Ana Sayfa
Alt Sayfa
MÜSLÜMAN NASIL OLUR
LİNKLER
İletişim
ANA BABA HAKKI
ANA BABA HAKKI-BALLI
ESB EVLAT HAKKI
FAYDALI SİTELER
KÜTÜPHANE
KUTSAL EMANETLER
NEDEN MÜSLÜMAN OLDULAR
DİİNİMİZİSLAM.COM RADYO
ESHABIN HEPSİ MÜÇDEHİDDİR
VAHDETİ VUCUD VE ARABİ
vahdeti vucud
MÜZİK AFETİ
MÜZİKSİZ İLAHİLER
DUALARLA AÇILAN MECLİS
HAK DİN İSLAM
FETRET EHLİ
TEMKİN VAKTİ
TÜRK-İSLAM ÜLKÜSÜ
S.AHMET ARVASİ
DİNDE ŞAHSİ GÖRÜŞ OLMAZ
SESLİ DİNLE
HAKİKAT KİTAPEVİ KİTAPLARI
TAM İLMİHAL
MEKTUBAT
FAİDELİ BİLGİLER
HAK SÖZÜN VESİKALARI
İSLAM AHLAKI
HERKESE LAZIM OLAN İMAN
ESHABI KİRAM*
KIYAMET AHİRET
KIYMETSİZ YAZILAR
CEVAP VEREMEDİ
İNG.CASUS İTİRAF
NAMAZ KİTABI
ŞEVAHİDİ NÜBÜVVE
MENAKIBI ÇİHARI GÜZİN
EVLİYALAR ANS.TEK
PADİŞAH ANNELERİ
ÖRENBAY
KAR HADDİ
C AHMET AKIŞIK
===SOHBETLER===
SOHBETİN ÖNEMİ
M.A.D SOHBET 2001
M.A.D SOHBET 2002
M.A.D SOHBET 2003
M.A.D SOHBET 2004
M.A.D SOHBET 2005
M.A.D.SOHBET 2006
M.A.D.SOHBET 2007
M.A.D.SOHBET 2008
M.A.D.SOHBET 2009
M.A.D.SOHBET 2010
M.A.D.SOHBET 2011
M.A.D.SOHBET 2012
M.A.D.SOHBET 2013
M.A.D.SOHBET 2014
SOHBET 2015
ünlü sohbet 2004-06
ünlü sohbet 2007-09
ünlü sohbet 2010-11
ünlü sohbet 2012-13
ünlü sohbet 2014-15
ÜNLÜ SOHBET 2015
ÜNLÜ SOHBET 2016
ÜNLÜ SOHBET 2017*
ÜNLÜ SOHBET 2018
ÜNLÜ SOHBET 2019
ÜNLÜ SOHBET 2020
ÜNLÜ SOHBET 2021
ÜNLÜ SOHBET 2022
ÜNLÜ SOHBET 2023
ÜNLÜ SOHBET 2024
O ÜNLÜ ÖZEL
6..--
6--
55
20**
2005
2006
2008
2009
2011
305
HİKMET EHLİ ZATLAR
YOLUMUZU AYDINLATANLAR VİDEO
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2001
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2002*
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2003*
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2004
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2005
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2006
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2007
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2008
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2009
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2010
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 11
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2012
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2013
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2014
YOLUMUZ AYDIN 2015
YOLUMUZ AYDIN 2016
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 17
YOLUMUZ AYDINL 2018
YOLUMUZ AYDIN 2019
YOLUMUZU AYDINLATANLAR 2020
YOLUMUZU AYDIN 2021
YOLUMUZU AYDIN 2022
YOLUMUZU AYDIN 2023
YOLUMUZ AYDIN 2024
video-sş barkçın
9.
VEHBİ TÜLEK GENEL
VEHBİ TÜLEK 2005
VEHBİ TÜLEK 2006
VEHBİ TÜLEK 2007
VEHBİ TÜLEK 2008
VEHBİ TÜLEK 2009
VEHBİ TÜLEK 2010
VEHBİ TÜLEK 2011
VEHBİ TÜLEK 2012
VEHBİ TÜLEK 2013
VEHBİ TÜLEK 2014
VEHBİ TÜLEK 2015
VEHBİ TÜLEK 2016
VEHBİ TÜLEK 2017
VEHBİ TÜLEK 2018
VEHBİ TÜLEK 2019
VEHBİ TÜLEK 2020
VEHBİ TÜLEK 2021
VEHBİ TÜLEK 2022
VEHBİ TÜLEK 2023
VEHBİ TÜLEK 2024
VT-OSMANLI
ET
M.ORUÇ 1994
M.ORUÇ 1995
M.ORUÇ 1996
M.ORUÇ 1997
M.ORUÇ 1998
M ORUÇ GB-1999
M ORUÇ GB 2000
M ORUÇ GB 2001
M ORUÇ GB 2002
M ORUÇ GB 2003
M ORUÇ GB 2004-05
G.BAHÇESİ 2006-07
G.BAHÇESİ 2008-10
M ORUÇ H SÖZLER
M ORUÇ HİKMETLER
M ORUÇ İMAN-EVLİLİK
M ORUÇ-İ AHLAKI
M ORUÇ-MEKTUBAT
D.DİYALOĞ M ORUÇ
N-
SALİM KÖKLÜ g
SALİM KÖKLÜ 1
SALİM KÖKLÜ 23
ÖZ
M.SAİD ARVAS 1
M.SAİD.ARVAS 2
.M.SAİD ARVAS 3
336
R AYVALLI GENEL
R.AYVALLI 11-12.
R AYVALLI 13-15
R.AYVALLI 15-16
R AYVALLI 17-18
R AYVALLI 19-20
R AYVALLI 21-24.
AA*
C AHMET AKIŞIK G
C AHMET AKIŞIK*
1**
HY-ESHABI KİRAM
HY-İMAN
HY-BESMELESİZ GENÇLİK
HY-EHLİSÜNNETYOLU
HY İNG.İSLAM DÜŞM
HY GENEL
HY-OSMANLI
HASAN YAVAŞ 15-16
HASAN YAVAŞ 17-21
HASAN YAVAŞ 22-24
306
AHMET DEMİRB 11-13
AHMET DEMİRB 14-15
AHMET DMİRBŞ 16-17
A DEMİRBAŞ 18-19
A DEMİRBAŞ 20-21
A DEMİRBAŞ 22-24
M-
5 A
H 1.ASIR ALİMLERİ-
H 2 ASIR ALİMLER *
H 3.ASIR ALİMLER*
H 4 ASIR ALİMLER-
H 5 ASIR ALİMLER**
H 6 ASIR ALİMLER
H 7 ASIR ALİMLER
H 8. ASIR ALİMLER
H 9. ASIR ALİMLERİ
H 10.ASIR ALİMLER
H 11.ASIR ALİMLERİ
H 12.ASIR ALİMLER
H 13 ASIR ALİMLERİ
ALİMLER ÖZEL 1
EVLİYALAR 1
EVLİYALAR 2
EVLİYALAR 3
H 5
===1.BÖLÜM===
EMRİ MAĞRUF
E-MAĞRUF-SÜNNETULLAH
FİTNE
CİHAD
CİHAD*F
CİHAD-R.MUHTAR
CİHAD-ENFALDE
CİHAD YKS
CİHAD-FECR
CİHAD-FİRASET
22-*
İSLAMİYET NEDİR
İSLAM NAKİL DİNİDİR
DİNİMİZİ DOĞRU BİLMEK
DİİNİMİZİN ÖZELLİKLERİ
AKLIN DİNDEKİ YERİ
AKLIN DİNDEKİ YERİ 2
AKIL-FECRNET
FELSEFE NEDİR
İLK İNSAN VAHŞİ DEĞİLDİ
HZ.İBRAHİMİN BABASI
HZ ADEM İLK PEYGAMBER
HIRSTIYANLIK 1
HIRISTIYANLIK 2
YAHUDİLİK
SEBATAYİZM
KEŞF
VEHBİ İLİM-İLHAM-
EHLİ KİTAP
EHLİ SÜNNET ...
EHLİ SÜNNET İ.HAKKI
*GIPTA EDİLENLER
222*
==2.BÖLÜM===
İLMİN ÖNEMİ 1
İLMİN ÖNEMİ 2
İLİM-R.AYVALLI
İLİM-İLİMSAATİ
İLİM-İHVANLAR
ALİMİN ÖNEMİ
ALİMİN KÖTÜSÜ
İSLAM İLERLEMEYİ EMREDER
DİNİMİZ VE FEN
İSLAM VE BİLİM
OSMANLIDA BİLİM
MÜSLÜM. GERİ KALIŞI
MATBAA GEÇ GELMEDİ
MÜSLÜMAN İLİM ÖNCÜLERİ
HER KİTAP OKUNMAZ
İSLAM MEDENİYETİ
VAKIF KÜLTÜRÜ
B.OSM.TARİHİ
B.OSM TARİHİ 2
ANSİKLÖPEDİLER
EVLİYALAR ANSİKLÖPEDİSİ
REHBER ANSİKLÖPEDİSİ
İSLAM TARİİHİ ANSİKLÖPEDİSİ
OSMANLI TARİHİ ANS.
33
===3.BÖLÜM===
İMAN NEDİR 1
iman nedir 2
HİDAYET
İTİKAT-M ORUÇ
İTİKAT CÜBBELİ
İMAN-FİRASETNET
TEVHİD-KELAM-FİRASET
KOCAKARI İMANI
MİRAC-AKLIN BİTTİĞİ YER
KELİMEİ TEVHİD
TEVHİD-HAZNEVİ
ESMA ÜL HÜSNA
-ALLAHA İMAN
ALLAHIN SIFATLARI
ALLAHI TANI-İLİM SAATİ
ALLAHIN YARATMASI
ALLAHA GÜVEN VE ISPAT
ALLAH SEVGİSİ
ALLAH SEVGİSİ-ŞİİR
ALLAH KORKUSU
ALLAH VE ADALET
ALLAHA ULAŞMAYI DİLEMEK
ALLAH GAYBI BİLİR BİLDİİRİR
A*.
HUBBU FİLLAH
-MELEKLERE İMAN
ŞEYTAN
KİTAPLARA İMAN
AHİRETE İMAN
AHİRETE İMAN*
AHİRET-İLMEDAVET
AHİRET-FİRASETNET
KABİR AZABI -ÖLÜM
KABİR ZİYARETİ
KABİR-İSLAMKALESİ
CENNET ŞU AN VAR
CENNET-CEHENNEM
CENNET-CEHENNEM 2
CENNET-FİRASET
CENNET-İLİMSAATİ
CENNET-FECR
CEHENNEM-FECR
CENNET-CEH-BİRİZBİZ
A.
KIYAMET ALAMETLERİ
KIYAMET ALAMETLERİ 2
K.ALEMETLERİ-ERRAHMAN
KIYAMET GÜNÜ
KIYAMET-FİRASET
KIYAMET-DERVİŞAN
KIYAMET ALAMETLERİ*
A...
HZ.İSA GELECEK 1A
HZ İSA GELECEK 1B
HZ İSA GELECEK 2
HZ İSA GELECEK 3
HZ MEHDİ GELECEK
HZ MEHDİ GELECEK 2
HZ.MEHDİ-TEBYANNET
MEHDİLİK KONUSU
MEHDİ TASLAKLARINA
DECCAL GELECEK
KAZA KADERE İMAN
KAZAYA RIZA
KADER-YÜMİT
KADER SAPIKLARI
KÜFR HALLERİ
ŞİRK VE KÜFR SÖZLER
ŞİRK-KÜFR SÖZLER 2
ŞEHİD OLMAK
GÜNAHKARIN DURUMU*
KELAM TARİHİ
CİNLER
RUH
MÜÇDEHİD OLMA ŞARTI
İTİKAT-NESEFİ
AKAİD-TAHAVİ
İTİKAT-SADAKAT
AKAİD-ENFALDE
AKAİD-HAKŞAİRİ.C
AKİDE-HALİS ECE
AKAİD-İSMAİLAĞA
AKAİD İHVAN
AKAİD-İHVAN-1*
AKAİD-İHVAN 2
AKAİD-BİRİZ BİZ
AKAİD-İLME DAVET
AKAİD-SÜNNETULLAH
AKAİD-guraba*
AKAİD-A KALKAN
AkAİD-İSLAMHAYAT
AKAİD-FİRASET
AKAİD-İNCE.M
NEZİH İTİKAT-İNCE M
İTİKAT-ES KALESİ
AKAİD-HAZNEVİ
TAFTAZANİ KELAM
AKAİD.İLİMİRFAN-
AMENTÜ-MEDİNE
ALLAHIN GÖRÜLMESİ
site-iman
4444
===4.BÖLÜM===
PEYGAMBERLERE İMAN
PEYGAMBERLERİN HAYATI
PEYGAMBERİMİZ
PEYGAMBRİMİZ 2
KAİNATIN EFENDİSİ 1
KAİNATIN EFENDİSİ 2
KAİNATIN EFENDİSİ 3
KAİNATIN EFENDİSİ 4
SEVGİLİ PEYGAMBERİM
PEYGAMBER HASLETLERİ
peygamberim 2
peygamberim 3
PEYG.TARİHİ-BALLI
RESULULLAHIN ÇOK EVLENMESİ
PEYGAMBERİN MUCİZELERİ
PEYGAMBERİMİZ HZ. MEHDİYİ ANLATIYOR
PEYGAMBERİMİİZİN HAYATI 1
PEYG.HAYATI SESLİ
peygamberimiz SES 2
PEYGAMBERİMİZE İFTİRA
hz.muhammed ont 1
hz.muhammad ont 2
rahmet peygamberi o.n.t
nebiler o.n.t.2
nebiler o.n.t.
HADİSİ ŞERİFLER
İSLAMIN DOĞUŞU
MEVLİD
M.MUSTAFA.C
KAİNATIN EFENDİSİ demek
HİCRET
KUTLU DOĞUM ALDATMACASI
NEBİİHAYAT-İHVANLAR
NEBİHAYAT-İİMREHBERİ
ZÜLKARNEYN ALEYH.
SİYERİ NEBİ-SADAKAT
NEBİ HAYAT-HALVETİ
NEBİMİZ-TAHAVİ
NEBİ-R AYVALLI
K.E.salih SURUÇ 1
K.E.salih SURUÇ 2
peygamber ahlakı -hakşairi
peygamberimiz-m.paksu
siyer
SİYER-MEDİNE
NEBİ-YÜMİT
HZ.AYŞE ANNEMİZİN YAŞI
PEYG TARİHİ- İLİMSAATİ*
ŞİİRLER
PEYGAMBERLER TARİHİ
555
===5.BÖLÜM===
KURAN OKU ÖĞREN
KURAN MUCİZESİ
kuran mucizeleri 2*
kuran mucizeleri-hakşaiiri
kuran mucizeleri 3
K.MUCİZE-DAMLALAR
KURAN -İLMEDAVET
ATEİST DİYORKİ 1
ATEİST diyorki 2
ATEİZM ELEŞTİRİSİ
ATEİSTLERE
SURELERİN FAZİLETİ
TA KENDİSİ - AYETİ
YALNIZ KURAN DİYENLER
K. RESULULLAH AÇIKLADI
MEAL-TEFSİR OKUMAK
KURANIN ÖZELLİKLERİ
kuranın özellikleri 2
KURAN bilgileri
KURAN BİLİM-ballı
KURANI HERKES ANLAYABİLİRMİ?
İLK MEAL BASIMI
MEAL OKUMAK-T
MEAL OKUMAK -G
M.Ş.EYGİ-MEAL
KURAN KİME İNDİ
KURAN VE TERCÜME
KURANDA MECAZLAR
kuranda tarih
KURAN-SORULAR
MEALCİLERE REDDİYE 1
MEAL SAVUNMALARI
KURAN İSLAMI SAFSATASI
KURAN -şenocak*
K.FAZİLETİ-SEVDEDE
K.BİLİM-SEVDEDE
K.BİLİM-DAMLALAR
K.BİLİM-İLME DAVET
KURAN-ENFALDE
YASİNİ ŞERİF
HAŞR-KURAN
YÜMİT-KURAN
MODERNİZM
İSL.DÜŞÜNCESİ DEMEK
KURAN-MEDİNEVEB
TEFSİR USULÜ
KURANA ABDETSİZ DOKUNULMAZ
***---
===6.BÖLÜM===
EHLİ SÜNNET İTİKADI 1
EHLİ SÜNNET 2
EHLİ SÜNNET İTİKADI 3
EHLİ SÜNNET-MEDİNEVEB
E-SÜNNET-SÜNNETULLAH
E.SÜNNET-FİRASET
E-SÜNNET-SEVDEDE
SÜNNET NEDİR
SÜNNETDE DELİLDİR
sünnetde delildir 2
sünnetde delildir 3
SÜNNET DELİLDİR-İSL.KALESİ
SÜNNET-sadabat
EHLİ SÜNNET-ihvan
7---
777*
==7.BÖLÜM==
BİDAT NEDİR
BİDAT-GURABA
KUT DOĞUM BİDATİ
DİNDE REFORM 1
DİNDE REFORM M.O 2
DİYANET RFORM 3
DİYANET REFORM 2
REFORMCULARA ALDANMA
TASAVVUF SİFİL
DİYALOĞ TUZAĞI
D.DİYALOĞ 1
D.DİYALOĞ 2
EYGİ-DİYALOĞ
DOĞRUYU BULMAK
DİN ADAMI BÖLÜCÜ OLMAZ
HOPARLÖR BİDATI
ATASÖZLERİNİ DOĞRU ANLA
19 CULUK
DİNİ TABİRLERİ BOZMAK
DİYALOĞ-ihvanlar-
M FELSEFE
S---
888
===8.BÖLÜM===-
EHLİ BEYT
ESHAB
ESHABI KİRAM
ESHABI KİRAM *
ESHABIN HAYATLARI
ESHAB-İHVANLAR
ESHAB-BİRİZ BİZ
HZ.EBUBEKİİR-FEDEK
HZ.MUAVİYE
HZ ALİ İNCE SÖZLERİ
MÜSLÜMANLARIN İKİ GÖZBEBEĞİ
EBU HUREYRE R.A.
İSLAMDA İLK FİTNE
HANIM SAHABİLER
NEVRUZ YALANI
HARİCİLER
HARİCİ-HAZNEVİ
ÖMER BİN ABDÜLAZİZ
GADİRİ HUM OLAYI
EBU ZER HZ.
999-
===9*.BÖLÜM===
VEHHABİYE REDDİYE ALİM
YOBAZ VE GENÇLİK
VEHHABİYE REDDİYE
VEHHABİLİK
VEHHABİLER HIRISTIYAN GİBİ İNANIYOR
VEHHABİLİĞE EHLİ SÜNNETİN CEVABI
VEHHABİLİĞİN BAŞLANGICI
VEHH- CEVAP-SADAKAT
VEHHABİ-İHVANLAR
vehhabi red-ihvan
VEHHABİ-İSL.KALESİ
TEVESSÜL-İSL-KALESİ
İBNİ SEBECİLİK
SELEFİLİK
GÜNAH İŞLEYEN KAFİR OLMAZ
RUH ÖLMEZ ÖLÜ İŞİTİR
ŞEFAAT VARDIR 1
şefat vardır 2
şefaat var 3
RESULULLAHI ÖĞMEK
KABİR ZİYERETİ
TÜRBE CAİZ
İNG.CASUSUNUN İTİRAFI
KANDİLLER UYDURMA DEĞİLDİR
MUCİZE KERAMET
MUCİZE KERAMET 2
mucize keramet 3
SEBEBPLERE YAPIŞMAK EMİRDİR
İNTİHAR ETMEK
HACILARA VERİLEN KİTAPLAR
TEVESSÜL-VESİLE
VESİLE-NAKŞNET
VESİLE-A.KALKAN
TEVESSÜL-İHVANLAR
KANDİL-İLİM SAATİ
RE ENKARNASYON YOK
BOZUK DİNLER
RECM VARDIR
DİNDE ZORLAMA YOK
MEZHEBE UYAN KAFİR DEĞİL
SAPITANLAR TR GG
ŞİRK NEDİR
BÖLÜCÜYE ALDANMA
EVLİYADAN YARDIM
KABİR-ÖLÜ-İSL.KALESİ
ŞEFAAT-İSL.KALESİ
İSTİĞASE-İSL.KALEİ
ŞİAYA CEVAP
ŞİAYA CEVAP-TAHAVİ
ŞİA-HAZNEVİ
ÖLÜLER İŞİTİR
ALİ ŞERİATİ
abduh
GASPIRALI İSMAİL
istiğase-darusselam
460
459
==10.BÖLÜM==
==REDDİYELER==
REDDİYELER
mezhepsizlere cevap
REDDİYELER-ihvan
SAPIKLARA REDDİYE
SABATAYCILIK
İBNİ TEYMİYYE-İHVAN
ŞİA-İHVANLAR
S.N.1
ZAMANİ
SN REDDİYE
SN3
İSLAMA SUKASTLER
MEZHEPSİLİK DİNSİZLİKTİR
SULTANA İSYAN
MEZHEPSİZLERİ TANI
İKBAL-ABDUH
İBNİ TÜFEYL
S.ULUDAĞ
N. YILDIZ
İBNİ TEYMİYYE
KANDEHLEVİ-KARDAVİ
İBNİ KAYYIM
SEYİD KUTUP
F.GÜLEN
BAYRAKLI-S.ATEŞ
HAMİDULAH
MEVDUDİ- CARULAH
SAPIKLIKLAR-İHVANLAR
MUSTAFA ÖZTÜRK
H.KARAMAN
***İKİ AKİF
M.İSYANOĞLU
SAPIKLAR-İHVANLAR.
A.HULİSİ ve sapıklar
REŞİT RIZA
SAPIKLAR-İNCE.M
BAYINDIR-ŞERİATİ
sapıtanlar
M.ESED
YAŞAR NURi
İSMAİL GASPIRALI
hadis inkarına cevap
tarihselcilere cevap
mealcilere cevap
İSLAM ANS.EFGANI
İ TEYMİYYE-ESK
VEHHABİYE RED-ESK
DİYALOĞ-ESK
M OKUYAN
290
999
DOST KAZANMA KİTABI
===11*.BÖLÜM===
TASAVVUF NEDİR
TASAVVUF NEDİR 2
TASAVVUFUN ÇIKIŞI
T-İLİMİRFAN
TASAVVUF-KONDERN
TASAVVUF-MEDİNE
TASAVVUF-HAZNEVİ
TASAVVUF DÜNYASI*
TASAVVUF-İNFO
TASAVVUF TAHAVİ
TASAVVUF SADABAT
TASAVUFLAMELİF-PDF
TASAVVUF-F.ATLASI
TASAVVUF-GİKEV
tasavvufi AHLAK
SOHBET-HİKAYELER
TASAVVUF-NAKŞ
TASAVVUF-DERVİŞAN*
TASAVVUF TERİMLERİ
TASAVVUF-SÜNNETULLAH
TASAVVUF BAHÇESİ
TASAVVUF-HALVETİ-
TASAVVUF-İHVANLAR
TASAVVUF-ihvan*
TASAVVUF REYHANGÜL
TASAVVUF-CANDAMLA
TASAVVUF-ŞENOCAK
TASAVVUF-HACETN.COM
TASAVVUF-SADAKAT
TASAVVUF-İSLAMHAYAT*
TASAVVUF-HALİSECE
TASAVVUF-İLİMSAATİ
TASAVVUF İHVAN
TASAVVUF-İNCE.M.
TASAVVUF-İNCE.M 2
TASAVVUF-İNCE.M.3
TASAVVUF* FİRASET
TASAVVUF-İSL.KALESİ
TASAVVUF-halveti
TASAVVUF BAHÇESİ
TASAVVUF.İHSAN
KALPLERİN KEŞFİ
TABAKATI KUBRA HŞ
yusuf hakiki-tasavvuf risalesi
YUNUS TASAVVUF
VESVESE-İ DAVET
KİBİR
TASAVVUF sorular mc
TASAVVUF BAHÇ-NFK
tasavvuf risalesi*
osmanlıda tasavvuf
somuncu baba
NAZARİYAT
121212-
1313-
==12*.BÖLÜM====
TARİKAT
TARİKATLAR VE OSMANLI
TARİKAT MELHEMLU
RABITA
RABITA-NAKŞ
RABITA-İHVANLAR
TEVEKKÜL
İNSANI KAMİL 1
İNSANI KAMİL 2
İNSANLIK ŞEREFİ
ZENGİNLİK-FAKİRLİK
FAZİLET MEDENİYETİ*
ŞEYTAN HİLELERİ 1
ŞEYTAN HİLELERİ 2
ŞEYTAN-ÖSELMİŞ
SIKINTILARIN SEBEBİ
NEFS
NEFS-REYHANG
REŞEHAT
İHLAS -NİMET
SABIR*
MESNEVİ
TAKVA*
SEVGİYE DAİR
TÖVBE*
TÖVBE-SÜNNETULLAH
TÖVBE fecir
AF-FECR
AF-İSRAF
TEFEKKÜR
GIYBET
EDEP HAYA
DÜNYA NEDİR*
ŞÜKÜR
HASET
KÖTÜ HUYLAR
GÜZEL AHLAK
AHLAK-ENFALDE
*İSLAM AHLAKI
AHLAK BİLGİLERİ
AHLAK BİLGİLERİ 2
AHLAK-İLİMREHBERİ
DİNİN RUHA ETKİSİ
kimyayı saadet-site
VESVESE
TASAVVUF-ES KALESİ
EVLİYAYI TANIMAK
ALİM VE EVLİYALAR
17-
131313-
==13* BÖLÜM==
ZİKİR
ZİKİR-NAKŞ
ZİKİR- İHVANLAR
GÜLDEN BÜLBÜLE
GÜLDEN BÜLBÜLE 2
GÜLDEN BÜLBÜLE 3
GÜLDEN BÜLBÜLE 4
TEVECCUH SOHBETİ
R.AYVALLI 2013-14
AŞK MAHFİYET
DEDE PAŞA -REYHANİ
ÖLÜM-KABİR AZABI
ÖLÜM-KABİR-BİRİZBİZ
ÖLÜM İHVANLAR
EFGANİ-ALBANİ
RUH-BİRİZBİZ
MARİFETNAME
GÜNAH-FECR
KISSADAN HİSSE
Ö.NASUHİ BİLMEZ
RİSALE-İNCE.M
TEFEKKÜR-İSLAMİHSAN
MÜSLÜMAN-ÖSELMİŞ
NEFS-İLİMİRFAN
İKTİSAT
KISSA-HİSSSE
SU
15-
141414
====14*.BÖLÜM===
İSLAM ALİMLERİ
İMAMI AZAM COM
SİLSİLEİ ALİYE
İMAMI AZAM İKİ YILI
İMAMI AZAM-İ.ŞENOCAK
İMAMI AZAMIN BÜYÜKLÜĞÜ
İMAMI AZAM-FIKIH
İMAMI AZAM HADİS
İMAMI AZAM PDF
İMAMI AZAM PDF 2
İMAMI MATURUDİ
İMAMI EŞARİ
MATURUDİ-EŞARİ
MEZHEP İMAMLARI
HADİS ALİMLERİ
HASAN HARAKANİ
BÜYÜK ALİMLER
H.HİLMİ IŞIK
ABDULKADİRİ GEYLANİ
EBU YUSUF
İBNİ MACE
BİYOĞRAFİLER
MEVLANA HZ
MEVLANA-SEMAZEN
FAHREDDİNİ RAZİ
S.ABDULHAKİM ARVASİ
MUSTAFA SABRİ HOCA
İSKİLİPLİ ATIF HOCA
ZAHİD EL KEVSERİ
DİĞER ALİMLERİMİZ
ŞAHI.B.NAKŞİBENDİ HZ
PİRİ REŞAHATI-ADAB
MİNAHI HALİDİYE
İMAMI RABBANİ HZ.
M.HALİDİ BAĞDADİ
HARİSİ MUHASİBİ
EMİR SULTAN-ŞİİR
İBNİKEMAL-BAKILANİ
M.İBNİ ARABİ
EBUSUUD-HADİMİ
AK ŞEMSEDDİN HZ
ÇANKIRI EVLİYALARI
ISLAH DE*
1515-
151515-
===15*.BÖLÜM=====
UYDURMA HADİS OLURMU
HADİS TARİHİ
HADİS ANS
HADİS USULÜ
1041 HADİS
RAMÜZ -99-70
HADİS-PDF
HADİS ARAMA
HADİS KİTAPLARI
İTTİFAK HADİSLERİ
kaynak hadisler ih
7 İMAM İTİFAK HADİSLER
uydurma sanılan hadisler
HADİS-ENFALDE
HADİS-İSLAMHAYAT
LULU MERCAN-İSLAMHAYAT
HADİS-HAKSANCAĞI
HADİS-DAMLALAR
HADİS-BALLICOM
RİYAZUS SALİHİN
S-HADİSLER-İHVANLAR
SAHHİ BUHARİ
İHYAİULUM
İMAMI GAZALİ
797
1616-
SI
===16*:BÖLÜM===
TÜRKLER VE MEZHEBİ
MEZHEPLER TARİHİ
MEZHEP. M.ORUÇ
MEZHEP DİĞER 1
MEZHEP DİĞER 2
MEZHEP-İLME DAVET
MEZHEP GENEL
MEZHEP 1
MEZHEP 2-DELİL
MEZHEP 3 LÜZUM
MEZHEP 4 MEZHEP
MEZHEP 5 NAKİL
MEZHEP 6
MEZHEP 7 TAKLİD
MEZHEP 8
MEZHEP 9 KİTAP
MEZHEP 10-TARİHSEL
MEZHEP 11 SİZLER
MEZHEP 12
MEZHEP 13
MEZHEP TAKLİDİ
MEZHEP MUHALİF
MEZHEP-DAMLALAR
MEZHEP-İLMEDAVET
MEZHEP-SEVDEDE
MEZHEP-İSL.KALESİ
1717-
80-
171717-
===17*.BÖLÜM===
BESMELE
VATAN SEVGİSİ İMANDAN
FIKIHIN ÖNEMİ
FIKIH USULÜ
FIKIH USULÜ 2
FIKIH USUL TARİHİ
EDİLEİ ŞERRİYE
İÇDİHAD
MÜÇDEHİD
müçdehid 1
İCMA-KIYAS
içdihad-KIRKINCI
SAKAL BİR TUTAMDIR
GAYRİMÜSLÜME BENZEMEK
NİYET-ARKADAŞ
EFALİ MÜKELLEFİN
FIKIH-ENFALDE
FIKIH-yusuf semmak
FIKIH-BALLI CIM
FIKIH-FİRASET
FIKIH-GURABA*
FIKIH-İHVANLAR
FIKIH USULÜ-
FIKIH-İLİMİRFAN
FIKIH-H.ECE
EMANET VE EHLİYET
EMANET VE EHLİYET *
MİRİ-MÜLK ARAZİ
MECELLE
SELAM VERMEK
fıkıh soruları
FERAİZ-İSKAT PROĞRAMI
RECM
CİN HAKKINDA
islammerkezi.com...
181818
19
1818--
===18 BÖLÜM===
KUTUBU SİTTE*
KUTUBU SİTTE İHAYAT
KUTUBU SİTTE BALLI
FETAVAİ HİNDİYYE
EBUSUUD FETVA
DURER
RUHUS-SALAT
MUCİZE-KERAMET
HAK-UKUBAT
MAKALELER-TAHAVİ
MAKALE DERYASI
310
1919**
191919**
===19 BÖLÜM===
İBADETLERİMİZ
SÜNNET YERİNE KAZA
SÜNNET YERİNE KAZA 2
ABDEST
ABDESTİN EDEPLERİ-K SİTTE-HŞ
ESB-ABDEST
ESB ADAK
ESB HOPARLÖR
ABDEST-İHVANLAR
ABDEST-BİRİZBİZ
ABDEST-SÜNNETULLAH
HAYZ-NİFAS
GÜSL-DİŞ DOLGUSU
DOLGUYA MUHALİFLER
İSTİKBALİ KIBLE
NAMAZIN ÖNEMİ
NAMAZIN KILINMASI
YOLCULUKDA NAMAZ
CUMA CEMAAT-ZUHR
SABAH NAMAZINA KALK
NAFİLE NAMAZLAR
TERAVİH-İTİKAF
NAMAZ-TAHAVİ
HASTALIKDA NAMAZ
HOPARLÖRLE NAMAZ
NAMAZDA VAKİT NİYET
NAMAZDA TADİLİ ERKAN
NAMAZ-İLİMSAATİ
NAMAZ-İHVANLAR*
NAMAZ-H.ECE
NAMAZ-ENFALDE
NAMAZ-FİRASTE
TEHARET
TEHARET-TAHAVİ
TAHARET-İHYA
TAHARET-ENFAL
TEHARET-FİRASET
SANDALYEDE NAMAZ
<
2020-
202020-
****20.BÖLÜM***
KAĞIT PARA İLE ZEKAT
ZEKAT
ZAKAT-TAHAVİ
ZEKAT-H.ECE
ZEKAT-İHVANLAR
ZEKAT-ENFALDE
ZEKAT-FİRASET
SB ZEKAT
O
ORUÇ
ORUÇ-TAHAVİ
ORUÇ-SÜNNETULLAH
ORUÇ-İHVANLAR
ORUÇ-GURABABL
ORUÇ-H.ECE
ORUÇ-FİRASET
ORUÇ-ERRAHMAN
ORUÇ-ENFALDE
RAMAZAN-FİRASET
K-
KURBAN
KURBAN-FİRASET
KURBAN-TAHAVİ
KURBAN-CANDAMLALARI
KURBAN-İHVANLAR
KURBAN-H.ECE*
ADAK
HAC-UMRE
ALIŞVERİŞ BİLGİLERİ
ALIMSATIM-HAZNEVİ
SİGARA HARAMMI
HAC-FİRASET
SARF
FAİZ-SİGORTA
FERAİZ-MİRAS
NELER YENİR
NELER KULLANILIR
TAKKE SARIK ÇARŞAF
NAZAR VARDIR
FAL-BÜYÜ
HARAC ZARURET
RESİM YAPMAK
LİAN KİTABI
212121-
21
2121
==21.BÖLÜM==
===DUA===
DUA ŞARTLARI
DUADA EL -KOMUT
365 GÜN DUA
DUA-İNCİMERCAN
DUA-İHVANLAR
DUA-REYHANG
DUA-İLİMSAATİ
DUA --SADAKAT
DUA-FECR
DUA-FİRASET
DUA-HAZNEVİ
DUA-İSLAMVEİHSAN
BAYRAM VE RAMAZAN
69
2222---
2222222
===22 BÖLÜM==
==AİLE BÖLÜMÜ==
EVLİLİK REHBERİ
KİMLERLE EVLENİLİR
EVLLİK VE AİLE NİKAH
NİKAH-İHVANLAR
TESETTÜR FARZDIR
EVLİLİK-SEVDEDE
HUZUR KAYN AİLE
AİLE-BALLICOM
KADIN-BİRİZBİZ
KADIN-SADABAT
AHVALÜ NİSA-İNCE.M
BABANIN KIZINA MEKTUBU
AİLE-FİRASET
KADIN AİLE-FİRASET
AİLE GENEL-FİRASET
YÜKSEK İSLAM AHLAKI
KADIN HAK VE HAYZ-FİRASET
AİLE-R AYVALLI
aile saadeti-ballı
AİLE-medine veb
kadının değeri
KADIN ŞAHİTLİK-MİRAS
s maraşlı genel
maraşlı hb genel
SEMA MARAŞLI DT
SEMA MARASLI 7
FATMA BARBAROS GENEL
EVLİLİK-İS HAYAT
LEKE TEMİZİĞİ
S MARAŞLI -F ATLASI
FU
nis*
202020
==23.BÖLÜM==
ÇOCUK EĞİTİMİ
ÇOCUK-FİRASET
ÇOCUK VE DİN-EVLATLIK
ÇOCUK-SADAKAT
ÇOCUK-BALLICOM
COCUK GELİŞİM
İZDİVAÇ VE MAHREMİYET
GÖRGÜ KURALLARI
İDERECİLİK BİLGİLERİ
TESETTÜR-TAHAVİ
80--
14-2
8--
===24-BÖLÜM====
EDEBİYAT KÖŞESİ
K.S.ÖREN
EDEBYAT-ENFALDE
SALİH BABA DİVANI
EDEBİYAT-H.ECE
NİYAZİ MISRİ
TÜRKÇENİN ÖNEMİ
TAM İLMİHAL ŞİİRLERİ
NECİP FAZIL ŞİİRLERİ
HÜDAİ DİVANI
DARÜL HARPTE BANKA
YT DİZİ
YT HATIRALAR
YK MTT
YK MTT 2
gö*
M***

****TARİH VE ÖNEMİ****
TARİH TANI
BATILILAŞMA İHANETİ
BİR DEVRİMİN ANATOMİSİ
TARİH OSMAN İHVAN
TARİHİ HAKİKATLER *
TARİHİ HAKİKATLER 1
TARİHİ HAKİKATLER 2
TÜRKLERİN İSLAMI KABULÜ
M*-
İS--
İSMAİL YAĞCİ*
İSMAİL YAĞCI 2001-02
İSMAİL YAĞCI 2003-04
İSMAİL YAĞCI 2005-06
İSMAİL YAĞCI 2007-09
İSMAİL YAĞCI 2010-12
601Ü
M 3
METİN ÖZER 1
METİN ÖZER 2
METİN ÖZER 3
İBRAHİM PAZAN 23
N*
M--*
A ŞİMŞİRGİL GENEL TÜM
AHMET ŞİMŞİRGİL
ŞİMŞİRGİL ESERLERİ
ŞİMŞİRGİL-İLMİ--PDF
ŞİMŞİRGİL-TARİH
PAZAR DİVANI-AŞ
CUMA DİVANI-AŞ
CUMA DİVANI 2017-18
CUMA DİVANI 2019
CUMA DİVANI 2020
CUMA DİVANI 2021-A
CUMA DİVANI 2021 B
CUMA DİVANI 2022*
CUMA DİVANI 2023
CUMA DİVANI 2024
ASR İHANETİ-ŞİMŞİRG
HZ MUHAMMED- A SİMŞİRGİL

Ş*
ZEY
==F.BOL===
F BOL PAZAR Y
FUAT BOL-CHP 1
FBOL M CHP 19-18
AKINCI CHP
CHP Yİ KONUŞ
FUAT BOL CHP 2023*
FUAT BOL-TARİH
F BOL M 19-18
F BOL 2022
F BOL 2022-2
F BOL 2022 D
FUAT BOL 2023*
fuat bol 2023 ekim
F 1
FU--
NE--
814
İH
ABDULHAMİD HAN
ABDULHAMİD DÜŞMANLIĞI
A.HAMİD-LOZAN-MUSUL
ABDULHAMİD OSM CNK
ABDULHAMİD HAN *
İSLAM TARİHİ-AŞ
İSLAM TARİH-MEDENİYET
TARİH-GENEL
TARİH SİTESİ.ORG*
TARİH VE MEDENİYET
TARİH- NUR DERGİSİ
İSLAM TARİHİ-ENFALDE
İSLAM TARİHİ- FİKİR ATLASI
TARİH-B-İSLAMCOM
TARİH İSLAM ANAHTARI
TARİH-TAHAVİ
MİMAR SİNAN
A.HAMİD NEDEN SESSİZ KALDI
TARİH -FİRASETNET
TARİH-HALİS ECE
TARİH-EMPOZE.HÜRREM
TARİH-BALLICOM
TÜRK DÜNYASI DERGİSİ
TARİH-SANALÜLKE
TARİH-İHVANLAR
TARİH-SADAKAT
TARİH-NAKŞ
TARİH-DAMLALAR
TARİHEYOLCULUK.ORG
TARİH YAZILARI
TARİH YAZILARI 2
TARİH YAZILARI 3
GEZİ NOTLARI
BİLİM TARİHİ
AB
===OSMANLI===
BİYOĞRAFİ NET
**RAMAZAN AK TARİH
R.AYVALLI-OSMANLI
OSMANLI NASIL YIKILDI
OSMANLI PADİŞAHLARI*
OSMANLIYI TANIMAK
OSMANLICANIN ÖNEMİ*
OSMANLI MEDRESELERİ
OSMANLIYA İFTİRA
OSMANLI 1*
OSMANLICA
OSMANLI 2**
OSMANLI KÜLÜBÜ*
OSMANLI-YÜMİT
OSMANLILAR.GEN.TR
BÜYÜK OSMANLI TARİHİ
OSMANLI HİKAYELERİ
OSMANLI HANEDANI
OSMANLI-ENFALDE
OSMANLI-HAKSANCAĞI
HZ OSMANIN ŞEHİD EDİLMESİ
OSMANLIDA İMAMLIK
OSMANLI İLİM-ENFAL
OSMANLI MEDENİYETİ-ENFAL
OSMANLICA SÖZLÜK
OSMANLI-enfal
SAKLI OSMANLI
İ.ANS BATILILAŞMA
BATININ İSLAMA BAKIŞI 1
ENDÜLÜSÜN FETHİ
SELÇUKLU TARİH
TARİH ENSTİTÜSÜ DER
TİMUR HAN
ARAP İHANETİ YALANI*
İSTANBUL VE FETİH
94 YILLIK TARTIŞMA
ARAPCA-İHVAN
DURSUN GÜRLEK GENEL
çanakkale-taha uğurlu
FAHREDDİN PAŞA
BATININ OYUNLARI
ALİ KEMAL TORUNU
GÜN TARİHİ
TÜRKTARİHİM.C

Hİ-
HİLMİ DEMİR GENEL
HİLMİ DEMİR 1
HİLMİ DEMİR 21-18
HALİL ÖNÜR
Y.BÜLENT BAKİLER
o.k
KEMAL KAYRA 21-23
KEMAL KAYRA 24
E.
E B EKİNCİ ŞAHS
EB EKİNCİ GEN
EB EKİNCİ GENEL YENİ
E.B.EKİNCİ 2008-
E.B.EKİNCİ 2009
E.B.EKİNCİ 2010
E.B.EKİNCİ 2011
E.B.EKİNCİ 2012
E.B.EKİNCİ 2013
E.B.EKİNCİ 2014
E.B.EKİNCİ 2015
E.B.EKİNCİ 2016
E.B.EKİNCİ 2017
E.B.EKİNCİ 2018
E.B.EKİNCİ 2019
E.B.EKİNCİ 2021
E.B.EKİNCİ 2022
E.B.EKİNCİ 2023
E B EKİNCİ 2024
KU--
TG-M.FATİH ORUÇ
M.N. ÖZFATURA GENEL TÜM
MN.ÖZFATURA-CHP
M.N.ÖZFATURA 2001
MNÖFATURA-OSMANLI
MNÖFATURA-TÜRKLER
MNÖ.FATURA-DİYALOĞ
MNÖ FATURA-TEFEKKÜR
MN ÖFATURA-SU
MN ÖFATURA-MADEN
MN.ÖFATURA-ERMENİ
M.M.ÖZF-2016
MN ÖZFATURA -GENÇLER
İ.ÖZFATURA 2014
İRFAN ÖZFATURA 2
İRFAN ÖZFATURA 3
İRFAN ÖZFATURA GENEL
S--
299
AKINCI 1
AKINCI 2
ÖMER N YILMAZ 1
İBRAHİM YAVUZ
ALTINBAŞ A
UFUK COSKUN 1
UFUK COŞKUN 2
KENAN ALPAY
sabri gültekin
misafir yazar
Y*
M YÜKSEL-GENEL
M.YÜKSEL 2013
M.YÜKSEL 2014
M.YÜKSEL 2015-
M.YÜKSEL 2016
KÜ-
KEMAL SUNAL FİLMLERİ ZARARLARI
TG-*KAZIM K.YÜCEL
TG-HASAN ULU
TG-HAKKI ASLAN
NASIL BATTI RILDI
NİMETULLAH
VAHDET YAZAR
AH**
Y-
FE
YUSUF KAPLAN-TIME
Y KAPLAN 2007-8
Y KAPLAN 2009-10
Y KAPLAN 2011-12
Y KAPLAN 2013-14
Y KAPLAN 15-16
Y KAPLAN 2017
YUSUF KAPLAN 2018
YUSUF KAPLAN 2019
YUSUF KAPLAN 2020
YUSUF KAPLAN 2021
YUSUF KAPLAN 2022
YUSUF KAPLAN 2023
YUSUF KAPLAN 2024
Y**
Y.BAHADIROĞLU 2012
YAVUZ BAHADIR 2013
YAVUZ BAHADIR 2014
YAVUZ BAHADIR 2015
YAVUZ BAHADIR-2016 A
YAVUZ BAHADIR-2017 A
YAVUZ BAHADIROĞLU 2017 A
Y.B.TIME TÜRK VE 2016 B
CE
22*
BELGELERGERÇEK TARİH GENEL
B.GERÇEKTARİH.C-1
B.GERÇEKTARİH.C 2
B.GERÇEKTARİH.C 3
BGERÇEKTARİH C 4
B.GERÇEKTARİH.C 5
B GERÇELTARİH C.6
B GERÇEKTARİH C.7
BG KONUŞUYOR
B G TARİH 1
B G TARİH 2
B G TARİH-DİYANET
BG T-HAFIZ
BGT VAHDETİN
BGT ŞALCI B
BGT CHP EKO
BGT KADIN
İNG DERVİŞ
ALİ ŞÜKRÜ CİNAYETİ
607
604
M.Ş.EYGİ 2005
M.Ş--EYGİ 16
M.Ş.EYGİ 19
M.Ş.EYGİ YD GENEL
4-2
M ***
M.ARMAĞAN 1997
M ARMAĞAN 2010
M ARMAĞAN 2011
M.ARMAĞAN 2012
M ARMAĞAN 2013
M.ARMAĞAN 2014
M.ARMAĞAN 2015
M ARMA 15-16 KİŞİ
M.ARMAĞAN Y-16
M.ARMAĞAN YŞ-17
M ARMA 2016 DT
M ARMA 2017-18 K
M ARMA 2021 MÜZEK
M ARMAĞAN-2022 AK
M ARMAĞAN 23- AKİT
M ARMAĞ İTTİFAK
EC
M *A
RAHİM ER GENEL
RAHİM ER 2014
RAHİM ER 2015
RAHİM ER 2016
RAHİM ER 2017
RAHİM ER 2018
RAHİM ER 2019
RAHİM ER 2020
RAHİM ER 21-22
RAHİM ER 2023
RAHİM ER 2024
RAHİ
324
EA
E.AFYONCU 2010
E. AFYONCU 2016
E AFYONCU 2017
E23 GENEL
NERDE KALDIK E A
HİSAR 23
HİSAR 22-20
HİSAR 20-19
293
FU-
TURGAY GÜLER SESLİ
FUAT UĞUR
KADİR MISIROĞLU
NUREDDİN TAŞKESEN
KÜBRA DEĞİRMEN
MEHMET CAN
MEHMET KUMAŞ
MESİH-Ş SİMAVİ
A.DOĞAN İLBAY
B ACUN
MUSTAFA UZUN*
AF ARI-ALİ ERYIL
Ö SAPSAĞLAM*
ALTAN ÇETİN*
F SARRAFOĞLU
R AKBAY
ISLAHDE-PDF
322
333
MEKTEBİDERVİŞ
MD-KUDÜS
MD-ZALİMLER 1
MD-ZALİMLER 2
MD-A GEYLANİ
MD-FUTUHULGAYB
MD ŞEFAAT HAKTIR
MD İMAMLARIMIZ
MD H İMAMLARI
MD REDDİYE
MD AŞEREİ MÜBEŞER
MD NEFS VE ŞEYTAN
MD TAS VE TAR
MD MÜRŞİD
MD A SİLSİLE
MD İZ BIRAKANLAR
MD İZ BIRAKANLAR 2
MD İZ BIRAKANLAR 3
MD İZ BIRAKALAR 4
MD KÜTÜBÜ SİTTE 1
MD KÜTÜBÜ SİTTE 2
MD KÜTÜBÜ SİTTE 3
MD KÜTÜBÜ SİTTE 4
MD KÜTÜBÜ SİTTE 5
MD KÜTÜBÜ SİTTE 6
MD KÜTÜBÜ SİTTE 7
MD KÜTÜBÜ SİTTE 8
MD KÜTÜBÜ SİTTE 9
MD KÜTÜBÜ SİTTE 10
MD KÜTÜBÜ SİTTE 11
MD KÜTÜBÜ SİTTE 12
MD KÜTÜBÜ SİTTE 13
MD KÜTÜBÜ SİTTE 14
MD KÜTÜBÜ SİTTE 15
MD KÜTÜBÜ SİTTE 16
MD KÜTÜBÜ SİTTE 17
MD KÜTÜBÜ SİTTE 18
317
292
252
329
ANAYASA
KÜLLİYAT-COŞAN
İNTERNET HUKUKU
arapçanın önemi
SSK KANUN
MEB KANUN
MEMURLAR KANUNU
DARULHARP
SADAKAT.NET
SAHİHİ BUHARİ NAMAZ
SAHİHİ BUHARİ
İ.ŞENOCAK-GENEL*
NECATİ AKSU NET
SABRİTANDAOĞAN
İSLAM KÜLTÜR.COM
YAZAROKU ESK
KIRKINCI.COM
ERRAHMAN DE
-ENFAL kavram
enfal 1
kavramlar
ARAPÇA ÖĞREN
YEZİDİLİK
BİLGELİK ÖYKÜLERİ
LÜGAT-BALLI
320
297
298
296
SAĞLIK ÖĞÜTLERİ
SAĞLIK 1
SAĞLIK 2
SAĞLIK 3 KAZA
SAĞLIK 4
BASARI SIRLARI
BESLENME
BİTKİ TEDAVİ-FİRASET
CEMAL ABİ İLE DEMİR GİBİ
ŞİFALI BİTKİLER
prostata çözüm
BİYOLOJİ SÖZLÜĞÜ
erdal yeşilada-SAĞLIK
294
316
304
DİYANET-İHVANLAR
MENKİBELER-İHVAN
MUHARREF D.-İHVANLAR
TESBİTLER-İHVAN
MENKİBE-İHVANLAR
KAVRAM-İHVANLAR
TV DEŞİFRE-İHVANLAR
GÜNDEM-İHVANLAR
MENKİBELER-NAKŞ
NASİHATLER-yusuf semmak
GENEL-NASİHAT.ORG
NASİHATLER 2 Y semmak
zikr nakş
nefs nakş
rabıta nakş
İBRAHİM KİRAS GENEL
İBRAHİM KİRAZ-
HAYDAR ORUÇ DİR-POS
İSMAİL YAŞA DİR POS
AHMET TAŞGETİREN
287
286
288
291
CEMİL KOÇAK 2011
CEMİL KOÇAK 2012
CEMİL KOÇAK 2013
CEMİL KOÇAK 2014
CEMİL KOÇAK 2015
CEMİL KOÇAK 2016
285
284
M.ŞÜKRÜ HANİ 2010
M ŞÜKRÜ HANİ 2011
M ŞÜKRÜ HANİ 2012
M ŞÜKRÜ HANİ 2013
M ŞÜKRÜ HANİ 2014
M ŞÜKRÜ HANİ 2015
M ŞÜKRÜ HANİ 2016
M ŞÜKRÜ HANİ 17-18
282
AYŞE HÜR TARAF 2008
AYŞE HÜR TARAF 2009
AYŞE HÜR TARAF 2010
AYŞE HÜR TARAF 2011
AYŞE HÜR TARAF 2012
AYŞE HÜR RAD 2013
AYŞE HÜR RAD 2014
AYŞE HÜR RAD 2015
AYŞE HÜR RAD 2016
281
=İHYAORG.KİTAPLIK=
4 İNCİL FARKLI
HADİS TARİHİ
ATEİZM ELEŞTİRİSİ*
280
277
TAMER KORKMAZ GENEL
İBRAHİM KARAGÜL GEN
YÜCEL KOÇ GENEL
İSMAİL KAPAN GEN
K**
NUH ALBAYRAK GEN
NUH ALBAY TÜRKİYE 9-14
NUH ALBAY ST 15-16
NUH ALBAY ST 17-18
NUH ALBAY ST 19-20
NUH ALBAY ST 21-22
NUH ALBAYRAK 2023
KA***
241
246
METİN HÜLAGU-G
M HÜLAGU 22-23
M HÜLAGU 21
M HÜLAGU 19-20
M HÜLAGÜ 18
mn
263
243
234
238
MURAT ÇETİN GENEL
MURAT ÇETİN DP
260
ÜZEYİR İLBAK DP
YUNUS EMRE ALTIN
ENES BAYRAK
HAZAR TÜRK
SESLİ MAKALE
TÜRK YÜZYILI RG
FİLİSTİNLİLER TOPRAK SATTIMI
İSMAİL ÖZ *
HAKAN ERDEM 2016
238-
240
F-BAKA-A İMR-NİSA
MAİD-ENAM-ARAF-ENFAL
TEVB-YNS-HUD-RAD-İB
HİC-NAHL-İSRA-KEHF-MRYM
TAHA-ENB-HAC-MÜMİNUN-NUR
FURK-ŞUARA-NEML-KAS-ANK
RUM-LKM-SEC-AHKF-MHMD
FTH-HUC-KHF-TUR-NECM-KMR
RHMN-VAKIA-HDD-MCDL-HŞR
MHTN-SAF-CUMA-MNFK-TEĞA-TLK
THRM-MÜLK-KLM-HKA-MARC-NUH
CİN-MÜZ-MÜD-KYM-İNS-MRS-NB
NZAT-ABS-TKVR-
232*
232
231
230
229
228
227
226
225
224
223
222
221
220
219
218
217
216
215
214
213
212
211
210
209
208
207
206
205
204
203
24-
2
5
4
3
7
1
202
ü7
13-
10
8
17--
14-
16--
6
ME
21-
12-
İRAN -GÜLDAĞI
VAHD VUCUD MUD
DOĞ-GÜN İS TARH 1-7
SELÇUK ŞİA
KADIZADELİLER
nesefi t
mesnevi anevi
ahmet kavas
pdf moğol-zengi
yazıcı-mesut
Z KEVSERİ
KAL-ÇAKIRGİL 24
PDF HADİS
pdf açık öğr-hadis
PDF İRAN
PDF MESNEVİ
pdf moğol istila
PDF DİNİ TERİM SÖZL
PDF Ö NESEFİ TEFSİR
PDF KİTAP 1
TASAVVUF E S
PDF EMİR SULTAN
PDF SUFİ-SİYASET
PDF İSLAM HUKUKU
PDF KONEVİ-FATİHA
PDF İBNİ ARABİ
PDF N TOPÇU
PDF HZ AYŞE
PDF ABD.İBN MESUD
PDF KURTUBİ
PDF SUFFE ASHABI
PDF HZ ÖMER S
PDF SUYUTİ-MEHDİ
PDF İLİMLER
PDF FAHREDDİN RAZİ
PDF HZ OSMAN
PDF HARİCİLİK
PDF VEHHABİ
PDF ESİ
PDF CENNET CEH
PDF ZAHİD KEVSERİ
PDF ŞABANI VELİ
PDF MİRAS HUKUKU
PDF MATURUDİ
PDF İBNİ HALDUN
PDF MSP
PDF İHV MÜSLİM
PDF HANEFİ M
PDF SELEFİ
PDF ABDULHAMİDİ SANİ
PDF M HALİDİ BAĞDADİ
PDF İ VE TERAKKİ
PDF E.B.EKİNCİ
PDF NECİP FAZIL
PDF AVRASYA ETÜD
PDF İMAM MATURUDİ
PDF KADIZADEL,LER
PDF EMRİ MAĞRUF
PDF CİHAD
PDF KAVRAMLAR 2
PDF KAVRAMLAR
PDF HZ FATIMA
pdf PEYGAMBERİMİZ
PDF AHMET YESEVİ
pdf istiklal m.
pdf anadoluluculuk
PDF-YSSELİM ROMANI
PDF HACI BAYRAM VELİ
PDF MEVLANA
PDF AHİLİK
PDF GAZALİ
pdf gazali 2
pdf batıniler
PDF NİYAZİ MISRİ
pdf bedreddin ayni
pdf pezdevi
pdf ibni hümam
pdf yunus emre
pdf 31 mart vakası
PDF KAYI 10
PDF ABDULHAMİD HAN
PDF BUHARİHANLIK
OSMANLI KÜLTÜRÜ PDF
pdf osmanlı kültürü
PDF OSM.EDENİETİ
pdf osmanlıda adalet
pdf milliyetçilik 1
pdf osm milliyetçilik 2
islamcılık zyt brn bl2
pdf islamcılık 1
-İSLAMCILIK ARŞİVİ
osmanlıda batıcılık pdf
PDF OSM BATICILIK
ÖZAK İRŞAD 1-2
ÖZAK İRŞAD 3
ÖZAK Z KULUP
PDF COŞAN 1-2
PDF TÜRKÇÜLÜK
OSMANLIDA TASAVVUF 1
PDF TASAVVUF 1
H K YILMAZ
PDF A SELÇUKLU
PDF SELÇUKLU
PD.YABANCI OKULLAR
PDF EMRE AYDI
A İSKENDERİ
CÜNEYDİ BAĞDAD PDF
EBU HANİFE ÖZEL SAYISI
EBU HANİFE PDF 1
İ H A DERGİ
PDF KATILIM
PDF MODERN
==DERGİLER==
YASİN OKUMAK
YORUM -dergileri
DÜZCE HABER
MİSAK DERGİSİ
elmalı tefsir enfal 1-9
elmalı tefsir enf 10-28
elmalı tefsir enf 30-38
elmalı tefsir enf 39-58
elmalı tefsir enf 59-86
elmalı tefsir enf 87-114
İMAN-is hayat
mesnevi-i hayat
ehli sünnet- i hayat
kıssa-is hayat
g isla.-is hayat
A-
ruhus salat-ince
nezih itikat-ince
evlilik-ince
hayzı nisa-ince
tas-zikr-rabt-ince
hakayık-ince
risale-ince
risale-ince 2(seytan-nefs)
nimeti islam-ince
sohbetler-ince 1
sohbetler-ince 2
hikayeler-ince
riyazüs salihin-sadakat
fıkıh-sadakat
fetevai hindiyye-sadakat
b islam ilmihali-sadakat
bir bilene soralım-sad
vehhabilere cev.-sadakat
fıkıh ans-sadakat
nurul izah-sadakat
kutubu sitte-sadakat
sahihi buhari-sadakat
evliyalar ans.-sadakat
R---
TEBLİĞ YÖNTEMLERİ
İBRAHİM KİRAZ
M.BARDAKÇI 1
ALPER TAN
TÜRKİYE -A.AKGÜL
ULUS İLİŞKİL M ORTAK
AHMET VAROL-DIŞ POL
DIŞ İŞL 2
DIŞ İŞL 3
DIŞ İŞL 4
DIŞ IŞL 5
dış 5 yeni
B.PAKMAN WORDPTRES.COM
SN-TEKHAFIZ
f-İTİRAFLAR
AGET 1-4
İİİ..GÖLGESİ
IŞIK-UFUK
SUKUT ÇIĞLIĞI
BAHARI SOLUK
Z.ALTIN DİLİ
ÖRNEK HRK.
BUH.AN.İNS
YİT.CEN.DOĞ
BABANIN BABASI
ozan arifin refe şiiri
KİTAP-SÜNNET-KADER
ABDULHAMİD HAN

ABDÜLHAMİD HAN Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı. İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar: Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi. Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur. Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur. Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı. Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız. Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar. Rabbim Başbakanımızı korusunu2026
.
Tasavvuf, kalbi saf yapmak, kötülüklerden temizlemek demektir. İnsanın kalbini, Allahü teâlânın muhabbetine bağlamak, Resûlullahın söz, hareket ve ahlâkına uymak, yolundan gitmektir. Kalb ile yapılması ve sakınılması gerekli şeyleri ve kalbin, rûhun, kötülüklerden temizlenmesi yollarını öğreten ilme, tasavvuf ilmi denir. Îmânın yerleşmesini, fıkıh ilmi ile bildirilen ibâdetlerin severek, kolaylıkla yapılmasını ve Allahü teâlânın sevgisine kavuşmayı sağlar. Tasavvuf ilmine, Ahlâk ilmi de denir. Âlimler tasavvufu çeşitli şekillerde ta’rîf etmişlerdir


Şüpheli Şeylerden Kaçınmak – Kalemdar

 

Kıymetli kardeşlerim!

Rabbımız Kur’ân’ında buyuruyor ki: “Yâ Muhammed! Sen nasihat et! Şüphesiz nasihat mü’minlere fayda verir. (Zâriyât, 55.)

Sigara tasavvuf ulemâsına göre haramdır.

Arıcılar bal alırken arıları kovandan uzaklaştırmak için tütsü (duman) verir. Şeytan da bizi sigara içmeye teşvik ederek başımızdan melekleri dağıtmak istiyor. Bilhassa gençlere söylüyorum, aman sigaraya alışmasınlar. Bakın bununla ilgili bir hâdise anlatayım size. Mevlânâ Hazretleri: “Sigara haramdır.” dermiş. Kayseri âlimlerinden Hacı Kasım Efendi de sigara içermiş. Hacı Kasım Efendi Mevlânâ Hazretlerinin sigara konusundaki tavrını duyunca öfkelenmiş: “Var mı âyette hadiste hükmü?” demiş ve Mevlânâ Hazretlerine dersini vermek için Konya’ya doğru yola çıkmış. Mevlânâ Hazretleri de dervişlerini toplamış, “Hoca Efendi öfkeli geliyor. Ben halvete çekiliyorum. Hürmette kusur etmeyin.” demiş.

Hacı Kasım Efendi dergâha varmış. Mevlânâ ile ancak ertesi gün görüşebileceğini söylemişler. Çok hürmet edip odasına çıkarmışlar. Hizmetlerini yapmışlar, sigara içmek isteyince derhâl sigarasını yakmışlar. Sonra Hoca Efendi istirahate çekilmiş ve uyuyakalmış. Rüyâsında mahşer günü imiş. Mevlânâ Hazretleri ile birlikte Peygamberimiz (s.a.v.)’in huzûruna varmışlar. Önce Mevlânâ elini öpmüş. Rasûlullâh Efendimiz de: “Yâ Mevlânâ, çok ümmetimi ıslah ettin, âhiret azâbından kurtardın, vâris-i enbiyâ oldun.” diyerek onu kucaklamış. Sıra Hacı Kasım Efendi’ye gelince ona da elini öptürmüş fakat ağzının fenâ kokusundan yüzünü çevirmiş. Kasım Efendi hüngür hüngür ağlayarak uyanırken kapıdan Mevlânâ Hazretleri girmiş: “İşin hakîkatini anladınız mı!” demiş. O da: “Beni irşâda getirmişsiniz buraya, Allah sizden râzı olsun” diyerek sigarayı terketmiş.

Yavrum, sizler daha gençsiniz. Başınıza neler gelecek kimbilir, Allah muhafaza buyursun. Elinizi, dilinizi, gözünüzü, bütün âzâlarınızı haramdan koruyun.

Hamdolsun Âlemlerin Rabbi olan Allâh’a.

.

Gül Kokusunu Gönüllere Nakşeden Bir Velî: Yahyalılı Hacı Hasan Efendi (ks)

 

Müslümanlar Hz. Peygamber’i (sav), vahyi/Kur’ân-ı Kerîm’i anlamaya ve vahyin çizdiği çerçeve içerisinde hayâtı anlamlı kılabilmeye açılan bir kapı olarak görmüşlerdir. Bu sebeple İslâm’ın ana kaynağı olan Kur’ân-ı Kerîm’den sonra Hz. Peygamber’in (sav) söz, fiil ve takrirlerini ifâde eden Sünnet-i Seniyye’yi dînin ikinci kaynağı olarak kabûl etmişlerdir. Sûfîler ise maddî olarak aramızdan ayrılan Hz. Peygamber (sav) ile hemhâl olabilmek için O’nun (sav) sünnetine sarılmayı ve mânevî şahsiyetinden istifâde edebilmek için salât ü selâmlar ile O’nu (sav) yâd etmeyi bir vazîfe olarak benimsemişlerdir. Bununla sûfîler Hz. Peygamber’in (sav) sünneti ve mânevî şahsiyetiyle bir yakınlık elde ederek, Kur’ân-ı Kerîm’in ana hatlarını belirlediği, dünyâ-âhiret dengesi üzerine kurulu hayatlarına adâletten şaşmadan dünyâyı ihyâ etme duyarlılığıyla yön vermeyi hedeflemişlerdir. Sûfîlerin bu konudaki hassâsiyetlerini yirminci yüzyılda büyük bir özveriyle sürdüren önemli isimlerden birisi de Yahyalılı Hacı Hasan Efendi (ks)’dir. O, Hz. Peygamber’in (sav) pak neslinden olması bir yana, Hz. Peygamber’in (sav) ‘Kur’ân Ahlâkıolarak târif buyrulan güzel ahlâklarını her nefesinde idrâk edip hayâtına bu şuurla yön verme gayretinde olan bir gönül eri olarak ve kalplerde müstesnâ bir yer edinerek bu fânî âlemden ebedî âleme göç etmiştir. Hacı Hasan Efendi’nin (ks) hayâtını; ‘Hz. Peygamber’i (sav) tanımak, O’nu (sav) anlamak, O’nun (sav) yaşadığı gibi bir hayâtın peşinde olmak ve O’nu (sav) bütün insanlığa sevdirmek’ şeklinde özetleyebiliriz.

Herşeyden önce Hacı Hasan Efendi (ks) vahyin yâni Kur’ân-ı Kerîm’in Hz. Peygamber’in (sav) kalbine indirildiğini, O’na (sav) itâati bizzat Kur’ân-ı Kerîm’in emrettiğini ve Allah Teâlâ’nın sevgisine giden yolda Hz. Peygamber’in (sav) sevgisine muhtâc olduğumuzu ifâde ederek2müslümanlar açısından Hz. Peygamber’in (sav) önemini dile getirmeye çalışmıştır.3 Ona (ks) göre söz, davranış ve düşünce dünyâmız ne kadar Hz. Peygamber’e (sav) benzerse bu dünyâda o kadar mutlu olur, âhirette de ebedî saadete ulaşırız.4

Yahyalılı Hacı Hasan Efendi (ks), Hz. Peygamber’i (sav) sevmek iddiasından öte O’nun (sav) yaşadığı gibi bir hayat yaşayabilmek için gayret gösterilmesi gerektiğinden bahsetmiştir. Bunun için bilgi donanımı, ihlas ve edebe riâyet gibi konuların önem arz ettiğini ifâde etmiştir. Asrımızın Yûnuslarından olan Hacı Hasan Efendi (ks), Hz. Peygamber (sav) gibi dünyâya değer vermeyen, başkalarını kendisine tercih eden, fedâkâr, vefâkâr, merhametli, ilme düşkün, kardeşine hizmeti dünyâ-âhiret yatırımı olarak gören ve bütün insanlığın kurtuluşu için gayret gösteren kişiliğiyle Hz. Peygamber’e (sav) ittibâ etmenin elle tutulur gözle görülür bir numûnesi/örneği olarak zihinlerimizdeki seçkin yerini almıştır. O (ks), Hz. Peygamber’i (sav) sevme ve O’na (sav) itâat etme konusunda hiçbir şey söylemeden bu dünyâdan ayrılmış olsaydı dahi yaşadığı hayâtı ile Hz. Peygamber’i (sav) nasıl modelleyeceğimiz konusunda bize ışık tutup bu alandaki görevini yapmış olarak aramızdan ayrılan birisi olacaktı.

Hasan Efendi (ks), sünnete riâyetinin yanında Hz. Peygamber’e (sav) itâatin ölçülerine de değinerek bu konudaki hassâsiyetini gözler önüne sermiştir. O’na (ks) göre Hz. Peygamber (sav) Kur’ân-ı Kerîm’in ete kemiğe bürünmüş şeklidir ve bu sebeple O’nun (sav) hayâtını en ince detaylarına kadar öğrenmek müslümanlar olarak boynumuzun borcudur. Bilgi aşamasından sonra Hz. Peygamber’in (sav) bakışıyla hayâta bakıp ahlâkımızı O’nun (sav) güzel ahlâkına benzetmekse Hacı Hasan Efendi’ye (ks) göre bu konuda ikinci aşamayı temsîl etmektedir. Sohbetlerinde âyet-i kerîmelerin hemen akabinde konuyla ilgili hadîs-i şerifleri paylaşması ve dînin aslî kaynağı olarak naklettiği bütün bu naslara hayâtında eksiksiz yer vermesi yâni inandığı gibi yaşama gayreti O’nun (ks) bu konudaki görüşlerini özetler mâhiyettedir.

Yine bu büyük gönül insanı (ks), Hz. Peygamber’den (sav) gerektiği şekilde istifâde edebilmek için O’na (sav) duyduğumuz sevginin en üst seviyede olması gerektiğinden bahsetmiştir. Kendisi, Hz. Peygamber’i (sav) zikrettiği her mecliste, her sözünde, her yazısında mutlaka ‘sallallâhu aleyhi ve sellem’, ‘Efendimiz’, ‘Peygamberimiz’, ‘Sultânımız’ gibi ifâdelerle Peygamberimize (sav) hürmetini ifâde etmiştir. O’nun (ks) bu hassâsiyetiyle; Hz. Peygamber (sav) ile ilgili kullanılması tavsiye edilen bu cümleleri basit gören, Hz. Peygamber’i (sav) bilerek veya bilmeyerek sıradanlaştırmaya çalışan ve günümüzde bir hayli çoğalan insanların tavır ve gidişatlarını tasvip etmediğini ifâde edebiliriz. O (ks) bu tavrıyla, âhir zaman Peygamberi olan sevgili Peygamberimiz (sav) ile aramızdaki bağı güçlü tutmanın yolunun O’na (sav) karşı takınacağımız samîmî ve edeb kurallarına riâyet eden tavrımızla yakından alâkalı olduğu gerçeğini bizlere anlatmaya çalışmıştır.

Hacı Hasan Efendi (ks), tasavvufun özünü anlamadan, dînin özüne aykırı davranışları tarîkat ve sûfîlere mâl edenlere karşı Hz. Peygamber’in (sav) yoluna sarılmayı tavsiye etmiştir. O (ks), Abdülhâlık Gocdüvânî’nin (ks) dilinden, yollarının özelliklerini yanlış değerlendirmeye çalışanlara dâir şu uyarıları dile getirmiştir: ‘Peygamberimiz (Sallallâhu Aleyhi Vesellem) ve ashâbının yolunu tâkîb edin. Fıkıh ve hadis öğrenin. Şer’i ölçülerden tâviz vermeyin. Câhil sofulardan da uzak durun. Çünkü fıkhî ölçüleri bilmeyen câhiller insanın ayağını çabuk kaydırır.5

Anadolu’nun gönlü yanık Hak sevdâlı velîsi (ks), Hz. Peygamber’in (sav) mânevî şahsiyetinden O’nun (sav) sünnetine riâyet ederek istifâde edilebileceği hakîkatini dile getirmiştir. Kayseri’de yaşamış Cambazzâde Hacı Bekir Efendi (ks) isimli bir zâttan naklettiği şu olay Hacı Hasan Efendi’nin (ks) bu konudaki kanaatini yansıtması bakımından önemlidir: ‘Bir gün ziyâretine varanlar onu ağlarken bulmuşlar: – Hayrola Efendim, bir musîbet mi var? demişler. -Hayır. Her gün Peygamberimiz’le [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] görüşüyordum. Bugün göremedim. Sünnette bir kusurum var elbette ki Efendimiz benimle konuşmadı bugün’ diyerek gözlerinden yaş döküyor. Bir müddet sonra gözleri yumulur, -‘Görüştüm Elhamdülillâh’ diye sevinçle gözlerini açar. Böyle Resûlullah’ta [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] fânî olmuş insanlar var içimizde. Elhamdülillâh. Bilmeyenler inkâra kalkışmasın.6

Hz. Peygamber (sav) İle Mânevî Birlikteliğin Anahtarı: Salât ü Selâm

Hz. Peygamber (sav) ile iletişim kurabilmenin yolunun O’nu (sav) çok anmaktan, bir başka ifâdeyle O’na (sav) çok salât ü selâm getirmekten geçtiğini söyleyen Hacı Hasan Efendi (ks), bu görüşünü şu şekilde izah etmeye çalışmıştır: ‘Bir kimse neyi çok severse, onu çok konuşur. Bahçeciler meyveden, koyuncular koyundan, malını seven malından çok bahseder. Bir kimse bu dünyevî sevgileri Peygamberimiz’e [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] tercih ederse, o zaman şu hadîs-i şerîf’e muhatab olur: ‘Kim benim üzerime salavât okumayı unutursa, mahşer gününde cennetin yolunu şaşırır.’ Allah [Celle Celâluhû] bizi yolunu şaşıranlardan değil Peygamberimiz’i [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] çok sevenlerden etsin.’7

Burada Müslümanın psikolojik hâline değinen Hacı Hasan Efendi (ks), salât ü selâmın duâların kabûlüne vesîle olduğunu belirterek Hz. Peygamber’i (sav) anmanın Allah Teâlâ katındaki değerine de işâret etmiştir. O (ks) bu anlamda, işlenen günahlar sebebiyle müslümanın ibâdetlerinden zevk almayacak bir hâle gelebileceğini, bu kasvetli hâlden salavât-ı şerîfelerin mânevî tesiriyle kurtulmanın mümkün olduğunu belirtmiştir.8

Salavât-ı şerîfenin önemini ‘Bir defa bana salavât gönderene, Cenâb-ı Allah on defa rahmet eder9 hadîs-i şerîfiyle izah etmeye çalışan Hacı Hasan Efendi’ye (ks) göre, bir salavâta on defa karşılık verilmesi Hz. Peygamber’in (sav) Allah Teâlâ katındaki değerinden kaynaklanmaktadır.10

Hacı Hasan Efendi (ks), Abdülvehhâb-ı Şa’rânî’den (ks) yaptığı bir nakille Hz. Peygamber’e (sav) salât ü selâm getirmenin faydalarını şu şekilde sıralamıştır: ‘Hatâların affına, derecelerin ref’ine/yükselmesine, amellerin kabûlüne sebep olur. Dünyâ ve âhiret âfetlerine karşı gelir, mâni olur. Kıyâmet günü o kimsenin îmânına Resûl-i Ekrem [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] şehâdet eder. Kul hakkı dışında bütün günahların bağışlanmasına ve Şefaat-ı Nebeviyye’ye vesîle olur. Kişi Allah Teâlâ’nın gazabından, azâbından emîn olarak Rahmet-i Hâkk’a mazhâr olur. Salavât okuyanın mizanda sevâbı ağır gelir. Peygamberimiz’in [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] Kevser Havzı’ndan kana kana içer. Daha dünyâda iken cennetteki makâmını görür. Âhirete intikâli ânında cennetteki makâmı gösterilir. Salavât meclisleri nurlandırır, fakirlik ve sıkıntıların yok olmasına sebeptir. Çok Salavât okuyanın Ehl-i Cennet olduğu kesin gibidir. Salavâta devâm eden kimse mahşer gününde Peygamberimiz’e [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] en yakın olacak kişidir. Salavât okumak kalpten pası siler. Münâfıklığı, şakîliği temizler. Bütün mü’minlerin kalbinde o kimseye karşı muhabbet tecellî eder. Ve devâm edilirse Fahr-i Kâinât [Sallallâhu Aleyhi Vesellem] Efendimiz’i evvelâ rüyâda, sonra açıktan görmeye vesîle olur.11

Netîce olarak ifâde etmemiz gerekirse Hacı Hasan Efendi (ks), Hz. Peygamber’i (sav) tanıma, O’nu (sav) sevme ve modelleme noktasında İslâm’ın ana kaynaklarından süzülen referanslarla gönüllere O’nun (sav) muhabbetini nakşetmeye çalışmıştır. Hacı Hasan Efendi (ks), gül kokulu Hz. Peygamber’i (sav) modelleyebilmek için O’nu (sav) eksiksiz bir şekilde bütün yönleriyle tanımak gerektiğinden, sevginin kuru bir iddia olarak kalmamasından, hayâtın içinde bir Peygamber (sav) anlayışına sâhip olmak gerektiğinden, ihlas, edep ve gayretle sünnetin ihyâ edilebileceğinden bahsetmiştir. O’na (ks) göre Hz. Peygamber (sav) ile iletişimin anahtarı O’na (sav) çokça salât ü selâm getirerek O’nu (sav) yâd etmek ve sevgisinin kalplere yerleşmesine bu şekilde zemin hazırlamaktan geçmektedir.

Büyük bir hızla değişen ve dönüşen günümüz dünyâsında belki temel huzursuzluk sebeplerimizden birisi de Hz. Peygamber’e (sav) gönüllerimizi yeteri kadar açmayışımızdır.

Efendimizin (sav) sevgisini/gül kokusunu, başka şeylerle meşgûl mutsuz gönüllere nakşetmeye çalışarak bu fânî âlemden ayrılan gönül nakkaşı Hacı Hasan Efendi’ye (ks) ve O’nun (ks) yolunu tâkîb edenlere selâm olsun.

 

Dipnotlar:

[1] Buhari, Edeb 57; Müslim, Müsafirin 139; Ebu Davud, Tatavvu, 26.

 

2 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, Mavi Yay., İstanbul 2015, s.97.

3 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.67.

4 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.36.

5 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.166.

6 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.96.

7 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.89.

8 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.124.

9 Müslim, Salat 70.

10 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.30.

11 Hacı Hasan Efendi, Sohbetler I, s.31-33.

Fatih Çınar

.

Gönül Şehrinin Karanlığa Açılan Kapısı: NEFS-İ EMMÂRE

 

Kur’ân-ı Kerîm’de değişik varyantlarıyla birlikte yaklaşık üç yüz yerde kullanılan ‘nefs’ kavramı,kelâm2 ve İslâm felsefesi3 gibi disiplinlerde olduğu gibi tasavvufta da üzerinde en çok durulan konulardan bir tânesidir.4 Sûfî perspektifte nefs, ‘kulun kötü huyları ve çirkin vasıfları; kötü his ve huyların mahalli olan latife’ şeklinde tanımlanmıştır.5Tanımdan anlaşılacağı üzere sûfîler, nefsi ‘şerrin kaynağı, kötülüklerin temeli olarak kabul etmişlerdir.6 Sûfîler nefsi Allâh’ın rızâsına ulaşmak için aşılması veya frenlenmesi gereken unsurların başında görmüşlerdir. Onlara göre nefsin Hakk’ın rızâsına uymayan istek ve arzuları riyâzet, mücâhede, zikir ve yoğun ibâdet süreçleri ile törpülenebilirse sâlik/kişi ilâhî rızâya uygun bir hayat yaşamaya imkân bulabilir.7

Sûfîler, özellikle Yûsuf Sûresi’nin elli üçüncü âyetindeki bir ifâdeden hareketle, zamanla ‘nefs-i emmâre’ şeklinde kalıplaşan8 aşamayla ilgili önemli uyarılarda bulunmuşlardır.9 Onlar bireyin, nefsin (emmârenin) tahakkümü altında kalıp ilâhî rızâdan uzak bir şekilde hayat sürdürdüğünü ve bu yönüyle de bu aşamadan bir an önce kurtulup ‘nefs-i levvâme’ olarak târif edilen bir üst nefs mertebesine geçmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Biz de bu çalışmamızda ‘sürekli kötülüğü emredici nefs’ olarak tanımlanan ‘nefs-i emmâre’nin özelliklerini ve bu nefs derecesinden/aşamasından kurtulma noktasında sûfîlerin tavsiye ettikleri hususları dile getirmek istiyoruz.

