|
Ibrahim Ethem'den
Kalbler 10 sey sebebiyle ölür:
- Allah'i bilip, hakkini ödememek
- Allah'in kitabini okuyup, hakkini ödememek, onunla amel etmemek
- Seytana düsmanligi iddia edip, onu kendisine dost ve yâr edinmek
- Resûlüllah'a muhabbetinizi iddia edip, onu izini ve sünnetini terketmek
- Cenneti sevdigini iddia edip cennet için amel etmemek
- Atesten korktugunuzu iddia edip, günahlardan sakinmamak
- Ölümün hak oldugunu kabul etmek, fakat ona hiç hazirlik yapmamak
- Baskasinin ayiplariyla kendi ayiplarini görmemek
- Allah'in verdigi rizki yiyip ona sükretmemek
- Ölüleri defnedip ondan ibret almamak
|
|
Kaynak: Diyanet namaz vakitler takvimi, 01.07.1998
.. Fıkıh Kitapları
- Emanet ve Ehliyet (Y. Kerimoğlu)
- Ticaret İlmihalı (H. Döndüren)
- Diyanet Fetvaları
- Doğru bildiğimiz yanlışlar
(Prof. A. Bayındır)
- El-Muvafakat: İslamî ilimler metodolijisi (Şatibi)
FIKHÎ MESELELER
FIKHÎ SORULAR VE CEVAPLARI
Dua-âmel münasebeti
Ihlas, sadakat, vefa, giybet etmeme ve su-i zanda bulunmama gibi hasletler, inanan her insanin, hayatina hakim kilmak zorunda oldugu, güzel ahlaka ait esaslardandir. Sahsi kanaatim itibariyle ben, herkesin de bu düsünce ve kanaatte oldugunu zannediyorum. Ne var ki benim hüsn-ü zannim, bu konuda fazla bir sey ifade etmez. Mühim olan, teker teker her sahsin bu anlayisibenimsemesi ve onu topluma kazandirmak için mücadele vermesidir. Tabii bu hemen birden olacak bir sey degildir. Ahlak-ialiyeye ve mesaviye ait bu esaslarin hayata intikali, sahsin fitratiile bütünlesmesi, çok uzun bir süreç ister.
AZIM VE KARARLILIK
Bu süreçte dikkat edilmesi gerekli olan en önemli sey, sahsin gerçekten bu konudaki azmi ve kararliligidir. Mesela; ihlasiele alalim; ihlas, namaz kilan hemen herkesin sabah-aksam dualarinda istedigi bir husustur. "Allah'im beni ihlasa eren veya ihlasa erdirdigin kullarindan eyle" hemen her gün çoklarimizin tekrar ettigi dualardandir. Ancak, biz bu istegimizde acaba ne kadar samimiyiz? Allah'a halis bir kul olmak, ubudiyette ve ubudette hulusu yakalamak, bizim için ne kadar önemlidir? Ihlasin bir baska buudu olan Allah'in rizasini, ne kadar talep ediyoruz? Kavlen istedigimiz bu seyleri, fiilen isteme hususunda neredeyiz? Evlenmekten, çocugumuzun olmasina, ondan memuriyetimize devam etmeye veya son vermeye, Allah rizasinin bulundugunu zannettigimiz alternatif islerimizde tercih konumuna geldigimizde, acaba gönül rahatligiiçinde "riza-yiBari'yi tercih ediyoruz" diyebilir miyiz? Hatta "riza" mertebesini, cennete ya da -ikisi ayriseylerse- Cenab-iHakk'in cemalini müsahedeye tercih edebiliyor muyuz? Bu çizgide sorulariuzatabiliriz. Simdi bu meselelerin bütününde, ihlasive rizayitercih edemiyorsak ve kavlen istedigimiz hususlarin fiilen pesinde degilsek, hiç süphesiz Allah'a karsisaygisizlik yapiyoruz veya "kezib ala'llah"in içindeyiz demektir. Halbuki bu son husus, "Allah'a karsiyalan söyleyenden daha zalim kim olabilir?" (En'am, 6/21) ayeti ile küfre denk tutulmustur. Ben rica edeyim, evlenme, çocugumuzun olmasi, araba, ev, yazlik-kislik gibi dünya mallarina sahip olmak, islerimizin kesada ve fesada gitmemesini istedigimiz ölçüde, ihlas, riza, sadakat, vefa vb. seyleri istemiyorsak veya gönüllerde bunlar, birinciler kadar yer tutmuyorsa, Allah'a karsisaygisizlik yapmayalim ve dil ucuyla "ben muhlis ve muhlas olmak istiyorum" demekten sakinalim. Allah'in rizasi, dünyevi hiçbir seyle tartilmayacak kadar büyüktür. Öyleyse biz de, ayaklarimizin dibinde olmasigereken bu meselelerle, Allah'in rizasiniayniseviyede tutmamaliyiz. Çok tekrar ettigim bir söz içinde, dünyaya dünya, ukbaya da ukba kadar, yani dünyevi meselelere o kadar, uhrevi meselelere de geregi kadar deger vermeliyiz.
DUA SIGINAGI
Buraya kadar arzettiklerim meselenin bir yönünü teskil ediyordu. Diger yönüne gelince; ahlak-ialiyeye ait bu esaslaridualarimizda yad etmekten hiç bir zaman dur olmayalim. Burada bazilariönceki söylenenlerle, bu cümle arasinda bir çeliski var zannedebilir. Aslinda herhangi bir çeliski söz konusu degildir; bizim önceki arzettiklerimiz, bir ufka isaret etmekte ve bize bir hedef göstermektedir. Bu hedefe ulasincaya kadar, basta da söyledigimiz gibi, tabii ki bir sürecin yasanmasigerekir. Iste bu süreç içinde hedefe dogru yol alirken, insanin katiyen vazgeçmeyecegi bir husus varsa o da dua olmalidir. Dualar bize hedef verir, suuru besler, gönüllerimizi kanatlandirir, kudretimizin sinirliliginiidrak ettirir ve "her seye gücü yeten birisine" siginma ihtiyacinihissettirir.
Zaten Bediüzzaman'in ifadesiyle böylesine yürekten ve halisane yapilan dualar, bizatihi derin bir ubudiyettir. Allah (c.c) da böylesine inanmis kisilerin dualarinier veya geç mutlaka kabul buyurur.
DUALARIN HEDEF BUDUR
Dualarin bizlere hedef vermesi ile alakaliiki misal arzetmek istiyorum. Bir; Allah Rasulü (s.a.s) bir gün mescidde Ebu Ümame el Bahili'yi, gayet sarsIk bir sekilde otururken görür. Sebebini sordugunda "fakirlik" cevabinialir. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.s.) ona su duayiögretir: Mealen "Allah'im tasadan ve hüzünden, tembellikten ve acizlikten, korkakliktan ve cimrilikten, borç altinda ezilmekten ve insanlarin bana galebesinden Sana siginirim." Bu cümleleri tek tek ele alarak, fakirlikle ilgisini veya insana hedef göstermesini birlikte inceleyebiliriz: "Allah'im tasadan, gamdan, hüzünden Sana siginirim"; simdi tasa, gam ve hüzünden Allah'a siginan bir insan, affedersiniz gidip yan gelip yatar mi? Tasa ve hüzne sevkedecek seylere kendini hiç kaptirir mi? Aksine kalkar, bunlardan kurtulmanin yollarinimiarastirir? "Tembellikten ve acizlikten Sana siginirim"; fakirlik deyip bir kenarda -velev ki bu mescid, hatta Mescid-i Nebevi bile olsa- oturmak ve el-alemin avucuna bakmak tembellik ve acizlik degil midir? "Korkakliktan ve cimrilikten Sana siginirim" ve son olarak "borç altinda kalmaktan ve insanlarin baskisindan (galebesinden) Sana siginirim." Görüldügü gibi bu duanin bütün ögeleri, fakirlikten mescide siginan bir insana, ondan kurtulma yollarigöstermenin yaninda aynizamanda hedef veriyor. Artik bu safhada kula düsen dua ettigi seyleri fiiliyata dökmekten ibarettir.
Ikinci misal; çocuk iken babam bana, "gece ikibin defa Nasr suresini okuyan, Hz. Peygamber (s.a.s.)'i rüyasinda görür." demisti. Çocukça kalbimle buna inandim ve o gece ikibin defa Nasr suresini okudum, öyle yattim. O gün, bu okuma isi, sabaha kadar sürseydi, yine okurdum. Çünkü benim Rasulullah'igörme istiyakim, degil bir geceyi, belki yüzlerce geceyi feda ettirecek çaptaydi. Demek insan, bir seye dilbeste ise, onu elde etme yollarinimutlaka arastirmaktadir.
Hasili, güzel ahlakin unsurlariile bezenmeyi kavlen isteme kadar, onlarihayata geçirmede yapilmasigerekli olan fiiller de çok önemlidir. Bu ikisi, bir bütünün parçalarindan ibarettir.. ve dua, birçok açidan yeri baska bir seyle doldurulamayacak kadar önemli bir hadisedir.
ZAMAN, 18.06.1997
.ISLÂM HUKUKUNDA KADINA TANINAN HAKLAR
Prof. Dr. Ahmed Akgündüz
Kadinlar, lâyik olduklari mevki ve degeri Islâm dini ile kazanmislardir. Tarih boyunca özledikleri huzur ve saadete ulasmislardir. Islâm hukuku kadin ve erkek münasebetlerinde ifrat ve tefrit uygulamalari kaldirmis, iki cins arasinda tam bir denge ve âhenk kurmustur.
Islâm'a göre Allah'in kulu olmalari bakimindan kadinla erkek tamamen birbirine esittir. 1 Hz. Peygamberin ifadesiyle: "Kadin-erkek bütün insanlar, bir taragin disleri gibi birbirlerine
____________________________________________________________________________________________
Kadinlar, lâyik olduklan mevki ve degeri Islâm dini ile kazanmislardir. Tarih boyunca özledikleri huzur ve saadete ulasmislardir. Erkek mi üstün kadin mi üstün münakasasi bile Jslâm'a göre yersizdir.
____________________________________________________________________________________________
esittirler" 2. Kadin ve erkek bir bütünün iki parçasidir. Birbirlerini tamamlarlar. Su âyet bunu çok güzel ifade etmektedir:
"Kadinlar sizin elbiseniz, örtünüz; siz de onlarin elbisesi, örtüsüsünüz." 3. Bu âyeti iki sekilde anlamak mümkündür: iki açidan sizler birbirinizin elbisesi mesabesindesiniz, bir taraftan elbise gibi yekdigerine sarmalasirsiniz, diger cihetten de elbisenin ayiplari örtmesi, soguk ve sicaktan korumasi gibi herbiriniz digerinin ayiplarini örter, eksikleri tamamlar, biri birisiz olamaz. 4
O halde erkek mi üstün kadm mi üstün münakasasi bile Islâm'a göre yersizdir. Yine Kur'ân'in açiklamasina göre, erkegin kadinda bulunmayan birtakim yaratilistan meziyet ve üstünlükleri bulundugu gibi, ayni zamanda kadi- nin da erkekte bulunmayan yaratilistan bazi meziyet ve üstünlükleri mevcuttur. Bu sebeple her ikisi de ayri ayri yönlerden biribirine muhtaçtirlar ve bu sekilde erkekle kadin yaratilis itibariyle birbirinden farkli ve karsilikli üstünlüklere sahiptirler. Ayni noktalarda mukayeseye kalkismak yanlis sonuçlara götürür.5
Yapilacak is Kur'ân'in su düsturunu dinlemektir: "Özellikle erkeklerle kadinlar arasinda yekdigerinizin makamina göz dikerek kiskançhk ve kötü arzular beslemeyiniz, rekabet edip üstünlük taslamayiniz. Allah'in bazisina digerinden fazla olarak bahsettigi üstünlükleri temenniye de kalkismayiniz. Erkekler çalisma ve emeklerinin karsiligini alacaklar, kadinlar da çalisma ve emeklerinin karsiligini göreceklerdir."6
Bu kisa giristen sonra Islâm'in kadin lehine ortadan kaldirdigi bazi âdetleri ve kadina tanidigi haklari inceleyelim.
1. KADIN LEHiNE ORTADAN KALDIRDIGl BAZI ÂDETLER:
Yahudi ve Hristiyanlarin inanci olan kadinin lânetli oldugu görüsünü Islâmiyet reddetmistir. Cahiliye âdetlerinden biri olan kiz çocuklarinin diri diri gömülmesini siddetle yasaklamistir.7Hz.Peygamber; "Hiçbir seyde ugursuzluk yoktur" buyurarak, kadini ugursuz sayma inancini yok etmistir.8. Erkeklere, kadinlara karsi büyük bir sefkat, sevgi ve ihtimam göstermelerini emretmistir. Hatta kadinlar ile ilgili Kur'ân'da iki sûre baslibasina mevcuttur.9 Günümüzde de mevcut olan kuz çocuklara karsi duyulan nefret hissini yermis ve Hz.Peygamber "Hediyede çocuklarinizin arasini esit tutun; eger ben birini üstün tutacak olsaydim, kizlari üstün tutardim" buyurarak, kiz çocuklarini övmüstür.10 Kimin daha fazla hürmete Iâylk oldugunu soran bir sahabiye de üç defa "Annen" cevabini verdikten sonra dördüncüde "baban" demisti." 11
2. KADINA TANINAN HAKLAR:
Sunu hemen belirtelim ki, hak ile görev ayrilmaz iki kardestirler. Hak varsa görev de bulunacaktir. Kadinin hak ve hürriyetlerini basindan beri kabul eden ve onun asagi görülmesini siddetle kinayan Islâm Hukuku, kadina bazi haklar tanidigi gibi bazi görevler de yüklemistir. Biz bunlari zikretmeden bu mes'elenin özünü teskil eden ve Hz. Peygamberin 130.000 kisi huzurunda Vedâ Hacci'nda irad ettigi hutbesinde yer alan kadinlarla ilgili su temel kâideyi hatirlatacagiz:
"Ey insanlar ve ey ashabim, size kadinlar hakkinda hayirli olmanizi vasiyyet ederim. Onlar sizin hayat ortaginizdir. Allah'in size bir emaneti olan bu kadinlarla aile yuvasi kuruyorsunuz. Onlarin sizin üzerinizde haklari ve sizin de onlar üzerinde haklariniz mevcuttur. Bunlarla iyi geçinmek en önemli borcunuzdur." 12. Yine bir hadisinde de: "Kadinlarin haklarini yerine getirme hususunda Allah'tan korkunuz. Onlarin hak ve hürriyetlerine tecâvüz etmekten sakininiz. Zira siz onlari, Allah'in emaneti olarak aldiniz." 13
Simdi bu genellemeden sonra Islâm Hukukunda kadina taninan haklari kisaca gözden geçirelim:
Nafaka Hakki: Koca, karisinin ve karisindan dogmus çocuklarin nafakasini temin etmekle mükelleftir. Yâni kadin kocasindan nafakasini talep edebilir. Islâm Hukukunda koca, karisinin yiyecek, giyecek, mesken ve hizmetçi masraflarini temin etmek zorundadir.14
Kadin Evin Masraflarina Katilmaya Zorlanamaz: Kadin ve çocuklarin infak ve iasesi kocaya aittir. Serveti ne olursa olsun kadin evin masraflarina katilmak zorunda degildir.15
Kadinin Fiil Ehliyeti: Islâm Hukukunda kadin tam fiil ehliyetine sahiptir. Kendi sahsî mallari üzerinde mutlak tasarruf hakki mevcuttur. Her çesit medenî haklari iltizam ve iktisap edebilir.
____________________________________________________________________________________________
Hz.Peygamber, kadinlarin okuma ve yazma ögrenmelerini dâima tesvik ve emretmistir.
____________________________________________________________________________________________
Ayrica çocugun erkek ise yedi yasina kadar, kiz ise evleninceye kadar terbiye velâyeti de kadina verilmistir.
Kadinin Kocasindan Isteyebilecegi Diger Haklari: Kadin kocasindan mehir isteyebilir. Ayrica kocasi kadinla iyi geçinmek mecburiyetindedir. Ayrica kadin istedigi zaman, kocasina haber vererek ailesini ziyaret edebilir. Kocanin kadiniyla eglenmesi, nes'elenmesi, mesru eglencelere müsaade etmesi gerekir. Koca haksiz ve sebepsiz yere kadina sert davranamaz.16 Koca, karisinin gerek cinsî hayata gerekse baska meselelere dair sirlarini ifsa edemez.
Miras Hakki: Islâm'in dogus devrindeki bütün Hukuk sistemlerinin (Roma Hukuku müs- tesna) ve örf-teamül hukukunun tersine Islâm Hukuku kadina miras hakki tanimistir. Bu, sadece erkek ve kiz kardesler arasindaki ikili birli paylasma disinda, esitlik esasina dayandirilmistir. Ikili birli kâidesinin ise mantikî ve ilmî gerekçeleri, hem Kur'ân hem de hadislerde açiklanmis bulunmaktadir.17 Kadinin mirasta erkege nisbeten az pay almasi mutlak degildir. (Bkz. Za- fer Dergisi, Sayi 192)
Kadinin Egitim ve Ögretim Hakki: Islâm toplumunda egitim ve ögretimin çok önemli bir yeri vardir. Kadin en mükemmel terbiyecidir. Çocuklari asil yetistiren ve terbiye eden kadindir. Terbiyecinin egitim ve ögretimden mahrum kalmasi elbette düsünülemez. Hz. Peygamber, kadinlarin okuma ve yazma ögrenmelerini dâima tesvik ve emretmistir. Islâm tarihinde nice kadin hadisçilerin, edebiyatçilarin ve en önemlisi de büyük kadin hukukçularin yetistigini zikretmeden geçemeyecegiz.18
Çalisma Hakki: Kadin kanunî bir isi veya ticareti herhangi bir sinirlama olmadan yapabilir. Belediye hizmetlerinde çalisabilir. Çiftçilik yapmasi serbesttir. Kendine uygun, mesru olan ve ahlâka zit olmayan her çesit meslegi yapabilir.19
Bütün bunlardan sonra sunu belirtelim ki, kadin bu haklara sahip olmasina ragmen, evin reisi Islâm Hukukuna göre de yine kocadir. Zaten bugünkü klâsik hukuk sistemlerinde de benimsenen ilke budur. Bunun böyle kabul edilmesi, bazi hukukçularin iddia ettigi gibi kadin ile erkek arasinda fark oldugunun kabulü demek degildir. Kocanin ailenin reisi oldugunu ifade eden Kur'ân âyetinin ifadesi de bu iddiayi reddetmektedir. Zira Kur'ân buyuruyor:"Erkekler kadinlar üzerinde kayyimdirlar; onlarin islerini yürütürler, gözetirler. Zira Allah onlarin bazisini bazisina üstün kilmistir. Yâni kadin da bazi cihetlerden erkekten üstündür. Erkek de bazi cihetlerden kadindan üstündür. Ikisi de ayri ayri kabiliyettedirler. Ayrica erkekler mallarindan mehir ve nafaka borcunu da ödemekle mükelleftirler. "
______________________________________
KAYNAKLAR:
1. Kur'ân, el-Hucurâ; 13, En-Nisa, 1.
2. Bilmen, Ömer, Nasuni, Hukuk-u Islâmiye ve Istilahat-i Fikhiye Kâmusu, c. 2, sh. 73-74.
3. Kur'ân, El-Bakara, 187.
4. Elmali, a.g.e., c. 1, sh.670.
5. Kur'ân, En Nisâ, 34; Elmali, a.g.e., c. 2, sh. 1348 - 1349
6. Kur'ân, Et-Tekvir, 8-9; Gürkan a.g.e., sh.116
7. Kur'ân, Et-Tekvir. 8-9; Gürkan, a.g.e., sh. 116
8. Miras, a.g.e., c. IV, sh. 131; Dikmenn a.g.e., 44-45.
9. Kur'ân, En-Nisa, Meryem.
l0. Münavi, Muhammed Abdurrauf, Feyzu'l-Kadir, Misir, 1938. c.6, sh. 84.
11. Dikmen, a.g.e., sh.51.
12. Akseki. Ahmet Hamdi, Yeni Hutbelerim, Ankara, sh. 781-782.
13. Aclûni, Kesfe'l Hafa, Beyrut, 1351, c.l, sh.36
14. Cin, Halil, Islâm ve Osmanli Hukukunda Evlenme, Ankara, 1974, sh. 196 vd.
15. Cin, a.g.e., sh. 195
16. Dikmen, a.g.e., 142.
17. Elmali, a.g.e., c. 2, sh. 1293-1295, 1299- 1309; Dikmen a.g.e., sh. 192 vd.
18. Mehmed Zihni Efendi, Mesâhir'ûn-Nisâ, Beyrut, I-VI cilt; Dikmen a.g.e., sh. 227-232.
19. Dikmen, a.g.e., sh. 233, ud.; Shaiki, N.M. Islâm Toplumunda Kadin, Ter. Ali Zengin, Istanbul, 1983, sh. 48 vd. 26
.Toplumdaki kadinin istismari
Gülay Pinar
Materyalist zihniyetle yogrulmus toplum, Kur'ân ahlâkindan uzaklasirken, ortaya çikan dejenerasyonun boyutlari da ayni oranda büyümektedir.
"Cahiliye toplumu" diye nitelendirilen bir toplulukta, yani Allah'in dininden habersiz insanlarda kesinlikle sevgi, saygi, vera ve sadakat gibi duygulara yer yoktur. Bugün bu zihniyetin olusturdugu çarpik ahlâk sisteminin, toplumda açtigi maddî manevî derin yaralari görmemekse mümkün degildir. Toplumu içeriden çökerten bu dejenerasyon kadinlara olan bakis açisini da etkilemistir.
Kadin genellikle bir cinsel obje olarak görülmüs ve bu sistemde ikinci plana itilerek toplumda yer edinebilmek için sürekli bir mücadele vermek zorunda birakilmistir. Bütün bunlarin nedeni düzenin kendisinden ileri gelmektedir. Cahiliye toplumunun yasadigi hayat, sadece çikar ve maddiyat üzerine kurulmustur. Para, mevki, güzellik neredeyse tek deger ölçüsüdür. Dikkat edilirse; saygi, sevgi baglilik gibi ahlâkî degerler dahi maddiyatin üzerine kurulmustur. Durum böyleyken, sadakat, samimiyet, vefa gibi ulvi degerlerin yasanmasinin mümkün olmadigi bir ortam olusur. Kur'an ahlâkinin yasanmadigi her yerde, kadin böyle bir istismarla karsilasacaktir. Oysaki kadinin dünya hayatindaki mutlulugu, ancak toplumun Islâm dairesindeki terbiyesi ile mümkündür.
TOPLUM KURALLARI
Insanin aslî görevi, hayatini Kur'an-i Kerim'e göre düzenlemektir. Çünkü tüm kainati ve o kainattaki insani yaratan Allah, yarattiginin nasil yasamasi ve nasil kulluk görevini yerine getirmesi gerektigini Kur'an-i Kerim'de bildirmistir. Herkesin kendi kafasina göre kurallar veya bir takim kriterler koyarak yasadigi toplumun karmasa ve içinden çikilmaz bir kaos halini almasi kaçinilmazdir. Elbette ki her konu hakkinda yeryüzündeki insan sayisi kadar fikir vardir. Herkes kendi zeka ölçüsü ve deger yargilari dogrultusunda ortaya koydugu fikrin dogru oldugunu düsünecektir. Oysa sonsuz güç sahibi olan Cenab-i Allah tarafindan yaratilan tüm insanlar için neyin iyi neyin kötü oldugunun belirlenmesi de yine sonsuz akil sahibi olan Allah-u Teâlâ tarafindan yapilabilir. Aksi takdirde ortaya cahiliye ahlâki çikacaktir. Cahiliye ahlâki kisiden kisiye toplumdan topluma, zamandan zamana degisen kisacasi binlerce, onbinlerce ve hatta tahmin bile edemeyeceginiz pek çok kuraldan olusur. Ayrica insanin canini yakmak, huzursuzluk vermekten baska bir ise yaramaz.
CAHILIYE DÖNEMINDE KADIN
Cahiliyede din ve ahlâk yapisi hiçbir dayanagi olmaksizin tamamiyle batil inançlarla doludur. Bu sebeple, hem tek tek sahislar üzerinde, hem de toplumlar üzerinde bir zulüm sistemine sebebiyet vermektedir.
Hz. Muhammed (s.a.v.) Efendimiz'in döneminde Kur'an-i Kerim'in vahyinden evvel yasanan cahiliye döneminin en belirgin özelliklerinden biri, toplumun kiz çocuklarina karsi gösterdigi tutumdur. Kur'an-i Kerim'de pek çok âyet-i kerimede Cenab-i Allah bu konuyu vurgulamis ve kiz-erkek ayriminin ne denli yanlis bir batil inanç oldugunu bildirmistir.
