ehlisunnnetde - SÜNNET YERİNE KAZA

Sual: Nafile namaz nedir? Beş vakit namazın sünnetleri de nafile namaz mıdır?
CEVAP
Nafile namaz, farz ve vacibden başka namazlar demektir. Beş vakit namazın sünnetleri ve diğer vacib olmayan namazlar, nafiledir. Müekked olan ve olmayan, bütün sünnetler nafiledir. Önce birkaç hadis-i şerif bildirelim:

(Öğlenin farzından önce 4, sonra 2, akşam ve yatsının farzından sonra 2, sabahın farzından önce 2 rekât olmak üzere günde 12 rekât nafile kılan Cennete girer.) [Nesai]

(Öğlenin farzından önce ve sonra 4 rekât nafile kılmaya devam edene Cehennem haram olur.) [Tirmizi]

Âişe validemiz, (Resulullah, sabah namazının iki rekât nafilesi hariç, diğerlerini devamlı kılmazdı) buyurdu. (Buhari)

Bütün fıkıh kitapları, sünnetlerin de nafile olduğunu bildirmektedir. Birkaç misal verelim:

1- Nafile, farz ve vacib olmayan ibadetlerdir. Bütün sünnetlere nafile denir. (Tahtavi)
2- Nafileler, revatib ve regaib olarak ikiye ayrılır. Revatib, müekked ve gayrı müekked olarak farzlardan önce veya sonra kılınan sünnetlerdir. Regaib ise Duha, Evvabin ve Teheccüd gibi diğer nafilelerdir. Sünnetlere nafile denmesi, nafile tabirinin daha şümullü olmasındandır. Her sünnet nafiledir, ama her nafile sünnet değildir.(Nimet-i İslam)
3- Nafileleri ve Revatib sünnetleri, yalnız namaz kılmaya veya sünnetten başka bir namaza niyet ederek kılınca, sahih olur. (Eşbah)
Görülüyor ki, namaz vakti içinde, o vaktin farzından başka kılınan her namaz, mesela kaza namazı, o vaktin sünneti de olur. Sünnet yerine, kazaya da niyet edince sünnet terk edilmiş olmuyor.
4- Yalnız namaza niyet edilerek kılınan sünnet sahih olur; çünkü beş vakit namazın sünneti demek, Resulullahın kıldığı namaz demektir. Bu namazlara sünnet ismi sonradan verilmiştir. Resulullah, beş vakit namazın sünnetlerini kılarken, yalnız (Allah rızası için namaz kılmaya) derdi. (Sünnet kılmaya) diye niyet etmezdi. Her vakit içinde böyle kılınan her namaz, sünnet ismi verilen namaz olur. (Redd-ül muhtar, Uyun-ül besair, Halebi)
5- (Tecnis) kitabında bildirildiği gibi, beş vakit namazın sünnetleri nafile namazdır. Nafile niyeti ile de kılınır. (Redd-ül-muhtar)
6- Beş vakit namazın sünnetleri ve teravih namazı, nafile namazdır. Bunları kılarken, yalnız namaza diye niyet yetişir. (Dürr-ül-muhtar, Dürer)
7- Beş vakit namazın sünnetleri ve diğer vacib olmayan namazlar, nafiledir. Müekked olan ve olmayan, bütün sünnetler nafiledir. (Dürr-ül-muhtâr, Redd-ül-muhtar, Halebi)
8- Her sünnet nafiledir; fakat her nafile sünnet değildir. (Redd-ül-muhtar, Nimet-i İslam)
9- Beş vakit namazın sünnetlerini özürsüz oturarak kılmak caizdir. Çünkü bu sünnetler, nafile namazdırlar. (Cevhere, Hidaye)
10- Nafile namaz denince, sünnetler de anlaşılır. Kadı İmam-ı Ebu Zeyd, (Nafile kılmak, farzdaki kusurları tamamlamak için emrolundu. Bir kimse, farzı kusursuz kılabilirse, sünnetleri kılmadığı için buna bir şey denemez) buyurdu. (Dürer)
11- Farz borcu olanın nafile namazları kabul olmaz. Sünnetler de nafiledir. (N. Fıkhiyye)
12- Sünnetler yerine kaza kılınca, sünnet sevabı da hâsıl olur. (Mekt. Masumiyye 2/63)
13- Diğer 3 mezhepte de aynen Hanefi’deki gibi sünnetler nafiledir.(Mezahib-i erbea)
14- Nafilenin kıymeti, farzın yanında hiç gibidir. Okyanus yanında, bir damla kadar bile değildir. Sünnet de, farzın yanında, okyanus yanındaki bir damla gibidir. (Mekt. Rabbani 1/260)
15- Regaib ve revatib namazlar sevabda ve üstünlükte farza ulaşamaz. Hiçbir nafile ile farz borcu ödenmez. Avamın iddia ettiği gibi farzı bırakıp nafileyle uğraşmanın, mesela, Evvabinin farz kazalarının yerine geçeceğini iddia etmenin dinde yeri yoktur. (Ruh-ul-beyân3/127)
16- Hazret-i Ali’nin rivayet ettiği hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)[Zahire-i Fıkh, Fütuh-ul-gayb m. 48] Bu hadisi açıklayan Hanefiâlimlerinden Abdulhak-ı Dehlevi hazretleri buyuruyor ki:
(Bu hadis-i şerif, farz borcu olanın, sünnetlerinin kabul olmayacağını gösteriyor; çünkü sünnetler de nafiledir.)

.*************

Kaza namazı borcu olanın sünnet kılması

Sual: Bir yazar, (Kaza namazı borcu olan kimse, vaktin sünnetleriyle birlikte, İşrak namazı, Duha namazı, Evvabin namazı, Teheccüdnamazı, Sübha namazı, Tehıyyet-ül-mescid gibi nafile namazları da asla bırakamaz. Diğer üç mezhepte kazası olanın sünnetleri ve nafileleri kılması haramsa da Hanefî’de, bu nafile namazları da kılması lazımdır. Büyük hocalarımız diyor ki: Bu namazları vaktinde kılmayarak, bir edepsizlik yapan kimsenin, şimdi bunu telâfi edeceğim derken, bu sefer sünnetleri ve nafileleri kılmayıp, başka bir kusur işlemesi asla uygun olmaz) diyor. Bu kadar cahillik olur mu? Farzla nafile veya sünnet aynı kefeye konur mu? Hatta nafile farza tercih edilir mi? Bir insan, ömründe İşrak, Duha gibi nafile namazları kılmasa, ahirette sorguya çekilir mi? Ama bir vakit farz namazı kılınmazsa büyük günaha girmez mi? Nafilelerden önce farz borcunu ödemeye yani farzı kılmaya edepsizlik diyor. Farzı kılmamak haram mı, yoksa sadece edepsizlik mi? Farzı böyle hafife almak küfür olmaz mı?
CEVAP
Yazar gerçekten çok süper cahilmiş. Farzı terk etmeye edepsizlik demek, hainlik değilse, cahilliğin, ahmaklığın daniskasıdır. Edepsizlik günah değildir. Câmi’ul-fetâvâ kitabında, (Düşman karşısında, bir farz namazı kılmak mümkünken terk etmenin cezası, 700 büyük günaha bedeldir) buyuruluyor. Bu kadar büyük günaha hangi Müslüman sadece edepsizlik diyebilir ki?

Kazaya kalan namazları geciktirip sünnet kılmak, Allahü teâlânın farz olan emrini geciktirmek olur. Sevmenin alameti emre uymak, emri geciktirmemektir. Allah’ı seven, Onun farz olan emrini geciktirmez.

Resulullah efendimiz, farz namazı hafife alarak, önem vermeyerek, sadece edepsizlik sayarak terk edenin kâfir olacağını bildirmiştir. Birkaç hadis-i şerif meali şöyledir:
(Namazı kasten terk eden kâfirdir.) [Taberani]

(Bizimle kâfirlik arasındaki fark namazdır. Namazı terk eden kâfir olur.) [Nesai]

(Namaz kılmayanın Müslümanlığı yoktur.) [Bezzar]

(Namaz dinin direğidir, terk eden dinini yıkmış olur.) [Beyheki]

(Namazı bırakanın diğer ibadetleri kabul olmaz.) [Ebu Nuaym, İsfehani]

(Beş vakit namazı terk eden, Allah’ın hıfz ve emanından mahrum olur.) [İbni Mace]

Bu hadis-i şeriflerden dolayı üç hak mezhep, namaz kılmayanların öldürülmesini bildirmiş, sadece Hanefi mezhebi, hapsedilip namaz kılana kadar dayak atılmasını emretmiştir.

Peygamber efendimiz, namaz kılmayana kâfir derken, yazarın işi hafife alarak edepsizlik demesi affedilecek bir suç değildir. Derhal tevbe etmesi, tecdid-i iman ve tecdid-i nikâh yapması şarttır.

Farzın dindeki önemi çok büyüktür. Bu konuda çok hadis-i şerif vardır. Saçları dağınık biri gelip, Resulullah efendimize bazı sorular sordu:
— İslam nedir?
— Birincisi, günde beş vakit namaz kılmak...
— Beşten fazla bir namaz yok mu?
— Hayır yoktur, ama isteyen nafile namaz kılabilir. Bir de Ramazan orucu var.
— Bundan başka oruç yok mu?
— Farz olarak yok. İsteyen nafile oruç tutabilir. Bir de zekât vardır.
— Bundan fazlası var mıdır?
— Hayır yoktur. İsteyen nafile olarak sadaka verebilir.
Adam, (Vallahi, farzlardan ne fazla, ne de eksik yaparım) diyerek çekip gitti. Resulullah buyurdu ki:
(Bu, sözünde durursa, kurtuluşa erdi.) [Buhari, Müslim, Ebu Davud, Nesai]

İslam âlimleri bu hadis-i şerifleri delil getirip, sünnet ve nafile kılmayanların ahirette ceza görmeyeceğini, sadece sevabından mahrum kalacağını bildirmişlerdir. Farzın önemi hakkında, bazı hadis-i şerif mealleri:

(Farz namaz borcu olanın, nafile namazı kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire]
Farzı kılma imkânı varken tehir ederek nafile ile meşgul olunca, farzı tehir günahı büyük olur. Bu günahtan azıcık nafile sevabı çıkarılınca yine ortada büyük günah kalmaktadır. Onun için Peygamber efendimiz, nafilesi kabul olmaz buyurmuştur.

(Borcu varken verilen sadaka kabul olmaz.) [Buhari]
Borcu ödemek farzdır. Sadaka vermek nafiledir. Farz borcunu geciktirmek de günahtır. Bu bakımdan verdiği sadakanın sevabı, geciktirme günahını affettiremediği, denizde damla olduğu için kabul olmaz buyurulmuştur.

(Allahü teâlâ, “Farzla bana yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz” buyurdu.) [Buhari, Beyheki, Uyun-ül besair]
Yani Allahü teâlânın rızasına kavuşmak için, önce farzları eda etmek şarttır.

(En üstün amel, cihaddır. En üstün cihad, farzları ifa etmektir.) [İ. Ahmed, Taberani]

(Allah indinde en üstün amel, vaktinde kılınan farz namazdır.)[Müslim, Ebu Davud]

(En üstün amel, farz namazdan sonra zekâttır.) [Taberani]

(Ya Fâtıma, önce Rabbinin farzını yerine getir.) [Ebu Davud]
Önce farzın ifası emrediliyor. Önce sünnet ve nafile denmiyor.

(Allahü teâlânın sana farz kıldığı şeyleri eda et ki, insanların en âbidi olasın.) [İ. Adiy]
Çok nafile ibadet eden değil, farzları aksatmayan, insanların en çok ibadet edeni oluyor.

(Öğrendiği farzlarla amel edene ve başkasına öğretene Allah rahmet etsin.) [Ebu-ş-şeyh]

(Bir Müslüman yoktur ki, farz namaz için layıkıyla abdest alsın da, o gün ayaklarının yürüdüğü, ellerinin tuttuğu, gözlerinin baktığı, kulaklarının dinlediği, dilinin söylediği, nefsinin arzuladığı kötü şeyler affolmasın.) [İ. Asakir]

(Kıyamette işlediği farzlarla içi dolu olana müjdeler olsun.)[Deylemi]

(Cihad için atılan adımla bir farzı ifa için atılan adımdan daha üstünü yoktur.) [Tirmizi]

(Allahü teâlâ buyurdu ki: Beş vakit farz namazı, şartlarına uyarak, vaktinde kılanı Cennete koyacağıma söz verdim. Kılmayana verilmiş bir sözüm yoktur.) [İ. Mace, Ebu Davud]

(Ramazanda bir gün oruç tutmayan, onun yerine bütün yıl oruç tutsa, o bir günkü sevaba kavuşamaz.) [Tirmizi]
Farz orucu kaza ediyor, oruç borcundan kurtuluyor, ama farzı zamanında yapma sevabına kavuşamıyor. Hatta ömür boyu nafile oruç tutsa da, bir farzı zamanında yapma sevabına kavuşamıyor. Farzın ne kadar önemli olduğunu bu hadis-i şerif açıkça bildiriyor.

(Farzlardan sonra en faziletli namaz, gece kılınan Teheccüdnamazıdır.) [Müslim, İbni Mace, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai]
Bir kimse, çok kıymetli bir sünnet olan Teheccüd namazını ömründe hiç kılmasa ahirette hiçbir ceza verilmez, sadece sevabından mahrum kalır, ama bir farzı terkin cezası çok büyüktür.

Din kitaplarında deniyor ki:
Düşman karşısında, bir farz namazı kılma imkânı varken, terk etmenin cezası, yedi yüz büyük günaha bedeldir. (Cami-ül-fetâvâ, Umdet-ül İslam)

Farz namazları kazaya bırakmak büyük günahtır. İmkânı varken kaza etmezse, ayrıca büyük bir günah daha işlemiş olur. (Kebair ve segair)

Farz borcu olanın nafileyle meşgul olması, farzı tehir ettiğinden dolayı günahtır. Hazret-i Ali’nin rivayet ettiği hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)[Zahire-i Fıkh, Fütuh-ul-gayb m. 48] Hanefî âlimlerinden Abdülhak-ı Dehlevî hazretleri, bu hadis-i şerifi şöyle açıklıyor:
Bu hadis-i şerif gösteriyor ki, farz borcu olanın, sünnetleri de kabul olmaz, çünkü sünnetler de nafiledir. (Fütuh-ul-gayb şerhi)

Seyyid Abdülkadir-i Geylani hazretleri buyurdu ki:
(Farz namaz borcu olanın nafilesi kabul olmaz) hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu varken nafileyle meşgul olmak ahmaklıktır. Kaza borcu olanın nafile kılması, alacaklıya borçlunun hediye götürmesine benzer ki, elbette kabul olmaz. Mümin bir tüccara benzer, farzlar sermayesi, nafileler ise onun kazancıdır. Sermaye kurtarılmadan, kâr olmaz. (Fütuh-ul-gayb m. 48) Orijinali için tıklayınız.

Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer’e yaptığı vasiyette buyurdu ki:
Allah’ın gece yapman gereken hakkını gündüz yapsan ve gündüz yapman gerekeni de gece yapsan kabul etmez. Üzerine farz olan ibadetleri ödemeden nafile ibadetini kabul etmez. (Kitab-ül Harac)

Denizde damla gibidir

İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Farzın yanında nafileler kıymetsizdir. Sünnetlerin farzlar yanındaki kıymeti de, deniz yanında bir damla su gibi bile değildir. Melun şeytan, müminleri aldatarak, farzları küçük gösteriyor, nafileyi teşvik ediyor. Hâlbuki bir altın zekât vermek, yüz bin altın sadaka vermekten daha sevabdır. (Mektubat-ı Rabbani 1/29, 1/260, 3/17)

Yıllarca farz kaza namazı borcu olana sünnetleri bırakma demek, koca denize değil, bir damlaya itibar et demek gibi çok abes ve cahilce bir sözdür. Seyyid Abdülhakim Arvasî hazretleri buyurdu ki:
Yıllarca kaza borcu olanın, sünnetleri kılarken, kaza namazına da niyet etmesi, dört mezhepte de lazımdır. (S. Ebediyye)

Sünnet yerine kaza kılan, sünneti terk etmiş olmaz. (Eşbah)

Hiç kazası olmayanın da kaza namazı kılması caizdir. (Redd-ül-muhtar, Hindiyye)

Âlimlerin söz birliği

Ruh-ul-beyân’da En’am suresinin 165. âyetinin tefsirindeki hadis-i şerifte bildiriliyor ki:
Kıyamette helal yoldan kazanan kimseye denir ki:
- Bu malları kazanırken ve sarf ederken farz namazları vaktinde kıldın mı? Namazın rükuunu, secdesini ve abdestte farzları tam yaptın mı?
- Ya Rabbi, helalden kazanıp helal yerlere harcadım, hiçbir farzı kaçırmadım.
- Helal kazanırken bazı yanlışların olmadı mı?
- Ya Rabbi, helal yollardan kazandım ve helal yollarda harcadım, hiçbir farzı zayi etmedim, farzları yerine getirirken ihlasıma halel getirmedim. (Ruh-ul-beyân 3/132)

Âlimler sözbirliği ile bildirdiler ki:
Regaib ve revatib ameller ile vacibler, sevapta, hükümde ve üstünlükte farza ulaşamaz. Sünnetler, kılınmış olan farzların eksiklerini tamamlar. Nafileler ise sünnetlerin eksiklerini tamamlar. Hiçbir nafileyle farz borcu ödenmiş olmaz. Bazı avamın [cahillerin] iddia ettiği gibi, farzı bırakıp da nafileyle uğraşmalarının, mesela Evvabin namazının farz kazaların yerine geçeceğini iddia etmelerinin dinde yeri yoktur. (Ruh-ul-beyân 3/127) Orijinali için tıklayınız.

Farzlara önem verip, tembellikle yapmayanın imanı gitmez, fakat bir farzı yapmayan müslüman, iki büyük günaha girer:
Birincisi, o farzın vaktini ibadetsiz geçirmek, yani farzı geciktirmek günahıdır. Bunun affolması için tevbe etmek, yani pişman olmak gerekir.
İkincisi, bu farzı terk etmek günahıdır. Bu büyük günahın affolması için, bu farzı hemen kaza etmek gerekir. Kazayı geciktirmek de, ayrıca büyük günah olur. Kaza geciktikçe, günahlar, katlanarak artar, sayılamayacak kadar çoğalır. Hadis-i şerifte, (Bir namazı, bilerek, özürsüz kılmayan, seksen hukbe [1 hukbe=80 yıl] Cehennemde kalacaktır) buyuruluyor. Bu müthiş günahların altından kurtulabilmek için, farz namazları bir an önce kaza etmek gerekir. (Tergib-üs-salat)

İbni Nüceym hazretleri buyuruyor ki:
Farz namazları vaktinden sonraya bırakmak büyük günah olup, ancak tevbe etmekle affolur. Tevbe ederken, kılmadığı namazları kaza etmesi gerekir. Kaza etmeye gücü varken kaza etmezse, ayrıca büyük bir günah daha işlemiş olur. (Kebair ve segair)

Bütün fıkıh kitaplarında, kaza namazı anlatılırken faite yani kaçırılmış namaz deniyor, çünkü bir Müslüman namazlarını terk etmez. Ancak uyumak, unutmak gibi geçerli bir özürle kaçırabilir. Bu bakımdan kaçırılan namaz sayısı az olur. Bugün terk edilmiş namaz sayısı çoktur. Bir özürle kaçırılmış namazla özürsüz, kasten terk edilmiş namazın hükmü aynı değildir. Namazları, yukarıda bildirilen bir özürlefevt ederek kazaya bırakmak günah olmadığı için, bunların kazalarını, sünnetleri ve diğer nafileleri kılacak kadar geciktirmek de günah olmaz. Uyumak, unutmak gibi bir özürle kılınamayan yani fevt edilen [kaçırılan] namazların hükmü şöyledir:
Fevt olan namazları kaza etmek, nafile kılmaktan iyi ise de, beş vakit namazın sünnetlerini ve hadis-i şerifte övülen Duha, Tesbih, Tehıyyet-ül-mescid gibi belli namazları kılmak böyle değildir. Vaktin sünnetleriyle bu nafileleri kılmak, kaza kılmaktan evladır. (Redd-ül-muhtar, Halebi, Hindiyye)

Terk edilmiş namazın hükmü ise şöyledir:
Büyük âlim İbni Nüceym’e soruldu ki, kaza namazı olan kimse, sünnetleri kılarken kazaya niyet ederek kılsa, sünnetleri terk etmiş olur mu? Cevabında, (Sünnetleri terk etmiş olmaz, çünkü o vakit içinde farzdan başka, [nafile olsun, kaza olsun] herhangi bir namaz kılınınca, sünnet de yerine getirilmiş olur) buyurdu. (Nevâdir-i fıkhiyye fi mezheb-il-eimmet-il Hanefiyye s. 36) Orijinali için tıklayınız.

Hamza Efendi hazretlerinin Bey’ ve Şir’a risalesinin şerhinde, (Yolculuğa çıkmadan önce iki rekât namaz kılmalıdır! Kazaya kalmış namazı varsa bir, iki veya üç vakit namazını kaza etmelidir! Çünkü kaza borcu varken, nafile kılmak ahmaklıktır) buyuruluyor. (s.6)Orijinali için tıklayınız.

Sünnet kılarken kazaya da niyet edince kaza da sünnet de kılınmış olur. (Necat-ül müminin s. 90) Orijinali için tıklayınız.

Beş vakit namazın sünneti demek, Resulullahın kıldığı namaz demektir. Bu namazlara sünnet ismi sonradan verilmiştir. Resulullah, beş vakit namazın sünnetlerini kılarken, yalnız (Allah rızası için namaz kılmaya) derdi. (Sünnet kılmaya) diye niyet etmezdi. Her vakit içinde böyle kılınan herhangi bir namaz, sünnet ismi verilen namaz olur.(Redd-ül muhtar, Uyun-ül besair, Halebi)

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(En üstün cihad, farzları edadır.) [Taberani]

(Kaza namazı olanın, kıldığı nafile namaz kabul olmaz.) [Dürret-ül-fâhire]

(Herkes nafile ile meşgul iken sen farzları tamamla!) [Miftâh-ün-necât]

(Hak teâlâ, farz ibadetle bana yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz buyurdu.) [Buhari]

Allahü teâlâ, (Bana farzla yaklaşılır), Resulü de (Kaza borcu olanın nafilesi kabul olmaz) buyururken, âlimler de, (Kazası olanın, sünnet ve nafile kılması ahmaklıktır), (Sünnetler farzın yanında denizde damla değildir) derken, bir özürle kaçırılan namazla kasten kılınmayan namazı aynı zanneden cahiller, Allahü teâlânın emri olan farzı bıraktırıp, Duha, Tehıyyet-ül-mescid, Tesbih, Teheccüd, Sübhanamazı gibi nafileleri kıldırmaya çalışıyorlar. Nafilelerle milleti meşgul edip farzları tehir ettirenler veya farzları kıldırmayanlar büyük vebal altındadır.

Redd-ül-muhtar, Halebi, Tahtavi ve Hindiyye gibi kıymetli eserlerde buyuruluyor ki:
Faite [fevt olmuş, yani bir özürle kaçırılmış] namazların kazalarını acele kılmak lazımdır. Fevt olmuş [bir özürle kazaya kalmış] namazların kazalarını kılmak, nafile kılmaktan evla ise de, hadis-i şerifle övülmüş olan beş vaktin sünnetlerini, duha, tesbih, tehıyyet-ül-mescid, evvabin gibi nafile namazları kılmak, kaza kılmaktan evladır. Yani kaza kılacak kadar geciktirmek günah olmaz. Orijinali için tıklayınız.

Evla olmasının sebebi, unutmak, uyumak gibi bir özürle namazı kazaya bırakmak günah olmadığı içindir. Böyle kimselerin, adı geçen nafileleri kılacak kadar, kazaları geciktirmeleri günah olmaz. Unutarak, uyuyarak kazaya bırakılan namaz sayısı bir veya birkaç vakittir. Mesela sabah namazının vaktinde uyuyup kalan kimse, güneş doğduktan 50 dakika kadar sonra bu namazı kaza eder. Kaza etmeden önce, Duha [kuşluk] namazı kılarsa caiz olur. Çünkü sabah namazının, uyanamayarak bu vakte bırakılması günah olmamıştır. Duha namazı kılacak kadar geciktirmesi de günah olmaz. Buna rağmen kazasını öğleye kadar geciktirmesi büyük günah olur.

Namazın kazaya kalma sebebi önemlidir. Eğer namaz şer’i bir özürle kazaya kalmışsa, mesela seferde; sel, yırtıcı hayvan, eşkıya, anarşist gibi bir tehlike varsa, namazı oturarak veya hayvan üzerinde ima ile de kılmak mümkün değilse, annenin veya çocuğunun telef olacağı zaman ebenin ve acil ameliyatlarda doktorun müdahalesi esnasında kılınamamışsa ve uyku, unutmak gibi bir özürle namaz kaçırılmışsa, kazayı önce kılmak gerekmez, bahsedilen nafile namazları kılmakta hiç mahzur olmaz. Çünkü namazın bu özürle kazaya kalması günah değildir.

Sünneti terk etmek günah mı?

Sünnetleri kılarken kazaya da niyet edince, sünnet de kılınmış oluyor, sünnetler terk edilmiş olmuyor. Terk edilse bile, sünnetleri terk etmek günah olur mu? Bu hususta din kitaplarımızda bildirilenleri nakledelim:
1- İbni Hümam buyuruyor ki: Sünnetleri kılmamak, sevablarına ve yüksek derecelere kavuşmamaya sebep olur. (Cevhere, Dürr-ül-münteka, Redd-ül-muhtar, Tahtavi)
2- Müekked ve gayri müekked sünnetleri terk etmek günah olmaz. Bunları terk eden, yalnız sevablarına ve yüksek derecelere kavuşamaz ve azarlanır. (Halebî-yi sagir)
3- Sabahın sünneti çok faziletli olmasına rağmen, kılmayan için bir ceza bildirilmedi. (Tahavi)
4- Sünnetleri özürsüz terk eden, günaha girmezse de, sorguya çekilip, azarlanır. (S. Ebediyye)

Özürsüz terk edilmesi bile günah olmayan sünnet ve nafileleri, farz borcunu ödemek için terk etmek hiç günah olur mu? Hâlbuki sünnetleri kılarken kazaya da niyet edince, sünnetlerin terk edilmiş olmadığı, yukarıdaki vesikalarda açıkça bildirilmektedir.

Kaza namazı olan, bu namazı kılarken, kaza namazına ve sünnet ve nafile namazlara da niyet ederse, hem kazasını öder, hem de nafile namazların sevabına kavuşur. (İslam Ahlakı)

Kuşluk ve teheccüd namazı kılmak
Sual: Kaza namazı borcu olmayan kimse, kuşluk ve teheccüd namazlarını nasıl kılar?
CEVAP
Kuşluk vaktinde ve gece seherde, 2, 4, 8 veya 12 rekât nafile namaz kılar. Ancak kazası olmasa da, ihtiyaten kazaya da niyet etmelidir. Kazamız yoksa zaten nafile olur, yani kazaya niyet etmekle, kuşluk ve teheccüd namazları da kılınmış olur, bir kaybımız olmaz. Bildirilen vakitlerde kaza namazı kılarken kuşluk veya teheccüd namazı diye niyet etmek şart değilse de, kuşluk veya teheccüd diye niyet edilirse, niyet sevabı da elde edilir. Abdest alıp kılınacağı için sübha namazına, yani abdeste şükür namazına da niyet edilirse, niyet sevabına kavuşulur. Niyet edilmese de, yine sübha namazı kılınmış olur.

Farz, nâfile ve sünnet
Sual: Buharî’deki bir hadise göre, sünnet ve nâfile namaz kılmak zorunda değilmişiz. (İsteyen kılabilir) deniyor. O zaman farz borcu olanın, sünnet ve nâfile kılamayacağı anlaşılıyor. Acaba ben mi yanlış anladım?
CEVAP
Hadis-i şerife bakarak dînî hüküm çıkaramayız. Mezhebimizin hükmüne uyarız. Dediğiniz mânâda şöyle bir hadis-i şerif vardır:
(Kılmayı arzu eden kişi için, her ezanla kâmet arasında bir nâfile namaz vardır.) [Buharî, Müslim, Ebu Davud, Nesaî]

Bu konudaki hadis-i şeriflerden biri de şöyledir:
Biri gelip Resulullah efendimize sual etti:
- Yâ Resulallah Cennete götürecek amel nedir?
- Allah’a ortak koşmazsın, farzları yaparsın, farz olan namazı kılarsın, farz olan zekâtı verirsin, Ramazanda orucu tutarsın.
- Yâ Resulallah bu söylediklerinizden başka yapılması gereken şey var mı?
- Farz olarak bu kadardır, ama nâfile olarak yapmak istersen başka.
- Allah’a yemin ederim ki farzları yaparım daha fazlasını yapmam.
O kişi dönüp giderken, Peygamber efendimiz, (Cennetlik birini görmek isteyen bu adama baksın) buyurdu. (Buhârî, Müslim, Ebu Davud, Nesaî)

İslam âlimleri, bu çeşit hadis-i şerifleri de delil getirip, sünnet ve nâfile kılmayanların âhirette ceza görmeyeceğini, sadece sevabından mahrum kalacağını, ama farzları kaza etmeyip sünnet ve nâfilelerle meşgul olanların şiddetli azaba mâruz kalacağını bildirmişlerdir.

Mazeretsiz sünnetleri ihmal etmemelidir. Çünkü İmam-ı Rabbânî hazretleri, (Sünnetler, farzların yardımcısı ve tamamlayıcısıdır) buyuruyor. (m. 157)

**********

Bir iş için birkaç niyet

Sual: Bir iş için birkaç niyet edilir mi? Mesela teheccüd kılan kaza ve sübha namazına da niyet eder mi?
CEVAP
Evet, iyi olur. Camide oturmak taattir. Caminin Allahü teâlânın evi olduğunu düşünerek giren, onu ziyarete de niyet ederse sevabı daha çok olur. Namaz kılmayı beklemek için, camide itikâf edip âhireti düşünmek için, vaaz dinlemek için de niyet ederse, her niyeti için ayrı sevaba kavuşur. Bunun gibi, bu kimse, sünnet olduğu için koku sürünür, şık giyinirse, camiye saygı için, camideki Müslümanları incitmemek için, temiz olmak, sıhhatli olmak için, İslam’ın vakarını, şerefini korumak için niyet edince, her niyeti için ayrı sevap kazanır.(S. Ebediyye)

İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki:
(Sünnet namazlar da nafiledir. Camiye girince, iki rekat namaz kılmak sünnettir. Buna Tehıyyet-ül-mescid denir. Camiye girince, farz veya sünnet kılmak bunun yerine geçer. Başka namaz kılarken tehıyyet-ül-mescid için de ayrıca niyet gerekmez ise de, niyet edilirse iyi olur.)[Redd-ül Muhtar s.710]

Sünnet kılarken kazaya da niyet edince kaza da sünnet de kılınmış olur. (Necat-ül müminin s.90)

Sünnet kılarken kazaya da niyet gerekir. (Ramiz-ül-mülk Trablus Fetva emini)

Tatarhaniyye’de, (Sünnet kılarken kazaya da niyet daha iyidir) deniyor. (Uyun-ül-besair s.103)

İlk veya son sünnet demeden hepsini farz diye niyet ederek kılanın namazı sahih olur. Çünkü, sünnete, farz diye niyet edilirse, sünnet sahih olur. İlk kıldığı farz, sonraki sünnet olur. (Fetava-i kübra)

Resulullah, beş vakit namazın sünnetlerini kılarken, yalnız, (Allah rızası için namaz kılmaya) derdi. Sünnet demezdi. Farzdan başka namaz kılınca sünnet de kılınmış olur. (Halebi-yi kebir)

Öğlenin farzına dururken, hem farz, hem de sünneti olarak iki niyet yapılırsa, iki imama göre, yalnız farz kılınmış olur. İmam-ı Muhammed’e göre ise, o namaz sahih olmaz. Çünkü, farz ile sünnet ayrı cinsten iki namazdır. İki imama göre, farzı kılınmış olur. Halbuki, camiye girince kılınan herhangi bir namaz, tehıyyet-ül-mescid yerine de geçtiği için, farz kılarken tehıyyet-ül-mescid olarak da niyet etmek de caiz olur. Yalnız farza niyet edince de, iki namaz birlikte kılınmış olur. (İbni Âbidin)

Sünnet, farzdan başka kılınan namaz demek olduğu için, sünnetin kazaya benzerliği tehıyyat-ül-mescid namazının farza benzerliği gibidir. Yani, sünnet kılarken vaktin farzına niyet edilmez ama, kazaya kalmış bir namaza veya başka bir nafileye de niyet edilebilir. (İslam Ahlakı, Tahtavi)

Sünnet yerine kaza kılan, sünneti terk etmiş olmaz. Vaktin farzını kılarken, sünnete de niyet edilirse, sünnet sahih olmaz. Fakat, kaza kılarken sünnete de niyet etmek sahih olur. (Eşbah)

Nafile kılmak isteyen, önce namaz kılmayı adamalı, sonra, nafile yerine, bu adak namazı kılmalı. Sünnet namazları adadıktan sonra kılan, bu sünnetleri kılmış olur. (Dürr-ül Muhtar s.458)

Nezr edilen namazı kılmak vacip olduğu için, vacip sevabı hasıl olur. Sünnet yerine, nezr olunan namaz kılınınca, sünnet de kılınmış olur.(Redd-ül Muhtar)

Sünnetleri önceden nezr edip de, nezir olarak kılmak daha iyidir.(Halebi, Merakıl-felah)

Öğle sünnetini kılmadan önce (4 rekat namaz kılmak nezrim olsun) dense, sonra nezir olarak kılınsa, hem vacip sevabı kazanır, hem de öğle namazının sünneti kılınmış olur. Kulun, kendine vacip ettiği namazı kılması ile, sünnet terk edilmiş olmayınca, farz olan namazı kılınınca, sünnet elbette terk edilmiş olmaz. Hem kaza kılınmış olur, hem de sünnet kılınmış olur. (Seadet-i Ebediyye)

Birkaç niyetli namaz
Sual: Sünnetleri kılarken, mesela öğlenin sünnetini kılarken ilk kazaya kalan öğle namazının farzına, vaktin sünnetine, yeni abdest almışsam sübha namazına, camide kılıyorsam tehıyyet-ül mescide, sefere çıkıyorsam tehıyyet-ül-menzil namazına da niyet ediyorum. Peki, ikindinin veya yatsının sünnetini kılmadan farzına başlasak, yine aynı şekilde niyet edebilir miyiz?
CEVAP
Evet niyet edilebilir. Böylece niyet sevabı da alınır. Vaktin farzını kılarken, vaktin sünnetine niyet edilmez, kazaya da niyet edilmez. Mesela öğlenin sünnetine veya farzına dururken, hem farz, hem de sünnete diye iki niyet edilirse, imam-ı Muhammed’e göre ikisi de sahih olmaz, imam-ı a’zam ile imam-ı Ebu Yusuf’a göre ise sadece farz kılınmış olur. Diğerlerine yani sübha namazına, tehıyyet-ül-mescide ve tehıyyet-ül-menzile de niyet edince, her üç imama göre de sahih olur.

Bir namazda iki üç niyet
Sual: Kazası olan bir kimse, sünnetleri kılarken sadece kazaya niyet etse, sünnete niyet etmese, yine sünnet kılınmış olur mu? Eğer cevap evet ise, o zaman niyet etmenin faydası ne oluyor?
CEVAP
Peygamber efendimiz, farzlardan önce veya sonra nafile namaz kılardı. Allah rızası için namaza diye niyet ederdi. Peygamber efendimiz, farzlardan önce veya sonra nafile namaz kıldığı için bize bu namazları kılmak sünnet olmuştur. Yani farzlar ile beraber kılınan sünnetlerin hepsi nafiledir. Sünnet diye niyet etmek şart değildir, nafile dense de, Allah rızası için namaza... dense de olur.
Şimdi biz, farzın yanında nafile veya kaza namazı kılsak yine o sünneti işlemiş oluyoruz. Gece teheccüd namazı için kalkıp iki rekat nafile namaz kılsak, sonra baksak ki, sabah namazının vakti girmiş, artık sünnet kılamayız, kıldığımız iki rekat nafile sünnet yerine geçer.(Eşbâh)

Sünneti de kılmaya diye niyet edince, niyetin sevabını da alıyoruz. Yeni abdest alınca mesela öğlenin sünnetini kılmaya başlarken, hem abdest için şükür namazına, camide kılıyorsak, hem de tehıyyet-ül-mescid namazına, kazamız varsa hem de kaza namazına ve vaktin sünnetine diye niyet etmemiz iyi olur. Böylece sevaplar fazlalaşır. Burada sadece vaktin sünneti ile vaktin farzına aynı anda niyet etmek caiz olmaz.

İbni Âbidin hazretleri, (Tehıyyet-ül-mescid) namazını anlatırken buyuruyor ki:
Öğlenin farzına dururken, hem farz, hem de sünneti olarak iki niyet yapılırsa, iki imama göre, yalnız farz kılınmış olur. İmam-ı Muhammed’e göre ise, o namaz kabul olmaz. Çünkü, farz ile sünnet ayrı cinsten iki namazdır. Camiye girince kılınan herhangi bir namaz, tehıyyet-ül-mescid yerine de geçtiği için, farz kılarken tehıyyet-ül-mescid olarak da, ayrıca niyet etmek, imam-ı Muhammed’e göre de caiz olur. Yalnız farza niyet edince de, bu iki namaz birlikte kılınmış olur. (Redd-ül Muhtar)

Kaza namazı ile sünnet, vaktin farzından başka bir namaz olduğu için, tek bir namaz iki niyet ile kılınır.

Sual: Bir takvim yaprağında, (Kaza ile sünnete birlikte niyet edilmez) diyor. Doğru mudur?
CEVAP
Fıkıh kitaplarında (Vaktin farzı ile vaktin sünnetine birlikte niyet edilmez. Niyet edilirse farz kılınmış olur, sünnet sahih olmaz) diyor. Ama kaza namazı ile vaktin sünnetine niyet edilir. Hatta kaza namazı ile sübha namazına, tehıyyet-ül-mescid namazına, kuşluk namazına, teheccüd namazına ve diğer nafile namazlara niyet edilirse hem o nafile kılınmış olur, hem de kaza namazı. Bazı cahil ve art niyetli kimseler, (Vaktin farzı ile vaktin sünnetine birlikte niyet edilmez) kaidesini kaza ile vaktin sünnetine de edilmez diye uydurup yalan söylüyorlar. Hiçbir din kitabında öyle bir şey yoktur. Kaza namazı ile vaktin sünneti dahil, her türlü nafile namaza niyet etmek sahihtir.

Bir namazda birkaç niyet
Sual: Yeni abdest aldıktan sonra camiye girip imama uyarak vaktin farzını kılarken, Sübha namazına da niyet edilebilir mi?
CEVAP
Evet, niyet edilebilir. Ayrıca, camiye girince tehıyyet-ül-mescid namazına, sefere çıkılacaksa, tehıyyet-ül-menzil namazına da niyet edilebilir. Vaktin farzıyla vaktin sünnetine birlikte niyet edilmez. Niyet edilirse sadece farz kılınmış olur, sünnet kılınmamış olur, fakat camiye girince kılınan herhangi bir farz veya sünnet namaz, tehıyyet-ül-mescid yerine de geçer. Ancak tehıyyet-ül-mescid için de niyet edilirse niyet etme sevabı da alınır. (Redd-ül-muhtar)

Vaktin sünnetini kılmaya başlarken, vaktin farzı hariç, kaza namazına, yeni abdest alınmışsa Sübha namazına, camideyse tehıyyet-ül-mescid namazına, sefere çıkılacaksa tehıyyet-ül-menzil namazına da niyet edilebilir. Vaktin farzıyla vaktin sünnetine birlikte niyet edilemez, edilirse yalnız farz kılınmış olur.

Niyet etmese de
Sual: Abdest alıp camiye giren, öğlenin sünnetine değil de, bir kaza namazına niyet etse, hem öğlenin sünnetini, hem sübha namazını, hem tehıyyet-ül-mescid namazını kılmış olur mu?
CEVAP
Evet, bunlara ayrıca niyet etmese de, hepsi kılınmış olur. Ama niyet edilirse ayrıca niyet sevabı da alınmış olur. Onun için sünneti kılarken,(İlk kazaya kalmış öğlenin farzını, vaktin sünnetini, sübha namazını ve tehıyyet-ül-mescid namazını kılmaya) diye niyet ederek kılmalı, böylece niyet sevabından da mahrum kalmamalı.

Farz, sünnet ve kaza namazı
Sual: Tam İlmihal’de, (Farz namaz ile sünnet namaz birbirinden başka oldukları için, farzı kılarken, sünnete de niyet etmek caiz olmuyor. Yani sünnet sahih olmuyor. Kaza namazı ile sünnet namaz birbirlerinden başka olmadıkları için, kaza kılarken sünnete de niyet etmek sahih oluyor) deniyor. Kaza namazı ile sünnet namaz ne bakımdan aynıdır, vaktin farzını kılarken niye vaktin sünnetine de niyet edilmez?
CEVAP
Resulullah efendimiz, farzlardan önce veya sonra, bazılarında hem önce hem sonra, nafile namaz kılmıştır. Farzın yanında bir namaz daha kıldığı için bize de sünnet olmuştur. Yani sünnet olan, farzdan başka ayrıca namaz kılmaktır. Hem vaktin farzına, hem vaktin sünnetine birlikte niyet edilemez. İkisi farklı namazlardır. Ayrı ayrı kılınır.

Nafile namazları için de, kaza namazları için de, belli bir vakit yoktur. Bundan dolayı, nafile olsun kaza olsun, bir vakitte farz namazdan başka herhangi bir namaz kılınınca, mesela sünnetleri kılarken, kazaya da niyet edilirse, sünnet de yerine gelmiş olur.

Hem ziyaret, hem ticaret
Sual: Bir koltuğa iki karpuz sığmaz dendiği gibi, bir iş için iki niyet etmek de böyle midir?
CEVAP
Niyet karpuz gibi değildir, iyi niyet ne kadar çoksa sevabı da o kadar çok olur. Mesela camiye giden kimse, aşağıdaki hususlara niyet ederse hepsi için ayrı sevab alır:
1- Caminin Allahü teâlânın sevdiği yer olduğunu düşünerek ziyaret maksadıyla gitmek,
2- Soğan sarımsak gibi pis kokuları giderip, sünnet olduğu için güzel koku sürünmek,
3- Camiye saygı için, temiz ve yeni elbiseyle gitmek,
4- Camide yanına oturan müslümanları incitmemek için, temiz giyinmek,
5- Müslüman pejmürde giyinmez diyerek, temiz ve düzgün giyinip İslam’ın vakarını, şerefini korumak,
6- Camiye gidince vaaz dinlerim diye niyet etmek,
7- Kur’an-ı kerim okunuyorsa dinleyip farz sevabı alırım diye niyet etmek,
8- Sağlıklı olmak için temiz giyinerek gitmek,
9- Camide cemaatle namaz kılıp daha çok sevab almak niyetiyle gitmek,
10- Namaza kalkıncaya kadar Allah’ın evi olan camide oturma sevabına kavuşmak niyetiyle gitmek,
11- Mümin kardeşlerimden bir şey öğrenirim diye gitmek,
12- İnsanlara emr-i maruf yapabilirim, bildiklerimi söylerim diye gitmek,
13- Camide ahireti düşünmek için, tefekkür için gitmek,
14- Caminin ihtiyaçları için sadaka toplanıyorsa, sadaka verebilirim diye niyet etmek,
15- Cenaze varsa namazını kılar, farz sevaba kavuşurum diye niyet etmek,
16- Hasta olan varsa öğrenip, hasta ziyaretine giderim diye niyet etmek,
17- Müslümanları görür, selam verip selam alarak, farz sevabı işlemek niyetiyle gitmek.

Daha bunlar gibi başka iyi niyet eden kimse, her niyeti için ayrı sevab alır.

Bir kimse, uzaktaki arkadaşını ziyaret etmek için giderken, şu malları orada ucuza alıp kendi şehrimde satarak kâr ederim diye düşünebilir. Yani hem ziyaret, hem ticaret yapmış olur, bir taşla iki kuş vurmuş olur. Bunun gibi mübarek günlerde oruç tutmak isteyenin, kaza orucu borcu da varsa, kazaya niyet ederek tutarsa, hem kazasını ödemiş, hem de o mübarek günlerde oruç tutmuş olur.

Yine bunun gibi, gece teheccüt namazına kalkan kimse, eğer kaza namazı borcu varsa kaza namazı kılarsa, hem teheccüte kalkmış sevabı alır, hem de bir kaza namazı borcu ödenmiş olur. Kuşluk namazı, sübha namazı, tehıyyet-ül menzil ve tehıyyet-ül mescid namazı da böyledir.

Bunların tek istisnası vardır. O günkü farz namazla o günkü sünnet namaza birlikte niyet edilmez. Yani öğlenin sünneti kılınırken o günkü öğlenin farzına da niyet edilmez; ama sünneti kılarken ilk kazaya kalmış bir namaza niyet edilir. Peygamber efendimiz de, (Farz namaz borcu olanın nafileleri kabul olmaz) buyuruyor. Sünnetlerin de, farzlara bağlı nafile namaz olduğu fıkıh kitaplarında yazılıdır. (Gunye)

İki niyetli namaz
Sual: İbni Abidin’in, (Redd-ül muhtar) kitabının Cuma namazı bahsinde, (Cuma namazı sahih olursa, kılınan zuhr-i âhire niyet etmek, cumanın dört rekât sünneti yerine geçer. Çünkü güvenilen kavle göre, sünnetleri kılarken, sünnet diye niyet etmek şart değildir) deniyor. Burada, zuhr-i âhir kılınınca, sünnet diye niyet edilmese de, cumanın son sünneti kılınmış oluyor. Buradan zuhr-i âhir yani son öğle namazının farzını kılarken, vaktin son sünnetine de niyet edilebileceği, niyet edilmese de, sünnetin kılınmış olacağı anlaşılmıyor mu?
CEVAP
Elbette öyledir. Büyük âlim İbni Abidin hazretleri yine buyuruyor ki:
(Camiye girince, iki rekât namaz kılmak sünnettir. Buna Tehıyyetül-mescid denir. Camiye girince, farz, sünnet, kaza gibi herhangi bir namaz kılmak, tehıyyetül-mescid yerine geçer. Bunlara, ayrıca tehıyyetül-mescid diye, niyet etmek gerekmez. Ama vaktin farzıyla vaktin sünnetine birlikte niyet etmek böyle değildir. İkisine birden niyet edilirse, yalnız farz namaz sahih olur. Bir mescide girince, herhangi bir namaz kılarken, ayrıca niyet etmeden, bunlarla Tehıyyetül-mescidnamazı da kılınmış olur, fakat Tehıyyetül-mescid namazına da niyet edilirse, niyet sevabı da hâsıl olur.)

Seyyid Abdülhakim Arvasî hazretleri de, (Sünnet namaz demek, farzdan başka kılınan namaz demektir. Farzdan önce veya sonra olan sünnet yerine kaza kılan, bu kaza namazıyla, sünnet namazın tarifine uyduğu [farzdan başka bir namaz kılınmış olduğu] için, sünneti de kılmış olmaktadır) buyurdu. Görülüyor ki, sünnet yerine kaza kılınca, yani sünneti kılarken kazaya da niyet edince, hattâ niyet etmese de, sünnet terk edilmiş olmuyor. (İslam Ahlakı)

Sünnetleri önceden adayıp, adak olarak kılmanın daha iyi olduğu(Halebi)de ve (Tahtavi)nin (Merakıl-felah) haşiyesinde, (Nafile namazlar) bahsinin sonunda yazılıdır. Böylece, öğle sünnetini kılmadan önce, (Dört rekât namaz kılmak nezrim olsun) dese, sonra adak namazı olarak niyet edip kılsa, hem vacib sevabı kazanır, hem de öğle namazının sünnetini kılmış olur. Kulun, kendine vacib ettiği namazı kılmasıyla, sünnet terk edilmiş olmayınca, Allahü teâlânın farz ettiği kaza namazı kılınınca, sünnet elbette terk edilmiş olmaz. Hem kaza, hem de sünnet kılınmış olur. (S. Ebediyye)

Redd-ül-muhtar, Dürr-ül-münteka, Merakıl-felah şerhinde veCevhere’de diyor ki:
(Beş vakit namazı terk etmek, yani özürsüz kılmamak, büyük günahtır. Hastalıkla veya başka özürle fevt etmek [kaçırmak] günah değildir.) Bunun için, sabah sünnetinden başka namazların sünnetleri yerine de, terk edilmiş namazları kaza etmelidir. Böyle kaza kılınınca, nafile sevabı da hâsıl olduğu, Cevhere, Fütuh-ul-gayb, Nevadir-i-fıkhiyyeve Eşbah kitaplarında yazılıdır. (Hak Sözün Vesikaları)

Resulullah'a uymak
Sual: Bir ibadet yapılırken, Peygamber efendimizin de, o ibadeti yaptığı düşünülürse, ayrı bir sevab alındığı söyleniyor. Böyle bir şey var mı?
CEVAP
Evet, öyledir. Mesela namaz kılarken, Peygamber efendimizin de namaz kıldığı, oruç tutarken Resulullah'ın da oruç tuttuğu düşünülüp, ona uymak için de bu ibadet yapılırsa, niyetine göre daha çok sevab alınır. İmam-ı Rabbanî hazretleri de buyuruyor ki:
Namaz kılarken, Peygamber efendimiz de bu namazı kılmıştır, ben de kılayım diye niyet edilirse, Resulullah’a tâbi olmak sevabı da hâsıl olur.(3/87)

Abdeste şükür
Sual: Sabah namazından önce, sabahın sünneti hariç, nâfile kılmak mekruh olduğu için, sabahın sünnetini kılarken abdeste şükür yani Sübha namazına da niyet etmek mekruh olur mu?
CEVAP
Mekruh olmaz. Çünkü Sübha namazı, nâfile kılınması mekruh olan vakitte kılınmıyor. Kılınması gereken, mekruh olmayan bir namaz kılınırken, Sübha'ya da niyet ediliyor. Bunun için mahzuru olmaz. Akşam namazından önce de, nâfile kılmak mekruhtur, fakat akşamın farzını kılarken de, Sübha'ya da niyet etmek mekruh olmaz. Camide kılınıyorsa, Tehıyyet-ül mescide de niyet edilebilir.

Birkaç niyet
Sual: Öğle, ikindi veya yatsı vakti girince, camiye gelen kimse, sünneti kılarken, hem kazaya, hem de tehıyyet-ül-mescide ve hem de Sübha namazına niyet edebilir mi?
CEVAP
Evet, niyet edebilir. Akşam vakti girince camiye gelen de, farza dururken, yine tehıyyet-ül mescide ve Sübha namazına da niyet edebilir. Hiç niyet edilmese de, yine tehıyyet-ül mescid ve yeni abdest almışsa Sübha namazı sevabı alınır. Niyet edilince, ayrıca niyet sevabı da alınır.

.

Sünnet terk edilmiş olmaz

Sual: Peygamberimiz, (Sünnetimi terk edene şefaatim haramdır)buyurduğuna göre, sünnetler yerine kaza kılmak haram olmuyor mu?
CEVAP
Hayır, kaza kılınca, sünnete de uyulmuş olur. Bunu birkaç yönden açıklayalım:

1- Sünnetler yerine kaza kılan, sünneti terk etmiş olmaz. Çünkü Peygamber efendimiz, farzın yanında nafile namaz da kılardı. Kıldıkları bize sünnet olmuştur. Beş vakit namazın sünnetlerini kılmaktan maksat, o vakit içinde, farzdan başka bir namaz daha kılmaktır. Farzın yanında kaza kılınca yine sünnet kılınmış oluyor. Sadece farz kılıp yanında hiçbir şey kılmayan, ancak o zaman sünneti terk etmiş olur. (Nevadir-i Fıkhiye)

2- Kaza borcu olanın sünnet ve nafile kılması, ahmaklıktır. Dört mezhepte de kaza kılması gerekir. Din kitaplarında diyor ki:
Kaza namazı borcu var iken, nafile kılmak ahmaklıktır. (Bey ve Şira risalesi)

Hazret-i Ali'nin rivayet ettiği hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)[Zahire-i Fıkh, Fütuh-ul-gayb m. 48] (Bu hadis-i şerifi açıklayan Hanefiâlimlerinden Abdulhak-ı Dehlevi hazretleri buyuruyor ki: Bu hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu olanın, sünnetleri de kabul olmaz. Çünkü sünnetler de nafiledir.)

Seyyid Abdülkadir-i Geylani hazretleri buyurdu ki:
(Farz namaz borcu olanın nafilesi kabul olmaz) hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu varken nafile ile meşgul olmak ahmaklıktır. Kaza borcu olanın nafile kılması, alacaklıya, borçlunun hediye götürmesine benzer ki, elbette kabul olmaz. Mümin bir tüccara benzer, farzlar sermayesi, nafileler ise kazancıdır. Sermaye kurtarılmadan kâr olmaz. (Fütuh-ul-gayb m.48)

Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer'e yaptığı vasiyette buyurdu ki:
Üzerinde farz borcu olanın nafile ibadetlerini, Allahü teala kabul etmez. (Kitab-ül Harac)

3- (Sünnetimi terk edene şefaat etmem) hadis-i şerifindeki sünnet, namazın sünnetleri değildir, diğer sünnetler de değildir. İslamiyet demektir. Burada sünnet, yol demektir. Benim sünnetim demek, benim yolum demektir. Şeyh-ul-islam İbni Kemal Paşazade hazretleri, (Şerh-ı hadis-i erbain) kitabında, (Sünnetimi terk edene şefaatim haram oldu) hadis-i şerifini açıklarken buyuruyor ki: Bu hadis-i şerifteki sünnet, İslamiyet demektir; çünkü mümin, büyük günah işlese de şefaatten mahrum kalmaz. Nitekim hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ümmetimden, büyük günah işleyenlere şefaat edeceğim.) [Ebu Davud]

Gerek namazın sünnetlerini ve gerekse diğer sünnetleri terk etmek, büyük günah değildir. Büyük günahlara şefaat edilince, sünneti terk edene elbette şefaat edilir.

(Sünnet yerine kaza kılma, şefaatten mahrum kalırsın) diyenlerin, sünnetlerin çoğunu yapmadıkları görülür. Bu sünnetler hakkında, sitemizde bu linkteki yazıda bilgi var:

Unutulan sünnetler ve farzlar

Bunlara uymak elbette büyük nimet ve saadettir ama bunlardan bir kısmını yapmayan Müslümana, (Sen şefaatten mahrum kalırsın) demek çok yanlış olur; çünkü Peygamber efendimiz, büyük günah işleyenlere bile şefaat edecektir. (Ebu Davud)

Nafile farz ile mukayese edilmez

Sual: İş yerinde bazı namazları kılamadığım için bir hocaya ne yapacağımı sordum. O da, (Nafile namaz, kılınmamış farzların yerine geçer. Akşam eve gidince o kadar nafile kılarsın. Yahut daha önce nafile kılmış isen, bu nafileler farza sayılır) dedi. O zaman bir gece bir haftalık nafile kılsam, bir hafta hiç namaz kılmasam bir sakıncası olur mu?
CEVAP
Çok yanlış. Namazı, zaruretsiz kazaya bırakmak haramdır. Namazı kazaya bıraktığı için tevbe etmek ve kaza borçlarını ödemek farzdır. Milyon rekat nafile namaz, iki rekat farzın yerine geçmez. Milyonlarla nafile sadaka, bir lira zekât borcunu ödeyemez. Ömür boyu nafile oruç tutan, Ramazan ayındaki bir günlük farz orucun yerine geçmez. Bin kere umreye gidilse bir farz hac yerine geçmez.

İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Zekât niyeti ile fakire bir altın vermek, yüz bin altın sadaka vermekten daha sevaptır. Çünkü zekât vermek, farzı yapmaktır. Sadakalar ise, nafile ibadettir. Farz ibadetin yanında nafile ibadetlerin hiç kıymeti yoktur. Deniz yanında, damla bile değildir. Şeytan aldatarak, kazaları kıldırtmayıp ve zekât verdirmeyip, nafileleri güzel gösteriyor. (3/17)

İnsanı Allahü teâlânın rızasına kavuşturacak işler, farzlar ve nafilelerdir. Farzların yanında nafilelerin hiç kıymeti yoktur. Bir farzı vaktinde yapmak, bin yıl nafile ibadetten daha çok faydalıdır. Hangi nafile olursa olsun, ne kadar halis niyetle yapılırsa yapılsın hepsi böyledir. Hatta farzları yaparken, bu farzın sünnetlerinden bir sünneti, hatta bir edebi gözetmek de böyle çok faydalıdır. (1/29)

Bir hadis-i şerifte, (Allah’ın bir kulunu sevmemesi, onun faydasız şeylerle uğraşmasından anlaşılır) buyuruluyor. Bir farzı yapmayıp, bir nafile ibadeti yapmak da, boşuna uğraşmaktır. (1/123)

Nafilenin kıymeti, farzın yanında hiç gibidir, okyanus yanında bir damla gibi bile değildir. Sünnet de farzın yanında okyanus yanındaki bir damla su gibidir. (1/260)

Büyük fıkıh âlimi seyyid Ahmed Tahtavi hazretleri, Dürr-ül-muhtarhaşiyesinde buyuruyor ki:
(Farzdan bir şey noksan yapılırsa, nafile namazlarla tamamlanır)hadis-i şerifi de nafilelerin farzlardaki kusurları tamamlayacağını bildirmektedir.(Tahtavi)

(Tamam yapılmamış olan namaz, zekât ve başka farzlar, nafilelerle tamamlanır) hadis-i şerifini İbni Âbidin hazretleri şöyle açıklıyor: İmam-ı Beyheki, "Bu hadis-i şerif, yapılmış olan farzlar içindeki sünnetler noksan kalırsa, nafilelerin bunları tamamlayacağını bildirmektedir. Yoksa yapılmamış farzların yerine nafilelerin geçeceğini bildirmiyor" dedi. Şu halde, nafileler, terkedilmiş olan farzları değil, noksan olarak kılınan namazlardaki kusurları tamamlar. (Redd-ül muhtar)

İnsan kusursuz iş yapamaz. Nafileler farzlarda olan kusurları tamamlar. Kurtuluş ise, farzları noksansız yapmaktadır. Kaza namazını geciktirmek büyük günah olur. Kaza geciktikçe; günahlar katlanarak artar, sayılamayacak kadar çoğalır. Hadis-i şerifte, (Bir farz namazı özürsüz kılmayan, 80 hukbe Cehennemde kalacaktır)buyuruluyor. (Tergib-üs salât)

Farz namazları kazaya bırakmak büyük günahtır. Kaza etmeye gücü varken kaza etmezse, ayrıca büyük bir günah daha işlemiş olur.(Kebair ve segair)

Müslim'deki bir hadis-i şerifte, (Farzlardan sonra en faziletli namaz, gece [teheccüd] namazıdır) buyuruldu. Bir kimse, ömründe hiç teheccüd kılmasa, ahirette hiçbir ceza verilmez. Çünkü nafiledir. Bir hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Farz namaz borcu olanın, nafilesi kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire,Fütuh-ul-gayb, Zahire-i Fıkh]

Sual: Gündüz işte çalıştığım için öğle ile ikindiyi kılamıyor, akşam eve gelince kaza ediyordum. Bir arkadaş, (Nafileler farzı tamamlar, gece evde 8 rekat nafile kılınca, öğle ile ikindi kılınmış olur) diyor. Kaza kılmayıp nafile mi kılmalıyım?
CEVAP
(Çalıştığım için öğle ile ikindiyi kılamıyorum) demek beynamaz özrü, yani sudan bahane olur, geçersiz bir gerekçedir. Dini bir özür olmadan namazı bırakmak çok büyük günahtır, içki içmekten ve diğer bütün günahlardan daha büyüktür. İş namaza mani olmaz veya olmamalıdır. Tuvalette olsun namazı kılmalıdır. Gerekirse iki namazı [öğle ile ikindiyi] cem edip, yani birleştirip bir vakitte kılınabilir. Namazı kazaya bırakmamak için cem etmek geçerli bir özürdür.

Öğle paydosunda, öğle ile ikindi 8-10 dakikada kılınabilir. Namaz için bu kadar zaman ayırmamak bir Müslümana yakışmaz.

Eğer bir özürle namaz kılınamazsa, muhakkak kaza edilmelidir. Milyon rekat nafile namaz kılınsa, iki rekat farz yerine geçmez. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
(Farz ibadetin yanında nafile ibadetin hiç kıymeti yoktur, deniz yanında damla bile değildir. Sünnetlerin farzlar yanındaki kıymeti de, deniz yanında bir damla su gibi bile değildir. Melun şeytan, müminleri aldatarak, farzları küçük gösteriyor, nafileyi teşvik ediyor. Halbuki bir altın zekât vermek, yüz bin altın sadaka vermekten daha sevaptır.)[1/29, 3/17]

Dikkat edilmişse, (Nafile, farzın yanında denizde damladır) denmiyor, (damla bile değildir) deniyor, (hiç kıymeti yok) deniyor. Onun için farz ile nafile, hatta sünnet ile nafile asla mukayese edilemez. Ömür boyu nafile namaz kılınsa iki rekat farz namaz yerine geçmez. Şunu bunu değil, hakiki İslam âlimlerinin kitaplarını ölçü almalıdır.

..

.

Nafileler farzlar yerine geçmez

Sual: Bir hoca, (Fıkıh kitaplarında, duha, tehıyyet-ül-mescid, evvabin, tesbih namazı gibi nafile namazları kılmak, kaza namazı kılmaktan evla olduğu yazıldığı için, kaza namazı kılmak yerine, bu nafileleri kılmak gerekir) dedi. Ben bu nafile namazları kılmayıp, kaza namazı kılıyorum. Yanlış mı yapıyorum?
CEVAP
Doğru yapıyorsunuz. Nafileler hiçbir zaman farzın yerine geçmez. Bir kimse, farzları, vacipleri kılsa, fakat ömründe hiç nafile kılmasa nafile kılmadığı için sorumlu olmaz.

Daha önemlisini yapmak için sünnet terk edilir. Mesela, sabah camiye gelen, imam teşehhüdde ise, sünneti kılmadan imama uyar. Daha sonra da sünneti kılmaz.

Cemaat ile namaz kılınırken, sünnete başlamak mekruhtur. Mekruh işlememek için, sabahın sünneti bile terk edilir. (İmdad-ül fettah)

Vakit daralınca, ilk sünneti kılmak, farzın kazaya kalmasına sebep olursa, bu sünneti kılmak haram olur. (Hadika)

Bir hakim, vazifesini yapmak için, sabahtan başka namazların sünnetlerini terk edebilir. (Mülteka)

Hakimin vazifesi, farz-ı ayn olmadığı halde, sünnetleri terk etmek için özür sayılınca, birikmiş kazaları ödemek, farz-ı ayn olup, cezası da pek şiddetli iken, bunları ödemek elbette özür olur. Abdestte uzuvları üç kere yıkamak müekked sünnettir. Su pahalı ise, hava soğuk ise, böyle bir özürle bu sünneti terk etmek, yani bir kere yıkamak caizdir.(Redd-ül-muhtar)

Sual: Bazıları, “Nafileler farzın yerine geçer. Onun için, gündüz namaz kılmayıp gece nafile kılıyoruz” diyorlar. Böyle bir şey var mıdır?
CEVAP
Nafile farzın yerine geçmez. İmam-ı Rabbani hazretleri (Nafile farzın yanında denizde damla bile değildir) buyuruyor.

Nafile farzın yerine geçseydi, sadaka, hayır hasenat yapanların verdikleri, zekat yerine sayılır, ayrıca zekat farzına lüzum kalmazdı.

Nafile farzın yerine geçseydi, nafile hac, umre yapanların yaptıkları hac farzının yerine kabul edilir, ayrıca hac farzına lüzum kalmazdı.

Nafile farzın yerine geçseydi, nafile oruç tutanların tuttukları oruç, farz olan Ramazan orucunun yerine kabul edilir, ayrıca Ramazanda oruç tutmaya lüzum kalmazdı.

Nafile farzın yerine geçseydi, vakitleri ve şartları belirli olarak 5 vakit namaz farz olmaz, farzı vaktinde kılmamak yani kazaya bırakmak büyük günah olmazdı. Namazı kazaya bırakmak haramdır, kaza etmedikçe farz borcundan kurtulamaz. Bir farz namazı, vakti çıktıktan sonra kılmakla, yani kaza etmekle, kazaya bırakma günahı affolmaz. Ayrıca tevbe etmesi de gerekir.

Hadis-i şerifte, (Bir namazı, bilerek, özürsüz kılmayan, seksen hukbe [1 hukbe 80 yıl] cehennemde kalacaktır) buyuruluyor. Bu müthiş günahların altından kurtulabilmek için, namazları bir an önce kaza etmek gerekir. (Tergib-üs-salât)

İbni Nüceym hazretleri buyuruyor ki:
Farz namazları vaktinde sonraya bırakmak büyük günah olup, ancak tevbe etmekle affolur. Tevbe ederken, kılmadığı namazları kaza etmesi gerekir. Kaza etmeye gücü varken kaza etmezse, ayrıca büyük bir günah daha işlemiş olur. (Kebair ve segair)

Müslim'deki bir hadis-i şerifte, (Farzlardan sonra en faziletli namaz, gece [teheccüd] namazıdır) buyuruldu. Bir kimse, ömründe hiç teheccüd kılmasa, ahirette hiçbir ceza verilmez. Çünkü nafiledir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Farz namaz borcu olanın, nafile namazı kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire Fütuh-ul-gayb, Zahire-i Fıkh]

Bunun gibi, hayatında hiç sadaka vermeyene, hiç hayır hasenat yapmayana, hiç umreye nafile hacca gitmeyene, hiç nafile oruç tutmayana ceza bildirilmedi. Farzların yerlerine geçselerdi, hem ceza bildirilirdi, hem de farzlara lüzum kalmazdı.

Namaz kefareti
Sual: Ramazan ayının son cuma namazından sonra 4 rekât kefaret-i namaz kılınırsa, bütün kaza borçlarının affedileceği söyleniyor. Bu, doğru mu?
CEVAP
Doğru değildir. Bu namaz sadece, namazları vaktinde kılmama ve geciktirme günahları için yapılan tevbenin kabulüne vesile olur.

Kefaret-i namaz ve mübarek zamanlarda yapılan diğer ibadetler, kaza edilmiş olan farz namazların, kazaya bırakma ve kazasını geciktirme günahlarının affolması maksadıyla yapılan tevbenin kabul olması içindir. Yoksa kılınmamış namazlar kaza edilmedikçe affolmaz. Nitekim oruç kefareti de, oruç borcunu ödemiyor, gün sayısınca orucun kazası da gerekiyor. (S. Ebediyye)

Bu dört rekâtlı namazın her rekâtında, bir Fâtiha, bir Âyet-el kürsi ve 10 Kevser sûresi okunur. (Kazaya kalan ve kazası geciken namazlarımın günahlarının affolması için, kefaret namazı kılmaya) diye niyet edilir. Cuma namazından sonra, ikindi namazına kadar kılınır.

Aynen ikindinin sünneti gibi kılınır. Ondan tek farkı, her rekâtın kıyamında Fâtiha’dan sonra 1 Âyet-el kürsi ile 10 Kevser sûresi okunur. Diğerleri aynıdır. Âyet-el kürsî'den ve Kevser’den önce Besmele okumak gerekmez, okunsa da zararı olmaz.

Denizde damlaya talip olmak!
Sual: Bir kimse kaza namazı kılmayıp ömür boyu Teheccüd, Kuşluk ve Evvabin gibi sünnet olan nafile namazlar kılsa, kaza namazı borcundan kurtulmuş olur mu?
CEVAP
Asla kurtulmuş olmaz. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Farzların yanında nafilenin hiç kıymeti yoktur. Deniz yanında damla bile değildir. (1/260)

Ömür boyu kıldığı bütün nafileler, bir farz namazın sevabına kavuşamaz. İslam âlimleri, (Farz kazası olanın nafilelerle meşgul olması ahmaklıktır) buyuruyor. Bir farzı vaktinde yapmanın sevabı ile, kazasını ödemekle elde edecek sevab arasında dağlar kadar fark vardır. Mesela bir kimse, Ramazan ayında farz bir orucu tutamayıp sonra kaza etse, hattâ ömür boyu nafile oruç tutsa, o bir günün sevabına kavuşamaz. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Ramazanda bir gün oruç tutmayan, onun yerine bütün yıl oruç tutsa, Ramazandaki o bir günkü sevaba kavuşamaz.) [Tirmizi]

Bu hadis-i şerif, farzları vaktinde eda etmenin önemini açıkça gösteriyor. Kaza etmekle bile bu sevaba kavuşulamayacağı bildiriliyor. Hele kaza etmeyip de nafilelerle meşgul olmak çok büyük ahmaklıktır.(Fütuh-ul-gayb, Bey ve şira risalesi)

Sünnetlerin de nâfile hükmünde olduğu, bütün fıkıh kitaplarında açıkça yazıyor. (Halebi)

Nafile farz yerine geçmez
Sual: Bir kimse, kendisine farz veya vacib olan bir ibadeti ifa etmeden ve kazasını yapmadan nafilesini yapsa, mesela nafile hacca gitse, zekât borcu kadar sadaka verse, nafile kurban kesse, nafile namaz kılsa, farz veya vacib borcunu ödemiş olur mu?
CEVAP
Hiçbir nafile ibadet, farz veya vacib yerine geçmez. Bin kere nafile hacca gidilse nafileye niyet edilse, farz yerine geçmez.

Binlerce lira sadaka verilse, farz olan bir kuruş zekât yerine geçmez.

Binlerce kurban kesilse, bir vacib kurban yerine geçmez.

Binlerce rekât nafile namaz kılınsa, iki rekât farz borcunu ödemez.

Peygamber efendimiz, (Farz borcu olanın, nafileleri de kabul olmaz) buyuruyor. (Fütuh-ul-gayb m. 48)

İmam-ı Rabbani hazretleri, (Farzın yanında nafile, denizde damla bile değildir) buyuruyor. (Mektubat-ı Rabbani 1/29, 260)

Hazret-i Ebu Bekir, (Üzerine farz borcu olanın, bu ibadetleri ödemeden yaptığı nafile ibadetler kabul olmaz) buyuruyor. (Kitab-ül Harac)

Kaza namazı borcu varken, nafile kılmak ahmaklıktır. (Bey ve Şira risalesi)

Farz borcu varken, nafileyle meşgul olmanın veya bu yanlışı savunmanın ne büyük gaflet olduğu bu vesikalardan da anlaşılmaktadır.

.

.

Farz borcu varken

Sual: Zekât borcu varken sadaka vermek, Ramazandan oruç borcu varken nafile oruç tutmak ve diğer farz borcu varken nafilesini yapmak caiz midir?
CEVAP
Caiz değildir. Çünkü farzın önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(En faziletli cihad farzları ifa etmektir.) [İ. Ahmed]

(Herkes nafile ile meşgul iken, siz farzları yapmaya çalışın!)[Miftah-ün-necat]

(Farzı yapmakla Allah’a yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz.) [Beyheki]

(Farz namaz borcu olanın, nafile namazı kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire]

(Kıyamette önce namazdan sorulur. Namaz doğru kılındı ise, kurtulur, namaz bozuksa perişan olur.) [Hakim]

Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer'e yaptığı vasiyette buyurdu ki:
(Allah’ın gece yapman gereken hakkını gündüz yapsan ve gündüz yapman gerekeni de gece yapsan kabul etmez. Üzerine farz olan ibadetleri ödemeden nafile ibadetini kabul etmez.) [Kitab-ül Harac]

İmam-ı Rabbani hazretleri buyurdu ki:
(Nafilelerin farzlar yanındaki değeri, okyanus yanında bir damla gibi bile değildir.) [m. 260]

(Nafile ibadet, bir farzı terk etmeye sebep olursa, ibadet olmaz, zararlı olur.) [m. 123]

Şu halde, bir insanın bir lira zekât borcu olsa, bu farz borcunu ödemeden, bir milyon cami yaptırsa, milyonlarca insana, milyarlarca sadaka verse kabul olmaz.

Hiçbir mazereti yokken, Ramazan-ı şerifte bir gün oruç tutmayan, ömür boyu nafile oruç tutsa kabul olmaz. Hatta Ramazandaki farz orucunu kaza ettikten sonra, yine her gün oruç tutsa, Ramazan-ı şerifte tutmanın sevabına kavuşamaz. Kaza edince, yalnız borçtan kurtulur. Ramazanda tutmuş gibi sevap kazanamaz. Çünkü Peygamber efendimiz buyuruyor ki:
(Ramazanda bir gün oruç tutmayan, onun yerine bütün yıl oruç tutsa, o bir günkü sevaba kavuşamaz.) [Tirmizi]

Seyyid Abdülkadir-i Geylani hazretleri buyurdu ki:
(Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu varken nafile ile meşgul olmak ahmaklıktır. Kaza borcu olanın nafile kılması, alacaklıya, borçlunun hediye götürmesine benzer ki, elbette kabul olmaz. Mümin, bir tüccara benzer, farzlar sermayesi, nafileler ise kazancıdır. Sermaye kurtarılmadan kâr olmaz.) [Fütuh-ul-gayb m. 48]

Yolculuğa çıkarken iki rekat namaz kılmalıdır! Kazaya kalmış namazı varsa, kaza kılmalıdır! Çünkü kaza borcu var iken, nafile kılmak ahmaklıktır. (Bey ve Şir’a risalesi)

Dört mezhebin fıkıh bilgilerinde mütehassıs olan Seyyid Abdülhakim Arvasi hazretleri, (Yıllarca kaza borcu olan, sünnetleri kılarken, kaza namazına niyet ederek kılmalıdır. Böyle niyet etmek, dört mezhepte de gerekir) buyuruyor.

Sünnetleri kılarken kaza namazına da niyet etmek gerektiği, Trablus Fetva emini Ramiz-ül-mülk'ün, Eşşihab'daki fetvasında da bildirilmektedir. Tatarhaniyye'de, (Sünnet kılarken kaza namazına da niyet etmek daha iyidir) deniyor. (Uyun-ül-besair s. 103)

Sünnetleri kılarken, kazaya niyet edilirse, sünnetler de kabul olur.(Fetava-i kübra)

.

Sünneti terk etmek günah mı?

Sual: Sünnetleri kılarken kazaya da niyet edince, sünnet de kılınmış oluyor, sünnetler terk edilmiş olmuyor. Peki, hiç sünnet kılınmasa günah olmaz mı?
CEVAP
Bu hususta din kitaplarımızda bildirilenleri nakledelim:
1- İbni Hümam buyuruyor ki: Sünnetleri kılmamak, sevablarına ve yüksek derecelere kavuşmamaya sebep olur. (Cevhere, Dürr-ül-münteka, Redd-ül-muhtar, Tahtavi)

2- Müekked ve gayri müekked sünnetleri terk etmek günah olmaz. Bunları terk eden, yalnız sevablarına ve yüksek derecelere kavuşamaz ve azarlanır. (Halebî-yi sagir)

3- Sabahın sünneti çok faziletli olmasına rağmen, kılmayan için bir ceza bildirilmedi. (Tahavi)

4- Sünnetleri özürsüz terk eden, günaha girmezse de, sorguya çekilip, azarlanır. (S. Ebediyye)

Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Saçları dağınık biri gelip, Resulullaha sordu:
— Ya Resulallah İslam nedir?
— Günde beş vakit namaz kılmaktır.
— Beşten fazla değil mi?
— Hayır, nafile kılmak isteyen kılabilir. Bir de yılda bir ay Ramazan orucu vardır.
— Bundan başka, oruç yok mu?
— Nafile olarak tutmak isteyen tutabilir. Bir de zengin için malının zekâtı vardır.
— Bundan fazlası var mıdır?
— İsteyen nafile olarak sadaka verebilir.
— Vallahi bundan ne fazla, ne de noksan yaparım.
— Bunları yapan mümin, kurtuluşa erer.) [Buhari, Müslim, Ebu Davud, Nesai]

Bu hadis-i şerifi esas alan bazı âlimler, nafile ibadetler yapılmasa da, sünnetler kılınmasa da, farzları noksansız yapmak gerektiğini bildirmişlerdir. Bununla beraber, beş vakit namazın sünnetlerini özürsüz terk etmemeli; çünkü kılınmış olan farzlardaki noksanlar, bu sünnetlerle tamamlanır. Kaza borcu olan, sünnet ve nafile kılarken, kazaya da niyet etmelidir. Farzın önemini bildiren birkaç hadis-i şerif meali de şöyledir:
(En faziletli cihad, farzları ifa etmektir.) [İ. Ahmed]

(Herkes nafileyle meşgulken, siz farzları yapmaya çalışın!) [Miftah-ün-necat]

(Farzı yapmakla Allah’a yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz.) [Beyheki]

(Farz ibadetleri yapan, insanların en âbidi olur.) [İbni Adiy]

(Kazaya kalmış namaz borcu olanın, nafile namazları kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire]

Hazret-i Ebu Bekir buyurdu ki:
Allahü teâlâ, farz borcu olanın nafile ibadetini, bunları ödemeden kabul etmez. (Kitab-ül Harac)

İmam-ı Rabbani hazretleri buyurdu ki:
Nafilelerin farzlar yanındaki değeri, okyanus yanında bir damla bile değildir. (1/260)

Nafile ibadet, bir farzı terk etmeye sebep olursa ibadet olmaz, zararlı olur. (1/123)

Seyyid Abdülkadir-i Geylani hazretleri buyurdu ki:
(Farz namaz borcu olanın nafilesi kabul olmaz) hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu varken nafileyle meşgul olmak ahmaklıktır. Kaza borcu olanın nafile kılması, borçlunun alacaklıya hediye götürmesine benzer ki, elbette kabul olmaz. Mümin bir tüccara benzer, farzlar sermayesi, nafileler ise kazancıdır. Sermaye kurtarılmadan kâr olmaz. (Fütuh-ul-gayb m.48)

Farzı terk etmek gibi, kazasını geciktirmek de büyük günahtır. Sünnetler kılınırken kazaya da niyet edilmezse, farz olan kaza namazı geciktirilmiş, günaha girilmiş olur. Onun için sünnetleri kılarken kazaya da niyet etmeli. Böylece sünnetler kılındığı gibi, kaza borcu da ödenmiş olur. (Nevadir-i fıkhıyye)

Sünnetleri terk etmek
Sual: Sünnetlerin terki küçük günahtır, ısrar edilirse büyük günah olur ne demektir?
CEVAP
Genel kaide: Küçük günahlarda ısrar etmek büyük günah olur. Sünneti terk etmek günah değildir. Sünnetleri özürsüz olarak kılmamakta ısrar etmek, küçük günah olur. Sünnete önem vermeyen ise kâfir olur.

Sünnetleri kılmamak
Sual: Namaz Kitabı’nda, (Hiç sünnet kılmamak günahtır) deniyor. Sünnet kılmak farz veya vacib olmadığı hâlde, niye günah oluyor?
CEVAP
Sünnet kılmamakla sünnetleri tamamen terk etmek ayrıdır. Önem vermediği için kılmamak ise daha farklıdır. Kitaplarda deniyor ki:
Sünneti bilerek terk etmek günah olmaz. Azap yapılmaz, azarlanır. Sünnetleri terk eden, bunların sevabından mahrum kalır. (İslam Ahlakı)

Sünnetleri terk etmek günah değildir. Özürsüz devamlı terk etmek, kılmamakta ısrar etmek, küçük günahtır. Sünneti beğenmemek, önem vermemek ise küfürdür. (Dıya-ül-kulub)

Halebi-yi sagir kitabında, (Sabah namazının sünnetini ve diğer müekked sünnetleri terk etmek günah olmaz. Yalnız sevablarına kavuşamaz ve azarlanır) diyor. (S. Ebediyye)

.

.

Sünnet namaz ne demek

Sual: Cemaate yetişebilmek için, bazen ikindinin sünnetini iki rekat olarak kılmak caiz dendi. Bir de akşamın sünneti iki iken üç rekat kaza kılmak, yine yatsının son sünneti yerine üç rekat vitir kılmak caiz mi? Üç rekatlık nafile namaz olmayacağı için sünneti terk etmiş olmuyor muyuz? Tam İlmihâl’de bu konuda bilgi var mı?
CEVAP
Farzın yanında, bir namaz kılmakla sünnet de kılınmış oluyor, rekat sayısı önemli değildir. Yani ikindinin ilk dört rekat sünneti yerine, akşamın üç rekatlık kazası veya sabah namazının iki rekatlık kazası da kılınabilir. Kazası olmayan insan da böyle yapmakla sünneti terk etmiş olmaz.

Bu konunun S. Ebediyye’de kaza namazı bahsinde geçen kısımlarından bazıları şöyledir:
1- (Büyük âlim İbni Nüceym’e soruldu ki, bir kimsenin kazaya kalmış namazları olsa, sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsının sünnetlerini, bu namazların kazalarına niyet ederek kılsa, bu kimse sünnetleri terk etmiş olur mu?) Cevabında, (Sünnetleri terk etmiş olmaz, çünkü o vakit içinde farzdan başka, [nafile olsun, kaza olsun] herhangi bir namaz kılınınca, sünnet de yerine getirilmiş olur) buyurdu.(Nevadir)de diyor ki, sünnet yerine kaza kılmakla, sünnet de yerine getirilmiş olur. Kaza borcu olanlar, her namaz vakti, o vaktin farzından başka namaz kılarak, sünneti yerine getirmiş olur) buyurdu.

2- (Eşbah)da buyuruyor ki, (Beş vakit namazın ilk ve son sünnetlerini, yani müekked sünnetleri kılarken, sünnet olduğuna niyet etmek lazım değildir. Revatib sünnetler, nafile niyeti ile veya yalnız namaza niyet ederek sahih olur. Yani o vaktin sünneti olur. Ayrıca sünnet diye niyet etmeye lüzum yoktur. Mesela fecr doğmadan, teheccüd niyeti ile, iki rekat kılınca, fecrin başlamış olduğu, sonradan anlaşılsa, bu namaz, sabah sünneti yerine geçer. Teravihde de, teravih olduğuna niyet etmek şart olmadığı haberi sağlamdır. Bunun gibi, kazaya kalmış öğle namazı olmayan kimse, Cuma namazından sonra kıldığı dört rekata (Vaktine yetişip kılmamış olduğum son öğleyi kılmaya) niyet etse, sonra Cuma namazının sahih olduğu anlaşılsa, sağlam ve sahih habere göre, bu dört rekat, Cuma sünneti olur.

(Nafileleri ve Ratibe sünnetleri, yalnız namaz kılmaya veya sünnetten başka bir namaza niyet ederek kılınca, sahih olur.) Görülüyor ki, namaz vakti içinde, o vaktin farzından başka kılınan her namaz [mesela kaza namazı], o vaktin sünneti de olur.

İbni Âbidin, namaza niyeti anlatırken diyor ki, (Derin âlimlere göre, yalnız namaza niyet edilerek kılınan sünnet sahih olur. Çünkü, beş vakit namazın sünneti demek, Peygamber efendimizin kıldığı namaz demektir. Bu namazlara sünnet ismi sonradan verilmiştir. Resulullah, beş vakit namazın sünnetlerini kılarken, yalnız (Allah rızası için namaz kılmaya) derdi. (Sünnet kılmaya) diye niyet etmezdi. Her vakit içinde böyle kılınan her namaz, sünnet ismi verilen namaz olur.)

(Beş vakit namazın sünnetleri ve teravih namazı, aslında nafile namazdır. Bunları kılarken, yalnız namaza diye niyet yetişir.)

(Camiye girince iki rekat namaz kılmak sünnettir. Buna (Tehıyyet-ül-mescid) namazı denir. Camiye girince, farz, sünnet ve herhangi bir namaz kılınırsa, tehıyyet-ül-mescid de kılınmış olur. Kılınan namazlara, tehıyyet-ül-mescid diye de ayrıca niyet etmeye lüzum yoktur.

3- Abdülhakim efendi hazretleri buyurdu ki:
Sünnet namaz demek, farzdan başka kılınan namaz demektir. Farzdan evvel veya sonra olan sünnet yerine kaza kılan, bu kaza namazı ile, sünnet namazın tarifine uyduğu için, sünneti de kılmış olmaktadır. (İslam Ahlakı)

Netice:
Öğlenin ilk sünneti yerine, ikindinin veya akşamın veya yatsının veya sabah namazının kazası kılınsa, sünnet de kılınmış olur. Peki niye öğle namazının ilk dört rekat sünneti yerine, yine öğlenin kazaya kalan farzına niyet ediyoruz diye soruluyor. Böyle kılınınca hesabı kolay oluyor. Bir kimse böyle bir sene namaz kılsa, bir senelik kaza kılmış oluyor. Karışık kılarsa, yani öğlenin sünneti yerine akşamın kazasını kılsa, ikindinin sünneti yerine sabahın kazasını kılsa hesabı yine sahih olur ama, hesabı zor olur. Teker teker hesabını tutmak gerekir.

İkamet okunurken, yahut imam namaza başlamışken, hiçbir sünnet kılınmaz. cemaate yetişme imkanı varsa sabahın sünneti ayrı bir yerde kılınır. Ayrı yer yoksa o da kılınmaz. Yine Tam İlmihâl’de diyor ki:
(Cemaat ile kılınırken, nafile namaza başlamak mekruhtur.)

Farza başlanacağı sırada cemaat arasında, ikindinin sünnetini kılmak mekruh olur. Eğer iki rekat kılınca yetişme imkanı varsa, iki rekat sabah namazının kazası kılınabilir.

.

İlim ehlinin söz birliği

İsmail Hakkı Bursevi hazretleri, Ruh-ul-beyan tefsirinde özetle diyor ki:
Enam suresinin 160. âyetinde, (Bir iyilik yapana on katı sevap verilir; bir kötülük ise ancak misli ile [bire bir] cezalandırılır; kimseye haksızlık yapılmaz) buyuruluyor. Bu, Allahü teâlânın Müslümanlara bir lütfudur. Gayrimüslimlerin iyiliklerine sevap verilmez. Onlara, önce iman etmek farzdır. İmansız olarak yapılan iyiliğin ahirette faydası olmaz.

Regaib ameller, revatib amellerden efdal değildir. [Nafileler revatib ve regaib olarak ikiye ayrılır. Revatib, farzlardan önce veya sonra kılınan sünnetlerdir. Regaib ise duha, evvabin ve teheccüd gibi diğer nafilelerdir.] Mesela hadis-i şerifte, (12 rekat kuşluk namazı kılana Allahü teâlâ Cennette altından köşk ihsan eder) buyuruluyor. Halbuki öğlenin sünneti kuşluk namazından üstündür. Yine hadis-i şerifte, (Akşamla yatsı arasında altı rekat [evvabin] kılana Allahü teâlâ 12 yıllık ibadet yazar) buyuruluyor. Halbuki akşam namazının sünneti ondan daha faziletlidir. Böyle örnekler çoktur. Regaib nafilelerin ecirleri, sevapları bildirilmemiş olan revatib sünnetlerden efdal değildir.

Ehli ilim ittifak etti [âlimler sözbirliği ile bildirdiler] ki, regaib ve revatib ameller ile vacibler, sevapta, hükümde ve üstünlükte farza ulaşamaz. Sünnetler farzların eksiklerini tamamlar. Nafileler ise sünnetlerin eksiklerini tamamlar. Hiçbir nafile ile farz borcu ödenmiş olmaz. Bazı avamın [cahillerin] iddia ettiği gibi farzı bırakıp da nafile ile uğraşmalarının, mesela, evvabin namazının kazaların yerine geçeceğini iddia etmelerinin dinde yeri yoktur. (Ruh-ul-beyan 3/127)

Yine Ruh-ul-beyan’da Enam suresinin 165. âyetinin tefsirindeki hadis-i şerifte bildiriliyor ki:
Kıyamet gününde hesaba çekilmek üzere, haram yollardan mal edinip haramlara harcayan biri getirilir. (Bunu Cehenneme götürün) denilir. Helal yollardan mal edinip helal yerlere harcayan biri getirilerek hesaba çekilir. Ona denir ki:
(Bu malları kazanırken ve sarf ederken üzerine farz olan bir namazı vaktinde kılmamış veya namazın rüku, secde ve abdestte farzları tam yapmamış olabilirsin.)
Kul der ki: (Ya Rabbi helalden kazanıp helal yerlere harcadım, hiçbir farzı zayi etmedim.)

Tekrar denir ki: (Bu kazançlarınla mal, mülk, makam ve binek elde ettin onunla övünüp, verilmesini emrettiğim hak sahiplerine, mahrem akrabalara, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışlara vermemiş olabilirsin.)
Kul der ki: (Ya Rabbi helal yollardan kazandım ve helal yollarda harcadım bana farz ettiğin hiçbir farzı zayi etmedim, farzları yerine getirirken ihlasıma halel getirmedim malımla övünmedim, vermemi emrettiğin her şeyi zayi etmeden verdim.)

Bu zengin adamdan yardım görenler [zekât v.s. alanlar] huzura getirilip yüzleştirilir onlar derler ki: (Ya Rabbi aramızda ona mal verip zengin ettin ve ona [zekât v.s.] vermesi için emrettin. O da hiçbir farzda noksanlık yapmadan, hileye kaçmadan bize verdi.) Ve böyle sorguya devam edilir. (Ruh-ul-beyân 3/132)

Dikkat edilirse hep farzdan sual ediliyor. Allahü teâlâ, (Farz ile bana yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz) buyururken, Resulü de,(Kazası olanın, kıldığı nafilesi kabul olmaz) buyururken, âlimler, “sünnet ve nafileler, farzın yanında denizde damla bile değil” buyururken, farz borcu varken nafilelerle meşgul olmak ahmaklık olmaz mı?

Farzı ödemeye pot kırmak diyenler

Sual: Bir profesör der ki:
"Farz borcu olanın nafileleri kabul olmaz hadisini esas alıp, sünnet yerine kaza kılanın, farzı kazaya bıraktığı için özür dilemesi gerekirken, sünnet kılmayıp kaza kılması tekrar suç işlemek ve pot kırmaktır."
Bir başka profesörümüz de der ki:
"Farz namazlarını terk ederek bir edepsizlik işleyen kimse, sünneti bırakıp farz kılarsa, ikinci edepsizliği işlemiş olur."
Bu profesörlere verilecek cevabınız var mıdır?
CEVAP
Birinci profesörü şahsen tanıyorum, İbni Teymiyecidir. İbni Teymiye’ye göre, farz namaz kaza edilmez. Bu profesör de aynı fikirde olduğunu bizzat bana söyledi. Özür dilemek demek, farz borcunu ödemeye başlamak demektir. Farz borcunu ödemeye çalışmayan nasıl özür dileyecek ki? Sünnet kılarsa farz borcu tehir edilmiş olacak. Bir an önce kaza edilmesi gereken şeyi tehir etmek özür dilemek midir, yoksa farza önem vermemek midir?

İkinci profesörü de tanıyorum. Dikkat edin, farzı terk etmeye edepsizlik diyor, haram demiyor. Sünnetle farzı aynı kefeye koyuyor. Halbuki ikinci bin yılın müceddidi İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
(Elbette nafilenin kıymeti, farzın kıymeti yanında hiç gibidir. Okyanus yanında, bir damla kadar bile değildir. Sünnet de, farzın yanında, okyanus yanındaki bir damla su gibidir.) [Müjdeci Mektublar m.260]

Salat, namaz demek değildir, dua demektir. Kur'anda namaz diye bir şey yok diyen, tesettürü inkâr eden zamane profesörleri çoktur.

Ama illa günümüzün profesörlerinden de örnek istiyorsan ondan da verelim:
İlahiyat fakültesi dekanlarından tefsir profesörü güzide insan Prof. Dr. Orhan Karmış diyor ki:
(Kazası olanın sünnet ve nafilelerini Allahü teâlânın kabul etmeyeceği fıkıh kitaplarında bildirilmiştir.)

Hadis profesörlerinden kıymetli ilim adamı Prof. Dr. Ramazan Ayvallıise diyor ki:
(Kazası olanın sünnet kılarsa kabul olmayacağı hadis-i şeriflerle bildirilmektedir.)

.

Bir yazarın iddialarına cevaplar

Bir okuyucumuz, bir yazarın, nafile namazları savunan iddialarını bize göndermiş, cevap vermemizi istiyor. Aşağıda bu iddia ve cevapları okuyacaksınız.

İddia: Varsayalım ki bir amca 70 yaşına gelmiş. Bu amca 70 yıllık ömründe namazlarını bazen kılmış bazen kılmamış. Gençliği de çok hızlı geçmiş hiç kılmamış. Bu adamın kaç vakit namazının kazaya kaldığını tam olarak bilmesi imkansızdır. Şimdi biz bu adama tahminen ne kadar namazın kazaya kaldıysa onları kaza et desek, fazladan kaza ettiyse ne güzel ama ya noksan kaza ettiyse! Bu amcanın sonradan yaptığı bütün nafile ibadetler çöpe mi atılacak?
CEVAP
Çöpe atılmak tabiri bir ilim adamına yakışmaz. Boşa mı gidecek veya kabul olmaz mı denebilirdi.

Resulullah efendimiz boşa gider diyorsa, kabul olmaz diyorsa elbette kabul olmaz, Resulullahın vârisi olan âlimler boşa gider diyorsa elbette boşa gider. Allah resulünden ümmetine karşı daha merhametli olan mı var yoksa? Onun ümmetinin üzerine Ondan daha fazla titreyen mi var? O kabul olmaz diyorsa elbette kabul olmaz.

İddia: Bir gün nafile namaz kılabilme ruhsatını alabilme umuduyla 70 yaşındaki bir amcanın bu kadar namazı kazaya ömrünün yeteceğini ben sanmıyorum.
CEVAP
Onun sanmaması veya benim sanmam dinde senet mi? Bu hiçbir ilim adamına yakışmaz. Sözü dinde senet olan imam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
(Farzın yanında nafilelerin hiç kıymeti yoktur. Sünnetlerin farzlar yanındaki kıymeti de, deniz yanında bir damla su gibi bile değildir.) [m.29, 260]

Şimdi biz o yazara mı inanalım, yoksa 12 tarikatın şeyhi, müceddid-i elfi sani hazretlerine mi? Farzlardan sorguya çekileceğiz, nafilelerden sorguya mı çekileceğiz de bu kadar gayret gösteriliyor? Niye Resulullahın ve vârisi olan âlimlerin sözlerine itibar edilmiyor da “Ben sanmıyorum” diye kendi görüşünü din gibi savunuyor?

Peki Peygamber efendimizin şu mübarek sözlerine ne diyecek ki?
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Kaza namazı olanın, kıldığı nafile namaz kabul olmaz.) [Dürret-ül-fahire]

(Herkes nafile ile meşgul iken sen farzları tamamla!) [Miftah-ün-necat]

(Allahü teâlâ, farzlarla bana yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz buyurdu.) [Buhari]

(En üstün cihad, farzları edadır.) [Taberani]

(Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)[Zahire-i Fıkh, Fütuh-ul-gayb m. 48]

Daha çok vesika var. Resulullahın bu kadar hadis-i şerifleri varken, ne diye şahısların indi görüşlerine uyalım?

İddia: Müslümanları nafile ibadete karşı niye soğutmak isteniyor ki?
CEVAP
Bu çirkin sözü imam-ı Rabbani için mi, yoksa Resulullah için mi söylüyor?
Nafileden soğutan biz miyiz yoksa Resulullah efendimiz mi, imam-ı Rabbani hazretleri mi? Nafile denizde damla bile değil diyen kim? Din hususunda konuşurken ağızdan çıkanı kulak da duymalı. Bu din nakil dinidir. Şahsi görüşlerin dinde yeri yoktur. Bir hadis-i şerifte, (Ateşe [Cehenneme] en cüretkâr olan, fetva vermeye en cüretkâr davranandır) buyuruluyor.
İkincisi sünnetler yerine kaza kılınca zaten sünnetler terk edilmiş olmuyor. Peygamber efendimiz, farz yanında bir nafile namaz kıldığı için ona sünnet denmiştir. Bu kimseler sadece farzı mı kılıp gidiyorlar. Farzdan önce veya sonra namaz kılmıyorlar mı?

İddia: Bir örnek vereyim: Diyelim ki eniştem mübarek Ramazan-ı şerif ayındaki Kadir gecesinde camiye gitti. Sohbette hoca efendi o gecenin ve o gecede kılınacak 4 rekatlık bir tesbih namazının önemini o kadar güzel anlattı ki; eniştem geldi bu gece mübarek bir gece, tesbih namazı da çok ehemmiyetli bi namazmış, ben de bu gece Allah rızası için bi tesbih namazı kılmaya niyetlendim dese; Bizim ona dur bakalım hemşerim, senin bir sürü kaza namazı borcun var git önce onları bi bitir ondan sonra gel, senin kılacağın tesbih namazı kabul olmaz mı dememiz lazım? Ben böyle bir şey söylemekten Allah’a sığınırım.
CEVAP
Şu örneği gördünüz değil mi? Bu örnek Resulullahı tekzip etmiyor mu, imam-ı Rabbaniyi ve diğer âlimleri tekzip etmiyor mu? Niye ilmi bir vesika bildirmiyor da kendi görüşünü din gibi ortaya atıyor? Peygamber efendimizin sözünü bildirmekten Allah’a sığınmak ne demek? Hâşâ Peygamber efendimiz öyle yanlış şeyler mi söylüyor?

İddia: Bir hadisi kudside, Farzlarla kulum benim gadabımdan (azabımdan) kurtulur, nafilelerle bana (benim rızama) yaklaşır. Hadisi kudsi gayet açık; farzlar zaten boynumuzun borcu yapmak zorundayız. Yapmazsak azaba düçar oluruz.
CEVAP
Peki niye farzları kıldırmayıp da nafile ile meşgul ediyor? Demek ki azaptan kurtulmak için farzları eda şart. Kendisi de bunu intakı hak kabilinden söylemiş oldu. Farzı yapmayan Allah’ın azabından nasıl kurtulur ki? İşte kendi yazdığı hadis-i kudsi. Allah kimseyi şaşırtmasın, kendi kazdığı kuyuya kendisi düştü.
Bir kudsi hadis de şöyledir:
(Allahü teâlâ buyurur: “Benim dostlarımdan birine eza eden adam, bana harp ilan etmiş demektir. Kulum bana kendisine farz kıldığım şeylerden daha sevimli şeyle yaklaşamaz. Kulum nafilelerle bana öyle yaklaşır ki nihayet onu severim. Onu sevdiğimde de işiten kulağı, gören gözü, tutan eli ve yürüyen ayağı olurum. Benden bir şey isterse onu kendisine mutlaka veririm. Bir şeyden bana sığınırsa onu mutlaka korurum.”)[Buhari, İmam-ı Ahmed]

Gerek o ve gerekse bu hadis-i kudsi, farz borcu olmayanlar içindir. Çünkü hadis-i şerifte bu husus açıklanmıştır. Yukarıda bildirildi.

İddia: Farz namaz o denli çok mühim. Ama farzı eda ettiğimiz vakit, borçtan ve azaptan kurtuluyoruz. Nafilelerde ise böyle bir zorlama söz konusu değil. Zorlama olmadığı için de farzlarla birlikte nafile ibadet yapan Cenab-ı Hakkın rızasına yaklaşır.
CEVAP
Zorlama söz konusu olanı tehir ettirip de, zorlama söz konusu olmayanı yaptırmak akıl kârı mıdır?

Bir de Farzlarla birlikte diyor. Zaten farzları tehir etmenin cezası büyük. Nafile kılmakla kılınan namaz, boşa gitmiş olmakla kalmıyor. Farzları geciktirdiği için azaba düçar oluyor. (Halebi)

Farzları bitireceğiz ondan sonra nafilelere sıra gelir. Âlimler diyor ki:
Farzlar binanın duvarları gibidir, sünnetler ve nafileler duvarın sıvası ve süsü gibidir. Duvar olmadan duvara süs yapılmaya kalkılır mı hiç? Hadis-i şerifte nafileleri boşa gider buyurulması, işte bunun yüzündendir, duvar olmadan süs yapmak gibidir.

İddia: Teşbihte hata olmaz; Bir işçiyi düşün bu işçinin görevi nedir? Mesai saatlerinde üzerine düşen görevleri iyi bir şekilde yapmak. Bu işçi sadece görevini yaptığı için ücretini hak eder. İşini yapmazsa da işten kovulur ve zor durumda kalır. Ama bir işçi düşün ki akşam olmuş mesai saati sona ermiş ama bu işçi bir saat de fazladan çalışmış ki patronunun işi yetişsin diye. Ama bunu ne zorlamayla ne de mesai karşılığı yapmış. Yani sırf kendi rızasıyla çalışmış. Birinci işçide mesai saati biter bitmez gitmiş. Birincisine sen niye sadece mesai saatinde çalıştın senden memnun değilim denemez. Fakat ikinci işçinin patronunu ne kadar mutlu edeceğini az çok tahmin edebiliriz.
CEVAP
Ne örnek ne örnek. Yine kendi sözü ile bizim savunduğumuz doğru yolu ispat ediyor. Çünkü mesaisini bitirdikten sonra, yani çalışma mecburiyeti bittikten sonra diyor yani farz borçlarını ödedikten sonra diyor.

İşçi mesai saatinde patronun verdiği görevleri yapmak zorunda iken bunu değil de başka işleri yapması patronun rızasına aykırıdır. Mesai saati dışında yaparsa ona elbette bir şey denmez. Çünkü o mesaisinden kaytarmış, yıllarca mesaisine gitmemiştir. Allah böylece yıllarca mesaiden kaçmış kişiyi sever mi hiç? Ama kendi emrine sarılırsa onu sever. Yine onun emrini tehir edip nafilelerle meşgul olması Allah’ın emrini geciktirmektir. Önce yapması gereken Onun verdiği işlerdir. Kendi kafasına göre iş yapması, öteki işi geciktirmesi asla kabul edilmez. Bu işleri mesai dışında yapmıyor, mesai içinde yapıyor.

İşte İslam âlimlerinden nakil yapmayıp da kendi görüşünü din gibi göstermesi foyasını ve boyasını meydana çıkarıyor.

İddia: Buradan çıkarak denilebilir ki hâşâ Cenab-ı Hakkın bizim fazla mesaimize (nafilelerimize) ihtiyacı mı var? Şunu hiç unutmamak gerekir ki Cenab-ı Hakkın bizim farzlarımıza da ihtiyacı yoktur. Ama bizim bu farzlara ve nafilelere ihtiyacımız var. Üzerinde yaşadığımız dünya bir imtihan sahasıdır. Bu sahada kim farzlarla birlikte daha fazla nafile işlerse ahirette o denli yüksek makamlara nail olur.
CEVAP
Ama Hamza Efendi hazretlerinin (Bey ve Şir’a) risalesinin şerhinde, (Yolculuğa çıkmadan önce iki rekat namaz kılmalıdır! Kazaya kalmış namazı varsa bir, iki veya üç vakit namazını kaza etmelidir! Çünkü kaza borcu var iken, nafile kılmak ahmaklıktır) buyuruluyor. (s.6)

Seyyid Abdülkadir Geylani hazretleri de ahmaklıktır buyuruyor.

Ahmaklık fazilet gibi gösterilir mi hiç? Bize âlimlerden nakil versin. Kendi teşbihleri kendi örnekleri kendini ele veriyor. Âlimlerden örnek verirse hakka teslim olmuş olur.

İddia: Bir de şunu belirtmek isterim ki bu siteyi hazırlayanların üstazı Abdülhakim ARVASİ’dir. Bu zatın ameldeki mezhebi Şafii’dir. Dolayısıyla buradaki fetvalar Şafii’lere göre verilmiş fetvalardır.
CEVAP
Arvasi hazretlerinin Şafii olduğu doğrudur ama bildirdiği sadece Şafii için değil ki, dört mezhepte de böyledir buyuruyor. Gözümüzün içine baka baka böyle iftira etmesi çok ayıptır. Allah’tan korkmak lazımdır. Hangi kitabında Şafii’ye göre böyledir diğer mezheplerde böyle değildir diye yazmıştır ki? Dört mezhepte de böyledir buyuruyor. Ne iftira yapılacağı şaşırılmıştır.

Diş dolgusu için de Hanefilerin Şafii’yi taklit etmeleri gerektiğini bildiren odur. Necip Fazıl da bunu İman Atlası isimli ilmihalinde yazmaktadır. Güneş balçıkla nasıl sıvanmaya kalkılıyor ki? Mertçe biz Arvasi efendinin sözünü kabul etmeyiz desin işin içinden çıksın, niye takmak için kulp aranıyor? Niye kendi görüşleri için o zatı alet etmeye kalkıyor? O zatın eserleri meydanda. Bunları kime yutturmaya çalışıyor ki?

İddia: Zaten kaynak olarak gösterdikleri kitapların bir kısmı Şafii fıkhına dair kitaplardır. Dolayısıyla bizi bağlamaz.
CEVAP
Hangisi Şafii kitabı ki? Hamza efendinin Bey ve şir’a risalesi mi? Kudüs kadısının yazdığı Nevadir-i fıkhiyye fi mezheb-il-eimmet-il Hanefiyye kitabı mı? Hanefi mezhebi hadis âlimlerinden Abdülhak-ı Dehlevi mi? İmam-ı Rabbani mi? Muhammed Emin efendinin Necat-ül- mü’minin mi?
Bunların hangisi Şafii ise lütfen bildirsin.

Bütün Şafii kitapları da farz borcu olanın nafile kılması haramdırbuyuruyor. Ama biz Şafiileri senet olarak almıyoruz ki. O yazara sor. De ki sizin verdiğiniz örnekleri Şafiiler bilmiyor muydu? Niye nafile ile meşgul olmaya haram demişler diye sor. Diğer mezheplerde de böyledir. Hanbeliler Malikiler de böyle buyurmuştur. Kazası olan nafile ile iştigal edemez. Bütün bu âlimler, rastgele mi fetvalar vermişlerdir? Bize uymayan ictihadlarına elbette tâbi olmayız ama bu konuda uymayan bir şey yok ki.

İddia: Bir kimse bu hak mezheplerden hangisine tâbi olursa ona göre amel eder. Diğer mezhepler onu etkilemez. Bizim tâbii olduğumuz mezhebin imamları diş dolgusuna cevaz vermişler bizi bu ilgilendirir. Velev ki yanlış bile olsa biz bundan mesul olmayız.
CEVAP
Niye yalan söyleniyor ki? Kim vermiş fetvayı? Altın veya gümüş kullanmaya izin vermek, kaplamaya fetva mıdır? Bu nasıl mantık böyle? İmamlar dişi altın tel ile bağlamak caiz diyor, bu gusle mani değil dediler diye imamlara iftira ediyor. Gusle mani olmaz diyen bir imam var mı? İmam-ı a’zam mı, imam-ı Muhammed mi, imam-ı Ebu Yusuf mu, imam-ı Züfer mi, hangisi? Nasıl yalan bu?

İddia: Bu tartışmalar yeni değil. Fatih Sultan Mehmet Han zamanındaki bütün âlimleri toplamış ve bu meseleyi açıklığa kavuşturmuştur. Molla Hüsrev Hazretleri de bu tartışmaların kaynağını Mirat-ül Usul Fi Şerhi Mirgaatil Vusul sh.101 de belirtmiştir. Hadise şudur:
Hanefi âlimlerine göre üzerinde farz hac borcu olan nafile hac yapabilir. İmam-ı Şafii hazretlerine göre de yapamaz. Böyle bir kimse sefihtir. Hacir altına alınması gerekir. Uzun lafın kısası imam-ı Şafii hazretlerine göre üzerinde farz hac borcu olan nafile hac yapamaz. Bu hususi bir kaidedir. Mecelle kanunu derki; mukayyet (hususi) olan mutlak (umumi) üzerine yüklenemez. Hususi bir mesele olan farz hac-nafile hac mevzusunu umuma şamil kılıp bütün farzlar için söylemek mümkün değildir. Fıkhen de caiz değildir. Fakat buna rağmen bu şekilde hareket etmek imam-ı Şafii hazretlerinin de kemiklerini sızlatmak suretiyle İslamiyet’e vurulan bir baltadır. İnsanları İslamiyet’e karşı soğutmak ve ibadet etmekten uzaklaştırma çalışmasından başka bir şey değildir.
CEVAP
Hac başka, oruç başka, namaz başkadır. Hac ömürde bir kere farzdır, oruç yılda bir kere farzdır. Kim haccı örnek alarak namazı onun içine katmış ki? Bir kimse Ramazandan birkaç gün oruç borcu varken nafile tutabilir, çünkü daha öteki Ramazanın gelmesine epey vakit var. Ama namaz öyle mi? Borcunu ödemeden hemen öteki vakit giriyor. Oruç da öteki vakit girmiyor ki. Birbiri ile nasıl kıyas edilir? Hac ömürde bir keredir tehir edilince günah olur ise de, hac yapınca affolur. Ama namaz borcu öyle mi? Kaza edilmesi emredilmiştir. Maalesef bâtıl kıyasa, Molla Husrev hazretleri de alet edilmiştir.

Sünnet ve kaza namazında niyet

Sual: Kaza namazı borcu olan beş vakit namazın sünnetlerini kılarken nasıl niyet etmelidir?
CEVAP
Kazası olmasa da, sünnetleri kılarken kazaya niyet etmenin hiç mahzuru olmaz. Mekruh olarak kılınmış veya bilmeden kazaya kalmış namazları varsa, kaza edilmiş olur. Vaktin farzı yanında bir namaz kılınınca, sünnet de kılınmış oluyor. Yani kazası olmayan, sünnetleri kılarken kazaya niyet ederse, sünnet kılmış olur. Kazası olan ve olmayan için, niyette fark yoktur. Her vakit için ayrı ayrı bildirelim:
Sabah namazının farzı ve sünneti aynen kılınır.

Öğle namazının ilk sünnetini kılarken:
(İlk kazaya kalmış öğle namazının farzını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır. Farzın yanında bir namaz kılındığı için, vaktin sünneti de kılınmış olur. Kazası varsa, bu kıldığı, kaza namazı yerine geçer. Eğer (vaktin ilk sünnetini kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur. Hatta yeni abdest almışsa sübha namazına, camideyse tehıyyet-ül-mescid namazına da niyet ederse, her niyeti için ayrı sevab alır. Böyle birkaç niyet etmek iyi olur. Bu sayılan nafile namazların hepsi kılınmış olur.

Öğle namazının son sünnetini kılarken:
(İlk kazaya kalmış sabah namazının farzını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır. Farzın yanında bir namaz kılındığı için, vaktin sünneti de kılınmış olur. Kaza namazı borcu varsa, bu kıldığı kaza namazı yerine geçer. Eğer (vaktin son sünnetini kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur.

İkindi namazının sünnetini kılarken:
(İlk kazaya kalmış ikindi namazının farzını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır. Farzın yanında bir namaz kılındığı için, vaktin sünneti de kılınmış olur. Kazası varsa, bu kıldığı kaza namazı yerine geçer. Kazası yoksa yine sünnet kılınmış olur. Eğer (vaktin sünnetini kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur.

Akşam namazının sünnetini kılarken:
(İlk kazaya kalmış akşam namazının farzını kılmaya) diye niyet edilerek üç rekât farz gibi kılınır. Farzın yanında bir namaz kılındığı için, vaktin sünneti de kılınmış olur. Kazası varsa, bu kıldığı kaza namazı yerine geçer. Eğer (vaktin sünnetini kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur.

Yatsı namazının ilk sünnetini kılarken:
(İlk kazaya kalmış yatsı namazının farzını kılmaya) diye niyet edilir. Farzın yanında bir namaz kılındığı için, vaktin sünneti de kılınmış olur. Kazası varsa, bu kıldığı kaza namazı yerine geçer. Kazası yoksa yine sünnet kılınmış olur. Eğer (vaktin ilk sünnetini kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur.