NEFS-İ EMMÂRE’NİN ÖZELLİKLERİ

Nefsi derecelere ayırarak incelemeye tâbî tutan ilk sûfî Cüneyd-i Bağdâdî (ö.297/909)’dir.10 Hakîm-i Tirmizî (ö.320/932), Gazâlî (ö.505/1111) ve Eşrefoğlu Rûmî (ö.874/1470)11 gibi isimlerce de farklı sınıflandırmalar çerçevesinde ele alınan nefs kavramı bugünki şekliyle yâni yedi aşamalı olarak İbnü’l-Arabî (ö.638/1240) tarafından sistematize edilmiştir. Bu sisteme göre nefs, ‘emmâre, levvâme, mülheme, râzıyye, merzıyye ve hakîkiyye’ şeklinde kategorize edilmiştir.12

Sûfîler, nefsin tabiata yönelip şehvete meyletmesi durumunda ‘emmâre’ şeklinde isimlendirildiğini söylemişlerdir.13 Bu aşamada nefs, bedenî tabiata meyleden hissî lezzet ve şehvetleri emretmektedir. Bu nefs kişiyi süflî tarafa çekmektedir ve insan vücûduna karışmış halde bulunmaktadır. Aynı zamanda bu nefs, maddeye de hayat vermektedir. Bundan dolayı nefs-i emmâre maddenin tesirindedir.14

Ben nefsimi temize çıkarmam; çünkü nefs, Rabbimin merhameti olmadıkça kötülüğü emreder15 âyetinin nefs-i emmâreye delâlet ettiğini belirten sûfîler, Gazâlî’nin konuyla ilgili şu değerlendirmesini genel olarak benimsemişlerdir: ‘Âyette işâret edilen nefisten maksad âyetteki birinci mânâ ile ilgili olan nefs-i emmâredir. Bu bakımdan nefis birinci mânâsıyla gâyet çirkin ve kötüdür. İkinci mânâsıyla mahmûd ve güzeldir. Çünkü ikinci mânâ ile insanın nefsi yâni insanın zâtı Allâh’ı ve diğer bilinenleri idrâk eden hakîkattir.’16

Halvetiyye’nin Sivasiyye yoluna müntesip bir sûfî olan Receb-i Sivasî (ö.1009/1600), nefs-i emmâre aşamasında olanları ‘tabiatlarının/bedenlerinin istekleri doğrultusunda hareket eden kimseler’ olarak tanımlamıştır.17 Ona göre, bu aşamada kişi Allâh’ın emir ve yasaklarına riâyet hususunda hassâsiyet göstermemesinden dolayı haram ve helâle dikkat etmeksizin önüne geleni yemekten geri durmaz. Böyle kimseler Ebu Cehil, Firavun, Câlût ve her türlü kötülüğe sâhip Tâlût gibi, Nâsût(insanlık) Âlemi’nin aldatmacaları netîcesinde haddi aşmış ve kötü sıfatlarla muttasıf olmuş kimselerdir. Sivasî’nin ifâdesine göre ‘Her kim Rahmân olan Allâh’ın zikrinden yüz çevirirse biz ona bir şeytan musallat ederiz. Artık o şeytan onun yakın dostudur18 âyeti böyle kimselerin nefs-i emmârenin kölesi olduklarına işâret etmektedir.19

Sûfîlere göre bu aşamada nefs, tabiat zulmetine düşmekte, hak ile bâtılı, hayr ile şerri birbirinden ayırt edememektedir. Şeytan ise insana ancak bu tabiat zulmeti vâsıtasıyla girmeye güç yetirebilmektedir. Sâlik/kişi, nefs-i emmârede boş şeylerle uğraşmak, alay etmek, başkasına eziyet etmek, kendini beğenme, makam sevgisi, gıybet, gammazcılık, kin, haset, kibir, riyâ, tûl-i emel, hırs, tama, baş olma sevdâsı, cimrilik ve dedikodu yapmak gibi birçok kötü huyla hareket etmektedir.20

Sûfîler bu mertebede nefsin mahallini sadır, hâlini hevâya meyl, âlemini şehâdet ve vâridini (kazandırdığını) şerîat olarak takdîm etmişlerdir. Onlara göre, emmâre mertebesinde nefsin seyri, seyr-i ilallâh/Allâh’a yürümek/yolculuk yapmaktır. Bu derecenin nûru mavidir.21 

NEFS-İ EMMÂRE’DEN KURTULMA YOLLARI

Sûfîlere göre hayvânî şehvet sâhibi nefsi/nefs-i emmâreyi zayıflatmak için, yeme-içme ve uykuyu azaltarak insanlardan uzaklaşmak gerekir. Çünkü onun şerrinden kurtulmak ancak onu güçsüz hâle getirmekle mümkündür.22 Eşrefoğlu da nefs-i emmâreyi yenmek için benzer tavsiyelerde bulunmuştur: ‘Bunların zararsız hâle getirilmesi ve ortadan kaldırılması için açlık çekmek, az konuşmak, az uyumak, halkın içine karışmamak, dâimâ lâ ilâhe illallâh zikrine devâm etmek23, hakîkî mürşidden feyz almak ve irâdesini ona teslîm edip onun emrine itâat etmek lâzımdır. Çünkü bunlar nefsin kötü sıfatları için panzehir vazîfesi görür.24 Receb-i Sivasî ise nefs-i emmârenin tesirinin tevbe ve gafletten uyanma gayretiyle kırılması gerektiğini dile getirmiştir:‘Bu kötü vasıflara sâhip birey, bir mürşid-i kâmil elinde Nasuh Tevbesi25 ile tevbe etmeli, akabinde bâtınını tamamen kötülüklerden arındırmalı, gafletten uyanarak haddi aşmaktan ve istiğrak(garkolma) hâlinden uzak durmalıdır.26

Burada verilen bilgilerde genel olarak nefs-i emmâreden kurtulmanın önemli bir metodunun/yolunun mürşid-i kâmile intisâb etme olarak takdîm edildiği görülmektedir. Aşk çağlayanı Hz. Mevlânâ (ö.672/1273) da nefs-i emmâreden kurtulmanın, mürşid-i kâmile tâbî olmaktan başka bir yolunun olmadığı görüşündedir. Ona göre nefsi pîrin gölgesinden başka bir şey öldürmez.27 Çünkü insan tek başına onunla başa çıkamaz ve onun inadının karşısında duramaz.28

Sûfîlerin nefs-i emmâreye dâir düşüncelerini ve ondan kurtulma noktasındaki tesbitlerini şu başlıklar altında değerlendirebiliriz:

Sûfîler nefs-i emmâreyi iki yönlü olarak düşünmüşlerdir. Onlar nefs-i emmâreyi, yaratanı tanıma ve dînin gereklerini yerine getirebilme imkânına sâhip olduğu için güzel görmüşler ancak ahlâk-ı zemimeye dâir dayatmaları sebebiyle kaçınılması ve bir an önce tahakkümlerinden kurtulması gerekli bir nefs derecesi olarak kabûl etmişlerdir.

Nefs-i emmârenin dayattığı kötü huyları ve bunların alternatiflerini dile getiren sûfîler, bu nefs aşamasının hangi yollarla ıslâh edileceği konusu üzerinde de durmuşlardır.

Genel olarak sûfîler, nefs-i emmârenin dayatmalarından bir mürşid-i kâmil eliyle kurtulmanın mümkün olduğunu dile getirmişlerdir. Kötü huylardan kurtulmada örnek olma, âdâb-erkân ve güzel ahlâka dâir diğer yönlendirmeleri sebebiyle bu süreçte mürşid-i kâmilin vazgeçilmez konumuna işâret etmişlerdir.

Yine sûfîler, sırf akıl yardımıyla nefs-i emmârenin yanıltıcı ve aldatıcı istek ve arzularından kurtulmanın mümkün olmadığını, hakkı bâtıldan ayırma noktasında nefsin aldatıcı tuzaklarına karşı sırf akıldan ziyâde hakka yöneltici bir mürşidin gerekli olduğunu ifâde etmişlerdir.

Nefs-i emmâreye karşı direnç kazanabilmek için az yeme, az uyuma ve az konuşma gibi hususlara riâyet edilmesi gerektiği husûsunu dile getiren sûfîler bu süreçte zikir, tefekkür ve ilimle donanıma erme konularının da son derece önemli olduğunu dile getirmişlerdir.

Netice itibâriyle sûfîler, nefsi sıfatlarına/huylarına göre kategorize etmiş ve onunla mücâdele etmeyi büyük cihâd olarak benimsemişlerdir.29 Onlar, bu zorlu mücâdele için gerekli her türlü birikime sâhip olmanın yolunu da târif etmişlerdir.

 

 

Dipnotlar:

[1] Kur’ân-ı Kerim’de ‘nefs’ kavramının kullanışı ile ilgili olarak bkz; Fatih İbiş, ‘Kur’ân Bağlamında Nefs Olgusu ve İnsanın Teo-Ontolojik Yapısı Üzerine Bir Deneme’, Toplum Bilimleri, Temmuz – Aralık 2012, 6 (12), s. 235-244.

 

2 Abdülhamid İ., ‘İslam Tefekküründe Ruh Meselesi’, çev. Saim Yeprem, Nesil Dergisi, İstanbul 1998, c.II, s.7.

3 Bu konularda bkz; Cevdet Kılıç, ‘Muhammed İkbal’in Düşüncesinde Benlik Felsefesi’, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara 1999, Sayı: II, s. 51-55; Abdullah Kasapoğlu, ‘Yusuf ve Züleyha Açısından Kur’ân’da Nefs-i Emmare Kavramı- Freud’un İd Kavramıyla Bir Mukayese’, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara, 2006, Sayı: XVII, s. 57-59.

4 Ahmet Ögke, Kur’ân’da Nefs Kavramı, İnsan Yay., İstanbul 1997, s.45-56.

5 Abdülkerim Kuşeyrî, Risâle, tahk. Abdulhalim Mahmud, Kahire, 1989, s. 174; Gazali, İhyâu Ulûmid-Dîn,tahk. Abdullah el-Halidi, Daru’l-Erkam, Beyrut Tarihsiz, c.III, s. 8.

6 Hucvirî, Keşfu’l-Mahcûb, Tercüme: Süleyman Uludağ, (Hakikat Bilgisi), Dergah Yay., İstanbul 1982, s.309.

7 Süleyman Uludağ, İslam Düşüncesinin Yapısı, İstanbul 1979, Dergâh Yay., s. 235.

8 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul 1979, c.IV, s.2872.

9 Hayrani Altıntaş, Tasavvuf Tarihi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları No: 171, Ankara 1986, s.42-43, 56.

10 Sülemî ve Tasavvufî Tefsiri, Sönmez Neşriyat Yay., İstanbul, 1969, s.148 .

11 Eşrefoğlu Rûmî, Müzekki’n-Nüfûs, İstanbul, 1971, s. 7; Mustafa Kara, Eşrefoğlu Rûmî, Ankara, 1995, s. 57; Salih Çift, Hakim Tirmizî ve Tasavvuf Anlayışı, İnsan Yay., İstanbul, 2008, s. 217-9.

12 İbn Arabî, Fusûsu’l-Hikem, tahk. Abdürrezzak Kâşânî, s. 144-158. Hasan Ünsî (ö.1136/1723) ise nefsi şu şekilde kategorize etmiştir: Emmare, levvâme, mülheme, mutmainne, râdıye, mardıyye ve sâfiyye. Rıfat Okudan, Hasan Ünsî ve Tasavvufî Görüşleri, Fakülte Kitabevi, Isparta 2007, s. 163-6.

13 Trabzonî’de bu ifâdeyi birebir görmek mümkündür. Kösec Ahmed Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye fî Süneni’l-Muhammediyye, Amasya Bayezid Kütüphanesi, no: 1540/8, vr. 208b-209a. Detaylı bilgi için bkz., Öncel Demirdaş, ‘Kösec Ahmed Trabzonî’ye Göre Nefs ve Nefsin Kategorileri’, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18:1 (2013), s.157-181.

14 Abdürrezzak Kâşânî, Istılâhâtu’s-Sûfiyye, tahk. Muhammed Kemal İbrahim, Kahire, 1981, s. 95.

15 Yusuf 12/53.

16 Gazalî, İhyâ c.III, s. 8.

17 Recep Sivasî, Risâle fî usûli’l-Halvetiyye, Beyazıt Kütüphanesi Veliyüddin Efendi Bölümü, no: 1836, 1b-2a.

18 Zuhruf 43/36.

19 Sivasî, Risâle, 1a.

20 Anonim, Atvâr-ı Seb’a, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi Bölümü, no:461/I, 2b. Eşrefoğlu Rûmî ise nefs-i emmâre sâhiplerinin hoşa gitmeyen yedi hasletini; hevâ, şehvet, gadap, hırs, ucub, kibir ve buhl/cimrilik şeklinde sıralamıştır. Eşrefoğlu Rûmî, Müzekki’n-Nüfûs, s. 255-256.

21 Altıntaş, Tasavvuf Tarihi, s.45-46; H. Avni Yüksel, Türk-İslam Tasavvuf Geleneğinde Rüya, MEB Yay., İstanbul 1996, s.217; Ramazan Muslu, ‘Nefs-i Emmare’, Tasavvuf El Kitabı, Editör: Kadir Özköse, Grafiker Yay., İstanbul 2013, s.345.

22 Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 209b.

23 Aziz Mahmûd Hüdâyî de nefs-i emmare derecesinde ‘lâ ilâhe illallâh’ zikrine devâm edilmesi gerektiğini söylemiştir. H. Kamil Yılmaz, Aziz Mahmud Hüdayi, Hayatı ve Eserleri, Erkam Yay., s.185 vd.

24 Eşrefoğlu Rûmî, Müzekki’n-Nüfûs, s.260-262.

25 Burada şu âyete bir atıf yapılmıştır: ‘Ey iman edenler! Samîmî bir tevbe ile Allah’a dönün. Umulur ki Rabbiniz sizin kötülüklerinizi örter, Peygamber’i ve onunla birlikte îmân edenleri utandırmayacağı günde Allah sizi, içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokar. Çünkü onların nurları önlerinde ve yanlarında koşar da, ey Rabbimiz! Nûrumuzu tamamla, bizi bağışla, çünkü sen her şeye kâdirsin, derler.’ Tahrim 66/8.

26 Sivasî, Risâle, s.1b-2a. Geniş bilgi için bkz; Fatih Çınar, ‘Receb-i Sivasî ve ‘Risâle fî usûli’l-Halvetiyye’ Adlı Eseri’, Sûfî Araştırmaları, c.III, Sayı: VI, s.81-100.

27 Mevlana, Mesnevî, c.II, beyit: 2538.

28 Mevlana, Mesnevî, c.II, beyit: 2275.

29 Bu konuda hadis olduğu belirtilen rivâyet için bkz.,Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, c.I, s.424-425.

 

 Fatih Çınar


.

Mürşid-i Kȃmile Duyulan İhtiyaç – Prof. Dr. Kadir Özköse

 

Tasavvufȋ eğitim bir mürşid-i kȃmilin gözetiminde gerçekleştirilen terbiyedir. Ebû Ali Dekkâk (ö. 405/1014)’ın ifâdesiyle söyleyecek olursak, yetiştireni ve dikeni olmadan kendi kendine yetişen ağaç yaprak açar, fakat meyve vermez. Tedricî bir surette tarikatın âdâbını öğretecek bir üstada sâhip olmayan mürîdin durumu da böyledir. O hevȃ ve hevesine tapar, kurtuluş yolu da bulamaz.Dolayısıyla seyr ü sülûka yönelen mürîdin, bir rehber gözetiminde yol alması tasavvufta esastır. Yusuf Hemedani (ö.534/1139) ise mürîdin tek başına on senede alamayacağı yolu bir pîr ile bir senede alabileceğini söylemektedir.2 Mürşid-i kȃmiller mürîdlerine uzun ve ince tasavvuf yolunu kısa zamanda ve sâlimen kat etmelerine vesîle olurlar. Erenlerin nazarına dikkat çeken Ya’kûb Çerhi (ö.851/1447), mürîdine kısa zamanda uzun mesâfeler aldırtan mürşid-i kâmili kibrȋt-i ahmer olarak nitelemekte ve şöyle seslenmektedir:

Tebrizî’yi görüp de tek bir nazarıyla müşerref olan

Çilede harcadığı zamana ta’n eder.

Her ne zaman ki pîr bulur, kibrît-i ahmerbulmuştur.3

Yerimizde saymakla, kuru beklentilere koyulmakla ve boş kuruntularla menzîle varılmaz. Yollar yamandır. Bu yollarda rehbersiz yola revan olunmaz. Dînin fetvâ boyutundan çok takvâ boyutunu önemseyen, ruhsatlarla amelden çok azîmetle ameli hedefleyen, kurb-ı ferȃizin yanında kurb-ı nevȃfile ehemmiyet vermek isteyen dervişe seslenen Yûnus Emre (ö.720/1320) kendi tecrübesini şu şekilde aktarmaktadır:

Bir çeşmenin başına

Bir testiyi koysalar,

Kırk yıl anda durursa

Kendi dolası değil.4

Âşık oldum erene ermek ile

Hakkı buldum ben eri bulmak ile

Haktan imiş cânlara cümle nasip

Olmaz imiş Kâ’be’ye varmak ile

Bir göl idim kıldı erenler nazar

Deniz oldum dört yana ırmak ile.5

Bakırı altına dönüştüren erenlerin nazarına nâil olmak kişiyi ölüyken diri kılar, ehil bir mürebbî bulmadan kimse Hakk’a vâsıl olmaz. Nakşȋ Ali Akkirmȃnȋ bu duruma şiirinde şu şekilde dikkat çeker:

Mürde geldin mürde gitdin ahiri

İdemedin safi altun bakırı

Sikke-i şâhiye layık olmadun

Arayup bir kâmil insan bulmadun

Olmaya ger bir mürebbi ey ‘aziz

Kimse irmez hakka vü bulımaz iz6

Tarîkatta şeyhe duyulan ihtiyâcın ehemmiyetine bu denli hassâsiyetle dikkat çeken sȗfȋlerden Câhidî Ahmed Efendi (ö.1070/1660) bu durumun gerekçelerini şu şekilde sıralamaktadır:

  1. Mürîd, kendisini mânevî olgunluğa götürecek olan bu yolun zorluklarını bilemez. Bu sebeple istediği menzîle varması mümkün değildir.
  2. Mürîd, seyr ü sülûk sırasında karşısına çıkan engelleri tek başına aşamaz. Nefsin ve şeytânın hileleri karşısında kendini koruyamayan mürîd, hedefine varmadan yarı yolda amacını kaybeder.
  3. Tasavvufî eğitim boyunca mürîdin karşısına birçok farklı ȃfet ve şüpheler çıkacaktır. Dîne ve tasavvufa karşı olan farklı görüşler, dünyâ ve hevȃ ehli bu ȃfetlerden sayılırlar. Bu tür sıkıntılar mürîdin zihnini bulandırarak sonuç almasına engel olurlar.
  4. Mürîd bu yolda ibâdet, riyȃzet ve mücȃhedeler çekerek belli bir mesâfeye ulaşır. Kendisine mânevî ȃlemden bazı güzellikler görünür. İşte bu noktada yanlışlığa ve hatâlara düşmemek için mutlaka kȃmil bir mürşidin desteğine ihtiyaç duyar. Eğer böyle olmazsa mürîd gurur, kibir gibi nefsȃnȋ tuzaklara veya şatahȃta (mânevî sarhoşluk) düşebilir.
  5. Seyr u sülȗkun sonuna doğru belli bir olgunluğa eren mürîdin, yaşadığı hȃl ve ulaştığı makamların ne anlama geldiği hakkındaki bilgileri yine bir mürşidden alması gerekmektedir.7

Sıralanan bu gerekçelerle mürşid-i kȃmillerin en temel vasfı diriltici ve öldürücü kimliğidir. Mürşid sȃlikin kâlbini mâneviyatla diriltirken, nefsânî arzu ve isteklerini Hakk’ın sevgisinde öldürmektedir. Hizmet, sohbet, zikir, râbıta, seyahat, halvet ve riyâzât usûlleriyle mürîdle mürşit arasında gerçekleşen berâberlik güçlü etkileşime yol açar. Mürşidiyle sürekli berâber olan mürîd zamanla onun rengini boyanmaya başlar. Zamanla duygu ve düşüncesi, karar ve eylemleriyle şeyhinin dünyâsından hissedâr olmaya başlar. Sȋreti, ahlȃkı ve yaşantısıyla Nebevȋ geleneğin güçlü temsilcisi bulunan, sâlih, ȃbid, ȃrif, ȃşık ve önder vasıflarına sâhip olan mürşid-i kȃmillere saygıda kusur etmemek gerekmektedir. Vâhib-i Ümmî (ö. 1004/1595) de şu dizeleriyle sȃlikleri mürşid-i kȃmillere hürmet etmeye dâvet etmektedir:

Bizi gelip irşâd eden ehl içinde er kişidir

Hak’dan alıp bu tevhîdi bize veren nûr kişidir

Bin yıl anın vasfın desem gelmez dile nic’edeyin

Dört kitâbın hakkı içün peygambere yâr kişidir

Hakka’l-yakînden söylerim ma‘rifetin ma‘nâsını

Erenlerin zübdesidir yok değildir var kişidir

Söylediğim kardaş sana kelâmu’llâh içindedir

Ârif bilir neydiğini velâyeti gür kişidir

Evliyânın himmetidir Vâhib Ümmî’nin sözleri

Aklın ermez senin buna aşkdan gelir sır kişidir.8

Mürşid-i kȃmillere hürmette kusur gösterilmemesi gerektiğine bu dizeleriyle dikkat çeken Vâhib-i Ümmî, mürşid-i kȃmillere dil uzatanlara uyarıda bulunur, Allah dostlarına kötü gözle bakılmamasını öngörür. Şöyle ki:

Erenlere taş atan İslâm’ını yitirdi

Ol ahdini unutdu fânî dumân içinde9

Var ise ger aklın senin dahl etme sen meşâyıha

Var ise ger fikrin senin dahl etme sen meşâyıha

Anladım bildim diye da‘vâ-yı merd etme sakın

Bilmeden bildim deme dahl etme sen meşâyıha

Ma‘nâ âleminin nûrun söyler sana ehl-i sücûd

Gâfil olma aç gözünü dahl etme sen meşâyıha

Hakk’ın esmâ sıfatları çün âdemin yed’indedir

Cehâletle yanılırsın dahl etme sen meşâyıha

İhtisâr eyledik sözü lâzım değil gayrı kelâm

Erer isen bu menzîle dahl etme sen meşâyıha

Gizli eğer âşikâre verdik haber anlar mısın

Öz özünü fehm eyleyip dahl etme sen meşâyıha

Söyleyip söyletdiren bu tevhîdi Hak’dır bize

Dört kitâbın hakkı-çün dahl etme sen meşâyıha

Çahâr-yâr-ı bâ-safâ Peygamber’in sırdaşıdır

Biz anların hem-râzıyız dahl etme sen meşâyıha

Bu on sekiz bin âlemin seyyâhıdır bunlar hemân

Aklın irmez senin buna dahl etme sen meşâyıha

Nüsha-i âlem-i kübrâsıdır ol işitmez misin?

Câhil olma yürü zâhid dahl etme sen meşâyıha

Mustafâ’nın şânındadır “ındehû ümmü’l-kitâb”

Ârif olan bilir nedir dahl etme sen meşâyıha

Yediler kırklar geldiler bu tevhîde hak dediler

Kardaş Hakk’a hak der isen dahl etme sen meşâyıha

Erenlerin sözü hakdır gayrı kelâm bunda yokdur

Bunlar Hakk’ın mazhârıdır dahl etme sen meşâyıha

Peygamber’in ervâhının ma‘nâsıdır sözüm sana

Deli değil uslu isen dahl etme sen meşâyıha

Derdmend miskîn Vehâb’ın nutku durur âb-ı hayât

Gayrı sana lâzım değil dahl etme sen meşâyıha10

Tarîkat terbiyesinde varlığı vazgeçilmez olan, saygı ve hürmette kusur edilmemesi gereken, kendilerinden mânevȋ feyiz alınan, diriltici nefesleriyle sȃliklerin ber-hayât olmalarını sağlayan bu mürşid-i kȃmillerin belli başlı hasletleri nelerdir? Bu sorunun cevâbını Abdülkâdir Geylânî (ö.561/1166)’nin şu tesbitleriyle takdîm edip makâleme son vermek istiyorum. Bu yolun sahte, yavan ve yetkisiz şeyh taslaklarının da bulunabileceğinden yakınan Abdülkadir Geylȃnȋ gerçek mürşid-i kȃmillerin taşıması gereken özellikleri şu şekilde sıralamaktadır:

  1. O, Hz. Peygamber’in yolu üzerindedir. Yemede, içmede, evlenmede ve diğer her türlü halde ona tâbidir. En genel ifâdeyle o, Hz. Peygamber’in nâibidir.
  2. Hak kapısının bekçisidir. Halkı Hakk’a dâvet eder. Hak için Hakk’ı konuşur, Hak tarîkini anlatır. Hakk’ın dâvetçisidir. İnsanları kendi nefsine değil Hakk’a itaate çağırır.
  3. Sâdece nasihatçidir. Nefisten ve halktan uzaktır. Nefis ve halk üzerinde Allahu Teâlâ’nın fiillerini gözetler. Onu ithâm etmemek gerekir. O kendisi için istediğini halk için de isteyendir.
  4. İnananlar için içinde namaz kılınan bir mescit gibidir. Kir ve pislikleri temizleyen sudur. Yolu gösteren ve yolda yürümeye yardım edendir. Yaptığı iyiliği karşılıksız yapar. Onun câmekiyyesi halktan değildir. O tâliplere Hak için hizmet eder. Fakat münâfıklar için Hakk’ın gazabıdır. Onlar üzerine Hakk’ın ateşidir. Münâfıklar eğer tövbe ederlerse ve onun kendilerine söylediklerini kabûl edip sözlerine hoşnutluk gösterirlerse, onlar üzerine serin ve selȃmetli olur. Aksi halde onları yakar.
  5. Kendisine tâbi olanlara şefkatlidir. Onların ağırlıklarını taşır, sökük amellerini diker, iyiliklerinin kabûlünde ve kötülüklerinin affında onlar için Hak’tan şefaatçi olur. Kendisini tanıyan kişinin ölünceye kadar yiyeceği, içeceği, giyeceği, kısaca herşeyi olur. O kendisini tanıyana yeter. Asıl kazanç, asıl maîşet onun katındadır. Âhiret metâı onun yanındadır.
  6. Kendisine gelenlere dünyâ ayıplarını öğretir. Onları Allâh’ın rızâsını (vechullâh) isteyenlerle arkadaş eder. Onun sözünü dinleyip, o hal üzere ölen kişi ılliyyîne yükseltilir. Onun sözlerinin hakîkat olduğu ölümden sonra anlaşılacaktır.
  7. Akıllı kişi onun sohbetine gider. Günlük bir lokma kadar da olsa ondan elde ettiği istifâdeye kanaat gösterir. Onun sözleri akıllı kişinin hoşuna gider, îmanlı kişi onun sohbetine devâm eder ve ondan faydalanır, îmansız kişi ise ondan kaçar. Zamânındaki münâfıkların nifak alâmeti, onun sohbetine gitmemek ve karşılaştığında ona selâm vermemektir. Onun sözüne sebat îman alâmetidir. Ondan kaçmak ise nifak işâretidir.
  8. O, halktan ölüdür, Hak ile diridir. Onun sohbetine gidip onu tasdîk eden ondan menfaatlenir ve felâha kavuşur. Ancak ona gidip de ona hüsn-i zan beslemeyenlerin böyle bir nasipleri yoktur. Başka bir ifâdeyle onun sofrasına giden aç kişi onun yemeğinden yemelidir. Aksi halde doyması nasıl mümkün olacaktır?11

 

Dipnotlar:

[1] Necdet Tosun, Bahâeddîn Nakşbend –Hayatı, Görüşleri, Tarikatı-, İnsan Yayınları, İstanbul 2002, s. 297.

 

2 Yusuf-ı Hemedânî, Rutbetü’l-hayât, çev. Necdet Tosun, İnsan Yay., İstanbul 1998, s. 65.

3 Ahmet Cahid Haksever, XI. Yüzyıl Bir Türk Türk Sufisi Yakub-ı Çerhî, Doktora Tezi, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005, 136-138.

4 Engin D. Akarlı, “Tasavvuf”, Yesevîlik Bilgisi, Ahmey Yesevî Vakfı yay., Ankara 1998, s. 18.

5 Akarlı, Yesevîlik Bilgisi, s.18.

6 A. Halim Ulaş, Nakşî Ali Akkirmânî Hayatı, Sanatı, Edebî Şahsiyeti ve Gavriye Mesnevisi Tenkitli Metin- İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1998.

7 Câhidî Ahmed Efendi, Kitâbü’n-Nasîha, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi Bölümü, no: 350, vr.85a-87a

8 Elmalılı Vâhib-i Ümmî Halvetî, Dîvân-ı İlâhiyât, haz. Mustafa Tatcı & Ahmet Ögke, H Yayınları, Ankara, 2012, 93/1-5. s. 149.

9 Vâhib-i Ümmî, Dîvân-ı İlâhiyât, 70/11, s. 133.

10 Vâhib-i Ümmî, Dîvân-ı İlâhiyât, 24/1-15, s. 95-96.

11 Dilâver Gürer, Abdülkâdir Geylânî –Hayatı, Eserleri, Görüşleri-, İnsan yay., İstanbul 1999, 191-192


.

Helal Gıda Almak – Az Yemek – Mahmud Sâmî Ramazanoğlu (ks)

 

Mideyi tıka basa doldurmamak, biraz boş bulundurmak, maddî bünyede uzuvların yorulmaması, mânevî melekâtın gelişmesi için zarûrîdir.

Seyr u sülûk ve kelâm-ı kibarda:
– Az yemek,
– Az konuşmak,
– Az uyumak,
– Uzlet etmek,
rahat ve huzur için şarttır.

“Devâların başı az yemekdir.” buyuruşmuştur. Keza hadîs-i şerîflerde:
“Bir insan Allah için az yerse; kalbi nûr ile dolar.” (1)
“Çok yiyip içmeyi îtiyad (alışkanlık) haline getiren kimsenin kalbi kasvetli olur (katılaşır) (Zikrulah yapamaz)” buyurulmuştur. (2)

Orucun (açlığın) veya az yemenin on güzel hassası:
1. Açlıkda kalb safâsı, hafıza kuvvetli; toklukda, ahmaklık, unutkanlık olur.
2. Açlıkda kalb rikkati olur. Duâ ve ibâdetle feyz bulunur. Toklukda, kalb katı olur, ibâdetten zevk alınamaz.
3. Açlıkda kalbde züll ü inkisar ve tevazu olur. Toklukda tuğyan, tefâhur ve kibr olur.
4. Açlıkda fakir ve açlar düşünülür. Toklukda, unutulur, düşünülmez olur.
5. Açlıkda şehvanî, nefsânî istekler kırılır. Toklukda, nefs-i emmâre kuvvet bulur.
6. Açlıkda vücudda uyanıklık ve zindelik olur. Toklukda uyku ve gaflet olur.
7. Açlıkda ibâdet ve tâata devam kolay olur. Toklukda, tembellik ve gevşeklik olur.
8. Açlıkda beden sıhhatli olur. Maraz def olur. Toklukda vücud yıpranır, hasta olur.
9. Açlıkda, bedende hafiflik, ferahlık olur. Toklukda, ağırlık, atâlet olur.
10. Açlıkda sadaka vermeğe, îsâr ve infâka şevk gelir. Kıyamet günü sadakanın gölgesinde oturur.

Oruç tutmak tertibini ehlullah şöyle yaparlardı:
• Kamerî aylarda evvelâ her on günde bir oruç tutarlar. Bir ayda üç oruç olur. Bu birkaç ay devam ettikten sonra vücûd bunun feyzine rahatına alışır. Sonra:
• Eyyâm-ı bîyz (Kamerî ayın 13, 14, 15’nci günlerin) de mütevâliyen (arka arkasına) 3 gün oruç tutulur. Ve birkaç ay sonra da bu hâller tekâmül ettikçe de:
• Haftada iki gün (pazartesi, perşembe günleri) ihtiyarî olarak oruç tutulur.

Bu oruçlarda mânen ve maddeten istifâde ve istifâza edilmesi için evvela Allâh’ın rızâsını gözetmek lâzımdır.

Bu istifâdeye göre mânevî dersin de yükselmesi gerekir. Bunu derse nezâret eden Zât görür ve îcâb edeni tavsiye eder.

Bütün mes’ele ihlâsla, Hak rızâsı için vücûdu yıpratmadan oruçla (az yemekle) vücuddaki letâifi, melekâtı çalıştırmak; böylece nefis tezkiyesine muvaffak olmaktır.

İzinsiz olarak kendi kendine riyâzat yaparak vücûdu büsbütün tâkatdan düşürmek, acâib hayâlâta maruz kalmak da doğru değildir. Her hâl ü kârda itidal üzere bulunmak tekâmül için lâzımdır.

Haddinden fazla gıda vücûda yüktür. Maddî ve mânevî mahzuru büyüktür. Haddinden noksan gıda da zayıflık; hastalık îrâs eder. Bu işe dikkat gerekirdir.

Meşhurdur:
Tabiblere, devânın en şifalısı nedir diye sormuşlar:
– Az yemekdir, diye cevab vermişler…
Hikmet ehillerine, ibâdete en ziyâde şevk veren nedir? diye sormuşlar:
– Az yemekdir, buyurmuşlar.
Zâhidlere, Hakk’a bağlılığı en ziyâde takviye eden nedir? diye sormuşlar:
– Az yemekdir, buyumuşlar.
Âlimlere, ilim hıfzında efdal şey nedir? diye sormuşlar:
– Az yemekdir, demişler.
Âmirlere, en lezzetli ve gıdalı taam nedir? diye sormuşlar:
– Az yemekdir, diye cevab vermişler…
Peygamberlerden sonra en faziletli insan olan Hz. Ebû Bekir’e (ra), Hz. Ali (kerremallâhu veçhen) sormuş:
– He zaman bize tekaddüm ediyorsun (Hayır işlerinde bizden önde gidiyorsun), bu üstün fazileti kazanmana sebeb nedir?
Ebû Bekir Sıddik (ra):
– Allah bilir ya, beş şeyi yapmağı kendime şiâr edinmişim:
1. İnsanları iki kısım gördüm.. Bir kısmı dünyâyı ister, bir kısmı ukbâyı; ben Mevlâ’yı istedim.
2. İslâm’a girdiğimden beri doyasıya yemek yemedim. Mârifetullah (Allâh’ı bilmek ve düşünmek) zevki ve lezzeti, bana dünya taamından daha lezzetli geldi.
3. İslâm’a girdiğimden beri kanasıya su ve şerbetlerden içmedim. Muhabbetullah zevki bana dünya şerbetlerinden daha lezzetli geldi…

Dikkat:
Bu yememek ve içmemek yirmi, otuz gün değil bir ömür devam etmiştir. O iklimde, o sıcak günlerde bunu yapmak nefis terbiyesine ne kadar îtinâ etmekdir. Bu ne sabır… Hele tasaddukda yiyeceğinin birini yiyor, ikisini veriyordu, (radıyallahu anh.) devam ediyor:
4. İslâm’a dâhil olduğumdan beri karşılaştığım iki amelden yani dünya ve âhiret amellerinden, âhiret amelini tercih ettim.
5. Resûlullah’a (sav) mülâzemet ettim. Ondan bir saat bile ayrılmamağa gayret eyledim. Hicret-i seniyyede “SEVR” mağarasında beraber bulundum.

Mahmud Sâmî Ramazanoğlu (ks) Mükerrem İnsan kitabından alınmıştır


.

Dervişin Sofrası

 

Mânevî gelişim sürecinde olumlu ya da olumsuz birçok tesirlerin etkili olduğu bilinen bir gerçektir. Bunların başlıcalarından biri de gıdadır.“Sizi mutlaka ve mutlaka deneyeceğiz (Bakara, 155)”, “Tüm nimetlerden hesâba çekileceksiniz (Tekasür,  buyuran Yüce Mevlâ’mızın bizleri ilk denemesi yemekle ilgili olarak Cennette olmuştur. Atamız Âdem (as) ve eşinin kıssasını hatırlayalım. “(Allah buyurdu ki) Ey Âdem! Sen ve eşin Cennette yerleşip dilediğiniz yerden yiyin. Ancak şu ağaca yaklaşmayın. Sonra zâlimlerden olursunuz (Â’raf, 19)”. Bir deneme kıssası da içmekle ilgili olarak Kur’ân’da şöyle anlatılır: “Tâlût askerlerle beraber (cihâd için) ayrılınca ‘biliniz ki Allah sizi bir ırmakla imtihan edecek. Kim ondan içerse benden değildir. Eliyle bir avuç içen müstesna. Kim ondan içmezse bendendir’ dedi. İçlerinden pek azı müstesna hepsi ırmaktan içtiler…(Bakara, 249)”.

Yunus Emre’nin şu dörtlüğü mânevî gelişim açısından gıdanın önemini anlatmaktadır:

Ele geleni yersin,

Dile geleni dersin.

Böyle dervişlik dursun,

Sen derviş olamazsın.

Helâl ve temiz gıda ile beraber yeme ve içme âdâbı tasavvufta çokça işlenen konulardandır. Nitekim İmam Gazâli, İhyâ’sında bu konunun üzerinde çok durur (ikinci cildine bakınız). Serrac da El-Luma’sında Tasavvufta Âdâb bölümünde -konuya ayrı bir önem atfederek- işlemiştir. Her bir tasavvufî eserde mutlaka bu konuya yer verilmiştir diyebiliriz. Bilhassa da şu hadîs-i şerîfin içeriği üzerinde durulmuştur: ‘Helâl bellidir, haram bellidir. Aralarında şüpheli şeyler vardır. İnsanlardan birçoğu onu bilmez. Kim şüpheli şeylerden kaçınırsa dînini ve ırzını temize çıkarmış olur.’

Demek oluyor ki seyr-u sülûku tamamlayıp kalbî selîm sahibi olabilmek için helâl, haram ve şüpheli şeyler bilinecek ve onlara dikkat edilecek. Yani derviş önce lokmasına dikkat edecek. Bunu şu hadîs-i şerîf çok güzel ve net açıklıyor: ‘Şüphesiz Allah Teâlâ güzeldir ve ancak güzel olanı kabul eder.’ Allah mü’minlere, peygamberlere emrettiği şeyi emretmiştir. O, peygamberlere şöyle demiştir: “Ey peygamberler, hoş (güzel) olan şeylerden yiyiniz. Sâlih amel işleyiniz (Mü’minûn, 51)”. Yine Allah Teâlâ “Ey îmân edenler, size rızık olarak verdiklerimizin temiz olanlarından yiyiniz (Bakara, 172)”buyurmuştur. Sonra Efendimiz (sav), uzun bir yolculuktaki saçı başı dağınık, ayakları tozlu ve ellerini kaldırıp Yâ Rabbi, Yâ Rabbi diye duâ eden bir adamdan bahsetti: ‘Oysa o kişinin yediği haram, içtiği haram, giydiği haramdır. Hulâsa haramla beslenmiştir. Bunun duâsı nasıl kabul edilsin ki?’ (Müslim, Tirmizi, Ahmed). “Duâ ibâdetin özüdür” (Tirmizi) hadîs-i şerîfi ile “De ki, duânız olmasa Rabbim size niye değer versin? (Furkân, 77)” âyeti hep birlikte düşünüldüğünde görülüyor ki tüm ibâdetlerde helâl ve temiz lokmayla birlikte kabul vardır, yoksa Mevlâ katına çıkmaz, Cehenneme yuvarlanır. “Haram lokmadan beslenen, büyüyen insan vücûduna cehennem ateşi daha lâyıktır” (Münavi) hadîsi bunu ifâde etmektedir.

Sevgili Peygamberimiz (sav) bir hadîs-i şerîflerinde şöyle buyururlar: “Mahzurlu olana düşmek korkusuyla mahzursuz olanı da terk etmedikçe kul muttakîler derecesine ulaşamaz” (Tirmizi). Bu hadîs-i şerîf gereği sadece haram ve şüpheli şeyleri terk etmekteki hassâsiyet ve titizlikler kulun olgunlaşıp mâneviyatta yol alması için yeterli değildir. Nefsin terbiyesi için bazı mubah fiillerden de kaçınmak gerekir. Hattâ bu terbiye usûlünün îcâbı olarak bazı helâlleri bile terk etmek veya ettirmek durumu da olabilir. Fetvâ ile değil takvâ ile, ruhsat ile değil azimet ile amel etmek veya ettirmek için buna da ihtiyaç duyanlar olmuştur. Özellikle de yetim malı, vakıf malı, miras malı, gavur malı, riba ve bazı mesleklerle ilgili tutum ve davranışlardaki örnekler pek fazladır.

İmâm-ı Â’zam Ebu Hanife’nin bir kimsede alacağı vardı. Bir cenaze namazına vardı. O alacaklı olduğu borçlunun duvarı gölgesinde durmaktan sakındı. ‘Eğer alacağım olan bu kimsenin evinin gölgesinde oturursam ribadır. Riba ise haramdır’ dedi.

Abdullah bin Mübarek Bağdat şehrine geldi. Pek pahalı bir atı vardı. Bir yerde namaza durdu. Atını da salıverdi. Namazda iken at bir ekine girdi. Haram olan ekini yediğinden o ata tekrar binmedi, onu orada koydu. Kendi yoluna devam etti gitti.

Yusuf-u Ebsat’a anasından yetmiş bin kızıl altın miras kalmıştı. O para tayyip olmadığından hiçbir akçesini kabul etmedi.

Abdullah Tusterî’ye anasından çok mal kalmış idi. Halka dağıttı. Anasından doğduğunda üç gün oruç tuttu. Anasını emmedi ve ölürken dahi oruçluydu.

Mâlûm olduğu üzere mânevî yolda ilerleyebilmek için az yemek, az konuşmak ve az uyumak prensibine uymak lazımdır. Üç türlü derviş vardır denilir. Hal dervişi, yal dervişi ve kal dervişi. Makbul olanı mâneviyatta hâl sahibi olan ve sırf Allah rızası için seyru sülûkta yol alan hal dervişidir. Yal dervişi yeme ve içme peşinde koşar, kal dervişi ise işin lafını yapar ama özünden ve aslından bîhaberdir.

Sigara feyzi keser. Oldum olası ona iyi gözle bakılmamıştır. Bunu batılılar yeni anladılar. Zira sigaranın parası ele, dumanı yele ve zarârı içenin kendinedir.

Dervişan, alışkanlık ve adet üzere bir hayatı makbul görmez, ibâdeti ihlâsla ve sırf Allah için yapar, acıkmadıkça yemez, yerken de ihtiyaç miktârını geçmez ve aslâ iştahla da yemezler. Açgözlülük ve oburluk onların semtinden bile geçmez. Elinin emeği ile geçinmeyi tercih ederler. Kimseye yük olmak istemezler, herkese yardımcı olmaya can atarlar.

Günümüz dervişliğinin gıda konusundaki sıkıntıları gidermek için harekete geçmesi, çözüm üretme yolundaki çabaları takdirle karşılanmaktadır. Zira helâl gıda sertifikalı mâmûller hakkında bile zaman zaman olumsuz haberler duyulmaktadır. Zorlukları ancak derviş sabrı ile aşabilir ve başarılı olabiliriz. Buna tüm dünya Müslümanları olarak, hem kendimiz ve hem de insanlık adına mecbûruz. Sevgili Peygamberimiz’in (sav) ilk başarılarından biri de cahiliye insanının pis yiyecek ve içeceklerinin terk edilmesidir. Habeşistan’a hicret eden Müslümanlardan Câfer b. Ebu Tâlib’in bir soru üzerine Necâşi’ye verdiği cevap bunu gösteriyor: ‘Biz cahiliyet üzere bir kavimdik. Putlara tapar, lâşe yerdik. Allah içimizden birini peygamber gönderdi. Biz de ona inandık. Onun haram dediğini haram bildik, helâl dediğini helâl tanıdık.’

Muhacir, Allâh’ın yasakladığı kötülük ve günahları terk eden kimsedir (Buhari). Dervişler seyru sülûk denilen mânevî yolculuğu da bir nevi hicret sayarlar. Bu hicretin şimdi tam zamanıdır. Ne pahasına olursa olsun haram ve şüpheli şeylere karşı toptan bir mücâdele içine girelim. Kardeşliğimizin eserini sergileyelim ki tarafımız net olarak belli olsun. “Îmân edip de hicret etmeyenler ise hicret edinceye kadar onlarla sizin hiçbir yakın dostluğunuz ve ilişkiniz olamaz (Enfâl, 72)” âyetinin ince ve derin anlamı üzerinde bir kere daha duralım. Hicretimizin Allah ve Rasûlü’ne olması için, yâni mânevî olgunluğa erişebilmek yolunda çok gayrete ihtiyacımız olduğunu bilelim.

Helâl gıda konusundaki çalışmaları tâkip etmek ve desteklemek, yeni projeler üretmek ve çeşitli faaliyetler yapmak bizim aslî görevlerimizden olmalıdır. Haram ve şüpheli şeylerle insanların helâkine sebebiyet verenlere dur demek için hayırda yardımlaşmak lazımdır. Yediklerimizin ve içtiklerimizin nûr olması ve feyzimizi artırması, âhirette Cennet ve Cemâlullâha erişmemize vesile olması dileğiyle, birkaç kelâmı kibarla konumuzun daha iyi kavranmasını sağlayalım:

 

Abdullah b. Mesud: Biz Rasûlullâh ile yemek yerken yemeğin Allâh’ı tesbihini duyardık (Buhari).

Abdulkadir Geylâni: Haram yemek kalbi öldürür. Helâl yemek ise onu ihyâ eder.

Sehl b. Abdullah Tusterî: Haram yiyenin âzâları, kendisini bilsin bilmesin, istesin istemesin isyân eder. Yediği helâl olan kimsenin âzâları kendine itâat eder ve o kimse hayırlı işler yapmaya muvaffak olur.

Süfyanı Sevri: Kişinin dindarlığı ekmeğinin helâlliği nispetindedir.

Ebu Süleyman Darani: Helâlden bir lokma az yemeyi, akşamdan sabaha namaz kılmaktan daha çok severim. Çünkü mide dolu olunca kalbe gaflet basar.

Hamdi Boydak


.

GÜNAH HASTALIĞININ DEVÂSI

 

Kıymetli Kardeşlerim!

Eğer Allâhımız’ı zikre devâm edersek kalblerimizin mânevî hastalıklardan kurtulması yakındır. Çünkü zikrullah şifâu’l-kulûb’dür, “kalblerin şifâsı”dır. (1) Ali Ramazan ile berâber Sâmi Efendimiz Hazretleri’ne (ks) gitmiştik. Bir saat huzurlarında oturmak nasip oldu. Efendimiz (ks) kalkmamıza izin vermedi. Mübârek Sultânımızın o nârin eli elimin içindeydi. Bizleri de görmek istiyormuş. Ayrılmamıza müsaade buyurmadı. Sultânımıza eziyet olduğunun da farkındaydım. “Efendim müsaade buyurun da gidelim” diyordum, ama izin çıkmıyordu. “Zikir”, diyor, “Çok mühim Hasan Efendi. İhvanlara çokça târif edilsin. Zikir, önemine binâen Bakara Sûresi’nde, Cuma Sûresi’nde, Ahzâb Sûresi’nde ve birçok âyet-i kerîmede vurgulanmıştır.” “Ey îmân edenler, Allâh’ı çokça zikredin.” (Ahzâb, 33/41) Allâh’ı çok zikredelim ki kalb mutmain olsun. Zikir yolu ne güzel bir yol! Allah bizi zikirden-fikirden etmesin.

Efendimiz Hazretleri bir adama rastlar, ona günde ne kadar Lafza-i Celâl çektiğini sorar. Adam:

– Efendim, 3.000 zikrediyorum.

– Kaç senedir?

– 15-20 senedir, Efendim.

– Yazık demiş, Efendimiz.

Yani hiç değilse kalbe 1.000, ruha 2.000, sırra 3.000, hafîye şu kadar olsa iyi olmaz mıydı? Kazâ namazına devâm edilmeli idi. Biz sâlikiz, dervişiz; söz verdik, zikir niye bu kadar az, diyor. Peygamberimiz (sav): “İnsanlar sizi mürâî, mecnun zannedinceye kadar Mevlâ’yı çokça zikredin.” buyuruyor. (2)

* * *

Bâyezid-i Bistâmi (ks) bir gün tımarhânenin yanından geçerken tabibin ilaç yaptığını görür. Doktora:

– Ne yapıyorsun öyle? diye sorar. Doktor:

– Delilere ilaç hazırlıyorum, der. Bayezid (ks):

– Günah illetine tutulmuş olanlara, günah sebebiyle hasta olanlara da bir ilacınız var mı, diye  sorar. Doktor şaşırıp kalır.

– Ne zor bir suâl sordun. Bir doktora bu suâl sorulmaz ki, deyince Bayezid-i Bistami’ye o anda hafiften bir büyüklük hissi sirâyet eder.

O anda delinin birisi çıkagelir:

– Efendim, biraz beklerseniz cevâbını ben vereyim, der. Doktor bakar ki sesin sahibi deliliği en fazla olan bir adam. Doktor Bayezid’e:

– Gidin efendim, der. Deli:

– Allah rızâsı için gitmeyin efendim! Ben derdimin devâsını sizde buldum. Sizin sorduğunuz soruya cevâbı da ben haber vereyim, der.

Deli, belinde bir kasnak, ayaklarına zincirler geçirilmiş bir vaziyette Bayezid’in (ks) yanına gelir.

Bayezid’e (ks): “Buyurun efendim, buyurun neyi sormuştunuz?” der. Bayezid (ks):

– Oğlum! Günah sebebiyle insan hasta olur. Hırs var, tamah var; fuhuş, adâvet, riyâ, süm’a, hasetlik, kibir var. Bunlardan kurtulmayınca insan, insan olamaz. Ben, bu derdin devâsını soruyorum.

– Çok güzel bir suâl soruyorsunuz efendim. İnşâallah cevap vermeye gayret edeyim: Efendim, “Tövbe kökünü, istiğfar yaprağı ile karıştırın. Sonra gönül havanında/çanağında tevhid tokmağı ile dövün. İyice un gibi olsun. Belki içeride irisi kalır; insaf eleğinden de geçirin. Bu şekliyle de tabiî yenilmez. Bu karışımı da gözyaşı ile yoğurun. Seherde kalkıp boynunuzu Mevlâ’ya bükün. Gözlerinizden yaşlar dökün. Allâh! Allâh! Estağfirullâh! deyin. Bu hamur da tam olmaz. Mârifet balından katarak kanâat kaşığıyla gece gündüz yemeğe ehemmiyet gösterin.

Bayezid, delinin gözlerinin içine bakar ve şöyle der:

Ehl-i irfânım deyu kimseyi tân etme sen

Defter-i dîvâne sığmaz söz gelir dîvâneden.

Cenâb-ı Rabbi’l-Âlemîn, bizleri mâsivâdan yüz çevirip huzurla kendisini zikreden kullarından eylesin. (Âmin)

Hamd olsun âlemlerin Rabbi olan Allâh’a.

Kaynaklar:

1 – Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, I/505.

2 – Ebû Nuaym, Hilye, III/80-81; Müsned, III/68.

Yazar: Yahyalılı Hacı Hasan Efendi K.s.(Kalemdar)


.

Kardeşlik Ayrı Cesetlerde Bir Ruhtur

 

AFAKTA DOSTLUK:

Âlemde, bir biriyle kardeş olmayan hiçbir varlık yoktur. Her nesne de bir ünsiyet vardır. Kar, yağmur toprağı sevmese, yere düşmez; toprak da yağmuru bağrına basmaz. Bülbül gülü sevmese, sarmaş dolaş olmaz; bülbül gülün hasretiyle nameler atmaz. Tabiatta güneşin arza küstüğü olmuş mu? Gökteki cisimler bile birbirleriyle kardeştir. Bu dostluk kurulmasa, intizam bozulur. Kıyametin kopması bu ilahi düzenin bozulmasına bağlıdır. Sema yarılıp yıldızlar dökülünce, denizler kaynayıp birbirine karışınca kopar kıyamet. (İnfitar. 1.-3.) Rüzgârın iltifatıyla tabiat berraklaşır, çiçekler döllenir, insanlar rahat bir nefes alır. Cömert davranınca dağ ve taş, yerin altı suyunu akıtır, üstü otunu bitirir, madenini servet olarak insanoğluna sunar. Su, hava, ateş, toprak bir düzen içerisinde akıp gider. Güneş kendi mihveri etrafında belirli bir vakit için hareket eder, ayda kendi çizgisinde yürür. Güneş, ay ve yıldızlar ayrı ayrı bir hedefte yüzüp gider. (Yasin. 38.-40.)Her şey kardeş ya, gece gündüzü, gündüz de geceyi takip eder.

ENFÜSTE KARDEŞLİK:

Kendi dışımızdaki cisimlerin intizam ve insicamı, kendi içimizdeki düzen ve itidale misaldir. Bizi yaradan, bizi bir düzene koyan, uygun bir şekil veren Rabbimizdir (cc). Yapımızı meydana getiren hücrelerde ki ahenksizlik, gözümüzü sırtımızda, kulağımızı da kolumuzda hâsıl edebilir. Afakta bir düzen, uyum varken, içimizde de bir ölçü ve ahenk vardır. İçte azgın nefsi ıslah ile, ruha yoldaş edenler sulha ererler. “Hakikaten Biz, her şeyi hikmetimiz icabı bir kaderle yaratmışızdır.” (Gaf: 49) “Allah Teâlâ katında her şey bir ölçüye göredir.” (Ra’d:  Rabbimizin Hâlık, Yaratma sıfatından dolayı, kâfirlerle bile birlikteliğimiz vardır. Müslümanlar ile de bir iman bağı vardır. Yakınımızda bulunan ülkelerde zulüm altında inleyen mü’min kardeşlerimize yardım, kardeşliğin gereğidir. Battaniye, yorgan, yastık, kadın ve çocuk bezi, giysiler ve yanık merhemleri, yiyecek ve içecekler hususunda yardım etmek uhuvvetin gereğidir.

KARDEŞLİKTE ESAS:

Hucûrat Sûresi, “Gelişi güzel haberlere kulak asılmamasını, savaşan iki mü’min grubun arasının düzeltilmesini, dargınların barıştırılmasını, kadın ve erkeklerin birbirleriyle alay etmemesini, böbürlenmemesini, arkasından çekiştirip bir birlerinin kusurlarını araştırmamalarını tavsiye eder.” Bu öğüdü verirken kendi nefsinizi ayıplamayın, buyurur. “Sevgide, şefkatte, merhamette, birbirine iltifatta, mü’minleri bir vücut gibi görürsün” hadisi şerifi, yukarıda kardeşliğin şartlarını bildiren ayet-i celilenin tefsiridir adeta.

KOMŞULARLA GÜZEL GEÇİM:

Mükellef, sorumlu olmayan varlıklar birbirini sevgiyle karşılarken, İlahî hitaba mazhar olan insan, nasıl birbirini görüp gözetmez? “Komşusu açken tok yatan bizden değildir.” Kendi bünyemizden bir parça olan elimiz cömert, ayağımız Hak’da sebat, gözümü ibret, kulağımız öğüt ve nasihat, dilimiz zikir, beynimiz fikir, kalbimiz şükürle meşgul oldukça, geçimimiz güzel olur komşularımızla.

EHLÜLLAHIN DİLİNDE KARDEŞLİK:

Kimsesiz yerde buluşma, halvette sevgi, özür icab etmediği halde özür beyan etme, baskısız gönül hoşluğu, Hak Teâlâ’nın bildiğini gizlemeyen ve açıkta olduğu gibi, gizli zamanlarda da emniyet sağlayan kimsedir kardeş. Dedem Şeyh Mustafa Hulusi Hazretlerine biri, “bir vakit belirleyerek, o vakitte ruhen buluşup görüşelim” der. Adapazarı’ndan bir grup şu hadiseyi nakleder. “Bize Sami Efendi kırk beş dakika sohbet etti” der. O saatte hâlbuki Üstazımız istirahattedir. Kardeş, izinsiz malına el konulabilen, nefsi ve kalbi onunla rahata eren kişidir. Hayat ve mematında ilgilenen kimsedir. Kardeş, ahlakı birbirine uygun, gönüllerindeki birbirine malum, beka âleminde beraber, karşılaşmaları mutluluk meydana getirendir. Kardeş, ayrı cesedlerde bir ruh, acı ve elemde bir, İlâhî sülükte, Hak Teâlâ’ya vuslatta yardımcı, nefsin azgınlaşmasında sana gözcü olandır. Kardeş, evlat ve ehline kavuşmaktan daha ziyade, insana sevgi bahşedendir. Çünkü ehli dünyayı, âhiret dostu ukbayı hatırlatır. Eşyanın en kıymetlisi, âhiret kardeşidir. Dünya işlerindeki müşaverede, görüşü sağlam, uhrevi müşaverede basireti açık olan kimsedir. Kötü arkadaş, elde dünyalık varken dost, aksi halde seni terk edendir.

.

TASAVVUFTA KARDEŞLİK RUHU

 

Tasavvufta kardeşlik; fedakârlık, hayırhahlık, diğerkâmlık, yardımseverlik, cömertlik, insaniyet, bencillikten soyutlanma, bağışlama ve müsamaha esasları üzerine kurulmuştur. Tasavvufta sâlikin kardeşine karşı yardımsever olması, her zaman dürüst davranması, doğru sözlü olması, dünyevî hesaplar yüzünden kardeşine bozulmaması, güç durumda olan kardeşini daima gözetmesi, kardeşine karşı şefkatli olması şarttır.[1] Sâlikin kusursuz dost aramasını abes gören Füdayl b. İyaz (ö.187/803) bizlere kardeşlerimizin kusurlarına bakmamayı tavsiye etmektedir. Sâlikin kendi noksanlarına ağlaması ve kendi aczini görmesi ama kardeşlerinin kusurunu gözünde büyütmemesi, kardeşlerinin iyi yönlerini ve üstünlüklerini daima gündemde tutması esastır. Tarikat terbiyesi almış kişinin kalbinde kardeşlerine karşı zerre kadar bile olsa kin gütmemesi, hiçbir mümine nefret nazarı ile bakmaması, dostluk halkasını daima genişletmesi esastır. Meşhur sûfî Ebû Bekir el-Varrâk (ö.320/932)’ın ifadesiyle kamil uhuvvet ancak kardeşler arasında hasımlaşmanın terki ile sağlanır.[2] Bu gerçekten hareketle Hâris el-Muhasibî (ö.243/857), kardeşin kardeşe insaflı davranıp onun hakkını tahsil etme zorunluluğunu öngörürken kendi nefsi için kimseden insaf beklememesini öngörmektedir.[3]

Dervişin gönlü yufka, yüreği sevda doludur. Nerede bir yara varsa onu sarar, nerede bir çığlık varsa onu dindirir, nerede bir acı varsa onu teskin eder. Yardıma muhtaç olanları kendi kaderine bırakmaz, muhtaç olanlara duyarsız kalmaz, beklentileri umursamazlık edemez. Verme kültürü üzerine inşa edilen tasavvufî gelenekte başkasına yük olmak ve eziyet etmek düşünülemez. Çünkü tasavvuf bâr/yük olmak değil yâr olmaktır.

İmam-ı Gazalî kardeşliğin sekiz sorumluluğu gerektirdiği belirtir ve şu şekilde sıralar:

  1. Maddî Yardım: İmam-ı Gazâlî kardeşler arasındaki maddî yardımın şu üç aşamasına dikkat çeker:

Birinci derece, kardeşini hizmetçisi gibi görüp malının fazlasından vermek suretiyle kardeşinin ihtiyacını karşılamasıdır.

İkinci derece, kardeşini kendisi ile aynı seviyede görmesidir. Onu mal ve servetine ortak gibi kabul edip gerektiğinle malını aralarında bölüşmesidir.

Üçüncü derece ise kardeşini kendi nefsine tercih etmesi ve onun ihtiyacını kendi ihtiyacının önüne koymasıdır.[4]

  1. Kişisel Destek: Yardıma muhtaç olduğunu görünce onun istemesine fırsat vermeden yardımına koşması ve kendi işini sonraya bırakmasıdır. Kardeşlik usul, onun ihtiyacını kendi ihtiyacımız gibi ve hatta daha önemli kabul etmektir. Kendi ihtiyaçlarımızı unutmadığımız gibi kardeşlerimizin ihtiyaçlarını da araştırıp daima hatırdan çıkarmamaktır. İbn Atâ’dan rivayetle İmam-ı Gazâlî üç gün içerisinde görmediğimiz kardeşlerimizi araştırmamızı, şayet hasta ise ziyaretine gitmemizi, zor durumda ise yardımcı olmamızı, sohbeti unutmuşlarsa hatırlatmamızı tavsiye etmektedir.[5] Bir gönül erinin tespitine göre, eğer bir mü’minin karnı ağrıyorsa, bütün diğer mü’minler de karınlarında ağrı hissederler. Bunun aksi de doğrudur. Kardeşimize ikram ettiğimiz her lokmanın tadını kendi damağımızda hissederiz. Zira kardeşlik fedakarlık gerektirir. Savaşın en kanlı günlerinden biridir. Asker en iyi arkadaşının az ileride, kanlar içinde yere düştüğünü görür. İnsanın başını bir saniye siperden çıkaramayacağı gibi bir ateş altındadırlar. Asker teğmenine koşar ve “Komutanım, bir koşu arkadaşımı alıp geleyim mi?” der. Teğmen, “Delirdin mi oğlum! Gitmeğe değmez. Arkadaşın delik deşik olmuş. Büyük olasılıkla ölmüştür bile. Kendi hayatını da tehlikeye atma sakın!” diye cevap verir. Ama asker o kadar ısrar eder ki, teğmen izin vermek zorunda kalır ve “Pekiyi, dene bakalım!” der. Asker yoğun ateş altında fırlar siperden ve mucize eseri, arkadaşının yanına kadar gider, yaralı arkadaşını sırtlandığı gibi taşır. Birlikte siperin içine yuvarlanırlar. Teğmen koşup yaralıya bir göz atar ve nefes nefese bir kenara yıkılmış askere dönüp “Sana hayatını tehlikeye atmaya değmez, dememiş miydim! Bu zaten ölmüş…” deyince, asker; “Değdi Komutanım, değdi! Çünkü yanına vardığımda henüz yaşıyordu… Ve onun son sözlerini duymak, dünyalara bedeldi benim için… O son sözlerinde bana; ‘Geleceğini biliyordum! Geleceğini biliyordum!’ dedi” cevabını verir. Kalbimizde kardeşlik denilen bir mucize vardır. Bunun nasıl olduğunu ve nasıl başladığını bilemeyiz. Ama bunun özel bir armağan olduğunu, Allah’ın bir lutfu olduğunu biliriz. Çünkü kardeşler nadide mücevherlerdir. Yüzünüzü güldürüp, başarmanız için cesaret verirler. Bizi dinlerler ve kalplerini açmaya hazırdırlar.
  1. Saygı: Kardeşlerimizin hatalarından ne onlara ne da başkasına yakınmamak esastır. İmam-ı Gazâlî uyulamayacağını bildiğiniz zaman öğüt vermemizi istemektedir. Çünkü başkalarının hatasının ilerisine geçmek ve onların içindeki kutsallığı görüp saygı göstermek çoğu zaman güçtür. Bunu ne kadar yapabilirseniz, birbirinizi Allah (cc) yolunda o kadar ileri götürebilirsiniz.[6]
  1. Övgü ve İlgi: Kardeşlerinizin iyi özelliklerini övün ve onlarla ilgilendiğinizi gösterin. Hepimiz övgü ve ilginin yüreklendirici gücüne ihtiyaç duyarız. Yol uzun ve cesaretin kırılması çok kolay.[7] Sadi-i Şirazi,Bostan isimli eserinde kardeşlerimizin acısını yüreğimizde hissedişini şu şekilde anlatır:

“Vaktiyle Şam elinde âşıklara aşkı unutturan, hurma ağaçlarının ağzını kurutan, pınarları bitiren bir kıtlık baş gösterdi. Öksüzlerin gözyaşından başka su kalmadı ülkede. Gökte kimsesiz ve yoksul dul kadınların âhı dışında duman kalmadı, insanlar bulutu unuttular. Ağaçlar kurudu. Dağlarda yeşil, bahçelerde fidan görünmez oldu. Çekirgeler bostanları, insanlar çekirgeleri yediler. Durum böyleyken bir dostum çıkageldi. Zayıflamıştı. Bir deri bir kemik kalmıştı. Oysa bir zamanlar zengin, şan ve şöhret sahibiydi. Sağlıklı bir insandı.

Çok şaşırdım. Nedenini sordum.

Dostum kızdı, bağırıp çağırmaya başladı:

“Nasıl bilmezsin? Biliyorsan niçin soruyorsun? Ülkenin üzerine inen bu kâbusu görmüyor musun? Gökten bir damla rahmet inmiyor, yerden göğe inilti yükseliyor”.

“Biliyorum” dedim dostuma, “Kıtlıktan neden korkuyorsun ki… Zehir ilaç olmayınca öldürücüdür. Sen mi zarar göreceksin kıtlıktan? Telaşın boşuna. Başkalarının açlıktan kırılmasından sana ne?”

Bilginin cahile baktığı gibiydi gözlerindeki ifade. Şöyle dedi dostum:

“Bir deniz kıyısında durup sevdiklerinin sudaki boğuluşunu gören insanın yüreği nasıl rahat olabilir? Benim yüzüm yokluktan sarardı. Yoksulların acısı soldurdu yüzümü. Vicdan ve akıl sahibi insan ne kendinin, ne de başkasının bedeninde bir yara görmek ister. Allah’a şükür bir acım yok, fakat yokluk ve düşkünlük içindekilerin acısını görünce bedenim tir tir titriyor. Yanındaki hasta olan bir kişi ne kadar sağlıklı olursa olsun keyifli olabilir mi? Yoksulların açlığını düşününce boğazımdan bir lokma geçmiyor, bana zehir oluyor. Sevdikleri zindandayken insan nasıl kendisini Gülistan’da sanabilir?”[8]

  1. Affedicilik: Başkalarının kusurlarını affedin. Buyrulmuştur ki, eğer başkalarını affederseniz, Allah (cc) da sizi affeder. Affedici bir cemaat içinde kusurlarımızı yenmek çok daha kolaydır.[9]
  1. Duâ: Müslüman kardeşlerinizin iyiliği için, kendi iyiliğiniz için duâ ettiğiniz gibi duâ edin. Birbirimizi sevmeyi öğrenirken, Allah (cc)’ı sevmeyi öğreniriz.[10]
  1. Sadakat: Dostlukta sağlam olun, böylece size güvenenlerin güvenine layık olun. Sadakat bu yola ilk giriş heyecanı içinde kolaydır. Gerçek başarı sadakati ve dostluğu birbirimizin hatalarını görmeye başladığımızda da sürdürebilmektir.[11]
  1. Rahatsızlığı giderme: Kardeşlerinizi de kapsayan güç durumlara yol açmayın. Başkalarına yük olmayın. Bütün ihtiyacımız olan şey, kendimiz için düşünmeyi terk edip başkalarının ihtiyaçları ve şartlarını düşünmek ve hatta onların ihtiyaçlarını kendi ihtiyacımızın önüne koymaktır. Eğer herkes bunu yaparsa, harika, inanılmaz derecede duyarlı ve destekleyici bir gurup atmosferi doğar.[12]

Sonuç olarak tasavvufta dervişin başkalarına ait hak ve menfaatleri kendi hak ve menfaatlerinden üstün tutması, başkalarının yapıp ettiklerine katlanması, başkalarının hatalarını görmezlikten gelmesi, özür dilemeyi gerektirecek davranışlarda bulunmaması, nefsini aşağılarda başkasını ise yükseklerde görmesi, sözünde durup sadakat göstermesi, kendini başkalarından üstün saymaması kardeşlik hukukunun olmazsa olmazlarındandır.[13]

Cüneyd-i Bağdâdî uhuvveti, kardeşlerimize yönelik yaptığımız iyilikleri gözümüzde büyütmemek, eziyet etmekten uzak durmak ve cömert olmak olarak tanımlarken,[14] Ebu Hafs Haddâd ise kardeşliği insaf ve adalet ölçüsünde yaklaşımda bulunmak şeklinde değerlendirmektedir.[15] Kardeşliğin anlam çizgisini peygamberin şahsiyetleri ile özdeşleştiren Ebû Abdurrahman es-Sülemî, kardeşliği Âdem (as) gibi özür dileme kabiliyeti, Nuh (as) gibi iyi insan olma çabası, İbrahim (as) gibi vefalı olma gayreti, İsmail (as) gibi dürüst davranma hali, Musa (as) gibi ihlâslı olma yolu, Eyüp (as) gibi sabırlı olma azmi, Davut (as) gibi cömert olma çabası, Ebu Bekir (ra) gibi hamiyetli olma durumu, Ömer (ra) gibi adaletli davranma hali, Osman (ra) gibi hayalı olma çabası ve Ali (kv) gibi bilgili olma durumu olarak değerlendirmekte, kardeşlikte öncü isimlerin peygamberler ve ashap olduğunu belirtmektedir.[16]

Tasavvufî gelenekte kardeşliği tasavvufun esası olarak belirleyen Ebü’l-Huseyn en-Nûrî kardeşliğin ancak îsâr duygusuna bürünmekle kemale ereceğini belirtmiştir. Fenâ fillah ve bakâ billah mertebesine ulaşmayı hedefleyen sâlikin seyr u sülûk eğitiminde önce fenâ fi’l-ihvân olma zorunluluğu bulunmaktadır. Tarikata giren derviş önce sevmeyi, paylaşmayı ve vermeyi öğrenir. Farklı bedenlerde ortak ruh taşımanın, aynı duyguları paylaşmanın, acılara ortak olmanın ve vahdet sırrına ermenin yolu kardeşlik hukukuna riayet, incinmemek ve incitmemektir.

 
 

 1 Abdurrahman Sülemî, Kitâbu’l-Fütüvvet, trc. Süleyman Ateş, Ankara 1397/1977; Mustafa Kara, Din hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, İstanbul 1990, s. 121.

2 Ebü’l-Kasım Abdülkerim el-Kuşeyrî,, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fi ilmi’t-tasavvuf, haz. Ma’ruf Zerrik ve Ali Abdulhamid Baltacı, Daru’l-Hayr, Beyrut 1993, s. 226.

Kuşeyrî, er-Risâle, s. 266.

4 İmam Gazali, İhyâu ulûmi’d-dîn, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1412/1992, c. II, s. 262.

5 İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 264-265.

6 İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 265-270.

7 İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 270-274.

8 Şeyh Sadî-i Şirazî, Bostan, haz. Sadık Yalsızuçanlar, Timaş yayınları, İstanbul 1998, s. 63-64.)

9 İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 274-277.

10 İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 277-278.

11 İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 278-280.

12 İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 280-284.

13 Kuşeyrî, er-Risâle, s. 268.

14 Kuşeyrî, er-Risâle, s. 267.

15 Ebu’l-Ala Afifi, Tasavvuf İslam’da Manevi Devrim, ter. H.İbrahim Kaçar-Murat Sülün, Risale Yayınları, İstanbul 1996, 108-109.

16 Sülemî, Kitâbü’l-Fütüvve, s. 22-24.

[1] Abdurrahman Sülemî, Kitâbu’l-Fütüvvet, trc. Süleyman Ateş, Ankara 1397/1977; Mustafa Kara, Din hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, İstanbul 1990, s. 121.

[2] Ebü’l-Kasım Abdülkerim el-Kuşeyrî,, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye fi ilmi’t-tasavvuf, haz. Ma’ruf Zerrik ve Ali Abdulhamid Baltacı, Daru’l-Hayr, Beyrut 1993, s. 226.

[3] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 266.

[4] İmam Gazali, İhyâu ulûmi’d-dîn, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1412/1992, c. II, s. 262.

[5] İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 264-265.

[6] İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 265-270.

[7] İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 270-274.

[8] Şeyh Sadî-i Şirazî, Bostan, haz. Sadık Yalsızuçanlar, Timaş yayınları, İstanbul 1998, s. 63-64.)

[9] İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 274-277.

[10] İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 277-278.

[11] İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 278-280.

[12] İmam Gazali, İhyâ, c. II, s. 280-284.

[13] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 268.

[14] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 267.

[15] Ebu’l-Ala Afifi, Tasavvuf İslam’da Manevi Devrim, ter. H.İbrahim Kaçar-Murat Sülün, Risale Yayınları, İstanbul 1996, 108-109.

YAZAR HAKKINDA: 

Prof. Dr. Kadir ÖZKÖSE Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

 Yenidünya Dergisinden Alıntıdır


.

TASAVVUFTA AİDİYET BİLİNCİ

 

Tasavvuf edep ve erkân yoludur. Selim kalbe, selim akla, selim zevke ve selim tabiata sahip olmanın çabasıdır. İçe bakış sanatı, enfûsî âleme yolculuk, kendi gerçekliğimizi idrak, boşlukta kalmamızı engelleyen yol haritasıdır. Tasavvufî eğitimle kişide aidiyet duygusu üst düzeye çıkarılmak istenir. Tasavvufun muhatabı insandır. İnsanın başıboş yaratılmadığını öngörüp insan olarak hepimizin Allah’a, âleme, Hak dostlarına mensubiyetimiz hatırlatılır.

Allah’a mensubiyet her türlü kayıttan kurtulmanın gereğidir. Allah’a yönelenler kendi gerçekliğini idrak edenlerdir. O nedenle nefsini bilen Rabbini bilir denilmektedir. Allah’a ait olduğunu idrak edenler belirsiz adreslere savrulmaktan kurtulurlar. İstikameti Allah olanlar sabit kadem olurlar. Allah’ta karar kılmanın, Allah’tan gayrıya gönül vermemenin, Allah’la hoşnut olmanın adına fenâ fillah denilir. Allah’a ait olduğumuz hissini derinden hissetmenin adı olarak fenâ, vuslat şerbetini içmek ve rızâ-yı Bârî’yi hedeflemektir. Fenâ duygusuna erenler maddenin soğukluğunu, geçici heveslerin aldatıcılığını, dünyanın sonluluğunu görürler. Allah’a bağlılık özgürlüğün adıdır. Kulluğumuz hürriyetimizdir. Allah’a kulluktan uzaklaşanların esaretleri zindana dönüşmektedir. Allah’ta karar kılamayanlar madde, makam, etiket, enaniyet ve hevesler girdabında boğulmaya mahkumdurlar. Kesintisiz zikir talimi ile zakirler kalblerini tatmine koyulurlar. Şükür ve hamd anahtarı ile kanaat hazinesine sahip olan şâkirler huzur adasına varırlar. Alanın da verenin de Allah olduğunu bilen tevekkül ehli sahil-i selamete ulaşırlar. Allah’ın rızasından gayrı tüm yolların çıkmaz sokak olduğunu bilen âşıklar Allah’ın kahrını da lütfunu da bir görürler. Allah best bâki hevest diyen ârifler Allah’ı hissetmenin zevkine ererler. İşte tasavvuf verdiği zikir, tesbih, sabır, şükür, tevekkül, rıza, aşk ve irfan eğitimi ile Allah’tan gelip yine Allah’a gideceğimizi hatırlatan güçlü sedadır. O nedenle tasavvuf erbabı “Allah yâr” der ağyâra kulak asmazlar. Bu gerçekten hareketle yoluna devam eden tasavvuf eğitimi kişiyi müstağni kılar. Neyden müstağni? Maldan mülkten, tenden, servetten, mevkiden makamdan, etiketlerden müstağni. Sahip olduklarımızla avunmayı değil olmanın zevkini tatmayı öğretir. Kesrette boğulan, ilgi dağılması yaşayan, günlük hayatın anlamsız kuru kavgaları ile gücünü kaybeden, küfür, isyan ve cehalet kasırgaları ile savrulan günümüz insanının muhtaç olduğu can damarıdır bu aidiyet duygusu.

Bugün insanımız zevkinin kurbanı, iştahının zebunu, ihtirasının esiri, nefsinin tutsağıdır. Bugün bizler, iyi ve doğru bir tasavvuf terbiyesi görürsek, hem fert hem toplum olarak, hem dünyada hem de âhirette mutlu ve bahtiyar oluruz. Çünkü tasavvuf hem gerçek iman ve irfanı, hem de güzel ahlâkı öğretir. Tasavvuf, insanı taklidî imandan, sathî ve şeklî Müslümanlıktan kurtarır, marifetullaha erdirir, Allah’ın sevgili kulu derecesine çıkarır. Tasavvuf insana, iç terbiyesini, vicdan eğitimini, kalp temizliğini bahşeder, başa bela olan nefs-i emmâreyi ıslah eyler, nefs-i mutmainne, nefs-i râziye, nefs-i merdiyye haline yükseltir. Tasavvuf, yeryüzünde mevcut ahlâkların en ilerisi ve en güzeli olan Hz. Peygamberimizin yüce ahlâkını, asil Kur’ân-ı Kerim ahlâkını, necip İslâm âdabını; karşılıksız, hasbî ve aslî, sıcak ve halis, gerçek ve öz, güzel ahlâkı kazandırır. Tasavvuf insana samimi duyguları tattırır. İçten sevgi ve saygıyı öğretir.

Tasavvufun öngördüğü bir diğer aidiyet duygusu kâinata mensubiyettir. Tasavvufta insan ile âlem birbirinin özet ve şerhi niteliğindedir. Tasavvufî gelenekte insanın evreni tahribi değil imarı, sömürüsü değil ihyası, müdahalesi değil idraki öngörülmektedir. O nedenle Yunus çiçekle konuşur, kuzu ile dertleşir, yıldızlar kümesine hayranlıkla bakıp ibret alır, ötelerin derinliklerine nazar kılarak sonsuzluk muştusunu edinmeye çalışır, gökte meleklerin suda semeklerin tesbihatını işitir. Allah’a ait olan insan dünya hayatında konuk olduğunu bilir. Konuk ev sahibinin ikramını kabul eder ama hanesini talan etmez. Elde edilen teknolojik gelişmeler, gerçekleştirilen sanayi devrimleri, yapılan uzay yolculukları, sağlanan müreffeh hayat tarzları ile günümüz dünya medeniyeti tüketmenin, sömürmenin, bozmanın, her şeyi kendine mal etmenin, kendini merkeze alıp başkalarını ötekileştirmenin peşindedir. Günümüzde insanoğlu emrine müsahhar kılınan kâinatın emanetini taşımak yerine evrenin zenginliklerini hovardaca kullanmak peşindedir. İşte tasavvuf geçmişten günümüze kadar her daim varlıklarını sürdüren tiranlara, suç şebekelerine, zulüm odaklarına ve talan politikalarına başkaldırı harekâtıdır. Bastığımız toprakları yeşertmenin, yaşadığımız ortamı huzura kavuşturmanın, tekelleşen imkanları Allah’ın kulları arasında hakkaniyet ve adaletle tevzi etmenin peşindedir. O nedenle tasavvuf eğitimi azgınlaşan nefisleri dizginlemiş, sevgiden yoksun kalbleri yakınlaştırmış, birbirine sırt çeviren kesimleri buluşturmuş, yaşadığımız dünyayı kavga zemini değil buluşma adresi olarak görmüşlerdir. Kâinata mensubiyet âlemin hakkını vermeyi, dünya hayatını insanlığımıza yaraşır şekilde sürdürmeyi, evrenin inceliklerine ermeyi, sünnetullahı yakından tanımayı,  yeryüzündeki Allah’ın âyetlerini okumayı gerekli kılar.