"Ve Allah'a kizlar isnad ediyorlar, (hasa) O yücedir. Hoslandiklari erkek çocuklar da kendilerinindir. Onlardan birine kiz çocuk müjdelendigi zaman içi öfkeyle tasarak simsiyah kesilir." (Nahl Suresi 57-58. âyet-i kerimeler)
Cahiliye devrinde; din bilinmedigi ve güzel ahlâktan habersiz yasandigi için pek çok âyet-i kerimede bize Cenab-i Allah tarafindan bildirildigi gibi, kiz çocuguna bir öfke ve bir sevgisizlik sözkonusu idi. O devirde kadinlari erkeklerden asagi görmenin bazi sebepleri vardi. Kabile savaslari çok fazla idi ve bu savaslar esnasinda kadinlarin esir düsmesi onlar için bir utanç sebebi oluyordu. Ayrica zor çöl sartlarinda kadinlarin savasmamalari, kabileler arasinda devam eden çetin savaslarda yer almamalari bir eksiklik olarak degerlendiriliyordu. Bu da istenmemelerine bir sebepti. Fakat bunun yanisira ticaretle çok ciddi sekilde ilgilenen, hatta kervan sahibi olan hanimlar vardi. Meselâ bunlardan biri Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)'in ilk hanimi olan Hz. Hatice (r.a.)'dir.
O dönemi, günümüzdeki toplumun kadina bakis açisiyla kiyaslamak gerekirse, her iki dönemde de kadinin asagi görülmesinin sebebi, yalnizca bedensel bazi farkliliklardir. Ancak kas yapisindaki bir fark veya fiziki bir ayrimdan ötürü üstünlük iddiasi mümkün olamaz. Insanlarin çesitli eksiklikleri olabilir. Örnegin bir kolu, bir bacagi olmayabilir, gözü görmeyebilir veya buna benzer bazi fizikî kusurlarla yaratilmis olabilir. Fakat bir çok insana göre daha inançli, daha sabirli, güzel ahlâkli, dirayetli, kararli yapi gösterebilir. Insani sahsiyet bakimindan üstün kilan iste bu degerlerdir. Kul olarak tüm insanlar kadin olsun erkek olsun, herkes Allah-u Teâlâ nezdinde birdir.
GÜNÜMÜZDE KADIN
Bugün kadina karsi takinilan tutum, kadinin hak etmedigi bir durumdur. Ayni cahiliye devrindeki gibi kadini hor görmek ve onu küçümsemek genis kitlelerce benimsenmis bir durumdur. Ve bu durum öyle bir safhaya ulasmistir ki toplum bu konuyu sonu gelmeyen bir tartisma konusu haline getirmistir. Dernekler kurup, yürüyüsler düzenlenerek adeta bir soguk savas ortami hazirlanmistir. Iste bu su anlama gelmektedir; dinin yasanmadigi bir ortamda, zulüm hakim olur. Oysa ortada ne tartisilacak, ne de üzerinde fikirler yürütülecek bir konu vardir. Çok açikça belli ki hiç kimsenin hiç kimseye karsi takva disinda bir üstünlügü yoktur.
Günümüz toplumunda çözülmeyen bir konu olan kadin-erkek esitligi mevzuu, uygar oldugunu iddia eden yirmi birinci yüzyil insaninin aslinda on dört asir evvel yasayanlardan pek de farkli olmadiklarini açikça göstermektedir. Cahil olduklari için, kadina ikinci sinif insanmis gibi muamele eden ve öyle görenler, su zamanda yine cahil olduklarindan ayni sekilde davraniyorlar. ISLÂM'DA KADIN
Islâm ahlâkini ve Kur'an'i yasamayan çevrelerin titizlikle uyguladigi politikalar ve propagandalar yoluyla, 'Islâm'i yasayan kadinin esaret altina girdigi' seklinde bir imaj olusturmaya çalisilmaktadir. Ancak bu çevrelerin kadina yönelik olumsuz yöndeki çalismalari sadece günümüzde degil, yillardan beri süregelmektedir. Bu çabalarin sonucunda bugün Islam'in gerçek yüzünden habersiz çevreler, bu yanlis imaja kapilmis ve Islam hakkinda olumsuz bir önyargiya sahip olmuslardir. Böylelikle yadsinamayacak kadar genis bir kitle, Islam dini ve Kuran hakkinda kulaktan dolma bilgilendirilmisdir. Bugün din hakkinda olusturulan imaj gibi, kadinin Islâm'daki yeri için de tamamiyla hayal mahsülü bir imaj olusmustur.
Islam sanilanin aksine, Kuran sinirlari içerisinde, cahiliye toplumunun kavrayamadigi kadar genis bir özgürlügü kadina sunmustur. Özgürlügü dejenerasyon ve asirilik olarak algilayan cahiliye toplumunun kadinlari ise tam anlamiyla esareti yasamaktadirlar. Özgürlük olarak nitelendirdikleri bu hayat tarzi onlarin maddi ve manevi açidan asiri derecede sömürülmelerine neden olmaktadir. Özgürlük adina seçilen bu maddiyatçi sistem, içine girenleri adeta bir girdap gibi içine çeker ve ardindan gerçek yüzünü gösterir. Oysaki, müslüman kadinin tek amaci, Allah'in hosnutlugunu kazanarak yasamak olacaktir. Dolayisiyla ancak kendisi gibi düsünen, Kuran'a bagli kisilerin olusturdugu bir sistem içinde rahat edebilir.
Cenab-i Allah'in indirdigi ayetler ile getirdigi yasak ve sinirlamalar oldukça açiktir. Oysa cahiliye hayati, binlerce kuraldan olusur. Hayatini Allah'in (c.c.) rizasina göre degil de, kul rizasina göre düzenleyen kadinin durumu sanilanin aksine çok zordur. Allah'tan (c.c.) korkmayan, kadinlari ticari bir araç, bir meta olarak gören toplumun binlerce sapkin kurallarina uyan kadin gerçek bir boyunduruk altina girmistir. Allah (c.c.)'in ayetlerinden yüz çevirip binlerce kuralin, baski ve kisitlamasina giren kadin 'çagdas bir köle' olmaktan öteye gidemeyecektir .
Oysa Islam, kadinin özgürlügünün teminatidir . Islam dini, kadina bir anne, bir es ve bir kardes olarak en büyük saygiyi gösteren bir dindir. Cenab-i Allah (c.c.) erkegi, karisina iyi bakmakla yükümlendirmistir. Peygamberimiz Veda Hutbesi'nde 'Kariniza iyi bakin, gerçekten onlari, Allah (c.c.) sizlere emanet etmistir ve size eslik yapmalarina izin verilmesi Allah'in sözüyledir' demistir.
ÖRNEK KADINLAR
Cenab-i Allah, Kur'an-i Kerim'de müslümanlara model olarak, peygamber, resul ve salih müminlerden pekçok örnekler göstermistir. Hz. Meryem ve Firavun'un karisinin güzel ahlâki da müslüman kadinlara verilen örneklerdendir. Hz. Meryem'in Allah korkusu, her isinde O'na dönüp yönelmesi, iffeti, iman eden kadinlar için çarpici bir örnektir. Rabbimiz ayeti kerimede Hz. Meryem için, 'O'nu bir bitki gibi yetistirdik' diyerek, kadinin tipki bir bitki gibi özenle yetistirilmesinin önemini vurgulamistir.
Bir diger örnek ise; zamaninin küfürde en azgin kisisi Firavun'un sarayinda yasamasina ragmen iman sahibi olan Firavun'un karisidir. Sahip oldugu tüm imkana ragmen hak yolu yani Allah'in rizasini tercih etmistir. Firavun'dan uzaklasarak Allah (c.c.) katinda cennete talip olmasi mümin kadinlar için Kur'an-i Kerim'de vurgulanan örneklerden biridir.
Dönemin en varlikli ve nüfuzlu kisisi olarak bilinen Firavun'a karsi gelerek, yalnizca Allah Rizasina ve ahirete yönelmesi, güçlü bir imana sahip olmasinin en güzel delilidir.
Allah kadini adeta bir inci gibi yaratmis ve kadinin korunup gözetilmesi için bir çok ayet indirmistir. Bunlardan birkaçi söyledir.
* Bir seyden haberi olmayan mümin kadina zina iftirasi atanlarin dünya ve ahirette lanetlenmesi ve onlarin büyük bir azapla azaplanmasi (Nur 23)
* Kadinlarin hamileyken bosandigi takdirde nafaka almasi (Talak 6)
* Kadinlarin darlik ve sIkIntiya düsürmek amaciyla zor duruma sokulmasi (Talak 6)
* Kadinlara zorla mirasci olmanin haram olmasi (Nisa 19)
* Kadinlarin bosandigi zaman iddetleri süresince -çirkin bir hayasizlikta bulunmamak sartiyla- evlerinden çikartilmamasi (Talak 1)
* Genis imkanlari olanlarin, nafakayi imkanlarina göre genis vermesi (Talak 7)
Kuran-i Kerim'de daha bunun gibi, kadinin korunup gözetilmesini emir ve tavsiye eden pek çok ayet mevcuttur.
Müslüman kadin, hayatini Allah'in (c.c.) hosnutlugunu kazanacak sekilde düzenledigi için son derece güçlü, dirayetli, kararli yapi sergiler. Her müslüman gibi kendi gücü ve imkanlari dahilinden yeryüzündeki zulme ve haksizliga son vermek için mücadele eder.
KURAN'DA KADIN ERKEK ESITLIGI.
Cahiliye toplumunda kadinlarin verdigi mücadelelerden birisi de sürekli tartisma konusu olan kadin-erkek esitligidir. Bugün Islam'in ortaya koydugu ahlâk sistemi tam olarak yasanmadigi için kadinlar kendi imkanlariyla haklarini ariyorlar; bu konuda kitaplar yaziyor, paneller, konferanslar düzenliyor, 'biz de üstünüz, bizim de toplumda bir yerimiz olmali' diyerek sonuca baglanmayacak bir kavganin mücadelesini veriyorlar. Islâm'in gerçek yüzünden habersiz olan bu kisiler, çözüme ancak bu sekilde ulasacaklarini düsünüyorlar. Herseyden önce, Kuran'da kadin erkek ayrimi yoktur.
Kuran'da mümin kadin ve mümin erkeklerden bahsedilir. Üstünlük ne kadina ne de erkege verilmistir. Allah (c.c.) katinda üstünlük ancak takva iledir. Kim Cenab-i Allah'a (c.c.) daha sadiksa, kim daha çok Allah'in katinda bir üstünlük umabilir, ki bu vasiflari üzerinde tasiyan bir kisinin dünyada üstünlük iddiasi da olamaz Kuran-i Kerim'de 'Allah katinda en üstün olaniniz en takva olaninizdir' ifadesi yer alir. Kuran'in ifadesine göre, kadin olsun erkek olsun, herkesin amaci birdir. Nisa suresinin 124. ayetinde, erkek-kadin kim olursa olsun ahirette hiçbir haksizliga ugratilmadan karsilik görecekleri vurgulanmistir. "Erkek olsun, kadin olsun inanmis olarak kim salih amelde bulunursa, onlar cennete girecek ve onlar bir çekirdegin sirtindaki tomurcuk kadar bile haksizliga ugramayacaklardir." (Nisa Suresi 124. ayet-i kerime) Dikkat edilecek olursa, Cenab-i Allah (c.c.) asagidaki ayet-i kerime de, hükümleri açiklarken kadin veya erkek diye ayrim yapmamis, 'mümin erkekler' ve 'mümin kadinlar' diye ayri ayri hitap etmistir.
"Süphesiz müslüman erkekler ve müslüman kadinlar, mümin erkekler ve mümin kadinlar, gönülden Allah'a itaat eden erkekler ve gönülden Allah'a itaat eden kadinlar, sadik olan erkekler ve sadik olan kadinlar, sabreden erkekler ve sabreden kadinlar, saygiyla Allah'tan korkan erkekler ve saygiyla Allah'tan korkan kadinlar, sadaka veren erkekler ve sadaka veren kadinlar, oruç tutan erkekler ve oruç tutan kadinlar, irzlarini koruyan erkekler ve irzlarini koruyan kadinlar, Allah'i çokça zikreden erkekler ve Allah'i çokça zikreden kadinlar; iste bunlar için Allah bir bagislanma ve büyük bir ecir hazirlamistir." (Ahzab Suresi 35. Ayet-i kerime) Allah'in (c.c.) dininde esitlik ve esitsizlik mücadelesi yerine hayirlarda yarisma söz konusudur.
Kuran'da kadini ezmek, ezdirmek yoktur. Mümin kadin Allah'in kendine verdigi asaletle onurlu ve saygin bir kisilige sahiptir.
Bu yüzdendir ki, cahiliye toplumu kadinlari gibi toplumda kendine yer edinme gibi bir beklentisi yoktur. Kadin haklari adi altinda haklarini arayan kadinlar aksine cahiliye toplumu tarafindan ezilerek saf disi edilmeye çalisilir. Oysa müslüman kadinin kesinlikle böyle bir talebi yoktur.
Hayatina Allah'in (c.c.) koydugu kurallar dogrultusunda yön verdigi için, böylesine bos ve yipratici kavramlar için mücadele etmek yerine, Allah'a yakinligi kendine amaç edinmistir. Bu, onun Allah'in (c.c.) katindaki degerini daha da artirir.
Kaynak: Kadin ve aile dergisi, 03/1997
.
Kur'an ve sünnet bütünlügü
Sunnetin tesrîi acidan baglayiciligi uzerinde duruyorduk. Onceki hafta iki dusunce tarzinin, sunnete olan yaklasim farklarindan soz ettik. Henuz ekollesememis, mevziî ve munferid bir kisim yaklasimlar da vardir. Kimi Neo Haricî ve Rafizî bir zihniyetle, Sunnet nasslarinin ruhundan ve tesriî mantigindan uzak, sekilci ve sablonculugu ekolune esas yapmis, kimi de Ebu Reyye inkarciligini esas alarak, mucerred akil ve mantikla bagdastiramadigi her hadisi cur'etle reddetmeye kalkmistir. Hemen hepsi ayri bir dalâlet kurbani. Sââz ve munferid bazdaki bu tartismalari geciyoruz... Sunnet nasslari ile Kur'an nasslari, bir butunun ayrilmaz parcalari gibidir. Bunu en iyi idrak eden de Selef-i Salihîn'in derin Islâmî anlayis ve kavrayis dehasidir. Zira onlarin bu iki hukuk kaynagini algilayis tarzlari, baglayicilik noktasinda degil, bir oncelik-sonralik noktasinda dugumleniyordu. Yani Kur'an ne kadar baglayici ise, Hz. Peygamber'e ait bir keyfiyet de nazarlarinda o nisbette baglayici idi. Fakat herhangi bir mesele ile karsilastiklarinda once Kitabullaha muracaat ediyor, orada bulamazlarsa hukmunu sunnette ariyorlardi. Kimse de, sunnette buldugu bir hukmu Kur'an'da yok diye ketmetme, ya da reddetme gibi bir bidata tevessul etmiyordu. Zaten fitraten boyle bir curmu islemeye musait degillerdi. Iste Hz. Ebu Hureyre (r.a.) ''Islâm'in Ravisi'' olarak sohret etmis. Hadis literaturunde ''Muksirun'' olarak nitelenen, en cok hadis rivayet eden sahabiler arasindadir. Hatta boyle olmasi, daha kendi devrinde bir kisim zihinlerde medar-i bahs ve tenkid olmustur. Hz. Peygamber (s.a.v.)'le uc-dort yil gibi kisa bir zaman beraber olmasina ragmen, yillarca birlikte olanlara gore daha cok hadis rivayet etmistir. Kendisine tan-u tesnîde bulunanlara; ''Diyorlar ki; Ebu Hureyre cok hadis rivayet ediyor. Oysa Muhacir ve Ensar kardeslerim kendi bag ve bahcelerinde ziraî ve ticarî merkezlerinde mesgul olurken, Ebu Hureyre cok defa bir karin tokluguna Hz. Peygamber'i iltizam eder, her soz ve hareketini mudakkik bir nazar ile hifzetmeye calisirdi. Onlarin bulunmadiklari meclislerde bulunur, isitmediklerini de Hz. Peygamber (s.a.v.)'den isitirdi. Eger Kur'an'in su iki âyeti olmasaydi tek hadis dahi rivayet etmezdim'' demis ve Bakara Sûresi'nin, (kitap ve Sunnetten) ilmî ve dinî bir meseleyi gizleyenleri levmeden iki ayetini okumustu.(¹) Iste Ebu Hureyre (r.a.) selefin, Kur'an ile sunneti, boylesine birbirinin ayrilmaz bir parcasi seklinde algiladiginin guzel bir misalidir. Imam Safiî Hazretleri'ne ait soyle nukteli bir olay nakledilir. Hazret bir gun Mescid-i Haram'da oturmus, insanlara ders veriyordu. Bir ara onlara, ''Bugun bana her ne sorarsaniz sorun, size Allah'in kitabi Kur'an'dan cevap verecegim'' der. Bunun uzerine cemaat arasindan biri dizleri uzerine dogrularak, ''Hac ve Umre icin ihram giymis bir kimse, esek arisini oldurse ona ne lâzim gelir?'' diye sorar. Hz. Imam da, ''Hicbir sey lâzim gelmez'' cevabini verir. Bu sefer adam istihzaî bir sekilde, ''Bu (cevap) Allah'in kitabinin neresinde yazmaktadir?'' diye sorar. Imam, ''Allah Rasulu size neyi emrettiyse onu alin, neyden de sakindirdi ise ondan sakinin'' ayetini okur. Hemen ardindan da, ''Ihramli bir kimsenin, esek arisini oldurmesinde bir beis yoktur'' hadisini nakleder.(²) Yine Buhari ve Muslim, Abdullah ibn Mesud'dan soyle bir hadis naklederler: ''Sirf zahiri guzellik icin, dovme yaptiran ve yapan, yuzlerindeki tuyleri yolan ve dislerini seyrelterek Allah'in yarattigi fitrati degistirmeye kalkan kadinlara Allah lânet etsin''. Ibn Mesud'un bu hadisi okudugunu duyan Ummu Yakub adinda bir kadin, Kur'an okumakta oldugu rahlesinden kalkarak onun yanina gelir ve ''Bu lânet okuma da nereden cikti? Sen neler soyluyorsun'' diye cikisti. Ibn Mes'ud, ''Allah'in Rasûlu'nun lânet ettigine ben niye lânet etmeyecekmisim. Hem bu, Allah'in kitabinda da vardir'' dedi. Bunun uzerine kadin, ''Vallahi, ben Kur'an'in iki kapagi arasindaki butun ayetleri okudum ama bu soyledigine hic rastlamadim'' deyince Ibn Mes'ud, ''Dedigin gibi onu okusaydin mutlaka bulurdun.'' Allah (c.c.) soyle buyuruyor: ''Allah Rasûlu size neyi emrediyorsa onu alin, neyden de nehyediyorsa, ondan sakinin'' dedi.(³) Suphesiz gerek Ebu Hureyre ve gerekse Ibn Mes'ud ve Imam Safiî bu hareketleriyle hadisle amel etmenin, Kur'an âyetleriyle amel etmek gibi oldugunu ve baglayicilik yonuyle asla birbirinden tefrik edilemeyecegini vurgulamak istemislerdir. Selef-î Salihin'den buna muhalefet eden kimse olmamistir. Muhalif ve munekkid zumre son asirlarda zuhur etmistir. Kur'an ile sunnet nasslarini ayirmak niyetinde olanlar ve ozellikle sunnetin tesrii ifade etmedigini savunanlarin aslinda ne derece iyi niyet tasidiklari, hatta namaz kilip kilmadiklari, oruc, hac, zekât gibi temel ibadetleri yerine getirip getirmedikleri bile henuz mechulumuzdur. Yerine getiriyorlarsa da bu ibadetlerini nasil icra ettiklerini bilmek dogrusu merak konusudur. Hz. Peygamber (s.a.v.)'in cibillî ve insiyaki tabiati geregi sekillenen hal ve hareketleri disinda, butun ef'alinin -derecesi farkli olsa dahi- birer tesrii kaynagi olarak ele alinmasinin, ummet adina nice menfaatler saglayacagi kanaatindeyim. Zira onun beserî vasiflarini her firsatta one cikaran, firsatci bir kisim ekoller mantar gibi bitmektedir. Bunlar hadis ve hadis ilminin teferruati ve incelikleriyle mesgul olmaya tenezzul etmediklerinden, kolayci bir zihniyetle topunu inkâra kalkmaktadirlar. Oyle insanlarla karsilastik ki, Ebu Reyye gibilerinin bir tek tercume eserini okumakla ''Hadislerin cogu uydurmaymis'' diyecek kadar dusunce ve irade sefaleti sergilemislerdir. Bu dusunce, malumat kitligi ve disiplinsizlikleri cesaretlendiren iste boylesi inkârci ekollerdir. Bu yuzden israrla, Hz. Peygamber (s.a.v.)'in her hareket ve fiilinin tesri acidan baglayici oldugu esasi desteklenmeli, insanligin iftihar tablosunun normal hareket ve etvarindaki inceliklere yonelerek, Nubuvvet ve risaletin âlî vasiflari maharetle ortaya konmali ve ummet bu hususta duyarli kilinmalidir. Uzulerek ifade edelim ki, Turkcemizde bu sahada parmakla isaret edilebilecek cok az tercume ve telif eser mevcut. Son olarak, nebiler nebisinin butun zamanlar ve mekânlara hitab ederek ummeti, degisik dusunce, inanc, ahlâk ve zihniyet kaymalarindan koruyacak Lâl-u guher su sozlerini naklederek, mevzuyu daha musait zeminlerde tekrar ele almak dilegiyle bitirelim. ''Size iki sey birakiyorum. Onlara simsiki sarildiginiz muddetce dalâlete dusmezsiniz; Allah'in kitabi Kur'an ve Resûlu'nun sunneti.''(4) Okuyucularimin Ramazan Bayrami'ni simdiden tebrik eder, sihhat ve istikamet dilekleriyle Allah'a emanet ederim.
Dipnotlar:
1) Buhari, ilim, 1 - Bakara 159/160.
2) el-Ehâdîs keyfe vasalet ileynâ, sh/25.
3) Buhari, libas, 85; Muslim, Libas, 33.
4) Muvatta, Kader, 3.
Ahmet Kurucan
Zaman, 16 Subat 1996
.
Islam'da yargi sistemi Fikhi ve ictihadi faaliyetler
Islami yargi sistemi, genel anlamda hemen butun sekillerini, muhakeme usulunu, kavram ve muhtevasini Islami nasslarin ozel ve genel delaletlerinden almistir. Kur' an ve Sunnet nasslari bizzat hukuki yargi tatbikatlarindan ornekler sunmaktadir. Ilk resmi mahkeme 4. Halife (Hz. Ali) doneminde tesis edilmistir. Ancak yargilama ve muhakeme usulunun cercevesi, sekli ve tatbikati bizzat nasslar tarafindan belirlendiginden merkezi ve resmi bir mahkeme olmadan da muctehit fakihler davalari mustakil olarak hukme baglayabiliyorlardi. Hz. Ali doneminde ilk resmi mahkemeye ihtiyac duyulmasi, o donemin sosyal, siyasi, politik, dini ve iktisadi olaylarin artmasiyla toplumun adeta bir donusum ve degisim noktasina gelmesinin bir neticesi idi. Resmi bir mahkemenin artan ihtilaflari ve biriken davalari acilen cozume kavusturmada o gunun calkalanan toplumunda cok is gordugu muhakkaktir. Ancak yine de gelisen, degisen ve fetihlerle genisleyen Islam toplumunda Abbasiler donemine kadar butun bolgeleri baglayan uniter (merkezi) bir mahkeme sistemi olmadi.
Hicri 2. asirdan sonradir ki, yargi sisteminde uniter bir temayul gorulur. Birbirinden bagimsiz yurutulen ictihadi ve yargisal faaliyetlerde bolgelerde, zaman zaman hakkaniyet olculerine riayetsizlik ve tarafgirlik zaaflari yuzunden magduriyetler ve sikayetler basgostermeye basladi. Zamanin Basra mutasarrifi Ibn Mukaffa (olm. 139/756)(1) Abbasi halifesi Mensur'a bir tezkere sunarak, bu sikayetleri dile getirmis, bolgelerde sivil olarak tesekkul etmis olan yargisal temaulleri insicamli ve bir tek hukuki yargi biciminde duzenlemesini talep etmistir. Bu tezkere belki, askeri, sivil, mali ve hukuki alanda bir islahat yapma teklifiydi. Nihayet bolgeler arasinda benzer vakalar ile ilgili yargisal hukumlerde (fetva ve ictihatlarda), bolgeden bolgeye, mahkemeden mahkemeye meydana gelen farkliliklari, bazilarinin yarginin bagimsizligindan istifade ile kendi inisiyatiflerini, Islami nasslar yerine koyarak, yargiyi suiistimal ve kamu duzenini ihlal etmelerini dile getiriyordu. Halifenin bu nevi sikayetler ile kulagi zaten yeterince dolu idi. Daha once de bizzat kendisi, bir hac ziyareti esnasinda bu meseleyi orada karsilastigi Imam Malik'e acarak, yargiyi ve ictihadi birlestirmeyi ve kendisinin (I. Malik'in) hukuki sistemini devletin resmi ve uniter yargi sistemi haline getirerek diger mezheplerin ictihatlarini yasaklamayi dusundugunu soylemisti. Ancak Imam Malik bunu kabul etmeyerek, yargi sisteminin diger fakihlerin de gorus ve ictihatlarina muracaat edilmeden birlestirilmesinin sakincali olacagini vurgulamistir.(2) Suphesiz Imam bu sozleriyle belki de, uniter (merkezi) bir yargi sisteminin henuz kurulma asamasindaki bir hukuk sistemini zamanla, siyasi otoritenin baskisi altinda siddetle politize edebilecegi ve bu sistemin siyasi otoritenin gayr-i Islami icraatlarini mesrulastirmak icin gizli bir guce donusturulebilecegi, ozgur bir dusunce ortaminda yetisen muctehitlerin zamanla ictihadi melekelerini donuklastirabilecegi, merkezi bir kanunlastirma faaliyetlerinin ortami kupkuru bir taklitcilige surukleyebilecegi ve siyasi otoritenin gayrimesru bazi icraatlari karsisinda buyuk bir dayanisma icinde bulunan muctehit ve fakihlerin arasindaki bu dayanismayi ve gucu zaafa ugratabilecegi gibi pek cok endiseyi dile getirmisti.
