu bozar. Bundan şiddetle yasak edilmiştir. Yasaktaki şiddete binaen bunun haram olduğu hükmünü çıkaran da olmuştur. Ama dört mezhebe göre bu mekruhtur, namazın edebine aykırıdır.432 * TEK GİYSİ İÇİNDE NAMAZ َر ـ318 ـ6352 ـ1585 - ْب ِ َق ال َّشافِ ِع ُّي، إ بُو إ ْسحاَ َحدَّثَنَا أ ِس َ عَبَّا ْ ِن ال ا ِهي . ٍد ُم ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ِن َعباَّ ِن ُم َح َّمِد ْب اْب ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َخْن َظلَةَ ِي ِه؛ قَا َل َ ،َ َع ْن أب ِن َكْيساَ ِن ُم ْش َكا َ ،َ َع ْن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب َم ْخ ُزو ِم ُّي، َع ْن َم ْعُرو ِف ْب ْ َو ال : ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر َم أْي ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َّ َسل ْو ٍب يا،َ فِي ثَ ْ عُل ْ ِر ال ِئْ ِالب ِي ب ّ ِن يُ .فِي إسناده مقال. ’ حبا َ فِي الثقات َصل َ عبد الرحمن بن كيسا َ و ُم َح َّمد بن حنظلة ذكرهما اْب . بُو إسحاق الشافعي ثقة، فتلخص من هذا أ َ إسناده ضعيف. َ ومعروف بن مشكا َ لم أر من تكلم فِي ِه. و أ 315. (1050) (6302)- Kaysân radıyallahu anh demiştir ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı Bi'r-i ülya nam mevkide tek parça giysi içerisinde namaz kılarken gördüm."433 ـ316 ـ6353 ـ1581 - ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ بُو َب ْكِر ْب ٍر َ ْش َحدَّثَنَا أ . ٍر ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ب . ثَنَا َع ْمُرو ِ ْب ُن َك . ا َل ِثي ِي ِه؛ قَ ب َ ثَنَا اِ ْب ُن َكْي : َسا َ ،َ َع ْن أ ِ ِه ِبًا ب بّ ْو ٍب َوا ِحٍد، ُمتَلَ عَ ْص َر فِي ثَ ْ ُّظ ْهَر َوال ِي ا ّ َصل يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َرأْي ُت النَّب . فِي الزوائد: إسناده حسن. وقال. ليس لكيسا َ عنه ابن ماجة سوي هذا الحديث والذي قبله. وهما حديث واحد. وليس له شيء فِي بقية الخمسة ا’صول. 316. (1051) (6303)- Kaysan radıyallahu anh: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı öğle ve ikindi namazlarını, (mübarek göğsü üzerinde) topladığı tek parçalık bir giysi içeririnde kılarken gördüm" demiştir. 434 * TİLAVET SECDESİNİN SAYISI ُّي دُ ْب ُن . َحدَّثَنَا ُم َح يَ ْحيى ـ317 ـ6354 ـ1586 - َّم َم ْشِق ْيماَ ُ َ ْب ُن َعْبِد ال َّر ْحم ِن الِدّ ماَ ُ َ ْب ُن فاَئِ ٍد ثَنَا َعا ِصُم ثَنَا ُسل . ْب ُن َ ْ ثَنَا ُعث ِطِر ِن خاَ ْب ِن ُعيَ ْينَةَ ِن َعْبد ال َّر ْحم ِن ْب ْب َمْهِد ّيِ ْ َوة،َ َع ِن ال ِن َحْي ِءْب ُّم . قَا َل: الدَّ ْر َرجاَ ُ ِي الدَّ ْردَا ِء؛ قَا َل َحدَّثَتْنِي َع َّمتِي أ ب َ دَا ِء، َع : ْن أ َّص ِل َش ْى ٌء ُمفَ ْ ِم َن ال َس فِيهاَ ْي َس ْجدَة،ً لَ إ ْحدَى َع ْش َرةَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َم َع النَّب َو اَ’ بَنِي َس َجدْ ُت : ْح ُل، َوالنَّ َوال َّر ْعد،ُ ْع َرا ُف، َو َس ْجدَةُ َح ُّج، ْ َوال َو َمْريَ ُم، َحَوا ِميِم إ ْس َرائِيَ َل، ْ َو َس ْجدَةُ ال َوفِي ص، َوال َّس ْجدَة،ُ َما ُ َ ُسو َرةِ الَّن ْم ِل، ْي َو ُسلَ ،َ ِ ْرقَا فُ ال .فِي الزوائد: فِي ْ إسناده عثما َ بن فائد، وهو ضعيف. 429 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/45. 430 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/45. 431 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/45. 432 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/46. 433 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/46. 434 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/47. 317. ( 1056) (6304)- Ebu Derda anlatıyor: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'la birlikte onbir (tilâvet) secde(si) yaptım. Onların arasında Kur'ân-ı Kerîm'in el-Mufassal denen (kısa surelerden) hiçbirisi yoktu. Secde ayeti olan sureler şunlardı: A'raf, Ra'd, Nahl, Beni Îsrail(=İsra), Meryem, Hacc, Furkân, Neml, Secde, Sâd, Havâmîm(=Fussilet)."435 ـ315 ـ6358 ـ1585 - ِي َشْيبةَ ب َ ْكٍر ْب ُن أ بُو بَ َ َء، َع ْن َحدَّثَنَا أ . ِن ِميناَ ِن ُموسى، َع ْن َع َطا ِء ْب ثَنَا ُسْفياَ ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ْن أيُّو َب ْب َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب أ : فِي َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َس َجدْناَ . « َم َع َر ُسو ِل ّّللِ َصل ُء اْن َشقَّ إ ْت» و « َك ِذَا ال َّسماَ ِ َب ْسِم َربّ ْ َرأ ِن اق ». ْ فِي إسناده اْب ِن القطا .َ ميناء، وهو مجهول. كما قاله اْب 318. (1058) (6305)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Biz Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'la birlikte İza's-Semâu'n-Şakkat ve İkrâ bismi Rabbike surelerinin secde ayetlerinde secde ettik." 436 AÇIKLAMA: Secde ayetleriyle ilgili açıklama daha önce geçtiği için burada tekrar etmeyeceğiz.437 * NAMAZI TAMAMLAMA َو ـ318 ـ6356 ـ1572 - ِكي ٌع بُو َب ْكِر ْب ُن َّخ ََِد، ثَنَا ْب ُن َزْيٍد َحدَّثَنَا أ . ، َ َمةُ َسا ُ ِر ثَنَا أ قَا َل: ، ُو ًسا َع ِن ال ُسْب َح ِة فِي ال َّسفَ ُت َطا ْ ل َ َسأ ٍق َجاِل ٌس ِعْندَهُ ِن يَنَّا ِم ْب َح َس ُن ْب ُن ُم ْسِل ْ . فَقَا َل: و ُل َوال َسِم َع اْب َن َعبَّا ٍس يَقُ ُو ٌس أنَّهُ َ َحدَّثَنِي َط : ا م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر َض َر ُسو ُل ّّللِ َصل فَ َح َضِر َو َص ََ ْ َص ِر ََةَ ال َو ةَ ال َّسفَ . بَ ْعدَ َها َها ْبلَ َح َضِر قَ ْ ِي فِي ال ّ َصل َو فَ ُكنَّا نُ . بَ ْعدَ َها ْبلَهاَ ِر قَ ِي فِي ال َّسفَ ّ َصل نُ َو ُكناَّ .فِي الزوائد: إسناده حسن. 319. (1072) (6306)- İbnu Abbâs radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hazar namazını ve sefer namazını farz kılmıştır. Biz hazarda farzdan önce ve sonra sünnet kılardık. Seferde de farzdan önce ve sonra sünnet kılardık."438 * NAMAZI TERKEDEN ُّي ـ325 ـ6357 ـ1555 - َم ْشِق الِدّ َ َرا ِهيم ْب ِ ِن إ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب َوِليدُ َس ْعٍد، َع ْن ْ ِن ثَنَا ال ْب ُن ُم ْسِلٍم. ثَنَا ا’َ ْو َزا ِع ُّي، َع ْن َع ْمِرو ْب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َماِل ٍك، َع ِن النَّب نَ ْس ْب َ ْر ُك ال َّص ََةِ يدَ ال َّرقَا ِش ّي،ِ َع ْن أ يَ ِز . « ََ تَ ّ ِ َوال ّشِ ْر ِك إ ْبِد عَ ْ َس َبْي َن ال ْي َر َكَه ل . ا َ ِذَا تَ فَإ ْش َر فَقَدْ َك َ أ ».فِي الزوائد: َهذَا ضعيف لضعف يزيد بن أبا َ الرقاشي. 320. (1080) (6307)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şöyle buyurmuşlardır: "Kulla şirk arasında sadece namazın terki vardır. Onu terk etti mi şirke düşmüş demektir."439 * CUMANIN FARZİYYETİ ٍر ـ321 ـ6355 ـ1551 - نَ َمْي َحدَّثَ ِن نُ ا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ٍب َعْبد ّّللاِ ْب بُو َجناَّ َ ٍر، أ َوِليدُ ْب ُن بُ َكْي ثَنَا ال ( َخبَّا ٍب)، َحدَّثَنِي َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُم َح َّمٍد ْ ُم َسيَّ ِب، ْ ِن ال ِن َزْيٍد، َع ْن َس ِعيِد ْب ْب ّيِ ِو ُّي، َع ْن َعِل عَد ْ ال ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب َع : ا َل ْن َجاب فَقَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُس َخ : ( َطبَنَا أيُّهاَ الْناَ ُموتُوا ُ ْب َل أ ْ َ تَ يا ! ى ّّللا قَ لَ ِ ِد ُروا َو تُوبُو إ . باَ ِا ب ’ وا ُ ْب َل أ ْ َ تُ ْشغَل َح ِة قَ ِل ِل الصاَّ َرةِ ِذ ْكِر ُك ْعماَ . ْ َكث ِ ُكْم ب ِ َوَبْي َن َربّ ِذي بَ ْينَ ُكْم َّ ُوا ال َو ِصل ْر َزقُوا َع ََنِيَ ِة، تُ ْ ِة فِي ال ِّس ّرِ َوال َرِة ال َّصدَقَ ْ َو َكث ْه، ْم لَ ْجبَ ُروا َوتُ ِمي هذَا، َص ُروا فِي َمقَاِمي هذَا، فِي يَ ْو ِمي هذَا، فِي َش ْهِري هذَا، ِم ْن عاَ ل ُج ُمعَةَ ْ ْي ُكُم ا َر َض َعلَ فتَ ِد ا ْ ُموا أ َّ َ ّّللاَ قَ َوا ْعلَ وتُْن . َم ِقياَ ْ لَى يَ ْوِم ال ِ ْو ُج ُحودًا لَها،َ َف ََ َج َم إ ِة. ِها،َ أ ب ْخفَافاً ِر، ا ْستِ ْو َجائٌ ٌم َعِد ٌل أ َولَهُ إماَ ْو بَ ْعِدي، َر َكهاَ فِي َحياَتِي أ َم ْن تَ ّّللاُ لَهُ َش ْملَه،ُ َع فَ َر َك لهُ فِي أ ْمِره َو . ََ َو ََ بَا لَه،ُ َ َو ََ َصْوم َو ََ َح َّج لَه،ُ َو ََ َزكاَةَ لَه،ُ َو ََ َص ََةَ لَه،ُ ، أ ى يَتُو َب َ َحتَّ ِ َّر لَهُ َم ب . ْن تَا َب، تَا َب ّّللاُ فَ ْي ِه َر ُج ًَ َعل . َ َ، تَ ُؤ َّم َّن ا ْمرأةٌ َ ِج أ . ًرا ِ ُّي ُمَها َو ََ يَ ُؤ َّم أ ْع َراب َو َسْو َط . هُ ٍ ،َ يَ َخا ُف َسْيفَهُ ْ َطا ِ ُسل َهَرهُ ب أ ْ َ يَقْ ِج ٌر ُمْؤ ِمنا،ً إَّ .فِي َو ََ يَ ُؤ َّم فاَ َعل . َى بن زيد بن جدعا َ وعبد ّّللا بن ُم َح َّمد العدو ّي الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف 435 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/47. 436 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/47. 437 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/48. 438 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/48. 439 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/48. 321. (1081) (6308)- Hz. Cabir İbnu Abdillah radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bir gün) bize hitap etti ve dedi ki: "Ey insanlar! Ölmezden önce Allah'a tevbe edin. (Musibet hastalık, yaşlılık gibi) ağır meşguliyetlere düşmezden önce salih ameller işlemede acele edin. Çok zikir ederek, gizli ve açık çok sadaka vererek Allah'a karşı üzerinizdeki borcu ödeyin ki bol rızka, ilahi nusrete ve ıslah-ı hale mazhar olasınız. Bilesiniz Allah, benim içinde bulunduğum şu makamda, şu günde, şu ayda, bu yıldan Kıyamet'e kadar devam etmek üzere Cum'a namazını farz kıldı. Kim bunu, benim sağlığımda veya ölümümden sonra adil veya zalim bir imam oldukça, istihfaf ederek veya inkar ederek terk edecek olursa Allah onun iki yakasını bir araya getirmesin, işine bereket vermesin. Haberiniz olsun! O kimsenin tevbe etmedikçe ne namazı, ne zekatı, ne haccı, ne orucu, ne de makbul bir iyiliği vardır. Kim de tevbe ederse Allah onun tevbesini kabul eder. Haberiniz olsun! Bir kadın bir erkeğe imamlık yapamaz. Bir bedevi de muhacire imamlık yapamaz. Facir de mü'mine imamlık yapamaz. Ancak fâsık zor kullanır, mü'min de onun kılıncından ve kamçısından korkarsa bu durumda imama uyar."440 AÇIKLAMA: Kadının imamlık yapamayacağı belli bir husustur. Bedevinin muhacire yapamaması, bedevilerin dini bilgilerdeki eksikliğinin çokluğundandır. Muhacirler ise Medine'de Resûlullah'ın terbiyesinden geçen ilim ve irfanda yüce makama ermiş kimselerdir. Fasığın, fasık olmayana imameti de buradan gelir. İmamın ilim ve faziletçe önde olanlardan seçilmesi esastır. Herşeye rağmen fukahâ bu yasağı kerahate hamletmiş, fasığın, cahilin arkasında kılınacak namazın sahih olduğuna hükmetmiştir.441 * CUMA'NIN FAZİLETİ َح ـ322 ـ6358 ـ1554 - دَّ ِي َشْيبَةَ ب َ ْكٍر بن أ بُو بَ َ ْكٍر ثَنَا أ . ِي بَ ب ِن ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن أ . ُم َح َّمٍد، َع ْن َ ثَنَا َز َهْي ُر ْب ُن ُم َح َّمٍد، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ِن يَ ِزيدَ ا ِن َعِقي ٍل، َع ْن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب ِن ُم َح َّمِد ْب َع ’ بَ ْبدُ ّّللاِ ْب باَ ُ ِي ل ب َ ِر ّي،ِ َع ْن أ ْي ِه ْنصاَ َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ُمْنِذِر؛ قَا َل النَّب ْ ِن َعْبِد ال ْب ةَ َ م َّ َو َسل ِ : ( دُ ا ُج ُمعَ ِة َسيّ ْ ال ِعْندَ ّّللا َ َوأ ْع َظ إ َّ َ يَ ْوم ’ ُمهاَ ِم، ْط ’ ِر َو ُهَو أ ْع َظُم يا . ِعْندَ ّّللاِ ِم ْن َيْوِم ا َّ ِف ْ ْض . ََ ٍل َحي َويَ ْوِم ال ِ َق ْم ُس خ فِي ِه َخ . َخلَ ّّللاُ فِي ِه ى ا لَ ِ إ َ َط ّّللاُ فِي ِه آدَم ِ َ َوأ ْهب آدَم ’ ْر ِض. َ َوفَّى ّّللاُ آدَم َوفِي ِه تَ أ ْع َط . اهُ إَّ ْبدُ َشْيئاً عَ ْ َ يَ ْسأ ُل ّّللاَ فِيهاَ ال َعةٌ َوفِي ِه ساَ . ْم يَ ْسئَ ْل َح َراماً ماَل . َ ٍء َو . ََ أ ْر ٍض َوفِي ِه تَقُو ُم ال َّسا َعةُ َّر ٍب َو ََ َسماَ ٍك ُمقَ ُج ُمعَ ِة َما ِم ْن َملَ ْ َن ِم ْن يَ ْوِم ال َو ُه َّن يُ ْشِفقْ ٍل َو ََ بَ ْحٍر إَّ ).فِي َو ََ ِرياَحٍ َو ََ ِجباَ الزوائد: إسناده حسن. 322. (1084) (6309)- Ebu Lübâbe İbnu Abdilmünzir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Cum'a günü, (haftanın diğer) günlerinin efendisidir. Allah katında da en mühim olanıdır. O, Allah katında, Kurban ve Ramazan bayramı günlerinden daha mühimdir. Bu günün beş hasleti vardır: Allah, Âdem'i bugünde yarattı. Allah Âdem aleyhisselâm'ı o günde yeryüzüne indirdi. Allah Âdem'in ruhunu o gün kabzetti. O günde bir saat vardır ki, kul o saatte Allah'tan haram bir şey talep etmedikçe her ne isterse mutlaka kendisine talebi verilir. Kıyamet de o gün kopacaktır. Bütün mukarreb (Allah'a yakın) melekler, sema, arz, rüzgâr, dağ, deniz hepsi o günden korkarlar."442 Not: Cum'a ile ilgili geniş açıklama daha önce geçti. 443 * CUMA GUSLÜ َح َج ْه َضِم ُّي ـ323 ـ6315 ـ1581 - دَّ ْ ال ُّي، َع ْن يَ ِز ثَنَا نَ ْص ُر ْب ُن . يدَ َعِليٍ َمّكِ ْ ْس َما ِعي ُل ب ُن ُم ْسِلٍم ال ِ ثَنَا يَ ِزيدُ ْب ُن َها ُرو َ َ أْنبَئاناَ إ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِل ٍك َع ِن النَّب ِن ماَ ِس ْب ال َّرقاَ : ( ُج ِش ّي،ِ َع ْن أنَ ْ ال َ يَ ْوم َ َو َّضأ َوِن ْعَم ْت َم ْن تَ ِهاَ ُمعَ . ِة، فَب ِري َضةَ فَ ْ يُ ْجِز ُئ َعْنهُ ال َض ُل ْس ُل أفْ غُ ْ َس َل فَال َو َم ِن ا ْغتَ ِن ).فِي الزوائد: إسناده ضعيف يزيد بن أبا َ الرقاشئ. ماة وقد جاء فِي غير اْب . من حديث عائشة. وسمرة بن جندب من غير زيادة (ويزئ عنه الفريضة). 323. (1091) (6310)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Cum'a günü abdest alan kimse bununla fazilet kazanır. Bu, güzel bir ameldir. Farzı da yerine getirmiş olur. Kim de guslederse, gusül daha faziletlidir."444 * CUMAYA ERKEN GİTMEK 440 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/49. 441 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/49-50. 442 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/50. 443 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/50. 444 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/51. ِي َس ـ324 ـ6311 ـ1582 - ْه ٍل ب َ َو َس ْه ُل ْب ُن أ ٍر، ُم ْب ُن َعماَّ ِن قَا.َ َحدَّثَنَا ِهشاَ . ثَنا ُسْفياَ ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ َع ْن َس ِعيِد ْب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِي الجمعةأ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ب َ ُم َسيَّ ِب، َع ْن أ ال : ( ذَ ْ ِ َم ْس ِج إ ِد ْ َوا ِب ال ْب َ ٍب ِم ْن أ ُج ُمعَ ِة، َكا َ َ َعلَى ُك ّلِ باَ ْ ا َكا َ َ يَ ْو ُم ال ِهْم ِزِل ِر َمناَ َس َعلَى قَدْ ْكتُبُو َ َ الناَّ يَ ََئ َكةٌ َ فَإ ” ِ م . ا’َّو َل . ذَا َخ َر َج ا ُخ ْطبَةَ ْ َمعُوا ال َوا ْستَ ُم َطَوُوا ال ُّص ُح َف، َما . ى ال َّص ََةِ لَ ِ ُمَه ّجِ ُر إ ْ فَال ُمْهِد ْ َكال َم ْن ً . َزادَ َس ْه ٌل فِي َحِديثِ ِه) فَ لبَ ْي َضةَ ْ َوا َجةَ ِذي يَِلي ِه َكُمْهِدي كْب ٍش. ( َحتَّى ذَ َكَر الدَّجاَ ّ َّم ال َرة.ٍ ثُ ِذي يَِلي ِه َكُمْهِدي بَقَ ّ َّم ال ي بَدَنَة. ثُ لَى ال َّص ََةِ ِ ِ َح ّقٍ إ ِل َك فَإنَّماَ يَ ِج ُئ ب َء بَ ْعدَ ذَ فِي الزوا : إسناده صحيح. َج ). ئد ا 324. (1092) (6311)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Cuma günü gelince, mescidin her bir kapısı üzerinde melekler yer alır. İnsanları mertebelerine göre yazarlar. Bu mertebeler önce geliş sırasına göredir. İmam minbere çıktımı defteri kapatırlar, hutbeyi dinlerler. Namaza erken gelen, bir deve tasadduk etmiş gibidir. Ondan sonra gelenler bir sığır tasadduk etmiş gibidir. Onu takiben gelenler bir koyun tasadduk etmiş gibidir." (Resûlullah saymaya devam ederek tavuğu ve yumurtayı da saydı. Selh hadisinde bu ziyadede bulundu:) "Bundan da sonra gelen kimse, artık yalnız namaz sevabını almak için gelmiş olur."445 بُو ُكَر ـ328 ـ6312 ـ1583 - ْي ٍب َو ِكي ٌع َ ِن بَ ِشٍر ثَنَا . ، َع َحدَّثَنَا أ . ِن ُجْندُ ٍب؛ أ َّ َ َع ْن َس ِعيِد ْب َح َس ِن، َع ْن َس ُمَرةَ ْب ْ ْن قَتاَدَة،َ َع ِن ال ِحِر بَدَنَ ِة َكناَ ْ ِحِر ال ِر َ َكناَ ِي َّم التَّ ْكب ُج ُمعَ ِة ثُ ْ َل ال َ َض َر َب َمثَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِحِر ال َّشاةِ َ َحتَّى ذَ َك َر َر ُسو َل ّّللِ َصل َرِة َكناَ بَقَ ْ ال الدَّجاَ .فِي الزوائد: غسناده صحيح. َجةَ 325. (1093) (6312)- Semüre İbnu Cündeb radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Cum'â namazına erken gelmenin ehemmiyetini deve kurban edene, sığır kurban edene, davar kurban edene ve hatta tavuk tasadduk edene benzetti."446 ِز َع ْن َم ْعَمٍر َ َع ِن ـ326 ـ6313 ـ1584 - ا عَ ِزي ْ َمِجيِد ْب ُن َعْبِد ال ْ ِح ْم ِص ُّي ثَنَا َعْبدُ ال َمن ْ َحدَّثَنَا َكثي ُر ْب ُن ُعبَ ْيٍد ال ’ ِهي َرا ْب ِ ْع َم ِش َع ْن إ َو َجدَ َث ََ َث، ُج ُمعَ ِة، فَ ْ لَى ال ِ َمةَ؛ قَا َل َخ َر ْج ُت َم َع َعْبِد ّّللاِ إ قَ ْ ْن َعل َع وهُ َسبَقُ َوقَدْ ِنِي َسِم ْع ُت َر . فَقَا َل: ُسو َل ّّللِ ِبَ ِعيٍد إ ب ْربَعَةَ َ ِ ُع أ َراب يَقُو ُل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُج ُمعَ : ِة َصل ْ لَى ال ِ ِر َرَوا ِح ِهْم إ َمِة َعلَى قَدْ ِقيَا ْ ال َ َ َ النَا ِس يَ ْجِل ُسو َ َ ِم َن ّّللاِ يَ ْوم ِ إ . ا’َ َّ انِي َوالث َّ َّم اِلثَ . قَا َل َّو چ َل َوالث ثُ ٍة َربَعَ ِ ُع أ ِ . َب ِعيٍد َراب ِن ب .فِي الزوائد: فِي إسناده مقال. عبد العزيز، وإ َ أخرج له مسلم فِي صحيح فإنما عبد الحميد هذا هو اْب َ أخرج له مقرونا بغيره. فقد َكا َ َ شديد ا”رجاء داعية إليهز لكن وثقه الجمهور وأحمد وغبن معين وداود والنسائي. ولين بُو ه أ ِي حاتم. وباقي رجال ا”سناد ثقات. فا”سناد حسن. ب َ ِن أ حاتم. وضعفه اْب 326. ( 1094) (6313)- Alkame rahimehullah anlatıyor: "Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh ile birlikte cuma namazına gittik. Mescidde kendinden önce üç kişinin geldiğini gördü: "Ben dört kişinin dördüncüsüyüm, dördüncü de (rahmet-i ilahiyeden) uzak değildir" dedi ve açıkladı: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle buyurduğunu işittim: "Kıyamet günü insanlar, cuma namazlarına geliş sıralarına göre Allah'a yakınlık kazanacaklardır. Birinci, ikinci, üçüncü... şeklinde." Abdullah sonra: "Ben dördün dördüncüsüyüm, dördüncü olan da (Allah'ın rahmetinden) uzak değildir" dedi."447 * CUMA KIYAFETİ ـ327 ـ6314 ـ1588 - ْب ُن يَ ْحيَى ِ ثَنَا َع . ي ٍب، ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه َحدَّثَنَا . ٍب َح ْر َملَةُ ِي َحب ب َ ِن أ ِر ِث، َع ْن يَ ِزيدَ ْب َحا ْ ا ْخبَ َرنِي َع ْمُرو ْب ُن ال َسِم َع َر ُسو َل ّّللِ ِن َس ٍََم؛ أنَّهُ َ ،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ اْب ِن َحباَّ ِن يَ ْحيَى ْب ِن َس ِعيٍد، ْع ْن ُم َح َّمِد ْب يَقُو ُل َع ْن ُمو َسي ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ِمْنبَ ِر ْ َعل ُج ُمعَة َى ال ْ ْو ِب َم فِي يَ ْوِم : « ْهَنتِ ِه ال ُج ُمعَ ِة، ِسَوى ثَ ْ ِن ِلَيْوِم ال ْوبَ ْي ِو ا ْشتَرى ثَ َحِد ُكْم لَ َعلَى أ ِي َشْيبَةَ ماَ ». ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِن َح ِن يَ ْحيَى اْب ٍر، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِن َج ْعفَ َحِميِد ْب ْ نا،َ َع ْن َعْبِد ال ِ ثَنَا َشْي ٌخ ل ي ِه؛ قَا َل َ ِن َس ٍََم، َع ْن أب ِن َعْبِد ّّللاِ ْب بَّا َ ،َ َع : ْن يُو ُس َف ْب ِل َك فَذَ َكَر ذَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َخ .فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. بُو داود بإسناد آخر َطبَناَ النَّب َ ورواه أ . 327. (1095) (6314)- Abdullah İbnu Selâm radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir cuma günü minberde şöyle buyurdular: "Sizden biri, cuma için, iş elbisesi dışında iki parçalı bir elbise satın alsa ona bir vebal yoktur."448 َو ـ325 ـ6318 ـ1587 - ِي َس ْه ٍل، ب َ َرةُ ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا َس ْه ُل ْب ُن أ ِن قَا:َ ِع ْج ََ َ ،َ َع ْن َحْوثَ . قَ َّطا ُ ،َ َع ِن اْب ْ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن َس ِعيٍد ال ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ٍّر، َع ِن النَّب ِي ذَ ب َ ِن َوِديعَة،َ َع ْن أ ِي ِه، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ِر ّي،ِ َعن أب بُ َمقْ َس ِعيٍد ال ا َل ْ قَ َ م َّ َس َو َسل ُج ُمعَ ِة َم ِن : « ا ْغتَ ْ ال َ َل يَ ْوم 445 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/51-52.. 446 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/52. 447 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/52-53. 448 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/53. َب ّّللاُ لَهُ ِم ْن ِطي َو َم َّس ماَ َكتَ ِ ِه، ِ َس ِم ْن أ ْح َس َن ثِياَب ب َولَ َوتَ َط َّهَر فَأ ْح َس َن ُط ُهو َره،ُ فَأ ْح َس َغ َن ُغ ْسلَه،ُ ْ ْم يَل َولَ ُج ُمعَةَ ْ َّم أتَى ال ْهِل ِه، ثُ َ ِب أ َر لَهُ ماَ بَ ْينَهُ ِن، ُغِف َنْي ْ ْق بَ ْي َن اث ّرِ ْم يُفَ َولَ ُج ُمعَ ِة ا ْ َوبَ ْي َن ال ’ُ ْخ َرى).فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. 328. (1097) (6315)- Ebu Zerr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Cuma günü, kim güzelce yıkanır, mükemmelce temizliğini yapar, iyi elbiselerini giyer, ailesinin kokusundan Allah'ın takdir ettiğini sürünür, sonra da cuma namazına gider; camide boş söz etmez, oturan iki kişinin arasına girmezse, o cuma ile önceki cuma arasındaki (küçük günahları) affedilir."449 ـ328 ـ6316 ـ1585 - ُر َحدَّثَنَا َعما ِس ِط ُّي َّ َوا ْ ْب ُن َخاِلٍد ال . ي ا ِ ب َ ْب ُن أ ِ ْخ َضِر، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ثَنَا َعِل ’ ، َع ْن ُّي ْب ُن ُغ َرا ٍب، َع ْن َصاِلح ٍس؛ قَا َل ِن َعباَّ ِق، َع ْن اْب ِن ال َّسباَّ ُعبَ ْيِد ْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ إ َّ َ هذاَ يَ ْو ُم . هُ قَا َل : » ِعيٍد َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُم ْسِل ِمي َن َجعَلَ ْ َء ّّللاُ ِلل . َم ْن جاَ فَ ْغتَ ِس ْل يَ ْ ُج ُمعَ ِة فَل ْ لَى ال ْي ُكْم بِال َّسَّو إ . ا ِك ِ َو َعلَ يَ َم َّس ِمْنهُ ْ َو « إ ْ َ َكا َ َ ِطي ٌب فَل ِ .فِي الزوائد: ي ا ب َ فِي إسناده صالح بن أ ’خضر. لينه الجمهور وباقي رجاله ثقات. 329. (1098) (6316)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bu (cuma gününü) Allah mü'minler için (haftalık) bayram kılmıştır. Öyleyse kim cumaya gelirse yıkansın. Eğer kokusu varsa ondan sürünsün. Misvak kullanmanız da gerekir."450 * CUMA VAKTİ ٍر ـ335 ـ6317 ـ1151 - ْب ُن َعماَّ َ َ َحدَّثَنَا ِه َشام . م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِ َ النَّب ِ ِن َس ْعٍد ُمَؤذّ ِر ْب ِن َعماَّ ِن َس ْعِد ْب ثَنَا َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُج ُمعَ ِة ْ ال َ ِ ُ َ يَ ْوم ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أنَّهُ َكا َ َ يَ َؤذّ ب َ ِي، َع ْن أ ب َ َل َحدَّثَنِي أ ْ ْي ُء ِمث فَ ْ ِذَا َكا َ َ ال إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َعلَى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِك ال ّش .فِي الزوائد: فِي إسناده عبد الرحمن بن سعد. ى ضعفه ِراَ ِن أجمعوا َعل . القطا َ َ بُوه َفقَا َل اْب َ وأما أ : يعرف حاله و حال ِيه ب َ أ . 330. (1101) (6317)- Cum'a günleri Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a ezan okuyan Sa'd el-Karaz, ezanı, gölge ayakkabı bağı kadar olunca okuduğunu belirtmiştir."451 َ َ ـ331 ـ6315 ـ1152 - ْيماَ ِمُر ْب ُن ُسلَ ُم ْعتَ ْ َمدُ ْب ُن َعْبدَةَ ثَنَا ال َّم نَ ْر ِج ثَنَا ُح : ُع فَنَِق ُل َمْيد،ٌ َع ْن أنَ ٍس؛ قَا َل َحدَّثَنَا أ ْح . َجِّم ُع ثُ نُ ُكنا . ي َّ فِ الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. 331. (1102) (6318)- Hz. Enes anlatıyor: "Biz cum'a namazını kılar, sonra (evlerimize) döner ve kaylûle (öğle uykusu) yapardık." 452 * CUMA HUTBESİ ٍر ـ332 ـ6318 ـ1157 - نَا َحدَّثَ ِن ِه َشا . َس ْعٍد ِم ْب ُن َعماَّ ِر ْب ِن َعماَّ ِ ثَنَا َع . ي ِه َع َن َجِدِّه؛ أ َّ َ ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن َس ْعِد ْب ِني، َع ْن أب َحدَّثَ ْو ٍس َح ْر ِب، َخ َط َب َعلَى قَ ْ ِذَا َخ َط َب فِي ال َكا َ َ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ . ُج َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ ِذَا َخ َط َب فِي ال َوإ ُمعَ .فِي ِة ، َخ َط َب َعلَى َعصاً الزوائد: أسناده ضعيف لضعف اود سعد وأبيه َعْبدُ ال ّرحمن. 332. (1107) (6319)- Sa'd el-Karaz anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm harbte hutbe okurken kılınca dayanarak hutbe okurdu. Cum'a günü hutbe okurken asasına dayanarak hutbe okurdu."453 ـ333 ـ6325 ـ1155 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكٍر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِي َغنِيَّة،َ َع ِن ا ب ثَنَا اْب ُن أ ’ ، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ؛ َ َمةَ قَ ْ ،َ َع ْن َعل َرا ِهيم ْب ِ ْع َم ِش، َع ْن إ أنَّهُ ُسئِ َل: يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َكا َ َ النَّب ْو أ قا ِعدًا؟ قَا َل َ أ ْخ َط : ُب قاَئِماً ُ َرأ أ . » َوماَ تَقْ َر ُكو َك قَائِماً َو « تَ . بُو َعْبدُ ّّللاِ ِر قَا َل أ : ي ٌب َ َغ . َ َو ْحدَهُ ِي َشْيبَةَ ب َ اْب ُن أ ِ ِه إَّ يُ .فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. َحِدّ ُث ب 333. (1108) (6320)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh'a: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ayakta mı, oturarak mı hutbe okurdu diye sorana, "(Bunu sormaya ne hacet. Kur'ân'daki:) "Onlar seni ayakta (yalnız) bıraktılar!" (Cum'a 11) ayetini okumuyor musun?" diye cevap verdi."454 449 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/53-54. 450 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/54. 451 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/54. 452 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/54. 453 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/55. 454 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/55. ِجٍر ثَنَا ُع ْمُرو ْب ُن َخاِلٍد. ، َع ْن ُم َح َّمِد ُم َح َّمدُ ْب ُن . َحدَّثَ يَ ْحيَى ـ334 ـ6321 ـ1158 - نَا ِن ُمهاَ ِن َزْيِد اْب ِهيعَة،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ثَنَا اْب ُن لَ َصِعدَ ِذَا َكا َ َ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِن َعْبِد ّّللاِ؛ أ َّ َ النَّب ِ ِر ْب ُمْن َكِدِر، َع ْن َجاب ْ ِن ال ْب َ م َّ ِمْنبَ َر َسل ِن ال .فِي الزوائد: لهيعة ْ فِي أسناده اْب وهو ضعيف. 334. (1109) (6321)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, minbere çıkınca selam verirdi."455 * HUTBEYİ DİNLEME EDEBİ ُّي ـ338 ـ6322 ـ1111 - َمدَنِ ْ ال َمةَ ِي ِر ُز ْب ُن َسلَ َحدَّثَنَا ُم ْح . ب َ ِن أ ِن َعْبِد ّّللاِ ْب َو ْرِد ُّي، َع ْن َشِري ِك ْب َرا ِز ْب ُن ُم َح َّمٍد الدَّ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِن َك ْع ِب؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ ْب ّيِ بَ ُ ٍر، َع ْن أ ِن يَساَ نَ ِمٍر، َع ْن َع َطا ِء ْب َّي ّّللاُ َص ٌم ل َو ُهَو قَائِ َر َك، ُج ُمعَ ِة تَباَ ْ ال َ َرأ يَ ْوم قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َ ِم ّّللاِ ِأيَّا َعل . ب ْغِمُزنِي فَقَا َل َرناَ ٍّر يَ فَذَ َّك . بُو ذَ َ ْو أ بُو الدُّ ْردَا ِء أ َ ِز : لَ ْت َو أ ْن ُ ُمتَي أ ِ ْرنِي؟ َخب ْم تُ ِزلَ ْت هِذِه ال ُّسو َرةُ فَلَ َك َمتَى أْن لتُ ْ اْن َض َرفُوا قَا َل: َسأ ِ َ ا ْس ُك ْت. فَلَماَّ ْي ِه، أ َر إلَ ْم أ ْس َم ْعهاَ إَ اŒ َ .َ فَأشاَ ِي لَ هِذِه ال ُّسو َرة.ُ إنّ َب َِ ٌّي ْو َت َ َم فَقَا َل أ : ا لَغَ إَّ َ يَ ْوم ْ َك ِم ْن َص ََتِك ال َس لَ ْي ل . هُ َ ِل َك لَ فَذَ َكَر ذَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ لَى َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِ َو ي فَذَ . أ َه َب إ ِذ َّ ِال ْخبَ َرهُ ب ِي ب َ قَا َل أ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َب َِ ُّي فَقَا َل : ( َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُ َصدَ َق أ ).فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. 335. (1111) (6322)- Übey İbnu Ka'b radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Cum'a günü, ayakta Tebâreke'yi okudu. Bize Allah'ın günlerini (Kıyamet'i) hatırlattı. Bu sırada Ebu d-Derda - veya Ebu Zerr - bana dürttü ve: "Bu sure ne zaman indirildi? Ben, onu şu ana kadar işitmedim" dedi. Ubey ona: "Sus!" diye işaret etti. Namazdan çıkınca: "Ben sana bu surenin ne zaman indirildiğini sordum, sen bana söylemedin!" dedi. Ubey de: "Bugünkü namazından, bu lakırdıdan başka bir nasibin yok!" diye cevap verdi. Soru sahibi (koşarak) Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gitti ve hadiseyi anlatarak Ubey'in kendisine söylediğini haber verdi. Resûlullah da ona: "Übey doğru söylemiş" cevabında bulundu."456 * CUMA NAMAZINDA KIRAAT َحدَّثَنَا ِه َشا . ِة ُم ـ336 ـ6323 ـ1125 - ْب ُن َع َّمار ِي ال َّزا ِه ِريَّ ب َ ٍ ،َ َع ْن أ ِن ِسناَ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم، َع ْن َس ِعيِد ْب ْ ثَنَا ال ِي ِعنَبَةَ ب َ ، َع ْن أ َك ا ِ َ َربّ ا ْسم ِ ِح ِ َسب ُج ُمعَ ِة ب ْ فِي ال ُ َرأ َكا َ َ يَقْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ّيِ؛ أ َّ َ النَّب َخْو ََنِ ال ’ غَا ِشيَ ِة ْ ْ َو َه ْل أتَا َك َحِدي ُث ال ْعل .فِي الزوائد: َى، سعيد بن سنا َ ضعيف. وأصل الحديث فِي الصحيحين وغيرهما بسند آخر. 336. (1120) (6323)- Ebu İnebe el-Havlânî anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm cuma namazında Sebbihisme Rabbike'l-A'la ve Hel etâke hadisu'l-Gâşiye surelerini okurdu."457 * CUMANIN BİR REKATINA YETİŞEN َحدَّثَنَا ُم َح ـ337 ـ6324 ـ1121 - َّمدُ ْب ُن ِ ٍب، َع ِن ال َّصبا . َّح ِي ذَئْ ب َ ِن أ ِي ٍب، َع ِن اْب ُع َمُر ْب ُن َحب أْنبَأناَ ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل َرةَ؛ أ َّ َ النَّب ِي ُه َرْي ب َ ِ ِب، َع ْن أ ُم َسيّ ْ ِن ال َو َصِعيِد ْب َمة،َ ِي َسلَ ب َ ال ُّز ْه قَا َل ِر ّيِ َع ْن أ َ م َّ َو َسل ُج ُمعَ ِةَر ْكعَةً : ْ َر َك ِم َن ال َم ْن أدْ ْخ َرى ُ ْيهاَ أ ي ِص َل إلَ ْ فَل .فِي الزوائد: فِي إسناد عمر بن حبيب، متفق َعلَى ضعفه. 337. (1121) (6324)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim cuma'dan bir rekate yetişirse, onu ikiye tamamlasın."458 * CUMAYA GELME MESAFESİ ِن َع َمَر، قَا َل َحدَّثَنَا ُم َح . ـ335 ـ328 ـ1124 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ، َع ِن اْب ٍ ِن ُع َمَر، َع ْن نَِفع ِ ْب ،َ َع ْن َعْبِد ِّللاَّ ِي َمْريَم ب ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن أ : إ َّ َ َ َّي ّّللاُ َجِّمعُو َ َ َم َع َر ُسو ِل ّّللِ َصل ٍء َكانُوا يُ باَ ُج ُمعَ أ ْه ِة َل قُ ْ يَ ْو ُم ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل .فِي الزوائد: فِي إسناده عبد ّّللا بن عمر وهو ضعيف. َ 338. (1124) (6325)- İbnu Ömer radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Kuba ehli, cuma günü, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın mescidine gelerek cuma namazı kılarlardı."459 455 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/55. 456 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/56. 457 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/56. 458 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/57. 459 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/57. * CUMAYI ÖZÜRSÜZ TERKEDEN ـ338 ـ6326 ـ1126 - نَّى ُمثَ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ِمٍر ْ بُو َعا ِي أ ِسيٍد ح َو َحدَّثَنَا أ ْح َم ثَنَا أ . دُ ْب ُن ِعيسى َ ب َ ِن أ ثَنَا ُز َهْي ُر، َع ْن أ ِسيِد ْب ِم ْصِر ُّي ال . ٍب ْ ِي ِذئْ ب َ ِن أ ِّللا ْب ُن َو ْه ٍب، َع ِن اْب ِن ثَنَا َع َعْبدُ ّّللاُ َِ؛ قَا َل ْبدُ ِ ِر ْب ِي قَتاَدَة،َ َع ْن جاَب ب َ ِن أ ، َع : قَا َل ْن أ ِسيٍد، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ : . ِه َر ُسو ُل ّّللِ َصل ب ْ َطبَ َع ّّللاُ َعلَى قَل ِر َض ُرو َرةٍ ِم ْن َغْي ُج ُمعَ ِة ثَ ََلثاً ْ َر َك ال َم ْن تَ .فِي الزوائد: الحديث إسناده صحيح ورجاله ثقات. 339. (1126) (6326)- Hz. Cabir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim cumayı zaruret (şer'î bir mazeret) olmadan üç kere terkederse, Allah kalbini mühürler."460 ٍر ـ345 ـ6327 ـ1127 - نَا َحدَّثَ َما َ َ َّشا ْي ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . ِ ثَنَا . ي ِه َم ْعِد ُّي ْب ُن ُسلَ ثَنَا اْب ُن َع ْج ََ َ ،َ َع ْن أب َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي َ َع : ْن أب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِم َعلَى َر قاَ : ا ِس ِمي ٍل َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل غَنَ ْ ِم َن ال ِخذَ ال ُّصبَّةَ َحدُ ُكْم أ َّ َ يَتَّ َه ْل َعسي أ َ ِن أ ْي ْو ِميلَ أ َك ْ ْي ِه ال َر َعلَ َّ َع فَيَتَعَذ ’ُ ِف ْش َه ، فَيَ ْرتَ . دُهاَ ُج ُمعَ ِة َف ََ يَ ِج ُئ َو ََ يَ ْ ِج ُئ ال َّم تَ ُ ْش َه ث . دُ َها ُج ُمعَ ِة َف ََ يَ ْ ِج ُئ ال َوتَ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. 340. (1127) (6327)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Farz edelim ki sizden birinin, şehirden bir-iki mil uzakta davar sürüsü olsun da, orada ot bulmak zorlaşsın ve daha uzaklara gitsin, sonra cuma gelsin, fakat o cuma namazına gelmesin, bir cuma daha gelsin, o yine cuma namazına katılmasın, üçüncü cuma gelsin, o yine de cuma namazına gelmesin. İşte Allah böyle birinin kalbini mühürler."461 AÇIKLAMA: Bu hadisler, üst üste cumayı mazeretsiz terkeden kimsenin durumunu belirtmektedir. Sonuncu hadis, şehirden iki milden daha uzak bir yerde bile olsa, koyun sürüsünün başında bile bulunsa üst üste cumayı terketmeye ruhsat olmadığını tasrih etmektedir. Hayvancılık, ziraat gibi meşguliyetler cum'ayı terke şer'î bir özür değildir. Kalbin mühürlenmesi, hayrın ulaşmasını zorlaştıran, engelleyen katılıktır. Demek ki insan fıtratı üst üste üç cum'a gelmemeye mütehammil değildir. Gelmedi mi manevi bağlardan ve dini hassasiyet ve sırrî duygulardan pek çok şey kaybedecektir. Bazı alimler kalbin mühürlenme tehdidini "üst üste üç cumanın terkine bağlarken, bazıları üst üste olmasa da üç cum'anın terkiyle mühürlenmenin olacağını söylemiştir.462 * CUMADAN ÖNCE NAMAZ ِ ِه ـ341 ـ6325 ـ1128 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َحدَّثَنَا ُم َح . ِن ثَنَا يَ ِز . ُعبَ ْيٍد يدُ ْب ُن َعْبِد َربّ ِر ْب ّشِ ، َع ْن ُمبَ ِن أ ْر َط ثَنَا بَِقيَّة اة،َ َع ْن ُ ْب ِ َع ْن َح َّجاج ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ّي،ِ َع ِن اْب عُوفِ ْ َع ِطيّةَ : ال ُج ُمعَ ِة أ ْرَبعاً ْ ْب َل ال يَ ْر َك ُع قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يَ .فِي ْف ِص ُل فِي َش ْئ ٍَ ِمْن ُه َكا َ َ النَّب . َ َّن ِ ّي َصل ِن الوليد، َ الزوائد: إسناده مسلسل بالضعفاء. ى ض ّس: ومبشر بن عبيد كذاب. وبقية، هو اْب عطية متفق َعل عفه. وحجاج مدل ّس مدل . 341. (1129) (6328)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm cuma namazından önce dört rek'ât (nafile) kılardı. Bu dört rek'atın arasında selam vermezdi."463 * CUMADA ÇÖMELME ـ342 ـ6328 ـ1134 - ي ُم َصفَّ َح ْم ِص ُّي ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال ِن ال . َع ْج ََ َ ،َ َع ْن ْ ، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َواقِ ٍد، َع ْن ُم َح َّمِد اْب ثَنَا بَِقيّةُ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل ْي ٍب، َع ْن أب ِن ُشعَ ُج ُمعَ ِة، يَ ْعنِي َو َع ْمِرو ْب : ا ْ ال َ ِء يَ ْوم َ َع ْن اِ ْحتِباَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُم نَ ” َهي َر ُسو ُل ّّللِ َصل ماَ يَ .فِي الزوائد: س ْخ ُط ُب فِي إسناده يقية وهو مدل . وشيخه. قه، وإ فهو مجهول ّ ّ وإ َ َكا َ َ الترمذي قد وث . 342. (1134) (6329)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm cuma günü ihtiba şeklinde (kabalarının üzerine oturup bacaklarını dikerek) oturmayı yasakladı." Râvi der ki: "Yani imam hutbe okurken."464 460 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/57. 461 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/58. 462 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/58. 463 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/59. 464 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/59. * CUMADA HATİBE YÖNELME ُم ْب ُن َج ـ343 ـ63 ـ1136 - ِمي ٍل َهْيثَ َحدَّثَنَا ْب ُن يَ ْحيَى ثَنَا ال . ِ َب ْ ِن تَ ْغل َ َ ْب ِر ِك، َع ْن أباَ ُمباَ ِ ثَنَا اْب ُن ال ي ِه؛ ْ ٍت، َع ْن أب ِ اب ِن ثَ ْب ، َع ْن َعِد ّيِ ِ ُو ُجو ِه ِهْم قَا َل: بَلَهُ أ ْص َحابُهُ ب ِمنَبَ ِر، ا ْستَقْ ْ َ َعلَى ال ِذَا قَام ،َ إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فِ : رجال إسناده ثقات، إ أنه َكا َ َ النَّب . ي الزوائد ِ ّي َصل مرسل. 343. (1136) (6330)- Amr İbnu Sâbit, babası Sabit'ten naklen anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hutbe vermek üzere minbere çıktığı vakit, ashab ona yüzleriyle yönelirlerdi."465 * CUMADA SAAT-İ İCABE ُّي ـ344 ـ6331 ـ1138 - َم ْشِق الدَّ َ َرا ِهيم ْب ِ ِي ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ َحدَّثَنَا ُم َح َّمد َع . ب َ ِ َ أ َما ْ ِن ُعث ِي فُدَْي ٍك، َع ِن ال َّض َّحا ِك اْب ب َ ثَنَا اْب ُن أ ِن َس ٍََم؛ قَا َل َمة،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِي َسلَ ب َ ِل ٌس ْضِر، َع ْن أ النَّ : جاَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َو َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُت، ْ ل ُ ِب ّّللاِ ِجدُ فِيٍ ق : ِكتاَ نَ لَ إنا : فِي َّ ْ َجتَهُ ال َحا يَ ْوِم هُ ُل ّّللا فَيهاَ َشْيئًا إَّ َقض َى لَ َ ِي يَ ْسأ ّ َصل ُمْؤ ِم ٌن يُ َعْبدٌ َوفِقُهاَ َ يُ َعةٌ َر قَ : ُج ُمعَ . ا َل َعْبدُ ّّللاِ ِة ساَ فَأ َشا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ لَى َر ُسو ُل ّّللِ َصل أ . ُت ْو بَ ْع ُض َس إ : ا َع ٍة ِ ْ َع ٍة ل ْو بَ ْع ُض ساَ فُ : َت، أ . فَ ُت َصدَقْ ْ َي قُ : ؟ قَا َل ل َي أ : آ ِخ ُر ُّي َسا َع ٍة ِه ِه ِر ُهَو فِي ِت النَّهاَ ال َّص ََة،َ فَ ِ ُسهُ إَّ َسَ، يَحب َّم َجلَ َّى ثُ َصل ِذَا َمْؤ ِم َن إ ل ْ ْبدَ ا لعَ ْ َى إ َّ َ ا َص ََةٍ قَا َل: بَل ْي َس ْت َسا َعةَ ل ُت: إنَّهاَ لَ ساَعاَ . قُْ ال َّص ََة.ِفِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. 344. (1139) (6331)- Abdullah İbnu Selâm radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm oturuyordu. Ben: "Allah'ın kitabında (Tevrat'ta) şu ifadeyi buluyoruz: "Cuma gününde öyle bir saat vardır ki, mü'min kul o saati denk getirerek namaz kılıp Allah'a dua ettiği taktirde isteği mutlaka yerine getirilir" dedim. Abdullah devamla dedi ki: "Benim bu sözüm üzerine Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Yahut bir saatin bir kısmı" diye bana işaret buyurdu. Ben de: "Doğru söylediniz veya bir saatin bir kısmı" diyerek sözümü düzelttim. Sonra sordum: "Bu vakit (cumanın) hangi vaktidir?" Bana: "O, gündüzün saatlerinin sonudur" diye cevap verdi. Ben dedim ki: "Bu saat namaz vakti değildir." şu cevabı verdi: "Evet, mü'min kul namaz kılar, sonra müteakip namazı beklemek maksadıyla oturursa o, sevap yönüyle aynen namaz kılıyor gibidir."466 AÇIKLAMA: Cuma günündeki saat-i icabe üzerine başka rivayetler de gelmiştir. Mevzu ile ilgili açıklama genişçe yapıldı, tekrar etmeyeceğiz.467 * FARZLARLA KILINAN SÜNNETLER ـ348 ـ6332 ـ1142 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكٍر ْب ُن أ َ َحدَّثَنَا أ . ِن ا َما َ َ ْب ْي ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ’ ي ُسلَ ب َ ِي ِه، َع ْن أ ّي،ِ َع ْن ُس َهْي ٍل، َع ْن أب ْصبهاَنَ َرةَ َرْي ُه : قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْن قَا َل : ي فِي يَ ْوٍم ثِ َّ ِة َم ْن َصل َجنَّ ْ َي لَهُ بَ ْي ٌت فِي ال بُنِ َر ْكعَةً ْب َل ْى َع ْش َرةَ ِن تَ . قَ َر ْكعَتَْي ِن َو َر ْكعَتَْي ُّظ ْهِر، ِن بَ ْعدَ ال َو َر ْكعَتَْي ُّظ ْهِر، ْب َل ال ِن قَ ْي َو َر ْكعَتْ ْجِر، فَ َم ْغِر أ » ِب ُظ ال « نَّهُ قَا َل ْ ْ ِن َب ْعدَ ال َو َر ْكعَتَْي عَ ْصِر، ْ ُظنُّهُ قَا َل َق « ْب َل ال أ » ِء ا ِعشاَ ْ ِن بَ ْعدَ ال َو َر Œ ْكعَتَْي َرةِ ِن ِخ .فِي الزوائد: ا فِي إسناده اْب ’صبهاهي وهو ضعيف. 345. (1142) (6332)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim, bir günde (farzlar dışında) oniki rekatlık namaz kılarsa, cennette onun için bir köşk kurulur. Bunun iki rek'ati sabahın farzından önce, iki rek'ati öğleden önce, iki rek'ati öğle namazında sonra, iki rek'at -zannediyorum dedi ki- ikindi farzından önce, iki rek'at akşam farzından sonra ve iki rek'at -zannediyorum dedi ki- yatsı farzından sonra."468 Not: Farzlarla kılanan nafilelerin miktarıyla ilgili ihtilaflar daha önce geçti. 469 * SABAHIN SÜNNETİ 465 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/59. 466 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/60. 467 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/60. 468 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/61. 469 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/61. ـ346 ـ6333 ـ1146 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . بُو ا ِ ثَنَا أ ’ ي إ ْس َحا َق َ ب َ َو ِص، َع ْن أ ْسَو ، َع ’ ِد، َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت؟ َكا َ َ ْن ْح ا لَى ال َّص ََةِ ِ َّم َخ َر َج إ ِن ثُ َّي َر ْكعَتَْي َصل َ ِذَا تَو َّضأ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب .فِي الزوائد: إسناده صحيح، ورجاله رجال الصحيحين. 346. (1146) (6333)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm abdest alınca, iki rek'at namaz kılar sonra (mescide) giderdi."470 ـ347 ـ6334 ـ1185 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ُرو َ َ َحدَّثَنَا أ . ٍق ثَنَا يَ ِز . َع يدُ ْب ُن هاَ ِن َشِقي ِر ُّي، َع ْن َعْبِد ّّللاِ اْب ُج َرْي ثَنَا ال ؛ ْ ْن َعائَ َشةَ ْجِر فَ ْ ْب َل ال ِن قَ َّي َر ْكعَتَْي يَ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َُ َعلَ ِ َهَم : ا فِي َو قَال . َكا َ َ يَقُو ُل َ ْت؟ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ب ُ َرأ ِ َ ُه َما، يُقْ ال ُّسو َرتاَ َ نِ ْعم ْجِر فَ ْ َر ْكعَتَين ال . َكافِ ْ ْل، ياَأيُّهاَ ال َوقُ َحد،ٌ ْل ُهَو ّّللاُ أ ق ُرو َ .َفِي الزوائد: فِي إسناده الجريري. احتج به الشيخا َ فِي صحيحيهما. إ ُ أنه اختلط فِي آخر عمره. وباقي رجاله ثقات. 347. (1150) (6334)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm fecirden önce iki rekât namaz kılardı ve: "Şu iki sure ne kadar iyidir, sabahın o iki rekatinde bunlar okunur: Kulhü vallahu ahad" ve "Kul ya eyyûhe'l-kâfirûn."471 * SABAHIN SÜNNETİ KAÇARSA NE ZAMAN KAZA EDİLİR? ِن ـ345 ـ6338 ـ1188 - َكا ِسب؛ قَاَ َويَ ْعقُو ُب ْب ُن ُح َمْيِد ْب ،َ َرا ِهيم ْب ِ ِويَة، َع ْن َحدَّثَنَا َع : يَ ِزيدَ ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ َمْرَوا ُ َ اْب ُن ُمعاَ ثَناَ َّي ِ ّي َصل َرةَ؛ أ َّ َ النَّب ِي ُه َرْي ب َ ِزٍم، َع ْن أ ِي حاَ ب َ ِن َكْي َسا َ ،َ َع ْن أ ْب ْي ِه ْجِر ّّللاُ َعلَ فَ ْ َ َع ْن َر ْكعَتِي ال ناَم َ م َّ َع . ِت ال َّش ْم ُس َو َسل َما َطلَ فَقَ . فِي الزوائد: إسناده ثقات. إ مروا َ بن معاوية الفزاري َضا ُه َما بَ ْعدَ نعم، احتج به الشيخا َ فِ . َكا َ َ يدلس. وقد عنعنه. ي صحيحيهما 348. (1155) (6335)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm uyuyakalarak sabahın iki rekat (sünnet)ini kaçırmış, güneş doğduktan sonra bunları kaza etmiştir."472 * ÖĞLE FARZINDAN ÖNCE İKİ REK'AT ـ348 ـ6336 ـ1186 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ِ ثَنَا ي ِه؛ قَا َل َجِري ٌر، َع ْن َحدَّثَنَا أ . قاَبُو َس : ، ْع ْن أب ِي عاَئِ َشةَ ب َ ُّي َص أ ْر َس َل أ : ََةِ َ أ َها؟ قَالَ ْت ْي َوا ِظ َب َعلَ ْي ِه أ ْ َ يُ َح َّب إلَ َكا َ َ أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل ُّظ ْهِر : ْب َل ال قَ ِي أ ْربَعاً ّ َكا َ َ يُ . ، َصل َ ِقيَام ْ ِه َّن ال يُ ِطي ُل فِي ِه َويُ ْح ِس ُن فِي َوال َّس ُجودَ ِن ِن فِ : فِي إسناده مقال. ’ َ قابوس مختلف فِي ِه. حبا َ والنسائي َّن ال ُّز ُكو َع . ي الزوائد وضعفه اْب . ووثقه اْب معين وأحمد. وباقي الرجال ثقات. 349. (1156) (6336)- Kâbus İbnu Ebi'l-Muhârık babası Ebu'l-Muhârık radıyallahu anh'tan naklen anlatıyor: "Babam beni Hz. Aişe'ye göndererek, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın (farz dışında) hangi namaza ısrarla devam etmeyi sevdiğini sordu. Hz. Aişe: "Aleyhissalâtu vesselâm, öğleden önce dört rek'at kılar ve bunlarda kıyamı uzatır, rükû ve secdeyi de güzel yapardı" dedi."473 * ÖĞLE FARZINDAN SONRA İKİ REKATI KAÇIRAN ـ385 ـ6337 ـ1188 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكٍر ْب ُن أ بُو بَ ِن َ ِي ِزياٍَد، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا أ . ب َ ِن أ َس، َع ْن يَ ِزيدَ ْب ِري ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن إدْ ِر ِث؛ قَا َل َحا ْ ال : ِ إ ِويَةُ أ ْر َس َل ُمعَا َمةَ ِّم َسلَ ُ ل . َى أ َمةَ َّم َسلَ ُ َل أ َ َسأ ُت َم َع ال َّر ُسو ِل فَ فَاْن َط . فَقَالَ ْت: لَقْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ إ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َث َسا ِعيًا َو َكا َ َ قَدْ بَعَ ُّظ ْهِر، فِي بَ ْيتِي لل ُ َو َّضأ ِج بَ ْيَنماَ ُه . ُرو َ َ َو يَتَ ُمهاَ ْ َر ِعْندَهُ ال َو َكثُ َو . نُهُ َْم ُب ْ قَدْ أ َه َّمهُ َشأ . باَ ْ ُضِر َب ال فَ َخر َج إذ . ْ ُّظ ْهَر َّى ال َصل ْي ِه فَ إل . ُ ِه َ ِ َء ب ِس ُم ماَ جاَ َس يَقْ ث . ت َّم َجلَ ع ْصِر قَال : َ ْ ْم يَ َز ْل كذال َك َحتَّى ال َّم فَل . قَا َل َ ِن ثَ َّى َر ْكعَتَْي ِزِلي فَصل َّم دَ َخ َل َمنَ ث : ُ ُ نِي أ ْمًر ال َّسا ِعي أ ْ َ أ ُّظ ْهِر َشغَلَ َصِلي ُهماَ بَ ْعدَ ال عَ ْصِر . ْ ُهَما بَ ْعدَ ال ْيتُ َّ ِ فَ . فِي الزوائد: ي زياد، مختلف فِي ِه َصل ب َ فِي إسناده يزيد بن أ . إ أنه َكا َ َ يدل . بُو داود بغير هذا اللفظ ّ فيكو َ ا”سناد حسنا. س وقد عنعنه َ ورواه البخاري ومسلم و أ . 350. (1159) (6337)- Abdullah İbnu'l-Hâris anlatıyor: "Hz. Muaviye (bir gün Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın muhterem zevceleri Ümmü Seleme radıyallahu anhâ'ya bir elçi gönderdi. Elçinin yanında ben de vardım. Elçi Ümmü Seleme'ye sordu. O da şöyle cevap verdi: "(Zekat toplamak üzere) bir memur göndermiş olan Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir gün benim odamda öğle namaz için abdest aldığı sırada yanında çokça muhacir vardı. 470 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/61. 471 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/61. 472 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/62. 473 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/62. Resûlullah muhacirlerin meseleleriyle yakinen ilgileniyor idi. Derken kapı vuruldu. Kapıya çıktı (tahsildar gelmişti). Önce öğle namazı(nın farzını) kıldı; sonra, tahsildarın getirdiğini taksim etmek üzere oturdu. Bu taksim işi ikindi vakti girinceye kadar devam etti. Sonra odama girdi, iki rekat namaz kıldı ve arkadan şu açıklamayı yaptı: "Tahsildarla olan meşguliyetim, bu iki rek'ati öğlenin peşinden kılmama mani oldu. Bu sebeple onları ikindiden sonra kıldım."474 AÇIKLAMA: Bu hadis, sıkışık durumlarda namazların sünnet olan kısımlarının tehir edilse bile farz kısmının tehir edilemeyeceğini, vaktinde kılınmasına ciddi şekilde gayret gösterilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Resûlullah'ın, öğlenin son iki rek'atını ikindi namazının vakti girdikten sonra kılması da cidden manidardır: Sünnetleri "farz değil" diyerek terketmemek gerektiğini gösterir. Zaten ayet-i kerimede "sırf ibadet için yaratıldığı" belirtilen insanoğlu için ibadetin azami sınırı yoktur. Farzlar asgari sınırdır. Bu asgari miktara sünnetler "asgari ziyade"yi ifade ederler. Daha fazlası kişinin iradesine bırakılmıştır: Teheccüt, kuşluk, evvâbîn vs. namazlar bunlardandır.475 * AKŞAMIN SÜNNETİ َو ـ381 ـ6335 ـ1168 - َها ِب ْب ُن ال َّض َّحا ِك ْ ِن ُع َمَر ْبدُ ال ِن إ ْس َحا َق، َع ْن َعا ِصِم ْب َحدَّثَنَا َع . ثَنَا إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِن ْب ِ ِيٍد، َع ْن َرافِع ب ِن لَ ِن قَتَادَة،َ َع ْن َم ْح ُموِد ْب ْب ِ فِي َبنِي َع َخِديح: قَا َل: ْبِد ا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َه ِل أتَانَا ’ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْش . نَا ِ َّى ب َصل فَ َم ْغِر َب فِي َم ْس ِجِدنَا َّم ال . قَا َل ْ ُكْم ث : ُ ِن فِي بُيُوتِ ِن ال َّر ْكعَتِ ْي ا ْر .فِي الزوائد: إسناه ضعيف. ’ َ رواية إسماعيل بن عياش َكعُوا َهاتَْي عن الشاميين ضعيفة. وعبد الوهاب كذب قَا َل السندي: بل الصحيح أ َ روايته عن غير الشاميين ضعيفة. 351. (1165) (6338)- Râfi İbnu Hadic radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Beni Abdi'lEşhel kabilesinde yanımıza geldi. Mescidimizde bize akşam namazı kıldırdı. Sonra da: "Şu iki rek'at (sünneti de) evlerinizde kılın" buyurdu."476 AÇIKLAMA: Sünnetlerin evlerde kılınması Resûlullah'ın umumi emridir. Hem riyadan uzak olur, hem de ev bereketlenir. Aile halkı, İslâmî hayatın en mühim tezahürü olan "namaz" ı fiilen görmelidir.477 * VİTR ُّي ـ382 ـ6338 ـ1176 - َم ْشِق الِدّ َ َرا ِهيم ْب ِ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم ثَنَا ا ُم َّطِل ُب ْب ُن َعْبِد ْو . ّّللاِ َزا ِع ُّي ثَنَا ال ’ ْ ْ ثَنَا ال ِو فَقَ : تُر؟ قَا َل َسأ َل اْب َن ُع ا َل َمَر َر قَا َل: ُج ٌل ُ َف أ ِ َوا ِحدَ َكْي : ةٍ ْوتِ ْرب أ . قَا َل: و َل النَّا ُس َ ُء إنّ : ِي أ ْخ َشى أ ْ َ يَقُ َرا بُتَْي ْ ال . فَقَا َل: ّّللاِ ُسنَّةُ َو َر ُسوِل ِه ِر . يدُ يُ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َو َر ُسو ِل ّّللِ َصل ّّللاِ قَ : َهِذِه ُسنَّة .فِي الزوائد: رجال إسناده ثقات إ أنه منقطع. ا َل البخاري ُ أعرف للمطلب سماعا من أحمد من الصحابة. 352. (1176) (6339)- el-Mutallibu'bnu Abdillah anlatıyor: "Bir adam İbnu Ömer radıyallahu anhüma'ya: "Vitri nasıl kılayım?" diye sordu. O da: "Bir rek'atle vitir kıl!" dedi. Öbürü: "İyi ama halkın "Büteyra(=güdük)!" demesinden korkarım" dedi. İbnu Ömer "(tek rekâtlı bu namaz, Allah ve Resûlü'nün sünnetidir!" dedi. Bu ifadesiyle: "(Tek rekatlı bu namaz), Allah ve Resûlü'nün sünnetidir" demek istemiştir."478 ـ383 ـ6345 ـ1177 - بُو َ َحدَّثَنَا أ ِي َشْيبَةَ ب َ َب . ؛ ْكِر ْب ُن أ ٍب، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ َع ْن ُعرَوة،َ َع ْن َعائِ َشةَ ِي ِذئْ ب َ ِن أ ثَنَا َشباَبَةُ ع ِن اْب َ ْت ِ َو قَال : ا ِحدَةٍ ُر ب ِوتْ َويُ ِن، ُم فِي ُكِله ثَْنتَْي ِ ّ يُ َسل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فِ : غسناده صحيح ورجاله ثقات. َكا َ َ . ي الزوائد َر ُسو ُل ّّللِ َصل 353. (1177) (6340)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm nafile namazların her iki rek'atinde selam verir, bir rek'atla da vitir namazı kılardı." 479 474 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/63. 475 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/63. 476 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/64. 477 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/64. 478 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/64. 479 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/64. * DUADA ELLERİ KALDIRMA, YÜZE SÜRME ـ384 ـ6341 ـ1151 - ِ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح بُو ُكَرْي ٍب، َ َحدَّثَنَا أ . ِن قَا:َ َح َّسا َ َ ا اْب ِي ٍب، َع ْن َصاِلحٍ ِر ّيِ ثَنَا َعائِذُ ’ ، ْب ُن َحب ْنصاَ ِن َعبَّا ٍس َرا ِظ ّي،ِ َع ِن اْب ِن َك ْع ٍب القُ قَ : َع : ا َل ْن ُم َح َّمِد ْب َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْي َك َ ِبَا ِط ِن م: َكفَّ َو إ . ََ ِذَا دَ َعْو َت ّّللاَ فَادْ ُع ب ُظ ُهو ِر ِهماَ َو ْج َه تَدْ ُع ب . َك ِ ِ ِهَما َر ْغ َت فَا ْم َس ْح ب فإذَا فَ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم َعلَى ضعف صالح بن حسا .َ 354. (1181) (6341)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah'a dua edince avuçlarının içini açarak dua et, ellerinin sırtlarıyla dua etme. Duayı bitirince avuçlarını yüzüne sür."480 AÇIKLAMA: Hadis dua sırasında ellerin şeklini teşri etmektedir: İçi semaya çevrilmeli, tersi değil. Alimler, başka rivayetleri de göz önüne alarak hayır talep ederken ellerin içini semaya çevirmek gerektiğini, bir şerrin defedilmesini talep ederken avuç içlerinin yere çevrilmesi gerektiğini, Resûlullah'ın da böyle yaptığını belirtirler. Ellerin yüze sürülüş hikmeti şöyle açıklanmıştır: "Dua sırasında ilahi rahmet açılan ellere inmiştir. Bunun, insanın en şerefli uzvu olan yüzüne ulaştırılması icabeder."481 * KUNUT َج ْه َضِم ُّي ـ388 ـ6342 ـ1153 - ْ ال ّيٍ ِن َماِل ُن يُو ُس . ٍك َف ثَنَا َس ْه ُل ْب َحدَّثَنَا نَ ْص ُر ْب ُن . َعِل ِس ْب ُسئِ َل َع ِن ثَنَا ُحمْيٍد، َع . قَا َل: ْن أنَ ، فَقَا َل ِ نُو ِت فِي َص ََةِ ال ُّصْبح قُ ْ َو ال : بَ ْعدَهُ ِ ْب َل ال ُّر ُكوع نُ ُت قَ فِ : إسناده صحيح ورجاله ثقات. ُكنَّا نَق . ي الزوائد ْ 355. (1183) (6342)- Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh'a sabah namazındaki kunut hakkında sorulmuş, o da şu cevabı vermiştir: "Biz rükudan önce de sonra da kunut okurduk."482 AÇIKLAMA: Bir kısım hadisler sabah namazında da kunut okunacağını ifade eder. Mâlik ve Şafiî hazretleri buna hükmetmiştir. Bazı alimler, büyük bir bela, olmadıkça sabah namazında kunut okumak caiz değildir demiştir. Hanefiler vitrin son rek'atinde kunut okurlar. Mezheplere göre kunut duası da farklıdır.483 * SEFERDE VİTR َوإ ْس َح ـ386 ـ6343 ـ1183 - ا ُق ْب ُن ،َ ٍ ِن ِسنَا َحدَّثَنَا أ ْح َمدُ ْب ِ ٍر ثَناَ يَ ِز . ، َع ْن : يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ َمْن ُصو ٍر؛ قَاَ أْنبَأَنا ُش ْعبَة،َ َع ْن َجاب ِي ِه؛ قَا َل ِن ْن أب ِر َر ْكعَتَْي َساِلٍم، َع : ِي فِي ال َّسفَ ّ َصل يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاِ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِهَم َكا َ َ . َ ا ْي يَزيدُ . ْي َعلَ َّ َه َّجد ِم َن الل . ُت َو ِل َكا َ َ يَتَ ْ ل ق : ُ َو َكا َ َ يُوتِ ُر؟ قَا َل ّي نَعَ ْم.فِي الزوائد: ، وهو كذاب : فِي إسناده جابر الجعف . 356. (1193) (6343)- Salim babası Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma'dan anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm sefer sırasında iki rek'at kılardı, buna ilavede bulunmazdı. Geceleyin de teheccüd namazı kılardı." Ben babama: "Aleyhissalâtu vesselâm sefer sırasında vitir de kılar mıydı?" diye sordum, "evet!" cevabını verdi."484 * VİTRDEN SONRA İKİ REK'AT ٍر ـ387 ـ6344 ـ1188 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . َّشا نَا . ُّمِه، َع ْن َح َّمادُ ْب ُن ُم ْسعَ ثَ دَةَ ُ َح َس ِن، َع ْن أ ْ ُّي، َع ِن ال َمَرئِ ْ َمْي ُمو ُ َ ْب ُن ُمو َسى ال ثَنَا َو ِن، ِن َخِفيفَتَْي ِر َر ْكعَتَْي ِوتْ ْ ِي بَ ْعدَ ال ّ َصل َكا َ َ يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َمةَ؛ أ َّ َ النَّب ُّم َسلَ َو َج أ اِل ٌس ُ ُه . 357. (1195) (6344)- Ümmü Seleme radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm vitir namazından sonra oturduğu yerden iki hafif rekat daha kılardı."485 480 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/65. 481 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/65. 482 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/65. 483 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/65-66. 484 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/66. 485 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/66. * VİTİRDEN SONRA OTURARAK İKİ REK'AT KILMAK ٍر ـ385 ـ6348 ـ1188 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . َّشا ثَنَا . ِّمِه، َع ْن َح َّمادُ ْب ُن َم ْسعَدَةَ ُ َح َس ِن، َع ْن أ ْ ُّي، َع ِن ال َمَرئِ ْ ثَنَا ُمْي ُمو ُ َ ْب ُن ُمو َسى ال َو ِن، ِر َر ْك َعتَْي َن َخِفيفَتَْي ِوتْ ْ ِي بَ ْعدَ ال ّ َصل َكا َ َ يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َمةَ؛ أ َّ َ النَّب ِّم سلَ َو َج أ اِل ٌس ُ فِ زوائد: فِي إسناده مقال.’ َ ُه . ي ال ميمو َ بن موسى، قَا َل فِي ِه أحمد: ما أرى به بأسا. بُو حاتم َ بُو داود: بأس به وليّنه غير واحد. وذكره َ وقَا َل أ . صدوق وقَا َل أ ِذَا انفرد ِن حبا َ فِي الثقات والضعفاء، وقَا َل منكر الحديث يجوز احتجاج به إ اْب . 358. (1195) (6345)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, vitirden sonra kısa iki rekatlık bir namaz kılardı. Bunu oturarak kılardı."486 ُّي ـ388 ـ6346 ـ1186 - َم ْشِق الِدّ َ َرا ِهيم ْب ِ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ َو ثَنَا ُع ا ِحِد َمُر ْب ُن َعْبِد ا ْ ِ ثَ ’ ي ل . نَا ا ب َ ِن أ ْو َزا ِع ُّي، َع ْن يَ ْحيَى ْب قَالَ ْت َمةَ؛ قَا َل َحدَّثَتْنِي َعائِ َشةُ ِي َسلَ ب َ ٍر، َع ْن أ ِ َوا ِحدَ َكثِي : ةٍ ُر ب ِوتُ يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِهَم َكا َ َ . ا فِي ُ َرأ ِن يَقْ َّم يَ ْر َك ُع َر ْكعَتَْي ثُ َر َك َو َع ُهَو َجاِل فَ َ َرادَ أ ْ َ يَ ْر َك َع، قَام ِذَا أ ٌس فَإ .فِي الزوائد: هذا إسناده صحيح ورجاله ثقات. 359. (1196) (6346)- Hz. Aişe radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm tek bir rek'atle vitir kılar, sonra oturduğu yerden iki rek'at daha kılar, bunlarda kıraatte bulunurdu. Rüku'ya gitmek isteyince, kalkar rüku yapardı."487 AÇIKLAMA: Şarihler, vitirden sonra kılınan bu iki rek'ati, Resûlullah'ın devamlı kılmadığını, vitirden sonra da namaz kılmanın caiz olduğunu göstermek için arada bir kıldığını belirtirler.488 * BİNEK ÜZERİNDE VİTR َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ِز ’ ُودَ ـ365 ـ6347 ـ1251 - يدَ ا بُو دَا َ ِن ْسفَا ِط . َعبَّا ٍس؛ أ َّ َ ُّي ثَنَا أ ثَنَا َعباَّدُ ْب ُن َمْن ُصو ٍر، َع ْن ِع ْكِر َمة،َ َع ْن اْب ِوتِ ُر َكا َ َ يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ النَّب تِ ِه ِ ّي َصل َعل .فِي الزوائد: فِي إسناده عباد بن منصور وهو ضعيف. َى َرا ِحلَ 360. (1201) (6347)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm vitir namazın: bineği üzerinde de kılardı."489 AÇIKLAMA: Hayvan üzerinde nafile namaz kılmak bilicma caiz ise de, farı namaz kılmak bazı şartlarla caizdir: Hanefilere göre düşman veya yırtıcı hayvan korkusu, fazla çamur bulunması, yol arkadaşından geri kalmak, hastalanmak gibi mazeretler sebebiyle hayvandan inme imkânsızlığı olması halinde, yolcu binek hayvanının üstünde farz namazını kılabilir. Rüku için biraz eğilir, secde için daha fazla eğilir. Kıble hayvanın gittiği istikamet kabul edilir. Hayvan veya üzerine oturulan palan vesairenin necaseti zarar vermez. Şafiîler de zaruret olmadıkça hayvan sırtında farı namaz kılınmasını caiz görmezler. Hayvan yürürken caiz görmezler. Hayvan durmuş ise, namaz müddetince kıbleye yönelmek, ayakta olmak, rüku ve secdelerin yapılması mümkün olmak gibi şartlarla sahih olabilir, aksi halde sahih olmaz derler.490 * GECENİN BAŞINDA VİTR ْكٍر ـ361 ـ6345 ـ1252 - ِي بَ ب َ ْوبَة،َ ثَنَا يَ ْحَيى ْب ُن أ َما ُ َ ْب ُن تَ ْي ُود،َ ُسلَ بُو دَا ِن َعِقي ٍل، َ ِن ُم َح َّمِد ْب َحدَّثَنَا أ . ثَنَا َزائِدَة،ٌ َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب َع : ْن َجاب َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َمِة. قَا َل فَأْن َت َ لعَتَ ْ ِل، بَ ْعدَ ا ْي َّ َّو َل الل ٍن تُوتِ ُر؟ قَا َل: أ َّي ِحي ْكٍر: أ ِي بَ ي ّّللاُ َعل ’ب ِل ياَ : ُع َمُر؟ فَقَا َل ْي َّ َر الل آ ِخ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَقَا َل النَّب : ْ ِال َت ب ْكٍر، فَأ َخذْ أ َّما أْن قَى َت ياَ أباَ بَ ْ . َت ُوث َوأ َّما أْن َت يَا ُع َمُر، فَأ َخذْ َّوةِ قُ ْ ِال ب . ْوبَةَ َما ُ َ ْب ُن تَ ْي ُود،َ ُسلَ بُو دَا َ نَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َعبَّاٍد َحدَّثَنَا أ . ِن ُع َمَر أْنبَأ . ؛ أ َّ َ َ ، َع ِن اْب ٍ ثَنَا َي ْحيَى ْب ُن َسِليٍم، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن نَافِع َّي ّّللاُ النَّب قَا َل ِ ّي َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ْك َعل ’ ٍر َ َر نَ ْحَو بي بَ . هُ فَذَ َك .فِي الزوائد: إسناده حسن. و قَا َل فِي الرواية الثانية: إسناده صحيح ِي قتادة. ب َ بُو داود من حديث أ َ ورجاله ثقات. و قَا َل: والحديث رواه أ 486 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/67. 487 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/67. 488 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/67. 489 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/67. 490 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/67-68. 361. (1202) (6348)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Ebu Bekr radıyallahu anh â: "Vitri ne zaman kılarsın?" diye sordu. O: "Gecenin başında, yatsıdan sonra!" diye cevap verdi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Ey Ömer, sen ne zaman?" diye sordu. Hz. Ömer: "Gecenin sonunda!" diye cevap verdi. Aleyhissalâtu vesselâm da: "Ey Ebu Bekr! Sen sağlam (ihtiyatlı) olanı tutmuşsun! Ey Ömer, sen de kuvveti tutmuşsun."491 AÇIKLAMA: Vitir namazını yatsıdan hemen sonra kılmak gece kalkamayacaklar için ihtiyatlı bir davranıştır. Gece kalkma hususunda kuvvetli irade sahibi olanlar da geceye bırakabilirler. Hz. Ömer bunun efdal olduğunu söylemiştir.492 * UNUTARAK CÜNÜB NAMAZ KILAN ِس ٍب ِن ـ362 ـ6348 ـ1225 - كاَ ِن ُح َمْيِد ْب ِن َزْيٍد، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا َي ْعقُو ُب ْب ُن . اْب َمةَ َسا ُ ْيِم ُّي، َع ْن أ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُمو َسى التَّ َى ا َمْول ْو يد،َ ِن يَ ِز ’ ثَ ِن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب ِن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْس بَا َ .َ ا َل َوِد ْب َرةَ؛ قَ ِي ُه َرْي ب َ َ َع : ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل َخ َر َج النَّب لَى ِ إ َمَكثُوا ِهْم، فَ ْي َر إلَ َّم أشاَ ِر، ثُ َس ال َّص ََةِ . َل َو َكبَّ َق فَا ْغتَ َّم اْن َطلَ َص َر َف ً. قَا َل َو َكا َ َ َرأ ُسهُ يَقْ ُط ُر َم ث . اء ُ َّما اْن ِ ِهْم، فَلَ َّى ب نّي َخ َر فَ : إ ْج ُت َصل ْي ُكْم ُجنُبًا َ إل . ْم ُت فِي ال َّص ََةِ ِي نَ ِسي ُت َحتَّى قُ .فِي الزوائد: هذا إسناده ضعيف لضعف أسامة بن زيد. ورواه الدار قطني فِي َوإنّ سننه من طريق أسامة بن زيد. 362. (1220) (6349)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm namaz için evinden çıkıp (namaz mahalline gelerek) tekbir getirdi, sonra ashaba (bekleyin diye) işaret buyurdu. Hemen gidip gusletti geldi. Saçlarından su damlıyordu. Onlara namaz kıldırdı. Namazdan çıkınca: "Yanınıza cünüb olarak gelmişim. Namaza duruncaya kadar da durumumu hatırlayamadım. (Tam kılacağım anda hatırladım)" buyurdular."493 ـ363 ـ6385 ـ1221 - ِر َجةَ ُم ْب ُن خاَ َهْيثَ ِي ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ثَنَا ال . ب َ ِن أ ، َع ِن اْب ِن ُج َرْيجٍ ثَنَا إ ْس َماعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن اْب ُم ْي َكة،َ َع ْن عاَئِ َشةَ ل . ْت َ قَال : َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصِر قَا َل : ْف، َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْن يَ ْ ٌي، فَل ْو َمذْ ٌس أ ْ ْو قَل ْو ُر َعا ٌف أ ْي ٌء أ َصابَهُ فِ َم ْن أ ْ َو َّضأ يَتَ ْ ُم فَل . َّ َيتَ َكل ِل َكَ َو ُهَو فِي ذَ ِن َعلَى َص ََتِ ِه، َيْب ْ َّم ل ث .فِي الزوائد: فِي إسناده إسماعيل بن عياش. وقد روى عن الحجازيين، ُ وروايته عنهم ضعيفة. 363. (1221) (6350)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kime namazda iken kusma veya burun kanaması veya bulantılı kusma veya mezi akması hallerinden biri isabet ederse, hemen gidip abdest alsın. Sonra gelip namazının üzerine (kılamadığı kısmı) bina etsin. İşte bu sırada (dünyevî kelamla) konuşmasın."494 AÇIKLAMA: Hadis sayılan hallerde abdestin bozulduğunu belirtmiş olmaktadır. Ayrıca böyle bir durumda kişinin, namaz edebine uymayan kelam telaffuz etmeden abdestini alıp geldiği taktirde, önceki kıldıklarını tamamlayabileceğini belirtmektedir.495 * NAMAZDA ABDESTİ BOZULAN ِن ـ364 ـ6381 ـ1222 - ِيدَةَ ْب ِن َعب ْب َزْيٍد. ي ِه، َحدَّثَنَا ُع َمُر ْب ُن َشبَّةَ ِ ب َ ِن ُع ْرَوة،َ َع ِن أ ِم اْب ُمقَدَّ ِم ُّي، َع ْن ِه َشا ْ ال ّيٍ ثَنَا ُع َمُر ْب ُن َعِل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِ قَ : « ذَا َع . ا َل ْن َعائِ َشة،َ َع ِن النَّب إ َصِر ْف ْن َّم ِليَ ْنِف ِه، ثُ َ يُ ْم ِس َك َعلَى أ ْ َحدُ ُكْم فَأ ْكدَ َث، فَل َ َّى أ . َح ْب ُن يَ ْحيَى َص » ل ِن َو دَّثَنَا . ْه ٍب َح ْر َملَةُ ْي ٍس، َع ْن ْبدُ ّّللاِ ْب ثَنَا ُع َم ثَنَا َع . ُر ْب ُن قَ نَ ْحَوهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي ِه، َع ْن َعائِ َشة،َ َع ِن النَّب ب َ ِن ُع ْرَوة،َ َع ْن أ ِه َشا .فِي الزوائد: هُ ثقات ِم ْب ُ فِي إسناده صحيح ِر َج . ال والطريقة الثانية ضعيفة تفاقهم على ضعف عمر بن قيس. 364. (1222) (6351)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: 491 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/68. 492 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/68. 493 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/69. 494 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/69. 495 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/69. "Biriniz namaz kılarken hadesi vaki olsa, burnunu tutup namazdan çıksın."496 * HASTA NAMAZI َوا ِس ِط ُّي ـ368 ـ6382 ـ1224 - ْ ٍ َ ال ِن بَيَا َحِميِد ْب ْ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال ْس َحا ُق ا ِ ٍز ثَنَا إ ’َ ، ِي َحِري ب َ ِ ٍر، َع ْن أ ْز َر ُق، َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َجاب ِن ُح ْجٍر؛ قَا َل ْن َوائِ ِل ْب َع : ى يَ َّى َجاِل ًسا َعلَ َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل ٍر َو ُه َر َو َو ِج ٌع أْي ُت النَّب ِ ِمينِ ِه، .فِي الزوائد: فِي إسناده َجاب الجعفي، وهو متهم. 365. (1224) (6352)- Vâil İbnu Hucr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı hasta iken oturduğu yerde sağ tarafı üzerine (yaslanmış vaziyette) namaz kılarken gördüm."497 * OTURARAK NAFİLE NAMAZI ُّي ـ366 ـ6383 ـ1227 - َمانِ ْ عُث ْ بُو َمْرَوا َ َ ال َ ِي ِه، َع ْن َحدَّثَنَا أ . ب َ ِن ُع ْرَوة،َ َع ْن أ ِم ْب ِزٍم، َع ْن ِه َشا ِي َحا ب َ ِز ْب ُن أ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ْي ِه َ ْت َعائِ َشة:َ قَال : ي ّّللاُ َعلَ َّ َرأْي ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َما قَائِماً ِل إَّ ْي َّ ِي فِي َش ْيٍء ِم ْن َص ََةِ الل ّ َصل يُ َ م َّ َو َسل . ِ َجعَ َل َحتَّى دَ َخ َل فِي ال ِّس ّن. فَ َو َس َجدَ فَقَرأ َها َ ، قَام ْو َث ََثُو َ َ أيَةً ، أ َءتِ ِه أربَعُو َ َ آيَةً َراَ ْي ِه ِم ْن قِ ِذَا بَِقي َعلَ َحتَّى إ ِي َجاِلساً ّ َصل يُ .فِي الزوائد: إسناده صحيح، ورجاله ثقات. 366. ( 1227) (6353)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın gece namazını hep ayakta kıldığını gördüm, başka şekilde kıldığını hiç görmedim. Bu hal yaşlanıncaya kadar devam etti. Yaşlanınca oturarak kılmaya başladı. Okumakta olduğu kıraatından otuz-kırk ayet kalınca, kalkar onları ayakta okuyup secdeye giderdi."498 AÇIKLAMA: Resûlullah gece namazlarında kıraatı çok uzun tutardı. Bu sebeple, yaşlılıkta uzun müddet ayakta kalması zahmet verir olunca, namazın kıraatini oturarak yaptığı; buna rağmen, yine de 30-40 ayeti ayakta okuyup sonra rükû-secde yaptığı belirtilmektedir.499 * OTURARAK KILINAN NAMAZIN SEVABI YARIM َج ْه َضِم ُّي ـ367 ـ6384 ـ1235 - ْ ال ّيٍ ْش ُر ْب ُن َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . ُع َمَر َعِل ِ ٍر ثَنَا ب . ثَنَا ِن َج ْعفَ َحدَّثَنِي إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َع . ُم َح َّمِد ْبدُ ّّللاِ ْب ُّو َ َ قُ َصل يُ نَاساً ُ َرأى أ َخ َر َج فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِن َماِل ٍك؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِس ْب ِن َس ْعٍد، َع ْن أنَ ْب عُودا. فَقَا َل: قَا ِعِد َعلَى ً ْ َص ََةُ ال ِ ْص ِف ِم ْن َص ََةِ ا قَائِِم النّ ْ ل .فِي الزوائد: إسناده صحيح. 367. (1230) (6354)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir gün evinden çıkınca, mescidde oturarak (nafile) namaz kılanları gördü, şöyle buyurdu: "Oturanın kıldığı namaz, sevaben ayakta kılanın namazının yarısına denktir."500 * RESÛLULLAH'IN HASTALIKTA KILDIĞI NAMAZ َج ْه َضِم ُّي ـ365 ـ6388 ـ1234 - ْ ال ّيٍ َهْي ٍط َحدَّثَنَا نَ ْص ُر ْب ُن . َعِل ْب ُن بُ َمةُ ِ ِه فِي بَ ْيتِ ِه، قَا َل َسلَ ْود،َ ِم ْن ِكتَاب أْنبَأنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن دَا ِن ُعبَ ْيٍد؛ قَا ِم ْب ِن َشِري ٍط، َع ْن َساِل َبْي ِط ْب ِي ِهْنٍد، َع ْن نُ ب َ ِن أ ْيِم ْب َ َع َل: فِي َمَر ِض ِه ْن َْ نُعَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َي َعلي َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْغِم ُ أ . َّم أفَا َق ُ ث . فَقَا َل: وا ُ نَعَ ْم. قَا َل: ِ َ أح َض َر : ِت ال َّص ََةُ؟ قَال يُ َؤذّ ُمُروا ِب ََ ًَ فَل . ا ِس ْ ِالنَّ َص ّلِ ب يُ ْ ْكٍر فَل . ْي ِه فَأفَا َق َو ُمُروا أبَا بَ َي َعلَ ْغِم ُ َّم أ ثُ فَقَا َل: وا ُ ِؤ نَعَ ْم. قَا َل . ذ َ أ : َح َض َر ِت ال َّص ََةُ؟ قَال ْي َمُروا ِب ََ ًَ فَلَ . ِالنَّا ِس فقَالَ ْت َعائِ َشةُ َص ّلِ ب يُ ْ ِي َر ُج ٌل ْكٍر فَل ب َ ومروا أبا بَ : إ َّ َ أ ِطي ُع أ ِسي ٌف. يَ ْب ِكيَ، يَ ْستَ َ ُمقَام ْ ِل َك ال َ ذَ َر فَإذَا قَام . هُ َمْر َت َغْي َر فَ . هُ َمْو أ َّم أ ْغْي ث . ُ ث ْي ِه ُ َي َعلَ . فَأفَا َق، فَقَا َل: ِ ْ َ َّم أ ْغِم يُؤذّ ُمُروا ِب ََ ًَ فَل . َ ِالنَّا ِس َص ّلِ ب يُ ْ ْكٍر فَل َو ُمُروا أبَا بَ َصَوا ِح ُب يُو ُس َف . أ . قَا َل، ْو َصَوا ِحبَا ُت يُو ُس َف فَإَّن ُك َّن . َ َ ِمَر ِب ََ ٌل فَأذَّ ِ فَأ . النَّا ِس ُ َّى ب َصل بُو َب ْكٍر فَ َ ِمَر أ ُ ِ . َّ َ َوأ َّم إ ث ، فَقَا َل ُ َ َو َجدَ ِخفَّةً م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َِ َعلَ ِكى ُء َر ُسو َل ّّللِ َصل ُظ ُرواِلي َم : ْن أتَّ اْن ْي ِه ِهَما َ ْي َعل . َرةٌ و َر ُج ٌل آ َخ ُر، فَاتَّ َكأ َغلَ َء ْت بَ ِري ْن ُك َص َجا َه َب ِليَ فَ . بُو َب ْكٍر، ذَ َ َرآهُ أ َّما بُ ْت َم فَل . َكانَ َك َ ْ ِ َ اث ْي ِه، أ َء َر فَأْو َم . ُسو ُل ّّللِ أ إلَ َّم َجا ثُ 496 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/70. 497 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/70. 498 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/70-71. 499 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/71. 500 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/71. ْكٍر ِي بَ ب َ لَى َجْن ِب أ ِ َس إ َختَّي َجلَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ْكٍر َص . ََتَهُ بُو بَ َ َ َحتَّى قَض َى . أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّم إ َّ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ثً ِ َض ب ق . بُو َعْبِد ّّللا ُ ّي.ٍفِي الزوائد: هذا إسناده صحيح، ورجاله ثقات. َحِدي ٌث َغِر قَا َل أ : ي ٌب َ ِن َعِل ِ ِه َغْي ُر نَ ْصِر ْب َحِدّ ْث ب ْم يُ هذَا . لَ 368. (1234) (6355)- Sâlim İbnu Ubeyd anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hastalığı sırasında bir ara bayılmıştı. Sonra ayıldı ve: "Namaz vakti girdi mi?" diye sordu. "Evet!" dediler. "Bilal'e söyleyin ezan okusun! Ebu Bekr'e söyleyin o da halka imamlık etsin!" buyurdular. Üzerine yine baygınlık geldi, az sonra ayıldı. Yine: "Namaz vakti girdi mi?" diye sordu. "Evet!" dediler. "Öyleyse Bilal'e söyleyin ezan okusun ve Ebu Bekr'e söyleyin o da halka imamlık etsin!" buyurdular. Sonra tekrar bayıldı. Az sonra ayıldı. Ayılır ayılmaz: "Namaz vakti girdi mi?" dediler. "Evet!" denildi. "Öyleyse Bilal'e söyleyin ezan okusun ve Ebu Bekr'e söyleyin o da halka imamlık etsin!" buyurdular. Hz. Aişe radıyallahu anhâ: "Babam Ebu Bekr yufka yürekli bir kimsedir. (Size mahsus) bu makama geçerse dayanamaz ağlar, (sizin yerinize) imamlığa tahammül edemez! Bu işi bir başkasına söyleseniz!" dedi. Derken Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir kere daha bayıldı. Az sonra ayıldı. Yine: "Bilal'e söyleyin ezan okusun, Ebu Bekr'e söyleyin o da halkın namazını kıldırsın" buyurdular. Sonra: "Siz kadınlar Hz. Yusuf'un (kıssasında zikri geçen fettan) kadınlar gibisiniz" buyurdular." Râvi der ki: "Bilal'e emredildi, ezan okudu. Hz. Ebu Bekr'e emredildi o da namaz kıldırdı. Sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir hafiflik hissedip: "Kendisine dayanacağım birini çağırın!" buyurdular. Berîre ve bir de erkek geldi. Onlara dayanarak mescide gitti. Hz. Ebu Bekr onu görünce geri çekilmek istedi. Ancak Aleyhissalâtu vesselâm ona: "Yerinden ayrılma!" diye işaret buyurdu. sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm gelip Hz. Ebu Bekr'in yanına oturdu. Ebu Bekr böylece namazı kıldırdı. Bilahare Aleyhissalâtu vesselâm ruhunu teslim etti." 501 ُّي ْب ُن ُم َح ـ368 ـ6386 ـ1238 - َّمٍد َحدَّثَنَا َعِل . ِي إ ْس َحا َق َع ِن ا ب َ َو ِكي ٌع َع ْن إ ْس َرائِي َل َع ْن أ ِن ثَنَا ’ َعْبا ٍس؛ ِي َل َع ْن ْب ِن ُش َر ْحب ِم اْب ْرقَ ِذي َم قَا َل: ا َت فِي ِه، َكا َّ َ َمَر َضهُ ال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َمِر َض َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّما . ا َل لَ فَقَ : ؟ َ َ فِي بَ ْي ِت َعائِ َشةَ قَالَ ْت َعائِ َشةُ ادْ ُعواِلي َعليّاً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْكٍر يَا ! ؟ قَا َل َر ُسو َل ّّللِ َصل َك أبَا بَ نَدْ ُعو ل : َ َصةُ َ ْت َحْف يَا ! ْت َر ادْ ُعوهُ قَال : ُسو َل ّّللِ َك ُع َمَر؟ قَا َل ادْ ُعوهَ قَالَ نَدْ ُعو لَ ْ ُّم ال ُ َس فَ ْض : ؟ قَا َل ِل أ عَبَّا ْ َك ال َر ُسو َل ّّللاِ نَدْ ُعو لَ َسهُ يَا : َ َر نَعَ ْم. أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َع َر ُسو ُل ّّللِ َصل َرفَ َمعُوا َّما ا ْجتَ َس َك َت َ فَنَ . َظ َر فَل . فَ َمَر َّم فَقَا َل ُع : َجا ثُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُو ُموا َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِ ق ال َّص ََةِ . فَقَا َل: ْت َء ِب ََ ٌل يُ ْؤِذنُهُ ب َص ّلِ بَالنَّا ِس فَقَالَ يُ ْ ُمُروا أبَا َب ْكٍر فَل ْكٍر َر ُج ٌل َرقِي ٌق َعائِ َشة: َح ِص ٌر ُ َو يَا . النَّا ُس يَ ْب ُكو َ َ َر ُسو َل ّّللاِ إ َّ َ أبَا بَ َىَ يَ َرا َك، يَ ْب ِكى، ِ . النَّا ِس َو َمت ِى ب ّ َصل َمْر َت ُع َمَر يُ فَل . َو أ ِ فَ النَّا ِس ِى ب ّ َصل ْكٍر فَ بُو بَ َ َر َج أ َخ . ْف ِس ِه ِخفَّةً ِم ْن نَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو َجدَ ِن فَ . ْي َهادَى بَ ْي َن َر ُجلَ َر َج يُ ِ َ فَ َخ . َو ِر ْج ََهُ تَ ُخ َّطا ْكٍر ِ فِي ا’ ْر ِض. ي بَ ِأب َرآهُ النَّا ُس َسبَّ ُحوا ب َّما َه َب ِليَ ْستَ َ أي َم أ ِخ . َكانَ َك َر فَل . فَذَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ْي ِه النَّب َء َر فَأْو َم . ُسو ُل ّّللِ أ اِلَ َجا فَ َس َع ْن يَ ِمينِ ِه َجلَ فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ْكٍر . بُو بَ َ أ َ َوقَام . َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِالَّنب ُّم ب بُو َب ْكٍر يَأتَ َ َو ِي َكا َ َ أ ِأب ُّمو َ َ ب َوالنَّا ُس يَأتَ ،َ م ْكٍر بَ . قَا َل اْب ُن َعبَّا ٍس: ْكٍر بُو بَ َ َغ أ َءةِ ِم ْن َحْي ُث َكا َ َ بَلَ َرا ِق ْ ِم َن ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو . ِكي ٌع َوأ َخذَ قَا َل : َو َكذَا ال ُّسنَّةُ .قَا َل: َّي ّّللاُ َع ِل َك َما َت َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِض ِه ذَ فِي َمَر فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه ل .فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. إ أبا إسحاق اختلط بأخر َ ّسا عمره و َكا َ َ مدل . وقد رواه بالعنعنة. وقد قَا َل البخاري: نذكر ’بي إسحاق سماعا من أرقم بن شرحبيل. 369. (1235) (6356)- İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, kendisini ölüme götüren hastalığa yakalandığı vakit Hz. Aişe'nin evinde idi. "Bana Ali'yi çağırın!" buyurdular. Hz. Aişe radıyallahu anhâ: "Ey Allah'ın Resûlü! Sana Ebu Bekr'i çağırsak olmaz mı?" dedi. "Onu çağırın!" buyurdular. Hafsa radıyallahu anhâ: "Sana Ömer'i çağırsak olmaz mı?" dedi. "Onu çağırın!" buyurdular. Ümmü'l-Fadl: "Ey Allah'ın Resûlü! Sana Abbâs'ı çağırsak olmaz mı?" dedi. "Evet!" buyurdular. (Adı geçenler) toplanınca Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm mübarek başlarını kaldırarak (etrafa bir) bakıp sükut ettiler. Hz. Ömer: "Kalkın! Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı yalnız bırakın!" dedi. Az sonra Bilâl geldi. Resûlullah'a namazı haber verdi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Ebu Bekr'e söyleyin halka namaz kıldırsın!" buyurdular. Hz. Aişe "Ey Allah'ın Resûlü! Muhakkak ki Ebu Bekr, yumuşak kalpli, tutuk bir kimsedir. (Makamınızda) sizi göremezse ağlar, insanlar da (ona katılıp) ağlarlar. Emretseniz de halka namazı Ömer kıldırsa!" dedi. (Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm namazı Ebu Bekr'in kıldırması için ısrar edince) Hz. Ebu Bekr, halka namaz kıldırmak üzere öne geçti. Bu sırada Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kendinde bir hafiflik hissetti. İki kişinin arasında dayanarak mescide geçti, ayakları yerde sürünüyordu. Halk Aleyhissalâtu vesselâm'ı mescidde görünce Ebu Bekr'i "sübhanallah!" diyerek ikaz ettiler. O geri çekilmek istedi. Ama Aleyhissalâtu vesselâm: "Yerinde kal" diye işaret etti. Resûlullah gelip Ebu Bekr'in sağına oturdu. Ebu Bekr kalktı. Hz. Ebu Bekr Resûlullah'ı imam kıldı, halk da Ebu Bekr'i imam kıldı. İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ der ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, kıraatı, Hz. Ebu Bekr'in kıldığı yerden aldı." Vekî der ki: "Sünnet böyledir (ikinci imam, kıraatı birincinin kaldığı yerden devam ettirir)."502 AÇIKLAMA: 501 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/72. 502 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/73-74. Resûlullah'ın son günleriyle ilgili açıklama daha önce geçmişti. Rivayetler, bu hastalık sırasında Hz. Ebu Bekr'in üç gün (12 vakit) imamlık yaptığını ifade eder. Resûlullah iki sefer mescide çıkmış olmalı. Birinde yatsı, diğerinde öğle namazı için. Rivayetler dikkat edilmezse karıştırılabilir ve tenakuz var zannedilir. Nitekim, Resûlullah'ın mescide giderken omuzlarına dayandığı belirtilen isimler de ihtilaflı görülür. Nevevî şöyle bir telifte bulunur: "Resûlullah'ın dayandığı belirtilen Hz. Aişe ve Berîre gibi kadınlar, oda içerisinde yardımcı olmuşlardır. Oda kapısından sonra erkekler (Hz. Abbâs, Hz. Ali, Fadl İbnu Abbâs, Üsame İbnu Zeyd) nöbetleşe Resûlullah'ı mesciddeki yerine kadar götürmüşlerdir." Namaz sırasında Hz. Ebu Bekr, Resûlullah'a uymuş, Resûlullah, hastalığı sebebiyle alçak sesle ve oturarak kıldırdığı için, Hz. Ebu Bekr mübelliğlik yaparak namazın harekâtını halka duyurmuştur. Dolayısıyla halk hakikatte Hz. Ebu Bekr'e değil, Resûlullah'a uymuştur. Esasen imam varken cemaatın bir başkasına uyarak namaz kılması caiz olmaz. Mamafih şarihler, bir seferinde Resûlullah'ın Hz. Ebu Bekr'e uyduğunu, bir seferinde de Hz. Ebu Bekr'in belirtildiği şekilde Resûlullah'a uyduğunu kabul ederler. Bu yorum, diğer bazı ihtilafların çözümünde de faydalıdır.503 * SABAH NAMAZINDA KUNUT ِ ُّي ـ375 ـ6387 ـ1242 - ُم ْب ُن نَ ْضٍر ال َّضبّ َحدَّثَنَا . و ٌر َحاتِ َى، ُزْنبُ ِن ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْعل . ْب ُن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ثَنَا َعْنبَ َسةُ ِّم ُ ِي ِه َع ْن أ َع ْن أب نَافِع ْت ٍ َمةَ؛ قَالَ َس : ْجِر لَ فَ ْ نُو ِت فِي ال َ َع ِن القُ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َى َر ُسو ُل ّّللِ َصل نُ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. قَا َل ِه ُم َح َّمد بن يعلى وعنبسة بن َع . و يصح لنافع سماع من أم سلمة. ْبدُ ال َّر ْح َم ِن الدار قطن : و عبد ّّللا بن نافع، كلمن ضعفاء ّى 370. (1242) (6357)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm sabah namazında kunut yapmaktan nehyolundu."504 AÇIKLAMA: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, -bazı rivayetlerin sarahatine göre, Uhud savaşında dişlerinden isabet alınca, sabah namazlarında, son rek'atte semiallahu limen hamideh, Rabbena ve Lekelhamd dedikten sonra "Allahım, falana, falana ve falana lanet et" diye muayyen şahıslara lanet etmeye başlamıştı. Bunun üzerine "Kullarımın tedbir ve idaresinden senin elinde bir şeş yoktur ve sen onların inkârlarından mes'ul değilsin. Allah dilerse onlara tevbe nasip eder, dilerse, zalim oldukları için, azab verir" (Al-i İmran 128) mealinde ki ayette Resûlullah bu bedduadan men edilir.505 * NAMAZDA YILAN, AKREB ÖLDÜRÜLEBİLİR ِن َح ـ371 ـ6385 ـ1246 - ِكيٍم ا َما َ َ ْب ْ َحدَّثَنَا أ ْح ’ َمدُ ْب ُن ُعث ٍر؛ قَاَ عَبَّا ُس ْب ُن َج ْعفَ ْ َوال ٍت الدَّ َّها ُ َ ْو : ِد ُّي، ِ اب ُّي اْب ُن ثَ َح َكُم ثَنَا َعِل . ْ ثَنَا ال ُم َسيَّ ِب، َع ْن َعائِ َشةَ ْ ِن ال َمِل ِك، َع ْن قَتَادَة،َ َع ْن َس ِعيِد ْب ْ ْب ُن ْت َعْبِد ال َر ٌب َو ُهَو ؛ قَال : فِي َ َ َعقْ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل لَدَ َغ ِت النَّب َر ال َّص ََة.ِ فَقَا َل: َب عَقْ ْ َن ّّللاُ ال ل . ِي َعَ ّ ُم َصل ْ َر ال ِي َو َغْي ّ ُم َصل ْ َح َر . ِم َما تَدَ ُع ال ْ ِح ّلِ َوال ْ ُو َها فِي ال تُل اق .فِي الزوائد: فِي إسناده الحكم بن ْ ِن خزيمة فِي صحيحه عن ُم َح َّمد بشار، عن ُم َح َّمد بن جعفر، عن عبد الملك، وهو ضعيف. لكن ينفرد له الحكم. فقد رواه اْب ِي ب َ ِن عباس و أ َرةَ و قَا َل: حديث حسن. وفي الباب عن اْب ِي ُه َرْي ب َ شعبة، عن قتادة به.و قَا َل: وقد رواه الترمذي من حديث أ رافع. 371. (1246) (6358)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm namazda iken, onu bir akreb sokmuştu. "Allah akrebe lanet etsin! dedi. Namaza duranı da başkasını da bırakmıyor. Onu Harem bölgesinde de, dışında da öldürün!" buyurdular."506 َى ـ372 ـ6388 ـ1247 - ُم ْب ُن َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحي . َجِمي ٍل َهْيثَ ِ ثَنَا ال . ي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ ْ ، َع ْن أب ٍ ِي َرافِع ب َ ِن أ َمْنذَ ٌل، َع ِن اْب ثَنَا َو ُهَو فِي ال َّص ََةِ َربًا قَتَ َل َعقْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب .فِي الزوائد: فِي إسناده مندل، وهو ضعيف. 372. (1247) (6359)- Rafi radıyallahu anh anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm namazda iken bir akreb öldürdü."507 503 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/74-75. 504 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/75. 505 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/75. 506 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/76. 507 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/76. * MEKRUH VAKİT ُمْن َكِدر ُّي ـ373 ـ6365 ـ1282 - ْ ُودَ ال َح َس ُن ْب ُن دَا ْ َحدَّثَنَا ا ل . ِي فَدَْي ٍك، َعن ا ب َ َم ثَنَا اْب ا َ َ ِن أ ْ ل َّض َّحا ِك ْب . ي ِن ُعث ِ ب َ بَ ِر ّيِ َع ْن أ ُمقْ ْ َع ِن ال َرةَ ُه : قَا َل: فَقَا َل َرْي َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّط ِل َر ُسو َل ّّللِ َصل ُمعَ ْ َوا ُ َ ْب ُن ال َر ُسو َل ّّللاِ! ِ ٌم َصْف َسأ َل : يَا ِ ِه َعال َك َع ْن أ ْمٍر أْن َت ب ُ إنَّى َساِئل ِ ِه َجا ِه ٌل َو َما ُهَو . قَا َل: ؟ قَا َل َوأنَاب : ِ ْي َت ال ُّصْب َح، فَدَع َّ َصل ِذَا َها ال َّص ََةُ؟ قَا َل نَعَ ْم إ تُ ْكَرهُ فِي ِر َسا َعةٌ َها ِل َوالنَّ ْي َّ َه ْل ِم ْن َسا َعا ِت الل َ ِ ْرنِى ال َّشْي َطا ِقَ ُع ب ُ ْطل َها تَ َع ال َّش ْم ِس فإنَّ ُ ْطل َحتَّى تَ َم ْحضو َر ال َّص ََةَ . ةٌ َّم َص ّلِ فَال َّص ََةُ َي ال َّش ْم ُس َعلَى َر ث أ ِس َك ُ ِو َحتَّى تَ ْستَ ُمتََقبَّلَةٌ ِ ال َّص َكال ُّر ْمح. ََةَ ِ فَدَع ِ ِذَا َكانَ ْت َعلَى َرأ ِس َك َكال ُّر ْمح َه فَإ . ا َوابُ ْب َ َها أ ُح فِي َوتُْفتَ ُم َج َهنَّ َها ْس َج ُر فِي تُ َك ال َّسا َعةَ ِز فَإ َّ َ تِل . ي َغ ال َّش ْم ُس ْ َحتَّى تَ َك ا ِ ِجب ِن ْي َع ’ َم ْن َحا عَ ْص َر . ْ َي ال َصِل َحتَّى تُ ُمتَقَبَّلَةٌ َم ْح ُضو َرةٌ ِغي َب ال َّش ْم ُس ِذَا َزالَ ْت فَال َّص ََةُ َحتَّى تَ فَإ . ال َّص ََةَ ِ َّم دَع ث .فِي الزوائد: ُ فِي إسناده حسن. 373. (1252) (6360)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor. "Saffân İbnu'l-Muattâl, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a bir husus sorarak: "Ey Allah'ın Resûlü! Ben size sizin bildiğiniz, benim bilmediğim bir şey soracağım" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Nedir o?" deyince: "Gece ve gündüzlerin saatleri içerisinde namaz kılmanın mekruh olduğu bir saat var mı?" dedi. Resûlullah şu cevabı verdi: "Evet! Sabah namazını kıldın mı, artık güneş doğuncaya kadar namazı terket. Çünkü güneş şeytanın iki boynuzu arasından doğar. Doğduktan sonra güneş başın üzerinde ok gibi dik oluncaya kadar (geçen zaman içinde) namaz kıl. Çünkü bu esnada kılınan namazlara melekler hazır bulunurlar ve namazlar makbuldür. Güneş ne zaman ki başın üstünde ok gibi dik durur, namaz terket. Çünkü tam o sırada cehennem tutuşturulur ve kapıları açılır. Bu hal güneş senin sağ kaşından kayıncaya kadar devam eder. Güneş kaydı mı, artık, ikindi namazı kılıncaya kadar ki zaman içinde kılınan namazlar melekler hazır olur ve o namazlar makbuldür. İkindi namazını kıldın mı artık güneş batıncaya kadar namaz kılmayı terket."508 ِق دَّثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن َمْن َح ُصو ٍر ـ374 ـ6361 ـ1283 - نَا،ا َعْبدُ ال َّر َّزا َ ِر أْنبَأ . ِن يَ َسا ،َ َع ْن َع َطا ِء ْب َسلَم ِن أ َم ْعَمٌر َع ْن َزْيِد ْب نَا َ أنَبَأ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ِح ّيِ؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِي َعْبِد ّّللاِ ال ُّصنَاب ب َ ِ َ إ َّ َ ال َّش َع : ْم َس ْن أ ْرنِى ال َّشْي َطا ُع بَ ْي َن قَ ُ ْطل ُع َمعَ َه ت « ا ُ ْطل ْو قَا َل يَ أ َ ِ َه قَ » ا ْرنَا ال َّشْي َطا َرقَ ْت فَا ِذَا ا ْرتَفَعَ َه فَإ . ا َرنَ َك ْت ِذَا َكانَ ْت فِي و َس ِط ال َّس َما ِء قَا ِ فَإ . ذَا دَلَ ْو قَا َل َزالَ ْت» ا َه فَإ «أ ُرو ِب َرقَ فَا . غُ ْ ِذَا دَنَ ْت ِلل فَإ َها َرنَ َه قَا . ا َرقَ ْت فَا فَإ . وا هِذِه ال َّسا َعا ِت ال َّث ََ َث ِذَا َغ َربَ ُّ َصل َف ََ تُ .فِي الزوائد: فِي إسناده مرسل ورجاله ثقات. 374. (1253) (6361)- Ebu Abdillah es-Sunâbihî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Güneş şeytanın iki boynuzu arasında doğar -veya güneşle birlikte şeytanın iki boynuzu doğar dedi.- Güneş yükselince şeytan ondan ayrılır. Güneş semanın ortasına gelince şeytan güneşe yaklaşır. Güneş batıya yönelince -veya ayrılınca dedi- şeytan güneşten ayrılır. Güneş batmaya yaklaşınca, şeytan güneşe yaklaşır. Güneş batınca şeytan ondan ayrılır. Öyleyse bu üç saatte namaz kılmayın."509 * KORKU NAMAZI َم ـ378 ـ6362 ـ1265 - د ْب ُن َعْبدَةَ ِن َس ِعيٍد َحدَّثَنَا أ ْح . ِر ِث ْب َوا ْ ِن ثَنَا َع . َعْبِد ّّللاِ؛ ْبدُ ال ِ ِر ْب ِر، َع ْن َجاب ِي ال ُّزبَ ْي ب َ ثَنَا أيُّو ُب، َع ْن أ ِ ِه َص ََةَ ِأ ْص َحاب َّي ب َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أ َّ َ النَّب َخْو ِف ْ ال . ِ َر َك َع ب َو فَ ا ُونَه،ُ ِذي َن يَل َّ َوال َّص ُّف ال ،َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّم َس َجدَ ،ً ثُ ِهْم َجِميعا Œ ٌ َه َض َخ . ُرو َ َ قِيَام ِذَا نَ َحتَّى إ ِن ِس ِهْم َس َجدَتْي ِأْنفُ ولئِ َك ب ُ ُم َس َجدَ أ . ُمقَدَّ ْ َص ُّف ال َّم تَأ َّخ َر ال ث . و ُ ُ أ َ ِم لئِ َك. َحتَّى قَا ُموا ُمقَام ُمقَدَّ ْ ال َّص ِّف ال َ ولئِ َك َحتَّى قَا ُموا ُمقَام ُ َل أ َّ َوتَ َخل . َ َجِميعًا م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِ ِهْم النَّب َر َك َع ب فَ . ونَهُ ُ ِذي يَل َّ َ َوال َّص ُّف ال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّم َس َجدَ َر ث . فَعُوا ُر ُؤ َس ُ َّما ُهْم فَلَ ِن َس ْجدَتَْي . ِقْبلَةَ ْ ُّو ِمَّما يَِلي ال عَدُ ْ َو َكا َ َ ال . فِي الزوائد: فِي إسناده حديث جابر هذا صحيح. 375. (1260) (6362)- Hz. Cabir İbnu Abdillah radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ashabına havf (korku) namazı kıldırdı. Resûlullah, bütün cemaatle birlikte rükû yaptı, sonra da Resûlullah ve hemen arkasındaki saf secde ettiler, diğerleri ise ayakta (kıyam halinde) beklediler. Resûlullah (ikinci rek'ate) kalkınca beklemekte olanlar kendi kendilerine iki secdede bulundular. Sonra öndeki saf gerileyerek ikinci safın yerinde durdu ve ikinci saftakiler ilerleyerek ön safın yerinde durdu. Sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hepsiyle birlikte rüku yaptı. Sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hemen arkasındaki safla birlikte secde etti. Bunlar başlarını secdeden kaldırınca, diğerleri de secde ettiler. Böylece cemaatin tamamı Aleyhissalâtu vesselâm ile birlikte rüku etmiş oldu. Her grup bir rek'âtin secdelerini kendi kendilerine yapmış oldular. Bu esnada, düşman kıble cihetindeydi."510 508 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/76-77. 509 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/77. 510 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/78. AÇIKLAMA: Korku namazı bahsi daha önce geçti. Orada gerekli açıklamalar yapıldı. 511 * YAĞMUR NAMAZI َحدَّثَنَا أ ْح ’ َم ـ376 ـ6363 ـ1265 - دُ ْب ُن ا ؛ قَاَ ِ ِيع ِي ال َّرب ب َ َح َس ُن ْب ُن أ ْ َوال ٍر ْز : َه ِر، ِ ثَنَا . ي؛ قَا َل َو ْه ُب ْب ُن َجِري ب ثَنَا أ : َسِم ْع ُت َ َرةَ؛ قَا َل َخ َر َج َر ُسو ُل ّّللِ ِي ُه َرْي ب َ ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن، َع ْن أ َحِدّ ُث َع ِن ال ُز ْه ِر ّي،ِ َع ْن ُح َمْيِد ْب ًما ْعَما َ َ يُ يَ ْو النُّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َم يَ ْستَ ْسِقى. ٍة ٍ َ َو ََ إقَا ِن ِب ََ أذَا َر ْكعَتَْي ِنَا َّى ب َّم فَ . َخ َط َصل ث يَدَْي ِه ُ ِة َرافِعاً ِقْبلَ ْ َبنَا . َجعَ َل َودَ َعا ّّللاَ َو َحَّو َل َو ْج َههُ نَ ْحَو ال َءهُ فَ َب ِردَا َّم قَلَ ثُ ا’ ى ا َم َن َعلَ َسِر ْي ’َ وا ْي ’ ى ا َم ِن ْي ’ َس َر َعلَ ْي . فِي الزوائد: فِي إسناده صحيح ورجاله ثقات. 376. (1268) (6363)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir gün yağmur duasına çıkmıştı. Ezan ve ikamet olmaksızın bize iki rek'at namaz kıldırdı. Sonra bize hutbe okudu. Yüzünü, elleri kaldırılmış olarak kıbleye çevirdi. Ayrıca ridasını ters çevirdi; sağ yanını solu, sol yanını da sağı üzerine aldı."512 * YAĞMUR DUASI ـ377 ـ6364 ـ1275 - بُو ا َ قَا ِس ُم، أ ْ ِي ال ب َس َ ِري َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن أ ’ ْحَو ِص. ِن إدْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ اْب ِ ِيع َح َس ُن ْب ُن ال َّرب ثَنَا ُح َص ثَنَا ال . ْي ٌن، ْ ٍت، َع ِ اب ِي ثَ ب َ ِن أ ِي ِّب ْب َع ا َل ْن َحب ِن َعبَّا ٍس؛ قَ : فَقَا َل ِن اْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ ِ ُّي إ َء أ ْع َرب َك ِم ْن َر ُسو َل ّّلل َج : ِ ا ِج يَا ! ئْتُ لَقَدْ ْح ٌل ُهْم فَ ْخ ِط ُر لَ َو يَ ، ٍ ُهْم َراع ْوٍم َما يَتَ َزَّودُ لَ َّم ِع . ْنِد قَ َحِمدَ ّّللاِ ثُ ِمنَبَ َر، فَ ْ َصِعدَ ال ُهَّم فَ قَا َل: َّ اَلل ! َغدَقاً َمِريئاً َمِرئاً َطبَقاً ُمِغيثاً ا ْسِقنَا َغْيثاً َر َرائِ ٍث ًَ َغْي ِ َّم نَ َز َعاج . َل ُ ث . وا ُ قَال ُو ُجوِه إَّ ْ َحدُ ِم ْن َو ْج ٍه ِم َن ال َما يَأتِي ِه أ ِ فَ : ْينَا ْحي ُ قَدْ أ .فِي الزوائد: فِي إسناده صحيح ورجاله ثقات. 377. (1270) (6364)- İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Bir bedevi gelerek Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a: "Ey Allah'ın Resûlü! Ben öyle bir kabileden geliyorum ki, (kuraklık sebebiyle) çobanlar hayvan otlatamıyor ve erkek develerinden hiçbiri rahat rahat yürüyemiyor" dedi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm minbere geçip Allah'a hamd ü senâdan sonra: "Allahümme's-kına gaysen muğîsan merîen tabakan merî'en gadakan âcilen ğayra râisin (=Allahım! Bize can kurtaran âkibeti, hayırlı, umumi, bol, sırılsıklam eden âcil ve gecikmesiz yağmur ver" diye dua etti, sonra minberden indi. Etraftan gelen herkes: (Peygamberin duası bereketine gelen yeterli miktarda yağmurla) hepimiz ihya edildik") dedi."513 AÇIKLAMA: Yağmur namazı daha önce açıklandı. 514 * BAYRAM NAMAZLARI َرةُ ْب ُن ُم َح ـ375 ـ6368 ـ1276 - َّمٍد َحدَّثَنَا . َحْوثَ َمةَ َسا ُ بُو أ ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ْب ُن ُع َمَر ثَنَا أ . ، َع ْن َ ِن ُع َمَر؛ قَا َل َع ِن اْب ٍ نَافِع : ِع ْ ُّو َ َ ال َصل َّم ُع َمُر، يُ بُو َب ْكٍر، ثُ َ ،َ ثم أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل ُخ ْطبَ ِة َكا َ َ النَّب ْ يدَ قَ .فِي الزوائد: حديث ْب َل ال َع . ال َّر ْح َم ِن بن سعد ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن سعد بن عمار إسناده ضعيف لضعف َع . وأبوه يعرف حاله. ْبدُ 378. (1276) (6365)- İbnu (Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ve ondan sonra gelen iki halife radıyallahu anhüma hazretleri Hz. Ebu Bekr, Hz. Ömer İbnu'l-Hattâb, bayram namazını hutbeden önce kılarlardı."515 AÇIKLAMA: Bayram namazı ve hutbenin yeri ile ilgili açıklama daha önce geçti.516 * BAYRAM HUTBESİ 511 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/78. 512 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/79. 513 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/79. 514 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/79. 515 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/80. 516 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/80. ـ378 ـ6366 ـ1256 - نَا َحدَّثَ ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َح أ . َّج فَقَا َل َ ِي ِه؛ أنَّهُ ْب َن نُبَ ْي ٍط، ْع ِن أب َمةَ ِ ٌع، َع ْن َسلَ ثَنَا : ي َو ِكي َّ ِ َّي َصل َرأْي ُت النَّب ِرِه ْخ ُط ُب َعلَى بَ ِعي يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه إسناده ضعيف، لضعف َع . وأبوه يعرف حاله. ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ّّللاُ َعل .فِي الزوائد: بن سعد َ 379. (1286) (6366)- Nubayt radıyallahu anh'ın anlattığına göre, "haccetmiş, haccı sırasında Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı devesi üzerinde, hutbe verirken görmüştür."517 َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن . و بَ ْحٍر َح ـ355 ـ6367 ـ1258 - ِكيٍم بُ َ ُّي ثَنَا أ . َخْواَنِ ْ ُّي ثَنَا إ ْس َما ِعي ُل اْب ُن ُم ْسِلٍم ال ِ ِن َع ْمٍروال َّرقّ ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ . ثَنَا ْب ِ ٍر؛ قَا َل ِر، َع ْن َجاب بُو ال ُّزبَ ْي ْو أ ْض َح أ : ى َ ْطٍر أ فِ َ يَ ْؤم َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر َج َر ُسو ُل ّّللِ َصل َخ . َّم َقعَدَ قَعَ ثُ فَ َخ َط َب قَائِماً َ َّم قَام دَةً ث .فِي ُ ِن الزوائد: رواه النسائي فِي الضغري من حديث جابر، إ قوله . يوم فطر أو أضحى . ماجة فِي ِه سعيد بن مسلم، وقد وإسناد اْب أجمعوا َعل . وأبو بحر ضعيف. َى ضعفه 380. (1289) (6367)- Hz. Câbir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Ramazan ve Kurban bayramı (musallaya) çıktı. Orada ayakta hutbe okudu, sonra bir miktar oturdu, tekrar kalktı (ikinci hutbeyi okudu)."518 * BAYRAM NAMAZINDAN ÖNCE VE SONRA NAMAZ َو ِكي ٌع ُّي ْب ُن ُم َح ـ351 ـ6365 ـ1282 - َّمٍد ِن ُشعَ ثَنَا . ْي ٍب، َع ْن َحدَّثَنَا َعِل . ُّي، َع ْن َع ْمِرو ْب َّطائِِف ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال ْم لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ النَّب أب َو ََ بَ ْعدَ َها فِي ِعيٍد َها ْبلَ َص ّلِ قَ يُ .فِي الزوائد: إسناده صحيح. ورجاله ثقات. 381. (1292) (6368)- Amr İbnu Şu'âyb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hiçbir bayramda bayram namazından önce ve sonra (nafile) namaz kılmamıştır (bayram namazıyla kılınan sünnet namaz yoktur.)"519 ُّي ـ352 ـ6368 ـ1283 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َحدَّثَنَا ُم َح . ِ ِن َع ْمٍرو ال َّرقّ ُم ْب ُن َجِمي ٍل، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب َهْيثَ ِن ثَنَا ال . ، ْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ِر ّيِ؛ قَا َل ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ب َ ٍر، َع ْن أ ِن يَ َسا َع : ي ّّللاُ ْن َع َطا ِء ْب َّ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِعيِد َشْيئاً ْ ْب َل ال ِي قَ ّ َصل َ يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل . ى َ لَ ِ َر َج َع إ ِذَا فَإ ِن َّى َر ْكعَتَْي ِزِل ِه َصل َمْن .فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. 382. (1293) (6369)- Ebu Saîdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bayram namazından önce hiçbir namaz kılmazdı. Evine dönünce iki rek'at namaz kılardı."520 AÇIKLAMA: Bayram namazına bağlı sünnet namazların olmadığı hususunda ulemâ müttefiktir. Ancak bayram namazından önce veya sonra nafile namaz kılmanın hükmünde âlimler ihtilaf eder: * Hanefiler: "Musallada bayramdan önce veya sonra nafile kılmak mekruhtur fakat bayram namazından sonra eve dönünce evde kılınabilir" der ve delil olarak 1293 numaralı hadisi gösterir. * Şâfiîler: "Bayramdan önce olsun sonra olsun namaz kılmak imama mekruhtur, cemaate değil" demiştir. * Mâlikîler. "Musallada mekruhtur, caminin içinde cemaate mekruh değil imama mekruhtur" demiştir.521 * BAYRAM NAMAZINA YAYA GİTMEK ٍر ـ353 ـ6375 ـ1284 - ُم ْب ُن َع َّما ِن َس ْعٍد َحدَّثَنَا ِه َشا . ِر ْب ِن َع َّما ِ ثَنَا َع . ي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن َس ْعِد ْب ِي، َع ْن أب ب َ َحدَّثَنِي أ ِعيِد ْ لَى ال ِ ْخ ُر ُج إ َكا َ َ يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أ َّ َ النَّب َما ِش َويَ ْر ِج ُع َما ِشياً َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن يا .فِي الزوائد: ضعيف، وأبوه يعرف حاله ،ً 383. (1294) (6370)- Sa'd el-Karaz ve İbnu Ömer radıyallahu anhüm anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bayram namazına yürüyerek gider, yürüyerek dönerdi."522 517 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/80. 518 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/80. 519 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/81. 520 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/81. 521 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/81. 522 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/82. AÇIKLAMA: Bayram namazına Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yaya gidip yaya döndüğüne dair başka rivayetler de var. Gerek ashab ve gerek tabiinden İslâm büyükleri mazeret olmadığı taktirde bayram namazına yayan gidip gelmeyi müstahsen addetmişler ve sünnet olduğunu söylemişlerdir. Mezhep imamları da bunun müstehab olduğunu söylemişlerdir.523 * BAYRAMA GİDERKEN BİR YOLU, DÖNERKEN BAŞKA BİR YOLU TAKİP ETMEK ٍر ـ354 ـ6371 ـ1285 - ُم ْب ُن َع َّما ِر ْب َحدَّثَنَا ِه َشا . ِن َع َّما ِ . ي ِه، َع ْن ِن ثَنَا َع َس ْعٍد ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن َس ْعِد ْب ِي، َع ْن أب ب َ أ ْخبَ َرنِي أ ِر َس ِعيِد ْب َك َعلَى دَا ِن َسلَ ِعيدَْي ْ لَى ال ِ ِذَا َخ َر َج إ َكا َ َ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َج ِص ِدِّه؛ أ َّ َ النَّب عَا ْ ِي ال ب َ . ى أ ْص َحا ِب ِن أ َّم َعلَ ثُ َسا ِطي ِط فَ ْ ِق ال . َّطِري َص َر َف فِي ال َّم اْن َر ث ا’ُ ى ُ ٍق ْخ . ِق بَنِي ُز َرْي . ى َطِري لَ ِ َرةَ إ ِي ُه َرْي ب َ ِر أ ِن يَا ِسٍر َودَا ِر ْب ِر َع َّما ْخ ُر ُج َعلَى دَا َّم يَ ثُ سناد ضعيف لضعف َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن اٍل ِب ََ ِط.