Allah’a ve âleme mensubiyet kişinin liyakat kesbetmesini gerekli kılar. İslam sadece bireysel sorumlulukları öngören bir din değildir. İslam bireysel sorumluluklar kadar içtimai sorumlulukları da öngörmektedir. İslam cemaat olarak yaşanabilen bir dindir. Dolayısıyla ümmete mensubiyeti gerekli kılmaktadır. Müslümanın ait olduğu bir çevre vardır. Ümmetin birliği esastır. Ümmet olarak Müslümanların birbirine sımsıkı kenetlenmesi, acılarını paylaşması, kalblerin ortak sahada atması esastır. Tevhid dini olan İslam Müslümanların vahdetini şiar edinmektedir. Tasavvuf bu gerçeği muhabbet halkasına dönüştüren bir iksirdir. Tasavvuf erbabı fenâ fillaha ulaşmanın yolunu fenâ fi’r-resulde görür. Tüm Müslümanların Peygamber Efendimizin örnekliğinde ve örnekliğinde ortak dava uğruna koşuşturmasını salık verir. Peygamber Efendimizin tevhid mücadelesinden kopup aykırı ideolojilere, ayrı dünyalara, farklı düşünce sistemlerine saplanmamızı yasaklar. Dervişlik eğitimi Peygamber aşkına, Hakikat-i Muhammediyye ruhuna, ahlâk-ı Nebeviyye şiarına davet eder. Anlam haritamızın Hz Resul iklimi, gönül selametinin Peygamber sevdası olduğunu salık verir. Peygamber sevgisi ve sünneti etrafında kenetlenmeyi, Makam-ı Mahmud sancağı altında toplanmayı ise nebevî duruşa sahip olmakta görür. Fenâ fi’r-resûle ulaşmanın yolunu fenâ fi’ş-şeyh ile sağlamaya çalışır. Peygamber ile aynîleşmenin yolu Peygambere benzemekten geçer. Tasavvufî eğitim modellemeyi esas alır. Peygamberin manevî şahsiyetini kişiliklerinde gerçekleştirmiş hakikat erbabını, peygamberin ahlakını kendine şiar edinmiş salihler kervanını, Peygamber havasını her daim teneffüs eden âşıklar topluluğunu örnek almayı öngörür. Tasavvufta mürşidin etrafında halkalanmak ayrışmanın değil bütünleşmenin, grup taassubunun değil cemaat şuurunun, akıllarımızı ve gönüllerimizi kiraya vermenin değil özgün ve sağlıklı düşünebilme hasletini kazanabilmenin yoludur. Mürşid-i kamillere intisap erdemliler cemiyeti oluşturma gayretidir. Dervişler topluluğu mensup oldukları dergâhta aldıkları aşk eğitimi ve ahlak terbiyesi ile dertlenmeyi öğrenir. Tasavvufî irfan kişide aşkı doğurur, hakikati idrak etme tecrübesi kazandırır.

Özetle tasavvuf hayattan kopmanın, sorumluluklarımızdan kaçmanın ve şuursuz bir yapılanmanın adı değildir. Müntesip olduğu mürşidinin manevî bakışları, samimi ihtarları, hamiyetli çabaları sonucu derviş âlemdeki yerini görmeye, yaşamanın hazzını duymaya, inandığı Allah’a kul olmanın zevkini tatmaya başlar. Sahip olunan bu mensubiyet duygusunu Eşrefoğlu Rûmî’nin dizeleri ile özetlemek istiyorum.

 

Bu dervişlik yoluna sıdk ile gelen gelsin.

Hakk’tan özge ne ki var gönlünden silen gelsin.

Dervişlik dedikleri bî-nihayet denizdir,

Bu pâyansız denizi mevcini duyan gelsin.

Dervişlik dedikleri bir tükenmez kân olur.

Hâs u âmm kul u sultan bu kândan alan gelsin.

Derviş dolu nur doğar her lâhza göğe ağar

Ben diyem doğru haber canına kıyan gelsin.

Dervişin gözü açık, dünü-günü uyanık.

Bu söze Tanrım tanık, bakmadan gören gelsin.

Dervişin kulağı sak, Hakk’tan alır ol sebak

Depremden dil dudak, sözü işiten gelsin.

Dervişin kolu uzun çıkarır münkir gözün

Şarkdan garba düpdüzün sunmamak iren gelsin.

Dervişler Hakk’ın dostu, canlar ezel mesti

Aşk şem’ini yaktılar pervâne olan gelsin.

Bu Eşrefoğlu Rûmî dervişliğe geleli,

Nefsindedir çektiği, nefsin öldüren gelsin.

“Yazar Hakkında: Prof. Dr. Kadir ÖZKÖSE / Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

.

NEFİSLE CİHÂDIN EHEMMİYETİ

 

İslâm’a göre insan yapısında bulunan kötülüklerin kaynağı, günaha temayülün ve dünyaya ait isteklerin odak noktası, hevâ ve hevesin adresi nefistir.Çünkü nefis, “alabildiğine kötülüğü emreden [2] ve kişiyi günaha yöneltmek için fısıltılar hâlinde sürekli telkinde bulunan[3] bir güçtür. O, insanı daima kötülüğe sürükler. Kulağa vesve­se verir,[4]isteklere ve kötü arzulara meyleder. İnsanın onu yenmesi,[5] sabırlı ol­ması[6] ve açgözlülüğünden korunması lâzımdır.[7] Nefisle mücadele cihadın en büyüğüdür.[8] Kur’ân-ı Kerîm’de nefsini tezkiye edenin veya nefsini Allah’ın tezkiye ettiği kişinin felâha ulaşacağı bildirilmiştir.[9]

Peygamber Efendimiz’in (sav) peygamberlikten önceki yaşamı, gayet sessiz, buna karşılık alabildiğine çetin ve kesintisiz bir nefis mücadelesi ve hatta nefis hesaplaşması safhasıdır. Bu hesaplaşma safhasında umut ve korku yan yana, iç içedir. Bu safhada azmi bileyen ve umutsuzluğun tüm sızma yollarını tıkayan büyük bir hamle emeli vardı. Cüneyd-i Bağdâdî’nin tasavvufu tarif ederken dediği gibi; Peygamberimiz’in hayatının bu dönemi nefsine karşı uzlaşmasız bir çatışma devresidir.[10]

Aslında nefis, insanın benliğidir; kendi keyif, zevk ve menfaatini düşünür. Bu yüzden başkaları ile hasım olur zıtlaşır, çekişir. Bencildir, sorumsuzdur, ölçü ve sınır istemez, işin akıbetini düşünmez. O sebepten kötülüklere akıp gider. Tembel, istismarcı, beleşçi, kibirli, kendini beğenmiş, huysuz, hasetçi, öfkeli, kindar, zalim, vefasız, sabırsız, nankör… vs.dir. Ondan bu haliyle insanlığa hayır gelmez, hevâ-yı nefse uyan iflâh olmaz, başarı kazanamaz, iki cihanda hüsrana uğrar. Nefsin varlığı gerekli, istekleri doğal, ama takip ve kontrolü, eğitilmesi ve kötü eğilimlerinden temizlenmesi şarttır. İslâm, nefsin meşru arzu ve isteklerini, meşru yollarla karşılamayı emreder, ama aşırı isteklerinin, hevâ ve heveslerinin şiddetle karşısına çıkar. İnsanın en büyük düşmanı olan nefs-i emmareyi yenmek, onun şiddetli hevâ ve heveslerine, köklü hırs ve arzularına karşı çıkabilmek, iradeyi kuvvetlendirmek; davranış, hareket ve faaliyetlerde aklı, mantığı, ilmi, irfanı, vicdanı, ahlâkı, edebi hâkim kılabilmek ise, uzun, ciddi, etkili bir tasavvuf terbiyesiyle mümkün olabilir. O nedenle, nefs-i emmâre, ıslahı kabil, eğitimi mümkün bir varlıktır. Dinî ve tasavvufî talim ve terbiye ile değişir, gelişir, olgunlaşır, melekleşir.

Kul ile Allah arasındaki perdelerin en büyüğü nefis olduğuna göre,[11] nefsin ayıplarını bilmek, arz ve semayı keşiften hayırlıdır. “Kişinin noksanını bilmesi gibi büyük irfanı olmaz.” sözü bir hakikattir. Yer ve göklerin keşfi seyr-i mahzdır ama nefsi ıslah etmeden ufuk turu yapmanın anlamı yoktur.[12]

“Bu yolda size kim kılavuzluk etti?” diye sorulduğunda İmam Şiblî, bir köpek cevabını vermiş ve şu açıklamayı yapmıştır:

“Bir köpek. Onu bir gün, bir su kıyısında susuzluktan neredeyse ölmüş bir halde iken gördüm. Su içmek için suya eğilince, sudaki aksini görüyor, korkup geri çekiliyordu, onun başka bir köpek olduğunu sanıyordu. Sonunda susuzluğu öyle bir noktaya geldi ki korkusunu bir kenara itip suya daldı; ‘öteki köpek’ kaybolmuştu. Köpek, kendisi ile arzusu arasındaki engelin yine kendisi olduğunu ve artık yok olduğunu gördü. Benim engelim de, kendi benim olarak aldığım şeyin, aslında kendi engelim olduğunu öğrendiğimde ortadan kalktı. Benim yolum bana bir köpeğin davranışı ile gösterildi.[13]

Auschwitz ve diğer Nazi esir kamplarında üç yıl kalan Dr. Frankl, bu süre içinde aile fertlerinden çoğunu kaybeder, karısı çoğu öldürülür. “İnsanın Anlam Arayışı” adlı eseri bu esir kamplarındaki yaşamıyla ilgilidir. O, insanoğlunun hiç görülmemiş zorluklarla dolu anları içsel güç ve mânevî inanç ile aşabileceğini kanıtlamıştır. Bu gerçeği o şu tespitleri ile ifade etmektedir:

“Esir kamplarındaki yaşamda, fiziksel ve zihinsel bütün ilkelliğine rağmen, mânevî yönden derinlik kazanmak mümkündür. Yoğun entelektüel yaşama alışmış hassas insanlar çok acı çekebilirler, (bu insanlar genellikle hassas bünyelidirler), fakat bunun iç dünyalarındaki tesiri daha az olur. Onlar, çevrelerini saran bütün olumsuzlukların arasından, yaşama, zengin ve rahat bir içsel dünya ile katılabilme yeteneğine sahiptirler.”[14]

Padişahın avcısı doğan avlayınca, önce onun gözünü, sonra ayaklarını bağlar. Doğanın nefsi körelsin, vahşiliği kalmasın ve avcıya alışsın diye gündüzleri aç ve susuz, geceleri uyanık tutar. Avcıya alışıp evcilleşince, avcı ona avlamayı öğretir. Avlamayı öğrenince, padişahın huzuruna götürür. Doğan padişahın yanına gelip eline konar. Buradan avcının maksadının, doğanın gözünü ve ayaklarını bağlamak, onu aç, susuz ve uykusuz bırakmak olmadığı, avcının ona avlamayı öğretebilmesi olduğu anlaşılır. Yine avcının maksadı; doğanın öğrenmesi değil, avlamak, avlamak vasıtasıyla padişaha yaklaşmaktır. Aynı şekilde, mürşidi kâmil de önce saliki avlar. Avlayınca gözünü bağlar, yani karanlık odayla; dilini bağlar, halvet ve uzletle; günlerce aç ve susuz bırakır, geceleri uyanık tutar, böylece salikin nefsi körelir. Hayvânî ve şeytanî kuvveti azalır. Daha sonra avlamayı öğretir. Salikin avı, ilim, marifet, muhabbet, müşahede ve muayenedir. Avlamayı öğrenince padişahın huzuruna gelip ona yakın olur. Padişaha yakın olunca kurtulur ve kurtulanlar zümresine girer.[15]

Nefse karşı dikkatli, nefsin arzularına karşı temkinli davranmak zorundayız. Bir gönül erinin ifadesiyle nefsi kendi elinde kar gibi erimeyenin elinde din, kar gibi erir.[16] İbn Atâ ise nefsini doludizgin salıverenleri nefsin şer ve kötü işlerde ortak ettiğinden bahseder.[17] Nefsine karşı uyanık olmayan, nefsinin arzularını reddetmeyen ve nefsânî isteklerinin peşinde koşanlar nefsin ağına düşmüşlerdir. Nefsânî arzularla tatmin olanlar kalbine pişmanlık ağacını dikmiş olurlar.[18] İnsanın en büyük hapishanesi nefsidir. O hapishaneden çıkan kişi ebedi rahata girecektir.[19]

Herhangi bir işe nefsânî bir maksat ve arzu karışırsa, o işin bereketi gider, kalp doğru yoldan saparak dolambaçlı yerlere saplanır, meşguliyetlerin içine düşer.[20] Ebü’l-Hüseyn en-Nûrî’ye göre gerçek cihad, nefsin hazlarına karşı direniş sergilemektir.[21] Zünnûn-i Mısrî’nin tespitiyle söyleyecek olarsak nefisle mücadele istikamet üzere yaşamanın olmazsa olmaz şartıdır.[22]

Görünür tarafını mücahede ile süsleyenin iç âlemini Allah (cc), müşahede ile güzelleştirir. Nitekim Allah (cc) buyurmuştur: “Bizim uğurumuzda mücahede edenleri yemin olsun ki; yollarımıza hidayet edip iletiriz”[23].

İbrahim b. Edhem, şu altı geçidi geçmeden salihlerin mertebesine varamayacağımızı belirtmektedir:

  1. Nimet kapısını kapatıp şiddetin kapısını çalmak
  2. Büyüklenme kapısını kapatıp tevazu kapısını açmak
  3. İstirahat kapısını kapatıp cehd ve gayretin kapısını açmak
  4. Uyku kapısını kapatıp uykusuzluk kapısını açmak.
  5. Varlık iddiası kapısını kapatıp mahviyet kapısını açmak
  6. Tûl-i emel kapısını kapatıp ölüme hazırlama kapısını açmak.[24]

Ebu’l-Abbas Seyyârî’ye mürit nefsini ne ile riyâzete çekip terbiye eder? diye sorulmuş. O da; “Emirleri ifâ, yasaklarından kaçınma, sâlih kişilerle sohbet etme ve fukaraya hizmet etme gibi konularda gösterdiği sabırlar” demiştir.[25]

Sonuç olarak diyebiliriz ki, nefisle cihadın silahı ibadetler, zikir, tesbih ve duâdır. Nefs düşmanına bu silahlarla saldırıp onun ikmal kaynağının etrafını riyazet mayınları ile döşemek gerekir. Riyazat ise nefsin ve tenin isteklerini kesmek, asgariye indirmek ve ona zor gelen şeyleri yaptırmaktır. Az yemek, mideyi doldurmamak, az uyumak ve bu sûretle nefsi inceltmektir. Mücahede ve riyazat birbirine yakın anlamda iki kavramdır. Mücahede nefsi iyiliğe zorlamak, riyazat ise onu bu işe alıştırmaya çalışmaktır. İşin başı mücahede, devamı riyazat, neticesi müşahededir. Nefs ile mücahedenin genellikle kabul edilen görüşe göre üç riyazat özelliği vardır: Az yemek, az uyumak ve az konuşmak. Bunlara bazan halktan uzaklaşma anlamına halvet ve çileyi katanlar da vardır.[26]

 
 

[i] Necm,53/23.

[2] Yûsuf,12/53.

[3] Kâf,50/16; Necm,53/23.

[4] Kâf,50/16.

[5] Nâziât,79/40.

[6] Kehf,18/28.

[7] Haşr,59/9.

[8] Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, c. I, s.424.

[9] Şems,91/9.

[10] İmam-ı Gazâlî, el-Munkız, s. 363-364.

[11] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 423.

[12] Kotku, Tasavvufi Ahlak, c. II, s.14.

[13] Arastesh, “Sufizm: Evrensel Benliğe Giden Yol”, Sufi Psikolojisi, s. 41.

[14] Ecmel, “Sûfî Ruh Bilimi”, Sufi Psikolojisi, s. 117.

[15] Nesefî, Tasavvufta İnsan Meselesi, s. 53.

[16] Sayar, Sufi Psikolojisi, s. 9.

[17] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 151.

[18] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 440.

[19] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 97-101.

[20] Hucvirî, Hakikat Bilgisi, s. 77.

[21] Hucvirî, Hakikat Bilgisi, s. 117.

[22] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 151.

[23] Ankebut, 69.

[24] Kuşeyri, er-Risale, s. 151.

[25] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 419.

[26] Yılmaz, “Tasavvufla İlgili Soru ve Cevaplar”, el-Lüma’, s. 513.

.

HZ. MUHAMMED (S.A.V.)’İN MÂNEVÎ HÜVİYETİ: HAKİKAT-I MUHAMMEDİYYE

 

Tasavvuf büyükleri Peygamber Efendimiz’in (sav) tarihî şahsiyeti yanında mânevî şahsiyetine de dikkat çekmektedirler. Hakikat-ı Muhammediye, “Hakikatü’l-hakâik” veya “nûr-ı Muhammediyye” terimleriyle Hz. Muhammed’in tarihî şahsiyeti değil, mânevî şahsiyeti kastedilmektedir. Mevcudatın vücuda gelişini varlık mertebeleri bağlamında değerlendiren vahdet-i vücûd düşüncesi Hakikat-i Muhammediyeyi taayyun-i evvel ile gerçekleşen mertebe olarak nitelendirmektedir.[1] Varlığı kendisinden olan ve her şeyin aslı kabul edilen Allah’ı Vâcibü’l-Vücûd olarak niteleyen İbnü’l-Arabî, hakikati itibariyle adem olan ama varlığı Vacibü’l-Vücud’dan olan âlemi mümkün varlık şeklinde betimlemektedir. Mutlak ve mümkün varlık arasında bir üçüncü varlığa dikkat çeken İbnü’l-Arabî, Hakikatü’l-Hakâik adı verilen bu üçüncü varlığı gerçekte ne madum ne de mevcut, ne kadim ne de hâdis olarak görmektedir. Ona göre Hakâikü’l-Hakâik, kadim ile kadim, hâdis ile hâdistir; zaman açısından değil, mertebe olarak âlemden öncedir. Hakâikü’l-Hakâik, misallerin misali, bütün varlıkların en üst cinsi, her şeyi kapsayan Akl-ı Evvel, makul ve mahsus âlemde her şeyi kaplayan varlıktır. “Hakîkatü’l-Hakâik”, küllîlik veya Küll’ün parçası olarak nitelenemez; artma veya eksilmeyi kabul etmez, tarif ve tanımı kabul etmez. Parçanın bütünden çıktığı ve zuhur ettiği gibi, âlem de ondan çıkmıştır. O, bütün kevnî hakikatleri kuşatmış ve nefsinde bir tek hakikattir.[2]

 Hakikat-i Muhammediye mahiyeti itibariyle Hakikatü’l-Hakâikin aynı olması açısından âlemin illeti ve yaratılışının sebebidir. Dolayısıyla Hakikat-i Muhammediye, âlemi muhafaza ve himaye eden ruhtur.[3]

İbnü’l-Arabî mevcudatın her birini kelime olarak görürken, Hakikat-i Muhammediyyeyi el-Kelime olarak belirtmektedir. Hakikat-ı Muhammediyye’yi nebi ve velilerin bilgi aldıkları asıl ve nâtık olan herkesin istimdat ettiği kaynak olarak gösteren İbnü’l-Arabî, bu görüşünü, kelîm ve cevâmiu’l-kelîm bağlamında yorumlamaktadır. İbnü’l-Arabî, “Kelim”den,  nebi ve velileri, “Cevami’l-kelim”den ise Hakikat-i Muhammediyeyi kastetmektedir.[4]

Nûr-i Muhammediyye anlayışının ilk temsilcisi kabul ettiğimiz Cafer-i Sâdık hurûf-ı mukattaadan biri ile başlayan Kalem Sûresi’nin ilk âyetini şu şekilde yorumlamaktadır: “Buradaki ‘Nûn’, Allah’ın varlıkları kendisi sebebiyle yarattığı ve onu Hz. Muhammed’e (sav) bahşettiği ezeliyet nûnudur. Allah, Hz. Muhammed’in nûrunda bütün nûrları toplamış ve yaratmıştır.”[5]

Tasavvufî literatürde Nûr-ı Muhammedî görüşünü ilk kez dile getiren sûfînin Sehl b. Abdullah Tusterî olduğu kabul edilmektedir. Tusterî’ye göre Allah, kendi nûrundan ilk defa Hz. Muhammed’i yaratmış ve âlemin varlığından önce Muhammedî varlığa işaret etmiştir. Allah’ın Hz. Âdem’i izzet çamurundan, Hz. Muhammed’i ise nûrundan yarattığını dile getirmiştir. Tusterî konu hakkındaki kanaatlerini şu şekilde dile getirmektedir: “İlk yaratılan şeyler üçtür: Birincisi Hz. Muhammed, İkincisi Hz. Adem, üçüncüsü de Hz. Adem’in zürriyetidir. Allah, Hz. Muhammed’i yaratmayı murad edince, kendi nûrundan bir nûr yarattı. Onu yaydı. Nûr, bütün memleketleri dolaştı. Belli bir büyüklüğe ulaşınca secde etti. Bunun üzerine Allah, secdesinden dolayı kesîf nûrdan oluşan ve içi dışı yedi semâdan görülen kalın cam gibi bir direk yarattı. Bunun içerisinde Hz. Muhammed (s.a.) cismi ve şekli olmaksızın tabiî imân ve gaybî mükâşefe ile Hz. Adem yaratılmazdan binlerce yıl önce âlemlerin Rabbi olan Allah’a ibâdet etti. Sonrasında da Hz. Âdem, Hz. Muhammed’in nûrundan yaratıldı.”[6]

Hallâc-ı Mansûr ise Nûr suresinin 35. âyetindeki  “mişkât”i Hz. Muhammed (sav) ile ve kandillikteki “misbâh”ı da Nûr-ı Muhammedî ile özdeşleştirmektedir. Hallâc’a göre bütün ilimler Nûr-i Muhammediyye denizinden bir damla, bütün hikmetler onun ırmağından bir avuçtur. Zamanlar, onun zamanından bir saat ve o, Allah’a kavuşmada ilk ancak peygamberlikte sondur. Nûr-i Muhammediyye hem gerçeğin özü, hem de Hak bilgisinin beliren yüzüdür.[7] Hallac’ın gözünde Hz. Muhammed, kendisinden bütün nebi ve velilerin ilim ve nurunun çıktığı ebedi nurdur. O, mutlak anlamda ilk, kadim ve en zahir nurdur.[8]

Zuhûrda Hz. Muhammed’in önceliğini vurgulayan bir diğer isim Hakîm Tirmizî’dir. O Nûr-i Muhammediyyenin mahiyetini şu şekilde dile getirmektedir: “Allah’ın söz konusu ettiği ilk varlık O’dur.  Sonra, ilimde onun ilmi, meşîette onun meşîeti ortaya çıkmıştır. O, ilâhî takdirde ilktir. Levhde, haşirde, evveldir ve ilk Misak da onunla yapılmıştır.  Şefaatte önce, sıratı geçmede ilktir. Cennete girişte ve ziyarette ilktir. Bundan dolayıdır ki o, enbiyanın efendisidir. Bununla birlikte o, reddedilemez olan hâtemü’n-nübüvvet özelliğine de sahiptir. O, kıyamet gününde Allah’ın insanlara bir delilidir ve peygamberlerden hiçbiri buna nail olamamıştır.[9]

İmâm-ı Gazâlî Hakikat-i Muahmmediyye anlayışını beyan sadedinde “mut’a” kullanmaktadır. İmam-ı Gazalî, mut’a kavramına Mutlak ve mümkün varlık arasında bir vasıta olan, irade-i ilâhiyyenin sayesinde işlev gören varlık türü anlamını yüklemektedir. Gazalî’nin mut’a nazariyesi, İbnü’l-Arabî’nin “kelime” nazariyesi ile paralellik arz etmektedir.[10] Kelime nazariyesi gibi Hakikat-i Muhammediyye anlayışı ile de benzerlik göstermekte, âlemin düzen ve korumasının kendisine dayandığı kozmik güç olarak nitelendirilmektedir.[11]

Allah Teâlâ’nın İlahi Cemâl nurundan ilk defa Hz. Muhammed’in nurunu yarattığından bahseden Abdulkâdir-i Geylânî, Rûh-ı Muhammediyyeyi varlıkların özü ve yaratılanların ilki olarak nitelemektedir. Abdulkadir-i Geylânî Hakikat-i Muhammediyyenin anlam boyutuna şu tespitleri ile açıklık kazandırmaktadır: “Onun menkıbeleri eşsiz, delilleri melekûti idi. Onun işaretleri gayba ait olup özel keremlerle şereflenmişti. “Cevâmiu’l-Kelîm” ona tahsîs edildi. Kevn-i küllî çadırının direkleri onun şerefine yükseldi. Ulvî ve süflî âlemlere mahsus varlık safları onun yüceliğine göre tanzim edildi. O, “mülk âlemi” kitabının kelimesinin sırrıdır. Halk ve felek fiillerinin manasıdır. Mevcûdât binası kâtibinin kalemidir. Âlem gözünün insanıdır. Varlık mührünün kalıbıdır. Vahiy memesinin süt çocuğudur. Ezel sırrının taşıyıcısıdır. Kıdem lisanının mütercimidir. İzzet sancağının sancaktarıdır. Şan ve şeref tepesinin malikidir. Nübüvvet gerdanlığının ortasındaki taştır. Risalet tacının incisidir. Enbiya alayının komutanıdır. Peygamberler ordusunun kumandanıdır. Hazret erbâbının imamıdır. Sebepte ilktir ama nesepte sondur.”[12]

Âlemin varlığından maksadın Nûr-i Muhammediyye olduğunu söyleyen Feridüddin-i Attâr Peygamber Efendimizin hakikatini şu ifadeleri ile yâd etmektedir: “Hz. Muhammed öyle bir zâttır ki bedenin de nurudur, canın da… eygamberlerin seçilmişi ve yücesidir. Keyfiyete sığmaz, yüceler yücesi Allah’ın habibidir. Cüz’ün içinde de padişahtır o, küllün içinde de. Güneşle ay, onun nurunun bir zerresidir. Bütün zerrelerin dayanağı ve sığınağı odur. Gökler, onun dergâhında bir fukaradır. Yolunun tozuna müştak, sarhoş bir halde dönüp durmaktadır. Bütün peygamberlere öncü, bütün âşıklara kılavuzdur o.”[13]

Attar, Mantıku’t-Tayr isimli eserinde Hz. Peygamberin nûrunu deniz sembolüne benzeterek şu değerlendirmelerde bulunmaktadır: “Âlem halkı onun için yaratıldı; varlık âlemine ihsan ve cömertlik denizinden çiğ tanesi gibi geldi. Onun nuru bütün yaratılmışları kıskandırır. Varlık âlemine gelmeyenlerin aslı da onundur, gelenlerin aslı da! Allah (cc), o mutlak nuru huzurunda görünce onun için yüzlerce nur denizi yarattı. O temiz canı, kendisi için yarattı, cihandaki bütün mahlukatı da onun için. Yaratıştan maksat, ancak odur. Herşey onun için yaratılmıştır. Varlık âleminde ondan daha temiz bir varlık yoktur. Gaybın yeniden, yakasından görünen ilk varlık, şüphe yok ki onun tertemiz nuruydu. Ondan sonra o yüce nur bayrak gibi yücelip göründü de arş, kürsî, levh ve kalem vücut buldu. Onun tertemiz nurunun bir görünüşü âlemdir, bir görünüşü iri ve tek inci olan Âdem. O yüce nur, meydana çıkınca Allah huzurunda secdeye vardı. Asırlarca secdede kaldı, ömürlerce rüku halinde durdu! Asırlarca kıyamda durdu, ömrünü diz çöküp bekleyerek geçirdi. O sır denizinin nuru namaz kıldı da o yüzden namaz ümmete farz oldu. Sonra Hak Teâlâ ansızın o nura hakikat denizinin yolunu açtı. Nur o hakiki denize daldı, dalgalandı, ne lazımsa hepsini elde etti. Sır denizini görünce yücelikle, nazla bir coşup köpürdü. Dileklere düşüp yedi kere kendi etrafında döndü. Bu dönüşten dünyanın yedi pergeli meydana geldi. Allah’ın ona her bakmasında bir yıldız yaratıldı, o nurda da bir istek doğdu. Ondan sonra o pâk nur durdu. Yüce arş meydana geldi, kürsî vücut buldu, ad san kazandı. Arşla kürsîyi zatının aksinden meydana getirdi. Sonra melekler sıfatlarından yaratıldı. Nefeslerinden nurlar aşikâr oldu, düşüncelerle dolu gönlünden sırlar. Ümmetler, hep onun nurundan yaratıldığından, o, bütün ümmetlere gönderildi. Her zamanın halkına ve ta kıyamete kadar peygamber oldu.”[14]

Hakikat-i Muhammediyye düşüncesini eserinde ele alan sûfî şahsiyetlerden biri de Fahreddin-i Irakî’dir. Irakî, Lemeât isimli eserinde Hz. Peygamberin dilinden insanın hakikatine ve yaratılışın kaynağına dair yaklaşımlarını şu şekilde terennüm etmektedir:

“Eğerçi Ben sûret-i hissî ve beden-i unsûrî hasebiyle Âdemoğluyum velâkin ma’nâ cihetinden Benim onun pederi olduğuma şâhid vardır.

Eğerçi sûrette evlâd-ı Âdem’im, mertebe cihetinden behemehâl berterim.

Âyinede aks-i cemâlime nazar ettiğim vakitte, bütün cihân Bana hakîkat ile musavver olur.

Zerrât-ı kâinat mazharım olduğuna taaccüb etme! Zirâ Ben âsumân-ı zuhûrun güneşiyim.

Envâr-ı enbiyâ bütün vech-i pâkimin âsârıdır; enfâs-ı evliyâ nesîm-i muattarımdadır.

Hızır’ın hayât-ı ebediye bulduğu âb-ı hayat nedir? Benim havz-ı kevserimden bir katredir.

Mesîh’in ölüleri dirilttiği nefes, Benim nefes-i rûh-perverimden bir nakş idi.

Benim zât-ı pâkim bütün esmâ-i ilâhiyyenin fi’l-cümle mazharıdır. Ben hakikatle baktığım vakit belki ism-i a’zamım.

Zâhir ve bâtın-ı kadîm deryâlarının ikisini de Ben’de gör. Zira Ben iki büyük deryanın mecma’ıyım.”[15]

Özetle Hakikat-i Muhammediyye, varlık mertebeleri arasında ilk tecellînin meydana geldiği taayyün-i evvel mertebesini ifade et­mektedir. Muhammedi Nûr en yetkin tecellînin mazharıdır. Çünkü Hak Teâlâ, bütün sıfat ve isimleri toplayıcı ismi olan Allah ismi ile bu mertebedeki Muhammedi Nûr’a tecellî etmiştir. Bu anlamıyla Muhammedî Hakîkat, Hakk’ın dışındaki tüm mümkünlerin zuhûr kaynağı olan Nûr-ı Muhammedi diye tabir edilen mertebedir. Vücûd mertebele­rinin nihayetinde yer alan insân-ı kâmil mertebesi, asıl olarak Hz. Muhammed’in (sav) hakîkatine ait bir nitelemedir. Bu mertebeye değişik nisbetlere göre birçok isim verilmesine rağmen, bu isimlerin işaret ettiği ortak mefhum, Bir’den zuhûr eden kesretin kaynağını bu mertebenin oluşturduğudur. [16]

 
 

[1] Ebu’l-Alâ Afifî, İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler, trc. Ekrem Demirli, İz Yayıncılık, İstanbul 2000, s. 83-84.

[2] Afifî, age., s. 80.

[3] Afifî, age., s. 88-89.

[4] Afifî, İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler, s. 86.

[5] Süleyman Ateş, İşarî Tefsir Okulu, Ankara 1974, s. 54; Nuran Döner, Tasavvuf Kültüründe Hz. Peygamber Tasavvuru, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2007, s. 12.

[6] Ahmet Yıldırım, Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2000, s. 114-115.

[7] Yaşar Nuri Öztürk, Hallâc-ı Mansûr ve Eseri, Yeni Boyut, İstanbul 1997, s. 294-302;Annemarie Schimmel, İslâmın Mistik Boyutları, trc. Ergun Kocabıyık, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2001,s. 214.

[8] Afifî, İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler, s. 98-99.

[9]  Hakîm Tirmizî, Kitâbu Hatmi’l-Evliyâ, Beyrut 1965, s. 337-338

[10] Afifî, İslâm Düşüncesi Üzerine Makaleler, s. 72-6.

[11] Reynold A. Nicholson, Tasavvufun Menşei Problemi, çev., Abdullah Kartal, İstanbul 2004, s. 158.

[12] Abdulkâdir Geylânî, Sırru’l-Esrâr ve Mazharu’l-envâr fîmâ yahtâcu ileyhi’l-Ebrâr, Thk., Halid Muhammed, Muhammed Ğassân, Dâru’s-Senâbil, Dımeşk 1994, s. 43-55.

[13] Ferîdüddin Attâr, İlâhiname, trc. Serkan Özburun, Semerkand, İstanbul 2004, s. 21.

[14] Feridüdin Attâr, Mantıku’t-Tayr –Kuşdili-, trc.Yaşar Keçeci, Kırkambar Yayınları, İstanbul 1998, s. 37-39.

[15] Fahreddîn-i Irâkî, Lemaât Aşka ve Âşıklara Dair, trc. ve şerh: Ahmed Avni Konuk, yay. haz. Ercan Alkan, İlk Harf Yayınları, İstanbul 2011, s. 27-31.

[16] Osman Nuri Küçük, Fusûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de İnsan-ı Kâmil, İnsan Yayınları, İstanbul 2011, s. 157.

 

Yazar Hakkında

Prof. Dr. Kadir ÖZKÖSE / Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.


.

Kurumasın Membalar

 
De ki, ‘Baksanıza, eğer suyunuz çekilse (zahiri kaynaklar, pınarlar, dereler, çaylar, basiret, manevi membalar, gözler, gönüller) size kim bir akarsu getirebilir. Hiç şüphesiz alemlerin rabbı olan ALLAH ikramda bulunur size.'(Mülk Sûresi- 30.Ayet)

Şarıl şarıl akan sular, gürül gürül giden çaylar, ırmaklar akmaz oldu, bu yıllarda. Yağdığı yerlerde yağmurların sel ve felaket, yağmadığı yerlerde ot ve nebatat bitmiyor. Sıcakların bütün dünyada artması daha birçok olumsuzlukları getiriyor yanında. Bu dünya da bitecek elbet birgün. Semavat ölü yere rahmetini indirmezse, arz sebze ve meyvesini vermezse ALLAH (c.c) korusun kıtlık başlar, huzursuzluk meydana gelir dünyada.

Diyorum ki, gönüllerdeki pınarlar, çaylar, ırmaklar, denizler, deryalar kurusa, ne felaketler gelir kişinin başına. Kurusa imanın pınarı; inançsız, ateist, nankör, HAKK’a ortak koşan zalimler türer alemde. Çekilse İslâm’ın suyu; namazsız-niyazsız, birbirleri ile geçine-meyen; arsız, huysuz, gönlü, ruhu dar cemiyet meydana gelir alemde. Bitse ahlâkın membaı ibrede bakan gözler,
hasrede, şehvetie bakar döner gön deliğine, çam budağına. Cansız varlıkların bitkilerin, hayvanların ve bütün alemin zikrini duyan kulaklar döner kepçeye. HAKK’ı işitmezse; fakir mi, yoksul mu, bir dilim ekmeğe muhtaç düşkün mü, kurtarayım şu mazlumu diye uzatmaz yardım elini. İnsanların hakkını çiğner, yapar onun-bunun gıybetini, yalanı dolanı söyler durur, kirletir, HAKK’ın kalemi ve en büyük nimet olan dilini. Hayr yollarda koşmayı bırakır ahiretimizi mahveder, isyanda dolaşır durur ayağı. Öğüt-nasihat duymaz, anlamaz olur kalbi, Kur’ân’ın diliyle bu tipler, hayvanlar belki de hayvanlardan aşağı gafiller olur.

Maddi ve manevi kaynaklarımızın kuruması, herşeyin hayatı olan suyun çekilmesiyle, hiçbir canlı yaşamaz kainatta. Adi bir sudan yaratılan insan nesli kesilir, hele bir de arştan inen rahmet suları çekilse, ALLAH’a taat kılan kul, Rasûl’ün (s.a.v) hayatını takip eden, nûr ve tecellîlere eren, yaradılış sırrını bilen hakikat ve marifet eri kalmaz hiçbir yerde.

Gelin kurutmayalım kaynaklan, alemin sulhu için yapalım sohbet. Rabbımızı tanımak için edelim zikir, bizi Mevlâ’ya eriştirecek Arifan-ı ilahi ile kurup münasebet yapalım rabıta. Muhabbeti ehlullahın havzında rabıta ile öğrenip yüzmeyi murakabe ile kalbimizi arşa açıp atılalım vahdet deryasına. Geçen haftalarda okunan hutbede, karada ve denizde meydana gelen fesat, sıkıntı sizin elinizle yaptığınız^ hatalardandır, düstûr-u ilahisi bu gerçeği ne de güzel yansıtıyor. Adamın biri bahçe sahibinin ikram ettiği narın tadına doyamaz. ikinci defasında narın tadı kalmaz. Bahçe sahibi der ki; ‘İlk önce niyetin güzeldi, ikincisinde ise bu bahçeyi nasıl alabilirim hilesi ile kalbini bozdun, meyve de tatsızlaştı’ der. Herşey güzel olur düzelince niyetler.

Zengin bir adam ahirete göçer. Yavruları muhasibe; ‘Getir şu defteri’ derler. Bir de ne görsünler. Çalışmayan yüzlerce kişi maaş alıyor. Evvela çalışmayan maaşlıların ücretlerini keserler. Muhasip derki: ‘Babalarının zamanında bire aldığımız mal bereketlenir üç olurdu. Çalışıyor gösterilen fakirlerin ücreti kesilince fabrika da iflas etti.’ Çünkü; amel bozuldu, yaşantı manadan yoksun, bir başkasına kendisini tercih duygusundan uzak cahillerin yaşantısına döndü. Halbuki ben yemeyeyim sen ye, ben
kötüyüm sen iyi ahlakına bürünmeli iş ve ameller. Memleketimizde Toybu Ahmet diye bilinen bir adam, yakını olan bir adamın fabrikasında çalışır. İşveren, akrabam istifade etsin diye iki vardiya çalışıyor gösterir amcayı. Herkese verilen maaş ‘bana çift verilince rızkıma haram karıştı’ diye HAVF-I İLAHİ’den terkeder burayı.

Yudum yudum içirilerek sular, isyandan itaate getirilen kullar bizim gayretsizliğimizle çoktan aza, ikiden bire, gençten pire (ihtiyar) düşmesin. Bolca harcama yapan birine sorarlar: ‘Bu serveti sen mi kazandın, yoksa baban mı’ ‘Babam’ deyince: ‘Doğru, sen emek verip yorulmadın onun için böyle müsrifsin.’

Büyüklerimizin hakkını biz, yeryüzünde secde etmeyen bir fert bırakmadan yapacağımız irşat ve ıslah çalışmalarıyla yerine getirebiliriz. Azalarımızın salâhına vesile olan kalp arsasını ehil bahçıvanın nezaretinde işleyip fuyûzât, varidât, hakikat, marifet sulan ile sulayıp ihyâ etmekle memuruz biz. Her tarafından ışık süzülen kristal gibi hayırlar zuhur etmeli davranışlarımızdan. Rabbımızın benzetmesi ile ‘ her zaman yemişini veren meyve olmalıyız.’ ‘Bırakın Osmanlı girsin ülkemize. Çünkü; onlar geldiği her yere medeniyet getirirler’ diyen Fransız şair, rahmet unsuru mü’minleri senâ ediyor. Gündüzünü huzurla geçirdiği için gece hayatı secdelerde ve kıyamlarda olan, havf-ı ilahi, Allah’ın azametinden titreyen haşyet sahibi kullar, iki gözü iki çeşmeye dönen âbid (ibadetli kullar), Mevlâ’mızın ‘her an meyve verir buyurduğu’ salih kimselerdir. Gerek maddî gerek manevî sularımızı kaynayıp coşturan ALLAH’a dönmekten başka çaremiz yok kuraklıktan kurtulmak için.


.

NEFSİ ORUÇLA TERBİYE ETMEK

 

Oruç, insanın mânevî yönünü güçlendiren büyük bir ibadettir. Oruçla insan, meleklerin bile gıpta edeceği farklı bir iklîme girer. Oruç kesafetten letafete, şehvetten ruhaniyete, kesretten vahdete ermeyi sağlayan bir ibadettir. Maddi hastalıklarımız için perhiz olduğu gibi manevî hastalıklarımız için de arınma fırsatıdır. Bu anlamda Peygamber Efendimiz, oruç tutmakla sıhhat bulacağımızı beyan etmiştir. 1877 yılında Amerika’da “oruçla” tedavi usulüne başlayan ve bu başarısını bütün dünyaya ispat eden Dr. Edward Dyun, “Oruç Tedavisiyle” ilgili kaleme aldığı kitabında şunları söylemektedir: “Bu kitap, ilaçlarla tedavi eden bir doktorun hayat tecrübeleri esasıyla yazılmıştır. Ben bütün ilaçların insan sağlığına tamamen faydasız olduğuna emin olduktan sonra, nihayet –oruçla- tedaviyi iyice denedim ve kesin olarak söyleyebilirim ki, bütün hastalıkları, insanın yaratılışına tam uygun fıtri bir tedavi usulü olan –oruç-la kolaylıkla tedavi etmek mümkündür.”[1]

İnsanı ayakta tutan sadece maddesel gıdalar değildir. Dünyevî gıdaların yanında sonsuzluk gıdasıyla da beslenirse insan, sağlıklı yaşamayı öğrenir. Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî de orucun ne denli bir sonsuzluk gıdası olduğunu şu şekilde dile getirmiştir: “İnsanın asıl gıdası Allah’ın nurudur. Ona aşırı ten gıdası vermek lâyık değildir. İnsanın asıl gıdası, ilâhî aşk ve akıldır. İnsan, asıl rûhânî gıdasını unuttuğu ve ten gıdasına düştüğü için huzursuzdur. Doymak bilmez. İhtirasından yüzü sararmış, ayakları titremekte, kalbi telaşla çarpmaktadır. Nerede yeryüzü gıdası, nerede sonsuzluğun gıdası? Allah şehitler için, ‘Rızıklandılar’ diye buyurdu. O manevî gıda için ne ağız ne de ceset vardır.”[2]

Oruç, nefsânî isteklerin zayıflaması nispetinde, kulun günahlara düşmesine de mânî olur. Nefsin arzularının peşine düşüldükçe, nefis daha fazlasını istemektedir. Nefsin ağzına gem vurmadan nefsin hizaya gelmesi mümkün değildir. Nefsin öldürülmesi ve Allah’ın nimetlerinden mahrum bırakılması uygun değildir ama nefsin arzuları peşinde ömür tüketmek de en büyük felakettir. Nefsi hizaya getirmenin, terbiye etmenin, nefsi zayıflatmanın yolu açlıktır. Bu anlamda oruç, en büyük riyazattır. Nefsi kontrol altına alıp rûhu cilâlamada, oruç riyazetinden daha tesirli bir yol yoktur. Ebû Umâme (r.a.), Peygamber Efendimize; “Bana öyle bir amel tavsiye et ki, Allah Teâlâ onunla beni mükâfatlandırsın” dediğinde, Peygamber Efendimiz; “ Sana orucu tavsiye ederim, zira onun bir misli yoktur” buyurmuştur.[3] Bedenin zekâtını oruç olarak niteleyen Peygamber Efendimiz, zekâtın malı temizlemesi gibi orucun da bünyeyi takviye edip sağlamlaştırdığından bahsetmektedir.

Oruç, Rabbimizin en fazla hoşlandığı bir ibadettir. Oruçlunun ağız kokusu Hakk’a misk kokusundan daha hoş gelmektedir. Oruçlunun duası makbul duadır. Oruçla cehennem kapıları kapanıp cennet kapıları açılmaktadır. Oruçla şeytanlar bağlanmakta ve Ramazan ayı rahmet iklimine dönüşmektedir. Bu minvalde Peygamber Efendimiz hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmuştur:

“Ademoğlunun her ameli katlanır. Hayır ameller, en az on misliyle yazılır. Bu, yedi yüz misline kadar çıkar. Allâh Teâlâ hazretleri şöyle buyurmuştur: ‘Oruç, bu kaideden hariçtir. Çünkü o, sırf Benim içindir, Ben de onu (dilediğim gibi) mukafatlandıracağım. Kulum Benim için şehvetini, yemesini ve içmesini terk etti.’ Oruçlu için iki sevinç vardır: Biri, iftar vaktindeki, diğeri de Rabbine kavuştuğu andaki sevincidir. Oruçlunun ağzından çıkan koku, Allâh indinde misk kokusundan daha hoştur.”[4]

Oruçla mükâşefe haline kavuştuklarından bahseden sûfîlerin tüm arzusu oruçluyken vefat edebilmektir. Oruçluyken ölme arzusu, sûfinin dinmeyen ıstırabına derman olmaktadır.[5] Ramazan orucunu tutmak için tüm Müslümanlar gibi sûfîler de hilâlin görülmesine ehemmiyet vermektedirler. Ancak onlar Ramazanı ru’yet-i hilalin ötesinde Hakk’ın müşahedesi olarak görürler. Hakk’ı müşahede eden sûfîler oruçluyken mahlukatın görülmesine müsaade etmezler. Müşahede ehlinin bu orucuna, Allah ile oruç tutma hali denmektedir. Avamın tuttuğu oruç ise nefisle tutulan oruç olarak kabul edilmektedir. Tüm yaratılmışlara yönelik meyli kalblerinden uzaklaştıran sûfîlerin bu boyutta gerçekleşen ibadetlerine kalb ile tutulan oruç adı verilmektedir. Nefsiyle oruç tutanlara “selsebil ve zencebil” şarabı içirileceği gibi, kalbiyle oruç tutana rıza nimetiyle birlikte muhabbet şarabı içirilmektedir.[6]

Orucun boyutlarına dikkat çeken İbrahim Hakkı Erzurumî, midenin orucunu yeme ve içmeden uzak durmak, dilin orucunu lüzumsuz konuşmadan uzak durmak, kalbin orucunu fikir, hayal ve kuruntulardan uzak durmak olarak nitelemektedir. Allah’ın gayrından arınan, Allah’ın sevgisiyle dolan gönül, Hakk’ı bulup halkı yitirir. Beden, duyu organlarıyla görünen, kalp de görünmeyen âlemi idrak eder.[7]

Oruç, Peygamber Efendimizin en çok devam ettiği amellerden biridir.  O, yazın en şiddetli günlerinde dahî oruç tutardı. Hatta savaş ânında bile, çoğu zaman oruçlu olurdu. Hele bazen harp öyle şiddetlenirdi ve öyle zor günler olurdu ki, kimse oruç tutmaya mecal bulamazdı. Bunlardan birinde, kendisi ile berâber Abdullah bin Revâha’dan başka oruç tutan kimse kalmamıştı.[8] O, oruç için “İnsanı günâha karşı koruyan bir kalkandır.”[9] buyurur ve bu kalkanın en sağlamını da her zaman kendisi kullanırdı.

Oruç, sahibini takvaya ulaştıran bir ibadettir. İnsan, bu takva sayesinde cehennem ateşinden korunmuş ve cennete yaklaşmış olur. Nitekim Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur:

“Allah rızası için bir gün oruç tutan kimseyi Allah Teâlâ, bu bir günlük oruç sebebiyle cehennem ateşinden yetmiş yıl uzak tutar.”[10]

Ebu’l-Abbas es-Sebtî (ö.601/1205)’ye göre oruç tutmanın hikmeti, açlık hissini duyabilmektir. Aç kaldığımız zaman açların halini hatırlayabilmekteyiz. Açlık hissinin ne kadar yakıcı bir ateş olduğunu anlayınca tasaddukta bulunmaya meyledebilmekteyiz. Oruç tuttuğumuz halde açlara acımazsak orucun hikmetlerini gerçekleştirememiş oluruz.[11]

Oruç sayesinde aç kalan bir mümin, fakir ve fukaranın hâlini daha iyi anlayarak, onlara karşı merhamet duyguları kabarır ve cömertliği artar. Midesi boş olan kimse ulvî duyguları, tok olana göre daha derinden yaşar ve daha iyi tadar. Bu sâyede mânevî akışları daha iyi yakalar ve tefekkür gücü artar. Acziyetinin ve kulluğunun idrâkine varan oruçlunun, nihayette kötü hasletlere olan meyli azalır ve iyi hasletlerle bezenir. Mevlâna hazretleri orucun rûha sıhhat bahşedip güçlendirdiğini ve nefsi zayıflattığını söyleyerek şöyle demektedir:

“Dervişlerin bu riyâzâtları ne içindir? Çünkü bedene gelen eziyetler, sıkıntılar, rûhların sağlığını temin eder. Bir Hak yolcusu riyâzatta rûhun bekâsını, ölümsüzlüğünü bulmasa, fazla oruç tutmak, fazla yorucu ibadetlerde bulunmak sûretiyle bedenini hırpalar, hasta eder mi idi?”[12]

Tutulan orucun bu neticeleri verebilmesi, onun sırf Allâh rızâsı için tutulmasına bağlı olduğu gibi, Peygamber Efendimizin tarif ettiği şekilde eda edilmesine de bağlıdır. Allâh Resûlü, oruçlunun kötü söz ve fiillerden uzak, vakâr ve nezâket sâhibi, merhametli bir kimse olmasını istemektedir. Nitekim hadîs-i şerîflerinde;

“Kim yalanı ve onunla iş yapmayı terk etmezse, Allah’ın o kimsenin yemesini ve içmesini bırakmasına ihtiyâcı yoktur.”[13]

“Hiçbiriniz, oruçlu olduğu gün çirkin söz söylemesin ve kimse ile çekişmesin. Eğer biri kendisine söver veya çatarsa ‘Ben oruçluyum!’ desin.” buyurmaktadır.[14]

Peygamber Efendimizin, her hareketinde olduğu gibi, orucunda da itidalli davrandığı ve ashabına da bunu tavsiye ettiği görülmektedir. Her şeyi terk edip sadece namaz ve oruçla meşgul olan ashabını uyarmış ve kendisini örnek almalarını tavsiye etmiştir. Peygamber Efendimiz,  iftar etmeden, bir günün orucunu öbür günün orucuna eklemeyi (savm-ı visâli) de yasaklamıştır. Ashâb, “Ey Allah’ın Resulü! Fakat siz savm-ı visâl tutuyorsunuz?” dediklerinde Efendimiz onlara; “Şüphesiz ben sizin gibi değilim. Ben, yedirilip içirilmekteyim” buyurmuştur.[15]

Hucvîrî’nin beyanına göre insanın nefsi itiyat ve alışkanlığa meyyaldir, itiyat ve alışkanlıkla ülfet eder. Nefis bir şeye alıştı mı, itiyat onun tabiatı hâline gelir. Ta­biat olunca da hicab ve perde hâline gelmiş olur. Bundan dolayıdır ki, Peygamber Efendimiz, “En iyi oruç, kardeşim Davud (s.) in orucu­dur”, buyurmuştur.“Bu nasıldı” sorusuna da “O bir gün oruç tutar, bir gün tutmazdı”, buyurmuşlardır. Savm-ı Davudla oruç, nefsin âdeti ve alışkanlığı hâline gelmemiş ve kendisi ile Hak arasında bir hicap ve perde olmamıştır.[16]

İtidalin muhafaza edilemediği zaman, ifrat ve tefritler baş gösterir. Aşırıya kaçan kimse, bir müddet sonra yorulur ve yapılması gereken asgarî seviyeyi dahi korumakta güçlük çeker. İbadetler konusunda da devası en zor olan dert, yorgunluk ve bıkkınlıktır. Nefis, bir ibadetten usandığında, artık bir daha huşû hâlini yakalayamaz ve yapılan fiiller, ibadet olmaktan çıkar. Peygamber Efendimiz, “Her şeyin bir zindelik hâli vardır, her zindeliğin de bir gevşeklik ve usanma hâli vardır…”[17] hadîsiyle bu mânâyı kastetmiştir. Allah Teâlâ, insanların fıtratlarını bildiği için her ibadeti, aynen hastaya verilen ilaç gibi ne az ne çok, tam ölçüsünde takdir buyurmuştur.

İbadetlerde itidâl üzere hareket etmenin gerekliliğini anlatan bir hadise, Bâhilî (r.a.)’ın başından geçmiştir. Bâhilî bir gün Peygamber Efendimize gelip; “Ey Allâh’ın Resûlü! Beni tanıdınız mı?” dedi. Peygamberimiz; “ Sen kimsin?” (tanıyamadım) buyurdu. O; “Bir sene önce size gelmiş olan Bâhilî’yim” dedi. Efendimiz, “Seni böylesine değiştiren nedir? Halbuki daha önce gayet iyi görünüyordun!” buyurdu. Bâhilî, “Senden ayrıldığım günden beri bütün günlerimi oruçlu geçirdim” dedi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz (s.a.v.), “ Kendine işkence etmişsin! Sabır ayı (Ramazan)ı bütünüyle, diğer aylardan da birer günü oruçlu geçir” buyurdu. Bâhilî, “Bu sayıyı artırınız. Zîrâ benim gücüm bundan fazlasına yeter” dedi. Peygamber Efendimiz; “ O halde her aydan iki gün oruç tut!” buyurdu. O, “Daha artırınız” dedi. Peygamber Efendimiz,“Peki her aydan üç gün!” buyurdu. Bâhilî, “Biraz daha artırınız” dedi. Peygamber Efendimiz, “Harâm aylarında (Receb, Zilkâde, Zilhicce ve Muharrem) üç gün oruç tut, bırak; üç gün oruç tut, bırak; üç gün oruç tut, bırak!” buyurdu ve üç parmağını birleştirip bırakmak suretiyle de fiilen gösterdi.[18]

Enes b. Malik (r.a.)’ın anlattığına göre, Peygamber Efendimiz duruma uygun olarak hareket eder; bâzı aylarda fazla oruç tutmaz, ashabı o ayda hiç oruç tutmayacak zannederdi. Bazı aylarda da çok oruç tutar ve sanki bütün ayı oruçlu geçireceği izlenimini verirdi.[19] Bununla birlikte Peygamber Efendimizin, üst üste bir kaç ay oruç tutarak aşırıya gittiği hiç olmamıştır. Nitekim Ümmü Selleme validemizin bildirdiğine göre, Peygamber Efendimizin Şaban ve Ramazan ayları dışında peşi peşine iki ay oruç tuttukları vaki değildir.[20] Bu da her zaman değil, bazı senelerde vukû bulmuştur.

Peygamber Efendimiz, oruç tutan kimselerin iftarda acele etmelerini ister ve “Oruç açmakta acele ettikleri sürece Müslümanlar, hayır üzere yaşarlar”[21] buyururdu. Bir gün Mesruk (r.a.) Hz. Âişe annemize,“Muhammed (s.a.v.)’in ashâbından iki kişi var. İkisi de hayırdan geri kalmıyorlar. Ancak bunlardan biri akşam namazını kılmakta ve oruç açmakta acele ediyor, diğeri ise hem akşam namazını hem iftarı geciktiriyor” dedi. Hz. Âişe, “Akşam namazını kılmakta ve oruç açmakta acele eden kimdir?” diye sordu. Mesruk, “(İbn-i Mes’ûd’u kasdederek) Abdullâh’tır” cevâbını verdi. Bunun üzerine o, “Rasûl-i Ekrem Efendimiz de öyle yapardı” dedi.[22]

 
 

[1] Fatma Aladağ, “Göklerden Gelen Terapi”, Aylık Kadın ve Aile Dergisi Şebnem Dergisi, Sayı: 78, Ağustos 2011, s. 11.

[2] Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi, trc. Şefik Can, Ötüken Yayınları, İstanbul 2001, c. I, beyit no: 1083-84;Osman Nuri Topbaş, İmândan İhsâna Tasavvuf, Erkam Yayınları, İstanbul 2002, s. 142.

[3] Nesâî, Sıyâm, 43.

[4] Müslim, Sıyâm, 164.

[5] Annemarie Schimmel, İslamın Mistik Boyutları, çev. Ergun Kocabıyık, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 1999, s. 123.

[6] Abdülkerim el-Kuşeyrî, Letâifü’l-işârât, thk. İbrahim Besyûnî, el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme, Kahire 2000, c. I, s. 153; Yüksel Göztepe, Abdülkerim Kuşeyrî’de Hâller ve Makamlar, Doktora Tezi, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2006, s. 121.

[7] Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetname, sad. Turgut Ulusoy, Elif Ofset, 4. Baskı, İstanbul 1978, s. 79.

[8] Müslim, Sıyâm, 108-109.

[9] Buhârî, Savm, 2; Tirmizi, Deavât, 86.

[10] Buhârî, Cihâd, 36.

[11] Yusuf b. Yahya b. İsa İbnu’z-Ziyât, et-Teşevvuf ilâ ricâli’-tasavvuf ve ehbâri Ebi’l-Abbas es-Sebtî, thk. Ahmed et-Tevfik, Kulliyetu’l-Adab ve’l-Ulumi’l-İnsaniyye, Rabat 1984, s. 452.

[12] Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi, trc. Şefik Can, Ötüken Yayınları, İstanbul 2001, beyit no: 3349-50.

[13] Buhârî, Savm, 8.

[14] Buhârî, Savm, 9.

[15] Buhârî, Savm, 48.

[16] Ali b. Osman Hucvirî, Keşfu’l-Mahcûb (Hakikat Bilgisi), haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, II. Baskı, İstanbul 1996, s. 133.

[17] Tirmizî, Kıyâme, 21.

[18] Ebû Dâvud, Savm, 55.

[19] Buhârî, Savm, 53.

[20] Tirmizî, Savm, 37.

[21] Buhârî, Savm, 45.

[22] Müslim, Sıyâm, 49-50.

 

Yazar Hakkında

Prof. Dr. Kadir ÖZKÖSE / Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.


.

Ne Sen Kimseden İncin Ne Kimse Senden İncinsin !!!

 
Değerli kardeşlerim, İslam dininde ahlâk, mevzuu muazzam bir ilimdir. Ahlâk-ı hamîde ruhun, ahlâk-ı zemîme nefsin ahlâk-ı hasene galip olur. Nefsani-yet galip olanda ise ahlâk-ı kabiha galip olur.

 

Dağlar gibi ekin saplarının bir kibritle heba olduğu gibi, insanın da bütün sevabını kötü ahlâkı mahveder. Muhakkak ahlak-ı hamide lâzımdır. Fahri Kâinat Efendimize soruyorlar (sav):’Ya Muhammedi En hayırlı ümmetini bize haber ver! ‘En hayırlı ümmetim halim ve selim, ahlâkı güzel olandır. Ya Rasu-lallah! Ameli en hayırlı, en faziletli ümmetini soruyoruz, sen ahlâktan bahis açıyorsun…’Efdal ümmetim, halim, selim ve hane halkıyla hoş geçinen ümmetimdir’ Ahlâk ağacının mahiyeti, vücuttan zuhur eden amel meyvesiyle bilinir… Hırs, tamah, buhul, adavet, kin, buğuz, riya, süm’a, meyveleri veren ağaç, ahlak-ı zemimedir… Ahlâk-ı zemime ancak nâr ile temizlenir.

Şeytan ateşten, nefis de ateşin dumanından hasıl olmuştur; birbirlerine akrabadırlar. Bu sebeple nefsi havf ile terbiye etmek, ruhu da ibadet ü taate ihtimam ile kuvvetlendirmek gerekir. Güzel ahlâk, ibadetle ziyadeleşir; kötü ahlâk da kabahatle…İman, ahlâk-ı hasene

nuruyla kuvvetlendirilmiştir. Ehl-i iman, su-i hatimeden muhafaza olunur. Cemi ahlâk-ı hasene Fahri Kainat Efzalüt-Tahiyyat Efendimiz

Güzel ahlâkın anası hilim, babası tevazudur. Kötü ahlâkın ise anası ateş, babası hevâdır. Biri dünya muhabbetinden, biri şehvetten doğar. Şehvet arttıkça hased, dünya muhabbeti arttıkça hırs çoğalır. Hased ve hırs birleşince de kibir neş’et eder. Derdi veren Allâh, devasını da göstermiştir: Şehveti oruç, dünya muhabbetini de ölüm tefekkürü temizler.

Hasan-ı Basrî Hazretleri, hayatında tek bir günah işlemiş, onu da levha halinde yazdırıp yakasına yapıştırmış, kendine bir varlık hissi gelme ihtimali olduğu zaman o yazıya bakar Allah’a karşı isyan ettiği için ağlar, elbisesi gözyaşlarıyla sırılsıklam olurmuş. Bir gün o mübarek yaşlar evinin balkonunda otururken aşağıdan geçen birinin üzerine dökülüyor. ‘Günahkâr Hasan’ın gözünün yaşıdır; yıkayın da temizlensin’diyor. Hâlbuki bir damlası dünyayı kurtarır. Bu yol, tevazu yoludur, kibirle yürünmez. Kişiyi kardeşine çirkin gösteren dünya muhabbetidir. Hiç kimseyi şu meslekte, şu tarikte diye ayrı görmemek, gıybetini, kötü zannını etmemek lâzım. Ancak müminler kardeş değil miydi? Eğer kardeşi-

mizle hoş geçinemiyorsak imanımızı hesaba çekmemiz gerekir. En kıymetlimiz, Allâh’tan en çok korkanımız olacak, böyle haber

Kendimiz için sevdiğimizi, mümin kardeşimiz için de isteyeceğiz. İnsanlar, elimizden dilimizden emin olacaklar. Sevdiğimizi Allâh için seveceğiz. İncitmeyeceğiz, incinmeyeceğiz. Dervişliğimizi ancak böyle muhafaza edebiliriz. Gönül yapmak hacc-ı ekber sevabına mazhariyettir. Gönül yıkmak ise, Celil Allâh’ın nazargâhını yıkmaktır. El-kalbi beytullah, el-kalbi kenzullah, el-kalbi arşullah buyurulmuştur. Fakat incinmemek, gönül yıkmamaktan da zordur. Kalb işidir zira.’Lâ fâile illallâh’sırrına erilince incinilmez ancak. Her kişinin kârı değildir bu makam. Rabbim bizi o seviyeye yükseltilmiş zâtlardan ayırmasın inşallah. İşte ‘ahlâk-ı hamîde’ budur! Hiçbir işi Allâh’tan gayrından bilmemek ve her hâl üzere Allâh’tan razı olmak…

Allah’ımız, ahlâkımızı ‘Tehalluku bi-ahlâkillahi ve bi-ahlâki resulul-lah (sav) sırrına mazhar buyursun; ‘Nimet veririm de şükretmezseniz, benden başka Allâh arayın’ hitabına muhatab olmaktan muhafaza eylesin inşallah. Amin.

Hamd olsun âlemlerin Rabbı olan Allâh’a


.

Mahsül Ayı

 

Niyetin Hâlis Olması, Amelin Mahsûlünü Bereketlendirir

İbadet ve taatler, biz kullan tarafından, Hak Teâlâ emrettiği için yerine getirilir. Seçkin kullar, Allah (c.c.) bizi sevsin kaygısıyla hareket etmez; onlar sadece, O’nun sevdiği amelleri işlerler. Bu niyetle yapılan ibâdet, kulu, adım adım Hakk’a yaklaştırır. İbadetlerin ecir ve mükâfatı, gönlün iştirakiyle kat be kat artar. Niyetlerin halis olması, kulluğun, sadece Allah Teâlâ’nın rızası umularak yapılması, elbette o amelin mahsûlünü bereketlendirir.

Receb-i Şerif ekim ayı, Şaban-ı Muazzam sulama ayı, Ramazan-ı Şerif de mahsûl ayıdır. Gelin, bu aylarda, verimi en kârlı şekilde almanın çaresine bakalım. Oruç ibâdeti; niyetle, vakte riayetle, yeme-içmeden ve cinsî münasebetten uzaklaşmakla yerine getirilir. Sevap ve mükafatı ise; istiğfar ve tevbeyle, isyana gönülden veda niyeti ve arzusuyla, ömrün her ânını kullukla geçirip, vakti israf etmemekle, âzâlan da isyandan korumakla artar. Rabbimiz; el, ayak, göz, kulak ve bütün âzâlan isyandan koruyarak tutulan orucun karşılığını elbette fazlasıyla verir.

İbâdetlerde Niyet Önemlidir

Sadece oruç ibâdetinde değil, bütün ibadetlerde niyet önemlidir. İbadet ehli bir grup mü’min, velî olmak için bir mağarada inzivaya çekilirler. Allah (c.c.)’ın sevgili kullarından bir zât, onları, bu ‘Kulluğunuzu yalnızca rızâ-yı İlâhî için yapın.’ diyerek uyarır. Bu sözün haklılığı karşısında hatalarını anlayarak niyetlerini düzelten zâhitler, bir gecede Mevlâ’nın muhabbetine erişirler.

Efendimiz Aleyhisselatü Vesselâm ,Hadis-i Şeriflerinde şöyle buyurur;

‘İhlasla amel edin! Allah-u Teâlâ ancak ihlasla yapılan ameli kabul eder.’ |Dârakutnî] ‘İbadetleri ihlas ile yap! İhlas ile yapılan az amel, kıyamette sana yetişir.’ (Ebû Nuayml buyurur.
‘Ameller niyetlere göredir.’ (Buhârî, Bedül-Vahy, i; Müslim, İmâre, 155)
‘İnsanlar niyetlerine göre diriltilecek ve hesaba çekilecektir.’ (Câmiü’s-Sağîr, 1436)
‘Kul ne hal üzere ölürse yaşantısı nasıl olursa) Allah onu artık o hal üzere diriltir.’ (Camiü’s-Sağir, 3/392)

Allah Teâlâ Âyet-i Kerime’sinde ise şöyle buyurur: ‘(Ey Rasûlüm!) Nefsini, sırf rızasını dileyerek, sabah akşam Rabbini çağıranlarla birlikte sabret(tir).’ (Kehf: 18/28)

Orucun farzlarından biri, îfade edildiği üzere vakte riayettir. Vaktin önemi, boş geçirilmemesi hususu, Mü’minûn Sûresi’nin 3. âyet-i kerimesinde şu şekilde ifade edilmektedir. ‘Onlar boş (söz ve diğer) şeylerden yüz çevirenlerdir.’ (Mü’minûn, 23/3) Bilindiği üzere; Mü’minûn Sûresi’nin ilk on âyetini tatbik edecek olanlara Cennet müjdesi vardır.

Yine İnşirah Sûresi’nde, bizlere, boş vaktin nasıl değerlendirileceği, Rabbimiz tarafından öğretilmektedir: ‘O halde meşgul olmadığın zaman kalk (Rabbine yalvar da) yorul! Ve yalnızca Rabbine niyaz et!’ (İnşirah, 94/7-8)

‘Onların fısıldaşmalarının çoğunda hayır yoktur. Ancak bir sadaka vermeyi yahut bir iyilik yapmayı veya insanların arasını bulmayı emreden(in fısıldaşmasında) hayır vardır. Allah’ın rızasını elde etmek için bu işi yapana gelince, biz gelecekte ona büyük bir ecir vereceğiz.’ (Nisâ: 4/114)
Tasavvuf Yolunda Tavsiye Olunan Üç Esas

Tasavvuf yolunda müride üç şey tavsiye edilir:

1.Uzlet, isyandan kaçma.

2.Açlık.

3.Uykusuzluk.

Peygamberimiz (s.a v.), ‘İlim çoğaldıkça kelam azalır, ilim azaldıkça da söz çoğalır.’ buyurur.

Âzâlar; havuza akan pınarlara benzetilir. Bizler, kulluğumuzun gereğini icra edersek, gönül havuzumuz, mahlûkâta hayat veren berrak su ile dolar. ‘Hakkında bilgin bulunmadığı şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül, onların hepsi yaptığından sorumludur.’ (İsrâ: 17/36)

Dili Muhafaza İçin Üç Esas

Dil de isyandan korunmalıdır. Risâlet Penah Efendimiz (s.a.v.), ‘Ademoğlunun her sözü aleyhinedir, lehine değil. Ancak marufu (hak ve doğru olanı) emretmek, münkeri (yasak ve çirkin olanları) nehyetmek ve Allah Azze ve Celle’yi zikir hariç.’ (İbn Mâce,Sünen, Fiten, 12, H. No; 3974) buyurur.

Dili muhafazanın ilacı:

1.    İlim, yâni Allah (c.c.)’ı tanıyan ve tanıtan mâlûmat,

2.    Amel,

3.    Sükût, gereksiz sözlerden sakınmaktır.

Üç Zümrenin Orucu

Oruç ibâdeti; niyet edip, imsak vakitleri arasında, gerekli şartlara uymak sûretiyle gerçekleşir. Bunlarla beraber, bâtınî edebler de gözetilirse nûr üstüne nûr olur.

Ehlullahın katında oruç üçe ayrılır:

1.    Avamın orucu.

2.    Havassın orucu.

3.    Havassu’l-havassın orucu. Avam (halk, sıradan insanlar),

oruç tutarken sadece; yeme, içmeden uzaklaşır. Fakat kalbi Allah (c.c.)’ın muhabbetinden mahrumdur. Gaflet içindedir. Aleyhissalâtü Vesselâm Efendimiz, ‘Kim yalan konuşmayı ve yalan-dolanla iş yapmayı terk etmezse, Allah, o kimsenin yeme-içmesini bırakmasına kıymet vermez.’ (Buhari, Savm, 8; Edeb, 51; Ebu Davud, Savm, 25; Tirmizi, Savm, 16) buyurur.

Havas (seçkin kullar), bütün âzâlarını isyandan korurlar. Yüce Rabbimize kavuşmak için gayret gösterirler. Lüzumsuz söz ve işlerden uzaklaşırlar.

Havassu’l-havas (en seçkin, ebrarîn ve mukarrebûn, gönlü arınıp Hak Teâlâ’ya yakın olan huzur ehli bahtiyar kullar) ise Allah (c.c.)’ın dışında hiçbir şeye meyletmezler. Onlar her şeyi apaçık seyre dalar, kalbleriyle her an Mevlâ (c.c.)’nın huzurunda dururlar.

Zâhiri ve bâtınî edeplere riâyetle yerine getirilen feyizli bir Ramazan ayı temennisiyle…

 

YAZAR HAKKINDA

İlahiyatçı Yazar Ali Ramazan DİNÇ Hocaefendi


.

Daim Zikirde Olmak

 

Et-Terbiyyetü’l-islâmiyye kitabında müminin 24 saati, güzel hâlleri maddeler hâlinde şöyle anlatılır:

Mümin her an Cenâb-ı Hakk’ı hatırlar. Zikir sadece dil ile olmaz davranış da bir’zikir’dir. Allâh rızası için helâl rızık kazanmak bir ‘zikir’dir. Namaz,’zikir’dir; nafile ta-atler, tebliğ, davet hepsi ‘zikir’dir. Mümin, abdestli yatıp tesbihatla meşgul iken uykuya dalmasından bile sevap kazanır. Ehliyle hoş ünsiyeti dahi’zikir’dir.

Mümin,’zikir’hususunda mazereti olmayan insandır.’Meşgalem çok Yâ RabbL’dese bir mümin, Rabbi zül-celâli ona şöyle sorar: ‘Süleyman Peygamber’den de mi meşgulsun kulum!’Biliyoruz ki ‘Bir saat adaletle hükmetmek, bin yıllık nafile ibadete bedeldir’Demek ki ‘adaletle hükmetmek’ de ‘zikir’oluyor. Hz. Ömer radıyallahu anh’a bu hadis-i şerifi hatırlatarak nasihat etmiyor muydu Üveysel-Karanî Hazretleri…

Sami Efendimiz kuddise sirruh buyururlardı ki’İbrahim bin Edhem Hazretleri’nin mürşidi zayıfmış. Yoksa saltanatı terke hacet kalmazdı.’Allâh ve Rasûlü çalışmaktan kabaran elleri sever. Muaz bin Cebel radıyallahu anhın ellerindeki nasırları görünce,’Muaz’ın elindeki nasırlar bile iman etmiştir..’ buyuruyorlar. Yani iman Muaz’ın iliklerine işlemiştir…

Rabıta da bir’zikir’dir. Mümini Allah’ına sür’atle yaklaştırır. Mürşid-i kâmillerin Cennet bahçesine dönmüş kalb aynasından, cemâlullâhı seyretmeye vesiledir. ‘Cennette cemâlini göster yâ Rabbî’ sırrına erdirir.

Es’ad-ı Erbilî kuddise sırruh Hazretlerinin dergâhına devam eden ihvandan bazısı, üç öğün yemek yedikleri hâlde def’-i hâcet vâki olmadığı için endişe duyuyorlar. Efendimiz kuddise sırruh onları görünce buyuruyorlar ki: ‘Dergâhın yemeği cennet taamıdır. Onun için hacet gerekmiyor’.. Mümin, iki şeyden kolay olanı tercih edendir. Rabıta, kişinin kendi aklıyla iş görmekle, mürşid-i kâmilinin aklına uymak arasında ‘kolay’olanın tercih edilmesidir. İmanın hakikati, teslimiyet, muhabbet ve rabıtadan geçer.

Mümin, ilim meclislerinde bulunur. Vaktin kıymetini bilir asla zayi etmez.

Çokça salât u selâm getirir. Salavatından aldığı güçle Allâh yolunda, sünet-i seniyyeyi diriltmek yolunda daima faaliyet üzere bulunur.

Hasta ziyaretine gider. Dua eder, dua alır.’Hastalandım da ziyaretime gelmedin’ itâb-ı İlahisi’ne uğramaktan kalbi titreyerek kaçınır.

Cenazeye iştirak eder. Bu suretle ağızların tadını kaçıran ölümü çok tefekkür eder. Öleni yakınlarının ihtiyaçlarını öğrenme ve yardım etme imkânına kavuşur. Kendisine ahiret azığı olacak amellere kapı aralar.

İyilikle emreder, kötülüklerden nehyeder. Mümin, Allâh ve Rasulünün gönüllü bir neferi gibidir. Kâinatta Allâh’ın düzeninin tesis edilmesi için, dinlenmeksizin gayret sarfeder. Bir işten yorulunca başka bir emr-i İlâhiyle dinlenir, kalbi rahat bulur,’huzur’a erer.

İhtiyaç ehline verir. Mümin Allâh’ın er-Rezzâk sıfatıyla kendisine lütfettiği rızıktan başkalarına infak etmekle onların maddi ve manevi sıkıntılarını gidermeye çalışır. Gayba iman, namaz ve infak, muttakî, takva ehli bir müminin Kur’an-ı Kerim’de övülen’salih’ amelleridir.

Ahdine sadıktır. Mümin,’Bezm-i Elest’te Rabbine verdiği söze sadık olmaya çalışan insandır. Her hâliyle, her yaşantısıyla ‘Evet, ya Rabbî, elbette Sen benim Rahman Rahim, Kerim, Rezzak… Rabb-i zül-celâlimsin’der. Her ânı, Allâh’ın rızasına uygun işler görmekle geçer.

Fakirlikte olduğu gibi zenginlikte de iktisad üzere yaşar. Mümin dengeli insandır. Sami Efendimiz kuddise sırruh, çok zengin olduğu hâlde baba mirasına dokunmadı. Gideceği yere yürüyerek gitmeye kadir ise yürürdü; böylelikle hem sağlığının zekâtını vermiş olurdu, hem yol parasını infâk ederek bir garibi sevindirirdi. İktisad üzere yaşamak budur!

Gazablı hâlde affeder. Mümin öfkesini yenebilen insandır. Bundan dolayı ona’Kâzım’denilmiştir. Yüzüne tüküren bir kâfiri, nefsi adına öldürmekten kalbi ürpere-rek kaçınan ve bu güzel ahlâkıyla düşmanının bile hidayetine vesile olan insana mümin denir. Hakiki pehlivanlık da budur!

Mümine bir sıkıntıya uğradığında üç hâl tavsiye edilmiştir: Kısas, diyet, aff. Birebir gördüğü muameleyi iade etmek suretiyle hakkını alabilir.

Kendisine geçen hakka karşılık başka bir bedel taleb edebilir. Veya karşısındakinden her ne bela gördüyse, bunu Hâlıkından bilir. Ve Ebu Bekir Sidik radıyallahu anh gibi,’Allâh’ın sizi affetmesini sevmez misiniz’ müjdesine ermek için en öfkeli ânında bile düşmanını affeder. Dedem Şeyh Mustafa Efendi rahmetullahi aleyh,’Derviş, ensesine tokat atan ile ağzına helva vereni bir gören insandır’ dermiş.

Mümin, her ân Allâh’ın rahmetinin teminatı altında bulunduğunu bilen insandır. Felak Suresi’ni düşünün! Mümin, neden, Kime sığınacağını iyi bilir. Arazî ve semavî âfetlerden ancak Allâh’ın korumasıyla muhafaza olunduğunun şuurundadır.

Yoksa bir küçük mikropla bile baş edecek gücü yoktur insanın. Bu şuur, kendisine Rabbi ve sevgili Peygamberi tarafından öğretilmiştir. Bunun için onu rahmetinden mahrum etmeyerek nimetlendiren Rabbi hürmetine, kendisini mahrum edenlere yardım elini, merhamet kucağını açar…

Allâh hepimizi yukarıda zikredilen ahlâklarla mücehhez, Rabbine verdiği söze sadık, gözü açık, gönlü açık, eli açık kerîm kullarından eylesin inşallâh… Hamd olsun alemlerin Rabbi olan Allah’a (c.c.).

 

YAZAR HAKKINDA

İlahiyatçı Yazar Ali Ramazan DİNÇ Hocaefendi


.

Rahmet Bahrine Yolculuk

 
Hac ve umre, akraba, eş, dost ve çevre ile iyi münasebetler kurulması açısından en güzel vesilelerden biridir. Yola çıkan kişi, helalleşir. Allah’a ısmarladık diyerek sevgiyi perçinleştirir. Eğer küslükler varsa barışmaya bu yolculuk sebep olur.

Madden çıkılan bu sefer, ahiret yolculuğunun da misalidir. Çünkü kişi; Ölümü ile çoluk çocuğunu, ehlini ve malını terkeder sadece ameli ile kavuşur Mevlâya. Giyer kefeni, Çıkarır elbisesini Veda eder bu dünyaya.
Hac ve umre yolcusu da dünya elbisesini çıkarır, bürünür ihrama. Niyeti, ‘dünya elbisesini çıkardım, kötü ahlâkı attım, güzel ahlâkla ahlâklanırım’ olmalı.

Elbette yolun sıkıntıları vardır. Pasaport işlemleri ve maddi erzak temini gibi. Ölüm anında da imanla gidip gitmeme, kabirde suale cevap verip-vermeme, insan simasında kalkıp-kalkmama, defter, mizan, sırat ve mahşer gibi büyük dert ve elemler vardır.

İmanın şartlarını yerine getirme ve ibadetle, takva ile rızıklanıp kabirde 72 milletle adeta bir araya geliş de bize mahşeri hatırlatır. Beytullah’a kavuşma da Mevla’ya erişmenin misalidir.

Yolculuk münasebeti ile alınan hediyeler ‘

Hediyeleşin ki muhabbetleşesiniz ‘ hadisi şerifi gereğince! dostlar ve kardeşler arası sevgiye sebep olur.
Hayırlı insanlarla yapılan yolculuk ve müminlerini kıblesi olan Kabe’ye varış ve ordaki hatıraları görüp ders almalar, ahlakımızı da güzelleştirir. Umre ve Hac Iibadetinden dönen Hacı’yı görenler de kendilerine çeki düzen verirler. ‘Biz de bu insan gibi ilahi edeple edeplenelim’ diye derde düşerler. Adeta Hacı hali ile etrafındakilere ders verir.

‘Evvel arkadaş, sonra yol kaidesince; Nefsin, ruhun ve sırrın sınıflarını geçmek için bir Mürşid-i Kamile teslimiyetin de örneğidir’ bu yolculuk.

Bizim mekânımızla ölçüldüğünde 3 bin kilometrelik mesafedir, bu kutsal yerler. Ruhun yolculuğu ise hiçbir ölçü biriminin ölçemeyeceği kadar uzun ve çetindir.

Yola çıkanlara ‘Güle Güle’ diye el sallanıldığı gibi, ahiret yolculuğunda da Fatihalar, Yasin’ler ve Kur’an Hatimleri ile ‘ Selametle’ der, dostlarımız..

 

YAZAR HAKKINDA

İlahiyatçı Yazar Ali Ramazan DİNÇ Hocaefendi

.

Kurban ve Kan

 
 Kan, yemesi, içmesi haram veya mekruh olmakla birlikte, zatı itibariyle mukaddes ve mübarek, dirimsel bir sıvı, bir dokudur. Kanı, içinde yer aldığı bünyenin ırasını da belirleyen temel faktörlerdendir, diye kabul ediyorum. Kişinin nesebi onun kanının özelliği ile belirlenir. Kan ile ilgili sözler arasında kanı temiz veya kanı bozuk olma deyimleri, onun soyunun temizliği ile ilişkilidir.

 

İmdi. Kimileri, kurban kesmenin, kurban bedelini sadaka olarak ödemek suretiyle yerine getirilebileceğinden bahsediyor. Gerekçe olarak da, tutulamayan oruçların yerine bu suretle bir kefaret ödemeyi misal gösteriyor. Aslında, burada iki husus karıştırılıyor. Oruç tutamamanın gerekçesi ile kurban kesememenin gerekçesi mahiyet itibariyle birbirinden farklıdır.