Aslinda hicbir hukuk sisteminde tamamiyla ihtilaflari giderebilecek bir kuvvet yoktur. Mahkemeler ve hakimler arasinda daima yargiya (ictihada) yonelik ihtilaflar olmustur. Bunu kaldirmaya imkan yoktur. Bugun hicbir yerde, ust mahkeme ile alt mahkemenin kararlari arasinda zaman zaman gorulen ihtilaflar giderilememistir. Hicbir hukuki yargi sistemi, askeri veya sivil ve siyasi baskilardan bagimsiz olamamistir. Insanlik tarihinde daima yuksek burokrasiye mensup itibarli ve varlikli aileler, yargi sureclerine mudahalelerde bulunmustur. Kural geregi yargisal surecler, siyasi, sivil ve askeri baskilardan bagimsiz yurutulmek zorundadir. Ancak bugun "kuvvetler ayriligi" prensibi kabul edilmesine ragmen hangi ulkede yargi tamamen bagimsiz durumdadir. Haksiz mudahaleler, usulsuz azil ve tayinler hatta bircok yargi skandallari yasanmamakta midir? Bizim ulkemiz de mustesna degildir. Medya hergun onlarca hukuk skandalini ve yargi sureclerine yapilan siyasi ve militer baskilari dile getiriyor. Hatta bizzat medyanin kendisi bunu yapmiyor mu? Yarginin bagimsizligi prensibi bugun neredeyse sadece hukuki metinlerde gecerlidir. Tatbikatta ise bu ilkeyi zedeleyen binlerce vaka vardir. Soruyu soran kardesimiz belki de bugun gelinen noktadan hareketle, Islam tarihinin ilk donemlerine atiflar yaparak, o gun de siyasi nizalarin gelismekte olan Islam yargi sistemini derinden etkiledigi kanaatine varmistir.
Bu kanaat yanlistir. Haftaya insallah bu mevzuyu bitirmeye calisacagiz. Allah'a emanet olun.
Dipnot:
(1) Macit Hadduri, Islam'da Adalet Kavrami, Yonelis Yay., s/203
(2) Ibn Abdulberr, el-Intika s/40-41; Ebu Zehra, Malik, s/188-189
M. Enes Ergene
ZAMAN, 31.01.1997
Bid'at ve Heva Ehlinin Tekfiri Meselesi
Ibn-i Teymiyye
Çeviren: Muaz Özyigit
Günümüzdeki problemlerimizden biri de bazi sebepler öne sürerek baska müslüman kardeslerimizi tekfir etmeye egilim göstermemizdir. Halbuki tekfir çok agir, çok mesuliyetli bir is... Çünkü bir sahis için o kafirdir dedigimizde onu kendi gözümüzde Islam dairesinden çikarmis, nikahini düsürmüs, ebedi azaba aday olmus görüyoruz demektir.
Bu konuda merhum ibn-i Teymiyye, ehli sünnetin tavrini asagida gayet ilmi bir sekilde açikliyor. Müslümanlara müthis zararlar vermis bir firka bile tekfir edilmezken, ulu orta baskalarini tekfir etmenin ne büyük bir hata olacagi, bu yazi okunduktan sonra daha iyi anlasilacaktir.
Asgidaki satirlar, Hafiz Zehebi'nin el-Mukiza adli kitabina dipnotlariyla güzel açiklamalar yapan Abdulfettah Ebu Gudde'nin kitabin sonuna ekledigi iktibaslardan (147-165 sayfalar) ibn-i Teymiyye'ye ait bir kismin Türkçe tercümesidir.
Faydali olmasi dilegiyle...
Muaz Özyigit
Abdulfettah Ebu Gudde'den:
Seyh, imam, hafiz, seyhülIslam ibn-i Teymiyye Minhac-us-sünnet-ün-nebeviyye'de 3:27,60-62 sayfalarda içtihadda isabet edildiginde iki ecir, hata edildiginde bir ecir alma konusundan bahsederken söyle diyor:
Imam olsun, hakim, alim veya bir idareci ya da benzeri veya bir müftü olsun delillere dayanarak içtihad eden kimse, içtihadinda Allah'dan gücü yettigince takva ederse iste bu, Allah'in onu mükellef kildigi seydir. Iste o zaman Allah'a itaat etmis ve sevaba hak kazanmis olur. Cebirci cehmiyyenin görüsünün aksine, süphesiz Allah onu bundan dolayi ikab etmez. Böyle biri Allah'a itaat açisindan dogru hareket etmis demektir.
Bununla birlikte müctehid dogruyu bulabilir de, bulmayabilir de. Bunun hilafina olarak kaderiyye ve mutezile söyle derler: Her kim elden geldigi kadar çaba gösterirse dogruya erisir. Halbuki bu görüs batildir. Bilakis kim elden geldigince çaba gösterirse sevaba hak kazanir. Bu konu iki meseleye dayanmaktadir:
- Günah, sahibinin küfrünü gerektirmez. Hariciler ise gerektirdigini söyler. Halbuki ateste ebedi kalmayi gerektirmez. Mutezilenin dediginin aksine günah, sefaatten mahrum kalmayi da gerektirmez.
- Bir kimse Rasulullah'a (s.a.v.) uymak maksadi ile içtihad ederek yanlis bir tevile ulassa, bu kimse ne küfür ile, ne de fisk ile itham edilmez.
Aslinda bu nokta ameli meselelerde halk arasinda yaygin olarak bilinir. Akaid meselelerinde ise çoklari hata yapanlari tekfir etmislerdir.
Halbuki ne sahabeden ne de onlara güzelce uyan tabiinden böyle bir görüs bilinmemektedir. Ne de müslümanlarin imamlarindan böyle bir sey duyulmustur. Bu görüs aslinda hariciler, mutezile ve cehmiyye gibi kendilerine muhalefet edenleri tekfir ederek bid'ate düsen firkalarin görüsüdür.
Bu tutum malikiler, safiiler, hanbeliler ve diger imamlara tabi olanlarin çogunda da görülmüstür. Bunlar da tekfirde bu yolu tutabilirler. Bazilari bütün bid'at ehlini tekfir eder. Sonra bu görüsünden farkli düsünenleri bid'atçi olmakla itham eder. Halbuki bu, aynen haricilerin, mutezile ve cehmiyyenin görüsüdür.
Bu görüs, yani her bid'atçiyi tekfir etme, ne dört mezheb imaminda, ne de diger ulemada bulunmaz. Onlarin içinde her bid'atçiyi tekfir eden kimse yoktur. Bilakis onlardan yapilan sarih nakiller bunun aksinedir. O imamlardan bazen bazi sözleri söyleyenlerin tekfiri naklolunmussa da bununla o sözün küfür oldugunu, kaçinilmasi gerektigini kasdetmislerdir.
Bilmeyerek ve tevil ile küfür sözü söyleyen herkesi tekfir etmek de gerekmez. Belirli bir sahisda küfrün sübut bulmasi onun hakkinda ahirette cezanin sübut bulmasi gibidir ki baska yerde genisce açikladigimiz gibi bunun sartlari ve engelleri vardir.
Eger bir insan kafir olmazsa münafik da olamaz. Ancak mümindir. Onun için istigfar edilir, merhamet duyulur. Bir müslüman "Rabbimiz bize ve imanda bizden önce geçmis kardeslerimize magfiret et" [1] dedigi zaman, kendinden önceki asirlarda yasamis ümmeti kasdetmektedir. Eger bir mümin yanlis bir tevilde bulunsa, sünnete aykiri düsse, günah islese bile yine de imanda önceki kardeslerimizdendir ve ayetteki genel mananin çerçevesine girer.
Bir kisi 72 (sapik) firkadan olsa bile bu firkalarin çogu da kafir degil bilakis mümindirler. Nasil ki günahkar müminler Allah'in tehdidine muhatab iseler o firkadakiler de dalalet ve günahlari sebebiyle cezaya müstahak olacaklardir. Nebi (s.a.v.) onlari Islamdan çikarmadi, bilakis ümmetinden saydi. Onlarin ateste ebedi kalacagini da söylemedi. Iste bu, gözetilmesi gereken büyük bir prensiptir. Sünnete intisab edenlerin çogunda rafizi ve haricilerin bid'atleri türünden bir bid'at bulunmaktadir.
Rasulullah (s.a.v.)in ashabi, Ali b. Ebi Talib (r.a.) ve digerleri kendileriyle savasan haricileri tekfir etmediler. Bilakis onlarin Harura'da çiktiklari, taatten ve cemaatten ayrildiklari davalarini tevil ettiler. Ali b. Ebi Talib (r.a.) onlara söyle demisti: Sizleri mescidlerimizden men etmeyiz, feydeki hakkinizdan mahrum birakmayiz. Sonra onlara ibn-i Abbas'i gönderdi. Ibn-i Abbas (r.a.) onlarla münazara etti. Bunun üzerine haricilerin yaklasik yarisi geri döndü. Sonra Hz. Ali digerleri ile savasti ve onlari yendi.
Bununla birlikte ne onlari köle yapti, ne onlardan ganimet aldi, ne de sahabenin Müseylemet-ül-kezzab ve benzeri mürtedlere yaptigi muameleyi yapti. Aksine Hz. Ali'nin ve sahabenin haricilere muameleleri, sahabenin mürtedlere yaptigindan farkli idi. Sahabenin hiç biri de Hz. Ali'nin bu uygulamasini inkar etmedi. Bundan haricilerin Islam dininden dönmediklerine dair sahabenin ittifak içinde olduklari anlasilir.
Ishak dedi ki: Veki bize Ebu Halid'den tahdis etti, o da Hakim b. Cabir'den, dedi ki: Nehrevan taifesini [Hariciler - M. Ö.] öldürdügünde Hz. Ali'ye soruldu:
Onlar müsrik mi idiler?
Hz. Ali: Onlar sirkten kaçtilar.
Peki Münafik mi idiler?
Hz. Ali: Münafiklar Allah'i çok az zikrederler.
Peki o zaman ne idiler?
Hz. Ali: Bizimle harb eden bir gurup. Biz de onlarla harbettik. Bize karsi savastilar, biz de savastik. [2]
Derim ki [yani ibn-i Teymiyye -- M. Ö.] ilk hadisde ve bu hadisde nebi (s.a.v) in bir çok hadislerinde zemmettigi ve savasmayi emrettigi Nehrevan'daki Harura haricileri hakkinda Hz. Ali'nin bu sözü söyledigi açiktir. Ki o hariciler Osman'i, Ali'yi ve onlari sevenleri tekfir ederler. Onlara göre kim onlarla beraber olmazsa kafirdir! Yurtlari da dar-ul-küfürdür. Ancak kendi yurtlari dar-ul-Islamdir.
Sahabe ve onlardan sonraki ulema haricilerle savas etme üzerinde ittifak etmislerdir. Hariciler kendi mezheplerine uyandan baska bütün müslümanlara asidirler. Müslümanlara karsi savasi baslatan onlardir ve serleri ancak savas ile defedilebilmektedir. Müslümanlar için yol kesen eskiyadan daha zararli oldular. Yol kesenin maksadi mal ve paradir. Verildi mi öldürmezler. Insanlarin bazisina zarar verirler. Halbuki hariciler insanlarla din üzerine, kitab, sünnet ve sahabe icmai ile sabit olan yoldan, kendi bid'atlerine, batil tevillerine ve Kur'an'i fasid anlayislarina dönene kadar savas ederler. Bununla birlikte Ali (r.a.) onlarin kafir degil, münafik degil, mümin olduklarini belirtmistir.
Bu, Ebu Ishak el-isferayini ve ona uyanlar gibi bazilarinin görüslerinin hilafinadir. Onlar derler ki: Ancak bizi tekfir edenleri tekfir ederiz. Halbuki tekfir onlarin degil Allah'in hakkidir.
[Abdulfettah Ebu Gudde burada söyle bir not düsüyor: Allah rahmet eylesin Ebu Hanife'nin gögsü ne genis, insafi ne olgun! Kendisini tekfir edene kafir deyip demeyecegi soruldugunda söyle demistir: Beni tekfir edene kafir demem, yalan söylüyor derim. Bu ifade el-alim vel-müteallim kitabindadir. Ebu Mukatil Hafs ibn-i Selm es-semerkandi ondan sayfa 62-67 de söyle rivayet eder: "Dedim ki: sana kafir diyen hakkinda ne dersin? Dedi ki [yani Ebu Hanife -- Çeviren]: Onun yalanci oldugunu söylerim. Ona kafir demem. Fakat yalanci olarak isimlendiririm. Çünkü ihlal edilmesi haram kilinmis haklar ikidir: Biri Allah'la ilgili, öbürü ise kullarla ilgilidir. Allah'la ilgili hakkin haram olan ihlali, ona sirk kosmak, onu tekzib etmek ve küfürdür. Kullarla ilgili olarak ihlal edilmesi haram kilinmis seyler de aralarinda meydana gelen çesitli haksizliklardir. Allah'a karsi yalan söyleyenle bana karsi yalan söyleyenin ayni olmasi yarasmaz. Çünkü Allah ve rasulunu yalanlamak, diger bütün insanlar hakkinda yalan söylemekden daha büyük bir günahtir. Benim kafir oldugumu söyleyen benim nazarimda yalancidir. Benim hakkimda yalan söyledi diye benim de onun hakkinda yalan söylemem helal olmaz. Çünkü Allah teala söyle buyurdu: 'Bir kavme olan garaziniz sizi adaletten alikoymasin. Adalet ediniz, bu takvaya en yakin olandir.' [3] Dedi ki: (yani) bir kavme olan düsmanliginiz sizi onlara adil davranmaktan vazgeçmeye sevketmesin." Ebu Hanife'nin (r.aleyh) sözü ve Ebu Gudde'nin notu burada bitti. -- M. Ö.]
[Ibn-i Teymiyye devamla söyle diyor -- M. Ö.:]
Insana kendini yalanlayan hakkinda yalan söylemesi veya kendine karsi çirkin hareket edene çirkin hareketle karsilik vermesi yakismaz.
Sahabenin haricileri tekfir etmemelerine bir baska delil de onlarin haricilerin arkasinda namaz kilmalaridir. Abdullah b. Ömer (r.a.) ve baska sahabiler Necdet-el-haruri'nin arkasinda namaz kilarlardi. Sahabiler onlarla bir müslümanin müslümanla konustugu gibi konusur, fetva verir, hutbe söylerlerdi. Ayni sekilde Necdet-el-haruri mesele sormak için adam gönderdiginde, Abdullah b. Abbas cevaplandirirdi. Yine Buhari'deki hadisde [4] Nafi b. el-ezrak'i meshur meselelerde cevaplandirdigi gibi. Nafi onunla Kur'an'la ilgili konularda iki müslümanin yaptigi gibi münazara ediyordu. Müslümanlarin tavri hala böyledir. Rasulullah (s.a.v.)in sahih hadislerde onlarla savasmayi emretmesi ile birlikte müslümanlar, haricilere, (Ebu Bekir) es-siddik (r.a.)in savastigi mürtedler gibi bakmadilar.
Onlarin yeryüzünde öldürülenlerin en serlisi oldugu, onlari öldürenlerin en hayirli savasçilar olduguna dair hadis Ebu Umame tarafindan Tirmizi ve baskalarinca rivayet edilmistir. Bunun manasi onlarin müslümanlara karsi baskalarindan daha serli olmasidir. Yani kimse müslümanlara o kadar serli olmamistir. Ne yahudiler, ne de hristiyanlar... Çünkü hariciler kendilerine uymayan her müslümanin öldürülmesine, kanlarinin, mallarinin ve çocuklarinin katlinin helal kilinmasina içtihad etmis, onlari tekfir etmislerdi. Sapik bid'atlerinin ve cehaletlerinin büyüklügünden ötürü bu sekilde inaniyorlardi.
Bununla birlikte sahabe ve onlara güzelce uyan tabiin, onlari tekfir etmediler, mürted saymadilar. Onlara karsi ne sözde, ne fiilde asiri gitmediler. Aksine o konuda Allah'dan takva ettiler ve böylece adil bir tavir içinde oldular. Sia, mutezile ve sair bid'at ve heva ehli için de ayni sey söz konusudur.
Kim 72 firkanin hepsini tekfir ederse, kitaba, sünnete, sahabe icmaina ve onlara güzelce uyan tabiine muhalefet etmis olur. Her ne kadar bu "72 firka" hadisi Sahihayn'da yoksa da, ibn-i Hazm ve baskalari "zayif" dedilerse de Hakim gibi digerleri "hasen", yahut "sahih" demislerdir. Sünenlerde çesitli yollardan rivayet edilmistir.
"72 firka ateste ve bir firka cennettedir" sözü, "yetimlerin mallarini haksiz yere yiyenler, karinlarina ancak ates dolduruyorlar ve sonra da çilgin bir atese gireceklerdir" [5] ayetinden veya "Kim bunu zulmen veya düsmanca yaparsa onu atese sokacagiz. Bu Allah'a kolaydir" [6] ayetinden daha büyük degildir. Daha bunun gibi kim söyle yaparsa atese girecektir türünden baska nasslar da vardir.
Bununla birlikte birisi için mutlaka atese girecektir diyemeyiz. Belki tövbe edecektir, belki hasenati seyyiatini giderecek kadar çoktur veya basina gelen musibetler Allah tarafindan günahina keffaret sayilmistir vs.
Bilakis, Allah'a ve rasulune zahiren ve batinen iman etmis, rasulden gelenle hakka uymaya niyet etmis bir kisi, hakki bilmeyip hata ettiginde, Allah'in onu mazur görmesi, bilerek, kasden günah isleyene kiyasla daha evladir. Bildigi halde kasden günah isleyen süphesiz azaba müstahakdir. Ama öbürü kasden degil, hataen günah islemistir. Allah teala ise bu ümmetin kasitsiz hata ve unutmasini cezalandirmayacaktir...
[1] Hasr 10
[2] Arapça metinde, bu noktada ayni manada, farkli senette üç hadis veriyor ibn-i Teymiyye. Manalar ayni oldugundan çeviriyi kisaltma amaciyla ilk ikisi alinmadi.
[3] Maide 8
[4] Abdulfettah Ebu Gudde bu hadisin Buhari'de degil, Müslim de oldugunu, ibn-i Teymiyye'nin yanlis hatirladigini belirtiyor.
[5] Nisa 10
[6] Nisa 30
anadolu
.MÜBÂREK AYLAR, GÜNLER VE GECELER
1) Muharrem ayi:
Arabî aylarin hicrî tarih ile sene basi Muharrem ayi’dir. Ramazan ayindan sonra aylar içerisinde en hayirlisidir. "Zilhicce’nin sonuncu günü ile Muharrem’in birinci günü oruç tutanin orucu elli yillik günahina keffarettir" Hadis-i Serîf
Muharrem ayinin ilk Cuma gecesi: Tâhâ Sûre’si bir defa okunacak. 9, 10 veya 10 ve 11.nci günler (10.ncu gün Asûre günü) oruç tutulacak. 10.ncu gece yatsidan sonra 2 rek’at namaz kilinacaktir. Her rek’atinda; 1 Fâtiha-i Serîfe, 1 Ayet-el Kürsî okunup namazdan sonra 313 defa "Lâ ilâhe illâ ente sübhaneke inni küntü minezzâlimîn" 1 defa Tenzile Sûresi okunacaktir. Muharrem’in 10.ncu günü Kusluk vaktinde 8 rek’at namaz; her rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe, 1 Ayet-el Kürsî ile kilinacak, namazdan sonra 100 Ihlâs-i Serîf okunacaktir.
2) Sefer ayi:
Her Çarsamba gününde saat 10’da kilinan bir namazi vardir. Bu namaz 4 rek’attir. Her rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe, 7 kere Kadr Sûresi, 5 Ihlâs-i Serîfe, 1 Felâk, 1 Nâs Sûresi okunur. Namazdan sonra 313 defa "Allahümme yâ dafial belâya idfeg ânnel belâya vel kazaya fallahü hayrun hâfiza ve hüve erhamürrâhimiyn" okunarak, her gün 100 defa "inna nahnü nezzelnez zikrâ ve inna lehü le hâfizûn" okunur.
3) Rebiûlevvel ayi:
12.nci gecesi "Mevlîd-i Nebevi" gecesidir. Peygamber efendimizin (s.a.v) dünyayi sereflendirdikleri bu gecenin gündüzünde de oruç tutmak müstehaptir. Bu ay içinde mümkün oldugu kadar selâtü selâm çok okunmalidir.
4) Rebiûlâhir ayi:
Hayirli ömür, düsmana galebe ve kötü ölümden muhafaza için sabah aksam 3’er kere su duâyi okumalidir: "Sübhanallahi mil el-Mizan ve müntehel ilmi ve meblegar-riza ve zînetel-ars"
5) Cemâziyelevvel ayi:
Bu ayda normal zikirlere devam etmelidir.
6)Cemâziyelâhir ayi:
Bu ayda normal zikirlere devam etmelidir.
7) Receb-i Serîf ayi:
Allah'in ayidir. Bu aya oruçlu olarak girilmeli ve bu ayda Allah'a çok siginilmalidir. Bu ayin 1.nci günü oruç tutanlara; 3 senelik, 2.nci günü oruç tutanlara 2 senelik, 3.cü günü oruç tutanlara 1 senelik nâfile oruç sevâbi verilir. Hergün 100 defa Ihlâs-i Serîf okunacak, ilk gecesi 20 rek’at namaz (1 günlük kaza namazi) kilinir.
Regaib Gecesi: Receb ayinin ilk Cuma gecesidir. Bu gece oruçlu karsilanmalidir. Aksamla yatsi arasinda 12 rek’at namaz; her rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe, 5 Ihlâs-i Serîf okunacak, namaz sonunda ise; 101 defa istigfar, 101 defa Salavat-i Serîfe, 101 defa ise "Lâ ilâhe illallahü vahdehu lâ serikeleh lehül mülkü ve lehül hamdü yuhyi ve yumitu ve hüve alâ külli sey’in kadîr" okunmalidir.
Mi’raç Gecesi: Receb ayinin 27.nci gecesidir. Yatsi namazindan sonra 12 rek’at namaz kilinir. 2 rek’atte bir selâm verilir. Her rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe, 10 Ihlâs-i Serîf okunur. Namazdan sonra; 100 defa "Sübhanallahi velhamdülillahi ve lâ ilâhe illallahü vallahü ekber, ve lâ havle velâ kuvvete illâ billahil aliyyil azim" 100 defa istigfar, 100 defa salâvat-i serîfe okunur.
10 gün 100 defa "Sübhanallahü hayyül Kayyum"
10 gün 100 defa "Sübhanallahü ehadüs Samed"
10 gün 100 defa "Sübhanallahü gafurur Rahiym" zikirlerini yapmak müstehaptir.
8) Saban ayi:
Resûlullah Efendimizin (s.a.v) ayidir. Çok salavat-i serîfe söylenmelidir. Hergün 100 defa "Kevser Sûresi" okunmalidir.
10 gün 100 defa "Yâ Latîf (c.c)"
10 gün 100 defa "Yâ Rezzak (c.c)"
10 gün 100 defa "Yâ Azîz (c.c)" okunmalidir.
Berâ(e)t Gecesi: Saban ayinin 15.nci gecesidir. Gündüzü oruçlu, gecesi ibadet ve zikirle geçirilmelidir.
9) Ramazan-i Serîf:
Ramazan ayi onbir ayin sultanidir. Ümmet-i Muhammed’in ayidir. Gündüzleri oruçla, geceleri teravih ile ihyâ edilir. Evveli rahmet, ortasi magfiret ve sonu Cehennem’den azad’dir. Istigfar, salâvat-i serîfe ve Kelime-i Tevhid sIkça ve çok söylenmelidir.
10 gün 100 defa "Yâ erhâmerrâhimiyn" (c.c)
10 gün 100 defa "Yâ gaffarezzünûb" (c.c)
10 gün 100 defa "Yâ mürkâbîn" (c.c) zikri yapilir.
10) Sevval ayi:
Bu ay içinde 6 gün nâfile oruç tutulursa, senenin tamaminin oruçlu olarak geçirilmis gibi sevap alinacagi bildirilmistir.
11) Zilkade ayi:
Haram aylardandir. Diger vakitlerde helâl olan bazi islerin haram oldugu aylardandir. Normal ibadete, nafilelere, zikirlere devam edilmelidir.