Yatsı namazının son sünnetini kılarken:
(İlk kazaya kalmış vitir vacibi kılmaya) diye niyet edilerek, 3 rekât vitir gibi kılınır. Farzın yanında bir namaz kılındığı için, vaktin sünneti de kılınmış olur. Vitir namazı gibi 3 rekât olarak kılınır. Kazası varsa, bu kıldığı kaza namazı yerine geçer. Kazası yoksa yine sünnet kılınmış olur. Eğer (vaktin son sünnetini de kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur.

Akşamdan sonra evvabin namazı kılarken:
Akşam namazından sonra, iki defa, akşam namazının kazası olarak 6 rekât namaz kılınsa evvabin namazı da kılınmış olur. Hem ilk kazaya kalmış akşam namazının farzına, hem de evvabin namazına diye niyet edilirse, niyet sevabı da alınır.

Gece teheccüd namazı kılarken:
Gece iki rekât teheccüd kılınacaksa, (İlk kazaya kalmış sabah namazının farzını kılmaya) diye niyet edilir. Kazası varsa, bu kıldığı kaza namazı yerine geçer. Gece bir namaz kıldığı için, teheccüd namazı da kılınmış olur. Kazası yoksa teheccüd namazı kılınmış olur. Eğer (teheccüd namazı kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur.

Öğleden önce kuşluk namazı kılarken:
Mesela dört rekât kılınacaksa, (İlk kazaya kalmış öğle namazının farzını kılmaya) diye niyet edilir. Kazası varsa, bu kıldığı kaza namazı yerine geçer. Kuşluk vaktinde namaz kıldığı için, kuşluk namazı da kılınmış olur. Kazası yoksa kuşluk namazı kılınmış olur. Eğer (kuşluk namazı kılmaya) diye de niyet edilirse, ayrıca niyet sevabı da alınmış olur.

Cuma günü zuhr-i ahiri kılarken:
(Vaktine yetişip de kılmadığım son öğle namazının farzını kılmaya) veya (Üzerime son farz olan kılmadığım öğle namazını kılmaya) diye niyet edilir. Cuma namazı sahih olmuşsa, en son kazaya kalan öğle namazı kaza edilmiş olur. Cuma sahih olmamışsa, bugünkü öğle namazı kılınmış olur. Bu bakımdan, zuhr-i ahirnamazını mutlaka kılmalı. Burada son demeyip de, ilk denirse, ilk kazaya kalan bir namaz kaza edilmiş olur, öğle namazı kılınmamış olur. Onun için, son demeyi ihmal etmemeli. Cuma sahih olmuşsa ve kaza namazı borcu da yoksa, nafile namaz sevabı hâsıl olur.

Teravih namazını kılarken:
Bir günlük kaza namazı kılınırsa, teravih de kılınmış olur. Ancak niyet sevabına da kavuşmak için, sabah namazının farzını kaza ederken,(İlk kazaya kalmış sabah namazının farzını ve teravih namazını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır.

Öğle namazını kaza ederken, (İlk kazaya kalmış öğle namazının farzını ve teravih namazını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır.

İkindi namazını kaza ederken, (İlk kazaya kalmış ikindi namazının farzını ve teravih namazını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır.

Akşam namazını kaza ederken, (İlk kazaya kalmış akşam namazının farzını ve teravih namazını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır.

Yatsı namazını kaza ederken, (İlk kazaya kalmış yatsı namazının farzını ve teravih namazını kılmaya) diye niyet edilerek, farz gibi kılınır.

Vitir namazını kaza ederken, (İlk kazaya kalmış vitir vacibi ve teravih namazını kılmaya) diye niyet edilerek, vitir gibi kılınır.

Teravih namazını cemaatle kılmak, sünnet-i kifayedir. Yani cemaatle kılanlar varsa, bu sünnet yerine gelmiş olur. Teravihi evde kılarken, kazaya da niyet etmelidir. (İlk kazaya kalan … namazına ve teravih namazına) diye niyet edilir. Teravih namazı da, bir günlük kaza namazı da, 20 rekat olduğu için, bir günlük kaza kılan, teravihi de kılmış olur. Kaza kılarken, teravih dualarını da bunların arasında okuyabilir. Camide veya evde, cemaat ile teravih kılındığı zaman, kaza borcu olan veya imamın namazının sahih olduğuna güvenmeyen kimse, namaza yeni başlayanlara önayak olup, onları namaza alıştırmak ve dedikodu, fitne çıkmasını önlemek için, cemaat ile teravihe niyet ederek kılar. Şafii’de ise, başka namaz kılan imama uymak caiz olduğu için, teravih kılan imama uyarak kaza namazı kılabilir, fakat bunun için Şafii mezhebi taklit edilmez. Ancak kendi mezhebi Şafii olan, böyle kılabilir.

Sabah namazının sünneti
Sual: Diğer sünnetleri kılarken kazaya niyet ettiğimiz halde sabahın sünnetini kılarken niye kazaya da niyet etmiyoruz?
CEVAP
Sabahın sünneti, diğer sünnetlere göre çok kuvvetlidir. Bazı âlimler vacib olduğunu bildirmişlerdir. Bunun için özür yokken sabahın sünnetini oturarak veya hayvan üzerinde kılmak caiz değildir. (Dürr-ül-muhtar)

Nafileleri özürsüz oturarak kılmak caizdir. Yalnız sabah namazının sünneti bundan müstesnadır. (Merakıl-felah)

Nihaye, Hazain ve diğer kitaplara göre, sabah namazının sünnetinin vacip olduğunu bildiren âlimler vardır. (Redd-ül-muhtar)

Hadis-i şeriflerde de buyuruluyor ki:
(Sizi atlılar kovalasa da, sabahın iki rekat sünnetini bırakmayın.)[Ebu Davud]

(Vitir ile sabah namazının sünneti bana farzdır.) [İ. Ahmed, Taberani]

(Sabah namazının iki rekat sünneti dünya ve içindekilerden daha hayırlıdır.) [Müslim, Tirmizi, İ.Ahmed]

Hazret-i Aişe validemiz, (Resulullah, sabah namazının iki rekat nafilesine [yani sünnetine] diğer nafilelerden daha çok önem verirdi) buyurdu. (Buhari)

Resulullahın, sabahın farzından önce iki rekat nafileden sonra, öğlenin farzından önce de dört rekat nafile namaza da önem verdiği bildirildi. (Buhari)

Yukarıda bildirilen sebeplerden dolayı, sabah namazının sünneti yerine kaza kılınmamaktadır.

.

Kazası olmayanın kaza namazı kılması

Sual: Kaza namazı olmayanın, sünnetleri kılarken, kazaya da niyet etmesi caiz midir?
CEVAP
Beş vakit namazın sünnetlerini kılmaktan maksat, farzdan başka namaz kılmaktır. Peygamber efendimiz, farzlardan önce veya sonra bir namaz kılardı, o kıldığı için bize sünnet olmuştur. Bu hususta din kitaplarındaki ifadeler şöyledir:

1- Farzların yanında sünnetleri kılarken, farzdan başka herhangi bir namaz kılmakla, sünnet de, yerine gelmiş olur, sünnet diye ayrıca niyet etmek gerekmez. Gece kalkıp iki rekat teheccüd namaz kılan kimse, sonra baksa ki, sabah namazının vakti girmiş, artık sünnet kılamaz, kıldığı iki rekat nafile sünnet yerine geçer. (Eşbâh)

2- Farzın yanında, adak namaz kılmakla da, sünnet yerine gelmiş olur.Dürr-ül-muhtar’ın, (Nafile kılmak isteyen, önce namaz kılmayı adamalı, sonra, nafile yerine, bu adak namazı kılmalı. Sünnet namazları nezrettikten sonra kılan, bu sünnetleri kılmış olur) ifadesini, İbni Âbidin hazretleri şöyle açıklıyor: Nezredilen namazı kılmak vacib olduğu için, vacib sevabı hasıl olur. Sünnet yerine, nezredilen namaz kılınınca, sünnet de kılınmış olur. (Redd-ül-muhtar)

3- Farzların yanında sünnetleri kılarken, kaza, adak namazı veya herhangi bir nafile namaz kılmakla da, sünnet yerine gelmiş olur; çünkü o vakit içinde farzdan başka, [nafile olsun, kaza olsun] herhangi bir namaz kılınınca, sünnet de yerine getirilmiş olur. (Nevâdir-i fıkhiyye)

Beş vakit namazın sünneti demek, Resulullahın kıldığı namaz demektir. Bu namazlara sünnet ismi sonradan verilmiştir. Resulullah, beş vakit namazın sünnetlerini kılarken, yalnız (Allah rızası için namaz kılmaya) derdi. (Sünnet kılmaya) diye niyet etmezdi. Her vakit içinde böyle kılınan her namaz, sünnet ismi verilen namaz olur. (Redd-ül muhtar, Uyun-ül besair, Halebi)

Muhammed Masum hazretleri de buyuruyor ki:
Kaza namazı kılanın, kazaları bittikten sonra kıldığı kaza namazları, nafile olur. Bunlarla, nafilelerin sevabları hasıl olur; çünkü, belli vakitlerde kılınan [beş vaktin sünnetleri, kuşluk, evvabin, teheccüd gibi] nafilelere belli niyet şart değildir. Kaza namazları, o vaktin nafileleri olur. (2/63)

Görüldüğü gibi, kaza namazı kılmakla, sünnet yerine gelmiş oluyor. Kaza borcu olmayanın da, sünnetleri kılarken, kazaya da niyet ederek kılmasında hiç mahzur yoktur.

Akşam namazının kazası
Sual: Kaza namazı borcu olmayanın, kıldığı kaza namazları nafile olduğuna göre, akşam namazını kaza edince, kazamız yoksa nafile oluyor. Üç rekâtlık nafile olmayacağı için, akşam namazının sünnetini kılarken, kazaya da niyet etmeden kılmak gerekmez mi?
CEVAP
Hayır, gerekmez. Farzın yanında herhangi bir namaz kılınınca, sünnet de kılınmış oluyor. Onun için sünnetleri kılarken kazaya da niyet etmenin hiç mahzuru olmaz. Peygamber efendimizin akşam namazından sonra altı rekat namaz kıldığı da olmuştur. Öğlenin son sünnetini dört rekat olarak da kılmıştır. Yatsının farzından sonra çok namaz kıldığı da olmuştur. Burada rekat sayısı önemli değildir. Yani kazası olmayan, akşam namazının sünnetini veya yatsı namazının son sünnetini kılarken, kazaya da niyet ederek, üç rekat kaza kılarsa, sünnet de kılınmış oluyor, yani sünnet sevabına da kavuşuyor. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
İmam-ı a’zam hazretleri, [kaza namazı borcu olmadığı halde] namaz abdestinin bir edebini terk ettiği için, kırk yıllık namazı kaza etmiştir.(1/29)

Şu halde kazası olmayan kimse de, kaza kılabilir. Sünnetleri kılarken kazaya da niyet etmesi daha uygun olur; çünkü böyle yapmakla, sünnet terk edilmiş olmadığı gibi, mekruh olmuş veya sahih olmamış olan namazları varsa, bunlar da kaza edilmiş olur.

Kaza ve teravih
Sual: Kaza namazı borcumuz yok. Buna rağmen, sünnetleri kılarken kaza namazına da niyet ediyoruz. Olur ya, kazaya kalmış bir namazımız varsa, onun yerine geçer. Yoksa zaten, farz yanında bir namaz kılmakla sünneti işlemiş oluyoruz. Ayrıca sünnet kılmaya dediğimiz için sünnet sevabı da alıyoruz. Evde iken, yatsı namazından sonra bir günlük kaza namazı kılıyorum, vaktin sünnetlerinde olduğu gibi, kılarken de teravihe niyet ediyorum. Bir arkadaş, yaptığın yanlış, kaza namazı olmayan, akşamın ve vitrin kazasını kılarken teravihe niyet edemez, ederse nafile olur, tek rekatlı nafile de olmadığı için kıldığın namaz boşa gider dedi. Doğrusu nedir?
CEVAP
Doğrusu sizin yaptığınızdır. Bütün sünnet namazlar nafiledir. Kaza namazı borcumuz olmasa bile, farzın yanında bir namaz kılmakla sünneti otomatikman işlemiş oluyoruz. Burada rekat sayısı önemli değil, farzın yanında bir namaz kılmamız önemlidir. Beş vakit namazın sünnetlerini kılmaktan maksat da, o vakit içinde, farzdan başka bir namaz daha kılmaktır. Niyetini de duruma ve ihtiyaca göre yapabiliriz. Kazayla beraber teravihe de niyet edebiliriz.

Kazası olmayan kimse, vaktin sünnetlerinde olduğu gibi, akşam ve vitrin kazasını kılarken teravihe de niyet ederse, rekatın tek olmasının önemi yok, yine teravih namazı da kılmış olur.

Kaza namazı borcu olmayan kimseler, iki kişi bile olsalar muhakkak cemaatle teravih kılmalıdır. Herhangi bir sebeple Camiye gidemeyen ve cemaat de bulamayan, o zaman kaza kılarken teravihe niyet edebilir. Bir günlük kaza kılan, o günkü teravihi de kılmış olur. Kaza kılarken, ramazanda yatsıdan sonra namaz kıldığı için, teravihe de niyet etse de, etmese de yine teravih namazı kılmış olur. Niyet ederse ayrıca niyet sevabı da alır.

Kazaya niyet
Sual: Kaza borcu olmayan kimsenin, kaza namazı kılmasında mahzur var mıdır? Sünnetleri kılarken kazaya da niyet edebilir mi?
CEVAP
Hiçbir mahzuru yoktur; hatta böyle ömür boyu kaza kılması ihtiyatlı olur. Çeşitli sebeplerle sahih olmayan namazları olmuşsa, bunlar kaza edilmiş olur.

Kaza namazı kılmak
Sual: Hiç namaz kazası olmayan kimse, (Mekruh olarak kıldıklarım olmuştur) diyerek, ömür boyu kıldığı namazları kaza etmesi iyi olur mu?
CEVAP
Evet, iyi olur. Bu kazaları, sabah ve ikindi namazlarından sonra kılmamalıdır, çünkü kazası olmayanın kıldığı kaza namazı nafile olur. Bu vakitlerde ise nafile kılınmaz. Muzmerat’ta da böyledir. (Hindiyye)

Kaza kılmak
Sual: Kimi, (Kaza namazı borcu yoksa, kaza kılınmaz) diyor. Kimi de, (Mekruh olma ihtimali olanları kaza etmeli) diyor. İmam-ı a'zam hazretleri, hiç kazası yokken kırk yıllık namazını kaza etmiş midir?
CEVAP
İmam-ı Rabbani hazretleri, (İmam-ı a'zam Ebu Hanife hazretleri, abdestin edeblerinden birini terk ettiği için kırk yıllık namazı kaza etmiştir) buyuruyor. (1/29)

Fetâvâ-yi Attâbî kitabında diyor ki: İhtiyaten, mekruh olarak kıldığı namazları kaza etmek iyi olur. Bazı âlimler, bütün ömründeki namazları kaza etmişlerdir. İmam-ı a'zam hazretleri, abdest alırken ayak parmaklarını üst taraftan yukarıdan aşağıya doğru sol elinin küçük parmağıyla hilâllerdi. Sonra, Resulullahın ayağını, alt tarafından aşağıdan yukarıya doğru hilâllediğini anlayınca, ayak parmaklarını sünnete uygun şekilde hilâllemediği için böyle kıldığı namazlarını kaza etmiştir. (Tergib-üs-salât)

Görüldüğü gibi, kazası olmayanın da, kaza namazı kılması iyi oluyor. Sünnetleri kılarken kazaya da niyet edilince, hem sünnetler kılınmış, hem de varsa kaza borcumuz ödenmiş olur. Ömür boyu böyle devam etmek iyi olur.

Kaza borcu olmayan
Sual: Kaza borcu olmadığı halde, kaza namazı kılan kimsenin, dört rekâtlı kaza namazlarının üçüncü ve dördünce rekâtlarında zamm-ı sure okuması gerekir mi? Yine kaza borcu olmayıp beş vakit namazın sünnetlerini, kuşluk, evvabin, teheccüd gibi, farzlara bağlı olmayan sünnetleri kılarken kaza namazına da niyet eden kimsenin, üçüncü ve dördüncü rekâtlarda zamm-ı sure okuması gerekir mi?
CEVAP
Kaza namazı olmayan kimsenin kıldığı namazlar nafile olur. Nafile namazların da, her rekâtında zamm-ı sure okumak gerekir. Ancak beş vakit namazın sünnetlerini ve kuşluk, evvabin, teheccüd gibi farzlara bağlı olmayan sünnetleri kılarken kaza namazına da niyet eden kimsenin, üçüncü ve dördüncü rekâtlarda zamm-ı sure okuması gerekmez; çünkü Peygamber efendimiz, farzların yanında bir namaz kıldığı gibi, kuşluk, evvabin ve teheccüd vakitlerinde de namaz kılmıştır. Bu namazları kılmak bize sünnet olmuştur. Eğer kazaya da niyet ederek, kuşluk ve teheccüd namazlarını,12 rekâttan yani sünnet miktarından fazla kılınırsa, o zaman, üçüncü ve dördüncü rekâtlarda zamm-ı sure okumak gerekir. 12 rekâta kadar kılmak sünnet olduğu için son iki rekâtta zamm-ı sure okumak gerekmez; ama okunması iyi olur.

Gerek beş vakit farz namazların yanında gerekse kuşluk, evvabin ve teheccüd vakitlerinde, bir kaza namazı kılınınca, sünnete uyulmuş, o vakitte bir namaz kılınmış olur. Bunun için üçüncü ve dördüncü rekâtlarda zamm-ı sure okumak gerekmez. Okunursa da, farz namazların üçüncü ve dördüncü rekâtlarında olduğu gibi, zamm-ı sure okumak namaza zarar vermez.

Tatarhaniyye’de, (Kazaya kalmış namazı olup olmadığını bilemeyen kimsenin, öğle, ikindi ve yatsının sünnetlerinde zamm-ı sure okuması daha iyi olur) buyurulması, (Sünnetlerde kazaya niyet etmesi ve zamm-ı sure okuması daha iyi olur) demektir. (Uyun-ül-besair)

Kaza namazı yoksa
Sual: Kitaplarda, (Kaza namazı olmayanın kıldığı kazalar nafile olur. Nafile sevabı sünnete göre çok azdır) deniyor. Kuşluk, Evvabin, Teheccüd, Tehıyyet-ül mescid gibi namazları kılmak sünnettir. Yukarıdaki ifadeye göre, kaza namazı borcu olmayanın, bu namazları kılarken, kazaya niyet etmemesi gerekmez mi?
CEVAP
Bu namazların vaktinde kaza namazı kılınırsa, bu sünnetler de kılınmış olur. Niyet sevabına da kavuşmak için, hem kazaya hem de kuşluk namazına niyet etmelidir. Kuşluk ve Teheccüd namazının en fazlası 12 rekâttır. 12 rekât kaza namazı kılınırsa, sünnet sevabına da kavuşulur. 12 rekâttan fazla kılınırsa nafile olur. Camiye girince, mekruh vakit değilse, kaza namazı kılınırsa Tehıyyet-ül mescid sünneti de kılınmış olur. Kaza namazı olmayan, beş vaktin sünnetlerinin yerinde, kaza namazına niyet ederse, sünnetler de kılınmış olur. Niyet sevabına kavuşmak için, kaza kılarken, vaktin sünnetine de niyet etmek gerekir.

Kazası olmayanın kaza kılması
Sual: (Kazası olmayan kimse, akşam ve vitri kaza ederse nafile olur. Bunun için üç rekât kılınması mekruh olur) deniyor. Sünnetleri kılarken kazaya da niyet edince akşamı ve vitri kılarken üç rekât kılmamız yanlış mı oluyor?
CEVAP
Hayır, yanlış olmuyor. Merhum hocamız ömürleri boyunca böyle kılmıştır. Peygamber efendimiz, Allah rızası için, farzın yanında bir namaz daha kılardı. O kıldığı için farzların yanında namaz kılmamız bize Sünnet olmuştur. Bu sünnet namazların yerinde kaza kılınca, Resulullah efendimiz gibi farzın yanında bir namaz kıldığımız için Sünnet yerine gelmiş oluyor. Kaza kılarken vaktin sünnetine de niyet edince, ayrıca niyet sevabı da alınıyor.

Kazası olmayan, sünnet olarak bildirilen yerlerin dışında, üç rekât olarak akşamın farzıyla vitri kaza ederse bu nafile olur, nafileyi de tek rekât kılmak tahrimen mekruhtur. Fakat beş vaktin sünnetleri, Duha, Teheccüd ve Evvabin gibi namazları kılarken kazaya da niyet edince, Resulullah efendimiz, o vakitlerde namaz kıldığı için, kazası yoksa bu namazlar Sünnet oluyor.

Kazası olmasa da, ömür boyu kıldığı bütün namazları kaza etmek iyi olur. Eğer bu, namazlarındaki noksanlık ve kerahetten dolayı yapılmışsa, daha güzel olur. Önceki Müslümanlardan pek çoğu, mekruh kılınmış olabilir şüphesiyle kıldıkları namazları kaza etmiştir. Bu kazaları, sabah ve ikindi namazlarından sonra kılmamalı, çünkü kazası olmayanın, sünnet olarak bildirilen yerlerin ve zamanların dışında kıldığı kaza namazı nafile olur. Bu vakitlerde ise nafile kılınmaz. Muzmerat’ta da böyledir. (Hindiyye)

Kazası olmadan kaza kılmak
Sual: Kaza namazı borcu olmayanın, sünnetleri kılarken kazaya da niyet etmesinin ne faydası olur?
CEVAP
Sahih olmamış, bozulmuş olanlar olabilir. Kaza kılmakla bunlar telafi edilir. Mekruh olarak kılınanlar vardır. Bunlar mekruhluktan kurtulmuş olur. Hiç mekruh işlememiş bile olsak, hepsi sahih ve kabul olsa bile, sünnetleri kılarken, kazaya niyet etmenin hiç mahzuru olmaz. Farzın yanında başka bir namaz kılındığı için, sünnet de yerine gelmiş olur. Muteber din kitaplarına uyarak, ölene kadar bu şekilde devam etmek iyi olur.

Farz ve nafile

Sual: (Bize borcu olan kimse, borcunu ödese mi daha çok seviniriz, yoksa bir hediye getirse mi? Elbette hediye getirse daha çok seviniriz. Borcunu zaten ödemek zorundadır. Bunun gibi Allah da, farzı yapanları değil, nafile ibadet yapanları daha çok sever. Farzlar zaten borçtur; ama nafile, fazladan ibadet olduğu için, bunlar daha önemlidir) diyenler varmış. Söyledikleri doğru mu?
CEVAP
Kıyas bâtıldır. Bizim sevinip üzülmemiz dinde senet olmaz. İnsan rüşvete de, kumardan kazandığına da sevinebilir. Alacaklı hediye getirirse sevinebilir; ama Peygamber efendimiz, (Menfaat getiren ödünç, faizdir) buyuruyor. Ahir zamanda, faize de sevinenler oluyor.İmam-ı Rabbani hazretleri de buyuruyor ki:
Melun şeytan, müminleri aldatarak, farzları küçük gösteriyor. Nafilelere yol gösteriyor. Zekât yerine nafile sadakaları güzel gösteriyor. Hâlbuki zekât niyetiyle fakire bir altın vermek, yüz bin altın sadaka vermekten daha sevabdır; çünkü zekât vermek, farzı yerine getirmektir. Zekât niyeti olmadan verilenlerse, nafile ibadettir. Farz ibadetin yanında nafile ibadetlerin hiç kıymeti yoktur. Deniz yanında, damla bile değildir. (1/29)

Seyyid Abdülkadir Geylani hazretleri buyuruyor ki:
(Farz namaz borcu olanın nafilesi kabul olmaz) hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu varken nafileyle meşgul olmak ahmaklıktır.Kaza borcu olanın nafile kılması, alacaklıya borçlunun hediye götürmesine benzer ki, elbette kabul olmaz. Mümin, bir tüccara benzer, farzlar sermayesi, nafilelerse kazancıdır. Sermaye kurtarılmadan kâr olmaz. (Fütuh-ul-gayb m. 48)

İsmail Hakkı Bursevi hazretleri buyuruyor ki:
Bazı avamın [cahillerin] iddia ettiği gibi farzı bırakıp da nafileyle uğraşmanın mesela, evvabin namazının farz kazaların yerine geçeceğini iddia etmenin dinde yeri yoktur. (Ruh-ul-beyân 3/127)

Allahü teâlâ bir hadis-i kudside buyuruyor ki:
(Kulumu bana yaklaştıran en kıymetli şey, farzlardır.) [Buhari]

Nâfileyi süse benzetmek
Sual: (Farzlar, bir binanın duvarlarına benzer. Sünnetler duvara yapılan sıva gibi, nâfileler ise, duvara yapılan süsler gibidir. Duvar olmadan sıva ve süs olmaz. Bin tane süsten bir duvar meydana gelmez) deniyor. Böyle bir benzetme uygun mudur?
CEVAP
Evet, uygundur. Çünkü İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
Nâfilenin kıymeti, farzın kıymeti yanında hiç gibidir. Okyanus yanında, bir damla kadar bile değildir. Nâfilenin kıymeti, sünnetin yanında bile böyledir. Sünnet de, farzın yanında, okyanus yanındaki bir damla su gibidir. (1/260)

Farzlar, sünnetleriyle birlikte yapılmalıdır. Farzların yardımcısı ve tamamlayıcısı, sünnetlerdir. Farzlar yapılmadıkça, [kaza edilmedikçe] sünnetler ve nâfileler faydasızdır. (1/157)

Farzın kıymeti yanında nâfilenin hiç kıymeti olmadığı bildiriliyor. Bu bakımdan nâfile ve sünneti, duvara yapılan süse benzetmek bile yeterli değildir, eksiktir. Ancak örnek verme, benzetme bakımından mahzuru olmaz. Duvar olmadan süs yapılamadığı gibi, farz borcu varken sünnet ve nâfile kabul olmaz. Çünkü Hazret-i Ali’nin naklettiği bir hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)[Zahire-i Fıkh, Fütuh-ul-gayb m. 48]

.

Terk etmek mi, fevt etmek mi?

Sual: Fıkıh kitaplarında, (Terk edilen namazları kaza etmek, nafile kılmaktan daha iyi ise de, beş vakit namazın sünnetlerini ve hadis-i şerifte övülmüş olan Duha, Tesbih, Tehıyyet-ül-mescit, Evvabin, Teheccüt gibi sünnet namazları kılmak, kaza kılmaktan evladır) dendiğine göre, niye kazası olanın sünnet kılamayacağını söylüyorsunuz?
CEVAP
Kitaplarda, (terk edilen namazlar) denmiyor, (fevt edilen namazlar) deniyor. Bu ifadeler, beş vakit namazın farzlarını fevt eden, yani elinde olmayarak, özürle kaçırmış olanlar içindir. Böyle, kaçırılmış birkaç vakit farzın kazalarını sünnet yerine kılmamalı, ayrıca kılmalı deniyor. Özürle kaçırılan birkaç vakit farzın kazalarını, sünnetler yerine kılmaya lüzum yoktur. Çünkü namazları özürle kazaya bırakmak günah olmadığı gibi, bunların kazalarını, sünnetleri kılacak kadar geciktirmek de günah olmaz. Fakat namazı özürle kılamamak yani fevt etmek başkadır; kasten, mazeretsiz, tembellikle kılmamak yani terk etmek başkadır. Birincisi hiç günah değilken, ikincisi büyük günahtır. İkisi arasında dağlar kadar fark vardır. İkisini aynı kefeye koymak çok yanlıştır.

Hanefi fıkıh kitapları, (Faite [fevt edilen, bir özürle kaçırılan] namazların kazası) diyor. (Terk edilmiş namazların kazası) demiyor. Çünkü Müslüman, namazını bilerek terk etmez. Ancak gaflet, uyku ve unutmak gibi özürle fevt eder. Namazı terk eden Müslüman, Şâfiî ve Mâlikî'de ceza olarak öldürülür. Hanbelî'de ise mürted olduğu için öldürülür. Hanefi'de ise, hapsedilir, kılıncaya kadar dayak atılır. Bu, farz namazın ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Farz borcu varken, sünnet veya nafile kılarak farzı geciktirmek de, asla caiz değildir. Farz namaz hakkında hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(Farz namazı kasten terk eden kâfirdir.) [Taberani]

(Beş vakit namazı terk eden, Allah'ın hıfz ve emanından mahrum olur.) [İbni Mace]

(Namaz kılmayanın, terk edenin dini yoktur.) [Bezzar, İbni Nasr]

(Namazı terk edenin, diğer ibadetlerini Allahü teâlâ kabul etmez.)[İsfehani, Ebu Nuaym]

Terk edilen farzın günahı böyleyken, nafilelerle nasıl kıyaslanabilir ki? Dört mezhepte de, kazası olan, sünnet ve nafile kılamaz. Sünnetlerin de nafile olduğu bütün muteber eserlerde bildirilmektedir.

Bir kimse, hadis-i şerifle kılınması çok övülen Kuşluk, Evvabin, Teheccüt gibi namazları ömründe hiç kılmasa, âhirette niye kılmadın diye sorguya çekilmez. Fakat bir farzı yapmazsa, büyük günah işleyeceği için sorguya çekilir. Âlimlerimizin bildirdiği gibi, kılınması şart olan farzı geciktirip, nafile kılmak ahmaklıktır.

Yolculuğa çıkarken iki rekât namaz kılmalıdır! Kazaya kalmış namazı varsa kaza kılmalı, çünkü kaza borcu varken nafile kılmak ahmaklıktır.(Bey ve Şir'a risalesi)

Seyyid Abdülkadir-i Geylani hazretleri buyurdu ki: Hazret-i Ali'nin rivayet ettiği, (Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu varken nafileyle meşgul olmak ahmaklıktır. Kaza borcu olanın nafile kılması, alacaklıya, borçlunun hediye götürmesine benzer ki, elbette kabul olmaz. Mümin, bir tüccara benzer. Farzlar sermayesi, nafilelerse kazancıdır. Sermaye kurtarılmadan kâr olmaz. (Fütuh-ul-gayb m. 48)

Bir hadis-i şerif meali de şöyledir:
(Farz namaz borcu olanın, nafile namazı kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire]

Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer'e yaptığı vasiyette buyurdu ki: Gece yapılması gereken Allah'ın bir emrini gündüz yapsan ve gündüz yapılmasını emrettiğini de gece yapsan, Allah kabul etmez. Allahü teâlâ, farz olan ibadetleri ödemeden nafile ibadetini kabul etmez. (Kitab-ül Harac)

Kitaplarda terk edilen değil, fevt edilen [fevait] ifadelerinin geçtiği yerlerin orijinalleri aşağıdadır:

(1) Redd-ül-muhtar:

(2) Tahtavi:

(3) Fütuh-ul-gayb:

(4) Bey ve Şir’a risalesi:

.

Orijinal vesikalar - 1

Orijinal vesikalar - 2

Orijinal vesikalar - 3

Orijinal vesikalar - 4

Orijinal vesikalar - 5

Birgivî şerhi ve kaza namazı
Sual: Birgivî vasiyetnamesinin bir şerhinde, (Kaza namazı borcu olan, sünnetleri kılarken kazaya da niyet eder) deniliyormuş. Böyle bir şey var mıdır?
CEVAP
Evet, vardır. Aşağıdaki orijinal yazıda, üzerinde çok kaza namazı borcu olanın, sünnetleri kılarken, kazaya da niyet etmesi gerektiği bildiriliyor. Akşam namazının sünnetini üç, yatsının son sünnetini üç kılıp kunutu okursa, hem kaza borcunu ödemiş, hem de sünnetleri kılmış olacağı yazılıdır. Çünkü orada önemli olan rekat sayısı değil, farzdan başka bir namaz kılmaktır. Üç rekât da kılınsa, sünnet yerine gelmiş oluyor. Kitapta ayrıca, iki niyetin sahih olduğunu vurgulamak için, (Bir şeyle iki şey eda olunur. Nitekim rükû ile secde-i tilavet eda olunduğu gibi) deniyor. (Sayfa 263)

Orijinali için tıklayınız.

.

.

Evla, farz demek değildir

Sual: Fıkıh kitaplarında, (Kaçırılan namazları kaza etmek, nafile kılmaktan iyi ise de, beş vaktin sünnetleriyle kuşluk, tesbih, teheccüt gibi nafile namazları kılmak kaza kılmaktan evlâdır) deniyor. Lazımdır, farzdır denmiyor. Şu halde sünnetleri ve nafileleri kılmayıp kaza kılmak da caiz iken, nasıl, (Sünnet yerine kaza kılmak caiz değil) denebiliyor?
CEVAP
Evet, zıttır. Şu evlâdır yani daha iyidir demek, öteki de caizdir demektir. Yani önce kaza kılmak caizdir. Üstelik buradaki, kaçırılannamazdır, terk edilen namaz değildir. Yani sünnetleri kılarken kazaya da niyet etmek, bu hükme dâhil değildir. Kaçırılan namaza faite denir. Namazı elde olmadan mesela uyuyarak veya unutarak fevt etmek[kaçırmak] günah değildir. Mesela sabah namazının farzı uyanamayıp kaçsa, bu namazı kaza etmeden kuşluk namazını kılmak günah olmaz. Yani kuşluk namazını kılacak kadar, kazaya kalan sabah namazını geciktirmek günah olmaz, çünkü kazaya kasten bırakılmadı. Bir özürle kazaya kaldığı için kuşluk namazını kılana kadar kazasını geciktirmek günah olmuyor. Eğer hep kuşluk namazı kılarak, öğleye kadar sabah kaza edilmezse, haram işlenmiş olur, ama hiç kuşluk kılmamak haram veya mekruh olmaz.

(Kazadan önce, sünnet ve nafile kılmalı) diyenler, terk edilen namazlafaite yani bir özürle kaçırılan namazın hükmünü aynı sanmalarından dolayı bu büyük yanlışlığa düşüyorlar. Bir insan kuşluk, evvabin, teheccüt gibi nafileleri ömründe hiç kılmasa sorguya çekilmez, ama bir farzı terk etse haram olur, kazasını geciktirmesi de günahtır. Nafileyle farzı aynı sanmak, hele nafileyi farzdan daha önemli bilmek çok büyük yanlıştır.

(Nafile kılmak, kaçırılan kazaları kılmaktan evlâdır) ifadesinden (Kazayı kılma da, nafile kıl) hükmü çıkarılamaz. Orada, evlâdırdeniyor, farz, vacib, sünnet denmiyor. Sırf bu evlâ için, (Sünnetler terk edilmez) diyen cahiller var. Bir başka husus da, sünnetleri kılarken kazaya da niyet edilince sünnetlerin terk edilmediğinin vesikası sitemizde vardır.

İmam-ı Rabbanî hazretleri, (Farzın yanında nafileler deniz yanında damla bile değildir) buyuruyor. Damladır demiyor, (Damla bile değildir) buyuruyor. Damla olsa bile, bir damla için denizi feda etmenin ahmaklık, farza önem vermemenin ise küfür olduğu kitaplarda yazılıdır. İki hadis-i şerif meali şöyledir:
(Allahü teâlâ "Farz ibadetle bana yaklaşıldığı gibi, hiçbir şeyle yaklaşılamaz" buyurdu.) [Buhari]

(Kaza namazı varken, kılınan nafile namaz kabul olmaz.) [Dürret-ül-fâhire, Fütuh-ul-gayb]

Sünnet, nafile ve adak

Sual: (Allah’ın rızası için dört rekât nafile namaz kılacağım) diye adayan, mesela öğlenin sünnetinin yerinde bu adağı kılsa, bu sünnet yerine de geçer mi? Yine bunun gibi, sünnet yerine, Tehıyyet-ül-mescid, Sübha gibi bir nafile namaz kılınsa, bunlar da sünnet yerine geçer mi?
CEVAP
Eğer, adak, nafile veya kaza namazı, vaktin farzının yanında kılınıyorsa sünnet de kılınmış olur. Kuşluk ve Teheccüd namazı yerinde, herhangi bir namaz kılan da, bu namazları kılmış olur. Fıkıh kitaplarında deniyor ki:
Nafile kılarken, önce namaz kılmayı adamalı, sonra nafile yerine bu adak namazı kılmalı. İbadetler şarta bağlı olmayarak adanırsa, adanan namazı kılmak vacib olduğu için, vacib sevabı hâsıl olur. Sünnet yerine, adanan namaz kılınınca, sünnet de kılınmış olur.(Dürr-ül-muhtar, Redd-ül muhtar)

Sünnetleri önceden nezredip de, nezir olarak kılmanın daha iyi olduğuHalebi’de ve Tahtavi’nin Merakıl-felah haşiyesinde de yazılıdır. Böylece, öğle sünnetini kılmadan önce, (Dört rekât namaz kılmak nezrim olsun) dese, sonra adadığı bu namazı kılsa, hem vacib sevabı kazanır, hem de öğle namazının sünnetini kılmış olur. Kulun, kendine vacib ettiği namazı kılmasıyla sünnet terk edilmiş olmayınca, Allahü teâlânın farz ettiği kaza namazı kılınınca sünnet elbette terk edilmiş olmaz. Hem kaza, hem de sünnet kılınmış olur. (S. Ebediyye)

Camiye girince kılınan iki rekât namaza, Tehıyyet-ül-mescid namazı denir. Camiye girince, farz, sünnet, kaza, nafile gibi herhangi bir namaz kılmak, Tehıyyet-ül-mescid yerine geçer. Bunlara, Tehıyyet-ül-mescid diye ayrıca niyet etmek gerekmez. Niyet sevabına da kavuşmak için Tehıyyet-ül-mescide de niyet etmek iyi olur. (İbni Abidin)

Büyük âlim Muhammed Masum Serhendi hazretleri, Mektubat’ında, (Sünnetler yerine kaza kılmalı. Kaza kılınınca sünnet sevabı da hâsıl olur) buyuruyor. (2/63)

Tatarhaniyye’deki, (Kaza namazı olup olmadığını bilemeyenin dört rekâtlı sünnetlerde zamm-ı sure okuması iyi olur) ifadesinden maksat, (Sünnetleri kılarken kazaya niyet etmesi ve zamm-ı sure okuması iyi olur) demektir. (Uyun-ül-besair. S. Ebediyye)

Kaza borcu olduğunu bilmeyen bile, sünnetleri kılarken kazaya da niyet edebiliyor.

Cuma namazı kılarken

Sual: Kaza namazı olan kimse, cuma namazının farzını ve sünnetlerini kılarken nasıl niyet eder?
CEVAP
Maddeler hâlinde bildirelim:
1- Cumanın ilk dört rekât sünnetini kılarken, (İlk kazaya kalmış, öğle namazının farzını ve cumanın sünnetini kılmaya) diye niyet edilir. Öğlenin farzı denildiği gibi, (İkindinin veya yatsının farzını kılmaya) diye de niyet edilebilir. Öğlenin farzı gibi kılınır.

2- Cumanın iki rekât farzı imamla kılınır. (Niyet ettim cuma namazının farzını kılmaya, uydum imama) denir.

3- Cumanın dört rekât son sünnetini kılarken, (İlk kazaya kalmış, öğle namazının farzını ve cumanın son sünnetini kılmaya) diye niyet edilir. Öğlenin farzı denildiği gibi (İkindinin veya yatsının farzını kılmaya) diye de niyet edilebilir. Öğlenin farzı gibi kılınır.

4- Zuhr-i âhir namazını kılarken, (Vaktine yetişip de, kılamadığım son öğle namazının farzını kılmaya) diye niyet edilerek, dört rekât namaz kılınır. Öğlenin farzı gibi kılınır. Kazası olmayanın, öğlenin sünneti gibi kılması, yani üçüncü ve dördüncü rekâtlarda zamm-ı sure okuması iyi olur. Cuma namazı sahih olursa, bu kıldığı nâfile olur.

Seferî olan, zuhr-i âhiri iki rekât olarak kılar. İkindiyi zamanında kılamayacaksa, seferî olana, cuma namazı farz olmadığı için cumayı kılmaz. Mâlikî mezhebini taklit ederek, öğle ile ikindiyi cem eder. Seferî olduğu için, öğlenin farzını iki rekât olarak kılar, arkasından ikindinin farzını da iki rekât olarak kılar. İkisi arasında sünnet kılınmaz.

Mukimken, zuhr-i âhir namazını kılmadan sefere çıkmaya niyet etse, seferde de ikindiyi kılamama durumu varsa, öğle ile ikindiyi Hanbelî mezhebini taklit ederek cem eder. Mukim olduğu için cem ederken, öğleyi de, ikindiyi de dört rekât olarak kılar. Arada yine sünnet kılınmaz.

5- Son iki rekât vaktin sünnetini kılarken, (İlk kazaya kalmış sabah namazının farzını ve vaktin sünnetini kılmaya) diye niyet edilir.

Kazası olmayanın da, yukarıda bildirildiği gibi niyet ederek kılmasında mahzur yoktur, hattâ daha iyi olur.

.

Dolduruşa gelen hoca

Sual: Cübbeli hoca, sizin için, (Onların hocaları Şâfiî mezhebinde olduğu için, “Sünnetleri kılarken kazaya niyet edilir” diyorlar. Hanefî mezhebinde böyle bir şey yoktur) diyor. Hâlbuki sizin verdiğiniz kaynakların hepsi Hanefî mezhebine göredir. Acaba Cübbeli hocaya yanlış bilgi mi veriliyor? Verdiğiniz kaynakları inceleyerek mi bunu söylüyor? Bize göre, Hoca efendi dolduruşa gelmiş. Yoksa bizzat kendisi inceleseydi, bütün delillerin Hanefî’ye göre olduğunu görürdü.
Diyorlar ki: (Hilmi Işıklar hoca efendinin savunucularından Osman Ünlü hoca da kaza namazı olanların nâfile ve sünnet kılamayacağını söylüyor.)
Peki, Osman hoca, delilsiz mi konuşuyor? Delilleri Hanefî mezhebinden vermiyor mu? İkincisi, Hilmi Işıklar demelerinden de, Tam İlmihâl’e bakmadıkları, orada bildirilen delilleri hiç incelemedikleri, birilerinin dolduruşuna geldikleri anlaşılıyor. Türkiye’de Hilmi Işıklar diye bir hoca yok. Tenkitlerinin ciddi ve ilmî olmadığı buradan da anlaşılıyor. Bu konudaki Hanefî kaynaklarını bildirirseniz, kafadan konuşanlara bir vesika olarak bunları gösterme imkânımız olur.
CEVAP
Cübbeli hoca efendinin, (Onların hocaları) dediği zat dört mezhebin fıkıh bilgilerinde mütehassıs, icazetli ve salahiyetli bir din âlimi olanSeyyid Abdülhakîm Arvâsî hazretleridir. Medrese-tül-mütehassısin’de müderris idi. Yeni tâbirle ilahiyat fakültesi profesörü idi. O zamanki icazetler, şimdiki diplomalar gibi değildi. Yetkili âlimler tarafından veriliyordu. İşte bu icazetli veli zat buyuruyor ki: Senelerce kaza borcu olanlar, sünnetleri kılarken, o vaktin ilk kazaya kalmış kaza namazı için de niyet ederek kılmalıdır. Bunların, sünnetleri kaza namazı için de niyet ederek kılması, dört mezhepte de lazımdır.Böyle olduğunu ispat eden deliller, Hanefî âlimlerinin kitaplarında pek çoktur. (S. Ebediyye)

Şimdi bu delillerden birkaçını bildirelim:
1- 1815’de vefat eden, Kudüs kadısı Muhammed Sadık Efendi buyuruyor ki: Büyük âlim İbni Nüceym’e soruldu ki, (Kaza namazı olan kimse, sünnetleri kılarken kazaya niyet ederek kılsa, sünnetleri terk etmiş olur mu?) Cevabında, (Sünnetleri terk etmiş olmaz, çünkü o vakit içinde farzdan başka, [nâfile olsun, kaza olsun] herhangi bir namaz kılınınca, sünnet de yerine getirilmiş olur) buyurdu. (Nevâdir-i fıkhiyye fi mezheb-il-eimmet-il Hanefiyye s. 36)

İşte vesikası:
http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=3315

Bu vesikanın aslı İstanbul Süleymaniyye umumi kütüphanesinde, Esad efendi kısmında [1037] numarada ve Yahya Tevfik efendi kısmında [1463] numarada kayıtlıdır. İnanmayan buraya gidip aslını görebilir.

2- Hazret-i Ali'nin rivayet ettiği hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Farz namaz borcu olanın nâfile kılması, doğumu yaklaşmışken, çocuğunu düşüren hâmileye benzer. Artık bu kadına, hâmile de, ana da denmez. Bu kimse de böyle olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabul etmez.)[Zahire-i Fıkh, Fütuh-ul-gayb m. 48]

Seyyid Abdülkadir-i Geylani hazretleri buyurdu ki:
(Farz namaz borcu olanın nâfilesi kabul olmaz) hadis-i şerifi gösteriyor ki, farz borcu varken nâfile ile meşgul olmak ahmaklıktır. Kaza borcu olanın nâfile kılması, alacaklıya, borçlunun hediye götürmesine benzer ki, elbette kabul olmaz. Mümin, bir tüccara benzer, farzlar sermayesi, nâfileler ise kazancıdır. Sermaye kurtarılmadan kâr olmaz. (Fütuh-ul-gayb m. 48)
Hanefî âlimlerinden Abdülhak-ı Dehlevî hazretleri, yukarıdaki hadis-i şerifi açıklarken buyuruyor ki:
Sünnetlerin, farzları tamamlayacağını biliyoruz. Bunun mânâsı, farzlar yapılırken, bunların kemallerine sebep olan bir şey kaçırılırsa, sünnetler, kılınan farzın kemal bulmasına sebep olur. Farz borcu olanın kabul edilmeyen sünnetleri bir işe yaramaz. (Fütuh-ul-gayb şerhi [Beyazıt Devlet Kütüphanesi No: 3866])

İşte vesikası:
http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=6303

Hanefî mezhebine göre yazılan bu delil nasıl inkâr edilir?

3- Sünnet kılarken kazaya da niyet edince kaza da sünnet de kılınmış olur. (Necat-ül müminin s. 90)

İşte vesikası:
http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=3316

Oflu Muhammed Emin efendinin bu kitabı da, Hanefî mezhebine göre yazılmıştır.

4- (Birgivî Vasiyetnamesi)nin Niyazi haşiyesinde, çok kaza namazı borcu olanın, sünnetleri kılarken, kazaya da niyet etmesi gerektiği bildiriliyor. Kitapta ayrıca, iki niyetin sahih olduğunu vurgulamak için, (Bir şeyle iki şey eda olunur. Nitekim rükû ile secde-i tilavet eda olunduğu gibi) deniyor. (S. 263)

İşte vesikası:
http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=13920

Bu haşiye de Hanefî mezhebine göre yazılmıştır.

5- Osmanlı ulemasından Hamza Efendi’nin Bey’ ve Şirâ risalesinin şerhinde, (Yolculuğa çıkmadan önce iki rekât namaz kılmalıdır! Kazaya kalmış namazı varsa bir, iki veya üç vakit namazını kaza etmelidir! Çünkü kaza borcu var iken, nâfile kılmak ahmaklıktır) buyuruluyor. (S. 6)

İşte vesikası:
http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=3315

6- Âlimler sözbirliği ile bildirdiler ki: Regaib ve revatib ameller ile vacibler, sevabda, hükümde ve üstünlükte farza ulaşamaz. Sünnetler farzların eksiklerini tamamlar. Nâfileler ise sünnetlerin eksiklerini tamamlar. Hiçbir nâfile ile farz borcu ödenmiş olmaz. Bazı avamın [cahillerin] iddia ettiği gibi farzı bırakıp da nâfile ile uğraşmalarının, mesela, Evvabin namazının farz kazaların yerine geçeceğini iddia etmelerinin dinde yeri yoktur. (Ruh-ul-beyân 3/127)

İşte vesikası:
http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=3317

7- Bu konuya gözü yumuk itiraz edenlerin dayandıkları delil şudur:
Fevt olan [yani bir özürle kaçırılan] namazları kaza etmek, nâfile kılmaktan iyi ise de, beş vakit namazın sünnetlerini ve hadis-i şerifte övülen Duha, Tesbih, Tehıyyet-ül-mescid gibi belli namazları kılmak böyle değildir. Vaktin sünnetleri ile bu nâfileleri kılmak, kaza kılmaktan evladır. (Redd-ül-muhtar, Hindiyye)

İşte vesikası:
http://www.dinimizislam.com/detay.asp?Aid=4742

Burada bildirilen, fevt olmuş yani geçerli bir mazeretle kaçırılmış namazlar içindir. Terk edilmiş namazlar için değildir. Terk edilen namazlar için bile olsa, (Vaktin sünnetlerini kılmak, kaza kılmaktan evladır) deniyor, (Farzdır, vacibdir, lazımdır) denmiyor. Evla demek, (Farz veya vacib) demek değildir, (Daha iyi) demektir. Evla olan işin aksini yapmak da caiz olduğuna göre, (Sünnet yerine kaza kılınmaz) demenin ilmî bir değeri yoktur.

8- Sözünü senet kabul edeceğiniz İmam-ı Rabbânî hazretleri buyuruyor ki:
(Farzın yanında nâfilelerin hiç kıymeti yoktur. Sünnetlerin farzlar yanındaki kıymeti de, deniz yanında bir damla su gibi bile değildir.) [m. 29, 260]

Damla için deniz feda edilir mi? Sünnet farza nasıl tercih edilir? (Kaza borcun olsa da sünnet kıl) denir mi? Ömür boyu kılınan bütün sünnetlerin sevabı, iki rekât farz sevabına ulaşabilir mi? Bu durum oruçta da aynıdır. Şu iki hadis-i şerif farzın önemini göstermektedir:
(Ramazanda mazeretsiz bir gün orucunu bozan kimse, ömür boyu oruç tutsa, o günü kaza edemez, yani o orucun sevabına kavuşamaz.) [Buhârî, Ebu Davud, Tirmizî, Nesaî]

(Ramazanda bir gün oruç tutmayan, onun yerine bütün yıl oruç tutsa, o bir günkü sevaba kavuşamaz.) [Tirmizî]

9- Farzları kılarken sünnetler yerine kaza kılmak caiz olduğuna, Trablus fetva emini Ramiz-ül-mülk hazretleri fetva vermiştir. (Eşşihab mecmuası, 14 Zilkade 1388 sayısı)

10- Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer'e yaptığı vasiyette buyurdu ki: (Allah’ın gece yapman gereken hakkını gündüz yapsan ve gündüz yapman gerekeni de gece yapsan Allahü teâlâ kabul etmez. Üzerine farz olan ibadetleri ödemeden nâfile ibadetini kabul etmez.) (Kitab-ül Harac)

11- (Sünnet kılarken kazaya da niyet edilmez, yani iki niyet olmaz)diyenler oluyor. Bunu yanlış anlıyorlar. Vaktin sünnetiyle vaktin farzına aynı anda niyet edilmez. Yoksa vaktin sünnetiyle yıllar önce kazaya kalmış farza niyet edilir. Bu konuda İbni Âbidin’de buyuruluyor ki: Mescide girince, farz veya başka namaz kılmak, Tehıyyet-ül-mescidnamazı kılmak olur. Başka namaz kılarken Tehıyyet-ül-mescid için de ayrıca niyet etmek gerekmez. Bir kimse, öğlenin farzını kılarken, öğlenin farzına ve sünnetine birlikte niyet etse, iki imama göre yalnız farzı kılmış olur. İmam-ı Muhammed’e göre ise, farz namazı da sahih olmaz. Beş vakit namazın sünnetleri, farzdan başka bir namaz demek olduğu için, farz kılarken sünnet de kılınmış olmuyor. Fakat farz kılarken, Tehıyyet-ül-mescid namazı da kılınmış oluyor. Terk edilmiş olmuyor. Fakat Tehıyyet sevabına da kavuşabilmek için, buna da ayrıca niyet etmek lazımdır. Çünkü hadis-i şerifte, (İbadetler, niyetlerine göredir) buyuruldu. Amelin sevabına kavuşmak için, niyet edilmesi şarttır. (S. Ebediyye)

12- Müslim'deki bir hadis-i şerifte, (Farzlardan sonra en faziletli namaz, gece [Teheccüd] namazıdır) buyuruldu. Bir kimse, ömründe hiç Teheccüd kılmasa, âhirette hiçbir ceza verilmez. Çünkü nâfiledir. Bu kıymetli namazı kılabilmek için kaza namazı borcu olmamalıdır. Bir hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Farz namaz borcu olanın, nâfilesi kabul olmaz.) [Dürret-ül fahire, Zahire-i Fıkh]

Sünnetlerin de nâfile namaz olduğu fıkıh kitaplarında yazılıdır.(Cevhere)

13- Kaza namazı borcu olanın, Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî’de sünnet ve nâfile kılması haramdır. (El-fıkh-ü alel-mezahib-il-erbea)

Hanefî'de ise, faitesi varken nâfile ve sünnet kılması evladır, terk edilmiş kaza namazları varken, nâfile ve sünnet kılması kabul olmaz. Vesikaları yukarıda geçti.

Görüldüğü gibi, bildirdiğimiz delillerin hepsi, Hanefî mezhebine göredir. Şâfiî mezhebine göre bildirilen tek delil yoktur. Tam İlmihâl’deki bu konudaki bilgilerin Şâfiî mezhebine göre olduğu hususunda dolduruşa gelinmemişse, ortada bir ciddiyetsizlik var demektir.

İki farz arasındaki fark

Sual: S. Ebediyye’de, (Vaktin farzı ile sünnetine niyet edilemez, fakat sünneti kılarken kaza namazına da niyet edilebilir. Çünkü kaza namazı vaktin farzından farklı bir namazdır) deniyor. Kaza namazı da farzdır, iki farz arasında ne fark var? Kaza kılınmakla sünnet nasıl kılınmış oluyor?
CEVAP
Aşağıda vesikaları bildirildiği gibi, Peygamber efendimiz, farzın yanında bir namaz kılardı. Bu namazlara sonradan sünnet denildi. Yani farzın yanında kılınan her namaz, sünnet ismi verilen namaz olur. Farzın yanında kaza kılınırsa, sünnet de kılınmış olur. Çünkü farzın yanında bir namaz kılınmış oluyor. (Vaktin namazı farz olduğu gibi, kazası da farzdır. Arasında ne fark var?) deniyor. İkisi arasında dağlar kadar fark var. Mesela Ramazan ayında oruç tutmak farzdır. Tutulmazsa kaza etmek farzdır. Vaktin farzıyla kazası arasındaki farkın ikisi şöyledir:
1- Ramazan ayında farz oruç tutulurken, kasten bozulursa kefaret gerekir, peşpeşe 60 gün oruç tutmak lazım olur, ama kaza orucunu tutarken kasten bozulsa da kefaret gerekmez. Sadece tutamadığı orucu bir gün kaza eder. İkisi de farz, ama arada büyük fark vardır.

2- Ramazan ayında bir gün oruç tutulmasa, bu farzın yerine Ramazan ayının dışında, bütün sene kaza orucu tutulsa, hattâ ömür boyu oruç tutulsa, Ramazan ayında tutulan orucun sevabına kavuşulmaz. Demek ki ikisi de farz olmasına rağmen, ikisi arasında büyük fark var.

Namazı vaktinde kılmakla, kaza etmek arasında da büyük fark vardır. Bir hadis-i şerifte, (Bir namazı özürsüz, vaktinden sonra kılan, seksen hukbe Cehennemde yanacaktır) buyuruluyor. Yani kazaya bıraktığımız namazı kaza etmemize rağmen, kazaya bırakma cezası olarak 80 hukbe Cehennemde yanılacağı bildiriliyor. İki farz arasındaki fark böylece anlaşılmış oluyor. S. Ebediyye’ye art niyetle bakanlar iki farz arasında fark göremiyorlar.