Oruç, bedensel bir ibadettir, tutulamaması bedenin zafiyetiyle ilgili bir özellikten ileri gelir. Kurban ise, son tahlilde malî bir ibadettir ve yerine getirilememesi ancak malî yetersizlikle ilgili olabilir. Ve onu yerine getiremeyene bu bakımdan bir kefaret yüklenmesi de söz konusu olmaz.

Kan akıtmanın anlamını isabetli biçimde kavramayı başaramazsak, bu konuda sağlıklı bir kanaate sahip olmamız mümkün görünmüyor. Türkçede kan akıtma deyimi kurban kesmenin müteradifi (eşanlamlısı) olarak kullanılır.

Kurban ibadeti de öteki ibadetlerde olduğu gibi ancak belli bir zaman diliminde ve ancak belli bir disipline riayet edilmek suretiyle eda edilebilir. Ona, gelişigüzel bir sadakanın ifası olarak bakıldığında anlamından saptırılmış olur. Nitekim kurban, yalnızca Allah rızası için kurbanın kanının akıtılmasından ibarettir. Onun etinin tasarruf edilmesiyle ilgili işlem bir başka bahistir.

Ve bu işlemin (kurban etinin bir biçimde değerlendirilmesinin) gereği gibi yerine getirilememiş olması, kurban ibadetinin sıhhatini etkilemez. O kadar ki, kurban kesme yerine, o kurbanın etinden daha fazlasını sadaka olarak dağıtmak, kurban kesme ibadetinin yerine geçmez. Onlar, iki farklı işlem (ve elbette ibadet) türüdür.

Oruç, belli bir bağlamda mide ile ilgili bir ibadetken Ramazan Bayramı sadaka ile ilişkilendirilmiştir. Kurban Bayramı ise, görünüşte hayvan kesimi bağlamında ele alınabilecekken gerçekte mide ile ilişkilendirilmemiştir. Bazılarının sandığı gibi insanın (fakir fukaranın) protein ihtiyacının karşılanması esas alınmamıştır. Kurban hayvanının ancak belli hayvanlarla mukayyet olması ve onların da mutlaka kesilerek kanının akıtılması gerçeği bu hususta aydınlatıcı sayılmalıdır.

Kurban olarak kesilmesi gereken hayvanların protein değerinden daha fazlasını vaat eden başka hayvanların kurban edilmesinin caiz görülmemiş olması anlamlıdır. Nitekim domuz etinin protein değeri itibariyle küçükbaştan veya sığırdan daha zengin olduğu söyleniyor, ama onun kurban edilmesi caiz görülmüyor. Demek ki, mesele etin kendisinde veya onun protein değerinde değil, başka bir noktada temerküz ediyor. Binaenaleyh kesilecek kurbanın proteinine denk bir gıdanın sadaka edilmesi, kurban yerine geçmeyeceği sarahat kazanıyor. Buradan kurbanın anlamını kan akıtmada bulması durumu açıklık kazanmaktadır.

Nasıl ki, Ramazan orucunun yerini başka bir oruç veya ibadet tutmazsa; hac farizası Zilhicce ayının 10. gününde Arafat’ta durmak ile kaimse ve o günün ve o yerin dışındaki duruşların hiçbiri hac farizasının yerine getirilmesi yerine geçmezse; kaçırılan vakit namazları, başka hiçbir namazla telafi edilemezse;kurban ibadeti için de aynı durum söz konusudur.

Kurbanın belli bir tarihte (Zilhicce ayının 10., 11., 12. günü ikindi vaktine kadar) eda edilmesi farzıdır. Bunun dışında kesilecek olan kurban, vacip olan kurbanın yerine geçmez; farklı bir ibadetten madut olabilir, fakat maksadı belli olan kurban olmaz, olması mümkün de değildir. Kurbanın nakdî bedelininse hiç önemi yoktur; binaenaleyh daha pahalı olan sadakalar da kurbanın yerine geçmez… İlla belli hayvanların, belli bir tarihte kesilmek suretiyle kanının akıtılması gerekir.

 
 

YAZAR HAKKINDA

RASİM ÖZDENÖREN

.

Kur’ân-ı Kerîm’de İşâretler

 
 Ashab-ı Kiram içerisinde Kur’ân’da adı sarâhaten zikredilen sâdece Hz. Zeyd bin Hârise (ra)’dır. (1) Ancak Hz. Ebû Bekir (ra) ve diğer sahâbiler hakkında bazı Kur’ân âyetlerinde işâretler bulunduğunu müfessirler beyan etmektedirler. Bu cümleden olarak şu âyet-i kerimelerin Hz. Ebû Bekir (ra) hakkında nâzil olduğu mervidir.
“Allah Teâlâ kötü işi izhar ve ifşa etmeğe ve sözün çirkinini yüksek sesle söylemeğe razı olmaz. Ancak zulmolunan kimse zâlimin ahvâl-i seyyiesini savt-ı bâlâ ile îsâe ve izhâr ederse onu sever ve mazlûmun duasına derhal icabet eder. Allah Teâlâ kullarının münâcâtını işitir ve hallerini bilir” (2)Vacib Teâlâ’nın işitici ve bilici olduğunu beyan etmekten gâye mazlûma itâle-i lisandan tahzîr ve vâkî olmayan şeyi hiddet ve gazapla söylemekten ittika içindir. Zira Allah Teâlâ işitir ve bilir; sözün muktezâsına göre mücâzat eder, demektir.Fahr-i Râzî’nin beyânı vechile bu âyet-i celile Ebû Bekir (ra) hakkında nazil olmuştur. Çünkü:Ebû Bekir’e (ra) huzûr-ı Risalette iken bir kimse gelip kendisine dil uzattı. Ebû Bekir (ra) sükût etti. Tekrar o kimse dil uzatınca Hz. Ebû Bekir cevap verdi. Rasûlullah’ın (sav) kıyâmı üzerine Hz. Ebû Bekir:

 

– “Yâ Rasûlullah! Bana defâatle itâle-i lisan ettiği, dil uzattığı halde sükût buyurdunuz. Ben bir defa kelâmını reddedince kıyam ettiniz; hikmeti nedir?” dediğinde Rasûlullah (sav):

– “Sen sükût ederken bir melek senin tarafından cevap veriyordu. Sen reddedince melek gitti. Şeytan geldi, şeytanın geldiği yerde ben ne için oturayım?” buyurunca bu âyet-i kerîmenin nâzil olduğu mervidir.

İşte Hak Teâlâ hazretleri bu âyetiyle insanaları kemâl-i edebe ve hüsn-i terbiye’ye ve nezâket-i lisâniyeye dâvet etmiştir.

“Sizden umûr-i dinde fazilet ve umûr-i dünyâda emvâlden vüs’at sahibi olanlar akrabasına ve fukara’ya ve hicret edenler fisebîlillâh nafaka vermeyeceğine ve ihsan etmeyeceğine yemin etmesinler. Siz Allah’ın mağfiret etmesine muhabbet etmez misiniz? Onların kurusunu af sebebiyle Allah Teâlâ sizi mağfiret buyurucu ve size merhamet edicidir.” (3)

Ebû Bekir (ra), teyzezâdesi ve fukarâ-i muhacirînden Mistah, Âişe (r.anhâ) hakkında ifk ve iftiraya iştirak etmekle hâl-i sabavetinden beri in’am ettiği Mistah’a ve ailesine bir daha nafaka vermeyeceğine yemin ederek hanesinden kovduğundan sokakta ve meydanda kalmaları üzerine bu âyet-i celile nâzil olmuştur.

Bunun üzerine Ebû Bekir (ra), Mistah’ı ve ailesini çağırıp, “Allah’ın inzal ettiği ahkâmı ale’r-re’s ve’l-ayn kabûl ettim, benim sizi tard ettiğim Allah Teâlâ’nın size gazap ettiği zamanda idi. Amma Allah Teâlâ sizin kusurunuzu afv edince “Merhaban biküm” Evvelki gibi yeyin ve için ve benim haneme gelin, ben size evvelkinden ziyade ihsan edeceğim.” dedi.

Âyet-i celile, Ebû Bekir’in (ra) faziletine ve enbiyâdan sonra efdal-i nâs olduğuna delâlet eder. Ve yeminden daha hayırlı şeye dönerek yemine kefaret vermek lâzım olduğuna delâlet eder.

1 – Ahzâb Sûresi, 37

2 – Nisâ Sûresi, 148

3 – Nûr Sûresi, 22

Hazreti Ebû Bekir Sıddık kitabından alınmıştır.


.

Merhametin Yoksa Kardeş Değilsin

 
Değerli kardeşlerim,Sevgili Konyalılarımız bizden sohbet istedi. Sohbette gençleşmek neşelenmek Allah’ın inayetiyle sizin dinleyişinize, anlayışınıza istek ve arzunuza bağlı. Konya’ya geldim mi, mevzularım çok zengin geliyor bana. Çünkü isteyenler çok kıymetli insanlar. Topbaş amcamız, muhterem efendi amcalarımızdan ihvan-ı güzını görünce saıiıVerfe beraber oturmanın tadını alıyor bu fakiriniz. ‘Ve künu meas-sadıkin’ (9/119) Konya’nın salihleriyle bir araya gelelim diye sabah saat dörtte yola çıktık. İşte bu hal, sadece imandan gelir kardeşlerim. Allah bizi sizlerden ayırmasın.

 

Allahu Teala ve Tekaddes Hazretleri:’Mü’minler ancak kardeştirler. Herhangi bir anlaşmazlıkta kardeşlerinizin arasını düzeltin; birleşin, Allah’tan korkun ki, rahmete şayan olasınız’ buyuruyor. (49/10) Kardeşlerimize, kardeşliğimize sıkı sıkı sarılacağız ve iman kaygısı çekeceğiz. Hasan-ı Basri Hazretleri (k.s): ‘Beni bir kireç ocağına atsalar, deseler ki içine düşersen imanla öleceksin; vallahi hiç tereddütsüz kendimi atarım’ buyuruyorlar. Ahiret kaygısı çekmek çok mühim kardeşlerim; iman köprüsü, çoklarının ayağının altından kaydı da nice veliler imansız olarak gitti. İmansız gitmeyi mucip üç hal var: Birisi: nimet-i islamiyeye şükrü terkedenler imansız ölür. Böylesinin imanı tehlikededir. Anamızdan babamızdan kalmıştır zannetmeyin bu iman. Elhamdülillahi ale’l iman, elhamdülillah ale’l islam, elhamdülillahi ale’t tevfik. Allah’ın tevfikiyle bu imana kavuştuk biz. İkinci: kalbde dünya muhabbetinin hüküm sürmesi. Kalbten dünya muhabbeti sökülünce, oraya zikir konar, Allah muhabbeti konar, Rasulullah muhabbeti konar. Ama sökülüp atılmazsa, kişinin imanı tehlikededir. Üçüncüsü: gücünün yettiğine zulmeden kimsenin imanı da tehlikededir. Bir kediye zulmetmiş bir kadının dünya kadar ibadeti olduğu halde imansız gittiğini biliyoruz hadis-i şeriflerden. Bir köpeğe ayakkabısının topuğuyla su veren kötü halli bir kadının durumunu da biliyoruz.. Köpek ‘Huuuuuuuu’ diyor. Kadın da imana gelip ‘Hu’ diyor. Allah nedamet
verdiği, iman nasib ettiği için cenneti a’laya gidiyor…

Allah’ın mahlukuna şefkat edelim kardeşlerim. İslamiyet iki şeyden ibaret: Birisi Allah’ın emrine ta’zim, diğeri mahlukuna şefkat.. Bir talebe varmış. Yirmi senedir kitap koltuğunda gelir gider ama bir kelime-i vahideyi okumaya gücü yetmezmiş zavallının. Diğer talebeler ona hep güiermiş. Sır gün ulşarrycr çnL-mj, btrg&rik&n köpek görmüş. Hava çok soğuk, kırağılar yağıyor. Cebindeki yiyecekleri eteğine koymuş, köpeği de kucağına almış. Köpeğin anası da gelmiş. Hem ısıtmış hem doyurmuş ikisini de. Köpek doyunca olduğu yerden fırlamış, sabaha kadar ‘Huuuuuuu’ demiş. Talebe de onunla ‘Hu’ demiş. O bildiğimiz bir uğultu değil. Hani ‘Süleyman var Süleymandan içeru’ deriz, ya işte onun gibi. İçinde başka alem var insanın. Ne verildiyse o anda verilmiş ona. Ondan sonra bülbüller gibi şakımaya başlamış bizim talebe..

Ledünni ilim insana çalışmakla verilmez, gayretle olmaz bu iş. Bu ancak ‘men rahime ruhfme’yle olur. İmam Gazali Hazretleri, kitabını yazınca istihareye yatmış ‘Ya Rabbi, kitabımı kabul ettin mi?’ demiş. Cenab-ı Hak buyurmuş ki ‘Ey imam! Kalemi mürekkebe batırıp çıkardığın vakit bir sinek geldi. O mürekkebi emmeye başladı. Merhamet ettin o emsin de ondan sonra yazayım dedin. Emdi bitirdi, yeniden batırdın yazdın. İşte o sineğin hürmetine razı oldum’ Onun için Rabbimizin rızası gücümüzün yettiğine zulmetmememizde saklı kardeşlerim. Sonsuz hayatı tahakkuk ettiren imandır. Ebedi hayatı, ebedi cennette kalmayı, ebedi Allah’ı görmeyi temin eden imandır. Kardeşlik olan yerde şefkat var, merhamet var. Merhametin yok, şefkatin yoksa kardeş değilsin demektir.

Rabbimiz, bizi şefkatten merhametten ayırmasın, zulmetmekten ve zulüm görmekten muhafaza buyursun inşallah. Hamd olsun alemlerin Rabbi olan Allah’a.

 

YAZAR HAKKINDA


.

SELAM

 

Selam, huzur ve esenliktir. Ruhun, elest bezminde verdiği söze sadakattir. Etrafına faydalı olanlar, ülkede asayişi temin edenler, aşını ekmeğini ağız tadıyla yiyenler sözünde doğru olanlardır. Sabırlı, itaatte ısrarlı, menhiyat işlememeye kararlı, iç ve dışta sulhu temin eden, Allahü Teâlâdan korkanlar ezel bezminde verdiği ahde bağlı kalanlardır. Selam bütün peygamberlerin ortak özelliği olan tevhiddir.

Allah’ı ve Resulü’nü inkar etmeyen, Peygamberlerle Cenâb-ı Hakk’ın arasını ayırmayan, imanla küfür arasında bir yol tutmayan, Kitab-ı Kerim’i belli bir zamana hapsetmeyen, sağlam bir itikattir.Yaratılan her zerrenin kul olduğuna inanan, insin ve cinnin sorumluluğuna inanmanın adıdır selam. Namazda gönlüne, insanlar arasında diline yemekte midesine, bir başkasının evinde gözüne sahip olanların sıfatıdır selam.

Başkasına yaptığı iyilikle, bir başkasının kendisine yaptığı kötülüğü unutan hal ehli insanların özelliğidir selam. Hiçbir an Allahü Teâlâyı ve ölüm gerçeğini hatırından çıkarmayanların huyudur selam.İçiyle barışık olmayanların, çevresiyle barışık olmayacaklarına kani olmaktır selam. Kalbi ıslah ile, bütün vücudunu ıslah etmenin adıdır selam. Gönlü sohbet, zikir, murakabe ve teveccüh ile huzura erenlerin, bütün azalarından nur neş’et eder, doğar.

Selam ehlinin ayakları cihadda, elleri infakta, dilleri zikirde, kulakları nasihatte, gözleri ibrette, beyinleri yüce kudreti tefekkürde, gecesi kıyam ve secdede, gündüzleri tebliğ ve davettedir.Hz. Fatih Sultan Mehmet gibi, ülkesinde her din mensubunu ibadetinde serbest bırakmanın güzelliğidir selam. Vedud olma, halkına acıma, sevgi ve muhabbet duyma yerine, haksız yere silah çekme değildir selam.

Tanıyıp tanımadığımıza verelim selam. Uğradığımız zaman bir kabristana, geçmişlere rahmet dileyerek verelim selam. Cenazeye iştirak ile, hastaları ziyaret ile, komşuları memnun etmekle, salihleri ziyaretle, misafire ikramla, fakirlere ziyafet ile, dostları memnun etmekle verelim selam. Toplantılarda âdâb-ı muaşeretle, aksırana teşmitle, ‘yerhamükallah’ “Allah sana rahmet etsin” demekle, mü’minlerle musafaha ile, selam ve hayır sahibi olmakla selam verelim.

Büyüklere hürmetle, küçüklere şefkatle, dostları gözetmekle, insanların kusurunu bağışlamakla, küskünleri barıştırmakla, mahlukâta zahmet vermemekle, insanlarla güzel geçinmekle, tatlı dil ve güler yüzle verelim selam.Adam kaçırıp yol kesen, evi barkı perişan eden, ormanı yakıp kül eden, vasıtaları harap eden canilerin cinnetinden vazgeçip hidayete ermelerine dua etmekle verelim selam.

Doğal afetlere uğrayan sel, heyelan ve depremle ve birçok sıkıntılara maruz kalan kardeşlerimize ‘veren el’ olmakla edelim selam.Selam verip almak, kardeşliğin alametidir.Muhabbetin işaretidir. Yalnız selam verirken rüku’a varırcasına eğilmek caiz değildir. Selama karşılık veremeyecek halde olanlara selam vermek mekruhtur. Namaz kılana, Kur’ân okuyana, hutbede hatibi dinleyene selam vermek icap etmez. Küçükler büyüklere, binekli olanlar yürüyenlere, ayakta olanlar oturanlara, geriden gelenler önden gidenlere selam verirler.

Efendimiz (sav): ‘Siz iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olamazsınız. Size bir şey söyleyeyim mi? Onu yaptığınız zaman birbirinizi sevmiş olursunuz. Aranızda selamı yayınız.’ buyuruyor.

.

Zulüm;Kalp Katılığından Gelir !!!

 

Zulüm, kalbe yağdırılan kasvetin neticelerindendir. Bir kimsenin kalbi ne kadar katı yani kasvetliyse zulmü de o nisbettedir. Bir kimsenin kalbinin kasveti ne kadar artarsa kurtuluşa erme ümidi de o kadar azalır ve kahr u celal semasından inen kasvet taşlarıyla helâk olur.

Bir millet içinde doğruyu görmemek, hilekârlık, sahtekârlık ve kindarlık ve hıyanet ve düşmanlık zuhur ederse Allah onların kalplerine korku doldurur, zina artarsa ölüm çok olur, ölçü ve tartılarda hile yapılırsa Allah rızık darlığı verir. Hakkın gayrıyla hüküm olunursa çok kan dökülür, ahde sadakat göstermemek âdet halini almışsa Allah onlara düşmanı musallat kılar.

HAK VE ADALET SAHİBİ OLMAK

Hak yolunun yolcusuna gereken, evliya ve enbiya hazerâtının edebiyle edeplenip bu yolda ilk adımını emrolunduğu gibi şartına uygun şekilde atmaktır. Emanet ve istikamette olmaya muhakkak surette riayet etmelidir. Her hak sahibine hakkını adalet ile dosdoğru vermeye ve en doğru ölçüleri kendine kıstas edinmeye dikkat etmelidir. Bunlara riayet ederse Cenâb-ı Hak onu kulluğuna kabul edip dünyada ve ahirette aziz eyler ve saadette kılar. Fakat gadr ü zulüm ederse, hıyanet ve tekebbür gösterirse ve bunlarda ısrar ederse Cenâb-ı Hak onu reddeder, dünyada mezmûm, ahirette mahrum eyler ve intikam alır. Cenâb-ı Hakk’ın afvını ve fazlını tedarik etmeyen kimse şakî olarak yaşar, şakî olarak ölür ve şakî olarak haşr olur.

RABBİNİN KAT’İ EMRİ GELİNCE

Helak olan bütün kavimlerin başına ne geldiyse cahilliklerinden ve zalimliklerinden gelmiştir. İbrahim (as) Rabbinden elçi melekler gelip Lût kavminin helak fermanını kendisine haber verdiklerinde onlarla mübahaseye girişti. Çünkü İbrahim (as) Kur’ân-ı Kerim’in ifadesiyle “cidden yumuşak huylu, yüreği yanık ve kendisini tamamen Allah’a vermiş bir peygamber” idi. Fakat elçi melekler ona Rabbinin kat’i emrinin geldiğini ve bu konuda kendileriyle çekişmemesini ihtar ettiler. ‘Onlara artık geri çevrilmeyecek bir azap gelip çatacaktır’ dedikten sonra Lût (as)’a gittiler ve durumu ona da bildirdiler. Çünkü Semûd kavmi cahil, Lût kavmi ise zalim bir kavimdi. Kötü fiiller işleye işleye kalpleri katılaşmış ve zulümleri gittikçe artmıştı. Nihayetinde İlahi adalet her birini tek tek yakaladı ve onlar dünyada da ahirette de mahrumîn zümresinden oldular.

KALP HARAP OLUNCA

Hadis-i Şerif ’te “Zulümden kaçınınız. Çünkü o kalplerinizi harap eder” buyrulmuştur ki kalp harap olunca sair âzâ da harap olur. Allah cümlemizi zulm ü fesattan muhafaza kılıp adl ü salaha irşad eylesin.   Âmin.

.

DÜNYA VE AHİRET

 

‘Bir yolcunun mola verip, ağacın altında az bir müddet istirahat edip terk ettiği gölgedir.’ bu dünya. Anne karnına göre dünyanın durumu ne ise, bu dünyaya göre de ahiret öyledir. Üç-beş litrelik bir cenderenin içinde yavru döner durur; yediği, içtiği kandan ibaret olan bu mekanı kendisi için en iyi bir hayat bilir. Yavrunun ahiret hayatını inkar etmesi, kulağına eğilip çocuğun: ‘Senin için uçsuz-bucaksız bir âlem var; güneş, ay ve yıldızlarla donatılmış bir dünya var.’ denildiğinde: ‘Haydi şuradan, benim hayatım bu hayattır.’ demesi gibi bir şeydir,. Cennet, cehennem, sırat, mizan ve yapılan amellerin karşılığının görüldüğü ebedi alemdir ahiret. Burayı reddedip, ölüm sonrasını düşünmeyenler, Allah (c.c.)’ın yaratıcılığını inkara, ana ve babaya isyana, rızık veren Mevla’yı unutarak yavrusunu öldürmeye, gizli ve açık zina ve fuhşa, her türlü kötülüğe, haksız yere cana kıymaya, öksüz ve yetimin, kimsesizlerin malını gasbetmeye, ticari ahlaksızlığa, her türlü hileye başvururlar. Bu yaptıklarını da en güzel bir faaliyet olarak görürler. ‘Her kim Rahman’ın zikrinden (Kur’an’dan) körlük edip yüz çevirirse, biz ona bir şeytan musallat ederiz. Artık o ona arkadaş olur. Muhakkak onlar (şeytanlar), onları yoldan çıkarırlar, onlar ise yaptıklarını doğru sanırlar’ (Zuhruf; 36,37).

‘Engin bir denize batırılan iğnenin aldığı su dünya, geriye kalanı ise ahirettir.’ Peygamberimiz (s.a.v)’in tarifiyle: ‘Bir yolcunun mola verip, ağacın altında az bir müddet istirahat edip terk ettiği gölgedir.’ bu dünya. İkâmet ettiği memleketinden ayrılıp üç beş gün misafir olarak kaldığı yere iş merkezleri kurmaya çalışsa kişi, ona deli derler. ‘Nerede kalacaksan oraya iş kur akıllım!’ diye ikaz ederler. Hırsla, tama ile dünyaya göz dikenin de ahirette nasibi olmaz: ‘Kim ahiret ekinini (kazancını) isterse, ona o ekinden ziyadelik veririz (artınrız). Kim de (sadece) dünya ekinini (kazancını) isterse, ona (da) ondan veririz, ama (bu takdirde) onun ahirette hiçbir nasibi olmaz.’ (Şûra; 20).

Âl-i İmran sûresinin on dördüncü ayetinde sıralanan; kadınlar, oğullar, yüklerle altın ve gümüş yığınlan, salma atlar, sağma hayvanlar ve ekinlerden insanlara güzel gösterilen maddi yedi kavram ve Tevbe sûresinin yirmi dördüncü ayetinde haber verilen maddi sekiz değer bize Allah sevgisini, Rasûlullah (s.a.v.) muhabbetini ve bütün insanlığı sulha kavuşturacak aşkı temin etmezse bu dünyada imtihanı kaybederiz. ‘Şüphesiz ki biz, yeryüzündeki şeyleri onun için bir zinet kıldık ki, (insanların) hangileri amelce daha güzeldir diye onları imtihan edelim.’ (Kehf; 7).

Esad-Erbili (k.s.), Peygamberimiz (s.a.v)’in: ‘Dünya ve onun içindekiler melundur.’ buyurduğu dünyayı, ahiretimizi kazandıracağı için muhterem diye tanımlar. Bir koyun leşinin başında: ‘Ey ashabım! Bana dünyanın gözümde bu kadar bile değeri yoktur.’ buyuran Efendimiz (s.a.v.), dünyanın güzelliğini; iyilikle emir ve kötülükten kaçındırma ve zikrullah ile haber verir. İş yerini konağından daha çok sever kişi, çünkü evindeki rahatı; dükkanında, tezgahında, mağazasında çalışmasına bağlıdır. Bu kâr-hanede, ahiretin ekin tarlasında, Allah’ın, Rasul (s.a.v.)’ünün ve varis-i Enbiyâ olan ulemâ-i kirâmın emir ve tavsiyelerine uyalım da, pişman olmayalım ebedî alemde. ‘Ey iman edenler! Mallarınız ve evlatlarınız, sizi Allah’ın zikrinden alıkoymasın! Kim bunu yaparsa, işte onlar hüsrana uğrayanların ta kendileridir. Birinize ölüm gelip de: ‘Rabbim! Beni (ecelimi) yakın bir vakte (kadar) erteleseydin de sadaka verip salih kimselerden olsaydım!’ demesinden önce, sizi rızıklandırdığımız şeylerden (Allah yolunda) sarf edin! Çünkü Allah, eceli gelince hiçbir nefsi geri bırakmaz. Ve Allah, ne yaparsanız hakkıyla haberdar olandır’ (Münafikûn; 9-11).

Nasreddin Hocamızın ‘aklı olan göle’ dediği gibi düşünen fikir sahipleri faniyi bakiye tercih etmezler. Sami Ramazanoğlu (k.s.): ‘Başımızı suya soktuğumuzda, daralıp kafamızı kaldırdığımız an ahiret, suda durduğumuz kısa bir müddet de dünyadır.’ buyurur dünya-ahiret arasındaki ilişki için.

Öyleyse bizi ölmeyecekmiş gibi dünyaya bağlayan, ahireti unutturan bu hırs nedir?

Birçoğumuz ölümü yaşlanınca gelecek zannediyor. Ariflerden bir zat, ölümün alametini sorar huzurunda bulunanlara. Onlar da, belin bükülmesi, dişlerin dökülmesi, saçların ağarmasıdır derler. Hazret onlara şu cevabı verir. ‘Ölümün alameti doğmaktır’.

Çocuğum evlenecek, kızım gelin olacak, ben emekli olup köşklere konup, rahat edeceğim, torunları seveceğim tutkularıdır ebedi hayatı unutturan bizlere. Kılıçaslan’ın: ‘Sarayıma kusur bulanı astıracağım.’ demesi üzerine yaşlı bir pîrin de ona: ‘Bir gün sen de öleceksin, bu köşk de virane olacak’ cevabını vermesi gibi, biz de göçeriz bu handan dostlar. Dokuz yüz elli sene ömür süren Nuh Peygamber’in: ‘Bir kapısından girilip, diğer kapısından çıkılan han.’ dediği, kimseye yâr olmayan fani yurttur bu âlem. İbrahim Edhem (k.s) bir Allah erine: ‘Sarayıma niçin geldin?’ der. O da: ‘Sizden evvel bu sarayda babanız, ondan önce dedeleriniz vardı. Birinin konup diğerinin göçtüğü yere han derler, ne sarayı padişahım.’

Cenazelerin gösterilmemesi, görse bile tabut veya cenaze arabasını: ‘Bir gün benim de başıma gelecek bu haller.’ duygusundan uzak olmamız, bize, asıl vatanımız olan ahiret yurdunu hatırlatmıyor. Dünyaya olan sevgi, gençlik ve sıhhat hepten unutturuyor bize sonsuz alemi. ‘İşte onlar, ahiret karşılığında dünya hayatını satın alanlardır. Bu yüzden onlardan azap hafifletilmez ve onlara (o gün) yardım da edilmez.’ (Bakara; 86)

Birçoğumuz ölümü yaşlanınca gelecek zannediyor. Ariflerden bir zat, ölümün alametini sorar huzurunda bulunanlara. Onlar da, belin bükülmesi, dişlerin dökülmesi, saçların ağarmasıdır derler. Hazret onlara şu cevabı verir. ‘Ölümün alameti doğmaktı

.

BELA VE MUSİBET

 

Allah’ın kalplerini takvâ için imtihan ettiği kimselerdir. Onlara mağfiret  ve büyük bir mükafat vardır.’ müjdesiyle en büyük nimet olan takvaya kişi, imtihanla erişir. Kâzî ve Beyzavî’nin beyanlarına göre tortusu atılıp hâlis hâle getirilen eşya gibi, kişi ilâhî görevlerle imtihan ve meşakkatlerle kalbi pâk olarak takvâya, birr ü ihsâ-na (iyilik ve lutfa) nail olur.

Tozlu, topraklı maden taşlarının fabrikada işlenerek demir, kurşun, bakır, gümüş ve altının çıkarıldığı gibi, üzümlerin teknelerde çiğnenip, ateşte kaynatılarak pekmez olduğu gibi, güllerin dalından koparılıp, ezilip süzülerek en kıymetli esans hâline geldiği gibi mü’minler de, benliklerini ehlullahm potasında eriterek, Allah ve Resulü’nün muhabbetiyle, insanlara faydalı olan en hayırlı insan olurlar.

İmanda kemâli elde etmek için insanın sınandığını, Kur’an-Azîmüşşân’da Rabbi-miz şöyle bildirir:

‘Andolsun ki içinizden cihad edenlerle sabredenleri belirleyinceye ve haberlerinizi açıklayıncaya kadar sizi imtihan edeceğiz.’2 ‘Hanginizin daha güzel davranacağını imtihan için ölümü ve hayatı yaratan O’dur.’3 Kişiye kendini bildirmek için de Mevlâmız, ‘Andolsun ki sizi biraz korku ve açlık; mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz azaltma ile deneriz. Sabredenleri (naîm cennetleriyle) müjdele!’4 ‘Allah, şöyle bir ülkeyi örnek verdi: Bu ülke güvenli, huzurlu idi; rızkı her yerden bol bol gelirdi. Sonra onlar, Allah’ın nimetlerine karşı nankörlük ettiler. Allah da onlara, yaptıklarından ötürü açlık ve korku sıkm- tısını tattırdı.’ ‘Andolsun ki, onlara kendilerinden peygamber geldi de onu yalanladılar. Onlar zulmederlerken azap onları yakalayıverdi.’ ‘Artık, Allah’ın size rızık olarak verdiği şeylerden helâl ve temiz olarak yiyin, eğer yalnız Allah’a ibadet ediyorsanız, O’nun nimetine şükredin.’5

Felâket, azap, deneme, kuluna kendisini kendisine bildirme anlamlarına gelen belâların en şiddetlisi Enbiya-i İzama gelmiştir. ‘En şiddetli belâlara düçâr olan peygamberlerdir. Sonra da velîler.’ Efendimiz (s.a.v), ‘Bana yapılan ezâ hiç bir nebiye yapılmadı.’ buyurdular.

Firavn’ın, Nemrut’ların, Peygamber ve tâbilerine yaptıkları eza, ‘büyük belâ’ olarak nitelendirilmiştir Kelâmullah’ta. ‘İşte bunda, size Rabbiniz tarafından büyük bir imtihan vardır.’6 Musa (a.s) ve İbrahim (a.s)’in kavimlerinin münkirlerden seçilmesine de ‘açık belâ’ denmiştir. ‘Bu, gerçekten, çok açık bir imtihandır.’7 Muzaffe-riyet anlamına gelen ‘güzel belâ’ ‘Onları siz öldürmediniz, fakat Allah öldürdü; attığın zaman da sen atmadın, fakat Allah attı. Ve bunu, mü’minleri güzel bir imtihanla denemek için yaptı. Şüphesiz Allah işitendir, bilendir.’8 ayetiyle bildirilmiştir.

Cenâb-ı Hak Adem (a.s)’ı halk ettikten sonra otuz dokuz yıl keder yağmuru yağdı. Bir yıl da sürür yağmuru yağdı. Bu sebeple ademoğlunun kederi sürurundan çoktur. Ömer b. Abdül-Aziz (r.h.a): Eğer dünya kedersiz olsaydı cennet olurdu ve biz dünyadan göçmeyi arzu etmezdik.

‘Sabrettiğiniz şeylere mukabil selam sizlere’9 âyet-i celîlesi sabredenleri tebşir eder. Rabbimiz (c.c): ‘Yâ Dâvûd! Sıkıntıya sabret ki, Allah’ın yardımı sana gelsin.’ Allah Teâlâ Üzeyir (a.s)’a: ‘Yâ Üzeyr, sana bir belâ geldiğinde şikayet etme. Senin çirkin bir hâline Ben, seni meleklerime şikayet etmiyorsam; sen de Beni kullarıma şikayet etme. Ben sana nasıl muamele ediyorsam sen de öyle muamele et.’

İbn-i Mesud (r.a): ‘Benim semadan yere düşmem, Allah’ın verdiği bir musîbet hakkında ‘keşke bu iş olmasaydı’ dememden hayırlıdır.’

Hz. Ali (r.a) ‘musîbet anında elleri dizlere vurup rıza göstermemek o musîbet mukabilinde alınacak ecrin kaybına sebeb olur.’

Hz. Hasan (r.a) Efendimiz (s.a.v) de, ‘Oğulcuğum, kanaatten ayrılma, insanların en zengini olursun. Farzları eda et, insanların en âbidi olursun. Oğulcuğum, cennette bir ağaç var ki, ismi ‘şeceretü’l-belva’dır. Kıyâmet gününde ehl-i belva (belâlara sabredenler) getirilirler. Onlar için ne divan kurulur, ne mizan dikilir. Mükafat onların üzerine yağmur gibi yağdırılır. Sonra Resûlüllah (s.a.v): ‘Ancak sabredenlerin ecirleri noksansız ve hesapsız olarak verilir.’10 âyet-i celîlesini okudu. İsa (a.s): ‘Sevmediklerinize sabretmedikçe, sevdiklerinize eremezsiniz.’ Büyüklerden bir zât: Zalimin zulmüne rıza sabır değildir, Hakkı göstererek zulmü def etmelidir. Bu uğurda ölenler şehitdir.

Kendi gayretlerimizle erişemediğimiz makama ancak musibetle erişiriz. Ebû Süleyman Dârânî anlatıyor: Yırtıcı hayvanın
karnını deştiği bir adama Mûsâ (a.s) rastlar. Yâ Rab! Bu kişi muti idi, neden böyle ettin? deyince Rabbimiz: O kul benden öyle bir derece istedi ki, o makama ibadetiyle erişemezdi. Bu sebeple onu bu musibete mübtelâ kıldık, buyurdu.

Belâ ve musibetin defi, Huzeyfe-tü’bnü’l-Yeman (r.a)’ın fitne hakkında Hz. Ömer (r.a)’e verdiği cevapla mümkündür. ‘İnsanın ehli, malı, evladı, komşusu yüzünden düçâr olduğu fitneye, namaz, oruç, emr-i bi’l-mâruf, nehy-i ani’l-münker keffâret olur.

 

Yazar Hakkında


.

AZALARA DİKKAT !!!

 

Dilimizden çıkan kelimeler Hakk’a layık sözler olmazsa, bunlar kişi ile Mevlâ arasında geçilmesi zor nefis dağları meydana getirir.

Bize bizden yakınsın,
Görünmezsin hicap nedir?

diyen Yunus’un kastettiği zulmet ve nurdan yetmiş bin perde oluşur Yaratan’la kul arasında.

Kalpten yersiz hatıralar geçmezse, gözden perdeler alınır, hakikat müşahede edilir artık. ‘Bizi kendisine davet ettiğin şeyden (dolayı), kalplerimiz örtüler içindedir ve kulaklarımızda bir ağırlık vardır ve seninle bizim aramızda bir perde vardır. Artık (ne yaparsan) yap, muhakkak ki biz (öyle) yapanlarız.’ (Fussilet: 41/5) diyen Ebû Cehil’lerin küfür perdesi, Kur’an ve Sünnetten uzaklaşan gafillerin gaflet perdesi kaldırılmalı aradan. ‘Kalbini bizi anmaktan gafil kıldığımız, nefsinin arzusuna uymuş ve işi gücü aşırılık olan kimseye itaat etme.’ (Kehf: 18/28) ‘Öyle ise bizim zikrimizden yüz çevirip, dünya hayatından başka bir şey istemeyen kimselerden yüz çevir.’ (Necm: 53/29)

Gaflete yol açan, hak ve hakikati duymaya mani olan sebepler şunlardır:

1.    Fâni, geçici olan dünyayı ebedi zannetmek.

2.    Boş ve oyuncak olan dünyanın geçici süslerine gönülden bağlanmak.

3.    Nefsin arzu ettiklerini sevmek.

4.    Sözün doğru ve eğri olduğunu düşünmeden ulu orta konuşmak.

Hadis-i Şerif’de ise gafiller şöyle haber verilir:

1.    Hakk’ı görmeyen körler.

2.    Nefsine uyup hataya düşen,

3.    Ahirete faydası olmayan işlerle meşgul olan, oyun ve oyuncakla kendini oyalayan,

4.    Kendi sorumluluğunu ve Hakk’ın emirlerini unutanlar.

Kalbimizden geçen düşüncelere bile dikkat edelim. ‘Göklerde ne var, yerde ne varsa Allah’ındır. İçinizde olam açıklasanız da onu gizleseniz de, Allah sizi onunla hesaba çeker. Bunun üzerine (O), dilediği kimseyi (kendi lutfundan) bağışlar, dilediği kimseye de (hak ettiği için) azap eder. Allah, her şeye hakkıyla gücü yetendir.’ (Bakara: 2/284) Sahih-i Müslim’de geçen bir rivayete göre: ‘İçinizde olanı açıklasanız da onu gizleseniz de, Allah sizi onunla hesaba çeker.’ mealindeki ayet nazil olduğunda Sahabe-i Kiram (r.anhüm) ciddi bir endişeye düştü. Huzur-u Saadet’e gelip: ‘Ya Rasûlallah! Namaz, oruç gibi takatimizin yettiği ibadetlerle sorumlu tutulduk. Halbuki şimdi bu ayet indi. Fakat bizim buna gücümüz yetmeyecek!’ dediklerinde Rasûl-i Ekrem (s.a.v.): ‘Siz de evvelki ümmetlerin dediği gibi: ‘İşittik ve isyan ettik!’ mi diyeceksiniz? Siz: ‘İşittik ve itaat ettik; Rabbimiz! Mağfiretini dileriz; dönüş sanadır! Deyin!’ buyurdu.

Ashab-ı Güzin bu duayı okumaya başlayınca, dilleri yumuşayıp kalpleri huzura erdi. Ashab bu duayı tekrarlayıp, Hakk’a teslim oldukça, ‘Allah (c.c.), kimseyi takatinin yetmeyeceği bir şeyle sorumlu tutmaz.’ anlamındaki Âyet-i Kerimeyi indi ve üstteki âyetin hükmü kalkmış oldu.

Sami Ramazanoğlu (k.s.), Kayseri’yi ahbabıyla teşrif ederler. Hacı Hasan Efendi, Üstadımız (k.s.)’ın hemen yanıbaşma oturtulur. Pek genç olan Hacı Hasan Efendi (k.s.)’nin bu hâline, Konya’dan gelen bir misafir kalben itiraz ederek, ‘Bizim Konya’lılar olsa, böyle bir genci Üstadımızın yakınına oturtma saygısızlığını göstermezlerdi.’ der. Sami Ramazanoğlu (k.s.), müdahale ederek şöyle buyururlar: ‘Hasan Efendi, Esad-ı Erbili (k.s.)’nin halifesi Şeyh Mustafa Hulusi Efendinin evladı; bizim de, sevdiğimiz hâlifelerimizdendir ve tâbilerimize hizmetle meşgul olan sadık bir evladımızdır.’ Üstadımız (k.s.) , dostunun kalben bile gıybetine razı olmazlar.

 

Yazar Hakkında



.

KAYNAĞINDAN GELEN SU

 

İnsanın olmadığı yerde bir şey olmaz. İhtiyacından dolayı insanın, devlet vardır. Birlikte yaşayabilmesi için insanın, toprak gerekir. Aralarında çıkan anlaşmazlıkta otorite şarttır. Emniyet içinde yaşam da, bir düzene bağlıdır. Mimarla sanatı bir olmayacağına göre, “yaratan yarattığını bilmez mi?” ( Mülk. 14. ) gerçeğinden yola çıkarak, hayatın her bölümünde Halik-ı Zül celalin emrine teslim olunur. O’nun bizim için tesbit buyurduğu hakikatlere uyulur.

Her şeyin insan merkezli olduğunu bilen şanlı ecdadımız, ordu, medrese ve dergâh üçlüsüne dayandırmıştır devleti. Medresede ilim, dergâhta irfanla yetişen toplumu, tesbihin tanelerinin bir imameye bağlandığı gibi, cümlesi bir imama teslim olmuştur.

Peygamberimiz’e (sav) şehvet, şöhret ve servet teklifiyle geldi müşrikler. Gâyeleri, “Yeter ki putlarımıza bâtıl demesin.” Güçlü bir tutku olan şöhret, baş olma arzusu, Kitâb-ı Kerîm’imizde şu şekilde açıklanır: “Gördün mü o arzusunu İlâh edineni?” (Furkan, 43.)

MÜMİN ÂLÎDİR

Sürü olmayın, çoban olun, ayak olmayın, baş olun buyuruyor Rabbimiz C. C. Gevşeklik göstermeyin, üzüntüye kapılmayın. Eğer (gerçekten) iman etmişseniz, üstün gelecek olan sizsiniz.” (3/Âl-i İmrân, 139) Ve onlar ki: “Ey Rabbimiz! Bize gözümüzü aydınlatacak eşler ve zürriyetler bağışla ve bizi takva sahiplerine önder kıl” derler. (Furkan. 74. )

“İbni Ömer radıyallâhu anhümâ Resûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellem’ den şöyle işittim dedi: “Hepiniz çobansınız; hepiniz güttüğünüz sürüden sorumlusunuz. Devlet reisi de bir çobandır ve sürüsünden sorumludur. Erkek, âilesinin çobanıdır ve sürüsünden sorumludur. Kadın, kocasının evinin çobanıdır ve sürüsünden sorumludur. Hizmetkâr, efendisinin malının çobanıdır; o da sürüsünden sorumludur. Netîce itibâriyle hepiniz çobansınız ve güttüğünüz sürüden sorumlusunuz.” ( Buhârî, Cum’a 11. ) Reis-i Cumhur’dan en küçük birime kadar raiyyesinden, elinin altındakilerden sorumludur insan.

Bir devletin başkentinden gelen emir ne kadar sağlıklı olursa, tebaa da o kadar sağlıklı ve mükemmel olur. Kaynağından akan su berrak, temiz olursa, içenler de sıhhat ve âfiyet bulur. Baş düzelirse, ayak da düzelir. Kâlb sâlih olursa, bütün vücud da sâlih olur.Nu’man b. Beşir’den rivâyet edildiğine göre Allah Rasûlü şöyle buyurmuştur: “Dikkat edin! Vücutta öyle bir et parçası vardır ki, o iyi doğru düzgün olursa bütün vücut iyi doğru düzgün olur; o bozulursa bütün vücut bozulur. Dikkat edin! O, kâlptir.” (Buhârî, Îmân, 39)”

ZAHIRDE VE BATINDA DEVLET

Rûhânî âlemde izn-i Muhammed’î (sav). ile bir kutb-ı cihan bulunursa, zâhirî âlemde de emînlik vasfını hâiz bir devlet reisi bulunur. “Andolsun, Tevrât’dan sonra Zebur’da da yazmışızdır ki arza (ancak) sâlih kullarım mîrascı olur.” (Enbiyâ, 105.) “Yâ Rab, Sen bana mülk (-ü saltanat) verdin ve sözlerin te’vîlini öğretdin. Ey gökleri ve yeri yaratan, Sen, dünyâda da, âhiretde de benim yârimsin. Benim canımı müslüman olarak al. Beni sâlihler (zümresin)e kat.” (Yûsuf, 101.)

Efendimiz S. Mekke’de küfürden temizlenen beyin, isyandan arınan gönül erleriyle, Medine’de İslam devletini kurdu. Kalbde imanı reis-i cumhur, aklı başbakan, güzel ahlakı da bakanlar olarak tesbit edilirse, asr-ı saadet hayatı yaşanır. Başkent olan kalbde, İman Kur’an-ı Kerim’le hükmeder, iller mesabesinde olan azalar da yaratılış sırrına uygun hareket eder. Şeytan reis-i cumhur nefis başbakan fena huylar da bakanlar olursa, el ayak, göz kulak isyana gider.

Ecdadımız, geleceğin padişahlarını en mükemmel bir şekilde yetiştirilmişlerdir. Devletin idari yapısı öğretilirken, fikri ve ruhi eğitimleri de verilmiştir. Musiki, spor eğitimi, ilmi ve ahlaki dersler almışlardır. Şefkat ve merhametle büyüyen bu insanlar, karınca bizden şikayetçi olur mu acaba diyerek sızlanıp durmuşlardır. Bu nezaketle nice ülkeleri fethedip, haçlı ordularını da durdurmayı başarmışlardır. Halkla iç içe yaşayan bu şahsiyetler, halkın tüm dertleriyle ilgilenmişlerdir.

Fatih S. M. Ruhunun eğitimini gerçekleştiren Akşemseddin veli, beynini aydınlatan Güranilerle gerçek devlet adamı oldular. 900.000 bin kilometrekare olan topraklanı 2.214.000 kilometrekareye çikarıp Osmanli topraklanna dâhil ettiler.

“İmtisal-i Cahidü fi’llah olubdur niyyetüm Din-i İslam’un Mücerred Gayretidür Gayretüm Fazl-ı Hakk u Himmet-i Cünd-i Ricaullah İle Ehl-i Küfri Serteser Kahreylemekdür Niyyetüm Enbiya Vü Evliyaya İstinadum Var Benüm Lütf-i Hakk’dandur Heman Ümmid-i Feth ü Nusretüm Nefs ü Mal İle N’ola Kılsam Cihanda İctihad Hamdülillah Var Gazaya Sadhezaran Rağbetüm Ey Muhammed Mücizat-ı Ahmed-i Muhtar İle Umarum Galib Ola A’da-yı Dine Devletüm ” diye, Enbiya ve evliyaya bağlılıklarını ifade ettiler.

Yavuz S. S. Önüne dünya haritasını serip, “bu dünya bir sultana çok, iki padişaha az” dediler. Gönül padişahlarını görünce de, “Padişahı âlem olmak bir kuru kavga imiş Bir veliye bende olmak cümleden âlâ imiş..” dediler. Kimsenin geçmeye cesaret edemediği Sina çölünü geçip, bir ara atından inip saygılı halde yaya olarak yürüyüp, “İki cihan sultanı Peygamber Efendimiz önümüzde yaya olarak yürürlerken biz nasıl at üstünde olabiliriz?” deyip, fetihler gerçekleştirdiler.

Gönül imarlarının elini öperken, hocalarının da atının ayağından sıçrayan çamuru şeref kabul edince, cihan sultanı oldular.

DUYULAN HASRET.

Zulüm, hakkı yerine getirmemektir. Herhangi bir konuda haddi aşmaktır.

Aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Kıyamet gününde, haklar sahiplerine mutlaka verilecektir. Hatta boynuzsuz koyun için, boynuzlu koyundan kısas alınacaktır.”Müslim, Birr 60. Ayrıca bk. Tirmizî, Kıyâmet 2

Hz. Yûsuf’un (as) kıssası beyân edilirken; insanoğluna, hidâyetin ve dalâletin temel unsurları bildirilmiştir. “Sizin Allâh’ı (cc) bırakıp da taptıklarınız, kendinizin ve atalarınızın takmış olduğu isimlerden başkası değildir. Allah bunlar hakkında hiçbir sultan (hüccet,delil) indirmemiştir. Hüküm sâdece Allâh’a mahsustur. Allah, kendisinden gayrisine ibâdet etmemizi emretmemiştir. Doğrusu din işte budur. Fakat insanların çoğu bilmezler.” (Yûsuf Sûresi: 40)

Kur’ân-ı Kerîm’de, idârecilerin acı sonuçları şu şekilde bildirilir. “O gün (tuğyan edenlerin) yüzleri ateşte evrilip-çevrilirken: ‘Eyvah bize! Keşke Allâh’a itâat etseydik, peygambere itâat etseydik’ diyeceklerdir. (Onlara tâbi olanlar da o gün) ‘Ey Rabbimiz! Hakikat biz reislerimize ve büyüklerimize uyduk. Onlar bizi yoldan saptırdılar’ diyeceklerdir. Ey Rabbimiz! Onlara azaptan iki katını ver. Onları büyük bir lânetle rahmetinden kov!.” (El Ahzab Sûresi: 66.-68.)

HER ALANDA DERVİŞLİK

Sadece seccade üzerinde değil, devlet makamında da kişi derviştir. En güzel ahlaka sahip olması Efendimiz’in (sav) şahsi ve toplumsal bütün alanlarındadır. İtikad, ibadet, ahlak ve muamelatındadır. Aile hayatında, beşeri münasebetlerde, savaşta barışta, ticari ve hukuki bütün alanlardadır.

Nuh (as) Tûfan’dan sonra, Hz. Dâvûd (as), Hazret-i Süleymân (as), İskender-i Zülkârneyn (as). Hazret-i Ya’kâb (as), Hazret-i Mûsâ (as) Mısır’da, Hazret-i Yûşâ (as) ve Kâinâtın Efendisi devlet reisidir. İlk Peygamber, ilk insan Hazret-i Âdem, insan âilesini kurması hasebiyle yeryüzünde ilk devletin kurucusudur.

En güzel ahlâka sâhip olması Efendimiz’in (sav) şahsî ve toplumsal bütün alanlarındadır. İtikad, ibâdet, ahlâk ve muamelâtındadır. Âile hayâtında, beşerî münâsebetlerde, savaşta barışta, ticârî ve hukûkî bütün alanlardadır.

Efendimiz (sav) “Ya Eba Zer! İki kişiye de olsa idâreci olma” buyurmasındaki hikmeti anlayıp, riyâset yarışına değil, takvâ yarışına girmeli. Allah Resûlü sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu:

“Ey Ebû Zer! Sen zayıfsın, görev ise bir emânettir O, sorumlu olduğu görevi tam anlamıyla yapıp, hakkını verenlerden başkası için utanma ve pişmanlıktır.”

Ebû Zer radıyallâhu anh, Müslim

Allah Resûlü sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu: “Siz, baş olmak isteyeceksiniz, hem de büyük bir istekle. Ancak bu, sizin için kıyâmette bir pişmanlık olacaktır. O yüksek makam ne güzel sütannedir! Ondan ayrılmak da memeden ayrılmaktan zordur!”

Üstâzımızı ziyârete gelen bir efendiyi ziyâret etmek isteyen belediye reisine, gelen misâfirin nasîhati şu olmuştu. “İlçenin nüfûsü ne kadarsa, hepsinin, üzerinde hakkı var. Âdil davran!”

İDAREDE SORUMLULUK

Görevin ağırlığını hissederek, kemikleri çatırdamalı. Riyâsette tamahkâr olmamalı.

Ebû Bekir, halîfe seçildikten üç gün sonra kürsüye çıktı ve insanlara şöyle hitâp etti:

“Ey insanlar! Benim seçilmem, sizi yönetmeye aşırı istekli olmamdan değildi, bozgunculuktan ve ihtilaflardan korkmuştum. Şimdi işi size bırakıyorum, istediğinizi başınıza getirebilirsiniz!”

İnsanlar hep bir ağızdan şöyle cevap verdiler:

“Biz seni kabûl ettik, bırakmayız!”

Ömer ibni Abdil Aziz (ra): “Öyle bir rüya gördüm ki, memleketin sokaklarında dolaşan köpeklerden bile sorguya çekildim.”

Hz. Ömer’in (ra) ahlâkıyla ahlâklanmalı idârede. “Gündüz halkın hizmeti, gece de Rabbime kulluk” deyip, yatağa uzanmamıştır. Halkın işlerini görürken yaktığı mumla, şahsına âid kullandığı mum ayrı idi.

Hemen hemen kimsenin sofrasına oturmayan, hediye bahşiş kolay kolay kabûl etmeyen, şahsî işlerinde kendisine tahsis edilen vâsıtayı kullanmayan, çeşitli illerde müftülük yapan İbrahim Çelik hocamızı rahmetle yâd ediyoruz.

Allah Resûlü sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu: “Siz, baş olmak isteyeceksiniz, hem de büyük bir istekle. Ancak bu, sizin için kıyâmette bir pişmanlık olacaktır. O yüksek makam ne güzel sütannedir! Ondan ayrılmak da memeden ayrılmaktan zordur!”

YARIŞ

1-) Allah Teâlâ’nın gazâbından korkarak, İlâhî haşyetle dolmalı. Devenin üzerinde giderken, “Allah Teâlâ’dan kork Yâ Ömer!” deyince, devesinden inip yerlere kapanarak, “Ömer de kim oluyor” diye feryâd eden gibi idâreciler görmek istiyor cemiyet.

2-) Verilen nimet, âhirete hazırlık için kullanılmalı. Malı muhtâcına infakta, canı yolunda hizmette, âzâları sorumlu tutulacağımız hususlarda vebâl altında kalmamada sarfetmeli.

3-) İdâresinin altında bulunanlara lütuf ve ihsan etmeli, onları yasaklanan kötülüklerden korumalı. Neslini isyandan, canını ateşten, nâmusunu kirlenmekten muhafaza etmeli.

4-) İş ve güç, Hak Teâlâ’ya ibâdetten alıkoymamalı. Farzları ve sünnetleri ihmâl etmemeli.

5-) Fakihlerle, sâlihlerle, sâdıklarla düşüp kalkmalı. Berâberindekileri hayra teşvik etmeli. Yaptığı her işte hayr gözetmeli. “Allah, bir yönetici için iyilik isterse, ona iyi bir yardımcı ihsân eder ki, unuttuğu zaman hatırlatır, hatırladığı zaman da ona yardım eder.

Hayrını istemezse, ona kötü bir yardımcı verir ki, unutunca hatırlatmaz, hatırlayınca da yardım etmez.”

Aişe radıyallâhu anha, Ebû Dâvud

6-) Her yönüyle araştırmadan insanları cezâlandırmamalı. İnsanlar hakkında verilen kararda acele edilmemeli.

7-) Geçmişte zulümleri sebebiyle helâk olanlardan ders alarak adâletle muamele etmeli. Allah Resûlü sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu:

“Âdil davrananlar, Allah katında, Rahmân’ın sağındaki nurdan minberler üstündedirler. Onlar, hükümlerinde ve âilelerinde, başta bulundukları sürece âdil davrananlardır.”

İbn Amr radıyallâhu anh, Müslim

Fakir ve yoksulun derdini üstüne almalı.

9-) Onun bunun sözüne itibâr edilmemeli. Halka değil Hakk’a teslim olmalı. Allah Resûlü sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu:

“Şunu iyi dinleyip kulak verin: Benden sonra başkanlar gelecektir. Kim onların yanlarına girip de, yalanlarını doğrulayıp, zulümlerine yardımcı olursa, o benden değildir, ben de ondan değilim. Bu kimseler, cennetteki havuzumun başında yanıma gelemezler.

Kim de onların yanına girip, zulümlerine yardımcı olmaz, yalanlarını da doğrulamazsa, o bendendir, ben de ondanım. Ayrıca, bu kimseler, havuzumun başında yanıma da gelecektir.”

İbn Ucre radıyallâhu anh, Tirmizî

10-) Hak olan sözlere kulak vermeli. Allah Resûlü sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu:

“Müslümanın dinleyip itaat etmesi gerekir, hoşuna gitsin veya gitmesin. Ancak, günah emredilince ne dinlenir, ne de itaat edilir.”

İbn Ömer radıyallâhu anh, Buhârî

 

Yazar Hakkında

YAZAR – İlahiyatçı Yazar Ali Ramazan DİNÇ Hocaefend

.

Dergâhtı Ev…

 
 
Dergâhtı Ev…

Doktorlar gelir, her sınıftan insanla dolar taşardı hane. Üstazımızın bulunmadığı zamanda bile, evleri gece gündüz ziyaret edilirdi. Hanelerinde sessizce murakabe ve rabıta halinde oturulurdu. Çünkü bu eve, Efendimizin (sav) ruhaniyetlerinin teşrifi haber verilirdi.

Yapımı sırasında hanenin, İki Cihan Güneşi’nin (sav) teşrif buyurdukları, mübarek ellerinin ziyaret edildiği, basiret ehli kimseler tarafından çokça anlatılırdı.Evin planını Üstazımızla beraber çizdik. Koskoca bir defteri bunun için tükettik. İnşaat mühendislerine arz edilince plan, “Bu ev tekke mi?” demişler.Meczûbînden Cemil Baba’ya, “Eski haneye gelen büyükler, buraya da geliyor mu?” deyince, “Evet” buyurmuş. Kendisi Sami Efendimizin bağrına bastığı keşif keramet sahibi ve tayy-i mekân ehli bir zat idi.

Bazı geceler Üstazımız, “Misafirlerim geliyor” diye yalnız kalırdı. Sabah olduğunda, “Bu gece çok yüksek evsafta kimseler meclis kurdu.” derlerdi. Bir seher vakti odamızın kapısına gelerek, “Bu haneye kimler gelip gidiyor haberiniz yok.” buyurdu.Mübarek gecelerde akan nuru seyredenler de vardı. Akşamları, mübarek gözlerini yumar dakikalarca sağa sola vücud-ı âlîleri hareket ederdi. Bu anları ganimet bilir, biz de gözlerimizi yumar istifadeye çalışırdık Rabbimizin lutfundan.

GÖNLÜ YANIKLARA TEVECCÜH…

Kayseri’den gelen bir gruba teveccühte bulundu. Kapı süratle kapanınca gözlerini açtılar. Çok kısa sürdü bu an. Yolda bu nimete mazhar olanlardan biri, nutuk atmaya başladı. ‘Ne bu hal?’ diyenlere, ‘Kendimden geçtim coşuyorum.’ dedi. Bu güzellikler çokça yaşanırdı. Teveccühe mazhar olan bir müftü efendinin, hıçkırıklara boğulması hiç gitmez hatırımızdan. Teveccüh ve müşahede ehli, biiznillahi Teâlâ kuru ağaca baksa yeşerir. Gönüllere sağanak sağanak yağan yağmurla, irfan çiçekleri açar. Teveccüh, Hz. Sıddık’a (ra) Peygamberimizin (sav), “Benim gönlümde ne varsa Sıddık’a aktardım.” buyurduğu nurun, velâyet ölçüsü içerisinde mürşid-i kâmilin kalbinden, müridin gönlüne inen nurdur biiznillahi Teâlâ.

Teveccüh, bir mevhibe-i İlâhîdir. Üstazımız, Üstaz-ı Âlî’lerine şöyle dedi: “Efendim, herkese gönlümü çeviremiyorum. Pejmürde biçimde birileri geliyor, kalbim onlara dönüyor.” İstirahat odalarında bulunuyordum. Kıbleye karşı birbirine sarılmış vaziyette bir nur akıp gitti. Meğer Hızır (as) ile Sami Ramazanoğlu Üstazımızın ruhaniyeti teşrif etmiş… Kendilerini göstermeden, ‘Birileri şöyle görmüş.’ derlerdi. Biz şahıslarıyla alakalı olanları, bu tarz konuşmalarından bilirdik.

ONA DUYULAN SEVGİ…

Melekler kuşattığı gibi etraflarını, zahiren de melek huylu insanlar hava yoluyla ziyaret ederlerdi onu. Hak Teâlâya saygı duyanlara mahlukât da saygı duyar. Bir geyiğin alakasını bilen Abdullah Amca (Malak),’Dağdaki geyikler Efendimi bildi, ama biz bilemedik.’ derdi.

ZİYARETÇİLERİNİ BEKLEYİŞ…

Gelenler azığını alır giderdi. Kayseri’den Dr. Mustafa Mıhçıoğlu, ‘Akümüzü doldurup gidiyoruz. Bu bize bir ay yeter.’ derdi.Onun sohbetine gelenler, ziyaret edilir, duası talep edilirdi. Ankara’nın Mamak bölgesinden gelen ziyaretçiler, hac yolcusu uğurlanır gibi kılavuzlanır ve karşılanır.Arabanın rektefe olduğu gibi, gönülleri nurlananlar, zahiren de nurlanırdı.

İLTİFATINA MAZHAR OLANLAR…

Belediye reislerinden birine, “Bu şekeri gittiğin yerde bulunan şu zata ver.” buyurur. Oda dolusu bir cemaatin içinde şeker takdim edilir. İkramı alan kişinin rengi değişir, gözyaşlarıyla yere düşer. Selamlarını götürdüğüm bazı insanlar da böyle sevinirlerdi. Bayram ziyaretinde, kahve ikram ettiği bir amca, şu sözleri söyleyerek gitti: “Şu anda Erciyes dağının tepesindeyim.” Kucakladığı bir genç, terinden vücuduna bulaşan damlayı koruyordu. Gözlerinden öptükleri de: “Bir daha bu gözle harama bakmak bize caiz değil.” diyorlardı.

ÜÇ HALKA…

İlim, zikir ve diğerleri. İlim halkasında, hocalarla ilmî mübahese ve mütalaalarda bulunurdu. Günün meseleleri konuşulur Kur’ân-ı Kerim ve Sünnet-i Seniyye’den, ulema-i kiram ve ehl-i tahkikın görüşlerinden nakiller yapılırdı. Darü’l-harp, Cuma namazı ve çeşitli görüş ve düşüncelere parmak basılırdı. Cuma namazını terk eden bir evladına, “Terk ettiğin Cuma namazları için tevbe et, bir daha böyle yapma.” derler. “Darü’s-sulh” ve “darü’l-eman” terimlerini kullanarak, ülkemizin müstesna olduğunu, istikbalinin parlak olacağını söylerlerdi. Faizin haramlığını, fuhşun çirkinliğini anlatırlardı. Ehl-i Hak fırkanın, Peygamberimiz (sav) Ashab-ı Güzin ve müspet ulemanın yolu olduğunu bildirirlerdi.

İhsan mektebinin öğrencilerine, fıkh-ı batını anlatırlardı. İbadetin takva esasına uygun yapılmasını tavsiye ederlerdi. Nefsin ıslah yollarını, bid’atten sakınmayı ve Mevlâ’nın yolunda gayret ve çaba gösterilmesini şiddetle tavsiye ederlerdi. İrşad için müracaat edenlere, mukaddime, başlangıç olarak evrat ve ezkâr verirler, sadakatleri belli olunca istihare yaptırırlardı. Müspet istihareden sonra, ölüm tefekkürü, rabıta-i mürşid ve zikrullahı talim ederlerdi. Dergâhın müdavimleri tek tek derslerini görüşürlerdi. Sohbet ve zikre önem verildiği gibi, dergâhta müridanla baş başa da görüşülür, her hafta bir letâif geçilirdi. Dersini geçmeyenler, ceza olarak dergâha alınmazdı.

Köylü bir amcanın dersinde bulundum. Murakabe halinde gördüklerini anlatıyordu. Taaccüp ettim bu yüksek hale. Üstazımız, “Oğlum, bu işçi, çiftçi amcalarını bu hale getirmek için ne emek sarf ettim.” buyurdular. Kimsenin iltifat etmediği bir kimseye, “ekrabiyyet”, kula Hak Teâlânın yakınlığını beyan eden dersi tarif ederken, inen nura tahammül edemeyerek ağladım. Talim buyurdukları evrat ve ezkâr, nuruyla takdim edildiği için gönüllere nakşolurdu İlâhî tecelli.

DERGÂHA GELİŞ VE GİDİŞ…

Günler evveli hazırlık yapılır, gusül abdesti alınır, temiz elbiseler giyilir, yolda istiğfarlar okunur, ruhaniyete Fatiha ve İhlaslar bağışlanarak gelinirdi. Kabına göre doldururdu testisini ziyaretçi. Zamanını geçirenler içeri alınmazdı. Çoluk çocuk sesi duyulmaz, burun boğaz temizliği hafifçe yapılır veya dışarı çıkılırdı. Çaylar sohbetin bitiminde ikram edilir, kendilerinden önce yudumlanmazdı. Hanelerine girenler, ayaküstü bekler, tebessümle verilen selamı alır ve müsaadeleriyle elleri dizlerinin üzerinde otururlardı. Tek tek hal ve hatırlar sorulur, Eûzü besmele, hamdele, salvele ve bir Fatiha, üç İhlas’la sohbete başlanırdı.

Gözler ara ara ona nazar eder, devamlı bakmazlardı. Öyle an olurdu ki, akan yaşlar halıları ıslatırdı. Bir an olur feryad ü figan kopar, kuşlar gibi çırpınanlar, âh ü enîn edenler, dizlerine vurarak kendinden geçenler su ile salat ü selamla zorla teskin edilirdi. Konya’dan teşrif edenlerden biri, “Efendim, konuşup yorma kendini. Siz oturun, biz bakalım size.” dedi. Dergâha girip çıkanların ilk anlarıyla, son anları değişirdi.Temizlenen elbise, yıkanan araba, güzelkokan toprağın gül ile hemdem olması gibi…

Kafiyeli kelamlar da ederdi. Melek-enis, meleklerin de iştirak ettiği sohbetlerinin akabinde: “İçilsin çayımız, tebdil olsun huyumuz.” Kalkmakta tembellik gösterilirse, “İçin de kaçın!” buyururdu. Elbise ve ayakkabılarını çevirmek için çıktığımızda lâhûtî bir koku duyulurdu. Kendileri zaman zaman “Her halde Hızır (as) geldi.” derdi. Sohbetlerini müteakip gelenler geri gönderildiğinde, “Onların kim olduğunu biliyor musunuz?” buyururdu.

ŞEKER TABAĞI…

Cemaat ayrılırken tutulan şeker tabağı, bazen yağmur gibi akıtırdı nimetini gökten. “Evinizdeki kişilerin adedince alın şekerlerden.” derdi. Aşka gelir, tabaktaki şekerleri saçardı cemaatin üzerine. Vaizi müftüsü, hocası hacısı, cemaatin hepsi yerlerden şeker toplardı. Bu tavrıyla nefisleri, çok usta bir maharetle ıslaha vesile olurlardı.Sofra…

Sofrasından aç kalkılırdı. Helal taam, midelere nur olarak indiği için, karın boş kalırdı. Bu hali teferrüs eden Üstazımız, “Kalkınca doyarsınız.” buyururdu.Bu yemeklerde eli olan Meryem validemiz, devrinin Rabia’sı idi. Yaptığı çorbayı kaşıklayanlar, ömürlerinin sonuna kadar yâd ederlerdi anamızı, rahmetüllahi aleyha. Mübarek ayaklarına tutturduğu sülük, kundağındaki çocukla etmiştir bu hizmetleri. Maddî ve manevî tedavi niyetiyle yenirdi yemekler. Dedem (ks) rahatsızlaştığı zaman, rızkı helal olanların yemeğiyle tedavi olularmış biiznillahi Teâlâ.

Dergâh ve kürsüde yapılan tavsiyeler, hem gönüllerde hem de not defterlerinde muhafaza edilirdi. Çünkü bu kelamlar, Efendimizin (sav) rahlesinin önünde talim olunan nasihatlerdi. Abdest azalarını yıkarken, birinci yıkayışın emmareden temizlenme, ikinci yıkayışın mülhimeden arınma, üçüncüsünün de mutmainne sıfatıyla mevsuf olunması icap ettiğini ifade ederdi. Buna benzer bitmeyen ledünni sözler, evlerde hane halkına, yollarda arkadaş ve dostlara nakledilirdi. Halkla olan münasebetleri eşsizdi. Elli yıl kürsülerde konuştu. Kahvehane köşelerinde, ömrünü heder edenlere el uzattı.

Nişan, düğün, cenaze ve her fırsatta din-i İslâm’ı anlattı. Dinlenin biraz diyenlere, “Hizmet ettikçe diriliyorum.” derdi. Vaiz İpek Hasan Hocamız, “Diktiğiniz fidanları sulayın.” diye kürsülerde konuşması için istirhamda bulunurdu. Vaiz ve nasihat ettiği yerlerdeki insanlar, “Biz abdest ve namazı, teyemmüm ve guslü, dinî bütün meseleleri Hacı Hasan Efendi’den öğrendik.” derlerdi. Dergâh gibi olan haneleri, ilim ve irfanla bir fakülte, maddî ve manevî dertlere deva olmakla bir şifahane, dargınları anlaştırma, yıkılan yuvaları ihya ile bir mahkeme, fakir ve yoksulu gözetme, aç ve bîilaç olanları doyurmakla bir aşhane, garip ve yolculara bir han, ruh ve beden temizliği için bir hamam, her gelenin boş dönmeyeceği nurlu bir mekândı vesselam.

Hanelerinde zikir halkası kurulduğu gibi,ilim halkası da kurulurdu. İlahiyat Fakültesinden gelen hocalara şu dersi verdi.
Âl-i İmran Suresinin 31. ayetini okudu. “De ki: Eğer Allahü Teâlâyı seviyorsanız bana uyun…” Musa (as) gelse, İsa (as) inse dahi Efendimize (sav) uymak mecburiyetindedir.Efendimizin (sav) gelişiyle, diğer din mensupları O’na (sav) tabi olacaklardır.” buyurdu. “Bugün için dininizi kemale erdirdim, üzerinize olan nimetimi tamamladım, din olarak İslamiyet’i beğendim.” (5 Maide, 3) İmanı tarif ederken Sami Efendi Hazretleri, “Lâ ilahe illallah Muhammedün Resulüllah, ikisinin beraber zikriyledir ancak iman.” der.

Kadirî evradında, okunan bin aded Tevhid’in, “Lâ ilahe illallah” kelime-i tayyibesinin, her yüz başında “Muhammedün Resulüllah” denir bir defa. “Lâ ilahe illallah” İslâm’ın etemmi, “Muhammedürresulüllah” mütemmimidir. Biri Cenâb-ı Hakk’ın birliğini ifade etmektir. Diğeri ise Efendimizin (sav) risaletini tasdiktir. Bu mekânlara duyulan ihtiyaç… Bir tasavvuf hocası bize şunları anlattı. “Nerde bir gönül mimarı var, orada huzur var. Halk daha ziyade, irfan ehlinin peşinde dolaşıyor.”

Nüfusu üç yüz beş yüz bin iken İstanbul’da beş yüz dergâh var.Her sokağında en az üç dergâh mevcut. Çünkü dergâhın bulunduğu yerler, suç oranlarının en az olduğu yerlerdir. Kendi şahsına hakaret edenlere gülüp geçer derviş. Dedem, “Hafız, neden sana kötü söz söyleyen kimseye cevap vermedin?” deyince, “Efendim, sıksam suyunu çıkarırdım. Ama ben, kötülük edene iyilik yapma tavsiyesini duydum sizden.”

İKİ KANATLA UÇAR KUŞ…

Bir kanadı Allahü Teâlâ için sevgi, bir diğeri Allahü Teâlâ için buğuzdur dervişin. Zengin fakir, hepsi birbirine saygı duyar. Ayakkabısını çevirir, paltosunu tutar, dergâhı süpürür, yatağını eder, hastalara hizmet eder. Birbirini Allahü Teâlâ için severken, karıncayı dahi incitmezken, bir de bakarsınız, kükrer bir cengâver olur. Cihadda, Özbekler Tekkesi bir karakoldur. Mevlevî alayı, vatanın muhafazasında en önemli görevi üstlenmiştir. Eyüp’te bulunan Hâtûniye Tekkesi, bir silah deposudur. İstiklâl Harbinde sarıklı mücahidler, unutulmaz değerlerdir.

Ülkemizin düşman elinden kurtulması için, her türlü yararlılığı göstermişlerdir. Halktan, idareden kopuk değil, iç içedirler. Resulullahın (sav) vekaletinde bulunanlar kabiliyetlerine göre, idareci, muallim ve mürebbidirler.

 

Yazar Hakkında



.

 

  SEYEHAT

 
 
Sâdık kuLdînin zahiri, dış yönüne ait kaide ve kurallarına, inanç, ibadet ve ahlak esaslarına uyarak Şeriati; batınî, iç hukuk kurallarına uyarak, eli dili ve namusu muhafaza ederek, Allah’ın haram kıldıklarından kaçarak tarikati; kalbinden Hakk’ın dışında bütün arzu ve istekleri atarak marifeti yerine getirir ve eşi ve benzeri olmayan Rabbimize tamamen teslim olarak hakikate sefer yapar.

Alemde hareket halinde olmayan hiçbir varlık yok. İnsan, hayvan, nebat, taş, toprak, arz ve sema hep bir seyir içindedir. Bu seyir Rabbimizi tanımak, O’nu tanıtmak ve O’nu anmaktır. ‘Yedi gök ile yer ve bunlarda bulunan herkes O’nu teşbih eder. Ve O’na, hamd ile teşbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat (siz) onların teşbihlerini anlamazsınız. Şüphesiz ki O, Halim (azapta acele etmeyen)dir. Gafur (çok bağışlayan)dır’ (İsra: 44). ‘Görmedin mi, göklerde ve yerde bulunan kimseler ve kanatlarını çırparak uçan kuşlar O’nu teşbih eder’ (Nur: 41).

Fahr-i Kâinat (s.a.v.)’m yanından geçtiği her taş ve ağaç onu selamlardı. Peygamberimiz (s.a.v.)’e: ‘Avucumun içindekileri bilirsen Sana iman ederim.’ diyen Ebu Cehle: ‘Avucundakiler benim kim olduğumu söylesin.’ deyince Peygamberimiz (s.a.v.), hakikati gördüğü halde iman etmeyen nasipsizin elindeki taşlar, ‘Lâ ilâhe illallah Muhammedürrasülullah’ der.

Adam: ‘Karşıdaki fidan huzurunuza gelip, Sizi tasdik ederse, ben de Size iman ederim.’ deyince, ağaç, Rasûlullah (s.a.v.)’ın önünde secdeye kapanır. Şimdilerde bir Alman Profesörün bir taş saniyede iki yüz defa hareket eder demesine karşılık, yüzyıllar öncesinde Muhyiddin Arabi (k.s.) (h. 560.): ‘Bir taş saniyede iki yüz defa Allah der.’ buyurur.

Bir tohumdan meydana gelerek yüzlerce tane, dal ve budak salan; Hakk’ı

zikrederek gelişip-büyüyen ağaç gibi, melekler de Mevlâ’yı anar. ‘Melekleri de arşın etrafını (tavaf eden) kuşatıcılar olarak, Rablerine hamd ile (O’nu) teşbih ediyorlar görürsün’ (Zümer: 75). ‘Arşı taşıyan ve onun etrafında bulunan (melek)ler, Rablerine hamd ile (O’nu) teşbih ederler ve (kendileri gibi) iman edenler için mağfiret dilerler. (Şöyle derler:) ‘Rabbimiz! (Sen) her şeyi rahmet ve ilim cihetiyle kuşatmışsmdır; artık tevbe edip Senin yoluna uyanlara mağfiret eyle ve onları cehennem azab mdan koru!’ (Mü’min: 7).

Beş vakit camiye, haftada bir Cumaya, yılda iki defa bayram namazına, ömürde bir defa olsun Hacc’a, akraba, komşu ziyaretleriyle, rızkını helal yoldan temin için maddi, insanlara faydalı olmak için manevi ticaret yapan insanın gezip dolaşmadığı bir an yoktur.

Evinin köşesinde oturan bir kimsenin bile kafası, geçirdiği günleri yâd ile, geleceğe ait düşüncelerle doludur. Geçmişte yaptığı hatalara tevbe ile, ilerdeki günlerde, öldükten sonrası için kendisine faydalı olacak amelleri düşleyerek, hep bir sefer halindedir.

Allah (c.c.)’ın, âlem-i ervah’ta ruhlara: ‘Ben sizin Rabbiniz değil miyim?’ sualine evet demelerinin sadakatini ölçmek için arza, oradan da ana karnına, daha sonra dünyaya getirmesi, sufilerin dilinde ‘hubût’, arza iniş olarak adlandırılması; Mürşid-i Kâmilin, rûhi kemali teminle tabilerini a’lâ-yi illiyyine, en yüce mertebeye ulaştırması da ‘uruc’, çıkış olarak ifade edilmesi bir seyahattir aslında.

Beden ve ruhla yapılır seyahat. Ruhla yapılmayan, İlâhî gaye ve maksat taşımayan yolculuk, en büyük nimet olan bu hayatı israftan başka bir şey değildir. Bu bahar mevsiminde tabiatin uyanışı, suların akışı, kuşların ötüşü bizi, pikniklerde, gezip dolaşmalarda, rehavete, tembelliğe sevk etmesin. Kışın ölen tabiat, yağan yağmur ve sıcaklarla yaşile boyandı, her şey canlanıp hayat buldu da, benim gönlüm neden marifet ve hakikat nuruyla aydınlanmadı, hayvânât bile uyandı da benim gönlüm zikir ve fikirle neden uyanmadı diye tefekkür etmeliyiz. ‘Her kim dîni sebebiyle bir yerden bir yere göçerse, bir karış da olsa cenneti hak eder ve İbrahim (a.s.) ile Muhammed (s.a.v.)’e arkadaş olur.’ buyurur Nebiy-yi Ekrem (s.a.v.). Birisi Peygamberimiz (s.a.v.)’den seyahat etmek için izin istediğinde, ‘Benim ümmetimin seyahati Allah yolunda cihat etmektir.’ Rabbimiz (c.c.) de: ‘Ey iman eden kullarım, şüphesiz benim arzım geniştir. O halde yalnız bana kulluk edin.’ (Ankebut: 56) buyurur. Müjdelenen müminleri de, ‘seyyahlar,’ (Tevbe: 112) seyahat edenler, oruç tutup, kötülüklerden arınanlar, ilim tahsili ve nefislerini ıslah için yola çıkanlar olarak haber verir Halikımız (c.c.). Gerek otururken, gerekse yatarken seyahattedir onlar. Uyurken; ruhu, arşın altında secdeye kapanan, akıl ermez âlemlerde dolaşan kâmil veliler de vardır bu gökkubbenin altında.