12) Zilhicce ayi:
Ilk on gün Allah (c.c) indinde çok kiymetlidir. "Bu günlerde her birinin orucu bir senenin orucuna, gecelerden her birinin ihyâsi da kadir gecesi’nin ihyâsina esittir" buyurulmustur. Bu on günden sonra 4 gün mü'minlerin ikinci bayrami olan mübârek Kurban Bayrami vardir. Bu bayramda Allah rizasi için Kurban kesilir. Kurbanin derisi de kendisi de ancak Allah içindir. Israf edilmez, dîn düsmanlarina verilemez. Etinden mü'minlere dagitilir, fakirler sevindirilir, derisi de bir Islâm hizmetine vakfedilir.
Arefe günü: Kurban bayramindan 1 gün evvelki gündür. Hadis-i Serîf’de "O gün oruçlu olan kimsenin, biri geçmis, biri de gelecek iki senelik günahlarinin tamamen magfur olacagini Cenab-i Allah'tan ümid ederim" buyuruldu.
Vacib Tekbir’ler: Arefe’nin sabah namazinin farzindan, Kurban Bayrami’nin dördüncü günü Ikindi Namazi’na kadar; farzlardan sonra 1 kere söylenir. Söylenisi: "Allahüekber Allahüekber, Lâ ilâhe illallahu Allahüekber, Allahüekber ve lillahil hamd" seklindedir.
100 istigfar, 100 Salâvat-i Serîfe, 1000 Ihlâs-i Serîf, 100 defa "Lâ ilahe illallahü vahdehu lâ serikeleh lehül mülkü ve lehül hamdü ve hüve alâ külli sey’in kadiyr" okunur.
Kul hakki namazi: 4 rek’attir. Bu namaz yalniz senede 5 gün kilinir: Regâib Kandili, Berât Kandili, Ramazan ayinin son Cuma günü, Kurban arefesi günü, Muharrem’in 10.ncu günü.
1.nci rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe 3 Tekâsür
2.nci rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe 3 Kâfirûn
3.ncü rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe 3 Âyet-el Kürsî
4.ncü rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe 25 Ihlâs-i Serîf
Namazdan sonra 70 Salavat-i Serîfe okunur. Duâ yapilir.
Imani Muhafaza Namazi: Aksamla yatsi arasinda kilinir. 2 rek’attir. Her rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe, 10 Ihlâs-i Serîf, 1 Felâk, 1 Nâs sûreleri okunur.
Kabir namazi: Yatsi namazindan sonra oturarak kilinir. 2 rekattir. 1.nci rek’atte 1 Fâtiha-i Serîfe, 1 Kâfirûn; 2.nci rek’atte 1 Fâtiha-i Serîf, 1 Ihlâs-i Serîf okunur.
Ana baba hakki namazi: 2 rek’attir. Israk’ten sonra kilinir. 1.nci rek’atte Fâtiha-i Serîf, ve Felâk; 2.nci rek’atte Fâtiha-i Serîf ve Nâs sûreleri okunur.
Istiane (yardim) namazi: 2 rek’attir. Gece namazindan sonra yahut israk’ten sonra kilinir. 1.nci rek’atte Fâtiha-i Serîf, Kâfirûn ve Ihlâs-i Serîf birer kere; 2.nci rek’atte Fâtiha-i Serîf, Felâk ve Nâs sûreleri (yine birer kere) okunur.
Abdest sükür namazi: Abdesti veya guslü müteakip kilinan namaz. 2 rek’attir. Kerahat vakti degilse kilmak menduptur. 1.nci rek’atte Fâtiha-i Serîf, Kâfirûn; 2.nci rek’atte Fâtiha-i Serîf ve Ihlâs-i Serîf sûreleri okunur.
Ramazan E. - 07/07/1998
© Ekrem Yolcu
.
|
Kur'an ve tasavvuf
Prof. Dr. Lütfullah Cebeci /
A. Ü. Ilahiyat Fakültesi Ögr. Üyesi
|
|
Hepimizin bildigi ve inandigi gibi Kur'an-i Kerim, yaraticimiz, rezzakimiz, sahibimiz, malikimiz, efendimiz olan Allah Teâlâ'nin, biz insanlara ve cinlere fermanidir. Ferman bizim gibi bir insan olan padisahtan gelirse ve isimize gelmezse, "Ferman padisahin ise daglar bizimdir" deyip, onun elinin, gözünün ve gücünün ulasamayacagi bir yere kaçip kurtulunuz. Ama Rabbu'l-Alemîn'den kaçmak ve saklanmak mümkün degil. O zaman, Allah'in göge ve yere "Isteyerek veya istemeyerek (buyruguma-fermanima) gelin." dediginde, o ikisinin, "Isteyerek geldik." (Fussilet, 11) dedigi gibi, "Rabbimin fermanina boynum kildan incedir" deyip itaat etmek; eskiya gibi, yahut Nuh (a.s.)'un oglu gibi daglara siginmanin fayda vermeyecegini (Hud, 43) bilmek gerek.
Kur'an, insanin ne oldugunu, nereden geldigini bildirdigi gibi, niçin geldigini de açik bir sekilde bildirir: O, Allah'in sözüdür; O'nun katindan gelmektedir; insanlara ve cinlere bir açiklama ve uyaridir: Onlara ne olduklarini ve niçin yaratildiklarini açiklamasinin yanisira, yaratilis maksadlarina uygun davranmadiklari takdirde, yüzyüze gelecekleri felaket ve tehlikeler hususunda onlari uyarir.
Kur'an'a göre, insanin yaratilis maksadi "ibadet", yani "Allah'a güzel bir sekilde kul olmak"tir. Bunun yolu da, Allah'a tek ve kamil ilah olarak inanmak (mü'min olmak); emir ve yasaklarina boyun egip, teslim olmak (müslüman olmak); bu iman ve teslimiyette samimi olmak, nifaka ve riyaya sapmamak (muhlis olmak); bu ihlasi ve samimiyeti zedeleyip de Rabbisinin gazabini haketmekten korktugu gibi, sevgisini kaybedecegim endisesi ile müthis bir endise ve buna paralel bir dikkat bir gayret içinde olma (muttaki olmak); dolayisiyla imanina, Islâm'ina, ihlasina, takvasina, bir diger ifadesiyle Rabbinin sanina uygun islerde ve hallerde olmak (salih olmak)tir. Kur'an bütün bunlari "ibadet" kelimesi ile anlatir ve cinlerin ve insanlarin ibadet için, yani Allah'a iyi kul olmalari için yaratildiklarini bildirir (Zariyat, 55). Bunun yolu da öncelikle Allah'i bilmek ve tanimak oldugu için, Kur'an, çogu ayetinde Allah'i insana tanitir.
Kur'an, Allah Teâlâ'nin yanisira insandan, hayattan ve kainattan bahseder insana, yaraticisini, kendisini ve içinde yasadigi dünyayi tanitir, fitratina uygun insan modelini sunar Ne yapacaklarini, nasil yapacaklarini, nelerden sakinmasi gerektigini bildirdigi gibi, bütün bu hususlarda en güzel bir örnek de sunarak, isini kolaylastirir ve "Andolsun ki Allah'in Peygamberi'nde sizin için, (yani) Allah'a ve ahiret gününe kavusmaya inanan ve Allah'i çok anan kimseler için, en güzel bir örnek vardir." (Ahzab, 21) buyurur.
Binaenaleyh insandan, örnegi olmayan bir sey istenmez ve o Peygamber gibi olmasi tavsiye edilir. Ayrica Kur'an seçkin ve örnek bir nesil olarak Hz. Peygamber (a.s.)'in ashabindan bahseder; Allah'a kullukta Resulullah'i örnek gösterirken, Resululah'a ümmet olusta da, ashabi örnek gösterir. Direkt olarak degilse de dolayli olarak bize Resulullah gibi kul; ashab gibi ümmet olmamiz tavsiye edilir; onlar Peygamberlerine nasil ittiba etmis, nasil saygi ve sevgi göstermis ise, bizim de onlar gibi uyumamamiz, saygi ve sevgi göstermemiz, ilmi, irfani, ahlâki, samimiyeti ile Peygamber varisi olan büyüklerimize ve alimlerimize onlar gibi saygili olmamiz istenir. Tasavvuf kendini, "cami-i ahkâm-i Kur'an olmak", "Kitab ve sünnete dört elle sarilmak", "Seriatin zahir ve batinini, ahkâm ve adabini iyi bilip yasamak." gibi sekillerde tarif ederken, Kur'an ve Sünnet dairesinde oldugunu, gayesinin bu ikisini, yani Islâm'i samimi bir tarzda hayata geçirmek oldugunu vurgulamaktadir. Kur'an'in ve onun vasitasiyla Rabbimiz'in istedigi de budur.
Kur'an'daki emir ve yasaklarda, insanin zahiren bunlari yerine getirmesi hiçbir zaman yeterli ve makbul sayilmamakta, mutlaka yapilan islerin içinin ihlasla doldurulmasi istenmektedir. Batininda ihlas, samimiyet, iyi niyet bulunmayan isler, sahibi için vebalden baska bir mana tasimamakta ve "riya" diye isimlendirilerek, agir bir ilahî tehdit konusu olmaktadir. Rabbimiz Kur'an'inda, bir taraftan fermanlarini bildirirken bir taraftan da bunlarin sirf kendi rizasi için yerine getirilmesi gerektigini sIk sIk vurgular. Binaenaleyh her emrin içinde, her seferinde söylenmese bile, o isin sirf Allah rizasi için ve dolayisiyla Allah'a yakisir sekilde yapilmasi geregi vardir. "Namaz kilin!", "Zekat ve sadaka verin!", "Adil olun!", "Hacca gidin!", "Kötülügün açik olanindan da, gizli olanindan da sakinin, uzak durun!", "Ölçü ve tartida hile yapmayin, insanlari aldatmayin!", "Faiz yemeyin, zinaya yaklasmayin, bekarlarinizi evlendirin!" gibi görünen dünya hayatimiza ilgili emir ve yasaklarin istisnasiz herbirinin, distan bakildiginda mükemmel olarak yerine getiriliyor görünmesi yeterli degildir ve ihlasla yapilmadiklari takdirde, o isler kendilerinden beklenen kemali saglamamaktadirlar. Bu yüzden de Allah katinda makbul sayilmiyorlar.
Insanin, iman ahkâm ve adabi ile Islâm'i bir bütün olarak yasamasina Kur'an, "ibadet" yani kulluk diyor. Bu kullugun gayesi ve yarari da elbette insana yönelik. Kur'an'in açik ifadesi ile, Rabbimiz'in bizim kullugumuza ihtiyaci olmadigi gibi, isyanimizdan da bir zarari yoktur. Kullugun insana yönelik faydasi "tekamül" , yani "kemale ermek, kamil insan olmak"tir. Hak Teâlâ her insani "kemal" potansiyeli ile yaratir. Insanin bu potansiyelini harekete geçirip, kemal mertebelerinde yükselmesini saglayacak olan sey, Rabbisinin ona bildirdigi reçetedir. O da Kur'an'daki kulluktur. Bu reçete ancak ciddi ve samimi sekilde uygulanirsa fayda verir, insan için yükselme saglar. Zahiren reçeteyi uygular görünmek, bosuna gayretten baska birsey degildir.
Insanin bir dis dünyasi, bir de iç dünyasi var. Insan bu iki dünyasinda birden yasar. Dis dünyasina ibretle bakmasi gerekigi gibi, iç dünyasina da ibretle bakmalidir. Çünkü Allah Teâlâ'nin ayet, alamet ve delilleri, dis dünyamiz gibi iç dünyamizi da süslemekte ve Rabbimiz, "Biz onlara afak ve enfüsteki, yani dis dünyalarindaki ve iç dünyalarindaki ayetlerimizi gösterecegiz ki o (Kur'an)in gerçek oldugu onlara iyice belli olsun..." (Fussilet, 53) buyurarak buna isaret etmektedir. Binaenaleyh insan sirf dis dünyasinda degil iç dünyasinda da kulluk yapmakla mükelleftir ve bu açidan iki dünya birbirini tamamlamaktadir. Kur'an sirf dis dünyasinda ilahî emirlere uyup, iç dünyasini sirkin, küfrün ve isyanin hakimiyetinden kurtarmaya gayret etmeyenleri "münafik" olarak nitelemekte ve bunun iki dünyasini da, inkara boyun egmis olanlarin halinden daha vahim saymaktadir. Binaenaleyh tevhid ehli, iste bu açidan da bir tevhid , "birleme" içindedir. Çünkü onlar hem iç, hem dis dünyalarini imanin hakimiyetine vererek, içi-disi, zahiri-batini bir hale gelmislerdir. Böylece onlar Allah'in fermanlarini, iç alemleri ve dis alemleri bir oldugu halde yerine getirmektedirler. Zaten onlardan istenen de bu...
Kur'an insani bu sekilde iki boyutlu kabul edince, emir ve yasaklari da iki boyutlu olarak gelmistir. Her emir ve yasagin bir zahiri sekli var ise, mutlaka insanin iç dünyasina yansiyan bir batinî hali de vardir ve batinî dünyada bulunup, dis dünyaya yansimayan fiiller Allah Teâlâ yaninda degerli oldugu halde, batinî hali olmayan fiil geçersiz ve tesirsizdir. Tesirsizdir çünkü, insanin potansiyelinde bulunan kemale erme gücünü ortaya çikarmak bir yana, onu köreltir. Bu açidan baktigimizda Kur'an'in bütününün, hem dis dünyamiza, hem iç dünyamiza yönelik oldugunu ve "Sunlar dis dünyamizla, sunlar da iç dünyamizl a ilgili" diye ayetleri, emir ve yasaklari arasinda bir ayirim yapmamizin dogru olmadigini söylemeliyiz. Kolaylik olsun diye yapilan taksim ve ayirimlarin da, birbirinden tamamen ayri seyleri anlatan ayirimlar degil, biribirini tamamlayan ve bütünleyen ayirimlar oldugunu unutmamaliyiz. Dolayisiyla meselâ biz tefsircilerin "fikhî ayetler", "itikadî ayetler", "ahlâkî ayetler", "kevnî ayetler", "kissa ayetleri" gibi ayirimlarimiz, bu ayetlerin konularini hiçbir zaman birbirinden kopuk konular olarak gördügümüz manasina gelmemelidir. Ayni sekilde ilimleri kelam, fikih, tefsir, tasavvuf seklinde ayirisimiz da ihtisas ihtiyacina bineaen olmustur. Yoksa bunlar birbiri ile ilgisiz seylerden bahsediyor degiller.
Tasavvuf kelimesi sonradan olsa da, mahiyet ve manasi itibari ile Kur'an ayetlerinde ve Kur'an'in pratige aktarilmasi demek olan Hz. Peygamber'in hayat ve düsüncesinde nüve ve tohum olarak bulunmaktadir." Hem sonra sadece Hz. Peygamber (s.a.v.)'in hayat ve düsüncesinde degil, "geçmis peygamberlerin Kur'an'da geçen kissalarinda da tasavvufî hayat ve tecrübenin bariz özelliklerini, veciz bir anlatim içerisinde görebiliriz. Bundan hareketle bütün semavi dinlerde tasavvufî boyutun oldugunu söyleyebiliriz." Bu neticeye mantik yolu ile de ulasabiliriz. Çünkü aklen, Allah Teâlâ'nin bizden önceki insanlara, batininda ihlas ve samimiyet bulunmayan bir ibadetle mükellef tutan seriatlar gönderdigini düsünmek abes olur.
Kur'an'da bulunan tasavvufî tabirler sadedinde sayilanlar arasinda namaz, oruç, hacc, zekat gibi daha çok fikhi alakâdar eden kelimeler yok. Ama bunlarin tasavvufla alakâsi olmadigini söyleyebilir miyiz? Bir fakihin namazdan bahsederken, sartlarini siralarken, sözlerini "Siz namazi bu sartlarda kilin da, gerisi ne olursa olsun geçerlidir" manasinda söyledigini varsayabilir miyiz?
Namazdaki ihlasi, husuyu, namazin iç dünyamizdaki halini önemsemedigini düsünebilir miyiz? Elbette hayir... O sadece dis dünyamizdaki görünen sekli ile namazi anlatmaktadir ve bu da önemlidir . Bu açidan, eger "seriat"i dinimizin ve imanimizin dis dünyamiza yansiyan kismi olarak tarif ediyor isek, tasavvuf da iç dünyamiza yansiyan kismidir ve biribirinin mütemmimidirler. Yok eger seriati, dinin bütünü olarak görüyorsak, tasavvufun ta kendisidir. Her iki açidan da, seriat ve tasavvuf, diger ifadesi ile tarikat, birbirinin ziddi, karsiti degil, kardesi-arkadasidir. Her ikisinin de hedefi, inanci, ibadeti ve ihlasi ile kâmil insanlar yetistirmektir. Konu Kur'an'in mesajini aktarmak olunca ister istemez tefsire girmek; tasavvufî boyutu söz konusu olunca da, tasavvufî tefsirlerden bahsetmek gerekir: Alimlerimiz Kur'an-i Kerim'i tasavvufî bakis ile yapilan tefsirleri iki kisma ayirarak, insafli ve tutarli olana isaret etmislerdir: Bunlardan biri, "nazarî, yani teorik tasavvufî tefsir", digeri de "isari veya feyzi tasavvufî tefsir" dir. Nazarî tasavvufî tefsir, tasavvufunu birtakim felsefi ögretiler ve teorik konular üzerine bina etmis olan mutasavviflarin, bu ögreti ve teorilerinin tesirinde kalarak yaptiklari tefsirdir. Feyzî veya isarî tasavvufî tefsire gelince o da "Kur'an-i Kerim âyetlerini, seyr-i sulük erbabinin gönlüne dogan ve âyetlerin zahirî manalarina ters düsmeyip, zahirî manalar ile uyusmasi mümkün olan bazi gizli isaretlere göre yapilan tefsirdir.
Tasavvufî tefsirle ilgili olarak bu açiklamaya yer vermemizin sebebi, tasavvufî açidan da Kur'an'a dayanip, Kur'an'dan deliller getirmenin de degisik usulleri oldugunu ve bu noktada her iddianin geçerli ve tutarli olmadigina dikkat çekmektir. Ehl-i Sünnet alimlerinin düsünüldügünde son derece isabetli oldugu görülecek olan bu gibi tasniflerine ve makbul tasavvufî tefsir için ortaya koyduklari sartlara uyuldugunda, kiyamete kadar manalari tükenmeyecek olan Kur'an'dan, gerçek mutasavviflarin günümüz insaninin ruhî ve fikrî açligini giderecek, kimi istismarcilarin yüzünden düsmanlarinin körükörüne muhalefetinden bunalan tasavvufa soluk aldiracak yeni yeni "isaretler" bulacaginda süphe yoktur.
Tasavvuf hakkinda genis bilgiler için buraya tiklayiniz
Kaynak: Islam dergisi, 03/1997
.
Ahmet Sahin
Gerek abdest alirken, guslederken, ibadet halinde bulunurken, gerekse ibadet disindaki normal zamanlarda dini hayatimizi sürdürürken vesvese bulutlari hücuma geçiyor, bir sphe, endise ve korku duymamiza sebep oluyor. Titiz insanlar bozuldum mu, çürüdüm mü, inancimda noksanlik mi söz konusu oluyor.. gibilerden vehimlere maruz kaliyorlar.
Böylesine korkutucu, seyleri hatirlatan vesveseyi pek veciz sekilde tahlil eden Akademi sayfasindaki degerli yaziyi aynen aktariyorum, soru sahiplerinin istifadesine.
Dikkatle okundugu takdirde sorular cevabini bulmus olacak, korkulacak, ürkülecek bir sey olmadigi da kesinlesmis bulunacaktir.
ifade edildigi gibi, vesvesenin zarari, korkmaktan, ürkmekten ibarettir. Korkmaz, ürkmez, senin malin olmadigini bilmekte gaflete düsmezsen bu balon hemen söner, bu korkulu rüya ansizin yok olup gider.
* * *
Vesvese, gizli sese denir. Bir mastar olan "vesvas" kelimesinin seytana isim olmasi da, ayni manayla alakalidir ki, seytan "vesvesenin kaynagi" demektir. Ancak örfen meshur olan manasiyla vesvese, nefsin veya seytanin kalbe attigi hayirsiz, faidesiz, alçak hatira ve mülahazalara verilen bir isimdir.
Hem nefsin hem de seytanin vesvesesi, Kur'ani Kerim'de ayri ayri zikredilir.
sEYTANIN VESVESESi
"And olsun ki, insani Biz yarattik ve nefsinin ona ne gibi vesveseler verdigini biliyoruz ve Biz ona sahdamarindan daha yakiniz." (Kaf, 50/16) ayeti, nefsin vesvesesine isaret ederken, "seytan, Adem'e vesvese verdi." manasina gelen birçok ayet de, seytanin vesvesesine delalet etmektedir.
"Nefsin vesvesesi" tabiri, bir insanin, kendi kendine söyledigi ve gönlünden geçirdigi gizli duygular, kararlar, vehimler, hatiralar ve bunlar gibi bütün batini suur durumlarini da içine alir. Bunlar o kadar gizli ve sessizdir ki, bazilarini melekler dahi bilmekten acizdirler.. acizdirler de onlari sadece Cenabi Hakk bilir. Nefisten gelen vesvese, seytanin vesvesesine kiyasla daha gizlidir. Bu gizlilik, bir cihetten onu kuvvetlendirir. Dolayisiyla nefis, seytandan daha müthis bir düsmandir. Belki de, "Senin en büyük düsmanin nefsindir." diyen Allah Rasulü (s.a.s.), iste bu hususa isaret buyurmuslardir.
Nefis ve seytan, verdikleri vesveseler ile, insan ruhunu, hak yolundaki terakkisinden alikoymak isterler. insanin akil ve fikrini çelip, azim ve iradesini kirarak onu salih amellerden vazgeçirmek, fani zevk ve kaprislere düsrerek de sefillestirmek isterler.
Vesvesenin ilk makes buldugu yer kalbdir. O, buradan diger azalara kalb vasitasiyla yayilir. Onun içindir ki, vesvesenin ilk tesiri kalbde hissedilir. Tabii ki bu tesir, kabul veya ret sekillerinden biri halinde tecelli eder. Eger gelen vesveseler kalbde kabul görmezse; hayalde edep disi tasvirler mahiyetine bürünürler. Muhayyilesi bu tasvirlerle mesgul olan insan, bir müddet sonra hiç farkinda olmadan kalbini de onlarla mesgul eder. Zaten seytanin istedigi de budur. Zira o, varmak istedigi hedefe bu yolla birkaç adim daha yaklasmis olur.
VESVESEYE REAKSiYON
Halbuki kalbde kabul görmeyen vesvesenin hiçbir zarari yoktur. Zira vesvese, hayalden öte geçememistir ve mantikça da hayal bir hüküm degildir. Vesvesenin kalbde kabul görmedigini anlamak ise gayet basittir. sayet kalb, gelen vesveseden dolayi üzülüyor ve ürperiyorsa, bu durum vesvesenin kalbde kabul görmedigine; aksi durum ise, neticenin de aksine bir delil ve bir isarettir. Eger vesvese kalbde kabul görmüyorsa; bu durumda vesvesenin zarari, zararli oldugunu düsnmeye münhasir kalir; baskaca da bir zarari yoktur. Hatta kalbin reaksiyonunun siddeti; kisinin imanindaki kuvvetle dogru orantilidir. Evet, imanin kuvveti nisbetinde kalb vesveseye karsi reaksiyon gösterir. Bazen gafletle kalbin gösterdigi bu reaksiyon tasdik zannedilir. Bu zanna düsen bazi kimseler, kalblerinde müthis bir heyecan ve helecan hissederler. Bazen de bu durumdan kurtulmak için huzurdan kaçip gaflete dalmak arzu ederler. Halbuki ortada vesveseyi tasdik diye bir husus söz konusu degildir. Sadece bir reaksiyon vardir. Ve esasen bu reaksiyon da onun imaninin salabet ve kuvvetini göstermektedir. Ve yine bu sebepledir ki, Allah Rasulü, bu hal ve durumu anlatirken, "imanin ta kendisidir!" buyurmuslardir.
Kaynak: Zaman gazetesi, 25.06.1998
. "Âmentü" Hassasiyeti
Ahmed TASGETIREN
"Âmentü", "Iman ettim-Inandim" anlamina gelen Arapça bir fiil. Islâm istilahinda, inanç esaslarina bagliligin ifadesi.
Bir Müslüman, daha ilk yaslarda, "Âmentü" diye baslayan bir ahidlesme egitimi içine girer. "Allah'a, meleklerine, kitaplarina, peygamberlerine , ahiret gününe, kadere, hayir ve serrin Allah'tan geldigine, öldükten sonra dirilise" inandigini bildirir. Bu, kalbî ve kavlî, yani dil ile ifade edilen ve kalben onaylanan bir baglanistir. Bu teahhüd, Müslümanin en temel kabulleridir , kisiliginin mihveridir, öz dokusudur. Müslüman olmak, bu teahhüdle varolan bir seydir.
Bu çerçeveye Islâm akîdesi denir. Akide baglanilan sey demektir. Insan, "Âmentü" dediginde, kendi kisiligini, çok temel ölçülerle , baglamis olur. "Iman" bu baglanis halidir. Bu bagliligi kisiligine özümsetmis olanlara da "Mü'min" denir.
"Iman" olmadan, Müslüman olmak mümkün degildir.
Bir Müslümanin en öncelikli duyarligi, iman halini bir bütün olarak korumaktir. Imanda kesinti olmaz, parçalanma olmaz. Müslüman her nefesi mü'min olarak yasama duyarligi içindedir. O yüzden, "son nefesi mü'min olarak vermek", bir Müslüman için en stratejik hedeftir.
Hatta Müslüman, bir gaflet içine düsüp, son nefesi mü'min olarak verememekten endise eder. Ama bu korkuyu dengeleyen ümidin kapisi, Allah'in sonsuz rahmeti sebebiyle her zaman açiktir. . Bu sebeple, Müslümanin ruh hali "beyne'l-havfi ve'r-recâ- Korku ile ümit arasinda"dir.
Bu, iman üzerindeki titizlikten ileri gelir. Çünkü imanin makarri - yani yerlestigi yer olan kalb, degismeye müsait bir manevi iklimdir. Müslüman, kalbinin iman üzre sekinete ulasmasini, sebata ermesini diler hep... "Amentü"nün kalbe yükledigi sorumlulugun farkinda olmak, ancak onun hukukunu bilmekle mümkündür. Âmentü'nün hukukunu bilmek ise , o bütün içine giren her "iman umdesi"nin insan için ne anlam ifade ettigini bilmekle mümkündür.
Yasanan sürece baktigimizda görülen su ki, Müslümanla "Amentü"nün iliskisi, tedricen asinan bir iliski haline gelmistir. Asil olan bilgi, suur ve iman duyarligidir. Önce bilgi ve suur hali asinmis, ancak iman duyarligi devam etmistir. Ancak bilgi ve suur boyutu asinan bir duyarligi devam ettirmek mümkün olmadigi için, zaman içinde iman duyarligi da yerini gaflete terketmek zorunda kalmistir. Bu, imanin farkinda olmama halidir. Ne kadari var, ne kadari yok, nerede yara almis , neresi yeniden insa edilmis, hangi iman umdesine ne kadar yabancilasilmis...Kisilikle iman arasinda hangi baglar mevcut , hangisi kopmus, hangi kisilik özelligi hangi akideden kaynaklanan kabullerle biçimlendirilmis... Neredeyse tüm sinirlar belirsizlik içine sürüklenmis...
Islâm'in aradigi "Amentü" duyarligi böyle bir belirsizligi kabul etmez. Çünkü bu belirsizlik içinde, hayati, akide çevresinde dokuma imkâni yoktur. Akide, bir yerde durur, kisiligimiz bir yerde ve kisiligimiz , her türlü baska iman umdesinin etkisiyle sekillenmeye açik hale gelir. Oysa "Amentü" çerçevesi, bir "Dinü'l-kayyim-sapasaglam bir din" olusturur. Yani her unsuru birbirini bütünleyen, sapasaglam bir hayat manzumesi insa eder.
Insan, "Âmentü"nün en temel umdesi olan "Allah bilgisi"ne ulasmak ve O'nun hukukunu bilmek zorunda.
Allah'i bilmeyen insanin, hiçbir seyi yerli yerine oturtmasi mümkün olamaz. Tabiî kendi varolusunu da...
Hayati izah edemez.
Baska insanlarla, esya ile hukukunu bilemez.Allah'i bilmek demek, O'na göre kendi konumunu belirlemek demektir.
"O beni ilgilendirmiyor" dediginizde bir dünya olusturursunuz , O'nu yok farzederseniz bir dünya olusturursunuz, O'na baskaldirirsaniz bir dünya olusturursunuz, farkli tanrilarin varoldugunu düsündügünüzde bir dünya olusturursunuz...
O'na iman ettiginizde, O'nu sevdiginizde, O'nun buyruklarini önemsediginizde , O'nu varolusunuzun gerçek sebebi olarak telakki ettiginizde ise baska bir dünya olusturursunuz.
Her yaklasim, hem kendi kendinize bakisinizi, hem insanlarla ve esya ile iliskinizi etkiler. Allah'i yok farzedip de yeryüzünde, insan iliskilerini askin degerler üzerine kurma imkâni yoktur meselâ... O'na baskaldirip da, bir çikis yolu bulma imkâni da yoktur. O'nu yok farzederek kuracagimiz dünyayi bir cangil olmaktan kurtarma imkânimiz da yoktur... Çünkü orada "üstün deger"i Allah belirlemeyecekse kim belirleyecek gibi çok temel bir soru vardir.
Allah imani etrafina örülen diger iman umdeleri de, ayni tarzda , insan hayatini yönlendiren temel kisilik çerçevesi olustururlar. Her birinin, insan hayatina tasidigi duyarliklar vardir. Ahirete inanan insanla inanmayan, Kitaba inanan insanla inanmayan, Peygamber'e inanan insanla inanmayan, Meleklere ve kadere inanan insanla inanmayan için hayatin dayanak noktalari ve temel öncelikleri farklidir. Baska dünyalar kurar bu insanlar... Kimin hayatinda ahiret duyarligi varsa, o, bir baska yerde karsilastiginda utanmayacagi bir hayat yasamaga çalisir. Kimin hayatinda Kitap duyarligi varsa, o hayatini, Allah'tan gelen ölçüler içinde biçimlendirme gayretine soyunur. Peygamber, onun için ebedi bir isiktir, rehberdir...
Fir'avn niye Fir'avndir da Musa niye Musadir? Iste bu sorunun cevabi, Allah bilgisi, Allah suuru ve Allah imaninda saklidir.
Özetle "Amentü"nün muhtevasini kavramak demek, varolusun anlamini çözmek demektir.
Bilâl-i Habesi, Mekke inkârciligi içinde, "Âmentü" ile bulusmus bir insandi. Imanini korumak için iskenceye katlandi. Iman ne anlam ifade ediyordu Bilâl için? Bir insan neden katlanir iskenceye? Demek onun için iman, hayattan daha kiymetli bir seydi. Ugruna hayattan vazgeçilecek bir seydi.
Bilâl, "Amentü" demekle, tüm bir varolusun muhasebesini yapmis , dünyayi, âhireti suur süzgecinde kantara vurmustu. Dünyayi verecek , ölümsüzlügü kazanacakti. Emin olmak gerekir ki, her seyini vermeye hazirdi Bilâl "Allah kelimesinin yüceligi için..."
Süheyb-i Rûmi, "Bin canim olsa alabilirsiniz, yeter ki Peygamberime bir sey olmasin" derken, Peygamber'e imanin kendi hayati açisindan degerini ifade etmis olmaktaydi. Çünkü Peygamber onlar için, "onlari gerçekten diri kilacak bir mesajin tasiyicisi" idi... Sayet Peygamber onlarin ellerinden tutmasa idi, onlar için hayatta olmanin bir anlami yoktu. Insan olduklarini anlamislardi Peygamber'in önderligi ile.
Onlar "Amentü"nün her umdesinin içini böyle doldurmuslardi.
"Amentü" demek, içimizde bir kalb oldugunun farkina varmak demektir.
O kalbin, ancak Allah'la bulustugunda itmi'nana erecegini kavramak demektir. O kalbin ancak Allah bilgisi ile diri olacagini anlamak demektir.
Hayatlarimiz savrulup gidiyorsa biz farkinda olmadan, kalbimize bakmaliyiz. Oradaki Allah bilgisinin diriligine... Akide bütünlügümüzün kalbimize yansiyip yansimadigina... "Amentü" duyarliginin var olup olmadigina... "Allah" ismi celâli anildiginda kalplerimizin ürperip, ürpermedigine...
Kur'an, açik denizde firtinaya yakalanmis bir insanin hemen Allah'i hatirlayacagini, ama o zor durumdan kurtulur kurtulmaz yeniden gaflet ve inkâr uçurumuna yuvarlanacagini bildirir. Firtinaya tutulus, bir sok halidir. Demek, bir sok halinde insanin genlerine kazinmis Allah bilgisi gün yüzüne çikiyor. Bir hastalik halinde tutunacak dal ariyoruz. Bir felâketi gögüslerken ötelerden bir el uzanmasini diliyoruz. Inanç, uçurumdaki bir dal oluyor bizim için.. Oysa Islâm, imani bir tikanmisligin siginagi degil, iradî bir kabullenis olarak anliyor. Bir hayat tarzi olarak, bir ruh dokusu olarak.
Kur'an'da bize "Ey iman edenler, iman ediniz..." çagrisinda bulunuluyor. Orada hiçbir sey abes olarak yer almaz. Bu, bir imanda suur çagrisidir. Imanda duyarlik çagrisidir. Imanla gaflet bir arada bulunmaz. Iman, serapa bir hassasiyet alanidir.
Kaynak: Altinoluk dergisi, 05/1998
Allah'in rizasinin en fazlasi
Serap Akincioglu
Insanlarin bir kismi ebedi hayatlari hakkinda son kararin verilecegi hüküm gününü gözardi ederek hirsla dünya hayatlari için hazirlik yapmaktadirlar. Oysa insanin sonsuz hayati boyunca görecegi karsiligin ne olacaginin belli olacagi gün, hesap günüdür ve Allah'tan korkan her kulun yalnizca o gün için hazirlik yapmasi gerekir. Ve O gün için yapilan hazirligin, insanin amellerinin yazili bulundugu kitabini eline aldiginda sasirmayacagi ciddi bir hazirlik olmasi sarttir. Çünkü eline verilecek olan kitap, dünya üzerinde okudugu kitaplarin hiç birisine benzemeyecektir. Dünya hayatinda bir insan tanidigi biri hakkinda bir kitap yazmis olsa ve onu bu kitapta tarif etmeye kalksa; ancak genel olarak çikarabildigi kadar karakterini ya da hangi seneler arasinda nerede okudugu, nerede yasadigi, nerede dogdugu, hangi islerle mesgul oldugunu, bazi konusmalarindan kisa alintilarini, çocuklugundan bildigi bir kaç hatirasini yazabilir. Ve daha fazlasini da ne bilebilir, ne de hafizasinda tutabilir. Ancak hesap günü eline verilecek olan kitap, bu tip bir biyografi kitabina hiç benzemeyecektir. Bu kitapta onunla ilgili; "dönem, dönem yasadiklari ya da yil yil yaptiklari" gibi genel tarifler olmayacaktir. Bu kitap, o insanin yasadigi tek bir saniyeyi dahi atlamadan, ona anlatan bir kitap olacaktir.
Iste insanin böyle bir hesap için hazirlik yapmasi gerekmektedir. Bu hesap sonrasinda cennet ve cehennem vardir. Ama hiçbir insanin cennete gidecegi kesin degildir. Nitekim Allah (c.c.) cennete gireceklerin "az" olacagini, insanlarin çogunun bu nimeti hak eden bir ahlâka sahip olmadigini bildirmistir. Bu ahlâka sahip olan ve Allah'in nimet verdigini buyurdugu insanlar, peygamberler, dogrular, sâlihler ve sehitlerdir. Bu nedenle insan kendisi için bir düsünmelidir. "Ben; Allah'a yönelip dönmüs, bütün hayati boyunca durmaksizin Allah'in varligini ve kullarindan istediklerini anlatmis, kimisi bu mücadele sirasinda öldürülmüs, takvasiyla milyonlarca insana önder olmus, bütün varini yogunu Allah'in razi oldugu ahlâki yaymak için harcamis bu insanlarin yaninda, onlara cennet arkadasi olabilecek bir insan miyim? Onlara cennet arkadasi olabilecek bir hayat sürüyor muyum? Allah onlardan razi oldugu gibi, benim ahlâkimdan da, benim yasantimdan da razi olacak mi?"
Allah'in kendisini cennet yasantisina lâyik görüp görmeyecegini bilemeyen insanlar, kendilerine bu sorulari sorduklarinda büyük ama çok büyük bir gayret içinde olmalari gerektigini kavrarlar. Kendilerinden önce yasamis olan ve Allah'in Kur'ân'da örnek verdigi müslümanlar nasil bir gayret içine girmislerse öyle bir gayret, nasil bir fedakarlik, kararlilik ve teslimiyet içindelerse kendileri için de böyle bir yasam hedefleri olmasi gerekmektedir. Çünkü insan Allah'in kendi günahlarini affedip affetmeyecegi konusunda hiç bir garanti içinde degildir. Ve çok az bir süre sonra eninde sonunda cennet ve cehennemle karsi karsiya kalacaktir. O gün cennete girenlerden olabilmek için sarfettigi çaba nasil olacaksa bugün, henüz ölmeden de öyle olmalidir. insanin kendisi için böyle bir hesap günü ve kendisi hakkinda kararin verilecegi böyle bir karar günü gelmeden evvel oyalanacak, bosa geçirecek, kaybedecek bir dakikasi bile yoktur. "Hesap verecegimi unuttum, cehennemin varoldugunu biliyordum ama, kendim için hiç düsünmemistim" diyebilecegi bir bahanesi de... insan hem korku hem de ümit arasi bir ruh hali içerisindeyken, Allah böyle bir durumda kurtulus olacak, kilit bir yol göstermistir: "ALLAH'IN RIZASININ EN FAZLASINI ARAMAK" iste cehennemden korkan ve cenneti umabilen bir insanin dogal olarak yönelecegi tek yol budur. Eger karsisinda bukagilara vurulan, yüzü siyiran bir atesin her yeri sardigi ve sonsuza kadar yanmaya devam ettigi, karanlik, dumanli, kalabalik, inlemelerin, çigliklarin duyuldugu, korkunun hâkim oldugu, ebediyen içinden çikilamayan, kaçilamayan, ve kurtulunamayan, defalarca talep edildigi halde ölümün olmadigi, bir azap ihtimali varsa... Ki cehennem Allah'in vadettigi kesin bir gerçektir. O zaman insanin kendisi için yapabilecegi tek sey, bu dünya hayatinda Allah'in kendisine emrettigi ahlâka, yasak ve emirlere olabilecek en büyük gayretle sarilmak ve elinden gelenin en fazlasini yapmaktir. Yani önüne çikan her olayda, her konuda, her detayda Rabbinin rizasinin en fazlasini aramaktir.
Bu, insanin seçme özgürlügüne sahip oldugu alternatifler arasinda, Allah'in kendisinden en razi olacagini düsündügü tavri seçmesi demektir. Bu, bir insanin her türlü sözü söyleme özgürlügü varken, içlerinden en güzel olanini seçip onu söylemesi demektir. Ya da infak edecek, Allah'in dini için sarfedecek parasi, mali, imkânlari varsa, bunlardan kendi uygun gördügü bir miktari degil, verebilecegi en fazla miktari infak etmesi demektir. Her türlü isi yapabilecekken, Allah'in dini için en büyük hizmeti verebilecegi isi seçmesi demektir. islâm ahlâkini rastgeldigi insanlara anlatmasi degil, olabildigince fazla sayida insani hedefleyerek, hatta tüm dünyayi hedefleyerek yaymasi demektir. Yaptigi hizmetten sonra dinlenme özgürlügü varken, hemen baska bir hizmete geçmesi ve Allah'in peygambere emrettigi gibi "bir isten bosaldiginda hemen baska bir ise yönelmesi" demektir. Müslümanlarla beraber en fazla vakti geçirmesi, etrafinda tanigi, bildigi binlerce insan varken, en takva olani en fazla sevmesi, en mücahit olani en fazla korumasi, en imanli olana en çok güvenmesi ve desteklemesi demektir. iste bu Allah'in rizasinin en fazlasini gözetmektir. insanin azaptan kurtulabilmek için, is, aile, arkadas, eglence farketmeden önüne çikan her olay ve her insanda Allah'i, âhireti, ölecegini hiç unutmadan, Rabbinin en razi olacagi tavirdan taviz vermemesidir.
Zira Üstad'in da belirttigi gibi; "su fâni dünyada su muvakkat misafirhanede, kisa bir ömürde az bir lezzet için ebedi daimi hayatini ve saadet-i ebediyesinin berbad etmek ehl-i aklin kari degildir." (Mektubat, s. 71)
Kaynak: Yeni Asya gazetesi, 24.07.1998
.
Ruhlarin terbiyesi ve hastaliklardan korunmasi
Insanlarin hal ve durumlarini göz önüne alirsak yaratilislarinda kabiliyetlerinde birbirinden farkli ve derece derece olduklarini görürüz. Bunlardan kimi mutedil, kimi asiri, kimi tersine asiridir. Bunlarin hepsi de cinsiyette bir, insanlikta müsterek olduklari halde islerde ve inanclarda birbirlerine benzemezler.
Acaba: Insanlar arasinda bu kadar büyük fark neden ileri geliyor ? Süphesiz ki cisimlere saldiran birtakim hastaliklar, arizalar bulundugu gibi, ortada ruhlara musallat olan birtakim maraz ve illetler de vardir. Buna da insanlarin bu haller en kuvvetli delildir.
Sonra ya dokunakli bir nasihatin veya tehdidin tesiriyle aklini basina toplamis bir serseri , azginliktan vazgeçmis bir sehif görürüz. Iste bu da gerçek ilaci bulunursa ruhi hastaliklarin da tedavisi mümkün olacagina açik delil olur.
Evet, ruh ilkönce her kaliba dökülmeye hazir kabiliyetli bir çocuk gibidir. Eger iyi bir terbiyecinin elinde büyüyüyecek olursa saf ve temiz bir ruh olur. Yok kayitsiz bir kimseye düser veya birtakim kötü tesirlerin eline birakilirsa sahibinin basina bela olacak serli bir ruh olur.
Demek ki gerek hastaligi, gerek ilaci kabul hususunda ruhun hali, ayniyle cismin halidir. Bir fark varsa, o da cismin hastaliklariyla devalari, ruhun hastalik ve ilaçlananina benzememesidir. Su halde ruhlarin terbiye tarziyla hastaliklardan korunmasi hususuundaki tutulacak yol hakkinda söz söylemek biraz kolaylasti demektir. Evet, bunu yapabilmek için dört sey lâzimdir:
- Ruhun birtakim karmakarisik kuruntulardan, asilsiz ve batil seylerden temizlenmesi.
- Gerçek esasli bilgilerle donatilip islah edilmesi.
- Ahlâki faziletlerle süslenmesi.
- Inançlarinin ehli sünnet ve cemaat itikatlarina göre düzeltilmesi.
Kirlilik pislik, murdarlik nasil ki vücudun hastalanmasina, kuvvettten düsmesine, nihayet ölüme mahkum olamsina sebep oluyorsa, birtakim kuruntular, hurafeler de ruhun bu hale gelmeisne sebep olur. Onun için bu fasit vehimler, bu asilsiz hurafeler, ruhun üzerine yigilarak, onu hasta bir hale getirmeden, onu vazifesini yapmaktan aciz bir duruma düsürmeden önce önüne geçilmesi lâzimdir.
Çünkü bir hurafenin, ruhu pek çok faziletlerden mahrum biraktigi tecrübe ile sabittir. Insanlar için evham, ve hurafe tuzagina düsmek, yilanlarin disine, arslanlarin pençesine düsmek kadar tehlikelidir. Eski devirlerde insanlaik âleminin içine düstügü bütün fesatlarin kaynagi, insanlarca her söylenen söze hemen -delile lüzum görmeksizin- bas egmekten ibarettir.
Bundan dolayidir ki, dinimiz, biz Müslümanlara bu hale düsmekten sakinmamizi emretmis, insanlarin birçogu tarafindan hakikat olamk üzere gösterilen seylerin bilâkis gerçege aykiri oldugunu, akli bozacagini, hak yoldan uzak düsecegini En'am Sûresi'nin 116. ayeti kerimede Yüce Allah'imiz buyurmustur ki:
"Yeryüzünde bulunanlarin çoguna uyacak olursan, seni Allah'in yolundan saptirirlar. Onlar zandan baska bir seye tâbi olmaz, yalandan baska söz de söylemezler."
Bundan baska dinimiz, hiç bir delile dayanmayan birtakim batil seylere inanmanin kiyamet gününde sorumlulugu olacagini, Isra suresi'nin: "Hakkinda bilgin bulunmayan seyin ardina düsme. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunlarin hepsi ondan sorumludur" mealindeki 36. ayeti celile ile açikça teblig etmistir.
Daha sonra dinimiz, Yunus Sûresi'nin: "Onlarin çogu zandan baska bir seye uymaz. Süphesiz zan, haktan (ilimden) hiçbir seyin yerini tutmaz. Allah onlarin yapmakta olduklarini pek iyi bilendir." meal'deki 36. ayeti kerimesiyle dalalette kalanlarin halini hikaye ederek, onlarin bu sapkinligi zan ve evhama uymalari neticesi oldugunu bize göstermis, kendilerini hakettikleri acikli akibete mahkum etmistir.
Resuli Ekrem Efendimizse hadisi serifinde söyle buyurmustur:
"Kisinin malayaniyi (dinine ve dünyasina faydasi olmayan bos seyleri) terketmesi güzel Müslümaligindandir."
.Enver Baytan
Kaynak: Cuma dergisi, sayi 143, 28.08.98
.
Ihsanin Anahtari: Sükür
Insanlar zengin olurlar; sonra amansiz bir fakirlik hayatlarini kusatir. Büyük sereflere, san ve söhretlere kavusturulurlar, sonra da yerlerde sürünmeye mahkum edilirler.
Neden bazi insanlar izdiraplarla ,yokluklarla bogulurken birden hersey tersine dönüverir? Ya da neden hersey kendilerine kosturulan bir çok insanin elleri bombos birakilir? Mallari, çocuklari, esleri, isleri koparilir dünyalarindan...
Hepimiz bu iki gerçekten en az birini yasadik, yasiyoruz ya da yasayacagiz. Ya kizgin kumlar altinda inleyerek sertlesen, her tarafa kök salan bir agaç gibi dayanikli yetisecegiz ya da yag ile bal üzerinde yesererek aniden boy atan bir ot gibi yükselip sonra da çürüyüp gidecegiz.
Bu yaziyi okuyan bir çok insan bu satirlarin sahibi gibi acilarla büyümüstür. Bir çok gayretli arkadasimi tanirim. Gayret ederler, didinirler, yirtinirlar. Kader onlari hangi sebeplerden dolayi her gün yeni bir basariya kosturuyor dersiniz?
Bunu çok düsündüm. Bana ihsan edilen nimet ikiye katlandiginda yada elimdekileri kaybediverdigimde düsündüm. Gerçekte biz sadece kendi çalismalarimizla mi kazaniyor ve kendi çalismalarimizla mi kaybediyoruz? Oysa kazanmak ugrunda çirpinan nice insanin elleri bostur. istediklerine kavusturulan nice insanin elleri de istemedikleri halde bosaltilir. Neden?..
Sevgili Peygamberimiz(asm) cevap veriyor bu soruya: "Nimete hamdetmek nimetin gitmesine karsi bir garantidir."
iyilik yaptiginiz bir insanin nankörlügü ve ihanetiyle karsilasirsaniz o insani bir daha iyilik yapilmaya layik görür müsünüz? Hele de her iyiliginiz karsisinda nankörlükle cevaplandirilirsaniz... Nankör insan iyiligin degerini idrak edemeyen, ayaklar altinda sürünmeye layik insandir.
Kim elindeki nimetin elinde birakilmasini istiyorsa ihsan edene sükretmesini bilmelidir.
Biz Rabbimizin ne kadar engin ihsanlarina mazhar oluyoruz. Dünyalar dolusu servetle degismedigimiz vücut azalarimizin Rabbimizin hediyesi oldugunu çok az düsünüyoruz; hatta bilmiyoruz bile... Bu azalarin tatmini için dünyaya serpilen sonu gelmez ihsanlarin ihsan oldugunu en gipta edilen müminler bile günde birkaç defacik hatirliyor. Zihinlerimiz dünyeviligin acimasiz isgali altinda inliyor.
Allah'in saniyeleri kusatan nimetleri karsisinda insan bu kadar nankörken Allah'in ne büyük rahmeti ve afvi vardir ki ihsanini hala araliksiz devam ettiriyor. Aldigi her nefes için havayi ve cigeri Yaratana sükretmeyenin çigerleri sökülüp atilmiyor. Hak ettigi halde kör bir tarla faresine dönüstürülmüyor nankörlük eden.
Umumi nimetler Rabbimizin vaadidir. Oysa vakti geldiginde santim santim hesabi sorulmayacak hiçbir nimet yoktur.
Bir de hususi nimetleri düsünelim. Sevimli bir es ve güzel çocuklara kavusturulanlar... Zenginlik ve serefle donatilanlar... Nice nankör insanlarin ellerinden bunlar parça parça edilerek alinmistir.
Peygamberimizin(asm) buyurdugu gibi "Nimete hamd etmek nimetin gitmesine karsi bir garantidir." Bile bile kaybetmek böylesi bir nankörlügün sonucudur.
Güzel konusabilmesine sükretmeyenin bir gün dili tutulabilir. Zekasina hamd ile karsilik vermeyenin bir gün beyni dumura ugratilabilir. Güzel yaratilisina sükredebilenin güzelligi de gün be gün arttirilir.
Çok sükür ki sükredebilme kabiliyeti olan varliklar olarak yaratildik.
Muhammed Bozdag
Kaynak: Nur web sayfalari
Hazirlayan: Muhammed Faruk
.
Inkâr edenlerin kalplerindeki korku
Hayatlarini mü'minlere karsi mücadeleye adamis, onlara karsi nifaki, bozgunculugu ve kötülügü aliskanlik haline getirmis olan inkârcilar ellerine geçen her firsati mü'minlerin aleyhine kullanirlar. Bunun en önemli sebebi inananlarin hakki savunmalari, güzel ahlâk sistemini yaymalari ve adalet ugruna çalismalaridir. Mü'minler zalim kisilere karsi da zavalli kadinlar, çocuklar ve yaslilar adina mücadele vermeyi kendilerine ilke edinmis insanlardir. Allah'tan baska hiç kimseden korkmayan, devletinin, milletinin çikarlarini birinci planda tutan, aklî, ilmi ve her çesit imkânlarini bu yolda seferber eden bu insanlar, elbetteki bazi çikar gruplari ve fitne odaklari için tehlike arzetmektedirler. Yetimin, toprakta kani kurumamis sehidin ve zulme ugratilarak zayif birakilmis insanlarin üzerinden çikar saglayan, geçimini ve düzenini buna baglamis çevreler süphesiz ki mü'minlere karsi kendi sinsi yöntemleri ve gayri mesru taktikleri ile karsi koyarlar. O ana dek herkese karsi kullandiklari ve her defasinda basarili olduklari bu haince metodlarin mü'minlere karsi da ise yarayacagindan süphe etmezler. Ancak iste bu, yanildiklari en önemli noktadir...
Zira iman edenler hayatlarinda hiç rastlamadiklari cesarette insanlardir. Yalnizca Allah'tan korkmalari onlari yeryüzündeki baska her türlü korkudan bagimsiz kilar. Bu konuda tüm müslümanlara en güzel örneklerden biri Bediüzzaman'in cesaretidir. Üstad bir sözünde söyle demistir: 'Bütün sergüzesti hayatim sahittir ki, hak gördügüm meslekte gitmeye karsi korku elimi tutup menedememis ve edemiyor.' (Mektubat, s.48) Müslümanlar da Said-i Nursî'nin bu güzel ahlâkini kendilerine düstur edindikleri, yalnizca Allah'a dayanip güvendikleri için hiçbir sey onlara etki etmez, yollarindan vazgeçirtemez ve hiçbir sey onlari durduramaz. Bu nedenle de inkâr edenlerin alçakça tuzaklari mü'minleri asla yildirmaz. iman edenlerin böylesine güçlü olusu ise din düsmanlarinin kalplerine amansiz bir korku salar. Çünkü inananlarin basina dünyada her ne gelirse gelsin güzelliktir. Ölürlerse sehit, kalirlarsa da gazi olurlar ki bundan baska da kaybedilecek hiçbir seyleri yoktur. Ölüm, ehl-i küfür için en büyük korku vesilesiyken, mü'minler için Bediüzzaman'in belirttigi gibi 'saadet-i ebediyeye mukaddime'dir. (isaratü'l- icaz, s.205)
Onlar ahiretteki asil yurdu hedeflemis, dünyanin çok geçici ve imtihan için gelinen bir misafirhane oldugunun farkina varmis insanlardir. Tek arzulari Allah'in rizasi dogrultusunda yasamaktir. itidalli ve müsbet insanlar olduklari için adaletten ve haktan ayrilmazlar. Tüm bunlar inkâr edenlerin mü'minlerden korkmalari için yeterli sebeplerdir. Aslinda inananlarin bu derece güçlü oluslarinin sebebi arkalarinda Allah'in olmasi ve güçlerini yalnizca Allah (c.c.)'tan almalaridir. Ancak inkârcilar bunu kavrayabilecek durumda olmadiklarindan dolayi asil Allah'tan korkmalari gerektigi halde müminlerden korkarlar. Bu durum Nisa sûresinin 77. âyet-i kerimesinde "......onlardan bir grup, insanlardan Allah'tan korkar gibi hatta daha da siddetli bir korkuyla korkuya kapiliyorlar........" seklinde ifade edilmistir.
Inkârcilarin mü'minlerden çok siddetli bir korkuyla korkmalarinin kuskusuz pek çok sebebi vardir. Mü'minlere karsi haince bir saldirida bulunduklari, pusu kurduklari ya da suç isledikleri taktirde bunun karsiliginin hukuki ve adli yollardan bir sekilde alinacagini, Allah'in adaletinin er ya da geç tecelli edecegini gayet iyi bilirler. iste bu onlari içten içe kemiren, huzursuz eden önemli bir husustur. Bunlar normalde de son derece korkak insanlardir hatta Kur'an onlarin bu yönlerine de dikkat çeker; bir âyet-i kerimede "Ancak onlar ödleri kopan bir topluluktur." (9/56) diye buyrulmustur. Bu gafil insanlarin en önemli özellikleri müminlerden çok korkmalaridir. Çünkü müminlerin aklini, gücünü, korkusuz olmalarini ve kararliliklarini bilirler ve onlari her gördüklerinde Allah'i ve Allah'in azabini hatirlarlar. Nitekim Kur'ân'da Allah'in onlarin kalplerine korku salacagi da bildirilmistir. (8/12) Bu da onlarin ruh halini anlamak için yeterlidir. Mü'minlere karsi isledikleri her suç onlari içten içe huzursuz eder. Bu insanlar aileleri de dahil olmak üzere çevrelerindeki herkese kötülük yaptiklari halde hiç kimseden degil yalnizca mü'minlerden tedirgin olurlar ve suçluluk hissederler. Kendi kendilerine yasadiklari korku, tedirginlik ve panikten dolayi baska bir sey düsünemez hale gelirler. Karsilarindaki kisilerin hiç rastlamadiklari bir cesaret ve kararlilik tasiyan insanlar olmalari da bu dehsetli korkularinin bir sebebidir. Cenâb-i Allah onlari mü'minlere karsi duyduklari bu korkudan dolayi 'arslandan ürkmüs yaban eseklerine' benzetmistir. inkârcilarin dikkat çeken bir baska yönü de haince yöntemler kullanmalaridir. Pusu kurmak, tuzak hazirlamak, arkadan saldirmak, karsilarinda tek bir kisi bile olsa toplu hareket etmek en çok kullandiklari alçakça tekniklerdir. Allah (c.c.) Hasr sûresinin 14. âyetinde bu konuyla ilgili olarak söyle buyurur:
"Onlar, iyice korunmus sehirlerde veya duvar arkasinda olmaksizin sizinle toplu bir halde savasmazlar. Kendi aralarindaki çarpismalari ise pek siddetlidir. Sen onlari birlik sanirsin, oysa kalpleri paramparçadir. Bu, süphesiz onlarin akletmeyen bir kavim olmalari dolayisiyla böyledir."
Yukaridaki âyet-i kerime onlarin içinde bulundugu durumlari çok net ifade eder. Kendi aralarinda bölük bölük olmalari da güçsüzlüklerinin önemli bir delilidir. Aralarinda nefsanî bir iliskileri oldugu için en küçük bir menfaat çatismasinda birbirlerine düserler. Bu sebepten mü'minlere karsi üstünlük elde etmeleri asla mümkün degildir.
Üzerinde durulmasi gereken çok önemli bir baska nokta da inkârcilarin iman edenlere karsi karanliklarda ve kapali kapilar ardinda kurduklari her tuzagin, Allah tarafindan isitilmekte ve görülmekte oldugudur. Mü'minlerden uzakta, saklandiklari yerler de Allah tarafindan bilinmektedir. Dünyanin öteki ucuna dahi gitmis olsalar Allah onlarin gizlendikleri yerleri bilmekte ve görmektedir. ister tahkim edilmis binalar, ister saglam kaleler, isterse büyük gökdelenlerde olsunlar Allah onlari yakalamaya ve yerin dibine geçirmeye güç yetirendir. Onlar içine sigindiklari saglam binalarin kendilerini koruyacagini zannederler ama azap onlara hiç hesap etmedikleri bir yönden gelir. iste bu korku da onlara dünya azabi olarak verilmistir.
Onlarin bu korkulari dünyadakiyle sinirli degildir, bu kadarla da bitmez. Sur'a üfürülecegi gün Allah'in diledigi kimseler (mü'minler) disinda göklerde ve yerde olan herkes korkuya kapilacaktir. iste o gün bu bozguncular kaçacak bir yer ararlar ama hiçbir kurtarici bulamazlar. Zira hardal tanesi kadar bile olsa yapilan hiçbir seyin eksik birakilmayacagi hesap günü gelmistir ve inkarcilar mü'minlere yaptiklarindan dolayi zorlu bir hesaba çekileceklerdir. Artik ölüm korkusundan dolayi ayaklari birbirine karisir. Bu da sadece mü'min olmayanlara özgü bir ruh halidir. Hesap günü bu insanlarin gözleri korkudan ve dehsetten düsük bir haldedir ve yüzlerini de bir zillet kaplamistir.
Açikça görüldügü gibi mü'minlere sinsi saldirilarda bulunanlara hiçbir sekilde kaçis yoktur. Kalplerindeki bu onulmaz korku da günden güne siddetlenecektir. Onlar Allah'in azabina mahkûm insanlardir ve kaybedilmis bir dâvânin kaybetmis savasçilaridir.
Serap Akincioglu
Kaynak: Yeni Asya, 28 Mayis
.
Kur'an'dan psikolojik tahliller
a- Ilmu'n-Nefs (Psikoloji)
Tabiri: Insan ledunniyatini, onun ic alemini, melekuti yonunu inceleyen ilme deniyor ki, cumhuriyetin ilk yillarina kadar olan son bir-iki asirlik donemde, „Ilmu'n-Nefs"; daha oncelerinde, „Ilmu'r-Ruh" son zamanlarda ise, biraz da Batili anlamda „Psikoloji" ve muteakiben „Modern Psikoloji" tabiri kullanilmaya baslandi. Pesinen ifade edelim ki, ne bizim kendi ulemamizin kullandigi Ilmu'n-Nefs veya Ilmu'r-Ruh ve ne de frenkce ifadesiyle Psikoloji tabiri, Kur'an'da arzedilen insan ledunniyatini onun metafizik anatomisini tam karsilayamamaktadir. Evet, Modern Psikoloji, gelistirdigi onca sistemlere ve metodlu calismalara ragmen, Kur'an'da oldugu gibi butunuyle insanin icine girememis ve onu tam anlamiyla kesf ve ifade edememistir. O bu hususta oldukca yaya ve yavan kalmaktadir. Bir butun olarak insan ledunniyatini ele alma, insanin kalbini, sirrini, duygularini ve bugune kadar henuz kesfedilmemis latife ve hisleriyle tam bir butunluk icinde onu yakalama, kritik etme sadece Kur'an'a nasip olmustur. Kur'an, insani butun derinlikleriyle ele alir. Gizli ve acik duygulariyla onu adim adim takip eder ki, bu olcude Kur'an'in vicdanlara girmesi, insanin letaifini kesfetmesi ve onun her haline tesbit edici bir bakisla bakmasi O'nun Mu'cizu'l-Beyan olduguna kafi bir delil sayilir zannediyorum. Kur'an'i dinleyen, O'nu lafiz ve mana munasebetlerini yakindan takip eden herkes, O'nun ayetleri arasinda kendi ruh halini bulur; hatta cok defa kendisinin dahi izahta gucluk cektigi ledunni ahvalinin serh edildigini gorur. Tabii bu biraz da, insanin butun hissiyatiyla Kur'an'a girmesine ve O'nun dunyasina sizmasina baglidir. Evet onun her meselesinde ve hele O'na tam dehalet edip siginmadan onun icine girmeye imkan yoktur. Ama insan, bir kere de kendine acilan o menfezlerden iceriye girdi mi; girip de onun tesrih masasina uzandi mi; ruhuyla hissiyle, vicdaniyla kendini bir baska musahede eder.. evet Kur'an, insanla iste bu kadar icli dislidir... Hatta insan, bir ayette kendini gorup bulamasa da, bir baska ayette mutlaka Kur'an kelimelerinin onun kalbini avucuna aldigini, gonlunu oksadigini ve nabzini tuttugunu adeta gorur ve hisseder. Ne var ki, Kur'an'a tam gonul vermeyenin, O'nu anlamasi ve onda kendini bulup kendini kavramasi da cok kolay olmasa gerek. Evet Allah (c.c), adeta insani Kur'an'da sifrelemistir. Bu sifre cozuldugu an, hersey anlasilacaktir. Su koca kainatin en ucra koselerinde yapayalniz olan insana o, Allah'in en buyuk bir lutfu, ihsani ve hediyesidir. Insan, O'nunla dostluk kurabildigi takdirde kendini tanir, Yaraticisina iltica eder ve butun yalnizliklardan kurtulur. Dogrusu insan, ancak Kur'an'in icine girebildigi olcude, O'nun nasil bir kitap oldugunu kavrar. Zira Kur'an, insanla kainat arasinda bir koordinatlar mecmuasidir. Dahasi Kur'an, insani dunyaya baktirdigi gibi ukbaya da baktirir. Fenaya ve bekaya mazhar yonleriyle onu cemeder ve butunlestirir. Maddesinin anotomisini yaptigi kadar, ledunniyatinin da anatomisini de ortaya kor. Insanin, nasil bir gelisme ve terakki, ya da dusus ve tedenni yolu takib ettigini, sekilden sekile, halden hale, tavirdan tavira girerken hangi mertebe ve makamlardan gectigini ve onun hisleri, heyecanlari ve ruhi referanslari nasil bir cizelge teskil ettigini butunuyle Kur'an'da bulmak mumkundur. Modern Psikoloji henuz, insani bu olcude tanimaktan cok uzaktir. Sunu da katiyyen ifade etmeliyim ki Kur'an'in, psikolojinin gelistirdigi tecrubi metodlarla kesinlikle alakasi yoktur. Evet, cok defa hayvanlar uzerinde yapilan tecrubelerle, insani izahta kullanilan prensiblerin, Kur'an ayetleri ile uzaktan yakindan bir irtibatlari soz konusu olamaz. Ve psikoloji, ancak ulasabildigi en son noktalarda ve en dogru tesbitlerinde, Kur'an'in ayetlerindeki espriyi kavrayabilir. Burada uzerinde durulacak ve hakkinda misaller verilecek olan ayetlere, eskilerin Ilmun-Nefs dedikleri, simdikilerin ise, biraz da fantastik bir mulahaza ile „Psikoloji" dedikleri kistaslarla yaklasilamayacaginin bilinmesi cok onemlidir. Misalleri tahlil ederken „Ilmi hava" verme gibi, indi yaklasimlara girilmeyecektir. Bu da, Kur'an'a saygimin geregidir. Zira Kur'an; oldugu gibi, kendi fitri, eda ve uslubuyla arzedilmezse, O'na golge dusurulmus olur. Hele hele henuz kesinlik dahi kazanmamis, olcu ve kistaslari kullanmanin Kur'an adina nasil bir cinayet olacagi ortadadir. Kur'an musahedeye alinirken, gozlerdeki suni capaklarin ortadan kaldirilmasi zaruridir. Ta ki O'ndaki parlaklik, aydinlik ve zenginligin televvun dalga boyu kirilmasin.
KISKANCLIK DUYGUSUNUN CIKARILMASI
Ahirette, cennet ehlinin gozunun gormedigi, kulaginin isitmedigi, insanoglunun hayaline bile misafir olmamis nimetlerle donatacak olan Allah'in, bir diger onemli ihsan ve lutfu da, cennet ehlinin kalplerinden kin ve hased (kiskanclik) duygusunu kokunden sokup cikarmasidir. Kur'an bu hakikati A'raf suresi 43. ayetinde soyle ifade eder: „(Cennette) onlarin altlarindan irmaklar akarken, kalplerinde kinden ne varsa hepsini cikarip atariz." „Mukafat, amelin cinsindendir" kaidesince, nasil dunya hayatinda, iman ugrunda cekilen sIkIntI ve mesakkatler, sIkIntIsIz, mesakkatsiz ebedi bir hayatla bedellendiriliyor; nasil burada yasanan aclik ve susuzluk -Allah Rasulu'nun Ebu Hureyre'ye olan ifadelerinde goruldugu gibi- ahirette aclik ve susuzlugun cekilmemesini netice veriyor, aynen oyle de insanin, dunyada eskilerin „emraz-i kalbiye" dedikleri kin, nefret, ofke, hased, gayz, hirs vb. duygu ve tutkular veya hastaliklarla mucadele ederek kendini asmasi, ahirette, bunlarin onun kalbinden sokulup atilmasi ile mukafatlandirilacaktir. Mutakabiliyet cizgisinde bu kabil misalleri cogaltabiliriz. Mesela; bir insanin, hemcinsine karsi olan zaafini kendi iradesiyle asmasi beseri temayullerine karsi koymasi ve iffetli olmaya calisarak surekli ruh insani olma yolunda bulunmasi, her halde ukbada cennet hurileriyle taltif edilmeyi netice verecektir. Oyleyse, rahatca bu dunyanin ahiret ile icli disli oldugunu soyleyebiliriz. Burada ahiret hesabina tohumlar atilir, orada urunler alinir; burada zahmet cekilir, orada rahata erilir. Kaldi ki Allah (c.c), insani dunyadaki mahiyeti ile cennete koysaydi, insanin iradesi ile butun butun hilm u silmi tercihi -cennetle bile olsa- imkansiz olurdu. Bu ise cennette, cehennem benzeri bir hayat anlamina gelirdi ki bu da nimetten daha cok nikmet olurdu. Bu acidan, cennet ehlinin sinelerinden kin ve hasedin sokulup atilmasi onlari cennete koyma kadar onemli bir nimettir. Isterseniz bu meseleyi biraz acabiliriz. Dunyada insanlari idare etmek amaciyla, ortaya atilmis bulunan kapitalizm ve komunizm gibi sistemler, yillarca dunya kadar insani aldattilar ve hala da aldatmaya devam ediyorlar. -Aradaki kucuk farklar mahfuz- Insani „ekonomik hayvan" olarak goren bu sistemler, maalasef yururlukte olduklari ulke insanlarina hemen hemen hicbir mutluluk (kulliyet ve devamlilik planinda) verememislerdir. Zaten o sistemlerden biri yikilip, gitti. Digeri de gun gectikce bozulan ekonomik durumu, uyusturucu, icki, kadin vb. kotu aliskanliklarin girdabina dusmus gencleri ve toplumun butun katmanlarinda kendini gosteren ahlaki cokuntu ile coktan yikilma canlari calmaya basladi bile. . Aslinda butun bu sistemlerin unuttuklari bir sey var, o da; insanin sadece maddeden ibaret olmadigi. Zira insan maddenin yanisira, kendi icine dogru enfusi derinligi olan ve bu yanlariyla da tatmin arayan bir varliktir. Iste bu yonden, onun cennette altindan irmaklar akan, yemyesil vadilerde yasamasi bile bir acidan onu mutlu etmeye yetmeyebilir. Yani, boylesi bir vasatta da olsa, kalbinde komsusuna karsi kin, nefret, hased icinde bulunan bir insanin mutlu olmasi dusunulemez. Zira o henuz kalbi huzuru yakalayamamistir. Bu ise cennet icinde cehennemi bir azaptir. Oyleyse, basta hased ve kin olmak uzere, benzeri dugularin kalplerden sokulup atilmasi, cennetin gercek mahiyetini tatmaya ve onu duymaya yarayacak kiymetler ustu kiymeti haiz bir nimettir.
ENE (BENLIK)
Ene, insanin benligi demektir. Ona; terbiye ve tezkiye ile nefs-i emmareden levvameye, oradan mutmainne, radiyye, merdiyye ve safiye'ye kadar terakkiye acik olan „hayvani nefis"de diyebiliriz. Ustad Bediuzzaman, bu meseleye 30. Soz'de tasavvufcularin yaklasimina benzeyen bir anlayisla aciklik getirmis ve bir yonuyle sofilerin dusuncelerini caga gore daha derli-toplu hale getirmistir. Buradaki ifadelerden de hatirlanacagi uzere benlik kazanma sirlari, herseyden once insanin kendi mahiyetini idrak ederek, „benim de bir iradem var" demesiyle baslar. Cunku irade, esas olarak benligin rukunlerinden birisidir. Zaten Ustad „irade"yi; latife-yi Rabbaniye denilen kalp, suur ve his'le birlikte „vicdanin dort ruknu"ndan biri olarak da zikreder. Bu latifeler; kainati duyma, hissetme ve onu degisik unsurlariyla ele alip hallac ederek yorumlama... gibi, insana degisik dusunceler ilham eder. Irade, insani muhabbetullah; kalp, marifetullah; suur, musahedetullah; his de cennet ufkuyla bulusturur. Bunlar, akli askin olan sistemin, birer parcasi olarak insanin mahiyetine dercedilmislerdir. Biz, cok defa farkina varmadan, o sistemle hedeflenen gayelere karsi arzu ve istek duyariz ki; oda, icimizde boyle bir sistemin bulunmasina delalet eder. Descartes da: „Bende namutenahi bir dusunme hassasi var. Ben, namutenahi olmadigima gore bana verilen bu hassa, namutenahi olan bir Zat'tan gelmektedir" mulahazasiyla bu hakikati ifsa eder. Evet insan, herseyden once kendi benliginin cercevesini belirlemesi gerekir. Yani o, „bende bir irade, duyma, bilme, dusunme, yorumlama, azim, cehd.. gibi hassalar var" diyerek bunlari tesbit edip, sonra bir kisim mukayeseler yaparak bunlari kendisine ihsan edeni bulabilir. Mesela insan, yemek yerken, sadece agzina lokmayi goturup bogazindan midesine gonderene kadar, kendisine verilen iradeyi kullanir. Artik bundan sonra, insanin elinde olmayan, ve mudahele imkani da bulunmayan bir dizi sistem devreye girer. Buradan hareketle insan, „gucumun yetmedigi, kudretimle halledemedigim, benimle alakali oldugu halde farkina bile varamadigim, tamamen benim iradem disinda cereyan eden bircok hadise var ki, butun bunlar, beni cok iyi bilen ve taniyan birisi tarafindan idare ediliyor" diyerek esya ve hadiseleri evirip ceviren sonsuz Kudret Sahibi'ni bulabilir. Netice itibariyle, bu tefekkur seyahatini tamamlayan insan, Yunus misali benligini adeta bir kristal gibi tasa vurarak kirar.. kirar ve benlikten vazgecmenin meyvelerini devsirmeye baslar. Boylece insan, fenafillaha giden yolda, vuslatin her an biraz daha artan cazibesiyle mest ve sermest olarak adim adim hedefe dogru yaklasir.
KERAMET
Keramet, Allah'in herhangi bir velinin eliyle yarattigi harikulade haldir. Kerameti farkli acilardan uc ayri kategoride mutalaa edebiliriz:
1) Maddi keramet, velinin havada ucmasi, seccadesini suya serip namaz kilmasi, bast-i zaman ve tayy-i mekana mazhar olmasi gibi harikuladelikler bu cumleden kerametlerdir.
2) Ruhi keramet de diyebilecegimiz manevi keramet ise, hak dostunun oturusu, kalkisi, konusmasi, kisaca butun hayatiyla adeta Cenab-i Hakk'in taninip bilinmesi icin bir mir'at-i mucella olma halidir ki, insana daha eslem bir yolla bahsedilmis ubudiyet eksenli bir keramettir.
3) Bir de ilmi keramet vardir ki, o da, bilginin bilinmesi, degerlendirilmesi, degerlendirilip yararli olmasi adina Cenab-i Hakk'in bahsettigi keramettir. Imam-i Gazali, Imam-i Rabbani, Mevlana Halid, Sah Veliyyullah Dehlevi, Bediuzzaman gibi alimler bu keramete mazhardirlar. Allah onlara oyle bir keramet-i ilmiye nasip etmistir ki, ilkler diye ifadelendirdigimiz Hz. Ebubekir'ler, Omer'ler, Osman'lar, Ali'lerin hakiki varisleri sayilirlar. Evet, aynen onlar gibi olamazlar; Cunku onlarin durumlari ozeldir. Hususi bir rahle-i tedristen ders almis ve vahyin nuzulune bizzat sahid olmuslardir. Onlarin o saf ve temiz ruhlari, baska akimlarin tesirinde kalmadigi icin, Efendimiz (s.a.s.)'i arizasiz temsil etmeleri, onlarda bir keramet seklinde tecelli etmistir. Onlarin kafasi naturalizm, sosyalizm, liberalizm, kapitalizm... gibi hicbir felsefi cereyanla malul olmamistir. Ve dolayisiyla dimaglari, adeta bir resha gibidir. Iclerine akan hakikatler, kendi hususiyetlerini korur ve oldugu gibi onlarda tecelli edebilir ve etmistir de. Onun icin biz buna keramet-i ilmiye diyoruz ki bu da butun kerametlerin en buyuk olanidir. Bir de herkes icin bahis mevzu olabilecek hatta yukarida siraladigimiz kerametlerin hepsinden daha buyuk olan bir keramet vardir ki, o da; Cenab-i Hakk'a karsi arizasiz kulluk yapmaktir. Mesela kirk sene hic ara vermeden, hatta cemaati bile aksatmadan kamil manada namaz kilmak, Allah'in Sah-i Geylaniye ihsan ettigi kerametlerden daha buyuk bir kerametdir. Arizasiz oruc tutmak, zekat vermek, -farz ise- hacca gitmek, Allah'in oyle buyuk bir ikramidir ki, bazi buyuk veliler bile buna mazhar olamamislardir. Onun icin kamil veliler, daha ziyade arizasiz kulluk sergilemeye calismislar ve harikulade hallere talip olmak soyle dursun, kendilerinden boyle bir hal sadir oldugu zaman, onu bir namus telakki edip baskalarinin bilmesini dahi istememislerdir. Gercek veliler arasinda bu hal, „keramet, erkeklerin hayzidir" seklinde ifade edilir. Keramete mazhar olup onu bilerek aciga vuran veli, Allah ile arasinda olan sirri, dolayisiyla da kurbeti kaybetmis demektir. Onun icin Allah dostlari, bu turlu davranislardan hep sakinmislar ve Allah'la aralarindaki bu yakinligi kaybetmekten korkmuslardir. Hasili, halis ubudiyetin yolu, bu dunyada bir takim harikuladeliklere mazhar olunsa bile bunu bir aybasi hali telakki ederek, bir an evvel bunlardan siyrilip sadece Allah'la mesgul olmaktir. Kerameti arzu etmek ve beklemek, olmus bazi seyleri baskalarina kerametvari anlatmak, mesgul olunmasi gerekli olan buyuk hakikatleri birakip Allah'in imtihan icin verdigi cok kucuk ve degersiz seylerle mesgul olmak demektir. Isyanin remzi seytan Buraya kadar cinlerden ve kismen de bazi icraatlari itibariyle seytandan bahsettik. Simdi seytanlarla alakali bir parantezi daha acmak istiyoruz. Seytan, ya „Satana" ya da, „Sate" fiilinden istikak etmis olup, birinciye gore „Uzak olan"; ikinciye gore ise, „Batil olan" manalarina gelir. Salah ve hayirdan uzakligina ve her zaman haktan yuz cevirmesiyle butlanla icli-disli bulunmasi kasd edilerek ona „Seytan" denilmistir. Sahsina ait yanlari itibariyle hicbir zati deger ve kiymeti olmayan bu menhus ve mel'un varlik; neticeye ve Yaratici'sina bakan cihetiyle pek cok hikmete mebni yaratildiginda suphe yoktur. Hic kuskusuz, bu hikmetlerden biri, belki de en birincisi, onun cin ve insin terakki ve tedennisi adina oynadigi roldur. Bir kisim istidat ve kabiliyetler, ona karsi verdikleri mucadele ve mucahededeki muvaffakiyetlerin inkisaf edip cennete ehil hale gelmelerine mukabil Allah'in kendilerine verdigi istidat ve imkanlari kullanamayan bir kisim kimseler de cehenneme yuvarlanmaktadirlar.
YARATILIS HIKMETI
Deger ve kiymet, keyfiyete bagli olmasi; kemmiyetin kiymet ve deger olcusunde tercih ettirici bir fonksiyon ve tesiri bulunmamasi esasina binaen, Cenab-i Hakk, seytanin varligina izin vermistir.. ve bu, hicbir zaman O'nun o engin rahmet ve sefkatine zit degildir. Aksine O'nun rahmet ve merhameti, hikmetine mukarin olarak seytanin yaratilmasini iktiza etmektedir. Zira ancak bu sayededir ki, cin ve insin yaratilisi bir mana derinligine daha ulasacak ve ali ruhlar ile sefil ruhlar birbirinden ayrilacaktir. Ayrica cennet ve cehennemin varliginin bir hikmeti ve hatta bir illeti olan iradi ve ihtiyari amel ve fiiller de ancak bu sayede bir deger kazanacaktir. Seytanin yaratilisi cebri olmasina karsilik, seytanin seytanlasmasi kendi irade ve hatasiyla olmustur. Zira Allah'in secde emrini dinlemeyip isyan etmis, daha sonra da bu temerrudunu hep surdurmustur. Seytan, mantiksizlik mantigi diyebilecegimiz bir mugalata ile Cenab-i Hakk'in „Sana emrettigim halde, seni secdeden alikoyan nedir?" sualini; „Ben ondan hayirliyim. Beni atesten onu camurdan yarattin." (A'raf, 7/12) kustahligi ile cevaplandirmistir. Esasen bu cevabi ifadede, dogru ile yanlisi yanyana getirip onlardan bir hukum cikarmaya kalkismak gibi aldanmislik vardir ki, o buyuk fiyaskosu iste bu mugalatada saklidir. Ilim ile cehaleti, yalan ile dogruyu, hayir ile serri, kibir ile tevazuyu, aldatma ile aldanmayi birbirine karistirip; hayirli olmayi hayra mani bir husus gibi gosterme gayret ve cehdi boyle bir haktan uzaklasma ve gidip batila saplanmadan baska ne ile izah edilebilir ki!.. Zaten onun her sozunde mutlaka bir seytanlik numayandir.
MELEKLER ARASINDA BULUNMASI
Ihtimal, seytan, secde ile emrolununcaya kadar, Cenab-i Hakk ona, onun hissiyatina dokunacak hicbir teklifte bulunmamis ve adeta hadiseler bir istidrac olarak hep onun arzu ve isteklerine muvafik cereyan etmis, dolayisiyla da o, seytan melekler arasinda uzun zaman kalabilmisti. Daha dogrusu, onun melekler arasinda bulunmasi, kendi irade ve ihtiyariyla yaptigi bir mucadele ve mucahede neticesinde degildi. O, kendisi icin test sayilabilecek herhangi bir imtihan ve teklifle karsilasmamasi sayesinde gerceklesmisti. Durum boyle olunca, seytanin daha evvel melekler arasinda bulunmasi katiyyen, muvakkaten dahi olsa onun deger ve faziletine delil sayilamaz. Ne var ki o, Hz. Adem (a.s) ile imtihan olduktan sonradir ki, hakiki huviyetiyle ortaya cikivermistir. Daha onceki vakialar kendi arzu ve hevesine muvafik olmasi sebebiyle, onun, o gune kadar itaat etmekte oldugu Cenab-i Hakk midir; yoksa yine kendi nefsi midir, aslinda bu da belli degildir. Fakat ilk imtihanda gosterdigi bu tugyan, onun daha evvel de nefsinin kulu ve zebunu oldugunun onemli bir gostergesidir.
SECDE ETMIS OLSAYDI!
Kader'e ait ince bir sirri icine alan bu suale kisaca soyle bir cevab vermek mumkundur: Kader, sebep ile neticeye ayni noktadan bakar. Sebebin olmamasini kabul etmek, kaderin taalluk etmemesini kabul etmekle ayni manaya gelir. Dolayisiyla biz, ehl-i sunnet dusuncesiyle, „Neticeyi ancak Cenab-i Hakk bilir." der, gerisene karismayiz. Cenab-i Hakk, melekler icinde bulunurken de Iblis'in seytan olacagini biliyordu. Ancak, onu seytanlastiran, Cenab-i Hakk'in bilmesi degil, kendi irade ve ihtiyariyla yapacagi fiileri secmesiydi. Zira „ilim maluma tabidir; malum ilme tabi degildir" kaderle alakali onemli bir dusturdur.
AKADEMI Arastirma Grubu
Zaman, 19 Mart 1997
.
Mi'rac Imtihani Uzerine
Aslinda hayatimiz bastan sona imtihanlarla doludur. Daha dogrusu bu imtihanlar okulda iken baslar dünyaya ait, ahirete ait olmak üzere bütün çesitleriyle sürüp gider. Nitekim Mi'rac mucizesi de bir imtihan olarak insanlarin hayatina girmis, sonucu ahirete kadar varan bir ebedi saadete bile vesile teskil etmistir.
Hatta bu imtihanda elmas ruhlu Ebu Bekir'lerle, kömür ruhlu Ebu Cehil'ler ayrilmislar, imtihani kazananlarla kaybedenler iyice su yüzüne çikmislardir.
Nitekim mucizenin cereyan ettigi gecenin sabahinda Mekke'de büyük bir heyecan dalgasi her tarafi kaplamis, gece cereyan eden mucizeyi sabah isiten müsrikler, hep birlikte yeni bir isyan ve itham bayragi açmislar:
- Olmaz böyle sey! Bir gecede Kudüs'e gitmek, oradan göklere uçmak, oradan da semalari geçmek.. mümkün degil, diye feryadi basmislardir.
Ancak, iman sahipleri onlarin bunca isyan ve tugyanlarina karsilik vermekte gecikmemisler, elmas ruhlu Ebu Bekir:
- Sayet bunu O söylüyorsa mutlaka dogrudur, çünkü ben aksam sabah bundan çok daha büyük haberleri ve hadiseleri O'ndan dinliyorum, diyerek imtihani kazanmistir.
Müsriklerin böylesine isyan ve itirazlarindan da anlasiliyor ki, Mi'rac mucizesi Resulüllah'in dünyadaki cesediyle cereyan etmis, bu yolculukta ceset ruhla birlikte hazir bulunmustur. Sayet sadece ruhla, yani rüya gibi bir durumla vaki olsaydi, müsriklerin böylesine isyan ve itirazlarina sebep olmayacakti. Çünkü rüya halinde Mi'rac her zaman, herkes için mümkündür. Alimlerimiz, Mi'rac mucizesine itikadî açidan bakarken söyle bir tasnif yaparlar: Mi'rac hadisesinin üç basamagi, üç kismi vardir.
Birinci kisim: Mekke'den Kudüs'teki Mescid-i Aksa'ya kadar olan gece yolculugu kismidir. Bu kisim, ayetin sarahatiyle sabittir. Bunu inkara cüret etmek, yahut hafife almak, küfürden baska bir sey degildir.
Ikinci kisim: Mescid-i Aksa'dan göklere dogru uçus ve geçis kismidir. Bu da meshur hadisle sabittir. Bunu inkara cür'et eden de dalaletle itham olunur.
Üçüncü kisim ise: Göklerin ötesine uçus, mahiyetini hayal bile edemedigimiz sahalara geçistir. Bu da âhâd hadisle sabittir.
Bununla münkirine günahkârlik isnad olunur, ancak küfür isnad olunmaz, fasik kimse sayilir.
***
Mi'rac mucizesi gibi diger kudsi hadiselerin senenin bazi devrelerine serpistirilmis olmasinin herhalde hikmetleri vardir. Müminler böyle gün ve geceler sebebiyle, dinî hayatlarini yeniden bir kontrol edip, kendilerine gelsinler, yasayislarina bir çeki düzen verip, imanî ve Islâmî hayatlarini daha da kuvvetlendirme sevk ve suuru kazansinlar...
Mi'rac gecesi, bizlere böyle bir tefekkür yaptiriyor, nefis murakabe ve muhasebesi temin ediyorsa hedefini bulmus, hikmetine varmis demektir.
Böyle tefekkürlü gün ve geceler diler, kudsi ay ve gecenizi tebrik ederken, hayat boyu süren maddî-manevî bütün imtihanlarinizda da
Rabb'imizden basarilar ihsan etmesini niyaz eylerim.
Zaman, 19 Aralik 1995
.
Allah'a dönüs
Kim kendine ait bir esyanin elinden çikmasini, baskalarinin eline geçmesini ister? Hangi üretici elde ettigi ürünleri baskalarina kaptirir?
Kâinatin Sahibi de kâinatin ürünü olan insanlari, yaptiklari kulluklari yönelislerini Kendine degil de baskalarina çevrilmesini hiç istemez. Zâten bu Tevhid hakikatine de zittir. Birlik ikilik, ortaklik kabul etmez.
Kâinatta neye baksak bu gerçekle yüz yüze geliriz. Basimizdan geçen hadiselerde de ayni gerçek kendini gösterir. Allah, kullarinin ibadetini baskalarina kaptirmaz, kulun bütün yönelislerinin Kendine olmasini ister. Günde bes vakit namazda kirk defa okumamizi istedigi Fatiha'da, bu arzunun, "Ancak Sana ibadet ederiz ve ancak Senden yardim dileriz" seklinde yaptirdigi duada da bunu fiilen ve lisanen dile getirmez miyiz?
Zaman zaman fert veya milletçe maruz kaldigimiz bir kisim musibetlerde de Kendine yöneltme vardir. Musibet âninda hatalarimizi anlayip Ona yönelmez miyiz? Diger zamanlara göre Onu daha çok hatirlamaz, yalvarip yakarmaz miyiz? Çikilacak kapinin sadece Onun kapisi, meded dilenecek dergâhin sadece Onun dergâhi oldugunu anlamaz miyiz? Kula düsen, yakisan da böyle bir anda bu gerçekle iç içe olmasidir. "Merayi tecavüz eden koyun sürüsünü çevirmek için çobanin attigi taslara musab [hedef] olan bir koyun, lisan-i haliyle, 'Biz çobanin emri altindayiz. O bizden daha ziyade faydamizi düsünür. Mâdem Onun rizasi yoktur, dönelim' diye kendisi döner, sürü de döner.
"Ey nefis! Sen o koyundan fazla âsi ve dâll [sapik] degilsin. Kaderden sana atilan bir musibet tasina maruz kaldigin zaman, innalillâhi ve innaileyhi râciun' [Biz Allah'tan geldik ve Ona dönücüleriz] söyle ve merci-i hakikiye dön, imana gel, mükedder olma. O seni senden daha ziyade düsünür.Acaba ülkemizin yasadigi bu son sel felâketinde nice hikmet, ders ve ibretleri yaninda bu gerçegi milletçe hissetmeli degil miyiz?
Musibetler rastgele, kendi kendilerine olup biten hadiseler degildir ki, üzüntüye kapilip ah vah edelim. Rahim ve Kerim bir Rabbimiz var. Önemli olan herseyde oldugu gibi bu hususta da Kaderin Elini görebilmek. Acaba bu yolla vermek istedigi dersleri alabiliyor muyuz? Hepsinden önemlisi Ona yönelip halimizi Ona arz edebiliyor muyuz? Onun himmet ve yardimini isteyebiliyor muyuz? Herseyin anahtari Onun Elinde, herseyin hazinesi Onun yaninda oldugunu, her meselenin Onun emri ve izniyle halledilecegini, Onu buldugumuzda herseyi bulabilecegimizi, Onu bulamadigimizda ancak basimiza bela bulacagimizi tam hissedebiliyor muyuz?
Masumlari sehitlige yükselten, mallarini sadaka hükmüne getiren bir musibet hiç mânâsiz midir? Dünya ebedî degil ki, sadece güzellikleri isteyelim. Önemli olan sonucun lehimize olmasi. Eger sonuçta kazançli isek, basimiza gelen hersey bizim için bir rahmet olur. Elimizdekiler nimet bile olsa, sonuçta bize kazanç saglamayacaksa, asil musibet budur iste.
Daima Onun rahmet, mükâfât ve hayrini istemekten baska elimizden ne gelir ki?
1. Mesnevi -i Nuriye, s. 102.
Saban Dögen
Kaynak: Yeni Asya, 28 Mayis 1998.
.
Din samimiyettir
Prof. Dr. M. Es'ad Cosan
|
"Inne ehabbe ibâdillâhi ilallahi ensahahüm liibâdihî."
Bu hadis mezhep imami Ahmed ibn-i Hanbel'in rivayet ettigi bir hadis-i serif. Ahmed ibn-i Hanbel ayni zamanda büyük bir hadis alimidir. Müsned isimli bir eser meydan getirmistir ki, kiymetli, büyük bir hadis kolleksiyonudur. Bu kitapta rivayet edilen bir hadis-i serifte, Peygamber Efendimiz SAS buyurmuslar ki:
"Allah'a kullarinin en sevimlisi ve sevgilisi, yâni Allah'in en çok sevdigi kullar, (ensâhahüm liibâdihî) Allah'in kullarina en samimi, en içten, en halisâne davrananlaridir."
|
|
Simdi bu ensâhahüm kelimesini biraz izah edeyim, dilimin döndügünce: Peygamber SAS Hazretleri bir hadisinde buyurdular ki: (Eddinü ennasîhah). "Din, tamamen nasihatten ibarettir."
"Hâ, sabah aksam boyna ögüt mü dinleyecegiz?.. "Öf be, nedir bu?" der insan...
Hayir, nasihat bizim Türkçedeki ögüt mânâsina gelmiyor; samimi ve içten davranmak mânâsina geliyor. Halis kalble davranmak, iyi niyetli davranmak, iyiligini isteyerek davranmak mânâsina geliyor.
Tabii ögüt veren insan da karsisindakinin iyiligini istediginden, ona Türkçe'de ögüt mânâsi verilmis. Ama, Arapça'da nasihat, ögüt mânâsinda degil... Meselâ, Allah'a da nasihatle davranmak diye geçiyor hadiste... O ne demek? Allah'a ögüt vermeye bizim ne hakkimiz var, ne haddimiz var, ne aklimiz var, ne yetkimiz var; öyle sey olmaz!.. Ne demek? Allah'a karsi halisâne, samimi, içten, oldugu gibi davranmak demek yâni... Iste kullarina karsi da en halisâne, en içten, en temiz duygularla, ivazsiz, garazsiz davranan kullarini Allah seviyor. Iyi niyetli, yâni:
"Ben o arkadasimi severim, ona karsi iyi duygular besliyorum, iyi niyetler tasiyorum; art niyetim yok, kötü fikrim yok, kötülügünü istemiyorum, iyiligini istiyorum" diyor.
Tamam, iste böyle duygularla dolu olan bir insani Allah çok sever.
Allah'in kullari arasinda Allah'a en sevimli olan kullar: Allah'in öteki kullarina karsi en açik kalbli, en samimi, en içten, en candan, en temiz duygularla davranan, bakan kullardir. Yüzüne gülüp arkasindan kuyusunu kaziyorsa, önünde egilip papucunun altina karpuz kabugu koyuyorsa, kenara çekilip ayagina çelme takiyorsa, olmaz. Yani, bir taraftan iyi bir sey yapiyor ama; altinda baska kötülükler var... Bu gibi seylere ikiyüzlülük derler; Allah bunlari sevmez. Bu münafikligin bir çesitidir.
Müslüman açik kalbli olur. Sevdigine, sevgisini açikça söyler. Begenmedigine, begenmedigi tarafini açikça söyler . Aslinda kullari begenir de, yani ne olacak?... Allah ne güzel yaratmis iste! Ne güzel mahluk yaratmis ki Allah; görüyor, yürüyor, kurmaya lüzum kalmadan yürüyor, kendi kendine düsünüyor, bir seyler beceriyor. Bak, bütün bu çevremizde gördügümüz eserler insanoglunun eseri.. Aferin yâ su insanogluna, bayagi becerikli bir mahluk; neler yapiyor!.. Havada uçan seyler yapmis, denizde seyreden vasitalar yapmis, denizin altindan giden araçlar yapmis... Cansiz vasitalar yapmis, üstüne biniyor, dehlemeden gidiyor. Bir sürü seyler... Aferin, yâni insanoglu ne güzel yaratilmis.
E, sevmek lâzim! Ufak-tefek kusuru varsa, kusurunu samimiyetinle söylersin, düzeltir. Düzeltmezse kusurunu sevmezsin, gene insan olma yönünü seversin. "Bu benim kardesim!" dersin. Insan kendi evlâdinda kusur görüyor; kendi çocugunda, kendi ailesinde, kendi arkadasinda, kendi babasinda, kendi anasinda kusur olabiliyor ama, yine onlarla ilgisi devam ediyor. Onun için, baska insanlari da kusuruyla sevmesini ögrenecek.
Yârsiz kalmis cihanda, ayibsiz yâr isteyen!
diyor sair. Yâni kusursuz bir güzel olsun, hiç bir eksigi, hiçbir gedigi olmasin, öylesini bulamazsin! Ömür geçer biter, öylesini bulamazsin. Her güzelin bir kusuru vardir. Sen onu yeme, bunu yeme; tamam, biz hepsini yeriz. Yâni kusursuz arayan kusursuzu bulamaz.
Kusursuz kim?.. Allah Celle Celâlühü... Sübhanallah derken ne demis oluyoruz?.. "Yâ Rabbi, seni her türlü noksandan tenzih ederim. Her bakimdan kusursuz, her bakimdan tam, her bakimdan her güzel sifatin en üstünü sende... Her noksan sifattan münezzehsin sen!" demis oluyoruz.
Güzellerin güzeli Allah, ama kullar kusurlu... Kusuruyla sevecegiz, çünkü, kendimiz de kusurluyuz. Biz birbirimizi biliriz, kusurumuzu hos görecegiz. Kimsenin elindekine göz dikmeyecegiz, kimsenin kötülügünü istemeyecegiz. Asil müslümanlik bu...
"Inne ervâhal mü'minine fis semâis sâbiati yenzurûne ilâ menâzilihim fil cenneh."
Ebû Hureyre (R. A.) rivayet etmis. Deylemî Müsnedül Firdevs'inde yazmis. Diyor ki, Peygamber Efendimiz: "Mü'minlerin ruhlari yedinci semâdadir. Cennetteki makamlarina, kösklerine bakar dururlar. Ah, bir girsek de suraya, ebedi mutluluga ersek diye..."
Yukardadir yâni, yedinci semâdadir deniliyor.
Allah-u Teâlâ Hazretleri Cennet'e ilk önce Peygamber Efendimiz'i sokacak, arkasindan has kullari girecek. Ve Hazret-i Adem dahil, bütün peygamberler, Peygamber Efendimiz'in Hamd Sancagi altinda toplanacaklar... Peygamberler, siddîklar, sehidler, salihler mahser günü Peygamber Efendimiz'in bayragi altina toplanacaklar. Cennet'e ilk önce Peygamber Efendimiz girecek.
"Ama, Hazret-i Adem'den yasi küçük; onun torunu, onun evladi, onun nesli...
Olsun; Allah onu en büyük etmis. Benî Adem'in, Ademogullarinin, Adem neslinin en sereflisi o... Allah-u Teâlâ Hazretleri onu Cennet'e ilk sokacak, sevdigi kullarini da onunla beraber, onun arkasindan sokacak. Ve ona cennet'te Makâm-i Mahmûd denilen ve kendisinden baska hiç bir kimseye verilmemis olan en yüksek makami bahsedecek.
Makâm-i Mahmûd bir kisiye nasib olacak; o da, Peygamber SAS Efendimiz'e... Ne mutlu bizlere ki, Rabbimiz bizi ahir zamanda dünyaya getirip ona ümmet eylemis. Insaallah, sünnet-i seniyyesini tutarak onun sefaatine nail oluruz, onun has ümmetleri arasina gireriz. Kendisinden asirlarca sonra dünyaya geldik, kendisini göremedik dünya gözüyle ama; ahirette insaallah sohbetine erer, komsuluguna nail oluruz.
Kaynak: Islam dergisi, 05/98
.
Islami nasslarda genislik
Islam'da süreklilik ve degisimi islerken, degisim vakiasina vurgu yapan unsurlar üzerinde duruyorduk. Bu unsurlardan birisi de süphesiz Islam'in farkli kültürlerdeki bazi degerleri kabul ettigi hususudur. Islam, fethedilen topraklarda yasayan halkin yerlesik bazi teamüllerini, kendi bünyesine intibak ettirerek almistir. Islam'in bu farkli muhitlerdeki insani ve evrensel degerlere karsi olan intibak kaabiliyeti, Islam hukuku adina bir genislik olarak addedilmektedir. Zaman, mekan ve tarihsel sartlarin degistigi her ortamda bu özellik Islam hukukçusuna yeni olaylar ve kültürler karsisinda büyük bir tevsi (genislik) imkani saglar.
Islam'in her ne kadar bütünüyle orijinal bir yapi arz ettigi bilinmekle birlikte, toplumlarin örf ve adetlerini de tamamen ortadan kaldirmadigi, dolayisiyla onlardan kendi bünyesine intibak ettirerek aldigi, aklin ve selim fitratin onayladigi pek çok örfi uygulamayi, insani ve ahlaki evrensel degeri tasvip ettigini de tarihten örnekleriyle bilmekteyiz.
Bu cümleden olarak denebilir ki, Islam'in birçok kurumu, Islam öncesi Araplarda, Iran ve Bizans'ta uygulaniyordu. Bunlara yeni muhtevalar katilarak alinmistir. Islam, tamamiyla geçmisin ve insanlarin tecrübe ve birikimlerini atmamistir. Kur'an, sünnetin ve selim aklin, fitratin kabul edebilecegi insani degerlerden her seyi ciddiye almistir. Çesitli bakanliklar, adalet müessesesi, divanlar, alisveris, kira, hibe, sulh, ipotek, mudarebe, muhakale, zirai anlasmalar, vb. birçok akit ve muamele sekli az-çok degisiklik arz etmekle birlikte, Islam'dan önce de vardi. Islam'in buradaki tavri, bu muamele ve akitleri bünyesine uydurarak tashih etmek, onlara Islami dünya görüsü katmak, Islam ahlakina uydurmak olmustur. Islam'in dünya görüsüne, itikadi ve ahlaki geleneklerine uymayanlar ise alinmamistir. Islam'in hizli ve barisçi yollarla yayilmasinin sirri, çesitli toplumlarda var olan muhtelif insani hayat tarzlarini resmen tanimis olmasi, onlari tamamiyle ortadan kaldirmaya çalismamasi ve onlari Islam'in dünya görüsü ve ahlakina uyacaklari kadar degistirmesidir.(1)
Hz. Ali(r.a.), Misir'a atadigi Ester'e göndermis oldugu talimatinda söyle yazmistir: "Asirlar öncesinden Misir halki arasinda olan ve hayatlarinin bir parçasini olusturan an'ane ve uygun hayat tarzlarini ortadan kaldirmaya çalisma."(2) Aslinda Hz. Ali bu referansi Kur'an'dan almistir. Zira Kur'an, insanin ve insan topluluklarinin yeryüzünü imar etmede kullandiklari metotlara, gelistirdikleri kültürel ve medeni unsurlara dikkat çekmekte, bu beseri tecrübelere göndermede bulunmaktadir. Kur'an pek çok yerde, çok yönlü bir insana; dini ve uygarligi kendisinde toplayan insana deger vermistir. Uygarliktan uzak, tek yönlü ruhban insana degil. Insanlarin uygarca yasama isteklerini görmezden gelen ve insani mükemmellikten uzaklastirmak isteyen kisiler ve zorba yönetimler ortaya çiktigi zaman Kur'an onlara, Allah'in tabiattaki nimetlerini kendilerine haram ettikleri ve insanlari medeniyetten uzaklastirdiklari için siddetle kiniyordu. Yani kisaca Kur'an, insanlik aleminde var olan uygarlik ve kültürün tümünü iptal etmek için degil, olan seylere tevhit yolunda yeni bir yapi kazandirmak için geldigini ifade etmistir.
Bütün bunlari, Islam'in degisen hayat sartlarinda ve farkli insan, kültür ve cemiyetlerinden evrensel degerlere ait, beseri, ahlaki ve dini her seyi ciddiye aldigini, degisimi yakindan gözlemledigini vurgulamak için ifade ettim. Simdi kim kalkar da, bunca degisime, gelisime ve zaman-mekan farkina ragmen, bu çagin problemlerinin, 14 asir evvelki sadr-i Islam'da da var oldugunu iddia edebilir? O zaman Islam'in evrenselligi nerede kalir? Bu, dünyanin dönmedigini, mevsimlerin olmadigini ve cografi hayat standartlarinin dünyanin her yerinde ayni oldugunu iddia etmek kadar abesle istigaldir.
Bu vakia, Islami nasslarin degisen hayat sartlari karsisinda aldigi açik ve genis tavri ifade etmektedir. Islam hukukçusu, nasslarin bu tevsi' kaabiliyetini hiçbir zaman gözardi etmez. Islam'in asirlarca farkli kültürlere, milletlere ve cografi sartlara adalet ve hassasiyetle hükmetmesinin sirri buradadir. Ve iste mevzuya girerken "degisim" kavramindan bahsederken, biraz da nasslarin zaman, mekan ve tarihsel sartlarda aldigi farkli yorum ve tatbik sekilleri ile tevsi kaabiliyeti kast edilmistir.
Dipnotlar:
1. M. Sebisteri, Akil ve Din, Objektif Yay., s. 46 vd.
2. A.g.e.
M. ENES ERGENE
ZAMAN, 30 Mayis 1997
Hayirli insan olmak
Islam'in özellilkerinden birisi insanlarin toplu sekilde yasamalaridir. Kisacasi Islam toplum dinidir. hatta Islam'in bazi hükümleri ve farzlarinin ifasi için toplum gerekmektedir.
Örnegin, Cuma namazi gibi.
Böylesi bir dinde mutlaka insanlarin birbirleri ile iliskileri gündeme gelecektir. Eger bu iliskiler saglikli olmaz ve kuvvetli bir temel dayanmazsa iste o zaman müslümanlarin sagligi da bozulur.
Insanlarin hayirlisi, insanlara yararli olanlaridir,buyuran Allah Resulü burada temel ilkemize vermektedir. Bu sadece bir tesbit degil ayni zamanda bir emirdir de.
Müslümanin diger insanlara faydali olmasi bir mecburiyettir.
Ayrica, Kur'an-i Kerim'de Küntüm Hayra ümmetin...diye baslayan ayet-i kerimede de büyük hikmetler ve emirler vardir.
Sizler, insanlara hizmet için ortaya çikarilamis bir ümmetsiniz, topluluksunuz, mealindeki bu Âyet-i Kerime ile anlatilmak istenen müslümanlarin üstün özellikleri yukaridaki Hadis-i Serif gibi bir emir mahiyetindedir. Yani müslümanlar, her zaman iyilikler içinde olmalidir.
Ayrica bu iyiliklerin icrasi ile birlikte kötülüklere karsi da mücadele etme zorunlugu vardir.
Ayet-i Kerime'deki ümmet kelimesinin bir çok anlamlari oldugu malumdur. Ama genel olarak ayni inanca sahip inananlar güruhu anlamindaki ümmet ayrica bir anadan olan topluluk anlami da tasimaktadir.
Bunun içindirki müslümanlar her ne sartta olursa olsun bir topluluk olusturarak, hayirda ve iyilikte yarismak zorundadir.
Bu Ayet-i Kerime ile Hadis-i Serif'in ifade etmek istedigi bir nokta da müslümanlarin insanlara zararli islerde ortaklik yapamayaacgi ve yardimci olamayacaklari hükmünü getirmektedir.
Müslümanin kötü islerde ittifak etmesi ve kötü isleri yapanlarla birlikte olmasi düsünülemez. Nerede bir hayirli is var ise müslüman orada olmalidir ve bu hayra damgasini vurmalidir.
Hayirli islerin bir topluluk halinde yapilmasi, kötü islerin de bir topluluk halinde engellenmesi hayirlar için bir tesvik, serler için de engelleyici bir durumdur.
Insanlari idare etmek de hayirli islerin basinda gelmektedir. Eger insanlar , tugyan ve fuhs ile idare ediliyorlarsa buradan hiç bir zaman hayirli isler dogmaz.
Bilindigi gibi tugyan ve fuhs istilahtaki anlamlari ile Allah'a çokça isyan ve serde asirilik demektir. Yöneticilerin Allah'in yasaklamis oldugu isleri insanlara emretmekte ve bunlari yasalastirmaktaki israrlari bir nevi tugyan ve fuhstur. Bunun için Allah'uin emirlerine aykiri bir sekilde yönetilmeleri hayirli bir sonuç ortaya çikarmaz.
Idare etme ve idare edilme birbiriyle baglantilidir. Özellikle, yöneticilerin halkin re'yi ile seçildigi toplumlarda idarecilerin yaptiklari zararli islerden onlari intihab eden ahali de ayniyle sorumludur. ayni sekilde, yöneticilerin yaptiklari hayirli hizmetleredn de ayniyla sevap kazanirlar.
Bunlar da göstermektedir ki, insanlarin hayirli islerde birlesmeleri, birlik ve beraberlik içinde olmalari, buna karsilik da sirret islerden topluca kaçinmalari bir zorunluktur.
Toplumun içerisindeki bazi zararli insanlar, toplumun genelinin iyilikte ittifak etmesi ve birlesmesi üzerine etkisiz kalir.
Iyilik ve kötülük bir ahlak sorunudur. Insanlar iyilikte israr ederse iyilik çogalir, kötülükte israr ederse kötülük çogulur.
Ahlak toplumun hos görmedigi huy ve davranislardir.
Ahlak kelimesi arapça olup, yaratilis huy anlamlarina gelmektedir. Yani insanin yaratilisi, iyilige ve kötülüge meyillidir. Hangi taraf üzerinde daha çok durulursa o tarafi daha çok açiga çikar.
Toplumu olusturan bireyler genel olarak iyilikleri öne çikarirlarsa kötülükler azalir. Kötülükleri öne çikarirlarsa kötülükler çogalir. Dolayisiyla ahlak, iyilik-kötülük gibi kavramlar toplumsal bir olaya isaret etmektedir.
Toplumun reddetiigi davranislar olan ahlaksizlik ayni zamanda bir hukuki davranistir. Toplumun reddettigi , ancak kayit altina alinmamis, tescil edilmis kötü davranislar ahlaksizliktir. Bununla birlikte toplumun bir ceaz vermesini öngördügü davranislar ise hukuk alanina girerler.
Hukuk da insanlarin hayirli islerde ittifak etmelerini saglar.
Cenab-i Hak insanlari ancak kendisine ibadet etsinler diye yaratmistir.
Kullugun en iyi ifade edilebimesi için ise, namaz, zekat, hac, oruç gibi belirlenmis ibadetlerle birlikte Allah'in haram-helal olarak çizdigi hudutlara riayet etmek gerekir.
Bu hudutlara riayet etmek de iyiligi emretmek ve kötülüklerden sakindirmakla mümkündür.
Allah'in haramlarinda ser, helallerinde de hayir vardir. Bu yüzden dir ki Allah'in helal kildigi bir seyi yasaklamak veya haram haram kildigi bir seyi yaginlastirmak Allah#a karsi bir isyan niteligi tasimaktadir.
Ubudiyet yani kulluk insanlarin iyiligi için çalismakla kemale erer.
Cenab-i Hakkin riza gösterdigi islere maruf, riza göstermedigi islere de münker denir.
Maruf, arapça'da bilmek kökünden gelir. Istilahdaki anlamlarindan biri, Allah'in riza gösterdigi iyi islerdir. Münker de arapçadaki reddetme, kabul etmeme, inkar etme kelimesinden gelmektedir. Istilahta kullanilan anlamlarin biri, Allah'in riza göstermedigi yani reddettigi fiilerdir.
Bunun içindir kamil bir ubudiyet yani kulluk, marifeti ihya, mükeri de ortadan kaldirmaktan geçmektedir.
Onun içindir di müslümanlar hep birlikte marufu yayginlastirmak ve münkeri de ortadan kaldirmakla yükümlüdürler.
Münker ve fiiller, tugyan ve fuhsu içine alir.
Insanlarin huzurlu bir ortamda yasayabilmeleri tugyan fuhsun ortadan kalkarak yerine maruflarin ikame edilmesinden geçer.
Islam toplumsal bir din oldugu için, iyiligin yayginlastirilmasini, kötülügün de ortadan kaldirilmasini emreder. Bu, toplumun ortak sorumlulugu ve görevidir.
Emr-i bi'l-Maruf ve Nehy-i ani'l-Münker seklinde ifade edilen iyiligi emretmek ve kötülüklerden sakindirmak toplumsal bir mücadeleyi öngörmektedir.
Iyi insan demek, sadece iyilik yapmakla gerçeklesmemektedir. Tolumsal olarak iyiliklerin yayginlastirilmasi ve kötülüklerin de ortadan kaldirilmasi gerekmektedir. Kiböylece iyi insanlar toplulugu meydana gelsin. iste böyle bir toplumda ancak insanalara iyilik edebilme imkani dogar.
Ne multu Emr-i bi'l-Maruf ve Nehy-i ani'l-Münker yapabilenlere.
Milli Görüs-und Perspektive, 11/1996
.
|
| Kelime olarak "mezhep", girilen ve gidilen yol demektir. Kisinin bir konuda herhangi bir görüse sahip olmasi, o yöne dogru dönmesine ve gitmesine benzedigi için, mecazi olarak kisisel görüsler de "mezhep" diye isimlenir. Bu anlamda mesela, "Ebu Hanife'nin mezhebi" demek, sözkonusu edilen meselede onun görüsü, demek olur. Daha sonra "mezhep" terimi; dini konularda bir sahsa ait görüs ve yorumlarin bütünü ve bilahere de, usul bakimindan bir sahsa ait görüs ve yorumlara katilan ve ilgili bütün zamanlari içine alan tüm görüs ve yorumlar bütünü ve sistemi anlamlarini kazanmistir. Bu anlamda mesela "Imam Ebu Hanife'nin Mezhebi" veya "Hanefî Mezhebi" denebilir. Ama Ebu Hanife'nin ve diger müctehid imamlarin zamaninda bu anlamda bir mezhepten söz edilemez. Onun ya da bunun görüsleri vardir ve herkese ait görüsler digerlerinden ayri bir ünite halinde degildir. Tipki birçok ortagi bulunan katisik bir sürü gibi.
Islam'in asil kaynagi Kur'an-i Kerim ve onun açiklayicisi olan hadîs-i seriflerdir. îcma, kiyas ve diger serî deliller de Kur'an'a tabi olduklanndan, aslolan yine Kur'an'dir ve bu anlamda Kur'an Islam'in yegane kaynagidir. Her müslüman fert için aslolan da Kur'an'a göre yasamaktir.
Islam bütün insanlara ve geldigi andan itibaren bütün zamanlar için gönderilmistir. Bu süre içerisindeki olanlar sürekli ve sonsuzdur. Halbuki, Kur'an-i Kerim'in ifade ettigi hükümler, bu hükümlerin esasi olan ve bizim telaffuz ettigimiz kelimeler itibareyle, sInIrlidir. SInIrli hükümler sInIrsiz olaylari anlatamayacagina göre; yenilenen olaylara paralel olarak hüküm üreten bir kaynagin olmasi gerekir ki, o da "içtihat" tir. Içtihat, Islamî hükmü belli olmayan bir olayin hükmünü Kur'an'a uygun olarak ortaya koyma cabasi olduguna, göre, içtihat yapacak sahsin esas kaynak olan Kur'an'i Kerim'i, onun açiklamasi olan sünneti ve bu ikisinin onayladigi icmai yeterince bilmesi gerekir. Ta ki, asil kaynaklar da belirtilen bir hükümden habersizce ve kendi görüsünde aslolana zit bir hüküm ortaya koymasin ve olaylar arasindaki ilgiyi görerek isabetli hüküm verebilsin. Demek ki bu oldukça zor ve herkesin ulasamayacagi bir seviyedir. Allah (cc)'da "Bilmiyorsaniz zikir ehline sorun" (16/43) buyurduguna göre Islam toplumunda, hükmü bilinmeyen olaylarin sorulacagi bir bilenin ya da bilenlerin bulunmasi geregi ortaya çikar. Iste bunlar müctehidlerdir ve genel kabul gören görüse göre her devirde yeterli sayida müctehit yetistirmek, Islam milleti üzerine "Farz-i Kifaye" düzeyinde bir borçtur. Çünkü her devirde hükmü belli olmayan meseleler ortaya çikabilmektedir.
Allah Rasülü hayatta iken vahiy devam ettigi için yeni yeni ortaya çikan meselelerin hükmünü ögrenmek problem degildi. Rasülullah'in vefatindan sonra ve ona yetisen arkadaslarinin (sahabe) var oldugu sürede ortaya çikan meselelerin hükmü, onlara soruldu ve onlarin müctehid olanlari ayetler ve hadisler Isiginda görüslerini açikladilar. Arkasindan onlari izleyenler (tabi'ûn) geldi. Meseleler de çogaldikça çogaldi. Bu meseleleri de tabi'ûnun müctehidleri cevaplandirdilar, bu meseleler hakkindaki görüslerini, yani mezheplerini açikladilar ki, imam Ebu Hanife ve Îmam Malik bunlardandir ve o dönemde onlar gibi daha yüzlerce müctehid vardir. Mes'elesi olan vatandas gidip onlardan herhangi birisine sordu ve davranisim ona göre ayarladi. O dönem bu açidan çok zengin bir dönem oldu ve bu dönemin müctehidleri onbinlerce meselenin hükmünü tesbit etme basarisini gösterdiler. Büyük imamlar olan Ebu Hanife, Malik, Safiî ve Ahmed b. Hanbel (Allah onlardan razi olsun) hem birçok meziyetleriyle halk tarafindan benimsendikleri, hem de daha çok mesele hallettikleri için onlarin görüslerine, yani mezheplerine daha çok basvurulur oldu ve onlarin görüsleri yazilip tesbit edilebildi. Digerlerinin görüsleri ya unutulup gitti veya baskalarinin agzindan çok sihhatli olmayan yollarla ve tektük aktarilabildi. Dolayisi ile ictihad adina en önemli dönem olan o dönemden bize bütünüyle saglikli olarak sadece Dört îmam'in ve arkadaslarinin görüsleri aktarilabildi. Onlardan sonra da yüzlerce müctehid gelmis olmakla beraber henüz onlar kadar kapsamli müctehitler çikmadi. Çünkü onlar isin kaynagina yakin idiler, hadîslerin sahih olan ve olmayan yollarim taniyor, kendilerinden önceki sahabenin ittifak ettikleri noktalari iyi biliyorlardi. Sonradan zorunlu olarak ortaya çikan bir sürü hadîs ilmine ihtiyaçlari yoktu. Arapçanin henüz bozulmadigi bir dönemde yasiyorlardi ve ictihad için çok önemli olan Arapçayi, çaba göstermeksizin iyi biliyorlardi. Islam hayata hakimdi, çaba göstermeden, adi bilgi olarak zaten çok sey biliyorlardi. Ve belki de bütün bunlardan ve daha benzeri meziyetlerden ötürü Allah Rasulü Efendimiz (sav) onlarin da "hayirli asir"da bulunduklarim haber vermisti. Halbuki, daha sonra gelen müctehitlerin, sözünü ettigimiz konularda fazla bilgiye ihtiyaçlari oldu. Isleri arttigindan ötürü seviyeleri de öncekilere göre küçük kaldi. Içtihat etmelerine ragmen onlar kadar kapsamli olamadilar. Ve o "Dört Imam" hep zirvede kalmaya, tabir caizse rekoru ellerinde tutmaya devam ettiler.
Böyle bir özetten sonra baslikla ilgili soruya dönelim:
Madem ki, esas olan Kur'an-i Kerim ve onu açiklayan sünnet-i seniyyedir, öyleyse bir müslümanin ille de "Dört îmam"dan birim taklid etmesi ve Kitab'a-Sünnet'e degil de onun görüslerine uymasi sart midir? Böyle bir somya cevap olarak söyleyecegimiz ilk sey; onlara uymanin Kitap ve Sünnet'e uymakdan baska bir sey oldugu izlenimim vermenin, yanilgi ya da yaniltmaca oldugudur. Çünkü onlara uymak ve onlari taklid etmek, Kitap ve Sünnet karsisinda onlarin görüslerim benimsemek demek degil. Kitap ve Sünnete onlarin yorumu ve anlayisi ile baglanmak demektir. Tabi olunan yine Kitap ve Sünnet'tir. Herkesin Kitap ve Sünneti yeterince bilip kavramasi zor (imkansiz degil) oldugundan herhangi bir büyük imami (müctehid!) taklid etmek, pratik anlamda (dini anlamda degil) vacip, yani gerekli görülmüstür. Ancak bu gerekliligi dini anlamda "farz" görme yanilgisina da dikkat çekmek gerekir. Çünkü bir seyin farz ya da haram olduguna hüküm verme hakki sadece Allah'a ve O'nun, kendi adina hüküm koyma yetkisi verdigi Resülüne aittir. Bu konuda genel kabul gören görüsün özeti sudur:
| Esas olan. Sünnet dogrultusunda Kur'an'i Kerim'e uymaktir. Bu yoldan baska bir yolun oldugunu söylemek ve bu yolu herhangi bir kimseye kapatmak mümkün ve insanlarin yetkisinde degildir.Ancak herkesin her konuda ilgili ayet ve hadisleri ve anlamlarim, nasih ve mensuh olanlarim, çeliskili hadîslerin ve öyle görülen ayetlerin aralarim bulmayi, icma yapilan konulan bilmesi ve bunlardan, rehbersiz olarak istifade etmesi de mümkün degildir. Öyleyse Kitabi ve Sünneti yasamada bir mezhep imamim rehber edinmesi gereklidir ve bunun Dört mezhepten biri olmasi konusunda da adeta icma vardir. Çünkü belli bir dönemden bize sihhatli olarak aktarilan içtihatlar onlarin içtihatlaridir. Bu, onlarin herhangi bir meselede bu dört görüs mecmuasinin disinda bir görüsün olamayacaginda ittifak yani icma etmeleri anlamina gelir ki, fikih usülünde de "mürekkep icma" tabir diye edilir. Îcma ise genel kabul gören görüse göre baglayici bir delildir. Bu, elbette onlardan sonra ortaya çikan meselelerde içtihat yapmama ve onlarin görüslerinin delillerini arastirip güçlü olanina uymama anlamina gelmez. Hatta onlarin ittifaki örften kaynaklanmis ise ve bu örf de degismis ise, onlarin ittifak ettikleri görüsün aksine görüs de ortaya çikabilir. |
|
Ancak sunu itiraf etmeliyiz ki, herkesi rehbersiz olarak Kitab'a ve Sünnet'e gönderme hatasina düsüren sebeplerden biri de, hiç bir mezhebin ve mezhep imaminin kabul etmedigi "mezhep taassubu" olur. Herseyden önce bilmek gerekir ki, mezhepler birer din degil, Allah'in kelamim anlamaya götüren yollardan ibarettirler. Sahislar birer mezhebe bagli olabilirler, olmalidirlar ama Islam'da mesela, Hanefi devleti Safiî devleti vb. olmaz. Islam devleti olur ve devlet kamu yararim hesap ederek hangi mezhebin görüsü uygunsa onu alir, uygular. Maalesef mezhepler zaman zaman birer din gibi görülmüs, "mezhebimizin görüsüne uymayan naslari mensuh sayariz ya da uyacak sekilde te'vil ederiz" denebilmis, Hanefi olan bir erkegin Safiî bir kizla evlenemeyecegi söylenebilmis, bir mescide dört ayri mihrap dikilip Islam cemaati bölünebilmis ve ne yazik ki, kiyida kösede de olsa, mezhepler arasi kavgalar görülebilmis ve bir mezhepten öbür mezhebe geçmek, ya da digerinden bir hüküm almak dinden çikmakla esdeger görülebilmistir. Bunlar elbette hiçbir zaman genel kabul halini almamistir. Ama az da olsalar bir baska ifratin çikmasina sebep olmuslar ve mezhepleri hiç tanimayan bir diger ucun dogmasina sebep olmuslardir. Halbuki, bu konuda en makul ölçü sudur:
Bir mezhepten digerine geçis, ya mukallidin muhtaç oldugu bir meselede o mezhebin görüsünü taklid etmek seklinde olur ki, bunda bir beis yoktur ve caizdir.
Ya mezheplerin kolay taraflarim arastirmak ve ihtiyaç yokken sirf nefsinin arzusuyla isine gelenleri almak seklinde olur ki, bu caiz degildir. Çünkü bu bizi, kabul edilmeyen telfike ve "mürekkep icma" ile caiz olmadiginda ittifak edilen sonuçlara götürür. Ancak bunu yapani dahi dinen la'netlememiz mümkün degildir. Yaptiginda degil, yaptiginin sonucunda hata vardir.
Ya da bir meselede arastirma ve içtihat sonucu olarak ortaya çikar. Bu durumda arastirici bu makama, yani müctehitlerin delilleri arasinda tercih yapabilme makamina ehil ise ve tarafsiz ise bunda da bir beis yoktur. Degilse bu da caiz olmaz denmistir.
Hatta "avamin mezhebi yoktur" esasinca, avamdan olan birisi, ilk defa önüne çikan herhangi bir meselenin hükmünü herhangi bir müctehid imama soruyormus gibi, herhangi bir mezhepten alabilir ve artik ona göre yasar. Elbette bu görüsleri daha genis ve daha dar tutanlar da vardir. Ama en güzeli "orta yol"u izlemektir.
Özetlersek: Herkes için aslolan yaptigi hareketin gerekçesini (delilini) bilmek ve sünnetin açiklamalari dogrultusunda Kur'an-i Kerim'e göre yasamaktir. Allah, "ölen de bir delille olsun, yasayan da bir delille yasasin" buyurur.
Dolayisi ile bir mezhebe bagli olarak yasamak dini anlamda bir farz degildir ama kolaylik esasina göre pratik anlamda bir farzdir.
Mezhepler sayesinde sünnetin her çesidi uygulama alani bulur ve Islam'in her yere ve zamana göre yasanabilen bir din oldugu ortaya konulmus olur.
Bir mezhebe göre yasama sayesinde Islam toplumunda birlik, ahenk, tecanüs ve ittifak olusur, toplumun ömrü uzun olur. Osmanliyi belki bununla izah edebiliriz.
Mezhep, Kur'an'da ve Sünnette bulunup açik olmayan, ya da hiç bulunmayan konular hakkindaki görüs demek olduguna göre, "dört mezhep de nereden çikti?" deyip herkesi güya Kur'an'a ve Sünnete göndermek aslinda dört degil, dörtyüz milyon mezhep kabul etmek demektir. Çünkü hersey Kur'an'da bulunsaydi zaten mesela olmazdi. Bu yüzden, yukarida da isaret ettigimiz gibi, mesela Hanefi Mezheb'ine bagli yasamak, Kur'an'i ve Sünneti birakip Ebu Hanife'ye uymak demek degil, belki Kur'an'i ve Sünneti onun anlayisi ile kabullenmek, yani Kur'an'a ve Sünnete Ebu Hanife penceresinden bakmak demektir.
Tek bir konuda Resulullah Efendimizden degisik uygulama ya da takrirler bulunabildigine göre, tek bir mezhebin bulunmasini istemek. Sünnetin bir kismim budamak demektir. Halbuki buna bizim hak ve yetkimiz yoktur.
Sünnetin bu degisik uygulamalarina göre bazan degisik görüslerden olusan mezhepler bir zenginlik ve kolaylik sebebi olmuslardir. Çesitli zaman ve zeminlere göre birisinde tikanan yol digerinde devam ettirilebilmektedir.
Öyle ise:
Islam'in bir alternatif güç olarak kendisini gösterme kabiliyetinde oldugu günümüze benzer zamanlarda, müslümanlarin meselesi mezheplerin mesruluk ya da gayri mesrulugunu tartisma olmamalidir. Böyle zamanlarda bu meseleler kasitli olarak körükleniyor ve müslümanlarin birbirleriyle ugrasmalari ve dagilmalari saglanmis oluyor olabilir. Bu, Müslüman'larin bir iç meselesidir ve hariçte ugrasacak meseleleri kalmayinca bunu kendi aralarinda tartisabilirler.
|
|
.1998
Hazirlayan: Muhammed Faruk
|