İbni Âbidin hazretleri, namaza niyeti anlatırken ve (Uyun-ül-besair)kitabının 54. sayfasında, (Yalnız namaza niyet edilerek kılınan sünnet sahih olur. Çünkü beş vakit namazın sünneti demek, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” kıldığı namaz demektir. Bu namazlara sünnet ismi sonradan verilmiştir. Resulullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, beş vakit namazın sünnetlerini kılarken, yalnız (Allah rızası için namaz kılmaya) derdi. (Sünnet kılmaya) diye niyet etmezdi. Her vakit içinde böyle kılınan her namaz, sünnet ismi verilen namaz olur) dendiği Halebi-yi kebir’de de yazılıdır. 52. sayfasında buyuruyor ki:Tecnis kitabında bildirildiği gibi, beş vakit namazın sünnetleri nafile namazdır. (S. Ebediyye)

İbni Âbidin “rahime-hullahü teâlâ” nâfile namazları anlatırken, (Sünnetler, farzlarla ve vaciblerle beraber ayrıca kılınan başka namazlar demektir. Müekked olan ve müekked olmayan sünnetlerin hepsine nâfile namaz denir) diyor. (İslam Ahlakı)

Eşbah’ın 59. sayfasında (Nâfileler ve ratibe sünnetler, yalnız namaz kılmaya veya sünnetten başka bir namaza niyet ederek kılınınca, sahih olur) deniyor. Görülüyor ki, namaz vakti içinde, o vaktin farzından başka kılınan her namaz [mesela kaza namazı], o vaktin sünneti de olur. (S. Ebediyye)

İbni Âbidin hazretleri buyuruyor ki: Camiye girip farz kılarken, Tehıyyet-ül-mescid namazı da kılınmış olur. Terk edilmiş olmaz. Fakat Tehıyyet sevabına da kavuşabilmek için, buna da ayrıca niyet etmek lazımdır. Çünkü hadis-i şerifte, (İbadetler, niyetlerine göredir)buyuruldu. Amelin sevabına kavuşmak için, niyet edilmesi şart olmaktadır. (İslâm Ahlakı)

Seyyid Abdülhakim Arvâsî hazretleri, (Sünnet namaz demek, vaktin farzından başka kılınan namaz demektir. Farzdan evvel veya sonra olan sünnet yerine kaza kılan, bu kaza namazıyla, sünnet namazın tarifine uyduğu için, sünneti de kılmış olmaktadır) buyurdu. Görülüyor ki, sünnet yerine kaza kılınca, sünnet terk edilmiş olmuyor. Hem kazaya, hem de sünnete niyet edilince, sünnetin sevabı da hâsıl olmaktadır. (İslam Ahlakı)

Derin âlim, büyük veli Muhammed Mâsum Serhendî, ikinci cildin altmış üçüncü mektubunda, (Sünnetler yerine kaza kılmak lazımdır. Kaza namazı olmayan, sünnet yerine kaza kılarsa, sünneti kılmış olur. Sünnet olarak niyet etmesi lazım değildir. Sünnet sevabına kavuşmak için, sünnet olarak da niyet edilir) buyuruyor. (Kıymetsiz Yazılar)

Sünnet yerine kaza kılınca, sünnet terk edilmiş olmuyor. Hem kazaya, hem de sünnete niyet edilince, sünnetin sevabı da hâsıl olmaktadır.(İslam Ahlakı)

Namazın sünnetlerini kılarken, hem, o vaktin ilk kazaya kalmış farzını kaza etmeye, hem de, o vaktin sünnetini eda etmeye niyet etmelidir. Böyle niyet edince, hem kaza, hem de sünnet kılmış olur. Sünneti terk etmiş olmaz. (İslam Ahlakı)

(Nevadir-i fıkhiyye fi mezheb-il-eimmet-il hanefiyye) ismindeki kitabı yazan, Kudüs kadısı Muhammed Sadık efendi, faite namazların kaza edilmesini anlatırken şöyle bildirmektedir: Büyük âlim İbni Nüceym hazretlerine, (Bir kimsenin kazaya kalmış namazları olsa, sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsının sünnetlerini bu namazların, kazalarına niyet ederek kılsa, bu kimse sünnetleri terk etmiş olur mu?) soruldu. Cevabında buyuruldu ki:
Sünnetleri terk etmiş olmaz. Çünkü beş vakit namazın sünnetlerini kılmaktan maksat, o vakit içinde, farzdan başka bir namaz daha kılmak demektir. Sünnet yerine kaza kılmakla, sünnet de yerine getirilmiş olur. Kaza borcu olanların, her namaz vakti, o vaktin farzından başka namaz kılarak, sünneti yerine getirmek için, kaza kılması lazımdır. (S. Ebediyye)

.

Kaza namazlarıyla ilgili çeşitli sorular

Sual: Kaza namazları nasıl kılınır, sırayla kılmak şart mı?
CEVAP
Aynen vakit namazı gibi kaza edilir. Kaza namazı kılarken sıra şart değildir. Fakat ne kadar kaza namazı kıldığını hesaplayabilmek için, sıra ile kılmak iyi olur.

Sual: Sünnetleri kılarken kazaya da niyet ediyoruz. Öğlenin ilk dört sünnetini kılarken ilk kazaya kalan öğlenin farzına, ikindinin sünnetini kılarken ilk kazaya kalan ikindinin farzına, akşamın sünnetini kılarken ilk kazaya kalan akşamın farzını kılmaya diye niyet ediyoruz. Öğlenin sünnetini kılarken akşamın veya yatsının farzına yahut vitre niyet edemez miyiz?
CEVAP
Fark etmez, hangisine isterseniz niyet edebilirsiniz. Ancak bunun hesabı zor olur. Öğlenin sünnetini kılarken öğlenin farzı, diğerlerinin sünnetlerini kılarken farzları da kılınırsa hesaba lüzum kalmaz. Karışık kılınca, ne kadar kaza borcu kaldı diye hesabı zor olur.

Sual: Kaza namazları hangi vakitlerde kılınır, hangi vakitlerde kılınmaz?
CEVAP
Namaz kılması tahrimen mekruh, yani haram olan vakitler üçtür. Bu vakitlerin haricinde her zaman kaza namazı kılınır. Günlük namazların arkasından da kılınır.

Kaza namazı için mekruh vakitler:
a- Sabah güneş doğunca, 50 dakika geçinceye kadar kaza ve nafile namaz kılınmaz.
b- Öğleye 20 dakika kalınca, öğleye kadar kaza ve nafile kılınmaz.
c- Akşama 45 dakika falan kaldıktan sonra artık o günün ikindisi hariç kaza namazı kılınmaz.

Sual: Mukim ve seferi iken kazaya kalan namazlar nasıl kılınır?
CEVAP
Mukimken kazaya kalan farzlar, seferde de dört rekat olarak kılınır. Seferde kazaya kalan farzlar, mukimken kaza edilince, iki rekat olarak kaza edilir. Tam olarak bilinmiyorsa, hepsini dört rekat olarak kaza etmek günah olmaz.

Sual: Hanefi fukahasının kaza namazları ile ilgili meşhur ve zahirür rivaye olan kavli şudur: Kazaya kalmış namazları kılmak nafile kılmaktan daha önemli ve daha münasiptir. Yalnız maruf sünnet ve nafileler bundan müstesnadır. Bunlar nafile niyetiyle kılınır. Fukahanın kavline ne dersiniz?
CEVAP
Fukahanın kavline kim ne diyebilir ki? Bu hüküm, sadece özürle kazaya kalan namazlar içindir, terk edilen namazlar için değildir. Aynı ifade bizim yazılarımızda da vardı. Böyle söyleyenlerin hatası (kasten yapılanla), (bir mazeretle kaçırılanı) aynı kefeye koymalarından ileri geliyor. Mesela, birinin elinde kırılacak bir şey var, kazara çarpıyor ve onu düşürerek kırıyorsunuz, özür diliyorsunuz. Bir de kasten elinden alıp yere çarpıyorsunuz, sonra da özür diliyorsunuz. O zaman adam demez mi, ne özür dilemesi, kasten yapmadın mı, bunu demezler mi adama? Kasten namazı terk eden kâfir olur diye hadis-i şerif var. Uyuyarak, unutarak yani bir mazeretle kaçırılan namaz başka, günlerce, aylarca hatta yıllarca kasten terk edilen namaz başka.

Sual: Çok sayıda kaza borcu olan kaza borcunu ödedikten sonra tekrar tertip sahibi olur mu?
CEVAP
Evet olur.

Sual: Sünnetler yerine kaza kılan, sadece kazaya niyet etse vaktin sünnetini kılmamış mı olur?
CEVAP
Hayır vaktin sünnetini de kılmış olur, sadece niyet etme sevabı eksik olur.
Bir örnekle açıklayalım:
Cünüp olan, denize girip çıksa veya denize düşse, ağzına ve burnuna da su girmişse gusletmiş olur. Bu gusülle namaz kılar. Eğer denize girerken gusle de niyet etseydi gusle niyetin sevabına da kavuşurdu. Farzın yanında kaza kılan da, sünneti kılmış olur. Ancak vaktin sünnetine diye de niyet edilirse, niyetten hasıl olacak sevaba da kavuşur.
Sual: Kaza namazı olmayan da sünnetleri kılarken kazaya da niyet etmeli mi?
CEVAP
Evet, iyi olur. Bir kimsenin kaza namazı olmasa da, kaza namazı kılmasında mahzur yoktur. Bazı namazlarımız sahih olmamış olabilir. İmam-ı a'zam hazretleri, abdestteki bir müstehabı yapmadığı için kırk yıllık namazını kaza etmiştir. Kaza etme mecburiyeti yoktu.

Sual: Akşam ve yatsının iki rekat olması gereken sünnetleri kaza kılarken üç rekat olarak kılınıyor bu sünneti değiştirmek olmaz mı?
CEVAP
Peygamber efendimiz, farzlardan önce veya sonra bir namaz kılardı, o kıldığı için bize sünnet oluyor. Akşam ve yatsıdan sonra iki rekat kıldığı gibi daha fazla da kılmıştır. Mesela altı rekat evvabin namazı kıldığı da olmuştur. Sünnet yerinde kaza kılmakla sünnet de yerine geliyor. Rekatın farklı olması buna mani değildir.

Sual: Cemaati beklerken kaza namazı kılınır mı yoksa farzı kılıp sonra mı kaza kılmalı?
CEVAP
Cemaate yetişilebilirse, kaza kılmak iyi olur. Mekruh vakitler hariç her zaman kaza kılınır.

Sual: Özür ile kaçırılan namazların kazalarını sünnetler yerine kılınca niye sünnet de yerine gelmiş olmuyor?
CEVAP
Kuşluk namazı, tehıyyet-ül-mescid namazı ve diğer nafile namazlar hakkında Hadis varit olmuş, nafile namazları kılmak da kaza kılmaktan evladır. Çünkü kazayı bir özürle bıraktık. O an ölsek kaza borcu ile ölmüş sayılmayız. Böyle kazaya kalmış namaz, birkaç vakit olur. Fazla olmaz. Sünnet ve bu nafileleri kılmak, kaza kılmaktan evladır. Sünnetle kazayı beraber kılmaya hiç ihtiyaç yoktur. Ama birkaç sene gibi çok kaza borcu olunca bir zaruret doğuyor. Geciktirdikçe günah yazılıyor.

Diğer üç mezhebe göre özürle kaçırılan kazalar varken sünnet kılmak haramdır. Özürle kaçırılan kaza da geciktirilmemeli diyorlar. Bunlar da hak mezhep. Kaza namazının önemini anlamalıdır.

Sual: Camide kaza namazı kılmakta mahzur var mıdır?
CEVAP
Namazı kazaya bırakmak büyük günahtır. İşlenmiş bir günahı açıklamak da günahtır. Eskiden hiç kimsenin kaza namazı olmazdı. Bu bakımdan kaza kılınca, o namazı terk ettiği anlaşılırdı. Fakat bugün hemen herkesin kaza namazı bulunmaktadır. Camiye müslüman gelir. Müslüman da namaz kılanı ayıplamaz. Bugün kaza namazı kılmak yadırganmaz. Aksine takdir edilir. Hatta "Falanca namaza başlamış, kılmadıklarını da kaza ediyor" diye övülür. Sonra bir insanın hiç kazası olmadığı halde, kaza kılsa mahzuru olmaz.

İmam-ı a'zam hazretleri, kazaya kalmış namazı olmadığı halde, senelerce kaza namazı kılmıştır. Bu devirde kaza kılmak ayıplanmadığı için, camide kaza kılmakta da mahzur yoktur.

Camide Tehıyyet-ül-mescid gibi çeşitli nafile namazlar da kılınır. Bir kimse, camide herkesten çok namaz kılsa, ne namazı kıldığı nasıl bilinebilir? Akşam namazından sonra evvabin namazı kılınır. Evvabin namazı kılana "Kaza kılıyor", kaza kılana "Evvabin kılıyor" denebilir mi? Nafile namazları kılarken, mesela tehıyyet-ül-mescid namazıkılarken kazaya da niyet edilirse, her ikisi de kılınmış olur. (Redd-ül-muhtar)

Camide kaza kılmak
Sual: Camide kaza namazı kılmak mekruh olduğuna göre, sünnetleri kılarken kazaya da niyet ettiğimiz için, kaza kıldığımız belli olmuyor, fakat vitir ve akşam namazının kazası belli oluyor. Mekruh oluyor mu?
CEVAP
Eskiden herkesin kazasının olmadığı veya çok az olduğu dönemlerde, camide kaza kıldığını göstermek mekruhtu, fakat bu zamanda çok kimsenin kazası olduğu için, belli olmasının mahzuru olmaz.

Sual: Sabah namazını kaçırınca, nasıl olsa kazaya kaldı diye öğleden sonra kılmakta mahzur var mıdır?
CEVAP
Özürsüz geciktirme günahı pek büyüktür. Öğle vaktine 20 dakika kalıncaya kadar sünneti ile birlikte kaza edilmelidir.

Sual: Kaza namazı için "ilk veya son" demeden rastgele, "Kazaya kalmış namazımı kılmaya" diye niyet etmek sahih olur mu?
CEVAP
Hangi namazı kıldığını bilmek farzdır. Bir kimse, öğle vakti (Allah için namaz kılmaya) diyerek on rekat namaz kılsa, o günkü öğlenin farzını kılmış olmaz. (Bugünkü öğle namazının farzı) diye niyet etmesi gerekir. Fakat kazaya kalan namaz çok ise, böyle falanca günün kazası diye niyet etmesi mümkün olmayacağı için, (ilk kazaya kalan) veya (son kazaya kalan) diyerek niyet etmek sahih olur.

Sual: Mesela öğle ve ikindiyi kılamayan kimse akşam namazından sonra bu namazları kaza edebilir mi?
CEVAP
Elbette kaza eder, kaza etmesi farzdır, geciktirmesi haram olur.

Sual: Şafii’de kaza namazı olanın, sünnet veya nafile kılması haram. Peki sünnet kılmak haram da, namazı kaza etmeyip boş oturmak haram değil midir?
CEVAP
Namaz iki türlü kazaya kalır. Biri uyku, unutma gibi meşru bir özürle kazaya kalır. Diğeri de özürsüz, kasten kılmamakla kazaya kalır. Uyumak, unutmak gibi meşru özürle kazaya kalmış namazları kılmak farzdır. Acele edilmesi müstehaptır. Fakat terk edilen, yani özürsüz kılınmayan namazları ise acele kılmak farzdır. Kendisinin ve bakmakla mükellef olduğu kimselerin geçimini temin etmek için çalışması gibi zaruri işler dışında, kaza namazı kılması farzdır, boş oturması günah olur. Hatta namazlarını kaza etmeden vaktin sünnetlerini kılması da günah olur. Bunların yerine kaza namazı kılmalıdır! (Mugnil muhtaç, Tenvir-ül-kulub, İrşad-ül-ibad)

Sual: 4 rekatlı kazaların son 2 rekatta zammı sure okunmasa da, yine vaktin sünneti kılınmış olur mu?
CEVAP
Evet olur. Kazası olmayan kimse, sünnetler yerine kaza kılarken, son iki rekatta zammı sure okusa da olur okumasa da. Hiç kazası olmayan, ikindinin sünnetini kılarken, kazaya da niyet etse, kıldığı nafile olur. Ama farzın yanında kıldığı için sünnet sevabına da kavuşur.

Sual: Kazası olmayan, ahir zuhurun dört rekatında zammı sure okumalı ne demektir? Farzdır, vaciptir, sünnettir gibi bir şey mi?
CEVAP
Burada okumalı demek, okumak farz, vacip demek değil, okunması iyi olur demektir.

Sual: Kaza namazı kılarken kamet okunur mu?
CEVAP
Evet erkekler okur.

Sual: (Erkeklerin kaza namazı kılarken kamet okumaları sünnettir) deniyor. Peygamberimiz, kaza namazı kıldı da mı kamet okumak sünnet olsun?
CEVAP
Evet, Peygamber efendimiz de kaza namazı kılmıştır. Bir savaşta namaz kılma imkanı olmadı, sonradan kaza ettiler. Fakat Peygamber efendimiz, kılmasa bile, eshabına, ümmetine, namazınız kazaya kalınca ikamet okuyun buyurdu. Sabah namazına uyuyarak kalkamayanlar, kamet okuyup okumayacaklarını soruyorlardı.

Bir şeyin sünnet olması için onu mutlaka Peygamber efendimizin yapması gerekmez. Yapın diye emretmişse o sünnet olur. Yahut yaparken görüp de men etmemişse, o yine sünnet olur. Ezan okumak da sünnettir. Fakat Peygamber efendimizin ezan okuduğu kitaplarda açıkça yazmıyor. Peygamber efendimiz ezan okumamış bile olsa, ezan okumak sünnet değil, denebilir mi? Hem de İslam’ın şiarı olan bir sünnettir.

Sual: İkindinin farzından sonra ikindinin sünneti veya nafile namaz kılınmaz. Kaza namazı da kılınmaz mı?
CEVAP
İkindi namazını kıldıktan sonra kaza kılınır. Akşama 40 dakika kalıncaya kadar kılınır. İkindi geç kılınmışsa, yani akşama 40 dakikadan az kalmışsa artık kaza kılınmaz. Ama ikindi namazı çok geç kalsa da mesela akşama birkaç dakika kalsa da yine kılmak farzdır. Terk edilmesi haram olur.

Sual: Kaza borcu olmadığı için üçüncü ve dördüncü rekatlarda zammı sure okuması gerekir mi?
CEVAP
Gerekmez. Çünkü vaktin sünneti yerinde bir namaz kılınmakla sünnet de kılınmış olur. Akşam namazının sünnetini kılarken üç rekat akşam namazının kazasını kılmaya niyet edince de, sünnet kılınmış olur. Kazası olmayan, sünnetleri kılarken kazaya da niyet edince üçüncü ve dördüncü rekatlarda zammı sure okusa da olur, okumasa da.

Tâtârhâniye'de, kazaya kalmış namazı olup olmadığını bilemeyenin öğle, ikindi ve yatsının sünnetlerinde zammı sure okuması daha iyi olur buyuruldu. Bu, sünnetleri kılarken kazaya da niyet etmek ve zammı sure okumak daha iyi olur demektir. (Uyun-ül-besâir s.100)

Sual: Sünnetleri kılarken kaza namazına da niyet ediyoruz. Ancak bir arkadaş, (Yatsının son sünneti iki rekat, akşamın sünneti iki rekat iken bunu üç olarak kılmak sünneti değiştirmek olur, bid’at olur)dedi. Üç kılmak sünnete aykırı mıdır?
CEVAP
Sünnet olan farzın yanında bir namaz kılmaktır, rekat sayısı değildir. Peygamber efendimizin akşam namazından sonra altı rekat namaz kıldığı da olmuştur. Öğlenin son sünnetini dört rekat olarak da kılmıştır. Yatsının farzından sonra çok namaz kıldığı da olmuştur. Tekrar ediyoruz: Farzlardan önce veya sonra bir namaz kılmak sünnettir, rekat sayısı değil. Bu bakımdan kaza namazı kılmakla vaktin sünnetini de kılmış oluyoruz. Sünnet de terk edilmiş olmuyor.

Sual: Dört mezhepte de kılınmayan namazları kaza etmek gerekir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Bir başlayışta birkaç günlük veya birkaç vakit kaza kılınınca, hepsine birden bir ezan okumak bir defa tesbih çekmek ve bir defa dua etmek kâfi gelir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Kaza kılarken her namazda ikamet okumak gerekir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Kaza namazlarını tamamen kılan tertip sahibi olabilir mi?
CEVAP
Kazası kalmayan tertip sahibi olur.

Sual: Peş peşe 4-5 vaktin kaza namazını kılacaksanız sabah, öğle, akşam, yatsı, vitir şeklinde sıraya dikkat etmek gerekir mi?
CEVAP
Hayır sıraya riayet etmek gerekmez. Ancak hesabın kolay olması için, ne kadar kaza kıldığımızı bilmek için sıra ile kılmak iyi olur.

Sual: Geçmişte seferi iken kazaya kalmış olan namazlarımı bilmiyorum bunların kazası nasıl olur?
CEVAP
Bilinmeyince mukim olarak kılmakta mahzur yoktur.

Sual: Kaza namazlarını tamamlamadan vefat eden kişilerin ahirette hali ne olur?
CEVAP
Eğer samimi olarak kazaya başlamışsa, o zaman affa uğrayabilir, şefaatle affedilebilir veya ölünce iskat yaparlar, iskat sayesinde affa uğrayabilir yahut ahirette cezasını çeker ama bu daha az ihtimaldir. Çünkü kılmak için çalışmış ama bitiremeden ömrü kâfi gelmemiş. Hiç kılmayanların hâli kötü olur.

Sual: Sünnet kılarken kazaya da, niyet edilerek kılınan namaz fâsid olsa, bu namazı yeniden kılmak vacib olur mu?
CEVAP
Evet.

Sual: Namazı bir iş sebebiyle kazaya bırakmak günah mıdır?
CEVAP
Farz namazı, özrü olmadan kazaya bırakmak haramdır. Bu günah kaza edince affolmaz. Kaza ettikten sonra, ayrıca tevbe etmek de gerekir. Kaza edince, yalnız namazı kılmamak günahı affolur. Kaza kılmadan tevbe edilince, terk günahı affolmadığı gibi, tehir günahı da affolmaz. Zira tevbenin kabul olması için, günahtan sıyrılmak şarttır.(Dürr-ül-muhtar)

Sual: Çok kaza borcum var. Fıkıh bilgilerini öğrenmek için de Tam İlmihali okuyorum. Hiç vakit kaybetmeden kazaları ödemeye mi çalışmalı, yoksa fıkıh bilgilerini mi öğrenmeli?
CEVAP
Kitap okumadan yani fıkıh bilgilerini öğrenmeden yanlış namaz kılarsanız ne olacak? Kitaptan fedakârlık olmaz, yani kitap okumak lazım. Kazaları da kılmaya devam edilir.

Sual: Doğru dürüst kılamadığım namazlarım olmuştur. Şimdi bunları kaza etmem lazım mı?
CEVAP
İmam-ı a’zam hazretleri kırk senelik namazını kaza etmiştir. Halbuki bir yanlışlığı da yoktu. Hep kaza namazı kılmak iyi olur.

Sual: Namaz ve oruç kazalarının sayısını tam bilmeyen nasıl hesaplar?
CEVAP
Zannı galibe göre hesaplar.

Bayılanın namazı
Sual: Deliren veya herhangi bir sebeple bayılan kimse, bu esnada kılamadığı namazlarını, iyi olunca kaza eder mi?
CEVAP
Deliren veya hastalık gibi elde olmayan bir sebeple bayılan kimse, 24 saatte ayılmazsa, iyi olunca namazlarını kaza etmez. Yani bu kimse, beş vakitten fazla namazını kılamazsa, hiç birini kaza etmez. Beşten az olursa kaza eder.

Uyuşturucu, ilaç, narkoz gibi sebeplerle bayılan kimse ise, ne kadar baygın kalırsa kalsın, kılamadığı bütün namazlarını kaza eder.

Kaza borcuyla ölen
Sual: Bir kimse, bir an önce bitirebilmek için, kaza namazlarını, elinden geldiği kadar kılmaya çalışsa, fakat kazalarını bitiremeden ölse, borçlu olarak mı ölmüş olur?
CEVAP
Kaza namazlarını bitirmek niyetinde olduğu için, niyetine karşılık olarak, bütün kaza borçları affedilir. Bunun gibi, bir kâfir imana gelse, küfrüne tevbe edince, yani artık küfre girmeyeceğine karar verince, bu niyetine karşılık olarak, günahlarının hepsi affedilir. Bid'at ehli de, ölene kadar bid'atinden vazgeçerse, onun da günahları affolur. (İ. Ahlakı)

İade etmek
Sual: S. Ebediyye’nin kaza namazı bahsinde, (Bir namazı vakti içinde tekrar kılmaya iade denir) derken, özür bahsinde, (Namaz vakti çıktıktan sonra, sonraki namaz vakti içinde özrü durursa, önceki namazını iade eder) deniyor. Öbür vakitte kılınca kaza olmuyor mu?
CEVAP
Bir namazı kıldıktan sonra, herhangi bir sebeple tekrar kılmaya iadedenir. Bu, genelde vaktin içinde olur. Özür hâli müstesnadır. Mesela, Hanefî mezhebine göre, öğle namazı vaktinde özrü başlayan, vaktin sonuna kadar bekler ve namazını kılar. İkindi vakti özrü durursa, öğleyi tekrar kılması gerekir. Buna da iade denir. Namazı vaktinde kılmıştı, kazaya bırakmamıştı, ama özrü olduğu için özürlü kılmıştı. Öğle vakti çıktıktan sonra kesilince, özürlü olmadığı anlaşıldığından namazını iade etmesi gerekir. Böyle durumlarda Mâlikî mezhebi taklit edilirse, namaz sahih olur, iade etmeye gerek kalmaz.

İki farzı bir araya getirmek
Sual: (Peygamberimiz, (İki farz namazı bir araya getirmek, büyük günahtır) buyurduğu için, vaktin farzını kılarken kaza da kılmak haramdır. İki farz bir araya getirilmiş oluyor) diyorlar. Böyle bir şey var mıdır?
CEVAP
Hayır, yoktur. Hadis-i şerif yanlış anlaşıldığı için böyle söyleniyor. Hadis-i şerifte kaza kılmak haram denmiyor, iki farzı bir araya getirmek yani namazı kazaya bırakmak büyük günahtır deniyor. Mesela, ikindi namazını mazeretsiz akşama 5–10 dakika kalıncaya kadar geciktirmek haramdır; ama bir dakika kalsa bile, hemen kılınması farzdır.

Bunun gibi, akşam namazını vaktinde kılmayıp, yatsı vakti girinceye kadar geciktirmek de haramdır. Yatsı vakti girince, akşamı da, yatsıyı da kılmak farzdır. Yani kılmayıp da, iki farzı bir araya getirmek haramsa da, kılınmaları yine farzdır.

Uyuyakalmak
Sual: Uyuyakalmak özür müdür?
CEVAP
Tedbirsiz uyumak özür olmaz. Ya saati kuracaksınız veya birine tembih edeceksiniz. Erken yatacaksınız. Aldığınız bütün tedbirlere rağmen uyuyakalırsanız, o zaman özür olur.

Kazası olmayanın nâfile kılması
Sual: Kaza namazı borcu olmayanın, Kuşluk, Evvabin ve Teheccüd kılınan vakitlerde, dört rekâtlı kaza namazı kılarken, son iki rekâtında zamm-ı sûre okuması gerekir mi? Okumazsa vacibi terk etmiş olur mu?
CEVAP
Peygamber efendimiz, farzlarla beraber veya başka zamanlarda nâfile namaz kılardı. O, bu vakitlerde namaz kıldığı için bu namazlar bize sünnet olmuştur. Bu sünnet namazlar, revatib ve regaib diye ikiye ayrılır. Revatib, farzlardan önce veya sonra kılınan, müekked ve gayr-ı müekked sünnetlerdir. Regaib ise, Kuşluk, Teheccüd ve Evvabin gibi diğer sünnet namazlardır. Gerek revatib ve gerekse regaib sünnetlerin yerinde kaza kılınınca, bu sünnetler de kılınmış oluyor. Bu sünnetlere de niyet edince, ayrıca niyet sevabı da alınıyor. Farzların son iki rekâtında zamm-ı sûre okumak gerekmez. Okunsa da mahzuru olmaz. Ancak Kuşluk ve Teheccüd namazları en fazla 12 rekât olduğu için 12 rekâttan fazla kaza namazı kılınacaksa ve dört rekâtlı farzlar kaza edilecekse, kaza namazı olmayan kimse, son iki rekâtında zamm-ı sûre okumalıdır. Kaza namazı olanın ise okuması gerekmez.

Tertibin düşmesi
Sual: Tertip sahibi bir kimse, gece kılarım diye yatsıyı kılmadan yatsa, uyanınca güneş doğmasına az bir zaman kalsa, yatsıyı kaza edince güneş doğacağını, sabahı kılamayacağını anlasa, yatsıyı mı kaza eder, yoksa sabahı mı kılar?
CEVAP
Vaktin dar olması tertibi düşürür. Yani sabahı kılar, yatsıyı kuşluk vaktinde kaza eder. Vaktin dar olması, kazayı kıldıktan sonra, edaya vaktin kalmaması, demektir. (Hindiyye)

Kaza kılmak gereken bazı yerler
Sual: S. Ebediyye’de, (Özrü yokken kılmadan vakit çıkarsa, büyük günah olur. Özrü olanın da, olmayanın da, vaktinde kılmadığı namazı, vakti çıktıktan sonra kaza etmeleri farz olur. Çocuk baliğ olunca, kâfir veya mürted Müslüman olunca, kadın temizlenince, deli ve baygın şifa bulunca, uykuda olan uyanınca da böyledir) deniyor. Bu kısmı anlayamadık.
CEVAP
Burada, namaz özürle veya özürsüz kazaya kalırsa, kaza etmek gerektiği bildiriliyor. Birer birer açıklayalım:
Çocuk baliğ olunca: Bir çocuk, geceleyin uyurken ilk defa ihtilam olsa, büluğa ermiş olur. Sabah kalkınca gusledip, kılamadığı yatsı namazını kaza etmesi farz olur.

Kâfir veya mürted Müslüman olunca: Kâfir veya mürted, akşam vakti Müslüman olmuşsa, hemen o günkü akşamı kılması gerekir. Kılmayıp yatsı vakti girmişse, akşamı kaza etmesi farz olur.

Kadın temizlenince: Kadın, akşam vakti yatsıya doğru hayzdan temizlenince, yıkanıp kılamadan akşam vakti çıksa, akşamı kaza etmesi farz olur.

Deli ve baygın şifa bulunca: Deli, akşam vakti akıllansa, akşam kılmadan yatsı vakti girse, akşamı kaza etmesi farz olur. Bir kimse, akşam vakti bayılsa, yatsı vakti ayılsa, akşamı kaza etmesi gerekir.

Uykuda olan uyanınca: Bir kimse, akşamı kılmadan uyusa, uyanınca yatsı vakti olduğunu görse, akşamı kaza etmesi farz olur.

Namazdaki sünnetler
Sual: Fıkıh kitaplarında, kaza namazı borcu olanın sünnet ve nafile namazlarının kabul olmayacağı bildirildiğine göre, bir an önce kazaları bitirebilmek için, namaz içindeki sünnetleri mesela Sübhaneke’yi, rükû ve secde tesbihlerini, Salli ve Barik’leri okumadan namaz kılmak caiz olur mu?
CEVAP
Hayır, caiz olmaz. Namaz, farzıyla, vacibiyle, sünnetiyle namazdır. Namazın içindeki sünnetleri terk etmek mekruh olur, yani namazın sevabı noksanlaşır. Vaktin farzını veya kaza namazı kılarken de namazın içindeki sünnetler terk edilmez.

Kazası olmayan
Sual: Hiç kaza namazı olmayan kimse, öğlenin sünnetini kılarken, (İlk kazaya kalmış öğlenin farzını kılmaya) diye de niyet etse, eda niyetiyle kaza, kaza niyetiyle eda caiz olduğuna göre, yani kaza borcu olmadığı için, bu kimse, o günkü öğlenin farzını kılmış sayılır mı?
CEVAP
Hayır. Kazası yoksa, kıldığı nafile olur. Sünnet yerinde kılındığı için vaktin yani öğlenin sünneti de kılınmış olur.

Mekruh vakitte kaza
Sual: Namaz kılmanın mekruh olduğu üç vakitte, kaza namazı kılmak caiz midir?
CEVAP
Tertip sahibi olmayanların, bu vakitlerde kaza kılması mekruhtur. Tertip sahibi olanların ise, kılmadığı namazı kaza etmesi mekruh değildir.(Redd-ül-muhtar)

Hâlis niyetin önemi
Sual: Ömrü küfür veya bid’at içinde geçen kimse, tevbe edip salih kimse olduktan hemen sonra ölse, bu kimse hiç bir ibadeti olmadığı halde Cennete girebilir mi? Bunun gibi, bir Müslüman, tevbe edip, kılmadığı namazları kaza etmeye niyet etse, kaza kılmaya başlar başlamaz ölse, bu hâlis niyetinden dolayı kaza borçları affolur mu?
CEVAP
Terk edilmiş namazların tevbelerinin sahih olması için, bunları kaza etmek lazımdır. Hâlisane tevbe edip, kaza namazlarını kılmaya başlayan kimse, ölünceye kadar kaza kılmaya niyet etmiş demektir. Namazlarını kaza etmeden ölecek olursa, bu hâlis niyetine karşılık olarak bütün kaza borçları affolur. Bunun gibi, imana gelen bir kâfir ve bid’at ehli de, küfrüne ve bozuk inanışlarına tevbe edince, küfür ve bid’at inanışlarına ve bu zamandaki bozuk işlerini yapmamaya niyet etmiş demektir. Bu hâlis niyetine karşılık olarak, bunların hepsi affolur.(İslam Ahlakı)

Sabahın kazası
Sual: Sabah namazı kazaya kalsa, öğleye kadar sünnetiyle birlikte kaza ederken, buna kaza diye mi niyet edilir?
CEVAP
Elbette, kazaya kalınca kaza diye niyet edilir. Yeni bir vakit girmese de, vaktinden sonraya kaldığı için kaza diye niyet edilir. (Bugünkü sabah namazının farzını veya sünnetini kılmaya) dense de, o günkü kılınmayan sabah namazının farzı ve sünneti kaza edilmiş olur.

Sabah namazının vakti
Sual: Bir arkadaş, sabah namazı vaktinin, takvimde Güneş yazılan yerde başladığını ve İşrak vaktine kadar kılınabileceğini zannettiği için, sabah namazını yıllardır hep güneş doğar doğmaz kılıyormuş. Mekruh vakitte kıldığı için bu namazlar sahih olmadığı gibi kaza yerine de geçmiyor, değil mi?
CEVAP
Evet, sabah namazı yerine geçmediği gibi, kaza namazı yerine de geçmez. O namazları, mekruh vakitler dışında kaza etmek gerekir.

Sabah namazı, güneş doğana kadar kılınır. Bu vakte kadar kılınmamışsa, artık kazaya kalır. İşrak vaktine kadar kazası da kılınmaz. İşrak vaktinden sonra, sünnetiyle beraber kazası kılınır.

Kaza namazı kılmak
Sual: Kaza namazı kılarken, (İlk kazaya kalan) veya (Son kazaya kalan) demek gerekiyormuş. Ben bilmeden, hep (Kazaya kalan … namazımı kılmaya) diye niyet ediyordum. Bu kıldıklarım sahih olmadı mı?
CEVAP
Sahih olmuştur. (Dürr-ül muhtar)

Bundan sonra kaza ederken (ilk kazaya kalan) diye niyet etmelidir.

Kazası çok olan
Sual: Kazası çok olanın, bir an önce kazaları bitirebilmesi için caiz olacak kadar çok kısa sûre ve âyetleri Mesela Asr ve Kevser sûresini ve Rabbena âtina…, Rabbenağfirlî… gibi âyetleri okuması caiz mi?
CEVAP
Mahzuru olmaz. Kazası veya acele işi de olmayan kimsenin üç kısa âyetten fazla okuması iyi olur. Huzurda çok kalmaya çalışmanın faydası da çoktur. Hadis-i şerifte, namazda kıyamda uzun sûre veya âyet okumanın, ölüm anındaki şiddeti azaltacağı bildirilmiştir.

Mekruh vakit girse
Sual: Kaza namazına başlansa, ikinci veya üçüncü rekâtında mekruh vakit girse, mahzuru olur mu?
CEVAP
Namaz bâtıl olur. (Redd-ül muhtar)

Demek ki kaza namazını mekruh vakte bırakmamalıdır.

Borçlunun et yemesi
Sual: Farza önem vermeyip hep nafilelerle meşgul olan, mekruh olduğuna önem vermeden cemaatle nafile namaz kıldıran bir hoca, (“Kaza borcu olan, nafile namaz kılmasın” demek, “Kasaba borcu olan et yemesin” demek gibi yanlış bir sözdür) diyor. Böyle konuşması uygun mudur?
CEVAP
Asla uygun değildir. Bu söz, hadis-i şeriflere ve fıkhî hükümlere zıttır. Hoca denilen kimsenin çok cahil ve fıkıh ilminden habersiz olduğu anlaşılıyor. Çünkü namazı fevt etmekle, terk etmenin hükmünün ayrı olduğunu bilmiyor. Hadis-i şerifde buyuruldu ki:
(Allah'ın, kullara borç olarak yüklediği dört şeyden biri farz namazdır.) [Beyhekî]

Faite bile olsa, faite varken de, kaza kılmak caizdir. Terk edilmişse, o zaman farzı daha geciktirmek asla caiz olmaz.

(“Kaza borcu olan, nafile namaz kılmasın” demek, “Kasaba borcu olan et yemesin” demek gibi yanlış bir sözdür) denmekle, Resulullah yalanlandığı gibi, İslam âlimleriyle de alay edilmiş oluyor. Böyle bir sözü, dinini bilen hiçbir Müslüman söyleyemez.

Kasaba borcu olan et veya muz gibi lüks gıdalar yerse ne olur? Bu da, ayrı bir fıkhî hükümdür. Zamane hocaları bunları bilemiyorlar. Bilemedikleri için de, Resulullah'ın sözlerini tekzip edecek kadar saçmalıyorlar.

Bu konuda dinimizin hükmü nedir? Namaz, oruç gibi Allah borcu önemli olduğu gibi, kul borcu da, çok önemlidir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Borcunu ödemeyen, Cennete giremez.) [Nesai]

Kasaba borcu varken, borcunu ödemeyip et veya pahalı gıdalar yiyen birinci hadis-i şerife göre, zulüm işlemiş olur, zulüm ise haramdır. İkinci hadis-i şerife göre ise borcunu ödemedikçe Cennete giremez. Görüldüğü gibi, kasaba borcunu vermeyip et yiyen kimse zulmetmiş, Cennete giremez hâle gelmiş olur. Önce borcunu ödemesi lazımdır. Kul borcunu hafife almak da, çok tehlikelidir. Kul borcu ödenmedikçe Cennete girilmez. Bunun için, kasaba, manava borcu varken, lüks gıdalar yemek ve lüks eşya kullanmak caiz olmaz.

Demek ki, kasaba, bakkala borcu olan pastırma yiyemediği gibi, yağlı veya sirkeli yemek de yiyemiyor. Yerse ne olur? Buralara olan borcu ödenmiş olmaz. Bunun gibi, kazası varken nafile kılanın da, kazaları ödenmiş olmaz. Borçları varken, onları ödemeden gereksiz pahalı şeyler alıp borçlanmak akıl kârı mıdır?

İmam-ı Rabbani hazretlerinin bildirdiği gibi, şeytan, zamane hocalarına, nafile namazları, farzlara tercih ettiriyor, kaza kıldırtmayıp nafileyi teşvik ettiriyor. Bu hüküm, sadece zekât ve farz namaz borcu için değil, bütün farzlar için geçerlidir. Farz borçları varken, nafile namaz kılınmadığı gibi, zekât borcu varken nafile sadaka da verilmez. Farz olan Ramazan orucu da böyledir.

Hak borcu gibi, kul borcunun önemini bildiren hadis-i şeriflerden bazıları şöyledir:
(Allaha yemin ederim ki, bir kimse, Allah yolunda şehit edildikten sonra diriltilse, sonra yine şehit edilip yine diriltilse ve üçüncü defa da, borç olduğu hâlde, yine şehit edilse, borcunu ödeyinceye kadar Cennete giremez.) [Nesai] (Üç kere şehit olsa da, yine kul borcu affolmuyor.)

(Büyük günahların en büyüğü, karşılık bırakmadan borçlu ölmektir.) [Buhârî] (Borçlu ölüp büyük günaha girmemek için, kasaba olan borcu ödemeli, borç bitinceye kadar da et yememeli.)

(Âhirette borçlunun sevabından alınıp alacaklıya verilir. Eğer sevabı yoksa, alacaklının günahları borçluya yüklenir.) [Hâkim, Taberanî] (Borçlu ölmenin ne kadar tehlikeli olduğu bu hadis-i şerifte de bildiriliyor.)

Borçlu ölmek küfür değildir. Çok büyük günah ki, Resulullah efendimiz, borçlunun cenaze namazını kılmıyor. Asr-ı saadette olduğu gibi, daha sonra gelen Müslümanların da namaz borçları yoktu. Namaz asla terk edilmezdi. Bir özürle kaçırılırsa ilk fırsatta kaza edilirdi. Bir vakit namazı özürsüz kazaya bırakmak, ekber-i kebairdir yani çok büyük günahtır. Hattâ (Namazı özürsüz terk eden kâfir olur) diyen âlimler de vardır. Yani namaz borcu, çok önemlidir. Sünnetle, nafileyle meşgul olup kazasını mazeretsiz tehir etmek büyük günahtır.

Teheccüd, kuşluk, tesbih namazını kılmayanlar için, hiçbir ceza bildirilmemiştir. Farz borcu varken nafilelerle meşgul olana, İslam âlimlerinin ahmak dediği yukarıda bildirilmişti.

Sadece Hanefî mezhebinde değil, diğer üç hak mezhepte de, kazası olan nafilelerle meşgul olamaz. (El-fıkh-ü alel-mezahib-il-erbea)

Rekât sayısı önemli mi?
Sual: Kazası olan bir kimsenin, geceleyin, bir saat uzun sûre okuyarak iki rekât namaz kılması mı daha sevabdır, yoksa iki rekâtta bir selam vererek 30 rekât namaz kılması mı daha sevabdır? Yani birinde iki rekât kılınıyor, bir saat huzurda kalınıyor, diğerinde bir saat içinde 30 rekât kılınıyor. Huzurda kalma vakti, ibadet etme zamanı aynıdır. Sevab yönüyle farklı olur mu?
CEVAP
Kaza namazı olan, huzurda çok uzun kalsa da, iki rekât kılmışsa, sadece iki rekât kaza namazı kılmış olur. Kadir gecesinde kıldığı namaz da böyledir. İki rekât kıldığı kaza namazı, iki rekât borcunu öder. Kadir gecesinde kılındığı için çok sevab alınması ayrıdır. Onun için kazası çok olan, kısa sûre okuyarak bir saatte ne kadar çok rekât namaz kılarsa o kadar iyidir. Kazası olan nafile namaz kılmamalı. Çünkü bir kimse, yıllarca nafile namaz kılsa, iki rekât farz namaz sevabına kavuşamaz. Bu konuda İmam-ı Rabbanî hazretleri, (Farzın yanında, nafile ve sünnet, deniz yanında damla bile değildir)buyuruyor.

İki rekât namazda bir iftitah tekbiri ile dört secde varken, 30 rekât kılınca, 30 kere iftitah tekbiri ile 120 kere secde yapılıyor. Kulun, Allah'a en yakın olduğu zaman, secdede olduğu anlardır. Secdenin çok yapılması bu bakımından daha iyi olur. Gece namazlarında secdeyi çok yapmak daha sevabdır.

Rebia İbni Ka'b hazretleri anlatır:
Bir iş için Resulullah Efendimize gitmiştim. Bana, (Bir isteğin var mı?) diye sorunca, ben de, (Ya Resulallah seninle birlikte Cennette olmak istiyorum) dedim. (Başka bir şey istemiyor musun?)buyurunca, (Ben bunu istiyorum) dedim. (Öyleyse çok secde ederek[Cennete girmen için] bana yardımcı ol!) buyurdu. (Müslim)

Kaza etmeden kaza yapmak
Sual: Şehirlerarası otobüste giderken, yolcunun biri, şoföre yaklaşıp, (Kaptan abi, namaz vakti geçiyor. Uygun bir yerde dur da namazımı kılayım) der. Şoför, (Yolda namaz mı kılınır? Evine gidince kaza edersin) diye cevap verir. Yolcu, (İyi, ama ben eve gidip kaza etmeden sen kaza edersen ne olacak?) der. Yolcunun şoföre verdiği cevap uygun değil mi?
CEVAP
Şoför kaza yapmasa, yolcu, namazını kılmayıp evinde kaza etmiş olsa da, namazını kazaya bıraktığı için büyük günah işlemiş olur. Yolcunun, şoföre, (Sen gidersen git, beni indir, ben namazımı kazaya bırakamam) demesi lazımdı. Bunun gibi, (Ben emekli olunca, kazalarımı kılarım) diyen kişiye, (Emekli olacağın garanti mi?) diye cevap vermek de yanlıştır. Emekli olacağı garanti olsa da, namazlarını kazaya bırakması çok büyük günahtır.

(Emekli olacağın garanti mi?) denince, (Namazı kaza edebilme imkânı varsa, namazı kazaya bırakmanın mahzuru olmaz) gibi bir mâna anlaşılabilir. Böyle düşüncelere fırsat vermemelidir.

Kazayı gizli mi kılmalı?
Sual: Fıkıh kitaplarında, (Kaza kıldığını başkasına bildirmemeli, çünkü namazı kaçırmak günahtır. Günahı gizlemek gerekir. Vitir namazı insanların yanında kaza edilirse, vitri kazaya bıraktığını başkaları anlayıp da, ayıplamasın diye, Kunut tekbirinde elleri kulaklara kaldırma sünneti terk edilmeli, yani eller kaldırılmamalıdır) deniyor. Bu hüküm günümüzde de geçerli midir?
CEVAP
Günahı gizlemek her devirde geçerlidir. Ancak günümüzde, kaza namazı kılan ayıplanmaz. Hattâ (Maşallah, namaza başlamış, kazalarını da kılıyor) diye takdir edilir. Vitri de kaza etmek ayıplanmaz. Onun için günümüzde sünneti terk etmeyi gerektirecek geçerli bir sebep yoktur.

Bozulan sünneti kaza
Sual: (Öğlenin dört rekâtlı müekked sünnetini bir rekât kıldıktan sonra bir mazeretle bozan, yalnız iki rekât olarak kaza eder) deniyor. Doğru mudur?
CEVAP
Evet, iki rekât kaza eder. (İbni Âbidin)

(Dört rekât olarak kaza eder) diyen âlimler de vardır.

Kaza namazı borçlarının ödenmesi
Sual: S. Ebediyye’de, haram işlemeyen, haram işleyeni o haramdan kurtaran, ona bir farzı öğreten, ona Ehl-i sünnete uygun bir kitap veren ve kaza namazı kılmaya devam eden kimsenin, kaza namazı borçlarının ödeneceği yazılı imiş. Bu, doğru mudur?
CEVAP
Evet, doğrudur. O kısım özetle şöyledir:
(Kaza namazı kılan ve haram işlemekle meşhur olmayan bir kimse, bir Müslümana, bir farzı öğretirse, namazlarını kazaya bırakma azabından kurtulur. Bu kimse, haram işleyenlere Ehl-i sünnet âliminin yazmış olduğu doğru bir din kitabı vererek, haram işlemesine mâni olursa, bütün günahları affolduğu gibi kaza borçları da affolur.)

Burada şunların önemi vurgulanmaktadır:
1- Namazlarını kazaya bıraktığı için pişman olup kaza namazı kılmaya başlamak.

2- Haramlardan sakınmak,

3- Birine bir farz öğretmek, bir haram işlemesine mâni olmak ve ona Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdığı bir kitap vermek.

Bunları yapanın bütün günahları affolmaktadır.

Sünnetler kaza edilmez
Sual: Namazın sünnetlerini kaza etmek gerekir mi? Kaza edersek vaktinde kılma sevabını alır mıyız?
CEVAP
Hanefî mezhebinin âlimleri, söz birliği ile buyuruyorlar ki:
Sünnetler, yalnız vaktinde kılınır. Kılınmazsa, kaza edilmeleri emredilmedi. Sabah namazının sünneti vacibe yakın olduğundan, o gün öğleden önce farzıyla birlikte kaza edilir. Diğer sünnetler ise, hiçbir zaman kaza edilmez. Kaza edilirse, sünnet değil, nâfile sevabına kavuşulur. (S. Ebediyye)

Bir de öğlenin ilk sünneti, farzdan önce kılınamamışsa, farzdan sonra kılınır. Yatsının ilk sünneti de farzdan önce kılınamamışsa, farzından sonra kılınabilir.

Kaza namazını sesli kılmak
Sual: Kazaya kalan sabah, akşam ve yatsı namazlarının farzlarını erkeklerin gündüz kaza ederken, açıktan okumaları caiz midir?
CEVAP
Hindiyye’de caiz olduğu, İbni Âbidin'de ise caiz olmadığı yazılıdır. Böyle durumlarda, açıktan okumamalıdır.

TAM İLMİHAL 97 SAYFA KAZAYA KALAN NAMAZIN CEZASI

.43 — İKİNCİ CİLD, 66. cı MEKTÛB

Bu mektûb, arabî olarak Hindistân vâlîlerinden Hân-ı hânâna “rahmetullahi teâlâ aleyh” yazılmış olup, tevbe, inâbet, vera’ ve takvâyı anlatmakdadır:

Mektûbuma Besmele ile başlıyorum. Ya’nî bu mektûbu yazabilmek için, rahmeti, ihsânı bol olan Allahü teâlâya sığınıyor, Ona güveniyorum. Her hamd, şükr Onun hakkıdır. Onun seçdiği, sevdiği iyi insanlara selâm ederim. Kıymetli ömrümüz, günâh işlemekle, kusûr, kabâhat yapmakla, yanılmakla, fâidesiz, lüzûmsuz konuşmakla geçip gidiyor. Bunun için; tevbeden, Allahü teâlâya boyun bükmekden söyleşmemiz, vera’ ve takvâdan konuşmamız hoş olur. Nûr sûresi, otuzbirinci âyet-i kerîmesinde meâlen, (Ey mü’minler! Hepiniz, Allahü teâlâya tevbe ediniz! Tevbe etmekle kurtulabilirsiniz) buyurmuşdur. Yirmisekizinci cüz’ sonundaki, Tahrîm sûresi, sekizinci âyet-i kerîmesinde meâlen, (Ey îmân eden seçilmişler! Allahü teâlâya dönünüz! Hâlis tevbe edin! Ya’nî tevbenizi bozmayın! Böyle tevbe edince, Rabbiniz, sizi belki afv eder ve ağaçlarının, köşklerinin altından [önünden] sular akan Cennetlere sokar) buyurmuşdur. En’âm sûresi, yüzyirminci âyet-i kerîmesinde meâlen, (Açık olsun, gizli olsun günâhlardan sakınınız!) buyurmuşdur. Günâhlarına tevbe etmek, herkese farz-ı ayndır. Hiç kimse tevbeden kurtulamaz. Nasıl kurtulur ki, Peygamberlerin “aleyhimüssalevâtü vetteslîmât” hepsi tevbe ederdi.Peygamberlerin sonuncusu ve en yükseği olan Muhammed “aleyhi ve aleyhimüssalevât” buyuruyor ki, (Kalbimde [envâr-ı ilâhiyyenin gelmesine engel olan] perde hâsıl oluyor. Bunun için hergün, yetmiş kerre istigfâr ediyorum). Yapılan günâhda, kul hakkı bulunmayıp, zinâ yapmak, alkollü içki içmek, çalgı dinlemek, yabancı kadınlara bakmak, Kur’ân-ı kerîmi abdestsiz tutmak ve [şî’î, nusayrî, vehhâbî ve başka] yanlış inanışlara saplanmak gibi, yalnız Allahü teâlâ ile kendi arasında olursa, böyle günâhlara tevbe etmek, pişmân olmakla, istigfâr okumakla, Allahü teâlâdan utanıp, sıkılıp, Ondan afv dilemekle olur. Farzlardan birini özrsüz terk etdi ise, tevbe için, bunlarla birlikde, o farzı da yapmak lâzımdır.

[(Tergîb-üs-salât)da diyor ki, Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Bir nemâzı özrsüz, vaktinden sonra kılan, seksen hukbe Cehennemde yanacakdır. Bir hukbe seksen senedir. Her senesi üçyüzaltmış gündür. Her günü, seksen dünyâ senesidir). Kazâya kalan nemâzı kılacak kadar vaktlerin herbiri geçdikçe, bu bir nemâzın günâhı katkat artar. Yâ birkaç nemâz olursa, çok çetin olur. Her ne behâsına olursa olsun, bir ân önce, kazâ etmek ve afvı için tevbe etmek, çok yalvarmak lâzımdır. Nemâz kılmıyanın, Allahü teâlânın büyüklüğü karşısında titremesi, erimesi lâzımdır.

Allahü teâlânın emrlerine (Farz), yasak etdiği şeylere (Harâm) denir. Farzları yapmağa, harâmdan sakınmağa (İbâdet etmek) denir. Allahü teâlâ, ibâdet yapanları sever. Bunları âhıretde Cennete sokacağını, sonsuz ni’metler vereceğini Kur’ân-ı kerîmde bildiriyor. Kur’ân-ı kerîm Allah kelâmıdır. İnsan sözü değildir. Harâm işleyen, Cehennemde yanacakdır. Harâmlar derece derecedir. Büyük harâmın cezâsı çok olacakdır. Büyük harâmlardan biri, beş vakt nemâzdan birini vaktinde kılmamakdır. Nemâzın farz olduğuna inanmıyan (Kâfir) olur. Kâfir, müslimân değildir. Cehennemde sonsuz yanacakdır. İnanıp da, tenbellikle kılmıyan, kâfir olmaz. Buna (Fâsık) denir. Fâsık, yine müslimândır. Harâm işlediği için, bir müddet Cehennemde yanacakdır. Bir nemâzı vaktinde kılmıyanın bunu kazâ etmesi farzdır. Kazâ etmezse, bir nemâz için seksen hukbe yanacakdır. Hiç bir ibâdeti, hiçbir iyiliği onu Cehennemden kurtarmaz. Yalnız, bir müslimâna, bir farzı öğretirse, bu azâbdan kurtulur. Fekat, bunun hem kazâ kılması, hem de harâm işlemekle meşhûr olmaması lâzımdır. Meselâ, kadınların başı, saçı, kolu, bacağı açık sokağa çıkması harâmdır. Buna nasîhat vererek veyâ Ehl-i sünnet âliminin yazmış olduğu doğru bir din kitâbı vererek, harâm işlemesine mâni’ olanın bütün günâhları afv olur. Fekat, kendisinin bir harâm işlememesi lâzımdır. Ancak bunun kazâ borçları afv olur. Cehennemde yanmakdan kurtulur. (Hakîkat Kitâbevi)nin bütün kitâbları doğrudur.]

Günâhda kul hakkı da varsa, buna tevbe için, kul hakkını hemen ödemek, onunla halâllaşmak, ona iyilik ve düâ etmek de lâzımdır. Mal sâhibi, hakkı olan ölmüş ise, ona düâ, istigfâr edip çocuklarına, vârislerine verip ödemeli, bunlara iyilik yapmalıdır. Çocukları, vârisleri bilinmiyorsa, mal ve cinâyet mikdârı parayı fakîrlere, miskînlere sadaka verip, sevâbını hak sâhibine ve eziyyet yapılana niyyet etmelidir. Alî “radıyallahü anh” buyuruyor ki, Ebû Bekr “radıyallahü anh” doğru sözlüdür. Ondan işitdim ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” (Günâh işliyen biri, pişmân olur, abdest alıp nemâz kılar ve günâhı için istigfâr ederse, Allahü teâlâ, o günâhı elbette afv eder. Çünki, Allahü teâlâ, Nisâ sûresi yüzdokuzuncu âyetinde: Biri günâh işler veyâ kendine zulm eder, sonra pişmân olup, Allahü teâlâya istigfâr ederse, Allahü teâlâyı çok merhametli ve afv ve magfiret edici bulur, buyurmakdadır) dedi. Bir hadîs-i şerîfde, (Bir kimse, bir günâh işler, sonra pişmân olursa, bu pişmânlığı, günâhına keffâret olur. Ya’nî, afvına sebeb olur) buyurdu. Bir hadîs-i şerîfde, (Günâhı olan kimse, istigfâr eder ve tevbe eder, sonra bu günâhı tekrâr yapar, sonra yine istigfâr söyler, tevbe eder. Üçüncüye yine yapar ve yine tevbe ederse, dördüncü olarak yapınca, büyük günâh yazılır) buyurdu. Bir hadîs-i şerîfde, (Müsevvifler helâk oldu) buyurdu. Ya’nî, ileride tevbe ederim diyenler, tevbeyi gecikdirenler ziyân etdi.

245.SAYFADA YAZIYORKİ4 —

.Câmi’den ba’zan geçmek câizdir. Yol hâline getirmek mekrûhdur. Özr olursa, mekrûh olmaz. Hergün mescide ilk girişde (Tehıyyet-ül-mescid) kılar. Sonraki girişlerinde kılmaz. Hamevî (Eşbâh) şerhinde diyor ki, (Câmi’e girenin (Tehıyyet-ül-mescid) olarak, iki rek’at nemâz kılması, sözbirliği ile sünnetdir. Ba’zan, müstehab deyince sünnet anlaşılır. Kur’ân-ı kerîm okunuyorsa, tehıyyet kılınmaz. Çünki, Kur’ân-ı kerîmi dinlemek farzdır. Farz-ı kifâye için dahî sünneti terk etmek evlâdır. Kur’ân-ı kerîmi tegannî ile okumak ve bunu dinlemek harâmdır). [Dört vakt nemâzın sünnetlerini kazâ niyyeti ile kılmak lâzım olduğu buradan da anlaşılmakdadır.] (Kâdîhân)da diyor ki, (İmâm tegannî ile okuyorsa, başka mescide gitmek efdaldir. Zânî veyâ fâiz yiyici ise [veyâ başka harâm işlediği, zevcesini, kızını açık gezdirdiği ma’lûm ise] başka mescide gitmelidir). Zarûretsiz câmi’den geçmeği âdet eden, fâsık olur. Câmi’e hangi ayakla girip çıkılacağı, 70. ci madde başında yazılıdır.

.TAM İLMİHAL 272.SAYFA
.74 — KAZÂ NEMÂZLARI

Nemâz, (İbâdet-i bedeniyye) olduğundan, başkası yerine kılınamaz. Herkesin kendi kılması lâzımdır. Ağır hasta ve çok ihtiyâr kimse, nemâz yerine fakîre fidye [para] veremez. Hâlbuki, oruc yerine fidye vermesi lâzımdır.

(Halebî-i kebîr)de diyor ki, (Özrlü ve özrsüz olarak nemâzı terk edenin, bunun farzını kazâ etmesi lâzımdır. Yalnız Hanbelî mezhebinde, nemâzı özrsüz terk eden mürted olacağı için, nemâzını kazâ etmesi lâzım olmaz. Önce, küfrden tevbe etmesi lâzım olur). Altıncı sahîfesinde diyor ki, (Nemâz kılmak, farz olduğu için, inanmıyan kâfir olur. İnanıp da, terk eden, ya’nî özrsüz kılmıyan fâsık olur. Kitâb, sünnet ve icmâ’ ile açıkca bildirilmiş olan farzların hepsi böyledir. İctihâd ile anlaşılmış farzlara Mukayyed denir. Bunlara inanmıyan kâfir olmaz). [Bunlara da ehemmiyyet vermiyen, aklına uyup, müctehidin hükmünü beğenmiyen kâfir olur.]

(Câmi’ul-ezher)in Cameroun cumhûriyyetindeki mümessili, üstâz İbrâhîm Muhammed Neşât “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (İslâm kültürü) kitâblarının altıncısında, yirmibeşinci sahîfesinde diyor ki, (Nemâzı bilerek terk etmenin büyük günâh olduğunu ve farzları hemen kazâ etmek farz olduğunu, cumhûr-ı ulemâ bildirmekdedir. İbni Teymiyye, nemâzı amden terk edenin kazâ etmesi lâzım değildir. Kazâ kılması sahîh olmaz. Çok nâfile kılması, çok hayrât, hasenât ve istiğfâr yapması lâzım olur dedi. Dahâ önce İbni Hazm da, uzun yazıları ile böyle uygunsuz fikrler ortaya atmışdı). İbni Teymiyye ve İbni Hazm, hükmü şübheli olan âyet-i kerîmeleri ve hadîs-i şerîfleri te’vîl etdiler. Ya’nî, yanlış ma’nâlar vererek, Ehl-i sünnetden ayrıldılar. Böylece, hayrlı işlerin, nemâz yerine geçeceği sapıklığını da körüklemişlerdir. İslâmiyyetde açdıkları yaraların en zararlı olanlarından biri de, bu olmuşdur.

(Dürr-ül-muhtâr)da, ikiyüzellialtıncı sahîfede buyuruyor ki, (Farz nemâzı, özrü olmadan, vakti geçdikden sonra kılmak, ya’nî kazâya bırakmak harâmdır). Dörtyüzseksenbeşinci sahîfede buyuruyor ki, (Farz nemâzı, özrsüz [ya’nî islâmiyyetin gösterdiği sebeb olmadan] vaktinden sonra kılmak, büyük günâhdır. Bu günâh, yalnız kazâ edince afv olmuyor. Kazâ etdikden sonra, ayrıca tevbe veyâ hac etmek de lâzımdır. Kazâ edince, yalnız nemâzı kılmamak günâhı afv olur. Kazâ kılmadan, tevbe edilince, terk günâhı afv olmadığı gibi, te’hîr günâhı da afv olmaz. Çünki, tevbenin kabûl olması için, günâhdan sıyrılmak şartdır).

[Ba’zı va’z kitâblarında, Ramezân-ı şerîf ayının son Cum’a nemâzından sonra, (Keffâret-i nemâz) olarak dört rek’at kılınır, diyor. Her rek’atde ve selâmdan sonra okunacak şeyleri de yazıyorlar. Bu nemâz, bütün ömründe kılmadığı nemâzların keffâreti olur. Hepsi afv olur, diyorlar. Bu yazı doğrudur. Fekat bu nemâz ve mubârek zemânlarda yapılan diğer ibâdetler, kazâ edilmiş olan farz nemâzların vaktlerinde kılınmadıklarının büyük günâhlarının afvı için yapılan tevbenin kabûl olması içindir. Yoksa, kılınmamış nemâzlar, kazâ edilmedikçe, hiçbir sûretle afv olmazlar. Nitekim oruc keffâreti de, oruc borcunu ödemiyor. Gün sayısınca orucun ayrıca kazâ edilmesi de lâzım oluyor].

Aşağıdaki yazı (Dürr-ül-muhtâr)dan terceme edildi:

Bir günlük beş vakt farzı ve vitr nemâzını kılarken ve kazâ ederken tertîb sâhibi olmak farzdır. Ya’nî, nemâz kılarken, sıralarını gözetmek lâzımdır. Cum’a farzını da, o günün öğle nemâzı sırasında kılmak lâzımdır. Sabâh nemâzına uyanamıyan, hutbe okunurken bile hâtırlarsa, hemen bunu kazâ etmelidir. Bir nemâzı kılmadıkca ve bunu kazâ etmedikce, bundan sonraki beş nemâzı kılmak câiz olmaz. Hadîs-i şerîfde, (Bir nemâzı uykuda geçiren veyâ unutan kimse, sonraki nemâzı cemâ’at ile kılarken hâtırlarsa, imâmla nemâzı bitirip, sonra önceki nemâzını kazâ etsin! Bundan sonra, imâmla kıldığını tekrâr kılsın!) buyuruldu.

Her cins nemâzı vaktinde kılmağa (Edâ) denir. Nâfile kılmağa başlandığı vakt, bu nâfile nemâzın vakti olur. Temâmlanması vâcib olur. Fâsid olursa, kazâsı vâcib olur. Bir nemâzı vakti içinde tekrâr kılmağa (İâde) denir. Vaktinde kılınmazlarsa, vaktinden sonra kılmağa (Kazâ) denir.İkiyüzotuzbeşinci sahîfe sonuna bakınız! Farzı, kazâ etmek farzdır. Vâcibi kazâ etmek ve fâsid olan sünnet ve nâfile nemâzları iâde etmek vâcibdir. Vaktinde kılınmıyan sünneti kazâ etmek emr olunmadı. Bu sünneti kazâ ederse, kıldığı nemâz, nâfile olur ve sünnet sevâbına kavuşmaz.

[Şî’î kitâbında diyor ki, (Nemâzlarını bir özr ile kılmıyan kimse ölünce, bunun nemâzlarını velîsi kazâ eder. Yâhud başkasına ücret ile kıldırır. Meyyitin başka ibâdetleri de ücret ile başkasına yapdırılarak, borcdan kurtarılması câizdir.) Bu sözleri doğru değildir.]

Altmışıncı madde sonunda yazılı üç vaktden başka, her zemân kazâ kılınır. Sabâh nemâzına başlamadan veyâ nemâz arasında iken, vitri kılmadığını hâtırlayan kimsenin, sabâh nemâzı kabûl olmaz. Güneş doğmasına, yalnız vitri kazâ edecek kadar zemân kalmış ise, ancak bu hâlde sabâh kabûl olur. Demek ki, bir nemâz vaktinin sonunda, kazâyı da kılacak kadar zemân kalmazsa, kazâyı önce kılmak lüzûmu afv olur. Vakt daraldı sanarak, vakt nemâzının farzını kılan, sonra dahâ zemân olduğunu anlasa, kazâyı ve sonra vaktin farzını tekrâr kılar. Vaktin nemâzına başlarken veyâ nemâz içinde iken, kazâsı olduğunu unutursa, nemâzdan sonra hâtırlasa da, kıldığı nemâzı kabûl olur. Çünki, unutmak özrdür.

Kazâya kalan nemâz sayısının altı olması da, sıra ile kılmağı afv etdiren bir özrdür. Kılmadığı veyâ kılıp da kabûl olmıyan farz nemâzı sayısı altı olan bir kimse, tertîb sâhibi olmaz. Kazâ nemâzlarının birbiri arasında ve bunlarla vakt nemâzları arasında sırayı gözetmesi lâzım olmaz. Meselâ bir farzı kılmıyan kimse, bunu hâtırladığı hâlde, beş dâne vakt nemâzı kılsa, bu beşi kabûl olmıyacağı için, kılınmamış nemâz sayısı altı olur. Vitr nemâzı, burada hesâba katılmaz. Eskiden kazâya kalmış farzlar hesâba katılır.

Nemâzlar arasında sırayı gözetmek lüzûmunu gideren dördüncü sebeb, sıranın lâzım olduğunu bilmemekdir. Nass veyâ icmâ’ olmıyan şeyi bilmemek özrdür. Meselâ, sabâhı kılmıyan, bunu hâtırladığı hâlde, öğleyi kılsa, bu kabûl olmaz. Sonra, sabâhı kazâ edip, sonra ikindiyi kılsa, ikindi kabûl olur. Çünki kıldığı öğlenin kabûl olduğunu sanmakdadır. Beşden fazla kazâları olan, bunları kazâ ederken, kılmadığı nemâz sayısı, altıdan aşağıya inince, sırayı gözetmek lüzûmu tekrâr geri gelmez. Bunları da sırasız kılabilir.

Kılmadığı altıdan az nemâz varken, sırayı bozarak, edâ olunan nemâzların kabûl olmaması, İmâm-ı a’zama göre “rahmetullahi teâlâ aleyh” şarta bağlıdır. Sonra edâ etdiği nemâz sayısı, kazâya kalanla birlikde, altı olunca, edâ etmiş olduğu nemâzlar, tekrâr kabûl olur. Meselâ, bir farzı veyâ vitri kılmasa, sonra gelen nemâzları kılsa, bu nemâzlar kabûl olmaz. Beşinci nemâzı kılmadan, önce kılmamış olduğu nemâzı kazâ ederse, kıldığı nemâzlar nâfile olmuş olur. Kazâyı kılmadan önce kıldığı beşinci nemâzın vakti çıkarsa, kazâya kalan ile kabûl olmıyan nemâz sayısı altı olur. Bu hâlde, kılınan beş nemâz tekrâr sahîh olur. Kıldığı beş nemâzın herbirinde, kazâsı olduğunu hâtırlamak lâzımdır. Birkaçında hâtırlamadı ise, bunlar hesâba katılmaz. Sabâh nemâzını kılmıyan kimse, sonra gelen nemâzları kılsa, ertesi gün güneş doğarken, kılmış olduğu beş nemâzın hepsi kabûl olur.

Sırayı bozarak kılınan nemâzların kabûl olmaması, iki imâma göre şarta bağlı değildir, kesindir.

Ayakda duramıyan veyâ zarar gören, başı dönen kimse, farzları da, secde etdiği yerde oturarak kılar. Rükü’ için eğilir. Secde için, başını yere koyar. Dıvara, değneğe, insana dayanarak, biraz ayakda durabilenin, ayakda tekbîr alması ve o kadarcık ayakda okuması farzdır. Secde için yere eğilemiyen hasta, önceden yere konulan, 25 cm.den az yükseklikde sert bir şey üzerine secde yapmalıdır. Alnında yara olan, yalnız burnu ile, burnunda yara olan da, yalnız alnı ile secde eder. Alnında ve burnunda birlikde özr olup başını yere veyâ böyle sert birşey üzerine koyamıyan, ayakda durabilse bile, yere oturarak îmâ ile kılar. Ya’nî rükü’ için biraz eğilir. Secde için, rükü’dan dahâ çok eğilir. Secde için, kendisi veyâ başkası, yerden birşey kaldırıp, yüzünü bunun üstüne koyması tahrîmen mekrûhdur.Çünki, (Feth-ul-kadîr), (Merâkıl-felâh), (Halebî) ve (Mecma’ul-enhür)de diyor ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” bir hastayı ziyâret etdi. Bunun, eli ile yasdık kaldırıp, üzerine secde etdiğini görünce, yasdığı aldı. Hasta, odun kaldırarak bunun üstüne secde etdi. Odunu da aldı ve (Gücün yeterse, yere secde et! Yere eğilemezsen, yüzüne birşey kaldırıp, bunun üzerine secde etme! Îmâ ederek kıl ve secdede, rükü’dan dahâ çok eğil!) buyurdu. Kaldırılan şey üzerine secde ederken, rükü’dakilerden çok eğilirse, îmâ ile kılmış olur. Nemâzı sahîh olur. O hâlde, eli ile birşey kaldırmak lüzûmsuzdur.

İbrâhîm Halebî “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Halebî-yi kebîr)de, altıyüzonsekizinci sahîfede diyor ki, (Şiddetli diş ağrısını durdurmak için konan ilâc, okumasına mâni’ olsa, vakt dar ise, imâma uyar. İmâm yok ise, okumadan kılar).

Bir uzvundaki derdden dolayı uygun oturamıyan kimse, istediği gibi oturur. Oturabilmek için, ayaklarını kıbleye karşı uzatabilir. Bir yerini yastığa veyâ başka şeye dayar. Yâhud, bir kimse tutarak düşmesine mâni’ olur. Yüksek bir şeyin üstüne oturup îmâ ile kılması câiz değildir. [Sandalyada oturarak kılanın nemâzı kabûl olmaz. Çünki, sandalyada oturmak için zarûret yokdur. Sandalyada oturabilen kimse, yerde de oturabilir ve yerde oturup kılması lâzımdır. Nemâzdan sonra, yerden ayağa kalkamıyan, sandalyadan ise kolay kalkan hastayı yerden bir kimse kaldırır. Yâhud, kıbleye karşı uzatılmış sedir üzerinde, ayaklarını sarkıtmadan oturarak kılar. Nemâzdan sonra, ayaklarını sedirin bir yanına sarkıtıp, sandalyadan kalkar gibi kalkar.] Bir şeye dayanarak veyâ bir kimsenin tutması ile de, yerde oturamıyan hasta, sırt üstü yatarak kılar. Ayaklarını kıbleye uzatır. Başı altına yastık koyar. Yüzü kıbleye karşı olur. Veyâ kıbleye karşı sağ veyâ sol yanı üzerine yatar. Rükü’ ve secdeleri, başı ile îmâ eder. Böyle de îmâ edemiyen aklı başında bir hasta, bir günden çok nemâzını kılamazsa, hiçbirini kazâ etmez. Semâvî bir sebeb ile, ya’nî elinde olmıyarak, meselâ hastalık ile veyâ baygın yâhud secde, rek’at sayılarını unutacak kadar dalgın olarak, beşden fazla nemâzını kılamıyan da böyledir. Alkollü içkiler ve uyuşdurucu maddeler veyâ ilâc alarak böyle baygın, dalgın olanın, kılamadığı nemâzlarının adedi birkaç günlük olsa da, hepsini kazâ etmesi lâzımdır.

Îmâ ile dahî kılması mümkin iken, kılmadan ölüm hâline gelen kimsenin, nemâzlarının keffâreti yapılması için vasıyyet etmesi lâzımdır. Nemâz keffâreti, her nemâz için, bir müslimân fakîre yarım sâ’ [binyediyüzelli gram] buğday vermekdir. Bunu, vasıyyet etdiği kimse veyâ vârisi verir. Vasıyyet edenin bırakdığı malın üçde birinden verilmesi lâzımdır. Ölürken vasıyyet etmedi ise, kimsenin vermesi lâzım olmaz.

Kılınmamış nemâzları beşden çok ise de, acele kazâ etmek lâzımdır. Secde-i tilâvet ve oruc kazâsı, acele değildir. Gecikirse günâh olmaz.

Dâr-ül-harbde îmâna gelen, farz olduğunu işitinceye kadar, kılmadığı nemâzları kazâ etmez. Mürted, îmâna gelince, mürted olmadan önce kıldığı ve mürted iken kılmadığı nemâzları ve orucları kazâ etmez. Fekat, tekrâr hacca gitmesi lâzım olur. Mürted olmadan önce yapmadığı farzları kazâ eder. Çünki, müslimânın farzları yapmaması büyük günâhdır. Mürted olunca, günâhları afv olmaz.

Sağlam iken kılmadığı nemâzları, hasta iken teyemmüm ve îmâ ile kazâ etmek câizdir. İyi olursa, tekrâr kılmak lâzım olmaz. Kazâ kıldığını başkasına bildirmemelidir. Çünki, nemâzı kaçırmak günâhdır. Günâhı gizlemek lâzımdır.

Farz ve vâcib olan bir nemâzı bile bile kazâya bırakabilmek için, iki özr vardır: Biri, düşman karşısında olmakdır. İkincisi, seferde olan [ya’nî üç günlük yol gitmeğe niyyeti olmasa bile, yolda bulunan] kimsenin hırsızdan, yırtıcı hayvandan, selden, fırtınadan korkmasıdır. Bunlar, oturarak ve herhangi bir tarafa dönerek veyâ hayvan üzerinde îmâ ile de kılamadığı zemân, kazâya bırakabilir. Bu iki sebeb ile ve uyku ve unutmak sebebi ile kaçırmak günâh olmaz. Kış aylarında, yatsıyı vaktinin üçde birine kadar gecikdirmek müstehabdır dedikden sonra buyuruyorlar ki, (Vakt girdikden sonra uyuyup nemâzı kaçırmak, harâm olmaz ise de tahrîmen mekrûhdur. Birisine tenbîh ederek veyâ sâat çalarak uyanmağı temîn edince ve vakt girmeden evvel uyumak mekrûh olmaz.)Kara Çelebi-zâdenin (Eşbâh) şerhinde, (Boğulmak üzere olanı ve benzerlerini kurtarmak için nemâzı vaktinden sonra kılmak sahîhdir)diyor. Fekat, [Özr bitince], hemen kazâ kılması farz olur. Harâm olan üç vaktden başka, boş vaktlerinde kılmak şartı ile, fevt olan nemâzını, çoluk çocuğunun rızkını kazanacak kadar gecikdirmek câiz olur. Dahâ fazla gecikdirirse, günâha girmeğe başlar. Nitekim, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, Hendek muhârebesinin şiddetinden kılamadıkları dört nemâzı, hemen o gece, Eshâb-ı kirâm “radıyallahü anhüm” yaralı ve çok yorgun oldukları hâlde, cemâ’at ile kıldı.

Hanefî mezhebinin âlimleri, sözbirliği ile buyuruyorlar ki, (Sünnet nemâzların, yalnız vaktinde kılınmaları emr olundu. Vaktinde kılınmayan sünnet nemâzlar, insanın üzerinde borç kalmaz. Bunun için, vaktinden sonra kazâ edilmeleri emr olunmadı. Sabâh nemâzının sünneti vâcibe yakın olduğundan, o gün öğleden önce farzı ile kazâ edilir. Sabâh nemâzının sünneti öğleden sonra, başka sünnetler ise, hiçbir zemân kazâ edilmez. Kazâ olursa, sünnet sevâbı hâsıl olmaz. Nâfile kılınmış olur.)

(Dürr-ül-muhtâr)da ve (İbni Âbidîn)de ve (Merâkıl-felâh)ın Tahtâvî hâşiyesinde ve (Dürr-ül müntekâ)da ve (Cevhere)de diyor ki, (bir müslimânın herhangi bir nemâzı vaktinde kılmaması, iki dürlü olur:

1 — Özr ile kaçırmasıdır. Nemâzı özr ile kaçırmağa, (Fevt) etmek denir. Harâm, mekrûh, bid’at işlememek ve farzı, vâcibi kaçırmamak, hattâ gecikdirmemek için, sünnet terk edilir. Sünnetleri, bu sebeblerle terk etmek câiz, hattâ lâzımdır. Terk etmemek günâh olur. Farz nemâzları özr ile kaçırmak da, günâh olmaz ise de, hemen kazâ edilmeleri lâzım olur.

2 — Nemâzı vazîfe bildiği, ehemmiyyet verdiği hâlde tenbellikle terk etmesidir). Sünnetleri özrsüz ve ısrârla hep terk etmek günâh olmaz ise de, kıyâmetde sorguya çekilip, azarlanır. Kemâleddîn ibni Hümâm, (Farzı, vâcibi kılmamak günâh olur. Sünnetleri kılmamak ise, sevâblarına ve yüksek derecelere kavuşmamağa sebeb olur, dedi). (Halebî-yi sagîr)de (Sabâh nemâzının sünnetini ve başka müekked sünnetleri terk etmek günâh olmaz. Yalnız sevâblarına ve yüksek derecelere kavuşamaz ve azarlanır) diyor. Farzları özrsüz terk etmek ise, çok büyük günâhdır. Bunun için, kitâblarda, kazâ nemâzlarını anlatmağa başlarken, (Müslimân, nemâzlarını ancak özr ile kaçırır. Bunun için, her kitâbda (Fâite), ya’nî kaçırılmış nemâzların kazâsı denilmekdedir) yazılıdır. Çünki, eski müslimânlar, nemâzlarını fevt edebilirdi. Hiç kimse özrsüz terk etmezdi. (Umdet-ül islâm)da ve (Câmi’-ül-fetâvâ)da diyor ki, (Düşman karşısında, bir farz nemâzı kılmak mümkin iken, terk etmek, yediyüz büyük günâh işlemiş gibi günâhdır). Fâite nemâz, kazâya kalmış nemâz demekdir. Terk edilmiş nemâz ise, kazâya bırakılmış nemâz demekdir. Kazâya kalmış nemâzı bildirmek için, fâite de, terk edilmiş nemâz da denilir. Bu maksad için, bu iki kelimeyi birbirinin yerine kullanmak, fâite nemâz ile terk edilmiş nemâzın hükmlerinin aynı olduğunu göstermez. Fâite nemâz, günâh olmıyan nemâzdır. Terk edilmiş nemâz ise, büyük günâh olan nemâzdır. Meselâ, gâzî, insandır. Kâtil de insandır. İkisinin de insan olması, kâtilin günâhını gidermez. Gâzînin sevâbını yok etmez.

Özrden dolayı gecikdirilmesine islâmiyyetin izn verdiği birkaç nemâzı fevt olmuş bir kimsenin, bu birkaç nemâzı, beş vakt nemâzın sünnetleri yerine kılmayıp, bu sünnetleri terk etmemesi câiz görülmekdedir. Fekat, din kitâbları yazıldığı zemânlarda, islâm memleketlerinde nemâz kılmıyan kimse yokdu. Özrsüz kazâya bırakan da yokdu. Özr ile fevt olan nemâzları da azdı. Şimdi ise, özrsüz terk etdikleri için, büyük günâha girmişlerdir. Bu vak’a ve hakîkat karşısında, nemâzlarını özrsüz terk edenler, nemâz borcu ile can vermemek, Cehennem azâbından kurtulmak için, hiç olmazsa, beş vakt nemâzdan dördünün sünnetlerini kılarken, kazâ kılmağa da niyyet etmelidir. Böylece, bir nemâz kılmakla, hem kazâ, hem de sünnet kılınmış olur. Sabâh nemâzının sünneti kuvvetli olduğundan, sabâh nemâzının sünnetini, yalnız sünnet niyyet ederek kılmalıdır.Dört mezhebin fıkh bilgilerinde mütehassıs olan seyyid Abdülhakîm Efendi “rahmetullahi aleyh” buyurdu ki, (Tenbellikle nemâz kılmıyanlar, senelerce kazâ borcu olanlar, nemâza başladıkları zemân, sünnetleri kılarken, o vaktin ilk kazâya kalmış kazâ nemâzı için de niyyet ederek kılmalıdır. Bunların, sünnetleri kazâ nemâzı için de niyyet ederek kılması, dört mezhebde de lâzımdır. Hanefî mezhebinde, bir farz nemâzı özrsüz kazâya bırakmak ekber-i kebâirdir. Bu çok büyük günâh, her nemâz kılacak kadar boş zemân geçince, bir misli artmakdadır. Çünki, nemâzı hemen kazâ etmek de farzdır. Hesâba, sayıya sığmıyan bu müdhiş günâhdan ve azâbından kurtulmak için, sabâh nemâzından başka dört vakt nemâzın sünnetlerini ve Cum’a nemâzlarının ilk, son ve vakt sünnetlerini kılarken, kılınmamış farz nemâzını da ve yatsının son sünnetini kılarken, üç rek’at vitr nemâzını da kazâ etmeğe niyyet ederek kılmalıdır. Böyle olduğunu isbât eden delîller, Hanefî âlimlerinin kitâblarında pek çokdur.

Farz nemâzı terk etmek büyük günâhdır. Hemen tevbe etmek lâzımdır. Tevbeyi [ya’nî kazâ kılmağı] gecikdirmek dahâ büyük günâhdır. Bu büyük günâh, kazâ kılacak kadar zemân, ya’nî 6 dakîka geçince, bir misli artar. Kazâ etmeği gecikdirince de, tevbe farz olur. Kazâya kalan bir nemâzın ilk kazâsı kılınınca, bu nemâzın kazâlarını gecikdirmek günâhlarının hepsi afv olur. Bunun için, kazâyı bir an evvel kılarak, kazâ borcunu bitirmek lâzımdır.

FARZLAR VE SÜNNETLER: [Başkasının malını gizli olarak almağa (Sirkat) çalmak denir. Zorlayarak, aldatarak, görerek almağa (Gasb) yağma denir. İkisi de harâmdır. Her iki malı sâhibinin kullanmasına mâni’ oluyor ki, bunun günâhı, sâhibine ödeyinceye kadar devâm ediyor. Bu günâha ayrıca hergün tevbe etmek lâzımdır. Farzı vaktinde yapmayıp, nâfile ibâdetleri yapanın, bu nâfileleri kabûl olmaz. Çünki, bu kimse, Allahü teâlânın emrini yapmayıp, kendi nefsinin arzûlarını yapmakdadır. Zekât vermeyince, fakîrin hakkı gasb edilmiş oluyor. Zekât vermiyen zengin, binlerce fakîrin hakkını gasb etmiş olduğu için ve Allahü teâlânın emrini yapmadığı için, bunun bütün hayrâtı, hasenâtı kabûl olmuyor. Borcunu ödemiyen de, böyle haklar altında kalmakdadır.

Nemâz kılmak, insanın Allahü teâlâya olan borcudur. Bir farzı vaktinde kılmamak, bu hakkı ve nemâzda müslimânlara yapılan düâ hakkını ödememek oluyor. Bunu kazâ edinciye kadar nâfile nemâzları, sünnetleri kabûl olmuyor. Nemâzı kazâya bırakmak büyük günâhdır. Bir nemâzın kazâsını kılmayan seksen hukbe yanacakdır. Her altı dakîka geçince, bu azâb bir misli artmakdadır. Bir sâatde on kerre, günde ikiyüzkırk kerre birer misli artmakdadır. Kazâ nemâzlarının cezâları, ilk günü seksen hukbe iken, sonraki günlerde, altı dakîkada bir misli artıyor. Her erkek oniki yaşından, her kadın dokuz yaşından i’tibâren, nemâz kılmağa başlayıncaya kadar geçen seneler adedince sene, sünnetler yerine kazâ kılmalıdır. Nemâzı kılmamak, büyük günâh olduğu gibi, kazâ kılmamak dahâ büyük günâh oluyor ve bu günâh her gün devâm ediyor. Nemâzı kazâya bırakanın tevbe etmesi lâzım olduğu gibi, kazâyı da kılmadığı için, her nemâz kılacak kadar zemânda, [ya’nî her 6 dakîkada] ayrıca tevbe etmesi lâzımdır. Kazâ kılmamağa tevbe etmek için, kazâyı da kılması lâzımdır. Bunun için, çok kazâsı olanın, her nemâzı kılarken, sünnetler yerine birinci kazâyı kılması lâzımdır. Çünki, kazâ nemâzını kılmadan, bunun sünnetleri kabûl olmamakdadır. Sünnet yerine kazâ kılarken, bu sünneti de kılmış olmakdadır.

Bir nemâzın bir kazâsını kılmıyan, nemâz kılacak kadar zemânlar geçince, [ya’nî her 6 dakîkada] günâhı evvelkinin artarak, milyonlarca kazâ borcu hâsıl oluyor. Böyle kimse, birinci kazâyı kılınca, bu günâhların hepsi afv oluyor. Kazâ nemâzı kılmanın ehemmiyyetini iyi anlamalıdır. Îmânsız ölene âhıretde hiç merhamet edilmiyecek, Cehennemde sonsuz yanacakdır. Büyük günâh işleyip de tevbesiz ölen müslimân, şefâ’at ile veyâ islâmiyyeti yaydığı için afv edilecekdir. Çünki, hadîs-i şerîfde (Allahü teâlânın en çok sevdiği amel, hubb-i fillah ve buğd-ı fillahdır) buyuruldu. Ehl-i sünnet âlimlerini ve Evliyâyı seven mü’min, bu hadîs-i şerîfin müjdesine kavuşacakdır. (Unutulmuş sünnetimi meydâna çıkarana yüz şehîd sevâbı vardır) hadîsindeki müjdeye kavuşmak için de, Ehl-i sünnet kitâblarını satarak, Muhammed aleyhisselâmın bildirdiği islâmiyyeti yaymağa çalışmak lâzımdır.İstanbuldaki (Hakîkat Kitâbevi)nin neşr etdiği kitâbların hepsini Ehl-i sünnet âlimleri yazmışdır.]

Sünnetleri kazâ niyyetiyle de kılmak için, öğle nemâzının ilk dört rek’at sünnetini kılarken, ilk kazâya kalmış öğlenin farzını niyyet ederek, kazâ da kılmalıdır.Öğlenin son sünnetini kılarken, ilk kazâya kalmış sabâh nemâzının farzını da niyyet ederek, kazâ kılmalıdır. İkindinin sünnetini kılarken, ikindi nemâzının farzını niyyet ederek, kazâ da kılmalıdır. Akşamın sünnetini kılarken, üç rek’at akşam nemâzının farzını niyyet ederek, kazâ da kılmalıdır. Yatsının ilk sünnetini kılarken, yatsı farzını ve son sünnetini kılarken de, ilk kazâya kalmış vitri niyyet ederek üç rek’at olarak, kazâ da etmelidir. Böylece her gün bir günlük kazâ ödenir. Terâvîh nemâzlarını kılarken de, kazâ kılmağa da niyyet ederek, kazâ da kılmalıdır. Kaç senelik kazâ nemâzı varsa, buna, o kadar sene devâm etmelidir. Kazâlar bitince, yalnız sünnetleri kılmağa başlamalıdır). [63. cü maddeye bakınız!]

[Terâvîh yerine, evinde kazâ nemâzı da kılmalıdır. Çünki, farzları özrsüz kılmıyanın, sünnetlerine sevâb verilemiyeceği, kitâblarda yazılıdır. Mahalle mescidinde veyâ evde, cemâ’at ile terâvîh kılındığı zemân, kazâ borcu olan veyâ imâmın nemâzının sahîh olduğuna güvenmiyen kimse, nemâza yeni başlıyan gençlere önayak olup, onları nemâza alışdırmak ve dedikodu, fitne çıkmasını önlemek için, cemâ’at ile terâvîh kılar. Fekat, bu imâma uymağa niyyet etmez. Niyyet etmiş görünür. Kendisi kazâ da kılar. İmâm efendi, iki rek’atda bir selâm veriyorsa, sabâh nemâzı farzlarını, dört rek’atda bir selâm veriyorsa, diğer farzları kazâ etmeğe de niyyet eder. Kazâ nemâzına da niyyet edince, imâmın hareketlerine uyamaz ise, yalnız terâvîh kılmağa niyyet ederek böyle imâma da uyar.]

Bildirilen iki özr ile ve unutarak veyâ uyku sebebi ile kılamayıp, fevt olan nemâzların sayısı pek az olup, bir günde kazâ edilebilir. Sünnetleri kazâ niyyeti ile de kılmak lâzım olmaz. Özr ile kaçırılması günâh olmadığı için, kazâ edilmesini, sünnetleri kılacak kadar gecikdirmek de, günâhın başlamasına sebeb olmaz.

Özrsüz, tenbellikle farz nemâzı vaktinde kılmamak, büyük günâhdır. Bir büyük günâhı afv etdirmek için tevbe etmek lâzımdır. Tevbenin sahîh olması için dört şart vardır. Bunlar, pişmân olup, günâha devâm etmemek, bir dahâ yapmamağa karâr vermek, afv olması için düâ ve istigfâr etmek, Allah ve kul haklarını ödemekdir. Bu dört şartdan biri yapılmazsa, günâh afv olmaz. Böyle kimselerin, hergün dört vakt nemâzın sünnetlerini de kazâ niyyeti ile kılıp, Allahü teâlânın hakkını bir ân önce ödemeleri lâzımdır. Bunların üçüncü ve dördüncü rek’atlerinde zamm-ı sûre okumazlar.

(İmdâd)da ve (İbni Âbidîn), dörtyüzellinci sahîfesinde, (Vâcibi gecikdirmemek için sünnet terk edilir) buyuruyor. Üçyüzonaltıncı sahîfesinde de böyle buyurdukdan sonra, (Cemâ’at ile nemâz kılarken farz olan hareketlerde, imâma tâbi’ olmak, farzdır. Vâciblerde vâcibdir. Sünnetlerde tâbi’ olmak sünnetdir. Tâbi’ olmak, imâmla berâber veyâ sonra yapmak veyâ önce başlayınca, imâmı beklemek demekdir. Meselâ, rükü’a imâmla berâber eğilmek veyâ sonra eğilip, ona rükü’da yetişmek veyâ imâm rükü’dan kalkdıkdan sonra eğilmek veyâ imâmdan önce eğilip kalkdıkdan sonra tekrâr imâmla birlikde veyâ ondan sonra eğilmek, imâma tâbi’ olmak demekdir. Tekrâr eğilmezse, tâbi’ olmamış, farzı terk etmiş olur ve nemâzı bozulur. Farz ve vâciblerde, imâmla berâber hareket etmek, ayrıca vâcibdir. Bir kimse, rükü’ tesbîhini üç kerre okumadan, imâm rükü’dan kalkarsa, tesbîhi temâmlamayıp, imâmla berâber kalkması vâcibdir. Vâcibi gecikdirmemek için sünnet terk edilir) diyor. Vâcibi gecikdirmemek için tesbîhi temâmlamayıp bu sünneti terk etmek lâzım oluyor. Nemâz içindeki sünnetler, nemâz dışındaki her sünnetden dahâ kuvvetlidir. Meselâ, Kur’ân-ı kerîm okumak sünnetdir ve sevâbı çokdur. Fekat nemâz içinde okunan Kur’ân-ı kerîmin sevâbı dahâ çok olduğu hadîs-i şerîfde bildirilmişdir. Bu hadîs-i şerîf, senedleri ile birlikde, (Hazînet-ül-esrâr)ın yirmiikinci sahîfesinde yazılıdır. O hâlde, özrsüz terk edilen nemâzların kazâlarını kılarak, büyük günâhdan kurtulmak için, sünnetlerin terk edilmesi lâzım geldiği, buradan da anlaşılmakdadır. Böyle olmakla berâber, sünnetleri kazâ niyyetiyle de kılan kimse, sünnetleri terk etmiş olmaz.Yetmişinci maddede, cemâ’at ile nemâzı anlatırken bildirdiğimiz gibi, imâm sabâh nemâzını kıldırmağa başlarken gelen kimse, câmi’in dışında veyâ içerde, direk arkasında sünneti kılar. Sonra imâma uyar. Böyle, cemâ’atden ayrı bir yer bulamazsa, sünneti cemâ’atin arkasında kılmaz. Hemen imâma uyar. Çünki, cemâ’at ile nemâz kılınırken, yalnız olarak nemâza başlamak mekrûhdur. Mekrûh işlememek için, sabâh sünneti terk edilir. (Dürr-ül-muhtâr)ın bu yazısına göre de, sünnetler yerine kazâ kılmak lâzımdır. Mekrûhdan kurtulmak için, en kuvvetli sabâh sünneti bile terk edilince, harâmdan kurtulmak için, sünnet elbette terk edilir. Çünki, sünnet yerine kılınan kazâ nemâzı, insanı büyük günâhdan kurtarmakdadır.

Ba’zı kimseler ve hele, kendilerini din adamı tanıtdıran ba’zı din câhilleri, din büyüklerinin sözlerini değişdirmeğe kalkışıyor. Fekat, bir şey bilmedikleri için, i’tirâz olarak, hiçbir kitâba dayanmadan, akllarına geleni söylüyorlar. Kendilerini beğendikleri için, ulu orta fikrler yürütüyorlar. Meselâ, (Efendim, sünnet yerine farz kazâ edilmez. Ben, bunu kabûl edemem. Sâatlerce kahvede oturup, boş vakt geçireceğine, kazâlarını kılsın. Sünnetleri bırakmasın!) diyenler oluyor. Evet (kahvede sâatlerce oturmasın da, kazâlarını kılsın) sözü doğrudur. Fekat, (kazâlar için sünnetleri bırakmasın!) sözü doğru değildir. Kazâları kılmamak ve boş vakt geçirmek, büyük günâhdır. Amma, bu günâhları işleyenin, sünnetler yerine kazâ kılmamasını istemek, bu adamı üçüncü bir günâha sokmağı istemek olur. Meselâ kazâsı olup da kılmayan ve boş vakt geçiren bir kimsenin bu günâhlara girdiği için, ayrıca kumar oynamasını veyâ içki içmesini de istemek gibi olur. Büyüklerimizin (iyi bir işin hepsi yapılamazsa, hepsi de terk edilmemelidir) sözü meşhûrdur. O hâlde, nemâzlarını özrsüz olarak kılmamış olan kimse, büyük günâhdan kurtulmak için, sünnetler yerine kazâ kılmak fırsatını kaçırmamalıdır. Nitekim nemâz kılmayan, orucu da bırakmamalıdır.

(Tahtâvî) “rahmetullahi teâlâ aleyh”, aynı sahîfede diyor ki, (Sabâh nemâzının sünneti çok fazîletlidir. Bunu kılmak, hadîs-i şerîflerde çok medh edildi. Sevâbı çokdur. Fekat, sabâh sünnetini bile kılmıyan için, hiç cezâ bildirilmedi. Hâlbuki, sabâh farzını cemâ’at ile kılmayıp, yalnız kılanın Cehenneme gideceği bildirildi. Demek ki, cemâ’atin kıymeti, sabâh sünnetinden bile katkat üstündür.)

İbni Âbidîn diyor ki: (Bir kimse, imâma, sabâh nemâzının ikinci rek’atinde yetişirse, sünneti terk edip, imâma uyar. Çünki sünnet, cemâ’atden hâsıl olan yirmiyedi farz sevâbından birisine bile yetişemez). En kuvvetli olan sabâh sünneti, farzı cemâ’at ile kılabilmek için terk edilince, farz için elbette terk edilir. Farz borcu ile ölmemek için, sünnetleri kazâ niyyetiyle de kılmak lâzım olduğu buradan da anlaşılmakdadır.

Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri, 1313 [m. 1896] yılında Hindistânda basılan (Fütûh-ul gayb) kitâbının kırksekizinci makâlesinde diyor ki: Mü’minin, en önce farzları yapması lâzımdır. Farzlar bitdikden sonra, sünnetleri yapar. Ondan sonra, diğer nâfilelerle meşgûl olur. Farz borcu varken, sünnet ile meşgûl olmak, ahmaklıkdır. Farz borcu olanın sünnetleri kabûl olmaz. Alî ibni Ebî Tâlib “radıyallahü anh” bildiriyor: Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Üzerinde farz nemâzı borcu olan kimse, kazâsını kılmadan nâfile kılarsa, boş yere zahmet çekmiş olur. Bu kimse, kazâsını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile nemâzlarını kabûl etmez). Abdülkâdir-i Geylânînin yazdığı bu hadîs-i şerîfi şerh eden Hanefî mezhebi âlimlerinden Abdülhak-ı Dehlevî buyuruyor ki, (Bu haber, farz borcu olanların, sünnetlerinin ve nâfilelerinin kabûl olmıyacağını göstermekdedir. Sünnetlerin, farzları temâmlıyacağını biliyoruz. Bunun ma’nâsı, farzlar yapılırken, bunların kemâllerine sebeb olan birşey kaçırılırsa, sünnetler, kılınan farzın kemâl bulmasına sebeb olur. Farz borcu olanın kabûl edilmiyen sünnetleri bir işe yaramaz). (Fütûh-ul-gayb)ın bu şerhi fârisî olup, İstanbulda, Bâyezîd Devlet kütübhânesinde, 3866 numarada mevcûddur. İbni Âbidîn de, nâfile bahsinde buyuruyor ki, (Hadîs-i şerîfde, (Temâm yapılmamış olan nemâz, zekât ve başka farzlar, nâfileler ile temâmlanacakdır) buyuruldu. İmâm-ı Beyhekî, bu hadîs-i şerîf, yapılmış olan farzların içindeki sünnetler noksan kalırsa, nâfilelerle bu noksanların temâmlanacağını göstermekdedir.Yoksa, yapılmamış farzların yerine nâfilelerin geçeceğini bildirmiyor dedi. Çünki, başka bir hadîs-i şerîfde, (Bir kimse, nemâzını temâmlamadı ise, o nemâzın üzerine, temâmlanıncaya kadar, nâfile nemâzları eklenir) buyuruldu. Bu hadîs-i şerîf, nâfilelerin, terk edilmiş farzı değil, noksan olarak kılınmış farzı temâmlıyacağını göstermekdedir dedi. (İmdâd)ın (Tahtâvî) hâşiyesi ikiyüzkırkyedinci sahîfesinde de, bu hadîs-i şerîf zikr edilerek, sünnetlerin, kılınmış olan farzdaki kusûrları temâmlıyacağı bildirilmekdedir. İmâm-ı Gazâlî ve İbni Arabî gibi Hanefî mezhebinde olmıyan âlimler ise, nâfilelerin özr ile kaçırılan farzların yerine konacağını bildirmekdedir).

(Uyûn-ül-besâir)de diyor ki, İmâm-ı Beyhekî, sünnetler, kılınmış olan farzların içindeki sünnetlerin noksanlıklarını temâmlar buyurdu. Çünki sünnetlerden hiçbirisi, hiçbir zemân bir vâcib gibi olamaz. Hadîs-i kudsîde, (Bir kimse, kendisine farz yapdığım ibâdeti yapmakla bana yaklaşdığı gibi, hiçbirşeyle yaklaşamaz) buyuruldu. Üçüncü kısmda sonsöz sonuna bakınız!

Görülüyor ki, islâm âlimlerinin bir kısmına göre nâfileler, kılınmış olan farzların noksanlıklarını temâmlıyacakdır. Bir kısmı ise, özrle kaçırılmış olan farzların yerlerine de konacakdır buyuruyorlar. Fekat bu âlimler de, nemâzlarını tenbellikle kılmayıp, büyük günâh işlemiş olanların, bu hadîs-i şerîflerden istifâde edeceklerini bildirmemişlerdir. Çünki, nemâz kılmayanın nâfileleri kabûl olmaz ki, farzları temâmlamağa yarayabilsinler. Âlimlerin, bildirdiğimiz bu iki ayrı ictihâdını bırakıp da, bir üçüncüsünü söylemek, biz mukallidler için câiz değildir. Çünki, İbni Melek “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Menâr) şerhinde, (Müctehidlerin bir din bilgisi üzerindeki sözleri birbirine uymadığı zemân, sonra gelen âlimlerin, bu bilgiyi, müctehidlerin bildirmiş olduklarından başka dürlü anlatmalarının bâtıl olduğu, sözbirliği ile bildirilmişdir) diyor. Bu icmâ’a göre, nâfilelerin, tenbellikle kılınmamış farzların yerine konacağını söylemek boş lâf olur. Müctehidlerin sözlerini anlıyamıyan, yâhud anlasa da kıymet vermiyen (Mezhebsiz) kimse, aklına gelen herşeyi söyliyebilir.

(Merâkıl-felâh) ve (İmdâd-ül-fettâh)da, farz nemâzlardan sonra okunacak şeyleri anlatırken buyuruyor ki, (İmâm, farzdan sonra nâfile nemâz yoksa, farzı kılınca veyâ farzdan sonraki tetavvu’u kılınca, cemâ’ate karşı döner). (Dürr-ül-muhtâr)da (İmâmın nâfileyi, farz kıldığı yerde kılması mekrûhdur. Biraz solda kılmalıdır) diyor. Bu sözler ve (Hazînet-ül-esrâr) kitâbındaki açıklama, beş vakt nemâzda sünnet olarak kılınan nemâzların, nâfile olduklarını açıkca göstermekdedir.

Yine bu kitâbda ve (Tahtâvî) şerhinde diyor ki, (Bütün sünnetlere nâfile denir. Nâfile, farz ve vâcib olmıyan ibâdetler demekdir. Nâfile, yâ sünnet olur veyâ insanın kendiliğinden yapdığı ibâdet olur. Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Kıyâmetde, önce nemâzdan sorulacakdır. Nemâz doğru kılındı ise, kurtulacakdır. Nemâzı bozuk ise, işi kötü olacakdır. Farz nemâzında birşey noksan olursa, nâfileleri ile temâmlanacakdır). İnsanın derecesi ne kadar yüksek olursa olsun, kusûrsuz iş yapamaz. İşte nâfileler, kılınmış olan farzlarda olan kusûrları temâmlar).

Şernblâlî, (Dürer) hâşiyesinde diyor ki, (Nâfile nemâz deyince, sünnetler de anlaşılır. Kâdî imâm-ı Ebû Zeyd dedi ki, nâfile kılmak, farzdaki kusûrları temâmlamak için emr olundu. Bir kimse, farzı kusûrsuz kılabilirse, sünnetleri kılmadığı için buna birşey denemez). İbni Âbidîn, vitr nemâzını ve hayvan üstünde nâfile kılmağı anlatırken diyor ki, müekked ve gayr-ı müekked sünnetlerin hepsine nâfile denir.

(Cevhere)de (Hidâye)den alarak diyor ki, (Beş vakt nemâzın sünnetlerini özrsüz oturarak kılmak câizdir. Çünki bu sünnetler, nâfile nemâzdırlar). İbni Melek (Mecma’ul-bahreyn) şerhinde diyor ki, (Câmi’e gelen kimse, sabâh nemâzından başka nemâzların cemâ’at ile kılındığını görse, ilk sünnetini kılmayıp hemen cemâ’ate uyar. Çünki, farz için ikâmet okundukdan sonra, nâfile nemâz kılmak mekrûhdur. Sünnet kılarken, ikâmet okunursa, iki veyâ dört rek’ate temâmlayıp selâm verir ve imâma uyar. Sabâh veyâ akşam farzını kılarken okunursa, farzı kesip imâma uyar. Çünki, dahâ iyi şeklde kılmak için farz bozulur. Dahâ iyisini yapmak için câmi’i yıkmağa benzer. Cemâ’ate yetişmek için, sünneti bozmak ise böyle değildir).

(El-hikem-ül Atâiyye)de diyor ki, (İki işden, nefsine ağır geleni yap! Çünki, hak olan iş, nefse ağır gelirVâcibleri yapmakda gevşek davranıp, nâfile hayrâtı yapmağa çalışmak, nefsin hevâsına uymak alâmetlerindendir). Bu söz, İbni Teymiyyenin (Kazâ kılmak lâzım değildir) sözüne cevâbdır.

Kırkaltıncı maddede bildirildiği gibi, imâm-ı Rabbânî “rahmetullahi teâlâ aleyh” yirmidokuzuncu mektûbda buyuruyor ki, (Farz ibâdetin yanında nâfile ibâdetlerin hiç kıymeti yokdur. Deniz yanında, damla kadar bile değildirler. Mel’ûn şeytân, mü’minleri aldatarak, farzları küçük gösteriyor. [Kazâları kıldırtmıyor.] Nâfilelere yol gösteriyor. Zekât verdirmeyip, nâfile sadakaları güzel gösteriyor. Hâlbuki, zekât niyyeti ile fakîre bir altın vermek, yüzbin altın sadaka vermekden dahâ sevâbdır. Çünki zekât vermek, farzı yapmakdır. Zekât niyyeti olmadan verilenler ise, nâfile ibâdetdir). İkiyüzaltmışıncı mektûbda buyuruyor ki, (Nâfile ibâdetlerin farzlar yanındaki kıymeti, okyanus yanında bir damla su gibi bile değildir. Hattâ, nâfile ibâdetlerin sünnetler yanında değerleri de, yine böyledir. Böyle olmakla berâber, sünnetlerin farzlar yanındaki kıymeti de, deniz yanında bir damla su gibi bile değildir). İslâm âlimlerinin bütün bu yazılarından anlaşılıyor ki, nemâzlarını özrsüz kılmamış olanlar, bir an evvel kazâ edip, Cehennem azâbından kurtulma çârelerini aramalıdır. Hepsini kazâ etmeğe niyyet etdim diyerek, arada sırada kazâ etmek insanı Cehennemden kurtarmaz. İslâm âlimleri, islâmiyyeti bildirdiler. Kâfirlerin ve bid’at sâhiblerinin bölücü, bozuk sözlerine değil, Ehl-i sünnet âlimlerine uymak lâzımdır.

Abdülkâdir-i Geylânî “kaddesallahü sirrehül’azîz”, aynı makâlede buyuruyor ki, (Kazâ borcu olanın sünnet kılması, alacaklıya, borçlunun hediyye götürmesine benzer ki, elbette kabûl olmaz. Kazâ borcu varken sünnet kılan kimse, sultân da’vet etdiği hâlde, gitmeyip, onun hizmetçisi ile vakt geçiren kimse gibidir. Mü’min, bir tüccâra benzer. Farzlar, onun sermâyesi, nâfileler de kazancıdır. Sermâye kurtarılmadıkça, kazanç olamaz).

Gerek hadîs-i şerîfe, gerekse âlimlerin yazılarına dikkat edilirse, farz borcu olanın sünnetleri, nâfileleri kabûl olmaz buyurulmakdadır. Kabûl olmaz demek, sahîh olmaz demek değildir. Sahîh olur, fekat sevâbı, fâidesi olmaz demekdir. (Redd-ül-muhtâr), kurban bahsinde bunu güzel açıklamakdadır. (Bid’at işliyenin orucu, haccı, cihâdı kabûl olmaz) hadîs-i şerîfi, (Hadîka) ve (Berîka) kitâblarında açıklanırken, (Bunların ibâdetleri sahîh olur. Fekat sevâb verilmez) diyor. [Altmışüçüncü maddenin son sahîfesindeki hadîs-i şerîfe bakınız!].

Ba’zı kimseler diyor ki, (Sünnetleri kazâ niyyeti ile kılmak, Şâfi’î mezhebinde olur. Biz, Şâfi’î değiliz. Hanefîyiz). Bunlara, bu (Se’âdet-i ebediyye) kitâbını hâzırlıyanın da Hanefî mezhebinde olduğunu hâtırlatmak yerinde olacakdır. Farzı özrle fevt eden, kaçıran Şâfi’îler, bunu sünnet ile berâber kazâ eder. Hanefîler ise, yalnız fevt olan farzı kazâ eder. Terk edilen, tenbellikle kılınmıyan nemâz böyle değildir. Nemâzı terk eden Şâfi’înin ve Hanefînin, bunu hemen kazâ etmesi lâzımdır. Hemen kazâ etmezlerse, Şâfi’î mezhebinde, had cezâsı olarak katl olunur. Hanefîde ise, habs olunur. Kazâ kılıncıya kadar veyâ ölünciye kadar zındanda bırakılır. Şâfi’î âlimlerinden İbni Hacer-i Mekkî hazretleri, (Fetâvâ-i fıkhiyye)nin yüzseksendokuzuncu sahîfesinde buyuruyor ki, (Farz nemâzı özr ile kılmıyan kimse, bunu nâfileleri, ya’nî sünnetleri ile birlikde kazâ eder. Çünki, Şâfi’î mezhebinde beş vakt farzlarla birlikde kılınan nâfileleri, ya’nî sünnetleri kazâ etmek sünnetdir. Farzı özrsüz kılmamış ise, bunu kazâ etmeden önce hiçbir nâfile kılamaz. Çünki, farzı hemen kazâ etmesi lâzımdır. Sünnetleri kılmak için geçireceği zemân kadar, farzın kazâsını gecikdirmiş olur. Hemen kazâ etmeli demek, her zemânı kazâya sarf etmeli demekdir. Ya’nî, ancak kendinin ve bakması vâcib olanların nafakasını kazanacak kadar zemânı ayırıp, başka hiçbir sebeble kazâyı gecikdirmesi câiz değildir. Gecikdirmesi günâh olur). Görülüyor ki, özrsüz terk edilen nemâzları, Şâfi’îde de, Hanefîde olduğu gibi acele kazâ etmek lâzımdır. İki mezheb arasında fark yokdur. Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilen şeylerde mezhebler birbirlerinden ayrılmaz. Açık bildirilmeyip, ictihâd ile meydâna çıkarılan şeylerde ayrılabilir.Farz borcu olanların nâfilelerinin kabûl olmıyacağı, hazret-i Alînin haber verdiği hadîs-i şerîfde açıkca bildirilmişdir. (Nâfile) kelimesi, farz kelimesi yanında söylenince müekked sünnetler de dâhildir. Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin sözü, bunu gösterdiği gibi, Hanefî âlimlerinin kitâblarında, meselâ (Halebîyi kebîr)de açıkca yazılıdır.

Ba’zı kimseler de, (Sünnetler yerine kazâ kılınmaz. Çünki, kazâ her vakt kılınabilir. Fekat, sünnet telâfî edilemez. Sünnet yerine kazâ kılınır demek, sünnetin ehemmiyyetini anlıyamıyanların sözüdür) diyor. Kazâ her zemân kılınabilir diyerek, terk edilen nemâzların kazâlarını gecikdirmek yanlışdır. Çünki, kazâ kılmağı gecikdirmek de, büyük günâhdır. Terk edilmiş sünnetlerin telâfîsi emr olunmadı ki, telâfîsinin mümkin olup olmadığı söz konusu olabilsin! İbni Âbidîn dörtyüzotuzüçüncü sahîfede buyuruyor ki, (Vâcib, islâmiyyetin bildirdiği özrlerle terk edilir. O hâlde, sünnet, islâmiyyetin bildirdiği özrlerle elbette terk edilir).