Gündüz, hayatı düzgün, ibadetli-taatli, aşklı-muhabbetli geçenlerin, gece hayatı da tatlı ve mutlu olur. Sır perdelerinin açıldığı anda arş u ferşi devreder bu sırlı, Hakk’ın mahremi sâlih kullar. Bayezid-i Bestâmî (k.s.)’nin kalbi, kendinden ayrılarak çıkar gider. Dönüp geldiğinde kalbi, sorar ona: ‘Bana ne hediye getirdin?’ Kalbi cevap verir. Rıza ve muhabbet. Yüksek İslam Enstitüsü’nde okurken iki otobüsü dolduracak kadar bir grup oluşturup umreye gittik. Suud vizesini alamadığımız için geri dönmek mecburiyetinde kaldık; ancak son bir ümit le konsolosluğa müracaat edildiğinde işimiz halloldu elhamdülillah. Eve girerken Üstazımız (k.s.), istirahat odalarından tatlı kelamıyla şöyle sesleniyordu bize. ‘Oğlum! Sizi geçirene kadar ne zahmetler çektim ben burada.’ İbret almak için yapılmalı sefer. Sadece yenilip, içilen, gülünüp eğlenilen mekanlarda Üstazımız Hacı Hasan Efendi (k.s.), sâdık yârânı Kılavuz Hafızla su başlarında, şelalelerde: ‘Kayaların gözünün yaşı akıyor da, bizim taş olan kalbimiz yumuşayıp, gözümüzden yaşlar boşanmıyor.’ diye satlerce yakınıp dururlar. Musa (a.s.)’nın davetine kulak vermeyen Firavunun suya gark olmasından, Hz. Nuh (a.s.)’a isyan eden kavmin suda boğulmasından, İbrahim Peygamberi ateşe atan Nemrudun bir sivrisineğe mağlup düşmesinden, Hud (a.s.)’un tebliğ için gönderildiği Ad ve Salih (a.s.)’in irşat için vazifelendirildiği Semûd kavminin kahrolmasından, ticari ahlaksızlıkla Şuayb (a.s.)’ın görevlendirildiği Eyke halkının yakıcı sıcak ve gökten yağan ateşle helak olmasından, fuhuşla yolunu şaşıran Lut (a.s.)’un kavminin taşa gömülmesinden, her şeyden ders çıkarmalı insan gezip tozduğu yerde. De ki: ‘Yeryüzünde dolaşın da (Allah) yaratmaya nasıl başlıyor?…’ (Ankebût: 20). ‘Yeryüzünde bir gezin de bakın. Bundan öncekilerin sonu nasıl olmuş! Onların pek çoğu müşrikti’ (Rûm: 42). Çocukluk döneminde, vahyin inişinde, Miraç hadisesinde Efendimiz (s.a.v.)’in mübarek kalb-i saadetleri yarılıp, gönül âleminde seyahat yaptırıldıktan sonra İlâhî nimetlere eriştirildi. Hakk’dan gelip Hakk’a gidecek insan, nefsinde, kalbinde, kalıbında, ruhunda sefer yaparsa, tertemiz kavuşur Mevlâ’ya. İnsan ve cinlerden olan şeytanın hilesini, nefsin oyununu, dünyanın geçici cazibesini ortadan kaldırarak devam edilir yola. Mecnunun, Leyla’nın çadırına varıncaya kadar, durup dinlenmediği, sağa sola bakmadığı gibi.

Taklidi imandan, ana ve babadan miras gibi gelen nançtan, canları pahasına da olsa: ‘Bizim Rabbimiz, göklerin ve yerin Rabbidir! O’ndan başkasına asla İlah olarak yalvarmayız.’ (Kehf: 14) diye Takyanus’a karşı koyan Ashab-ı Kehf’in imanı gibi bir inanca, tahkiki imana, inandığı esaslara riayetle İslâm’a, Rabbimizi görüyor gibi ibadet yapmaya, biz O’nu göremesek dahi, O’nun bizi gördüğünü bilerek ta’at kılmaya, ihsan mertebesine erme içindir insan-ı kamilin seyahati. Süfyân-ı Sevrî (k.s.), bir hacc seferinde çok ağlar, bu kadar fazla sızlanışını merak edenlere, eline basit bir ip alarak şöyle der. ‘Günahım belki bu ip kadar bile yok ama Rabbime taklidi imanla mı yoksa hakîki imanla mı kavuşacağım onu bilmiyorum.’ Süfyan (r.h.a.)’m genç yaşında beli bükülmüş vaziyette idi. Defalarca bunun sebebini sordular, cevap vermedi. Çok ısrar ettiklerinde: ‘Elli yıl irşat ile meşgul olan bir hocam vardı. Son nefesinde Kelime-i Tevhid’i okumadan imansız gitti. Bu müthiş, vahim hali görenin beli ikiye katlanmaz mı?’ dedi.

Bir sabah Ustazımız Hacı Hasan Efendi (k.s.), gülerek uyanır. Bunun sebebini soranlara şöyle der: ‘Rüyamda ölürken Kelime-i Şehadet getirdim.’ Sami Efendi (k.s.), vefatı ânmda defalarca Allah der. Yanı başında bulunanları da şahit tutarak: ‘Ya Rab! Ben seni zikrediyorum.’ der. İhsan mektebinin müdavimi, talebesi, ibadetle ıslah ettiği nefsi, Allah’dan bir nefha (nefes) olan ruha arkadaş ederek bedende sulhu temin eder. Her istediğini yaptıran nefs-i emmareden, yaptığı hatayı kınayan nefs-i levvameden, işlemediği halde içinde isyana meyil olan nefs-i mülhimeden, tamamen günahlardan nefret duyan nefs-i mutmainneye ve kulun Allah’tan, Allah’ın da kulundan memnun olduğu nefs-i raziye ve merziyyeye gelinceye kadar devam eder hayırlı insanların seferi. Nefsi Kur’an’da haber verilen sınıflardan geçirdikten, rûhen de şu İlâhî seyahati gerçekleştirdikten sonra olgunlaşır kişi. Tâlib, zikrederek Hakk’m muhabbetine yürür (seyr ilallah), beden kaydından kurtulup İlâhî ahlak ile ahlaklanır, isim ve sıfatlarının tecellisine erişir (seyr fillah), ikilikten usanıp birlik hanına kavuşur, kendini Allah’ın aşkında yok eder (seyr maallah), Hakk’dan halka döner, ıslah ve irşat ile meşgul olur (seyr anillah makamına ulaşır) bu yolculukta. Bu yolculuk sayesinde sâlik Hakk’ı tanıyan, ârif kul bir olur.

Şeriat, tarikat yoldur varana

Hakikat, marifet andan içeri Yunus

Sâdık kul dînin zâhiri, dış yönüne ait kaide ve kurallarına, inanç, ibadet ve ahlak esaslarına uyarak Şeriati; batmî, iç hukuk kurallarına uyarak, eli dili ve namusu muhafaza ederek, Allah’ın haram kıldıklarından kaçarak tarikati; kalbinden Hakk’ın dışında bütün arzu ve istekleri atarak marifeti yerine getirir ve eşi ve benzeri olmayan Rabbimize tamamen teslim olarak hakikate sefer yapar. Âşık kul ibâdet ve taatle, takva ve verâ’ ile, harama düşerim korkusuyla helalde bile çok dikkatli davranmakla tarîk-i ahyâra, riyazet ve çilelerle, nefsine yaptığı darbelerle tarîk-ı ebrâra, Allah (c.c.)’a kavuşmaya vesile olan aşk ve muhabbetle tarîk-ı şuttara ulaşır iç âleminde seyahatiyle. Her ânını gözeterek vaktini zikirle, fikirle geçirip, yola ilk kadem, ayak basan talip; Allah’ın aşkına erişerek orta halli, mutavassıt, alıp verdiği her nefese, yediği-içtiği her lokmaya, Sâdık kul dînin zâhiri, dış yönüne ait kaide ve kurallarına, inanç, ibadet ve ahlak esaslarına uyarak Şeriati; batmî, iç hukuk kurallarına uyarak, eli dili ve namusu muhafaza ederek, Allah’ın haram kıldıklarından kaçarak tarikati; kalbinden Hakk’ın dışında bütün arzu ve istekleri atarak marifeti yerine getirir ve eşi ve benzeri olmayan Rabbimize tamamen teslim olarak hakikate sefer yapar. Âşık kul ibâdet ve taatle, takva ve verâ’ ile, harama düşerim korkusuyla helalde bile çok dikkatli davranmakla tarîk-i ahyâra, riyazet ve çilelerle, nefsine yaptığı darbelerle tarîk-ı ebrâra, Allah (c.c.)’a kavuşmaya vesile olan aşk ve muhabbetle tarîk-ı şuttara ulaşır iç âleminde seyahatiyle. Her ânını gözeterek vaktini zikirle, fikirle geçirip, yola ilk kadem, ayak basan talip; Allah’ın aşkına erişerek orta halli, mutavassıt, alıp verdiği her nefese, yediği-içtiği her lokmaya, attığı her adıma dikkat ederek, huzura nail olan mürîd de en son merhaleye yürüyerek müntehi, vâsıl-ı ilallah olarak, Allah’a kavuşur. ‘Bu makama erişenler için, Hak’dan gayri alman her nefes, cehennem ateşinden daha zordur.’ buyurur Bâyezid-i Bestamî (k.s.). îman gibi bir nimetin, Allah’ın azametinden titremek gibi haşyetin, O’na dönmek, inabe, zikir ve takvanın, huzur ve selametin merkezi olan kalp âleminde sefer yapalım gelin. Bu yolculuk, İbrahim (a.s.)’in: ‘Ben Rabbime gidiyorum.’ (Sâffat: 99) sözündeki sırdır. Hak ve hakikati inkar eden, ‘Kalpleri mühürlenmiştir; artık onlar (hakkı) anlamazlar.’ buyrulan (Münafikûn: 3) ölü kalpten, her türlü isyanla berbat olan, tövbe ile, nedametle, göz yaşı ve âh u vahlarla tedavi edilmedikçe kişiyi ölüme götüren: ‘Kalplerinde bir hastalık vardır, (keyfine,

zevkine, şehvetine düşkündür) Allah da hastalıklarını artırmıştır.’ (Bakara: 10) ihtarına maruz kalan hasta kalpten, ibadetlerde tembel, taatlerde zevksiz, aşksız muhabbetsiz, fena arzularının peşinden giden: ‘Kalbini bizi anmaktan gafil kıldığımız, kötü arzularına uymuş ve işi-gücü aşırılık olan kimseye boyun eğme.’ (Kehf: 28) tehdidine muhatap olan gafil kalpten, Mevlâ’yı andıkça içi yanan, İlâhî şevkle gözünden yaş döken, huzurlu bir hayata kavuşan: ‘Rabblerinden korkanların derileri ondan ürperir! Sonra derileri de, kalpleri de Allah’ın zikrine yumuşar.’ (Zümer: 23) müjdesine nail olan sağlam bir kalbe; nefsiyle, ruhuyla, malıyla, canıyla Allah’a teslim olup: ‘Va’d olunan cennet: Rahman’dan korkan ve Allah’a yönelmiş kalp ile gelen kimselere mahsustur.’ (Kâf: 33) ayetiyle mesrûr ve bahtiyar olan diri kalbe erişerek mesud olur bahtiyar kul.

Hırkasının altında on sekiz bin âlem seyredilen çoban Veysel Karânî gibi; nefsinin yedi sınıfını, ruhunun beş merhalesini, sırrının da altı mertebesini geçen, her konağın kendi arasında biner hicabını da aşan sâlik, enfüste, iç âleminde on sekiz, âfakta, dışta da on sekiz bin âlemin dilinde zikrederek Allah’ı, Vahdet deryasında kaybolur. Denize akan Seyhan, Ceyhan, Nil ve Fırat nehirlerinin isim ve cisminden eser kalmadığı gibi Hakk’ın dostları da manevi âlemde yaptığı seyr ü seferle Allah’ın dışında her şeyden âzâde olur, her nereye baksa Mevlâ’yı görür.

Seyyid Nûr Muhammed Bedvânî (k.s.) (V. 1135), Allah’ın arşına kalbini açar, doya doya Hakk’m feyzini içerdi. Murakabenin çokluğundan beli ikiye katlanmış halde idi. Mevlâ’nın aşkından öyle coşar, taşardı ki, İlâhî tecellî ve Cemâlini Rabbimizin seyirle on beş sene mest ü hayran kalmıştır. Münacatında Bâyezid-i Bestâmî (k.s.): ‘Ya Rabb! Daha ne zamana kadar Senlik benlik olacak, benliğimi aradan çıkar ben de hiç olayım.’ der. ‘Onlara hem âfakta (kendi dışlarmdaki âlemde), hem de kendi nefislerinde delillerimizi göstereceğiz’ (Mü’min: 53). Bütün âlem insan oğlunun gönlündedir. Bedîüzzaman Saîd Nursî (r.h.a.) nin ifadesiyle insan, Allah’ın isimlerini gösteren bir mühürdür. Nasıl seyahat edeceğimizi Rabbimiz ne güzel haber veriyor Kitâb-ı Kerîm’inde: ‘İşte gerçekten şunu bil ki, Allah’tan başka İlâh yoktur! Hem kendi günahın için, hem de mümin erkeklerle mümin kadınlar için (Allah’tan) mağfiret dile! Allah, (dünyada) ı gezip dolaştığınız yeri de, (âhirette) kalacağmız yeri de bilir.

 

Yazar Hakkında



.

KALP LEVH-İ MAHFUZDUR

 

Kalp, kulda Allahu Zülcelalin nazar ettiği yerdir. Onun dışında bir şeye nazar etmez. Kalp, melekût âleminin, İlahi âlemin hazinesidir. Kalp, islâm yeridir, iman yeridir, ihlâs yeridir. Allah’tan korkma yeridir. Zühd yeridir. Kalp, Hakk’ı tanıma, amel etme yeridir. Kalp, hükümdardır; sır yeridir; diğerleri onun askerleridir.

Kalp, gaflet toprağı ile gölgelenir ve kararır. Aydınlığı ise tefekkürdür. Zikrin nurudur. Sandığı da sabırdır. Kalp, sadıkların sıddıkıyyet makamıdır. Bu makam Peygamberimize (s.a.v) merdiven dayamaktır. Hakk’ın sırlarının yeridir. Sahili olmayan denizdir. Kalp, gayb âleminde (melekût, ceberût) mürşid-i kâmilin ruhu ordadır. Ruhun arşıdır. Kalp, tecelli aynasıdır. Tecelli, Allah’tan gelen bir nurdur; o geldiği zaman vücudu görmezsiniz.

Kalp, keşif nuru yeridir. Bilim adamlarının bir mikrobu keşfetmesi gibi. ‘Ben onun gören gözü, işiten kulağı olurum’ sırrıyla Onunla Rabbini tanır ve onunla Rabbini sever. Kalp, murakabe, ‘Rabbimizin bizi gözetlediğini bilme’ yeridir. Suyu görüyoruz, Ama suda göze, 10 latife var. Gayb âleminde gözler suyun içindeki ‘sırrı’ görür. Vücuda nasıl hayat verdiğini görür.

Kalp, gayb âleminin kabıdır. Beytü’l ma’mûrdur. Kalp, arştır, levh-i mahfûzdur. Kalp, insanın kemâle ermesine vasıta olan bir cihazdır.

 

Kalbin İlahi âleme yükselmesi üç sebepledir:

1. Hakk’ın emirlerine uygun hareket
2. Muhalefetin olmaması
3. Devamlı aşk-ı İlahi’nin çoğalması

 

Kalbin İlahi âleme açılması. Perdelerin açılması:

1. Allahımıza tevekkül (İbrahim’in (a.s.) hâli)
2. Sıdk. Kalbin evetlemediğini dil ile söylemek münafıklık alametidir.
3. Yakîn. Yaşantının düzgün olması ile olur.

 

Kalbin geri kalmasının sebepleri:

1. Ucub: Kendini beğenmek. Lokman suresi 2. sayfanın sonu (Allah, büyüklük taslayanları sevmez/ innallahe lâ yühibbu külle muhtâlin fehûr 31/18) Kimseyi hafife almamak. Bu, Allahımızın hiç sevmediği şeydir.Kişiyi evliyalık yolundan alıkoyar.

2. Riya

3. Hırs: Doymama arzusu. “Eski elbise giymek imandandır”

4. İbadet ve taatinden zevk almamak: zevâlü’libadetü’l- taat.

5. Ma’siyetin ıztırabını duymamak:

Hadis-i şeriftir. Ev döşeme arzusu, dünya malına düşkünlük v.s. aşkı, muhabbeti alır götürür. Rabiatül-Adaviyye, Hasan-ı Basri Hazreterine bir hediye göndermek istiyor. Hizmetçisi: Kırmızı, sarı ne olsun, deyince “Kızım, parayı geri ver; daha almadan dört fazla kelam ettin” buyuruyor. Es’ad Erbili Hazretleri buyurur ki “Bir insan üstadına ‘niye’ dese, dünyası da ahireti de kararır. Kardeşlerin arasını bir tumamak, en kötü ahlaktır.

Sami Efendimiz’e ‘Adana’da sohbetin daha tesirli olurdu’ diyorlar. ‘Burada masiyet çok, kalpleri yumuşatamıyoruz’ buyuruyorlar. Haramı helâli bilmeyen, insanlar arasında ayrım yapan kişinin kalp letaifi çalışmaz.

 

Büyükler der ki:

Dünya ehlinin kalbi tama’ın evidir. Abidlerin kalbi, zikrin evidir. Dünya muhabbeti olmayan zahidlerin kalbi, tevekkülün evidir. Aşıkların kalbi, O’na dostluk, muhabbet, aşkla doludur. Ariflerin kalbi, muhabbet evidir. Velinin kalbi, marifet evidir. Eş-Şeyh Ahmed bin Acîbe der ki: Kalbin hayatiyetinin şartı: Dünyada zühd etmek. Zikir ile uğraşmak. Allah dostlarıyla konuşmak, sohbetinde bulunmaktır.

 

Yazar Hakkında

İLAHİYATÇI YAZAR Ali Ramazan DİNÇ Hocaefendi


.

ARANAN KİMLİK

 

Bardağın içine konan ne ise, dıştan görülen de odur. Gönül kabına konan îmânsa, zâhirde kişinin kimliği mü’mindir. Nifaksa münâfık, küfürse kâfir, şirkse müşrik, isyansa âsidir. Aleyhissalât ü Vesselâm’ın göğsüne işâretle, “takvâ buradadır” buyurduğu güzide sıfat kâlbde ise, o kimse müttakîdir. Hayırlı ameliyle ebrar, Hakk Teâlâ’ya yakınlığıyla da mukarreb kuldur o. Türüne göre fidan kiraz, muz ve çeşit çeşit meyve verir. Mutmainne sıfatında kâlb safâsı, istikâmet, nefsini irşad, İlâhî emre itâat meyvesi verir. Râziyye mertebesinde olgun akıl, Hakk Teâlâ’ya yakınlık, Allah Teâlâ’yı tanıma meyvesi verir. Merdiyye makamında nefsini Hak Teâlâ’da yok etme, Zât’ıyla var olma meyvesi verir. Nevine göre çiçek gül, çiğdem, menekşe kokusu verir. Dostluğun derecesine göre velâyet­i suğra (küçük velîlik), velâyet­i Kübra (büyük velîlik), velâyet­i ulyâ (en üstün velîlik) tad ve lezzetini verir. Gönül havf, haşyet kokusunu verir. Sır müşâhede, rüyet (İlâhî Cemâl) lezzetini verir. Ruh hayâ, heybet tadını verir. Bâtın (mide ve karın) helâl taam ve iffet, nâmusu koruma tadı verir. Dil zikir ve istiğfar râyihâsı verir. Kimliğine göre kişi mecliste milletvekili, bakanlar kurulunda bakan, başbakan ve reisicumhur olur. Nefsin mertebelerini geçme, rûhun olgunluğunu teminle kâmil mü’min kutub, ğavs, evtad, ebdal nükebâ, nücebâ ve ricalül ğayb makâmına nâil olur. Müslimîn, mü’minîn, ibâdette dâim, kânitîn, sâdıkîn, sâbirîn, hâşiîn, sâimîn, zâkirîn kuldur o. Ârifân­ı İlâhî’nin kimliğine bir bakalım, ne yazıyor

1­ Kendilerini hiçbir varlıktan üstün görmeme.

2­ İbâdet ve tâatlerin hepsinde Allah Teâlâ’ya yakınlık.

3­ Her an kâlbleri zikrullâh ile nûrlu.

4­ İşlerinde aceleci değil, ğazablı anlarında halim, yumuşak huylu.

5­ Bir başkalarını kendilerine tercih ile, güçleri nisbetinde cömert.

6­ İbâdetlerinde gaflete düşmeyen, Hak Teâlâ’yı görür gibi ibâdet eden kimseler.

7­ İçiyle dışıyla samîmî, muhabbetli, üstâzına sadâkat ve ihlâsla bağlı kişiler.

8­ Zâhirde ve bâtında günahtan sakınan, hayır ehlinin sohbetlerine katılan, şerden

9­ Ezâ ve cefâya katlanan, intikam hırsıyla yaşamayan, af eden, bağışlayan kimseler.

10­ Dînî emirlere bağlı edebli kişiler.

İlim varsa başta, âlim olur kişi. İrfan (Hakk Teâlâ’yı tanıma) varsa kâlbde ârif olur insan. Yaratılan her bir varlığın, âbidin, âlimin, ârifin kimliği nedir? Soyadı, adı, baba adı, ana adı, doğum yeri, kaçınan erler. doğum târihi, medenî hâli, dini, kan grubu, ili, ilçesi, mahallesi nedir? Künyemizin, hepsinin özeti şu âyet­i celîledir: “Göklerde ve yerde olan herkes, müstesnâ olmamak üzere, Rahmân’a kul olarak gelecektir.” Meryem, 93.

 

 

Yazar Hakkında



.

KARDEŞLİĞİN KİMLİĞİ

 

Kulağın sağlıklı bir şekilde işitmesi, bir diğeriyle mümkündür. Gözün görmesi, kâlbin çalışması, bütün fonksiyonlarının intizam içinde olmasına bağlıdır. El, ayak birbirlerinin yardımıyla hareket eder. Dışta ve içte beden bir bütünlük arzeder. Ciğerin rahatsızlığı bedende yara ve bere olarak görünür. Mimâri bir yapı; taşı demiri, çimentosu kireci, sıvası boyası, kapısı penceresi, mefruşâtı ve bütün Araba; motoru, debriyajı, şanzımanı, direksiyon, süspansiyon ve tekerleri, elektrik sistemi, turboşarj, Enfüs, iç âlemde nasıl bir insicâm varsa, âfakta, dış âlemde de bir intizam vardır. Ay, güneş, yıldız ve sayılamayacak kadar çok canlı ve cansız varlıklar bir hesapla yürümektedir. “O’nun nezdinde her şey ölçüKâinat bir bütün hâlinde hareket ederken, mükevvenat kendisinin hizmetine verilen insan nasıl darmadağınık bir hayat sürebilir? Şefkât anlamına gelen rahme bağlı bacı kardeş, amca dayı, teyze hala akrabalık bağını nasıl koparabilir? “Sıla-i rahim, akrabalık hak ve hukukunu gözetme, güzel ahlâk, etrâfıyla güzel geçinme o beldeye sürûr verir ve ömrü bereketlendirir.” Hadîs-i Şerîf. Her şeyin bir çimentosu, zamkı ve bağı vardır. Hak Teâlâ yolunda emek sarf edenler, Dîn-i İslâm için alışan mü’minler, kenetlenmiş bir yapı gibi târif buyurulur Saf sûresinde. Allah Teâlâ yolunda dost olanların ilgi ve bağı ülfettir, sevgidir. Birbirinin kanını döken Evs ve Hazrec kabileleri meveddet, sevgi bağıyla kaynaştılar. “Hani siz birbirinize düşman kişiler idiniz de O, gönüllerinizi birleştirmişti ve O’nun nimeti sayesinde kardeş kimseler olmuştunuz.” (Âl-i İmrân, 103.)

Sabır ve huzur ehli olmak da kardeşliğin çimentosudur. “Sen kötülüğü en güzel şekilde önle. O zaman seninle kendisi arasında bir düşmanlık bulunan kimse, sanki candan bir dost olur. (Fussilet, 34.) Güzel ahlâkın kendisinde cem olduğu Hadîs-i Şerîf, “Kötülük edene iyilik et” kelâm-ı Muhammedî’sidir (sav). İç ve dıştaki maddî intizam, mânâda da vardır elbet. Yaratılış gâyesine uymayan âzâ bize yabancıdır. Belki de hakkımızda dâvâcıdır. “O gün onların ağızlarını mühürleriz; yaptıklarını bize elleri anlatır, ayakları da şâhitlik eder.” (Yâsîn, 65.) Beyin yüce kudreti tefekkürle, akıl hakîkati bulmakla; el yardıma, ayak hizmete koşmakla kardeş olur. DNA’sında kulluk olan her varlık kardeştir birbirine.“Göklerde ve yerde olan herkes istisnâsız, kul olarak Rahmân’a gelecektir.” (Meryem, 93.)

İnanan ve inanmayanı birbirine bağlayan bağ, Hâlik sıfatıdır. Yaratılanı yaratandan dolayı sevme duygusudur. Taif ve Uhud’da kendisine zulmedenlere, Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yaptığı duâdır: “Ya Rab! Kavmime hidâyet ver. Onlar bilmiyorlar da onun için hakâret ediyorlar.” Îmân bağı mü’minleri, elde, dilde ve gönülde yardıma, duâya ve sevgiye götürür. “Şol bir kimse din kardeşinin ihtiyâcını def eyler, Cenâb-ı Allah da o kimsenin ihtiyaçlarını giderir.” Hadîs-i Şerîf. Haksızlığa uğrayan ğayr-i müslim de olsa, ona yardımı emreder dînimiz. Dünyanın çeşitli yerlerinde dövülen sürülen, yerinden yurdundan edilen, yakılıp yıkılan mü’minlere yardım, vücûdumuzdan bir parçanın ızdırâbını duymaktır. “Mü’minler birbirlerini sevmede, birbirlerine acıyıp şefkât etmede bir beden gibidirler. Bir organ ağrırsa, bütün beden de uykusuzluk ve ateş ile ona katılır.” Hadîs-i Şerîf

 

Yazar Hakkında



.

KERAMET NEDİR ?

 

Keramet, Allah’ın yüce kudreti ve ihsanı ile dostlarının elinde zuhur eden harikulade olan işlerdir. Mesela su üzerinde yürümek, ateş yalamak, havada uçmak, bir anda bir yerden bir yere geçmek gibi. Kur’ân’ı Azimüşşan’da 47 yerde bu kelime geçer, onlardan bir tanesi İsra Sûresi 70. Âyet-i Celile’dir: “Biz Âdemoğlunu mükerrem kıldık.” İnsanın mükerremiyyeti, fazileti ve üstünlüğü etinde, kanında, kemiğinde değil; imanında, Allah (cc)’ın emirlerine riayetinde, nehyettiğinden kaçmasında ve güzel ahlakındadır.

SÛFİLERİN İFADELERİNE GÖRE KERAMET

Sehl bin Abdullah et-Tüsterî Hazretleri (ks) kerameti şöyle tanımlar: “Kötü ahlaktan güzel ahlaka dönüştür.” Abdulkadir Geylanî (ks) ise “Efendimiz’in (sav) hareketlerine, tavırlarına, yaşantılarına uygun bir hâli hayatında devam ettirmektir” diyerek kerametin sünnete tabi olmak olduğunu ifade eder. Keramet, Cenâb-ı Hak’tan varid olan fuyüzatı ilahiye vasıtasıyla, Rabbimizden gelen mânevî bir coşkunlukla nuru ilahinin Evliyaullah’ta zuhur buyurmasından ve Mevlâ’yı Zülcelal’den ilahi nurun velînin kalbine aksetmesinden meydana gelen hallerdir.

MUCİZE VE KERAMET İLİŞKİSİ

Mucize ve keramet özde birdir, ama zuhur ettiği kimselerde farklıdır. Buna göre nübüvvet davası gütmeksizin yani peygamberlik ve risalet iddiası olmaksızın velilerde meydana gelen harikulade haller keramet iken peygamberlik iddiasıyla meydana gelen ve peygamberler tarafından istenildiği anda gösterilen harikulade haller ise mucizedir. Burada mucize ve keramet özde bir, zuhur ettiği kimselerde farklı denmesinin izahı sadedinde şunları söyleyebiliriz: “Acayip haller mesela Efendimiz’in (sav) mübarek parmaklarından suların akması, bir işaretiyle ayın ikiye yarılması, hayvanat ile konuşması gibi harikulade haller, Efendimiz (sav) için bu görüntüler ve bu haller mucizedir, diğer peygamberlerde de olduğu gibi. Mesela Hz. İsa’nın (as) ölüleri diriltmesi, Hz. Musa’nın (as) dokuz tane mucizesi böyledir; Asalarının Firavn’un sarayını yutmaya kalkması, dört yüz tane sihirbazın iplerini, sopalarını yutması mübarek ellerinin parıl parıl parlaması ve denize vurmuş olduğu asayla on iki yolun açılması birer mucizedir. Buna benzer haller peygamberlerde zuhur ettiği zaman mucize, velilerde zuhur ettiği zaman da keramettir.

KERAMET İSTİKAMETTİR

Ebu’l Mevâhib eş-Şâzelî Hazretleri (ks): “Keramet istikamettir” der. Yani keramet nebîlerin, velîlerin, sıddıkların, şehitlerin ve salihlerin yaşadığı gibi bir hayat yaşamaktır. O zaman keramet, müstakim olan insanlarda zuhur eder. Allahımız her dilediğini, her istediğini, artık ne dilerse onu yerine getiren, güç ve kuvvet sahibi Mevlâ-yı Zülcelal’dir. İşte keramet, her dilediğini yerine getiren Zât-ı Kibriya’yı tanıyan ariflere, Mevlâ-yı Zülcelâl’in dostlarına has kılmış olduğu bir güzelliktir, bir nimettir, bir berekettir, bir lütuftur, bir ihsandır. Bu bir Deccal’deki sihir değildir, cenneti cehennem, cehennemi cennet göstermek gibi bir hâl değildir. O göz bağlayıcılık vs. değildir. Keramet şer’i şerife uymayanlarda, Efendimiz (sav)’in sünneti seniyyelerine muhalif olan kimselerde zuhur eden bir hal değildir. Böyle bedbaht kimselerden zuhur eden bu gibi haller istidraçtır. Cehennemde derecelerinin bir kat daha artmasına sebep olur.

MANEVÎ KERAMET: MARİFETULLAH

Kerametin mânevî olanı vardır. Mânevî keramet, Allah’ımızı tanımak, O’nun Azameti ilahiyyesinden titremek, O’nun her zaman bizi gözetlediğini bilmek, yasakladıklarına ve emrettiklerine son derece riayet etmek ve kaçınmamızı emrettiklerinden de kaçınmaktır. İmanımızın gönlümüzde güç ve kuvvet bulması, kalbimizde tam yerleşmesi, tadının ve lezzetinin alınması, vücudumuzun emrolunan ilahi emirleri yerine getirmesi, dilimizin de her an O’nun zikri ile ıslı olmasıdır. İşte mânevî keramet budur. Devamlı Allah’ın ve Resûlü’nün emrine uymak, Allahu Zülcelal’den duyabilecek bir güç ve kuvvete gelmek ve O’ndan anlamaktır. O’nun tarif ettiği şekilde Rabbi Zülcelal’imizi Rabbimizle tanıyabilmektir ve devamlı O’na tam mânâsıyla güvenip dayanmak, tevekkülün, teslimiyetin tam olması ve bunun gibi güzel hallerdir.

İNSANI VELİ YAPAN ÖZELLİK HARİKULADE HALLERE SAHİP OLMAK DEĞİLDİR

Ebu’l Abbâs (ks) uçmayı iki kısma ayırmıştır. Birisi tayyü esğar, birisi de tayyü ekber. Yani küçük uçma ve büyük uçma diye. Bu küçük olan uçmayı umum insanlar için tarif ediyor. Mesela havada uçmak ve yerin dürülmesi gibi. Mesela uzak mesafelerin çok kısalması gibi. Büyük olan uçuş ise, nefsin mertebelerini geçip mutmainne, râziyye ve marziyye gibi insan-ı kâmil olmanın sıfatlarını elde etmektir. Diyelim ki velîlerde böyle acayip haller zuhur etmedi. Eğer zuhur etmeyecek olursa o velayet halinde değil diyemeyiz katiyen. O velidir. Ancak bu nefsin mertebelerini geçme halleri meydana gelmezse o kimse aldananlardan olur, gafillerle beraber haşru cem olur. Çünkü nefsin mertebelerini geçmiyor. Bunun için gayreti ve çabası yok. Bir de evrad ve ezkarı hususunda geçişin yapılabilmesi için mesela kalbimizin zikri, ruhumuzun zikri bilhassa nefsi ispatın tarifi mürşid-i kâmille olur. Aksi halde yapılan nefsi ispat tarifleri yanlıştır ve makbul değildir. Ancak mürşid-i kâmilin eliyle olur. Evrad ve ezkar geçirmede bizzat zatında, kendisinde yaşar onu. Aynen bir civa gibi ruhuna değdiği zaman bir akış oluverir, öyle gelişi güzel yapılmaz. Öyle ehli olmayan kimseler katiyen yapamaz, emrolunsa dahi eğer istikametimizi bozmuşsak mümkün değildir. Eğer biz bu gibi güzel halleri geçmeyecek olursak Allahımız korusun aldananlardan oluruz ve gafillerle beraber haşru cem oluruz.

HİSSÎ KERAMET VE MÂNEVÎ KERAMET

Muhyiddîn-i Arabî Hazretleri kerameti tarif buyururken ikili bir ayırım yapmaktadır: Hissî keramet ve mânevî keramet. Hissi olan kerameti anlatırken şu şekilde ifade buyurmuştur: “Su üzerinde yürümek, havada uçmak, arzın dürülüp uzak mesafelerin bir anda geçilmesi gibi haller hissî keramettir.” Buna karşılık mânevî keramete gelince ancak Allah’ın (cc) sevgili kulları onu yerine getirebilirler. Şer’î emirlere son derece edep ile erkânla riayet ederler. Bir kere insanlara kötü zan gibi hasetlik gibi bir hal onların sadırlarında katiyen kalmaz; kin, kibir ve hasetlikten kurtulurlar. Kalpleri kötü sıfattan tamamen arınmıştır. Gönülleri her bir nefeste Rabbimizin kendilerini gözetlediğini bilme nimetine ve güzelliğine nail olmuşlardır. Gerek kendi şahıslarında gerekse kendilerinin dışında çoluğuna, çocuğuna, eşine, dostuna, yere, göğe ve bütün varlıklara karşı Allah’ın hakkı niteliğinde görevlerini yerine getirirler. İşte mânevî keramet, bu gibi güzel hallerdir diye tarif buyrulmuştur.

ULEMANIN KERAMET TARİFLERİ

İmam-ı Şâfiî Hazretleri: “Keramet, Allah Teâlâ’yı (cc) tanımak, imanımızın güçlü ve kuvvetli olup onun tad ve lezzetine erişmektir” buyurur. Ahmed er Rufâî Hazretleri: “Keramet, kendimizi görmek çılgınlığından, enaniyetten tamamen kurtulmak ve bunlardan sıyrılmaktır” diye tarif buyurmuşlardır. Bazı Allah dostları: “Keramet, dünya ehli insanlar içerisinde yalnızlık hissetmektir” demişler. Onların yanında bakıyor ki, ağızları düzgün değil, gözleri acayip yerlere bakar. Bu gibi dünya âşıklarının yanında kendilerini yalnız görürler. Keramet ehli olanların imanlarında yakin, imanlarında güç ve kuvvet olur. Bu bahtiyar kulların kalplerinde dünyaya karşı katiyen bir sevgi yoktur. Mustakim olmak suretiyle şartlarına riayet ederek ibadette ve zikirde devamlıdırlar.

BÂYEZÎD-İ BESTÂMÎ’NİN (KS) KERAMETLERİ

Bâyezîd-i Bestâmî (ks): “Bana Allah (cc) sekiz keramet ihsan buyurdu” der. Acaba bu kerametler nelerdir? Nasıl havalarda yürüdü, nasıl ateşlere elini koydu? Bunlar mıdır yoksa başka hususiyetler mi? Bâyezîd-i Bestâmî (ks) kendisine lutfedilen kerametleri şöyle sıralamıştır:

1. Kendimi devamlı gerilerde gördüm, üstünlük taslamadım, başkalarını ise her zaman benden üstün kabul ettim.

2. İnsanlara olan şefkat ve merhametimden dolayı onların yerine yanmayı ben kabul ettim.

3. Müminin kalbine her zaman rahatlık vermeyi ben kendime gaye bildim.

4. Yarın için hiçbir şey saklamadım.

5. Kendi nefsimdense insanlara şefkatim ve merhametimden dolayı onları tercih ettim.

6. Müminlerin kalbinden gam ve kederi kaldırıp onlara rahatlık vermeye ben gayret gösterdim.

7. Müminlere şefkatimden dolayı karşılaştığım zaman onlara ilk ben selam verdim. Görüyor musunuz kerameti?

8. Eğer bana Allah şefaat izni verecek olursa ilk evvela bana eza ve cefa edenlere şefaat etme kerametini Allah’ın bana lütfetmesini diledim.

KERÂMET: UHREVÎ AMELLERE GAYRETLE SARILMAK VE GÜNAHTA ISRAR ETMEMEK

Ebû Dâvûd et-Tâi Hazretleri (ks): “Eğer keramet sahibi olmak istiyorsan uhrevi amellere çok gayret et!” buyurmuştur. Kurtuluşumuz için, asıl uhrevî ameller için çaba ve gayret gösterelim. “Eğer emr-i ilahiye uymayacak olursan ateşe layık bir kimse haline gelirsin” buyurulmuştur. Kerametin hakîkî olanı ifade edilirken Ahmed ez-Zerrûk Hazretleri: “Günahta devamlı olmamak şartıyla günahı terk edip Allahımıza yönelmektir gerçek keramet” der. Amelini, ibadet ve taatini yaparken bir müddet yapıp sonra terk etmek değil her zaman yapmak ve gayret göstermektir. Benlikten kurtularak samimi olmaktır. Artık şüpheye düşmeksizin imanının güçlü ve kuvvetli olması ve endişeye düşmeden Allahımıza tam bir teslimiyet içerisinde bulunmaktır.

EN ÜSTÜN KERAMET

 “Kerametin en üstün olanı nedir?” sorusuna İmâm-ı Kuşeyrî Hazretleri şöyle cevap veriyor: “Allah’a (cc) vasıl olmak, O’na kavuşmaktır.” Başka bir tarifinde “Allah’ı tanımaktır, marifetullahtır ve istikamet üzere olmaktır” buyuruyor. Keramet, Allah’ın kendisine açmış olduğu gönüldeki kapılarla nefsin mertebelerini geçip rıza-ı ilahiye ermek, cennete ve cemale kavuşmaktır. İlmin mertebelerini geçmek ve şeriat, tarikat, marifet ve hakikat mertebelerini geçip Mevlâ’ya vasıl olmaktır.

 

Yazar Hakkında

İlahiyatçı – Yazar Ali Ramazan Dinç Hocaefendi


.

Meyve Veren Ağaç

 

Elest badesiyle sarhoş olan insan, dünyaya hüda-i nabit, bir ot gibi gelmedi. Kendisine üflenen ruh ile akıl, fikir, irade, emanet, hilafet ve esma hazineyle meknuz bir kuvvet olarak indi bu âleme… Son teknolojiyle yapılan aletlere, çok donanımlı bir cihaz, telefon, mekân, sofra, pazar, vasıta, gemi ve ev dendiği gibi, ahsen-i takvim, en güzel biçimde yaratılma, mânevî güçleriyle de, meleklerden bile üstün olma hasletiyle donatılmıştır insan.

Parasız cüzdan, değeri üstün bir fiyatla tarif edilen eşya, içinin boş olmasıyla bir kıymet ifade etmediği gibi, maddesiyle ölçülemeyecek olan insan, ruhundaki ulviyyeti, nefsindeki, İlâhî hitaba mazhariyyeti, îmânda kemali, ibâdette kurbiyyeti, huyda, edeb-i Muhammed’iyyeden mahrumiyyeti ile, hiçbir üstünlüğe haiz olamaz. “Andolsun ki, cinlerden ve insanlardan birçoğunu cehennem için yarattık. Onların kalbleri vardır, fakat onunla gerçeği anlamazlar. Gözleri vardır, fakat onlarla görmezler. Kulakları vardır, fakat onlarla işitmezler. İşte bunlar hayvanlar gibidirler. Hatta daha da aşağıdırlar. Bunlar da gafillerin ta kendileridir.” (Araf sûresi, 7/179)

İnsanın zahiri Kur’ân-ı Kerîm’in zahiri, batını da insanın batınıdır der Muhiddin-i Arabî (ks). Dağın üzerinde eğlenmek için gezip dolaşan, fakat altındaki madenden habersiz olan kimse ne ise, sadrındaki letaif-i âlem-i emir ve letaif-i âlem-i halkı, on letaifi (kalb, ruh, sır, hafi, ahfa, nefs, zikr-i kül, zikr-i sultani, nefy ü isbat ve murakabatı) bilmeyen kişi de bundan farksızdır.

İnsanoğluna ibret olsun diye afak, dış âlemden misaller verir Halik-ı Lemyezel. Suyun her şeye hayat olması, havanın dünyayı temizlemesi, güneşin ısı ve ışık saçması, toprağın ürün vermesi gibi daha neleer neler.

Müşriklere karşı malını Allah Teâlâ yolunda sarf ile, bedenini muharebe meydanında feda ile, dilini hakkı ve sabrı tavsiye ile mücahid vasfına erişmekle insan, nimete mazhardır. Dışta din düşmanlarına, içte nefis ve şeytana karşı vermiş olduğu mücadele ve mücahede ile bereket teknesidir adeta insan. Peygamber Efendimiz (sav) “Müşriklere karşı malınızla, canınızla ve dilinizle cihâd edin.” buyurmuşlardır.

Kitab-ı Kerîm’imiz insanın verimli olmasını ne güzel tasvir buyurur. Mallarını Allah yolunda harcayanların durumu, her sünbülünde (başağında) yüz adet tane (tohum) olmak üzere, yedi sünbül (başak) veren bir tek tohumun durumu gibidir. Allah, dilediği kimse için (onun rızkını) kat kat artırıp verir. Ve Allah Vâsi’dir, Alîm’dir.” (Bakara, 261.)

Devamlı menfaatli olmasını mü’minin İbrahim sûresinin 24 – 25. âyet-i celile’sinde beyan buyurur. “Görmedin mi Allah nasıl bir misal getirdi: Güzel bir sözü, kökü (yerde) sabit, dalları gökte olan güzel bir ağaca (benzetti).  Allah’ın, hoş bir sözü; kökü sağlam, dalları göğe doğru olan, Rabbinin izniyle her zaman meyve veren hoş bir ağaca benzeterek nasıl misal verdiğini görmüyor musun? İnsanlar ibret alsın diye Allah onlara misal gösteriyor.”

Kulluğuyla şahsına faydalı olduğu gibi, çevresine de faydalıdır. “Ey îmân edenler, gerek kendilerinizi, gerek ailelerinizi öyle bir ateşden koruyun ki onun yakacağı insanla taşdır. (O ateşin) üzerinde iri gövdeli, sert tabiatlı melekler vardır (me’murdur) ki onlar Allahın kendilerine emretdiği şeylere asla isyan etmezler. Neye de me’mur edilirlerse yaparlar. (Tahrim, 6.)

Kişinin çocuklarına bereket ve ihsan olması şu Hadîs-i Şerîf’le ifade buyurulur. “Evladlarınızı Peygamber’inize ehl-i beyt’ine ve kıraat-i Kur’ân’a muhabbet gibi üç hasletle terbiye ediniz.”(Camius-sağir) Konu komşu, akraba ve bütün insanlığa rahmet olup yağması da, Asra yemin ederim ki insan gerçekten ziyan içindedir. Bundan ancak îmân edip iyi ameller işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve sabrı tavsiye edenler müstesnadır.” Sûre-i Celile-i Cemil’siyle bildirilir. Herkese nimet olarak sunulması da, bal arısına teşbih edilerek haber verilir. “Mü’min, bal arısına benzer. Temiz olanı yer (helâl yer), temiz olan şeyler ortaya koyar (Hakk’ın rızâsına uygun işler yapar), temiz yerlere konar (ilim irfan meclislerine gider, salih ve sâdık kişilerle görüşür) ve konduğu yeri ne kırar ne de bozar.”(Ahmed, II, 199; Hâkim, I, 147)

Beyninin âsâr-ı İlâhî’yi, yüce kudreti tefekkür, kalbinin tezekkür, azalarının teşekkürüyle insan müsmir, meyve veren mükemmel bir varlıktır. Tefekkürüyle bereketlidir kul. “Onlar ayaktayken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah’ı anarlar; göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde düşünürler. Rabbimiz! Sen bunu boş yere yaratmadın, Sen yücesin, bizi ateşin azabından koru.” derler. (Âl-i İmran, 191.)Ömer b. Abdülaziz tefekkür hakkında şöyle demiştir: “Yüce Allah’ın nimetlerini düşünmek, en faziletli ibâdetlerdendir”. İmâm Şafiî de: “Herhangi bir konuda hüküm çıkarırken,
tefekkürden faydalanın” diyerek, tefekkürün usûl ilmindeki önemine işâret
buyurmuştur. (Gazzâli, İhya, Beyrut, t.y. IV, 423 vd.) “Bir saat tefekkür bazen bir sene ibâdetten daha hayırlıdır.”(Suyutî, Camiu’s-sağir.)

Gönlün, îmân ve İslâm’a açılması gibi bir lütuf olabilir mi? Zümer, 22. Âyet-i Celîl’ede “Allah kimin gönlünü İslâm’a açmışsa o, Rabbinden bir nûr üzerinde değil midir? Allah’ı anmak hususunda kalbleri katılaşmış olanlara yazıklar olsun! İşte bunlar apaçık bir sapıklık içindedirler” buyurur Mevlâ’mız.

Kalbin zenginliğini Resûl-i Ekrem’den (sav) şöyle haber verir. “Hz. Davud (as) Allah Teâlâ’ya: “Allah’ım, bütün padişahların hazinesi vardır, öyleyse senin hazinen nerededir?” diye arz edince, Allah Teâlâ Hz. Davud’a cevaben şöyle buyurdu: “Benim Arş’tan daha büyük, Kürsü’den daha geniş, Cennet’ten daha güzel kokulu ve meleklerden daha güzel görüntülü bir hazinem vardır. O hazinenin arzı (yeri) marifettir, seması îmândır, güneşi şevktir, ayı muhabbettir, yıldızları ilhamlar ve Allah’ın teveccühleridir; bulutları akıl, yağmuru rahmet, meyve ve tomurcukları itaat, meyvesi ise hikmettir. Benim hazinemin dört kapısı vardır: Birincisi ilim, ikincisi akıl, üçüncüsü sabır, dördüncüsü razılıktır. Bilin ki, benim hazinem (mü’min kullarımın) kalbidir.”

Bilişim teknolojisinin hızla geliştiği bir çağda yaşıyoruz. Teknolojinin bizzat kendisi değil ama kullanım biçiminin ve iletilerinin, masum olmayan ellerde ciddi tehlikeler doğurmaktadır.
Günümüz kentlerinde artan sayıda çocuk, fiziksel ve ruhsal gelişimini doğal olmayan koşullarda geçirmektedir. Şiddetin tırmandığı bir dünyada ve bir ülkede, çocuklar ve gençler, şiddetin hedefi olarak büyüyorlar. Çizgi filmlerden, çocuk programlarına, haberlere kadar, çocuklar şiddetle iç içe yaşamaktadır. Türkiye’deki yedi kanaldaki şiddetin bilançosu 500 kişi yaşamını yitiriyor, 600’den fazlası da hiddet ve şiddet neticesi yaralanıyor.

ABD, İngiltere ve Almanya’da yaşanan, çocukların arkadaşlarına, öğretmenlerine yönelik silahlı saldırı, film gibi görünmektedir. Formun Üstü

 

Ailedeki geçimsizlik, ticarette ahlâksızlık, yeme içmede uygunsuzluk, bitmez tükenmez çılgınlık, kasıp kavurmaktadır dünyayı. Bu derde çare, “Andolsun ki içlerinden, kendilerine Allah’ın âyetlerini okuyan, (kötülüklerden ve inkârdan) kendilerini temizleyen, kendilerine Kitap ve hikmeti öğreten bir Peygamber göndermekle Allah, mü’minlere büyük bir lütufta bulunmuştur. Hâlbuki daha önce onlar apaçık bir sapıklık içinde idiler.” (Âl-i İmrân, 164) Rahmet unsuru olan Aleyhissalat ü Vesselam Efendimizin ümmet-i merhume diye buyurduğu hayırlı kullar da âleme bereket olmalıdır. “Ümmetim, ümmeti merhumedir, mukaddestir, mübarektir. Kıyamette ona azab yoktur. Azâbları ancak dünyada aralarındaki fitnelerledir.” Ravi: Hz. Ebû Mûsa (ra)

 

Yazar Hakkında

İlahiyatçı – Yazar Ali Ramazan Dinç


.

Ricâlü’l Gayb

 

İnsan

Bir âlem, bir gizem, bir şifre insan. Buyurur Rabbimiz (cc) Hadîs-i Kudsî’de: “Ben bir gizli hazine idim, bilinmek istedim mahlûkatı halk ettim.”

Allah Teâlâ’dan bir nefha nefes oluşla isimlerin, sıfatların, fiillerin, aklın ve zekânın, tefekkür ve idrâkin, emânet ve ehliyetin, hilâfet ve daha nice esrârın kaynağıdır insan. “Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen / Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen.”

İçi definelerle dolu hazînedir insan. “İnsanlar, aynen altın ve gümüş madenlerine benzerler.”

Kâinatta olan her şeyin bir kopyası, yansımasıdır insan. “Âyinedir bu âlem, her şey Hak ile kâim / Mir’at-ı Muhammed’den Allah görünür dâim.”

Câbir (ra) Hazretleri: “Yâ Resûlallâh! Allâh-u Teâlâ en evvelâ neyi yarattı?” diye sorduğunda Cenâb-ı Fahr-i Kâinat (sav) Efendimiz buyurdular ki: “Allâh-u Teâlâ her şeyden evvel senin peygamberinin nûrunu kendi nûrundan yarattı.” “Ben, Allâh’ın nûruyum. Her şey de benim nûrumdandır (benim nûrumdan yaratılmıştır).”

NUR KERVANI

Nur kervanı, kıyâmete kadar devâm edecektir. “Ümmetimden bir tâife, kıyâmet kopuncaya kadar Allâh’ın yardımı ile muzaffer olmakta devâm edecek, muhalefette bulunanlar onlara zarar veremeyecektir.” (Tirmizî)

Kim bu hayırlı zümre? “Öyle erler vardır ki, Onları ne bir ticâret ne de bir alış-veriş Zikrullahtan, Namaz kılmaktan, Zekât vermekten alıkoymaz. Onlar gönüllerin ve gözlerin hâlden hâle döneceği günden korkarlar.” (Nûr, 37.) Taşıdıkları gönül, İlâhî korku ve rahmet-i İlâhîden ümidvâr olmakla doludur.

“Siz beşeriyet için meydana çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz. İyiliği emreder kötülükten vazgeçirmeye çalışırsınız ve Allâh’a inanırsınız.” (Âl-i İmrân, 110.) Peygamberimiz (sav) “Ümmetimin hâli yağmura benzer. Başlangıcının mı, yoksa sonunun mu hayırlı olduğu belli değildir.”

“Yarattıklarımızdan öyle bir topluluk da vardır ki, onlar Hakk’a iletirler ve Hakk ile hüküm verirler.” (Araf, 181.) Efendimiz (sav) “Ümmetimden hak üzere bir tâife, kıyâmete kadar gâlip olarak cihâd eder.” [İbni Asakir]

“Lütuf ancak Allâh’ın elindedir. Onu ancak dilediği kimselere verir. Allah büyük lütuf sahibidir.” (Hadîd, 29.) Muhammed ümmetine iki kat mükâfaat verileceği beyân edilince kitap ehli, müslümanları kıskanmışlar ve kendilerinin bütün yaratıklardan üstün olduklarını zannetmeye başlamışlardır. Bunun üzerine Allah Teâlâ bu âyet-i ke­rîmeyi indirmiş ve lütfuna kimsenin sâhip olmadığını, onu kullarından dilediği­ne vereceğini beyân etmiştir. “Allah dilediğini yardımı ile destekler.” (Âl-i İmrân, 13.)

“Hamd olsun Allâh’a, selâm olsun O’nun beğenip seçtiği kullarına.” (Neml, 59.) Cenâb-ı Hakk’ın mârifet ve tâatle seçtiği kimselerdir seçilen kullar.

“Sâlihlerin işlerini O görür.” (A’râf, 196.) Râzı olmakla sırrını, nur bahşetmekle gönlünü tenvir eder.

“Allah o kimselerle berâberdir ki, onlar takvâ sahibidirler ve onlar öyle kimselerdir ki muhsinler vasfını almışlardır.” (Nahl, 128.)

“Onlar o kimselerdir ki, Allah îmânı kalplerine yazmış ve onları kendinden bir ruh ile desteklemiştir.” (Mücâdele, 22.)

“Emrolunduğun gibi dosdoğru ol!” (Hûd, 112.) Hakk’a tâbi olmak, adâleti yerine getirmek, doğru yola girmek, itâat olan şeyleri yapıp isyân olan şeylerden sakınmak, verdiği sözü tutmak ve haktan meyletmemek demektir.

“Bana varan doğru yol işte budur. Benim hâlis kullarım üzerinde senin bir nüfûzun olamaz. Ancak sana uyan azgınlar bunun dışındadır.” (Hicr, 41-42.)

“Allah dilediği kulunu Zât’ına seçer.” (Şûrâ, 13.) Zât’ına layık gördüğü kulların özellikleri Furkan Sûresi’nin 63.-76. âyetlerinde bildirilir. Tevazu, hilim, İlâhî korkuyu taşıyan, geceyi ihyâ eden vs. muhsin kullardır.

“Onlar (Allah Teâlâ’nın rızâsına tâbi olanlar) ise Allah Teâlâ indinde derece derecedir.” (Âl-i İmrân, 163.) İbâdet ve tâatteki samimiyet ve ihlâslarına göre farklıdırlar.

“Herkesin (hayır ve şer) yaptıkları şeylere göre dereceleri vardır.” (Enam, 132.)

“Bizden kimse müstesnâ olmamak üzere her biri için mâlûm birer makam vardır.” (Saffat, 164.)

“Baksana, biz onların kimini kiminden nasıl üstün kıldık. Elbette âhiret, dereceler itibâriyle de daha büyüktür. Üstün kılmak bakımından da daha büyüktür.” (İsra, 21.)

Seçilenler: “Allah Teâlâ onları sever, onlar da Allah Teâlâ’yı severler.” (Mâide, 54.)

“Allah Teâlâ onlardan, onlar da Allah Teâlâ’dan râzı olanlardır.” (Mâide, 119.)

“Allah Teâlâ ona dilediklerini seçecek ve kendine yönelenleri doğru yola erdirecektir.” (Şura, 13.)

SEÇİLENLER

Seçilenler: Müslim’in rivâyetiyle Efendimiz (sav): “Onlar kimseyi kınamazlar. Bidat ehli değildirler. Sözü uzatmazlar, ağdalı söz söylemezler. Nâil oldukları nimetlere, çokça namaz, oruç ve sadakayla erişmemişlerdir. Ancak, cömertçe davranmaları, kâlblerinin huzûru ve ümmete nasihatleriyle ulaşmışlardır.”

Ahzâb Sûresi’nin 35. âyet-i celîlesinde seçilen, bahtiyar kullar şu şekilde sıralanır: “Müslüman erkekler ve müslüman kadınlar, mü’min erkekler ve mü’min kadınlar, tâata devam eden erkekler ve taata devam eden kadınlar, doğru erkekler ve doğru kadınlar, sabreden erkekler ve sabreden kadınlar, mütevâzi erkekler ve mütevâzi kadınlar, sadaka veren erkekler ve sadaka veren kadınlar, oruç tutan erkekler ve oruç tutan kadınlar, ırzlarını koruyan erkekler ve (ırzlarını) koruyan kadınlar, Allâh’ı çok zikreden erkekler ve zikreden kadınlar var ya; işte Allah, bunlar için bir mağfiret ve büyük bir mükâfat hazırlamıştır.”

Kur’ân-ı Kerîm’de Meryem, Asiye, Mûsâ’nın (as) annesi, İbrâhim’in (as) zevcesi hayırlı kimseler olarak anılıyorsa, sâlihâ hanımlar da âbide, zâhide, müttakî, mukarreb ve ricâlü’l gayb olarak devâm eder.

Ahmed b. Hanbel’in Müsned’i ile Hâkim Tirmizî’nin eserlerinde üçler, yediler ve kırklar gibi değişik isimlerle anılan gayb erenleri sayılmıştır: “Bu ümmetin içinde İbrâhim’in (as) tabîatı üzere kırk, Mûsâ’nın (as) tabîatı üzere yedi, Îsâ’nın (as) tabîatı üzere üç, Muhammed Mustafâ’nın (sav) fıtratı üzere bir kişi bulunur. Bunlar derecelerine göre halkın efendisi sayılır.” (Keşfu’l-hafâ, I, 24. İbn Hanbel, I, 112, V, 322, VI, 316) Hadîslerde daha çok, ‘ebdâl’ kelimesi yer almaktadır. Aynı kökten ‘büdelâ’ kelimesi kullanılmaktadır.

İbn Mes’ûd’un (ra) rivâyet ettigi ve İbn Asâkir’in tahrîc ettigi bir hadîs-i serîfe göre de: “Allâh Teâlâ’nın halk (yaratılmışlar) arasında Âdem’in (as) kalbi üzere olan üçyüz, İbrâhim’in (as) kalbi üzere kırk, Cebrâil’in (as)kalbi üzere beşMîkâil’in (as) kalbi üzere üç ve İsrâfil’in (as) kalbi üzere de bir kişi vardır. Eğer bunlardan biri vefât ederse onun yerine Allah Teâlâ üçlerden birini geçirir; üçlerden biri vefât ederse onun yerine beşlerden birini geçirir; beşlerden biri vefât ederse onun yerine yedilerden birini geçirir; yedilerden biri vefât ederse onun yerine kırklardan birini geçirir; kırklardan biri vefât ederse onun yerine üçyüzlerden birini geçirir; üçyüzlerden biri vefât ederse onun yerine diğerlerinden (ricâlü’l-gayb tâifesinden) herhangi birini geçirir. Allah Teâlâ mahlûku onlarla diri tutar, öldürür, nebâtı bitirir ve belâları def eder.” İbn Mes’ûd’a: “Allah onlarla nasıl diriltir ve öldürür?” diye sorulunca: “Çünkü onlar Allâhu Teâlâ’dan, ümmetlerin çoğaltılmasını isterler, Allah da çoğaltır; büyük bir nezâket içerisinde duâ ederler; yağmur yağmasını isterler, yağmur yağar; onlar isterler, yeryüzünde türlü nebat biter; onlar duâ ederler, onların sâyesinde türlü belâlar def olunur” demiştir.

Enes B. Mâlik’den (ra) rivâyet edilmiştir, Efendimiz (sav) bir sohbetlerinde; “Kardeşlerimle buluşmayı çok özlüyorum” buyurur. Sahâbe sorar; ‘Ya Rasûlallâh, biz sizin kardeşleriniz değil miyiz’?
-Efendimiz; ‘Siz benim ashâbımsınız, benim kardeşlerim, beni görmeden îmân edenlerdir’ buyurur.

“Ümmetim, ümmet-i merhûmedir, mukaddestir, mübârektir, kıyâmette onlara azap yoktur. Azapları ancak dünyâda aralarındaki fitnelerledir.” [Taberânî, İbni Asâkir]

“Her asırda benim ümmetimden ‘Sâbikûn=önde gelenler’ vardır ki bunlara büdelâ ve sıddikûn ıtlak olunur (söylenir). Haklarındaki ilâhî inâyet ve merhamet o kadar boldur ki sizler de o sâyede yer ve içersiniz. Yeryüzü halkı için geleceği tasavvur olunan belâ ve musibetler onlarla kaldırılır.” (Nevâdirül-usûl)

“Allâh’ın kullarından öylesi vardır ki, şöyle olacak diye yemin etse muhakkak Allah onun yeminini yerine getirir.” (Buhârî. Tecrîd-i sarîh: 1186)

Hadîs-i kudsîde: “Velilerimden birisine düşmanlık eden kimseye ben harp ilân ederim.

Kulumu bana en çok yaklaştıran şey, farz kıldığım ibâdetleri yapmasıdır. Nâfile ibâdetlerle de bana o kadar yaklaşır ki, nihâyet ben o kulumu severim. Sevince de artık onun duyan kulağı olurum, o benimle işitir. Gören gözü olurum, o benimle görür. Eli olurum, o benimle dokunur. Ayağı olurum, o benimle yürür. (Kalbi olurum, o benimle anlar. Söyleyen dili olurum, o benimle konuşur.) Ne dilerse onu yerine getiririm. Herhangi bir şeyden bana sığınırsa ben onu muhafaza ederim.” (Buhârî. Tecrîd-i sarîh: 2042)

Sayılamayacak kadar çok âyet ve hadîslerde özellikleri belirtilen bu nurlu kimselerin vasfı, şu şekilde açıklanır:

  • Halîm, düşük insanlara karşı yumuşak huyludurlar. Cevap vermezler, selâm der geçerler.
  • Verâ, Allah Teâlâ’nın haram kıldıklarından, şüpheli işlerden ve mâsivâdan sakınırlar.
  • Güzel ahlâk sâhibidirler.

Bu huyda velîler olmasa, âlem birbirine karışır. “Eğer Allah insanların bir kısmını diğer bir kısmı ile önleyip savmasaydı yer(yüzü) muhakkak fesada uğrardı. Fakat Allah, âlemlere karşı büyük fazl ve inâyet sâhibidir.” (Bakara, 251.)

Hâkim Tirmizî’nin rivâyeti üzere Efendimiz (sav): “Ümmetimden büdelâ (kırklar, ricâl tâifesi) namazlarının ve oruçlarının çokluğuyla cennete girmezler. Ancak cömertlikleri, gönüllerinin genişliği ve rahmet-i İlâhî ile cennete dâhil olurlar.”

“Hidâyete erdirdiğimiz ve seçtiğimiz kimselerdir onlar.” (Meryem, 58.) Bu âyet-i celîlede seçilenler, “Hayır O (Îsâ (as)) ancak kendisine nimet verdiğimiz hâlis bir kuldur” (Zuhruf, 59.) buyurulan zümredir.

RİCÂLÜLLAH’DAN HÂTIRALAR

“Yanında kitaptan ilmi olan kimse; ben sana onu, gözünü açıp kapamadan getiririm, dedi.” (Neml, 40.) İbnü Abbas’ın meşhur görüşüne göre, Süleyman’ın (as) veziri Asaf b. Berhıya’nın kısa zamanda tahtı getirmesi, tayy-i mekân yapması bir kerâmettir. Medine-i Münevvere’de bulunan Cihad amca, mânâ âleminde ismi “Ahmed” olan, ricâlüllâhdan bu zât bize şu hâdiseyi anlattı: “Müferridun, dünyâda eşine az rastlanan Harrani Hazretleri tayy-i mekân yaparak, kısa zamanda İstanbul’a geldi. Çemberlitaş’ta orak çekiç resmi olan bayrağı indirip Medine’ye döndü. ‘Kudsî emânetin tevdi edildiği Türkiye’de böyle bir uygunsuz hâl var iken ben burda duramam.”

Ricâlü’l-gayb, gayb erenleri, bilinmeyen Hakk dostları demektir. Ricâlü’l-gayb, Allah dostluğunun gizliliğinden kinâyedir. ‘Rabbının ordularını O’ndan başka kimse bilmez’ (el-Müddessir, 74/31) âyetinin ifâde ettiği anlam da budur.

Her devirde bulunan, fakat herkesçe tanınıp bilinmeyen ve görülmeyen, Allah Teâlâ’nın emirlerine tam olarak uyan ricâl-i gayb adıyla isimlendirilen zâtlardan Hatay’ın Dörtyol ilçesinden fırıncı Mehmet Efendi, 1973 yılında bize şunu anlattı: Hasan Efendi’yle görüştüm. Bize müjde verdi. Peygamberimiz (sav) koltuklarının altında Kur’ân-ı Kerîm’le yürür. “Nereye Yâ Resûlallâh!” “Türkiye’ye gidiyorum. Bu kudsî emâneti Türkiye’ye tevdi edeceğim.”

Erdemli’li Ahmed Şâhin Efendi nakletti: Kıbrıs çıkartmasında Ekrem Babacan Paşa bizde kaldı. Anahtar deliğinden gizlice iki sefer baktığımı söyledi ve devâm etti: “Ahmed! Bu gün çok gayr-i müslim katlettim.”

Ladikli Ahmed Baba’nın evinde yapılan feyizli bir sohbette dinledim. “Hacı Baba’ya askerî rütbeyle iki kişi gelir. Biri, yaş üzüm yesek, bir diğeri de yaş hurma yesek der. Huzura vardıklarında, dolaptan iki nimet de sunulur. Gelenlerden biri, üzümler mikroplu olabilir, yıkanmış olsaydı der gönlünden. Hacı Baba, ‘bu ikram hakîkat bahçesinden, mikrop olmaz’ der.”

Bir gün Ladik çevresine helikopter düşer ve tamamen harâb olur. Hacı Baba, “Geçin direksiyona, ben omuzumu koyuyorum” der. Ne kadar olamaz deseler de kabul ettirir arzusunu. Helikopter çalışır. Hâdise birliğe anlatıldığında, Hacı Baba’yı tanıyıp huzuruna gelerek, ellerinden öpüp duâ talebinde bulunurlar.

Yahyalı’da, deli diye bilinen “Ekrem”, üstâzımızın kutbiyyet makâmını tebrik ediyordu. Sokaklarda elini yüzünü yırtan Ekrem, huzurda kırk yıllık bir derviş gibi oturuyordu.

İtibâr edilmeyen, hakkıyla kıymeti takdir edilmeyen Halil Bey, Yahyalı’nın meczûbînindendi. Namazda tekbiri defalarca alırdı. Onun Kâbe-i Muazzama’yı görmeden elini kaldırmadığını bilmeyenler, bayram namazı kılıyor derlerdi. Bizlere, “babanıza sâhip olun” derdi.

Sadece Üstâzımıza yetecek kadar hazırlanan taama, attığı büyük lokmalara rağmen yemeğin bereketlendiğini gözlerimizle gördük.

Develi ilçesinde bulunan Meczûbînden Celâl Baba’ya Üstâzımız, “Celâl geçtiğimiz karmaşık yollarda neden elimden tutmuyorsun?” dedi. Celâl Baba, askerlerin mektubunu âilelerine ulaştıran bir postâne idi. Üstâzımızın, Celâl Baba’nın bir secdesine, ömrünün tâatini vermenin pazarlığını yaptığı bir kimse idi.

Kayserili Cemil Baba, belki de meczûbînin başı idi. Yemen ülkesinin çok sıcak olduğunu, tayy-i mekânla dünyâyı dolaştığını, Peygamberimiz’in (sav) şemâilini bambaşka bir zevkle anlatırdı.

Kayseri’de, ipinden tutarak çektiği teneke ile aa, aaa diye ağzından sel akıtan birine Üstâzımız iltifatla bakarak şu sözleri söyledi: “Gördüğü yüce kudretten duyduğu şaşkınlıkla bu sesi çıkarıyor.”

Düğünümüzde, Konya’dan gelen Sarı Emmi ricâlin değişik bir kısmını temsil ediyordu. Hacı Baba’mızdan anlatır mısınız bize diyen birine, “Eğer ondan anlatırsam, azıcık bir aklın var, o da çıkar” der.

Sami Efendi’nin (ks) huzurunda bulunan Harrani Hazretleri ve Pakistanlı Muhammed Can ve daha nicelerini anlatmakla bitiremeyiz.

Üstâzımızla berâber ricâl ehlinden bir zât Sami Efendi’nin (ks) hânesinde misâfir olur. Ricâlüllâh’dan olan bu er, gece hizmete gitmekte gösterdiği itina ile, ayakkabısının birini ancak giyebilir.

Sahih eserlerde, muteber kaynaklarda özellikleri belirtilen bu mübârek zümrenin, husûsiyetlerinden bir kısmını beyân etmek isterim, bütün kusur ve hatalarımla. Son derece Şer’i Şerîf’e saygılıdırlar. Afşın’ın Armutalan köyünden Çoban Ali’ye bir kadın “ayağıma bir dokun da duâ et” deyince, şiddetle kaçındı ve çehresi değişti.

Şarkışla’nın Sofular Mengen köyünden, ricâl tâifesinden Çoban Bekir amca, televizyon konusunda çok hassastı. Gençliğinde, kendisine nefsini teslim eden kadından kaçar. Kadın, “Sen erkek değil misin?” diye yüzüne tükürür. Uzun yıllar babası İsmâil amcayı sırtında mescide götürüp getirir.

Kayseri’den Halil İbrâhim amca, hanımının ezâsına sabır ve annesine saygısıyla ricâlüllâhdan olur. Ekmeğin kırıntılarını yere düşürmez, gelenlere Kur’ân okutur, bakışlarındaki esrâr ile insanları cezbederdi.

Talaslı Hâfız, Kur’ân okurken cezbeye kapılır, Hû Hû diye dönerdi. Üstâzımızın huzurunda cezbeyle ayağa kalkması bir kısım insanı hayrete düşürünce, “Bu zâtın hâli beni ayağa kaldırıyor. Haydi siz de konuşun da, beni ayağa kaldırın?” dedi. Etin kemiklisini almışın diye, kafasına poşeti çarpan hanımına, hiç kızmaz. Sâdece “başımı kanattın” der.

Bunlar öyle tatlı kimseler ki, târif edilmez. Dereköylü Serbest Mehmet amca, koyunlarını otlatırken uyuyakalır. Koyun sürüsü başkasının ekin tarlasına girer. Tarla sahibi, demedik söz bırakmaz. Attığı taşla başını yaralar. Amcanın cevâbı şu olur: “Başımı kanattın.”

Bandırmalı tatlıcı Ali amcanın, elinde ispirto şişesiyle kendisine saymadık fenâ söz bırakmayan sarhoşa verdiği cevap çok mânidârdır: “Senin daha sayamadığın bende daha ne kötülükler var.” İspirto içen sarhoş ağlayıp yere düşer.

Söz, fiil ve hâlleri tıpkı Kur’ân-ı Kerîm bu kimselerin. Abdest alırken gönlüme bir hayırlı insanla kavuşma düştü. Develi’nin Sarıkaya köyünden bir amca geldi. İlk anda çözemedim. Fakat konuştukça pür dikkat kesildim. Şu şekilde konuştu: “İki şeyi düşünüyorum. Biri, Mevlâ’nın sevmesi, diğeri benim de onu sevmem. Bence takvâ, şüpheli işlerden kaçmaktır. Kur’ân-ı Kerîm’de de takvâ kelimesi çok geçer.” Ne söylese âyet ve hadîs meâliydi. Arabada, arkasına hiç dayanmadı. Gözleri hep yaşlıydı. Kendisine sunulan ikrâmı, öpüp başına koydu. “Sizde varsa alabilirim” dedi. Söylenen sözlerin büyüklüğüne baktım, şu beyt hatırıma geldi: “Ârifim ben! diye hiçbir kimseye ta’n etme sen, Defter-ü-divâna sığmaz söz gelir, dîvâneden!”

Bizde misâfir kalan bir kimsenin, seher vakti yanına vardım. Üç şeyi unutma, dedi.

  • Muhasebe, nefsi hesâba çekme.
  • Murâkabe, Hak Teâlâ’nın gözetlemesini gönlün, devamlı hatırlaması.
  • Müşâhede, esmâ ile müsemmâ Her şeyin sırrına erme.

Hangisiyle karşılaşsanız,

Ârife eşyâda esmâ görünür, Cümle esmâda müsemmâ görünür, Bu Niyâzi’den de Mevlâ görünür, Âdem isen “semme vechu’llâh”ı bul, Kande baksan ol güzel Allâh’ı gör

demekten kendinizi alamazsınız.

Ricâlüllâh’da Yapı

Aynen askerî ve idârî bir yapılanma gibi yerlerini alır bu âlî zümre.

Kutub (ve gavs) bir tânedir.

Hâtem ve Havâriyyûn bir kişidir.

Ricâlü’l-ayn bir tânedir.

İmâmân ve Ricâlü’l-ganî billâh iki kişidir.

İlâhiyyûn ve Ricâlü imdâdi’l-ilâhî üç tânedir.

Evtâd ve Ricâlü’l-ilâhiyye dört kişidir.

Sulehâ, Ricâlü’l-istiyâk, Ricâlü salavâti’l-hams beş tânedir.

Ricâlü eyyâmi’s-sitte altı kişidir.

Ebdâl , Ricâlü maârici’l-ulâ yedi tânedir.

Nücebâ ve Ricâlü kuvveti’l-ilâhiyye sekiz kişidir.

Büdelâ , Ricâlü ayni’t-tahkîm ve’z-zevâid on tânedir.

Ricâlü tahte’l-esfel on bir kişidir.

Nükabâ on tânedir.

Ricâlü’l cenân on beş kişidir.

Recebiyyûn ve ahyâr kırk veya sayıları belli değildir.

Müctebûn üçyüz tanedir.

Melâmiyye, efrâd sayıları belirsizdir.

Cenâb-ı Hakk şefaatlerine mazhar kılsın. (Âmin.)

 

Yazar Hakkında

İlahiyatçı – Yazar Ali Ramazan Dinç



.

GIDA

 

Her şeyin bir gıdası vardır. Yerin gıdası su, bitkilerin gıdası su, hava, güneş ve topraktır. Hayvanların ve insanların gıdası da, yerin bitirdikleridir. Topraktan çıkan mahsulle büyüyen vücûd fânîdir. Bâkî olan hayatta mesud kılacak olan gıda rûhâni ve mânevîdir. Maddî gıdanın gâyesi rûhâni gıdayı misafir etmektir. Bedenden gâye rûhâni âlemi tenvir, hayâta kavuşturmaktır.

Yaratılış gâyemiz olan emânete vefâ, Hak Teâlâ adına, O’nun hükümlerini hâkim kılma ve ilâhî isimlerin tecellisine, sırlarına, nûrlarına erişmektir. Bu sebeple Allâh’ın hadîsi kudsîde, “Allâhu Teâlâ sizin sûretlerinize ve mallarınıza bakmaz. Kalplerinize ve amellerinize nazar eder.” İnsanı hayvandan ayıran özellik, “İnsanları ve cinleri zâtıma kulluk etsin, Beni tanısın diye yarattım.” Âyet-i Celîle’ sindeki mânâdır. Kin, kibir, hasetlik, hayvânî duygular gönlün gıdası olamaz.

Beynin gıdası tefekkür, Cenâb-ı Hakk’ın varlığını ispât eden kâinat kitabını ve Kur’ân-ı Azîmüşşan’ı iyi okuyup üzerinde derin derin düşünmektir.

Kalbin gıdası sahih itikad, Peygamberimiz’in (sav) Ashâb-ı Kiram’ın ve gerçek âlimlerin görüşüne uygun inançtır. Allâhu Teâlâ’nın isimlerine, sıfatlarına, fiillerine, meleklerine ve Zâtına kavuşmaya inanmaktır, Aleyhissalâtü Vesselâm’ın getirdiklerine nasıl inanmamızı emretmişse o şekilde inanmaktır. Kalbin gıdası huzur, tevâzu, sevdiklerine sevgi, buğuz ettiklerine buğuz, rızâ, emirlerine uymak, nehyettiklerinden kaçınmak, sabır, dinde ihlâs, ilticâ, yalvarıp yakarma, ilâhî korku, ona yöneliş, tevekkül ve muhabbettir.

Dilin gıdası hayırlı kelâm, Kur’ân, zikir, faydalı ilim, bilmeyenlere tâlim, yolunu şaşıranları irşâd, doğru söz, tesbih ve kelime-i şehâdeti okumaktır. Dilin gıdası yalancı şâhitlik, yalan söz, mü’minlere sövme, iftira, Allah ve Resûlü’ne muhalif sözler ve bid’at olamaz. İnkâr, şirk, nifak, gıybet, düşmanlık, fuhuş içeren sözler dilin gıdası olamaz.

Kulağın gıdası ilim, Kitâb-ı Kerîm’i öğrenmek, Ehlullâh’a sevgi, Aleyhissalâtü Vesselâm Efendimize ve Zât-ı Kibriyâ’ya muhabbet ifâde eden sözleri işitmektir.

Elin gıdası başkasının malına haksız yere el uzatmak değil, hakkı tutup kaldırmaktır. Fakir ve yoksula yardımdır. Dünya üzerinde zulüm gören mazlumlara iâne, yardımdır. Ayağın gıdası hastaları ziyâret, cenâzeleri tâkip, câmi ve cemaate, hayırlı meclislere koşmaktır.

Tevhidin gıdası yalnız O’na kulluk, O’ndan yardım bekleme, O’na dayanıp güvenme, maksat ve gâyeyi ona has kılma ve hükmü Zât’ına vermektir.

İslâm’ın, Müslüman olmanın gıdası namazda haşyet, zekâtta, kalpte cömertlik, oruçta takvâ, hacda ebedî âleme kesin inanç ve vuslattır.

Zikrin gıdası Allah Teâlâ’nın kulunu rahmetle yâd etmesidir. İstiğfârın gıdası af, selâtü selâmın gıdası Aleyhissalâtü Vesselâm Efendimizin Rûhâniyetiyle buluşmaktır.

Ölüm tefekkürünün gıdası ölmemenin sırrına erişmektir. “Ölmeden evvel ölünüz” gerçeğini tatmaktır.

Râbıtanın gıdası Peygamberimiz (sav) ve Zâtı Kibriyâ’nın muhabbetine erişmektir. Anne ve babanın gıdası sâlih evlât yetiştirmektir. Çocuğun gıdası Kur’ân tilâveti, Ehl-i Beyt sevgisi ve Resûlüllâh muhabbetidir.

Akrabanın gıdası sılayı rahim, ziyarettir. Komşunun gıdası yediğimizden yedirip içtiğimizden içirmektir.

Memleketin gıdası sulhu temin etmektir. Dünyanın gıdası ibâdet, cennetin gıdası Cemalullâh’tır. “Allah Zülcelâl üzerinize görünen ve görünmeyen, maddî ve mânevî nimetlerini bolca ihsân buyurmaktadır.” (Lokman, 20.) “Ey insanlar! Bütün yeryüzündeki nimetlerimden helâl, pak olmak şartıyla yiyin, fakat şeytânın adımlarına uymayın. Çünkü o size açık ve belli bir düşmandır.” (Bakara, 168.) “Hz. Dâvûd ne güzel kuldur. Kendi kazancını yer” buyurur Efendimiz (sav).

 

Yazar Hakkında



.

Niyâzî-i Mısrî’de İnsan

 

Tasavvufta, insanın bilmesi gereken bir odak noktası vardır: Dünyâ ve berzah, menzile varırken geçilecek birer köprüdür. Bu köprüden geçip varılması gereken noktaya ulaşabilmek için, insan bir gönül yolu bulmalı, bu yolda müdâvim olmalıdır. Mısrî’nin burada insana tavsiyesi, “bâtınî bir yol takip ederek ledünniyat tahsil etmek” şeklindedir. “Âhiret yolcusuna iki ilim lâzımdır” diyen Mısrî, bu ilimlerin “zâhir ve bâtın” ilimleri olduğunu, zâhirî ilmin sarf, nahif, mantık, meâni ve diğer âlet ilimleri gibi ilimler olup, okunmak ve erbâbından öğrenmekle mümkün olacağını; bâtınî ilmin ise, “hadîs, amel,tezhib-i ahlâk, zikir, riyâzat ve gece-gündüz Allah yolunda mücâdele ile kâlbi temizleyerek” elde edilebileceğini söylemiştir. Birinci ilmin kâlbin cehâletini giderebileceğini, ancak nefsin kötü sıfatlarının ortadan kalkmasını sağlamayacağını belirtmekte ve bâtınî ilme ağırlık vermektedir. (İS., s. 105) Mısrî böyle söyleyerek, sadece ledünniyat tahsilinin gerekliliğinden bahsetmez. O, insanın hem zâhirî hem de bâtınî ilim tahsil etmesini ister ve şöyle der: “Birinci ilim sadefleri kuvvetlendirir.” Sadeften kastı, insânî kâbiliyet ve hassaların açığa çıkmasıdır. “İkinci ilim, inciler semizleştirir, onları sadeflerinden çıkarır.” (İS. s. 105)

Mısrî yukarıda bahsi geçen iki ilmi Mûsâ Peygamber’in elde ettiği iki ilimle izah eder. Ona göre, Mûsâ’nın Mecmaü’l-Bahreyn (iki denizin birleştiği yer)’e; yâni Hızır’a ulaşması, zâhirî ve bâtınî ilimleri kendisinde toplamasıdır. Ona göre sâlik, Mûsâ gibi, her iki ilmi de kendi nefsinde toplamalıdır. İdeal insan budur. Varlık kuyusu denilen beden ve bedene bağlı ıstırap, aklî ve nefsî olan insanı durmadan zorlayan bir karakterdedir. Ne var ki, bedenin tecellîsi de zarûrîdir. İşte, bu ten âlemindeki insan, merhaleler atlayarak kendisini gerçekleştirmek, değişmeyen özüne (âyân-ı sâbitesine) ulaşmak ister. Ve artık “insan-ı kâmil” olmaya özenmeye başlayan insan, kendini bilmeye, yaratılış gâyesini yoklamaya başlayacak; “ne yapmalıyım ki bu ten mezbelesinden kurtulayım” diye düşünecektir. İnsanın kemâle ulaşabilmesi için “ilim ve amel tahsilini” erken kavraması gerekmektedir. Aksi hâlde “gençlik günlerinde ilim ve amel tahsilinden yüz çeviren kimse, ömrünün sonunda pişmân olur. Bunları elde etmek ister ama ömür vefâ etmez. Hasret ve üzüntü içinde kalır.” (İS., s. 99) İnsan yaşadığı hayâtı, O’nun tâbiriyle “hidâyet güneşi” olan peygamberin ve O’nun ilminin vârisleri olan mürşidlerin yolundan giderek en iyi şekilde değerlendirecektir. Dünyâya gelmekten maksat budur. Onun içindir ki, “kemâl tahsil etmek” ömrün sonunda pişmân olmamak için yeterlidir. Mısrî’ye göre, kemâl sahibi olmak için, ilm-i ledün tahsil etmek îcâb eder. Bunun netîcesi “kendini bilmek, nefsine ârif olmak”tır.

