16 Temmuz sabahı gün ışıyınca dehşetin boyutları ortaya çıkmıştı. Üzerine en yakındaki reklam billboardlarından sökülmüş afişler serilmişti şehidin. Aşağıdan oluk oluk sızan pıhtılaşmış kan asfaltı yumuşatmış. Çevreye dağılmış et parçaları. Ve bir gazi, afişlerin üzerine al bayrağı yerleştirme derdinde.
Derken ülkemize ve devletimize yönelik bu kanlı ve alçakça işgal girişiminden sonra hiçbir şey eskisi gibi olmayacak dedik ve diyoruz. Ancak… bu ancak önemli, hakikaten öyle mi olacak?
Ben 15 Temmuz’un manasını, bu hareketin gerçek boyutlarını kavramak ve hayatımızın bütün alanlarına taşırmaktan bahsediyorum. Bunu başarabilir miyiz ve başarabilecek miyiz? Şehid ve gazilerimizin bizden beklediği asıl mesele, bu.
Nitekim Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Eylül’den itibaren 15 Temmuz’daki dirilişin tarihle de alakalı boyutlarını gündeme taşımaya başladı. Eylül sonunda “Lozan’ı bize zafer diye yutturdular, bu nasıl zafer?” çıkışını yaptı. Ekim ayında 12 Ada meselesini gündeme getirdi ve Lozan’ı sorguladı. Misak-ı Milli’yi halkımıza anlatamadığımızı söyledi. Kasım sonlarında Lozan’daki kayıplarımızı henüz unutmadık dedi. 14 Aralık’ta Sevr’e döndü ve onu paramparça ettiğimizi söyledi.
İki gün önce de, “Dünyanın ve Türkiye’nin içinde bulunduğu bölgenin yeniden yapılandırılmaya çalışıldığı kritik dönemde eğer durmaya kalkarsak kendimizi bulacağımız yer Sevr şartlarıdır. Halbuki biz hala Lozan’daki kayıplarımızın üzüntüsüyle yaşayan bir milletiz” ifadelerini kullandı.
Hala Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Misak-ı Milli, Lozan ve Sevr çıkışlarının tesadüf olduğunu düşünüyor musunuz? Bana planlı bir kamuoyu yoklaması gibi görünüyor.
Bunu diyor ve asıl konumuza dönüyorum. Yani 15 Temmuz’dan sonraki yol haritamızın ne olması gerektiğine.
Aslında Sayın Erdoğan’ın Lozan üzerinden verdiği mesajlarda yalnız dış politikaya dair ipuçları yok, yeni bir tarih anlayışına, daha doğrusu 15 Temmuz’dan sonra yeni tarihin nasıl yazılması gerektiğine dair de ipuçları var.
Yeni Tarih
Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak deyip de tarihin tastamam eskisi gibi devam etmesi utanç verici bir durum değil mi? Madem 15 Temmuz bir halk hareketiydi, irade-i milliyenin, milli egemenliğin şahlanışıydı, o halde tarihin de bu şahlanışa eşlik etmesinden daha normal ne olabilirdi? Şehidlerin ruhları ancak kendi cehdlerinin tarihe rehberlik etmesi halinde huzur bulabilirdi.
İyi ama hala kitaplarımızda eski hamam, eski tas ise yazık değil mi şehidlerimize, gazilerimize, onca emeğe, onca gayrete?
Üniversiteye hazırlanan kızım Beyzanur’un kitaplarından görüyorum ki, değişen pek bir şey olmamış. Yine 19 Mayıs’ta Samsun’da bir güneş doğdu edebiyatı revaçta, millet uyuyordu, altın saçlı lider geldi onları ayağa kaldırdı lafları gırla gidiyor. Yine din ve hilafet kötüleniyor, Arap/İslam harfleri gelişmemize engel oldu nakaratı tekrarlanıyor. Yine kadınları aşağılayan seçme ve seçilme hakları devlet/Atatürk tarafından ‘verildi’ söylemi berdevam.
Şimdi size bir belge sunacağım. Mustafa Kemal Paşa’nın Havza ilçesinden Sultan Vahdettin’e çektiği resmi bir telgraf bu. Çekiliş tarihi 14 Haziran 1919. Paşa Anadolu’ya geleli henüz 25 gün olmuş, fakat gözleri faltaşı gibi açılmıştır. Neden mi? Anadolu’daki uyanıştan, dirilişten, “kuvvetten” tabii…
Mustafa Kemal Paşa’nın sadeleştirdiğim sözleri şöyledir:
“Şevketmeabım!
İSTANBUL’DAYKEN MİLLETİN BU KADAR KUVVETLİ VE KISA BİR SÜREDE FELAKETLER KARŞISINDA BU DERECE UYANMIŞ OLDUĞUNU HAYAL EDEMEZDİM.”
Neymiş? Mustafa Kemal Paşa İstanbul’dayken Anadolu’nun bu derece uyanmış ve bu kadar kuvvetli olduğunu hayal edemezmiş. Güzel. Öte yandan biz ne anlatıyoruz çocuklarımıza? ATATÜRK YOKTU, DÜŞMANLAR ÇOKTU/ATATÜRK GELDİ, DÜŞMANI YENDİ. Abartmıyorum, kafa aynen mama çocuğu seviyesinde.
Oysa nasıl 15 Temmuz’da müteyakkız bir halk kitlesi liderinin ortaya çıkmasını bekliyorduysa 19 Mayıs öncesinde de aynı uyanmış bir kitle mevcuttu ve bir liderin başlarına geçmesini bekliyordu.
Türkiye’yi Adnan Menderes’in deyişiyle FETİH HAKKI olarak babasının çiftliği gibi gören CHP’nin yalnız halkın tarihini değil, kadınların tarihini de çarpıtarak yazması bu bakımdan tuhaf değil. İşte 5 Aralıkta kadınlara seçme ve seçilme hakkının ‘verilmesi’ kadınları aşağılayan söylemin çarpıcı bir misali.
Bir kere hak verilmez, alınır.
İki: Kadınlara hakları verilmemiş, var olan hakları tanınmıştır. Tanımayan devlettir. Tanınmayı başaran halktır.
Üç: Kadınlara hakları bir lütuf olarak verilmiş değildir. Haklarını söke söke almışlardır.
Kimsenin ne CHP’ye, ne de Atatürk’e medyun-i şükran olmasına gerek yoktur. Olunacaksa Nezihe Muhiddin ve Latife Bekir gibi kadın hareketinin öncülerine saygı duyulmalıdır.
Peki kadınlar haklarını nasıl aldı?
1923 yılında Kadınlar Halk Partisi kurdular, İçişleri Bakanlığı tarafından kapatıldı. Bunun üzerine Türk Kadınlar Birliği’ni kurarak mücadelesine devam etti kadınlarımız.
1927 seçimlerinde bir kadın aday koymak istediler. Kabul edilmedi. Kadınları temsilen bir erkek aday koymak istediler, o da kabul edilmedi. Önleri kapatıldı.
Kadınlar Birliği’nin toplantılarının tek konusu, kadınlara neden seçme ve seçilme hakkının verilmediğiydi. Bu defalarca Mustafa Kemal’e soruldu, hepsinde aldıkları cevap “Askerlik yapmadığınız için seçme ve seçilme hakkınız da olamaz” oldu. Haklar görev karşılığı verilirdi Atatürk’e göre, kadınlar askerlik görevlerini yapmadıkları için seçme ve seçilme haklarına da malik olamazlardı.
Lakin kadınlar yöneticileri sıkıştırmaya devam ettiler. 1931 seçimleri yaklaşırken yerel seçimlerde oy kullanma hakkını elde ettiler. Ancak genel seçimlerde yine engellendiler.
Mücadelenin yeni hedefi 1935 seçimleriydi. Heyetler geldi, gitti, Gazi Paşa her defasında heyetlere “bunlarla uğraşacağınıza Anadolu kadınını eğitin” nasihatını verip gönderiyordu.
Yıl 1934 olmuş ama CHP ve Atatürk sanki kadınlara oy hakkı verseler kıyamet kopacakmış gibi onlardan bu hakkı esirgiyordu. Artık kadınların sabrı taşmıştı. Cumhuriyet ilan olunalı 13 yıl olmuştu ve hala kadınlar mecliste olmadığı gibi meclise kimin gireceğine dahi karar veremiyorlardı.
Nihayet Kasım 1934 tarihinde Gazi, Ankara Kız Lisesi’ni ziyaret ettiğinde aldığı cevap karşısında pes edecekti. Müjgan adlı bir genç kızımız söz aldı ve “Neden bizim hakkımızı vermiyorsunuz Paşam?” diye sordu. Atatürk klasik cevabını verdi: “Mebus olabilirsiniz ama askerlik de yapacaksınız.” Müjgan’ın o sarsıcı cevabı bundan sonra gelecekti: “Biraz geç kalmış olmuyor musunuz? Ulus meydanındaki heykelde sırtında mermi taşıyan kadın benim annemdi.”
Dananın kuyruğunun koptuğu nokta bu oldu. Hemen ardından Türk Kadınlar Birliği öfkeli bir toplantı düzenledi. Türkocağı’ndan Meclis’e kadar izinsiz olarak yürüdü kadınlarımız. “Gazi Paşa haklarımızı tanımazsa TBMM’nin önünden ayrılmayız”, dediler. Olay büyüyünce Paşa onların sesini duydu, çağırdı, İnönü’ye talimat verdi, kadınların haklarını düzenleyen kanun işte bunun üzerine çıktı.
Hiçbir şey boşlukta cereyan etmez dostlar. Kadınların hakları aşağıdan yukarıya bir hareket olarak söke söke alınmıştır. Kadınlara lütuf ve ihsan edilmemiştir. Dolayısıyla kimseye minnet duyulmasına gerek yoktur.
CHP’nin kadınları aşağılayan ve onlara lütfeden birileri olmasa bir hiç olduklarını her fırsatta hatırlatan söylemlerinden bıktık, usandık. Milleti parya gibi, sürü gibi gören bu anlayıştan kurtulmak ve halkın tarihini yazmak için bir fırsattır 15 Temmuz. Eğer hakikaten 15 Temmuz’dan sonra hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağına inanıyorsak bu işe tarihten başlamak en gereklisi.
98 yıl önce Haleb’i nasıl terk etmiştik?
Yakın tarihin neden sisler içinde kaldığını merak ediyorsanız şimdiye kadar okuduğunuz tarih kitaplarına bir göz atın derim. Kaynağı orasıdır çünkü.
Mesela 1931 tarihli Tarih III adlı lise ders kitabında Çanakkale’den uzun uzun söz edildiği halde Filistin ve Suriye cephesindeki yenilgiler tek satırla olsun geçmez.
Genelkurmay Başkanlığı’nın Harp Okulları için hazırlattığı Türk Devrim Tarihi (1971) adlı kitapta da bu hususta manidar bir sessizlik vardır.
Evlere şenlik bir Filistin/Suriye savaşları anlatımını ise YÖK’ün tam 4 profesör, 3 doçent ve bir yardımcı doçente yazdırdığı Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I/1 (1989) adlı kitapta buluyoruz. Burada da tam 8 hoca başbaşa vermişler ve bu milletin evlatlarına kendi tarihlerini şu zavallılık kokan satırlarla anlatmışlar. Aynen aktarıyorum:
“Suriye ve Filistin cephesinde ise İngilizleri oyalamak isteyen Yıldırım Orduları Grubu, başarılı savunmalar yaptı. Ancak Baalbek’te kurulan bu ordunun merkezi savaşın seyri içerisinde kuzeye doğru Şam, Halep ve daha sonra da Adana’ya çekildi.” (s. 47)
Ayıp diye bir şey vardır! Osmanlı’nın belini büken ve Mondros Mütarekenamesi’ni imzalamak zorunda bırakarak tarihe veda etmesine sebep olan tam iki yıl devam etmiş bir savaş bu kadar mı sığ anlatılır, bu kadar mı karikatürize edilir? Sonra neresini düzeltelim: Yıldırım Ordularının karargahı Baalbek’te değil, Nasıra’dadır, vs.
Peki nerede o ikisini kazandığımız üç Gazze muharebesi?
Nerede Kudüs’ün, Filistin’in, Şam’ın ve Halep’in peş peşe düşüşleri?
Nerede İngilizlerin askeri lise öğrencilerine bir savaş böyle kazanılır diye ders olarak okutulan Megiddo (el-Lecun) meydan savaşındaki yenilgimiz?
Ve nerede sadece 39 gün içerisinde tam 560 kilometre anavatanın topraklarından çekilmek zorunda kalan Osmanlı ordusunun yaşadıkları ve ona bu hezimeti yaşatan komutanların isimleri?
Tıs yok.
Halbuki ilk iki Gazze muharebesini kazanmış ve İngilizlere askerlik dersi vermiştik.
Yazsanıza…
Yok yok.
Üçücü ve son Gazze muharebesini İngilizlerin Albay İsmet Bey’in (İnönü) Birüseba’daki kolordusunu yardıktan sonra kaybettiğimizi de yazın bakalım.
Hiç olur mu?
Koca İsmet Paşamız namağluptur, asla ve kat’a yenilmemiştir! (tabii hikaye).
Peki Nablus’ta (daha doğrusu Megiddo veya Armageddon denilen yerde) General Lord Allenby ile 7. Ordu komutanımız Mustafa Kemal Paşa’nın kuvvetlerinin karşılaştığını ve Paşa’nın yenileceğinin anlayınca kuvvetlerine savaşı kabul etmeden ricat (geri çekilme) emri verdiğini neden yazmıyorsunuz?
Velhasıl hep aynı terane:
Bir tek Mustafa Kemal Paşa kuvvetlerini muntazaman geri çekmeyi başardı. 4. ve 8. Ordularımız yenildi, hep onların yüzünden yenildik, başında Mustafa Kemal Paşa’nın bulunduğu 7. Ordu ise başarılı bir şekilde ‘geri çekilmişti’.
Pekala geri çekildi ama kaç askerle? İngilizlere ne kadar esir vererek, kaç adet silah ve mühimmat bırakarak?
Şehit ve yaralı sayılarımızı da açıklayın. Açıklayın da millet öğrensin.
Hatta bu resmi tarihi savunmak için yazılmış kitaplardan birinde yazar (hadi ismini vermeyeyim), kuvvetlerini bu defa Halep’in 5 km kuzeyine çekmesi üzerine şu harika yorumda bulunuyor:
“Böylece olaylar Mustafa Kemal Paşa’nın istediği gibi gelişmişti.”
Allah Allah! Neyi istiyordu ki? İngilizlere yenilmeyi mi? Nablus’ta bulunan karargahını 560 kilometre geriye çekilerek Haleb’in kuzeyindeki Katma’ya nakleden bir komutanın bu kaçışı (ricati) ‘istediği’ni söylemek hangi kafaya hizmettir?
Filistin hezimetinin hikayesini Derin Tarih‘in Ekim 2014 tarihli sayısında ayrıntılı olarak yazmıştım. Burada sadece ibretlik bir alıntı yapmak istiyorum.
İngilizlerin dünya savaş tarihine adını yazdıran bu başarılı operasyonlarını (4 yıl sonra Büyük Taarruz’da biz de onu taklit etmiştik) yürüten General Allenby hatıralarında 19 Eylül günü saat 04,30’da başlayan büyük taarruzun 20 Eylül akşamına kadar 36 saat sürdüğünü, bu süre zarfında Türk ordusunun büyük bir kısmının mağlup edildiğini, Osmanlı’nın 7. ve 8. ordularının ‘bütün silah ve malzemeleriyle’ ellerine düştüğünü yazar ve şöyle devam eder:
“7. ve 8. Orduların mağlubiyeti sonucunda Şeria’nın doğusundaki 4. Ordu da ricat etti.”
Allenby ısrarla 7. Ordunun düzenini bütünüyle kaybederek dağıldığını anlatmaya yoğunlaşır (İz Yay., 2013). Oysa bizim Kemalist tarihçiler 90 yıldır diğer 2 ordu yenilince 7. Ordunun mecburen geri çekilmek zorunda kaldığını yazacaklardır ısrarla.
EĞER OSMANLI YIKILMASAYDI
Özellikle İngiliz askeri tarihçi Lord Carver’ın bu cephedeki çöküş yaşanmamış olsaydı Osmanlı’nın günümüzde ne durumda olacağına dair yaman tespitleri klasik düşünce kalıplarımızı zorlayacak cinsten. Şöyle yazıyor:
“Eğer Türkiye’yi savaş dışı kalmaya ikna etmekte başarılı olsaydık veya ürküterek Çanakkale’den geçebilmiş olsaydık sonuç ne olurdu? Mustafa Kemal Osmanlı Devletini laik bir devlete dönüştürecek saik veya otoriteye sahip olur muydu? Savaş sonrası Türkiye’ye karşı bir Arap isyanı başlar mıydı veya hangi şekli alırdı? 1914 yılında Osmanlı Devletini oluşturan bütün bu topraklar üzerinde hükümferma olan bir Türkiye, dünyanın en büyük petrol üreticisi ve potansiyel olarak en güçlü ülkesi olurdu. Ya Mısır? O da İstanbul’a ismen tabi olmaya devam ederdi. Son olarak İsrail diye bir devlet kurulmazdı.” (Turkish Front 1914/18, Pan Books, 2003, s. 247.)
Ne garip:
Lozan Antlaşması tam da bunlar gerçekleşsin diye yapılmamış mıydı?
Mareşal Carver’ın sözünü ağzında bırakmayalım isterseniz:
“İngiliz, Avustralyalı, Yeni Zelandalı ve Hindli askerler hayatları pahasına Türkiye’ye karşı savaşarak bölgenin yapısını değiştirdiler. Ama iyi mi ettiler, kötü mü ettiler, söylemek zor.”
Utanalım yahu, bunu bir İngiliz Mareşali yazıyor…
Rahatlikla diyebiliriz ki, Lozan Antlaşması’nda, Misak-ı Milli sınırları içinde saydığımız Haleb’in tapusunu Fransa’nın sömürüsüne terk etmeseydik ne İbrahim Hananu’nun Fransız yönetimine karşı isyanlarında o kadar Suriyeli şehid olacak, ne de bugünkü korkunç insanî trajedi yaşanacaktı. Halep de hudutlarımız içinde Hatay ve Gaziantep’ten farksız bir ömür izleyecek ve sonuçta “Şii hilali”ne teslim olmayacaktı.
İbrahim Hananu kim mi?
Şimdi 1921’de kurulan Halep Devleti’ni, İstanbul’daki Mülkiye’den mezun Kürt asıllı İbrahim Hananu’nun isyanını ve Fransızlarla yaptığımız 1921 Ankara İtilafnamesinin o vakte kadar hareketi Mustafa Kemal Paşa tarafından desteklenen Hananu’nun ayaklanmasını ayazda bıraktırdığını ve Suriye’nin kaderinin Lozan’da resmen Fransa’ya teslim edilmesiyle yeniden bizimle birleşebilmek için yanıp yakılan Halepli kardeşlerimize sırtımızı nasıl döndüğümüzü de anlatmam lazım.
Halep halkı ve Hicaz bölgesinden gelen bedeviler vaktiyle bir hata yaptılar ve İngilizlerden yana kullandılar tercihlerini. Ama bu hata, onlara öylesine pahalıya mal oldu ki, ancak sözde kendilerini Osmanlıdan kurtarmak için gelmiş olan(!) Fransızların günün birinde okullarında Fransız Milil Marşı Marseilles’I okumayı mecburi hale getirdiğinde ayıldılar.
Biz hala iyi ki bıraktık şu Arapları edebiyatına devam edelim… Daha doğrusu uyumaya…
.
Yavuz’un Mescid-i Aksa’daki bilinmeyen duası
Yavuz Sultan Selim’in Kahire’yi almaya giderken Kudüs’ü ziyaret ettiğini çoğu tarih kitabı yazmaz. Bu az bilinen ama merak uyandırıcı ziyareti bize en ayrıntılı bir şekilde aktaran kaynağımız Silahşor Tarihi (Feth-Nâme-i Diyâr-ı Arab) adlı yazma eserdir. Şimdi bu eserden hareketle Selim Şah’ın Kudüs’e doğru ayak izlerini takibe başlayalım.
Yavuz Selim Han bir süredir Şam’daydı. Veziriazam Sinan Paşa komutasındaki birlikleri Filistin’e yolladı. Gazze yakınlarında yapılan ikinci savaşta Memluk ordusu yenilir. Osmanlı ordusu Gazze’ye girer ve burada Sultan Selim adına hutbe okunup sikke kesilir.
İşte bu sırada Şam’dan hareket eden Yavuz üç günde Cisr-i Yakub’a (Yakup Köprüsü) ulaştı, geceyi orada geçirdi. Sabahleyin hareket edip öğle vakti Çah-ı Yusuf’a (Yusuf Kuyusu) vardı. Onu ziyaret ettikten sonra Taberiye Gölü’nün kıyısına indi.
Orada iki gün dinlendikten sonra Tur-i Sina’ya ulaştı. Beş menzil yol yürüdü, 27 Aralık’ta Halhuliye’ye vardı. Sinan Paşa burada kendisine zafer haberini ulaştırdı. “Şükr-i Yezdân kılan” Padişah müjdeyi getirenlere sevincinden büyük araziler bağışladı.
Ertesi sabah hareket etti, ikindi vakti üç gün kalacağı Ramallah’a vardı ve mübarek Kudüs şehrini görmeyi arzuladı. 500 piyade tüfekçi ve 1,000 seçkin sipahi ile birlikte yola çıktı.
1516 senesinin son günü ikindi vakti Kudüs’e ulaştı. Şehir önünde otağ kurdular. Adam gönderip Mescid-i Aksa hizmetçilerine Sultan’ın akşam namazını Mescid-i Aksa’da eda edeceğini bildirdiler.
Şah-ı Cihan biraz dinlendikten sonra tekrar ata bindi, Kudüs’e at sırtında girdi. Mescid-i Harem kapısında hürmeten attan indi, önce Kubbetu’s-Sahra tarafına teveccüh etti. 55 adım yürüdü, merdivenlerin önüne geldi, 15 kademe merdiveni çıktı, sonra 61 adım atarak Kubbetu’s-Sahra’nın kapısına vardı.
Rumman-ı Davud Nebi’yi, Nahl-i Hamza’yı ziyaret etti. Muallak kayayı dolaşıp ziyaret etti. 12 basamak merdivenden indi, iki rekât hacet namazı kıldı. Sonra yukarı çıktı. Muallak kayanın sol tarafında mihrab önüne ulaşıp orada da namaz kıldı. İhtiyaçlarını Rabbine arz etti. Mısır seferinde kendisini zafere eriştirmesini diledi.
Namazdan sonra Kubbetus-Sahra’dan çıktı, hizmetçilerine inam ve ihsanlar dağıttı. Sonra Kubbetu’s-Sahra’nın bulunduğu sofadan merdivenlerle aşağı indi, 150 adım atarak Harem avlusunu katedip Mescid-i Aksa’nın kapısına geldi. Hizmetçiler kâfurî mumlarla karşıladılar onu. Mescide girdiği anda gördü ki, tam 12 bin kandille Beyt-i Makdis’e ziynet vermişler.
Mescidin içinde 185 adım yürüdü, mihrabın önüne vardı. Bu sırada akşam namazı vakti girmiş olduğundan namazını mihrapta eda etti, sonra mihrabın iki tarafında bulunan iki sütunu (amudeyn) ziyaret etti. Biraz dinlenip tekrar mihrabın önüne geldi. Bu defa iki rekat hacet namazı eda etti. Bir müddet zikir ve Kur’an okumakla meşgul oldu. Ve elini açarak arz-i niyaz eyledi.
Neler söyledi? Hangi dileklerde bulundu? Allah’a nasıl yalvardı?
Yavuz’un bilinmeyen yakarışı
Bunları Silahşor Tarihi’nin satırlarından öğrendiğimiz için bahtiyar sayılırız. İşte başka kaynaklarda geçmeyen o yanık münâcât:
Dedi ey Hayy u Tuvâna vü Kerim/Senden özge kullarına yok Rahim
Beytini görmekliği çün ya Habib/Şükr ü minnet biz kula kıldın nasib
Lîk cürmüm bahrine yoktur kinâr/El götürdüm baş açup misl-i çınar
Umarım ben kulu red kılmayasun/Macerayı sehv add kılmayasun
Lutfun ile toylayasın ben kulu/Hem delalet kılasın doğru yolu
Eşiğine yüz sürüp kılıp penah/Baş açıp lütfun umar cümle sipah
Mağfiret kıl biz kuluna ya Ganî/Mahşer içre eyleme hor u denî
Umarız babına geldik rahmetin/Biz kula erişse nola şefkatin
Cümle alem halkına verip murad/Red kılıp birin komazsın bî-murad
Baş açuban babına geldik senin/Daima fi’li hatadur bendenin
Rahmetini umarız ey lütfu bol/İşimiz sağ eyle bizim etme sol
Askerime nusrat eyle ya İlah/Geldiler babına cümle rû-siyah
Yüzlerin ağ eyle Ahmed hakkıçün/Cibril’in ettiği takdis hakkıçün
Müstecâb eyle İlahi davetim/Özüne arz etmişim uş hâcetim
Yür ü gök ü Arş u Kürsi hakkıçün/Gazilerin seyf ü türsü hakkıçün
Mescid-i Aksa vü Makdis hakkıçün/Cibril’in ettiği takdis hakkıçün
“Kâbe kavseyni ev ednâ” hakkıçün/Cümle-i a’lâ ve ednâ hakkıçün
Mâh u hurşid ü felekler hakkıçün/Yer ü gök içre melekler hakkıçün
Âdem ü Şit ile İdris hakkıçün/Hürmüs’ün ettiği tedris hakkıçün
Sana ısmarlamışım ceyşim hemîn/Senden özge kullarıma yok emîn
Rahmet u lutfun senin çün oldu âm/Umarız vallahi biz her subh u şâm
Rabbine yalvarıp yakardıktan sonra yatsı namazının vakti girmişti. Yatsı namazını da orada kıldı, biraz zikir ve tesbihle meşgul oldu. Sonra dışarı çıktı. Hizmetçilere in’am ve ihsanlarda bulundu. Yürüyerek haremden çıktı. Atına bindi, Köleler fanuslar ve meşaleler getirdiler, onların eşliğinde otağına geldi, yılbaşı gecesini Kudüs’te geçirdi.
Sabahleyin binlerce koyun, öküz ve deve kurban edilmesini emretti. Kurbanlar kesilirken Sultan tekrar Kubbetu’s-Sahra’yı ziyaret etti, sonra Mescid-i Aksa’ya giderek orada yine hacet namazı kıldı. Dışarı çıktı. Seyredilecek, görülecek yerleri gördü, temaşa etti. Sonra atına binip “Kuds-i mübarek kavmine”, Kudüslülere in’am ve ikramlarda bulundu ve “kendi devletle azm-i asker kılıp revane oldu”, devletle askerine hareket emri verip yola çıktı. (S. Tansel, “Silahşor’un Feth-Name-i Diyar-ı Arab adlı eseri”, Tarih Vesikaları, Ocak 1958, Sayı: 2 (17), s. 318-20.)
“Sen bizi kiminle bilirdin ki?”
Şimdi şu tevazu hali, şu yakaran samimiyet, şu abidlik ruhu, şu derin Kudüs şuuru acaba hangimizde var? Bir düşünelim. Bir cihan imparatoru olarak geldiği Kudüs’te Kubbetu’s-Sahra ve Mescid-i Aksa’da sıradan bir mümin gibi secdelere kapanan, Rabbine yalvarıp yakaran bu benzersiz insanın hayatında buradaki tavrını teyid eden o kadar çarpıcı olaylar var ki, buraya yalnız ibretlik mahiyette ikisini alalım.
Yavuz Sultan Selim 5 ayda devletinin toprağını 2,5 kat büyüterek, Halifeliği uhdesine alarak, Mekke ve Medine’ye hadim olarak, Şam ve Kahire’nin anahtarlarına sahip biri sıfatıyla İstanbul’a döndüğünde şaşaalı bir karşılama töreni hazırlandığını haber aldı. Bunun üzerine geçmedi. Üsküdar’da bekledi. Gece karanlık bastırınca gösterişsiz bir tekneyle sessiz sedasız Topkapı Sarayı’na geçti. Kalabalığın tezahüratına izin vermedi. Bu yüce gönüllü insandır işte Mescid-i Aksa’da basit bir kul gibi Rabbine yalvarıp yakaran.
1520 Eylülünde ecel Sultan Selim’in kapısını çalar. Şirpençe hastalığının ıstırabını beraberce hafifletmek istedikleri Hasan Can’a sorar koca Sultan:
-Hasan Can, bu ne haldür?
Hasan Can cevaplar:
-Cenab-ı Hakk ile beraber olma vaktidür Sultanım!
Son nefesini vermekte olan Sultan bu cevaptan alınır, gücenir. Son kılıcını diliyle sallar:
-Hangi eksiğimizi gördün de böyle söylersin Hasan Can? Sen bizi şimdiye kadar kiminle bilirdin?
İslam âleminin bugünkü hurdahaş olmuş halini görünce insanımızın zihin ve gönüllerinde iki büyük şahsiyetin ışıldadığını görmek şaşırtıcı değil. Her ikisi de İslam birliğinin mimarlarından olan Selahaddin Eyyubî ve Yavuz Sultan Selim. Biri Kudüs’ü kurtaran, diğeri muhterem bir baba gibi onu himaye eden iki kahraman onlar. Yalnız dünyevi değil, uhrevi manada da kahraman.
Rabbimiz, düşmana karşı azametli ama Rabbine karşı boynu bükük birer kul olma şuurunu bütün ümmet-i Muhammed’e nasib eyle!
.
Ayasofya nasıl “dinsizleştirilmek” istendi?
Fatih Sultan Mehmed tarafından ümmete vakfedilen Ayasofya Camii İstanbul’un fethinin de sembolüydü ama laik Cumhuriyet döneminde “dinsizleştirildi”, kutsallığı buharlaştırıldı ve ruhsuz bir müze haline getirildi. Şimdi içine akın akın doluşan yerli ve yabancı ziyaretçiler hangi dinden olursa olsunlar burayı soğuk, cansız, hissiz nazarlarla temaşa ediyorlar. Terkedilmiş bir tren garı neyse Ayasofya da odur. Mozaikler ve üç beş hat levhası hariç bırakın yaşamayı, kutsallığı çağrıştıracak, hissettirecek bütün unsurlar temizlenmiştir. Osman Yüksel Serdengeçti’nin “Seni çırılçıplak soyan kim?” sorusu hala cevabını beklemektedir.
Biz Ayasofya’da kutsal ocağın tekrar tütmesini istediğimiz için ibadete açılmasını istiyoruz. İlahiler, Kur’an-ı Kerimler, salatüselamlar buraya ayrı bir hava katacaktır.
Efendim turistler giremezmiş, turizm zarar görürmüş! Hayatımda bundan daha saçma bir gerekçe duymadım. Acaba turistlerin giremediği tek bir camimiz var mıdır?
Efendim ibadete açılırsa turistler nasıl gezermiş? Namaz vakitlerinde alt sahın belli bir yere kadar kapalı olur diğer selatin camilerinde olduğu gibi ama Ayasofya’nın bir de üst kat galerisi vardır ki, orası daima açık durur, turistler burayı namaz vakitlerinde dahi rahatlıkla gezebilirler. Üstelik mozaiklerin çoğu da bu kattadır.
Yeter ki niyet edilsin. Çare bir şekilde bulunur.
Şimdi neden kapatıldı, nasıl oyunlar oynandı bahsine girmeyelim. Onları yakında çıkacak kitabıma bırakıyor, Ayasofya’nın “dinsizleştirilmesi”nin ana hedefi olan İslamî unsurların kaldırılması gayretkeşliğine bir örnekle dikkatinizi çekmek istiyorum.
Osmanlı’nın Ayasofya’sı
Peki fetihten sonra Ayasofya’ya neler eklendi?
Ayasofya’yı ümmetin hizmetine sunan Fatih Sultan Mehmed’in camiye mihrab, minber, kütüphane ve medrese yaptırdığını biliyoruz. Mihrapta bulunan şamdanlar –ki Budin şamdanları diye bilinir-, Kanuni Sultan Süleyman’ın Budin seferinden getirdiği ganimetlerdendi. Farklı dönemlerde yapılan dört minare Osmanlı eseridir ve ikisi Mimar Sinan’a aittir. Binanın yıkılmasına mani olmak için payandaları yaptıranlar da Osmanlılar olmuştur. Sultan 2. Selim’den itibaren 3. Murad, 3. Mehmed, Sultan İbrahim ve 1. Mustafa’nın türbeleri ile (son ikisi beraber) talihsiz şehzadelerin son uykularını uyudukları türbe de onun avlusuna yapıldı. Minber, müezzin mahfili, dört mermer mahfil, mermer vaaz kürsüsü de, Sultan 3. Murad’ın Bergama’dan getirttiği iki devasa küp de Osmanlı’nın zarif katkılarıdır. Yine mahfil ile kubbeye asılı büyük şamdan Sultan 3. Ahmed’in hediyesidir. Üst kat mahfili, imaret, Osmanlı’nın en büyük şadırvanı, sibyan mektebi ve kütüphane Sultan 1. Mahmud’un bağışlarıdır.
Sultan Abdülmecid ise Fossatilere yaptırdığı restorasyon sırasında Hünkâr Dairesi, Hünkâr Mahfili, Muvakkithaneyi ilave etmiştir. Duvarlarını süsleyen büyük sanatkârların hat eserleri yanında bizzat padişah hattıyla yazılmış levhalar da mevcuttu. Ana kubbedeki Besmele ve Nur suresinin 35. ayeti yanında Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin Allah (cc), Muhammed (sas), Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in (Allah hepsinden razı olsun) isimlerinin yazılı olduğu sekiz adet devasa boyutlardaki levha da birer sanat şaheseri olarak Ayasofya’nın güzelliğine güzellik katmıştır.
Hat sanatımızın musikişinas dahisi Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin daire şeklindeki levhalarının yerinde Sultan 4. (Avcı) Mehmed devrinde Teknecizade İbrahim Efendi’nin kare şeklinde levhalar bulunuyordu. Sultan Abdülmecid onların yerine Kazasker İzzet Efendi’ye 7,5m çapındaki levhaları yazdırdı ki Osmanlı hat sanatında ebad itibariyle eşsizdir.
Ayasofya Camii müzeye çevrilirken içindeki İslamî unsurlar temizlenerek Hıristiyanlık devrindeki haline dönülmek istendi. Mahfiller, mihrap, minber gibi sabit unsurlar sökülemedi ama hat levhaları, halılar, Kur’an’lar vs. kaldırıldı. Ancak Kazasker hatlarını indirmek hiç de kolay olmadı.
Hatlar kapı dışarı edilemedi
Aşağıya indirilip kapılardan çıkarılmak istenildi. Lakin anlaşıldı ki, Kazasker eserini dışarıda yapıp da içeriye sokmamış, bizzat caminin içinde yazmış ve çerçeveletmişti. Levhaların boyutları, adeta dışarıya çıkarılamasın diye de iri tutulmuştu.
Ne kadar zorladılarsa da kapılardan çıkarılması mümkün olamadı. Kırıp çıkarmak istedilerse de bunun şaheserlere telafisi imkânsız zararlar verebileceği söylenince cesaret edilemedi.
Velhasıl duvar kenarlarına dizili halde yerde kaldı o canım levhalar. Hem de yıllar yılı. Semavi Eyice hoca onları 1940’ların sonlarında yerdeyken gözleriyle gördüğünü ve müze müdürünü, “Bunlara bir şey olursa başına iş açılır, bir an önce yerlerine astır” diye uyardığını, nitekim bir süre sonra tabloların yerlerine asıldığını anlatmıştı.
1949 yılı Ocak ayında yeniden yerlerine asılıncaya kadar bu Kazasker yadigârları 15 yıl boyunca yerlerde sürünmüş, bu sırada rutubetlenmiş ve örümcek bağlamış, bazı kısımları tamire muhtaç hale gelmiştir.
İşte levhalar yerde sürünürken hicranını kalbinde duyanlardan biri de “Ne kendi kimseye benzer, ne kimse kendisine” diye şöhret bulan İbnülemin Mahmud Kemal Bey’dir. Bakın bir Osmanlı efendisi nezahetiyle hatların kurtuluş hikayesini nasıl anlatıyor (açıklamalar benim):
“İsm-i Celâli, ism-i Nebevî’yi, esâmi-i Çâryâr (Dört Halifeyi) ve Hasaneyn’i (Hz. Hasan ve Hüseyin’i) ihtiva eden bu elvâh-ı celile (kutsal levhalar), bir takım kıymet bilmez eşhas (kişiler) tarafından indirilip bir kenara konulmuş ve bazılarının bazı yerleri zedelenmişti. Bu hal, bizimle beraber diğer erbab-ı imanı (imanlı insanları) dağdar ettiğinden (yaraladığından) tekrar asılması için uğraştıksa da muvaffak olamamıştık. Nihayet Ayasofya Müzesi Müdürü Ramazan Bey’i teşvik ve teşci ettiğimde: “Para yok, olsa asarım!” demişti. Öteden beri bu işe sarf-ı zihin eden (kafa yoran) yüksek mühendis Ekrem Hakkı (Ayverdi) ve tüccardan Nazif Beyler, icab eden parayı hîbeten lillah vererek (Allah için hibe ederek), Ekrem Bey’in nezareti altında levhalar tamir edildi. Yine o zat-ı Ekrem’in (Ekrem Bey’in) himmetiyle levhalar, bikeremihi’l-Kerîm (Allah’ın keremiyle) 28 Kânun-i sani (Ocak) 1949 (22 Rebiülevvel 1368)’de elvâh-ı şerife (mübarek levhalar) yerlerine asıldı. Ekrem beni alıp götürdü. Levhaları mahall-i kadiminde (eski yerinde) görünce ağlamaya başladım. Cenab-ı Ekremü’l-Ekremîne hamd ü sena ve Nazif ile Muzaffer’e teşekkür ve dua ettim.” (Son Hattatlar)
Böylece ehl-i himmetin gayretiyle Ayasofya’nın İslamî kimliğini tamamen kaybetmesinin önüne geçilmiştir. Kazaskar hatlarının en güzelleriyle Ayasofya’da eski Kadir gecelerindeki havayı bir parça olsun teneffüs etme imkânı bulanlara ne mutlu. Kutsal kaynağı kurumuş bir çağın ruhuna yeni bir nefha üfleyebilmek için Ayasofya’nın tekrar cami yapılması bir şanstır vesselam.
.
Harf İnkılabında asıl maksat İslamsızlaştırmaktı
Harf İnkılabı’na gerekçe diye sunulanlar da bu kuralın istisnası değil. Güya Arap/İslam harflerinin okunması ve yazılması zormuş da, Türkçeye hiç uygun değilmiş de… Harf İnkılabı’nı herkes çabucak okuma yazma öğrensin diye yapmışlar.
Bunlar işlenen cinayeti örtmekte kullanılan şallardan başka bir şey değil.
Öte yandan Harf İnkılabı’nın okuma yazmayı kolaylaştıracağı gerekçesiyle yapıldığını söyleyenlerin başında Mustafa Kemal gelmektedir. 1 Kasım 1928 tarihli Meclisi açarken şöyle demiştir:
“Büyük Türk milleti, caihllikten az emekle kısa yoldan ancak kendi güzel ve asil diline kolay uyan bir araçla kurtulabilir. Bu okuma yazma anahtarı ancak Latin aslından alınan Türk alfabesidir.”.
“Emir demiri keser” derler. Daha aynı gün Meclis Başkanı Kâzım Özalp yeni alfabe için hükümetin tasarısının hazır olduğunu ve bir önergeyle bir an önce görüşülmesinin istendiğini söyler. Bir saat içinde 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki hakkındaki kanun “Türk devrim mevzuatı” arasındaki yerini alır.
Bir saatte bir milletin kütüphaneleri tuğla yığınına dönüştürülürken alimler cahillerle eşitlenmiş, Osmanlının dişini tırnağına katarak yetiştirdiği aydın tabakanın kaderi yeni rejimin iktidar kabzasının insafsızlığına terk edilmiştir.
Gerçi Gazi üç ay önce Sarayburnu’nda bir veya en geç iki sene içinde herkesin okuma yazma öğreneceğini söylemiştir yabugün dahi gerçekleşmiş değildir. Nerede kaldı ki 1929 veya 30’da gerçekleşe.
Bize Harf İnkılabı yapılır yapılmaz okur yazarlığın bir salgın gibi yayıldığı anlatılır. Hikâye tabii.. Ama artık yeter! diyoruz ve bu şakaya veya masala son verme zamanı geldi.
Asıl maksat İslamdan kopmaktı
Harf İnkılabı’nın okuma-yazma kolaylaşsın diye yapılmadığını bizzat zamanın Başbakanı İsmet İnönü hatıralarında yazar. Aynen şunu:
“Harf İnkılabı bir okuma yazma kolaylığına bağlanamaz. (…) Harf İnkılabının bizde tesiri ve büyük faydası, kültür değişmesini kolaylaştırmasıdır. (Harf İnkılabını yapınca) İster istemez Arap kültüründen koptuk.”
İnönü 9 Ağustos 1953 tarihli Dünya gazetesinde bu fikrini şöyle açmıştır:
“Yeni harfler Cumhuriyetin Garp medeniyeti cemiyetini kabul etmesinde de başlıca dayancı olmuştur. Yeni harfler Türk milletini bir kültür aleminden başka bir kültür alemine nakletmiştir. Eski harfler Arap (siz bunu ‘İslam’ anlayın) kültür ve medeniyetinin sembolü, ifadesi ve istila vasıtası idi. Yeni harflerle kazandığımız en mühim bir netice Ortaçağdan çıkıp 20. asrın medeni cemiyetine girmemizin en tesirli vasıtasını elde etmiş olmamızdır. Hiç tereddüt etmeden söylemeliyiz: Türk inkılaplarının en ehemmiyetlisi yeni Türk harflerinin kabulüdür.”
Harf İnkılabı’nın İnönü’nün ‘Arap’ dediği ‘İslam’ kültüründen, medeniyetinden, sözde Ortaçağından kopmayı kolaylaştırmayı hedeflediğinin bu hilafsız itirafı karşısında başka söze hacet yoksa da İbrahim Necmi Dilmen’in 1934 Cumhuriyet Almanağı’ndaki şu satırları da asıl maksadı bir ayna gibi aksettirmektedir:
“Harf inkılabı, Türk millî bünyesinin içine karıştırılmış olan Şark ve İslâm varlıklarının bağını kırmıştır. Arap harflerinin kelimeyi klişeleştiren, fakat okumayı güçleştiren yazı şekli ortadan kalkarken bütün bir zihniyetin de iflâsı ilan edilmiştir. Latin kökünden gelen yeni Türk harfleriyle Türk milleti, bütün dünyaya kendisinin Avrupalı medeniyeti benimsemiş bir Avrupa milleti, bir ileri millet olduğunu inkâr edilemez bir delil ile göstermiş oldu.”
Son bir delil olarak Cumhuriyetin 10. Yıl Kutlamaları çerçevesinde çıkarılan kitapta Arap harflerinin neden kaldırıldığı ve Latin harflerinin neden benimsendiği anlatılır. En önemli iki gerekçe açıkça belirtilmiştir:
“(Arap harfleri) Bizi teokrasinin (yani şeriatın) külliyatına ve fikir yeraltlarına doğru sürüklüyordu./Yabancıların dilimizi öğrenmelerini ve bizi tanımalarını adeta imkânsız kılıyordu. (Ekalliyetler (azınlıklar) dahil.”
35. sayfasındaysa şu noktalar üzerinde durulmuştur:
“Bizi teokratik külliyatından (dinî eserler) ve fikir yeraltlarından bir darbede ayırmıştır. Geriye doğru uzanan köprüyü dinametleyip atmıştır. Yabancıların dilimizi kolayca öğrenmelerini ve ekalliyetlerin millet bünyemize girmelerini kolaylaştırmıştır.”
Dikkat edin, Harf İnkılabıyla gelen okuma yazma bizim için değil, azınlıklar dahil yabancılar için kolaylaştırılmış ve zaten Latin harflerini bilen azınlıkların millî bünyeye (bu nasıl bir ‘millî’ bünye ise) katılmalarını sağlayacak bir darbe olarak düşünülmüştür.
Demek tıpkı Hukuk inkılabında olduğu gibi çarpık bir durumla karşı karşıyayız. Nasıl 1926’da İsviçre’den Medeni Hukuk’u tercüme ederek alırken Hıristiyan azınlıklar Müslüman çoğunluğun hukukuna (Şer’î hukuka) tabi olmasın diye Müslüman çoğunluk Hıristiyan azınlığın hukukuna tabi kılındıysa, Latin alfabesini bilen Hıristiyan-Yahudi azınlığın Müslüman çoğunluğa intibak ettirilebilmesi için(?) Müslüman çoğunluğun okur yazarlığı bir saat içinde sıfırlanarak yabacılar ve azınlıkların zaten bildiği Latin alfabesine geçilmiştir. Türkçesi, ‘Azınlıklar çoğunluğa uymuyorsa çoğunluk azınlıklara uysun’dur.
Gizli ajandaları neydi?
Açıkça söyleseydiniz gayenizi: Biz, deseydiniz, güya savaş meydanlarında yendiğimiz Avrupalılar (Batılılar) gibi olmak için yapıyoruz inkılapları, Batılı olmak için şapka yüzünden adam astık, amasadıklarımızın ömrünü hapislerde çürüttük. Paravanların arkasına sığınarak çamur atıyor ve böylece icraatının meşruiyetini sağlamaya çalışıyorlar. Va hayfa!
Peki Harf İnkılabından sonra okur yazarlık zannedildiği kadar hızlı bir artış gösterdi mi?.
1981 Türkiye İstatistik Yıllığı’na göre 1927-51 döneminde okuryazarlık oranları şöyle:
1927 %10,7
1936 %19,2
1941 %22,4
1946 %29
1951 %33,6.
Harf İnkılabından 1 yıl önce okur yazar oranı yüzde 11’e yakın. 1928 sonunda bu rakamın yüzde 12 civarına ulaştığını kabul edebiliriz. Ancak tam 9 yıl sonra okur yazar oranınğn sadece 8,5 puan yükselmiş olması ilginç. Yani koparılan bütün kıyamet 9 yılda 8,5 puan yükselmek için miydi?
Gerçekler acıdır ve acıtır maalesef.
Netice: Sıfıra sıfır
1928 yılında Harf İnkılabı yapılmasaydı da biz eski usul eğitimimize devam etseydik ve yaklaşık yüzde 12 olan okur yazar oranını her yıl sadece 1 puan artırsaydık, 1936’da oran kaça yükselecekti? Parmak hesabıyla 8 yılda 8 puan yükselecek ve yüzde 20’ye çıkacaktı, değil mi? Peki ne olmuş realitede? Yüzde 19,2!
Normal sürecinde gelişmesine devam etseydi ulaşacağı noktaya bin yıllık bir kültürün ürünlerini tuğla yığınına çevirerek, bir barbarlık icraatı olan Arap/İslam harflerini yasaklayarak ve insanları babalarının mezar taşını okuyamayacak duruma getirerek ulaşamıyorsunuz bile, ve bunu kalkıp bir de başarı diye alkışlıyorsunuz. Ayakta alkışlanır böyle pazarlamacılık. Peter Drucker o zaman yaşasa dizinizin dibine çöküp sizden ‘işletme’ dersi alırdı, eminim.
Dr. Rıza Nur’un şu sözleri üzerinde düşünmeye değer:
“Bu kadar seferberlik, millet mektepleri, masraf, jandarma ile mekteplere sokmalara rağmen üç yılda ancak 1 milyon 200 bin kişiye yazı öğretebilmişler. Halbuki eski yazı ile okuyup yazma bilenler 900 bin kadarmış. Demek netice hiçtir. Hem de öğrenenler heceleme halinde iptidai imişler. Bu yazı işi millî, büyük bir felaket olmuştur.”
Bu yalanlarla büyütüldük ama biz yandık onlar yanmasın diyor, evlatlarımızın artık bu yalanlarla büyütülmesini istemiyoruz.
.
Lozan’ın kitabını yazdı, telifini kumarda yedi
Lozan’ın hesabı henüz kapanmış değildir.
Batı Trakya ve Musul dosyaları bir kenarda kalsın, sadece Yunanistan’dan, Yunan askerlerinin yurdumuzda yaptıkları zulüm ve tahribata karşılık almamız gereken tamirat tazminatını, İngilizler’e ise 58. maddeyle, 1914’de el koydukları özbeöz paramızla yaptırdığımız Sultan Osman ve Reşadiye gemilerimizin bedelini bağışlamış olmamız bile başlı başına bir dava konusudur. Ancak Rauf Orbay’ın, hatıralarında dile getirdiği üzere Lozan’ın tartışılmaması ve tartışılmasının vatana ihanet sayılması, daha da büyük bir facia olmuştur.
Bırakın tartışmayı, 85 yılda Lozan Antlaşması üzerine onlarca inceleme ve analiz yapılmalı, cilt cilt doktora tezleri hazırlanmalıydı. Ancak Cemil Bilsel’in savunma amaçlı yazılmış incelemesi dışında kayda değer bir müstakil çalışma göremiyoruz. Resmi tutanaklar yayınlandı; hiç yoktan iyidir ama, bu da yetmez. Zira neyin ne olduğunu birisinin aydınlatması gerek. Kadir Mısıroğlu’nun yakınlarda 3. cildi çıkan eleştirel etüdü Lozan: Zafer mi Hezimet mi?, suskunluğu bozmayı hedefleyen önemli bir adımdır ama bir yanıyla Cemil Bilsel’in 2 ciltlik çalışmasının karşı kutbunda durmaktadır.
Yani birisi Lozan’ı savunurken, öbürü eleştirir.
Halbuki vaktiyle Cemal Kutay’ın da haklı olarak belirttiği gibi, savunma veya eleştiriye girişmeden önce bir defa meselenin kendisinin vuzuha kavuşturulması gerekmez miydi? Böylece Lozan’ın efsanesinden önce kendisinin teşrifine izin verilmeyince ortalığı mitolojik eserler doldurmaya başladı. Tarih yazılmadan romanı yazıldı.
Nitekim İsmet İnönü, 1964 yılında, son Başbakanlığı sırasında, karşılaştığı olayların sıkıştırmasıyla “Lozan’ın tadili”nden söz etmişti. Bu mümkün müdür, değil midir, ayrı mesele. Ancak 1923’de savunanların 1964’te şikayet etmesinden de bellidir ki, Lozan, Türkiye kamuoyunun vicdanını rahatlatmaya yetmemiştir. Ortada kanayan bir yara vardır.
Sonuç olarak diyebiliriz ki, 85 yıl sonra Lozan’a, kangrenleşmemesi için bir kere daha bakmamız gerekiyor.
İşe size ‘Lozan efsanesi’ni zihinlerimize kazıyan mitoloji kitaplarından birisinin yazılış hikayesi. Laubaliliğin bu derecesini okuyunca ister istemez şöyle düşüneceksiniz: Tarihini ancak bu kadar ciddiye alan bir neslin, geriye laf salatasından oluşan bir enkaz bırakmasından daha tabii ne olabilirdi?
İşte Lozan hakkında yazılan ilk kitaplardan Milliyet’in eski sahibi Ali Naci Karacan’ın Lozan Konferansı ve İsmet Paşa’nın yazılış hikayesi. Bu hikayeyi, dostum Mahmut Çetin’in X İlişkiler: Fuhuş-İletişim-İktidar adlı kitabından ufak tefek rötuşlarla aktarıyorum (İstanbul 2000, Edille Yayınları, s. 161-163).
İbretle okuyalım.
Lozan Konferansı ve İsmet Paşa kitabı
Ali Naci Karacan’ın aklına Lozan’ı yazmak fikri, 1943 ilkbaharında gelir. Hükümetin başında Şükrü Saraçoğlu vardır. Hasan Ali Yücel, Maarif Vekilidir. Her ikisini de yakından tanır. Lozan Konferansı’nın geniş kitlelerce bir roman gibi okunacak tarihini yazma düşüncesini Hasan Ali Yücel’e açar. Bu düşünce ona çok cazip gelir ve Ali Naci Karacan’ı teşvik eder: ‘Sen kitabı bir an evvel yazmana bak’ der.
Öyle anlaşılıyordu ki, iyice bunalmış olan iktidar, devletin siyasi temelini oluşturan Lozan Anlaşmasının hatıralarının tazelenmesinde yarar görmektedir. Bu havayı hissedince, yirmi yıl önce Lozan’da meslek heyecanıyla yaptığı işi, bu sefer paraya dönüştürme azmiyle çalışmaya başlar Ali Naci Karacan.
Karacan Lozan kitabını yazmak için Boğaz’da bir yalı kiralamak ister ve eşi Hidayet Hanım’a “Boğaz’da uygun bir yer bulalım, daha iyi çalışırım, siz de beni rahat bırakırsınız” der.
“Kitabı ne kadar çabuk bitirirsem, telif ücretini de o kadar çabuk alırım.”
Eline geçecek paranın hayli yüklü olacağını tahmin etmektedir. Kitabı; Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü’nün basacağını Hasan Ali Yücel’den öğrenmiştir. Ne vereceklerini soramasa bile, Ankara’daki dostlarının emeğini iyi değerlendireceklerinden emindir.
Ali Naci Karacan büyük yemek masasının üzerine yayılır. Kendisine iyi de bir yardımcı bulmuştur: ortanca baldız Mir’at Hanım’ın kızı Peride Celal. Peride, başarısız bir evlilik yapıp genç yaşta dul kalmış olup annesiyle dede evinde yaşamaktadır. Eniştesi Ali Naci Karacan’ı kısa zamanda bir baba gibi sever, büyüdükçe ona hayranlığı artmaktadır. O tarihte 26-27 yaşlarında bir genç kız olan Peride Celal, Babıali’de kendine bir yer bulmaya çalışmaktadır.
Ali Naci Karacan Lozan kitabını hazırlarken en büyük yardımı ondan görmektedir. Belgeleri düzenlemek, bazı notları hazırlamak, yazılan kısımları daktilo etmek ve düzeltmek gibi yığınla iş yapmaktadır.
Tek Parti’nin uzun ve eziyetli yıllarında, hoşnutsuzluğu büyümüş bir toplumun gençlerine İsmet Paşa’yı yeniden tanıtmak projesinin bir parçası olan Lozan kitabının yazılması, iktidarın hoşuna gider.
Ali Naci Karacan’ın iki buçuk ay içinde derleyip toparladığı kitap, Ankara’da büyük bir ilgiyle karşılanır. Hasan Ali Yücel’in başkanlık ettiği kurul, kitabın hemen basılmasına karar verir. Başvekil Şükrü Saracoğlu ve Maarif Vekili Hasan Ali Yücel, kitaba birer önsöz yazarlar. Saracoğlu,
“Lozan Konferansı’nı yazmakla, siz, hadiseler içinde yaşayan neslin borçlu olduğu vazifeyi yapmış oluyorsunuz. Eseriniz, Türk İnkılabı edebiyatına esaslı bir hizmettir” diye Ali Naci Karacan’ı över.
Ali Naci’ye telif ücreti olarak 5.000 lira verirler. O tarihte dolar 110 kuruştur ve ayda 400 lirayla krallar gibi yaşanabilmektedir. Karacan, Ankara’dan büyük bir neşeyle İstanbul’a döner. Parayı çarçur etmekten korktuğu için de, saklasın diye eşi Hidayet Hanım’a teslim eder.
Kumar masası
Ali Naci Karacan Ankara’dan yanında beş bin liralık bir servetle döndüğü günün ertesi gecesi bütün aileyi kulübe davet eder.
Herkes şen şakrak evden çıkarken Hidayet Hanım, “Oyun oynamak yok ama” der. Ali Naci Karacan da cüzdanını çıkarıp kendisine gösterir; içinde sadece bir yüzlük vardır. Oyun oynayacak adam hiç böyle hareket eder mi? Hem paralar muhafaza edilsin diye Hidayet Hanım’a teslim edilmemiş miydi? Hayır, bu gece oyun filan yoktur. Yenilip içilecek, dans edilecek, felekten bir gün çalınacaktır.
Kulübün kapısından ailecek girilir. Oyun salonunun önünden geçilirken, Ali Naci Karacan bakara oynayanlara şöyle bir bakmayı teklif eder. Bu teklif kimseyi şüphelendirmez.
“Şeytanınız bol olun çocuklar”
Oyun salonuna girince Hidayet Hanım ve çocuklar salon kapısının önünde kalırlar. Ali Naci Karacan masadakilere doğru ilerler, “Şeytanınız bol olsun çocuklar” diye oynayanlarla şakalaşır.
Biraz sonra Ali Naci Karacan yarım dönüp eliyle kayınbiraderi Celal’i yanına çağırır ve kulağına, “Hidayet’e söyle de evden bana iki yüz lira getir lütfen” der. Deyiş o deyiş. Ali Naci Karacan bakara masasına çakılıp kalır. Çoluk çocuk salon kapısında olacakları ürkeklikle seyretmektedir. Celal de sabaha kadar kulüple ev arasında gidip gelir. Son gidişinde, Celal ablasına “Evde ne kalmışsa hepsini istiyor” der.
Ertesi sabah evde kimsenin sesi soluğu çıkmaz. Hidayet Hanım’ın, Peride’in annesi Mir’at Hanım’ın ve Ercüment’in zaten gözlerine uyku girmemiştir. Herkes gecenin şoku ile sessiz, öbür odada uyuyan Ali Naci Karacan’ı uyandırmamak için dikkatlidir. Oysa Ali Naci Karacan uyanmış, evin sessizliğini dinlemektedir. Suçlu mu hissediyordu kendini? Hayır, tam öyle denemezdi, ama yine de bir eziklik duyduğu kesin.
Dayanamaz, dışarı seslenir:
“Çocuklar! Hidayet! Ercüment…” Herkes yatak odasının kapısını hızla açıp içeri dolar. Ali Naci Karacan pikeyi başına çekmiş muzip muzip bakmaktadır. Karısına, oğluna ve diğer ev halkına moral vermelidir. Örtüyü üzerinden atarak neşeyle doğrulur. Karısını kucaklar: “Olur böyle şeyler, hayat tecrübesidir, aldırma!” der. Sonra hepsini kışkışlar: “Haydi bakalım dışarıya! Giyineceğim! Kahvaltı hazır olsun!”
.
12 Ada Yunanlara nasıl verildi?
Bir harita gösteriyorum gençlere. Ben içinden çıkamadım, sizin zihniniz açıktır, hiç tarih bilmediğinizi varsayarak şu haritaya bakıp cevap verin: Sarı ve bej rengi ile gösterilmiş bu iki devlet savaşmışlar ve biri öbürünü “denize dökmüş”. Bu savaşı kimin kazanmış olabileceğini söyleyin.
“Aaa” nidası yükseliyor. Ege’den Akdeniz’e kadar kıyılarımızı bir perde gibi kuşatmış burnumuzun dibindeki adaların 500 kilometre uzaktaki Yunanistan’a ait olduğunu hiç bu kadar çıplak müşahede etmemişler anlaşılan. Derken bir gülümseme yayılıyor yüzlerine. Biraz aldatılmışlık hissiyle karışık, “Savaşı sanki Yunanlar kazanmış!” sözleri salonların duvarlarında mahcup bir tınıyla yankılanıyor.
Lozan’ı zafer olarak yutturanlar 12 Ada meselesini de hafızamızdan silmiş oldular. Silinmeseydi hiç olmazsa acısı kalırdı içimizde. O acıyla düşünmeye zorlardık beynimizi, belki bir çıkış noktası bulurduk. Ama unutturulan her şeyin kangrenleşeceği ve bazan bir Cumhurbaşkanının dilinden dışa vurulacağı hiç hesap edilmemiş olmalı. (Hatırlarsanız 29 Eylül’de Cumhurbaşkanı Erdoğan Lozan’ı ve 12 Ada’yı şu sözlerle hatırlatmıştı: “Bağırsan duyulacak adaları Lozan’da verdik, zafer mi bu?”)
Şimdi 12 Ada’nın elimizden nasıl gittiğini kuş bakışı görelim.
1911 yılında İtalyanlar Trablusgarb’a saldırmış ve bizi barışa zorlamak için Rodos ve 12 Ada’yı geçici olarak işgal etmiş ve Trablusgarp’tan subaylarınızı çekmezseniz adalara el koyarız demişlerdi.
Bunun üzerine 1912 Ekim’inde Uşi’de yapılan antlaşmanın 2. maddesi gereği biz Trablusgarb’dan (Libya) askerimizi derhal çekecek, İtalya da adaları derhal teslim edecekti.
Gelin görün ki, tam bu sırada Balkan Harbi patlak verdi. Yunan donanması 12 Ada’yı işgale hazırlanıyordu. Sırf adaları Yunanlılara kaptırmamak için İtalyanlara, ‘Hiç değilse savaş sonuna kadar kalın’ demek zorunda kaldık.
1. Dünya Savaşı’nda İtalyanlarla da savaşacak, böylece 12 Ada hukuken bize ait görünmesine rağmen İtalyan işgalinde kalacaktı.
Lozan’da ne mi oldu? 15. maddeyle 12 Ada’nın tapusunu İtalya’ya bıraktık. Ta ki, 2. Dünya Savaşı’nda anavatanları tehdit altında kalan İtalyanlar hem Libya’dan, hem de Adalar’dan çekilme kararı alıncaya kadar bu durum devam etti.
Eğer bu yeni süreçte Türk hükümeti fırsatları değerlendirebilseydi bazı adaların geri alınması veya adalar üzerinde bazı haklarımızın tanınması mümkün olabilecekti.
İtalya ve Almanya
“adaları alın” dedi
1943 yılında Mussolini anavatan derdine düşüp Adaları boşaltma emrini verdi ve Türkiye’ye, ‘Gelin, adaları sizden almıştık, eski adalarınızı alın’ dediler. Almadık, bizim başkasının(!) toprağında gözümüz yok dedik.
Derken İtalyanlar gitti, Almanlar işgal etti adaları. Onlar da 1945 yılında yenileceklerini anlayınca adaları boşaltmak zorunda kaldılar ve bize adalarımızı geri almamızı teklif ettiler. Türkiye buna da yanaşmadı. ‘Bizim sınırlarımızı dışında bir çakıl taşında dahi gözümüz yok’ dedi.
Nihayet 1945 baharında İngiliz donanması Almanların boşalttığı 12 Ada’yı işgale başladı. Yunanistan İngiltere’ye başvurup adaları istedi (bu arada Rodos’u işgal etmişti). Nihayet 10 Şubat 1947 tarihinde Paris Konferansıyla 12 Ada Yunanlılara teslim edildi.
Olayları sıraladık ama hani kanıtlarımız? İşte:
İlk olarak Feridun Cemal Erkin’in 1976 yılında Milliyet gazetesinde yazdıklarına bakalım.
1946’da Paris’te toplanan savaşın galipleri, İtalya ile barış antlaşması şartlarını görüşmektedir. Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği görevini yürüten Erkin, hükümete konferansın 12 Ada’nın kaderini tayin işini görüşeceğini bildirmiş, görüşmelere katılma girişimde bulunmak için izin istemiştir. Hükümet Cumhurbaşkanı İnönü’nün başkanlığında toplanmış ve şu kararı almıştı:
“İkinci Dünya Savaşı dışında kalmış olmaklığımız dolayısıyla, savaşın ganimetlerinden pay almak hakkımız yoktur. Konferansa davet edilmek için müracaat yapılmayacaktır.”
ABD Büyükelçisi Edwin Wilson’la görüşen Erkin, ona, Adaların aslında Türkiye’ye ait olduğunu, Anadolu’ya en yakın olanlarının bize verilmesi gerektiğini söylemiştir. ABD Elçisi bu iddialı sözler karşısında sessizliği yeğlemiş olmasına rağmen, Erkin aynı görüşleri bu defa İngiliz Büyükelçisi Sir David Kelly’e aktarmış, o da durumu Dışişleri Bakanı’yla görüşeceğini bildirmiştir.
Sonuçta Erkin’in girişimi Ankara tarafından engellenmiş ve 12 Ada, nüfusun çoğunluğu Rum olduğu gerekçesiyle ve silahsızlandırmak şartıyla Yunanistan’a ihsan edilmiştir. Böylece Yunanlar Rodos dışında tek kurşun atmadan hiçbir zaman kendilerinin olmayan adaların sahibi oldular.
Yalnız Erkin’in dikkatini çeken nokta önemli. Eğer bir yerde çoğunluk olmak orada hak sahibi olmak anlamına geliyorsa bu niçin başka meselelerde bizim lehimize uygulanmamıştır? Mesela Batı Trakya’da nüfusun %80’i Türktür. Şu halde bu mantığa göre bizim de Batı Trakya’da hak iddiamızın doğacağını savunacak çapta acar ve gayretli bir Dışişleri kadromuz olsaydı bazı hakların kazanılması mümkündü.
Dahası var. 2. Dünya Savaşı sırasında Almanlar, İngilizler ve Ruslar (özellikle Stalin) Bulgaristan sınırında bazı yerler ile Adalar’ı veya birkaç adayı almamızı teklif etmişlerse de, Tek Parti hükümeti hep çekimser kalmıştı. (Ş. Turan, Türk Devrim Tarihi, 4. Kitap (1. Bölüm), Bilgi: 1999, s. 139-41)
Madalyonun öbür tarafını, eski Dışişleri Bakanlarımızdan İhsan Sabri Çağlayangil açıklıyor.
Cüneyt Arcayürek’in yaptığı söyleşide Çağlayangil Dışişleri Bakanlığı arşivinde bir belge gördüğünden bahsediyor ve içeriği hakkında ayrıntılı bilgi veriyordu:
“İngiltere, adalar konusunda Paris Konferansı hazırlanırken Ankara elçisi eliyle Türk hükümetine bu konferansa katılmasını bildirmiştir. Belki adaların hepsinin Türkiye’ye verilmesi bahis konusu değildir, ama bazıları üzerinde Türk yararlarına uygun incelemeler ve görüşmeler yapılabileceği inancındadır. Gördüğüm belgeye göre Dışişleri Umumi Kâtibi nezdinde yapılan bu teşebbüse Türk hükümeti cevap vermemiştir. Daha sonra İngiliz elçisi, bir ikinci teşebbüs daha yapmış, bu adalarda Türklerin de oturduğunu, hiç değilse bu açıdan konferansta Türkiye’nin de bulunmasını uygun gördüklerini söylemiştir. Hatta İngiliz elçisi, bu konferansa tam katılmamayı arzu ettiğimize göre, bir observer, yani müşahit [gözlemci] bulundurmamızı da telkin etmiştir. Bu da uygun görülmemiş olacak ki, hiç bir hareket yapılmamıştır. Adalar, tümüyle Yunanistan’a geçmiştir.” (Hürriyet, 11 Kasım 1972)
Çağlayangil’in sözünü ettiği Dışişleri Bakanlığı Umumi Kâtibi (Genel Sekreteri), yukarıda hatıralarını okuduğumuz Feridun Cemal Erkin’dir.
Celal Bayar’ın bulduğu belge
Ancak Arcayürek’in Tek Parti döneminin kokmaz bulaşmaz Cumhurbaşkanı İnönü’nün bu pasif politikasını deşifre etme çabası bir adım daha ileri gider ve o tarihte sağ olan Celal Bayar’a konu hakkında bir bilgisi olup olmadığını sorar. Bayar da cevaben, 1950’de Cumhurbaşkanı seçilip de Çankaya Köşkü’ne çıktığı zaman çekmecelerden birinde eski yazıyla yazılmış bir belge gördüğünü, merak edip okuyunca bunun İnönü ile Başbakan Şükrü Saraçoğlu arasında geçen gizli bir yazışma olduğunu öğrendiğini söyler. Söz konusu belgede Başbakan Saraçoğlu, Alman gizli servislerinin Adaları bizim işgal etmemiz yönündeki telkinlerinden söz etmekte ve İnönü’den ne yapılması gerektiğine dair cevap beklemektedir. O sırada bir yurt gezisinde bulunan İnönü ise teklifin reddedilmesini istemiştir.
Ne var ki, Bayar millî bir mesele olduğu için bu belgeyi, İnönü bir seçim kampanyasında kendisine hücum edinceye kadar açıklamamış, o zaman İnönü’ye, “Adalara mendil sallayan kimdi?” mesajını göndererek anlayacağı dilden hitap etmişti. İnönü neyin kastedildiğini hemen anlamış ve olayın üzerini ustaca kapatmıştır.
Cüneyt Arcayürek yazı dizisini şu sözlerle noktalamıştı:
“Gerçek odur ki, Adalar meselesi savaş içinde ve savaş sonrası Türkiye’nin lehine uygun gelişmeler göstermiş ve bunlar değerlendirilememiştir.”
12 Ada böyle gitti elden. Şimdi orası “Yunan adaları” diye geçiyor.
Ve gençlerin hayret nidaları salonları dolduruyor: Hani biz zafer kazanmıştık?
.
Atatürk Yunanistan’ın karasularını 6 mile çıkarmasına neden çıtını çıkarmadı?
Dışişleri Bakanlığı’nın resmi sitesinde okuyunca demek ki atmasyon değilmiş dedim. Meğer Yunanistan, ilişkilerimizin canciğerkuzusarması(!) olduğu 1930’larda Türkiye’nin Ege’deki haklarını gasp edip durmuş. Site bunu şöyle aktarıyor:
“Yunanistan 1931 yılında o tarihte karasularının genişliği 3 deniz mili olmasına karşın, ulusal hava sahasını 10 deniz mili olarak deklare etmiştir. Daha sonra 1936 yılında karasularını günümüzde uyguladığı 6 deniz miline çıkartmıştır. Yunanistan’ın ulusal hava sahasının 10 deniz mili olduğu iddiasının uluslararası hukuk çerçevesinde savunulabilir bir yanı bulunmamaktadır.”
Niye savunulabilir bir yanı yokmuş bu ‘iddia’nın, biliyor musunuz? Çünkü Türkiye tarafından tanınmamaktaymış!
Yani herkesler tanımış ama bir tek Türkiye tanımamış. Öyle diyor Dışişleri Bakanlığı’nın sitesi. Buyurun: http://www.mfa.gov.tr/baslica-ege-denizi-sorunlari.tr.mfa
Yakınlarda gazetelere yansıyan ve Türkiye ile Yunanistan’ın Yunan karasularının 10-12 mile çıkarılması hususunda anlaştıklarına dair söylentinin üzerine atlayıp ‘Ege Yunanlara satıldı’ çığlıklarını atanlar Atatürk’ün 1931 ve 1936 yıllarında Yunanistan’ın karasularını genişletme oldu bittilerine neden çıtını çıkarmadığını da açıklamak zorundalar. Çünkü bu çıt çıkarmama 1960’lı yallardan itibaren gündeme oturan Kıbrıs ve kıta sahanlığı gibi Türk-Yunan anlaşmazlıklarının temelini oluşturmuştur.
Şimdi hemen bütün meselelerimizin düğüm noktası olan Lozan’a dönüp Yunanistan ve Adalar konusundaki gelişmeleri Atatürk’ün ölümüne kadar beraberce izleyelim.
Aman yeni bir şey Kemalizm’in sınırlarından içeri girmesin, anlayışı kabak tadı vermiş olmalı ki, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan açıktan ‘tarih dersi’ vermeye başladı, Kutul Amare Zaferi, Sultan Abdülhamid, Lozan, Misak-ı Milli… derken şimdi de Ege adalarının hal-i perişanını tartışmaya açtı.
Bu yoklamaların arkası mutlaka getirilmeli ve tarihi yeniden yazma dönemi açılmalıdır. Cumhurbaşkanı söylediği için değil, onu bunları konuşmaya mecbur eden şartlar olgunlaştığı ve barajın arkasında biriken bilgiler taşma noktasına geldiği için…
Ecevit’in son bakanlardan Şükrü Sina Gürel’in Türk-Yunan İlişkileri (1821-1993) adlı kitabında 1931 ve 1936 tarihlerinde Yunanistan’ın karasularını aleyhimize genişlettiğinden tek bir cümleyle olsun bahsedilmez. Neden? Atatürk’ün o tarihte ilişkilerinin sıcak olduğu Yunanistan’la arasını bozmak istemediği için görmezden/duymazdan geldiği bu millî çıkarlarımıza ters gelişmenin duyulması, bilinmesi istenmez de onun için.
Antakya’yı almak için uğraşan Atatürk’ün Yunanistan karşısında bu kadar pasif ve tek taraflı taviz veren bir konumda tasvir edilmesi resmi tarihin hiç mi hiç işine gelmez. İzahta zorlanmak yerine hiç bahsedilmemesi yeğ tutulur.
Bebek katili Çankaya’da
10 bine yakın askerimizin, binlerce sivilin şehit edilmesine, ana karnındaki bebeklerin süngülenmesine, genç kızlar ve kadınların kirletilmesine, onlarca şehir ve kasabamızın yakılmasına… yol açan “bebek katili” Venizelos 1930 yılında Türkiye’ye resmi olarak gelir. Çankaya Köşkü’nde kral protokolüyle ağırlanması yetmiyormuş gibi Dolmabahçe Sarayı’nda ‘şerefine’ (evet ‘şerefine’) ziyafet verilir.
30 Ekim 1930 Ankara Sözleşmesi’yle sonuçlanacak olan bu gezinin üzerinden bir yıl geçmiş geçmemiştir ki, Yunan Yunanlığını gösterir ve gözümüzün içine baka baka karasularını havacılık ve emniyet sorunları için 3 milden 10 mile çıkarır. Ne var ki, 1931 Eylülündeki bu kararnameye Atatürk ve İnönü en ufak bir tepki vermemiş, ısrarla görmezden gelmişlerdir.
Yunanlar şımarmasın da kim şımarsın?
Derken Türkiye bir Balkan Antantı kurmak için harekete geçmiş ama bu antant da bize değil, Yunanistan’ın çıkar ve hedeflerine hizmet etmiş ve zaten birkaç yıl sonra da yırtılıp çöpe atılmıştır.
1933 yılında ‘bebek katili’ Venizelos bu defa Başbakan değildir ama özel misafir statüsünde Cumhuriyetin 10. yıl kutlamalarına davet edilir. Ertesi yıl Türkiye Balkan Antantı’nı kâğıt üzerinde kurmayı başarır. Lakin 1936 yılında taviz üstüne taviz vererek şımarttığımız Yunanistan’ın o hiç beklenmedik bir hamlesi çıkagelir.
Tarihler 17 Eylül 1936’yı göstermektedir. Yunanistan tek maddelik bir kanun çıkarır ve karasularını 3 deniz milinden 6 deniz miline çıkardığını ilan eder. Yine Atatürk’ten ve İnönü’den ne bir protesto, ne de bir şikayet duyulur.
Hadi 1931’deki kararnameyi atladınız, 1936’daki kanunu nasıl görmezden geldiniz diye sormaları gerekmez mi tarihçilerin? Nelerine lazım!..
Peki ne diyor 13 Ekim 1936 günü Yunanistan Resmi Gazete’sinde yayınlanan bu madde? Şunu:
“Kanun no: 450
Bazı özel hallerde karasuları bölgesini 6 deniz milinden az veya fazla tespit eden yürürlükteki hükümler baki kalmak üzere karasuları bölgesinin genişliği kıyıdan itibaren 6 deniz mili olarak tespit olunmaktadır.”
Gizli saklı da değil, Resmi Gazete’de yayınlanmış bir kanunun Türkiye tarafından görmezden gelinmesi Atatürk dönemiyle sınırlı kalmıyor. Tek Parti ve Demokrat Parti dönemlerinden geçip tam 28 yıl sonra, 1964’te ilk karasuları kanununu çıkarmayı akıl ediyoruz! 1982’de 2674 nolu kanunla karasularımızı nihayet 6 mile çıkardığımızı ilan ediyoruz.
Oniki Ada
Yunanistan’a hediye
Yunanistan’ın 1931’de çıkardığı kararnameye 51 yıl sonra cevap verdiğimize mi yanalım, vaktiyle çıtımızı çıkarmayışımızın Yunanistan ve dünya tarafından kabul veya rıza olarak algılanmasına mı, bilmiyorum. Bildiğim bir şey varsa Türkiye Lozan’da Ege adalarını kaybetmekle kalmamış, sonrasında Ege’deki Yunan hamlelerine de seyirci kalmıştır.
Yoksa Yunan hukukçu Thedoros Katsoufros’un şu sözlerine muhatap olmazdık:
“Türkiye’nin bu (1931) kararnamenin kabulü sırasında hiçbir tepki göstermemiş olduğunu hatırlamak gerekir. (Kararnamede öngörülen) 10 millik genişlik, kırk yılı aşkın süredir genel kabul görmesi ve 12 mile ilişkin teamülün kabul görmesiyle güçlenmiştir. Bu uygulama tüm üçüncü devletlere karşı ileri sürülebilecek tartışmasız bir hukuki hak olarak kesinlik kazanmıştır.”
Bunları bir Yunanlının söylemesinden rahatsız olanlara aynı görüşü savunan emekli Büyükelçi Namık Yolga’yı dinlemelerini tavsiye ederim. Şöyle diyor:
“Yunanistan ile dostluk bize daim pahalıya mal olmuştur. 1936 senesinde Atatürk ile Venizelos’un kurdukları dostluk en parlak devrindeydi. (Fakat) 1936’da Yunanistan karasularını 6 mile çıkarıyor. O dostluk, hatta kader birliği havası içinde Türkiye ses çıkarmıyor.”
O kadar ses çıkarmıyor ki, Oniki Ada Yunanistan’a verilirken çağrıldığı zirveye dahi lutfedip gitmiyor. Böylece taraf dahi olmadığını aleme ilan ediyor.
Tabiatıyla Yunanlar da Oniki Ada’yı almalarına, karasularını genişletmelerine çıt çıkarmayan ülkenin Cumhurbaşkanının Lozan çırpınışını anlamakta zorlanıyorlar. Haklı olarak ‘sizin atalarınız böyle değildi, siz nereden çıktınız?’ diyorlar.
Biz nereden çıktık sahi?
.
Devleti ele geçiren Şeyhülislam Feyzullah’ın ibretlik sonu
Osmanlı tarihi tam bir laboratuvardır. İçinde binbir cins insan, vaka, kurum kaynar. İş, onları ayırt edebilmekte ve bugüne getirebilmektedir.
İşte bundan 313 yıl önce vuku bulan “Edirne Vak’ası” veya Padişah II. Mustafa’yı avucuna almış olan Şeyhülislam Feyzullah Efendi ve ekibinin ibretlik akibeti bu çarpıcı vakalardan biri olarak hatırlanmaya değer.
Osmanlı tarihlerinde genellikle “hain” ve “nankör” yeniçerilerin veya “fitne ve fesad ehli”nin marifetlerinden biri olarak zikredilen bu olay, aslında Osmanlı toplum yapısının 18. yüzyıl başında arzettiği zengin ve karmaşık manzaraya ve iktidarı ele geçirmeye, bunun için de padişahı tesiri altına almaya şartlanmış din adamlarının varlığına dair son derece öğretici olaylarla doludur.
1703 yılında İstanbul’da esnaf, yeniçeriler, bürokratlar, ulema, kısacası başkentin hemen bütün kesimleri, uzun bir ihmal edilmişlik döneminin ardından epeyce zamandır Edirne’de oturan padişah II. Mustafa’ya kendi meseleleriyle ilgilenmesi için topluca müracaat ederler. Ancak padişahı halktan tecrit eden demir duvarı delemezler bir türlü. Zamanın Şeyhülislâmı Feyzullah Efendi, padişahı Edirne’ye çekmiş ve orada kurduğu mekanizma ile örümcek gibi ağına almış ve halktan tamamen tecrit etmiştir (Silahdar Tarihi’nde padişaha büyü yaptığı, “sihirbaz” olduğu bile söylenir).
Halktan gelecek taleplere çözüm bulma mekanizmasının başında bulunan ve iktidara geldiğinde yayınladığı beyanname ile Kanuni gibi bir padişahın devrine dönmeyi gaye edindiğini ilan eden II. Mustafa’nın şahsına büyük ümitler bağlanmış, bu enerjik bir padişahın bir ‘sihirbaz’ Şeyhülislam tarafından böylesine halktan tecrit edilmiş olması, bir süre sonra bendin arkasında biriken taleplerin patlamasıyla sonuçlanacaktır.
1703 tarihinde Naimâ’nın deyişiyle “sonsuz bir denize” benzeyen onbinlerce insan, İstanbul’dan Edirne’ye doğru yürüyüşe geçerler. Naima’nın deyişiyle “Etraftan müctemi’ olan eşhâs-ı muhtelife ile cemiyet kâh bahr-i bî-pâyâna dönüp…” Bkz. Târih-i Naîmâ, cilt: 6, Matbaa-i Âmire, 1283, lahika, s. 21-22.)
Edirne’ye gidip Padişah ile “pazarlık” yapmaktır asıl gayeleri. İstanbul’da kendi aralarında isimlerini kararlaştırdıkları yöneticilerin istedikleri görevlere tayin edilmesini, vergilerin düşürülmesini ve padişahın artık fiilen alternatif başkent ilan ettiği Edirne’de değil, asıl payitaht olan İstanbul’da oturmasını istemektedirler.
Onbinler Edirne yolunda
Edirne’den bir ordu yola çıkar ‘âsiler’ üzerine. İstanbul’dan revan olan onbinler ise nicedir yollardadır.
Çorlu yakınlarında karşılaşan iki ordunun; Edirne’deki Padişah’ın ordusu ile İstanbul’dan yola düşen başkent kuvvetlerinin çarpışmasına ramak kalmıştır. Ancak tam bu aşamada hadisenin ciddiyetinden haberdar olan Sultan II. Mustafa, İstanbul’dan kopan ayaklanmacıların “kabine” değişikliği talebini ve kendi seçtikleri ekibin işbaşına getirilmesi isteklerini öğrenir öğrenmez uzlaşmaya varmak yerine kesin bir dille reddeder. ‘Siz kim oluyorsunuz?’ tavrını takınır.
Lakin bu defa hadise, basit bir yeniçeri ayaklanması değildir. Farklı toplumsal kesimlerin birbirine kenetlendiği geniş bir cephe hareketinin duvarına çarptığını neden sonra anlayacaktır Padişah.
Sonuçta “âsiler”, Edirne civarında yaptıkları bir çadır toplantısında, “uyumlu çalışamayacaklarını” anladıkları Padişah II. Mustafa’yı tahttan indirmeye karar verir ve bu cemiyetin isteklerini kabul ettiğini bildirip İstanbul’da oturacağına söz vermek şartıyla Lale Devri’nin meşhur sultanı III. Ahmed’i tahta çıkarırlar. Vergileri düşüreceğine, istedikleri adamları kritik makamlara atayacağına ve İstanbul’da oturacağına Kur’an-ı Kerim üzerine yemin ettirirler.
Böylece İstanbul’a yatırımların yeniden artacağı Lale Devri’nin tohumları 1703 yılında Çorlu yakınlarında atılmış olur.
Tarihçi Naimâ’ya göre bu kritik Edirne toplantısında Çalık Ahmed adlı Yeniçeri Ağası (ki general rütbesindedir), saltanatın kaldırılabileceğini ve bir “cumhur cemiyeti ve tecemmu devleti”nin, yani halkın seçimine dayalı bir yönetim şeklinin getirilebileceğini dahi telaffuz etmiştir. Bu tehlikeli sözün içerdiği radikallikten ürken tarihçimiz Naima, Çalık Ahmed Ağa’yı fesat çıkarmakla itham ederek üzerini kapatır olayın. Lakin laf bir kere ağızdan çıkmıştır. Cumhuriyet kelimesi (cumhur cemiyeti) ilk kez burada dile getirilmiştir. Çalık Ahmed Ağa’nın aklına ‘cumhur devleti’ ifadesi seçimle işbaşına gelen Cezayir ‘dayı’larından gelmiş olması muhtemeldir.
İşte 18. yüzyılın başındayızdır ve Fransız İhtilali’ne tam 86 yıl vardır.
Osmanlı Devleti bünyesinde bir yeniçeri ağası, Cumhuriyet’ten, seçimden bahsediyor. Bu bir tesadüf olabilir mi? Olmadığını, 17 Ağustos 1703 tarihli Edirne toplantısını 23 Nisan 1920 tarihli Ankara toplantısına bağlayan 217 yıllık paslı zinciri Lowehthal’ın sözünü ettiği o yabancı ülkeden geri getirdiğimizde daha iyi fark edeceğiz.
Bir Şeyhülislamın akibeti
Peki Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin akibeti?
Erzurumlu Feyzullah Efendi Padişah’ı etkileyerek iktidara öylesine kuvvetle yapışmıştır ki, nüfuzu tahmin edilebilecek sınırların ötesine geçmiştir. Mesela:
Protokolde Veziriazam’ın önüne geçmiş,
Atamaları bizzat kendisi yapmış, Veziriazamlar ondan habersiz iş yapamaz hale gelmiş,
Akçalı işlere de müdahale etmiş ve “rüşvetlerden ve gelen bol hediyelerden başka elini devlet hazinesinin içine sokacak kadar küçüklük göstermiş” (Uzunçarşılı, s. 484),
Büyük oğluna zengin arpalıklar bağlatmış, mukataa gelirlerini kendisine ve ailesine malikâne olarak tahsis ettirmiş,
Bağlılarına bol bol memuriyetler ve rütbeler almış,
Büyük oğlu Fethullah Efendi’yi yükselterek kendisinden sonra Şeyhülislam yapmak istemiş,
Ortanca oğlunu kazasker, 18 yaşındaki küçük oğlunu ise kadı tayin ettirmişti.
Böylece devleti içeriden ele geçiren Şeyhülislah Feyzullah Efendi, tam bir kadro ile iktidara ortak olmuş, Padişahı avucuna aldığı yetmezmiş gibi bütün devlet mekanizmasına hakim olmuş, ulema silsilesinden tutun da vezir ve beylerbeyiliğe kadar yüksek hizmetlere adamlarını getirmiş, böylece adeta devlet içinde bir hanedan kurmak suretiyle devleti ele geçirmişti.
İşte 1703 yılında İstanbul’da başlayan ayaklanma, Edirne’de temerküz eden bu FETÖ benzeri yapılanmanın saadet zincirini kırmış, önce padişahı bu tehlike hususunda ikna etmek istemiş, başaramayınca da onu devirip Şehzade Ahmed ile yoluna devam etmeye karar vermişti.
Akibet? Onu diyordum: Edirne’de ele geçirilen Feyzullah Efendi burada önce hapsedildi. İşkencelere tabi tutuldu. Mallarının ve parasının yerini ne kendisine ne de evlatlarına söyletmeye muvaffak olabildiler. Dünya kadar serveti vardı oysa.
Seyyid olduğunu iddia ediyordu ama bunun sahte olduğu anlaşıldı. Başından yeşil sarık alındı, bir hamal beygirine bindirilip Bitpazarı’nı getirilerek orada katlolundu.
Bundan sonrası daha da feci. Ayak takımından birileri cesedinin ayağına ip bağlayıp sürükleyerek Tunca nehrine attılar. Kesik başı ise bir sırığın ucunda gezdirildikten sonra Tunca nehrine atıldı. Sevenleri sonradan cesedini nehirden çıkartarak gizlice Sitti Sultan Camii civarına gömdüler.
Osmanlı tarihinde sarayı ve devleti ele geçiren Şeyhülislam Feyzullah Efendi dönemi 3 Eylül 1703 günü sona ermişti.
Meraklısına notlar:
Tarihimizin kırılma noktalarından birisi olan 1703 Edirne Vakası hakkında yapılan tek bilimsel araştırma, hâlâ Rifa’at Ali Abou-El-Haj’a aittir ve hala dilimize çevrilmeyi beklemektedir: The 1703 Rebellion and the Structure of Ottoman Politics, İstanbul 1984, Hollanda Arkeoloji Enstitüsü Yayınları.
Türkçe Osmanlı tarihlerinde bu olayın asıl boyutunu örterek dahi olsa, derli toplu aktaran kaynaklardan birisi için bkz. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, 1. Kısım: Karlofça Anlaşması’ndan XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar, 5. baskı, Ankara 1995, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 24-25.
Edirne Vakası’na ve Çalık Ahmed Ağa’ya dikkati çeken Türkçe bir yazı için bkz. Mithat Sertoğlu, “287 yıl evvel Cumhuriyet uğruna kellesini veren paşa…”, Tarihten Sohbetler, Ankara 1994, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 78- 85.
.
Cumhuriyeti kuran gizli komite
Sizce de unutulmamış olacağı veçhile,
Müdafaa-i Hukuk Grubu içinde bugün
mahkeme riyasetini iddia eden zatın da
dahil bulunduğu muhalefet ve gizli bir
komitenin teşkili ve…
Rauf Orbay
Tarihimizde bu kadar büyük etki yapmış başka bir oylama var mıdır bilmiyorum ama 4 Mart 1925 tarihli Takrir-i Sükûn Kanunu, toplam üye sayısı 287 olan bir TBMM’de sadece ve sadece 122 oyla kabul edilmişti dersem sanırım ne demek istediğimi anlayacaksınız. Bırakın 367’yi, üye tam sayısının yarıdan bir fazlası demek olan salt çoğunluk bile yoktu ortada. Hem de ne için? Trafik Kanunu filan için değil, Türkiye’nin kaderini değiştiren kritik bir oylama için.
Sordunuz, biliyorum: Peki bu kanun nasıl meşru kabul edilmişti?
Vallahi orasını pek karıştırmayın, zira o zamanlar Sabih Kanadoğlu olmak biraz cesaret isterdi.
İlk TBMM en sert tartışmaların yaşandığı ve bu yüzden zapt edilmesi çok çok zor olan bir meclisti. Oradan kanun geçirmek, tabiri caizse deveye hendek atlatmak kadar zordu. Her üye başlı başına bir devlet organı gibi çalışıyor; mecliste çok çetin tartışmalar, hatta kavgalar yaşanıyordu; hatta savaş yıllarında herkesin beli silahlı olduğu için ateşli tartışmalar sırasında tabancaların çekildiği bile vakiydi.
Milletvekilleri, kelimenin gerçek anlamında milletin vekilleriydi, yani bir partinin kıyağı sayesinde değil, kendi özellikleri ve güvenilirlikleriyle oraya gelmişlerdi ve seçmenlerine karşı derin bir sorumluluk duygusuyla hareket ediyorlardı. Müzakereler uzayınca kanunların çıkması gecikiyor, bu da sistemin işleyişinde çeşitli aksamalara yol açıyordu.
İşte bu aşamada İnkılap Tarihi kitaplarımızda sözü edilmeyen bir gizli bir komite kurulacaktı. Selamet-i Umumiye Komitesi adı verilen bu gizli örgütün 1922-1923 döneminde demokratik hayatımızı nasıl biçimlendirdiğini ve ardından yine bir gizli komite işi olduğu anlaşılan Takrir-i Sükun Kanunu’yla Türkiye’de çok sesliliğin nasıl bıçak gibi kesilip Metin Toker’in deyişiyle bir ‘mezar sessizliği’nin hakim kılındığını yeni nesle anlatmak lazım ki, tarihin tek bir çizgi halinde değil, uzaktan düzmüş gibi görünen eğri büğrü çizgilerden oluştuğunu görebilsinler.
Peki birinci meclisin bu iş bitirici gizli komitesinin mahiyeti neydi? Kimlerden oluşuyordu? Ve daha önemlisi, neler yapmıştı.
Ahmet Demirel Birinci Mecliste Muhalefet adlı değerli incelemesinde komitenin işlevini, önemli meseleleri meclisten geçirmek ve meclis çoğunluğunu denetim altına almak şeklinde özetliyor. Bu komite gizli görüşmeler yoluyla diğer milletvekili arkadaşlarının güvenlerini kötüye kullanarak bir “azınlık tahakkümü” meydana getirmekteydi. 1922 baharında faaliyete geçen komitenin ilk sınavı, Mustafa Kemal Paşa’ya başkomutanlık verilmesi müzakereleriydi. Öyle bir meclis vardı ki karşılarında, Mersin mebusu Selahattin [Köseoğlu] şöyle kükreyebiliyordu Mustafa Kemal’in talepleri karşısında:
Yüksek Meclis görüşme ve tartışma makamıdır, onay makamı değildir. Buradan millete emrolunmaz. Millet, buradan isteklerini beyan eder. Böyle şeyler görüşme yapılmaksızın geçerse, o zaman Meclis yok demektir. Meclisin şahsına hürmet edilmelidir.
İsmet İnönü ise hatıralarında Mustafa Kemal’in bu sıkı muhalefet yüzünden iki defa meclisi kapatmayı düşündüğünü ve “Bu iş böyle olmayacak. En iyisi meclisi kapatmak” dediğini aktarır. İşte Selamet-i Umumiye Komitesi çetin meclis denetimini aşmanın bir yolu olarak devreye sokulmuş ve millî iradeyi bazen ikna, bazen baskı ve bazen de tehditle yönlendirmiş görünüyor.
Bunun kanıtını, ilk olarak eski Başbakan Rauf Orbay’ın 1926 tarihli bir mektubunda ve asıl geniş bilgiyi, komitenin kurucularından Dr. Emin Erkul’un 2-3 Mart 1954 tarihli Vakit gazetesinde tefrika edilen hatıralarında buluyoruz.
Rauf Bey’in Paris’ten 12 Ekim 1926 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na yazdığı o cesur mektubun bir paragrafında şöyle bir ifade geçmekteydi (metin sadeleştirilmiştir):
Büyük Millet Meclisinde İkinci Grub’un kuruluş nedenine gelince: Sizce de unutulmamış olacağı gibi Müdafaaı Hukuk Grubu içinde, bugün mahkeme başkanlığı iddiasında bulunan kişinin de yer aldığı gizli bir komitenin kurulması ve gizli görüşmelerde bulunarak ve grubun diğer üyelerinin iyi niyet ve güvenlerini kötüye kullanarak grub görüşmelerine azınlığın hakim olmasına çalışılmasından kaynaklanmıştı.
Rauf Orbay’ın bu gizli komiteyi o tarihlerde Başbakan olan bir kişi sıfatıyla deşifre etmesi ve mecliste bir azınlık tahakkümü kurulmasından söz etmesi bilgisini tamamlayan Dr. Emin Erkul, hatıralarında bu gizli komitenin nasıl bir derin devlet gibi çalıştığını içeriden biri sıfatıyla şöyle anlatıyor:
Birinci Millet Meclisi’nin sonlarına kadar gerek Meclise ve gerekse birinci gruba hakim ve nâzım [düzenleyici] rolünü ifa etmiş olan bu zümreye ancak otuz beş kişi iştirak etmişti. Bu otuz beşler tam bir tesanüt [dayanışma] halinde hareket ediyor ve evlerde gizli oturumlar tertip ederek Meclis ruznamesindeki [gündemindeki] maddeleri müzakereye ve neticeye bağlıyordu. Zümrede verilen kararlar birinci grup müzakerelerinden evvel yakın arkadaşlara telkin ediliyor ve grup içtimalarında [toplantılarında] müdafaa edilerek grup ekseriyetinin kararına iktiran ettiriliyordu [yaklaştırılıyordu]. Bir kere grupun ekseriyeti tarafından kabul edilen herhangi bir mevzu grup toplantılarında muhalif veya müstenkif [çekimser] kalanlar dahi olsa disiplin kavaidi mucibince ekseriyet [disiplin kararlarına uygun olarak çoğunluk] kararına uyarak Mecliste ekseriyet temin ediliyordu.
Dr. Emin Erkul’un söylediklerinden çıkardıklarımız şunlar:
1) Gizli komite 1922 baharından 1923 Ağustos’una kadar gerek Meclise, gerekse sonradan CHP adını alacak olan Birinci Gruba hakim olmuş ve onu yönetmiştir.
2) Bu komite 35 kişiden oluşmaktaydı.
3) Tam bir dayanışma içerisinde önemli gündem maddeleri görüşülmeden önce evlerde gizli gizli toplanıyor, kendilerini Meclis yerine koyarak müzakerelerde bulunuyor ve Birinci Grup üyelerine telkinde bulunduktan sonra Meclise giriyor ve oturumlarda önceden belirlenmiş taktikleri uygulayarak istedikleri kanunu çıkartıyorlardı.
Bu gizli komitenin Mecliste zaman zaman terör havası estirdiğini, bazı çatışma ve kavgalarda rol oynadığını ve gerekirse şiddete başvurduğunu, hem organizatörlük, hem de tetikçilik yaptığını söyleyebiliriz. Ne var ki bu ikna veya şiddet eylemleri de bir yerde işe yaramaz olunca, özellikle de Lozan’ı kabul etmeyecekleri anlaşılınca yine bu gizli komitenin baskısıyla Meclisin kendini feshi ve seçimlere gitmesi gerçekleşecektir. İşte Mustafa Kemal Paşa’nın Çankaya Köşkü’nde yazar İsmail Habib Sevük’e söylediği “Kız gibi bir Meclis yapalım” sözü tam da bu ortamda dillendirilmişti.
İkinci Meclis gerçekten de “kız gibi” oldu mu, olmadı mı, orası tartışmalı. Ancak Türkiye’de demokrasinin kesintiye uğramasında en büyük dönüm noktalarından birini teşkil eden Takrir-i Sükûn Kanunu’nun bu Meclis tarafından zoraki bir tavırla kabul edilmesi olayına baktığımızda bu gizli komitenin Tek Parti Dönemi boyunca da bir hayalet gibi başımızın üzerinde gezindiğini söyleyebiliriz.
Kim bilir belki hala o hayaleti kovamadık evimizden. Hem kovulacağına aklınız kesiyor mu sizin?
.
Musul’u kaç milletvekilinin oyuyla verdik?
Musul’da bombalar patlar, silah tarrakaları ekranlardan yüreklerimizi delip geçerken gayri ihtiyari geçmişe dönüp bakmak ihtiyacını duyuyor ve soruyoruz:
Osmanlı’nın ardından hangi hatalar uç uca vagonlar halinde eklenerek Irak ve Suriye’yi içinden çıkılmaz hale getirdi?
Öbür tarafta Misak-ı Milli’nin neden güncel ve Lozan’daki kayıplarımızı düşünmenin neden bugün olanları anlamak bakımından önemli olduğunu soran bir Cumhurbaşkanımız var.
Tarihin “bugün”ü okumakta ne denli mahir bir rehber olduğunu yaşaya yaşaya öğrenmiş oluyoruz.
Sizi bilmiyorum ama tarihin düğümlerini çözdükçe benim ufkum alabildiğine genişliyor.
Mesela mı?
Mesela Misak-ı Millî…
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın akademik yıl açılış törenindeki çıkışını hatırlayalım mı:
“Suriye ve Irak’ta olanları yaşarken, yeni nesil bir şeyi çok iyi bilmeli. Acaba Misak-ı Milli nedir? Bunu çok iyi bilmemiz lazım. Eğer Misak-ı Milli’yi kavrarsak, anlarsak Suriye’deki sorumluluğumuzun, Irak’taki sorumluluğumuzun ne olduğunu anlarız. Eğer bugün ‘Musul üzerinde bizim sorumluluğumuz var, onun için hem masada hem de arazide olacağız’ diyorsak, bunun bir sebebi var…”
Misak-ı Millî’yi önemsizleştirmeye kalkanlara cevap mahiyetinde olan bu çıkışın altındaki mesaj, bugün Türkiye eski toprakları olan Suriye ve Irak, Filistin vb. ilgileniyorsa bunun Misak-ı Millî’nin bir talimatı olmasında yatıyor.
O talimat ki, İstanbul’daki Meclis-i Mebusan tarafından 1920 başlarında kabul edilen Misak-ı Millî beyannamesinin ilk maddesinde yer almıştır.
Musul’da olmalıyız, çünkü…
1. maddenin Arapları ilgilendiren ilk kısmına göre Mondros Mütarekenamesi imzalandığı sırada düşman ordularının işgali altındaki Arap çoğunluğun yaşadığı toprakların mukadderatı referandumla “serbestçe” belirlenmeliydi. Osmanlı toprağı olup sözkonusu mütareke hattının “dışında” ve “içinde” (dahil ve haricinde) bulunan ve dinen, ırken (veya örfen), emelen bütünleşmiş “Osmanlı-İslam ekseriyetiyle meskûn” kısımların toplamı ise “hakikaten” ve “hükmen” (realitede veya hukuken) hiçbir sebeple birbirinden ayrılamazdı.
Demek ki Misak-ı Millî’nin ilk maddesinin baş kısmı Arapların geleceğini belirlerken devamı Arapların yaşadıkları haricindeki topraklardaki Osmanlı-Müslüman çoğunluğun bölünmezliğini vurguluyordu. Yani Türkler ve Kürtlerin.
Lakin burada çarpıcı bir nokta var.
Misak-ı Milli üzerine yazıp çizen İnkılap tarihçileri nedense bu maddedeki “dışında” kelimesini büyük bir maharetle sansürlemiş ve metin sanki sadece Mondros Mütarekesi hattı içindekileri kast edecek mahiyete indirgenmiştir.
Bu fark, aslında Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’a gönderdiği teklifteki Misak-ı Milli metnini esas almalarından kaynaklanıyor. Tarihçilerimizin Atatürk’ü haklı gösterme saplantıları burada da kendini gösteriyor ve orijinal Misak-ı Milli’yi değil, M. Kemal’in teklifini esas alıyor ve sonuçta tarihi çarpıtıyorlar.
Atatürkçü bir parti kuran Prof. Dr. Sina Akşin bile bu tarih tahrifatına şu tepkiyi vermek zorunda kalmıştı:
“Atatürk’ün mebuslara hazırladığı metinde, Erzurum ve Sivas kararlarına uygun olarak, mütareke sınırları içindeki yerlerin bir bütün olduğu bildirilmişti. Oysa, İstanbul’da mebuslar, imparatorluk hayalinin çekiciliğine kapılmışlar ve bırakışma imzalandığında düşman işgali altındaki yerlerde de hak iddia etmişlerdir. Sonraki yıllarda bir çok tarihçilerimiz Misak-ı Milli’yi Arap ülkeleri (mütareke sınırları dışındaki yerler) üzerinde hak iddia edilmemiş gibi göstermişlerdir. (Bunun bir çeşit sansür olduğu ve bilimsel tarihçilikle pek bağdaşmayacağı açıktır:” (Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, İmaj: 1998, s. 131-2)
Mustafa Kemal’in teklifi İstanbul’dakilerce fazla dar bulunmuş olacak ki, Osmanlı milletvekillerinin kurdukları Ahd-i Milli Komisyonu bu metne Mondros sınırları haricinde kalan Osmanlı-Müslüman çoğunluğun yaşadığı yerleri eklemek ihtiyacını duymuş.
Erdoğan’a göre Misak-ı Milli sadece içeriye yönelik bir kurtuluş programı değil, sınırlarımız dışında yaşayan kardeşlerimizin de bizden koparılmaz bir parça olduğunu beyan eden daha geniş bir vizyonun eseridir. Onun için Musul’da da, Halep’de, masada da olmalıyız, zira Misak-ı Milli, Kemalist tarihçilerin sansürlemeye çalıştığının ötesinde “Osmanlı” felsefesinin nefes alıp verdiği bir metin olarak öne çıkmaktadır.
Onun için Misak-ı Millî’yi bizi sınırlarımızın ötesindeki kardeşlerimize açacak şekilde okutmalı ve öğretmeliyiz yeni nesillere.
Velhasıl CHP iktidardan gideli çok oldu ama geriye tarihini bıraktı.
Musul nasıl elden çıktı?
Şeytan ayrıntıda gizlidir derler. Tarih de ayrıntılara gizlenmiş şeytanlarla doludur ve tarihçinin görevi o şeytanları çıkarıp kurdukları tuzakları teşhir etmektir ama nerde!!
Mesela Lozan ne zaman onaylanıp yürürlüğe girmiştir? Gariptir, bu hususta bir bilimsel makaleye rastlayamazsınız. Şöyle zafer, böyle zafer. Yahu İngilizler Lozan Antlaşması’nı Nisan 1924’e kadar neden getirmediler Avam Kamarası’na? Neden Ağustos 1924’e kadar onay süreci gecikti ki bu tam 13 ay demektir? Mart ayında Hilafeti kaldırdık, Lozan Nisan ayında parlamentoya geldi!
Tuhaf değil mi?
Üzerinde durulmayan pek çok tuhaflıktan biri de Musul’un İngilizlere hediye edildiği oylamaya kaç milletvekilinin katıldığı. Toplam 286 milletvekili vardı o tarihte. 7 Haziran 1926 günkü oylamaya üyelerden sadece 146’sı katılacak, bugün uğruna onlarca devletin savaş verdiği Musul sadece ve sadece 143 milletvekilinin oyuyla İngiltere’ye teslim edilecektir (2 red, 1 çekimser).
Gerçekler acıdır ama tadılması gerekir ki bir daha aynı hatalar işlenmesin.
Bitmedi.
Irak sınırlarımız İngilizlerce çizilmiş ve biz seyretmişiz derken bazıları itiraza yelteniyor. Buyurun, zamanın Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’ın TBMM’de pişkin pişkin söylediği şu sözleri nereye koyacaksınız:
“Şurasını da derhal arzetmeye mecburum ki hudut üzerinde bize bin kilometrekare miktarında lehimize tadilat ilavesini teklif ettiler, esas davamızın böyle bir veyahut iki bin km arazi davası olmadığını söyleyerek bu teklifi (reddettik).”https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c026/tbmm02026115.pdf
İngilizler bize Irak sınırından 1,000 kilometrekare toprak teklif ediyor, bizim efendiler toprakta gözümüz yok diye reddediyorlar. Vah ki vah!
Musul hata, beceriksizlik ve İngilizcilik halkalarından oluşan sakat bir mantığa kurban verilmiştir.
.
İngilizler İstanbul’u tek kurşun atmadan nasıl terk etti?
Sağolsun, resmi tarihimiz İstiklal Savaşı’ndan sonra İngilizler başta olmak üzere işgal kuvvetlerini İstanbul’dan nasıl başları önlerinde çıkarttığımızı yazar. Ne de olsa fena halde yenik ve eziktirler karşımızda. Nitekim muzaffer Türk ordusu 6 Ekim 1923 günü İstanbul’a girmiş ve şehri 5 yıla yakın süren düşman işgalinden kurtarmıştır.
Artık değişmesi şart olan tarih kitaplarımızda böyle yazar yazmasına ama gerçekler aynı kanaatte değildir. Aslında İtilaf devletlerinin silahlı kuvvetleri, resmi geçit törenleri ve centilmenlere yakışır “garden party”lerle veda etmişler, halkın alkışları arasında bayrağımızı selamlayarak Dolmabahçe rıhtımında kendilerini bekleyen “Arabic” adlı transatlantiğe binmişler ve sevinç içinde –memleketlerine dönüyorlardı- el sallayarak İstanbul’dan ayrılmışlardı.
Hangi tarihte peki? Herkes gibi ‘6 Ekim’de’ diyorsanız yanılıyorsunuz. Doğru cevap için ise biraz sabrınızı istirham edeceğim. Çünkü daha önce bazı önemli ip uçları vermem gerekiyor.
Öncelikle şunu belirtelim ki, işgal kuvvetlerinin İstanbul’u terk edişi ile Lozan Antlaşması’nın imzalanması olayları arasında sandığımızdan da yakın bir bağ mevcuttur. Yani Lozan imzalanana kadar işgal devam etmişti, hatta sonrasında da 2,5 aya yakın bir süre daha işgalciler başkentimizden gitmemişlerdi.
Hemen araya girip söyleyeyim: Ankara’nın 13 Ekim’de başkent oluşu İtilaf kuvvetlerinin gidişinden bir hafta sonraya rastlar, yani Lozan imzalandığında İstanbul hâlâ payitahttır ve bir maddesinde de Hilafet merkezinin İstanbul olduğu açıkça yazılıdır.
O zaman şunu sormak hakkımızdır diye düşünüyorum:
Ankara’yı başkent yapmakla Lozan’ı ilk delen biz mi olduk yoksa? Hani Lozan ilk imzalandığı haliyle dimdik ayaktaydı? İşin aslına bakılırsa Lozan defalarca delinmiştir. Fransızlara bırakılan Antakya/Hatay’ın ana vatana katılması Lozan’ın deliniş anlarından biridir. Kıbrıs için 1958/59’da yapılan Londra/Zürih anlaşmaları Lozan’ın bir başka delinişidir. Montrö de öyledir. Belki de Lozan’ın lehimize asıl büyük delinişi, “Kanalistanbul” projesiyle gerçekleşecektir. Böylece Boğaziçi, 1918′deki İtilaf devletleri işgalinden bu yana ilk defa tam olarak egemenliğimiz altına girecektir.
Nasıl gittiler?
İşgal altındaki İstanbul’un boşaltılması sırasında İstanbul Komutanı olarak görev yapan Selahaddin Adil Paşa’nın Hayat Mücadelelerimadlı hatıralarında (1982) o netameli günler içeriden ve ayrıntılı bir şekilde anlatılır. (Maalesef bu hatıratın orijinali, Paşa’nın birkaç sene evvel kaybettiğimiz oğlu Semuh Adil Bey’in ifadesiyle Kemal Ilıcak’ın yalısında sırra kadem basmıştır.)
Görevine Halife Abdülmecid’in biat töreniyle başlayacaktır Selahaddin Adil Paşa. 24 Temmuz 1923′te imzalanan Lozan Antlaşması’nın hükümlerine uygun olarak bir ay sonra (23 Ağustos) TBMM Lozan’ı onaylayacak ve ancak o zaman İtilaf kuvvetleri denklerini toplamaya başlayacaklardır. (Ne garip: İngiltere parlamentosunun Lozan’ı onayı ise ertesi yılın Ağustos’unu bulacaktır.)
Lozan’dan bir ay sonra işgal kuvvetleri toplanmaya başlamış, işgal ettikleri binaları Türk askerine teslim etmektedirler birer ikişer. Boşaltma işlemi 1,5 ayda tamamlanacak ve son gün dostane bir tören düzenlenecektir. Bundan sonrasını Selahaddin Adil Paşa’nın hatıratından takip edelim (sayfa 424):
“General Harrington tarafından İtilaf devletleri orduları namına 29 Ağustos’ta Türk ordusu için Sumer Palas’ta bir çay ziyafeti verilerek İstanbul’daki askeri, sivil birçok kişi çağrılmış ve kumandanlıkça (yani Türk tarafınca) da 19 Eylül 1923′te Beykoz Parkı’nda bir garden parti ile buna karşılık verilmişti.”
Adil Paşa bundan sonra İzmit’ten gelecek ordumuzun İstanbul’a girişi için de hazırlık yaptıklarını ve işgal kuvvetlerinin binaları teslim işinin Eylül sonuna kadar sürdüğünü, birliklerin de büyük ölçüde -karargâh heyetleri hariç- ülkelerine yollandığını anlatıyor.
Nihayet 2 Ekim günü İtilaf devletlerinin Mondros Mütarekesi hükümleri gereğince el koydukları bütün cephane ve savaş malzemesinin Türk hükümetine teslim edildiğine dair belge imzalandıktan sonra artık resmi işlemlerin tamamlandığını yazan Paşa, aynı gün, yani 2 Ekim 1923 günü işgal kuvvetlerinin İstanbul’u nasıl terk ettiklerini de şöyle anlatır (s. 425):
“Türk, İngiliz, Fransız ve İtalyan birliklerinden ayrılan birer birlik belirli saatte Dolmabahçe meydanında yerleşmiş ve yapılan geçit merasiminden sonra İtilaf devletleri kumandanları tarafından büyük bir seyirci topluluğu önünde alkışlar arasında şanlı bayrağımız selamlanarak yabancı kumandanlar cami rıhtımına kadar uğurlanmış ve burada rıhtıma yanaşan bir motorla Fındıklı açıklarında beklemekte olan Arabic vapuruna gitmişlerdi. Bu suretle de İstanbul işgaline kesinlikle son verilmişti.”
Bizzat İstanbul’u teslim alan komutanın ağzından aktardığım yukarıdaki satırlar İtilaf kuvvetlerinin İstanbul’u nasıl terk ettiklerini belge değerinde bir anlatımla ortaya koyuyor. Yalnız o soruyu unutmadınız umarım: ‘Hangi tarihte?’ diye sormuştuk. Resmi tarih 6 Ekim diyor, Selahaddin Adil Paşa ise 2 Ekim. Nitekim basın taramalarında 1920’li yıllarda İstanbul’un kurtuluşunun her yıl 2 Ekim’de kutlandığını okuyabiliyoruz.
Üsküdar’dan araba vapuruyla karşıya geçen Türk birliklerinin şehre girişinde Sarayburnu’ndan Taksim’e kadar yolun iki tarafına sıralanmış olan Müslüman ahali “Yaşasın” çığlıkları atıyor, ard arda tekbir getiriliyor, “Allahu ekber” sadaları Ayasofya Camii’nden yükselen yanık selalara karışıyordu.
Sen misin muhalefet eden?
Selahaddin Adil Paşa’nın Hayat Mücadeleleri adlı hatıratının 423. sayfasında ilginç bir upucu yakalıyoruz. Şöyle:
“Son zamanlarda meydana gelene olaylar ve yeni bir tahakküm ve zorbalık devrinin hazırlıklarını gösteren gidişatı memleket için hayırlı bir yön olarak görmüyor, yeni görev ve sorumluluklar almayı uygun bulmuyordum.”
Selahaddin Adil Paşa’nın 1923 ortalarında gelmekte olduğunu söylediğitahakküm ve zorbalık birkaç ay sonra tam olarak gerçekleşecek ve Tek Parti yönetimiyle yaklaşık çeyrek asır milletin kaderine hükmedecekti.
Paşa’nın bu sürece itirazları ve yeni rejimin tahakküm ve zorbalığına ortak olmak istemeyişi Tek Parti idaresinin gözünden kaçmayacak ve İtilaf güçleri İstanbul’dan 2 Ekim’de çekip gitmesine rağmen onları göndermenin şerefi bir muhalife kalmasın diye resmi tarihte 3. Kolordunun İzmit’ten İstanbul’a giriş tarihi esas alınacak ve Paşa’nın adı yalnız İstiklal Savaşı’ndan değil, gerçek kahramanı olduğu 18 Mart deniz zaferinden bile silinecekti. (Paşa’nın tahakküm ve zorbalığa yönelik eleştirisi 1951’de Meclis’te yaptığı konuşmada “Bir diktatör kanunla korunamaz” sözüne yansıyacaktır.)
Sen misin muhalefet eden? Seni yalnız bugünden değil, tarihten de sileyim de gör!
İşte bizde buna “tarih” diyorlar.
Not: Burada işgalcilerin İstanbul’u “nasıl” terk ettiklerini anlattık. “Niçin” terk ettikleri ise ayrı bir yazıya selam veriyor.
.
Lozan hezimettir de, kaç sıfır? Gelin bunu tartışalım
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yalnız ekonomisi ve dış ilişkileriyle Türkiye’yi değil, geçmişindeki ayak bağlarını da çözüp yeniden bağlayarak tarihi de bir büyük dönüşüme, Yeni Türkiye’ye hazırlıyor. Asırlık prangalardan, manasız tabulardan kurtulmamızın yollarını açıyor. Lozan da bu asırlık prangalardan biriydi ve yaptığı son çıkışla bu pranganın kırılmasına gidecek yolu açmış oldu. Böylece toprağımızda gözü olanlara da ‘Biz bırakın toprak vermeyi, kaybettiğimiz toprakların acısını bile henüz dindiremedik, siz ne diyorsunuz?’ mesajını üstü örtülü olarak vermiş oldu.
Bilseniz “Lozan tarihimizdeki en büyük zaferdir” hamasetine itiraz edenlerin resmen hapse atıldığı bir Türkiye’den bugün devletin başının “Zafer değil hezimettir” diyebildiği bir Türkiye’ye gelmek için nice acılar çekildi. Ne sıkıntılara göğüs gerildi. Gözyaşlarıyla yıkandı hapishane hücreleri.
Ama bir şekilde gelindi. Şimdi başta inkılap tarihçilerimiz olmak üzere (yeri gelmişken söyleyelim: böyle bir tarihçilik türünün bugünkü dünyada karşılığı yok) tarihçilerimizin artık Lozan konusunda kem küm etmeden konuşmaları ve millete hakikati kıvırmadan söylemeleri gerekiyor. (Nasıl Dersim katliamında 80 yıl kem küm ettiler ve o zaman Başbakan olan Erdoğan çıkıp haykırınca dilleri çözüldüyse bu sefer de öyle olacaktır, göreceksiniz.)
Kısacası nasıl Sultan Abdülhamid döneminin artıları ve eksileri yazılabiliyor ve konuşulabiliyorsa İstiklal Savaşı ve İnkılaplar da olumlu ve olumsuz taraflarıyla, getirdikleri ve götürdükleriyle özgürce ele alınabilmelidir. Bunun yolu kapanmayacak şekilde açılmıştır.
İşte 15 Temmuz’dan sonra “hiçbir şey eskisi gibi olmayacak” diyorduk. Halk tarih için değil, tarih halk için olacak diyorduk. Lozan tartışmaları için de bir milattır Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son çıkışı.
Zafer mi hezimet mi?
Soruları yoruyorlar: Lozan zafer mi, hezimet mi?
Cevaplarım mecburen ağlamaklı geliyor:
Lozan’da ‘verdi, kabul etti, feragat etti, vazgeçti’ sözleri hep Türkiye için kullanılır. Toprak veren biz, toprak dediysem içinde Mısır ve Sudan gibi ülkeler var ülkeler. Feragat eden biz, vazgeçen biz (mesela Kıbrıs), kabul eden (ettirilen) taraf biz… Peki sürekli veren taraf biz isek Lozan’da ne tür bir zaferden bahsedebiliriz ki?
Lozan Konferansı’nın resmi adı Yakın Doğu İşleri Konferansı idi. Yani Osmanlı’nın tasfiyesini hukuki belgeye bağlama anlaşması. Bunu Sevr’de denemişler ama başarılı olamamışlardı. Sultan Vahidüddin Sevr’i tasdik edeceğine tahttan çekilmeyi tercih edeceğini, ölse de Sevr’i imzalamayacağını söylemişti. Bu bir kahramanlıktır ama bizde kahramanlara hain denilmesi istisna değil kuraldır.
Velhasıl Lozan’daki konferans Osmanlı topraklarının bölüşülmesi için toplandı ve Osmanlı topraklarının beşte dördünün tapusu orada el değiştirdi. Mesela madde 17 Mısır ve Sudan’ı verir İngilizlere, madde 20 Kıbrıs’ı. Bunu söyleyince gençlerin gözü açılıyor, “Vay canına, Lozan’a kadar Mısır ve Sudan bizim miymiş?” diyorlar. Evet evladım bizimdi ve daha neler ve nereler bizimdi bilseniz!
Sultan Vahidüddin neden hain ilan edildi?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Sevr’i gösterip Lozan’a ikna ettiler” sözü de aynen tarihî bir hakikati ifade etmektedir. Sultan Vahidüddin bugün neden “hain” diye bilinir bilir misiniz? Sevr’i onaylamadığı için. İngilizler ondan intikamlarını resmi tarihimize böyle geçirerek aldılar. Halbuki hakikaten vatan haini olsa yurt dışına çıktığında onu Londra’da baş tacı etmeleri gerekmez miydi? Ne gezer. Sefalet içinde, bakkala kasaba borçlu öldü onurlu Sultan.
Soralım: Vahiddüni Han neyi sattı da vatan haini oldu? Bir karış Osmanlı toprağının tapusunu birine mi verdi? Peki Osmanlı topraklarını Lozan’da ve sonrasında avuç avuç dağıtanlar neden kahramandır bu ülkede? Ezcümle İngiliz-Fransız yapımı Osmanlı’yı keyfi bölüşüm projesine ve en çok da Hilafetin kaldırılmasına itiraz ettiği için hain ilan edilmiştir bu mazlum Sultan.
Meselenin bam teli de burası zaten: Sultan Vahidüddin’e onaylatamadıkları Sevr Antlaşması’nın yerine onun biraz hafifletilmişi olan Lozan’ı bu defa Ankara hükümetine kabul ettirdiler. İstanbul’daki resmen tanınmış devletin tasfiyesini Ankara hükümetine yaptırdılar. Peki bu adil ve hukuken geçerli bir muamele midir? Sizin anlayacağınız, bir bakkalı çırağına tasfiye ettirmek gibi bir şeydi bu.
Osmanlı Devleti’ni kendi ellerimizle yıktık
Lozan’a giderken biz 600 yıllık bir çınarı söktük de gittik, bilmeyenler öğrensin. 1 Kasım 1922’de saltanatı kaldıran, lağveden kanun aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin “münkariz” olduğunu, yıkıldığını, tarihe karıştığını bildiriyordu. Aksi halde Lozan’a gitmesi gereken iki siyasi heyetten biri İstanbul hükümetiydi ve toprakların resmen sahibi olan taraf da Osmanlı Devleti’ydi.
Burada ince bir oyun oynandı, İngilizler de tabii keyifle seyrettiler. Tıpkı hilafetin kaldırıldığını seyrettikleri ve hilafet kaldırılmadan Lozan’ı onaylamadıkları gibi. Osmanlı’nın tasfiyesini kendileri yapsa hem Türkiye’den hem de Hindistan gibi sömürgelerinden büyük tepki alacak ve millet ayağa kalkacaktı. Onun için bu tehlikeli işi TBMM’ye yaptırdılar. İngilizlerin en büyük özellikleri, ateşteki kestaneyi maşa kullanmadan almayacak kadar akıllı olmalarıdır.
Özetle Osmanlı Devleti’ni biz bir kanun çıkararak yıktık (karar no: 307).
Peki bunun somut sonucu ne oldu? Şu: Biz Lozan’a giderken devletsizdik ve 6 asırlık büyük devletimiz, İngiliz işgali altındaki İstanbul’da tarihe veda ettirildi (Toynbee’nin dediği gibi ‘etmedi’, ‘durduruldu’). Yani bir devletin hükümeti olarak değil, sadece ‘hükümet’ olarak gittik Lozan’a.
Devleti olmayan bir hükümet! Garabeti düşünebiliyor musunuz? Öte yandan karşımızdakilerin hepsi tanınmış devletlerdi, bir tek biz hükümettik ve henüz tanınmamıştık ve rakiplerimizden devlet olma icazeti alabilmek için oturuyorduk masaya!
Soruyorum: Bu durumda herhangi bir pazarlık şansımız olabilir miydi? Bu pozisyonda Lozan’da bir zafer kazanılabilir miydi? Kazanılamazdı ve kazanılamadı da. Ankara TBMM hükümeti, Türkiye Cumhuriyeti kurma iznini veya icazetini alabilmek için önüne sürülen bütün tavizleri vermek zorundaydı ve verdi de. Lozan onaylanmazsa tanınmamış bir ‘hükümet’ olarak kalacak ve ‘yeni hükümet’ gelip de müzakereleri lyürütene kadar öyle kalacaktı.
Peki Lozan kabul edilmez ve onaylanmazsa İngilizler veya Fransızlar ne kaybederdi? Hemen hiçbir şey. Biz ne kaybederdik? Devletsiz bir hükümet olarak ortada kalırdık! Oyun bu kadar açık.
İsmet Paşa hezimeti itiraf ediyor
İşin ilginci, Lozan’da neleri verdiğini bizzat İsmet Paşa’nın kendi ağızdan açıklanmış olmasıdır. Daha da tuhafı, eğer bir zafer varsa, mantıken bir kaybedeni de olmalıdır, öyle değil mi? Peki Lozan’da kim kaybetmiştir?
İngiltere mi? Lord Curzon’un Londra’da İngiltere’nin kaybettiği itibarı geri getiren adam olarak karşılandığını biliyoruz. Yunanistan mı? Venizelos’un tek kuruş tazminat ödemeden, üstelik Batı Trakya’yı nasıl ustalıkla sınırları içinde tutabildiğini, savaşı kaybeden Yunanistan’ı en az zararla kurtardığını biliyoruz. Fransa mı? Belki Fransa kapitülasyonlar açısından kayıpları oynamış denilebilir ama o da geçici güney sınırlarını kalıcı hale getirip Sancak (İskenderun-Antakya) bölgesini elde tutabilmişti… İtalya da 12 Ada’ya oturmuştu, bir de Antalya açıklarındaki Meis adasına.
Soru ortada: Lozan’da kim kaybetmiştir? Fedakârlığı kim yapmıştır? Geri adımı kim atmıştır?
İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan kaybetmediğine göre bir kaybeden olmalıdır ve acıdır ama bu, Türk tarafıdır. Bunu ben söylemiyorum. Lozan tutanaklarına göre İsmet Paşa şöyle söylüyor. Aynen şöyle:
“Başka milletleri memnun etmek için savunma araçlarından vazgeçen Türkiye’yi tarihin nasıl yargılayacağını bilmiyorum. Askerden tecrit adı altında kabul ettiğimiz fedakârlıkların, hakiki dokunulmazlığımızı ağır surette baltaladığını görüyorum. Ümit ederim ki bu beyanat, Türk heyetinin yeni bir fedakârlığı olarak kabul edilecektir. İtilaf devletleri ne istiyor? (…) İşte biz onları tamamen kabul ediyoruz.” (8 Aralık 1922)
Aynı konuşma içerisinde “feragat, fedakârlık ve kabul” kelimeleri herhalde tesadüfen bir araya gelmemiştir. İsmet Paşa’nın ağzından Lozan’ın bizim için “ilkeleri” bunlardır. Feragat da, fedakârlık da, kabul de bizden gelmiştir. Bu net.
Paşamızın bu beyanatı 8 Aralık 1922’de idi. Peki iki ay sonra vaziyette bir değişme olmuş mu? Okuyalım mı biraz daha İsmet Paşa’nın sözlerini:
Tarih 4 Şubat 1923. İngiltere başdelegesi ve Dışişleri Bakanı Lord Curzon alacağını almış ve Lozan’dan trenle ayrılmış, Londra istasyonunda Bakanlar Kurulu’nca karşılanmıştır.
“Ne istedilerse yaptık”
Bunun üzerine Lozan’da ortada kalan İsmet Paşa ağlamaklı gözlerle gazetecileri toplar etrafına ve dert yanar. “İnsana bir haber verilmez mi?” der. Zavallılığı apaçık ortadadır. Barışı imzalatamamıştır. Sözlerine aynen şöyle devam eder:
“Ben bütün konferans esnasında bu ağır mesuliyetin yükü altında çalıştım. (…) Eğer dünyada tek kimse çıkıp da bana ‘Daha yapılacak fedakârlıklar vardı…’, ‘Şu kararı almalıydınız!’ diyebilirse onlara yapmaya razı olurum. Ben fedakârlığı son haddine vardırdım.
Toprak meselelerinin hepsi halledildi. Bu meselelerde kendi zararımıza ve müttefiklerin lehine kararlar aldık.
Ekalliyetler (azınlıklar) meselesini müttefiklerin dilediği gibi hallettik.
Boğazların serbestliğini kabul ettik.
Adli kapitülasyonlar meselesinde anlaştık. (…) Nihayet bu meselede de her aklı başında insanın kâfi addedeceği bir hal tarzını kabul ettik.
İktisadi meselelerde âdil, meşru olan her şeyi kabul ettik. Biz namuslu borçlularız. Düyun-u Umumiye İdaresi’nin faaliyetinin devamına razı olduk. İktisadi ve mali meselelerden çoğunu müttefiklerin lehine hallettik. Bu meselelerden birkaçı kalıyor. Bunları kabul etmedim.”
(Kaynak: Ali Naci Karacan, Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, 1943, s. 211-212)
İşte bu “birkaç mesele” dışında İtilaf devletlerinin bütün dayatmalarını kabul ettiklerini ifade ettikten sonra İsmet Paşa dönüp yabancı gazetecilerin de içinde bulunduğu topluluğa o taç cümlesini sarf ediyor:
“Bütün fedakârlıkları yaptım, her şeyi kabul ettim, fakat memleketin iktisadi esaretini reddettim.”
Lozan’da verilen tavizlerin kendi bileğinin hakkıyla kazanılan topraklar değil, ecdadın şehid kanlarıyla kazanılan topraklar olduğunu hatırlatalım.
Osmanlı’nın tapu dağıtım töreni
O zaman Lozan Antlaşması,
1) TBMM tarafından sıkı sıkıya tembihlenen Misak-ı Milli’yi gerçekleştirme hedefine bile ulaşamamıştır.
2) 2. Lozan, Osmanlı İmparatorluğu’nun tapu dağıtım törenidir. Kadir Mısıroğlu’nun deyişiyle “Osmanlı’nın hân-ı yağmasıdır” (yağma sofrası). “Ver, kurtul” politikasının hazin bir sonucudur.
3. Topraklarımızı işgal eden, binlerce insanımızı katleden, kadınlarımızı, kızlarımızı kirleten, bebeklerimizi öldüren, şehirlerimizi yağmalayıp yakan Yunanlara tek kuruş tazminat ödetemeyerek bir başka hezimete imza atan “birileri” acaba hangi zaferden bahsedebiliyorlar?
İnönü itiraf ediyor
Lozan’da meselelerin bizim zararımıza, müttefiklerin lehine halledildiğini açıklayan, yani zafer olmadığını söyleyen bizzat İsmet İnönü’dür.
Lozan’ın hezimet olduğunu aslında 4 Şubat 1923 günü gazetecilere bizzat başdelegemiz İsmet Paşa açıklamış ve bu demeç zamanın gazetelerinde yayınlandığı gibi 1943 yılında devletin parasıyla bastırılan ve iç kapağında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün melul mahzun bir fotoğrafının basılı olduğu resmi yayında neşredilmiştir. Ali Naci Karacan imzasıyla çıkmış olan Lozan ve İsmet Paşa adlı kitap Tek Parti döneminin resmi yayın olduğu halde bu demeci sansürsüz verirken Boğaziçi Üniversitesi’nden Sevtap Demirci gibi London School of Economics’de doktora tez yapanlar tarafından bile kesilip makaslanarak, yani sansürlenerek yayınlanabilmiştir. Neden mi? Çünkü İsmet Paşa bütün fedakârlıkları yaptığını sınır, azınlıklar, adli kapitülasyonlar, hatta Duyun-u Umumiye ve borçlar konusunu bile İtilaf devletleri lehine çözümlediklerini, bütün fedakarlıkları yaptıklarını, sorunları “bizim zararına ve rakiplerimizin lehine” (aynen bu kelimelerle) çözümlediklerini açıkça beyan ediyor. Çözümlemek ver gitsin demek ise bu nasıl bir zaferdir? Biri bize anlatsın.
Bütün bunlardan çıkardığım sonuç şudur:
Lozan hezimettir de kaç sıfır? Gelin bunu tartışalım…
1950’de “Lozan zafer değil masa başı kaybı” diyen kimdi?
“Lozan’ı Sevr ile değil, 1922 de elde edilen muazzam zaferle kıyaslamak icap eder. Bize göre (…) 1923 yılının dünya şartları içinde Lozan andlaşması, siyaset ve diplomasi sahasında, bizim lehimize bir başarı değil, ciddî bir kaybımızdır. Lozan bir zafer değil, Türk milletinin cephede kazandıklarıyle asla mütünasip olmıyan bir masa başı kaybı, bir diplomasi hataları vesikasıdır.”
(Tahsin Demiray, “Lozan Andlaşması bir siyaset ve diplomasi zaferi midir?”, Hafta, Sayı: 45, 4 Ağustos 1950, s. 6.)
.
2. Abdülhamid denizciliğe düşmandı iftirasına Fransız tarihçi cevap veriyor
Derin Tarih dergisinin Eylül sayısında Sultan 2. Abdülhamid ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı beraberce kapağa çıkardık ya, bazı nifak mahfilleri bundan fena halde rahatsız oldu ve hemen düğmeye basıldı. Derken en az yüz yıllık bayat İttihatçı iftiralar sağanak gibi boşalmaya başladı. Tarihi silah olarak kullanarak cahilce saldıranların eşkalini vermeye gerek yok, zaten biliyorsunuz.
Pek çok iddia sıçratıldı ama ama bu yazımızda sultanın denizciliğe düşman olduğu iddiasını cevaplandırayım. Tersten soracağımız soru şu:
Peki cumhuriyetin kuruluş döneminde denizciliğe yeterince önem verilmiş miydi?
İşte devrin ünlü denizcilik uzmanı Abidin Daver’den Atatürk’ün ölümünün üzerinden henüz 10 ay geçmişken yaptığı o çarpıcı değerlendirme:
Dünya Savaşı öncesinde destroyer ve torpidobot filotillamız iyi kötü 25 adede yakındı. 1935 yılında ise bu sayı inanmayacaksınız belki ama sadece 4 (evet dört) tanedir!
Uzun lafın kısası: Ne varsa Osmanlı’da varmış!
İşte 1939 tarihli yazıdaki ilgili kısım:
“Donanmamızda seri kruvazör ve refakat gemisi hiç yoktur. (Refakat gemileri ticaret gemilerini denizaltı ve hava hücumlarına karşı müdafaa ederler.) Muhrip [destroyer] ve denizaltı gemisi itibariyle de fakiriz. Büyük Harb’e [Birinci Dünya Savaşı’na] girerken Midilli gibi bir kruvazörümüz vardı. [Osmanlı döneminde satın alınan] Barbaros, Turgut Reis, Hamidiye, Mecidiye henüz harb edebilecek halde idiler. Şimdi bunlardan yalnız Mecidiye ile mektep gemisi olan Hamidiye kalmıştır. O vakit muhrip ve torpidopot filotillamız bugünkü gibi 4 gemiden ibaret değildi. İyi kötü 25’e yakındı. Bir hayli de gambot ve motörbot vardı. Bunlardan batanlar ve çürüğe çıkanların yerine yalnız 4 muhrip ve 3 hücumbotu ikame edildi [konuldu]. Türkiye’nin coğrafi-sevkulceyşî [jeo-stratejik] vaziyeti, devletler muvazenesindeki mevkii [dengesindeki konumu], sahillerinin uzunluğu (2,417 kilometre uzunluğunda kara hududuna mukabil kıyılarımız, 3,455 kilometredir), Karadeniz, Akdeniz, Ege Denizi, Marmara gibi dört deniz arasında bulunması nazarı dikkate alınırsa, İngiltere’ye ısmarlanan gemiler de dahil olmak üzere, bugünkü donanmamızın ihtiyaçlarımıza kâfi olmadığı kolayca anlaşılır.” (“Yarının Türk donanması”, Yeni Mecmua, Sayı: 18, 1 Eylül 1939, s. 5.)
Demek ki neymiş?
Cumhuriyetin ilanının üzerinden 16 koca yıl geçmiş ama donanmamız 2. Abdülhamid devrinden, hatta 1. Dünya Savaşı yıllarından bile daha geriymiş, daha fakirmiş, daha zayıfmış!!??
Delinin kuyuya attığı taş
Bazılarının yapmak istediği gibi Osmanlı ile Cumhuriyet arasında hır çıkarmak değil niyetim. Tartıya çıkarlarsa Osmanlı her halükârda ağır basar, o ayrı. Lakin biz tarihimizi bir bütün olarak görüyoruz. Malazgirt’ten beri bu toprakları vatan yapma tecrübemizi bir bütün olarak ele almazsak insanımıza tarih şuuru kazandıramayız.
Şimdi bakalım Sultan Abdülhamid gerçekten de donanmayı Haliç’te çürütmüş mü? Denizciliğe hiç önem vermemiş mi?
Bu iddiayı ancak aklından zoru olanlar veya sultana düşmanlık besleyenler atabilirdi. Nitekim 2. Abdülhamid’e–tıpkı Menderes’e atıldığı gibi- öyle akıl almaz iftiralar atılmıştır ki, saf insanları bunlara inandırmışlardır. Refik Halit Karay Bir Ömür Boyunca adlı hatıralarında anlatır. Güya bir tanıdıkları kendilerine sultanın gençleri toplayıp zincirleyerek denize atmasını emrettiğini anlatmış, onlar da inanmış. Meşrutiyet devrinde gazeteler ilan vermiş, evlatları kaybolanlar müracaat etsin diye, tek bir Allah’ın kulu başvurmamış. Refik Halid bunları anlattıktan sonra “Anladık ki biz bir deliye inanmışız” der.
Delinin teki kuyuya taş atar, kırk akıllı çıkaramazmış, değil mi? ‘Sultan Hamid donanmayı Haliç’te çürüttü’ iftirası da aynen ‘deli işi’.
Önceleri de yazdığım gibi bu bir stratejik tercihti ve Sultan esasen karacıydı. Amcası Abdülaziz’den daha gerçekçiydi, elindeki kıt kaynakları masraflı bir iş olan denizciliğe yönlendirmek yerine daha rasyonel bir tercih olan karaya yönlendirdi. Çanakkale’de istihkâm yaptırdı, Krupp toplarını yerleştirdi, kışlalar, askeri okullar inşa ettirdi, silahlanmaya ayırdığı para bütçede ciddi rakamlara ulaştı. Demiryolculuğu geliştirdi ki, hala aynı hatları hızlandırıp yenileyip kullanıyoruz.
Demek ki karaya yatırım isabetli bir tercihti ve aslında cumhuriyet döneminde de demiryolu ulaşımına ağırlık verilmesi tercihinin isabetini gösterir.
Peki denizciliğe hiç mi yatırım yapmadı Sultan?
Hamidiye, Mecidiye, Lutf-i Hümayun, Feyza-i Bahri, Hüdavendigâr gibi kruvazörleri satın alan birine atılan iftiranın tutma şansı var mı? Mesudiye, Âsâr-ı Tevfik, Osmaniye, Feth-i Bülend, Muin-i Zafer ve Aziziye ise onun emriyle modernize edilen gemiler. Gambotlar, torpidobotlar, Atatürk’ün de kullandığı Ertuğrul yatı ve daha niceleri.
Ayrıca yabancı müşavirler getirildi, denizcilikle ilgili dergiler yayınladı, deniz matbaasını ve son olarak Deniz Müzesi’ni kurdu. Dünyanın 2 ve 3 nolu denizaltılarını yaptırarak denizaltıcılığımızın kurucusu olan 2. Abdülhamid’e ‘denizciliğe düşmandı’ demek tam manasıyla kuru iftiradır.
Fransız tarihçi Abdülhamid’i savunuyor
Şimdi isterseniz bir makaleye dönüşmek üzere olan yazımızı Prof. François Georgeon’un tespitleriyle noktalayalım ve 2. Abdülhamid denizciliğe düşmandı iftirasının deli saçmasından başka bir şey olmadığını onun ağzından arz edelim:
“İddiaya göre sultan, bir savaş gemisinin Yıldız tepesini ve sarayı bombardıman edeceğinden çekinmektedir. Bu bahane saçmadır tabii ki. Abdülhamid’in bahriyeye daha az önem vermesi, bütçe sorunlarından ve stratejik tercihlerden kaynaklanır.”
Bizim deliler suçlayadursun, elin Fransızı sultanı savunmaya devam eder:
“Sultan pahalı bir gemi yapım programına atılmaktan vazgeçer ama deniz savunmasını da bir kenara itmez. Bahriyeyi torpiller, mayınlar, sahil korumayı sağlayan sabit bataryalarla donatır. 93 Harbi’nde Rus donanmasından çok üstün olan Osmanlı donanmasının torpil ve mayın korkusuyla felç olduğunu fark etmiştir. Benzer araçların ve sabit müstahkem mevkilerin kullanımına dayalı aynı savunma stratejisini o da benimseyecektir. Krupp topları satın alınarak Çanakkale Boğazı savunması güçlendirilir; öyle ki daha 1890’larda İngiliz askeri uzmanları (Çanakkale’deki) bu mevzilerin ele geçirilemeyeceği yönünde görüş belirtirler.”
Peki netice? Hükmü şudur Fransız tarihçinin:
“Abdülhamid’in tercihinde esas ağır basan yan, stratejik bakış açısıolmuştur. Abdülhamid’in piyadeyi bahriyeliye, demiryolunu denizyollarına, müstahkem mevkileri kruvazörlere, kara kuvvetlerini deniz kuvvetlerine üstün tuttuğu açıktır. Müstahkem mevkilere ve iç iletişime, özellikle de demiryolları ve telgrafa verdiği önem buradan kaynaklanır.” (II. Abdülhamid, Homer: 2006, s. 285-6)
Şimdi bir şu bakış açısındaki nezafete bakın, bir de sözde bizimkilerin ağzı salyalı saldırganlığına ve hangisinin gönlü hakikatten, hangisininki düşmandan yana siz karar verin.
Not: Konu hakkında daha geniş bilgiyi Abdülhamid’in Kurtlarla Dansı adlı kitabımda bulabilirsiniz.
.
Kıbrıs’ı İngiltere’ye Sultan Abdülhamid mi verdi?
“Siz İnebahtı’da donanmamızı yakmakla sakalımızı kestiniz. Biz ise Kıbrıs’ı fethetmekle kolunuz kestik. Kesilen sakal daha gür bir şekilde yerine gelir ama kesilen kol bir daha yerine gelmez.”
Sokollu Mehmed Paşa’nın Venedik elçisine söylediği bu ünlü söz, yalnız Devlet-i Aliyye’nin kendine güvenini değil, Kıbrıs’ın fethinin Osmanlı ve Venedik devletleri açısından taşıdığı önemi belirtmesi açısından da dikkate alınmalıdır.
Kıbrıs’ın 1571 yılındaki fethi, Akdeniz’in büyük bölümünü elinde tutan cihan devletinin önünde kaçınılmaz bir görevdi. Shakespeare bile Othello piyesinde, “Sanmayın ki Türk, kendini en çok ilgilendiren şeyi en sona bırakacak kadar beceriksizdir” diyerek Kıbrıs’ın fethinin Osmanlı için ne denli gerekli bir harekât olduğunu açıktan söylüyordu. Zira Kıbrıs adası, 16. yüzyılın ikinci yarısı itibariyle Osmanlı’nın Anadolu’nun etrafına attığı stratejik çemberlerin ilk halkalarından birinde bulunuyordu ve fethi, askerî anlamda bir gereklilikti.
Halil İnalcık’ın dediği gibi, biz Kıbrıs’ı Rumlardan almadık ki onlara verelim! Adayı Venediklilerden fethettik. Hatta kuşatma öncesinde Fener Rum Patriği, Ortodoks tebayı, ‘Osmanlılara direnmeyin’ diye uyarmıştı. Rahmetli İnalcık’a göre 1571’de Kıbrıs’ta Osmanlıların karşısında bir Rum devleti yoktu ve adaya çıkan Türkler halk tarafından bir kurtarıcı gibi karşılanmışlardı. Dolayısıyla adada Ortodoksluk ve Rumlar hala yaşıyorsa bu büyük ölçüde Osmanlı hoşgörüsü sayesindedir. Yoksa hızla Katolikleşeceklerdi.
Kıbrıs, 93 Harbi (1877-78) sonunda İngiltere’nin iştahını kabartacaktır. Osmanlı Devleti tarifsiz zorluklar içindedir ve İngiliz emperyalizmi için Akdeniz’de bir üs sahibi olmanın tam zamanıdır. Üs bahane tabii. Asıl dert, Hasta Adam’ın yaklaşan ölümünde sahneye daha yakın bir sandalyeye oturabilmek ve parsayı Ruslara kaptırmamaktı.
Bu süreci izninizle biraz açmak istiyorum, zira kitaplarımızda yuvarlayarak “Abdülhamid Kıbrıs’ı İngilizlere verdi” diye geçiştirilen olayın bilmediğimiz incelikleri vardır.
KARS’A KARŞILIK KIBRIS
İstanbul’un burnunun ucuna kadar dayanmış olan Ruslarla yapılan Yeşilköy (Ayastefanos) Antlaşması Osmanlı tarafı açısından kelimenin tam anlamıyla felaketti. Topraklarının üçte birini kaybetmiş, Rumeli’deki topraklarıyla bağlantısı kesilmiş, üstelik 245 milyon altın tazminat ödemeye mahkûm edilmiş olan Osmanlı’nın itibarı da, ekonomisi de yerle bir olmuştu. Bu takatını aşan tazminatı ödeyemeyeceği için de Besarabya, Kars, Batum ve Ardahan ile Doğubayazıt da Ruslara bırakılıyordu.
Devlet, tabir yerindeyse çökmüştü. Bir çıkış yolu arayan Osmanlı Devleti’ne Berlin Kongresi öncesinde güya bir dost eli uzandı. Dışışleri Bakanı Lord Salisbury, Büyükelçi Sir Henry Layard’a bir mektup göndererek Rusya’nın tehdidine karşı Osmanlı’ya yardım edeceklerini, lakin bu hizmetlerine karşılık olarak Ermeni ıslahatı yapılmasını artı Kıbrıs’ın üs olarak verilmesini istiyordu.
Henüz tahtta ikinci yılını geçirmekte olan Sultan Abdülhamid’in, Mabeyn Müşiri (Genel Sekreteri) Eğinli Said Paşa, Salisbury’nin mektuplarını önceden okumuş ve ikna olmuştu. Padişahla konuştu ve ona kabul etmesi yönünde telkinde bulundu. İngilizlerle anlaşılması için elinden geleni ardına koymadı. (Eğinli Said Paşa’nın Hatıratı, Bengi: 2011, s. 36.)
Bununla kalsa iyi. Sadece 41 gün Sadrazamlık yapmış olan Kara Sâdık Paşa da İngiliz tekliflerinin elden kaçırılmaması yolunda Layard tarafından bir güzel ikna edilmişti. Yükselen itiraz seslerini de susturan Sâdık Paşa, devletin çıkarının İngilizlerle anlaşmakta olduğunu savundu ve 36 yaşındaki Sultan Abdülhamid’i psikolojik baskı altına aldı. Böylece bir yandan “İngiliz” Said Paşa’nın, öbür yandan İbnülemin Mahmud Kemal’in ima ettiği üzere İngilizlerden muhtemelen rüşvet almış olan Sâdık Paşa’nın gayretleriyle İngilizler ile antlaşma belgesi imza aşamasına kadar gelecekti.
O ŞART
Sultan Abdülhamid yağmurdan kaçarken tutulduğu dolunun ne olduğunu iyi biliyordu. İngilizlere hayır derse Ruslar İstanbul’un burnunun dibinde, Yeşilköy’deydi, her an Başkente yürüyebilir ve bir saatte saraya girebilirlerdi. Evet derse İstanbul’u kurtarmış oluyordu ama bu defa da Kıbrıs’ı kurdun pençesine teslim etmiş oluyordu. Sakalını mı kesersin, yoksa kolunu mu? ikilemine bu defa biz yakalanmıştık.
Bir şeyler yapmak için kıvranıyordu genç Sultan. Tuttu, İngiltere Kraliçesi Victoria’ya mektup yazıp bir şeyler yapmasını rica etti. Tabii sonuç alamadı. Ne yapıp edip hem tazminat miktarını düşürmeli, hem de Balkanlardaki topraklarına geçit açmalıydı. Aksi halde hem Kıbrıs’tan, hem de Rumeli’den olacaktı.
Bu arada Berlin Kongresi’nde Ruslarla yapılan antlaşmanın lehimize değiştirilmesi ihtimali belirmişti. Sultan bu fırsatı kaçıramazdı.
İşte o sıkıntılı çırpınış demlerinde işgalin geçici olması ve Rusların Kars, Ardahan, Batum gibi vilayetlerden çekilmesi halindeİngiltere’nin de Kıbrıs’tan çıkacağını taahhüt etmesi şartlarıyla antlaşmayı tasdik etmek zorunda kaldı. Başbakan Gladstone’un deyimiyle İngiltere Kıbrıs’ı adeta yankesici gibi çarpmıştı.
138 yıl önceydi. Takvimler sıcak bir 15 Temmuz gününü gösteriyordu. Sultan, Büyükelçi karşı karşıyalar… İçi kan ağlayarak antlaşma metnini masasına koydu Abdülhamid Han. Ona bir şart daha eklemek istediğini söyledi. Şart Layard’ı şaşırttı ama Sultan gayet kararlıydı. Kraliçeden yazılı güvence istiyordu. Kraliçe kabul etti. Bunun üzerine Sultan sol üst köşeye kendi el yazısıyla yazıp altına imzasını attı:
“Hukuk-i Şâhâneme asla halel gelmemek şartıyla muhanedenameyi tasdik ederim.”
Hemen yanında da Büyükelçi Layard bu antlaşmayla Padişahın haklarına asla halel getirilmeyeceğini Kraliçe adına resmen beyan etti.
Nitekim 1878 yılında düzenlenen Berlin Kongresi’nde Ruslara olan 245 milyon tutarındaki tazminat borcumuz epeyce düşürüldü, Makedonya ve Arnavutluk’taki topraklarımıza “Doğu Rumeli” diye bir geçit açıldı ve devlet şimdilik derin bir nefes aldı. İşte Sultan tam 30 yıl devam edecek olan “kurtlarla dansı”na bu ağır şartlar altında başlayacaktı.
Lakin o asla ihlal edilemeyeceğini belirttiği ve Layard’a Kraliçe adına beyan ettirdiği “hukuk-i Şahane”, yani padişahın “Kıbrıs üzerindeki hakları”nı Ruslar 1918 yılında Brst-Litovsk Antlaşmasıyla buraları boşalttığı halde İngiltere hep yaptığı gibi sözünü yiyerek Kıbrıs’a el koydu.
LOZAN’DA KIBRIS
Gelin görün ki Lozan’da bunları dahi unuttuk, 20. maddeyle adayı İngiltere’ye olduğu gibi terk ettik.
Peki Sultanın düştüğü “asla halel getirilmeyecek” şerhi nerede işimize yaradı? 80 yıl sonra şehid Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’nun inanılması zor gayret ve mücadelesi sayesinde “garantörlük hakkı”mıza dönüştü ve o hak sayesinde Kıbrıs’a askeri müdahalede bulunabildik.
Bilelim ki, bugün Lozan sayesinde değil, Sultanın 15 Temmuz 1878’deki o tek cümlelik şerhi ve Zorlu-Menderes ikilisinin Londra ve Zürih’teki gayretleriyle kazanılan hak sayesinde Kıbrıs’tayız. Ne garip, bu ülkede Abdülhamid Han da, Menderes ve Zorlu da “Kıbrıs’ı satmak”la suçlandığı halde Kıbrıs’ı Lozan’da İngiltere’ye verenler “kahraman” ilan edilmiştir.
Tarih bir gün hakikaten Tarih olacaksa Sultan Vahidüddin’in Sevr’i tasdik etmediği için “hain” ilan edildiğini mutlaka yazacaktır. Tarihlerimizdeki bilgiler neden çarpıtılmış? diye sormayın bana artık. Neresi düzgün ki? diye sorun.
.
Sedefkâr
“Bize sanat tarihi derslerinde İstanbul’un sınıf birincisinin Ayasofya olduğu okutuldu. Bir de Mavi Cami, Sultanahmet’ten silik soluk bahsedildi. İstanbul’a geldiğimde yanlarına gittim, içlerine girdim, Tepebaşı’ndan, Kadıköy’den uzun uzun baktım her ikisine de. Sonunda İstanbul’un sınıf birincisinin Ayasofya değil, Sultanahmet olduğuna kanaat getirdim.”
Bundan 10 yıl kadar önce İstanbul’da düzenlenen Dünya Mimarlık Kongresi’nde bunları söylüyordu Peter Einsenman. Peter Eisenman kim mi? ABD’li postmodern mimar ve düşünür. Elin postmoderni bile bizden daha insaflı. Fildişi kuleden konuşmuyor, geliyor, inceliyor, çıplak gözle gördükten sonra kararını veriyor, Batı ekolünden geldiği halde Sultanahmet’i seçiyor.
‘Medeniyetimiz şöyle, medeniyetimiz böyle’ diyoruz da Sultanahmet Camii’nin tamamlanışının 400. yıldönümüne 8-9 ay kaldı, bir hazırlık yapılıyor mu? Oysa ses ve ışık gösterilerinden sergi ve yayınlara kadar nice iş bekliyor bizi.
Tarihin dönüm noktalarında bulunmak sorumluluk ister. Fedakârlık ve teyakkuzda bulunmak zorunludur böyle anlarda. Nasıl 15 Temmuz’da FETÖ tehdidi karşısında ayaklandıysak bir daha böyle tuzaklara düşülmemesi için de bir büyük medeniyetin çocukları olduğumuzu hatırlatacak adımların atılması kaçınılmaz. Sultanahmet neden bu adımların kilit taşı olmasın?
Mehmet Genç hocanın deyişiyle Sultanahmet Camii’ni yapmak için acele etmedi Osmanlı. 1,5 asır düşündü, taşındı, Şehzade ve Süleymaniye yoklamalarından sonra Ayasofya’nın karşısına kubbesiyle değil, sükûnet ve zarafetiyle, akılcı çözümleriyle, 260 penceresinden sızan ışık deniziyle çıktı.
Ayasofya bir Hıristiyan bazilikası planı ile geniş ve yüksek kubbeli bir yapı tarzını ilk birleştirme denemesiydi. Kubbe ağır ama taşıyıcılar yetersizdi. Mimar Sinan kubbeyi mantıkî temellerine oturttu. İstanbul artık kubbeler şehri olacak ve asırlar boyu sevdalısı zarif minareleriyle fethi Efendimiz (as) tarafından müjdelenen Kostantiniyye’ye mührünü vuracaktı.
Peki neredeyse bütün kubbe ihtimallerini deneyen Sinan’dan sonra ne olacaktı? İşte bu tıkaç gibi soruya nefes aldıran Sedefkâr Mehmed Ağa olacaktı.
Kimdi Sedefkâr?
Ne şanslıyız ki, hem Mimar Sinan, hem de Sedefkâr Mehmed için yazılan kitaplara sahibiz. Onlar bize gözlerimizde şimşekler, gönüllerimizde hıçkırıklar çaktıran şaheserlerimizin dünyasını bir ayna gibi yansıtır.
Şimdi buyurun baş döndüren bir hayat hikâyesini okumaya.
Hayat macerasına muhtemelen Arnavutluk’taki Elbasan’da başlamış. Kanuni’nin son yıllarında İstanbul’a getirilip vefatından sonra sultanın türbesine “bahçe bekçisi” olmuş, ertesi yıl ise Topkapı Sarayı’na bahçıvan. Has Bahçe Bahçıvanlığı çok önemli, zira orada tarh ettiği çiçekler yıllar sonra Sultanahmet’in mavi çinilerine nakşolunacaktır!
Derken aşk çıkagelir. Aşk dediysem Has Bahçe’deki bir sazendenin saz takımına kaptırır gönlünü. Makamları bihakkın öğrenir, estrümanları kullanmayı da. Pisagor’dan beri musiki hakkındaki bilcümle teorik ve pratik bilgilerin hepsini öğrenir. Biriktirdiği parayla musiki aletleri satın alır ve bu meslekte öyle hızlı ilerler ki, dinleyenleri hayran bırakır sanatına.
Tam büyük bir musiki üstadı olacağı sanılırken gördüğü rüyayı tabir ettirdiği Şeyh Şaban-ı Veli hulefasından Vişne Mehmed Efendi kendisini musikiden soğutmuş ve tıpkı Cat Stevens’ın Yusuf İslam olurken gitarını yere vurup kırdığı gibi Sedefkâr da saz aletlerini baltayla hurdahaş etmiştir.
Balta elinde Sedefkârlar Atölyesi’ne döndüğünde bir genç dikkatini çeker. Sessizce önündeki kitaba dalmış, dünyayla alakasını kesmiştir. Ona ne okuduğunu sorar. ‘Mühendislik’ cevabını alır. (O tarihlerde mimarlık ve mühendislik aynı manadadır.) Merakını gidermek için hırsla sorar. O sırada atölyede bulunan birileri “Yahu şu genci bir imtihan et bakalım, belki işe yarar” diye uyarırlar. O da şart koşar: ‘Peki deneyelim. Keserle bir ahşap kirişe vurup bir yerine iz bırakın.’
Genç sedefkâra üzerine bir nişan tespit edilen ahşap kirişi ve keseri verirler. Sedefkâr Mehmed Besmele çeker, Allah’a tevekkül edip keseri sallar. Bir, iki, beş, on, yüz, bin… Aynı noktaya sektirmeden, şaşırmadan, sapmadan vurur, vurur, vurur… “Bir defa bile hiç mi hiç yanılmayup şaşmadı.” Keseri elinden zor alırlar. Gencin maharetine hayran kalırlar. “Eline, koluna kuvvet, Hak Teala Hazretleri sana uzun ömürler versin. Sedefkârlık ve mimarlık sanatı senin hakkındır” derler. Sınavdan alnının akıyla çıkmıştır.
Kitap okuyan geç adam bu hünerbaz kabiliyete mühendislik ve mimarlığı öğretmeye hazır olduğunu ve hemen işe başlamasını söyler. Lakin Sedefkâr bir ermiş kişiye bağlıdır. Ondan izinsiz iş değiştiremez. ‘Varıp izin isteyeyim, verirse elbette başlarım’ der. Onun hayır duasını almadan başlanacak işte uğur, meymenet olmaz çünkü.
Nitekim gider. O ismi mechul ermişin elini öper, vaziyeti anlatır.
Ermiş murakabeye dalar. Bir müddet sonra denizden çıkar ve “Oğul” der, “bu sanat sana uygun ve layık görüldü”. Zira mimarlar şerefli camiler ve mescidler yaparlar ki içinde Allah adı, Kur’an ayetleri yankılanır. Medreselerde ilim öğretilir, köprüler yaparsın, insanlığa hizmet etmek şereftir. Yalnız, der Şeyh efendi kulağına eğilip, “işini yaparken gücün yettiğince kelime-i tevhid ve kelime-i şahadeti dilinden düşürmeyesin. Böylece bu dünyayı imar ederken ahiretini de imar etmiş olursun ki, bu her meslekte bulunmaz bir imtiyazdır.”
Benzersiz Sultanahmet Camii’ne giden manevi yol böyle döşenir…
Sultanahmet
Ne Sedefkâr’ın hikâyesi biter, ne Sultanahmet’in. Lakin yerimiz dardır, yenimiz değil. Peki Sultanahmet Camii’nin içinde neden hiçbir camide olmadığı kadar mermer kullanılmıştır, bilir misiniz?
Bunu da anlatır bize Risale-i Mimariye yazarı Cafer Çelebi.
Caminin kubbeleri kapanmak üzeredir. Cafer Çelebi bakar ki Sedefkâr bir seccadeye oturmuş, bir elinde tesbih, öbüründe endaze (metre). Ustalar son rotuşlarla meşgul. Mimar inşaata nezaret ederken dudaklarında şeyhinin tavsiyesi kelime-i tevhid ve kelime-i şahadet. O sırada bir musiki üstadı çıkagelir, inşaatta bir süre dolaştıktan sonra kafası karışmış vaziyette Cafer Çelebi’nin yanı başına çömelir. Sedefkârın daha önceki işlerini sorar. Bir dönem musikiyle ilgilendiğini öğrenince cevabını bulmuş çocuk gibi sevinir. Der ki: “Bu ağa burada yalnız mimarlık yapmıyor, musiki de yapıyor!”
Nasıl olur? Taş, mermer, harç… Musiki üstadı ısrar eder:
“Bu eser bir bestedir! Şu an burada bir musiki icra ediliyor!”
Cafer Çelebi’nin kafasında şimşekler çaktıran açıklamasını şöyle yapar:
“Burada yontulan mermerler bile vecde gelmiş Mevlevilerin semaya başladıkları gibi sada vermekte. Camide biz musiki ilmini bittamam müşahade eyledik. Mimar içeriye 12 cins mermer seçip koymuş ki her birinden ayrı bir sada ve ayrı bir makam hasıl olur. Her mermer bir musiki makamında ses veriyor.”
“Dikkat ettim, yedi güvenilir usta durmadan çeşitli sesler çıkararak cami inşaatını dolaşıyor. Neden böyle bağırarak gezdiklerini çözdüm sonunda. 12 cins mermerin istenilen sesleri verip vermediğini (akustiği) kontrol ediyorlar. Vermeyince mermer yontanları uyarıyor ve gerekli düzeltmeyi yaptırıyorlar. Böyle bir bina ancak ilm-i musiki bilen biri tarafından yapılabilirdi mirim.”
Sultanahmet Camii’nde okunan ezan ve Kur’an neden içimize huzur aşılıyor diye düşünüyorsanız sırrı Sedefkârın dudaklarından düşürmediği kelime-i tevhid ve kelime-i şahadet ile musikiye aşina mermerlerde gizlidir derim.
Musiki bilen mermerler fikri bile bize o kadar uzak ki. Bir de kalkmışız, Osmanlı şu, Osmanlı bu diyoruz. Yahu önce edep, illa edep…
.
Yavuz Sultan Selim İslam Birliği’nin mimarıydı
Geçtiğimiz Cuma günü Allah nasip etti, Cuma namazını eda etmek üzere Yavuz Selim Camii’ne gittim. (Sultanın türbesini ziyaretimiz ise mümkün olamadı.) Ardından epey müşkilatla da olsa Yavuz Sultan Selim Köprüsü’ndeki törene intikal ettik. Hakikaten ülkemize yapılan bu muazzam hizmetten göğsümüz kabardı. Emeği geçen herkese binlerce teşekkür…
Köprünün adı Yavuz Sultan Selim konulunca bir kaşık suda fırtına koparılmıştı, hatırlarsınız. Kesinlikle geri adım atılmamalı, üç beş kişi bağırıyor diye koca sultanın adı heder edilmemeli diye kanaatimi gerekli yerlerle paylaşmıştım. Şimdi bu ismi koymakla ne kadar isabet edildiğini anlatma vaktidir.
*
9. Osmanlı padişahıydı Yavuz Sultan Selim Han. Sadece 8,5 yıl hükümdarlık yaptı.
Sultan 2. Bayezidin oğlu, Kanuni Sultan Süleyman’ın babası.
29 ay gibi kısa bir sürede Çaldıran, Mercidabık ve Reydaniye (Ridaniye galat-ı meşhurdur) gibi payitahtından binlerce kilometre ötede yaptığı üç ölüm kalım savaşından da alnının akıyla çıkmış müthiş mareşal.
Ona vezir dayanmazmış! Tam 40 bin Aleviyi kesmiş! Kürtlere beddua etmiş! Kulağına küpe takarmış!..
Onu hepimiz tanıyoruz ya da tanıdığımızı sanıyoruz. Tanımak buysa tabii.
Ancak Osmanlı denizciliğinin hakiki kurucusu, hadi tevazuundan o şerefi dedesi ve babasına terk etsin, donanmayı okyanusla baş edecek seviyeye çıkaran ve bu uğurda gözünü karartan, Aynalıkavak Sarayı’nın bahçesini bu işe tahsis etmekten kaçınmayan ve Haliç’te ve Süveyş’te o zamana kadar misli görülmemiş büyüklükte bir tersane yaptıran hükümdar olduğunu biliyor muyuz?
Cerablus gibi onbinlerce yerleşimi tek bir darbede Osmanlı’ya kazandıran sultandan bahsederken biraz saygı lütfen.
Değişen dünya şartlarını okuma başarısından, mesela Portekizli istilacıların Ümit Burnu’nu dolaştıktan sonra Hind Okyanusu’na girişlerinin İslam âleminin sömürgeleştirilmesi kasırgasını başlatacağının bilinciyle hareket ettiğini, bu defa karadan giderek onlarla hesaplaşmaya karar verdiğini ve Memluk seferinin gerçekte İslam âleminin kapılarını henüz işin başlangıcındayken Avrupalı sömürgeciliğe kapatmaya matuf bir jeo-stratejik büyük kararın mahsulü olduğunu biliyor muyuz?
Öte yandan bir zamanlar “Türkiye İran olmayacak!” diye sokaklara dökülenler acaba gerçekte Türkiye’nin ‘İran’ olmamasını sağlayan kahramanın Yavuz Sultan Selim olduğunun farkındalar mıdır? 1511 Şahkulu isyanı dolaylı, 1512 Nur Ali Halife isyanı ise doğrudan Şah İsmail’in Osmanlı mülkünde yaktığı Şiileştirme meşaleleriydi. Daha korkuncu, bizzat Yavuz’un yeğeni Şehzade Murad’ın da Şah İsmail’e mürid olması, Kızılbaş tacı giymesi ve maalesef onlarla birlikte Amasya, Çorum ve Tokat’a kadar ilerleyerek Osmanlı topraklarında Şah adına hutbe okunmasına alet olmasıydı.
Bir başka deyişle Çaldıran’dan galip çıkan Şah İsmail olsaydı bu topraklar gerçekten ‘İran’ olacaktı!
Anadolu’nun Bayburt’tan Malatya ve Hakkari’ye kadarki üçgeni onun zamanında ‘Türkiye’ topraklarına dahil edildi, hatta diyebiliriz ki, Misak-ı Millî’ye dahil olduğu halde İngilizlere terk ettiğimiz Musul vilayeti dahi Yavuz Sultan Selim’in bize mirasıydı. Musul’u İngilizlerin iştahına terk edenlerin kalkıp da Yavuz’a tek kelime söylemeye hakları yoktur.
*
Ortadoğu, Osmanlı’nın güneydoğusuydu! Bir ucu Aden’de, öbür ucu Libya’da, Bağdat, Kerkük, Süleymaniye, Musul, Şam, Lazkiye’de… Haremeyni’ş-Şerifeyn öbür yanda. Kahire, Gazze, Kudüs, Cidde, Doha vd. Bu topraklar üzerinde öyle güçlü bir bilişsel ve ideolojik ağ ördü ki Osmanlı Devleti, sömürmeyi bir yana bırakın, neredeyse İran hariç İttihad-ı İslam’ı gerçekleştirdi ve bu ümmet bilinci Hıristiyan Avrupa emperyalizminin azgın emellerine karşı bir sur gibi asırlarca dikilebildi.
O suru yıkmak da ne yazık ki Lawrence ve içerideki işbirlikçilerine nasip oldu. Sonradan Lawrence bir motosiklet kazasında can verirken işbirlikçilerinden Şerif Hüseyin Kıbrıs’taki sürgün günlerinde ‘Ben bu Osmanlı’ya nasıl ihanet ettim? Şimdi onun cezasını çekiyorum’ diye hüngür hüngür ağlayacaktı.
İşte bu dünyanın son huzur döneminin temel taşlarını Yavuz Sultan Selim koymuştu yerine. Osmanlı Yeni Dünya Düzeni tamamen onun ve ecdadı ile torunlarının eseriydi. Abbasilerden sonra itibarı yerlerde sürünen hilafet kurumunu bile ayağa kaldırıp iade-i itibar edenler de onlar olmuştu.
*
Osmanlılar hakkında olumlu yazan nadir Mısırlı düşünürlerden Fehmi Şinnâvî’nin satırları bu noktada iyi bir yol göstericidir:
“Hiçbir tarihçi şu gerçeği saklayamaz: Kur’an-ı Kerim’in gönüllere nakşedilmesi için özel kursları ve medreseleri ilk inşa eden kavim Osmanlılardır. Kur’an bilgisinin ve hıfzının şehirlere, köylere kadar yayılması için azami gayret sarfeden Osmanlılar…”
Mısırlı Şinnâvî, Batılıların kafalarını esir aldığı Arap/Müslüman aydınları yerden yere vurup aslında Osmanlılığın ne olduğunu, daha doğrusu ne olmadığını anlatıyor ve şu her biri bir gülle sertliğindeki cümleleriyle gerçekte hepimizi derinden sarsıyor:
“Bütün bunlar bilindiği halde hala Osmanlılar dönemine cehalet ve karanlıklar asrı deniliyorsa bir kasıttan söz edebiliriz. Osmanlı’yı bunca güzelliğe, temizliğe, güzel mimariye ve ilme değer vermeye sevkeden şey, Osmanlı olmaları değil, İslam’dı. Bugün Osmanlı’yı kötüleyenler Osmanlı oldukları için değil, Müslüman oldukları için kötülemektedirler. Diğer milletleri hilafetten uzaklaştırmak için böyle yapıyorlar.”
Fehmi Şinnâvî’nin her kelimesi ayrı bir samimiyet taşıyan bu metninin son iki cümlesi adeta yazımızın hüküm cümleleri olmaya layık nefasettedir:
“Osmanlılar Peygamber ve sahabenin döneminden sonra Müslümanlara İslam aleminin yaşadığı en izzetli, en şerefli ve huzur dolu asrı yaşattılar. İşte bu yüzden Osmanlı’yı kötülüyorlar.”
Yazarın Arap aydını için söylediklerini biz fazlasıyla Türkiye’dekiler için söyleyebiliriz. Osmanlı’ya düşmanlık ‘Osmanlı’ olduğu için değil, Batı’nın ötekileştirdiği İslam medeniyetinin son ve en büyük temsilcisi olduğu içindir. Keza Yavuz’a düşmanlık da Osmanlı padişahı olduğu için değil, İslam alemini Avrupa karşısında Osmanlı etrafında kenetlediği ve bu kenetlenmenin tam dört asır boyunca çözülmesine mani olduğu, yani İslam Birliği’ni gerçekleştirdiği içindir.
.
Diyarbekir Osmanlı Devleti’ne kendi rıza ve arzusuyla katılmıştı
FETÖ’nün darbe girişiminin ardından faaliyete geçen PKK, sözde egemenlik sahası saydığı bölgede kan dökerek gündemde geriye düşen varlığını hissettirmek istiyor. Elazığ, Bingöl, Van, Şırnak, Şemdinli…
Tabii ismini manasız bir şekilde Diyarbakır yaptığımız Diyarbekir apayrı bir yere sahip. Sanki Türkiye burada işgalci imiş gibi bir imaj yayılıyor ki tarihî gerçeklere tamamen aykırı.
Peki Diyarbekir Osmanlılar tarafından oluşturulan Anadolu birliğine nasıl katılmıştı? Silah zoruyla mı yoksa kendi rızası, hatta arzusuyla mı?
Bir kere Diyarbekir ve civarı Müslümanlara büyük İslam halifesi Hz. Ömer’in (ra) hediyesi. Hicretin henüz 17. senesinde Iyaz b. Ganem ve Halid b. Velid hazretleri tarafından, bizzat sahabe kanı dökülerek kazanılmış bir İslam beldesidir ki, şehid sahabiler Hz. Süleyman Camii haziresinde toplu olarak medfundur.
Daha sonra sırasıyla Emeviler, Abbasiler, Şeybaniler, Hemedanoğulları, Büyevhoğulları, Mervanoğulları, Selçuklular, İnaloğulları, Eyyubiler, Artukoğulları, İlhanlılar, Karakoyunlular ve Akkoyunluların eline geçen Diyarbekir’i bu defa Şah İsmail ele geçirdi ve büyük bir katliama girişti.
Diyarbekir ahalisi Kızılbaş yönetimden memnun olmadıysa da sesini çıkaramadı ama ilk fırsatta bu yönetimden kurtulmak için fırsat kolladı. İşte Şah İsmail’le başa çıkabilecek bir lider, Yavuz Sultan Selim, can düşmanları Safeviler üzerine yürüyordu.
Şii-Kızılbaş tahakkümü altında yaşamaktan bizar olmuşlar, Osmanlı Sultanının âdil kılıcının beldelerine ulaşmasını beklemektedirler.
Haberlere göre Yavuz ne yaman bir cihangir olduğunu Çaldıran ovasında göstermiş, namağlup unvanını koruyan Şah İsmail’in ordusunu bozguna uğratmıştı. Diyarbekir valisi olarak atadığı eniştesi Ustacaluoğlu da savaş meydanına serilenlerden biriydi.
Zaten kulağı kirişte olan Diyarbekirliler derhal ayaklanmış, Safevileri ve onlarla ilişkileri olanları kovmuş, hatta hutbeleri kendiliklerinden Sultan Selim adına okutmaya başlamışlardı. Yani Yavuz daha şehre hakim olmadan Diyarbekir kendiliğinden ona tabi olmuştu.
Bitti mi? Biter mi hiç? Asıl bundan sonrası daha ilginç.
Diyarbekir Osmanlıya dört elle sarılıyor
Bir yandan Şah İsmail yeniden gelir korkusuyla yöredeki aşiretler yardıma çağrılırken öbür yandan Selim Han’a vaziyetlerini arz ile yardım istemek için İdris-i Bitlisî’ye başvuruyorlardı.
Nitekim korktukları başlarına gelmekte gecikmeyecekti. Yavuz’un Anadolu’ya çekilmesini fırsat bilen Şah İsmail Tebriz’i geri alacak ve asi Diyarbekir’in üzerine Ustacaluoğlu’nun biraderi Kara Han’ı yollayacaktı.
Diyarbekir bu defa direnecekti ama nasıl?
Kara Han güçlü bir orduyla geldi muazzam surların önüne. Teslim olun dedi, olmadılar. Malınızı alıp gidin, canınıza dokunmayacağız, dedi, reddettiler. Çevredeki Kürt emirlerinden yardım istediler. Kapılar sımsıkı kapanmış, silahları kapan surlara fırlamıştı. Osmanlı gelene kadar şehri savunmak için yemin etmişlerdi.
O sırada Amasya’da bulunan Yavuz, yardım taleplerine bir miktar süvari ile aslen Diyarbekirli olan Yiğit Hacı Ahmed Ağa’yı göndermiş, o da “kahramanları hayran bırakacak bir yüreklilik göstererek maiyyetiyle birlikte kaleye girmeye muvaffak olmuştur”.
Ahmed Ağa kuşatma altındakilere padişahın iltifatını bildirip yardım göndereceğini müjdelediğinde Diyarbekirlilerin yüzlerinde sevinç şuleleri yanmış olmalıdır ki, burçları Osmanlı sancaklarıyla donattılar, “Osmanlı geliyor” diye büyük şenlikler yaptılar ve şehirlerini savunmaya daha büyük bir şevkle giriştiler.
Haberi duyan Şah İsmail, Diyarbekir elden giderse bölgeye hakim olma ümidini kaybedeceğini bildiği için ard arda yeni kuvvetler gönderiyordu. Bir bakıma Çaldıran’dan sonra ikinci Çaldıran Diyarbekir’de cereyan ediyordu. Şah İsmail son şansını deniyor, Yavuz ise Sünni dünyanın lideri olma idealini Kürtlerin yaşadığı bölgede prova ediyordu.
Tam 1,5 yıl sürdü kuşatma. Diyarbekir direndi, Osmanlı yardım etti; Kara Han inat etti, Şah İsmail kuvvet üstüne kuvvet gönderdi. Diyarbekir ehl-i sünnet inancında kalacak mıydı kalmayacak mıydı? Osmanlı’nın koruyucu kanadı altına girecek miydi girmeyecek miydi?
İşte kuşatma devam ederken İdris-i Bitlisî bir kere daha ortaya çıkarak Muş’tan Hasankeyf’e kadar dolaşacak ve Diyarbekir elden giderse hepsinin Şah İsmail’in acımasızlığıyla karşı karşıya kalacağını, anlatacak ve ahaliyi Safeviler aleyhine ayaklandıracaktı.
Lakin Kara Han Diyarbekir önlerinden sökülüp atılamamıştı. İş yine Yavuz Selim Han’a düşmüştü. Diyarbekir’i kurtaracak ve oradan İran’a hareket ederek Şah İsmail’in devletini yıkacaktı. Kararın İdris-i Bitlisî vasıtasıyla Diyarbekir halkına ve Kürt emirlerine müjdeledi.
Yavuz’un geleceğini duyan Şah İsmail aracı olmaları için birçok alim ve kadıyı elçi olarak gönderdi. Sultan Selim’i durduramadı bunlar. Kemah’ı aldı, tam Diyarbekir’e yürüyecekken Dulkadiroğlu Alauddevle’nin bundan hoşlanmadığını öğrendi. Çaldıran’a giderken kendisine destek vermemiş olan Alauddevle’nin üzerine çizik atmış olan Selim Han, cezasını kesmek üzere onun üzerine yürüdü. Bu karar değişikliği Şah İsmail’i rahatlattı, serdarlarından Kürt Bey’i Diyarbekir üzerine Kara Han’a yardıma gönderdi.
Öbür yandan Diyarbekir ahalisi Sultan Selim’e “pek ağdalı bir mektup yazdı” ve İdris-i Bitlisî’ye gönderdi. Bitlisî, Bitlis’ten Diyarbekir civarına geldi. Şehir halkına moral vermek ve gayrete getirmek için mektup yazdı ve eğitilmiş güvercinlerle kaleye ulaştırdı.
Buradan son kez bir daha kaleme sarılan Bitlisî, İstanbul’a dönmüş bulunan Yavuz’a mektup yazarak Diyarbekir ahalisinin bir seneden beri hangi elem ve ızdırapları çektiğini gayet acıklı bir şekilde dile getirdi. Bıyıklı Mehmed Paşa komutasında bir ordu gönderilmeden Diyarbekir kurtarılamazdı. Mektup şöyle devam ediyordu:
“Şehrin insanları bir sene boyunca kendilerini kuşatan zalim Kızılbaş askerlerinden kurtarması için İslam sultanını şefkat ve merhamet umuduyla bekliyorlardı. Sayıları 50 bini bulan Diyarbekirlilerin bütün ümidi Sultandaydı. Yardım ederse Müslümanların faydalanacağı uhrevî sevapları ve dünyevî kazançları olacaktır.”
Padişah durumun vahametini anladı, Bıyıklı Mehmed ve Şadi Paşalara ferman buyuruldu. İdris-i Bitlisî de boş durmadı, çevreden 10 bin kadar Kürd askerini Kiğı’da topladı.
İki ateş arasında kalacağını anlayan Kara Han 50 bin kişilik ordusuyla şiddetli bir son hücum yaptı. Fakat Diyarbekir bahadırları onları “Allah’ın yardımıyla akılları durduracak bir surette” püskürttüler. Şehre yıldırımlar yağdırmış ama İslam yiğitlerinden her biri demirden pazu kesilmiş, arslanlar gibi geçit vermemiştir. Ertesi gün tam 12 koldan hücum emri veren Kara Han’ın askerleri sanki hareket halinde olan “büyük bir şehir” görünümündeymiş.
Nihayet şehre yıldırım gibi girmiş bulunan Yiğit Hacı Ahmed Ağa, erkenden seçkin gazilerini yanına alarak bir huruç (çıkış) hareketiyle Kara Han’ın ordusuna öyle bir hücum eder ki, Zaloğlu Rüstem görse hayran kalırmış. Yenilgiyi hazmedemeyen Safevi komutanı öfkesinden şehrin bağ ve bahçelerini yaktırmış, çevresini viraneye çevirmiş. Şehrin içinin hali de pek iç açıcı değildir. Camiler, mescidler, evler yıkılmış, her evden birkaç kişi şehitlik şerbetini içmiştir. Sokaklardan feryad u figan yükselmektedir.
İşte tam bu sırada Bıyıklı Mehmed ve Şadi Paşalar Hızır gibi yetişmiş, Kara Han kaçmış, Diyarbekir ahalisi de Osmanlı sancağını görünce sevinçten kapıları açıp yeniçerileri karşılamaya koşmuştu.
Bundan sonra şehrin Osmanlılar eliyle tamir ve imarı başlayacak, Bıyıklı Mehmed Paşa Sur ilçesinde Fatih Paşa Camii’ni yaptıracak ve şehir 20. yüzyıla kadar Osmanlı’nın koruyucu kanatları altında gelişecekti.
Bütün bunları Osmanlı Vilayat-ı Şarkiyyesi (Haz.: Abdülkadir Yuvalı-Ahmet Halaçoğlu, BKY: 2008, s. 94) adlı kitabında anlatan Ali Emiri Efendi –ki Halil İnalcık hoca ile mezarda komşu oldular- şunu yazar:
“Görülüyor ki, Doğu vilayetleri zor kullanmak suretiyle Osmanlı Devleti’ne katılmayıp, ahalisinin Osmanlı Devleti’ne olan sempatilerinden dolayı kendi rıza ve arzuları, hatta muhaliflere senelerce kılıç sallamaları sonucu olmuştur.”
Bazan tarih sadece tarih değildir.
.
Sultan Abdülhamid’i tahttan nasıl indirmişlerdi?
Tarih: 27 Nisan 1909.
Yer: Yıldız Sarayı, Küçük Mabeyn Köşkü.
Sultan 2. Abdülhamid’in tahttaki son dakikaları.
Yalnızdır Sultan, gözü gibi baktığı asker tarafından işgal ve hatta yağma edilmiş olan Yıldız Sarayı’nın bir köşkünde iki haremağasıyla beraber gelecek haberlere muntazırdır.
Öylesine kuşatılmıştır ki etrafı, bırakın kendisine kahve ikramını, aç kalmış çoluk çocuğuna ekmek bile bulamamaktadır.
33 sene eteğinin bir ucu Adriyatik’te, öbürü Basra Körfezi’nde serili bir imparatorluğu kurtlara yem etmemek için çırpınmış olan Sultan Abdülhamid şimdi kendi evladı gözüyle baktığı asker kılıklı eşkıya tarafından tahtından düşürülmektedir.
Efendim, dağa çıkan Resneli Niyazi çok dürüst, namuslu ve kahramanmış! Geçin efendim bunları. Cuma vakti cümle erat ve zabitan namazdayken tabur kasasını kırarak 200 Hamidî altını çalan ve devletin silahlarına el koyarak adamlarıyla dağa çıkan eşkiyayı efsaneleştirirseniz 15 Temmuz’daki alçaklığı millete reva görenleri de alkışlamanız gerekir.
Hem yüz küsur sene önce hem de bugün yapılan, bal gibi kanusuz eylemlerdi ve biri başarılı oldu diye tebcil edilirken öbürü başarısız olunca takbih edilmemeli, hepsi aynı “gayrimeşruluk gayrimeşruluktur” kriterine göre maşeri vicdanda mahkûm edilmelidir. Aksi halde iyi darbe-kötü darbe ikilemine sürükleniriz ki, bu bizi çıkmazların en çürütücüsüne mahkûm eder.
Biz yine Küçük Mabeyn Köşküne dönelim.
Yıldız Sarayı’nın devasa kapısından dört fesli zat içeriye girmektedir. Bunlar biraz sonra mazlum ve mağdur Sultanımıza hal’ (tahttan indirme) kararını tebliğ edecektir. İçlerinden birisinin ceket cebinde duran bir ‘kağıt parçası’ birazdan çıkacak ve okunduğunda tarihin yüzünü kızartacaktır.
Uyduruk bir Meclis-i Millî tarafından silah zoruyla alınmış yine uyduruk bir fetvadır o. Fetva dediğimiz belgenin adıyla beraber anılmaması gereken bir utanç vesikası demek daha doğru.
Kimlerdi? Sayalım:
1) Ermeni Ayan (Senato) üyesi Aram Efendi,
2) Draç Mebusu Arnavut Esad Toptani (sonradan ‘hizmetlerine mukabil’ Paşa yapılacaktır),
3) Yahudi Selanik Mebusu Emanuel Karasso (‘Karasu’ değil) ve,
4) Abdülhamid Han’ın vaktiyle nice iltifatına mazhar olarak Koramiralliğe kadar yükselmiş bulunan Arif Hikmet Paşa.
Bunlardan Esad Toptanî o kadar vatanseverdi ki(!) Balkan Harbinde son kalemiz olan İşkodra’yı canıyla başıyla savunan Hasan Rıza Paşa’mızı öldürterek kaleyi Karadağlılara teslim etmiş, bu da yetmemiş, İtalyanlarla işbirliği yaparak bağımsızlığını kazanan Arnavutluk’un başına geçmek için mücadele etmiş, nihayet Paris’te bir Arnavut genci tarafından vurularak öldürülmüştü.
Peki Emanuel Karasso? Bu Yahudi ve 33 derecelik Mason üstad-ı azamının hikayesi ise daha feci. 1. Dünya Harbinde vagon ihtikârlarından muazzam paralar kazanmış, Mütareke devrinde ise İtalya’ya kaçmıştı. Bir de bakılmış ki, adam İtalyan vatandaşıymış! Yani çifte vatandaş!
Bunlar ve daha niceleri…
Biz bu ihanet zincirlerinin içinden geliyoruz ve bu ihanet zinciri FETÖ üzerinden devam ediyor. Tarih de çok ilginç. 15 Temmuz, Haçlıların 1099 yılında Kudüs’ü ele geçirdikleri günün 917. sene-i devriyesi ve ne tesadüf ki gün olarak da aynı: Cuma.
“Günün 9. saatiydi” diyor Haçlı Kroniği’nin yazarı William Tyrennis. Ve o gün tarife sığmaz katliamlar yapılmıştı Kudüs’te. Tıpkı 15 Temmuz’da zırh delici mermiyle insanları parçalamayı göze alanlar gibi…
Nerede kalmıştık?
Evet o dört fesli, iki milletvekili ile iki senato üyesi sarayın koridorlarında ilerlerken Sultan Hamid Küçük Mabeyn’dedir. Elinde tesbihi olduğunu söyler kızı Ayşe Sultan. ‘Hepimiz korku içindeydik, ağlaşıyor, dua ediyorduk’ diye de ilave eder.
Malum dört kişi içeri girer, selam verirler. Hafif bir el hareketiyle selamlarını alır Hakan.
Sultan gayet metin ve mütevekkildir. Yorgun ve yaşlı görünmektedir. Vakarlıdır, dimdiktir.
İnsanın adeta içine nüfuz eden gözlerini heyetin üzerinde gezdirir. Neden geldiklerini bilmektedir elbette ama kendilerinin lafa başlamalarını bekler.
Bunun üzerine Draç Mebusu Esad Toptanî iki adım ileri atar. “Biz Meclis-i Mebusan tarafından geldik. Fetva-i şerife var. Millet seni azl etti (görevden aldı). Amma hayatın emindir (güvencededir)” sözleri sessizliğin hakim olduğu salona buz parçaları gibi takır takır düşer.
Sultan Abdülhamid bu sözü heyecanına bağışlar ama düzeltir: “Zannedersem hal’ etti (tahttan indirdi) demek istiyorsunuz.” Öyle ya, padişah bir memur değildir ki azl edilsin.
Besbelli Padişahın şahsını tahkir maksadıyla yapılmıştı bu kelime oyunu. Tıpkı tahttan indirilmiş Sultan Abdülaziz’i, iki kurenasıyla laubali vaziyetteki fotoğrafını çektirerek tahkir etmek istedikleri gibi Sultan Hamid’i de bu kelimeyle vurmak istemişlerdi.
Devam etti: “Pekala buna gösterilen sebep nedir?”
Ardından fetva okundu. Bula bula “bazı mesâil-i mühimme-i şer’iyyeyi kütüb-i şer’iyyeden tayy u ihrac ve kütüb-i mezkûreyi men’ u ihrak” suçlamasını bulmuşlardı ya İslamın yaşaması için ömrünü heder etmiş bir Sultana şer’i meseleleri dinî kitaplardan çıkarmak ve dinî kitapları yasaklayıp yakmak gibi bir şenaat yakıştırılıyordu.
Olacak şey değildi. Kur’an-ı Kerim’i, Sahih-i Buhâri’yi, Şifa-i Şerif’i onbinlerce nüsha bastırıp dağıttıran Sultan şimdi onları yakmakla suçlanıyordu, öyle mi?
Lakin mesele başkaydı. Yaktırdığı, yasaklattığı kitaplar yok muydu? Vardı da, onlar ya yanlış harekelenmiş Kur’an-ı Kerim’ler veya içine uydurma rivayetler katılmış hadis kitapları yahut Osmanlı Hilafetinin meşru olmadığını ileri süren İngiliz veya Rus kaynaklı propaganda kitaplarıydı. Ne yani, Sultan hatalı basılmış Kur’an-ı Kerim’leri hamam külhanlarında yaktırmayıp sevabına halka dağıttırsa mıydı?
“-Ben hangi şer’i kitabı yakmışım?”
diye bağırdı yüksek sesle. Arkasından da tarihin alnına şu sözleri kazıdı:
“-Ben 33 sene millet ve devletim için, memleketimin selameti için çalıştım. Hakimim Allah ve beni muhakeme edecek de Resulullah’tır. Bu memleketi nasıl buldumsa öylece teslim ediyorum. Hiç kimseye bir karış toprak vermedim. Hizmetimi ancak Cenab-ı Hakk’ın takdirine bırakıyorum. Ne çare ki düşmanlarım bütün hizmetime kara bir çarşaf çekmek istediler ve muvaffak da oldular.”
Ve şu sözü ekleyerek salondan çıktı:
“-Bu memleketi benden sonra 10 sene idare etsinler, 100 sene idare etmiş sayacağım.”
27 Nisan 1909 ile Osmanlı’nın teslim olduğu 31 Ekim 1918 arasında sadece 9,5 yıl vardır ve ne acıdır ki 10 sene tamamlanmamıştır!
.
Ah o 239 şehitten biri olabilmek
Mosikletini tankın üzerine sürerken vurulanı mı ararsınız, paletlerin altına balıklama atılanı mı? Bu kahramanlık destanlarının tekmili birden 15 Temmuz’u 16 Temmuz’a bağlayan gece yaşandı. Genelkurmay’ın önünde tankın sıkıştırmasıyla viyadükten düşerek hayatlarını kaybedenlerden Boğaz Köprüsü’nde zırh delici mermiye vücutlarını siper edenlere, top ateşine hedef olandan helikopterden vurulana kadar nice gencecik hayat sonsuzluğa kanat açtı o gece.
Yazılacaklar yazıldı, daha da yazılacak ama Namık Kemal’in dediği gibi “Fıtrat değişir sanma, bu kan yine o kandır”. Bunu bir kere daha gördük içimiz yanarak da olsa. Ben de çok yıllar önce yazdığım bir yazıyı hatırladım. Sadece 9 Osmanlı erinin düşman ordusunun karşısına dikiliş ve teslim olmak yerine şehadet şerbetini içmeyi tercih edişlerinin unutulmaz destanını.
*
Tek söz, tek bir söz kalede bir uğultu halinde duyuluyordu artık: “Allah’a emanet olun kardeşlerim.” Güneş bir mızrak boyu yükselmiş ve kale komutanı, nöbetçilere kapıyı açmalarını emretmişti. İstolni Belgrad Kalesi’nin devasa kapıları gıcırtıyla açıldığında dokuz atlı askerin bir yay gibi gerilmiş bedenleriyle karşılaştı düşman ordusu. O sabah Macaristan’daki İstolni Belgrad Kalesi’nde tanyeri bir türlü ağarmak bilmiyordu. Dokuz er, abdest alacak su bulamadıkları için teyemmümle kıldıkları sabah namazından çıkışta, ellerinde meşaleler tutan arkadaşlarının boyunlarına sarılıyordu teker teker. Helallik dileyen dillerine gözyaşının tuzu karışıyor, günlerdir yıkayamadıkları yüzlerinde, sakallarına doğru ıslak iki çizgi iniyor, düşen damlalar toprağın tenini sızlatıyordu.
Lakin ağlayanlar o dokuz kişi değildi. Onlar bilakis yüzlerinde tunçtan bir ifade, kendileriyle göz göze gelmemeye özen gösteren muharip yoldaşlarını teselli ediyor, metin olmalarını istiyorlardı. Gidenler kendileriydi ama kalanlar ağlıyordu. Pastırma yazı gibi bir sıcak yakıp kavuruyordu Macaristan ovalarını.
İşte nihayet güneş, ıslak gözbebeklerine karşıki dağın üzerinden ilk mızraklarını göndermeye başlamıştı. Tek söz, tek bir söz kalede bir uğultu halinde duyuluyordu artık: “Allah’a emanet olun kardeşlerim.” Güneş bir mızrak boyu yükselmiş ve kale komutanı, nöbetçilere kapıyı açmalarını emretmişti. İstolni Belgrad Kalesi’nin devasa kapıları gıcırtıyla açıldığında dokuz atlı askerin bir yay gibi gerilmiş bedenleriyle karşılaştı düşman ordusu. Atlarını ağır ağır dışarı sürdüler, biraz sonra kapının arkalarından sürgülendiğini ve demir mandalın yerine yerleştiğini duydular. Kalede kim varsa herkes surlara tırmanmış, tarihin çıldırdığı bu ana tanık olmak için sabırsızlanıyordu.
Başlarında Budin’in yeniçeri ağası bulunuyordu. Kendisine “Âdem Ejderhası” adını takmıştı arkadaşları. Yahya Ağa olan asıl ismi ancak resmi yazışmalarda kullanılıyordu. Kuşatılan kaleye yardım için koşup gelmişti yanına aldığı birkaç ‘deli’yle birlikte. Ne ki, geleli daha bir hafta bile olmadan kalenin sarnıcındaki suyun tükenmesi, bütün planlarını altüst etmiş, demir kuşaklı cihan pehlivanlarını mecalsiz bırakmıştı. Güneşin tepelerinde kazan kaynattığı anlarda kuyuların mermerlerindeki nemi yalayarak hararetini gidermeye çalışanlar bile görülüyordu. Girdikleri savaşların sayısını unutan askerler, surlarda bir süre cenk ettikten sonra yere yığılıyor, bayılacak hale geliyorlardı.
Peki bunun sonu nereye varacaktı? Ya kaleyi teslim edecekler ya da susuzluktan kırılacaklar mıydı? 10 bin askerin savunduğu bir kaleyi teslim etmekten ar duyuyordu İstolni Belgrad komutanı. Ama Almanlar kaleyi düşürünce kuyu başlarında kıvranan zavallı bahadırlar bulması daha mı onurlu bir manzara olurdu?
İlk teklif, düşman komutanından gelmişti. Kaleyi ‘vire’ ile teslim ederlerse hiçbirinin kılına dokunulmayacak, eşyalarıyla birlikte çekip gitmelerine izin verilecekti. Danışıldı, konuşuldu, tartışıldı ve barış görüşmesi yapmak için bir heyetin kaleye gelmesine karar verildi. Bunun için iki Osmanlı askeri Almanlara rehin verilecek, buna karşılık iki Alman askeri de kaleye alınacaktı. O zamanlar bir tür garanti anlamına geliyordu bu.
Heyet gelmiş, görüşmeler yapılmış ve ‘vire’ ile teslim şartları üzerinde mutabık kalınmıştı. Görüşmelere Budin Yeniçeri Ağası olan Âdem Ejderhası da katılmış ama misafir olduğu için komuta kademesinin işlerine karışmamayı tercih etmişti. Anlaşma imzalandı. Ertesi sabah kale teslim edilecekti. Lakin o zamana kadar ağzını açmayan Yahya Ağa, tam bu sırada söz aldı ve od düşürdü meclise:
“Kusura bakmayın, siz kabul edebilirsiniz ama ben sadece şahsım adına bu ‘vire’yi kabul etmiyorum. Başımı eğmiş, önüme baka baka kaleyi düşmana bırakıp gidemem ama kalede kalıp susuzluktan köpek gibi de ölemem. Yarın sabah önce ben tek başıma kaleden çıkacak ve düşmanla savaşacağım. Vire anlaşması, ancak benim mukadderatım belli olduktan sonra yürürlüğe girer. Tamam mı?”
Meclise bir meteor düşmüş gibi oldu. Alman heyeti, garip sözler sarf eden bu iki metre boyundaki adamın ağzından çıkanların tercümesini dinliyor, kale komutanı ise başını eğmiş, trajedisinin, başka hangi burçlara savrulacağını bilemediği satırlarını alnının kırışıklıklarıyla yazıyordu. Ama gerçek taş gibi ortadaydı: Yahya Ağa, ta Budin’den yardımına koşup gelmiş bu ‘Âdem Ejderhası’, ‘Ben çıkacak ve tek başıma düşmanla savaşacağım’ diye diretiyordu. Onun bu çıkışı, etrafındaki adamları da etkilemiş ve sekiz yiğit daha, ölene kadar onun yanında olduklarını haykırmışlardı. Göz kapakları kelebek kanatları gibi açılıp kapanıyor ve anlaşmaya bir madde daha ekleniyordu: Bu anlaşma, Yahya Ağa ve sekiz arkadaşı kaleden çıkıp savaşlarını bitirdikten sonra yürürlüğe girecektir.
İşte şimdi kalenin kapısı önünde, düşman ordusunun karşısındaydılar.
Kaleden yanlarına aldıkları 500 tane demir okun bir tanesini dahi zayi etmeden etraflarını bir demir duvar gibi çevirmiş bulunan düşman askerinin üzerine boşaltıyorlardı. Her bir ok, çift kat zırhları bile deliyor, Alman askerlerinin kalplerini, ciğerlerini paralıyordu. Çember giderek daralıyor ve oklar tükeniyordu. Oklar biterse, kılıçlar devreye girerdi. O dokuz er, bu defa kılıçlarını çekip tam 40 bin askerin içine çılgınca daldılar. Ya vuruşarak safları yaracaklar ya da şehit olacaklardı. Alman komutanların hayret ve hayranlık dolu bakışları önünde dokuz koldan safların arasına dalan erlerin attığı sayhalar burçlarda yankılandı, yankılandı ve sonunda bir telin kopması gibi aniden kesildi. Budin Ejderhası’nın kolları budanmış gövdesi yerde yatıyor, son kez gözlerini açtığında başında birikmiş elleri mızraklı ve kılıçlı askerleri değil, hatta artık tepesine çökmüş güneşi de değil, Cânan’ını seyrediyordu.
Olanları kaleden ağlayarak seyredenler, utançlarından başları önlerinde topladılar denklerini ve çıkıp gittiler. Arkalarına son bir kez baktıklarında, Alman komutanın, bu muhteşem yeniçerilerin cenazelerini toplattığını ve saygıyla eğilmiş sancakların önünden geçirterek kalenin yakınlarındaki bir tepeye törenle gömdürdüğünü gördüler.
Ya o dokuz er, 90, 900, 9000 er olarak çıksaydı kapıdan, önlerinde kim durabilirdi dersiniz?
Kaleyi ‘vire’ ile düşmana terk edenlerin yüzleri artık silik bir hatıradır şimdi. Ve o dokuz erin bize anlattığını hangi kütüphaneler hangi okyanuslarda yıkansa anlatabilir ki?
*
Değişen bir şey var mı?
.
Halil İnalcık
Rusya’dan kalkan Suriye uçağının indirilip aranması nereden nereye geldiğimizin ispatıdır. Tarihimizde böyle bir hadise olmamıştır. Eskiden olsa buna cesaret edemezdik. Rusya’ya karşı bu derece cesur davranmamız bir ilktir. Mustafa Bey, Osmanlı geri dönüyor. Bunu her geçen gün biraz daha iyi anlıyorum.”
Moskova’dan kalkıp Türk hava sahasından geçerek Suriye’ye giden uçağı indirişimizin tarihi 11 Ekim 2012 olduğuna göre Halil İnalcık hocayı müteakip günlerde aramış olacağım. Konuşmamızın bir yerinde lafı bu mevzuya getirmiş ve “Osmanlı geri dönüyor” demişti.
Bu sözleri duyar duymaz kendisiyle bir röportaj yaparak bu düşüncelerini kamuoyuna duyurmak istediğimi söyledim. Tabii ki dedi ve randevulaştık ama bir süre sonra rahatsızlanınca projemiz akim kaldı. Söyleşiyi gerçekleştirmiş olsaydık Derin Tarih’te kapak yapacaktık. Nasip değilmiş.
Diyeceğim o ki, 25 Temmuz günü Hakk’a yürüyen Halil İnalcık’ın içinde bir başka Halil İnalcık vardı. O da vatan ve millet aşkıyla çarpan bir kalp ve Osmanlı’nın Cumhuriyet şekline intikaline rağmen genetik veya kültürel olarak devam ettiği, silinmediği yolunda kesin kanaat sahibi bir münevverdi. Biz o kalın, tuğla gibi kitapların altından bu “münevver Halil İnalcık”ı bulup çıkarmalıyız işte.
Halil İnalcık Hoca son 20 yıla kadar büyük ölçüde tarihçiler tarafından bilinip tanınan biriydi, özellikle 1999’da başlayan “Osmanlı’nın geri dönüşü” ile birlikte bizlerin sık sık atıfta bulunduğıumuz biri haline geldi ve okurlar makale ve kitaplarını hatırlamaya başladı. Bunun üzerine yayıncılar hocayı sıkıştırmaya başladılar ve sonuçta ömrünün son 10 yılında onlarca kitabı okurlarıyla buluştu. Diyebilirim ki kitaplarının yüzde 70’i son 10 yılda basılmıştır.
Osmanlı’nın yeniden gündeme gelme sürecine mütevazı da olsa katkıda bulunanlardan biri olarak bundan müftehirim ve hocayı ömrünün son 20 yılında tanımış olmaktan eski deyişle “mübâhiyim.” Onu bir insan olarak tanımak en az tarihçi ve hoca olarak tanımak kadar keyifliydi zira.
Merak eden bir kafa
Yeri gelmişken bir hatıramı nakledeyim:
Yıllardan 1998-99 olmalı. Beyoğlu’ndaki Yapı Kredi Kültür Merkezi’nde konferansı vardı hocanın. Çıkışta birkaç kişi (hafızam yanıltmıyorsa sevgili Bülent Arı da vardı) hocayla beraber yürümeye başladık. Hoca “Gelin size balık ısmarlayayım” dedi. Bu ne devletti! Elbette.
Gitti, Balıkçılar Çarşısı’ndan balığı itinayla seçti, pazarlığını yaptı, tarttırıp paket yaptırdı. Sonra Çiçek Pasajı’na götürdü bizi, orada bir lokantaya pişirtti, hatta garsona nasıl pişireceklerini bile tarif etti. Sonra yemek boyunca hemen hiç tarih konuşmadan İstanbul’dan şundan bundan bahsetti durdu. Bu zevkin yanında balığın lafı mı olurdu?
Bir tarihçinin siyasete angaje olmasına karşıydı hoca. Siyasete kayan tarihçileri eleştirirdi. Çok fazla gezenleri ve konuşanları da! Oturup çalışın, araştırın derdi. Gezmek zihninizi dinlendirmek için olmalı. Asıl işiniz araştırmak olmalı.
Merak eden bir kafaydı Halil İnalcık. Yeniliklere daima açıktı, kendi kendisini eleştirir ve araştırarak aşardı. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yılını 1299’dan 1302’ye alırken bir ara 1301’de karar kılmış ama o fikrini sonra değiştirmişti. Mutlak hakikat yoktu ona göre. Minik dahi olsa ihtimallere açık kapı bırakmalı derdi.
Bir seferinde Fatih’in Venediklilerce zehirlenip zehirlenmediği meselesini araştırıyordum. Vaktini almak pahasına kendisine sordum. Bana “Sen ne düşünüyorsun?” diye mukabele etti. Ben de zehirlenmediğini düşündüğümü, mevcut şeker, nikris vb. hastalıklarının komplikasyonlarından vefat ettiğine inandığımı söyledim. “Kapıyı tamamen kapatmayalım, zira Venedik belgelerinde zehirleme teşebbüslerinden bahsediliyor. Ama benim de galip kanaatim zehirlenmediği yönünde.”
Bir tarihçi böyle düşünmeli dersiydi bu.
İnalcık hoca bizdeki bilim adamı kasıntılığıyla alakası olmayan bir insandı. İnsana insan olarak değer verir, hatır ve gönül bilir, istifade edecek herkese kapısını ve gönlünü açardı. Hatta mezarı başında torununun çocuğu yaşında bir delikanlıyla karşılaştım, bir süre önce hocayla görüşmüş ve kendisini yetiştireceğine dair söz almıştı.
“Yâr-ı sâdık”
Derin Tarih’in ilk sayısında yazısı çıkmış ve dergi danışma kurulumuzda isminin yer almasına izin vermişti. Ancak “Atatürk’ten kafatası dersleri” başlıklı kapağımız üzerine arayıp bu konuda bizim gibi düşünmediğini ve isminin çıkarılmasını istedi. “Benim Atatürk’e bakışım sizinkinden farklı” dedi. Biz de saygı duyduk.
Gerçekten de merhum Halil İnalcık’ın İnkılap Tarihi alanındaki fikirleriyle uyuşmamız kabil değildi ama bu görüş farklılığı dostluğumuza engel olmadı. Her telefon görüşmemizde “Dostum” diye hitap ederdi. Tarihçilerin Kutbu adlı kitabını imzalayıp göndermiş ve üzerine şunları yazmıştı:
“Aziz dostum Mustafa Armağan’a en iyi dileklerimle.”
İmzadan sonra bu defa Osmanlıca olarak şunlar okunuyordu:
“En samimi temennilerimle. Yâr-ı sâdık.”
Yâr-ı sâdık, sadık yar…
O şimdi Fatih Camii haziresinde, Plevne kahramanı Gazi Osman Paşa ile Diyarbekirli alim Ali Emiri Efendi (mezar taşı yazısı hattat Hamid’e aittir), Mesnevi şarihi ve Ankara valisi Abidin Paşa ile ünlü tarihçimiz Mecelle müellifi Ahmed Cevdet Paşa arasında uyuyor son uykusunu.
Çok çalıştı, Allah ona adeta rahat çalışabilsin ve eserler verebilsin diye sağlıklı ve bereketli bir ömür nasip etti, o da bu sermayeyi hakkıyla kullandı. Bize Osmanlı’dan bir tünel kazdı ve yalnız geçmişe değil, geleceğe bakışımızı da belirledi, en önemlisi, özgüvenimizi artırdı.
Allah rahmetiyle mukabele etsin.
Osmanlı tarihçiliğinin Halil Gazi’siydi
Halil İnalcık Osmanlı tarihini evrensel tarihçilik standartlarına oturtmuş, tarihin sırlarının sadece satırlarda değil, satır aralarında da gizlendiğini, yalnız yazılanda değil, yazılmayanda da yattığını göstermiştir. “Âşıkpaşazade Tarihini Nasıl Okumalı?” başlıklı makalesinde bir 16. yüzyıl tarihçisini nasıl didik didik ettiğini, ideolojik taraflarını nasıl sorguladığını hayretle görürsünüz. Sonra sosyal tarih alanına yaptığı katkılar asla unutulmaz. Ekonomi tarihi ve sosyal tarih alanlarında Ömer Lütfi Barkan ile birlikte devrim niteliğinde çalışmalar ortaya koymuş, özellikle Fatih dönemini retorikten kurtararak ayakları yere basar bir hale getirmiştir.
Tanzimat devrini inceleyerek başladığı Osmanlı tarihi yolculuğunun son yıllarında başa dönerek Osman Bey ve devrine yönelttiği projektörü ilim alemine kuruluş devrini yeni bir ışık altında göstermeyi başarmış ve ünlü “Osmanlı Devleti 1302’de Yalova’da kuruldu” teziyle de sürekli yenilikler getirdiği Osmanlı tarihçiliğine bir ufuk daha açmıştır.
2004 yılında Bilkent’te yapılan bir toplantıya çağırıp konuşturmuştu beni. Orada söylediğim bir cümle şuydu: “Halil İnalcık gözkapakları olmayan bir tarihçidir.” Gözkapakları çokça kapanan tarihçiliğimize bu pürdikkat zihin yeni bir çığır açmış ve Devlet-i Aliyye’nin ihtişamını dosta ve düşmana göstermişti.
Ben ona Osman Gazi gibi bir uçbeyi olmasından dolayı “Halil Gazi” demeyi tercih ediyorum.
Mekânı cennet olsun.
.
Bu defa millet “balans ayarı” yaptı
12 Mart 1971 darbesi hemen bütün darbelerin arkasında bir gölge gibi gezinen Orhan Kabibay’a göre, bir “yörünge düzeltme hareketi”dir. Yörüngesinden çıkmakta olan Türkiye’nin yeni bir yörüngeye oturtulması hareketi.
Bir başka darbeci, Org. Çevik Bir ise 28 Şubat’la “demokrasiye balans ayarı” yaptık demişti ve işin garibi, bu ayar Sincan caddelerinde yürütülen tanklarla yapılmıştı.
Oysa 15 Temmuz’da millet Türkiye’yi yeni bir yörüngeye oturttu, bu defa FETÖ darbecilerine ve aslında bütün darbe heveslilerine müthiş bir “balans ayarı” yaptı ve “Ben artık buradayım” dedi.
Ayrıca bu milletin kahraman evlatlarından teşekkül eden Emniyet güçlerimizin halkla o benzersiz buluşması olmasaydı Türkiye sokakları Mısır’dakine dönebilirdi, an meselesiydi.
Yine bu aziz milletin Peygamber Ocağı diye bağrına bastığı askeriye içinde Özel Harekât Kuvvetlerinin başına geçmek üzereyken Tuğgeneral Semih Terzi’yi alnından vurarak vahim bir tehlikeyi bertaraf eden Astsubay Ömer Halisdemir gibi kahramanlar asla unutulmayacaktır.
Taksim ve Kısıklı’daki demokrasi nöbetlerinde ve Boğaz Köprüsü’ndeki büyük yürüyüşte şu kanaat demirleşti zihnimde: İyi ki yıllar yılı darbe karşıtlığı teması işlendi ve böylece millette bir darbe tehlikesi bilincinin oluşması sağlandı. Şimdi artık darbe denilince ortak hafızada Sultan Abdülaziz, Sultan 2. Abdülhamid, Adnan Menderes, Turgut Özal ve Recep Tayyip Erdoğan peş peşe sıralanıyor.
İki defa darbeye muhatap olan Süleyman Demirel neden bu mağdurlar tablosunda yer almıyor dersiniz? Kendi hatasından şüphesiz. Cumhurbaşkanı olarak başında bulunduğu 28 Şubat döneminde halka tepeden bakarak geçmişini sıfırlayan tavrından.
Halksız solculuk
İdris Küçükömer de Cemil Meriç de boğayı boynuzlarından yakalamışlardı: Türkiye’de sol sağdır, sağ ise sol. Köy köy dolaşarak halkı Milli Mücadele’ye davet eden Mehmed Akif kadar halkın içinde bir aydını olamadı solun. Nazım Hikmet mi? Güldürmeyin beni. Romancı Orhan Kemal Nazım Hikmet’le Üç Buçuk Yıl adlı hatıralarında anlatıyor:
Nazım Hikmet’in Bursa Hapishanesi’ne geleceğini duyunca sevindim. Şansıma benim koğuşuma verdiler. Sucuklu yumurta pişirdim. Nazım “Ben yerde yemem, masada yerim” diye tutturdu. Sonra da “Şimdi seninle aynı tabaktan mı yiyeceğiz?” diye burun kıvırdı ve ayrı bir tabak istedi. “Yoksa iskorbit oluruz” Bunların en halkçısı bu işte.
Halkın iktidarı, halk hareketi, ezilenlerin yanındayız… diye onyıllarını laf salatası yaparak geçiren solun 15 Temmuz’da halk hareketinin ne olduğunu öğrenmesi şok üstüne şok yaşatmış olmalı ki sesi soluğu çıkmıyor. Halkla hiçbir zaman muhafazakârlar kadar özdeşleşemeyen solun bir halk hareketi değil, halktan kopuk bir aydın hareketi olduğunu 27 Mayıs darbesi, 9 Mart darbe girişimi, Madanoğlu Cuntası gibi oluşumların yanında ve hatta bizzat içinde olmasından anlayabiliriz.
Halkın kendilerine oy verip de iktidara getirmeyeceğini bildikleri için darbelere sarıldılar zaten. İşte 9 Mart darbesinin teorisyeni Doğan Avcıoğlu Devrim gazetesindeki “Milli İrade dediğin” başlıklı yazısında millî iradenin silahlı güçler önünde hiçbir mana ifade etmeyeceğini yazabiliyor, bunun için “cici demokrasi” terimini kullanıyor, düzen değişikliğinin gerçekleşmesi için parlamentarist düzenin yıkılması gerektiğini açıktan ifade edebiliyordu.
15 Temmuzdaki hainlerin Cumhurbaşkanlığı Külliyesi yanında TBMM’yi bombalaması da gösteriyor ki, aslında FETÖCÜ darbe kalkışması 1971 cuntacılarından milli irade düşmanlığı dahil pek çok zehirli unsuru devralmıştır. İşte Doğan Akyaz’ın Askerî Müdahalelerin Orduya Etkisi adlı kitabında yazdığı cuntacılık taktikleri:
Hücreleşmeler,
Sızmalar,
Harekât.
15 Temmuz akşamında gövde gösterilerine tanık olduğumuz Yurtta Sulh Konseyi’nin bir benzeri sayılabilecek Devrim Genel Kurulundan asker ve asker kökenli üyeler askeri birliklere çengel atacak, sivil üyeler ise yurt çapında legal kuruluşlara ve mümkün olduğu oranda yine subaylara nüfuz ederek örgütü genişleteceklerdi. Devrimci gücün asker kanadı daha çok genç subaylardan oluşacaktı. Özellikle askeri okul öğrencileri ile en üst düzeyde yüzbaşı rütbesindeki subaylar tercih edilecekti.
Ülkeyi nereye
götüreceklerdi?
Nitekim Süleyman Yeşilyurt dostumun TVNet’teki programımızda verdiği bilgilere göre 15 Temmuz akşamı Ömer Halisdemir tarafından alnından vurulan Tuğgeneral Semih Terzi gibiler Genelkurmay Karargâhına Işık Koşaner döneminde Albayken sızdırılmış isimlerdendi. Ayrıca 9 Mart darbesinin gerçekleşmesi için Mürted, Merzifon ve Eskişehir’de örgütlendiklerini biliyoruz ki, son darbe kalkışmasında da özellikle ismi sonradan Akıncı olarak değiştirilen Mürted’in nasıl kritik bir rol oynadığı hepimizin malumudur.
İlhan Selçuk’un da içinde olduğu 9 Mart darbe planlamasının darbeden sonra ülkeyi Irak ve Suriye’deki BAAS Partisi benzeri bir yapıya dönüştürmeyi amaçladığını söyleyelim. Eğer 15 Temmuz darbe kalkışması başarılı olsaydı Türkiye’nin Suriye gibi bir diktatöryel yapıya dönüştürülerek parçalanması an meselesi olacaktı. Suriyeli kardeşlerimiz dahil bütün Millet bu büyük oyunu gördüğü için sokaklara dökülüp Türkiye’nin Suriye olmasının ve sonuçta tarihten silinmesinin önüne canını siper etti.
İşte Kısıklı’daki demokrasi nöbetinde yanıma yaklaşan bir genç, heyecanla anlatıyor:
Bir arkadaşı işten eve geç dönüyor, bakıyor ki yaşlı annesi evde yok. Komşuya gitmiştir belki diyor. Tam bu sırada öğreniyor Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sokağa çıkın çağrısını. Kendisini Vatan Caddesine atıyor, bir bakıyor ki bir kenarda yaşlı bir kadın duruyor. Yaklaşınca yaşlı kadının annesi olduğunu görüyor… Annesi kendisinden önce nöbete gelmiştir. Güç bela annesini eve dönmeye razı ediyor ama annesi “Babanla sabah olmadan dönerseniz hakkımı helal etmem” diyerek yemin ettirmeden nöbet yerinden ayrılmıyor.
Egzoz borularına gömleklerini tıkayarak tankları durduranlardan Boğaz Köprüsündeki darbeci askerlere “Mermileriniz bitince nereye kaçacaksınız?” diye bağıranlara kadar bir destan yazıldı o en uzun 22 saatte. Yıllar boyu bunu konuşacağız ve gelecekte çocuklarımıza anlatacağımız gurur dolu bir Çanakkale destanımız olacak. Tarihin yazıldığına biz de tanık olduk diyeceğiz. Bu ülkede bir daha darbe olmuyorsa o 15 Temmuzdaki elleri bayraklı, ağızları dualı sivil taarruzun eseridir diye anlatacağız.
Ve Şehid Mustafa Cambaz kardeşimin eşiyle telefonda konuşurken teselliye muhtaç olanın kendim olduğunu anladım. Öylesine bir tereddütsüz inanmışlık tütüyordu sesinden. Böylesine bir saf inancın karşısında inanın hiçbir güç duramaz. Darbelerin en kanlısı olan 15 Temmuz kalkışmasının duramadığı gibi.
.
15 Temmuz’un bir benzeri 53 yıl öncesinde yaşanmıştı
15 Temmuz gecesi tarihe şanlı bir direniş olarak geçecek. 140 yıllık darbe tarihimizde ilk defadır ki, halkın kendisine silah çeken askere karşı direndi ve bir darbeyi boşa çıkardı. Eğer halkın o inanılmaz desteği olmasaydı bundan sonra yapılacak darbelerin akibetinden bu denli emin olamazdık.
Artık darbe devri fiilen sona erdi diyebiliriz, zira sivil bir mekanizma kendi iradesini harekete geçirebildi ve postu kolay deldirmeyeceğini gösterdi.
Bu arada çok sayıda şehidimiz var. Yani kanla kazanılan bir zafer bu. Güzel insan, sevgili Mustafa Cambaz‘ı 15 Temmuz şehitleri arasında görmek kimin aklına gelirdi. Vatan topraklarını karış karış gezerek mimari mirasımızı ortaya çıkaran, bunun yanında aksaklıkları tespit ederek yetkililere bildiren gönlü vatan ve tarih için çarpan değerli bir kardeşimizdi. Mustafa’ya ve Erol Olçak gibi diğer güzel şehitlerimize Allah gani gani rahmet eylesin.
15 Temmuz akşamı kendimizi çoluk çocuk Kısıklı’daki topluluğun içine atmıştık. Bir heyecan dalgası içinde yüzerken seslenen biri “Abdülhamid’i deviriyorlar, hala uyuyoruz” diyordu. Belli ki tarih üzerinde yaptığımız vurgular işe yaramış, vaktiyle Sultan 2. Abdülhamid’e yapılanların bugün meşru yönetime ve Recep Tayyip Erdoğan’a yapılmasına karşı müteyakkız olmak gerektiği bir bilinç haline gelmişti.
Tarih böyle zamanlarda kendiliğinden ortak bilinçaltından fışkırıveriyor. Yaşananlara tanık olunca benim de aklıma 1962-63 darbe teşebbüsleri ve darbeci Talat Aydemir geldi.
Cengiz Sunay’ın “Türk Siyasetinde Sivil-Asker İlişkileri” (Orion: 2010) başlıklı doktora tezinde dediği gibi darbeler, darbeciler tarafından iddia edildiği gibi bunalımların çözümsüzlüğe gittikleri aşamalarda değil, tam tersine, bunalımı aşma yolunda gerçekçi çözümlere yaklaşıldığı zamanlarda yapılmış olması bize son darbe hakkında bir şeyler hatırlatıyor olmalı.
Türkiye, tarihinin en büyük projelerine imza atıyor, peş peşe Osmangazi Köprüsü, 3. Köprü, Avrasya Tüneli, 3. Havalimanı, milli tank ve uçak, yerli otomobil vs. derken bölgesel güç olarak patlamaya hazır bir potansiyeli bağrında taşıdığını dosta düşmana gösteriyordu. Büyüme herşeye rağmen devam ediyor ve dünyadaki ekonomik krize dayanıklı bir mali bünye oluşturmanın avantajlarını yaşıyordu.
İşte tam da ekonomik bunalımları aşma yolunda kararlı adımlar atıldığı sırada patlak veren darbe yahut işgal girişimi darbelerin genel kuralını bozmuyor ve “Eyvah, ekonomik alanda düze çıkılırsa darbe vasatı ortadan kalkacak” paniğini ayna gibi yansıtıyordu.
Bilmem merak ettiniz mi: Acaba darbe için neden Cuma akşamı seçilmişti? Siz ettiniz mi bilmiyorum ama ben ettim ve şu şaşırtıcı sonuca ulaştım. Türkiye’de askeri darbeler hep Cuma gününe denk getirilmişti! Nasıl mı? Şöyle:
27 Mayıs 1960 Cuma
12 Mart 1971 Cuma
12 Eylül 1980 Cuma
28 Şubat 1997 Cuma
27 Nisan 2007 Cuma
15 Temmuz 2016 Cuma
Böylece darbeler arasındaki Cuma kardeşliği kuralı bozulmamış oldu. Cuma geceleri müteyakkız olmakta fayda var velhasıl.
Talat Aydemir darbeleri
Peki 15 Temmuz darbe girişimi gibi başarısız olan 22 Şubat ve 21 Mayıs darbe girişimlerinde neler yaşanmıştı? Kısaca hatırlayalım:
İhtilalin halka vaat ettiği seçimler Ekim 1961’de yapılmıştır yapılmasına ama bu dik kafalı millet(!) meydanlarda sergileyemediği itirazını seçim sandığında dillendirmiş ve askere inat CHP’yi tek başına iktidara getirmemiştir. Bunun üzerine darbeci komutanların yeni bir ihtilal tehditleri İnönü-Gürsel ikilisinin devletin başına geçirilmesi sağlanmış ama bu da başka darbecileri harekete geçirmiştir.
Nitekim Talat Aydemir’in komutanı olduğu Harp Okulu öğrencileri 22 Şubat 1962’de güpegündüz Meclis’e doğru yürüyüşe geçirildiler. Bunun üzerine en yapılmayacak hareketlerden birisi yapılacaktı; kuvvet komutanları, Başbakan ve bazı bakanlar Çankaya’ya çıkarak Cumhurbaşkanı Gürsel’le toplantı yaptılar.
Darbecilere gün doğmuştur. Çankaya’yı ele geçiren devleti de ele geçirmiş olacaktı. Darbecilerin elebaşılarından Fethi Gürcan bölüğüyle Çankaya’ya gelmiş ve Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı’nın komutasını devralmıştır. Şimdi iş içeriye girip “devlet”i tutuklamaya kalmıştır.
Gürcan, Talat Albaya köşkten telefon edip “Albayım şimdi herkes burada. Emredin, hepsini enterne edeyim. Hesaplarını göreyim mi” diye sorar. Talat Aydemir hayatının hatasını yaparak “Hayır”, diye cevap verir, “Serbest bırakacaksınız.”
Bu sırada Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay’dan “Kuşatmayı kaldırırsanız affedileceksiniz” yollu bir taahhüt mektubu getirirler kendisine. İstemez Aydemir. Bu defa İnönü’den getirirler, onu da reddeder.
Şimdi ordu ikiye bölünmüş olup kan akması kaçınılmazdır. Aydemir Çankaya’ya tutuklama emri verse en azından Ankara’da duruma hakim olacaktır ama bir iç savaşı göze alamaz ve tüfek dahi patlamadan harekâtı durdurur. Anlaşılan, taahhütlere güvenmiştir.
Ne var ki bunun ne kadar feci bir hata olduğunu çok geçmeden öğrenecektir. Harekâtı durdurması şartıyla hakkında hiçbir cezai işlem yapılmayacağı taahhüdünde bulunan İnönü’nün dışarı çıkar çıkmaz suçlayıcı açıklamasıyla karşılaşır. Tabii tutuklanır. Ardından 73 subay arkadaşıyla emekli edildikten sonra serbest bırakılırlar.
Lakin darbecilik virüsü bir kere girmiştir kanlarına. Öyle kolay çıkar mı?
Balyoz millete iniyor(du)
İşte emeklilik günlerinde de boş durmayan Aydemir, Harbiyelilerle temasını korur, darbe çalışmalarına hız kesmeden devam eder.
Yeni planda darbe tarihi 31 Mart 1963 olarak belirlenmiştir. Neden 31 Mart? Anladınız tabii. Sultan 2. Abdülhamid’in devrilmesine giden yolu döşeyen 31 Mart 1909 isyanının miladi takvimle yıldönümüdür de ondan. Ona denk getirilmiştir. Ancak hazırlıklar yetişmez, tam tarihi tutturamayınca darbeyi mecburen 21 Mayıs’a ertelerler.
Bu defa akıllanmıştır Aydemir. İsyanı gündüz değil, gece başlatacak ve öncelikle radyoyu ele geçirecektir. Geçirir de. Radyoda TSK’nın yönetime el koyduğu ilan edilir ve ardından darbe tiyatrosu başlar. Bir süre sonra Ali Elverdi adlı subayın radyoyu ele geçirdiği görülür. Elverdi bir karşı bildiriyle biraz önceki harekâtın yanlışlık yapıldığına, hakikisinin kendilerininki olduğuna halkı inandırmaya çalışacaktır.
Talat Aydemir yine teslim olursa da, bu defa yargılanıp Fethi Gürcan ile birlikte idama mahkûm edilir. 5 Temmuz 1964 günü Aydemir’in idamıyla darbe hevesleri bir süreliğine yatışır gibi görünür; lakin sadece 7 yıllığına. 1971’de yeni bir darbe sağanağı yakalayacaktır Türkiye’yi ve Başbakan Nihat Erim’in bir demecinde geçtiği gibi “Balyoz Harekâtı” başlar. Darbecilerin diğerlerine indirdikleri bir balyozdur bu. Oysa resmin tamamına baktığımızda balyozu asıl yiyen, Türkiye’dir.
Bu defa balyozun darbecilerin başında paralandığına tanık olanlar Balyozun hep orada durduğunu ve onu darbe virüsüne yakalanan birilerinin kullanmaya kalkacaklarını hiç unutmamaları gerekiyor.
.
Lozan zafer ama bizim zaferimiz değil
CHP’nin 27 yıllık siyasî iktidarı 1950 yılında yapılan ilk serbest seçimle sona erdi ama kurguladığı tarihi hala yürürlükte. Baskıyla, darbeyle, koruma kanunuyla bir asırdır fosilleşmiş bir yakın tarihi geveliyoruz. Soruyoruz: Nereye kadar daha Kemalizm’in bu ‘deli gömleği’ni sırtımızda taşıyacağız?
Son yıllarda pek çok ‘düşünce kuruluşu’ (think tank) açıldı ama bir yakın tarih merkezi açılamadı. Türk Tarih Kurumu mu dediniz? Güldürmeyin beni. 1935 yılında bizzat yaptığı Mimar Sinan’ın kafatasının Türk olup olmadığı kazısının bile kaydını tutmayan bir kurumdan hafızamızın bekçiliğini üstlenmesini beklemek muhal ender muhaldir.
Acilen bir yakın tarih merkezi kurulmalı. Burada resmi veya gayri resmi belgeler, hatıratlar vs. toplanmalı. Araştırmacılar üniversitelerin Kemalist boyunduruğundan azade bir şekilde bu bünyede araştırmalarını yapıp halka takdim etmeli. Böyle bir yapılanmaya her türlü desteği vermeye hazır insanlar var. Yeter ki niyet edilsin.
İşte Lozan ayı bayramın kollarından çıktı geldi. Havalar sıcak mı sıcak. Gündem de. Ama 90 yıldır derin dondurucuya konulmuş şu yakın tarihi de ısıtmak gerekmez mi? Onu derin dondurucudaki uykusundan uyandıracak öpücük, Derin Tarih’ten geldi, geliyor, gelecek.
Mehmet Çelik, Süleyman Kocabaş, Mustafa Budak ve Rachel Haverloc gibi uzmanların katkıları da yer almakla birlikte özellikle Şükrü Hanioğlu ve Volkan Ediger’in yaklaşımlarına dikkatinizi çekmek istiyorum.
Volkan Ediger enerji uzmanı ve Osmanlı’da Neft ve Petrol adlı harikulade kitabın yazarı. Tarihe bir enerji uzmanından beklenmeyecek ölçüde vakıf. Yapılan söyleşide Sevr’den bizi ABD’nin kurtardığını iddia ediyor ki çok ilginç. Kendi cümlelerini aktaralım:
“Sykes-Picot’dan bizi Bolşevik Devrimi kurtarmıştı. Sevr Antlaşması’ndan ise Amerika sayesinde kurtulduk. Fransız, İngiliz ve İtalyanların Osmanlı’yı paylaşım antlaşmasıydı Sevr. Petrol bölgelerini kenid aralarında ‘adilce’ böleşmüşlerdi. Buna en çok karşı çıkan Amerika olmuştu. Çünkü o da pastadan pay almak istiyordu.”
Böylece Sevr’i yürürlüğe koydurmayanın, yani ‘yırtanın’ Ankara değil, ABD olduğunu öğreniyoruz. Bakalım sözlerinin devamında neler demiş: “Lozan’da da bize en çok yardım eden Amerika olmuştu. İngiltere’nin bölgeye tamamen yerleşmesini engellemek için çok diretti. (…) Lozan’da petrol meselesi Milletler Cemiyeti’ne ertelendi. Büyük güçler arasındaki bu kavga 1926’ya kadar devam etti. (…) Eğer Amerika devreye girmeseydi bu iş muhtemelen 1920’de çoktan biterdi. Kavganın uzamasının asıl sebebi, paylaşımda Amerika’nın unutulmasıdır. O da kendisine pay verilene kadar mücadeleye devam etmiştir.”
Lozan ve ABD
Volkan Ediger’in söyleşisinde ağzımıza çaldığı bir parmak balı daimi yazarlarımızdan Prof. Şükrü Hanioğlu tam 10 sayfalık bir analizle elle tutulur hale getiriyor. Mutlaka okunmalı kaydını düştükten sonra Prof. Hanioğlu’nun yazısındaki birkaç noktaya dikkat kesilelim.
İlginç bir şekilde Lozan’daki resmi görüşmelerde petrol temel tartışma konularından biri olmamış, hatta İngilizler bile petrolle sanki alakaları yokmuş gibi davranmayı tercih etmişlerdi ama bu elbette zevahiri kurtarmak için yapılan bir roldü. Bal gibi petrol açısından bakıyorlardı antlaşmaya. İngiliz-ABD rekabeti kapalı kapılar ardında kıyasıya yürüyordu.
Yani Lozan ve sonrasındaki asıl mücadele, bizim ile İngiltere arasında değil, İngiltere-Fransa ile ABD arasında cereyan etmiş ve petrolü kaybeden taraf biz olurken ‘petrol fırtınası’ndan İngiltere de beklediklerini alamamış, tek başına petrolün üzerine oturacağını hesaplarken güçlü bir kumayı kabullenmek zorunda kalmıştı. Şükrü Beyin deyişiyle söylersek “Bu bir anlamda Amerikan petrol endüstrisinin İngiliz şirketlerine karşı kazandığı bir zafer anlamına geliyordu.”
ABD’nin müdahalesi şu sonucu ortaya çıkarmıştı:
“İngiltere’nin Lozan’da elde edemediği en önemli neticelerden biri, Ortadoğu petrolleri üzerindeki güçlü kontrolünü tekel benzeri bir yapılanmaya dönüştürecek maddelerin anlaşma metnine geçirilmesi idi. Bu, İngiltere’nin 20. yüzyıldaki en önemli projelerinden biriydi ve savaştan önce başlatılmıştı. Harpten büyük bir zaferle çıkan İngiltere, bu projesini fazla da zorlanmadan hayata geçireceği ümidine kapılmıştı. Ancak Londra siyaset yapıcılarını şaşırtan güçlü ABD muhalefeti bu beklentilerin karşılıksız kalmasına neden olmuştu.”
Amerika Lozan’da İngiltere’nin petrol tekeline sahip olmaması için o kadar bastırmıştı ki, gerektiğinde ağırlığını konferansın ikinci devresinde Türkiye lehine kullanmıştı:
Kazanan İngiltere ve ABD, kaybeden Türkiye
“ABD gözlemcileri konferansın ikinci evresinde Türk delegasyonu ile beraber çalışmışlar ve TPC imtiyazının anlaşma metninde zikredilmemesi için büyük çaba harcamışlardı. Buna karşılık İngilizler, kendi önerilerine gösterilen muhalefetten Amerikalıları sorumlu tutmuşlardı. Amerikan gözlemcisi Joseph Grew, Washington’a İsmet Paşa ile en az müttefikler kadar görüştüğünü bildirmişti, bu destek de Türk tarafının geri adım atmamasında önemli rol oynamıştı. İsmet Paşa’nın TPC konusu tartışılırken getirdiği “concession (imtiyaz)” tabiri yerine “droit acquis (kazanılmış hak)” ifadesinin kullanılması önerisi, konu üzerine geliştirilen Amerikan yaklaşımı ile İngiliz iddiaları arasında bir orta yol bulma isteğini dile getiriyordu. Ancak bu toplantıyı izleyen günlerde İsmet Paşa, bütünüyle Amerikan tezini savunan bir noktaya gelmiştir.”
Peki sonuç ne olmuştur? Yine Prof. Hanioğlu’nun yazısından aktaralım:
“ABD şüphesiz önemli bir başarı kazanmıştı. İngiltere ise Musul’un aidiyetinin Cemiyet-i Akvam’a havalesi ile bölgenin siyasî kontrolünü güvence altına almıştı. Türkiye ile ABD konferansta ortak hareket etmişler; ABD istediğini elde etmiş, Türkiye ise bu konuda başarısız olmuştu.”
Bu durumda Lozan’da kazananlar ve kaybedenler tablosu şöyle belirginleşiyor:
“Son tahlilde, Lozan’da verilen “petrol savaşı”nın galibi ABD olmuştu. İngiltere mağlubiyetten ziyade planladığının azına razı olma mecburiyeti ile karşılaşmıştı. Büyük beklentilerle, “hem Musul, hem de petrol” parolasıyla yola çıkan Türkiye ise oldukça cüz’î bir ödemeyle tatmin olmak zorunda kaldı. Söz konusu savaşın gerçek mağlubu ise hiçbir aşamada fikri sorulmayan ve sürece katılamayan bölge sakinleri idi.”
Şükrü Hanioğlu’nun çizdiği tablodan bir zafer çıkıyor elbette ama bu bizim zaferimiz değil. Petrol şirketlerinin zaferi.
.
Kudüs, ey Kudüs!
Erken olgunlaşan çocukların, hiç büyümeyen yaşlıların şehriydi gördüğüm. Ümidin ruhlarda şelaleleştiği ama kadim şehrin kapıları dışında sımsıcak bir yeis Sam’ının estiği kutsal topraktı üzerine bastığım. Gülen çocukların bembeyaz dişlerinden ağlayan âma müezzinlerin kapkara cübbelerine kadar hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığı bir beldeye sığınmıştım.
Kudüs’tü adı. Kudüs-i Şerif yani.
Nam-ı diğer Müslümanların ilk kıblesi… Hz. İbrahim’den itibaren Peygamberler ile evlatlarının, havarilerinin, sahabilerinin, velilerin, alimlerin, sultanların gözdesi…
Mekke ve Medine’ye “Harameyn” deriz ya, burası üçüncü Mescidu’l-Haramımız. Peygamber Efendimiz’in (as) Mekke’deki Mescidu’l-Haram’dan Kudüs’teki Mescidu’l-Aksâ’ya gece yürüyüşü (isrâ), burada diğer peygamberlere imamlık yapıp namaz kıldırışı, buradan Mirac’a yükselişi, şehri ilk fetheden Hz. Ömer’den ikinci fatihi Selahaddin Eyyûbî’ye, ona bir medrese armağan eden Memluk Sultanı Kayıtbay’dan burayı Osmanlı’nın güçlü pençesine alan Yavuz Sultan Selim’e, şehri bir rahim gibi saran surları tahkim eden ve daracık sokaklarına nice revnaklı çeşmeler yaptırarak yanan gönülleri ferahlatmayı vazife bilen Kanuni Sultan Süleyman’a kadar kat kat tarih, kat kat mitoloji… Müzeler bile objelerden hangi birini sergileyeceğini bilememekten sersemlemiş halde.
Mescid-i Aksa’nın altında bulunan Kadim Mescid-i Aksa’daki devasa pembe sütunların aşağıdan başlayıp yukarıdaki binanın kubesine kadar uzanması burada herşeyin daha kadiminin, daha sırlısının, daha derininin… bulunduğunu gösteren bir misal-i musaggardı sadece.
Hz. Meryem’in oğlunun ardından kapandığı uzletgâhın tel örgülerle sımsıkı örülü kapısından bakarken gördüğüm kusursuz sekinet, tam kapısının önünde, Abdülmelik b. Mervan Mescidi’nin ücra köşesinde namaza durmuş vecehetli zencinin Fatiha fısıltılarına bulanıyordu.
TVNet bu Ramazan’da önemli bir iş yaptı. Kudüs’ten Ramazan yayını müthiş bir fikirdi. Tebrik ediyorum. Fakir de bu fırsattan istifade Kudüs’ün kapısını çaldı.
Sokaklar biraz Mardin, çokça Urfa. Tabii daha bütünlüklü ve dokunulmamış bir güzellikte. Hem de yaşıyor. Ölümüne seviliyor. Belki bakımsız ama imkânlar bu kadar. Bir aile, diyor yanımdaki Filistinli Vecd, ancak çoluk çocuk birlikte çalışırsa düzgün bir geçim imkânına sahip olabiliyor. Dolayısıyla altı yedi yaşlarından itibaren çocuklar büyük kategorisinde. Ivan Illich’in Okulsuz Toplum kitabında geleneksel dönemde çocukluk diye bir kategorinin olmadığı, çocukluğun modern bir icad olduğu tezi burada doğrulanıyor.
Özellikle erkek çocukların erkenden sahaya sürülmesi onları erkenden olgunlaştırırken bilinçlendiriyor. İşgal altındaki bir şehirde yaşadıklarını hayatın içinde öğreniyor ve bunun farkında olarak yetişiyorlar. “Filistin davası” bu sayede, okullarda öğretilenlerle sınırlı kalmadan hayatın demir örsünde dövülüyor. Hayat nasıl çetin bir mücadele ise burada var olmak da mücadelenin tabii bir uzantısı.
Okullar deyince aklıma geldi. Mescid-i Aksa’yı herkesin görmediği bir açıdan görebilmek için bir lisenin avlusuna dalıyoruz. Üst kata çıkınca okulun demir parmaklıklı pencerelerinden Kubbetussahra ve Mescid-i Aksa’nın manzarası olduğundan daha hazin göründü gözüme. Mahpus bir kutsallık. Zincirli.
Ayasofya mı? Onun zincirleri daha kalın. Burasının kapıları hiç değilse dışarıdan kapatılmış. Ayasofya Camii ise içeriden kilitli. Ramazan’da okunan ezan ve Kur’an ise birer teselliden ibaret.
Okulun bahçe duvarında bir pano. Üzerinde bir karton. Güzel bir hatla Ramazan’da Müslümanların zaferleri anlatılıyor. Talebeye Ramazanın uyuşukluk ayı değil, aksine canlılığın, dinamizmin, aksiyonun ayı olduğu hatırlatılıyor. Çok beğendim fikri. Bizde de yapılmalı. Yapacaklara bir fikir vermesi ve dahi Ramazan’ın son günlerini yaşarken manidar olacağı için bir kısmını aktarıyorum:
Bedir Gazvesi-Mekke’nin Fethi-Kadisiye Muharebesi-Rodos’un fethi-Endülüs beldelerinin fethi-Hind beldelerinin fethi-Amuriye’nin fethi-Hıttin Savaşı-Ermenistan’ın fethi-Ayn-ı Calut Savaşı-Bosna ve Hersek’in fethi-Kıbrıs’ın fethi.
Kudüs labirentinde yolumuz Zincirli Kapı’ya, Babu’s-Silsile’ye çıkıyor. İsrail askeri Müslüman olup olmadığımı öğrenmek için soruyor. Pasaportum yanımda değil. TC kimliğimi gösteriyorum. Hemen arkasını çevirip bakıyor. “Dini: İslam” kaydını görünce içeriye bırakıyor. Hayatımda ilk defa nüfus kağıdımdaki “Dini” kutusunun işe yaradığına şahit oluyorum.
“Ene Türki”. Benden söylemesi: Kudüs’e gelenler bu sözü ezberlesinler, önlerine bütün kapılar açılacaktır. Yani “Ben Türküm.” Size sarılanları mı istersiniz, İsrailli askerler gibi birden ciddileşenleri mi? Hepsi ve daha fazlası sizi bekliyor olacak.
İşte hafif bir yokuştan yukarıya doğru sardırdık, çoluk çocuğa bir şeyler satın almak için bir dükkanın önünde durup giysilere bakıyoruz. Neredensiniz? diye soruyor dükkan sahibi. “Ene Türki” dememizle içeriye koşuyor. Ne olduğunu anlayamıyoruz önce. İşte elinde bir naylona sarılı defter çıkageldi. Yüzü sevince bürünmüş. Eski nüfus cüzdanımız gibi bir defteri açıp içini gösteriyor.
Ah! Siz Osmanlısınız, diyor, ben de Osmanlıyım! Hepimiz Osmanlıyız!
Dedesinin Beşinci Ordu-yı Hümayun’da muvazzaf bir asker olduğunu anlıyoruz. Askerlere mahsus defter bu. İnanılmaz bir şey bu. Kudüs Çarşısı dönüyor, zamanlar dönüyor, hafızalar yüz yıl öncesine dönüyor. Dedem diyor, çocukluğumuzda bize kızar, siz de adam mısınız, biz Osmanlıyız, öyle yürünmez, böyle yürünür diye başlardı ayağını yere vura vura yürümeye.
Defter elimde, Cemal Paşa’nın ordusundan bir neferin torunu yanık yüzüyle karşımda. Kendi fotoğrafının çekilmesine müsaade etmiyor ama defterin, tabii ki!
Hatimle teravih kıldırılan Mescid-i Aksa’nın kapısında bu sefer Filistinli bir yaşıtım durduruyor beni. Müslüman mısın? diye soruyor. “Ene Osmanî” diyorum. “Yani Türki” diyor. Elimi sıkıyor, kucaklaşıyoruz.
Teravih sonrası Mescid-i Aksa’daki gençlerleyiz. Dertliler. Yarın sabah Yahudileri içeri sokacakmış İsrail askerleri. Ne yaparız da önleriz? diye dertleşiyorlar. Yaklaşıyorum. Türkiye’den geldiğimi söylüyorum. Yüzler bir an için aydınlanıyor. İçlerinden birisi pazusunu gösteriyor. Türk demek pazu demek burada. Güç, kuvvet, kudret demek. Ve umut demek.
Gidelim kardeşlerim Kudüs’e. Herşeye rağmen oradaki kardeşlerimizin ümid ateşini bir an için de olsa canlandıralım. Paramıza değil, varlığımıza ihtiyaçları var. Bizim de onların hiç yaşlanmayan ümidine. Kudüs’ün kutsal yorganı hepimizi içine almaya kadir çünkü.
İngilizler Mustafa Kemal’le anlaşmak istediler
Yakın tarih yüceltme veya karalama mantığıyla yazıldığı için tartışmalarımız da bu dengesizlikten nasibini alıyor. “Tek Adam”a odaklanmış bir tarih anlayışının 20. asrın diktatörlükler döneminin eseri olduğunu bilmemize rağmen okutulduğunu görmek anakronik olduğu kadar ülkem açısından acı, saplandığı bataklıktan çıkamayan İnkılap tarihçiliğimiz açısından daha da acı…
Tek tük nitelikli makaleler veya ‘tetkik mahsulü’ kitaplar çıkmıyor değil ama bunlar resmi tarihin zırhını bir türlü delip içine nüfuz edemiyor. Ciddi bir sorun bu: Barajın arkasındaki sular gibi kabaran bilgiler ve belgeler bir gün barajı yıkacak dedik, baraj yıkılıyor. İnkılap Tarihi enkaza döndü. Kaldırılmasına cesaret eden dahi yok.
Bir parantez açalım ve yakın tarihin gölgede kalmış bir sayfasını büyüteç altına alalım. Hani Kurtuluş Savaşı’nda ‘yedi düvel’le savaştık, onlara diz çöktürdük diyorlar ya, işte Mustafa Kemal Paşa’nın 1921’de İngilizlerle anlaşmak istediğine dair belge ve bilgiler…
Olayın özeti şu:
TBMM Tutanaklarına bakınca Fevzi (Çakmak) Paşa’nın kazandığını öğrendiğiniz 2. İnönü Muharebesi sonrası ve Yunan hücumu öncesinde İstanbul’daki Müttefik Orduları Başkomutanı General Sir Charles Harrington erken bir barış atağına kalkarak Ankara hükümetiyle temasa geçmeye karar verir.
Belki şaşıracaksınız ama şaşırtmak tarihin şanındandır. Gen. Harrington, İstanbul’dan İnebolu’ya hediye olarak bir miktar cephane göndermiştir. Evet Müttefik Orduları Komutanı Anadolu’ya cephane yollamıştır. Sade cephane meselesi de değil. Bir uzlaşma girişimi.
Yıl 1921, aylardan Haziran…
Kaynak mı? Hemen veriyorum:
1) Bilal Şimşir’in İngiliz Belgelerinde Atatürk adlı kitabı (Türk Tarih Kurumu, 3. cilt),
2) Ömer Kürkçüoğlu’nun Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926) adlı kitabı,
3) Rahmi Doğanay’ın Atatürk Yolu Dergisi’nin 1998 tarihli 21. sayısında çıkan makalesi.
Şimdi ayrıntılara eğilebiliriz.
13 Haziran 1921’de İnebolu’ya görevli olarak gelen Henry ve Shturton adındaki İngiliz subaylar Harrington’un yakını olduklarını bildirip Refet Paşa ile görüşürler. Sivil giyimli subaylar güya Karadeniz bölgesindeki İngiliz birliklerine cephane getirir gibi yapmış ve bu gerekçeyle yola çıkardıkları cephaneyi Milil Mücadele’ye hibe etmişlerdir! Tabii şu notu düşmeyi ihmal etmezler: Cephane katkısı Harington’un iyi niyetinin işaretidir.
Başka mesajlar da getirmişler. Mesela Gen. Harrington’un “Türkiyeci” olduğunu söylemiş, İngiltere kamuoyunun da Türklere meyilli olduğunu eklemişler. Arzuları da Mustafa Kemal’in İnebolu’dan bir torpidoyla İstanbul’a gelmesi ve Boğaziçi’nde Harrington’un yalısında barış esasları üzerinde gizlice görüşmeleridir. Ne de olsa savaşın bitmesi için insanî bir girişimde bulunmaktadırlar.
Mesajlarında başka ilginç noktalar da dikkat çekiyor. Mesela Yunanların İngiliz müdahalesiyle Anadolu’dan çıkarılması esas olarak İtilaf devletleri tarafından kabul edilmiş ve yalnız İstanbul’da İngiliz, Fransız, İtalyan ve Türklerden kurulu bir ortak kontrol komisyonu bulundurulması düşünülüyormuş. “Türkiye’ye yardım edilmesi” de düşünülenler arasındaymış. Son olarak İtilaf devletleri Londra’da alınan kararları uygulanmadan önce Türklerle esaslı bir anlaşma yapmak istiyorlarmış. Bunun için de Türklerin elindeki İngiliz esirlerin bir iyi niyet gösterisi olarak serbest bırakılmasını istiyorlarmış. Bu jest karşılığında onlar da Malta’daki Türk esirleri serbest bırakacaklarmış (Doğanay, s. 50-51).
İşin bundan sonrası Nutuk’ta tek taraflı anlatılmakla beraber iki tarafın da bu görüşmeden sonra hareketlendiği gözden kaçmaz. İngiltere cephesinde Londra ile Harrington ve İngiliz Yüksek Komiser Vekili Rattigan arasında yazışmalar sürer. Harrington ilk teklifin Mustafa Kemal Paşa’dan geldiğini ileri sürer. Lord Curzon devreye girer, hatta Bakanlar Kurulu bile heyecanlanır…
Ankara’da ise Mustafa Kemal Paşa ilk teklifin kendisinden değil, İngiliz subaylarından geldiğini söylemektedir. İki taraf da ilk adımı atanın kendisi olmadığını anlatmak derdindedir.
Böyle sürüp giderken Gen. Harrington bir adım daha atar ve Mustafa Kemal’e 4 Temmuz 1921 tarihli mektubunda karşı karşıya gelip görüşmeyi teklif eder. Hükümeti tarafından Ajax adlı savaş gemisiyle İnebolu veya İzmit’e giderek görüşme yetkisini aldığını yazar. “Arzu ederseniz” der, “sizinle durumu açıkça ve dürüstçe tartışmaya hazırım”. Müzakereye girişme yetkisi yoktur gerçi ama Mustafa Kemal’in “ne düşündüğünü” dinlemeye yetkilidir. Şartı, görüşmenin karada değil, Ajax gemisinde yapılmasıdır.
Harrington Türk hakimiyetindeki bölgeye çıkmak istemez, Mustafa Kemal ise İngiliz savaş gemisine binmenin saçmalığını dile getirir aynı gün yazdığı mektubunda. Paşa, Harrington ile İnebolu’da görüşmek ister. Millî toprağımızın tam kurtuluşu ile millî sınırlarımız içinde siyasî, iktisadî, askerî, hukukî ve kültürel tam bağımsızlığımız ilkesinin kabulünü şart koşar. Bunlar kabul edildiği takdirde müzakereye başlamaya hazırdır.
Sir Harrington’a sık sık “Ekselansları” diye hitap eden Mustafa Kemal Paşa’nın mektubu “Ekselanslarının arzuları, durum hakkında sadece görüş teati etmekse bunun için meslektaşlarımızdan birini görevlendirebiliriz” diye bitmektedir.
Peki her iki taraf da müzakerelere hazır idiyse neden bir ilerleme kaydedilemedi?
Herhalde Sakarya Muharebesi’yle sonuçlanacak olan Yunan hücumu başlamadan önce İngiltere’nin bu işi savaşsız bağlayabilir ve masraflarımı azaltabilir miyim? kaygısıyla yola çıktıklarını tahmin edenler var. Savaşın uzaması İngiltere’nin sabrını zorluyor, Ortadoğu’daki işgal toprakları üzerinde kuracağı hortum ağını resmiyete dökme iştahını ketliyordu.
Derken Yunan hücumu başladı, İngiltere bekle gör, siyasetine döndü ve Harrington 14 ay sonra yeniden devreye girdi. İsmet Paşa’nın Lozan’a giderken ve dönerken Sirkeci Garı’nda onun tarafından uğurlanıp istikbal edildiğini hatırlayalım.
Bir de Salahi Sonyel’in işaret ettiği Enver Paşa faktörü vardı. İngilizlere göre Mustafa Kemal ile konuşulabilirdi. Ancak Sovyetlerin desteğin arkasına almış bir Enver’le başa çıkmak çok daha zordu. İngilizler Ankara’da İttihatçılar ile iktidar kavgasında Kemalistlerin kazanmasını arzu ediyor, “Ankara’daki ılımlıların işbaşında kalarak barışı imzalamalarının sağlanması gerektiğini belirtiyorlardı.”
Mesele tam da buydu. Adı “amansız İngiliz düşmanı”na çıkan Enver Paşa’nın Milli Mücadele’nin başına geçmesi halinde işlerinin çetinleşeceğini biliyor, “Ankara’daki ılımlılar”la bir an önce anlaşmak istiyorlardı.
Yunanlar Sakarya’dan çekilirken Enver Paşa da bir bakıma yeniliyor, Anadolu’ya girme umudunu tamamen yitiriyor, Mustafa Kemal de derin bir nefes alıyordu. Lakin derin nefes alan yalnız o değildi.
.
“İslam’ın yumruğu” Muhammed Ali
Doğduk, bir Muhammed Ali fırtınasıdır esiyordu.
Yeni yetmeydik, o fırtınanın göbeğine düştük.
Ve bizim neslin 50’lere dayandığı şu 3 Haziran 2016 günü o fırtına dindi.
Dindi mi acaba?
*
Yer Bursa, yıl 1974, aylardan Ocak olmalı ki zemherinin iliklerimize işlediğini iyi hatırlıyorum.
Sabaha doğru saat 2 mi 3 mü, tam hatırlamıyorum. Bildiğim, daha sabah namazına epey var.
Kurduğumuz saat çalıyor ve ailece uyanıp gitmeye hazırlanıyoruz.
Nereye mi?
Komşuya canım! Başçavuşlara… Başçavuş dediysem karşı komşumuz.
Ah ‘Neden sabaha doğru komşuya gidiyorsunuz?’ diyen saf çocuklar!.. O senelerin atmosferini nereden bileceksiniz!
Televizyon yayını yeni başlamış. Tek kanal ve siyah beyazdı ve geceleri 11, 12 dedin mi kapanırdı. Ve herkeslerin evinde bulunmazdı. Pahalıydı, taksitle alırdı alabilenler.
Televizyonu olmayan, olsa ne yazar, elektriği bile olmayan bir evdi bizimkisi.
Evet, Bursa’nın şehir merkezinde bir gecekonduda otuyorduk ve gecekonduda oturanlara o devirde devlet ceza olarak elektrik, su bağlamazdı.
Elektriğimiz, suyumuz yoktu ama PTT memuru olan babam sayesinde o devirdeki en kıt cihazlardan telefon koca mahallede bir tek bizim evimizde mevcuttu, konu komşu ihtiyacı olduğunda bizim eve damlardı.
Komşuluk efendim, böyleydi. Misafirler telefon etmeye gelirler, çay, kahve ikramı eksik edilmezdi!!!!
Ne diyeyim, çok farklı bir Türkiye idi.
*
Her evde televizyon denilen cihaz olmadığı, olamadığı için de olanlar olmayanları çay içmeye, televizyon seyretmeye davet ederlerdi.
Gidilir ve saatler boyu kalınır, rahatsız olmak ne kelime, ev sahipleri bundan memnun bile olurlardı. Tıpkı bizim eve gelip saatlerce ‘santral’ın şehirler arası telefon isteklerini bağlamalarını beklerken çay, kahve içmeleri, bu sırada muhabbet etmeleri gibi…
İşte böyle bir Türkiye’de 1974 yılı yaşanırken sabaha doğru uyku mahmurluğuyla komşumuz, ismini unuttuğum Yozgatlı başçavuşlara revan olmuştuk. Yalnız değildik üstelik, birkaç aile daha gelmiş, salona sereserpe yayılmıştık.
Neyse, vakit erişti, televizyonun düğmesine basıldı ve o ünlü sinyal çıktı. Birazdan yayın başladı. Allah uzun ömürler versin, Orhan Ayhan’ın anlatımıyla Muhammed Ali’nin üç yıl önce yenildiği Joe Frazier ile yapacağı intikam (rövanş) maçını maaile izlemeye koyulduk.
Nefesler tutuldu, o tarihte bastırılmış kimlikleriyle Müslümanların fukara semasına umut sağanakları boşaltan Muhammed Ali adlı boksörün kazanması için edilen duaların, okunan Kur’an-ı Kerim’lerin haddi hesabı yoktu diyeyim de siz anlayın gerisini…
Muhammed Ali “Kelebek gibi uçar, arı gibi sokar”dı rakiplerini. Sık sık “Allahu ekber” der, Müslümanların Siyonist medya tarafından aşağılanmalarına cesurca meydan okur, “Teröristler ile aynı dinden misiniz?” sorusuna “Siz de Hitler ile aynı dindensiniz” cevabını yapıştırıverirdi.
Bu yüzden değil miydi ona “İslam’ın yumruğu” unvanını vermemiz!
İşte ringde dans ederek kendisini ilk kez yenme unvanını elinde bulunduran Joe Frazier’ın peş peşe attığı kroşeleri bir kelebek yumuşaklığındaki kıvrak vücut hareketleriyle savuşturup yorduktan sonra hasmına bitirici yumruklarını indiren Muhammed Ali maçı kazanıyor, biz de binlerce kilometre uzakta, gözyaşlarına boğuluyorduk.
Neyse, vakit erişti, televizyonun düğmesine basıldı ve o ünlü sinyal çıktı. Birazdan yayın başladı. Allah uzun ömürler versin, Orhan Ayhan’ın anlatımıyla Muhammed Ali’nin üç yıl önce yenildiği Joe Frazier ile yapacağı intikam (rövanş) maçını maaile izlemeye koyulduk.
Nefesler tutuldu, o tarihte bastırılmış kimlikleriyle Müslümanların fukara semasına umut sağanakları boşaltan Muhammed Ali adlı boksörün kazanması için edilen duaların, okunan Kur’an-ı Kerim’lerin haddi hesabı yoktu diyeyim de siz anlayın gerisini…
Muhammed Ali “Kelebek gibi uçar, arı gibi sokar”dı rakiplerini. Sık sık “Allahu ekber” der, Müslümanların Siyonist medya tarafından aşağılanmalarına cesurca meydan okur, “Teröristler ile aynı dinden misiniz?” sorusuna “Siz de Hitler ile aynı dindensiniz” cevabını yapıştırıverirdi.
Bu yüzden değil miydi ona “İslam’ın yumruğu” unvanını vermemiz!
İşte ringde dans ederek kendisini ilk kez yenme unvanını elinde bulunduran Joe Frazier’ın peş peşe attığı kroşeleri bir kelebek yumuşaklığındaki kıvrak vücut hareketleriyle savuşturup yorduktan sonra hasmına bitirici yumruklarını indiren Muhammed Ali maçı kazanıyor, biz de binlerce kilometre uzakta, gözyaşlarına boğuluyorduk.
Dahası, 1985 yılında 700 Müslüman Kardeşler üyesini hapse tıkan İsrail’e onları kurtarmak davasıyla gitmiş, ülkedeki en yüksek seviyedeki yetkililerle bu meseleyi müzakere etmek istediğini söylemiş, ancak “İsrailli yetkililer ringe çıkmaya cesaret edememişlerdi.”
1980 yılına geldiğimizde Hindistan’da görürüz Muhammed Ali’yi. Siyonistlerin Amerika’yı ve dünyayı “kontrol” ettiğini söyleyecek kadar -birileri açısından –ileri gider. İranlıların o sırada Batı basınında İslam’a karşı bir nefret kampanyasına yol açan Tahran’daki ABD elçiliğini işgalini kınar kınamasına ama hemen arkasından şunları ekler:
“Kötü olan din değildir, insanlardır. Bütün güç, biliyorsunuz ki Siyonistlerde. Amerika’yı da, dünyayı da onlar kontrol ediyor. Siyonistler İslam dinine hakikaten hasımlar. Nerede bir Müslüman hata yapsa hemen dinlerini suçlarlar.”
*
3 Haziran itibariyle ebediyete uğurladığımız Muhammed Ali, yalnız rakiplerini değil, emperyalizm ve Siyonizmi de yumruklarıyla hırpaladığı ve İslam’ın hem Batı’da hem de ülkemizde alabildiğine bastırıldığı, aşağılandığı ve Müslümanların sindirildiği bir devirde kendi gazetesinde “Allah is greatest”, yani “Allahu ekber” dediği için de İslam aleminde sevilmiş, ringlerde attığı yumruklara olduğu kadar yumruk gibi beyanlarına da kırılan gururlarının onarılışı gözüyle bakmışlardı.
Velhasıl bizi o soğuk Ocak sabahının karanlığında komşumuz başçavuşlara götüren tılsım buydu.
.
Fatih’in 10 unutulmaz sözü
Miladi takvimle Büyük Fethin 563. yıldönümünde bu kutlu günü hatırlamak ve hatırlatmak soylu görevlerimizden biridir. Bu muazzam zaferle daha 50 yıl önce Timur kasırgasından gücü tükenmiş, itibarı yerle bir olmuş, kurucu ideali yara almış olan Osmanlı Devleti, İbn Haldun’u yalanlamak pahasına ayağa kalkıyor, Sultan Çelebi Mehmed ve Sultan II. Murad ile restorasyonu gerçekleştiriyor, 19 yaşında ikinci kez tahta çıkan Fatih Sultan Mehmed’e ise Osmanlı Devleti’nin orta ölçekli bir İslam devleti mi yoksa bir cihan imparatorluğu mu olacağını seçmek kalıyordu.
Genç Sultan ikincisini seçti, hedefini büyülttü ve Osmanlı Devleti’nin büyümezse küçüleceğini öngördü. Büyümeyenin eninde sonunda küçüleceğini ve yok olacağını o derin sezişiyle biliyordu. Osmanlı, ya Cihan Devleti (İmparatorluk) haline gelecek veya orta ölçekli devletlerden biri olarak Avrasya’nın güç dengeleri içinde bir o yana bir bu yana çırpınacaktı.
Peki Cihan Devleti olmak kolay mıydı? Öyle bir hedefi önüne koymalı ve öyle bir 12’den vurmalıydı ki, nasıl dedesinin dedesinin dedesi Osman Gazi Bizans’a karşı Bafa savaşını kazanınca Osmanoğulları Anadolu beylikleri arasında meşruiyet temelini kazanmışsa, kendisi de İstanbul’u fethederek İslam dünyasının kalbini bu topraklara transfer etme yetkisini kazanmalıydı.
İşte 21 yaşındaki II. Mehmed’i “Fatih Sultan” yapan sır burada yatıyordu. O, yalnız Fatih değil, tarihçisi Tursun Beg’in deyişiyle Fethin Babası’dır, Ebu’l-Feth. Bu Büyük Fetih ve arkasından gelen manevi Fetih hamleleriyle İstanbul’a hem semanın hem toprağın bereketi yayılacak ve buradan asırlarca Avrupa, Asya, Afrika yönetilecek, mazlumlara derman salacak, bahtsızlara ümit aşılayacaktı.
Fatih bir Cihan Devleti’nin temellerini atacak, torunları ise onun davasını asırlarca omuzlarından düşürmeyerek 20. yüzyıla taşıyacak, Çanakkale’si, Kûtu’l-Amâre’si ve Gazze, Kafkasya, Sina, Filistin, Galiçya, Libya, Filistin cephelerinde onun son pırıltılarını yeryüzüne yayacaklardı.
Sonrası malum… veya meçhul… Ayrı mesele…
Ancak bugün Fatih ve evladlarının o çifte ufkunu, madde ve manayı birlikte değerlendirmemizi sağlayacak irfanı kavramaktan dahi aciz olduğumuzu itiraf edelim ve dönüp büyük ecdadımızın neler yaptığına ama en çok da neler söylediklerine bakarak süngümüzü bileyleyelim istiyorum.
Bu maksatla Fethin bu yıldönümünde farklı bir perspektif açmak için bizzat bir küçük Divan’ı da olan Fatih Sultan Mehmed’in söylediği veya yazdığı 10 mühim sözü kısa açıklamalarla sizlerle paylaşmak istiyorum. Buyurun o büyük zatın ağzından çıkan 10 unutulmaz söz:
* Ya İstanbul beni alacak ya ben İstanbul’u: Kuşatmanın en bunalımlı anlarından birinde söylenmiş olan bu söz, Venedik’ten gelen üç geminin Osmanlı donanmasını yararak Haliç’ten içeriye gıda ve asker yardımı getirmesi üzerine söylenmiştir. Bu noktada genç Sultan, orduya ve komutanlarına çöken moral bozukluğu atmosferini dağıtmak için bir yandan Şeyh Akşemseddin’e fethin müyesser olması için dua ricasında bulunurken öbür yandan askeri tedbirler alıyor, karadan gemileri yürüterek Bizans’ın moralini çökertiyordu. İşte tam bu aşamada söylenmiş olan bu söz, aynı zamanda İstanbul alınamazsa kendisinin iktidarının, itirabarının ve Osmanlı’nın cihan devleti misyonunun da biteceğini ima ediyordu.
* Âhirûn: Sultan Mehmed “Fâtih” olduktan sonra İstanbul’un fethine tek bir kelimeyle tarih düşürmüştü. Âhirûn kelimesi sonrakiler, ahir zamandakiler gibi anlamlara geliyordu. Belki de büyük Sultan İstanbul’un fethinin ahir zamandaki bir çiçeklenmeyi sağlayacağı ümidiyle hicri takvimle fetih tarihi olan 857 yılını veren bu kelimeyi bulmuştu. Nitekim İstanbul’un ilk belediye başkanı sayılan Hızır Bey Çelebi de bu esrarengiz kelimeyi hoş bir beyit içinde şöyle formülleştirmişti:
Feth-i Stanbul’a fırsat bulmadılar evvelûn
Feth idüp Sultan Mehemmed didi tarih “Âhirûn”
* Hüner bir şehr bünyad eylemekdür
Reâya kalbin âbâd eylemekdür
İstanbul’un fethinden sonra asıl büyük fethe, yani ilim ve irfan yoluyla fethi kalıcı hale getirecek ikinci fethe girişen Fatih Sultan Mehmed 10 yıl sonra Fatih Medreselerini yaptırırken vakfiyesine asıl hünerin bir şehir kurmak ve orada yaşayanların kalplerini âbâd etmek olduğunu ustaca böyle ifade etmişti. Şehrin sadece taştan, topraktan, betondan ibaret bir yapı olmadığını, orada yaşayanların kalplerinin de imar edilmesi gerektiğini ifade eden bu hoş formülü belediyelerimizin duvarlarına yazmakta fayda vardır.
* Benim kudretimin yettiği yerlere imparatorunuzun ümit ve emeli bile yetişemez: Yıl 1452’dir. Genç Sultan İstanbul’a Karadeniz’den gelebilecek yardımların yolunu kesmek için, dedesinin babası Yıldırım Bayezid’in müthiş bir uzak görüşlülükle Boğazın Asya tarafına yaptırdığı Anadolu Hisarı’nın tam karşısına bu defa Rumeli Hisarı’nın yapım emrini vermiştir. İnşaat devam ederken gelen Bizans İmparatoru Konstantin’in bir elçi göndererek burasının Galata Cenevizlilerinin mülkü olduğunu ve inşaat yapamayacağını hatırlatan elçiye söylediği rivayet edilir. Bu sözden korkan Bizans İmparatorunun onun öfkesini yatıştırmak için hisarda çalışan ameleye yiyecek gönderdiği söylenir.
* Eğer padişah siz iseniz geliniz ve ordunun başına geçiniz. Yok, eğer padişah ben isem size emrediyorum! Gelip ordunun başına geçiniz: Daha ilk saltanatının sonunda, 1446 yılında vezirlerin, özellikle de Çandarlı Halil Paşa’nın baskısıyla babasını tahta çağıran bir mektupta bu sözü söylediği ifade edilen II. Mehmed’in mantık ilmine hakimiyeti de hayranlık vericidir. Muhatabına hareket imkânı bırakmayan bu ifade onun zihninin keskinliğini de ifade eder.
* Yapmak istediğimi sakalımın bir teli bile bilseydi, sakalımın o telini hemen koparır ve yakardım: Fatih sırlı bir padişahtı, sır olarak sakladığı şeyi kimseye söylememesiyle meşhurdu. Bir defasında seferin nereye yapıldığını sormak isteyen birisine karşı söylenen bu söz ile sırrına sahip çıkmanın önemini anlatmak istemiştir. Hele ki devlet idaresinde sır saklamak bir erdemdir.
* Elimizde İslam kılıcı vardır: Trabzon’u fethe giderken kendisine elçi olarak gelen Akkoyunlu Uzun Hasan’ın annesi Sare hatunun sarp yamaçlarda atından inip yaya olarak dağlara tırmanması üzerine Fatih Sultan Mehmed’e söylediği: “Ey oğul bu Trabzon’a bunca zahmet nedendir? Burasını gelinime bağışla” sözü üzerine ilk Osmanlı tarihçisi Aşıkpaşazade’ye göre şöyle demiştir. “Ana bu zahmet din yolunadır. Ahirette Allah huzuruna varınca inayet ola. Zira elimizde İslam kılıcı var. Eğer bu zahmeti ihtiyar etmezsek bize gazi demek yalan olur.”
* İmtisal-i Cahidü fi’llah olubdur niyyetüm Din-i İslam’un mücerred gayretidür gayretüm
Fatih’in yazdığı bu beytin manası şöyledir: “Niyetim Allah uğruna cihad etmektir. Sadece İslam dini uğruna çalışmaktır gayretim.”
* Zülfünün zencirine bend eyledi şahum beni
Kulluğundan itmesün azad Allahum beni
Şahım beni saçının zincirine bağladı. Allahım beni kulluğundan azad eylemesin.
* Ebaenced devletimüz çerağı küfr ehlinin yüreği yağı ile ruşendür: Fatih bu sözü komutanlarıyla yaptığı bir istişare sırasında söylemiştir. Atalarımdan beri devletimizin çerağı (mumu) kâfirlerin yüreğini çok yaktığımız için onların yüreğinin yağıyla aydınlanmıştır
.
Avrupa’nın unutulan soykırımları
lardan 1883, aylardan Mayıs’tır… Tam tarihi 12 Mayıs 1883…. Almanya bayrağı bugün Namibya adını verdikleri Güneybatı Afrika kıyılarında dalgalanmaya başlar. Herero ve Nama adlı yerli halklar direnişe geçince öfkelenen Almanya bir imha savaşı başlatır. Sonuç her bakımdan korkunçtur. İnşa edilen toplama kamplarındaki zavallı yerliler sistematik olarak zorla çalıştırılmış ve aç bırakılmak suretiyle ölüme mahkûm edilmiştir. İşin dikkate değer yanı şudur ki, korkunç toplama kamplarını yöneten asker ve bürokratlar ve onlara ilham kaynağı olan ırk teorileri yaklaşık yarım asır sonra bu defa Naziliğin oluşumunda da can alıcı bir rol oynayacaktır.
David Olusoga ve Casper W. Erichsen’in Kaiser’in Holokostu: Almanya’nın Unutulan Soykırımı (The Kaiser’s Holocaust: Germany’sı Forgotten Genocide) adlı ortak çalışmalarında buldukları şok edici arşiv belgeleri Nazizm ile Afrika’daki mezalim arasında olağanüstü bağlantılar kuruyor. Bu belgeler bir asırdır keyfi bir şekilde inkâr ediliyor ve Almanya, tarihindeki bu soykırımla yüzleşmeye yanaşmıyordu.
İlk baskısı 2011 yılında çıkan ve Almanya’nın Namibya soykırımını gözler önüne seren Kaiser’in Holokostu’nun arka kapağından aldım bu sözleri. Kitap henüz Türkçe’ye çevrilmedi. Oysa tam da ‘Ermeni Soykırımı’ tartışmalarıyla dalgalandığımız şu demlerde bir yaraya merhem olabilirdi.
Öte yandan Batı kamuoyundaki yaygın saptırmalardan biri de Hitler’in sözde ‘Ermeni Soykırımı’nı ima ettiği söylenen ama gerçeği bir türlü ispatlanamayan ‘Hem Ermenilerin yaşadıklarını kim hatırlıyor ki?’ sözüdür. Hitler güya bu sözüyle, dünyanın 1915’de Osmanlının Ermeni Tehciri’ni çoktan unuttuğunu, kendilerininkini de unutacağını kastediyormuş.
Hitler’in bu sözleri söyleyip söylemediği bir yana, Kaiser’in Holokostu şu gerçeği net olarak ortaya koyuyor: Hitler’in Yahudi Soykırımı’nın kaynağı, ideolojisi ve tatbikatıyla yine Almanya’dır ve Avrupa’nın hunhar zihniyeti topu taca, yani Osmanlı’ya atarak bu kanlı bataklıktan çıkamaz.
Ve çok rica ediyoruz, bizim ders kitaplarımız da dut yemiş bülbül kesilmesinler Avrupa’nın katliamları söz konusu olunca. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 29 Nisan tarihli Kut’ul Amare konuşmasında “Bizim tarihimizi İngilizler düzenlemiştir” demişti. Yalnız ‘bizim’, yani Türkiye’nin değil, Arap ve diğer İslam ülkelerinin, aynı zamanda sömürgeleştirdikleri diğer ülkelerin tarihlerini de İngilizler-Fransızlar çalıp yerine kendilerini aklayan, kendilerinden öncekileri karalayan tipik sömürgeci tarih kitaplarını geçirdiler. Jack Goody’nin deyişiyle ‘tarih hırsızlığı’ yaptılar.
Belçikalı askerler Kongo’da 8 yaşında bir çocuğu idama hazırlanıyor.
İyi ama zemmettiğimiz bu çarpık anlayış tarih kitaplarımızda hala yaşıyorsa ne yapmalı? Kimse kusura bakmasın, Rönesans’tan itibaren Avrupa’yı çamaşır sularıyla gıcır gıcır temizleyen ama kendi tarihinde minnacık hata bulsa üzerine çullanan sakat anlayışın ‘Türk’ veya yerli olduğunu hiç kimse söyleyemez. Ders kitaplarımızda Avrupa’nın keşif seferleri ve sömürgecilik marifetlerinin sade suya tirit bir üslupla anlatılması ise olacak şey değildir.
Cemil Meriç’in o sözü tam da bu derin maluliyetimiz için söylenmiştir:
“Tarih kitaplarımız Haçlıların en büyük zaferidir.”
Cezayir katliamı unutulmaz
Hangi birini sayalım dostlar.
İngiltere’nin Hindistan’da, İspanya’nın Güney Amerika’da, Belçika’nın Kongo’da, Fransa’nın Vietnam, Suriye, Tunus ve Cezayir’de, Rusların Polonya’dan Kırım’a kadar engin bir coğrafyada gerçekleştirdikleri katliamlar dizisine, Amerika, Avustralya ve Kanada’nın yerlilerden temizlenmesi harekâtına şöyle bir değinmek için bile onlarca yazı kaleme almak gerekir.
Fransızlar Cezayir’de kafa kesme ayininde
En iyisi bu giderek meraret kesb eden bahsi Belçika Kongo’sunda idama hazırlanan 8-9 yaşlarındaki zenci çocuğun bakışlarına emanet edip Fransa’nın Cezayir’deki katliamlarına geçeyim.
Şunu peşin olarak söyleyelim ki, tıp kurumları da sömürgecilerle kol kola yerli halkı sindirmek için seferber edilmişlerdi ve mesela Pasteur’ün Paris’teki ünlü Enstitüsü yerlileri ilaçlarıyla büyülemek ve sömürene itaat ettirmekle yükümlüydü. Tıp bilimi ve kurumları, Marc Ferro’nun dediği gibi emperyalizmin doğrudan hizmetindeydi.
Size garip gelecek ama Cezayir’de ‘doktor katliamları’ yaşandığını biliyor muyuz? Çaktırmadan hastane ölümleri yani… Sevgili Franz Fanon’un deyişiyle Avrupalı doktor sömürgeci güçlerle en korkunç ve en aşağılatıcı işlerinde tamamen mesleki konular içinde kalarak işbirliği yapar. “Hakikat serumu” diye alay ettikleri serumu verip şuuru bulandırmalar, işkence seansları sonunda perişan haldeki insanları ilaçlarla yeni işkencelere tıbben hazırlamalar, ameliyat masasında baygın vaziyette sırlarını söyleyen hastayı polise ‘koşun koşun, konuşturun’ diye ihbar etmeler vs…
Cezayir katliamı karşısında hakikati söyleme cesaretini gösterebilmiş ender Fransız aydınlarından Jean Paul Sartre isyanını şöyle diye getirmişti:
“Yapabilirsek kendimize şöyle bir bakalım ve bize ne olduğunu görelim. Önce o beklemediğimiz manzarayı, insanlığımızın çıplak halini bir seyredelim. Görüyorsunuz, çıplak ve gözü de okşamıyor. Neydi ki zaten? Yalanlardan kurulu bir ideoloji. Talanı haklı göstermek için başvurulmuş mükemmel bir araç. Yağlı ballı kelimeleri, o hayranlık uyandırıcı hassasiyeti, saldırılarımızı hoş gösterici mazeretlerden başka bir şey değildi.”
Bir milyondan fazla Cezayirlinin hayatına mal olan sekiz yıllık savaş işkenceleri, kömürleşmiş cesetleri, elleri bağlanmış esirlerin diri diri karınlarının deşilip bağırsaklarının ortaya döküldüğü insanlık dışı sahneleri unutmayacağız. Bir de Cezayirlilerin kafalarını kesip poz verme ahlaksızlıklarını… Yüreğiniz dayanıyorsa o kanlı fotoğrafları internetten açıp bir bakın ve DAEŞ’in kökeni nereye dayanıyor, görün.
Fransa’nın Angouleme şehrinde Protestanların uzun süredir aç bıraktıları Katoliklere halatın üzerinde sürükleyerek nasıl işkence yaptıklarını gösteren bir gravür
Sartre sözde medeni Fransa halkının, askerlerin Cezayirlilere işkencesine sessiz kalmalarını eleştirirken haklı olarak bu geleneği Gestapo’nun Paris’teki işkencelerinden devraldıkları gerçeğini haykırır. Gestapo da Namibya’dan, o da Hindistan’daki İngilizlerden, onlar da Paris’teki mezhep savaşlarından, onlar da İspanyolların Güney Amerika’daki yerli kasaplığından…
Velhasıl vahşet bulaşıcıdır ve Avrupa özündeki bu vahşeti Ortadoğu’ya taşımakta ne yazık ki başarılı olmuştur.
Dünya, İngiliz emperyalizminin tarlasıydı
Kuzey Amerika ve Rusya ovaları bizim ekin tarlalarımızdır; Şikago ve Odesa bizim ambarlarımızdır; Kanada ve Baltık bizim kereste ormanlarımızdır; Avustralasya’da (Malezya, Filipinler, Endonezya, bizim koyun çiftliklerimiz vardır; Arjantin’de ve Kuzey Amerika’nın batısındaki kırlarında bizim öküz sürülerimiz yayılır, Peru altınını gönderir, Güney Amerika ve Avustralya altını Londra’ya akar; Hindular ve Çinliler çayı bizim için yetiştirirler ve bizim kahve, şeker ve baharat çiftliklerimiz tüm Hint adaları üzerindedir. İspanya ve Fransa bizim bağlarımız, Akdeniz meyve bahçemizdir ve uzun süre Güney Birleşik Devletleri’ni kaplayan bizim pamuk alanlarımız artık dünyadaki sıcak bölgenin her yanına yayılmaktadır.
Paul Kennedy, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri.
.
Türkiye ‘fetih hakkı’ olarak CHP’ye mi verilmişti?
1950 yılının 29 Mayıs günü Türkiye Büyük Millet Meclisi tarihî oturumlardan birine sahne olmaktadır. Dışarıda kalabalık bir halk topluluğu, içeride çoğunluğu CHP’li seçkinlerin “Hasolar ile Memolar” diyerek küçümsedikleri halkın vekilleri, çiçeği burnunda Başbakan’ın açıklayacağı hükümet programını tarifsiz bir heyecanla beklemektedirler.
TBMM gerçi bu tarihten tam 30 yıl önce, 23 Nisan 1920’de açılmıştır ama 14 Mayıs 1950 günü yapılan 9. genel seçimlere kadar o çok sözü edilen “irâde-i milliye”, yani milletin iradesi seçim sandıklarına bir türlü yansıtılamamış, Cumhuriyeti demokratikleştirmek, yani asıl hedef olan halkın malı haline getirmek o zamana değin mümkün olamamıştır. Böylece 1950 yılında milletvekili seçilenler, tarihte ilk defadır ki, kelimenin gerçek anlamında “milletin vekili” olmuşlardır. Halk da yine ilk defa kendi iradesinin siyasî planda gerçekleştiğine tanık olmuştur.
Nitekim o günlerin bir dergi sahibi, Tahsin Demiray bu meclisi “Milletin iradesinden doğan bu 9. meclisi biz, hakiki bir TBMM olarak selamlıyoruz” şeklinde nitelendirmekteydi. Yazara göre daha önce görev yapan 8 meclis –ünlü birinci Meclis de dahil-, “bir diktatörlük hizbi”nin elinde kalmış ve bu yüzden de görevini hakkıyla yerine getirememişti.
Konuşmaya hazırlanan 51 yaşındaki sempatik Başbakan, notlarına son bir kez daha göz attıktan sonra Meclis Başkanı Refik Koraltan’ın çağrısıyla kürsüye çıkmış ve kendisine kulak kesilen milletvekillerine olduğu kadar umudunu ona bağlamış olan Türkiye’ye de ilk mesajını şu sözlerle vermiştir:
“Tarihimizde ilk defadır ki, yüksek heyetiniz millî iradenin tam ve serbest tecellisi neticesinde millet mukadderatına hâkim olmak mevkiine gelmiş bulunuyor. 9. Büyük Millet Meclisinin azaları olan sizleri, Türk milletinin hakiki mümessillerini selamlamakla derin bir gurur ve iftihar duymaktayım.”
Celal Bayar bir seçim mitinginde halka hitap ediyor (Emine Gürsoy Naskali Arşivi).
“Tarihimizde ilk defa…” “Millî iradenin tam ve serbest tecellisi…” “Milletin mukadderatına hâkim olmak… ” “Türk milletinin hakiki mümessilleri (temsilcileri)…”
Bu gayet bilinçli seçilen sivri ama manidar ifadelerin her biri, artık kapanmış bulunan Tek Parti döneminin seçimlerde enkaz haline gelmiş bulunan kalesine, yani CHP’nin siyasî mirasına birer balyoz gibi inmekte, her haliyle Türkiye’nin tarihinde yeni ve beyaz bir sayfanın açıldığını müjdelemektedir.
Acaba sevinmek için biraz acele mi etmiştir çiçeği burnunda Başbakan? Kim bilir…
14 Mayıs ‘demokrasi bayramı’ olarak kutlanmalıdır
Açıkça 1950 seçimlerine kadar ‘sözde seçilmiş olan’ ama 1920’deki ilk Meclis dışında aslında hep yukarıdan atanmış olan milletin temsilcilerinin “sahte” veya “gölge” olduklarını açıkça beyan edebilen bu sarsıcı sözlerin sahibi, bu kelleyi koltuğuna alıp da konuşan Başbakan, kim bilir hangi kapanmamış defterlerin muhasebesini yapmak iddiasındadır?
Ve ne cür’etle? Ayrıca kime güvenerek?
Sarf edilen ilk cümlelerin ardından birilerinin zihinlerindeki yaprakların altlarında karanlık kımıldanmalar başlamıştır ya, biz yine kürsüde konuşan ‘Başvekil’e dönelim ve bakalım başka hangi sarsıcı fikirleri dile getirmiştir o hükümet programında? Şunları mesela:
“…Artık memleketimizde normal siyasî hayat başlamıştır. Şüphe yok ki, 14 Mayıs, bir devre son veren ve yeni bir devir açan müstesna ehemmiyette tarihî bir gün olarak daima anılacaktır. Bu tarihî günün hatırasını yalnız Partimizin değil, Türk demokrasisinin bir zafer günü olarak yad ediyoruz.”
Ülkemizde ‘normal’ siyasî hayatı başlatmış olan 14 Mayıs seçimleri, CHP’nin 27 yıllık Tek Parti yönetimine son vermekle kalmamış, aynı zamanda siyasette yepyeni bir sayfa da açılmasını sağlamıştır. Bu yüzden de müstesna önemde tarihî bir olaydır. Hem Demokrat Parti eliyle başarılmış olsa bile, bu başarı gerçekte Türkiye’nin bir başarısı olarak ayakta alkışlanmalı değil midir?
Elimde Celâl Bayar’ın 3 Eylül 1949’da Ödemiş’te yaptığı konuşmanın broşürü var (İzmir, 1949, Vural Basımevi). Bu 16 sayfalık “Nutuk”, bize o günlerin havasını soluma imkânını vermesi bakımından çok önemli bir belge hüviyetindedir.
Bayar’ın konuşmasına bakılırsa CHP 1949 yılında Ege’nin elden gittiğini fark edip son bir hamle olarak bir çıkarma yapmak ihtiyacını duymuştur. “Ege’yi fethetmek” diye özetlenen bu çıkarmanın esasında iktidara yürüdüğü belli olan Demokrat Parti’nin önünü çevirme çabası olduğu besbellidir. Ancak şaşırarak bilmemiz gerekir ki, CHP için 1949’da Ege’ye gitmek, şimdilerde “Diyarbakır’a gitmek” neyse oydu. Açıkçası biraz cesaret isterdi.
Bu ayrıntıyı şunun için önemsiyorum:
Cumhuriyet Halk Partisi kuruluşundan itibaren Demokrat Parti’nin halktan gördüğü muazzam ilgi karşısında halktan koptuğunu nihayet fark edip 1948 Kurultayı ile birlikte karşı atağa geçmişti. Ne yazık ki çok geç kalmışlardı. Yıllar yılı devleti partiye kelepçeleyerek vatandaşın nefes almasını dahi imkânsızlaştıran çelik idare, şimdi toprağın bir hali gibi ayağının altından çekilmekte olduğunu görüp toparlanmak istiyordu ama nafile!
Bu ülkenin CHP’nin malı olduğu ve ona emanet edildiği düşüncesinden zinhar vazgeçmeyenleri bugün de görmüyor muyuz? İşte Celâl Bayar’ın Ödemiş konuşması bu sözde hakkı sorguluyordu:
“Millet iradesine boyun eğmek istemeyenler, vatandaş hak ve hürriyetlerinin üzerine oturanlar Demokrat Parti’nin millet hakimiyeti davası ile siyaset sahasına girişini sarih (apaçık) haklarına yapılmış bir tecavüz addederek daha ilk günden [faaliyete] başlamışlardı. Bu hakkı nereden almışlardı? Bu bir FETİH HAKKI mıydı? Yoksa kendileri bu ülkeyi idare için Allah tarafından mı gönderilmişlerdi? Yoksa kendilerini bu memlekete ve bu milletin mukadderatına bi’l-irs ve’l-istihkak (kalıtımsal ve öz hak edişleri olarak) sahip ve hâkim mi farz ediyorlardı?
İsterseniz son cümleyi, ‘Ülke ve milleti babalarının malı mı sanıyorlardı?’ şeklinde de yuvarlayabilirsiniz.
Rehinden kurtarılacak ülke
Celal Bayar’ınkilere eklenecek en yakışır söz, herhalde 14 Mayıs’ın diğer mimarı Başvekil Adnan Menderes’in 1954 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yaptığı bir konuşma olacaktır. Aşağıdaki konuşma metninden anlaşılacağı üzere Menderes aslında hangi kurtlarla dans ettiğini gayet iyi biliyordu. “Bizim bütün günahımız, iktidara gelmemizdir” diyor ve ekliyordu:
“Affetmez bir kin, bizi bu günahımız için ölünceye kadar takip edecektir. Ağzımızla kuş tutsak, Allah’ı semavattan şahit diye yerlere indirsek, kabul etmelerine imkân yoktur. Çünkü onları tatmin edecek olan hırs, sadece iktidara gelmekten ibarettir. Bunda da onları haklı görmek lazımdır. Çünkü uzun seneler, bir HAKK-I FETİH olarak bu memlekete sahip oldukları zannında olanlar, hayatlarının ileri devresinde ruhlarına girmiş olan bu kanaati değiştirmek imkânını bulamazlar.”
Hastalığın teşhisi buydu. İşte tam da bu yüzden Türkiye’deki demokrasi mücadelesi Batılı örneklere bakılarak açıklanamaz.
Bu mücadele, sağ ile sol veya muhafazakârlar ile demokratlar arasında geçmez. Ülkeyi ve milleti bir FETİH HAKKI olarak kendi varlıklarına emanet edilmiş veya diğer deyişle “babalarının malı gibi” görenler ile ülke ve milleti sahte turtarıcıların rehininden kurtarmak için uğraşan milletin mücadelesidir.
Hür Adam gazetesinden Menderes’in Adana’daki konuşması (12 Aralık 1952).
Nitekim romancı Halide Edip Adıvar 1950 yılında 14 Mayıs’ın Demokrasi Bayramı olarak kutlanması için önerge verenler arasındaydı.
Velhasıl 14 Mayıs, sadece bu mesajı verdiği için dahi hatırlanmaya değer mübarek bir gündür. Milletin haysiyetini rehinden kurtardığı gün başka bir deyişle…
“DP’nin iktidara gelmesi 19 Mayıs’tan önemli”
Milliyet’in eski sahibi Ali Naci Karacan 1950 seçimleri sonrasında Demokrat Parti’nin en koyu destekçilerinden biri olmuştu. 14 Mayıs 1952 tarihli başyazısında şöyle demişti:
“14 Mayıs demek Türk milletinin bütün tarihinde ilk defa olarak doğrudan doğruya millî hakimiyetine gerçekten sahip olmağa başladığı gün demektir. Onun içindir ki, 14 Mayıs’ın milletimiz için ehemmiyeti, Atatürk’ün Samsun’a ayak bastığı 19 Mayıs’tan, Kurtuluş Savaşının zaferle neticelendiği günün tarihi olan 9 Eylül’den, Osmanlı İmparatorluğunun tasfiye edilerek yeni Türkiye devletinin siyasî ve hukukî temellerinin atılma tarihi olan 24 Temmuz’dan [yani Lozan Antlaşması’ndan], nihayet Cumhuriyetin ilân tarihi olan 29 Ekim’den, şimdi hâtırımıza gelen ve gelmeyen ve her biri milletimizin hayatında ayrı ayrı merhaleler vücuda getiren vakıaların hepsinden daha mühimdir.”
.
Necip Fazıl belgedeki tahrifatı nasıl yakaladı?
Necip Fazıl, bir tarihçi değil, bir sanat ve tefekkür adamı olmak davasındadır, bu sebeple eserine bir “tarih denemesi” olarak değil, “ideolocya örgüsü” karşısında “umumî kıymet hükmünü çizgi çizgi billurlaştırma” çabası olarak bakılmasını ister. Asıl ilginç olan husus, öğretmek istediğinin olgular değil, mânalar olmasıdır! Tarih usulü (yöntemi) de tarihin inşasındaki kanunlara aykırılık göstermeden “hikmet ve sanat fırçasıyla içyüzüne inmek ve (dinamik) çizgiler yolundan, hikâye üstü ruha tırmanmak”tır.
Öyleyse Ulu Hakan kitabı ne bir tarih, ne de bir tarihî edebiyat eseridir. Sadece olgulara dayalı ilmî, aklî, “teessürî” bir tez, bir manifesto ve bir dava çerçevesidir. Onun için kitapta bibliyografya, dipnot vs. gibi “ilim üniforması nişanlarından eser aramak yersiz”dir. Zaten anlatılanlar matematik gerçekler halinde “sabit ve apaçık meydanda”dır. Yazarı, okurundan böyle bir fikir işinde ırgatlık tarafına ait zahmetlerden bağışlanmasını isteme hakkını kullanacaktır. O, “allâmelerin yaldızlı cübbesinden uzak kalmak” ister; yine de kendisini yalanlamaya kalkacak olanlara “hodri meydan” demekten çekinmez.
Dava adamlarının zihinlerinde, mevcut kirli zemini temizlemek ve etkilemek istediği okurlarının, daha doğrusu dâva elemanlarının zihnini olabildiğince berraklaştırmak için başvurulan ana yöntem, dünyayı ikiye bölerek bir ‘baş dost’ ve bir ‘baş düşman’ tespit edip davasını bu kutuplaşma çerçevesinde tanımlamaktır.
Necip Fazıl ‘baş dostu’nu 20 yıl önce bulmuştur zaten (onun ismini burada özellikle büyük harflerle yazması dikkat çeker): “Ulu Hakan İkinci Abdülhamid Han…”
Peki ya baş ‘düşmanı’? O kimdir? ‘Baş düşmanı’ hakkında bize şu ipucunu gösterecektir sadece:
“Ters tarafından onun kadar ehemmiyetli düşmanıma gelince, Allah’tan duam şu ki, bir gün, o borcu da ödeme imkânını bana bağışlasın…” (age, s. 9)
Aslında Sultan Vahidüddin adlı eserini okuyanların bu kitapta iddiaları delilleriyle çürütülen kişinin onun ‘baş düşmanı’ olduğunu bilmelerinde fayda vardır.
Duruşma salonunda
İlginçtir, “baş düşmanı” hakkında bu kitabı yazmıştır. Hangi kitabı mı? Elinizdeki sayıda yazılış hikayesini Muhsin Abdülhamid’den okuyacağınız Arapça basılan “Put Adam” (er-Raculu’s-Sanem) adlı kitabı!
Yeri geldiği için değinelim: Necip Fazıl Kısakürek Vatan Haini Değil Büyük Vatan Dostu Sultan Vahidüddin’i yazdığı için hapis cezası almış ve bu cezayla beraber mezarına gitmiştir. Zira yaşlılık gerekçesiyle affı için avukatı vasıtasıyla devrin Cumhurbaşkanı Kenan Evren’e başvurmuş ancak talebi geri çevrilmişti. Tabiatıyla böylesine bir “ceza sömürgesi”nde “Put Adam”ın Türkçesinin basılması mümkün olamayacak ve o “borcu” Türk okuruna ödeyemeyecekti.
Tarihçiler yabana atmasın: Necip Fazıl’ın Sultan Vahidüddin kitabında kullandığı bir belgedeki dikkati, epeyce karanlık bir alana tıkılmış bulunan İnkılap Tarihi’ne de ışık tutacak niteliktedir.
Mustafa Kemal Paşa’nın 1919 Haziran’ında Havza’dan Sultan Vahidüddin’e çektiği telgrafın bir kelimesinin Nutuk’ta, dolayısıyla diğer yayınlarda değiştirilmiş olduğunu iddia eder Necip Fazıl. Buna göre Mustafa Kemal, Sivas Kongresi sırasında Sivas’ta çıkarılan İrade-i Milliye gazetesinin Eylül 1919 tarihli ilk sayısında yayımlanan telgrafın metninde “ilkâ-i milkdarîleri” demekte ama Nutuk’ta ve Meclis Zabıtlarında aynı telgrafın metnini yayımlarken nedense “ilkâ” kelimesinin yerine “dilhâh” getirilmiştir. Oysa ilkâ, zorlama, zorlayarak itme, bir gemiyi kızaktan denize indirme gibi anlamlara gelmektedir.
Bu kelime değişikliğinin önemi şuradadır ki, değiştirilince Sultan’ın arzusuyla başladığı vazifesine devam ettiğini söylemekte ama vesikanın aslında Sultan’ın zorlamasıyla, itmesiyle, itelemesiyle başladığı vazifeye devam ettiğinden bahsedilmektedir. Buradan çıkan sonuç da bizzat Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya kendi isteğiyle değil, zorla gönderildiğidir. Sivas’ta bizzat Mustafa Kemal Paşa’nın tarafından çıkarılmasına önayak olduğu İrâde-i Milliye gazetesindeki yayınında cümle şöyledir: “İlkâ-i milkdârilerinden mülhem azm u imân ile vazife-i âcizanemde müdâvim bulunuyorum.” Oysa TBMM Zabıt Ceridesi’nde (cilt 1, 1940) bu cümle şu hale getirilmiştir: “Dilhâh-i milkdârilerinden mülhem azm u imân ile vazife-i âcizanemde müdâvim bulunuyorum.” (Bkz. Necip Fazıl Kısakürek, Sultan Vahidüddin, Toker 1968, s. 182-4. Ayrıca bkz. M. Armağan, Küller Altında Yakın Tarih, Timaş 2006.)
Büyük Doğu arşivinden
Nitekim Nutuk’un ilk sayfalarında bunu Gazi de şöyle itiraf eder:
“Bu vâsi selahiyetin, beni İstanbul’dan nefy ü teb’îd maksadıyle Anadolu’ya gönderenler tarafından, bana nasıl tevdi edildiği mucib-i istiğrâbınız olabilir (Bu geniş yetkinin beni İstanbul’dan sürmek ve uzaklaştırmak maksadıyla Anadolu’ya gönderenler tarafından bana nasıl emanet edildiğine şaşırmış olabilirsiniz)” [Nutuk, Ank. 1927, s. 7; (sadeleştirilmiş hali-MA)].
Nutuk’taki bu kritik cümle karşısında ‘Mustafa Kemal Paşa Samsun’a kaçarak gitti’ efsanesinin Cumhuriyet devrinde nasıl ve kimler tarafından çıkarılabildiğini anlamak iyice güçleşmektedir. Nitekim Kâzım Karabekir Paşa eserlerinde zaman zaman bu yaman çelişkiye dikkat çekmiş bulunmakta, (İstiklâl Harbinin Esasları, İstanbul 1951, s. 43). Rıza Nur da hatıratında değinmektedir (cilt 3, Altındağ: 1968, s. 560-1).
Görüldüğü gibi aslında meslekten bir tarihçinin bulması gereken bu belgedeki değişikliğin, daha doğrusu tahrifin Necip Fazıl gibi kendisini tarihçi olarak görmeyen bir mütefekkir gözüyle yakalanmış olması, tarih malzemesine vukufiyet bakımından hiç de yabana atılmaması gereken bir tarafı olduğunu yeterince açık bir şekilde ortaya koymaktadır sanırım. O da malzeme üzerinde çalışmaktadır ama bu çalışma, mevcudu tekrarlama şeklinde değil, onu farklı bir gözle okuma ve tenkid etme, sonra da yeni bir çerçeveye oturtma şeklinde rekonstrüktif bir tavır şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bunun da tarihçilere malzeme sunmaktan çok usul bakımından katkıda bulunacağı aşikârdır.
İrade-i Milliye gazetesinin Eylül 1919 tarihli ilk sayısında yayımlanan telgrafın metninde “ilkâ-i milkdarîleri” ifadesindeki “ilkâ” kelimesi Nutuk’ta ve Meclis Zabıtlarında “dilhâh” şeklinde değiştirilmiştir.
Bu bakımdan tarihçilerin, özellikle de ondan hoşlanmayan İnkılap tarihçilerinin Necip Fazıl’ın ve benzeri akademi dışı tarihçilerin eserlerine bigâne kalmalarını anlamak kolay değildir. Herhalde malzemeyi görmezden gelmek tarihçilerin en son yapması gereken işlerdendir ama bu dışlayıcı usulün ülkemizde pek de nadirattan görüldüğü söylenemez. Necip Fazıl’ın bu belgeyi açıklarken TBMM Zabıt Ceridesi’nde sayfa numarasını değil de ‘satır numarası’nı verdiği için eleştirmek kolaydır da aynı belgeyi yıllarca sayfalarda seyretmek ama metnindeki ilkâ kelimesinin dilhâh kelimesiyle değiştirilmesine kör olmak affedilir cinsten bir ihmal olmasa gerektir.
.
Nureddin Paşa
Milletimizin, medeniyetimizin binlerce yıllık tarihini neredeyse 1919 yılından başlatan bir tarih anlayışını reddediyorum. Her kim ki zaferleriyle ve yenilgileriyle son 200 yılımızı, hatta son 600 yılımızı soyutlayıp eski Türk tarihinden Cumhuriyete atlıyorsa biliniz ki o kişi milletimizin de devletimizin de hasmıdır.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bence yakın tarih anlayışına indirilen bir ‘darbe’ mahiyetindeki bu keskin sözleri Türkiye’nin içine girmekte olduğu yeni süreçte tarihin nasıl ele alınmayacağını da açıkça ortaya koyuyordu. Bu sözlerin hem millet önünde hem de bir zamanlar resmi tarih üzerinde tekel kurmuş olan Genelkurmay Başkanlığı kadrosu karşısında ifade edilmiş olması bir yerlere verilmiş anlamlı bir mesajdır. Bundan sonra 1919’un eksenine oturtulmuş sakat tarih anlayışının devam etmeyeceği net bir şekilde vurgulanmış oldu böylece.
Yıllardır yakın tarihimizin unutturulmuş sayfalarını ve Kutu’l-Amare zaferini yaza yaza, konuşa konuşa mesele öyle bir noktaya vardı ki, devletimiz bir asır kadar bir gecikmeyle de olsa ona sahip çıktı ve bu yıl ilk kez törenlerle kutlandı. Gelecek yıllarda onu tarih dersi kitaplarımızda okuyacağımızı ümit etmek için her türlü sebep mevcut. Nasıl mı? O kısmı sonra konuşacağız.
Geçtiğimiz Cuma akşamı Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’ni dolduran kalabalık ve ekranları başındaki izleyiciler devletimizin tam kadro bu zafere sahip çıktığını ve milletin bu zaferini sahiplendiğini gördü. Bu resim yeterli şimdilik.
Cumhurbaşkanı Erdoğan benim de zaman zaman burada ve “Derin Tarih” programında örnek olarak zikrettiğim “Lise 2 Tarih” kitabındaki cümleye dikkat çekti. O cümlede Kutu’l-Amare zaferi güya şöyle anlatılıyordu(!): “Basra’ya çıkan İngilizler Kutu’l-Amare’de yenilgiye uğratıldılar.” Uğratan kim? Belli değil. Velhasıl “İngilizleri yendik” bile diyemeyen ve neredeyse zaferinden özür dileyen bir mantık var karşımızda. Bu mantığı yıkacağız inşaallah.
Sayın Erdoğan’ın “Şimdiye kadar tarihimizi İngilizlerin istediği gibi yazdık” cümlesi vuruculuğuyla mükemmeldi. Ayrıca bir de özeleştiri yaptığı dikkatlerden kaçmadı. Şimdiye kadar siyasetten ekonomiye kadar bir çok meseleyle mücadele ederken kültür ve eğitim alanında yapılması gereken değişikliklerde geciktiklerini, tarih kitaplarında gereken değişikliklerin yapılması için adım atamadıklarını ama buna ülkenin içinde bulunduğu şartların müsaade etmediğini söyledi ve tarihi ele alma yönünde bir değişimi başlatacakları müjdesini verdi.
Demek ki bundan böyle müfredatımızda Çanakkale’yi tek bir kahramanın gölgesine gömen sığ Tek Parti dönemi anlayışından kurtulacağımız gibi Kutu’l-Amare gibi unutturulmuş zaferlere hak ettiği yerin de verileceğini içimiz rahat bir şekilde söyleyebiliriz.
Özetle tarihî bir dönüm noktasına hep beraber tanık oluyoruz.
Unutturulan kahraman
“Kutu’l-Amare: Unutulan Zafer” programı tarihimizin geri dönüşü adına müjdeli bir adımdı dediğim gibi. Tebriklerimi sunuyor ve bu tür adımların devamını hararetle beklediğimizi söylemek istiyorum. Ancak bu manalı akşamda dikkatimi çeken üç tarihî aksaklığa da dikkat çekmek istiyorum.
Birincisi, programın ismi “Unutulan Zafer’di. Oysa ben Kutu’l-Amare’nin unutulduğuna değil, resmi tarihimiz tarafından kasten unutturulduğuna inanıyorum. Bu unutuşun daha Cumhuriyetin ilk resmi tarih kitaplarından başladığını iddia ediyorum.
İkincisi, programın başında bir Kurmay Albay’ın savaşı anlatırken Halil (Kut) Paşa’nın zaferin ardından askerlerine hitabesinde geçen sözlerini sansürlemesi oldu. Bu bir skandaldır.
Halil Paşa “Arslanlarım” diye başladığı ünlü hitabesinde “Ordumun her ferdi her sene bugünü tes’id ederken (kutlarken) şehitlerimize Yâsinler, Tebârekeler, Fâtihalar okusunlar…” diyorken Kurmay Albayın bütün Türkiye’nin gözü önünde bu ifadedeki “Yâsinler, Tebârekeler” kelimelerini çıkararak sadece “Fâtihalar okusunlar” diye kısaltması askerin hala dinî konulardaki tedirginliğini dışa vuran bir ayrıntıydı. Tabii sözleri makaslanan Halil Paşa’ya da açık bir haksızlıktı. Askerdeki bu din kompleksinden kurtulmak için acaba daha ne kadar bekleyeceğiz?
Üçüncüsü ise program boyunca sürekli Halil Paşa’nın isminin vurgulanması ve zaferin sanki tek kahramanı oymuş gibi bir algı uyandırılmasıydı. Bu yanlış algı işin daha başındayken önlenmeli ve Kutu’l-Amare zaferinin en azından iki büyük kahramanı olduğu tekraren vurgulanmalıdır.
Hadi daha erken bir dönemde intihar eden Süleyman Askeri’nin eksikliği dramatik gösteri bölümünde telafi edildi diyelim ama ya Selman-ı Pak’da İngilizleri mağlup edip Kutu’l-Amare kalesine sıkıştıran Irak ve Havalisi Komutanı Nureddin Paşa’yı ne yapacağız? Sadece konuşmaların sonlarında ve sadece ismen zikredilen bu paşamızın talihsizliği böylece katmerlenmiş oldu.
Resmi tarih tarafından dışlanan ve adı asla anılmayan Sakallı Nureddin Paşa’nın Kutu’l-Amare’de neler yaptığını Necati Fahri Taş’ın doktora tezinden (ATAM: 2014) öğrenmek mümkün halbuki.
Öte yandan tam zaferin yıldönümünde Küplüce’deki mezarını ziyarete gittiğimde benden başka kimsenin gelmediğini görmek bir dağ-ı derun oldu bende. Mahalleden birini daha buldum da o gün hiç değilse iki kişinin Fatihasıyla serinletmiş olduk ruhunu.
Zaten resmi tarih, özellikle Nutuk’ta Gazi Mustafa Kemal tarafından haksız yere suçlanan ve tarihten sürülen Nureddin Paşa’yı Kutu’l-Amare zaferi gününde olsun hatırlamamız bir kadirşinaslık olurdu. Umarım bundan sonra hatırlanır ve bu ayıp telafi edilir.
Mezarı başında garip duygular içinde şunları yazdım not defterime:
Yalnız bir mezar
“Sen Basra, Bağdat ve İzmir valisi olasın,
Amasya’da Merkez Ordusunu kurasın,
Afyon’dan İzmir’e yürüyerek Yunanları İzmir’de denize dökesin,
İstanbul’un kurtuluşu için İzmit’te toplanan 1. Ordu’ya kumanda edesin,
Aydın’da 21., İstanbul’da 25., İzmir’de 17. Kolorduların komutanı olasın,
Selman-ı Pak’da İngilizleri bir meydan savaşında yenesin ve Kutu’l-Amare kuşatmasını başlatasın,
1925 ara seçimlerinde CHP’yi bağımsız aday olarak Bursa’da tek başına iki kere yenilgiye uğratasın,
Şapka Kanunu görüşmeleri sırasında bu kanunun anayasaya ve insan haklarına aykırı olduğunu savunan tek kişi olarak sivrilesin,
Ama… şu Küplüce mezarlığında bir mezar taşını ve bir ziyaretçiyi zor bulasın.
Bu nankörlük senin hatan değil Paşam, bizim hatamız.
Seni en azından ben unutmayacağım…”
Şimdi içim rahat olarak bu cümlemi şöyle değiştirmek istiyorum.
“Seni en azından ben ve okuyucularım unutmayacaktır.”
Müsaade var mıdır?
.
95 yıl önce İstiklal Marşı’na kimler karşı çıkmıştı?
İstiklal Marşı’nın ilk kez okunduğu 1 Mart 1921 tarihli oturuma Mustafa Kemal Paşa (zabıtlardaki ifadeyle “Reis Paşa”) başkanlık ediyor ve Balıkesir Milletvekili Hasan Basri Çantay’ın verdiği bilgiye göre, 12 Mart günü marşı ayakta dinleyip alkışlayanlar arasında o da bulunuyordu. Hatta İsmail Habib Sevük, Mustafa Kemal’in Paşa’nın kendisine İstiklal Marşı’ndaki en beğendiği beytin,
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet
Hakkıdır Hakka tapan milletimin istiklâl
olduğunu söyledikten sonra “Bu marşın istiklâl davamızı anlatışı cihetinden büyük bir mânâsı vardır. Benim bu milletten asla unutmamasını istediğim mısralar işte bunlardır” dediğini nakleder (tabii doğruyu söylüyorsa).
Lakin Silahçıoğlu zihniyetinin temsilcileri evvel eski mevcuttu. Birkaçını tanıyalım.
1) Nazım Hikmet’in Kuvâyi Milliye destanında şu mısraları okuyalım:
Bizim İstiklâl Marşı’nda aksıyan bir taraf var,
bilmem ki, nasıl anlatsam,
Âkif, inanmış adam,
Fakat onun, ben,
inandıklarının hepsine inanmıyorum.
Meselâ, bakın:
“Gelecektir sana vaat ettiği günler Hakkın.”
Hayır,
gelecek günler için
gökten âyet inmedi bize.
Onu biz, kendimiz
vadettik kendimize…
Anlaşılıyor ki, Nazım Hikmet’in İstiklal Marşı’nda hazmedemediği ifade ve hükümler var. Ben dikkatinizi daha derinlerde yatan bir soruna çekmek istiyorum.
Maalesef Nazım Hikmet’in bazı şiirleri gizli eller tarafından makaslanmıştır. Mesela yukarıdaki parçada geçen “Âkif, inanmış adam” mısraı, destanın 1965’de Yön Yayınları tarafından yapılan ilk baskısında “Âkif, inanmış adam, büyük şair…” şeklindedir. Fakat “büyük şair” ifadesi sonradan Kuvâyi Milliye destanından makaslandı. Nazım Hikmet’in kazara da olsa Akif’e “büyük şair” demesini sosyalist yayıncılar sakıncalı bulmuş olmalı.
2) İstiklal Marşı’na karşı çıkanların ilki, bir milletvekili. Tunalı Hilmi Bey’dir (öl. 1928). Takvimler 12 Mart’ı gösteriyor ve Meclis Başkanlığı kürsüsünde Abdülhak Adnan (Adıvar) oturuyordu. Yarışmaya gelen güftelerden 7’si seçilip Meclis’e havale edilmiştir. 1 Mart günü yapılan oturumda güftelerden sadece Akif’inki, Maarif Vekili Hamdullah Suphi [Tanrıöver] Bey tarafından okunmuş ve okunur okunmaz da, ilk mısraından itibaren şiddetli alkışlarla karşılanmıştır.
Şimdiyse şiddetli bir usul tartışması yaşanmaktadır. ‘Şiirleri edebiyatçılardan oluşan bir komisyona havale edelim, marşa onlar karar versin’ diyenler ile ‘Hayır, marş işi bizzat bu Meclis’in işidir’, diyenler kıyasıya mücadele halindedir.
İstiklal Marşı’na karşı çıkanlardan üçüncüsü olan milletvekili Besim Atalay ise millî marşların halkın ruhundan fışkırması gerektiğini, ödül için yazılmış bir şiirin milletin ortak hissiyatını dile getiremeyeceğini ısrarla savunmakta ve ”15 milletvekili”nin muhalefet bayrağı açtığını itiraf etmektedir. Böylece Akif’in bugün bile tüylerimizi diken diken eden şaheserine karşı yürütülen örtülü harekâtın düğmesine basılmış oluyordu.
Hamdullah Suphi Bey kürsüden Akif’in yarışmaya ödül konulduğu için katılmadığını, kendisinin ısrarı üzerine ve ödül şartını kaldırması şartıyla katılmaya razı olduğunu anlatır. Nihayet şairlerimize başvurulmuş, onlar da şiirlerini yarışmaya göndermişlerdir.
Ardından Dr. Suat Bey ile Hacı Tevfik Efendi, Akif’in şiirini destekleyen konuşmalar yaparlar. Onlara cevap, Bolu Milletvekili Tunalı Hilmi’den gelir. Gürültüler ve protestolar arasındaki konuşmasında sarhoşluğuyla meşhur Tunalı Hilmi Bey şunları söyler:
“Arkadaşlar, mesele gayet mühimdir. Eğer bu marş milletin ruhunu kavrayabilecek bir marş ise onda ufacık bir yakışıksızlık diyelim, sonra o marş için pek büyük düşüklük verir. Biraz serbest söyliyemiyorum, kusura bakmayınız… Katiyen Hamdullah Suphi Beyin isticaline [marşın kabulü için acele etmesine] iştirak edemem.”
Saruhan Milletvekili Refik Şevket [İnce] Bey’in, Akif’in de salonda hazır bulunduğunu kast ederek, şairlerin şahsiyetlerine tecavüz edilmemesi için müzakerelerin burada kesilmesi ve oylamaya geçilmesi yolundaki itirazına rağmen konuşmasını sürdüren Tunalı Hilmi, bu defa şiirlerin incelenmesini özel bir komisyona havale etmeyi teklif eder.
Ne kadar üzerini örtmeye çalışsa da, Akif’in İstiklal Marşı’nı hazmedemediği besbelli olan Tunalı Hilmi’nin asıl derdi, kabul edileceği kesin gibi olan bu şiirin hiç değilse “belli yerleri”nin değiştirilmesidir. Biz o “belli yerler”in nereler olduğunu ve birilerine neden battığını gayet iyi biliyoruz. Tunalı Hilmi ise marşın neresinden rahatsız olduğunu açıkça belirtmeye cesaret gösteremeden şunları yuvarlar ağzında:
“O özel komisyon, seçtiği manzumenin sahibini çağırır, der ki ona: Şu mısrayı çıkarsanız veya şu mealde değiştirseniz ve şu kelimenin bununla değiştirilmesi mutlaka gereklidir. Sahibi bu değişikliklere onay verir ve o zaman manzume daha parlak olur.”
Plan açık: Edebiyatçılardan oluşacak bir komisyon şairleri teker teker huzuruna davet edecek, içlerinden birini marş olarak seçecek ama o şiirde de “beğenmediği kelimeleri” çıkarttıracak, değiştirtecek veya yeni kelimeler ilave ettirecektir.
Anlayacağınız, hedefteki Akif bir talebe gibi imtihana sokulmak istenmektedir. Tabiatıyla Akif de sınava girmeyi reddedeceği için yarışmadan çekilecek ve mesele kendiliğinden halledilmiş olacaktır! İğrenç bir çelmenin eşiğindeyizdir vesselam.
Derken bir önerge savaşı başlar. Karesi (Balıkesir) Milletvekili Hasan Basri [Çantay] ve arkadaşları bu oyunu bozmak için Akif’in şiirinin oylanmasını talep ederlerse de, Tunalı Hilmi’nin ekibi, eserleri komisyona havale ettirmekte ısrarlıdır. Meclis’teki ağırlık gerçi Akif’ten yanadır ama Hilmi Bey’in son hamlesine tanık olunur. Üstelik bu defa iyice pervasızlaşmıştır. Suret-i Haktan görünür önce. Canım aceleye ne gerek vardır! Akif’in yazdığı marşın “tebdil edilmesi [değiştirilmesi] ihtimali vardır” diyerek rahatsızlığını açıkça belli eder. Ne var ki, tam bu sırada Meclis Başkanı müzakereyi bitirir.
Sıra oylamaya gelmiştir. Bu arada Refik Şevket Bey’in sesi duyulur: “Akif’in şiirinin aleyhinde bulunanlar da ellerini kaldırsınlar ki, muhaliflerin miktarı anlaşılsın.” Ah, keşke bilebilseydik onları ama…
Sadece kabul edilmesi için el kaldırarak oylama yapıldığı ve “ekseriyet-i azîme”, yani ezici çoğunlukla kabul edildiği geçer kayıtlara. Keşke red oyu kullanan o 15 ismin kimler oldukları kayda geçseydi de İstiklal Marşımıza hayır diyenleri bilebilseydik Tunalı Hilmi’den Nazım Hikmet’e, Besim Atalay’dan Doğu Silahçıoğlu’na uzanan bu red çizgisinin soyağacını daha net olarak tespit edebilirdik.
Öte yandan bir ayrıntı dikkat çeker: Kırşehir mebusu Yahya Galip Bey, Mehmed Akif’in bizzat kürsüye çıkıp şiirini kendisinin okuması yolunda bir önerge vermiştir. Lakin o sırada etraflarına bakınanlar bir sıranın boş kaldığını gördüler. Meclis’te alkışlar koparken “sessiz yaşamayı ve sessiz ölmeyi” tercih edecek olan Akif, arkadaşlarının arasından bir sis gibi geçip kendini Ankara’nın çamurlu sokaklarına atmıştır çoktan.
O sessiz öldü belki ama Çanakkale Şehitlerine ve İstiklal Marşı şiirleri ona ve milletine diriliş sevincini çok görmedi.
Karşı çıkanlar 15 kişiydik!
İstiklal Marşı’na muhalif gruptan Besim Atalay o günü şöyle anlatıyor:
“Hamdullah Bey, kürsüye çıktı. O güzel sesiyle bülbül gibi okudu. Alkışlandı. Bir daha okuması için teklifler geldi. Okudu. Ben onbeş arkadaşımla bu çeşit marş yapılmasının aleyhinde idim.Müzakere esnasında, söz aldım ve dedim ki:
“Arkadaşlar! Bir kavmin Milli Marşı müsabakaya konulamaz. Bu gibi manzumeler, marşlar milletin sinesinden doğar, hatta kimin söylediği de belli olmaz. (…) Kabul edeceğiniz marşın vezni aruz veznidir. Türk milleti için yazılacak olan marşın her şeyi Türk olmalıdır. Bundan başka birtakım koyu Arapça kelimeler de vardır. Hele “Çatma [kurban olayım] çehreni ey nazlı hilâl” mısraı kalın sürme çekmiş, çatık kaşlı bir kadını hatırlatmıyor mu?”
Ben sözümü bitirdikten sonra, yerime oturdum. Teklif sahipleri ve taraftarları “Bunu Hamdullah Bey bir kere daha okusun” dediler. Ayakta dinlenmesini öne sürdüler. Herkes ayağa kalktı. Biz onbeş kişi, ismi hatırımda kalmış olan Çorum Mebusu Tosun, ayağa kalkmadık. Reislik mevkiinde Adnan [Adıvar] Bey vardı. Adnan Bey, “Besim Bey, ayağa kalkın” dedi ise de, “Biz çıkarız, yine ayağa kalkmayız!” dedik ve dışarı çıktık.” (Besim Atalay, “İlk Meclisten hâtıralar”, Yakın Tarihimiz, cilt 2, İst. 1964, s. 250.)
Rıza Nur da Akif’in marşına karşı çıkanlardandı
Efsanevî hatıratıyla bilinen Rıza Nur da Akif’in İstiklal Marşı’na karşı çıkanlardandı. Hatıratında şöyle yazar:
“Bir millî marşın güfte ve bestesini en iyi yapana beşeryüz lira nakdî mükâfat vereceğimi ilân ettim. (…) Ben Rusya’ya gidince, Hamdullah Suphi bunları hiç nazara almayıp, Mehmed Âkif’in bir şiirini mecliste okuyup kabul ettirmiş. Bu yolsuz harekettir. (…) Ben ise bunları erbabından mürekkep bir komisyona verip onlara seçtirecektim. Âkif’in bu marşının güftesi aruzlu ve hece adedi çok vezindedir. Şiir nizamlı şiirdir. Bu sebeple ağır ve pek monotondur. Halbuki marşların güfteleri serbest şiir olmak lâzımdır. Güfte de yüksek bir şey değil.” (Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım, 3, İst. 1968, s. 634-5.)
.
Derin bir merhaba
Üstelik o zamanlar gazete sayısı az, köşe yazanlar da belirli sayıdaydı. Sizin anlayacağınız, Türkiye aydınının köşe yazarlığına ayranının kabardığı günlerdi ki, Yeni Şafak gazetesi kuruldu, tabii şimdi çoğu başka yayın organlarında icra-yı faaliyet eden dost ve arkadaşlarımız iş başındaydı. Derken ufak tefek yazılar, Kültür Sanat sayfası yorumları derken bir de baktım günün birinde köşem oluvermiş!
Velhasıl Yeni Şafak’ta tam 41 hafta devam eden köşe yazarlığımdan ayrıldığım 25 Kasım 1995’ten bu yana koca bir 20 yıl geçmiş. Bu uzun ayrılıktan sonra köşe yazarlığına merhaba dediğim gazetenin okuruna bu defa derinden bir merhaba demek istedim.
Peki neden?
‘Derin’ kelimesi 2000’li yıllarda yaptığımız ‘derin devlet’ tartışmaları sırasında pek bir revaçtaydı. Açıklanamayan nice esrarengiz olayı bir çırpıda yakalayan bu terimi o kadar çok kullandık ki galiba gına getirdik. Hatta Yeni Şafak’ın kardeşlerinden Derin Tarih dergisini çıkartacağım zaman bile ‘Aman, yanlış anlaşılır şimdi’ ikazlarına muhatap olduğumu iyi hatırlıyorum.
Derin Tarih bu ay 4. yılını doldurdu. Onbinlerce okura seslenen, toplam 8,000 sayfalık bir yayın performansı sergiledi, yaygın deyişle ‘tuttu’. Derin Tarih’in ‘tutması’, yola çıkarken kimi tereddütleri olan dostlarımızın ‘doğrusu bu kadarını beklemiyorduk’ şeklindeki samimi itiraflarında fark ettikleri gibi tarihin ülkemizde ne kadar rağbete bindiğinin de göstergesiydi.
Peki hiç düşündük mü tarih neden bu kadar merak ediliyor bu ülkede? Hele ki gençler tarafından. Dün Kahramanmaraş’ta, bugün de CNR Kitap Fuarı’ndaydım, gençlerin neleri merak ettiklerini duysanız şaşardınız. Lozan’ın süresi 2023’te doluyormuş! Doğru mu? Türkiye’nin petrol çıkarması anlaşmalarla yasaklanmış! Var mı böyle bir şey? Mustafa Kemal Paşa 1918’de İngilizlerce öldürülmüş ve yerine casus Lawrence’i geçirmişler! Böyle bir bilgiye rastladınız mı?
Sorular yalnız 1918 sonrasına mahsus olsa iyi, Osmanlı tarihinin muhtelif alanlarına ve devirlerine yangın gibi sıçrıyordu. Yavuz Sultan Selim’in Sina Çölü’nde arslanlarla güreşip güreşmediği, 2. Abdülhamid’in tebdil-i kıyafet ederek defalarca hacca gidip gitmediği veya Ertuğrul Gazi’nin büyük oğlu Sarı Batu’nun Osman Gazi’den önce beyliğin başına geçtiğine dair havsalamızın sınırlarını zorlayan meraklar tenis topu gibi gidip geliyordu.
Öyle anlaşılıyordu ki, insanlar okudukları tarihlerden tatmin olmuyor, en önemlisi de yazanlara –istisnalar hariç- güvenmiyorlar. ‘Bize okullarda öğretilen tarihe inanmıyorum’ sözünü söyleyen liseli öğrencinin yanında duran tarih öğretmeninin de onu tasdik ettiğini görmek en ağırından bir şizofreninin nasıl yakamıza yapışıp yıllar yılı bırakmadığının da kanıtı değil miydi?
Ağır yaralı romancımız Oğuz Atay “Tarih, geçmişten geleceğe uzanan ve bugün gördüğümüz bir rüyadır” demişti. İrlandalı yaralı kurt James Joyce ise tarihin ‘uyanmaya çalıştığı bir kâbus’ olduğunu yazmıştı. Galiba ikincisi bize daha çok uyuyor. Bir kâbus gibi üzerimize çöken şu uğursuz tarih uykusundan nasıl uyanacağız?
Dahası, Jack Goody’nin dediği gibi Avrupa emperyalizmi diğer kıtaların tarihlerini çalmakla yetinmeyip bir de yerlerine sahtelerini imal edip koymuşsa bu, kâbusu katmerlendirmez mi? Hadi çalındığını fark ettik diyelim, elimize tutuşturulan tablonun sahte olup olmadığını nereden anlayacağız? Bilirkişiler de ‘ayarlanmışsa’ geriye yapılacak ne kalmıştır?
İşte memleketimin tarih manzarası aşağı yukarı budur ve Necip Fazıl’ın, Eşref Edip’in, Osman Yüksel’in vaktiyle elimine etmek yıkmak için ter döktükleri, lakin ömür yetiremedikleri yalanlar surunun gediklerine Ulubatlı Hasan gayretiyle saldırmakta oluşumuzun gerekçesini böylece açıklamış olayım.
Dostlar! İngiltere’nin, Fransa’nın, Rusya’nın bir tarih meselesi olmayabilir ama Türkiye’nin bir tarih meselesi vardır ve bu mesele kangren olmak üzeredir. Şimdiden zihinler felç olmuş vaziyettedir. Değiştirilmesi için acilen tedbir alınmazsa “Bu ülke”nin çocuklarına oynanan büyük tarih hırsızlığına –maazallah- ortak olmak tehlikesi söz konusudur.
Aklınıza o devedikenine sürtünmüş soru düşmüş olmalı: O büyük tarih oyunu neydi? Edward Said’in Filistinliler için kullandığı o ifadenin koltuğuna yakışıyoruz:
Biz kurbanların kurbanlarıyız!
Tanzimat’ın aydın nesli Avrupa’nın hisarına başını çarptı ve yılları hasarı gidermekle geçti. Meşrutiyet aydınları hasarlı geleneğin ürünlerini daha da hasarlı hale getirerek sundu sonrakilere. Cumhuriyet ise Tanzimat’ın kırdığı evimizin camlarını bu defa buzlu camlarla değiştirdi!
Sonuçta bu üç büyük kırılmanın ardından ‘Kimiz biz?’ sorusuna kâh hasarlı binaya bakarak cevap verdik, kâh etrafımızı kataraktlı göz gibi çevirmiş buzlu camlardan bakarak gördüklerimizle. Gerçek şuydu ki, ilk çarpışmanın kurbanları olan Tanzimat neslinin kurbanları olmuştuk. Kim olduğumuz sorusunu tarihimize kendi sesimizle soramadığımız gibi kendi gözümüzle kimliğimizin temel unsurlarını görme imkânından mahrum bırakılmıştık.
“Bu ülke”nin çocuklarının kendilerine oynanan yaklaşık 1,5 asırlık oyunun neden tarih alanında dağlaştığını, bizim neden tarihimizden mahrum edilip sahte bir tarihle bugüne kadar idare etmemiz istendiğini öğrenmesi içindir mücadelemiz. Bu en az ilki kadar yaman geçmesi gereken mücadeleyi kazanma ümidimiz, onu hilafetin kaldırılmasından 4 ay sonra çıkardığı Âsım adlı kitabıyla başlatan Mehmed Akif’lerden Eşref Edip’lere, Bediüzzaman’lara, Necip Fazıl’lara bağlanan altın zincirin kopmadan yeni nesle aktarılması halinde devam edecektir. Aksi halde Cemil Meriç’in “Bu Ülke” dediğimiz gemi daha çok su almaya devam eder.
İşte o gemiyi bir yandan yüzdürürken öbür yandan tamire ihtiyacımız olduğu için buradayım. Kâbusu salih rüyaya tahvil etmenin başka bir yolu yok ne yazık ki.
.
Yavuz Sultan Selim Şam’a giriyor
Geçen hafta başladığımız Yavuz Sultan Selim’in bundan 499 yıl önce giriştiği Suriye seferini anlatmaya devam ediyoruz.
Ulemadan Sünni Memlukler üzerine sefer fetvasını biraz müşkilatla da olsa almayı başaran Sultan Selim’in yoluna devam etmeden önce alması gereken tedbirler vardı.
Kansu Gavri ile Şah İsmail arasındaki haberleşmeleri Sinan Paşa haber alıp bildirmişti. Memluk Sultanının İran Elçisini kabul etmiş olması ve bir Memluk elçisinin o sırada Tebriz’de bulunduğu bilgisinin bir casus tarafından İstanbul’a bildirilmesi ise Sultan Selim’i öfkelendirmişti.
İstanbul’da savaş hazırlıkları sürerken Kansu Gavri Kahire’de bir istişare meclisi toplamış ve Çerkes ileri gelenlerinin fikirlerini aldıktan sonra 20 bin kişilik bir kuvvetle kuzeye, Haleb’e doğru hareket etmişti. Yanına Halife Mütevekkil Alallah’ı, dört mezhebin kadıları ile Yavuz’un yeğeni (ağabeyi Şehzade Ahmed’in oğlu) Şehzade Kasım’ı da almayı ihmal etmemişti. Mercidabık’ta kazanacağını umduğu bir zaferden sonra Yavuz’u bertaraf etmeyi ve Osmanlı tahtına Şehzade Kasım’ı çıkarmayı planlamış olmalıydı.
Peki Memluk Sultanı neden böyle güçlü bir çıkarma yapmak ihtiyacını duymuştu? Cevabını Yavuz hakkındaki kitabında Dr. Selahattin Tansel şöyle özetler:
“İhtimal bu şekildeki bir hareket, Anadolu’daki Müslümanlara ve hatta bütün İslam alemine Yavuz’un, Müslüman bir devlete kılıç çekmesini kötülemek ve bilhassa (özellikle) sünni mezheblerde bulunan Müslümanları, onun aleyhine çevirmek içindi. Ayrıca Memluk Sultanı, Yavuz’u, içinde Hıristiyanlar da bulunan bir orduyu Müslüman memleketlere sevk etmiş olmakla itham ediyordu.”
Yavuz 5 Haziran 1516 günü hareket edip Üsküdar’a geçti. Çadırlar kuruldu, sancaklar çekildi. Son hazırlıklar yapıldı. İkinci Sefer-i Hümayunu başlamıştı.
Sultan Selim, rakibini şaşırtmaya devam ediyordu. Rumeli Kazaskeri Zeyrekzade Molla Rüknüddin ile Karaca Paşa’yı Sultan Gavri’ye elçi olarak yolladı. Birçok hediyelerle Padişahın bir mektubunu da götürdüler. Mektubunda İran topraklarını Rafızilerden temizlemek üzere Şah İsmail’in üzerine yürümekte olduğunu, Sultandan sadece bu seferi başarıyla sonuçlandırması için dua ve manevî destek istediğini yazmıştı.
Yavuz Kayseri üzerinden Elbistan’a geçerken Kansu Gavri de Halep’e ulaşmıştı. Çağın iki süper İslam devletinin orduları hiçbir açık savaş ilanında bulunmadan Nazım Hikmet’in deyişiyle yanan iki ormanın alevlerinin birbirine doğru ilerlemesi gibi yaklaşıyorlardı. Hangisi öbürünü kuşatıp içine alacaktı?
Memluk Sultanına gönderilmiş olup onun tarafından hiç hoş karşılanmamış olan elçiler döndüklerinde Padişah’a her şeyden önce Memluk sorununun halledilmesi gerektiğini rapor ettiler. Elçilerin uğradığı hakaret Yavuz’u çılgına döndürmüştü. Osmanlı ordugâhında bulunan Mısır elçisinin derhal öldürülmesini emretti. Vezirlerin araya girmesiyle idamından vazgeçilmişse de, hakaret kastıyla saç ve sakalı tıraş ettirildikten sonra bir topal eşeğe bindirerek Kansu Gavri’ye geri gönderilmişti.
Yer: Antep. Tarih: 18 Ağustos 1516…
Osmanlı savaş divanı son toplantısını yaptı. Kansu Gavri’nin gayesinin Mercidabık’ta savaşmak olduğu haber alındı. Yavuz bundan sonraki üç günde yürüyüşüne devam ederek Mercidabık yakınlarındaki bir akarsuyun kenarına ulaştı, ordugâhını buraya kurdurdu.
Topçular kazandırıyor
Ve 24 Ağustos 1516 günü Mercidabık’ta 50-60 bin Osmanlı askerine karşılık 50-70 bin Memluk askeri karşı karşıyaydı. Sabahın kızıl ışıklarıyla birlikte Osmanlı ordusu sancaklarını açmış, davul ve zurna sesleri arasında savaş tertibini almıştı. Merkezde Padişah. Veziriazam Sinan Paşa ile kapıkulu tüfekli birlikleri de, 300-350 kadar top arabası da burada yer alıyordu.
Osmanlı ordusu yarım ay şeklinde sıralanmıştı. Birlikler arka arkaya değil, yan yana saf tutmuşlar, ordunun ağırlıklarından bir de set oluşturulmuştu. Memluk ordusunun merkezinde ise Kansu Gavri ile 20 binden fazla sayıdaki silahşör (cündî) yer almıştı.
Memluk ordusunda gerçi ateşli silahlar mevcuttu ama onları etkili biçimde kullanamadılar. Çok güvendikleri süvari (cündi) hücumlarıyla Osmanlı saflarını kolaylıkla dağıtabileceklerine inanıyorlardı. Ateşli silahlardan nefret ediyor, bunu cengâverlik anlayışlarına aykırı buluyorlardı. Ancak umdukları gibi çıkmayacaktı.
İlk hücum Memluklerden geldi. Osmanlı kollarında bir sarsıntı görüldü. Buna hemen top ve tüfek ateşiyle karşılık verdiler. Tehlikeyi fark eden Yavuz hemen duruma el koydu ve Veziriazam Sinan Paşa’yı sağ kola, Yunus Paşa’yı sol kola yardıma gönderdi. Kendisi de kılıç elde savaş meydanındaydı. Bu, hadisenin ne kadar ciddiyet kesb ettiğini göstermekteydi.
İşte bu sırada Memluk ordusunda tam teçhizatlı bin kadar süvari aniden hücuma kalktı. Osmanlı sağ kolu üzerinde yoğunlaştı çarpışmalar. Bu kol Osmanlı ordugâhının merkezindeki tüfekçilerle takviye edilince savaşın seyri Osmanlıların lehine dönecekti.
Ardından merkezdeki yeniçeriler Memluk ordugâhına hücuma geçti. Bu bitirici hücum, Osmanlı kollarına toparlanma fırsatı verdiği gibi Memlukleri de şaşırtmıştı. Son bir hamle yaptılarsa da, kuvvetleri büyük ölçüde erimişti. Savaşın kaderi belli oluyordu.
Hayatının hatasını yapan Sultan Gavri merkez kuvvetlerini ezdirmemek için devreye sokmamış, sokmak istediğinde ise geç kalmıştı. Çaresiz ricat emrini verdi, en başta da kendisi ayrıldı savaş meydanından.
Zaferde Osmanlı topçusu ve topları kadar başta Yavuz olmak üzere komutanların dirayeti rol oynamıştı. Kaybedilmesinde ise Memluk emirleri ile Sultan arasındaki anlaşmazlık, henüz savaş devam ederken Kansu Gavri’nin savaş meydanından ayrılması ve ayrılırken de atından düşerek ölmesi kritik bir rol oynamıştır.
İkindi vaktine kadar süren kıran kırana savaştan sonra Kansu Gavri’nin çadırında ele geçen 100 kantar altın ile 200 kantar gümüş dikkat çekti. Sultanın bu kadar büyük miktarda serveti yanında taşımasının sebebinin Osmanlı ordusunu yendikten sonra Anadolu’yu ele geçirip İstanbul’a kadar yürüyeceği umudunda olmasıydı.
Mısır yolu açıldı
Ardından Memluk kuvvetlerine yönelik amansız takip başladı.
İki gün sonra Yavuz Halep’e girdi. Şehri yağmalanmadan teslim almıştı. Burada Abbasi Halifesini kabul etti. İlk Cuma namazında adına minberde hutbe okundu. (Adı okunurken halıyı kaldırıp taş zemine başını koyarak ağladığını biliyoruz.) Ardından Hama, Humus ve Şam da teslim oldu. Osmanlı hükümranlığı İslamın kalbine doğru dalga dalga yayılıyordu.
Yavuz Şam’dayken Ramazan ayı gelip çatmıştı. 6 Ramazan’a rastlayan ilk Cuma gününde Cuma namazını Emevi Camii’nde kıldı, adına okunan hutbeyi dinledi. Burada kaldığı 80 gün içerisinde hem dinlendi, hem de planlar yaptı.
Mercidabık’ta Mısır’ın yolu açılmıştı gerçi ama Ridaniye’de zorlu bir hesaplaşma olacaktı yeni Sultan Tomanbay ile. İşi şansa bırakmamak için sıkı sıkıya hazırlanmaları gerekiyordu.
Peki Yavuz’un askerî kariyerindeki bu ikinci büyük zaferden kazançları nelerdi? Prof. Feridun Emecen’e göre şunlar:
“Mercidabık Savaşı, Osmanlılara Suriye, Lübnan ve Filistin’in hakimiyetini sağlayarak Mısır yolunu açmış, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki şehirlerde Osmanlı hakimiyetini sağlamlaştırmış, dolaylı olarak Safevilerin beklentilerini boşa çıkarmış, Memluk Sultanlığının tarih sahnesinden silinmesinin ilk önemli adımını oluşturmuştu.”
Mercidabık zaferi bir yandan asırdîde Memluk Devletine ağır bir darbe indirirken öbür yandan umudunu Osmanlının yenileceğine bağlayan Çaldıran’da namağlup unvanı silinmiş Şah İsmail’e de “Rahat dur!” mesajını vermişti. Sadece 5 ay sonra Memlukler tarih sahnesinden silinecek, Şah İsmail de inzivaya çekilerek parlak kariyerini eğlenerek noktalayacaktı.
Rivayete bakılırsa Yavuz’un Şam’daki kabrini buldurup ihya ettiği İbn Arabî, “Sin Şın’a girince kabrim ayan olacak” demişti asırlar önce. Sin’in Selim, Şın’ın Şam olduğu sırrı 499 yıl önceki Ağustos ayında ayan olmuştu.
.
Hasan Tahsin efsanesi yerine Süleyman Fethi gerçeği
Korku duvarı er geç yıkılacak ve yakın tarih değişecek derken dudak bükenler Atatürk döneminde adı dahi geçmeyen Hasan Tahsin’in sonradan resmi tarihe nasıl yamandığını unutuyorlar. Demek ki tarih değişebiliyor, olmayan içeri girebildiği gibi Selahaddin Adil gibiler de ustaca siliniyor.
Osman Nevres veya Hasan Tahsin. Selanikli Sabetayist (dönme) bir aileden geliyor. İttihat ve Terakki’ye fedailik yapıyor, Bükreş’te İngiliz siyasetçisi Buxton kardeşlere düzenlediği suikasttan sonra yakalanıp ağır hapse mahkum ediliyor ama Galiçya seferinde Bükreş’e giren Alman-Osmanlı askerleri sayesinde hapisten kurtuluyor ve İzmir’e gidiyor. “Hukuk-ı Beşer” gazetesini çıkarırken 15 Mayıs 1919 günü Yunan askerlerinin açtığı ateş sonucunda hayatını kaybediyor.
Bildiklerimiz kabaca bunlar. Bu yönleri üzerinde 2009 ve 2012 yıllarında iki yazı ile Hasan Tahsin’in 1) Kahraman mı yoksa provokatör mü? olduğu sorusunu sormuş, 2) İlk kurşunu attığına hiçbir somut kanıt olmadığını yazmıştım. Yakınlarda Erdoğan Sorguç adlı İzmirli araştırmacının “ilk kurşun” meselesinin peşine düştüğünü öğrendim. Sorguç hemen bütün kaynakları tarayarak Hasan Tahsin efsanesinin nasıl imal edildiğini “İlk Kurşun’un Seyir Defteri” adlı kitabında ele almış.
Kitabı okuduktan sonra aynı kanaate vardım: Artık başbakanlar ve Meclis başkanları 15 Mayıs günlerinde Hasan Tahsin’in şehit edilişinin yıldönümünü kutlamaya son versinler. Bilsinler ki 1970’lerde yapılan bir algı operasyonunun kurbanıyız. Ne resmi, ne de gerçek tarihte Hasan Tahsin’in ilk kurşunu, bırakın ilki, kurşun attığına dair somut belge yok. Tek bildiğimiz aynı gün ölü bulunduğu.
Bu sunturlu hurafeden nihayet kurtulmaya başlıyoruz galiba. Nitekim Konak meydanındaki anıtın üzerinden sessiz sedasız “İlk Kurşun Anıtı” yazısı çıkarılmış. Hayra alamettir ve tarihin normalleşmesine dönük bir adımdır. İstanbul Bülbüldere’deki Sabetayist mezarlığında hatırasına yapılmış bir mezarı bulunan Hasan Tahsin heykelinin kaldırılması ve yerine ille yapılacaksa gerçek şehitlerimizin sembolü olarak Albay Süleyman Fethi’nin heykelinin yapılması atılacak adım olmalı.
Bazıları soruyor: Neden yakın tarih üzerinde bu kadar duruyor ve tabulara dokunmakta ısrar ediyorsunuz? (Tabii böyle nazikane değil, köpürerek.) Diyorum ki, evet başka önemli konular var ama bizim konjonktürel değil, yapısal derdimizi halletmemiz lazım. Bu ülkede Bediüzzaman’ın dediği gibi “bir zındıka komitesi” üzerinden İslam’a bir oyun oynandı; 90 yıl sonra bazı perdeleri değişse de oyunun kendisi halen hem de devlet eliyle ve zoruyla sahnelenmekte (katılmamak gibi bir seçeneğiniz de yok). İşte bu oyunu bozmalıyız asıl.
Erdoğan Sorguç 1919 Mayıs’ındaki gazete, rapor ve tanıklara kadar uzanarak o tarihten bu yana Hasan Tahsin’in belgelerdeki izini sürmeye kalkmış. 1942’ye kadar ismi sadece İzmir’de şehit edilenler arasında geçerken Rahmi Apak’ın hatıratındaki bir ifade çarpıtılarak “Yunan’a ilk kurşunu sıkan kahraman” haline getirildiğini görüyoruz.
İşgal sırasında İzmir’de bulunmayan Apak, herhangi bir belge veya kanıt göstermeden sadece kendisine anlatılanları nakleder, “Bu silahı Hasan Tahsin isminde bir gencin patlattığını ve kendisini de orada Yunan askerlerinin öldürdüğünü herkes söylüyor.” der. İşte Hasan Tahsin’in ilk kurşun efsanesi böyle başlıyor, 50’li ve 60’lı yıllarda bu cümle kanıt sayılıyor ve 70’lerin başlarında heykele giden yola taşlar döşeniyor.
Dert şu: Milli Mücadele Karabekir’in Doğu cephesi yok sayılarak İzmir’de ve Yunanlara karşı başlatılmalı, başlatan da gazetesinde kadınların açılıp saçılması gibi ‘laik’ fikirlere sahip bir Sabetaycı olmalıdır. Genelkurmay Başkanlığı bile ilk kurşunun Hatay’ın Dörtyol ilçesinde atıldığını tescil ettiğini ve bizzat Gazi’nin Nutuk’ta Hasan Tahsin’in adını dahi anmadığını biliyoruz. Yine Nutuk’ta ilk kurşunun 28 Mayıs 1919’da Ayvalık’ta Ali Bey tarafından atıldığı “Bu tarihe kadar Yunan kıtaatı hiçbir tarafta ateşle mukabele görmemişti.” sözleriyle dile getirilmişti.
O zaman soralım: İlk Kurşun Anıtı da, Yunan’a ilk kurşunu attığı ders kitaplarına kadar sokulan Hasan Tahsin de Nutuk’u yalanlamaktadır. “28 Mayıs’a kadar Yunan’a ateş açılmamıştı.” diyen Gazi mi doğruyu söylemektedir yoksa Yunan’a ilk kurşunun18 Mayıs’ta atıldığını yazan sözde Kemalistler mi? Daha yalın soralım: Mustafa Kemal yalan mı söylemektedir?
Süleyman Fethi
Aslında İzmir’in işgali sırasında heykeli dikilecek biri varsa Albay Süleyman Fethi’dir. Asker Alma Dairesi Başkanı olan Fethi Bey’in neden kahraman yapılmadığını ve ilk kurşun anıtındaki şehitler arasına adının neden yazdırılmadığını aşağıdaki parçayı okuyunca siz de anlayacaksınız. Hiç resmi tarihe yakışır mıydı Kur’an okuyan, palikaryaların dipçikleri altında bile “Yaşasın Müslümanlık” diye bağıran ve padişahın giydirdiği üniformayı ölümü pahasına çıkarmayı reddeden birini kahraman ilan etmek? Laik ve İttihatçı bir kahraman bulunmalıydı.
Süleyman Fethi Bey’in suçunun ne olduğunu, 1920 yılındaki “İzmir’de Neler Oldu?” başlıklı kitapçıktan öğreniyoruz. (Fethi Bey’in bir özelliği de İstanbullu bir şeyhin oğlu olmasıdır, diyelim de, anlayın vaziyeti.) Kitapçık içli bir dille gerçek bir Osmanlı subayının nasıl kahramanca şehid olduğunu anlatır:
“Süleyman Fethi Bey Yunan’ın İzmir’e çıktığı gün kışlada Kuran-ı Kerim okurken Yunanlıların hücumuna maruz kalmış ve elinden Kur’an-ı Kerim’i alıp (haşa) ayaklarıyla çiğnemeğe başlayan bir Yunan subayına vurduğu bir tokattan dolayı ilk şehadet süngüsünü omuzu üzerinden almıştır. Bu arslan, yarasının kanlarına bakmaksızın eğilerek o mübarek Kur’an-ı Azimüşşan’ı yerden almış ve omzundan akan kanlara karıştırdığı gözyaşlarıyla ıslatarak öpüp başına koymuş ve bu sırada etrafını alan 20 kadar Yunan asker ve subayının ikinci bir hücumuna maruz kalmıştır.
Odaya giren askerler merhuma ellerini kaldırmalarını emretmişler. Demiştir ki: “Ben bir kumandan ve albayım. Amirimden başkasından emir almam.” Bu söz merhuma ikinci bir süngünün daha yara açmasına sebep olmuştur. “Üniformalarını çıkar!” teklifine karşı o mübarek şehid şu cevabı vermiştir: “O üniformayı bana padişahım taktı, ancak onun emri çıkartır.” Yunanlılar azgın birer canavar gibi merhumun üzerine çullanarak üniformalarını parçalamış ve belinden çıkardıkları kayışla kafasını gözünü birkaç yerinden yarmışlardır. Dördüncü teklif şuydu: “Zito (yaşa) Venizelos diye bağıracaksın!” Bilhassa bu son teklife “Yaşasın Osmanlılık, benim kanımın döküldüğü bu topraklar inşallah size mezar olacaktır.” diye cevap vermiş, bu cevap üçüncü bir süngünün daha vurulmasına sebep olmuştur.
Süleyman Fethi Bey’in bakımsız ve kırık mezarı
Yüz binlerce halkın arasında dipçiklenen bu yaralı arslan her teklife, “Yaşasın Müslümanlık” cevabını ve her defasında bir dipçik, bir süngü yarası ala ala kanlar ve çamurlar içinde tam yarım saat Kordon’un kaldırımlarını mübarek kanıyla sulaya sulaya vapur iskelesine kadar gelmiştir. Burada sekizinci yarayı almış ve takati kesilerek kıbleye dönmüş ve “Allah’ım, sen Müslümanları bu cellatlardan kurtar!” duasını müteakip yüzükoyun secdeye kapanmıştır. O aralık yetişen Amerikalılar Fethi Bey’i al kanlar içinde hastahaneye götürmüşlerdir. O muazzam şehid bir gün sonra orada gözyaşları dökerek ve ehl-i İslam’ın selameti için dualar ederek Allah’ına temiz ve muhterem ruhunu teslim eylemiştir (Rahmetullahi aleyh).”
Kur’an’ını düşman çizmesi altında çiğnetmemek, din ve devletinin itibarını korumak uğruna şehid olmayı bir şeref bilen Süleyman Fethi Bey’i İzmir’in işgalini anarken unutmak bize yakışıyor mu? Yakışıyor ve daha ne unutulan gerçek kahramanlarımız var. Sahte kahramanlardan kurtulmanın vakti geldi de geçiyor bile.
.