(Merâkıl-felâh) kitâbında ve bunu açıklıyan (Tahtâvî) “rahmetullahi teâlâ aleyh” diyor ki, (Sabâh nemâzının farzından sonra, güneş doğuncaya kadar nâfile nemâz kılmak, tahrîmen mekrûhdur. Sabâh nemâzının sünnetini önceden kılmamış ise, bunu kılmak da, bu yasağın içindedir. Çünki bu vakt, yalnız farz kılmak için ayrılmışdır. Ya’nî, farzdan sonra güneş doğuncaya kadar, nemâz kılmayan, hep farz kılmış sayılmakdadır. Bu ise, sabâh sünneti bile olsa, nâfile kılmakdan dahâ efdaldir. Fekat, bu zemân içinde kazâ kılmak mekrûh olmaz. Çünki, hükmen farz kılmış sayılmak, sünnetden efdaldir. Kazâ kılmak ise, hakîkî farz kılmak olup, bundan dahâ çok efdaldir). Sünnetlerin, nâfile nemâz demek olduğu buradan da anlaşılmakdadır. Sünnetlerin nâfile nemâz oldukları, bunun için, özrsüz olarak hayvan üzerinde kılınabilecekleri (Cevhere)de de açıkca yazılıdır.

Aynı sahîfede, (Nemâz vakti daraldığı zemân, nâfile kılmak tahrîmen mekrûhdur. Çünki, farzın vaktini kaçırmağa sebeb olur. Lâzım olmıyan nemâzı kılarak, lâzım olan nemâzı kaçırmış olur ki, aklı olanın yapacağı iş değildir. Güneş doğarken ve tepede iken ve batarken de, nâfile kılmak böyledir. Bu nâfileler, beş vakt nemâzın sünnetleri ise de, yine böyledir) diyorlar. (Hadîka)da yüzkırkdokuzuncu sahîfede diyor ki, (Nemâz vakti daraldığı zemân, farzdan evvelki sünneti kılmak, farzın kazâya kalmasına sebeb olursa, bu sünneti kılmak harâm olur). Dil âfetlerini anlatırken buyuruyor ki, (Farz olmıyan birşeyi yapmak için farzı terk etmek câiz değildir).

Birçok Hanefî kitâblarında, meselâ (Dürr-ül-muhtâr), (İbni Âbidîn), (Mültekâ) şerhi olan (Dürr-ül-müntekâ) ve (Ni’met-i İslâm) kitâblarında diyor ki, (Bir hâkim, vazîfesini yapmak için ve bir talebe din dersini kaçırmamak için, sabâh nemâzından başka nemâzların sünnetlerini terk edebilir). Hâkimin vazîfesi, farz-ı ayn olmadığı hâlde, sünnetleri terk etmek için özr sayılınca, birikmiş kazâları ödemek, farz-ı ayn iken ve cezâsı pek şiddetli iken, bunları ödemek özr olmaz mı?

Sünnetleri ve ba’zı nâfileleri kılanlar için, çok sevâb vardır. Fekat bu sevâblar, kazâsı olmıyanlar içindir. Sevâbları çok diye, nâfilelere devâm edip, kazâları, vakt buldukça kılmak, doğru değildir. (Rûh-ul-beyân) tefsîrinde, En’âm sûresinin, yüzaltmışbeşinci âyetinde diyor ki, (Allahü teâlâ kullarını iyi iş yapmağa teşvîk için, çok sevâb va’d etdi. Çok sevâb verileceğinin bildirilmiş olması, bunların emr olunan, fekat sevâblarının çok olduğu bildirilmiyen ibâdetlerden dahâ efdal olduklarını göstermez. Âlimler sözbirliği ile bildirdiler ki, farzlar, vâciblerden ve sünnetlerden dahâ efdaldir ve sevâbları dahâ çokdur. Nâfile ibâdetler, yapılmamış farzların yerine geçemez. Nâfile yapmakla farz borcu ödenilemez. Câhiller farzı bırakıp nâfile ibâdet yapıyorlar. Nâfilelerin sevâbları çok diyerek, böylece farz borcundan kurtulacaklarını sanıyorlar. Böyle söylemeleri islâmiyyete uygun değildir). Zerkânî, (Mevâhib) şerhinde diyor ki, (Sünnet yerine farz yapan kazanır.Farz yerine sünnet yapan aldanır). (Nûr-ül-îzâh)ın, (Tahtâvî) hâşiyesinin ikiyüzonikinci sahîfesinde diyor ki, (Kâdîhân) buyurdu ki, farzdan önce sünnet kılmak, şeytânın ümmîdini kırmak, onu üzmek için emr olundu. Şeytân, Allahü teâlânın emr etmediği sünnetlerde bile, insanı aldatamıyorum, emr etdiği farzlarda hiç aldatamam diye üzülür. Böyle olduğu, (Dürr-ül-muhtâr)da ve (Redd-ül-muhtâr)da da yazılıdır.

İstanbulda, Süleymâniyye umûmî kütübhânesinde, Es’ad efendi “rahmetullahi teâlâ aleyh” kısmında [1037] numaralı ve Yahyâ Tevfîk efendi kısmında [1463] numaralı (Nevâdir-i fıkhiyye fî mezheb-il-eimmet-il hanefiyye) ismindeki kitâbı yazan, Kudüs kâdîsı Muhammed Sâdık efendi, fâite nemâzların kazâ edilmesini anlatırken buyuruyor ki, (Büyük âlim İbni Nüceyme soruldu ki, bir kimsenin kazâya kalmış nemâzları olsa, sabâh, öğle, ikindi, akşam ve yatsının sünnetlerini, bu nemâzların kazâlarına niyyet ederek kılsa, bu kimse sünnetleri terk etmiş olur mu?)

Cevâbında, (Sünnetleri terk etmiş olmaz. Çünki, beş vakt nemâzın sünnetlerini kılmakdan maksad, o vakt içinde, farzdan başka bir nemâz dahâ kılmakdır. Şeytân, insana hiç nemâz kıldırmamak ister. Farzdan başka bir nemâz dahâ kılarak, şeytâna inâd edilmiş, rezîl edilmiş olur. (Nevâdir)de diyor ki, sünnet yerine kazâ kılmakla, sünnet de yerine getirilmiş olur. Kazâ borcu olanların, her nemâz vakti, o vaktin farzından başka nemâz kılarak, sünneti yerine getirmek için, kazâ kılması lâzımdır. Çünki çok kimse, kazâ kılmayıp, sünnetleri kılıyor. Bunlar Cehenneme gidecekdir. Hâlbuki, sünnetlerin yerine kazâ kılan, Cehennemden kurtulur) buyurdu.

İbni Nüceym “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Eşbâh)da buyuruyor ki, (Yasaklardan, zararlardan kaçmak, iyi, fâideli şeyleri yapmakdan dahâ önce gelir. Hadîs-i şerîfde, (Emrlerimi gücünüz yetdiği kadar yapınız. Yasak etdiklerimden sakınınız!) buyuruldu. Başka bir hadîs-i şerîfde, (Yasak edilmiş şeyin zerresini yapmamak, bütün insanların ve cinnin ibâdetlerinden dahâ çok sevâbdır) buyuruldu. Bunun için, meşakkat olunca vâcib terk edilir. Fekat yasakları, hele büyük günâhları yapmağa hiç izn yokdur). İbni Âbidîn istincâyı anlatırken diyor ki, (Avret yerini açmadan necâseti temizlemek mümkin olmazsa, nemâzı, öyle kılar. Çünki, temizlemek emrdir. Açmak yasakdır. Günâhdan kurtulmak önce gelir. Sünnet emrden de sonra gelir. Sünnet, sevâb kazanmak için yapılır. Mekrûh olan birşeyi işliyerek de sünnet yapılmaz. Fekat farz yapılır, borc ödenmiş olur. Meselâ başkasının suyu ile abdest almak, mekrûh ise de, farz olan tahâret hâsıl olur. Abdestsiz olan, başkasının suyu ile abdest alınca, sünnet sevâbı hâsıl olmaz). Buradan da anlaşılıyor ki, kazâ kılıp büyük günâhdan kurtulmak, sünnet kılmakdan önce gelmekdedir.

İmâm-ı Rabbânî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, yüzyirmiüçüncü mektûbunda diyor ki, (Hadîs-i şerîfde, (Bir insanın mâ-lâ-ya’nî ile vakt geçirmesi, Allahü teâlânın, onu sevmediğinin alâmetidir) buyuruldu. Mâ-lâ-ya’nî, fâidesiz iş demekdir. Bir farzı yapmayıp, bunun yerine, nâfile ibâdet [sünnet] yapmak, mâ-lâ-ya’nî ile vakt geçirmek olur). İkiyüzaltmışıncı mektûbda buyuruyor ki, (Nâfilelerin farz yanındaki kıymeti, bir damlanın, deniz yanındaki kıymeti kadar bile değildir. Sünnetin farz yanındaki kıymeti de böyledir). Birinci kısm, birinci maddeye bakınız!

(Dürr-ül-muhtâr)ın dörtyüzellisekizinci sahîfesinde, (Nâfile kılmak istiyen, önce nemâz kılmağı adamalı, sonra, nâfile yerine, bu adak nemâzı kılmalıdır. Nâfileleri adak yapmaksızın kılmalıdır diyenler de oldu. Sünnet nemâzları nezr etdikden sonra kılan, bu sünnetleri kılmış olur) diyor. İbni Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh” bu satırları açıklarken, (Nemâzları nezr etmeden kılmalı diyenler, şarta bağlıyarak adak yapmamalı demişlerdir. Çünki, şart edilen şey, ibâdete karşılık yapılmış olur. Hadîs-i şerîf, Allahü teâlâ hastamı iyi ederse, Allah için şu ibâdetimi yapayım gibi şarta bağlanan nezri yasaklıyor. İbâdetleri şarta bağlı olmıyarak nezr etmek böyle değildir.Nezr edilen nemâzı kılmak vâcib olduğu için, vâcib sevâbı hâsıl olur. Sünnet yerine, nezr olunan nemâz kılınınca, sünnet de kılınmış olur) diyor. Sünnetleri önceden nezr edip de, nezr olarak kılmak dahâ iyi olduğu (Halebî)de ve (Tahtâvî)nin (Merâkıl-felâh) hâşiyesinde, nâfile nemâzlar sonunda yazılıdır. Böylece, öğle sünnetini kılmadan önce (Dört rek’at nemâz kılmak nezrim olsun) dese, sonra adak nemâzı olarak niyyet edip, kılsa, hem vâcib sevâbı kazanır, hem de öğle nemâzının sünnetini kılmış olur. Kulun, kendine vâcib etdiği nemâzı kılması ile, sünnet terk edilmiş olmayınca, Allahü teâlânın farz etdiği kazâ nemâzı kılınınca, sünnet elbette terk edilmiş olmaz. Hem kazâ kılınmış olur, hem de sünnet kılınmış olur. Çünki, farz nemâzları tenbellikle terk etmek büyük günâhdır. Her günâha hemen tevbe etmek farzdır. Otuzbirinci maddenin sondan üçüncü sahîfesini okuyunuz!

Sünnet kılarken, kazâ nemâzı için niyyet edilmez diyenlere, sebebini sorunca, hiçbir kıymetli kitâb gösteremiyorlar. Yalnız, (İbni Âbidîn)de, (Halebî)de ve (Tahtâvî)nin (İmdâd) şerhinde, (Fevt olmuş nemâzların kazâlarını acele kılmak lâzımdır. Fevt olmuş nemâzların kazâlarını kılmak, nâfile kılmakdan dahâ iyi ve önemli ise de, beş vakt nemâzın sünnetlerini ve hadîs-i şerîfde övülmüş olan Duhâ, Tesbîh, Tehıyyet-ül-mescid ve ikindiden önce dört rek’at ve akşamdan sonra altı rek’at sünnet gibi belli nemâzları kılmak böyle değildir. Bunları nâfile niyyeti ile kılmalıdır) yazılıdır, diyorlar. Bu yazılar, beş vakt nemâzın farzlarını fevt eden, ya’nî elinde olmıyarak özr ile kaçırmış olanlar içindir. Böyle, kaçırılmış farzların kazâlarını sünnet yerine kılmamalı, ayrıca kılmalı denilmekdedir. Biz de böyle söylüyoruz. Özr ile kaçırılan birkaç vakt farzların kazâlarını, sünnetler yerine kılmağa lüzûm yokdur diyoruz. Çünki, nemâzları özr ile kazâya bırakmak suç, günâh olmadığı gibi, bunların kazâlarını, sünnetleri kılacak kadar gecikdirmek de suç olmaz diyoruz. Fekat, nemâzı özr ile kılamamak [fevt etmek] başkadır. Bile bile tenbellikle kılmamak [terk etmek] başkadır. Birincisi, hiç günâh değildir. İkincisi, büyük günâhdır. İkisini birbirine karışdırmak pek yanlışdır. Özr ile kaçırılan farzların, sünnetler yerine kılınmıyacağını kitâblarda görerek, tenbellikle terk edilmiş farzların da, sünnetler yerine kılınamıyacağını sanmak ve onu buna delîl, sened göstermeğe kalkışmak, bir ilm adamına yakışacak şey değildir. Hanefî kitâblarının bu yazısı, (Farzları tenbellikle kılmayıp, büyük günâha girmiş olanlar, sünnetleri kazâ niyyeti ile kılamaz) demiyor. Bundan başka, sünnetlerin nâfile nemâz olduklarını, nâfile niyyeti ile kılınacaklarını bildiriyor. (Cevhere)de diyor ki, Hanefî fıkh kitâbları (Fâite nemâzların kazâsı) diyor. (Terk edilmiş nemâzların kazâsı) demiyor. Çünki, müslimân nemâzını bilerek terk etmez. Gaflet, uyku ve unutmak gibi özrle fevt eder. Bu ikisini birbiri ile karışdırmamalıdır.

Farzların ehemmiyyeti Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmişdir. Meselâ, fârisî (Tergîb-üs-salât) kitâbının müellifi “rahmetullahi teâlâ aleyh” altıncı sahîfesinde diyor ki, (Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (İki farz nemâzı bir araya getirmek, büyük günâhlardandır). Ya’nî, bir nemâzı vaktinde kılmayıp, vaktinden sonra kılmak, ekber-i kebâirdir, en büyük günâhdır. Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Bir nemâzı, vakti çıkdıkdan sonra kılan kimseyi, Allahü teâlâ, seksen hukbe Cehennemde bırakacakdır). Bir nemâzı, vaktinden sonra kılmanın cezâsı bu olursa, hiç kılmıyanın cezâsını düşünmeli).

(Umdet-ül-islâm) kitâbı, Süleymâniyye kütübhânesi, Muhammed Es’ad efendi kısmında vardır. m. 1989 da Hakîkat Kitâbevi tarafından (Menâhic-ül ibâd) kitâbı ile birlikde basdırılmışdır. Bu kitâbda buyuruyor ki, Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Nemâz dînin direğidir. Nemâz kılan, dînini doğrultmuş olur. Nemâz kılmıyan, dînini yıkmış olur). Bir hadîs-i şerîfde buyurdu ki, (Kıyâmet günü, îmândan sonra, ilk süâl nemâzdan olacakdır). Allahü teâlâ buyuracak ki, (Ey kulum, nemâz hesâbının altından kalkarsan, kurtuluş senindir. Öteki hesâbları kolaylaşdırırım!). Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Bir nemâzı, bilerek, özrsüz kılmıyan kimse, seksen hukbe Cehennemde kalacakdır!). Bir hukbe seksen senedir ve bir âhıret günü, bin dünyâ senesi kadar uzundur.Bir farzı özrsüz kılmıyan, seksen kerre üçyüzaltmış bin sene Cehennemde yanacakdır. [(Medâric-ün-nübüvve) beşyüzonuncu ve (Ma’rifetnâme)nin yüzonsekizinci sahîfelerinde diyor ki, (Böyle meşhûr misâlleri söylemek, sayı bildirmek için değil, sayının çokluğunu ve ehemmiyyetini göstermek içindir).] O hâlde, nemâzı özrsüz, tenbellikle kılmıyanlara yazıklar olsun! Âlimlerimiz, sözbirliği ile diyor ki, (Nemâz kılmıyanın şâhidliği kabûl olmaz. Çünki, nemâz kılmıyan fâsıkdır. Farz nemâzlar, mü’minin Allahü teâlâya karşı olan borcudur. Vaktinde kılmadıkca borcdan kurtulamaz). (Akîdetünnecâh) kitâbında diyor ki, (Bir kimse, tevbe-i nasûh yaparsa, günâhları afv olur. Nemâzlarını kazâ etmedikce, yalnız tevbe ile afv olmaz. Kazâ etdikden sonra tevbe ederse, afv olması ümmîd edilir).

İbni Nüceym Zeyn-ül-Âbidîn, (Kebâir ve segâir) kitâbında buyuruyor ki, (Farz nemâzları [yanlış takvîmlere uyarak] vakti girmeden önce kılmak ve vakti çıkdıkdan sonra kılmak büyük günâhdır. Büyük günâh, ancak tevbe etmekle afv olur. Küçük günâhları afv etdirecek şeyler çokdur. Tevbe ederken, kılmadığı nemâzları kazâ etmesi lâzımdır. Kabûl olan hac, büyük günâhları temizler diyen âlimler, nemâzları kazâ etmek lâzım olmaz dememişlerdir. Nemâzı vaktinden sonraya özrsüz gecikdirmek günâhı afv olur demişlerdir. Ayrıca kazâ etmek lâzımdır. Kazâ etmeğe gücü varken kazâ etmezse, ayrıca büyük bir günâh dahâ işlemiş olur). Hanefîde iftitâh tekbîrini vakt çıkmadan alan, şâfi’îde ve mâlikîde bir rek’ati vakt çıkmadan kılan, nemâzını vaktinde kılmış olur. Nemâzın hepsi vakt içinde temâm olmazsa, küçük günâh olur.

(Dürr-ül-müntekâ)da buyuruyor ki, (Nemâzı vazîfe tanımıyan, farz olduğuna inanmıyan kâfir olur. Mürted ve kâfir memleketinde îmâna gelenler, nemâzın farz olduğunu işitinceye kadar, kılmadıkları nemâzları kazâ etmez).

İbni Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh”, nemâzın niyyetini anlatırken ve (Fetâvâ-i kübrâ) kitâbı, yirmialtıncı sahîfede buyuruyor ki, (Bir kimse, senelerce nemâz kılsa, fekat hangileri ilk ve son sünnet olduğunu bilmese, hepsini, farz niyyet ederek kılsa, hepsi kabûl olur. Çünki, sünnetlere, farz diye niyyet edilirse, sünnet kabûl olur). Her nemâz vaktinde ilk kıldığı, farz olur. Sonra kıldıkları sünnet olur. (Halebî-yi sagîr)de diyor ki, (Senelerce kılmış olduğu nemâzlarda [ya’nî oniki şartından herhangisinde] noksanı olduğunu anlıyan kimsenin, bu nemâzların hepsini kazâ etmesi iyi olur. Noksanı yok ise, bunları kazâ etmesi, mekrûh olur veyâ olmaz denildi. Mekrûh olmaz diyenler de, bu kazâları, sabâh ve ikindi nemâzlarından sonra kılmamalıdır. Çünki, [kazâsı yok ise], hep nâfile olurlar dedi).

(Eşbâh)da buyuruyor ki, (Beş vakt nemâzın ilk ve son sünnetlerini, ya’nî müekked sünnetleri kılarken, sünnet olduğuna niyyet etmek lüzûmunda sahîh olan, güvenilen fetvâ, şart olmadığını göstermekdedir. Revâtib sünnetler, nâfile niyyeti ile veyâ yalnız nemâza niyyet ederek sahîh olur. Ya’nî o vaktin sünneti olur. Ayrıca sünnet diye niyyet etmeğe lüzûm yokdur. İmâm-ı Zeyla’î de “rahmetullahi teâlâ aleyh”, böyle buyurmuşdur. Meselâ fecr doğmadan, teheccüd niyyeti ile, iki rek’at kılınca, fecrin başlamış olduğu, sonradan anlaşılsa, bu nemâz, sabâh sünneti yerine geçer. Ayrıca sabâh sünneti kılmak lâzım olmaz. Öğlenin farzında dördüncü rek’atde oturdukdan sonra unutarak beşinci rek’ate kalksa, altıncı rek’ati de kılıp selâm verir. İki rek’ati nâfile olur. Bu iki rek’atin son sünnet olmaması, sünnet olarak niyyet edilmediği için olmayıp, sünnete ayrı bir tekbîrle başlamadığı içindir. Terâvîhde de, terâvîh olduğuna niyyet etmek şart olmadığı haberi sağlamdır. Bunun gibi, kazâya kalmış öğle nemâzı olmıyan kimse, Cum’a nemâzından sonra kıldığı dört rek’ate (Vaktine yetişip kılmamış olduğum son öğleyi kılmağa) niyyet etse, sonra Cum’a nemâzının sahîh olduğu anlaşılsa, sağlam ve sahîh habere göre, bu dört rek’at, Cum’a sünneti olur). Ellidokuzuncu sahîfede diyor ki, (Nâfileleri ve Râtibe sünnetleri, yalnız nemâz kılmağa veyâ sünnetden başka bir nemâza niyyet ederek kılınca, sahîh olacaklarını dahâ önce bildirmişdik). Görülüyor ki, nemâz vakti içinde, o vaktin farzından başka kılınan her nemâz [meselâ kazâ nemâzı], o vaktin sünneti de olur.İbni Âbidîn, nemâza niyyeti anlatırken ve (Uyûn-ül-besâir) ellidördüncü sahîfesinde diyorlar ki, (Derin âlimlere göre, yalnız nemâza niyyet edilerek kılınan sünnet sahîh olur. Çünki, beş vakt nemâzın sünneti demek, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” kıldığı nemâz demekdir. Bu nemâzlara sünnet ismi sonradan verilmişdir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, beş vakt nemâzın sünnetlerini kılarken, yalnız (Allah rızâsı için nemâz kılmağa) derdi. (Sünnet kılmağa) diye niyyet etmezdi. Her vakt içinde böyle kılınan her nemâz, sünnet ismi verilen nemâz olur). (Halebî-yi kebîr)de de böyle yazılıdır. Elliikinci sahîfede buyuruyor ki, (Tecnîs) kitâbında bildirildiği gibi, beş vakt nemâzın sünnetleri nâfile nemâzdır. Nâfile niyyeti ile de kılınır. (Dürr-ül-muhtâr)da ve Molla Hüsrev, (Dürer) kitâbında diyorlar ki, (Beş vakt nemâzın sünnetleri ve terâvîh nemâzı, aslında nâfile nemâzdır. Bunları kılarken, yalnız nemâza diye niyyet yetişir).

(İbni Âbidîn) ve (Nûr-ül-îzâh) hâşiyesinde buyuruyorlar ki, (Câmi’e girince iki rek’at nemâz kılmak sünnetdir. Buna (Tehıyyetülmescid) nemâzı denir. Câmi’e girince, farz, sünnet ve herhangi bir nemâz kılınırsa, tehıyyetülmescid de kılınmış olur. Kılınan nemâzlara, tehıyyetülmescid diye de ayrıca niyyet etmeğe lüzûm yokdur. Çünki, tehıyyetülmescid kılmakdan maksad, nemâz ile câmi’ sâhibi olan Allahü teâlâya hurmet etmekdir. Bu nemâzlarda bu maksad hâsıl olmakdadır).

İbni Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Tehıyyetülmescid) nemâzını anlatırken buyuruyor ki, (Öğlenin farzına dururken, hem farz, hem de sünneti olarak iki niyyet yapılırsa, iki imâma göre, yalnız farz kılınmış olur. İmâm-ı Muhammede göre ise, o nemâz kabûl olmaz. Çünki, farz ile sünnet ayrı cinsden iki nemâzdırlar. [Bir nemâz vaktinde, kılınan nemâzlar, yâ vaktin farzıdır. Yâhud bu farzdan başka, herhangi bir nemâzdır. Vaktin sünnetleri ve kazâ nemâzları bu ikinci cinsdendir. Hâlbuki, kazâ nemâzı ile sünnet, aynı cinsden oldukları için, tek bir nemâz iki niyyet ile kılınır.] İki imâma göre, kuvvetli olanı kılınmış olur. Hâlbuki, câmi’e girince kılınan herhangi bir nemâz, tehıyyetülmescid yerine de geçdiği için, farz kılarken tehıyyetülmescid olarak da, ayrıca niyyet etmek, imâm-ı Muhammede göre de câiz olur. Yalnız farza niyyet edince de, bu iki nemâz birlikde kılınmış olur). Vaktin farzı ile sünnet, başka nemâz iseler de, sünnet, farzdan başka kılınan nemâz demek olduğu için, sünnetin kazâya benzerliği tehıyyetülmescid nemâzının farza benzerliği gibidir.

(Eşbâh)da, otuzuncu sahîfede diyor ki, (Bir ibâdetde sevâb hâsıl olması için, yalnız bu ibâdetin sahîh olması şart değildir. Hâlis niyyet edilmesi de şartdır. Hâlis niyyet ederek yapılan bir ibâdet, bilmiyerek fâsid olursa, sahîh olmaz. Fekat niyyet edildiği için, çok sevâb hâsıl olur. Meselâ, abdestli olduğunu zan ederek, abdestsiz kılınan nemâz sahîh olmaz. Fekat, niyyetine karşılık çok sevâb verilir. Necs olduğunu bilmediği suyu, temiz zan ederek, bununla abdest alıp kılınan nemâzın şartı noksan olduğu için sahîh olmaz ise de, niyyet mevcûd olduğu için sevâb verilir. Şartlarına uygun olduğu için sahîh olan bir nemâz, riyâ ile, gösteriş için kılınırsa, sevâb hâsıl olmaz). Sünnet yerine kazâ kılan, sünneti terk etmiş olmaz ise de, sünnetin sevâbına kavuşmak için de, kazâyı kılarken, sünneti kılmağa da niyyet etmesi, ya’nî kalbinden geçirmesi lâzımdır. Farz nemâz ile sünnet nemâz birbirinden başka oldukları için, farzı kılarken, sünnete de niyyet etmek câiz olmuyor. Ya’nî sünnet sahîh olmuyor. Kazâ nemâzı ile sünnet nemâz birbirlerinden başka olmadıkları için, kazâ kılarken sünnete de niyyet etmek sahîh oluyor.

Özrsüz senelerce nemâz kılmıyan bir müslimânın, kılmadığı nemâzlarını kazâ etmesi üç şeklde olur:

1 – Beş vaktin sünnetleri yerine ve günün her boş zemânında, hep kazâ kılar.

2 – Yalnız sünnetlerin yerine kazâ kılar.

3 – Sünnetler yerine kazâ kılmayıp, başka zemânlarda, hep kazâ kılar. Bu üç şeklden en iyisi birincisidir. Böylece, kazâlar, bir an önce biter. İkinci şeklde, kazâlar çabuk bitmez. Hem de, kazâ borcu olanın sünnetlerinin sevâbı olmaz.Fekat, hiç kılmamakdansa, sünnetler yerine kılmalıdır. Çünki, (Hepsini yapamıyan, elden geleni yapmalı, hepsini elden kaçırmamalıdır) buyurulmuşdur.Üçüncü şekle gelince, bu, özr ile kılamamış kimse içindir. Çünki, bunun sünnetleri kılacak kadar kazâyı gecikdirmesi günâh olmuyor. Ba’zıları, ikinci şekli yapmamalı, üçüncüyü yapmalı diyor. Hâlbuki, üçüncüyü yapabilen kimse, birinciyi yapacak kimse demekdir. O hâlde nemâzı özrsüz aylarca terk edenlerin, kılmadığı zemânları hesâb ederek, bu kadar zemân, birinci şekle göre kılması, böyle kılamazsa, ikinci şeklde kılıp, kazâlarını en kısa zemânda bitirerek Cehennemden kurtulması lâzımdır.

Kazâsı olmıyan, sünnet yerine kazâ kılarsa, bunlar nâfile olur. Nâfile sevâbının sünnete nazaran çok az olduğunu bildirmişdik.

Şeyh-ül-islâm Ahmed bin Süleymân bin Kemâl pâşa “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Şerh-ı hadîs-i erba’în) kitâbında, (Sünnetimi terk edene şefâ’atim harâm oldu) hadîs-i şerîfini şöyle açıklamakdadır:

Bu hadîs-i şerîfde sünnet demek, islâmiyyet yolu demekdir. Çünki, mü’min kimse, büyük günâh işlese de, şefâ’atden mahrûm olmaz. Hadîs-i şerîfde, (Büyük günâh işleyenlere şefâ’at edeceğim) buyuruldu. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” Hak teâlâdan getirdiği dîne tâbi’ olmak lâzımdır. Bunu terk eden, şefâ’ate kavuşamaz. (Şir’at-ül-islâm) kitâbında diyor ki, (Bu hadîs-i şerîfdeki sünnet, yapması vâcib olan şeyler demekdir. Bu da, Eshâb-ı kirâmın ve Tâbi’în ve Tebe’ı tâbi’înin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” îmânı ve ibâdetleridir. Bu sünnete yapışanlara, (Ehl-i sünnet) denir. O hâlde, hadîs-i şerîfin ma’nâsı, inanılacak şeylerde ve yapılacak ve sakınılacak işlerde Ehl-i sünnetden ayrılanlar, şefâ’ate kavuşamıyacaklardır demekdir). Birinci kısm, 34. cü maddeye bakınız!

[(Ümmetimin arasında fitne, fesâd yayıldığı zemân, sünnetime sarılana yüz şehîd sevâbı vardır) hadîs-i şerîfi de, (Selef-i sâlihîn zemânındaki îmân ve ahkâm-ı islâmiyye bilgilerine uyan kimseye yüz şehîd sevâbı vardır) demekdedir. (Rıyâdun-nâsıhîn)de, nemâzın ehemmiyyetini anlatırken diyor ki, (İmâm-ı Nâsır-üddîn Seyyid Ebül-Kâsım Semerkandî diyor ki, bu hadîs-i şerîf, ümmetim arasında fesâd çıkdığı zemân, Ehl-i sünnet ve cemâ’at i’tikâdında olup, beş vakt nemâzı cemâ’at ile kılana yüz şehîd sevâbı verilir demekdir). Bunun için, önce ehl-i sünnete uygun îmân etmek, sonra harâmlardan sakınmak, sonra farzları yapmak, sonra mekrûhlardan sakınmak, sonra müekked sünnetleri, dahâ sonra da müstehabları yapmak lâzımdır. Bu sırada, önce olanı yapmıyanın, sonra olanı yapmasının hiç fâidesi olmaz ve önce olanı yapabilmek için, sonra olanı terk etmesi câiz, hattâ vâcib olur. Ellialtıncı maddede istincâ bahsine bakınız! Meselâ, îmânı olmıyanın günâhdan sakınması, harâma devâm edenin farzları yapması, âhıretde işe yaramaz. Bunlardan birini yapmıyanın sakal bırakmasının fâidesi olmaz. Çünki sakal uzatmak, yukarıdaki sırada bunlardan sonra gelmekdedir. Sakal traş etmenin bid’at olduğu da söylenemez. Çünki bid’at, islâmiyyetin emr etmediği birşeyi ibâdet olarak, ya’nî sevâb kazanmak için yapmak demekdir. Hiçbir müslimân, sevâb kazanmak için sakalını kazımaz. Sakal traş etmenin mekrûh olduğunu bilir. Bundan dahâ önce lâzım olan din vazîfesini yapabilmek için traş etmenin câiz olduğunu bilmekde, böylece ahkâm-ı islâmiyyeye, ya’nî sünnete uymakdadır.

(Bahr-ür-râık)de ve (Dürr-ül-muhtâr)ın Tahtâvî hâşiyesinde, orucu bozmıyan şeyleri anlatırken diyor ki, (Bıyığa, sakala zînet için, süs için yağ sürmek mekrûhdur. Cemâl için, ya’nî çirkinliği gidermek, vakârını, şerefini korumak için yağ sürmek mekrûh değildir. Cemâl için yapılan bir şeyde zînet de hâsıl olursa, zînete niyyet etmezse, zarar vermez. Yeni, güzel şeyler giymek de, cemâl için olunca mubâh olur, iyi olur. Kibr için olursa, harâm olur. Giydiği zemân hâlinde bir değişiklik olmazsa, kibr için olmadığı anlaşılır. Sakalın uzunluğu sünnet mikdârı ise, dahâ uzatmak için yağlamak tahrîmen mekrûh olur. Sakalın sünnet mikdârı, bir kabzadır, bir tutamdır. Sakalın, çenedeki ile birlikde bir tutamdan fazlasını kesmek vâcibdir.(Sakalınızı uzatınız!) hadîs-i şerîfi, bir tutamdan fazla uzatınız demek değildir. Sakalı bir tutamdan kısa yapmayın veyâ temâmen kazımayın demekdir. Çünki, bu hadîsi haber veren Abdüllah ibni Ömer “radıyallahü anhümâ”, sakalının bir tutamdan fazlasını keserdi. Sakalın bir tutamdan kısa olmasına hiçbir âlim mubâh demedi. Sakal kazımak, ateşe tapanların ve Hind yehûdîlerinin âdetidir. Kâfirlere teşebbüh harâmdır). Görülüyor ki, âlimler sakal bırakmanın sünnet olduğunu bildiriyor. Vâcib diyenler, Cumhûra karşı gelmiş oluyorlar. Kâfirlere veyâ kadınlara benzemek için sakalı bir tutamdan kısa yapmak veyâ temâmen kazımak harâmdır. Benzemek niyyeti olmayıp, memleketin âdetine uymak için olursa, mekrûh olur. Kısa sakala sünnet demek bid’at olur. Sünnete ehemmiyyet vermezse, kâfir olur. Sünneti özr ile terk etmek câiz, hattâ lâzım olduğu kitâblarda yazılıdır].

İbni Âbidîn, yetmişbir ve üçyüzondokuz ve dörtyüzotuzüç ve dörtyüzelliüçüncü sahîfelerde buyuruyor ki, (Nemâzların sünnetlerine ehemmiyyet, kıymet verip, tenbellikle, özrsüz ve çok zemân terk eden, azarlanır. Fekat şefâ’atden mahrûm kalmaz).(Öğleden önce olan sünneti terk eden, şefâ’atime kavuşamaz) hadîs-i şerîfi, özrsüz ve isrâr ile terk eden kimse, bu nemâz için olan ve derecenin yükselmesine yarayan şefâ’atime kavuşamaz demekdir. Özr ile terk etmenin, buna mâni’ olmıyacağı, (İbni Âbidîn)de ve (İmdâd)ın (Tahtâvî) hâşiyesinin ikiyüzüçüncü sahîfesinde yazılıdır. Zâten, sünnetleri kazâ niyyeti ile kılınca, sünnet terk edilmiş olmaz. Sünnet olan nemâz, farzdan başka kılınan nemâz demek olduğu, 281.ci sahîfe sonunda yazılıdır.

(İbni Âbidîn) üçyüzdoksanaltıncı sahîfede ve (Mecma’ül-enhür)de yüzonikinci sahîfede diyor ki, (Nâfile kılan kimse, farz kılan imâma uyduğu zemân, üçüncü ve dördüncü rek’atlerde zamm-ı sûre okuması farz olmaz. Nâfile olur. Çünki, bu nemâzı, farz şeklini almışdır). Sünnet yerine kazâ kılarken de, üçüncü ve dördüncü rek’atlerde zamm-ı sûre okumanın farz olmıyacağı anlaşılmakdadır. (Uyûn-ül-besâir) yüzüçüncü sahîfesinde diyor ki, ((Tâtârhâniyye)de, kazâya kalmış nemâzı olup olmadığını bilemiyen kimsenin öğle, ikindi ve yatsının sünnetlerinde zamm-ı sûre okuması dahâ iyi olur buyuruldu. Bundan maksad, sünnetlere kazâ niyyet etmesi ve zamm-ı sûre okuması dahâ iyi olur demekdir).

Farzları kılarken sünnetler yerine kazâ kılmak câiz olduğuna, Trablus fetvâ emîni fazîletli Râmiz-ül-mülk hazretlerinin fetvâ verdiği Beyrutda çıkan (Eşşihâb) mecmû’asının 14 Zilka’de 1388 [m. 1969] sayısında uzun yazılıdır.

75 — İKİNCİ CİLD, 20. ci MEKTÛB

KAZÂ NAMAZLARI

www.mehmetoruc.com/rehber/namaz2/besvakitnamaz/besvakit/kazanamazlari.htm

Farz ve vâcib olan namazı, vakti geçtikten sonra kılmağa “Kazâ” etmek denir. .... Halbuki, sünnetlerin yerine kaza kıla

.

KAZÂ NAMAZLARI
Namaz, beden ile yapılan bir ibâdet olduğundan, başkası yerine kılınamaz. Herkesin kendisinin kılması lâzımdır. Namazları vaktinde kılmaya “Edâ” denir. Herhangi bir zamanda tekrar kılmaya “İâde” denir. Meselâ mekruh olarak kılınan namazın vakti çıkmadan, buna imkân olmazsa, her zaman iâdesi vâcibdir. Farz ve vâcib olan namazı, vakti geçtikten sonra kılmağa “Kazâ” etmek denir.

Bir günlük beş vakit farzı ve vitr namazını kılarken ve kazâ ederken, tertip sâhibi olmak farzdır. Ya’nî, namaz kılarken, sıralarını gözetmek lâzımdır. Beşten fazla kazâsı olmayana “Tertip sâhibi” denir. Cuma farzını, o günün öğle namazı sırasında kılmak lâzımdır. Sabah namazına uyanamayan, hutbe okunurken bile hatırlarsa, hemen bunu kazâ etmelidir. Bir namazı kılmadıkça ondan sonraki beş namazı kılmak câiz olmaz. Hadîs-i şerîfte, (Bir namazı uykuda geçiren veyâ unutan kimse, sonraki namazı cemâat ile kılarken hatırlarsa, imâmla namazı bitirip, sonra önceki namazını kazâ etsin! Bundan sonra, imâmla kıldığını tekrar kılsın!) buyuruldu.

Farzı, kazâ etmek farzdır. Vâcibi kazâ etmek vâcibtir. Sünneti kazâ etmek, emrolunmadı. Hanefî mezhebinin âlimleri sözbirliği ile bildiriyorlar ki; (Sünnet namazlarının yalnız vaktinde kılınmaları emrolundu. Vaktinde kılınmayan sünnet namazlar, insanın üzerinde borç kalmaz. Bunun için, vaktinden sonra kazâ edilmeleri emr olunmadı. Sabâhın sünneti, vâcibe yakın olduğundan, o gün öğleden önce farzı ile kazâ edilir. Sabah sünneti öğleden sonra, başka sünnetler ise, hiçbir zaman kazâ edilmez. Kazâ olursa, sünnet sevâbı hâsıl olmaz. Nâfile kılınmış olur.

Farz namazları bilerek ve özürsüz olarak terketmek büyük günâhtır. Vaktinde kılınmayan böyle namazları kazâ etmek lâzımdır. Farz ve vâcib olan bir namazı bile bile kazâya bırakabilmek için, iki özür vardır: Biri, düşman karşısında olmaktır. İkincisi, seferde olan, ya’nî, üç günlük yol gitmeye niyeti olmasa bile, yolda bulunan kimsenin hırsızdan, yırtıcı hayvandan, selden, fırtınadan korkmasıdır. Bunlar oturarak ve herhangi bir tarafa dönerek veyâ hayvan üzerinde îmâ ile de kılamadığı zaman, kazâya bırakabilir. Bu iki sebeple farzları kazâya bırakmak, uyku ve unutmak sebebi ile kaçırmak günâh olmaz. Boğulmak üzere olanı ve benzerlerini kurtarmak için namazı vaktinden sonra kılmak da sahihtir. Doktorun, ebenin bu özürlerden biri sebebiyle, namazlarını kazaya bırakmalarına, dînimiz izin vermiştir. Fakat, özür bitince, hemen kazâ kılması farz olur. Ancak, harâm olan üç vakitten başka, boş vakitlerinde kılmak şartı ile çoluk çocuğunun rızkını kazanmak, zaruri ihtiyaçlarını temin etmek için çalışacak kadar kazâ kılmayı geciktirebilir.

Nitekim sevgili Peygamberimiz, Hendek muhârebesinin şiddetinden kılamadıkları dört namazı hemen o gece, Eshâb-ı kirâm “radıyallahü anhüm” yaralı ve çok yorgun oldukları halde, cemâat ile kıldı. Sevgili Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki; (İki farz namazı bir araya getirmek büyük günâhlardandır). Ya’nî, bir namazı vaktinde kılmayıp, vaktinden sonra kılmak en büyük günâhtır. Bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki, (Bir namazı vakti çıktıktan sonra kılan kimseyi, Allahü teâlâ seksen hukbe Cehennemde bırakacaktır.) Bu hukbe, seksen âhıret yıldır. Âhıretin bir günü, dünyânın bin yılı kadardır. Bir vakit namazı, vaktinden sonra kılmanın cezâsı bu olursa, hiç kılmayanın cezâsını düşünmelidir.

Namaz dînin direğidir. Namazı terkeden, dînini yıkmış olur. Kıyâmet günü, îmândan sonra ilk sûal namazdan olacaktır. Allahü teâlâ buyuracak ki, (Ey kulum! Namaz hesâbının altından kalkarsan kurtuluş senindir. Öteki hesapları kolaylaştırırım). Ankebût sûresi, kırkbeşinci âyetinde, meâlen (Kusursuz kılınan bir namaz, insanı pis, çirkin işleri işlemekten korur) buyurulmaktadır. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (İnsanın Rabbine en yakın olduğu zaman namaz kıldığı zamandır).

Bir müslümanın herhangi bir namazı vaktinde kılmaması iki türlü olur:

1- Özür ile kılmamasıdır.

2- Namazı vazife bildiği, önem verdiği halde tenbellikle terk etmesidir.

Farz namazı özrü olmadan, vakti geçtikten sonra kılmak, ya’nî kazaya bırakmak harâmdır. Namazı, özürsüz olarak vaktinden sonra kılmak, büyük günâhtır. Bu günâh, kazâ edince afv olmuyor. Kazâ edince, yalnız namazı kılmamak günâhı afv olur. Bir kimse namazları kazâ etmedikçe, yalnız tevbe ile afv olmaz. Kazâ ettikten sonra tevbe ederse, afv olması ümit edilir. Tevbe ederken kılmadığı namazları kazâ etmesi lâzımdır. Kazâ etmeye gücü varken, kazâ etmezse, ayrıca büyük bir günâh işlemiş olur. Bu büyük günâh, her namaz kılacak kadar boş zaman geçince, bir misli artmaktadır. Çünkü namazı, boş zamanlarda hemen kazâ etmek de farzdır.

Sünnetler Yerine Kaza Kılınır mı

Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri (Fütûh-ul gayb) kitâbında diyor ki: Mü’minin en önce farzları yapması lâzımdır. Farzlar bittikten sonra, sünnetleri yapar. Ondan sonra nâfilelerle meşgul olur. Farz borcu varken, sünnet ile meşgul olmak ahmaklıktır. Farz borcu olanın sünnetleri kabûl olmaz. Alî ibni Ebî Tâlib “radıyallahü anh” bildiriyor. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Farz kılmayıp, kazası olan kimse, kazasını kılmadan nâfile kılarsa, boş yere zahmet çekmiş olur. Bu kimse, kazâsını ödemedikçe, Allahü teâlâ, onun nâfile namazlarını kabûl etmez). Abdülkâdir-i Geylânînin yazdığı bu hadîs-i şerîfi şerheden Hanefî mezhebi âlimlerinden Abdülhak-ı Dehlevî hazretleri buyuruyor ki: (Bu haber, farz borcu olanların sünnetlerinin ve nâfilelerinin kabul olmıyacağını göstermektedir. Sünnetlerin, farzları tamamlayacağını biliyoruz. Bunun mânâsı farzlar yapılırken, bunların kemâllerine sebeb olan birşey kaçırılırsa, sünnetler, kılınan farzın kemâl bulmasına sebeb olur. Farz borcu olanın kabûl edilmeyen sünnetleri bir işe yaramaz).

Kudüs kâdısı Muhammed Sâdık Efendi, fâite namazların kazâ edilmesini anlatırken, şöyle bildirmektedir: Büyük âlim İbni Nüceym hazretlerine soruldu ki, (Bir kimsenin kazâya kalmış namazları olsa, sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsının sünnetlerini bu namazların kazâlarına niyet ederek kılsa, bu kimse sünnetleri terk etmiş olur mu?). Cevâbında: (Sünnetleri terk etmiş olmaz. Çünkü beş vakit namazın sünnetlerini kılmaktan maksat, o vakit içinde, farzdan başka bir namaz daha kılmak demektir. Şeytan hiç namaz kıldırmamak ister. Farzdan başka bir namaz daha kılarak, şeytana inat edilmiş, rezil edilmiş olur. Sünnet yerine kaza kılmakta, sünnet de yerine getirilmiş olur. Kaza borcu olanların, her namaz vakti, o vaktin farzından başka namaz kılarak, sünneti yerine getirmek için, kaza kılması lâzımdır. Çünkü çok kimse, kazâ kılmayıp, sünnetleri kılıyor. Bunlar Cehenneme gidecektir. Halbuki, sünnetlerin yerine kaza kılan, Cehennemden kurtulur) buyurdu.

Kazâ Namazları Nasıl Kılınır

Kazâ namazlarını bir an önce kılarak, ayrıca tevbe de ederek, büyük cezâdan kurtulmalıdır. Bunun için, sünnetleri de kazâ niyetiyle kılmak lâzımdır. Tenbellikle namaz kılmayanlar, senelerce kazâ borcu olanlar, namaza başladıkları zaman, sünneti kılarken, o vaktin ilk kazâya kalmış namazını kazâ etmeği niyet ederek kılmalıdır. Bunların, sünnetleri kazâ namazı için niyet ederek kılması, dört mezhebde de lâzımdır. Hanefî mezhebinde namazı özürsüz kazâya bırakmak ekber-i kebâirdir. Bu çok büyük günâh, her namaz kılacak kadar boş zaman geçince bir misli artmaktadır. Çünki, namazı, boş zamanlarda hemen kazâ etmek de farzdır. Hesâba, sayıya sığmayan bu müthiş günâhdan ve azâbdan kurtulmak için, öğle namazının ilk dört rekât sünnetini kılarken, ilk kazâya kalmış öğlenin farzını niyet ederek kazâ kılmalıdır. Öğlenin son sünnetini kılarken, ilk kazâya kalmış sabahın farzını niyet ederek, kazâ kılmalıdır. İkindinin sünnetini kılarken, ikindi farzını niyet ederek kazâ kılmalıdır. Akşamın sünnetini kılarken, üç rekât akşam farzını niyet ederek kazâ kılmalıdır. Yatsının ilk sünnetini kılarken, yatsı farzını ve son sünnetini kılarken de, ilk kazâya kalmış vitri niyet ederek üç rekât olarak kazâ kılmalıdır. Böylece her gün, bir günlük kazâ ödenir. Terâvih namazlarını kılarken de, kazâ niyet ederek, kazâ kılmalıdır. Kaç senelik kazâ namazı varsa, buna, o kadar sene devam etmelidir. Kazâlar bitince, yine sünnetleri, kılmağa başlamalıdır. Vakti varsa, ayrıca her fırsatta kazâ kılıp, bir an önce kazâ borçlarını bitirmelidir. Kılınmıyan kazâların, günâhı, her gün geçtikçe bir misli artmaktadır.

| BAŞA DÖN |

.

Beş Vakit Namaz Hakkında
	Beş Vakit Namazın Kılınışı Sabah Öğle İkindi Akşam Yatsı Kadının Namazı Cuma Namazı Bayram Namazı Cenaze Namazı Teravih Namazı
	Namazın Dışındaki Şartları Hadesten taharet Necasetten taharet Setr-i avret Kıbleye dönmek Vakit
	Namazın İçindeki Şartları Niyet İftitah tekbiri Kıyam Kıraat Rüku Secde Kade-i ahire
	Namazdaki Diğer Hükümler
	Namazın Vacibleri
	Namazı Bozan Şeyler
	Namazın Mekruhları
	Sehv, Tilavet ve Şükür Secdeleri
	Namazın Sünnetleri
	Namazın Müstehabları
	Nafile Namazlar
	Cemaat İle Namaz
	İftitah Tekbir'inin Faziletleri
	Saraya Yapılan Mescid
	Namazdan Sonra Dua
	Yolculukta Namaz
	Kaza Namazları
	Ezan Ve İkamet
	Iskat Ve Devir
	Namazın Üstünlükleri

| BAŞA DÖN |

.
EL YAZISINDAN

SÜNNET YERİNE KAZA KILMA

Namaz kılma§ imAnın şartı değildir, Fakat namazın farz olduğuna inanmak, iminın şartıdır.

Namaz, İslİm dİninde imtndan soffa ilk farz edilen emirdir. Allahü te6li, kullarının yalnız

kendisine ibödet etmeleri için nanıazı farz etti. Kur'6n-ı kerimde yüzden fazla fiyet_i kerimede

(Namaz kılınız!) buyurulmaktadır. Iladis-i şcrfftc, "Allahü teölff, hcrgün bcş vakit namaz

kllmaYl farz ctti. Kıymct vcrcrck vc şartlarına uyarak, hergün beş vakit namaz kılanı Cennete

sokacağını, Allahü teAlA söz verdi) buyuruldu.

Namaz, dİnimizde yapılması emredilsn bütiin ibadetlerin eıı kıymetlisidir. Bir hadis-i şerifde,

(Namaz kılmayanın, İslamdan nasibi ycıklur!) buyuruldu. Yine bir haıis-i şerifle, (Mü'min ile

kafiri ayıran fark, namazdır) buyuruldu. -Ya'ni mü'min namaz kılar , kafir kılmaz. Münafıklar

ise ha'zan krlar, ba'zan kılmaz.Namaz, Allahü tetlfrya ve Resülüne imöndan so,ffa bütiin amçl

ve ibtdetlÇrden daha üstiin Lıir ibidettir. Bunrın için namaz|arı, farz1arına, vdciblerine,

sünnetlerİne, müstehalılarına rİ6yet ederek kılmalıdır.Birgün hazret-i Al1nin "radıyallahü anh

ve kerremallahü vecheh" ikindi namazı geçmişti, ÜzüntilstlnıJen kendisini dağdan aşağı attı.

İnleYe inleYe ağlayıp, feryat etti. Peygamberinıiz Muhammed Mustafa "sallallahü aleyhi ve

sellem", Onun bu durumundan haher alınca, bütiin Esh6bı ile ber6ber hazret-i Alinin

"radıYallahü anh" yanına geldiler. H0lini görünce, ktinatın Efendisi olan Peygambçrimiz

"sallallahü aleyhi ve sellem" de ağlamaya başladı. Dü6 etti. Güneş tekrar yiiksel<ii. Reşülullah

"sallallahü aleyhi ve sellem" e|enrliırıiz: (Y0 Ali! Başını kaltlır, güneş halA giirünüyor)

buYurdu. Haııret-i Ali'tatlıyallahü anlr" buna çok sevin«li ve namaanı kılrlı.

Goriiltlyor ki hir namcızı özürle hile kaçırınak çok hüyük kayıp. Bu hususta diğer hir örııek de

aşağı.da;

Hazret-i Ebü Bekr-i Sıddik "radıyallahü anh", bir gece, çok ibödet etdiğinden, gece sonunda

u.vku basdırdı. Vitr namazl geçdi. Sabah ıarıazında, Peygamber efendinıizi takip edereh

mesÇid kapısında huzuruna gelip feryOt etti. (Yi Resilallah! İmıJtılıma yetiş, vitr nartazım

geÇdi) diYe ağlıyarak yaivardı. Resülullah efendimiz de, ağlamaya başladı. Bunun üzerine

Cebr6i1 "aleyhisselAm" gelip, (Y6 Resülallah! Sıddika siiyle ki, Allahü tefflA onu afu eyledi)

dedi.

RüYük vcl? Cüncyd-i Rağd6df hazrctlcri buyurdu ki: (Dünyanın bir saatı, kıyimetin bin

senŞinden daha iyİdİr. Zirf, bu bir saatte, silih, makbffl bir amel işlenebilir ve o bin

senede birŞey yapıIamaz). Resülullah "sallallahü aleyhi ve sçllem" buyurtlu ki: (Bir kimse

bir namazı bile bile öbür namaza birleştirirse 80 HUKBE cehennemde yanacaktır.bir hukbe 80 ahiret

senesidir.AİRETİN 1 GÜNÜ BİN DÜNYA SENESİDİR

(BİR NAMAZI vaktindc kılnıa.varak kazAya blrakıp, VEFAT EDEN KİMSENİN MEZARINA

CEHENNEMDEN 70 PENCERE AÇILIP KIYAMETE KADAR AZAB ÇEKER

BİR NAMAZI vaktinclc bi'e bile kılmayan, ya,ır? ııamaz vakti geçcrken, namaz kılttıaclığı iÇiır üziilııcYcn'

ı]inden çıkar veya tilürkçn im6nsız gidcr.

Namaza ehemmiyyet vermiyeırin, oırıı vazıfe taırıınıyaırların

KAFİR olacaklarınr dört mezhetıin bütiin filimteri sözbirtiği ile bitdirmişterdir' Namazı

hilebilekılmayıp,kazietme,vjdüşünmeyen,*-t,uii.niçinazfltıç-ekeceğinden

korknıayan tın l*]nın de kifi, ,ır.ig]', nn*ıısoli,Nahlisi hazretlerinin "lladikatün

nediyye" kitet,ınıu iioııin fffetleri" hölıimiinele yazılıdlr,

HANEFİ mezhebininALİMLERİ söz Bİrir|iği ile BİLDİRİYORLARKİr ki, (Sünnet nemAz'larırı' yalırız

vaktinı...nra kazt çclilmc]eı,i cılır ,,ılrıııırıaılı- Salıf,lr nÇır'ıAzının siitıtıcti

v6çibe yakın olduğundan, o gün o!r"o", iincg farzı iic kazö edilir. Sab6lı nemazının sünneti

iiğleilen s(.ınta, başka sünnçtlcr ı*J, ı,içl,i, zeın^ır kazA edilmcz. Ka,i c]lu[sa' siiııııÇt sevffhı

l-ıAsıl o1ırıaz, N6fi]e kılinmış olur,)

Farz ncm^zı tcrk etmek hüyük gün^h«llr. Ilcmen tevl-ıe ctmck 1Azımdır- Tcvbeyi gccikdirnıek

, dahe büyük günAhdır. Bu lıüyük gün6h, kazA kılacak kadar zeınAn geçince, bir ınisli artar,

'Razfi'ctnıeğigecikdirincedc,tevl-ıefarzolur.KaziyakalanlıirııcınAzınkazAsıkılınınca,bu

ırenıizın kaz,larını gecikclirme günf,hlarının hcpsi afv ıllur. lluııun için' kazf,yı lıir an cvvc-l

.kı,larak, kaz6 lrorcunu lıitirmck l6zımdır. [Bir nem6zın lrir kazAsını kılmıyaıı, nemAz kılacak

' kadar zem0ıllar geçince, günAhı kat kat artarak, mi'lyonlarcakaz,d lrorcu h6sıl oluyor. Böylc

" kimse, bir kazA kılınca, bu günAhların hepsi afu oluyor^ Kaz6 ncm6zı kı'Imanın ehemmiyyetini

iyi anlamalıdır.

...

(İmded)da ve (İbni At,iOin), <törtyüzellinci sahifesinde, (V6cibi gecikdirmemek için sünnet

tcrk edilir) buyuruyor. Üçyüzonaltıırçı salril'esinde de b(ıyle buyurdukdan sf)I]ra, (flemt'at ile

nemdz kı'larken farz olan hareket]erde, im6ına tAbi' o'lmak. farzdır. V6cib]erde vöcibdir.

Sünnetlerde t6bi' olmak stinnetdir. T6lıi' olmak, im6mla berfiher vey6 scıııra yapmak veyA

önce l,ıaşlayinca, im6mı beklemek demekdir. MeselA, rükü'a imAnıla berAlıer eğilnıek ve,vA

sonra eğilip, ona rükii'da yetİşmek veyA imAm rükü'dan kalkdıkdan sonra eğilmek vevA

im6"ıııdan önce eğilip kalkdıkdan sonra tekrAr inıAmla birlikde vey6 ondan sonra eğilnrek,

imAma t6lıi' olmak demekdir. Tekrflr eğilmezse, tflbi' olmamış, faızı terk etnıiş o|ur ve

' nenrİzı bozulur. Faız ve vİciblerde, imimla heriber hareket etmek, ayrıca vicihrlir. Rir

kimse, rükü' tesbihini üç kerre okumadaıı, iınAın rükü'daıı kalkarsa, tesbihi

temimlamayıp, imimla berflber kalkması vffcibdir. Vffcibi gecikdirmemek için sünnet

terk edilir) diyor. V6cibi gecikdirmemck için teslı?hi temAmlan,ıayıp bu sünneti tcrk clmek

lAzım oluyor. NemAz içindeki sünnct'ler, ııenıdz dışındaki her sünııetden dahA kuwetlidir.

Mesel6, Krır'f,ır-ı kçrim t-,krınrak siinnettlir ve sevAlıı çt,ıkdtır. Fekat nem6z içinde eıktınan

Kur'Aır-ı kcriıniıı sev6l,ıı ilahA çr,ık olduğıı haıtris-i şer?fde l-ıildirilmişdir. Bu hadis-i şeı,?f,

senedleri ile birlikde, (Ilaz?net-ül-esrAr)ın yirnıiikinci sahifcsinde yazılıdır. () hAlde, özrsüz

terk edilen nemAzların kazAlarını kılarak, büyük günöhclan kurtulmak için, sünnctlerin terk

edilmesi lflzım geldiği, buradan da anlaşıimakdadır, Böyle olmakla beritıer, siinnetleri kaz6

niyyetiyle de ftılan kimse, sünnetleri terk etmiş olmaz.

Yetmişinci maddede, ccm6'at ile nem6zı anlatırken bildirdiğimiz gil,ıi, im6m salı6h ncmAzını

kıldınnağa bgşIarken ge'len kimse, cflmi'in dışında vey6 içerde, direk arkasında sünneti kılar.

Sonra imöma uyar. Böylc, cem6'atden ayrı lıir ycr lrulaınazsa, sünııcti ceınA'atin atkasında

kılmaz. Tlcnıcn inrAma uyar. Çünk!, _c_cın6'at ile nemdz kılınırken, yalnız, olarak nemAza

E.,r"r*eİ!Sbqr., M*l.ral, işlememekİİ., -"lrah sünneti ıerk edilir. (Dürr-ül-muhtf,r)ın

bu yazısına göre de, sünnetler yerine kazö kılmak 16zımdır. Mekrfihdan krırtrılnrak için, en

kuwetli sabah sünneti bile terk edilince, harimdaıı kurtulnıak içiıı, sünııet ellıette terk

edilir. Çünki, sünnet yerine kılrnan kazi nemflzı, insanı büyük günihdan

kurtarmakdadır.

,l Bo'r; kimseler ve hele, kendilerini din a,Jamı tanıtdıraıı ba'zı ciin cöhi'llçri, clin htiyükleriıiin

sözlerini değişdirmeğe kalkışıytır. Fekat, bir şey bilmedikleri için, i'iirflz olarak, hiçhir kiı6ba

dayanmadan, akllarına geleni söylüyorlar. Kendiierini beğendikleri için, ulu orta fikrler

yürütiiyorlar, Meselfl, (Efendim, sünnet yerine farz kaz?ı ediln"ıez, Ren, bunu kabül edemem.

Sflatlercs kahvede oturup, boş vakt geçireceğine, kaztlarını kılsın. Sünnetleri bırakınasın!)

diyenlcr oluyor. llvct (kahvede s6atlerce ofurmasın da, kaz6larını kılsın) sözü doğrudut. I;ekat,

(kaz6lar için sünnctleri l,ıırakmasın!) sözü doğru dcğildir. KazAları kı'lmamak vc l,ıoş vakt

gcçirmck, lrüyük günAhdır. Aııma, lıu gün6,hları işlcycnin, sünnetlcr ycriı-ıe kaz6 kılınamasını

istcmek, bu adamı üçüncü lıir günöha soknıağı istemek olur. MeselA kazAsı olup da kılnıa_vaır

********

vğ boŞ valrt geçiren lrir kimsenin bu günAh'lara gir,Ciği içiıı, aynca kumar oynamaslnı vey6 içki

iÇmesini de istemek gibi olur. Büyüklerimizin (iyi lıir işin hcpsi yapılamazsa, hcpsi dc tcrk

cdilmcmclidir) sözü mcŞhürdur. O h6ldc, ncnıAzlarını özrsüz olarak kılmamış olan kinrsc,

büYük günfihdan kurtu]mak için, sünnct'lcr ycrinc kazö kılınak fırsatını kaçıımamalıdıt.

(Taht6v) 'Tahmetullahi te6l6 aleyh", aynı sahifede diyor ki, (Satı6h nem6zının sünneti çcık

fazilÇtlidir. Bunu kılmak, hadis-i şeriflerde çok medh edildi. Sevflbı çokdur. Fekat, saböh

sünnetini bile kılnrıyan için, hiç cez6 bildirilmedi. Hf,lbııki, sabfih faızıııı cemfi,at ile

IuImaYıP, Yalnız kıIanın Ceheııneme gideceği bildiriltli. Denıek ki, cem6'atin kıymeti,

sabflh siinnetinden bile katkat üstündür.)

İnnl ,ftlOİn diyor ki: (Bir kimseo imffma, sabih nemizının ikinci rek,atinde yetişirse,

sünneti terk ediP, imf,ma uyar. Çünki sünnet, cemi'atden hffsıl olan yirmiyedi-farz

sevibından birisine bile yetişemez). Eıı kuwetli olan sabffh sünneti, fatı cemflrat ile

kılabilmek İÇin terk edİlinte, faız için elbette terk edilir. Faız borcu ite ölmemek için,

sünnetleri kazfi nİyyetİyle de kılmak lizım olduğu lıuradan da anlaşılmakdadır.

Atıdülkfldir-i (ieYl6ni hazrel'lcri, l3t3 Jın, l896] yılınrla ITintlislAnda l,ıasılaıı (I;ülüh_ul gayh)

kitdbının kırksekizinçi mzkAlçsinde diyor ki: Mü'minin, cn iincc lhrzları yapması l1zırndır.

Ilaı:zlar l'ıitdikden sonra, sünncllcri yapaf. Ondan s()nra) diğer nAfilelerle nıeşgül ı-ılur. r;ai-z

horcu varken, sünnet ile nıeŞgül cılmak, ahmaklıkdır. liarz, lrorcrı olanın sünrıcllcri kabü]

tıln-ıaz. Ali ibni I]b? Talib "raılıvallahü anlı" lıildiriyt,ır: Resülııllah "sallallahü alevhi ve

sellern" lrrıY.ırdrı ki- (Üzcrindt,larz nemfizı lıt,,rcu ı-ılan kimsc^ kazAsını kılmac]an ııfiflle kılaısa.

tıoş Ycrc zahmct çckmiş ıılıır. ]}rı kiıı,ısc, kazAsını «'irlcnıcrjikçc, Allahii tc6lA, c.ınııır nf,tllc

ncmAzlarını kahil ctmez).(Uyünii1-1ıcsf,ir)dt diyor ki, imam-ı Beyheki, §üııncticr, kılınınış

cılan f-arzlann iç]n1!9L1__şü!!§l]§i! noksanlıklarını temAmlar rdu. Çiinki siinnetlerıleıı

hiÇbirisi, hiÇbir zÇmAn hir v6cib gihi tılamaz. tiacl?s-i kuıis?ı.le, (Bir kiınsc, ktındisiııç [aiz

yapdığım ibtdeti yapmakla bana yaklaşdığı gibi, hiçbirşeyle yaklaşamaz)

süırenetler nafile midiı.?

Yine bu kitebda ve (TahlAvi) şerhinde diyor ki, (Bütün sünnetlere nafile denir. Nafile, fav, ve

vAÇib tılmıYan ih6dellcr dcnrçktlir. N6filc, yi sünııet cılur: vcyf, iıısaııın kcncliliğintlen yapilığı

ib6de1 tlluı:. Ilacl?s-i Şcrifde l.ıuyuruldu ki, (Kıy6mctde, önce ııemizdaır stırulacakclır. Ncınflz

tloğnı kılıııdı ise, kurtrılacakdır. NemAzı lıt,ınık ise, işi ktitü o]acaktlır. Iiarz rıcrı.ıiizıııda 1ıirşey

ntıksan tılursa, n0filcderi iltl tcınAınlarıaeakdır). İnsarıın ı]ere,cesi ne kadaı yüksek tılursa tılsuıı,

ku sürsuz i ş vapam az,l»te n4!r!*l.,::!9İ.riardjjl *-!§grl. n tem Am l a r).

Şcrnbl61i, ('I}ürcr) hAŞiYcsindc tliycır ki, (NAfilc ncn-ıAz dcyincc, sünnct]cr iic anlaşılır. Ked?

imAm-ı tlbü ZcYd dcdi ki, nAfjlc kılmak. larzclaki kusürları temAmlamak için cnır rıluncju. I]ir

kimse, farzı krısürsuz kılabilirse, sünnelleri kılmaclığı için brına hirşcy dencmez). İbni Abi,]in,

vitr ncmAzlnl VC haYvan iistiinde nAfilc kılmağı anlatırkcn cliytır ki, miiekketl vc gayr-ı

mtickkcrl siiı-ınctl cri n'lıcpsi nc n A fi l c dcn i r.

im6m-ı Rabb6ııi "rahmetullahi te6lA aleyh" yirmiciokuzuııcu mektübcJa lıuyuırıytır ki. (Farz

ilrf,clctin Yanıntla nf,filc il'ıAdctlerin hiç kıynıeti yoktlıir. l)cniz yanınila, ılanıla kadaı bilc

****

dcğildirler.Abdülk6dir-i Geyl6ni "kaddesallahü siırehül'az,iz", aynı nıakAlecle buyunıyt,ır ki,

(Kazf; lıorcu tılanın siinnct kılınası, aIacaklıya, borçlunun hcdiyyc götürmcsinc hcıızcr ki,

e'Ibette kalıül olmaz. Kaz6 horcu varken stinnet kılan kimsc, sultAn da'vct etdiği h6lde,

gitmeyip, oııuıı lıizmetçisi ile vakt geçiren kimse gilıidir.

Ba'zı kimseler de, (Siinnetler yerine kazi kılınmaz, Çünki, kaz6 lrer vakt kılınalıilir. Fckat,

sünnet tel6fT çdilenıez. Siinnct ycrine kaz,A, kı'lınır dcıı-ıek, süıınctin elıeır,ımiyyetini

anlıyaııııyanların sözüdür) diyor. KazA her zenı5n kılınalıilir diycrek, tcrk cdilen neı,ıı6zların

kazAlannı gecikdirmek yanlısdır. Çünki, kazA kıln-ıağı gccikdirmek dc, bii}rük günAhdır. Tcrk

cdilıniş siiıınetlerin telAfisi enır rılıınn-ıadı ki, tel6ffsinin miinıkin olııp olınadığı siiz konıısu

<,ılabilsin! İtni AlıiCin dörlyüzcıtuzüçüncü sahilede buyuruytır ki, (VAcib, islAmiyiıelin

hildirdiği rizrlerle tçrk edilir, O h6lde, sünnet, islflmiyyetin hildirdiği özrlerle elbette terk

E^Uljl,I|l:l _\ l_

Aynı sah?flcclc, (NemAz vakti daraldığı zemf,n, nAfile kılmak tahrimen mckrijhduı,. Çlüııki,

farz,ın vaktini kaçırmağa sel-ıeb t-ılur. L6zım olmıyan nem6z,ı kılarak, lAzım o]an nem6zı

kaçırmış olrır ki, aklı <ılanın yapacağı iş değildir. Rirçok Ilanefi kit6lılarında, mesclfl (Diirr-ülmrıhtAr),

1İi,ınl Aiılain), (Mültek6) şerhi olan (Dürr-ül-müntekA) ve (Ni'met-i İslAm)

kitöblannda diyor ki, (Bir hAkim, vazif-esini yapmak için ve bir talebc din dcrsini kaçırmamak

için, sahflh nçm6zından başka nemtzların sünnetlerini tçrk edçbilir). I{Akimin vaz?tbsi, farz-ı (

ayn olnıa«iığı hAlclc, siinnetleri terk etmek için iizr sayılınca, birikmiş kazA]arı ödemek, farz-ı )

ayn iken ve cezAsı pek şiddetli iken, hrınlan iidemck özr olmaz mı? /

Sünnet yerine kaza kılınınca sünnet terk mi edilmiş olııvor ?

(Büyük ilim İbni Nüceyme soruldu ki, bir kimseıriır ka,ılıya kalınış neırıAzları tılsa, salıih,

öğle, ikindi, akşam ve yaisının siinnellerini, brı ncmhz.lann kazAlanna niyyct ederck kıisa, bu

kimsc sünncticri tcrk ctmiş olur nıu?)

CcvAlrında, (Sünnct'lcri tcrk etmiş olmaz. Çünki, l,ıcş vakt ncmAzın süııııct'lcdııi kılnıakdan

maksad, o vakt içinde, farzdan haşka [-ıir nem6z dah6 kılnrakdir. Şe.vtön, insana lıiç nem6z

kıldırmamak ister. Farzdan başka hir nemAz dahi kılarak, şeytina in6d edilmiş, rez?l eclilmiş

o1r_ır. (NevAdir)de diyor ki, sünnot yerine kazA kılnıakla, sünnet de yeı:ine getiriln-iiş tilı_ir. KazA

borcrı olanların, her nemAz vakti, o vaktin |arzınclan haşka ncm6z kılarak, siinneti yeriıre

getirmek için, kazi kılması ltzımdır. Çünki çok kimsc, kaz?t kılmayıp, siinncllcri kılıycır.

Bıınlar Cehenncme gidecekdir. TIAlhuki, sünnetlerin yedne kaz,6 kı'lan, Cchcnııenıden

kıııtıılıır) lıııvıırd u.

İmim-ı Rabb6ni "rahmetullahi teale aleyh", yirmidtrkuzııncu meklülıunda l,ıuyuruyt,ır ki,

(Allahü tçAlf;ııın tf,zı olduğrı işlcr, ikiyc ayrılır: Biri, ()nrın cmr ctdiği (Farz)lar, ikincisi, farz

olmıyanlardır. Bunlara (Nöfilc) dçnir, NAfile]erin, [arzlar yanında hiç i'lihArı, kıymeli ytıkdur.

Bir farzı, vaktinde yapmak, [vakti geçmiş ise hemen kaz6 ctmckl hAlis niyyet ile hin sene

nflfile ibfldet yapmakdan dahA iyidir. NAfi]e olan nemtz, sadaka, onıc, zikr çlnıek vc haşka

6

na,filelerin hePsi böYledir- F{att6, bir farzı yaparken, bunrın bir siinnetini, bir edebini gözetmek

ve bir mekrühundan sakınmak da, böyle kıymetlidir.

Sünnet kılarken niyet nasıl olur?

@Şbeh)da buYuruYor ki, (BeŞ vakt nem8zın ilk ve son sünnetlerini, ya'ni müekted sünnetleri

kılarken, sünnot olduğuna niyyet etmek lüzümunda sahih olan, güvenilen fetv6, şart olmadığını göstcrmekdedir. RevAtib sünnetler, n§file niyyeti ile vey6 yalnız, neünöza niyyet

ederek sah?h olur- Ya'n? o vakiin sünneti olur. Ayrıca sünnet diye niyyet etmcğe lüz,üm

Yokdur, İmamı ZeYla'i de "rahmefullahi te516 aleyh", böyle buyurmuşdur. itnİ Abidin,

ncmaza niYYeti anlatırken vc (Jyün-ül-besf,ir) cllidördüncü sah?fgsinde diyorlar ki, (Derin

Alimlere göre, Yalnız nçındra ııiyyet edilerek kılınan sünnet sahlh olur. çünki, beş vakt

nemazın sünneti demek, PeYgamberimizin "sallallahü alcyhi ve sellem" kılclığı nem6z

dŞmekcİir, Bu nem6zlara sünnel ismi sonraclan verilmişdir. Resülullah ..sallallahü aleyhi ve

sellsm", beŞ vakt nemAzın sünnetledni kılarken, yalnız (Allah rızası için netnaz kılmağa)

derdi, (Sünnel kılmağa) cliye niyyet çtmezdi, Her vakt içinde böyle kılınan her nemflz, sünnet

ismi verilen nem6z olur), (Haletıi-yi kebir)de de böyle yazıIıdır" Elliikinçi sahifede buyuruyor

ki, (Tecnis) kit6bında bildirildiği gibi, beş vakt nemazrn sünnetleri nafile nemözdır. N6iıle

niYYeti ile de kıllnır- (Dürr-ül-muht6r)da ve Mcılla lTüsrev, (Dürer) kitfllıında diyorlar ki, (Beş

vakt nemazın sünnetleri ve ter6v?h nem6zı, as'lında nAfile nemazdır. Runları kılarken, yalnız

nemaza diYe niYYet yetişir).(İb* Atııoin; ve §ür-ül-iz6h) haşiyesinde buyuruyorlar ki,

(C6mi'e girince iki rck'at nemöz kılmak sünnetdir. Buna (Tehıyyetiilrnescid) ncm6zı denir.

Cami'e girince, farz, sünnet ve herhangi bir ncmAz kılınırsa, tchıyyetiilmescid de kılınmış

olur, Kılınan nemazlara, tehıyyetiilmescid diye de aynca niyyet etmeğe lüz,Om yokdur. tehıYYetİilmescid çünki, kılmakdan maksad, nem6z ile cflmi, sahibi o1an Allahü tefll6ya hurmet

etmekdir, Bıı nemAzlarda bu maksad hffsılolmakdadır),

sünnet yerine Farz kıtmar kabuı Etmeyen Biriniıi İddiaları

varsayalım ki bir amcamız 70 yaşına gelmiş. Bu amca 70 yıllık ömründe namazıarını bazen kılmı§ bazen kılmamış. Ğ"nçlıgı de çok hızlı geçmiş hiç kılmamış. Bu adamın kaÇ vakit namazının kazaya l<LlOıgını Ğm oıaraı< bilmesi imkansızdır.

Şİmdi biz bu adama tahminen ne kad-ar nara]=,n kazaya kaldıysa onları kaza et desek, fazladan kaza ettiyŞe ne güzel ama ya nol.san ı.aza ettiyseı Bu amcan,n sonradan yaptığı bütün nafile ibadetler çöpö mi atılacak?

CEVAP

çöpe atılmak tabiri bir ilim adamrna yakışmaz. Boşa mı gidecek veya kabul

olmaz mı denebilirdi?

Resulııllah efendimiz boşa gider diyorsa, kabul olmazdiyorsa elbette kabul

o|maz, Resulullahııı varisi olan ölimler boşa gider diyorsa elbette boşa gider.

Allah resuliinden iinrmetine karşı daha merhametli olan mı var yoksa? onun

7

timmetinin tizerine ondan daha fazlatitreyen mi var,/ o kabul olmazcliyorsa

elbette kabul olmaz.

,*",İL%T*Tİ: namaz kılabilme ruhsatını aıabiıme umuduyıa 70 yaşındaki bir

namazt kazaya ömrünün yeteceğini ben sanmıyorum.

CEVAP

onun sanmamast veya beninr sanınam dinde senet mi? I]u hiçbir ilinı aclamııra

YaloŞmaz, SöZü din«le senet olan İmamı Rabban ihazretleri buyuruyor ki:

1 li'a rzın van ıntlıı nıı fi lclerin lı iç kır,ırıcti yııktıı r. sii n netlcı"i n fır rzl:r r

,vanıntlaki kı'l'ıneti ıle, deniz vanıntla lıir tlanılıı sıı gilıi Iıilc tlcğiltlir.) 260] [ın.29,

şimdi biz Rüchan beyc mi, Önrer beye mi inanalım, yoksa 12 tankatın

ŞeYhi, miicedidid elfi sani hazretlerine mi? Farzlardan sorguya çekileceğiz, ııafilelerden sorguya mı çeki|eceğizcle bu karlar gayret gösteriliyor? Niye Resulullahln ve vörisi olan ölimlerin sijzlerine itibar edilmiyor da .. Ben sanmtyorum" diye kendi görtişıinti din gibi sawnuyor?

peki peygamber efendimizin şu mübarek stjzlerine ne diyecek ki?

Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Kaza namazı olanın, kıldığı nafile namazkabııl olmaz.) |Dürret-ül- fahire]

(llerkes nafile ile meŞguİ iken sen farzları tamamlal) [Miftah_ün-ırecat] (Allahü te6l6, "Farzibfidetle bana yaklaşıldığı giiıi, hiçlıir şeyle ya klaşıla maz'' buyurdu.) [Ruhari]

(En üstün cihad, farzları edadır.) [Taberöııi] (Farz namaz trorcu olanııı nafile kılması, tloğurmak üzere olan hamileye benzer. Doğumu yaklaşmı!|.r, çocuğu düşürür. Artık tıu kaclına, hamile denmez, ana da denmez. Bu kimse'oe nlyıe olup, farz namazlarını ödemedikçe, Allahü tef,l6, nafile namazlarını katıul etmez.) [Fütuh-ul-gayb m.48]

Daha Çok vesika Var. Resulullahııı bu kadar hadis-i şerilleri varkeıı, ne diye

şahıslann indi görüşlerinc uyalım?

Müslümanları nafile ibaclete karşı niye soğutmak isteniyor ki? CEVAP

Bu Çirkin sözü imam-ı Rabbani için nıi, yoksa Resulrıllah için mi siiylüyıır?

Nafileden s<ığutan biz ıniyizyoksa Resulullah mı, imanı-ı Rabbani

hazretled mi? Nafile denizde damla bile değil diyen kim? f)in hususuııda

8

konrışurken ağızdan çıkanı kulak da duymalı. Bu din ııakil dinidir. Şahsi

görüşlerin dinde yeri yoktur. I]ir hadis-i şerifte, (Ateşe |Cehenneme| en

cüretkar olan, fefua vermeye en cüretkar davranandır) buyuruluyor.

İkincisi sünnetler yerine kaz,akılınca zaten sünnetler tçrk edilmiş olmuyor.

Peygamber efendimiz, farz yanında bir nafile nama7, kıldığı için ona sünnet

denmiştir. Bu kinıseler sadeçe farzı mı kılıp gidiyorlar. Farz,dan önce veya sonra

narnaz kılmıyorlar mı?

Bir örnek vereyim: Diyelim ki eniştem mübarek Ramazan-ı Şerif ayındaki Kadir

gecesinde camiye

gitti. Sohbette hoca efendi o gecenin ve o gecede kılınacak 4 rekatlık bir tesbih

namazının önemini o kadar güzel anlattı ki: eniştem geldi bu gece mübarek bir gece,

tesbih namazı da çok ehemmiyetli bi namazmış, ben de bu gece Allah rızası için bi

tesbih namazı kılmaya niyet|endim dese; Bizim ona dur bakalım hemşerim senin bir

sürü kaza namazı borcun var git önçe onları bi bitir ondan sonra

ge|, senin kılacağın tesbih namazı kabul olmaz mı dememizlazım? Ben böyle bir

şey söylemekten Allaha sığınırım.

CEVAP

Şu tirneği gördüntiz değil mi? Bu önrek Resulullahı tekzip etmiyor mu,

İmam-ı Rabbaniyi ve diğer Xliınlerj tekzip etmiyor nru? Niye ilni bir vesika

bildirmiyor da kendi görüşiiıü din gibi ortaya atıyor? Peygamber efendimizin

söziinü bildirmekten Allaha sığınmak ne demek? Haşa Peygamber efendimiz

öyle yanlış şeyler mi söylüyor?

Biı, hadisi kudside ,,Farzlarla kulum benim gadabımdan (azabimdan) kurtulur,

nafilelerle bana (benim nzama) yaklaşır. Hadisi kutsi gayet açık; Farzlar zaten

boynumuzun borcu yapmak zorundayız,. Yapmazsak azaba duçar oluruz.

CEVAP

Peki niye kıldırmayıp da nafile ile meşgul ediyor? f)emek ki azaptan

kurtulmak için farz|an eda şart. Kendisi de bunu intakı hak kabilinden söylemiş

oldu. Farzı yapmayan Allah'ın azabından nasıl kurtulur ki? İşte kendi yazdığı

hadisi kııdsi. Allah kimseyi şaşırtmasın, kendi kazdığı kuyuya kendisi düştii.

Bir kudsi hadis de şöyledir:

(Allahü teil6 tıuyurur:

"Benim dostlarımdan birine eza eden adam, bana harp ilan etmiş

demektir. Kulum bana kendisine farz kıldığım şeylerden daha sevimli şeyle

yaklaşamaz. Kulum nf,filelerle bana öyle yaklaşır ki nihflyet onu severim.

Onu sevdiğimde de işiten kuiağı, gören gözü, tutan eli ve yürüyen ayağı

olurum. I}enden bir şey isterse onu kendisine mutlaka veririm. Bir şeyden

Bana sığınırsa onu mııtlaka korurum.o') [I}uhari, İıııaır,ıı Ahnıccl]

Gerek o Ve gerekse bu hadis-i l«ıdsi, farz borcu olmayanlar içindir. çünhi

hadis-i şerifte bu husus açıklanmıştır. yukanda bildirildi.

Farz namaz o denli m|ıhim. Ama farzı eda ettiğimiz vakit, etmediğimiz taktirde

düŞeceğimiz azaPtan kurtuluyoruz. Nafilelerde ise Ooyle bir zorlam" .-o, konusu

değil. Zorlama olmadığı içinde farzlarla birlikte nafile İnaoet yapan Cenab-ı Hakkın

rızasına yaklaşır

CEVAP

Farzl,arla birlikte diyor bakın. Zaten farzlan tehir etmenin ceza$ büyük.

Nafile kılmakla lalınan boşa gitmiş olmakla kalmıyor. Farzlangeciktirdiği için

azabaduçar oluyor. Bu ilimlerin sözleridir.

Farz|an bitireceğiz ondan sonra nafilelere sıra gelir. Alimler diyor ki:

Farz|ar binanın duvarlan gibidir, stinnetler ve nafileler duvann sıvası ve

süsü gibidir. Duvar olmadan duvara süs yapılmaya kalkıhr mı hiç? Hactis_i

Şerifte nafileleri boŞa gider buyurulması, işte bunuır yüziiıclendir, duvar olmadan

süs yapmak gibidir.

TeŞbihte hata o|maz; Bir işçiyi diışün bu işçinin görevi nedir?Mesai saatleri üerine

OılSel gÖrevleri iyi bir şekilde yapmak.Bu işçi sadece görevini yaptığı için ücretini hak

eder. lŞini yapmazsa da işten kovulur ve zoİ durumda kalır. nma'uıİişğı ouşrn ı.ı

akŞam olmuŞ mesai saati sona ermiş ama bu işçi bir saatte fazladan ğİıışmİş ı<ı

Patronunun iŞi YetiŞsin diye. Ama bunu ne zorlamayla nede mesai ı<aİşııığı yupr,ş.

Yani sırf kendi rızasıyla çalışmış Birinci işçide mejai saati biter bitmeİ gitmlş.

Birincisine sen niye sadece mesai saatindğ çalıştın senden memnun ceğııımdenemez.

Fakat ikinci

işçinin patronunu ne kadar mutlu edeceğini az çok tahmin edebiliriz.

CEVAP

Ne örnek ne örnek. Yine kendi sözü ile bizimsavunduğumrlz doğru yolu

isPat ediyor. Çilnkü nıesaisini bitirdikten sonra, yani çalışma mecburiyeti

bittikten sonra diyor yani farz borçlarıııı ödeıiikten sonra diyor.

İŞÇi mesai saatinde patronun verdiği görevleri yapmak zorunda iken bunu

değil de baŞka iŞleri yapması patronun nzaslna aykındır. Mesai saati dışında

YaParSa ona elbette bir ŞeY denmez. Çtinkü o mesaisinden kaytarmış, yıllarca

mesaisine gitmemiştir. Allah böylece yıllarca mesaiden kaçmış kişiyi sever mi

hiÇ? Ama kendi emrine sanlırsa onu sever. Yine onun emrini tehir eciip

nafilelerle meŞgul olması Allah'ın emrini geciktirmektir. Önce onun verdiği

iŞlerdir. Kendi kafasına göre iş yapması, öteki işi geciktirmesi asla kabtıl

edilmez. Bu işleri mesai dışıırda yapüııyor, mesai içinde yaptyor.

ışte İslam ölimlerinden nakil yapmaylp «ia kendi göriişiinü din gibi

göstermesi foyasını ve boyasını meydana çıkanyor.

10

.Buradan çıkarak deni|ebilir ki haşa Cenab-ı (nafilelerimize) Hakkın bizim fazla mesaimize ihtiYacı mı var? Şunu hiç unutmamak gerekir ki Cenab_ı Hakkın bizim farzlarımıza da ihtiYaci Yoktuı' Aha bizim bufarzlİave nafilelere ihtiyacımız var üzerinde yaşadığımız dunya bir İmtihan sahasıdır. Bu sahada kim farzlarla birlikte daha fazla nafile işlerse ahirette o denli yuksek makamlara nail olur. CEVAP

Ama Hamza Efendi hazretlerinin (Bey ve Şir'a) risalesinin şerhinde, (Yolculuğa Çıkmadaır öııce iki rekat namazkılmalıdır ! Kazayakalnrış l7aı7lazı

varsa bir, iki vcYa tiÇ vakit naına7,ını kar,actnıclidir! (Jiiııkü kaz,abıırçu var ikcn,

nafi le kılmak ahnraklıktır) buyunıluyor. (s. 6)

seyyid Abdüıkadir Geylani hazretleri de ahmaklıktır buyuruyor.

Ahmaklık faziletgibi g(isterilir mi hiç? I}izealimlerilen nakil versin. Ken«ii

teŞbihleri kendi örnekleri kendiııi ele veriyor. Aıimıerden önıek verirse hakka

teslim olmuş olur.

Bir de Şunu belirtmek isterim ki bu siteyi hazırlayanların üstazı Abdüthakim eRVısİ,dİr.

,?t'j:'[}Tetdekİ

mezheb! Şafii'dir.Dolayısıyıj nuraaarİ İetvaıar şafiı,tere göre verıımış

CEVAP

Arvasi hazret\erinin Şafii olduğu doğrudur anra bilclirdiği saclece şafii için

dcğil ki, dört mezhePte de böyledir buyuruyor. Göztimtiziin içinc baka baka

böYle iftira etmesi Çok aYıptır. Allah'tan korknrak lazımdır. Haııgi kitabın«ia

ŞafiiYe göre böYledir diğer mezheplerde böyle değildir diye yaz:gıştır ki? Dört

mezhepte de böyledir buyuruyor. Nc i{tira yapılacağı şaşırılınıştır.

DiŞ dolgusu iÇin de Hanefileriıı şafiiyi taklit etmeleri gerektiğiııi bilcliren

odur, l\eciP Fazıl da bunu İman Atlası isimli ilmihalind e yaz,maktadır. Güneş

balÇıkla nasıl slvanmaya kalkılıyor ki? Mertçe biz Arvasi elbııdinin s(izünti

kabul etııreYiz desiıı iŞin içinden çıksın, niye takınak içiıı kulp aranıyor./ Niye

kendi görüŞleri iÇin o zatı alet etmeye kalkıyor? o zatıneserleri nreydanda.

Bunlan kime yutturmaya çalışıyor ki?

Zaten kaYnak olarak gÖsterdikleri kitapların bir kısmı şafiifıkhına dair kitaplardır. Dolayısıyla bizi bağlamaz,

CEVAP

Haııgisi Şafii kitabı ki? tlazma efendınin Bey ve şir,a risalesi mi? kudı.is

kadısının Yazdığı Nevaılir-i fıkhiyye fi mezheb-il-eimmet_il Hanefiyye kitabı

mı? Hanefi mezhebi hadis ölinrlerinden Abdülhak_ı Dehlevi mi,/ imam_ı

Rabbani mi? Muhammed Emin efendinin Necat-ül_ mü,minin kitabı mı?

Bunlann hangisi Şafii ise lütfen bildirsin.

11

Bütiin Şafii kitaplan da farz borcu olanın nafile kılması haramdır

buyuruyor. Ama biz Şafiileri senet olarak almryoruz ki. Rüchan beye veya Ömer

beye sor. De ki sizin verdiğiniz ömekleri Şafiiler bilmiyor muydu? Niye nafile

ile meşgul olmaya haram demişler diye sor. Diğer mezheplerde de böyledir.

Hanbeliler Malikiler de böyle buyurmuştur. Kazası olan nafile ile iştigal

edemez. Büttln bu ölimlet, rastgele mi fetvalaı vermişlerdir? Bize uymayan

ictihadlanna elbette töbi olmayız aıfla bu konuda uymayan bir şey yok ki.

Bir kimse bu hak mezheplerden hangisine tabi olursa ona göre ame! edeı". Diğeı,

mezhepler onu etkilemez. Burada yeri gelmişken tekrarlayayım; bizim tabii

olduğumuz mezhebin imamları diş dolgusuna Aevaz vermişler bizi bu ilgilendirir.

Velev ki yanlış bile olsa biz bundan mesul olmayız.

CEVAP

Niye yalan söyleniyor ki? Kim vermiş fetvayı? Altın veya giimüş

kullanmayaizinvermek, kaplamaya fetva mıdır? Bu nasıl mantık böyle?

İmamlar dişi attın tel ile bağlamak caiz diyor, bu gusle mani değil dediler diye

imamlara iftira ediyor. Gusle mani olmaz diyen bir imam var mı? İmam-ı

ü'zammr, imamı Muhammed mi, İmamı Ebu Yusuf mu, imamı Züfer mi,

hangisi? Nasıl yalan bu?

Bu tartışmalar yeni değil. Fatih Sultan Mehmet Han zamanındaki bütün ölimleri

toplamış ve bu meseleyi açıklığa kavuşturmuştur. Molla Hüsrev Hazretleri de bu

tartışmaların kaynağını Mirat-ül Usul Fi Şerhi Mirgaatil Vusul sh.101 de belirtmiştir.

Hadise şudur:

Hanefi ğlimİerine göre üzerinde farz hac borcu olan nafile hac yapabilir. İmamı Şafii

Hazretlerine göre de yapamaz. Böyle bir kimse sefihtir. Hacir altına aiınması gerekir.

Uzun lafın kısası İmam-ı Şafii

Hazretlerine göre üzerinde farz hac borcu olan nafile hac yapamaz.Bu hususi bir

kaidedir. Mecelle k_anunu derki; mukayyet(hususi)olan mutlak(umumi)üzerine

yüklenemez.Hususi bir n'ıese]e olan farz hac nafile hac mevzusunu umuma şamil

kılıp bütün farzlar için söylemek mümkün değildir. Fıkhen de caiz değildir. Fakat buna

rağmen bu şekilde hareket etmek İmam-ı Şafii Hazretleri'ninde kemiklerini sızlatmak

suretiyie islamiyete vurulan bir baltadır. İnsanları islamiyete karşı soğutmak ve ibadet

etmekten uzaklaştırma çalışmasından başka bir şey değildir.

CEVAP

Hac başka, oruc başka, nanflaz başkadır. Hac ömiirde bir kere farzdrr, oruc

senede bir kere farzdır, Kim haccı örnek alarak n€ımazr onun içine katmrş ki? Bir

kimse ramazandan birkaç giin oruç borcu varken nafile tutabilir, çtinkti daha

öteki ramazantn gelmesine epey vakit var. Ama naırıaz öyle mi? Borcunu

ödemeden hemen öteki vakit giriyor. Oruc da öteki vakit girmiyor ki. Birbiri ile

ülastl ktwıı eJl\\n-§ac,6rni;r<,b )ri,, lro.-e.{ ır, Jcli," eIlIln.e

t;,*h n\* " lSe'lıq hqc ,\.ıf tnr o «,}{"[ı.. r. 7)nıa ıı (ıı1\(ı ı lorreu

'nq,_1[c*"...\ Vrr'2a c.İ ilrne ,§l'); ınr c J, |,.,,işJ ln

6*"l,\ı,-{", xıhl h.,-l ..\ F,i\.LSrj /İrllo |J.'^Sre_v lt|ı{trlJr',,lç:i

,8c\ i \ )n t1.+ [\,

XXXXXX

12

.tergibissalat kitabında diyorki hadisi şeriflerde buyruldu ki (bir narnazı öziji,süz vaktinderı

sonraya bırakan seksen hukbe cehennennde yaııacaktır. bir hukbe seksen senedir.

(dünya senesi) . kazaya kalan narnazı kıiacak kadar vakitler!n her biri geçtikçe bu bir

namazın günahı kat kat artar. ya lıir kaç namaz olursa çok çetin olı-ır. her ne pahasına

cılursa olsun bir an önce kaza etınek ve affı için tövbe etmek çok yalvarmak |azıı,ndır.

durrul muhtarda diyoıki bir günllik beş vakit farzı ve vitir namazını kılarken ve

kaza ederken tertip sahibi oliıak farzdır. yani namaz kılarken sıralırını gözeimek

lazımdıı,

kazaya kalan namaz sayısı dlrd_aı_İazla olmasıda sırayla kılmayı affettiren bir

özüıdür,kılmadığı veya kı|:nta kabul olmayan farz namazı sayısıjitı ve daha fazla olan

kimse tertip sahibi olmaz yarıi kaza namazlarının birhiri arasıııda ve bunlar|a vakit

namazları arasında sırayı gözetmesi iazırn olmaz. x

r}a(naz kılmak insanııı ALLAHU TEALAYA olan borcudıır. bir farz: vaktinde

kılmarnak bu hakkı ve narnazda nıüslümanlara 1ıan:|an dua hakkını ödememek oluyor.

bunu kaza edinceye kadar nafiie nanıaz|arı sünnetleri kabı;l oirnı;yor. her naıııaz kılacak

kadar zaman geçtikçe bu azap misliyie artmaktadır. (SAYFA 272-278).

cemeat ile narnazı anlatırken bildirdiğimiz gibi imam sabah namazinı kıldırmaya

başlaı"ken Eelen kirnşe caı,nin!n dışında veya içeride direk arkasında sünneti kılar. sonra

in,ıama uyar, böylş cemaatten ayrı b!r yıer bu!amaz ise siiııneti cemaatin arkasında

kılmaz. henıen imama uyar. çünkü cematle namaz kıiınırken ya\nız olarak narnaza

başlamak mekruhtur. mekruh işlememek için sabah sünneti terk eciiir. dürul muhtarın bu

yazısına göre de sünnetler yerine kaza kılmak lazımdır, mekruhtan kurtulmak için en

kuvvetli sabah sünneti bile terk edilince haramdan kurtulnıak için sünnet ellıette terk

edilir. çünkü sünnet yarine kı!ınan kaza narnazı biiylik günahtan kurtarrnaktadıı. bazı

kimseler ve hele kendini din adamı tanıttıran bazı din cahilleri din büyükle;'iniıı sözlerini

değiştirmeye kaIkışıyor fakat biı" şey bilrnedikleri için \tiraz oiarak hiçbir kitaba

dayanmadan akılIarına geleni söylüyorlar. kendilerini beyeııdikleri için ulıı orta fikirler

yürütüy*riar. iı^;esela

(efendim siınnet yerine farz kaza edilmez ben bunu kabul edenıern saatlerce

kahvede oturup boş vakit geçireceğine kazaiarıııı kılsın s|ınnnetleri bırakmasın) diyenler

oluyor. evet kalıvede saatierce otı.;iınasin kazalarını kı|sın sözü doğrudur fakat (kazalar

içiıı sünnetleri bırakmasın) sözü rJoğru cjeğildir, kazaları kılınamak ve boş vakit geçirmek

büyük günahtır. anıa bu günah!arı işleyenlerin sünnetler yerİne kaza kılrnamasını

istİmek bu adamı üçiıncü b!r günaha sckmayı istem*k clur" büy|ikierimiz!ı"ı iyi bir iŞin

hepsi yapılanıazsa da hepside terk ediImemeİidiı sözü ıneşhıırdur"

tahtavi rahmetuıilahi aieyh ciiı7orki; sabah namauının sünneii çok fazıietiidir. bunu

kılmak hadisi şerif|erde çok met edi|di. sevahı çoktiır. fakat sabah sünnetİni bile kılrnayan

için hiç ceza bildirilmedi. halbu ki sabah farzını cernaatle kıimayıp yaİnız kılanın

cehennerrıe gideceği bildirildi. denıek ki cemaatin kıynıeti sabah sünnetindeı.ı h!!e kat kat

üstündür.

ilmi abidin diyıır ki (bir kimse imama sabah namazının ikinci rekatında yetiş!'se

sünneti terk edip imama uyar. çıınkü sünnet cemaatten hasıi olan yirmiyedi farz

sevabının biris!ne bile yetişenıez. en kuvvetli olan sabah sünneti farzı cemaatle

kılabilmek için terk edilince farzı için elbette terk egiIir. farz borcı,.ıyIa ölnıemek için

sünnetteri kaza niyeti ilede kıiı:ıak lazırn olduğu buradanda anlaşılnıaktadır.

abdulkadiı,i Eeylanı hazret!eri futuhul gayb kitabının kırk sekizinci makalesinde

diyorki müminin en önce farzları yapması !azımdır. ondan sonra sünnetieri yapai. sonra

.13

.diğer nafilelerle meşgul olur. farz borcu varken sünnet ile meşgul olmak ahmaklıktır, farz

borcu olanın sünnetleri kabul olmaz.

Hz Ali efendimiz buyuruyor ki peygamberimiz (S.A.V) buyurdu ki üzerinde farz

namazı borcu olan kimse kazasını kılmadan nafile kılarsa boş yere zahmet çekmiş o|ur.

bu kimse kazasını ödemedikçe Allah u teala onun nafile namazlarını kabu| etmez.

abdulkadir geylani hazretlerinin yazdığı bu hadisi şerifi şerh eden (açıklayan) hanefi

mezhebi alimleride abdülhaki dehlevi hzleri buyuruyorki (bu haber farz borcu olanların

sünnet ve nafilelerinin kabul olmayacağını göstermektedir.) sünnetlerin farzları

tamamlayacağını biliyoruz. bunun manası fadar yapılırken bunların kemallerine sebep

olan birfey kaçırılırsa sünnetler kılınan farzın kemal bulmasına sebep olur, farz borcu

olanın kabul edilmeyen sünnetleri bir işe yaramaz, futuhul gaybın bu şerhi farisi olup

istanbulda beyazıt devlet kütüphanesinde 3866 numarada mevcuttur.

ibni abidinde nafile bahsinde buyuruyor ki( hadisi şerifte tamam yapılmamış olan

namaz zekat ve başka farzlar nafileler ile tamamlanacaktır buyruldu. imamı beyheki bu

hadisi şerif yapılmış olan tarzların içindeki sünnetler noksan kalırsa nafilelerle bu

noksanIarın tamamlanacağını göstermektedir. yoksa yapılmamış farzların yerine

geç*e-ciTğ ri .n ki !ül! Üınryql!9qj._:

başka bir hadisi şerifte bir kimse namazını tamamlamadı ise o namazın

üzerine tamamlanıncaya kadar nafile namazları eklenir buyruldu. bu hadisi şerif

nafilelerin terk edilmis farzı değil noksan olarak kılınan namazın tamamlanacağını göstdi a

bu hadisi şerif zikr edilerek sünnetlerin kılınımış olan farzlardaki eksikleri

tamamlayacağı bildirilmektedir. imamı gazali ve muhittini ibni arabi gibi hanefi

mezhebinde olmayan alimler ise nafilelerin özur ile kaçırılan farzların yerine

konulacağını belirtmektedir. (kaza etmek niyetinde olup da ömrü vefa etmeyenler !çin).

(uyunul besayirde) de de buyruldu ki imamı beyheki sünnetler kılınmış olan

farzların içindeki sünnetlerin noksanlarını tamamlara buyruldu. çünkü sünnetlerin hiç

birisi hiçbir zaman bir vacip olamaz. hadisi kutside ( bir kimse kendine farz yaptığım

ibadeti yapmakla bana yaklaştığı gibi hiç bir şeyle yaklaşamaz buyruldu) .

görülüyor ki islam alimlerinin bir kısmına göre nafileler kılınmış olan farzların

noksanlıklarını tamamiayacaklardır. bir kısmı ise özür ile kaçırılmış olan farzların

yerinede konacak buyruluyor. fakat bu alimlerde namazlarını tembellikle kılmayıp büyük

günah işlemiş olanların bu hadisi şeriflerden istifade edeceklerini bildirmemişlerdir.

çünkü namaz kılmayanın nafileleri kabul olmazkifarzları tamamlamayayarayabilsinler.

alimlelerin bildirdiği bu iki ayrı iştihadı bırakıpta bir üçüncüsünü söylemek biz mukallitler

(yani taklit eden ,uygulayan, amel eden) için caiz değildir.

tahtavi şerhinde diyorki (bütün sünnetlere nafile denir. nafile farz ve vacip

olmayan ibadetler demektir. nafile ya sünnet olur veya insanın kendiliğinden yaptığı

ibadet olur. hadisi şerifte buyrulduki ( kıyamette önce namazdan sorulacakt'r. namaz

doğru kılındı ise kurtulacaktır. namazı bozuk ise işi kötü olacaktır. farz namazında birşey

noksan olursa nafileleri ile tamamlanacaktır. )

insanın dercesi ne kadar yüksek olursa olsun kusursuz iş yapamaz. işte nafileler kılınmış

olan namazdaki kusurları tamamlamaktadır.

elhikemül ataiyyede diyor ki (iki işten nefsine ağır geleni yap. çünkü hak olan iş

nefse ağır gelir. vacipleri yapmakta gevşek davranıp nafile hayratı yapmaya çalışmak

nefsin hevasına uyma gayretlerindendir).

imamı rabbani rahmetullahi aleyh 29. mektubunda buyuruyorki (farz ibadetin

yanında nafi|enin hiç kıymeti yoktur. deniz yanında damla kadar bile kıymetli değildir.

.14

.melun Şeytan müminİeri aldatarak farzları küçük gösteriyor. kaza|arı kıldırtmıyor.

nafilelere yo| gösteriyor. zekat verdirtmeyip nafile sadakalaı"ı güzei gösteriyor. halbu kı

zekat niyetiyle bir fakiı'e bir aitın vermek yiizbin altın sadaka vermekten daha sevaptiı".

abdulkadir Eeylani hazretleri kaza namazı borçu olanııı sünnet kılması alacaklıya

borÇlunlın hediye götürmesine benzer ki elbette kabu| olmar, kaza namazı borcu varken

sünnet kılan kimse sultan davet ettiği halde gitmeyip onun hlzmetçisi ile vakit geçiren

kimse gibidir. mümin bir tüccara benzer. farzlar onun sermayesi nafilelerdJ onun

kazancıd:i, sermaye kurtarılmadıkça kazanç olmaz. gerek hadisi şeriflerde gerekse

aİimlerin Yazılarına dikkat ediiirse farz borcu oianın sünııetieri nafiieieri kabı.ıl omaz

burulmaktadır. kabul olmaz demek sahih olmaz dernek değildir, sahih olur fakat sevabı

faidesi olrnaz demektir. (raddul muhtar) (sayfa 280)

bazı kimseler diyorki (sünetlerİ kaİa niyeti ile kılmatşafi mezhebinde olur. biz

Şafi değiliz. hanefiyiz.) bunlara bu saadeti ebediyye kitab]n hazrlayanında hanefi

mezhebinde olduğuııu hatırlatmak yerinde olacaktır. farzı özür ile kaçıran şafiler bunu

sünnetle beraber kaza eder. hanefiler ise yan!ız kaçırdığı farzı kaza eder. tembellikle

kılınmayan namaz böyle değiidir. namazı terk eden şafinin ve hanefinin bunu hemen

kaza etrnesi lazımdır. he,ıen kaza etnıezlerse şafi mezhebinde had cezası olarak katl

olunur. hanefide ise haps o|unur. kaza kılıncaya kadar veya ölünceye kadar zindanda

bırakılır. Şafi alİmleı'inden İbni hacceril mekki hazretleri fetavai tıı<iye kitabının 189.

saYfasında buyuruyorki farz namazı özür ile kıimayan kimse bunu nafileier yarıi

sünnetleri ile birlikte kaza eder. çijnkü şafi mezhebinde beş vakit farzlarla birlikde kılİnan

nafileleri Yani sünnetleri kaza etmekde sünnetdir, farzı özürsüz kılmamış ise bunu kaza

etmeden önce hiÇbir nafi]e kılamaz. çünkü farzı hernen kaza etmesi lazımdır. sünnetler

kılmak iÇin geÇireceği zaman kadar farzın kazasını geciktirmiş olur. hemen kaza etmeyi

demek her zaman ı kazaya sarf etnıeli demektir. yani ancak keııdinin ve bakmar, ,r.ip

I olanların nafakasını kazanacak kadar zamanı ayırıp başka hiçbir sebeple kazayı

\ Seciktirmesi caiz değildir. iki mezhep arasında fark yoktur. Kurjn-ı kerim ve hadili

/ §eriflerde açıkça bildirilen şeylerde mezhepler birbirinden ayrılmaz. açık bildirilmeyip f içtihat ile meydana çıkarılanlarda ayrılabilir.

farz boı"cu olanlaı"ın ııafilelerinin kabul olnıayacağı Hz. Ali nin buyurmuş olduğu

hadisi Şerifte aÇıkÇa bildiriImiştir. nafile keiimesi farz keIinıesinin yanında soyleninİe

müekket sünnetlerde dahildir. halebi kebirde açıkça yazılıcJır.

Bazı kimseler sünnetler yerine kazalar kılınmaz çünkü kaza her vakit kılınabilir. fakat sünnet telafi edilemez diyor.sünnet yerine kaza kı|ınır demek sünnetin

ehernmİYetİni anlayamayanların sözüdür) diyor, kaza her zaman kılınabilir diyerek terk

edİlen namazların kazalarını gecİktirnıek yanlıştır. çünkü kaza kılmayı geciktirmekte

büYük günahtır. terk edilnıiş sünnetierin telafisi erniİ olunnıadı ki telafisİnin mümkün

oluP olmadığı söz konusu olabilsin. ibni abidin 433. sayfada buyuruyorki (vacip

islarniYetin bildirdiği özürlerle terk edilir. o haIde sünnet is|amiyetin bildirdiği ozurlb

elbette terk ediiir.)

rneraki! felah kitabında bunu açıklayan tahtavi diyorki sabah narnazının

farzından soı]ra güneş doğuncaya kadar nafiie namaz kılmak tahrimen mekruhtur.

sabah namazının sün:ıetini örıceden kıirİıarruş ise nııruı l<ılnıal<ta

_-nu

namazın

!Ç§isindedir_ Ç_ürıkü bu vakjt yalnız farz kılnıak için ayrılmıştır. yani farzdan s<jnTa gGeş

doğuncaya kacjar namaz kılmayan hep farz k,lmış sayılmaktaİın. bu ise sabah sünneti . Qile o!s? l"glil9 kıirnaktan daha eftaldir. fakat bu zarnan içinde kaza kılmak mekruh

-olmaz.çunkü-..]i'ü.Kne"n-faüz.kı-|.nş§ayıtmaksünnettenefdaldir.kaza,ffiiZ

kılmak olup bundan daha Çok e[!ald!r. sunrlelÖiin nafiLE NAMAZ DEMEK OLDUĞU BURADANDA

15

.anlaşılmaktadır. sünnetlerin nafile namaz oldukları bunun için özürsüz olarak hayvan

üzerinde kılabiliceklerini cevhere de yazılıdır.

namaz vakti daraldığı zaman nafilLkılmak tahrimen mekruhtur. çünkü farzın

vaktini kaÇırmaya sebep olur. lazım olmayan namazı kılarak lazırnolan namazı kaçırmış

olur ki akıllı olanın yapacağı iş değildir.

mekruh olan bir şeyi işleyerekde sünnet yapılmaz. Fakat farz yapılır. Borç ödenmiş olur. Mesela

baŞkasının suyu ile abdest almak mekruh isede faz olan taharet hasıl olur. Abdestsiz olan başkasının

suYu i|e abdest alınca sünnet sevabı hasıl olmaz. Buradanda anlaşılıyor kikaza kılıp büyük gdnahdan

kurtulmak sünnet kılmaktan önce gelmektedir.

İmamı rabbani rahmetullahi aleyh bir insanın malayani ile vakit geçirmesi Allahü tea|anın onu

sevmediğinin alametidir buyuruldu. Malayani ,faidesiz iş demekdir. Bir farzı yapmayıp onun yerine nafile

ibadet (sünnet) yapmak malayani ile vakit geçirmek olur.

Sünnet kılarken kaza namazı için niyet edilmez diyenlere sebebini sorunca hiçbir kıymetli kitab

gösteremiYorlar. Yalnız ibni ağabeydinde halebide ve tahtat{nin imdad serhinde faz olmuş namazların

kazalarını acele kılmak lazımdır. Fevt olmuş namazların kazalarını kılmak nafile kılmakdan daha iyi ve

daha önemli isede 5 vakit namazın sünnetlerini ve hadisi şerifde övülmüş olan duha tesbih tehiyetul

mescit ve ikindiden önce dört rekat ve akşamdan sonra 6 rekat sünnet gibi belli namazları kılmak boyle

değildir, Bunları nafile niyeti ile kılmalıdır yazılıdır diyorlar. Bu yazılar5 vakit namazın farzlarınıfevt edln

Yani elinde olmayarak özr ile kaçırmış olanlar içindir. Böyle kaçırılmış farzların kazalarını sünnetler yerine

kılmağa |utım yoktur. diyoruz Çü;kü İamazları 6zr ile kaİaya nİratmjl< süç olmadığı gibi bunların kaİalrını

sünnetleri kılacak kadar geciktirmekde süç olmaz diyoruz. Fakat namazı özr ile kılmİmak başkadır. (fevt

etmek) başkadır. Bile bile tenbellikle kılmamak başkadır. Birincisi günah değildir. ikincisi buyİı< günahtır..

İkisini birbirlne karıştırmak yanlıştır. Özr ile kaçırılİn fazların sünnet|er yerİne kılınmayacağını kitaplarda

görerek tenbellikle terk edilmiş fazlarında sünnetler yerine kılınamayacağını kitaplarda göreİek tenbellikle

terk edilmiş farzlarında sünnetler yerine kılınamayacaını sanmak ve onu buna delil göstermeğe kalkışmak

yakışmıyor.

İOni AOidln rahmetullahi aleyh Tahiyatül mescid namazını anlatırken buyuruyorki ( öğlenin fazı

dururken hem farz hemde sünneti olarak iki niyet yapılırsa iki imama göre yalnız farz kılınmış olur. imamı

Muhammede göre ise o namaz kabul olmaz. Çünkü farzile sünnet ayrı cinsden iki namazdİr. Bir namaz

vaktinde kılınan namazlar ya vaktin faradır veya bu farzdan bşka herhangi bir namaz dır. Vaktin

sünnetlerin ve kaza namazları bu ikinci cinsdendir. Halbuki kaza namazı ile kı|İnır.) iki imama göre (yani

imamı muhammed ile ebu yusuf) kuwetli olanı kılınmış olur. Halbuki camie girince kılınan ı.ıeİnangİ bir

namaz tahiYatül mescid yerinede geçdiği için farz kılarken tahiyatlü mescid olarakda ayrıca niyet eİmek

imamı Muhammede göre de caiz oolur. Ylanız farza niye edince de bu iki namaz birlikde kılırımış olur.)

Vaktin fazı ile sünnet başka namaz iselerde sünnet farzı üan başka kılınan namaz demek olduğu için

sünnetin kazayabenzerliği tahiyatül mescit namazının faza benzerliği gibidir.

(Esbah) da 30 sayfada diyorki (Bİr ibadetde sevab hasıl o|ması için yalnız bu ibadetin sahih

olması Şart deği|dir. Halis niyet edilmeside şarttır. Halis niyet ederek yapılan bir ibadet bilmiyerek fasid

olursa sahih o|maz. Fakat niyet güneş doğarken ve tepede iken ve batarkende nafile kılmak böyledir. Bu

nafileler beş vakit namazın sünnetleri isede yine böyledir.) diyorlar. Hadikada 149. sayfada oıyoİti (Nmaz

vakti daraldığı zaman farzdan ewelki sünneti kılmak fazın kazaya kalmasına sebep olursa bu sünneti

kılmak haram olur.) Dil afetleri an|atırken buyuruluyorkifarz olmayan birşeyi yapmak içinfazı terk etmek

cazideğildir.)

. Birçok hanefi kitablarında mesela Durrul Muhtar İbni abidin ,Mülteka ,Dürrul Münteka ve Nimeti

İslam kitaplarında diyorki Bir hakim vazifesini,yapmak için ve bir talebe dindersini kaçırmamak içinsabah

namazından başka namazları sünnetleriniterFedebilir. Hakimin vazifesi fauı ayn olmadığı halde jünnetler

terk etmek için özr saylınca birikmiş kazalır odemek farzı ayn iken ve cezası pek şeddetli iken

bunlarıödemek özr olmazmı,

Sünnetleri ve bazı nafileleri kı|anlar için çok sevap vardı. Fakat bu sevaplar kazası olmayanlar

iÇindii. Sevabları çok diye nafilelere devam edip kazalır vakit buldukça kımak doğİu değildir. Rhul beyam ı tefsirinde Enam Suresinin 165. ayetinde diyorki (Allahü teala kullarını iyi iş yapmaga teşvil için çok sevab

, Y3q!.etti. Çok sevab verileceğinin bildirlmiş olmasıbunların emir o|unan fakat sevablarınln ğok olduu j bildiri|meYen ibadetlerden daha efdal olduklarını göstermez. Alimler söz birliği ile bildirdilerki farzlar

1 vaciblerden ve sünnetlerden daha efda|dir. ve sevaplar daha çokdur.

16

.*..n*,İsetanbulda Süleymaniye umumi kütüphanesinde Esat efendi Ranhüma kısmında 'l037 numaralı

ve'rsht'ö TeTik efendi kısmında 1463 numaralı (Nevadiri fıkhıyye ll mezhebi hanefiyye) ismindeki kitabı

y-bauzyaunr ukluuydoursk i kadısı M.uhammed sadik efendifajle (etden kaçırılmış) namazların kaza edilmesini anlatırken

(Buyul$iÜni Nüceym esoruldukİTjiTİmsenin kazaya-kalmış namazları olsa 5 vakit namazın

sünnetlerini bu namazların kazalarına niyet ederek kılsa bu kimse sünnetleri terk etmiş olurmu.

Cevabında (Sünn8tleri terk etmiş olmaz. Çünkü beş vakit sünnetteri kılmaktanmaksad o vakit

içinde fazdan başka bir namaz daha kılmakdir. Şeytan inısancthiç namaz kıldırmamak ister. Fazdan

başka bir namaz daha kılarak şeytana inad edilmiş rezil edilmiş olur. Nevadır de diyorki sünnet yerine

kaza kılmakla sünnetde yerine gerine getirilmiş olur. Kaza borcu olanların her namaz vakti o vaktin

fazından başka namaz kılırak sünneti yerine getirmek için kaza kılması lazımdır. Çünkü çok kimse

kazakılmayıp sünnetleri kılıyor. Bunlar Chenneme gidecektir. Halbuki sünnetlerin yerine kaza kılan

Cehennemden kurtulur.) buyurdu. uat ynak|.1.,

ibni Nuceym Esbahda buyuruyorki (yasaklardan zararlardan kaçmak iyi faideli şeyleri yUŞ*aan

daha önce getir. Hdisi şerifde(Emirlerimi gücünüz yetdiği kadar yapınız. Yasak ettiklerimden sakınınız)

buyuruldu. Diğer bir hadisi şerifde (Yasak edilmiş şeyin zerresini yapmamak bütün insanların ve cinnin

ibadetlerinden daha çok sevapdır.) buyuruldu. Bununı için meışakkat olunca vacip terk edilir, Fakatt

yasakları he|e büyük günahları yapmağa hiç izin yoktur.) İnlninnlOin istincdyi anlatırken buyuruyorki (Avret

yerini açmadan necaseti temizlemek mümükn olmazsa namaa öyle kılar. Çünkü temizlemek emidri.

Açmak yasakdır. Günahdan kurtulmak önce gelir. Sünnet emirden de, sonra ge|ir. Sünnet sevap*r,,,, .,, il,

l<İzanmİl<içinyapılır. f1 h.:.iiı,lr, ; ],_,;iı.",.\.,,_{,.: ,j,,1..1-, ( ll ,ı i,-, {,t İi" _ı]..-.,iı h.:...ıi ,.i*-.' İ-.].,l;ı,

i^;,]ı ,..-n '-1_,[;.,-r

l"-. ',l-.,iii ıV\.l ,'!r}.,.!, ııiıt,tj,,'i }c'!i ,1,,.', lİJı\_ Hj,[|i ,ı.riı

CJıtı-*ajıii:c.tJ"i,ı. l.iıil.,..r§+.i,l;] ::iL_L\:ııls,,.i.,, ,\..,1;+ h.jnıt.y.,r.'1

i;t>iJ ,^\u.. i,i -,",h, h ıiıvı .: , }., Lı' -{ n'yV j

__ edildiği için çok sevab hasıl olur. Mesela abdestii oidounu zan ederek abdestsiz kılının namaz sahih

olmaz. Fakat niye niyetine karşı bir namaz riya i|e gösteriş için kılınırsa sevab hasıl olmaz.) Sünnet yerine

kaza kıtan sünneti terk etmiş olmaz isede sünnetin sevabına kavuşmak için de kazayı kılarken sünneti

kılmağa da niye etmesi yani kalbinden geçirmesi lazımdır.( Asıl niye kalb iledir.Dil ile söylemek bidatdır.)

Farznamaz ile sünnet namaz birbirinden başka oldukları i için farzı kılarken sünnetede niyet etmek caiz

olmuyor. Yani sünnet sahih olmuyor. Kaza namaa ile sünnet namazı birbirinen başka olmadıklar için kaza

kılarken sünnetede niye etmek sahih oluyor.

Özürsüz senelerce namaz kılmayan bir müslimanın kılmadığı namazları kaza etmesi üç şekilde

olur.

1- 5 vakit sünnetleriyerine ve günün her boş zamanında hep kaza kılar.

2- Y alnız sünnetlerin yerine kazaklar,

3_ Sünnetler yerine İaza kılmayıp başka zamalrada hep kaza kılar. İkincisinde çabuk bitmez. Hemde

sünnetlerinnin sevabı oImaz. Fakat ihç kılmamaktansa sünnetler erin kılmalıdır. Çünkü hepsiniyapamayan

elden geleni yapmalı hepsini elden kaçarmamalıdır. buyurulmuşdur.

şeyhül islam Ahmed Bin Süleyman bin kemal paşa rahmetllahi aleyh ( Şerhi hadis erbain)

kitabında sünnetimi terk edene şefaatım haram oldu hadisi şerifinde şöyle açıklamaktadır.

Bu hadisi şerifde sünnet demek islamiyet yolu demektir. Çünki mümin kimse büyük güna işlesede

şefaatdean mahrum olmaz. Hadisi şerifde büyük günah işleyenlere şefaat edeceğim buyuruldu.

Resulullahın hak tealadan getirdiği dine tabi olmak lazımdır. Bunu terk eden şefaata kavuşamaz. (Şiratül

islam) kitabında diyorki Bu hadisi şerifdeki sünnet yapması vacib olan şeyler demektir Bu da Eshabı

kiramın ve Tabiin tebei tabiinin rahmetullahi aleyh imanı ve ibadetleridir. Bu sünnete yapışanlara EHLİ

SÜNNET denir. ohalde hadisi şerifin manası inanı|acak şeylerde ve yapılacak ve sakınılacak işlerde Ehli

sünnetden ayrılanlar şefaate kavuşamayacakdır demetdir.

Ümmetimin arasında fitne yayıldığı zaman sünnetime sarılana 100 şehid sevabı vardır hadisi

şerifide (selefi salihin zamanındaki iman ve ahkamı is|amiyye bilgilerine uyan kimseye yüz şehid sevabı

vardır) demekdedir. Riyadün Nasihin de namazın ehemmiyetini anlatırken diyorki ( İmamı Nsır üddün

Syyid ebul kasım semrkandi diyorki bu hadisi şerif ümmetimin arasında fesad çıkdığı zaman Ehli sünnet

ve cemaat itikadında oiup beş vakit namazı ceaat ile kılana yüz şehid sevabı verilir demektir. Vakit

namazı cemaat ile kılana yüz şehid sevabı verilir demektlr. Bunun için önce ehli sünnete uygun iman

etmek sonra haramtar dan sakınmak sonra farzları yapmak sonra mekruhlardan sakınmak sonra

müekked sünnet|eri daha sonrada müstehapları yapmak iazımdır. Bu sırada nce olanı yapmayanın sonra

olanı yapmasının hiç faidesi olmaz ve önce olanı yapabi|mek içinsonra olanı terk etmesi caiz hatta vacib

olur.

Birçok kelime ihr ilimde başka manaya kullanılır. Mesela zalimler kel|mesi tefsir. ilminde kafirler 1*\

demekti. Tasawuda ise başka manası vardır. Fıkıh ilminde başkasınınLkr,n" saldıran kinse demekdir. 5 ,l

HER İLİMDE DEĞİŞİK MANAYA GELMESİ

17

.Ohalde bir ilme a|d bi kitabı okuyup anlayabilmek için öne kelimelerin bu ilmideki hususi manalarını

bilmek lazımdır.

İşte birkaç sene mısırda bağdattda bulunupda

kuranı kerimi ve hadisi şerif|eri tercümeye

tercüme ve tefsir|er zararlı olmakta.

argo lisanı arap öğrenenlerin ve eline beir cep lügati alıpda

ka|kışın yeni din alimlerinin para kazanmak için yaptırları

Şimdi bahsetdiğimiz a]jmlerin kıymetini tanıyalım. Yüksek Din bilgileri 8 dir. Bu ilimleri öğrenen bilmek iÇinde lazım olan aiet ilimlerinde 12dir.8 ilim şunlardır. Usulu kelim, Kelam,Usulu hadis,-Hadis,

Usulu fıkıh, Fıkıh, Tefsir. ve i|mi tasawufdur. (l2 Alet ilmİde şunlardır.

Din alimi olabiimek için 8, yüksek din bilgisini bütün ince|i(leri ile öğienmek, fen bilgilerinde

lüzümü kadar iliı,n sahibi olmalıdır. lslam alimlerindi lkl klslMDıR.

1-mÜFESS|Rl iznıı, mUHADDiSl KlRAM, Mütekellimin, Mutasamfifukahalfihamdır, Bunların her

sözÜ kuranı kerimin ve Şeriflerin açıklamasıdır. Müfessirler tefsİr kitabı yazanlar demek değildir. Müfessir

kelamı ilahiden murad1 ilahjyi anlayandı(Tefsir) ancak peygamberimizin ilsanından sahabİyi kirama ve

onlardan tabi ve tebeltabiinlere böyiece sağlgm l<ıymeİli İnİanaıarın söylemesi ile tefsir kitabı yazan|ara

fıkıh ve kelam alimlerine, gelen haberiedir.-Bundan başkasına TEViL'oİı..ıin. İşVİİ eıR kEaiMiNiN MANALAR|NDAN lsLAMiYETE uyGuN oı-AN sEçMEkTiR. trviıı_Eniıı ooenÜıuĞÜi{il;Ş§iii

İLE ÖLCÜLEREK anlaşılır. Teviltefsire uymazsa atılır,

2-Kısım islam alirnleri bunların haricinde dinde müçtehid kabul edllmeyenlerdir. Bunların sözleri leh ve alehde kısım alimlerdir. Bunlar bütün blilerini kurİnı kerim ve hadid-en almışllarır ve eshabı kiramdan öğrenmişlerdir. kenciiliklerinden bir şey söylememişlerdir.

Fıkıhda mezheP sahiPleri 4 imamdir. Bunların meİhepleri içinde yüksek makama yetişenler

vardır. Bunlar irnmı yusf ve mimamı muhammed şeybanidir. şafİı.nezhebinde imamı N";;;İ;; i;;; Cfi, imamı gaza|i gibi alimlerdir. Bunlardan başkasİnİn içtihadİarı bunların içtihadına uyarsa kabul olur, UYmazsa bunlara uydurulabilirse'ğfüİülam)t'öin temelliİ Uunlar üzerine kurulmaz. Bu işi yapan yani

ııYuP uYmadığını anlaYan.ancak bu yeni içihadın sahiplerinin üstünde ilme derin anlayısa malik olanlardır.

Bunlada o büYük imimamlann Yetirtirdiğilslam alimleri yani dinini seven ve kayıran alimlerdir. ki herbir dünyanın.heryerine yü|sgk tanınmıştir. kadı beydavi müİessirlerin baştacıdır.

fıkıh alimleri 7 tabakadır.En yüksek dercedekilÖr müçtehid olanlardır. Bunlara mutlak müçtehid mezheP imamları denir. 4 böYledir. 2- tabaka Mezhepde müçtehid denilen büyük alimlerdir. Ebu yusuf imamı Muhammed ve imamı azamln diğer tlebeleri bbyle bunlar imamı azamın koymuş olduğu usulve kaidelere

uYarak delillerden hüküm Çıkarır|ar. Bazı hükümleri imamı azamın hı:kumıerine uyİıayabilir. Bunlarada

mezhePte n'ıut|ak müÇtehid denir(Mizanül kübra) 3- Tabak meselererde müçtehid oljndai. Bnunlar oraya

Çıkan meseielerin hükümlerini bulurlar. Bulduğu hükümler ilk ikitabakanın hukumıerine uymaları lazımdır.

SeOahsı, kadıhan, Tahavi, Hassef.

Bundan sonrakiler müctehit değillerdir. Mukallittirler. Ebubekir Ahmet Razı bunlardandır.

BeŞinci tabaka eshabı tercihtir. Altı eshabı temizdir. Yedinci tabaka yukarıdaki hizmetleri

YaPamaYan ancak önceki tabaka|arın kitaplarından doğru olaı,ak nakil yrpa'bilen onları bildiren

mukallitlerdir.

Mizamul kübranln ön sözünde diyoi"ki. Dört mezhep alirnlerinden sonra hiçbir alim mutlak müctehit

olduğunu iddia etmedi. Yalnız imamı tabpri böyle iddiada bulunduysada kabuledi|hedi.

Hatta hanefi mezhebi dıŞındakl üç mezhepde kaza namazı borcu olduğu halde başka narnaz

kılmaz haramdır. Buyrulmııştur. !-ianefi mezhebinde ise sevap verilmez.

sünnet kelimesi tek başına söylendiği zaman islamıyet dernektir. Miftahül necat kitabındaki hadisi

şerifte herkes nafileier ile meşgul iken sen faalan tamamla buyurulmuştur,

Durretül fahire isimli kitapta farz namazı borcu olanın- nafileleri kabul olmaz mealinde hadisi şerif vardır. lmamı buhariden nakil ile hak teala faz ibadette nİna yal<laştığı gibi rıç nİr şeyıe yaklaşamaz buyurulmuştur. ' --'' -" :

Fuİuhul gaYb kitabından nakil ile farz namaz borcu olanın nafile kılması doğurmak üzere olan hamile kadına benzer. Doğumu yaklaşmışken çocuğunu düşürür. Artık bu kadına namĞ denilmez. Anada

deni|mez. NiYe .. Çocuk düŞtü. Bu kimsede nİıyle olup faÜ namazlarını ödemedikçe nafile namazlarıda

kabulolmaz.

AYeti kerimelerdeki muradı, peygarnber efendimiz açıkladığı gibi hadisi şeriflerdeki muradıda

müÇtıe.hit olan isİam alimleri açıklamıştır. Yoksa herkes kendisine göre an-lamış olsa insan sayısı adedince din olur. DolaYısıYla ayeti kerimelerin muhatabı peygarnber ğfendimı, oıouğu Öİnİ n"üı.ı şeriflerin

18

.muhatabıda müçtehid islam alimleridir. Sünnetimiterk edene şefaatim haramdır hadisi şerifi kütübü sittede

mevcuttur. Buradaki sünnet kelimesinin ne manaya geldiğini islam alimleri açıklamıştır. Buyuruluyor ki

kitap ve sünnet dendiği zaman buradaki sünnetten murat hadisi şeriflerdir. Farz ve sünnet ifadesinde ise

peygamberimizin farz olmayarak yapmış olduğu işler hatıra gelir. Sünnet kelimesi tek başına geçtiği

zaman benim dinimi terk et demektir. Hadisi erbain kitabında uzunca yazılıdır. Ebu suut efendide

açıklamıştır. Dolayısıyla bu hadisi şerifte duha, ewabin vs. gibi ibadetler kasdedilmiyor buyuruluyor.

İnsalar kendi anladıklarıyla açıklamaya kalktıkları zaman yine o açıklamalarla ellerini ayaklarını

bağlıyorlar. Şimdi camiye girdiğimiz zaman iki rekat namaz kılmak sünnettir. Çoğu kimse bunu yapmıyor

hatta bilmiyor bile. Ne oldu, İnsanların açıkladığına göre bunlar şefaate kavuşamayacaklarmı. Geçiyoruz

sübha, kuşluk, tahiyatü| mescid, evvabin namaz|arını kı|mak sünnettir. Çoğu kimse kılmıyor. Şefaatten

mahrummu kaldılar.

Abdestte başın tamamını mes etmek hanefi mezhebinde sünnettir. Çoğu kimse dörtte birini mesh

ediyor. Bu sünneti din görevlisi olanlar dahi terk ediyor. Ne oidu şimdi. Şefaatten mahrummu kaldılar.

Malikide farzdır. Misvak kullanmak sünnettir. Hadisi şerifler var. Çoğu terk ediyorlar.

Ezanı yüksek yere çıkarak okumak şimdi terk edildi. Camilerde yüksek yere çıkılmıyor. Birde

merkezi sisteme bağladılar. Üstelik sünnetide değiştirmiş oldular. Hatta erkeklerin namaz kılarken sihay

takke giymeleri sünnettir. Çoğu kimse giymiyor. Peygamberimiz antari diye elbise giyiyordu. Sakal

bırakmışlardı. Saçları uzatıp ortadan ikiye ayırmak. Bıyıkları kaş kadar uzatmak sünnettir. Gözlere sürme

çekmek sünnettir. Koparılan tüyleri gömmek ,sağdan başlamak, evimizede camiye girer gibi sağ ayakla

girmek, sol ayakla çıkmak, yemeğe tuzla başlayıp tuzla bitirmek vs. Bu hadisi şerifleri uzatabiliriz.

Sünnetimi terk eden şefaatımdan mahrum kalır diyen kimseler bu şekilde anlıyorsa bu sünnetleri

yapmayanlar şefaatten mahrummu kaldı. Olurmu öyle şey. Sünnettimi terk edenden murat islamiyettir.

Bir başka hadisi şerifte şirk üzere ölmeyen herkesi şefaat edeceğim buyurulmuştur. Eshabıma dil

uzatanlardan başka herkese şefaat edeceğim buyurmaktadır sevgili peygamberimiz.

Sünnet kelimesini iyi anlamak gerekir. Bu bilgileri müctehid alimler anlamış ve açıklamışlardır.

Kendi kafamıza göre anlayacak olursak kendi elimizle ayağımızı bağlamış oluruz. Mehmet zihni efendinin

nimeti islam kitabında nafileler farzve vacip olmayan namazlar demektir diye yazıyor. Nafileler revatıp ve

regayip diye ikiye ayrılır. Revatıp; müekked ve gayri müekked olarak farzlardan önce veya sonra yapılan

sünnetlerdir. Regaip ise duha ve teheccüt gibi diğer nafilelerdir. Sünnetlere nafile denmesi nafile tabirinin

daha şumullü olmasındandır. Her sünnet nafiledir. Ama her nafile sünnet değildir. Nimeti islamda böyle

yazlyor.

Peygamberimiz sünnet namazlara niyet ettim ALLAH rızası için namaza diyordu. Sünnet

demiyordu. Ve bu namazları kılanlara cennete girer diye hadisi şerif vardır.

Abdülkadir geylani hazretleri İmamı rabbani hazretleri, imamı gazali hazretleri yalan söylüyorsa

şimdiki insanların on beş asır sonra anlattıklarına nasıl güvenelim. Abdulkadir geylani hazretleri açıkca

futuhül gayb kitabında kazaya kalmış namaz borcu olanın sünnetleri kabul oimaz diye hadisi şereif

bildiriyor. Rivayetide Hz. Ali efendimizdendir.

Bazıları diyorki oflu muhammed emin efendiye itibar etmem diyor. Abdülkadir hazreleri oda hanefi

değildi diyor. Daha önce mezhebi kabul etmiyordum. Maksat üzüm yemek değil bağcıyı dövmek.

Abdülkadir geylani hazretlerinin yüzbinlerce seveni var. Hüccet kabul ediliyor. Nefs ve şeytan kaza

borcunun durmasını ister. Bitmesini istemez ki. Cehenneme gitmesini ister. Bazı kimseler namaz kılmak

ağır geliyor. Kaza kılmak ağır geliyor. Tabiki ağır gelir. Ama gece kalkıp teheccüt namazı kılmak bazılarına

kolay geliyor. Niye nefs ister onu. Ondan sonra kibir ucb yükle(kendini beğenmiş) tepe taklat cehenneme

götürür.

Bir hadisi şerifte ümmetim ahir zamandafazları bırakacak nafilelerle meşgul otacaktır bildiriliyor.

ALLAHU TEALANiN dinini anlatana nefs düşmandır. Uygulamak isteyenelere NEFSLER DÜŞMAND|R.

Başlangıçta ne biçim itiraz ediyorlardı. Kanalın birinde dini bilgiler anlatan birisi olmaz böyle diyordu.

Yaşlı birisi gelmiş demiş ki ben yaşlıyım. Sünnetleri kazaya kılıversem olmazmı demiş. Tabi tabi demiş

niye olmasın. Yinede sünnetleride sünnet diye kılarsan onun yerine geçecek diye akiını ortaya koymuş.

daha önce hiç olmaz diyorlardı,

Diyanet işleri eski başkanlarından Ahmet hamdi aksekinin İslam dini kitabında açıkça yazryor.

Onu görünce şafide maliki de oluyormuş demeye başladılar. Baş açık kısa kollu yalın ayak Hanefi de

namaz kılmak mekruhtur. Kapalı uzun kolIu çoraplı kılmak sünnettir. Ey cemaat sünnet terk edilmez

desene. Demek ki samimi değil|er.

Kafirlerin ibadet için yaptıkları mesala boynuna haç takmak, beline zünnar denilen bez

bağlanması imanı bozuyor. Fakat adet olarak yaptıklarında herhangi bir bir şey olmuyor. Kıravat , masada

yemek, gömlek, pantolon,.

Sakal dudak altından itibaren bir tutam sakal sünnettir. Daha azı ve çoğu bidattır. Daha kötüdür

19

sünneti burada da değiştirmiş olunur.

lslamiyet nakil dinidir. Se|irn olan akla uygundur. Selim olan akı|da peygamberlerin aklıdır. Kendi

aklına göre herkes bir şeyler söyler. Mesela diyorlar ki yeryüzü bir kitaptır. Balıklar,hayvanlar, bitkiler bu

kitabın harfleridir. Bu kitabı okuyanlar imanı iyi öğrenir diyenler oluyor diyor, İmamı mİturidi hazretleride

insan aklıyla bir yaratıcı olduğunu anlayabilir diye. Ama o anladı iman olu mu, olmaz. Niye . nasıl.

lnanılması lazım geldiğini biz aklımızla bulamayız ki. Öyle olmuş olsaydı tarih boyunca insanlar her

devirde aklıyla be|li bir noktaya kadar gitmişler. Güneş, ay tanrısı vs. demişler. |slam alimleri akıl yardımcı

bir kuwettir. Ama mutiak doğruyu bulamaz. Eğer bulunsaydı peygamber gönderilmesi lüzumsuz olurdu.

Onun için lslam alimleri akla doğruyu göstereİek bir rehber İazm , bu d-a peygamberlerdir demiş|erdir.

Doğru bir iman ancak peygamberler vasıtasıyla bildirilir. Efendim şimdiye kadar lslam anlatılmış. lman

anlatılmamı. Hep korkutulmuş. Flan filan. Efendim işte mahlukattaki incelikleri düşünsek ALLAHu TEALA

KURAN| KER|MDE zaten bildiriyor. O tefekkür. Ayrı bir ibadettir. ALI-AFIU trnı_a NlN azametinin

büyüklüğünü daha çok hisseder anlar. O ayrı bir konu. Böyle düşünmekle tam iman e|de edilmez. lan

peygamberimizin bildirmesiyle anlaşılır. Başka türlü mümkün değildir.

Sadece imanı anlatan islamın (yani fıkıh bilgisini anlatmayarak) o zamanda KUMN l KERİME

ters hareket etmiş oluruz.. Çünkü iman etmiş Salih amel işleyenier İslam deyince imanda onun içerisinde

vardır .ama iman deyince İslamiyet yok. Yani fıkıh yok. Ameİ yok. Amelsizde imanın ayakta kalması zor.

Çünkü peygamberimiz dinin temel diregi fıkıh bilgileridir buyurmuştur. ALLAH indinde en üstün kimse

fakihtir .( imarnı beyheki). Alimlerin hayırlısı fakihlerdir. İbadetlerin en kıymetlisi fıkıh öğretmektir. Fıkıh

bilmeden ibadet eden gece karanlıkta günah yapıp gündüz yıkana benzer buyrulmuştur.

lmamı gazali hz. Leri imanı rnuma etrafındİki fanus camıda ameilerİ benzetmiş. Camı kaldırınca

rüzgar fırtına o imanı, yani a|evi söndürür gider. Onun için imanı islamı doğru yazılmış , nakii esas alan

. kitaplardan öğrenmez lazım. O zaman insan hem doğru bir iman sahibiolur, hem ame| , fıkıh sahibi olur.

Her işin bir mutahasısı vardır. Elbise için tezi, e için kasap, hasta için doktora gideriz. Araba

alcaksaak anlayan birini götürürüz. Anadoluda unun varsa fırıncıya götür derler. İş bilenin kılıç kullananın.

Rast gele birine versem ekmek yapab|irı,ni. Din konusuda böyledir.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Namazların Vaktinde Eda Edilmesi

Doç. Dr. Kadir Paksoy

Namazla, gece-gündüz sırlı bir taksime tâbi tutulur. Hayat, ibadet eksenli bir zaman anlayışına göre tanzim edilir ve bu sayede davranışlarımızın, Hakk murâkabesi altında hüsn-ü cereyanı sağlanır.

"Onlar namazlarını vaktinde eda edip zayi etmekten korurlar." (Mü'minûn Sûresi, 23/9)Zaman, şu geçici dünya hayatında Allah'ın insanlara ihsan ettiği en mühim sermayedir. Bu sermaye ile dünya hayatına ait imtihanın kazanılması yahut kaybedilmesi söz konusudur. Zamanı ve ömür sermayesini değerlendirmek en hayatî mesele olduğuna göre, ibadetlerin baş esası olan namazların vaktinde eda edilmesi de o derece önemlidir. Zîrâ hadîs-i şerîfte haber verildiği üzere, salih amellerden ilk hesaba çekilecek ibadet, namazdır. (Tirmizî, Salât 306)

Bu makalede namazın vaktinde eda edilmesinin önemi ve değeri üzerinde duracağız.

Namaz- Zaman Münasebeti

Namaz, pek çok âyette zekâtla beraber zikredilmekte; hakkıyla kılınması (ikâme edilmesi) emredilmektedir. Temel hadîs kaynaklarının yanı sıra fıkıh ve ilmihal kitaplarının en geniş bölümleri, namaz (salât) ile ilgili konulardır. Bu en mühim ibadetin hakkıyla ve kıvamında eda edilmesinin temel şartlarından birisi de vaktine riâyettir.

"Şüphesiz ki namaz, günün belli vakitlerinde mü'minler üzerine farz kılınmıştır" (Nisâ, 4/103) melindeki âyet-i kerîmede buyrulduğu üzere; namaz, zaman ile kayıt altına alınmış; vaktinde kılınması temel şarta bağlanmıştır.

Hadîslerde ise bunun beş vakte tahsis edildiği haber verilmiştir. Abdullah b. Abbâs (r.a.) tarafından nakledilen rivayetlere göre; Mekke'de namazın henüz farz kılındığı dönemde Cebrâil (a.s.), Peygamber Efendimiz'e (sallallahu aleyhi ve sellem) gelerek vakitlerin başlangıcını ve bitişini tarif etmiştir. Akabinde ise mezkûr vakitler dâhilinde eda edilmesi gerektiğini haber vermiştir. (Tirmizî, Salât 1; Ebu Dâvud, Salât 2; Nesâî, Mevâkît 10).

Cebrâil'in (a.s.) bildirdiği şekliyle namaz vakitlerini ashabına öğreten Resul-i Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem), hayat-ı seniyyelerinde de buna azami itina göstermiş ve hayata tatbik etmiştir. Böylece farz namazların günlük beş vakte tahsisi gerçekleşmiştir. (Buharî, Mevâkît 11; Müslim, Mesâcid 237).

Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), namazlarını mümkün mertebe ilk vakitlerinde kılmaya özen göstermiştir. Nitekim Hz. Âişe (r.anha) bunu veciz bir ifadeyle şöyle dile getirmiştir: "Resûlullah (s.a.s.) vefat edinceye kadar hiçbir namazı son vaktine tehir etmeyi iki defa tekrarlamadı." (Tirmizî, Salât 127)

Zamanı Namaz ile Taçlandırmak

Namaz; dinin direğidir; İslâm'ın beş şartından biridir. Fânî dünyada, sınırlı ömürde, maziye doğru akıp giden zaman dilimleri içinde, birbirini takip eden vakitler zincirinde günlük beş vakit namazın sorumluluğunu idrak etmek ve onu hakkıyla ikâme etmek, kulluğun en önemli rüknüdür. Zamanın altın dilimi, vaktinde eda edilen namazla taçlandırılmış olur. Bu sayede fânî ömür, baki meyveler verir. Zahmetler de rahmetlere dönüşür. Abdullah b. Mes'ûd (r.a.), Nebiler Serveri Efendimiz'e (sallallahu aleyhi ve sellem); "Allah'ın (celle celâluhu) en hoşnut olduğu amel hangisidir?" diye sorduğunda, Efendimiz: "Vaktinde kılınan namazdır." buyurmuşlardır. (Müslim, İman 137)

Ebu Hureyre (r.a.), Resûl-i Ekrem'in (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurduğunu nakleder: "Eğer insanlar, ezan okumanın ve namazda birinci safta bulunmanın faziletini bilselerdi, (çok sayıda talep olur) aralarında kura çekmek zorunda kalırlardı. Şayet cemaate erken yetişmenin faziletini bilselerdi, birbirleriyle yarışa girişirlerdi. Eğer yatsı ve sabah namazındaki sevabı bilselerdi, emekleyerek (sürünerek) bile olsa bu iki namaza gelirlerdi." (Buharî, Ezan 9; Müslim, Salât 129)

Vakitlerin korunmasında en çok hassasiyet gerektiren husus, sabah namazıdır. Zîrâ sabah namazı, belli zaman diliminde uykudan uyanıp kalkmayı ve vakti dâhilinde eda etmeyi gerektirmektedir. İnsan için en zorlu imtihanlardan birisi de uykuyu yenebilmek ve kalkıp ibadete kendini verebilmektir. Sıcak yatağı terk edip abdest alabilmek ve Rabbin huzurunda el pençe divan durabilmektir. Sabah vaktindeki bütün bu zorluk, meşakkat ve zahmet nispetinde ecir ve mükâfat da büyük olacaktır. Nitekim bir hadîste şöyle buyrulmuştur: "Sabah namazının iki rekât sünneti, dünya ve içindekilerin tamamından daha hayırlıdır." (Nesaî, Kıyamu'l-Leyl 56).

Yatsı vaktinde ise günün yorgunluğu, uykunun mahmurluğu ve nefsi ibadete vermenin zorluğu bulunmaktadır. Bu itibarla hadîslerde bir taraftan sabah ve yatsı namazına teşvik; diğer taraftan ihmal etmekten ve gevşeklik göstermekten sakındırma vardır. Konuyla ilgili bir hadîs şöyledir: "Münafıklara en ağır gelen namaz, yatsı ve sabah namazıdır. Eğer onlar bu iki namazdaki hayrın ne olduğunu bilselerdi, emekleyerek de olsa onları kılmaya gelirlerdi. Nefsim kudret elinde olan Allah'a kasem olsun ki, ezan okutup namaza başlamayı, sonra halka namaz kıldırması için yerime birini bırakmayı, sonra da beraberlerinde odun desteleri olan bir grup gençle çıkıp namaza gelmeyenlerin evlerini üzerlerine yakmayı düşündüm." (Buharî, Ezân 29; Müslim, Mesâcid 252).

Hz. Osman (r.a.) ise şu hadisi nakleder: "Kim, yatsı namazını cemaatle kılarsa gecenin yarısını ihya etmiş gibidir. Sabah namazını da cemaatle kılarsa, gecenin tamamını (nafile ibadetle) ihya etmiş gibidir." (Müslim, Mesâcid 260)

Sabah ve ikindi namazlarını vaktinde eda edenler için şu müjde vardır: "Güneş doğmadan ve batmadan önceki namazları itina ile kılan kişi, Cehennem'e girmeyecektir." (Müslim, Mesâcid 213).

Cerîr b. Abdullah el-Becelî (r.a.) demiştir ki: Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) yanında idik. Dolunaya baktı ve bize şöyle buyurdu: "Siz, şu dolunayı güçlük çekmeden ve izdiham yapmadan gördüğünüz gibi, şüphesiz Rabbinizi de açıkça göreceksiniz. O hâlde güneş doğmadan ve batmadan önceki namazları kaçırmamak elinizden geliyorsa, kesinlikle kaçırmayıp kılınız!" (Buharî, Mevâkît 16; Müslim, Mesâcid 211)

Tâbiinden Alâ b. Abdurrahman şu vakayı nakleder: Öğle namazından çıkınca Basra'daki evinde Enes b. Mâlik'i ziyaret etmiştik. Zaten evi mescidin bitişiğindeydi. Bana "İkindiyi kıldınız mı?" diye sordu. Ben, hayır, dedim. "İkindiyi kılın!" dedi. Kalkıp kıldık. Namazı tamamlayınca Enes (r.a.) bize hitaben şöyle dedi: Ben, Resûlullah'tan (sallallahu aleyhi ve sellem) şunu işittim: "Bu (ikindiyi geç kılmak) münafıkların namazıdır; zira o, oturur, oturur da şeytanın iki boynuzu arasına girinceye kadar güneşi bekler, sonra kalkıp dört rekât gagalar. Namazda Allah'ı pek az zikreder (namazı geçiştirir gibi kılar)." (Müslim, Mesâcid 195).

Peygamber Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) en güzel kıvamda tebliğ, temsil ve tatbik ettiği İslâm dini, aynı zamanda kolaylık dinidir. Onun getirdiği din, insanların gereksiz yere zorlanmalarına veya tekellüfe düşmelerine müsaade etmez. Dolayısıyla dinî mükellefiyetler, insanların güç yetirebileceği nispettedir. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), tercih edilmesi gereken iki şey arasında eğer bir beis yoksa kolay ve rahat yapılabilir olanı alır ve ashabına da onu tavsiye ederdi. Bu konuda Enes b. Mâlik (r.a.), Resulullah Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) hava sıcaksa öğleyi serinleyince, hava mutedil ise ilk vaktinde kıldığını rivayet eder. (Nesaî, Mevâkît 4). Nitekim kolaylık olması bakımından sünnette/hadîste yer alan tavsiyelerden birisi de, akşam namazıyla yemeğin aynı zamana rast gelmesi durumunda yemeğe öncelik verilmesidir. Oruçlu için de bu tavsiye vardır. Nitekim hadîste şöyle buyrulur: "Akşam yemeği hazırlanmış ise, yemeğe namazdan önce başlayın. Yemeğinizi aceleye de getirmeyin." (Buharî, Et'ime 58, Ezan 42; Müslim, Mesâcid 64). Bununla birlikte eğer vakit dara girecekse akşam namazına öncelik verilir. Nitekim hadîste şu uyarı vardır: "Yemek veya bir başka şey için namazınızı tehir etmeyin!" (Ebu Davud, Et'ime 10).

Namazı Geciktirmek, Onu Zayi Etmektir

Hikmetli bir sözde "Sonraya erteleyenler helâk oldu" denilmektedir (Gazalî, İhyâ, 4/58). Kişi, nefsiyle baş başa kaldığında, nefsanî ve Şeytanî duygular/dürtüler onu meşgul eder ve çok defa o kimseye namazı sonraya bırakmayı telkin eder. Sonraya bırakmasıyla ilk etapta vaktini sonraki etapta ise namazı zayi eder. Öyle ki, bir vakit namaz kaçınca diğer vakitte namaz kılmak artık zor gelmeye başlar. Sonraya bıraktıkça namazdan soğur. Ötelemeye devam ettikçe iyice ibadetten uzaklaşır. Nihayetinde günler, haftalar, aylar ve hatta seneler geçer de bir türlü namaza kendini veremez.

İşte böyle bir handikaptan korunmanın çaresi, namazı sonraya tehir etmemektir. Eğer arada bir vakit unutulduysa, hatırlandığı esnada hemen kılmanın yoluna bakılmalıdır. Nitekim hadîste şöyle buyrulur: "Kim bir namazı unutacak olursa hatırlayınca derhal kılsın. Unutulan namazın bundan başka keffareti yoktur." (Buharî, Mevâkît 37; Müslim, Mesâcid 314). Kur'ân-ı Kerîm'de "

Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki, onlar namazlarından gaflet ederler." (Mâûn, 107/4-5) buyrulmaktadır. Kimi müfessirlere göre "namazlarından gaflet ederler" ifadesinin anlamı; namazın bizzat kendisinin yahut vakitlerinin ya da erkânının zayi edilmesidir. Bu da ister ilk vaktinde kılmayıp ekseriyetle sonraya tehir etmeyi âdet hâline getirmek olsun, ister emredildiği şekliyle rükünlerine ve şartlarına riâyet etmemek şeklinde olsun, isterse huşû ve hudûyu terk etme şeklinde olsun sakınılması gereken hususlardandır. (Tefsîru İbn Kesîr, Mâûn Suresinin Tefsiri).

Namazı Vaktinde Eda Etmeyi Kolaylaştıracak Bazı Tavsiyeler

Namaz, müminlere günde beş vakit emredilen en mühim ibadet olduğuna göre; güneşin doğup battığı her gün ve gecede vakte riâyet etmek de o derece önemlidir. Bu hususta aşağıdaki prensiplerin bazı pratik faydaları olacağı kanaatindeyiz:

1. İmkân elverdiği nispette namazların ilk vakitlerini gözeterek eda etmeyi prensip hâline getirmek, namaz vakitlerini koruma adına önemlidir. Zîrâ namazı ilk vaktinde eda etmenin insana kazandıracağı nice pratik faydalar vardır. Hadîslerde de namazların ilk vaktinde kılınması teşvik edilmektedir. Bu konudaki rivayetlerden birisini hanım sahabîlerden Ümmü Ferve (r.anha) şöyle nakleder: Resûlullah Efendimiz'e (sallallahu aleyhi ve sellem) "Hangi amel daha efdaldir?" diye sorulduğunda "İlk vaktinde kılınan namaz!" buyurmuştur. (Tirmizî, Salât 127). Her ne kadar namazın ilk ve son vakitleri arasındaki bir zaman diliminde eda edilmesi şart ise de ilk vaktinde efdaliyet, son vaktinde kerahet söz konusudur. Abdullah b. Ömer (r.a.) tarafından nakledilen hadîste de şöyle buyrulur: "Namazın ilk vaktinde Allah'ın rızası vardır. Son vaktinde ise affı vardır." (Tirmizî, Salât 127)

2. Namazı mescit yahut cami gibi mâbedlerle kılmak, vaktinde eda etmeyi kolaylaştırır. Dinimizde mescit ve cami gibi namazgâhların önemli fonksiyonları vardır. Bunlardan birisi de namazların düzenli olarak vaktinde ve cemaatle kılınmasını temin etmektir. Hadîste de buyrulduğu üzere, "Allah'ın evi hükmündeki namazgâhlara gitmek üzere atılan her bir adım, sahibine ecir ve sevap kazındırır, derecesini yükseltir ve günahını affettirir." (Müslim, Mesâcid 282)

3. Cemaatle kılmaya itina göstermek, hem namaza devamı hem de vaktinde eda etmeyi kolaylaştırır. Namazı cami veya mescitlerde kılma imkânı bulamayan kimseler, evinde yahut başka bir mekânda cemaat oluşturabilecek fertlerle bunu gerçekleştirebilirler. Cemaatle kılınan namaz, hem makbul olması yönünden hem de sevabının kat kat arttırılması bakımından efdaldir. Hadîslerde de cemaatle kılınan namazın münferit kılınan namazdan yirmi beş yahut yirmi yedi derece daha faziletli olduğu bildirilmiştir (Buharî, Ezan 30; Müslim, Mesâcid 249).

Şu husus da bilinmelidir ki, vakit namazında sadece iki kişi bulunsa ve biri diğerine imam olsa yine cemaat şartı yerine gelmiş olur. Tabii ki cemaate iştirak eden fertler ne kadar çok olursa fazileti de o derece artar.

4. Namazları vaktinde kılabilmenin pratik yollarından birisi de abdestli olmaya özen göstermektir. Abdesti bozuldukça yenilemeyi mutat hâle getiren kişi, namazlarını fevt etmeden düzenli olarak vaktinde eda eder. Aynı zamanda o, abdestli bulunduğu zaman zarfında ibadet yapıyor gibi ecir ve sevaba, Allah'ın rahmet ve mağfiretine, meleklerin duasına mazhar olur. Ebu Hureyre (r.a.) bu hususu Efendimiz'den (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle nakleder: "Kişi, namaz kıldığı namazgâhta abdestini bozmadan kaldığı müddetçe melekler ona: "Allahım, ona rahmetinle muamele et, ona merhamet et!" diyerek dua etmeye devam ederler. O kişi namazı beklediği süre zarfında namazda imiş gibidir." (Buharî, Ezan 30; Müslim, Mesâcid 272)

5. Namazları vaktinde kılmanın bir başka pratik yolu, iyi bir zaman tanzimi yapabilmektir. Gün ve geceye ait zaman dilimlerini, vakitleri, günlük meşguliyetleri, çalışma ve uyku düzenini rayına oturtan kimse, namaz vakitlerinde zorlanmaz. Eğer kişi, kendisine verilen ömür sermayesini en güzel kıvamda değerlendirmek istiyor; dünya ve Âhiret hesabına yümünlü ve bereketli hale getirmeyi arzu ediyor ise hazinelerden daha kıymetli olan zamanın altın dilimini en güzel kıvamda tanzim etmelidir. Bunu yaparken de özellikle namaz vakitlerini gözeterek gün ve gecesini o istikamette ayarlamalıdır. Bu sayede her şeyin üzerinde değer ve kıymet ifade eden Allah'ın rızasına mazhar olmak mümkündür.

6. Bir namazı kıldıktan sonra diğerini eda etmek üzere vaktin girmesini beklemek; hem ibadet hükmüne geçer hem de namazın edasını kolaylaştırır. Nitekim bir hadîste şöyle buyrulur: "Allah'ın hataları silip temizlemesine ve dereceleri yükseltmesine vesile olan şeyi size söyleyeyim mi? Meşakkatli de olsa abdesti güzelce almak, mescitlere çokça gidip gelmek ve bir namazı kıldıktan sonra diğer namazı beklemektir. İşte sizin ribâtınız (Allah'a yakınlık ve irtibat sağlayan sâlih amelleriniz) bunlardır, işte sizin ribâtınız bunlardır." (Müslim, Tahâre 41)

7. Namaz vaktini erteleme, öteleme, sonraki dakika veya saatlere bırakma gibi niyet ve davranışların alışkanlık hâline getirilmesinden sakınılmalıdır. Bunun için iradenin hakkı verilmeli, terk edilmesi gereken alışkanlık ve huylardan vazgeçilmelidir. Namaz, vakti girdiği için kılınmalı, vakti çıkıyor diye son anlarda yetiştirme aceleciliğine bırakılmamalıdır. Zira namazı geciktirip son vaktine bırakmak, insana zaman kazandırmaz. Dolayısıyla kişi, öyle de olsa böyle de olsa ben namaz için zaman ayıracağım diye düşünmeli, mümkün mertebe ilk fırsatta kılmayı mutat hale getirmelidir. Bu sayede vakitler zayi edilmemiş olur.

Netice

İnsan ömrü sınırlıdır; günleri ve geceleri sayılıdır. Bu sınırlı ömürde, sayılı gün ve gecelerde en önemli esas, kulluk mükellefiyetinin yerine getirilmesidir. Kulluk yolunda iman esaslarından sonra sâlih ameller içinde ilk sırayı namaz alır. Namazın kıvamı da ta'dil-i erkân üzere vaktinde eda edilmesine bağlıdır.

Namazları ilk vakitlerinde eda etmede hassasiyet göstermek, son vaktine kadar geciktirmemek, bu arada aceleye de getirmemek, namaza verilen önem ve değerin bir ifadesidir. Bu ise şeâir-i dîniyye'ye saygının, dolayısıyla takvanın bir gereğidir.

Özellikle sabah vaktine itina gösterilmesi, son dakika namazına dönüştürülmemesi önem arz etmektedir. Hadîste bildirildiği üzere, sabah ve yatsı namazını vaktinde eda etmek, nifaktan uzak olmanın bir gereğidir.

İslâm tarihinde nice namaz kahramanlarından bahsedilmiştir ki, onlardan tek vakit bile zayi etmeden cemaatle eda edenlerin yanı sıra imamın iftitâh tekbirini dahi kaçırmayanlar vardır. Günümüzde bunu gerçekleştirmenin imkânsız olduğundan yakınan yahut hayıflanan kimseler, hiç olmazsa hadîsteki şu fazilete erişmenin yoluna bakmalıdır: "Kim kırk gün, iftitâh tekbirini kaçırmadan cemaatle namaz kılarsa, kendisine iki beraet yazılır; ateşten beraet, nifaktan beraet." (Tirmizî, Salât 178).

Pek çok şeyde olduğu gibi, ibadetlerin iyi bir kıvamda eda edilmesinde şüphesiz niyet ve iradenin rolü büyüktür. Fertler, niyet ve iradelerinin hakkını vererek iyi bir zaman tanzimi yapmalıdır. Dünyevî işlerin çokluğu yahut yoğunluğu, namazın ve vakitlerinin zayi edilmesine katiyen sebep olmamalıdır. Bilakis dünyevî ve uhrevî işler, namaz vakitlerine göre ayarlanmalıdır. Dinin direği, ibadetlerin pîri olan namaz, vakitlerine ve rükünlerine itinâ gösterilerek ciddiyet, samimiyet ve ta'dîl-i erkân üzere îfa edilmelidir.

Hitâm-ı misk olarak son bir hadîsle bu meseleyi tamamlayalım. Hz. Ali (r.a.) demiştir ki: Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bana şu tembihte bulundu: "Ey Ali! Üç şey var ki, sakın onları geciktirme! Vakti girdiğinde namazı, hazır olduğunda cenazeyi, kendisine denk birini bulduğunda bekâr kadını evlendirmeyi geciktirme!" (Tirmizî, Salât 127)

Dipnotlar

1. Fethullah Gülen, Zamanın Altın Dilimi, 133.

2. Fethullah Gülen, age, 1/49-50.

3. Fethullah Gülen, age, 1, 47.

4. Müslim, Birr, 33.

5. Fethullah Gülen, Zamanın Altın Dilimi, 135.

6. Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, inayet maddesi.

7. Fethullah Gülen, Beyan, 84.

8. Fethullah Gülen, Zamanın Altın Dilimi, 137, 138.

9. Fethullah Gülen, Beyan, 187.

10. Fethullah Gülen, Beyan, 121.

11. Fethullah Gülen, Ruhumuzun Heykelini Dikerken, 84.

12. Fethullah Gülen, Ruhumuzun Heykelini Dikerken, 88.

13. Fethullah Gülen, Kendi Dünyamıza Doğru, 105.

14. Fethullah Gülen, Işığın Göründüğü Ufuk, 6.

15. Fethullah Gülen, Ruhumuzun Heykelini Dikerken, 83.

Ali Faik Yurtöven Efendi

bilgi@feyzdergisi.com

Tarih: 2011-03-04

Gençlik zamanında gafletle geçen dönemler var. Bu dönemde ibadetler de gevşeklik ve tembelliklerden dolayı kılınamayan namazlar olabilir. Peki, şimdi namazlarımıza başladık ve kılmaya devam ediyoruz; kaza namazlarımızı ne yapmamız lazım?

Farz bir namazı vaktinde kılmaya eda, vakti geçtikten sonra kılmaya kaza, bozulan bir namazı tekrar kılmaya da iade denir.

Bir namaz ya bile bile kasden kılınmayıp kazaya bırakılır veya bir özürden dolayı kazaya kalır. Bir vakit namazını kasten terkedip kazaya bırakmak büyük bir günahtır. Böyle bir hareketten uzak durmalıdır. Bu çeşit bir hatanın işlenmesi durumunda o namaz bir an önce kaza edilmelidir. Eğer kazaya başlarsak ve şayet bitirmeye ömrümüz yetmezse, işte o zaman, eğer ömrümüz olsaydı hepsini kılacağımızdan dolayı Rabbimiz hepsini bağışlar inşallah. Çünkü ölümün ne zaman geleceği belli değil. Allah korusun ani ölüm gelip de hazırlıksız yakalarsa ahirete borçlu olarak gidilmiş olur.

Namaz, insana buluğ çağından itibaren farz oluyor, yaş itibari ile de on beş yaşlarında. O günden itibaren kılamadığımız her namazımızı tahmini olarak hesaplamalıyız. Mesela tahmini olarak on beş yaşımda buluğa erdim, tahmini olarak yirmi yaşımda namaza başladım, beş yıllık kaza namazım var. Her namazın ardından bir güne bir gün kılarsam beş yılda namazlarımı eda etmiş sayılırım. Şayet namazlarımız on yıl yirmi yıl gibi uzun ise o zaman sünnetlerin yerine de kaza namazları kılınabilir.

Kaza namazlarımızı kıldığımızda üzerimizde bir mutluluk bir huzur olur. Kaza namazınızın çokluğu sizi ürkütmesin. Çünkü sizden Allah ve Rasûlü memnun oluyor, melekler memnun oluyor. Bu namazları kılanlar Allah’ın boyası ile boyanırlar. “Namazım çok hemen bitireyim” deyip çok çok namaz kılarsanız Allah korusun bu da sizde bıkkınlık yapar, sonra bırakıverirsiniz. Az ve devamlı olarak kaza namazlarına devam edin.

Kul, Allah’ın verdiği sayısız nimetleri peşin olarak kullanıp da ibadet borçlarını veresiyeye bırakmamalı. Her vaktin girişinde üzerine farz olan namazları hemen kılma titizliğini göstermeli, tehir etme günahını yüklenmeyi asla göze almamalı. Şurası da unutulmamalı ki namaz borcundan kurtulmanın tek çaresi, vaktinde kılmak, kılınamayanları da ilk fırsatta kaza etmektir. Kaza etme niyeti öyle zor ve karışık değildir. Nice insanlar otuz yıllık, kırk yıllık namazlarını eda etmişlerdir.

Unutmak, uyku veya meşru bir mazeretten dolayı vaktinde kılınamayan namazlar da hatırlandığı veya meşru özür geçtikten sonra fazla vakit geçirmeden kaza edilmelidir.

Böylece her fırsatta kaza kılmaya başlayarak namaz borcunu tümüyle ödeme niyetine giren samimi insan, ömrü vefa etmeyip de ebedi âleme borçlu olarak gitse bile inşallah kalan borçlarını da Rabbimiz bu samimi kaza etme niyeti hürmetine bağışlayabilir, diye ümit etmek de mümkündür.

Şuurlu olan kardeşlerimiz kaza namazlarını kılmaya başlarsalar Allah onlara yardım eder kolaylık verir. Kaza namazım çok diye ümitsizliğe hiç kapılmayın, Allah’ın kolaylaştırdığını göreceksiniz. Siz yeter ki niyet edin, gerisi gelir. Nitekim Peygamber Efendimiz’e; “Sevabı en çok amel hangisidir?” diye sorulduğunda cevabı şöyle olmuştur: “Sevabı en çok amel, vaktinde kılınan namaz ile ana babaya yapılan hizmettir...”

Öyle ise bu büyük olayın artık farkına varılmalı, daha fazla tehir günahına girmeden borcu bir an önce ödemeye yönelmelidir. Çünkü namaz borcu ancak kılınarak ödenir, başka türlü ödeme şekli yoktur. Her namazın ardından kılmaya başlarsınız işte o zaman kolay olur. Cami ziyaretlerinizde gece namazlarınızda hep kaza kılarsınız.

Bildiğiniz gibi kadınların âdet ve lohusa dönemlerinde kılınmayan namazlar daha sonra kaza edilmezler.

Günün sabah namazı kazaya kalmış ise, öğleye kadarki süre içinde farzıyla birlikte sünneti de kaza edilir. Öğleden sonraya kalınca sünnet kılınmaz, sadece farz kaza edilir.

Zamanında kılınamayan bazı vakit sünnetleri de daha sonra kılınarak kaza edilir. Mesela, cemaate yetişmek için öğle namazının ilk sünneti kılınamadığı takdirde, farzı kılıp iki rekât sünnetten sonra ayrıca kılınır. Cuma namazının ilk sünneti hutbeden önce kılınamadığı zaman, yine Cuma’nın iki rekât farzından sonra kaza edilerek kılınır. İki rekât kılınarak yarıda bırakılan öğlenin ve Cuma’nın ilk sünnetleri aynen bu şekilde dört rekât olarak kaza edilir. Bu sünnetlerin dışındaki diğer vakit namazlarının sünnetleri kılınmadıkları zamanlar kaza edilmezler. Mesela, ikindi ve yatsı namazının sünnetleri farzdan önce kılınmadıkları zaman daha sonra kılınmazlar.

Kaza namazları nasıl kılınır?

Niyet ettim vaktinde kılamadığım en son sabah namazının, (öğle, ikindi, akşam, yahut da yatsı) farzını kılmaya diyerek, en son kılamadığı namazlardan borç ödemeye başlayabilir. En önce kılamadığım diyerek de niyet edebilir. Bu takdirde de gençlik devresindeki ilk farz namaz borçlarını ödemiş olur.

Kaza namazları, ne şekilde kazaya kalmış ise aynı şekilde kılınacaktır. Sabah 2, öğle 4, ikindi 4, akşam 3, yatsı 4 ve vitir 3 rekat olarak kaza edilir.

Her namaz için belirli bir zaman veya mekan tayin edilmez. Yani ikindi namazının kazası ikindi vaktinde kılınır diye bir sınır yoktur. İstenilen bir zamanda kılınabilir.

Fakat kerahet dediğimiz zamanlarda kılınmamasına dikkat edilir. Bu vakitler de güneş doğduktan 45 dk. sonraya, güneş batmadan 45 dk. önceye kadar ve güneş tam tepede olduğu zaman (öğleye 30 dk. kala) namaz kılınması hoş görülmemiştir. Bunların dışındaki bütün zamanlarda kaza namazı kılınabilir.

Kaza namazlarını, mümkünse evde kılmayı tercih etmelidir. Allah, kaza namazına niyet edip kılanlara kolaylık versin, sebat versin, güç versin, ahirete bırakmadan tamamlamayı nasip etsin inşallah. Allah sevgisi ve muhabbeti bütün zorlukların üstesinden gelmeye vesile olur. Allah’a emanet olun.

Kaza namazı kılmak gerekmez mi? - Ehl-i Sünnet Sayfaları

Namaz borcu olanın sünnet kılması - Sadakat.Net "Dinine sadık ...

AÇIKLAMA(Sünnetler Yerine Kazâ Kılınır mı?) | Namaz Kitabı

AÇIKLAMA(Sünnetler Yerine Kazâ Kılınır mı?)

KAZÂ NAMAZLARI

Namazların Vaktinde Eda Edilmesi

Namaz- Zaman Münasebeti

Zamanı Namaz ile Taçlandırmak

Namazı Geciktirmek, Onu Zayi Etmektir

Namazı Vaktinde Eda Etmeyi Kolaylaştıracak Bazı Tavsiyeler

Netice

Dipnotlar

Kılamadığımız Namazlarımız!