Mutasavvıfımız, bütün tavırları yaşayan ve kemâle ulaşan insana, son îkâzını şu veciz ifâdeyle yapar: “Merkez zindânından muhite çık!” (İS., s. 99) Merkez zindânı denilen şu anâsır heykeli beden, Yûnus Emre’ye; Alma tenden cânımı aman Allâh’um aman Görmeden cânânumı aman Allâh’um aman dedirtmiştir. İnsan bu kadar çıkmazların içinde bocalarken, âlemleri kendi vücûdunda taşıdığının farkında değildir. O, merkez zindânı denilen kesretten, diğer bir tâbirle çıkmazlarından, ancak “Bezm-i Elest” sırrına vâkıf olup, âlem-i ervah denilen aslî vatanına sefer ettiği zaman kurtulacaktır. Mısrî’ye göre, gerçek hayat “Hakk’a vuslat” etmekle yaşanabilir. Şu halde insanın, geldiğimiz noktaya dönmesinden başka çâre yoktur. Bir münâcaatında Mısrî;

Yâ Rab bize ihsân et vuslat yolunu göster 

Sûretde koma cân et uzlet yolunu göster

Nefsimi hevâdan kes kâlbimi riyâden kes

Meylimi sivâdan kes halvet yolunu göster  

şeklinde niyâz eder.

Zîrâ arzuladığı bir uzlet, halvet ve vuslat hayâtı vardır. Bunun da karşısında, dâimâ mücâdele içinde olduğu “nefs-i emmâre” denilen şedid bir düşman, bir iç engel vardır. Mısrî’ye göre insan, “dünya hayâtının bir meyvesidir.” O mahlûkâtın özü olmakla (İS., s. 108) “arzuların en üstününü talep etmeli”dir. ‘Dünyâda ilimden üstün bir gâye yoktur’ diyen mutasavvıf, kişinin bütün bir ömrünü ilme vermesini, boş vakit geçirmemesini tenbih eder. Zîrâ, insan “âhiret” denilen hayâta intikâl ettikten sonra, buradaki ilmimiz orada bize “mülk” olacaktır. İlimden amaç, kişiyi “Allâh’a yaklaştıran ilim”dir. (İS., s. 108) “Bu da ancak sâlih amel, nefis ve hevâ mücâhedesiyle” kazanılabilir:

Yüzün Niyazî eyle hâk derdile bağrın eyle çâk

Kalbin sarâyın eyle pâk şâyed gele sultân sana

beytinde işâret edildiği gibi, nefis tasfiyesiyle uğraşmak, tevâzû sâhibi olup tevhîde yönelmek, zât tecellîsine mazhâr olmak için zarûrîdir. Tasavvuf ıstılahatında “İmârethâne” diye nitelendirilen dünyâ hayâtı ve bu hayatta elde edilecek olan gönül ilmi, hakîkate ulaşmak isteyen insanı yaratılış merhalelerinden, yâni cemâdî, nebâtî, hayvânî ve insânî tavırlardan daha üst makamlara ulaştırabilecek yegâne ilimdir. Gönül ilmini elde eden kişi ise “insan-ı kâmil”dir. Mısrî’ye göre kâmil insan “Kur’ân ve âlem” ile eşdeğerdedir. “İnsan dünyânın rûhudur.” diyen mutasavvıf (İS., s. 85); Kur’an, âlem ve insan kavramlarını açıklarken “bunların her biri diğerine aynadır” der. Bu anlayış, başta Hz. Ali (ra) olmak üzere pek çok sûfî tarafından da tekrâr edilegelmiştir. Hz. Ali (ra) şöyle der:

“Sen kendini küçük bir şey sanırsın ey insan!

Hâlbuki en büyük âlem sensin, o sende gizlenmiş, dercedilmiştir.”

Mısrî’nin, eserlerinde ve divanında “ayna” diye nitelendirdiği insan, kâmil insandır. Mutasavvıfımız, “Bana ve ana-babana şükret, dönüş Banadır.”18 âyetini tefsir ederken şöyle demektedir: “Bu âyette şuna işâret edilmektedir: Bunlardan her biri diğerine aynadır. Gâye insandır. Fakat insan, ancak bunlarla tekâmül eder. Onlar insanı kemâle eriştirinceye ve kendilerine ayna yapıncaya kadar terbiye ederler. Bu defa insan onlara ayna olur.” (İS., s. 86) Divan’ında aynı mâhiyette bir beyit vardır ki, Mısrî’nin kâmil insan telakkîsinin veciz bir ifâdesidir:

Halk içre bir âyineyim herkes bakar bir an görür

Her ne görür kendi yüzin ger yahşı ger yaman görür

Anlaşılacağı gibi, Mısrî’ye göre halk (yaratılmışlar) âleme dâhildir. Başka bir söyleyişle âlem, bir bütündür. Kur’ân ise, bu bütünü yansıtan ve biricik zâtı temsil eden ilâhî bir kitaptır. İnsan-ı kâmil de, her ikisinin aynası konumundadır. İnsân-ı kâmilden hem Kur’ân’ın hem de halkın hakîkatı tezâhür etmektedir. Bundan dolayıdır ki, kâmil insana “ümmü’lkitâb” denmiştir. Onun şu cümlesi konuyu daha da netleştirmektedir:

“İnsanlardan kimi terbiye kabûl eder, kimi etmez. Terbiye kabûl edip kemâle eren insanda, Kur’ân ve âlem tamamen görünür. Terbiye kabul etmeyen insanda Kur’ân’ın cemâli, âlemin nizâmı görünmez.” (İS., s. 85)

Bu cümleden anlıyoruz ki, mutasavvıfımıza göre âlemdeki bütün görüntüler, bizim aldığımız terbiyeye göre şekillenmektedir. Mısrî’ye göre, insan hayâtında kâlb ve niyet kavramının büyük önemi vardır. Bu konuda şöyle der: “İnsan kâlbi ya cehennem ya cennettir.” (İS., s. 86) Bu cümlede ortaya konulan anlayış, Hakk’ın kul üzerindeki cemâl ve celâl yönleriyle tasarrufundan ibârettir.

Mısrî’nin eserlerinde insan konusu, tamâmen insanın dünyâya gelmekten amacına ve ilâhî bir terbiye kabûl edip kâlbindeki herc ü mercden kurtulmasına dayandırılmaktadır. Ona göre insan, dünyâya ilâhî bir gâyeyle gönderilmiştir. Bu gâye, ledün terbiyesiyle tahakkuk edecektir. Bu gâyeye uygun yaşamayan kişiler, kendisinden habersiz ömür sürmeye mahkûmdurlar. Mısrî, bu tip kişilerin rûhî portresini çizerken “ay ve güneş tutulmuş bir âlem” metaforu kullanır.

 

İNSAN NE İLE MAMÛRDUR?

Bu konu, “kâlb”in hakîkati bilinirse anlaşılabilecektir. İlâhî bir tecellî mahâlli olarak değerlendirilen kâlb (gönül) terimi tasavvufta mühim bir yer işgal etmektedir. Mutasavvıflar rûh’a âit bütün hasletleri bu kelimeyle izah etmektedirler. Kâlbin iyi veya kötü bir temâyül içinde bulunması, insanın fıtratıyla ve iç mâmurluğuyla ilgilidir. Mısrî, insanın iç mâmurluğunu anlatırken şöyle bir silsile tâkip eder: “İnsan dünyânın rûhudur, insan da din ile mâmurdur.” Bu ne demektir? Acabâ putperestlikten başlayarak, yahudilikten hristiyanlığa ve müslümanlığa gelinceye kadar bütün insanlar inançlarının zirvesini yaşamaya mecbur mudur? Mısrî’ye göre, bu sorunun cevâbı olumludur. Yûnus Emre de gâlibâ bunun için “yetmiş iki millete bir göz ile”, vahdet gözüyle bakmaya teşvik etmektedir. Kâinâta vahdet gözüyle bakabilmek, dört ilim merhalesinden geçmekle mümkündür. Mısrî’de bunlar diğer tasavvuf erbâbında olduğu gibi, şerîat, tarîkat, mârifet ve hakîkat tahsilinden ibârettir. Kâlb ancak bundan sonra huzur ve sükûnete kavuşup mâmur olur. Mısrî, yukarıda iktibas ettiğimiz cümlesinin devâmında, “İslâm ehli de âbidler ve sâlihlerle mâmurdur. Bunlar da şerîat ulemâsıyla, onlar da Allâh’ı bilenler ile, Allâh’ı bilenler de hakîkat ehliyle mâmurdur.” (İS., s. 87) der. Artık mânen îmâr olan insan, müşahede yoluyla “insan-ı kâmil” mefhumunu kâinâtın rûhu anlayışına götürecektir. Bu rûha sahip olan kişi, “Allâme’l-esmâ”yı bilen Âdem gibidir. İşte böyle bir insan Onun Divânı’nda şu beyitle târif bulur:

Âdemliğini her kim bulduysa odur âdem

Yoksa görünen sûret bir gölge imiş ancak

Niyâzî-i Mısrî, ‘âlem büyük olmakla berâber, insânî hakîkat üzerine yaratılmıştır’ anlayışıyla insanı yaratılmış olan en mükemmel varlık olarak kabûl eder. Ve fakat insanın olgunlaşması; faydalı ilim, iyi amel, güzel ahlâk, kâlb tasfiyesi, rûhu mâsivâdan temizleme ve Allâh’ın sırrını anlamakla mümkündür. “Allah”, diyor Mısrî, “ahlâken kâmil, ilmiyle âmil, nefsini bilen kimseyi ister!” (İS., s. 123) Nihâyet böyle bir insanın ‘mânâ yüzü’nden Kur’ân tecellî edecektir: Kudretün insanı mazhar kıldığıçün zâtına Yüzünün nakşını hep âyât-ı Kur’ân eyledi beytiyle ifâde edildiği gibi, bu insan artık Kur’ân’la eş değerde olacaktır.

 

 

Yazar Hakkında

Mustafa TATÇI / Kaynak: Yenidünya dergisi


.

Mevlidi Bir Tasavvuf Metni Olarak Okumak

 

Osmanlı coğrafyasının önemli bir bölümünde altı asırdır derin bir saygı hissiyle okunan Süleyman Çelebi’nin Vesîletün- Necât isimli Mevlid-i Şerifi’ni elbetteki bir çok yönden ele almak ve değerlendirmek mümkündür. Kelam, tefsir, hadis, ahlâk ve hatta fıkıh açısından bu metni okumak mümkündür. Aynı şekilde bu metni edebiyat, şiir ve dil bakımından değerlendirmek de tabiidir. 14-15 Ekim 2005 ve 18-20 Ekim 2007 tarihlerinde Bursa’da yapılan iki sempozyumda Vesîletün-Necât çeşitli yönlerden tahlil edilmiş ve incelenmiştir. Bu sempozyumda bu metni tasavvuf açısından tahlil ve tetkik eden tebliğler de mevcuttur. Biz burada bu metni daha doğru anlamak için bunun tasavvufî bir metin olarak okunması gereğine dikkat çekerek ve bununla ilgili bazı temel kavramlar üzerinde duracağız.

 

MEVLİD TASAVVUFTUR

Hiç şüphe yok ki Vesîltün-Necat tefsir, hadis, kelam ve fıkıh ilimleriyle ilgili bir metin değildir. Aynı şekilde edebî değeri çok yüksek olsa da bu bakımdan ona sehl-i mümteni (bî-nazir, eşsiz) dense de o, dinî, edebî bir metin olmaktan çok dinî-tasavvufî bir metindir. Bu metne ruh ve canlılık veren, onu etkili ve çekici kılan tasavvufî temalardır. Bunlardan bazıları üzerinde kısaca duralım: Mevlid, Allahü Teâlâya hamd, Resulü’ne salat ve selamla başlar. Birinci bölümde konu tevhiddir. Burada Allahü Teâlânın birliğinden, O’nun kadim ve ezelî varlık olduğundan O’ndan başka her şeyin yaratılmış ve sonradan olma nesneler olduğundan bunların Hakk’ın iradesiyle var olduklarından, varlıklarını Hakk’a borçlu olduklarından, Hakk’ın dilemesi halinde bu nesnelerin varlıklarının anında sona ereceğinden ve yok olup gideceğinden bahsedilir. Burada verilen bilgilere uygun olduğu kadar tasavvufa uygundur. Evrenin yaratılışı konusunda bu metinde dile getirilen hususlar da böyledir. Kur’ân ve hadislerin zahirine uygun bulunan bu hususlar sade ve kolay anlaşılır olmaları bakımından bütün nesnelerin kabul ettikleri ve inandıkları ortak noktalarıdır. Bunlara ilmihal türü bilgiler ve açıklamalar da denebilir.

 

ÂLEM YOKKEN O(cc) VARDI

Süleyman Çelebi Allahü Teâlânın kadim ve ezelî bir varlık olduğunu, onun varlığının bütün eşyanın ve nesnelerin varlığından evvel olduğunu gayet açık seçik bir şekilde ifade eder.

 

Cümle âlem yok iken ol var idi

 

Yaratılmıştan gani Cebbar idi

 

Var iken yok idi ins ü melek

 

Arş-u ferş u ay u güneş hem nug felek

Sonra Hak Teâlâ nesneleri ilmine ve hikmetine

uygun olarak hür iradesi ve kudretiyle

yarattı; yoktan var kıldı. (Varlık-Yokluk

kavramlarını tahlil ve izah etmenin yeri burası

değil.)

 

Varı yok, yoğu var eden oldurur

 

Dünyada her olanı OL oldurur

 

Bir kez ol demek ile oldu cihan

 

Olma derse, giru yok olur heman

 

Gerçi yoktan bunları yok eyledi

 

Kudretin bunlarda izhar eyledi

 

EFENDİMİZİN YARATILIŞI

Süleyman Çelebi her mü’minin tereddütsüz kabul edip iman ettiği yukarıdaki genel bilgileri verdikten sonra evrenin (kâinatınâlemin) özel nitelikte yaratılışını Fıtrat-ı Ruh-ı Muhammed (sav) başlığı altında anlatır:

 

Mustafa ruhunu evvel kıldı var

 

Sevdi onu OL Kerim u kirdgar.

 

Mustafa’yı kendüye kıldı habib

 

Cümle derdlülere ol oldu tabib

 

Ondan oldu her nihan ü aşikâr

 

Arşta ferşte yerde, gökte ne ki var

 

Ger Muhammed olmaya idi ayan

 

Olmayısardı zemin ü asman

 

Pes Muhammeddir bu varlığa sebep

 

Cehd edip onun rızasını kıl talep

Tasavvufta âlemin var oluş sebebi de gayesi Muhammed

(sav)’dir.

 

Oldur maksud-ı cümle cüz’ü küll

 

MUHABBETTEN YARATILDIK

Tasavvuftaki yaratma (halk) kelamdaki gibi hudüs şeklinde bir yaratma olmayıp feyezan ve tecelli (taayyun) şeklinde bir yaratmadır. “Ben gizli bir hazine idim, tanınmak (marifet) istedim (mahabet) ve evreni yarattım.” Bu ifade ile bu husus anlatılır. Buradaki marifet (marifetullah), istemenin karşılığı muhabbet (mahabbedullah)dır. Gizli hazineden maksat da Hak Teâlânın mutlak gayb olan hüviyetidir. Şu halde tasavvufî anlamda yaratmanın temelinde marifet ve muhabbet vardır. Hak Teâlânın yarattığı ilk varlık Hz. Muhammed’in (sav)ruhu veya nuru veyahut da hakikatidir.

Süleyman Çelebi:

 

Zat-ı pâki gizli genç idi nihan

 

Diledi kim kıla ol genci ayan

beytiyle Hak Teâlânın mutlak gayb olan hüviyetine,

 

Sureta gerçi Muhammed sen idi

 

İlle manada kamudan ön idi

beytiyle Hz. Peygamberin manevî hüviyetine işaret ediyor.

İlk insan “Ebul-beşer” olan Hz. Adem’dir ama ilk

varlık” Ebul-ervah” olan Hz. Peygamberdir.

 

ÂŞİKÂR GÖRÜNEN

İbn Arabi’ye göre insan âlemin cilası yani süsüdür. SüleymanÇelebi:

 

Hakk Teâlâ çün yarattu Adem’i

 

Kıldı Adem’le müzeyyen âlemi

beytiyle Allahü Teâlânın insanla âlemi nasıl süslediğini ve kemale erdiğini anlatıyor. Zatıma mir’at edindim zatımımısraı ile Hz.Peygamber’in ilahi güzelliği kemalı yansıttığını belirtiyor. Hz. Peygamber Allah’ın sevgili kuludur. Habiballah’tır. Yüce Allah’ın Resul’una olan mahabbeti sevginin üstünde ve ötesindedir, aşk mertebesindedir.

 

Gel Habibim sana âşık olmuşam

 

Cümle halkı sana bende kılmışam

Bir yönden Hz. Peygamber ma’şuku olan Allahü Teâlânın aşkıyla yanıp tutuşmakta onun cemal-ı cemilini temaşa etmeyi canı gönülden arzulamaktadır. Bu arzusu miraç gecesi gerçekleşmektedir. Hz Musa’ya: “ Lenterani” diyen yüce Mevla Hz. Peygamber’e didarını nasip etmekte ve güzelliklerinin açmaktadır:

 

Hakk’ı gördü Mustafa bi-keyf kemm

 

Hak durur bu sözleri ben ki direm

 

Aşikâre gördü Rabbül-izzeti

 

Ahirette öyle görür ümmeti

 

MÜ’MİNİN MİRACI

Hz. Peygamberin ümmeti de tebaiyet yoluyla bu muazzam devletten ve saadetten nasip alır. Namaz kılarken manevî ve ruhî bir miraç yaparak Mevlalarına azami derecede yaklaşırlar.

 

Sen ki miraç eyleyip ettin niyaz

 

Ümmetin miracını kıldın namaz

Hz. Peygamber (Muhammedî Hakikat) akl-ı küldür. Hak Teâlâ ilim sıfatıyla O’nda (sav) tecelli ettiğinden bütün bilgilerin ve irfanın kaynağı O’dur (sav). Bu anlamda O’na (sav)” kân-i irfan” ve “sultan-ı ilm-i ledün” denir.

 

Bu gelen ilm-i ledün sultanıdır

 

Bu gelen tevhid u irfan kânıdır

 

ŞEFAAT YÂ RESULLALLAH

Hak Teâlâdan en evvel şefaat yetkisini alan ilk önce şefaat yetkisi son derece kapsamalıdır. Bütün peygamberlere, velilere, takva sahibi mü’minlere, ayrıca günahkârlara o şefaat eder. Hal-i hayatında olduğu gibi irtihalinden sonra şefaatte bulunur. Kıyamet günü sahip olacağı geniş ve kapsamlı şefaat yetkisine “şefaat-i uzmâ” denir.

Merhaba sensin şefi-el müznibin

 

Ya habiballah bize imdad kıl!

 

Son nefeste didarın ile şad kıl

 

Zî-saadet zî-beşaret zî-safa!

 

Kim bize kıla şefaat Mustafa

Süleyman Çelebi: “Deyin kimin vardır bunun gibi şefî” diyor. “Şefaat ya Resullah! Dahilek ya Resullah!” diyen tasavvuf ehli her zaman şefaat ve koruma ister. Mevlid baştanbaşa mucizeler ve harikulâde haller ve olaylarla doludur. Evliyanın kerametleri ve harikulâde halleri o mucizelerin devamıdır. Vesîletü’n-Necât denilen mevlid-i şerifi bu tarzda okumak ve anlamak onu tasavvufî bir metin olarak okumak ve anlatmaktır. Doğru okumak budur. Geri kalanı sun’i ve zorlamadır.

 

 

Yazar hakkında

Prof. Dr. Süleyman ULUDAĞ


.

Mevlana Gündelik Hayatımızın Neresinde?

 

Aristoteles; “Bilgeler prensipleri, esasları koyanlardır” der. O esasları açarak hayata tatbik etmek ise bilgeleri izleyen mütefekkirlerce gerçekleştirilir. Prensip vazetmek ‘küllî akıl’ ile ‘evrensel ruh’ ile irtibat kurulmasını gerektiren bir yüce iş olduğundan bunu yapabilen bilge sayısı da doğal olarak azdır. Fakat siz bu kişileri ortaya koymuş oldukları düşünce tarzlarının oluşturduğu medeniyetler, sanatlar ve edebiyatların arkasında rahatlıkla görebilirsiniz. Tabii ki, olan bitene sadece olgular ve sonuçlar düzeyinden bakmak eşyanın hakikatini bize veremez.

Oluşum ve sebepler düzeyinden alarak görebilme bilgi düzeyine çıkılmadıkça da zaten “ilim” gerçekleşmez. Çünkü ilim, evrende olup biten arasındaki irtibatı kurabilme sanatıdır.
Bazı toplumsal, siyasal ve sanatsal olguların arkasında hep bir fikir babası vardır. Bir tabloyu yorumlarken, bir mimari eseri incelerken, bir melodiyi dinlerken veyahut bir laboratuvarda çalışırken çıkar karşınıza dikilirler bu abide şahsiyetler. Çin medeniyetinin arkasından Konfüçyüs, antik Grek’in sokaklarından Platon, Roma İmparatorluğu’nun ihtişamından Marcus Aurelius, Rönesans’ın arkasından Averroes tebessüm eder. Uzun insanlık tarihinin her devresinin sanat eserleri kadar yönetim biçimlerini de o şahsiyetlerin nefeslerinden bağımsız olarak düşünemezsiniz. Hindistan yarımadasında Tac Mahal gibi bir şaheserin Muhyiddin İbn Arabî’nin Mekke Fetihleri kitabından ilhamla yapıldığı biliniyorsa, Osmanlı Devleti’nin birden çok din ve kavmi “millet sistemi” anlayışı altında bir arada tutabilmesinin fikrî şablonunun tasavvuf düşüncemizin “birlik içerisinde çokluk” (kesret der vahdet) anlayışından alındığı da bir gerçektir. Ne var ki muayyen bir kültür ve medeniyet çizgisini belirleyen kurucu figürlerin kimler olduğunu doğru tespit etmek gerekir. Her yapıyı kendi referans sistemi içerisinde değerlendirmek en doğrusudur. Aksi ise bizim kendi referanslarımızla o tarihî dönemi yorumlamaya kalkışmak olur ki bu bir bilimsel saptırma örneğidir. Bunun en bariz örneği ise hemen hemen bütün referanslarının İbn Arabî ve Mevlânâ ikilisine dayandığı bütün yönleriyle âşikâr olan bir Osmanlı kültür dünyasını İbn Rüşd ve Câbirî ikilisinin referanslarıyla okumaya kalkışmadaki yanlışlıktır.
 

İnsanın kendi gerçeğine olan özlemi

 
Modernizmin akıl ve teknik tasvirlerinin büyüsüne kanan modern Müslüman aydın her ne kadar görmezden gelse de “Osmanlı insanı”nı araştıran uzmanlar onu bir elinde Mesnevi bir elinde pilav kaşığı tutan bir adam şeklinde tarif ederler.
 

O dönemde birçok şair şiirine konuyu Mesnevi’nin müellifi Mevlânâ’dan aldı. Birçok metin onun görüşlerini şerh etmek üzere yazıldı. Kitabını okumak ve okutmak üzere Mesnevihaneler adıyla eğitim müesseseleri açıldı. İlhamını ondan alan pek çok beste yapıldı. İmparatorluğu ziyarete gelen hemen hemen bütün seyyahlar ya yazılarında veyahut çizimlerinde onun dervişlerinden bahsettiler, onları resmettiler. Bu irfan meclislerinin müdavimleri arasında sultanlar, vezirler, şeyhülislamlar başköşelerde yer aldı. Devletin en mühim meşveret toplantılarında ise Eflatun’un bu ihtiyarlarına görüşleri soruldu, dedikleri kanunlaştırıldı.

 

Peki, acaba Selçuklu ve baştan başa bir Osmanlı zihniyet dünyasını anlamamızın en mühim anahtarlarından birisi olan böylesi bilgeler bugün bize ne ifade ediyorlar? Bugünün Müslüman tipi neden eslâfından daha mesafeli durmaktadır böylesi kurucu şahsiyetlere? Geleneksel değerler sistemi parçalanmamış toplumlarda yüksek payelerle taçlandırılan bu bilgeler modernlikle beraber neden anlaşılmaz oldular? Gerçekte onlar mı anlaşılmazdı yoksa bizler mi anlaşılmaz olduk? Manasında kayma olan biz miydik onlar mı?

 

Psikologlar ruh sağlığı bozulan modern insanı tedavi etmek üzere 800’e baliğ olan tedavi yöntemi geliştirdiklerini söylerler. Son zamanlarda ciddi tedavi merkezlerinde bu tedavi yöntemleri arasına Mevlânâ’dan alınan düsturlar üzerine oturan tasavvufi yöntemleri de katanların sayısında artış olması calibi-i dikkattir. Mesela varoluşsal psikiyatride sorunun kökenlerine inilir ve kişinin varlıkla irtibatının anlamlı kılınmasında yaşanılan enerji kesintisi yeniden kurulmaya çalışılır. Mevlânâ tam da bu noktada restoratör olarak devreye girer, kişinin kendini tanımasına yardımcı olur. Yine doğaya yönelik tahribatın yerküreyi nasıl yaşanılmaz hale getirdiğine isyan eden birçok çevre kuruluşunun manifestolarında Mevlânâ’dan deyişlere rastlanılması onun restoratörlüğünün her alanda sürdüğünün bir göstergesidir. Onun “Fîhî-mâ-fîhî” kitabının isminin İngilizceye tercümesi o dilde yeni bir deyim oluşmasını sağladı. Baba Bush’un seçimi kaybettiğinde bu deyimi kullanarak yaptığı basın açıklamasında dediği gibi, “Olan oldu”. Tıpkı Türkçemizin “Eyvallah” tabirini, “Aşk olsun” tabirini o ocaklardan devşirdiği gibi diğer diller de bu bilgenin sözlerinden tesirler aldı.

Birleşmiş Milletler binasının girişinde yazan “İnsanlık birbirinin âzâsıdır” cümlesinin bir diğer sûfî mütefekkir Sa’dî’nin “Benî âdem a’zây-ı yek-dîgerend” sözünün tercümesi olduğunu orada daimi temsilciliği bulunan kaç Müslüman ülkenin temsilcisi bilmektedir acaba?
 

Bütün dünyada Mevlânâ’nın görüşlerine her geçen gün artan rağbetin arkasında yatan gerçek, aslında insanın kendi gerçeğine olan özlemdir. İdeolojiler ve teknolojik oyuncaklar insana bunu sunamadılar. Aslında ideolojiler insan hayatının anlamını değiştirmek suretiyle onun hayatından çaldılar. Hayatının anlamını değiştirerek onu yanlış yere yönlendirdiler. Böylece modern insanın sorunlarını geleneksel insanın sorunlarından daha karmaşık ve varoluşsal hale getirdiler. Zira maneviyatından koparılan din, modernlerin elinde sadece bir sosyal olguya indirgenince toplumsalın yoğunluğu altında ezilen insan kendini kaybetti. Kendi varlığının sırrını, kutsallığını yitirdi. Günümüzde bu kırılmayı fark eden bazı dünya aydınları artık en temel varoluşsal sorular üzerinde yoğunlaşmaya başladılar. Zamanımızda ontolojiye yapılan referanslar adeta ortaçağ felsefesini geçti. Varoluşun gayesi günümüzün en temel felsefi sorusu oldu.

 

Oysa geleneksel düşüncede insan, Allah’ın kendisiyle konuştuğu yegâne varlıktı. O’nun ruhunu taşımaktaydı. O’nun sûreti üzere yaratılmıştı. O’nun isimlerini yüklenmişti. Bu varoluşsal kimliği insanın aynı zamanda vatanı ve huzur eviydi. Bundan gayrı bir yerde, bundan gayrı bir kimlikte o garip kalacak, yabancı kalacaktı. Şunu açıkça söyleyebiliriz ki bu unuttuğu kimliğini çağımız insanına hatırlatan en mühim bilge Mevlânâ oldu. Kitaplarının tercüme edildiği dillerde en fazla satanlar listelerinde yer alması bu gerçeğin bir göstergesidir. İnsanlık onda kendini buldu. Kimseye yabancı gelmedi onun söyledikleri. O sadece insanlık durumuna bir tercüman oldu.

 

Peki, bu gidişat karşısında bizim mütefekkirlerimiz ve yöneticilerimiz hangi konumdalar? Bu sorunun cevabını Tanzimat’a kadar geri götürerek incelemek mümkünse de aslında asıl kopuş 1980’lerden sonra oluştu. ‘Bedenler ölse bile ruh ölümsüzdür’ düsturundan hareketle müesseseler kapansa bile düşünceleri sürer diyebiliriz. Bu açıdan bize göre Mevlânâ 1980’lere kadar bir şekilde yaşadı. Hasan Ali Yücel’in Kemalizm’i yerini Stalinistleştirilmiş Kemalizm’e bırakınca, Mehmet Akif’in İslamcılığı yerini “İslamcı yazar!” İslamcılığına bırakınca Mevlânâ işte o zaman öldü. Aslında her iki cenahın da tavırlarında birbirine benzeyen çok yönler var. Belki de her şey zıddı ile kaimdir, fermanınca bunlar da birbirini fikrî manada besler oldular. Nitekim her iki taraf da dünya insanlığının hâl-i hazırdaki durumunu doğru okuyabilmiş ve reçete sunabilmiş değiller. Rasyonalizmin doğum yeri olan ileri Batı toplumları insanın bilme melekelerini duygusal akılla beraber daha da genişletmeye çalışırken (ki bu durum asli ve geleneksel akıl teorilerine geri dönüştür) ülkemizin bazı ilahiyatçıları ve İslamcı yazarları onlara rasyonalizm vaazları vermeye kalktılar. O toplumlarda duygusal zekâsı olmayanları işe dahi almazlarken bizde neredeyse dindarlığı bile IQ testi ile ölçen yaklaşımlar gelişti. Geleneksel düşünceden koptukları için “Akleden kalpleri olsun.” [22/46] ayeti kendilerine gösterilince çok şaşıran “İslamcı yazar”larla karşılaşır olduk. İslam sanatı ve estetiğine haram gözüyle bakan bazı körfez uleması bu ülkelerdeki sanat anlayışının ekseninin kaymasının fikrî arka planını hazırlamış oldular. Bugün sanat eseri olarak sadece beş yıldızlı gökdelen oteller ve alışveriş merkezlerini gösterir olmaları gerçekten çok düşündürücüdür. Çünkü artık buralardaki tevhit anlayışı ne Medine Mevlevîhânesi şeyhi Aşkî Mustafa Efendi’nin Vahdetnâme’sinde anlatılana ve ne de Medîne şehri aynı zatın kaleme aldığı üç ciltlik Medîne Tarihi’ndeki şehre benzemektedir. Yine aynı zat huzûr-ı Nebevî’de yazdığı, meyi İlâhî aşka, sâkîyi Hz. Peygamber’e ve Kâbe’yi de meyhâneye benzettiği o muhteşem Sâkînâme mesnevîsini iyi ki Türkçe kaleme almıştı. Zira bu husus kimilerinin onu Mansur’un dârına çekmelerinden koruyacaktı.

 

“Aynı gönlü paylaşanlar”

Sağ olsun UNESCO bu yıl insanlığa unuttuğumuz bir gerçeği daha hatırlattı. Bu sayede Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin doğumunun 800. yılında değişik faaliyetlerle onu anmış olduk. Peki, yukarıda arz etmeye çalıştığımız üzere bütün dünyanın onun görüşlerinden istifadeyle bazı sorunlarına çözüm aramaları bizim toplumumuzda ne kadar karşılığını buldu dersiniz. Yukarıda da belirttiğimiz gibi devletin Hasan Ali Yücel çizgisinden gelerek onu farklılaştıran yerleşik bürokrasisi ile büyük şair Mehmet Akif çizgisinden gelip o çizgiyi selefileştiren dindar kanadı aslında birbirlerinin aynısı muamelede bulundular bu durum karşısında. Birtakım münferit gayretlerin dışında tam bir ilgisizlik ve lakaytlık sergilendi üst kademelerde. Yurtiçinde ve yurtdışında yapılan bütün etkinlikler ise alt kademelerdeki insanların büyük özverileriyle gerçekleşti.

 

Hatırlarsınız Kemal Derviş Türkiye ekonomisini düze çıkarsın diye anavatanına davet edildiğinde önce verileri incelemek üzere çalışma odasına kapanmıştı. Birkaç gün sonra o odadan çıkıp ilk açıklamasını yaptığında, “Beyler Türkiye’nin sorunu ekonomikmiş gibi gözüküyor, oysa psikolojik.” derken neyi kastediyordu acaba? Gazete köşelerinde unutulup gitti bu söz. Psiko-filozofik referanslarındaki tıkanma mı kastedilmişti acaba? Ve o kastedilen şeyin çözümüne Mevlânâ’nın bir katkısı olamaz mıydı? Bilinmiş olsaydı çözüme katkısı olacağından eminiz.

Ülkemizin etnik unsurlarını bir araya nasıl getiririz arayışında olanlar (tabii ki varsa) acaba, “Aynı gönlü paylaşanlar aynı dili konuşanlardan yeğdir” diyen Mevlânâ’dan neden istifade etmeyi düşünmezler? “Biz birleştirmeye geldik ayırmaya değil” diyen yine o değil mi?

Kültürel ve manevi planda kolaylıkla ve de kansız halledilebilecek olan bu husus neden sadece cebrî tedbirlerle çözmede ısrar ediliyor? Mevlânâ felsefesi bilinmediği ve de izlenmediği için bu böyledir. Alevî-Sünnî kardeşliğini tesis etmeye çalıştığını iddia edenler, “Mezhebimiz aşktır bizim” diyen bir Mevlânâ için niye bir hutbe dahi okutmazlar. Eskiden İstanbul’un belli başlı selâtin camilerinin vakfiyelerinde Mesnevî dersleri yapılması şartı varken niye şimdilerde camilerimizde Mevlânâ’dan bir beyit bile okunmaz oldu? Netice itibarıyla şunu söyleyebiliriz: Mevlânâ bir zirvedir. Bu zirvelere çıkabilen fertler ve toplumlar yükselirler. Kendisini anladığımız ve takdir ettiğimiz zaman ülkemizin insanı da, toplumu da, devleti de bir başka olacaktır. Bir mihenk taşıdır o. Bir toplumun kalitesini anlamada kullanabilirsiniz. Bu yıl kullandık. Sonuç: Daha çok yolumuz var! Bakalım Mevlânâ’nın doğumunun 801. yılı olan 2008’de kredi notumuz nasıl seyredecek! Mamafih, onun dediği gibi; ümitsizlik dergâhı değil bizim kapımız, kırk kere gelenekten sapsan da, kırk kere onu anlamasan da yine gel!

 

Yazar hakkında

Prof. Dr. Mahmut EROL KILIÇ


.

Gönüllere Taht Kuranlar

 

Allah dostları, Yüce Allâh’a inanmış, O’na adanmış erlerdir. Önden giden öncülerdir. Hiç kimseye gönül koymadan, gönülden dâvâya baş koyan adanmış kimselerdir. Onlar dostlarını ışıtan ve ısıtan kahramanlardır. Onlar bulutlar gibi, çorak ve münbit her yere yağan, her gönle giren adam gibi adamlardır.Onlar esen yeller gibidirler, onların şefkât rüzgârları herkesi ferahlatır. Güneş gibidirler, herkesi ısıtıp ışıtırlar. Toprak gibidirler, herkesi kucaklarlar. Onlar sevgi odaklarıdırlar. Severler, sevdirirler ve sevilirler. Vakıf insanlardır, mallarını canlarını Yüce Allâh’a ve O’nun kullarına adamış kimselerdir. Benim hayâtım ve ölümüm âlemlerin Rabbi içindir düsturu ile hareket eden, O’nun için yaşayan, O’nun için seven, O’nun için buğzeden, O’nun için koşturan ve nihâyet O’nun için ölümü göze alan yiğitlerdir. Hukûkullâh ile hukûkul’ıbâd’ariâyet eden, Allah hakkı ile kul haklarını hep gözeten hak erleridir.

Hayra doymayan, hayır yolunda koşmaktan yorulmayan pehlivanlardır. Onlar zor zamanların adamıdırlar. Zora tâliptirler. Kimsenin olmadığı zamanlarda bile, ben varım diye öne fırlayanlardır. Hak adamıdırlar, halk adamıdırlar, söylem ve eylem adamıdırlar. Ama en önemlisi gönül adamıdırlar. Rol yapmayı bilmezler, hep ihlâslıdırlar. Tâvizsizdirler. Başarılarını kendilerine mâl etmeyecek kadar mütevâzıdırlar. Zîrâ onlar, Allah dostlarıdır, velî kullardırlar. Dolayısıyla İslâm’ı bir bütün olarak kavrayıp kabul edemeyenler, îmân-irfan ve amel yoksunu olanlar, kendi çıkarlarını düşünen dünyâ adamları, zâlimlere meyleden, onların çıkarlarına hizmet edenler, insanları dinden eden hurâfe ve bid’at adamları –kim ne derse desin- aslâ Allah dostu olamaz. Kur’ân âyetleri, onlardan olalım diye bize onları tanıtır, onlardan olabilmenin ipuçlarını verir. Aslında bu âyetler, her mü’minin Allah dostu/velî olmak için gayret sarf etmesini ister. Zira mü’mine yakışan, Allah dostu olmaktır. Allah inananların dostudur, onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır. İnkâr edenlerin ise dostları azgın putlardır. Onları aydınlıktan karanlıklara sürüklerler. İşte onlar cehennemliklerdir, onlar orada temelli kalacaklardır.Âyetin peşinden gelen âyette Hz. İbrâhîm (as) ve Nemrut’tan bahsedilir. Biri Yüce Allâh’ın dostu Halîlullâh Hz. İbrâhîm, diğeri Allah düşmanı… İnsan bu iki sınıfı tanıyıp safını belirlemelidir. Yüce Allâh’ın velîsi olmak, O’nun yardımına mazhâr olmak, O’nun rızâsına ermektir. İyi bilin ki, Allâh’ın dostlarına korku yoktur, onlar üzülmeyeceklerdir. Onlar Allâh’a inanmış ve O’na karşı gelmekten sakınmışlardır. Dünya hayâtında da, âhirette de müjde onlaradır

Allâh’ın sözlerinde hiçbir değişme yoktur. İşte bu büyük kurtuluştur.Âyetlere göre onlardan olabilmek için önce inanmak gerekir, her zaman ve şartta O’na bağlanmak ve O’nun olmak, O’nunla olmak gerekmektedir. Dünyâ hayâtında da, âhirette de müjde onlaradır: Dünyâ hayâtında onlara bahşedilen müjde, gönüllere onların sevgisinin konulması, onların hayır ve güzelliklerle anılması, onlara sâlih rüyalar ikrâm edilmesi, son nefeslerini verirken onlara meleklerin müjdeler sunması olarak açıklanmıştır.Onlara âhirette sunulacak müjdeler ise, Yüce Allâh’ın rızâsı, cenneti ve cemâlidir. Şu âyetlerde de Allâh’a îmân eden, mârifetullâh bilinci ile hareket eden, hep hayır işleyen, hayırda yarışan ve etraflarına eşsiz hayır örnekleri sunan hayır öncüleri övülmüş ve onlardan olmaya yönlendirilmiştir: Onlar ki Rablerine saygıdan titrerler. Ve onlar ki Rablerinin âyetlerine inanırlar. Ve onlar ki Rablerine ortak koşmazlar. Verdiklerini, Rablerinin huzûruna dönecekleri düşüncesiyle kâlpleri korkudan ürpererek verirler.

İşte onlar, hayır işlerine koşarlar ve onlar hayır için önde giderler.Onlar, tüm yaptıklarını Allah için yapan iyilik melekleridir. Hep iyilik güzellik içerisindedirler, buna rağmen Rablerinden korkarlar. Yaptıkları tüm iyiliklere rağmen, aslâ onlara güvenip gurûra kapılmazlar, korku ile ümit arasında yaşarlar. Yaptıkları iyiliklerin, Yüce Allâh’ın rızâsına tam olarak uygun olup olmadığından emin değildirler, bu yüzden amellerinin kabûlü için duâlar ederler. Yüce Allâh’ın rahmetinden de aslâ ümitlerini kesmezler. Hz. Aişe, bu âyetlerle ilgili olarak, ey Allâh’ın Rasûlü, onlar günah işledikleri için mi kâlpleri titreyenlerdir? diye sorunca Peygamberimiz şu cevâbı vermiştir: Hayır, onlar ürpererek namaz kılanlar, ürpererek oruç tutanlar, ürpererek hayır hasenatta bulunanlardır. Zîrâ onlar yaptıkları güzelliklerin kabûl edilmeme endişesini taşırlar.Nitekim Peygamberimiz, namazdan sonra üç kere Estağfirullâh (Affet Allâhım beni) demeyi bizlere tavsiye buyurmuştur. Bunun anlamı şudur: Yâ Râb, namaz kıldım ama Sana yaraşır namaz kıldığımı söyleyemem, kendimi bütünüyle namaza vererek daha mükemmelini kılmak varken kılamadım, hatâlarım kusurlarım olmuştur, ne olur kabûl eyle ve beni affet!

YÜCE ALLÂH’IN SÂHİPLENDİĞİ KULLAR

Bir kudsî hadiste şöyle buyurulmuştur: Allah Teâlâ der ki: Benim bir velî kuluma düşmanlık eden bir kimseye savaş ilân ederim. Kulumun kendisine farz kıldığımı yerine getirmekle bana yakınlaşması bana her şeyden daha sevimli gelir. Kulum sürekli nâfile ibâdetlerle bana yaklaşırsa öyle bir derece-ye gelmiş olur ki, onu severim. Onu sevdiğimde, dinleyen kulağı, gören gözü, çalışan eli ve yürüyen ayağı ben olurum.Hadîse göre Yüce Allah, velî makâmında ki kulunu hayırlı işlerde muvaffak kılar ve onun tüm organlarını şer işlerden muhafaza eder. O kul nazarında, Allah sevgisi ve Allah rızâsı tüm sevgilerin ve tüm hatırların üstündedir. Kulun bu mübârek makâmı kazanması ise, Yüce Allâh’ın farzlarını yerine getirmekle başlar, nâfilelerle bu kemâle erer. Dolayısıyla Yüce Allâh’ın ölçülerine uygun hareket etmeyen bir kimsenin Allah dostu olması mümkündeğildir.

Başka bir rivâyette Peygamberimize, Ey Allâh’ın Rasûlü! Allâh’ın veîileri kimlerdir? diye sorulmuş, O da, Allâh’ın velîleri o kimselerdir ki, görüldükleri zaman insanın hatırına Allah gelir. Yani Allah dostu, ibâdet ve taatlerinin yüzüne yansıması sonucu, güzelim sîmâsıyla çevresine güven verir, çevresindekilere Yüce Allâh’ı ve O’nun ölçülerini hatırlatır. Dolayısıyla Allah dostunun kendisi, alenî olarak bir haramı işleyemediği gibi, onun bulunduğu yerde herhangi bir haramın işlenmesi de söz konusu olamaz. Zîrâ o çevresini hep hayra, helâle teşvik ederken, haram ve şerlere de mâni olur.

Bu ve benzeri hadisler Allah dostlarını tanımlarken, Allah dostu olmanın yolunu göstermekte, bu konudaki istismarların önüne geçmektedir. Dolayısıyla bir kişinin kendisini Allah dostu olarak görmesi yeterli değildir. Önemli olan o kişinin Yüce Rabbin emir ve yasaklarına riâyet eden, çevresindekilere de bu rûhu aşılayan kimse olmasıdır. Allah dostları, yalnızca kendilerini kurtarmakla kalmaz, başkalarını da kurtarmak, onları da istikâmette tutmak için gayret sarf ederler. Onlar pasif değil, aktif kimselerdir. Onlar, şerlere fren, hayırlara motor olan, hep hayırları ve hayırlıları çoğaltan kimselerdir.

Onlardan olabilmek için âyet ve hadislerden onların tanımını okumalı ve onların gereklerini yerine getirmeliyiz. Hz. Âdem’den günümüze kadar gelmiş geçmiş gerçek Allah dostlarını tanımalı ve onları izlemeliyiz. Onları sevmeli, onları özlemeli, onlara özenmeliyiz. Ve önce niyet etmeliyiz onlardan olmaya, onlar gibi olmaya ve onlarla birlikte olmaya.

Dipnotlar:

1-2 Bakara 257. 2- 10 Yunus 62-64. 3- Zemahşerî, El-Keşşâf. 4-

23 Müminûn 57-61. 5- İbnü’l-Cevzî, Zâdü’l-Mesîr, V, 480 (Ahmed, Tirmizî,

İbnMâce). 6- Buharî. 7- İbnMâce, Zühd 4; Müsned, VI, 459.


.

Hz. Mevlana’yı Gerçek Kimliği İle Tanımak ve Tanıtmak

 

Hz. Mevlânâ denince hem dünyâda hem Türkiye’de ‘engin bir hoşgörü’ akla gelmektedir. Bu düşünce hümanizme kadar götürülüyor. Hz. Mevlânâ’nın mûsikîye olan hayranlığı, semâya olan düşkünlüğü, insanlara eziyet etmediği, hoşgörülü olduğu bahis mevzuu ediliyor. Şâirlik yönü ortaya konuyor. Bunların Hz. Mevlânâ’yı değişik yönlerden tanıttıkları doğrudur. Ancak Hz. Mevlânâ’nın asıl üzerinde durulması gereken özelliği, Hz. Mevlânâ’yı Hz. Mevlânâ yapan sûfîlik yönüdür, tasavvufî yönüdür.

Hz. Mevlânâ tek kelimeyle ifâde edilecek olursa, o tek kelime ile ‘sûfî’dir, bir mutasavvıftır. Hz. Mevlânâ’nın diğer bütün yönleri, tasavvufî yönünden yâni İslâm’dan beslenir. Dolayısıyla tasavvufî yönünü dışlarsanız, görmezden gelirseniz diğer özellikleri havada, boşlukta kalır, yanlış mecrâlara akar veya yönlendirilir. “Mevlânâ Haftası” dolayısıyla törenler yapılıyor, programlar düzenleniyor. Buralarda önceliğin ya da bahsedilen temel vasfın Hz. Mevlânâ’nın tasavvufî/dînî yönü olması gerekir. Hz. Mevlânâ’nın düşünce yapısını, sistemini, nasıl bir insan olduğunu ortaya koymamız gerekmektedir. Hz. Mevlânâ’yı Hz. Mevlânâ yapan en önemli hususların birincisi: Hz. Mevlânâ din âlimidir. O eserlerinde hep Kur’ân’ı ve Hz. Peygamber’in (sav) sözlerini referans olarak alır, fikirlerinde hep bu iki kaynağa dayanır.

İkinci olarak, din âlimliğinin yanı sıra Hz. Mevlânâ’nın daha derin bir boyutu vardır: Hz. Mevlânâ bir sûfîdir. Onu anlatır ve tanıtırken bu iki özelliği aslâ gözardı etmemek ve diğer bütün özelliklerinin buradan beslendiğini unutmamak gerekir. Hz. Mevlânâ engin bir hoşgörü sahibiydi’ deniyor. ‘Nerden kaynaklanıyordu bu hoşgörüsü?’diye sormalıyız. Hz. Mevlânâ’yı doğru anlamak ve tanıtabilmek için, Hz. Mevlânâ’nın tasavvufî yönünün iyi bilinmesi lazımdır. Hz. Mevlânâ’nın eseri Mesnevî, basit bir şiir kitabı değildir. Mesnevî görünürde iki beyitten oluşan, hiçbir kısıtlaması olmayan bir yapıya sahiptir. Şiirsel bir görüntüsü vardır. Şiirler de hikâyelerden bahseder, bunlarda bazı âyet ve hadislerin yorumları vardır. Mesnevî basit bir hikâye kitabı değildir. Basit bir tefsir, bir hadis şerhi değildir. Mesnevî’nin bir gâyesi vardır. Mesnevî’nin en önemli özelliği, Hz. Mevlânâ sistemini, Hz. Mevlânâ tasavvufî eğitimini benimseyen insanların el kitabı olmasıdır. Mesnevî bu gâyeyle yazılmıştır. Hz. Mevlânâ bu düşünce ve eğitim sistemini toplumda herkes anlasın diye hikâyelerle anlatıyor. Hikâyeler bazı yerlerde somutlaşıyor, bazı yerlerde semboller işin içine giriyor. Onu da erbâbı anlıyor. Mesnevî’yi okuyan kişinin en azından güzel ahlâkı, dürüstlüğü öğrenmesi, kötü ahlâka meyletmemesi isteniyor. En basit anlamda bunlar işleniyor. Daha derin anlayanlar için, Mesnevî’den irfânın en yüksek değerlerinin öğrenilmesi sağlanıyor. Bâzıları basit bir hikâye gibi görünür fakat sembolleri çözdüğünüzde karşınıza muazzam bir ‘mârifetullâh/irfân’ boyutu çıkar. Mesnevî’den bahsedilirken böyle bahsedilmeli. Mesnevî’de bahsedilen sâdece neyin o yanık sesi değildir. Neyin yanık sesinin sembolize ettiği daha birçok derin anlam dünyâsı vardır. Ney insanın ruh âleminden kopuşundan kaynaklanan acılarını, hüznünü, kederini dile getiren bir semboldür. Hz. Mevlânâ’nın hoşgörüsü, engin insan sevgisi tasavvuf kaynaklıdır. Tasavvufta en temel husus; sûfîlerin diğer ulemâdan ve diğer düşünce sistemi mensuplarından ayrıldığı en bâriz nokta mahlûkâtı, yaratılmışları Allâh’ın en güzel eseri olarak görmeleri; mahlûkâtın, özellikle insanın Allâh’ın nezdindeki değerinin belirtilmesidir. Varlıkta mutlak mânâda hep sevgi hâkimdir, muhabbet hâkimdir. Bütün mesele bunu duyabilecek seviyeye gelebilmek, bu seviyeyi yakalayabilmek için gerekli eğitimi alabilmektir. Hz. Mevlânâ düşüncesinde de herkes kendisine bir yer buluyor. En günahkârından en dindarına kadar böylesine geniş bir yelpaze…

Hz. Mevlânâ’yı Hz. Mevlânâ yapan değerlerin başında onun bağlı olduğu dînî esaslar gelmektedir, demiştik. Yâni, onun değerler ve kaynaklar manzûmesinin başında, Allah katında yegâne din olan İslâm geliyor. İslâm sâdece bize tebliğ edilmedi. Bütün insanlığa baştan beri ilân edilen tek din İslâm’dır. Hz. Mevlânâ Allah sevgisini, Allah sevgisinin mânâsını tasavvufî bir sistem içerisinde Kur’ân-ı Kerîm’den alıyor, Hz. Peygamber’den alıyor. O merhameti Kur’ân’dan öğreniyor. Allâh’ın mahlûkatına ne kadar merhametli olduğundan yola çıkıyor. Kur’ân-ı Kerîm besmeleyle başlar. Besmele Allah ismiyle başlar, ondan sonra Rahmân ve Rahîm sıfatları gelir. Başka sıfat yoktur besmelede. Kur’ân-ı Kerîm’in ilk âyeti ‘Âlemlerin Rabbi olan Allâh’a hamdolsun’ diye başlar. Âlemlerin Rabbi demek, bütün her şeyin sâhibi demektir. Allâhü Teâlâ kâfirin de Rabbidir, müşrikin de Rabbidir, münafığın da, Müslümanın da, müttakinin de Rabbidir. Herkesin herkese Cenâb-ı Hakk’ın gözüyle bakmasının yolunu öğretir tasavvuf. Hz. Mevlânâ bunu başarmış bir insandır. Hz. Mevlânâ istiyor ki herkes Allâh’ın güzel kulu olsun, ‘yaramaz kulu olmasın.’ Bunun için çabalıyor.

Konumuza, Şeb-i Arûs törenlerindeki eksikliklere dönecek olursak, bakınız bu konuda şunlar da dikkat çekmektedir: Bizler bâzen işin şovunda, görüntü boyutunda kalıyoruz. İşin ciddiyetiyle ilgilenmiyoruz. Hattâ maalesef kimi zaman Hz. Mevlânâ’yı kullanarak prim toplamak, reyting yapmak veyâ daha acı bir tâbirle rant elde etme peşinde koştuğumuz dahi oluyor. Bunu şöyle îzah edeyim: Meselâ, Hz. Mevlânâ ile ilgili yapılan törenlerden sonra insanların zihinlerinde kalan nedir? Sema gösterisi ve ney dinletisi, öyle değil mi? Çok iyi, bunlar gerçekten çok güzel programlar, insanları son derece etkileyen programlar, ama Hz. Mevlânâ sâdece bunlardan mı ibâret? Hz. Mevlânâ’yı Hz. Mevlânâ yapan değerleri unutmuyor muyuz? İlmî yönü, din âlimliği yönü, tasavvuf eğitimciliği yönü, mütefekkirlik yönü, halk adamlığı yönü de unutulmamalıdır. Hattâ kanaatimce bu özelliklerin onu anlatmada ve anlamada temel alınması ve bütün programların bunların üzerine binâ edilmesi gerekmektedir. Bir semâ gösterisinden önce;

“Hz. Mevlânâ’da şükür nedir?

Hz. Mevlânâ şükrü nasıl anlıyor?”,

“Hz. Mevlânâ takvâyı nasıl anlıyor?”,

“Hz. Mevlânâ’da mârifetullâh anlayışı nasıl?”,

“Hz. Mevlânâ güzel ahlâkı nasıl anlıyor?” sorularına cevap verilmesi gerekiyor.

Tabiî ki bu hususta en büyük görev, bu törenlerde hiç görünmeyen ilâhiyatçılara, Mevlânâ düşüncesini özümsemiş ve çözebilmiş, onunla gönüldaş ve fikirdaş olabilmiş ilâhiyatçılara düşmektedir. Ortaya koyacağınız Hz. Mevlânâ prototipinin Hz. Mevlânâ’nın aslına uygun olmasını istiyorsanız, belirttiğim esaslar olmalıdır. Yoksa başka türlü bir Hz. Mevlânâ ortaya çıkar. Burada şu gerçeğin de altı çizilmeli, ya da itirâf edilmelidir ki Hz. Mevlânâ gerek Şeb-i Arûs törenlerinde, gerekse diğer anma etkinliklerinde her geçen yıl daha ciddî bir biçimde anılmakta ve tanıtılmaktadır. Özellikle son iki yıldaki etkinlikler hakîkaten takdîre şâyândır. Mistik müzik festivali, konferanslar, paneller, sempozyumlar, sergiler ve çeşitli sanat etkinlikleri… Bunlar gerçekten büyük işler. Bu esnâda Konya’yı “dünyânın tasavvuf merkezi” yapmanın ve ülkemizi ve Konya’yı en güzel şekilde dünyâya tanıtmanın yollarını birlikte aramamız ve elimizdeki bu fırsatı en iyi şekilde değerlendirmemiz gerektiğini düşünüyorum. 

Anadolu Türk toplumunun dînî, kültürel, ilmî ve hattâ sosyal hayâtı içerisinde Hz. Mevlânâ’nın yeri ve önemine gelince: Bizim kültürümüzde Hz. Mevlânâ’nın din ve tasavvuf anlayışının çok önemli bir yeri vardır. Bizim kültürümüz, İslâm’ı ve Hz. Peygamber’in (sav) hayâtını doğru anlamış, doğru yorumlamıştır. Osmanlı’dan ve daha öncesinden başlayan Türkİslâm Kültürü iki ana temelden oluşuyor: Zâhiri ilimler ve tasavvufî düşünce. Osmanlı özellikle zâhirî ilimlerde, kelamda, itikatta, inanç esaslarında Mâtürîdiyye esâsını benimsemiş; fıkıhta yâni ibâdet ve sosyal hayat kurallarında ise Hanefiyye esâsını benimsemiştir. Bu Osmanlı’yı Osmanlı yapan iki temel ayağın bir tânesini oluşturuyor. Diğer ayağını tasavvuf oluşturuyor. Bu alanda ise Hz. Mevlânâ’nın ve İbn Arabî’nin çok önemli bir yeri var. Türklerde İslâm’ın yaygınlaşmasında Ahmed Yesevî etkili olmuş ise de, Hz. Mevlânâ ile birlikte Hz. Mevlânâ ve İbn Arabî düşüncesinin hâkimiyetini görüyoruz. Sâdece Hz. Mevlânâ değil, Abdülkâdir Geylânî, Yûnus Emre, Hacı Bektâş-ı Velî, Eşrefoğlu Rûmî gibi nice bilge, ârif ve erenlerin kültürümüzde çok büyük yeri ve tesiri vardır. Hz. Mevlânâ ve Mevlevi kültürü ise bunların başında gelmektedir.Bu topraklardaki hoşgörüye, diğer inanç ve fikirlere saygıya diğer topraklarda rastlanmıyorsa, bu meziyet bu memleketin insanına Hz. Mevlânâ ve benzeri şahsiyetlerden kalmamış mıdır? Bugün için Hz. Mevlânâ, Nasreddin Hoca, Ahmed Yesevî, Hacı Bayrâm-ı Velî, Eşrefoğlu Rûmî, Emir Sultan, Geyikli Baba, Hacı Bektâş-ı Velî, Yûnus Emre ve diğer pek çok sûfî, Müslüman Türk toplumunun en temel referans ve unsurlarındandır. Bugün Nasreddin Hoca bizi fıkralarıyla sâdece güldüren bir komedyen değildir; bilakis o, fıkralarıyla bizim insanımıza, bu toprakların insanına şuur veren, fikriyat aşılayan ve biz farkında olmadan bizi eğiten, zihniyetimizi şekillendiren çok önemli bir fikir babasıdır. Onları bu toplumdan aldığınız zaman, ortada bu toplum kalmaz. Dolayısıyla bu değerleri karalayarak, hattâ daha ileri gidip, onlar hakkında bu memleketin insanlarının midesi ve zihnini bulandırarak bu toplumu onlardan koparmaya çalışan -sözüm ona- “görüş”leri “ilmî ve mâsum birer görüş” şeklinde tanımlamak ve değerlendirmek en azından safdillik olacaktır. Bu fikirler ilmî birer temele veyâ gerçeğe dayansa söyleyecek hiçbir sözümüz olmaz; ama “havada bulut: sen bana ördek dedin” cinsinden “fantaziler”le ve maalesef ilmî pâyeli insanlar tarafından üretilen hayâlî iddiâlarla bu tür değerler karalanmaya çalışılmaktadır. Belki bundan daha acı ve düşündürücü olanı ise şudur: Çeşitli ilmî(!) çevreler, bu tür saplantılara iltifat etmekte veyâ gizli ve açık bu fikirlere destek vermektedirler. Yukarıdaki şahsiyetler ve diğerleri gibi, millî ve mânevî değerlerin bu toplumun hayatından bir şekilde dışlanmaya çalışılması, bu toplumun dibine yerleştirilecek en tehlikeli dinamitlerin başında gelmektedir. Bu tür cereyanların sonucunu görmek ya da tahmin etmek hiç de zor değildir. 

Burada son olarak şunu söyleyebiliriz: Bugün yaşadığımız dünyada artık beyinlere çekilmiş olan setler yıkılmış durumdadır. İnsanlar artık birbirini tanımakla meşgul, diğer kültürleri tanımakla meşgul; artık ‘onlar kötü, biz iyiyiz’ kandırmacasını insanlara yutturamıyorsunuz, herkes diğerini “tanımaya” çalışıyor. Dolayısıyla Müslümanları da dünyâ her geçen gün daha yakından tanıyor. Hz. Mevlânâ gibi şahsiyetleri tanıyanlar bizim inanç sistemimizin, insanlık anlayışımızın, hayâta bakış tarzımızın ne kadar mükemmel, muazzam, insan onuruna nasıl yaraşır olduğunu anlarlar. Bugün Müslüman olanların kâhir ekseriyeti, Hz. Mevlânâ ve İbn Arabî düşüncesinden yola çıkarak İslâm’ı öğrenmeye başlamışlardır. Bu sayı her geçen gün artmaktadır. Artık dünyâda bir Hz. Mevlânâ, İbn Arabî sevgisi aldı başını gidiyor. Bu sevginin merkezinde ise Konya bulunuyor. Daha sistemli, daha ilmî esaslara dayalı, Hz. Mevlânâ’nın saydığım üç yönünü (dîn, tasavvuf, fikir) ortaya çıkarıcı faaliyetlerle birlikte Hz. Mevlânâ programlarının devam ettirilmesi lazımdır. Bu son derece önemlidir. Sözlerimizi Hazretin şu güzel rubâîsiyle bitirelim:

“Yârimizdir gönül her kime aksa

İncimizden çakar, inciler çaksa

Üstü ‘elest-belâ’ damgalı altın

Bizimdir o hangi mâdenden çıksa.”


.

Toplumsal Barış İçimizdeki İyilere Bağlıdır

 

Sûfîler, “Tasavvuf nedir?”e cevap bulmaya çalışan uzun şiirler yazmıştır. Bize sorulacak olsa, hayatın, yaratılış gayemizin, Rabbimizin bizden muradının ne olduğu bahsinde üst bir idrak geliştirmek istiyorsak, âriflerin sözlerini döne döne okumaktan başka yapacak bir şeyimiz yok, derim.Çünkü onlar bizim için “tarif ” etmişlerdir. Buna devr-i dâim denir. Güneşin altında yen bir şey yoktur. Eğer tepe noktasını bulursanız saha daralır, söz biter. Onun için kemale ermeyenler çok konuşurlar benim gibi. Ama tepe noktasına vardıktan sonra aslında çok da konuşulacak bir şey kalmaz. Sadece belirli prensipleri tekrarlamaktan öte sözün hükmü tükenir. Belirli prensipleri tekrarlayacaksınız. Ancak bu tekrarların da bir anlamı vardır. Fizik âlem tekrarlaya tekrarlaya kabul ediyor bazı şeyleri. Bir şeyi ilk duymada kabul etmiyor fizik beden.

Namaz kılıyorsunuz, ilk rekatta Fâtiha okuyorsunuz, okuduk, ikinci rekatta kalkıyorsunuz,başka bir şey okusak ya; hayır, yine Fâtiha okuyoruz. Üçte dörtte yine Fâtiha… Bir sûre bu kadar rahatsız edilir mi? Bir namazda dört kere aynı sureyi okuyorsun. Ondan, sünnetleriyle bayağı bir Fâtiha okuyorsun. Niye? Başka bir sûre mi yok? Bir sır var burada. Fâtiha açılım demek. Açılmak tekrarla olur, bir şeyde devamla olur. Günaha devam edildiğinde o sizde belki de tamiri zor bir şey, hasar bırakıyor. Ama günahı kazara, bilmeden, bir gaflete düşmek neticesinde, bir kere iki kere yapmış olmak, hemen yapar yapmaz sizde o büyük tahribatı yapmıyor manevî açıdan. Aman sakın ha devam etmeyin. Uzun bir süre bir günaha devam etmiş bir insanın hâli, ruhu, bedeni, yüzünün nuru bile değişiyor. Bir câni, bir kâtil yaptığı katliâmı zevk için sürekli yapar hâle gelirse bunu yüzünden okuyorsunuz artık. Bir hırsız bir kere iki kere yapmakla değil de, artık tabiatı olmuşsa hırsızlık, yüzünden tanıyabilirsiniz o insanı. Her hâl yansır. Ama yansıyabilmesi için devamlılık diye bir şey var. Maneviyat da böyle. Az ama öz bir şeye devam et, kendine bir vird al, kendine bir hizb al, az olsun ama bir şeye devam et ve sonuç ile ilgilenme. Beklememek maneviyatta en güzel sabır eğitimidir. Sonuçları beklemeyin. Tasavvufta geçmiş ve gelecekle ilgilenmeme, ân-ı dâimle ilgilenme vardır. Geleceği yaratacak olan şu andır. Senin şu anki hâlin geleceğin nüvesidir. Öyle mi olurum böyle mi olurum diye düşünme. Öyle kompozisyonlar var ki fizik âlemde hiç hesaba katamayacağın şeyler…

MEVLÂM KAYIRIR, MERAKLANMA!

Gelecek-bilim diye bir şey var ya; siyasetbilimcilerin sosyologların anlayabileceği bir şey değil. Âlemde görünmeyen eller var, görünmeyen işler var. Enflasyon şöyle gidiyor, sonra bazı açılımlar oluyor, kötü gitmesi gerekirken iyi gidebiliyor. İyi gitmesi gerekirken kötü gidebiliyor. Onun için âlemde mekanik ve matematiksel çözümler çok fazla işlemiyor. Biz ne kadar ölçsek biçsek, “Tamam mükemmel planladım, harika!” desek; olmazsa olmuyor. O zaman biz hiçbir şeyi planlamayalım, programlamayalım mı? Hayır, planla programla, sonrasını bırak sahibine. Kanaat de bu tevekkül de bu. “Mevlâm kayıra” de, “Olursa ne âlâ” de. “Bal peteğine bak senin için büyük ibretler var” diyor, Mevlâmız. Ârifler bu ayetten şöyle bir ledünnî mânâ çıkarıyorlar; Bal peteğini inceleyin; altıgen hepsi, içini iyi takip edin, gen haritalarındaki şecere, ikiye ayrılıyor. Ağın içinde hangi yolu takip etseniz öbürküyle kesişiyor zaten. Öyle kuşatıcı ki! Sen diyorsun, ben yaptım. Aslında O kurmuş her şeyi, sen o ağın içerisinde hareket ediyorsun. Sen bir kul olarak tamamen O’nun çizdiği alan içerisinde hareket ediyorsun. Bak, ibret al diyor. Sen dersen ki; “Ben yaptım, sağdan git tim”. Sağı yaratan kim, solu yaratan kim, sağ ne sol ne? Her şey onun mülkünde. Onun mülkündesin bir kere onu bil. O, mülk sahibi. Sen o evin içinde oyna dur, ama bunu bil, mülkün sahibi O. “Bugün mülk kimindir?” diye sorulacak sana zaten. Şimdiden cevap ver öyleyse. Verdiğin zaman varlığı ve gücü O’na vermiş oluyorsun. İstiyorsan verme, zaten O’nun. Senden istenen sadece bunu ifade etmen. “Senin değil” dediğin zaman gelecek olan istifadeyi yapamıyorsun. Redd-i miras yapıyorsun, o zaman sana bir şey verilmiyor. Kendini o İlâhî alana kendini teslim et. Onunla mücadele etme, O’na kafa tutma, O’na isyan etme, önünde boynunu bük. İster sağa git, ister sola git, “Nereye dönersen dön Allah’ın vechi oradadır” diyor Kur’ân’da. Hepsi O’nun. Öyle bir kuşatmış ki, O’nu hisset. O zaman sende ne isyan kalır, ne sinir kalır, ne damar tıkanıklığı kalır. Tamamen kendini O’nda ifnâ etmiş olursun. Rahatlarsın. Sorulsa; böyle tavsiye ederim…

DİNİ, OTERİTELER YORUMLAR

Yeryüzünde pek çok, insanı eğitme ekolleri, mektepleri bulunmaktadır. Bu insanı eğitme gayesindeki ekollerin birinci derecede söyledikleri şey, “Nedir eğitim?”, “Nedir insan?”, İnsan nasıl eğitilir?” sorularına cevap niteliğindedir. Çok değişik görüşler duyarsınız, okursunuz, dinlersiniz. Tasavvuf da bunlardan bir tanesi olarak öncelikle, bizim nerede olduğumuzu, kim olduğumuzu, nereden geldiğimizi, burada ne yapmakta olduğumuzu, bir takım örnekler, bir takım misâller vermek suretiyle bizlere bildiren ve İslâm dini içerisinde geliştirilmiş, İslâm dini içerisinden çıkarılmış, bir düşünüş tarzı, bir dünya görüşü, bir hayat felsefesidir. Bunu söylememdeki sebep şudur; hiçbir din, hiç bir düşünce, tek başına yorumlanmadan insan hayatına, gündelik hayata taşınmaz. Bu birçok dindarın yaptığı hatadır. Yani bir dine mensup kimsenin o din bana yeter demesi bütün dinler için bir slogandan öteye geçmez. Günlük hayata yansıyan, bu tarz bir din anlayışıdır; yoksa dinin kendine alt mücerret mefhumları değildir. “Dinler arası diyalog” isimli bir konferansa katılmıştım. Hıristiyanlık, Müslümanlık, Yahudilik vardı, üç din. Orada da bizzat müşahede ettiğim şu: İslâm dışı dinlerde de aynısını görmekteyiz; Bir dinin getirmiş olduğu umdelerin o dinin içerisinden gelen, otoriteler tarafından yorumlanması sûretiyle devasa bir pratik din anlayışı çıkıyor. Bu iyi bir yorum oluyor, kötü bir yorum oluyor, o sonradan değerlendiriliyor. İşte İslâm dini içerisinden İslâm’ın getirmiş olduğu umdeleri şerh eden, açıklayan, yorumlayan ve bunları bir sistem hâline getiren düşüncelerden, düşünce ekollerinden bir tanesinin adı da tasavvuftur.

ALLAH, ÂLEMİ VE İNSANI YARATIP BİR YERE GİTMİŞ DEĞİL

Tasavvuf her şeyden evvel bizim, Allah’ın kendi ruhundan üflemek sûretiyle en mükerrem surette yarattığı varlık olarak kendimize bakmamızı birinci şart olarak koşuyor. Yani biz o kimseleriz ki Allah bizi kendisine muhatap kıldı. Karşısına alıp bizimle diyalog kurdu, bizimle konuştu. Bu eşref-i mahlûk oluş, Allah’ın insanı, kendi ruhundan ona üflemesi suretiyle mükemmel bir varlık olarak yaratması, potansiyel olarak da isterse tekrar aynı duruma, primorial denilen, o aslî, orijinal konumuna tekrar gelebileceğinin bir göstergesidir. Bilimde, bir şey olmamışsa, hiçbir zaman gerçekleşmemişse gerçekleşme ihtimali olabilir. Ama bir şey bir kere gerçekleşmişse tekrarlanması yüzde yüzdür. İhtimal bile değildir, kesinlik ifade eder. Tasavvufun ileri sürdüğü anlayışla bakıldığında insanın kendini tanıması ve kendini tanıma basamaklarında ilerleyip orijinine, aslına kavuşması ve ancak o kavuşma ile, o buluşma ile, o bütünleşme ile kendi anlamını keşfetmesi, ve o anlamı keşfetmesiyle beraber insanın kimliğini oturtması, kimliği oturtmak sûretiyle huzuru bulması mümkündür. Aksi durumda sürekli bir arayış ve ne aradığını, ne yaptığını bilememe, bir çaba ve koşuşturma, bir hengâme içerisinde yuvarlanan bir hayat olur. Nereden geldiğini bilmiyor, ne yaptığını bilmiyor, enerjik ama enerjisini nereye harcadığını bilmiyor. Belki boş şeylere harcayabiliyor. Rabbi bir yerlerde kendisi bir yerlerde. Eğer inanıyorsa Allah’a ne âlâ, inanmıyorsa zaten hayatı çok kötü, bir türlü referans noktası yok. Ama inanıyorsa da o inanışını netleştiremiyor. “Allah’a inanıyorum ama ne yapmam lazım; nasıl bulmam lazım, nasıl bir irtibat kurmam lazım, Allah beni yarattı buraya getirdi, o ayrı ben ayrı mıyım acaba, yoksa o öyle ötelerde yukarılarda değil, bir yere gitmiş de değil mi acaba?” Bu soruları sormaya başladığımız ve çoğalttığımız zaman, “Allah âlemi ve insanı yaratıp bir yere gitmiş değil. Yaratma başka bir yerde biz başka bir yerde gerçekleşmiş değiliz. O her an yaratmada yaratma her an devam etmekte. O her an bir işte. O her an hem orada hem burada. O her an her yerde. O ilk benim, son benim derken, iç de benim dış da benim diyor. Yani bütün mülk O’nun. O son kıyamet gününde “Bu mülk kimin?” diye soracak ve bütün yaratıklar “Evet senin” diyecekler cevabını kendi içimizde ve dışımızda bulmalıyız.

MODERN SİYASÎ HAYAT VE ERENLER

Sûfîler bu âyetin her an cârî, geçerli olduğunu söylerler. “Mülk kimindir?” sorusu sadece kıyamette sorulacak bir soru değildir. Her an mülk O’nun. İnsanlık âlemi, bu şuura erenlerini kendi içinden üretmeye başlamasıyla beraber, o şuura eren insanların eğitimde ve insanları yönlendirmede, önemli mevkilerde, önemli konumlarda bulunmasıyla beraber, kitlesel olarak bir huzura doğru gidiyor. Dünya tarihine baktığımız zaman, işin, global, üstten bir bakışla “Toplumsal huzuru da nasıl yakalarız?” noktasından baktığımızda belki bütün insanların aynı şekilde o noktaya erebilmesi mümkün değil. “Peki biz hepimiz eremeyeceksek ben başından bu yarışı bırakayım, madem eremeyecekmişim…” mi diyeceğiz. Hani sonuçla ilgilenmeyecektik ya; cevap yine hayır. Erenler az olacaktırlar, doğrudur. Ancak erenleri içimizden çıkaranlar da bizleriz. İçimizden çıkmasının yolunu açtığımız zaman, “Buyur sen git içimizden yukarılara doğru temsilci olarak” dediğimiz zaman, “Bizi de unutma” cümlesini ilâve edeceğiz. Ve şunu bileceğiz ki; onlar bizi unutmayacaklar. Modern siyasi hayatta olanlar gibi işlemez bu ermişlik meselesi. Bir yerlere geldikten sonra arkaya dönüp bakmayanlar gibi değildir erenler. Onlar ne kadar yükselirse yükselsin, bütün yükselmeleri hizmet esaslıdır. “Aman” diyeceklerdir onlar, biz belki yan gelip yatarken, biz belki sabahlara kadar mışıl mışıl uyurken, onlar bizim adımıza; “Aman ya Rabbi! Onların horultularına bakma sen, onlar iyi çocuklar aslında, ben onlara kefilim; aman!” diyecekler. Bizim için, bizim günahlarımız için, bizim gafletlerimiz için dua edecekler. Ve almış oldukları ışık, almış oldukları nuru bize bölüştürecekler. Onlar tek başına almış oldukları ışığı ne yapsınlar? Hak’tan aldıklarını tekrar halka vermek durumundalar. Hiçbir nebi, hiçbir peygamber yoktur ki aldığını kendi yesin, kendisi harcasın. Hayır, onlar bir tür transformatördürler. Aldıkları enerjiyi kendilerinden geçirmek sûretiyle halka yayarlar. Zaten nebi demek, peygamber demek bu aracılığı yapan demektir. “Allah’la kul arasında aracı olur mu?” noktasında hassas durmamız gerekmektedir. Evet olur. Ve olmalıdır da. Allah’la kul arasında perde olmamalıdır esas. Bütün putlar Allah’la kul arasında perdedirler. Ama put ile perde ile aracıyı birbirine karıştırmamamız gerekmektedir. Allah’la kul arasında aracı niye olmasın? Dolayısıyla içtimaî, toplumsal anlamda da huzur, biz içimizden çıkaracağımız o aydınlanmış insanların sayısı ve bereketiyle, o iyiliğin yayılması sûretiyle olacaktır. Kötülük birebir yayılır. Kötülüğün yayılma mekanizması bir kişiye bir kişi şeklindedir. Yani siz eğer çok kötü bir hayat yaşıyorsanız sizin kötülüğünüzü insan insana markaj sûretiyle yayabilirsiniz. Ama iyiliklerin yayılması karekökünü almak sûretiyledir. Bir gerçek iyi; naylon iyilikleri kast etmiyorum; ontolojik anlamda gerçekten hayır sahipleri, iyi insanlar; on altı insanı etkiler. Veya o on altı ilâ âhir devam eder. Katlanarak çoğalır. Çünkü âlemin yaradılışında esas olan iyiliktir, hayırdır. Bunun için her toplumun dönüştürme gücü olan bilgelere, ârifleri ihtiyacı vardır. Toplumsal barış onların nurundan yol bularak ilerler.

Tasavvuf her şeyden evvel bizim, Allah’ın kendi ruhundan üflemek sûretiyle en mükerrem surette yarattığı varlık olarak kendimize bakmamızı birinci şart olarak koşuyor. Yani biz o kimseleriz ki Allah bizi kendisine muhatap kıldı. Karşısına alıp bizimle diyalog kurdu, bizimle konuştu.

 

 

Yazar hakkında



.

Ne Kadar Severseniz, O Kadar Bilirsiniz

 

Mevlânâ Hazretlerine “Hasta olunca Fâtiha oku, iyileşirsin” diyorlar. O da “Fâtiha okudum da böyle oldum” diyor. Demek ki okuyuş şekillerinde farklılıklar var. Şifa için okuyan şifa bulur. Anlamı için okuyan, açılımlar için okuyanın fizikî bedeni kaldıramaz, bazı sinyaller gönderir ve herhalde hastalık denen süreç başlamış olur. Mevlânâ Celaleddîn Rûmî, beden kayıtlarından kurtulmuş büyük âlimlerden, büyük ariflerden. Ölümü “şeb-i arus” düğün gecesi, ruhun aslı ile kavuşması günü olarak görmesi, Mevlevî geleneğinde önce bir tür doğum günü olarak kutlanılmıştır. Daha sonra bu merasim, bir güzel toplumsal âdet halinde ve gittikçe de ivme kazanır bir şekilde, toplumumuzun diğer kesimleri tarafından da kutlanır hale geldi, gelmeye de devam ediyor. Sebebi, insanımızın, modern insanın aşırı maddeleşmesi, maddîleşmesi, ruhanî tarafını ihmal etmesi insanımızı aç bıraktı. Her türlü maneviyat meclislerine, sohbetlerine, törenlerine, ayinlerine bir özlem oluşmaya başladı, bunun doğal bir sonucu olarak da Şeb-i Arus törenleri gerek Konya’da gerekse başka şehirlerde kutlanmakta. Konya, “Âşıkların Kâbesi olan bir makam; her kim ki nâkıs geldi burada tamam olur” dedikleri bir mekân. O mekâna gelerek ziyarette bulunurlar. İslâm irfanı aslında canlı bir irfandır. Allah’ın “Hayy” ismiyle ünsiyet etmeye çalışma tarzıdır.