هذا ا” وأبيه، كما نيه عليه فِي الزوائد 384. (1298) (6371)- Sa'd el-Karaz radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bayram namazlarına giderken Sa'îd İbnu Ebi'l-As'ın mahallesinden geçer, sonra çadırların bulunduğu yerden geçer, namaz dönüşünü başka bir yoldan yapar, Beni Zürayh'ten Ammâr İbnu Yâsir'in evine, oradan Ebu Hureyre'nin mahallesine, oradan Balât'a geçerek (evine gelirdi)."524 َخ َّطا ِب ْز . َه َحدَّثَنَا أ ْح ’ ِر َم ـ358 ـ6372 ـ1355 - دُ ْب ُن ا ْ ِز ْب ُن ال عَ ِزي ْ ِ ثَنَا َع . ي ْبدُ ال ب َ ِن أ ِن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب ثَنَا ِمْندَ ٌل، َع ْن ُم َح َّمِد اْب ِي ِه، َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ ، َع ْن أب ٍ َرافِع ِذي اْبتَدَأ َّ ِق ال َّطِري ِر ال َويَ ْر ِج ُع فِي َغْي َما ِشيا،ً ِعيدَ ْ َكا َ َ يَأتِي ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب فِي ِه . فِي الزوائد: َهذَا إسناد ضعيف. فِي ِه مندل و ُم َح َّمد بن عبيد ّّللا. وقد مر َهذَا ا”سناد فِي الحديث رقم ـ.6821 385. (1300) (6372)- Ebu Râfi' radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bayram namazına yaya olarak gider, dönüşü de, gittiğinden başka bir yolla yapardı."525 AÇIKLAMA: Bayram namazıyla ilgili edeblerden biri de gidiş ve dönüş yollarını farklı kılmaktır. Alimler bu babta gelen hadisleri esas alarak, bayram namazına giderken bir yol, ondan dönerken de başka bir yol takip etmeyi müstehab addetmişlerdir. Farklı güzergâhtaki cinlerin ve insanların kişi lehine şehadet edeceği belirtilir. Bunda şeair-i İslâmiyenin teşhiri de mevcuttur.526 * BAYRAMDA TAKLİS (ÇALGI) َوْيدُ ْب ُن َس ـ356 ـ6373 ـ1352 - ِعيٍد َرة،َ َع ْن َعاِمٍر؛ قَا َل َحدَّثَنَا ُس . ِري ٌك، َع ْن ُمِغي ِه ثَنَا َش : دَ ِعيَا ٌض ا َش ’ ا ِ ِر ْشعَ ِر ُّي ’ ، ِعيدًا ب ْنبَا َرا ُكْم فَقَا َل: تُ َم اِليَ أ َم َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل ُس ِعْندَ َّ ِ ُسو َ َ َكَما َكا َ َ يُقَل ّ قَل .فِي الزوائد: َهذَا إسناد رجاله ثقات. وعياض ِن ا’ ماجة سوى َهذَا الحديث بل لم يخرج له أحد من أصحاب الكتب الخمسة ا شعري ليس له عند اْب ’صول. 386. (1302) (6373)- Âmir rahimehullah anlatıyor: "İyâz el-Eş'ârî, Enbâr'da bir bayram namazında hazır bulunmuştu. Şöyle dedi: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanında taklîs yapıldığı gibi sizi niye taklîs yapar görmüyorum?"527 َس ْعٍد؛ َحدَّثَنَا ُم َح . ـ357 ـ6374 ـ1353 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِن ثَ ْي ِس ْب ِي إ ْس َحا َق َع ْن َعاِمٍر َع ْن قَ ب َ ْيٍم، َع ْن إ ْس َرائِي َل َع ْن أ بُو نُعَ َ نَا أ َر قَا َل: أْيتُهُ َوقَدْ إَّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َما َكا َ َ َش ْى ٌء َعلَى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل َش ْي ٌء َو . ا ِحدٌ إ . ي ّّللاُ َع َّ َّ فإ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه لَ ْطِر ِف ْ ال َ ُس لَهُ يَ ْوم قَ َّط َكا َ َ يُقَل . ا ُ َ َّ ْ ال َمةَ َح َس ُن ْب ُن َسلَ ْ بُو ال ِز قَا َل أ : ي َل َ ُم ثَنَا اْب ُن ِدي . ِ ٍر َع ْن َعاِمٍر ثَنَا آدَ . َجاب ثَنَا َشْيبَا ُ َ ع ْن . ح َحدَّثَنَا ِ ِر ُم إ ْس . ْب ُن َرائِي ُل َع ْن َجاب َرا ِهي ْب ِ ْيٍم . بُو نُعَ َ ح َو َحدَّثَنَا إ نَ ْصٍر . ثَنَا أ ِي إ ْس َحا َق، َع ْن َعاِمٍر نَ ْحَوهُ ب َ ِري ٌك، َع ْن أ ثَنَا َش .فِي الزوائد: إسناد حديث قيس صحيح، ورجاله ثقات. 523 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/82. 524 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/82. 525 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/83. 526 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/83. 527 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/83. 387. (1303) (6374)- Kays İbnu Sa'd radıyallahu anhüma anlatıyor. "(Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın vefatından sonra) O'nun sağlığında mevcut olan her şeyi gördüm, ancak biri hariç. Görmediğim bu şey de, Ramazan bayramında onun için yapılan taklisdir."528 AÇIKLAMA: Taklîs, def refakatinde güfte söylemektir. Daha önce de geçtiği üzere, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bazı fırsatlarda nezih bir tarzda neşe izhârını tecviz etmiştir. Bilhassa düğünlerde def refâkatinde bazı şiir ve güftelerin söylenmesi sünnet kılınmıştır. Habeşilerin bayramlarda kılınç kalkan oynamalarına izin verildiği, çocukların ve hatta -kadın dahil- büyüklerin bunları seyretmesine müsaade edildiği rivayetlerde gelmiştir, daha önce açıklandı. Mezhep imamları teğanni denen şarkı, türkü ve çalgıyı bir kısım kayıtlarla tecviz etmiştir. Şehevî duygulan tahrik eden, fuhşiyata teşvik eden, muhteva olarak meşru olmayan manalar taşıyan güfte ve çalgılar haram veya tahrimen mekruh addedilmiştir.529 * BAYRAMDA HARBE SÜTRE OLABİLİR ُّي َس ـ355 ـ6378 ـ1356 - ِعيٍد ا َم ثَنَا َع . ا ُ َ ْب ُن َب ََ ٍل ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه ْيل . ٍب َحدَّثَنَا َها ُرو ُ َ ْب ُن ’ ِ ْي ِن َس أ ْخبَ َر ِعيٍد نِى ُسلَ ، َع ْن يَ ْحيَى ْب ِ َح ْر ب َّى ُم ْستَتِراً ُم َصل ْ ِال ِعيدَ ب ْ َّى ال َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِن َماِل ٍك؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِس ْب َع بَ ٍة.فِي الزوائد: عزاه المزي فِي ْن أنَ ِن ا’طراف للنسائي، وليس فِي روايتنا. ماجة صحيح ورجاله ثقات وإسناد اْب . 388. (1306) (6375)- Hz. Enes anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Musalla'da bir harbeyi sütre yaparak bayram namazını kıldı."530 * KADINLAR BAYRAM NAMAZINA GİDER ِ ثَنَا . ٍس، َحْف ُص ْب ُن ِغيَا ٍث َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ـ358 ـ6376 ـ1358 - ِعيٍد َح َّجا ُج ْب ُن أ ْر َطاة،َ َع ْن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب ُن َعاب ثَنَا ْخِر ُج َكا َ َ يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َعبَّا ٍس؛ أ َّ َ النَّب َع ِن اْب َونِ َسا ِن بَنَاتِ ِه ِعيدَْي ْ َءهُ فِي ال ِن .فِي الزوائد: عباس ضعيف، لتدليس حجاج بن أرطاة حديث اْب . 389. (1309) (6376)- İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, her iki bayramda da kızlarını ve hanımlarını (musallaya) çıkarırdı."531 * BİR GÜNDE İKİ BAYRAM ِح ْم ِص ُّي ـ385 ـ6377 ـ1311 - ْ ُم َصفَّى ال ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ُ ثَنَا بَِقيَّة. ِن ثَنَا ُش . ْعبَةُ ِز ْب عَ ِزي ْ ِ ُّي، َع ْن َعْبِد ال َرةُ ال َّضبّ َحدَّثَنِي ُمِغي َّ ِن َعبَّا ٍس، َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ، َع ْن اْب ِي َصاِلحٍ ب َ ، َع ْن أ ٍ ُرفَ ْيع ا َل َ؛ أنه قَ م َّ َو َسل ْي ِه َء َ َم ْن َشا ِ َ فِي يَ ْو ِمُكْم َهذَا. فَ َم َع ِعيدَا ي ّّللاُ َعل : ا ْجتَ ُج ُمعَ ِة ْ َء أ ْج َزأهُ ِم َن ال . ّّللاُ َوإنَّا ُم َجِّمعُو َ َ إ َّ َ َشا ِ . َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى. ِه ثَنَا يَ ِز . يدُ ْب ُن َعْبِد َربّ ُ َر ثَنَا بَِقَّية. ثَنَا ُش ةَ ، َع ْن ُمِغي ْعبَةُ َّي ّّللاُ َع ِ ّي َصل َرة،َ َع ِن النَّب ِي ُه َرْي ب َ ، َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ ، َع ْن أ ٍ ِن ُرفِ ْيع ِز ْب عَ ِزي ْ ،َ نَ ْحَو ال َّضبّ هُ ِ ّي،ِ َع ْن َعْبِد ال م َّ َو َسل ْي ِه ل . فِي الزوائد: َ هُ ثقات ُ بُو داود فِي سننه عن ُم َح إسناده صحيح و ِر َج . َّمد ال َ ِ َهذَا ا”سناد. ورواه أ بن المصفى ب 390. (1311) (6377)- İbnu Abbas radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sizin şu gününüzde iki bayram bir araya gelmiştir: Dileyene, bayram namazı cuma namazının da yerini tutar. (Ancak) biz, cum'a namazını da kılacağız." Benzer bir rivayet Ebu Hureyre radıyallahu anh'tan da yapılmıştır. 532 AÇIKLAMA: Bu hadis, bayram gününün cuma'ya rastlaması haliyle ilgilidir. Cum'a günü mü'minin bayramı olması haysiyetiyle iki bayram bir araya gelmiş olmaktadır. Bu durumda bayram namazı kılınınca, ayrıca cum'a namazı farz olmaktan çıkmakta, dileyenin cum'a kılacağı, dileyenin öğle namazı kılacağı, ancak cum'a kılmanın efdaliyeti belirtilmektedir. 533 528 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/84. 529 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/84. 530 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/84. 531 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/85. 532 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/85. 533 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/85. ـ381 ـ6375 ـ1312 - ِ ّ ُمغَل ْ ِن ُع َمَر؛ َرةُ ْب ُن ال َس. ، ِع ِن اْب َحدَّثَنَا ُجبَا ٍ ِن ُع َمَر، َع ْن نَافِع ِز ْب عَ ِزي ْ ّي،ٍ َع ْن َعْبِد ال ثَنَا ِمْندَ ُل ْب ُن َعِل َّم قَا َل: قَا َل ِالنَّا ِس، ثُ َّى ب َصل فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َ َعِلى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل َم َع ِعيدَا ا ْجتَ : ُج َمعَةَ ْ َء أ ْ َ يَأتِي ال َم ْن َشا َها يَأتِ ْ َء فَل . َو َم ْن َشا ْف َّ يَتَ َخل ْ َف فَل َّ أ ْ َ يَتَ َخل .فِي الزوائد: ضعيف لضعف جبارة ومندل. 391. (1312) (6378)- İbnu Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm zamanında iki bayram (cuma ve bir bayram) aynı günde birleşti. Aleyhissalâtu vesselâm bayramı kıldırdı, sonra da: "Dileyen cumaya da gelsin, dileyen de gelmesin" buyurdular."534 * BAYRAMDA SİLÂH TAŞIMAK قُدُو ِس ْب ُن ُم َح ـ382 ـ6378 ـ1314 - َّمٍد ْ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال ِجيحٍ ، َع ْن َع َط ثَنَا نَائِ ِل . ا ٍء ْب ُن نَ ِن ُج َريجٍ ثَنَا إ ْس َما ِعي ُل ْب ُن ِزيَاٍد، َع ِن اْب َى أ ْ َ نَه َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َعبَّا ٍس؛ أ َّ َ النَّب َع ِن بَ َس ال َّس ََ ُح فِي ل ِب ََِد ا اْب ْ ِ َح ْض َر يَل ” ةِ ُكونُوا ب أ ْ َ يَ ِن إَّ ِعيدَْي ْ ْس ََِم فِي ال ِّو عَدُ ْ ال .فِي الزوائد: فِي إسناده نائل بن نجيح وأسماعيل بن زياد، وهما ضعيفا .َ 392. (1314) (6379)- İbnu Abbas radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, düşman karşısında olmadıkça İslâm memleketlerinde, her iki bayramda silah kuşanılmasını yasakladı."535 AÇIKLAMA: Alimler, başka hadisleri de göz önüne alarak, "başkalarını rahatsız edecek Şekilde veya herhangi bir maslahat olmaksızın sırf çalım satmak için silah taşımak mekruhtur" diye kayıtlamışlardır. Emniyet için, tâlim için veya bir başka meşru, ma'kul maslahat için, bayramlarda dahi silah taşınabileceği belirtilmiştir.536 * BAYRAM GUSLÜ ـ383 ـ6355 ـ1318 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ َرةُ ْب ُن ال ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل َحدَّثَنَا ُجبَا . ِن ِمْهَرا َ ،َ َع ِن اْب ِميٍم، َع ْن َمْي ُمو ِ َ ْب ثَنَا : َكا َ َ َح َّجا ُج ْب ُن تَ ا َ ْطِر ويَ ْوم ِف ْ ال َ ْغتَ ِس ُل يَ ْوم يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ’ َحى ُسو ُل ّّللِ َصل ْض . فِي الزوائد: َهذَا إسناد فِي ِه جبارة، وهو ضعيف. وحجاج بن تميم ضعيف أيضا.قَا َل العقيلي: روى عن ميمو َ بن مهرا َ أحاديث، يتابع عليها، عن جده الفاكه. 393. (1315) (6380)- İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Ramazan bayramında da Kurban bayramında da guslederdi.537 َج ْه َضِم ُّي ـ384 ـ6351 ـ1316 - ْ ال ّيٍ َخ ْطِم ُّي ثَنَا يُ ْو ُس ُف ْب ُن َخاِلٍد. َحدَّثَنَا نَ ْص ُر ْب ُن . َعِل ْ ٍر ال بُو َج ْعفَ َ ِن ثَنَا أ . َع ْن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ِن َس ْعٍد، َع ْن َجِدِّه فَا ِكِه ْب ْ ِن ال ْب بَةَ ْطِر ُعقْ ِف ْ ال َ َكا َ َ يَ ْوم َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُص ْحَب ٍة؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َو َكانَ ْت لَهُ ِن َس ْعٍد، فَا ِكِه ْب ْ ال َ َويَ ْوم َ َع َرفَةَ ْحِر َويَ ْوم نَّ ْ ْس ِل ال . فِي َهِذِه ا غُ ْ ِال فَا ِكهُ يَأ ُمُر أ ْهلَهُ ب ْ ِم.فِي الزوائد: َهذَا إسناده فِي ِه يوسف بن خالد. معين َو َكا َ َ ال ِن ’يَّا قَا َل فِي ِه اْب . اب، خبيث، زنديق ِن حابن: َكا َ َ يضع الحديث. ّ به غير واحد. و قَا َل اْب كذ . قَا َل السندي: قلت وكذّ 394. (1316) (6381)- Sohbet şerefine eren Fâkih İbnu Sa'd radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Ramazan bayramında, Kurban bayramında, Arefe gününde yıkanırdı. Fâkih de o günlerde yıkanmalarını aile halkına emrederdi."538 * NAFİLELER KAÇ REKAT? ُّي ـ388 ـ6352 ـ1324 - َهْمدَانِ ْ ِي نِ ْض َر ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن فَ ة،َ َضْي ٍل، َع ْن َحدَّثَنَا َها ُرو ُ َ ْب ُن إ ْس . َحا َق ال ب َ ِي ُسْفيَا َ َ ال َّس ْعِد ّيِ َع ْن أ ب َ أ َ؛ أنَّهُ قَا َل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي َس ِعيٍد، َع ِن النَّب ب َ َع : ْن أ َمةٌ ي ِن تَ ْسلَ فِي ُك ّل .فِي الزوائد: بُو سفيا َ السعدي ِ َر ْكعَتَْي َ فِي إسناده أ . ِن عبد البر قَا َل اْب : أجمعوا َعلَى أنه ضعيف الحديث. 395. (1324) (6382)- Ebu Saîd radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Her iki rek'atte bir selam vermek vardır."539 534 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/86. 535 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/86. 536 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/86. 537 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/87. 538 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/87. AÇIKLAMA: Nafile namazları kılarken kaç rek'atte bir selam vermek gerektiği alimlerce ihtilaflıdır. Zira bu mevzuya temas eden rivayetler arasında bazı farklar var: * Ebu Hânîfe'ye göre: "Her dört rek'atte bir selam vermek efdaldir." * Ebu Yusuf ve İmam Muhammed'e göre "Gece nafilelerinde her iki rek'atte bir, gündüz nafilelerinde ise her dört rek'atte bir selam vermek efdaldir." * İmâm Şâfiî ve Ahmed İbnu Hanbel: "Bütün nafilelerde her iki rek'atte bir oturup selam vermek efdaldir." demişlerdir. * İmam Mâlik, bu meselede Şâfiî ve Ahmed gibi hükmeder, ayrıca dört rek'atte selam vermenin mekruh olduğunu söyler.540 * KIYAMU'L-LEYL (GECE NAMAZI) ـ386 ـ6353 ـ1332 - ِ ِن ال َّصبَّاح َحس ِن ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ْ َوال َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َحدَّثَنَا ُز َع ْمٍرو َهْي ُر ْب ُن ُم َح َّمٍد، ٍر، عَبَّا ًس ْب ُن َج ْعفَ ْ َوال ، ُوا ُّي؛ قَال انِ َحدَثَ ْ ِن ثَنَا ُسنَ ْيدُ ْب ُن دَا . َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ُو ال : دَ ِ ٍر ْب ِه، َع ْن َجاب ِي ُمْن َكِدِر، َع ْن أب ْ ِن ال ثَنَا يُ ْو ُس ُف ْب ُن : ي ُم َح َّمِد ْب َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْي ّّللاُ َعلَ َ م َّ َم ِه : ا َ َ َو َسل ْي ُودَ ِل ُسلَ ِن دَا َما َ َ ْب ْي ُّم ُسلَ ُ َّي قَال : َ ْت أ ِل يَا بُنَ ! َ ْي َّ ِال ب َ ْوم ِر النَّ تُ ْكثِ . َ يَ ْوم ِقيراً ُر ُك ال َّر ُج َل فَ ِل تَتْ ْي َّ ِالل ْوِم ب َرةَ النَّ ْ فَإ َّ َ َكث َمةَ ِقيَا و قَ : َهذَا الحديث أورده ُم َح . ا َل السيوطي ال .فِي الزوائد: َهذَا إسناد فيه سنيد بن داود وشيخه يوسف بن َّمد، وهما ضعيفا َ ْ اْب .قَا َل السندي: بُو زرعة ِن الجوزي فِي الموضوعات، وأهله بيوسف بن ُم َح َّمد بن المكدر، فإنه متروك َ قلت قَا َل فِي ِه أ : صالح ِن الحديث. عدي و قَا َل اْب : أرجو أنه بأس به. 396. (1332) (6383)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Hz. Davud'un oğlu Hz. Süleyman'ın annesi, oğlu Süleyman'a: "Ey oğlum! Geceleyin fazla uyuma! Zira geceleyin fazla uyku, kişiyi Kıyamet günü fakir bırakır" demiştir."541 * KUR'ÂN'I GÜZEL SESLE OKUMAK ُّي ـ387 ـ6354 ـ1337 - َم ْشِق ِن ذَ ْكَوا َ َ الِدّ ِر ْب ِن بَ ِشي ِن أ ْح َمدَ ْب َحدَّثَنَا َع . ٍِم ْبدُ ّّللاِ ْب َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ِ ثَنَا ال . ي ْ ب َ ِن أ ، َع ِن اْب ٍ بُو َرافِع َ ثَنَا أ ِن ال َّسائِ ْي َكة،َ َع ْن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ْي ِب؛ قَ : ِه ُمل ا َل َ ْم ُت َعلَ َّ َسل َوقَدْ ُك َّف بَ َص ُره،ُ فَ ا ٍص، ِي َوقَّ ب َ ْينَا َس ْعدُ ْب ُن أ َ َعلَ َم قَ . فَقَا َل: ْن أْن َت؟ ِدم ِن فَأ ْخبَ ْرتُه.ُ فَقَا َل: أ ِخي ِاْب ب َمْر َحباً . َ ِ قُرآ ْ ِال َك َح َس ُن ال َّصْو ِت ب بَل . ي ّّللاُ َع َغَنِي أنَّ َّ ْي َسِم ْع ِه ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل لَ يَقُو ُل َ م َّ َو َسل ِ ُح ْز ٍ َ : قُرآ َ َ نَ َز َل ب ْ ُموهُ فَاْب ُكوا إ َّ َ َهذَا ال . تُ ْ َرأ ِذَا قَ ْم فَإ . تَْب ُكوا فَتَبَا ُكْوا ِ فَإ ْ َ ل . ِه َ َوتَغََّنْوا ب َس . ِمنَّا ْي ِ ِه، فَلَ ْم يَتَغَ َّن ب ف .فِي َم َن لَ َ الزوائد: بُو رافع فِي إسناده أ . اسمه إسماعيل بن رافع ضعيف متروك. 397. (1337) (6384)- Abdurrahman İbnu's-Sâib anlatıyor: "Sa'd İbnu Ebi Vakkas yanımıza geldi. Gözü kapanmış idi. Kendisine selam verdim. "Sen kimsin?" dedi. Kendimi tanıttım. Bunun üzerine dedi ki: "Kardeşim oğluna merhaba! Duydum ki senin Kur'ân okumaya güzel sesin varmış. Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı dinledim. Demişti ki: "Şu Kur'ân hüzünlü olarak nazil oldu, öyleyse onu okuyunca ağlayın. Eğer ağlayamazsanız ağlamaya çalışın ve onu güzel okuyun. Onu güzel okumaya gayret etmeyen bizden değildir."542 AÇIKLAMA: Kur'ân'ın teğanni ile okunması, ağır ağır ve tecvid kaidelerine uygun olarak, sesini güzelleştirerek okunmasıdır. Kur'ân-ı Kerim okunuş yönüyle de diğer kitaplardan ayrılmalıdır. Teğanninin lügat manasını esas alarak, Kur'ân'ı musiki nağmeleriyle okumak, bazı alimlerce hadisin zahirine binaen caiz addedilmiş ise de, çoğunluk caiz görmemiştir. Bilhassa, harflerin mahrecini değiştirecek, tecvidin sınırlarını aşacak teğanninin haramlığında ittifak vardır. Kur'ân'ın hüzünlü olarak nazil olması, Kur'ân'ın kalplere tesir eden gözleri yaşartan ulvî manalarla dolu olarak inmiş olmasıdır. Onu huşu içinde tefekkürle okuyana tesir eder, gözleri yaşartır. Kur'ân-ı Kerim'i böylesi bir halet-i ruhiye ile dinlemek ve okumak esastır.543 539 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/87. 540 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/87-88. 541 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/88. 542 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/89. 543 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/89. ُّي ـ385 ـ6358 ـ1335 - َم ْشِق َما َ َ الِدّ ْ عَبَّا ُس ْب ُن ُعث َحدَّثَنَا ال . ٍِم ْ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ْ َسِم َع ثَنَا ال . َعْبدُ ِي ُسْفيَا َ َ؛ أنَّهُ ب َ ْب ُن أ َحْن َظلَةُ ثَنَا ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب ِ َحِدّ ُث َع ْن َعائِ َشة،َ َزْوج ُج َمِح َّي يُ ْ ٍط ال ِ ال َّر ْح ت َم ِن ْب َن َساب ،َ قَالَ م َّ َو َسل َّ : ي ّّللاُ ُت َعلَى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْ أْب َطأ ِع َشا ِء ْ بَ ْعدَ ال ْيلَةً لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل . ا َل َ ُت فَقَ َّم ِجئْ ث : ْت ُ لَ َو َصْو أْي َن : تِ ِه ُكْن ِت؟ قُ َءتِ ِه َرا َل قِ ْ ْم أ ْس َم ْع ِمث َك لَ ِ َر ُج ٍل ِم ْن أ ْص َحاب َرائَةَ ِم ُع قِ ُكْن ُت أ ْستَ َحٍد َم ْن . قَالَ ْت: ع لَهُ ِم أ َحتَّى ا ْستَ ْم ُت َمعَهُ َّى فَقَام . فَقَا َل َ َوقُ لَ ِ تَفَ َت إ ْ َّم ال ث : ُ ْيفَةَ ِي ُحذَ ب َ ٌم، ُمْو َل أ َهذَا . َّمتِي َساِل ُ ِذي َجعَ َل فِي أ َّ َح ْمدُ ّّللاِ ال ْ ال َل َهذَا ْ ِمث . فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. 398. (1338) (6385)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın sağlığında bir gece, yanına gitmekte ağır kaldım ve sonra geldim. "Nerdeydin?" buyurdu. "Ashabından birinin kıraatını dinliyordum. Onunki kadar güzel bir kıraati ve sesi hiç kimsede görmedim" dedim. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm kalktı, onunla ben de kalktım. Gidip onun kıraatini dinledi. Sonra bana dönüp: "Bu, Sâlim Mevlâ Ebu Huzeyfe'dir. Ümmetim içerisinde böylelerini var eden Allah'a hamdolsun!" buyurdular."544 AÇIKLAMA: Salim Mevla Ebu Huzeyfe İran asıllıdır. İstahrlıdır. Ashabın büyüklerinden ve fazıllarındandır. Esas itibariyle, Ebu Huzeyfe'nin karısı olan Sübeyte isminde bir kadının azadlısıdır. Sübeyte azad edince Salim, onun kocası Ebu Huzeyfe'yi kendisine veli ittihaz etti. Ebu Huzeyfe de Salim'i evlat edindi. Bu sebeple Salim muhacir sayılmıştır. Diğer taraftan eski sahibesi Sübeyte, Ensariye olması sebebiyle de Sâlim ensari sayılmıştır. Ebu Huzeyfe'ye nisbeti sebebiyle aynı zamanda Kureyşî sayılmış, asıl itibariyle İranlı olduğu için de Acem (=yabancı) sayılmıştır. Ebu Huzeyfe onu, evlat edindikten sonra oğlu bilmiş, kardeşinin kızı Fatıma bintu'l-Velid İbnu Utbe ile evlendirmiştir. Sâlim radıyallahu anh Bedir, Uhud, Hendek ve diğer gazvelerin hepsinde Resûlullah'la birlikte bulunmuştur. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Kur'ân'ı dört kişiden alın..." tavsiyesinde Sâlim'i de zikrettiği için Kurrâdan sayılmıştır. Sâlim Medine'ye Hz. Peygamber'den önce hicret etmişti. Medine'de muhacirlerin imamı idi. Hz. Ömer dahil bütün muhacirler arkasında namaz kılarlardı. Çünkü o, Kur'ân'ı hepsinden çok ezberlemişti. Hz. Ömer radıyallahu anh Sâlim'i çok sever, hep takdirlerini ifade ederdi. Öyle ki vefatı sırasında yerine geçecek halifenin tesbitini şurâya havale ederken: "Eğer Salim sağ olsaydı, Şurâya hacet duymaz (onu halife nasbeder)dim" demiştir. Sâlim Yemame savaşında şehid düşmüştür. Hafızların ölümüne çok üzülen Hz. Ömer, Sâlim'in de şehid düşmesiyle, "Kur'ân daha önceki mukaddes kitapların akıbetine uğrayacak, aslı kaybolacak" diye telaşlanarak Halife Hz. Ebu Bekr'e müracaat ederek Kur'ân'ın bir kitap halinde tedvinini talep etmiş ve böylece Kur'ân'ın kitap haline getirilmesi gibi İslâm tarihinin en hayırlı işlerinden birine Sâlim radıyallahu anh'ın şehadeti vesile olmuştur. İbnu'l-Esîr'in Üsdü'l-Gâbe'de kaydettiği bir menkîbe şöyledir: "Yemame harbi sırasında sancağı muhafaza vazifesi Sâlim'e teklif edilir. Ancak bazıları da: "Hayır, sana bir zarar gelebilir, başka birine verelim" derler. O: "Ben bundan korkarsam, kötü bir Kur'ân hamili olurum" der ve sancağı alır. Savaş sırasında sağ elini kaybeder. Sancağı sol eline alır. Sol eli de kesilir, o sancağı kucaklar ve Al-i İmran: 144-146) ayetlerini okur. Yere yıkılıp savaşamaz hale gelince arkadaşlarına: "Ebu Huzeyfe ne yaptı?" diye sorar. "Öldürüldü!" denince bir başka şahsı ismen zikredip "ne yaptı?" diye sorar, onun da öldürüldüğü söylenince "Beni ikisi arasına yatırın" der radıyallahu anhüm.545 ْش ُر ْب ُن ُمعَاٍذ ال َّضِر ـ388 ـ6356 ـ1338 - ي ُر َمد ُّي ثَنَا َعْبدُ ّّللا َحدَّثَنَا ب . ِ ِ ْ ٍر ال ، َع ْن ْب ُن . َج ْعفَ ٍ ِن ُم َج َّمع ُم ْب ُن إ ْس َما ِعي َل ْب َرا ِهي ْب ِ ثَنَا إ ِ ٍر؛ قَا َل ِر، َع ْن َجاب ِي ال ُّزبَ ْي ب َ أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُموهُ يَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َسِم ْعتُ ِ قَا َل : ذَا ِذي إ َّ ِ ،َ ال قُرآ ْ ِال ب َح َس ِن النَّا ِس َصْوتاً إ َّ َ ، ِم ْن أ ُ َرأ قْ ْخ َشى ّّللا ُموهُ يَ فِي الزوا : بن إسماعيل بن مجمع، والراوى عنه َح . ئد ِسْبتُ َ َرا ِهيم ْب ِ إسناده ضعيف لضعف إ . 399. (1339) (6386)- Hz. Câbir anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kur'ân'ı okumada sesçe insanların en güzeli o kimsedir ki, okurken kendisini dinlediğiniz vakit, Allah'tan korktuğu kanaatine varırsınız."546 ُّي ـ455 ـ6357 ـ1345 - َحدَّثَنَا . ٍِم َرا ِشدُ ْب ُن َس ِعيٍد ال َّر ْمِل َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ثَنَا إ ْس َما ِعي ُل اْب ُن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن ْو . َزا ِع ُّي ثَنَا ال . ثَنَا ا’ ْ ِن ُعبَ ْيٍد؛ قَا َل ْب َضالَةَ َضالَة،َ َع ْن فَ َمْولَى فَ َمْي َس َرة،َ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َح َس ِن قَا َل : ال َّصْو ِت َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ لَى ال َّر ُج ِل ال ِ ّّللِ أ َشدُّ أذَنَا إ ْينَتِ ِه لَى قَ ِ قَ ْينَ ِة إ ْ ِصا ِح ِب ال ِ ِه، ِم ْنَ ِ َ يَ ْج َهُر ب قُرآ ْ ِال ب .فِي الزوائد: إسناده حسن. 544 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/90. 545 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/90-91. 546 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/91. 400. (1340) (6387)- Fedâle İbnu Ubeyd radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri, güzel sesle Kur'ân'ı açıktan okuyan kimseyi dinleme hususunda, güzel sesli cariyesini dinleyen erkekten daha çok alâka sahibidir." 547 َر ثَنَا يَ ِز . ةَ يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ َحدَّثَنَا ُم َح . ـ451 ـ6355 ـ1341 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِي ُه َرْي ب َ َمة،َ ع ْن أ ِي َسلَ ب َ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن : َع ْمٍرو، َع ْن أ َم قَا َل: ْ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َء دَ َخ َل ة َر ُج ٍل فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َرا َسِم َع قَ ْس : ا؟ فقيل ِجدَ فَ َم ْن َهذَ ْي ٍس. فَقَا َل: َهذَا َي : َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن قَ وتِ ُ لَقَدْ أ ُودَ ِل دَا ِر آ ِ ِم .فِي الزوائد: ي موسى ْن َمَزا ِمي ب َ قلت أصله فِي الصحيحين من حديث أ . وفي مسلم من حديث بريدة. وفي النسائي َرة،َ رجاله ثقات ِي ُه َرْي َ من حديث عائشة. وإسنا ب د حديث أ . 401. (1341) (6388)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir gün mescide girince bir kimsenin kıraatini işitmişti: "Bu kim?" diye sordu. "Abdullah İbnu Kays!" denilince: "Buna Âl-i Davud'un mizmarlarından (nağmelerinden) bir mızmar verilmiştir" buyurdular."548 * GECE NAMAZINDA KIRAAT ُّي ْب ُن ُم َح ـ452 ـ6358 ـ1348 - َّمٍد َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكٍر أ بُو بَ َ َع . ََِء َع ْن يَ ْحيَى َو قَا:َ ِكي ٌع َحدَّثَنَا أ . ْ ِي ال ب َ ِن ثَنَا ِم ْسعَ ٌر َع َج ْعدَة،َ ْن أ ْب ِي َطاِل ٍب؛ قَالَ ْت ب َ ْن ِت أ ِ ِّم َهانِئ ب ُ َع : ى َعِري ِشي ْن أ ِل َوأنَا َعلَ ْي َّ لل ِ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َءةَ الَّنب َرا فِ : إسناد ُكْن ُت أ ْس . ي الزوائد َم ُع قِ صحيح. ورجاله ثقات. ورواه الترمذي قي الشمائل، والنسائي فِي الكبرى. 402. (1349) (6389)- Ümmü Hâni Bintu Ebi Talib radıyallahu anhâ anlatıyor: "Ben evimin damında iken, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın geceleyin (namazda) okuduğu Kur'ân'ı işitirdim."549 ْشٍر ـ453 ـ6385 ـ1385 - ِ بُو ب َ ٍف، أ بَ . ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن َس ْت ْكِر ْب ُن َخلَ َجةَ؛ قَالَ ْن ِت دَ َجا ِ ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن َج ْس َرةَ ب ْب َمةَ ِعيٍد، َع : ْن قُدَا ٍّر يَقُو ُل َرِدّدُ َه َسِم ْع : ا ُت أبَا ذَ ِأيَ ٍة َحتَّى أ ْصَب َح يُ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب َ َو Œ قَام . ا ُ َو يَة: إ ْ َ تَ ِ ْب ُهْم فَأَّن ُهْم ِعبَادُ َك، ُهْم إ ْ َ تُعَذّ ْغِف ْر لَ ُم َح ِكي ْ عَ ِزي ُز ال ْ ِن فَإنَّ .فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. ثم قَا َل: َك أْن َت ال رواه النسائي فِي ال ِكرى، وأحمد فِي المسند، واْب ِن خزيمة يقتضي أ َ يكو َ صحيحا عنده خزيمة فِي صحيحه، والحاكم و قَا َل: صحيح.قَا َل السندي: قلت وما تقدم نعلن عن اْب فليتأمل. 403. (1350) (6390)- Ebu Zerr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm sabah oluncaya kadar namazda bir ayeti tekrarlayıp durdu. O ayet şudur: "Eğer sen onlara azab edersen onlar senin kullarındır. Eğer onları affedersen muhakkak ki sen azizsin, hakimsin" (Maide 118).550 AÇIKLAMA: Son iki hadis gece namazlarında kıraatın sesli olabileceğine delil kılınmıştır. Ümmü Hâni, bu sesi evinin damından işitebilmiştir. Ayrıca sonuncu hadis, namazda bir ayetin tekrar tekrar okunabileceğine delil olmaktadır.551 * GECE KAÇ REKAT TEHECCÜT? ـ454 ـ6381 ـ1385 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكٍر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدّثَنَا أ . ٍب، َع ْن ال ُّز ْه ِر َي، َع ْن ُع ْرَوة،َ َع ْن َعائِ َشةَ ِي ِذئْ ب َ ِن أ ، َع ِن اْب ُ ثَنَا َشبَابَة . ح َرا ِه ْب ِ ُّي ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ َم ْشِق َ و َحدّثَنَا َع الِدّ َو يم . ِليدُ ثَنَا ال . ثَنَا ا’ ْ َع ْن َعائِ َشةَ ِي َزا ِع ُّي َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ َع ْن ُع ْرَوةَ ْو . ب َ َحِدي ُث أ وهكذَا بَ . ْت ْكٍر ِ قَال : لَى ا َ َشا ِء إ عَ ْ ْف ُر َغ ِم ْن َص ََةِ ال َما بَ ْي َن أ ْ َ يَ ِي، ّ َصل يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َكا َ َ النَّب َر ْكعَةً َحدَى َع ْش َرةَ ْجِر، إ فَ ْ ُم ل . ِ ّ يُ َسل ِن َنتَْي ْ ِ اث ِ فِي ُك ّل . وا ِحدَةٍ َويُوت ُرب . ُ ل ْ َس َك َت ا ِذَا َسه،ُ فَإ َع َرأ ْب َل أ ْ َ يَ ْرفَ ، قَ َحدُ ُكْم خ ْم ِسي َن آيَةً أ ُ ِر َما َيقْرأ ِقَدْ ِه َّن َس ْجدَة،ً ب ِ ُ َ ِم َن َويَ ْس ُجدُ فَي ُمَؤذّ ِ َ ا’ ا ِن ذَا ’َّو ِل ِم ْن َص ََةِ ِن َخِفيفَتَْي َر َك َع َر ْكعَتَْي فَ َ ، قَام ِ ال ُّصْبح .فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثتات. روى مسلم بعضه. 404. (1358) (6391)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm yatsı namazından boşaldığı vakitten fecr vaktine kadar onbir rek'at namaz kılardı, her iki rek'atte bir selam verirdi, bir rek'atle de vitirde bulunurdu (yani tek kılardı). Bütün rek'atler sırasında, secdeleri öyle uzun tutardı ki, siz bu secde 547 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/91. 548 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/92. 549 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/92. 550 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/93. 551 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/93. esnasında, daha başını kaldırmadan elli ayet okuyabilirdiniz. Müezzin sabah namazının birinci ezanını tamamlayınca kalkar, hafif iki rek'at namaz kılardı."552 * GECENİN EN EFDAL VAKTİ ـ458 ـ6382 ـ1364 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َوِليِد َحدّثَنَا أ . ْ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن ال ٍر، َّشا َو ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . وا ُ قَال : ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َج ْعفٍر. ثَنَا ٍق، َع ْن َعْبدُ ْ ِن َطل ِن َع َطا ٍء، َع ْن يَ ِزيدَ ْب ، َع ْن يَ ْعلَى ْب ُش ْعبَةُ بَ ْيلَ ْ ِن ال ال َّر ْح ؛ قَا َل َم ِن ْب ِن َعبَ َسةَ ّي،ِ َع ْن َع ْمِرو ْب ْ : ُت َمانِ ل فَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َ َمعَ يَا ! َك؟ َر أتَي ُت : ُسو َل ّّللِ َر ُسو َل ّّللِ َصل َم ْن أ ْسلَم قَا َل: ُت ْ ل َو َعْبدٌ قُ ْم ْخ َرى؟ قَا َل نَعَ ُح ٌّر : ُ لَى ّّللاِ ِم ْن أ ِ َر ُب إ َه ْل . ِم ْن َسا َع ٍة أقْ َّ َجْو ُف الل َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن فِي الزوا : بن ْو َس . ئد ُط ْي ’ ِل ا ِن البيلماني قيل: يعرف أنه سمع من أحد من الصحابة إ من سرف، ويزيد بن طلق. حبا َ قَا َل اْب : يروى المراسيل. 405. (1364) (6392)- Amr ibnu abese radıyallahu anh anlatıyor: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelip: "Ey Allah'ın Resûlü! Kim seninle birlikte (ilk defa) Müslüman oldu?" diye sordum. "Bir hür, bir köle!" buyurdular. Ben: "Allah'a daha yakın (olunan) bir saatta mı?" dedim, "Evet, gecenin son yarısı (Allah'a daha yakın olunan saattir" buyurdular."553 ـ456 ـ6383 ـ1368 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر أ بُو بَ َ َحدّثَنَا أ . ِي إ ْس َحا َق، َع ِن ا ب َ ثَنَا ُعْبيدُ ّّللا،ِ َع ’ ؛ ْن إ ْس َرائِي َل، َع ْن أ ْسَوِد، َع ْن َعائِ َشةَ َو يُ ْحيَى آ ِخ َر قَال : ةُ َ ْت ِل، ْي َّ َّو َل الل ُم أ يَنَا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل فِي الزوائد: إسناده صحيح ورجاله ثقات. وأبو َكا َ َ . إسحاق، وإ َ اختلط بأخرة، فإ َ إسرئيل روى عنه قبل ا’ختط. ومن طري روى له الشيخا .َ 406. (1365) (6393)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm gecenin evvelinde uyur, son kısmını (ibadetle) ihya ederdi."554 ـ457 ـ6384 ـ1367 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدّثَنَا أ . ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ’ ، َع ْن َي ُم ْصعَ ٍب، َع ِن ا ٍر، َزا ِع ّيِ ِي َك ْو ثِي ب َ ِن أ ْحيَى، َع ْن اْب ّيِ؛ قَا َل ُج َهنِ ْ ال ٍر، َع ْن ِرفَا َعةَ ِن يَ َسا ِء ْب ِي َمْي ُمونَة،َ َع ْن َعطاَ ب َ ِن أ َ َع : ْن ِه ََ ِل ْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِه قَا َل : ُل َر ُسو ُل ّّللِ َصل إ َّ َ ّّللاُ يُ ْم . ْو ثُ ِل نِ ْصفُهُ أ ْي َّ َه َب ِم َن الل ِذَا ذَ َحتَّى إ هُ ا ثَ ِر ل . قَا َل: َ ي ُ يَ ْسأل . هُ َ َّن ِعبَاِدي َغْي ِج ْب لَ . ْع ِط ِه َم ْن يَدْ ُعنِي أ ْستَ ُ نِي أ ْ ل َ َم . ْن يَ ْستَ ْغِف ْرنِي َم ْن يَ ْسأ ْج ُر ِف ْرلَهُ أ ْغ . فَ ْ َغ ال ُ فِي الزوا : فِي إسناده دمحم بن مصعب، ضعيف. قَا َل صالح بن ُم َح َّمد: عامة أحاديثه عن ا’وزاعي َحتَّى يَ . ئد ْطل مقلوبة. 407. (1367) (6394)- Rıfâ'atü'l-Cühenî radıyallahu anh anlatıyor: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri gecenin yarısı veya üçte ikisi geçinceye kadar (günahların kaydını) geciktirir. Sonra: "Sakın kullarım benden başkasından bir talepte bulunmasınlar! Kim ben Azimüşşân'dan talep ederse, isteğine icabet eder, duasını kabul ederim. Kim benden talepte bulunursa, ona istediğini veririm. Kim benden af dilerse onu affederim, bu hal fecir doğuncaya kadar devam eder" buyurur."555 * AKŞAM YATSI ARASI NAMAZ ـ455 ـ6388 ـ1373 - ٍ َمدُ ْب ُن َمنِيع َحدّثَنَا أ ْح . ؛ ِي ِه، َع ْن َعائِ َشةَ ِن ُع ْرَوة،َ َع ْن أب ِم ْب ُّي، َع ْن ِه َشا َمِدينِ ْ َوِليِد ال ْ ثَنَا َي ْعقُو ُب ْب ُن ال َ ْت َر قَال : ُسو َل ّّللِ َم ْغَر ِب َو قَا َل : ْ َّى، بَ ْي َن ال َجَّن ِة َم ْن َصل ْ فِي ال َبْيتاً ، بَنَى ّّللاُ لَهُ ِع َشا ِء ِع ْش َري َن َر ْكعَةً ال . فِي الزوائد: فِي إسناده ْ يعقوب بن الوليد، اتفقوا َعل . قَا َل فِي ِه ا”مام أحمد: ابين، و َكا َ َ يضع الحديث َى ضعفه من الكذ . ّ 408. (1373) (6395)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim akşamla yatsı arasında yirmi rek'at namaz kılarsa Allah ona cennette bir köşk yapar."556 * EVDE NAFİLE ـ86 ـ1378 ـ458 - بُو ا َ ِي َشْيبَة،َ ثَنَا أ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ِر ٍق، َع ْن َحدّثَنَا أ ’ ْح ا َل َو ِص، َع ْن َطا ِن َع ْمٍرو؛ قَ ٌر ِم ْن َعا ِصِم : اْب َخ َر َج نَفَ لَى ُع َمَر ِ ِق إ ِعَرا ْ ِل ال أ ْه . َّما فَل : و َ ُ ْم قَال ُهْم ِمَّم ْن أْنتُ ْي ِه، قَا َل لَ ِق قَ : ِدُموا َعلَ ِعَرا ْ َم ْن أ ْه ِل ال ْم . قَا َل: قَالوا ٍ َ َج ْءتُ ِإذْ نَعَ ْم. قَا َل: وه َع ْن فَب : ُ َسأل فَ فَقَا َل ُع : فَقَا َل َم ت . ُر َص ِ ِه ََةُ ال َّر ُج ِل فِي بَ ْي َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َص ََةُ ال َّر ُج ُل فِي بَ ْي َسأل : تِ ِه ْ ِّو أ َّما . فَنُو ٌر. ُروا فَنَ ْم ِن بُيُوتَ ُك . ُح َسي ْ ِي ال ب ٍر َ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن أ . ِ ثَنَا َع . قَا َل: ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ي إ ْس َحا َق، ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َج ْعفَ ب َ نَ ْي َسة،َ َع ْن أ ُ ِي أ ب َ ِن أ ْب ُن َع ْمٍرو َع ْن َزْيٍد ْب 552 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/93. 553 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/94. 554 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/94. 555 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/94-95. 556 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/95. َّي ِ ّي َصل ِن ال َخ َّطا ِب، َع ْن النَّب َخ َّطا ِب، َع ْن ُع َمَر ْب ْ ِن ال َى ُع َمَر ْب َمْول ٍر، ِن َع ْمٍرو، َع ْن ُع َمْي َ َع ، ْن َعا ِصِم ْب م َّ َو َسل ْي ِه ّّللاُ َعلَ نَ ْح .الحديث قد ذكره المصنف بطريقين. وفي الزوائد: ى قاصم بن عمرو، وهو ضعيف، ذكره العقيلي َوهُ مدار الطريقين َعلَ َو فِي الضعفاء. قَا َل البخاري : لم يثبت حديثه. 409. (1375) (6396)- Asım İbnu Amr anlatıyor: "Irak ahalisinden bir grup, Hz. Ömer'e gitmek üzere yola çıktı. Yanına geldikleri vakit Hz. Ömer onlara: "Siz kimlerdensiniz!? diye sordu. Onlar: "Biz Irak ahalisindeniz!" dediler. "İzinli olarak mı geldiniz?" dedi. Onlar: "Evet!" dediler. Onlar Hz. Ömer radıyallahu anh'tan kişinin evde kıldığı namazın hükmünü sordular. Hz. Ömer: "Ben Resûlullah'a bu hususta sormuştum da: "Kişinin evinde kıldığı namazı nurdur, öyleyse evlerinizi nurlandırın" buyurdu" dedi."557 َو ُم َح ـ415 ـ6387 ـ1376 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ٍر، ِ َ ْب ُن َمّهِد ّيِ قَا:َ َحدّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . َّشا ْع َم ا ُس ’ ِش َع ْن ْفيَا ُ َ َع ِن ثَنَا َع . ثَنَ ْبدُال َّر ْح َما َو َس ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِر ّي،ِ َع ِن النَّب ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ب َ ِن بو َعْبِد ّّللاِ َع ْن أ ِ ِر ْب ِي ُسْفيَا َ َ َع ْن َجاب ب أ قَاَ َ َ م َحدُ ُكْم َص ل : ََتَه،ُ َّ ِذَا قضى أ إ فإ َّ َ ّّللا َجا ِع ِصيباً َها نَ ْل ِلبَ ْيتِ ِه ِمْن يَ ْجعَ ْ فَل ٌل فِى بَ ْيتِ ِه من َص . تِ ِه َخْيراً 410. (1376) (6397)- Ebu Saîdi'l-Hudrî anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sizden biri namazını kılınca, ondan evi için de bir nasib ayırsın. Zira Allah Teâla hazretleri, onun evine, namazından bir hayır bırakır."558 ـ411 ـ6385 ـ1375 - ٍف ْكُر ْب ُن َخلَ ِن ْشٍر، بَ َع ََِء ْب َحدّثَنَا أبُو بَ . ْ ، ع ِن ال ِن َصاِلحٍ اْب ِويَةَ ثَنَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن ُمْهِد ّي،ٍ َع ْن َمعَا ِن َس ْعٍد؛ ِويَة،َ َع ْن َعِّمِه َعْبِد ّّللاِ ْب ِن ُمعَا ِم ْب ِر ِث َع ْن َح َرا َحا ْ ال قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ َسأل : َض ُل؟ ال َّص ََةُ َما أفْ يُّ ُ أ َم ْس ِجِد ْ َربَهُ ِم َن ال لَى بَ ْيتِي؟ َما أقْ ِ َرى إ تَ َ َم ْس ِجِد؟ قَا َل أ ْ ِو ال َّص ََةُ فِي ال َي َف’ فِي بَ ْيتِي أ ! ِ ّ َصل ُ َّى ِم ْن أ ْ َ أ لَ ِ َح ُّب إ َي فِي بَ ْيتِي أ ِ ّ َصل ُ ْ َ أ َم ْس ِجِد ْ فِي ال . َم ْكتُوَبةً تَ ُكو َ َ َص ََةً إ .فِي الزوائد: هُ ثقات َّ ُ إسناده صحيح َو ِر َج . ال 411. (1378) (6398)- Abdullah İbnu Sad radıyallahu anh anlatıyor: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a: "Evdeki namaz mı, mesciddeki namaz mı daha efdal?" diye sordum. Şu cevabı verdi: "Evime bakmıyor musun, mescide ne kadar yakın! Farzlar hariç, evimde kılmam, benim nazarımda mescidde kılmamdan daha makbuldür." 559 AÇIKLAMA: Daha önce de geçtiği üzere, kişi farzlarını mescidde kılmalıdır, nafileleri de evinde. Nafileyi evde kılmak, mescidde kılmaktan efdaldir, faziletçe, sevapça üstündür. Çünkü riyadan uzaktır, ev halkı da namazı görerek ibret almakta, bilhassa; küçüklere güzel örnek olunmaktadır.560 * HACET NAMAZI ِي َوْيدُ ْب ُن َس ـ412 ـ6388 ـ1354 - ِعيٍد َحدّثَنَا ُس . ب َ ِن أ ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ُّي، َع ْن فَائِ ِد ْب بُو َعا ِصٍم العَبَّادَانِ ْوفَى َ ثَنَا أ أ ا’ ؛ قَا َل ِم ّيِ ْسل : ا َل َ فَقَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َِ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْينَا َر َج َعلَ َخ : ْ َو َّضأ يَتَ ْ ِق ِه، فَل ْ َحٍد ِم ْن َخل لَى أ ِ ْو إ لَى ّّللا،ِ أ ِ إ َجةٌ َحاَ َم ْن َكانَ ْت لَهُ ِن َص ّلِ َر ْكعَتَْي يُ ْ . ْل َول يَقُ ْ َّم ل َحِلي ُ ث : َ ْ ّّللاُ ال ُم إل ِه إَّ َكِري ْ عَ . ِظيِم ُم ال ْ عَ ْر ِش ال ْ ُهَّم ُسْب . َحا َ َ ّّللاِ َر ِّب ال َّ ِمي َن الل عَالَ ْ َح ْمدُ ّّللاِ َر ِّب ال ال ! ُك ْ لَ َ ْسأ َ ِي أ إنّ َّ َك أ ُ ل َ ٍم أ ْسأ ْ ِم ْن ُك ّلِ إث َوال َّس َََمةَ ِ ٍّر، ِم ْن ُك ّلِ ب َمةَ َوالغَنِي َرِت َك، َ َم ْغِف َو َع َزائِم ُمو ُجبَا ِت َع َر ْح َمتِ َك، ْرتَهُ تَدْ َغفَ إَّ ِلي ذَْنبا . ً إَّ َو ََ َهماًّ َه فَ . ا ِلي َّر ْجتَهُ َضْيتَ قَ إَّ َك ِرضاً َي لَ ِه َجةً َو ََ َحاَ َو . ا َّم يَ ْسأ ُل ّّللاَ ِم ْن أ ْمِر الدُّْنيَا َء ث Œ ُ َما َشا ُر َرةِ فإنَّهُ يُقَ . َهذَا الحديث قد أخرجه ِخ . دَّ بُو الورقا. ْبدُ ال َّر ْح َم ِن الترمذي َو : َهذَا حديث غريب، وفي إسناده مقال. ’ يضعف فِي الحديث قَا َل َ َ فائد بن َع . وفائد هو أ 412. (1384) (6399)- Abdullah İbnu Ebi Evfa el-Eslemî radıyallahu anh anlatıyor: "(Bir gün) Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm yanımıza geldi ve: "Kimin Allah'a veya mahlukatından birine bir haceti varsa abdest alsın, iki rek'at namaz kılsın, sonra şu duayı okusun: Lailahe illallahu'l-Halîmu'l-Kerîm. Sübhanallahi Rabbi'lArşı'l-azim. Elhamdülillahi Rabbi'l-Alemin. Allahümme innî eselüke mûcibâtı rahmetike ve azâime mağfiretike ve'l-ganîmete min külli birrin Vesselâmete min külli ismin, Es'elüke ellâ teda'a li zenben illâ ğafartehü. Ve la hemmen illâ ferrectehu velâ hâceten hiye leke rıdan illa kaday tehâ lî (Halîm ve kerim olan Allah'tan başka ilah yoktur. Büyük Arşın Rabbi noksan sıfatlardan mukaddestir. Hamd alemlerin Rabbine aittir. Allah'ım, şüphesiz ben, senin rahmetine vesile olan sebepleri, mağfiretini gerektiren hasletleri, her hayrın ganimetlerini ve her 557 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/96. 558 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/96. 559 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/96. 560 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/97. günahtan selamette olmayı senden dilerim. Allahım! Her günahımı bağışlamanı, her kederimi gidermeni, rızana uyan her dileğimi görmeni senden talep ediyorum)." Sonra Allah'tan dünya ve ahiretle ilgili ne dilerse ister, çünkü şüphesiz (o dilek) takdir edilir."561 * ŞABANIN ONDÖRDÜ َح َس ـ413 ـ6455 ـ1355 - ُن ْب ُن َعِل ْ َّخ ََ ُل َحدَّثَنَا ل ْ ال ّيٍ َر . ثَنَا َعْبدُال َّر َّزا ُق. ةَ ِي َسْب نَا اْب ُن أب ِن ُم َح أْنبَأ . َّمٍد، َع ْن َ ْب َ َرا ِهيم َع ْن إْب ِن أبـى، َطاِل ٍب قَا َل ْب ّيِ ِي ِه، َع ْن َعِل ٍر، َع ْن أب ِن َج ْعفَ ِن َعْبدُ ّّللاِ ْب ْب ِويَةَ ُمعَ : ا َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو َل ّّللِ َصل َ م : ( ْيلَةُ إذَا َكانَ ْت لَ َر َها َها َو ُسو ُموا َن َها ْيلَ ُر ِب ال َّش ْم ِس إلى َس َم الـنّ . ا ِء الدُّْنيَا ِ ْص ِف ِم ْن َش ْعبَ َن ، فَو ُق ُموا لَ َها ِلغُ ِز ُل فِي َيقُو ُل: ِم ْن ْن فَإ َّ َ ّّللاَ يَ . فَ َ أ ِر لَهُ ٍرِلي فَأ ْغِف ُم ْستَ ْغ ! ْر ِز ٌق فَأ ْر ُزقَهُ ُم ْستَ َ أ ! ْج ُر َ أ فَ ْ َع ال ُ ْطل َكذَا، َحتَّى يَ َ َكذَا أ َ َعافِيَهُ أ ُ ًى فَأ ُم ) .فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف ْبتَل ِي يسرة ب َ ْكٍر بن عبد ّّللا بن ُم َح َّمد أ بُو بَ َ ِي يسرة، ولسمه أ ب َ ِن اْب . معين ِن أ قَا َل فين أحمد بن حنبل و اْب : يضع الحديث. 413. ( 1388) (6400)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şaban ayının onbeşinci gecesi olduğu zaman gecesinde namaz kılın, gündüzünde de oruç tutun. Çünkü Allah Teâla hazretleri, o gün, güneşin batmasıyla, dünya semasına iner ve şöyle der: "Bana istiğfar eden yok mu mağfiret etsem! Benden rızık isteyen yok mu rızık versem, belaya maruz kalan yok mu afiyet versem... şöyle olan yok mu, böyle olan yok mu?.." Bu hal fecrin sökmesine kadar devam eder."562 َس ـ414 ـ6451 ـ1385 - ُّي َرا ِشدُ َحدَّثَنَا ِ َم َن، َع ِن ِعيِد ْب . ال َّض َّحا ِك ِن َرا ِشٍد ال َّر ْمل ِن أْي ِهيعَة،َ َع ِن ال َّض َّحا ِك ْب ِن لَ َوليد،ُ َع ِن اْب ْ ثَنَا ال ِي ُمو َسى ا ب َ ِن َع ْر َز ٍب، َع ْن أ ْب ’ ا َل ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب َ؛ قَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِة ْشعَ ِر ّيِ : إ َّ َ ، َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْيلَ ُع فِي لَ َّطِل يَ ّّللاِ لَ النّ . ِق ِه ِ ْص ِف ِم ْن َش ْعبَا َ َ ْ َخل ِ َجِميع ْو ُم َشا ِح ٍن فَيَ . ْغِف ُر ِل ِل ُم ْشِر ٍك أ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ ْس . َح إ . ا َق َّ بُو ا ِر ثَنَا أ ’ َ َجبَّا ْ ْض ُر ْب ُن َعْبِد ال َوِد، النَّ ْس . ِن ِر اْب ِهيعَة،َ َع ِن ال ُّزبَ ْي ِ ثَنَا اْب ي ِه؛ قَا َل ِن لَ ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َع ِن أب ْيٍم، َع ِن ال َّض َّحا ِك ْب ُسل : ْي ِه َ َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل َسِم ْع ُت أبَا ُمو َسى َع ِن النَّب ْحَوهُ ،َ نُ م َّ َو َسل . يلق أبا ُمو َس . ه اْب ى ِن فِي الزوائد: إسناده ضعيف اضعف َعْبدُ ّّللا بن لهيعة وتدليس الوليد بن مسلم.قَا َل السندي: عرزب لم قَالَ المنذري، كذا يخطه. 414. ( 1390) (6401)- Ebu Musa el-Eş'ari radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri, Şaban ayının onbeşinci gecesi (kullarına rahmetle) nazar eder ve müşrikle, müşahin (kindar bencil) hariç herkese mağfiret buyurur."563 * ŞÜKÜR SECDESİ ُب ُن َر َج ـ418 ـ6452 ـ1381 - ا ٍء َمةَ ٍف ثَنَا َسلَ ْكُر ْب ُن َخلَ ْشٍر، بَ ِ بُو ب َ َى؛ أ َّ َ َحدَّثَنَا أ . ْوف ِى أ ا ُء، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن زب ْينِى َش ْعثَ َحدَّثَ ِي َج ْه ٍل، َر ْك َعتَْي َن َر ُسو َل ّّللِ ب َ ِ َرأ ِس أ َر ب بُ ّشِ َ َّى، يَ ْوم َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل .فِي الزوائد: فِي إسناده شعثاء، ولم أر من تكلم فينا ِن بجرح ول بتوثيق. عدي ِن معين و قَا َل اْب َوقَا َل السائي: ضعيف. وسلمة بن رجاء، لينه اْب : حديث بأحادين يتابع عليها. َوقَا َل الدار قطني ِن حبا َ َ : ينفرد عن الثقات وأحاديث. بُو زرعة بُو حاتم: ما بأحاديث بأس. وذكره اْب َ و قَا َل أ : صديق. و قَا َل أ فِي الثقات. 415. (1391) (6402)- Abdullah İbnu Ebî Evfa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Ebu Cehl'in başının kesildiği müjdelendiği gün, iki rek'at şükür namazı kıldı."564 ِم ْصِر ُّي ـ416 ـ6453 ـ1382 - ْ ال ِن َصاِلحٍ َما َ َ ْب ْ ِي ٍب، َع ْن َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن ُعث . ِي َحب ب َ ِن أ ِزيد اْب ِهيعَة،َ َع ْن َي ِي ثَنَا اْب ُن لَ ب َ ثَنَا أ ِن َعْب َوِليِد ْب ْ ِن ال َع ْمِرو ْب ِجدً َج ٍة، فَ َخ َّر َسا ِ َحا َر ب بُ ّشِ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َماِل ٍك؛ أ َّ َ النَّب ِس ْب دَةَ ال َّس ْهِم ا.فِي الزوائد: فِي ّي،ِ َع ْن أنَ ِن لهيعة، وهو ضعيف إسناده اْب . 416. (1392) (6403)- Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, ciddi bir ihtiyacının görüldüğü hususunda müjdelenmişti, bunun üzerine hemen secdeye kapandı."565 َحدَّثَنَا ُم َح . َّر ْح َم ِن ـ417 ـ6454 ـ1383 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِق، َع ْن َم ْعَمٍر، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ َع ْن َعْبدُ ال ِن ثَنَا َعْبدُ ال َّر َّزا ِن َك ْع ِب ْب ْب ِي ِه؛ قَا َل َماِل ٍك، َع ْن أب ِج : دًا ْي ِه َخ َّر َسا َّما تَا َب ّّللاُ َعلَ ل . َ 561 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/97.97-98. 562 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/98. 563 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/99. 564 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/99. 565 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/99. ِ فِي الزوائد: َهذَا احديث موقوف ولكنه صحيح اسناد ورجاله ثقات. ي بكر و َعلَى نحو َهذَا ب َ وقد روى عن أ . 417. (1393) (6404)- Ka'b İbnu Mâlik radıyallahu anh, Allah tevbesini kabul edince derhal secdeye kapanmıştır.566 * NAMAZ GÜNAHA KEFARETTİR ِن َس ـ415 ـ6458 ـ1387 - ِعيٍد ْب َ َرا ِهيم ْب ِ ِي ِزيَاٍد، ثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن إ ب َ ِن ِش َها ٍب، َع ْن َحدَّثَنَا َع . َعِّمِه ْبدُ ّّللاِ ْب ُن أ ِن أ ِخي اْب َحدَّثَنِي اْب . ْرَوةَ؛ أ َّ َ َعاِمَر ْب َن َس ْعٍد أ ْخبَ َرهُ؛ قَا َل َحدَثَنَي َصاِل ِي فَ ب َ ِن أ َما َ َ يَقُو ُل ُح ْب ُن : َعْبدُ ّّللاِ ْب ْ َما َ َ َسِم ْع : ُت أبَا َ َ ْب َن ُعث قَا َل ُعث : َسِم ْع ُت ْ يَقُو ُل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َحِد ُكْم : َن ْهٌر يَ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِفنَا ِء أ ْو َكا َ َ ب َم أ ا َكا َ َ يَ ْبقَى َرأْي َت لَ ْغتَ ِس ُل فِي ِه ُك ّلِ يَ ْوٍم َخ ْم َس َمَّرا ٍت، ْجِري يَ َرنِ ِه؟ قَا َل َر َش . قَا َل: َ َ ْي َء ِم : َ ْن دَ َما ُء الدَّ ْ ِه ُب ال نُو ِب َكَما يُذْ ِه ُب الذُّ ْ فإ َّ َ ال َّص ََةَ تُذ .فِي الزوائد: هُ ُ َما َ َ بن عفا َ ِر َجال ْ حديث ُعث ِي ُه َر ثقات. ورواه الترمذى والنسائء م ْيرة ب َ ن حديث أ . 418. (1397) (6405)- Osman İbnu Affân radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle söylediğini işittim: "Birinizin evinin avlusunda bir nehir aksa da bunun içinde günde beş sefer yıkansa acaba bedeninde hiç kir kalır mı?" Aleyhissalâtu vesselâm'ın muhatabı: "Hiçbir şey kalmaz!" dedi. Resûlullah da: "İşte namaz da böyledir, suyun kiri, pası giderdiği gibi o da günahları giderir."567 * BEŞ VAKİT NAMAZIN FARZ OLUŞU ْكِر ـ418 ـ6456 ـ1455 - ْب ُن بُو بَ ُّي َ َحدَّثَنَا أ ِ بَا ِهل ْ َّخ ٍََد ال . وليدُ ْ ِن ثَنَا ال . َوا َ ،َ َع ِن اْب ْ ِي ُعل ب َ ِن ُع ْصٍم أ ثَنَا َشِري ٌك، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب َعبَّا ٍس؛ قَا َل: َخ ْم ِسي َن َص ََةً ِ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِيُّ ُكْم َصل ِمَر نَب َو أ . ا ٍت ُ َها َخ ْم َس َصلَ َربَّ ُكْم أ ْ َ يَ ْجعَلَ ِن فَنَا َز َل .فِي الزوائد: روى اْب ِن َعبَّا ٍس ُود ِي دَا ماجة هبىب الحديث عن اْب . ب َ ِن عمر كما هو فِي أ والصواب عن اْب . ثم قَا َل: وأسناد حديث سونس َعبَّا ٍس واه، ِي الوليد الطيالسي عن درجة أهل الخفظ وا ب َ لقصور َع ”تقا .َ ْبدُ ّّللا بن عصم و أ 419. (1400) (6406)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Peygamberiniz (Miraç gecesinde) elli vakit namazla emrolundu. Sonra bunu beşe indirinceye kadar Rabbinize müracaatta bulundu."568 ٍر ـ425 ـ6457 ـ1453 - ِن ِدينَا ِر ْب ِن َكثِي ِن َس ِعيِد ْب َما َ َ ْب َحدَّثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ُعث ِح ْمِفي ْ َو ال . ِليِد ْ ْ ْب ُن ال ُ َر ثَنَا بَِقيَّة . ةُ ْب ُن َعْبدُ ثَنَا ُضبَا ِل ِي ال َّسِلي ب َ ِن أ ّّللاِ . ا َل ْب ، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ؛ قَ ٍ َوْيدُ ْب ُن نَافِع أ ْخبَ َر : ِب نِي دُ ِ ُم َسيّ أ ْخبَ َرهُ؛ أ َّ َ َر قَا َل َس ِعيِد ْب ُن ال : ُسو َل ْ إ َّ َ أبَا قَتَادَةَ ْب َن ِرْب ِع ّيٍ ّّللِ ا َل قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َو قَا َل ّّللاُ َع : ا ٍت َّز َو : َج َّل َصل َّمتِ َك َخ ْم َس َصلَ ُ َر ْض ُت َعلَى أ تَ َم ْن َحافَ َظ اف . ْ أنَّهُ َو َع ِهدْ ُت ِعْنِدى َع ْهداً َجنَّةَ ْ تُهُ ال ْ ِه َّن أدْ َخل تِ َوقْ ِه َّن ِل ْي ِه َّن َعل . ، َف ََ َ ْي ْظ َعلَ َحافِ ْم يُ َو َم ي ْن لَ َع ِه .فِي الزوائد: فِي إسناده نظر من أجل ضبارة ودويد. َّن لَهُ ِعْنِد 420. (1403) (6407)- Ebu Katâde İbnu Rib'î anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah-u Zülcelal hazretleri buyurdu ki: "Senin ümmetine beş vakit namazı farz kıldım ve kim bunu vaktinde kılmaya devam ederse onu cennete koyacağım diye katımda ahidde bulundum. Kim de bunu vaktinde kılmaya devam etmezse katımda onun için hiçbir ahid yoktur."569 * MESCİD-İ HARAM VE MESCİD-İ NEBİ'DE NAMAZIN FAZİLETİ َسٍد َح ـ421 ـ6455 ـ1456 - ْس َما ِعي ُل ْب ُن أ ِ دَّثَنَا إ . َكِريِم، َع ْن َع َطا ٍء، ْ نَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ْب ُن َع ْمٍرو، َع ْن َعْبِد ال َ ثَنَا َز َكِريَّا ْب ُن َعِد ّي،ٍ أْنبَأ ِف َص ََ ْ َض ُل ِم ْن أل قَا َل َص ََةٌ فِي َم ْس ِجِدى أفْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ٍر؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ْن َجاب َما سَو َع اهُ ةٍ فِي . ، َ َح َرام ْ َم ْس ِجِد ال ْ ال إَّ َما ِسَواهُ ِف َص ََةٍ فِي ْ ِة أل َض ُل ِم ْن َمائَ ِم أفْ َح َرا ْ َم ْس ِجِد ال ْ َو َص ََةٌ فِي ال .فِي الزوائد: إسناد حديث جابر صحيح ورجاله ثقات. ’ َ ْس َما ِعي َل بن أسد وثقه الرزار والدارعطني إ . ِذهبي فِي الكاشف ِ َّ َوال . و قَا َل بُو حاتم َ وبافي ِر َج ”سناد محتج بهم أ : صدوق. ال ا فِي الصيين. 421. (1406) (6408)- Hz. Câbir anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Benim mescidimde kılınacak bir namaz, onun dışındaki mescidlerde kılınan bin namazdan efdaldir. Ancak Mescid-i Haram hariç. Zira Mescid-i Haram'da kılınan bir namaz, diğer mescidlerde kılınan yüzbin namazdan efdaldir."570 566 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/100. 567 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/100. 568 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/101. 569 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/101. 570 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/101-102. * MESCİD-İ AKSA'DA NAMAZ ـ422 ـ6458 ـ1457 - َ ِن أ ْو َر ْب ُن يَ ِزيدَ َع ْن ِزيَاِد ْب َس ثَنَا ثَ ُّي ثَنَا ِعي َسى ْب ُن يُونُ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ال َّرقِ ِ َع ْن َحدَّثَنَا إ ِي َسْودَةَ ب ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َمْو ََةِ النَّب َع ْن َمْي ُمونَةَ ِي َسْودَةَ ب َ ِن أ َما َ َ ْب ْ َر ُسو َل ّّللِ َِ ا ِخي ِه ُعث ُت يَا ْ ل َ؛ قَالَ ْت قُ م َّ قِد ِس َو َسل َمْ ! ْ تِنَا فِي بَ ْي ِت ال أف . قَا َل. ْ َمْن َشِر َم ْح َشِر َوالَ ِر أ ْر ُض ال . ِه ْ ِف َص ٍة فِي َغْي ْ ُّوا في ِه فإ َّ َ َص ََةً فِي ِه تَأل َصل ائْتُوهُ . ُت َف ْ ل ْي ِه؟ ُ َح َّم َل إلَ ِط ْع أ ْ َ أتَ ْم ق : أ ْستَ َرأْي َت إ ْ َ لَ أ ُج فِي ِه يُ ْس َر قَ ُهَو َكَم ا َل فَتُ . ْن أتَاه ْهِدى لَهُ َزْيتاً ِل َك فَ ُود بعضه َم ْن فَعَ َل ذَ فَ .فِي الزوائد: بُو دَا َ روى أ . وأسناد طريق سونس ماجة هُ ثقات ُ ِي سودة. كما صرح له ال ب َ َما َ َ أ ْ ِي سودة ومنمونة. ُعث ب َ ُود. فإ َ بين زياد بن أ ِي دَا ب َ صحيح و ِر َج . وهو أصح من طريق أ ِن ماجة فِي طريقه ُو اْب . كما ذكره. صح الدين فِي المراسيل. د بُو دَا َ وقد ترك فِي أ . 422. (1407) (6409)- Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın azadlısı Meymune radıyallahu anhâ anlatıyor: "Ey Allah'ın Resûlü! Biz Beytü'l-Makdis hakkında fetva ver!" demiştim. Şöyle buyurdular: "Orası mahşer (yani Kıyamet günü insanların toplanacağı) ve menşer (herkesin defterlerinin neşredileceği) yeridir. Oraya gidin ve içinde namaz kılın. Çünkü orada kılınacak tek namaz kendi dışındaki yerlerde kılacağınız bin namaz gibidir. "Ben tekrar sordum: "Ben oraya gitmeye muktedir olamazsam ne yapmalıyım?" Şu cevabı verdi: "Ona kandil yağı bağışlarsın, aydınlatılmasında kullanılır. Böyle yapan da oraya varan gibidir.571 َج ْهِم ـ423 ـ6415 ـ1455 - ْ ْن . ي َما ِط ُّي ا’ َحدَّثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ْب ُن ال ِ ب َ ِن أ ّي،ِ يَ ْحيَى ْب ال َّسْيبَانِ ِي ُز ْر َعةَ ب َ ثَنَا أيُّو ُب ْب ُن ُسَوْيٍد، َع ْن أ َع ْمٍرو. ا قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َع ْمٍرو، َع ِن النَّب ِم ّي،ِ َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب َر ثَنَا َع َل: َغ ُسلْي ْبدُ ّّللاِ ْب ُن الدَّْيلَ َّما فَ ل نَا ِء َ ِ ُودَ ِم ْن ب َما ُ َ ْب ُن دَا َمقْد ِس، َسأ َل ّّللاُ ثَثاً ْنبَ ِغي ْ بَ ْي ِت ال : َ يَ كاً ْ َو ُمل َصاِد ُف ُح ْكَمه،ُ يُ ُح ’ ْكماً ال َّص ََةَ فِي ِه، إَّ ِريدُ إَّ َحدٌَ يُ َم ْس ِجدَ أ ْ َي َهذَا ال يَأتِ َّ َوأ َحٍد ِم ْن بَ ْعِدِه، َ ولَدَتْهُ ِ ِه َكَيْوم نُوب َر َج ِم ْن ذُ ُّم َخ هُ ُ أ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل ْع ِطيَ ُهَم فَقَا َل النَّب : ا ُ ِ َ فَقَدْ أ نَتَا ْ أ َّما اث . اِلثَةَ َّ ْع ِط َي الث ُ َوأ ْر ُجو أ ْ َ َي ُكو َ َ قَدْ أ . َم ْس ِجِد ُود َعلَى طرفه ا’ول من َهذَا الوجه دو َ َهذه الزيادة. وردواه النسائي فِي ْ بُو دَا َ وأ َ يأتي َهذَا ال . فِي الزوائد: أقتدر أ ِي ب َ ِي مهر، عن سعيد بن عبد العزيز، عن ربيعة بن يزيد، عن أ ب َ الصغرو من َهذَا الوجه عن عمرو بن منصور، عن أ يأسناده طريق اْب . ’ َ عبيد ّّللا بن الجهنم يعرف حاله، وأيوب بن بن ِن إدريس الخؤني، عن اْب . ماجة ضعيف ِن الديلمي به سويد متفق َعل ضعقه. َى 423. (1408) (6410)- Abdullah İbnu Amr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Hz. Davud'un oğlu Süleyman, Beytu'l Makdis'in inşaatını tamamlayınca Allah'tan üç şey talep etti: "Allah'ın hükmüne muvafık düşecek şekilde hüküm vermek, kendinden sonra kimseye nasip olmayacak bir saltanat, bu mescide sırf namaz kılmak niyetiyle gelenleri günahlarından temizlenerek annelerinden doğdukları gündeki gibi olmaları: Resûlullah ilave etti: "İlk ikisi verilmiştir, üçüncünün de verildiğini ümit ediyorum."572 * CAMİDE NAMAZ ٍر ـ424 ـ6411 ـ1413 - ُّي ُم ْب ُن َع َّما َم ْش َحدَّثَنَا ؤ ِه َشا . ِق َخ َّطا ِب الِدّ ْ بُو ال َ ثَنَا أ . بُو َعْبِد ّّللاِ ا َ ِن َم ثَنَا ُر ’ ِل ٍك؛ َزْي ٌق أ ِس ْب ُّي، َع ْن أنَ َهانِ ْ ل قَا َل: ي ّّللاُ َع َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َخ ْم ٍس َوع ْشِر ل : ي َن َ ِ قَبَائِ ِل ب ْ َو َص ََتُهُ فِي َم ْس ِجِد ال ِ َص ََة،ٍ َر ُج ِل فِي بَ ْيِت ِه ب ْ َص ََةُ ال ِة َص ََةٍ َخ ْم ِسِمائَ ِ َج َّم ُع ِفي ِه ب ِذي يُ َّ َم ْس ِجِد ال ْ َو َص ََتُهُ فِي ال َص ََة،ً ْ : ِف َص ََةٍ ِة ال ِ َمائَ ِم ب َح َرا ْ َم ْس ِجِد ال ْ َو َص ََتُهُ فِي ال .فِي الزوائد: أسناده صعيف. ’ َ أبا الخطار الدمشقي يعرف حاله. وزيق فِي ِه مقال. ي زرعة أنه قَا َل ِ ب ِن َ حكي عن أ : بأس به. وذكره اْب حبا َ فِي الثقات وفي الضعفاء، و قَا َل: ينفرد با’شياء. يشبه حديث ا’ثبات. يجوز احتجاج به إ عند الوفاق. 424. (1413) (6411)- Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kişinin evinde kıldığı namazı bir namazdır, ama mahallesinin mescidinde kıldığı namazı yirmibeş namazdır. İçerisinde cum'a kılınan mescidde kıldığı namazı beşyüz namazdır. Mescid-i Aksa'da kıldığı namazı ellibin namazdır. Benim mescidimde kıldığı namazı da ellibin namazdır. Mescid-i Haram'da kıldığı namazı yüzbin namazdır."573 * MİNBERİN İNŞAASI, KÜTÜĞÜN AĞLAMASI ْكِر ـ428 ـ6412 ـ1418 - ْب ُن َّخ ََ بُو بَ ُّي َ َحدَّثَنَا أ ِ بَا ِهل َس ٍد ال . ٍد ْ ِ ْهُز ْب ُن أ ٍر، َع ِن ثَنَا ب . ِي َع َّما ب َ ِن أ ِر ْب َمة،َ َع ْن َع َّما َح َّمادُ ْب ُن َسلَ ثَنَا ٍ لَى ِجذْع ِ ْخ ُط ُب إ َكا َ َ يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ٍت، َع ْن أنَ ٍس؛ أ َّ َ النَّب ِ اب َو َع ْن ثَ اْب . ِم ِن َعبَّا ٍس؛ ْ َخذَ ال َّما تَّ ِمْنبَ ِر فَلَ ْ لَى ال ِ َح ْنبَ َر ذَ . َّن َه َب إ فَ َس َك َن َضنَهُ فَ تَاهُ فَا ْحتَ َ ُع فَأ ِجذْ َم ال . فَقَا َل: ِة ْ ِقيَا ْ لَى يَ ْوِم ال ِ َح َّن إ ِضْنهُ لَ ْم أ ْحتَ ْو لَ ل . َ 571 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/102. 572 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/103. 573 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/104. 425. (1415) (6412)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir hurma kütüğüne (dayanarak) hutbe verirdi. Minber yapılınca (hutbelerde kütüğü bırakıp) minbere çıktı. Bunun üzerine kütük (bu ayrılık sebebiyle ağlayıp) inledi. Aleyhissalâtu vesselâm yanına gelip kucakla(yıp teselli et)ti, kütük sustu. Aleyhissalâtu vesselâm şu açıklamayı yaptı: "Eğer onu kucaklamasaydım Kıyamet gününe kadar inleyecekti."574 ـ426 ـ6413 ـ1417 - ٍف ْكِر ْب ُن َخلَ ْشٍر، بَ ِ بُو ب ِن َ ِ ِر ْب َحدَّثَنَا أ . ِي نَ ْض َرة،َ َع ْن َجاب ب َ ْيِم ّي،ِ َع ْن أ َما َ َ التَّ ْي ِي َعِد ّيٍ َع ْن ُسلَ ب َ ِن أ ثَنَا اْب قَا َل: َع : ْبدُ ّّللاِ ٍ لَى ِجذْع ِ ْو قَا َل إ لَى أ ْص ِل َش َج َرةٍ أ ِ يَقُو ُم إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكا َ َ . ُع قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِجذْ ْ َح َّن ال قَا َل فَ ِمْنبَراً َخذَ َّم اتَّ ثُ َم ْس ِجِد ْ ِ ٌر َحتَّى َسِمعَهُ أ ْه ُل ال ْي َج . اب َّي ّّللاُ َعلَ َس َك َن َحتَّى أتَاهُ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم َس َحهُ فَ فَ َ م َّ َو َسل ِ فَقَا َل بَ ْع ُض ُهْم: لَى يَ ْوِم ِه . َح َّن إ ْم يَأتِ ِه لَ ْو لَ لَ َمِة ِقيَا ال .فِي الزوائد: ي عدي ثقة ْ ِ ب َ ِن أ إسناده صحيح و اْب . و قَا َل: وقد أخرجه النسائي جابر يسند آخر. 426. (1417 (6413)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (hutbe sırasında) bir ağaç kökünün -veya bir hurma kütüğünün dedi- yanında ayağa kalkardı. Sonradan bir minber edindi. Ravi der ki (terk edildiği vakit) hurma kütüğü ağladı." Hz. Câbir der ki: "Kütüğün iniltisini bütün mescid halkı işitti. O kadar ki Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm yanına gelip okşadı. Bunun üzerine kütük sustu Bazıları da: "Eğer Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm yanına gel(ip teselli et)meseydi Kıyamet'e kadar ağlayacaktı" dedi."575 ِم ال ّرِ فَا ِع ُّي، ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ِز ـ427 ـ6414 ـ1425 - يدَ بُو ِه َشا َ َ ٍ َحدَّثَنَا أ . ِ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن يَ َم . ثَنَا ا’ ي ا ب َ َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ ْع َم ُش َع ْن أ َص يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َرةَ؛ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َماهُ ُه َرْي َو َّر َم ْت قَدَ ِي َحتَّى تَ ّ ل . هُ َك َو َم فَ : ا ِقي َل لَ ِ ِم ْن ذَْنب َ َك َما تَقَدَّم َر لَ إ َّ َ ّّللاَ قَدَ َغقَ تَأ َّخ . قَا َل: ؟ َر َش ُكوراً َر أ .فِي الزوائد: ةَ قويز احتج مسلم بجميع رواتهز ورواه اصحار َف ََ أ ُكو َ َ َعْبداً ِي ُه َرْي ب َ إسناد حديث أ ُو الكتر الستة، سوي د، حديث المغيرة ِي دَا ب َ أ . والتومذي من حديث جابر. 427. (1420) (6414)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm çok namaz kılardı. Öyle ki ayakları kabarmıştı. Kendisine "Allah senin geçmiş ve gelecek günahlarını affetmiştir (kendini niye bu kadar yıpratıyorsun?)" denildi. O bunlara şu cevabı verdi: "Çok şükreden bir kul olmayayım mı?"576 * ÇOK SECDE ُّي ـ425 ـ6418 ـ1424 - َم ْشِق َما َ َ الِدّ ْ عَبَّا ُس ْب ُن ُعث ْ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم، َع ْن َخاِلِد ْب َحدَّثَنَا ال . َس ثَنَا الزل ْب ُن ْ ُمّرِ ّيِ َع ْن يُونُ ْ ِن يَ ِزيدَ ال َّي ّّللاُ َعلَ َسِم َع َر ُسو َل ّّللِ َصل ِن ال َّصاِم ِت؛ أنَّهُ ِ ِح ّيِ َع ْن ُعبَادَةَ ْب ُّصنَاب ْ بَ ٍس َع ِن ال ْ ِن َحل يَقُو ُل َمْي َس َرةَ ْب َ م َّ َو َسل َما ِم ْن َعْبٍد يَ ْس ُجدُ ّّللاِ ْي ِه : َح َس ِ َها َب ّّللاُ لَهُ ب َكتَ إَّ َر َجةً ِ َها دَ َع لَهُ ب َو َرفَ ، ِئَةً ِ َها َسّي َو َم َحا َعْنهُ ب ، ً نَة . فَا ْستَ ْكثِ ُروا ِم َن ال ُّس ُجوِد.فِي الزوائد: إسناد حديث عبادة ضعيف، لتدليس الوليد بن مسلم. 428. (1424) (6415)- Ubâde İbnu's-Sâmit radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah için secde eden herkese Allah bir sevap yazar ve bu secde sebebiyle bir günahını affeder, makamını da bir derece artırır; öyleyse secdeyi çok yapın." 577 AÇIKLAMA: Kur'ân-ı Kerim'de cinler ve insanların ibadet için yaratıldığı belirtilmiştir. Binaenaleyh insanın yaratılış gayesi, asli vazifesi ibadettir. İbadetin çeşitleri var ise de, en halisi, en belirgini namazdır. Bunun azami bir miktarı yoktur, asgari hududu vardır. Ne kadar çok olursa makbul ve memduhdur. Buna en güzel örneği Aleyhissalâtu vesselâm vermiş, ayaklan şişinceye kadar namaz kılmıştır. Secde ile ilgili teşvik de namaza teşviktir. Çünkü çok secde, çok namazla gerçekleşir. Daha önce kaydettiğimiz hadislerde, kulun Allah'a en yakın olduğu halin secde hali olduğu belirtilmiştir.578 * AYAKKABI NEREYE KONMALI? ْس َم ـ428 ـ6416 ـ1432 - ا ِعي َل ِ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن إ ِي ٍب، ِن َحب ْب َ َرا ِهيم ْب ِ َحدَّثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن إ ِ ُّي قَا:َ ، َع ْن َعْبدُ ِرب ُم َحا ْ ثَنَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال ِ ِي َس ِعيٍد، َع ْن أب ب َ ِن أ ِن َس ِعيِد ْب ّّللاِ ا َل ْب َرةَ؛ قَ ِي ُه َرْي ب َ ي ِه، َع : ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َك َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم قَا َل : ْيلَ ْي َك قَدَ ِز ْم نَ ْعلَ أل . فَإ ْ َ ْ 574 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/104. 575 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/104-105. 576 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/105. 577 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/105. 578 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/106. ْي َك ُهَما بَ ْي َن ِر ْجلَ ْ ُهَما فَا ْجعَل ْعتَ َء َخل . َك، فَ َ َو ََ َو َرا َك، ِ ِن َصا ِحب َو ََ َع ْن يَ ِمي ُهَما َع ْن يَ ِمينِ َك، ْ فَ َك َو ََ تَ ْجعَل ْ تُ .فِي الزوائد: ْؤِذى َم ْن َخل ُود رعض َهذَا الحديث بُو دَا َ روؤ أ . وفي غسناده َعْبدُ ّّللا بن َس ِعيِد، متفق َعلَى تضيفه. 429. (1432) (6416)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ayakkabılarını ayağından ayırma. Eğer çıkaracak olursan ayakkabılarını ayaklarının arasına koy. Onları sağına koyma, arkadaşının sağına da koyma; arkana da koyma, aksi taktirde arkandakine ezada bulunursun.
AÇIKLAMA: Namazgâhta ayakkabının çıkarılmaması onların temiz olma şartına bağlıdır. Pis olursa namaz sahih olmayacağından çıkarılması gerekir. Hadiste ayakkabılarla kimsenin rahatsız edilmemesi üzerinde ısrar edilmiştir. Başka rivayetlerde de sol tarafta kimse bulunmadığı taktirde, ayakkabıların sol tarafa konabileceği ifade edilmiştir. Şarihler ayakkabıların ayakların arasına veya önüne konma ruhsatını temiz olmalarına veya temiz bir şeyle örtülme şartına bağlarlar. Pis olur, örtü de bulunmazsa namaz kılanın beden veya elbisesinin değmesiyle namazın bozulacağını belirtirler. Cemiyetimizin bugünkü örfü ayakkabıları hususi olarak tanzim edilen ayakkabılıklara bırakmaktır. Ancak her hâlükârda, bunun bir örf olduğunun, ayakkabısını, dileyenin başkalarını rahatsız etmemek, mescidi kirletmemek şartıyla beraberinde götürmenin şer'an caiz olduğunun bilinmesi gereklidir. Günümüzde naylon torbalar bu maksada kullanmaya ziyadesiyle elverişlidir. Kalabalık camilere çalınma veya dışarı çıkışta koyduğu yerde bulamama gibi endişeleri olan kimseler dinin bu ruhsatından en azından cum'a ve bayram namazlarında istifade edebilirler yeter ki söylenen mahzurlara yer verilmesin. 580 CENAZE BÖLÜMÜ * HASTA ZİYARETİ ٍر ـ435 ـ6417 ـ1434 - َّشا ٍف َو ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ ْكُر ْب ُن َخلَ ْشٍر بَ ِ بُو ب َ ٍر، َع ْن َحدَّثَنَا أ . قَا:َ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن َس ِعيِد ثَنَا َعْب َحِميدُ ْب ُن َج ْعفَ ْ دُ ال قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي َم ْسعُوٍد، َع ِن النَّب ب َ َح، َع ْن أ لَ ِن أفْ أب : ََ ٍل ِي ِه، َع ْن َح ِكيٍم ْب ِ ِم أ ْربَ ُع خ ُم ْسِل ْ ِم َعلَى ال ُم ْسِل ْ ِلل : ا ِذَ يُ َشِّمتُهُ إ ْش َهدُهُ ِذَا دَ َعاه،ُ ويَ ِجيبُهُ إ َويُ َمِر َض َط َس، َع ا ِذَ َويَعُودُهُ إ َما َت، إ .فِي الزوائد: ي مسعود صحيح وأسل الحديث فِي ِذَا ِ ب َ إسناد حديث أ الصحيحين وغيرهما، من رواية غيره. 430. ( 1434) (6417)- Ebu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Müslüman için Müslüman üzerinde dört haslet vardır: "Hapşırınca (elhamdulillah! derse) teşmit etmek (yerhamukallah! demek), davet edince icabet etmek, öldüğü zaman (cenazesinde) hazır bulunmak, hastalandığı zaman geçmiş olsun ziyareti yapmak."581 ـ431 ـ6415 ـ1438 - نَ َحدَّثَ ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ِ ا أ . ي َ ب َ َع ْن أ َمةَ ِي َسلَ ب َ ِن َع ْمٍرو َع ْن أ ْشٍر، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ب َرةَ؛ قَا َل َرْي ُه : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِم َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : ُم ْسِل ْ ِم َعلَى ال ُم ْسِل ْ ال َر َخ : دُّ ال ْم ٌس ِم ْن َخ ّقِ َو ُش ُهودُ الدَّ ْعَوة،ِ َجابَةُ َوإ ِحيَّ ِة، تَ َحِمدَ ّّللاَ ِذَا عَا ِط ِس إ ْ َوتَ ْشِمي ُت ال َمِري ِض، ْ َو ِعيَادَةُ ال ِجنَا َزة،ِ ال .فِي الزوائد: هُ ثقات ْ ُ ِ َه إسناده صحيح َو ِر َج . ذَا الوجه فِي ال والحديث ب الصحيحين، لكن بغير َهذَا السياق. 431. ( 1435) (6418)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir müslümanın diğer bir müslüman üzerinde beş hakkı vardır: "Selamını almak, davete icabet, cenazeye katılmak, hasta ziyareti, "elhamdülillah!" dediği taktirde hapşırana yerhamukallah (diyerek teşmitte bulunmak)." 582 ٍر ـ432 ـ6418 ـ1437 - ّيٍ ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ِ ْب ُن َعل َمةُ َم ْسلَ ِن َم ثَنَا . اِل ٍك؛ ِس ْب ِل، َع ْن أنَ َّط ِوي ، َع ْن ُح َمْيٍد ال ةيهب اْب ُن َج َرْيجٍ َو قَا َل: َس ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ٍث ِ ّي َصل بَ ْعدَ َكا َ َ النَّب ثَ إَّ َمِريضاً َ يَعُودُ َ م ل . فِي الزوائد: بُو َّ َ فِي إسناده مسلمة بن علي، قَا َل فِي ِه البخاري وأ حاتم وأبو زرعة: منكر الحديث. ومن أحاديثه غير محفوظة. واتفقوا َعلَى تضعيفه.قَا َل السندي: قلت لكن ا’حاديث ذكرها السخاوي فِي المقاصد الحسنة، وقَا َل: يتقوى بثضها بيعض. وكذلك أخذ به بعض التابعين. 432. (1437) (6419)- Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bir kimse hastalanacak olsa ona üç günden sonra geçmiş olsun ziyaretinde bulunurdu."583 579 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/106. 580 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/106-107. 581 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/108. 582 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/108. 583 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/109. ـ433 ـ6425 ـ1438 - َّخ ََ ُل ْ ال ّيٍ َح َس ُن ْب ُن َعِل ْ َحدَّثَنَا ال . َرةَ َوا ُ َ ْب ُن ُهبَ ْي ِن ثَنَا . َعبَّا ٍس؛ أ َّ َ َصْف ٍن، َع ْن ِع ْكَر َمة،َ َع ِن اْب بُو َمِكي َ ثَنَا أ َر ُج ًَ فَقَا َل َ َعادَ ال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِه النَّب : ي؟ قَا َل ِ ّي َصل ٍّر َما تَ ْشتَ ِه : ى ُخْب َزبُ أ ْشتَ . قَا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َم ْن َكا َ َ ِعْن َل النَّب : دَهُ ِ ُّي َصل لَى أ ِخي ِه ِ َع ْث إ يَ ْب ْ ٍّر فَل ُخْب ُزبُ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّم قَا َل النَّب ُ ْط ث : ِعْمهُ يُ ْ َحِد ُكْم َشْيئا،ً فَل َهى َمِري ُض أ إذا ْشتَ .فِي الزوائد: فِي إسناده صفوا َ بن خبيرة، ةذكره ابن حبا َ فِي الثقات. وقال النفيلي: يتابع على حديثه. قلت: وقال فِي تقريب النهذيب: لين الحديث. 433. (1439) (6420)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir hastayı ziyaret etti ve "Canın ne çekiyor?" diye sordu. Hasta "Buğday ekmeği!" dedi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Kimin yanında buğday ekmeği varsa kardeşine göndersin!" dedi. Sonra Resûlullah ilave etti: "Birinizin hastası bir şeye iştah duyarsa ondan yedirsin."584 َحدَّثَنَا ُسْف ـ434 ـ6421 ـ1445 - يَا ٍ َو ِكيع ُّي، َع ُ َ ْب ُن . ْن ا ِح َّمانِ ْ بُو يَ ْحيَى ال ِن َم ثَنَا أ ’ اِل ٍك؛ َ ِس ْب ْع َم ِش، َع ْن يَ ِزيدَ ال َّرقَا ِش ّي،ِ َع ْن أنَ َ َعلَى َمِر قَا َل: ي ٍض يَعُودُهُ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل ِه دَ َخ َل النَّب . فَقَا َل: ي َك ْعكاً؟ قَ ِهي َشْيئاً؟ أتَ ْشتَ نَعَ ْم. هُ أتَ ْشتَ ا َل: ْبوا لَ فَ َط .فِي الَ الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف يزيد بن أبا َ الرقاشي. 434. (1440) (6421)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ziyaretine gittiği bir hastanın yanına girdi ve "Bir şey canın çekiyor mu? Kek canın çekiyor mu?" diye sordu. Hasta "Evet!" deyince ona kek aradılar."585 ُر ْب ُن ُم َسافِ ٍر ـ438 ـ6422 ـ1441 - ِن ِمْهَرا َ َ َحدّثَنِى َكثِو ُر ْب ُن ِه َشا . َحدَّثَنَا . ٍم َج ْعفَ ُر ْب ُن بُ ْرقَا َ ،َ َع ْن َمْي ُمو ِ َ ْب ثَنَا . َع ْن َج ْعفَ َخ َّط ْ ِن ال ا ِب؛ قَ : ُع ا َل َمَر ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َك ِ ّي َصل ُمْرهُ أ ْ َ يَدْ ُعَو قَا َل ِلي النَّب : لَ َت َعلَى َمِري ٍض فَ ْ ِذَا دَ َخل َء إ . َعا َءهُ َكدُ َعا فَإ َّ َ دُ ََئِ َكِة َ م ال . فِي الزوائد: هُ ثقات ْ ُ إسناده صحيح َو ِر َج . إ أنه منقطع. قَا َل العمي فِي المراسيل والمزي: فِي رواية ميمو َ بن ال مهرا َ عن عمر ثلمة. أه.وفي ا’ذكار للنووي: ميمو َ لم يدرك عمر. 435. (1441) (6422)- Ömer İbnu'l-Hattâb radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bana: "Bir hastanın yanına girince, ondan sana dua edivermesini talep et. Çünkü onun duası melekleri duası gibidir" buyurdular."586 * ÖLECEK KİMSEYE LAİLAHE İLLALLAH TELKİNİ ٍر ـ436 ـ6423 ـ1446 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . ِمٍر َّشا بُو َعا َ ِ ثَنَا أ . ٍر، َع ْن أب ِن َج ْعفَ ِن َعْبدُ ّّللاِ اْب ثَنَا َكثِؤ ٌر ْب ُن َزْيٍد، َع ي ِه؛ ْن إ ْس َحا َق ْب قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َمْوتَا ُكْم قَا َل : ِنُوا َح ْمدُ ّّللِ َر ل : َ ِّب َقّ ْ عَ ِظيِم، ال ْ عَ ْر ِش ال ْ ُم، ُسْب َحا َ َ ّّللاِ ِر ِّب ال َكِري ْ ُم ال َحِلي ْ ّّللاُ ال إلهُ إَّ ُوا ِمي َن قَال عَالَ ْ َر ال : ُسو َل ّّللِ َوأ ْجَو ْحيَا ِء دُ َكْي ’ َف ِل يَا ! َود،ُ ؟ قَا َل أ ْج .فِي الزوائد: فِي إسناده إسحاق. لم أرمن وثقه و من جرحه. ِن معين: ليس بشئ. و قَا َل مرة: ليس بن بأس و قَا َل مرة: صالح، وكثير بن يزيد، قَا َل فِي ِه أحمد؟ ما أرى به بأسا. و قَا َل اْب ُ ليس بالقوى. و قَا َل النسائي: ضعيف. وفيل: ثقة. وبافي هُ ثقات ِر َجال . 436. (1446) (6423)- Abdullah İbnu Câfer babasından radıyallahu anh naklen anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ölülerinize (ölmek üzere olanlara) Lailahe illallahu'l-Halîmu'l-Kerîm, Sübhânallahi Rabbi'l-Arşı'l-Azim, Elhamdulillahi Rabbi'l-Âlemin" demeyi telkin edin!" yanındakiler: "Ey Allah'ın Resûlü! Bunun sağlara telkini nasıldır?" dediler. "Daha güzeldir, daha güzeldir!" buyurdular." 587 * ÖLECEK KİMSENİN YANINDA NE KONUŞMALI? ـ437 ـ6424 ـ1485 - نَا َحدَّثَ َج ُشو ِ َ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ِعي َس ْز . ى َه ِر أ ْح ’ َمدُ ْب ُن ا َما ُمْن َكِدِر ثَنَا يُو ُس ُف ْب ُن ال . ؛ قَا َل ْ ْ ثَ : َنا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َو ُهَو يَ ُمو ُت ِن َعْبدُ ّّللاِ ِ ِر ْب ُت َعلَى َجاب دَ َخل . ُت ْ ْ فَقُ : ل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َعلَى َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْ َرأ اقْ َ ال َّس ََم.فِي الزوائد: َهذَا إسناد هُ ثقات إ أنه موقوف ُ صحيح َو ِر َج . ال 437. (1450) (6424)- Muhammed İbnu'l-Münkedir anlatıyor: "Hz. Cabir radıyallahu anh'ın yanına girdim. Ölmek üzereydi. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a bizden selam götür!" dedim."588 584 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/109. 585 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/110. 586 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/110. 587 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/110. 588 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/111. * MÜ'MİN CAN ÇEKİŞME HALİNDEN SEVAP KAZANIR ٍر ـ435 ـ6428 ـ1481 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍِم ُم ْب ُن َع َّما َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ْ ْو َزا ِع ُّي، َع ْن َع َطا ٍء، َع ْن َعائِ َشةَ؛ أ َّ َ َر ثَنَا ال . ثَنَا ا’ ُسو َل ّّللِ َها ْي َ دَ َخ َل َعلَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َمْو ُت َصل ْ ْخنُقُهُ ال َها يَ ٌم لَ َحِمي َو ِعْندَ َها َه . ا ِ َها قَا َل لَ َ َما ب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َرأ النَّب َّما فَل : َ تَْبتَئِ ِسي َ َعل . ِه َى َحِميِم َك فَإ َّ َ ذِل َك ِم .فِي الزوائد: هُ ثقات ْن َح َسنَاتَ ُ َهذَا إسناد صحيح و ِر َج . والوليد بن مسلم، وإ َ َكا َ َ يدلس، فقد صرح ال بالتحديث، فزال ما يخشى. 438. (1451) (6425)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ'nın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir yanına girdiği sırada, bir yakınının nefesini ölüm kesmek üzere idi. Aleyhissalâtu vesselâm Hz. Aişe'nin üzüntüsünü görünce kendisine: "Şu yakının için üzülme. Zira onun şu ızdırabı hasenatındandır!" buyurdular."589 ـ438 ـ6426 ـ1483 - ِ َرج فَ ْ َرْو ُح ْب ُن ال ْي ٍس، َع ْن َحدَّثَنَا . ِن ثَنَا. نَ ْص ٌر ْب ُن َح َّماٍد. قَ ِ ثَنَا ُمو َسى ْب ُن َك ي ْردٍَم، َع ْن ُم َح َّمٍد اْب ب َ أ ِي ُمو َسى ؛ قَا َل ب َ عَ بُ ْردَة،َ َع : ْبِد ِم َن النَّاس ؟ قَا َل ْن أ ْ ال ِط ُع َم ْعُرفَةَ ُت َر ُسو َل ّّللِ َمتى تَْنقَ ْ إ .فِي الزوائد: فِي إسناده نصر ِذَا َعايَ َن َسأل : بن حماد، كذبه يَ ْحيَى بن معين وغيره. بُو الفتح ا َ ونسبه أ ’زدى لوضع الحديث. 439. (1453) (6426)- Ebu Musa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a (ölmek üzere olan bir kimsenin) insanları tanıma hali ne zaman sona erer?" diye sordum. "(Gaybî hakikatları) gördüğü zaman!" buyurdular."590 * ÖLÜNÜN GÖZÜ KAPATILIR ـ445 ـ6427 ـ1488 - ْوبَةَ َما ُ َ ْب ُن تَ ْي ُود ُسلَ بُو دَا َ ّيٍ َحدَّثَنَا أ . ِ ْب ُن َسَوْيٍد، َع ْن ُح َم ثَنَا َعا ِصُم . ْيِد ا ْب ُن َعل ، َع ِن ثَنَا قَ َز ’ َعةُ ِ ْعِرج ْو ٍس؛ قَا َل ِن أ ِيٍد، َع ْن َشدَّاد ْب ب ِن الَ ِر ّي،ِ َع ْن ُم َحِّموِد ْب ال ُّز ْه : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ْم َمْوتَا ُكْم، فَأ ْغ َعل : ِم ُضوا َ َح َض ْرتُ ِذَا إ بَ َصر ْ بَ َص َر يَتْبَ ُع ال ُّرو َح ال . فَإ َّ َ ال . بَ ْي ِت ْ ْ تَؤ ِّم ُن َعلَى َما قَا َل أ ْه ُل ال ََئِ َكةَ َ م ْ ُوا َخْيراًز فَإ َّ َ ال َوقُول . فِي الزوائد: إسناده حسن، ’ َ قزعة بن سويد مختلف فِي ِه. ُ وباقي ِر َج هُ ثقات. ال 440. (1455) (6427)- Şeddâd İbnu Evs radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ölülerinizin yanında hazır bulunduğunuz taktirde (ölünce) gözlerini kapayıverin. Çünkü göz, ruhu takip eder (ve açık kalır). Ayrıca hakkında hayır söyleyin. Çünkü melekler ev halkının söylediklerine "âmin!" derler."591 * ÖLÜNÜN GASLİ ِح ْم ِص ُّى ـ441 ـ6425 ـ1461 - ْ ُم َصفَّى ال َ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ، ْ ِن أ ْسلَم ِن ُعبَ ْيٍد، َع ْن َزْيِد ْب ِر ْب ّشِ َوِليِد، َع ْن ُمبَ ْ ال ثَنَا بَِقيَّة َع ْن َعْبِد ُ ِن ُع َمَر؛ قَا َل ّّللاِ : ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : ُمونُو َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ َمأ ْ ِليُغَ ِّس ْل .فِي الزوائد: فِي إسناده بقية، وهو مدلس، وقد َمْوتَ ُكُم ال َوقَا َل البخاري: منكر الحديث.و قَا َل الدارقطني: رواه بالعنعنة. ومبشر بن عبيد، قَا َل فِي ِه أحمد: أحاديثة كذب موضوعة. متروك الحديث، يضع ا’حاديث ويكذب. 441. (1461) (6428)- Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ölülerinizi güvendiğiniz kimseler yıkasın."592 ُّي ْب ُن ُم َح َّمٍد َح ـ442 ـ6428 ـ1462 - ِ ُّي دَّثَنَا َعِل . ِرب ُم َحا ْ ِن ثَنَا َع . َخاِلٍد، َع ْن ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال ٍر، َع ْن َع ْمِرو اْب ثَنَا َعبَّادُ ْب ُن َكثِي ّيٍ؛ قَا َل ِن َض ْمَرة،َ َع ْن َعِل ٍة، َع ْن َعا ِصِم ْب ِ اب ِي ثَ ب َ ِن أ ِي ِب ْب َحب : ْي َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل َرأى، َخ َر َج ِم ْن ِه : ْي ِه َما ْم يٌْف ِش َعلَ َولَ ْي ِه، َّى َعلَ َو َصل َو َح َملَهُ َو َحنَّ َطهُ َوكفَّنَهُ َم ْن َغ َّس َل َمْيتاً ُّمهُ ُ َ َولَدَتْهُ أ َل يَ ْوم ِن َهذَ . معين َخ ِطيئَتِ ِه ِمث .فِي الزوائد: ا إسناد ضعيف ْ فِي ِه عمر بن خالد، كذبه أحمد واْب . 442. (1462) (6429)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular k: "Kim bir ölüyü yıkar, kefenler, kefenini güzel kokulu maddelerle kokulandırır, taşır ve namazını kılar, cenazeyle ilgili olarak gördüğü (kötü alametleri ölü) aleyhine yaymazsa, (bu yaptığına mükâfat olarak) günahlarından temizlenir ve annesinden doğduğu gün gibi (tertemiz) olur."593 589 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/111. 590 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/112. 591 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/112. 592 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/112. 593 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/113. AÇIKLAMA: Son iki hadis, mana itibariyle birbirini tamamlar. Birinci hadis ölülerin güvenilir kimselere yıkatılmasını emrederken, ikinci hadis, "güvenilir" liği kısmen açıklar: Ölüde görülen ve aleyhine yorum vesilesi yapılacak bazı kusurları açıklama... Şu halde bu hallerin ifşa edilmemesi esastır. Bunu ifşa etmeyeceği hususunda güvenilen kimselere yıkama işi yaptırılmalıdır.594 * KARI KOCAYI, KOCA KARIYI GASLEDEBİLİR ثَنَا أ ْح . و َب َمدُ ْب ُن َحْن َحدَّثَنَا ُم َح . َب ٍل ـ443 ـ6435 ـ1468 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِن إ ْس َحا َق، َع ْن يَ ْعقُ َمة،َ َع ْن ُم َح َّمِد اْب ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َسلَ ْب ْت ِن ُعتْبَة،َ َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ َع ْن ُعبَ ْيِد ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ّّللاِ : ْب ٍ بَِقيع ْ . فِي َر َج َع َر ُسو َل ّّللِ ِم َن ال ُصدَاعاً ِجدُ َو َجدَنِي َوأنَا أ فَ . و ُل َرأ ِسي َوأنَا أقُ ْ : َساهُ َرأ َوا . فَقَا َل: َّم بَ ! قَا َل ْل أنَا، يَا َعائِ َشةُ َساهُ ثُ ْ َرأ َوا ْبِل ْو ِم ِّت قَ ِك َما َض ّرِ : ِك لَ ِك َو َكفَّ ْنتُ تُ ْ ْي ِك فَغَ ِّسل ْم ُت َعلَ ي فَقُ ِك ْي ُت َعْي ِك َودَفَ ْنتُ َّ .فِي الزوائد: هُ ثقات َو َصل ُ إسناد ِر َج . رواه البخاري من وجه آخر مختص ًرا. ال 443. (1465) (6430)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Bakî'den dönmüştü. Beni, başımdaki bir ağrıdan hastalanmış ve "vay başım"çekerken buldu. "Ey Aişe, asıl hasta benim, vay başım!" dedi ve sonra ilave etti: "Benden önce ölsen de senin başında durup seni (kendi elimle) yıkasam, kefenlesem, namazını kıldırsam ve defnetsem, senin için daha iyidir."595 AÇIKLAMA: Bu hadis, kocanın, ölen hanımının cenazesini yıkayabileceğini ifade ederse de, Hanefi ulemâsı başka karinelerden hareketle, kadının ölmesiyle erkeğinden nikah bağının kalkacağına ve dolayısıyla hanımına bakamayacağına, dokunamayacağına hükmetmiş ve dolayısıyla erkeğin, ölen karısını yıkayamayacağını söylemiştir. Ancak kadın, ölen kocasını yıkayabilir. Çünkü iddet beklemek zorundadır. İmam Şafiî, Mâlik ve meşhur kavlinde Ahmed, ölüm halinde eşlerin birbirini yıkayabileceğine hükmetmişlerdir.596 * RASULULLAH'IN GASLİ َحدَّثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن يَ ْحيَى ْب ’ ِس ِط ُّي ِن ـ444 ـ6431 ـ1466 - ا َوا ْ ْز . َه ِر ال ِويَةُ بُو ُمعَا َ ٍد، َع ِن ثَنَا أ . ِن َمْرثَ ْب َمةَ قَ ْ بُو بُ ْردَة،َ َع ْن َعل َ ثَنَا أ ِي ِه؛ قَا َل َرْيدَة،َ َع ْن أب ِن بُ اْب : َّما نَادَا ُه ْم ُمنَاٍد ِم َن الدَّا ِخ ِل لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أ َخذُوا فِي ُغ : َ ي ْس ِل النَّب َّ ِز ُعوا َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل تَْن َصهُ ِمي قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه ِ ّّللاُ َعل .فِي الزوائد: ي بردة، واسمه عمر بن يزيد التيمي َ ب َ إسناده ضعيف، لضعف أ . وقول الحاكم: إ َ الحديث صحيح، وأبو بردة هو يزيد بن َع . لما ذكره المزي فِي ا’طارف والتهذيب. ْبدُ ّّللا وهم 444. (1466) (6431)- Büreyde radıyallahu anh anlatmıştır: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm vefat edince, yıkamak istedikleri vakit dahilden bir münadi şöyle nida etti: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın gömleğini üzerinden çıkarmayın."597 َواُ َ ْب ُن َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب . ِعي َسى ِن ـ448 ـ6432 ـ1467 - ِخذَاٍم َصْف ثَنَا . ّيِ ِ ِب َع ْن َعِل ُم َسيّ ْ ِن ال َم ْعَمٌر َع ِن ال ُّز ْه ِر ِّى َع ْن َس ِعيِد ْب ثَنَا ِي َطاِل ٍب؛ قَ ِن اَب ْم يَ ِج ْب ا َل: ِت، فَلَ ِ َميّ ْ ِم ُس ِم َن ال تَ ْ َما يَل ِم ُس ِمْنهُ تَ ْ َه َب يَل َ ذَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّما َغ َّس َل النَّب ل دْه.ُ فَقَا َل: ُب َ ِ َّطّي ِي ال بَأب . ِتاً َو ِطْب َت َمّي ِطْب َت . َحيّاً فِي الزوائد: هُ ثقات ُ ِن يَى بن خذام ذكره اْب . عيسى احتج به ِن َهذَا إسناده صحيح َو ِر َج . ’ َ يَ ْح حبا َ فِي الثقات ال وصفوا َ اْب مسلم. والباقي مشهورو .َ 445. (1467) (6432)- Hz. Ali Radıyallahu anh'tan anlatıldığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı yıkadığı zaman, ölüde aranan (idrar, gâita gibi) şeyleri aradı, fakat bulamadı. Bunun üzerine: "Babam sana feda olsun. Sen çok temizsin hayatta iken temizdin, ölünce de temizsin!" dedi."598 ّي،ٍ ـ446 ـ6433 ـ1465 - و َب ِ . َحدَّثَنَا َعبَّادُ ْب ُن يَ ْعقُ ِن َعل ِن ْب ُح َسْي ْ ِن ال ْب ّيِ ِن َعِل ُح َسْي ُن ْبن َزْيِد ْب ْ ِن ثَنَا ال َعْبِد ّّللاِ ْس َما ِعي َل ْب ِ َع ْن إ ّيٍ؛ قَا َل ِي ِه، َع ْن َعِل ٍر، َع ْن أب ِن َج ْعفَ ْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِر قَا َل : ي، َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِئْ َر ٍب، ِم ْن ب قِ ِ ِ َسْبع ُونِي ب ِذَا أنَا ُم ُّت فَا ْغ ِسل إ ِل َك َكا َ َ يروى ِن َهذَ . ’ َ عباد بن يعقو حبا َ َغ ْر ٍس.فِي الزوائد: ا إسناده ضعيف ب قَا َل فِي ِه اْب : َكا َ َ رافضيا داعيا. ومع ذَ 594 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/113. 595 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/114. 596 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/114. 597 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/114. 598 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/115. ِن المناكير عن المشاهير. فاستحق الترك. طاهر و قَا َل اْب : هو من غة الروافض، مستحق ترك روايته عنه. وترك الرواية ِذهبي: روى عنه البخاري مقرونا بغيره. وشيخه مختلف فِي ِه. َّ عنه جماعة من الحفاظ. و قَا َل ال 446. (1468) (6433)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ben ölünce, beni Gars adlı kuyumdan yedi kırba su ile yıkayın."599 AÇIKLAMA: Bu hadisler, "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın, vasiyeti üzerine, Hz. Ali tarafından yıkandığını, yıkanırken üzerinden gömleğinin çıkarılmadığını, Gars kuyusunun suyu ile yıkandığını ifade etmektedir. Başka rivayetlerde, yıkama meselesi, de ashabın ihtilafı üzerine, gömleğinin çıkarılmadan yıkanacağı gaibten bir sesle duyurulduğu belirtilmiştir. Yıkama işinde Hz. Ali'ye Hz. Abbâs, Abbâs'ın oğlu Fadl, Üsame İbnu Zeyd, Kâsım ve Resûlullah'ın azadlılarından Sâlih radıyallahu anhüm ecmain yardımcı olmuşlardır. Üsame su dökmüş, Ali yıkamış, diğerleri sağa sola çevirme işlerinde yardımcı olmuşlardır. Bir rivayette, Aleyhissalâtu vesselâm'ın Hz. Ali'ye: "Senden başkası beni yıkamasın. Çünkü kim benim avretimi görürse gözü kör olur" demiştir. Hz. Ali'nin, Resûlullah'ın avretine bakmamakta çok sakındığını bildiği için ona vasiyet ettiği belirtilmiştir.600 ُّي ـ447 ـ6434 ـ1475 - عَ ْس َق ََنِ ْ ٍف ال َمة،َ قَا َل َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ٌن َخل . َ ِي َسلَ ب ِي ُمعَ ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن أ : ْيٍد، َ ب َ َما َسِم ْع ُت ِم ْن أ َهذَا ، َع ْن َع ٍ ِن ُمو َسى، َع ْن نَافِع َما َ َ ْب ْي ِن َغ ْي ََ َ ،َ َع ْن ُسلَ ْبدُ ّّللاِ ْب َح ِن ْف ِص ْب ِ ُع : ي ٍض ُس ُحوِليَّ ٍة َمَر؛ قَا َل فِي َث ََ ِث ِريَا ٍط ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فِ : قلت أصله فِي الصحيحين من ُكفّ . ي الزوائد ِ َن َر ُسو ُل ّّللِ َصل حديث عائشة وابن َعبَّا ٍس. وإسناد حديث ابن عمر حسن، لقصور سليما َ بن ُمو َسى وحفص بن غين عن درجة أهل الحفظ والضبط وا”تقا .َ 447. (1470) (6434)- Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Suhuliyye denen üç parça beyaz ince bez içinde kefenlenmiştir."601 ُّي ْب ُن ُم َح ـ445 ـ6438 ـ1471 - َّمٍد َحدَّثَنَا َعِل . ِن ثَنَ َسٍم، َع ِن اْب َح َكِم ِع ْن ِمقْ ْ ِي ِزيَاٍد، َع ِن ال ب َ ِن أ َس َع ْن يَ ِزيدَ ْب ِري ا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن إدْ َو َعبَّا ٍس؛ قَا َل: ا ٍب ْ ِة أث فِي ثَثَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُكفّ : ِ َن َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَ ْج َرانِيَّةٌ ةٌ َّ َو ُحل ِ َض فِي ِه، ب ِذي قُ َّ قَ .قَا َل النووي: َهذَا ِمي ُصهُ ال ِي زياد مجمع َعلَ الحديث ضعيف، يصح احتجاج به. ’ ى ضعفه ب َ َ يزيد بن أ . سيّما وقد خالف روايته رواية الثقات. 448. (1471) (6435)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm üç parça giysi içerisine kefenlenmiştir: İçerisinde vefat ettiği gömleği ve Necrânî (iki parçalı) hulle."602 * KEFENLENEN ÖLÜYE BAKMAK ِن َس ُمَر ـ448 ـ6436 ـ1478 - ةَ ْس َما ِعي َل ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . َح َس ِن ِ ِن َم ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . اِل ٍك؛ قَا َل ْ ِس ْب َع ْن أنَ بُو َشْيبَةَ َ ثَنَا أ : َّما لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ُهُم النَّب قَا َل لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ُم اْب ُن النَّب َرا ِهي ْب ِ ِ َض إ ب ُ ْي ِه فَأتَاهُ ُظ ق : َ ر إلَ ِر ُجوهُ فِي أ ْكفَانِ ِه َحتَّى أْن تُدْ َى َوَبك ْي ِه، ِن فَاْن ُك . فِي الزوائد: إسناده ضعيف، ’ َ أرا حبا َ َّب َعلَ شيبة، قَا َل اْب : روى عن أنس ماليس من حديثه. يحل َ الروايت عنه. و تفمي الرخاري: صاحب عجائب. بُو حاتم وقَا َل أ : ضعيف الحديث، منكر الحديث روى عنه عجائب. 449. (1475) (6436)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın oğlu İbrahim vefat ettiği zaman ashabına: "Ben oğluma bakmadıkça, onu kefenlerinin içine dahil etmeyin" buyurdu. (Yıkama işi bitince kefenlemezden önce) çocuğa yaklaştı, üzerine eğilip baktı ve ağladı." 603 AÇIKLAMA: Hadis, kefenlenmezden önce ölüye bakmanın caiz olduğuna, sessizce ağlanabileceğine delildir. Bakma, avretine olmamalıdır, bakılması caiz olan yerlerine olmalıdır.604 599 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/115. 600 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/115. 601 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/116. 602 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/116. 603 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/116. 604 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/117. ِن َح َّميدُ ْب ُن َم ْسعَ ـ485 ـ6437 ـ1475 - دَةٍ ِ ثَنَا ي ُعبَ ْيدَةَ؛ قَا َل َح َّمادُ ْب ُن َزْيٍد، َع ْن َمْن ُصو ٍر، َع ْن ُعبَ ْيِد ْب َحدَّثَنَا . ب َ نِ ْس : َطا ٍس، َع ْن أ َه قَا َل َع : ا ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َم ْسعَوٍد ِ ّ ِر ُكل ِ َجَوانِ ِب ال ِّسِري يَ ْحِم ْل ب ْ ِة. َّو ْع َم ِن اتَّبَ َع َجنَا َزةً فَل يَتَ َط . فإنَّهُ ِم َن ال ُّسنَّ ْ َء فَل َّم إ ْ َ َشا ث . يَدَ ْع ُ ْ َء فَل . فِي َوإ ْ َ َشا ِر َج ” الزوائد: ال ا سناد ثتات. لكن الحديث موقوف. حكمه الزفع. وأيضا، هو منعطف. فإ َ أبا عبيدة لم يسمع من أبيه. قاله بُو حاتم وأبو زرعة وعيرهما َ أ . 450. (1478) (6437)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Bir cenazeyi takip eden kimse, naaşın bütün taraflarını (sırayla) omuzlasın. Zira bu sünnettir. Sonra dilerse tekrar nafile taşıması yapsın, dilerse taşıma işini terketsin."605 AÇIKLAMA: Hadis, cenazeyi sağ-sol, ön-arka her bir tarafından birer parça taşımanın sünnet olduğunu ifade eder. Bu miktar taşıyan, sünneti ifa etmiş olur. Dileyen ikinci sefer taşıma işine iştirak edebilir. Bu taktirde sevabı ziyadeleşir.606 ـ481 ـ6435 ـ1478 - ٍت ِ اب ْش ُر ْب ُن ثَ ِ ِي ِن َعِقي ٍل ثَنَا ب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ُعبَ ْيِد ْب . ب َ ِي بُ ْردَة،َ َع ْن أ ب َ ْي ٍث، َع ْن أ ، َع ْن لَ ثَنَا ُش ْعبَةُ ِ َها ُمو َسى يُ ْسِر ُعو َ َ ب َرأى َجنَا َزةً أنَّهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ، َع ِن . قَا َل: النَّب ي ُكُم ال َّس ُكينَةُ ِن ِلتَ ُك ْن .فِي الزوائد: سليم، َعلَ ليث هو اْب ضعيف. وتركه يَ ْحيَى بن القطا َ وابن معين وابن مندي. ومع ضعيفه فأالحديث يخالف ما فِي الصحيحيه من حديث أسرعوا بالجنازة. 451. (1479) (6438)- Ebu Mûsa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir cenazenin süratle götürüldüğünü görmüştü, (müdahale ederek:) "Sükunetle gidin!" buyurdular..."607 AÇIKLAMA: Başka hadislerde cenazenin bir an önce defni hususunda acele edilmesi tavsiye buyrulmuştur. Burada ise acelecilik yasaklanmaktadır. Sadedinde olduğumuz yasağı çok aşın olan aceleciliğe, bilhassa taşıma sırasındaki aşın sürate hamledebiliriz. Çabukluk, ölüm-defin arasındaki hizmetlerin bekletilmeden, geciktirilmeden yapılması manasında anlaşılmalıdır.608 * CENAZE TAŞIYANIN KIYAFETİ ِ َ َم ـ482 ـ6438 ـ1458 - دُ ْب ُن َعْبدَةَ َحدَّثَنَا أ ْح . ، َع ْن َع ْمَر أ ْخبَ َر . ا َ َ نِى َع ْمُرو ْب ُن النَ ْعَما ٍ َح َزَّو ِر، َع ْن نَِفيع ْ ِن ُّي ْب ُن ال ْب َحدَّثَنَا َعِل ِن َوأبي بَ ْر َزةَ؛ قَا ُح َصْي ْ فِي َج ال : نَا َزةٍ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َم َع َر ُسو ِل ّّللِ َصل ُهْم َي ْم َخ . ُشو َ َ فِي َر ْجنَا قَدْ َط َر ُحرا أ ْرِديَتَ ْوماً َرأى قَ فَ ُم ٍص ق . ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َجا ِهِل ِ فَقَا َل : ِف ْع ِل اِل ْي ُكْم أب ُهو َ َ؟ لَقَدْ َه َمْم ُت أ ْ َ أدْ ُعو َعلَ َجا ِهِليَّ ِة تَ َشبَّ ْ ال ِ ِ ُصْنع ْو ب يَّ ِة تَأ ُخذُو َ َ؟ أ ْم يَعُوِدوا لذِل َك َولَ ُهْم ِر ُصَو ِر ُكْم قَا َل، فَأ َخذُوا أ ْردَيَتَ ْر ِجعُو َ َ فِي َغْي دَ ْع .فِي الزوائد: َهذَا إسناده ضعيف. فِي ِه نفيع بن الحارث َوةً تَ بُو َ ِل َك متروك الحديث. وقَا َل ُو أ د ا دَا ’عمى، تركغير واحد. ونسبه يَ ْحيَى بن معين وغيره للوضع. وعلي بن الحزور، كذَ الوخاري: منكر الحديث عنده عجائب. و قَا َل معة: فِي ِه نظر. 452. (1485) (6439)- İmrân İbnu'l-Husayn ve Ebu Berze radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'la birlikte bir cenazeye gittik. (Bu esnada) Aleyhissalâtu vesselâm, ridalarını atıp sadece gömlekleri içerisinde yürümekte olan bir cemaat gördü ve: "Cahiliye amelini mi işliyorsunuz? Yoksa cahiliye fiilini yaparak onlara mı benzemeye çalışıyorsunuz? Şu suretinizden bir başka suretle (kabristandan) dönmeniz için hakkınızda beddua etmeyi cidden arzuladım" buyurdu. Bunun üzerine ridalarını giydiler ve bir daha bu adetlerine dönmediler."609 AÇIKLAMA: Cenazeye katılanların, matem alâmeti olsun diye ridalarını açtıkları anlaşılmaktadır. Resûlullah böylesi bir matemi yasaklamış bulunmaktadır.610 605 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/117. 606 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/117. 607 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/117. 608 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/117-118. 609 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/118. 610 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/118. ُّي ـ483 ـ6445 ـ1457 - َّمدُ ْب ُن َعْبِد ا َحدَّثَنَا ُم َح ’ نِ َم ْعل . ا ُ َ َى ال َّصْنعَا ْي ِمُر ْب ُن ُسلَ نَا ُم ْعتَ أْنبَأ . قَا َل: ُت َعلى َ ْ َرأ ِن قَ ِل ْب َضْي فُ ْ ال َحدَّثَهُ قَا َل َردَةَ ٍز؛ أ َّ َ أبَا بُ ِي َحِري ب َ ُم : بُو ُمو َسى ا ْي َس َرة،َ َع ْن أ َ َمْو أ ’ ُت، فَقَا َل ْو َصى أ ْ ِ ِم ْج َمٍر ْشعَ ِر ُّي : َ ، ُحي َن َح َض َرهَ ال ِعونِي ب تُتْب . قَال : ؟ قَا َل ُوا لَهُ َو َسِم ْع ُت فِي ِه َشْيئاً ِم ْن َر ُسو ِل ّّللِ َص نَعَ ْم. أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ل . فِي الزوائد: إسناده حسن. ’ َ َعْبدُ ّّللا بن حسين أبا حريز مختلف فِيه. بُو زرعة وذكره اْب . و قَا َل ِن قَا َل أ : ثقة. حبا َ فِي الثقات َ بُو حاتم أ : حسن الحديث، ليس بمنكر الحديث، يكتب حديثه. و قَا َل أحمد: منكر ابحيث. و قَا َل النسائي: ضعيف. و قَا َل سونس َ ْي ِه. واختلف قول سونس معين فِي ِه. فمرة قَا َل: ثتة. ومرة قَا َل: ضعيف.وله شاهد من حديث عدي: عامة ما يروي يتابع َعلَ َرةَ ِي ُه َرْي ب ُو أ . د فِي سننه َ بُو دَا َ رواه مالك فِي الموطأ، و أ . 453. (1487) (6440)- Ebu Bürde radıyallahu anh anlatıyor: "Ebu Musa el-Eş'âri radıyallahu anh, eceli geldiği zaman (yakınlarına): "Benim cenazemi ateşle takip etmeyin!" diye vasiyet etti. Bunun üzerine Ebu Bürde'ye: "Sen bu hususta bir şey işittin mi?" diye sordular. O da: "Evet, hem de Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan" dedi."611 AÇIKLAMA: Hadis, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın, cenazeyi taşımada uyulan bir kısım cahiliye adetlerini yasakladığını göstermektedir. Burada ateş taşıma adetinin varlığı ve yasaklandığı görülmektedir.612 * CENAZE CEMAATİ ÇOKSA ـ484 ـ6441 ـ1455 - ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ ْكِر ْب بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِ نَا َشْيبَا ُ ،َ َع ِن ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللا. ا أْنبَأ ’ ي َ ِ ب َ َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ ْع َم ِش، َع ْن أ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب َرةَ َرْي ُه : ْي ِه َمائَةٌ َّى َعلَ َم ْن َصل َر لَهُ ُم ْسِل ِمي َن َغِف ِم َن ال .فِي الزوائد: قد جاء عن عائشة فِي ْ وإسناده صحيح و ِر َج . الترمذي والنسائي مثله. ا ُل الصحيحين 454. (1488) (6441)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kimin cenazesine yüz müslüman namaz kılarsa, ona mağfiret olunur."613 * ÖLÜYÜ HAYIRLA YÂDETMELİ ـ488 ـ6442 ـ1482 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ِي َ َحدَّثَنَا أ . ب َ َمة،َ َع ْن أ ِي َسلَ ب َ ِن َع ْمٍرو َع ْن أ ٌّي ْب ُن ُم ْس ِهٍر، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ثَنَا َعِل َرةَ؛ قَا َل َرْي َخْي ُمَّر َع ِر ُه : لي النَّ ْ َها َخْيرا،ً فِي َمنَاقِ ِب ال ْي َي َعلَ نِ ْ ث ُ ِ َجنَا َزة،ٍ فَأ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْت ِ ّي َصل َو ب . فَقَا َل: َجبَ . ْي ِه َّم َمُّروا َعلَ ثُ ِأ ْخ َرى َها َش ّرا،ً في َمنَاقِ ِب ال َّشِر ب . ْي نَي َعلَ ْ ث ْت ُ َو فَأ . فَقَا َل: َجبَ ُء ّّللاِ فِ ْم ُش َه . دَا إنَّ ُك ي ا’ ْر ِض . فِي الزوائد: رواه النسائي إ قوله فِي مناقب الخير ومناقب الشر وأصله فِي الصحيحين من حديث أنس. ويوافقه حديث عمر، ِن ماجة صحيح، ورجاله رجال الصحيحين. رواه الترمذي والنسائي. وإسناد اِ ْب 455. (1492) (6442)- Ebu Hüreyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanından bir cenaze geçmişti, hakkında hayırla senâda bulunuldu. Aleyhissalâtu vesselâm: "Vacib oldu!" buyurdu. Sonra bir diğer cenazeyi geçirdiler. Halk bunu kötü hasletlerle yâdetti. Aleyhissalâtu vesselâm yine: "Vacib oldu!" buyurdu ve şu açıklamayı yaptı: "Sizler Allah'ın yeryüzündeki şahitlerisiniz!"614 AÇIKLAMA: Hadis değişik vecihlerle diğer kitaplarda da gelmiştir. Bazı vecihlerinde, ashabın ölüler hakkında ifade ettikleri medih ve zemleri de belirtilmiştir. Zemmedilen hakkında: "Allah'a ve Resûlüne buğzeder, Allah'a isyan eder ve bu yolda çalışırdı" dendiği de görülmektedir. "Vacib oldu" sözü birinci hakkında cennetin vacib olduğunu, ikinci hakkında ise cehennemin vacib olduğunu ifade eder. Vacib olmak, sabit olmak, kesinlik kazanmak, gerekli hale gelmek manasındadır. Ölü hakkında kötü söz söylenmesi başka hadislerde yasaklandığı halde burada müsaade edilmiş olması, buradaki cenazenin münafıklara ait olmasındandır. Nitekim Allah ve Resûlüne buğzettiği belirtilmiştir. İslâm alimleri, kişi müslümansa, ölümünden sonra, fâsık dahi olsa şerle yâdedilmesine fetva vermemiştir. "Belki tevbe ile ölmüştür" denmiştir. Bu cümleden olarak, Yezid ve Haccac gibi herkesin iğbarını kazanan zalimlerin bile lanetlenmesini uygun bulamamışlardır.615 611 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/119. 612 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/119. 613 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/119. 614 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/120. 615 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/120. * CENAZE İÇİN KIRAAT ـ486 ـ6443 ـ1486 - ؛ قَاَ ِّمّرِ ُم ْستَ ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِ ِي ُل َوإ ِي َعا ِصٍم، النَّب ب ٍر َ َحدَّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن أ : َح َّمادُ ْب ُن َج ْعفَ بُو َعا ِصٍم، ثَنَا َ ثَنَا أ ْبِد ُّي عَ َحدَّثَنِي َش . ْهُر ْب ُن َحْو ال . َش ٍب ْ َحدَّثَ ُّم َشِري ٍك ا تْنِي أ ’ ْت ُ ؛ قَالَ ِريَّةُ َرأ َع ْن : لى َصا أ ْ َ نَقْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َمَرنَا أ ِكتَا ِب ْ ِفَاتِ َح ِة ال ال . َجنَا َزةِ ب ِن فِي الزوائد: فِي إسناده شهر بن حوشب، وثقه أحمد وابن معين وغيرهما. عوف وتركه اْب . وضعفه. البيهقي. ولينه النسائي وحماد وغيرهم. 456. (1496) (6443)- Ümmü Şerîk el-Ensariyye radıyallahu anhâ: "Resûlullah bize, cenazeye (namaz kıldığımızda) Fatiha-ı Şerifeyi okumamızı emretti" demiştir."616 AÇIKLAMA: Cenaze namazında Fatiha'nın okunması meselesi ûlemâ arasında ihtilaflıdır: Hanefîlere ve bir kısım alimlere göre cenaze namazında Fatiha okunmaz, bu namaz dört tekbirdir: birinci tekbirden sonra Allah'a senâ, ikinci tekbirden sonra Resûlullah'a salât, üçüncüden sonra dua okunur, dördüncüden sonra selam verilir. Malikîlere göre, cenaze namazında Fatiha okumak mekruhtur. Şâfiîlere göre Fatihayı okumak farzdır, ilk tekbirden sonra okunması efdaldir. Hanbelîlere göre ilk tekbirden sonra okumak farzdır. Bütün bu farklı görüşler delile dayanırlar.617 * CENAZE NAMAZINDA DUA ِ ٍر ـ487 ـ6444 ـ1851 - ؛ قَا َل ِر، َع ْن َجاب ِي ال ُّزبَ ْي ب َ ، َع ْن أ َحْف ُص ْب ُن ِغيَا ٍث، َع ْن َح َّجاجٍ َحدَّثَنَا َع : َح ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ِعيٍد ثَنَا َما أبَا َو ََ ُع َمُر فِي َش ْي بُو َب ْكٍر، َ َو ََ أ ،َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَا ل ِت َ ِ َميّ ْ ٍء . ِ ْت َما أبَا ُحوا فِي ال َّص ََةِ َعلى ال ْم يُوقّ يَ ْعنِي ل .فِي َ ِل َك. وقد رواه بالعنعنة. الزوائد: حجاج بن أرطاة عد َكا َ َ كثير التدليس مشهو ًرا بذَ 457. (1501) (6444)- Hz. Câbir radıyallahu anh demiştir ki: "Ne Hz. Peygamber aleyhissalâtu vesselâm, ne Ebu Bekir, ne de Ömer radıyallahu anhüma, cenaze namazı hakkında cevaz verdikleri kadar hiçbir şey hakkında cevaz vermediler. Yani (cenaze namazını) bir vakte bağlamadılar."618 AÇIKLAMA: Namazların belli vakitleri vardır, o çerçeve dahilinde kılınır. Sadedinde olduğumuz hadis, cenaze namazının gece-gündüz ve hatta mekruh vakitlerde bile kılınacağını ifade eder. Bu mana diğer hadislere muhalefet edeceği için hadisin: "Cenaze namazında belli bir dua okuma tahdidi konulmamıştır" şeklinde anlaşılabileceği de söylenmiştir. Ne var ki hadisten çıkarılacak muhtemel manalardan birini cezmen söylemeye yeterli bir karine yoktur. Hadisin zaafına da dikkat çekilmiştir. 619 * CENAZE NAMAZI DÖRT TEKBİRLİDİR ِن ـ485 ـ6448 ـ1852 - َرةُ ْب ُن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َكا . َحدَّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن ِس ٍب ُح َمْيِد ْب ُمِغي ْس َم ثَنَا ال . ثَنَا َخالدُ ْب ُن ا”يا ِس. ا ِعي َل ْ ِ َع ْن إ ِن َع ما َ َ ْب ْ ِر ِث، ِع ْن ُعث َحا ِن ل َح َكِم اْب ْ ِن ال ِن َعْبِد ّّللا ْب َما َ َ ْب ْ عَا ِص، َع ْن ُعث ْ ِن ال ِن َس ِعيِد ْب ِن َع ْمِرو ْب ْب ي ّّللاُ َّ ِ ّي َصل ْي ِه ا َ َ؛ أ َّ َ النَّب َعلَ فَّ ْي ِه أ ْربَعاً َر َعلَ ِن ُم ْظعُو ٍ َ َو َكبَّ َما َ َ ْب ْ َّى َعلى ُعث َ َصل م َّ .فِي الزوائد: ى َو َسل َهذَا الحديث فِي إسناده خالد بن إلياس، وقد اتفقوا َعلَ تضعيفه. 458. (1502) (6445)- Hz. Osman İbnu Affân radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Osman İbnu Maz'ûn üzerine cenaze namazı kıldırdı. Namazda dört kere tekbir getirdi."620 ِ ُّي ُّي ْب ُن ُم َح ـ488 ـ6446 ـ1853 - َّمٍد ِرب َحدَّثَنَا َعِل . ُم َحا ْ َه َجِر ُّي ثَنَا َع . ؛ قَا َل ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال ْ ِن ثَنَا ال : ي ُت َم َع َعْبدُ ّّللاِ ْب َّ َص ِي ل ب َ أ ْوفَى ا أ ’ هُ َ َعلى َجنَا َزةِ اْبنَ ٍة لَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِم ّي،ِ َصا ِح ِب َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْسل . َ َها أ ْربَعاً ْي َر َعلَ فَ َكبَّ . ِعَ ِة َشْيئاً فَ . قَا َل َمَك َث بَ ْعدَ ال َّراب ِو ِحى ال ُّصفُو ِف ِ ِه ِم ْن نَا ِ ُحو َ َ ب يُ َسبّ َ ْوم قَ ْ فَ . َسِم ْع ُت ال َّ َّم فَ قَا َل َسل ثُ َ م : وا ُ ِ ٌر َخ ْمساً؟ قَال ِي ُمَكبّ نّ َ َرْو َ َ أ ِل َك ْم تُ أ ُكْنتُ : نَا ذَ ْم تَ َخ . قَا َل: أ أ ُك ْن َّوفْ لَ 616 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/121. 617 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/121. 618 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/121. 619 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/121. 620 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/122. ِ ُر أ ْربَعاً فعَ َل. َكا َ َ يُ َكبّ ْ‘ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُم.فِي الزوائد: ْن َر ُسو ُل ّّللِ َصل ّ َّم يُ َسِل َء ّّللاُ أ ْ َ يَقُو ُل، ثُ فَيَقُو ُل َما َشا َّم يَ ْمُك ُث َسا َعةً ول ِك . ثُ بن مسلم الكوفي َ َرا ِهيم ْب ِ فِي إسناده الهجري، وإسمه إ . ضعفه سفيا َ بن عيينة و يَ ْحيَى بن معين والنسائي وعيرهم. 459. (1503) (6446)- El-Hecerî rahimehullah anlatıyor: "Resûlullah'ın sahabisi olan Abdullah İbnu Ebi Evfa ile birlikte, onun bir kızının cenaze namazını kıldım. Abdullah dört kere tekbir getirdi. Dördüncüden sonra (selam vermeyip) biraz durdu. Ben safların muhtelif yerlerinden cemaatin onu uyarmak üzere "sübhanallah" dediklerini işittim. Sonra selam verdi ve dedi ki: "Siz benim beş kere tekbir getireceğimi mi zannediyordunuz?" Cemaat: "Evet bundan korktuk" dediler. Bunun üzerine: "Hayır bunu yapmayacağım. Ancak Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm dört kere tekbir getirir, sonra bir müddet durup Allah'ın söylemesini dilediği bir şeyler söyler, sonra da selam verirdi" dedi." 621 َخ َرا ِم ُّي ـ465 ـ6447 ـ1856 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِي ِه ِ َحدَّثَنَا إ . ب ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن أ ٍر اْب ال َّرافِ ِع ُّي، َع ْن َكثِي ّيٍ ُم ْب ُن َعل َرا ِهي ْب ِ ثَنَا إ َع ْن َجِدِّه؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َر َخ ْمساً َكبَّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل .فِي الزوائد: قَا َل الشافعي فِي كثير بن َعْبدُ ّّللا: إنه ركن من أركا َ ِن الكذب. حبا َ ِل َك. إ أ َ الترمذي صحيح له حديث الصلح جائز بين المسلمين وحديث التكبيرات ِيه َكذَ ب َ و قَا َل اْب : روى عن أ فِي العيد. وال بن َعلَى، ضعيفه البخاري وابن حبا َ ورماه بعضهم بالكذب َ َرا ِهيم ْب ِ راوي عنه إ . 460. (1506) (6447)- Kesir İbnu Abdillah'ın dedesi, "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın (cenaze namazında) 5 kere tekbir getirdiğini söylemiştir."622 Not: Hadisin zaafının şiddetli olduğu belirtilmiştir.623 * ÇOCUK CENAZESİNE NAMAZ ٍر ـ461 ـ6445 ـ1858 - ُم ْب ُن َع َّما َرةَ؛ قَا َل َحدَّثَنَا ِه َشا . ِي ُه َرْي ب َ ِي ِه، َع ْن أ ب َ ِري ْب ُن ُعبَ ْيٍد، َع ْن أ ْختَ بَ ْ ثَنَا ال : ي ّّللاُ َّ ِ ُّي َصل قَا َل النَّب َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : اِل َ ْطفَ ُّوا َعلى أ َرا ِط ُك َص ْم ل ُهْم ِم ْن أفْ فِ : فِي إسناده البختري بن عبيد. بُو نعيم ا ُك . ي الزوائد ْم فإنَّ َو قَا َل فِي ِه أ ’زدي. قَا َل َ يعقوب بن شيبة: مجهول. 461 (1509) (6448)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "(Ölen) çocuklarınız için cenaze namazı kılın. Çünkü onlar (cennete girmede sizin öncülerinizdendir."624 * RESÛLULLAH'IN OĞLUNA CENAZE NAMAZI قُدُّو ِس ْب ُن ُم َح ـ462 ـ6448 ـ1811 - َّمٍد ْ ُّي ْبدُ ال َحدَّثَنَا َع . ِ با ِهل ْ ِي ٍب ال ُودُ ْب ُن َشب ُم ثَنَا دَا . ْب َرا ِهي ْب ِ ثَنَا إ ، َح َكُم ْب ُن ُعتَْيبَةَ ْ َما َ َ ثَنَا ال ْ ُن ُعث ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل َو َع : ْن َمقْسٍم، َع ِن اْب ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّى َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُم اْب ُن َر ُسو ِل ّّللِ َصل َرا ِهي ْب ِ َما َت إ َّما لَ َ م َّ َسل ْ فِي ال ُمْر ِضعاً ِر َّق ِقْب ِط َو ُّي قَا َل إ َّ َ لَهُ َو َما ا ْستُ ُط، ِقْب ْ َش لَعَتَقَ ْت ا ٍخَوالَهُ ال ْو َعا َولَ ِيّاً نَب َكا َ َ ِصِدّيقاً َش لَ ْو َعا َولَ َجنَّ . ِة فِي الزوائد: بُو شيبة قاضي واسط، قَا َل فِي ِه البخاري َ َما َ َ أ ْ بن ُعث َ َرا ِهيم ْب ِن فِي إسناده إ : سكتوا عنه. المبارك ِ َوقَا َل اْب : ارم به و ِن معين قَا َل اْب : ليس بثقة. وقَا َل النسائي. متروك الحديث. 462. (1511) (6449)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın oğlu İbrahim ölünce, Resûlullah cenaze namazı kıldı ve: "Onun cennette bir süt annesi olacaktır. Eğer yaşasaydı sıddîk bir nebi olacaktı. Eğer yaşamış olsaydı kıbtî dayıları azad olacaktı ve hiçbir kıbtî köleleştirilmeyecekti" buyurdu."625 AÇIKLAMA: Resûlullah'ın oğlu İbrahim'in annesi, Mısırlı cariye Mâriye radıyallahu anhâdır. Mısır'ın yerli halkına Kabd denir. Kıbtî buna nisbettir. İbrahim'in annesi Mısırlı olduğu için Mısırlılar (kıbtîler) dayısı addedilmiştir. Resûlullah, İbrahim'in cennette sütannesinin olacağını söylemiştir. Bu, İbrahim'in Allah nezdindeki şerefini ifade ettiği gibi, çocukların hayatında, iki yıllık süt devresini süt emerek geçirmelerinin ehemmiyetini, gerekliliğini de ifade eder. Müteakip rivayet bu hususu iyice te'yid eder. 621 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/122. 622 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/123. 623 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/123. 624 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/123. 625 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/124. Resûlullah, kendisinden sonra. peygamber gelmeyeceğini bildiği halde "İbrahim yaşasaydı peygamber olurdu" demiş olması, onun her hâlükarda öleceğini bilmesiyle te'vil edilmiştir. Bu ibareden "Peygamberlerin çocukları da peygamber olur" diye bir kaide de çıkarılamaz. Aksi taktirde bütün ademoğullarının peygamber olması gerekirdi. Dahası Hz. Nuh'un bir oğlu mü'min bile olamamıştır.626 ُودَ ـ463 ـ6485 ـ1812 - نَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ِع ْمرا َ َ َحدَّثَ . بُو دَا َ ِن ثَنَا أ . ُح َسْي ْ ْن ِت ال ِ ب ِّمِه َع ْن فَا ِطَمةَ ُ َوِليِد، َع ْن أ ْ ِي ال ب َ ُم ْب ُن أ ثَنَا ِه َشا ّيٍ؛ قَا َل ِن َعِل ِن ْب ُح َسْي ْ َها ال ِي ُو ْن أب َع : َّما تَ لَ قَالَ ْت َخِدي َجةُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا ِس ُم اْب ُن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْ َي ال ِ ّ َر ف : ُسو َل ّّللِ يا ! بَ ْينَةُ ُ دَّر ْت ل قَا ِسِم ْ ْو َكا َ َ ّّللاُ أْبقَاهُ َحتَّى يَ ْستَ ْكِم َل ِر ال . َضا َعهُ فَل . َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِة قَالَ ْت َر ُسو ُل ّّللِ َصل فَقَا َل : إ َّ َ َجنَّ ْ َ َر َضا ِع ِه فِي ال َمام ْو إتْ : لَ َر ُسو َل ّّللِ ُم ذِل َك يَا َ َّي أ ْمَر أ ْعل ! هُ ُهَّو َ َ َعِل ل . َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِت دَ َعْو ُت ّّللاَ تَعالي فَأ ْس َمعَ ِك َص فَقَا َل : ْوتَهُ إ ْ َ ِشئْ َ ْت َر قَال : ُسو َل ّّللِ يَا ! ُ بَ هُ ْل أ َصِدّ ُق ّّللاَ َو َر ُسولَ . ِ فِي الزوائد: ي الوليد لم أر من وثقه و من جرحه ب َ إسنادهشام بن أ .قَا َل السندي: فلت لم نقل أنه قَا َل فِي النقريب: إنه متروك. و َع ’ بُو حاتم ْبدُ ّّللا بن عمرا َ ا َ هُ ا”سناد ثقات. ُ ِن حبا َ فِي الثقات. وباقي ِر َجال صبهاني ثم الرازي، قَا َل فِي ِه أ : صالح. وذكره اْب 463. (1512) (6450)- Hüseyin İbnu Ali İbnu Ebi Tâlib radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın oğlu Kâsım vefat edince Hz. Hatice radıyallahu anhâ: "Ey Allah'ın Resûlü! Kasım'ın sütü taştı. Keşke Allah ona, süt çağını tamamlayacak kadar ömrünü uzatsaydı" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm, bunun üzerine:"O süt devresini cennette tamamlayacak!" buyurdular. Hz. Hatice:"Ey Allah'ın Resûlü! Şayet bunu bilseydim, çocuğun ölümü, nazarımda hafiflerdi" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Dilersen Allah'a dua edeyim de sana onun sesini işittireyim" dedi. Ancak Hz. Hatice: "Hayır! Ey Allah'ın Resûlü! Allah ve Resûlünü tasdik ediyorum" dedi."627 * ŞEHİTLERE CENAZE NAMAZI َمْي َحدَّثَنَا ُم َح ٍر ـ464 ـ6481 ـ1813 - َّمدُ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ِن نُ ِن ْب . َسٍم، َع ِن اْب ِي ِزيَاٍد، َع ْن َمقْ ب َ ِن أ ْكِر ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن يَ ِزيدَ ْب بُو بَ َ ثَنَا أ أ ُحٍد َعبَّا ٍس؛ قَا َل: َ يَ ْوم َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ِهْم َر ُسو َل ّّللِ َصل َي ب تِ ُ ِي َعلَى َع َش َرةٍ َع َش َر أ . ةٍ ّ َصل و ُكَما ُهَو يُ ْرفَعُو َ َ َو َح ْم َف . َزةُ ُه َجعَ َل يُ َو ُهَو َكَما ُهَو َمْو ُضو ٌع .قَا َل السندي: يظهر من الزوائد أ َ إسناده حسن. 464. (1513) (6451)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Uhud günü, şehidlerin cenazeleri Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına getirildiler. Aleyhissalâtu vesselâm onar onar gruplar halinde namazlarını kıldırdı. Her grup değiştikçe, Hamza yerinde sabit kalıyor (böylece her grupla birlikte ona namaz kılınıyordu)."628 AÇIKLAMA: 1- Hz. Hamza, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın amcalarından biri idi, aynı zamanda süt kardeşiydi. Resûlullah'a ilgi ve yardımı fazla idi. Aleyhissalâtu vesselâm bu sebeple onu çok severdi. Uhud savaşı sırasında Ebu Süfyan'ın hanımı Hind'in teşvikiyle, henüz müşrik olan Vahşî -radıyallahu anhüm ecmain- tarafından öldürülmüştür. Resûlullah, onun feci şekilde öldürüldüğünü görünce, katillerine öfkelenir ve: "Onlara galebe çalınca onlardan yetmiş tanesine de ben müsle yapacağım" der. Ancak, gelen vahiy ikaz eder. "Ceza verecekseniz uğradığınız muamelenin misliyle ceza verin. Eğer sabrederseniz, elbette bu, sabır sahipleri için daha hayırlıdır. Sabret. Senin sabrın da ancak Allah'ın yardımıyladır..." (Nahl 126-127). Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın ona hususi ilgi göstermesinde belirtilen yakınlıklardan başka Hamza radıyallahu anh'ın cesedine yapılan müslenin de katkısı olduğu rivayetlerden anlaşılmaktadır. Zira müşrikler, Bedir'deki yenilgilerinin hıncıyla bir tanesi hariç, bütün şehitlere müsle yapmışlardı; gözlerini oymuşlar, burun ve kulaklarını kesmişlerdi. Henüz müşrik olan Hind radıyallahu anhâ, Hz. Hamza'nın karnını yarmış, ciğerini çıkarıp, parça parça ağzında çiğneyip atmıştır. Hz. Hamza'nın ölümü Resûlullah'ı ağlatmıştır. Bir rivayette ölümünü işitince hıçkırarak (sesli olarak) ağladığı, görünce de bayıldığı ifade edilir. Öldüğü zaman 57 yaşındaydı, ellidört ve hatta 59 da denmiştir. Rivayetler, Hz. Hamza'nın fevkalade cesur ve sadık olduğunu belirtir. Ölmezden önce otuzbir müşrik öldürmüştür. Bir kısım rivayetler Resûlullah'ın onu, Cüheyne yurdunda Sîfu'l-Bahr'a sevk edilen ordunun başına komutan yaptığını ve ilk sancağı bu sırada bağladığını, böylece Hamza radıyallahu anh'ın İslâm'ın ilk bayraktarı olduğunu belirtir. Hamza radıyallahu anh muhacirlerdendir ve onu Zeyd İbnu Hârise ile kardeşlemiştir. Hz. Enes, Resûlullah'ın her şehit için cenaze namazında dört tekbir okuduğu halde, Hamza'nın namazında yetmiş tekbir okuduğunu belirtir. 626 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/124. 627 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/125. 628 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/125. Sadedinde olduğumuz rivayette de görüldüğü üzere Uhud şehidlerine kılınan her namazda Hz. Hamza'nın cenazesi hazır olmuştur. İbnu Abbâs'tan gelen bir rivayet, Hz. Hamza'ya Resûlullah'ın kıldığı cenaze namazının sayısının yetmiş ikiye ulaştığı belirtilmiştir. Hz. Hamza'dan Resûlullah'a senetli olarak şu hadis rivayet edilmiştir: "Şu duaya devam edin: Allahım, senden ism-i azamını ve yüce rızanı şefaatçi kılarak (cennetini) talep ediyorum." Uhud şehidlerinden bazılarının kabirleri, savaştan kırk yıl kadar sonra bir vesile ile açılınca hepsinin çürümeden taptaze kaldığı görülür. Hatta bu hafriyat sırasında Hz. Hamza radıyallahu anh'ın ayağına kazma değer, oradan kan çıkar. 629 * CENAZE NAMAZI KILINMAYAN VAKİTLER ـ468 ـ6482 ـ1822 - ّيِ َم ْشِق َما َ َ الِدّ ْ عَبَّا ُس ْب ُن ُعث ِ ِر ْ َحدَّثَنَا ال . ب ِر، َع ْن َجا ِي ال ُّزبَ ْي ب َ ِهيعَة،َ َع ْن أ ِن لَ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم، َع ْن اْب ْ ثَنَا ال ْب ا َل ِن َعْبدُ ّّللاِ قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِر ؛ أ َّ َ النَّب : َها ِل َوالنَ ْي َّ ِالل ُّوا َعلَى َمْوتَا ُكْم ب ِن .فِي الزوائد: قلت: لهيعة ضعيف َصل اْب . والوليد مدلس. 465. (1522) (6452)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Ölüleriniz üzerine gece ve gündüz (cenaze) namazı kılınız (kılabilirsiniz)" buyurmuştur."630 AÇIKLAMA: Bir kısım âlimlerce, geceleyin cenaze defni, bazı farklı hadisler sebebiyle, caiz görülmemiş ise de asıl olan cevazdır. Bu hadis cevazı ifade etmektedir.631 ِم ُّي ـ466 ـ6483 ـ1828 - َمدُ ْب ُن يُو ُس َف ال ُّسلَ َ َحدَّثَنَا أ ْح . َرا ِهيم ْب ِ َه ثَنَا ُم ْسِل . ا َ َ ُم ْب ُن إ ِر ُث ْب ُن نَ ْب ْب ُن يَقْ َظ ثَنَا ال . ا َ ،َ عن َحا ثَنَا ُعتْبَةُ ِن ا ْب َس ِعيٍد، َع ’ ا َل ْن َم ْك ُحو ٍل، َع ْن َواثِلَةَ ؛ قَ ِ قَا َل َر ْسقَع : ُس َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِل ل َم َع ُك ّ َو َجا ِهدُوا ِل َمْي ٍت. ُّوا َعلَى ُك ّ َصل و ُل ّّللِ َص : أ ِمي .فِي الزوائد: فِي إسناده عتبة بن يقظا ،َ وهو ضعيف. ى ضعيفه ٍر والحارث بن نبها ،َ وجمع َعل . َس ِعيِد هو المطلوب، َ كذَاب. 466. (1525) (6453)- Vâsile İbnu'l-Eska' radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Her ölü üzerine namaz kılın, her emîrin komutası altında cihad edin."632 * KABİR ÜZERİNDE NAMAZ ِن ـ467 ـ6484 ـ1828 - َك ِن ا . َحدَّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن ِس ٍب ُح َمْيِد ْب ِن َزْيِد ْب َو ْرِد ُّي، َع ْن ُم َح َّمِد ْب َرا ِن ُم َح َّمٍد الدَّا ِز ْب ثَنَا َعْبدُ العَ ِزي ْم َء َماتَ ْت لَ َسْودَا ِي ِه؛ أ َّ َ ا ْمَرأةً ِعَة،َ َع ْن أب ِب ِن َرب ِن َعاِمِر ْب ِن قُْنِفٍذ، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ ْب ِجِر ْب ُمَها ْ ال َّ ِ ُّي َصل ِ َها النَّب يُ ْؤذَ ْ َ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه ي ّّللاُ َعل . َ ِ َر بذِل َك ْخب َّم فَأ . فَقَا َل: قَا َل ُ ِ َها ثُ ِ هَّ ََ آذَْنتُ ’ ِه ُمونِي ب َه ْص َح : ا اب ْي َّى َعلَ َصل َها فَ ْي ُصفُّوا َعل . فِي الزوائد: أصل الحديث قد رواه غيره. َ َو ” َهذَا ا سناد حسن، ’ َ يعقوب بن حميد مختلف فِي ِه. 467. (1529) (6454)- Amir İbnu Rebîa radıyallahu anh anlatıyor: "Siyahî bir kadın ölmüştü. Resûlullah'a duyurulmadan defnedildi. Sonra haberdar olunca "Bunu bana niye haber vermediniz?" dedi ve ashabına: "Kadının kabri üzerinde saf tutunuz!" emrederek kadına cenaze namazı kıldırdı."633 ِن ُح َم ـ465 ـ6488 ـ1832 - ْيٍد ٍد، َع ِن اْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ِن َمْرثَ اْب َمةَ قَ ْ ٍ ،َ َع ْن َعل ِي ِسنَا ب َ ِي ُع َمَر، َع ْن أ ب َ ثَنَا ُمْهَرا ُ َ ْب ُن أ ٍت َب ِ َّى َعلَى َميّ َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل ِي ِه؛ أ َّ َ النَّب َم بُ ادُفِ َن َرْيدَة،َ َع ْن أب ْعدَ .فِي الزوائد: إسناده حسن. بُو سنا ،َ فمن دونه، َ أ مختلف فيهم. 468. (1532) (6455)- Büreyde radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir ölü üzerine, gömüldükten sonra namaz kıldı."634 ـ468 ـ6486 ـ1833 - بُو َرْي َحدَّثَنَا أ ٍب َ َرة،ِ َرْي ٍب ُك . َحدَّثَنَا ُك . ُمِغي ْ ِن ال ِهيعَة،َ َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ اْب ِن لَ ِي َل، َع ِن اْب َحدَّثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن ُش َر ْحب ِي َس ِعيٍد؛ قَا َل ب َ ِم، َع ْن أ َهْيثَ ْ ِي ال ب َ َم ْس ِجِد ْن أ َع : ْ ُّم ال ُء تَقُ ْي َكانَ ْت . ًَ َسْودَا ْت لَ ِيَ َّما أ ْصبَ ُوفّ ِ َر فَتُ . فَلَ ْخب ُ أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َح َر ُسو ُل ّّللِ َصل 629 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/125-126. 630 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/127. 631 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/127. 632 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/127. 633 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/128. 634 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/128. َها ِ َمْوِت َو ب . فَقَا َل: دَ َعا ِف ِه، ْ َوالنَّا ُس ِم ْن ِخل َها ْي َر َعلَ ِر َها، فَ َكبَّ ْب َف َعلَى قَ ِ ِه، فَوقَ ِأ ْص َحاب ِ َها؟ فَ َخ َر َج ب ِمونِي ب آذَْنتُ َ َص َر َف أ َّم الْن َها، ثُ ل .فِي َ ِن الزوائد: فِي إسناده اْب لهيعة، وهو ضعيف . 469. ( 1533) (6456)- Ebu Said radıyallahu anh anlatıyor: "Mescidi temizleyen bir siyahî kadın vardı. Bir gece öldü. (Hemen defnedildi). Sabah olunca vefatı Resûlullah'a haber verildi. "Bana niye zamanında duyurmadınız?" deyip kalktı. Ashabıyla (kabristana gitti), kadının kabri üzerinde durup, halk arkasında, tekbir getirip namaz kıldı. Sonra oradan ayrıldı."635 AÇIKLAMA: Mevzu üzerine gelen başka rivayetler, bu siyahî kadının Mescid-i Nebevinin temizliğine bakan kayyum olduğunu tasrih eder. Hadis, kabir üzerinde namaz kılınır mı, kılınmaz mı münakaşasına sebep olmuştur: * Hanefilere göre: Namazı kılınmadan defnedilen ölünün, henüz çürümediğine kanaat getirilirse kabir üzerinde namaz kılınabilir, aksi takdirde kılınamaz. * Şâfiîlere göre: Definden önce namazı kılınmamış olanın kabri üzerinde namaz kılınır, Ahmed İbnu Hanbel de böyle hükmeder. * Malikîlere göre: Namazı kılınmadan defnedilen cenazenin bozulmadığı kanaati varsa, cenaze kabirden çıkarılır, namazı öyle kılınır. Çürüdüğünden korkulursa cesed tamamen çürümedikçe kabir üzerinde namaz kılınır, bu vacibdir. Daha önce namazı kılınan kimsenin kabri üzerinde namaz kılmak mekruhtur. * Bazı alimler: "İlelebet kabir üzerinde namaz kılınabilir, namaz bir duadır ölüye her zaman dua edilebilir" demiştir.* Bazıları da: "Kabir üzerinde hiçbir surette namaz kılınamaz" demiştir. Nehaî bunlardandır.636 * NECAŞİ ÜZERİNE NAMAZ ـ475 ـ6487 ـ1836 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َحدَّثَنَا أ . ٍم َ ْب ُن ِه َشا ِويَةُ ِ ثَنَا ُس ي ْف ثَنَا ُمعَ . يَا ُ ،َ َع ْن ا ب َ ِن أ ْعيَ َن، َع ْن أ ِح ْمَرا َ َ اْب ا ِريَةَ ِن َجا ْب ِ ِل، َع ْن ُم َجِّمع ال ’ قَا َل ُّطفَ ْي َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِر ّيِ؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َصا َما َت ْن : َجا ِش َّي قَدْ ُم النَّ إ َّ َ أ َخا ُك . وا ُّ َصل فَقُو ُموا فَ ْي ِه ِن َ ْي َعل . َصفَّ فَهُ ْ فَ .فِي الزوائد: هُ ثقات َصفَّنَا َخل ُ إسناده صحيح، و ِر َج . ال 470. (1536) (6457)- Mücemmi' İbnu Câriye el-Ensâri radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bir gün) buyurdular ki: "Kardeşiniz Necaşi ölmüştür, kalkın üzerine cenaze namazı kılın!" Biz de kalktık, Aleyhissalâtu vesselâmın arkasında iki saf yaptık (namazını kıldık)."637 ِي َس ـ471 ـ6485 ـ1835 - ْه ٍل ب َ ِن ُع َمَر؛ أ َّ َ َحدَّثَنَا َس ْه . ُل ْب ُن أ ، َع ِن اْب ٍ بُو ال َّس َك ِن، َع ْن َماِل ٍك، َع ْن نَافِع َ أ َ َرا ِهيم ْب ِ ُّي ْب ُن إ َمّكِ ثَنَا َّي ّّللاُ ِ ّي َصل النَّب َر أ ْربَعاً َجا ِش ّي،ِ فَ َكبَّ َّى َعلَى النَّ َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َعل .فِي الزوائد: ثقات َ هُ ُ إسناده صحيح، و ِر َج . ال 471. (1538) (6458)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Necâşî üzerine (gıyabında cenaze) namazı kıldı ve dört kere tekbir aldı." 638 * CENAZEYE KATILANIN SEVABI ٍت، َع ْن َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ـ472 ـ6488 ـ1841 - ِعيٍد ِ اب ْب ُن أ ْر َطاة،َ َع ْن َعِد ُّي ْب ُن ثَ ِ ِ ُّي، َع ْن َح َّجاج ِرب ُم َحا ْ ثَنَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال ِن ْب ّيِ بَ ُ َك : ْع ٍب؛ قَا َل ِز ّرِ ُحبَ ْي ٍش، َع ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ٌط قَا َل : َرا َّى َعلَى َجنَا َزةٍ فَلَهُ قِي َحتَّى َم ْن َصل َو َم ْن َش ِه . دَ َها َ ِ َراطا ِ تُدْفَ . يَ ِدِه َن فَلَهُ قِي ْف ُس ُم َح َّمٍد ب ِذي نَ َّ َوال ُ ! ُحٍد هذَا ُط أ ْع َظُم ِم ْن أ َرا ِقي ْ ال .فِي الزوائد: فِي إسناده حجاج بن أرطاة، وهو مدلس. فا”سناد ضعيف. 472. (1541) (6459)- Ubey İbnu Ka'b radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim bir cenaze üzerine namaz kılarsa ona bir kîratlık sevab vardır, kim de defnedilinceye kadar cenazeye iştirak ederse ona iki kîratlık sevab vardır. Muhammed'in nefsi elinde olan Zât-ı Zül-celâl'e yemin olsun. Kîrat, şu gördüğünüz Uhud dağından daha büyüktür."639 AÇIKLAMA: 635 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/128. 636 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/128-129. 637 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/129. 638 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/129. 639 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/130. Cenaze teşyii ve cenaze namazına iştirak, dinimizin teşvik ettiği hususlardandır. Hele bu, komşunun cenazesi ise, hadislerde komşunun komşuya haklarından biri olarak ifade edilmiştir. Cenaze namazının farz-ı kifâye olduğu düşünülecek olursa, bazı durumlarda bu, sadece faziletli bir amel değil, müslüman olmanın gereği bir farizadır. Bu mühim vazifeye dinimiz teşvik sadedinde büyük sevap vaadetmektedir: Cenazeye iştirak Uhud dağından daha büyük bir kîratlık sevap. Sadedinde olduğumuz hadis, defin işi bitinceye kadar iştirakini devam ettirene iki kîratlık sevap vaadetmektedir. Böylece, alimlerin açıkladığı üzere, namaz ve defin işini tamamlayıncaya kadar iştirak edene üç kîratlık sevap vaadedilmiş olmaktadır. Şunu da belirtelim ki, kîrat maddi bir birim olarak dirhemin onikide birine tekabül eden bir ağırlık ölçüsüdür. Hz. Peygamber, kîratın bu maddî ehemmiyetsizliğine takılıp kalınmaması için, buna tekabül eden mânevî büyüklüğü zikretmiş, Uhud dağı azametinde olduğunu belirtmeye ehemmiyet vermiştir.640 * CENAZE GEÇERKEN AYAĞA KALKMAK َو َهنَّادُ ْب ُن ال َّسِر َّي ـ473 ـ6465 ـ1843 - ، قَا ِي َشْيبَة،َ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ِن َع ْمٍرو، َع ْن َحدَّثَنَا أ : َما َ ،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْي ثَنَا َعْبدَةُ ْب ُن ُسلَ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ َمة،َ َع ْن أ ِي َسلَ ب أ : ي َ َّ ِ ّي َصل ُمَّر َعلَى النَّب َو ْي ِه َ ِ َج ّّللاُ َعل نَا َزةٍ ب َ م َّ َس . ا َل ل َوقَ ،َ فَقَام : و ُموا ق . ُ َمْو ِت فَ َزعاً ْ فإ َّ َ .فِي الزوائد: هُ ثقات ِلل ُ َو ِر َجال إسناده صحيح، . 473. (1543) (6460)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanından bir cenaze geçirilmişti, derhal ayağa kalktı ve: "Ayağa kalkın, zira ölümde korku ve dehşet vardır" buyurdu."641 AÇIKLAMA: Dinimiz, müslim veya kâfir kime ait olursa olsun, cenaze görülünce ayağa kalkmayı teşrî etmiştir. Bu hadis, izhar edilen tâzimin cenazenin hürmeti sebebiyle değil, ölüm hadisesinin dehşetine tazim için olduğunu belirtmektedir. Yani ebediyete olan yolculuk hadisesi, kimin başına gelmiş olursa olsun, müslüman kişi bundan ibret almalı, düşünüp tefekkürde bulunmalıdır. Ayağa kalkmak, bu hâletin ifadesidir. Geçen cenazeden umursamayıp oturan, eski haline devam eden bu ibreti yaşayamaz.642 ْب ُن ُم ْكَر ـ474 ـ6461 ـ1848 - ٍم بَةُ َو ُعقْ ٍر، َوا ُ َ ْب ُن ِعيس َى قَا:َ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . َّشا ثَنَا . ، َع ْن َعْبدُ ّّللاِ َصْف ٍ ْش ُر ْب ُن َرافِع ِ ثَنَا ب ِن َما َ َ ْب ْي ْب ا َل ِن ُسلَ ِن ال َّصاِم ِت؛ قَ ِي ِه، َع ْن َجِدِّه، َع ْن ُعبَادَةَ ْب َميَّة،َ َع ْن اب ُ ِي أ ب َ ِن أ ُجنَادَةَ ْب : ا ِذَ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْحِد َّ َحتَّى تُو َض َع فِي الل ْم يَقْعُدْ ْه َح اتَّبَ َع َجنَا َزة،ً ل . ْب ٌر فَقَا َل َ ُع يَا ُم َح َّمدُ! لَ فَعَ َر َض : هكذَا نَ ْصنَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َس َر ُسو ُل ّّللِ َصل َجلَ فَ َوقَا َل ْم : َخاِلفُو ُه .قَا َل السندي: قبل إسناده ضعيف. 474. (1545) (6461)- Ubade İbnu's-Sâmit radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bir cenazeyi teşyi edince, cenaze lahde (mezardaki hususi oyuğa) konuncaya kadar oturmazdı. (Bir defasında), bir yahudi âlimi gelerek: "Ey Muhammed! (Bu sünnetin çok güzel.) Biz de böyle yapıyoruz!" dedi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hemen oturarak, cemaate emretti: "(Oturun ve) yahudilere muhalefet edin!"643 AÇIKLAMA: Dinimizde asıl olan, cenaze lahde konuncaya kadar oturmamaktır. Hadisle ilgili açıklama daha önce geçti. 644 * CENAZENİN KABRE SOKULMASI َمِل ِك ْب ُن ُم َح َّمِد ال َّرقَا ِش ُّي ـ478 ـ6462 ـ1881 - ْ َحدَّثَنَا َع . ِب ْبدُ ل َخ َّطا ْ ِز ْب ُن ال عَ ِزي ْ ّيٍ ثَنَا َع . ْبدُ ل ِن َعِل أ ْخبَ َر ثَنَا ِم . نِي ُم َح َّمدُ ْندَ ُل اْب ُودَ ، َع ْن دَا ٍ ِي َرافِع ب َ ِن أ ْب ُن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ا َل ْب ؛ قَ ٍ ِي َرافِع ب َ ِي ِه، َع ْن أ ِن، َع ْن أب ُح َصْي ْ ْب ُن ال : َ َس ْعداً م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َس َّل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َما ًء ِرِه ْب َو َر َّش َعلَى قَ .فِي الزوائد: فِي إسناده مندل بن َعلي ضعيف. ى ضعفه و ُم َح َّمد بن عبيد ّّللا متفق َعل . َ 640 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/130. 641 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/131. 642 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/131. 643 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/131. 644 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/131. 475. (1551) (6462)- Ebu Râfi' radıyallahu anh anlatıyor: "(Vefat etmiş bulunan Sa'd radıyallahu anh'ın cesedi kabre indirileceği zaman) Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Sa'd'ın cesedini tabutun üzerinden usulca çekti, (kabre yerleştirip defnettikten sonra) kabrin üzerine su çiledi."645 ِي َس ِعيٍد؛ أ َّ َ َر ُسو َل َحدَّثَنَا َها ُرو ُ َ ْب ُن إ ْس . َح ـ476 ـ6463 ـ1882 - ا َق ب َ َع ْن أ ْي ٍس َع ْن َع ِطيَّةَ ِن قَ ِر ُب، َع ْن َع ْمِرو ْب ُم َحا ْ ثَنَا ال َو بَا،ً َستِقْ َل ا ِ ب َوا ْستُقْ ِة، ِقْبلَ ْ ِم ْن قِبَ ِل ال ِخذَ ُ أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ا ْستُ .فِي الزوائد: فِي إسناده عطية العرفي، وضعفه ّّللِ َص َّل ا ْس ِت ََ ًَ ل ا”مام أحمد. 476. (1552) (6463)- Ebu Saîdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (kabre indirilip defnedileceği zaman) kıble istikametinden tutularak karşılandı ve tabutun üzerinden yavaşça çekilip çıkarıldı."646 AÇIKLAMA: Daha önce de izah edildiği üzere, tabut üzerinde getirilen cenaze, kabrin ayak tarafına, kabrin hizasına konur, sonra tabutun üzerinden alınarak, önce baş kısmı sonra da ayak tarafı kabre dahil edilir. Duruma göre, önce ayak tarafından kabre alındığı da olur. Sonra kabrin kıble cihetindeki lahid denen hususi oyuğa konur. Cenaze ile kabrin arası, tahtalarla veya hususi örgü ile hücre teşkil edecek şekilde ayrıldıktan sonra toprak doldurulur. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın defnedilme şekli ile ilgili farklı yorumları burada kaydetmeyi gerekli görmüyoruz.647 ٍر ـ477 ـ6464 ـ1883 - ِ ُّي ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ب ْ َكل ْ ُري ُس ا’ ، َع ْن َس ِع َح َّما ُر ْب ُن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ال ْو ِ َب؛ ِد ُّي ثَنَا . ثَنَا إدْ ُم َسيّ ْ ِن ال يِد ْب ْحِد َح َض ْر . ؛ ُت اْب َن ُع َمَر قَا َل: فِي َجنَا َزةٍ َّ َو َضعَ َها فِي الل َّما فَلَ قَا َل: َّ ْحِد الل َّ ِ ِن َعلَى الل ب َّ ِخذَ فِي تَ ْس ِويَ ِة الل ُ َّما أ ِة َر ُسو ِل ّّللِ فَلَ َّ َو َعلى َمل ِل ّّللاِ ِي َوفِي َسب ْسِم ّّللاِ ِ ِ َ َو أ ْج ِم ْن َعذَا ِب ِر َها ِم َن ُهَّم! ب ال َّشْي َطا ِر قَ ْب ْ ُهَّم ال . َّ َج ’ الل ! ا ِف ا َها ِمْن َك ِر ْضَوناً ِ َولَقّ ُرو َح َها، َو َصِعّدْ َها، ُت ْر َض َع . ْن َجْنبَ ْي ْ ل أ َش ْي ٌء َسِم ْعتُهُ ِم ْن َر ُسو ِل يَا اْب َن ُع ! ّّللِ َمَر ق : ُ أم قلته برأيك؟ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ : إني ذَا لقادر َعلَى القول َصل إ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ بل شىء َسِم ْعتُه من َر .فِي ُسو ِل ّّللِ َصل فِي إسناده حماد بن َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن، وهو متفق َعلَ الزوائد: ى تضعيفه 477. (1553) (6464)- Said İbnu'l-Müseyyeb rahimehullah anlatıyor: "Ben, İbnu Ömer radıyallahu anhümâ ile birlikte bir cenazede beraber bulundum. Cenazeyi lahde koyunca: "Bismillahi ve fî sebîlillahi, ve ala Milleti Resûlillahi" dedi. Sonra lahidin önüne kerpiç dizilmeye başlanınca: "Allahümme ecirhâ mineş şeytâni ve min azabi'l-kabri, Allahümme câfi'l-arda an cenbeyha ve sa'id ruhaha ve lakkıhâ minke rıdvânen, (Ey Allahım bu cenazeyi şeytanın şerrinden ve kabir azabından koru. Ey Allahım! Yeri onun yanlarından uzak tut! Ruhunu yükselt, onu katından rızaya erdir!" dedi. Ben: "Ey İbnu Ömer! Bu duayı Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan mı işittin, kendi fikrinle mi söylüyorsun?" dedim. "Bunu ben kendimden söylesem, ben söz söylemeye muktedirim demektir. Hayır! Ben onu Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan işittim" cevabını verdi."648 * LAHİD MÜSTEHABDIR ُّي ـ475 ـ6468 ـ1888 - ْس َما ِعي ُل ْب ُن ُمو َسى ال ُّسِدّ ِن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا إ . ِ ِ ِر ْب ِ ،َ َع ْن َزاذَا َ ،َ َع ْن َجِري يَقْ َظا ْ ِي ال ب َ ثَنَا َشِري ٌك، َع ْن أ ّيِ؛ قَا َل بَ َجِل ْ ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَ قَا َل : ْحدُ لَ َّ ِر الل نَا ا، .فِي الزوائد: ى تضعيف َوال َّش ُّق ِلغَ ْي إسناده ضعيف تفاقهم َعلَ َما َ َ بن عمير ْ ِي اليقظا ،َ واسمه ُعث ب َ ِي وقاص فِي ِن أ . َعبَّا ٍس فِي السنن ا ب َ والحديث من رواية اْب ’ربعة. ومن رواية َس ِعيِد بن أ مسلم وغيره. 478. (1555) (6465)- Cerir İbnu Abdillah el-Beceli radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Lahd (usulüyle defin) bize aittir. Şakk (usulüyle defin) başkalarına aittir." 649 * ŞAKK َحدَّثَنَا . ِسِم َم ْح ُمودُ ْب ُن َغ ْي ـ478 ـ6466 ـ1887 - ََ َ َ قَا ْ ُم ْب ُن ال ثَنَا َها ِش . ثَ َضالَةَ ِس َر ُك ْب ُن فُ نَا ُميَا . نَ َ َّط ِوي ُل، َع ْن أ َحدَّثَنِي ُح َمْيدٌ ال َوآ َخ ُر يَ ْض َر ْب : ُح ِن َماِل ٍك؛ قَا َل َحدُ ْ َمِدينَ ِة َر ُج ٌل يَل ْ ِال َكا َ َ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي النَّب َوفّ َّما تُ ل . وا َ ِ فَقَال : لَ ُ ُث إ َوَنْبعَ ِهَم تَ ْستَ ا ِخي ُر َرَّبنَا ْي . 645 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/132. 646 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/132. 647 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/132. 648 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/133. 649 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/133. َر ْكنَاهُ َق تَ ِ ُهَم . ا ا ُسب ِهَم فَأيُّ ْي لَ ِ ْر ِس َل إ ُ فَأ . ْحِد َّ فَ . َسبَ َق َصا ِح ُب الل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل َحدُوا ِللنَّب فَل .فِي الزوائد: فِي إسناده مرابك بن َ فضة،، وثفه الجمهور. وصرح بالتحديث، فزال تهمة تدليسه. وباقي رجال ا”مناد ثقات. فا” سناد صحيح. 479. (1557) (6466)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm öldüğü zaman Medine'de bir adam vardı. Lahid kazardı, bir başkası da Şakk kazardı. Ashab: "Rabbimizden hayırlısına dileyerek ikisine de haber gönderelim, hangisi sonra gelirse onu terk eder (önce gelenin usulünce Resûlullah'ı defneder)iz" dediler, ikisine de haber saldılar. Lahid kazan önce geldi. Bunun üzerine ashab, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm için lahid kazdılar (ve onun usulünce defnettiler).650 ِن ـ455 ـ6467 ـ1885 - َزْيٍد ِن ُعبَ ْيدَةَ ْب ْب َمُر ْب ُن َشبَّةَ ِر ُئ َحدَّثَنَا ُع . ُمقْ ْ ُطَفْي ٍل ال ثَنَا ُعبَ ْيدُ ْب ُن . ْي َكةَ ِي ُملَ ب َ ثَنَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن اْب ُن أ َر ِش ُّي قُ ال . ْت ْ ْي َكة،َ َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ِي ُملَ ب َ ثَنَا اْب ُن أ : لَ َوال َّش ّقِ ْحِد َّ ا ْختَلَفُوا فِي الل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َما َت َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّما . ُموا َّ َحتَّى تَ َكل ُهْم فِي ذِل َك. ْت أ ْصَواتُ َم . ُر َوا ْرتَفَعَ فَقَا َل ُع : َ ِتاً َو ََ َميّ َ َحيّاً م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل نَ ْحَو تَ . َها ْص َخبُوا ِعْندَ َمةً ْو َكِل أ . وا ُ فَأ ْر ِسل ِحِد َجِميعاً َّ ِق َوال ا لَى ال َّشقَّ ِ إ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل َحدَ ِل ِحد،ُ فَلَ َّ فَ . َجاء ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّم دُفِ َن َصل ُ ث .فِي الزوائد: َهذَا هُ ثقات ُ إسناده صحيح َو ِر َج . ال 480. (1558) (6467)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm vefat ettiği zaman, (ashab, Aleyhissalâtu vesselâm'ın lahd veya şakk usulünden hangisiyle defnedileceği hususunda) ihtilaf ettiler. Hatta bu hususta (aralarında) konuştular, sesleri yükseldi. Bunun üzerine Hz. Ömer radıyallahu anh: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanında ne sağ iken ne de ölmüş iken bağırmayın! -veya buna benzer bir söz- söyledi. Sözlerine devamla: "Şakk usûlüyle kazan kimseye de, lahid usulüyle kazan kimseye de adam gönderin" dedi Bunun üzerine lahid yapan erken geldi. Aleyhissalâtu vesselâm için bir lahid kazdı Sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm oraya defnedildi."651 AÇIKLAMA: Lahid usulü şöyledir: Kabir kazıldıktan sonra kıble cihetinde, ölünün sığacağı kadar hususi bir oyuk açılarak cesed buraya, ölünün yüzü kıbleye gelecek şekilde başı, batı istikametinde olarak sağ yanı üzerine yerleştirilir ve arkası kerpiçle örülür veya tahta ile kapatılır, geri taraf toprakla doldurulur. Cesedin konduğu hücreyi toprak dolmaması için araya ot vs. konur. Şakk usulünde ise, genişçe kazılan mezarın kıble tarafına 30-40 cm yüksekliğin de ince bir duvar örülür. Cesedin konabileceği bir aralık bırakılarak ikinci bir duvar daha örülür. Cesed bu iki duvar arasına yine yüzü kıbleye gelecek şekilde yerleştirilir. İki duvardan teşekkül eden hücrenin üzeri, cenaze konduktan sonra tahta kerpiç gibi şeylerle örtülür, hücreye toprak dolmaması için araya ot vs. konduktan sonra mezarın geri kalan kısmı toprakla doldurulur. Şakk usulünde de ceset hücreye başı batı istikametinde, yüzü kıbleye dönük olarak sağ yanı üzerine konur. Lahid ve şakk her iki usulde de, cesedin aynı tarzda konması esastır. İki usul de caizdir, ancak lahidin efdal olduğu anlaşılmaktadır. Zira Aleyhissalâtu vesselâm bu usulle defnedilmiştir. Ancak, çok kumlu ve gevşek yerlerde lahid elde etmek zorluk arz edebilir, bu durumda şakk usulüyle defin yapılır.652 * KABRİN KAZILMASI ـ451 ـ6465 ـ1888 - ْكِر ْب ُن َشْيبَةَ بُو بَ َحدَّثَنَا أ . ِب َ ُحبَا ْ ِي َس ِعيٍد، َع ِن ثَنَا َزْيدُ ْب ُن ال . ثَنَا ُمو َسى ْب ُن ُعبَ ْيدَة.َ ب َ َحدَّثَنِي َس ِعيدُ ْب ُن أ ا’ ؛ قَا َل ِم ّيِ ال ُّسلَ ِ َرع دْ : َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أ ْح ُر ُس النَّب ْيلَةً ُت لَ ِج َم ئْ . َعاِليَةٌ َءتُهُ َرا فإذَا َّر ُج ٌل قِ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل َر َج النَّب فَ َخ . ُت ْ َم َهذَا ُمَر . ِدينَ ِة يَا ! ا ٍء َر فَقُ : ُسو َل ّّللِ ل ْ ِال َما َت ب ِز قَا َل فَ . ِه َر ُغوا ِم ْن ِج َها فَفَ . وا نَ ْع َشهُ ُ ْي َح َمل فَ . ي ّّللاُ َعلَ َّ ِ ّي َصل فَقَا َل النَّب َ م َّ َو َسل ِه : وا ا ْرفُقُ ِ ِه ِ ِه، َرفَ َق ّّللاُ ب ب . هُ َر إنَّهُ َكا َ َ يُ ِح َّب ّّللاَ َو َر . تَهُ فَقا َل ُسولَ َر ُحْف َو َحفَ ْو ِسعُوا لَه.ُ ِه ِ قَا َل : أ ْي ِه فَقَا َل َب ْع ُض أ ْص َحاب َر أ : ُسو َل ْو َس َع ّّللاُ َعلَ يَا ّّللِ! ْي ِه َحِزْن ِت َعلَ َج ل . ْل َقَدْ ُسولَهُ هُ َكا َ َ يُ ِح ُّب ّّللاَ َو َر . فَقَا َل أ . إنَّ فِي الزوائد: ليس ’درع السلمي فِي الكتب الستة سوى َهذَا الحديث. وفي إسناده ُمو َسى بن عبيدة قيل: منكر الحديث أو ضعيف. وقيل: ثقة، وليس بحجة. 481. (1559) (6468)- el-Edra'u's-Sülemi radıyallahu anh anlatıyor: "Bir gece Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı korumak üzere nöbet tuttum. Derken yüksek sesle Kur'ân okuyan bir adam peydah oldu. Az sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm dışarı çıktı. "Ey Allah'ın Resûlü dedim, bu adam riyâkârdır." 650 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/134. 651 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/134-135. 652 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/135. Ravî Edra' devamla der ki: "Bu adam bir müddet sonra Medine de öldü. (Defin için hazırlık yapıldı ve) tekfin işlemi bitirildi. Ashab tabutunu taşıdı. Aleyhissalâtu vesselâm: "Ona rıfkla muamele edin, Allah ona rıfkla muamele etti. Zira o, Allah ve Resûlünü severdi" buyurdular. Resûlullah onun kabrini kazdırdı ve "Kabrini geniş tutun, Allah ona geniş davrandı" buyurdular. Ashabından biri: "Ey Allah'ın Resûlü! Siz buna üzüldünüz" demişti, Aleyhissalâtu vesselâm: "Doğru üzüldüm! Çünkü o, Allah ve Resûlünü seviyordu" buyurdular."653 * KABİR TAŞI ٍر ـ452 ـ6468 ـ1861 - عَبَّا ُس ْب ُن َج ْعفَ َحدَّثَنَا ال . ِس ِط ُّي ْ َوا ْ َرةَ ال بُو ُه َرْي ِز ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن أيُّو َب أ . اْب ُن ُم َح َّمٍد، َع ْن َ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِن َزْيٍد َع ْن َزْينَ ِر ْب ِن َكثِي َما َ َ ْب ْ ِر ُعث ْب قَ َ لَم أقْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِن َماِل ٍك؛ أ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِس ْب َبْي ٍط َع ْن أنَ ْن ِت نُ َم ْظ ِب ب عُو ٍ َ ِ ُو ب .فِي الزوائد: َهذَا إسناد حسن. د ِ َص ْخ َرةٍ بُو دَا َ ِي وداعة، رواه أ ب َ وله شاهد من حديث المطلب بن أ . 482. (1561) (6469)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Osman İbnu Maz'ûn'un kabrini bir taşla işaretledi."654 * KABİR ÜZERİNE BİNA YASAĞI ِ ٍر ثَنَا َخ ؛ ْف ُص ْب ُن ِغيَا ٍث َحدَّثَنَا َع . ، َع ِن ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ـ453 ـ6475 ـ1863 - ِعيٍد ِن ُمو َسى َع ْن َجاب َما َ َ اْب ْي ، َع ْن ُسلَ ِن َج َرْيجٍ اْب ِر َش ْي قَا َل: ٌء قَ ْب ْ َب َعلَى ال ْكتَ أ ْ َ يُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ نَه .قَا َل السندي: قَا َل الحاكم بعد تخريج َهذَا الحديث فِي َى َر ُسو ُل ّّللِ َصل لَى الغرب يكتبو َ َعلَى قبورهم. وهو شئ أخذه َ المستدرك: ا”سناد صحيح. ْي ِه ِ وليس العمل َعل . فإ َ أئمة المسلمين من الشرق إ الخلف عن السلف. وتعقبه الذهبي فِي مختصره: بأنه محدث، ولم يبلغهم النهي. 483. ( 1563) (6470)- Hz. Câbir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, kabrin üzerine herhangi bir şey yazılmasını yasakladı."655 َحدَّثَنَا ُم َح . ِش ُّي ـ454 ـ6471 ـ1864 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َو ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ْه ٌب َعْبدُ ّّللاِ ال َّرقَا ِ ٍر ثَنَا . ِن َجاب ِن يَ ِزيدَ ْب ثَنَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن اْب ِي َس ب َ ِن ُم َخْيِمِرة،َ َع ْن أ قَا ِسِم ْب ْ قَ ْب َع ِن ِر ال ْ ْ َ يُْبنَى َعلَى ال َ َهى أ نَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب ِعيٍد؛ أ .فِي الزوائد: هُ إسناده َ ُ ِر َجال هُ ثقات ُ َو ِر َجال صحيح، . 484. (1564) (6471)- Ebu Sa'id radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, kabir üzerine bina yapılmasını yasakladı."656 AÇIKLAMA: Kabirle ilgili bahiste de açıkladığımız üzere kabirlerin yerden yükseltilmesi, üzerinde bina yapılması bir kısım hadislerde yasaklanmıştır. Buna rağmen kabirlerin belirlenmesi için taş koymak gibi bazı tedbirlere yer verilmesi de hadislerde gelmiştir. Alimler umumiyetle, kabir üzerine ölünün adını, ölüm tarihini yazmanın da caiz olmadığını söylemiştir. Hanefi alimleri, kabrin tanınması için, üzerine medfunun isminin ve hatta uygun bazı şeylerin yazılmasını tecviz etmişlerdir. Tecviz edenler, az yukarıda, Osman İbnu Maz'un'la ilgili rivayete dayanırlar, nehiyle ilgili rivayeti "ihtiyaç olma hali"yle tevil ederler.657 * KABİR ÜZERİNDE YÜRÜNMEZ ِن َس ُمَر ـ458 ـ6472 ـ1867 - ةَ ْس َما ِعي َل ْب ِ ِي ٍب َع ْن َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . ِي َحب ب َ ِن أ ِن َس ْعيٍد َع ْن يَ ِزيدَ اْب ْي ِث ْب َّ ِي، َع ِن الل ِرب ُم َحا ْ ثَنَا ال ِن َعاِمٍر؛ قَا َل ْب بَةَ ّيِ َع ْن ُعقْ يَ َزنِ ْ ِن َعْبدُ ّّللاِ ال ِد ْب ِر َمْرثَ َخْي ْ ِي ال ب َ أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْو ْ َ أ ْم ِش َي َعلَى َج ْمَر قَا َل : ’ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ةٍ أ ِر ُم ْسِلٍم ْب ْ َ أ ْم ِش َي َعلَى قَ َ ّى ِم ْن أ ل ِ َح ُّب إ ِ ِر ْجِلي أ ْو أ ْخ ِص َف نَ ْعِلي ب ْو َو َس َط َس . ْي ٍف، أ َجتِي أ َضْي ُت َحا ِو ِر قَ ب قُ ْ َو َس َط ال بَاِلي أ ُ َو َما أ ال ُّسو ِق.فِي الزوائد: إسناده صحيح. ’ بُو حات َ ِن ماجة، وثقه أ ْس َما ِعي َل شيخ اْب ِ ِن حبا .َ وباقي رجال َ ُم َح َّمد بن إ م والنسائي واْب ا” ى شرط الشيخين سناد َعل . َ 653 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/136. 654 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/136. 655 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/137. 656 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/137. 657 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/137. 485. (1567) (6472)- Ukbe İbnu Âmir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir ateş koru veya bir kılıç üzerinde yürümek veya ayakkabımı ayağımla dikmek, bana bir müslümanın kabri üzerinde yürümekten daha sevimlidir. Ha kabirler arasında abdestimi bozmuşum, ha çarşı ortasında. (Nazarımda ikisi de birdir)."658 * KABİR ZİYARETİ َجْو َه ِر ُّي ـ456 ـ6473 ـ1875 - ْ ُم ْب ُن َس ِعيٍد ال َرا ِهي ْب َرْو ٌح ِ ِم ْب ُن ُم ْسِلٍم َحدَّثَنَا إ . ْس َط ثَنَا . ا ِ ثَنَا ب . قَا َل. ِ قَ : َسِم ْع . ا َل ُت أبَا التَّيَّاح َرةِ ا َ َر َّخ َص فِي ِزيَا م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ْي َكة،َ َع ْن َعائِ َشةَ؛ أ ِي ُملَ ب َ ِن أ َسِم ْع بُو ِر ُت اْب قُ ِر َج ل .فِي الزوائد: ا ُل إسناده ْ ُو ثقات. ’ َ بسطام بن مس د غيرهم ِن معيه وأبو زرعة وأبو دَا لم، وثقه اْب . ى شرط مسلم َعلَ هُ ُ وباقي ِر َج . ال 486. (1570) (6473)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, kabir ziyaretine ruhsat tanıdı."659 ُس ْب ُن َعْب ـ457 ـ6474 ـ1871 - نَا يُونُ ِد ا’َ ي َحدَّثَ ِن ْعل . َ ٍئ َع ْن َم ْس ُرو ُق ْب ِن َهانِ يُّو َب اْب َ َع ْن أ نَا ْب ُن ُج َرْيحٍ َ ْنبَأ َ ثَنَا اْب ُن َو ْه ٍب أ ا’َ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِن َم ْسعُوٍد؛ أ َع ِن اْب ِ بُو ِر، فَ ُز ْجدَع : « و ُرو َه قُ ْ َرةِ ال ُكْن ُت نَ ا. ي َهْيتُ ُكْم َع ْن ِزيَا َز ّهِدُ فِ َها تُ ِنَّ فَإ َوتُذَ ّكِ ُر ا ِن ِخ ».فِي الزوائد: فِي إسناده حسن. معين َر الدُّْنيَا، Œ ةَ ِن حاتم: صالح. وأيوب بن هانئ، قَا َل اِ ْب : ضعيف. و قَا َل اِ ْب ِن حبا َ فِي الثقات وذكره اِ ْب . 487. (1571) (6474)- İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ben size kabir ziyaretini yasaklamıştım, şimdi onları ziyaret edin. Çünkü bu, dünya bağını kırar, ahireti hatırlatır."660 َوا ِس ِط ُّي ـ455 ـ6478 ـ1873 - ْ ال ِر ّيِ ْختَ بَ ْ ِن ال ْس َما ِعي َل ْب ِن َس ِعيٍد َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . َع ِن ِ اْب َ َرا ِهيم ْب ِ ثَنَا يَ ِزيدُ ْب ُن َها ُرو َ َ َع ْن إ ِي ِه؛ قَا َل ال ُّز ْه : فَقا َل ِر ّيِ َع ْن َساِلٍم َع ْن أب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ ِ ُّي إ َء أ ْع َراب َر ُسو َل ّّلل َج : ِ ا َو يَا ! ،َ ِي َكا َ َ يَ ِص ُل ال َّر ِحم ب َ َّ َ أ ِ إ َو فأْي َن ُه : َجدَ ِم ْن ذِل َك َو َكا َ َ ا َ .َ ؟ قَا َل َو َك يا ! ْي ِه َر فِي النَّا . فَقَا َل: ُسو َل ّّللِ ِر قَا َل فَ َكأنَّهُ َّي ّّللاُ َعلَ بُو َك؟ فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ فَأْي َن أ َ م َّ َو َسل ِر : ِالنَّا ّشِ ْرهُ ب ِر ُم ْشِر ٍك، فَبَ ِقَ ْب َمَر ْر َت ب َما َ َح . ْيثُ قَا َل فَأ ْسلَم ِ ُّي ا’ بَ ْعدُ ْع . ا َل َراب َو قَ تَعَباً : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَنِي َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّ ِر ل . َقَدْ َكل ِالنَّا َّش ْرتُهُ ب بَ ِر َكافِ ٍر إَّ ِقَ ْب َمَر ْر ُت ب َما .فِي الزوائد: إسناد َهذَا الحديث صحيح. 488. (1573) (6475)- Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir bedevi Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Ey Allah'ın Resulü, babam sıla-i rahim yapardı... daha neler neler yapardı. O şimdi nerede?" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Cehennemde" diye cevap verdi. Bedevi bu cevaba öfkelenmiş gibiydi, sormaya devam ederek: "Pekâlâ babanız nerede?" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Sen nerede bir müşrik kabrine uğrarsan onu cehennemle müjdele!" buyurdular. Bilâhare bu bedevî müslüman oldu ve dedi ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bana cidden yorucu bir vazife yükledi, uğradığım her kâfir kabrine mutlaka ateşi müjdeledim."661 NOT: Resûlullah'ın ebeveyninin durumları daha önce açıklandı. 662 * KABİR ZİYARETİ VE KADIN ْشٍر ـ458 ـ6476 ـ1874 - َوأبُو بَ ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . قَا:َ ثَ َصةُ بُو ُكَر نَا قَب . ْي ٍب ِي َ ح و َحدَّثَنَا أ . ثَنا ُعبَ ْيدُ ْب ُن َس ِعيٍد. ح ُّي عَ ْس َق ََنِ ْ ٍف ال ِن . ُخ َشْيٍم َع ْن َعْبِد ال َّر َو َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َخلَ َما َ َ ْب ْ ِن ُعث ُهْم َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ُّ ُكل َصةُ ِي ِ ُّي َوقَب ِف ْريَاب َم ِن ثَنَا ال ْح ْ ِي ِه؛ قَا َل ٍت َع ْن أب ِ اب ِن ثَ ِن َح َّسا َ َ ْب ِن بَ ْهَما َ ،َ َع ْن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن اْب بُو ِر ْب : قُ ْ َرا ِت ال ُز َّؤا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َن َر ُسو ُل ّّللِ َصل ل .فِي َعَ ُ الزوائد: هُ ثقات إسناد حديث حسا َ بن ثابت صحيح، و ِر َج . ال 489. (1574) (6476)- Hassân İbnu Sâbit radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kabirleri ziyaret eden kadınlara lânet etti."663 AÇIKLAMA: 658 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/137-138. 659 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/138. 660 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/138. 661 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/139. 662 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/139. 663 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/139. Ulemâ umumiyetle kadınların kabir ziyaretini hoş karşılamamış, mekruh addetmiştir. Ancak Hanefi ûlemâ çoğunluk itibariyle kadınların kabir ziyaretine caiz demişlerdir. Mâlikilerden bir kavl ve Ahmed İbnu Hanbel'in bir rivayeti de bu merkezdedir. Bunlar yasaklayıcı rivayetlerin, ruhsatın verilmesinden önceki devre ait olduğunu ileri sürerler. Ayrıca yasağın, tesettüre, ziyaret âdâbına uymayan kadınlarla ilgili olduğunu söylerler. 664 * KADINLAR CENAZEYİ TEŞYİ ETMEZ ُم َسفَّى ثَنَا أ ْح َم ـ485 ـ6477 ـ1875 - دُ ْب ُن َخاِلٍد ْ ِ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ب َ ٍر أ َما َ ،َ َع ْن ِدينَا ْ ِن َسل ْس َما ِعي َل ْب ِ َرائِي ُل َع ْن إ ثَنَا إ ْس ي ّيٍ؛ قَا َل َحنَفَّي ِة َع ْن َعِل ْ ِن ال ُع : و ٌس َمَر، َع ِن اْب ُ ُجل ِذَا نِ ْسَوةٌ فَإ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َخ . فَقَا َل: َن َر َج َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ ل ِظ ُر َما يُ ْجِل ُس ُك َّن؟ قُ : نَ ْنتَ ِجنَا َزةَ ال . قَا َل: َن ْ ْ ل َن؟ قُ ْ َه ْل تُ ْغ : .َ ِسل َن؟ قُ قَا َل َه ْل تَ ْحِمل َن ْ ل : .َ قَا َل: َن ْ ْ ل ِر قَ : َه ْل تُدِْلي َن فِي : .َ ا َل َم ْن يُدِْلي؟ قُ ُزو َرا ٍت، َغْي ُ فَا ْر ِج ْع َن َمأ .فِي الزوائد: بُو حاتم َمأ ُج َرا ٍت َ ِن حبا َ فِي الثقات، فقد قَا َل أ بُو عمر وهو، وإ َ وثقه وكيع وذكره اْب َ فِي إسناده دينار بن عمر أ : ْس َم ليس بالمشهور. و قَا َل ا’زدي: متروك، و قَا َل الحليلي فِي ا”رشاد: كذاب. ا ِعي َل به سليما ،َ قَا َل فِي أبو حاتم ِ وإ : صالح. لكن ذكره اْب : هُ ثقات ِن حبا َ فِي الثقات و قَا َل ُ يخطئ وباقي ِر َج . ال 490. (1578) (6477)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, (dışarı) çıkmıştı. Oturan bir grup kadın gördü. Onlara: "Ne sebeple oturuyorsunuz?" diye sordu. "Bir cenaze bekliyoruz" dediler. Aleyhissalâtu vesselâm: "Siz mi yıkayacaksınız?" buyurdular. Onlar: "Hayır!" dediler. "Siz mi taşıyacaksınız?" buyurdular. Kadınlar yine: "Hayır!" dediler. "Kabre indirenlerle siz mi cenazeyi indireceksiniz?" dedi. Kadınlar yine: "Hayır!" dediler. Aleyhissalâtu vesselâm: "Öyleyse günah işlemiş olarak ve sevapsız olarak geri dönün!" emrettiler."665 * YAS YASAĞI ـ481 ـ6475 ـ1878 - َحدَّثَ ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ِن نَا أ . َحْو َش ٍب، َ َي ال َّص ْهبَا ِء، َع ْن َش ْهِر ْب ِن َعْبدُ ّّللاِ َمْول َو ِكي ُع، َع ْن يَ ِزيدَ ْب ثَنَا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َمة،َ َع ِن النَّب ِّم َسلَ ُ َع : َك فِي َم ْعُرو ٍف ْن أ ْو ُح.فِي الزوائد: فِي إسناده يزيد بن َعْبدُ ّّللا َو ََ َي ْع ِصينَ . قَا َل: النُّ وهو مختلف فِي ِه. 491. (1579) (6478)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, (Mümtehine suresinin 12. Ayetinde geçen "... Ma'rûf (güzel) olan hiçbir hususta sana asi olmamaları [üzerine sana biatta bulunacakları zaman sen de onlarla biatta bulun...]" ibaresini "nevh" (yani ölü üzerine bağıra çağıra ağlamak) olarak açıkladı." 666 ْس َم ـ482 ـ6478 ـ1855 - ا ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش ِ ٍر ثَنَا إ ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍر ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ . ا َل ْب ُن دَينَا ِويَةَ؛ قَ ثَنَا : َجِري ٌر، ُمْولَي ُمعَا ِ ْوح َى َع ِن النُّ نَه َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِ ِح ْم َص، فَذَ َكَر فِي ُخ ْطبَتِ ِه أ ب ِويَةُ فِي الزوا : فِي إسناده جرير، َح . ئد َط َب ُمعَا بُو جرير ِن َ بُو حاتم: ليس بالقوي. و قَا َل اْب َ ويقال أ : لم أرجرحه و من وثقه. و َعْبدُ ّّللا بن دينار، وهو الحمصي. و قَا َل فِي ِه أ َ معين؟ ضعيف. بُو َعلَى الحافظ ِن حبا َ فِي الثقات. و قَا َل أ : وهو عندي ثقة وذكره اْب 492. (1580) (6479)- Cerîr Mevla Muâviye anlatıyor: "Hz. Muâviye radıyallahu anh Humus'ta halka hutbe verdi ve hutbesinde Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yas tutmayı (=nevh) yasakladığını da hatırlattı."667 ٍر ـ483 ـ6455 ـ1851 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي َل ْب ُن َعيَّا ِ ٍر ثَنَا إ . ِن ِدينَا ثَنَا َع . ثَنَ ؛ قَا َل ْبدُ ّّللاِ ْب ِويَةَ َمْولَى ُمعَا ا : َجِري ٌر، ِ ِح ْم َص ب ِويَةُ َخ : َط َب ُمعَا ِ َهى َع ِن النُّوح نَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ فَذَ َك .فِي الزوائد: فِي إسناده جرير، َر فِي ُخ ْطبَتِ ِه أ بُو جرير ِن َ بُو حاتم: ليس بالعوي: و قَا َل اْب َ ويقال أ : لم أرجرحه و من ثته. و َعْبدُ ّّللا بن دينار، وهو الحمصي. و قَا َل فِي ِه أ َ معين: صعيف. بُو َعلَى الحافظ ِن حبا َ فِي الثقات. و قَا َل أ : وهو عندي ثقة. وذكره اْب 493. (1581) (6480)- Ebu Mâlik el-Eş'arî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yas tutmak cahiliye işlerinden biridir. Yas tutan kadın, tevbe etmeden ölürse, Allah Teâla hazretleri, ona katrandan bir elbise, cehennem alevinden de bir gömlek biçer."668 ٍر َع ُن يُو ُس . ْن َف ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب َحدَّثَنَا ُم َح . ـ484 ـ6451 ـ1852 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِي َكثِي ب َ يَ َماِم ُّي، َع ْن يَ ْحيَى ْب ُن أ ْ ثَنَا ُع َمُر ْب ُن َرا ِشٍد ال ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ِع : ْكِر َمة،َ َع ِن اْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : ي ِة َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّ َجا ِهل ْ ِت ِم ْن أ ْمِر ال ِ َميّ ْ َعلَى ال َحةُ النّ . َّ َ النَّائِ ِيَا ِ ْم فَإ إ ْ َ لَ َحةَ 664 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/139. 665 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/140. 666 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/140. 667 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/141. 668 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/141. ُمو َت ٍ َ تَتُ . ْب َقْب َل أ ْ َ تَ ِط َرا ِي ُل ِم ْن قَ َها َسِراب ْي َمِة َعلَ ِقيَا ْ ال َ ُث َيْوم ْبعَ ٍر َها تُ َه فَإنَّ . ِب النَّا ِم ْن لَ ٍ ِد ْرع ِ َها ب ْي ْ َّم يُ ْعلَى َعل ث . فِي الزوائد: فِي ً ِن إسناده عمر بن راشد، قَا َل فِي ِه ا”مام أحمد: حديثه ضعيف ليس بمستقيم. معين و قَا َل اْب : ضعيف. و قَا َل البخاري: حديث ِي كثير مضطرب، ليس بالقائم ب ِن حبا :َ يضع الحديث، يحل ذكره إ َعلَى سبيل القدح فِي ِه. و قَا َل َ عن يَ ْحيَى بن أ . و قَا َل اْب الدار قطني فِي العلل: متروك. 494. (1582) (6481)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yas tutma cahiliye işlerinden biridir. Zira yas tutan kadın, ölmezden önce tevbe etmezse, Kıyamet günü, üzerinde katrandan bir gömlek ve onun üstünde de cehennem aleminden bir gömlek giydirilmiş olarak diriltilir."669 ِن ُع َمَر ثَنَا ُعبَ ْيِد ّّللا. ؛ قَا َل َحدَّثَنَا أ ْح . ِ َمدُ ْب ُن يُو ُس َف ـ488 ـ6452 ـ1853 - ِهٍد، َع ِن اْب ِي يَ ْحيَى َع ْن م ُجاَ ب َ نَا إ ْس َرائِي ُل َع ْن أ َ أْنبَأ َو ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َى َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَه َرانَّةٌ ُمعَا َها أ ْ َ تُتْبَ َع ِجنَا َزةٌ َ م َّ فِي الزوا : بُو يَ ْحيَى القتّات الكوفي زاذا ،َ وقيل َس . ئد ل َ فِي إسناده أ : و قَا َل اْب : فِي حديثه ضعف. و قَا َل يعقوب بن ِن دينار. قَا َل ا”مام أحمد: روى عنه إسرائيل أحاديث كثيرة، مناكير جدا. معين سفيا َ والبزار: بأس به. 495. (1583) (6482)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, beraberinde yüksek sesle ağlayan bir kadın bulunan cenazeyi takip etmeyi yasakladı."670 * DÖVÜNEREK ÜST-BAŞ YIRTARAK MATEM YASAĞI ـ486 ـ6453 ـ1858 - نَ َحدَّثَ َمةَ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َكَرا ِ ُّي، ِرب ُم َحا ْ ِ ٍر ال ِن يَ ِز ا ُم َح َّمدُ ْب ُن . قَا:َ يدَ َجاب َمة،َ َع ْن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب َسا ُ بُو أ َ ثَنَا أ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َمةَ؛ أ َما ُ ِي أ ب َ قَا ِسِم َع ْن أ ْ ِ ٍر َع ْن َم ْك ُحو ٍل َوال ِن َجاب َجْيبَ َه ْب ا، َوال َّشاقَّةَ َو َجْيبَ َها، َخاِم َشةَ ْ َن ل عَ بُو ِر ُّ ِل َوالث َوْي ْ ِال ب َوالدَّا ِعيَةَ ِن .فِي الزوائد: إسناده صحيح. ’ ماجة، وثقه ُم َح َّمد بن َعْبدُ ّّللا الحضرمي، ِ ٍر، شيخ اْب َ ُم َح َّمد بن َجاب ّي فِي الكاشف ومسلمة والذهب . وباقي رجال ا”سناد ثقات َعلَى شرط مسلم. 496. (1585) (6483)- Ebu Ümame radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm yüzünü cırmalayıp yolan kadına, cebini, yakasını yırtan kadına, mahvoldum, helak oldum diyerek dövünen kadına lanet etti." 671 * ÖLÜ ÜZERİNE AĞLAMAK َوْيدُ ْب ُن َس ـ487 ـ6454 ـ1858 - ِعيٍد ْن ِت َحدَّثَنَا ُس . يَ ِزيدَ؛ ِ َء ب ِن َخْو َش ٍب َع ْن أ ْس َما ٍم، َع ْن َش ْهِر ْب ِن َخْيثَ ْيٍم، َع ِن اْب ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ُسلَ َكى َ ْت ُم قَال : بَ َرا ِهي ْب ِ ،َ إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َي اْب ُن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِ ُوفّ َّما تُ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ّزِ : ى َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُمعَ ْ فَقَا َل ل : بُو َهُ ال َ إ َّما أ بَ . ْكٍر َوإ َّما ُع َمُر َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ّّللاَ َحقَّه،ُ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ َح ُّق َم ْن َع َّظم أْن : و ُل َت أ ُب َو ََ نَقُ ْ قَل ْ ْي ُن َويَ ْح َز ُ َ ال عَ ْ َم ُع ال َمايُ ْس ِخ ُط تَدْ َو ال َّر َّب. أ َّ َ ا َجاِمٌع، َصاِد ٌق َو َمْو ُعودُ َو ْعدٌ ْو ََ أنَّهُ ِ ٌع ِل ل Œ َ َر تَاب َو ِخ ’ َجدْنَا َض َل ِمَّما ُم أفْ َرا ِهي ْب ِ ْي َك يا إ َو َجدْنَا َعلَ َك َّو ِل . لَ ِ َوأنَّا ب َم ْح ُزُونو َ َ ُو ل .فِي الزوائد: إسناده حسن. د، من َ بُو دَا َ رواه البخاري ومسلم وأ حديث أنس. 497. (1589) (6484)- Esma Bintu Yezid radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın oğlu İbrahim öldüğü zaman Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ağladı. Ona taziyede bulunan kimse -ki bu, ya Ebu Bekr ya da Ömer radıyallahu anhüma idi- "(Ey Allah'ın Resûlü!) Allah'ın hakkını tazim etmeye en çok hak sahibi olan kimse sen (değil mi)sin!" dedi. Bunun üzerine Resûlullah: "Göz ağlar, kalp üzülür. Biz Rabbimizin razı olmayacağı söz söylemeyiz" (dedi. Sözünü, İbrahim'e hitaben şöyle tamamladı:) "Eğer ölüm doğru bir vaad ve herkese şamil umumî bir haber olmasaydı ve arkada kalan, önden gidene hiç kavuşmayacak olsaydı ey İbrahim, biz şu anda duyduğumuzdan çok daha büyük bir üzüntü çekecektik. Biz gerçekten senin için çok hüzünlüyüz."672 ِر ِو ُّي ـ485 ـ6458 ـ1885 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َحدَّثَنَا ُم َح . فَ ْ ِن ثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن ُم َح َّمٍد ال ِن ُم َح َّمِد ْب ْب َ َرا ِهيم ْب ِ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُع َمَر َع ْن إ َها ْن ِت َج ْح ٍش؛ أنَّهُ قِي َل لَ ِ ب ِي ِه َع ْن َح ْمنَةَ ِن َج ْح ٍش، َع ْن أب َع : ْبدُ ّّللاِ ْب ق ِخو ِك ُ تِ َل أ . ْت ُ ِج فَقَال : عُو َ َ َ ْي ِه َرا َوإنَّا إلَ َوإنَّا ّّللاِ َر ِح َمهُ ّّلل،ِ . قَا َل: تِ َل َزْو ُج ِك ُ َو ق . قَالَ ْت. ا ُح ْزنَاهُ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َي ِل َش ْى فَقَا َل : ٍء َر ُسو ُل ّّللِ َصل َما ِه ، َمْرأةِ لَ ُش ْعبَةً ْ ِم َن ال ِ إ َّ َ .فِي الزوائد: فِي ِلل َّزْوج إسناده َع . ْبدُ ّّللا بن عمر العمري وهو ضعيف 669 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/142. 670 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/142. 671 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/142. 672 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/143. 498. (1590) (6485)- Hamna Bintu Cahş radıyallahu anhâ'dan anlatıldığına göre: "Kendisine: "Kardeşin öldürüldü" denmişti, "Allah ona rahmet etsin, innâ lillah ve innâ ileyhi râci'ûn (Allah'tan geldik, Allah'a dönücüleriz)" dedi. Arkadan "Kocan öldürüldü" dendi, bu sefer "Vah kaderim!" dedi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm: "Kadının kocasına karşı öyle bir sevgisi vardır ki, bu, bir başka şeyi için olmaz" buyurdular."673 ِم ْصِر ُّي ـ488 ـ6456 ـ1881 - نَا َه َحدَّثَ ْ ِن ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ا ُرو ُ َ ْب ُن . ْه ٍب َس ِعيٍد ال ، َع ِن اْب ٍ ْب ُن َزْيٍد َع ْن نَافِع َمةُ َسا ُ أْنبَأنَا أ ِنِ َسا ِء َعْبِد ا َ َمَّر ب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ُع ’ أ ُحٍد َمَر؛ أ َ َكا ُه َّن يَ ْوم ْ َه ِل يَ ْب ِكي َن َهل ْش . فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : َجا ِء نِ َسا ُء ا َي لَهُ فَ َوا ِك ِر يَ ْب ِكي َن َح ل ِك ’ ْمَزةَ َّن َح ْمَزةََ بُ َصا فَقَا َل ْن . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْب َن َب ْعدُ؟ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم فَا ْستَْيَق َظ : وْي َح ُه َّن! ا اْنقَلَ ي ُمُرو ُه َّن فَل ى َهاِل ٍك ْ َو ََ َيْب ِكي َن َعلَ يَ ْوِم ْنقَ . ِلْب َن، ْ بَ ْعدَ ال .قَا َل السندي: وضع حاحب الزوائد يقتضي أ َ الحديث من الزوائد، لكن ما تعرض ”سناده. 499. (1591) (6486)- İbnu Ömer radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Uhud'da şehit olanlar için ağlaşan Abdüleşhel kadınlarının yanından geçmişti. "Hamza'nın ağlayanları yok!" diye üzüntüsünü ifade etti. Bunun üzerine, Ensâr kadınları toplanarak gelip Hamza için ağladılar. Bir müddet sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm uyandı ve: "Yazık şu kadınlara! Hâlâ evlerine dönmemişler! Söyleyin onlara, evlerine dönsünler! Bugünden sonra da ölen üzerine ağlamasınlar!" buyurdu."674 ٍر ـ855 ـ6457 ـ1882 - ُم ْب ُن َع َّما َى َحدَّثَنَا ِه َشا . ْوف ِي أ ب َ ِن أ َه َجِر ّي،ِ َع ِن اْب ْ ال َ َرا ِهيم ْب ِ ْفيَا ُ َ َع ْن إ َى َر ثَنَا ُس ؛ قا َل: ُسو ُل ّّللِ نَه َمَراثِي ْ َ َع ِن ال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل .فِي الزوائد: فِي إسناده الهجري وهو ضعيف جدا، ضعفه غير واحد. 500. (1592) (6487)- İbnu Ebî Evfa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm mersiyeler (ölünün iyi hallerini söyleyerek ağlamak) okumaktan men etti."675 * ÖLÜ YAS SEBEBİYLE AZAB GÖRÜR MÜ? . ـ851 ـ6455 ـ1884 - و ُب ْب ُن َكا ِس ٍب َحدَّثَنَا َي ْعقُ َو ْرِد ُّي ثَنَا َعْبدُ ا َرا ِن ُم َح ّمٍد الدَّ ِز ْب عَ ِزي ْ ِن ل . ِي أ ِسيٍد، َع ْن ُمو َسى ْب ب َ ثَنَا أ ِسيدُ ْب ُن أ ِي ُمو َسى ا ب أ ’ َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِي ِه؛ أ ْشعَ ِر ّيِ َع ْن أب قَا َل: وا ُ ِذَا قَال َح ّي،ِ إ ْ ِبُ َكا ِء ال ُب ب ُت يُعَذَّ ِ َميّ ْ َو ال : ا َع ُضدُاهُ َو . ا َكا ِسيَا ْه َوانَا ِص َر . ا ْه َج َب ََْه َو . ا ُع َو . يُقَا َل َو . نَ ْحو هذَا ِل َك؟ أْن َت ْعتَ يُتَ : أْنت َكذَ َكذَ : ِل َك؟ قَا َل أ ِسيدُ ُت ُسْب َحا َ َ ّّللاِ ْ . إ َّ َ ّّللاَ يَقُو ُل: ى ل َخ َر فَقُ ُ ِو ْز َر أ ِز َرةٌ ِز ُر َوا َ ! َّ َ أبَا ُمو َسى َو . قَا َل: ْي َح َك َو ََ تَ َك أ َحِدّثُ أ نِي َع ْن ُ َحدَّثَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ . ي َر ُسو ِل ّّللِ َصل ب َ ْب َت َعلَى أ ِى َكذَ ْو تَرى أنّ َ؟ أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل َب َعلَى النَّب َّ َ أبَا ُمو َسى َكذَ َ فَتَرى أ ُمو َسى؟فِي الزوائد: إسناده حسن. ’ َ يعقوب بن حميد مختلف فِي ِه. 501. ( 1594) (6488)- Ebu Musa el-Eş'arî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah buyurdular ki: "Ölüye, dirinin ağlaması sebebiyle azab edilir. Diriler: "Ey koruyucu! Ey giydirici! Ey yardımcı! Ey sığınak!" gibi (hitaplarla ölüye seslendikçe) ölü kıskıvrak tutulup çekilir ve: "Sen böyle misin? Sen böyle misin?" denilir." Râvi Esîd der ki: "(Ben, bunu işitince) "Sübhanallah! Allah Teâla hazretler "Birinin günahı bir başkasına yüklenmez" buyurmadı mı!" dedim. Musa İbnu Ebi Musa: "Yazık sana! Ben sana, Ebu Musa radıyallahu anh'ın Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan anlattığını aktarıyorum. Yoksa sen Ebu Mûsa'nın Resûlullah'â iftira ettiğini mi sanıyorsun? Veya benim Ebu Musa hakkında yalan söylediğimi mi zannediyorsun?" dedi."676 AÇIKLAMA: 1- Dinimiz, ölenin ardından cahiliye usulünce yas tutmayı yasaklamıştır. Bu sebeple ölenin acısıyla bağırıp çağırmak, üst-baş yırtmak, saçını, sakalını yolmak yüzünü, elini yırtmak yasaklanmıştır. Bu çeşit davranışlar, Allah'ın takdirine itiraz ve en azından ilahi yazgıya saygısızlık ifade eder. Halbuki her çeşit felaket ve felâket karşısında "Allah'tan geldik Allah'a gideceğiz" inancı ile tevekkül ve teslim izhar etmek teşrî edilmiştir. Bir yakınını kaybetmek gibi acı bir hadise karşısında üzülmek elbette tabiidir, İslâm bunu yasaklamıyor Hattâ, geçtiği üzere, böyle durumlarda sessizce ağlamak da câizdir. Fakat bu, bağırıp çağırmayı meşru kılmaz. 2- Dirilerin sesli ağlaması sebebiyle ölünün tâzib edilmesine gelince, ayette ifade edilen "birinin günahının bir başkasına yüklenmeyeceği" esastır. Bu sebeple, alimlerimiz büyük çoğunlukları itibariyle, dirilerin yaptıkları sebebiyle ölülerin tazib edileceğine dair hadisleri "Ölen kişinin sağken, diriler, kendisi için, yas tutsunlar diye vasiyet etmiş olması ve bu vasiyetin de yerine getirilmesi" haliyle izah ederler. Ölünün böyle bir vasiyeti yoksa, 673 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/144. 674 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/144. 675 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/144. 676 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/145. dirilerin matemi, yası sebebiyle ölüye azab yapılmayacağı belirtilmiştir. Bazı alimler, "Sesli şekilde matemin haram olduğunu bilen bir kimse, öldüğü taktirde yakınlarının matem tutacaklarını bilmesine rağmen, yakınlarını ikaz etmemiş ise, onların tutacağı matem sebebiyle kendisine azab gelir" demiştir.677 * MUSİBETE SABIR ٍر ـ852 ـ6458 ـ1887 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا اب ُت ْب َع ْن ِ ثَنَا إ . ثَنَا ثَ َمةَ َما ُ ِي أ ب َ قَا ِسِم، َع ْن أ ْ ُن َع ْج ََ َ ،َ َع ِن ال قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل يَقُو ُل ّّللاُ ُسْب : َح النَّب : انَهُ َ َم اْب َن آدَم! ِة ا َسْب َت ِعْندَ ال َّصدْ ْ َ َصبَ ْر َت َوا ْحتَ إ ’ دُو َ َ ِ َواباً َك ثَ ْم أ ْر َض لَ ولَى، لَ ِة َجنَّ ال .فِي الزوائد: هُ ثقات ْ ُ ِي أمامة صحيح، و ِر َجال ب َ إسناد حديث أ . 502. (1597) (6489)- Ebu Ümâme radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri şöyle der: "Ey Âdemoğlu! İlk sadme sırasında sabreder, buna benim mükâfat vereceğimi ümit edersen, ben cennet dışında bir sevaba razı olmayacağım."678 ِن ـ853 ـ6485 ـ1888 - ِن ال ُّس َكْي َوِليدُ ْب ُن َع ْمِرو ْب ِ ثَنَا أبُو َه َّما . ثَنَا ُمو َسى ْب ُن ُعبَ ْيدَة.َ ي َحدَّثَنَا ال . ٍم ْ ب َ ثَنَا ُم ْصعَ ُب ْب ُن ُم َح َّمٍد َع ْن أ ِن َعْبِد ْب َمةَ َو ال َّر ْح : بَ ْي َن النَّا ِس َم ِن َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت َسلَ بَ ْينَهُ بَاباً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَتَ . َح َر ُسو ُل ّّللِ َصل أ . فإذَا النَّا ُس ْو َك َش َف ِستْراً ْكٍر ِي بَ ب َ َء أ ُّو َ َ َو َرا َصل َء يُ . َو َر َجا ِهْم، َرأى ِم ْن ُح ْس ِن َحاِل َحِمدَ ّّللاَ َعلَى َما ْم فَ ِذي َرآهُ َّ ِال ِهْم ب فَهُ ّّللاُ فِي ُ َه أ ْ َ يَ . فَقَا َل: ا النَّا ُس ْخل َم يَاأيُّ ! ا أيُّ تِى تُ َّ ُم ِصيبَ ِة ال ْ ِى، َع ِن ال ِ ُم ِصيَبتِ ِه ب َّز ب يَتَعَ ْ ِ ُم ِصَيب ٍة فَل ِصي َب ب ُ ُمْؤ ِمنِي َن أ ْ ْو ِم َن ال ِر أ ي َحٍد ِم َن النَّا ِس، أ ِصيبُهُ ب . َّم ِغَ ْي ُ ِم ْن أ فإ َّ َ أ تِي لَ ْن َحداً ْي ِه ِم ْن ُم ِصيبَتِي َعلَ َشدَّ ُ ِ ُم ِصيبَ ٍة بَ ْعِدى، أ َصا َب ب يُ .فِي الزوائد: فِي إسناده ُمو َسى بن عبيدة الربدي، وهو ضعيف. 503. (1599) (6490)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah kendisi ile halk arasında bulunan bir kapıyı açtı -veya perdeyi kaldırdı - halkın Hz. Ebu Bekir'in arkasında namaz kıldığını gördü. Onların bu iyi hali sebebiyle ve onlarda bu gördüğünü, kendinden sonra Allah'ın devam ettireceği ümidiyle Allah'a hamd etti ve dedi ki: "Ey insanlar! İnsanlardan veya mü'minlerden her kim bir musibete dûçar olursa, başına gelen musibetin şiddetini benim sebebimle maruz kaldığı musibetle hafifletsin. Çünkü, bende sonra, ümmetimden hiç kimse, benim musibetimden daha şiddetli bir musibetle karşılaşmayacaktır."679 AÇIKLAMA: Burada Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bir mü'min için en büyük musibetin kendisinin vefatı olduğunu belirtiyor. Bu böyledir. Çünkü her mü'min Aleyhissalâtu vesselâm'ı malından, canından, annesinden, babasından, kesada uğramasında korktuğu ticaretinden daha çok sevmekle mükelleftir. Musibet kişinin malına, canına veya diğer sevdiklerine bir zararın gelmesi veya onlardan birinin helak olması, ise, bunların hepsinden çok, sevdiği Resûlünün ölmüş olması onun en büyük musibeti olmaktadır. Böyle düşünebilen mü'min nazarında diğer musibetler küçülür. Ona tekrar kavuşmaya inandığımıza göre, o musibet bir ölçüde mânasını değiştirir. Böyle düşününce diğer musibetler haydi haydi üzülmeye değmeyen şeyler olabilir.680 ـ854 ـ6481 ـ1855 - ي َشْي ِ ب َ ِن أ ْكِر ْب بُو بَ َ ْن ِت َحدَّثَنَا أ ِ ب ِّمِه، َع ْن فَا ِطَمةَ ُ ِن ِزيَاٍد َع ْن أ ِم ْب َع ْن ِه َشا ِ َج َّراح َو ِكي ُع ْب ُن ال بَة،َ ثَنَا َها؛ قَا َل ِي ِن َع ْن أب ُح َسي ْ ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َو قَا َل النَّب : إ ْ َ ِ ّي َصل ِ ُم ِصيبَ ٍة، فَذَ َكَر ُم ِصيَبتَه،ُ فَأ ْحدَ َث ا ْستِ ْر َجاعاً ِصي َب ب ُ َم ْن أ َم تَقَادَ َب ّّللاُ لَهُ ِم َن ا َع ْهدُها ’ ِصي َب ،ً َكتَ ُ أ َ لَهُ يَ ْوم ْ ِر ِمث ْج .فِي الزوائد: فِي إسناده ضعيف، لضعف، هشام به زياد. وقد اختلف الشيخ هل ِن حبا :َ روى الموضوعات عن الثقات. هو روى عن أبيه أو عن أمه، و يعرف لهما حال. قيل: ضعفه ا”مام أحمد. و قَا َل اْب 504. (1500) (6491)- Hz. Hüseyin radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir musibete uğrayan kimse, bilahare o musibeti hatırlayarak innâ lillahî ve innâ ileyhi râciun diye istircâda bulunsa, musibetin vakti çoktan geçmiş bile olsa, Allah bu istircâsı sebebiyle, ona, musibetin geldiği ilk günün sevabını aynen verir." 681 * MUSİBETZEDEYİ TÂZİYE ـ858 ـ6482 ـ1651 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ٍد َحدَّثَنَا أ . َم ْخلَ ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن . ى ا َمْولَ َرة،َ بُو ُع َما َ َحدَثَنِي قَ ’ ْي ٌس أ ِر؛ قَ َصا ا َل: ْن ِي ِه، َع ْن َجِدِّه، َع ِن ال َحدَّ ُث َع ْن أب ِن َح ْزٍم يُ ِن َع ْمِرو ْب ِن ُم َح َّمِد ْب ْكِر ْب ِي بَ ب َ َسِم ْع ا َل ُت َعْبدُ ّّللاِ ْب َن أ َ؛ أنَّهُ قَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل نَّب : 677 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/145-146. 678 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/146. 679 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/147. 680 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/147. 681 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/147. َك َساهُ ّّللاُ ُسْب ِ ُم ِصيَب ٍة إَّ ّزِ ى أ َخاهُ ب َمِة َما ِم ْن ُمْؤ ِم ٍن يُعَ ِقيَا ْ ال َ َكَرا ِمِة يَ ْوم ْ ِل ال فِي الزوا : بُو عمارة، َح . ئد انَهُ ِم ْن ُحلَ َ فِي إسناده قيس أ ذكره اْب . ذهبى فِي الكاشف ِن حبا َ فِي الثقات َّ َعلَى شرط مسلم. هُ ُ و قَا َل ال : ثقة. و قَا َل البخاري: فِي ِه نظر. وباقي ِر َجال 505. (1601) (6492)- Amr İbnu Hazm radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir musibeti sebebiyle din kardeşine taziyede bulunan hiçbir mü'min yoktur ki, Allah Teâla hazretleri Kıyamet günü ona bir takım keramet elbisesi giydirmesin."682 AÇIKLAMA: Taziye dilimize de giren bir kelimedir. Musibete düşene tesellide bulunmak, sabır tavsiye etmek mânasına gelir. Bilhassa yakını vefat eden için yapılan teselli ziyaretine tâziye denir. Alimler, büyük çoğunluğuyla bunun definden önce ve definden sonra üç gün içinde olması gerektiğini, daha sonra yapılacak tâziyenin mekruh olduğunu, zira üç gün içinde acının hafifleyeceğini, daha sonraki ziyaretlerin acıyı yenileyeceğini söylerler. Hanefilere ve Mâlikilere göre tâziyet için musibet sahibi erkeklerin mescidden başka bir yerde üç gün oturması caizdir. Şafiîler ve Hanbeliler oturmayı mekruh addederler. Bunlara göre ölü sahipleri işlerine devam ederler. Görenler ölü sahiplerine rastladıkça taziyede bulunurlar.683 * ÇOCUĞUNU KAYBEDENİN SEVABI َمْي َحدَّثَنَا ُم َح ٍر ـ856 ـ6483 ـ1654 - ِن نُ َم قَ : ا َ َ َّمدُ ْب ُن . ا َل َعْبِد ّّللاِ ْب ْي ِ ثَ . ي َل َنا إ ْس َحا ُق ْب ُن ُسلَ َما َ ،َ َع ْن ُش َر ْحب ْ ِز اْب ُن ُعث َحِري ثَنَا ِم ُّي ْب : فَقَا َل ِن ُشْفعَةَ؛ قَا َل ْب ُن َعْبٍد ال ُّسلَ ِقيَنِي ُعتْبَةُ ل : َ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يَقُو ُل َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َ م : َما ِم ْن ُم ْسِلٍم يَ ُمو ُت لَهُ َث ََثَةٌ َء دَ َخ َل ِ َها َشا َماِني ِة، ِم ْن أّي َّ ِة الث َجنَّ ْ َوا ِب ال ْوهُ ِم ْن أْب تَلَقَّ َحْن َث، إَّ ْ ْم يَ ْبِلغُوا ال ِد، لَ َولَ ْ ِم َن ال . فِي الزوائد: فِي إسناده شرحبيل بن شفعة. ِن حبا َ فِي الثقات ِر َجال ا ُود: شرحبيل وجرير، كلهم ثقات ا هـ. ه،ُ ذكره اْب . و قَا َل بوش دَا ُ وباقي ِر َج ”سناد، شرط ال البخاري. 506. (1604) (6493)- Utbe İbnu Abdi's-Sülemi radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Buluğa ermemiş üç çocuğu ölen hiç bir müslüman yoktur ki, o çocuklar onu, cennetin sekiz kapısında karşılamasınlar. O, bu kapılardan hangisinden dilerse cennete girer."684 * DÜŞÜK SAHİBİNİN SEVABI ـ857 ـ6484 ـ1657 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ٍد َحدَّثَنَا أ . َم قَا َل: ْخلَ ِن ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن . ثَنَا ُّي، َع ْن يَ ِزيدَ ْب ِل ْوفَ َمل ِك النَّ ْ يَ ِزيدُ ْب ُن َعْبِد ال ُرو َم . ا َل ا َ َ َرةَ؛ قَ ِي ُه َرْي ب َ َ َع : ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : ِفي َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ ِفُهُ َخل ّ ِر ٍس أ َخل َّى ِم ْن فَا لَ ِ َح ُّب إ َّي، أ ُمهُ بَ ْي َن يَدَ ِدّ قَ ُ ِسقْ ٌط أ ل .فِي َ ّي الزوائد: قلت: فِي التهذيب و َر قَا َل المّز ’طراف: ةَ ِن يزيد لم يدرك أبا ُه . سعد، فقد ضعّفه َرْي ويزيد بن عبد الملك، وإ َ ثقه اْب ِن معين وخلف أحمد واْب . 507. (1607) (6494)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Önümden göndereceğim bir düşük çocuk, arkamdan bırakacağım bir atlıdan, bana şüphesiz daha sevimlidir."685 ُّي َو ُم َح ـ855 ـ6488 ـ1655 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى، ئِ َّكا بَ ْ ْكٍر ال بُو بَ َ قَا:َ بُو َغ َّسا َ َ َّمدُ ْب ُن إ ْس . َحا َق، أ َ ثَنَا ِمْندَ ٌل، َع ِن ثَنَا أ . قَا َل: ّيٍ؛ قَا َل َها، َع ْن َعِل ِي ِيعَة،َ َع ْن أب ِن َرب ِ ِس ْب ْن ِت َعاب ِ َء ب َح َكِم النَّ َخ ِع ّي،ِ َع ْن أ ْس َما ْ ِن ال َح َس ِن ْب ْ ال : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّ َ َعل : َ ِ إ َر َوْي ِه النَّا بَ َ ِذَا أدْ َخ َل أ َرا ِغ ُم َربَّهُ إ يُ ْ َط لَ ال ِّسق . فَيُقَا ُل: هُ ِ ُمَرا ِغ ُم َربّ ْ َها ال ِّسقْ ُط ال أيُّ ! َجنَّةَ ْ ُهَم أدْ ِخ . ا ْل أبَ ْوْي َك ال ِ َس َر ِرِه َحتَّى يُدْ ِخلَ فَيَ ُج ُّر ُه َما ب َجنَّةَ ْ ال . ّيٍ بُو َعِل .فِي الزوائد: ى ضعيف مندل بن علي َرا ِغ ُم َر قَا َل أ : يُ بُّهُ يُغَا ِض ُب َ إسناده ضعيف، تفاقهم َعل . َ 508. (1608) (6495)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah, düşük çocuğun baba ve annesini cehenneme sokacağı zaman, düşük çocuk Rabbi ile mücadele eder. Sonunda ona: "Ey Rabbine karşı gelen düşük, haydi ebeveynini cennete sok!" denilir. Bunun üzerine düşük çocuk, onları göbek bağı ile çekerek cennete sokar." 686 682 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/148. 683 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/148. 684 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/149. 685 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/149. 686 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/149. ِن َم ـ858 ـ6486 ـ1658 - ْر ُز ُّي ْب ُن َها ِشِم ْب ِن ثَنَا َعب . ُم ْسِلٍم ِيدَةُ ْب ُن ُح َمْيٍد َحدَّثَنَا َعِل و ٍق. ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ُعَبْيِد ّّللا،ِ َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِن َجبَ ٍل، َع ِن النَّب َح ْض َرِم ّي،ِ َع ْن ُمعَاِذ ْب ال : يَ ِدِه ْ ِ ْف ِسي ب ِذي نَ َّ يَ ُج َوال ق َط لَ ِ! َّ َ ال ِّسْ ِة، َج إ نَّ ْ ِ َسِر ِرِه إلَى ال َّمهُ ب ُ ُّر أ َسبَتْهُ إ .فِي الزوائد: ى ضعفه ِذَا ا ْحتَ فِي إسناده يَ ْحيَى بن ُعبَ ْيدُ ّّللا بن موهب، وقد الفقوا َعل . َ 509. (1609) (6496)- Hz. Muaz İbnu Cebel radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nefsim elinde olan Zât-ı Zülcelâl'e yemin olsun ki, düşük çocuk, ahirette annesini göbek bağından tutup cennete çekecektir, yeter ki annesi düşük sebebiyle sevap kazanacağına inanıp sabretsin."687 AÇIKLAMA: Kur'ân-ı Kerim'de, Kıyamet günü, Allah Teâla hazretlerinin izin verdiği kimselerin şefaat edecekleri belirtilmiştir. Bu şefaatçiler arasında, buluğa ermezden önce ölen çocuklar ve hatta düşük dediğimiz, asgari altı aylıktan önce ölü doğan ceninler de vardır. Bunların hepsi ebeveyn ve bilhassa anne için acı ve meşakkat sebebi oldukları için Allah indinde mânevî mükâfatı vardır. Resûlullah bu mükâfatı mükerrer hadisleriyle hatırlatıp müslümanları teselli ve taziye etmiştir. Meselenin vukuunun, ihtisâba, yani ahiretteki sevabına inanarak sabretmeye bağlanmış olması da manidardır. Çocuğun münakaşa ve mücadelesi, Rabbine karşı nazlanması, ebeveyn lehinde ısrar etmesi demektir.688 * CENAZE EVİNDE TOPLANMA َم قَا َل: ْن ُصو ٍر َحدَّثَنَا ُم َح . ـ815 ـ6487 ـ1612 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ٌم ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن . ثَنَا ُه َشْي فَ ْض ِل . ْ بُو ال َ ٍد، أ َح َو َحدَّثَنَا ُش . َجا ُع ْب ُن َم ْخلَ قَا َل: بَ َج ْ ِن َعْبِد ّّللاِ ال ِر ْب ِزٍم، َع ْن َجِري ِي َحا ب َ ِن أ ْي ِس ْب ِي َخاِلٍد، َع ْن قَ ب َ ِن أ ْس َما ِعي َل ْب ِ ثَنَا ُه َشْي ؛ قَا َل ٌم، َع ْن إ ّيِ ُكنَّا نَ ” لَى َر ِل : ى ا ِ َما َع إ ْجتِ ِت، ِ َميّ ْ َح أ ْه ِة ِل ال ِيَا ِم، ِم َن النّ َّطعَا ال َو َصْنعَةَ ِر ’ ري .فِي الزوائد: إسنبده صحيح. َجال الطريق ا ول َعل . والثانى َعلَى َى شرط البخا شرط مسلم. 510. (1612) (6497)- Cerir İbnu Abdillah el-Beceli radıyallahu anh anlatıyor: "Biz (Resûlullah zamanında), cenaze sahibinin evinde toplanmayı ve (ev halkının da bu toplananlar için) yemek yapmalarını, yasaklanan matemden bir parça bilirdik." 689 * GURBETTE ÖLEN ŞEHİDDİR َح َس ِن ـ811 ـ6485 ـ1618 - ْ قَا َل: َح َكِم َحدَّثَنَا . َجِمي ُل ْب ُن ال ْ ْي ُل ْب ُن ال ُهذَ ْ ُمْنِذ ُر ال ْ بُو ال ِي َر ثَنَا أ . َّواٍد، َع ْن َ ب َ ِز اْب ُن أ ِعِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ِع : ْكَر َمة،َ َع ِن اْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َمْو ُت ُغ ْربَ ٍة َش َه قَا َل : ادَةٌ ِن .قَا َل السندي. قَا َل السيوطي: أورد اْب ِل َك. وقد سقت له طرقا كثيرة فِي الجوزي َهذَا الحديث فِي الموضوعات من وجه آخر عن عبد العزيز، ولم يصب فِي ذَ ِن قَا َل الحافظ اْب : ماجة ضعيف ِن الŒئي المضنوعة. حجر فِي الترجيح إسناد اْب ’ َ الهذيل منكر الحديث. وذكر الدارقطني ِن فِي العلل الخف فِي ِه َعل : عن الهذيل عن عبد العنيز عن نا عمر َى الهذيل، وصحح قول من قَا َل فع عن اْب . 511. (1615) (6498)- İbnu Abbâs radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Gurbette ölmek şehitliktir."690 * HASTALANARAK ÖLEN َمدُ ْب ُن يُو ُس َف ـ812 ـ6488 ـ1618 - ِق قَا َل: َحدَّثَنَا أ ْح . ِ ثَنَا َع . قَا َل: ي ْبدُال َّر َّزا ب َ نَا اْب ُن ُج َرْيجٍ ح َو َحدّثَنَا أبُو ُعبَ ْيدَةَ ْب ُن أ َ أْنبَأ ُم ثَنَا : َح َجا ُج ْب ُن ُم َح ال َّسفَ . قَا َل: َّمٍد؛ قَا َل ِر َرا ِهي ْب ِ أ ْخبَ ِرني إ ِن َو قَا َل اْب ُن ْردَا َ ،َ َع ْن َج َرْيجٍ ِي َع َطا ٍء، َع ْن ُمو َسى ْب ب َ ِن أ ْب ُن ُم َح َّمٍد ْب َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ِر : ْزقِ ِه َر ُسو َل ّّللِ َصل ْي ِه ب َي و ِري َح َعلَ ِر َو ُغِد قَ ْب ْ ال َي فِتْنَةَ َوُوقِ َما َت َشهيداً َم ْن َما َت َمِري ًضا َجنَّةَ قَ : قَا َل السيوطي: بن دمحم ابن ِم َن ال . ا َل السندي ْ َ َرا ِهيم ْب ِ ه ب إ ّ هذا الحديث أورده ابن الجوز ّي فِي الموضوعات وأعل َم بن أبي يحيى ا’ فإنه متروك َرا ِهي ْب ِ ُّي بإسناده عن إ سلم ّي . قَا َل و قَا َل أحمد بن حنبل: إنما هو من مات مرابطا. قال الدارقطنِ ت ابن جريج هذا الحديث من مات مرابطا فروى عنى من مات مر يضا . ً يحيى يقول: حدث وما هكذا حدثته 512. (1615) (6499)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim hasta halde ölürse şehit olarak ölmüştür ve kabir azabından korunmuştur, sabah-akşam cennetten rızıklandırılır."691 687 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/150. 688 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/150. 689 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/150. 690 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/151. * ÖLÜNÜN KEMİĞİ KIRILMAZ ٍر ُمعَ َّمٍر ـ813 ـ6855 ـ1617 - ِن ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ِز ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . يَاٍد ْك َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ِن َعْبدُ ّّللاِ ْب بُو ُعبَ ْيدَةَ اْب َ أ ْخبَ َرنِي أ ،َ قَا َل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب َمةَ ِّم َسلَ ُ ِّمِه َع ْن أ ُ َز : فِي ا ْمعَة،َ َع ْن أ َح ّيِ ْ ِت َكَك ْسِر َع ْظِم ال ِ َميّ ْ ِم َك ْس ُر َع ” ْظِم ال ْ ث .فِي الزوائد: ّي فِي إسناده َع . ْبدُ ّّللا بن زياد، مجهول ولعله عبد ّّللا بن زياد بن سمعا ،َ المدن أحد المتزوكين. 513. (1617) (6500)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ölünün kemiğini kırmak günah itibariyle tıpkı dirinin kemiğini kırmak gibidir." 692 * RESÛLULLAH'IN HASTALIĞI ـ814 ـ6851 ـ1628 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ِل ثَنَا يَ ِز . ، َع ْن يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ َحدَّثَنَا أ . َخِلي ْ ِي ال ب َ أ َع ْن َصاِلحٍ ٌم، َع ْن قَتَادَةَ ثَنَا َه َّما َّ َكا َ َ َيقُو ُل فِي َمَر ِض ِه ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َمةَ؛ أ ِّم َسلَ ُ َي َسِفينَة،َ َع فِي ِه ْن أ ِ ُوفّ َمانُ ُكْم ِذي تُ : َك ْت أْي َملَ َو َما ال َّص ََة،َ . َسانُهُ ِ َها ِل َض ب َحتَّى َما َيِفي َها ُ َما َزا َل يَقُول فَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح َعلَى شرط الصحيحين. 514. (1625) (6501)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı ölüme götüren hastalığı sırasında "Namaza ve sağ ellerinizin mâlik olduğu şeylere dikkat edin" diyordu. Mübarek lisanları bunu söyleyemeyecek hale gelinceye kadar tekrara devam ettiler." 693 * RESÛLULLAH'IN VEFATI VE DEFNİ َج ْه َضِم ُّي ـ818 ـ6852 ـ1625 - ْ ال ّيِ ٍر َعِل َو ْه ُب ْب َحدَّثَنَا نَ ْص ُر ْب ُن . نف َجِري نَا ِن إ ْس َح أْنبَأ . ا َق َ ِي َع ْن ُم َح َّمِد ْب ب ثَنَا أ . َحدَّثَنَي َ ِن َعبَّ ِ ا ٍس؛ قَ : ي ُح َس ا َل ْي ُن ْب ُن َعْبدُ ّّللا،ِ َع ْن ِع ْكَر َمة،َ َع ِن اْب ب َ لَى أ ِ بَعَثُوا إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْخِف ُروا ِل َرادُوا أ ْ َ يَ َّما أ لَ أ ْه ِل َمَّكةَ ِ َو َكا َ َ يَ ْض َر ُح َك َضِريح ، ِ َج َّراح ْ ِن ال ُعبَ ْيدَةَ ْب . َحةَ ْ ِي َطل ب َ لَى أ ِ . ِذي يَ ْحِف ُر َوبَعَثُوا إ َّ َو َكا َ َ ُهَو ال َمِدينَ ِة ’ ْه ِل ا ْ ل . َحدُ ْ . ْي َن َو َكا َ َ يَل َرسُولَ ِهَما ْي فَبَعَ . وا ثُوا إلَ ُ ُهَّم فَقَال : َر الل ! ُسوِل َك َّ ِخ ْر ِل . َحةَ ْ َو ِجدُوا أبَا َطل ِ فَ . ِه ِج َئ ب فَ . بُو َعبَ ْيدَةَ َ ْم يُو َجدْ أ َولَ َر ُسو ِل . َحدَ ِل فَلَ َّما فَ قَا َل، فَلَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِر ّّللِ َص ِه فِي بَ ْيتِ ِه ل ا ِء، ُو ِض َع َعلَى َسِري ال ُّث ََثَ َ ِزِه يَ ْوم َّم دَ َخ َل النَّا ُس َعلَى َر ُسو ِل . ّّللِ َر ُغوا ِم ْن ِج َها ثُ أ ْر َساً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ . ْي ِه َصل َعلَ ُّونَهُ َصل َء يُ . ِ َسا ُوا النّ َر ُغوا أدْ َخل ِذَا فَ َر ُغوا أدْ َخ َحتَّى إ . ِذَا فَ ِّصْبيَا َ َ َحتَّى إ ل . ى ٌوا ال َس َعلَ ْم يُ َؤ َّم النَّا َولَ َحدٌ أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل . هُ ُر لَ ِذي يُ ْحفَ َّ ِ َ ال َمَكا ْ ُم ْسِل ُمو َ َ فِي ال ْ َف ال ِد ا ْختَلَ ل . و َ َ َقَ َو يُدْفَ ُن فِي َم . قَا َل ْس ِج فَقَا َل قَائِل : ِدِه ُ ِ يُدْفَ ُن ِه َم َع قَائِل : أ ْص ُو َ َ ٍر اب ْك َح . بُو بَ فَقَا َل أ : يَقُو ُل َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ إنّ : بَ ُض ِي َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ِ ُّي إَّ دُفِ َن َحْي ُث يُقْ بَ َض نَب َما قُ . ْي ِه قَا َل: ِي َعلَ ُوفّ ِذي تُ َّ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َش َر ُسو ِل ّّللِ َصل َرا ِل ِم ْن َرفَعُوا فِ َحفَ ْي فَ . فَ َّ َ َو ْس َط الل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّم دُفِ َن َصل ُروا لَه،ُ ثُ ِة ا ْيلَ َر ُسو ِعَ ل ’ ا ِء َ َى ْرب . َرا ُ َ َمْول َو ُشقْ ُم أ ُخوه،ُ ثَ َوقُ عَبَّا ِس، ْ فَ ْض ُل اْب ُن ال ْ َوال ِي َطاِل ٍب، ب َ ُّي ْب ُن أ َرتِ ِه َعِل َونَ َز َل فِي ُحْف ْي َّي ّّللاُ َعلَ ِل ِه ّّللِ َصل ِي َطاِل ٍب ب َ ِن أ ْب ّيِ ْيلَى، ِلعَِل بُو لَ َ َو ُهَو أ ّي،ٍ ْو ُس ْب ُن َخْوِل َ َوقَا َل أ م َّ َو َسل : قَا َل لَهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ أْن ُشدُ َك ّّللاَ َو َح َّظنَا ِم ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ّيِ ِز ْل َعِل : َكا َ َ َر إْن . ِطيفَةً َمْو ََه،ُ أ َخذَ قَ َرا ُ ،َ َو َكا َ َ ُشقْ بَ ُس َها ْ يَل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُسو ُل ّّللِ َص . ا َل ل ِر َو قَ قَ ْب ْ َو فَدَفََن : ّّللاِ َها فِي ال َ ! َحٍد بَ ْعدَ َك أبَداً بَ ُس َها أ َم يَل . ِفي الزوائد ْ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَدُفِنَ ْت : إسناد فِي ِه الحسين بن َعْبدُ ّّللا بن عبيد ّّللا بن َم َع َر ُسو ِل ّّلل َصل ِن َعبَّا ٍس الهاشمي، تركه أحمد بن حنبل وعلي بن لمديني والنسائي. ا َل البخاري و قَ : يقال إنه َكا َ َ يتهم بالزندقة. وقواه اْب عدي. وباقي ِر َجال ا”سناد ثقات. 515. (1628) (6502)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm için mezar kazmaya azmettikleri vakit Ebu Ubeyde İbnu'l-Cerrâh'a adam gönderdiler. O, Mekke halkının mezarı gibi şak şeklinde mezar kazıyordu. Ebu Talha'ya da adam gönderdiler. O da Medine ahalisinin mezarı gibi, lahid tarzında mezar kazıyordu. İşte bu iki zata iki ayrı elçi yola çıkarıldı. Ashab dedi ki: "Allahım, Resûlün için sen tercih et." Ebu Talha'yı yerinde buldular ve (kazı yerine) getirdiler. Ebu Ubeyde (yerinde) bulunamadı. Böylece Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm için lahid tarzında mezar hazırlandı." İbnu Abbas radıyallahu anhümâ demiştir ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın teçhizi salı günü tamamlanınca, evindeki karyolası üzerine konuldu. Sonra erkekler, gruplar halinde yanına girerek cenaze namazı kıldılar. Erkeklerin namazı bitince kadınlar gruplar halinde girip namaz kıldılar. Onlar da namazlarını tamamlayınca çocukları gruplar halinde odaya koydular. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın namazına kimse imamlık yapmadı (herkes müstakil kıldı). Müslümanlar, kabrin kazılacağı yer hususunda ihtilaf etti. Bir kısmı: "Mescidine gömülsün" dedi. "Ashabıyla birlikte (Baki'e) defnedilsin" dedi. Hz. Ebu Bekir radıyallahu anh: "Ben Resûlullah'ın: "Her peygamber öldüğü yere defnedilmiştir" dediğini işittim" dedi. 691 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/151. 692 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/152. 693 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/152. İbnu Abbâs dedi ki: "Bunun üzerine Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın, üzerinde ruh-u şerifelerini teslim ettikleri yatağını kaldırdılar ve (o yerde) mezar kazdılar. Sonra Aleyhissalâtu vesselâm çarşamba gününün gece yarısında defnedildi. Resûlullah'ın kabrine Hz. Ali, Fazl İbnu Abbas, kardeşi Kusam, Şükran Mevlâ Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm inmişlerdi. Evs İbnu Havli -ki bu, Ebu Leylâ'dır- Ali İbnu Ebî Talîb'e dedi ki: "Allah aşkına, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan bizim de hissemizi verin." Bunun üzerine Hz. Ali, ona: "(Kabre) sen de in!" dedi. Şükran, Aleyhissalâtu vesselâm'ın azadlısı idi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın giymekte olduğu bir kadife parçasını aldı, kabre yaydı ve: "Allah'a yemin olsun senden sonra kimse bunu giymeyecek!" dedi. Böylece o da Aleyhissalâtu vesselâm'la birlikte gömüldü." 694 ـ816 ـ6853 ـ1628 - ّيٍ بُو ال ُّزبَ ْي َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . ر َعِل َ َر، أ ِس ْب ُن َم ثَنَا َع . اِل ٍك؛ قَا َل ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال ُّزبَْي ُّي، َع ْن أنَ بُنَانِ ْ ٌت ال ِ ثَنَا ثَ : اب ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو َجدَ َّما لَ َو َجد،َ قَالَ ْت فَا ِطَمةُ َمْو ِت َما ْ ِم ْن َكْر ِب ال َ م َّ َو َسل َو : ا َكْر َب أبَتَا ْه . ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْ : َ يَ ْوِم ِ ْعدَ ال ِي َك ب َك . ْر َب َعلَى أب َحداً ِر ٍك ِمْنهُ أ ِتَا َس ب ْي ِي ِك َما لَ َح َض َر ِم ْن أب ُمَو إنَّهُ قَدْ . افَ َم ال ِة ْ ِقيَا ْ ال َ اةُ يَ ْوم .فِي الزوائد: فِي إسناده بُو الزبير َ ِن حبا َ فِي الثقات ْبدُ ّّللا بن الزبير الباهلي، أ ِي معيد المصري، ذكره اْب َع . ويقال: ب أ . بُو حاتم َ و قَا َل أ : مجهول. وقَا َل َ َعلَ الدارقطني: صالح. ى شرط الشيخين هُ ُ وباقي ِر َج . ال 516. (1629) (6503)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ölüm acısını duyunca, kızı Fatıma radıyallahu anhâ "Vay babacığımın ızdırabına!" dedi. Resûlullah da: "Bugünden sonra babana ızdırab yok artık! Kıyamete kadar hiç kimsenin yakasını bırakmayacak olan (ölüm), artık babana gelmiştir" buyurdular." 695 ٍر ـ817 ـ6854 ـ1632 - َّشا ّيٍ ِن أ ْخبَ َر . نَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن ُمْهِد َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . ٍر، َع ْن اْب ِن دَينَا ثَنَا ُسْفيَا ُ ،َ َع ْن َعْبدُ ّّللاِ اْب َمَر؛ قَا َل أ ْ َ ُع : َ َم َخ ُكنَّ افَةَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ لَى نِ َسائِنَا َعلَى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِ ِ َسا َط إ َ َواِ ْنب َك ََم ْ َم ا نَتَّ ا َت ِقي ال َّما قُرآ ُ َ فَلَ ْ يُْن َز َل فِينَا ال ْمنَا َّ تَ َكل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ .فِي الزوائد: ى َر ُسو ُل ّّللِ َصل إسناده صحيح َعل شرط مسلم. إ أنه منقطع بين الحسن وأبي بن كعب، َ ِن ضمرة يدخل بينهما يَ ْحيَى اْب . 517. (1632) (6504)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Biz "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm zamanında kadınlarımıza kötü söz sarfetmek ve istediğimiz muameleyi yapmaktan, hakkımızda bir vahiy geliverir endişesiyle kaçınırdık. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm vefat edince, (istediğimiz gibi konuşmaya başladık." 696 َو َّها ِب ْب ُن َع َطا ٍء َحدَّثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن َمْن ُصو ٍر ـ815 ـ6858 ـ1633 - ْ نَا َعْبدُ ال َح َس ِن أْنبَأ ، َع ْن َ ْ ِن َعْو ٍ ،َ َع ِن ال ُّي، َع ْن اْب ِع ْجِل ْ ال ِن َك ْع ٍب؛ قَا َل ْب ّيِ بَ ُ َو أ : ا ِحدٌ َو ْج ُهنَا َما َ َوإنَّ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َم َع َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو ُكنَّا . هكذَا َظ ْرنَا هكذَا ِ َض نَ ب َّما قُ فَل . َ 518. (1633) (6505)- Ubey İbnu Ka'b radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ile beraberken biz Ashabın hedef ve gayesi tek idi. O vefat edince, kimimiz şöyle, kimimiz böyle baktı (hedefler ayrıldı)." 697 ِح َزا ِم ُّي ـ818 ـ6856 ـ1634 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِ ِ ثَ ي َحدَّثَنَا إ . ب َ ِن أ ِن ال َّسائِ ِب ْب ُم َّطِل ِب اْب ْ ِن ال ْب َ َرا ِهيم ْب ِ ِن إ نَا َخاِلدُ ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ال َّس ْهِم ُّي َودَا َعةَ َم ْخ ُزو ِم ُّي . ْ ال َميَّةَ ُ ِي أ ب َ ِن أ ْن ِت َحدَّثَنِي ُمو َسى ْب ُن . َعْبدُ ّّللاِ ْب ِ ب َمةَ ِّم َسلَ ُ َحدَّثَنِي ُم ْصعَ ، ُب ْب ُن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن أ َميَّةَ ُ ِي أ ب َ أ َها قَالَ ْت َ؛ أنَّ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب ِ ْوج ْم يَ َز : ْعدُ ِي لَ ّ َصل ِي يُ ّ ُم َصل ْ ال َ ِذَا قَام ،َ إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكا َ َ النَّا ُس فِي َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل َمْي ِه ُو بَ َص ُر أ . َحِد ِه ْم َمْو ِض َع قَدَ َّما تُ َي َر فَل ُسو ُل َ ِ فّ ِي ّ َصل َحِد ِه ْم يُ ْم يَ ْعدُ بَ َص ُر أ ِي لَ ّ َصل ْم يُ َحدُهُ أ َ ِذَا قاَم ،َ فَ َكا َ َ النَّا ُس إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َحِد ِه ْم ُمو ِض َع ّّللِ َص جبينه ل ْم يُ ْعدُ بَ َص ُر أ ل . َ َو َكا َ َ ُع َمُر ْكٍر، بُو بَ َ ِي أ ب َ َي أ ِ ُوفّ ِ فَتُ . ذَا قَ ف َكا َ َ النَّا ُس إ ِقْبلَةَ ْ َحِد ِه ْم َمْو ِض َع ال ْم يَ ْعدُ بَ َص ُر أ ِي لَ ّ َصل َحدُ ُه ْم يُ أ َ ام . ا َ ،َ َما َ َ ْب ُن ُعفَّ ْ َو َكا َ َ ُعث ِفتْنَةُ ْ فَ َكانَ ِت ال . َو ِش َماً َت النَّا ُس يَ ِميناً ِن فَتَل .فِي الزوائد: حبا َ فِي الثقات َفَّ فِي إسناده مصعب بن َع . قَا َل العجلي: ْبدُ ّّللا، ذكره اْب ِن ثقة. و ُمو َسى بن َعْبدُ ّّللا، لم أرمن جرحه و وثقه. حبا َ فِي الثقات ،َ ذكره اْب َرا ِهيم ْب ِ و ُم َح َّمد بن إ . 519. (1634) (6506)- Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın zevce-i pâklerinden Ümme Seleme Bintu Ebi Ümeyye radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm zamanında insanlar namaza durdukları vakit hiç kimsenin nazarı ayaklarını bastığı yerden ileri geçmezdi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm vefat edince insanlar namaza durunca hiçbirisinin nazarı alnını koyduğu yerden ileri geçmezdi. Sonra Hz. Ebu Bekr vefat etti, Hz. Ömer devri geldi. Bu devirde insanların nazarı kıbleden dışarı çıkmadı. Hz. Osman halife olunca fitne başladı, insanlar da sağa sola bakmaya başladı." 698 694 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/153-254. 695 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/155. 696 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/155. 697 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/155. 698 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/156. AÇIKLAMA: Daha önce de açıkladığımız üzere, namazda huşû mühim bir husustur. Huşû gözle ilgili bir haldir. Bu hadîse göre, gözün ayaklardan öteye nazar etmemesi efdal ise de, fukaha, kıyamda iken secde edilecek yere bakılması gereğine hükmetmiştir. 699 ـ825 ـ6857 ـ1638 - َّخ ََ ُل ْ ال ّيٍ َح َس ُن ْب ُن َعِل ْ ِ ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن َعا ِصٍم. ٍت، َع ْن أنَ ٍس؛ َحدَّثَنَا ال . اب َرة،ِ َع ْن ثَ ُمِغي ْ َما ُ َ ْب ُن ال ْي ثَنَا ُسلَ ِلعُ َمَر قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َوفَاةِ َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْكٍر بَ ْعدَ بُو بَ َ أ : َّ َم َن نَ ُزو ُر َها َكَما َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِّم أْي ُ لَى أ ِ ِنَا إ اْن َط ْي ِه ِل ْق ب ي ّّللاُ َعلَ يُ ُزو ُر َها َ م َّ َك ْت َو َسل َه . ا بَ ْي َهْينَا إلَ َّما اْنتَ َه قَا َل فَل . ا َ َر فَقَاَ ل : ُسوِل ِه َ َما ِعْندَ ّّللاِ َخْي ٌر ِل . ْت َما يُ ْب ِكي ِك؟ فَ ُخْي ٌر َ ِي ’ ا ِعْندَ ّّللاِ َّ َ َم قَال : إنّ َ ُم أ ْعلَ َول ِك ْن ِل . أْب ِكي َر ُسوِل ِه ِد َو ’ ْحي قَ ْ ِ َ َم َعَه اْنقَ . قَا َل: ا ِط َع ِم َن ال َّس َما ِء َّ َ ال ُهَما يَ ْب ِكيَا ِ َجتْ فَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح َعلَى شرط َهيّ ا
520. (1635) (6507)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Hz. Ebu Bekr radıyallahu anh, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın vefatından sonra Hz. Ömer'e: "Bizimle gel, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yaptığı gibi Ümmü Eymen radıyallahu anhâyı bir ziyaret edelim" dedi. Hz. Enes devamla der ki: "Ziyaretin gittiler, yanına varınca kadıncağız ağladı. Kendisine: "Niye ağlıyorsun? Allah'ın kendi nezdinde hazırladığı, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm için daha hayırlıdır" dediler. Kadın onlara: "Ben de biliyorum ki, Allah'ın yanındaki, Resûlullah için elbette daha hayırlıdır. Ancak ben semâdan vahyin kesilmesine ağlıyorum" cevabını verdi." (Ümmü Eymen) bu sözüyle onları da ağlattı ve Ümmü Eymen'le beraberce ağladılar." 700 ـ821 ـ6855 ـ1637 - ِم ْص ْ ِي َسَواٍد ال َحدَّثَنَا ُع ْمُرو ْب ُن ِر ُّي. ب َ ِن أ ِر ِث َع ْن َس ِعيد ْب َحا ْ ِن ال ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه ٍب، َع ْن َع ْمِرو ْب ِي الدَّ ْردَا ِء ب َ َس ّيٍ َع ْن أ ِن نُ َم ٍن َع ْن ُعبَادَةَ ْب ِن أْي َع ِه ََ ٍل َع : ا َل ْن ِزْيِد ْب قَ : أ ْكثِ ُروا ال َّص ََةَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ َّي يَ ْوم لَ ُج ُمعَ ِة ْ ال . ََئِ َكةُ َ م ْ فَإنَّهُ . ُت َم ْش ُهودٌ تَ ْش َهدُهُ ال ْ ل َها قَا َل قُ ْف ُر َغ ِمْن َحتَّى يَ َّي َص ََتُهُ ُعِر َض ْت َعلَ َّى إَّ ِي َعلَ ّ َصل لَ ْن يُ َحداً َوإ َّ َ أ َو : بَ ْعدَ َمْو ِت؟ قَا َل ْ ال : ى ا َ َعلَ َمْو ِت إ َّ َ ّّللاَ َح َّرم ْ ِيَا ِء. يُ ْر َز ُق َوبَ ْعدَ ال فَنَب .فِي الزوائد: َهذَا الحديث ِ ُّي ّّللاِ َح ٌّي ’ ْر ِض أ ْ َ تَأ ُك َل أ ْج َسادَ ا’ْنب ِي الدرداء مرسلة، قله العء. وزيد بن أيمن عن عبادة مرسلة، قَالَه ب َ صحيح إ أنه منقطع فِي موضعين. ’ َ عبادة، روايته عن أ البخاري. 521. (1637) (6508)- Ebu'd-Derda anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Cum'a günü bana salavâtı çok okuyun. Çünkü o gün okunan salavâtlar meşhuddur, melekler ona şahidlik ederler. Bana salavât okuyan hiç kimse yoktur ki, o daha okumasını bitirmeden salavâtı bana ulaştırılmamış olsun:" Bunun üzerine dedim ki: "Siz öldükten sonra da mı?" "Evet buyurdular öldükten sonra da. Zira Cenab-ı Hak hazretleri toprağa, peygamberlerin cesedini çürütmeyi haram etmiştir. Allah'ın peygamberi her zaman diridir, rızka mazhardır." 701 ORUÇ BÖLÜMÜ * ORUCUN FAZİLETİ َر ـ822 ـ6858 ـ1643 - ْي ٍب َحدَّثَنَا أبُو ُك . بُو َب ْكِر ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ِن ا ِ ٍر؛ قَا َل قَا َل َر ثَنَا أ ’ ُسو ُل َ ِي ُسْفيَا َ ،َ َع ْن َجاب ب َ ْع َم ِش، َع ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُك ّّللِ َص : ل َء إ َّ َ ّّللاِ ِعْندَ ْطٍر ُعتَقَا ّل . ٍة ِ فِ ْيلَ َو ذِل َك فِي ُك ّلِ لَ .فِي الزوائد: إسناده ثقات. ’ه أبا سفيا َ روايته عن ِ ٍر صحيحة ِ قَا َل : وقول البزار إ َ ا’ ي سفيا ،َ غريب َج . شعية اب ب َ عمش لم يسمع من أ . فإ َ روايته فِي الكتب الستة. وهو معروف بالرواية عنه. 522. (1643) (6509)- Hz. Cc3bir radıyallahu anh anlatıyor: "Her iftar vaktinde Allah tarafından (cehennemden) âzâd edilen kimseler bulunur. Bu, (Ramazanın) her gecesinde olur." 702 * RAMAZAN AYININ FAZİLETİ ٍر ـ823 ـ6815 ـ1644 - بُو بَدْ َ َوِليِد َحدَّثَنَا أ . َح َّمدُ ْب ُن ِب ََ ٍل. َعبَّادُ ْب ُن ال . ا ُم ْ ِن ثَنَ ِس ْب قَ َّطا ُ ،َ َع ْن فَتَادَة،َ َع ْن أنَ ْ ثَنَا ِع ْمَرا ُ َ ال دَ َخ َل . ِف َر َم : َضا ُ َ َماِل ٍك؛ قَا َل ْ َخْي ٌر ِم ْن أل ْيلَةٌ َوفِي ِه لَ َّ َ هذَا ال َّش ْهَر قَدْ َخ َض َر ُكْم ِ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َم فَقَا َل َش ْهٍر. ْن َر ُسو ُل ّّللِ َصل هُ َّ َر ُكل َخْي ْ ال َ ُحِرم َم ُح . ْح ُروٌم ِر َمَها فَقَدْ َر َها إَّ ِ .فِي الزوائد: ي العوام القطا ،َ مختلف َو ََ يُ ْح َر ُم َخْي ب َ ُود أ فِي إسناده عمرا َ بن دَا 699 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/156. 700 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/157. 701 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/157. 702 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/158. ِن فِي ِه. ومشا َ ا”مام أحمد، ووثقه عفا َ والعجلي. حبا َ فِي الثقات ِن عدي: مغرب عن عمرا .َ وروى وذكره اْب . و قَا َل اْب ِر َجال ا”سناد ثقات. عن غير عمرا َ أحاديث غرائب. وأرجو أنه بأس به. 523. (1644) (6510)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anhüma anlatıyor: "Ramazan ayı girmişti. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bu mübarek aya girmiş bulunuyorsunuz. Bu ayda bir gece vardır ki bin aydan hayırlıdır. Bu gecenin hayır ve bereketinden mahrum kalan bir kimse, bütün hayırlardan mahrum kalmış gibidir. Onun hayrı ise sadece (uhrevî saadetten) mahrum kimseye haramdır." 703 * YEVM-İ ŞEKK ORUCU َح ـ824 ـ6811 ـ1646 - دَّ ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َر ثَنَا أ . ةَ؛ َ ِي ُه َرْي ب َ ِن َس ِعيٍد، َع ْن َجِدِّه، َع ْن أ َحْف ُص ْب ُن ِغيَا ٍث، َعن َعْبدُ ّّللاِ ْب ثَنَا ْب َل ال ُّر ْؤيَ ِة ِل َص قَا َل: ْوِم يَ ْوٍم قَ ْعِجي َ َع ْن تَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ نَه .فِي الزوائد: ى ضعيف َى َر ُسو ُل ّّللِ َصل إسناده ضعيف تفاقهم َعلَ َع . ْبدُ ّّللا بن َس ِعيِد المقبر ّي 524. (1646) (6511)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Ramazan orucunu hilâli görmezden bir gün önce başlatmayı yasakladı." 704 ُّي ـ828 ـ6812 ـ1647 - َم ْشِق ْوِليِد الِدّ عَبَّا ُس ْب ُن ال ْ ُم ْب ُن ُح َم ثَنَا . ْيٍد َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا ال . َهْيثَ ِر ثَنَا ال . ِث، ْ َحا َع ََ ُء ْب ُن ال ْ ثَنَا ال ِمْنبَ ْ ِي ُسْفيَا َ َ َعلَى ال ب َ ْب َن أ ِويَةَ ِه َسِم َع ُمعَا ِي َعْبِد ال َّر ْح َم ِن؛ أنَّ ب َ قَا ِسِم، أ ْ : يَقُو ُل ِر يَقُو ُل َع ِن ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكا َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْب َل َش ْهِر َر َم َضا َ َ ِمْنبَ ِر، قَ ْ َعل : ا َى ال َو كذَ َ كذَا ُم يَ ْوم ُمو َ َ ِّصيَا ِدّ . يَتَأ ِّخ ْر َو ال . نَ ْح ُن ُمتَقَ ْ َء فَل َو َم ْن َشا ْم، يَتَقَدَّ ْ َء فَل َم ْن َشا فَ .فِي الزوائد: ُ إسناده صحيح ه موثقو َ ِي امامة، قاله ال ب َ ِي َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن لم يسمع من أحد من الصحابة سوى أ ب َ و ِر َج . لكن قيل إ َ القاسم بن أ المزي فِي التهذيب، والذهبي فِي الكاشف. 525. (1647) (6512)- Hz. Muaviye İbnu Ebi Süfyân radıyallahu anhüma minber üstünde şunu anlatmıştır: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Ramazan ayından önce minberde buyurdular ki: "Ramazan falan gün başlayacak. Biz daha önceden oruç tutarız. Dileyen önceden başlasın, dileyen de (o güne kadar tutmayı) tehir etsin."705 AÇIKLAMA: Resûlullah, önceki hadiste Ramazandan bir gün önce oruç tutmayı yasaklamaktadır. İki gün önceden tutmayı yasaklayan rivayet de var. Son rivayet önceden başlamaya ruhsat vermekte hatta teşvik etmektedir. Şu halde üç veya daha fazla gün önceden tutmaya başlamak bu cevaza girmektedir. Şunu da belirtelim: Bazı hadislerde Aleyhissalâtu vesselâm her ayın başında ve sonunda oruç tutmayı tavsiye buyurmuştur. Bu sünnete uyan bir kimse -Ramazan'ı karşılamak düşüncesiyle hareket etmeyeceğinden- Ramazan ayından bir gün önce oruç tutabilir.706 * RAMAZAN AYI KAÇ GÜN? ـ826 ـ6813 ـ1686 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِوَية،َ َع ِن ا بُو َمعَا َر ثَنَا أ ’ ةَ؛ قَا َل َ ِي ُه َرْي ب َ َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ ْع : ا َل َم ِش، َع ْن أ قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّم َم َصى ِم َن ال َّش ْهِر  ( ؟ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َك  ) نَا ْ ل ٍ َ قَا َل ق : ُ َما ْت ثَ َوبَِقيَ ِ َ َو ِع ْش ُرو َ ،َ نَا ْ اث . ي ّّللاُ َّ فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : َ َوأ ْم َس َك َوا ِحدَةً َوال َّش ْهُر هكذَا ثَ َث َمَّرا ٍت، َوال َّش ْهُر هكذَا، ال َّش .فِي الزوائد: ى شرط مسلم ْهُر هكذَا، إسناده صحيح َعل . َ 526. (1656) (6513)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bir gün): "Ramazan ayında kaç gün geçti?" buyurdular. Biz: "Yirmiiki, geriye de sekiz gün kaldı!" dedik. Resûlullah bu cevabımız üzerine: "Ramazan ayı şu kadardır, Ramazan ayı şu kadardır, Ramazan ayı şu kadardır!" diyerek (ellerinin parmaklarıyla) üç kere gösterdi ve sonuncu sefer bir parmağını büktü (yani yirmidokuz işareti yaptı)."707 َحدَّثَنَا ُم َج . ا ِهدُ ْب ُن ُمو َس ـ827 ـ6814 ـ1685 - ى ْ قَا ِس ُم ْب ُن َماِل ٍك ال ْ ُّي ثَنَا ال ِي َزنِ ُم . ب َ ِي نَ ْض َرة،َ َع ْن أ ب َ ِر ُّي، َع ْن أ ُج َرْي ْ ثَنَا ال َرةَ؛ قَا َل ُر ِمَّما ُص ْمنَا ثَثِ ُه : ي َن َرْي َو ِع ْشِري َن، أ ْكثَ تِ ْسعاً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َما ُص ْمنَا َعلَى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل .فِي الزوائد: إسناده 703 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/158. 704 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/159. 705 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/159. 706 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/159. 707 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/160. ُود َى شرط مسلم بُو دَا َ بُو مسعود، اختلط بأخر عمره. والحديث رواه أ َ صحيح َعل . إ أ َ الجريري، واسمه َس ِعيِد بن إياس أ ِن مسعود والترمذي من حديث اْب . 527. ( 1658) (6514)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın sağlığında ramazan ayını yirmidokuz gün olarak tutmamız otuz tutmamızdan daha fazladır."708 * YOLCULUKTA ORUÇ TUTULUR MU? ِح ْم ِص ُّي ـ825 ـ6818 ـ1668 - ْ ُم َصفَّى ال ِن ْ ، َع ِن اْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ٍ ِن ُع َمَر، َع ْن نَافِع ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َح ْر ٍب، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب َمَر؛ قَا َل ُع : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِر قَا َل : ُم فِي ال َّسفَ ِّصيَا ال ِ ّرِ ب ْ َس ِم َن ال ْي ل . َ َ ُم َح َّمد بن المصفي، ذكره اْب . ووثقه مسلمة والذهبي فِي ِن إسناد حديث اْب . ’ حبا َ فِي الثقات ِن فِي الزوائد: عمر صحيح َ الكاشف. بُو حاتم وقَا َل أ : صدوق وقَا َل النسائي: صالح. وباقي ِر َجال ا”سناد َعلَى شرط الشيخين. 528. (1665) (6515)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yolculuk (sefer) sırasında oruç tutmak birr (denen makbul ve mahbûb amelden) değildir."709 ِح َزا ِم ُّي ـ828 ـ6816 ـ1666 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِن ِ ِن َزْيٍد، َع ِن اْب َحدَّثَنَا إ . اْب َمةَ َسا ُ ْيِم ُّي، َع ْن أ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُمو َسى التَّ ِن َعْو ٍف؛ ِي ِه َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َع ْن أب ْب َمةَ ِي َسلَ ب َ قَ : ِش ا َل َها ٍب، َع ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُم قَا َل : َصائِ َح َضِر ْ ُمْف ِطِر فِي ال ْ ِر َكال . بُو إ ْس َحا َق َر َم َضا َ َ فِي ال َّسفَ َش ْي قَا َل أ . ٍء َ ِ َس ب ْي َحِدي ُث لَ ْ هذَا ال .فِي الزوائد: فِي إسناده انقطاع. أسامة بن ِن معين والبخاري. ورواه النسائي َى تضعيفه بُو سملة بن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن، لم يسمع من أبيه شيئا. قَالَه اْب َ زيد، متفق َعل . وأ َ مرفوعا عن أنس بن مالك( م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل هو عبد غير أنس بن مالك خادم النَّب ). 529. (1666) (6516)- Abdurrahman İbnu Avf radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Seferde Ramazan orucu tutan hazerde oruç tutmayan gibidir."710 AÇIKLAMA: Bazı alimler bu hadisten, sefer (yolculuk) sırasında Ramazan orucu tutmamanın daha iyi olacağı neticesini çıkarmışlardır. Ancak bazı âlimler de bunu "oruç tutmaya takati yetmeyenler için olabilir" diye kayıtlayarak, tutabilen kimsenin Ramazan orucunu seferde de tutmasının muvafık olacağını söylemiştir.711 * RAMAZANDA BİR GÜN YEMENİN KEFARETİ ـ835 ـ6817 ـ1671 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ِي َ َحدَّثَنَا أ . ب َ ِن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن َع ْن أ ثَنَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ َع ْن ُح َمْيِد ْب َرةَ؛ قَا َل َ َر ُج ُه : ُل فَقَا َل َرْي م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أتَى النَّب : َك؟ قَا َل ْك . َهل ُت َ ْع ُت َعلَى ا ْمَرأتِي فِي َر َم : َضا َ َ َو َم قَا َل: ا أ ْهلَ . فَقَا َل َوقَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ النَّب : قَا َل ِ ّي َصل ِن أ . قَا َل: قَا َل ِج أ ْعتِ : َ دُ ْق َرقَبَةً ِعَي ِن ُمتَتَاب ُص ْم : َ ا َل َش ْهَرْي ِطي ُق قَ ُ أ : ّي َن ِم ْس ِكينَا قَا ْطِعْم , ِستِ َس اَ ل: عَ َر ا ْجِل ْس فَ . َق َجلَ ْ َعى ال ٍل يُدْ ِ ِم ْكتَ َي ب تِ ُ أ ِ فَبَ ْيَن . ِه قَا َل َما ُهَو كذِل َك إذْ َصدَّ ْق ب َه ْب فَتَ ْ َر فَقَا َل اذ : ُسو َل ّّللِ يَا ! ْي ِه ِمنَّا َها أ ْه ُل بَ ْي ٍت أ ْحَو ُج إلَ َما بَ ْي َنَ بَتَْي َح ّق،ِ َك ْبالَ ِذي بَعَثَ َّ َوال َك . قَا َل: ِل ْق فَ أ . ْب ُن يَ ْحيَى ْط فَاْن َط ِعْمهُ ِعيَالَ ِن َح ْر َملَةُ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا . َو ْه ٍب ِر ْب ُن ُع َمَر . َجبَّا ْ ثَنَا ثَنَا َع . ْي ِه ْبدُ ال َّي ّّللاُ َعلَ َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل َرةَ ِي ُه َرْي ب َ ِ ِب، َع ْن أ ُم َسيّ ْ ِن ال َحدَثَنِي يَ ْحيَى اْب ُن َس ِعيٍد، َع ِن اْب بذِل َك فَقَا َل َ م َّ َو َسل َم : َكانَهُ َو ُص ْم يَ ْوماً ِن .(وصم يوما مكانه) فِي الزوائد: ماجة َهذَا الزيادة قد انفرد بها اْب . وفِي إسنادها عبد ُود والترمذي َو الجبار بن عمر، وهو ضعيف، ضعفه اْب . وقَا َل البخاري: عنده مناكير. قَا َل النسائي ِن معين وأبو دَا : ليس بثقة. ِن : متروك. يونس َوقَا َل الدارقطني َرةَ ِي ُه َرْي ب َ ِن سعيد: و َكا َ َ ثقة. وقد جاء من حديث أ و قَا َل اْب : منكر الحديث. و قَا َل اْب موفوعا ((من أفطر يوما من َر َم َضا َ َ من غير رخصة لم يجزه صيام الدهر)) و َهذَا الحديث تخالفه الزيادة. 530. (1671) (6517)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Bir adam Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Helak oldum!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Seni helak eden şey nedir?" diye sordu. Adam: "Ramazan içinde hanımıma temasta bulundum!" dedi. Resûlullah: "Öyleyse bir köle âzâd et!" buyurdu. Adam: "Kölem yok ki!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Üst üste iki ay oruç tut!" emretti. Adam: "Tahammül edemem" dedi. Resûlullah: "Öyleyse altmış fakir doyur!" buyurdu. Adam: "(Bu kadar yiyeceği) bulamam!" dedi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm adama: "Otur!" dedi. Adam oturdu. Adam bu şekilde beklerken arak denen bir 708 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/160. 709 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/161. 710 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/161. 711 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/161. sepet hurma getirildi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Haydi bunu götür ve tasadduk et!" buyurdular. Adam: "Ey Allah'ın Resûlü! Seni Hak ile gönderen Zât-ı Zülcelâl'e yemin olsun şu iki kayalık (Uhud ve Air dağları) arasında (yani Medine'de) yaşayan aileler içerisinde buna bizden daha muhtacı yoktur!" dedi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Öyleyse haydi götür, horantana yedir!" buyurdular." Hadisin yine Ebu Hureyre'den yapılan bir başka rivayetinde şu ziyade mevcuttur: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm adama: "Ramazandan bozduğun gün yerine bir gün oruç tut!" buyurur."712 AÇIKLAMA: Hadis, özürsüz olarak Ramazan orucunu bozan kimseye terettüp eden ahkâmı beyan etmektedir: İmkânı olan, sırayla şunlardan birini ceza olarak yapacaktır: Köle âzâdı veya altmış fakirin doyurulması veya altmış gün oruç; ayrıca bozulan orucun kazası. Bunlardan hiçbirine gücü yetmeyen bir gün kaza edecektir. Rivayette adama terettüp eden tasadduku Resûlullah'ın bağışladığını görmekteyiz. Bu bahis daha önce genişçe açıklandı.713 * ORUÇLU KUSARSA ـ831 ـ6815 ـ1678 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ّيِ َّطنَافِ ِس َحدَّثَنَا أ . َى َو ُم َح َّمدُ اْبنَا ُعبَ ْيٍد ال ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ ْس َحا َق، َع ْن يَ ِز ثَنَا يَ ْعل . قَا:َ يدَ ِي َمْر ُزو ٍق؛ قَا َل ب َ ِي ٍب، َع ْن أ ِي َحب ب َ ِن أ ْب : ْب َن ُعبَ ْيٍد أ َسِم ْع ’ ُت ف َضالَةَ ِهْم فِي يَ ْوٍم َكا َ َ يُ ُصو ُم ْن هُ ْي ِ َّي َخ َر َج َعلَ َحٍدّ ُث أ َّ َ النَّب ِر َّي يُ َصا . ِش َر فَدَ َعا ب . َب ِإنَا ٍء فَ . ناَ ْ َج ْل َر فَقُ : ُسو َل ّّللِ ل إ َّ َ هذَا يَ ْوٌم . ُت يَا ! ُكْن َت يَ ُصو ُمهُ قَا َل أ ِي قِئْ َول ِكنّ . فِي الزواءد: فِي إسناده دمحم بن إسحق، وهو مدلس، وقد روى بالعنعنة. وأبو مرزوق، يعرف اسمه، ولم يسمع من فضالة ففي الحديث ضعف وانقطاع. 531. (1675) (6518)- Fezâle İbnu Ubeyd el-Ensarî radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, oruçlu olduğu bir günde yanlarına gelmiş, içmek üzere su istemiş ve içmiştir. "Ey Allah'ın Resûlü! Bugün siz oruçlu idiniz!" denince: "Evet öyleydim, lakin (az önce) kustum (orucum bozuldu)" buyurmuştur."714 * ORUÇLU MİSVAK VE SÜRME KULLANIR MI? ـ832 ـ6818 ـ1677 - ِ ّيِ ُمَؤِدّ ُب، َع ْن ُم َجاِلٍد َع ْن ال َّش ْعب ْ بُو إ ْس َما ِعي َل ال َ ثَنَا أ ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ َما ُ َ ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ْ ، َع ْن َحدَّثَنَا ُعث َم ْسرو ٍق، َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِر ِخ َص قَا َل : ِل ال َّصائِِم ال ِّسَو ِم ا ُك ْن َخْي ا .فِي الزوائد: إسناده مجالد، وهو ضعيف. لكن له شاهد من حديث عامر بن ربيعة رواه البخاري وأبو داود والترمذي. 532. (1677) (6519)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Oruçlunun hayırlı hasletlerinden biri misvak kullanmasıdır." 715 ِح ْم ِص ُّي ـ833 ـ6825 ـ1675 - ْ َمِل ِك ال ْ ُم ْب ُن َعْبِدال ّي،ِ ِه َشا ِق بُو التَّ َ َحدَّثَنَا أ . ِ ثَنَا بَِقيَّة. ي ِه ُ َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب ثَنَا ال ُّزبَ ْيِد ُّي، َع ْن ِه َشا َع : َح ْن َعا ِء َشةَ؛ قَالَ ْت َ َو ُهَو َصائِ ٌم ا ْكتَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ إسناده ضعيف لفعف الزبيد ّي َل .فِي الزوائد: ، واسم سعيد َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِن بن عبدالجبار. أبي داود ْكر ْب بُو بَ َ بينه أ . 533. (1678) (6520)- Yine Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm oruçlu iken gözüne sürme çekti."716 AÇIKLAMA: Ebu Hânife, Şâfiî gibi bir kısım alimlerimiz göze çekilen sürmenin -tadı boğazda hissedilse bile- orucu bozmayacağına hükmetmiştir. İmam Mâlik'e göre boğaza ulaşacağından korkulursa sürme haramdır, değilse mekruhtur, boğaza ulaşırsa oruç kaza edilir.717 * ORUÇLU HACAMAT OLUR MU? 712 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/162. 713 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/162-163. 714 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/163. 715 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/163. 716 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. 717 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. ُودُ ْب ُن َر ـ834 ـ6821 ـ1678 - ِشٍد َودَا ُّي، ِ َم قَا:َ ا َ َ َحدَّثَنَا أيُّو ُب ْب ُن . ُم َح َّمٍد ال َّرقّ ْي ْشٍر، َع ِن ثَنَا ُمعَ َّمُر ْب ُن . ا ُسلَ ِ َنا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ب ثَ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ’ ب َ ، َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ َم ِش، َع ْن أ ْع : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َم ْح ُجو ُم َ َعل : ْ َوال ِج ُم َحا ْ أف .فِي الزوائد: ْ َط َر ال ّي إسناد حديث أبي هريرة منقطع. قال أبي حاتم: عبد ّّللا بن بشر لم يثبت سماعه من ا’ عمش. وإنما يقول: أبو بكر بن كتب إل عياش عن ا’عمش. 534. (1679) (6521)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Hacamat yapan da yaptıran da orucunu bozmuş olur."718 AÇIKLAMA: Daha önce de geçtiği üzere, cumhûra göre hacamat edenin de hacamat olanın da orucu bozulmaz, sadedinde olduğumuz hadis mensuhtur.719 * ORUÇLUYKEN ÖPME ـ838 ـ6822 ـ1656 - ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ ْكِر ْب بُو بَ َ ِي يَ ِزيدَ َحدَّثَنَا أ . ب َ ٍر، َع ْن أ ِن ُجبَ ْي ٍن، َع ْن إ ْس َرا ِءي َل، َع ْن َزْيِد اْب فَ ْض ُل ْب ُن دُ َكْي ْ ثَنَا ال ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل َمَّوةِ النَّب ال َّضبّ ْت ِ ّي،ِ َع ْن َمْي ُمونَهَ قَالَ َ م َّ َو َسل َو ُه َم : ا َ َع ْن َر ُج ٍل قَبَّ َل ا ْمَرأتَهُ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل ُسئِ َل النَّب َ ِ َما َصائِ قَدْ أف . ْ َط َر . قَا َل: فِي الزوائد: إسناده ضعيف، تفاقهم على ضعف زيد بن جبير وضعف شيخه أبي يزيد الضنى. ونقل عن التقريب: أبي زيد ّي وقال الزبير ّي: حديث منكر، وأبي يزيد مجهول. ال َّضنّ مجهول. ِ 535. (1686) (6522)- Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın azadlılarından Meymune radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a oruçlu iken, oruçlu hanımını öpen adam hakkında sorulmuştu: "İkisinin orucu da bozulur!" buyurdular."720 AÇIKLAMA: Bu hadisin zahirine göre hükmeden alim olmuşsa da cumhûr, başka hadisleri esas alarak öpme ile orucun bozulmayacağına hükmetmiştir. Onlar bunu: "Bu durumda bozulma tehlikesi vardır" diyerek tevil ederler.721 * ORUÇLUYKEN MÜBAŞERET َوا ِس ِط ُّي ـ836 ـ6823 ـ1655 - ْ ٍر، َع ِن ِن َعْبِد ّّللاِ ال ِن ُجبَ ْي َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َخاِلِد ْب . ِن ال َّسائِ ِب، َع ْن َس ِعيِد ْب ِي، َع ْن َع َطا ِء ْب ب َ ثَنَا أ اْب : ُم ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ْ ِر ال َّصائِِم فِي ال ِي َكب ْ َو ُكِرهَ ِلل َّش ُر ا ِّب ّخِ َص ِلل َرة،ِ بَا َش .فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف دمحم بن خالد، شيخ ابن ماجة. 536. (1688) (6523)- İbnu Abbas radıyallahu anh anlatıyor: "Yaşlı oruçlulara mübaşeret (öpme vs.) hususunda ruhsat tanındı ise de gençlere mekruh kılındı."722 * ORUÇLUYKEN GIYBET ـ837 ـ6824 ـ1685 - ٍ ِي َرافِع َحدَّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . ب َ ِر ّي،ِ َع ْن أ بُ َمقْ ْ ِن َزْيٍد َع ْن َس ِعيـٍد ال ْب َمةَ َسا ُ َر ِك، َع ْن أ َمبَا ْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال َرةَ؛ قَا َل َرْي ُه : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُر َّب ُجو ُع َص قَا َل : ْ ال َس لَهُ ِم ْن ِصيَاِمِه إَّ ْي ائٍِم ل . َ َس لَهُ ِم ْن قَيَاِمِه إَّ ْي َو ُر َّب قَائٍِم لَ َهُر ال َّس . فِي الزوائد: إسناده ضعيف. 537. (1690) (6524)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nice oruçlular vardır ki, tuttuğu oruçtan yanına sadece çektiği açlık kâr kalır. Nice gece namazı kılanlar vardır ki onların da kârı gece uykusuz kalmaktan ibarettir." 723 718 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. 719 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. 720 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. 721 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. 722 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. 723 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. * SAHUR ٍر ـ835 ـ6828 ـ1683 - َمٍر َّشا َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . بُو َعا ِن َعبَّا ٍس َع ِن ثَنَا أ . ثَنَا َز ْم َ َع ِن اْب َع ْن ِع ْكِر َمةَ َمةَ ، َع ْن َسلَ ْب ُن َصاِلحٍ عَةُ َ؛ قَا َل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِر النَّب : َها ِم النَّ ِم ال َّس َحِر َعلى ِصيَا َطعَا ِ ِل ا ْستَ . ِعينُوا ب ْي َّ ِم الل ِة َعلَى قِيَا ُو لَ قَ ْيل ْ ِال َوب .فِي الزوائد: إسناده زمعة بن صالح ضعيف. 538. (1693) (6525)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Gündüz orucuna sahur yemeği ile yardımcı olun, kaylûle (öğle uykusu) ile de gece namazına yardımcı olun!"724 * İFTARDA ACELE ـ838 ـ6826 ـ1685 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ِي َ َحدَّثَنَا أ . ب َ َع ْن أ َمةَ ِي َسلَ ب َ ِن َع ْمٍرو َع ْن أ ْشٍر، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ب َرةَ؛ قَا َل َرْي ٍر َما َع َّج ُه : َخْي ِ َ يَ َزا ُل النَّا ُس ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْط َر قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِف ْ يَ ُه ل . ودَ يُ َؤ ِّخ ُرو َ َ ُوا ال ْ فَإ َّ َ ال .فِي الزوائد: إسناده صحيح، على شرط الشيخين. والحديث من رواية سهل بن سعد، رواه الشيخا َ وغير هما. 539. (1698) (6526)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "İnsanlar iftarı tacil edip (geciktirmedikleri) müddetçe hayır üzere devam ederler. Öyleyse iftarı tacil edin (ilk vaktinde orucunuzu açın). Çünkü yahudiler, iftarlarını tehir ederler."725 AÇIKLAMA: Dinimiz, sahur yemeğine teşvik ettiği gibi, iftarı geciktirmemeyi emretmiştir. Oruçtan maksad vücudu ölçüsüzce acıktırıp bedene zahmet vermek değildir. Her hususta olduğu üzere burada da fazilet, sünnetin teşri ettiği şekle uymaktadır. Sünnete muhalefet hayırdan uzaklaşmanın alâmetidir. Sünnet hususundaki titizliğin kaybolması iftarın geciktirilmesinde ortaya çıksa bile ehemmiyet taşımaktadır. Ya âdâba, kılık kıyafete, günlük hayatımızın akışına tesir eden hususlardaki sünnete muhalefet? Elbette bu, daha büyük felaketlerin alâmeti olmaktadır.726 * ORUÇLU CÜNÜB SABAHLARSA ـ845 ـ6827 ـ1752 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِ و ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح. قَا:َ ثَنَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن ِر ّيِ؛ قَا َل قَا ْ ِن َع ْمٍرو ال َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن َج ْعدَةَ ٍر، َع ْن يَ ْحيَى ْب ِن ِدينَا ُعيَ ْينَةَ و ُل َع ْن َع ْمِرو ْب َرةَ يَقُ َسِم ْع : َ ُت أبَا ُه َرْي َك ْعبَةَ ْ َو َر ِّب ال َما ! ُت ْ ل ْف أنَا ق : ِط ْر ُ يُ ْ َو ُهَو ُجنُ ٌب، فَل َم ْن أ ْصبَ َح، . هُ قَالَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ُم َح َّمدٌ .فِي الزواءد: إسناده صحيح. رواه ا”مام أحمد من َّي هذا الوجه، وذكره البخاري تعليقا. وفي الصحيحين: إ َّ َ أبا هريرة سمعه من الفضل. وزاد مسلم. ولم أسمعه من النبي َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ّّللاُ َعل . َ 540. (1702) (6527)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: "Hayır! Kâbenin Rabbine yemin olsun! "Cünüb olarak sabahlayan kimse orucunu bozsun!" sözünü ben söylemedim. Bunu söyleyen, Muhammed aleyhissalâtu vesselâm'dır."727 AÇIKLAMA: Ashab ve tâbiinden bazıları, cünüb olarak sabahlayan kimsenin orucunun bozulacağına hükmetmiştir. Ancak, bundan daha sahih hadislere dayanan cumhûr, cünüb halde sabahlayanın orucunun bozulmayacağına hükmetmiştir.728 * HZ. NUH'UN ORUCU ـ841 ـ6825 ـ1714 - َع ْن ِيعَةَ ِن َرب ِر اْب َع ْن َج ْعفَ ِهيعَةَ ِن لَ ،َ َع ِن اْب ِي َمْريَم ب َ ِي َس ْه ٍل ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن أ ب َ ِي ُل ْب ُن أ َحدَّثَنَا َس ْه ب َ أ َسِم َع َعْبِد ّّللاِ ْب َن َع فِ يَقُو ُل َرا ٍس؛ أنَّهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْمٍرو يَقُو ُل : ا َ ْطِر َويَ ْوم ِف ْ ال َ يَ ْوم نُو ٌح الدَّ ْه َر، إَّ َ َصام ‘ ْض .فِي الزوائد: إسناده ابن لهيعة، وهو ضعيف. َحى 724 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/166. 725 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/166. 726 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/166. 727 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/167. 728 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/167. 541. (1714) (6528)- Abdullah İbnu Amr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Nuh aleyhisselâm Ramazan ve Kurban bayramları hariç, yıl orucu tutmuştur" dediğini işittim."729 * ŞEVVALDEN ALTI GÜN ٍر ـ842 ـ6828 ـ1718 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ثَنَا بَِقيَّة. ْب ُن َخاِلٍد ُ َصدَقَةُ ِر ُّي ثَنَا . ؛ قَا َل َسِم ْع ُت أبَا َما ِ ِر ِث الذّ َحا ْ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ال َّي ّّللاُ َي َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْوبَا َ َ َمْول ِ َّي، َع ْن ثَ َء ال َّر َحب أ ْس َما َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َ َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َعل ا َل َ نَّهُ قَ َ َ؛ أ م : َح َسنَ ِة فَلَهُ ْ ِال َء ب ال َّسنَ ِة َم ْن َجا َ َمام ْطِر، َكا َ َ تَ ِف ْ أيَّاٍم بَ ْعدَ ال ِستَّةَ َ َم ْن َصام َها أِل َع .فِي الزوائد: الحديث قد رواه ابن حبا َ فِي صحيحه قال السند ّي: يريد فهو صحيح، وقال: وله شاهد ْش ُر أ ْمثَ 542. (1715) (6529)- Sevbân Mevla Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Ramazan bayramından sonra altı gün oruç tutan, yıl orucu tutmuş gibi olur. Zira (ayet-i kerime'de) "Kim bir hayır amelde bulunursa ona yaptığının on misli ecir verilir" (buyrulmuştur)" dediğini işitmiştir."730 * TEŞRİK GÜNLERİ ORUÇ TUTULMAZ ـ843 ـ6835 ـ1718 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َمة،َ َع ْن َحدَّثَنَا أ . ِي سلَ ب َ ِن َع ْمٍرو َع ْن أ َما َ ،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْي ثَنَا َعْبدُال َّر ْح َم ِن ْب ُن ُسلَ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب أ : ْي ِه َ َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ ُم أ ْك ٍل َو : ُش ْر ٍب َو َسل ًى أيَّا ُم ِمن أيَّا .فِي الزوائد: إسناده صحيح على شرط الشيخين. 543. (1719) (6530)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "(Hacc sırasında) Mina'da geçirilen günler yeme içme günleridir."731 ـ844 ـ6831 ـ1725 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ُّى ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا أ . ِ . قَا:َ ٍت، َع ْن َو َعِل اب ِي ثَ ب َ ِن أ ِي ِب ْب َو ِكي ٌع َع ْن ُسْفيَا َ َ َع ْن َحب ثَنَا َخ َط َب أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِن ُس َحْيٍم؛ أ ْشِر ْب ِن ُم ْطِعٍم َع ْن بَ ِر ْب ِن ُجَبْي ْب ِ ِق نَافِع فَقَا َل التَّ ْشِري ْف يَّام : َ ٌس َ نَ إَّ َجنَّةَ ْ يَدْ ُخ ُل ال َّ َ ُم هِذِه ا ِ َوإ ُم أ ْك ٍل َو ُش ْسِل ’ ْر ٍب َمةٌ أيَّا َ يَّام .فِي الزوائد: رواه ابن خزيمة فِي صحيحه.قال السندي: يريد، فالحديث صحيح. 544. (1720) (6531)- Bişr İbnu Suhaym radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm teşrik günlerinde hutbe okudu ve dedi ki: "Cennete sadece müslüman kimse girecektir ve şurası da muhakkak ki bu günler yeme içme günleridir." 732 * CUMARTESİ ORUCU ـ848 ـ6832 ـ1726 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِ ِن يَ ِزيــدَ َع ْن َخال ْو ِر ْب َس، َع ْن ثَ ِن ثَنَا ِعيس َى ْب ُن يُونُ ِن َم ْعدَا َ َ َعْبِد ّّللاِ ْب ِد ْب ْي ُكْم بُ : ْشٍر؛ قَا َل ِر َض َعلَ تُ َما افْ فِي ال َّسْب ِت إَّ َ ُصو ُموا يَ ْوم تَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل . ُعودَ ِعنَ ٍب َر ُسو ُل ّّللِ َصل َحدُ ُكْم إَّ ْم يَ ِجدْ أ فَإ ْ َ لَ يَ ُم َّصهُ ْ َء َش َج َرةٍ فَل َحا أ . نَا ُم ْوِل َحدَّثَ ٍر ُم ْسعَدَةَ ِن بُ ْس َح َّمدُ ْب ُن . ِن َم ْعدَا َ َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن يَ ِزيدَ َع ْن َخاِلِد ْب ْو ِر ْب ِي ٍب َع ْن ثَ ثَنَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن َحب ْختِ ِه؛ قَالَ ْت ُ َ َع : ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَ : يريد، ْب . ا َل السندي ِن فَذَ َك . فِي الزوائد: رواه ا حبا َ فِي صحيحه َر نَ ْحَو قَا َل . هُ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُود وقيره بإسناد آخر ِ فالحديث صحيح. ي دَا ب َ والمتن موجود فِي أ . 545. (1726) (6532)- Abdullah İbnu Büsr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Cumartesi günleri, farz oruçlar dışında oruç tutmayın. Sizden biri, o gün, üzüm çöpünden veya bir ağaç kabuğundan başka (yiyecek) bir şey bulamasa bile, onları emip oruç tutmasın."733 AÇIKLAMA: Hadis, ramazan, nezir, kefaret, kaza gibi farz oruçlar dışında cumartesi günü oruç tutmamayı emreder. Mezhep imamları, sadece cumartesi gününde oruç tutmayı mekruh saymışlardır.734 729 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/167. 730 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/168. 731 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/168. 732 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/168. 733 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/169. 734 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/169. * AREFE GÜNÜ ORUCU ٍر ـ846 ـ6833 ـ1731 - ُم ْب ُن َع َّما ِن َعْبِد ّّللاِ َع ْن َحدَّثَنَا ِه َشا . ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن ِعيَا ِض ْب َع ْن إ ْس َحا َق ْب ِ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ي َح ْمَزةَ ب َ أ ِ َ؛ قَا َل ْعَما ِن النُّ ِر ّيِ َع ْن قَتَادَةَ ْب ُخدْ ْ يَقُو ُل َس ِعيٍد ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع : ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َسنَةٌ َر لَهُ َ َع َرفَة،َ ُغِف يَ ْوم َ َم ْن َصام بَ ْعدَهُ َو َسنَةٌ َمهُ َما أ .فِي الزوائد: ى ضعف إسحا إسناده ضعيف تفاقهم َعل ي فروة َ ِ ب َ َء له شاهد ْبدُ ّّللا بن أ ق بن َع . نعم قد َجا صحيح. 546. (1731) (6533)- Katâde İbnu'n-Numân radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Arafe günü oruç tutan kimsenin önündeki bir yıl ile geçmişteki bir yıllık (küçük) günahları mağfiret olunur" dediğini işittim."735 * AŞURA ORUCU َح ـ847 ـ6834 ـ1738 - دَّ ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ّيٍ ثَنَا أ . ؛ َ ِن َصْيِف ِ ّيِ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ٍن َع ِن ال َّش ْعب َضْي ٍل، َع ْن ُح َصْي ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن فَ َء قَا َل: َ َعا ُشو َرا يَ ْوم َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : نَا ْ ل َ؟ قُ يَ ْوم ْ ال َ َحدٌ َطِعم ْطعَ ْم ِم : ْن ُكْم أ ْم يَ َم ْن لَ َ َو ِمنَّا قَ : ِمنَّا . ا َل َطِعم فَأتِ ُّموا بَِقيَّةَ ْطعَ ْم يَ ْو ِم . ُكْم ْم يَ َ َو َم ْن لَ يَ ْو ِمِهْم . قَا َل َم ْن َكا َ َ َطِعم يُتِ ُّموا بَِقيَّةَ ْ عَ ُرو ِض فَل ْ َم فَأ ْر ِسل : ِدينَ ِة ُوا إلى أ ْه ِل ال ْ عَ ُرو ِض َحْو َل ال ْ يَ ْعنِي أ ْه .فِي َل ال ولم يرو عن ُم َح َّمد بن صيف . وله شاهد فِي السحيحين من ّي إسناده صحيح، غريب َعل . غير الشعبي َ الزوائد: ى شرط الشيخين ِن السنّي. لَى النسائي، وليس فِي رواية اْب ِ حديث سلمة بن ا’كوق والربيع بن معّوذ. والحديث قد عزاه المزي إ 547. (1735) (6534)- Muhammed İbnu Sayfî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Aşure günü bize sordu: "Bugün sizden bir şey yiyen var mı?" Biz de: "Yiyen de var yemeyen de" dedik. Bunun üzerine: "Bu günün geri kalanını bir şey yiyen de, yemeyen de (oruçla) tamamlasın. Arûz halkına da haber salın, onlar da günün geri kalan kısmını (oruçla) tamamlasınlar" buyurdu." Râvi der ki: "Arûz ile, Medine civarındaki Arûz nam mevkiin ahalisini kastetti."736 AÇIKLAMA: Daha önce de belirttiğimiz gibi, Ramazan orucu farz olmazdan önce Aşure orucu farz idi. Ancak Ramazan'ın farziyetinden sonra, Aşure orucu, isteyenin tutup isteyenin tutmayacağı müstehab bir oruç olarak teşri edilmiş, farziyeti kaldırılmıştır. Bu hadis, farziyetiyle ilgilidir.737 * PAZARTESİ-PERŞEMBE ORUCU ْن َحدَّثَ بَ ِر ُّي ـ845 ـ6838 ـ1745 - نَ عَ ْ عَ ِظيِم ال ْ عَبَّا ُس ْب ُن َعْبدُ ال ْ ِن ا ال . ِل ْب َع ْن ُس َهْي ِن ِرفَا َعةَ ٍد، َع ْن ُم َح َّمِد اْب ثَنَا ال َّض َّحا ُك ْب ُن ُم ْخلَ نَ ْي ْ َكا َ َ يَ ُصو ُم اث َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ َرة،َ أ ِي ُه َرْي ب َ ِي ِه َع ْن أ َع ْن أب ِي َصاِلحٍ ب َ َس أ َخِمي ْ ِقي َل: ُسو َل ّّللِ ِن َوال َر . فَ ُصو ُم يَا ! َك تَ إنَّ ِن نَ ْي ْ اث ا َ َّ َ يَ ْوم َ َس؟ فقَا َل أ َخِمي ْ َو ” ال ِهَما ِل ُك ّلِ ُم ْسِلٍم ْغِف ُر ّّللاُ فِي َس يَ َخِمي ْ ِجِر ثَنَ ْي . ي َن ِن َوال َها ُمتَ َحا إ . و ُل َّ َحتَّى يَ ْص َط يَقُ : ِل دَ ْع .فِي الزوائد: ُهَما ِن إسناده صحيح، غريب. مخلد ِن حبا َ فِي الثقات، تفرد بالرواية عنه الضحاك اب و ُم َح َّمد بن رفاعة ذكره اْب . وباقي إسناده ُود والنسائي َى شرط الشيخين َعل . بُو دَا َ وله شاهد من حديث أسامة بن زيد، رواه أ . وروي الترمذي بعض فِي الجامع، و قَا َل: حسن غريب. 548. (1740) (6535)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Pazartesi ve Perşembe günleri oruç tutardı. Kendisine, "Ey Allah'ın Resûlü! Siz Pazartesi ve Perşembeleri oruç tutuyorsunuz (bunun hikmeti nedir?)" diye sorulmuştu. Şu açıklamada bulundu: "Allah Teâla hazretleri pazartesi ve perşembe günleri birbirlerine küsenler hariç bütün müslümanlara mağfiret buyurur ve (amelleri arzeden meleğe); "Küs olan bu iki kişi barışıncaya kadar onları bırak!" emreder."738 AÇIKLAMA: Hadisin Tirmizi'deki veçhinde "Ameller pazartesi ve perşembe günleri Rab Teâla'ya arzedilir. Ben amelimin, oruçlu olduğum halde arzedilmesini severim" buyrulmuştur. 735 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/170. 736 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/170. 737 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/170. 738 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/171. Hadis, pazartesi ve perşembe günleri oruç tutmaya teşvik etmektedir. Ayrıca bu günlerde müslümanların küslüklerini giderip barışmaları istenmektedir. O günlerdeki ilahî mağfiret "küs olmama" şartına bağlanmıştır. Hadiste dikkat edilirse küslüğe sebep olan durumda haklı-haksız ayırımı yapılmıyor. Kendini haklı gören kimse de küslüğün giderilmesinde adım atmakla mükelleftir.739 * HARAM AYLARINDA ORUÇ ِح َزا ِم ُّي ـ848 ـ6836 ـ1743 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِ ُودُ ْب ُن َع َطا ٍء َحدَّثَنَا إ . ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ثَنَا دَا . َحِميِد اْب ْ َحدّثَنِي َزْيدُ ْب ُن َعْبِد ال َخ َّطا ِب، َع ْن ْ ِن ال ِم َر ِج ْب ٍب ِن َزْيِد ْب َى َع ْن َصيَا نَه َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِن َعبَّا ٍس؛ أ ِي ِه َع ِن اْب َما َ َ َع ْن أب ْي ُسل .فِي الزوائد: َ ُود بن عطاء، وهو ضعيف متفق َعلَى ضعفه إسناده دَا . 549. (1743) (6536)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah, aleyhissalâtu vesselâm Receb ayı orucunu yasaklamıştır." 740 AÇIKLAMA: Hadis zayıftır, sahih olma durumunda, "yılın onbir ayında sadece Receb'te tamamıyla oruç tutmak yasaklanmış olabilir" diye tevil edilmiştir. Çünkü Receb haram aylardan biridir ve bu aylarda oruç tutmak müstehabdır.741 ـ885 ـ6837 ـ1744 - ِ ِن َمة،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح. َسا ُ ِن أ ِن َعْبِد ّّللاِ اْب َو ْرد ُّي، َع ْن يَ ِزيدَ ْب َرا ِز الدَّ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِن َزْيٍد َكا َ َ يَ ُصو ْب َمةَ َسا ُ َّ َ أ َ َ؛ أ َرا ِهيم ْب ِ ُح ُرِم إ ْ ْش ُهَر ال َ ُم أ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل فَقَا َل ل : ُح ُرِم َهُ ْ َر َك أ ْش ُهَر ال فَتَ َّم َشَّواً ُص ْم . ثُ َحتَّى َما َت ْم يَ َز ْل يَ ُصو ُم َشَّواً ل .فِي الزوائد: إسناده صحيح. بن الحارث التيمي، َ َ َرا ِهيم ْب ِ إ أنه منقطع بين ُم َح َّمد بن إ وبين أسامة بن زيد. 550. (1744) (6537)- Muhammed İbnu İbrahim anlatıyor: "Üsame İbnu Zeyd radıyallahu anhümâ Haram aylarda oruç tutardı. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kendisine: "Şevvâl'de oruç tut!" buyurdular. O da, bundan sonra haram aylarda orucu terketti ve vefat edinceye kadar Şevvâl ayında oruç tuttu."742 * ORUÇ BEDENİN ZEKÂTIDIR ْكٍر ـ881 ـ6835 ـ1748 - بُو بَ َر ِك َ َحدَّثَنَا أ . ُمبَا ْ ُّي ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال عَدَنِ ْ ال َمةَ ِز ْب ُن ِر ُز ْب ُن َسلَ لعَ ِزي ْ ح َو َحدَّثَنَا ُم ْح . ثَنَا َعْبدُ ا َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ َع ْن ُج ْمَها َ َ َع ْن أ ِن ُعبَ ْيدَةَ َع ْن ُمو َسى ْب َ ُم َح َّم : ٍد، َجِميعاً م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َش ْي قَا َل : ٍء َز َكاةٌ ِل . ُك ّلِ َج َسِد ال َّصْو ُم ْ َو َز َكاةُ ال ِر . ُز فِي َحِدثِي ِه قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َص َزادَ ُم ْح : َ َو م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِر ل : ُم نِ ْص ُف ال َّصْب ال .فِي الزوائد: إسناده ِّصيَا ْي ِه وهو متفق َعلَى تضعيفه. الحديث من الطريقين معا ضعيف. فِي ِه ُمو َسى بن عبيدة الزير ّي. ومدار الطريقين َعلَ 551. ( 1745) (6538)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Her şeyin bir zekatı (temizlenme vasıtası) vardır, cesedin zekatı oruçtur." Muhrız rivayetinde şu ziyadede bulundu: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şunu ilave etti: "Oruç, sabrın yarısıdır." 743 ٍر ـ882 ـ6838 ـ1747 - ْخ َحدَّثَنَا ِه َشا . ِم ُّي ُم ْب ُن َع َّما ِ ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن يَ ْحَيى الل . ٍت َع ْن َّ اب ِن ثَ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َع ْمٍرو، َع ْن ُم ْصعَ ِب ْب ِر؛ قَا َل ِن ال ُّزبَ ْي َع : ْبِد ّّللاِ ْب َّ ِن ُمعَ أف اٍذ فَقَا َل ْ َط َر َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِعْندَ َس ْعِد ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َمُكُم َ َوأ َك َل َطعَا ُكُم ال َّصائِ ُمو َ ،َ ي ّّللاُ َعل : أف َط َر ِعْندَ أ’ ََئِ َكةُ َ م ْ ْي ُكُم ال ْت َعلَ َّ َو َصل فِي إسناده مصعب بن ثابت، عن َع . ْب .فِي الزوائد: ْبدُ ّّللا بن الزبير، ضعيف َرا ُر، 552. (1747) (6539)- Abdullah İbnu'z-Zübeyr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Sa'd İbnu Muâz'ın yanında iftar açmıştı. Şöyle buyurdular: "Yanınızda oruçlular iftar etti. Yemeklerinizden ebrâr olanlar yedi, size de melaikeler rahmet duasında bulundular."744 * ORUÇLUNUN YANINDA YENİRSE? 739 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/171. 740 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/171. 741 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/172. 742 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/172. 743 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/172. 744 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/173. ـ883 ـ6845 ـ1748 - ى ُم َصفَّ ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ِ ثَنَا َبِقيَّة. ي ِه؛ قَا َل ُ َرْيدَة،َ َع ْن أب ِن بُ َما َ َ ْب ْي ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن : َعْبِد ال َّر ْح َم ِن َع ْن ُسلَ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل ِل ِب ََ ٍل َر ُسو ُل ّّللِ َصل م : غَدَا ِء يَا ِب ََ ُل َ ْ إنّ . ِي َصائِ ٌم ال ! فَ َقا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : نَأ ُك ُل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِة َج أ ْر َزاقَنَا. نَّ ْ ْض ُل ِر ْز ِق ِب ََ ٍل فِي ال أ َشعَ ! ََ . ْر َت، يَا ِب ََ ُل َوفَ َ م ْ َوتَ ْستَ ْغِف ُر لَهُ ال ِ ُح ِع َظا ُمهُ َسبّ ُم تُ َّ َ ال َّصائِ أ ِك َل ِعْندَهُ؟فِي َ ُ َما أ ئِ َكةُ ِن فِي إسناده ُم َح َّمد بن َع . متفق َعلَى تضعيفه. حاتم وا ْبدُ ال َّر ْح َم ِن الزوائد: وكذبه اْب ’زد ّي. 553. (1749) (6540)- Büreyde radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Bilal radıyallahu anh'a: "Yemek ye, ey Bilâl!" demişti. "Ben oruçluyum!" diye karşılık verdi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm: "Biz rızıklarımızı yiyoruz. Bilal'in rızkının fazlı cennettedir. Ey Bilâl yanında yemek yenen oruçlunun kemiklerinin tesbih ettiğini ve meleklerin de onun için istiğfarda bulunduğunu hissettin mi?" buyurdular."745 * ORUÇLUNUN DUASI MAKBUL ٍر ـ884 ـ6841 ـ1783 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍِم ُم ْب ُن َع َّما َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ُّي ثَنَا ال . ؛ قَا َل ْ َمدَنِ ْ ِن ثَنَا إ ْس : َحا ُق ْب ُن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ال َسِم ْع ُت َعْبدَ ّّللاِ ْب ِي ُملَ ب أ و ُل َ ْي َكةَ : ا ِص يَقُ عَ ْ ِن ال ِن َع ْمِرو ْب َسِم ْع ُت َعْبدَ ّّللاِ ْب يَقُو ُل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َر قَا َل : دُّ َما تُ ْطِرِه لَدَ ْعَوةً إ َّ َ . ِلل َّصائِِم َعْندَ فِ ْي َكةَ ِي ُملَ ب ِن قَا َل اْب ُن أ : َع ْمٍرو َ َسِم ْع ُت َعْبدَ ّّللا ْب ِذَا أفْ َط َر يَقُو ُهَّم ُل، إ : َر الل ! ِلي َّ ْعِف تِي َو ِس َع ْت ُك َّل َش ْيٍء أ ْ َ تَ َّ ِ َر ْح َمتِ َك، ال َك ب ُ إنّ .فِي الزوائد: إسناده صحيح ’ َ إسحاق بن عبيد ِي أ ْسأل ّّللا بن الحارث، قَا َل النسائئ: ليس به بأس. بُو زرعة و قَا َل أ : ثقة. وذكره ابن حبا َ فِي الثقات. وباقي ِر َجال ا”سناد َعلَى َ شرط البخاري. 554. (1753) (6541)- Abdullah İbnu Amr İbni'l-As radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şurası muhakkak ki, oruçlunun iftarını açtığı zaman reddedilmeyen makbûl bir duası vardır."746 * BAYRAM NAMAZINA BİRŞEYLER YİYEREK GİDİLİR ـ888 ـ6842 ـ1788 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ ّيٍ َرةُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا ُحبَا . ِ ِن َعل ِن ُع َمَر ثَنَا ِم . ؛ قَا َل ْندَ ِل ْب ِع ْن اْب ٍ ثَنَا ُع : َكا َ َ َمُر ْب ُن َص ْهبَا َ ،َ َع ْن نَافِع َي ْغدُو يَ َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ْطِر النَّب ِف ْ ِة ال َي أ ْص َحابَهُ ِم ْن َصدَقَ ْطِر َحتَّى يُغَ ِدّ ِف ْ ال َ فِي الزوا : إسناده ضعيف. قد تسلسل ْوم . ئد بالضعفاء. ’ َ عمر بن صهبا َ ومن دونه ضعفاء. 555. (1755) (6542)- İbnu Ömer râdıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ashabına fıtır sadakasından yedirmedikçe Ramazan bayramı günü bayram namazına çıkmazdı."747 * RAMAZANDA MÜSLÜMAN OLAN ِ ُّي ـ886 ـ6843 ـ1765 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َو ْه َحدَّثَنَا ُم َح . ب ْ ِن ثَنَا أ ْح . ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ ْس َحا َق َع ْن ِعي َسى ْب َن َعْبِد َمدُ ْب ُن َخاِلٍد ال ّّللاِ ْب ِيعَةَ؛ قَا َل ِن َرب ِن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن ُسْفيَا َ َ ْب ْب ِقي ٍف َماِل ٍك َع ْن َع ِطيَّةَ ِ : إ ْس ََِم ثَ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِدُموا َعلَى َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِذي َن قَ َّ َوفْدُنَا ال ثَنَا ِه قَا َل: ْي َض َر َب َعلَ ْي ِه فِي َر َم َضا َ ،َ فَ ِدُموا َعلَ َوقَ َم ْس ِجِد ْ فِي ال بَّةَ ْم ِم َن ال َّش ْهِر ُ ِه م ق . ْي َي َعلَ َما بَِق َصا ُموا ُموا َّما أ ْسلَ فَل .فِي الزوائد: فِي َ ِن إسناده ُم َح َّمد بن إسحاق، وهو مدلس. المديني وقد رواه بالعنعنة عن عيسى بن َع : وتف ّرد بالرواية عنه، و قَا َل: ْبدُ ّّللا قَا َل اْب عيسى بن َع مجهول . ْبدُ ّّللا 556. (1760) (6543)- Atiyye İbnu Süfyân radıyallahu anh anlatıyor: "Sâkif kabilesinin müslüman olmasını müzakere etmek üzere Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gönderilen heyetimizin bize anlattığına göre, heyet Ramazan ayında O'na varmıştır. Aleyhissalâtu vesselâm, onları, mescidin içinde kurduğu çadırda ağırlamıştır. Heyet müslüman olunca ayın geri kalan günlerinin orucunu tutmuşlardır."748 AÇIKLAMA: Müslüman oluşları, bu esnada Resûlullah'la yaptıkları pazarlık ve bir kısım kabul edilen şartlarıyla ilgili teferruatı daha önce kaydettiğimiz bu heyetin yukarıda zikredilen macerası, Ramazan ayında müslüman olan bir kimsenin, ayın geri kalan günlerinde oruç tutması gerektiğini ifade etmektedir.749 745 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/173. 746 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/174. 747 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/174. 748 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. 749 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. * KADIN KOCANIN İZNİYLE ORUÇ TUTAR ِ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن . ي َس ِعيٍد؛ َح َّماٍد َحدَّثَنَا ُم َح . ـ887 ـ6844 ـ1762 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ب َ َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ َما َ َ َع ْن أ ْي بُو َعَوانَة،َ َع ْن ُسلَ َ ثَنَا أ ِج ِه قَا َل: َّن ِ َ أ ْزَوا ِإذْ ب َء أ ْ َ يَ ُص ْم َن إَّ ِ َسا النّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ نَ .فِي الزوائد: ى شرط البخاري َهى َر ُسو ُل ّّللِ َصل إسناده صحيح َعل . َ 557. (1762) (6544)- Ebu Sa'îd radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kadınların kocalarından izin almaksızın (nafile) oruç tutmaların yasakladı."750 AÇIKLAMA: Bazı alimler, kadının kocasından izin almadan oruç tutmasını "mekruh" addetmiş ise de, cumhûr "haram" demiştir. Bu yasağın sebebi, kocanın hanımı üzerindeki bazı haklarını gölgeleyeceği içindir. Nafile bir ibadet vesilesiyle vâcib bir hakkın ifa edilmemesi meşru değildir. Ancak farz olan oruç için izne ihtiyacı yoktur. Kaza oruç için de izin gerekir, çünkü onun başka zaman da kaza edilme ümidi vardır. Fakat günlü nezir oruçları için de izin gerekmez. Çünkü belli, muayyen bir vakitte ifaları vacib olmuştur. Alimler kocanın hazır bulunmadığı, hazır bulunsa bile zımnen izin verdiği veya vereceğinin bilindiği hallerde de kadının sarih bir izin olmaksızın oruç tutmasının caiz olduğuna hükmetmişlerdir. 751 * MİSAFİR, NAFİLE ORUCUNU EV SAHİBİNİN İZNİYLE TUTAR ـ885 ـ6848 ـ1763 - نَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ا’ ِد ُّي َحدَّثَ ْز . ؛ قَاَ ِي يَ ِزيدَ ب َ َو َخاِلدُ ْب ُن أ ُّي ثَنَا ُمو َسى ْب ُن دَا : َع ْن ُودَ َمدَنِ ْ بُو َب ْكٍر ال َ ثَنَا أ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِه َشا : « ا نَ َز َل ال َّر ِم ْب ِذَ ِهْم إ ِن ِإذْ ب ْوٍم، َف ََ يَ ُصو ُم إَّ ِقَ ُج ». ا ُل ب َهذَ َحدَّثَ : الحديث قد رواه الترمذي. قَا َل: نَا أيوب بن معاذ، قَا َل بُو بن واقد عن هشام بن عروة عن أبيه عن َعائِ َشةَ َ َحدَّثَنَا أ الحديث. و قَا َل: َهذَا حديث منكر. نعرف أحدا من الثقات روى َهذَا الحديث عن هشام. ي ِ ب َ ُود عن أ وقد روى ُمو َسى بن دَا ْكٍر بكر المديني عن هشام. َهذَا ضعيف عند أهل الحديث بُو بَ َ و أ . 558. (1763) (6545)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Bir kimse başkasının yanında misafir olunca, ev sahibinden izin almadan oruç tutmasın" dediğini rivayet etmiştir."752 AÇIKLAMA: Alimler bu yasağın nafile oruçla ilgili olduğuna, kerahetin de tenzihî olduğuna hükmetmiştir. Böyle bir oruç, ev sahibine sahur ve iftar hazırlama külfeti getirecektir.753 * ŞÜKÜRLE YİYEN ORUÇLU GİBİDİR ُّي ـ888 ـ6846 ـ1768 - ِ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ال َّرقّ ٍر ِ َحدَّثَنَا إ . ِن ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َج ْعفَ ِز ْب ُن ُم َح َّمٍد، َع ْن ُم َح َّمِد ْب عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُال َع ِي ُح َّرةَ ب َ ِن أ َع ْن َعِّمِه َح ِكيِم ْب ِي ُح َّرةَ ب َ ِن أ َع ا ْبِد ّّللاِ ْب ِن َسَّنةَ ِ َ ْب ْن ’ ِسنَا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِم ّي،ِ َصا ِح ِب النَّب قَ : قَا َل ْسل : ا َل َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ ِر : ُل أ ْجِر ال َّصائِِم ال َّصاب ْ ال .فِي الزوائد: إسناده صحيح. هُ موثقو َّطا ُعِم ال َّشا ِكُر، لَهُ ِمث ُ و ِر َج .َ ال ِن ماجة، سوى َهذَا الحديث وليس لسنا َ بن سنة، عند اْب . وليس له شئ فِي الكتب الخمسة ا’صولية. 559. (1765) (6546)- Sinan İbnu Senne el-Eslemî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şükreden oruçsuz kimseye, sabreden oruçlunun sevabının misli verilir."754 AÇIKLAMA: Oruç tutmayan kimse, yemek suretiyle kazandığı gücü Allah yolunda harcadığı taktirde, oruçlu gibi sevab kazanacaktır. Zira her ikisi de kulluk ifa etmiş olmaktadır. Oruçsuz, ömrünü aylak veya gayr-ı meşru şeylerde 750 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. 751 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. 752 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176. 753 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176. 754 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176. geçirirse oruçlu gibi sevap kazanacağı söylenemez. Hem oruçlu hem de hayırlı işler peşinde olan kimse elbette ayrıca oruç sevabıyla üstünlük elde eder.755 * MU'TEKİF MESCİDE YERLEŞİR ُم ـ865 ـ6847 ـ1774 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َعْي َحدَّثَنَا ُم َح . ِن ثَنَا نُ ْب ُن َح َّماٍد. ِن ُمو َسى َع ْن اْب ِن ُع َمَر ْب ِر ِك َع ْن ِعي َسى ْب ُمبَا ْ ثَنَا اْب ُن ال َرا ُشهُ ِذَا ا ْعتَ َك َف، ُطِر َح لَهُ فِ َ؛ أنَّهُ َكا َ َ إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ُع . ْوبَ ِة َمَر ْع ِن النَّب َء أ ْس ُطَوانَ ِة التَّ َو َرا َسِري ُرهُ أ .فِي ْو يُو َض ُع لَهُ ُ الزوائد: هُ موثقو َ إسناده صحيح َو ِر َج . ال 560. (1774) (6547)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma'nın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm itikafa girince, yatağı veya karyolası onun için, tevbe sütununun gerisine konulurdu."756 AÇIKLAMA: Tevbe sütunu, ashabtan birinin hatasını Allah affedinceye kadar kendini bağladığı sütundur.757 * MU'TEKİF HASTA ZİYARET EDER, CENAZEYE KATILIR MI? ْكٍر ـ861 ـ6845 ـ1777 - بُو بَ َ َمدُ ْب ُن َمْن ُصو ٍر أ ُس ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا أ ْح . ُّي ثَ . ثَنَا َنا يُونُ َسنِ ُخ َرا ْ َهيَّا ُج ال ال . ْب ُن ْ ثَنَا َعْنبَ َسةُ ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب ِق َع ْن أنَ َخاِل ْ َ َع : ْبِدال َّر ْح َم ِن َع ْن َعْبِدال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو قَا َل : َيعُودُ َجنَا َزةَ ْ ِك ُف َيتْبَ ُع ال ُم ْعتَ ْ ال َض َمِري ْ ال .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ’ َ عبد الخالق وعنبسة والهياج ضعفاء. مع أنه معارض بما هو أقوى منه، وهو أنه َكا َ َ يدخل البيت إ الحاجة. 561. (1777) (6548)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Mutekif (itikafta olan), cenazeye katılır, hastayı ziyaret eder."758 AÇIKLAMA: Bu hadis senetçe zayıf olduğu için, mutekifin cenazeye katılmasını, hasta ziyaretinde bulunmasını yasaklayan sahih hadisler sebebiyle, hükmüyle amel edilmemiştir. Mutekif, zaruri ihtiyacını gidermek üzere çıktığı zaman rastladığı hastaya "geçmiş olsun" diyebilir, sırf bu maksatla yerinden ayrılamaz. Alimler böyle hükmetmiştir.759 * İTİKAFIN SEVABI َكِريِم ـ862 ـ6848 ـ1751 - ْ َحدَّثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ . ْب ُن َعْبِد ال َميَّةَ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن أ . ثَنَا ِعي َسى ُ عَ ِّم ّيِ ْ ِر ُّي، َع ْن ُعبَ ْيدَةَ ال بَ َخا ْ ْب ُن ُمو َسى ال َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِن َعبَّا ٍس؛ أ ٍر َع ْن اْب ِن ُجبَ ْي ِد ال َّسبَ ِخ ّيِ َع ْن َس ِعيِد ْب ْرقَ َع ِك ِف ْن فَ ُم ْعتَ ْ قَا َل فِي ال َ م : نُو َب، ُهَو يَ ْعِك ُف الذُّ َويُ ْج َرى لَهُ ِم َن ا َها ِ ّ َح َسنَا ِت ُكل ْ َح َسنَا ِت َكعَاِم ِل ال ْ ل .فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف فرقد بن يعقوب السبخي البصري قد تكلم يَ ْحيَى بن َس الحائك.قَا َل السندي: قلت: فِي آخر كتاب الحج من جامع الترمذي: ِعيِد فِي فرقد السبخي وروى عنه الناس. 562. (1781) (6549)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm mutekif hakkında: "O, günahları hapseder ve bütün hayırları işlemiş gibi ona hayırlar kazandırır" buyurdular."760 * BAYRAM GECELERİNİ İHYA َم ـ863 ـ6885 ـ1752 - َّرا ُر بُو أ ْح َمدَ ال َ َحدَّثَنَا أ ْب ُن . ِي َحُّمويَةَ ُم َصفّ ِن يَ ِز ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . يدَ َع ْن ْ ْو ِر ْب ْوِليِد َع ْن ثَ ْب ُن ال ثَنَا بَِقيَّةُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب َمةَ َما ُ ِي أ ب َ ِن َم ْعدَا َ َ َع ْن أ ِن ُم َخاِلِد ْب : ْحتَ ِسب ِعيدَ ْي ْ تِي ال ْيلَ لَ َ ُمو ُت َم ْن قَام قَا َل تَ َ بُهُ يَ ْوم ْ ْم يُ ُم ْت قَل ّّلل،ِ لَ اً ُو ُب ل قُ ْ ال . فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لتد ليس بقية. 755 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176-177. 756 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177. 757 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177. 758 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177. 759 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177-178. 760 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/178. 563. (1782) (6550)- Ebu Ümâme radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim her iki bayramın da gecesini, Allah'tan sevap umarak ibadetle geçirirse kalplerin öldüğü günde kalbi ölmez." 761 AÇIKLAMA: 1- Burada uyanık kalarak, ibadetle ihya edilmesi tavsiye edilen iki geceden biri Ramazan ayının son gününü bayramın birinci gününe bağlayan gecedir, diğeri de Arefe gününü kurban bayramının birinci gününe bağlayan gecedir. Bu gecelerin tamamını değil mühim bir kısmını ihya eden, hadiste vaad edilen ecre müstahak olur. Hatta İbnu Abbâs'tan gelen bir rivayete göre, yatsı ile sabah namazını mescidde cemaatle kılan kimse o geceyi ihya etmiş sayılır, dolayısıyla bunu yerine getiren de hadisin belirttiği "gece ihyasının sırrı"na erebilir. 2- Kalplerin öldüğü günle Kıyamet gününün kastedilmesi muhtemeldir. Baz alimler "dünya hayatı" demişlerdir. Nitekim dünya sevgisi galebe çalan zengin ve diğer sağlıklı kimselerin ölü sayıldığını ifade eden nasslar mevcuttur (En'âm 122). 762 ZEKAT BÖLÜMÜ * ALTIN VE GÜMÜŞÜN ZEKATI ٍف َو َم َح ـ864 ـ6881 ـ1781 - ّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى قَاَ ثَنَا ُعَبْيدُ ّّللاِ . نَا ْب ُن َحدَّثَنَا َب . ُمو َسى ْكُر ْب ُن َخلَ َ ْنبَأ ْس َم أ ا ِعي َل َع ْن َ ِ ُم ْب ُن إ َرا ِهي ْب ِ إ ِم ْن َكا َ َ يَأ ُخذُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِن ُع َمَر َو َعائِ َشةَ؛ أ ِن َواقِ ٍد َع ِن اْب َع ، نِ ْص َف ْبِد ّّللاِ ْب َصا ِعداً ُك ّلِ ِع ْشِري َن ِدينَارا،ً فَ ِدينَا ’ ٍر َو ِم َن ا َرا ِهيم بن إ ْس َم ْربَ ِعي َن ِدينَارا .فِي الزوائد: ا ِعيل ،ً ِدينَاراً ْب ِ إسناد الحديث ضعيف، لضعف إ . 564. (1791) (6551)- İbnu Ömer ve Hz. Aişe radıyallahu anhümâ'nın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, her yirmi dinar ve daha fazlası için yarım dinar (zekât) alırdı, kırk dinar için de bir dinar (zekat) alırdı."763 * BİR YILLIK MALA ZEKÂT َج ْه َضِم ُّي ـ868 ـ6882 ـ1782 - ْ ال ّيٍ َوِليِد َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . َعِل ْ ثَنَا ُش . ؛ َجا ُع ْب ُن ال َع ْن َعائِ َشةَ ْب ُن ُم َح َّمٍد َع ْن َع ْمَرةَ ِرثَةُ َحا ثَنَا َ ْت يَقُو ُل َسِم ْع ُت َر قَال : ُسو َل ّّللِ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْ : َ َحْو ُل َصل ْي ِه ال َز َكاةَ فِي َم .فِي الزوائد: إسناده ضعيف ا ٍل، َحتَّى يَ ُحو َل َعلَ والحديث رواه الترمذي من حديث اْب .قَا َل ِن لضعف حارثة بن ُم َح َّمد، وهو ابن أبي الرجال. عمر مرفوعا وموقوفااهـ ْي ِه َحتَّى يحول َعلَ السندي: قلت: لفظه من استفاد ْي ِه الحول ِن عمر مرفوعا بإسناد فِي ِه َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َ ما ف زكاة َعل . رواه عن اْب بن زيد بن أسلم. و قَا َل: وهو ضعيف فِي الحديث كثير الغلط. ضعفه غير واحد. ورواه عنه موقوفا. و قَا َل: َهذَا أصح. ورواه غير واحد موقوفا. 565. (1792) (6552)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Üzerinden bir yıl geçmedikçe, bir malda zekat yoktur" dediğini işittim." 764 * ZEKAT DÜŞEN MİKTAR ُّي ْب ُن ُم َح ـ866 ـ6883 ـ1784 - َّمٍد ِن ثَنَا َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل َو ِكي ُع َع ْن َحدَّثَنَا َعِل . ِ ِر ْب ٍر، َع ْن َجاب ِن ِدينَا ِن ُم ْسِلٍم َع ْن َع ْمِرو ْب ُم َح َّمِد ْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : « َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْوٍد َصدقَةٌ َما دُو َ َ َخ ْم ِس ذَ َس فِي ْي ل . َ ٍق َصدَقَةٌ ْو َسا َ َما دُو َ َ َخ ْم َس ِة أ َس فِي ْي َو » لَ .فِي الزوائد: إسناده حسن. 566. (1794) (6553)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Beş deveden aşağı mal için zekat yoktur. Beş okiyyeden az (gümüş için de) zekât yoktur. Beş vask miktarından az olan (hurma, üzüm ve hubûbat) için de zekat yoktur."765 AÇIKLAMA: 761 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/178. 762 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/179. 763 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/180. 764 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/180. 765 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/181. 1- Zekatla ilgili teferruat, vask, okiyye, müdd, rıtl gibi değişik ölçeklerin bugünkü birimlere göre miktarları daha önce açıklandı, burada tekrar etmeyeceğiz. 2- Beş vask toprak mahsullerinde zekat için nisab kabul edilmiştir. Beş vasktan daha az mahsul için zekat verilmez. Bir vask, altmış sa'dır. 766 * ZEKÂT VERİRKEN NE DENİR? َوْيدُ ْب ُن َس ـ867 ـ6884 ـ1787 - ِعيٍد ِن ُعبَ ْيٍد َع ْن َحدَّثَنَا ُس . ْب ِر ّيِ ْختَ بَ ْ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم َع ِن ال َر ثَنَا ال ةَ؛ قَا َل ْ ِي ُه َرْي ب َ أب : قَا َل ِي ِه َع ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُ : « وا َوابَ َها، أ ْ َ تَقُول َف ََ تَْن َسْوا ثَ ُم ال َّز َكاةَ ِذَا أ ْع َطْيتُ َم ْغَر َم إ : ا َها ْ َو ََ تَ ْجعَل َما َم ْغنَ َها ْ ُهَّم ا ْجعَل الل .فِي َّ ِذَا َ الزوائد: فِي إسناده الوليد بن مسلم الدمشقي، و َكا َ َ مدلسا. ى ضعفه والبختر ّي متفق َعل . و قَا َل فِي ِه: له شاهد من حديث: إ ْي ِه أتاه ال َّر ُج . ُل بصدقة ماله صلى َعلَ 567. (1797) (6554)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Zekat verdiğiniz zaman: "Allahım! Bu zekatı büyük bir sevaba vesile kıl, (hak sahibine ödenip sevap beklenmeyen) bir borç kılma" demek suretiyle zekatın sevabını istemeyi unutmayın." 767 AÇIKLAMA: Zekat bir ibadettir. Hadis, bu ibadetin de ibadet niyetine makrûn olması gereğini hatırlatmaktadır. Bütün mal ve mülkün gerçek sahibi, onların yaratıcısı Rabbülâlemîn olan Allah Teâla hazretleridir. Kişinin tasarrufuna emanet ettiği malından belli bir miktarı fukaraya ödemesi gereken bir borç kılmıştır. Bu borcu ödeyen kimseye mutlaka sevap şartı yoktur. Hadis, kişinin, niyetine bağlı olarak bu sevabı alabileceğini belirtmektedir. Böyle bir dua, mal sahibine kulluk edebi kazandırmada, malın hakiki sahibi olmadığı şuurunu vermektedir.768 * DEVELERİN ZEKÂTI ِن ُخَوْيِلٍد النَّ ْي َسابُو ِر ُّي ـ865 ـ6888 ـ1788 - ِل ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ِم ُّي َعِقي َ ،َ َحْف ُص ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ال ُّسلَ ُم ْب ُن َط ْهَم ثَنَا . اَ َرا ِهي ْب ِ ثَنَا إ ِر ّيِ؛ قَا َل ِي َس ِعيٍد ال ُخدْ ب َ ِي ِه َع ْن أ َع ْن أب َرةَ ِن ُع َما ِن يَ ْحيَى ْب قَا َل َر ُسو ُل َع : ْن َع ْمِرو ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َم ّّللِ َص : » ا دُو َ َ ل َس فِي ْي لَ َخ ” ْم ٍس ِم َن ا ِ ِل َصدَقَةٌ َش ْي ’ ٌء َو ب . ََ فِي ا ِ ْربَع : َغ تِ ْسعاً ُ لَى أ ْ َ تَْبل ِ َها َشاةٌ إ ِفي فَ ِ َ فَإ . ، إلى ِذَا بَلَغَ ْت َخ ْمساً َها َشاتَا ِفي فَ ِذَا بَلَغَ ْت َع ْشراً فَإ َغ أ ْربَ َع َع ُ َر أ ْ َ تَْبل ةَ َغ تِ ْس َع َع ْش َر ْش . ةَ ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ َها َث ََ ُث ِشيَاٍه، إ ِفي فَإ . ْربَ ُع ِذَا بَلَغَ ْت َخ ْم َس َو َع َش َرة،َ فَ َ َها أ ِفي ِذَا بَلَغَ ْت ِع ْشِري َن، فَ فَإ َو ِع ْشِري َن ْربَعًا َ َغ أ ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ ْن ِشيَاٍه، إ . ِ َها ب ِفي َو ِع ْشِري َن، فَ لَى َخ ْم ٍس َو فَإ َث ََِثي َن ِذَا بَلَغَ ْت َخ ْم ًسا ِ ُت . ْن ُت َم َخا ٍض، إ ِ ْم تَ ُك ْن ب ِذَا لَ فَإ بُو ٍ ،َ ذَ َكٌر . ْرَب ِعي َن َم َخا ٍض فَاْب ُن لَ َ َوأ َغ َخ ْم ًسا ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ بُو ٍ َ إ ْن ُت لَ ِ َها ب ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا فَ فَإ . ْ َ ِ َ لَى أ ِ ، إ َها ِحقَّةٌ ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ ِ فَإ ِ َغ ِستّ ُ تَْبل ي َن. َعةٌ َجذَ َها ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ َو فَإ . َسْب ِعي َن ِ َغ َخ ْم ًسا ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ إ . َغ تِ ْس ِعي َن ِ ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ بُو َ ،َ إ ْنتَالَ ِ َها ب ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ ِ فَإ . َغ ِع ْشِري َن َو ِمائَةً ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ ِ ،َ إ تَا َحقَّ َها ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ ِ فَإ . َخ ْم ِسي َن ِحقَّةٌ َّم فِي ُك ّلِ بُو ٍ َ ث . ُ ْن ُت لَ ِ ْربَ ِعي َن ب َ َوفِي ُك ّلِ أ .فِي الزوائد: ِن فِي ِه ُم َح َّمد بن عقيل. قَا َل فِي ِه أحمد والحاكم: حدّث عن حفص بن َعْبدُ ّّللا بحديثين لم يتابع عليهما. حبا َ وقَا َل اْب : من الثقات بُو َعْبدُ ّّللا الحاكم: من أعيا َ العلماء. َ وربما أخطأ. حدث بالعراق بمقدار عشرة أحاديث مقلوبة. وقال النسائي: ثقة. وقَا َل أ ِي َس ِعيِد رواها الشيخا َ وغيرهما. ب َ وباقي رجال ا”سناد ثقات َعلَى شرط البخاري. والجملة ا’ولى من حديث أ 568. (1799) (6555)- Ebu Sa'îdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Beşten az olan deve için zekât yoktur. Dört deve için de zekat yoktur. Deve sayısı beşe ulaştımı, dokuz oluncaya kadar bir koyun gerekir. On deve olunca iki koyun gerekir, ondört deveye kadar yine iki koyun gerekir, onbeşe ulaştı mı üç koyun gerekir. Ondokuz olsa da üç koyun gerekir. Yirmi olunca dört koyun gerekir. Bu, yirmidörde kadar böyledir. Deve sayısı yirmibeşe ulaşınca, otuzbeş oluncaya kadar bu miktarın zekatı bir bint-i mehazdır (bir yaşını doldurmuş, ikinci yaşına basmış dişi deve); eğer bintu mehâz yoksa bir ibnu lebûn (iki yaşını doldurup üçüncü yaşına basan erkek deve)dir. Eğer bir deve fazlalaşırsa (otuzaltı olursa) zekatı bir bintu lebûndur. Sayı kırkbeşi buluncaya kadar zekat yine de bir bintu lebûndur. Bu miktarı bir deve aşsa bir hıkka (üç yaşını doldurup dörde basan dişi deve); bu, deve sayısı altmış oluncaya kadar böyledir. Altmış deveyi aşınca yetmişbeş oluncaya kadar bir ceze'a (dört yaşını doldurup beşinciye giren dişi deve) gerekir. Bu miktarı bir deve aşınca doksan deveye kadar iki bintu lebûn gerekir. Bu miktarı bir deve aşınca (91 olunca) iki hıkka gerekir, bu 120'ye kadar böyledir. Bundan sonra her elli deve için bir hıkka, her kırk için bir bintu lebûn (zekât) gerekir."769 766 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/181. 767 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/181. 768 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/182. 769 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/183. * DAVARIN ZEKATI َو ـ868 ـ6886 ـ1556 - ِليِد ْ ٍر، َعبَّادُ ْب ُن ال بُو بَدْ ِل َ فَ ْض َحدَّثَنَا أ . ْ ِي ِه َع ِن ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ِن َزْيٍد َع ْن أب ْب َمةَ َسا ُ َر ِك َع ْن أ ُمبَا ْ ثَنَا اْب ُن ال ِن ُع َمَر؛ قَا َل اْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُم ْسِل ِمي َن َعلَى ِميَا ِه ِهْم قَا َل : تُ ْ .فِي الزوائد: ى ضعف َصدَقَا ُت ال ْؤ َخذُ اتفقوا َعلَ أسامة بن زيد. قيل هو أسامة بن زيد بن أسلم. 569. (1806) (6556)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Müslümanların zekatları (sürülerini suladıkları) su başlarında alınır. (Zekat memurları oralara gider, halk, zekatını vermek için, zekat memurlarının ayağına gelmez)."770 * SADAKA TOPLAYANLAR ِم ْصِر ُّي ـ875 ـ6887 ـ1515 - ْ َو ْه َحدَّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . ٍب َسَّواٍد ال ٍر ثَنَا اْب ُن . َّ َ ُمو َسى ْب َن ُجبَ ْي َ ِر ِث؛ أ َحا ْ أ ْخبَ َرنِي َع ْمُرو ْب ُن ال ال َّصدَقَةَ َخ َّطا ُب، يَ ْوماً ْ َّ َ َعْبدَ ّّللاِ اْب َن أنَ ْي ٍس َحدَّثَهُ أنَّهُ تَذَا َكَر ُهَو َو ُع َمُر ْب ُن ال فَقَا َل : ي ّّللاُ َحدَّثَهُ أ . ُع َمُر َ َّ ْم تَ ْس َم ْع َر ُسو َل ّّللِ َصل ألَ ْي ِه َ َعل ِحي َن َ م َّ َو َسل هُ؟قَا َل ُ َمِة يَ ْحِمل ِقيَا ْ ال َ ِ ِه َيْوم َي ب تِ ُ ْو َشاةً أ أ َها بَ ِعيراً َم ْن َغ َّل ِمْن ِة أنَّهُ َّصدَقَ ْ ُو َل ال يَذ : نَ ْي ٍس ْ ُكُر ُغل ُ فَقَا َل َع : بَلىَِفي الزوائد: فِي ْبدُ ّّللاِ اْب ُن أ ِن إسناده مقال. ’ حبا َ فِي الثق ّي فِي الكاشف: ثقة. ولم أر لغيرهما َ ُمو َسى بن جبير ذكره اْب ات. وقال: إنه يخطي. وقَا َل الذهب ِن فِي ِه كما. حبا َ فِي الثقات هُ ثقات. ْبدُ ّّللا بن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ذكره اْب ُ و َع . وباقي ِر َجال 570. (1810) (6557)- Abdullah İbnu Üneys radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Kendisi Hz. Ömer radıyallahu anh'la birlikte bir gün zekat hakkında müzakerede bulunmuşlardır. Hz. Ömer: "Sen, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın sadakada yapılan hırsızlık hakkında: "Kim sadaka malından bir deve veya koyun çalacak olsa, Kıyamet günü o çaldığı şeyi sırtına yüklenmiş olarak gelir!" buyurduğunu işitmedin mi?" demiş, Abdullah İbnu Üneys de: "Evet işittim" diye cevap vermiştir."771 * ZEKÂT GEREKTİREN MALLAR ٍر ـ871 ـ6885 ـ1518 - نَ َحدَّثَ ِن ُشعَ ا ِه َشا . ْي ٍب َع ْن ُم ْب ُن َع َّما ِن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن َع ْمِرو اْب ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِ ثَنَا إ َخ ْم َس أب : ِة ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل ْ ال َّز َكاَة فِي هِذِه ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َما َس َّن َر ُسو ُل ّّللِ َصل إنَّ : فِي ا ي ِب، ِ َوال َّزب ْمِر، َوالتَّ ِر، َوال َّش ِعي ِحْن َط ِة، ْ ل َرةِ َوالذُّ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ’ َ ُم َح َّمد بن َعْبدُ ّّللا هو الخزرجي. قَا َل ا”مام أحمد: ترك الناس حديثه وقال الحالم: متروك الحديث ب خف بين أئمة النقل فِي ِه. وقَا َل الساجى: أجمع أهل النقل َعلَى ترك حديثه، وعنده مناكبر. 571. (1815) (6558)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, (yerden çıkan mahsullerden) şu beş şeyden zekat verilmesini teşri buyurdu: "Buğday, arpa, hurma, üzüm ve darı." 772 AÇIKLAMA: Mevzu üzerine gelen başka rivayetler de mevcuttur. Bu sebeple alimlerin bu meseledeki hükümleri ihtilaflıdır: * Hasan Basri, Sevrî, Şa'bi ve Hasan İbnu Sâlih'e göre sadece buğday, arpa, üzüm ve hurmadan zekat verilir. Beyhâkî, bu görüşü te'yiden "Sebzelerde zekât yoktur" rivayetini de kaydetmiştir. * Ebu Hanîfe ve Züfer rahimehümâllah'a göre, cemiyetin örfüne göre "gelir ve verim elde etmek maksadıyla ekimi yapılan her şeyden zekat verilmelidir." Dolayısıyla her çeşit hububat, karpuz, kavun, salatalık, patlıcan, yonca, şeker kamışı vs. bütün mahsulat zekata tabidir. Ancak kendiliğinden biten çayır, kamış, ağaç ve benzeri maddelerle odun, ot, saman, hurma dalı gibi tâli şeylerden zekat verilmez. "Her maldan zekat alınır" hükmüne giden alimler "mallarından zekat al!" (Tevbe 103) ayetinin âmm oluşunu delil kılmışlardır. Ayrıca, zekât alma hükmünü bütün mallara teşmil eden hadisler de mevcuttur. * İmam Muhammed ve Ebu Yusuf, bir yıl kalabilen dayanaklı mahlukatın zekâta tabi olacağını, fazla uğraştırmadan bir yıl kalamayan meyve ve bitkilerin zekâta tabi olmayacağını söylemişlerdir. * İmâm Mâlik ve İmam Şâfiî hazretlerine göre, insanlarca ekilen ve uzun müddet saklanabilen buğday, arpa, darı, pirinç, mercimek ve nohut gibi hububat için zekat mevzubahistir. Zahire nev'ine girmeyen sebze, meyve, keten ve pamuk tohumu, susam ve zeytin gibi maddeler zekata tabi değildir. Meyvelerden yalnız üzüm ve 770 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/183. 771 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/184. 772 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/184. hurmadan zekat verilir. Bunlara göre, zekata tabi toprak mahsulleri nisab miktarına ulaşırsa zekat verilir, aksi taktirde verilmez. * Ahmed İbnu Hanbel merhuma göre, insanların ekip kaldırdıkları toprak mahsullerinden (hububat ve meyveden) kurutulmaya ve uzun müddet saklanmaya elverişli olup ölçeklerle ölçülen maddeler zekâta tâbidir. Bu bahisle ilgili teferruat için Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu görülmelidir (4 cilt s. 79 ve devamı).773 * ZEKAT İYİ MALDAN VERİLMELİ َح ِ َ ـ872 ـ6818 ـ1522 - دَّ ِن َس ِعيٍد القَ َّطا ِن يَ ْحيَى ْب َمدُ ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ِز ُّي ثَنَا أ ْح . ْنَق عَ ْ ُط ْب ُن نَ ْصٍر ثَنَا ُع ْمُرو ْب ُن . ، ُم َح َّمِد ال ثَنَا أ ْسبَا ْوِل ِه ُسْب َحانَهُ ِز ٍب فِي قَ ِن َعا بَ َرا ِء ْب ْ ٍت َع ِن ال ِ اب ِن ثَ ْب ّيِ َع ْن َعِد ّيِ َر ْج ال ُّسِدّ َو ِمَّما أ ْخ َع ِن : ِي َث َم نَا ل ’ ْنهُ َ ُكْم ِم َن ا َخب ْ ْر ِض َو ََ تَيَ َّمُموا ال تُْن . قَا َل: ْت فِي ا ِفقُو َ َ ِر نَ َزل ’ َ َصا بُ ْسِر َكانَ ِت ’ ْن . ا ْ َء ال نَا َها أقْ ِذَا َكا َ َ ِجدَادُ النَّ ْخ ِل ِم ْن ِحي َطانِ َصا ُر تُ ْخِر ُج، إ َعلَى َحْب ٍل ْن . ِقُونَهُ ّ فَيُعَل ِن فِ بَ ْي َن أ ْس فَيَأ ُك ُل ُطوانَتَْي َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ي َم ْس ِجِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِجِري َن ُمَها ْ ُء ال َرا َح َش َف ِم . ْنهُ فُقَ ْ فِي ِه ال ْنواً َحدُ ُه ْم فَيَدْ ِخ ُل قِ َم فَيَ ْعِمدُ أ . ا يُو َض ُع ِم َن ا َرةِ ْ َجائِ ٌز فِي َكث يَ ’ نَا ِء ُظ ُّن أنَّهُ َم ْن فَعَ ق . َل ْ فَنَ َز َل فِي ِي َث ِمْنهُ تُْنِفقُو َ َ َو ذِل َك: ََ َخب يَقُ : َ و َ َ تَيَ َّمُموا ال . و ُل ْ َح َش ِف ِمْنهُ تُْنِفقُ ْ تَ . و ُل ْعِمدُوا ِلل ْ َ تُ ْغِم ُضوا فِي ِه يَقُ َ ََ أ ّ ِ ِآ ِخِذي ِه إ ْم ب ْستُ َولَ َي : ْهِد ُ ْو أ لَ َث أنَّهُ بَعَ ِ ِه، َغْيظاً َعلَى ا ْستِ ْحيَا ٍء ِم ْن َصا ِحب ُموهُ إَّ تُ ْ ل ِ لَ ُكْم َما قَب َجةٌ ُك ْن لَ ُكْم في ِه َحا ْم يَ ْي ُكْم َمالَ ُّي إل . َع ْن َ ُموا أ َّ َ ّّللاَ َغنِ َوا ْعلَ ُكْم ِ .فِي الزوائد: إسناده صحيح. ’ ي حاتم والذهبي َصدَقَاتِ ب َ ِن أ ِن حبا :َ َ أحمد بن ُم َح َّمد بن يَ ْحيَى قَا َل فِي ِه اْب : صدوق. و قَا َل اْب من الثقات. و َكا َ َ منعتا. وباقي رجال ا”سناد َعلَى شرط مسلم. 572. (1822) (6559)- Berâ İbnu Âzib radıyallahu anh'tan rivayet edildiğine göre, bu yüce sahabi "[Ey iman edenler! Kazandığınız şeylerin] ve yerden sizin için çıkardığımız şeylerin temizlerinden infak ediniz ve malın kötüsünden infak etmeye kalkmayın!" (Bakara 267) meâlindeki ayet-i kerime hakkında şöyle demiştir: "Bu ayeti kerime Ensar radıyallahu anhüma hakkında nazil oldu. Onlar, hurma toplama mevsimi gelince, kendi bahçelerinden taze hurma salkımlarını devşirip, Resûlullah'ın mescidinde sütunlar arasına gerilmiş iplere asarlardı. Bunlardan fakir muhacirler yerlerdi. Ensarilerden biri, bu kadar çok salkımın arasında bir tane adi hurmalı salkımın bulunmasını caiz sanarak adi hurmalar da bulunan bir salkım sokuşturmuştu. İşte bunu yapan ِي َث ِمْنهُ تُْنِفقُو َ َ hakkında َخب ْ َو ََ تَيَ ّمُموا ال buyrularak "Zekatınızı, bozuk ve kötü hurmadan vermeye kalkmayın" ihtarında bulunulmuştur. َ ْ َا ِآ ِخِذي ِه إّ ْم ب ْستُ َولَ تُ ْغِم ُضوا فِي ِه İbaresiyle de "Öyle kötü hurmalar ki, eğer size hediye edilmiş olsaydı işinize yaramayan bir şeyi size gönderdiği için hissedeceğiniz öfkeden dolayı, sahibinden utanç duyarak kabul edecektiniz" denmek istenmiştir. َ ّ َا مواُ َوا ْعلَ ّي َع ْن َصدَقَ اتِ . .. ُكْم ّّللاَ َغنِ ibaresiyle Hak Teâla hazretleri, bizim sadakalarımıza muhtaç olmadığını belirterek, sadakayı kendi menfaatimiz için verdiğimizi, öyleyse iyi şeylerden vermemiz gerektiğini ihtar etmiştir."774 AÇIKLAMA: Bu hadis, Allah rızası için verilen sadakaların, hoşumuza gitmeyen, işe yaramayan, başkasından bize geldiği taktirde haysiyeten rencide olacağımız nev'den olmamasına dikkat etmemiz gereğine Kur'ânî bir delil sunmaktadır. Ehemmiyetine binaen bu mevzuda başka nasslar da gelmiştir. 775 * BALIN ZEKATI ُّي ْب ُن ُم َح ـ873 ـ6865 ـ1523 - َّمٍد َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َم قَا:َ ا َ َ َحدَّثَنَا أ . ْي ِز، َع ْن ُسلَ عَ ِزي ْ ِن َعْبدُ ال َو ِكي ٌع، َع ْن َس ِعيِد اْب ثَنَا ّيِ ِق ُمتَّ ْ َرةَ ال ِي َسيَّا ب َ ِن ُمو َسى َع ْن أ قَ - ُت ْب . ا َل، ْ ل ُ يَا ! إ ْ َ لي نَ ْح .ًَ قَا َل: ُت َر ق : ُسو َل ّّللِ ْ ل ْش َر قُ عُ ْ َه يَا ! ا ِلي َر أِدّ ال : ُسو َل ّّللِ ا ْحِم . َحاها ِلي ِ فَ .فِي الزوائد: ي حاتم عن أبيه َح َما ب َ ِن أ فِي إسناده قَا َل اْب : لم يلق سليما َ بن ُمو َسى أبا سيارة. والحديث مرسل. وحكى الترمذي فِي العلل عن البخاري، عقب َهذَا الحديث، أنه مرسل. ثم قَا َل: لم يدرك سليما َ أحدا من الصحابة هـ.وأبو سيارة ِن ماجة سوى َهذَا الحديث الواحد، وليس له شئ ليس له عند اْب «فِي ا’صول» الخمسة. 573. (1823) (6560)- Ebu Seyyâre el-Müte'î anlatıyor: "Ey Allah'ın Resûlü, benim bal arılarım var (zekat düşer mi?)" dedim. "Evet! Öşrünü ver!" buyurdu. "Ey Allah'ın Resûlü! Arıları benim için muhafaza buyur!" dedim, o da onları benim için muhafaza buyurdu."776 773 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/184-185. 774 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/186. 775 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/186. * ÖŞÜR VE HARAÇ ُّي ـ874 ـ6861 ـ1531 - َمغَانِ ُح َسْي ُن ْب ُن ُجيَ ْيٍد الدَّا َمْرَو ِز ُّي ْ َحدَّثَنَا ال . ْ ثَنَا َعتَّا ُب ْب ُن . بُو َح ْمَزةَ؛ قَا َل ِزيَاٍد ال َ َر ثَنَا أ : ةَ َسِم ْع ُت ُمِغي ِن َزْيٍد، َع ْن َح ا’ يَّا َ َ ا َحِدّ ُث َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِن ْز ’ ِد ّيِ يُ َع ََِء ْب ْ ، َع ِن ال ِ ْع ا َل َرج َح ْض َرِمي؛ قَ ْ ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ بَعَثَنِي َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْو إلَى َه َج َر ِن أ بَ ْح َرْي ْ لَى ال ِ ُكو ُ َ بَ ْي َن ا َط إ . يَ َحائِ ْ َو فَ ُكْن ُت آتِي ال ” ةِ َحدُ ُه ْم ْخ . ُم ْشِر يُ ْسِل . ِك ُم أ ْ َو ِم َن ال ْش َر، عُ ْ ِم ال ُم ْسِل ْ ِم َن ال فَآ ُخذُ َج َخ َرا ِن معين، وعده ال .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ’ َ مغيرة ا’ َّمد بن زيد مجهو َ ْ زدي و ُم َح . وحيا َ ا’عرج، وإ َ وثقه اْب تبميه المز ّي . اْب . فِي التهذيب ِن حبا َ فِي الثتات، فإ َ روايته عن العء مرسلة 574. (1831) (6561)- Alâ İbnu'l-Hadramî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm beni Bahreyn'e -veya Hecer'e- gönderdi. Ben orada kardeşler arasında müşterek olan bir bağdan vergi almak üzere giderdim. Kardeşin biri müslüman ise, müslümanın payına düşenden öşür, müşrikten de haraç alırdım." 777 * VASK, ALTMIŞ SA'DIR ُمْنِذِر ـ878 ـ6862 ـ1533 - ْ ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن فَ . ي َضْي َحدَّثَنَا َعِل . ٍل ُّي ْب ُن ال ب َ ِي َربَاحٍ َو أ ب َ ِن أ ثَنَا ُم َح َّم ْد ْب ُن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن َع َطا ِء اْب ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب ِر، َع ِن َجاب ال ُزبَ ْي : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : « َ َو ْس ُق ِستُّو َ َ َصاعاً ْ ال »ِ.في الزوائد: إسناد حديث ِر ضعيف َج . عرزمي اب ِ تفاقهم َعل . قَا َل: ي َى ترك حديث ُم َح َّمد بن عليد ّّللا ال ب َ ورواه أصحاب السنن، خ الترمذ، من حديث أ َس ِعيِد. 575. (1833) (6562)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir vask altmış sa'dır."778 * YAKINLARA ZEKAT ـ876 ـ6863 ـ1538 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َ َحدَّثَنَا أ . ِم ْبن ِن آدَم ِ ثَنَا َخ ي ِه، ْف ثَنَا يَ ْحيَى ْب . ُص ْب ُن ِغيَا ٍث، َع ْن ِه َشا ُع ْرَوة،َ َع ْن أب َمةَ؛ قَالَ ْت ِّم َسلَ ُ َمة،َ َع ْن أ ِّم َسلَ ُ ْن ِت أ ِ َب ب َع : ِة ْن َزْينَ ِال َّصدَقَ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َعْبِد ّّللاِ َمَرنَا فَقَال : َ ْت َزْيَن ُب ا ْمَر أ . أةُ َصدَّ َق َعلى َزْو ِة أ ْ َ أتَ أيُ ْج ِلي، أْيتَاٍم ِزينِى ِم َن ال َّصدَقَ َوبَنِي أخٍ ِقي ٌر، َو َعلَى ُك ّلِ . َحا ٍل؟ ِجي َو ُهَو فَ ِهْم هكذَا و َه َكذَا، ْي ْنِف ُق َعلَ ُ َوأنَا أ ِن نَعَ ْم.قَا َل: قَا َل، قَا َل: يَدَْي ْ َو َكانَ ْت َصنَا َع ال .فِي الزوائد: َهذَا إسناد صحيح. وله شاهد صحيح رواه أصحاب الكتب الستة، خ أبا ُود، من دَا حديث زينب امرأة َعْبدُ ّّللا بن مسعود. 576. (1835) (6563)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bize sadaka vermemizi emretmişti. Abdullah İbnu Mes'ud'un hanımı Zeyneb radıyallahu anhüma: "Kardeşimin yetim çocukları ile fakir olan kocama versem bu, beni sadaka mükellefiyetinden kurtarır mı? Ben onlara şöyle şöyle infak ediyorum!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Evet!" buyurdular. Râvi der ki: "Zeyneb sanatkar bir kadındı, el işi yapardı."779 AÇIKLAMA: Burada zikri geçen sadakanın nafile sadaka olması muhtemeldir. Hasan Basri, Sevrî, Ebu Hanîfe, İmam Mâlik - bir rivayette Ahmed ve Hanbelî alimlerden Ebu Bekr bu kanaattedirler. Bunlara göre, kadın farz olan zekatını kocasına veremez. Ebu Yusuf ve İmam Muhammed bu meselede Ebu Hânife'ye muhalefet ederler. Onlara göre kadın zekatını kocasına verebilir. Kişinin zekatını usul ve fürûuna veremeyeceği, kocanın da karısına zekat veremeyeceği hususunda Hanefîler ittifak ederler, ihtilaf sadece kadının kocasına zekat verip veremeyeceği hususundadır. İmam Şâfi'î, -bir rivayette Ahmed, Ebu Sevr, Ebu Ubeyd, Mâlikîlerden Eşheb, Hanefilerden İmam Muhammed, Ebu Yusuf ve Zahiriye alimlerine göre, hadisteki sadakadan maksat farz olan zekattır. Bunlara göre, kadın kocasına zekat verebilir.780 NİKAH (EVLENME) BÖLÜMÜ 776 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/187. 777 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/187. 778 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/188. 779 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/188. 780 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/188-189. * EVLENMENİN FAZİLETİ ثَنَا آدَ . ْت ُم ْز . َه َحدَّثَنَا أ ْح ’ ِر َم ـ877 ـ6864 ـ1546 - دُ ْب ُن ا قَا ِسِم َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْ قَا َل َر ثَنَا ِعي َسى ْب ُن : ُسو ُل ّّللِ َمْي ُمو ٍ َ َع ِن ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َس : النَّ َكا ُح ِم ْن ُسنَّتِي. ِمنَّى َصل ْي ِ ُسنَّتِي فَلَ ْم َي ْعَم ْل ب َم ْن لَ ُكُم فَ . ا ِ ِى ُمَكاثِ ٌر ب َوتَ َزَّو ُجوا فإنّ ُ‘ َ َو َم ْن َكا َ َ ذَا َط . ْو ٍل َمم ِم ِّصيَا ِال ْي ِه ب ْم يَ ِجدْ فَعَلَ ْن ِك ْح َو َم ْن لَ يَ ِو فَل . َجا ٌء ْ لَهُ َ فإ َّ َ ال َّصْوم .فِي الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم َعلَى ضعف عيسى بن ميمو َ المدينى، لكن له شاهد صحيح. 577. (1846) (6564)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nikâh benim sünnetimdendir. Kim benim sünnetimle amel etmezse benden değildir. Evleniniz! Zira ben, diğer ümmetlere karşı siz(in çokluğunuz) ile iftihar edeceğim. Kimin maddî imkanı varsa hemen evlensin. Kim maddî imkân bulamazsa (nafile) oruç tutsun. Çünkü oruç, onun için şehveti kırıcıdır."781 َحدَّثَنَا ُم َح . َس ِعي ـ875 ـ6868 ـ1547 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ٍ َ ثَنَا َما ْي ُو ٍس َسلَ ُم اْب ُن َمْي َس َرة،َ َع ْن َطا َرا ِهي ِ دُ ْب ُن . ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َم ْسِلٍم. ْب ثَنَا إ ِن َعبَّا ٍس قَ : َع ِن : ا َل اْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َر قَا َل : ْم نَ َر ل « َ يُ » ِ ِ َكاح ُل النّ ْ ِن ِمث َحابَّ ْي ُمتَ ْ ِلل .فِي الزوائد: إسناده صحيح هُ ثقات ُ َو ِر َجال . 578. (1847) (6565)- İbnu Abbas radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sevişenler için nikâh kadar sevgiyi artırıcı bir şey görmedik veya görülmedi."782 * KOCANIN KADIN ÜSTÜNDEKİ HAKKI ـ878 ـ6866 ـ1582 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ِن ثَنَا َعفَّ . ا ُ َ َحدَّثَنَا أ . َعا َ َ َع ْن َس ِعيِد ْب ِن َجدْ ِن َزْيِد ْب ْب ّيِ َمة،َ َع ْن َعِل َح َّمادُ ْب ُن َسلَ ثَنَا ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِ ِب َع ْن َعائِ َشةَ؛ أ ُم َسيّ ْ ال قَا َل َ م َّ َو َسل : أ ْ َ يَ ْس ُجدَ َحداً َمْر ُت أ ْو أ َح ل ’َ ٍد، َ َمرأةَ أ ْ َ تَ ْس ُجدَ ِل َزْو ِج َه ’َ ا ْ َل ِم ْن َجبَ ٍل أ ْح َمَر . إلى َمْر ُت ال ِ ْمَرأةً أ ْ َ تَْنقُ َمَر إ َّ َ َر ُج ًَ أ َ ْو أ َولَ َها أ ْ َ تَ ْفعَ َل ُ ْول َكا َ َ نَ لَى َجبَ ٍل أ ْح َمَر، لَ ِ َو ِم ْن َجبَ ٍل أ ْسَوادَ إ َود،َ فِي الزوائد: فِي إسناده على بن زيد، وهو ضعيف. لكن َجبَ ٍل أ ْس . ّي للحديث طرق أخره. وله شاهدا َ من حديث طلق بن عل . رواه الترمذي والنسائي. ومن حديث أم سلمة، ورواه الترمذي و ِن ماجة اْب . 579. (1852) (6566)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Eğer bir kimsenin bir başkasına secde etmesini emretseydim, kadına, kocasına secde etmesini emrederdim ve eğer bir erkek karısına kırmızı bir dağdan siyah bir dağa ve siyah bir dağdan kırmızı bir dağa taş taşımayı emretseydi, uygun olan, kadının bu emri yerine getirmesidir."783 ِي َه ُر ْب ُن َمْرَو ـ855 ـ6867 ـ1583 - ا َ َ َحدَّثَنَا أ ْز . ب َ ِن أ ّيِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب قَا ِسِم ال َّشْيبَانِ ْ َح َّمادُ ْب ُن َزْيٍد، َع ْن أيُّو َب، َع ِن ال ثَنَا ْوفَى؛ قَا َل َ َس َج أ : دَ ِل َ ُمعَاٌذ ِم َن ال َّشام ِدم َّما قَ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُهْم َما َهذَا يَا ُمعَ لنَّب . قَا َل: « اذَ؟ ِ ّيِ َصل قتُ َوافَ ْ َم فَ » قَا َل: أتَْي ُت ال َّشا ِهْم يَ ْس ُجدُو َ َ ’ ِرقَتِ َطا َوبَ َساقِفَتِ . ِ َك بَ َك ِهْم ْفعَ َل ذل ْف ِسي أ ْ َ نَ َوِددْ ُت فِي نَ َو فَ . ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َس : ل ُوا . ْو َف ََ تَْفعَل ِى لَ فَإنّ ِر ّّللا،ِ أ ْ َ يَ ْس ُجدَ ِلغَ ْي َحداً أ َمْرأةَ أ ْ َ تَ ْس ُجدَ ِل َزْو ِج َه ُكْن ُت آ ِمرا ’ ا ً ْ َمْر ُت ال ِ . يَ ِدِه ْف ُس ُم َح َّمٍد ب ِذي نَ َّ َحتَّى َوال ِ َه ! َ ا َح َّق َربّ َمْرأةُ ْ َؤِدّي ال تُ َه لَ َ ْو َسأ َولَ َي َخ َّق َزْو ِج َها َؤِدّ ْمنَ ْعهُ ْم تُ تَ ٍب، لَ َي َعلَى قَتَ َو ِه ِن ا نَ .فِي الزوائد: حبا َ فِي صحيحه ْف َس َها، رواه اْب . قَا َل السندي: كأنه يريد أنه صحيح ا”سناد . 580. (1853) (6567)- Abdullah İbnu Ebî Evfa radıyallahu anh anlatıyor: "Hz. Muâz Şam'dan dönünce Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a secde etmişti. Aleyhissalâtu vesselâm hayretle: "Ey Muaz! Bu da ne?" dedi. O açıkladı: "Şam'a gitmiştim, onların reislerine ve patriklerine secde ettiklerine rastladım. İçimden, aynı şeyi size yapmak arzusu geçti." Aleyhissalâtu vesselâm, bunun üzerine: "Bunu yapmayın! Zira, şayet ben, bir kimseye, Allah'tan başkasına secde etmeyi emretseydim, kadına kocasına secde etmesini emrederdim. Muhammed'in nefsi elinde olan Zât-ı Zülcelâl'e yemin ederim ki, bir kadın, kocasının hakkını eda etmedikçe Rabbinin hakkını da eda edemez. Kadın (deve sırtındaki) semere binmiş iken kocası nefsini talep edecek olsa, kadın bu isteğe mani olamaz."784 781 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/190. 782 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/190. 783 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/191. 784 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/191. * EN EFDAL KADIN ِن َس ـ851 ـ6865 ـ1586 - ُمرةَ ْس َما ِعي َل ْب َو ِكي ٌع َع ْن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . ِ ِ ِن ثَنَا ِم ْب ِي ِه َع ْن َسالَ ِن ُمَّرة،َ َع ْن أب ِن َع ْمِرو ْب ْب ْوبَا َ َ؛ قَا َل َج ْعِد َع ْن ثَ ْ ِي ال إب : وا ُ َه ِب َما نَ َز َل، قَال َوالذَّ ِف َّض ِة ْ َّما نَ َز َل فِي ال ِخذُ؟ قَا َل ُع َم ل : ُر َ ِل نَتَّ َما ْ ُم لَ ُكْم فَأ : ذِل َك َّي ال فَأْو َض َع فَأنَا أ َعل . َ ِرِه ِه َعلى بَ ِعي . ِر فَ َوأنَا فِي أثَ ،َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل يا ! ؟ فَقَا َل َر إدْ . َفقَا َل: ُسو َل ّّللِ َر َك النَّب ِخذُ ِل َنتَّ َما ْ َّي ال أ : باً ْ َحدُ ُكْم قَل أ ِخذْ ِليَتَّ ُكْم َعلَى أ ْمِر ا َحدَ ِعي ُن أ ، تُ ُمْؤ ِمنَةً َو َزْو َجةً َساناً ذَا ِكرا،ً َوِل ،ً ِخ .فِي الزوائد: َعْبدُ ّّللا بن عمرو بن مرة ضعفه النسائي، َر َشا ِكرا Œ ةِ ِن معين: بأس به، فَقَا َل: روى الترمذي، فِي التفسير، المرفوع منه، دو َ قول عمر. و ووثقه الحاكم وابن حبا .َ و قَا َل اْب قَا َل: حسن . 581. (1856) (6568)- Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın azadlısı Sevbân radıyallahu anh anlatıyor: "Gümüş ve altın (biriktirme) ile ilgili ayet (Tevbe 34) nâzil olduğu zaman halk: "Öyleyse hangi malı biriktirmeliyiz?" diye birbirlerine sordular. Hz. Ömer: "Bunu, ben sorup size haber vereyim!" dedi ve hemen devesine atlayıp gitti. Ben de peşinden gittim. Hz. Ömer: "Ey Allah'ın Resûlü hangi maldan edinelim?" diye sordu. Aleyhissalâtu vesselâm da: "Her biriniz, şükreden bir kalp, zikreden bir dil, ahiret işinize yardımcı olacak mü'mine bir kadın edinsin" buyurdular."785 ٍر ـ852 ـ6868 ـ1587 - ُم ْب ُن َع َّما ْب ُن َخاِلٍد َحدَّثَنَا ِه َشا . عَ ثَنَا . اِت َكِة َصدَقَةُ ْ ِي ال ب َ َما َ َ ْب ُن أ ثَنَا ُعث . قَا ِسِم ْ ْ ِن يَ ِزيد،َ َع ِن ال اْب ّيِ َع ْن َعِل َ؛ أنَّهُ َكا َ َ يَقُو ُل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب َمةَ َما ُ ِي أ ب َ َح ٍة ْن أ ْو َج ٍة َصاِل َما ا لَهُ ِم ْن َز َع : َوى ّّللاِ َخْيراً ُمْؤ ِم ُن بَ ْعدَ تَقْ ْ إ ْ َ ْستَفَادَ ال . َمَر َها أ َطا َعتْهُ أ . هُ َها َس َّرتْ ْي َظ َر إلَ َوإ ْ َ نَ َه . ا أبَ َّرتْهُ ْي َ َعلَ َسم َوإ ْ َ أقْ َو َم . اِل ِه ْف ِس َها َص َحتْهُ فِي نَ َها نَ َوإ ْ َ َغا َب َعْن .فِي الزوائد: فِي إسناده لى بن يزيد، قَ : منكر الحديث. ي العاتكة، مختلف فِي ِه َع ا َل البحاري ِ ب َ َما َ َ بن أ ِي ْ ب َ و ُعث . والحديث رواه النسائي من حديث أ ْي ِه َرة،َ وسكت َعلَ وله شاهد من حديث َع . ُه . ْبدُ ّّللا بن عمر َرْي 582. (1857) (6569)- Ebu Ümâme radıyallahu anh'ın rivayetine göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şöyle buyurmuşlardır: "Mü'min, Allah'a takvada sonra en ziyade sâliha bir zevceden hayır görür. Böylesi bir kadına emretse itaat eder. Ona baksa sürur duyar, bir şeyi yapıp yapmaması hususunda yemin etse, kadın bunu yerine getirerek onu yeminden kurtarır, kadınından ayrılıp uzak bir yere gitse, kadın hem kendi namusu ve hem de adamın malı hususunda hayırhah ve dürüst olur.786 * DİNDARLA EVLENMELİ بُو ُكَر ـ853 ـ6875 ـ1588 - ْي ٍب َحدَّثَنَا أ . َّر ْح َم ِن َ ُر ْب ُن َعْو ٍ َ ثَنَا َع ، عن ا ْبدُ ال ِ ُّي َو َج ْعفَ ِرب ُم َحا ْ ِن يَ ِز ال ” يدَ ّيِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِريِق فْ ِن َع ْمٍرو؛ قَا َل َ َع : ْن َعْبِد ّّللاِ ْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِه قَا َل : َ َّن َر ُسو ُل ّّللِ َصل َء ِل ُح ْسِن ِ َسا َّن َو تَ َز . أ ْ َ يُ ْرِديَ ُه َّن. ََ تَ َزَّو ُجو ُه َّو ُجو النّ ِه ’ َّن َواِل ُه َّن أ ْ َ تُ ْطِغيَ ُه َّن ْم . َو فَعَ َسى أ ْم . ل ِك ْن تَ َزَّو ُجو ُه َّن َعلي الِدّي َن َواِل ف َض ُل َو . ٍن أ ْ ُء ذَا ُت ِدي ’ َخ ْر َما ُء َسْودَا .فِي الزوائد: فِي َمةٌ ِن إسناده ا”فريقي، وهو َعْبدُ ّّللا بن زياد بن أنعم، ضعيف. حبا َ فِي صحيحه بإ والحديث رواه اْب سناد آخر . 583. (1859) (6570)- Abdullah İbnu Amr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Güzellikleri sebebiyle kadınlarla evlenmeyin. Çünkü güzelliklerinin onları (kibir ve gurur sebebiyle) alçaltacağından korkutur. Onlarla mal ve mülkleri sebebiyle de evlenmeyin, zira mal ve mülkün onları azdıracağından korkulur. Fakat onlarla diyaneti esas alarak evlenin. Yemin olsun, burnu kesik, kulağı delik siyahî dindar bir köle (dindar olmayan hür kadınlardan) efdaldir."787 AÇIKLAMA: Dinimiz, evleneceklere dindar kadın arama hususunda ısrarlıdır. Bu husus ayet-i kerimede dahi yer verilmiştir (Bakara 221). Yine âyet (Nisa 34) ve hadiste kadında övülen bir diğer vasıf kadının itaatkâr olmasıdır. Hatta âyet-i kerimede itaatkâr olan kadın hakkında haddi aşmamak emredilmiştir (Nisa 34).788 * BEKÂRLAR EVLENDİRİLSİN ِح َزا ِم ُّي ـ854 ـ68 ـ1561 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ُي ِ التَْي َحدَّثَنَا إ . ِم َحةَ ْ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َطل 785 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/192. 786 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/193. 787 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/193. 788 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/193. ِن ُعتْبَ ِم ْب َحدّثَنِي َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن اْب ُن َساِل ِن َسِا َعدَةَ ا ِن ُعَوْيِم ْب ْي ِه ْب ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل: ي ّّللاُ َعلَ ِر ُّي َع ْن أب َصا ةَ ’ْن َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ِ : ا ْي ُكْم ب ِر َ ِر ْب َك . َعل ’ ا يَ ِسي ْ ِال َوأ ْر َضي ب َوأْنتَ ُق أ ْر َحاما،ً َواها،ً فَإنَّ .فِي الزوائد: فِي إسناده ُم َح َّمد بن طلحة. قَا َل فِي ِه ُه َّن أ ْعذَا ُب أفْ بُو حاتم ِن أ : يحتج به. حبا َ َ و قَا َل اْب : هو من الثقات ربما أخطأه. َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن سالم بن عتبة، قَا َل البخاري: لم يصح حديثه . 584. (1861) (6571)- Üveym İbnu Sâide radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bakire kızlarla evlenin. Çünkü onların ağızları daha tatlı, rahimleri daha doğurgandır, aza da razı olurlar."789 AÇIKLAMA: Ağızlarının tatlılığı, "hayâ perdeleri yırtılmadığı için, edepli konuşurlar, kocalarına karşı kırıcı, çirkin söz söylemezler" diye anlaşılmıştır. Hadis, kadınların doğurganlık vasfını övmektedir. Kadının razı olacağı "az"dan muradın "maddi ihtiyaçlarda; yemede, içmede, giyim kuşamdaki azlık olabileceği gibi, "cinsi münasebetteki azlık"ın da olabileceği söylenmiştir. "Dul kadın önceki kocasının yanında her şeyin bolunu görmüş olabilir. Aynı şeyi yeni kocasında da arayarak, bulamayınca tatsızlığa sebep olur" denmiştir.790 * HÜR VE VELUD OLANLA EVLENİLSİN ٍر ـ858 ـ6872 ـ1562 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍر ثَنَا َّس ََ . ا َل ُم ْب ُن َسَّوا ِن ُمَزا ِحٍم؛ قَ ثَنَا َكثي ُر ْب ُن : َسِم ْع ُت َسِليٍم َع ِن ال َّض َّحا ِك اْب أنَ : و ُل َس ْب َن َماِل ٍك يَقُو ُل يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يَتَ َز َسِم ْع : َّو ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ ُم َط َّهرا،ً فَل َطا ِهراً قَى ّّللاَ ْ َرادَ أ ْ َ يَل َم َر ْن أ َحرائِ ْ ال ج .فِي ِ ِن سليما َ بن سّو الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف كثير بن سليم. ار ّي: ِن عدي: عنده مناكير. و قَا َل العقيل وسم هو اْب . قَا َل اْب فِي حديثه مناكير . 585. (1862) (6572)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle söylediğini işittim: "Kim Allah'a pak ve temizletilmiş olarak kavuşmak isterse hür kadınlarla evlensin." 791 ِن ـ856 ـ6873 ـ1563 - َكا ِس ٍب َحدَّثَنَا َي ْعقُو ُب ْب ُن . ُح َمْيِد ْب َحةَ ْ َم ْخ ُزو ِم ُّي، َع ْن َطل ْ ِر ِث ال َحا ْ ، َع ْن َع َط ثَنَا َع ا ٍء َع ْن ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال َرةَ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُكْم قَا َل : اْن ِك ُحوا. ِ فَإنّ .فِي الزوائد: فِي إسناده بن عمرو المكى ِى ُمَكاثِ ٌر ب متفق َعل . َ الحضرومي. ى تضعيفه 586. (1863) (6573)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Evleniniz! Zira ben (Kıyamet günü diğer ümmetlere karşı) çokluğunuzla iftihar edeceğim."792 * EVLENECEĞİN KADINA BAKMAK بُو َب ْكِر ـ857 ـ6874 ـ1564 - َ َحدَّثَنَا أ ِي َشْيبَةَ ب َ َما َ َ َع ْن َعِّمِه َس ْه ِل ْب ُن أ . ْي ِن ُسلَ َع ْن ُم َح َّمِد اْب ِ َحْف ُص ْب ُن ِغيَا ٍث، َع ْن َح َّجاج ثَنَا َمةَ؛ قَا َل ِن َسلَ َع ْن ُم َح َّمِد ْب َمةَ ْ ِي َحث ب َ ِن أ َها فِي نَ ْخ ٍل َخ . َطْب ُت ا ْمَر ْب : أةً ْي َظ ْر ُت إلَ َحتَّى نَ َها لَ ُ ُت أتَ َخبَّأ ْ َج ْعل َه فَ ا ل . هُ َ أتَْفعَ فَ : ُل هذَا ِقي َل لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ : فَقَا َل: يَقُو ُل َوأْن َت َصا ِح ُب َر ُسو ِل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع : ْمِر ٍئ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ِذَا القَى ّّللاُ فِي قَل ِب ا إ ُظ َر إلَ ْن َس أ ْ َ يَ ا ْمَرأة،ٍ َف ََ بَأ ْطبَةَ ّي ْي .فِي الزوائد: ، ضعيف ومدلس َه ِخ ا ِن أرطاة الكوف فِي إسناده حجاج وهو اْب . ورواه ِن بالعنعنة. حبا َ فِي صحيحه بإسناد آخر ولكن لم ينفرد به حجاج، فقد رواه اْب . 587. (1864) (6574)- Muhammed İbnu Mesleme radıyallahu anh anlatıyor: "Ben bir kadınla evlenmek istedim ve kadını gizlice görmeye çalıştım. Sonunda onu kendi hurma bahçesinde gördüm." Bu açıklaması üzerine, kendisine: "Sen Resûlullah'ın ashabından olduğun halde bunu yaptın mı?" diye ayıpladılar. O da şöyle cevapladı: "Ben Aleyhissalâtu vesselâm'ın "Allah bir kimsenin kalbine bir kadınla evlenme arzusu attığı zaman, ona bakmasında bir beis yoktur!" dediğini işittim."793 789 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/194. 790 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/194. 791 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/194. 792 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/195. 793 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/195. َم ـ855 ـ6878 ـ1568 - ِل ِك ْ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َعْبِد ال َو ُز َهْي ُر ْب ُن ُم َح َّمٍد، َّخ ََ ُل، ْ ُّي ال َح َس ُن ْب ُن َعل ْ َحدَّثَنَا ال . ِق قَال : ثَنَا َع ْن ُوا َعْبدُ ال َّر َّزا َرادَ أ ْ َ يَتَ َزَّو َج ا ْمَرأةً أ َرةَ ْب َن ُش ْعبَةَ ُمِغي ْ َّ َ ال َ ِن َماِل ٍك؛ أ ِس ْب ٍت َع ْن أنَ ِ اب َم ْعَمٍر َع ْن ثَ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَقَا َل ل : َه ْب َهُ النَّب اذْ ُظ ْر فَاْن َها ْي إل . بَ ْي َ َ َرى أ ْ َ يُ ْؤدَم َه فَفَعَ . ا َل فَتَ َزَّو َج َه َن . ا ُكَم فَإنَّهُ أ ْح ا فَذَ َك .فِي الزوائد: هُ ثقات َر ِم ْن ُمَوافَقَتِ ُ إسناده صحيح َو ِر َج . وقد رواه ال َرةَ والمغيرة ِي ُه َرْي ب َ الترمذي من حديث المغيرة، والنسائي من حديث أ . 588. ( 1865) (6575)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Mugire İbnu Şu'be bir kadınla evlenmek istemişti. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kendisine: "Git önce onu bir gör! Zira böyle yapman, aranızdaki ülfet ve sevginin devamı için daha uygundur" buyurdular. O da öyle yaptı ve evlendiler. Bilahare Mugire radıyallahu anh, aralarındaki uyumdan bahsettiler."794 ـ858 ـ6876 ـ1566 - ِ ِيع ِي ال َّرب ب َ َح َس ُن ْب ُن أ ْ ِن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا ال . ِ ْكِر ْب ّيِ َع ْن بَ بَُنانِ ْ ٍت ال ِ اب ِق، َع ْن َم ْعَمٍر، َع ْن ثَ أْنبَأنَا َعْبدُ ال َّر َّزا ِن ُش ْعبَةَ؛ قَا َل َرةِ ْب ُمِغي ْ ّيِ َع ِن ال ُمَزنِ َه ال : ا فَقَا َل ْ ْخ ُطبُ َ ،َ فَذَ َكْر ُت لَهُ ا ْمَرأةً أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َه أتَْي ُت النَّب : ا ْي ُظ ْر إلَ َه ْب فَاْن ْ اذ . فإنَّهُ ِم َن ا بَ ْينَ ُكَما فَأتَْي ُت ا ْمَرأةً َ ِر أ ْجدَ ُر أ ْ َ يُ ْؤدَم ’ َصا َه ْن . ا َوْي لَى أبَ ِ َها إ ْو َطْبتُ ِ فَ َخ . قَ ُهَما ب أ ْخبض ْرتُ َ َو م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِل النَّب ُهَم : ا فَ َكأنَّ ِل َك َك . ْت ِر َها ذَ ِر َها، فَقَالَ َي فِي ِخدْ َو ِه ة،ُ َ َمرأ ْ ِل َك ال ْت ذَ ُظ قَا َل فَ : ْر َسِمعَ ُظ َر، فَاْن َمَر َك أ ْ َ تَْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل إ ْ َ َكا َ َ . ََ فأْن ُشدُ َك ّ ِ ِل َك َوإ َها أ ْع َظَم . ْت ذَ َه َكأنَّ . ا َها َفتَ َزَّو ْجتُ ْي َه قَا َل فَنَ . ا َظ ْر ُت إلَ ِت َر ِم ْن ُمَوافَقَ فَذ َك .فِي الزوائد: إسناده صحيح. وقد روى الترمذي وغيره بعضه . 589. (1866) (6576)- Mugire İbnu Şu'be anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelip evlenmek istediğim bir kadından bahsettim. Bana: "Git onu bir gör! Bu, onunla muhabbet ve ünsiyetinizin devamı için daha uygundur" dedi. Ben de Ensardan bir kadının yanına geldim, onu ebeveyninden istedim ve Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın sözünü onlara haber verdim. Onlar sanki bundan hoşlanmadılar. Hıdr denen hususi hücresinde bulunan kız bunu işitmişti: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, sana bakmanı emretmişse, bak! Aksi taktirde Allah aşkına bana bakma!" dedi. Sanki kız da bu bakma işini büyütmüştü. Muğire sözüne devamla dedi ki: "Ben kıza baktım ve onunla evlendim." Muğire kızla aralarındaki uyuşmayı da zikretti."795 * DUL VE BAKİRE İLE İSTİŞARE ِم ْصِر ُّي ـ885 ـ6877 ـ1572 - ْ ِن َح َّماٍد ال ْي ُث ْب ُن َس ِعيٍد، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا ِعي َسى ْب ُن . َّ أْنبَأنَا الل ِي ِه؛ قَا َل ِكْنِد ّي،ِ َع ْن أب ْ ِن ال ْب ِن َعِد ّيِ ْب ٍن َع ْن َعِد ّيِ ِي ُح َسْي ب َ ِن أ َع : ي ّّللاُ ْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب َّ ْعِر قَا َل ُب َع ْن َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ ُب تُ يّ َّ الث َ م َّ َو َسل ْي ِه َعلَ َها َص ْمتُ ْكُر ِر َضا َها ِ ب ْ َوال ِر نَ . ِفي الزوائد: َجال إسناده ثقات إ أنه منقطع ْف ِس َها، فإ َ عديا لم يسمع من أبيه عد ّي . . بن عميرة َ يدخل بينهما العرس بن عميرة. بُو حاتم وغيره قال أ . لكن الحديث له شواهد صحيحة . 590. (1872) (6577)- Adiyy İbnu Âmire el-Kindî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Dul kadın, kendi arzusunu açıkça ifade eder, bâkire kızın rızası sûkûtundan anlaşılır."796 * KIZIN GÖNLÜ OLMADAN EVLENDİRİLMEZ ـ881 ـ6875 ـ1574 - ِر ّيِ ِي ِه؛ قَا َل َحدَّثَنَا َهنَّادُ ْب ُن ال َّس . َرْيدَة،َ َع ْن أب ِن بُ َح َس ِن، َع ِن اْب ْ ِن ال َو ِكي ٌع َع ْن َكْهَم ِس ْب َء ثَنَا : ْت فَتَاةٌ َجا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َع إ . ِن أ ِخي ِه ِليَ ْرفَ ِي َزَّو َجنِى اْب ب َ َجعَ فَقَال َل ا َت إ َّ َ أ ِي َخ ِسي َستهُ قَا َل، فَ َه ب ’ ا ْي َج ْز ُت َم فَقَال : ا َ ْت ْمَر . إلَ قَدْ أ لَى ا ِ َس إ ْي ِ َسا ُء أ ْ َ لَ النّ َ ْعلَم َردْ ُت أ ْ َ تَ ِي َول ِك ْن أ ب َ َع أ ْمِر .فِي الزوائد: إسناده صحيح. وقد رواه غير المصنف َش ْي بَا ِء ِم َن ا’ ٌء َص Œ نَ من حديث َعائِ َشةَ وغيرها . 591. (1874) (6578)- İbnu Bureyde, babası Bureyde'den naklediyor. "Genç bir kız, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Babam, hakirliğini benimle gidermek için kardeşinin oğluyla evlendirdi" diye şikayette bulundu. Bureyde devamla der ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bu nikahın kabul veya reddinde) yetkiyi kıza bıraktı. Kız da: "Ben babamın yaptığı işi kabul ettim, fakat babaların böyle yapmaya haklarının olmadığının kadınlarca bilinmesini istedim" dedi."797 794 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/196. 795 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/196. 796 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/197. 797 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/197. AÇIKLAMA: 1- Alimler bu ve benzeri hadisler sebebiyle buluğ çağındaki bir kızın iznini almadan babası evlendirecek olsa, bu nikâhın hükmü hususunda ihtilaf etmiştir. * Alimlerin çoğuna göre böyle bir nikâh hükümsüzdür. * Medine ehlinin bir kısmına göre caizdir. İmam Mâlik, Şâfiî, İbnu Ebî Leyla, el-Leys, Ahmed ve İshâk da bu görüştedir. Buluğa eren dul ise, müsaadesi alınmalıdır, aksi taktirde nikâh batıldır. Bu hususta alimler ihtilaf etmez. Hadisteki duldan maksad sahîh veya fâsid bir nikâhla veya vat-yı şüphe ile bâkireliği giderilen kadındır. Keza bâkireden maksad da herhangi bir temasla bakirelik zarı giderilmemiş, veya atlama, aşın kan akma gibi hastalıkla bâkireliği zail olmuş bulunan kadın demektir. 2- Gayr-ı meşru cinsi temasla bekâreti izale olan kadın bakire mi sayılmalı, dul mu sayılmalı? Bu husus ihtilaflıdır: * Ebu Hanîfe ve İmam Mâlik'e göre bu kadın bakire hükmündedir. * İmam Şâfi'î, Ahmed İbnu Hanbel, Ebu Yusuf ve Muhammed el-Şeybâni'ye göre bu kadın dul hükmündedir. 3- Bakire kadın, izin istendiğinde susar, bir şey söylemeden kaçar, veya ağlarsa veya oturduğu yerden kalkarsa veya hoşlanmadığını ifade eden bir belirti izhar ederse Mâlikilere göre bu sükutta izin yoktur, nikah kıyılmaz. Şafiîlere göre, bu davranışlar nikaha mani değildir, ancak bâkire ağlar, bağırır ve buna karşı olduğunu davranışları ile ortaya korsa bu durumda izninin olmadığı anlaşılır.798 * KÜÇÜK KIZLARI BABALARI EVLENDİREBİLİR ٍ َ ـ882 ـ6878 ـ1577 - َمدُ ْب ُن ِسنَا َحدَّثَنَا أ ْح . ْح َمدَ بُو أ َع ْن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل َ ِ ثَنَا أ . ي ُعبَ ْيدَةَ ب َ ِي إ ْس َحا َق، َع ْن أ ب َ َرائِي ُل، َع ْن أ ثَنَا إ ْس : ٍ ْن ُت َسْبع ِ َي ب َو ِه َ َعائِ َشةَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِ تَ َز . َّو َج النَّب ِنَى ب ٍ َوب ْن ُت تِ ْسع ِ َى ب َو ِه َها َمانِى َع ْش َر . ةَ ْن ُت ثَ ِ َو ِهي ب َها ِي َعْن َوتُوفّ ِن فِي الزوا : إسناه صحيح َعلَى شرط الشيخين. إ أنه منقطع. ’ َ أبا عبيدة لم يسمع من أبيه. َسنَة. ئد ً قَالَه شعبة وأبو حاتم و اْب حبا َ فِي الثقات. والترمذي فِي الجامع. والمزي فِي ا’طراف. وغيرهم. والحديث قد رواه النسائي فِي الصغرى من حديث . َعائِ َشةَ 592. (1877) (6579)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Aişe radıyallahu anhâ ile yedi yaşında iken onunla nikahlandı, dokuz yaşında iken zifaf yaptı. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Aişe onsekiz yaşlarında iken vefat etti."799 * KÜÇÜK KIZI BABA DIŞINDA EVLENDİREN ُّي ـ883 ـ6855 ـ1575 - َم ْسِق الِدّ َ َرا ِهيم ْب ِ ال َّصائِ ُغ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ ٍ ثَنَا َع . ْبدُ ّّللا ْب ُن نَافِع ٍ ِي ِه ْبدُ ّّللاِ ْب ُن نَافِع َحدَّثَنِي َع . ب َع ْن أ لَهُ َر َك اْبنَةً َما ُ َ ْب ُن َم ْظعُو ٍ َ تَ ْ َك ُعث ِن ُع َمَر؛ أنَّهُ ِحي َن َهلَ ِن ُع َمَر اْب ِو قَا َل اْب : ْر َها َع ِن . ْم يُ َشا َولَ َو ُهَو َعُّمَها، ، َمةُ َها َخاِلي قُدَا فَ َز . َّو َجنِي َك أبُو َما َهلَ َرةُ ْب ُن ُش ْعبَة،َ فَ َزَّو َج َها إيَّاه.ُفِي الزوائد: إسناده ل ُمِغي ْ أ ْ َ يُ َزِّو َج َها ا ِريَةُ َجا ل ْ َحبَّ ِت ا َوأ َحه،ُ وذِل َك بَ ْعدَ َها. فَ َكِر َه ْت ِن َكا ِن عمر، متفق َعلَى تضعيفه . موقوف. وفيه َعْبدُ ّّللا بن نافع، مولى اْب 593. (1878) (6580)- Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma'nın anlattığına göre, "Osman İbnu Maz'un radıyallahu anh vefat ettiği zaman, geride yetim bir kızını bıraktı. İbnu Ömer der ki: "Dayım Kudâme -ki kızın da amcasıydı- o kızı bana nikâhladı. Bu nikah işi, kızın babasının ölümünden sonra olmuştu. Kız, amcasının yaptığı bu nikahtan hoşlanmadı ve Muğire İbnu Şu'be ile evlendirilmesini arzu etti. (Kız buluğ çağına vardıktan) sonra amcası, onu Muğire ile evlendirdi."800 * VELİSİZ NİKAH CAİZ DEĞİL Mİ? بُو ُكَر ـ884 ـ6851 ـ1555 - ْي ٍب َ ثَنَا َع َع ْن ْب َحدَّثَنَا أ . ، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ ع ْن ُع ْرَوة،َ َع ْن َعائِ َشةَ َر ِك، َع ْن َح َّجاجٍ ُمبَا ْ دُ ّّللاِ ْب ُن ال ِن َعبَّا ٍس َع ِن ْب َو َع ْن ِع ْكِر َمةَ َ؛ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب . قَا:َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ قَا َل : َ ب ّيٍ نِ َكا َح إَّ .وفي َحِدي ِث َوِل َعائِ َشة:َ َّي لَهُ َوِل ُّي َمنهَ ْ َطا ُ َ َوِل ِن .فِي الزوائد: أرطاة، مدلس َوال ُّسل فِي إسناده الحجاج، وهو اْب . وقد رواه بالعنعنة. وأيضا لم قَال ”مام أحمد. ولم يسمع حجاج من الزهري، قَالَه عباد َ يسمع من عكرمة. وإنما يحدث عن داود بن الحصين عن عكرمة. ه ا ْي ِه سليما َ بن ُمو َسى، وهو ثقة عن الزهري عن عروة عن َعائِ َشةَ بن الزهري. بلفظ فقد تابعه َعل «أيما امرأة يكحت بغير َ 798 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/197-198. 799 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/198. 800 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/199. ّ إذ َ وليها فنكاحها باطل» الحديث. كما رواه أصحاب السنن اهـ.قَا َل السندي. قلت: و’هل الحديث، فِي َهذَا ا” م سناد أيضا تكل . 594. (1880) (6581)- Hz. Aişe ve İbnu Abbâs radıyallahu anhüm'ün anlattıklarına göre, "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Veliden izinsiz nikah sahih olmaz" buyurmuştur."801 ِك ُّي ـ888 ـ6852 ـ1552 - عَتَ ْ َح َس ِن ال ْ َحدَّثَنَا . َجِمي ُل ْب ُن ال ُّي ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َمْرَوا عُقَ ْيِل ْ ِن َ َ ال . ُم ْب ُن َح َّسا َ ،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ثَنَا ِه َشا َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ ِري َن، َع ْن أ ِسي : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم قَا َل : َ ْرأةَ ْ َمْرأةُ ال ْ ْف َس َه تُ . ا َزِّو ُج ال َمْرأةُ نَ ْ َزِّو ُج ال َو ََ تُ . فَإ َّ َ ال َّزانِيَةَ ْف َس َه ِه ا َزِّو ُج نَ تِي تُ َّ َي ال . ِن عد ّي فِي الزوائد: فِي إسناده جميل بن الحسين العتكي. قَا َل فِي ِه عبدا :َ إنه فاسق يكذب، يعنى فِي كمه. و قَا َل اْب : لم أسمع وذكره اْب .و قَا َل: يغرب. وأخرج له فِي ِن أحدا تكلم فِي ِه غير عبدا ،َ إنه بأس به، و أعلم له حديث منكرا. حبا َ فِي الثقات َج ُه َّن ِن خزيمة والحاكم ْزَوا َ ْن ِك ْح َن أ ُو ُه َّن اَ ْ َ يَ ْع ِضل َف ََ تَ صحيحه هو اْب . و قَا َل مسلمة ا’ندلس ّى: ثقة. وباقي ِر َجال ا”سناد ثقات. . 595. (1882) (6582)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kadın kadını evlendiremez. Kadın kendi başına da evlenemez. Zâni kadın kendi kendine evlenen kadındır."802 AÇIKLAMA: Nikâh mevzuunda bir kısım selef son hadisle amel ederek, kadının kendi kendini evlendiremeyeceğine hükmetmiştir. Hz. Ömer, Hz. Ali, İbnu Abbâs radıyallahu anhüm bunlardandır. Tâbiînden Said İbnu'l-Müseyyeb, Hasan Basri, Şureyh, İbrahim Neha'î, Ömer İbnu Abdilaziz vs. birçokları da aynı görüştedir. Süfyan Sevrî, Evza'î, Mâlik, İbnu Mübarek, Şâfi'î, Ahmed, İshak gibi meşhurlar da aynı görüştedir. Ulemânın cumhuru, velinin izni olmadan nikâhın caiz olmayacağına hükmetmişse de, Ebu Hanîfe merhum velinin iznini veya bir vekil tayin etmesini nikahın sıhhati için şart görmez. Kadının kendi arzusuyla iki şâhid huzurunda nikâhı yapabileceğini söyler. O, nikahı alış-veriş akdine kıyaslar. "Kadın, velisinin izni olmadan malını satabildiği gibi, nikâhını da yapabilir" der. O, yukarıdaki hadislerde gelen kaydı, buluğa ermemiş kıza hamleder. Ayrıca "... kadınlarınız, (aralarında sulh yaparak) eski kocalarına nikâh yapmak (geri dönmek) isterlerse onlara mâni olmayın..." mealindeki ayette "nikah yapma" fiilinin kadınlara nisbet edilmiş olması da, bu kanaatte olanlara delil kılınmıştır (Bakara 232).803 * ŞİĞAR NİKAHI YASAKTIR ـ886 ـ6853 ـ1558 - ُح َسْي ُن ْب ُن َمْهِد َح ّيِ ْ ِق دَّثَنَا ال . نَا َعْبدُ ال َّر َّزا ِن َم أْنبَأ . اِل ٍك؛ قَا َل َ ِس اْب ٍت، َع ْن أنَ ِ اب ثَنَا : قَا َل َم ْعَمٌر َع ْن ثَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِشغَا ” ْس ََِم. فِي الزوائد: هُ ثقات وله شواه َر : َ فِي ا ُ إسناده صحيح و ِر َج د صحيحة . ال 596. (1885) (6583)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "İslâm'da şiğar yoktur." 804 AÇIKLAMA: Şiğar: "Kızını veya kız kardeşini seninle evdendirmem üzere, sen kızını veya kız kardeşini benimle evlendir, aralarında mehir olmasın" diyerek yapılan nikâhtır. Burada erkekler mehir vermekten kaçmış oluyorlar. Halbuki mehir, kadının hakkıdır. Bu tarz nikâhta kadının mağduriyeti mevzubahistir, bu sebeple İslâm bunu yasaklamıştır.805 * MEHİR 801 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/199. 802 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/200. 803 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/200. 804 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/200. 805 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/201. ال َّرفَا ِع ُّي ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ِز ـ887 ـ6854 ـ1585 - يدَ َ بُو ِه َشام َ َ ٍ َحدَّثَنَا أ . ِ َما ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ي . ثَنَا ا’ ، ّيِ عَ ْوفِ ْ ال َغ ُّر ال َّرقَا ِش ُّي، َع ْن َع ِطيَّةَ تَ َزَّو َج َعائِ َشةَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِر ّيِ؛ أ ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ب َ َع ْن أ َمتُهُ َخ ْم ُسو َ َ ِد ْر َهماً بَ ْي ٍت، قِي ِ َعل .فِي الزوائد: فِي َى َمتَاع إسناده عطية العوفي ضعيف . 597. (1890) (6584)- Ebu Saidi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Aişe radıyallahu anhâ'yı, elli dirhem değerinde ev eşyası mukabilinde nikâhladı."806 * NİKÂH DUASI ـ885 ـ6858 ـ1584 - وا ُ ُّي قَال عَ ْس َق ََِن ْ ٍف ال َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َخلَ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َي ْحيَى، ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ْب ُن َحدَّثَنَا أ : ُمو َسى، َع ِن ’ َع ِن ا ا َّرةَ ْو ا َل َزا ِع ُّي َع ْن قُ َرةَ؛ قَ ِي ُه َرْي ب َ َمة،َ َع ْن أ ِي َسلَ ب َ ل ُّز ْه : ي ِر ّيِ َع ْن أ َّ َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َح ْمِد، أقْ َط ّّللاُ َعل : ُع َ ْ ِال فِي ِه ب ُ ِن فِ : الصح والنو ُك ُّل أ ْمٍر . ي السندي ِذى بَا ٍلَ، يُْبدَأ ِن الحديث قد ح ّسنه اْب وي. وأخرجه اْب حبا َ فِي صحيحه. والحاكم فِي المستدرك . 598. (1894) (6585)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah'a hamd etmekle başlamayan her hayırlı işin bereketi güdüktür."807 * NİKÂHI İLAN َخلْي ُل ْب ُن َع ْمٍر ـ888 ـ6856 ـ1588 - و ْ َج ْه َضِم ُّي َوال ْ ال ّيٍ َس قَا:َ َع ْن َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . َعِل يَا ْ ِن إل َس، َع ْن َخاِلِد ْب ثَنَا ِعي َسى ْب ُن يُونُ َع ِن قَا ِسِم، َع ْن َعائِ َشةَ ْ ِي َعْبِد ال َّر ْح َم ِن َع ِن ال ب َ ِن أ ْب ِيعَةَ َرب َّي ّّللاُ النَّب قَا َل ِ ّي َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ِل َ َعل : ِغْربَا ْ ِال ْي ِه ب أ ْعِلنُوا هذَا النّ .فِي الزوائد: بُو الهيثم ِ َكا َح، وا ْضِربُوا َعلَ َ فِي إسناده خالد بن إلياس أ اتفقوا َعل . ى الوضع َ العدوي. ى ضعفه لَ ِ ِن حبا َ والحاكم وأبو َس ِعيِد النقاش إ بل نسبه اْب . 599. (1895) (6586)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şu nikâhı ilan edin ve bunun için davul da döğün."808 AÇIKLAMA: Nikâhın düğünle ilân edilmesi birçok hadiste gelen bir husustur. Düğün, ayrıca ziyafet ve davul çalınması ve hatta meşru sının aşmayan güfteler okuma refakatinde yapılmalıdır. Bütün bu teşvikler, düğünün aleniyet kazanmasını sağlamaya yönelik tedbirlerdir. Bazı hadislerde, çiftlerin helal birleşmeleri ile haram birleşmeleri arasındaki farkın bu ilân olduğu belirtilir.809 * NİKÂHDA DEF VE GÜFTE ٍر ـ655 ـ6857 ـ1588 - َس ُم ْب ُن َع َّما ثَنَا ِعي َسى ْب ُن يُونُ . َّ َ َحدَّثَنَا ِه َشا . َ ِن َماِل ٍك؛ أ ِس ْب ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن أنَ ْب َمةَ َما ثَنَا َعْو ٌف َع ْن ثُ َم ْ ِبَ ْع ِض ال َ َمَّر ب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل . َن النَّب ِدينَةَ ْ ل ِه َّن َويَتَغَنَّ ْي َن َويَقُ ِ ِدُفّ ِر يَ ْضِرْب َن ب ِ َجَوا ِذَا ُهَو ب َحبّذَا ِر فَإ . يَا َّجا ٍر ِم ْن بَنِي النَّ نَ ْح ُن َجَوا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِرفَقَا َل النَّب ُم َح َّمدٌ ِم : ِى ْن َجا ُم إنّ ِحبُّ .فِي الزوائد: إسناد ه ثقات ُك ّّللا يَ ْعل ’ُ َّن َ ُ ه صحيح َو ِر َج . ال 600. (1899) (6587)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir seferinde Medine-i Münevvere'nin bir yerinden geçmişti. Bir kısım câriyelerin deflerini çaldıklarını ve şöyle söylediklerini işitti: "Biz Beni Neccâr'ın kızlarıyız komşu olarak Muhammed ne iyi!" Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm: "Allah da bilir, ben sizleri cidden seviyorum" buyurdular." 810 ُر ْب ُن َحدَّثَنَا إ ْس . َعْو َحا ُق ْب ُن َمْن ُصو ٍر ـ651 ـ6855 ـ1855 - َج ْعفَ ِن . أْنبَأنَا ا’ َعبَّا ٍس؛ ٍ َ أْنبَأنَا ِر، َع ِن اْب ِي ال ُّزبَ ْي ب َ ُح، َع ْن أ ْجلَ َه قَا َل: ا ِم َن ا َرابَ ٍة لَ ذَا َت قَ ِر أْن َك ’ َح ْت َعائِ َشةُ َصا فَقَا َل ْن . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َء َر ُسو ُل ّّللِ َصل َجا فَ : وا ُ فَتَاةَ؟ قَال ْ ُم ال نَعَ ْم. قَا َل أ ْهدَْيتُ : ْم تُ ْ أ ْر َس ْت ل ِى؟ قَالَ َم ْن يُغَنّ َمعَ َها .َ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِهْم إ ’ َغ َز ٌل ِ فَقَا َل : َّ َ ا ْوٌم فِي َر قَ َم ْن َي ْن . قُو ُل َصا ْم َم َعَها تُ ْ ْو بَعَث فَل : َ 806 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/201. 807 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/201. 808 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/202. 809 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/202. 810 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/202. َو َحيَّا ُكْم َحيَّانَا ِن أتَْينَا ُك .فِي الزوائد: إسناده مختلف فِي ِه من أجل ا’ َعبَّا ٍس ْم أتَْينَا ُكْم، فَ ُو َ إنه لم يسمع من اْب جلح وأبي الزبير يَقُول . ِن َعبَّا ٍس بُو حاتم أنه رأى اْب َ وأثبت أ . 601. (1900) (6588)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Hz. Aişe ensardan, bir yakını kızcağızı evlendirmişti. Resûlullah gelince: "Genç kızı (kocasına) gönderdiniz mi?" diye sordu. Evdekiler "evet!" deyince "Kızla birlikte bir de çalgıcı gönderdiniz mi?" dedi. Onlardan "Hayır göndermedik" cevabını alınca, Aleyhissalâtu vesselâm: "Ensar, aralarında gazel okuma adeti mevcut olan bir cemaattir. Keşke onlara: "Size geldik size geldik, size selam bize selam" deyiverecek birini gönderseydiniz" buyurdular."811 ْي ٍث َع ْن َحدَّثَنَا ُم َح . ـ652 ـ6858 ـ1851 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِميِم َّي، َع ْن لَ ِي َماِل ٍك التَّ ب َ ِن أ ْب بَةَ ْعلَ ُّي َع ْن ثَ ِف ْريَانِ ثَنَا ال ُم َجا ِهٍد؛ قَا َل: ُكْن ُت ْ نَ ْي ِه ذُ ُ ْي ِه فِي أ َسِم َع َصْو َت َطْب ٍل فَأدْ َخ َل أ ْصبَعَ ِن ُع َمَر فَ َّم . تَنَ َّحى َم َع اْب َّم قَا َل َحتَّى فَعَ . َل ذِل َك َث ََ َث َم ث . َّرا ٍت ُ هكذَا فَعَ َل َر ث : ُسو ُل ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّّللِ َص .فِي الزوائد: ي ل ب َ ّي ليث بن أ سليم ضعفه الجمهور. ووقع عند ماجة «بن مالك» وهو وهم من الفرياب . ُود فِي سننه بسنده عن بُو دَا َ بُو مالك». كما قاله المزي فِي التهذيب وا’طراف. والحديث رواه أ َ والصواب «ثعلبة بن سهل، أ ِن عمر نافع عن اْب . إ أنه لم يقل: صوت طبل. و قَا َل بدله مزمار. والباقي نحو . 602. (1901) (6589)- Mücahid merhum anlatıyor: "Ben İbnu Ömer radıyallahu anhüma ile beraberdim. Derken bir davul sesi işitti. Derhal iki parmağını iki kulağına soktu ve oradan (hızla) uzaklaştı. Bunu üç kere yaptı. Sonra: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm da böyle yapmıştı" dedi." 812 * MUHANNİS ِن ـ653 ـ6885 ـ1853 - َكا ِس ٍب ِي ُح َمْيِد ْب َحدَّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن . ب ِي ِه َع ْن أ ِزٍم، َع ْن ُس َهْي ٍل َع ْن اب ِي َحا ب َ ِز ْب ُن أ ثَنَا َعْبدُالعَ ِزي َمْرأةَ تَتَ ْ َن ال لَعَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َرةَ؛ أ ِ َسا ِء ُه َرْي ِالنّ َوال َّر ُج َل يَتَ َشبَّهُ ب ِل، ِال ّرِ َجا َشبَّهُ ب .فِي الزوائد: إسناده حسن. ’ َ يعقوب بن حميد مختلف فِي ِه. هُ موثقو َ ُ ُود بالفظ قريب من َهذَا اللفظ . ال بُو دَا َ وباقي ِر َج . والحديث رواه أ 603. (1903) (6590)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, erkeklere benzemeye çalışan kadına ve kadınlara benzemeye çalışan erkeğe lanet etti."813 * DÜĞÜN YEMEĞİ ِ ٍر، َع ِن َوْيدُ ْب ُن َس ـ654 ـ6881 ـ1811 - ِعيٍد َحدَّثَنَا ُس . ب فَ ْض ُل ْب ُن َعْبدُ ّّللاِ َع ْن َجا ْ ِ ّم ثَنَا ال ُ َوأ ِ ّي،ِ َع ْن َم ْس ُرو ٍق َع ْن َعائِ َشةَ ال َّش ْعب تَا َمةَ؛ قَالَ لَ َس : يٍ َها َعلى َعل َحتَّى نُدْ ِخلَ َج ِّهَز فَا ِطَمةَ أ ْ َ نُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل أ . بَ ْي ِت َمَرنَا ْ لَى ال ِ فَعَ َمدْنَا إ . ِناً ّي ْربَا لَ ِر ْشنَاهُ تُ فَفَ ْط ِم َحا ِء ْن أ ْع َرا ِض البَ . ِن ِليفاً َّم َح َشْونَا ِمْرفَقَتَْي ُ ِ ث . أْيِدينَا ِ فََنفَ ْشنَاهُ ب . لَى ُعوٍد، َو َع َمدْنَا إ باً َما ًء َعذْ َو َسقَ ْينَا ِيباً َو َزب ْمراً ُ ْطعَ ْمنَا تَ َّم أ ثُ ْي ِه ال َق َعلَ َّ ْو ُب َويُعَل َّ ْي ِه الث قَى َعلَ ْ بَ ْي ِت ِليُل ْ فَعَ َر َّسقَا ُء. ْضنَاهُ فِي َجانِ ِب ال أ ْح َس َن ِم ْن ُع ْر ِس فَا ِطَمةَ َرأْينَا ُع ْرساً فَ .فِي الزوائد: فِي َما ُي متهم َج ْعف ِ ٍر ال إسناده الفضل بن َع . ْبدُ ّّللا، وهو ضعيف، و َجاب 604. (1911) (6591)- Ümmü Seleme ve Hz. Aişe radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bize Fatıma'yı zifafa hazırlayıp, Ali radıyallahu anh'a teslim etmemizi emretti. Hemen gidip ilk iş, Batha taraflarından getirilen yumuşak topraktan Ali'nin evinin tabanına yaydık. Sonra iki yastığın içerisine, ellerimizle dikmiş olduğumuz hurma lifi doldurduk. Hurma ve kuru üzümle ziyafet hazırladık, üzerine tatlı su içtik. Sonra üzerine elbise takılıp, su kabı asılacak bir ağaç parçasını getirip odanın bir kenarına koyduk. Biz, Hz. Fatıma radıyallahu anhâ'nın düğününden daha güzel bir düğün görmedik."814 AÇIKLAMA: İslâm'ın iki yüce büyüğünün evlenmeleri vesilesiyle icra edilen düğünün sadeliği ne kadar ibretamizdir! Bu meseleye temas eden başka rivayetler, bir kısım teferruat daha ilave ederse de hepsinde bu ibretli sadelik sabit kalır. Bazı rivayetler düğünde kuru hurmadan başka zeytin ve hatta hays denen kurutulmuş hurma da ikram edildiğini belirtir. Bu evlilik hicretin birinci yılında, Recep ayında vuku bulmuştur. Ramazan, hatta Zilhicce ayında olduğunu söyleyen rivayetler de vardır. Taberî ise Hicretin ikinci yılı Sefer ayında nikahlarının kıyıldığını, Zilhicce ayında 811 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/203. 812 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/203. 813 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/204. 814 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/204. da zifaf yapıldığını kaydeder. Şu halde rivâyetlerden her birinin evlenme ile ilgili farklı merasimleri aksettirme ihtimali mevcuttur.815 * DAVETE İCABET َحدَّثَنَا ُم َح ِس ِط ُّي ـ658 ـ6882 ـ1818 - َّم َوا ْ بُو َماِل ٍك النَّ َخ ِع ُّي دُ ْب ُن . ثَنَا يَ ِزيدُ ْب ُن َها ُرو َ .َ ، َع ْن َعبَادَةَ ال َ ٍن أ َمِل ِك ْب ُن ُح َسْي ْ ثَنَا َعْبدُ ال َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ ِزٍم َع ْن أ ِي َحا ب َ َمْن ُصو ٍر َع ْن أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو قَا َل : ِلي َّو َل يَ ْوٍم َح ال ٌّق ْ أ انِي َم . ْعُرو ٌف َمةُ َّ َوالث . اِل ُث ِريَا ٌء َو ُس ْمعَةٌ َّ َوالث بُو مالك النخع ّي .فِي الزوائد: فِي إسناده أ . وهو ممن اتفقوا َعلَى ضعفه. وقد رواه الترمذي فِي جامعه من َ حديث َع . ْبدُ ّّللا بن مسعود 605. (1915) (6592)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Düğün yemeği ilk gün haktır, ikinci gün meşrudur, üçüncü gün riya ve gösteriştir."816 AÇIKLAMA: İslâm dini, düğün merasimine ziyadesiyle ehemmiyet vermiştir. Bu, evlenme hadisesinin ilânını sağladığı, alâniyet kazandırdığı için gereklidir. Ancak düğünün hikmeti sadece bu değildir. İçtimaî kaynaşma vesilesidir de. Ayrıca, İslâm'ın, insanlara, ferdi eğlenceyi çok dar kayıtlarla tecviz etmiş olması sebebiyle, düğünler aynı zamanda eğlence ihtiyacının meşru bir karşılanma vesilesi de olmaktadır. Bu sebeple Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, davete icabeti vecibe kılmıştır. Alimlerden bazısı "İlk günkü davete icabet vacibtir, ikinci günküne icabet müstehab, üçüncü günkü yemeğe icabet mekruh" demiştir. Düğün ve davetlerle ilgili açıklamalar daha önce geçti. 817 * CİMA ESNASINDA TESETTÜR ُّي ـ656 ـ6883 ـ1821 - َهْمدَانِ ْ قَا ِسِم ال ْ َوليدُ ْب ُن ال ْ َوا ِس ِط ُّي ثَنَا ال ْ َحدَّثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن َو ْه ٍب ال ثَنَا َو ُص اْب ُن َح ا’ ِكي َو ْح َعْبدُ ا َو َرا ِشدُ ْب ُن َس ْعٍد ٍم، َعنء أب ’ ا َل ِي ِه ِم ّيِ؛ قَ ْب ُن َعْبٍد ال ُّسلَ َى ْب ُن َعِد ّيٍ َع ْن ُعتْبَةَ ْعل : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ِن َ َرْي َعل : ْي عَ ْ َج َّردَ ال يَ ْستَتِ ْر َو ََ يَتَ ْ َحدُ ُكْم أ ْهلَهُ فَل َ ِذَا أتَى أ إ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف لجهالة تابعيه . 606. (1921) (6593)- Utbe İbnu Abdi's-Sülemî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Biriniz hanımına temas edeceği vakit örtünsün, eşekler gibi çırılçıplak soyunmasın."818 AÇIKLAMA: Bu hususta başka hadisler de gelmiştir. Kadın ve erkek, birleşme sırasında, odada yalnız oldukları taktirde örtüsüz olmaları haram sayılmamıştır. Başkasının görme durumunda örtüsüz olmaları haramdır. Birbirlerinin suret mahallerine bakmaları da haram sayılmamıştır.819 * DÜBÜRDEN TEMAS HARAMDIR ِر ـ657 ـ6884 ـ1823 - ِب ِي ال َّشَوا ب َ ِن أ َمِل ِك ْب ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َعْبِد ال ِي َصاِلحٍ ب َ ِن أ ِر َع ْن ُس َهْي ٍل ْب ُم ْختَا ْ ِز ْب ُن ال عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال َع ِن َرةَ ِي ُه َرْي ب َ ٍد َع ْن أ َّ ِن ُم َخل ِر ِث ْب َحا ْ َع ِن ا َل ال ِ ّي؛ قَ ِ ِر النَّب : َ َها َم َع ا ْمَرأتَهُ فِي دُب لَى َر ُج ٍل َجا ِ ُظ ُر ّّللاُ إ يَ .فِي الزوائد: إسناده ْن ُود بُو دَا َ ِن حبا َ فِي الثقات. وباقي ِر َجا ُل ا”سناد ثقات. قَا َل السندي: والحديث قد رواه أ صحيح. ’ َ الحارث بن مخلد ذكره اْب والترمذي بلفظ قريب من َهذَا . 607. (1923) (6594)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah, hanımına dübüründen temas eden kimseye rahmet nazarıyla bakmayacaktır."820 815 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/204-205. 816 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/205. 817 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/205. 818 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/206. 819 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/206. 820 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/206. َم ـ655 ـ6888 ـ1824 - دُ ْب ُن َعْبدَةَ ِن ُشعَ أْنبَأنَا ْي ٍب َع ْن َحدَّثَنَا أ ْح . ِن أ ْر َطاة،َ َعن َع ْمِرو ْب ْب ِ َوا ِحِد ْب ُن ِزيَاٍد َع ْن َح َّجاج ْ َعْبدُ ال ٍت؛ قَا َل ِ اب ِن ثَ ْب َمةَ ِن َه َرِم ّيٍ َع ْن ُخ َزْي َ َع : ْبِد ّّللاِ ْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َح ّقِ ثَ َث َم قَا َل : ْ ِم َن ال إ َّ َ ّّللاَ َّرا ٍتَ تَأتُوا َ يَ ْستَ ْحيِ ِر ِه َّن النَّ .فِي الزوائد: فِي إسناده حجاج بن أرطاة. وهو مدلس. والحديث منكر يصح من وجه، كما ذكر َ غير َسا ِء فِي أدْبَا واحد. ورواه والترمذي من حديث على بن طلق . 608. (1924) (6595)- Huzeyme İbnu Sâbit radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah, hakkı beyanda haya talep etmez." Bunu üç kere tekrarladı, sonra şöyle devam etti: "Kadınlara dübürlerinden temas etmeyin!"821 AÇIKLAMA: 1- İstihya: Utanma mânasına geldiği gibi istif'al babından olması sebebiyle "utanma talebi" manası da mevcuttur. Dinin gerçeklerini öğrenme sırasında "utanma tavrı" gerekmez demektir. Aksi halde bilinmesi gereken bir kısım meseleler sorulamaz veya sorulsa da açıklanamaz. İslâm dini قّ حَ ْ ِم َن ال düsturunuإ ّ َ ّّللاََ يَ ْستَ ْحيِ vazederek, utanmayı celbeden meselelerin ta'lim ve taallümünü garanti altına almıştır. Bu bahis genişçe açıklandı. 2- Kadınlara ekime elverişli olan cihetlerinden temas edileceği Kur'ân tarafından (Bakara 223) ele alınmış bir mevzudur. Mak'ad veya dübür de denilen arka cihetinden temas kesinlikle haram kılınmıştır. Lûtiliğin bir eşidir.822 * AZL ـ658 ـ6886 ـ1825 - َّخ ََ ُل ْ ال ّيٍ َح َس ُن ْب ُن َعِل ثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن َحدَّثَنَا ال . ِعي َسى ْ ِهيعَةَ َع ِن ثَنَا اْب ُن ل . َ ِيعَةَ ُر ْب ُن َرب َحدّثَنِي َج ْعفَ َخ َّط ال ُّز ْه ا ِب؛ قَا َل ِر ّيِ ْ ِن ال ِي ِه َع ْن ُع َمَر ْب َرة،َ َع ْن أب ِي ُه َرْي ب َ ِن أ أ ْ َ يُ ْعَز َل َع ِن ، َع : ْن ُم َح ّرِ ِز ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َهى َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَ َها نِ ِإذْ ب ُح َّرةِ إَّ ِن ال .فِي الزوائد: لهيعة وهو ضعيف ْ فِي إسناده اْب . 609. (1928) (6596)- Hz. Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hür kadının izni olmadan ona azil yapmayı yasakladı."823 AÇIKLAMA: Azil, temasta meniyi rahme değil, dışarı atmaktır. Bu bahis daha önce açıklandı.824 * KIZ, HALA VEYA TEYZESİ ÜZERİNE NİKÂHLANMAZ بُو ُكَر ـ615 ـ6887 ـ1835 - ْي ٍب َ ِن إ ْس َحا َق َع ْن َحدَّثَنَا أ . َما َ َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْي ثَنَا َعْبدَةُ ْب ُن ُسلَ ِر ّيِ؛ قَا َل ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ب َ ٍر، َع ْن أ ِن يَ َسا َما َ َ ْب ْي َع ْن ُسلَ ْنهى َع ْن ِن ُعتْبَةَ يَ ْعقُو َب اْب : يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع ُت َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِن َحْي َم نِ . ْرأةِ َكا ْ َوَبْي َن ال َها َو َع َّمتِ َمْرأةِ ْ أ ْ َ يَ ْج َم َع ال َّر ُج ُل بَ ْي َن ال َو َخ َها تِ فِي إسناده ُم َح . ال .فِي الزوائد: َّمد بن إسحاق، مدلس وقد عنعنه َ 610. (1930) (6597)- Ebu Sa'îdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı işittim, şu iki nikahı yasaklamıştı: "Kişinin, kadınla kadının halasını, veya kadınla kadının teyzesini bir nikâhta birleştirmesi."825 ـ611 ـ6885 ـ1831 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ ُّي َرةُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا ُجبَا . ِ ْه َشل ْكٍر النَّ بُو بَ ِ ثَنَا أ . ي ِه؛ قَا َل َ ِي ُمو َسى َع ْن أب ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ قَا َل َحدَّثَنِى أ : َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر َم ُسو ُل ّّللِ َصل َه : َ ا تِ َو ََ َخالَ َها َعلى َع َّمتِ َمْرأةُ ْ تُْن َك .فِي الزوائد: فِي إسناده جبارة بن المغلس . ُح ال 611. (1931) (6598)- Ebu Musa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kadın, halası veya teyzesi üzerine nikâhlanamaz." 821 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 822 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 823 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 824 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 825 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/208. AÇIKLAMA: Bir erkek, bizzat Kur'ân-ı Kerim'in tanıdığı ruhsatla (Nisa 3) iki, üç hatta dört kadını aynı anda nikâhı altına alabilir. Fakat bu kadınlar arasındaki akrabalık hala-yeğen veya teyze-yeğen şeklinde olmamalıdır. Alimler daha da açarak, kadının erkek kardeşinin veya kız kardeşinin kızını da erkeğin nikâhlayamayacağını belirtmiştir. Bu tahrim, sünnette gelen bir tahrimdir. Kur'ân'da iki kız kardeşin aynı erkek tarafından birlikte nikâhlanması yasaklanmıştır (Nisa 23). Bu yasak aynı andaki nikâhlama ile ilgilidir. Birinin ölümüyle diğeri nikâhlanabilir.826 * HÜLLECİYE LÂNET ـ612 ـ6888 ـ1834 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ ُّي َرةُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا ُجبَا . ِ ْه َشل ْكٍر النَّ بُو بَ ِ ثَنَا أ . ي ِه؛ قَا َل َ ِي ُمو َسى َع ْن أب ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ قَا َل َحدَّثَنِي أ : َر َم ُسو ُل ّّللِ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َه : َ ا تِ َو ََ َخالَ َها َعلَى َع َّمتِ َمْرأةُ ْ تُْن َك .فِي الزوائد: فِي إسناده جبارة بن المغلس . ُح ال 612. (1934) (6599)- Hz. İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hulle yapana da yaptırana da lanet etti.”827 ِم ْصِر ُّي ـ613 ـ6655 ـ1836 - ْ ال ِن َصاِلحٍ َما َ َ ْب ِي ْ َحدَّثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ُعث . ب ثَنَا أ . قَا َل: و ُل َ ْي َث ْب َن َس ْعٍد يَقُ َّ َسِم ْع : بُو ُت الل َ قَا َل ِلي أ ْب ُن َعاِمٍر بَةُ ْش َر ُح ْب ُن َها َعا َ َ قَا َل ُعقْ قَا َل َر ُسو ُل ُم ْسعَ ٍب ِم : ّّللِ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ُ : وا ِر؟ قَال ُم ْستَعَا ْ ْي ِس ال ِالتَّ ِ ُر ُكْم ب ْخب ُ أ َ أ : بَلي يَا . ِ ُل َر ُسو َل ّّللِ ّ ُم َحل ْ َو ال قَا َل ُه . َل لَهُ َّ ُم َحل ْ ِ َل َوال ّ ُم َحل ْ َن ّّللاُ ال ِن ل .فِي الزوائد: فِي إسناده مشرح بن هاعا .َ حبا َ فِي الثقات َعَ ذكره اْب . و قَا َل: يخطئ ويخالف. وذكره فِي الضعفاء و قَا َل: يروي عن عقبة بن عامر مناكير يتابع عليها. والصواب ترك ما انفرد ِن به. يونس ِن معين والذهبي: ِذين رموا الكعبة بالمنجنيق. و قَا َل أحمد: معروف. و قَا َل اْب َّ و قَا َل اْب : َكا َ َ فِي جيش الحجاج ال َم ثقة. ْ ِي حاتم: تكلموا فِي ِه و قَا َل أبو يونس: َكا َ َ خافظا للحديث وحدّث بما ب َ و يَ ْحيَى بن ُعث ا َ َ بن صالح، قَا َل َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن أ لم يكن يوجد عند غيره . 613. (1936) (6600)- Ukbe İbnu Âmir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bir gün): "Sizlere kiralık döl hayvanını haber vermiyeyim mi?" buyurdular. (Yanında bulunanlar:) "Evet ey Allah'ın Resulü! Haber verin!" dediler. "O hülle yapandır. Allah hülle yapana da hülle yaptırana da lânet etsin!" buyurdular."828 AÇIKLAMA: Hülle yapan diye tercüme ettiğimiz muhallil, başkasının üç talâkla boşamış olduğu karının tekrar eski kocasına helal olmasını ve onunla yeniden evlenmesini sağlamak maksadıyla, bu boşanmış kadınla cinsî temasta bulunduktan sonra boşamak üzere nikâhlayan adama denir. Bu fiili Resûlullah yasaklamıştır. Çünkü nikâh ebedî bir müddette yapılır. Üç günlük, beş günlük, bir yıllık, bir temaslık gibi bir müddetle nikâh İslâm'da haramdır. Bu çeşit nikâh zinayı andırır ve nikâh müessesesini yıpratır. Hülle yaptıran diye tercüme ettiğimiz muhallel-leh, karısını üç talâkla boşadıktan sonra tekrar ona dönmek isteyen erkektir. Resûlullah böylesi haysiyetsizlere de lanet etmektedir. Bu bahis de daha önce işlendiği için bu kadarcık hülasa bilgi ile yetiniyoruz.829 * SÜT KARDEŞLİĞİ ْب ُن َح يَ ْحيَى ـ614 ـ6651 ـ1846 - دَّ ِ ثَنَا َع . ي ا ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ثَنَا َخ ْر . ْه ٍب َملَةُ ب َ َع ْن أ ِهيعَةَ ْسَوِد، َع ْن ُع ْرَو أ ْخبَ َر ’ ة،َ َع ْن نِي اْب ُن لَ َ َّ َ ِر؛ أ ِن ال ُّزبَ ْي َعْبِد ّّللاِ ْب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ : َما فَتَ َق ا ِن ا .فِي الزوائد: لهيعة، وهو ضعيف َر َضا َع إ ’ْمعَ َء َّ فِي إسناده اْب . والحديث رواه الترمذي من حديث أم سلمة و قَا َل: حسن صحيح . 614. (1946) (6601)- Abdullah İbnu'z-Zübeyr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Barsakları birbirinden ayıran miktarda süt emilmedikçe evlenme yasağı hâsıl olan emme vukû bulmaz."830 826 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/208. 827 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/208. 828 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/209. 829 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/209. * CARİYESİNİ ÂZÂD EDİP NİKÂHLAYAN ٍر ـ618 ـ6652 ـ1885 - ثَنَا يُونُ . ُس ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا ُحبَ ْي ِش ْب ُن . ُمَب ّشِ يُّو َب َع ْن ِع ْكَر َمةَ ُ ثَنَا ؛ َح َّمادُ ْب ُن َزْيٍد، َع ْن أ َع ْن َعائِ َشةَ َوتَ َزَّو َج َها َها َصدَاقَ َها َو َجعَ َل ِعتْقَ أ ْعتَ َق َصِفيَّةَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل أ .الحديث فِي الزوائد: إسناده صحيح. ذَا َكا َ َ َ ِ إ . و قَا َل فِي ِن َعبَّا ٍس سمع من َعائِ َشةَ ِن حاتم. فَقَا َل فِي المراسيل: لم يسمع من َعائِ َشةَ عكرمة مولى اْب . فقد تناقض فِي ِه قول اْب ِن الجرح والتعديل: سمع منها. ورجح سماعه منها أ َ روايته عنها فِي صحيح البخاري. المدني و قَا َل اْب : أعلمه سمع من َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أحد من أزواج النَّب : والحديث من رواية أنس فِي الصحيحين وغيرهما . 615. (1958) (6602)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Safiyye radıyallahu anhâ'yı âzâd etti ve azadlığını onun mehri kıldı ve onunla (hürre olarak) evlendi."831 ـ616 ـ6653 ـ1888 - نَا أ ْز َه ُر ْب ُن ِر . ِث ْب ُن َس ِعيٍد َمْرَوا َ َ َحدَّثَ َوا ْ ِن ثَنَا َع . ُم َح َّمِد ْبدُ ال َوا ِحِد َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْ قَا ِس ُم ْب ُن َعْبِد ال ْ ثَنَا ال ِن ُع َمَر؛ قَا َل ِن َعِقي ٍل َع ِن اْب ْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ َ قَا َل : ِر إذْ ْبدُ بَ َغْي عَ ْ ِذَا تَ َزَّو َج ال إ ِدِه َكا َ َ َعا ِهراً فِي الزوا : هذا َسيّ . ئد ِ إسناده حسن. ر ِ ُود والترمذي من حديث َجاب بُو دَا َ والحديث رواه أ . 616. (1959) (6603)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Köle, efendisinin izni olmadan evlenirse, zâni sayılır."832 AÇIKLAMA: Hadis, kölenin evlenmesinin sahih sayılmasını efendisinin iznine bağlamaktadır. Öyleyse efendisinin izni olmadan kölenin akdedeceği nikâh batıldır. 833 * MUT'A NİKÂHI HARAMDIR ُّي ـ617 ـ6654 ـ1863 - عَ ْس َق ََنِ ْ ٍف ال ِ ُّي َع ْن َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َخل . َ ِف ْريَاب ْ ِن ثَنَا ال ِن َحْف ٍص ِع ِن اْب ْكِر ْب ِي بَ ب َ ِزٍم َع ْن أ ِي َحا ب َ أبَا َ َ أ ُع : ا َل َمَر؛ قَا َل َس فَقَ َخ َّطا ِب َخ َط َب النَّا ْ َي ُع َمْر ْب ُن ال َوِل َّما َّم َح َّر َمَه ل : ا َ ا، ثُ ُمتْعَ ِة ثَثً ْ نَا فِي ال أِذ َ َ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل إ َّ َ . َو ّّللاِ َرةِ ْ ! َ ِح َجا ِال َر َج ْمتَهُ ب ُع َو ُهَو ُم ْح َص ٌن إَّ َمتَّ يَتَ َحداً ُم أ َح َّر َمَه أ ْعل . ا َ َها بَ ْعدَ إذْ َّ َحل َّ َ َر ُسو َل ّّللِ أ َ ْش َهدُو َ َ أ ٍة يَ ِأ ْربَعَ أ ْ َ يَأتِيَنِى ب إ .فِي َّ ْكٍر الزوائد: بن حفص بُو بَ َ ْس َم فِي إسناده أ . ا ِعي َل ا ّي اسمه إ ” ِ ِي حاتم عن أبيه ِن بأب . حبا ذكره اْب َ فِي الثقات. ب َ و قَا َل با َ أ : كتب ِن نمير وغيرهم. ِن معين والعجلي و اْب ِي حاتم: وثقه أحمد و اْب ب َ ِن أ بُو يكذب. قلت: بأس به. قَا َل اْب َ عنه وعن أبيه. و َكا َ َ أ ِن خزيمة فِي صحيحه، والحاكم فِي المستدرك وأخرج له اْب . 617. (1963) (6604)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Ömer İbnu'l-Hattâb halife olunca halka hitap etti ve dedi ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm mut'â nikâhını bize üç kere helal kılmıştı, sonra onu haram kıldı. Vallahi, mut'a nikâhı yapan evli bir kimseyi duyarsam onu taşla recmederim. Böyle birisi, recm olmaktan kendini kurtarabilmek için, bana, Resûlullah'ın, onu haram kıldıktan sonra tekrar helal kıldığına dair dört şahid getirmelidir."834 AÇIKLAMA: Mut'a bahsi genişçe izah edildi; ehl-i sünnet ulemâsı bunun haramlığında icma etmiştir.835 * DENKLİK َحدَّثَنَا َع . ؛ ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ـ615 ـ6658 ـ1865 - ِعيٍد ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب ِر ُّي، َع ْن ِه َشا َج ْعفَ ْ ِر ُث ْب ُن ِع ْمَرا ُ َ ال َحا ْ ثَنَا ال قَال : َ ْت َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو قَا َل : اْن ِك ُحوا ا ْطِف ُكْم ِهْم تَ َخيَّ ُروا ِلنُ ’َ ْي َء َوأْن ِك ُحوا إلَ فِي الزوا : فِي إسناده الحدرث بن ْكفَا . ئد ِذي رواه أصل له، يعني َهذَا الحديث، عن الثقات. و قَا َل الدار ّي َّ عمرا َ المدين . قَا َل فِي ِه ابو حاتم: ليس بالعوي. والحديث ال قطني: متروك . 830 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 831 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 832 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 833 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 834 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/211. 835 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/211. 618. (1968) (6605)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nutfeleriniz için (kadının) hayırlısını tercih edin. Kendinize denk olanlarla evlenin, denklerinizin kızını isteyin." 836 AÇIKLAMA: Pek çok rivayette, çocuğun anne tarafına çekeceği belirtilerek, evlenilecek kadının aslına bakılması, hayırlı olanın tercih edilmesi belirtilmiştir. Kur'ân-ı Kerim'de olsun, hadislerde olsun hayırlı kadının dindar kadın olacağı belirtilmiştir. Sırf maddi mülahazalarla tercih dinen yanlıştır. Kadında aranması gereken diğer bir husus kadının erkeğe denk olmasıdır. Denklik mutlaktır, diyanette, içtimai şartlarda, zenginlikte ve hatta yaşta bile aranabilir. Cumhûr-u ulemâ denkliği dört şeyde aramıştır: Din, hürriyet, neseb ve san'at (meslek). Denklik daha çok erkeklerle ilgili bir meseledir, kadınlarda denklik aranmaz. Çünkü hadisler "erkeğin kadına denk olması"ndan bahseder. Alimler bu sebeple müslüman bir kadının, gayr-ı müslim erkekle evlenemeyeceğini hükme bağlarken, müslüman bir erkeğin ehl-i kitaptan bir kadınla evlenebileceğini belirtirler. Keza dindar bir kadının fâsık bir erkekle, hür bir kadının köle bir erkekle, asaletli bir aile kızının soyu sopu tanınmayan bir erkekle, sarraflık gibi üstün bir mesleği olan bir aileye mensup kızın, adi sayılan bir meslek sahibi erkekle evlendirilmemesi gerektiği belirtilmiştir. Buna rağmen, kız ve ailesi rıza gösterdikçe, bu sayılan şartlan haiz olmayan müslüman bir erkekle evlenmesi şer'an haram değildir, caizdir. Mâlikiler, denkliği sadece diyanette ararlar.837 * KADIN GÜNÜNÜ KUMASINA VEREBİLİR َو ُم َح ـ618 ـ6656 ـ1873 - َّمدُ ْب ُن َي ْحيَى ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ا ُ .َ َحدَّثَنَا أ . قَا:َ ثَنَا َعفَّ ٍت َع ْن ُس َميَّةَ ِ اب َع ْن ثَ َمةَ َح َّمادُ اْب ُن َسلَ ثَنَا َّ َ َر ُسو َل َ ّيٍ فِي َش َع ْيٍء ْن َعائِ َشةَ؛ أ ْن ِت ُحيَ ِ ب َ َو َجدَ َعلَى َصِفيَّةَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ّّللِ َص . ل فَقَال : َ ْت َصِفيَّةُ يَا َعائِ َشة! ِك أ ْ َ ُ َه ْل لَ ِك يَ ْوِم؟ قَالَ ْت َولَ ِى، َ َعنّ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ نَعَ ْم. تُ : ْر ِضيٍ َر ُسو َل ّّللِ َصل لَ ٍ َ فَأ َخذَ ْت ِخ َماراً َرا َز ْعفَ ِ ب َم ْصبُوغاً َم . ا ِء َها ْ ِال َر َّشبَتْهُ ب فَ ِليَفُو َح ِر . ي ُحهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ لَى َجْن ِب َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِ َّم قَعَدَ ْت إ ث . ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَقَا َل النَّب : ِي ُ يَا َعائِ َشة! ْي ِك َعنّ إل . إنَّهُ َ َس يَ ْو ِم ِك ْي ل ْت َ ْض ُل ّّللاِ يُؤتِي ِه َم فَقَال : ْن يَ َشا ُء َ ِا’ ا ِل َك فَ َه ذَ . فَأ ْخبَ َرتْهُ ب َر ِض َي َعْن ْمِر .فِي الزوائد: فِي إسناده سمية البصرية. وهي فَ تعرف. َكذَا قاله صاحب الميزا َ . 619. (1973) (6606)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, zevce-i pakleri Safiyye Bintu Huyey radıyallahu anhâya bir sebeple kızmışlardı. Safiyye bana: "Ey Aişe! "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı benden razı edecek bir çaren var mı? Böyle bir çare bulursan ben Resûlullah'ın bana uğrama sırası olan bugünü sana vereceğim!" dedi. Ben de: "Evet var!" dedim. Zaferanla boyalı olan başörtümü aldım, (nefis) kokusunu neşretmesi için üzerine su çiledim. Sonra (bunu üzerime alarak)gidip Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına oturdum. Aleyhissalâtu vesselâm: "Ey Aişe! Benden uzak dur, bugün senin günün değil!" buyurdular. Ben de: "Bu Allah'ın lütfudur, dilediğine verir" dedim ve (Safiyye ile aramızda) olup biteni anlattım. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm, Safiyye'den razı oldu."838 * EVLENMEYE ARACI OLMA ٍر ـ625 ـ6657 ـ1878 - ْب ُن َحدَّثَنَا ِه َشا . َي ْحيَى ُم ْب ُن َع َّما ِويَةُ ثَنَا ُمعَ . بو ا َ ِي ٍب َع ْن أ ِي َحب ب َ ِن أ ْب ُن يَ ِزيدَ َع ْن يَ ِزيدَ اْب ِويَةُ ثَنَا ُمعَا ِي ُر ْهٍم؛ قَا َل ب َ ِر َع ْن أ َخْي ْ ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : َع ِم بَ ْي َن ا ْن أفْ َض ِل ” ال َّشفَا َع ِة أ ْ َ يُ َشفَّ ِ َنْين فِي النَّ َكاح ْ ث .فِي الزوائد: َهذَا إسناد مرسل. ا، اسمه أحزاب بن أسيد بُو رهم َهذَ أ «بفتح الهمزة، وقيل بضمها». قَا َل البخاري: هو تابعي. بُو َ َ و قَا َل أ ِن حبا َ فِي الثقات . حاتم: ليست له صحية. وذكره اْب 620. (1975) (6607)- Ebu Rühm radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "En hayırlı şefaatlerden biri, evlenecek iki kişinin arasında yardımcı olmaktır."839 836 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/211. 837 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/212. 838 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/213. 839 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/213. ـ621 ـ6655 ـ1876 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ِري ثَنَا َش ْت َحدَّثَنَا أ . بَ ِهى َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْ َع ِن ال َرْيحٍ ِن ذُ عَبَّا ِس ْب ْ َر ٌك : َع ِن ال َعثَ بَا ِب ْ ِعَتَبَ ِة ال ب َمةُ َسا فَ ُّش . َّج فِي َو ْج ِه أ . ِه ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َّصل فَقَا َل : أ ِمي ِطي َعْنهُ ا’ ْرتُهُ َّ َجعَ َل يَ َم ُّص َعْنهُ الدَّ َ ذَى فَتَقَذ . فَ م َع ْن َو ْج ِهِه َّم . قَا َل َويَ ُم ُّجهُ ُ ث : نَِفّقَهُ ُ َحتَّى أ َو َك َسْوتُهُ ْيتُهُ َّ َحل لَ ِريَةً َجا َمةُ َسا ْو َكا َ َ أ ل .فِي الزوائد: إسناده صحيح إ َ َكا َ َ البهي سمع من َ . وفي سماعه كم. ا َل وقد سئل عنه أحمد فَقَ : ما أرى فِي َهذَا شيئا، إنما يروى عن البهى. قَا َل العء فِي المراسيل: أخرج َعائِ َشةَ مسلم لعبد ّّللا البهى عن َعائِ َشةَ حديثا . 621. ( 1976) (6608)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor. "(Bir gün) Üsâme radıyallahu anh kapının eşiğine takılıp düştü ve yüzü kanadı. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Ondan şu ezayı temizleyiver!" buyurdular. Ben ise tiksindim (ve bunu yapmaktan imtina ettim). Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm, onun kanını emip yüzünden atmaya başladı. Sonra da: "Eğer Usâme bir kız olsaydı onu süsleyip, (güzel)giydirecek ve (evlenmeye) cazip kılacaktım" buyurdular."840 * KADINLARA İYİ MUAMELE َو ُم َح ـ622 ـ6658 ـ1877 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ٍف، بُو َب ْكِر ْب ُن َخلَ َ ْوبَا َ َ َع ْن َحدَّثَنَا أ . ِن قَا:َ ثَ ِن يَ ْحيَى ْب ٍر اْب بُو َعا ِصٍم َع ْن َج ْعفَ َ ثَنَا أ ْوبَا َ َ َع ْن ِن ثَ َرةَ ْب َع َّمِه ُع ا َل َما قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َعبَّا ٍس َع ِن النَّب ْم َطا ٍء، َع ِن اْب َخْي ُر ’ ِه ُكْم َخْي ُر ُك َع : َوأنَا َخْي ُر ُكْم ْهل . َ ِن ’ ْهِلي.فِي الزوائد: حبا َ فِي صحيحه ِن الحديث من رواية َعائِ َشةَ رضي ّّللا تعلى عنها، رواه الترمذي و اْب . وأما رواية اْب ِن حبا َ فِي الثقات ِن القطا :َ َعبَّا ٍس فإسناده ضعيف. ’ َ عمارة بن ثوبا َ ذكره اْب . و قَا َل عبد الحق: ليس والقو ّي. و قَا َل اْب مجهول الحال . 622. (1977) (6609)- İbnu Abbas radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sizin en hayırlınız, ehline karşı en iyi davrananınızdır. Ben aileme en iyi olanınızım."841 بُو ُكَر ـ623 ـ6615 ـ1875 - ْي ٍب َ َحدَّثَنَا أ . بُو َخاِلٍد َع ِن ا ِن َع ْمٍر ثَنَا أ ’ و؛ قَا َل َ ٍق، َع ْن ُم ْس ُرو ٍق َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْع َم ِش َع ْن َشِقي َّي ّّللاُ َع َر َم ُسو ُل ّّللِ َصل َّ َو َسل ْي ِه ِهْم ل : َ ِخيَا ُر .فِي الزوائد: ى شرط الشيخين ُكْم ِخيَا ُر ُكْم ِلنِ َسائِ إسناده َعل . والحديث رواه الترمذي َ َوقَا َل َرة،َ ِي ُه َرْي ب َ من حديث أ : حديث حسن . 623. (1978) (6610)- Abdullah İbnu Amr (İbni'l-As) radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sizin en hayırlınız, kadınlarına karşı en iyi davrananlardır."842 AÇIKLAMA: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kadınlara iyi davranmayı emretmiş, en hayırlı kimsenin, hanımına en iyi davranan kimse olduğunu belirtmiştir. Şüphesiz "iyi davranma" izafi bir durumdur. Bu "iyilik"in içine öncelikle kadınların haklarına hakkıyla riayet gelir: Nafaka hakkı, tahkir edilmeme, başına vurulmama hakkı gibi hadislerde belirtilen haklara riayet. Ayrıca onların bir kısım huysuzlukları, kıskançlıkları karşısında sabretmek, terbiyelerinde iyi davranmak, geçimi iyi yapmak... hep kadınına karşı iyi olmanın içine girer. Ancak kişinin "en iyi" olması için kadınına karşı iyiliğin yetmeyeceği de açıktır. Ayet ve hadislerde, bunun için başka şartlar da sayılmıştır: Takva, zühd, verâ, a'mâl-i sâlih... gibi. Şu halde o şartları yerine getiren, hanımına karşı da iyi olunca iyilikte kemale yaklaşmış olur. Resûlullah'ın zevcelerine karşı davranışları ile kadın hususundaki tavsiyeleri tahlil edilince bu "iyilik"ten kastedilen teferruat ortaya çıkarılabilir.843 ٍر ـ624 ـ6611 ـ1878 - ُم ْب ُن َع َّما ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت َحدَّثَنَا ِه َشا . َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب َع ْن ِه َشا ثَنَا ُس : َسابَقَنِي ْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَةَ َّي ّّللاُ َع ِ ّي َصل النَّب َ م َّ َو َسل ْي ِه ل : تُهُ َ َسبَقْ وعزاه المز ّي ’طراف للنسائي. فَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح َعلَى شرط البخاري. فِي ا ّي ِن السن وليس هو فِي رواية اْب . 624. (1979) (6611)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm benimle koşu yarışı yaptı. Yarışı ben kazandım."844 840 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/213-214. 841 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/214. 842 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/214. 843 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/214-215. 844 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/215. AÇIKLAMA: Önceki hadiste geçen "hanımına karşı iyi davranma"lardan biri de onların gönlünü çeşitli vesilelerle hoş etmek olmalıdır. İşte bunlardan biri, münasip bir zamanda yapılacak herhangi bir yarıştır. Başka bir rivayette Hz. Aişe, Aleyhissalâtu vesselâm'ın kendisiyle iki ayrı sefer yarıştığını, birini kaybeden Resûlullah'ın, birini kazandığını belirtir.845 َو ـ628 ـ6612 ـ1855 - ِليِد ْ ٍر، َعبَّادُ ْب ُن ال بُو بَدْ َحدَّثَنَا أ . ٍل َ ِ َر ثَنَا َخبَّا ُ َ ْب ُن ِه ََ : ُك ْب ُن فَ ّم ثَنَا ُمبَا ُ ِن َزْيٍد َع ْن أ ْب ّيِ َع ْن َعِل َضالَةَ ُم َح َّم : َن نِ ٍد َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت ّي،ٍ ِجئْ ْن ِت ُحيَ ِ ب ِ َصِفيَّةَ َو ُهَو َع ُرو ٌس ب َمِدينةَ ْ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِدم َّما قَ ِر ل ا َ ْن َسا ُء ’ َصا َها َهْب ُت ْن فَإ ْخبَ ْر َ َ َع . قَالَ ْت: فَتَنَ ْب ُت فَذَ َّك . ي ْر ُت َوتَنَقَّ لَى َعْينِي فَعَ َرفَنِ ِ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَنَ . قَالَ ْت: تَفَ َت َظ َر َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ فَال َم ْش َى ْ َضننِي َر ْع ُت ال فَأدْ . فَقَا َل: ُت َر فَأ ْس . َكنِي فَا ْحتَ ْ ل َو أ ْر ِس . َكْي : ْل َف َرأْي ِت؟ قَالَ ْت، قُ ْس .فِي الزوائد: إسناده َط يَ ُهوِديَّة َي ُهوِديَّا ٍت ٌ ضعيف لضعف علي بن زيد بن جدعا َ . 625. (1980) (6612)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Safiyye Bintu Huyey radıyallahu anhâ ile evlenmiş olarak Medine-i Münevvere'ye geldiği zaman, Ensâr kadınları (yanıma) gelip ondan (ve güzelliğinden bana) haber verdiler. Hz. Aişe devamla der ki:- "Kendimi tanınmayacak bir hale getirip, üzerime örtü alıp (onu görmek üzere) ben de gittim. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (açık olan) gözüme bakıp beni tanıdı. Bunun üzerine ben hemen geri döndüm ve hızlıca yürüdüm. Aleyhissalâtu vesselâm da peşimden gelerek bana yetişti ve beni kucakladı. Sonra: "(Safiyye'yi) nasıl buldun?" diye sordu. Ben de: "Bırak (beni)! Yahudi kadınlardan bir yahudi kadındır!" dedim."846 ـ626 ـ6613 ـ1851 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . بَ ِهي َع ْن ُع ْرَوةَ ْ َع ِن ال َمةَ ِن َسلَ ْشٍر، َع ْن َز َكِريَّا َع ْن َخاِلِد اْب ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ب ِر؛ قَا َل ِن ال ُّزبَ ْي ْب : َّي قَال : َ ْت َعائِ َشةُ َم َي ا َعِل ْم ُت َحتَّى دَ َخلَ ْت َعِل َي َغ ْضب ٍ َ َو ِه ِر إذْ َزْينَ ُب ب . ْت ِغَ ْي َّم قَالَ ُ َر ث : ُسو َل ّّللِ ِ يَا ! ذَا َح ْسبُ َك إ أ َها َرْيعَتَْي ْكِر ذُ ِي بَ ب َ أ َك بُنَيَّةُ ْت لَ بَ َّي قَل . َ بَلَ ْت َعلَ َّم أقْ ُ َه ث . ا َر ْض ُت َعْن فَأ ْع . دُونَ ِك، فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َحتَّى قَا َل النَّب ِصِري ِ ّي َصل اْنتَ َّي َشْيئاً َعلَ ُردُّ َما تَ َها، َها فِي فِي ِ َس ِريقُ َيب َوقَدْ َها َها، َحتَّى َرأْيتُ ْي ْ ُت َعل ْ بَل ْ ُل َو فَأق . ْج ُههُ َّ َهل يَتَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَ .فِي َرأْي ُب النَّب ُ الزوائد: هُ ثقات إسناده صحيح و ِر َج . وذكريا بن أبي زائدة َكا َ َ بدلس . ال 626. (1981) (6613)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Zeyneb (Bintu Cahş) odama izinsiz olarak öfkeyle girinceye kadar (kumalarımın bana kızdıklarını) bilmiyordum. (Zeyneb odama girdikten) sonra: "Ey Allah'ın Resûlü! Ebu Bekr in kızının, kollarını sana sarması sana yeterli mi?" diye çıkıştı, sonra da bana yöneldi. Ben de ondan yüzümü çevirdim, (söylediklerine cevap vermedim). Öyle ki Aleyhissalâtu vesselâm (dayanamayıp): "Onu durdur ve kendini müdafaa et!" dedi. Bunun üzerine Zeyneb'e yöneldim, (gereken cevabı verdim. Öyle oldu ki) bana cevap veremez hale geldi ve sonunda ağzının tükrüğünün kuruduğunu farkettim. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın (bu durumdan memnun olarak) yüzünün güldüğünü gördüm."847 AÇIKLAMA: Bu hâdise, Resûlullah'ın hanımlarının, kendilerine her hususta eşit davranılma talebi üzerine çıkmıştır. Aleyhissalâtu vesselâm, kendisine gelen bir hediye Aişe'nin gününe müsadif olursa alır, diğer günler almazdı. Bunun üzerine hediyeler hep Hz. Aişe'nin gününde gelmeye başladı. Diğer hanımlar, kendi günlerinde de hediyelerin kabulü için muhtelif teşebbüslerde bulundular. Önce Ümmü Seleme radıyallahu anhâ'yı, sonra da Hz. Fatıma'yı bu maksadla birkaç kere Resûlullah'a ricacı gönderdiler. Aleyhissalâtu vesselâm: "Kendisine vahyin sadece Hz. Aişe'nin yanında iken geldiğini belirterek bu husustaki tavrını değiştirmeyeceğini" belirtti. Bunun üzerine, bir kere de Zeyneb radıyallahu anhâ'yı gönderdiler. Bir başka rivayette, Hz. Zeyneb, içeri girince Resûlullah'a: "Hanımların, Ebu Bekr in kızı hususunda senden adalet talep ediyorlar" diye söze başlar ve sonra Hz. Aişe'ye yönelerek yüksek sesle ve öfkeyle hakaretler savurur. Sadedinde olduğumuz rivayet, bu hakaretlere, Hz. Aişe'nin Resûlullah'tan gelen talep üzerine cevap verdiğini belirtir. Bir başka rivayete göre Resûlullah, Hz. Zeyneb'in cevap veremez hale getirilişinden memnun kalır ve Hz. Aişe'ye takdirlerini: "Bu, Ebu Bekr'in kızıdır" diyerek ifade buyurur.848 َحدَّثَنَا َخ . ْف ُص ْب ُن َع ْمٍر ـ627 ـ6614 ـ1852 - و ْ ِي ٍب ال َمُر ْب ُن َحب ثَنَا ُع قَا ِضي. قَا َل: ؛ ِي ِه، َع ْن َعائِ َشةَ َع ْن أب ُم ْب ُن ُع ْرَوةَ ثَنَا ِه َشا َ ْت َّى َص قَال : وا ِحبَاتِ لَ ِ فَ َكا َ َ يُ َس ّرِ ُب إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل بَنَا ِت َوأنَا ِعْندَ ْ ِال عَ ُب ب ُكْن ُت أل ي ْ ي ُي .فِي الزوائد: إسناده ََ ِعْبنَنِ 845 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/215. 846 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/216. 847 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/216. 848 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/216-217. ِن معين.فِي ضعيف، ’ َ فيه عمر بن حبيب العد ّي قاضى المرعة، ثم قاضي الشرقية للمأمو ،َ متفق َعلَى تضعيفه. وكذبه اْب السندي. قلت أصل الحديث ثابت بريب . 627. (1982) (6614)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanında iken bebeklerimle oynardım. Aleyhissalâtu vesselâm da benim kız arkadaşlarımı bana gönderirdi. Arkadaşlarımla beraber oynardık."849 * GERDEĞİN MÜSTEHAB VAKTİ ـ625 ـ6618 ـ1881 - ِي َشْيبَةَ ب َحدَّثَنَا أ . ِمٍر َ ْكٍر ثَنَا أ ْس . َع ْن َودُ ْب ُن َعا ِي بَ ب َ ِن أ ِن إ ْس َحا َق َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ثَنَا ُز َهْي ٌر، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْي َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِي ِه؛ أ ِن ِه َشاٍم َع ْن أب ِر ِث ْب َحا ْ ِن ال َمِل ِك ْب ْ فِي َشَّو أب ا ٍل ِي ِه َع ْن َعْبِد ال َمةَ َّم َسلَ ُ تَ َزَّو َج أ َ م َّ ِه . ْي ِه فِي َو َسل َو َج َمعَ َها إلَ فِي إسناده ُم َح َّم . وهو مدلس. وقد عنعنه. وليس للحارث بن هشام بن المغيرة سوى َهذَا َش .فِي الزوائد: د بن إسحاق َّوا ٍل قَا َل المز ّي: ورواه ُم َح َّمد بن يزيد المستملى عن أسؤد بن عامر الحديث عند المصنف. وليس له شئ فِي ا’صول الخمسة. َع . بدل عبد الملك. وهو أولى بالصواب . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بإسناده. إ أنه قَا َل: 628. (1991) (6615)- Hâris İbnu Hişâm radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Ümmü Seleme radıyallahu anhâ ile Şevval ayında nikahlandı ve şevval ayında onunla gerdeğe girdi."850 AÇIKLAMA: Alimler, bu sünnetiyle Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın cahiliye devrinde mevcut olan Şevval'de evlenmeyi uğursuz sayma inancını yıktığını, o ayda evlenmenin müstehablığını teşri ettiğini belirtirler.851 * UĞUR VE UĞURSUZLUK NEDE VAR? ٍر ـ628 ـ6616 ـ1883 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ِ ِ ٍر ثَنَا إ . ِن َجاب ِ ُّي، َع ْن يَ ْحيَى ْب ب ْ َكل ْ ْيٍم ال َما ُ َ ْب ُن َسلَ ْي َحدَّثَنِي َسلَ َع ْن ِويَةَ ِن ُمعَا َع ا َل ْن َح ِكيِم ْب ِويَةَ؛ قَ ِن ُمعَا يَقُو ُل َعِّمِه ِم : ْخ َمِر ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يُ ْم ُش ْؤم. ُن َ َسِم ْع : َ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ ُكو ُ َ ال َوقَدْ يَ ِر فِي ثَثَ : ٍة َر ِس والدَّا فَ ْ َوال َمْرأةِ فِي ال .فِي الزوائد: ه ثقات ْ ُ إسناده صحيح و ِر َج . ال 629. (1993) (6616)- Mıhmâr İbnu Mu'âviye radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle söylediğini işittim: "Uğursuzluk yoktur. Ancak üç şeyde uğur olabilir: Kadında, atta, evde."852 ـ635 ـ6617 ـ1888 - َمةَ بُو َسلَ َ ٍف، أ َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن َخل . َ ِن إ ْس َحا َق َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ثَ ُمفَ َّض ِل، َع ْن َعْبِدال َّر ْح َم ِن اْب ْ ْش ُر ْب ُن ال ِ نَا ب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِي ِه؛ أ ٍث َع : ْن َساِلٍم َع ْن أب ُم فِي ثَ ِر ال ُّش ْؤ : َوالدَّا َمْرأةِ ْ َر ِس َوال فَ ْ َحدَّثَنِي ِر ُّي فِي ال . قَا َل ال ُّز ْه : فَ َها َكانَ ْت نَّ َ أ َمةَ ِّم َسلَ ُ َع ْن أ َب َحدَّثَتْهُ َّ َ َجدَّتَه،ُ َزْينَ َ ِن َز ْمعَةَ؛ أ بُو ُعبَ ْيدَةَ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب َ أ َم َع تَعُدُّ ه ُؤ ََِء ال . ُه َّن ال َّسْي ُف َّث ََثَةَ ِزيدُ .فِي َوتَ ِن إسناده صحيح َعل . فقد احتج مسلم بجميع رواته، وأصل الحديث فِي الصحيحين. ماجة َ الزوائد: ى شرط مسلم وانفرد اْب ِل َك أوردته. أي فِي الزوائد . بذكر السيف. فلذَ 630. (1995) (6617)- Salim'in babası (Abdullah İbnu Ömer) radıyallahu anhüma anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Uğursuzluk üç şeydedir: At, kadın ve evdedir." Zührî der ki: "Bana Ebu Ubeyde İbnu Abdillah İbni Zeme'a, büyük annesi Leyneb'in Ümmü Seleme'den, onun bu üç şeyi sayıp bir de kılıncı ilave ettiğini rivayet etti."853 AÇIKLAMA: Uğursuzluk bahsi daha önce geçti. 854 * KISKANÇLIK 849 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/217. 850 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218. 851 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218. 852 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218. 853 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218-219. 854 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/219. ْس َم ـ631 ـ6615 ـ1886 - ا ِعي َل ِ ِي َس ْهٍم َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . ب َ ٍر َع ْن أ ِي َكثِي ب َ ِن أ َع ْن يَ ْحيَى ْب ِويَةَ ِي ُمعَا ب َ َو ِكي ٌع َع ْن َشْيبَا َ َ أ ثَنَا ِي َش ْهٍم ( ب َر أ ) ةَ؛ قَا َل َ ِي ُه َرْي ب َ ، َع : ِم ْن أ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم قَا َل : ا يُح ُّب ّّللاُ َرِة غَ ْي ْ ْكَر ِم َن ال . هُ ّّللاُ َما يَ َها َو ِمْن َم . ا فَأ َّما َرةُ فِي ال ّرِ يبَ ِة غَ ْي ِر ِر يُ ِح ُّب ّّللاُ فَال . يب ٍة ْ َرةُ فِي َغْي غَ ْي ْ ْكَرهُ فَال َما يَ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ابو سهم َهذَا مجهول. و قَا َل َوأ َّما المز ّي ’طراف: بُو فِي ا أ سهم وهم. بُو سلمة َ َ ِن حبا َ فِي صحيحه من حديث عبيد ا’نصار ّي. ورواه احمد والصواب أ . وراه اْب ّى فِي مسنده من حديث عقبة بن عامر الجهن . 631. (1996) (6618)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kıskançlığın bazısını Allah sever, bazısını da sevmez. Allah'ın sevdiği kıskançlık, kötülük olduğunda kuvvetli zan beslendiği zaman duyulan kıskançlıktır. Allah'ın hoşlanmadığı kıskançlık da zayıf bir ihtimal karşısında duyulan kıskançlıktır."855 AÇIKLAMA: Bu hadisten alimler, kıskançlığın din adına olması gereği hükmünü çıkarmışlardır. Hadis buna bir ölçü vermektedir. Kıskançlık zann-ı galibe hükmettirecek bir emareden neşet etmeli, aksi taktirde dinî açıdan mahzurlu bir hâdisenin vukuuna dair emare yokken, kuru zanna dayanarak kıskançlık duymak ve bunun gereği amellere girişmek iyi değildir, dinen merdud bir davranıştır.856 َحدَّثَنَا َها ُرو ُ َ ْب ُن إ ْس . َح ـ632 ـ6618 ـ1887 - ا َق ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَا َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب َما َ َ َع ْن ِه َشا ْي ثَنَا َع ْت ْبدَةُ ْب ُن ُسلَ َم ل : ا َ َه ِغ ْر . ا ُت َعلَى ا ْمَرأةٍ قَط َما ِغ ْر ُت َعلَى َخِدي َجةَ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َرأْي ُت ِم ْن ِذ ْكِر َر ُسو ِل ّّللِ َصل َر ِمَّما . َها ّشِ َمَرهُ َربُّهُ أ ْ َ يُبَ َولَقَدْ أ َه ٍب َصبَ ٍب ذَ ِة ِم ْن قَ َجنَّ ْ ِبَ ْي ٍت فِي ال ب . َجةَ قَال .فِي الزوائد: هُ ثقات َهُ اْب ُن َما ُ إسناد صحيح و ِر َج . ال 632. (1997) (6619)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Hz. Hatice radıyallahu anhâ'ya duyduğum kadar hiçbir kadına karşı kıskançlık duymadım. Bu da, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın onu çok zikretmesinden ileri gelmişti. Nitekim Resûlullah'ın Rabbi, ona, Hz. Hatice'yi cennette kamıştan İbnu Mâce der ki: yani altındanmamul bir evle müjdelemesini emretmişti."857 * ERKEK, ÇOCUĞUNDAN ŞEKKE DÜŞERSE بُو ُكَر ـ633 ـ6625 ـ2553 - ْي ٍب َ َحدَّثَنَا أ . َءةُ ِن ثَنَا َعبَا َع ِن اْب ٍ َء َع ْن نَافِع ِن أ ْس َما ْب ِريَةَ بُو َغ َّسا َ َ َع ْن ُجَوْي َ ُّي أ ْيثِ َّ ْي ٍب الل ْب ُن ُكلَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َى النَّب بَاِديَ ِة أت ْ َّ َ َر ُج ًَ ِم ْن أ ْه ِل ال َ َر فَقَ : ا ِشى ُع . ا َل َمَر؛ أ َر ُسو َل ّّللِ إ َّ َ ا ْمَرأتِى َولَدَ ْت َعلى فِ أ ْسَو يَا دَ ُغما . ً ْم َي ُك ْن فِينَا أ ْسَودُ َق ُّط ِ . ٍل؟ قَا َل َوإنَّا أ ْه ُل بَ ْي ٍت لَ َك ِم ْن إب ُكو َ َ نَ َز َعهُ ِع ْر ٌق. قَا َل قَا َل َه ْل ل : َ نَعَ ْم. قَا َل فَأنَّى َكا َ َ ذِل َك؟ قَا َل: َع َسى أ ْ َ يَ َّل اْبنَ َك هذَا نَ َز َعهُ ِع ْر ٌق فَل .فِي الزوائد: فِي إسناده عباءة بن كليب. َكذَا وقع عند المصنف. وصوابه عبادة بن كليب. َكذَا قَا َل َعَ المزي فِي التهذيب. بُو حاتم َ ِي حاتم: أخرجه البخارى فِي الضعفاء . ب َ ِن أ و قَا َل فِي ِه أ : صدوق فِي حديثه وقَا َل اْب 633. (2003) (6620)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Çölde yaşayan bedevilerden biri Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a geldi ve: "Ey Allah'ın Resulü! Karım, benim yatağımda siyah bir çocuk doğurdu. Biz, asla aramızda siyah bulunmayan bir aileyiz" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Senin develerin var mı?" diye sordu. Adam "Evet, var!" deyince: "Renkleri nedir?" diye sordu. Adam "Kızıl!" diye cevap verdi. Aleyhissalâtu vesselâm "Aralarında siyah da var mı?" dedi. Adam "Hayır!" deyince: "Peki boz deve var mı?" diye sordu. Adam "Evet var!" deyince: "Pekiyi bu nereden oldu?" diye sordu. Adam "Belki bir damara çekmiştir!" deyince: "Senin o oğlun da bir damara çekmiş olabilir!" buyurdular."858 * ÇOCUK YATAK SAHİBİNE AİT ـ634 ـ6621 ـ2558 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ثَنَا ُس َّ َ ْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللا َحدَّثَنَا أ . ِ َ ِي ِه َع ْن ُع َمَر؛ أ ِي يَ ِزيدَ َع ْن أب ب َ ِن أ ْب َرا ِش ِف ْ ِد لل َولَ ْ ِال َضى ب قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل . ِن فِي الزوائد: إسناده صحيح. حبا َ فِي الثقات بُو يزيد المكي، وأبو عبيد ّّللا ذكره اْب أ . ى شرط الشيخين َ َعلَ هُ ُ وباقي ِر َج . ال 634. (2005) (6621)- Hz. Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, çocuğun yatak sahibine ait olduğuna hükmetmiştir."859 855 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/219. 856 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/219. 857 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/220. 858 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/220. ٍر ـ638 ـ6622 ـ2557 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ِش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ِ ثَنَا إ . ي ُل ْب ُن ِ َر ْحب َّي ثَنَا ُش ُم ْسِلٍم؛ قَا َل: بَا ِهِل ْ ال َمةَ َما ُ َسِم ْع ُت أبَا أ يَقُو ُل: و ُل يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع : َح َج ُر ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ عَا ِه ِر ال ْ َوِلل َرا ِش، ِف ْ َولَدُ ِلل ال .فِي الزوائد: هُ ثقات ْ ُ إسناده صحيح و ِر َجال . 635. (2007) (6622)- Ebu Ümame el-Bâhili anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Çocuk yatağa aittir, zanîye mahrumiyet (veya taşla öldürülmek) vardır" buyurdular.860 AÇIKLAMA: Bu bahis daha önce geçti. 861 * KOCASINI ÜZEN KADIN ٍر ـ636 ـ6623 ـ2513 - ثَنَا ُس ’ ؛ قَا َل ْفيَا ُ َ َع ِن ثَنَا ُمَؤ َّم . ا ٌل َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . َّشا َمةَ َما ُ ِي أ ب َ َج ْعِد َع ْن أ ْ ِي ال ب َ ِن أ ِم ْب َم ِش َع ْن َساِل ْع : َها ِ َ لَ ِيَّا َصب َم َعَها ا ْمَرأةُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل تَ ِت النَّب َ أ . ودُ ا َو ِهى تَقُ َحدَ ُه َما ْي ِه َر َخ . ُسو ُل َر قَدْ Œ َح َملَ ْت أ فَقَا َل ي ّّللاُ َعلَ َّ ّّللِ َصل َ م َّ َم : ا ٌت َو َسل َواِلدَا ٌت، َر ِحي ِم ََ ٌت، ِج ِه َّن َح . ا لَى ا ْزَوا ِ ْو ََ َما يَأتِي َن إ ل . َ َجنَّةَ ْ ُه َّن ال ِيَاتُ ّ ِر َجال إسناده ثقات إ أنه ل دَ َخ َل ُم َص .فِي الزوائد: ِي ال َ مقطع. حكى الترمذي فِي العلل عن البخاري أنه قَا َل: ب ِن حبا :َ أدرك أبا ِي أمامة. و قَا َل اْب ب َ سالم بن أ جعد لم يسمع من أ أمامة . 636. (2013) (6623)- Ebu Ûmame radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a bir kadın geldi, yanında iki de çocuğu vardı. Kadın bunlardan birini sırtına almış, diğerini de yediyordu. Aleyhissalâtu vesselâm onu görünce (takdirlerini) şöyle ifade buyurdular: "(Kadınlar çocuklarını karınlarında) taşırlar, doğururlar ve onlara merhamet beslerler. Bunlar bir de kocalarına eziyet vermeseler, namazlarını kılanlar cennete girerler!" 862 ِن ُمْن ُصو ٍر ـ637 ـ6624 ـ2518 - َّى ْب ْر ِو ُّي ثَنَا إ ْس َحا ُق َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن . ُمعَل فَ ْ َع ِن ْب ُن . ُم َح َّمٍد ال ٍ ثَنَا َعْبدُ ّّللا اْب ُن ُع َمَر َع ْن نَافِع قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َح اْب : َ ََ َل ِن ُع َمَر َع ِن النَّب ْ ُم ال َح َرا ْ يُ .فِي الزوائد: َعْبدُ ّّللا سن عمر وهو ضعيف .* ف َح ّرِ ُم ال 637. (2015) (6624)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Haram, helali haram kılmaz."863 AÇIKLAMA: Bu hadisten: "Bir erkek, bir kadınla zina işleyip haram işlese, bu sebeple kadın ona haram olmaz, kadınla nikâh yapıp evlenebilir" hükmü çıkarılmıştır. Ayrıca hadisten İmam Mâlik, Şâfi'î, Ebu Sevr gibi bazı alimlerin: "Zina gibi haram temas sebebiyle meşru temastaki gibi sıhriyet tahrimi hasıl olmaz. Dolayısıyla erkek zina ettiği kadının kızıyla evlenebilir" hükmüne uygun hüküm çıkaran da olmuştur. Fakat Ebu Hanife, Ahmed İbnu Hanbel, Evzâî ve Süfyan-ı Sevrî gibi bir kısım alimler zina yapılan kadınla sıhriyet tahriminin hasıl olacağına hükmetmişlerdir. 864 TALAK BÖLÜMÜ * TALAKTA ŞAKA YOK َحدَّثَنَا ُم َح ٍر ـ635 ـ6628 ـ2517 - َّمدُ ْب ُن ِ بَ . ثَنَا ُمَؤ َّم ٌل. ي ُمو َسى؛ قَا َل َّشا ب َ َع ْن أ ِي بُ ْردَةَ ب َ ِي إ ْس َحا َق َع ْن أ ب َ ثَنَا ُس : قَا َل ْفيَا ُ َ َع ِن أ ِ ُحدُوِد ّّللاِ عَبُو َ َ ب ْ َواٍم يَل َ َما بَا ُل أقْ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِك َحدُ ُه ْم . َج ْعتُ َر يَقُو ُل أ : ا ِك َر قَدْ . ِك. تُ َج ْعتُ قَدْ ا قْ َّ قَدْ .فِي الزوائد: َطل ْس َم إسناده حسن. ا ِعي َل اختلف فِي ِه ِ مؤمل بن إ . فقيل: ثقة. وقيل: كثير الخطأ. وقيل: منكر الحديث . 859 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 860 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 861 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 862 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 863 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/222. 864 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/222. 638. (2017) (6625)- Ebu Musa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir kısım insanlara ne oluyor da Allah'ın hududuyla oynarlar. Onlardan biri çıkıp: "(Ey kadın) seni boşadım, sana dönüş yaptım, seni boşadım" der."865 * HAMİLENİN İDDETİ DOĞUMLA BİTER ـ638 ـ6626 ـ2526 - ِن َهيَّاجٍ َمَر ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ُع . َصةُ ِي ثَنَا قَب بَةَ ِي ِه َع ِن ْب ُن ُعق . ْ ِن َمْي ُمو ٍ َ َع ْن أب ثَنَا ُسْفيَا ُ َ َع ْن َع ْمِرو ْب بَةَ ْن ُت ُعقْ ِ ثُوٍم ب ْ ُّم ُكل ُ ِم؛ أنَّهُ َكانَ ْت ِعْندَهُ أ ِن العََّوا َي َح ال ُّزبَ ْي . اِم ٌل ِر ْب َو ِه ٍة َ ْت لَهُ ْط فَقَال : ِليقَ ِتَ ْب َنْف ِسى ب ِ َر . َطيّ لَى ال َّص ََةِ فَ ِ َّم َخ َر َج إ َج َع ثُ ْت َو َضعَ َوقَدْ َها؟ َخدَ َعتْنِى َخدَ َع َه . فَقَا َل: ا ّّللاُ َمالَ َجلَهُ ْ ! ِكتَا ُب أ فَقَا َل َسبَ َق ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّم أتَى النَّب ث . ى ُ لَ ِ َها إ ا ْخ ُطْب وميمو َ هو اْب . وأبو أيوب روايته عن الزبير مرسلة. قَالَه ِن . إ أنه منقطع. مهوا َ ِر نَ .فِي الزوائد: َجال إسناده ثقات ْف ِس َها المز ّي . فِي التهذيب 639. (2026) (6626)- Zübeyr İbnu'l-Avvâm radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Ümmü Külsüm Bintu Ukbe nikahı altında idi. Hanım, hamile olduğu halde kendisine: "Bir talakla nefsimi boş kıl!" diye talepte bulundu. Bunun üzerine o da hanımını bir talakla boşadı. Sonra namaza gitti. Döndüğünde hanımını doğum yapmış buldu. Zübeyr: "Bu kadına ne oluyor? O, beni aldattı, Allah da onu aldatsın!" dedi. Sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gidip durumu anlattı. Aleyhissalâtu vesselâm: "İddet süresi, beklenmedik bir anda sona ermiştir. Sen ona yeniden talip ol!" demiştir."866 AÇIKLAMA: Hadis, hamile kadın boşandığı taktirde iddetinin doğumla sona ereceğini ifade etmektedir. Halbuki sünnete uygun boşama üç kere olur ve her defasında bir temizlik müddeti bekler. Hamilenin boşanması halinde bu beklemelere hacet kalmadığı ifade edilmiş olmaktadır. Resûlullah'ın: "Sen ona yeniden talip ol!" emrinden şu hüküm çıkarılmıştır: "Bir talakla boşanan kadının iddeti esnasında kocası geri dönüş yapmaz veya yapamazsa, iddet bittikten sonra, artık kadına geri dönüş yapamaz, ancak yabancı bir erkek gibi yeniden talip olur. Kadının kabul etmesi halinde usulünce yeniden nikahı yapılır. Kadın dilerse kabul etmeyebilir."867 * BOŞAMA HEDİYESİ ـ645 ـ6627 ـ2537 - بُو ا َ ِم أ ِمقْدَا ْ ُّي َمدُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا أ ْح ’ ِ ِع ْجل ْ قَا ِسِم ْشعَ . ِث ال ِ ثَنَا ُعَبْيدُ ْب ُن ال . ي ِه َعنء ْ َع ْن أب ُم اْب ُن ُع ْرَوةَ ثَنَا ِه َشا َجْو ِ َ تَعََّوذَ ْت ِم ْن َر ُسو ِل ّّللِ ْ ْن َت ال ِ َّ َ َع ْمَرةَ ب ْي َعائِ َشةَ؛ أ ِه َ دْ ِخلَ ْت َعلَ ُ ِحي َن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َه . فَقَا َل: ا قَ َّ ِ ُمعَاٍذ فَ َطل ِت ب ل . َقَدْ ُعذْ ِزقِيَّ ٍة ْوا ٍب َرا ِة أث ِثَثَ َعَها ب َمتَّ ْو أنَسا،ً فَ أ َمةَ َسا ُ َمَر أ َوأ ِن .فِي الزوائد: فِي إسناده عبيد بن القاسم. معين فِي ِه قَا َل اْب : َكا َ َ َكذَابا خبيثا. و و قَا َل اْب : ممن يروى الميضوعات عن الثقات: حدّث عن هشام بن ِن قَا َل صالح بن ُم َح َّمد: َكذَاب، َكا َ َ يضع الحديث. حبا َ عروة نسخة موضوعة. وضعفه البخار ّي وابو زرعة وأبو حاتم والنسائي وغيرهم . 640. (2037) (6627)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Amra Bintu'l-Cevn, zifaf için yanına geldiği vakit Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan istiazede bulunmuştu. Aleyhissalâtu vesselâm da: "(Ey kadın!) Sen gerçekten sığınılacak birisine (Allah'a) sığındın!" buyurup kadını hemen boşadı. Üsame veya Enes'e emredip ona razıkiyye (denilen beyaz keten kumaştan mamul) üç kat elbise verdi."868 AÇIKLAMA: Bu kadınla ilgili başka rivayetler de var. İsminin Esmâ veya Ümâme olduğu da zikredilmiştir. Bir rivayete göre, Kinde emîri, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ile akraba olmak arzusuyla kızını vermek istemiş, Efendimiz de kabul buyurmuşlardır. Ancak zifafa hazırlarken Hz. Aişe radıyallahu anhâ, kıskançlığın şevkiyle, Resûlullah yanına gelince: "Senden Allah'a sığınırım" demesini telkin eder ve böyle dediği taktirde Resûlullah'ın kendisini daha çok seveceğini söyler. Kadın saflığı sebebiyle öyle yapar. Hadis, gerdeğe girilmemiş olsa bile, boşanan kadına mehir verileceğini ifade eder. Hanefilere göre, bu mehr-i mislin yarısı kadar olmalı, onu geçmemelidir. Şafiîlere göre, mehir miktarı tesbit edilmemiş olma halinde temas vuku bulmadan ayrılma olursa mehir ödenir. Temas halinde de ödenir. Nikahda mehir belirlendiği halde temas 865 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/223. 866 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/224. 867 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/224. 868 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/224-225. olmadan ayrılma durumunda mehir ödenmez. Malikilere göre temastan önce ayrılmalarda mehir mendubtur, vacib değildir. Hanbelîlere göre de bu durumda mehir ödenir, miktarı bir namaz örtüsü bile olabilir, erkeğin durumuna göre tayin edilir.869 َحدَّثَنَا ُم َح . ِ ـ641 ـ6625 ـ2535 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى بُو َخْف ٍص التَّنّ َ أ َمةَ ِي َسلَ ب ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن أ َع ْن َ ِن ُج َرْيجٍ ٍر َع ْن اْب ي ِس ُّي، َع ْن ُز َهْي َمْرأ ْ َع ِت ال ِذَا ادَّ َ؛ قَا َل إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي ِه َع ْن َجِدِّه َع ِن النَّب ْي ٍب َع ْن أب َع ْمٍرو ْب ى ذِل َك ِن ُشعَ َء ْت َعلَ َجا ةُ َط ََ َق َزْو ِج َها، فَ َف َزْو ُج َها ٍل ا ْستُ ْخِل َشا ِهٍد َعدْ َطلَ ْت َش َه ب . فَ ادَةُ ال َّشا ِهِد ِ َف بَ ِة َشا ِهٍد آ َخ َر إ ْ َ . َحلَ ِزلَ ِ َمْن هُ ب ُ َوأ ْ َ نَ َك َل فَنُ ُكول َو َجا َز َط . ََقَهُ .فِي الزوائد: ه ثقات ُ َهذَا إسناده صحيح، و ِر َج . ال 641. (2038) (6628)- Amr İbnu Şuayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kadın, kocasının kendisini boşadığını iddia eder ve bu iddiasına adil bir şahit de getirirse kocasından bu hususta yemin talep edilir. Boşamadım diye yemin ederse şahidin şehadeti bâtıl olur. Yeminden imtina ederse bu imtinası ikinci şahid yerine geçer." 870 AÇIKLAMA: Nikah, boşama, vekalet, vasiyet, ric'at ve neseb gibi meselelerde ve muamelatta Hanefiler iki erkek veya bir erkek iki kadın şahidi şart koşar. Şafiiler ve Malikiler, kadınların erkekle yapacakları şahitliğin mali meselelerle ilgili olmasını şart koşar, diğer meselelerde muteber addetmezler. Dolayısıyla boşama, nikah gibi hukuki mevzularda kadının şehadeti muteber olmaz. Ahmed İbnu Hanbelden biri Şafiilere, biri de Hanefîlere benzeyen iki ayrı görüş rivayet edilmiştir.871 * MA'TUH, ÇOCUK VE UYUYANIN TALAKI ٍر ـ642 ـ6628 ـ2542 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ بَ . َّشا ِي َط ثَنَا . اِل ٍب؛ َرْو ُح ْب ُن ُعبَادَةَ ثَنَا اْب ُن ُج َرْيحٍ ب َ ِن أ ْب ّيِ قَا ِس ُم اْب ُن يَ ِزيدَ َع ْن َعِل ْ أْنبَأنَا ال َّي َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل أ قَا َل َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َم ْجنُو َ َ َو َع ِن النَّائِِم ّّللاُ َعل : َ ْ ِر َو َع ِن ال ُم َع ِن ال َّصِغي قَلَ ْ يُ ْرفَ .فِي الزوائد: فِي إسناده القاسم بن ُع ال يزيد. َهذَا مجهول. وأيضا لم يدرك علي بن أبي طالب . 642. (2042) (6629)- Ali İbnu Ebi Talib radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki:"Kalem çocuktan, mecnundan ve uyuyandan kaldırılmıştır."872 * MÜKREH VE UNUTANIN TALÂKI ِ ُّي ثَنَا أيُّو ُب ْب ُن ُسَو ـ643 ـ6635 ـ2543 - ْيٍد ِف ْريَاب ْ ِن يُو َس َف ال ُم ْب ُن ُم َح َّمِد ْب َرا ِهي ْب ِ َحدَّثَنَا إ . ِن ثَ ُّي َع ْن َش ْهِر ْب ِل ُهذَ ْ بُو َب ْكٍر ال َ نَا أ ِر َّي؛ قَا َل ِغفَا ْ ٍّر ال ِي ذَ ب َ َ َحْو : َش ٍب َع ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ ْسيَا َ َ َو َم قَا َل : ا َوالنّ َخ َطأ ْ َّمتِي ال ُ َو َز َع ْن أ َجا إ َّ َ ّّللاَ تَ ْي ِه ّي ا ْستُ ْك .فِي الزوائد: إسناد ِر ُهوا َعلَ ْكٍر الهذل بُو بَ ِن ه ضعيف، تفاقهم علي ضعف أ . حبا َ َ صحيحه اْب . 643. (2043) (6630)- Ebu Zerr el-Gıfâri radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri ümmetimin hata, unutma ve mecbur edilme (ikrâh) hallerini affetmiştir."873 ُم َصفّى اِلح ْم ِص ّى ـ644 ـ6631 ـ2548 - َحدَّثَنَا ًم َح ّمد ب ُن ال . ٍِم ْ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ِن ثَنا ال . ثَنَا ا’ َعبّا ٍس، ْ و َزاع ّى َع ْن َع َطا ٍء، َع ِن اْب ِ ّي ْسيَا َ َ َو َم قَ ( ا ا ْستُ ْك َع ِن # ا َل النّب َوالنّ َخطأ ْ ّمتِى ال ُ إ ّ َ ّّللاَ َو ْي ِه َض َع َع ْن أ ِر ُهوا َعلَ . .( فِي الزوائد: إسناده صحيح إ َ سلَم من انقطاع. والظاهر أنه منقطع بدليل زيادة عبيد بن نمير في الطريق الثاني!!!.. وليس ببعيد أ َ يكو َ السقط من جهد الوليد بن مسلم فإنه كا َ يدلس. . 644. (2045) (6631)- İbnu Abbas radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri ümmetimden hata, unutma ve zorlanma(nın günahını) affetmiştir."874 AÇIKLAMA: 869 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/225. 870 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/225. 871 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/226. 872 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/226. 873 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/226. 874 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. Kişinin unutarak veya hataen yaptığından sorumlu tutulmayacağı belirtilmiştir. Alimler bu unutma ve hatada kulun ihmal ve kusurunun olmamasını şart koşmuştur. Yani sözgelimi elbisesinde namaza mani bir bulaşık gören kimse derhal yıkamalıdır, yıkamaz, bilahare de unutursa bundan affedilmez. Ama o bulaşığı görmediği takdirde, bu hatalı namazı makbuldür. Hanefiler zorlama altında yapılan boşanmayı muteber addederler. Diğer üç mezhebe göre zorlama ile yapılan boşama muteber değildir.875 * NİKÂHDAN ÖNCE TALÂK ِرِم ُّي ـ648 ـ6632 ـ2545 - َمدُ ْب ُن َس ِعيٍد الدَّا َحدَّثَنَا أ ْح . قِ ِن َوا ِن ْب َح َسْي ْ ُّي ْب ُن ال ُم ْب ُن َس ْعٍد َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ثَنَا َعل ٍد. َع ْن َ ثَنَا ِه َشا قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب ِن َم ْخ َر َمةَ ِم ْسَو ِر ْب ْ َع ِن ال َوةَ ُع ْر : َ ْب َل ِن َكاحٍ . ٍك َط ََ َق قَ ْ ْب َل ِمل َق قَ َو ََ ِعتْ .فِي الزوائد: إسناده ِل َك هشام بن َس ِعيِد. وهو ضعيف، أخرج له مسلم فِي الشواهد . حسن. ’ َ علي بن الحسين بن واقد مختلف فِي ِه. و َكذَ 645. (2048) (6632)- Misver İbnu Mahreme radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nikahtan önce talak yoktur. Temellükten önce de azadlık yoktur."876 ِق ـ646 ـ6633 ـ2548 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َحدَّثَنَا ُم َح . َر ثَنَا َع . ةَ ْبدُ ال َّر َّزا ِن َسْب ِل ْب ِ ٍر َع ِن ال َّض َّحا ِك َع ِن النَّ َّزا َم ْعَمٌر ِع ْن ُجَوْيب أْنبَأنَا قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي َطاِل ٍب َع ِن النَّب ب َ ِن أ ْب ّيِ َط ََ َق َع : َ ْن َعِل ِ قَ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم علي ْب َل الَّن َكاح ضعيف جويبر بن َس ِعيِد . 646. (2049) (6633)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nikahtan önce boşama olmaz." 877 AÇIKLAMA: Hadis, bir adamın, henüz evlenmediği bir kadın hakkında: "Falanca kadınla evlenirsem boş olsun" demesi halinde o kadınla evlense kadının boş olmayacağını ifade eder. Keza, mâlik olmadığı cariyeyi de azad edemez. Alimler, bu çeşit önceden yapılan bir boşama veya azad etme yemini hususunda farklı görüşler ileri sürmüştür. * Hanefîlerce bu yemin muteberdir, nikahtan önce boşadığı kadınla evlense o kadın boş olur. Köle de azad olur. * İmam Mâlik'ten gelen meşhur rivayet de bu şekildedir. * İmam Şâfiî, Ahmed İbnu Hanbel, Zahiriler başta olmak üzere fukahanın cumhuruna göre bu çeşit akidler hükümsüzdür.878 * KADININ BOŞANMA TALEBİ MEKRUHTUR ْشٍر ـ647 ـ6634 ـ2584 - ِ بُو ب َ ٍف أ ِن ْكُر ْب ُن َخلَ َرةَ ْب َحدَّثَنَا َب . ْوبَا َ َ َع ْن َعِّمِه ُع َما ِن ثَ ِن يَ ْحيَى ْب ٍر ْب بُو َعا ِصٍم َع ْن َج ْعفَ ثَنَا أ ثَوبَا َ َ َ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِن َعبَّا ٍس؛ أ ِة َع ْن َع َطا ٍء َع ِن اْب َجنَّ َ : ْ ِري َح ال ِجدَ ِهِه فَتَ ِر ُكْن َّط ََ َق فِي َغْي َمْرأةُ َزْو َج َها ال ْ تَ ْسأ ُل ال . َرةِ أ ْرَب ِعي َن َعاماً يُو َجدُ ِم ْن َم ِسي َوإ َّ َ ِريَ َح َها لَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح . 647. (2054) (6634)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Mazur bir sebep yokken kocasından boşanma talep eden kadın cennetin kokusunu bile bulamaz. Halbuki cennetin kokusu kırk yıllık yürüme mesafesinden duyulur,"879 بُو ُكَر ـ645 ـ6638 ـ2587 - ْي ٍب َ َحدَّثَنَا أ . بُو َخاِلٍد ا ِ ثَنَا أ ’ ي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل َ ْي ٍب َع ْن أب ِن ُشعَ َع ْن َع ْمِرو ْب ِ َمُر َع ْن َح َّجاج َكانَ ْت ْح : ِن َش َّما ٍس ْي ِس ْب ِن قَ ِت ْب ِ اب ْن ُت َس ْه ٍل تَ ْح َت ثَ ِ ب َو ِيبَةُ َحب . َكا َ َ . ْت َر ُج ًَ دَ ِميماً فَقَال : َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يَا ! ّّللاِ َر ُسو َل ّّللِ َصل َم َخافَةُ ْوَ لَ ُت فِي َو ْج ِهِه بَ َصقْ َّي لَ ِذَا دَ َخ َل َعلَ إ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْي ِه َحِديقَتَهُ؟ قَالَ ْت: ُرِدّي َن َعلَ فَقَا َل : أتَ َ عَ ْم. قَا َل: نَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُهَما َّر ُق بَ ْينَ ْي ِه َحِديقَتَهُ قَا َل فَفَ َردَّ ْت َعلَ فَ .فِي الزوائد: إسناده حجأج بن أرطاة، مدلس. وقد عنعنه . 648. (2057) (6635)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Habibe Bintu Sehl, Sabit İbnu Kays, İbni Şemmas radıyallahu anhüma'nın nikahı altında idi. Sabit ise kısa boylu çirkin bir adamdı. 875 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. 876 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. 877 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. 878 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/228. 879 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/228. Habibe, Aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Ey Allah'ın Resûlü! Vallahi, Allah'tan korkmasam, kocam yanıma girince suratına tüküreceğim (o kadar nefret ediyorum)" der Aleyhissalâtu vesselâm: "(Mehir olarak aldığın) bahçeyi geri verir misin?" de di. Kadın "evet!" dedi. Ravi der ki: "Kadın bahçeyi Sabit'e iade etti. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm da onları ayırdı."880 AÇIKLAMA: İslâm, boşanmayı meşru addeder fakat tecviz etmez. Bir hadiste talak "Allah'ı, en çok nefret ettiği helal" olarak tavsif edilmiştir. Bu sebeple kadının, ciddi bir sebep olmadan boşanma talebinde bulunması tecviz edilmemiştir. İkinci hadis, nefret etmek gibi ciddi bir sebeple kadın boşanma talep ettiği taktirde talebinin nazar-ı dikkate alınacağını gösteriyor. Kadının talebi ile olan boşanmaya muhâla'â denir. Bu durumda kadına, aldığı mehiri iade gerekir. Mâlik, Şâfi ve cumhûra göre erkek, mehirden fazlasını da isteyebilir, bu haram değildir.881 AÇIKLAMA: Muhâla'a ile ilgili teferruat geçti.882 * ÎL ٍر ـ648 ـ6636 ـ2588 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ِي ِه َع ْن َع ْمَرةَ ِل َع ْن أب ِي ّرِ َجا ب َ ثَنَا َع ْت: ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن أ َ َسم أقْ أ ْ ََ يَدْ ُخ َل َعلى نِ َسائِ ِه َش ْهراً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل . ِو ِع ْشِري َن يَ ْوماً َمَك َث تِ ْسعَةً َّي فَ . ِثي َن دَ َخ َل َعلَ َء ثَ ِذَا َكا َ َ ِم َسا َحتَّى إ . ُت ْ فَقُ : ل ْينَا َش ْهراً أ ْ ََ تَدْ ُخ َل َعلَ َس ْمةَ َه إنَّ . فَقَا َل: ا َك أقْ َّ ِعَهُ ُكل َصاب َوأ ْر َس َل أ ِعَهُ فِي ِه ثَ َث َمَّرا ٍت َوال َّش ْهُر كذَا َصاب ال َّش ْهُر كذَا يُ ْر ِس ُل أ ِة اِلثَ َّ فِي الث َوا ِحداً َوأ ْم َس َك إ ْصبَعاً ِر . فِي الزوائد: إسناده حسن. ’ َجال مختلف فِي ِه ِي ال ب َ َ َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن أ 649. (2059) (6636)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, hanımlarının hücrelerine bir ay girmemeye yemin etti. Böylece yirmidokuz gün onlardan ayrı kaldı. Otuzuncu akşam olunca yanıma girdi. Kendisine: "Sen yanımıza tam bir ay girmemeye yemin etmiştin" dedim. Parmaklarıyla işaret ederek: "Ay şöyledir" dedi (ve otuzu gösterdi). "Ay şöyledir!" diyerek (iki elinin) parmaklarını saldı. Üçüncüde bir parmağını tutup (yirmidokuzu gösterdi)."883 ثَنَا ؛ َحدَّثَنَا ُس . يَ ْح َوْيدُ ْب ُن َس ـ685 ـ6637 ـ2565 - ِعيٍد َع ْن َعائِ َشةَ ِن ُم َح َّمٍد َع ْن َع ْمَرةَ ْب ِرثَةَ َع ْن َحا ِي َزائِدَةَ ب َ يَى ْب ُن َز َكِريَّا ْب ُن أ َما آلى، إنَّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ أ ’ ْي ِه َهِديَّتَهُ َّ َ َزْيَن . َب َردَّ ْت َعلَ َك َ ْت َعائِ َشةَ َم فَقَال : أتْ ل . فَغَ ْي ِه َقَدْ أقْ َّي ّّللاُ َعلَ ِض َب َصل َ م َّ ِر . فَآلى ِمْن ُه َّن.فِي الزوائد: َجال َو َسل ِي ال ب ِن فِي إسناده حارثة بن ُم َح َّمد بن أ . عدي َ ِن معين والنسائي و اْب وقد ضعفه أحد و اْب وغيرهم . 650. (2060) (6637)- Hz. Aişe anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm îlâ da bulundu. Sebebi de hediyesinin Zeyneb Bintu Cahş tarafından reddedilmiş olması idi. Bunun üzerine Aişe radıyallahu anhâ Aleyhissalâtu vesselâm'a: "Zeyneb senin hediyeni muhakkak küçümsemiş olmalı" dedi. Bunun üzerine öfkelenen Resûl-ü Ekrem aleyhissalâtu vesselâm bütün kadınlarından îlâ etti (ayrı kalmaya yemin etti.)."884 AÇIKLAMA: Îlâ, daha önce de açıklandığı üzere, lügat olarak yemin demektir. Istılahta, dört ay veya daha da fazla bir süreye kadar, erkeğin, hanımlarına cinsî temasta bulunmayacağına dair yemin etmesidir. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, hanımları arasında çıkan bir huzursuzluk sebebiyle bir aylık ilâda bulunmuştur. Huzursuzluk sebebi rivayetlerde muhteliftir. Burada, Zeyneb Bintu Cahş'ın hediye reddetme vakası gösterilmektedir. Nafakalarının artırılma talebi, Hz. Hafsa'nın bir sırrı ifşa hadisesi, bal şerbeti içme meselesi vs. de vardır. Hepsinin üst üste inzimamı da mümkündür. Resûlullah'ın yemini hanımlarının yanına bir ay boyu girmeme mahiyetinde olduğu için, bu îlânın fıkıhta asgari dört ay olan ıstılahî îlâ sayılmayacağı belirtilmiştir. 885 880 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/229. 881 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/229. 882 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/229. 883 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/230. 884 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/230. 885 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/230. * Lİ'ÂN نَّ ْي َسا بُو ِر ُّي ـ681 ـ6635 ـ2575 - ْ ال َمةَ ُّي ْب ُن َسلَ ِن َس ِعيٍد َحدَّثَنَا َعِل . ْب َ َرا ِهيم ْب ِن ثَنَا َي ْعقُو ُب ْب ُن إ . إ ْس َحا َق ِ ِي َع ِن اْب ب َ ثَنَا أ . قَا َل: ْب ُن َحةَ ْ ِن ذَ َك َعبَّا ٍس؛ قَا َل َر َطل ٍر َع ِن اْب ِن ُجبَ ْي َع ْن َس ِعيِد ْب ٍ تَ َز ’ ِع ْج ََ َ َ َّو َج َر نَافِع : ُج ُل ِم َن ا ْ ِم ْن بَل ِر ا ْمَرأةً َصا ِ َها فَبَا َت ْن . فَدَ َخ َل ب ِع . ا َل ْندَ َها َّما أ ْصبَ َح قَ َء فَل : َ َرا َها َعذْ َو َجدْتَ . ي ّّللاُ َع َما َّ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َها إ َع َشأنُ ُرفِ فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه ل . ْت َ َها فَقَالَ لَ َ َسأ فَ ِريَةَ َجا ْ فَدَ َعا ال . بَلَى. قَدْ َء َرا ِ ِهَما َف َت ََ َعنَ ُكْن ُت . ا َعذْ َمَر ب َ َمْهَر فَأ . ْ َوأ ْع َطا َها ال .فِي الزوائد: فِي إسناده ضعيف لتدليس ُم َح َّمد بن إسحاق. وقد قَا َل البزار: َهذَا ا َهذَا الحديث يعرف إ ب ”سناد . 651. (2070) (6638)- İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Ensârdan bir erkek, Beliclan'dan bir kadınla evlendi ve zifaf yapıp, kadının yanında geceyi geçirdi. Sabah olunca: "Ben bu kadını bâkire bulmadım!" dedi. Durum Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a intikal ettirildi. Resûlullah, kızı çağırtıp meseleyi sordu Kadın: "Hayır! Ben bâkire idim!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm'ın emri üzerine mülâ'ane yaptılar. (Koca) kadına mehri verdi."886 AÇIKLAMA: Hadis, erkek, hanımının kendisiyle evlenmezden önce zina yaptığını iddia etse de mülâ'aneye başvurulacağını ifade ettiği gibi, mülâ'ane ile ayrılma halinde kadının mehrini tam olarak alacağını da ifade eder. Mülâ'ane, karısının zina ettiğini iddia etmesi halinde kadınla erkeğin dörder kere iddialarını tekrar edip sonuncuda yalancı olana Allah'ın lanetini talep etmeler hadisesidir. Liân da denen bu hadiseye Kur'ân-ı Kerîm'de yer verilmiştir. Mülâ'ane sonunda boşanma hasıl olur, kadın mehrini alır.887 ِ ثَنَا ي ِه َحْي َحدَّثَنَا ُم َح . ـ682 ـ6638 ـ2571 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِن َع َطا ٍء َع ْن أب َع ِن اْب ِيعَةَ ِن َرب َخ ْض َرِم ُّي َع ْن ض ْمَرةَ ْب ْ ال َوةُ ْب ُن ُش َرْيحٍ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ أ ْي ٍب َع ْن أب ِن ُشعَ َع : ِ َسا ِء ْن َع ْمِرو ْب ُه أ ْربَ َع . َ َّن ِم َن النّ بَ ْينَ ْص َرانِيَّةُ : النَّ تَ ْح َت ُم ََ َعنَةَ ِم ُم ْسِل ْ ال . ِم ُم ْسِل ْ تَ ْح َت ال يَ ُهوِديَّةُ ْ َوال ُح ّرِ . ْ ُو َكِة تَ ْح َت ال َمْمل ْ ُو ِك َوال َمْمل ْ ُح َّرةُ تَ ْح َت ال ْ َوال َم . ا َ َ بن عطاء متفق علي تضعيفه ْ فِي إسناده ُعث . 652. (2071) (6639)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Dört sınıf kadın vardır ki, onlarla kocaları arasında mülâ'ane yapılmaz: Müslümanın nikahı altındaki hıristiyan kadın, müslümanın nikâhı altındaki yahudi kadın, kölenin nikâhı altındaki hür kadın, hür kişinin nikâhı altındaki köle kadın."888 AÇIKLAMA: Hanefiler der ki: "Koca şahitliğe ehil değilse onun liâni geçerli değildir. Şahid olamayacaklardan bazıları köle, kazif haddi ile cezalandırılan kimse, kâfir. Bu durumdaki kocalar lianda bulunamazlar. Keza cariye, zımmiyye (yani hıristiyan veya yahudi kadın), birisine zina nisbet ettiği için hadd-i kazıla cezalandırılan kadın, buluğa ermemiş kadın, deli olan kadın ve daha önce zina işleyen bir kadın zina ithamına maruz kalsalar, bu ithamı yapan kimse yabancı ise hadd-i kazf cezasına çarptırılmaz. Kadın, bu sınıflardan birine mensupsa kocasının liânı muteber değildir ve bu isnaddan dolayı kocasına hadd uygulanmaz. Öyleyse bu durumdaki bir koca karısına zina isnad edecek olsa hakim ona hadd uygulamaz, sadece ta'zir cezası verir. Ta'zir, adamın durumuna göre hakimin takdirine kalmış bir cezadır, sopa cezası verecek olsa bu kırktan aşağı olacaktır. Ceza, kadına leke sürdüğü içindir. Müla'ane yapılmaması, hanımının durumu sebebiyledir. Hem karı hem koca ikisi de şahitliğe ehil değilse, mesela ikisi de kazf haddi ile cezalandırılmış ise, koca kazif haddi ile cezalandırılır. Çünkü onun durumu lian hükmünü tatbike manidir." Şâfi'î, Mâlikî ve Hanbelilere göre yemini sahih sayılan herkesin liânı sahihtir. Bu itibarla eşlerin ikisi de hür, köle-cariye, adaletli, fâsık, zımmî olsalar, yahut biri köle veya cariye olsa veya koca müslüman olup kadın zımmî olsa yine de bunlar arasında liân uygulanır. Bu üç imama göre liân ayeti âmmdır, hepsine şamildir. Hanefilerdeki kayıt sadedinde olduğumuz hadisten kaynaklanır.889 * ÂZÂD EDİLEN CARİYEDE MUHAYYERLİK َ َحدَّثَنَا عِل . َع ِن ُّي ْب ُن ُم َح ـ683 ـ6645 ـ2577 - َّمٍد َرا ِهيم ْب ِ َو ِكي ٌع َع ْن ُسْفيَا َ َ َع ْن َمْن ُصو ٍر َع ْن إ ثَنَا 886 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/231. 887 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/231. 888 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/232. 889 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/232. ا’ ْت َوِد َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ِمَر ْت ْس : بَ أ َث ََ ِث ِحيَ ٍض ُ ِ ْعتَدَّ ب َرةُ أ ْ َ تَ .فِي الزوائد: هُ موثقو َ ِري ُ إسناده صحيح، و ِر َج . ال 653. (2077) (6640)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Berîre üç hayız müddetince iddet beklemekle emrolundu."890 AÇIKLAMA: Berire hâdisesi geçti. 891 * CARİYENİN İDDETİ َجْو َه ِر ُّي ـ684 ـ6641 ـ2578 - ْ ُم ْب ُن َس ِعيٍد ال َرا ِهي ْب ِ ٍق َوإ ِن قَا:َ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َطِري ُّي َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ُم ْسِل ْ ِي ٍب ال ثَنَا ُع َمُر ْب ُن َشب ِن ُع َمَر؛ قَا َل َع ِن اْب ِعي َسى َع : ْي ِه ْن َع ِطيَّةَ َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ِ َ : َط ََ ُق ا’ َحْي َضتَا َها ِ َ َو ِعدَّتُ نَتَا ْ َمِة اث .فِي الزوائد: ّي ِن عمر فِي ِه عطية العوف ّي إسناد حريث اْب . متفق علي تضعيفه. وكذَ . والحديث قد رواه مالك فِي ِل َك عمر بن شبيب الكوف ِن عمر . الموطأ موقوفا َعل . ورواه أصحاب السنن، سوى النسائي، من طر َى اْب يق َعائِ َشةَ 654. (2079) (6641)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Köle kadının talâkı ikidir, iddeti de iki hayız müddetidir."892 * KÖLENİN BOŞAMASI ِن بُ َكْي َحدَّثَنَا ُم َح ٍر ـ688 ـ6642 ـ2551 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ْب ُن . َعْبدُ ّّللاِ ْب ّيِ َع ْن ِع ْكِر َمةَ غَافِِق ْ ِن أيُّو َب ال َع ْن ُمو َسى ْب ِهيعَةَ ثَنَا اْب ُن لَ ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل َع ِن : ا َل اْب َ َر ُج ٌل فَقَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر أتَى النَّب : ُسو َل ّّللِ ِ ّي َصل َم يَا ! ِدى َزَّو َجنِى أ ِ َّ َ َسيّ إ َق بَ ْينِى ِ ّرِ َو ُهَو يُويدُ أ ْ َ يُفَ تَهُ َها قَا َل ِمْنبَ َر : فَقَا َل َوبَ ْيَن ْ َر ُسو ُل ّّللِ ال َّط يَا أُّي ! ُق َه فَ : ا النَّا ُس َصِعدَ َما ال َق َبْيَن ُهَما؟ إَّن ّرِ ِريدُ أ ْ َ يُفَ َّم يُ َمتَهُ ثُ َحِد ُكْم يُ َزِّو َج َعْبدَهُ أ َما بَا ُل أ ِق ِال َّسا ِن ِل .فِي الزوائد: لهيعة وهو ضعيف َم ْن أ َخذَ ب فِي إسناده اْب . 655. (2081) (6642)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir adam Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına gelerek: "Ey Allah'ın Resûlü! Efendim beni köle kadını ile evlendirmişti. şimdi de hanımla aramı ayırmak (boşandırmak) istiyor" dedi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm minbere çıkarak şu hitabede bulundu: "Ey insanlar! Sizden birine ne oluyor ki, kölesini cariyesi ile evlendirip, sonra da aralarını ayırmak ister. Boşama yetkisi, şüphesiz kadının bacağını tutan (kocay)a aittir, (kölenin efendisine ait değildir)." KEFARETLER BÖLÜMÜ * HZ. PEYGAMBER NASIL YEMİN EDERDİ? ٍر ـ686 ـ6643 ـ2581 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ِ ِك ُم ْب ُن َع َّما َمل ْ ُّي ثَنَا َع . ْبدُ ال ٍر، َزا ِع ُّي ثَ ’ ْب ُن . نَا ا ُم َح َّمٍد ال َّصْنعَانِ ِي َك ْو ِثي ب َ ِن أ َع ْن يَ ْحيَى ْب ّيِ؛ قَا َل ُج َهنِ ْ ال ْب َن َع َرابَةَ ٍر َع ْن ِرفَا َعةَ ِن يَ َسا ِي َمْي ُمونَة،َ َع ْن َع َطا ِء ْب ب َ ِن أ َ َع : ْن ِه ََ ِل ْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكانَ ْت يَ ِمي ُن َر ُسو ِل ّّللِ َصل تِى يَ ْحِل ُف َّ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َها أ ْش َهدُ ِعْندَ ّّللا َص ِ ل ِ ب : يَ ِدِه ْف ِسى ب ِذي نَ َّ َوال . فِي الزوائد: إسناده ضعيف با”سنادين. ففي ا”سناد ّي. لكن الحديث رواه النسائي فِي عمل اليوم ا’ َّمد بن مصعب وهو ضعيف ول ُم َح . وفي الثاني عبد الملك بن ُم َح َّمد الصنعان والليلة بإسنادين. أحدهما علي شرط الشيخين. والثاني علي شي البخاري.قَا َل: ورفاعة َهذَا ليس له عند المصنف سوى َهذَا الحديث. وليس له فِي ا’صول الخمسة لئ أص . 656. (2091) (6643)- Rifâ'a İbnu Arâbe el-Cühenî radıyallahu anh anlatıyor: "Allah huzurunda şehâdet ederim ki, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın, and içtiği zaman kullandığı yemini şöyle idi: "Nefsimi kudret elinde tutan Zât-ı Zül-celâl'e yemin ederim."893 * İSLÂMDAN BAŞKA BİR DİNLE YEMİN ETMEK CAİZ DEĞİL 890 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/233. 891 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/233. 892 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/234. 893 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/235. ٍر ـ687 ـ6644 ـ2588 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . َع ْن َعْبدُ َع ْن أنَ ٍس؛ قَا َل ُ ِن ُم َح َّر ٍر ثَنَا بَِقيَّة َع ْن قَتَادَةَ ّّللاِ : ي ّّللاُ ْب َّ ِ ّي َصل َسِم َع النَّب َ َر ُج ًَ يَقُو ُل م َّ َو َسل ْي ِه َعل : يَ ُهوِد ُّي َ ْت ِذَا، لَ َ َو َج أنَا، إ : بَبَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَقَا َل .فِي الزوائد: فِي إسناده بقية بن الوليد َر ُسو ُل ّّللِ َصل مدلس. وقد رواه بالعنعنة . 657. (2099) (6644)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir kimsenin: "Ben, öyleyse yahudi olayım!" diye yemin ettiğini işitmişti. Şöyle buyurdular: "Yahudilik ona vacib oldu!" 894 AÇIKLAMA: Bu hadisleriyle, Aleyhissalâtu vesselâm "Yahudi olayım", "kâfir olayım" gibi İslâm'ın tecviz etmediği şekilde yemin etmeyi yasaklamış olmaktadır. İzahı geçti. 895 * ALLAH ADINA YEMİN EDİLİNCE RAZI OL ِن ـ685 ـ6648 ـ2151 - ْس َما ِعي َل ْب ِ ِن َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ َع ْن اْب َس ُمَرة.َ ٍ ِن َع ْج ََ َ َ َع ْن نَافِع ُط ْب ُن ُم َح َّمٍد َع ْن ُم َح َّمِد ْب ثَنَا أ ْسبَا ُع : ا َل َمَر؛ قَا َل ِي ِه فَقَ ِأب َ َر ُج ًَ يَ ْحِل ُف ب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل َع النَّب ْم ُك َسِم : َ ِآبَائِ يَ ْصدُ ْق َو َم تَ ْحِلفُوا ب . ْ ِا ّّللِ فَل َف ب ْن َحلَ ِا ّّلل َم ِ َف لَهُ ب ْن ُحِل يَ ْر َض ْ َس فَل . ِم َن ّّللاِ ْي ِا ّّللِ فَلَ ْم يَ ْر َض ب .فِي الزوائد: هُ إسناده ثقات َو َم ْن لَ ُ ِر َجال . 658. (2101) (6645)- İbni Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bir adamın kendi babası üzerine yemin ettiğini işitmişti, derhal müdahale ederek: "Babalarınız üzerine yemin etmeyin. Kim Allah üzerine yemin ederse doğru söylesin. Allah üzerine kendisi için yemin edilen de râzı olsun (söylenene inansın, tasdik etsin). Allah üzerine edilen yemine razı olmayan (söyleneni tasdik etmeyen) kimse, Allah'a yakın (bir kul) değildir" buyurdular."896 AÇIKLAMA: Yeminle ilgili açıklama geçti.897 * YEMİN GÜNAHA GİRMEK VEYA PİŞMAN OLMAKTIR ُّي ْب ُن ُم َح ـ688 ـ6646 ـ2153 - َّمٍد ِن ُع َمَر؛ قَا َل َحدَّثَنَا َعِل . ِن ِكدَاٍم َع ْن ُم َح َّمِد ْب ُن َزْيٍد َع ِن اْب ِر ْب َّشا ِ ِويَة،َ َع ْن ب بُو ُمعَا ثَنَا أ : قَا َل َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل : ْ َما ال ْو نَدٌَم إنَّ فِي الزوا : رواه.. فِي صحيحه. «فالحديث صحيح. فِي الحاشية: َحِل ُف ِح . ئد ْن ٌث أ ِن ماجة ِن خزيمة فخانه قلمه. وج ّل من يسهر . ِن حبا َ أو اْب رواه اْب ». و ابن ماجة يسمى كتابه صحيحا.والظاهر أنه أراد اْب 659. (2103) (6646)- Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yemin (sonuç ve netice itibariyle) ya günaha girmektir yahut da pişman olmaktır."
AÇIKLAMA: Yemin dinimizde caiz ise de, yemin etmeyi alışkanlık haline getirmek, sıkça yemin etmek hoş karşılanmamıştır. Sadedinde olduğumuz hadis de yeminden zecretme gayesini güder. Bir şeyi yapmak veya söylemek üzere yemin eden kimse, o şeyi yapmaz, hânis olmanın gerektirdiği kefâreti de ödemezse günahkâr olur. Yeminini tutar veya kefâretini öderse bu sefer de "keşke yemin etmeseydim de kendimi bunu yapmaya veya kefaret ödemeye mecbur etmeseydim" diye pişmanlık izhar eder. Öyleyse, yemin eden, çoğunluk itibariyle günahkar olur veya pişman olur. Resûlullah bu sebeple yemin etmemeyi tavsiye buyurmaktadır.899 * KEFARETİM ÖDEYİP YEMİNİ BOZ 894 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/235. 895 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/236. 896 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/236. 897 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/236. 898 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/236. 899 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/237. ُّي ْب ُن ُم َح ـ665 ـ6647 ـ2115 - َّمٍد َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت َحدَّثَنَا َعِل . ِي ال ّرِ َجا َل َع ْن َع ْمَرةَ ب َ ِن أ ْب ِرثَةَ ٍر َع ْن َحا َمْي ثَنَا َع : ْبدُ ّّللاِ ْب ُن نُ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّم : َعلي ذِلك َصل ِ ُّرهُ أ ْ ََ يَتِ ُح فَب ُ َماَ يَ ْصل ْو في ِطيعَ ِة َر ِحٍم، أ َف فِي قَ َم ْن َحلَ .فِي الزوائد: فِي إسناده ِي الرجال علي تضعيفه ب َ حارثة بن أ . 660. (2110) (6647)- Hz. Aişe radıyallahu anha anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim sıla-i rahmi koparma veya uygun olmayan (benzeri bir şey) hususunda yemin ederse, bu yeminden (meşru olan kurtuluşu) onun gereğini yerine getirmemektir."900 AÇIKLAMA: Dinimizin yasakladığı bir şeyi yapma hususunda yemin eden kimse, ben yemin ettim diye o kötü işi yapmamalıdır. Aksine onu yapmayıp kefarette bulunması gerekmektedir. Bu husus genişçe açıklandı.901 * YEMİN KEFARETİNDE KAÇ KİŞİ DOYURULUR? عَبَّا ُس ْب ُن يَ ِز ـ661 ـ6645 ـ2112 - يدَ ْ َحدَّثَنَا ال . ِزيَادُ ُّي ثَنَا َّكائِ بَ ْ ِل ْب ُن . َعْبدُ ّّللاِ ال َها َمْن ْ ُّي َع ِن ال ِف قَ َّ ِن يَ ْعِلي الث ثَنَا ُع َمُر ْب ُن َعْبدُ ّّللاِ ْب ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ٍر َع ِن اْب ِن ُجَبْي ِن َع ْمٍرو َع ْن َس ِعيِد ْب ْمٍر ْب : ِم ْن تَ ٍ ِ َصاع ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِل َكفَّ . َك َر َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِذَ َس ب َمَر النَّا َوأ . ٍّر ِم ْن بُ ٍ ْم يَ ِجدْ فَنِ ْص ُف َصاع َم ْن لَ فَ .فِي الزوائد: فِي إسناده عمر بن َعْبدُ ّّللا بن يعلى، ضعيف . 661. (2112) (6648)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (yerine getirmediği yemini için) kefaret olarak bir sa' miktarı kuru hurma tasadduk etti. İnsanlara da böyle yapmalarını söyledi. Bunu bulamayana "yarım sa' buğday" takdir etti."902 * YEMİN EDENİ KURTARIN ـ662 ـ6648 ـ2116 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِي ِزيَاٍد َع ْن ُم َجا ِهٍد َع ْن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ثَنَا ب َ ِن أ َضْي ٍل َع ْن يَ ِزيدَ ْب ُم َح َّمدُ ْب ُن فُ َر ِش ّيِ؛ قَا َل قُ ْ ِن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ال َوا َ َ ْب ْو َع ْن َصْف َوا َ َ أ ْب : ي ِه ِن َصْف ِ ِأب َء ب َجا َمَّكةَ ِ َّما َكا َ َ يَ ْو ُم فَتْح َ ِي يَا ! ا ْج ْل َر ل . فَقَا َل: ُسو َل ّّللِ عَ ’ب ِه ْج َرةَ ْ ِم َن ال ِصيباً عَ إنَّهَُ ِه ْج . بَّا ِس فَقَا َل َر نَ . فَقَا َل: ةَ ْ َق فَدَ َخ َل َعلَى ال فَاْن َط : تَنِي؟ فَقَا َل لَ َس قَدْ : َع َرفْ ْي ِمي ٍص لَ عَبَّا ُس فِي قَ ْ َج ْل فَ َخ َر َج ال أ ْي ِه ِردَا ٌء فَقَا َل َر ُسو َل ّّللِ! َ َعل : يَا َّ َوال ُت ُف ََناً َع َرفْ َبْينَهُ َو قَدْ ِه ْج َر ِذي بَ ْينَنَا . ةِ ْ َعلَى ال ِعَهُ ِي ِه ِلتُبَاي ِأب َء ب َو َجا . ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَقَا َل النَّب َ م َّ َم إنَّهَُ ِه ْج : َّس يَ َرةَ فَقَا َل العَ : بَّا ُس َو َسل يَدَه،ُ فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َمدَّ النَّب ْي َك، فَ َس ْم ُت َعلَ َر ْر ُت َعِّميِ َو أق دَه.ُ ََ ْ فَقَا َل أْب َحدَّثَ . ْحَوهُ ِه ْج . نَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َرةَ ِي ِزيَاٍد بَإ ْسنَاِدِه نَ ب َ ِن أ َس، َع ْن يَ ِزيدَ ْب ِري ِن إدْ ، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِ ِيع َح َس ُن ْب ُن ال َّرب قَا َل يَ ِز ثَنَا ال . يدُ ْب ُن ْ ِي ِزيَاٍد ب َر أ : ةَ ِم َ َه يَ ْعنِيَ ِه ْج ا ُ أ ْهل َ ِ فِ : ي زياد، أخرج له مسلم فِي المتابعات، ْن دَا . ي الزوائد ٍر قَدْ أ ْسلَم ب َ فِي إسناده يزيد بن أ وضعفه الجمهور . 662. (2116) (6649)- Safvan İbnu Abdirrahmân el-Kureşî anlatıyor: "Fetih günü babamı Aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına getirdim ve: "Ey Allah'ın Resûlü! Babama hicretten bir pay ayır!" dedim. Resûlullah: "Artık hicret kalmadı" buyurdular. Ben de gidip (Resûlullah'ın hatırını hiç kırmadığı sevgili amcası) Abbâs radıyallahu anh'ın yanına gittim, "Beni tanıdın mı?" dedim. "Evet!" deyince, arzumu ona açtım, babama hicretten bir nasip ayırması için Resûlûllah nezdinde şefaatte bulunmasını rica ettim. Kabul etti ve Abbâs, üzerinde cübbesi olmaksızın gömlekli olarak evinden çıktı (huzur-u nebeviye gelip:) "Ey Allah'ın Resulü! Falancayı ve onunla aramızdaki (dostluğu) biliyorsun. O, size hicret üzere biat etmesi (ve böylece muhacir olma sevabından bir pay alması) için, babasını getirdi" dedi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm: "Artık hicret yok!" buyurdular. Abbâs hazretleri: "(Bu adamın babası ile hicret şartıyla biat etmesi için) senin üzerine yemin ettim" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm elini uzatıp adamın elini meshetti ve: "Amcamı yemininden kurtardım, hicret yoktur!" buyurdular."903 AÇIKLAMA: Bu hadiste iki mühim husus var: 1- Hicret üzerine biat etmenin ehemmiyeti ve Mekke'nin fethinden sonra hicretin sona ermesi meselesi. Bu husus hicretle ilgili bölümde geniş olarak tahlil edildiği için burada tekrar etmeyeceğiz. 900 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/237. 901 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/237. 902 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/238. 903 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/238-239. 2- Diğer mühim husus, başkasının bir işi yapması veya yapmaması hususunda yapılan yeminin hükmü: Hemen belirtelim ki, bir kimse bir başkasına: "Vallahi sen şunu yapacaksın veya yapmayacaksın, ben bu hususta yemin ettim" diyecek olsa muhataba herhangi bir sorumluluk gerekmez. Böyle bir yemini yapan kimsenin durumuna gelince, o kimse bunu bir yemin kastıyla değil de muhataba yemin verdirmek kastıyla yapmış ise, bu söz, yemin sayılmaz, dolayısıyla ikisine de bir şey gerekmez. Yemin kastıyla veya hiçbir şeye niyet etmeksizin bu yemini telaffuz etmiş ise o zaman yemin sayılır, muhatabı kendisine uymazsa hâris olur, kefâret ödemesi gerekir. Eğer adam muhatabına: "Kasem ettim sen şunu yapacaksın" veya "Allah'a yemin ederim" veya "Allah adıyla şehadet ederim sen şunu yapacaksın" gibi bir şey söylese, bu yemindir. Bu çeşit yeminlerde كَ يْ َعلَ=) senin üzerine) demesi şart değildir. Muhatab onu yapmazsa, yemin eden hânis olur, muhataba bir şey gerekmez.904 * "ALLAH'IN DİLEDİĞİ SONRA SENİN DİLEDİĞİN" DEMEK ٍر ـ663 ـ6685 ـ2117 - َس ُم ْب ُن َع َّما ثَنَا ِعي َسى ْب ُن يُونُ . ثَنَا ا’ ُع َحدَّثَنَا ِه َشا . ِن ْجل ا َ ِكْنِد ُّي َع ْن يَ ِزيدَ اْب ِن ال ’ َعبَّا ٍس؛ ْ َصِّم َع ِن اْب قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َحدُ ُكْم َف قَا َل : ََ َيقُ ْل َر ُسو َل ّّللِ َصل َف أ َحلَ إ : َت ِذَا َو ِشئْ َء ّّللاُ . ْل َما َشا َت َول ِك ْن ِليَقُ َّم : ِشئْ َء ّّللاُ ثُ .فِي َما َشا ُو الزوائد: فِي إسناده ا’جلح بن َعْبدُ ّّللا، مختلف فِي ِه. ضعفه ا” د وابن سعد بُو حاتم والنسائي وأبو دَا ِن َ مام أحمد و أ . ووثقه اْب هُ ا ُ معين ويعقوب بن سفيا َ والعجلي وباقي ِر َج ”سناد ثقات . ال 663. (2117) (6650)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Biriniz yemin edince sakın: "Allah'ın dilediği ve senin dilediğin" demesin. Lâkin şöyle desin: "Allah'ın dilediği sonra senin dilediğin." 905 ٍر ـ664 ـ6681 ـ2115 - َع ْن َحدَّثَنَا ِه َشا . َع ُم ْب ُن َع َّما ثَنَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَةَ ْيفَةَ ِن ِح َرا ٍش َع ْن ُحذَ ْب ٍر َع ْن َرْب ِع ّيِ ِن ُع َمْي َمِل ِك ْب ْ ْبِد ال ِكتَا ِب فَقَا َل ْ ِقى َر ُج ًَ ِم ْن أ ْه ِل ال ْوِم أنَّهُ لَ ُم ْسِل ِمي َن َرأى فِي النَّ ْ َّ َ َر ُج ًَ ِم َن ال َ ِ َ؛ أ يَ َما ْ ْو ََ أَّن ُكْم تُ ْشِر ُك ْب : و َ َ ِن ال ْم لَ ْو ُم أْنتُ قَ ْ ال َ نِ ْعم . ُو َ َ َء تَقُول : ُم َح َّمدٌ َو َشا َء ّّللاُ . فَقَا َل َما َشا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِل َك للنَّب َوذَ َكَر ذَ َو : ّّللاِ َها لَ ُكْم أ ! إ ْ َ ُكْن ُت ’ َما ِرفَ ْع . وا ُ ُول َء ق : ّّللاُ َما َشا َء ُم َح َّمدٌ َّم َشا ِي ال َّشَو ث . ُ ب َ ِن أ َمِل ِك ْب ْ ِل ا . َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ِر ِب َعْبِد ال ْ ُّطفَ ْي ِن َح َرا ٍش َع ْن ال اْب َمِل ِك، َع ْن َرْب ِع ّيِ ْ َع ْن َعْبِد ال بُو َعَوانَةَ َ ثَنَا أ ِن َس ْخبَ َرةَ أ ِخي َعائِ َشةَ ِنَ ْح ِو ْب ’ ِه ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َها َع ِن النَّب ِّم .فِي الزوائد: هُ ا ُ ِر َج ” ري ال سناد ثقات َعل . َى شرط البخا 664. (2118) (6651)- Huzeyfe İbnu'l-Yemân radıyallahu anh anlatıyor: "Müslümanlardan bir adam rüyasında ehl-i kitaptan birine rastlamış, o da kendisine: "Siz (müslümanlar) bir de Allah'a ortak koşmasanız ne iyi insanlarsınız. Ama şöyle diyerek (şirke düşüyorsunuz): "Allah'ın dilediği ve Muhammed'in dilediği." Rüya sahibi bu gördüğünü gelip Resûlullah'â anlattı. Aleyhissalâtu vesselâm da: "Vallahi ben sizin böyle söylediğinizi bilmiyordum. (Öyleyse bundan böyle) şöyle söyleyin: "Allah'ın dilediği, sonra Muhammed'in dilediği" buyurdular."906 * NEZRİNE UY َجْو َه ِر ُّي ـ668 ـ6682 ـ2135 - ْ ِن إ ْس َحا َق ال َم ْسعُوِد ُّي ثَنَا َع . َع ْن ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َر قَا:َ َجا ٍء َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َو . َعْبدُ ّّللاِ ْب ْ أْنبَأنَا ال ِن ٍت َع ْن َس ِعيِد ْب ِ اب ِي ثَ ب َ ِن أ ِي ِب ْب فَقَا َل َحب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َء إ َّ َ َر ُج ًَ َجا َ ِن َعبَّا ٍس؛ أ َر ُسو َل ّّللِ! ِى ٍر َع ِن اْب ُجبَ ْي : يَا إنّ ِبُوانَةَ نَذَ . فَقَا َل: َجا ِهِليَّ ِة؟ قَا َل ْر ُت أ ْ َ أْن َح َر ب ْ ِر فِي نَ : .َ قَا َل: َك ْف ِس َك َش ْى ٌء ِم ْن أ ْمِر ال ِنَذْ أ .فِي الزوائد:: بُو ْو ِف ب َ قلت الحديث رواه أ دَا . هُ ثقات ُود فِي سننه من حديث َعْبدُ ّّللا بن عمر ُ وإسناد حديث اْب . لكن فِي ِه المسعودي واسمه َعْبدُ ّّللا بن ِن َعبَّاس ِر َجال ِن حبا :َ اختلط حديثه فلم يتميز واستحق الترك . مسعود. اختلط بأخرة قَا َل اْب 665. (2130) (6652)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir adam Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'â gelerek: "Ey Allah'ın Resûlü! Ben Büvâne nam mevkide bir deve kurban etmeye nezrettim" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "İçinde cahiliyeden kalma bir şey var mı?" dedi. Adam: "Hayır!" deyince Resûl-i Ekrem efendimiz: "Nezrini yerine getir!" buyurdu."907 ـ666 ـ6683 ـ2131 - ِو َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ّيِ َع ْن َمْي ُمونَ َّطائِِف ِن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ال َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِويَةَ َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُمعَا ثَنَا ةَ َي َرِديَفٌة لَهُ َ َو ِه م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ أبَا َها لَقَي النَّب َ ِريَّة؛ أ يَ َسا ْ ْن ِت َكْردٍَم ال ِ ب . فَقَا َل: ِوانَةَ ِب ْر ُت أ ْ َ أْن َح َر ب فَقَا َل َر إنّ . ُسو ُل ّّللِ ِى نَذَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َو : ثَ ٌن؟ قَا َل َصل ِ َها َك ِه : .َ ْل ب ِر قَ ِنَذْ ا َل أ . ْو ِف ب ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ِن َعْبِد َحدَّثَنَا أ . ٍن َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ثَنَا اْب ُن دُ َكْي ِنَ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ْن ِت َكْردٍَم َع ِن النَّب ِ ب َسٍم َع ْن َمْي ُمونَةَ ِن ِمقْ َم ِن َع ْن يَ ِزيدَ اْب ِو ال َّر ْح ِه ْح .فِي الزوائد: إسناده صحيح. تنى 904 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/239. 905 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/239. 906 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/240. 907 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/241. لَ الطريق ا’ ى ميمونة بنت كردم ِل َك ِ ِن حبا َ والذهبي فِي الكاشف وفي الطبقات. وبؤيد ذَ ولى إ . واختلف فِي صحبتها. أثبتها اْب َّي ّّللاُ سياق الرواية ا’ولى. ورواها ا”مام أحمد فِي مسنده بلفظ عن ميمونة بنت كردم عن أبيها كردم أنه سأل رسول ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل . فجعل الحديث من مسند أبيها.وإسناد الطريق الثاني منقطع. ’ َ يزيد بن مقسم لم يسمع من ميمونة. وأصل َ الحديث فِي الصحيحين وغيرهما من حديث عمر بن الخطاب رضى ّّللا تعالى عنه . 666. (2131) (6653)- Meymune Bintu Kerdem el-Yesâriyye radıyallahu anhâ'nın anlattığına göre: "Babasının terkisinde iken, babası Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'la karşılaşır ve der ki: "Ben, Büvâne nam mevkide deve kurban etmek üzere nezrettim." Aleyhissalâtu vesselâm: "Orada put var mı?" diye sorar. Babası: "Hayır!" der. Aleyhissalâtu vesselâm: "Öyleyse nezrini yerine getir!" emreder."908 AÇIKLAMA: Şâfiî hazretleri, bu hadise dayanarak bir kimse belli bir yerde kurban kesmeye veya yemek vermeye nezrederse, bunu başka memleketteki fakirlere veremez diye hükmetmiştir. Diğer alimler, nezrin bir başka yerde ifasını tecvîz ederler. Hadis, cahiliye devrinden kalma putperestliğe ait maddî hatıra kalmadığı taktirde, niyet-i halise ile, o devirde kurban kesilen yerlerde yine kurban kesilebileceğini ifade eder. 909 * NEZİR BORCU İLE ÖLEN ِن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا ُم َح . ِ؛ ـ667 ـ6684 ـ2133 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِ ِر ْب ِر َع ْن َجاب ِن ِديَنا َع ْن َع ْمِرو ْب ِهيعَةَ ٍر، ثَنَا اْب ُن لَ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن بُ َكْي فَقَالَ ْت َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ ا ْمَرأةً أتَ ْت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْت َ أ : ِيَ ُوفّ ِّمى تُ ُ ُر ِص إ َّ َ أ . يَاٍم َها نَذْ ْي َو َعلَ . ِضيَهُ ْب َل أ ْ َ تَقْ ْت قَ ِيَ فَقَا َل َر فَتُ . ُسو ُل ُوفّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُّي ّّللِ َص : ل َوِل ْ َها ال ِن ِليَ ُص ْم َع .فِي الزوائد: لهيعة وهو ضعيف ْن فِي إسناده اْب . 667. (2133) (6654)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir kadın, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'â gelerek: "Annem öldü, üzerinde oruç nezri vardı, onu yerine getirmeden vefat etti" dedi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Velisi ona bedel oruç tutsun!" buyurdular."910 AÇIKLAMA: Ölü yerine oruç tutulabilir mi meselesi ihtilaflıdır. Ebu Hanîfe, Mâlik ve kavl-i cedidinde Şâfiî: "Ölü yerine hiçbir oruç tutulamaz" diye hükmetmişlerdir. Ahmed İbnu Hanbele göre adak orucu tutulabilir. Zahiriler velinin, ölünün orucunu tutmaya mecbur olduğunu söyler. Cumhûr tutmayabilir der. 911 TİCARETLER BÖLÜMÜ * KAZANCA TEŞVİK ٍر ـ665 ـ6688 ـ2135 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ِم ُم ْب ُن َع َّما ِمقْدَا ْ ِن َم ْعذَا َ َ َع ِن ال ِن َس ْعٍد َع ْن َخاِلِد ْب ِر ْب ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش َع ْن بَ ِجي ِ ِن ثَنَا إ ْب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َم ْعِدي َكِر َب ال ُّزبَ ْيِد ّي،ِ َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِل يَ ِدِه ْطَي َب ِم ْن َع َم : أ . ى َما َك َس َب ال َّر ُج ُل َك ْسباً َو َما أْنفَ َق ال َّر ُج ُل َعلَ ُهَو َصدَقَةٌ َو َخاِدِمِه، فَ ِدِه َوَولَ َوأ ْهِل ِه ْس َم نَ .فِي الزوائد: فِي ا ِعي َل بن عياش ْف ِس ِه ُو إسناده إ . د والترمذي والنسائي ِ بُو دَا َ ورواه أ . 668. (2138) (6655)- Mikdâm İbnu Ma'dikerb ez-Zübeydî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kişi elinin emeğiyle kazandığından daha temiz bir kazanç elde etmemiştir. Kişinin nefsine, ailesine, çocuğuna ve hizmetçisine harcadığı sadakadır."912 ٍ َ ـ668 ـ6686 ـ2138 - َحدَّثَنَا أ ْح . ٍم َمدُ ْب ُن ِسنَا ِن ثَنَا َك . ِثي ُر ْب ُن ِه َشا َع ِن اْب ٍ ِر ُّي َع ْن أيُّو َب َع ْن نَافِع َشْي قُ ْ ثُو ُم ْب ُن َجْو َش ٍن ال ْ ثَنَا ُكل َمَر؛ قَا َل ُع : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم التَّا ’ِمي ُن ا ِة ِج قَا َل : ُر ا ِقيَا ْ ال َ ُم َم َع ال ُّش َهدَا ِء يَ ْوم ُم ْسِل ل َّصدو ُق ال .فِي الزوائد: فِي إسناده ْ ِي َس ِعيِد الخدر ّي َ كلثوم بن جوشن القشيري، ضعيف. ب وأصل الحديث قد رواه الترمذي من حديث أ . 908 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/241. 909 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/241. 910 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/242. 911 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/242. 912 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/243. 669. (2139) (6656)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Emin, dürüst, müslüman tâcir, Kıyamet günü şehidlerle beraberdir."913 ـ675 ـ6687 ـ2141 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ٍد َحدَّثَنَا أ . ِن ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن . َعْبِد ّّللاِ َم ْخلَ َما َ َ َع ْن ُمعَاِذ ْب ْي ِن ثَنَا َع ُخبَ ْي ٍب ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُسلَ ْب ِي ِه َع ْن َعِّمِه؛ قَا َل ُر َما ٍء ُكنَّ . َع : ا فِي َم ْجِل ٍس ْن أب َ َو َعلَى َرأ ِس ِه أثَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َء النَّب فَ . فَقَا َل لَهُ بَ ْع ُضنَا: َجا َ يَ ْوم ْ َرا َك ال نَ َطيَّ َب َح أ . ْمدُ ّّللِ َج النَّ ْف . فَقَا َل: ْل ِس ْ َوال َّم . أفَ ث ِغنَى ُ ْ ْو ُم فِي ِذ ْكِر ال قَ ْ َم ِن ا . فَقَا َل: َ التَّقَى َض ال ِغنَى ِل ْ ِال َم ِن بَأ . اتَّقَى َخْي ٌر ِم َن َس ب ِل َوال َّص َّحةُ ِغنَى ْ ِعيِم ال . ِ.في الزوائد: ه ثقات َو ِطي ُب النَّ ْف ِس ِم َن النَّ ُ إسناده صحيح، و ِر َج . ال 670. (2141) (6657)- Muâz İbnu Abdûllah İbni Hudeyb'in amcası radıyallahu anh anlatıyor: "Biz bir cemaatte idik. Başında ıslaklık olduğu halde Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm çıkageldi. Birimiz ona: "Bugün sizi iyi ve ferah görüyoruz" dedi. "Evet! Elhamdülillah öyledir!" buyurdular. Sonra halk zenginlik hususunda sohbete daldılar. Aleyhissalâtu vesselâm: "Muttakî için zenginliğin bir zararı yok!" buyurdular. Devamla: "Ancak dediler, sıhhat, muttaki için zenginlikten daha hayırlıdır. Gönül hoşluğu da bir nimettir."914 * MAİŞET TALEBİNDE İTİDAL ٍر ـ671 ـ6685 ـ2142 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعَّيا ِ ِي َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ثَنَا إ . ب َ ِن أ اْب ِيعَةَ َع ْن َرب ِن َغِزيَّةَ َرةَ ْب َع ْن ُع َما ِن َس ِعيٍد ا ِمِل ِك ْب ْ َع ’ ا َل ْن َعْبِد ال ِي ُح َمْيٍد ال َّسا ِعِد ّيِ؛ قَ ب َ ِر ّيِ َع ْن أ قَا َل َر ُس ْن : و ُل َصا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِب الدَّْن ّّللِ َص : يَا ل ُوا فِي َطلَ أ ْجِمل َما ُخِل َق لَهُ ْس َم فإ َّ َ ُك ًَ . فِي الزوائد: ا ِعي َل بن عياش، يدلس ُميَ َّس ُر ِل ِ فِي إسناده إ . ورواه بالعنعنة. وروايته عن غير أهله ضعيفة . 671. (2142) (6658)- Ebu Humeyd es-Sâidî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Dünya talebinde mûtedil olun. Çünkü herkes, kendisi için yaratılmış olana müyesserdir (kazanmaya hazırlanmıştır)."915 ِ ْهَر ـ672 ـ6688 ـ2143 - اٍم ْس َما ِعي ُل ْب ُن ب َحدَّثَنَا إ . َح ِ ْ ثَنَا ال ِ ّيِ ْن ِت ال َّش ْعب ِ َما َ ،َ َزْو ُج ب ْ ِن ُعث ثَنَا ُسْفيَا ُ َ َس . َع ِن ُن ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ِن َم ا’ اِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب َم ِش َع ْن يَ ِزيدَ ال َّرقَا ِش ّيِ َع ْن أنَ ْع : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : ِذي يَ ُه َر ُسو ُل ّّللِ َصل َّ ُمْؤ ِم ُن ال ْ ُّم أ ْع َظُم النَّا ِس َه ّما،ً ال َوأ ْمِر آ ِخ َرتِ ِه ب . بُو َعْبدُ ّّللاِ ِأ ْمِر دُْنيَاهُ ْس َما ِعي ُل.فِي الزوائد: فِي إسناده يزيد الرقاشي، والحسن َحدي ٌث َغِر قَا َل أ : ي ٌب َ ِ ِ ِه إ َّردَ ب هذَا . تَفَ ْس َما ِعي َل بن بهرام ِ َما َ َ و إ ْ بن ُم َح َّمد بن ُعث . 672. (2143) (6659)- Enes İbnu Mâlik radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Himmet yönüyle insanların en yücesi hem dünya hem de ahiret işine himmet gösteren mü'mindir."916 ِح ْم ِص ُّي ـ673 ـ6665 ـ2144 - ْ ُم َصفَّى ال ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . َوِليدُ ْ ِن ثَنَا ال ِ ِر ْب ِر َع ْن َجاب ِي ال ُّزبَ ْي ب َ َع ْن أ ِن ُج َرْيحٍ ْب ُن ُم ْسِلٍم َع ِن اْب َ َع : ْبِد ّّللاِ؛ قَا َل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َه قَا َل : ا النَّا ُس َر ُسو ُل ّّللِ َصل يُّ أ ! ِب ُ َّطلَ ُوا فِي ال ْو اتَّقُوا ّّللَ َو . فِ أ ْجِمل ُمو َت َحتَّى تَ ْستَ لَ ْن تَ فإ َّ َ نَ ي ْفساً َها َوإ ْ َ أْب َطأ َعْن َها، َّط . اِل ِب ِر ْزقَ ُوا فِي ال فَاتَّقُوا ّّللَ َو . أ ْجِمل َ َح ُرم َما َودَ ُعوا َح َّل، فِ : إسناده ضعيف. ’ َ فِي ِه ُخذُ وا . ي الزوائد َما َ الوليد بن مسلم وابن جريح. وكل منهما َكا َ َ يدلس. بُو الزبير ِل َك أ ِ . وقد عنعنوه. لكن لم ينفرد به ي َو َكذَ ب َ المصنف من حديث أ ِ ٍر ِن حبا َ فِي صحيحه بأسنادين عن َجاب ِ ٍر فقد رواه اْب الزبير عن َج . اب 673. (2144) (6660)- Hz. Câbir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ey insanlar Allah'a karşı muttakî olun ve (dünyevî) talepte mutedil olun. Zira, hiçbir kimse yoktur ki, (Allah'ın kendisine taktir ettiği) rızkını eksiksiz elde etmeden ölmüş olsun: Rızkı gecikse bile ona mutlaka kavuşacaktır. Öyleyse Allah'tan korkun ve talepte mutedil olun, (gayr-ı meşru yollara sapmayın), helâl olanı alın, haram olanı terkedin."917 * KAZANÇ YOLUNU DEĞİŞTİRME 913 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/243. 914 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/244. 915 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/244. 916 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/245. 917 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/245. ٍر ـ674 ـ6661 ـ2147 - َّشا ِن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . ِ ِن ثَنَا ُم َح َّمِد ْب . ِس ْب ٍر َع ْن أنَ ِن ُجبَ ْي َس َع ْن ِه ََ ِل اْب بُو يُونُ َ ْرَوةُ أ ثَنَا فَ : قَا َل َماِل ٍك؛ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ : َز ْمهُ يَل ْ َصا َب ِم ْن َش ْيٍء فَل .فِي الزوائد: فِي إسناده فروة أبو يونس وهو َم ْن أ ِن ِن حبا َ فِي الثقات. وهل بن جبير البصري ذكره اْب ّي فِي الكاشف. و قَا َل ا’زدي: ضعيف. وذكره اْب مختلف فِي ِه. قَالَه الذهب حبا َ فِي الثقات. و قَا َل: وروى عن أنس إ َ َكا َ َ سمع منه . 674. (2147) (6661)- Enes İbnu Mâlik radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "(Meşru) bir işten (helal rızık) kazanan kimse o işe devam etsin."918 َحدَّثَنَا ُم َح . ِصٍم ـ678 ـ6662 ـ2145 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى بُو َعا ثَنَا أ . ؛ قَا َل َ ٍ ِن ُعَبْيٍد َع ْن نَافِع ِر ْب ِي َع ِن ال ُّزبَ ْي ب َ َج ِّه أ ْخبَ َر : ُز نِى أ ُ ُكْن ُت أ لَى ِم ْص َر ِ َوإ ِم لَى ال َّشا ِ ِق إ . ِعَرا ْ لَى ال ِ َه فَ . َج َهْز ُت إ َت لَ ْ ل ُمْؤ ِمنِي َن فَقُ ْ َّم ال ُ أ فَأتَْي ُت ا: ُمْؤ ِمِني َن َعائِ َشةَ ْ َّم ال ُ ِم يَا أ ! ى ال َّشا لَ ِ ُكْن ُت أ . َج ِّهُز إ ِق ِعَرا ْ لَى ال ِ َع ف َج َّه . فَقَالَ ْت: َ ْل ْز ُت إ تَ . و ُل ْف يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِى َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َجِر َك؟ فَإنّ َمتْ َك َوِل َمالَ َسبَّ َب ّّللاُ ِ : ذَا َحِد ُكْم إ ’ ِم ْن َو ِر ْزقاً ْو يَتََن َّكَر لَهُ َر لَه،ُ أ َحتَّى يَتَغَيَّ ْج ِه، َف .فِي الزوائد: فِي إسناده مقال. ’ َ والدابي عاصم اسمه مخلد بن ََ يَدَ ْعهُ الضحاك، مختلف فِي ِه. قَا َل العقيلي والنسائي: ى حديثه ِن يتابع َعل . حبا َ فِي الثقات َ وذره اْب . والزبير بن عبيد، قَا َل الذهبي: ِن حبا َ فِي الثقات . مجهول. وذكره اْب 675. (2148) (6662)- Nâfi anlatıyor: "Ben Şam ve Mısır'a ticaret malı gönderiyordum. Irak'a da gönderdim ve mü'minlerin annesi Hz. Aişe'nin yanına varıp kendisine: "Ey mü'minlerin annesi! Ben Şam'a ticarete gidiyordum, şimdi Irak'a gidiyorum" dedim. Bunun üzerine: "Böyle yapma! Sana ve eski ticaret yerine ne oldu? Zira ben, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Allah Teâla hazretleri, sizden birine bir ciheti rızkına sebep kılarsa, bu değişinceye veya güçleşinceye kadar onu terketmesin" buyurduğunu işittim" dedi."919 * SAN'ATLAR ـ676 ـ6663 ـ2182 - ٍ ِن َرافِع ِن َعْبِد ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . ْرقَ ٍد ال َّسبَ ِخ ّيِ َع ْن يَ ِزيدَ ْب ثَنَا ُع َمُر ْب ُن َها ُرو َ َ َع ْن َه َّماٍم َع ْن فَ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ ِر َع ْن أ ال ّش : قَا ِ ّخِ ي َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُب النَّا ِس ال َّصبَّا ُغو َ َ َوال َّصَّوا ُغ َل : و َ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل أ .فِي الزوائد: إسناده ْكذَ ِن معين وغيره . ضعيف. ’ َ فِي ِه فرقد السبخي، ضعيف. وعمر بن هارو ،َ كذبه اْب 676. (2152) (6663)- Ebu Hureyre radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "İnsanların en çok yalan söyleyenleri boyacılar ve kuyumculardır."920 AÇIKLAMA: Bu hadis, İbnu Mâce'de yer alan zayıf hadislerdendir. İçtimâî hayat için burada zikri geçen iki mesleğe de ihtiyaç vardır. Bu mesleklerden vazgeçilemez. Resûlullah'ın bu meslekleri kötüleyeceği düşünülmemelidir. Bazı şarihler: "Bu iki meslekte, işler zamanında yapılamadığı için, sanatkârlar müşterilerine yalancı durumuna düşerler, hadis bu durumu kastetmiş olabilir" mânasında yorumda bulunmuştur.921 * MUHTEKİR KAYBEDER َج ْه َضِم ُّي ـ677 ـ6664 ـ2183 - ْ ال ّيٍ َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . ْح َمدَ َعِل بُو أ َ ِن ثَنَا أ . ْب ّيِ ْوبَا َ َ َع ْن َعِل ِن ثَ ِم اْب ِن َساِل ْب ّيِ ثَنَا إ ْس َرائِي ُل َع ْن َعِل ُم َسيَّ ْ ِن ال َعا َ ،َ َع ْن َس ِعيِد ْب ِن َجدْ َزْيِد ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َخ َّطاب؛ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ ِن ال ِب َع : ِكُر ْن ُع َمَر ْب ُم ْحتَ ْ َجاِل ُب َمْر ُزو ٌق َوال ْ ال عُو ٌ َ ْ .فِي الزوائد: ى بن زيد بن جدعا ،َ وهو ضعيف َمل فِي إسناده َعل . َ 677. (2153) (6664)- Hz. Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Malını satışa arzeden rızka erer, muhtekir (pahalanması için satmayıp bekleten)de lânete uğrar."922 ُّي َح ـ675 ـ6668 ـ2188 - ِكيٍم َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن . ِف َحنَ ْ ْكٍر ال بُو بَ ُم ثَنَا أ . ْب ُن َ َهْيثَ ْ ثَنَا ال ٍ ُّرو َخ َرافِع ُّي . ، َع ْن فَ َمّكِ ْ بُو يَ ْحيَى ال َ َحدَّثَنِي أ َخ َّطا ِب؛ قَا َل ْ ِن ال ا َ َ َع ْن ُع َمَر ْب ِن عفَّ َما َ َ ْب ْ َى ُعث : يَقُو ُل َمْول َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُم ْسِل ِمي َن َسِم ْع : ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ َم ِن ا ْحتَ َكَر َعلى ال ِ َض َربَهُ ّّللاُ ب َوا َطعَاماً ِم ُجذَا ال ” ْف ََ ِس.فِي الزوائد: هُ موثقو َ ْ ُ إسناده صحيح، و ِر َج . بُو يَ ْحيَى المكي والهيثم بن معين، قد ال َ أ 918 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/245. 919 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/246. 920 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/246. 921 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/246-247. 922 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/247. ِن حبا َ فِي الثقات ُود ِن ذكرهما اْب . معين وأبو دَا بُو َب ْكر الحنفي، واسمه عبد الكبير بن عبد َ َوأ والهيثم بن رافع، وثقه اْب . ُو المجيد، احتج به الشيخا .َ وش د والنسائي وغيرهما بُو دَا َ ِن ماجة، يَ ْحيَى بن حكيم، وثقه أ يخ اْب . 678. (2155) (6665)- Hz. Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı işittim, buyurdular ki: "Müslümanlara bir gıda maddesinde ihtikarda bulunanı Allah Teâla hazretleri cüzzam ve iflasa mahkum eder."923 * PARAYLA KUR'ÂN ÖĞRETİMİ ِي َس ـ678 ـ6666 ـ2185 - ْه ٍل ب َ ِن يَ ِزثدَ ثَنَا َخاِلدُ اْب ُن َم ْعدَا َ َ َحدَّثَنَا َس ْه . ُل ْب ُن أ ْو ِر ْب ثَنَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن . ُن َس ِعيٍد َع ْن ثَ ِن َك ْع ٍب؛ قَا َل ْب ّيِ بَ ُ َك ََ ِع ّيِ َع ْن أ ْ ال ْب ُن : ُم ْسِلٍم َع ْن َع ِطيَّةَ ْ ْم ُت َر ُج ًَ ال . َعل ْرآ َ َ َّ قُ ْوساً َّى قَ لَ فأ ْهدَى إ . ي ِ َّ َر ُسو ِل ّّللاِ َصل فَذَ َكْر ُت ذِل َك ِل َ م َّ َو َسل ْي ِه ّّللاُ َعل . َ َه فَقَا َل: ا َردَدْتُ ٍر فَ ِم ْن نَا ْوساً َت قَ َها أ َخذْ تَ إسناده مضطرب قَالَه الذهبي فِي الميزا َ فِي ترجمة َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن إ ْ َ أ َخذ .فِي الزوائد: ْ ِ بن سلم. وقَا َل العء فِي المراسيل: ي بن كعب، مرسل ب َ عطية بن قيس الكعي عن أ . 679. (2158) (6666)- Ubey İbnu Ka'b radıyallahu anh anlatıyor: "Bir adama Kur'ân öğretmiştim. Bana bir yay hediye etti. Bunu Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a haber verdim: "Eğer onu alırsan, ateşten bir yay almış olursun" buyurdular. Ben de geri iade ettim."924 AÇIKLAMA: Yazı öğretme mukabilinde verilen yayın reddi ile ilgili daha meşhur bir rivayette, hâdisenin kahramanı Übey değil, Ubâdetu'bnu's-Sâmit'dir (1. cilt 450-451. sayfalar). Rivayet esnasında, tashih yapılmış olabileceği gibi, iki ayrı hâdisenin cereyanı da mümkündür. Kur'ân öğretimi mukabilinde ücret alınıp alınamayacağı bahsini de yine birinci cildin 442-444. sayfalarında tahlil ettik.925 * HACCAMIN KAZANCI HELAL Mİ? ُّي ـ655 ـ6667 ـ2163 - َرفِ بُو َخْف ِص ال َّصْي َ أ ّيٍ ُود َعِل َحدَّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . بُو دَا َ َوا ِس ِط ُّي ثَنَا أ . (ح) ْ َو َحدّثَنَا ُم َح َّمدُ اْب ُن ُعبَادَةَ ال . ثَنَا َو يَ ِز . قَا:َ ْرقَا ُء، َع ْن َعْبِد ا يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ ّيٍ ثَنَا ’ ، ِي ُح َمْيٍد َع ْن َعِل ب َ َمَر قَ : نِي ْعل ا َل َى، َع ْن أ َ َوأ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َجم ا ْحتَ َما أ ْج َرهُ َح َّجا ْ ِن فَأ ْع .فِي الزوائد: فِي إسناده حديث علي، عبد ا’على بن عامر. مهدي والقطا ،َ وضعفه أحمد َطْي ُت ال قد تركه اْب ِن معين وغيرهما و اْب . 680. (2163) (6667)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hacamat oldu ve bana emretti, ben de hacamat yapan zatın ücretini ödedim."926 ٍر ـ651 ـ6665 ـ2168 - ُم ْب ُن َع ّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ِن َعْبِد ْو َزا ِع ُّي َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن . َحدَّثَنِي ا’ َح ْمَزةَ ْكِر ْب ِي بَ ب َ ، َع ْن أ ِن َع ْمٍرو؛ قَا َل ْب بَةَ ِي َم ْسعُوٍد ُعقْ ب َ ِم َع ْن أ ِن ِه َشا َر ِث ْب َحا ْ ِن ال ال َّر ْحم ِن : َع ْن َك ْس ِب ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َى َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَه ِم َح َّجا ال .فِي الزوائد: ي مسعود صحيح ْ ِ ب َ إسناد حديث أ . هُ ث ُ و ِر َج قات َعلَى شرط البخاري . ال 681. (2165) (6668)- Ukbe İbnu Amr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hacamat edenin (bu işten) kazancını yasakladı."927 AÇIKLAMA: Hacamat yapanın ücret alması meselesi ihtilaflıdır, bir kısım hadislere göre helal, bir kısmına göre değil. Rivayetlerdeki farklılığa göre, alimler de ihtilaf etmiştir. Ancak cumhûra yani ûlemanın çoğunluğuna göre bu, ne 923 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/247. 924 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/248. 925 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/248. 926 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/248. 927 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/249. hür ne köle kimseye haram değildir. Bazı hadislerdeki yasak hükmü, tenzihen kerahete hamledilmiştir. Maksad adî kazançlara değil, daha şerefli, âli kazançlara teşviktir.928 * ALIŞ-VERİŞTE MUHAYYERLİK ُّي ـ652 ـ6668 ـ2158 - َم ْشِق َوِليِد الِدّ ْ عَبَّا ُس ْب ُن ال ْ َمْرَوا ُ َ ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا ال . ِن ثَنَا . ُودَ ْب ِز ْب ُن ُم َح َّمٍد، َع ْن دَا عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِي ِه؛ قَا َل ّي،ِ َع ْن أب َمدَنِ ْ ال ِر َّي : يَقُو ُل َصاِلحٍ ُخدْ ْ َ َسِم ْع : ُت أبَا َس ِعيٍد ال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر قَا َل : ا ٍض َر ُسو ُل ّّللِ َصل بَ ْي ُع َع ْن تَ ْ إنَّ .فِي َما ال ُ الزوائد: هُ موثقو َ ِن أسناده صحيح، و ِر َج . حبا َ فِي صحيح ال رواه اْب . 682. (2185) (6669)- Ebu Sa'îdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Satış her iki tarafın rızasıyla olur."929 * MEVCUT OLMAYAN ŞEY SATILAMAZ ـ653 ـ6675 ـ2158 - ِي َشْيبَةَ ب َ َما ُ َ ْب ُن أ ْ ِن ثَنَا ُم َح َّمدُ أ ِسيٍد؛ قَا َل َحدَّثَنَا ُعث . ْي ٍث َع ْن َع َطا ٍء َع ْن َعتَّا ِب ْب َضْي ٍل، َع ْن لَ فُ ْ ْب ُن ال : َّما لَ ْم يُ ْض َم ْن َهاهُ َع ْن ِش ِّف َمالَ لَى َمَّكة،َ نَ ِ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ بَعَ .فِي الزوائد: ي سليم، ضعيف ثَهُ ب َ فِي إسناده ليث بن أ ِي رباح لم يدرك عتابا . ب َ ومدلس. وعطاء هو ابن أ 683. (2189) (6670)- Attâb İbnu Esîd radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm onu Mekke'ye gönderdiği zaman kendisini, satın alıp da henüz teslim alınmamış bir malın kârından men etmiştir."930 AÇIKLAMA: Bu hadiste, kişinin, satın aldığı bir malı, henüz kabzetmezden yani tasarrufu altına almazdan, tam olarak teslim almazdan önce, satıp kâr etmeyi yasaklamış olmaktadır. Malın satılabilmesi için kabzedilmiş olması gerekmektedir. Bu, caiz olan selemden ayrı bir satış çeşididir. Selemin ne olduğu geniş olarak açıklandı.931 * AKİBETİ MEÇHUL SATIŞ YASAK ْنبَ ِر ُّي ـ654 ـ6671 ـ2188 - عَ ْ عَ ِظيِم ال ْ عَبَّا ُس ْب ُن َعْبِد ال ْ بُو ُكَرْي ٍب َوال َ ثَ ، َع ْن ْس . نَا أيُّو ُب ْب ُن ُع َو قَا:َ ثَنَا ا’ دُ ْب ُن َعاِمٍر َحدَّثَنَا أ . تْبَةَ ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ٍر، َع ْن َع َطا ٍء، َع ِن اْب ِن َكثِي َر ِر يَ ْحيَى ْب : غَ ْ ال ِ َ َع ْن بَ ْيع م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َى َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَه .فِي الزوائد: فِي إسناده أيوب بن عتبة، ضعيف . 684. (2195) (6671)- İbnu Abbâs radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Bey'-i garar'dan (yani tahakkuk edip etmeyeceği bilinmeyen akıbeti meçhul satılan) men etti."932 AÇIKLAMA: Garar Arapça'da aldatma mânasına gelir. Burada zahiren müşteriye parlak da gelse sonucu belli olmayan satıştır. Şafiî hazretleri bu çeşit satışa denizdeki balığı, havadaki kuşu, efendisinden kaçıp nereye gittiği bilinmeyen köleyi satmayı örnek verir.933 * PİYASAYA NARH KONAMAZ ِز ـ658 ـ6672 ـ2251 - يَاٍد َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َى ثَنَا َع ’ ْبدُ ا ِ ثَنَا َس ي َس ِعيٍد ؛ قَا َل ْعل . ِعيدٌ ب َ َع ْن أ ِي نَ ْض َرةَ َغ َع : ََ ْن فَتَادَة،َ َع ْن أب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ال ِّس ْعُر َعل . وا َى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل فَقَال : ى ُ َّ َر ُسو َل ّّللِ َصل َّو ْم َت َيا ْو قَ ِى ’ بَنِى َ ل ! قَا َل: إنّ ُ ْطل َو ََ يَ ِرقَ ُكْم فَا ُ ْر ُجو أ ْ َ أ َحدٌ ِمْن ُك أ ْمتُهُ َمٍة َظلَ ِ َم ْظِل ْم ب ِ .فِي الزوائد: ي عروبة، اختلط بأخرة لكن عبد ا ب على الشام ّي فِي إسناده َس ِعيِد بن أ ’ روى عنه قبل َ ِن حبا :َ فِي الثقات وربما أخطأ. وباقي ِر َجا ُل الختط. َّمد بن زياد قَا َل الذهبي و ُم َح : روى له البخاري مقرونا بغيره. و قَا َل اْب ا”سناد ثقات . 928 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/249. 929 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/249. 930 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/249. 931 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/249. 932 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/250. 933 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/250. 685. (2201) (6672)- Ebu Saîd radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm zamanında fiyatlar artmıştı. Halk müracaat ederek: "Ey Allah'ın Resûlü fiyatları siz düzenleseniz!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm şu cevabı verdi: "Ben, sizden kimsenin kendisine yaptığım bir zulmü talep etmez olduğu halde aranızdan ayrılmayı diliyorum."934 AÇIKLAMA: Böylece Resûlullah, piyasada fiyatlara müdahaleyi "zulüm yapmak" olarak tavsif etmiş bulunmaktadır. Piyasa, fiyatını kendi kendine ayarlamalıdır. Fiyat tesbiti meselesi daha önce geçti.935 * ALIŞ-VERİŞTE MÜSAMAHA ْكٍر ـ656 ـ6673 ـ2252 - بُو بَ َ ِخ ُّي أ ْ لبَل ْ ِن ٍ َ ا َس ْب َن ُعبَ ْيٍد َع ْن َع َطا ِء ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن أباَ . يَّة،َ َع ْن يُونُ ثَنَا أ ْس َما ِعي ُل ْب ُن ُعلَ َم فَ : ا ُ َ ُّرو َخ؛ قَا َل ا َ َ ْ ِن قَا َل ُعث َعفَّ ْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : ِرياً َو ُم ْشتَ َر ُج ًَ َكا َ َ َس ْه ،ًَ بَائِعاً َجنَّةَ أدْ َخ َل ّّللاُ ال .فِي ْ ُ الزوائد: هُ إسناده ثقات، إ أنه منقطع َم . ’ ا َ َ بن عفا َ ِر َجال ْ َ عطاء بن فروخ لم يلق ُعث . قَاله َعلَى بن المديني فِي العلل . 686. (2202) (6673)- Osman İbnu Affân radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Gerek satıcı ve gerekse alıcı iken kolaylık gösteren kimseyi Allah cennete koydu."936 AÇIKLAMA: Hadis, hayatında birkaç kere değil, daima kolaylık ve anlayışı prensip edinen kimseyi kastetmektedir. Alıcı olarak kolaylık, parasını peşin vermek, borcunu vadesinde tam olarak ödemektir. Satıcı olarak kolaylık, malın ayıbını gizlememek, doğruyu söylemek, borçlusuna mühlet tanımak, talebini nezaketle yapmaktır.937 * PAZARLIK َحدَّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن . ِّم ُح َم ـ657 ـ6674 ـ2254 - ْيِد ْب ُن َكا ِس ٍب ُ أ ْيلَةَ ْيٍم، َع ْن قَ ِن ُخثَ َما َ َ اْب ْ ِن ُعث ِي ٍب، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ثَنَا يَ ْعلى ْب ُن َشب ٍر؛ قَالَ ْت بَنِي أْن : فِي بَ ْع ِض ُع َما َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َمْرَو أتَْي ُت ة َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ ُت ْمِر . ِه ِعْندَ ال ْ ِ يَا ! ي ُع َر فَقُ : ُسو َل ّّللِ ل ِي ا ْمَرأةٌ أب إنّ ِري َوأ ْشتَ ِر . يدُ ُ ِ ِه أقَ َّل ِمَّما أ َردْ ُت أ ْ َ أْبتَا َع ال َّش ْى َء ُس ْم ُت ب ِذَا أ ِر فَإ . يدُ ُ ِذي أ َّ َغ ال ُ ّم ِزدْ ُت َحتَّى أْبل َّم ِزدْ ُت ثُ َع ال َّش ْي َء ث . ُ ِي َردْ ُت أ ْ َ أب ِذَا أ َوإ ِريدُ ُ ِذي أ َّ ُر ِم َن ال ِ ِه أ ْكتَ ِر ُس ْم . يدُ ُت ب ُ ِذي أ َّ َغ ال ُ َو َض ْع ُت َحتَّى أْبل َّم ث . ُ ْيلَةُ َي يَا قَ َ تَْفعَِل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر فَقَا َل ! دْ ِت َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِذَا أ إ ِريِدي َن ِذي تُ َّ ِ ِه ال فَا ْستَاِمي ب أ ْ َ تَْبا ِعي َشْيئا . ْع ِطي ِت أ ً ِريِدي َن ْو . أ ُمنِ ْع ِت ُ ِذي تُ َّ ِ ِه ال فَا ْستَاِمي ب ِ ِعي َشْيئاً ِي َردْ ِت أ ْ َ تَب فَقَا َل إ . أ ْع َطْي ِت ِذَا أ ِن أ .فِي الزوائد: فِي إسناده انقطاع. قَا َل المزي فِي ا’طراف: خثيم عن قيلة، فِي ِه نظر ْو َمنَ ْع ِت اْب . وقَال الذهبي فِي الكاشف: قيلة َم أم روما .َ روى عنها َعْب ا َ َ بن خثيم مرس ْ دُ ّّللا بن ُعث . 687. (2204) (6674)- Kayle Ümmü Benî Emmâr radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yaptığı umrelerden birinde kendisine Merve'de yaklaştım ve: "Ey Allah'ın Resûlü! Ben alıp satan bir kadınım. Bir şeyi satın almak istediğim zaman arzuladığımdan daha yüksek bir fiyat teklif ediyorum. Sonra yavaş yavaş artırarak arzuladığım fiyata geliyorum. Bir şeyi satacağım zaman da, önce, almayı arzuladığım fiyattan daha yüksek bir fiyat teklif ediyor, sonra yavaş yavaş inerek arzuladığım fiyata geliyorum, (böyle yapmama ne dersin?)" dedim. Şu cevabı verdi: "Ey Kayle, böyle yapma. Bir şey satın almak istedin mi, düşündüğün fiyatı söyle, sana verilsin veya verilmesin." Aleyhissalâtu vesselâm sonra şunu söylediler: "Bir malı satmak istediğin zaman da versen de vermesen de (yüksek fiyat değil) satmak istediğin fiyatı söyle."938 AÇIKLAMA: 1- Hadis, kadınların ticaret yapabileceğine delildir. Alimler kadının mütesettire ve fitneye sebep olmayacak yaşta olması şartını zikrederler. 2- Ticaret sırasında aldatıcı fiyat teklifi yapılmamalıdır. Bu durum alış-verişte güven ve itimadı sarsar, gerçek fiyat söylenmelidir.939 934 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/250. 935 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/250-251. 936 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/251. 937 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/251. 938 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/252. 939 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/252. ِي َس ـ655 ـ6678 ـ2256 - ْه ٍل ب َ َو َس ْه ُل ْب ُن أ ُّي ْب ُن ُم َح َّمٍد، ِ قَا:َ ي ُع ْب ُن َحبي ٍب، َع ْن َحدَّثَنَا َعِل . ثَنَا ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب ُن ُمو َسى أْنبَأنَا ال َّرب ّيٍ؛ قَا َل ِي ِه َع ْن َعِل َمِل ِك َع ْن أب ْ ِن َعْبِد ال ِل ْب نَه ال َّش ْم ِس َى َر نَ : ُس ْوفَ ِ ُوع ْب َل ُطل َ َع ِن ال َّسْوِم قَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ و ُل ّّللِ َص . ل ْبح َو َع ْن ذَ ذَوا ِت الدَّ .فِي الزوائد: فِي إسناده نوفل بن عبد الملك والربيع بن حبيب . ّرِ 688. (2206) (6675)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm güneş doğmazdan önce alış-veriş pazarlığı yapmaktan ve süt vermekte olan hayvanları kesmekten men etti."940 AÇIKLAMA: Fecirden güneş doğuncaya kadar ki zaman ibadet, zikir ve dua zamanıdır, dünyevi işler için heder edilmemelidir. Resûlullah bu sebeple o zamanda alım-satımla meşguliyeti yasaklamıştır. Sütü sağılan hayvanın kesilme yasağı da açıktır: Süt gibi beslenme değeri fazla olan bir gelir, kesilmiş olacaktır. Ancak bu bir haram ifade etmez. Hiçbir alim de buna hükmetmemiştir. Ciddî bir ihtiyaç halinde kesilebilir.941 * AŞILANMIŞ HURMA MALI OLAN KÖLE SATILMIŞSA ـ658 ـ6676 ـ2213 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ بُو ال َ ِر ُّي أ َمْي ِ ِه ْب ُن َخاِلٍد النُّ َربّ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ بَةَ َما َ ،َ َع ْن ُمو َسى بن ُعقْ ْي ِف َضْي ُل ْب ُن ُسلَ ثَنَا ال . َحدَّثَنِي ْ ِن إ ْس ال َّصاِم ِت؛ قَا َل َحا ُق ْب ُن يَ ْحيَى َوِليِد َع ْن ُعبَادَةَ ْب ْ ِن ال َر ْب : َها َم ْن أبَّ َمِر النَّ ْخ ِل ِل ِثَ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَ . إ أ ْ َ َضى َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُمْبتَا ُع ْ ِر َط ال يَ . ُمْبتَا ُع ْشتَ ْ ِر َط ال ْشتَ أ ْ َ يَ َم ْن بَا َعه،ُ إَّ ُو ِك ِل َمْمل ْ َوأ َّ َ َما َل ال ِ.في الزوائد: فِي إسناده إسحاق بن يَ ْحيَى بن الوليد وأيضا لم قَال . َ يدرك عبادة بن الصامت. ه البخاري وغيره 689. (2213) (6676)- Ubâde İbnu's-Samit radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, müşteri (kendisine ait olmasını) şart. koşmamış ise, (satılan) hurma ağaçlarının (başında bulunan) meyvesinin, ağaçları aşılayanın hakkı olduğuna ve keza, müşteri, (kölenin malının kendisine ait olmasını) şart kılmadığı taktirde, kölenin malının satıcıya ait olduğuna hükmetti."942 * TERAZİYI AĞIR TUTUN ٍر ثَنَا َع . ْبدُ ال َّص َمِد َحدَّثَنَا ُم َح . ـ685 ـ6677 ـ2222 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِن ِدنَا ِر ِب ْب َع ْن ُم َحا ِن ثَنَا ُش . َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ْعبَةُ ِ ٍر اْب َع : ْن َجاب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْم فَأ ْر ِج قَا َل : ُحوا َو َزْنتُ إ .فِي الزوائد: إسن ى شرط البخاري ِذَا اده صحيح، َعل . َ 690. (2222) (6677)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Tarttığınız zaman tartınızı ağır yapın."943 ِن ُخَوْيليٍد َحدَّثَنَا َعْبدُ ال َّر ْح َم ـ681 ـ6675 ـ2223 - ُن ْب ُن ِل ْب َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َعِقي ،َ َح َكم ْ ِن ال ْشِر ْب ِن َو ب . اقِ ٍد ِ ِن ْب ُح َسْي ْ ُّي ْب ُن ال قَاَ ثَ . َنا َعلَ ِي ب َ ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل َحدَّثَنِي أ . َع ِن اْب َحدَّثَهُ َّ َ ِع ْكِر َمةَ َ ْح ِو ُّي؛ أ َّي ّّللا َحدَّثَنِي يَ ِز : ُ يدُ النَّ ِ ُّي َصل النَّب َ ِدم َّما قَ ل َكانُوا ِم ْن َ َمِدينَةَ ْ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َعلَ ِفي َن َح أ ْخبَ ِث النَّا ِس . انَهُ َك ْي ًَ فَأْن َز َل ّّللاُ ُسْب ( ُم َطِفّ ْ فَأ ْح َسنُوا ال .فِي الزوائد: إسناده حسن. ’ َ ُم َح َّمد بن عقيل ْ ) َكْي َل بَ ْعدَ ذِل َك َوْي ٌل ِلل وعلي بن الحسين مختلف فيهما. وباقي ِر َجال ا”سناد ثقات . 691. (2223) (6678)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Medine ye geldiği vakit, halk ölçü-tartı işinde insanların en kötüsü idi. Bunun üzerine Allah Teâla hazretleri Ölçü ve tartıda hile yapanların vay haline" diye başlayan sureyi indirdi. Bundan sonra ölçü ve tartıyı güzel yaptılar."944 * ALDATMA HARAMDIR ـ682 ـ6678 ـ2228 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ْي َحدَّثَنَا أ . ٍم َ بُو نُعَ ِ ثَنَا أ . ي إ ْس َحا َق َ ِي إ ْس َحا َق، َع ْن أب ب َ ِ ثَنَا يُونُ . ي دَ ُس ْب ُن أ ب َ ُودَ ْن أ َع ا َح ْمَرا ِء؛ قَا َل ْ ِي ال ٌم فِي ِو َع : َعا ٍء ْن أب َطعَا ِ ِجنَبَا ِت َر ُج ٍل َعْندَهُ َ َمَّرب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َرأْي ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل . فَأدْ َخ َل يَدَهُ فِي ِه. فَقَا َل: َك َغ َش ْش َت َّ َس ل . ِمنَّا َعَل ْي َم ْن َغ َّشنَا فَلَ .فِي الزوائد: بُ َ ُود. وهو نُفيع بن الحاري ا’عمى، أحد الضعفاء المتروكين. و فِي سنده أ و دَا 940 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/252. 941 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/252. 942 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/253. 943 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/253. 944 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/254. ِن عمر قَا َل اْب : به بعضهم بُو الحمراء اتفقوا َعلَى ضعفه، وكذّ أ . ى ترك الرواية عنه َ لَى الوضع. َ ِ ِن معين إ وأجمعوا َعل . ونسبه اْب نعم، للمتن شاهد تقدم . 692. (2225) (6679)- Ebu'l-Hamid radıyallahu anh anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı, yanında bir kap içinde bir miktar zahire satan bir adamın yakınlarından geçtiğini gördüm. Mübarek elini kabın içine sokup (kontrol ettikten sonra) adama: "Sen hile yapmışa benziyorsun. Bize hile yapan bizden değildir" buyurdu."945 * KABZEDİLMEYEN YİYECEK SATILAMAZ ُّي ْب ُن ُم َح ـ683 ـ6655 ـ2225 - َّمٍد َى َر ُسو ُل ّّلل َحدَّثَنَا َعِل . ِ ِ ٍر؛ قَا َل نَه ِر َع ْن َجاب ِي ال ُّزبَ ْي ْيلَى، َع ْن أب ِي لَ ب َ ِن أ َو ِكي ٌع َع ِن ْب ثَنَا َ َع ْن بَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َص ِ َ ل ِم َحتَّى يَ ْجِر َي فِي ِه ال َّصا َعا َّطعَا ال ِ ِر ْيع . ي ُم ْشتَ ْ َو َصا ُع ال ِ بَائِع ْ .فِي الزوائد: فِي إسناده ُم َح َّمد بن َصا ُع ال بُو َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ا َ ِي ليلى، أ ب َ َع ’نصاري، وهو ضعيف . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن أ 693. (2228) (6680)- Hz. Câbir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, biri satıcının biri de alıcının ölçekleri olmak üzere iki ölçekten geçmedikçe bir zahireyi satmayı yasakladı."946 AÇIKLAMA: Hadis, götürü pazarlık usulü üzere değil de, ölçek usulü ile alım-satımları tanzim etmektedir. Yani, bir ölçekle belli bir miktar satın alındığı taktirde, bu teslim işi ölçülerek yapılmalıdır. Bu suretle teslim alınmadıkça, o mal tekrar satılamaz. Bu suretle ölçülerek satın alınan mal, satılmak istense, tekrar ölçerek satılmalıdır, eski ölçümüne itibar edilmemelidir. Ama, satın alan götürü ile satarsa ölçmeye gerek yoktur. Buna rağmen: "Ölçü ile satın alınan, götürü satılamaz" diyen alim de olmuştur. Bu görüş zayıftır.947 * YİYECEKLERİN TARTILMASI BEREKET GETİRİR ٍر ـ684 ـ6651 ـ2231 - نَا َحدَّثَ ْس َم ِه َشا . ا ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش ُم ْب ُن َع َّما ِ ِن ثَنَا إ . ِ ُّي َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب يَ ْح َصب ْ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال ّيِ؛ قَا َل ِزن َما ْ بُ ْس : و ُل ٍر ال يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُك َسِم ْع : ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َمُكْم يُبَا ل . َ ُكْم ِكيل فِي ِه ُوا َطعَا 694. (2231) (6681)- Abdullah İbnu Büsr el-Mâzinî ve Ebu Eyyub radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Zahirenizi ölçünüz ki, sizin için bereketlensin" buyurdular."948 * ÇARŞILAR ـ688 ـ6652 ـ2233 - َحدَّثَنَا إ ِم ُّي ِ ِح َزا ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال ِن َس ْب . ِعيٍد َرا ِهي ْب َ َرا ِهيم ْب ِ ثَنَا إ ْس . ْيٍم َحا ُق ْب ُن إ َحدَّثَنِي َص . نِى فَّوا ُ َ ْب ُن ُسلَ َحدَّثَ ٌّي َو َعِل ُم َح َّمدٌ . َ ِن أ ُمْنِذِر اْب ْ َر ْب َن ال َّ َ ال ُّزبَ ْي َ بَ َّرادُ؛ أ ْ َح َس ِن ال ْ ِي ال ب َ َح َس ُن ْب ُن أ ْ أْنبَأنَا ال هُ ُمْنِذ َر َحدَّثَ ْ بَاهُ ال َ َّ َ أ َ ُهَما أ َسْيٍد ال َّسا ِعِد ّي،ِ َحدَّثَ ُ ِي أ ب لَى ُسو ِق ِ َه َب إ َ ذَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َسْيٍد َحدَّثَهُ؛ أ ُ َّ َ اَبَا أ َ َسْيٍد؛ أ ُ ِي أ ب َ النَّ . ْي ِه، فَقَا َل َع ِبي ِط ْن أ َس فَنَ : َهذَا لَ َظ َر إلَ ْي ُكْم لَ لَى ُسو ٍق ِ َه َب إ َّم ذَ ب . ْي ِه فَقَا َل ِ ُسو ٍق ثُ َّم فَنَ : قَا َل َظ َر إلَ َف في ِه ثُ لَى هذَا ال ُّسو ِق فَ َطا ِ َّم َر َج َع إ ِ ُسو ٍق ثُ َس َهذَا لَ ُكْم ب ْي َف ََ ُ ُكْم ل : َ هذَا ُسوق . ْي ِه َخ َرا ٌج َّن َعلَ َص َّن َو ََ يُ ْض َربَ يُ .فِي الزوائد: رواة إسناده ضعاف. وهم إسحاق بن إبراهيم، و ُم َح َّمد بن علي وشيخهما ْنتَقَ ِي أبيد الساعدي ب َ الزبير بن المنذر بن أ . 695. (2233) (6682)- Ebu Üseyd es-Sâ'idi radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Nebit çarşısına gidip ona baktılar ve: "Burası sizi münâsip bir çarşı değildir" buyurdular. Sonra bir başka çarşıya gidip baktılar Yine: "Burası da size uygun bir çarşı değil" buyurdular. Sonra şu çarşıya döndü, içini dolaşıp (tedkik buyurdular) ve: "İşte sizin çarşınız burasıdır! Sakın burası daraltılmasın ve burada (satış ve alış) yapanlardan vergi alınmasın" buyurdular."949 ُّي ـ686 ـ6653 ـ2234 - عُ ُروقِ ْ ال ِمّرِ ُم ْستَ ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِي ِ َحدَّثَنَا إ . ب َ ِ ثَنَا ُعبَ ْي . ي ُس ْب ُن َمْي ُمو ٍ َ ثَنَا أ . ب َ ُّي، َع ْن أ عُقَ ْيِل ْ ثَنَا َعْو ٌ َ ال َما َ َ؛ قَا ْ ْهِد ّيِ َع ْن َسل َما َ َ النَّ ْ ِ َر ُعث َل: ايَ ِة ا ، َغدَاب ِ َ ، يَقُو ُل َم ْن غدَا إلى َص ََةِ ال ُّصْبح م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ .َ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َما َسِم ْع ”ي َس ِ َرايَ ِة إْبِلي َو َم ْن َغدَا إلى ال ُّسو ِق َغدَاب .فِي الزوائد: ى تضعيفه فِي إسناده عيسى بن ميمو ،َ متفق َعل . َ 945 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/254. 946 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/254. 947 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/254-255. 948 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/255. 949 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/255-256. 696. (2234) (6683)- Selmân radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Kim sabah namazına giderse, imân bayrağıyla gitmiş olur. Kim de çarşıya giderse o da iblis bayrağıyla gitmiş olur" buyurdular.950 * ERKENDE BEREKET بُو َم ـ687 ـ6654 ـ2237 - ِي َ َحدَّثَنَا أ ب َما ْ عُث ْ َما َ َ ال ْ ِ ْر . ي َوا ُ َ ُم َح َّمدُ ْب ُن ُعث ب َ ِن أ ُّي َع ْن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب َمدَنِ ْ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َمْي ُمو ٍ َ ال ِي ِه َع ِن ا َر ال ّز ’ ةَ؛ قَا َل ِ نَاِد، َع ِن أب ِي ُه َرْي ب َ َع ْن أ ِ ْع َزج : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : ِر الل ْك َّ ُهَّم بَا ُ‘ َ َّمتِي فِي بُ ُكو ِر َها يَ ْوم َخِمي ِس َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال .فِي الزوائد: ، فمن دونه ضعيف ْ 697. (2237) (6684)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Allahım, ümmetim için perşembe gününü ilk vaktin(de yapılan iş)i mübarek kıl" diye dua ettiler.951 ِن ـ685 ـ6658 ـ2235 - َكا ِس ٍب ِن َع ْن َعْبِد َحدَّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن . ُح َمْيِد ْب ُح َسْي ْ ِن ال ْب ّيِ ِن َعِل ِن ُم َح َّمِد ْب ِر ْب ثَنَا إ ْس َحا ُق ْب ُن َج ْعفَ ٍ ّيِ َع ْن نَافِع َعانِ َجدْ ْ ْكٍر ال ِي بَ ب َ ِن أ ال َّر ْح قَا َل َم ِن ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِن ُع َمر؛ أ ِر ْك َع ِن : « اْب ُهَّم بَا ألل ’َّمتِي فِي َّ إسناده ضعيف لضعف َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بُ ».فِي الزوائد: ُكو ِر َها 698. (2238) (6685)- İbnu Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şöyle dua buyurdular: "Allahım, ümmetime, günün ilk vakitlerin(de yaptıkları iş)i bereketlendir." 952 AÇIKLAMA: Resûlullah, bir devlet reisi olması haysiyetiyle içtimâî hayatı ilgilendiren her şeyle alâkadar olmuş, şekil ve yön vermiştir. Bu cümleden olarak, yukarıdaki hadislerde çarşı-pazarla da meşgul olduğunu görmekteyiz. Belâzurî ve Şemhudi'de gelen bir kısım rivayetler, Medine'de pazar yeri olmadığını, böyle bir yer te'sis etmeyi düşününce, önce Benî Kaynuka çarşısına gelip tetkik ettiğini, sonra Medine'deki hal-i hazır çarşının yerine gelerek, oraya ayağı ile vurup: "Burası sizin pazar yeriniz. Burası daraltılamaz, buradaki alış-verişinizden dolayı sizden vergi alınmayacaktır da" dediğini gösterir. O zamana kadar ihtiyaçlar hep Benî Kaynuka çarşısından giderilmekteydi. Medine çarşısı kurulduktan sonra Resûlullah sık sık buraya uğrayıp teftişte bulunmuştur. Bir defasında buğday yığınına elini daldırmış, içerisini rutubetli bulunca "bizi aldatan bizden değildir" diyerek satıcıyı paylamıştır. Bir başka teftişte, hurma satıcılarından birinin çadır kurduğunu görmüş ve derhal kaldırtmıştır. Çarşıya Râşid halifeler de gerekli ilgiyi göstermişler, teftişlerini eksik etmemişlerdir. Mesela Hz. Ömer, gayr-ı nizamî olarak yapılan bir binayı yıktırmış, gelişi-güzel bırakılmış bir demirci körüğünü, parçalayıncaya kadar tekmelemiştir. Hatta Şifa Bintu Abdillah isminde okuma-yazma bilen bir kadını, çarşıya muhtesibe tayin etmiştir. Müteakip hadisler, çarşı-pazarın erken açılmasına teşvik buyurmaktadır.953 * SÜTÜ MEMEDE BIRAKILAN HAYVANIN SATIŞI ِر ـ688 ـ6656 ـ2245 - ِب ِي ال َّشَوا ب َ ِن أ َمِل ِك ْب ْ ِن َعْبِد ال َوا ِحِد ْب ُن ِزيَاٍد َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب . ْ ُّي ثَنَا َع . ْبدُ ال َحنَِف ْب ُن َس ِعيٍد اٍل َصدَقَةُ ثَنَا . ثَنَا ْيِم ُّي ِر التَّ َمَر ثَ ؛ قَا َل ُج . نَا َعْبدُ ّّللاِ َمْي ُع ْب ُن ُع َمْي ْب ُن ُع : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َه قَا َل : ا الَّنا ُس َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُهَو يَا أُّي ! فَ لَةً َم ْن بَا َع ُم َحفَّ أيَاٍم ِر ثَثَةَ ِخيَا ْ ِال َه ب . ا بَنِ ْي لَ لَ ْ َمعَ َها ِمث َردَّ َردَّ َها فإ ْ َ «أو قَا َل». ْمحاً َها قَ َبنِ َل لَ ِمث . بُو ْ َ ُود. و قَا َل فِي الفتح: وفي إسناده قد أخرجه أ دَا ِن قدامة: إنه متروك الظاهر باثفاق . ضعيف. قَا َل وقد قَا َل اْب 699. (2240) (6686)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ey insanlar! Muhaffele, yani müşteriyi aldatmak için sütü sağılmayıp memesinde kalan bir hayvanı satın alan kimse üç gün muhayyerdir. (Hayvanı bu esnada geri verebilir.) Eğer geri verecek olursa, hayvanla birlikte, sağdığı sütün iki mislini -veya sağılan sütünün (kıymetinin) bir mislini buğday olarak demişti- geri versin."954 950 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/256. 951 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/256. 952 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/256. 953 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/257. 954 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/257-258. َو ـ755 ـ6657 ـ2241 - ِكي ٌع ْس َما ِعي َل ثَنَا ِ ِي ال ُّض َحى َع ْن َم ْس ُرو ٍق َع ْن َعْبِد َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . ب َ ِ ٍر َع ْن أ َم ْسعُوِد ُّي َع ْن َجاب ْ ثَنَا ال ِن َم ْسعُوٍد؛ أنَّهُ قَا َل ّّللاِ : ْب َ َم ْصِدو ِق أ ْ ِق ال َعلى ال َّصاِد أ ْش نَا، قَا َل َهدُ َحدَّثَ أنَّهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا ِسِم َصل ْ ب : ُم َح َّف ََ ِت ِي ال ْ بَ ْي ُع ال ََبَةٌ ِ ِل ُم ْسِلٍم ِ خ . ََبَةُ ْخ ِح ُّل ال َو ََ تَ ُي .فِي الزوائد: ، وهو متهم ِ ٍر الجعف فِي إسناده َج . اب 700. (2241) (6687)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Doğru söyleyen ve doğruluğu (mucizelerle) tasdik edilen Ebu'l-Kâsım aleyhissalâtu vesselâm üzerine şehadet ederim ki, O bize şöyle buyurdular: "Muhalleb (sütü memede hapsedilmiş) hayvanları satmak aldatmacadır ve aldatma işi hiçbir mü'mine helal olmaz." 955 * KÖLENİN MUHAYYERLİĞİ ٍر ـ751 ـ6655 ـ2244 - َمْي ِن نُ َء ّّللا َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ُ َعْبدُ ّّللاِ ْب َح َس ِن إ ْ َ َشا ْ َع ِن ال َما ُ َ َع ْن َس ِعيٍد َع ْن قَتَادَةَ ْي ثَنَا َعْبدَةَ ْب ُن ُسلَ ِن ُجْندُ ٍب؛ قَا َل َع : ي ْن َس ُمَرةَ ْب َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ّّللاُ َعل : أيَّاٍم َ ِق َث ََثَةُ ُع ْهدَةُ ال َّرقِي .فِي الزوائد: فِي إسناده حديث سمرة، ِي عروبة اختلط بأخرة. وعبدة بن سليما َ روى عنه قبل. وسماع الحسن من سمرة فِي ِه ب َ رجال إسناده ثقات. إ أ َ َس ِعيِد بن أ مقال . 701. (2244) (6688)- Semüre İbnu Cündüb radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "(Satılan) kölenin uhdesi (yani alıcısının muhayyerliği veya satıcısının zimmetinde olduğu müddet) üç gündür."956 * MALIN KUSURU SÖYLENİR ِك ـ752 ـ6658 ـ2247 - نَا َعْبدُ ال َحدَّثَ َو َها ِب ْب ُن ال َّض َّحا ِن . َما َ َ ْب ْي ِن يَ ْحيَى َع ْن َم ْك ُحو ٍل َو ُسلَ ْب ِويَةَ َوِليِد ْع ِن ُمعَا ْ ْب ُن ال ثَنَا بَِقَّيةُ ِن ا ْب ُمو َسى َع ’ ا َل ْن َواثِلَةَ ؛ قَ ِ ْسقَع : و ُل يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْم يُ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َسِم ْع : لَ َم ْم ْن بَا َع َعْيباً َولَ ِت ّّللاِ ْم يَ َز ْل فِي َمقْ ْنهُ لَ ِ بَّي عَنُهُ ْ تَل ََئِ َكةُ َ م ْ تَ َز َل ال .فِي الزوائد: فِي إسناده بقية بن الوليد وهو مدلس وشيخه ضعيف . 702. (2247) (6689)- Vâsile İbnu'l-Eska' radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim bir şeyi ayıbını açıklamadan satarsa daima Allah'ın gadabına ve meleklerin lânetine maruz kalır."957 * ESİR AİLE EFRADI BİRBİRİNDEN AYRILMAZ ْس َم ـ753 ـ6685 ـ2245 - ا ِعي َل ِ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن إ ُّي ْب ُن ُم َح َّمٍد َو قَا:َ ِكي ٌع َحدَّثَنَا َعِل . ِن ثَنَا . َعْبدُ قَا ِسِم ْب ْ ِ ٍر َع ِن ال ثَنَا ُسْفيَا ُ َ َع ْن َجاب ِن َم ْسعُوٍد؛ قَا َل ِي ِه َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َم ِن َع ْن أب ال َّر ْح : بَ ْي ِت َجِميعاً ْ ِى أ ْع َطي أ ْه َل ال ِال َّسْب َي ب تِ ُ ِذَا أ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َكا َ َ النَّب . َق ّرِ أ ْ َ يُفَ ِ ٍر بَ ْيَن . فِي الزوائد: الجعفي ُهْم َكَرا ِهيَةَ فِي إسناده َج . اب 703. (2248) (6690)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a esirler getirildiği zaman, aile efradını birbirinden ayırmak istemediği için hepsini bir kişiye verirdi."958 AÇIKLAMA: Hidane ile ilgili bahiste geçtiği üzere, Resûlullah anne şefkat ve çocukların terbiyesi gibi mülahazalarla, çocuğu anneden hatta kardeşi kardeşten, satış vs. sebeplerle ayırmayı yasaklamıştır.959 * SAYICA FAZLA HAYVANIN PEŞİN MÜBADELESİ َج ْه َضِم ُّي ـ754 ـ6681 ـ2272 - ْ ال ّيٍ َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . َعِل ُح َسْي ُن ْب ُن ُع ْرَو ثَنَ ةَ ْ بُو ُع َمَر َخْف ُص اْب ُن ُع َمَر ا ال . َ ح َو َحدَّثَنَا أ . ثَنَا َعْبدُ َم ِن ْب ُن َمْهِد ّيٍ ِ َس ال َّر ْح . قَا:َ ب ا ْشتَرى َصِفيَّةَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ٍت، َع ْن أنَ ٍس؛ أ َّ َ النَّب ِ اب َع ْن ثَ َمةَ ْبعَ أ ْر ُؤ ٍس. ثَنَا ِة َح َّمادُ ْب ُن َسلَ ِ ّيِ قَا َل َع : ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ب ْ َكل ْ ال ِم .فِي الزوائد: هُ موثقو َ ْن ِد ْحيَةَ ُ إسناده صحيح و ِر َج . ال 955 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/258. 956 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/258. 957 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/259. 958 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/259. 959 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/259. 704. (2272) (6691)- Hz. Enes radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, mü'minlerin annesi Safiyye radıyallahu anhâ'yı yedi baş (cariye-köle) ile satın aldı."960 * FAİZ ـ758 ـ6682 ـ2273 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َع ْن َحدَّثَنَا أ . َمةَ ِن َسلَ َح َس ُن ْب ُن ُمو َسى َع ْن َح َّماِد ْب ْ ثَنَا ال َرةَ؛ قَا َل َر ُسو ُل ِي ُه َرْي ب َ ِت َع ْن أ ْ ِي ال َّصل ب َ ِن َزْيٍد َع ْن أ ْب ّيِ َ َعِل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُهْم ّّللِ َص : ل ُطونُ ْوٍم بُ ِي َعلى قَ ْسِر َي ب ُ أ ْيلَةَ أتَْي ُت لَ ِهْم ُطوِن بُ ِ ِرج َرى ِم ْن َخا َحيَّا ُت تُ ْ َها ال بُيُو ِت فِي َكال . ُت ْ ْ ِج فَقُ : ْبرائِي ُل؟ قَا َل ل َم ْن ه ُؤ ََِء َيا ال ّرِ : بَا ه ُؤ ََِء أ َكل .فِي الزوائد: فِي إسناده َةُ علي بن زيد بن جدعا َ ضعيف . 705. (2273) (6692)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Miraç gecesi, bir kavme uğradım ki, karınları evler gibi iri idi. Bu karınların içi yılanlarla dolu idi ve yılanlar dışardan gözüküyorlardı. Ben: "Ey Cibril bunlar kimlerdir?"diye sordum. "Bunlar fâiz yiyenler!" dedi.."961 ِي ُه َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ـ756 ـ6683 ـ2274 - ِعيٍد ب َ ِري َع ْن أ بُ َمقْ ْ ِي َم ْع َشٍر َع ْن َس ِعيٍد ال ب َ َس َع ْن أ ِري َر ثَنَا َع ةَ؛ ْبدُ ّّللاِ ْب ُن إدْ َرْي قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : ِ بَا َسْبعُو َ َ ُحوباً ال ّر . َّمهُ ُ ْن ِك َح ال َّر ُج ُل أ َس ُر َها أ ْ َ يَ أْي .فِي الزوائد: فِي إسناده جيح بن َعْبدُ بُو معشر َ ال َّر ْح . ى تضعيفه َم ِن، أ متفق َعل . َ 706. (2274) (6693)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Faiz yetmiş çeşit günaha sebeptir. En hafif kişinin anasıyla zina yapması gibidir."962 بُو َحْف ـ757 ـ6684 ـ2278 - ٍص َ ُّي، أ َرفِ ال َّصْي ّيٍ ثَنَا َع ْن َحدَّثَنَا ُع ْمٌر ْب ُن . َعِل َ َرا ِهيم ْب ِ َع ْن ُزبَ ْيِد َع ْن إ ِي َعِد ّيٍ َع ْن ُش ْعبَةَ ب َ اْب ُن أ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َم ْس ُرو ٍق َع ْن َعْبِد ّّللاِ َع ِن النَّب َو َسْبعُو َ َ بَاباً : ال ّر .فِي الزوائد: إسناده صحيح. ي عدي ِ بَا ثَثَةٌ ِ ب َ ِن أ و اْب َر ْب ِ اسمه ُم َح َّمد بن إ َ ا ِهيم. وهو ثقة. وقد انفرد برواية هذا الحديث عن شعبة . 707. (2275) (6694)- Abdullah (İbnu Mes'ud) radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Faiz yetmişüç kapı (çeşit)dir."963 َج ْه َضِم ُّي ـ755 ـ6688 ـ2276 - نَا َن ْص ُر ْب ُن َحدَّثَ ْ ال ِر ِث ّيٍ َعِل . َحا ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن ال . ُم َسَّي ِب َع ْن ْ ْ ِن ال َع ْن َس ِعيِد ْب َع ْن قَتَادَةَ ثَنَا َس ِعيدٌ َخ َّطا ِب؛ قَا َل ْ ِن ال َمَر ْب ُع : إ َّ َ آ ِخ َر َما نَ َزلَ ْت آيَةُ نَا ْم يُفَ ِّس ْر َها لَ ِ َض َولَ ب َوإ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ قُ فَدَ ُعوا ال ّرِ . بَا .إسناده صحيح. هُ موثقو َ َوال ّرِ يبَةَ ُ ِن عروبة ال و ِر َج . إ أ َ َس ِعيدا. وهو اْب اختلط بأخرة َكذَا فِي الزوائد . 708. (2276) (6695)- Hz. Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "En son inen ayet, faizle ilgili olan ayettir. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm onu bize açıklamadan vefat etti. Öyleyse faizi de faiz şüphesi olan muameleyi de bırakın."964 ٍر ـ758 ـ6686 ـ2278 - عَبَّا ُس ْب ُن َج ْعفَ ِن ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . َحدَّثَنَا ال . َعْو ٍ َ ْ ِن ْب ِي َزائِ ٍد َع ْن إ ْس َرائِي َل َع ْن دُ َكْي ب َ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن أ ِن ُع َمْي ْب ِ ال َّرب قَا َل ِيع َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َم ْسعُوٍد َع ِن النَّب ِي ِه َع ِن اْب َع ْن أب ل : ى َةَ لَ ِ أ ْمِرِه إ َكا َ َ َعاقِبَةُ َر ِم َن ال ّرِ بَا إَّ َحدٌ أ ْكثَ َما أ ٍة قِل .فِي الزوائد: هُ موثقو َ َّ ُ إسناده صحيح و ِر َج . ’ ي حا ال ِ ب َ ِن أ ِن حبا َ فِي بَّاس بن َج ْعفَر وثقه اْب ِن المديني وذكره اْب َ العَ تم و اْب وباقي ِر َج ”سناد َعلَى شرط مسلم. وفي الفتح: إسناده حسن . الثقات. ال ا 709. (2279) (6696)- İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Faizle malını artırmaya çalışan hiç kimse yoktur ki, işinin akıbeti malının azalmasına müncer olmasın!"965 * VERESİYEDE BELLİ MİKTAR BELLİ MÜDDET ŞART 960 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/259. 961 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/260. 962 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/260. 963 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/260. 964 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/261. 965 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/261. ِن ـ715 ـ6687 ـ2251 - َكا ِس ٍب ِن يُو ُس َف ْب َحدَّثَنَا َي ْعقُو ُب ْب ُن . ُح َمْيِد ْب ِن َح ْمَزةَ اْب َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْ ِن ثَنَا ال ِن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن َس ٍََم؛ قَا َل ِي ِه َع ْن َجِدِّه َعْبِد ّّللاِ ْب : فَقَا َل َس ٍََم َع ْن أب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َء َر ُج ٌل إ َج : ا ُموا ْو إ َّ َ بَنِي فُ « ٍم ِم َن ٍن أ ْسلَ ِلقَ يَ ُهوِد ْ َج ال » ا ُعوا ُهْم قَدْ َوإنَّ . فَأ َخا ُف أ ْ َ يَ ْرتَدُّوا. َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَقَا َل النَّب : يَ ُهوِد ِ ّي َصل ْ َم ْن ِعْندَهُ؟ فَقَا َل َر ُج ٌل ِم َن ال : ِعْنِدي َكذَا َو « َكذَا َس َّماهُ َو َكذَا، ِم ْن ِل َش » َحائِ ِط بَِني ْيٍء قَدْ َج ِل َكذَا لَى أ ِ َو َكذَا إ ِس ْعِر َكذَا ِ ٍر ب ِة ِدينَا ِمائَ َراهُ قَا َل ََ َث ََثُ ُف ََ .فِي الزوائد: فِي ٍ َ أ إسناده الوليد بن مسلم. وهو مدلس . 710. (2281) (6697)- Abdullah İbnu Selam radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a bir adam gelip: "Yahudilerden bir aileyi kastederek "Falanın oğulları müslüman oldular. Ancak pek acıktılar, tekrar İslâm'dan dönmelerinden korkuyorum" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Kimin yanında bir şeyler var?" diye sordu. Yahudilerden biri: "Benim yanımda şu şu kadar nakit var, -zannedersem üçyüz dinar demişti- Falan ailenin bahçesinden (alınacak meyve için) şu fiyatla selem akdini yaparım)" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm da: "Şu kadar vade ile şu fiyata" olur, "falan ailenin bahçesinden (elde edilecek meyve" kaydı) olmaz" buyurdu."966 AÇIKLAMA: Bu hadiste selem akdi mevzubahistir. Bu akitte peşin verilen para mukabilinde satın alınacak malın miktarı, evsafı ve vadesi belirlenir. Hadis, meyvenin "falan bahçeden olma" şartını reddetmektedir. Çünkü, o bahçeden mahsul kalkmayabilir. Başka bahçenin malı da olsa caizdir. Yeter ki belirlenen vasfı taşısın.967 * ORTAKLIK VE MUDÂRABE ـ711 ـ6685 ـ2258 - َّخ ََ ُل ْ ُّي ال َح َس ُن ْب ُن َعِل َحدَّثَنَا ال . ُر ْ َّزا بَ ْ ٍت ال ِ اب ْش ُر ْب ُن ثَ ِ قَا ِسِم َع ْن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن ثَنَا ب . ثَنَا نَ ْص ُر ْب ُن ال « َعْبِد ْ ال َّر ْحيِم» ي ِه؛ ِ ِن ُص َهْي ٍب َع ْن أب ْب ِ ُودَ َعن َصاِلح قَ : ْب ا َل ِن دَا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : بَ َر َكةُ ْ ِه َّن ال َث ََ . لَى ٌث فِي ِ بَ ْي ُع إ ْ ال َر َضةُ ُمقَا ْ َوال أ . َج ٍل، ِ بَ ْيع ْ بَ ْي ِتَ، ِلل ْ ِر، ِلل ِال َّش ِعي بُ ّرِ ب ْ َوأ ْخ ََ ُط ال .فِي الزوائد: فِي إسناده صالح بن صهيب، مجهول. وعبد الرحيم بن ُود قَ دَا ا َل العقيلي: حديثه غير محفوظ. اهـ قَا َل السند ّي: ونصر بن قاسم قَا َل البخاري: حديثه مجهول . 711. (2289) (6698)- Salih İbnu Süheyb, babası Süheyb (İbnu Sinan)'dan naklediyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Üç şey vardır ki onlarda bereket vardır: "Belli bir vade ile olan satış, Mukâraza (denilen ortaklık çeşidi), satmak için değil, ev için buğday-arpa karışımı."968 * EVLADIN MALINDA BABANIN HAKKI ٍر ـ712 ـ6688 ـ2281 - َس ُم ْب ُن َع َّما ِ ِر ثَنَا ِعي َسى ْب ُن يُونُ . ثَنَا يُو ُس ُف َحدَّثَنَا ِه َشا . ُمْن َكِدِر، َع ْن َجاب ْ ِن ال ْب ُن إ ْس َحا َق َع ْن ُم َح َّمِد اْب َّ َ َر ُج ًَ قَا َل َ ِن َعْبِد ّّللاِ؛ أ َر ُسو َل ّّللِ ْب : يَا ! َوَولداً ِريدُ أ ْ َ يَ ْجتَا َح َم إ َّ َ . اِلى ِلي َماً ِي يُ ب َ . فَقَا َل: َك َوإ َّ َ أ ُ أْن ’ ي َك َت َو َمال ِ ب .فِي الزوائد: ُ إسناده صحيح. ه و ِر َج ثقات علي شرط البخاري . ال 712. (2291) (6699)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir adam: "Ey Allah'ın Resulü! Benim mal ve çocuğum var. Babam da malımı kökünden kurutmak, tüketmek ister" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Sen de malın da babana aitsiniz" buyurdular."969 AÇIKLAMA: Bu hadis, babaya, çocuğun malında tasarruf yetkisi sağlamaktadır. Bilhassa fakir ve muhtaç durumda olan baba ve ananın, nafakası zengin olan oğlan üzerinde olduğu hususunda ulemâ icma etmiştir. Şâfi'î ye göre, baba fakir ve çalışamaz durumda olursa, nafakasını vermek evlada vacib olur. Babanın kendi malı varsa veya vücutça çalışabilir halde ise evlada nafakası vacib olmaz. Diğer fakihler böyle bir kayıt zikretmeden "Ebeveynin nafakası evladın üzerinde vaciptir" demiştir.970 * RASTLANAN SÜRÜ VE BAHÇEDEN İSTİFADE 966 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/261-262. 967 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/262. 968 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/262. 969 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/263. 970 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/263. ثَنَا يَ ِز . ي يدُ ْب ُن َها ُرو َ َ َحدَّثَ . ـ713 ـ6755 ـ2355 - نَا ْب ُن يَ ْحيَى َّ ِ ّي َصل ِي َس ِعيٍد َع ِن النَّب ب َ َع ْن أ ِي نَ ْض َرةَ ب َ ِر ُّي َع ْن أ ُج َرْي ْ ْنبَأنَا ال َ أ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه ّّللاُ َعل : ا أتَْي َت عل َ ِذَ ٍر إ فَنَاِدِه ثَ َث ِمَرا ٍ ٍ ،َ اع ِذَا أتَْي َت َعلَى َحائِ ِط بُ ْستَا َوإ ِر أ ْ َ تُْف ِسد.َ فَا ْش َر ْب فِي َغْي َوإَّ َجابَ َك، ي َر . فَإ ْ َ أ ِ َ َث ََ َث َمَّرا ٍت بُ ْستَا ْ َح َب ال َصا فَنَاِد . فَ ُك ٌل فِي أ ْ ََ تُْف ِسدَ َوإَّ ِن فإ ْ َ أ .فِي القتح: َهذَا الحديث أخرجه الطح َجابَ َك، اوي وصحيحه اْب حبا َ والحاكم.فِي الزوائد: فِي إسناده الجريري واسمه سعد بن إياس. وقد اختلط بأخرة. ويزيد بن هارو َ روى عنه بعد اختط: لكن أخرج مسلم له فِي صحيحه من طريق يزيد بن هارو َ عن الجريري . 713. (2300) (6700)- Ebu Sa'îd radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir çobanın (sürüsünün) yanına geldiğin vakit, ona üç kere nida et! (Çoban) cevap verirse ne âla, vermezse, fesada sebep olmadan (sütü sağıp götürmeden) sütünden iç. Bir bahçenin duvarına geldin mi, bahçe sahibini üç kere çağır. Cevap verirse ne âla, (kendinden isteyerek ihtiyacını gör), aksi taktirde fesada sebep olmadan yiyebilirsin."971 AÇIKLAMA: Çobanı görülemeyen sürüden süt sağmak, sahibi görülemeyen bahçeden meyve yemek mutlak olarak herkese mi, yoksa açlık sebebiyle hayatî tehlikeye maruz kalan kimseye mi caiz olduğunda ihtilaf edilmiştir. Bir kısım ulemâ "herkese" derken, bir kısmı "zaruret halinde olana" demiştir ve çoğunluk bu sonuncu görüştedir. Böyle bir kişi, parası varsa aldığının bedelini ödemelidir. Ebu Hanîfe, Mâlik ve Şâfi'î, cumhur gibi hükmetmiştir. Ahmed İbnu Hanbel: "Bağ-bahçenin etrafı duvarla çevrili değilse, bundaki yaş meyveyi zaruret olmadan da yiyebilir." Bazıları da ruhsatı "yolculara mahsus" diye kayıtlamıştır. Bazıları "Bu davranış, halkının adeti böyle olan yerlere mahsustur" demiş, bazıları da "Sahibinin razı olacağı bilinirse caizdir" demiştir. Tahavi'ye göre, "bu tatbikat misafir etmenin vacip olduğu devre hastır, vaciblik hükmü neshedilince bu ruhsat da neshedilmiştir" demiştir.972 ِن َمْن ُصو ٍر ـ714 ـ6751 ـ2353 - ْشِر ْب ِ ْس َما ِعي ُل ْب ُن ب ِ َهِو ّي،ِ ُّط َحدَّثَنَا إ . ِن َعْبِد ّّللاِ ال َع ْن َسِلي ِط اْب ّيٍ َع ْن َح َّجاجٍ ثَنَا ُع َمُر ْب ُن َعِل ُّط َهِو ّيِ ال ِن َش َّماخٍ ِن َعْو ِف ْب ِل ْب َهْي َع . ا َل ْن ذُ َرةَ قَ بُو ُه َرْي َ َم ثَنَا أ : َر بَ ْينَ أْينَا ِذْ ٍر، إ فِي َسفَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ا نَ ْح ُن َم َع َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِ ِع َضاِه ال َّش َجِر َه إ ِب . ا ًَ َم ْص ُرو َرةً ب ْي ْبنَا إلَ فَث . ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْي ِه َر ُسو ُل ّّللِ َصل بَ ْي ْه ِت ِل ب ’ ِ فَ . فَقَا َل إ َّ َ هِذِه ا” َل َر فَنَادَانَا . َج ْعنَا إلَ ُم ْسِل ِمي َن ْ ُهْم ِم َن ال . بَ ْعدَ ّّللاِ َويُ ْمنُ ُهْم َو قُوتُ ُه . وا ُ َرْو َ َ ذِل َك َعدْ ًَ؟ قَال ِ ِه؟ أتُ ِه َب ب َها قَدْ ذُ ْم َما فِي َو َجدْتُ ِوِد ُكْم فَ لَى َمَزا ِ ْم إ ْو َر َج ْعتُ أيَ ُس ُّر : ُكْم لَ قَ : نَا .ََ ا َل ْ ل ِ َ فَإ َّ َ هذَا َكذ ِل َك ق : ا ْحتَ ُ ََ تَ ْحِم ْل َرأْي َت إ َوال َّش َرا ِب؟ فَقَا َل ُك ْل َو أفَ ِم َّطعَا لَى ال ِ .فِي الزوائد: فِي َوا ْش َر ْب َو ََ تَ ْحِم ْل ْجنَا إ . ِن إسناده سليط بن َع . قَا َل فِي ِه البخاري: إسناد ليس بالقائم.قَا َل السندي: أرطاة َكا َ َ يدلس وقد رواه ْبدُ ّّللا قلت والحجاج هو اْب بالعنعنة . 714. (2303) (6701)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Bir sefer sırasında biz Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'la birlikte idik. Derken, memeleri ida denilen bir bitki ile bağlanmış bir deve sürüsüne rastladık. (Sütten istifade için) sürüye yaklaştık. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bizi çağırdı, hemen yanına gittik. "Bu develer müslüman bir aileye ait, bu onların zaruri gıdalarıdır ve Allah'tan sonra (muhtaç oldukları) bereketleri (hayırlı malları)dır. İçinde azıklarınız bulunan dağarcıklarınızın yanına vardığınızda, onların içindeki erzakınızın çalınmış olması sizi sevindirir mi? Bunu adalete uygun bulurmusunuz?" buyurdular. Ashab: "Hayır!" deyince: "İşte bu (sizin yapmak istediğiniz) de öyle bir iştir" buyurdu. Biz: "Yeyip içmeye muhtaç olursak ne dersiniz?" diye sorduk. Şu cevabı verdi: "Yiyin fakat taşımayın, için fakat taşımayın." 973 AÇIKLAMA: Hadis, Resûlullah'ın sağmal hayvanların memelerini, erzaklarımızı koyduğumuz dağarcık, depo, ambar gibi muhafaza edici şeylere benzetmiştir. Buralardan; izinsiz almak haramsa, memelerden de süt almak öyledir. Sahibinin izni alınmadan dokunulmamalıdır. Ancak zaruret hâsıl olursa o anki ihtiyacı giderecek kadarına izin verilmiştir. Bu sebeple "yiyin, fakat beraberinizde götürmeyin, için, fakat beraberinizde götürmeyin" emretmiştir. Bu halde de borçlanmanın esas olduğu daha önce belirtildi.974 * DAVAR BESLEME 971 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/263. 972 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/263-264. 973 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/264. 974 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/265. ـ718 ـ6752 ـ2354 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َّي ّّللا َحدَّثَنَا أ . ُ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ٍئ؛ أ ِّم َهانِ ُ ِي ِه َع ْن أ َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب َو ِكي ٌع َع ْن ِه َشا ثَنَا َها قَا َل لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : َ َها بَ َر َكةً فإ َّ َ فِي اتَّ .فِي الزوائد: هُ ثقات ِخِذي َغنَماً ُ إسناده صحيح، و ِر َج . ال 715. (2304) (6702)- Ümmü Hâni radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bana "Koyun ve keçi edin. Zira onda bereket vardır" buyurdular."975 ٍر ـ716 ـ6753 ـ2358 - َمْي ِن نُ ّي،ِ َعْبِد ّّللاِ ْب ِرقِ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . بَا ْ ٍن َع ْن َعاِمٍر َع ْن ُع ْرَوةَ ال َس َع ْن ُح َصْي ِري ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن إدْ ِ يَ ْرفَعُهُ قَا َل: ا” ُل ِع ٌّز َه ب ’ ا ْه . ِل ُم بَ َر َكةٌ َوالَغَنَ َو . ا َمِة ِقيَا ْ لَى يَ ْوِم ال ِ ِل إ َخْي ْ ِصي ال َوا َخْي ُر َم ْعقُودٌ فِي نَ ْ ل .فِي الزوائد: إسناده صحيح علي ِن ماجة بذكر ا”بل والغنم فلذلك ذكرته . شرط الشيخين. بل بعضه فِي الصحيحين بهذا الوجه.وإنما انفرد اْب 716. (2305) (6703)- Urve el-Bârikî radıyallahu anhüma, "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şu sözünü nakletmiştir: "Deve, sahipleri için bir izzet vesilesidir. koyun ve keçi de berekettir. Hayır, Kıyamete kadar atın alnına bağlanmıştır."976 َو ـ717 ـ6754 ـ2356 - فَ ْض ِل النَّ ْي َسابُو ِر ّي، ْ ْب ُن ال ُّي َمةُ َرةَ ال َّصْي َحدَّثَنَا ِع ْص َرفِ بُو ُه َرْي َ َرا ٍس أ َح َرِم ُّي قَا:َ ْب ُن ُم َح َّمدُ ْب ُن فِ . ثَنَا َرةَ ٍ َ ا ِن َح َّسا ِم ْب َع َم . ُم َم ْس ِجِد ِه َشا َما ثَنَا َز ْرب . قَا َل ِ ُّي، إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِن ُع َمَر َصل ِري َن، َع ْن اْب قَا َل ّّللِ َر ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن : ُسو ُل ِسي ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َ م َّ َو َسل ِة ْ : َجنَّ َوا ِّب ال ال َّشاةُ .فِي الزوائد: بُو يَ ْحَيى ا ِم ْن دَ َ زربي بن َع ’زدي وهو متفق َعلَى ضعفه . ْبدُ ّّللا أ 717. (2306) (6704)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Koyun ve keçi cennet hayvanlarındandır."977 ْس َم ـ715 ـ6758 ـ2357 - ا ِعي َل َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . َّر ْح َم ِن ِ َما َ َ ْب ُن َعْبِد ال ِ ثَنَا ُعث . ي ْ ب َ ِ ِر ّيِ َع ْن أ ب ُمقْ ْ َع ِن ال ُّي ْب ُن ُع ْرَوةَ ثَنَا َعِل َر ِض َّي ّّللاُ َعْنهُ قَا َل َرةَ َرْي َمَر َر ُه : أ ا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِم ل ُسو ُل ّّللِ َص ’ غَنَ ْ َخاِذ ال ِاتَّ َء ب ْغنِيَا . ِ َجاج ِ َخاِذ الدَّ ِالتّ َء ب َرا فُقَ ْ َمَر ال َوأ َو . قَا َل ِعْندَ قُر َي اتّ ’ ِ َخاِذ ا ْ ِهَ ََ ِك ال ِن فِي إسناده عل . و قَ حبا َ ّى فِ : بن عورة تركوه ْغنِيَا ِء الدَّ . ي الزوائد َجا َج، يَأذَ ُ َ ّّللاُ ب ا َل اْب . يضع الحديث و ِن الجوزي فِي الموضوعات َما َ َ بن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن، مجهول والمتن ذكره اْب ْ ُعث . 718. (2307) (6705)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm zenginlere koyun-keçi edinmelerini emretti ve buyurdu ki: "Zenginlerin tavuk edinmeleri halinde, Allah, köylerin helak olmasına izin verir."978 AÇIKLAMA: Bu hadisler hayvancılığa teşvik etmektedir. Sonuncu hadis, köylülerin ve fakirlerin tavukçuluk yapmalarını teşvik etmektedir. "Zenginler de tavukçuluk yaparsa köylüye satacak bir şey kalmaz, helaklerine yol açar" şeklinde bir tevil tamamen tatminkâr gözükmüyor. Hadis, İbnu Mâce'nin mevzu, (uydurma) da denen zayıfı şiddetli olan hadislerindendir. 979 AHKÂM BÖLÜMÜ * KAZA ُّي ـ718 ـ6756 ـ2315 - َع ِن ْب ُن . ا ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا َعِل ِويَةَ بُو ُم َعا َ ِر ّيِ ثَنَا َي ْعل ’ َع ْن َى َو أ ْختَ بَ ْ ِي ال ب َ َع ْن أ ِن ُمَّرةَ ْع َم ِش َع ْن َع ْمِرو ْب َعِل : يَ َم ِن ّيِ؛ قَا َل ْ لَى ال ِ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ بَعَ . ُت ثَنِي َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ يَا ! نِى َر فَقُ : ُسو َل ّّللِ ل ِريِ َم تَْبعَ ا ثُ َو ََ أدْ ُهْم، ِضي بَ ْينَ َوأنَا َشا ٌّب أقْ َضا ُء؟ قَا َل قَ ِر ال : ي ْ ِيَ ِدِه فِي َصدْ َّم فَ . قَا َل َض َر َب ب ُ َسانَهُ ِ ث : ْت ِل َوثَبّ بَهُ ْ ُهْم ا ْهِد قَل َّ ِن الل . قَا َل: نَ ْي ْ َضا ٍء بَ ْي َن اث فَ .فِي َما َش َك ْك ُت بَ ْعدُ فِي قَ َهذَا إسناد ِر َج أنه منقطع. بُو حاتم الزوائد: اله ثقات إ ّي قَا َل أ : ولم َ بُو البختر ّي واسمه َس ِعيِد بن فيروز من عل َ لم يسمع أ ُو يدركه.قَا َل السندي: قلت: د بأسناد آخر بُو دَا َ لَى خصوص ا”سناد . ِ حديث علي رواه أ . فكأنه عده من الزوائد نظرا إ 975 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/265. 976 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/265. 977 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/266. 978 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/266. 979 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/266. 719. (2310) (6706)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm beni Yemen'e gönderdi. "Ey Allah'ın Resûlü dedim. Sen beni gönderiyorsun. Halbuki ben gencim ve aralarında dâvâlarını hükme bağlayacağım. Ben ise daha hükmetmeyi bilmiyorum!" Ali devamla der ki: "Bunun üzerine Resûlullah eliyle göğsüme vurdu ve: "Allahım, kalbine hidayet, diline hakta sebat ver!" diye dua etti." Ali der ki: "O günden sonra, iki kişi arasında verdiğim hiçbir hükümde tereddüd etmedim."980 * RÜŞVET ـ725 ـ6757 ـ2311 - بَا ِهِل ْ بُو َب ْكِر ْب ُن َّخ ٍََد ال َ َ ِ ُّي. َحدَّثَنَا أ َع ْن َعاِمٍر، َع ْن َم ْس ُرو ٍق ثَنَا يَ ْحَيى ْب ُن . َع ْن َس ِعيٍد القَ َّطا ثَنَا ُم َجاِلدٌ َمِة، ْبِد ّّللاِ؛ قَا َل َ َع : الِقيَا َء يَ ْوم َجا َ َما ِم ْن َحا ِكِم يَ ْح ُكُم بَ ْي َن النَّا ِس إَّ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو َملَ ٌك آ ِخذٌ ُع ِقَفَاهُ َّم ب . يَ ْرفَ ثُ لَى ال َّس َما ِء ِ َسهُ إ . ِق ِه َرأ ْ فإ ْ َ قَا َل أل . قَاهُ فِي َمْهَواةٍ أ ْربَ ِعي َن َخِريفاً ْ أل .فِي الزوائد: فِي إسناده مجالد وهو ضعيف . 720. (2311) (6707)- Abdullah (ibnu Mes'ud) radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Halk arasında hüküm veren hiç kimse yoktur ki, Kıyamet günü bir melek ensesinden tutmuş olarak onu getirmesin. Sonra melek başını semaya kaldırır. Eğer (meleğe): "Onu at!" diyen olursa melek onu cehennemin öyle derin bir çukuruna atar ki, kırk yılda o çukurun dibine varabilir."981 * HAKİMİN HÜKMÜYLE HARAM HELAL OLMAZ ـ721 ـ6755 ـ2315 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ْش َحدَّثَنَا أ . ِ ٍر ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ب ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن . ْب َمةَ ِي َسلَ ب َ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َع ْمٍرو َع ْن أ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ َ َع : ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َح َن َو إنَّ . ُح َّجتِ ِه ِم ْن بَ ْع ٍض َم قَا َل : ا أنَا بَ َش ٌر َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ ُكو َ َ أل َّل بَ ْع َض ُكْم أ ْ َ يَ َم . ْن َولَعَ فَ ْطعَةً أ ِخي ِه قِ ِر قَ َط . ْع ُت لَهُ ِم ْن َح ّقِ ِم َن النَّا ْطعَةً فَإنَّ .فِي الزوائد: إسناده صحيح. هُ رجال الصحيح َما أقْ َط ُع لَهُ قِ ُ و ِر َج . ال 721. (2318) (6708)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Muhakkak ki ben bir insanım. Sizden bazısı, delilini beyanda diğerlerine nazaran daha belâgatlıdır. Bu sebeple, ben, kimin lehinde diğer kardeşimin hakkından bir parça kesersem, şüphesiz ona ateşten bir parça kesmiş olurum."982 AÇIKLAMA: Burada adaletin ehemmiyeti ve mekanizması tesbit edilmektedir. Şöyle ki: Hüküm delile, ikna edici açıklamaya göre verilecektir. Mahkemede davayı ikna kabiliyeti ileri olan kazanır. Bu işte ise, bazıları çok daha ileridir. Getirilen delile göre hükmedecek olan hakim, farkında olmadan haksız hüküm verebilir. Bu durumda, belagatıyla kardeşinin hakkından bir parça alan, ateşten bir parça almış olur. Mahkemede adaletten ayrılmamalıdır. Kur'ân-ı Kerim'de kendi veya anne babamız ve yakınlarımız aleyhine bile olsa şahitlikte haktan ayrılmamamız emredilmiştir (Nisa 135). Alimler, bu hadisi açıklarken, "hakimin hükmü gizli bir şeyi helal etmez ve haramı helal etmez" demişlerdir. Sadece Ebu Hanîfe, kâdı huzurunda iki yalancı şahitle kocasının kendisini boşadığını iddia eden kadının, durumunu bilen bu şahitlerle helal olacağını söylemiştir. Hadiste Resûlullah'ın beşer olma vasfına da dikkat çekilmiştir. Gaybı, Allah bildirirse bilir. Onun dışında O da hükümlerini zahir delillere göre verir. Hadiste geçen elhan'ı belagatlı diye tercüme ettik. İfadesini daha zekice yapan, daha ikna edici beyanda bulunan, böylece kendini haklı çıkarmaya muktedir olan manasında kullanılmıştır. Hadiste, zahire göre hükmeden hâkim, yanlış bir hükümde bile bulunsa kendisine sorumluluk gelmeyeceği de ifade edilmiş olmaktadır.983 * MAHKEMEDE YEMİN ـ722 ـ6758 ـ2326 - َ َو َزْيدُ ْب ُن أ ْخ َزم ٍد َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى، . َّرو َخ َم قَا:َ ْخلَ ِن ثَنَا ال َّض َّحا ُك ْب ُن . فَ َح َس ُن اْب ُن يَ ِزيدَ ْب ثَنَا ال . قَا َل ْ ِو ُّي قَ ْ َس ال بُو يُونُ َ يَقُو ُل ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى، ا َل َو ُهَو أ َم ، قَ : ةَ َيقُو ُل َسِم ْع : ُت أبَا َسلَ َرةَ ْي َسِم ْع : ِه ُت أبَا ُه َرْي َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْت لَهُ ا َو : َ َجبَ ْو َعلَى ِسَوا ٍك َر ْط ٍب، إَّ َولَ َمٍة، ٍن آثِ ، َعلَى يَ ِمي َمةٌ َو ََ أ ِمْنبَ ِر َعْبد،ٌ ْ يَ ْحِل ُف ِع لنَّا ُر.فِي الزوائد: إسناده ْندَ هذَا ال هُ ثقات ُ صحيح، و ِر َج . ال 980 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/267. 981 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/268. 982 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/268. 983 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/268-269. 722. (2326) (6709)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yaş bir misvak çubuğu için bile olsa, şu minberimin yanında bile bile yalan yere yemin eden hiçbir köle ve cariye yoktur ki ona cehennem vacib olmasın."984 AÇIKLAMA: Yeminin ağırlığını ihsasta, yemin edilecek yer ve zamanın seçimine dikkat edilmiştir. Ashabtan bazılarının Resûlullah'ın minberinde, Haceru'l-Esved'le Makam-ı İbrahim'in arasında ikindi namazından sonra, cum'a günü yemin ettirmişlerdir, Cumhûr bunun caiz olduğunu belirtmiştir.985 * ÇALINMIŞ MALINI BULANIN ALMA HAKKI ُّي ْب ُن ُم َح ـ723 ـ6715 ـ2331 - َّمٍد َحدَّثَنَا َعِل . ِويَةَ بُو ُمعَا ِن ثَنَا أ . ُعبَ ْيِد َ َح َّجا ٌج َع ْن َس ِعيِد ْب ِ ثَ ي ِه َع ْن َنا َع ْن أب بَةَ ِن ُعقْ ِن َزْيِد اْب ْب ِن ُجْندُ ٍب؛ قَا َل َمَرةَ ْب ُس : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َو َجدَهُ فِي يَ ِد َر قَا َل : ُج ٍل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َمتَا ٌع، فَ ْو ُسِر َق لَهُ َ ِذَا َضا َع ِلل َّر ُج ِل َمتَا ٌع، أ إ ِ ِه َح ٌّق ب ُهَو ا َو َم ِن يَ ْر ِج يَب . ُع ِيعُه،ُ فَ َّ ِالث ب ِ بَائِع ْ ِري َعلى ال ُم ْشتَ ُو ال .فِي الزوائد: د ْ بُو دَا َ روى بحضه أ . وفي إسناده المصنف حجاج بن أبطاة وهو مدلس . 723. (2331) (6710)- Semure İbnu Cündeb radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir kimsenin bir eşyası kaybolsa veya çalınsa, sonra bunu bir adamın satmakta olduğunu görse, o mala sahibi ehaktır. Onu satın almış olan kimse satandan bedelini geri alır."986 AÇIKLAMA: Hadis, malını yitiren veya çaldıran kimse, bu malı kimin elinde bulursa, herhangi bir ödeme yapmadan onu alma hakkına sahiptir. Malı elinde bulunduran kimse de, kimden satın almışsa, ödediği parayı geri alma hakkına sahiptir.987 * BİRŞEYİ KIRAN HAKKINDA HÜKÜM ـ724 ـ6711 ـ2333 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ِن َو ْه ٍب َع ْن َر ُج ٍل ِم ْن بَنِي ُسوأةَ قَا َل َحدَّثَنَا أ . ْي ِس ْب ِري ٌك ْب ُن َعْبِد ّّللاِ َع ْن قَ ثَنَا َش : ُت ِلعَائِ َشةَ ْ ل ق : ي ُ َّ ِق َر ُسو ِل ّّللِ َصل ُ ِ ِرينِي َع ْن ُخل أ ْخب َ م َّ َو َسل ْي ِه ّّللاُ َعل . ْت َ قَال : قُرآ َ َ َ ْ ال ُ َو َما تَقْرأ ٍق أ - َع ِظيٍم ُ َك لَعَلى ُخل -؟قَالَ ْت: َكا َ َ َوإنَّ ِ ِه ْص َحاب َ َ َم َع أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َصنَ ْع َت لَهُ َطعَ . ا ًما َصةُ َطعَ فَ . ا ًما َحْف ْت لَهُ . ْت َو َصنَعَ َسبَقَتْنِي َ قَال : فَ َصةُ ُت َح . ْف ْ ل فَقُ ِريَ ِة َجا ْ َه ِلل : ا ْصعَتَ َها فَاْن َك َس َر اْن َط . ِلِقي فَأ ْكِفيِء قَ فَأ ْكفَأتْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْي َر ُسو ِل ّّللِ َصل َض َع َبْي َن يَدَ َوقَدْ َه َّم ْت أ ْ َ تَ َها َحقَتْ ِت ِل فَ ْصعَةُ قَ ْ ُم ال . َّطعَا َوالْنتَ َش َر ال َج َمعَ َه . ا قَالَ ْت فَ ِ َطع ِم َعلى النِ َّطعَا َها ِم َن ال َ َو َما فَي م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل . وا َّم بَعَ فَأ َكل . َث ُ ثُ بَقَ . ْصعَتِي َصةَ لَى َحْف ِ َرأْي ُت ذِل َك فِي َو فَدَفَعَ َه . فَقَا َل: ْج ا إ َما َها قَالَ ْت فَ َما فِي ُوا َو ُكل ُكْم َمَكا َ َ َظ ْرفِ َّي ّّللاُ ُخذُوا َظ ْرفاً ِه َر ُسو ِل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ُي َعل .فِي الزوائد: َ إسناده ضعيف للجهالة بالتابع . 724. (2333) (6711)- Benî Sûe kabilesinden bir adam anlatmıştır: "Ben Hz. Aişe radıyallahu anhâ'ya: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın ahlâkını bana haber ver!" demiştim. Şu cevapta bulundu: "Sen Kur'ân'ın "Ve hiç şüphesiz sen pek yüce bir ahlâk üzerindesin" (Kalem 4) ayetini okumadın mı?" (Aişe radıyallahu anhâ sözüne devamla) dedi ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın (bir gün) ashabıyla birlikte (hücremde) idiler. Kendisine yemek yapmıştım. Hafsa da yemek yapmıştı. Ama yemeği hazırlamada Hafsa benden önce davrandı. Ben cariyeme: "Git Hafsa'nın yemeğini dök!" dedim. O(nun cariyesi) yemeği Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın önüne tam koyacağı sırada cariyem yetişip ona vurdu ve tabak kırıldı, yemek ortalığa dağıldı. Resûlullah çabuk davranıp (kırıkları) bir araya getirdi, deri sofra üzerine dökülen yemekleri topladı ve (ashabıyla) yediler. Sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm benim kabımı (kırılana bedel, içindeki yemekle birlikte) Hafsa'ya gönderdi ve: "Kırılan kabınız yerine bu kabı alınız, içerisindeki yemeği de yiyiniz" buyurdu." Aişe devamla der ki: "Ben içlendiğim (bu densizliğe hak ettiğim gücenmenin izini) Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın mübarek yüzlerinde hiç görmedim."988 984 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/269. 985 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/269. 986 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/270. 987 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/270. 988 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/270-271. * HATILINI KOMŞU DUVARA SAPLA ـ728 ـ6712 ـ2336 - ٍف ْكِر ْب ُن َخلَ ْشٍر، بَ ِ بُو ب َ ِم ْب َن َحدَّثَنَا أ . َّ َ ِه َشا َ ٍر أ ِن ِدينَا ، َع ْن َع ْمِرو اْب ِن ُج َرْيجٍ بُو َعا ِصٍم، َع ِن اْب َ ثَنَا أ ْب َن َّ َ ِع ْكِر َمةَ ِر يَ ْحيَى أ ْخبَ َرهُ أ ِه َ فِي ِجدَا ْغِر َز َخ َشباً َحدَ ُه َما أ ْ ََ يَ َرةَ أ ْعتَ َق أ ُمِغي ْ ِن ِم ْن بَل َّ َ أ َخَوْي َ أ ْخبَ َرهُ أ َمةَ بَ َل ُم َجِّم ُع ْب ُن َس . يَ ِزيدَ لَ فَأقْ َو ِر َجا ٌل َكثِي ٌر ِم َن ا ِر. وا َصا ’ْن فَقَال : قَا َل ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َهدُ أ ْ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِر نَ ْش َ: ِه فِي ِجدَا ْغِر َز َخ َشبَةً َرهُ أ ْ َ يَ ُكْم َجا َحدَ ْع أ يَ ْمنَ ِر فَقَا َل: يَا أ ِخي! ي ْو ِجدَا ْس ُطَواناً دُو َ َ َحائِ ِطي أ ُ ْل أ َحلَ ْف ُت فَا ْجعَ َك َعلى َوقَدْ ِئ لَ ِف َك َمقْ إ . ْي ِه َخ َشبَ َك ِنَّ فَا ْجعَ .فِي الزوائد: فِي ْل َعلَ ِن إسناده هشام بن يَ ْحيَى بن العاص حبا َ فِي الثقات المخزوم ّي . و قَا َل الذهبي. مختلف فِي ِه. وعكرمة بن سلمة، لم ، ذكره اْب أر من تكلم فِي ِه بتجريح و توثيق. و قَا َل: وليس المجمع َهذَا عنغ المصنف و بقية الكتب سوى َهذَا الحديث . 725. (2336) (6712)- İkrime İbnu Seleme'den rivayet edildiğine göre: "Belmuğire'den iki kardeşten biri duvarının üzerine hatıl koydurmamaya köle azad etmek üzere yemin etti. Sonra Mücemmi' İbnu Yezid ile ensardan birçok kimse yanına gelip: "Şehadet ederiz ki, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Hiçbiriniz komşusunun hatılını duvarına saplamasına mani olmasın" buyurdu" dediler. Adamcağız bunun üzerine: "Ey kardeşim! Senin lehinde benim aleyhimde hüküm verilmiş oldu. Ben (koydurmayacağım diye köle azadı üzerine) yemin etmiştim. Bari, sen benim duvarımın yanına bir direk koy ve hatılını bu direk üzerine at (böylece benim de yeminim bozulmasın)" dedi."989 ـ726 ـ6713 ـ2337 - ْب ُن يَ ْحيَى ِ ثَنَا َع . ي ا ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ْه َحدَّثَنَا . ٍب َح ْر َملَةُ ب َ َع ْن أ ِهيعَةَ َع ِن أ ْخبَ َر ’ نِي اْب ُن لَ ْسَوِد َع ْن ِع ْكِر َمةَ َ اْب قَا َل ِن َعبَّا ٍس؛ أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِرِه َّ َ النَّب : «َ َعلَى ِجدَا ْغِر َز َخ َشبَةَ َرهُ أ ْ َ يَ َحدُ ُكْم َجا ِن يَ ْمنَ »ِ.في الزوائد: ْع أ فِي إسناده اْب لهيعة وهو ضعيف . 726. (2337) (6713)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sizden kimse, duvarına, komşusunun hatıl saplamasına mâni olmasın."990 AÇIKLAMA: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şehircilik siyasetinde komşu evlerin yan yana bitişmesi prensibi mevcuttur. Daha önce açıklandığı üzere, bu siyaset icabı, bir komşu ev yaparken, hatılını komşusunun duvarına saplamak isterse buna mani olunmamalıdır.991 * YOLUN GENİŞLİĞİNDE İHTİLAF OLURSA َحدَّثَنَا ُم َح ـ727 ـ6714 ـ2338 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َو . قَا:َ ُم َح َّمدُ ْب ُن ُع َمَر ْب ُن َهيَّاجٍ َصةُ ِي ثَنَا قَب . ثَنَا ُسْفيَا ُ َ َع ْن ِس َما ٍك َع ْن ِع ْكِر َمةَ ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل َ َع ِن : اْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : أ ُوهُ َسْبعَةَ ِق فَا ْجعَل َّطِري ْم فِي ال ِذَا ا ْختَلَ ْفتُ إ ٍ ُرع ذ . ْ 727. (2339) (6714)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yolun (genişliği hususunda) ihtilafa düşerseniz yedi zira' yapın."992 AÇIKLAMA: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şehircilik meselelerine de yer vermiştir. Bu cümleden olarak yollarla da ilgili beyanlarda bulunmuştur. Şarihler, tarla ve bağ arasında az geçilen yolların, komşular arasında anlaşmaya tâbi olarak daha geniş veya daha dar olabileceğini, hadiste gelen "yedi zirâ" rakamının, ihtilaf halinde vaz' edileceğini, keza çok geniş olan bir yolu hiç kimsenin istilaya hakkı olmadığını belirtirler. İbnu Hacer'in de belirttiği üzere, yedi zirâlık genişlikten maksat, yüklü olarak (taşıtların) rahatça gidip gelmesinisağlayacak, lüzumu halinde zarurî eşyaların kapı önüne bırakılmasına imkân verecek genişliktir. Bu miktar ammenin menfaatına tahsis edilen miktar olması hasebiyle yol daha geniş olmadığı taktirde, daralmaya meydan vermemek için oturmak, satış vs. için işgal etmek yasaklanmıştır. Şunu da kaydedelim ki, her devrin nakil vasıtalarına göre mezkur rakamın değiştirileceği şârihlerin ifadesinden anlaşılmaktadır. Nitekim Hz. Ömer zamanında Basra ve Kûfe şehirleri kurulurken ana caddeler 20, tâli sokaklar 989 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/271. 990 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/272. 991 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/272. 992 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/272. 9 zirâ olarak planlanmıştır. Böylece, hadiste gelen rakamların bağlayıcı olmadığı, bizzat ashabın tatbikatından anlaşılmıştır.993 * ZARARA ZARARLA MUKABELE YOK ـ725 ـ6718 ـ2345 - ِ ِس ّ ُمفَل ْ بُو ال َ ِر ُّي أ َمْي ِ ِه ْب ُن َخاِلٍد النُّ َربّ َما َ َ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ْي . َضْي ُل ْب ُن ُسلَ ثَنَا فُ بَةَ ثَنَا ُمو َسى ْب ُن ُعق . ثَنَا إ ْس َحا ُق ْ َضى أ ْ ََ قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِن ال َّصاِم ِت؛ أ َوِليِد َع ْن ُعبَادَةَ ْب ْ ِن ال َر ْب ُن يَ ْحيَى ْب َض َر َر َو .فِي الزوائد: فِي ََ ِض َرا هُ ثقات إ أنه منقط ُ ِن عدي: لم يدرك عبادة بن الصامت. ال حديث عبادة َهذَا إسناد ِر َج ع، ’ َ اسحاق بن الوليد قَا َل الترمذي و اْب و قَا َل البخاري: لم يلق عبادة . 728. (2340) (6715)- Ubade İbnu's-Sâmit ve İbnu Abbâs radıyallahu anhüm anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şöyle hükmetmiştir: "Zarara sokmak ve zarara karşı zarar vermek yoktur."994 AÇIKLAMA: Dinimiz, kimsenin kimseye zarar vermemesini emreder. Bu yasağa rağmen zarar veren olursa, zarar gören intikam almak üzere mukabil bir zarar vermemelidir. Hadisteki رَ راَ ضِ ََ وَbunu ifade eder. Münâvî, zarar görenin zarar vermesi değil, affetmesi gereğini belirtir. Alimler رَ راَ ضِ kelimesinde müşâreke yani, iki kişinin birbirine zarar verme mânasının varlığına dikkat çekerler. Bu yasaklanmış olunca, zarara uğrayan, intikam almanın caiz olduğuna hükmederek öbürüne tecavüz edip zarar vermemelidir. Ona düşen aftır, affetmezse zararını meşru yollarla tazmin ettirir. Tazmin suretiyle hakkını telif, öbür tarafa zarar sayılmaz. Böyle olunca ََ وَ َر ِض َرا 'ın hükmü gerçekleşmiş olur.995 * ZİLYED َوا ِس ِط ُّي ـ728 ـ6716 ـ2343 - ْ َو َع َّما ُر ْب ُن َخاِلٍد ال ، ِ ٍ َ قَا:َ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح . َّرا ِن قُ ِم ْب ْكِر ْب ُن َعيَّا ٍش َع ْن دَ ْهثَ بُو بَ َ ثَنَا أ فِي ُح ِّص َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َص ُموا إ ا ْختَ ْوماً َّ َ قَ َ ِي ِه؛ أ َع ْن أب ِريَةَ ِن َجا ِض َكا َ َ بَ ْيَن . ى َع ُهْم ْن نِ ْمَرا َ َ ْب يَقْ ْيفَةَ َث ُحذَ فَبَعَ َض ِق ْم ُط بَ ْيَن ُهْم فَقَ ْ ِهُم ال ِذي َن يَِلي َّ َصْب َت َوأ ْح َسْن َت.فِي الزوائد: نمرا َ بن َم أ ْخبَ َرهُ فَقَا َل: أ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل لَى النَّب ِ َر َج َع إ َّما ى ِلل . فَلَ ِن حبا َ فِي ِن حبا َ فِي الثقات ِن القطا :َ حاله مجهول. قَا َل السندي: قلت دهثم بن قرا َ تركوه وشذ اْب جارية ذكره اْب . و قَا َل اْب ذكره فِي الثقات . 729. (2343) (6716)- Câriye (İbnu Zafer el-Hanefi) radıyallahu anh anlatıyor: "Bir grup insan, aralarında yer alan ve sazlıktan mâmul bir çardağın mülkiyeti hakkındaki ihtilaflarını çözdürmek üzere Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a başvurdular. Aleyhissalâtu vesselâm, onlara, meselelerini çözmesi için Huzeyfe radıyallahu anh'ı gönderdi. Huzeyfe gidince, kulübe kamışlarını bağlayan ipin tesbit edildiği yere daha yakın olanlar lehinde hükmetti. Huzeyfe, Aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına dönünce nasıl hükmettiğini haber verdi. Aleyhissalâtu vesselâm: "İsabet ettin ve güzel hükmettin!" buyurarak taktirlerini ifade etti."996 AÇIKLAMA: Böylesi ihtilaflı meselelerde, "zilyed"lik esası vardır. Yani, ihtilafa mevzu olan mal kimin elinde veya daha yakınında ise, yemin mukabilinde mal onun sayılır. Öbür tarafa aksini delillerle isbat düşer. Hadiste görülmüyor ise de, Hz. Huzeyfe, kulübeyi, yakın olanlara hükmederken, onlara, kulübenin kendilerine ait olduğuna dair yemin ettirmiş olmalıdır.997 * KÂİF َر ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يُ . ائِي ُل َحدَّثَنَا ُم َح . و ُس َف ـ735 ـ6717 ـ2385 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِن ثَنَا إ ْس . َع ِن اْب ثَنَا ِس َما ٌك ْب ُن َح ْر ٍب َع ْن ِع ْكِر َمةَ ا ْمَرأةً َكا ِهنَةً ُ أتُوأ َرْيشاً َّ َ قُ َ َها َعبَّا ٍس؛ أ . َوا لَ ِم ُ َم فَقَال : أ ْخ قَا ْ ِ َصا ِح ِب ال ب ب . ْت ِ ِرينَا أ ْشبَ َهنَا أثَراً ْم فَقَال : ِك َسا ٍء َ َّم َم إ ْ َ أْنتُ . شى ْم َج َر ْرتُ ثُ 993 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/272-273. 994 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/273. 995 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/273. 996 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/274. 997 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/274. َها ْي النَّا ُس َعل . َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر َر ُسو ِل ّّللِ َصل َص َر ْت أثَ ْب َ فأ . فَقَالَت: ْي ِه َشبَهاً َربُ ُكْم إلَ ْو ْ ، أ َّم َمَكثُوا بَ ْعدَ ذِل َك ِع ْشِري َن َسنَةً هذَا أق . ثُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َث ّّللاُ ُم َح َّمدا َّم بَعَ َء ّّللاُ ثُ .فِي الزوائد: هُ ثقات َما َشا ُ إسناده صحيح، و ِر َج . ال 730. (2350) (6717)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Kureyşliler kâhine bir kadına gelip: "(Hz. İbrahim aleyhisselâm'ın ayak izinin bulunduğu bilinen Makam-ı İbrahim'deki taşı kastederek) şu makam sahibine, iz yönüyle en çok benzeyeni bize bildir!" dediler. Kâhine: "Suyun sürüklediği kum kadar ince olan şu toprak üzerine bir bez yayıp sonra da üzerinden yürürseniz, ben istediğinizi haber veririm!" dedi. Söylendiği gibi bir bez yaydılar, sonra halk üzerinde yürüdü. Kâhine kadın Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın ayak izini görünce: "Ona benzemede bu, en ileri olanınız!" dedi. Bu hadiseden sonra yirmi yıl -veya Allah'ın dilediği- kadar bir zaman geçince Allah Teâla hazretleri, Muhammed Mustafa'yı peygamber olarak gönderdi."998 * ÇOCUĞA EBEVEYN HAKKINDA MUHAYYERLİK ـ731 ـ6715 ـ2382 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ْس َما ِعي ُل َحدَّثَنَا أ . ثَنَا إ َع ْن ِ َمةَ ِن َسلَ َحِميِد ْب ْ ِيِ َع ْن َعْبِد ال بَتّ ْ َما َ َ ال ْ َع ْن ُعث يَّةَ ْب ُن ُعلَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َص َما إ َوْي ِه ا ْختَ َّ َ أبَ َ ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ أ ٌم أ Œ َحدُ ُه َما َكافِ ٌر َو أب . ا َخ . َكافِ ُر ُم ْسِل ْ لَى ال ِ َرهُ فَتَو َّجهَ إ ِر فَ َخيَّ . فَقَا َل: ُهَّم ا ْهِدِه َّ ِم الل . ُم ْسِل ْ لَى ال ِ فَتَو َّجهَ إ . ِه ِ فَقَ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. قَا َل الدراقطني: عبد الحميد بن سلمة وأبوه وجده َضى لَهُ ب يعرفو َ . 731. (2352) (6718)- Abdülhamîd İbnu Seleme'nin dedesi radıyallahu anh anlatıyor: "(Boşanan) annesi ile babası, kendisini yanında tutmak hususunda ihtilafa düşerek, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a başvurdular. Bunlardan biri kâfir, diğeri müslüman idiler. Aleyhissalâtu vesselâm çocuğu (anne veya babadan birini seçmede) muhayyer bıraktı. Çocuk kâfir olanı tercih etmişti ki, Aleyhissalâtu vesselâm: "Allahım, onu doğruya yönelt!" diye dua buyurdu. Bunun üzerine çocuk müslüman olana yöneldi. Böylece çocuğu müslüman olana verdi."999 AÇIKLAMA: Bu husus Hidane bahsinde açıklandı.1000 * MALINA ZARAR VERENE TASARRUF YASAĞI ـ732 ـ6718 ـ2388 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ َحدَّثَنَا أ . ٍ َ ثَنَا َع ’ ْبدُ ا ِن َحبَّا ِن يَ ْحيَى ْب ِن إ ْس َحا َق َع ْن ُم َح َّمِد اْب ْعلَي َع ْن ُم َح َّمِد ْب قَا َل: ْب ُن َع ْمٍرو َو َجِدّي ُمْنِقذُ َصابَتْهُ آ َّم ُه . َو َكا َ َ َر ُج ًَ قَدْ أ َسانَهُ فِي َرأ ِس ِه فَ َك َس َر ْت ِل ٌ َرةَ َجا ّ َو ة . َكا َ ََ يَدَ ُع َعلى ذِل َك التِ َو . َكا َ ََ يَ . هُ َزا ُل يُ ْغبَ ُن فَذ َكَر ذِل َك لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ فَإتَى النَّب . ذَا أْن َت بَايَ ْع َت فَقُ ْل ِ ّيِ َصل فَقَا َل ل : َ َهُ إ ََبَةَ ِ َها ْعتَ ٍة اْبتَ لعَ ِل ِسْ َّم أْن َت فِي ُك ّ خ . ثُ ِر ثَ َث ِليَا ٍل ِخيَا ْ ِال ِ َه ب . ا فَإ ْ َ .فِي الزوائد: فِي إسناده مح ّمد بن اسحاق وهو َر ِضْي َت فَأ ْم ِس ْك َوإ ْ َ َس ِخ ْط َت فَاردُدْ َها َعلى َصا ِحب مدلس وقد عنعنه . 732. (2355) (6719)- Muhammed İbnu Yahya İbnu Habbân radıyallahu anh anlatıyor: "O benim dedem Munkız İbnu Amr'dır. (Bir savaşta başından derin bir yara almıştı. Bu yara onun dilini kırmıştı (normal konuşamıyordu). Buna rağmen o, ticareti bırakmamıştı. Alış-verişte hep aldatılırdı. Bunun üzerine Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek durumunu anlattı. Aleyhissalâtu vesselâm: "Sen alış-veriş edince: "(Dinimizde) aldatma yok!" de! Ayrıca sen, satın aldığın her malı geri verme hususunda üç geceye kadar muhayyersin. (Bu üç günlük muhayyerlik müddetinden) sonra rızan varsa malı tut, yoksa malı sahibine geri ver" buyurdu."1001 AÇIKLAMA: Burada Resûlullah'a müracaat eden zatın kim olduğu rivayette net değildir, bu sebeple âlimler ihtilaf etmiştir. Bizim için hadisin fıkıh yönü mühimdir. Hadisin zahiri, "piyasayı iyi bilmeyen bir kimsenin, satın aldığı malı geri verme hususunda üç günlük muhayyerlik hakkı olduğunu" ifade eder. Ancak bu şekilde sadece Ahmed İbnu Hanbel ve bir kısım Mâlikîler hükmetmiştir. Hanefiler, Şâfiîler ve cumhûr "hadis muayyen bir şahısla ilgilidir" diyerek, hükmünü amelde esas tutmamışlardır. Bunlar "Satın alınan bir malda aldandığını sonradan anlayan kimse, malı geri veremez" derler. Ancak kusurlu malın kusuru gizlenmişse bu hariç, bunu geri verebilir. Alimler 998 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/274-275. 999 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/275. 1000 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/275. 1001 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/276. ayrıca "Satış sırasında muhayyerlik şartı konabilir" demiştir. Ebu Hanîfe, Şâfi'î, Züfer bu muhayyerlik müddetini üç günle sınırlarlar. Ebu Yusuf ve İmam Muhammed "bir iki ay olabilir" demiştir.1002 * MÜFLİS ٍر ـ733 ـ6725 ـ2387 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . ِصٍم َّشا بُو َعا ِ ِر ثَنَا أ . ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُم ْسِلٍم َ ّي،ِ َع ْن َجاب َمّكِ ْ ال َمةَ ِن ُه ْر ُمٍز، َع ْن َسلَ ْب َّم اِ ْب َن َجبَ ٍل ِم ْن َغ َر َمائِ ِه ثُ َع ُمعَاذَ َخلَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِن َعْبِد ّّللاِ؛ أ يَ َم ِن ْب ْ َعلَى ال ْستَ . ْعَملَهُ إ َّ َ َر فَقَا َل ُمعَ : ُسو َل اذٌ َّي ّّللاُ ّّللِ َص نِي ل ْعَملَ َّم ا ْستَ ِ َماِلي ثُ َصنِي ب اِ ْستَ ْخل َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل .فِي الزوائد: فِي إسناده سلمة المكي. يعرف حاله. ّّللا بن مسلم َ و َعْبدُ ِن حبا َ ُود عن أحمد ِ قَا َل فِي ِه اْب : يرفع الموقوف ويسند الموفوع يجوز ا حتجاج به. و قَا َل اŒ ي دَا ب َ جري عن أ : كل بلية منه. ِن معين و قَا َل اْب : صدوق كثير الخطأ . 733. (2357) (6720)- Hz. Cabir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Muaz İbnu Cebel radıyallahu anh'ı alacaklılarından kurtardı. Sonra onu Yemen'e âmil (vâli) olarak yolladı. Bunun üzerine Hz. Muaz şöyle dedi: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, (elimde mevcut) malımla beni borçlardan halâs etti, sonra da Yemen'e âmil tâyin etti."1003 AÇIKLAMA: Hz. Muaz radıyallahu anh'ın borcu fazla olmasına rağmen, mevcut malı ile ödenebilen ödenmiş, geri kalanı için hapis vs. gibi herhangi bir muamele yapılmamıştır. Şu halde borçlunun malı haczedilerek borçlularına dağıtılabilir. Mekke fethinden sonra, muallimlik, kadılık, vergi tahsili gibi birçok vazifelerle muvazzaf olarak Yemen'e gönderilen Hz. Muaz, maddi bakımdan da durumunu telafi etmiş olmalıdır.1004 * ŞAHİTLİK İSTENMEDEN ŞEHADET ـ734 ـ6721 ـ2363 - ِ َج َّراح ْ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال ِن َس ُمَرةَ ِ ِر ْب ٍر َع ْن َجاب ِن ُع َمْي َمِل ِك ْب ْ َجِري ٌر َع ْن َعْبدُ ال ا ُع َمُر َخ َط ثَنَا . قَا َل: بَنَ ِيَ ِة فَقَا َل َجاب ْ ِال َخ َّطا ِب ب ْب ُن ال : ي ْ ِ ُظونِي فِي أ ْص َحاب َل ُمقَاِمي فِي ُكْم فَقَا َل ا ْحفَ ْ فِينَا ِمث َ قَام َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل إ . ِذي َن ِ َّ َّم ال ثُ ُهْم يَل . َكِذ ُب ُونَ ْ ْف ُشو ال َّم يَ ُهْم ثُ ُونَ ِذي َن يَل َّ َّم ال ُ َحتَّى يَ . ِ ُف ْش َهدَ ال َّر ُج ُل َو َما يُ ْشتَ ْش َه ث دُ َف َو َما يُ ْستَ ْحل ِر .فِي الزوائد: َجال إسناده ثقات َويَ ْحِل . إ أ َ فِي ِه عبد الملك بن عمير وهو مدلس وقد وراه بالعنعنة . 734. (2363) (6721)- Câbir İbnu Semüre radıyallahu anh anlatıyor: "Hz. Ömer radıyallahu anh bize Câbiye'de hitap etti ve dedi ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, tıpkı benim sizin aranızdaki şu kalkmam gibi bizim aramızda hitap için ayağa kalktı ve dedi ki: "Ashabım, bunları takip edenler (tabiin) ve onları da takip edenler (etbauttâbiîn) hakkında bana riayetkâr olun (benim hatırım için onlara da saygılı olun). Onlardan (Etbauttâbiînden) sonra yalan yaygınlaşacak, öyle ki, kişi kendisinden şahitlik istenmediği halde şehadette bulunacak, yemin talep edilmediği halde yemin edecek."1005 AÇIKLAMA: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bu hadiste selef de denen İslâm'ın ilk üç neslini tebcil etmektedir. Sahâbe, Tâbiî'n ve Etbauüâbiîn'e saygıya, hürmete davet eden hadisler çoktur. Mütevatir derecesine ulaştığını, bu nesillerin söz ve davranışlarına da sünnet dendiğini, ûlemanın, bu sünneti de bağlayıcı ilan ettiğini daha önce muhtelif vesilelerle açıkladık. Bu hadisin benzeri hadisler daha önce geçti, açıklamaları tekrar etmeyeceğiz.1006 * BORÇLARDA ŞEHADET ِك ُّي ـ738 ـ6722 ـ2368 - نَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ َحدَّثَ عَتَ ْ َح َس ِن ال ْ َو َجِمي ُل ْب ُن ال ِر ُّي، ُجبَ ْي ْ َف ال ُّي قَا:َ ْب ُن يُو ُس . ِع ْجِل ْ َمْرَوا َ َ ال ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ثَنَا ُخدْريِ؛ قَا َل ْ ِي َس ِعيٍد ال ِي ِه َع ْن أب ِي نَ ْض َرة،َ َع ْن أب ب َ َمِل ِك ْب ُن أ ْ َع : َت ََ َهِذِه اŒ ْبدُ ال َم يَة-َ نُ ِذي َن آ َّ َج ٍل َها ال يَا أيُّ ى أ لَ ِ ٍن إ ِدَْي ْم ب ْنتُ ِذَا تَدَايَ وا إ ًى َغ ُم َس ّم - َحتَّى بَل - َ َه فَإ ْ َ أ ِم َن بَ ْع ُض - فَقَا َل: ا ُكْم بَ ْعضاً ْبلَ هذِه نَ .فِي الزوائد: َهذَا إسناد موقوف، وحكمه الرفع . َس َخ ْت َما قَ 1002 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/276. 1003 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/277. 1004 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/277. 1005 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/277. 1006 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/277-278. 735. (2365) (6722)- Ebu Sâidi'l-Hudrî radıyallahu anh, Bakara suresinin (meâlen) "Ey iman edenler! Birbirinize belirli bir müddet için borçlandığınız zaman!" diye başlayan (ve müdayene ayeti olarak bilinen ve Kur'ân-ı Kerîm'in en uzun ayeti olan Bakara suresinin 282. ayetini) "... Eğer bazınız bazınıza güvenirse -yani borcu, sened, şahidler veya rehinle tevsik etmeye gerek duymazsa- kendisine güvenilmiş olan borçlu kimse borcunu ödesin..." ayetine gelince: "Bu ayet, bundan önceki ayeti neshetti" dedi."1007 AÇIKLAMA: Bakara suresinin 282. ayeti, borçlanmaların şahidler huzurunda, adil kâtip tarafından yazılmasını, rehinlenmesini emreder. Ayetin emri bugünkü noter müessesesinin tesisine götürür. 283. ayet güven halinde buna gerek olmayacağını ifade etmektedir. Sadedinde olduğumuz hadis müdâyene ayetinin mensuh olduğunu ifade ederse de, İbnu Abbâs'ın mensuh olmadığına dair kanaati de bilinmektedir. Öyleyse ayetin neshinden çok, "borçların ayette belirtildiği ciddiyette yazılması esas olmakla birlikte, güven hasıl olan durumlarda bunun şart olmadığı" şeklinde hükme gidilmesi daha muvafıktır ve çoğunluk böyle anlamıştır. Bilhassa emniyetin kalktığı gününüz şartlarında ihtiyat esas alınarak borçlar şahitler huzurunda yazılmalı, rehinlenmelidir. 1008 * ŞAHİDLİĞİ CAİZ OLMAYANLAR ُّي ُم َح ـ736 ـ6723 ـ2366 - َّمٍد َم ال . ا َ َ َحدَّثَنَا أيُّو ُب ْب ُن َّرقِ ْي َم ْعَمُر ْب ُن ُسلَ ثَنَا يَ ِز . ثَنَا . َحدّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى. يدُ ْب ُن ها ُرو َ َ؛ قَاَ َو َس ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِن ُش ْعْي ٍب، َع ْن أب َع ْمِرو ْب َح َّجا ُج ْب ُن أ ْر َطاَةَ ثَنَا َ م ُجو ُز ََ َخائِنَ ٍة َّ ٍن َو ل : َ تَ َش َهادَةُ َخائِ َو ” ََ َم ْحدُوٍد فِي ا َو ََ ِذي ِغ ْمٍر َعلى أ ِخي ِه فِي إسناده حجاج بن أرطاة و َك . ْس ََ .فِي الزوائد: ا َ َ يدلس وقد رواه بالعنعنة ِم ورواه الترمذي عن َعائِ َشةَ رضي ّّللا عنها . 736. (2366) (6723)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "(İslâm dinine göre) hâin erkek ve hâine kadının, müslüman iken hadd cezasına çarpılan kimsenin şahidliği makbul değildir. Keza kin ile husumet sahibinin kin beslediği kimse aleyhine şahidliği caiz değildir."1009 AÇIKLAMA: Hâin'i alimler, kula ve Allah'a karşı emanete ihanet eden kimse olarak anlamıştır ve bununla "büyük günahları işleyen, küçük günahta ısrar eden kimse"nin kastedildiğini söylemişlerdir. Bu mânada "hâin, "fasık" demektir" demişlerdir. Ebu Hanife, hadisin son kısmını tevil ederek "düşmanlık şahitliğe mani değildir" diyerek aralarında husumet bulunan kimselerin birbirleri aleyhine şahidlik yapabileceğini söylemiştir.1010 * TEK ŞAHİD VE YEMİNLE HÜKÜM ـ737 ـ6724 ـ2371 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َء ثَنَا يَ ِز . يدُ ْب ُن ها ُرو َ َ َحدَّثَنَا أ . ْب ُن أ ْس َما ِريَةُ َوْي َى أْنبَأنَا ُج . َمْول ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن يَ ِزيدَ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل َّ َ النَّب َ ُمْنبَ ِع ِث َع ْن َر ُج ٍل َم ْن أ ْه ِل ِم ْص َر َع ْن ُس َّر ٍق أ َّط ال اِل ِب ْ َجا َز َش َهادَةَ ال َّر ُج ِل َويَ ِمي َن ال أ َ م .فِي الزوائد: ِذي أخرجه المصنف َّ التابع ّي مجهول ولم يخرج لس ّرق َهذَا، غير َهذَا الحديث ال . 737. (2371) (6724)- Sürrak radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir erkeğin şahitliğini ve talibin (davacının) yeminini geçerli saydı." 1011 AÇIKLAMA: Bu paralelde başka rivayetler de var. Daha önce de açıklandığı üzere, aslında dâva sahibi iki şahidle iddiasını ispatlamak zorundadır. Bu hadise göre ise, dava sahibinin yemini -bir şahid yerine geçmek üzere- bir erkek şahidle birlikte, normalde gerekli olan iki şahit sağlanmış olmaktadır. 1007 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/278. 1008 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/278. 1009 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/279. 1010 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/279. 1011 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/279. Ancak, Ebu Hanîfe başta, Kûfe ûleması, Şa'bî, el-Hakem, Evzâ'î, Leys, Malikilerden Endülüslü olanlar bu şekilde hiçbir davanın halledilemeyeceğini söylerler. Hz. Ebu Bekr, Hz. Ali, Ömer İbnu Abdilaziz, İmam Mâlik, Şâfi'î ve Ahmed, Medineli fakihler ve başka pek çok ûlemâ "malî konularda bir şahitle davacının yemini yeterlidir" demiştir.1012 * YALAN ŞAHİTLİK َوْيدُ ْب ُن َس ـ735 ـ6728 ـ2373 - ِعيٍد ِن ُع َمَر؛ قَا َل َحدَّثَنَا ُس . ٍر َع ِن اْب ا ِن ِدثَ ِر ِب ْب َرا ِت َع ْن ُم َحا فُ ْ قَا َل َر ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال : ُسو ُل ّّللِ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َر : َما َشا ِهِد ال َّزو ِر َحتَّى يُو ِج َب ّّللاُ لَهُ النَّا فِي إسناده ُم َح ات، متفق َعلَى ل .فِي الزوائد: َّمد بن الفر َ ْن تَ ُزو َل قَدَ به ا”مام أحمد . ضعفه. وكذّ 738. (2373) (6725)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yalancı şahidin ayakları, (daha şehadet mahallinden) ayrılmadan Allah Teâla hazretleri ona cehennemi vacib kılar."1013 * EHL-İ KİTABIN BİRBİRİNE ŞAHİTLİĞİ َّ َ َر ثَنَا أبي َخاِلٍد ا’ ُسو َل َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َطِر ـ738 ـ6726 ـ2374 - ي ٍف َ ِن َعْبِد ّّللا؛ أ ِ ِر اْب ْح َمُر َع ْن ُم َجاِلٍد َع ْن َعاِمٍر َع ْن َجاب ِكتَا ِب بَ ْع ِض ِهْم َعلى بَ ْع ٍض ْ َجا َز َش َهادَةَ أ ْه ِل ال أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ّّللِ َص .فِي الزوائد: فِي إسناده مجالد بن سعيد وهو ضعيف . ل 739. (2374) (6726)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Ehl-i Kitab'ın birbirlerine şahitlik etmelerine izin verdi." 1014 AÇIKLAMA: Ehl-i kitabın birbirleri aleyhine şehadetleri makbul mu değil mi ihtilaf edilmiştir. İmam Mâlik ve Şâfi'î hazretleri "Ehl-i kitabın ne bir müslüman ne de bir kâfir aleyhine şahitliği makbul değildir" demiştir. Ehl-i Rey'e göre zımmilerin birbirleri aleyhine şahitliği caizdir. Çünkü bütün kâfirler bir millet sayılır, dolayısıyla Hıristiyan, yahudi aleyhine; yahudi Hıristiyan aleyhine şahitlik yapabilir, fakat zımmî, müslüman aleyhine şahitlik yapamaz. Ahmed İbnu Hanbel de: "Zımmîlerin ne birbirleri aleyhine ne de müslümanlar aleyhine şahidliği kabul edilmez" demiştir. Ancak "Yolculuk halinde, başka şahid olmadığı için vasiyete şahid kılınan ehl-i kitabın şehadeti zarurete mebni kabul edilir" demiştir.1015 HİBELER BÖLÜMÜ * ÖMR ـ745 ـ6727 ـ2378 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ َحدَّثَنَا أ . ثَنَا َمةَ ِي َسلَ ب َ ِن َع ْمٍر، َع ْن أ ِي َزائِدَة،َ َع ْن ُم َح َّمِد اْب ب َ يَ ْحيَى ْب ُن َز َكِريّا ْب ُن أ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ َ َع : ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُهَو قَا َل : َ ُع ْمرى. لَهُ ْعِمَر َشْيئا،ً فَ ُ فَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح َعلَى َم ْن أ شرط الشيخين . 740. (2379) (6727)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Ömrâ(nın mal sahibinin menfaatine bir yönü) yoktur. Kim bir malı ömrâ kılarsa artık o mal, ömrâ kılana aittir."1016 AÇIKLAMA: Ömrâ, bir kimsenin bir malı, hayatta kaldıkça kullanması için bir başkasına vermektir. Bu bir cahiliye adetidir. Meselâ bir kimse evini, hayatta kaldığı müddetçe oturması için bir başka şahsa bağışlardı. İşte bu muameleye ömrâ veya amrâ denmiştir. Ömrâ: "Bu mal sen öldükten sonra da çocuklarına aittir" veya "Sen ölünce benim çocuklarıma aittir" sözleriyle de yapılsa, fakihler, malin artık alıcıya ait olacağını, dilediği gibi bu malda tasarruf 1012 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/280. 1013 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/280. 1014 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/280. 1015 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/281. 1016 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/282. edebileceğini belirtirler. İmam Mâlik verici verme sırasında: "Senden sonra da senin mirasçılarına olsun" demedikçe, o kimsenin ölümü halinde, malın intifa hakkının vericiye döneceğine hükmetmiştir.1017 * HİBEDEN DÖNME ـ741 ـ6725 ـ2354 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر بُ ْن أ بُو بَ َ ََ َحدَّثَنَا أ . ِ َع ْن َعْو ٍف َع ْن خ َمةَ َسا ُ بُو أ َر ثَنَا أ ةَ؛ قَا َل َ ِي ُه َرْي ب َ قَا َل َر ُسو ُل ٍس َع : ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َء ّّللِ َص : ل ِذَا َشبَ َع قَا ِب أ َك َل َحتَّى إ ْ َكل ْ ِل ال ِذي يَعُودُ فِي َع ِطيَّتِ ِه، َكَمثَ َّ َل ال َّ َ َمثَ ِ إ . هُ َّم َعادَ فِي قِ ْيئِ ِه فَأ َكلَ ث .فِي الزوائد: ُ َر الحديث فِي الصحيحين ةَ ِي ُه َرْي ب َ ه ثقات. إ أنه منقطع. قَا َل احمد بن حنبل: لم يسمع ُ ِر َجال َرةَ ِي ُه َرْي ب َ عن غير أ . وإسناد أ َرةَ شيئا ِي ُه َرْي ب َ خس بن عمرو الهجري من أ . 741. (2384) (6728)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bağışını geri alan kimsenin durumu şu köpeğin durumu gibidir: Yalını yer, iyice doyunca kusar. Sonra kusmuğuna tekrar dönüp onu yer."1018 * SEVAP ÜMİDİYLE HİBE ْس َم ـ742 ـ6728 ـ2357 - ا ِعي ُل، قَاَ ِ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن إ َو ِكي ٌع ُّي ْب ُن ُم َح َّمٍد، ِن ثَنَا . َحدَّثَنَا َعِل : ْب ِ ِن ُم َجِّمع ْس َما ِعي َل ْب ِ ُم ْب ُن إ َرا ِهي ْب ِ ثَنَا إ ا ِريَةَ َرةَ؛ قَا َل َج ’ ا ِي ُه َرْي ب َ ٍر َع ْن أ ِن ِدينَا ِريِ َع ْن َع ْمِرو ْب َصا ْن : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْب َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْم قَا َل : يُثَ ِ ِهَبتِ ِه َما لَ َح ُّق ب ال َّر ُج ُل أ ْس َم .فِي الزوائد: ا ِعي َل بن مجمع وهو ضعيف َه ِم ا ْن ِ بن إ َ َرا ِهيم ْب ِ فِي إسناده إ . 742. (2387) (6729)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kişi, karşılığı verilmediği müddetçe hibesini geri alma hakkına sahiptir."1019 AÇIKLAMA: Önceki hadis, mutlak şekilde hibenin geri alınmasını yasakladığı halde, bu hadiste -karşılığını beklemek niyetiyle verilen- hibenin, karşılığı verilmediği taktirde geri alınabileceğini ifade etmektedir. Bazı alimler karşılık bekleyerek hibe yapılmasını caiz görmüş ise de Hanefilere ve kavl-i cedidinde Şâfiî'ye göre, karşılık bekleyerek verilen hibe batıldır. Çünkü meçhul bir satış hükmündedir. Halbuki hibenin gayesi karşılıksız bağıştır, karşılık beklemek bu maksada aykırıdır.1020 * KOCADAN İZİNSİZ KADININ HİBESİ ـ743 ـ6735 ـ2358 - ْب ُن يَ ْحيَى ثَنَا َع . ْي ُث ْب ُن َس ْعٍد َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْبن يَ ْحيَى ْبدُ ّّللا ْب ُن َو ْه َحدَّثَنَا . ٍب َح ْر َملَةُ َّ َر أ ْخبَ َر « ُج ٌل نِي الل ِن َماِل ٍك ِد َك ْع ِب ْب َّ َ ِم » ْن َولَ َ ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ أ ْن أب ّي َع ٍ ِ ُحِل ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِن َماِل ِك؛ أتَ ْت َر ُسو َل ّّللِ َصل َرةَ ا ْمَرأةَ َك ْع ِب ْب َجدَّتَهُ َخْي َها ل . ْت َ ِ فَقَال : هذَا َ ُت ب َصدَّقْ أنّ . ِي تَ َها إَّ َمْرأةِ فِي َماِل ْ َ يَ ُجو ُز ِلل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َها ِ َ َزْو ِج َه فَقَا َل ل ا َ َه ِل ب . ا ْستَأذَْنت ِإذْ فَ ِن َماِل ٍك، َزْو ِج َه نَعَ ْم. ا فَقَا َل َك : ْعباً؟ قَالَ ْت لَى َك ْع ِب ْب ِ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َه فَ : ا؟ َبع َث َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِي ّ ِ ُحل َصدَّ َق ب َرةَ أ ْ َ تَ َه ْل أِذْن َت ِل َخْي َر نَعَ ْم. ُسو ُل ّّللِ فَقَا َل: لَهُ ِ َه فَقَب ا ِمْن َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل . 743. (2389) (6730)- Ka'b İbnu Mâlik'in anlattığına göre: "Hanımı, kendine ait bir zinet eşyasını Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a götürüp: "Ben bunu tasadduk ediyorum" demiştir. Aleyhissalâtu vesselâm kendisine: "Kadının kendi malından (da olsa) bağışı kocasının izni olmadan caiz değildir. Acaba sen Ka'b'den izin aldın mı?" demiştir. Hanım "Evet!" deyince, hanımın kocası Ka'b İbnu Mâlik'e (bir adam göndererek): "Sen Hayre'ye zinetini tasadduk etmesine izin verdin mi?" diye sordurmuş, Ka'b: "Evet!" deyince Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kadının hibesini kabul buyurmuştur."1021 AÇIKLAMA: Dinimizde esas olan kadının kendi malında tasarruf yetkisine sahip olmasıdır. Bu sebeple cumhûr: "Kadın kendi malından kocasının izni olmadan dilediği şekilde tasarruf eder, tasadduk eder" diye hükmetmiştir. Bazı alimler 1017 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/282. 1018 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/283. 1019 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/283. 1020 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/283. 1021 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/284. (Tâvus ve Mâlik) "kadın kendi malının üçte birini tasadduk edebilir, fazlasını etmek için kocasından izin almalıdır" demiştir. Kadının sefih dediğimiz faydayı-zararı bilemeyecek halde aklî noksanlığı bulunması halinde kendi malından da olsa tasarruf edemeyeceği cumhurca da benimsenmiştir.1022 SADAKALAR BÖLÜMÜ * SADAKA ETTİĞİ ŞEYİ SATIN ALABİLİR Mİ? ْهِد ّيِ . َع ْن َعْبِد ّّللاِ ِز ثَنَا يدُ ْب ُن ها ُرو َ َ َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن . يَ َح ـ744 ـ6731 ـ2383 - ِكيٍم َما َ َ النَّ ْ ِي ُعث ب َ ْيِم ُّي َع ْن أ َما ُ َ التَّ ْي ثَنَا ُسلَ ْو َغ ْمَرةٌ َح َم َل َعلى فَر ٍس يُقَا ُل لَهُ َغ ْمٌر أ ِم؛ أنَّهُ عََّوا ْ ِن ال ِر ْب ِن َعاِمٍر، َع ِن ال ُّزبَ ْي َه ْب . ا ِم ْن أ ْف ََئِ ْو ُمْهَرةً فَ يُبَا ُع، يُ ْن َس ُب َرأى ُمْهًرا أ َهافِي الزوائد َر ِس ِه فَنَهى َعْن لَى فَ ِ إ : إسناده صحيح . 744. (2393) (6731)- Zübeyr İbnu'l-Avvam radıyallahu anh'ın anlattığına göre, "Kendisi ğamr veya gamra denilen bir atı hibe olarak vermiş, sonra o attan olduğu söylenen erkek veya dişi bir tayın satışa arz edildiğini görmüş, tayı satın almayı bırakmıştır."1023 AÇIKLAMA: Alimler, büyük çoğunluğuyla bu hadise dayanarak, hibe, tasadduk, zekat, kefaret, adak gibi yollardan bir yolla malını elden çıkaran bir kimsenin onu parayla tekrar satın almasını mekruh addetmişlerdir. İmam Mâlik, Kûfîler ve Şâfi'înin de böyle hükmettiği belirtilir. Ancak kerahet tahrimî değil, tenzihidir.1024 * SADAKA ETTİĞİ ŞEY VERASETLE GELİRSE ُّي ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا ُم َح . ـ748 ـ6732 ـ2388 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِ ٍر ال َّرقّ ِن ُن . َج ْعفَ َكِريِم َع ْن َع ْمِرو ْب ْ ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللا،ِ َع ْن َعْبِد ال ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل فَقَا َل ُشعَ : ْي ٍب َع ْن أب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل لَى النَّب ِ َء َر ُج ٌل إ َج : ِي ا ل ِّمى َحِديقَةً ُ َم إنّ . اتَ ْت ِي أ ْع َطْي ُت أ َها َو ْ إنَّ َولَم ِرثاً ِر تَتْ . ي ُر ْك َوا َغْي . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َك َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْي َك َحِديقَتُ َو َر َجعَ فَقَا َل : ْت إلَ َك، ْت َصدَقَتُ َو َجبَ ِ.في الزوائد: إسناده صحيح، عند من يحتج بحديث عمرو بن شعيب . 745. (2395) (6732)- Amr İbnu Şu'âyb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir adam Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Ben bahçemi anneme vermiştim. "Şimdi o vefat etti. Benden başka da varis bırakmadı (bahçeye varis olabilir miyim?)" dedi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şu cevabı verdi: "Senin sadakan tam oldu. Bahçen tekrar sana rücû etti."1025 AÇIKLAMA: Alimler, çoğunlukla veraset yoluyla geri gelen sadakaya temellük etmenin mekruh olmadığını söylerler.1026 * ARİYET ٍر ـ746 ـ6733 ـ2385 - نَا َحدَّثَ ْس َم ِه َشا . ا ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش ُم ْب ُن َع َّما ِ ثَنَا إ . ي ُل ْب ُن ُم ْسِلٍم؛ قَا َل ِ َر ْحب َحدَّثَنَا ُش : َمةَ َما ُ َسِم ْع ُت أبَا أ يَقُو ُل: و ُل يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع : ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ُمَؤدَّاةٌ ِريَةُ عَا َم ال . ْردُودَةٌ ْ ِمْن َحةُ ْ َوال ِ .فِي الزوائد: ي أمامة ب َ إسناد حديث أ ْس َما ِعي َل بن عياش ِ ِن حبا َ فِي صحيحه بوجه آخر . ِن عياش. فقد رواه اْب ضعيف، لتدليس إ . لكن لم ينفرد به اْب 746. (2398) (6733)- Ebû Ümâme ve Enes İbnu Mâlik radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Ariyet, sahibine döner, minha (intifası bağışlanan mal) sahibine iade edilir" buyurdular."1027 AÇIKLAMA: 1022 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/284. 1023 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/285. 1024 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/285. 1025 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/286. 1026 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/286. 1027 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/286. Minha veya meniha lügat olarak bağış demek ise de burada sütünden istifade edilmesi için bağışlanan hayvan veya meyvesinden istifade edilmesi için bağışlanan ağaç manasına gelir. Bu, belli bir müddet için yapılan bağıştır. Burada sadece menfaat bağışı mevcuttur, malın aslı sahibine aittir.1028 * HAVALE ـ747 ـ6734 ـ2454 - ْوبَةَ ْس َما ِعي ُل ْب ُن تَ ِ َحدَّثَنَا إ . ِن ُعبَ ْيٍد، َع ْن نَا َس ْب ُون ِن ُع َمَر ثَنَا ُه َشْي ؛ قَا َل ٌم َع ْن يُ َع ِن اْب ٍ قَا َل َر فِع : ُسو ُل ّّللِ ٌم ْ ُظل ّيِ غَنِ ْ َ َم ْط ُل ال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ٍئ . فَاتْبَ ْعهُ َت َعلى َمِل ْ ِحل ُ ِذَا أ .فِي الزوائد: فِي إسناده انقطاع بين يونس بن عبيد وبين َوإ ِن نافع. قَا َل أحمد بن حنبل: لم يسمع من نافع شيئا وإنما نافع عن أبيه بُو حاتم: لم يسمع من َ ِن معين و أ سمع من اْب . و قَا َل اْب نافع شيئا. قلت: وهشيم بن بشر مدلس، وقد عنعنه اهـ. كم صاحب الزوائد . 747. (2404) (6734)- İbnu Ömer radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Borcunu ödemeye muktedir olan kimsenin özürsüz olarak ödemeyi geciktirmesi zulümdür. Sen alacaklı durumda iken (alacağın) varlıklı ve güvenilir bir kimseye havale edilirse, bu havaleyi kabullen."1029 * ÖDEME NİYETİYLE BORÇLANAN ـ745 ـ6738 ـ2458 - ْب ِر ِ ُمْنِذ َحدَّثَنَا إ ْ ُم ْب ُن ال . دَْي ٍك َرا ِهي ِي فُ ََب َ َى ثَنَا اْب ُن أ . ا ِن ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن ’ ُسْفيَا َ َ َمْول ِر ْب َن، َع ْن َج ْعفَ ِ ِي ِميّ ْسلَ ٍر؛ قَا َل ِن َج ْعفَ ِي ِه َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َ ُم َح َّم : ٍد َع ْن أب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِض َي قَا َل : َكا َ َ ّّللاُ دَْينَهُ ِن َحتَّى يَقْ ُك ْن َم َع الدَّائِ ْم . يَ َما لَ ِز فِي . قَا َل: نِ ِه َما َي ْكَرهُ ّّللاُ ٍر يَقُو ُل ِل َخا ٍن فَ َكا َ َ َع : ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َج ْعفَ ِدَْي ِلي ب َه ْب فَ ُخذْ إَّ و ّّللا َم اذ . ِعي ْ ْيلَةً ِي َت لَ فَإنَّى أ . ِذي ْكَرهُ أ ْ َ أب َّ َب ْعدَ ال َ َسِم ْع ُت م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِم .فِي الزوائد: فِي إسناده صحيح . ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل 748. (2409) (6735)- Abdullah İbnu Cafer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Borç, Allah'ın hoşlanmadığı bir şeye ait olmadığı müddetçe, Allah-u Zülcelal hazretleri, borcunu ödeyinceye kadar borçlu ile birliktedir. "Ravi der, ki: "Abdullah İbnu Cafer, vekil harcına derdi ki: "Git, benim için borç al. Zira ben, Resûlullah'tan bu hadisi işittikten sonra Allah'ın benimle olmadığı bir gece geçirmekten hoşlanmam."1030 AÇIKLAMA: Hadis, meşru yolda, ödemek niyetiyle borçlanmaya bir teşvik, borçlanmaktan fazla korkmamaya bir irşaddır. Çünkü, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bu şekilde yapılan borçlanmalarda Cenab-ı Hakk'ın yardımcı olacağını vaadetmektedir. Bugünkü lüks hayat için, zaruri olmayan eşyalar için yapılacak borçların buraya girmeyeceği söylenebilir.1031 * ÖDEMEME NİYETİYLE BORÇLANAN َحِميِد ْب ُن ِزيَاِد ل ْ ِر. َحدَّثَنِي َعْبدُ ا ل َخْي ْ ْب ُن ُص َهْي ِب ا ّيِ ِن َضْيِف ٍر. ثَنَا يُو ُس ُف ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ُم ْب ُن َع َّما 748 ـ6736 ـ2415 - َحدَّثَنَا ِه َشا ِن َع ْمٍرو ْي ِب ْب ِن ُص َهْي ٍب، َع ْن ُشعَ ْب ّيِ ْب . ا َل ِن َصْيِف قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِر َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل َخْي ْ َهْي ُب ال َر ُج ٍل يَ ِدي ُن َحدَّثَنَا ُص : َما يَّ ُ أ َو ُهَو ُم ِرقاً ،ً لِقى ّّللاَ َسا ِيَهُ إيَّاه،ُ َ َو دَْينا فّ ِخ َزا ِم ُّي ْجِم ُع . أ ْ ََيُ ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِ ِد َحدَّثَنَا إ . ْ ِن َصْيِفي،ٍ َع ْن َعل ثَنَا يُو ُس ُف ْب ُن ُم َح َّمٍد ْب َّي ّّللاُ َع ِ ّيِ َصل ِي ِه َع ْن َجِدِّه ُص َهْي ٍب َع ِن النَّب ِن ِزيَاٍد َع ْن أب َحِميِد ْب ْ نَ ْحَو ال هُ َ م َّ َو َسل ْي ِه فِي إسناده يوسف بن ُم َح ل .فِي الزوائد: َّمد، ذكره َ ِن حبا َ فِي الثقات اْب . بُو حاتم ِن حبا َ فِي َ وقَا َل أ : بأس به. و قَا َل البخاري: فِي ِه نظر. اهـ.وعبد الحميد بن زياد ذكره اْب ِن الثقات. و قال ابو حاتم: شيخ اهـ. حبا َ فِ وزياد بن ذكره اْب ي الثقات . 749. (2410) (6736)- Süheyb el-Hayr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim ödememek kastıyla borca girerse Allah'ın huzuruna hırsız olarak çıkar."1032 * BORÇTA CİDDİYET 1028 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/286. 1029 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/287. 1030 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/287. 1031 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/287. 1032 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/288. ِن َسَوا ٍء َحدَّثَنَا ُم َح ـ785 ـ6737 ـ2414 - ْب بَةَ ِق َع ْن َّمدُ ْب ُن ثَ . ْعلَ َو َّرا ْ ِِم َع ْن َم َطٍر ال ّ ُمعَل ْ ٍن ال ثَنَا َعِّمى ُم َح َّمدُ ْب ُن َسَوا ٍء َع ْن ُح َسْي ِن ُع َمَر؛ قَا َل َع ِن اْب ٍ نَافِع : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْو ِد ْر َه َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِض َي ِم ْن َح َسنَاتِ ِه َم ْن َما َت َو قَا َل : َعلْي ِه ِدينَا ٌر أ َّم . ِدينَا ٌر ٌم قُ َس ثُ ْي لَ َو ََ ِد ْر َهٌم .فِي الزوائد: بُو حاتم َ فِي إسناده ُم َح َّمد بن ثعلبة بن سواء، قَا َل فِي ِه أ : أدركته ولم أكتب عنه، ولم أكتب عنه، ولم أر وباقي ِر َج ”سناد ثقات، َعلَى شرط مسلم . لغيره من ا’ئمة فِي ِه كما، غيره. ال ا 750. (2414) (6737)- İbnu Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Üzerinde bir dinar veya bir dirhemlik borçla ölen kimsenin borcu, onun hayır ve hasenatından ödenir. Orada (mahşer yerinde) ne dinar ne de dirhem vardır."1033 * BORÇLUYA MÜHLET ٍر ـ781 ـ6735 ـ2415 - َمْي ِن نُ ِبي َعْبِد ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َ َر ثَنَا أ . ثَنَا ا’ ْيدَةَ ا ُودَ َع ْن بُ ِي دَا ب َ أ ٍ ِم َّي ْع ’ َم ُش َع ْن نَفَ ْيع َع ِن ْسل . َ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكا َ َ َم ْن أْن َظ َر النَّب : ُم ِ ّيِ َصل ْع ِسراً ُك ّلِ يَ ْوٍم َصدَقَةٌ ِ ل . َهُ ب ه،ُ فِي ُك ّلِ يَ ْوٍم َصدَقَةٌ ُ ل ْ ِ ِه َكا َ َ لَهُ ِمث ّ َو َم ْن أْن َظ َرهُ بَ ْعدَ ِحل .فِي الزوائد: فِي إسناده نفيع بن الحارث ا’عمي الكوفي، وهو متفق َعل . َى ضعفه 751. (2418) (6738)- Büreyde el-Eslemî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim bir borçluya mühlet verirse, her gün için bir sadaka sevabı kazanır. Kim onun borcunu vadesi geldikten sonra tehir ederse, tehir ettiği müddetçe, her geçen gün (alacağı mal kadar) sadaka yazılır."1034 * BORCUNU İSTEMEDE ANLAYIŞ َقْي ِس ُّي ـ782 ـ6738 ـ2422 - ْ ال ِ ِن ال َّصبَّاح ُمَؤ َّم ِل ْب َر ِش ُّي ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . قُ ْ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن ال َّسائِ ِب ُم َجبَّ ٍب ال ُّي، َع ْن َع َّطائِِف ال َح ّقِ ْ َصا ِح ِب ال قَا َل ِل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َرةَ؛ أ ِي ُه َرْي ب َ ِن يَاِمي َن، َع ْن أ ْبِد ّّللاِ : ْب َك فِ ُخذ: ي ْ َحقَّ ِر َوا ٍف ْو َغْي َهذَ . ى شرط مسلم َعفَا ٍف .فِي الزوائد: ا إسناده صحيح َوا ٍف، أ هُ ثقات َعلَ ُ ِر َجال ِن . ورواه اْب حبا َ فِي صحيح . 752. (2422) (6739)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bir hak sahibine: "Sen hakkını (borçludan) imkân nispetinde günahlara girmeden al" buyurdular."1035 * HAK SAHİBİ SÖZ SAHİBİDİR ُّي ـ783 ـ6745 ـ2428 - َّمدُ ْب ُن َعْبِد ا َحدَّثَنَا ُم َح ’ نِ َى ال َّصْنعَا َع ِن ْعل . ِي ِه َع ْن َحبَ ٍش َع ْن ِع ْكِر َمةَ َما َ َ َع ْن أب ْي ِمُر ْب ُن ُسلَ ثَنَا ُم ْعتَ ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ِ َح ّقٍ اْب : ْوب ٍن أ ِدَْي ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي ّّللاِ َصل ُب نَب ُ ْطل َء َر ُج ٌل يَ َك ََ َج . ِم ا ْ ِبَ ْع ِض ال ب َ م َّ َر فَتَ َكل . ُسو ِل ّّللِ َهَّم َص َحابَةُ فَ ِ ِه ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ . ِه، َحتَّى َم فَقَا َل : « ْه َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ َطاٌ َ َعلى َصا ِحب ِن لَهُ ُسل إ َّ َ َصا ِح َب الدَّْي ِضيَهُ ِن يَق ».فِي الزوائد: فِي إ معين وأبو حاتم وأبو زرعة ْ بُو علي الرج ّي، ضعفه أحمد و اْب َ سناده حيش واسمه بن قيس، أ . 753. (2425) (6740)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir adam gelerek Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan bir alacağını veya bir hakkını talep etti. Bunu yaparken nezâkete uymayan bazı yakışıksız söz sarfetti. Resûlullah'ın ashabı adama dersini vermek istediler. Ama Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm müsaade etmeyip: "Bırakın! Zira alacaklı kimsenin, hakkını alıncaya kadar borçlu üzerinde söz hakkı vardır" buyurdular."1036 ـ784 ـ6741 ـ2426 - بُ َ َما َ ،َ أ ْ ِن ُعث ِن ُم َح َّمِد ْب ُم ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب َرا ِهي ْب ِ ِي َع ِن َحدَّثَنَا إ ب َ ُظنُّهُ قَا َل.-ثَنَا أ ِي ُعبَيَدَةَ -أ ب َ ِن أ . ثَنَا اْب و َشْيبَةَ ا’ ؛ قَا َل ِر ّيِ ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ب َ ، َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ ْع : ْي ِه َم ِش َع ْن أ َكا َ َ َعلَ يَتَقَا َضاهُ دَْيناً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل لَى النَّب ِ ِ ٌّي إ َء أ ْع َراب َج . ا َضْيتَنِي ْي ِه، َحتَّى قَا َل لَه:ُ قَ َعلَ فَ ْشتَدَّ ْي َك إَّ َح ّرِ ُج َعلَ ُ أ . وا ُ َوقَال ُم؟ قَا َل َو فَاْنتَ : ْي َح َك َهَرهُ أ ْص َحابُهُ ِ ! ّ تَدْ : ِي ِري َم ْن تُ َكل ُب َحقّ ُ ْطل إنّ . فَقَا َل ِي أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْم النَّب : ؟ ِ ُّي َصل ُكْنتُ َح ّقِ ْ َم َع َصا ِح ِب ال َه هَّ ََ ا ْي ٍس فَقَا َل لَ ْن ِت قَ ِ ب لَى َخْولَةَ ِ َّم أ ْر َس َل إ ُ ِر ث : ِضينَا ْمٌر فَأقْ إ ْ َ َكا َ َ ِعْندَ ِك تَ ِضيَك فَقَالَ ْت َر نَ . ُسو َل ّّللِ َحتَّى يَأتِيَنَا تَ : عَ ْم ْمُرنَا فَنَقْ ِي أْن َت يَا َر بأب . قَا َل: َضتْهُ ْ َع َم فَقَض َى ’ هُ فَأق . ا ِ َّي َوأدْ ْوفَى ْع . ا َل َراب ْوفَ ْي َت. أ فَقَ : أ َك فَقَ : ولئِ َك ِخيَا ُر النَّا ُس ّّللاُ ل . ا َل َ ُ أ . ٍ ْعتَع َر ُمتَ َحقَّهُ َغْي َها ال َّضِعي ُف ِفي َ يَأ ُخذُ ِّمةٌ ُ َس ْت أ ِدّ إنَّهُ ق .فِي الزوائد: هُ ُ ُ ِر َجال َهذَا إسناد صحيح، َ ثقات. ’ بُو حاتم بن َعْبدُ ّّللا قَا َل فِي ِه أ َ َرا ِهيم ْب ِ َ إ : صدوق . 1033 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/288. 1034 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/289. 1035 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/289. 1036 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/290. 754. (2426) (6741)- Ebu Sa'îdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Bir bedevi Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek, Efendimizin uhdesinde bulunan alacağını istedi ve bunu yaparken seri davrandı. Hatta: "Borcunu ödeyinceye kadar seni tâciz edeceğim" dedi. Ashab-ı Kiram hazretleri bedeviyi azarlayıp: "Yazık sana! Kiminle konuştuğunu bilmiyorsun galiba!" dediler. Adam: "Ben hakkımı talep ediyorum" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm, ashabına: "Sizler niçin hak sahibinden yana değilsiniz?" buyurdu ve Havle Bintu Kays radıyallahu anhâ'ya adam göndererek: "Sende kuru hurma varsa benim borcumu ödeyiver. Hurmamız gelince borcumuzu sana öderiz" dedi. Havle: "Hay hay! Babam sana kurban olsun Ey Allah'ın Resûlü!" dedi. Kadın, Resûlullah'a borç verdi, o da bedeviye olan borcunu kapadı ve ayrıca yemek ikram etti. (Bu tavırdan memnun kalan) bedevi: "Borcunu güzelce ödedin. Allah da sana mükafatını tam versin" diye memnuniyetini ifade etti: Aleyhissalâtu vesselâm da: "İşte bunlar (borcunu hakkıyla ödeyenler) insanların hayırlılarıdır. İçindeki zayıfların, incitilmeden haklarını alamadıkları bir cemiyet iflah olmaz" buyurdular."1037 * ÖDÜNÇ VERME ُّي ـ788 ـ6742 ـ2435 - عَ ْس َق ََنِ ْ ٍف ال َى َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ُخل . َ ِن ثَنَا َيعُل . ْي ِس اْب ٍر َع ْن قُ َما ُ َ ْب ُن يُ َسْي ْي َك ُرو ِم : ا َ َ ّيٍ ثَنَا ُسل ؛ قَا َل َ لَى َع َطائِ ِه ِ َف ِد ْر َهٍم إ ْ أل َمةَ قَ ْ ِر ُض َعل ٍ َ يُقْ نَا ذُ ُ َما ُ َ ْب ُن أ ْي َ ُسل . َضاهُ ْي ِه فَقَ َعلَ َوا ْشتَدَّ َّما َخ َر َج َع َطا ُؤهُ تَقَا َضا َها ِمْنهُ فَل . َ َمةَ قَ ْ فَأ َك َّن َعل َّم أتَاهُ َغ . فَقَا َل ِض َب يُ ِر فَ : ْض َمَك َث أ ْش ُهراً لَى َع َط أق ائِي ْ ِ َف ِد ْر ِهٍم إ ْ نَعَ ْم. نِي أل . قَا َل: َمةً َو َكَرا . َّم ُعتْبَةَ ُ يَا أ ! َخِري َطةَ ْ َك ال ْ ِّمى تِل ُ َهل ِي ِعْندَ ِك التّ َم ْختُو َمةَ ْ ِ َه ال . ا َء ْت ب َه فَ . فَقَا َل: ا ِد ْر َهم َجا َح َّر ْك ُت ِمْن َضْيتَنِي َما تِي قَ ّ َرا ِه ُم َك ال َها لَدَ َو ّّللاِ انَّ أ قَا َل َما َوا ِحداً ا : بُو َك ً َ ََِّلِلَفِ أ ِى؟ قَا َل َت ب ْ َك َعلى َما فَعَل َح َملَ َم . قَا َل: ا َسِم ْع َت ِمنَّى؟ قَا َل َم : ا َسِم ْع ُت ِمَن َك َما َّ : ي ّّللاُ ِ َّي َصل ِن َم ْسعُوٍد أ َّ َ النَّب َك تَذْ ُكُر ِع ِن اْب َسِم ْعتُ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه ِر َ َعل : َما ِم ْن ُم ْسِلٍم يُقْ َمَّرةً َها َكا َ َ َك َصدَقَتِ ِن إَّ َمَّرتَْي ْرضاً قَ قَ : َكذَل َك اَْنبَأنِي اْب ُن ُم ْسعُوٍد.فِي الزوائد: َهذَا ُض ُم ْسِلما . ا َل ً ِن حبا َ فِي صحيحه َ إسناده ضعيف. ’نقيس بن رومي مجهول. ى تضعيفه وسليما َ بن يسير، متفق َعل . والحديث قد رواه اْب ِن مسع لَى اْب ِ بإسناد إ ود . 755. (2430) (6742)- Kays İbnu Rûmî merhum anlatıyor: "Süleyman İbnu Üzünân, Alkame'ye, ödeneği gelme zamanına kadar bin dinar borç vermişti. Ödeneği çıkınca, borcunu ondan istedi ve sert davrandı. O da hemen ödedi, ancak Alkame Süleyman'a kızmıştı. Birkaç ay durup yanına geldi: "Ödeneğim gelinceye kadar bana bin dirhem ver!" dedi. Süleyman yine: "Pekala! Memnuniyetle!" dedi (ve ailesine yönelerek:) "Ey Ümmü Utbe! Şu yanındaki mühürlü keseyi getir!" diye seslendi. Kadın keseyi getirdi. Süleyman, Alkame'ye: "Vallahi işte ödediğin dirhemler! Ben bunlardan tek dirhemi yerinden kımıldatmadım!" dedi. Bunun üzerine Alkame: "Allah babandan razı olsun. O halde alacağını tahsil için bana olan o kaba davranışın sebebi neydi?"dedi. Süleymân: "Senden işittiğim hadisler!" cevabını verdi. "Benden ne işitmiştin?" "Sen İbnu Mes'ud radıyallahu anh'dan naklen Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Bir müslümana bir şeyi iki kere borç olarak veren hiçbir müslüman yoktur ki, onun bu davranışı, o şeyi bir kere sadaka etmiş gibi sevap olmasın!" buyurmuştur. Bunun üzerine Alkame: "Evet, İbnu Mes'ud bana böyle haber vermişti!" diye te'yîd etti."1038 َكِريِم ـ786 ـ6743 ـ2431 - ْ ُم ْب ُن َخاِلٍد َحدَّثَنَا ُعْبيدُ ّّللاِ . ْب ُن َعْبِد ال َو ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن يَ ِز . َحدَّ ثَنَا ِه َشا . يدَ بُو َحاتٍِم ُم ثَنَا أ . ْب ُن َ ثَنَا ِه َشا ِن َماِل ٍك قَا َل ِس ْب نَ َ ِي ِه َع ْن أ ِي َماِل ٍك َع ْن أب ب َ ِن أ َخاِلٍد ثَنَا َخاِلدُ ْب ُن يَ ِز : يدَ ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ قَا َل : ي َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْسِر َي ب ُ أ ْيلَةَ َرأْي ُت لَ ِة َم ْكتُوباً َجنَّ ْ َها َى بَا ِب ال َعل : اِل ْشِر أ ْمثَ ِعَ ب ال َّصدَقَة . ُت ُ ْ ل َع َش َر فَقُ َمانِيَةَ ِثَ ْر ُض ب قَ ْ ِة؟ ِج : ْب ُري ُل َوال يَا ! َض ُل ِم َن ال َّصدَقَ ْر ِض أفْ قَ ْ َما بَا ُل ال َو قَا َل: ’ ِعْندَهُ َج َّ َ ال َّسائِ َل يَ ْسأ ُل . ٍة ِم ْن َحا ِر ُض إَّ ِر ُضَ يَ ْستَقْ ُم ْستَقْ ْ َوال ِن .فِي الزوائد: فِي إسناده خالد بن يزيد، ضعفه أحمد و اْب ّي وغيرهم بُو زرعة والدارقطن َ ُود والنسائى و أ بُو دَا َ معين و أ . 756. (2431) (6743)- Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Miraç gecesinde cennetin kapısı üzerinde şu ibarenin yazılı olduğunu gördüm: "Sadaka on misliyle mükafatlandırılacaktır. Ödünç para onsekiz misliyle mükafatlandırılacaktır." Ben: "Ey Cibril! Ödünç verilen şey ne sebeple sadakadan daha üstün oluyor?" diye sordum. "Çünkü dedi, dilenci (çoğu kere) yanında para olduğu halde sadaka ister. Borç isteyen ise, ihtiyacı sebebiyle talepte bulunur."1039 ٍر ـ787 ـ6744 ـ2432 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ِ ثَنَا إ . ي ِ ب َ ِن أ ِ ُّي، َع ْن يَ ْحيَى ْب ْب ُن َح َمْيٍد ال َّضبّ َحدَّثَنِي ُعتْبَةُ إ ْس ؛ قَا َل َحا َق ّيِ ُهنَائِ ِن َم ال : اِل ِك ْ َس ْب ُت أنَ َسأل : ا َل ْ َما َل فَيُ ْهِدى لَهُ؟ قَ ْ ِر ُض أ َخاهُ ال ال َّر ُج : ُل ِمنَّا يُقْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : 1037 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/290-291. 1038 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/291-292. 1039 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/292. َعلى الدَّابَّ ِة، َف ََ يَ ْر ْو َح َملَهُ فَأ ْهدَى لَه،ُ أ ْرضاً َحدُ ُكْم قَ َر َض أ ِذَا أقْ إ هُ ْ بَل َو ََ يَقْ ْب َل ذِل َكْب . َك َها َوبَ ْينَهُ قَ ُكو َ َ َج َرى بَ ْينَهُ فِي إهَ . أ ْ َ يَ ِي إسحاق ِن فِي إسناده عتبة بن حميد الضبي، ضعفه أحمد و أ . حبا َ فِي الثقات َ الزوائد: بُو حاتم ب َ ِن أ وذكره اْب . و يَ ْحيَى اْب يعرف حاله . 757. (2432) (6744)- Yahya İbnu Ebî İshak el-Hünâî anlatıyor: "Hz. Enes radıyallahu anh'a: "Bizden bir adam, (din) kardeşine borç olarak mal verir. Sonra malı alan kimse borç verene bir hediyede bulunur (bu hususta ne dersin?)" diye sordum. Enes bana şu cevabı verdi: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Biriniz bir malı borç verse, sonra alan da veren kimseye bir hediye vermek veya bineğine bindirmek istese, sakın o hediyeyi almasın, bineğine de binmesin. Eğer aralarında borç-alıp vermezden önce böyle (dostane) muameleler olmuşsa o başka."1040 AÇIKLAMA: Alimler çoğunluk itibariyle borç veren kimsenin, borç alan kimseden hediye almak, hayvanını kullanmak, hatta satacağı mala müşteri olmak gibi, menfaat ifade eden herbir şeyi fâiz addederek yasaklamışlardır. Bu yasağı çoğunluk tahrime hamleder. Sadece Hanefiler buna mekruh demiş, borçlunun borcunu öderken aldığından daha iyisini vermesini, hatta hediyede bulunmasını caiz addetmişlerdir. Ancak takvaya uygun olan bunlardan sakınmaktır.1041 * ÖLÜNÜN BORCUNU ÖDEME ـ785 ـ6748 ـ2433 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ثَنَا ُعفَّ . ا ُ َ َحدَّثَنَا أ . َمةَ ِ ثَنَا . ي َح َّمادُ ْب ُن َسلَ ب َ ٍر، َع ْن أ بُو َج ْعفَ َ ُمِل ِك أ ْ أ ْخبَ َرنِي َعْبدُ ال ِن ا َع ْن َس ْعِد ْب ِة ِد ْر َهٍم َرةَ ِمائَ َر نَ ْض ’ َك ثَثَ َّ َ أ َخاهُ َما َت َوتَ َ ِل؛ أ ْطَوا َر . َك ِعيَ َوتَ ا. ى ِعيَاِل ِه ً َها َعلَ ْنِفقَ ُ َردْ ُت أ ْ َ أ فَأ . ي ّّللاُ َّ ِ ُّي َصل فَقَا َل النَّب َ م َّ َو َسل ْي ِه ِدَْي َعل : نِ ِه َ إ َّ َ أ َخا َك ُم ْحتَبَ ٌس ب . ِض َعْنهُ فَاق . فَقَا َل: ْ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َع َر ُسو َل ّّللِ َصل ِن يَا ! ادَّ َرْي ِدينَا ُهَم قَدْ أدَّْي ُت ا َعْنهُ إَّ تْ ِنَةٌ َها بَّي َس لَ ْي َولَ ا ْمَر . قَا َل: أةٌ َها ُمِحقَّةٌ ِن فَأ ْع ِط .فِي الزوائد: إسناده صحيح. حبا َ فِي الثقات َها فإنَّ ٍر ذكره اْب بُو َج ْعفَ َ عبد الملك أ . وبافي رجال ا”سناد صحيح. قَا َل: وليس لسعد َهذَا فِي الكتب الستة سوى َهذَا الحديث الواحد . 758. (2433) (6745)- Saîd İbnu'l-Atval radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Kardeşi ölmüş ve üçyüz dirhem mal ve geride bakıma muhtaç horanta bırakmıştır. Der ki: "Ben bu parayı ailesine harcamayı arzu ettim. Aleyhissalâtu vesselâm: "Kardeşin borcundan dolayı hapsedilmiştir. Borcunu sen ödeyiver" buyurdu. Sa'd da: "Ya Resûlullah! Ben onun yerine borcunu ödedim. Yalnız bir kadının iddia edip şahitlendiremediği iki dinarı ödemedim" dedi. Bunun üzerine Resûl-i Ekrem aleyhissalâtu vesselâm Sa'd'a: "Sen kadına iddia ettiğini ver. Çünkü kadın gerçeği söylemektedir" buyurdu."1042 * ÜÇ BORCU ALLAH ÖDER بُو ُكَر ـ788 ـ6746 ـ2438 - ْي ٍب َر ْب ُن َحدّثَنَا أ . َعْو ٍ ،َ َع ِن َ َو َج ْعفَ َمةَ َسا ُ بُو أ َ ِ ُّي َوأ ِرب ُم َحا ْ َو َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ال ِر ْشدَْي ُن ْب ُن َس ِعيٍد ثَنَا ْنعٍُم َ بُو ُكَر اِ ْب ْي ٍب ِن أ َ ِن ؛ قَا َل أ : ِر ّيِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َمعَافِ ْ ِن َعْبٍد ال ْنعٍُم َع ْن ِع ْمَرا َ َ ْب َ ِن أ َو ِكي ٌع َع ْن ُسْفيَا َ ،َ َع ِن اِ ْب َو َحدَّثَنَا َع ْمِرو؛ قَا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ قَا َل : « َر ُسو ُل ّّللِ َصل َضي ِم ْن َصا ِحب َّ َ الِدّي َن يُقْ َم إ ا َت ِ ِذَا َمِة إ ِقيَا ْ ال ََ َم ْن يَ ِدي ُن فِي َث ِه يَ ْوم . ََ ِث َخ ََ ٍل َ ّ إ : ال َّر ُج ُل ِ ِّوِه َو َعدُ ِّو ّّللاِ ِ ِه ِلعَدُ َّوي ب ِل ّّللاِ فَيَ ْستَِدي ُن يَتَقَ ِي َّوتُهُ فِي َسب تَ ْضعُ ُف ق . ََ ُ ّ ِ ِري ِه إ َوا َويُ ِنُهُ َما يُ َكفّ ٌمَ، يَ ِجدُ َو َر ُج ٌل يَ ُمو ُت ِع ٍن ْندَهُ ُم ْسِل ِدَْي ب . َعلَى ِدينِ ِه ْن ِك ُح َخ ْشيَةُ ْزيَة،َ فَيَ عُ ْ ْف ِس ِه ال َف ّّللاَ َعلَى نَ َو َر ُج ٌل َخا َم . ِة ِقيَا ْ ال َ ِضي َع ْن ه ُؤ ََِء يَ ْوم َّ َ ّّللاَ يَقْ ِ فَإ ».فِي الزوائد: فِي إسناده َع . ضعفه أحمد وابن معين والنسائي وغيرهم . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن زياد بن أنعم الشيباني، قاضي إفريقية، وهو ضعيف 759. (2435) (6746)- Abdullah İbnu Amr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şüphesiz, borç sahibi (ödemeden) ölünce, borcu Kıyamet günü ondan alınır. Fakat şu üç sebeple borçlanan kimse bu hükmün dışındadır: 1) Adamın gücü Allah yolunda (savaşta) zayıflar, o da Allah düşmanına ve kendi düşmanına karşı kuvvetlenmek için borçlanır. 2) Bir adamın yanında bir müslüman ölür, onu kefenleyip gömecek parası olmaz, bu maksatla borçlanır. 3) Bir adam, bekarlık sebebiyle nefsinden Allah'a karşı korku hisseder. Dinine zarar gelir endişesiyle (borçlanarak) evlenir. Allah Teâla hazretleri, Kıyamet günü, bunların borçlarını kendisi öder."1043 1040 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/293. 1041 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/293. 1042 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/293-294. 1043 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/294.
|
| Bugün 700 ziyaretçi (1765 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
( ؟ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َك 
) نَا ْ ل ٍ َ قَا َل ق : ُ َما ْت ثَ َوبَِقيَ ِ َ َو ِع ْش ُرو َ ،َ نَا ْ اث . ي ّّللاُ َّ فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : َ َوأ ْم َس َك َوا ِحدَةً َوال َّش ْهُر هكذَا ثَ َث َمَّرا ٍت، َوال َّش ْهُر هكذَا، ال َّش .فِي الزوائد: ى شرط مسلم ْهُر هكذَا، إسناده صحيح َعل . َ 526. (1656) (6513)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bir gün): "Ramazan ayında kaç gün geçti?" buyurdular. Biz: "Yirmiiki, geriye de sekiz gün kaldı!" dedik. Resûlullah bu cevabımız üzerine: "Ramazan ayı şu kadardır, Ramazan ayı şu kadardır, Ramazan ayı şu kadardır!" diyerek (ellerinin parmaklarıyla) üç kere gösterdi ve sonuncu sefer bir parmağını büktü (yani yirmidokuz işareti yaptı)."707 َحدَّثَنَا ُم َج . ا ِهدُ ْب ُن ُمو َس ـ827 ـ6814 ـ1685 - ى ْ قَا ِس ُم ْب ُن َماِل ٍك ال ْ ُّي ثَنَا ال ِي َزنِ ُم . ب َ ِي نَ ْض َرة،َ َع ْن أ ب َ ِر ُّي، َع ْن أ ُج َرْي ْ ثَنَا ال َرةَ؛ قَا َل ُر ِمَّما ُص ْمنَا ثَثِ ُه : ي َن َرْي َو ِع ْشِري َن، أ ْكثَ تِ ْسعاً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َما ُص ْمنَا َعلَى َع ْهِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل .فِي الزوائد: إسناده 703 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/158. 704 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/159. 705 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/159. 706 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/159. 707 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/160. ُود َى شرط مسلم بُو دَا َ بُو مسعود، اختلط بأخر عمره. والحديث رواه أ َ صحيح َعل . إ أ َ الجريري، واسمه َس ِعيِد بن إياس أ ِن مسعود والترمذي من حديث اْب . 527. ( 1658) (6514)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın sağlığında ramazan ayını yirmidokuz gün olarak tutmamız otuz tutmamızdan daha fazladır."708 * YOLCULUKTA ORUÇ TUTULUR MU? ِح ْم ِص ُّي ـ825 ـ6818 ـ1668 - ْ ُم َصفَّى ال ِن ْ ، َع ِن اْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ٍ ِن ُع َمَر، َع ْن نَافِع ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َح ْر ٍب، َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ْب َمَر؛ قَا َل ُع : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِر قَا َل : ُم فِي ال َّسفَ ِّصيَا ال ِ ّرِ ب ْ َس ِم َن ال ْي ل . َ َ ُم َح َّمد بن المصفي، ذكره اْب . ووثقه مسلمة والذهبي فِي ِن إسناد حديث اْب . ’ حبا َ فِي الثقات ِن فِي الزوائد: عمر صحيح َ الكاشف. بُو حاتم وقَا َل أ : صدوق وقَا َل النسائي: صالح. وباقي ِر َجال ا”سناد َعلَى شرط الشيخين. 528. (1665) (6515)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yolculuk (sefer) sırasında oruç tutmak birr (denen makbul ve mahbûb amelden) değildir."709 ِح َزا ِم ُّي ـ828 ـ6816 ـ1666 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِن ِ ِن َزْيٍد، َع ِن اْب َحدَّثَنَا إ . اْب َمةَ َسا ُ ْيِم ُّي، َع ْن أ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ُمو َسى التَّ ِن َعْو ٍف؛ ِي ِه َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َع ْن أب ْب َمةَ ِي َسلَ ب َ قَ : ِش ا َل َها ٍب، َع ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُم قَا َل : َصائِ َح َضِر ْ ُمْف ِطِر فِي ال ْ ِر َكال . بُو إ ْس َحا َق َر َم َضا َ َ فِي ال َّسفَ َش ْي قَا َل أ . ٍء َ ِ َس ب ْي َحِدي ُث لَ ْ هذَا ال .فِي الزوائد: فِي إسناده انقطاع. أسامة بن ِن معين والبخاري. ورواه النسائي َى تضعيفه بُو سملة بن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن، لم يسمع من أبيه شيئا. قَالَه اْب َ زيد، متفق َعل . وأ َ مرفوعا عن أنس بن مالك( م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل هو عبد غير أنس بن مالك خادم النَّب ). 529. (1666) (6516)- Abdurrahman İbnu Avf radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Seferde Ramazan orucu tutan hazerde oruç tutmayan gibidir."710 AÇIKLAMA: Bazı alimler bu hadisten, sefer (yolculuk) sırasında Ramazan orucu tutmamanın daha iyi olacağı neticesini çıkarmışlardır. Ancak bazı âlimler de bunu "oruç tutmaya takati yetmeyenler için olabilir" diye kayıtlayarak, tutabilen kimsenin Ramazan orucunu seferde de tutmasının muvafık olacağını söylemiştir.711 * RAMAZANDA BİR GÜN YEMENİN KEFARETİ ـ835 ـ6817 ـ1671 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ِي َ َحدَّثَنَا أ . ب َ ِن َعْبِد ال َّر ْح َم ِن َع ْن أ ثَنَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ َع ْن ُح َمْيِد ْب َرةَ؛ قَا َل َ َر ُج ُه : ُل فَقَا َل َرْي م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أتَى النَّب : َك؟ قَا َل ْك . َهل ُت َ ْع ُت َعلَى ا ْمَرأتِي فِي َر َم : َضا َ َ َو َم قَا َل: ا أ ْهلَ . فَقَا َل َوقَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ النَّب : قَا َل ِ ّي َصل ِن أ . قَا َل: قَا َل ِج أ ْعتِ : َ دُ ْق َرقَبَةً ِعَي ِن ُمتَتَاب ُص ْم : َ ا َل َش ْهَرْي ِطي ُق قَ ُ أ : ّي َن ِم ْس ِكينَا قَا ْطِعْم , ِستِ َس اَ ل: عَ َر ا ْجِل ْس فَ . َق َجلَ ْ َعى ال ٍل يُدْ ِ ِم ْكتَ َي ب تِ ُ أ ِ فَبَ ْيَن . ِه قَا َل َما ُهَو كذِل َك إذْ َصدَّ ْق ب َه ْب فَتَ ْ َر فَقَا َل اذ : ُسو َل ّّللِ يَا ! ْي ِه ِمنَّا َها أ ْه ُل بَ ْي ٍت أ ْحَو ُج إلَ َما بَ ْي َنَ بَتَْي َح ّق،ِ َك ْبالَ ِذي بَعَثَ َّ َوال َك . قَا َل: ِل ْق فَ أ . ْب ُن يَ ْحيَى ْط فَاْن َط ِعْمهُ ِعيَالَ ِن َح ْر َملَةُ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا . َو ْه ٍب ِر ْب ُن ُع َمَر . َجبَّا ْ ثَنَا ثَنَا َع . ْي ِه ْبدُ ال َّي ّّللاُ َعلَ َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل َرةَ ِي ُه َرْي ب َ ِ ِب، َع ْن أ ُم َسيّ ْ ِن ال َحدَثَنِي يَ ْحيَى اْب ُن َس ِعيٍد، َع ِن اْب بذِل َك فَقَا َل َ م َّ َو َسل َم : َكانَهُ َو ُص ْم يَ ْوماً ِن .(وصم يوما مكانه) فِي الزوائد: ماجة َهذَا الزيادة قد انفرد بها اْب . وفِي إسنادها عبد ُود والترمذي َو الجبار بن عمر، وهو ضعيف، ضعفه اْب . وقَا َل البخاري: عنده مناكير. قَا َل النسائي ِن معين وأبو دَا : ليس بثقة. ِن : متروك. يونس َوقَا َل الدارقطني َرةَ ِي ُه َرْي ب َ ِن سعيد: و َكا َ َ ثقة. وقد جاء من حديث أ و قَا َل اْب : منكر الحديث. و قَا َل اْب موفوعا ((من أفطر يوما من َر َم َضا َ َ من غير رخصة لم يجزه صيام الدهر)) و َهذَا الحديث تخالفه الزيادة. 530. (1671) (6517)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Bir adam Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Helak oldum!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Seni helak eden şey nedir?" diye sordu. Adam: "Ramazan içinde hanımıma temasta bulundum!" dedi. Resûlullah: "Öyleyse bir köle âzâd et!" buyurdu. Adam: "Kölem yok ki!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Üst üste iki ay oruç tut!" emretti. Adam: "Tahammül edemem" dedi. Resûlullah: "Öyleyse altmış fakir doyur!" buyurdu. Adam: "(Bu kadar yiyeceği) bulamam!" dedi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm adama: "Otur!" dedi. Adam oturdu. Adam bu şekilde beklerken arak denen bir 708 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/160. 709 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/161. 710 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/161. 711 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/161. sepet hurma getirildi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Haydi bunu götür ve tasadduk et!" buyurdular. Adam: "Ey Allah'ın Resûlü! Seni Hak ile gönderen Zât-ı Zülcelâl'e yemin olsun şu iki kayalık (Uhud ve Air dağları) arasında (yani Medine'de) yaşayan aileler içerisinde buna bizden daha muhtacı yoktur!" dedi. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Öyleyse haydi götür, horantana yedir!" buyurdular." Hadisin yine Ebu Hureyre'den yapılan bir başka rivayetinde şu ziyade mevcuttur: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm adama: "Ramazandan bozduğun gün yerine bir gün oruç tut!" buyurur."712 AÇIKLAMA: Hadis, özürsüz olarak Ramazan orucunu bozan kimseye terettüp eden ahkâmı beyan etmektedir: İmkânı olan, sırayla şunlardan birini ceza olarak yapacaktır: Köle âzâdı veya altmış fakirin doyurulması veya altmış gün oruç; ayrıca bozulan orucun kazası. Bunlardan hiçbirine gücü yetmeyen bir gün kaza edecektir. Rivayette adama terettüp eden tasadduku Resûlullah'ın bağışladığını görmekteyiz. Bu bahis daha önce genişçe açıklandı.713 * ORUÇLU KUSARSA ـ831 ـ6815 ـ1678 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ّيِ َّطنَافِ ِس َحدَّثَنَا أ . َى َو ُم َح َّمدُ اْبنَا ُعبَ ْيٍد ال ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ ْس َحا َق، َع ْن يَ ِز ثَنَا يَ ْعل . قَا:َ يدَ ِي َمْر ُزو ٍق؛ قَا َل ب َ ِي ٍب، َع ْن أ ِي َحب ب َ ِن أ ْب : ْب َن ُعبَ ْيٍد أ َسِم ْع ’ ُت ف َضالَةَ ِهْم فِي يَ ْوٍم َكا َ َ يُ ُصو ُم ْن هُ ْي ِ َّي َخ َر َج َعلَ َحٍدّ ُث أ َّ َ النَّب ِر َّي يُ َصا . ِش َر فَدَ َعا ب . َب ِإنَا ٍء فَ . ناَ ْ َج ْل َر فَقُ : ُسو َل ّّللِ ل إ َّ َ هذَا يَ ْوٌم . ُت يَا ! ُكْن َت يَ ُصو ُمهُ قَا َل أ ِي قِئْ َول ِكنّ . فِي الزواءد: فِي إسناده دمحم بن إسحق، وهو مدلس، وقد روى بالعنعنة. وأبو مرزوق، يعرف اسمه، ولم يسمع من فضالة ففي الحديث ضعف وانقطاع. 531. (1675) (6518)- Fezâle İbnu Ubeyd el-Ensarî radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, oruçlu olduğu bir günde yanlarına gelmiş, içmek üzere su istemiş ve içmiştir. "Ey Allah'ın Resûlü! Bugün siz oruçlu idiniz!" denince: "Evet öyleydim, lakin (az önce) kustum (orucum bozuldu)" buyurmuştur."714 * ORUÇLU MİSVAK VE SÜRME KULLANIR MI? ـ832 ـ6818 ـ1677 - ِ ّيِ ُمَؤِدّ ُب، َع ْن ُم َجاِلٍد َع ْن ال َّش ْعب ْ بُو إ ْس َما ِعي َل ال َ ثَنَا أ ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ َما ُ َ ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ْ ، َع ْن َحدَّثَنَا ُعث َم ْسرو ٍق، َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِر ِخ َص قَا َل : ِل ال َّصائِِم ال ِّسَو ِم ا ُك ْن َخْي ا .فِي الزوائد: إسناده مجالد، وهو ضعيف. لكن له شاهد من حديث عامر بن ربيعة رواه البخاري وأبو داود والترمذي. 532. (1677) (6519)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Oruçlunun hayırlı hasletlerinden biri misvak kullanmasıdır." 715 ِح ْم ِص ُّي ـ833 ـ6825 ـ1675 - ْ َمِل ِك ال ْ ُم ْب ُن َعْبِدال ّي،ِ ِه َشا ِق بُو التَّ َ َحدَّثَنَا أ . ِ ثَنَا بَِقيَّة. ي ِه ُ َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب ثَنَا ال ُّزبَ ْيِد ُّي، َع ْن ِه َشا َع : َح ْن َعا ِء َشةَ؛ قَالَ ْت َ َو ُهَو َصائِ ٌم ا ْكتَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ إسناده ضعيف لفعف الزبيد ّي َل .فِي الزوائد: ، واسم سعيد َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِن بن عبدالجبار. أبي داود ْكر ْب بُو بَ َ بينه أ . 533. (1678) (6520)- Yine Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm oruçlu iken gözüne sürme çekti."716 AÇIKLAMA: Ebu Hânife, Şâfiî gibi bir kısım alimlerimiz göze çekilen sürmenin -tadı boğazda hissedilse bile- orucu bozmayacağına hükmetmiştir. İmam Mâlik'e göre boğaza ulaşacağından korkulursa sürme haramdır, değilse mekruhtur, boğaza ulaşırsa oruç kaza edilir.717 * ORUÇLU HACAMAT OLUR MU? 712 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/162. 713 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/162-163. 714 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/163. 715 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/163. 716 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. 717 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. ُودُ ْب ُن َر ـ834 ـ6821 ـ1678 - ِشٍد َودَا ُّي، ِ َم قَا:َ ا َ َ َحدَّثَنَا أيُّو ُب ْب ُن . ُم َح َّمٍد ال َّرقّ ْي ْشٍر، َع ِن ثَنَا ُمعَ َّمُر ْب ُن . ا ُسلَ ِ َنا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ب ثَ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ’ ب َ ، َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ َم ِش، َع ْن أ ْع : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َم ْح ُجو ُم َ َعل : ْ َوال ِج ُم َحا ْ أف .فِي الزوائد: ْ َط َر ال ّي إسناد حديث أبي هريرة منقطع. قال أبي حاتم: عبد ّّللا بن بشر لم يثبت سماعه من ا’ عمش. وإنما يقول: أبو بكر بن كتب إل عياش عن ا’عمش. 534. (1679) (6521)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Hacamat yapan da yaptıran da orucunu bozmuş olur."718 AÇIKLAMA: Daha önce de geçtiği üzere, cumhûra göre hacamat edenin de hacamat olanın da orucu bozulmaz, sadedinde olduğumuz hadis mensuhtur.719 * ORUÇLUYKEN ÖPME ـ838 ـ6822 ـ1656 - ِي َشْيبَةَ ب َ ِن أ ْكِر ْب بُو بَ َ ِي يَ ِزيدَ َحدَّثَنَا أ . ب َ ٍر، َع ْن أ ِن ُجبَ ْي ٍن، َع ْن إ ْس َرا ِءي َل، َع ْن َزْيِد اْب فَ ْض ُل ْب ُن دُ َكْي ْ ثَنَا ال ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل َمَّوةِ النَّب ال َّضبّ ْت ِ ّي،ِ َع ْن َمْي ُمونَهَ قَالَ َ م َّ َو َسل َو ُه َم : ا َ َع ْن َر ُج ٍل قَبَّ َل ا ْمَرأتَهُ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل ُسئِ َل النَّب َ ِ َما َصائِ قَدْ أف . ْ َط َر . قَا َل: فِي الزوائد: إسناده ضعيف، تفاقهم على ضعف زيد بن جبير وضعف شيخه أبي يزيد الضنى. ونقل عن التقريب: أبي زيد ّي وقال الزبير ّي: حديث منكر، وأبي يزيد مجهول. ال َّضنّ مجهول. ِ 535. (1686) (6522)- Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın azadlılarından Meymune radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a oruçlu iken, oruçlu hanımını öpen adam hakkında sorulmuştu: "İkisinin orucu da bozulur!" buyurdular."720 AÇIKLAMA: Bu hadisin zahirine göre hükmeden alim olmuşsa da cumhûr, başka hadisleri esas alarak öpme ile orucun bozulmayacağına hükmetmiştir. Onlar bunu: "Bu durumda bozulma tehlikesi vardır" diyerek tevil ederler.721 * ORUÇLUYKEN MÜBAŞERET َوا ِس ِط ُّي ـ836 ـ6823 ـ1655 - ْ ٍر، َع ِن ِن َعْبِد ّّللاِ ال ِن ُجبَ ْي َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َخاِلِد ْب . ِن ال َّسائِ ِب، َع ْن َس ِعيِد ْب ِي، َع ْن َع َطا ِء ْب ب َ ثَنَا أ اْب : ُم ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل ْ ِر ال َّصائِِم فِي ال ِي َكب ْ َو ُكِرهَ ِلل َّش ُر ا ِّب ّخِ َص ِلل َرة،ِ بَا َش .فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف دمحم بن خالد، شيخ ابن ماجة. 536. (1688) (6523)- İbnu Abbas radıyallahu anh anlatıyor: "Yaşlı oruçlulara mübaşeret (öpme vs.) hususunda ruhsat tanındı ise de gençlere mekruh kılındı."722 * ORUÇLUYKEN GIYBET ـ837 ـ6824 ـ1685 - ٍ ِي َرافِع َحدَّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . ب َ ِر ّي،ِ َع ْن أ بُ َمقْ ْ ِن َزْيٍد َع ْن َس ِعيـٍد ال ْب َمةَ َسا ُ َر ِك، َع ْن أ َمبَا ْ ثَنَا َعْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال َرةَ؛ قَا َل َرْي ُه : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُر َّب ُجو ُع َص قَا َل : ْ ال َس لَهُ ِم ْن ِصيَاِمِه إَّ ْي ائٍِم ل . َ َس لَهُ ِم ْن قَيَاِمِه إَّ ْي َو ُر َّب قَائٍِم لَ َهُر ال َّس . فِي الزوائد: إسناده ضعيف. 537. (1690) (6524)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nice oruçlular vardır ki, tuttuğu oruçtan yanına sadece çektiği açlık kâr kalır. Nice gece namazı kılanlar vardır ki onların da kârı gece uykusuz kalmaktan ibarettir." 723 718 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. 719 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/164. 720 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. 721 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. 722 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. 723 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/165. * SAHUR ٍر ـ835 ـ6828 ـ1683 - َمٍر َّشا َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . بُو َعا ِن َعبَّا ٍس َع ِن ثَنَا أ . ثَنَا َز ْم َ َع ِن اْب َع ْن ِع ْكِر َمةَ َمةَ ، َع ْن َسلَ ْب ُن َصاِلحٍ عَةُ َ؛ قَا َل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّيِ َصل ِر النَّب : َها ِم النَّ ِم ال َّس َحِر َعلى ِصيَا َطعَا ِ ِل ا ْستَ . ِعينُوا ب ْي َّ ِم الل ِة َعلَى قِيَا ُو لَ قَ ْيل ْ ِال َوب .فِي الزوائد: إسناده زمعة بن صالح ضعيف. 538. (1693) (6525)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Gündüz orucuna sahur yemeği ile yardımcı olun, kaylûle (öğle uykusu) ile de gece namazına yardımcı olun!"724 * İFTARDA ACELE ـ838 ـ6826 ـ1685 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ِي َ َحدَّثَنَا أ . ب َ َع ْن أ َمةَ ِي َسلَ ب َ ِن َع ْمٍرو َع ْن أ ْشٍر، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ب َرةَ؛ قَا َل َرْي ٍر َما َع َّج ُه : َخْي ِ َ يَ َزا ُل النَّا ُس ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْط َر قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِف ْ يَ ُه ل . ودَ يُ َؤ ِّخ ُرو َ َ ُوا ال ْ فَإ َّ َ ال .فِي الزوائد: إسناده صحيح، على شرط الشيخين. والحديث من رواية سهل بن سعد، رواه الشيخا َ وغير هما. 539. (1698) (6526)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "İnsanlar iftarı tacil edip (geciktirmedikleri) müddetçe hayır üzere devam ederler. Öyleyse iftarı tacil edin (ilk vaktinde orucunuzu açın). Çünkü yahudiler, iftarlarını tehir ederler."725 AÇIKLAMA: Dinimiz, sahur yemeğine teşvik ettiği gibi, iftarı geciktirmemeyi emretmiştir. Oruçtan maksad vücudu ölçüsüzce acıktırıp bedene zahmet vermek değildir. Her hususta olduğu üzere burada da fazilet, sünnetin teşri ettiği şekle uymaktadır. Sünnete muhalefet hayırdan uzaklaşmanın alâmetidir. Sünnet hususundaki titizliğin kaybolması iftarın geciktirilmesinde ortaya çıksa bile ehemmiyet taşımaktadır. Ya âdâba, kılık kıyafete, günlük hayatımızın akışına tesir eden hususlardaki sünnete muhalefet? Elbette bu, daha büyük felaketlerin alâmeti olmaktadır.726 * ORUÇLU CÜNÜB SABAHLARSA ـ845 ـ6827 ـ1752 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِ و ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح. قَا:َ ثَنَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن ِر ّيِ؛ قَا َل قَا ْ ِن َع ْمٍرو ال َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن َج ْعدَةَ ٍر، َع ْن يَ ْحيَى ْب ِن ِدينَا ُعيَ ْينَةَ و ُل َع ْن َع ْمِرو ْب َرةَ يَقُ َسِم ْع : َ ُت أبَا ُه َرْي َك ْعبَةَ ْ َو َر ِّب ال َما ! ُت ْ ل ْف أنَا ق : ِط ْر ُ يُ ْ َو ُهَو ُجنُ ٌب، فَل َم ْن أ ْصبَ َح، . هُ قَالَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ُم َح َّمدٌ .فِي الزواءد: إسناده صحيح. رواه ا”مام أحمد من َّي هذا الوجه، وذكره البخاري تعليقا. وفي الصحيحين: إ َّ َ أبا هريرة سمعه من الفضل. وزاد مسلم. ولم أسمعه من النبي َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ّّللاُ َعل . َ 540. (1702) (6527)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh demiştir ki: "Hayır! Kâbenin Rabbine yemin olsun! "Cünüb olarak sabahlayan kimse orucunu bozsun!" sözünü ben söylemedim. Bunu söyleyen, Muhammed aleyhissalâtu vesselâm'dır."727 AÇIKLAMA: Ashab ve tâbiinden bazıları, cünüb olarak sabahlayan kimsenin orucunun bozulacağına hükmetmiştir. Ancak, bundan daha sahih hadislere dayanan cumhûr, cünüb halde sabahlayanın orucunun bozulmayacağına hükmetmiştir.728 * HZ. NUH'UN ORUCU ـ841 ـ6825 ـ1714 - َع ْن ِيعَةَ ِن َرب ِر اْب َع ْن َج ْعفَ ِهيعَةَ ِن لَ ،َ َع ِن اْب ِي َمْريَم ب َ ِي َس ْه ٍل ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن أ ب َ ِي ُل ْب ُن أ َحدَّثَنَا َس ْه ب َ أ َسِم َع َعْبِد ّّللاِ ْب َن َع فِ يَقُو ُل َرا ٍس؛ أنَّهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْمٍرو يَقُو ُل : ا َ ْطِر َويَ ْوم ِف ْ ال َ يَ ْوم نُو ٌح الدَّ ْه َر، إَّ َ َصام ‘ ْض .فِي الزوائد: إسناده ابن لهيعة، وهو ضعيف. َحى 724 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/166. 725 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/166. 726 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/166. 727 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/167. 728 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/167. 541. (1714) (6528)- Abdullah İbnu Amr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Nuh aleyhisselâm Ramazan ve Kurban bayramları hariç, yıl orucu tutmuştur" dediğini işittim."729 * ŞEVVALDEN ALTI GÜN ٍر ـ842 ـ6828 ـ1718 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ثَنَا بَِقيَّة. ْب ُن َخاِلٍد ُ َصدَقَةُ ِر ُّي ثَنَا . ؛ قَا َل َسِم ْع ُت أبَا َما ِ ِر ِث الذّ َحا ْ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ال َّي ّّللاُ َي َر ُسو ِل ّّللِ َصل ْوبَا َ َ َمْول ِ َّي، َع ْن ثَ َء ال َّر َحب أ ْس َما َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َ َع ْن َر ُسو ِل ّّللِ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َعل ا َل َ نَّهُ قَ َ َ؛ أ م : َح َسنَ ِة فَلَهُ ْ ِال َء ب ال َّسنَ ِة َم ْن َجا َ َمام ْطِر، َكا َ َ تَ ِف ْ أيَّاٍم بَ ْعدَ ال ِستَّةَ َ َم ْن َصام َها أِل َع .فِي الزوائد: الحديث قد رواه ابن حبا َ فِي صحيحه قال السند ّي: يريد فهو صحيح، وقال: وله شاهد ْش ُر أ ْمثَ 542. (1715) (6529)- Sevbân Mevla Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Ramazan bayramından sonra altı gün oruç tutan, yıl orucu tutmuş gibi olur. Zira (ayet-i kerime'de) "Kim bir hayır amelde bulunursa ona yaptığının on misli ecir verilir" (buyrulmuştur)" dediğini işitmiştir."730 * TEŞRİK GÜNLERİ ORUÇ TUTULMAZ ـ843 ـ6835 ـ1718 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َمة،َ َع ْن َحدَّثَنَا أ . ِي سلَ ب َ ِن َع ْمٍرو َع ْن أ َما َ ،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْي ثَنَا َعْبدُال َّر ْح َم ِن ْب ُن ُسلَ َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب أ : ْي ِه َ َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ ُم أ ْك ٍل َو : ُش ْر ٍب َو َسل ًى أيَّا ُم ِمن أيَّا .فِي الزوائد: إسناده صحيح على شرط الشيخين. 543. (1719) (6530)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "(Hacc sırasında) Mina'da geçirilen günler yeme içme günleridir."731 ـ844 ـ6831 ـ1725 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ُّى ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا أ . ِ . قَا:َ ٍت، َع ْن َو َعِل اب ِي ثَ ب َ ِن أ ِي ِب ْب َو ِكي ٌع َع ْن ُسْفيَا َ َ َع ْن َحب ثَنَا َخ َط َب أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِن ُس َحْيٍم؛ أ ْشِر ْب ِن ُم ْطِعٍم َع ْن بَ ِر ْب ِن ُجَبْي ْب ِ ِق نَافِع فَقَا َل التَّ ْشِري ْف يَّام : َ ٌس َ نَ إَّ َجنَّةَ ْ يَدْ ُخ ُل ال َّ َ ُم هِذِه ا ِ َوإ ُم أ ْك ٍل َو ُش ْسِل ’ ْر ٍب َمةٌ أيَّا َ يَّام .فِي الزوائد: رواه ابن خزيمة فِي صحيحه.قال السندي: يريد، فالحديث صحيح. 544. (1720) (6531)- Bişr İbnu Suhaym radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm teşrik günlerinde hutbe okudu ve dedi ki: "Cennete sadece müslüman kimse girecektir ve şurası da muhakkak ki bu günler yeme içme günleridir." 732 * CUMARTESİ ORUCU ـ848 ـ6832 ـ1726 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . ِ ِن يَ ِزيــدَ َع ْن َخال ْو ِر ْب َس، َع ْن ثَ ِن ثَنَا ِعيس َى ْب ُن يُونُ ِن َم ْعدَا َ َ َعْبِد ّّللاِ ْب ِد ْب ْي ُكْم بُ : ْشٍر؛ قَا َل ِر َض َعلَ تُ َما افْ فِي ال َّسْب ِت إَّ َ ُصو ُموا يَ ْوم تَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل . ُعودَ ِعنَ ٍب َر ُسو ُل ّّللِ َصل َحدُ ُكْم إَّ ْم يَ ِجدْ أ فَإ ْ َ لَ يَ ُم َّصهُ ْ َء َش َج َرةٍ فَل َحا أ . نَا ُم ْوِل َحدَّثَ ٍر ُم ْسعَدَةَ ِن بُ ْس َح َّمدُ ْب ُن . ِن َم ْعدَا َ َ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن يَ ِزيدَ َع ْن َخاِلِد ْب ْو ِر ْب ِي ٍب َع ْن ثَ ثَنَا ُسْفيَا ُ َ ْب ُن َحب ْختِ ِه؛ قَالَ ْت ُ َ َع : ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَ : يريد، ْب . ا َل السندي ِن فَذَ َك . فِي الزوائد: رواه ا حبا َ فِي صحيحه َر نَ ْحَو قَا َل . هُ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُود وقيره بإسناد آخر ِ فالحديث صحيح. ي دَا ب َ والمتن موجود فِي أ . 545. (1726) (6532)- Abdullah İbnu Büsr radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Cumartesi günleri, farz oruçlar dışında oruç tutmayın. Sizden biri, o gün, üzüm çöpünden veya bir ağaç kabuğundan başka (yiyecek) bir şey bulamasa bile, onları emip oruç tutmasın."733 AÇIKLAMA: Hadis, ramazan, nezir, kefaret, kaza gibi farz oruçlar dışında cumartesi günü oruç tutmamayı emreder. Mezhep imamları, sadece cumartesi gününde oruç tutmayı mekruh saymışlardır.734 729 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/167. 730 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/168. 731 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/168. 732 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/168. 733 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/169. 734 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/169. * AREFE GÜNÜ ORUCU ٍر ـ846 ـ6833 ـ1731 - ُم ْب ُن َع َّما ِن َعْبِد ّّللاِ َع ْن َحدَّثَنَا ِه َشا . ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن ِعيَا ِض ْب َع ْن إ ْس َحا َق ْب ِ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ي َح ْمَزةَ ب َ أ ِ َ؛ قَا َل ْعَما ِن النُّ ِر ّيِ َع ْن قَتَادَةَ ْب ُخدْ ْ يَقُو ُل َس ِعيٍد ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع : ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل َسنَةٌ َر لَهُ َ َع َرفَة،َ ُغِف يَ ْوم َ َم ْن َصام بَ ْعدَهُ َو َسنَةٌ َمهُ َما أ .فِي الزوائد: ى ضعف إسحا إسناده ضعيف تفاقهم َعل ي فروة َ ِ ب َ َء له شاهد ْبدُ ّّللا بن أ ق بن َع . نعم قد َجا صحيح. 546. (1731) (6533)- Katâde İbnu'n-Numân radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Arafe günü oruç tutan kimsenin önündeki bir yıl ile geçmişteki bir yıllık (küçük) günahları mağfiret olunur" dediğini işittim."735 * AŞURA ORUCU َح ـ847 ـ6834 ـ1738 - دَّ ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ ّيٍ ثَنَا أ . ؛ َ ِن َصْيِف ِ ّيِ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ٍن َع ِن ال َّش ْعب َضْي ٍل، َع ْن ُح َصْي ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن فَ َء قَا َل: َ َعا ُشو َرا يَ ْوم َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : نَا ْ ل َ؟ قُ يَ ْوم ْ ال َ َحدٌ َطِعم ْطعَ ْم ِم : ْن ُكْم أ ْم يَ َم ْن لَ َ َو ِمنَّا قَ : ِمنَّا . ا َل َطِعم فَأتِ ُّموا بَِقيَّةَ ْطعَ ْم يَ ْو ِم . ُكْم ْم يَ َ َو َم ْن لَ يَ ْو ِمِهْم . قَا َل َم ْن َكا َ َ َطِعم يُتِ ُّموا بَِقيَّةَ ْ عَ ُرو ِض فَل ْ َم فَأ ْر ِسل : ِدينَ ِة ُوا إلى أ ْه ِل ال ْ عَ ُرو ِض َحْو َل ال ْ يَ ْعنِي أ ْه .فِي َل ال ولم يرو عن ُم َح َّمد بن صيف . وله شاهد فِي السحيحين من ّي إسناده صحيح، غريب َعل . غير الشعبي َ الزوائد: ى شرط الشيخين ِن السنّي. لَى النسائي، وليس فِي رواية اْب ِ حديث سلمة بن ا’كوق والربيع بن معّوذ. والحديث قد عزاه المزي إ 547. (1735) (6534)- Muhammed İbnu Sayfî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Aşure günü bize sordu: "Bugün sizden bir şey yiyen var mı?" Biz de: "Yiyen de var yemeyen de" dedik. Bunun üzerine: "Bu günün geri kalanını bir şey yiyen de, yemeyen de (oruçla) tamamlasın. Arûz halkına da haber salın, onlar da günün geri kalan kısmını (oruçla) tamamlasınlar" buyurdu." Râvi der ki: "Arûz ile, Medine civarındaki Arûz nam mevkiin ahalisini kastetti."736 AÇIKLAMA: Daha önce de belirttiğimiz gibi, Ramazan orucu farz olmazdan önce Aşure orucu farz idi. Ancak Ramazan'ın farziyetinden sonra, Aşure orucu, isteyenin tutup isteyenin tutmayacağı müstehab bir oruç olarak teşri edilmiş, farziyeti kaldırılmıştır. Bu hadis, farziyetiyle ilgilidir.737 * PAZARTESİ-PERŞEMBE ORUCU ْن َحدَّثَ بَ ِر ُّي ـ845 ـ6838 ـ1745 - نَ عَ ْ عَ ِظيِم ال ْ عَبَّا ُس ْب ُن َعْبدُ ال ْ ِن ا ال . ِل ْب َع ْن ُس َهْي ِن ِرفَا َعةَ ٍد، َع ْن ُم َح َّمِد اْب ثَنَا ال َّض َّحا ُك ْب ُن ُم ْخلَ نَ ْي ْ َكا َ َ يَ ُصو ُم اث َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ َرة،َ أ ِي ُه َرْي ب َ ِي ِه َع ْن أ َع ْن أب ِي َصاِلحٍ ب َ َس أ َخِمي ْ ِقي َل: ُسو َل ّّللِ ِن َوال َر . فَ ُصو ُم يَا ! َك تَ إنَّ ِن نَ ْي ْ اث ا َ َّ َ يَ ْوم َ َس؟ فقَا َل أ َخِمي ْ َو ” ال ِهَما ِل ُك ّلِ ُم ْسِلٍم ْغِف ُر ّّللاُ فِي َس يَ َخِمي ْ ِجِر ثَنَ ْي . ي َن ِن َوال َها ُمتَ َحا إ . و ُل َّ َحتَّى يَ ْص َط يَقُ : ِل دَ ْع .فِي الزوائد: ُهَما ِن إسناده صحيح، غريب. مخلد ِن حبا َ فِي الثقات، تفرد بالرواية عنه الضحاك اب و ُم َح َّمد بن رفاعة ذكره اْب . وباقي إسناده ُود والنسائي َى شرط الشيخين َعل . بُو دَا َ وله شاهد من حديث أسامة بن زيد، رواه أ . وروي الترمذي بعض فِي الجامع، و قَا َل: حسن غريب. 548. (1740) (6535)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Pazartesi ve Perşembe günleri oruç tutardı. Kendisine, "Ey Allah'ın Resûlü! Siz Pazartesi ve Perşembeleri oruç tutuyorsunuz (bunun hikmeti nedir?)" diye sorulmuştu. Şu açıklamada bulundu: "Allah Teâla hazretleri pazartesi ve perşembe günleri birbirlerine küsenler hariç bütün müslümanlara mağfiret buyurur ve (amelleri arzeden meleğe); "Küs olan bu iki kişi barışıncaya kadar onları bırak!" emreder."738 AÇIKLAMA: Hadisin Tirmizi'deki veçhinde "Ameller pazartesi ve perşembe günleri Rab Teâla'ya arzedilir. Ben amelimin, oruçlu olduğum halde arzedilmesini severim" buyrulmuştur. 735 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/170. 736 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/170. 737 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/170. 738 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/171. Hadis, pazartesi ve perşembe günleri oruç tutmaya teşvik etmektedir. Ayrıca bu günlerde müslümanların küslüklerini giderip barışmaları istenmektedir. O günlerdeki ilahî mağfiret "küs olmama" şartına bağlanmıştır. Hadiste dikkat edilirse küslüğe sebep olan durumda haklı-haksız ayırımı yapılmıyor. Kendini haklı gören kimse de küslüğün giderilmesinde adım atmakla mükelleftir.739 * HARAM AYLARINDA ORUÇ ِح َزا ِم ُّي ـ848 ـ6836 ـ1743 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ِ ُودُ ْب ُن َع َطا ٍء َحدَّثَنَا إ . ِن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ثَنَا دَا . َحِميِد اْب ْ َحدّثَنِي َزْيدُ ْب ُن َعْبِد ال َخ َّطا ِب، َع ْن ْ ِن ال ِم َر ِج ْب ٍب ِن َزْيِد ْب َى َع ْن َصيَا نَه َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِن َعبَّا ٍس؛ أ ِي ِه َع ِن اْب َما َ َ َع ْن أب ْي ُسل .فِي الزوائد: َ ُود بن عطاء، وهو ضعيف متفق َعلَى ضعفه إسناده دَا . 549. (1743) (6536)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah, aleyhissalâtu vesselâm Receb ayı orucunu yasaklamıştır." 740 AÇIKLAMA: Hadis zayıftır, sahih olma durumunda, "yılın onbir ayında sadece Receb'te tamamıyla oruç tutmak yasaklanmış olabilir" diye tevil edilmiştir. Çünkü Receb haram aylardan biridir ve bu aylarda oruç tutmak müstehabdır.741 ـ885 ـ6837 ـ1744 - ِ ِن َمة،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال َّصبَّاح. َسا ُ ِن أ ِن َعْبِد ّّللاِ اْب َو ْرد ُّي، َع ْن يَ ِزيدَ ْب َرا ِز الدَّ عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال ِن َزْيٍد َكا َ َ يَ ُصو ْب َمةَ َسا ُ َّ َ أ َ َ؛ أ َرا ِهيم ْب ِ ُح ُرِم إ ْ ْش ُهَر ال َ ُم أ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل فَقَا َل ل : ُح ُرِم َهُ ْ َر َك أ ْش ُهَر ال فَتَ َّم َشَّواً ُص ْم . ثُ َحتَّى َما َت ْم يَ َز ْل يَ ُصو ُم َشَّواً ل .فِي الزوائد: إسناده صحيح. بن الحارث التيمي، َ َ َرا ِهيم ْب ِ إ أنه منقطع بين ُم َح َّمد بن إ وبين أسامة بن زيد. 550. (1744) (6537)- Muhammed İbnu İbrahim anlatıyor: "Üsame İbnu Zeyd radıyallahu anhümâ Haram aylarda oruç tutardı. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kendisine: "Şevvâl'de oruç tut!" buyurdular. O da, bundan sonra haram aylarda orucu terketti ve vefat edinceye kadar Şevvâl ayında oruç tuttu."742 * ORUÇ BEDENİN ZEKÂTIDIR ْكٍر ـ881 ـ6835 ـ1748 - بُو بَ َر ِك َ َحدَّثَنَا أ . ُمبَا ْ ُّي ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال عَدَنِ ْ ال َمةَ ِز ْب ُن ِر ُز ْب ُن َسلَ لعَ ِزي ْ ح َو َحدَّثَنَا ُم ْح . ثَنَا َعْبدُ ا َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ َع ْن ُج ْمَها َ َ َع ْن أ ِن ُعبَ ْيدَةَ َع ْن ُمو َسى ْب َ ُم َح َّم : ٍد، َجِميعاً م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َش ْي قَا َل : ٍء َز َكاةٌ ِل . ُك ّلِ َج َسِد ال َّصْو ُم ْ َو َز َكاةُ ال ِر . ُز فِي َحِدثِي ِه قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َص َزادَ ُم ْح : َ َو م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِر ل : ُم نِ ْص ُف ال َّصْب ال .فِي الزوائد: إسناده ِّصيَا ْي ِه وهو متفق َعلَى تضعيفه. الحديث من الطريقين معا ضعيف. فِي ِه ُمو َسى بن عبيدة الزير ّي. ومدار الطريقين َعلَ 551. ( 1745) (6538)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Her şeyin bir zekatı (temizlenme vasıtası) vardır, cesedin zekatı oruçtur." Muhrız rivayetinde şu ziyadede bulundu: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şunu ilave etti: "Oruç, sabrın yarısıdır." 743 ٍر ـ882 ـ6838 ـ1747 - ْخ َحدَّثَنَا ِه َشا . ِم ُّي ُم ْب ُن َع َّما ِ ثَنَا َس ِعيدُ ْب ُن يَ ْحَيى الل . ٍت َع ْن َّ اب ِن ثَ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َع ْمٍرو، َع ْن ُم ْصعَ ِب ْب ِر؛ قَا َل ِن ال ُّزبَ ْي َع : ْبِد ّّللاِ ْب َّ ِن ُمعَ أف اٍذ فَقَا َل ْ َط َر َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِعْندَ َس ْعِد ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َمُكُم َ َوأ َك َل َطعَا ُكُم ال َّصائِ ُمو َ ،َ ي ّّللاُ َعل : أف َط َر ِعْندَ أ’ ََئِ َكةُ َ م ْ ْي ُكُم ال ْت َعلَ َّ َو َصل فِي إسناده مصعب بن ثابت، عن َع . ْب .فِي الزوائد: ْبدُ ّّللا بن الزبير، ضعيف َرا ُر، 552. (1747) (6539)- Abdullah İbnu'z-Zübeyr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Sa'd İbnu Muâz'ın yanında iftar açmıştı. Şöyle buyurdular: "Yanınızda oruçlular iftar etti. Yemeklerinizden ebrâr olanlar yedi, size de melaikeler rahmet duasında bulundular."744 * ORUÇLUNUN YANINDA YENİRSE? 739 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/171. 740 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/171. 741 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/172. 742 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/172. 743 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/172. 744 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/173. ـ883 ـ6845 ـ1748 - ى ُم َصفَّ ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ِ ثَنَا َبِقيَّة. ي ِه؛ قَا َل ُ َرْيدَة،َ َع ْن أب ِن بُ َما َ َ ْب ْي ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن : َعْبِد ال َّر ْح َم ِن َع ْن ُسلَ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل ِل ِب ََ ٍل َر ُسو ُل ّّللِ َصل م : غَدَا ِء يَا ِب ََ ُل َ ْ إنّ . ِي َصائِ ٌم ال ! فَ َقا َل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : نَأ ُك ُل َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِة َج أ ْر َزاقَنَا. نَّ ْ ْض ُل ِر ْز ِق ِب ََ ٍل فِي ال أ َشعَ ! ََ . ْر َت، يَا ِب ََ ُل َوفَ َ م ْ َوتَ ْستَ ْغِف ُر لَهُ ال ِ ُح ِع َظا ُمهُ َسبّ ُم تُ َّ َ ال َّصائِ أ ِك َل ِعْندَهُ؟فِي َ ُ َما أ ئِ َكةُ ِن فِي إسناده ُم َح َّمد بن َع . متفق َعلَى تضعيفه. حاتم وا ْبدُ ال َّر ْح َم ِن الزوائد: وكذبه اْب ’زد ّي. 553. (1749) (6540)- Büreyde radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Bilal radıyallahu anh'a: "Yemek ye, ey Bilâl!" demişti. "Ben oruçluyum!" diye karşılık verdi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm: "Biz rızıklarımızı yiyoruz. Bilal'in rızkının fazlı cennettedir. Ey Bilâl yanında yemek yenen oruçlunun kemiklerinin tesbih ettiğini ve meleklerin de onun için istiğfarda bulunduğunu hissettin mi?" buyurdular."745 * ORUÇLUNUN DUASI MAKBUL ٍر ـ884 ـ6841 ـ1783 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍِم ُم ْب ُن َع َّما َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ُّي ثَنَا ال . ؛ قَا َل ْ َمدَنِ ْ ِن ثَنَا إ ْس : َحا ُق ْب ُن ُعبَ ْيِد ّّللاِ ال َسِم ْع ُت َعْبدَ ّّللاِ ْب ِي ُملَ ب أ و ُل َ ْي َكةَ : ا ِص يَقُ عَ ْ ِن ال ِن َع ْمِرو ْب َسِم ْع ُت َعْبدَ ّّللاِ ْب يَقُو ُل: َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َر قَا َل : دُّ َما تُ ْطِرِه لَدَ ْعَوةً إ َّ َ . ِلل َّصائِِم َعْندَ فِ ْي َكةَ ِي ُملَ ب ِن قَا َل اْب ُن أ : َع ْمٍرو َ َسِم ْع ُت َعْبدَ ّّللا ْب ِذَا أفْ َط َر يَقُو ُهَّم ُل، إ : َر الل ! ِلي َّ ْعِف تِي َو ِس َع ْت ُك َّل َش ْيٍء أ ْ َ تَ َّ ِ َر ْح َمتِ َك، ال َك ب ُ إنّ .فِي الزوائد: إسناده صحيح ’ َ إسحاق بن عبيد ِي أ ْسأل ّّللا بن الحارث، قَا َل النسائئ: ليس به بأس. بُو زرعة و قَا َل أ : ثقة. وذكره ابن حبا َ فِي الثقات. وباقي ِر َجال ا”سناد َعلَى َ شرط البخاري. 554. (1753) (6541)- Abdullah İbnu Amr İbni'l-As radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şurası muhakkak ki, oruçlunun iftarını açtığı zaman reddedilmeyen makbûl bir duası vardır."746 * BAYRAM NAMAZINA BİRŞEYLER YİYEREK GİDİLİR ـ888 ـ6842 ـ1788 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ ّيٍ َرةُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا ُحبَا . ِ ِن َعل ِن ُع َمَر ثَنَا ِم . ؛ قَا َل ْندَ ِل ْب ِع ْن اْب ٍ ثَنَا ُع : َكا َ َ َمُر ْب ُن َص ْهبَا َ ،َ َع ْن نَافِع َي ْغدُو يَ َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ْطِر النَّب ِف ْ ِة ال َي أ ْص َحابَهُ ِم ْن َصدَقَ ْطِر َحتَّى يُغَ ِدّ ِف ْ ال َ فِي الزوا : إسناده ضعيف. قد تسلسل ْوم . ئد بالضعفاء. ’ َ عمر بن صهبا َ ومن دونه ضعفاء. 555. (1755) (6542)- İbnu Ömer râdıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ashabına fıtır sadakasından yedirmedikçe Ramazan bayramı günü bayram namazına çıkmazdı."747 * RAMAZANDA MÜSLÜMAN OLAN ِ ُّي ـ886 ـ6843 ـ1765 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َو ْه َحدَّثَنَا ُم َح . ب ْ ِن ثَنَا أ ْح . ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ ْس َحا َق َع ْن ِعي َسى ْب َن َعْبِد َمدُ ْب ُن َخاِلٍد ال ّّللاِ ْب ِيعَةَ؛ قَا َل ِن َرب ِن َعْبِد ّّللاِ ْب ِن ُسْفيَا َ َ ْب ْب ِقي ٍف َماِل ٍك َع ْن َع ِطيَّةَ ِ : إ ْس ََِم ثَ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِدُموا َعلَى َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِذي َن قَ َّ َوفْدُنَا ال ثَنَا ِه قَا َل: ْي َض َر َب َعلَ ْي ِه فِي َر َم َضا َ ،َ فَ ِدُموا َعلَ َوقَ َم ْس ِجِد ْ فِي ال بَّةَ ْم ِم َن ال َّش ْهِر ُ ِه م ق . ْي َي َعلَ َما بَِق َصا ُموا ُموا َّما أ ْسلَ فَل .فِي الزوائد: فِي َ ِن إسناده ُم َح َّمد بن إسحاق، وهو مدلس. المديني وقد رواه بالعنعنة عن عيسى بن َع : وتف ّرد بالرواية عنه، و قَا َل: ْبدُ ّّللا قَا َل اْب عيسى بن َع مجهول . ْبدُ ّّللا 556. (1760) (6543)- Atiyye İbnu Süfyân radıyallahu anh anlatıyor: "Sâkif kabilesinin müslüman olmasını müzakere etmek üzere Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gönderilen heyetimizin bize anlattığına göre, heyet Ramazan ayında O'na varmıştır. Aleyhissalâtu vesselâm, onları, mescidin içinde kurduğu çadırda ağırlamıştır. Heyet müslüman olunca ayın geri kalan günlerinin orucunu tutmuşlardır."748 AÇIKLAMA: Müslüman oluşları, bu esnada Resûlullah'la yaptıkları pazarlık ve bir kısım kabul edilen şartlarıyla ilgili teferruatı daha önce kaydettiğimiz bu heyetin yukarıda zikredilen macerası, Ramazan ayında müslüman olan bir kimsenin, ayın geri kalan günlerinde oruç tutması gerektiğini ifade etmektedir.749 745 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/173. 746 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/174. 747 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/174. 748 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. 749 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. * KADIN KOCANIN İZNİYLE ORUÇ TUTAR ِ ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن . ي َس ِعيٍد؛ َح َّماٍد َحدَّثَنَا ُم َح . ـ887 ـ6844 ـ1762 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ب َ َع ْن أ ِي َصاِلحٍ ب َ َما َ َ َع ْن أ ْي بُو َعَوانَة،َ َع ْن ُسلَ َ ثَنَا أ ِج ِه قَا َل: َّن ِ َ أ ْزَوا ِإذْ ب َء أ ْ َ يَ ُص ْم َن إَّ ِ َسا النّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ نَ .فِي الزوائد: ى شرط البخاري َهى َر ُسو ُل ّّللِ َصل إسناده صحيح َعل . َ 557. (1762) (6544)- Ebu Sa'îd radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kadınların kocalarından izin almaksızın (nafile) oruç tutmaların yasakladı."750 AÇIKLAMA: Bazı alimler, kadının kocasından izin almadan oruç tutmasını "mekruh" addetmiş ise de, cumhûr "haram" demiştir. Bu yasağın sebebi, kocanın hanımı üzerindeki bazı haklarını gölgeleyeceği içindir. Nafile bir ibadet vesilesiyle vâcib bir hakkın ifa edilmemesi meşru değildir. Ancak farz olan oruç için izne ihtiyacı yoktur. Kaza oruç için de izin gerekir, çünkü onun başka zaman da kaza edilme ümidi vardır. Fakat günlü nezir oruçları için de izin gerekmez. Çünkü belli, muayyen bir vakitte ifaları vacib olmuştur. Alimler kocanın hazır bulunmadığı, hazır bulunsa bile zımnen izin verdiği veya vereceğinin bilindiği hallerde de kadının sarih bir izin olmaksızın oruç tutmasının caiz olduğuna hükmetmişlerdir. 751 * MİSAFİR, NAFİLE ORUCUNU EV SAHİBİNİN İZNİYLE TUTAR ـ885 ـ6848 ـ1763 - نَا ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ا’ ِد ُّي َحدَّثَ ْز . ؛ قَاَ ِي يَ ِزيدَ ب َ َو َخاِلدُ ْب ُن أ ُّي ثَنَا ُمو َسى ْب ُن دَا : َع ْن ُودَ َمدَنِ ْ بُو َب ْكٍر ال َ ثَنَا أ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِه َشا : « ا نَ َز َل ال َّر ِم ْب ِذَ ِهْم إ ِن ِإذْ ب ْوٍم، َف ََ يَ ُصو ُم إَّ ِقَ ُج ». ا ُل ب َهذَ َحدَّثَ : الحديث قد رواه الترمذي. قَا َل: نَا أيوب بن معاذ، قَا َل بُو بن واقد عن هشام بن عروة عن أبيه عن َعائِ َشةَ َ َحدَّثَنَا أ الحديث. و قَا َل: َهذَا حديث منكر. نعرف أحدا من الثقات روى َهذَا الحديث عن هشام. ي ِ ب َ ُود عن أ وقد روى ُمو َسى بن دَا ْكٍر بكر المديني عن هشام. َهذَا ضعيف عند أهل الحديث بُو بَ َ و أ . 558. (1763) (6545)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Bir kimse başkasının yanında misafir olunca, ev sahibinden izin almadan oruç tutmasın" dediğini rivayet etmiştir."752 AÇIKLAMA: Alimler bu yasağın nafile oruçla ilgili olduğuna, kerahetin de tenzihî olduğuna hükmetmiştir. Böyle bir oruç, ev sahibine sahur ve iftar hazırlama külfeti getirecektir.753 * ŞÜKÜRLE YİYEN ORUÇLU GİBİDİR ُّي ـ888 ـ6846 ـ1768 - ِ ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ال َّرقّ ٍر ِ َحدَّثَنَا إ . ِن ثَنَا َع . ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َج ْعفَ ِز ْب ُن ُم َح َّمٍد، َع ْن ُم َح َّمِد ْب عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُال َع ِي ُح َّرةَ ب َ ِن أ َع ْن َعِّمِه َح ِكيِم ْب ِي ُح َّرةَ ب َ ِن أ َع ا ْبِد ّّللاِ ْب ِن َسَّنةَ ِ َ ْب ْن ’ ِسنَا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِم ّي،ِ َصا ِح ِب النَّب قَ : قَا َل ْسل : ا َل َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ ِر : ُل أ ْجِر ال َّصائِِم ال َّصاب ْ ال .فِي الزوائد: إسناده صحيح. هُ موثقو َّطا ُعِم ال َّشا ِكُر، لَهُ ِمث ُ و ِر َج .َ ال ِن ماجة، سوى َهذَا الحديث وليس لسنا َ بن سنة، عند اْب . وليس له شئ فِي الكتب الخمسة ا’صولية. 559. (1765) (6546)- Sinan İbnu Senne el-Eslemî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şükreden oruçsuz kimseye, sabreden oruçlunun sevabının misli verilir."754 AÇIKLAMA: Oruç tutmayan kimse, yemek suretiyle kazandığı gücü Allah yolunda harcadığı taktirde, oruçlu gibi sevab kazanacaktır. Zira her ikisi de kulluk ifa etmiş olmaktadır. Oruçsuz, ömrünü aylak veya gayr-ı meşru şeylerde 750 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. 751 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/175. 752 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176. 753 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176. 754 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176. geçirirse oruçlu gibi sevap kazanacağı söylenemez. Hem oruçlu hem de hayırlı işler peşinde olan kimse elbette ayrıca oruç sevabıyla üstünlük elde eder.755 * MU'TEKİF MESCİDE YERLEŞİR ُم ـ865 ـ6847 ـ1774 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َعْي َحدَّثَنَا ُم َح . ِن ثَنَا نُ ْب ُن َح َّماٍد. ِن ُمو َسى َع ْن اْب ِن ُع َمَر ْب ِر ِك َع ْن ِعي َسى ْب ُمبَا ْ ثَنَا اْب ُن ال َرا ُشهُ ِذَا ا ْعتَ َك َف، ُطِر َح لَهُ فِ َ؛ أنَّهُ َكا َ َ إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ُع . ْوبَ ِة َمَر ْع ِن النَّب َء أ ْس ُطَوانَ ِة التَّ َو َرا َسِري ُرهُ أ .فِي ْو يُو َض ُع لَهُ ُ الزوائد: هُ موثقو َ إسناده صحيح َو ِر َج . ال 560. (1774) (6547)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma'nın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm itikafa girince, yatağı veya karyolası onun için, tevbe sütununun gerisine konulurdu."756 AÇIKLAMA: Tevbe sütunu, ashabtan birinin hatasını Allah affedinceye kadar kendini bağladığı sütundur.757 * MU'TEKİF HASTA ZİYARET EDER, CENAZEYE KATILIR MI? ْكٍر ـ861 ـ6845 ـ1777 - بُو بَ َ َمدُ ْب ُن َمْن ُصو ٍر أ ُس ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا أ ْح . ُّي ثَ . ثَنَا َنا يُونُ َسنِ ُخ َرا ْ َهيَّا ُج ال ال . ْب ُن ْ ثَنَا َعْنبَ َسةُ ِن َماِل ٍك؛ قَا َل ِس ْب ِق َع ْن أنَ َخاِل ْ َ َع : ْبِدال َّر ْح َم ِن َع ْن َعْبِدال م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو قَا َل : َيعُودُ َجنَا َزةَ ْ ِك ُف َيتْبَ ُع ال ُم ْعتَ ْ ال َض َمِري ْ ال .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ’ َ عبد الخالق وعنبسة والهياج ضعفاء. مع أنه معارض بما هو أقوى منه، وهو أنه َكا َ َ يدخل البيت إ الحاجة. 561. (1777) (6548)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Mutekif (itikafta olan), cenazeye katılır, hastayı ziyaret eder."758 AÇIKLAMA: Bu hadis senetçe zayıf olduğu için, mutekifin cenazeye katılmasını, hasta ziyaretinde bulunmasını yasaklayan sahih hadisler sebebiyle, hükmüyle amel edilmemiştir. Mutekif, zaruri ihtiyacını gidermek üzere çıktığı zaman rastladığı hastaya "geçmiş olsun" diyebilir, sırf bu maksatla yerinden ayrılamaz. Alimler böyle hükmetmiştir.759 * İTİKAFIN SEVABI َكِريِم ـ862 ـ6848 ـ1751 - ْ َحدَّثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ . ْب ُن َعْبِد ال َميَّةَ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن أ . ثَنَا ِعي َسى ُ عَ ِّم ّيِ ْ ِر ُّي، َع ْن ُعبَ ْيدَةَ ال بَ َخا ْ ْب ُن ُمو َسى ال َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِن َعبَّا ٍس؛ أ ٍر َع ْن اْب ِن ُجبَ ْي ِد ال َّسبَ ِخ ّيِ َع ْن َس ِعيِد ْب ْرقَ َع ِك ِف ْن فَ ُم ْعتَ ْ قَا َل فِي ال َ م : نُو َب، ُهَو يَ ْعِك ُف الذُّ َويُ ْج َرى لَهُ ِم َن ا َها ِ ّ َح َسنَا ِت ُكل ْ َح َسنَا ِت َكعَاِم ِل ال ْ ل .فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف فرقد بن يعقوب السبخي البصري قد تكلم يَ ْحيَى بن َس الحائك.قَا َل السندي: قلت: فِي آخر كتاب الحج من جامع الترمذي: ِعيِد فِي فرقد السبخي وروى عنه الناس. 562. (1781) (6549)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm mutekif hakkında: "O, günahları hapseder ve bütün hayırları işlemiş gibi ona hayırlar kazandırır" buyurdular."760 * BAYRAM GECELERİNİ İHYA َم ـ863 ـ6885 ـ1752 - َّرا ُر بُو أ ْح َمدَ ال َ َحدَّثَنَا أ ْب ُن . ِي َحُّمويَةَ ُم َصفّ ِن يَ ِز ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . يدَ َع ْن ْ ْو ِر ْب ْوِليِد َع ْن ثَ ْب ُن ال ثَنَا بَِقيَّةُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب َمةَ َما ُ ِي أ ب َ ِن َم ْعدَا َ َ َع ْن أ ِن ُم َخاِلِد ْب : ْحتَ ِسب ِعيدَ ْي ْ تِي ال ْيلَ لَ َ ُمو ُت َم ْن قَام قَا َل تَ َ بُهُ يَ ْوم ْ ْم يُ ُم ْت قَل ّّلل،ِ لَ اً ُو ُب ل قُ ْ ال . فِي الزوائد: إسناده ضعيف، لتد ليس بقية. 755 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/176-177. 756 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177. 757 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177. 758 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177. 759 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/177-178. 760 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/178. 563. (1782) (6550)- Ebu Ümâme radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim her iki bayramın da gecesini, Allah'tan sevap umarak ibadetle geçirirse kalplerin öldüğü günde kalbi ölmez." 761 AÇIKLAMA: 1- Burada uyanık kalarak, ibadetle ihya edilmesi tavsiye edilen iki geceden biri Ramazan ayının son gününü bayramın birinci gününe bağlayan gecedir, diğeri de Arefe gününü kurban bayramının birinci gününe bağlayan gecedir. Bu gecelerin tamamını değil mühim bir kısmını ihya eden, hadiste vaad edilen ecre müstahak olur. Hatta İbnu Abbâs'tan gelen bir rivayete göre, yatsı ile sabah namazını mescidde cemaatle kılan kimse o geceyi ihya etmiş sayılır, dolayısıyla bunu yerine getiren de hadisin belirttiği "gece ihyasının sırrı"na erebilir. 2- Kalplerin öldüğü günle Kıyamet gününün kastedilmesi muhtemeldir. Baz alimler "dünya hayatı" demişlerdir. Nitekim dünya sevgisi galebe çalan zengin ve diğer sağlıklı kimselerin ölü sayıldığını ifade eden nasslar mevcuttur (En'âm 122). 762 ZEKAT BÖLÜMÜ * ALTIN VE GÜMÜŞÜN ZEKATI ٍف َو َم َح ـ864 ـ6881 ـ1781 - ّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى قَاَ ثَنَا ُعَبْيدُ ّّللاِ . نَا ْب ُن َحدَّثَنَا َب . ُمو َسى ْكُر ْب ُن َخلَ َ ْنبَأ ْس َم أ ا ِعي َل َع ْن َ ِ ُم ْب ُن إ َرا ِهي ْب ِ إ ِم ْن َكا َ َ يَأ ُخذُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِن ُع َمَر َو َعائِ َشةَ؛ أ ِن َواقِ ٍد َع ِن اْب َع ، نِ ْص َف ْبِد ّّللاِ ْب َصا ِعداً ُك ّلِ ِع ْشِري َن ِدينَارا،ً فَ ِدينَا ’ ٍر َو ِم َن ا َرا ِهيم بن إ ْس َم ْربَ ِعي َن ِدينَارا .فِي الزوائد: ا ِعيل ،ً ِدينَاراً ْب ِ إسناد الحديث ضعيف، لضعف إ . 564. (1791) (6551)- İbnu Ömer ve Hz. Aişe radıyallahu anhümâ'nın anlattığına göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, her yirmi dinar ve daha fazlası için yarım dinar (zekât) alırdı, kırk dinar için de bir dinar (zekat) alırdı."763 * BİR YILLIK MALA ZEKÂT َج ْه َضِم ُّي ـ868 ـ6882 ـ1782 - ْ ال ّيٍ َوِليِد َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . َعِل ْ ثَنَا ُش . ؛ َجا ُع ْب ُن ال َع ْن َعائِ َشةَ ْب ُن ُم َح َّمٍد َع ْن َع ْمَرةَ ِرثَةُ َحا ثَنَا َ ْت يَقُو ُل َسِم ْع ُت َر قَال : ُسو َل ّّللِ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ْ : َ َحْو ُل َصل ْي ِه ال َز َكاةَ فِي َم .فِي الزوائد: إسناده ضعيف ا ٍل، َحتَّى يَ ُحو َل َعلَ والحديث رواه الترمذي من حديث اْب .قَا َل ِن لضعف حارثة بن ُم َح َّمد، وهو ابن أبي الرجال. عمر مرفوعا وموقوفااهـ ْي ِه َحتَّى يحول َعلَ السندي: قلت: لفظه من استفاد ْي ِه الحول ِن عمر مرفوعا بإسناد فِي ِه َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن َ ما ف زكاة َعل . رواه عن اْب بن زيد بن أسلم. و قَا َل: وهو ضعيف فِي الحديث كثير الغلط. ضعفه غير واحد. ورواه عنه موقوفا. و قَا َل: َهذَا أصح. ورواه غير واحد موقوفا. 565. (1792) (6552)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın: "Üzerinden bir yıl geçmedikçe, bir malda zekat yoktur" dediğini işittim." 764 * ZEKAT DÜŞEN MİKTAR ُّي ْب ُن ُم َح ـ866 ـ6883 ـ1784 - َّمٍد ِن ثَنَا َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل َو ِكي ُع َع ْن َحدَّثَنَا َعِل . ِ ِر ْب ٍر، َع ْن َجاب ِن ِدينَا ِن ُم ْسِلٍم َع ْن َع ْمِرو ْب ُم َح َّمِد ْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل : « َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْوٍد َصدقَةٌ َما دُو َ َ َخ ْم ِس ذَ َس فِي ْي ل . َ ٍق َصدَقَةٌ ْو َسا َ َما دُو َ َ َخ ْم َس ِة أ َس فِي ْي َو » لَ .فِي الزوائد: إسناده حسن. 566. (1794) (6553)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Beş deveden aşağı mal için zekat yoktur. Beş okiyyeden az (gümüş için de) zekât yoktur. Beş vask miktarından az olan (hurma, üzüm ve hubûbat) için de zekat yoktur."765 AÇIKLAMA: 761 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/178. 762 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/179. 763 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/180. 764 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/180. 765 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/181. 1- Zekatla ilgili teferruat, vask, okiyye, müdd, rıtl gibi değişik ölçeklerin bugünkü birimlere göre miktarları daha önce açıklandı, burada tekrar etmeyeceğiz. 2- Beş vask toprak mahsullerinde zekat için nisab kabul edilmiştir. Beş vasktan daha az mahsul için zekat verilmez. Bir vask, altmış sa'dır. 766 * ZEKÂT VERİRKEN NE DENİR? َوْيدُ ْب ُن َس ـ867 ـ6884 ـ1787 - ِعيٍد ِن ُعبَ ْيٍد َع ْن َحدَّثَنَا ُس . ْب ِر ّيِ ْختَ بَ ْ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسِلٍم َع ِن ال َر ثَنَا ال ةَ؛ قَا َل ْ ِي ُه َرْي ب َ أب : قَا َل ِي ِه َع ْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُ : « وا َوابَ َها، أ ْ َ تَقُول َف ََ تَْن َسْوا ثَ ُم ال َّز َكاةَ ِذَا أ ْع َطْيتُ َم ْغَر َم إ : ا َها ْ َو ََ تَ ْجعَل َما َم ْغنَ َها ْ ُهَّم ا ْجعَل الل .فِي َّ ِذَا َ الزوائد: فِي إسناده الوليد بن مسلم الدمشقي، و َكا َ َ مدلسا. ى ضعفه والبختر ّي متفق َعل . و قَا َل فِي ِه: له شاهد من حديث: إ ْي ِه أتاه ال َّر ُج . ُل بصدقة ماله صلى َعلَ 567. (1797) (6554)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Zekat verdiğiniz zaman: "Allahım! Bu zekatı büyük bir sevaba vesile kıl, (hak sahibine ödenip sevap beklenmeyen) bir borç kılma" demek suretiyle zekatın sevabını istemeyi unutmayın." 767 AÇIKLAMA: Zekat bir ibadettir. Hadis, bu ibadetin de ibadet niyetine makrûn olması gereğini hatırlatmaktadır. Bütün mal ve mülkün gerçek sahibi, onların yaratıcısı Rabbülâlemîn olan Allah Teâla hazretleridir. Kişinin tasarrufuna emanet ettiği malından belli bir miktarı fukaraya ödemesi gereken bir borç kılmıştır. Bu borcu ödeyen kimseye mutlaka sevap şartı yoktur. Hadis, kişinin, niyetine bağlı olarak bu sevabı alabileceğini belirtmektedir. Böyle bir dua, mal sahibine kulluk edebi kazandırmada, malın hakiki sahibi olmadığı şuurunu vermektedir.768 * DEVELERİN ZEKÂTI ِن ُخَوْيِلٍد النَّ ْي َسابُو ِر ُّي ـ865 ـ6888 ـ1788 - ِل ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . ِم ُّي َعِقي َ ،َ َحْف ُص ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ال ُّسلَ ُم ْب ُن َط ْهَم ثَنَا . اَ َرا ِهي ْب ِ ثَنَا إ ِر ّيِ؛ قَا َل ِي َس ِعيٍد ال ُخدْ ب َ ِي ِه َع ْن أ َع ْن أب َرةَ ِن ُع َما ِن يَ ْحيَى ْب قَا َل َر ُسو ُل َع : ْن َع ْمِرو ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َم ّّللِ َص : » ا دُو َ َ ل َس فِي ْي لَ َخ ” ْم ٍس ِم َن ا ِ ِل َصدَقَةٌ َش ْي ’ ٌء َو ب . ََ فِي ا ِ ْربَع : َغ تِ ْسعاً ُ لَى أ ْ َ تَْبل ِ َها َشاةٌ إ ِفي فَ ِ َ فَإ . ، إلى ِذَا بَلَغَ ْت َخ ْمساً َها َشاتَا ِفي فَ ِذَا بَلَغَ ْت َع ْشراً فَإ َغ أ ْربَ َع َع ُ َر أ ْ َ تَْبل ةَ َغ تِ ْس َع َع ْش َر ْش . ةَ ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ َها َث ََ ُث ِشيَاٍه، إ ِفي فَإ . ْربَ ُع ِذَا بَلَغَ ْت َخ ْم َس َو َع َش َرة،َ فَ َ َها أ ِفي ِذَا بَلَغَ ْت ِع ْشِري َن، فَ فَإ َو ِع ْشِري َن ْربَعًا َ َغ أ ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ ْن ِشيَاٍه، إ . ِ َها ب ِفي َو ِع ْشِري َن، فَ لَى َخ ْم ٍس َو فَإ َث ََِثي َن ِذَا بَلَغَ ْت َخ ْم ًسا ِ ُت . ْن ُت َم َخا ٍض، إ ِ ْم تَ ُك ْن ب ِذَا لَ فَإ بُو ٍ ،َ ذَ َكٌر . ْرَب ِعي َن َم َخا ٍض فَاْب ُن لَ َ َوأ َغ َخ ْم ًسا ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ بُو ٍ َ إ ْن ُت لَ ِ َها ب ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا فَ فَإ . ْ َ ِ َ لَى أ ِ ، إ َها ِحقَّةٌ ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ ِ فَإ ِ َغ ِستّ ُ تَْبل ي َن. َعةٌ َجذَ َها ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ َو فَإ . َسْب ِعي َن ِ َغ َخ ْم ًسا ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ إ . َغ تِ ْس ِعي َن ِ ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ بُو َ ،َ إ ْنتَالَ ِ َها ب ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ ِ فَإ . َغ ِع ْشِري َن َو ِمائَةً ُ ْ َ تَْبل َ لَى أ ِ ِ ،َ إ تَا َحقَّ َها ِفي ْ َ َزادَ ْت بَ ِعي ًرا، فَ ِ فَإ . َخ ْم ِسي َن ِحقَّةٌ َّم فِي ُك ّلِ بُو ٍ َ ث . ُ ْن ُت لَ ِ ْربَ ِعي َن ب َ َوفِي ُك ّلِ أ .فِي الزوائد: ِن فِي ِه ُم َح َّمد بن عقيل. قَا َل فِي ِه أحمد والحاكم: حدّث عن حفص بن َعْبدُ ّّللا بحديثين لم يتابع عليهما. حبا َ وقَا َل اْب : من الثقات بُو َعْبدُ ّّللا الحاكم: من أعيا َ العلماء. َ وربما أخطأ. حدث بالعراق بمقدار عشرة أحاديث مقلوبة. وقال النسائي: ثقة. وقَا َل أ ِي َس ِعيِد رواها الشيخا َ وغيرهما. ب َ وباقي رجال ا”سناد ثقات َعلَى شرط البخاري. والجملة ا’ولى من حديث أ 568. (1799) (6555)- Ebu Sa'îdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Beşten az olan deve için zekât yoktur. Dört deve için de zekat yoktur. Deve sayısı beşe ulaştımı, dokuz oluncaya kadar bir koyun gerekir. On deve olunca iki koyun gerekir, ondört deveye kadar yine iki koyun gerekir, onbeşe ulaştı mı üç koyun gerekir. Ondokuz olsa da üç koyun gerekir. Yirmi olunca dört koyun gerekir. Bu, yirmidörde kadar böyledir. Deve sayısı yirmibeşe ulaşınca, otuzbeş oluncaya kadar bu miktarın zekatı bir bint-i mehazdır (bir yaşını doldurmuş, ikinci yaşına basmış dişi deve); eğer bintu mehâz yoksa bir ibnu lebûn (iki yaşını doldurup üçüncü yaşına basan erkek deve)dir. Eğer bir deve fazlalaşırsa (otuzaltı olursa) zekatı bir bintu lebûndur. Sayı kırkbeşi buluncaya kadar zekat yine de bir bintu lebûndur. Bu miktarı bir deve aşsa bir hıkka (üç yaşını doldurup dörde basan dişi deve); bu, deve sayısı altmış oluncaya kadar böyledir. Altmış deveyi aşınca yetmişbeş oluncaya kadar bir ceze'a (dört yaşını doldurup beşinciye giren dişi deve) gerekir. Bu miktarı bir deve aşınca doksan deveye kadar iki bintu lebûn gerekir. Bu miktarı bir deve aşınca (91 olunca) iki hıkka gerekir, bu 120'ye kadar böyledir. Bundan sonra her elli deve için bir hıkka, her kırk için bir bintu lebûn (zekât) gerekir."769 766 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/181. 767 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/181. 768 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/182. 769 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/183. * DAVARIN ZEKATI َو ـ868 ـ6886 ـ1556 - ِليِد ْ ٍر، َعبَّادُ ْب ُن ال بُو بَدْ ِل َ فَ ْض َحدَّثَنَا أ . ْ ِي ِه َع ِن ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ال . ِن َزْيٍد َع ْن أب ْب َمةَ َسا ُ َر ِك َع ْن أ ُمبَا ْ ثَنَا اْب ُن ال ِن ُع َمَر؛ قَا َل اْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُم ْسِل ِمي َن َعلَى ِميَا ِه ِهْم قَا َل : تُ ْ .فِي الزوائد: ى ضعف َصدَقَا ُت ال ْؤ َخذُ اتفقوا َعلَ أسامة بن زيد. قيل هو أسامة بن زيد بن أسلم. 569. (1806) (6556)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Müslümanların zekatları (sürülerini suladıkları) su başlarında alınır. (Zekat memurları oralara gider, halk, zekatını vermek için, zekat memurlarının ayağına gelmez)."770 * SADAKA TOPLAYANLAR ِم ْصِر ُّي ـ875 ـ6887 ـ1515 - ْ َو ْه َحدَّثَنَا َع ْمُرو ْب ُن . ٍب َسَّواٍد ال ٍر ثَنَا اْب ُن . َّ َ ُمو َسى ْب َن ُجبَ ْي َ ِر ِث؛ أ َحا ْ أ ْخبَ َرنِي َع ْمُرو ْب ُن ال ال َّصدَقَةَ َخ َّطا ُب، يَ ْوماً ْ َّ َ َعْبدَ ّّللاِ اْب َن أنَ ْي ٍس َحدَّثَهُ أنَّهُ تَذَا َكَر ُهَو َو ُع َمُر ْب ُن ال فَقَا َل : ي ّّللاُ َحدَّثَهُ أ . ُع َمُر َ َّ ْم تَ ْس َم ْع َر ُسو َل ّّللِ َصل ألَ ْي ِه َ َعل ِحي َن َ م َّ َو َسل هُ؟قَا َل ُ َمِة يَ ْحِمل ِقيَا ْ ال َ ِ ِه َيْوم َي ب تِ ُ ْو َشاةً أ أ َها بَ ِعيراً َم ْن َغ َّل ِمْن ِة أنَّهُ َّصدَقَ ْ ُو َل ال يَذ : نَ ْي ٍس ْ ُكُر ُغل ُ فَقَا َل َع : بَلىَِفي الزوائد: فِي ْبدُ ّّللاِ اْب ُن أ ِن إسناده مقال. ’ حبا َ فِي الثق ّي فِي الكاشف: ثقة. ولم أر لغيرهما َ ُمو َسى بن جبير ذكره اْب ات. وقال: إنه يخطي. وقَا َل الذهب ِن فِي ِه كما. حبا َ فِي الثقات هُ ثقات. ْبدُ ّّللا بن َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن ذكره اْب ُ و َع . وباقي ِر َجال 570. (1810) (6557)- Abdullah İbnu Üneys radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Kendisi Hz. Ömer radıyallahu anh'la birlikte bir gün zekat hakkında müzakerede bulunmuşlardır. Hz. Ömer: "Sen, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın sadakada yapılan hırsızlık hakkında: "Kim sadaka malından bir deve veya koyun çalacak olsa, Kıyamet günü o çaldığı şeyi sırtına yüklenmiş olarak gelir!" buyurduğunu işitmedin mi?" demiş, Abdullah İbnu Üneys de: "Evet işittim" diye cevap vermiştir."771 * ZEKÂT GEREKTİREN MALLAR ٍر ـ871 ـ6885 ـ1518 - نَ َحدَّثَ ِن ُشعَ ا ِه َشا . ْي ٍب َع ْن ُم ْب ُن َع َّما ِن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن َع ْمِرو اْب ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ٍش، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِ ثَنَا إ َخ ْم َس أب : ِة ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل ْ ال َّز َكاَة فِي هِذِه ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َما َس َّن َر ُسو ُل ّّللِ َصل إنَّ : فِي ا ي ِب، ِ َوال َّزب ْمِر، َوالتَّ ِر، َوال َّش ِعي ِحْن َط ِة، ْ ل َرةِ َوالذُّ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ’ َ ُم َح َّمد بن َعْبدُ ّّللا هو الخزرجي. قَا َل ا”مام أحمد: ترك الناس حديثه وقال الحالم: متروك الحديث ب خف بين أئمة النقل فِي ِه. وقَا َل الساجى: أجمع أهل النقل َعلَى ترك حديثه، وعنده مناكبر. 571. (1815) (6558)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, (yerden çıkan mahsullerden) şu beş şeyden zekat verilmesini teşri buyurdu: "Buğday, arpa, hurma, üzüm ve darı." 772 AÇIKLAMA: Mevzu üzerine gelen başka rivayetler de mevcuttur. Bu sebeple alimlerin bu meseledeki hükümleri ihtilaflıdır: * Hasan Basri, Sevrî, Şa'bi ve Hasan İbnu Sâlih'e göre sadece buğday, arpa, üzüm ve hurmadan zekat verilir. Beyhâkî, bu görüşü te'yiden "Sebzelerde zekât yoktur" rivayetini de kaydetmiştir. * Ebu Hanîfe ve Züfer rahimehümâllah'a göre, cemiyetin örfüne göre "gelir ve verim elde etmek maksadıyla ekimi yapılan her şeyden zekat verilmelidir." Dolayısıyla her çeşit hububat, karpuz, kavun, salatalık, patlıcan, yonca, şeker kamışı vs. bütün mahsulat zekata tabidir. Ancak kendiliğinden biten çayır, kamış, ağaç ve benzeri maddelerle odun, ot, saman, hurma dalı gibi tâli şeylerden zekat verilmez. "Her maldan zekat alınır" hükmüne giden alimler "mallarından zekat al!" (Tevbe 103) ayetinin âmm oluşunu delil kılmışlardır. Ayrıca, zekât alma hükmünü bütün mallara teşmil eden hadisler de mevcuttur. * İmam Muhammed ve Ebu Yusuf, bir yıl kalabilen dayanaklı mahlukatın zekâta tabi olacağını, fazla uğraştırmadan bir yıl kalamayan meyve ve bitkilerin zekâta tabi olmayacağını söylemişlerdir. * İmâm Mâlik ve İmam Şâfiî hazretlerine göre, insanlarca ekilen ve uzun müddet saklanabilen buğday, arpa, darı, pirinç, mercimek ve nohut gibi hububat için zekat mevzubahistir. Zahire nev'ine girmeyen sebze, meyve, keten ve pamuk tohumu, susam ve zeytin gibi maddeler zekata tabi değildir. Meyvelerden yalnız üzüm ve 770 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/183. 771 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/184. 772 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/184. hurmadan zekat verilir. Bunlara göre, zekata tabi toprak mahsulleri nisab miktarına ulaşırsa zekat verilir, aksi taktirde verilmez. * Ahmed İbnu Hanbel merhuma göre, insanların ekip kaldırdıkları toprak mahsullerinden (hububat ve meyveden) kurutulmaya ve uzun müddet saklanmaya elverişli olup ölçeklerle ölçülen maddeler zekâta tâbidir. Bu bahisle ilgili teferruat için Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu görülmelidir (4 cilt s. 79 ve devamı).773 * ZEKAT İYİ MALDAN VERİLMELİ َح ِ َ ـ872 ـ6818 ـ1522 - دَّ ِن َس ِعيٍد القَ َّطا ِن يَ ْحيَى ْب َمدُ ْب ُن ُم َح َّمِد ْب ِز ُّي ثَنَا أ ْح . ْنَق عَ ْ ُط ْب ُن نَ ْصٍر ثَنَا ُع ْمُرو ْب ُن . ، ُم َح َّمِد ال ثَنَا أ ْسبَا ْوِل ِه ُسْب َحانَهُ ِز ٍب فِي قَ ِن َعا بَ َرا ِء ْب ْ ٍت َع ِن ال ِ اب ِن ثَ ْب ّيِ َع ْن َعِد ّيِ َر ْج ال ُّسِدّ َو ِمَّما أ ْخ َع ِن : ِي َث َم نَا ل ’ ْنهُ َ ُكْم ِم َن ا َخب ْ ْر ِض َو ََ تَيَ َّمُموا ال تُْن . قَا َل: ْت فِي ا ِفقُو َ َ ِر نَ َزل ’ َ َصا بُ ْسِر َكانَ ِت ’ ْن . ا ْ َء ال نَا َها أقْ ِذَا َكا َ َ ِجدَادُ النَّ ْخ ِل ِم ْن ِحي َطانِ َصا ُر تُ ْخِر ُج، إ َعلَى َحْب ٍل ْن . ِقُونَهُ ّ فَيُعَل ِن فِ بَ ْي َن أ ْس فَيَأ ُك ُل ُطوانَتَْي َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ي َم ْس ِجِد َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِجِري َن ُمَها ْ ُء ال َرا َح َش َف ِم . ْنهُ فُقَ ْ فِي ِه ال ْنواً َحدُ ُه ْم فَيَدْ ِخ ُل قِ َم فَيَ ْعِمدُ أ . ا يُو َض ُع ِم َن ا َرةِ ْ َجائِ ٌز فِي َكث يَ ’ نَا ِء ُظ ُّن أنَّهُ َم ْن فَعَ ق . َل ْ فَنَ َز َل فِي ِي َث ِمْنهُ تُْنِفقُو َ َ َو ذِل َك: ََ َخب يَقُ : َ و َ َ تَيَ َّمُموا ال . و ُل ْ َح َش ِف ِمْنهُ تُْنِفقُ ْ تَ . و ُل ْعِمدُوا ِلل ْ َ تُ ْغِم ُضوا فِي ِه يَقُ َ ََ أ ّ ِ ِآ ِخِذي ِه إ ْم ب ْستُ َولَ َي : ْهِد ُ ْو أ لَ َث أنَّهُ بَعَ ِ ِه، َغْيظاً َعلَى ا ْستِ ْحيَا ٍء ِم ْن َصا ِحب ُموهُ إَّ تُ ْ ل ِ لَ ُكْم َما قَب َجةٌ ُك ْن لَ ُكْم في ِه َحا ْم يَ ْي ُكْم َمالَ ُّي إل . َع ْن َ ُموا أ َّ َ ّّللاَ َغنِ َوا ْعلَ ُكْم ِ .فِي الزوائد: إسناده صحيح. ’ ي حاتم والذهبي َصدَقَاتِ ب َ ِن أ ِن حبا :َ َ أحمد بن ُم َح َّمد بن يَ ْحيَى قَا َل فِي ِه اْب : صدوق. و قَا َل اْب من الثقات. و َكا َ َ منعتا. وباقي رجال ا”سناد َعلَى شرط مسلم. 572. (1822) (6559)- Berâ İbnu Âzib radıyallahu anh'tan rivayet edildiğine göre, bu yüce sahabi "[Ey iman edenler! Kazandığınız şeylerin] ve yerden sizin için çıkardığımız şeylerin temizlerinden infak ediniz ve malın kötüsünden infak etmeye kalkmayın!" (Bakara 267) meâlindeki ayet-i kerime hakkında şöyle demiştir: "Bu ayeti kerime Ensar radıyallahu anhüma hakkında nazil oldu. Onlar, hurma toplama mevsimi gelince, kendi bahçelerinden taze hurma salkımlarını devşirip, Resûlullah'ın mescidinde sütunlar arasına gerilmiş iplere asarlardı. Bunlardan fakir muhacirler yerlerdi. Ensarilerden biri, bu kadar çok salkımın arasında bir tane adi hurmalı salkımın bulunmasını caiz sanarak adi hurmalar da bulunan bir salkım sokuşturmuştu. İşte bunu yapan ِي َث ِمْنهُ تُْنِفقُو َ َ hakkında َخب ْ َو ََ تَيَ ّمُموا ال buyrularak "Zekatınızı, bozuk ve kötü hurmadan vermeye kalkmayın" ihtarında bulunulmuştur. َ ْ َا ِآ ِخِذي ِه إّ ْم ب ْستُ َولَ تُ ْغِم ُضوا فِي ِه İbaresiyle de "Öyle kötü hurmalar ki, eğer size hediye edilmiş olsaydı işinize yaramayan bir şeyi size gönderdiği için hissedeceğiniz öfkeden dolayı, sahibinden utanç duyarak kabul edecektiniz" denmek istenmiştir. َ ّ َا مواُ َوا ْعلَ ّي َع ْن َصدَقَ اتِ . .. ُكْم ّّللاَ َغنِ ibaresiyle Hak Teâla hazretleri, bizim sadakalarımıza muhtaç olmadığını belirterek, sadakayı kendi menfaatimiz için verdiğimizi, öyleyse iyi şeylerden vermemiz gerektiğini ihtar etmiştir."774 AÇIKLAMA: Bu hadis, Allah rızası için verilen sadakaların, hoşumuza gitmeyen, işe yaramayan, başkasından bize geldiği taktirde haysiyeten rencide olacağımız nev'den olmamasına dikkat etmemiz gereğine Kur'ânî bir delil sunmaktadır. Ehemmiyetine binaen bu mevzuda başka nasslar da gelmiştir. 775 * BALIN ZEKATI ُّي ْب ُن ُم َح ـ873 ـ6865 ـ1523 - َّمٍد َو َعِل ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َم قَا:َ ا َ َ َحدَّثَنَا أ . ْي ِز، َع ْن ُسلَ عَ ِزي ْ ِن َعْبدُ ال َو ِكي ٌع، َع ْن َس ِعيِد اْب ثَنَا ّيِ ِق ُمتَّ ْ َرةَ ال ِي َسيَّا ب َ ِن ُمو َسى َع ْن أ قَ - ُت ْب . ا َل، ْ ل ُ يَا ! إ ْ َ لي نَ ْح .ًَ قَا َل: ُت َر ق : ُسو َل ّّللِ ْ ل ْش َر قُ عُ ْ َه يَا ! ا ِلي َر أِدّ ال : ُسو َل ّّللِ ا ْحِم . َحاها ِلي ِ فَ .فِي الزوائد: ي حاتم عن أبيه َح َما ب َ ِن أ فِي إسناده قَا َل اْب : لم يلق سليما َ بن ُمو َسى أبا سيارة. والحديث مرسل. وحكى الترمذي فِي العلل عن البخاري، عقب َهذَا الحديث، أنه مرسل. ثم قَا َل: لم يدرك سليما َ أحدا من الصحابة هـ.وأبو سيارة ِن ماجة سوى َهذَا الحديث الواحد، وليس له شئ ليس له عند اْب «فِي ا’صول» الخمسة. 573. (1823) (6560)- Ebu Seyyâre el-Müte'î anlatıyor: "Ey Allah'ın Resûlü, benim bal arılarım var (zekat düşer mi?)" dedim. "Evet! Öşrünü ver!" buyurdu. "Ey Allah'ın Resûlü! Arıları benim için muhafaza buyur!" dedim, o da onları benim için muhafaza buyurdu."776 773 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/184-185. 774 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/186. 775 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/186. * ÖŞÜR VE HARAÇ ُّي ـ874 ـ6861 ـ1531 - َمغَانِ ُح َسْي ُن ْب ُن ُجيَ ْيٍد الدَّا َمْرَو ِز ُّي ْ َحدَّثَنَا ال . ْ ثَنَا َعتَّا ُب ْب ُن . بُو َح ْمَزةَ؛ قَا َل ِزيَاٍد ال َ َر ثَنَا أ : ةَ َسِم ْع ُت ُمِغي ِن َزْيٍد، َع ْن َح ا’ يَّا َ َ ا َحِدّ ُث َع ْن ُم َح َّمِد ْب ِن ْز ’ ِد ّيِ يُ َع ََِء ْب ْ ، َع ِن ال ِ ْع ا َل َرج َح ْض َرِمي؛ قَ ْ ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ بَعَثَنِي َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْو إلَى َه َج َر ِن أ بَ ْح َرْي ْ لَى ال ِ ُكو ُ َ بَ ْي َن ا َط إ . يَ َحائِ ْ َو فَ ُكْن ُت آتِي ال ” ةِ َحدُ ُه ْم ْخ . ُم ْشِر يُ ْسِل . ِك ُم أ ْ َو ِم َن ال ْش َر، عُ ْ ِم ال ُم ْسِل ْ ِم َن ال فَآ ُخذُ َج َخ َرا ِن معين، وعده ال .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ’ َ مغيرة ا’ َّمد بن زيد مجهو َ ْ زدي و ُم َح . وحيا َ ا’عرج، وإ َ وثقه اْب تبميه المز ّي . اْب . فِي التهذيب ِن حبا َ فِي الثتات، فإ َ روايته عن العء مرسلة 574. (1831) (6561)- Alâ İbnu'l-Hadramî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm beni Bahreyn'e -veya Hecer'e- gönderdi. Ben orada kardeşler arasında müşterek olan bir bağdan vergi almak üzere giderdim. Kardeşin biri müslüman ise, müslümanın payına düşenden öşür, müşrikten de haraç alırdım." 777 * VASK, ALTMIŞ SA'DIR ُمْنِذِر ـ878 ـ6862 ـ1533 - ْ ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن فَ . ي َضْي َحدَّثَنَا َعِل . ٍل ُّي ْب ُن ال ب َ ِي َربَاحٍ َو أ ب َ ِن أ ثَنَا ُم َح َّم ْد ْب ُن ُعبَ ْيِد ّّللا،ِ َع ْن َع َطا ِء اْب ِن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل ِ ِر ْب ِر، َع ِن َجاب ال ُزبَ ْي : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َعل : « َ َو ْس ُق ِستُّو َ َ َصاعاً ْ ال »ِ.في الزوائد: إسناد حديث ِر ضعيف َج . عرزمي اب ِ تفاقهم َعل . قَا َل: ي َى ترك حديث ُم َح َّمد بن عليد ّّللا ال ب َ ورواه أصحاب السنن، خ الترمذ، من حديث أ َس ِعيِد. 575. (1833) (6562)- Hz. Câbir İbnu Abdillah radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir vask altmış sa'dır."778 * YAKINLARA ZEKAT ـ876 ـ6863 ـ1538 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َ َحدَّثَنَا أ . ِم ْبن ِن آدَم ِ ثَنَا َخ ي ِه، ْف ثَنَا يَ ْحيَى ْب . ُص ْب ُن ِغيَا ٍث، َع ْن ِه َشا ُع ْرَوة،َ َع ْن أب َمةَ؛ قَالَ ْت ِّم َسلَ ُ َمة،َ َع ْن أ ِّم َسلَ ُ ْن ِت أ ِ َب ب َع : ِة ْن َزْينَ ِال َّصدَقَ ب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َعْبِد ّّللاِ َمَرنَا فَقَال : َ ْت َزْيَن ُب ا ْمَر أ . أةُ َصدَّ َق َعلى َزْو ِة أ ْ َ أتَ أيُ ْج ِلي، أْيتَاٍم ِزينِى ِم َن ال َّصدَقَ َوبَنِي أخٍ ِقي ٌر، َو َعلَى ُك ّلِ . َحا ٍل؟ ِجي َو ُهَو فَ ِهْم هكذَا و َه َكذَا، ْي ْنِف ُق َعلَ ُ َوأنَا أ ِن نَعَ ْم.قَا َل: قَا َل، قَا َل: يَدَْي ْ َو َكانَ ْت َصنَا َع ال .فِي الزوائد: َهذَا إسناد صحيح. وله شاهد صحيح رواه أصحاب الكتب الستة، خ أبا ُود، من دَا حديث زينب امرأة َعْبدُ ّّللا بن مسعود. 576. (1835) (6563)- Ümmü Seleme radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bize sadaka vermemizi emretmişti. Abdullah İbnu Mes'ud'un hanımı Zeyneb radıyallahu anhüma: "Kardeşimin yetim çocukları ile fakir olan kocama versem bu, beni sadaka mükellefiyetinden kurtarır mı? Ben onlara şöyle şöyle infak ediyorum!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Evet!" buyurdular. Râvi der ki: "Zeyneb sanatkar bir kadındı, el işi yapardı."779 AÇIKLAMA: Burada zikri geçen sadakanın nafile sadaka olması muhtemeldir. Hasan Basri, Sevrî, Ebu Hanîfe, İmam Mâlik - bir rivayette Ahmed ve Hanbelî alimlerden Ebu Bekr bu kanaattedirler. Bunlara göre, kadın farz olan zekatını kocasına veremez. Ebu Yusuf ve İmam Muhammed bu meselede Ebu Hânife'ye muhalefet ederler. Onlara göre kadın zekatını kocasına verebilir. Kişinin zekatını usul ve fürûuna veremeyeceği, kocanın da karısına zekat veremeyeceği hususunda Hanefîler ittifak ederler, ihtilaf sadece kadının kocasına zekat verip veremeyeceği hususundadır. İmam Şâfi'î, -bir rivayette Ahmed, Ebu Sevr, Ebu Ubeyd, Mâlikîlerden Eşheb, Hanefilerden İmam Muhammed, Ebu Yusuf ve Zahiriye alimlerine göre, hadisteki sadakadan maksat farz olan zekattır. Bunlara göre, kadın kocasına zekat verebilir.780 NİKAH (EVLENME) BÖLÜMÜ 776 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/187. 777 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/187. 778 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/188. 779 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/188. 780 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/188-189. * EVLENMENİN FAZİLETİ ثَنَا آدَ . ْت ُم ْز . َه َحدَّثَنَا أ ْح ’ ِر َم ـ877 ـ6864 ـ1546 - دُ ْب ُن ا قَا ِسِم َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْ قَا َل َر ثَنَا ِعي َسى ْب ُن : ُسو ُل ّّللِ َمْي ُمو ٍ َ َع ِن ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َس : النَّ َكا ُح ِم ْن ُسنَّتِي. ِمنَّى َصل ْي ِ ُسنَّتِي فَلَ ْم َي ْعَم ْل ب َم ْن لَ ُكُم فَ . ا ِ ِى ُمَكاثِ ٌر ب َوتَ َزَّو ُجوا فإنّ ُ‘ َ َو َم ْن َكا َ َ ذَا َط . ْو ٍل َمم ِم ِّصيَا ِال ْي ِه ب ْم يَ ِجدْ فَعَلَ ْن ِك ْح َو َم ْن لَ يَ ِو فَل . َجا ٌء ْ لَهُ َ فإ َّ َ ال َّصْوم .فِي الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم َعلَى ضعف عيسى بن ميمو َ المدينى، لكن له شاهد صحيح. 577. (1846) (6564)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nikâh benim sünnetimdendir. Kim benim sünnetimle amel etmezse benden değildir. Evleniniz! Zira ben, diğer ümmetlere karşı siz(in çokluğunuz) ile iftihar edeceğim. Kimin maddî imkanı varsa hemen evlensin. Kim maddî imkân bulamazsa (nafile) oruç tutsun. Çünkü oruç, onun için şehveti kırıcıdır."781 َحدَّثَنَا ُم َح . َس ِعي ـ875 ـ6868 ـ1547 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ٍ َ ثَنَا َما ْي ُو ٍس َسلَ ُم اْب ُن َمْي َس َرة،َ َع ْن َطا َرا ِهي ِ دُ ْب ُن . ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َم ْسِلٍم. ْب ثَنَا إ ِن َعبَّا ٍس قَ : َع ِن : ا َل اْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َر قَا َل : ْم نَ َر ل « َ يُ » ِ ِ َكاح ُل النّ ْ ِن ِمث َحابَّ ْي ُمتَ ْ ِلل .فِي الزوائد: إسناده صحيح هُ ثقات ُ َو ِر َجال . 578. (1847) (6565)- İbnu Abbas radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sevişenler için nikâh kadar sevgiyi artırıcı bir şey görmedik veya görülmedi."782 * KOCANIN KADIN ÜSTÜNDEKİ HAKKI ـ878 ـ6866 ـ1582 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ِن ثَنَا َعفَّ . ا ُ َ َحدَّثَنَا أ . َعا َ َ َع ْن َس ِعيِد ْب ِن َجدْ ِن َزْيِد ْب ْب ّيِ َمة،َ َع ْن َعِل َح َّمادُ ْب ُن َسلَ ثَنَا ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِ ِب َع ْن َعائِ َشةَ؛ أ ُم َسيّ ْ ال قَا َل َ م َّ َو َسل : أ ْ َ يَ ْس ُجدَ َحداً َمْر ُت أ ْو أ َح ل ’َ ٍد، َ َمرأةَ أ ْ َ تَ ْس ُجدَ ِل َزْو ِج َه ’َ ا ْ َل ِم ْن َجبَ ٍل أ ْح َمَر . إلى َمْر ُت ال ِ ْمَرأةً أ ْ َ تَْنقُ َمَر إ َّ َ َر ُج ًَ أ َ ْو أ َولَ َها أ ْ َ تَ ْفعَ َل ُ ْول َكا َ َ نَ لَى َجبَ ٍل أ ْح َمَر، لَ ِ َو ِم ْن َجبَ ٍل أ ْسَوادَ إ َود،َ فِي الزوائد: فِي إسناده على بن زيد، وهو ضعيف. لكن َجبَ ٍل أ ْس . ّي للحديث طرق أخره. وله شاهدا َ من حديث طلق بن عل . رواه الترمذي والنسائي. ومن حديث أم سلمة، ورواه الترمذي و ِن ماجة اْب . 579. (1852) (6566)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Eğer bir kimsenin bir başkasına secde etmesini emretseydim, kadına, kocasına secde etmesini emrederdim ve eğer bir erkek karısına kırmızı bir dağdan siyah bir dağa ve siyah bir dağdan kırmızı bir dağa taş taşımayı emretseydi, uygun olan, kadının bu emri yerine getirmesidir."783 ِي َه ُر ْب ُن َمْرَو ـ855 ـ6867 ـ1583 - ا َ َ َحدَّثَنَا أ ْز . ب َ ِن أ ّيِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب قَا ِسِم ال َّشْيبَانِ ْ َح َّمادُ ْب ُن َزْيٍد، َع ْن أيُّو َب، َع ِن ال ثَنَا ْوفَى؛ قَا َل َ َس َج أ : دَ ِل َ ُمعَاٌذ ِم َن ال َّشام ِدم َّما قَ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ُهْم َما َهذَا يَا ُمعَ لنَّب . قَا َل: « اذَ؟ ِ ّيِ َصل قتُ َوافَ ْ َم فَ » قَا َل: أتَْي ُت ال َّشا ِهْم يَ ْس ُجدُو َ َ ’ ِرقَتِ َطا َوبَ َساقِفَتِ . ِ َك بَ َك ِهْم ْفعَ َل ذل ْف ِسي أ ْ َ نَ َوِددْ ُت فِي نَ َو فَ . ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَقَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َس : ل ُوا . ْو َف ََ تَْفعَل ِى لَ فَإنّ ِر ّّللا،ِ أ ْ َ يَ ْس ُجدَ ِلغَ ْي َحداً أ َمْرأةَ أ ْ َ تَ ْس ُجدَ ِل َزْو ِج َه ُكْن ُت آ ِمرا ’ ا ً ْ َمْر ُت ال ِ . يَ ِدِه ْف ُس ُم َح َّمٍد ب ِذي نَ َّ َحتَّى َوال ِ َه ! َ ا َح َّق َربّ َمْرأةُ ْ َؤِدّي ال تُ َه لَ َ ْو َسأ َولَ َي َخ َّق َزْو ِج َها َؤِدّ ْمنَ ْعهُ ْم تُ تَ ٍب، لَ َي َعلَى قَتَ َو ِه ِن ا نَ .فِي الزوائد: حبا َ فِي صحيحه ْف َس َها، رواه اْب . قَا َل السندي: كأنه يريد أنه صحيح ا”سناد . 580. (1853) (6567)- Abdullah İbnu Ebî Evfa radıyallahu anh anlatıyor: "Hz. Muâz Şam'dan dönünce Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a secde etmişti. Aleyhissalâtu vesselâm hayretle: "Ey Muaz! Bu da ne?" dedi. O açıkladı: "Şam'a gitmiştim, onların reislerine ve patriklerine secde ettiklerine rastladım. İçimden, aynı şeyi size yapmak arzusu geçti." Aleyhissalâtu vesselâm, bunun üzerine: "Bunu yapmayın! Zira, şayet ben, bir kimseye, Allah'tan başkasına secde etmeyi emretseydim, kadına kocasına secde etmesini emrederdim. Muhammed'in nefsi elinde olan Zât-ı Zülcelâl'e yemin ederim ki, bir kadın, kocasının hakkını eda etmedikçe Rabbinin hakkını da eda edemez. Kadın (deve sırtındaki) semere binmiş iken kocası nefsini talep edecek olsa, kadın bu isteğe mani olamaz."784 781 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/190. 782 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/190. 783 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/191. 784 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/191. * EN EFDAL KADIN ِن َس ـ851 ـ6865 ـ1586 - ُمرةَ ْس َما ِعي َل ْب َو ِكي ٌع َع ْن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . ِ ِ ِن ثَنَا ِم ْب ِي ِه َع ْن َسالَ ِن ُمَّرة،َ َع ْن أب ِن َع ْمِرو ْب ْب ْوبَا َ َ؛ قَا َل َج ْعِد َع ْن ثَ ْ ِي ال إب : وا ُ َه ِب َما نَ َز َل، قَال َوالذَّ ِف َّض ِة ْ َّما نَ َز َل فِي ال ِخذُ؟ قَا َل ُع َم ل : ُر َ ِل نَتَّ َما ْ ُم لَ ُكْم فَأ : ذِل َك َّي ال فَأْو َض َع فَأنَا أ َعل . َ ِرِه ِه َعلى بَ ِعي . ِر فَ َوأنَا فِي أثَ ،َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َّي َصل يا ! ؟ فَقَا َل َر إدْ . َفقَا َل: ُسو َل ّّللِ َر َك النَّب ِخذُ ِل َنتَّ َما ْ َّي ال أ : باً ْ َحدُ ُكْم قَل أ ِخذْ ِليَتَّ ُكْم َعلَى أ ْمِر ا َحدَ ِعي ُن أ ، تُ ُمْؤ ِمنَةً َو َزْو َجةً َساناً ذَا ِكرا،ً َوِل ،ً ِخ .فِي الزوائد: َعْبدُ ّّللا بن عمرو بن مرة ضعفه النسائي، َر َشا ِكرا Œ ةِ ِن معين: بأس به، فَقَا َل: روى الترمذي، فِي التفسير، المرفوع منه، دو َ قول عمر. و ووثقه الحاكم وابن حبا .َ و قَا َل اْب قَا َل: حسن . 581. (1856) (6568)- Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın azadlısı Sevbân radıyallahu anh anlatıyor: "Gümüş ve altın (biriktirme) ile ilgili ayet (Tevbe 34) nâzil olduğu zaman halk: "Öyleyse hangi malı biriktirmeliyiz?" diye birbirlerine sordular. Hz. Ömer: "Bunu, ben sorup size haber vereyim!" dedi ve hemen devesine atlayıp gitti. Ben de peşinden gittim. Hz. Ömer: "Ey Allah'ın Resûlü hangi maldan edinelim?" diye sordu. Aleyhissalâtu vesselâm da: "Her biriniz, şükreden bir kalp, zikreden bir dil, ahiret işinize yardımcı olacak mü'mine bir kadın edinsin" buyurdular."785 ٍر ـ852 ـ6868 ـ1587 - ُم ْب ُن َع َّما ْب ُن َخاِلٍد َحدَّثَنَا ِه َشا . عَ ثَنَا . اِت َكِة َصدَقَةُ ْ ِي ال ب َ َما َ َ ْب ُن أ ثَنَا ُعث . قَا ِسِم ْ ْ ِن يَ ِزيد،َ َع ِن ال اْب ّيِ َع ْن َعِل َ؛ أنَّهُ َكا َ َ يَقُو ُل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب َمةَ َما ُ ِي أ ب َ َح ٍة ْن أ ْو َج ٍة َصاِل َما ا لَهُ ِم ْن َز َع : َوى ّّللاِ َخْيراً ُمْؤ ِم ُن بَ ْعدَ تَقْ ْ إ ْ َ ْستَفَادَ ال . َمَر َها أ َطا َعتْهُ أ . هُ َها َس َّرتْ ْي َظ َر إلَ َوإ ْ َ نَ َه . ا أبَ َّرتْهُ ْي َ َعلَ َسم َوإ ْ َ أقْ َو َم . اِل ِه ْف ِس َها َص َحتْهُ فِي نَ َها نَ َوإ ْ َ َغا َب َعْن .فِي الزوائد: فِي إسناده لى بن يزيد، قَ : منكر الحديث. ي العاتكة، مختلف فِي ِه َع ا َل البحاري ِ ب َ َما َ َ بن أ ِي ْ ب َ و ُعث . والحديث رواه النسائي من حديث أ ْي ِه َرة،َ وسكت َعلَ وله شاهد من حديث َع . ُه . ْبدُ ّّللا بن عمر َرْي 582. (1857) (6569)- Ebu Ümâme radıyallahu anh'ın rivayetine göre: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm şöyle buyurmuşlardır: "Mü'min, Allah'a takvada sonra en ziyade sâliha bir zevceden hayır görür. Böylesi bir kadına emretse itaat eder. Ona baksa sürur duyar, bir şeyi yapıp yapmaması hususunda yemin etse, kadın bunu yerine getirerek onu yeminden kurtarır, kadınından ayrılıp uzak bir yere gitse, kadın hem kendi namusu ve hem de adamın malı hususunda hayırhah ve dürüst olur.786 * DİNDARLA EVLENMELİ بُو ُكَر ـ853 ـ6875 ـ1588 - ْي ٍب َحدَّثَنَا أ . َّر ْح َم ِن َ ُر ْب ُن َعْو ٍ َ ثَنَا َع ، عن ا ْبدُ ال ِ ُّي َو َج ْعفَ ِرب ُم َحا ْ ِن يَ ِز ال ” يدَ ّيِ َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ِريِق فْ ِن َع ْمٍرو؛ قَا َل َ َع : ْن َعْبِد ّّللاِ ْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِه قَا َل : َ َّن َر ُسو ُل ّّللِ َصل َء ِل ُح ْسِن ِ َسا َّن َو تَ َز . أ ْ َ يُ ْرِديَ ُه َّن. ََ تَ َزَّو ُجو ُه َّو ُجو النّ ِه ’ َّن َواِل ُه َّن أ ْ َ تُ ْطِغيَ ُه َّن ْم . َو فَعَ َسى أ ْم . ل ِك ْن تَ َزَّو ُجو ُه َّن َعلي الِدّي َن َواِل ف َض ُل َو . ٍن أ ْ ُء ذَا ُت ِدي ’ َخ ْر َما ُء َسْودَا .فِي الزوائد: فِي َمةٌ ِن إسناده ا”فريقي، وهو َعْبدُ ّّللا بن زياد بن أنعم، ضعيف. حبا َ فِي صحيحه بإ والحديث رواه اْب سناد آخر . 583. (1859) (6570)- Abdullah İbnu Amr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Güzellikleri sebebiyle kadınlarla evlenmeyin. Çünkü güzelliklerinin onları (kibir ve gurur sebebiyle) alçaltacağından korkutur. Onlarla mal ve mülkleri sebebiyle de evlenmeyin, zira mal ve mülkün onları azdıracağından korkulur. Fakat onlarla diyaneti esas alarak evlenin. Yemin olsun, burnu kesik, kulağı delik siyahî dindar bir köle (dindar olmayan hür kadınlardan) efdaldir."787 AÇIKLAMA: Dinimiz, evleneceklere dindar kadın arama hususunda ısrarlıdır. Bu husus ayet-i kerimede dahi yer verilmiştir (Bakara 221). Yine âyet (Nisa 34) ve hadiste kadında övülen bir diğer vasıf kadının itaatkâr olmasıdır. Hatta âyet-i kerimede itaatkâr olan kadın hakkında haddi aşmamak emredilmiştir (Nisa 34).788 * BEKÂRLAR EVLENDİRİLSİN ِح َزا ِم ُّي ـ854 ـ68 ـ1561 - ْ ُمْنِذِر ال ْ ُم ْب ُن ال َرا ِهي ْب ُي ِ التَْي َحدَّثَنَا إ . ِم َحةَ ْ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َطل 785 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/192. 786 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/193. 787 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/193. 788 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/193. ِن ُعتْبَ ِم ْب َحدّثَنِي َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن اْب ُن َساِل ِن َسِا َعدَةَ ا ِن ُعَوْيِم ْب ْي ِه ْب ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل: ي ّّللاُ َعلَ ِر ُّي َع ْن أب َصا ةَ ’ْن َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ِ : ا ْي ُكْم ب ِر َ ِر ْب َك . َعل ’ ا يَ ِسي ْ ِال َوأ ْر َضي ب َوأْنتَ ُق أ ْر َحاما،ً َواها،ً فَإنَّ .فِي الزوائد: فِي إسناده ُم َح َّمد بن طلحة. قَا َل فِي ِه ُه َّن أ ْعذَا ُب أفْ بُو حاتم ِن أ : يحتج به. حبا َ َ و قَا َل اْب : هو من الثقات ربما أخطأه. َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن سالم بن عتبة، قَا َل البخاري: لم يصح حديثه . 584. (1861) (6571)- Üveym İbnu Sâide radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bakire kızlarla evlenin. Çünkü onların ağızları daha tatlı, rahimleri daha doğurgandır, aza da razı olurlar."789 AÇIKLAMA: Ağızlarının tatlılığı, "hayâ perdeleri yırtılmadığı için, edepli konuşurlar, kocalarına karşı kırıcı, çirkin söz söylemezler" diye anlaşılmıştır. Hadis, kadınların doğurganlık vasfını övmektedir. Kadının razı olacağı "az"dan muradın "maddi ihtiyaçlarda; yemede, içmede, giyim kuşamdaki azlık olabileceği gibi, "cinsi münasebetteki azlık"ın da olabileceği söylenmiştir. "Dul kadın önceki kocasının yanında her şeyin bolunu görmüş olabilir. Aynı şeyi yeni kocasında da arayarak, bulamayınca tatsızlığa sebep olur" denmiştir.790 * HÜR VE VELUD OLANLA EVLENİLSİN ٍر ـ858 ـ6872 ـ1562 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍر ثَنَا َّس ََ . ا َل ُم ْب ُن َسَّوا ِن ُمَزا ِحٍم؛ قَ ثَنَا َكثي ُر ْب ُن : َسِم ْع ُت َسِليٍم َع ِن ال َّض َّحا ِك اْب أنَ : و ُل َس ْب َن َماِل ٍك يَقُو ُل يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يَتَ َز َسِم ْع : َّو ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ ُم َط َّهرا،ً فَل َطا ِهراً قَى ّّللاَ ْ َرادَ أ ْ َ يَل َم َر ْن أ َحرائِ ْ ال ج .فِي ِ ِن سليما َ بن سّو الزوائد: إسناده ضعيف، لضعف كثير بن سليم. ار ّي: ِن عدي: عنده مناكير. و قَا َل العقيل وسم هو اْب . قَا َل اْب فِي حديثه مناكير . 585. (1862) (6572)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle söylediğini işittim: "Kim Allah'a pak ve temizletilmiş olarak kavuşmak isterse hür kadınlarla evlensin." 791 ِن ـ856 ـ6873 ـ1563 - َكا ِس ٍب َحدَّثَنَا َي ْعقُو ُب ْب ُن . ُح َمْيِد ْب َحةَ ْ َم ْخ ُزو ِم ُّي، َع ْن َطل ْ ِر ِث ال َحا ْ ، َع ْن َع َط ثَنَا َع ا ٍء َع ْن ْبدُ ّّللاِ ْب ُن ال َرةَ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُكْم قَا َل : اْن ِك ُحوا. ِ فَإنّ .فِي الزوائد: فِي إسناده بن عمرو المكى ِى ُمَكاثِ ٌر ب متفق َعل . َ الحضرومي. ى تضعيفه 586. (1863) (6573)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Evleniniz! Zira ben (Kıyamet günü diğer ümmetlere karşı) çokluğunuzla iftihar edeceğim."792 * EVLENECEĞİN KADINA BAKMAK بُو َب ْكِر ـ857 ـ6874 ـ1564 - َ َحدَّثَنَا أ ِي َشْيبَةَ ب َ َما َ َ َع ْن َعِّمِه َس ْه ِل ْب ُن أ . ْي ِن ُسلَ َع ْن ُم َح َّمِد اْب ِ َحْف ُص ْب ُن ِغيَا ٍث، َع ْن َح َّجاج ثَنَا َمةَ؛ قَا َل ِن َسلَ َع ْن ُم َح َّمِد ْب َمةَ ْ ِي َحث ب َ ِن أ َها فِي نَ ْخ ٍل َخ . َطْب ُت ا ْمَر ْب : أةً ْي َظ ْر ُت إلَ َحتَّى نَ َها لَ ُ ُت أتَ َخبَّأ ْ َج ْعل َه فَ ا ل . هُ َ أتَْفعَ فَ : ُل هذَا ِقي َل لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ : فَقَا َل: يَقُو ُل َوأْن َت َصا ِح ُب َر ُسو ِل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع : ْمِر ٍئ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ِذَا القَى ّّللاُ فِي قَل ِب ا إ ُظ َر إلَ ْن َس أ ْ َ يَ ا ْمَرأة،ٍ َف ََ بَأ ْطبَةَ ّي ْي .فِي الزوائد: ، ضعيف ومدلس َه ِخ ا ِن أرطاة الكوف فِي إسناده حجاج وهو اْب . ورواه ِن بالعنعنة. حبا َ فِي صحيحه بإسناد آخر ولكن لم ينفرد به حجاج، فقد رواه اْب . 587. (1864) (6574)- Muhammed İbnu Mesleme radıyallahu anh anlatıyor: "Ben bir kadınla evlenmek istedim ve kadını gizlice görmeye çalıştım. Sonunda onu kendi hurma bahçesinde gördüm." Bu açıklaması üzerine, kendisine: "Sen Resûlullah'ın ashabından olduğun halde bunu yaptın mı?" diye ayıpladılar. O da şöyle cevapladı: "Ben Aleyhissalâtu vesselâm'ın "Allah bir kimsenin kalbine bir kadınla evlenme arzusu attığı zaman, ona bakmasında bir beis yoktur!" dediğini işittim."793 789 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/194. 790 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/194. 791 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/194. 792 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/195. 793 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/195. َم ـ855 ـ6878 ـ1568 - ِل ِك ْ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َعْبِد ال َو ُز َهْي ُر ْب ُن ُم َح َّمٍد، َّخ ََ ُل، ْ ُّي ال َح َس ُن ْب ُن َعل ْ َحدَّثَنَا ال . ِق قَال : ثَنَا َع ْن ُوا َعْبدُ ال َّر َّزا َرادَ أ ْ َ يَتَ َزَّو َج ا ْمَرأةً أ َرةَ ْب َن ُش ْعبَةَ ُمِغي ْ َّ َ ال َ ِن َماِل ٍك؛ أ ِس ْب ٍت َع ْن أنَ ِ اب َم ْعَمٍر َع ْن ثَ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَقَا َل ل : َه ْب َهُ النَّب اذْ ُظ ْر فَاْن َها ْي إل . بَ ْي َ َ َرى أ ْ َ يُ ْؤدَم َه فَفَعَ . ا َل فَتَ َزَّو َج َه َن . ا ُكَم فَإنَّهُ أ ْح ا فَذَ َك .فِي الزوائد: هُ ثقات َر ِم ْن ُمَوافَقَتِ ُ إسناده صحيح َو ِر َج . وقد رواه ال َرةَ والمغيرة ِي ُه َرْي ب َ الترمذي من حديث المغيرة، والنسائي من حديث أ . 588. ( 1865) (6575)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Mugire İbnu Şu'be bir kadınla evlenmek istemişti. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kendisine: "Git önce onu bir gör! Zira böyle yapman, aranızdaki ülfet ve sevginin devamı için daha uygundur" buyurdular. O da öyle yaptı ve evlendiler. Bilahare Mugire radıyallahu anh, aralarındaki uyumdan bahsettiler."794 ـ858 ـ6876 ـ1566 - ِ ِيع ِي ال َّرب ب َ َح َس ُن ْب ُن أ ْ ِن َعْبِد ّّللا َحدَّثَنَا ال . ِ ْكِر ْب ّيِ َع ْن بَ بَُنانِ ْ ٍت ال ِ اب ِق، َع ْن َم ْعَمٍر، َع ْن ثَ أْنبَأنَا َعْبدُ ال َّر َّزا ِن ُش ْعبَةَ؛ قَا َل َرةِ ْب ُمِغي ْ ّيِ َع ِن ال ُمَزنِ َه ال : ا فَقَا َل ْ ْخ ُطبُ َ ،َ فَذَ َكْر ُت لَهُ ا ْمَرأةً أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َه أتَْي ُت النَّب : ا ْي ُظ ْر إلَ َه ْب فَاْن ْ اذ . فإنَّهُ ِم َن ا بَ ْينَ ُكَما فَأتَْي ُت ا ْمَرأةً َ ِر أ ْجدَ ُر أ ْ َ يُ ْؤدَم ’ َصا َه ْن . ا َوْي لَى أبَ ِ َها إ ْو َطْبتُ ِ فَ َخ . قَ ُهَما ب أ ْخبض ْرتُ َ َو م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِل النَّب ُهَم : ا فَ َكأنَّ ِل َك َك . ْت ِر َها ذَ ِر َها، فَقَالَ َي فِي ِخدْ َو ِه ة،ُ َ َمرأ ْ ِل َك ال ْت ذَ ُظ قَا َل فَ : ْر َسِمعَ ُظ َر، فَاْن َمَر َك أ ْ َ تَْن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل إ ْ َ َكا َ َ . ََ فأْن ُشدُ َك ّ ِ ِل َك َوإ َها أ ْع َظَم . ْت ذَ َه َكأنَّ . ا َها َفتَ َزَّو ْجتُ ْي َه قَا َل فَنَ . ا َظ ْر ُت إلَ ِت َر ِم ْن ُمَوافَقَ فَذ َك .فِي الزوائد: إسناده صحيح. وقد روى الترمذي وغيره بعضه . 589. (1866) (6576)- Mugire İbnu Şu'be anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelip evlenmek istediğim bir kadından bahsettim. Bana: "Git onu bir gör! Bu, onunla muhabbet ve ünsiyetinizin devamı için daha uygundur" dedi. Ben de Ensardan bir kadının yanına geldim, onu ebeveyninden istedim ve Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın sözünü onlara haber verdim. Onlar sanki bundan hoşlanmadılar. Hıdr denen hususi hücresinde bulunan kız bunu işitmişti: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, sana bakmanı emretmişse, bak! Aksi taktirde Allah aşkına bana bakma!" dedi. Sanki kız da bu bakma işini büyütmüştü. Muğire sözüne devamla dedi ki: "Ben kıza baktım ve onunla evlendim." Muğire kızla aralarındaki uyuşmayı da zikretti."795 * DUL VE BAKİRE İLE İSTİŞARE ِم ْصِر ُّي ـ885 ـ6877 ـ1572 - ْ ِن َح َّماٍد ال ْي ُث ْب ُن َس ِعيٍد، َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب َحدَّثَنَا ِعي َسى ْب ُن . َّ أْنبَأنَا الل ِي ِه؛ قَا َل ِكْنِد ّي،ِ َع ْن أب ْ ِن ال ْب ِن َعِد ّيِ ْب ٍن َع ْن َعِد ّيِ ِي ُح َسْي ب َ ِن أ َع : ي ّّللاُ ْبِد ال َّر ْح َم ِن ْب َّ ْعِر قَا َل ُب َع ْن َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ ُب تُ يّ َّ الث َ م َّ َو َسل ْي ِه َعلَ َها َص ْمتُ ْكُر ِر َضا َها ِ ب ْ َوال ِر نَ . ِفي الزوائد: َجال إسناده ثقات إ أنه منقطع ْف ِس َها، فإ َ عديا لم يسمع من أبيه عد ّي . . بن عميرة َ يدخل بينهما العرس بن عميرة. بُو حاتم وغيره قال أ . لكن الحديث له شواهد صحيحة . 590. (1872) (6577)- Adiyy İbnu Âmire el-Kindî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Dul kadın, kendi arzusunu açıkça ifade eder, bâkire kızın rızası sûkûtundan anlaşılır."796 * KIZIN GÖNLÜ OLMADAN EVLENDİRİLMEZ ـ881 ـ6875 ـ1574 - ِر ّيِ ِي ِه؛ قَا َل َحدَّثَنَا َهنَّادُ ْب ُن ال َّس . َرْيدَة،َ َع ْن أب ِن بُ َح َس ِن، َع ِن اْب ْ ِن ال َو ِكي ٌع َع ْن َكْهَم ِس ْب َء ثَنَا : ْت فَتَاةٌ َجا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َع إ . ِن أ ِخي ِه ِليَ ْرفَ ِي َزَّو َجنِى اْب ب َ َجعَ فَقَال َل ا َت إ َّ َ أ ِي َخ ِسي َستهُ قَا َل، فَ َه ب ’ ا ْي َج ْز ُت َم فَقَال : ا َ ْت ْمَر . إلَ قَدْ أ لَى ا ِ َس إ ْي ِ َسا ُء أ ْ َ لَ النّ َ ْعلَم َردْ ُت أ ْ َ تَ ِي َول ِك ْن أ ب َ َع أ ْمِر .فِي الزوائد: إسناده صحيح. وقد رواه غير المصنف َش ْي بَا ِء ِم َن ا’ ٌء َص Œ نَ من حديث َعائِ َشةَ وغيرها . 591. (1874) (6578)- İbnu Bureyde, babası Bureyde'den naklediyor. "Genç bir kız, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Babam, hakirliğini benimle gidermek için kardeşinin oğluyla evlendirdi" diye şikayette bulundu. Bureyde devamla der ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bu nikahın kabul veya reddinde) yetkiyi kıza bıraktı. Kız da: "Ben babamın yaptığı işi kabul ettim, fakat babaların böyle yapmaya haklarının olmadığının kadınlarca bilinmesini istedim" dedi."797 794 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/196. 795 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/196. 796 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/197. 797 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/197. AÇIKLAMA: 1- Alimler bu ve benzeri hadisler sebebiyle buluğ çağındaki bir kızın iznini almadan babası evlendirecek olsa, bu nikâhın hükmü hususunda ihtilaf etmiştir. * Alimlerin çoğuna göre böyle bir nikâh hükümsüzdür. * Medine ehlinin bir kısmına göre caizdir. İmam Mâlik, Şâfiî, İbnu Ebî Leyla, el-Leys, Ahmed ve İshâk da bu görüştedir. Buluğa eren dul ise, müsaadesi alınmalıdır, aksi taktirde nikâh batıldır. Bu hususta alimler ihtilaf etmez. Hadisteki duldan maksad sahîh veya fâsid bir nikâhla veya vat-yı şüphe ile bâkireliği giderilen kadındır. Keza bâkireden maksad da herhangi bir temasla bakirelik zarı giderilmemiş, veya atlama, aşın kan akma gibi hastalıkla bâkireliği zail olmuş bulunan kadın demektir. 2- Gayr-ı meşru cinsi temasla bekâreti izale olan kadın bakire mi sayılmalı, dul mu sayılmalı? Bu husus ihtilaflıdır: * Ebu Hanîfe ve İmam Mâlik'e göre bu kadın bakire hükmündedir. * İmam Şâfi'î, Ahmed İbnu Hanbel, Ebu Yusuf ve Muhammed el-Şeybâni'ye göre bu kadın dul hükmündedir. 3- Bakire kadın, izin istendiğinde susar, bir şey söylemeden kaçar, veya ağlarsa veya oturduğu yerden kalkarsa veya hoşlanmadığını ifade eden bir belirti izhar ederse Mâlikilere göre bu sükutta izin yoktur, nikah kıyılmaz. Şafiîlere göre, bu davranışlar nikaha mani değildir, ancak bâkire ağlar, bağırır ve buna karşı olduğunu davranışları ile ortaya korsa bu durumda izninin olmadığı anlaşılır.798 * KÜÇÜK KIZLARI BABALARI EVLENDİREBİLİR ٍ َ ـ882 ـ6878 ـ1577 - َمدُ ْب ُن ِسنَا َحدَّثَنَا أ ْح . ْح َمدَ بُو أ َع ْن َعْبِد ّّللاِ؛ قَا َل َ ِ ثَنَا أ . ي ُعبَ ْيدَةَ ب َ ِي إ ْس َحا َق، َع ْن أ ب َ َرائِي ُل، َع ْن أ ثَنَا إ ْس : ٍ ْن ُت َسْبع ِ َي ب َو ِه َ َعائِ َشةَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِ تَ َز . َّو َج النَّب ِنَى ب ٍ َوب ْن ُت تِ ْسع ِ َى ب َو ِه َها َمانِى َع ْش َر . ةَ ْن ُت ثَ ِ َو ِهي ب َها ِي َعْن َوتُوفّ ِن فِي الزوا : إسناه صحيح َعلَى شرط الشيخين. إ أنه منقطع. ’ َ أبا عبيدة لم يسمع من أبيه. َسنَة. ئد ً قَالَه شعبة وأبو حاتم و اْب حبا َ فِي الثقات. والترمذي فِي الجامع. والمزي فِي ا’طراف. وغيرهم. والحديث قد رواه النسائي فِي الصغرى من حديث . َعائِ َشةَ 592. (1877) (6579)- Abdullah İbnu Mes'ud radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Aişe radıyallahu anhâ ile yedi yaşında iken onunla nikahlandı, dokuz yaşında iken zifaf yaptı. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Aişe onsekiz yaşlarında iken vefat etti."799 * KÜÇÜK KIZI BABA DIŞINDA EVLENDİREN ُّي ـ883 ـ6855 ـ1575 - َم ْسِق الِدّ َ َرا ِهيم ْب ِ ال َّصائِ ُغ َحدَّثَنَا َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن إ ٍ ثَنَا َع . ْبدُ ّّللا ْب ُن نَافِع ٍ ِي ِه ْبدُ ّّللاِ ْب ُن نَافِع َحدَّثَنِي َع . ب َع ْن أ لَهُ َر َك اْبنَةً َما ُ َ ْب ُن َم ْظعُو ٍ َ تَ ْ َك ُعث ِن ُع َمَر؛ أنَّهُ ِحي َن َهلَ ِن ُع َمَر اْب ِو قَا َل اْب : ْر َها َع ِن . ْم يُ َشا َولَ َو ُهَو َعُّمَها، ، َمةُ َها َخاِلي قُدَا فَ َز . َّو َجنِي َك أبُو َما َهلَ َرةُ ْب ُن ُش ْعبَة،َ فَ َزَّو َج َها إيَّاه.ُفِي الزوائد: إسناده ل ُمِغي ْ أ ْ َ يُ َزِّو َج َها ا ِريَةُ َجا ل ْ َحبَّ ِت ا َوأ َحه،ُ وذِل َك بَ ْعدَ َها. فَ َكِر َه ْت ِن َكا ِن عمر، متفق َعلَى تضعيفه . موقوف. وفيه َعْبدُ ّّللا بن نافع، مولى اْب 593. (1878) (6580)- Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma'nın anlattığına göre, "Osman İbnu Maz'un radıyallahu anh vefat ettiği zaman, geride yetim bir kızını bıraktı. İbnu Ömer der ki: "Dayım Kudâme -ki kızın da amcasıydı- o kızı bana nikâhladı. Bu nikah işi, kızın babasının ölümünden sonra olmuştu. Kız, amcasının yaptığı bu nikahtan hoşlanmadı ve Muğire İbnu Şu'be ile evlendirilmesini arzu etti. (Kız buluğ çağına vardıktan) sonra amcası, onu Muğire ile evlendirdi."800 * VELİSİZ NİKAH CAİZ DEĞİL Mİ? بُو ُكَر ـ884 ـ6851 ـ1555 - ْي ٍب َ ثَنَا َع َع ْن ْب َحدَّثَنَا أ . ، َع ِن ال ُّز ْه ِر ّي،ِ ع ْن ُع ْرَوة،َ َع ْن َعائِ َشةَ َر ِك، َع ْن َح َّجاجٍ ُمبَا ْ دُ ّّللاِ ْب ُن ال ِن َعبَّا ٍس َع ِن ْب َو َع ْن ِع ْكِر َمةَ َ؛ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل النَّب . قَا:َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ قَا َل : َ ب ّيٍ نِ َكا َح إَّ .وفي َحِدي ِث َوِل َعائِ َشة:َ َّي لَهُ َوِل ُّي َمنهَ ْ َطا ُ َ َوِل ِن .فِي الزوائد: أرطاة، مدلس َوال ُّسل فِي إسناده الحجاج، وهو اْب . وقد رواه بالعنعنة. وأيضا لم قَال ”مام أحمد. ولم يسمع حجاج من الزهري، قَالَه عباد َ يسمع من عكرمة. وإنما يحدث عن داود بن الحصين عن عكرمة. ه ا ْي ِه سليما َ بن ُمو َسى، وهو ثقة عن الزهري عن عروة عن َعائِ َشةَ بن الزهري. بلفظ فقد تابعه َعل «أيما امرأة يكحت بغير َ 798 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/197-198. 799 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/198. 800 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/199. ّ إذ َ وليها فنكاحها باطل» الحديث. كما رواه أصحاب السنن اهـ.قَا َل السندي. قلت: و’هل الحديث، فِي َهذَا ا” م سناد أيضا تكل . 594. (1880) (6581)- Hz. Aişe ve İbnu Abbâs radıyallahu anhüm'ün anlattıklarına göre, "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Veliden izinsiz nikah sahih olmaz" buyurmuştur."801 ِك ُّي ـ888 ـ6852 ـ1552 - عَتَ ْ َح َس ِن ال ْ َحدَّثَنَا . َجِمي ُل ْب ُن ال ُّي ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َمْرَوا عُقَ ْيِل ْ ِن َ َ ال . ُم ْب ُن َح َّسا َ ،َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ثَنَا ِه َشا َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ ِري َن، َع ْن أ ِسي : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم قَا َل : َ ْرأةَ ْ َمْرأةُ ال ْ ْف َس َه تُ . ا َزِّو ُج ال َمْرأةُ نَ ْ َزِّو ُج ال َو ََ تُ . فَإ َّ َ ال َّزانِيَةَ ْف َس َه ِه ا َزِّو ُج نَ تِي تُ َّ َي ال . ِن عد ّي فِي الزوائد: فِي إسناده جميل بن الحسين العتكي. قَا َل فِي ِه عبدا :َ إنه فاسق يكذب، يعنى فِي كمه. و قَا َل اْب : لم أسمع وذكره اْب .و قَا َل: يغرب. وأخرج له فِي ِن أحدا تكلم فِي ِه غير عبدا ،َ إنه بأس به، و أعلم له حديث منكرا. حبا َ فِي الثقات َج ُه َّن ِن خزيمة والحاكم ْزَوا َ ْن ِك ْح َن أ ُو ُه َّن اَ ْ َ يَ ْع ِضل َف ََ تَ صحيحه هو اْب . و قَا َل مسلمة ا’ندلس ّى: ثقة. وباقي ِر َجال ا”سناد ثقات. . 595. (1882) (6582)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kadın kadını evlendiremez. Kadın kendi başına da evlenemez. Zâni kadın kendi kendine evlenen kadındır."802 AÇIKLAMA: Nikâh mevzuunda bir kısım selef son hadisle amel ederek, kadının kendi kendini evlendiremeyeceğine hükmetmiştir. Hz. Ömer, Hz. Ali, İbnu Abbâs radıyallahu anhüm bunlardandır. Tâbiînden Said İbnu'l-Müseyyeb, Hasan Basri, Şureyh, İbrahim Neha'î, Ömer İbnu Abdilaziz vs. birçokları da aynı görüştedir. Süfyan Sevrî, Evza'î, Mâlik, İbnu Mübarek, Şâfi'î, Ahmed, İshak gibi meşhurlar da aynı görüştedir. Ulemânın cumhuru, velinin izni olmadan nikâhın caiz olmayacağına hükmetmişse de, Ebu Hanîfe merhum velinin iznini veya bir vekil tayin etmesini nikahın sıhhati için şart görmez. Kadının kendi arzusuyla iki şâhid huzurunda nikâhı yapabileceğini söyler. O, nikahı alış-veriş akdine kıyaslar. "Kadın, velisinin izni olmadan malını satabildiği gibi, nikâhını da yapabilir" der. O, yukarıdaki hadislerde gelen kaydı, buluğa ermemiş kıza hamleder. Ayrıca "... kadınlarınız, (aralarında sulh yaparak) eski kocalarına nikâh yapmak (geri dönmek) isterlerse onlara mâni olmayın..." mealindeki ayette "nikah yapma" fiilinin kadınlara nisbet edilmiş olması da, bu kanaatte olanlara delil kılınmıştır (Bakara 232).803 * ŞİĞAR NİKAHI YASAKTIR ـ886 ـ6853 ـ1558 - ُح َسْي ُن ْب ُن َمْهِد َح ّيِ ْ ِق دَّثَنَا ال . نَا َعْبدُ ال َّر َّزا ِن َم أْنبَأ . اِل ٍك؛ قَا َل َ ِس اْب ٍت، َع ْن أنَ ِ اب ثَنَا : قَا َل َم ْعَمٌر َع ْن ثَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِشغَا ” ْس ََِم. فِي الزوائد: هُ ثقات وله شواه َر : َ فِي ا ُ إسناده صحيح و ِر َج د صحيحة . ال 596. (1885) (6583)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "İslâm'da şiğar yoktur." 804 AÇIKLAMA: Şiğar: "Kızını veya kız kardeşini seninle evdendirmem üzere, sen kızını veya kız kardeşini benimle evlendir, aralarında mehir olmasın" diyerek yapılan nikâhtır. Burada erkekler mehir vermekten kaçmış oluyorlar. Halbuki mehir, kadının hakkıdır. Bu tarz nikâhta kadının mağduriyeti mevzubahistir, bu sebeple İslâm bunu yasaklamıştır.805 * MEHİR 801 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/199. 802 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/200. 803 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/200. 804 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/200. 805 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/201. ال َّرفَا ِع ُّي ُم َح َّمدُ ْب ُن يَ ِز ـ887 ـ6854 ـ1585 - يدَ َ بُو ِه َشام َ َ ٍ َحدَّثَنَا أ . ِ َما ثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ي . ثَنَا ا’ ، ّيِ عَ ْوفِ ْ ال َغ ُّر ال َّرقَا ِش ُّي، َع ْن َع ِطيَّةَ تَ َزَّو َج َعائِ َشةَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِر ّيِ؛ أ ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ب َ َع ْن أ َمتُهُ َخ ْم ُسو َ َ ِد ْر َهماً بَ ْي ٍت، قِي ِ َعل .فِي الزوائد: فِي َى َمتَاع إسناده عطية العوفي ضعيف . 597. (1890) (6584)- Ebu Saidi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Aişe radıyallahu anhâ'yı, elli dirhem değerinde ev eşyası mukabilinde nikâhladı."806 * NİKÂH DUASI ـ885 ـ6858 ـ1584 - وا ُ ُّي قَال عَ ْس َق ََِن ْ ٍف ال َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َخلَ َو ُم َح َّمدُ ْب ُن َي ْحيَى، ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ثَنَا ُعبَ ْيدُ ّّللاِ ْب ُن َحدَّثَنَا أ : ُمو َسى، َع ِن ’ َع ِن ا ا َّرةَ ْو ا َل َزا ِع ُّي َع ْن قُ َرةَ؛ قَ ِي ُه َرْي ب َ َمة،َ َع ْن أ ِي َسلَ ب َ ل ُّز ْه : ي ِر ّيِ َع ْن أ َّ َ َصل م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه َح ْمِد، أقْ َط ّّللاُ َعل : ُع َ ْ ِال فِي ِه ب ُ ِن فِ : الصح والنو ُك ُّل أ ْمٍر . ي السندي ِذى بَا ٍلَ، يُْبدَأ ِن الحديث قد ح ّسنه اْب وي. وأخرجه اْب حبا َ فِي صحيحه. والحاكم فِي المستدرك . 598. (1894) (6585)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah'a hamd etmekle başlamayan her hayırlı işin bereketi güdüktür."807 * NİKÂHI İLAN َخلْي ُل ْب ُن َع ْمٍر ـ888 ـ6856 ـ1588 - و ْ َج ْه َضِم ُّي َوال ْ ال ّيٍ َس قَا:َ َع ْن َحدَّثَنَا َن ْص ُر ْب ُن . َعِل يَا ْ ِن إل َس، َع ْن َخاِلِد ْب ثَنَا ِعي َسى ْب ُن يُونُ َع ِن قَا ِسِم، َع ْن َعائِ َشةَ ْ ِي َعْبِد ال َّر ْح َم ِن َع ِن ال ب َ ِن أ ْب ِيعَةَ َرب َّي ّّللاُ النَّب قَا َل ِ ّي َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ِل َ َعل : ِغْربَا ْ ِال ْي ِه ب أ ْعِلنُوا هذَا النّ .فِي الزوائد: بُو الهيثم ِ َكا َح، وا ْضِربُوا َعلَ َ فِي إسناده خالد بن إلياس أ اتفقوا َعل . ى الوضع َ العدوي. ى ضعفه لَ ِ ِن حبا َ والحاكم وأبو َس ِعيِد النقاش إ بل نسبه اْب . 599. (1895) (6586)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Şu nikâhı ilan edin ve bunun için davul da döğün."808 AÇIKLAMA: Nikâhın düğünle ilân edilmesi birçok hadiste gelen bir husustur. Düğün, ayrıca ziyafet ve davul çalınması ve hatta meşru sının aşmayan güfteler okuma refakatinde yapılmalıdır. Bütün bu teşvikler, düğünün aleniyet kazanmasını sağlamaya yönelik tedbirlerdir. Bazı hadislerde, çiftlerin helal birleşmeleri ile haram birleşmeleri arasındaki farkın bu ilân olduğu belirtilir.809 * NİKÂHDA DEF VE GÜFTE ٍر ـ655 ـ6857 ـ1588 - َس ُم ْب ُن َع َّما ثَنَا ِعي َسى ْب ُن يُونُ . َّ َ َحدَّثَنَا ِه َشا . َ ِن َماِل ٍك؛ أ ِس ْب ِن َعْبِد ّّللا،ِ َع ْن أنَ ْب َمةَ َما ثَنَا َعْو ٌف َع ْن ثُ َم ْ ِبَ ْع ِض ال َ َمَّر ب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل . َن النَّب ِدينَةَ ْ ل ِه َّن َويَتَغَنَّ ْي َن َويَقُ ِ ِدُفّ ِر يَ ْضِرْب َن ب ِ َجَوا ِذَا ُهَو ب َحبّذَا ِر فَإ . يَا َّجا ٍر ِم ْن بَنِي النَّ نَ ْح ُن َجَوا َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِرفَقَا َل النَّب ُم َح َّمدٌ ِم : ِى ْن َجا ُم إنّ ِحبُّ .فِي الزوائد: إسناد ه ثقات ُك ّّللا يَ ْعل ’ُ َّن َ ُ ه صحيح َو ِر َج . ال 600. (1899) (6587)- Hz. Enes İbnu Mâlik radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir seferinde Medine-i Münevvere'nin bir yerinden geçmişti. Bir kısım câriyelerin deflerini çaldıklarını ve şöyle söylediklerini işitti: "Biz Beni Neccâr'ın kızlarıyız komşu olarak Muhammed ne iyi!" Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm: "Allah da bilir, ben sizleri cidden seviyorum" buyurdular." 810 ُر ْب ُن َحدَّثَنَا إ ْس . َعْو َحا ُق ْب ُن َمْن ُصو ٍر ـ651 ـ6855 ـ1855 - َج ْعفَ ِن . أْنبَأنَا ا’ َعبَّا ٍس؛ ٍ َ أْنبَأنَا ِر، َع ِن اْب ِي ال ُّزبَ ْي ب َ ُح، َع ْن أ ْجلَ َه قَا َل: ا ِم َن ا َرابَ ٍة لَ ذَا َت قَ ِر أْن َك ’ َح ْت َعائِ َشةُ َصا فَقَا َل ْن . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َء َر ُسو ُل ّّللِ َصل َجا فَ : وا ُ فَتَاةَ؟ قَال ْ ُم ال نَعَ ْم. قَا َل أ ْهدَْيتُ : ْم تُ ْ أ ْر َس ْت ل ِى؟ قَالَ َم ْن يُغَنّ َمعَ َها .َ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِهْم إ ’ َغ َز ٌل ِ فَقَا َل : َّ َ ا ْوٌم فِي َر قَ َم ْن َي ْن . قُو ُل َصا ْم َم َعَها تُ ْ ْو بَعَث فَل : َ 806 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/201. 807 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/201. 808 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/202. 809 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/202. 810 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/202. َو َحيَّا ُكْم َحيَّانَا ِن أتَْينَا ُك .فِي الزوائد: إسناده مختلف فِي ِه من أجل ا’ َعبَّا ٍس ْم أتَْينَا ُكْم، فَ ُو َ إنه لم يسمع من اْب جلح وأبي الزبير يَقُول . ِن َعبَّا ٍس بُو حاتم أنه رأى اْب َ وأثبت أ . 601. (1900) (6588)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Hz. Aişe ensardan, bir yakını kızcağızı evlendirmişti. Resûlullah gelince: "Genç kızı (kocasına) gönderdiniz mi?" diye sordu. Evdekiler "evet!" deyince "Kızla birlikte bir de çalgıcı gönderdiniz mi?" dedi. Onlardan "Hayır göndermedik" cevabını alınca, Aleyhissalâtu vesselâm: "Ensar, aralarında gazel okuma adeti mevcut olan bir cemaattir. Keşke onlara: "Size geldik size geldik, size selam bize selam" deyiverecek birini gönderseydiniz" buyurdular."811 ْي ٍث َع ْن َحدَّثَنَا ُم َح . ـ652 ـ6858 ـ1851 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِميِم َّي، َع ْن لَ ِي َماِل ٍك التَّ ب َ ِن أ ْب بَةَ ْعلَ ُّي َع ْن ثَ ِف ْريَانِ ثَنَا ال ُم َجا ِهٍد؛ قَا َل: ُكْن ُت ْ نَ ْي ِه ذُ ُ ْي ِه فِي أ َسِم َع َصْو َت َطْب ٍل فَأدْ َخ َل أ ْصبَعَ ِن ُع َمَر فَ َّم . تَنَ َّحى َم َع اْب َّم قَا َل َحتَّى فَعَ . َل ذِل َك َث ََ َث َم ث . َّرا ٍت ُ هكذَا فَعَ َل َر ث : ُسو ُل ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّّللِ َص .فِي الزوائد: ي ل ب َ ّي ليث بن أ سليم ضعفه الجمهور. ووقع عند ماجة «بن مالك» وهو وهم من الفرياب . ُود فِي سننه بسنده عن بُو دَا َ بُو مالك». كما قاله المزي فِي التهذيب وا’طراف. والحديث رواه أ َ والصواب «ثعلبة بن سهل، أ ِن عمر نافع عن اْب . إ أنه لم يقل: صوت طبل. و قَا َل بدله مزمار. والباقي نحو . 602. (1901) (6589)- Mücahid merhum anlatıyor: "Ben İbnu Ömer radıyallahu anhüma ile beraberdim. Derken bir davul sesi işitti. Derhal iki parmağını iki kulağına soktu ve oradan (hızla) uzaklaştı. Bunu üç kere yaptı. Sonra: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm da böyle yapmıştı" dedi." 812 * MUHANNİS ِن ـ653 ـ6885 ـ1853 - َكا ِس ٍب ِي ُح َمْيِد ْب َحدَّثَنَا يَ ْعقُو ُب ْب ُن . ب ِي ِه َع ْن أ ِزٍم، َع ْن ُس َهْي ٍل َع ْن اب ِي َحا ب َ ِز ْب ُن أ ثَنَا َعْبدُالعَ ِزي َمْرأةَ تَتَ ْ َن ال لَعَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ َرةَ؛ أ ِ َسا ِء ُه َرْي ِالنّ َوال َّر ُج َل يَتَ َشبَّهُ ب ِل، ِال ّرِ َجا َشبَّهُ ب .فِي الزوائد: إسناده حسن. ’ َ يعقوب بن حميد مختلف فِي ِه. هُ موثقو َ ُ ُود بالفظ قريب من َهذَا اللفظ . ال بُو دَا َ وباقي ِر َج . والحديث رواه أ 603. (1903) (6590)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, erkeklere benzemeye çalışan kadına ve kadınlara benzemeye çalışan erkeğe lanet etti."813 * DÜĞÜN YEMEĞİ ِ ٍر، َع ِن َوْيدُ ْب ُن َس ـ654 ـ6881 ـ1811 - ِعيٍد َحدَّثَنَا ُس . ب فَ ْض ُل ْب ُن َعْبدُ ّّللاِ َع ْن َجا ْ ِ ّم ثَنَا ال ُ َوأ ِ ّي،ِ َع ْن َم ْس ُرو ٍق َع ْن َعائِ َشةَ ال َّش ْعب تَا َمةَ؛ قَالَ لَ َس : يٍ َها َعلى َعل َحتَّى نُدْ ِخلَ َج ِّهَز فَا ِطَمةَ أ ْ َ نُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل أ . بَ ْي ِت َمَرنَا ْ لَى ال ِ فَعَ َمدْنَا إ . ِناً ّي ْربَا لَ ِر ْشنَاهُ تُ فَفَ ْط ِم َحا ِء ْن أ ْع َرا ِض البَ . ِن ِليفاً َّم َح َشْونَا ِمْرفَقَتَْي ُ ِ ث . أْيِدينَا ِ فََنفَ ْشنَاهُ ب . لَى ُعوٍد، َو َع َمدْنَا إ باً َما ًء َعذْ َو َسقَ ْينَا ِيباً َو َزب ْمراً ُ ْطعَ ْمنَا تَ َّم أ ثُ ْي ِه ال َق َعلَ َّ ْو ُب َويُعَل َّ ْي ِه الث قَى َعلَ ْ بَ ْي ِت ِليُل ْ فَعَ َر َّسقَا ُء. ْضنَاهُ فِي َجانِ ِب ال أ ْح َس َن ِم ْن ُع ْر ِس فَا ِطَمةَ َرأْينَا ُع ْرساً فَ .فِي الزوائد: فِي َما ُي متهم َج ْعف ِ ٍر ال إسناده الفضل بن َع . ْبدُ ّّللا، وهو ضعيف، و َجاب 604. (1911) (6591)- Ümmü Seleme ve Hz. Aişe radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bize Fatıma'yı zifafa hazırlayıp, Ali radıyallahu anh'a teslim etmemizi emretti. Hemen gidip ilk iş, Batha taraflarından getirilen yumuşak topraktan Ali'nin evinin tabanına yaydık. Sonra iki yastığın içerisine, ellerimizle dikmiş olduğumuz hurma lifi doldurduk. Hurma ve kuru üzümle ziyafet hazırladık, üzerine tatlı su içtik. Sonra üzerine elbise takılıp, su kabı asılacak bir ağaç parçasını getirip odanın bir kenarına koyduk. Biz, Hz. Fatıma radıyallahu anhâ'nın düğününden daha güzel bir düğün görmedik."814 AÇIKLAMA: İslâm'ın iki yüce büyüğünün evlenmeleri vesilesiyle icra edilen düğünün sadeliği ne kadar ibretamizdir! Bu meseleye temas eden başka rivayetler, bir kısım teferruat daha ilave ederse de hepsinde bu ibretli sadelik sabit kalır. Bazı rivayetler düğünde kuru hurmadan başka zeytin ve hatta hays denen kurutulmuş hurma da ikram edildiğini belirtir. Bu evlilik hicretin birinci yılında, Recep ayında vuku bulmuştur. Ramazan, hatta Zilhicce ayında olduğunu söyleyen rivayetler de vardır. Taberî ise Hicretin ikinci yılı Sefer ayında nikahlarının kıyıldığını, Zilhicce ayında 811 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/203. 812 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/203. 813 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/204. 814 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/204. da zifaf yapıldığını kaydeder. Şu halde rivâyetlerden her birinin evlenme ile ilgili farklı merasimleri aksettirme ihtimali mevcuttur.815 * DAVETE İCABET َحدَّثَنَا ُم َح ِس ِط ُّي ـ658 ـ6882 ـ1818 - َّم َوا ْ بُو َماِل ٍك النَّ َخ ِع ُّي دُ ْب ُن . ثَنَا يَ ِزيدُ ْب ُن َها ُرو َ .َ ، َع ْن َعبَادَةَ ال َ ٍن أ َمِل ِك ْب ُن ُح َسْي ْ ثَنَا َعْبدُ ال َرةَ؛ قَا َل ِي ُه َرْي ب َ ِزٍم َع ْن أ ِي َحا ب َ َمْن ُصو ٍر َع ْن أ : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو قَا َل : ِلي َّو َل يَ ْوٍم َح ال ٌّق ْ أ انِي َم . ْعُرو ٌف َمةُ َّ َوالث . اِل ُث ِريَا ٌء َو ُس ْمعَةٌ َّ َوالث بُو مالك النخع ّي .فِي الزوائد: فِي إسناده أ . وهو ممن اتفقوا َعلَى ضعفه. وقد رواه الترمذي فِي جامعه من َ حديث َع . ْبدُ ّّللا بن مسعود 605. (1915) (6592)- Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Düğün yemeği ilk gün haktır, ikinci gün meşrudur, üçüncü gün riya ve gösteriştir."816 AÇIKLAMA: İslâm dini, düğün merasimine ziyadesiyle ehemmiyet vermiştir. Bu, evlenme hadisesinin ilânını sağladığı, alâniyet kazandırdığı için gereklidir. Ancak düğünün hikmeti sadece bu değildir. İçtimaî kaynaşma vesilesidir de. Ayrıca, İslâm'ın, insanlara, ferdi eğlenceyi çok dar kayıtlarla tecviz etmiş olması sebebiyle, düğünler aynı zamanda eğlence ihtiyacının meşru bir karşılanma vesilesi de olmaktadır. Bu sebeple Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, davete icabeti vecibe kılmıştır. Alimlerden bazısı "İlk günkü davete icabet vacibtir, ikinci günküne icabet müstehab, üçüncü günkü yemeğe icabet mekruh" demiştir. Düğün ve davetlerle ilgili açıklamalar daha önce geçti. 817 * CİMA ESNASINDA TESETTÜR ُّي ـ656 ـ6883 ـ1821 - َهْمدَانِ ْ قَا ِسِم ال ْ َوليدُ ْب ُن ال ْ َوا ِس ِط ُّي ثَنَا ال ْ َحدَّثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن َو ْه ٍب ال ثَنَا َو ُص اْب ُن َح ا’ ِكي َو ْح َعْبدُ ا َو َرا ِشدُ ْب ُن َس ْعٍد ٍم، َعنء أب ’ ا َل ِي ِه ِم ّيِ؛ قَ ْب ُن َعْبٍد ال ُّسلَ َى ْب ُن َعِد ّيٍ َع ْن ُعتْبَةَ ْعل : ي ّّللاُ َّ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ْي ِه ِن َ َرْي َعل : ْي عَ ْ َج َّردَ ال يَ ْستَتِ ْر َو ََ يَتَ ْ َحدُ ُكْم أ ْهلَهُ فَل َ ِذَا أتَى أ إ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف لجهالة تابعيه . 606. (1921) (6593)- Utbe İbnu Abdi's-Sülemî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Biriniz hanımına temas edeceği vakit örtünsün, eşekler gibi çırılçıplak soyunmasın."818 AÇIKLAMA: Bu hususta başka hadisler de gelmiştir. Kadın ve erkek, birleşme sırasında, odada yalnız oldukları taktirde örtüsüz olmaları haram sayılmamıştır. Başkasının görme durumunda örtüsüz olmaları haramdır. Birbirlerinin suret mahallerine bakmaları da haram sayılmamıştır.819 * DÜBÜRDEN TEMAS HARAMDIR ِر ـ657 ـ6884 ـ1823 - ِب ِي ال َّشَوا ب َ ِن أ َمِل ِك ْب ْ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َعْبِد ال ِي َصاِلحٍ ب َ ِن أ ِر َع ْن ُس َهْي ٍل ْب ُم ْختَا ْ ِز ْب ُن ال عَ ِزي ْ ثَنَا َعْبدُ ال َع ِن َرةَ ِي ُه َرْي ب َ ٍد َع ْن أ َّ ِن ُم َخل ِر ِث ْب َحا ْ َع ِن ا َل ال ِ ّي؛ قَ ِ ِر النَّب : َ َها َم َع ا ْمَرأتَهُ فِي دُب لَى َر ُج ٍل َجا ِ ُظ ُر ّّللاُ إ يَ .فِي الزوائد: إسناده ْن ُود بُو دَا َ ِن حبا َ فِي الثقات. وباقي ِر َجا ُل ا”سناد ثقات. قَا َل السندي: والحديث قد رواه أ صحيح. ’ َ الحارث بن مخلد ذكره اْب والترمذي بلفظ قريب من َهذَا . 607. (1923) (6594)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah, hanımına dübüründen temas eden kimseye rahmet nazarıyla bakmayacaktır."820 815 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/204-205. 816 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/205. 817 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/205. 818 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/206. 819 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/206. 820 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/206. َم ـ655 ـ6888 ـ1824 - دُ ْب ُن َعْبدَةَ ِن ُشعَ أْنبَأنَا ْي ٍب َع ْن َحدَّثَنَا أ ْح . ِن أ ْر َطاة،َ َعن َع ْمِرو ْب ْب ِ َوا ِحِد ْب ُن ِزيَاٍد َع ْن َح َّجاج ْ َعْبدُ ال ٍت؛ قَا َل ِ اب ِن ثَ ْب َمةَ ِن َه َرِم ّيٍ َع ْن ُخ َزْي َ َع : ْبِد ّّللاِ ْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َح ّقِ ثَ َث َم قَا َل : ْ ِم َن ال إ َّ َ ّّللاَ َّرا ٍتَ تَأتُوا َ يَ ْستَ ْحيِ ِر ِه َّن النَّ .فِي الزوائد: فِي إسناده حجاج بن أرطاة. وهو مدلس. والحديث منكر يصح من وجه، كما ذكر َ غير َسا ِء فِي أدْبَا واحد. ورواه والترمذي من حديث على بن طلق . 608. (1924) (6595)- Huzeyme İbnu Sâbit radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah, hakkı beyanda haya talep etmez." Bunu üç kere tekrarladı, sonra şöyle devam etti: "Kadınlara dübürlerinden temas etmeyin!"821 AÇIKLAMA: 1- İstihya: Utanma mânasına geldiği gibi istif'al babından olması sebebiyle "utanma talebi" manası da mevcuttur. Dinin gerçeklerini öğrenme sırasında "utanma tavrı" gerekmez demektir. Aksi halde bilinmesi gereken bir kısım meseleler sorulamaz veya sorulsa da açıklanamaz. İslâm dini قّ حَ ْ ِم َن ال düsturunuإ ّ َ ّّللاََ يَ ْستَ ْحيِ vazederek, utanmayı celbeden meselelerin ta'lim ve taallümünü garanti altına almıştır. Bu bahis genişçe açıklandı. 2- Kadınlara ekime elverişli olan cihetlerinden temas edileceği Kur'ân tarafından (Bakara 223) ele alınmış bir mevzudur. Mak'ad veya dübür de denilen arka cihetinden temas kesinlikle haram kılınmıştır. Lûtiliğin bir eşidir.822 * AZL ـ658 ـ6886 ـ1825 - َّخ ََ ُل ْ ال ّيٍ َح َس ُن ْب ُن َعِل ثَنَا إ ْس . َحا ُق ْب ُن َحدَّثَنَا ال . ِعي َسى ْ ِهيعَةَ َع ِن ثَنَا اْب ُن ل . َ ِيعَةَ ُر ْب ُن َرب َحدّثَنِي َج ْعفَ َخ َّط ال ُّز ْه ا ِب؛ قَا َل ِر ّيِ ْ ِن ال ِي ِه َع ْن ُع َمَر ْب َرة،َ َع ْن أب ِي ُه َرْي ب َ ِن أ أ ْ َ يُ ْعَز َل َع ِن ، َع : ْن ُم َح ّرِ ِز ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َهى َر ُسو ُل ّّللِ َصل نَ َها نِ ِإذْ ب ُح َّرةِ إَّ ِن ال .فِي الزوائد: لهيعة وهو ضعيف ْ فِي إسناده اْب . 609. (1928) (6596)- Hz. Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hür kadının izni olmadan ona azil yapmayı yasakladı."823 AÇIKLAMA: Azil, temasta meniyi rahme değil, dışarı atmaktır. Bu bahis daha önce açıklandı.824 * KIZ, HALA VEYA TEYZESİ ÜZERİNE NİKÂHLANMAZ بُو ُكَر ـ615 ـ6887 ـ1835 - ْي ٍب َ ِن إ ْس َحا َق َع ْن َحدَّثَنَا أ . َما َ َ َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْي ثَنَا َعْبدَةُ ْب ُن ُسلَ ِر ّيِ؛ قَا َل ُخدْ ْ ِي َس ِعيٍد ال ب َ ٍر، َع ْن أ ِن يَ َسا َما َ َ ْب ْي َع ْن ُسلَ ْنهى َع ْن ِن ُعتْبَةَ يَ ْعقُو َب اْب : يَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع ُت َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِن َحْي َم نِ . ْرأةِ َكا ْ َوَبْي َن ال َها َو َع َّمتِ َمْرأةِ ْ أ ْ َ يَ ْج َم َع ال َّر ُج ُل بَ ْي َن ال َو َخ َها تِ فِي إسناده ُم َح . ال .فِي الزوائد: َّمد بن إسحاق، مدلس وقد عنعنه َ 610. (1930) (6597)- Ebu Sa'îdi'l-Hudrî radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı işittim, şu iki nikahı yasaklamıştı: "Kişinin, kadınla kadının halasını, veya kadınla kadının teyzesini bir nikâhta birleştirmesi."825 ـ611 ـ6885 ـ1831 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ ُّي َرةُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا ُجبَا . ِ ْه َشل ْكٍر النَّ بُو بَ ِ ثَنَا أ . ي ِه؛ قَا َل َ ِي ُمو َسى َع ْن أب ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ قَا َل َحدَّثَنِى أ : َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر َم ُسو ُل ّّللِ َصل َه : َ ا تِ َو ََ َخالَ َها َعلى َع َّمتِ َمْرأةُ ْ تُْن َك .فِي الزوائد: فِي إسناده جبارة بن المغلس . ُح ال 611. (1931) (6598)- Ebu Musa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kadın, halası veya teyzesi üzerine nikâhlanamaz." 821 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 822 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 823 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 824 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/207. 825 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/208. AÇIKLAMA: Bir erkek, bizzat Kur'ân-ı Kerim'in tanıdığı ruhsatla (Nisa 3) iki, üç hatta dört kadını aynı anda nikâhı altına alabilir. Fakat bu kadınlar arasındaki akrabalık hala-yeğen veya teyze-yeğen şeklinde olmamalıdır. Alimler daha da açarak, kadının erkek kardeşinin veya kız kardeşinin kızını da erkeğin nikâhlayamayacağını belirtmiştir. Bu tahrim, sünnette gelen bir tahrimdir. Kur'ân'da iki kız kardeşin aynı erkek tarafından birlikte nikâhlanması yasaklanmıştır (Nisa 23). Bu yasak aynı andaki nikâhlama ile ilgilidir. Birinin ölümüyle diğeri nikâhlanabilir.826 * HÜLLECİYE LÂNET ـ612 ـ6888 ـ1834 - ِ ِس ّ ُمغَل ْ ُّي َرةُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا ُجبَا . ِ ْه َشل ْكٍر النَّ بُو بَ ِ ثَنَا أ . ي ِه؛ قَا َل َ ِي ُمو َسى َع ْن أب ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ قَا َل َحدَّثَنِي أ : َر َم ُسو ُل ّّللِ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َه : َ ا تِ َو ََ َخالَ َها َعلَى َع َّمتِ َمْرأةُ ْ تُْن َك .فِي الزوائد: فِي إسناده جبارة بن المغلس . ُح ال 612. (1934) (6599)- Hz. İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm hulle yapana da yaptırana da lanet etti.”827 ِم ْصِر ُّي ـ613 ـ6655 ـ1836 - ْ ال ِن َصاِلحٍ َما َ َ ْب ِي ْ َحدَّثَنَا يَ ْحيَى ْب ُن ُعث . ب ثَنَا أ . قَا َل: و ُل َ ْي َث ْب َن َس ْعٍد يَقُ َّ َسِم ْع : بُو ُت الل َ قَا َل ِلي أ ْب ُن َعاِمٍر بَةُ ْش َر ُح ْب ُن َها َعا َ َ قَا َل ُعقْ قَا َل َر ُسو ُل ُم ْسعَ ٍب ِم : ّّللِ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل ُ : وا ِر؟ قَال ُم ْستَعَا ْ ْي ِس ال ِالتَّ ِ ُر ُكْم ب ْخب ُ أ َ أ : بَلي يَا . ِ ُل َر ُسو َل ّّللِ ّ ُم َحل ْ َو ال قَا َل ُه . َل لَهُ َّ ُم َحل ْ ِ َل َوال ّ ُم َحل ْ َن ّّللاُ ال ِن ل .فِي الزوائد: فِي إسناده مشرح بن هاعا .َ حبا َ فِي الثقات َعَ ذكره اْب . و قَا َل: يخطئ ويخالف. وذكره فِي الضعفاء و قَا َل: يروي عن عقبة بن عامر مناكير يتابع عليها. والصواب ترك ما انفرد ِن به. يونس ِن معين والذهبي: ِذين رموا الكعبة بالمنجنيق. و قَا َل أحمد: معروف. و قَا َل اْب َّ و قَا َل اْب : َكا َ َ فِي جيش الحجاج ال َم ثقة. ْ ِي حاتم: تكلموا فِي ِه و قَا َل أبو يونس: َكا َ َ خافظا للحديث وحدّث بما ب َ و يَ ْحيَى بن ُعث ا َ َ بن صالح، قَا َل َعْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن أ لم يكن يوجد عند غيره . 613. (1936) (6600)- Ukbe İbnu Âmir radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (bir gün): "Sizlere kiralık döl hayvanını haber vermiyeyim mi?" buyurdular. (Yanında bulunanlar:) "Evet ey Allah'ın Resulü! Haber verin!" dediler. "O hülle yapandır. Allah hülle yapana da hülle yaptırana da lânet etsin!" buyurdular."828 AÇIKLAMA: Hülle yapan diye tercüme ettiğimiz muhallil, başkasının üç talâkla boşamış olduğu karının tekrar eski kocasına helal olmasını ve onunla yeniden evlenmesini sağlamak maksadıyla, bu boşanmış kadınla cinsî temasta bulunduktan sonra boşamak üzere nikâhlayan adama denir. Bu fiili Resûlullah yasaklamıştır. Çünkü nikâh ebedî bir müddette yapılır. Üç günlük, beş günlük, bir yıllık, bir temaslık gibi bir müddetle nikâh İslâm'da haramdır. Bu çeşit nikâh zinayı andırır ve nikâh müessesesini yıpratır. Hülle yaptıran diye tercüme ettiğimiz muhallel-leh, karısını üç talâkla boşadıktan sonra tekrar ona dönmek isteyen erkektir. Resûlullah böylesi haysiyetsizlere de lanet etmektedir. Bu bahis de daha önce işlendiği için bu kadarcık hülasa bilgi ile yetiniyoruz.829 * SÜT KARDEŞLİĞİ ْب ُن َح يَ ْحيَى ـ614 ـ6651 ـ1846 - دَّ ِ ثَنَا َع . ي ا ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َو ثَنَا َخ ْر . ْه ٍب َملَةُ ب َ َع ْن أ ِهيعَةَ ْسَوِد، َع ْن ُع ْرَو أ ْخبَ َر ’ ة،َ َع ْن نِي اْب ُن لَ َ َّ َ ِر؛ أ ِن ال ُّزبَ ْي َعْبِد ّّللاِ ْب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ : َما فَتَ َق ا ِن ا .فِي الزوائد: لهيعة، وهو ضعيف َر َضا َع إ ’ْمعَ َء َّ فِي إسناده اْب . والحديث رواه الترمذي من حديث أم سلمة و قَا َل: حسن صحيح . 614. (1946) (6601)- Abdullah İbnu'z-Zübeyr radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Barsakları birbirinden ayıran miktarda süt emilmedikçe evlenme yasağı hâsıl olan emme vukû bulmaz."830 826 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/208. 827 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/208. 828 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/209. 829 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/209. * CARİYESİNİ ÂZÂD EDİP NİKÂHLAYAN ٍر ـ618 ـ6652 ـ1885 - ثَنَا يُونُ . ُس ْب ُن ُم َح َّمٍد َحدَّثَنَا ُحبَ ْي ِش ْب ُن . ُمَب ّشِ يُّو َب َع ْن ِع ْكَر َمةَ ُ ثَنَا ؛ َح َّمادُ ْب ُن َزْيٍد، َع ْن أ َع ْن َعائِ َشةَ َوتَ َزَّو َج َها َها َصدَاقَ َها َو َجعَ َل ِعتْقَ أ ْعتَ َق َصِفيَّةَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل أ .الحديث فِي الزوائد: إسناده صحيح. ذَا َكا َ َ َ ِ إ . و قَا َل فِي ِن َعبَّا ٍس سمع من َعائِ َشةَ ِن حاتم. فَقَا َل فِي المراسيل: لم يسمع من َعائِ َشةَ عكرمة مولى اْب . فقد تناقض فِي ِه قول اْب ِن الجرح والتعديل: سمع منها. ورجح سماعه منها أ َ روايته عنها فِي صحيح البخاري. المدني و قَا َل اْب : أعلمه سمع من َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل أحد من أزواج النَّب : والحديث من رواية أنس فِي الصحيحين وغيرهما . 615. (1958) (6602)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Hz. Safiyye radıyallahu anhâ'yı âzâd etti ve azadlığını onun mehri kıldı ve onunla (hürre olarak) evlendi."831 ـ616 ـ6653 ـ1888 - نَا أ ْز َه ُر ْب ُن ِر . ِث ْب ُن َس ِعيٍد َمْرَوا َ َ َحدَّثَ َوا ْ ِن ثَنَا َع . ُم َح َّمِد ْبدُ ال َوا ِحِد َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْ قَا ِس ُم ْب ُن َعْبِد ال ْ ثَنَا ال ِن ُع َمَر؛ قَا َل ِن َعِقي ٍل َع ِن اْب ْب : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ َ قَا َل : ِر إذْ ْبدُ بَ َغْي عَ ْ ِذَا تَ َزَّو َج ال إ ِدِه َكا َ َ َعا ِهراً فِي الزوا : هذا َسيّ . ئد ِ إسناده حسن. ر ِ ُود والترمذي من حديث َجاب بُو دَا َ والحديث رواه أ . 616. (1959) (6603)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Köle, efendisinin izni olmadan evlenirse, zâni sayılır."832 AÇIKLAMA: Hadis, kölenin evlenmesinin sahih sayılmasını efendisinin iznine bağlamaktadır. Öyleyse efendisinin izni olmadan kölenin akdedeceği nikâh batıldır. 833 * MUT'A NİKÂHI HARAMDIR ُّي ـ617 ـ6654 ـ1863 - عَ ْس َق ََنِ ْ ٍف ال ِ ُّي َع ْن َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن َخل . َ ِف ْريَاب ْ ِن ثَنَا ال ِن َحْف ٍص ِع ِن اْب ْكِر ْب ِي بَ ب َ ِزٍم َع ْن أ ِي َحا ب َ أبَا َ َ أ ُع : ا َل َمَر؛ قَا َل َس فَقَ َخ َّطا ِب َخ َط َب النَّا ْ َي ُع َمْر ْب ُن ال َوِل َّما َّم َح َّر َمَه ل : ا َ ا، ثُ ُمتْعَ ِة ثَثً ْ نَا فِي ال أِذ َ َ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل إ َّ َ . َو ّّللاِ َرةِ ْ ! َ ِح َجا ِال َر َج ْمتَهُ ب ُع َو ُهَو ُم ْح َص ٌن إَّ َمتَّ يَتَ َحداً ُم أ َح َّر َمَه أ ْعل . ا َ َها بَ ْعدَ إذْ َّ َحل َّ َ َر ُسو َل ّّللِ أ َ ْش َهدُو َ َ أ ٍة يَ ِأ ْربَعَ أ ْ َ يَأتِيَنِى ب إ .فِي َّ ْكٍر الزوائد: بن حفص بُو بَ َ ْس َم فِي إسناده أ . ا ِعي َل ا ّي اسمه إ ” ِ ِي حاتم عن أبيه ِن بأب . حبا ذكره اْب َ فِي الثقات. ب َ و قَا َل با َ أ : كتب ِن نمير وغيرهم. ِن معين والعجلي و اْب ِي حاتم: وثقه أحمد و اْب ب َ ِن أ بُو يكذب. قلت: بأس به. قَا َل اْب َ عنه وعن أبيه. و َكا َ َ أ ِن خزيمة فِي صحيحه، والحاكم فِي المستدرك وأخرج له اْب . 617. (1963) (6604)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Ömer İbnu'l-Hattâb halife olunca halka hitap etti ve dedi ki: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm mut'â nikâhını bize üç kere helal kılmıştı, sonra onu haram kıldı. Vallahi, mut'a nikâhı yapan evli bir kimseyi duyarsam onu taşla recmederim. Böyle birisi, recm olmaktan kendini kurtarabilmek için, bana, Resûlullah'ın, onu haram kıldıktan sonra tekrar helal kıldığına dair dört şahid getirmelidir."834 AÇIKLAMA: Mut'a bahsi genişçe izah edildi; ehl-i sünnet ulemâsı bunun haramlığında icma etmiştir.835 * DENKLİK َحدَّثَنَا َع . ؛ ْبدُ ّّللاِ ْب ُن َس ـ615 ـ6658 ـ1865 - ِعيٍد ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب ِر ُّي، َع ْن ِه َشا َج ْعفَ ْ ِر ُث ْب ُن ِع ْمَرا ُ َ ال َحا ْ ثَنَا ال قَال : َ ْت َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َو قَا َل : اْن ِك ُحوا ا ْطِف ُكْم ِهْم تَ َخيَّ ُروا ِلنُ ’َ ْي َء َوأْن ِك ُحوا إلَ فِي الزوا : فِي إسناده الحدرث بن ْكفَا . ئد ِذي رواه أصل له، يعني َهذَا الحديث، عن الثقات. و قَا َل الدار ّي َّ عمرا َ المدين . قَا َل فِي ِه ابو حاتم: ليس بالعوي. والحديث ال قطني: متروك . 830 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 831 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 832 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 833 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/210. 834 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/211. 835 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/211. 618. (1968) (6605)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nutfeleriniz için (kadının) hayırlısını tercih edin. Kendinize denk olanlarla evlenin, denklerinizin kızını isteyin." 836 AÇIKLAMA: Pek çok rivayette, çocuğun anne tarafına çekeceği belirtilerek, evlenilecek kadının aslına bakılması, hayırlı olanın tercih edilmesi belirtilmiştir. Kur'ân-ı Kerim'de olsun, hadislerde olsun hayırlı kadının dindar kadın olacağı belirtilmiştir. Sırf maddi mülahazalarla tercih dinen yanlıştır. Kadında aranması gereken diğer bir husus kadının erkeğe denk olmasıdır. Denklik mutlaktır, diyanette, içtimai şartlarda, zenginlikte ve hatta yaşta bile aranabilir. Cumhûr-u ulemâ denkliği dört şeyde aramıştır: Din, hürriyet, neseb ve san'at (meslek). Denklik daha çok erkeklerle ilgili bir meseledir, kadınlarda denklik aranmaz. Çünkü hadisler "erkeğin kadına denk olması"ndan bahseder. Alimler bu sebeple müslüman bir kadının, gayr-ı müslim erkekle evlenemeyeceğini hükme bağlarken, müslüman bir erkeğin ehl-i kitaptan bir kadınla evlenebileceğini belirtirler. Keza dindar bir kadının fâsık bir erkekle, hür bir kadının köle bir erkekle, asaletli bir aile kızının soyu sopu tanınmayan bir erkekle, sarraflık gibi üstün bir mesleği olan bir aileye mensup kızın, adi sayılan bir meslek sahibi erkekle evlendirilmemesi gerektiği belirtilmiştir. Buna rağmen, kız ve ailesi rıza gösterdikçe, bu sayılan şartlan haiz olmayan müslüman bir erkekle evlenmesi şer'an haram değildir, caizdir. Mâlikiler, denkliği sadece diyanette ararlar.837 * KADIN GÜNÜNÜ KUMASINA VEREBİLİR َو ُم َح ـ618 ـ6656 ـ1873 - َّمدُ ْب ُن َي ْحيَى ِي َشْيبَة،َ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ ا ُ .َ َحدَّثَنَا أ . قَا:َ ثَنَا َعفَّ ٍت َع ْن ُس َميَّةَ ِ اب َع ْن ثَ َمةَ َح َّمادُ اْب ُن َسلَ ثَنَا َّ َ َر ُسو َل َ ّيٍ فِي َش َع ْيٍء ْن َعائِ َشةَ؛ أ ْن ِت ُحيَ ِ ب َ َو َجدَ َعلَى َصِفيَّةَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ّّللِ َص . ل فَقَال : َ ْت َصِفيَّةُ يَا َعائِ َشة! ِك أ ْ َ ُ َه ْل لَ ِك يَ ْوِم؟ قَالَ ْت َولَ ِى، َ َعنّ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ نَعَ ْم. تُ : ْر ِضيٍ َر ُسو َل ّّللِ َصل لَ ٍ َ فَأ َخذَ ْت ِخ َماراً َرا َز ْعفَ ِ ب َم ْصبُوغاً َم . ا ِء َها ْ ِال َر َّشبَتْهُ ب فَ ِليَفُو َح ِر . ي ُحهُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ لَى َجْن ِب َر ُسو ِل ّّللِ َصل ِ َّم قَعَدَ ْت إ ث . ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَقَا َل النَّب : ِي ُ يَا َعائِ َشة! ْي ِك َعنّ إل . إنَّهُ َ َس يَ ْو ِم ِك ْي ل ْت َ ْض ُل ّّللاِ يُؤتِي ِه َم فَقَال : ْن يَ َشا ُء َ ِا’ ا ِل َك فَ َه ذَ . فَأ ْخبَ َرتْهُ ب َر ِض َي َعْن ْمِر .فِي الزوائد: فِي إسناده سمية البصرية. وهي فَ تعرف. َكذَا قاله صاحب الميزا َ . 619. (1973) (6606)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, zevce-i pakleri Safiyye Bintu Huyey radıyallahu anhâya bir sebeple kızmışlardı. Safiyye bana: "Ey Aişe! "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ı benden razı edecek bir çaren var mı? Böyle bir çare bulursan ben Resûlullah'ın bana uğrama sırası olan bugünü sana vereceğim!" dedi. Ben de: "Evet var!" dedim. Zaferanla boyalı olan başörtümü aldım, (nefis) kokusunu neşretmesi için üzerine su çiledim. Sonra (bunu üzerime alarak)gidip Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına oturdum. Aleyhissalâtu vesselâm: "Ey Aişe! Benden uzak dur, bugün senin günün değil!" buyurdular. Ben de: "Bu Allah'ın lütfudur, dilediğine verir" dedim ve (Safiyye ile aramızda) olup biteni anlattım. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm, Safiyye'den razı oldu."838 * EVLENMEYE ARACI OLMA ٍر ـ625 ـ6657 ـ1878 - ْب ُن َحدَّثَنَا ِه َشا . َي ْحيَى ُم ْب ُن َع َّما ِويَةُ ثَنَا ُمعَ . بو ا َ ِي ٍب َع ْن أ ِي َحب ب َ ِن أ ْب ُن يَ ِزيدَ َع ْن يَ ِزيدَ اْب ِويَةُ ثَنَا ُمعَا ِي ُر ْهٍم؛ قَا َل ب َ ِر َع ْن أ َخْي ْ ال : َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل قَا َل : َع ِم بَ ْي َن ا ْن أفْ َض ِل ” ال َّشفَا َع ِة أ ْ َ يُ َشفَّ ِ َنْين فِي النَّ َكاح ْ ث .فِي الزوائد: َهذَا إسناد مرسل. ا، اسمه أحزاب بن أسيد بُو رهم َهذَ أ «بفتح الهمزة، وقيل بضمها». قَا َل البخاري: هو تابعي. بُو َ َ و قَا َل أ ِن حبا َ فِي الثقات . حاتم: ليست له صحية. وذكره اْب 620. (1975) (6607)- Ebu Rühm radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "En hayırlı şefaatlerden biri, evlenecek iki kişinin arasında yardımcı olmaktır."839 836 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/211. 837 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/212. 838 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/213. 839 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/213. ـ621 ـ6655 ـ1876 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ِري ثَنَا َش ْت َحدَّثَنَا أ . بَ ِهى َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْ َع ِن ال َرْيحٍ ِن ذُ عَبَّا ِس ْب ْ َر ٌك : َع ِن ال َعثَ بَا ِب ْ ِعَتَبَ ِة ال ب َمةُ َسا فَ ُّش . َّج فِي َو ْج ِه أ . ِه ُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َّصل فَقَا َل : أ ِمي ِطي َعْنهُ ا’ ْرتُهُ َّ َجعَ َل يَ َم ُّص َعْنهُ الدَّ َ ذَى فَتَقَذ . فَ م َع ْن َو ْج ِهِه َّم . قَا َل َويَ ُم ُّجهُ ُ ث : نَِفّقَهُ ُ َحتَّى أ َو َك َسْوتُهُ ْيتُهُ َّ َحل لَ ِريَةً َجا َمةُ َسا ْو َكا َ َ أ ل .فِي الزوائد: إسناده صحيح إ َ َكا َ َ البهي سمع من َ . وفي سماعه كم. ا َل وقد سئل عنه أحمد فَقَ : ما أرى فِي َهذَا شيئا، إنما يروى عن البهى. قَا َل العء فِي المراسيل: أخرج َعائِ َشةَ مسلم لعبد ّّللا البهى عن َعائِ َشةَ حديثا . 621. ( 1976) (6608)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor. "(Bir gün) Üsâme radıyallahu anh kapının eşiğine takılıp düştü ve yüzü kanadı. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Ondan şu ezayı temizleyiver!" buyurdular. Ben ise tiksindim (ve bunu yapmaktan imtina ettim). Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm, onun kanını emip yüzünden atmaya başladı. Sonra da: "Eğer Usâme bir kız olsaydı onu süsleyip, (güzel)giydirecek ve (evlenmeye) cazip kılacaktım" buyurdular."840 * KADINLARA İYİ MUAMELE َو ُم َح ـ622 ـ6658 ـ1877 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ٍف، بُو َب ْكِر ْب ُن َخلَ َ ْوبَا َ َ َع ْن َحدَّثَنَا أ . ِن قَا:َ ثَ ِن يَ ْحيَى ْب ٍر اْب بُو َعا ِصٍم َع ْن َج ْعفَ َ ثَنَا أ ْوبَا َ َ َع ْن ِن ثَ َرةَ ْب َع َّمِه ُع ا َل َما قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِن َعبَّا ٍس َع ِن النَّب ْم َطا ٍء، َع ِن اْب َخْي ُر ’ ِه ُكْم َخْي ُر ُك َع : َوأنَا َخْي ُر ُكْم ْهل . َ ِن ’ ْهِلي.فِي الزوائد: حبا َ فِي صحيحه ِن الحديث من رواية َعائِ َشةَ رضي ّّللا تعلى عنها، رواه الترمذي و اْب . وأما رواية اْب ِن حبا َ فِي الثقات ِن القطا :َ َعبَّا ٍس فإسناده ضعيف. ’ َ عمارة بن ثوبا َ ذكره اْب . و قَا َل عبد الحق: ليس والقو ّي. و قَا َل اْب مجهول الحال . 622. (1977) (6609)- İbnu Abbas radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sizin en hayırlınız, ehline karşı en iyi davrananınızdır. Ben aileme en iyi olanınızım."841 بُو ُكَر ـ623 ـ6615 ـ1875 - ْي ٍب َ َحدَّثَنَا أ . بُو َخاِلٍد َع ِن ا ِن َع ْمٍر ثَنَا أ ’ و؛ قَا َل َ ٍق، َع ْن ُم ْس ُرو ٍق َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ْع َم ِش َع ْن َشِقي َّي ّّللاُ َع َر َم ُسو ُل ّّللِ َصل َّ َو َسل ْي ِه ِهْم ل : َ ِخيَا ُر .فِي الزوائد: ى شرط الشيخين ُكْم ِخيَا ُر ُكْم ِلنِ َسائِ إسناده َعل . والحديث رواه الترمذي َ َوقَا َل َرة،َ ِي ُه َرْي ب َ من حديث أ : حديث حسن . 623. (1978) (6610)- Abdullah İbnu Amr (İbni'l-As) radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Sizin en hayırlınız, kadınlarına karşı en iyi davrananlardır."842 AÇIKLAMA: Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm kadınlara iyi davranmayı emretmiş, en hayırlı kimsenin, hanımına en iyi davranan kimse olduğunu belirtmiştir. Şüphesiz "iyi davranma" izafi bir durumdur. Bu "iyilik"in içine öncelikle kadınların haklarına hakkıyla riayet gelir: Nafaka hakkı, tahkir edilmeme, başına vurulmama hakkı gibi hadislerde belirtilen haklara riayet. Ayrıca onların bir kısım huysuzlukları, kıskançlıkları karşısında sabretmek, terbiyelerinde iyi davranmak, geçimi iyi yapmak... hep kadınına karşı iyi olmanın içine girer. Ancak kişinin "en iyi" olması için kadınına karşı iyiliğin yetmeyeceği de açıktır. Ayet ve hadislerde, bunun için başka şartlar da sayılmıştır: Takva, zühd, verâ, a'mâl-i sâlih... gibi. Şu halde o şartları yerine getiren, hanımına karşı da iyi olunca iyilikte kemale yaklaşmış olur. Resûlullah'ın zevcelerine karşı davranışları ile kadın hususundaki tavsiyeleri tahlil edilince bu "iyilik"ten kastedilen teferruat ortaya çıkarılabilir.843 ٍر ـ624 ـ6611 ـ1878 - ُم ْب ُن َع َّما ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت َحدَّثَنَا ِه َشا . َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب َع ْن ِه َشا ثَنَا ُس : َسابَقَنِي ْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَةَ َّي ّّللاُ َع ِ ّي َصل النَّب َ م َّ َو َسل ْي ِه ل : تُهُ َ َسبَقْ وعزاه المز ّي ’طراف للنسائي. فَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح َعلَى شرط البخاري. فِي ا ّي ِن السن وليس هو فِي رواية اْب . 624. (1979) (6611)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm benimle koşu yarışı yaptı. Yarışı ben kazandım."844 840 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/213-214. 841 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/214. 842 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/214. 843 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/214-215. 844 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/215. AÇIKLAMA: Önceki hadiste geçen "hanımına karşı iyi davranma"lardan biri de onların gönlünü çeşitli vesilelerle hoş etmek olmalıdır. İşte bunlardan biri, münasip bir zamanda yapılacak herhangi bir yarıştır. Başka bir rivayette Hz. Aişe, Aleyhissalâtu vesselâm'ın kendisiyle iki ayrı sefer yarıştığını, birini kaybeden Resûlullah'ın, birini kazandığını belirtir.845 َو ـ628 ـ6612 ـ1855 - ِليِد ْ ٍر، َعبَّادُ ْب ُن ال بُو بَدْ َحدَّثَنَا أ . ٍل َ ِ َر ثَنَا َخبَّا ُ َ ْب ُن ِه ََ : ُك ْب ُن فَ ّم ثَنَا ُمبَا ُ ِن َزْيٍد َع ْن أ ْب ّيِ َع ْن َعِل َضالَةَ ُم َح َّم : َن نِ ٍد َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ْت ّي،ٍ ِجئْ ْن ِت ُحيَ ِ ب ِ َصِفيَّةَ َو ُهَو َع ُرو ٌس ب َمِدينةَ ْ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل ِدم َّما قَ ِر ل ا َ ْن َسا ُء ’ َصا َها َهْب ُت ْن فَإ ْخبَ ْر َ َ َع . قَالَ ْت: فَتَنَ ْب ُت فَذَ َّك . ي ْر ُت َوتَنَقَّ لَى َعْينِي فَعَ َرفَنِ ِ إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَنَ . قَالَ ْت: تَفَ َت َظ َر َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْ فَال َم ْش َى ْ َضننِي َر ْع ُت ال فَأدْ . فَقَا َل: ُت َر فَأ ْس . َكنِي فَا ْحتَ ْ ل َو أ ْر ِس . َكْي : ْل َف َرأْي ِت؟ قَالَ ْت، قُ ْس .فِي الزوائد: إسناده َط يَ ُهوِديَّة َي ُهوِديَّا ٍت ٌ ضعيف لضعف علي بن زيد بن جدعا َ . 625. (1980) (6612)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm Safiyye Bintu Huyey radıyallahu anhâ ile evlenmiş olarak Medine-i Münevvere'ye geldiği zaman, Ensâr kadınları (yanıma) gelip ondan (ve güzelliğinden bana) haber verdiler. Hz. Aişe devamla der ki:- "Kendimi tanınmayacak bir hale getirip, üzerime örtü alıp (onu görmek üzere) ben de gittim. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm (açık olan) gözüme bakıp beni tanıdı. Bunun üzerine ben hemen geri döndüm ve hızlıca yürüdüm. Aleyhissalâtu vesselâm da peşimden gelerek bana yetişti ve beni kucakladı. Sonra: "(Safiyye'yi) nasıl buldun?" diye sordu. Ben de: "Bırak (beni)! Yahudi kadınlardan bir yahudi kadındır!" dedim."846 ـ626 ـ6613 ـ1851 - ِي َشْيبَةَ ب َ ْكِر ْب ُن أ بُو بَ َ َحدَّثَنَا أ . بَ ِهي َع ْن ُع ْرَوةَ ْ َع ِن ال َمةَ ِن َسلَ ْشٍر، َع ْن َز َكِريَّا َع ْن َخاِلِد اْب ِ ثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ب ِر؛ قَا َل ِن ال ُّزبَ ْي ْب : َّي قَال : َ ْت َعائِ َشةُ َم َي ا َعِل ْم ُت َحتَّى دَ َخلَ ْت َعِل َي َغ ْضب ٍ َ َو ِه ِر إذْ َزْينَ ُب ب . ْت ِغَ ْي َّم قَالَ ُ َر ث : ُسو َل ّّللِ ِ يَا ! ذَا َح ْسبُ َك إ أ َها َرْيعَتَْي ْكِر ذُ ِي بَ ب َ أ َك بُنَيَّةُ ْت لَ بَ َّي قَل . َ بَلَ ْت َعلَ َّم أقْ ُ َه ث . ا َر ْض ُت َعْن فَأ ْع . دُونَ ِك، فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َحتَّى قَا َل النَّب ِصِري ِ ّي َصل اْنتَ َّي َشْيئاً َعلَ ُردُّ َما تَ َها، َها فِي فِي ِ َس ِريقُ َيب َوقَدْ َها َها، َحتَّى َرأْيتُ ْي ْ ُت َعل ْ بَل ْ ُل َو فَأق . ْج ُههُ َّ َهل يَتَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل فَ .فِي َرأْي ُب النَّب ُ الزوائد: هُ ثقات إسناده صحيح و ِر َج . وذكريا بن أبي زائدة َكا َ َ بدلس . ال 626. (1981) (6613)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Zeyneb (Bintu Cahş) odama izinsiz olarak öfkeyle girinceye kadar (kumalarımın bana kızdıklarını) bilmiyordum. (Zeyneb odama girdikten) sonra: "Ey Allah'ın Resûlü! Ebu Bekr in kızının, kollarını sana sarması sana yeterli mi?" diye çıkıştı, sonra da bana yöneldi. Ben de ondan yüzümü çevirdim, (söylediklerine cevap vermedim). Öyle ki Aleyhissalâtu vesselâm (dayanamayıp): "Onu durdur ve kendini müdafaa et!" dedi. Bunun üzerine Zeyneb'e yöneldim, (gereken cevabı verdim. Öyle oldu ki) bana cevap veremez hale geldi ve sonunda ağzının tükrüğünün kuruduğunu farkettim. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın (bu durumdan memnun olarak) yüzünün güldüğünü gördüm."847 AÇIKLAMA: Bu hâdise, Resûlullah'ın hanımlarının, kendilerine her hususta eşit davranılma talebi üzerine çıkmıştır. Aleyhissalâtu vesselâm, kendisine gelen bir hediye Aişe'nin gününe müsadif olursa alır, diğer günler almazdı. Bunun üzerine hediyeler hep Hz. Aişe'nin gününde gelmeye başladı. Diğer hanımlar, kendi günlerinde de hediyelerin kabulü için muhtelif teşebbüslerde bulundular. Önce Ümmü Seleme radıyallahu anhâ'yı, sonra da Hz. Fatıma'yı bu maksadla birkaç kere Resûlullah'a ricacı gönderdiler. Aleyhissalâtu vesselâm: "Kendisine vahyin sadece Hz. Aişe'nin yanında iken geldiğini belirterek bu husustaki tavrını değiştirmeyeceğini" belirtti. Bunun üzerine, bir kere de Zeyneb radıyallahu anhâ'yı gönderdiler. Bir başka rivayette, Hz. Zeyneb, içeri girince Resûlullah'a: "Hanımların, Ebu Bekr in kızı hususunda senden adalet talep ediyorlar" diye söze başlar ve sonra Hz. Aişe'ye yönelerek yüksek sesle ve öfkeyle hakaretler savurur. Sadedinde olduğumuz rivayet, bu hakaretlere, Hz. Aişe'nin Resûlullah'tan gelen talep üzerine cevap verdiğini belirtir. Bir başka rivayete göre Resûlullah, Hz. Zeyneb'in cevap veremez hale getirilişinden memnun kalır ve Hz. Aişe'ye takdirlerini: "Bu, Ebu Bekr'in kızıdır" diyerek ifade buyurur.848 َحدَّثَنَا َخ . ْف ُص ْب ُن َع ْمٍر ـ627 ـ6614 ـ1852 - و ْ ِي ٍب ال َمُر ْب ُن َحب ثَنَا ُع قَا ِضي. قَا َل: ؛ ِي ِه، َع ْن َعائِ َشةَ َع ْن أب ُم ْب ُن ُع ْرَوةَ ثَنَا ِه َشا َ ْت َّى َص قَال : وا ِحبَاتِ لَ ِ فَ َكا َ َ يُ َس ّرِ ُب إ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ِل ّّللِ َصل بَنَا ِت َوأنَا ِعْندَ ْ ِال عَ ُب ب ُكْن ُت أل ي ْ ي ُي .فِي الزوائد: إسناده ََ ِعْبنَنِ 845 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/215. 846 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/216. 847 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/216. 848 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/216-217. ِن معين.فِي ضعيف، ’ َ فيه عمر بن حبيب العد ّي قاضى المرعة، ثم قاضي الشرقية للمأمو ،َ متفق َعلَى تضعيفه. وكذبه اْب السندي. قلت أصل الحديث ثابت بريب . 627. (1982) (6614)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanında iken bebeklerimle oynardım. Aleyhissalâtu vesselâm da benim kız arkadaşlarımı bana gönderirdi. Arkadaşlarımla beraber oynardık."849 * GERDEĞİN MÜSTEHAB VAKTİ ـ625 ـ6618 ـ1881 - ِي َشْيبَةَ ب َحدَّثَنَا أ . ِمٍر َ ْكٍر ثَنَا أ ْس . َع ْن َودُ ْب ُن َعا ِي بَ ب َ ِن أ ِن إ ْس َحا َق َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ثَنَا ُز َهْي ٌر، َع ْن ُم َح َّمِد ْب ْي َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِي ِه؛ أ ِن ِه َشاٍم َع ْن أب ِر ِث ْب َحا ْ ِن ال َمِل ِك ْب ْ فِي َشَّو أب ا ٍل ِي ِه َع ْن َعْبِد ال َمةَ َّم َسلَ ُ تَ َزَّو َج أ َ م َّ ِه . ْي ِه فِي َو َسل َو َج َمعَ َها إلَ فِي إسناده ُم َح َّم . وهو مدلس. وقد عنعنه. وليس للحارث بن هشام بن المغيرة سوى َهذَا َش .فِي الزوائد: د بن إسحاق َّوا ٍل قَا َل المز ّي: ورواه ُم َح َّمد بن يزيد المستملى عن أسؤد بن عامر الحديث عند المصنف. وليس له شئ فِي ا’صول الخمسة. َع . بدل عبد الملك. وهو أولى بالصواب . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بإسناده. إ أنه قَا َل: 628. (1991) (6615)- Hâris İbnu Hişâm radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, Ümmü Seleme radıyallahu anhâ ile Şevval ayında nikahlandı ve şevval ayında onunla gerdeğe girdi."850 AÇIKLAMA: Alimler, bu sünnetiyle Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın cahiliye devrinde mevcut olan Şevval'de evlenmeyi uğursuz sayma inancını yıktığını, o ayda evlenmenin müstehablığını teşri ettiğini belirtirler.851 * UĞUR VE UĞURSUZLUK NEDE VAR? ٍر ـ628 ـ6616 ـ1883 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ٍش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ِ ِ ٍر ثَنَا إ . ِن َجاب ِ ُّي، َع ْن يَ ْحيَى ْب ب ْ َكل ْ ْيٍم ال َما ُ َ ْب ُن َسلَ ْي َحدَّثَنِي َسلَ َع ْن ِويَةَ ِن ُمعَا َع ا َل ْن َح ِكيِم ْب ِويَةَ؛ قَ ِن ُمعَا يَقُو ُل َعِّمِه ِم : ْخ َمِر ْب َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يُ ْم ُش ْؤم. ُن َ َسِم ْع : َ ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ ُكو ُ َ ال َوقَدْ يَ ِر فِي ثَثَ : ٍة َر ِس والدَّا فَ ْ َوال َمْرأةِ فِي ال .فِي الزوائد: ه ثقات ْ ُ إسناده صحيح و ِر َج . ال 629. (1993) (6616)- Mıhmâr İbnu Mu'âviye radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın şöyle söylediğini işittim: "Uğursuzluk yoktur. Ancak üç şeyde uğur olabilir: Kadında, atta, evde."852 ـ635 ـ6617 ـ1888 - َمةَ بُو َسلَ َ ٍف، أ َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن َخل . َ ِن إ ْس َحا َق َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ثَ ُمفَ َّض ِل، َع ْن َعْبِدال َّر ْح َم ِن اْب ْ ْش ُر ْب ُن ال ِ نَا ب قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ ِي ِه؛ أ ٍث َع : ْن َساِلٍم َع ْن أب ُم فِي ثَ ِر ال ُّش ْؤ : َوالدَّا َمْرأةِ ْ َر ِس َوال فَ ْ َحدَّثَنِي ِر ُّي فِي ال . قَا َل ال ُّز ْه : فَ َها َكانَ ْت نَّ َ أ َمةَ ِّم َسلَ ُ َع ْن أ َب َحدَّثَتْهُ َّ َ َجدَّتَه،ُ َزْينَ َ ِن َز ْمعَةَ؛ أ بُو ُعبَ ْيدَةَ ْب ُن َعْبِد ّّللاِ ْب َ أ َم َع تَعُدُّ ه ُؤ ََِء ال . ُه َّن ال َّسْي ُف َّث ََثَةَ ِزيدُ .فِي َوتَ ِن إسناده صحيح َعل . فقد احتج مسلم بجميع رواته، وأصل الحديث فِي الصحيحين. ماجة َ الزوائد: ى شرط مسلم وانفرد اْب ِل َك أوردته. أي فِي الزوائد . بذكر السيف. فلذَ 630. (1995) (6617)- Salim'in babası (Abdullah İbnu Ömer) radıyallahu anhüma anlatıyor. "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Uğursuzluk üç şeydedir: At, kadın ve evdedir." Zührî der ki: "Bana Ebu Ubeyde İbnu Abdillah İbni Zeme'a, büyük annesi Leyneb'in Ümmü Seleme'den, onun bu üç şeyi sayıp bir de kılıncı ilave ettiğini rivayet etti."853 AÇIKLAMA: Uğursuzluk bahsi daha önce geçti. 854 * KISKANÇLIK 849 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/217. 850 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218. 851 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218. 852 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218. 853 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/218-219. 854 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/219. ْس َم ـ631 ـ6615 ـ1886 - ا ِعي َل ِ ِي َس ْهٍم َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ . ب َ ٍر َع ْن أ ِي َكثِي ب َ ِن أ َع ْن يَ ْحيَى ْب ِويَةَ ِي ُمعَا ب َ َو ِكي ٌع َع ْن َشْيبَا َ َ أ ثَنَا ِي َش ْهٍم ( ب َر أ ) ةَ؛ قَا َل َ ِي ُه َرْي ب َ ، َع : ِم ْن أ َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل َم قَا َل : ا يُح ُّب ّّللاُ َرِة غَ ْي ْ ْكَر ِم َن ال . هُ ّّللاُ َما يَ َها َو ِمْن َم . ا فَأ َّما َرةُ فِي ال ّرِ يبَ ِة غَ ْي ِر ِر يُ ِح ُّب ّّللاُ فَال . يب ٍة ْ َرةُ فِي َغْي غَ ْي ْ ْكَرهُ فَال َما يَ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف. ابو سهم َهذَا مجهول. و قَا َل َوأ َّما المز ّي ’طراف: بُو فِي ا أ سهم وهم. بُو سلمة َ َ ِن حبا َ فِي صحيحه من حديث عبيد ا’نصار ّي. ورواه احمد والصواب أ . وراه اْب ّى فِي مسنده من حديث عقبة بن عامر الجهن . 631. (1996) (6618)- Hz. Ebu Hureyre radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kıskançlığın bazısını Allah sever, bazısını da sevmez. Allah'ın sevdiği kıskançlık, kötülük olduğunda kuvvetli zan beslendiği zaman duyulan kıskançlıktır. Allah'ın hoşlanmadığı kıskançlık da zayıf bir ihtimal karşısında duyulan kıskançlıktır."855 AÇIKLAMA: Bu hadisten alimler, kıskançlığın din adına olması gereği hükmünü çıkarmışlardır. Hadis buna bir ölçü vermektedir. Kıskançlık zann-ı galibe hükmettirecek bir emareden neşet etmeli, aksi taktirde dinî açıdan mahzurlu bir hâdisenin vukuuna dair emare yokken, kuru zanna dayanarak kıskançlık duymak ve bunun gereği amellere girişmek iyi değildir, dinen merdud bir davranıştır.856 َحدَّثَنَا َها ُرو ُ َ ْب ُن إ ْس . َح ـ632 ـ6618 ـ1887 - ا َق ِي ِه َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَا َع ْن أب ِن ُع ْرَوةَ ِم ْب َما َ َ َع ْن ِه َشا ْي ثَنَا َع ْت ْبدَةُ ْب ُن ُسلَ َم ل : ا َ َه ِغ ْر . ا ُت َعلَى ا ْمَرأةٍ قَط َما ِغ ْر ُت َعلَى َخِدي َجةَ لَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َرأْي ُت ِم ْن ِذ ْكِر َر ُسو ِل ّّللِ َصل َر ِمَّما . َها ّشِ َمَرهُ َربُّهُ أ ْ َ يُبَ َولَقَدْ أ َه ٍب َصبَ ٍب ذَ ِة ِم ْن قَ َجنَّ ْ ِبَ ْي ٍت فِي ال ب . َجةَ قَال .فِي الزوائد: هُ ثقات َهُ اْب ُن َما ُ إسناد صحيح و ِر َج . ال 632. (1997) (6619)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Hz. Hatice radıyallahu anhâ'ya duyduğum kadar hiçbir kadına karşı kıskançlık duymadım. Bu da, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın onu çok zikretmesinden ileri gelmişti. Nitekim Resûlullah'ın Rabbi, ona, Hz. Hatice'yi cennette kamıştan İbnu Mâce der ki: yani altındanmamul bir evle müjdelemesini emretmişti."857 * ERKEK, ÇOCUĞUNDAN ŞEKKE DÜŞERSE بُو ُكَر ـ633 ـ6625 ـ2553 - ْي ٍب َ َحدَّثَنَا أ . َءةُ ِن ثَنَا َعبَا َع ِن اْب ٍ َء َع ْن نَافِع ِن أ ْس َما ْب ِريَةَ بُو َغ َّسا َ َ َع ْن ُجَوْي َ ُّي أ ْيثِ َّ ْي ٍب الل ْب ُن ُكلَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َى النَّب بَاِديَ ِة أت ْ َّ َ َر ُج ًَ ِم ْن أ ْه ِل ال َ َر فَقَ : ا ِشى ُع . ا َل َمَر؛ أ َر ُسو َل ّّللِ إ َّ َ ا ْمَرأتِى َولَدَ ْت َعلى فِ أ ْسَو يَا دَ ُغما . ً ْم َي ُك ْن فِينَا أ ْسَودُ َق ُّط ِ . ٍل؟ قَا َل َوإنَّا أ ْه ُل بَ ْي ٍت لَ َك ِم ْن إب ُكو َ َ نَ َز َعهُ ِع ْر ٌق. قَا َل قَا َل َه ْل ل : َ نَعَ ْم. قَا َل فَأنَّى َكا َ َ ذِل َك؟ قَا َل: َع َسى أ ْ َ يَ َّل اْبنَ َك هذَا نَ َز َعهُ ِع ْر ٌق فَل .فِي الزوائد: فِي إسناده عباءة بن كليب. َكذَا وقع عند المصنف. وصوابه عبادة بن كليب. َكذَا قَا َل َعَ المزي فِي التهذيب. بُو حاتم َ ِي حاتم: أخرجه البخارى فِي الضعفاء . ب َ ِن أ و قَا َل فِي ِه أ : صدوق فِي حديثه وقَا َل اْب 633. (2003) (6620)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Çölde yaşayan bedevilerden biri Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a geldi ve: "Ey Allah'ın Resulü! Karım, benim yatağımda siyah bir çocuk doğurdu. Biz, asla aramızda siyah bulunmayan bir aileyiz" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: "Senin develerin var mı?" diye sordu. Adam "Evet, var!" deyince: "Renkleri nedir?" diye sordu. Adam "Kızıl!" diye cevap verdi. Aleyhissalâtu vesselâm "Aralarında siyah da var mı?" dedi. Adam "Hayır!" deyince: "Peki boz deve var mı?" diye sordu. Adam "Evet var!" deyince: "Pekiyi bu nereden oldu?" diye sordu. Adam "Belki bir damara çekmiştir!" deyince: "Senin o oğlun da bir damara çekmiş olabilir!" buyurdular."858 * ÇOCUK YATAK SAHİBİNE AİT ـ634 ـ6621 ـ2558 - ِي َشْيبَةَ ب َ بُو َب ْكِر ْب ُن أ َ ثَنَا ُس َّ َ ْفيَا ُ َ ْب ُن ُعيَ ْينَة،َ َع ْن ُعبَ ْيِد ّّللا َحدَّثَنَا أ . ِ َ ِي ِه َع ْن ُع َمَر؛ أ ِي يَ ِزيدَ َع ْن أب ب َ ِن أ ْب َرا ِش ِف ْ ِد لل َولَ ْ ِال َضى ب قَ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو َل ّّللِ َصل . ِن فِي الزوائد: إسناده صحيح. حبا َ فِي الثقات بُو يزيد المكي، وأبو عبيد ّّللا ذكره اْب أ . ى شرط الشيخين َ َعلَ هُ ُ وباقي ِر َج . ال 634. (2005) (6621)- Hz. Ömer radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, çocuğun yatak sahibine ait olduğuna hükmetmiştir."859 855 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/219. 856 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/219. 857 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/220. 858 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/220. ٍر ـ638 ـ6622 ـ2557 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ِش ُم ْب ُن َع َّما ْس َما ِعي ُل ْب ُن َعيَّا ِ ثَنَا إ . ي ُل ْب ُن ِ َر ْحب َّي ثَنَا ُش ُم ْسِلٍم؛ قَا َل: بَا ِهِل ْ ال َمةَ َما ُ َسِم ْع ُت أبَا أ يَقُو ُل: و ُل يَقُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َسِم ْع : َح َج ُر ُت َر ُسو َل ّّللِ َصل ْ عَا ِه ِر ال ْ َوِلل َرا ِش، ِف ْ َولَدُ ِلل ال .فِي الزوائد: هُ ثقات ْ ُ إسناده صحيح و ِر َجال . 635. (2007) (6622)- Ebu Ümame el-Bâhili anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: "Çocuk yatağa aittir, zanîye mahrumiyet (veya taşla öldürülmek) vardır" buyurdular.860 AÇIKLAMA: Bu bahis daha önce geçti. 861 * KOCASINI ÜZEN KADIN ٍر ـ636 ـ6623 ـ2513 - ثَنَا ُس ’ ؛ قَا َل ْفيَا ُ َ َع ِن ثَنَا ُمَؤ َّم . ا ٌل َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن بَ . َّشا َمةَ َما ُ ِي أ ب َ َج ْعِد َع ْن أ ْ ِي ال ب َ ِن أ ِم ْب َم ِش َع ْن َساِل ْع : َها ِ َ لَ ِيَّا َصب َم َعَها ا ْمَرأةُ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل تَ ِت النَّب َ أ . ودُ ا َو ِهى تَقُ َحدَ ُه َما ْي ِه َر َخ . ُسو ُل َر قَدْ Œ َح َملَ ْت أ فَقَا َل ي ّّللاُ َعلَ َّ ّّللِ َصل َ م َّ َم : ا ٌت َو َسل َواِلدَا ٌت، َر ِحي ِم ََ ٌت، ِج ِه َّن َح . ا لَى ا ْزَوا ِ ْو ََ َما يَأتِي َن إ ل . َ َجنَّةَ ْ ُه َّن ال ِيَاتُ ّ ِر َجال إسناده ثقات إ أنه ل دَ َخ َل ُم َص .فِي الزوائد: ِي ال َ مقطع. حكى الترمذي فِي العلل عن البخاري أنه قَا َل: ب ِن حبا :َ أدرك أبا ِي أمامة. و قَا َل اْب ب َ سالم بن أ جعد لم يسمع من أ أمامة . 636. (2013) (6623)- Ebu Ûmame radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a bir kadın geldi, yanında iki de çocuğu vardı. Kadın bunlardan birini sırtına almış, diğerini de yediyordu. Aleyhissalâtu vesselâm onu görünce (takdirlerini) şöyle ifade buyurdular: "(Kadınlar çocuklarını karınlarında) taşırlar, doğururlar ve onlara merhamet beslerler. Bunlar bir de kocalarına eziyet vermeseler, namazlarını kılanlar cennete girerler!" 862 ِن ُمْن ُصو ٍر ـ637 ـ6624 ـ2518 - َّى ْب ْر ِو ُّي ثَنَا إ ْس َحا ُق َحدَّثَنَا َي ْحيَى ْب ُن . ُمعَل فَ ْ َع ِن ْب ُن . ُم َح َّمٍد ال ٍ ثَنَا َعْبدُ ّّللا اْب ُن ُع َمَر َع ْن نَافِع قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َح اْب : َ ََ َل ِن ُع َمَر َع ِن النَّب ْ ُم ال َح َرا ْ يُ .فِي الزوائد: َعْبدُ ّّللا سن عمر وهو ضعيف .* ف َح ّرِ ُم ال 637. (2015) (6624)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Haram, helali haram kılmaz."863 AÇIKLAMA: Bu hadisten: "Bir erkek, bir kadınla zina işleyip haram işlese, bu sebeple kadın ona haram olmaz, kadınla nikâh yapıp evlenebilir" hükmü çıkarılmıştır. Ayrıca hadisten İmam Mâlik, Şâfi'î, Ebu Sevr gibi bazı alimlerin: "Zina gibi haram temas sebebiyle meşru temastaki gibi sıhriyet tahrimi hasıl olmaz. Dolayısıyla erkek zina ettiği kadının kızıyla evlenebilir" hükmüne uygun hüküm çıkaran da olmuştur. Fakat Ebu Hanife, Ahmed İbnu Hanbel, Evzâî ve Süfyan-ı Sevrî gibi bir kısım alimler zina yapılan kadınla sıhriyet tahriminin hasıl olacağına hükmetmişlerdir. 864 TALAK BÖLÜMÜ * TALAKTA ŞAKA YOK َحدَّثَنَا ُم َح ٍر ـ635 ـ6628 ـ2517 - َّمدُ ْب ُن ِ بَ . ثَنَا ُمَؤ َّم ٌل. ي ُمو َسى؛ قَا َل َّشا ب َ َع ْن أ ِي بُ ْردَةَ ب َ ِي إ ْس َحا َق َع ْن أ ب َ ثَنَا ُس : قَا َل ْفيَا ُ َ َع ِن أ ِ ُحدُوِد ّّللاِ عَبُو َ َ ب ْ َواٍم يَل َ َما بَا ُل أقْ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِك َحدُ ُه ْم . َج ْعتُ َر يَقُو ُل أ : ا ِك َر قَدْ . ِك. تُ َج ْعتُ قَدْ ا قْ َّ قَدْ .فِي الزوائد: َطل ْس َم إسناده حسن. ا ِعي َل اختلف فِي ِه ِ مؤمل بن إ . فقيل: ثقة. وقيل: كثير الخطأ. وقيل: منكر الحديث . 859 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 860 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 861 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 862 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/221. 863 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/222. 864 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/222. 638. (2017) (6625)- Ebu Musa radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Bir kısım insanlara ne oluyor da Allah'ın hududuyla oynarlar. Onlardan biri çıkıp: "(Ey kadın) seni boşadım, sana dönüş yaptım, seni boşadım" der."865 * HAMİLENİN İDDETİ DOĞUMLA BİTER ـ638 ـ6626 ـ2526 - ِن َهيَّاجٍ َمَر ْب َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن ُع . َصةُ ِي ثَنَا قَب بَةَ ِي ِه َع ِن ْب ُن ُعق . ْ ِن َمْي ُمو ٍ َ َع ْن أب ثَنَا ُسْفيَا ُ َ َع ْن َع ْمِرو ْب بَةَ ْن ُت ُعقْ ِ ثُوٍم ب ْ ُّم ُكل ُ ِم؛ أنَّهُ َكانَ ْت ِعْندَهُ أ ِن العََّوا َي َح ال ُّزبَ ْي . اِم ٌل ِر ْب َو ِه ٍة َ ْت لَهُ ْط فَقَال : ِليقَ ِتَ ْب َنْف ِسى ب ِ َر . َطيّ لَى ال َّص ََةِ فَ ِ َّم َخ َر َج إ َج َع ثُ ْت َو َضعَ َوقَدْ َها؟ َخدَ َعتْنِى َخدَ َع َه . فَقَا َل: ا ّّللاُ َمالَ َجلَهُ ْ ! ِكتَا ُب أ فَقَا َل َسبَ َق ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّم أتَى النَّب ث . ى ُ لَ ِ َها إ ا ْخ ُطْب وميمو َ هو اْب . وأبو أيوب روايته عن الزبير مرسلة. قَالَه ِن . إ أنه منقطع. مهوا َ ِر نَ .فِي الزوائد: َجال إسناده ثقات ْف ِس َها المز ّي . فِي التهذيب 639. (2026) (6626)- Zübeyr İbnu'l-Avvâm radıyallahu anh'ın anlattığına göre: "Ümmü Külsüm Bintu Ukbe nikahı altında idi. Hanım, hamile olduğu halde kendisine: "Bir talakla nefsimi boş kıl!" diye talepte bulundu. Bunun üzerine o da hanımını bir talakla boşadı. Sonra namaza gitti. Döndüğünde hanımını doğum yapmış buldu. Zübeyr: "Bu kadına ne oluyor? O, beni aldattı, Allah da onu aldatsın!" dedi. Sonra Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a gidip durumu anlattı. Aleyhissalâtu vesselâm: "İddet süresi, beklenmedik bir anda sona ermiştir. Sen ona yeniden talip ol!" demiştir."866 AÇIKLAMA: Hadis, hamile kadın boşandığı taktirde iddetinin doğumla sona ereceğini ifade etmektedir. Halbuki sünnete uygun boşama üç kere olur ve her defasında bir temizlik müddeti bekler. Hamilenin boşanması halinde bu beklemelere hacet kalmadığı ifade edilmiş olmaktadır. Resûlullah'ın: "Sen ona yeniden talip ol!" emrinden şu hüküm çıkarılmıştır: "Bir talakla boşanan kadının iddeti esnasında kocası geri dönüş yapmaz veya yapamazsa, iddet bittikten sonra, artık kadına geri dönüş yapamaz, ancak yabancı bir erkek gibi yeniden talip olur. Kadının kabul etmesi halinde usulünce yeniden nikahı yapılır. Kadın dilerse kabul etmeyebilir."867 * BOŞAMA HEDİYESİ ـ645 ـ6627 ـ2537 - بُو ا َ ِم أ ِمقْدَا ْ ُّي َمدُ ْب ُن ال َحدَّثَنَا أ ْح ’ ِ ِع ْجل ْ قَا ِسِم ْشعَ . ِث ال ِ ثَنَا ُعَبْيدُ ْب ُن ال . ي ِه َعنء ْ َع ْن أب ُم اْب ُن ُع ْرَوةَ ثَنَا ِه َشا َجْو ِ َ تَعََّوذَ ْت ِم ْن َر ُسو ِل ّّللِ ْ ْن َت ال ِ َّ َ َع ْمَرةَ ب ْي َعائِ َشةَ؛ أ ِه َ دْ ِخلَ ْت َعلَ ُ ِحي َن أ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َصل َه . فَقَا َل: ا قَ َّ ِ ُمعَاٍذ فَ َطل ِت ب ل . َقَدْ ُعذْ ِزقِيَّ ٍة ْوا ٍب َرا ِة أث ِثَثَ َعَها ب َمتَّ ْو أنَسا،ً فَ أ َمةَ َسا ُ َمَر أ َوأ ِن .فِي الزوائد: فِي إسناده عبيد بن القاسم. معين فِي ِه قَا َل اْب : َكا َ َ َكذَابا خبيثا. و و قَا َل اْب : ممن يروى الميضوعات عن الثقات: حدّث عن هشام بن ِن قَا َل صالح بن ُم َح َّمد: َكذَاب، َكا َ َ يضع الحديث. حبا َ عروة نسخة موضوعة. وضعفه البخار ّي وابو زرعة وأبو حاتم والنسائي وغيرهم . 640. (2037) (6627)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Amra Bintu'l-Cevn, zifaf için yanına geldiği vakit Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'dan istiazede bulunmuştu. Aleyhissalâtu vesselâm da: "(Ey kadın!) Sen gerçekten sığınılacak birisine (Allah'a) sığındın!" buyurup kadını hemen boşadı. Üsame veya Enes'e emredip ona razıkiyye (denilen beyaz keten kumaştan mamul) üç kat elbise verdi."868 AÇIKLAMA: Bu kadınla ilgili başka rivayetler de var. İsminin Esmâ veya Ümâme olduğu da zikredilmiştir. Bir rivayete göre, Kinde emîri, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm ile akraba olmak arzusuyla kızını vermek istemiş, Efendimiz de kabul buyurmuşlardır. Ancak zifafa hazırlarken Hz. Aişe radıyallahu anhâ, kıskançlığın şevkiyle, Resûlullah yanına gelince: "Senden Allah'a sığınırım" demesini telkin eder ve böyle dediği taktirde Resûlullah'ın kendisini daha çok seveceğini söyler. Kadın saflığı sebebiyle öyle yapar. Hadis, gerdeğe girilmemiş olsa bile, boşanan kadına mehir verileceğini ifade eder. Hanefilere göre, bu mehr-i mislin yarısı kadar olmalı, onu geçmemelidir. Şafiîlere göre, mehir miktarı tesbit edilmemiş olma halinde temas vuku bulmadan ayrılma olursa mehir ödenir. Temas halinde de ödenir. Nikahda mehir belirlendiği halde temas 865 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/223. 866 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/224. 867 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/224. 868 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/224-225. olmadan ayrılma durumunda mehir ödenmez. Malikilere göre temastan önce ayrılmalarda mehir mendubtur, vacib değildir. Hanbelîlere göre de bu durumda mehir ödenir, miktarı bir namaz örtüsü bile olabilir, erkeğin durumuna göre tayin edilir.869 َحدَّثَنَا ُم َح . ِ ـ641 ـ6625 ـ2535 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى بُو َخْف ٍص التَّنّ َ أ َمةَ ِي َسلَ ب ثَنَا َع ْمُرو ْب ُن أ َع ْن َ ِن ُج َرْيجٍ ٍر َع ْن اْب ي ِس ُّي، َع ْن ُز َهْي َمْرأ ْ َع ِت ال ِذَا ادَّ َ؛ قَا َل إ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي ِه َع ْن َجِدِّه َع ِن النَّب ْي ٍب َع ْن أب َع ْمٍرو ْب ى ذِل َك ِن ُشعَ َء ْت َعلَ َجا ةُ َط ََ َق َزْو ِج َها، فَ َف َزْو ُج َها ٍل ا ْستُ ْخِل َشا ِهٍد َعدْ َطلَ ْت َش َه ب . فَ ادَةُ ال َّشا ِهِد ِ َف بَ ِة َشا ِهٍد آ َخ َر إ ْ َ . َحلَ ِزلَ ِ َمْن هُ ب ُ َوأ ْ َ نَ َك َل فَنُ ُكول َو َجا َز َط . ََقَهُ .فِي الزوائد: ه ثقات ُ َهذَا إسناده صحيح، و ِر َج . ال 641. (2038) (6628)- Amr İbnu Şuayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kadın, kocasının kendisini boşadığını iddia eder ve bu iddiasına adil bir şahit de getirirse kocasından bu hususta yemin talep edilir. Boşamadım diye yemin ederse şahidin şehadeti bâtıl olur. Yeminden imtina ederse bu imtinası ikinci şahid yerine geçer." 870 AÇIKLAMA: Nikah, boşama, vekalet, vasiyet, ric'at ve neseb gibi meselelerde ve muamelatta Hanefiler iki erkek veya bir erkek iki kadın şahidi şart koşar. Şafiiler ve Malikiler, kadınların erkekle yapacakları şahitliğin mali meselelerle ilgili olmasını şart koşar, diğer meselelerde muteber addetmezler. Dolayısıyla boşama, nikah gibi hukuki mevzularda kadının şehadeti muteber olmaz. Ahmed İbnu Hanbelden biri Şafiilere, biri de Hanefîlere benzeyen iki ayrı görüş rivayet edilmiştir.871 * MA'TUH, ÇOCUK VE UYUYANIN TALAKI ٍر ـ642 ـ6628 ـ2542 - َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ بَ . َّشا ِي َط ثَنَا . اِل ٍب؛ َرْو ُح ْب ُن ُعبَادَةَ ثَنَا اْب ُن ُج َرْيحٍ ب َ ِن أ ْب ّيِ قَا ِس ُم اْب ُن يَ ِزيدَ َع ْن َعِل ْ أْنبَأنَا ال َّي َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل أ قَا َل َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َم ْجنُو َ َ َو َع ِن النَّائِِم ّّللاُ َعل : َ ْ ِر َو َع ِن ال ُم َع ِن ال َّصِغي قَلَ ْ يُ ْرفَ .فِي الزوائد: فِي إسناده القاسم بن ُع ال يزيد. َهذَا مجهول. وأيضا لم يدرك علي بن أبي طالب . 642. (2042) (6629)- Ali İbnu Ebi Talib radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki:"Kalem çocuktan, mecnundan ve uyuyandan kaldırılmıştır."872 * MÜKREH VE UNUTANIN TALÂKI ِ ُّي ثَنَا أيُّو ُب ْب ُن ُسَو ـ643 ـ6635 ـ2543 - ْيٍد ِف ْريَاب ْ ِن يُو َس َف ال ُم ْب ُن ُم َح َّمِد ْب َرا ِهي ْب ِ َحدَّثَنَا إ . ِن ثَ ُّي َع ْن َش ْهِر ْب ِل ُهذَ ْ بُو َب ْكٍر ال َ نَا أ ِر َّي؛ قَا َل ِغفَا ْ ٍّر ال ِي ذَ ب َ َ َحْو : َش ٍب َع ْن أ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ِ ْسيَا َ َ َو َم قَا َل : ا َوالنّ َخ َطأ ْ َّمتِي ال ُ َو َز َع ْن أ َجا إ َّ َ ّّللاَ تَ ْي ِه ّي ا ْستُ ْك .فِي الزوائد: إسناد ِر ُهوا َعلَ ْكٍر الهذل بُو بَ ِن ه ضعيف، تفاقهم علي ضعف أ . حبا َ َ صحيحه اْب . 643. (2043) (6630)- Ebu Zerr el-Gıfâri radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri ümmetimin hata, unutma ve mecbur edilme (ikrâh) hallerini affetmiştir."873 ُم َصفّى اِلح ْم ِص ّى ـ644 ـ6631 ـ2548 - َحدَّثَنَا ًم َح ّمد ب ُن ال . ٍِم ْ َوِليدُ ْب ُن ُم ْسل ِن ثَنا ال . ثَنَا ا’ َعبّا ٍس، ْ و َزاع ّى َع ْن َع َطا ٍء، َع ِن اْب ِ ّي ْسيَا َ َ َو َم قَ ( ا ا ْستُ ْك َع ِن # ا َل النّب َوالنّ َخطأ ْ ّمتِى ال ُ إ ّ َ ّّللاَ َو ْي ِه َض َع َع ْن أ ِر ُهوا َعلَ . .( فِي الزوائد: إسناده صحيح إ َ سلَم من انقطاع. والظاهر أنه منقطع بدليل زيادة عبيد بن نمير في الطريق الثاني!!!.. وليس ببعيد أ َ يكو َ السقط من جهد الوليد بن مسلم فإنه كا َ يدلس. . 644. (2045) (6631)- İbnu Abbas radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Allah Teâla hazretleri ümmetimden hata, unutma ve zorlanma(nın günahını) affetmiştir."874 AÇIKLAMA: 869 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/225. 870 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/225. 871 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/226. 872 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/226. 873 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/226. 874 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. Kişinin unutarak veya hataen yaptığından sorumlu tutulmayacağı belirtilmiştir. Alimler bu unutma ve hatada kulun ihmal ve kusurunun olmamasını şart koşmuştur. Yani sözgelimi elbisesinde namaza mani bir bulaşık gören kimse derhal yıkamalıdır, yıkamaz, bilahare de unutursa bundan affedilmez. Ama o bulaşığı görmediği takdirde, bu hatalı namazı makbuldür. Hanefiler zorlama altında yapılan boşanmayı muteber addederler. Diğer üç mezhebe göre zorlama ile yapılan boşama muteber değildir.875 * NİKÂHDAN ÖNCE TALÂK ِرِم ُّي ـ648 ـ6632 ـ2545 - َمدُ ْب ُن َس ِعيٍد الدَّا َحدَّثَنَا أ ْح . قِ ِن َوا ِن ْب َح َسْي ْ ُّي ْب ُن ال ُم ْب ُن َس ْعٍد َع ِن ال ُّز ْه ِر ّيِ ثَنَا َعل ٍد. َع ْن َ ثَنَا ِه َشا قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َع ِن النَّب ِن َم ْخ َر َمةَ ِم ْسَو ِر ْب ْ َع ِن ال َوةَ ُع ْر : َ ْب َل ِن َكاحٍ . ٍك َط ََ َق قَ ْ ْب َل ِمل َق قَ َو ََ ِعتْ .فِي الزوائد: إسناده ِل َك هشام بن َس ِعيِد. وهو ضعيف، أخرج له مسلم فِي الشواهد . حسن. ’ َ علي بن الحسين بن واقد مختلف فِي ِه. و َكذَ 645. (2048) (6632)- Misver İbnu Mahreme radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nikahtan önce talak yoktur. Temellükten önce de azadlık yoktur."876 ِق ـ646 ـ6633 ـ2548 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى َحدَّثَنَا ُم َح . َر ثَنَا َع . ةَ ْبدُ ال َّر َّزا ِن َسْب ِل ْب ِ ٍر َع ِن ال َّض َّحا ِك َع ِن النَّ َّزا َم ْعَمٌر ِع ْن ُجَوْيب أْنبَأنَا قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل ِي َطاِل ٍب َع ِن النَّب ب َ ِن أ ْب ّيِ َط ََ َق َع : َ ْن َعِل ِ قَ .فِي الزوائد: إسناده ضعيف تفاقهم علي ْب َل الَّن َكاح ضعيف جويبر بن َس ِعيِد . 646. (2049) (6633)- Hz. Ali radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Nikahtan önce boşama olmaz." 877 AÇIKLAMA: Hadis, bir adamın, henüz evlenmediği bir kadın hakkında: "Falanca kadınla evlenirsem boş olsun" demesi halinde o kadınla evlense kadının boş olmayacağını ifade eder. Keza, mâlik olmadığı cariyeyi de azad edemez. Alimler, bu çeşit önceden yapılan bir boşama veya azad etme yemini hususunda farklı görüşler ileri sürmüştür. * Hanefîlerce bu yemin muteberdir, nikahtan önce boşadığı kadınla evlense o kadın boş olur. Köle de azad olur. * İmam Mâlik'ten gelen meşhur rivayet de bu şekildedir. * İmam Şâfiî, Ahmed İbnu Hanbel, Zahiriler başta olmak üzere fukahanın cumhuruna göre bu çeşit akidler hükümsüzdür.878 * KADININ BOŞANMA TALEBİ MEKRUHTUR ْشٍر ـ647 ـ6634 ـ2584 - ِ بُو ب َ ٍف أ ِن ْكُر ْب ُن َخلَ َرةَ ْب َحدَّثَنَا َب . ْوبَا َ َ َع ْن َعِّمِه ُع َما ِن ثَ ِن يَ ْحيَى ْب ٍر ْب بُو َعا ِصٍم َع ْن َج ْعفَ ثَنَا أ ثَوبَا َ َ َ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِن َعبَّا ٍس؛ أ ِة َع ْن َع َطا ٍء َع ِن اْب َجنَّ َ : ْ ِري َح ال ِجدَ ِهِه فَتَ ِر ُكْن َّط ََ َق فِي َغْي َمْرأةُ َزْو َج َها ال ْ تَ ْسأ ُل ال . َرةِ أ ْرَب ِعي َن َعاماً يُو َجدُ ِم ْن َم ِسي َوإ َّ َ ِريَ َح َها لَ .فِي الزوائد: إسناده صحيح . 647. (2054) (6634)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Mazur bir sebep yokken kocasından boşanma talep eden kadın cennetin kokusunu bile bulamaz. Halbuki cennetin kokusu kırk yıllık yürüme mesafesinden duyulur,"879 بُو ُكَر ـ645 ـ6638 ـ2587 - ْي ٍب َ َحدَّثَنَا أ . بُو َخاِلٍد ا ِ ثَنَا أ ’ ي ِه َع ْن َجِدِّه؛ قَا َل َ ْي ٍب َع ْن أب ِن ُشعَ َع ْن َع ْمِرو ْب ِ َمُر َع ْن َح َّجاج َكانَ ْت ْح : ِن َش َّما ٍس ْي ِس ْب ِن قَ ِت ْب ِ اب ْن ُت َس ْه ٍل تَ ْح َت ثَ ِ ب َو ِيبَةُ َحب . َكا َ َ . ْت َر ُج ًَ دَ ِميماً فَقَال : َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ يَا ! ّّللاِ َر ُسو َل ّّللِ َصل َم َخافَةُ ْوَ لَ ُت فِي َو ْج ِهِه بَ َصقْ َّي لَ ِذَا دَ َخ َل َعلَ إ . َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ْي ِه َحِديقَتَهُ؟ قَالَ ْت: ُرِدّي َن َعلَ فَقَا َل : أتَ َ عَ ْم. قَا َل: نَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل ُهَما َّر ُق بَ ْينَ ْي ِه َحِديقَتَهُ قَا َل فَفَ َردَّ ْت َعلَ فَ .فِي الزوائد: إسناده حجأج بن أرطاة، مدلس. وقد عنعنه . 648. (2057) (6635)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Habibe Bintu Sehl, Sabit İbnu Kays, İbni Şemmas radıyallahu anhüma'nın nikahı altında idi. Sabit ise kısa boylu çirkin bir adamdı. 875 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. 876 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. 877 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/227. 878 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/228. 879 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/228. Habibe, Aleyhissalâtu vesselâm'a gelerek: "Ey Allah'ın Resûlü! Vallahi, Allah'tan korkmasam, kocam yanıma girince suratına tüküreceğim (o kadar nefret ediyorum)" der Aleyhissalâtu vesselâm: "(Mehir olarak aldığın) bahçeyi geri verir misin?" de di. Kadın "evet!" dedi. Ravi der ki: "Kadın bahçeyi Sabit'e iade etti. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm da onları ayırdı."880 AÇIKLAMA: İslâm, boşanmayı meşru addeder fakat tecviz etmez. Bir hadiste talak "Allah'ı, en çok nefret ettiği helal" olarak tavsif edilmiştir. Bu sebeple kadının, ciddi bir sebep olmadan boşanma talebinde bulunması tecviz edilmemiştir. İkinci hadis, nefret etmek gibi ciddi bir sebeple kadın boşanma talep ettiği taktirde talebinin nazar-ı dikkate alınacağını gösteriyor. Kadının talebi ile olan boşanmaya muhâla'â denir. Bu durumda kadına, aldığı mehiri iade gerekir. Mâlik, Şâfi ve cumhûra göre erkek, mehirden fazlasını da isteyebilir, bu haram değildir.881 AÇIKLAMA: Muhâla'a ile ilgili teferruat geçti.882 * ÎL ٍر ـ648 ـ6636 ـ2588 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ِي ِه َع ْن َع ْمَرةَ ِل َع ْن أب ِي ّرِ َجا ب َ ثَنَا َع ْت: ْبدُ ال َّر ْح َم ِن ْب ُن أ َ َسم أقْ أ ْ ََ يَدْ ُخ َل َعلى نِ َسائِ ِه َش ْهراً َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل . ِو ِع ْشِري َن يَ ْوماً َمَك َث تِ ْسعَةً َّي فَ . ِثي َن دَ َخ َل َعلَ َء ثَ ِذَا َكا َ َ ِم َسا َحتَّى إ . ُت ْ فَقُ : ل ْينَا َش ْهراً أ ْ ََ تَدْ ُخ َل َعلَ َس ْمةَ َه إنَّ . فَقَا َل: ا َك أقْ َّ ِعَهُ ُكل َصاب َوأ ْر َس َل أ ِعَهُ فِي ِه ثَ َث َمَّرا ٍت َوال َّش ْهُر كذَا َصاب ال َّش ْهُر كذَا يُ ْر ِس ُل أ ِة اِلثَ َّ فِي الث َوا ِحداً َوأ ْم َس َك إ ْصبَعاً ِر . فِي الزوائد: إسناده حسن. ’ َجال مختلف فِي ِه ِي ال ب َ َ َع . ْبدُ ال َّر ْح َم ِن بن أ 649. (2059) (6636)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, hanımlarının hücrelerine bir ay girmemeye yemin etti. Böylece yirmidokuz gün onlardan ayrı kaldı. Otuzuncu akşam olunca yanıma girdi. Kendisine: "Sen yanımıza tam bir ay girmemeye yemin etmiştin" dedim. Parmaklarıyla işaret ederek: "Ay şöyledir" dedi (ve otuzu gösterdi). "Ay şöyledir!" diyerek (iki elinin) parmaklarını saldı. Üçüncüde bir parmağını tutup (yirmidokuzu gösterdi)."883 ثَنَا ؛ َحدَّثَنَا ُس . يَ ْح َوْيدُ ْب ُن َس ـ685 ـ6637 ـ2565 - ِعيٍد َع ْن َعائِ َشةَ ِن ُم َح َّمٍد َع ْن َع ْمَرةَ ْب ِرثَةَ َع ْن َحا ِي َزائِدَةَ ب َ يَى ْب ُن َز َكِريَّا ْب ُن أ َما آلى، إنَّ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َّ َ َر ُسو َل ّّللِ َصل َ أ ’ ْي ِه َهِديَّتَهُ َّ َ َزْيَن . َب َردَّ ْت َعلَ َك َ ْت َعائِ َشةَ َم فَقَال : أتْ ل . فَغَ ْي ِه َقَدْ أقْ َّي ّّللاُ َعلَ ِض َب َصل َ م َّ ِر . فَآلى ِمْن ُه َّن.فِي الزوائد: َجال َو َسل ِي ال ب ِن فِي إسناده حارثة بن ُم َح َّمد بن أ . عدي َ ِن معين والنسائي و اْب وقد ضعفه أحد و اْب وغيرهم . 650. (2060) (6637)- Hz. Aişe anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm îlâ da bulundu. Sebebi de hediyesinin Zeyneb Bintu Cahş tarafından reddedilmiş olması idi. Bunun üzerine Aişe radıyallahu anhâ Aleyhissalâtu vesselâm'a: "Zeyneb senin hediyeni muhakkak küçümsemiş olmalı" dedi. Bunun üzerine öfkelenen Resûl-ü Ekrem aleyhissalâtu vesselâm bütün kadınlarından îlâ etti (ayrı kalmaya yemin etti.)."884 AÇIKLAMA: Îlâ, daha önce de açıklandığı üzere, lügat olarak yemin demektir. Istılahta, dört ay veya daha da fazla bir süreye kadar, erkeğin, hanımlarına cinsî temasta bulunmayacağına dair yemin etmesidir. Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, hanımları arasında çıkan bir huzursuzluk sebebiyle bir aylık ilâda bulunmuştur. Huzursuzluk sebebi rivayetlerde muhteliftir. Burada, Zeyneb Bintu Cahş'ın hediye reddetme vakası gösterilmektedir. Nafakalarının artırılma talebi, Hz. Hafsa'nın bir sırrı ifşa hadisesi, bal şerbeti içme meselesi vs. de vardır. Hepsinin üst üste inzimamı da mümkündür. Resûlullah'ın yemini hanımlarının yanına bir ay boyu girmeme mahiyetinde olduğu için, bu îlânın fıkıhta asgari dört ay olan ıstılahî îlâ sayılmayacağı belirtilmiştir. 885 880 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/229. 881 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/229. 882 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/229. 883 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/230. 884 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/230. 885 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/230. * Lİ'ÂN نَّ ْي َسا بُو ِر ُّي ـ681 ـ6635 ـ2575 - ْ ال َمةَ ُّي ْب ُن َسلَ ِن َس ِعيٍد َحدَّثَنَا َعِل . ْب َ َرا ِهيم ْب ِن ثَنَا َي ْعقُو ُب ْب ُن إ . إ ْس َحا َق ِ ِي َع ِن اْب ب َ ثَنَا أ . قَا َل: ْب ُن َحةَ ْ ِن ذَ َك َعبَّا ٍس؛ قَا َل َر َطل ٍر َع ِن اْب ِن ُجبَ ْي َع ْن َس ِعيِد ْب ٍ تَ َز ’ ِع ْج ََ َ َ َّو َج َر نَافِع : ُج ُل ِم َن ا ْ ِم ْن بَل ِر ا ْمَرأةً َصا ِ َها فَبَا َت ْن . فَدَ َخ َل ب ِع . ا َل ْندَ َها َّما أ ْصبَ َح قَ َء فَل : َ َرا َها َعذْ َو َجدْتَ . ي ّّللاُ َع َما َّ ِ ّي َصل لَى النَّب ِ َها إ َع َشأنُ ُرفِ فَ َ م َّ َو َسل ْي ِه ل . ْت َ َها فَقَالَ لَ َ َسأ فَ ِريَةَ َجا ْ فَدَ َعا ال . بَلَى. قَدْ َء َرا ِ ِهَما َف َت ََ َعنَ ُكْن ُت . ا َعذْ َمَر ب َ َمْهَر فَأ . ْ َوأ ْع َطا َها ال .فِي الزوائد: فِي إسناده ضعيف لتدليس ُم َح َّمد بن إسحاق. وقد قَا َل البزار: َهذَا ا َهذَا الحديث يعرف إ ب ”سناد . 651. (2070) (6638)- İbnu Abbâs radıyallahu anhümâ anlatıyor: "Ensârdan bir erkek, Beliclan'dan bir kadınla evlendi ve zifaf yapıp, kadının yanında geceyi geçirdi. Sabah olunca: "Ben bu kadını bâkire bulmadım!" dedi. Durum Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'a intikal ettirildi. Resûlullah, kızı çağırtıp meseleyi sordu Kadın: "Hayır! Ben bâkire idim!" dedi. Aleyhissalâtu vesselâm'ın emri üzerine mülâ'ane yaptılar. (Koca) kadına mehri verdi."886 AÇIKLAMA: Hadis, erkek, hanımının kendisiyle evlenmezden önce zina yaptığını iddia etse de mülâ'aneye başvurulacağını ifade ettiği gibi, mülâ'ane ile ayrılma halinde kadının mehrini tam olarak alacağını da ifade eder. Mülâ'ane, karısının zina ettiğini iddia etmesi halinde kadınla erkeğin dörder kere iddialarını tekrar edip sonuncuda yalancı olana Allah'ın lanetini talep etmeler hadisesidir. Liân da denen bu hadiseye Kur'ân-ı Kerîm'de yer verilmiştir. Mülâ'ane sonunda boşanma hasıl olur, kadın mehrini alır.887 ِ ثَنَا ي ِه َحْي َحدَّثَنَا ُم َح . ـ682 ـ6638 ـ2571 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ِن َع َطا ٍء َع ْن أب َع ِن اْب ِيعَةَ ِن َرب َخ ْض َرِم ُّي َع ْن ض ْمَرةَ ْب ْ ال َوةُ ْب ُن ُش َرْيحٍ قَا َل َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ّي َصل َّ َ النَّب َ ِي ِه َع ْن َجِدِّه؛ أ ْي ٍب َع ْن أب ِن ُشعَ َع : ِ َسا ِء ْن َع ْمِرو ْب ُه أ ْربَ َع . َ َّن ِم َن النّ بَ ْينَ ْص َرانِيَّةُ : النَّ تَ ْح َت ُم ََ َعنَةَ ِم ُم ْسِل ْ ال . ِم ُم ْسِل ْ تَ ْح َت ال يَ ُهوِديَّةُ ْ َوال ُح ّرِ . ْ ُو َكِة تَ ْح َت ال َمْمل ْ ُو ِك َوال َمْمل ْ ُح َّرةُ تَ ْح َت ال ْ َوال َم . ا َ َ بن عطاء متفق علي تضعيفه ْ فِي إسناده ُعث . 652. (2071) (6639)- Amr İbnu Şu'ayb an ebihi an ceddihi radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Dört sınıf kadın vardır ki, onlarla kocaları arasında mülâ'ane yapılmaz: Müslümanın nikahı altındaki hıristiyan kadın, müslümanın nikâhı altındaki yahudi kadın, kölenin nikâhı altındaki hür kadın, hür kişinin nikâhı altındaki köle kadın."888 AÇIKLAMA: Hanefiler der ki: "Koca şahitliğe ehil değilse onun liâni geçerli değildir. Şahid olamayacaklardan bazıları köle, kazif haddi ile cezalandırılan kimse, kâfir. Bu durumdaki kocalar lianda bulunamazlar. Keza cariye, zımmiyye (yani hıristiyan veya yahudi kadın), birisine zina nisbet ettiği için hadd-i kazıla cezalandırılan kadın, buluğa ermemiş kadın, deli olan kadın ve daha önce zina işleyen bir kadın zina ithamına maruz kalsalar, bu ithamı yapan kimse yabancı ise hadd-i kazf cezasına çarptırılmaz. Kadın, bu sınıflardan birine mensupsa kocasının liânı muteber değildir ve bu isnaddan dolayı kocasına hadd uygulanmaz. Öyleyse bu durumdaki bir koca karısına zina isnad edecek olsa hakim ona hadd uygulamaz, sadece ta'zir cezası verir. Ta'zir, adamın durumuna göre hakimin takdirine kalmış bir cezadır, sopa cezası verecek olsa bu kırktan aşağı olacaktır. Ceza, kadına leke sürdüğü içindir. Müla'ane yapılmaması, hanımının durumu sebebiyledir. Hem karı hem koca ikisi de şahitliğe ehil değilse, mesela ikisi de kazf haddi ile cezalandırılmış ise, koca kazif haddi ile cezalandırılır. Çünkü onun durumu lian hükmünü tatbike manidir." Şâfi'î, Mâlikî ve Hanbelilere göre yemini sahih sayılan herkesin liânı sahihtir. Bu itibarla eşlerin ikisi de hür, köle-cariye, adaletli, fâsık, zımmî olsalar, yahut biri köle veya cariye olsa veya koca müslüman olup kadın zımmî olsa yine de bunlar arasında liân uygulanır. Bu üç imama göre liân ayeti âmmdır, hepsine şamildir. Hanefilerdeki kayıt sadedinde olduğumuz hadisten kaynaklanır.889 * ÂZÂD EDİLEN CARİYEDE MUHAYYERLİK َ َحدَّثَنَا عِل . َع ِن ُّي ْب ُن ُم َح ـ683 ـ6645 ـ2577 - َّمٍد َرا ِهيم ْب ِ َو ِكي ٌع َع ْن ُسْفيَا َ َ َع ْن َمْن ُصو ٍر َع ْن إ ثَنَا 886 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/231. 887 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/231. 888 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/232. 889 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/232. ا’ ْت َوِد َع ْن َعائِ َشةَ؛ قَالَ ِمَر ْت ْس : بَ أ َث ََ ِث ِحيَ ٍض ُ ِ ْعتَدَّ ب َرةُ أ ْ َ تَ .فِي الزوائد: هُ موثقو َ ِري ُ إسناده صحيح، و ِر َج . ال 653. (2077) (6640)- Hz. Aişe radıyallahu anhâ anlatıyor: "Berîre üç hayız müddetince iddet beklemekle emrolundu."890 AÇIKLAMA: Berire hâdisesi geçti. 891 * CARİYENİN İDDETİ َجْو َه ِر ُّي ـ684 ـ6641 ـ2578 - ْ ُم ْب ُن َس ِعيٍد ال َرا ِهي ْب ِ ٍق َوإ ِن قَا:َ َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن . َطِري ُّي َع ْن َعْبِد ّّللاِ ْب ُم ْسِل ْ ِي ٍب ال ثَنَا ُع َمُر ْب ُن َشب ِن ُع َمَر؛ قَا َل َع ِن اْب ِعي َسى َع : ْي ِه ْن َع ِطيَّةَ َّي ّّللاُ َعلَ قَا َل َر ُسو ُل ّّللِ َصل َ م َّ َو َسل ِ َ : َط ََ ُق ا’ َحْي َضتَا َها ِ َ َو ِعدَّتُ نَتَا ْ َمِة اث .فِي الزوائد: ّي ِن عمر فِي ِه عطية العوف ّي إسناد حريث اْب . متفق علي تضعيفه. وكذَ . والحديث قد رواه مالك فِي ِل َك عمر بن شبيب الكوف ِن عمر . الموطأ موقوفا َعل . ورواه أصحاب السنن، سوى النسائي، من طر َى اْب يق َعائِ َشةَ 654. (2079) (6641)- İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Köle kadının talâkı ikidir, iddeti de iki hayız müddetidir."892 * KÖLENİN BOŞAMASI ِن بُ َكْي َحدَّثَنَا ُم َح ٍر ـ688 ـ6642 ـ2551 - َّمدُ ْب ُن يَ ْحيَى ْب ُن . َعْبدُ ّّللاِ ْب ّيِ َع ْن ِع ْكِر َمةَ غَافِِق ْ ِن أيُّو َب ال َع ْن ُمو َسى ْب ِهيعَةَ ثَنَا اْب ُن لَ ِن َعبَّا ٍس؛ قَا َل َع ِن : ا َل اْب َ َر ُج ٌل فَقَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر أتَى النَّب : ُسو َل ّّللِ ِ ّي َصل َم يَا ! ِدى َزَّو َجنِى أ ِ َّ َ َسيّ إ َق بَ ْينِى ِ ّرِ َو ُهَو يُويدُ أ ْ َ يُفَ تَهُ َها قَا َل ِمْنبَ َر : فَقَا َل َوبَ ْيَن ْ َر ُسو ُل ّّللِ ال َّط يَا أُّي ! ُق َه فَ : ا النَّا ُس َصِعدَ َما ال َق َبْيَن ُهَما؟ إَّن ّرِ ِريدُ أ ْ َ يُفَ َّم يُ َمتَهُ ثُ َحِد ُكْم يُ َزِّو َج َعْبدَهُ أ َما بَا ُل أ ِق ِال َّسا ِن ِل .فِي الزوائد: لهيعة وهو ضعيف َم ْن أ َخذَ ب فِي إسناده اْب . 655. (2081) (6642)- İbnu Abbâs radıyallahu anhüma anlatıyor: "Bir adam Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın yanına gelerek: "Ey Allah'ın Resûlü! Efendim beni köle kadını ile evlendirmişti. şimdi de hanımla aramı ayırmak (boşandırmak) istiyor" dedi. Bunun üzerine Aleyhissalâtu vesselâm minbere çıkarak şu hitabede bulundu: "Ey insanlar! Sizden birine ne oluyor ki, kölesini cariyesi ile evlendirip, sonra da aralarını ayırmak ister. Boşama yetkisi, şüphesiz kadının bacağını tutan (kocay)a aittir, (kölenin efendisine ait değildir)." KEFARETLER BÖLÜMÜ * HZ. PEYGAMBER NASIL YEMİN EDERDİ? ٍر ـ686 ـ6643 ـ2581 - َحدَّثَنَا ِه َشا . ِ ِك ُم ْب ُن َع َّما َمل ْ ُّي ثَنَا َع . ْبدُ ال ٍر، َزا ِع ُّي ثَ ’ ْب ُن . نَا ا ُم َح َّمٍد ال َّصْنعَانِ ِي َك ْو ِثي ب َ ِن أ َع ْن يَ ْحيَى ْب ّيِ؛ قَا َل ُج َهنِ ْ ال ْب َن َع َرابَةَ ٍر َع ْن ِرفَا َعةَ ِن يَ َسا ِي َمْي ُمونَة،َ َع ْن َع َطا ِء ْب ب َ ِن أ َ َع : ْن ِه ََ ِل ْب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َكانَ ْت يَ ِمي ُن َر ُسو ِل ّّللِ َصل تِى يَ ْحِل ُف َّ ال َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ َها أ ْش َهدُ ِعْندَ ّّللا َص ِ ل ِ ب : يَ ِدِه ْف ِسى ب ِذي نَ َّ َوال . فِي الزوائد: إسناده ضعيف با”سنادين. ففي ا”سناد ّي. لكن الحديث رواه النسائي فِي عمل اليوم ا’ َّمد بن مصعب وهو ضعيف ول ُم َح . وفي الثاني عبد الملك بن ُم َح َّمد الصنعان والليلة بإسنادين. أحدهما علي شرط الشيخين. والثاني علي شي البخاري.قَا َل: ورفاعة َهذَا ليس له عند المصنف سوى َهذَا الحديث. وليس له فِي ا’صول الخمسة لئ أص . 656. (2091) (6643)- Rifâ'a İbnu Arâbe el-Cühenî radıyallahu anh anlatıyor: "Allah huzurunda şehâdet ederim ki, Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm'ın, and içtiği zaman kullandığı yemini şöyle idi: "Nefsimi kudret elinde tutan Zât-ı Zül-celâl'e yemin ederim."893 * İSLÂMDAN BAŞKA BİR DİNLE YEMİN ETMEK CAİZ DEĞİL 890 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/233. 891 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/233. 892 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/234. 893 İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 17/235. ٍر ـ687 ـ6644 ـ2588 - ُم ْب ُن َع َّما َحدَّثَنَا ِه َشا . َع ْن َعْبدُ َع ْن أنَ ٍس؛ قَا َل ُ ِن ُم َح َّر ٍر ثَنَا بَِقيَّة َع ْن قَتَادَةَ ّّللاِ : ي ّّللاُ ْب َّ ِ ّي َصل َسِم َع النَّب َ َر ُج ًَ يَقُو ُل م َّ َو َسل ْي ِه َعل : يَ ُهوِد ُّي َ ْت ِذَا، لَ َ َو َج أنَا، إ : بَبَ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ فَقَا َل .فِي الزوائد: فِي إسناده بقية بن الوليد َر ُسو ُل ّّللِ َصل مدلس. وقد رواه بالعنعنة . 657. (2099) (6644)- Hz. Enes radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir kimsenin: "Ben, öyleyse yahudi olayım!" diye yemin ettiğini işitmişti. Şöyle buyurdular: "Yahudilik ona vacib oldu!" 894 AÇIKLAMA: Bu hadisleriyle, Aleyhissalâtu vesselâm "Yahudi olayım", "kâfir olayım" gibi İslâm'ın tecviz etmediği şekilde yemin etmeyi yasaklamış olmaktadır. İzahı geçti. 895 * ALLAH ADINA YEMİN EDİLİNCE RAZI OL ِن ـ685 ـ6648 ـ2151 - ْس َما ِعي َل ْب ِ ِن َحدَّثَنَا ُم َح َّمدُ ْب ُن إ َع ْن اْب َس ُمَرة.َ ٍ ِن َع ْج ََ َ َ َع ْن نَافِع ُط ْب ُن ُم َح َّمٍد َع ْن ُم َح َّمِد ْب ثَنَا أ ْسبَا ُع : ا َل َمَر؛ قَا َل ِي ِه فَقَ ِأب َ َر ُج ًَ يَ ْحِل ُف ب م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ ِ ُّي َصل َع النَّب ْم ُك َسِم : َ ِآبَائِ يَ ْصدُ ْق َو َم تَ ْحِلفُوا ب . ْ ِا ّّللِ فَل َف ب ْن َحلَ ِا ّّلل َم ِ َف لَهُ ب ْن ُحِل يَ ْر َض ْ َس فَل . ِم َن ّّللاِ ْي ِا ّّللِ فَلَ ْم يَ ْر َض ب .فِي الزوائد: هُ إسناده ثقات َو َم ْن لَ ُ ِر َجال . 658. (2101) (6645)- İbni Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm, bir adamın kendi babası üzerine yemin ettiğini işitmişti, derhal müdahale ederek: "Babalarınız üzerine yemin etmeyin. Kim Allah üzerine yemin ederse doğru söylesin. Allah üzerine kendisi için yemin edilen de râzı olsun (söylenene inansın, tasdik etsin). Allah üzerine edilen yemine razı olmayan (söyleneni tasdik etmeyen) kimse, Allah'a yakın (bir kul) değildir" buyurdular."896 AÇIKLAMA: Yeminle ilgili açıklama geçti.897 * YEMİN GÜNAHA GİRMEK VEYA PİŞMAN OLMAKTIR ُّي ْب ُن ُم َح ـ688 ـ6646 ـ2153 - َّمٍد ِن ُع َمَر؛ قَا َل َحدَّثَنَا َعِل . ِن ِكدَاٍم َع ْن ُم َح َّمِد ْب ُن َزْيٍد َع ِن اْب ِر ْب َّشا ِ ِويَة،َ َع ْن ب بُو ُمعَا ثَنَا أ : قَا َل َ َ م َّ َو َسل ْي ِه َّي ّّللاُ َعلَ َر ُسو ُل ّّللِ َصل : ْ َما ال ْو نَدٌَم إنَّ فِي الزوا : رواه.. فِي صحيحه. «فالحديث صحيح. فِي الحاشية: َحِل ُف ِح . ئد ْن ٌث أ ِن ماجة ِن خزيمة فخانه قلمه. وج ّل من يسهر . ِن حبا َ أو اْب رواه اْب ». و ابن ماجة يسمى كتابه صحيحا.والظاهر أنه أراد اْب 659. (2103) (6646)- Abdullah İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Yemin (sonuç ve netice itibariyle) ya günaha girmektir yahut da pişman olmaktır."