ÂRİFLERİN ENERJİSİ 

Ârif dediğimiz, yani belirli metafizik dereceleri hayatlarında, yaşarken elde etmiş ve ruhlarını o noktada teslim etmiş kimseler… Aslında ruh emanetini hepimiz belirli bir düzeyde alıyor, işleye işleye geliştirerek tekâmül basamaklarında ilerletiyor ve aslına en yakın hâlde veya işlenmemiş olarak iade ediyoruz. Mevlânâ Celaleddin gibi ârif kimselerin bizden farkı, almış oldukları o ruh emanetini, yaşadıkları bu madde planındaki tecrübede işlemek suretiyle tekâmül ettirmek ve aslına döndürmek suretiyle ârif olmuş kimseler olmaları. Bu tür insanların vefat anlarında mübarek bedenlerinin de gömüldüğü yerlerde veya yaşadıkları yerlerde ister toprak olsun, ister tuğla olsun, ister çimento–kireç olsun oranın atom parçaları neticede madde de dört unsurdan meydana geldiği için ve madde ruhun altında bir yapı olduğu için onların ruhanî özellikleri o maddeye de sinmektedir. Bundan dolayıdır ki bu tür insanların kabirlerinde, türbelerinde, hayatlarını sürdürdükleri mekânlarda diğer mekânlardan farklı enerji alanları oluşabilmekte. Bunun böyle olduğunun misalini yüzlerce senedir Mevlânâ Celaleddin gibi insanların kabrini ziyarete gelen yerli yabancı insanların gösterdiği rağbette görmekteyiz. Eğer bir araştırma yapılacak olsa, İspanya’dan Japonya’ya kadar, insanların, manevî işaretleri takip ederek Hz. Mevlânâ’ya geldiklerini görmekteyiz. Demek ki bir tür eğitim yapılmakta hâlâ bu mekânlarda. Şairler, “Ölen hayvan imiş” derken hayvanî beden, unsurî beden ölüyor; can, ruh ise bakidir, diyor. Ruh makamını yaşayan insanlar da bir tür ölümsüzlük şarabından içmiş oluyorlar.

TÜRBE ZİYARETİ DEĞİL, ÂRİF ZİYARETİ

Bütün bunları söylememin bir sebebi var. Bu da; ârifl erin “Hayy” ismine sahipken yanlarında bulunmak, ancak daha sonra da onların adlarının anıldığı meclislerde oluşan havadan, feyizden ve bereketten istifade etmek diye tasavvuf geleneğinde bir manevî uygulama bulunmaktadır. Hz. Mevlânâ’yı ziyaret edip, gözünü kapatıp, orada, o feyz pınarından istifade eden yüzlerce insan görürsünüz. İslâm tasavvufu denge kurma sanatıdır aynı zamanda. Bedenle ruh arasındaki o dengenin, o terazinin çok iyi kurulması gerekmekte. Aynı zamanda İslâm eğitiminin, enerjisini Hakk’ın “Hayy” isminden intikalle aldığını da unutmamalıyız. Dolayısıyla “Bizim kabrimizi sakın zeminde aramayın; bizim kabrimizi yolumuzu izleyen ârifl erin kalbinde arayın” diyen Hz. Mevlânâ söylediklerimizi özetlemektedir. Bunu derken bir başka mertebeye daha işaret etmekte: İrfan kaybı sonucunda sadece olay türbe ziyareti denilen bir fenomene indirgenecek olursa, irfansız olarak sadece türbe ziyareti herhangi bir şeyi hâsıl edemez. Türbe ziyareti denilen şey, insanın irfan tarafı açıksa bir anlam ifade eder. Yoksa belirli bir irfanî kanalı izlemeyen, belirli bir irfanî açılım elde etmeyen bir insanın sadece türbe ziyaretleriyle, hatta ve hatta bazen bunda aşırıya kaçmak suretiyle, türbeden türbeye koşmak suretiyle, o türbeden diğer türbeye âdeta turlar düzenlemek suretiyle; biraz daha vulgarize edeyim, biraz daha avamîleştiriyim; çaput bağlamaya varıncaya kadar sadece buna endeksli bir türbe ziyareti İslâm tasavvufunda uygun görülmemiştir.

HAYIR ALLAH’TAN GELİR

Siz bin sene türbe ziyaret edin eğer irfanınız yoksa o türbeden size hayır gelecek değil. Türbeden hayır zaten gelmeyecektir. Hayır Hak’tan gelecektir. Hayır ve şer daima Hak Teâlâ’dandır. Türbe ziyaretiniz orada yatmakta olan bir mübarek zatı teemmül etmek, tefekkür etmek, onun hâlini düşünmek ve oradaki o feyzden istifade etmek içindir. Yoksa kesinlikle enerji Hak Teâlâ’dan gelmektedir. Yukarıdan aşağıya olan bu işleyiş tarzı Rabbu’l âlemînden olmaktadır. Bunu herkes böyle bilip kabullenmelidir. Dolayısıyla bir denge tutturmamız gerekiyor. Bazı insanlar her şeyi türbe ziyaretleriyle elde edebileceklerini ileri sürebilirler, bazıları da, “Bunları yerle bir edelim, ölmüş adam gitmiş” demek suretiyle bir yaklaşım içerisindeler.

BİRLEŞEN KALPLER CEMİYETİ

Yüksek İslâm tasavvufu bu ikisi arası bir yol izler. İrfan eğitimi alan insanlar türbeyi ziyaret eder, onun için İslâm tasavvufunda mübtedîlerin türbe ziyaret etmesi uygun görülmemiştir. Yani başlangıç düzeyindeki insanın o türbede ne yapacağı belli olmaz. Ya elini sürer, “Efendi bana yardım et”, deyip şirke girebilir. Hatlar karışabilir. Ama belirli bir eğitim aldıktan sonra o türbeyi, orada yatmakta olan atı, hakkıyla, hakkını vererek ziyaret eder. Dolayısıyla bu noktayı kaçırmamamız gerekiyor. En güzel söz gene Hz. Mevlânâ’nın sözü “Bizim kabrimizi zeminde aramayın…” Kalpten kalbe yol vardır, diye bir deyiş vardır; bunu şuna benzetebiliriz: “Birleşmiş Akıllar” diye bazı şirket kuruluşları vardır. Akıllar arasında, beyin faaliyetleri arasında network kurmayı sembolize eder. Aynı rasyonaliteye inanan insanların bir araya gelmesi ve o akıllı insanların beyin faaliyetlerini bir araya getirmek suretiyle yeni bir güç oluşturmasıdır gaye. Bunların üstünde, biz de diyebiliriz ki en güçlü olanı “Birleşmiş Kalpler Cemiyeti”dir. Eğer kalpler birleştirilebilirse, ona “united hearts” mı denir, ne denir bilemiyorum; network çok daha kuvvetli bir network hâline gelecektir.

AKIL PARÇALAYICIDIR

Akıl parçalayıcıdır, İslâm tasavvufunda son noktayı koyan, idrak merkezi kalptir. Fakat bu kalp akla aykırı bir organ mıdır? Aksine! Modern çağda, özellikle aydınlanma döneminden sonra modern dünyada akıl öne taşınmıştır, akıl çağı başlamıştır, o modern çağ akıl çağıdır. Bize böyle öğretilir. “Tasavvuf ise akla karşıdır, din akla karşıdır, dogmalar içerisindedir” diye gazetelerde dergilerde böyle şeyler duyarız. Hakikati böyle değildir.

ENTELEKTÜEL: KALBΠMELEKELERİ AÇIK İNSAN

Modern yapı içerisinde aklın öne çıkması kalbe bir karşı devrim olarak görüldü âdeta. Oysaki akıl, İslâm tasavvufunda kalbin bir diğer adı. Modern çağda akıl kelimesine yüklenilen anlam değiştirildi, semantik anlam kaydı. İngilizce’de de mesela, intellect diye Latince’den geçme bir kelime var; bir de rational diye bir şey var. Biz bu ikisini aynı zannediyoruz. Oysa antik çağda, orijinal kavramların yerli yerine oturduğu dönemlerde aklın karşılığı olarak kullanılan kavram rasyonalite değildi, intellectus idi. Entellektüel kelimesi de buradan geliyor. Kalbî melekeleri açık insan demek entelektüel. Yani antik çağda “ben entellektüelim” dediğiniz zaman velîsiniz anlamına geliyorAntik çağda entellektüel demek velî demek, bilge demek. Ta aydınlanma dönemine gelinceye kadar bu böyle. Bugün Aristo’yu inceleyiniz, bazı klasik metinleri inceleyiniz, intellektus kelimesinin bu anlamda olduğunu görmekteyiz. Ama modern çağa gelince intellectus, sadece rasyo anlamına, son 20-30 senedir ise mind anlamında, sadece beyinsel faaliyetlere indirgendi. Bugün beyinsel faaliyetler insanın akletme sürecini belirlememekte aslında. İşte “duygusal zekâ” kitabının yazarı bunu trafik kazası geçirmiş bir insan üzerinde âdeta deneysel bir biçimde kanıtlamaya çalıştı. Beyninin düşünen yarım küresi tahrip olmuş bir insanın düşündüğü ispatlandı. Beyinle mi, neyle? Ama bir şeyle hâlâ düşünme eyleminin devam ettiği göründü. Tüm bunları topladığımız zaman aslında Kur’an-ı Kerîm’de geçen “Onların kalpleri vardır onunla aklederler” ayetinin tahrip edildiğini görüyoruz modern çağda.

AKLEDEN KALPTİR, BEYİN DEĞİL

Kur’ân’da diyor ki: “Akleden kalptir, beyin değil, beyin kalbin bir yansımasıdır”. Beyin, beyinsel faaliyet aslında doküman toplamak içindir, beş duyu organı dediğimiz, bazı özellikleri toplar, gördüğünü fotoğraf olarak alır, çeker, bir takım sinir uçlarıyla bu bilgileri toplar. Beynin yaptığı budur. Ama hükme varmak, bilgi çıkarmak beynin işi de ğildir. Hükme varma, bilgi elde etme o toplanandan kalbin işidir. Onun için kalbin mertebeleri içerisinde akıl bir yerde bulunmaktadır. Bunu şunun için söylüyorum; sufîlerin bilişsel yetenekleri, bilgi kaynakları, modernlerin bilgi kaynaklarından çok daha katmanlıdır. Bugün modern insanın gösterdiği yer beyin– mind sadece. Oysa tasavvufî anlamda kalp, “mind”ı da içeren daha kapsamlı bir bilme melekesi.

NE KADAR SEVERSENİZ O KADAR BİLİRSİNİZ

Aşk da mesela, bir bilme melekesi. Ama modern hayatta aşk, bir bilme melekesi değil artık. Aşkla bir bilgiye sahip olamazsınız modern hayatta. Oysa ki “Ne kadar severseniz o kadar bilirsiniz” diye bilinirdi eski çağlarda. Klasik dönemde. Ve sufîlerin anladığı mânâda felsefede, hikmette. Ne kadar severseniz o kadar bilirsiniz. İslâm tasavvufu çok kapsamlı bilme mertebeleri üzerinden çalışır. Sadece beyincik faaliyetlerinden ibaret değildir bilme işlemi. İlâhi olanı bilmeye gidilecekse sadece bir beyin soğanı onu kaldıracak güçte değildir. Beyinle başlanılır ama sürdürülemez. Sürdürecek olan diğer melekelerdir.

BİLGİ KALPTE İŞLENİR

Beyinden alınan bilginin mutlaka kalbe intikal gerekir. Kalbe intikal etmeyen hiçbir bilgi bizde yer edemez, yer bulamaz. Bu mânâda Hz. Mevlânâ ve nice ârifler, “aşk” melekesiyle nefislerini ve nefislerinin Malikini tanıyan “aşk erleridir. Bunlar, akıl ile öğrendiklerini kalplerine indiren ve orada saf bilmenin, irfanın doruklarına erişen yüksek akıl sahipleridir; ulü’l-ebsar’dır. Basiret ve feraset sahibi gönül sultanlarıdır. Mevlânâ Celaleddin Rûmî’nin şahsında bütün ârif-i billahlara Allah’ı tanıma, varlık sebebimizi kavrama ve ‘hulukın azim” sahibi yüce Peygamberimizin yoluna tabi olma noktasında ödenmez borçlarımız bulunmaktadır. Bilhassa günümüz “entelektüel”lerini bu yolda sıkı bir mesai beklemekte.

 

Yazar Hakkında

Prof. Dr. Mahmut EROL KILIÇ | Yenidünya Dergisi Aralık 2011 Sayısı Alıntı

.

Tasavvuf İlimleri Birbirinden Ayırmaz

 

Ontoloji (varlık bilimi) ve Epistemoloji (bilgi bilimi, yöntemi) arasında Tasavvuf ilmi bakımından fark yoktur. Sadece ifade zaruretinden dolayı dilde ayrım yapılabilir. Hakikatinde böyle bir ayrım yoktur. Tasavvufa göre bir kişi hangi varlık mertebesinde yaşıyorsa o mertebenin bilgisine sahiptir. Yani hangi ontolojide iseniz o epistemolojiye sahipsinizdir. Hayvanat iseniz hayvan bilgisine, veli iseniz veli bilgisine sahipsinizdir. Bu da “tatmayan bilmez” yasasını doğurur, tasavvufun aktif yönünü belirtir. Bende olmayan bir şeyi vermeye çalışmam kâzipliktir. Bilgi veriyorsam ya bilginin sahibiyimdir ya da rivayet ediyorumdur. Rivayet metodu tasavvufta düşük bir makamdır. Nakil bizzat bilgi kaynağı değildir.

HAKİKAT BAKILDIĞI SEVİYENİN RENGİNİ TAŞIR

Bir dinin kıyamete kadar sürebilmesinin mümkün olup olmaması konusunda tasavvuf açık bir şekilde diğer biliş yollarından ayrılır. Tasavvuf  Resûlullah’ın zamanlar üstü hususiyyetiyle ilgilenir. Muhammedî mücadele ilk günden günümüze, günümüzden kıyamete devam edecektir. Kimi Muhammedî nuru tasdik, kimi de inkar edecektir. Tasavvuf insanı en alt mertebeden alır, basamak basamak ufku geniş, kâmil insan seviyesine çıkarır. Birinci basamaktaki insan ile son basamaktaki insan arasında kalite farkı vardır. Bu sanatta, siyasette, ictimai durumda kendini gösterir. Hakikat, hangi seviyeden bakıldığına göre tasvir edilir. Tasavvuf Tarihi’ni başlatanlar “tasavvuf” kelimesinin başka kültürlerden geldiğini savunmuştur. Önemli olan ise bir disiplini o disiplini temsil edenlerin görüşüyle tanımlamaktır. Bir eşyaya farklı yönlerden bakanlar onu farklı tanımlarlar.

EHL-İ BEYTİN VAKIF OLDUĞU SIRLARI BİLEN EHL-İ BEYTTEN OLUR

Tasavvuf yolu, Resûlullah’ın ehl-i beytinin teşkil ettiği yolun aynısıdır. Her kim bu yola ittihaz ederse ehl-i beyte yakınlaşır. Hz. Hüseyin ‘in soyundan gelenlere seyyid Hz. Hasan’ın soyundan gelenlere de şerif denmiştir. Seyyidin fiziken bu soydan gelmesi şart değildir. “Selman bendendir. Ehl-i beyttendir” hadisi buna bir delildir. Selman’ın “ehl-i beytin vakıf olduğu sırlara vakıf olmasından dolayı ona bu ayrıcalık verilmiştir. Selman, hadislerin vürudunu iyi biliyordu; bu hadis onun müslamanlığıyla ilgili değildir. Manevi soy bilimi önem kazanıyor bu hadisle. Sufi olmak için tarafsız olunamaz. Sufi mutlaka Hakk’a doğru giden taraf olmalıdır. Müsamaha tasavvufta geçerli değildir. Bir hal diğer hali öldürür (diaelektik) Nefs-i emmareden alınır bir üst hale getirilir. Birinci halde öldürülür. İkinci halde diriltilir. Her şey talep etmeyle başlar. Bizzat kişinin iradesi geçerlidir. Talepte bulunan kişiye “talip” denir. Talip olan kişi tasavvuf ilminin mevzuu olur. ‘Beni hakikaten isteyen bulur, tanır, sever’ hadisi kudsidir bu. Beni istemen, kalbî, içten şekilde değilse beni bulamazsın. Beni bulan marifetullahtan kırpıntılar almaya başlar, beni tanır. Beni tanıyan beni sevmeye başlar.

FENAFİLLAHA ULAŞANI MELEKLER TAVAF EDER

Tasavvufta değişik sevgi türleri ve düzeyleri vardır. Aşk sevginin bir üstündedir, müteradif değillerdir. Aşkın önündeki engel ikiliktir, ayrılıktır. Aşk, o ikilik perdesini yakar. Tasavvuf Allah’tan razı olup olmamaya bakar. Ferdin Allah’ı her şeyiyle kabul etmesine dikkat eder. Fenafillaha ulaşanı melekler tavaf eder. Cezbeyi çekebilmek kişinin bizzat kendi yaşantısıyla olur. Ulvî olan süflî olana hakim olmak zorundadır.Doğru, batılın üstündedir. Mutasavvıflar, kafirlere sadece ontolojik açıdan değer verirler. Onları kabul etmek, birarada yaşamak tasavvufta geçersizdir.

Zifiri karanlıkta yakılan bir lambayı mütemadiyen yarımay şeklinde çevirdiğimizde lambanın ışığı çizgi halinde görülür. Daire şeklinde döndürdüğümüzde lamba, daire şeklinde görülür. Biz o lambayı 360 tane görürüz. Oysa lambanın sallanmasını durdurduğumuzda lamba bir tanedir. Varmış gibi gözükmekle varolmak farklı şeydir. Allah, varlığı bilinmek aşkıyla yaratmıştır.

HERKES ÖLMEDEN ÖLEMEZ

Tasavvufçular la taayyun durumunda Allah’a isim vermezler. Allah, isimlerini bizimle irtibatlandırmak için vermiştir. O her türlü kayıt ve isimden münezzehtir. Allah Ehad’dır. Ehad rakamlardaki 1’den farklıdır. 1 vahid 1 vahid daha 2 vahid eder. Oysa Ehad, vahidden farklıdır. Misli, benzeri yoktur. Ehad makamını insan aklı asla tefekkür edemez. Şehadet alemi ise görünen alemdir. Burada çokluk vardır. Buradaki her varlık Allah’ın bir görüntüsüdür. Ehadiyetten şehadet alemine inişe nüzûl denir. Karışıklık alemi burasıdır. Şehadet aleminden fenafillaha ulaşmaya ise urûc denir. Bu ikinci kaviste mertebeler vardır. Her mertebe içinde ayrıca makamlar vardır. Fenafillah makamı asıl vatandır. Fenafillaha ulaşmak Allah’a rucu etmektir. Rucu edecek olan demek ki asıl yerinde değildir. Döneceği yer, onun asıl yeridir. “Ölmeden evvel ölünüz” sözünü fenafillahta kaybolmak olarak anlamak gerekir. Seyr-i illallahta herkes fenafillaha ulaşamaz. Kimisi işin başında, kimi ortasında kaybolur, yenilir. Evliyalar içinde bazıları sonuca ulaşır.

NEY’İN İÇİ BOŞALTILIRSA “HÛ” SESİ ÇIKAR

Budizm gibi bazı beşeri dinlerde Nirvana vardır. Nefs-i levvameye kadar ancak gelebilirler. Ondan sonrasını Muhammedi hakikate inananlar kateder. Bu yedi mertebede kesb ile beraber ilahi yardım vardır. Fenafillaha ulaşmakla iş bitmez. Bu makama ulaşan kişi Allah’ın izniyle tekrar mürşid olarak görevlendirilir. Onlara “ricalullah” denir. Bu kimseler Allah’ın bazı özelliklerini alır. Beşerdirler. Ama beşere benzemezler. Halkla beraber yaşarlar, irşad ederler. Allah’ı görür ve işitirler. Ricalullahtan başka “efrad” denen kişiler de vardır. Bunların ricalullahtan farkı kimseyle konuşmazlar, mürid almazlar. Tek başınadırlar. Ferdi olarak Allah’ı yaşarlar. Bunlara “meczub-ı ilahi” derler. Bu daire, varlığın fiziksel mertebesini gösterdiği gibi psikolojik miracını da gösterir. Hz. Mevlana fenafillah konusunda “ney” misalinigetirir.

Ney sazlıkta yetişen sazlardan yapılır. Saz kesildiği zaman içi doludur. İçi dolu olan sazdan ses çıkmaz. Ancak neyin içi boşaltılırsa “hu” sesi çıkar. Çünkü ney ayrılıktan şikayet eder ve üflendiği zaman inler. Neyin içi boşaltıldıktan sonra üzerine yedi nefsi ifade eden delikler açılır. Ney bu deliklerden geçerek “hu” sesi çıkarır.

MÜRŞİD-İ KÂMİL SİMYAGER GİBİDİR

Akarsu üzerinde yüzen bir tomruk ile kayık arasında ne fark vardır? Kayığın içi boşaltılmıştır, kürekleri vardır. Tomruk suyun yönüne karşı gelemez. Oysa kayık suyun akışına engel olur. Allah’ın bazı isimleri varlık mertebelerini birleştirdiği gibi ayırabilir de. Hayy ismi insan, hayvan ve bitkiye şamil olduğu gibi Mütekellim ismi sadece insanda bulunur. İnsan, Allah’ın tüm isimlerini kendinde tecelli ettirecek potansiyele sahiptir. Bir bitki istese de bu potansiyele sahip olamaz. Hayvanlar kendi varlık katmanları içinde en üstün hayvan (at, aslan, maymun) olmak isterler. Her maddenin içinde mutlaka altın vardır ve her maden “ah keşke altın olsam” der. Simya ilmi de işte her maddede bulunan altını ayrıştırmak için icad edilmiştir. Mürşid-i kâmil de simyager gibidir. Elindeki parayı altına çevirir. Ancak kendi kullanamaz, müridlerine verir. İksir-i azam insan-ı kâmildir. İnsan istese hayvan gibi ot gibi olur. Hiçbir hayvan bitki olamaz. İnsan meleklerin bile gıpta edebileceği bir duruma da gelebilir. İşte bakır olan insanı altın insana dönüştürme ilmi tasavvuftur. Çünkü insan için en yüksek mertebe insan-ı kâmildir.

 

 
 
 Prof. Dr. Mahmut EROL KILIÇ / Yenidünya dergisinden alıntı


.

Kimin Mürşidi Yoksa

 

Özellikle Vehabi teolojisine çok terstir bu. Çünkü bu tür araç kılmayı, şirkle bağdaştırdıklarından kabul etmezler. Hayır; Cenab-ı Allah her zaman vesilelerle, aracılarla ve araçlarla konuşmuştur insanla. Ama problem şudur; araca araç olarak takıldığınız zaman Hakk’ı unutmak… Böyle bir tehlike de vardır. Bu sebeple kesin olarak sabit olmuştur ki mutlaka bir muallim, bir terbiyeci gerekir.

EVLİYA ENBİYADAN AYRI BİR KATEGORİ DEĞİLDİR

Cenab-ı Allah, insanları farklı sınıflarda ve farklı hallerde yaratmıştır; insanlardan bir kısmını vahiy ve ilham ile Allah’a yolculuk yapan evliya ve enbiya zümresinden oluşturmuştur. Evliya ve enbiya; İslam tasavvufunda zahir ve batın karşılığındadır. Yani ikisi iç içedirler. Evliya, enbiyanın mirasına sahiptir; evliya, enbiyadan ayrı bir kategori değildir. Evliya kendi başına hareket eden bir grup değildir; enbiyanın davasını güden, şerh eden, o davanın izini sürendir. Çünkü nebilerin getirdiği doktrin mücmel, yani topluca gelir. Evliyalar, o topluca indirilmiş olanı açar. Onun içindir ki Şeyh-i Ekber İbni Arabi, Fütuhat-ı Mekkiye eserini Kur’an-ı Kerîm’in mahzeninden, ruhundan aldığını söyler.

ALLAH DOSTLARINA DA VAHİY GELİR

Fütuhat-ı Mekkiye’ye bu manada baktığımız zaman bir Kur’an tefsiridir aslında. Ama ayet ayet açıklamaz. İşte ayet ayet açıklama, gramer açıklaması oluyor. Bunu, mana açıklaması olarak görmek önemli. Yani siz Kur’an’ın ruhunu tohum olarak içinize atarsınız, attıktan sonra da Kur’an’ın ruhu üzerinden konuşursunuz. Onun için İbni Arabi der ki Kur’an, Hz. Muhammed (s.a.v.) Efendimiz’e Cebrail aracılığıyla nazil olmuştur; ki Cebrail as burada akl-ı Muhammedi’dir. Aslında- akl-ı Muhammedi’den kalb-i Muhammedi’ye nazil olmuştur Kur’anımız. Hz. Muhammed’e inen o vahiy, Hz. Muhammed’den de bize iner. Allah dostlarına da vahiy gelir ama hakikat-i Muhammediye’den ve Kur’an Hazretleri’nden. Onun için; bir elimize Kur’an alıp okumak vardır, bir de o Kur’an’ın ruhunu anlamak vardır. Asr-ı Saadet’te hakim olan mana mıydı yoksa literal açıklama mıydı? Zaman zaman her ikisiydi fakat asıl olan manaydı. Mana esas olduğu içindir ki “ikra” dendiği zaman Hz. Peygamber’in elinde bir kitap yoktu.

KAMİL İNSANLAR KALPLERİ PRESLER

Tasavvufta “Ben okuma bilmem” cevabına mukabil gelen Cebrail as tarafından gerçekleştirilen “sıkma”, “presleme” sembolizminin izahı çok önemlidir. Belirli bir tazyik ve pres, yüklenme var. Buna sufiler “kalbin kalbin üstüne konması” derler. İnsan vücudunda letaif merkezleri vardır; bunların en güçlülerinden biri kalptir. Tarihte kalplerini gerçekten çalıştırabilenler olmuş, şimdilerde kaşıkçı elmasına sahip olmak gibi nadir bir durum. İşte o sıkıştırma olayı adeta halin giydirilmesi hadisesidir. Kâmil insanların hallerinde bir enerji vardır; o insanların libası altına girmek, o insanlar tarafından mesh edilmek gibi İslam tasavvufunda şeriat dâhilinde olan bazı uygulamalar vardır. Eğer tasavvuf ekollerine ait ritüel kitaplarına bakarsak, bunları görürüz.

TEKRAR MANAYI HUSULE GETİRİR

Peki neden üç kez tekrarlandıktan sonra? Madde âleminde bir mananın tahakkuk etmesi ancak tekrardan sonra olur. Tekrar çok önemlidir; madde âleminde hakikat, bir kerede çıkmaz ortaya. Hakikat, tekrarlanmakla yer eder. Bunun için Kur’an’da da diğer kutsal kitaplarda da hayatımızda da günlerde, saatlerde de tekrar vardır. Ancak her tekrar aynı değildir. Spiral bir ilerleme düşünün; dönüp aynı yere gelmişsinizdir ama aynı çizginin bir üst katmanındasınızdır yani lineer değil spiral bir ilerleme söz konusu. “Et tekraru ahsen velev kane yüz seksen” yüz seksen kere de olsa tekrar güzeldir… Namaz dört rekât, dört rekatte de aynı sure okutturuluyor; bunun sırrı enteresandır. Dört rekatte de Fatiha okuyorsunuz. “Fatiha’sı olmayanın namazı olmaz” diyor kitaplar; ondan sonra istediğini oku ama onu değiştiremiyorsun. Dolayısıyla Fatiha’nın sırrı da önemli. Neden otuz üç kere “subhanallah,” Bir kere desem yetmiyor mu? Neden otuz üç? Neden tekrar? Bunların hiçbiri rastgele sayılar değildir, hepsinin hesabı vardır; hepsi bilinçli bir eylemdir. Bir şeyi tekrarlamak, manayı husule getirmede etkilidir.

GÜNAHA DEVAM EDİYOR OLMAK BÜYÜK GÜNAHTIR

Onun için Allah isminin manası zuhur edene kadar Allah ismi zikredilir. Tekrarlar, önemli sırlara sahiptir. Şeriat fetvasıyla ilgili bir şey söyleyeyim; mesela bir kötü eylemin de bir kere yapılmasıyla o eyleme devam etmek arasında fark vardır. Yani, günaha devam ediyor olmak; büyük günahtır. Günahı tekrar etmek de bir süre sonra kişideki maneviyatı bozuyor. Maneviyat, anne karnındaki, fetüsteki zar gibidir; bebeğin etrafındaki zar gibi. O zar bir kere delinince içindeki bebek yaşayamaz hale gelir. Onun için spiritüel hayatı yaşayan insanlar, o mukaddes maneviyat zarını korumak zorundadır. Günahlar, o zarı deliyor fakat bu bir kerede olmuyor, günahlar tekrarlandıkça bir müddet sonra zar, artık yamanmaz bir hale geliyor. Hayırlarda da böyledir bu; bir hayrın çok büyük faydası var ama hayır tekrarlanırsa insanda yer etmeye başlar artık, manasını getirir kişiye…

İNSANLAR ARASINDA DA HARD DİSKİ VİRÜSLÜ OLANLAR VARDIR

Biz okumak fiilini “kara’a” kökünü, İngilizcedeki “reading” gibi anlıyoruz; önümüzde bir metin var ve oradan satırları okumak suretiyle bir okuma gerçekleştiriyoruz. Bu, kıraat etmek değildir. Kıraat etmek, bir bakıma “scan” etmektir, taramaktır ve anlamını indirmektir. İki bilgisayar arasında bir kabloyla bilgi alışverişi yaparsınız; insanlar arasında da böyledir. İnsanlar arasında da hard diskinde bilgi olanlar ve hard diski boş olanlar yahut hard diski virüslü olanlar vardır. Böyle bir benzerlik kurabiliriz bilgisayar teknolojisiyle. Buradan İslam tasavvufunu bilimselleştirdiğim fikri çıkmasın; öyle bir gayretim yok ama şunu bilmek lazım ki bilgisayar teknolojisi de varlık içerisinde olup biten bir şeydir ve insandan kopya çeker. Bu bakımdan misal olarak kullanmaktan çekinmiyorum; gerçekten hayatımda da tecrübe ediyorum aynı şeyi. Bilgisayarı “tık”larsanız açılır, kendi kendine açılmaz. Ben önce bilgisayarın yanına gidiyorum, düğmesine basıyorum ve o “merhaba” diyor bana, açıyor kendini. Sonra hangi dosyayı istersem “tık”lıyorum; bir dosya, bir dosya daha ve ardından bir dosya daha. Dosyalar içinden dosyalar çıkıyor. Ama ben bilgisayara baktığım zaman tek bir katman görüyorum fakat bilgisayarıniçinde dosyalar var. Aynen böyle de âlemin içinde alemler var.

BEN DİYORUM “İNSAN-I KÂMİLDEN GİDELİM” SEN DİYORSUN “HACİ ŞİRK”

Şimdi önüne gelen “Mürşid de neymiş” “Rabıta Kur’an’da var diyenin canı çıksın” deyip ortalıkta âlim diye dolaşıyor. Bilhassa Vehabiliği yol edinen kardeşlerime söylüyorum; “rabıta”sız bilgisayar bile açılmaz. Bir dosyayı açmadan diğer dosyayı açamıyorsun, dosyanın içinden geçiliyor diğer dosyalara, ben ne yapayım, beni ta’n etme, ben de Hakk’a gitmek istiyorum sen de Hakk’a gitmek istiyorsun ama ben diyorum ki “insan-ı kâmilden gidelim” sen de diyorsun ki “hayır, şirktir, direkt gidelim”… Buyur git gidebiliyorsan; yok… O kendisi gönderdi nebileri, insan-ı kâmili, öyle olsa göndermezdi, nebilik diye bir müessese olmazdı, Allah “Ben hepinizin rabbiyim, hepinizin hard diski benim” derdi ve oradan her şeyi download ederek gönderirdi bize. Hayır, öyle yapmıyor. Önce talim süreciyle bizi birine gönderiyor. O yüzden dosyaları iyi tanımak lazım, virüslü dosyaları açmamak lazım. Öyle dosyalar var ki açtığınız anda sizi yanlış sitelere yönlendiriyor; tam bir modern hayat… Onun için sağlam dosyaları açmak, sağlam yoldan gitmek gerekiyor. Onun için kimin mürşidi yoksa, o vazifeyi şeytan üstlenir. Çünkü insan ne kadar inkar etse de; amma hakiki amma sahte ‘şeyh’siz ve ‘şeyha’sız olamaz! İnsan taşa, tahtaya tutunsa faydasını görür de, kâmil bir insana dayanıp yolunu nasıl bulamaz. Mürşid-i kâmilleri inkar eden aslında kendi özündeki yüceliğin reddindedir; acil bir virüs programına ihtiyacı var demektir.

Prof. Dr. Mahmut EROL KILIÇ / Yenidünya dergisi 2011 mayıs sayısı


.

Her Alim Kendi Mertebesinden Konuşur

 

Tasavvuf, bir bilgi değil bir düşünce tarzıdır, bir metottur O yolu o usûlü takip ederek başka hiçbir yoldan edinemeyeceğiniz bilgilere ulaşırsınız. Nasıl bir yoldur bu yol? Geçici, değişken olandan ziyâde, özde yatan kalıcı esasların araştırılmasına yönelik bir yaklaşımdır. Bu düşünce tarzı tarihî süreç içerisinde kendisine bağlı bir kültür, sanat, bilim ve medeniyet tarzı doğurmuştur ve bu konudaki besleyiciliği son asırda olduğu kadar salt teorik bir spekülasyon alanı oluşturmamıştır. Örneğin hemen hemen bütün hakiki tarihçiler, Selçuklu, Osmanlı gibi bir çok geleneksel toplum insanının ilmî, dînî, ekonomik, etik, estetik ve bürokratik yaklaşımlarının arka planında tasavvuf denilen bu dünya görüşünün yatmakta olduğuna dikkat çekmişlerdir. Eskiden herkes birbirine ‘İntisabınız nereye?’ diye sorarken bugün bir tarikate intisab etmiş olmanız nerdeyse toplumsal bir ayıp derekesine inmiş bulunmaktadır. Bu ayrışmanın, bu yabancılaşmanın, tekamülün sadece yatay boyutuyla yetinmekle ilgili olduğunu düşünüyorum.

Yatay ilerleyen insan tipleri toplumda otorite mevkini işgal ederken, dikey tekamül sahiplerinin getirdiği bilgi tarzına alenen savaş açmış ve toplum gözünde hem bilgiyi hem bilginin kaynağını itibarsızlaştırmışlardır. Otoritelerin dikey ehliyetsizliği ve kendi alanları dışında kalem oynatmaları, onlardan beslenen ‘halk’ dediğimiz yaygın toplum katmanlarında bir itikad ve edep kırılmasına sebep olmuştur. Biri uzak, biri yakın tarihimizden iki örnekle konunun eksenini ve kırılma noktasını özetlemek istiyorum… İmam Cafer-i Sâdık (k.s.) ister Sünnî olsun ister Şia’dan olsun, hakkında bir tenkit dahi olmayan, Vahhabisi dahil, bütün İslam ümmeti genelinin ittifakla büyüklüğünü, ilmini, şöhretini, dirayetini teslim ettikleri İslam’ın yetiştirdiği en büyük zatlardan bir zattır. Bu zat o kadar büyük zatlardan birisi ki Hanefî mezhebinin kurucusu İmam-ı Âzam Ebû Hanife’ye (r.a.) hocalık yapmıştır. İmam-ı Âzam Ebû Hanife der ki “Eğer şu iki senem olmasaydı Numan helak olmuştu.’’ Yani İmam Cafer’le tanışmadan evvelki Numan, tanıştıktan sonraki Numan hayatını iki devreye ayırmıştır. Numan, Ebû Hanife’nin ismidir. İmam-ı Cafer’le tanıştıktan sonra, Cafer-i Sâdık’ı destekledi diye Hanefî mezhebinin kurucusu Numan İbni Sabit, hapsedilmiştir. Hapse girme sebebi İmam-ı Cafer’i desteklemesidir. Bu tanısın tanımasın İmam Cafer’in her sünninin gönlünde taht kurması için yeterli bir referans olmuştur.

CAFERİLERİN İMAM CAFER’İ

İmam Cafer Sâdık (k.s.) büyük İslam evliyasındandır, kerametleri zahirdir. Aynı zamanda Hz. Peygamber Efendimizden gelen, Evlad-ı Rasûl dediğimiz, Hz. Peygamberin ehl-i beytinin bir mensubudur yani seyyiddir. Altıncı imamdır, silsilede on iki imamdan altıncısıdır. İmam Cafer’den sonra gelen kimselerin bazıları İmam Cafer’e bir fıkıh mezhebi izafe etmişlerdir. Nasıl İmam-ı Âzam Ebû Hanife’ye izafe ediliyorsa İmam-ı Cafer’e de izafe edilmiştir. Caferilik denilen fıkıh mezhebi İmam-ı Cafer’e dayandırılmaktadır. Böylece günümüzde Caferi, İmami, Alevi İslam anlayışlarında da farklı bir Cafer-i Sâdık motifi vardır. Bunların da birbirinden farklı anlayışları vardır. Yani Alevilikteki Cafer-i Sâdık motifi ile İmamiyye, yani Caferiyye denilen Şiadaki Caferi motiflerinde birbirine benzemeyen hususlar da bulunmaktadır.

SUFİYENİN İMAM CAFER’İ

Bir de ikisinden de farklı bir Cafer-i Sâdık motifi vardır ki bu husus çok önemlidir. Feridüddin Attar’ın “Tezkiret’ül Evliya”sı gibi, Abdurrahman Camî’nin “Tabakatus Sufiyye”si gibi sûfî biyografilerinin 1830’larda yazılmış son örneklerinden biri vardır. Nakşibendî bir zat olan Abdülmecid-i Hânî tarafından kaleme alınmıştır. Hânîler, Şamlı bir aile, Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî’nin halifesi kendisi; “Bizim yolumuz Cafer-i Sâdık’tan gelir” diye uzun uzun bir Cafer-i Sâdık motifi işlemiştir kitabında. Nakşibendîlerin esas kaynaklarından biri olan bu metninde, tıpkı önceki “Tezkiret’ül Evliya”larda olduğu gibi, çizilen Cafer-i Sâdık portresi, Sünnîleri de, Şiileri de birleştirecek olan figürlerden bir figürdür. Nasıl ki İmam-ı Ali’de ittifak ediyorsa bu iki grup, Cafer-i Sâdık’ta da, aynıyla birleşirler. Cafer-i Sâdık’ı kabul etmeyen ne Sünni ne Şii müntesip vardır çünkü. Bakın şimdi ne oldu? Diğer yollar ve yöntemler ancak düşmanlığa varan bir buğza sebep olurken tasavvufi anlayış geldi ve zıtlar içindeki birliğe vurgu
yaparak dikey bir sıçrama, tekâmül noktası oluşturdu. Tasavvuf neş’esi Sünnîlik içersinde ekseriya kabul görmüş olmasına rağmen Sünnîlerin Vahhabilik gibi versiyonları tasavvufa karşı gelmiş ve dışlamıştır. Aynı şekilde Şianın içerisinde de Şianın abidlerini kabul eden fakat ariflerini kabul etmeyen bir görüş vardır. Şianın içerisinde de radikal molla gruplar
vardır ve tasavvufa karşıdırlar. Tarihi seyir içinde baktığımızda, Ağnudî, “Bu sûfîlerin hepsi kafirdir” diyen bir Şii mollasıdır meselâ. Bu sebeple çoğunluğu sûfîleri kabul etmişse de reddiyeciler de vardır.

Tıpkı Sünnilerin kutuplaşmalarında şahit olduğumuz gibi. Mesele, maksada varmak için tabi oldukları yolların dikey teamülü hesaba katıp katmamasıyla ilgilidir. Yakın tarihimizde bu konuda büyük ayrışmalara merkezlik etmiş meşhur bir isim vardır.

Eserleri üniversitelerde ders kitabı olarak okutulduğu gibi mezhep sahiplerinin de başucu kitabı konumundadır. Bu açıdan bu konuda bazı hususların tebarüz ettirilmesinin, ilim ehli ve tarikat müntesipleri için faydalı olacağı kanaatini taşıyorum.

HAYVANI SEN GEÇMEDİN İNSANI ARZULARSIN

Son asırda Abdülbaki Gölpınarlı Bey, doçent ünvanıyla üniversiteden uzaklaştırılmış bir edebiyat tarihçisidir. Bir tasavvuf tarihçisi değildir; Farsça, Caferî kökenli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir İstanbul’da. Binaenaleyh Farsça’yı çok iyi bilmektedir ve edebiyat ile ilgilenmektedir. Edebiyatla, özellikle Fars edebiyatıyla ve Türk Edebiyatıyla ilgilenirseniz, ister istemez bir müddet sonra karşınıza tasavvuf çıkacaktır.

Tasavvufu bilmeden Türk edebiyatını, Fars edebiyatını bilmek mümkün değildir. Bu edebiyatın bütün anahtar kelimeleri tasavvuftadır. Tasavvufu bilmezsen edebiyatı bilemezsin. İşte edebiyat üzerinde çalışa çalışa edebiyattan tasavvufa intikal etmesi
icap etti Abdulbaki Bey’in. Fakat intikal etmesi de kalben değil; bunun bir çok şahidi de olmuştur yakınlarından. Tasavvufa yönelir ama bir çok şeyhe söver durur; İbn’ül Arabî’yi tekfir ederdi. Sebebi şudur: Bir dönem bazı Melamilerden istifade etti, Melamiler ona malzeme sundular. Özellikle Rumeli Melamileri dediğimiz Melami dostlar kendisine malzeme sundular ve Hazret bir kitap yazdı. Ama sonra bin pişman oldu. Keşke Hamzavilerden istifade etseydim; Melamileri çok büyütmüşüm gözümde aslında o kadar büyütülecek insanlar değillermiş. Bu kitabı 28 yaşlarında yazdım ama şimdiki aklım olsaydı bu şekilde yazmazdım” diye bir çok kişiye söylemiş. Yeniden gözden geçiriyordu, yeni haliyle yazacaktı, ömrüvefa etmedi.

SEN KENDİNİ BİLMEDİN SÜBHANI ARZULARSIN

Mevleviliğe girmesi de tamamen edebiyatla musikiyle alakalıdır; seyr-u sülük anlamında bir mürşidin elini tutmuş değildir. Dolayısıyla Abdülbaki Gölpınarlı’nın yapmış olduğu tercümelerde de fahiş hatalar bulunabilmektedir. Niye? Doktrini bilmiyor çünkü. Vahdet-i vücut/ şühud tasavvufun özüdür; onu bilmiyor. Vahdet-i vücudu bilmeyen, vahdet-i şuhudu bilmeyen, cem’ul cem nedir bilmeyen, tecelli zat nedir bilmeyen, tecelli sıfat nedir bilmeyen birinin kalkıp tasavvuf doktrini üzerine bir şey söylemesi kusura bakılmasın; tartışılır. Siz bir edebiyatçısınız, tasavvuf edebiyatına dair metinleri neşredebilirsiniz, belki tasnif de edebilirsiniz; ama tasavvuf konusunda hüküm vermeye kalkarsanız ciddi problemler doğar. Nitekim Abdülbaki Bey’in bütün eserleri böyledir. Dahası, arkasından gelen nesle de çok kötü bir örneklik teşkil etmiştir. Ondan sonradır ki denize dalmayan herkes tasavvufi metinleri anlamaktan bahseder olmuştur… Dolayısıyla tasavvuf konusunda Abdülbaki Bey’i otorite olarak almak mümkün değildir. Yakından tanıyanlar ahlâken de zaten müsait olmadığını söylüyorlar. Benim şahsi görüşüm de bu yöndedir. Ömrünün son on yılında, köken olarak Caferî bir ailede geldiği için, Caferîliği yeniden keşfetme hevesine kapıldı. İran mollalarıyla çok sıkı dirsek temasına girdi. İran’dan kendisine çok kitap getirildi. Dolayısıyla Caferîliği keşfetti yeniden ama Caferîliğin içindeki o irfani özü göremedi. Caferîliğin fıkıh kitaplarını okudu. En son bir ilmihal tercüme etti, Caferîliğin fıkhi yönüyle ilgilendi. Caferîliğin içindeki o tasavvufi yönü göremedi. O yüzden bu alandaki sözleri de bir kıymete haiz değildir.

OLACAKSAK HZ. MEVLANA GİBİ MOLLA OLALIM 

Şimdi bunları niçin zikrettim? Çünkü tesiri bütün topluma şamil bir zıtlaşmanın sebebi olan eserler ve şahıslar resmi eğitim anlayışımızı şekillendiriyor hâlâ. Hakkı en uygun üslup ile söylemek lazım. Şimdi deniyor ki “Biz de Muhammed (s.a.v.) diyoruz; biz de şer’-i Ahmed diyoruz…” Bu mollaların anlayacağı bir düzey değildir. Anlama davasında bulunup eser yazarlarsa çok can yakarlar. Yarım hoca dinden eder misali insanı dinden ederler… Mollaların bu yolda çok fırın ekmek yemesi lazımdır. O zaman belki bir Hz. Mevlâna olurlar. Mevlâna molladır, Molla Hüdâvendigâr’dır esas ismi, medrese mollasıdır, medrese hocasıdır. “Aşk peygamberi” olarak tanımlanan Mevlâna, zannetmeyin ki başka bir gezegenden gelmiştir, Hayır, medrese sıralarından geçerek, rasyonel bir takım dini ve dini olmayan ilimler tahsil ettikten sonra içe girmiş bir kimsedir. Bir mürşidden el tuttuktan sonradır ki dikey tekamüle geçebilmiştir. Ancak ondan sonra Sultânul Âşıkîn olmuştur.

Yıllar önce Roger Garaudy isimli bir Fransız düşünür Müslüman olmuştu. İlk seyahatini Türkiye’ye yapmıştı. Bundan 30 sene evveldi yanılmıyorsam ben üniversite son sınıf öğrencisiydim. Uç sol grupta yer alan gazetecinin biri kalktı ve şu soruyu sordu: -“Efendim biz sizi tanıyoruz. Siz önce Sovyetler birliği çizgisinde bir Marksist’tiniz. Marksist Leninist Stalinisttiniz. Sonra Stalinizmle problemlerininiz olmuştu Marksist Leninist kaldınız. Sonra da dediniz ki ben Marksizim ve Leninizm’le bağlarımı kopardım. Ben artık Marksist Leninist değilim; bir müddet de öyle durdunuz. Budizm’le de bağlarınız zayıfladı. Şimdi buraya geldiniz. Duyuyoruz ki ben Müslüman oldum diyorsunuz.

“Bundan sonra ne olmayı düşünüyorsunuz? Yaklaşık yarım dakikalık bir sessizlik, ardından konumuzla alakalı harika bir cevap, hiç unutmuyorum; dedi ki: -“İnsan bu dünyaya arayış içerisinde gelir, arayış insani bir eylemdir, bu dediklerinizin hepsi doğru, ben oralardan geçtim fakat gittiğim her yerde, her akımda, her grupta aslında aradığım bir şey vardı. Oradan bulacağım niyetiyle girdim, bu bir yüzeysel arayıştı, yüzeysel arayışı bitirdikten sonra orayı kazmam icap ediyordu, nereye geldimse kazdım altından bir şey çıkmadı. Şimdi öyle bir sahanın üzerine geldim ki adı İslam dini, ve şimdi de arayışım bitmeyecek, arkadaşım doğru söylüyor; arayışım devam edecek. Ama bundan sonra bu üstüne geldiğim alanı kazmaya başlayacağım. Ve daha kazmadan üzerinde bulunduğum alanın altında bir şeylerin fokur fokur kaynadığını hissedebiliyorum. Burada petrol mü var, maden mi var, ne varsa fokur fokur kaynıyor. Dolayısıyla şimdiye kadar kazacağım alanı aramışım, şimdi o alanı buldum, yatay arayışım bitti ama dikey arayışım devam edecek…”

İSLAM’I BULDUNUZ ŞİMDİ DE İMANI ARAYIN

Sanki ayet-i kerime gibi geldi bu sözler kulağıma. Hani bedevilere hitaben, “İman ettik demeyin, Müslüman
olduk deyin” buyrulduğu gibi. Müslüman olmak yatay bir ilerleme; buldunuz İslamı o alanı buldunuz, şimdi dikey ilerlemeye geçin artık; iman basamaklarında ilerleyin. Netice-i kelam, bir bilgi ancak o bilginin kaynağından beslenen kişiden sadır olursa bir anlam taşır. Aksi takdirde ancak kavga gürültü sebebi olmaktan başka bir işe yaramaz. Hep de böyle olmuştur.

 

Yazar Hakkında

Prof. Dr. Mahmut EROL KILIÇ / Alıntı: Yenidünya dergisi Nisan 2011 Sayısı


.

Eskiyaliktan Evliyaliga Ulasan SUFİ

 

Allah dostlarından bir kısmının sıra dışı ve ilgi çekici hayat hikâyeleri vardır. Fudayl b. İyaz onlardandır. Babası takvâ ehli olarak bilinen bir kimse ise de, kendisi gençlik yıllarını serkeşçe ve havâî bir şekilde geçirdi. Hattâ bir ara yol kesme ve eşkıyâlık gibi işlerle meşgul oldu, böyle bir çetenin reisliğini yaptı. Aşık olduğu bir câriye vardı. Bir gün sevdiği kadınla buluşmak için gece yarısı yüksek bir duvara tırmanmaktaydı ki o sırada Kur’an okunduğunu fark etti. Okunanlara kulak misafiri olurken tam da şu âyete gelince irkildi: Hadid suresinin bu 16. âyetinde şöyle deniyordu:

“Mü’minlerin kalblerini Allah’ın zikri, yani Kur’an karşısında ürperme zamanı gelmedi mi?”

Fudayl bu âyetleri okumakta olan sesin tesiriyle sarsıldı, bir süre duvarın üzerinden hareketsiz kaldı. Kendine gelince, derin bir istiğrakla gözlerinden yaşlar boşandı ve: “O zaman geldi ya Rab!” diye mırıldandı. O vakte kadar yaptıklarından dolayı tam bir pişmanlıkla tövbe etti. Kendînî tamamen ibâdet, ahlâk ve ilme verdi. Merv-Serahs-Buhara bölgesindeki memleketini terk etti. Kufe’ye geldi. Burada Ebu Hanife, Süfyan-ı Sevri gibi âlimlerin meclislerinde bulundu. İlim ve ibâdetle meşgul oldu. Mekke’ye gitti ve 803 yılında orada vefat etti.

DÜNYA NEDİR?

Hayatın farklı yönlerini yaşamış olması, düşünce ve davranışlarında daha sağlam ve kararlı durmasında etki etmiş olmalıdır. Şöyle der: “Kötülüklerin hepsi bir evde toplânmış ve dünya düşküneşkiyalıktanlüğü o evin anahtarı olmuştur. İyiliklerin hepsi de bir evde toplânmış, zühd de ona anahtar olmuştur.” Ne demektir zühd? Zühd en geniş anlamıyla insanın maddeye, nefsani arzu ve isteklere karşı takınacağı tavrın ölçüsü demektir. Bu arzu ve istekler, kolayca kişiyi peşinden sürükleyip, mânevî dünyayı, ahlâkı, âhireti unutturabilirler. Onun için dikkatli olmak gerekir. Ebedî hayatı, Allah’ı unutmamak, insanca yaşamanın yolunu bulmak icap eder.

Hz. Mevlânâ’da bu ölçünün güzel bir örneği vardır: “Dünya nedir?” diye sorar. “Dünya, mal, mülk, para, kadın değildir. Dünya, seni Rabbinden alıkoyan şeydir.” Ve şu örneği verir: Geminin yüzmesi için mutlaka su lâzımdır, fakat su geminin içine dolacak olursa onu batırır.”

ALLAH’TAN UTANMIYOR MUSUNUZ?

Fudayl’ın çok mükemmeliyetçi ve tâvizsiz olduğu anlaşılıyor. Devrinde isim yapmış din bilginlerini ikaz eder ve onların  daha dikkatli olmalarını ister. Der ki: – Ey alimler, sizler İslâm beldelerini aydınlatan kandiller gibiydînîz, şimdi ışıklarınız neden söndü? Siz insanlara yol gösteren yıldızlardınız, şimdi neden yolunuzu şaşırdınız?… Onun asıl kızdığı ileri gelen kimselere yardakçılık yapılmasıdır. Sitemlerine devam edip der ki: – Siz ümeranın, devlet büyüklerinin kapısına gidip, onların nereden kazandıkları bilinmeyen servetinden faydalanıyorsunuz. Bundan dolayı Allah’tan utanmıyor musunuz? Fudayl Kur’an ilimleriyle uğraşanların da fazîletli ve yüksek karakterli olmalarını söyler: -Kur’an hafızlarının, halka yöneticilere veya daha aşağıdakilere ihtiyacı olmamalı. Aksine başka insanlar onlara muhtaç olmalıdır. – Kur’an okuyan, Kur’an’ı bilen kimse kıyamet gününde sorguya çekilecektir. Çünkü ehl-i Kur’an peygamberin varisleridir.

ÜMİT VE KORKU ARASINDA

Dînî duygu ve düşüncede korku ile ümit arasında olmak (beyne’l-hav ve’r-recâ) diye bir ölçü vardır. Allah ve âhiret nkarşısında sadece “korku”nun etkisinde kalmak insanı ümitsizliğe düşürür. Yine sadece “ümide tutunmak da” gevşekliğe sürükler. Bu konuyu işleyenler der ki: Korku ve ümit kuşun iki kanadı gibidir. Uçuşun düzgün olması için her iki kanadın da sağlıklı olması gerekir. Bu şu demektir: Allah’tan çok korkmalı, aynı zamanda asla ondan ümit kesilmemelidir. Fudayl bu konuda şöyle der:

“Allah’ı korku olmadan muhabbet yoluyla tanıyan şımarıklıkla helâk olup gider. Allah’ı sadece korkuyla tanıyan ise ondan ürker ve uzaklaşır.

Onu sevgi ve korkuyla tanıyanı ise Allah sever, kendine yaklaştırır, temkin sahibi yapar ve ona bilmediklerini öğretir. Gene de Fudayl’ın kendisi hakkında ihtiyatlı ve karamsar, fakat başkaları hakkında iyimser ve ümitli olduğu belirtilir. Sözlerinden örnekler: – Kemâle, olgunluğa eren kişi çok namaz kılan, çok oruç tutan değil, cömert olan ve kalb-i selîme sâhip olan kimsedir.

AZLIĞIN ÖLÇÜSÜ NEDİR?

– Fudayl şu hususları ise sürekli hatırlatır: – Üç şey kalbi karartır: Çok yemek, çok uyumak ve çok konuşmak. Bu konuda gönül erlerinin meşhur bir ölçüsü vardır. Kıllet-i taam, kıllet-i menâm, kıllet-i kelâm. Yani az yemek, az uyumak ve az konuşmak. Acaba azlığın ölçüsü nedir? Bu konuda orta yolu nasıl bulabiliriz? Az yemek konusunu ele alacak olursak; halkımız arasında güçlükle karın doyuranlar olabilir. Bu sözlerimize monlar gülüp geçeceklerdir. Umarım sayıları azdır. Ama şu bir gerçektir ki, günümüz dünyâsında dengeli beslenme ciddî bir problem olarak karşımızdadır. Fazla yemekten dolayı pek çok sıkıntılar yaşanıyor. Obezlik ciddî bir tehlikedir. Diyetisyenlik her geçen gün rağbet görüyor. Sevgili Peygmberimiz, midenin bir çok hastalığın esas kaynağı olduğunu belirtmiştir. İşte gönül erleri bütün bu gerçekleri biliyormuşçasına, “kıllet-i taam” az yemek üzerinden durmuşlardır. Tabii ki amaç zayıf düşüp hastalanacak kadar az yemek değildir. Asıl gaye yemek düşkünlüğünden kurtulup rûhî-mânevî yönümüzü kuvvetlendirmektir. Çok uyuma da insanı hantallaştırır ve aktiviteden alıkor. Çok konuşma, gevezelik, lüzumsuz ve yersiz söz söyleme, bugün en fazla şikâyetçi olduğumuz şeylerdendir. “Çok söz yalansız olmaz” şeklindeki özdeyişimiz bir gerçeği yansıtır. Tekrar Fudayl’a dönersek, o mü’mini, inanmış kişiyi şöyle tarif eder: “Mü’min az konuşan, çok çalışan, sözünde hikmet, sükûtunda düşünce, bakışında ibret, işinde iyilik olan kimsedir”. Ona göre ahlâk güzelliği ibâdetten makbuldür. Şöyle der: “Âbid, yani çok ibâdet sahibi olduğu halde kötü huylu olan birinin bana arkadaş olmasından fâcir, yani günahkâr fakat güzel huylu birinin arkadaş olmasını isterim”.Ve ilâve eder: “Senden istediği bir şeyi vermediğin zaman sana kızıp darılan, senin kardeşin değildir.”

 

Yazar Hakkında

Yazar: Prof. Dr. Mehmet DEMİRCİ / Alıntı: Yenidünya dergisi Ocak 2011 sayısı


.

Bir Bilgi Kaynagi Olarak Tasavvufta Keşfin Degeri

 

Tasavvuf yoluna girenlerin belli bir mücahede şeklini uyguladıkları bilinmektedir. Bu mücahede sırasında meydana gelen keşf halinin süfiler nazarında ayrı bir önemi vardır. Zira keşf halini yaşayan mürid, özellikle duyu organları ve aklın yetersiz kaldığı metafizik alanda bazı bilgilere ulaşmaktadır.

.
Genel olarak manevi perdenin açılmasıyla doğru bilgiye ve gaybe ait konulara vakıf olma anlamında kullanılan keşf, kalbe gelen bilgi anlamındaki ilham ile birlikte “keşf ve ilham” şeklinde kullanıldığı gibi, keşfin en ileri boyutu olan müşahede ile birlikte “keşf ve müşahede” şeklinde de kullanılmaktadır. Zaman zaman keşfi ifade için ilham teriminin de kullanıldığı ve bununla hem keşfin hem de o sırada meydana gelen bilginin birlikte kastedildiği anlaşılmaktadır. Keşf mükaşefe tek başına zikredildiğinde ise, bunun genellikle müşahede ve ilhamı da içeren bir ıstılah olarak kullanıldığı görülmektedir1. Bazı sufilerin bu ıstılahları birbirlerinin yerine kullanmaları sebebiyle, çoğu defa maksatları tam anlaşılamadığından, ilk bakışta, kendi içlerinde çelişkiye düştükleri izlenimi doğsa da, bir bütün halinde ele alındığında görüşlerinde her hangi bir çelişkinin olmadığı fark edilmektedir. İleri gelen sufilerin açıklamaları bir araya getirildiğinde keşf hali ve mertebeleriyle ilgili şunları söylemek mümkündür:

Keşf “muhadara”, “mükaşefe” ve “müşahede” olmak üzere üç mertebede meydana gelmektedir. Kalbin Hakk’ın huzurunda olması anlamına gelen muhadara başlangıç hali olup ilim ehlinin mertebesidir. İlme’l-yakin de denilen bu mertebe tefekkür, istidlal ve kesb ile gerçekleşir. Muhadaradan sonra mükaşefe haline ulaşılmaktadır. “Kalb” veya “sır” gözünün açılmasıyla gayb aleminin görüldüğü bu mertebede delil, akıl ve duyu organlarına ihtiyaç duyulmaz. Ayne’l-yakin mertebesi de denilen bu mertebe ve sonrası tamamen Allah’ın lütfuyla (vehbi) gerçekleşmektedir. Mükaşefeden sonra meydana gelen müşahede hali ise açık bir şekilde kalbin veya sırrın Hakk’ı görmesidir. Buna aynı zamanda hakka’I-yakin mertebesi de denir.2

Keşf, tasavvuf ehlinin yanı sıra bazı kelam alimleri, felsefeciler ve Şia’ya göre de güvenilir bilgi kaynaklarından biridir.3 Öte yandan zahir ehlince kabul edilen “burhan ve delil” (duyu organları, akıl ve istidlal bunun içindedir) sufilerce de bir bilgi kaynağı olarak kabul edilir. Keşfin ilk mertebesi “muhadara”nın tefekkür, kese ve istidlal ile gerçekleştiğinin belirtilmesi bunu göstermektedir. Ancak sufiler bu kaynaklara geçerli oldukları alan (fizik-metafizik), ilgilendikleri konu/obje (Allah-masiva), elde edilen bilginin kesinliği ve sahibinde meydana getirdiği yakin/tatmin açısından farklı değerler yüklemişlerdir. Örneğin burhan ve delil metafizik alanda yetersiz görülmüş, daha çok fizik alanda geçerli olabileceği kabul edilmiştir. Metafizik alanda ise esas geçerli kaynak, onlara göre, seyr u sülük sırasında yaşanan keşf halidir. Çünkü seyru sülük esnasında kalpler bir ayna haline gelmekte ve manevi alemde ilmin ana kaynaklarını görerek oradan yararlanrnaktadır,4 Bu sebeple müridin bir kısım sırlara ve bazı gayb bilgilerine vakıf olması söz konusudur.5
Ancak burada şunu belirtmek gerekir ki, süluk esnasında elde edilen bilginin doğruluk ve kesinlik ölçüsü, yaşanan keşfin derecesine göre farklılık arz edebilmektedir.

Örneğin Hücviri (ö.465!1072 [?])bu hususta şöyle bir açıklama yapmıştır: “Bir taife ‘marifet ilhamıdır’ diyor. (Oysa) bu imkânsızdır. Çünkü marifette hakkın da batılın da bir delili vardır. Halbuki doğru-yanlış konusunda ilham ehli için bir delil yoktur … İlham aldığını iddia edenlerin birinin dediği diğerinin dediğini tutmadığına göre, hatta birbiriyle çelişen bilgiler ileri sürdüklerine göre, bunların iddiaları şeriat ile kontrol edilmelidir. Şeriata aykırı olan bir söz ilham olamaz.. imdi marifet şeriattır, nübüvvettir, hidayettir; ilham (ise böyle) değildir. Ve marifet konusunda ilhamın hükmü her bakımdan batıldır. “6

Hücviri’nin burada, tasavvuftaki genel kullanımı dikkate alındığında “marifet” terimi ile keşfin en ileri boyutu olan muşahede halinde gelen bilgiyi, “ilham” ile de mukaşefe mertebesinde gelen bilgiyi kastettiği söylenebilir. Nitekim son dönem mutasavvıflarından Ahmed Avni Konuk da ( ö. 1938), rabbani tecelli olarak tavsif ettiği müşahedede herhangi bir hatanın söz konusu olmadığını, ruhani tecelli olan mukaşefede ise hata olabileceğini belirtmiştir.7 İşte keşfle gelen bilginin, yaşanan mertebeye göre hatalı olma ihtimali bulunduğu için, keşfi bilgiyi öncelikle hata meselesiyle birlikte ele alıp değerlendirmek gerekmektedir.

 
 

KAYNAK:

  1. “Feth”, “basiret” ve “muayene” de keşfe yakın manalar ifade eden terimlerdir. Ayrıca ilk dönemde bazı sufilerin “firaset” tabirine de keşf anlamı verdikleri görülmektedir (Mesela bk. Abdülkerim Kuşeyri, er-Risaletü’ l-kuşeyriyye [thk. Abdulhalim Mahmud-Mahmud b. eş-Şerif], Kahire, ts., ll, 481).
  2. B k. Ebü Bekir Muhammed Kelabazi, et-Taarruf li mezhebi ehli tasavvuf (nşr. Mahmud Emin Nevavi), Kahire 1980, s. 105, 129-130; Kuşeyri er-Risale, l, 223, 245-246; Hücviri Ali b. Osman cullabi, Keşful-mahcub (haz. Süleyman Uludağ), İstanbu11982, s. 270,436,474, 523; Ebu İsmil Abdullah Herevi, Menilzilü’ sairin ile’l-Hakkı’l-mübin, Kahire 1908, s. 43-44; EbU Hafs Şihabüddin Ömer Sühreverdi, Avarifü’l- mearif (İhya Ulumiddin V. cildi içinde), Kahire 1968, s. 357. 87
  3. Bk. Yusuf Şevki Yavuz, “ilham”, DİA, XXII, 98-99.
  4. Sühreverdi, Avarif, s. 67.
  5. S Ebü Abdurrahman Sülemi, Menahicü’ l-arifin (Tercümesiyle birlikte nşr. Süleyman Ateş [Tasavvufun Ana İlkeleri Süleminin Risaleleri ]), Ankara 1981, s. 16.
  6. Hücviri, Keşfü’ l-mahcub, s. 403.
  7. Ahmed Avni Konuk, Tedbirati ilahiyye Tercüme ve Şerhi (nşr. Mustafa Tahralı), İstanbu11992, s. 200.
  8. Doç. Dr. Reşat ÖNGÖREN’İN BİR BİLGİ KAYNAGI OLARAK TASAVVUFTA KEŞFİN DEGERi YAZISINDAN ALINTIDIR
.

Keşfi Bilgide Hata Olur mu ?

 

Keşfte hata meselesini tasavvufun önemli şahsiyetlerinden Imam-ı Rabbani (ö.l034/1624) meşhur eseri Mektubat’da değişik boyutlarıyla ele almıştır. Ona göre keşfte yanılmanın bir Çok sebebi vardır.

Bunlardan birisi, ilham alan kişinin kendi yanlış sezgileri ile ilhamı karıştırarak hepsinin keşf mahsulü olduğunu zarmetmesi, bazen de keşf yoluyla ya da rüyada gördüğü gaybe ait şeyleri, göründüğü gibi sanıp zahiri manasına hamlederek yanlış bir hükme varmasıdır.1 Diğer yandan levh-i mahfuzdaki kazai hükümlerin bir kısmının değişmez (kaza- i mübrem) bir kısmının ise değişebilir (kaza-i muallak) olması da yanılgıya sebep olabilir. Keşf sahibine, mesela, bir kimsenin bir ay sonra öleceğine dair levh- i mahfuzdan bir bilgi zuhür ettiğinde, o, ilk anda bu bilginin hangi kısımdan olduğunu bilemeyebilir. Bu sebeple keşfine dayanarak verdiği bilgide hata eder.2

İmam-ı Rabbani ayrıca keşfi bilgiyi şeytanın bulandırmasından söz etmektedir.3 O Keşf sahibi bu durumda hatalı bilgileri bağlı olduğu nebinin vahiy ile getirdiği prensiplere; yani şeriatın naslarına bakarak düzeltmelidir.

Şeriatın açık hüküm koymadığı yerde ise keşf ile bir şeyin hak ya da batıl olduğuna kesin karar vermek gerçekten çok zordur (müşkildir). Çünkü ilham kat’i değil zannidir.4 Böyle bir durumda hata eden sufi, içtihadında hata eden müçtehid gibi sayılır. Eğer bu kimseler süluklerini tamamlayamaz ve o halde kalırlarsa, umulur ki Allah onları sorumlu tutınaz. Bu şekilde yolun yarısında olan sufiler için en uygun olanı, yolun sonuna ve hakikatına erinceye kadar, keşf ve ilhamını din alimlerinin görüşlerine göre düzeltip, onlara uymasıdır. Çünkü alimierin delil ve dayanakları, vahiy ile kesin ilme kavuşmuş olan peygarnberlerdir. .. Kitap ve Sünnet’in gerektirdiği şekilde inannmak nasıl gerekli ise, bu iki kaynaktan müçtehid imamların çıkarıp ortaya koydukları hükümlerle de amel etmek aynı şekilde gereklidir.5

İmam-ı Rabbani yanılmanın bir başka sebebi olarak, süluk esnasında müridin manevi sarhoşluk (sekr) içinde bulunmasını zikreder. Ona göre ancak sülukünü tamamlayıp sıddikiyet makamına ulaşanlar bu halden kurtulur. Sıddıkiyet makamının altındaki her makamda sekir halinden bir miktar vardır. 6

Keşfi bilgide böyle yanılma ihtimali olduğundan, bir çok mutasavvıf müridin ilim sahibi olmasını gerekli görmüştür. Şihabüddin Sühreverdi (ö. Muharrem 632/ Eylül 1234), özellikle ilmi yönü zayıf olan kimselerin kalbinde Hak’tan gelen seslere (havatır) benzeyen fakat O’ndan olmayan mesajların ortaya çıkabileceğini belirtir ve ilimde derinleşmiş kimselerden başkasının bunu farkedemeyeceğini vurgular.7 Kuşadalı İbrahim Halvetinin (ö. 1845) ilmi sülükun yarısı sayması da8 bu sebeple olmalıdır. İmam

Gazzali (ö.505/1111) bu hususta şöyle demiştir: “Nice sufiler var ki, yirmi sene bir hayal üzerinde kalmışlar­ dır. Şayet bu yola girmeden önce ilim sahibi olsalar, o halin hayal olduğunu hemen anlarlar ve kendilerini kolaylıkla kurtarabilirlerdi.”9 Ayrıca Avarifü’ l-maarif’ te kalbe gelen mesajın (havatır) doğrusunu yanlışından ayırt edememenin ilimde noksanlık vb. sebeplerle birlikte, kişinin yiyip içtiğine haramın karışma­si da özellikle belirtilmiştir.10

Sülük merhalelerini geçmekte olan süf’ınin, karşılaştığı bir takım tehlikelerden korunması ve gönlüne doğan ilhamın şeytanimi yoksa rahmani mi olduğunun tesbiti için, ayrıca bir rehbere ihtiyacı olduğu vurgulanmaktadır.11 Hatta tasavvuf ehli olmayan İbn Haldun’ a göre bile sülük esnasında rehber şeyhe ihtiyaç farz ve zaruret derecesindedir. Zira müridin yaşadığı haller gizli ve sonsuzdur. Bunlardan birisine fesat karışırsa, diğerlerine de bulaşır. Çünkü her hal bir önceki halin üzerine bina kılınınıştır. Hallerdeki fesattan maksat zıtlarının husüle gelmesidir. İşte salikin helaki burada meydana gelir. Zira bir kere fesat bulaşırsa, irade dışında olduğu için onun telafisi ve ıslahı artık münıkün olmaz … Eğer salik olgun bir şeyhin denetimi altında bulunursa süluk doğru bir yol takib eder, tehlikelerden emin olur, aldanma endişesi kalmaz. Çünkü şeyh daha önce bu yolda yürümüş, hallerin nereden ve nasıl doğduğunu, engellerin nerede önüne çıktığını görmüştür.’12 O sebeple süfiler Hz. Peygamber için Cebrail’in vahiy emini olduğu gibi, müridier için de şeyhin ilham emini olduğunu söylerler ve vahiyde nasıl Cebrail’in ihaneti olmazsa, ilhamda da şeyhin ihaneti olmaz derler.13

 
 

 KAYNAK

  1. Rabbani,Ahmet Serhendi, mektubat Mekke 1316 H, I, Mektup 217.
  2. Rabbani, I, Mektup 217.
  3. Tasavvuf tarihinde bunun bir çok örneği vardır. Mesela Sehl b, Abdullah’a (ö.273 veya 283/896) bir müridi gelerek, her gece Allah’ı baş gözüyle gördüğünü söylemiş, şeytanın bu adamı aldattığını anlayan Sehl “Bir daha görürsen yüzüne tükür” diyerek onu şeytanın tasallutundan kurtarmıştır (Süleyman Uludağ, Tasavvufun Mtihiyeti [Şiftiü’s-sdil “Giriş” yazısı], İstanbul 1984, s. 42). Yine Zeyniyye Tarikatı’nın kurucusu Şeyh Zeynüddin Hafi de (ö.838!1435) Horasan’da izinsiz halvete giren bir müridinin şeytan.tarafından aldatıldığını ve Hızır’dan aldığını zannettiği bilgilerle bir sürü kitap te’lif ederek kendisine getirdiğini anlatmaktadır. Şeyh bu muridini uyarmış ve yazdıklarını imha etmesini söylemiştir (bk. Reşat Öngören, Fdtih Devrinde Belli Başlı Tartkatlar ve Zeyniyye [Yüksek Lisans tezi}, İstanbul 1990, s. 125).
  4. Rabbani, I, Mektup 107.
  5. Rabbani, I, Mektup 286; aynca bk. I, Mektup 157. Bazı süfilerin “Tarikat şeriata uymalıdır”, “Şeriat tarafından uygun görülmeyen haller batıldır” gibi sözleri de aynı anlamda söylenmiş sözlerdir.
  6. Rabbani, I, Mektup 41.
  7. Sühreverdi, Avarif[. s. 318.
  8. Bk. Yaşar Nuri Öztürk, Kuşadalı İbrahim Halveti: Hayatı Düşünceleri Mektupları, İstanbul 1982, s. 93.
  9. Ebu Hfunid Muhammed Gazzali, İhya ulumiddin, Kahire 1967, lll, 26.
  10. Sühreverdi,Avarif, s. 317.
  11. Ebu Abdurrahman Sülemi, Cevamiu adabi’s-sufiyye (Tercümesiyle birlikte nşr. Süleyman Ateş), Ankara 1981, s. 91.
  12. Abdurrahman b. Haldun, Şifaü’s-sailli tehzibil mesail (nşr. Muhammed B. Tavit et-Tanci), İstanbul I 958, s. 74-76. Tasavvuf yolunda mürid her an yanılma ve sapma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu için sufiler, “Şeyhi olmayan mürid ebediyyen felah bulmaz” demişlerdir. Bayezid-i Bistami’nin “Üstadı olmayanın imamı şeytandır” ifadesi de (bk. Kuşeyrl, er-Risil/e, II, 735) aynı sebebe dayanmaktadır. Ancak şu da belirtilmelidir ki, sufiler bu sözleri, tasavvuf yoluna giren kimseler için söylemiştir. Nitekim bu ve benzeri sözler umumiyetle “müride nasihat” bölümlerinde geçmektedir. Bunların tasavvufa intisap etmemiş olanlar için söylenınediği açıktır.
  13. Sühreverdi, Avarif, s, 282.·
  14. Doç. Dr. Reşat ÖNGÖREN’İN BİR BİLGİ KAYNAGI OLARAK TASAVVUFTA KEŞFİN DEGERi YAZISINDAN ALINTIDIR

.

Tasavvufta ki Keşfi bilgi ile Vahiy Aynı Değerde midir

 

Keşfi bilgide yanılma, daha çok seyru süluk esnasında söz konusu olmaktadrr. Sülukünü tamamlayıp belli bir mertebeye ulaşanların keşfi bilgisinde ise genellikle hata olmayacağı belirtilmiştir. Zira bu kimselere gelen bilginin doğruluğu, kesinliği ve kaynağı açısından vahiy ile eşdeğerde olduğu kabul edilmektedir.

İmam Gazzali meşhur eseri İhya’ da, ilham ile meydana gelen ilmin sebebi, mahalli ve ilim olması bakımından vahiy ile hiç bir farkı olmadığını, aralarındaki tek farkın vahiyde ilmi getiren meleğin görülmesi olduğunu belirtir.1

Gazzali’nin bu görüşü daha soma gelen önemli mutasavvıflar tarafından da benzer ifadelerle tekrarlanmıştır. Örneğin Muhyiddin İbnü’l-Arabi (ö.638/1240) “Sufilerin kaynağı peygambere vahiy getiren meleğin kaynağı ile aynıdır; onlar zahirde Peygamber’e uymak suretiyle uyguladıkları ahkamı sırda Allah’tan almaktadırlar”2 derken, Azizüddin Nesefi (ö.681 veya 699/1300) bu hususta şöyle bir açıklama yapmaktadır: Ruhunu saf hale getiren insanın gönlüne melekler bir şeyler atarlar. Bu uyanıklık halinde olursa ilham, uykuda olursa doğru ruya adını alır. Eğer melekler gökten yere inip, bir şekle bürünerek Peygamber’e görünürler ve Allah’ın sözünü ona iletirlerse bu da vahiy adını alrr.3 İmam-ı Rabbani de seyru sülukünü tamamlayıp sıddıklik makamına ulaşanlara gelen bilgi ile peygambere gelen vahyi aynı görür ve aralarında birinin vahiy diğerinin ilham ile elde edilmesinin dışında bir fark olmadığnu belirtir. Sufilerin çoğu (yukarıda işaret edilen mertebelerde gelen) bilgiyi, doğruluğu ve kesinliği açısından vahiy ile eşdeğerde gördükleri gibi, aynı zamanda bu bilginin şeytan ve nefsin müdahalesinden korunmuş olması bakımından da vahiy ile aynı olduğunu kabul etmektedirler. Onlara göre nübüvvet makamı nasıl şeytanın vesvesesinden korunmuş ise, mükaleme ve mühadese mahallinde bulunan (ilham alan) kimse de şeytanın fitne ve vesvesesinden korunrnuştur. Böyle bir kimsenin kalbine şeytan hiç bir yönden giremez. Eğer bir teşebbüsü olursa, o kimse bunu hemen fark eder demişlerdir. 4

KAYNAK

  1. Gazzali, İhya., III, 25.
  2. Muhyiddin b. Arabi, Fustlsü’ l-hikem, (Haz. Ebu’I-ala Afifi), 1946, s. 63; ayrıca bk. a, mlf., el-Fütılhat elMekkiyye,ts. I, 150.
  3. Azizüddin Nesefi, Tasavvufta İnsan Mes’elesi: İnsanı Kamil (tre. Mehmed Kanar), İstanbul 1990, s. 106,108, 143, 144.
  4. Sühreverdi, Avarif, s. 316. Ayrıca Hakim Tirmizi.’nin (ö.320/932) bu husustaki görüşleri için bk.Abdülfettah Abdullah Bereke, “Hakim et-Tirmizi”, DlA, XV, 197.
  5. Doç. Dr. Reşat ÖNGÖREN’İN BİR BİLGİ KAYNAGI OLARAK TASAVVUFTA KEŞFİN DEGERi YAZISINDAN ALINTIDIR

.

Şeriatı En Eyi Sufiler Bilebilir ?

 

Tasavvufta Keşf ve İctihad

Tasavvuf ehli doğruluk, kesinlik ve korunmuşluk açısından vahiy ile eşdeğerde gördüğü keşfi bilginin, dini nasları yorumlama ve bunlardan hüküm çıkarma. noktasında önemli fonksiyonlar icra ettiğini belirtmektedirler. O sebeple, şeriatı en iyi sufiler bilebilir demişlerdir.1 Zira onlara göre Kur’an’ın işaretlerini, sadece, sırrını masivadan (ekvan) temizleyenler anlar.2 Nitekim bu yolla suf’ıler Hz. Allah’ın, Resulullah’ın (a.s.) ve velilerin sözlerinin hakikatını levh-i mahfuzdan görüp okumaktadırlar?3′ Hatta Allah onların gönlüne, emirlerini daha iyi anlamaları için hitabından neyi kastettiğini açıp vermektedir.4 Zaten tasavvuf yoluna girip yol almanın gayelerinden birisi, kısa ve kapalı (mücmel) bilgininin geniş ve açık hale gelmesidir.5

Yukarıdaki ifadeler gösteriyorki, suf’ıler keşf yoluyla Kitap ve Sünnet ‘in özellikle muğlak meselelerinde Allah’ın ve Resul’ünün muradını bilme imkanına sahip olmaktadırlar. Bunun anlamı şudur: Keşf ile şeriatta yeni bir şey ortaya koymuyor, ancak açık olmayan hükümler anlaşılır hale getirilebiliyor. Bu durumda keşf ile ictihad, naslarrn anlaşılması konusunda benzer fonksiyonlar icra ediyor demektir. Dolayısıyla fıkıhıta belirlenen, “İctihad müsbit değil muzhirdir” (İctihad dinde yeni bir hüküm getirmez, sadece mevcut olanın daha iyi anlaşılmasını sağlar) prensibi tasavvufta keşf için geçerli görülmektedir. Ancak tasavvuf ehli nazarında belli bir mertebeye ulaşlıktan sonra gelen keşfi bilginin ictihada göre bir üstünlüğü vardır ki, o da ictihadda hata söz konusu iken keşfte böyle bir ihtimalin bulunmamasıdır.

O yüzden İbnü’l-Arabi, fakihlerin ortaya koyduğu bir hükmün yanlış ya da doğru olduğunu Allah dostları keşf yoluyla bilirler 6 demiştir.

Ancak ona göre suf’ıler yanlış olduğunu bildikleri hususlarda fakihlere müdahale etmezler. Kendileri ise doğru bildikleri şekilde amel etmek zorundadırlar. Zira bu durumda onlar, ictihad eden müctehid gibidirler. Müctehid ictihadının hilafına nasıl amel edemezse, sufi de keşfinin hilafına amel edemez. 7
Esasen tasavvuf ehli değişik açılardan vahiy ile eşdeğerde gördüğü keşfi bilginin, burhan ve delilin geçerli olduğu alanda İstidlali olarak elde edilen bilgilerle de çelişmeyeceğini ileri sürmüşlerdir. İmam Gazzaliilhami bilgi ile, çalışarak kazanılan (kesbi) bilginin mahiyeti, yeri ve sebebi bakımından birbirinden farkı olamayacağını, aralarındaki tek farkın, ilhami bilginin aradaki perdenin açılması sonucu elde edilmesi olduğunu belirtmektedir.8″ Bunu şöyle bir misalle anlatmıştır: Bir hükümdarın huzurunda Çinliler ile Romalılar nakış sanatında birbirlerine üstünlük taslarlar. Bunun üzerine hükümdar, “Herkes sanatını göstersin, kimin daha üstün olduğunu anlarız” diyerek sanaticarlardan hünerlerini göstermelerini ister. Tarafların yaptıklarını mukayese etmek kolay olsun diye, bir odanın karşılıklı iki duvarından biri Çinliler’e, diğeri de Romalılar’ a tahsis edilir. Birbirlerinin yaptıklarını görmemeleri için de araya bir perde çekilir. Romalılar çeşitli boyalada çalışarak süslü işlemeler meydana getirirken Çinliler sürekli cila ile duvarı parlatmaya çalışırlar. Nihayet Romalılar biz işimizi bitirdik deyince, Çinliler biz de bitirdik deyip kenara çekilir. Hükümdarın Çinliler’e “Nasıl olur, siz bir şey yapmadınız ki” şeklindeki mukabelesine onlar, aradaki perdeyi kaldırın o zaman görürsünüz, diye cevap verirler. Perde kaldırıldıktan sonra hükümdar, önce Romalılar’ın ince sanatını hayranlıkla seyreder ve şaşkınlık içinde kalır. Ardından diğer duvara dönünce şaşkınlığı daha da artar. Zira Romalılar’ın bütün yaptıkları, cila ile ayna haline gelen Çinliler’in duvarına aksetmiştir. Üstelik burada daha güzel görünmektedir.9

İmam Sühreverdi de “ilmi verase” diye tabir ettiği mutasavvıfların bilgisinin, ulemanın çalışarak elde ettiği bilgilerle (ilm-i dirase) mukayesesini, Gazzali’ye benzer bir şekilde yapmakta ve bunun için “süt istiaresi”ni kullanmaktadu. Ona göre ilm-i dirase süt ise, ilm-i-verase sütten elde edilmiş tereyağı gibidir.10 Şah-ı Nakşibend’in, “Delille elde edilen bilgi, tasavvuf yolunda ilerleyen kimse tarafından bizzat görülür hale gelir”11 şeklindeki sözü de aynı şeyin ifadesidir.

İmam-ı Rabbani ise bu husustaki görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Seyru süluk mertebeleri bitip, vilayet derecelerinin en sonunda vusul elde edilince sufilerin iman ve itikadlarıyla, alimlerin itikadları arasında hiçbir fark kalmaz. Şu farkla ki, bu itikad sufiler için keşf ve ilham yoluyla meydana gelirken, alimler için nakil ve İstidlali yoluyla meydana gelmektedir.12

Tabii burada sözü edilen istidlali bilgi, sarih akıl ve sahih nakil ile elde edilen doğru bilgi ve buna bağlı olarak meydana gelen sağlam itikadlardır. Yoksa yanlış ictihad ve yanlış itikadın keşfle te’yid edilmesi gibi bir şey söz konusu değildir. İbn.Arabi, kanaatimce bu hususa işaret etmek için, keşfin verileriyle şeriatın verilerinin aynı olacağını kabul ettiği halde,13 keşfi bilginin burhan ve delille ortaya konulan bazı bilgilerden farklı olabileceğini, fukahanın ictihadla elde ettiği bir kısım hatalı bilgilerin keşfle ortaya çıkacağını belirtmektedir.14

 
 

KAYNAK

  1. Ibn Arabi, Fütahat, I, 151.
  2. Ebu Abbas b. Ata, Tefsfr, (Nususu sufiyye gayru menşure li Şakik ei-Belhi, İbn Ata el-Edmi, el-Nifferi=Troi Oeuvres inedıtes de Mystiques Musulmans, Ed. Paul Nwiya), Beyrut 1986, s. 155.
  3. Akşemseddin Muhammed b. Hamza, Maktimat-ı Evliya (haz. Ali İhsan Yurd-Mustafa Kaçalin, Akşemseddin Hayatı ve Eserleri isimli eserin içinde), İstanbul 1994, s. 340.
  4. Ebu Nasr Serrac, el*Luma’ (nşr. Abdülhalim Mahmud-Taha Abdülbaki Sürur), Mısır 1960, s. 37.
  5. Şah-ı Nakşibend’in bu sözü için bk. Rabbfuı1, I, Mektup 84.
  6. Ibn Arabi, Fütuhat, l, 151.
  7. İbn Arabi, Fütflhat, I, 151.
  8. Gazzali, İhya, 3, 25.
  9. 34 Gazzali, ihya ,III, 28-29.
  10. Sühreverdi, Avarif, s. 81.
  11. Bk, Rabbani, I, Mektup 84.
  12. Rabbani, I, Mektup 286.
  13. İbn Arabi, Fütuhat, IV, 19.
  14. İbn Arabi, Futuhat, I, 151.
  15. Doç. Dr. Reşat ÖNGÖREN’İN  ”BİR BİLGİ KAYNAGI OLARAK TASAVVUFTA KEŞFİN DEĞERi” İSİMLİ MAKALESİNDEN ALINTIDIR

.

Sufiler Gaybi Bilirler mi ?

 

Tasavvufta Mükâşefe ve Gaybi Bilgi

Duyu organları ve aklın yetersiz kaldığı metafizik alanda tasavvuf ehline göre esas geçerli bilgi kaynağı Mükâşefedir . İşte bu hali yaşayan ariflerin bazı gayb bilgilerine ve henüz zuhura gelmemiş kader hükümlerine vakıf olabildikleri belirtilmekte,1  Hz. Peygamber tarafından “muhaddeslerden” olduğu bildirilen Hz. Ömer’in de, İbn Abbas’ın dediğine göre in ce bir perde arkasından “kaza”ya baktığı nakledilmektedir.2 Keşf halinde sufiler geleceğe ait konulara acaba nasıl muttali olabilmektedirler?

Bu hususu XIII. asrın önemli mutasavvıflarından Azizüddin Nesefi şöyle açıklamıştır: Gayb aleminde bir takım melekler bulunmaktadır. Bu alemde zaman ve zaman ötesi olmadığı için geçmişte olmuş olan, şimdi var olan ve gelecekte meydana gelecek olan her şey hazır durumdadır. Meleklerin bu aleme vakıf olması, gaybe değil hazır olana vakıf olması demektir. Gönül aynasını parlatmayı başaran kimselerin ruhlarıyla oradaki melekler arasında bir münasebet meydana geldiğinde, bu temiz ruhlar ile melekler karşı karşıya duran iki saf ayna gibi olurlar. Melekler bilince, o bilgiler bu kimselerin gönül aynasına da akseder,3

Ancak burada çok önemli bir noktanın akıldan çıkarılmaması gerekli sufilerin ulaştıkları keşfi bilgiler duyu organlarıyla ve onların verilerini kullanan akılla elde edilmediği için, onlardan bir kısmının ifadesi imkansız gibidir. Nitekim bazı mutasavvıflar bu bilgilerin açıklanamayacağını, ancak vasıtasız tecrübeyle bilinebileceğini söylemiştir. Bir köre kırmızının ne demek olduğu açıkla­ namayacağı gibi, o bilgiler de izah edilemez. Bu durumda sufi onu muğlak ve şaşırtıcı mecazlar ile ifade etmeye çalışır.4

Hatta İmam Rabbani kendisine gelen bazı bilgileri remz ve işaretle dahi anlatamayacağını, bunların nübüvvet kandilinden iktibas edildiğini ve Ebu Hüreyre’nin “Şayet açıklarsam şu boğaz kesilir “5 diye ifadeye koyduğu türden bilgiler olduğunu belirtmiştir.6

Sufiler bir takım gayb bilgilerinin yanı sıra Allahı gerçek manada bilme (marifet-i İlahi) ve O’na inanmanın da ancak keşf yoluyla gerçekleşeceğini ileri sürmüş ve bu hususta aklın yetersizliği üzerinde durmuştur, Sahih burhanla ulaşılan ilmin Allah’ın varlığı ve birliği hakkında şüpheleri giderebileceği ve şirk koşanları ikna edebileceği kabul edilse de; Allahın bilgisine (marifet) keşften başka bir yolla ulaşılamayacağı vurgulanmaktadır 7. Onlara göre Allah’ı ( bilmek) için akıl sahibi nasıl delile muhtaç ise, akıl da bu konuda delile muhtaçtır. Çünkü akıl mahluktur; yaratılmış şey yalnız yaratılmış olanlar hakkında delil olabilir 8. Ayrıca akıllar mizaçlara tabidir. Herkesin mizacı farklı farklı olduğu için, aklın verileri de farklı olur ve birbirini tutmaz.9

Ebu Hüseyin Nuri (ö.295/907) “Allah’ın varlığına delilin nedir?” diye soranlara, “Allah’tır” diye cevap vermiş. “Aklın bu husustaki rolü nedir?” diye sorulunca da “Akıl acizdir, o ancak kendisi gibi bir acize delalet edebilir” demiştir.10

Ben Mevla’mı deliller ile biliyorum diyen Sehl b. Abdullah’a (ö.273 veya 283/896) sufinin biri şu şekilde tepki göstermiştir: “Yazık sana! Rabb’ini deliller ile bilen şiddetler denizinde boğulur … Ben Mevla’mı Mevlam ile bilirim … Hiç kimse O’nu akıl ve re’y yoluyla bilemez.”11

O sebeple Bayezid-ı Bistami (ö.234/848 [?]) “Ya Rab! Bana kendini kendin anlat, çünkü sen anlatmadan ben seni anlamıyorum” diye dua etmiştir,12İmam Gazzali, avamın taklid ile benimsedikleri imanı ilk mertebe, kelamcıların istidlal tarikini de kullanarak benimsedikleri imanı avamın derecesine yakın olmakla birlikte ikinci mertebe, ariflerin yakin nuruyla müşahade sonucu ulaştıkları imanı ise en ileri mertebe olarak görmektedir.’13 Bunu ifade için bazı sufiler “Allah’a inanmak O’nun uluhiyetini müşahede etmektir” demişlerdir,14 Allah’ın varlığını ve birliğini tasdik sadedinde söylenen şehadet kelimesine “Eş­ hedü” ile başlanması da bu hususa işaret etmektedir. Nitekim İmam Kuşeyri (ö.465/1072) yolun başında olan kimselerin, Allalı’ın varlığını ve birliğini delil- ler ile bileceğini, ancak mükaşefe haline geldiğinde gayb alemi ile arasındaki perdelerin kalkmış olması ve Allah’ın sıfatlarıyla ünsiyet halinde bulunması sebebiyle delil üzerinde düşünmeye ihtiyacı kalmayacağını belirtmiş, müşahede haline ulaştığında ise bizzat Hakk’ın zuhur edeceğini açıkça dile getirmiştir,15

 
 

KAYNAK:

  1. Ebi Abdurrahman Sülemi, Meseletil dereceti’s-sôdıkın (Tercülmesiyle birlikte nşr. Süleyman Ateş [Tasavvufun Ana İlkeleri Sülemi’nin Risaleleri]), Ankara 1981, s. 148; a.mlf., Menahicül arifin/n, s. 16.
  2. Sülemi, Mes’eletii dereciti’s-sadıkin, s. 148.
  3.  Nesefi, İnsanı Kamil, s. 106-109.
  4. Ebu’I-AHi Afifi, Muhyiddin İbnil’ Arabi nin Tasavvuf Felsefesi (tre. Mehmet Dağ), Ankara 1975, s. 103.
  5. Buhari ilim, 42.
  6. Rabbani I, Mektup 267.
  7. İbn Arabi, Fütuhat, I, 158.
  8. Kelabazi, et-Taarruf, s. 78.
  9. Abdülvahhab şarani, ed-Dürerü’l-menşure fi beyani zübedil-ulumil-meşhure, İstanbul Üniversitesi Ktp., AY, nr. 2382, vr. Ila. ·
  10. Kelabazi, et-Taarruf, s. 78; ayrıca bk. Serrac, el-Luma’, s. 63; Ebü Abdurrahman Sülemi, Kitabü’ l-mukaddime fi’t-tasavvuf (Tercümesiyle birlikte nşr. Süleyman Ateş [Tasavvuftm Ana İlkeleri Süleminin Risaleleri]), Ankara 1981, s. 103.
  11. Sülemi, Kitabül mukaddime fi’t-tasavvuf, s. 104.
  12. Bk. Süleyman Uludağ, Bayezid-ı Bistami Ankara 1994, s. 132.
  13. Gazzali, İhya, III, 20.
  14. Kelabazi, et-Taarruf, s. 100.
  15. Kuşeyri, er-Risale, I, 245.
  16. Doç. Dr. Reşat ÖNGÖREN’İN  BİR BİLGİ KAYNAGI OLARAK TASAVVUFTA KEŞFİN DEGERi İSİMLİ MAKALESİNDEN ALINTIDIR

.

Tasavvufta Kesf ve Yakin

 

Belli bir mertebeye ulaştıktan sonra elde edilen keşfi bilgi sufilercemuhtelif açılardan vahiyle eşdeğerde görülse bile, bu bilginin açıklanma zorunluluğunun bulunmaması ya da çoğu zaman açıklanabilir türden olmaması veya kolayca ifade kalıplarına dökülememesi sebebiyle, bağlayıcılık noktasından keşf sahibinin dışında bir başka kimseyi ilgilendirmediği, dolayısıyla subjektif olduğu açıktır. Ayrıca burhan ve delilin geçerli olduğu alanda keşfi bilginin istidlali bilgilerle aynı olacağının belirtilmesi, bu sahada keşf yoluyla farklı bir bilginin ortaya çıkmayacağını da göstermektedir. Bu durumda keşfi bilginin kişiye ne gibi bir yararı olduğu sorulabilir. Sufilerin açıklamaları dikkate alındığında bu soruya verilecek cevap, “yakin” olacaktır.1 Zira onlara göre keşf sahibi, vahiy ile bildirilmiş olan ve burhan ve delille ortaya konmuş bulunan dinin hükümlerini, bizzat görür hale gelerek kesin imana; yani yakine ermektedir.2

Nitekim İbrahim (a.s.) Hz. Allah’tan, ölüyü nasıl dirilttiğini kendisine göstermesini talep edince, Hz. Allah “Yoksa inanmadın mı?” diye hitap etmiş, o da “İnandım ancak kalbimin mutmain olması için görmek istedim” diye cevap vermişti (Bakara, 260).

Buna sufiler, iman ile “ıyan”ın birleşmesi demektedirler.3 Bu hale eren kimse, dil ile ikrar, kalb ile tasdik, ruh ile yakin4 derecesine ulaşmış demektir. İmam Gazzali’nin yakin nuruyla müşahede sonucu ariflerin ulaştıkları imanı en ileri mertebe olarak görmesi,5 perdenin kalkmasıyla hakikatin açık bir şekilde görünmesi diye tarif ettiği mükaşefe ilmini, bütün ilimlerin gayesi olarak takdim etmesi ve bunun, kalb aynasını kötü sıfatlardan temizleyerek orada bir nurun zuhur etmesini sağlayan sıddik ve mukarreblerin ilmi olduğunu belirtmesi 6 bu sebeple olmalıdır. Ayrıca yakin derecesinde Imana eren kişinin, şer ‘i emirleri yerine getirmekte zorlanmayacağı belirtilmiştir.7

İmam-ı Rabbani bunu şöyle dile getirir: Sufiyye yoluna girmekten maksat şer’an itikad edilmesi gereken şeylerin hak olduğuna yakini artırmak … Ve şer ‘i emirlerin edası hususunda kolaylık sağlamaktır. 8

 
 

KAYNAK:

  1.  Mesela bk. Serrac, el-Luma’, s. 101-103; Kelabazi, et-Taarruf, s. 123; Kuşeyri, er-Risale, I, 446,448-449, 451; Herevi, Menazilü’s-sairin, s. 27.
  2.  Hz. Ebu. Bekir’in, “Yakin imanın tamamıdır” dediği nakledilmektedir (bk. Mustafa Fayda, “Ebü Bekir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi [DİA], X, 107); Sufilerden Ebu Bekir Verrak’ın benzer sözü için bk. Kuşeyi, er-Risale, I, 450.
  3.  Bk. Ali b. Hüseyin Vaiz Kaşifi, Reşahat-ı Aynül  hayat (Tre. M. Şerif el-Abbasi), İstanbul 1291, s. 128.
  4. Sülemi, Kitlibü’l-mukaddimefi’t-tasavvuf, s. 103.
  5.  Gazzali, İhya, III, 20.
  6.  Gazzali, İhya, l, 32-33.
  7.  Kişinin ameli ancak yakin ile güç yetirebileceği, amelde noksanlığın yakinde eksiklikten ileri geldiği, Lokman Hekim’den naklen kaydedilmektedir (bk. Aziz Mahmud Hüdayi, İ tim Amel Seyr u Sülük [haz. Hasan Kamil Yılmaz], İstanbul 1988, s .. 25).
  8. İmam-ı Rabbani, I, Mektup 59,217.
  9. Doç. Dr. Reşat ÖNGÖREN’İN BİR BİLGİ KAYNAGI OLARAK TASAVVUFTA KEŞFİN DEGERi YAZISINDAN ALINTIDIR

.

Sufilerin İsari Kur’an Yorumlari

 

Kur’an-ı Kerim herkesin anlayabileceği şekilde açık ve seçik bir olarak inmiştir.( bk. Yusuf, 12/2, Fusılet,41/3 )

Kur’an Arapçadır ama açık ve seçik bir Arapçadır. (Şuara, 26/195, Nahl, 16/103 )

Kur’an bütün insanlara gönderilen ilahî ve semavî bir kitap olduğundan herkesin kolaylıkla anlayabileceği bir açıklıkla inmesi gerekirdi. Zira bütün insanlar ondaki hükümlerle yükümlü ve sorumludur. Sade, basit, anlaşılır, açık ve kesin ifade ve hükümleriyle bütün insanlığa hitap eden Kur’an aynı zamanda bilginlere, bilge kişilere ve düşünürlere de hitap etmektedir. Bu nitelikteki kişilere hitap eden ayetler, İslamın temel ve genel hükümleri ve ana ilkeleriyle çelişmemek şartıyla farklı yorumlara açıktır. Kur’an da ki âyetler biri muhkem, diğeri müteşabih olmak üzere iki kısımdır. (bkz. Ali İmran, 3/7) Müteşabih âyetlerin herkes tarafından anlaşılan zâhirî manaları yanında bir de sadece ilimde derinleşen ve Râsihûn denilen bilgin ve düşünürler tarafından anlaşılan manaları ve yorumları vardır. Bu yorumlar âlimden âlime göre değişebilir. Farklı yorumlara açık olan bu âyetlerle ilgili değişik tefsirler genellikle farz veya haramlarla ilgili de değildir. Bu sebeple bu tür anlamları ve yorumları bütün müminlerin bilmeleri gerekmez. (bkz. Suyutî, el- İtkân, Kâhire, 1951, 1, 2-13)

Kelâm, fıkıh, hadis, dil ve edebiyât âlimleri kendi uzmanlık alanlarına göre Kur’an’ı yorumlarken sûfiler ve ârifler de bu kutsal metni kendi uzmanlık alanlarına, keşf ve ilhamlarına göre tefsir etmişlerdir. İlk âbid ve zâhidler tarafından yapılan münferid açıklamalar ve yorumlar giderek artmış ve Kur’an’ın farklı bir tefsirini oluşturacak kadar çoğalmıştır. Bu tür açıklamalar ve yorumlar Ebu’l- Abbas b. Atâ el- Edemî (öl. 309-921) ve Sehl b. Abdullah el-Tüsteri (öl. 283-896 ) tarafından toplanmış, bu sûretle tasavvufî tefsirlerin ilk örnekleri ortaya çıkmıştır.

SÛFİLER KUR’AN’IN DERİN BİLGİSİNE İŞARÎ MANA DERLER

Tefsirler üç çeşittir: Rivayet Tefsirleri, Dirâyet Tefsirleri, İşaret Tefsirleri. İşarî tefsirler tasavvufî tefsirlerdir. Sülemî’nin Hakaiku’t-Tefsiri( Beyrut, 2001) Kûşeyrî’nin Letâifu’l-işârat’ı (Kahire,1970) bu tür tefsirlerin en önemlilerindendir. Sûfiler, herkes tarafından anlaşılan ve bilinen Kur’an’ın zâhirî (exoteric) ve Lafzî (Literal) mana ve hükümlerini kabul eder ve bunlara uyarlar. Ancak onlar âyetlerin bu tür mana ve hükümleri yanında bir takım bâtinî (Esoteric) ve bâtinî (Esoteric) mana ve hükümleri bulunduğunu da kabul ederler. Keşf ve ilhamla bilinebilen ikinci tür mana ve hükümler birincilerin ötesinde ve derininde olduğu, herkes tarafından bilinmediği için bunlara gizli, saklı ve kapalı manalar adı verilmiştir. Sûfiler Kur’an’da mevcut olduğuna inandıkları derin manalara ve bilgilere işârî mana ve bilgi derler. Bununla, Kur’an’daki kelime ve ibarelerin, hatta harflerin zâhirî ve Lafzî manaları yanında bir de dolaylı olarak belirtilen ve işaret edilen manaları olduğunu anlatmak isterler. Böylece Zâhir ulemasına“Sizin temel olarak aldığınız manaları biz de temel manalar olarak kabul ediyoruz ama âyet ve ibarelerin bunlardan başka imâ, telmih ve işâret yoluyla ifade ettiği, bundan dolayı da gizli ve üstü kapalı bir takım manaları bulunduğunu, bunların hiçbir şekilde ilk ve birincil manalara aykırı olmadığını da kabul ediyoruz; bunları herkesin bilmesi lüzumlu da değildir.” derler.

İŞARİ TEFSİR ZAHİRİ BATINDAN AYIRMAZ

Kur’an’ı Kerim’de bir takım mecâz, istiare, kinâye ve temsil (mesel) türü ifadeler vardır.( Suyutî, ll 36-49) Bu ifadeleri zâhir üzerine anlamanın doğru olmadığı genellikle kabul edilir. Bununla beraber sûfilerin îşârî manaları mecaz ve istiarelerden ibaret değildir. Onlara göre mecâz, istiare, kinaye ve meseller de bir tür zahirî manalardır. “Allah müminlerin dostudur, onları karanlıklardan (zulümât) aydınlığa (nura) çıkarır.” (Bakara, 2/257) mealindeki âyette geçen zulmet ve nur kelimelerini Zemahşeri bile küfür ve iman şeklinde açıklamıştır( bk. el-Keşşâf, Beyrut,1947 l, 304) Bu yorumun işarî tefsirle bir ilgisi yoktur, bu türlü yorum bir tür zâhihî mana sayılır. Sûfiler, bir âyetin bâtınî ve sırrî manasının, o âyetin zâhirî manasıyla çelişmemesi ve bu manayı hükümsüz ve geçersiz kılmaması gerektiğini ısrarla vurgularlar. Bu sûretle kendilerini Bâtiniye denilen ta’limiye (seb’iye) mezhebinden ayırd ederler. Bâtınîler bâtınî mananın zâhirî manaya geçersiz kıldığını iddia ederler. Bu konuda sûfilerin ne kadar hassasiyet gösterdiklerini anlatmak için büyü sûfilerin şu ifadelerine  bakmak yeter: 

Serî Sakatî: “Sûfi, Kur’an ve sünnetin zâhirî hükümlerine muhalif olan bâtınî bir manadan bahsetmez”(Kuşeyrî, Risale, kahire, 1966. S.65) 

Cûneyd-i Bağdadî: “ Kur’an ezberlemeyen ve hadis yazmayan bir kimse bu yolda örnek alınmaz. Çünkü bizim bu ilmimiz Kur’an ve sünnetle çevrelenmiştir. (Kuşeyrî, 107) “Bizim bu ilmimiz Allah Resulünün hadisleriyle tahkim edilmiştir.” “Allah Resulünu adım adım izleme yolu hariç, insanlar için Allah’a giden yolların hepsi kapalıdır.” (Kuşeyrî, 107) 

Beyazidi Bestami, evliyadan olduğu söylenen bir kişiyi ziyarete gitmiş, adamın kıbleye doğru sümkürdüğünü görünce : “Allah Resulünün âdâbından bir edebe riayet etmeyenin veli olduğuna nasıl güvenilir,” demiş ve adamı ziyaret etmeden geri dönmüştür (Kuşeyri, 81) 

Zünnuni Mısrî: Yüce Allah’ı sevenin âlâmeti ahlakı, fiilleri, emirleri ve sünnetleri itibariyle Allah sevgilisini örnek almaktır. (Kuşeyrî, 55) 

Selh b. Abdullah Tüsteri: Yedi ilkemiz var. Allah Tealâ’nın kitabına dört elle sarılmak, Allah Resulünü örnek almak, helal lokma, kimseyi incitmeme, günahlarından kaçınma, tövbe etmek, hak sahiplerine haklarını verme. (Sülemi, Tabakatu’s-sufiyye, kahire, 1969. s. 210) “Allah’tan başka yardımcı, Allah Resulünden başka rehber, takvâdan başka azık ve sabırdan başka amel yoktur. (Sülemi, 211) 

Ebu Süleyman Dârânî: Nice kere sûfiler özgü nüktelerden kalbime bir nükte (ilham) gelir, beni günlerce meşgul eder, iki âdil şahid olan Kur’an ve sünnet onun doğru olduğuna tanıklık etmedikçe onu kabul etmem.” (sülemi, 78) 

Ebu’l-Hüseyn Nurî, Allah Tealâ ile özel bir hali olduğunu iddia eden birini görürseniz eğer bu hali onu şer’î ve ilmî hududun dışına çıkarıyorsa aman ona yaklaşmayınız.( kuşeyrî, 112) Ebu Said el-Harrâz: Zâhire muhalif olan her bâtın bâtıldır. “(Sülemi, 231, Kuşeyrî, 129)

SÛFİLERİN İŞARÎ TEFSİRLERİNE TE’VİLÂT-I SÛFİYYE DENİR

İlk sûfiler şer’î hükümlere ve zâhirî amel ve tatlara bağlılıklarını göstermek, çevresindekileri de buna teşvik etmek için her fırsatta bu tür açıklamalar yapmışlar ve uyarılarda bulunmuşlardır. Daha sonraki sûfiler de onların bu tavsiye ve uyarılarını sağlam ve güvenilir birer delil olarak göstererek tekrar etmişlerdir. Gösterilen dikkat, ihtimam, ihtiyat ve hassasiyete rağmen sûfilerin Kur’an’la ilgili işarî ve bâtınî tefsirlerini eleştirenler, hatta bunları bâtıniye mezhebinin tahrifatıyle aynı hükümde görenler olmuştur. Ahmed b. Hanbel, sûfi Hâris Muhâsibî’yi belanın başı olarak görürdü. Ebu Zur’a (öl. 281/991) şöyle demişti: “Hâris Muhâsibî’nin kitaplarından sakının bunların içi bid’at ve dalaletle dolu, sünnetle sıkıca sarılın, size bu yeter.( bk. Zehebî, siyeru a’lami’nnübela, Xlll, 311, ibnü’l- cevzî, Telbisu iblis, 116-117) ( suyutî, ll, 178, l-ll( Vll-Vll) asırlar Zühd dönemi olarak bilinir. Bu dönemde âbidler ve zâhidler daha ziyade müminlerin ibadet ve taata teşvik eden, dünyaya yönelmenin tehlikesine dikkat çekip onları ahirete yönelmeye heveslendiren âyet ve hadisler üzerinde durmuşlar bu mâhiyetteki âyet ve hadisleri yorumlamışlardır. Bunula ilgili dinî-tasavvufî edebiyat zühdiyât adını almaktadır. Fakat bu dönemin sonuna doğru marifet, irfan, ilham, hikmet, velilik, muhabbet, tecelli, vecd ve cezbe gibi dini-manevî hallerden de bahsedilmeye başlanmıştır. İşârî tefsirlerin ilk örnekleri bu döneme aittir.

Sûfilerin işarî tefsirlerinden genellikle Te’vilât-ı Sûfiyye şeklinde bahsedilir. (bk. Suyutî, ll,178) Aslında ilk dönemde te’vil kelimesi tefsir anlamında kullanılırdı. Mesela Taberî’nin tefsirinde te’vil bu anlamda kullanılmıştır. Daha sonra kelamcıların ve mutasavvıfların yorumlarına te’vil denilmiştir. Mesela kelamcıların “Allah’ın yüzü” ifadesini “Allah’ın zatı”, “Allah’ın eli” ifadesini “Allah’ın kudreti veya ihsanı” şeklinde yorumları böyledir. Buna göre Kur’an veya hadiste geçen bir ifade zâhiri mana ile alakası bulunan başka bir manaya naklediliyor. Yüzün zat, elin kudret veya ihsan olarak yorumlanması gibi, Sûfilerin de az çok bunu andıran yorumları vardır, bunlara “Te’vilât-ı Sûfiyye” denir.

BU İLMİN KAPISI HZ. ALİ’DİR

Sûfiler Kur’an’da bâtınî ve sırrî manaların bulunduğunu ispatlamak için bazı deliller ileri sürerler. “Her âyetin zâhiri, bir bâtını; her harfin bir haddı, bir ittılâ mahallı var.” Zahrdan maksat âyetin lafzı, batından maksat tevilidir. Veya Zahrdan maksat Kur’an’da ki peygamber kıssaları, batından maksat daha sonraki nesillerin bu kıssaları dersler, veya âyetin zahrı zâhir ehlinin anladıkları mana, batını ise gönül ehlinin çıkardıkları manadır. Her harfin bir haddi var, ifadesi her harfin ( cümlenin) ifade ettiği mananın bir sınırı ve sona erdiği bir nokta var; her harfin bir ittilâ mahalli var, ifadesi üstü kapalı ve anlaşılması zor her hükmün ve mananın bir bilinmesi usulu ve noktası vardır, anlamına gelir. (Süyuti, ll, 184) Bazılarına göre âyetin zâhirî tilavet, bâtını ise anlaşılmasıdır, hadd helal-haram, ittilâ mahalli ise vaad ve tehdidleri gözünde bulundurmaktır. Nitekim İbn Abbas Kur’an ağacının filizleri, dalları, dışı, içi var. Özgün yönlerinin sonu yoktur, bunun sonuna varılamaz, demiştir. Hz. Ali, ‘İstesem Fatiha sûresine öyle tefsir yapardım ki bu tefsir kitaplarını ancak yetmiş beygir taşıyabilirdi’ dediği rivayet edilir. Hz. Ali’nin başkalarına kapalı olan bazı âyetlerin derin manalarını keşfetme yeteneğine sahip olduğu kabul edilir. Başkalarının Kur’an’dan çıkaramadığı derin ve ince manaları çıkarma gücüne ve yeteneğine sahip olduğundan İbn Abbas’a Tercümanü’l- Kur’an denilmiştir.( bk. Suyuti, ll, 186-187, 184) Sufiler Hz. Ali ve İbn Abbas’ta bulunan söz konusu yeteneğin bazı mutasavvıflarda da bulunduğunu kabul eder, bu yetenekle Kur’an’dan çıkarılan manalara işarî tefsir, derler.

 

 

Yazar Hakkında



.

Mürid Niçin Şeyhe İhtiyaç Duyar ?

 

Mürîd, tâlib, dervîş ve sâlik terimleri birbirine yakın anlamlar ifâde etmekle beraber aralarında daima dikkate alınması gereken bir takım nüanslara sahiptirler. Tasavvuf yoluna girme arzusunda olana tâlib, bu yola girene sâlik, ehl-i sülûk, mürîd, ehl-i irâde ve dervîş (fakîr) gibi isimler verilir. Tasavvuf yoluna girmemekle beraber sûfîliğe ilgi ve sevgi duyana muhib/sempatizan denir. Bu yola kimi yeni girmiştir, henüz işin başındadır. Bunlara mübtedî ve ehl-i bidâyet denir. Kimi yola girmiş, epey mesafe almıştır.

Bunlara da mutavassıt denir. Müntehî, nihâyet ehli, vâsıl, ehl-i vuslât ise yolun sonuna varmış, Hakk’a ermiştir (vâsıl ilallah, eren, ermiş, Hak eren). Aslında tarîk veya tarîkat denilen tasavvuf yoluna girilip yapılan yolculuk (sefer), yürüyüş (seyr), sonsuza yapılan yolculuk ve yürüyüş olduğundan süreklidir, nihâyeti de yoktur. Burada geçen bidâyet, nihâyet ve vuslat tâbirleri izâfî ıstılahlardır, maksadı anlamayı kolaylaştırmak için kullanılmaktadır. Hakk’a giden yola girmeye ve bu yolu tutmaya sülûk, bu yola girene ve bu yolu tutana da sâlik ve ehl-i sülûk denir. Sâlik sefer hâlindeki yolcudur. Hakk’a vâsıl olmak için tutulan yolun bir takım durakları (makâmları, mevkıfları) ve konaklama yerleri (menzilleri) vardır. Bu makâm ve menzillerin sayısı da çoktur. Makâm ve menzillerden her birinin kendine özgü belli bâzı özellikleri, nitelikleri, hükümleri ve bunların belli bâzı neticeleri (semereleri) vardır. Belli bir makâm ve menzilin hakkını tam olarak vermeden, gerekenlerini noksansız gerçekleştirmeden, bir sonraki makâm ve menzile geçilmez, yolculuğa devam edilemez. Bir makâm ve menzildeki hatâ ve noksanlık, o makâm ve menzilde düzeltilmeden yola devam edilecek olursa, bu hatâ ve noksanlık yolculuk süresinde sonuna kadar devam eder ve vuslat asla gerçekleşmez. Bu tür hatâ ve noksanlık bâzen yolda kalmaya, bâzen de yoldan çıkmaya sebep de olabilir.

TASAVVUF BİR YAŞAM TARZIDIR

Bahsedilen sebeplerden dolayı tâlib bu yola, daha evvel bu yolda yürümüş, yolun zorluklarını, tehlikeli noktalarını, yoldaki haydutları, yol kesenleri ve yol azdıranları (şeytân ve nefs gibi) ve bunların hile ve oyunlarını bilen tecrübeli bir rehberin (delil-kılavuz) eşliğinde ve gözetiminde çıkar. Sülûk esnasında katettiği mesafeye, ulaştığı makâm ve menzillere, karşılaştığı zorluklara ve engellere, edindiği deneyimlere göre sülûk ehli denilen mürîdlerin pek çok çeşitleri mevcuttur. Kimi bu yolda kalakalır, kimi duraklar, kimi yolda dökülür, kimi yorgun düşer, kimi yoldan döner, kimi yolu değiştirir, kimi yolu şaşırır, kimi yoldan azar, kimi yolunu kaybeder, kimi yoldan çıkar. Bütün bunlar yol yordam bilmeyen ve rehbersiz yola çıkanların karşılaştıkları tehlikeli durumlardır. Bu sebeple yola girmek isteyenlerin, yola girmeden önce bu konuları etraflı şekilde ve derinlemesine düşündükten ve kendilerini buna hazırladıktan sonra karar vermeleri gerekir, çünkü bu yolculuk cidden zor ve meşakkatli bir yolculuktur. Ferîdüddîn Attâr (ö.627/1229) bu yolun zorluklarını Mantıku’t-Tayr isimli eserinde anlatır.

Tasavvuf bir ilim yolu olmaktan çok bir irfân ve mârifet yoludur, bir yaşam tarzıdır. Gâye ise iyi bir kul, kemâl sahibi fazîletli bir insan olmaktır. Bu sebeple, bu yola girmek için âlim olmak şart değildir. Abdest alıp namaz kılmaya, zarûrât-ı diniyyeyi bilmeye yetecek kadar din bilgisine sahip olmak, bu yola girmek için kâfîdir. Yeter ki tasavvuf yoluna girmek için uygun bir mizaç, bir meşrep ve yetenek, ayrıca kemâl sahibi fazîletli ve ârif bir mürşid bulunsun. Ancak İslâm ilimleri ve dünyanın içinde bulunduğu şartlar ve bir parçası oldukları toplumun hâlleri hakkında genel mâhiyette ve yeterli bilgilere sahip olmayanlar iyi bir sûfî ve mürîd olsalar bile mürşid ve rehber olamazlar. Bu sebeple onlara uyulmaz ve ilim konularında örnek de alınmazlar.

“Şerîatın gereklerini yerine getir, bu sana yeter. Tarîkata gerek yok.” ifâdesi de izaha muhtaçtır. Esas itibariyle bu söz doğrudur, hiçbir kimse tarîkata girmek ve bir şeyhe bağlanmak zorunda değildir. Takvâyı esas alarak şer’î ve zâhirî hükümlere ihlâsla uyması mânevî kurtuluş için kula kâfîdir. Ama daha fazlasına talip olanın önüne engel çıkarmamak gerekir, gönüllüolarak bu yolu tatmak isteyenlere bu yol daima açıktır. Yûnus’un dediği gibi “Şerîat tarîkat yoldur varana / Hakîkat mârifet ondan içeru”. Çıtayı yüksek tutmak isteyenlere, kendilerini daha fazla geliştirmek ve yetkinleştirmek isteyenlere bunu yapmayın, denemez.

 

Yazar Hakkında

Prof. Dr. Süleyman ULUDAĞ / Kaynak: Yenidünya Aralık 2010


.

NAMAZ’IN ÖNEMİ

 
Mirac-ı Nebevî’de beş vakit namazın farzıyetinden itibaren, Resûl-i Ekrem (s.a.v) Efendimiz Hazretleri ahir hayatlarına kadar hiçbir vakit namazı terk etmedikleri gibi maraz-ı mevtlerinde dahi Hazret-i Ebû Bekir’e (r.a) emir buyurarak on yedi vakit cemaatle ashab-ı kirama namaz kıldırmış ve bir defasında pek hasta olduğu halde koltuğuna Hazret-i Ali ve Abbas (r.a) girerek cemaate gelmiş, ashabına ve ümmetine namazın ehemmiyetini, devam lüzumunu ve şiddetli hastalık halinde bile hiç bir suretle asla terki caiz olmayacağını fiilen de ta’lim ve irşad buyurmuşlardır. 

 

Nitekim Resûl-i Ekrem Efendimiz şöyle buyurmuşlardır: ‘’Gerek erkek ve gerek kız yedi yaşındaki çocuklarınıza namaz ile emrediniz. On yaşındakiler için de kılmazlarsa darb ediniz ve yataklarını ayırınız.” On yaşındaki çocuklar namaz kılmazlarsa hafifçe el ile avuçtan ziyade olmamak üzere darb edileceği kütüb-i fıkhıyyede açıkça beyan olunmuştur. İşte namazın derece-i ehemmiyeti ve devamı lüzûmu çocukluk çağında başlamaktadır. 

 
Bir müslümanın evladına çocukluk çağında namazını ve feraizi-i dîniyesini öğretmesi farzdır. Aksi takdirde ebeveyn mes’uldür. Bu sebeple evladın küçüklüğünde dinî terbiyesini ta’lim ve ihmal eden kimsenin evladı fena ahlak ve bozuk i’tikad ve cereyana kapılmak tehlikesine ma’ruz kalacağı açıktır.
 
Allah Teala buyurmuştur: “Habibim! Ehl-i beytine namazla emir ve namaz üzerine sabret ve emr-i tebliğle meşguliyetten dolayı rızkın noksan olacağı hatıra gelmesin; çünkü biz senden rızık istemeyiz onları biz merzük kılarız. Ehl-i ıyalini akıbet-i hamîdeye teşvik et, zira akıbet ehl-i takvaya mahsusdur.” (Taha, 20/132)
 
Her kimin kalbinde Cenab-ı Allah -azze ve celle- korkusu vardır, onun akıbeti hayırdır. Sabırdan murad; namazı onlara tebliğ etmekten hasıl olacak meşakkate sabırdır. Beyzavî, Hazin ve Medarik’de beyan olunduğu veçhile Resûlullah Efendimiz (s.a.v) hazretleri ehlü ıyaline bir zarar isabet ettiğinde namaz ile emredip bu ayet-i celîleyi okuduğu mervîdir. Binaenaleyh bir belaya mübtela olan kimse beş vakit namazla beraber nafileye devam ile Hak’dan yardım istese o beladan halas olacağına işaret olunmuştur.
 
“Ey mü’minler! Sabır ve salat ile Allah’dan yardım taleb edin, zira Allah Teala sabreden kullar ile beraberdir.” (Bakara, 2/153) buyurulmuştur. 
 
Yani; ey ehl-i îman! Her umûr-ı husûsunuzda nefsinizi günahlardan muhafaza ve nefsin arzusundan men’ ve belaya tahammül etmekden ibaret olan sabırla ve bir de cemî’ a’zalarda Cenab-ı Hak -azze ve cellehazretlerine teveccühden ibaret olan salat (namaz) ile Cenab-ı Allah’dan yardım talep edin. Namaz ise ümmü’l-ibadat ve aleminin Rabbine münacat olduğu cihetle namaza devam etmek sair ibadet ve taata vesîle de olacağından Cenab-ı Hak -azze ve celle- hazretleri “namaz” ile Hak’dan istiane ve vesile kılmaklığı emir buyurmuştur. İşte bu ayet-i celîle, fiil-i peygamberi ile tefsir edilmiştir. Çünkü Resûlullah -sav- Efendimiz hazretleri mühim bir umurun keşfini talebde namazı miftah ve vesile ittihaz buyurduğu gibi bir musibete duçar olunduğunda dahi namaza müsaraat buyurmuşlardır. Bu sebeple bilcümle mü’minlerin musibet ve bela nüzülünde namazla Cenab-ı Hakk’a iltica etmeleri lazımdır.
 
 

Yazar Hakkında

Mahmud Sami RAMAZANOĞLU(k.s.) Kaynak: Yenidünya Dergisi Aralık 2010


.

TASAVVUF KAPILARI AÇMAKTIR

 

Son yıllarda Osmanlı’nın maneviyat tarihini ihmal ettik. Osmanlı toplumunun çöküşünde yegâne sebep ekonomik değildir.Osmanlı aydınları, ‘Biz iki anneden süt emdik; İbn Arabi ve Mevlana,‘ diye tarif ederler. Devletin kuruluşu oraya dayanıyor. Orhan Gazi, Osman Gazi’lerin yanında bulunan aydın kesim, İbn Arabî çizgisinde olan kesim. Çok sonraları bu kesim Çivizade ve Kadızade ailesinin gayretleriyle dışlanmaya başlamıştır. Bunlar fıkıh ilmi mensupları… ‘İslam dini eşittir hukuki normlar,’ diyen yaklaşım. Oysa ki bakıyoruz Kur’an’a, hukuki normlar, yaptırımlar, yüzde 30’luk bir yeri işgal ediyor. Onun haricinde büyük bir oranda tefekkür dünyası ve buna ait ilimler var. Bu ilimler ihmal edilip, forma ait ilimler öne çıkarılırsa, bu din bir yerden sonra pıhtılaşır, dondurulur. Bu yeniyetme molla tipi Çivizadeler’in temsil ettiği tahrikler, ajitasyonlar sayesinde tekkeler basıldı, dervişler dövüldü… Cumhuriyet’in Diyanet İşleri Başkanlığı anlayışı, Çivizade çizgisine yakın bir çizgidir. Arapça grameri öğrenmek suretiyle ortaya çıkan bir din alimi tipi oluşturmuştur tüm bunlar. Oysa Yunus ‘Şeriat, tarikat yoldur varana, hakikat marifet, andan içerü,’ demiştir. Bu dörtlük, İslam din felsefesini anlatmak için size 10 bin sayfa kitap yazdırır. Tasavvuf, İslam dininin arkeolojisidir.

DOĞU AKLI İBNİ RÜŞD’Ü MESNED ALMAMIŞTIR

Selçuklu Osmanlı çizgisinde, büyük bir İslam düşünürü olmakla beraber yaklaşık 800 yıl İbni Rüşd tanınmaz bu topraklarda. Cumhuriyet dönemiyle beraber, kurucular, Tıbbiye ve Harbiye’den mezun pozitif bilimler tahsil etmiş kuşak tarafından keşfedilmiştir. İbni Rüşd, Batı’dan keşfedilmiştir, Doğu’dan değil. Kemalist İslam anlayışının bu yaklaşımını modern Müslümanlar da benimsemişlerdir, o yönde örtüşürler. Osmanlı’nın yükseliş döneminde İbn Arabî’ye önem verildi. Ama çöküş döneminde yeterince önemsenmedi. Kendi zamanında da nadir zevat tarafından anlaşıldı. Nebilerin ve velilerin ortak talihidir anlaşılmamak. Bundan dolayı şehit peygamber çoktur. Bunun izahı: Alt mertebe, üst mertebeyi öldürmek ister. Bunun sebebi kıskançlık olabiliyor, siyasi bazı şeyler olabiliyor, ama en temelde anlamayanlar var. Ki bunlar Kuran tabiriyle çoğunluktadır. İbn Arabî gibi İslam irfanını en üst mertebelerinden açmaya çalışan bir kişiyi, daha alt mertebelerde dondurulmuş bir anlayış sahiplerinin kolayca hazmetmesini beklemek de abestir.

ÜLKEMİZDE TASAVVUFİ PRATİKLER YASAKTIR

İslam dünyasının geneline baktığınızda Tasavvuf Ana Bilim Dalı diye müstakil bir bilim dalı yok. Hatta bazı ülkelerde yasak. Ülkemizde tasavvufi pratikler yasaktır. 30 Kasım 1925’te çıkarılan kanunla yasaklanmıştır. Ki AB’ye giriş süreci içerinde buna da dikkat çekmek istiyorum. Sümela  Manastırı’nda ayin tertip edilmesi gibi özgürlükleri destekleyen biriyim, ama aynı şekilde İslam Tasavvufu’nun pratiği üzerine kurulmuş olan prangaların da dile getirilmesini istiyorum. Dergâhı kapalıdır İslam Tasavvufu’nun. Yüzyılın başında tekke ve medreselerin kapatılmasına karşı çıkan Mustafa Kemal’in yakın arkadaşları da vardı. ‘Paşam, İngilizin Oxford’u, Fransızın Sorbonne’u var, bizim de bu müesselerimiz var,’ demişlerdi. Evet, reforma ihtiyaç vardı, ama devrime var mıydı? O çizgi ruh olarak sürseydi, bizim modernistlerimiz dinlerini içselleştirselerdi, daha güzel sentezler çıkardı ortaya. İslam dini, elit kesimin elinden çıkınca toplumda itibarlı konumunu kaybetmeye başladı. O ailelerin çocukları daha çok mühendislik ve tıp okumaya başlayınca, dindarlık ve dini ilimler ister istemez taşraya kaydı. Halil İnalcık’ın tabiriyle yine, ‘Cumhuriyet kurucularının iyi niyetli hataları,’dır bunlar. Siz hem İslam dininin fanatik tarafıyla mücadele etmeyi düşünüyorsunuz hem de bununla en güzel mücadele edecek yer olan tekkeleri kapatıyorsunuz. Ciddi bir paradokstur bu.

ŞİBLİ’NİN AYIKLIĞI HALLAC’IN SARHOŞLUĞUNDAN YEĞİDİR

Bu İslam Tasavvufu’nda sahv ve sekr yaklaşımlarının bir tartışmasıdır. Sahv, ayıklık demektir. Sekr sarhoşluk, manevi sarhoşluk demektir. Siz nasıl beşeri hayatınızda bazı anlarda heyecana kapılırsınız, ki bu daha çok aşk hallerinde olur. Sırılsıklam âşık olduğunuzda biyokimyanız nasıl değişiyorsa aynı. Kimseyi takmama başlıyor. Aynı şey maneviyat ilimlerinde de söz konusu. Sekr’e erenler dağınık şeyler söyler, üstlerine başlarına dahi dikkat etmekten vazgeçerler. O dönem ‘Ağır ol molla desinler,’ yaklaşımı neyse, ona aykırı hareket ederler. Kalenderi tarzda hareket etmeye başlarlar. Sahv haliyse uyanıklık hali. Şeriat halinde bir ağırlık vardır. Sonrasında sarhoşluktur makbul olan. Sarhoşluktan sonra ikinci sahv hali gelir. Toplum içinde kendini tutan ama iç alemde sarhoş olan… Onun için İbn Arabî, Şibli diyor. Ama ‘Hallac da yanlış yaptı,’ demiyor. ‘Hallac mübarek bir kardeşimizdir, aşk şehididir, ne yapsın, dayanamadı, ‘Enel hak,’ dedi, oysa biz onu her gün söylüyoruz,’ diyor. Sır herkesin yanında açıklanmaz. Tasavvuf, herkes tarafından anlaşılamaz. Bir mollanın tasavvufu yorumla anlamaması doğal bir süreçtir. Katı yobazların ileride belirli bir yaştan sonra tasavvufa gelerek dönüştüğünü görmekteyiz. Bilemezsiniz kimde açılımın olduğunu…

İSLAM PEYGAMBERİNİ TANIMIYORLAR 

İslam dini, din, her şeyden evvel manevi bir olgudur. Bu manevi yapının tabii ki sosyal uzantıları vardır ama ikinci merhaledir. Siyasi bir ideoloji olarak vahyolunmaz din. İnsanları kurtarmak üzere gelmiş bir maneviyat yoludur. Peygamberin birincil vasfı Allah’la kul arasında yaptığı aracılıktır. Allah’tan insanlığa getirdiği mesaj ve onun talimi öğretimi doktrindir. Konjonktür gereği arızi olarak başına gelirse savaşır ama talep etmez savaşı. Gayesi savaş değildir. Peygamberimiz esas savaşın tasavvufi manada bir savaş olduğunu gösteriyor. Modern Müslümanlar, İslam dinini bu formattan çıkararak, salt ideolojik bir projeye indirgedikleri için, ki bu da düşmanın üzerlerindeki baskılarından dolayı bu hale geldi.

PAUL COELHO SİMYACI’NIN HİKÂYE ÖRGÜSÜNÜ MESNEVİ’DEN ALMIŞTIR

Bazı edebiyatçı, felsefeciler bunu dürüst şekilde ifade ediyor. Önce bu felsefeyi doğru bir şekilde özümsemek gerekiyor, özümsedikten sonra kendi eserinizde kullanabilirsiniz. Ülkemizdeyse bazı edebiyatçılarımızın, Sufi inisiasyonundan haberleri olmadığı için bir moda akım olarak sırlı, gizemli kitaplar yazabiliyorlar. Motif olarak kullanıyorlar. Maneviyat içermeyen romanlar. Oysa felsefelerinden istifade etmeleri gerekir.

Coelho’nun Simyacı’sını okuduğunuz zaman Mevlana’nın kast ettiği hedefi de görüyorsunuz. Rumi üzerine özellikle böyle bir pazar oluştu. Sufizm yükselen bir değer. Bunun sebeplerinden biri de tasavvufun bazı ülkelerin ‘El Kaide sonrası İslam, hangi İslam olacak?’ çalışmaları yapan strateji merkezlerinde yükselen bir değer olarak görülmesi. ‘Komünizm gelecekse biz getirelim,’ mantığından hareket ederek, Sufizm’e yatırım yapan devletler var.

İSLAM’IN RÖNESANS’A İHTİYACI YOKTUR

Rönesans ne kadar insanların mutluluğunu, huzurunu sağlamıştır?’ bunu sormak lazım önce. Aydınlanma, Budacı bir anlayışın tepetaklak hale getirilmek suretiyle oluşturulmuş bir anlayış. Bugünkü gayri insani birçok yaklaşımın fikri temellerinde Rönesans yatarken birileri çıkıp İslam’ın kendisini yenileyemediği için çağdışı kaldığından bahsediyor. İslam, bir yere kadar bilimsel gelişmeyi teşvik ederdi ama bir yerden sonra edemezdi. Değil İslam, hiçbir semavi din edemezdi. Ateşi ve barutu ilk Çinlilerin bulmuştur ama bunu ateşli silah yapmak yerine Tao’cu bir dünya görüşüne bağlı oldukları için dini bayramlarda havai fişek olarak kullandıklarını ve silah icat eden beyaz adama karşı üstünlüklerini için hor görülür Uzak Doğu gelenekçiliği. Bunun bir benzeri de İslam dünyasında oldu. Çağımızdan, sekiz yıl süren İran-Irak Savaşı’ndan bir örnek verirsek, Saddam Hüseyin, Halepçe’de kimyasal silah kullanırken Humeyni, bir din adamı olarak ‘Ülkemiz işgal edilse bile biz o silahı kullanamayız,’ diyor. Ermeni katliamı, ne kadar oldu olmadı, onları tarihçilere bırakmak lazım ama Srebrenitsa’da katliam olmuştur ve o insanlar Bosna’da bunu her yıl anmaktan rahatsız olmaktadırlar. Çünkü İslam’da trajediyi anmak değil, unutmak vardır.

EHL-İ TARİK DİN ADAMINA RASTLAMAK ÇOK ZOR

Değerli imamlarımızı tenzih ederek söylüyorum, Cumhuriyet projesinin ürettiği din adamları, camiye cemaat gelsin diye minareyi sarı laciverde, Fenerbahçe renklerine boyatabiliyor. Geçen yıl 10 dakikada teravihten çıkaran cami yarışması bile olmuştu. Allah’tan Diyanet el koydu. Böyle hilkat garibesi imam tipleri camilerin ruhani bir merkez olarak kurgulanmamasından kaynaklanıyor. Kilise öyledir mesela. Oysa camiler, Cumhuriyet’ten sonra salt fiziki hareketlerin yapıldığı yerlere dönüştü. Eyüp’te bir imam vardı, kapısının önü Mercedes’lerle doluydu. 20 rekat namazı, yedi dakikada çıkarıyordu. O namaz namaz değildir, o namaz günah. Vehabi yaklaşımda da maneviyatın dışlanması söz konusu olduğu için İslam maneviyatının dışlanması paralelinde ister istemez oluyor bunlar. ‘Âlemde boşluk yoktur,’ fetvasınca, o boşluğu böyle bina yapımlarıyla tamamlamışlardır. İslam ezoterizminin yasaklanması ülkemizde de büyücülük, üfürükçülük, sahte şeyhlik gibi kavramların çoğalmasını sağlamıştır. 1917 Ekim Devrimi’nin ‘Dine ait ne varsa kazıdık,’ demek suretiyle kiliseyi, havrayı kapatmasından sonra 1925’te Sovyetler Birliği’nin büyücü dolmaya başlamasıyla aynı. Onlar son 10 yıldır yeniden kendi dini gelenekleriyle barışmaya başladı. 

YAŞADIĞIMIZ ÇAĞI TANIMALIYIZ

Her insanın kendi devrinin özelliklerini bilmesi lazımdır. İbn Arabî der ki, ‘İyi tanıyabilirseniz sonrasını öngörebilirsiniz. Bunu bilmeyenler de size keşf ehli der. Oysa ki siz bazı şeylere bakarak söylersiniz onu.’ Ülkemizde de bazı öngörülerde bulunulabilir ama tartışılacak zemin oluşmadı. ‘Ben şeyhim, alimim,’ diyene kuşkuyla bakmalı. Sosyalistim diyen kapitalist, kapitalistim diyen sosyalist, Sünniyim diyen Alevi çıkabilir. Hiç kimsenin beklemediği, pozitivist bir aydınlanmayı bir İslamcı, İslam tasavvufunun önünün açılmasını bir sosyalist sağlayabilir.

 

 

Yazar Hakkında

Prof. Dr. Mahmut EROL KILIÇ / Kaynak: Yenidünya Dergisi Aralık 2010


.

Bir sûfî gibi hissedip, bir kelamcı gibi fikretmek; ama nasıl?

 

İmam Gazzali İhya’da ulûm-i mükaşefe ve ulûm-i muamele kavramlarını zikreder ve İhyâ’yı ulûm-i muamele sadedinde yazdığını belirtir.

Bu modern zamanlardaki tasavvuf-i nazari ile tasavvuf-i ameli farkını tedai ettiriyor. Klasik karşılığını ise hikmet-i nazariye ve hikmet-i ameliye sınıflandırmasında bulmak mümkün.

Hikmet, istikmalünnefsi’n-natıka bi kuvveteyha: en-nazariyye vel ameliye diye tarif edilir. Türkçesi, insanın nazarî ve amelî kabiliyetlerini kemale erdirmeye çalışmasıdır. Yani gerek bilgi/düşünce itibarıyla teorik düzlemde, gerek davranış/ahlak itibarıyla pratik düzlemde insanın kendisini ikmal etmesi, geliştirmesidir.

Bu tarif ameli/pratik ve nazari/teorik olmak üzere hikmetin iki ana şubesini de nazara veriyor.

Ameli hikmet, genelde ahlak, siyaset ve iktisat diye başlıca üç alana temerküz eder. Ferd, aile/ev ve cemiyet/Medine/şehir. Günümüzde ferdin amelini istikmale dönük hikmet ahlak, ailenin amelini istikmale dönük hikmet iktisad, cemiyetin amellerini istikmale dönük hikmet de siyaset diye tabir edilmektedir.

İmam Gazzali İhya’da anılan istikmali, ağırlıklı olarak ferde müteallik boyutu üzerinden projelendirir. İktisad ve siyasete zaman zaman girer.

Bir yorum olarak muamele ilimlerinin ameli hikmete, mükaşefe ilimlerinin de nazari hikmete tekabül ettiğini söyleyebiliriz.

Nazari hikmet, ilahiye/teoloji-metafizik, tabiiyye/fizik ve riyaziye/matematik-hendese olmak üzere o da üç ana kısımda toplanır.

İmam Gazzalî ve diğer sufiler mükaşefe alanında tabiiyye ve riyaziyeye yer vermezler. Onların nazarı munhasıran ilahiyata racidir. İhya’da Kavâidül akaid bölümü ilahiyattan bahsedilen bölümdür. Bu bakımdan İhya’da mükaşefe ilimlerine –tabi ki bir kelamcı zaviyesinden- kısmen de olsa yer verilmiştir diyebiliriz.

Nazari tasavvuf ekseriyetle nazariyatını iş bu ilahiyat üzerine bina etmiştir. Yani Yeni-Eflatuncu felsefi sistemden hayli müteessirdir. Muamelatı ilk İslam sûfî ve zahidlerinin örnekliklerine istinad ederse de nazariyatı ağırlıklı olarak felsefidir. Örnek ve menkabelerinin mütekaddim sûfî ve zahidlerden, kavram ve düşünce örgüsünün felsefeden muktebes olması nazarî tasavvufun felsefe-zühd sentezi olduğu yönündeki tespiti güçlendirir.

Bir de kelamcı sûfîler var İmam Kuşeyrî gibi. Bunlar ekseriyetle salikin ahvalinden bahsederler, mahza ilahiyat bahislerine pek girmezler. Yer yer girmek zorunda kaldıklarında da felsefî değil, kelamî mesleği takip ederler.

İbn-i Arabî külliyatı kelamî-tasavvufî çevrede yayılmaya başladığından itibaren sûfî metafiziğinde bir karmaşa yaşandı. Medresede eğitimini aldığı kelamî telakki ile tekkede terbiyesini gördüğü -İbn-i Arabî kavramsalına oturan- tasavvufi söylem arasında zaman zaman gerilim yaşadı bu çevrenin sûfileri.

İmam Rabbânî bu gerilimi Mektubat’ta etraflıca analiz eder, tasavvufu kelam lehine dengelemeye çalışır.

Ancak İbn-i Arabî’nin güçlü soluğu tasavvuf atmosferinde etkisini sürdürmeye devam ettiriyor olacak ki, bir iki husus hariç hala anılan sûfî çevrede a’yân-ı sâbite ve hazarât-ı hams gibi nazariyeler temelinde şekillenen İbn-i Arabî metafiziği hakimdir.

Güçlü bir kelamcı olan İmam Rabbânî’nin tasavvuf-kelam karşılaştırmasını hareket noktası kabul ederek bugün İbn-i Arabî söylemine istinad eden tasavvuf söyleminin kelam zeminindeki irdelemesi devam ettirilmeli, sıkı ve sahici okumalar, tartışmalar yapılmalıdır.

Bunun amacı ne? Amaç, kim neyi neye dayanarak savunuyor, kim neyi neye dayanarak reddediyor bilinsin. Kim kime, ne şartlarda, hangi referanslarla aidiyet duyuyor; kim kime ne şartlarda ve hangi referanslarla karşı çıkıyor, bilinsin, sıhhatli bir iletişim zemini oluşturulabilsin.

 

Yazar Hakkında



.

Tasavvufta Kadın (Süleyman Uludağ)

 

İslam fikir ve ilim tarihinde biri zahir, diğeri batın olmak üzere iki bakış açısından bahsedilir. Zahir-batın ayrımı bakış ve telakki farkı olmanın ötesinde bu iki bakış açısından birini benimseyenlerin dini ve ruhi hayat tarzlarını ibadet ve ahlak anlayışlarını, dünya görüşlerini ve zihniyet şekillerini de ilgilendirir. Dolayısıyla kadın-erkek mesele- sinde farklı yaklaşımların ve değerlendirmelerin ortaya çıkmasına sebep olur.

İslam’ da zahir-batın, ehl-i zahir-ehi-i batın ayrımı her zaman kesin çizgilerle ve açık bir şekilde ortaya çıkmaz. Bunun sebebi, ayet ve sahih hadislerin her iki tarafı da bağlaması ve her iki hayat tarzına da zemin oluşturmasıdır. Ayrıca ehl-i zahir denilen kısımdan önemli bir bölümünün aynı zamanda batınla ilgili bir tarafı bulunduğu gibi, ehl-i batın denilen kısımdan önemli bir bölümün de zahirle ilgili bir tarafı mevcuttur. Bununla beraber ehl-i zahir ile ehl-i batın arasındaki . makasın zaman zaman açıldığı ve aralarındaki farkın büyüdüğü, bunun da tarafların birbirini red ve itham etmelerine sebep olduğu her zaman görülen bir husustur. Tasavvufta insan her zaman merkezdedir. Tasavvufun konusu nefstir. Yani insan ve onun ruhudur. Bu bakımdan mü’minin kendini bilmesi ve tanıması, en önemli tasavvufi bir ilkedir. Marifetullah’ın yolu marifet-i nefstir. Tasavvufta ilim: “İlim kendini bilmektir.” cümle- siyle tarif edilir.

Nefs, ruh dediğimiz ilahi cevher bütün insanlarda eşit olarak mevcuttur. Bu ilahi cevhere ve öze sahip olmaları itibariyle hiçbir insan veya kavim diğer insanlardan ve kavimlerden daha az veya daha fazla insan değildir. Her kişi ve kavim aynı derecede insandır. “Ey insan Zarf Hiç şüpheniz olmasın ki, biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık .. ” Hucurat, 49/12 mealindeki ayette bu husus açık ve kesin bir şekilde ifade edilmiştir. Ünlü sufi Ebu Said-i Ebü’l-Hayr tasavvufu: “Tek tarafa bakmak, eşit görmek” yani sadece Hakka bakmak ve bütün halkı eşit görmek- tir” şeklinde tarif etmiştir. Diğer bir deyişle yetmiş iki millete bir gözle bakmaktır. Tasavvufta insaniyet, insaniyetli ve insancıl olmak esas alındı­ğından cevheri ve özü itibariyle erkekle kadın bir, eşit ve aynı hak ve sorumluluklara sahip olarak kabul edilir. İnsan olmaları itibariyle ay- m zata, mahiyete ve öze sahip olduklarından aralarında fark gözetilmez. İki cins arasındaki fark zatta ve mahiyette değil, ayrıntı ve görüntüdedir, şekildedir. SUfiler Kur’an ve hadislerde geçen iki cinse ait farklı zahiri ve şer’i hükümlere itibar eder, bunlara önem verir ama bunları insaniyet temelinde ve çerçevesinde yorumlar ve değerlendirirler. Elbetteki bu tür yorumlar ve değerlendirmeler zahir uleması tarafından yadırganır, çoğu zamanda eleştirilir. SUfilerin kadın-erkek özdeşliğine ve eşitliğine inandıklarım ve iki cins arasındaki münasebetleri buna bağlı olarak düzenledikleri ve hayata geçirdiklerini gösteren pek çok ifade, davranış modeli ve menkibe nakledilir. Bunlardan birkaçını aşağıya alıyoruz:

Hasan Basri anlatıyor: Bir gün bir gece Rabia ile birlikte olduk, tarikat-hakikat meselelerini konuştuk. Öyle ki, ne benim hatırımdan erkek olduğum geçti, ne de onun aklına kadın olduğu geldi. Sohbet bittiğinde kendimi müflis onu ihlaslı olarak gördüm. Bir gün Cüneyd eşiyle evinde otururken Şibli içeri girdi. Kadın örtünmeye teşebbüs edince Cüneyd dedi ki: Şibli senin varlığından habersiz yerinde oturur. Cüneyd ile Şibli tasavvufi sohbete daldılar. Bir süre sonra Şibli ağlamaya başlayınca Cüneyd, eşine: “Şibli gaybet halinden kendine geldi, artık örtün”2 dedi.

Horasan ve Maveranunnehir fakihleri, örtüsüz kadınların Ahmet Yesevi’nin zikir meclisine gidip erkeklerle birlikte zikir yaptıkları yolunda haber almşlar, bunun doğruluğunu araştırmak için bir müfettiş göndermişlerdi. Ahmed Yesevi mühürlü bir hokkayı müridlerinden Celal Ata ile onlara gönderdi. Fıkıh alimleri hokkayı açtılar. İçinde bir pamuk, ortasında ateş olduğunu, ateşin sönmediğini, pamuğun da yanmadığını gördüler. Ahmed Yesevi’nin kendilerine vermek istediği dersi anladılar.


.

Tasavvuf Ehlinin Siyasi ve İdari Konularda Düşünceleri Yok muydu?

 

Aziz Mahmud Hüdayî ve Kayserili Halil Paşa

Sekiz padişah dönemini idrak eden Aziz Mahmud Hüdayî hazretleri, kendisine intisab eden Kayserili Ahmed Paşa’ya, devlet hizmetinde daima rehber oldu, kıymetli nasihatlarda bulun­du. Halil Paşa, sadrıâzamlık görevinden emekliye ayrılınca, şeyhinin dergâhına yerleşecek, ölünce o civarda yaptırdığı türbeye defnolunacaktır.

Günümüzde “tasavvuf ehli” de­nildiği zaman, genellikle dünya ile ilişkisini kesmiş kişiler hatı­ra gelmektedir. Acaba gerçek böyle midir? Tasavvuf adamlarının dünya görüşleri, siyasî ve idarî konular­da düşünceleri yok muydu? Bir köşeye çekilip sadece zikirle ve ibâdetle mi meşgul oluyorlardı?

Bu soruların cevabını, bir devre damgasını vurmuş büyük tasavvuf âli­mi Aziz Mahmud Hüdayî ile devrinde veziriâzamlığa kadar yükselmiş Kayse­rili Halil Paşa arasındaki münasebet­lerde arayacağız. Ancak, öncelikle ta­savvuf tarihi hakkında kısa bir bilgi vermek faydalı olacaktır.

Huzurun mimarları

Hicrî beşinci asırdan itibaren sis­temli bir hale gelen tarikatların, gerek fert, gerek toplum hayatında büyük te­sirleri görülmüştür. Tasavvuf büyükle­ri, çobandan devlet reisine kadar herke­se hitap edip, sözleri ve sohbetleri ile gönülleri fethetmişlerdir. Böylece fertlerin basit menfaat kaygılarından kur­tulmalarına, oldukları gibi görünen gö­ründükleri gibi olan yüksek karakterli insanlar haline gelmelerine yardımcı ol­muşlardır. Dünya sevgisi ile katılaşan kalbler, onların tesirli sözleri ile yumu­şamış, kenetlenmiş, toplumlar birlik ve beraberliğe kavuşmuştur.

Tarikat mensubu zatlar dinî, ilmî, sosyal ve kültürel faaliyetlerinin yanısıra cihad hizmetiyle; İslâmiyet’in yayıl­ması için yaptıkları çalışmalarla dikkati çekmektedirler. Nitekim Kazeruniye tarîkatinin kurucusu Ebu İshak Kazerunî (öl. 1034) Çin, Hindistan, İran ve Anadolu’da İslâmiyeti yaymak için as­kerî birlikler kurdurmuştu. Kazeruniye dervişleri, gazaya gidecek ordulardan önce bölgeye girip, fethe zemin hazırla­yacak faaliyetlerde bulunurlardı. Ordu ile beraber gittiklerinde ise, yaptıkları konuşmalarla askerin moralini ve ma­neviyatını yükseltirlerdi. Fetihten sonra da o beldenin gayrimüslim halkını İslâ­miyet’e ısındırmaya çalışırlardı.

Selçuklular’da

Bunun içindir ki İslâm devletlerinde halîfeler ve hükümdarlar, âlimlere ve evliyaya daima kıymet vermişlerdir. Nitekim Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucularından Çağrı ve Tuğrul bey­ler, o sırada yaşayan Ebu Said Ebü’l-Hayrhazretlerinin nasihatini ve duala­rını almayı ganimet bilirlerdi. Bir defa­sında Ebu Said, Çağrı Bey‘e şunları yazmıştı:

“Allahü teâlâ, muzaffer padişah Çağrı Bey’i himayesinde bulundur­sun, nefsine ve mahluklara bırakma­sın. Hep razı olduğu beğendiği şeyle­ri nasip eylesin. Sonu pişmanlık olan şeylerden muhafaza buyursun.”

İşte bu nasihatleri dolayısıyla toplu­mun manevî terbiyecileri olan tasavvuf büyükleri, Selçuklu sultanları tarafın­dan hüsn ü kabul görmüşlerdir. Necmeddin Bağdadî (öl. 1210), Sultan İzzeddin Selçukî’den, Şihabüddin Sühreverdi ve Sultan Veled‘de I. Alaeddin Keykubad’dan bu mânâda izzet ve ikramlara kavuşmuşlardır.

Selçukluların son zamanlarında, Moğol istilası ile devlet otoritesinin kalmadığı, toplum hayatının karışık ol­duğu günlerde, tarikat ve tasavvuf ehli­nin nasihatleri; huzurunu kaybetmiş in­sanlara bir teselli ve sükûn kaynağı ol­du. Tekkeler ve zaviyeler, huzur evle­riydi. Bunun yanısıra devlet otoritesinin temininde de, onların büyük gayret ve hizmetleri görüldü. Diğer taraftan bir kısım dervişler de Moğollar arasına gi­rip, onları İslâm’a ısındırma, yahut hiç olmazsa zulümlerini en aza indirebil­menin mücadelesini veriyorlardı.

Osmanlılar’da

Bilâhare, Osmanlı Devleti’nin kuru­luşunda büyük payı olan tarikat ve ta­savvuf ehli, yükseliş dönemlerinde de memleketin her tarafında hizmet verdi­ler. Öyle ki, imparatorluğun kuruluşun­dan sonuna kadar, Osmanlı padişahları­nın hemen hepsi âlimler, şairler ve sa­nat sahibi kimselerin yanı sıra, devrin meşhur mutasavvıflarına büyük değer vermiş, onlara hizmet ve hürmette ku­sur etmemeye çalışmışlardır. Osman Gazi’nin Şeyh Edebali ile yakın müna­sebeti ve ona damat olması, Orhan Gazi’nin Geyikli Baba’nın duasını alabil­mek için peşinde koşması, Yıldırım Bayezid’in Emir Sultan’a hürmeti ve onu kendine damat edinmesi, Fatih Sultan Mehmed’in Akşemseddin’e olan sarsılmaz bağlılığı II. Bayezid‘in Şeyh Ebü’l-Vefa‘ya, Yavuz Sultan Selim‘in Halîmî Çelebiye, Kanunî‘ninMerkez Efendi‘ye bağlılıkları hep bu hususu isbat eden tarihi deliller­dir.

Bir tasavvuf büyüğü

Aziz Mahmud Hüdayî de yaklaşık bir asra damgasını vurmuş tasavvuf büyüklerinden biridir. 1541-1628 yılları arasında yaşayan Hüdayî Efendi, Ka­nunî Sultan Süleyman‘dan başlayarak II. Selim, III. Murad, III. Mehmet, I. Ahmet, I. Mustafa, II. Osman ve IV. Murad devirlerini idrak etmiş, vaaz ve nasihatleri, sohbetleri, hükümdarlar ve devlet adamlarıyla münasebetleri ve eserleriyle, her kesimden insanın gön­lünde taht kurmuştur. Osmanlı padişahlarının yanısıra Ferhad Paşa, Kayseri­li Halil Paşa, Sarı Abdullah Efendi, Hocazâde M.Esad Efendi, Okçuzâde Mehmed Şâhî Efendi gibi devlet adamlarına da nasihatlarda bulunmuş, onların icraat ve politikalarına yön ver­miştir.

Kayserili Halil Paşa‘nın hayatının anlatıldığı “Gazâ-nâme” isimli eser, Aziz Mahmud Hüdayî ile bir Osmanlı paşası arasındaki münasebeti gösterme­si yanında, tasavvuf büyüklerinin dinin yayılması konusundaki gayretlerini ak­settiren müşahhas örneklerle doludur.

Öncelikle Halil Paşa‘nın Aziz Mahmud Hüdayî’ye intisabı, eserde şu cümlelerle anlatılmaktadır: “Paşâ-yı pîr ü perver hazretlerinin ka­dîmden irâdet ve inâbet getürdükleri şeyhi ve senedi seferde ve hazerde himmet-i aliyyesinden istimdâd ettiği şefi’-i mutemedi olup makbûl-ı dergâh-ı rabb-i vedûd kutb-ı dâire-i vücûd, şems-i semâ-i irfan ve şühûd, sirâc-ı hangâh-ı terk ü tecrîd, emin-i bârigâh-ı ilm ü tevhîd olan Şeyh Mahmud Üsküdari Hazretleri…”.

“Gazâ-nâme“de Aziz Mahmud Hüdayî‘nin kendisine gönülden bağlı bulunan Halil Paşa ile müşaverelerinin anlatıldığı bölümler, bir tasavvuf büyü­ğünün devlet işleri ile yakından ilgi ve irtibatını gösteren çarpıcı misallerle do­ludur.

Celâlîlere karşı

XIII. asrın başlarında Anadolu, on binlerce kişinin ölmesine, binlerce ha­nenin sönmesine ve halkın perişan ol­masına yolaçan Celâli fetretinin dehşe­tini yaşıyordu. Aziz Mahmud Hüdayî, o sırada Yeniçeri Ağası rütbesiyle se­ferde bulunan müridini şu sözlerle teşyî etmektedir:

“Canboladzâde-i bed-nihâd nimet-i celîle-i pâdişâhı ile pervereş bulmuşken, veli ni’metine âsi ve âk (isyankâr) ve dâhil-i zümre-i şikâk ve nifak olmağın min cânibullah dest-i kuvvet ve iktidarı beste ve bazu-yı ta­kat ve i’tibârı şikeste olmuştur. Bilâ tereddüd üzerine varmanız ümmet-i Muhammed’e nâfi ve bunun hakkın­dan gelinmek ırk-ı cümle-i ehl-i fesa­dı kâtı’ olmak biiznillah melhuzdur.”

Hüdayî Efendi‘nin bu mektubu Halil Ağa‘ya ulaştığında, serdar Kuyu­cu Murad Paşa celâlîlere karşı yapıla­cak cengi tehir etmişti. Ancak mektubu okuyan Halil Ağa, emrindeki yeniçeri alaylarının nizamını bozdurmayıp eşkı­ya güruhu ile çarpışmaya girişti ve on­ları darmadağın etti.

Osmanlı kuvvetleri Haleb kalesini zaptettiği sırada ise, Halil Ağa‘ya Hüdâyî hazretlerinin şu mektubu ulaştı:

“Ba’de’t-teslîm ve’t-tevkîr inhâ-i dâi-i fakir budur ki mizâc-ı şerifiniz nicedir? Hoş muşuz? Eyüler misiz? Elhamdülillah… Haleb gibi hısn-ı ha­sın biinâyeti’l-kâdiri’l-muîn suhulet ile feth olup asker-i İslâm selâmet ile dahil olmuşlar. Bu ni’met-i celîleye şükren daima Rızâullah tahsilinde ikdam ve ihtimamda ve her halde Cenâb-ı Rabbi izzete ittikal ve i’tisamda olasız…”

Kaptan-ı derya iken

Halil Ağa, celalî isyanlarında gös­terdiği başarılı hizmetleri üzerine, 1609 tarihinde kaptan-ı deryalığa tayin edil­di. Bundan sonra fasılalarla tam dört defa getirildiği kaptan-ı deryalık göre­vinde başarılı hizmetlerde bulundu. Maltalı korsanların faaliyetlerini önle­diği gibi, Malta adasını da vurarak zen­gin ganimetler ele geçirdi. Hüdayî haz­retleri, bu seferden büyük memnuniyet duyarak kendisini şu mektubuyla tebrik etti:

Gazâ ve cihâdınız mübarek ve meymûn ve sa’i cemdiniz Rızâul­lah’a makrûn olup, hemîşe Hazret-i Mevlâ muininiz ve nusret-i Hak refik ve karininiz ola. Elhamdülillah sübhanehü Malta canibine sefer ve anda biinâyetillahi tealâ nice feth ve eser zuhuruna zafer müyesser olmuş. Ümiddir ki Hazret-i Melik-i Kadir kemâl-i kereminden cümlenize muin ve nasır ola.

Beyt:

Gazâ emrinde bezl-i ictihâd it

Cihan darında kesb-i nîk nâm it”

 

Halil Paşa sadrıâzam

Halil Paşa, seferlerden dönüşünde Aziz Mahmud Hüdayî‘nin Üskü­dar’daki dergâhına giderek onun soh­betlerinden istifade eder, dualarını al­mayı en büyük nimet bilirdi. 1617 yı­lında Şah Abbas‘ın fesadını ortadan kaldırmak için veziriâzamlıkla İran serdarlığına tayin edildi. Paşa, sayısız as­keri ile Üsküdar’a geçip, eskiden beri serdar çadırı yeri olan menzilde otağını kurdurmuştu. Cümle vüzerâ, ulemâ, meşâyıh ve ağalar orduyu uğurlamak üzere toplandıklarında, Aziz Mahmud Hüdayî Efendi de gelerek Allahü teâlâ yolunda cihad etmenin faziletinden ba­hisle, Cenab-ı Hak’dan İslâm askerini muzaffer kılması, din düşmanlarmı ise kahretmesi yolunda niyazda bulundu. Beyt:

Andan ider ehl-i Hûda kesb üfeyz

Himmeti deryasına yok hadd ü gayz

 

Hüdayî Efendi, daha sonra hırkası­nı Halil Paşa‘ya giydirmiş ve kendisine pek çok hayır duada bulunmuştur. Gö­rüldüğü gibi, padişahtan sonra Osmanlı Devleti’nin en yüksek icra mevkiinde bulunan zât ile din ilimlerinde yüksek bir âlim arasında tam bir teslimiyet içe­risinde mürşid-mürid ilişkisi göze çarpmaktadır.

Şeyhinin yanında

İki defa sadaret mevkiine gelen Ha­lil Paşa, 1628 yılında tekaüde ayrıldık­tan sonra şeyhinin dergâhında münzevî bir hayat yaşarken, 1629 yılında vefat etti. Hüdayî Efendi türbesinin hemen yakınına yaptırdığı türbesine defnolundu.

Aziz Mahmud Hüdayî‘nin şu şiiri şimdi yan yana iki türbede yatmakta olan Şeyh ve müridinin halini ne güzel tavsif etmektedir.

 

Ezelden aşk ile biz yâne geldik

Hakikat sem’ine pervane geldik

Tenezzül eyleyip vahdet ilinden

Bu kesret âlemin seyrâna geldik

Göçüp ferman ile bunca avalim

Gezerken âlem-i inşâna geldik

Fena bulduk vücûd-ı Fânî mutlak

Bıraktık katrayı ummana geldik

Nemiz ola Huda’ya sana layık

Heman bir lûtfile ihsana geldik

Umarız irevüz baki cihâna

Civâr-ı Hazret-i Rahman’a geldik

Geçüb âhir bu kesret âleminden

Hüdayî halvet-i Sultan’a geldik


Bugün 6 ziyaretçi (96 klik) kişi burdaydı!
 

Bugün 218 ziyaretçi (470 klik) kişi burdaydı!


Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol