Asrın Yesevîsi Ahmet Arvasi

Seyyid Ahmet Arvasi, zamanımızın eğitimci ve yazarlarındandır. Yaptığı hizmetlerden dolayı ona “Asrımızın Ahmed Yesevîsi” denilmiştir...

Seyyid Ahmet Arvasi, zamanımız mütefekkir, eğitimci ve yazarlarındandır. Babası Van gümrük müdürlüğünden emekli Abdülhakim Efendi, annesi Cevahir Hanımdır. Dedeleri, Van-Bahçesaray’a bağlı Arvas köyündendir. 15 Şubat 1932 (H. 7 Şevval 1350)’de Ağrı ilinin Doğubayezid kasabasında doğdu. 31 Aralık 1988 (H. 22 Cemaziyel evvel 1409) tarihinde İstanbul’da vefat ettiğinde gazetemizin yazarı idi. Edirnekapı Kabristanında medfundur...

İLK KİTABINI TALEBE İKEN YAZDI
Ahmed Arvasi yedi yaşına geldiği zaman, babası Van’a tayin edilince ilk tahsiline Van’da başladı, Doğubayezid’de bitirdi. Ortaokula Ağrı’da başladı, Erzurum’da bitirdi. İmkansızlıklar yüzünden liseye devam edemediği için, Erzurum Erkek Öğretmen Okulu’na (sonra Nene Hatun Kız Öğretmen Okulu oldu) kaydoldu ve 1952 senesinde bitirerek, öğretmen oldu. Önce Konya’ya sonra Ağrı’nın Molla Şemdin köyüne tayin edildi... Buradan askere gitti. Askerlik vazifesini bitirdikten sonra tekrar öğretmenliğe döndü. 1958 senesinde Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Pedagoji Bölümünü bitirdi. Eğitim Enstitüsünde okurken, Anadolu’dan gelen saf temiz gençlerin Enstitüdeki menfi propagandalarla dinlerini, imanlarını kaybettiklerine çok üzüldüğünü söylerdi. Bunun için ilk kitabı olan “Kendini Arayan İnsan”ı yazdı. Pedagoji bölümünü bitirdikten sonra, Erciş Öğretmen Okulu, sonra da Balıkesir Savaştepe Öğretmen Okuluna tayin edildi. “İnsan ve İnsan Ötesi”, “Diyalektiğimiz Estetiğimiz”, “Eğitim Sosyolojisi” adlı eserlerini bu zamanda yazdı... Senelerce Türk Milli Eğitimine hizmet etti. Ona, hayat tarzından dolayı “Asrımızın Ahmed Yesevîsi” denilmiştir...

MÜBAREK BABASI MEMUR İDİ...
Seyyid Ahmet Arvasi’nin babası Abdülhakim Efendi, Rüşdiye mezunu idi. Memur olarak çalıştı. Van Gümrük Müdürlüğü’nden emekli oldu. Tasavvufta Seyyid Fehim Arvasi’nin oğlu Seyyid Masum Efendi’den Halidî yolunu aldı. Ağabeyi Seyyid Abdülkadir Efendi bu yola intisab edince, ona da bu yolun bağlılarından olmasını teklif etti. “Daha gencim ve memurum. Sonra intisab etsem olmaz mı?” deyince, Masum Efendi ona Farisi olarak su beyti okudu: “Baharın taze yaprağı sarardı/Tenceremizin ateşi soğumakta...”
Bu beyti söyleyerek daha önceki bir hadiseye işaret edip vefatlarının yakın olduğunu hissettirerek bu fırsatı kaçırmamalarını tenbih ve emir buyurmuştu...

.

Hanefî fıkıh âlimi Yahyâ bin Eksem

MAHKEME REİSLİĞİ DE YAPTI
Yahyâ bin Eksem, Me’mûn zamanında mahkeme reisliği yapıyordu. Ona birisi gelip; “Allahü teâlâ kâdımıza iyilikler verip, hâlini iyi eylesin. Bana yemek yemede ölçüm ne olsun, söyler misin?” dedi. Yahyâ bin Eksem; “Açlık ile tokluk arasında yiyeceksin” dedi. O kimse tekrâr; “Gülmede ölçü ne olacak?” deyince; “Yüzünde açıklık olacak, fakat sesini yükseltmeyeceksin” cevâbını verdi. “Ağlama hakkında ne dersin?” diye sorunca; “Allahü teâlânın korkusundan ağladığını kimseye söyleme!” cevâbını verdi. “Amellerimi gizleme husûsunda ne söylersin?” deyince; “Gücünün yettiği kadar gizle” diye cevap verdi. “Amelimden ne kadar göstereyim?” deyince de; “Sâlih kimselerin sana uyacağı, insanların sana îtimâd edebileceği kadar” cevâbını verdi. Bu suâlleri soran şahıs, aldığı cevaplardan çok memnun oldu.
Yahyâ bin Eksem buyurdu ki:
“Koğucunun zararı, sihirbazın zararından daha çoktur. Koğucu az bir zaman içerisinde öyle zararlar yapar ki, sihirbaz onu bir ayda yapamaz.”

“SENİ MAĞFİRET ETTİM...”
Yahyâ bin Eksem vefât ettikten sonra, kendisini sevenlerden Ebû Abdullah Hüseyin isminde bir zât rüyâda görüp; “Allahü teâlâ sana ne muâmele eyledi?” diye sordu. Cevâbında; “Allahü teâlâ bana; ‘Yâ Yahyâ! Sen dünyâda, benim için şu, şu amelleri yapmıştın, değil mi?’ buyurdu. Ben de; ‘Yâ Rabbî! Ben yaptığım amellere değil, bana rivâyet edilen bir kudsî hadîse îtimâd edip ümitlendim’ dedim. Allahü teâlâ; ‘O hadîs-i kudsî nedir?’ buyurdu. Ben de; ‘Bana Muammer, İmâm-ı Zührî’den, o dahi Urve’den, o dahi hazret-i Âişe-i Sıddîka’dan, o dahi hazret-i Peygamber efendimizden, o dahi hazret-i Cebrâil’den o dahi Allahü teâlâdan haber verdiler. Allahü teâlâ; (Ben azîmüşşân, İslâmda ağaran saç ve sakala azâb etmekten hayâ ederim) buyurdu dedim.’ Allahü teâlâ hazretleri, o zaman; ‘Sen ve Muammer ve İmâm-ı Zührî ve Urve ve Âişe ve Muhammed aleyhisselâm ve Cebrâil sâdıksınız. Ben azîmüşşân dahi seni mağfiret ettim’ buyurdu...”

.

Mekke âlimlerinden Vüheyb bin Verd

Vüheyb bin Verd hazretleri Mekke-i mükerremenin büyük âlim ve velîlerindendir. Doğum tarihi bilinmemektedir. 770 (H.153) yılında Mekke’de vefât etti. Çok ibâdet eder, hikmetli sözler söylerdi. Buyurdu ki:

“İNSANLAR ÜÇ KISIMDIR...”
“Midenize inen lokmanın haram veya helâl olup olmadığına dikkat etmedikçe ne yapsanız kurtulamazsınız.”
“Bir gün Yahyâ aleyhisselâm şeytanı gördü. Ona; “Bana, insanlara nasıl musallat olduğunu anlat!” buyurdu. Şeytan şöyle anlattı: “Bize göre insanların hepsi üç kısımdır. Birinci kısmı siz peygamberlersiniz. Biz, size, hiç güç yetiremeyiz. İkinci kısımda olanlarla çok uğraşırız, nihâyet onu aldatırız. Ama o hemen tövbe eder ve bizim uğraşmamız boşa gider. Lakin biz peşini bırakmayız. Yine çok uğraşırız. Nihâyet aldatırız. Fakat onlar gene tövbe eder, bizim uğraşmamız gene boşa gitmiş olur. Yâni bu kısım insanlardan ne memnun oluruz ne de ümid keseriz. 
Üçüncü kısımdaki insanlara gelince, onlar bizim emrimizdedir ve onlara istediğimizi yaptırırız...”
Bir gün kendisine, “Ölümden bahseder misiniz?” diye sordular. Onlara; “Bir insan vefât edince, dünyâda onun amelini yazmakla vazifeli iki melek onunla berâber olur. O kimsenin amelleri iyi ise, o melekler kendisine derler ki: “Allahü teâlâ sana büyük hayırlar versin. Biz senin yanında bulunmakla çok rahatız. Dünyâda hayırlı ameller işledin. Şimdi de hayırlı şeylere kavuştun.” Sonra melekler bunun rûhunu semâvât ehli ile tanıştırırlar. Onlar da onu tebrik edip; “Allahü teâlâ, kavuşmuş olduğun bu nîmetleri mübârek etsin” derler.

“KÖTÜ AMELLİ KİMSE!..”
Dünyâda hep kötülük işleyen kimse de vefât edince, dünyâda iken onun amellerini yazan iki melek yine onunla berâber olur. Fakat o, kötü amellerinin karşılığı olarak azâb görmekte olduğundan, onun yanında olmakla rahatsız olurlar ve derler ki: “Sen, burada dünyâda yaptığın kötülüklerin karşılığını görüyorsun.” Sonra melekler onu kötü amelli kimse diye tanıtırlar. Diğerleri de bundan tiksinirler. Oraya hep kötülük işleyerek gelmiş olan kimse, bu karşılaştığı hâle çok üzülür, yaptığı kötülüklere çok pişman olur. Tekrar dünyâya gelip sâlih ameller işlemek ister. Lâkin, artık bu pişmanlık ona fayda vermez” buyurdu..

.

Bir hikmet ehli Yahyâ bin Muâz

Buyurdu ki: “Bir kimse, hocasının hareket ve davranışlarından istifâde edemiyorsa, sözlerinden hiç istifâde edemez...”

Yahyâ bin Muâz-ı Râzî hazretleri büyük velîlerdendir. İran’da Rey şehrinde doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 872 (H.258) târihinde Nişâbur’da vefât etti. Bu mübarek zatın hikmetli sözleri çoktur. İşte bunlardan bir demet:

İLMİ İLE ÂMİL OLAN ÂLİMLER...
“İlmi ile âmil olan âlimler, Müslümanlara analarından babalarından daha şefkatli, daha merhametlidirler. Çünkü onlar, insanın âhiretini kurtarıp, Cehennem’e girmemelerini temin ederler. Ana-baba ise, insanı ancak dünyâ ateşinden ve felâketinden koruyabilir.”
“Bir kimse, hocasının hareket ve davranışlarından istifâde edemiyorsa, sözlerinden hiç istifâde edemez.”
“Açlık nûrdur. Tokluk ateştir. Şehvet odundur. Şehvet ve tokluk bir araya gelince, ateş yanmaya başlar. Sâhibini yakıp bitirir.”
“Gâfillerden, câhillerden ve yaltakçılardan uzak dur.”
Yahyâ bin Muâz hazretleri Bağdât ve Belh şehirlerine gitti. Tasavvuf ehli büyük âlimlerle görüşüp sohbet etti. İbrâhim ve İsmâil adında iki kardeşi olup, onlar da yüksek hâl sâhibi idiler. Kardeşlerinden birisi Mekke’ye gidip oraya yerleşti. Yahyâ hazretlerine bir mektup yazıp; “Üç arzum vardı. Ömrümün sonunu en kıymetli yerde geçirmek, bir hizmetçimin olması ve ölmeden önce sizi bir defa daha görmek... Bunlardan ikisine kavuştum. Şu anda Harem-i şerîfte bulunuyorum ve bir hizmetçim var. Duâ edin de Allahü teâlâ üçüncü arzuma da kavuşmayı nasîb etsin” dedi... 

“KEŞKE BÖYLE BİR ARZUN OLMASAYDI!”
Yahyâ bin Muâz, kardeşine şu cevabı yazdı: “Sen insanların en iyisi ol da, istediğin yerde yaşa. Yerler, insanlarla değer kazanır, insanlar yerlerle değil. İki cihânın efendisi Resûlullah efendimiz o taraflarda bulunduğu için, oralar çok kıymetli olmuştur. Hizmetçiye sâhib olmak gibi bir arzun keşke bulunmasaydı. Efendilik Allahü teâlânın, hizmetçilik ise kulun sıfatıdır. Birini kendine hizmetçi edip de, o kimsenin Hakk’a kulluk etmesine mâni olmak mürüvvete yakışmaz. Uygun değildir. Beni görmek arzu ettiğini söylüyorsun. Eğer hep Allahü teâlâyı hatırlar, her an O’nunla meşgûl olursan, beni hatırına getirmezsin. Şu anda bulunduğun yer, evlâdı kurbân etmek yeridir. O’nu bulmuş isen, ben senin işine yaramam. Eğer O’nu bulamadınsa, benden sana ne fayda gelir!..”
Kardeşi bu mektubu okuyunca yazdıklarına tövbe etti ve kısa bir zaman sonra da vefat etti...

.

Ubeyde bin Muhâcir hazretlerinin annesi

Ubeyde bin Muhâcir hazretleri, Tâbiînin meşhûrlarındandır. 730 (H.112) senesinde vefât etti. Aslen Rum’du, ismi Kostantin idi. Müslüman olduktan sonra ona Abdürrahmân ismi verildi...

HEPSİNİ FAKİRLERE DAĞITTI
İbn-i Câbir, bir arkadaşının şöyle anlattığını nakletmiştir: 
Bir elbiseciden elbise satın almak istedim. Yedi dank (o zamanki para birimi) istedi, ben de “Altı dank olsun” dedim. Pazarlık uzayınca, elbiseci bana; “Sen nerelisin?” dedi. Ben de; “Dımaşk’tanım” dedim. “Sen hiç Dımaşklılar gibi değilsin. Dün buraya Dımaşklı bir zât geldi. İsmi Ubeyde bin Muhâcir’dir. Benden her biri yedi danka yedi yüz elbise satın aldı. Sonra “Onları yükle” dedi. İşçilerimi gönderip yüklettim. Benden aldığı bu elbiseleri tamamen fakirlere dağıttı, hattâ evine bir elbise bile götürmedi” dedi.
Ubeyde bin Muhâcir hazretleri çok zengindi. Bütün malını mülkünü satıp sadaka olarak dağıttı. Kendine sâdece oturacak bir ev kalmıştı. Şöyle derdi: “Ey Dımaşklılar, şu nehir altın ve gümüş dolu olarak aksa, herkes ondan kapışsa, ben dönüp bakmam.“ 
Bu mübarek zat vefât ettiğinde sadece tekfin ve techizine yetecek kadar parası kalmıştı.
Abdullah bin Yûsuf’tan şöyle nakledilmiştir: 
“Ubeyde bin Muhâcir, köleleri satın alır, sonra serbest bırakırdı. Bir gün Rum asıllı ihtiyar bir kadın köleyi satın alıp serbest bıraktı. Zavallı ihtiyar, “nereye gideceğim, nerede barınayım bilmiyorum!” dedi. Bunun üzerine onu kendi evinde kalması için evine gönderdi... 

SON NEFESTE İMAN ETTİ...
Akşam evine gidince, o ihtiyar kadınla birlikte yemek yediler. Sonra da kim olduğunu, nereden getirildiğini sormaya başladı. Kadın Rumca konuşuyordu. Sonunda o kadın annesi çıktı. Buna çok sevinip annesine Müslüman olmasını söyledi. Fakat kadın ilk anda kabûl etmedi. Ona çok iyilik ve ihsânlarda bulundu. Nihâyet bir cumâ günü ikindi namazından sonra, annesinin Müslüman olduğunu müjdelediler. Annesinin yanına gittiğinde Kelime-i şehadeti söyledi ve son nefesini verdi...

.

Şâfiî fıkıh âlimi Şeyh Hubeyşî

Şeyh Hubeyşî, Yemen’de yetişen Şâfiî mezhebi fıkıh âlimlerinin büyüklerindendir. 1378 (H.780) senesinde vefât etti. Zamânında bulunan İslâm âlimlerinin önde gelenlerinden, yüksek bir zât idi. Çok talebe yetiştirdi. Bir ara kâdı oldu. Doğruluk ve takvâ üzere hareket ederdi. Verdiği kararlarda çok isâbet etmekle tanınmıştır...

SÂLİH RÜYALARIYLA MEŞHURDUR
Zebîdî diyor ki: “Ebû Muhammed el-Hubeyşî, sâlih rüyâlar görmekle de tanınmıştır.” 
Bu rüyâlardan birisini kendisi şöyle anlatır: 
“Bir sene hacca gitmiştim. Kendi kendime kâdılığı terk etmeye niyet ettim. Bu niyetimi Harem-i şerîfte tekrarladım. Bu kararımda sâbit olup, sekiz ay kadar iki kişi arasında hüküm vermedim. Bir gece rüyâmda Resûlullah efendimizi gördüm. Benim hüküm vermek için oturduğum yerde oturuyordu. Etrâfında da Eshâb-ı kirâmdan bâzıları vardı. Onlardan hazret-i Ebû Bekir’i tanıdım. Resûlullah efendimize yakın bir yere oturdum. Benim o sırada bâzı müşkil meselelerim vardı. Kendi kendime; “Resûlullah efendimiz bu müşkil meseleleri hâlleder” diye düşündüm. Daha sonra bu meseleleri Resûlullah efendimize sormaya başladım. Bana, bu meselelerin cevâbını tek tek açıklıyordu. Sonra ben huzûrunda dizüstü oturduğum halde, başımı eğdim. Bu arada kâdılığı bırakmak niyetimin uygun olup olmadığını onlara anlatmaya çalışıyordum. Ben bu şekilde otururken, iki kişi bana geldi. Onlardan biri diğerinden dâvâcı oldu. O iki kimseye; “Burada, her şeyin kendisinde son bulduğu asıl vardır. Niçin O’na değil de bana soruyorsunuz?” diyerek, Resûlullah’ı işâret ettim. Resûlullah efendimiz bana; 
“Aralarında hüküm ver!” buyurdu. Bu durum bana çok ağır geldi. Huzûrlarında bir şey söylemekten, hele hüküm vermekten çok utanıyor ve sıkılıyordum. Bununla berâber, Resûlullah efendimizin emrine itâat ettim. Aralarında hüküm verdim. Sonra uyandım. Bu rüyâdan, Resûlullah efendimizin, benim kâdılığa devâm etmemi arzu ettiklerini anladım ve kâdılığa devâm ettim.

“ÂHİRETE GÖÇME VAKTİM GELDİ”
Hubeyşî hazretleri vefat edeceği zaman buyurdu ki: “İki sene önce, rüyâmda, vefât edeceğim yer ve zaman bildirilmiştir. Artık ahirete göçme vaktim gelmiştir...” 
Vefât ettiği zaman, cenâzesinde hazır bulunanlardan bâzıları; “Biz onun cenâzesinde bulunmakla, çok nûrlar, apaçık işâretler, hayra alâmetler ve güzel hâller gördük” demişlerdir...

Argûn Şah öldürüldü!..

Meşhurların Son Sözleri

Cuma, 25 Aralık 2009

Takıyyüddîn Sübkî meşhûr velîlerdendir. 1284 (H.683) senesinde, Mısır’ın Sübk köyünde doğdu. 1355 (H.756) senesinde Kâhire’nin dışında bir yerde vefât etti. Çok kerâmetleri görülmüştür. Ona karşı çıkanın başına mutlak bir şey gelirdi. Kendisinden kerâmet hâsıl olunca veya birisi kerâmetinden bahsedince çok sıkılırdı...

Devamını oku...

Bir zaman bize muhabbeti vardı

Meşhurların Son Sözleri

Perşembe, 24 Aralık 2009

Seyyid Tâhâ hazretleri Hakkâri’de yaşamış evliyanın büyüklerindendir. Silsile-i aliyyenin otuz birincisidir. Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin on birinci torunudur. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin halîfelerindendir. Doğum târihi bilinmiyor. 1853 (H.1269) senesinde Şemdinli yakınındaki Nehri’de vefât etti. Kabri orada olup ziyâret edilmekte, feyz ve bereketlerinden istifâde olunmaktadır...

Devamını oku...



.

Büyük mutasavvıf Hasan Efendi

Hasan Efendi, Osmanlı devri ulemâsındandır. İlim tahsîlini İstanbul’da yaptı. İstanbul’da “Mirahor Zâviyesi”nde yerleşip zâhir ve bâtın ilimlerinde yetişmek için çalıştı... 
Bu mübarek zat, Şeyhülislâm Şeyhî Efendinin sohbetlerine devâm etti. Sonra İbrâhim Gülşenî’nin halîfelerinden Hasan Zarîfî’ye talebe oldu. Tasavvufta epey yol katetti. Fakat tam olarak yetişmeden hocası Zarîfî Efendi vefât etti. Bunun üzerine Şeyh Yâkûb Efendinin hizmetine girdi ve talebesi oldu. İlim tahsîl ettiği sıralarda kendini o kadar ilme vermişti ki, odasına girer kapısını kilitletirdi. Sâdece namaz ve ders vakitlerinde açtırırdı. Odasında dâimâ çalışmakla, ibâdet ve zikir ile meşgûl olurdu. Devamlı yalnız kalmayı tercih eder, mânen yükselmek için gayret gösterirdi...

CİNNÎLERE DE FETVA VERİRDİ
Hasan Efendinin kaldığı zâviyenin çevresinde oturanlardan biri şöyle anlatmıştır: “Bir gece evde otururken pekçok kimsenin câminin üzerinden inip Hasan Efendinin odasına girdiğini gördüm. Gidip kapısını çaldım. Böyle böyle kimseler gelip odanıza girdiler, dedim. ‘Onlar cinnîlerdir. Dînî suâller sormaya geldiler. Merak edilecek bir şey yok korkma!’ dedi.”
Talebelerinden biri şöyle anlatmıştır: “İlk zamanlarımda uygun olmayan bir düşünce ile uyumuştum. Rüyâmda hocam gelip bir tokat vurup gitti. Ertesi gün huzûruna vardığımda, şeyhler, talebeleri ileri gittiklerinde, uygunsuz hallerinde îkâz ederler. Bâzan döverler, bâzan okşarlar. Bunlar gam değildir” buyurdu. 
Bir genç onların bulunduğu yerde yoldan gelip geçenleri rahatsız ederdi. Bir gün Hasan Efendinin yolu oraya düştü. Genç atını Hasan Efendinin üzerine sürüp; “Bana şarap parası ver” dedi. Parası olmadığını söylediği halde ısrar etti. Hakâret dolu sözler söyleyip uzaklaştı. Biraz sonra bir kağnı arabasına çarpıp öldü.

BİR HASEDCİNİN SONU!..
Birisi Hasan Efendiye hased eder ve kahvehânelerde devamlı aleyhinde konuşurdu. Bu uygunsuz davranışı üzerine Hasan Efendi onu zaman zaman îkâz ederdi. Ancak bir türlü bu huyundan vazgeçmedi. Bir gün yine aleyhinde uygunsuz sözler söyledi. Sevenlerinden biri Hasan Efendiye gidip durumu anlatınca, Hasan Efendi çok yüksek sesle ve sesi kesilinceye kadar; “Bizden vazgeçmezler mi?” diye bağırdı. O gece kendisine dil uzatıp, aleyhinde konuşan kimsenin boğazında bir yara çıktı. Günlerce konuşamadı, sonra öldü...

.

Harem-i şerîf imâmı Ebü'l-Hüseyin Şirvânî

Ebü’l-Hüseyin Şirvânî, İran’da yetişen büyük velîlerdendir. Onuncu asrın ortalarında vefât etti. İlim öğrenmek için çok yerleri dolaştı. Mısır’da yerleşti. Sonra Mekke-i mükerremeye gitti. Vefâtına kadar orada ikâmet etti...

FELÇLİ İDİ; ANCAK!..
Ömrünün sonlarına doğru felç oldu. Eli ayağı tutmaz, ayağa kalkamazdı. Fakat müezzinin namaz için ikâmet okumaya başladığı andan, namazını bitirdiği âna kadar olan zamanda ve sohbet esnâsında çok sağlam olur, hiçbir şeyi kalmazdı. Bu zamanlar hâricinde, yine felçli hâle dönerdi!..
Bu mübarek zat vefât ettiğinde 124 yaşlarındaydı. Mekke-i mükerremede, Harem-i şerîfin imâmı idi. Kendisine; “Tasavvuf nedir?” diye sordular. “Hakîkî din âlimlerinden birine bağlanıp, ona teslim olmak. Onun feyz ve bereketlerinden istifâde etmek. Kimseye karışmayıp, kendi hâlinde insanlardan ayrı yaşamaktır buyurdu. 
Bir gün de şöyle buyurdu: “Sıddîkların, yükseldikçe istedikleri bir şey vardır ki, o da riyâset muhabbetidir. (Şefâat makâmı)” (Saîd-i Fergânî buyurdu ki: Buradaki “riyâset muhabbeti” insanların başına geçmek arzusu değildir. Zâten, evliyâlık yolunda bulunmanın ilk şartı, bunu terk etmektir. Nerede kaldı ki, en sonda hâsıl olan şey “riyâset muhabbeti” olsun. Bu ifâdeden murâd; Allahü teâlânın indinde, evliyâyı sevenler için şefâat makâmı taleb etmektir.)
Yine buyurdu ki:
“İzzet ve şerefi, Allahü teâlânın dînine uygun olmayan hâllerde arayan kimseyi, Allahü teâlâ, hor-hakîr ve zelîl eder.”
“Dîne uymakta gevşek davrananlarla berâber olmaktan, son derece sakınmalıdır. Onlar, insanın felâketine sebep olurlar.”
“Fakirler dünyâ ve âhirette her bakımdan rahattırlar.”
“Bâzı kimseler vardır ki velîdirler. Büyük zâtlar bu kimselere bakınca, tasavvuftaki makamlarını görürler. O kimsenin ise, bunların hiçbirinden haberi olmaz.”

“GERÇEK VELÎ ŞUDUR Kİ!..”
Ebü’l-Hüseyin Şirvânî, vefatından önce buyurdu ki:
“Velî, içinde bulunduğu ânı değerlendirmek için çırpınır. Diğer vakitleri kıymetlendirmek için çalışsa, içinde bulunduğu vakti harcamış olur. İleriki vakte kavuşacağı da, zâten belli değildir. Bunun için gerçek velî, her an, içinde bulunduğu ânı değerlendirir. Böylece bütün ömrü kıymetli olur.”

.

Mevlânâ dergâhına dil uzatanın sonu!..

Emîr Ârif Çelebi, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin torunu, Sultan Veled’in oğludur. 1271 (H.670) senesinde doğdu. 1319 (H.719) senesinde Konya’da vefât etti. Kabri oradadır. Küçük yaşta dedesi Mevlânâ hazretlerinin teveccühlerine kavuştu. Babası Sultan Veled’den zâhirî ve bâtınî ilimleri öğrendi. Babasının vefâtından sonra onun halîfesi, vekîli oldu...

“İNCE BİLGİLER”DEN ANLATIYORDU!..
Sultan Veled, bir gün oğlu Ârif Çelebi’ye; 
“Evlâdım! Sen her nereye baksan, Mevlânâ’yı görür, Mevlânâ’dan bahsedersin. Küçük aklınla mârifetlerden, Allahü teâlânın zâtı ve sıfatlarına âit ince bilgilerden anlatırsın. Sen Mevlânâ’nın hâllerini ve makamlarını ve bu mârifetlerini nereden biliyorsun da, bize hiç tenezzül etmiyorsun?” diye sordu. Ârif Çelebi de; 
“Efendim! Ben o yüce zâtı, mânevî âlemde gördüm. O da bu fakîri gördü ve kendi kemâlâtını görebilecek gözün bağışlanmasına vesîle oldu” diye cevap verdi...
Lala Fahreddîn anlattı: 
“Arada sırada Ârif Çelebi’yi kucağıma alıp, Hüsâmeddîn Çelebi hazretlerinin evine giderdim. Hüsâmeddîn Çelebi, bizi hep kapıda karşılar, Ârif’i kucağına alarak odaya kadar götürürdü. Ona her türlü yiyeceklerden, nefis şerbetlerden ziyâfet çekerdi. Daha önceden alıp hazır ettiği güzel elbiseleri, kendi eliyle giydirirdi. Gideceğimiz zaman da, onu omuzuna alıp eve kadar götürür ve; “Ah! Mümkün olsaydı da Ârif Çelebi’nin lalası olup hizmetiyle şereflenebilseydim. Zîrâ, onun nûrunun doğu ile batıyı kuşatacağını ve âleme ışık salacağını, makâmının çok yüce olacağını hocam Mevlânâ hazretleri haber verdiler. Ne mutlu o kimselere ki, Ârif Çelebi’nin hizmetiyle şereflenip, sevgilisi oluyorlar” diyerek, hasretini dile getirirdi.”

“BU ÖKÜZ DE NEDİR?..”
Sultan Veled anlattı: 
“Ârif Çelebi, beş yaşlarında idi. Bir gün, başı iple bağlı bir öküzün yularından tutmuş götürüyordu. Onu o hâlde görünce; “Ey Ârif, bu öküz de nedir? Onu nereye götürüyorsun?” dedim. Cevâbında; “Bu yular, filân beyin başına takılan yulardır. Çünkü Mevlânâ dergâhına dil uzatmaktadır” dedi. Çocuğun bu hâline güldüm, fakat üç gün sonra duyduk ki, o beyin evini yağma edip, başını kesmişler!.

.

Şehid velî Utbet-ül-Gulâm

Utbet-ül-Gulâm hazretleri, büyük velîlerdendir. Doğum ve ölüm târihi bilinmemektedir. Rumlarla yapılan bir muhârebede şehîd düştü. Kemâl sâhibi bir zât idi... Dâima murâkabe hâlinde bulunurdu. O, Allahü teâlâdan başkasıyla meşgûl olmaz, devamlı Allahü teâlâyı anar ve hatırlar, O’ndan bir an bile gâfil olmazdı. Bâzan öyle dalardı ki, gideceği yeri geçer, farkında olmazdı.

“OĞULCAĞIZIM, KENDİNE ACI!”
Bir gün, Abdülvâhid bin Zeyd’in yanına gelmişti. Abdülvâhid ona “Nereden geliyorsun?” diye sordu. Utbet-ül-Gulâm; “Falanca yerden geliyorum” dedi. Abdülvâhid bin Zeyd, “Oralarda kimseye rastladın mı?” diye sorunca, Utbet-ül-Gulâm; “Hayır, kimseyle karşılaşmadım” dedi. Halbuki oralardan pek çok kimse gelip geçiyordu. Fakat, bütün rûhu ve bedeniyle Allahü teâlâ ile meşgûl olduğundan, yanından geçenlerin farkına bile varmamıştı. 
Utbet-ül-Gulâm hazretleri günahlarını düşündüğü zaman, yemek ve içmekten kesilirdi. Bu durumu gören annesi; “Oğulcağızım! Biraz kendine acı. Hiçbir şey yemiyor, kendine yazık ediyorsun” dediği zaman cevâbı; “Anneciğim, kendime acıyorum. Fakat beni biraz bırak da, azıcık zahmet çekeyim. Çünkü, inşâallah ileride bu sıkıntılarımın karşılığını göreceğim” şeklinde olurdu...
Utbet-ül-Gulâm’ın mahzun ve garip bir hâli vardı. Bu yönüyle Hasan-ı Basrî hazretlerine çok benzerdi. Yatsı namazını kılar, bir miktar uyur, sonra kalkar ve sabaha kadar yatmazdı...
O mahzûn bir sesle, gözyaşları dökerek, Allahü teâlâdan, lütuf ve ihsânını dilerdi. Kur’ân-ı kerîm okuduğu zaman ağlar, başkalarını da ağlatırdı. Allahü teâlânın korkusundan gözyaşları dinmezdi...

HARPTE ŞEHİD OLDU...
Utbet-ül-Gulâm hazretleri, Bizans ile yapılan bir harpte şehid düştü. Son nefesini verirken bir dua okudu. Onun yakınlarından birisi anlatıyor: 
Utbet-ül-Gulâm’ı rüyâmda gördüm ve; “Ne durumdasın?” diye sordum. O; “Senin evinde yazılı bir duâ var. Onun yüzünden iyi muâmele gördüm” diye cevap verdi. Sabah oldu. Evde duâyı arayıp, buldum. Duâ şöyle idi: 
“Ey sapmışları doğru yola ileten, ey günahkârlara merhamet edip acıyan! Ey düşenlere yardım eden Allahım! Günahkâr olan bu kuluna ve bütün Müslüman kardeşlerime merhamet eyle. Bizi öldükten sonra, peygamberler, sıddîklar, şehîdler ve sâlih kullarınla haşreyle.”

.

Mudurnulu Mehmed Dede

Mehmed Dede Bolu-Mudurnu’da doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 1523 (H.930) senesinde vefât etti. Tasavvufta, Çelebi Efendinin sohbetlerinde kemâle erdi. Halvetî yolunda yetişti...

ONU İMTİHAN ETMEK İSTEDİ
Bu mübarek zat, hocasının dergâhının mutfağında hizmet ederdi. Hocası onu yetiştirdikten sonra Karaman’a gönderip, insanlara rehberlik yapması için vazîfelendirdi. Karaman’da fetvâ işlerine bakar, bir taraftan da halkın irşâdı ile meşgûl olurdu... Bu hizmeti yaptığı sırada Karaman’da bulunan müderrislerden Mevlânâ Dâvûd, Mehmed Dedenin kerâmet sâhibi bir zât olduğunu işitince onu halkın gözünden düşürmek için imtihan etmek maksadı ile yanına gitti. Konuşmaya başladılar... 
Mehmed Dede sohbetiyle müderrisi hayran bıraktı. Onun hatırında olan nice müşkül meseleleri daha o sormadan cevaplandırdı. Cevapları ve îzâhları son derece iknâ edici ve rahatlatıcıydı... Diğer sorularına daha sormadan birer birer cevap verince, Müderris Dâvûd Efendi onun âlim ve velî bir zât olduğunu anlayıp sevdi ve talebesi oldu...
***
Mustafa Bey anlatır: “1582 senelerinde İran’a yapılacak bir sefere katılmak için gidecektim. İzin ve duâ alıp, vedâ etmek için Mehmed Dede’nin yanına vardım. Hayır duâlarını istirhâm edip, ellerini öptüm. Himmet edip nasîhat ettikten sonra; 
“Mustafa Çelebi, sefere gidersen bir çift Macar bıçağını yanından ayırma, zor zamanda insana ondan üstün silâh olmaz” buyurdu. Emirlerini yerine getirip, yola revân oldum... 

“BIÇAĞIM VAZİFESİNİ YAPTI!..”
Günler sonra Demirkapı Kalesine ulaştık. Orada iki sene kaldık. Bir gün buğday tedâriki için kaleden dışarı çıkıp, bir köyde geceledik. Düşmandan ses sedâ olmadığı için, herbirimiz bir köşeye çekilmiş, silâhlardan uzaklaşmış, uyumakla meşgûldük... Birden kapı kırılıp, içeriye bir İran askeri girdi. Hiç aman vermeyip üstüme saldırdı. Uyku mahmurluğu ile yerimden fırladım. Yanımda hiç silâh yoktu. Ölümle aramda bir bıçak boşluğu kadar yer kalmıştı. O anda iki senedir Mehmed Dede’nin emriyle yanımdan hiç ayırmadığım Macar bıçağım hatırıma geldi. Elime alıp, hasmımın boşluğunu hedef aldım. Allahü teâlânın takdîri ile, beni öldürmek için saldıran düşmanın kılıcı evin direğine denk gelip kırıldı. Benim bıçağım vazifesini yaptı, adamın işini bitirdi. Mehmed Dede’nin kerâmeti zâhir oldu.”

.

Büyük velî Ali el-Venâî

Ali Venâî hazretleri, âlim ve velîlerdendir. Tam ismi “Ali bin Abdülber bin Ali” künyesi “Ebü’l-Hasan el-Hüseynî el-Venâî”dir. 1756 (H.1170) senesinde, Mısır’ın Saîd limanı köylerinden Venâ’da doğdu. 1797 (H.1212) senesinde Medîne-i münevverede vefât etti...

ON SEKİZ YAŞINDA KİTAP YAZDI
Ali Venâî, Kâhire’de büyüdü. Zamânının ileri gelen âlimlerinden ilim ve edeb öğrendi. Muhammed bin Ali eş-Şirvânî’den icâzet, diploma aldı. Henüz on sekiz yaşında çeşitli ilimlerde kitaplar yazmaya başladı. Bir taraftan da büyük hadîs âlimi Seyyid Murtaza’nın derslerine devâm edip hadîs ilmi mütehassısları arasına girdi. Mânevî ilimler adı verilen tasavvuftan da nasîblendi. Halvetî yolunun büyüklerinden Ahmed ed-Derdî’nin sohbetlerinde kemâle gelip olgunlaştı...
Ali el-Venâî hazretleri çok ibâdet eder, nefsinin terbiyesi ile uğraşırdı. Bu gayretleri neticesinde kendisinden çok kerâmet; hârikulâde hâlleri görüldü. 
Bu mübarek zat, sık sık rüyâsında Peygamber efendimizi görür ve mânevî iltifatlarına kavuşurdu. Yine bir rüyâsında, Peygamber efendimiz mübârek parmağını Ali el-Venâî’nin ağzına koyup hareket ettirdi ve; “Gece sana ‘Lâ ilâhe illallah Vallahü ekber Allahü ekber’ demen kâfidir” buyurdu. 
Ali el-Venâî iki defa da Resûlullah efendimizi uyanık iken gördü. İlkinde Tâhâ sûresini okurken görmüştü.
Bir sohbetinde talebelerine buyurdu ki: “Lokman Hakim oğluna şöyle dedi: Ey oğul! Ateş gelirken ondan nasıl emin olunur? Dünyadan ayrılmak muhakkak iken, ona nasıl meyledilir? Ölüm nasıl akıldan çıkar? Onun geleceğinden aslâ şüphe edilmez. Uyuduğun gibi öleceksin.”

İSM-İ A’ZÂMI BİLİYORDU!..
Ali el-Venâî’ye rüyâsında İsm-i A’zâm duâsı öğretildi. Geceleri çok namaz kılardı. Bir ara Mekke-i mükerremeye gitti, orada üç sene kadar ilim öğretti ve ibâdetle meşgûl oldu. Peygamber efendimizin mübârek kabr-i şerîflerini ziyâretten sonra Mısır’a döndü. Herkes kendisini sevgi ve hürmetle karşıladı. Çok geçmeden mânevî bir işâretle Medîne-i münevvereye gitmesi emredildi. Zîrâ bu, vefâtının Medîne’de olacağına dâir bir müjde idi. Derhâl yola çıkıp önce Mekke’ye oradan da Medîne-i münevvereye vardı. Çok geçmeden müjdelendiği gibi hakîkaten Medîne’de vefât etti...

.

Ebabil kuşları ve Ebrehe'nin sonu!

Habeşistan Kralı Necâşinin Yemen’de Ebrehe adında bir vâlîsi vardı. [Habeş pâdişâhlarının hepsine (Necâşi) denir.] San’a şehrinde Kuleys adını verdiği bir kilise yaptırdı. Sonra Necâşiye bir mektûb yazıp şöyle dedi: 
Senin için bir kilise yaptırdım ki, benzeri görülmemiştir ve senden önceki krallara böylesi nasîb olmamıştır. Burayı Arablar için hac yeri yapacağım ve artık Kâbe’ye kimseyi göndermeyeceğim!”

MEKKE’YE DOĞRU YOLA ÇIKTI...
Ebrehe’nin bu sözleri Arablar arasında duyulup yayıldı. Buna çok kızan Arablardan biri, kilisenin içine girip def-i hâcetini yaparak kirletti. Yemen vâlîsi Ebrehe bundan dolayı çok kızıp, “Kâbe’yi yıkacağım” diye yemîn etti. Habeş askerlerini toplayıp, gidip Kâbe’yi yıkmak için yola çıktı... 
Ebrehe’nin bir fili vardı. Bu fili önlerine alıp Mekke’ye doğru yürüdüler. Fili Kâbe’ye doğru sürdüler. Fil aslâ o tarafa yürümedi. Yönünü başka tarafa çevirdiklerinde, o tarafa koşarak gidiyordu. Sonunda bir yerde durmak mecbûriyetinde kaldılar. Mekke çevresine adamlar gönderdiler. Bunlar Abdülmuttalib’in ikiyüz devesini yakalayıp getirdiler... Abdülmuttalib develerini istemek için Ebrehe’nin yanına geldi. Ebrehe onu uzaktan görünce heybetinden ürperdi. “Bu gelen kimdir?” diye sordu. “O, Mekke’nin büyüğü, reîsidir” dediler. Ebrehe onu karşılayıp, kendi minderi üzerine oturttu ve “Ne istiyorsun?” deyince “Develerimi” dedi. Ebrehe; “Ey Kureyşin efendisi! Ben size izzet ve şeref kazandıran şu Kâbe’yi yıkmak için geldim, sen ise develerini istiyorsun!” dedi. Abdülmuttalib şöyle cevâb verdi: 

“KÂBE’NİN SAHİBİ VARDIR!..”
“Ben develerin sâhibiyim, kendi malımı istiyorum. Kâbe’nin sâhibi vardır. O herkese karşı gâlib gelir ve Kâbe’yi korur!” Sonra Abdülmuttalib’e develerini verdiler, geri döndü. Kâbe’ye gidip kapısının halkasına yapışarak, duâya başladı... O sırada gökyüzünde ansızın sürü hâlinde kuşlar (Ebabil kuşları) gördü. O zamâna kadar öyle kuşlar hiç görmemişti. Kuşlardan herbirinin gagasında ve iki ayağında mercimekten büyük, nohuttan küçük taşlar vardı. Her taşın üzerinde bir kâfirin ismi yazılı idi. Kuşların bıraktığı taş, başına isâbet eden askerin altından çıkıyor ve o asker hemen ölüyordu. Atlı ise, atı da ölüyordu... 
Ebrehe’nin ordusu kaçmaya başladı. Kuşlar takip edip, taş bırakarak hepsini öldürdüler. Ebrehe de çok perîşân bir hâlde öldü...

.

Bir hikmet ehli Şumeyt bin Aclân

Şumeyt bin Aclân, Tâbiînin büyüklerindendir. Hikmetli sözleri, güzel huyları ile herkesin sevgilisi olmuştu. Buyurdu ki: 
“Ey Âdemoğlu! Sen sustuğun müddetçe selâmettesin. Konuştuğun zaman sakınmaya (düşünüp, ölçülü ve dikkatli konuşmaya) yapış!..”

MÜMİNİN KALBİNDEKİ KUVVET!..
Bu mübarek zat, Allahü teâlânın müminlere ayrıca bir îmân kuvveti verdiğini bildirmiş ve; “Allahü teâlâ müminin kalbine bir kuvvet vermiştir ki, bu kuvveti âzâlarına vermemiştir. Şu ihtiyarı görüyor musunuz? İhtiyar hâliyle geceleri nasıl ibâdet ediyor, gündüzleri oruç tutuyor. Gençler ise bunu yapmaktan âcizdirler” buyurmuşlardır.
“Sizden biriniz Kur’ân-ı kerîm okumayı öğrenir ve ilim tahsil eder. Bu ilimleri öğrenir ve dünyâyı kalbine yerleştirir, dünyâya koşar. Dünyâyı (taç gibi) başına geçirir. Bunu görenler: “Bu kimse bizden daha âlim. Eğer dünyâyı istemekte bir fayda görmeseydi böyle yapmazdı” derler, sonra dünyâya rağbet ederler, onu toplamaya başlarlar. Buna sebep olan ilim sâhipleri meâlen şu âyet-i kerîmede bildirilenlerden olurlar: “Kıyâmet günü kendi günahlarını tamâmen yüklendikten başka, saptırdıkları insanların günâhlarından bir kısmını da yükleneceklerdir” (Nahl sûresi: 25). “Kim, fısktan günahtan râzı olur beğenirse, onu yapanlardan olur. Kim de Allah’a isyân edenleri beğenirse, râzı olursa, Allahü teâlâ onun ibâdetlerini kabûl etmez.”
“Şaşılır şu kimseye ki, kalbi âhirete bağlı iken kendisine ufak bir şey tesir etse veya pire ısırsa, âhireti hemen unutuverir.”

“İNSANLAR ÜÇ KISIMDIR!..”
Şumeyt hazretleri insanların üç kısım olduğunu beyân etmiş ve; “Birincileri hayırlı amel işleyen, ona devam eden ve ona devâm ettiği halde ölenler. İşte bunlar mukarreblerdir. İkincileri; ömürlerini günah ve uzun bir gafletle geçirip, sonra tövbe etmiş olanlar. İşte bunlar Eshâb-ı yemîndirler (Cennet ehlidirler). Üçüncüsü ise; ömürlerini Allahü teâlânın men ettiği şeylerle geçiren, harama günaha devâm eden ve o hâliyle dünyâdan ayrılanlar. İşte bunlar Eshâb-ı şimâldirler (cehennemlikdirler).
Şumeyt bin Aclân hazretleri vefat edeceği zaman buyurdu ki: “Ölümü düşünen insan, ne dünyânın geçici sıkıntılarına üzülür, ne de gelip geçen nîmetlerine sevinir.”

.

Anadolu velîlerinden Şücâeddîn Karamânî

Şücâeddîn Karamânî, Anadolu velîlerindendir. Aslen Aksaraylı olup, Karamânî nisbetiyle meşhûr olmuştur. Doğum ve vefât târihleri bilinmemekle birlikte, Çelebi Sultan Mehmed Han ve İkinci Murâd Han zamanlarında yaşadığı bilinmektedir...

EDİRNE’DE VEFAT ETTİ...
Bu mübarek zat, Edirne’de vefât etti ve bu şehirde Debbağlar Mahallesindeki mescidi ve dergâhının bulunduğu yerde defnedildi. Zamânının büyük velîsi Şeyh Hamîd-i Kayserî’nin (Somuncu Baba’nın), sohbetinde bulunup, ondan aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti ve feyz aldı. Yüksek derecelere kavuştuktan sonra, Edirne’de talebe yetiştirip, Allahü teâlânın yüce dînini ve Peygamber efendimizin güzel ahlâkını anlatmakla meşgûl oldu.
Bir gün Sultan İkinci Murâd Hân, Edirne’de abdest tâzelemek üzere çıktığı zaman ayağı kayıp düştü. O sırada nûr yüzlü bir kimse peydâ oldu. Sultânı elinden tutup, o tehlikeli hâlden kurtardı ve âniden kayboldu. Sonra Pâdişâh, kendini tehlikeden kurtaran o zâtla görüşmek istedi. Edirne’nin bütün sâlih kimselerini huzûruna dâvet etti. Ancak, dâvet ettiği kimseler arasında aradığı zât yoktu... Nihâyet bütün Edirne halkını bir yere toplatıp, birer birer gözden geçirdikten sonra, aralarında, elinden tutup kurtaran Şücâeddîn Karamânî’yi buldu. Ona hürmet edip, iltifât ve ihsânlarda bulundu. Debbağlar Mahallesinde ona bir mescid ve bir dergâh yaptırdı. Talebelerine Murâdiye evkâfından maaş bağlatıp, ihsânlarda bulundu.
Şücâeddîn Karamânî, vefatına az bir zaman kala, kendi mezarının duvarını, kendi eliyle kerpiçten yaptı. Her kerpici, yerine üç defâ İhlâs sûresi okuyarak koydu. Mezarını tamamladıktan kısa bir zaman sonra da vefat etti...

RÜYADA BİLE DAVET!..
Kânûnî Sultan Süleymân Hân, pâdişâhlığı zamânında Edirne’ye geldiğinde, bu mübarek zatın mescidini büyültüp câmi hâline getirdi. Oraya Kur’ân-ı kerîm okuyan hâfızlar, müezzin ve hatîb tâyin etti. O sırada dergâhında vazifeli olan Cerrahzâde Mustafa Çelebi, Şeyh Şücâeddîn hazretlerinin yaptığı duvarı yıktırmayıp, bereketlenmek için olduğu gibi bıraktırdı.
Şücâeddîn Karamânî, dergâhını ve mescidini büyütüp îmâr eden Müslüman olmayan mîmârın rüyâsına girip, onu İslâma dâvet etti. O da ertesi gün İslâmı kabûl edip, hidâyete kavuştu ve ismini “Hidâyet” olarak değiştirdi.

.

Hindistanlı velî Şeyh Behrâm

Şeyh Behrâm onyedinci asırda Hindistan’da yetişen evliyânın büyüklerindendir. Şeyh-ul-meşâyıh olarak bilinir... 1647 senesinde Mirzâ Muzaffer, Beytûlî ve çevresini zabt etmesi için bir Hindû’yu görevlendirip gönderdi. Dinsiz ve zâlim olan bu Hindû oraya gelince, kasaba halkı çok sıkıntı çekti. Müslümanlara yapmadığı zulüm ve işkence kalmadı...

BİR SEYYİDİN DUASI...
Zalim Hindû, Beytûlî ve civârını istilâ edip, Şeyh Behrâm’ın türbesinin bulunduğu yeri dahî kendisine bağlamak istedi. Kasaba halkı ve ileri gelenleri, ne kadar mâni olmak istedilerse de fayda vermedi... O sırada Seyyidlerden biri, Şeyh Behrâm’ın nûrlu kabrine gidip, onu vesîle ederek Allahü teâlâya duâ etti. Henüz oradan ayrılmamıştı ki, türbenin dışından kulağına büyük bir gürültü geldi. O zât hemen dışarı koştu. Bir de ne görsün. O kâfirin atı yıkılmış ve iki ayağı da havada kalmıştı. Hayret edip nasıl olduğunu sordu. Orada bulunanlar dediler ki: 
“O zâlim, kibrinden ve gurûrundan kimseyi dinlemedi. ‘Pâdişâhın malını sebepsiz yere niçin kalenderler yesin’ dedi ve zabt ettiği toprakları ölçen memura işâret etti. Kendisi de kızıp atını ileri sürdü. Birkaç adım gitmeden atı tökezleyip yere yıkıldı. O zâlim eyerden öyle bir sıçradı ki, ayakları havada asılı kaldı.” 
O sırada Seyyidin dilinden; “Ey hazret, bu alçağı niçin havada durdurursunuz, niçin toprağa düşüp boynu kırılmaz?” sözleri çıktı. O anda öyle bir düştü ki, orada bulunanlar toprağa çakıldı zannettiler... Adamları onu kaldırıp, Şeyh Behrâm’ın türbesine götürdüler. O seyyid de berâber idi. Kabre yaklaşınca şuuru biraz yerine gelip güçsüzlüğü ve aczi sebebiyle başını yere koydu ve adamlarına dedi ki: “Ey insanlar beni buradan çabuk kaldırın. Siz görmüyorsunuz, fakat beni dövüyorlar. Çabuk, döve döve ‘bu kâfiri dışarı atın’ diye emreden bir ses işitiyorum...” 

SONU ÇOK KÖTÜ OLDU!..
Adamları bunu duyunca, Hindû’yu kaldırıp eve götürdüler. Bir divanın üzerine yatırdılar. Biraz sonra divan üzerinde duramayıp yere düştü ve divanın ayakları havaya geldi. Adamları divanı kaldırıp düzelttiler. Onu tekrar divana yasladılar. Tekrar düştü. Tekrar düzeltip oturtmak istediklerinde, öbür taraftan başı yere düşüp ayakları havada kaldı. Ne kadar uğraştılarsa da düzeltemediler. Bu şekilde can verdi...

.

Müslim bin Avsece

Hicrî 61 senesinin 10 Muharreminde (10 Ekim 680) cereyan eden elim bir hadise olan Kerbela vakası, İslam aleminde derin izler bıraktı. Ali (radıyallahü anh) hazretlerinin oğlu Hüseyin (radıyallahü anh) ve yakınları bu hadisede şehid edildiler. Hazret-i Hüseyin’in başını, kızları ve kardeşleri ile hasta olan oğlu küçük Ali’yi, Emevi kumandanı İbn-i Ziyad’a götürdüler. İbn-i Ziyad bunları Halife Yezid’e gönderdi. Şam’a varılıp da bu haber Yezid’e ulaştırılınca, Yezid ağlayarak şöyle dedi: 

“Size, Hüseyin’i öldürmeden itaat ettirmenizi istemiştim. İbn Sümeyye’ye Allah lanet etsin. Hüseyin’le ben karşılaşsaydım, kendisini bağışlardım. Muhakkak ki validesi Fâtıma, Resûlullah’ın kızıdır ve benim anamdan daha üstündür. Dedesi de benim dedemden daha üstündür. İmanı olan kimse onun bu dünyada bir benzeri olduğunu düşünemez.”

Sonra kadınların kendi evine alınmalarını emretti. Yezid ailesinden olan bütün kadınlar, teker teker gelerek acılarını paylaştılar. Daha sonra mal ve zînetlerinden ne kaybolmuşsa kendilerine bedelini ödediler. Yezid, bir ara Zeynelabidin Ali bin Hüseyin’i yanına getirtti, Medine’ye gitmeleri için gerekli hazırlığı yaptırdı ve orada herhangi bir ihtiyaçları olursa kendisine yazmalarını söyledi. Böylece İslâm tarihindeki bu elîm olay da arkasında silinmeyecek izler bırakarak kapanmış oldu.
İşte bu Kerbela hadisesi cereyan ederken, Hz. Hüseyin’in ilk Esbabından olan Müslim bin Avsece, çarpışma sırasında vurulup yere düştü. Son nefesini vermek üzere idi ki, Hz. Hüseyin onun yanına geldi: “Ey Müslim! Allahü Teala sana rahmet etsin!” dedi ve “Onlar, hiçbir suretle ahidlerini değiştirmediler. (Ahzab: 23)” âyetini okudu.
Habîb bin Müzahir de, onun yakınında bulunuyordu. Müslim bin Avsece, Habîb bin Müzahir’e: “Benim, sana vasiyyetim şudur” deyip eliyle Hz. Hüseyin’e işaret ederek “Vasiyyetim onun yanında, önünde ölmendir!” dedi. Habib bin Müzahir “Kabe’nin Rabbine and olsun ki öyle yapacağım” dedi. O sırada Müslim bin Avsece, ruhunu teslim etti.

.

Kerametler menbaı Ahmed Şemseddîn

Ahmed Şemseddîn vebâya tutulmuştu. Ağabeyi Ömer Ziyâeddîn Efendiye şöyle dedi: “İçim yanıyor. Bir parça kar getirebilir misiniz?..”

Ahmed Şemseddîn Tavilî hazretleri, büyük velî Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin halîfelerinden Osman et-Tavilî’nin dördüncü oğludur. Hacı Şeyh Ahmed Şemseddîn diye meşhûr olmuştur. 1811 (H.1226) senesinde doğdu. 1890 (H.1308) senesinde vefât etti. Kabri Kuzey Irak’taki Tavila’da babasının kabri yanındadır...

BİR DENİZ YOLCULUĞU...
Küçük yaştan îtibâren ilim tahsîl eden Şeyh Ahmed Şemseddîn; âlim, fazîlet sâhibi, zâhid, dünyâya önem vermeyen, çok ibâdet eden ve fakîh bir zât oldu. Zap Suyunun yakınında bulunan Ahmedova köyünde yerleşti. Babası ona insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmak husûsunda icâzet verdi. Pek çok güzel halleri ve kerâmetleri görüldü... Talebelerinden Hacı Mehmed Emin Efendi onun şu kerâmetini anlattı: 
Deniz yolu ile hacca gidiyorduk. Bindiğimiz gemi bir ara şiddetli bir fırtınaya tutuldu. Gemi batacak duruma geldi. Kaptan, yolcuları boşaltmak niyetiyle can kurtaran sandallarına yolcuların binmesini istedi. Yolcular sandallara binmek üzereyken Şeyh Ahmed Şemseddîn hazretleri kaptana seslenerek; “Korkma, bu gemiye hiçbir zarar gelmeyecektir!” buyurdu. Allahü teâlânın kudretiyle biraz sonra hava yumuşayarak fırtına dindi, ortalık durgunlaştı. Yolcular da kendilerine geldiler. Gemi ise yoluna emniyetle devâm etti. Kaptan, denizcilerle birlikte Şeyh Ahmed Şemseddîn hazretlerinin ellerini öpüp talebesi oldular... 
Ahmed Şemseddîn Tavilî hazretleri 1890 senesinde ortaya çıkan salgın vebâ hastalığına tutuldu. Hastalığı sırasında büyük kardeşi Ömer Ziyâeddîn Efendi yanına geldi. Şeyh Ahmed içi yandığından ağabeyine:
“İçim yanıyor. Bir parça kar getirebilir misiniz?” dedi. 

KAR GETİRDİLER; ANCAK!..
Ömer Ziyâeddîn Efendi, mevsim yaz olduğundan, ancak yüksek dağların doruklarında bulunan kardan getirtmek için adam gönderdi. Fakat giden şahıs geri dönmeden Şeyh Ahmed Şemseddîn vefât etti. Ömer Ziyâeddîn Efendi, gelen kardan bir avuç alarak rûhunu teslim etmiş olan Şeyh Ahmed’in avucuna koydu. Bu sırada Şeyh Ahmed karı öyle sıktı ki, kar eridi. Orada bulunan Molla Şeyh Abdülkâdir, Ömer Ziyâeddîn Efendiye dönerek; “Şeyh Ahmed kalbiyle Allahü teâlâyı anıyor. O henüz ölmemiştir” dedi. Ömer Ziyâeddîn Efendi de Molla Abdülkâdir’e; “Şeyh Ahmed’in ölümü böyledir” buyurdu...

Kuzey Iraklı velî Molla Celâlüddîn

Şeyh Celâlüddîn Hurmalî, Irak’ta yetişen evliyâdandır. Seyyid olup, soyu İmâm-ı Mûsâ Kâzım hazretlerine ulaşır. Kuzey Irak’ta Şehrizûr’a bağlı Kayneyce köyünde doğdu. 1815 (H.1231) târihinde Biyâre’de vefât etti.

“İLİM BİR HAZİNEDİR...”
Seyyid Molla Celâlüddîn küçük yaştan îtibâren iyi bir tahsîl gördü. Önce Kur’ân-ı kerîmi hatmetti. Arabî ilimleri öğrendi. Bölgedeki meşhûr medreselerde mütehassıs hocalardan okudu. Ulûmu aliyye adı verilen yüksek din ilimlerinde ve aklî ilimlerde olgunlaşıp icâzet (diploma) aldı ve müderris olarak Hurmal kasabasındaki Câmi-i Kebîr’e müderris tâyin edildi. Buradaki hizmetleriyle hürmet ve îtibâr gördü. Medresesi ve talebeleri için Hurmal çevresinde bağlar bahçeler vakfedildi. Bu mübarek zat, ilim hakkında buyurdu ki:
“İlim bir hazînedir, onu meseleler, müşküller açar.”
“İlim, sormakla kazanılır.”
“Ezberlediğim ve öğrendiğim bir şeyi aslâ unutmadım. İlim, unutmak ve müzâkereyi (karşılıklı okuyup, anlatmayı) terk etmek ile kaybolur.”
“İlmin birtakım düşmanları vardır. Birisi âlimi terk etmek. Böylece, âlim, ölümüyle ilmini de alıp götürür. Diğeri, unutmak. En tehlikeli düşmanı ise, yalandır.”
“İlim ona üstün gelme düşüncesiyle alınır ve öğrenmeye çalışılırsa, ilim gâlib ve üstün gelir. Hiçbir şey de elde edilmez. Fakat, ilme, gece gündüz bir dost gibi yapışılırsa, o zaman ilim elde edilir.”
“Faydalı ilim, Allahü teâlânın indinde, pek fazîletli bir ibâdettir.”
“İlmiyle amel etmeyen âlimin, ilmine güvenilmez.” 

BİR YAZ GÜNÜ İDİ...
Molla Celâlüddîn ömrünü hak yolda geçirdi. Bir yaz günü âdeti üzere Biyâre’de bahçelerde sevdikleriyle birlikte dolaşırlarken birden fenalaştı ve Kelime-i şehadeti söyleyerek vefât etti. Sevdikleri onun bâzı kerâmetlerine şâhid oldular.
Şeyh Alâeddîn anlatır: “Molla Celâlüddîn hazretleri vefât edince, sevdikleri ona kabir kazmak için gittiler. Kabir kazarlarken öğle namazını kılmayı unuttular. Vakti kaçırmak üzereyken birden nereden geldiğini anlamadıkları bir “Allahü ekber” nidâsıyla kendilerine gelerek öğle namazını hatırladılar ve hemen namazlarını edâ ettiler. Bu, Seyyid hazretlerinin vefâtlarından sonra gösterdikleri kerâmetlerindendi...

Hüsrev Beyin üç şehit oğlu

Kanije, Macaristan ve Avusturya sınırlarında küçük bir kaledir. lll. Mehmed Han zamanında ve 1600 tarihinde Avusturya’dan alınmıştı. Fakat ertesi yıl, 1601’de Avusturya Arşidük’ü Ferdinand büyük bir kuvvetle bu kaleyi kuşatmıştı...
Kanije’yi savunan askerlerimiz çok zor durumda kalmışlardı. Kaleyi kuşatan yüz bin kişilik düşman kuvveti yüklendikçe yükleniyordu. Üstelik Kanije önündeki nehri de doldurmaya başlamışlardı. Bunu yaptıkları takdirde kaleyi korumak çok güçleşecekti. Düşmanlar sonunda nehri doldurmayı başardılar. Kanije önündeki nehri, nisbeten geçit verdiği yerde sazlarla doldurup, üzerine çitten siperler yerleştirdiler. Bunun yanı sıra bir de tahtadan muntazam bir köprü yaptılar ve bunu kalenin hendeğine bağladılar. Artık hendeği rahatlıkla aşabileceklerdi...

“SİZ MÜSTERİH OLUN PAŞAM”
Tiryaki Hasan Paşa gözü pek subayı Kara Peçe’yi çağırarak fikrini sordu. Ne yapacaklardı? Kara Peçe şöyle dedi:
“Paşa Hazretleri, siz müsterih olun. Biz düşmanın demirinden korkmadık da tahtasından mı korkacağız? Siz bizi duadan unutmayınız. Ben şimdi gider, o köprüyü yıkar gelirim.”
Böyle diyen Kara Peçe, Hasan Paşayla helalleşti. Tam kale bedeninden inmek üzereydi ki, kendisine doğru gelen üç çocuk gördü. Bu çocuklar Alaybeyi olan Hüsrev Beyin oğulları idiler. “Biz de geleceğiz. Köprüyü birlikte yıkalım” diyorlardı. Kara Peçe ne dediyse çocukları geri döndüremedi. Sonunda razı oldu. Böylece hep birlikte sessizce kale bedeninden aşağıya kaydılar.
Kara Peçe ve çocuklar, tam köprünün üzerinde iken düşman tarafından fark edildiler. Çocuklar Kara Peçe’ye, “Siz kaçın! Biz köprüyü yakarız!” dediler. Kara Peçe razı olmadı. “Vakit kalmadı, haydin, hep birlikte hendeğe atlayacağız. Oradan da bizi kaleye çekerler!” dedi ve “Atlayın!” emrini verdikten sonra suya daldı. Fakat çocuklar atlamamıştı. Üçü baş başa vererek köprüyü tutuşturdular. Alevler bir anda her tarafı sardı ve üçü de oracıkta şehit oldu...

HAZİNE OSMANLININ ELİNE GEÇTİ
Neticede, Tiryaki Hasan Paşa, üç bin kişilik kuvvetiyle kaleden çıktı ve müthiş bir saldırı yaparak Avusturya ordusunu bozguna uğrattı. Düşmanın bütün ağırlıkları ve hazineleri Osmanlıların eline geçti. Bu durumu öğrenen III. Mehmed Han, Tiryaki Hasan Paşaya vezirlik verdi...

Hazret-i Ali ve Yemenli adam

Hazret-i Ali (radıyallahü teâlâ anh), Allah Resulünün damadı, Hazret-i Ömer’in kayınpederidir. İslam halifelerinin ve ismen Cennetle müjdelenen on kişinin dördüncüsüdür. Ehl-i beytin birincisidir. Allahü teâlânın aslanı idi. Çeşitli hadis-i şeriflerde methedildi. Evliyanın büyüğü, vilayet yolunun reisidir. Her tarikatta herkese Vilayetin feyzleri ve marifetleri Hazret-i Ali’den gelmektedir...

“BANA HER ŞEYİ SORABİLİRSİNİZ!”
Hazret-i Ali bütün ilimlerde fevkalade bilgi sahibi idi. Peygamber efendimiz buyurdu ki: 
(Ben ilmin şehriyim Ali de kapısıdır.) 
Bir gün Hazret-i Ali (radıyallahü anh) mescidde minbere çıkarak cemaate:
“Arş-ı ala’nın aşağısından yeryüzüne kadar ne varsa her şeyi bana sorabilirsiniz. Benim şu göğsümde (kalbimde) derya gibi ilimler var. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” efendimiz benim ağzıma şerefli ağız suyundan sürdü, onun bereketi ile dilimden hikmetler akmaktadır. Canım kudret elinde bulunan Allah’a yemin ederim ki, eğer bana izin verilseydi Tevrat ve İncil’deki bütün ilimleri insanlara anlatırdım ve herkes beni tasdik ederdi...” 
Hazret-i Ali’nin bu konuşmasını yaptığı mecliste Yemenli bir adam vardı. Kendi kendine; 
“Bu çok büyük laflar ediyor. Şunu bir rezil edeyim de görsün gününü!” dedi. Hazret-i Ali’ye yönelerek;
“Sana bir sorum var!” dedi. Hazret-i Ali;
“Beni zora düşürmek ve imtihan etmek için değil, bir şeyler öğrenmek için sor” dedi. Adam;
“Beni buna sen zorladın! Ey Ali, sen hiç Rabbini gördün mü?” diye sordu. Hazret-i Ali;
“Ben görmediğim bir Rabbe ibadet etmem!” dedi. Adam;
“O’nu nasıl gördün?” diye sordu. Hazret-i Ali şöyle cevap verdi:

“O’NU BAŞ GÖZÜ GÖREMEZ!”
“O’nu baş gözü göremez; fakat kalpler O’nu imanın hakikati ile (Allah’ın verdiği bir nurla) görür. Rabbim birdir ve tektir, ortağı yoktur. O birdir, ikincisi yoktur. Tektir, benzeri yoktur. O, zaman ve mekanla sınırlanmaz. Duyu organları ile hissedilemez ve Hiçbir ölçü ile ölçülemez!” 
Hazret-i Ali’nin bu cevabı üzerine Yemenli adam yere yığıldı. Bir müddet öylece kaldı. Sonra yanına gittiklerinde, öldüğünü gördüler...

Tâlût'tan sonra Hazreti Dâvûd

Dün bir nebze bahsettiğimiz gibi, Tâlût (Saul) isimli bir melik İsrailoğullarının başına geçti. Tâlût, İsrail-oğullarına öğütte bulundu. Onlara şöylece seslendi:

“AYAKLARIMIZI SABİT KIL!..”
“Allahü teâlâ sizi bir nehir ile imtihan ediyor. O nehirden içen benden değildir. Ondan eli ile ancak bir avuç içen bendendir” dedi... Onların pek azı müstesna, diğerleri içti. Tâlût ile iman edenler nehri geçtiklerinde: ‘Bugün Câlût ve askerlerine karşı duracak takat bizde yoktur dediler. Allah’a kavuşacaklarını bilenler. Nice az bir topluluk vardır ki, Allah’ın izni ile daha çok olana galip gelmiştir. Allah, sabredenlerle beraberdir’ dediler.” (Bakara, 2/249)
Amâlika ordularının başında Câlût (Golyat) bulunuyordu. Câlût’un ordusuyla karşı karşıya gelen mümin topluluk şöyle dua etti: “Ya Râbbi, üzerimize sabır ve sebat ihsan eyle, ayaklarımızı sabit kıl ve kâfir kavme karşı bize yardım et.” (Bakara, 2/250)
Tâlût’un ordusunda Dâvûd isminde genç bir asker bulunuyordu. Dâvûd, Yakub aleyhisselamın neslinden idi. İsrailoğullarından olan Dâvûd, daha genç yaşta iken, hak davanın amansız düşmanı, zorba ve güçlü ordulara sahip olan Câlût ile yaptığı mücadeleyi kazanmış ve bu savaşta Câlût’u sapan taşıyla öldürmüştü. Bu olayda Allah’a tevekkül eden müminlerin zalimleri nasıl yendiği gösterilmektedir.
“Allah’ın izniyle, onları hemen hezimete uğrattılar. Dâvûd da Câlût’u öldürdü. Allah ona mülk ve hikmet verdi. Dilemekte olduğu şeylerden de ona öğretti.” (Bakara, 2/251)
***
Câlût’un öldürülmesiyle Amâlikalılar bozguna uğradılar, darmadağın oldular. Bu olaydan sonra halk, Dâvûd’a daha çok sevgi ve saygı göstermeye başladı. Tâlût’un ölümünden sonra yerine Dâvûd (aleyhisselam) geçti. Ona hem yönetim, hem peygamberlik verildi. 


KUŞLAR BİLE ONU DİNLERDİ!..
Dâvûd (aleyhisselam) hakkında Kur’ân-ı kerimden gelen rivâyetler; Dâvûd’un çok güzel bir sesi olduğunu, kendisine verilen Zebur’u okumaya başlayınca, dağların ve kuşların onu dinlemek üzere etrafında toplandıklarını bildirmektedir... 
Zebur dört büyük semâvî kitaptan birisi olup, yüz elli sûreden ibarettir. Bu kitap, şer’î hükümleri taşımadığı için Dâvûd aleyhisselam, Musa aleyhisselamın şerîati ile hükmetmiştir...

Bir Allah adamını üzmenin cezası!..

Takıyyüddîn ibni Dakîk-ül-îd meşhûr velî, hadîs, usûl, nahiv, edebiyât ve Şâfiî fıkıh âlimidir. 1228 (H.625) senesinde Kızıldeniz’le Hicâz arasında bulunan Yenbu şehrinde doğdu. 1302 (H.702) senesinde Kâhire’de vefât etti...

ÇOK CÖMERT BİR ZAT İDİ...
Takıyyüddîn hazretleri çok cömert bir zat idi. Değişik vakitlerde, çeşit çeşit mal ve parayı sadaka verirdi. Hadîs öğrettiği talebelerinden Muhammed bin Havâsibî anlatır: “Hocam bana her zaman bir şeyler verirdi. Bir gün hiçbir şeyim kalmamıştı. Bunun üzerine bir kâğıda; “Hizmetçiniz Muhammed el-Kûsî çok ihtiyaç içinde kalmıştır” diye yazdım. Kendisine gönderdim. O da benim için bir şey yazdı. Sonra ikinci günü ben tekrar; “Hizmetçiniz İbn-ül-Havâsibî” diye yazdım. O da benim için bir şey yazdı. Sonra üçüncü gün oldu, ben tekrar; “Hizmetçiniz Muhammed” diye yazdım. Bunun üzerine beni çağırıp; “İbn-ül-Havâsibî kimdir?” dedi. “Bendenizim” diye cevap verdim. O, tekrar; “Kûsî kimdir?” diye sordu. Ben de yine; “Bendenizim.” dedim. Bunun üzerine; “Farklı isim kullanmak sûretiyle beni kandırmış oluyorsun?” buyurdu. Ben de; “Zarûret durumu efendim” dedim. Bu cevâbıma tebessüm etti ve yine bir şeyler verdi. Sonra; “Benden bir şey istemenin usûlü şudur: İstemek, dînimizin müsâadesi dâhilinde olursa; ben cimri olamam” buyurdu.”
Büyüklerin hâlini anlamayan bir kimse, Takıyyüddîn ibni Dakîk-ül-îd’e karşı edepsizlik yaptı. Uygun olmayan sözler söyledi. Takıyyüddîn hazretleri onun fazla yaşamayıp, üç gün sonra vefât edeceğini söyledi ve yanındakileri teskîn etti. Dediği gibi, o edepsiz kimse, üç gün sonra vefât etti.

KATIRININ TEKMESİYLE ÖLDÜ!..
İbn-i Dakîk-ül-îd’in kardeşine eziyet edildi. Takıyyüddîn hazretleri, bu hâdiseyi duyunca çok üzüldü. Gâibden bir ses, o kötülüğü yapan kimsenin helâk olacağını söyledi. Çok geçmeden o kimse vefât etti.
Bir kimse, Takıyyüddîn hazretlerinden para istemeye gelmişti. Mübarek zat kendisinde para kalmadığını, bittiğini söyleyince, o şahıs; “Sen insan kayırıyorsun. Eğer senin şehrinden, Kûs halkından olsaydım, bana istediğim parayı verirdin” dedi. Takıyyüddîn hazretleri, onun sözüne çok üzüldü. Biraz sonra o şahsın katırı, tekmesiyle sâhibinin ölümüne sebep oldu.

Cömert zenginin cimri çocukları!..

emenli zengin ve cömert bir zât ölmek üzereydi. Evlâdlarına şöyle vasiyet etti: “Evlatlarım, ben bütün ömrüm boyunca fakirlere, gariplere ve zayıflara öşür payını fazlasıyla ve bolca ayırırdım. Siz de bu usûlü devâm ettirin!..” 
Adamcağız bunları söyledikten sonra son nefesini verdi. Fakat o sâlih zât vefât edince, çocuklarının gözünü mal hırsı bürüdü. Kendi aralarında; “Biz babamız gibi yapmayalım!..” diyerek ahitleştiler. Allâhü teala, onların bu kötü niyetleri üzerine, bahçelerini yakıp harâbe hâline getirerek simsiyah kıldı. Bu durumu gören cimri evlâtlar şaşırdılar:
“Acabâ yanlış bir yere mi geldik?” dediler. Allâhü teala, Kalem suresinin, 17’den 36’ya kadar olan ayetlerini, bu hadise üzerine nazil etti:

“FELAKETE UĞRAMIŞIZ!..”
“Biz, vaktiyle “bahçe sâhipleri”ni imtihan ettiğimiz gibi onları (Resulullah Efendimize “sallallahü aleyhi ve sellem” karşı çıkan müşrikleri) de imtihan edeceğiz. Hani (bahçe sâhipleri,) sabah olurken (kimse görmeden) onu (mahsûllerini) devşireceklerine yemin etmişlerdi. Onlar istisnâ da etmiyorlardı. (İnşâallâh demiyorlar ve yoksulların payını ayırmıyorlardı.) Fakat onlar daha uykudayken Rabbinin katından (gönderilen) kuşatıcı bir âfet (ateş) bahçeyi sarıverdi de bahçe kapkara kesildi. (Beri tarafta ise) onlar, sabah olurken: “-Mâdem devşireceksiniz, haydi erkenden mahsûlünüzün başına gidin!” diye birbirlerine seslendiler. Derken: “-Aman, bugün orada hiçbir yoksul yanımıza sokulmasın!” diye fısıldaşa fısıldaşa yola koyuldular. (Evet, yoksullara yardıma) güçleri yettiği hâlde, onları yardımdan mahrûm etmek niyet ve azmi ile erkenden yola çıktılar. Fakat bahçeyi gördüklerinde: “-Biz mutlakâ yolumuzu şaşırmış olmalıyız!” dediler. (Yanlış yere gelmediklerini anlayınca da şöyle dediler: ) “-Yok yok, doğrusu biz felâkete uğramışız!” 

“BİZ YAZIK ETMİŞİZ!..”
En insaflıları ise: “-Ben size Allâh’ı tesbîh etmenizi söylememiş miydim!” dedi. “-Rabbimizi tesbîh ederiz; doğrusu biz (kendi kendimize) yazık etmişiz!” dediler. Ardından, birbirlerini kınamaya başladılar. (Nihâyet) şöyle dediler: “-Yazıklar olsun bize! Gerçekten biz azgın kişilermişiz! Belki Rabbimiz, bize bunun yerine daha iyisini verir. Çünkü biz (artık) Rabbimizi (O’nun rızasını) arzuluyoruz. İşte azap böyledir. Âhiret azâbı ise, elbette daha büyüktür. Keşke bilselerdi!

Sekiz oğlu gözünün önünde şehîd oldu!

Hazret-i Muaviye’nin (radıyallahü anh) vefatından sonra Yezid’in birçok kimsenin muhalefetine rağmen veliahd olup başa geçmesi neticesinde yönetimden razı olmayan fakat Şam’da ne olup bittiğini öğrenmek isteyen bazı Müslümanlar vardı. Bunlar eshabın ileri gelenlerinin çocukları idi. “Gasîlü’l Melâike” diye bilinen Abdullah bin Hanzala hazretleri, kalabalık bir hey’et oluşturup Şam’a Yezid bin Muaviye’yi ziyarete gittiler...

MEDİNELİLER HANZALA’YA BİAT ETTİ...
Heyet, Yezid’in huzuruna vardıklarında Yezid’den büyük iltifatlar gördüler. Yezid onlara bol ikram ve ihsanlarda bulunup cömertçe hediyeler verdi. Son derece adil, kibâr, haysiyetine düşkün olan Abdullah bin Hânzala, Yezîd’in verdiği yüz bin dirhem ile yanında bulunan oğullarına verdiği on bin dirhemi reddetmeden kabul etmişti. Ancak onlar Şam’da yaptıkları araştırmada Yezîd’in bazı günahları açıkça işlediğini öğrendikleri için, ona biat etmediler. Medine’ye dönüşlerinde bütün Medine halkı Abdullah bin Hanzala’ya biat ettiler.
Bu haber Şam’a ulaşınca Yezid derhal Ensar’ın ileri gelenlerinden Nu’man bin Beşir’i Medine’ye göndererek buna engel olmasını ve halkı bundan vazgeçirmeye çalışmasını istedi. Nu’man bin Beşir Medine’ye giderek onlara böyle bir kıyamdan vazgeçmelerini söyledi, ancak Medineliler kararlarında ısrarlıydılar. Bunun üzerine Yezid, Müslim bin Ukbe kumandasında bir orduyu derhal Medine üzerine gönderdi. Bu ordu Medine’ye girerek isyanı şiddetli bir şekilde bastırmaya başladı. Abdullah bin Hanzala arkadaşlarını da teşvik etmeye çalışarak onlara şöyle diyordu: 

“BİLİNİZ Kİ ÖLÜM MUKADDERDİR!..”
“Şu anda tam olarak düşmanla karşı karşıya gelmiş ve savaşın en sert anını yaşıyorsunuz... Şimdiye kadar sabrettiniz; Allah’ın kelâmında zikrettiği Resulünün yardımcılarının çocukları ve hicret yurdunun sakinlerisiniz. Ben Rabbinizin, Müslümanların bütün şehirleri arasında bu şehir dışında başka bir şehirden daha razı olduğunu zannetmiyorum... Kesinlikle biliniz ki ölüm mukadderdir. Allah’a yemin ederim ki şehîd olarak ölmekten daha üstün bir ölüm olamaz. İşte bu fırsatı yüce Allah önünüze getirmiştir...”
Çarpışmalar şiddetlendikçe şiddetlenmişti. Abdullah bin Hanzala samimiyetle çarpışan sekiz oğlunu teker teker gözünün önünde kaybetti. Daha sonra kendisi de şehid edildi...

İran Kisrâsı ve Arab kâhin Sa'îb

İran Kisrâsı (Kralı) Dicle Nehri kenârında büyük bir sarây yaptırmıştı. Bu sarây için hesap edilemeyecek kadar çok para harcamıştı. Bir sabâh kalkıp bu sarâyın ikiye bölündüğünü, sular altında kaldığını gördü...
Yanında kâhinlerden, müneccimlerden ve sihirbâzlardan üç yüz altmış kimse bulunduruyordu. Bunlar arasında Arablardan Sa’îb adında biri vardı ki, kâhinlikte mahâretli ve meşhûr idi. Verdiği hüküm ve haberlerde az hatâ ederdi. Kisrâ bunları toplayıp, köşkünün ikiye yarılıp, harâb olmasının sebebini araştırıp, bulmalarını emretti. Her biri bir tarafa gidip araştırmaya başladılar...

“ÂLEM REFAHA KAVUŞACAK!..”
Kâhin Sa’îb, karanlık bir gecede yüksek bir tepeye çıktı. Gökyüzüne ve yeryüzüne bakınırken, Hicâz tarafından bir şimşek çaktığını ve batıya kadar ulaştığını gördü. Sabâhleyin, ayağını bastığı yer yeşermişti. Kendi kendine, “Eğer gördüğüm doğru ise, Hicâz’dan bir pâdişâh çıkacak, her tarafa hâkim olacak. Âlemde refâh ve ucuzluk olacak..” kanâatine vardı. Bütün sihirbâzlar, kâhinler ve müneccimler bir yere toplanıp, birbirlerine hâllerini anlattılar. Sonra “Bir Peygamber gönderilmiş veyâ gönderilecektir” diye ittifâk ettiler. “Kisrâ’nın mülkünü alacaktır. Ammâ bunu Kisrâ’ya söyleyemeyiz. Çünkü hepimizi öldürür” dediler. Sonra Kisrâ’nın yanına gittiler ve ona şöyle dediler:
“Sarâyın yıkılmasının sebebi, yapılma zamânının yanlış seçildiğindendir. Bir zamân belirtelim. O zamânda yapılsın!” Bir zamân ta’yîn ettiler ve köşk o zamânda yapıldı. Kisrâ bütün devlet adamlarıyla birlikte o köşkte bir meclis kurdu. Bu sırada Dicle Nehrinin suyu yükseldi. Köşkü su basıp yıktı. Kisrâ’yı boğulmak üzere iken sudan çıkardılar. Kisrâ, kâhin ve müneccimlere kızıp çoğunu öldürttü.

“BİZ HATA ETMİŞİZ!..”
Hayatta kalan diğer kâhinler “Biz hatâ etmişiz. Köşkün yapılması için tekrâr bir zamân seçelim” dediler. Belirttikleri zamân içinde köşk yeniden yapıldı. Kisrâ korka korka gelip köşke çıktı. O çıkar çıkmaz köşk ayağının altından kayıp yıkıldı. Kisrâ nehre düştü. Yarı ölü vaziyette nehirden çıkardılar. Kisrâ o kâhinleri de ölümle tehdîd etti. Bunun üzerine kâhinler doğrusunu söylediler: “Bu alâmetler bir Peygamberin geldiğini senin saltanatına son vereceğini, mülkünü alacağını göstermektedir...” Kisrâ bu sözleri işitince, Dicle kenârına binâ yapmaktan vazgeçti...

Râhib Yemlîhâ'nın ta'bîr ettiği rü'yâ!.

Hazret-i Ebû Bekr tüccâr idi. Sefer ve ticâret yapardı. Ekserî Şâm’a giderdi. Seferde iken, bir gece rü’yâ gördü ki, gökten Ay inip, kucağına girdi. Ebû Bekr, iki eliyle onu kucakladı ve sînesine bastı. Uyandı. Yemlîhâ adında meşhûr bir râhib var idi. Ona varıp, rü’yâsını ta’bîr ettirdi...

“SANA BÜYÜK MÜJDELER VAR!” 
Râhib dedi ki: Sen nerelisin? Ebû Bekr; Arz-ı Hicâzdanım, dedi. Râhib tekrâr sordu: Ne iş yaparsın? Ebû Bekr; tüccârım, dedi. Râhib dedi ki: 
Ey Arabistanlı kişi. Bu rü’yâda, sana büyük müjdeler vardır. Ta’bîrini ister isen, ücretini ver!
Ebû Bekr “radıyallahü anh” oniki dînâr çıkarıp, verdi. Râhib dedi ki: 
O Ay ki, gökten sana indi. Âhir zamân Peygamberidir. Yakınlarda zuhûr edecektir. Sen Onun vezîri olursun. Sonra da halîfesi olursun. Ey Arabistanlı kişi. Eğer ben sağ iken, Ona yetişir isen, bana haber ver. Ona varıp, buluşayım. Eğer ben dünyâdan gitmiş isem, selâmımı ona ulaştırırsın. Ben Onun dînine girdim ve ümmetinden oldum. Beni âhirette şefâ’atinden unutmasın... Râhib Yemlîhâ bunları söyledikten sonra, Hazret-i Ebû Bekr’e bir de mektup verdi... 
Hazret-i Ebû Bekr “radıyallahü anh”; Ey rü’yâyı ta’bîr eden kişi, eğer ta’bîr ettiğin gibi olursa, yüz altın dahi bende senin emânetin olsun, dedi ve Şâm seferini bitirip, Mekke’ye geldi... Bundan kısa bir zaman sonra da Yemlîhâ râhib vefat etti...

TEREDDÜTSÜZ İMAN ETTİ...
Bu hâdiseden on iki sene geçti. Hak sübhânehü ve teâlâ, hazret-i Muhammed’e “sallallahü aleyhi ve sellem” vahy eyledi. Hazret-i Ebû Bekr, birkaç gün sonra, Mekke sokaklarında, Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” Efendimiz ile buluştu. Hazret-i Fahr-i âlem ona dedi ki: Ne olaydı, İslâma geleydin. Ebû Bekr “radıyallahü teâlâ anh” dedi ki: 
Yâ Muhammed! Peygamber isen mu’cize gösteresin. Resûl-i ekrem, Ebû Bekr’in göğsüne mübârek ellerini dayayıp, duvâra yaslayıp, dedi ki: 
-Sana o mu’cize yetmez mi ki, o rü’yâyı gördün. Râhib Yemlîhâ’ya ta’bîr ettirdin ve oniki dînâr verdin; yüz dînâr dahâ va’d ettin. Rü’yâyı ta’bîr eden, bir mektûb yazıp, sana emânet verdi... 
Bunları işiten Ebû Bekr “radıyallahü teâlâ anh” parmak kaldırıp, (Eşhedü en lâ ilâhe illallah. Ve eşhedü enne Muhammeden Resûlullah) diyerek hiç tereddüt etmeden Müslüman oldu...

.

Bir asilzâde Hasîrîzâde

Hasîrîzâde (Şeyh Ahmed Muhtar Efendi) İstanbul velîlerindendir. Babası ve dedesi gibi asil bir zat idi. 1820 (H.1236)’da doğdu. 1901 (H.1319) senesinde vefât etti. Sütlüce’de Hasîrîzâde Dergâhı adıyla meşhûr dergâhın bânisi Şeyh Mustafa İzzî’nin torunudur. Hasîrîzâde bu dergâhın dördüncü şeyhidir. Babası, Şeyh Sülün Efendi denmekle meşhûr Şeyh Süleymân Sıdkî’dir...

DEDESİ DE SEVİLEN BİR ZAT İDİ
Dedesi Mustafa İzzî Efendi de çok sevilen bir zat idi. Vefâtında, zamânın şâirlerinden Hayreddîn Efendi, Mustafa İzzî Efendi için şöyle demektedir:
“Bütün vakitlerini insanlara ilim ve edeb öğretmekle geçirdi. Fazîletiyle zamânının büyükleri arasına girdi. Kırk sene irşâd makâmında bulundu. Nice eksik ve noksan kimseler onun feyziyle terbiye oldu. Onun rûhâniyetinden istifâde etmek isteyen, onu vesîle edip yardım istesin. Hulûs-i kalb ile bu ziyâretgâha gelsin. Bu sebeple mânevî kemâle kavuşur...”
Hasîrîzâde Şeyh Ahmed Muhtar Efendi, zamânında bulunan pek çok âlimden ders alıp, ilim öğrendi. Tasavvufta babasının terbiyesi altında yetişti. Babasının vefâtı üzerine büyük birâderi Şeyh Hasan Rızâ Efendi ile birlikte dergâhın şeyhliğini yaptı. Daha sonra ağabeyi bu vazifeyi tamâmen ona bırakıp hacca gitti...
Tasavvufta Sa’diyye yolunun icâzetini babası Şeyh Süleymân Sıdkî’den aldı. Ayrıca Şâziliyye, Mevleviyye yollarından da icâzet almıştır. Yine Nakşibendiyye ve Rufâiyye, Halvetiyye yollarına da bağlılığı vardır.

MİSAFİRİNİ KENDİSİ AĞIRLARDI
Bu mübarek zat, her hâlinde sünnet-i seniyyeye uyardı. Orta boylu, buğday renkli, geniş omuzlu, geniş alınlı, sünnete uygun ve siyahı az beyaz sakalı vardı. Yüzü sevimli, hoş sözlü, güler yüzlü, vakarlı ve mütevâzı idi. Allahü teâlânın emirlerine uyulması husûsunda çok dikkatli ve hakkı söylemekte korkusuzdu. Kızgınlıkta ve yumuşaklıkta orta halliydi. Cömert ve hayırseverdi. Herkes tarafından sevilir, hürmet gösterilirdi. Âlimleri ve ârifleri sever, onlara iltifât ederdi. Misâfirlerinin hizmetlerini kendisi görürdü. Elindeki malını fakir ve muhtaçlara dağıtmış sâdece bir elbisesi kalmıştı.
Bir sabah vakti seksen dört yaşında vefât edeceğini kendisi haber vermiştir. Söylediği gibi hicrî sene olarak seksen dört yaşında vefât etmiştir. Vasiyeti üzerine dergâhında defnedildi...

Havârîlerin hâmisi Habib'ün-Neccar

İsa aleyhisselam havârîlerinden iki kişiyi, Allahü teâlânın emri ile Antakya’ya göndererek, orada yaşayan ve putlara tapan insanları, imâna davet etmeleri için vazife vermişti. Bu emir üzerine Antakya’ya giden elçiler, halkı Allahü teâlâya imâna, tevhide, davet ettiler...

KRALIN SEVGİSİNİ KAZANIR...
Elçilerin bu davetleri, Antakya’yı idaresi altında bulunduran kral tarafından da duyuldu. Kral, kendilerini imana davet eden elçileri hapsettirdi. Bu hapsedilme hadisesinden sonra, İsa aleyhisselam, havârîlerinin reisi olan Şem’ûn’u da, Antakya’ya gönderdi. Şem’ûn oraya varıp, kendini tanıtmadan ve dikkat çekmeden, kralın yakınlarıyla yavaş yavaş temas kurdu. Onlarla samimi bir hava içinde görüşüp konuşmaya başladı. Onlar da Şem’ûn’un kral ile temas kurmasını sağladılar. Nihayet Şem’ûn, kralın muhabbetini kazandıktan sonra, maksadını açıkladı. Bunun üzerine kral ve krala bağlı olanlardan bir cemâat imân ettiler. Halka da tebliğde bulundular: 
“Gerçekten biz, size imânâ davet etmek için gönderilmiş elçileriz. Allahü teâlâya imân ediniz” dediler. Fakat halk onları yalanlayıp, imân etmediler...
Antakya halkı Hazreti İsa’nın elçilerini ret edince, elçiler dediler ki: 
“Biz, Rabbimizin emriyle, İsa aleyhisselamın, sizleri imâna davet etmek için gönderdiği elçileriz. Bizim üzerimize düşen vazife apaçık bir tebliğdir.” 
Antakya halkı ise elçilere;
“Biz sizi sevmiyoruz. Zira siz, bizim arzumuzun tersine birtakım şeyler teklif ediyorsunuz. Bize böyle ‘imân ediniz’ demekten vazgeçin. Eğer bu teklifinizden vazgeçmezseniz, sizi taşa tutarak öldürürüz. Bizden size acıklı bir işkence de dokunur” dediler. 

ÖLDÜRMEYE KARAR VERDİLER!..
Antakya ahalisi, kendilerini saâdete kavuşturmak isteyen elçiler ile inatçı bir mücâdeleye girdiler ve aslâ dinlemediler. Neticede onları taşlayarak öldürmeye karar verdiler... 
Bu kararlarını; daha önce elçilerle görüşüp imân eden ve onların hâmisi, koruyucusu olan Habîb’ün-Neccâr işitmişti. Şehrin en uzak bir yerinde olan evinden çıkıp, koşarak, imân etmeyenlerin, elçiler ile mücâdele etmekte oldukları yere geldi. Halka, böyle bir işten vazgeçip, onlara inanmalarını söyledi... Habîb’ün-Neccâr’ın Antakya ahalisine nasihatini de yarın okuyalım inşallah...

Salankamen şehidi Fazıl Mustafa Paşa

1683’teki II. Viyana bozgunundan sonra, Osmanlı ordusu bütün cephelerde yeniliyor, on binlerce şehidin kanları pahasına fethedilen şehirler, kasabalar, kaleler, birer birer düşman eline geçiyordu...

FERAHLIK, DÜZEN VE DİSİPLİN...
1689 yılı Kasımında sadaret makamına Köprülüzade Fazıl Mustafa Paşa getirildi. Bu bir ümit ışığı idi. Bu vezir, Osmanlı’nın en büyük sadrazamlarından Köprülü Mehmet Paşa’nın ikinci oğlu ve Fazıl Ahmet Paşa’nın kardeşi idi... Zaten Köprülü Ailesi 17. yüzyılda Saltanata önemli vezir ve sadrazamlar yetiştirmiş bir aile idi...
Fazıl Mustafa Paşa, ilk olarak, halka ağır bir yük olan, “avarız, nezil, sürsat, ve imdadiye” gibi manasız vergileri kaldırdı. Büyük servetler elde eden yüksek rütbeli memurların mallarını hazineye devretti ve bu sayede ödenemeyen asker maaşlarını ödedi. Bu icraatlar kısa zamanda memlekette bir ferahlık meydana getirdi.
Fazıl Mustafa Paşa bundan sonra ordu ile meşgul olmaya başladı. Bu işi de başardı. Orduda da düzen ve disiplini sağladı ve eskisinden daha mükemmel bir hale getirdi. Sıra düşmandan intikam alınmasına ve elimizden çıkan toprakların ve kalelerin kurtarılmasına gelmişti. Padişah ona “Serdar-ı Ekrem” unvanını da vererek, ordunun başına tayin etti. Hemen harekete geçen Fazıl Mustafa Paşa üst üste büyük başarılar kazanmaya başladı. Kanuni Sultan Süleyman yadigârı Belgrad kalesini yeniden fethetti. 

“BU, HAYRA ALAMET DEĞİL!”
Kışı burada geçirip Sava Nehrinin karşı yakasına geçmek için bir seyyar köprü kuruldu. Fakat askerin az bir kısmı henüz karşı sahile geçmişti ki, yağan şiddetli yağmurların tesiriyle Tuna ve Sava nehirleri taştı. Seyyar köprü yıkıldı. Askerin yarısı da diğer yakada kaldı. Fazıl Mustafa Paşa’nın buna çok canı sıkıldı. “Bu hayra alamet değil” diyordu...

AVUSTURYA ORDUSU SALDIRDI!..
Osmanlı ordusunun Macaristan üzerine doğru hareket ettiğini haber alan Avusturyalılar, Prens Baden kumandasında kalabalık bir ordu ile harekete geçmişlerdi. Bu sıralarda Osmanlı ordusunun bulunduğu Salankamen mevkiine geldiler ve hiç vakit kaybetmeden saldırıya geçtiler. Analar ne yiğitler doğurmuş, onu da yarın görelim...

Çihâr yâr-i güzîni sevmeyen adam!

Eshâb-ı güzîn “rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecma’în” arasında Çihâr yâr-i güzîn yani Ebû Bekr, Ömer, Osmân ve Alî “radıyallahü teâlâ anhüm” büyüklerin büyüğü ve seçilmişlerin seçilmişi olmakla en öndedirler. Bu bâbda kıyâs yapmaya ve düşünmeye hâcet yoktur...

“BİZDEN UZAK DUR!..”
“Dört Halîfe”yi üstün bilmek, büyüklerin sözü ve icmâ ile sâbittir. Büyüklerin sözlerine ve icmâına uymak lâzımdır. Boş sözlere ve bid’atlere uymamalıdır...
Mücâhid gâzîlerden biri şöyle rivâyet eder: 
Bir gazâda, cemaat ile gazâya giderken, aramızda Benî Temîmden Ebû Hayyân nâmında bir kimse vardı. Çihâr yâr-i güzîn hakkında uygun olmayan çirkin sözler söylerdi. Hepimiz o nasipsiz adama nasîhat ederdik. Fâide etmeyip, uslanmazdı. Yolda bir hâkim var idi. Yolumuz ona uğradı. Hâdiseyi hâkime açıkladık. Hâkim bize dedi ki; “O kimseyi benim yanımda bırakın. Mümkindir, onu ıslâh edeyim!” Ancak, bir zamândan sonra yola müteveccih olup, giderken, o bedbahtı gördük ki, arkamızdan geliyor. O bedbaht adamı durduramayan hâkim kendisine bir at vermiş. Ardımızdan yetişti. Bize eziyet vermek maksadı ile yine o serverlere uygunsuz sözler söylemeye başladı. Bize karşı, “Ey Allahın düşmanları, beni nasıl buldunuz?” dedi. Biz de dedik ki: “Ey bedbaht ve nasipsiz kimse, bizden uzak ol. Yanımızda yürüme. Tâ ki senin nasipsizliğin bize de bulaşmasın!” 

“DÜNYADAKİ CEZASI BU!..”
Hepimiz o adamın üzerine yürüdük. Kovduk. Bizden uzak yürüdü. Bir ara kazâ-i hâcet sebebi ile yoldan sapıp, bir yerde otururken, kızıl arılar üzerine hücûm etmişler. Hemen feryâda başlayıp, bizden yardım isteyince, “Şâyet bundan kurtulursa, insâfa gelir” niyeti ile kendisine yardıma gittik. Yanına vardığımızda, o arılar bize hücûm edip, az kalsın hepimizi helâk edeceklerdi. Biz de sokmalarına tâkat getiremeyip, çâresiz kalıp kaçtık. O arılar da bize saldırmayı bırakıp, yine o bedbaht kişinin üzerine saldırıp, bir saatte gövdesinin etini delik-deşik edip, bağıra-çağıra öldü ve cânı Cehenneme gitti. Biz de bir yerde durup, bunun ahvâlini birbirimiz ile söyleşirken gaybdan bir ses işittik ki: 
“Çihâr yâr-i güzîni sevmeyen kişinin dünyâda cezâsı budur. Âhirette yakalanacağı azâbların şiddeti ve nihâyeti ise yoktur!”

Zamanının bir tanesi Ebü'l-Hasen-i Şâzilî

Ebü’l-Hasen-i Şâzilî hazretleri, evliyânın büyüklerindendir. Şâzilî yolunun ilk rehberidir. 1196 (h.592)’da Tunus’ta Şâzile kasabasında doğdu. Tasavvuftaki silsilesi Sırrî-yi Sekatî’den gelmektedir. Aynı zamanda bu silsilede bulunan Seyyid Ahmed Rıfâî’ye bağlanmıştır...

“TALEBE NASIL OLMALI!..”
Bu mübarek zat, İskenderiyye’ye gelerek Şâzilîye yolunun esaslârını açıklayıp, neşretti. Tefsîr, hadîs, fıkıh usûl, nahiv, sarf, lügat ilimlerinde ve zamanın fen ilimlerinde de bir tâne idi. 1256 (h.654)’da vefât etti... 
Ebü’l-Hasen-i Şâzilî hazretleri, talebeleri için dâima şu nasihatte bulunurdu: 
“Talebe, din kardeşlerini, arkadaşlarını, son derece merhametle gözetmeli, onlara son derece hürmet etmelidir, insan, içlerinden birini kendisine sohbet arkadaşı seçmeli, bu arkadaş, gaflete düştüğünde, seni uyandırmalı, ibâdette tembelliğe düştüğünde seni heveslendirmeli, âciz kaldığın yerde sana yardım etmeli ve sen doğru yoldan kaydıkça seni doğru yola çekmeli. Sana nasihat vermeli, kötü harekette bulunduğunda veya bir günah işlediğinde sana uymayıp vazgeçirebilecek vasıflarda olmalıdır. Arkadaşlarına gelebilecek eziyetlere mâni olmalısın. Güzel ahlâk edinip, şefkat ve merhamet üzere bulunmalısın. Hak teâlâya, itâat ve ibâdeti, bu yola hizmeti gözetmeli ve buna sımsıkı sarılmalısın. Lüzumsuz şeylerle gözü meşgûl edip, gönlü dağıtmamalısın. Zirâ bu, insandaki şehvet kuvvetini artırır...”
Buyurdu ki: “Biz Hak ile olunca, mahlûkattan hiçbirini görmeyiz. İnsanlık icâbı baksak bile, onlar havadaki toz zerrecikleri gibi görünür. Dikkatle baksan bir şey bulamazsın...”

SON HAC YOLCULUĞU...
Ebü’l-Hasen-i Şâzilî hazretleri, her sene hacca giderdi... Sonuncu defa yola çıktığı sene, talebesine, yanına bir kazma, bir ibrik ve bir de kâfur almasını emretti. Bunları niçin aldırdığını soran talebesine buyurdu ki: “Hamisre’ye varınca anlarsın.” Talebesi bilâhare şöyle anlattı: “Hamisre’ye vardık. Ebü’l-Hasen-i Şâzilî hazretleri, guslederek iki rek’at namaz kıldı. Sonra seccâdede rûhunu teslim etti. Yanlarına aldıkları kazma ile mezar kazılıp ibrikle su taşınıp yıkandıktan sonra, kâfur konup hemen oraya defnedildi...”

Tabir edildiği gibi çıkan rüya!

Dün bahsettiğimiz gibi, İsmihan Sultan da kocası gibi hayırda yarışan biridir ve hemen Mekke ve Medine halkına bol bol ihsanlarda bulunur... İsmihan Sultan’ın rüyasının üzerinden az bir zaman geçmiştir ki, kocası Melek Ahmed Paşa da bir rüya görür...

“EVLADIN OLDUKTAN SONRA GEL!”
Paşa, bu son derece enteresan rüyasını çevresindekilere anlatır... “Rüyamda İsmihan Sultan bana (Dedem Sultan Ahmed bana ‘Evladın olduktan sonra gel’ dedi) der... Ben de onlara ‘İnşaallah yakın zamanda İsmihan’ı alırım ve Cennet’te onunla dolaşırım’ dediğimde derhal gördüm ki, birkaç adam, İsmihan’ın başına bir beyaz bez örtüp, koltuğuna da dört adam girerek götürüyorlar... Daha sonra Ayasofya’da bir çeşit namaz kıldık ki, ömrümde öyle karmakarışık namaz kılmamıştım. İmamımız Şeyhülislam Sunizade Efendi önüme düşüp beni sarayıma getirdi. Korkumdan uyanıp, kendime geldim...”
Paşa, daha önce hanımının gördüğü rüyayı hatırlayıp gözyaşları içinde kendisini dinleyen arkadaşlarına kendi rüyasını şöyle tabir eder:
“Bu rüyamın tabiri geçen aylarda görülmüştür ki, orada hanımım bir rüya görür. Rüyasında dedesi Sultan Ahmed kendisine cennet bağlarında ‘İsmihanım benim bu bağlarıma gelsene’ buyurmuştur. Bunun üzerine, Sultan Mustafa ‘Yok birader, Melek Ahmed Paşa’dan bir kızı olsun da sonra gelsin’ der. Sultan bu rüyayı göreliden beri hamiledir. Allah bilir, bir kız doğuracak. Ancak vefat edecek. Ayasofya’da şey-hülislam ile karmakarışık namaz kılmamız, benim cenaze namazımı şeyhülislamın kıldıracağına işaret. Elimden tutup benim sarayıma götürmesi ise, Allah bilir beni ta mermer mezarıma kadar götüreceğine işarettir ve Allahualem İsmihan Sultan, bu doğum sırasında vefat eder...”

BİR KIZ ÇOCUĞU OLUR; ANCAK!..
Ve Melek Ahmed Paşa’nın bu rüyayı anlatmasından yirmi altı gün sonra, köşk halkının okuduğu hatmi şerifler ve salevatlar içinde İsmihan Sultan’ın nur topu gibi bir kız çocuğu dünyaya gelir. Köşk sevince gark olur ve çil çil altından sadakalar dağıtılır. Fakat çok geçmeden rüyanın tabiri çıkmaya başlar ve sevinçler hüzne dönüşür. İsmihan Sultan, doğumdan sonra iyice rahatsızlanır ve yirmi yedi yaşında rahmet-i Rahmana kavuşur..

İsmihan Sultan ve Melek Ahmed Paşa

1600’lü yılların başlarında şehr-i İslambol’da nur topu gibi bir erkek çocuk dünyaya gelir. Bu çocuk, Yavuz Sultan Selim’in vezir-i azamı Kara Piri Paşa’nın hazinedarı ve kapukethüdası, deniz ümerasından Pervane Kaptan’ın biricik oğludur.

PADİŞAHIN KIZIYLA EVLENİR...
Dedesi, “Bugün yarın ölürüm” düşüncesiyle Tophane yakınlarındaki yalısında, yedi sene odası içindeki yüklükte tabutunu saklayan çok müttaki bir insandır. Adı “Ahmed” konulan bu güzel çocuk, işte böyle bir atmosferde yetişir...
Küçük Ahmed, biraz serpilince, babası tarafından Sultan 1. Ahmed’e takdim edilir. Sultan Ahmed, bu pırıl pırıl nur yüzlü çocuğu görünce isminin önüne “Melek” ilave eder. Ve küçük “Melek Ahmed” saraya alınır. Yıllarca Enderun terbiyesi içinde yetişir ve “Melek Ahmed Ağa” namıyla “Has oda”ya girer... Oradan da “Çuhadar”lığa yükselir. Bu pehlivan yapılı yiğit, ikbal basamaklarını tırmanmaya devam ederek “Silahtar”lığa yükselir. Çok geçmeden de üç tuğlu vezirlik rütbesi ile Diyarbakır’a vali tayin olunur (1638). Bir süre Musul muhafızlığında bulunduktan sonra da, İstanbul’a döndüğünde Kubbealtı Vezirleri arasına girer (1640).
Bu arada Dördüncü Murad’ın ehl-i kalb kızı İsmihan Sultan ile mesud bir izdivaç yapar (1644). Ve bu vazifeşinas insanın rütbesi daha sonraları Sadrazamlığa kadar yükselir.
Dördüncü Murat’ın üçüncü kızı olan bu genç sultan, Melek Ahmed Paşa ile evlendikten sonra bu evliliğini takva ile ziynetlendirerek, Koca Mustafa Paşa Şeyhi Hasan Efendi’ye intisab eder...

DEDESİ CENNETE ÇAĞIRIYOR!..
İşte bu günlerin birinde İsmihan Sultan bir bebek dünyaya getirmek üzeredir. Bu müjdeli hadisenin hemen akabinde bu mübarek kadın enteresan bir rüya görür. Kocasına anlatır. Rüyasında dedesi Sultan Ahmed Han cennettedir ve onu da çağırmaktadır... 
Paşa, rüya tabirinden iyi anlayan biridir. Bu rüyanın tabirinden hüzün çıkmaktadır. Ancak Paşa, hanımına hiçbir şey sezdirmeden rüyasının hayırlı, müjdeli olduğunu söyleyip bol bol tasaddukta bulunmasını söyler... Neticede neler yaşandı; o da yarına.

Hz. Ali'ye düşman olan adamın sonu!

Hazret-i Ali, Hazret-i Fatıma ve çocuklarının herkes üzerinde hakları vardır. İnsanların en şereflileri Ehl-i beyttir. Onlara tazim, dinimizin emridir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

“ONU İNCİTEN BENİ İNCİTMİŞTİR...”
(Ali’yi seven, beni sevmiştir. Ona düşmanlık, bana düşmanlıktır. Onu inciten beni incitmiştir. Beni inciten de elbette Allahü teâlâyı incitmiş olur.)
(Ali’yi ancak mümin olan sever ve ona ancak münafık olan buğzeder.) 
(Ali’yi sevmek, ateşin odunu yaktığı gibi, Müslümanların günahını yok eder.)
(Ali’ye düşman olanın düşmanı Allah’tır.)
(İlim on kısımdır. Dokuzu Ali’de, biri diğer halktadır. O, bu biri de onlardan iyi bilir.)
(Ali’nin yüzüne bakmak ibadettir.)
(Ali’yi sevmek, iman, ona düşmanlık, nifak alametidir.)
(Ya Ali, bana, Harun’un Musa’ya yakınlığı gibisin. Yalnız benden sonra peygamberlik yoktur.)
(Ya Ali, Fatıma bana senden daha sevgilidir. Sen bana, ondan daha kıymetlisin.)
(Her şeyin bir kanadı vardır, bu ümmetin kolu kanadı da Ebu Bekir ve Ömer’dir. Her şeyin bir kalkanı vardır, bu ümmetin kalkanı da Ali’dir.)
(Ya Ali, senin sevdiğini sever, senin buğzettiğine buğzederim.)
(İmanın alametleri vardır. Birinci alameti Ali’yi sevmektir.)

MİNBERDEN DÜŞEREK ÖLDÜ!..
Hüseyin bin Alî “radıyallahü anhümâ” şöyle anlatmıştır: 
Medîne vâlîsi İbrâhîm bin Hişâm el-Mahzûmî, her cuma bizi minber etrâfında toplar ve hazret-i Ali hakkında yakışıksız sözler söylerdi. Yine bir cuma günü mescid dolu idi. Ben minberin yanında oturuyordum. Uyumuştum. Rü’yâmda Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” kabrinin açıldığını gördüm. Bana “Ey Ebâ Abdüllah! Bu şahsın sözlerine üzülmüyor musun?” buyurdu. “Evet üzülüyorum” dedim. “Gözlerini aç da bak, Allahü teâlâ ona ne yapacak!” buyurdu. Gözlerimi açtım, yine hazret-i Ali “radıyallahü anh” hakkında uygunsuz sözler söylüyordu. Birdenbire minberden düşüp orada can verdi!..

Yâ Resûlallah! Allah yolunda mı öleceğim?"

Câbir bin Abdullah “radıyallahü anh” Eshâb-ı kirâmın büyüklerindendir. 601 senesinde (Hicretten 21 sene önce) Medîne’de doğdu. 693 (H. 74) senesinde yine aynı yerde vefât etti... Tefsir ve fıkıh ilminde Eshâb-ı kirâmın önde gelenlerinden olan Câbir bin Abdullah hazretleri, Peygamber “sallallahü aleyhi ve sellem” efendimizin sağlığındayken sorulan bâzı suâllere cevap verip, müftîlik yaptığı gibi, Peygamber efendimizin vefâtından sonra, Ondan öğrendiği ilmi dört bir yandan gelenlere öğretmeye çalıştı... 
Ömrünün sonuna doğru Yezîd’in kumandasındaki orduda İstanbul Muhâsarasına katıldığı bu sırada 693 (H.74)’te şehid olup, Kocamustafapaşada bulunduğu sanılmakta ise de, kaynak kitaplarda onun aynı senede Medîne-i münevverede vefât ettiği bildirilmektedir...

BEŞ VAKİT NAMAZ KILANLAR... 
Bizzat Peygamber efendimizden işiterek rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden biri: 
Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” efendimiz; “Birinin evi önünde nehir olsa, her gün beş kere bu nehirde yıkansa üzerinde kir kalır mı?” diye sordu. Eshâb-ı kirâm “Hayır yâ Resûlallah!” dediler. Resûlullah efendimiz; “İşte beş vakit namazı kılanların da böyle küçük günahları affolur” buyurdular... 
Câbir bin Abdullah “radıyallahü anh” anlatır: 
Gazvelerden birine Resûlullah efendimiz ile birlikte çıkmıştım. Bir gün bir ağacın gölgesinde otururken, Resûlullah efendimiz bulunduğum yere geldi. “Yâ Resûlallah, gölgeye buyurun” dedim. Teşrîf edip, oturdu. Yanımda salatalık vardı. Çıkarıp ikrâm ettim. “Bunu nereden buldun?” diye sordu. “Medîne’den getirdim” dedim... 

“İYİ ELBİSELERİNİ GİYSİN!” 
Benim develerimi otlatan bir arkadaşım vardı. O sırada o da yanımda idi. Üzerinde eski bir elbise vardı. O hâliyle yürüyüp gitti. Resûlullah efendimiz bana “Bu arkadaşının üzerindeki elbisesinden dahâ iyi elbisesi yok mu?” diye sordu. “İki elbisesi dahâ var, ben vermiştim. Çantasında saklıyor” deyince, “Arkadaşını çağır, o iyi elbiseleri giysin!” buyurdu. Onu çağırdım. Gelip, çantasındaki elbiseleri giyinip gitti. Sonra Resûlullah efendimiz, “Arkadaşının hâlinin ne olacağını biliyor musun? Allahü teâlânın onun için takdîr ettiği ölüm bu harbde olacaktır” buyurdu. Arkadaşım bu sözleri işitip, “Yâ Resûlallah! Allah yolunda mı öleceğim?” diye sordu. “Evet” buyurdu. Arkadaşım o gazâda şehîd oldu..

Hasedin böylesi hiç görülmedi!..

Dördüncü Abbasi Halifesi El-Hadi zamanında, Bağdad’da yaşayan salih ve hayırsever bir zenginin, fakir bir komşusu vardı. Bu komşu onun servetini kıskanıyordu. Zengin olan komşusuna zarar vermek için ona her iftirayı atıyordu. Ama her ne kadar çaba harcasa da iğrenç maksadına erişemiyordu...

“BENİ ONUN BAHÇESİNDE ÖLDÜR!” 
Gün geçtikçe adamın kıskançlık ateşi körükleniyor ve kendisine ızdırap veriyordu. Kıskançlıktan geceleri uykuları kaçıyor, gündüzleri yemek yiyemiyordu. Âdeta çıldıracaktı...
Bu haset adam, bütün çabalarından bir netice alamadığını görünce, bir köle aldı. Bir gün onu çağırarak şöyle dedi: 
“Ey köle! Falan komşum çok büyük servete sahiptir; bundan dolayı çok rahatsızım! Onun ölmesini istiyorum. Fakat onu öldürmeye gücümüz yetmez. Çevresinde bir sürü adamı var. Ama şöyle bir plan tasarladım: Beni onun bahçesinde öldür, böylece onu katil olarak yakalayıp kısas etsinler!” Köle, hasetçiliğin böylesini ne duydu ne de görmüştü. Şaşkınlıkla;
“Bu nasıl bir düşüncedir? Siz kendinizi öldürmekle ruhunuzun rahat olmasını mı istiyorsunuz?” dedi. Kıskanç adam;
“Ben senelerdir onun saadetini gördükçe her gün ölmekten beter oluyorum. Böylece bir defa ölürüm, hem de ondan intikamımı almış olurum” dedi... 

“ÇABUK OL, İŞİ TAMAMLA!..” 
Kıskanç adam, ertesi gün kölesiyle beraber bu komşusuna ziyaret bahanesiyle gitti. Biraz oturduktan sonra yanından ayrıldı ve komşunun bahçesinin bir köşesinde kölesine bir bıçak vererek; “Çabuk ol işi tamamla” dedi. Köle de mecburi olarak bıçağı, efendisinin boğazına dayayıp başını bedeninden ayırdı ve oradan kaçtı... 
Birkaç saat sonra adamın cesedini zenginin bahçesinde buldular. Ölen kıskanç adamın akrabaları o zengini şikâyet ettiler.
Haber halifeye ulaştı. Halife, onun hapse atılmasını emretti. Fakat köle vicdan azabı duydu ve halifeye hadiseyi baştan sona nakletti. Halife, kölenin sözlerini duyunca, hayretler içerisinde kaldı ve hapisteki zengin adamın serbest bırakılmalarını emretti. Sonra tarihe geçen şu veciz sözü söyledi:
“Hasetçi insana bir ceza vermeye lüzum yoktur. Bu huyu, onun cezasını verir!..”

Oğlu vefat eden bir kadının sabrı

Müslim bin Yesar hazretleri, Tabiinin büyüklerindendir. Çok ibadet eden, dünyaya düşkün olmayan, kıldığı namazlarından büyük lezzet alan bir âlim idi. Künyesi “Ebu Abdullah”tır. Benî Ümeyye’nin kölesi idi. Ömer bin Abdülaziz hazretlerinin hilafeti zamanında, 100 (m. 718) tarihinde, Basra’da vefat etmiştir...

ÇÖLDE YOLLARINI KAYBETTİLER!
Müslim bin Yesar hazretleri şöyle anlatır: Bir arkadaşımla birlikte çölde gidiyordum... Derken yolumuzu kaybettik. Bu haldeyken Hicaz’ın o yakıcı çölünde bir çadır gördük. Ona doğru ilerledik. Çadırdan bir kadın çıktı. Ona; “Biz yolcuyuz ve yolumuzu kaybettik” dedik. Kadın, bu esnada bir kilim getirerek yere serdi ve; “Size ikramda bulunacağım ancak, oğlum gelinceye kadar bunun üzerinde oturun” dedi...
Bir müddet bekledik. Nihayet deve üzerinde biri göründü. Kadın; “Bu, oğlumun devesidir ama üzerindeki benim oğlum değildir” dedi. O şahıs gelerek çadırın önünde durup; “Ey Ümm-ü Akil! Allahü teala, oğlun Akil’in ölümünden dolayı sana büyük mükafat versin” dedi. Kadın; “Oğlum ölmüş mü?” diye sordu. O şahıs; “Develerin su içmesi esnasında çıkan izdihamda kuyuya düştü!” dedi. Kadın kendisini kontrol ederek; “Deveden aşağı in de misafirlerimizi ağırla” dedi... 
Daha sonra ona bir koç vererek; “Bunu kes” dedi. O da onu kesip hazırladı ve onun etinden yemek yaparak bize getirdiler. Biz yemek yerken o kadının sabrına hayret ediyorduk. Yemek yedikten sonra bizim yanımıza gelerek; “Bana teselli verecek âyetler okur musunuz” dedi. Ben de meâli şerifi (Sabır gösterenlere müjdele. Onlara bir musibet isabet ettiğinde, derler ki: “Biz Allah’a ait (kullar)ız ve şüphesiz O’na dönücüleriz) olan ayet-i kerimeyi okudum. (Bekara 155-156)

“RESÛLULLAH ÜMMETİ İÇİN KALIRDI”
Kadın bu ayeti duyunca heyecanlanarak “Selam ve rahmet sizin üzerinize olsun” dedi. Daha sonra iki rekat namaz kıldı. Sonra ellerini açarak; “Allah’ım, emrettiğin şeyi yaptım (oğlumun ölümünde sabrettim), sen de benim hakkımda vaat ettiğin şeye vefa et!” dedi. Sonra da “Eğer bir kimse bir kimseye kalacak olsaydı...” dedi. O bu sözü derken ben kendi kendime; “... Oğlum bana kalırdı” diyeceğini düşündüm. Ama sözünün devamında; “Resulullah Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) kendi ümmeti için kalırdı...” dedi. Sonra tekrar secdeye kapandı. Uzun müddet kalkmadı, baktık ki ruhunu teslim etmiş..

El-Mürşidî ve İbn-i Batuta...

Meşhur seyyah İbn-i Batuta “Seyahatname”sinde İskenderiye’de yaşayan Şeyh Ebu Abdullah el-Mürşidî adında bir zattan bahseder... Bu zat kendini ibadete vermiş, dünya ile alakasını kesmiş, ilâhi hazineler sahibi bir velî imiş. İbn-i Batuta, İskenderiye’deki ikameti sırasında bu mübarek zat ile tanışma fırsatını bulur. Şöyle anlatıyor:

“BEN İMAM, O CEMAAT OLDU”
“Şeyh Ebu Abdullah ile buluştuk; o hemen ayağa kalkarak benimle kucaklaştı. Yemek hazırlattı, birlikte yedik. Üzerinde siyah yünden bir cübbe vardı. İkindi namazının vakti gelince beni imam yaptı. Yanında bulunduğum sürece her namaz vaktinde bana imamlık yaptırdı, kendisi ise cemaat oldu. Uyumak istediğim zaman, zaviyenin damına çıkıp orada yatmamı söyledi. Dama çıktığımda bir hasır ile post, abdest için leğen, bir su testisi ve içmek için bir su bardağı buldum. O gece bir rüya gördüm: 
Büyük bir kuşun kanadı üzerindeymişim. Kuş benimle kıble tarafına doğru uçuyor. Önce sağ tarafa, sonra doğuya doğru gidiyor. Sonra güney tarafa yöneliyor. Sonra da doğuya doğru uzaklaşıyor. Nihayet karanlık yeşil bir yere inip, beni oraya bırakıyor...
Bu rüyaya şaşıp kendi kendime dedim ki: Eğer Şeyh gördüğüm rüyayı keşfederse, tâbiri de onun anlattığı gibi olur!..
Sabah namazı için yanına gittiğimde, imam olarak yine beni öne geçirdi. Namazdan sonra Emir Yelmelek yanına geldi, vedalaşıp ayrıldı. Oradaki diğer ziyaretçiler de onunla vedalaştılar. Şeyh onlara ayrılmalarından önce azık olarak küçük küçük kuru ekmek dilimleri verdi. Kuşluk namazını kıldıktan sonra beni yanına çağırdı. Rüyamı bana açtı, ben de kendisine güzelce anlatıverdim. Şöyle dedi: 

“BANA KURU EKMEK VERDİ!”
Kâbe’yi haccedeceksin ve Peygamber Efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) kabrini ziyaret edeceksin. Sonra Yemen ülkelerini, Irak’ı, Türk ülkelerini dolaşacak ve oralarda uzun süre kalacaksın. Hindistan’da Dilşâd-ı Hindî ile buluşacaksın. Seni orada düştüğün tehlikeden kurtaracak!
Sonra azık olarak bana da kuru ekmek dilimleri ile biraz da para verdi. Kendisiyle vedalaşıp ayrıldım. Bu sözler, ondan duyduğum son sözler oldu. Kısa bir zaman sonra vefat etti. O günden itibaren seyahatimde sadece güzelliklerle karşılaştım. Onun bereketi üzerimde açıkça görüldü.

.

Hadîs ve fıkıh âlimi Şemseddîn Nakîb

Şemseddîn en-nakîb, hadîs ve fıkıh âlimlerindendir. 662 (m. 1263) senesinde Dımeşk’da (Şam) doğdu. Şâmiyye Medresesi’nde müderris iken, 745 (m. 1344) senesi Zilka’de ayının onikinci Cuma gecesi vefât etti.
Humus’ta, sonra Trablus’ta, sonra da Haleb’de hâkimlik vazîfesinde bulunan bu mübarek zat, daha sonra da Şâmiyyet-ül-Berâniyye’de müderrislik yaptı. Rivayet ettiği hadis-i şeriflerden bazıları şunlar:

“HESAPLARIMIZI KİM GÖRECEK?”
Ebû Hüreyre (radıyallahü anh) rivâyet etti. Bir gün Resûlullah efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) huzûruna çölde ikâmet eden bir kimse geldi. “Ey Allahın Resûlü, kıyâmet günü mahlûkâtı kim hesaba çekecek?” diye suâl etti. Resûlullah efendimiz “Allahü teâlâ” diye buyurunca, “Kâbe’nin Rabbi aşkına biz kurtulduk!” diye sevindi. Peygamber efendimiz “Ey Arabî bu nasıl olur?” diye sordu. O kimse de; “Çünkü, her şeye gücü yeten Allahü teâlâ, kerîm olduğu için affeder” dedi.
Ali bin Ebî Tâlib (radıyallahü anh) anlattı: Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) bana; “Sana beş bin koyun mu vereyim? Yoksa dinine ve dünyâna yarayacak beş şey mi öğreteyim?” buyurdu. “Ey Allahın Resûlü! Her ne kadar beş bin koyun büyük bir servetse de, bana o beş cümleyi öğretin” dedim. Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem); “Allahım, günahlarımı bağışla. Ahlâkımı güzelleştir. Kazancımı helâlinden ve hayırlısından ver. Verdiğin rızıklara karşı beni kanaatkâr kıl ve beni dalâlete düşürme” buyurdu.

“BEN CUMA GÜNÜ ÖLÜRÜM!”
Ebû Hüreyre (radıyallahü anh) anlattı: “Bir gün Resûlullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem); “Ey Allahın Resûlü, senin yanında iken, ihlâsımız artıyor, dünyâdan el etek çekerek âhirete yöneliyoruz” dedim. Bana; “Eğer benim yanımdan ayrıldıktan sonra da, yanımdayken olduğunuz gibi olsanız, o zaman melekler sizi ziyâret eder ve yolda sizinle müsâfeha ederler. Siz günah işlemezseniz, Allah, yaptıkları günahlar gökteki bulutlara kadar yükselen ve kendisinden af dileyen bir kavim yaratır. Onların işledikleri günahları affeder” buyurdu.
Şemseddîn Nakîb hazretleri “Ben Cumâ günü ölürüm” derdi. Gerçekten Şâmiyye Medresesi’nde müderris iken, Cuma gecesi “Ben sabaha çıkmam, ölürüm” dedi ve vefât etti. Kâsiyûn’a defnedildi...

.

Kerâmetler menbâı Hasen Ebrikân

Hasen Ebrikân hazretleri, evliyânın büyüklerindendir. 807 (m. 1404) senesi Şevval ayının sonlarında Cezâyir’in Tilmsân bölgesinde vefât etti. Çok kerametleri görülmüştür...

İNSANLARIN GERÇEK SÛRETLERİ!..
Allahü teâlâ, Hasen Ebrikân’a insanların bâtınlarındaki hâllerini gösterirdi. O şöyle derdi: 
“Bazısı var ki, yanıma domuz sûretinde girer. Yüzü ve dişleri domuzunkinden farksızdır. Bazısı Yahudi sûretinde girer. Müslümanlara benzer tarafı, sâdece sarığıdır. Allahü teâlâdan hüsn-i hatime, dünyâ ve âhirette affetmesini dilerim.”
Kendisi şöyle anlatır: 
“Babam ve dedem, sâlih ve evliyâdan idiler. Daha sabî, yani küçük yaşlarda iken diğer çocuklarla oynardım. Oyun oynarken bazen avret mahallerimiz açılırdı. Ben bu hâlde dedem Saîd’in kabrinin yanına uğradığım zaman, dedemin kabrinden, benim hâlimi hoş görmediğini, bana kızdığını işitirdim.”
Hasen Ebrikân, akşam ile yatsı arasını ihyâ ederdi. Allahü teâlâyı zikre, özellikle Kur’ân-ı kerîm okumaya çok önem verirdi...
Bu mübarek zat, ana-babasına ve akrabâlarına çok iyilik ederdi. Annesine hürmeti çok ileri seviyeye ulaşmıştı. Annesi vefât ettikten sonra, onun eşyâlarını sakladı. Bu husûsta şöyle buyurdu: 
“Hayır ve bereketi, ancak ana-babaya ve hocaya iyilikte gördüm.” O bununla, Allahü teâlânın ebeveyne itaat etme emrini de yerine getirmiş oluyordu...

“BENİ SERT YATAĞIMA GÖTÜRÜN!”
Hasen Ebrikân’ın zühdü pekçok idi. Gece ve gündüz çok az uyurdu. Sâdece ölüm hastalığında yatağa yatmıştır. Vefâtına yakın, çocukları, akrabaları, hem yeri dar, hem de yattığı yatak sert olduğu için, ona geniş bir yer ve yumuşak bir yatak yapmaya karar verdiler. Yeri ve yatağı hazırladıktan sonra, Hasen Ebrikân’dan oraya geçmesini istediler. O da onların bu sözüne muvafakat ederek, hazırladıkları geniş odaya ve yumuşak yatağa, onların yardımı ile geçti. O gece orada kaldı. Ertesi gün çoluk-çocuğuna ve akrabalarına üzülerek; 
“Beni eski odama ve sert yatağıma götürün. Çünkü dün gece, nefsim yatağın yumuşaklığını hissetti. Ömrümün sonunda beni, hayâtım boyunca kendisinden kaçtığım dünyâ evine koydunuz” dedi. Bunun üzerine onu hemen eski odasına götürdüler ve sert yatağa yatırdılar. Biraz sonra da vefat etti...

.

Ali Havvâs'ın huysuz hanımı

Ali Havvâs Berlisî hazretleri Mısır evliyâsındandır. Kahire çarşısında esnaflık yapardı, dükkanını erken saatlerde açar ve;
“Ey Allah’ım! Kullarına faydalı bir iş yapmaya niyet ettim” derdi. İnsanların ihtiyâcı olan; yağ, un, tahin, pirinç, bakla, sepet gibi şeyleri satardı. İkindi vaktine kadar çalışır, vakit dolunca; “Şimdiden sonra Allahü teâlâya ibâdet için hazırlanmalıyım” diyerek dükkanını kapatırdı.

DÜŞKÜNLERİN SIĞINAĞI İDİ...
Ali Havvâs Berlisî, zâlimlerin ve onların yardımcılarının yemeklerini yemezdi. Onların verdiği parayı, kendisinin ve çoluk-çocuğunun ihtiyaçları için harcamazdı. Onlardan kazandığı paraları, dul kadınlara, iş yapamayacak durumda olan yaşlılara, ve yetimlere taksîm ederdi...
Bir gün, Ali Havvâs’ın yanına nûr yüzlü birisi uğramıştı. Ona doğru baktı ve şöyle buyurdu:
“Allah’ım! Bizi kötü hâle düşmekten muhâfaza buyur...” Sonra devâm ederek;
“Şüphesiz, Allahü teâlâ bir kulu hakkında hayır murâd edince, nûru onun kalbine koyar. Fakat dış görünüşü bakımından diğer insanlardan birisi gibidir. Allahü teâlâ, bir kulu hakkında hayır murâd etmezse, o şahsın kalbinde bulunanı yüzüne çıkarır. Kalbini ise karanlık kılar.”
En büyük talebesi Abdülvehhab-ı Şa’ranî hazretleri anlatıyor:
“Hocam Ali Havvâs’ın hanımı çok huysuz bir kadındı. Fakat mübarek zat, Allah rızası için ona sabrederdi. Kadın bazen kendisine, sudan bir bahane ile aylarca dargın dururdu... Yine bir gün yanlışlıkla hanımının testisinden su içmişti de, kadın, mübarek hocamın ağzını koyduğu yerden su içmemek için testinin o kenarını kırmıştı... Buna rağmen Ali Havvâs hazretleri hanımını incitecek bir söz söylemez, ona hep güzel davranırdı... 

SON NEFESTE TÖVBE ETTİ
Bir sene hanımıyla Hicaz yoluna çıkmışlardı. Kadın ise onunla küs duruyor, konuşmuyordu. Ali Havvâs hanımıyla birlikte Mısır’dan Hicaz’a yolculuk yaptığı halde, gidip dönünceye kadar aralarında bir söz dahi geçmemişti! 
Nihayet kadının ömrü tamamlandı, ölüm alâmetleri belirdi. Ölüm hastalığında, yaptıkları gözünün önüne geldi, son derece pişman olarak tövbe etti ve kocası Ali Havvâs hazretlerinden helallik istedi. O mübarek de, bütün haklarını helal etti. Böylece hanımı son nefesinde imanla vefat etti..

Büyük velîlerden Ebû Ali Dekkak

Ebû Ali Dekkak, Nişâbûr’da yetişen evliyânın büyüklerindendir. 405 (m. 1014) senesi Zilka’de ayında Nişâbûr’da vefât etti. Gayet açık ve çok güzel konuşurdu. İnsanların dünyâ ve âhiret saadetleri için yol gösterici olan sözleri çok kıymetlidir...

SÖZLERİ ÇOK TESİRLİYDİ!..
Bu mübarek zat, her yıl bir memlekete giderek, orada bulunan insanlara vaaz ve nasihat eder, sonra Nişâbûr’a geri dönerdi. Allahü teâlânın muhabbeti ile yanan âşıklardan idi. Fıkıh, tefsîr, hadîs ve diğer ilimlerde âlim, sözleri kalblere te’sîr eden kerâmet sahibi çok büyük bir velî idi...
Buyurdu ki:
“Kendiliğinden yetişmiş ağaç, yaprak verir. Fakat meyve vermez. Verse de tatsız olur. İnsan da böyledir. Hocası olmayan kimseden hiçbir şey hâsıl olmaz. Ben söylediklerimi kendiliğimden söylemiyorum. Ben bu anlattıklarımı hocam Nasrabâdî’den öğrendim. O Şiblî’den, o da Cüneyd-i Bağdadî’den öğrendi (rahmetullahi aleyhim). Bizim büyüklerimize olan hürmet ve ta’zimimiz o kadar fazla idi ki, hocamın huzûruna gideceğim zaman, mutlaka gusül abdesti alıp, ondan sonra giderdim...”
“Cehennem korkusu veya Cennet arzusu ile tövbe etmek mümkün değildir. Allahü teâlâ, Bekâra sûresi 222. âyet-i kerîmesinde meâlen, (Muhakkak ki Allahü teâlâ tövbe edenleri sever) buyuruyor. Burada bildirilen sevgiye kavuşmak için, tövbe etmelidir...”
“Allahü teâlâ Dâvûd aleyhisselâma vahyedip, “Beni taleb eden birisini gördüğün zaman, ona hizmetçi ol” buyurmuştur.”
“Büyüklerin huzûrundan kovulmayı icâb ettiren şey, edebi terk etmektir.”
“İnsanların giydiklerini giy, yediklerini ye, fakat kalben onlardan ayrı ol.”
“Kalbi kırık, hüzün sahibi olanlar, hüzünlü olmayanların senelerce katedemedikleri, Allahü teâlâya giden yolu bir ayda katederler. Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) “Allahü teâlâ, kalbi hüzün içinde olan bütün kullarını sever” buyurdu.”

ÜSTÂDINA SAYGISIZLIK EDENİN HÂLİ!
Ebû Ali Dekkak hazretleri, vefatından önce şunları söyledi: 
“Hocasına muhalefet edenin hâli nicedir?” diye soran birisine; “Her kim hocasına kalbinden muhalefet etmeye niyet etse, onunla aynı yolda bulunamaz. Verdiği sözü bozmuş olur. Bunun için tövbe etmesi vâcib olur. Üstadına saygısızlık edenler için ise tövbe yoktur” buyurdu.

Yüksek huzurda dövülen âşık!..

İslâm âlimlerinden Mûsâ bin Nu’mân Merâkîşî 683 [m. 1284]’te vefât etti. (Misbâh-uz-zulâm Fil-müstegîsin bi-hayr-il-enâm) adındaki kitabında, Resulullah Efendimizi (sallallahü aleyhi ve sellem) vesîle ederek murâdlarına kavuşanları yazmaktadır...

AVUCA KONULAN KESE!..
Bunlardan biri de, Muhammed bin Münkedir’dir. Bu zat diyor ki: Bir adam, babama seksen altın bırakıp cihâda gitmişti. Bunları sakla! Çok muhtaç olana da yardım edebilirsin demişti. Medîne’de kıtlık oldu. Babam, altınların hepsini açlıktan bunalanlara dağıttı. Altınların sahibi gelip istedi. Babam, bir gece sonra gel dedi. Hücre-i saadete gidip, sabaha kadar Resulullah Efendimize yalvardı. Gece yarısı, bir adam gelip, (Uzat elini!) demiş, bir kese altın verip, sonra hiç görünmemiştir. Babam evde altınları sayıp, seksen adet olduğunu görünce, sevinerek hemen sahibine vermişti... 
Ebû Abdüllah Muhammed bin Ber’a diyor ki: Babam ile Mekke’de parasız kaldık. Ebû Abdüllah bin Hafîf de yanımızda idi. Medîne’ye geldik. Ben çocuktum. Acıktım diyerek ağlardım. Babam dayanamadı. Hücre-i saadete gelip, (Yâ Resûlallah! Bu gece sana misafiriz) dedi. Bir yana oturdu. Gözlerini kapadı. Biraz sonra, başını kaldırıp güldü. Sonra çok ağladı. Gözünü açıp, Resûlullah elime para verdi dedi. Avucunu açtı. Paraları gördüm. Bunları hem kullandık, hem de sadaka verdik. Rahatça Şîrâz’da evimize geldik...

ELİ AYAĞI TUTMAZ OLDU!..
Resulullah Efendimizin âşıklarının temiz kalblerinden çıkan sözler, edebe, saygıya uygunsuz görünürse, bunlara bir şey dememeli, susmalıdır. Buradaki edeblerden, saygılardan biri de, susmaktır... Âşıklardan biri, Kabr-i saadetin yanında, her sabah ezan okur, namaz uykudan daha iyidir derdi. Mescid-i Nebî hizmetçilerinden birisi, “Resulullah Efendimizin huzurunda terbiyesizlik yapıyorsun!..” diyerek, bunu dövdü. Bu da, “Yâ Resûlallah! Yüksek huzurunuzda adam dövmek, sövmek, edebsizlik sayılmaz mı?” dedi. Biraz sonra döven kimsenin felç olduğu, eli ayağı tutmadığı görüldü. Üç gün sonra da öldü. Bunu, hâfız Ebül-Kâsım kitabında yazmaktadır. Sâbit bin Ahmed Bağdâdî de, bunu gördü demektedir...

Endülüslü velî İbrâhim Tâzî

İbrâhim Tâzî hazretleri, Endülüs’te yetişen İslâm âlimlerinden ve evliyânın büyüklerindendir. 866 (m. 1461) senesinde vefât etti... Aklının kemâlinde, hilminin (yumuşaklığının) yüksekliğinde, ilminin çokluğunda, güzel ahlâkı ile ulaştığı derecelerin üstünlüğünde, herkesle iyi geçinmekte, akran ve emsalinin hepsinden üstün idi...

KUL HAKKINDAN ÇOK KORKARDI...
Bu mübarek zat, Allahü teâlânın izni ile kerâmet olarak, insanların hâllerine vâkıf olurdu, kul hakkına çok riâyet ederdi. İnsanlara hiç sıkıntı vermediği gibi, onlardan gelen sıkıntı ve eziyetlere de çok sabreder, hiç karşılık vermezdi...
Basiret gözü ile insanların hâllerini anlar, herkese kabiliyet ve istidadına göre konuşurdu. Onları Allahü teâlânın yoluna da’vet eder, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri şekilde i’tikâdlarını düzeltmeleri, Allahü teâlâya çok ibâdet ve tâat etmeleri ve O’nu çok zikretmeleri için nasihat ederdi...
Bir gün buyurdu ki: “Ey kardeşim! Dünyâ hayâtı; oyun, eğlence ve süsten ibârettir. Dünyâ seni aldatmasın. Dünyâ, zâlim ve hîlekârdır. Bugün senin olduğunu sandığın malların, yarın başkasının olduğunu görürsün... İhlâslı birisi nasihat verirse kulak ver. Onu dinle ve onunla amel et. Böyle kimsenin nasihati, seni Rabbin rızâsına yaklaştırır. Allahü teâlâ bir kulundan râzı olursa, onu fadl ve lütfü ile, ebedî olarak kalmak üzere, sevinç ve saadet yeri olan Cennete koyar... 

DÜNYA VE AHİRETTE KURTULUŞ...
İnsan için, zamanın şartlarını ve hâlini çok iyi bilen, yüksek ilim ve yüksek hâl sahibi bir büyüğe uyması büyük bir ganimettir. Böyle bir zâtı tanıyıp ona tâbi olmak, hizmetinde bulunmak, maksûduna ermek istiyen kimse için, te’sîri fevkalâde olan, kıymetli ve kuvvetli bir ilâç, bir kimyadır... Dünyâ ve âhirette kurtuluş, âlemlerin Rabbi olan Allahü teâlâyı sevmek ve O’nu hatırdan çıkarmamakla mümkündür. Allahü teâlâyı anmak, kalbe, rûha ve dile hayat verir. Kişinin amellerinin en üstünü, Allahü teâlâyı anmaktır. O’nu anmak, en sağlam iptir. Buna sarılanlar, sıkıntılardan kurtulup rahata kavuşmuşlardır...”
Bu mübarek zat, vefat ederken şu beytleri söyledi: “Emelim, gayem, muradım odur ki/Her şeyi yaratan yüce Rabbimden/Bütün günahlarımı affeylesin/Ve dâima, hep râzı olsun benden...

Kara sevdaya tutulan Yahudi

Peygamber efendimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Hoca çocuğa, Besmele okur, çocuk da söyleyince, Allahü teâlâ, çocuğun ve anasının ve babasının ve hocasının Cehenneme girmemesi için senet yazdırır). Abdüllah ibni Mes’ûd “radıyallahü anh” diyor ki:

CENNET DAVETİYESİNİN İMZASI!..
(Cehennemde azâb yapan on dokuz melekten kurtulmak isteyen, Besmele okusun! Besmele, on dokuz harftir). Levh-i mahfûzda ilk yazılan Besmeledir. Âdem aleyhisselâma ilk gelen, Besmeledir. Mü’minler Besmele yardımı ile Sırâttan geçer. Cennet davetiyesinin imzâsı Besmeledir...
Besmele 19 harftir. Bu da Cehennem Zebanilerinin sayısına denktir. Kim Besmeleyi çok okur, bunu âdet hâline getirirse, Allahü teala; okuyanı Zebanilerden korur. Ayrıca okuyanın rızkını çoğaltır, dünya ve ahirette makam ve mevkisini artırır. Besmeleyi günlük hayatta dilinden hiç düşürmeyenin Allahü teala ölüm acısını hafifletir, kabir sorularını basitleştirir, kabir azabından korur, hesabı kolay ve zahmetsiz olur. 
***
Şeyh Ata Ekber ismindeki zatın zamanında yaşayan Yahudilerden bir genç, kendisi gibi Yahudi olan bir kıza âşık olur. Öyle bir âşık olma ki yanıp tutuşur, duramaz olur... Bir gün Şeyh Ata hazretlerine gelir ve durumunu anlatır. Şeyh hazretleri, bir kağıda “Bismillahirrahmanirrahim” yazar ve “Bunu yut” der. Yahudi, kağıdı tereddüt etmeden yutar. Biraz sonra;
- Ya Şeyh hazretleri, benim kalbime bambaşka bir his geldi. Ben o kızı unuttum. Müslüman olmak istiyorum, der ve hemen Kelime-i Şehadeti getirir.

“ONUN BAHSETTİĞİ KIZ BENİM!..”
Diğer taraftan, bu meseleyi kız da duymuştur ve gelerek;
- O gencin bahsettiği kız benim efendi hazretleri, der. Şeyh Efendi, ona da aynı şeyi yapar. Yani bir kâğıda Besmele yazıp yutmasını söyler. O da yutar. Adamda hâsıl olan hâl onda da olur ve o da iman eder... 
O gece, kıza rüyasında cennet bütün güzellikleriyle gösterilir. Cennetin üzerinde de Besmele yazılıdır. Kendisine:
“Ey Müslüman olan kız, artık korkma. Sana cennet verildi” denir.
Uyanan kızcağız, “Ya Rabbi, bana cenneti gösterdin. Beni o gösterdiğin cennetine koy” diye dua eder ve o anda ruhunu teslim eder...

Tövbe eden şarkıcı kadın

İmam-ı Gazali hazretleri, “İhya-u Ulûm’id-din” kitabında şöyle nakleder: Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” Efendimiz şöyle buyurdular:
(Allahü teâlânın yüz rahmeti vardır. O yüz rahmetten bir tek rahmeti cinler, insanlar, kuşlar, hayvanlar ve haşerât arasına indirmiştir. O rahmet ile birbirlerine şefkat ederler, onunla birbirlerine merhamet gösterirler. O yüz rahmetten doksandokuzunu, Allahü teâlâ, nezd-i ilâhîsinde bekletmiştir. Kıyamet gününde onlarla kullarına rahmet edecektir.
Rivayet edilir ki kıyamet gününde Allahü teâlâ Arş’ın altına şöyle yazar: ‘Rahmetim gazabımı geçmiştir. Ben rahmet edenlerin en merhametlisiyim. Bu bakımdan cennet ehlinin iki misli kadar cehennemden insanlar çıkarılıp bağışlanır.

“SENİN AFFINI ÜMİD EDERDİK”
Allahü teâlâ, kıyamet gününde Âdem aleyhisselamın zürriyetinden yüz bin kere yüz bin ve on bin kere yüz bin kişi hakkında şefaatini kabul eder.
Allahü teâlâ kıyamet gününde mü’minlere şöyle der: “Benimle mülâkî olmayı sever miydiniz?” Mü’minler “Ey Rabbimiz! Evet, severdik” derler. “Neden severdiniz?” diye sorunca, mü’minler “Senin affını ve mağfiretini ümid ederdik de ondan!” derler.
***
Hizmetçileriyle beraber, saz çalarak, şarkı söyleyerek, orası senin burası benim diyerek her tarafta gezen, Şağvane isminde bir kadın vardı. Yine bir gün saz çalıp şarkı söyleyerek para kazanmak için, beraberindekilerle giderken, kulağına bir ağlama sesi gelir. Kadınlardan birini, “Bak bakalım nedir?” diye gönderir. Kadın gider, ama gelmez. Başka birisini gönderir, o da gelmez. Kimi gönderdiyse gidiyor fakat gelmiyor. Merak edip kendisi gider. Bir de bakar ki, nur yüzlü bir zat, topluluğa nasihat ediyor. Dinleyenler de ağlıyorlar. Meğer gönderdiği kadınlar konuşmanın tesirine kapılıp kalmışlar. Vaiz, cehennemin azabından bahsetmektedir. Şağvane de sohbete kapılıp, sorar:
- Ya Şeyh, ben kötü ve günahkâr bir kadınım. Tövbe etsem kabul olunur mu?
- Ey kadın, Allah’ın rahmetinin ve affının hududu yoktur. Tövbe eden, isterse Şağvane olsun, tövbesi yine kabul olunur.
- Ey Şeyh, ben işte o dediğin Şağvane’yim. Sen şahit ol ki ben tövbe ediyorum. Bundan sonra Rabbime isyan etmeyeceğim.
Kadın bunları söyledikten sonra “Allah” diyerek yere düşer. Bakarlar ki, ruhunu teslim etmiş...

.

Câfer-i Sâdık'ı sevmeyen adam!

Zeyd isminde bir adam vardı. Câfer-i Sâdık hazretlerine çok îtirâzda bulunurdu. Bir gün Câfer-i Sâdık’a bu adamdan bahsettiler...


Câfer-i Sâdık hazretleri, Ehl-i beytten olup, “Oniki İmam”ın altıncısı, “Silsile-i aliyye”nin dördüncüsüdür. Babası Muhammed Bâkır, dedesinin dedesi Hazret-i Ali’dir...

“BANA BİR ELBİSE GÖNDER!”
Câfer-i Sâdık hazretleri duâsı makbûl bir zat idi. Allahü teâlâdan bir şey istediğinde daha sözü bitmeden isteği verilirdi... Bir gün yalnız başına yolda gidiyordu. Kendisini sevenlerden biri de arkasından yürüyordu. Bir ara Câfer-i Sâdık hazretleri; “Yâ Rabbî! Elbisem yoktur, bana elbise gönder” dedi. Âniden bir paket içinde elbise geldi. Arkadan tâkip eden zât evlerine kadar geldi. Hazret-i İmâma; “Yâ efendim siz duâ ederken ben de âmin dedim. Eski elbiselerinizi bana verin” dedi. Bu söz Câfer-i Sâdık hazretlerinin hoşuna gitti ve elbiselerini ona verdi.
Bir şahıs, İmâm-ı Câfer hazretlerinden, Allahü teâlânın kendisine çok mal verip, çok hac yapması için duâ buyurmasını istedi. O da; “Yâ Rabbî! Buna elli hac yapacak kadar mal ver!” diye duâ etti. O şahıs elli hac yaptı. Elli birinci hac için Cühfe denilen yerde gusül edecekti. Sel geldi ve orada vefât etti.
Dâvüd bin Alî bin Abdüllah bin Abbâs, İmâm-ı Ca’fer-i Sâdık’ın “radıyallahü anh” kölelerinden birini öldürdü ve mâlını aldı. Ca’fer-i Sâdık hazretleri, Dâvüd’ün yanına gidip, “Kölemi öldürdün ve mâlımı gasbettin. Sana bedduâ edersem görürsün” dedi. Dâvüd bin Alî “Beni bedduâ ile mi korkutuyorsun?” diyerek, alay etti. Ca’fer-i Sâdık evine gidip, bütün geceyi ibâdet ile geçirdi. Seher vakti Dâvüd bin Alî’ye bedduâ ettiğini işittiler. Aradan bir sâat geçmeden Dâvüd bin Alî öldürüldü...

“EĞER BÖYLE BİR ŞEY VARSA!..”
Hakem bin Abbâs-ı Kelbî buyuruyor ki: “Benim Zeyd isminde bir amcam var idi. O, Câfer-i Sâdık hazretlerine çok îtirâzda bulunurdu. Bir gün bir hurma mevzuu açıldı. Yine çok îtirâzda bulundu ve; Câfer-i Sâdık nerede, böyle işler nerede?” dedi. Câfer-i Sâdık’ın bu sözden haberi oldu ve şöyle buyurdu: “Yâ Zeyd-i Kelbî, eğer böyle bir şey varsa, Allahü teâlâ sana, kelb büyüklüğünde bir hayvan musallat etsin ki o hayvan seni helâk etsin.”
Bir gün Zeyd bir yere giderken, yolda köpek büyüklüğünde bir arslan saldırdı ve onu öldürüp ciğerlerini söktü. Bu olaydan sonra kimse Câfer-i Sâdık hazretlerine îtirâzda bulunmadı.

.

Hazret-i Ömer'in valisi Umeyr bin Sa'd

Eshâb-ı kiramdan Umeyr bin Sa’d (radıyallahü anh) şöyle anlatır: Hazret-i Ömer (radıyallahü anh), beni Humus’a vali olarak gönderdi. Aradan bir sene geçtiği hâlde, benden haber alamayınca Halife bana, “Bu mektubu alınca gel. Bu ânâ kadar elinde biriken vergiyi de getir” diye bir mektup yazdı...

MEDİNE’YE KADAR YÜRÜDÜ...
Ben de içine azığımı koyduğum heybemi ve çanağımı aldım, mataramı belime taktım, sopamı da yanıma aldım ve hemen yola koyuldum... Humus’tan Medîne’ye kadar yürüyerek geldim... 
Hemen Hazret-i Ömer’in huzuruna çıktım. Bana “Seni nereye göndermiştim? Neler yaptın?” diye sorunca ben “Söyleyeceklerimle seni üzmek istemediğimden anlatmayı arzu etmiyorum. Sen beni vali olarak gönderdin. Ben de gönderdiğin yere giderek, oranın halkından iyi insanları topladım. Onları vergi me’mûru ta’yin ettim. Toplanan vergileri, verilmesi gereken yerlere dağıttım. Eğer o vergilerden bir şey artmış olsaydı, onu da sana getirirdim” dedim... 
Bunun üzerine Hazret-i Ömer, “Ey Umeyr! Yeniden vali ta’yin edildin” deyince, “Ben, ne senin adına, ne de senden sonra başka birisi adına valilik yapmak istemiyorum yâ Ömer!” dedim ve izin istiyerek evime döndüm... 
Medine ile evim arası çok uzaktı. Ben yola çıkınca, Hazret-i Ömer arkamdan Hâris adındaki bir zâtı göndermiş. Haris, evimizde üç gün misafir kaldı. Bizim, arpadan başka yiyecek hiçbir şeyimiz yoktu. Onu Hâris’e yediriyor, kendimiz de aç kalıyorduk... 

ELİNE GEÇENİ DAĞITIYORDU...
Haris giderken, bana çıkarıp yüz dinar verdi ve “Bunları mü’minlerin emîri gönderdi” dedi. Dinarları hanımın, elbisesinden bir parça yırtarak içine koydum. Sonra bunları şehidlerin ve fakirlerin çocuklarına dağıttım. Sonra Haris Medine’ye dönünce, durumu Hazret-i Ömer’e anlatmış! Hazret-i Ömer tekrar bana, derhal Medine’ye gelmem için bir mektup yazdı. Hazret-i Ömer’in yanına gittim. Bana bir miktar yiyecek ve iki elbise verilmesini emretti. Ben, “Yiyeceğe ihtiyâcım yok. Evde bir miktar yiyecek var. Onları bitirinceye kadar, Allahü teâlâ yenisini verir” diyerek yiyecekleri kabul etmedim. Elbiseleri de başka birisine vermek üzere aldım ve evime geri döndüm.”
Antere (radıyallahü anh) şöyle anlatmaktadır: 
Bu olaydan kısa bir süre sonra, Umeyr (radıyallahü anh) vefât etti. Hazret-i Ömer onun ölümünü duyunca çok üzüldü

Bir Allah adamını dinlememenin sonu

Ali Havâs Berlisî hazretleri Mısır evliyasındandır. Ümmi idi, yani okuma yazması yoktu. Allahü teâlânın ihsânı ile Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfler üzerinde, âlimleri hayrette bırakan çok kıymetli açıklamalarda bulunurdu...

NASİHAT DİNLEMEYEN ADAM...
Tanıdıklarından birisi, bir sene hacca gitmek için gelip, Ali Havâs hazretlerinden izin istedi. Ali Havâs da ona, hacca gitmemesini, orada kin ve düşmanlıkla karşılaşacağını bildirdi. Ancak o zât, bu nasîhati dinlemeyerek, hacca gitmek üzere Mekke’ye doğru yola çıktı. Mekke-i mükerremeye girdiği zaman, günlerden cumâ idi ve imâm hutbe okuyordu. Ayağa kalkarak, orada bulunanlara;
“Ey Mekke ahâlisi! Cumânız bâtıldır. Zîrâ, cumânın şartlarından biri de, hutbe dinleyenlerin en az kırk kişi olmasıdır. Burada ise, ancak uzaktan gelen yolcular vardır” dedi... 
Öğle vakti şiddetli sıcak dolayısıyla, halkın Kâbe duvarlarının gölgesine sığınmış olduklarını fark edemedi. Onun bu sözleri çevrede duyulunca, büyük bir gürültü oldu ve hutbenin yeni baştan okunmasına karar verildi. Bu olay sırasında Kâbe’de bulunanlar arasında kutub ve ebdallarla birlikte, kimsenin tanımadığı Allahü teâlânın velî kulları da bulunuyordu. Bu sebepten dolayı, bu zât, hac farizasını yerine getirip Mısır’a döndüğü vakit, Ali Havâs onun üzerinde buğz ve adâvet izleri taşıdığını, çehresinin donmuş, ruhsuz bir buz parçası gibi olduğunu gördü. O zât, Ali Havâs’a şöyle dedi:

“BANA HACCA GİTME DEMİŞTİNİZ!..”
“Hacca gitmememi, gittiğim takdirde kin ve düşmanlık taşıyarak döneceğimi söylemiştiniz. Şâyet ben bu sene hacca gitmeseydim, Mekke ahâlisinin bu hac mevsimindeki cumâları bâtıl olurdu...” 
O anda bir şey söylemeyen Ali Havâs, sonra;
“O adam bu karşılığı verince anladım ki, olay sırasında orada hazır bulunan kutub ve velîlerin mevcûdiyeti, ilâhî buğz ve adâvet izlerinin bu zât üzerinde yerleşmesine sebeb olmuştur” buyurdu. 
Daha sonra Ali Havâs, bu kişi için;
“Hoş olmayan bir halde bu adamın ölmesinden korkuyorum” derdi... Buyurduğu gibi oldu. Adam bu sözleri söyledikten kısa bir zaman sonra feci bir şekilde can verdi...

Cennet karşılığı satılan bostan!..

Câmiu Kerâmâti’l-Evliya kitabında şöyle bir hadise anlatılır: Seyyid Ahmed Rıfaî Hazretleri’nin önde gelen arkadaşlarından Şeyh Cemaleddin Hatib diyor ki: 
Evine’de (Irak’ta) satın alma ihtiyacı duyduğum bir bostan vardı. Bir gün Ahmed Rıfaî’den bostan sahibi Şeyh İsmail’le konuşmasını ve bostanı bana ondan alıvermesini taleb ettim. Ahmed Rıfaî de “baş üstüne” dedi, birlikte bostan sahibine gittik. Satış için arabuluculuk yaptı. Adam ise bostanı satmaya yanaşmadı. Teklifte ısrar edilince bostan sahibi dedi ki:
- Ey efendim, benim istediğim fiyatla alacak olursan sana satarım.
- Ey İsmail söyle bana, ne kadar istiyorsun?
- Efendim, onu benden cennette bir köşk karşılığında alabilirsin!

- Fesübhanallah! A be evladım, ben kimim ki benden bunu istiyorsun? Benden dünyalık olarak bir şey istesene!
- Efendim, ben söylediğimden başka bir şey istemiyorum... 
Seyyid Ahmed hazretleri bir süre başını eğdi; yüzü sarardı, rengi değişti. Sonra sararması kızarmaya dönüşerek başını kaldırdı;
- Ey İsmail, istediğine karşılık bostanı senden satın aldım, deyince adam;
- Efendim, bunun bana bir de senedini yazıver, demesin mi? Hazret de bir kâğıda şunları yazdı: 

KABİR ÜZERİNDEKİ YAZI!..
“Bismillahirrahmanirrahim... Bu senet, Yüce Allah’a itimatla kendisine ödemeyi üstlenen Ahmed Rıfaî’den, Şeyh İsmail’in cennette satın aldığı köşkün vesikasıdır. Bütün hurileri, vildanları, nehirleri ve ağaçlarıyla o köşke karşılık dünyadaki bostanını vermiştir. Allah ona şahit ve kefildir...” Sonra yazıyı dürüp ona teslim etti. Adam senedi alıp doğru çocuklarının yanına gitti. Onlar bostanı suluyorlardı. Burasını Ahmed Rıfaî’ye sattığını haber verdi. Çocuklar bu satışı kabullenmek istemeyince, köşk meselesini ve elindeki senedi onlara anlatıverdi. Onlar ise köşke ortak olmadıkça bu satışa razı olmayacaklarını söylediler. Adam Allah’ı vekil ederek bu ortaklığı kabul etti... 
Cemaleddin Hatib bostanı teslim aldıktan bir müddet sonra, onu satan Şeyh İsmail vefat etti. Yazılı vesikayı kefenine koymalarını vasiyet ettiğinden, öyle yapıp defnettiler... 
Ertesi sabah kabrin üzerinde: “Rabbimizin bize vadettiğini gerçekten gördük” diye bir yazı buldular...

Mâlik bin Dînâr'a ders veren çocuk!

Mâlik bin Dînâr hazretleri, evliyânın büyüklerindendir. Künyesi Ebû Yahyâ, lakabı Zeynüddîn’dir. Benî Süleym kabîlesindendir. Basra’da doğdu. Doğum târihi kesin olarak bilinmemektedir. 748 (H.131) târihinde Basra’da vefât etti...

HASAN-I BASRİ’YE TALEBE OLDU...
Mâlik bin Dînâr, gençliğinde mal mülk sâhibi bir zengin yiğitti. Hasan-ı Basrî hazretlerine talebe olunca, bütün mallarını ve parasını, fakir talebelere harcadı. Kalbinden Allahü teâlânın aşkından başka her şeyin sevgisini çıkardı. 
Bir gün kendisine; “Dünyâda en güzel kazanç nedir?” dediler. Cevap olarak; “Şu üç şey dünyâda en güzel kazançtır. 1) Allahü teâlânın sevgili kullarının sohbetinde bulunmak ve din kardeşleri ile sohbet etmek, 2) Geceleri teheccüd namazı kılmak ve doya doya Kur’ân-ı kerîm okumak, 3) Allahü teâlâyı hiç unutmayıp, O’nu zikretmek, anmak” buyurdu.
Yine bir gün; “Kimin gözü ve gönlü, şu fânî hayattan ebedî hayat için iyi bir ders almamış ise, onun kalbi perdeli ve ameli azdır” buyurdu...
Mâlik bin Dînâr hazretleri bir hâtırasını şöyle anlatır: 
“Bir gün toprakla oynayıp bâzan gülen bâzan ağlayan bir çocuğa rastladım. Önce çocuğa selâm vermek istedim. Fakat kibirden selâm vermedim. Hemen nefsime; ‘Ey nefis! Peygamber efendimiz büyüklere de küçüklere de selâm verirdi’ diyerek çocuğa selâm verdim. Çocuk; 
-Ve aleyküm selâm, ey Mâlik bin Dînâr! diye cevap verdi. Hayret içinde kalarak çocuğa; 
-Sen beni hiç görmediğin halde nasıl tanıdın? diye sordum. Çocuk; 
-Ruhlar âleminde benim rûhumla senin rûhun karşılaştı. Orada bizi Allahü teâlâ karşılaştırdı, dedi. Çocuğa; 
-Akıl ile nefs arasında ne fark var? diye sorunca, çocuk; 
-Nefsin seni selâmdan men etti. Aklın ise seni selâm vermeye teşvik etti, diye cevap verdi. 
-Sen neden toprakla oynuyorsun? diye sordum. Çocuk; 
-Topraktan yaratıldık, yine toprağa karışacağız, dedi. Ben yine; 
-Seni bâzan ağlarken, bâzan gülerken görüyorum. Sebebi nedir? diye sordum; 
-Rabbimin azâb edeceğini hatırladığım zaman ağlıyorum. Rahmetini hatırladığım zamansa tebessüm ediyorum, dedi. 
-Ey oğul! Senin hangi günâhın var ki ağlıyorsun? diye sorunca, çocuk; 
-Ey Mâlik! Böyle söyleme. Zîrâ ben, anam ateş yakarken, küçük odun olmadan, büyüklerin tutuşmadığını gördüm, diye cevap verdi... 
Bunları söyledikten sonra “Allah” diye feryad edip ruhunu oracıkta teslim etti.”

.

Büyük mutasavvıf İbrâhim Gülşenî

Safevîler, Tebrîz’deki Ehl-i sünnet Müslümanlara zulmediyorlardı. İbrâhim Gülşenî oradan hicret etmek zorunda kaldı...

İbrâhim Gülşenî, evliyânın büyüklerindendir. 830 (m. 1426)’da Azerbaycan’da doğdu. 940 (m. 1534) senesinde Mısır’da vefât etti. Halvetî tarîkatinin Gülşenî kolunun kurucusudur. Seyyid Yahyâ Şirvânî’nin halîfesi Dede Ömer Rûşenî’nin hizmetine girerek, talebesi oldu. Onun her emrini yerine getirmek için canla başla çalıştı. Nefsini terbiye etmek için çok uğraştı...

ONU HERKES SEVERDİ...
İbrâhim Gülşenî, kısa zamanda Ömer Ruşenî hazretlerinden icâzet (diploma) almakla şereflendi. Hocası, Dede Ömer Rûşenî’nin kendisine “Gülşenî” diye hitâb etmesi üzerine, lakabı Gülşenî olarak kaldı, İbrâhim hazretleri, Gülşenî diye etrâfta tanınır oldu... 
İbrâhim Gülşenî’nin Allahü teâlânın emirlerini yapmakta ve yasaklarından kaçınmaktaki gayreti pek ziyâde idi. Eline geçen malları fakirlere dağıtır, kendisi kimseden bir şey kabûl etmezdi. İnsanlara öyle tatlı, hoş, yumuşak davranırdı ki, dost-düşman herkes onu takdîr ederdi. Müslümanlar onun huzûruna geldikleri gibi, kâfirler bile İbrâhim Gülşenî’nin alçak gönüllülüğünü görüp seve seve Müslüman olurlardı. 
Safevî Eshâb-ı Kirâm düşmanları, Tebrîz’deki Ehl-i sünnet Müslümanları ortadan kaldırmak ve İbrâhim Gülşenî’ye zulmetmek için harekete geçtiler. Ateşe tapan Mecûsîler ile birleşerek, Tebrîz’i işgal ettiler. Her tarafı yakıp yıktılar. Önlerine gelen genç, yaşlı, kadın, erkek demeden herkesi öldürmeye başladılar, İbrâhim Gülşenî hazretleri bu fitneden kurtulmak için oradan hicret etmeye karar verdi. Oğlu Ahmed Hayâlî ile Diyarbakır’a hicret eden İbrâhim Gülşenî’ye, şehrin hâkimi, Âmir Bey ile kardeşi Kayıtmaz Bey son derece hürmet gösterdiler. İzzet ve ikrâmlarda bulundular. Fakat orada fazla kalmayıp, yollarına devam ederek Mısır’a gittiler...

“GÖNLÜMÜN SULTANI SAFÂ GELDİN”
Sultan Selîm Hân Mısır’ı zaptettiğinde, İbrâhim Gülşenî hazretleri onu; “Azîzim, hayr-ı mukaddem ömrünün vârı safâ geldin. Keremler eyledin gönlümün sultânı safâ geldin” diyerek karşıladı. Sultan Selîm Hân, Ehl-i sünnet âlimi olan İbrâhim Gülşenî‘ye çok saygı ve hürmet gösterdi. Pekçok yeniçeri ve sipâhiler sohbetiyle şereflendi. Onun duâsını alarak, feyz ve bereketlerinden istifâde etmeye çalıştılar.
İbrâhim Gülşenî, 940 (m. 1534) senesi Şevval ayının dokuzuncu gününde, Kelime-i şehâdet getirerek vefât etti. Yerine oğlu Ahmed Hayâli geçerek, Gülşenî yolunu devam ettirmeğe çalıştı.

.

Hakiki tövbe eden genç...

Mensûr bin Ammâr hazretleri, bir evin kapısından geçerken, içeriden bir gencin Allahü tealaya yalvararak af dilediğini işitir...

Mensûr bin Ammâr evliyânın büyüklerindendir. Çeşitli ilimlerde âlim, hitâbeti çok kuvvetli, vaazları tesîrli bir zat idi. Aslen Mervli olup, Basra’da yaşamıştır. 225 (m. 839) yılında vefât etmiştir...

“DİLİNE HAKİM OL!..”
Mensûr bin Ammâr hazretlerinin hikmetli sözleri meşhurdur. Buyurdu ki: 
“Sıkıntıdan kurtulmak istiyorsan, dünyâyı istemeyi bırak, özür dilemekten kurtulmak istiyorsan, diline hâkim ol.” 
Mensûr bin Ammâr hazretleri, bizzat kendisinin yaşadığı bir hadiseyi şöyle anlatır: 
Bir gece evden dışarı çıktım. Bir evin kapısından geçince, içeriden bir gencin yalvarıp yakararak Allahü tealaya şöyle arz ettiğini işittim: 
“Yâ Rabbi! Sana karşı günah işlediğim zaman muhalefet ve isyan maksadı gütmedim. Nefsimin istekleri bana üstün geldi, şeytan beni aldattı, sonunda kendime zulmettim ve senin gazabına maruz kaldım...”
Bu sözleri işitince başımı kapının arasına dayadım ve Kur’ân-ı kerimden şu âyet-i kerimeyi okudum:
“Ey iman edenler! Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu cehennem ateşinden koruyun; onun yakıtı, insanlar ve taşlardır; görevlileri, Allahın kendilerine verdiği emirlere baş kaldırmayan, kendilerine buyurulanları yerine getiren pek haşin meleklerdir...” 
Bu âyeti okuduğum zaman o gencin feryadı yükseldi ve ben de o kapıdan geçip gittim... 
Ertesi sabah o kapıdan geçince, yaşlı bir kadının yalvarıp yakararak şöyle dediğini işittim:
“Benim bir çocuğum vardı ki, geceleri Hak tealanın korkusundan ağlıyordu. Dün akşam yine münacat ettiğinde birisi geldi, kafasını kapının arasına dayadı, Hak tealanın azab ayetlerinden birini okudu. Bunun üzerine çocuğum feryat etti, şiddetle ağladı ve sonunda da ruhunu Rabbine teslim etti...” Ben de ona şöyle dedim: 

“VEFATINA BEN SEBEP OLDUM!”
“Ey anne! O âyet-i kerimeyi ben okudum ve çocuğunun ruhunun beka âlemine göçmesine ben sebep oldum. Eger izin verirsen onu ben yıkayayım.” Anne bana “Tabii, olur!” dedi. 
Üzerinden kadife parçayı kaldırınca gencin boynunda bir parça bezin olduğunu gördüm, boynundaki bez parçasını açınca da yeşil hatla göğsüne şöyle yazıldığını gördüm: 
“Biz bu kulu tövbe suyuyla yıkadık.”

Hayber şehidi Âmir İbn-i Ekva

Hayber, Yahûdîlerin elinde, sekiz muhkem kalesi, verimli arâzileri, bol miktârda bağ ve bahçeleri bulunan zengin bir şehirdi... Kalelerin içinde 20.000 asker vardı. İslam askeri ise 200 atlı, 1600 piyâde olmak üzere 1800 kişiydiler. Hazret-i Ali’nin büyük kahramanlıklar gösterdiği harbde, kale İslam askeri tarafından fethedildi...

“AYAKLARIMIZI SABİT KIL!..”
Seleme İbn-i Ekva (radıyallahü anh) şöyle anlatır: 
Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) ile berâber, Hayber gazâsına çıkmıştık. Bir gece giderken kafileden bir kişi amcam Âmir İbn-i Ekva’ya (radıyallahü anh): 
“Ey Âmir! Kısa vezinli şiirlerinden bize bir parça dinletsene” dedi. Âmir, şâir bir kişi idi. Bunun üzerine Âmir (radıyallahü anh) hayvanından aşağı indi. Ve şu (meâldeki) şiirini (güzel sadâ ve edâ ile) okuyarak kafile develerini yollandırdı:
“Allahım! Sen bize hidâyet etmemiş olsaydın, bize doğru yolu göstermemiş ve bize rahmet etmemiş olsaydın (biz, muhakkak şaşırırdık). Rabbim -hayâtım Senin rızân uğrunda fedâ olsun!- İşleyegeldiğimiz geçmiş günahlarımızı affeyle! Ve gönüllerimize sükûnet ve metânet koy! Düşmana kavuştuğumuzda da ayaklarımızı sâbit kıl (sürçtürme!) Rabbimiz! Din düşmanları bizi fenâlığa davet ettiklerinde imtinâ ederiz. O düşmanlar ki, onlar müşrikleri haykırarak üzerimize davet etmişlerdir.” 
Bunun üzerine Peygamber Efendimiz “Şiir inşâd edip develeri yollandıran kimdir?” diye sordu. Eshâb-ı Kiram “Âmir İbn-i Ekva’dır!” dediler. Peygamber Efendimiz “Allah Âmir’e rahmet etsin!” diye duâ etti. Ömer İbn-i Hattâb (radıyallahü anh) “Yâ Nebiyyallah! Duânız bereketiyle Âmir Cenneti hak etti. Âmir’in şehâdeti vâcib oldu. Âmir’le (ve onun şiir ve hamâsetiyle) müstefîd olmamız için keşke onu bize bağışlasaydınız!” dedi... 

EN CENKÇİ PEHLİVANLARI...
Nihâyet Hayber’i muhâsara ettik. (Fakat muhâsara yirmi gün sürmüştü), hattâ bize şiddetli bir açlık isâbet etmişti. Sonra Allahü teâlâ Müslümanlara Hayber kalelerinin birer birer fethini müyesser kıldı. Bu harbde Âmir, Yahudilerin en cenkçi pehlivanı Merhab’la karşı karşıya gelmişti. Fakat Âmir’in kılıcı kısa idi. Hazreti Âmir bu kısa kılıcını vurmak için Merhab’ın baldırına saldırmıştı. Fakat kılıcının keskin yüzü dönüp Âmir’in diz kapağına isâbet etti. Bir müddet sonra da kahraman şâir bu cerîhadan, Kelime-i şehadet söyleyerek vefât etti...”
.

Gariplerin sığınağı İbn-i Üstad-ül-A'zam

İbn-i Üstad-ül-A’zam, Yemen’in meşhûr velîlerindendir. İsmi Abdullah bin Alevî olup seyyiddir. 1240 (H.638) senesinde doğdu. 1330 (H.731)’da vefât etti...

ÇOK CÖMERT BİR ZAT İDİ
Tevâzûda, alçak gönüllülükte emsâline az rastlanırdı. Büyük-küçük herkese mütevâzı davranırdı. Gariplere, fakirlere, yetimlere çok yardım ederdi. Cömertliği şaşılacak derecedeydi. Komşuları ve yaşadığı beldenin insanları onun çok iyilik ve yardımını gördüler. İnsanlara hem dîn-i İslâmı anlatarak mânen ve ihtiyaçlarını karşılamak sûretiyle de madden yardımcı olurdu. Yaşadığı Terîm şehrinde kendisini tanıyan tanımayan herkese yardımı ulaşırdı. Benî Alevî Mescidi için bir hurma bahçesi, arâziler ve su kuyusu, çeşmeler vakfetti. Bunların gelirleri, mescidin bakımı ve misâfirleri barındırmak için harcanırdı. Yaptığı hizmetler o kadar genişledi ve insanlara faydalı oldu ki, o zaman sultanlar bile böylesini yapamazdı...
Abdullah bin Alevî hazretleri, bir zaman Mekke-i mükerremede şarab içen bir kimseyle karşılaştı. Böyle mübârek bir yerde, böyle çirkin bir günâhın işlenmesini hoş karşılamadı. O kimse, Abdullah bin Alevî hazretlerine:
“Ben terzilik yapıyorum. Şarap İçmezsem, çalışamıyorum. Her ne kadar bırakmak istesem de, bırakamıyorum. Bunu bırakırsam, işimi devâm ettiremem” dedi. Abdullah hazretleri; “Şayet Allahü teâlâ, sana içki içmeden de mesleğini devâm ettirmeni nasîb ederse, içki içmeye tekrar dönmeyeceğine dâir bana söz ver!” dedi. O kimse de “Peki!” deyince, Abdullah hazretleri, Allahü teâlâya duâ edip, bu kimseye tövbe etmeyi nasîb etmesi ve tövbesini kabûl etmesi için yalvardı. O kimse içkiyi terk etti. İşini, içkisiz de yapabildiğini anladı. Önceki hâline tövbe etti ve tövbesini bozmadı... 

TÖVBESİNE SADIK KALDI...
Bu kimse, Abdullah bin Alevî hazretlerinin delâleti ile tövbesinde öyle bir sadâkat gösterdi ki; sâlihlerden kıymetli bir zât oldu. Bu hâdiseden bir müddet sonra, Abdullah bin Alevî, rüyâsında bir münâdînin, bu kimsenin ismini söyleyerek; “Filân kimse için, filân yerde bir kabir kazınız! Kim onun cenâze namazında bulunursa, Allahü teâlâ onu magfiret eder” diye nidâ ettiğini gördü. Uyandığında, hemen o kimsenin hâlini sordu. Vefât ettiğini bildirdiler. Bildirilen yere kabri kazıldı. Abdullah bin Alevî cenâze namazını kıldırdı. Oraya defnettiler...

.

Zalim hükümdar ve inançlı bir genç...

Çok eskiden, insanları kendisine taptıran bir hükümdar ve onun da bir sihirbazı vardı. Sihirbaz bir gün: “Hükümdarım, artık ihtiyarladım. Bana bir genç verseniz de onu yetiştirsem” der...
Hükümdar ona bir genç buldurur ve yollar. Gencin eviyle sihirbazın evi arasında bir rahip yaşamaktadır. Genç, zamanla ona da uğramaya başlar... Rahibin anlattığı hoşuna gider ve arkadaşlıkları devam eder ve genç onun dinine girer. Onunla beraber olduğu müddetçe zamanın nasıl geçtiğini anlayamaz ve dolayısıyla hep geç kalır. Sihirbaz da kızar, kızmakla kalmaz dövmeye de başlar.
Genç durumu sonunda rahibe de iletir. Rahip:
“Sihirbazdan korktuğunda, ‘Evimizdekiler alıkoydu’, ailenden çekindiğin zaman da ‘Sihirbaz bırakmadı’ dersin. Bu hal üzerine epeyi zaman gidip gelir genç...

“SEN BENDEN ÜSTÜNSÜN!”
Bir gün önünü yırtıcı bir hayvan keser ve kendi kendine:
“Sihirbaz mı daha üstün, yoksa rahip mi şimdi öğreneceğim” der.
Bir taş alır ve;
“Ey Allahım! İhtiyarın işi, sana sihirbazın işinden sevimli ise şu hayvanı öldür” der. Taşı atar ve vahşi hayvan ölür. Durumu olduğu gibi rahibe anlatır. Rahip: 
“Bugün sen benden üstün haldesin. Eğer bir belaya uğrasan, benim ismimi söyleme...” der. 
Delikanlı birçok hastalığa şifa bulur hale gelir, körlerin gözlerini açar. Hükümdarın kör bir arkadaşı da bunu duyar ve birçok hediyeyle beraber gencin yanına gelerek der ki: 
“Gözlerimi açarsan, bu hediyelerin hepsi senindir...” Delikanlı; 
“Ben kimseye şifa veremem. Şifayı ancak Allahü teala verir. Eğer iman edersen, dua ederim, şifaya kavuşursun” der.
Hasta derhal iman eder. Gözleri açılır. O sevinçle hemen hükümdarın yanına gider. Hükümdar sorar: 
“Gözlerinin görmesini kim sağladı?”
“Rabbim.”
“Senin benden başka bir Rabbin mi var?”
“Benim Rabbim de senin Rabbin de Allahü tealadır.”

“ŞİFAYI VEREN ALLAHÜ TEALADIR”
Hükümdar kızar ve onun ağzından delikanlının ismini alana kadar işkence ettirir... 
Genç hemen huzura getirilir. Hükümdar:
“Sihrin körleri bile iyileştirecek seviyeye ulaşmış, herkese şifa veriyormuşsun.”
“Ben hiçbir derde şifa veremem, şifayı ancak Allahü teala verir.” 
Hükümdar, delikanlıya da rahibin ismini verinceye kadar işkence eder. Rahip huzura getirilir. Hükümdar: 
“Dininden dön” der.
Rahip de teklifi reddeder. Derhal başı kesilir. Delikanlı getirilir... Gencin başına neler geliyor, o da yarına inşallah...

.

Hadis ve fıkıh âlimi Ali bin Muhammed

Ali bin Muhammed, Suriye’de dünyaya geldi. Büyük âlimlerden tefsir, hadis ve kıraat ilmini öğrendi. Kendisi de çok talebe yetiştirdi...

Ali bin Muhammed es-Sehâvî, Suriye’de yaşamış olan tefsir, hadis ve fıkıh âlimlerdendir. 1163 (H.558) senesinde Suriye’de Sehâ kasabasında dünyaya geldi. İlim tahsil etmek için önce Mısır’a gitti. İskenderiye şehrinde büyük âlimlerden tefsir, hadîs ve kıraat ilmini öğrendi. Sonra Kahire’ye gelerek burada Şafii fıkhı üzerinde çalıştı ve bu sahada zamanın önde gelen âlimlerinden oldu...

BENÎ ÜMEYYE’DE KIRK YIL...
Ali bin Muhammed hazretleri, tahsilini tamamladıktan sonra Suriye’ye döndü ve Şam’da, Beni Ümeyye Camiinde Zekeriyya aleyhisselamın kabri yanında kırk seneden fazla ders verdi. Pekçok kimse ondan ilim öğrendi. Bunlardan çoğu kendi zamanlarının en büyük âlimlerinden oldular. Bilhassa Ali Müttekî el-Hindî en meşhurlarındandır. Bu talebesi hayâtı boyunca bir çok kıymetli eserler yazdı. Eserlerinin sayısı, Arabî ve Fârisî olmak üzere yüzü aşkındır. İlk olarak yazdığı eseri “Mübeyyin-i Tarîk” risâlesidir. Bu eseri yazmaya ilhâmla emr olundu. “Mecmûa-i Hükm-i Kebîr”, faydalı ve kıymetli bir eseri olup, bütün tasavvuf kitaplarında yazılanların hülâsasıdır. İmâm-ı Süyûtî hazretlerinin “Kitâb-ül-Arf-il-Verdî fî Ahbâr-il-Mehdî”, “Cem’ul-Cevâmi”, “Ikd-üd-Dürer fî Ahbâr-il-Mehdiyy-il-Muntazar” adlı eserlerindeki hadîs-i şerîfleri tasnîf ederek yazdığı “El-Burhân fî Alâmât-il-Mehdî-yi-Âhır Zamân” adlı kıymetli eserinde, âhir zamanda hazreti Mehdî’nin geleceğini uzun anlatmaktadır...
Böyle büyük âlimler yetiştiren Ali bin Muhammed Sehavi hazretleri, 1245 (H. 643) senesinde Şam’da vefat etti. Son anlarında şu şiiri okudu:

“ÂHİRET DİYARINA GİDECEĞİZ...”
“Dediler ki, yakında ahiret diyarına gideceğiz,
Kervan, kurtuluş diyarındakilerin menziline ulaşacak,
İtaat eden kimse, onlara kavuşmaktan sevinir,
Dedim ki: benim günahım çok, çarem de yok,
Hangi yüzle onların arasına katılabilirim?
Dediler ki: Allahü teâlâ affeder, hele de af uman kimseyi...”

Tekirdağlı Mustafa Feyzi Efendi

Mustafa Feyzi Efendi, Gümüşhânevî Dergâhının son postnişînidir. Babası, çiftçilikle meşgûl olan Emrullah Ağadır. 1851 (H.1267) senesinde Tekirdağ’ın Kılıçlar köyünde doğdu...

AĞABEYİ DE MÜDERRİS İDİ
İlk tahsîlini memleketinde gören Mustafa Feyzi Efendi, 1868 senesinde İstanbul’a geldi. Bâyezîd Câmii dersiâmlarından ağabeyi Tekirdağlı Mehmed Tâhir Efendiden ders okudu. 1883 senesinde icâzet, diploma aldı. Aynı sene içinde yapılan rüûs imtihânını kazanıp, ders okutabilecek duruma geldi. Ders vekili sıfatıyla Bâyezîd Câmiinde ders okutmaya başladı. 1887 senesinde kendisine “İbtidâ-i hâric” rütbesi verilerek İstanbul Müderrisliği vazîfesine getirildi. 
1907 senesinde “Mûsıla-i Sahn” rütbesiyle Şehzâdebaşı İsmâil Paşa Medresesi müderrisliğine tâyin edilen Mustafa Feyzi Efendi, daha sonra dördüncü Osmânî ve dördüncü Mecîdî nişânı ile taltif edilerek 1910 senesinde “Huzûr dersleri” muhataplığına getirildi. En son huzûr dersinin yapıldığı 1919 senesine kadar bu vazîfesine devâm etti...
Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhânevî hazretlerine talebe olan Mustafa Feyzi Efendi, onun önde gelen halîfelerinden idi. İlmiyle ve güzel ahlâkı ile insanlara faydalı olmaya çalıştı. Ömer Ziyâüddîn Dağıstânî’nin vefâtından sonra Gümüşhânevî Dergâhına postnişîn tâyin edildi. İnsanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlattı. Bu sırada Yeni Câmide hadîs dersleri okuttu. Birçok talebe yetiştirip hilâfet verdi... 

SÜLEYMANİYE HAZÎRESİNDE MEDFÛN
Gümüşhânevî Dergâhı postnişînliği vazîfesini, “tekke ve zâviyelerin kapatılması”na kadar sürdürdü. Tekke ve zâviyelerin kapatılması üzerine insanlardan uzak, bir köşede halvete çekildi. Son yıllarını ibâdet, tâat ve Allahü teâlânın ismini yâd etmekle geçiren Mustafa Feyzi Efendi, 1926 (H.1345) senesinde İstanbul’da vefât etti. Süleymâniye Câmii hazîresinde hocasının kabrinin yakınında defnedildi...
Mustafa Feyzi Efendi buyurdu ki:
“Kendime ve bütün kardeşlerime nasihatim şudur ki; kendinde varlık görmeyi yok etmelerini, ahde vefayı, kanaati, Rabbimize tevekkülü, Ehl-i Sünnet vel-cemaat görüşlerine uygun olarak itikadları tashihi, Sahabe (radıyallahü anhüm) arasında geçen olaylara dalmamayı ve onlara hüsn-ü zan beslemeyi, aşağılık kâfirlere karşı ehl-i İslâm’a yardımı tavsiye ederim

.

Şehidler anası Afrâ Hatun

Hanım sahabilerin büyüklerinden olan Afrâ Hatun (radıyallahu anhâ), şecaat ve cesaret sahibi kahraman bir hanımdı. Güçlü ve kuvvetliydi. Hayatın elem ve kederine, tahammüllüydü. Acılara karşı sabırlıydı. Dünyevî sıkıntı ve çilelere aldırmazdı...

MUÂZ, MUAVVİZ VE AVF...
Bu mübarek kadının üç çocuğu vardı: Muâz, Muavviz ve Avf... Bedir Harbi olunca oğullarının hepsini savaşa göndermişti. Hatta iki oğlunun şehadetine sevindiği kadar diğer oğlunun şehid olamadığına üzülmüştü. Abdurrahman İbni Avf (radıyallahu anh) bu genç kardeşlerin Bedir’de gösterdikleri kahramanlıkları şöyle nakleder:
Bedir günü Ensarlı iki genç bana Ebû Cehil’i sordular. Ben de onlara “Görüyor musunuz? İşte, sorduğunuz adam!” diye onu gösterdim. Gençler hemen kılıçlarını sıyırdılar ve çifte şahin gibi süzülüp Ebû Cehil’in üzerine hücum ettiler. Bu iki genç meğer Afrâ Hâtun’un oğlu Muâz ile Muavviz adında iki fedâî kardeşler imiş. Allah ve Rasûlünün düşmanı Ebû Cehil’in üzerine çullandılar. Bu din düşmanı kılıç darbeleriyle derin yaralar aldı. Bu sırada Ensardan Muaz İbni Amr İbni Cemuh adında bir başka yiğit Ebû Cehil’i gözetirmiş. O da koşup geldi ve birlikte canını cehenneme gönderdiler... 
Muaz ve Muavviz (radıyallahu anhümâ) kardeşler Ebû Cehil’in işini bitirdikten sonra yine kahramanca çarpışmaya devam ettiler. Bedir’in bu çifte arslanları, nihayet arzuladıkları şehitlik mertebesine kavuştular. Afrâ Hatun iki oğlunun şehid olduğunu haber alınca Allah’a hamd etti. Diğer oğlu Avf’ın onlarla birlikte şehid olamayışına üzüldü. Bu üzüntüsünü Fahr-i Kâinat sallallahu aleyhi vesellem efendimize gelerek şöyle dile getirdi:

CENNETTE KARDEŞLERİNE KAVUŞTU
“Ya Rasûlallah! İki çocuğum şehid oldu. Keşke Avf da aynı mertebeye ulaşsaydı. Acaba Avf onlardan daha mı geridedir:” dedi. Resûl-i Ekrem efendimiz iman dolu ve şehidlik özlemiyle dolu bir kalbe sâhib bu anneye şu cevâbı verdi:
“Hayır! Muaz ve Muavviz hayattan tam lezzet alamadan genç yaşta şehid oldular. Fakat Avf da onlardan geride değildir.” buyurdu.
Avf (radıyallahu anh) da kardeşlerinin şehadetinden sonra büyük bir cesaretle düşman safları içine atıldı. Kahramanca çarpıştı. Dilinde şu dua vardı: “Yâ Rabbi! Kardeşlerime ihsan ettiğin şehidliği bana da nasib eyle!” Birçok düşmanı tepeledikten sonra şehâdet şerbetini içti. Cennette kardeşlerine kavuştu.

Cihadla geçen bir ömür Şem'un aleyhisselam

Hazreti Şem’un, İsrailoğullarına gönderilen peygamberlerden olduğu rivâyet edilen mübârek zâttır. “Şemsûn” diye de zikr edilir. Bütün ömrü cihadla geçmiştir...

BİN AY CİHAD ETTİ...
Peygamber efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem; 
“Geçmiş zamanda Şem’un (aleyhisselam) adlı bir peygamber vardı. Allahü teâlânın rızâsı için bin ay devamlı cihâd edip, silâhını omuzundan çıkarmadı” buyurdu... 
Eshâb-ı kirâm; 
“Keşke bizim ömrümüz de uzun olsaydı da, biz de din uğrunda Allah için cihâd etseydik” dediler... Bunun üzerine Kadr sûresi nâzil olup; 
“Size verilen Kadir gecesi, bin aydan daha hayırlıdır (Bu gecenin sevâbı, bin ay cihâd etmenin sevâbından çoktur)” buyuruldu... 
İsa aleyhisselamla Muhammed aleyhisselam arasında yaşamış olan Şem’un aleyhisselam, İncil ehlindendi. İsa aleyhisselama indirilen, henüz bozulmamış İncîl-i şerîfe göre amel ederdi. Kavmiyse putlara tapardı... 
Şem’un aleyhisselam, Allahü teâlâyı inkâr eden ve putlara tapan sapık kavimle cihâd (savaş) edip, onları îmâna çağırdı. Çok güçlü ve cesûr bir zât olan Şem’un aleyhisselamı düşmanları türlü hîlelerle şehit etmek istediler. Hangi bağla bağladılarsa, o bağı kırıp kurtuldu. Yaşadığı şehrin hükümdârı onu bir hile ile (rivayete göre hanımı onu saç telleriyle bağlar) yakalatıp, köşkünün önünde asılmasını emretti. Bunun üzerine Şem’un aleyhisselam, Allahü teâlâya yalvarıp; 
“Yâ Rabbî! Dünyâda yaşamayı, kâfirlerle senin yolunda cihâd etmek için isterim. Eğer bu isteğim kalpten ve samîmîyse beni kurtar” diyerek dua etti. O anda bir melek gelip bağı çözdü... 

ZULMEDENLERİ CEZALANDIRDI...
Şem’un aleyhisselam kurtulunca, kendisine eziyet eden hükümdârı, adamlarını ve onlara yardımcı olan kendi hanımını cezâlandırdı. İnsanları hak yola dâvete devâm etti. Ona inanmayanlarla tek başına cihâd (harp) etti. Çok ganîmet elde etti. Cihâd ederken susadığı zaman Allahü teâlâ onun için taştan gâyet lezzetli bir su akıtırdı. Bu su, o içip kanıncaya kadar akardı. Kendisine büyük bir güç ve kuvvet verilmişti...

.

Kerametler menbâı İbrâhim-i Havvâs

İbrâhim-i Havvâs hazretleri evliyanın büyüklerindendir. Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerinin talebelerindendir. Yüksek makam ve kerâmetler sâhibiydi. Bağdâtlıdır. 903 (H.291) yılında vefât etti... 
Bu mübarek zatın kıymetli nasihatleri vardır. Buyurdu ki:

“KALBİN İLACI BEŞTİR”
“Kalbin ilâcı beştir: Kur’ân-ı kerîm okumak ve Kur’ân-ı kerîme bakmak, mîdeyi boş tutmak, gece kalkıp ibâdet etmek, seher vaktinde ağlayıp sızlamak ve iyilerle berâber bulunmaktır.”
“Bir Müslüman, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına ne kadar dikkat edip tatbik ediyorsa, Allahü teâlâ da onu o derece azîz eder. Diğer Müslümanların kalbine de onun sevgisini verir.”
“Sâdık kimseyi ya üzerine farz olan bir ibâdeti yaparken veya nâfile bir ibâdetle meşgûl olurken görürsün. Bunun dışında başka bir halde görmezsin.”
“İlmin tamamı iki şeyden ibârettir: 1) Allahü teâlânın, ezelde, senin için takdir ettiği rızık için endişe etme. 2) Allahü teâlânın emir ve yasaklarına riâyet eyle.”
“Başkasına el açacak duruma düşmek, Müslümana yakışmaz.”
“Bir kimse, baş olma sevdâsına kapılırsa, artık ibâdetten, ihlâstan sıyrıldı demektir.”
“İyi insanların, bütün varlığı ile bağlı olduğu murâdı, maksadı, Allahü teâlâ olmalıdır. Doğru, sâdık, kimselerle arkadaş olmalıdır. Açlık, iyi insanın gıdâsı, ibâdet rûhunun süsüdür.”

“TEVEKKÜL DÂVÂNDA SÂDIK İSEN...”
İbrahim-i Havvâs hazretleri bizzat kendisi anlatır: Deniz yolculuğundaydım. Gemide bir Yahudi vardı. Ne yerini ne de yediğini değiştirdiğini hiç görmedim. Örtüsüne bürünmüş duruyordu. Onunla biraz konuştum. Serazat, tevekkül sahibi ve çok güzel konuşan bir adamdı. Benimle samimi oldu ve bana dedi ki:
“Sen tevekkül dâvânda (işini Allah’a bırakmada) sâdık isen, şu derin denize atlayıp sahile çıkalım!” Ben teklifi kabul eder etmez adam kendisini denize atıverdi! Peşinden ben de atladım. Böylece denizi geçerek sahile çıktık. Yahudi hiçbir mâbede sığınmamak şartıyla benimle arkadaşlık yapacağını söyledi. Kabul ettim. Bir şehre geldik. Orada bir köşede üç gün bekledik. Üçüncü gün bir köpek geldi, ağzındaki iki parça ekmeği adamın önüne bırakıp gitti. Bana da güzel ve zarif bir genç temiz bir yemekle geldi, yemeği önüme koyarak “bunu ye” dedi ve gitti. Bu hali gören Yahudi; “Senin yolun doğruymuş!” diyerek Kelime-i şehadeti söyledi ve oracıkta vefat etti.

.

Selmân-ı Fârisî'nin kardeş seçtiği genç

Selmân-ı Fârisî (radıyallahü anh) Eshâb-ı kiramın büyüklerindendir. Hicri 35 senesinde vefat etmiştir. Çok Hadis-i şerif nakleden sahabelerdendir. Kıymetli nasihatleri vardır. Buyurdu ki:

“DOKTORU YANINDA OLAN HASTA”
“Mü’min, doktoru yanında olan hastaya benzer. Doktoru, ona yarayan ve yaramayanı bilir. Hasta, kendine zararlı bir şeyi isterse, mâni olur ve yersen ölürsün der. Mü’minin hâli budur. O birçok şeyleri arzular, ama Allahü teâlâ mâni olur, tâ ölünceye kadar. Sonra Cennete gider.”
“Şaşılır şu kimseye ki, dünyâya hırsla sarılır, ama ölüm onu aramaktadır. Unutmuş ama unutulmuş değildir. Güler, ama bilmez ki, Rabbi ondan râzı mıdır, yoksa değil midir?”
“Farzları tam yapmadığı halde, nafilelerle derecesini yükseltmeye çalışan kimsenin hâli, sermâyesi elinden çıktığı (iflas ettiği) hâlde kâr peşinde koşan bir tüccârın hâline benzer.”
“Mü’minin ölüm zamanında alnının terlemesi, gözleri yaşarıp, burun deliklerinin kabarması, Allahü teâlânın rahmetine nail olduğunun alâmetidir.”
Bir gün Selmân-ı Fârisî (radıyallahü anh) Kufe’de demirciler pazarından geçerken bir gencin bayılarak yere düşmüş olduğunu ve halkın da onun çevresinde toplandığını gördü. Halk, Selmân-ı Fârisî’nin (radıyallahü anh) yanına gelerek; “Ya Selman! Bu genç bayılmıştır. Onun kulağına dua okusan iyi olur” dediler.
Selmân-ı Fârisî (radıyallahü anh) yaklaştığında, genç onu görür görmez kendine geldi ve şöyle dedi:
“Ey Selman! Durumum bu halkın düşündüğü gibi değildir. Ben, demircilerin yanından geçerken, onların çekiçleriyle örslere vurduklarını gördüm. Bunu görmekle Allahü tealanın buyurmuş olduğu şu sözü hatırladım: ‘Onlar (cehennemlikler) için demirden kamçılar vardır...’ İşte bundan dolayı Allah’ın azabı korkusundan aklım başımdan gitti (bayıldım)”

“HER MÜMİNE MERHAMETLİYİM!”
O gencin sevgisi Selmân-ı Fârisî’nin (radıyallahü anh) kalbine yerleşti ve bundan dolayı Allah rızası için onu kendisine kardeş seçti. Selmân-ı Fârisî sürekli olarak o gençle beraberdi... Nihayet o genç hastalandı. Selmân-ı Fârisî (radıyallahü anh) o gencin can çekiştiği an yanına gelerek başucunda durup, Melek’ül-Mevt’e (Hazreti Azrail’e) hitaben: “Ey Melek’ül-Mevt! Kardeşime şefkatli davran” dedi. Melek’ül-Mevt de; “Ya Selman! Ben her mümine karşı şefkatli ve merhametliyim” diye cevap verdi.”

İbn-ür-Rıfâî'yi üzen adam!..

Tâcüddîn bin Rıfâî, kerâmet ve fazîletler sâhibi idi. On üçüncü asrın ikinci yarısında yaşamıştır. Bu mübarek zatın bulunduğu yere yakın bir belde olan Hasankeyf’te, fakirlere âit bir vakıf ve buraya âit arâziler vardı. Bu vakfın ve arâzilerin mesulü, Muhammed bin Verşâne isminde biri idi. İbn-i Verşâne, bir gün fakirlerle birlikte İbn-ür-Rıfâî hazretlerinin yanına geldi...

“FAKİRLER SENDEN ŞİKÂYETÇİ!”
İbn-ür-Rıfâî buna; “Fakirlerin çoğu senden şikâyetçi” dedi. O ise, pişman olup özür dileyeceği yerde, İbn-ür-Rıfâî’yi de kendisine yalancı şâhid göstererek; “Sen de bilirsin ki, yalan söylüyorlar. Ben onların söyledikleri gibi değilim” dedi. Bu hâle çok üzülen İbn-ür-Rıfâî ona; “Eğer doğru söylüyorlar ise, o zaman sen bilirsin” dedi. Daha sözü bitmeden İbn-i Verşâne yere düştü ve oracıkta son nefesini verdi...
Tâcüddîn bin Rıfâî bir köyden geçiyordu. Orada kendisinin büyüklüğünü, yüksekliğini inkâr edenler vardı. İbn-ür-Rıfâî, o köyde cimriliği ile tanınan bir kimseden bir tavuk satın almak istedi. O da verdi. Tavuğu kesip pişirdiler ve birlikte yediler. Bâzı köylüler kemiklerini kapalı bir kaba koydular. Tâcüddîn bin Rıfâî’nin büyüklüğünü inkâr edenler de orada idi. İmtihân etmek ve kendisini zor durumda bırakmak için; “Bu tavuğun civcivleri vardı. Şimdi onlar anasız kaldı” dediler. İbn-ür-Rıfâî, bunların maksatlarını anlayıp, yedikleri tavuğun kemiklerinin bulunduğu kapalı kaba işâret etti. Allahü teâlânın izni ile o kaptan bir tavuk çıktı ve civcivlerin yanına gitti. Onun bu kerâmetine gözleriyle şâhid olan inkârcılar, hemen tövbe ve istigfâr ettiler.

ONA HEP SABREDERDİ...
Irak’ta Tâcüddîn bin Rıfâî’nin büyüklüğünü inkâr eden biri vardı. Ona dil uzatır, eziyet ve sıkıntı verirdi. Fakat Tâcüddîn hazretleri buna hiç cevap vermez, hep sabrederdi. Bir gün bu kimse, Şam’a gitmek üzere yola çıktı. Yolda hastalandı ve öldü. Bu sırada Tâcüddîn bin Rıfâî talebeleri ile sohbet ediyordu. Sohbet esnâsında; “Bizi inkâr edip, eziyet ve sıkıntı veren falan kimse, Şam yolunda, falan yerde hastalandı ve öldü. Fakat öldüğü yer yol üstü olmadığından, cenâzesi orada günlerce güneş altında kalır, kimse göremez” dedi. Talebelerinin hepsi hayrette kaldılar. Sonra o kimse, gittiği Şam seferinden dönmedi. Merak edip araştırdılar. Hakîkaten durum, Tâcüddîn bin Rıfâî’nin bildirdiği gibi olmuştu.

.

Nefsini hesaba çeken zat!..

İmam-ı Gazali hazretleri, her Müslümanın nefsini hesaba çekmesini tavsiye ediyor. Kimya-yı Saadet kitabında buyuruyor ki: Her akşam nefsini hesaba çek. Ona de ki:

“YAZIKLAR OLSUN SANA!..”
“Ey nefsim! Akıllı olduğunu iddiâ ediyorsun ve sana ahmak diyenlere kızıyorsun. Hâlbuki, senden daha ahmak kim var ki, ömrünü boş şeylerle, gülüp eğlenmekle geçiriyorsun. Ey nefsim! Ecel sana yaklaşmakta, Cennet ve Cehennemden biri, seni beklemektedir. Ecelinin, bugün gelmeyeceği ne mâlum? Bugün gelmezse, bir gün elbette gelecek. Başına gelecek şeyi, geldi bil! Çünkü, ölüm kimseye vakit tâyîn etmemiş ve gece veya gündüz, çabuk veya geç, yazın veya kışın gelirim dememiştir. Herkese ânsızın gelir ve hiç ummadığı zamanda gelir. İşte ona hazırlanmadın ise, bundan daha büyük ahmaklık olur mu? O hâlde, yazıklar olsun sana ey nefsim!.. 
Ey nefsim! Anladım ki, dünyanın nîmetlerine ve lezzetlerine alışmışsın ve kendini onlara kaptırmışsın! Cennete ve Cehenneme inanmıyorsan, bâri ölümü inkâr etme! Bu nîmet ve lezzetlerin hepsini senden alacaklar ve bunların ayrılık ateşi ile yanacaksın! Bunları istediğin kadar sev, istediğin kadar sıkı sarıl ki, ayrılık ateşi, sevgin kadar çok olur. O hâlde, yazıklar olsun sana ey nefsim!.. 
Dünyaya niye sarılıyorsun? Bütün dünya senin olsa ve dünyadaki insanların hepsi sana secde etse, az zaman sonra sen de, onlar da toprak olacaksınız! İsimleriniz unutulacak, hâtırlardan silinecek. Geçmiş pâdişâhları hâtırlayan var mı? Hâlbuki sana dünyadan az bir şey vermişler. O da bozulmakta, değişmektedir. Bunlar için, sonsuz Cennet nîmetlerini feda ediyorsun. O hâlde, yazıklar olsun sana ey nefsim!..”

“HER GÜN BİR GÜNAH İŞLESEM!”
Bir zât, nefsini muhâsebeye çekmek üzere, ömrünü hesapladı. Altmış sene yaşamıştı. Sonra gün olarak hesapladı. Yirmibir bin gün buldu. Bunun üzerine; “Eyvah! Her gün bir günah işlemiş isem, bu kadar günahla Allahü teâlânın huzûruna nasıl varabilirim” deyip bayıldı. Bir müddet sonra kendisine geldiğinde, önceki sözünü söyleyip, tekrar kendisinden geçti. Sonra hareket ettirdiklerinde vefât ettiğini gördüler.” 
Bu zât, her günkü bir günâhı için böyle yaparsa, günde birçok günah işleyen kimselerin ne yapması lâzım gelir?!.

Hazreti Câbir'in dirilen oğulları!..

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” her kim davet etse kabûl buyururlardı. Bir gün de Câbir bin Abdüllah “radıyallahü anh” davet etti. “Falan gün gelirim” buyurdu ve denilen günde Câbir bin Abdüllah’ın evine teşrîf ettiler..

O KADAR ÇOK SEVİNDİ Kİ!..
Hazret-i Câbir, Resûlullah efendimizin evine teşrîfiyle o kadar sevindi ki, karşılamak için sevinçle koşarken, su tulumunu devirdi ve su döküldü. Resûlullah efendimiz içeri girip oturdu. Hazret-i Câbir’in bir kuzusu vardı. Onu hemen kesip kebâb yapmak için hâzırladı. İki oğlu vardı. Büyük oğlu küçük oğluna, “babam kuzuyu nasıl kesti, gel sana göstereyim” dedi. Kardeşini bağlayıp bıçağı boğazına sürdü. Fakat, göstereyim derken, farkına varmadan kardeşini boğazlayıp ölümüne sebep oldu... 
Hazret-i Câbir’in hanımı, çocuklarının bu hâlini görünce, büyük oğlunu yakalamak için peşinden koştu. Çocuk korkusundan kaçayım derken, evin damından aşağı düşüp öldü. Kadın çocuklarının ölmesinden dolayı “feryâd edip ağlarsam, Resûlullahın üzülmesine sebeb olurum” diye düşünerek sabretti. Çocuklarının ölüsü üzerine bir kilim örttü. Hâzırlanan kebâbı pişirdi. O sırada Cebrâîl aleyhisselâm geldi ve “Yâ Muhammed! Allahü teâlâ, Câbir’e oğullarını da sofraya getirmesini söylemenizi emir buyurdu” dedi. 

“OĞULLARINI DA SOFRAYA GETİR!”
Resûlullah, hazret-i Câbir’e, “oğullarını da sofraya getir” buyurdu. Dışarı çıkıp hanımına “Resûlullah onların da sofraya gelmelerini istiyor” dedi. Hanımı, “Resûlullaha onların burada olmadıklarını söyle” dedi. Hazret-i Câbir durumu arz edince, Resûlullah efendimiz “Allahü teâlânın emridir. Onları muhakkak getirmen lâzımdır” buyurdu. Hazret-i Câbir tekrâr hanımının yanına varıp, “Çocuklar nerede iseler mutlaka bulmamız lâzım. Allahü teâlânın emri böyle gelmiştir” dedi. Zavallı, çâresiz hanımı ağlayarak, “Ey Câbir! Oğulcuklarımızın ne olduğunu sana söylemeye tâkatim yok” dedi. Sonra ölü yatan çocuklarının üstündeki kilimi kaldırıp, onları gösterdi. Hazret-i Câbir iki oğlunun da ölmüş olduğunu görünce, ağlamaya başladı. Evde feryâd sesleri yükseldi... 
O sırada Allahü teâlâ Cebrâîl aleyhisselâmı Resûlullaha gönderip, çocukların başında duâ etmesini ve çocukları dirilteceğini bildirdi. Resûlullah efendimiz kalkıp duâ etti. Câbir bin Abdüllah’ın her iki oğlu da Allahü teâlânın izniyle dirildi...

Aşere-i mübeşşereden Sa'd bin Ebî Vakkâs

Sa’d bin Ebî Vakkâs radıyallahü anh hazretleri, Ebû Bekir radıyallahü anh Efendimiz vâsıtasıyla Müslüman olmuş, Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden bir zâttır. İlk Müslümanların yedincisidir. Cennetle müjdelenen on sahâbeden biridir...

“İLK MÜŞRİK KANI DÖKEN!”
İslâmiyetin ilk yıllarında, Müslümanlar, ibâdetlerini rahat bir şekilde yapamıyorlardı. Bir gün Hazreti Sa’d ile birkaç sahâbî, bir vâdide namaz kılmakta idiler. Bu sırada, müşriklerin azılılarından bazıları, kendileri ile alay etmeye ve hakâret etmeye başladılar. Sa’d bin Ebî Vakkâs hazretleri, bunların üzerine yürüdü. Eline geçirdiği bir deve kemiği ile, müşrîklerin elebaşısının kafasını yardı. Böylece, “Allah yolunda, ilk müşrik kanı döken sahâbî” unvânını kazandı. 
Uhud Savaşında çok kahramanlıklar gösterdi. “Allah yolunda ilk ok atan sahâbî”dir. Okçuların yani kemankeşlerin reisidir. 
Hazret-i Ömer’in radıyallahü anh halifeliği zamanında İran’a karşı meşhûr Kadsiye Zaferini kazandı... 
Hazreti Osman halîfe seçilince, Sa’d hazretlerini tekrar Kûfe vâliliğine tayin etti. 675 yılında, vefât etti. “Aşere-i mübeşşere”den en son vefât eden zattır. Medîne-i münevverede medfûndur.

HAZRETİ ALİ’YE KÜFREDENİN SONU!
Kays bin Ebî Âsım (radıyallahü anh) anlattı: “Medine’nin çarşısında dolaşıyordum. Ahcar-üz-zeyd mevkiine geldim. Baktım, insanlar bir atlının etrâfını sarmış onu dinliyordu. O adam, etrafındaki insanlara hiç aldırış etmeden Hazreti Ali’ye küfrediyordu. Birden bir kaynaşma oldu, insanları yararak Sa’d bin Ebî Vakkâs (radıyallahü anh), adamın karşısına dikildi, ona “Ey Hazreti Ali’nin kıymetini bilmeyen kimse! Utanmıyor musun bu sözleri söylemekten? O, ilk Müslüman olanlardan değil miydi? Peygamber efendimizle ilk namazı o kılmadı mı? Eshâbın içinde ençok ibâdet edeni o değil miydi? Eshâbın içinde en âlim olan o değil miydi? Peygamberimizin kerîmesiyle evlenme şerefine o kavuşmadı mı? Gazalarda Peygamberimizin sancağını o taşımadı mı?” dedikten sonra; “Yâ Rabbî! Bu adam senin dostlarından birini kötülüyor. Kudretini gösterinceye kadar bu topluluğu buradan ayırma...” diye duâ etti. 
Yemîn ederim ki, hiçbirimiz oradan ayrılmamıştık ki, birdenbire at huysuzlaştı, sahibini üzerinden taşlar üzerine fırlatıp attı. Adamın beyni parçalanıp milletin gözü önünde öldü.”

Emevi halifesi Abdülmelik

Abdülmelik bin Mervan son anlarında şunları mırıldanıyordu: “Bize haz veren her şey uçup gitti/Hem de harabelerde yanıp sönen şimşek hızıyla...”

Abdülmelik bin Mervan, Emevi halifelerindendir. Emeviler en parlak dönemini Abdülmelik bin Mervan döneminde (685-705) yaşadı... Bu dönemde Irak ve İran’daki ayaklanmalar bastırıldı. Hindistan ve Orta Asya’da yeni fetihlerle devletin sınırları genişletildi...

BİZANS YENİLGİSİNDEN SONRA...
Süleyman’ın halifeliği sırasında Bizans İmparatoru III. Leon’un 717’de Emevi ordusunu ağır bir yenilgiye uğratması, Emevi Devleti’nin gerileme döneminin başlangıcı oldu. Araplar arasında kabile çatışmaları yeniden başladı ve “Mevali” denen, Arap olmayan Müslümanların merkezî yönetime karşı hoşnutsuzlukları arttı. 707-720 arasında halifelik eden Ömer’in başlattığı yenileşme hareketleri de kalıcı bir sonuç getirmedi. Hişam döneminde (724-743), 732’de İspanya üzerinden Fransa’yı fethe girişen Emevi ordusu Poitiers’de (Puvatya) durduruldu. Emeviler Anadolu’da Bizans’a karşı üstünlüklerini de yitirdiler. Orta Asya’da Türkler, Kuzey Afrika’da Berberiler Emevi egemenliğine başkaldırdılar...
***
Son Emevi Halifesi II. Mervan döneminde (744-750) Abbasiler denetiminde gelişen muhalefet Emevi egemenliğini sarstı. Sonunda Abbasilerin önderi Ebu’l-Abbas, Emevi egemenliğine son verdi ve Emevi hanedanının bütün üyelerini öldürdü. (Bu kıyımdan canını kurtarabilen Abdurrahman, İspanya’ya giderek orada Endülüs Emevileri Devleti’ni kurdu...) 
***
Halife Abdülmelik bin Mervan ölüm döşeğine yattığı vakit, elbise yıkayıcısının nasıl çamaşırı yıkayıp eli ile sıktığını görünce; “Keşke ben de çamaşır yıkayıcısı olsaydım da her günkü el emeğimle günlük nafakamı temîn etseydim ve dünya işlerine karışmasaydım” demiştir. 

“HEM DE ŞİMŞEK HIZIYLA!..”
Abdülmelik bin Mervan’a; “Ey mü’minlerin emîri, kendini nasıl buluyorsun?” diye sorduklarında, Allahü teâlanın;
“Andolsun ki sizi ilk defa yarattığımız gibi, âhirette de yapayalnız, teker teker huzurumuza gelmişsinizdir. Size ihsân ettiğimiz şeyleri de sırtlarınızın arkasında bırakmışsınızdır” (En’am 94) buyurduğu gibi buluyorum, dedi ve vefat etti...
Son sözü şu beyt oldu:
“Bize haz veren her şey uçup gitti/Hem de harabelerde yanıp sönen şimşek hızıyla...”

Büyük velî İbn-i Cevzî

İbn-i Cevzî hazretleri, 1117 (H.511) senesinde, Bağdât’ta dünyâya geldi. Babası vefât ettiğinde, kendisi çok küçüktü. Ona annesi ve halası baktı. Beş yaşına basınca, halası, Ebü’l-Fadl bin Nâsır Mescidine götürdü. Burada vaaz dinlemeye başladı. Küçük yaşta Kur’ân-ı kerîmi ezberledi.

SEKSEN YEDİ HOCADAN DERS...
Kendisi şöyle anlatır: “Hocam İbn-i Nâsır, beni küçüklüğümde birçok âlime götürdü. Onlardan ilim dinletti. Dinlediğim âlimlerin hepsinden bana icâzet (diploma) aldı. Hocalarımın büyüklüklerini bilen, onların hâllerine vâkıf olan arkadaşlarıma, hocalarımın her birinden bir söz söyledim. Ders aldığım hocalarımın sayısı seksen yediydi.”
İbn-i Cevzî, Rükn Abdüsselâm isminde bir zâtın iftirâsıyla vâli tarafından hapse atıldı ve bir gemi ile Vâsıt’a getirildi. Vâli, İbn-i Cevzî için Derb-i Dinâr’da bir hücre ayırttırdı ve oraya hapsettirdi. İbn-i Cevzî, bu hücrede beş sene mahbus kaldı. Ona inanan halktan bir kısmı hücresine gelir, ondan vaaz dinlerlerdi... Hapisteyken elbisesini kendi yıkar, yemeğini kendi pişirirdi. Suyu kuyudan kendisi çekerdi. Hamama gitmeye veya başka bir şey için yanında bekçi olduğu hâlde dışarı çıkmasına izin verilmezdi. Yaşı sekseni geçmişti. Hapiste zamanını Kur’ân-ı kerîm okuyarak ve Allahü teâlâya ibâdet ederek geçirirdi. Akşam ile yatsı arasında üç-dört cüz 
Kur’ân-ı kerîm okurdu...

BEŞ GÜN HASTA YATTI VE...
İbn-i Cevzî, 1201 (H.597) senesi ramazân-ı şerîf ayının yedisinde, Ümmül Halîfe Türbesinin yanında son vaazını verdi. Buyurdu ki: “Âhiret, mümin kullara mükâfat verme yeri olarak yapılmıştır. Çünkü bu dünyâ, onlara yapılacak ihsânlara müsâit değildir. Çünkü mümin kulların değeri, mükâfâtlarının fâni olan bir yerde verilmesinden üstündür...” 
Bu vaazdan sonra beş gün hasta yattı. Cumâ gecesi akşam ile yatsı arasında evinde vefât etti. Vefat ederken buyurdu ki: “Yâ İlâhî! Senden haber veren dile azâb etme! Sana delâlet eden ilimlere bakan göze de azâb etme! Senin hizmetinde yürüyen ayağa, Resûlünün hadîslerini yazan ele de azâb etme! İzzetin hakkı için beni Cehennem’e atma! Cehennem ehli de, dünyâ da biliyordu ki, ben senin dînini muhafaza etmeye çalıştım. Yâ Rabbî! Senin için dökülen gözyaşlarına rahmet et! Sana kavuşamadığı için yanan ciğere rahmet et! Sana karşı âcizim, yalvarırım...”

Saliha kadının salih evladı...

İsrailoğullarından zengin bir adam ölmek üzereydi. Üç oğlu vardı. “Benim bu servetim sadece sizlerden biriniz içindir” der ve vefat eder...

İsrailoğulları arasında çok serveti ve üç oğlu olan akıllı bir kimse vardı. Çocuklarından biri saliha bir hanımdan doğmuştu. Diğer ikisinin anneleri ise, saliha olmayan, kötü kadınlardı...

“DERDİNİZİN ÇARESİ REMLE’DE!”
Her fani gibi bu zengin adamın da ölüm anı gelmişti. Oğullarına, “Benim bu servetim sadece sizlerden biriniz içindir” dedi ve vefat etti... 
Baba öldükten sonra büyük oğul, “Babamın maksadı ben idim” dedi. İkinci oğul, “Hayır, bendim” dedi. Küçük oğul da kendisi olduğunu söyledi... Üç kardeş nihayetinde hâkimin yanına gittiler. Hakim onlara şöyle dedi:
“Remle şehrinde üç kardeş var. Siz oraya gidiniz; onlar sizin derdinize çare bulurlar.”
Üç kardeş birlikte Remle’ye gittiler. Önce kardeşlerden küçüğünü buldular. Onu çok yaşlı bir şahıs olarak gördüler. Meseleyi ona anlatınca, o; “Yaşı benden büyük olan kardeşimin yanına gidin” dedi. Onlar ikinci kardeşin yanına gittiklerinde, onu orta yaşlı birisi olarak gördüler; onun siması birinci kardeşten daha genç görünüyordu. O da bunları büyük kardeşlerinin yanına gönderdi. Bunlar onun yanına varınca, ağabeylerini diğer iki kardeşinden daha genç gördüler. İlk önce onların durumunu, yani küçük kardeşlerinin neden büyük kardeşlerinden daha yaşlı göründüğünü sordular. Daha sonra kendi meselelerinin nasıl hâllolacağını sordular.
O cevaben şöyle dedi: Küçük kardeşimin kötü huylu bir hanımı var ve sürekli olarak ona eziyet ediyor. İşte bu yüzden o görünüş olarak daha çökmüş ve daha yaşlı gözüküyor.
Ortanca kardeşimin ise bazen onu incitip bazen de hoşnut eden bir hanımı var. 
Benim ise saliha bir hanımım var. Beni asla üzmez, aksine hoşnut etmektedir...
Babanızın vasiyetine gelince; siz ilk önce, gidin onun kabrini açın ve kemiklerini çıkararak yakın ve daha sonra aranızda hükmetmesi için hakime gidin.

“BU MİRAS SENİNDİR!”
Bunlar evlerine döndüklerinde ellerine kazma kürek alarak kabristana gittiler. İki büyük kardeş babalarının kabirlerini açmaya yeltenince, küçük kardeş şöyle dedi: “Babamın kabrini açmayın; ben kendi payımı size vermeye hazırım.” Sonra onlar birlikte hakimin yanına dönerek durumu anlattılar.
Hakim onların küçük kardeşlerine dönerek şöyle dedi:
“Bu miras senindir; eğer onlar da onun oğulları olsaydı, acıma duyguları olur ve bu işlerinden dolayı utanıp hayâ ederlerdi” dedi.

Dört şehîd anası Hazreti Hansâ

Hansâ (radıyallahu anhâ), cesaret ve kahramanlığıyla ün salmış bir hanım sahâbîdir. Arap edebiyatında kadın şâirlerin en önde geleni kabul edilir. Savaşlardaki, yiğitlik, kahramanlık sahnelerini kadın hissiyatı içinde sâde bir dille anlatmıştır. O, İslâm’ın ortaya çıktığı ilk dönemlerde çocuklarıyla birlikte Müslüman oldu. Resûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi vesellem) efendimiz onun şiilerini beğenirdi...

“ŞEREFİNİZE LEKE DÜŞÜRMEDİM!”
Bu mübarek kadının dört oğlu vardı. Bu dört mücâhid genç, anneleriyle birlikte Hazreti Ömer’in halifeliği döneminde “Kadsiye Savaşı” için hazırlanan orduya gönüllü olarak katıldılar. Hazreti Hansâ bir akşam üstü çocuklarını yanına topladı. Dört oğlunu bir anne şefkati nazarıyla süzdükten sonra onlara yüce hedeflere ulaşma konusunda nasihatler yaptı:
“Yavrularım! Kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’a yemin ederim ki, siz hep bir annenin oğlu bir babanın çocuklarısınız. Ben sizin babanızın namusunu korudum; ona ihanet etmedim. Dayınızı da mahcup edecek bir ahlâksızlıkta bulunmadım. Şerefinize leke düşürmedim. Soyunuzu değiştirip bozmadım... Sizler, Allah yolunda savaşan mücâhidlere Rabbinizin hazırladığı sevabı biliyorsunuz. Yarın inşallah sağ salim sabaha erişirseniz, basîretli bir şekilde, sabır ve sebatla düşmana saldırın. Bu konuda düşmana karşı sadece Allah’tan yardım isteyin. Harp kızıştığında düşmanın can alıcı yerine kadar gidin. Onların kumandanı ile çarpışın...” 
Dört kardeş bir ağızdan “Allaha yemin olsun ki bu söylediklerini yerine getireceğiz” dediler. Sevgili annelerinin gösterdiği hedefe ulaşmak için dört kardeş sabahı zor etti... 

CENNETTE EVLATLARINA KAVUŞTU...
Sabah olduğunda yerlerinde duramayan Hazreti Hansâ’nın oğulları arslanlar gibi savaş meydanına atıldılar. Büyük kahramanlıklar sergilediler. Sonunda özlemini çektikleri şehidlik mertebesine eriştiler. Bedenleri savaş meydanında kaldı. Ruhları Cennet-i âlâya uçtu.
Hazreti Hansâ dört evladının şehâdet haberini sanki bir müjde gibi karşıladı. Allah’a hamdedip sevincini şu duâ ve niyaz ifadeleriyle açığa vurdu:
“Onların şehadetiyle beni şereflendiren Allah’a hamdolsun. Yüce Rabbim beni onlarla beraber rahmetinin gölgesinde birleştirsin.” 
Hazreti Hansâ, bundan sonra uzun yaşamadı. Kısa bir zaman sonra o da cennette evlatlarına kavuştu...

Yermük şehidi Hazreti İkrime

Eshab-ı kirâmdan Hazreti İkrime, Ebû Bekir (radıyallahu anh) devrinde Yermük savaşına katıldı. Bu savaşta oğlu ile birlikte Hicrî 15 (m. 636) yılında şehid oldu. Vücudunda 70’ten fazla kılıç ve mızrak yarası vardı...

“BU NASIL BİR FEDAKÂRLIK!..”
Huzeyfe (radıyallahu anh) şöyle anlatıyor: 
Yermük muharebesinde idi. Çarpışmanın şiddeti geçmiş, ben de, güç belâ kendimi toparlayarak, amcamın oğlunu aramaya başladım. Bir kan seli içinde yatan amcamın oğlu, göz işaretleri ile bile zor konuşabiliyordu. Daha evvel hazırladığım su kırbasını göstererek dedim ki: “Su istiyor musun?” Belli ki istiyordu. Çünkü dudakları hararetten âdeta kavrulmuştu. Ben kırbanın ağzını açtım suyu kendisine doğru uzatırken biraz ötede yaralıların arasında Hazret-i İkrime’nin sesi duyuldu:
“Su! Su! Ne olur, bir damla su!” Amcamın oğlu Hâris (radıyallahu anh) bu feryadı duyar duymaz göz ve kaş işaretleriyle suyu hemen İkrime’ye götürmemi istedi. Kızgın kumların üzerinde yatan şehidlerin aralarından koşa koşa İkrime’ye yetiştim ve hemen kırbamı kendisine uzattım. İkrime hazretleri elini kırbaya uzatırken İyaş’ın (radıyallahu anh) iniltisi duyuldu.
“Ne olur bir damla su verin. Allah rızası için bir damla su!” Bu feryadı duyan İkrime, elini hemen geri çekerek suyu İyaş’a götürmemi işaret etti. Suyu o da içmedi. Ben kırbayı alarak şehidlerin arasından dolaşa dolaşa İyaş’a yetiştiğim zaman kendisinin son nefesinde Kelime-i şehâdeti söylediğini duydum. Benim getirdiğim suyu gördü. Fakat vakit kalmamıştı... Başladığı Kelime-i şehâdeti ancak bitirebildi... 

“VE NASIL BİR İMÂN!..”
Derhal geri döndüm, koşa koşa İkrime’nin yanına geldim; kırbayı uzatırken bir de ne göreyim! Onun da şehid olduğunu müşahede ettim. Bari dedim amcamın oğlu Hâris’e yetiştireyim. Koşa koşa ona geldim, ne çare ki o da ateş gibi kumların üzerinde kavrula kavrula ruhunu teslim eylemişti...
Hayatımda birçok hâdise ile karşılaştım. Fakat hiçbiri beni bu kadar duygulandırmadı. Aralarında akrabalık gibi bir bağ bulunmadığı halde, bunların birbirine karşı bu derece fedakâr ve şefkatli halleri gıpta ile baktığım en büyük imân kuvveti tezahürü olarak hâfızama adetâ nakşoldu!..

Bedir şehitlerinden Sa'd bin Hayseme

Bedir Gazası, hicretin ikinci senesinde yapıldı. Mekke müşrikleri, Müslümaları ortadan kaldırmak için hazırlık yapıyorlardı. Hazırlayacakları orduya destek maksadıyla Şam’a bir kervan gönderdiler. Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), ticâret kervanının Suriye’den Mekke’ye dönmekte olduğunu öğrenince, Eshabı ile kervana doğru harekete geçti...

EBÛ CEHİL BAŞI ÇEKİYORDU...
Bunun üzerine kervanın başında bulunan Ebu Süfyan, Mekke’ye haber göndererek yardım istedi. Ebu Cehil’in başı çektiği 1000 kişilik bir müşrik ordusu Bedir önlerine geldi... 
Eshâb-ı kiram 313 kişi olup, bunların 83’ü Muhâcirlerden, gerisi Ensardan idi. Orduda, süvâri gözcülerin kullandığı iki atla, münâvebe ile binilen yetmiş deve bulunuyordu. Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), Ömer ibn-i Ümmü Mektum’u, Medîne halkına namaz kıldırmak için yerine vekil bırakarak, ramazan-ı şerîfin sekizinde Medîne’den yola çıktılar...
Resül-i Ekrem Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), Bedir’e giderken “Size müjdelerim ki, Allahü teala, bana iki topluluktan birini va’detti. Allah’a yemin ederim ki, ben sanki Kureyş kavminin düşüp telef olacakları yerlere bakıyorum” buyurdu. Bedir’e varıldığında ise “Burası filanın... şurası da filanın öldürüleceği yerdir...” diye mübarek eliyle gösterdi. Hiçbirinin yeri şaşmadı, hep öyle oldu.

BABA-OĞULUN ŞEHİDLİK YARIŞI!..
Süleymân bin Bilâl (radıyallahü anh) anlatıyor: “Resûl-i Ekrem Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) Bedir Gazâsı için yola çıktığında, Sa’d bin Hayseme ve babası (radıyallahü anhüma), Peygamber efendimizle beraber gazâya katılmak istediler. Durumu Server-i âleme bildirdiler. Resûl-i Ekrem Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), ikisinden birinin savaşa katılmasını emretti. Bunun üzerine kur’a çekmeye karar verdiler. Kur’adan önce Hayseme bin Haris, oğlu Sa’d’a; “Birimizin burada kalması gerekiyor. Sen hanımınla beraber kal” dedi. O ise; “Eğer bu, Cennetten başka bir şey için olsaydı seni kendime tercih ederdim. Fakat bu harpde şehîd olmak istiyorum” dedi. Sonra kur’a çektiler. Kur’ada Sa’d (radıyallahü anh) kazandı. Resûlullah Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) ile beraber Bedir Savaşına katıldı ve Amr bin Abduved onu şehîd etti...”

Hadis ve fıkıh âlimi Abdullah el-Makdisî

Buyurdu ki: “Günâhları küçük görmekten daha zararlı bir şey yoktur. Günâhların küçüklüğünü değil de, kimin koyduğu yasakları çiğnemekte olduğunu düşünüp, hayâ etmelidir.”

Abdullah bin Abdülganî el-Makdisî, evliyânın büyüklerinden, hadis ve Hanbelî mezhebi fıkıh âlimidir. 1185 (H.581) senesi şevvâl ayında doğdu. 1232 (H.629) senesinin ramazan ayında Şam’da vefât etti... Kıymetli sohbetleri ve nasihatleri vardır. Buyurdu ki:

“ÖYLE ZAMAN OLUR Kİ!..”
“Öyle zaman olur ki, Allahü teâlâ bir kulunu ibâdetleri ile meşgûl eyler. O ibâdetler, o kulun azıtmasına sebeb olur. Yâni kibir ve ucba kapılmasına yol açar. Yine öyle zaman olur ki, o kulunu bir işe, bir günâha düşürür. O günâhı sebebiyle kul o kadar üzülür ki, bu üzülmesi o kimsenin hidâyetine sebeb olur. Hâline bakıp gafletten uyanır. Tövbe ve istigfâr eder. Bu her iki durumda da atılgan olmamalıdır. Allahü teâlâ, cesâret ve atılganlıkla günâh işleyip de; ‘O bizi affeder’ diyen kullarını sevmez. Günâhları küçük görmekten daha zararlı bir şey yoktur. Günâhların küçüklüğünü değil de, kimin koyduğu yasakları çiğnemekte olduğunu düşünüp, hayâ etmelidir.”
“Hak teâlânın sevdiklerinin yolunda olmak ile dünyaya kıymet vermek, dünyâya düşkün olmak, bir arada bulunmaz. Bu yolda bulunan bir kimsenin kalbinde, dünyânın zerre kadar kıymeti bulunursa, yağdan kıl çıkması gibi, kolayca bu yoldan çıkar. Allahü teâlânın dostları, dünyâya hiç kıymet vermezler, onun için gam yemezler. Bütün dünyâyı bir lokma hâline getirip, bir velînin ağzına koysan, israf olmaz. Gerçek israf, bir şeyi Allahü teâlânın rızâsına aykırı olarak sarf etmektir. Allahü teâlâ, dünyâyı eliniz ile terk etmeyi değil, kalbiniz ile terketmeyi ister ve beğenir.”
“İşlediğin tâat ve ibâdetleri beğenmemelisin. O tâat sana hoş gelmemeli, bir lezzet aramamalısın. Tâatini beğenmek şirktir. Yalnız Allahü teâlânın emri olduğu için, buyurulduğu gibi, yânî ilmihâl kitaplarında bildirdiği gibi işlemeli. Tâatini Hak teâlâya ısmarla ve kendi beğenmeni şeytanın yüzüne çarp!..”

“NİMETLER İÇİNDEYİM...”
Bu mübarek zatı vefât ettikten sonra, talebelerinden pek çoğu rüyâda gördü. Bir talebesi ona rüyâda; “Size nasıl muâmele yapıldı?” diye sordu. “Allahü teâlânın ihsânı ve ikrâmı ile nîmetler içindeyim” dedi. Bir başkası; “Haliniz nasıldır?” diye sordu. Ona da; “Hayra kavuştum” diye cevap verdi...

Fıkıh ve kırâat âlimi Muhammed el-Mürşidî

Muhammed el-Mürşidî, evliyânın büyüklerinden, fıkıh ve kırâat âlimidir. 738 (m. 1337) senesi ramazân-ı şerîf ayında Münye’de vefât etti...

Ebû Abdullah el-Mürşidî, çok kerâmeti görülen velîlerdendir. Münye’deki Benî Mürşid dergâhına çekilip, orada ibâdetle meşgûl oldu. Ziyâretine gelenlere bizzat hizmet edip, yemek ikrâm ederdi. Gelen az olsun, çok olsun, kimin hâtırından hangi yemek geçti ise getirip önlerine koyardı...

“MİNBERDE NE OKUNUR, BİLMEM Kİ!”
Hatîb Muhammed bin Merzûk et-Tilmsânî şöyle anlatır: 
“Babamın hocalarından birisi de, Muhammed el-Mürşidî idi. Bir yolculuğumuzda, ondokuz yaşında iken babam beni onun dergâhına götürdü. Cum’a günü idi. Pekçok âlim, fakîh, hatîb orada toplanmıştı. Namaz vakti yaklaşınca, âlimler birbirine bakıp kim öne geçecek diye bekleştiler. O esnada Ebû Abdullah el-Mürşidî, kaldığı odadan çıkıp, sağa ve sola baktı. Babamın arkasında olduğum hâlde, nazarı bana erişti ve; “Ey Muhammed yaklaş!” buyurdu. Beni alıp kendi odasına götürdü. Orada, farz, sünnet ve namaz ile ilgili bazı bilgilerden anlattı. Kalkıp güzel bir abdest aldım. Berâberce mescide çıktık. Bana minberi gösterip; “Ey Muhammed, şimdi minbere çık, insanlara hutbe oku, nasîhat et” buyurdu. Ben heyecanla; “Orada ne söylenir bilmem” diye arz ettiğimde, “Minbere çık” buyurup, hatîblerin hutbede eline alıp dayandıkları bir kılıç verdi. Müezzin ezânı bitirinceye kadar, ben kılıca dayalı olarak ne söyleyeceğimi düşünmeye başladım. Ezân bitince, bana yüksek bir sesle; “Ey Muhammed kalk! Besmele ile başla” buyurdu... Ayağa kalkıp Besmele okudum. Arkasından fasîh bir şekilde hutbe okumaya başladım. Daha önce bilmediğim, duymadığım şeyleri söyledim... Vaazımın tesîri ile cemaat büyük bir huşû ve dikkat ile bana bakıyorlardı. Nihâyet, hutbemi tamamlayıp minberden indim. Ebû Abdullah el-Mürşidî bana yaklaşıp; “Çok güzel bir hutbe okudun. Tebrik ederim. Seni hutbe okumak ile vazîfelendirdim” buyurdu...

“KÖYLÜLER DERGAHA GELSİN!”
Ebû Abdullah el-Mürşidî, bir gün yanındakilere: 
“Etrâftaki köylere haber gönderin, dergâha gelsinler” buyurdu. Meğer bunlar, onun son sözleri imiş. Köylülerin hepsi geldi. O, odasına girip uzun müddet kaldı. Gelenler ne olacağını merakla beklediler. Fakat o, odasından çıkmadı. Nihâyet merakla odasına girildiğinde, vefât etmiş olduğu görüldü. Hâlbuki odasına girerken hiçbir hastalık belirtisi yoktu. Gelenler cenâzesini yıkayıp namazını kılıp, dergâhına defnettiler.

Fıkıh ve hadîs âlimi Muhammed Zerkânî

Mısırlı âlim Muhammed Zerkânî, fıkıh, hadîs ve Arabî ilimlerde üstün bir dereceye yükseldi. Bütün hocalarından icâzet (diploma) aldı. Ebi’l-İkrâm bin Vefî’den tasavvuf yolunu öğrendi. Ezher Üniversitesi’nde ders okuttu...
Zerkânî’nin Şerh-ül-Mevâhib adlı eserinde buyuruyor ki:

“HASTALARI ZİYARET EDİNİZ!”
Tıbb-ı Nebevi: Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), Eshâbından bir kimse hasta olsa, onu görmeye giderdi. Hattâ kâfirlerin hastasını da ziyâret ederdi. Hadîs-i şerîfte; “Hastaları ziyâret ediniz” buyurulmuştur. İbn-i Battal; “Bu hadîs-i şerîfteki emir, farz-ı kifâye ve ziyâret edenle ziyâret edilen arasında yakınlık, sevgi ve muhabbetin meydana gelmesine teşvik içindir” demektedir.
Taberî’den şöyle nakledilir: “Bereketi ve ma’nevî yönden fâidesi umulan kimsenin hasta ziyâreti daha mühimdir. Çünkü hasta, böyle kimselerden fâide görür.”
Ka’b bin Mâlik’in (radıyallahü anh) rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte, Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu: “Hastayı ziyâret eden kimse (hastanın ziyâretine giderken) Allahü teâlânın rahmetine dalar. Hastanın yanına oturduğu zaman, rahmet onun (bütün vücûdunu) kaplar.” Taberî eserinde bu hadîs-i şerîften hemen sonra; “Ziyâret eden kimse hastanın yanından kalktığı zaman, geldiği yere dönünceye kadar rahmet içerisinde bulunur” hadîs-i şerîfini de yazdı. Bu hadîs-i şerîfler hasta ziyâreti yapan kimsenin ziyârete giderken, hastanın yanında kaldığı müddet içerisinde ve dönerken Allahü teâlânın rahmeti içerisinde bulunduğunu ifâde etmektedir.

“ONU, KORKTUĞUNDAN EMİN KILAR”
Enes bin Mâlik (radıyallahü anh) şöyle rivâyet etti: “Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) ölüm hâlindeki bir hastanın yanına geldi. Ona selâm verdi. “Kendini nasıl buluyorsun?” buyurdu. O da; “Hayır ile, yâ Resûlallah! Allahü teâlânın rahmetini umuyor, günahlarımdan dolayı Allahü teâlânın azâbından korkuyorum” dedi. Bunun üzerine Resûl-i ekrem efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem); “Bu anda bir kimsenin kalbinde bu ikisi bulunursa, Allahü teâlâ ona umduğunu verir ve onu korktuğundan emîn kılar” buyurdu...

Son Sahâbe Ebüttufeyl

Ebüttufeyl Âmir bin Vâsile, Eshâb-ı kirâmdan Kinâne kabilesinin şâirlerinden ve ileri gelenlerindendir. Uhud Savaşının olduğu sene dünyâya geldi. Küçük yaşta Resûlullahı gördü. Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) vefâtından sonra Kûfe’ye gitti...

HAZRETİ ALİ’NİN BAYRAKTARI
Bu mübarek zat, devamlı Hazret-i Ali’nin (radıyallahü anh) sohbetlerinde bulunurdu. O’nun ba’zı savaşlarında bayrağını taşıdı. Hazret-i Ali (radıyallahü anh) şehîd edilince Mekke’ye döndü. Hazret-i Muâviye (radıyallahü anh) O’na iltifât edici, nâzik bir mektûb gönderdi. Şam’a gitti. Sonra Muhtâr es-Sekafî ile beraber, Hazret-i Hüseyin’in (radıyallahü anh) şehîd edilmesinden dolayı Emevîlere karşı çıktı. Muhtâr öldürülünce bir kenara çekildi. Ömer bin Abdülazîz zamanına kadar yaşadı... 
Hazret-i Ebüttufeyl, güzel, edebî şiirler söylerdi. Eshâb-ı kirâmdan yeryüzünde en son vefât eden bu Sahâbîdir. Hayâtının son zamanlarına doğru: “Bugün yeryüzünde benden başka Resûlullahı (sallallahü aleyhi ve sellem) gören hiçbir kimse yoktur” demiştir. Hazret-i Ebüttufeyl Mekke’de, hicretin yüzüncü yılında bir düğünde, oğlunun vefâtı hakkında söylemiş olduğu bir kasîde okunurken çok üzülmüştü. Yine aynı sene orada vefât etti. O’nun 102, 107 ve 110 senesinde vefât ettiğini söyleyenler de vardır.
Hazret-i Ebüttufeyl (radıyallahü anh), Resûlullahın (sallallahü aleyhi ve sellem) sohbetinde bulunup, hadîs-i şerîfler ezberledi. Dokuz hadîs rivâyet etti. Kendisi, Hazret-i Ebû Bekir, Hazret-i Ömer, Hazret-i Ali, Muâz bin Cebel, Huzeyfe, İbn-i Mes’ûd, İbn-i Abbâs, Nâfi bin Abdülhâris, Zeyd bin Erkâm (radıyallahü anhüm) ve diğer Sahabeden hadîs-i şerîf rivâyet etti. Ondan da, Zührî, Ebû Zübeyr, Katâde, Abdülazîz bin Refî’, İkrime bin Hâlid, Amr bin Dinar, Yezîd bin Ebî Hubeyb, Ma’rûf bin Harbûz ve diğer zâtlar hadîs rivâyet ettiler. İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe hazretleri, Ebüttufeyl Âmir bin Vâsile’nin zamanında yetişmiştir.

“BABASINA LA’NET EDENE!..”
Resûlullah Efendimizden (sallallahü aleyhi ve sellem) bizzat işiterek rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden ba’zıları:
“Babasına la’net edene Allahü teâlâ la’net etsin! Allahtan başkası için hayvan kesene Allahü teâlâ la’net etsin. Bid’at sahibine yardım edene Allahü teâlâ la’net etsin.”
“Benden sonra Peygamber yoktur.”

Hazreti Safiyye (radıyallahü anha)

Safiyye binti Hüvey, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) efendimizin hanımlarındandır. Hayber’in fethinde Müslüman olarak Peygamber efendimizin hanımı olmakla şereflendi. Medine’de h. 50 (m. 671) senesinde altmış yaşında vefât etti...

HAYBER’DE ESİR EDİLDİ...
Safiyye, Hayber’de, neslinin üstünlüğü, güzelliği ve iyi ahlâkı ile herkesçe beğenilirdi. Hayber’de ilk önce meşhûr bir şâir ve kumandan olan Yahudi Sellâm bin Mişkem ile nişanlandı. Bundan ayrılarak, Hayber’in en meşhûr kalesi Şemmus Kalesi’nin kumandanı çok zengin Kinâne bin Hakîk ile evlendi. Kinâne ile evliyken rüyasında; Ay’ın onun odasına düştüğünü görmüştü. Bu rüyasını kocasına anlatınca; Kinâne; “Sen ancak Hicaz’ın Meliki Muhammed’i istiyorsun” deyip, yüzüne bir tokat attı. Gözü morardı. Müslümanlar Hayber’i h. 7 (m. 629) senesinde fethetti. Safiyye’nin babası ve kocası öldürülüp, kendisi de esir edildi. Esirler bölüşülünce Safiyye de Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) hissesine düştü. Peygamber efendimiz Safiyye’yi azâd etti. İmân edince, Resûlullah’ın nikâhıyla şereflendi. Ümmülmü’minîn yani (Müslümanların annesi) oldu...
Hazreti Safiyye, İslâmiyetle şereflenince çok samimi bir mümine oldu. Vaktini ibâdet ve zikir ile geçirirdi. Ziynet eşyası fazla olduğundan bunu Peygamber efendimizin hanımları arasında paylaştırdı. Çok hayırsever olup, daima fedakârlıklarda bulunurdu. Peygamber efendimize karşı çok büyük muhabbeti vardı. Peygamber efendimizin hastalığında bütün hanımları görmeye gelirlerdi. Hazreti Safiyye de geldiğinde; “Yâ Nebîyyallah! Keşke sizin bütün ağrılarınızı, acılarınızı ben çekseydim” derdi.

“VASİYETİ YERİNE GETİRİNİZ!”
Safiyye validemiz (radıyallahü anha) çok büyük üstün faziletlerinin yanında ilim hazinesiydi. Yanına çok kimseler gelip, kendisine mesele danışırlardı. Hac mevsiminde taşralı kadınlar gelip, kendisine ilmî meseleler sorup, öğrenirlerdi...
Çok cömertti. Eline geçenleri dağıtırdı. Vefâtında bir evi kalmıştı. Vefat edeceği zaman yanındakilere, “Emlâkının üçte birini yeğenine, kalanı da fakirlere sadaka olarak tasadduku” vasiyet etti. Vârisleri başka dinden olduğundan vefâtından sonra vasiyetinde mesele çıktı. Yeğeni Mûseviydi. Bu husus Hazreti Âişe’ye suâl edildi. O da; “Ey Halk! Allah’tan korkunuz. Safiyye’nin vasiyetini yerine getiriniz” buyurunca, mesele halloldu

.

Ümmü Gülsüm (radıyallahü anhâ)

Resûlullah efendimizin kızı Ümmü Gülsüm (radıyallahü anhâ) Risaletten önce doğdu. Ablası Rukayye ile ikiz gibiydiler. Cahiliye döneminde Ebû Leheb’in oğlu Uteybe ile nikahlanmıştı. Allahü teâlâ “Tebbet” sûresini nâzil buyurunca; Ebû Leheb oğullarına baskı yaptı ve “O’nun kızlarını boşayın!” dedi. Onlar da babalarının sözünü tuttu. Böylece habîbinin gülleri iman ve insanlıktan nasibi olmayan müşrik ellerden kurtulmuş oldu...

“İKİ NUR SAHİBİ”
Kısa bir zaman sonra Rukayye (radıyallahü anhâ), Hazreti Osman ile evlendi. Ancak Bedir Zaferinin müjdeli haberleri Medine’ye ulaştığı sıralarda hazreti Rukayye ruhunu teslim etti...
Hazreti Osman yine bir gün üzüntülü ve ağlamaklı bir halde Resûl-i Ekrem efendimizin huzuruna vardı. Elem ve kederini yüzünden okuyan Fahr-i Kâinat efendimiz onun hal ve hatırını sordu ve; “Ey Osman! Neden bu kadar üzüntülüsün?” buyurdu. O da; “Yâ Rasûlallah! Ben üzülmeyeyim de kim üzülsün? Kızınızın vefatıyla yalnız kaldım. Daha da mühimi sizinle olan hısımlık bağım koptu” dedi. Bunun üzerine Resûlullah efendimiz; “Ey Osman! Allahü teâlâ Ümmü Gülsüm’ü de sana nikâhlamamı emretti” buyurdu. Bu müjdeye Hazreti Osman çok sevindi. Hicretin üçüncü yılı Rebiülevvel ayında düğünleri yapıldı. Osman (radıyallahü anh) böylece ikinci defa Resûl-i Ekrem efendimize damat olma şerefini elde etti. Bundan böyle “Zinnûreyn=İki nur sahibi” unvanıyla çağrıldı.

ABLALARININ YANINA DEFNEDİLDİ
Ümmü Gülsüm (radıyallahü anhâ) altı sene Hazreti Osman ile birlikte huzur ve neşe dolu, mesûd bir hayat yaşadı. Hicretin dokuzuncu yılında hastalandı. 27 yaşına yeni girmişti. Çocuğu da olmamıştı. Babası ve kocası Tebük Seferine çıkmışlardı. Fahr-i Kâinat Efendimizin genç bir yavrusu daha hayata gözlerini yummak üzereydi. Ümmü Gülsüm (radıyallahü anhâ) son nefesini alıp verirken İslâm ordusunun Medine’ye girdiği haberi geldi. “Babam ve zevcim salimen geldiler mi?” diye sordu. Babası ve kocasının sağ sâlim döndüklerini duyunca biraz kendine gelir gibi oldu. Fakat çok geçmeden ruhunu teslim ederek ebedî yurduna uçtu.
İki cihan güneşi efendimiz kızının yanına girdiğinde Ümmü Gülsüm’ün bedeni daha yeni soğuyordu. Cenâze namazını Fahr-i Kâinat efendimiz kıldırdı. Duâ ve gözyaşları arasında Baki Kabristanına ablaları Rukayye ve Zeyneb’in yanına defnedildi

Hazreti Rukayye (radıyallahü anhâ)

Peygamber efendimizin kızı hazre-ti Rukayye çok güzel idi. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) efendimize, peygamberliği bildirilmeden önce Rukayye, Ebû Leheb’in oğlu Utbe’ye, Ümmü Gülsüm de Uteybe’ye nikâh edilmiş, fakat evlilik gerçekleşmemişti...

RESÛLULLAHA HAKARETİN CEZASI!..
Fahr-i âlem efendimize, peygamberliği bildirilip, insanlar, İslâma dâvet edilmeye başlanınca, Ebû Leheb ve oğulları düşman kesildiler. Cehennemlik oldukları Tebbet sûresinde bildirilen Ebû Leheb ve karısı ile Kureyş’in ileri gelen müşrikleri, Utbe ve Uteybe’ye; “Onun kızlarını alıp yükünü hafiflettiniz. Kızlarını boşayın ki, zahmete düşsün! Size Kureyş’ten istediğiniz kızı alalım!” diye teklif ettiler. Onlar da; “Peki, boşadık!” dediler. Uteybe denilen alçak, daha da ileri giderek, Peygamber efendimizin huzûr-i şerîfine gelip; “Ey Muhammed! Ben, seni ve dînini tanımıyorum. Kızını da boşadım. Artık ne sen beni, ne de ben seni seveyim!” diye hakâret etti. Sonra sevgili Peygamberimize saldırıp, mübârek yakasına yapıştı. Gömleğini yırttı. Bunun üzerine Resûlullah efendimiz; “Yâ Rabbî! Buna canavarlarından birini musallat et!” buyurdular. Çok kısa bir zaman sonra Uteybe bedbahtını arslan parçaladı. 
Bu hâdiseden sonra, Peygamber efendimize vahiy gelerek, hazret-i Rukayye’nin hazret-i Osman ile nikâhlanması emredildi ve evlendiler.
Nübüvvetin beşinci senesinde, Müslümanlara, müşriklerin işkenceleri pek şiddetlenmişti. Peygamber efendimiz, Eshâbının dayanılmaz işkencelere uğramasına çok üzülüyordu. Bu işkenceler her geçen gün daha da şiddetleniyor, merhâmet dolu kalbi, bunlara tahammül edemiyordu. Peygamber efendimizin emriyle Habeşistan’a hicret eden yirmiye yakın sahâbiyle birlikte hazret-i Osman ve hanımı Rukayye de hicret ettiler...

GENÇ YAŞTA VEFAT ETTİ
Peygamber efendimizin Medîne-i münevvereye hicretinin ikinci yılında, hazret-i Osman ve hanımı Medîne’ye geldiler. Hazret-i Rukayye, Medîne’de hastalandı. O sırada Bedir Gazâsı için hazırlık yapılmış, hazret-i Osman’ın hanımıyla meşgûl olması emredilmişti. Peygamber efendimiz ve şanlı Eshâbı müşriklerle çarpışmak üzere Bedir’e gittiler. Onlardan zafer müjdesi geldiği gün, hazret-i Rukayye, 22 yaşında Hakkın rahmetine kavuştu...

Hazreti Zeyneb (radıyallahü anhâ)

Hazreti Zeyneb, Resûl-i Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) Efendimizin en büyük kızıdır. Mekke’de dünyaya geldi. Gelinlik çağa gelince Hadice validemiz onu yeğeni Ebû’l-âs bin Rebî’ ile evlendirdi. Ebû’l-Âs bir sefere gitmişti. O günlerde Resûl-i Ekrem Efendimize Peygamberliği bildirildi. İlk iman edenler, hanımı Hadice ile kızları Zeyneb, Rukayye ve Ümmü Gülsüm oldu...

“BABAN YALAN SÖYLEMEZ...”
Ebû’l-Âs seferden dönüp Mekke’ye girince; Resûl-i Ekremin peygamber olduğunu duydu. Evine vardığında hanımı Zeyneb’e ilk olarak; “Baban Peygamber olmuş öyle mi?” diye sordu. O da; “Evet! Ben de Müslüman oldum. Ey benim sevgili efendim, sen de inanır mısın?” dedi. Ebû’l-Âs; “Vallahi baban Muhammedü’l-Emin’dir. O şaka bile olsa yalan söylemez. Ancak ben, ‘karısını hoşnut etmek için atalarının dinini terk etti’ dedirtmek istemiyorum” diye cevap verdi...
Resûl-i Ekrem Efendimiz Medine’ye hicret edince, Hazreti Zeyneb’in kocası onun Medine’ye gitmesine izin vermedi. Bedir Harbinde Ebû’l-Âs, müşrikler safında idi ve esir edildi. Esirler fidye karşılığı serbest bırakılacaktı. Ebû’l-Âs Mekke’de hanımı Zeyneb’e haber gönderdi. O da bir miktar para ile annesinin hediye ettiği gerdanlığı, kolyeyi gönderdi. Bunlar Ebû’l-Âs’ın fidyesi olarak Resûl-i Ekrem Efendimize takdim edildiğinde çok duygulandı. Mahzun oldu. Eshâbına; “Eğer uygun görürseniz bunu geri verelim. Bu Hadice’nin hatırasıdır” buyurdu. Ebû’l-Âs’a gerdanlık ve para geri verildi. Yalnız Mekke’ye vardığında Zeyneb’i Medine’ye göndermek üzere söz alındı. Zira yeni gelen bir vahiyle; “Müslüman hanım, müşrik erkeğe haram kılınmıştı.” (Mümtehine Sûresi: 10) O da söz verdi ve sözünde durdu. Mekke’ye varınca çok sevdiği Zeyneb’ini Medine’ye uğurladı. Hazreti Zeyneb Medine’de huzur ve saâdete kavuştu... 

O DA MÜSLÜMAN OLDU...
Ebû’l-Âs Hicretin 6. yılında ticaret kervanıyla Şam’dan dönerken Medine civarında Müslümanlar tarafından yakalandı. Fakat şehre gelince ellerinden kurtuldu ve Zeyneb’in yanına geldi. O da Resûl-i Ekrem Efendimize bildirdi. İki cihan güneşi Efendimiz Eshab-ı Kirama; “Uygun görürseniz, Ebû’l-Âs’ın bütün mallarını ve arkadaşlarını geri veriniz!” buyurdu. Bu hadise Ebû’l-Âs’a çok tesir etti. Oracıkta Müslüman oldu. Fakat Zeyneb’in sevinci kısa sürdü. Aradan bir sene geçmişti ki, hastalanıp yatağa düştü. 8. hicri senede 30 yaşlarında iken Hakk’ın rahmetine kavuştu.

Hazreti Ömer ve takva sahibi genç

Hazret-i Ömer’in (radıyallahü anh) halifeliği zamanında ibadet ehli, son derece takva sahibi bir genç vardı. Hazret-i Ömer’in hayret ve takdirle izlediği bu gencin kalbi, Allahü teala ve Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” sevgisiyle doluydu. Vakit namazlarında cemaati kaçırmaz, namazdan çıkar çıkmaz evine döner ve ihtiyar babasının hizmetini görürdü...

BİR KADININ ÇİRKİN TEKLİFİ
Bu gencin evine giden yol, bir kadının kapısının önünden geçiyordu. Kadın her defasında gencin yoluna çıkarak çirkin tekliflerde bulunuyor, fakat genç, Allah korkusundan ona iltifat etmiyordu... Yine bir gün yatsı namazını kıldıktan sonra evine giderken, kadın tekrar karşısına çıktı. Bu sefer bütün maharetini kullanarak genci kandırmayı başardı. Fakat genç, kadının ardı sıra eve girerken birdenbire Allahü tealâyı hatırladı ve korkuyla dilinden şu ayet dökülüverdi: 
“Takvaya erenler (var ya); onlara şeytandan herhangi bir vesvese iliştiği zaman (Allah’ın emir ve yasaklarını) hatırlayıp, hemen gerçeği görürler.” (A’raf/201) Hemen ardından da bayılarak düştü... 
Kadın hizmetçisini çağırdı. Genci tutarak evinin önüne getirip koydular. Sonra da kapıyı çalarak babasına haber verdiler. Babası dışarı çıkınca, oğlunu baygın bir vaziyette kapının önünde buldu. Komşulardan birkaçı genci tutup eve taşıdılar. Uzun bir müddet baygın kalan genç kendine gelince, babası; 
“Evladım neyin var ne oldu?” diye sordu. Oğlu; 
“Bir şeyim yok” dedi. Babası; 
“Allah aşkına söyle!” deyince, oğlu başından geçenleri anlattı. Babası; 
“Hangi ayeti okumuştun?” diye sordu. Genç, ayeti okudu ve tekrar kendinden geçti. Bir de baktılar ki genç ruhunu teslim etmiş... 

“BENİ ONUN KABRİNE GÖTÜRÜN!”
Genci yıkadılar ve gece vakti götürüp gözyaşlarıyla defnettiler... 
Sabah olunca olay Hazret-i Ömer’e (radıyallahü anh) bildirildi. Hazret-i Ömer, gencin babasına gelerek başsağlığı diledi ve; 
“Bana niye haber vermedin?” diye sordu. Gencin babası; 
“Ey Mü’minlerin Emiri, vakit geceydi” dedi. Hazret-i Ömer; 
“Beni onun kabrine götürün” dedi. Birlikte gencin kabrine geldiler. Hazret-i Ömer; 
“Ey filan kişi! Rabbin makamında durmaktan korkanlara iki cennet var (Rahman/46)” dedi. Kabirdeki genç konuşup; 
“Ya Ömer! Rabbim Cennette bana onları iki defa verdi” diye cevap verdi.

Azılı bir müşrik Ümeyye bin Halef

Ümeyye bin Halef, Peygamberimizin azılı düşmanlarındandır. Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) ile her ne zaman rastlaşsa kaşıyla, gözüyle alay eder, ayıplamaya çalışırdı. Ümeyye bin Halef, kölesi Bilal-i Habeşi’nin ellerini ayaklarını sıkıca bağlattırır, öğle vakti, kızgın güneşte, mekke vadisinde, sırtüstü yatırır, göğsü üzerine bir kaya konmasını emrederdi. “Vallahi ya ölünceye kadar böyle kalırsın, ya da Muhammed’i inkâr eder, Lat ve Uzza’ya taparsın!” derdi. Bilal-i Habeşi ise bu belâ içinde “Ehad! Ehad!” derdi. Bu sözleri duyan Ümeyye bin Hâlef bütün bütün çileden çıkar, Hazret-i Bilâl’in işkencesini bayılıp kendinden geçinceye kadar arttırırdı. Sonra da çekip giderdi. Hazret-i Bilâl nice sonra kendine gelirdi. Sonradan kendisi “Vallahi onları kızdıracak daha ağır bir kelime bilse idim, muhakkak onu söylerdim!” demiştir...

“ONU SATIN AL DA KURTAR!”
Yine bir gün, Ümeyye bin Halef’in onu işkenceden işkenceye uğrattığı bir sırada, oradan geçen Hazret-i Ebû Bekir (radıyallahü anh) bu durumu gördü. Ümeyye’ye; 
“Sen hiç Allah’tan korkmaz mısın? Bu zavallıya daha ne zamana kadar işkence edeceksin” dedi. Ümeyye:
“Kurtulmasını istiyorsan, onu satın al da kurtar” dedi. Hazret-i Ebû Bekir; 
“Ey Ümeyye” dedi; “Benim, senin dininden siyah bir kölem var. Bundan daha güçlü, daha kuvvetlidir. Onu Bilâl’e karşılık sana vereyim, kabul eder misin?” dedi. Ümeyye, “Kabul ettim” dedi ve Hazret-i Ebû Bekir, Bilal-i Habeşi’yi bu zâlim adamın elinden kurtardı... 
Hazret-i Bilâl’i alan Hazret-i Ebû Bekir’e, Peygamber Efendimiz sordu: 
“Yâ Ebâ Bekir” dedi, “Onun üzerinde bir hakkın olacak mı?” Hazret-i Ebû Bekir; “Hayır, yâ Resûlallah! Onu azâd ettim” dedi...

BİR İŞ İÇİN MEKKE’YE GİTTİ...
Bedir Savaşından evvel, Peygamber Efendimiz Medine’de iken, birtakım Kureyşlilerin öldürüleceğinin haberini vermişti. Sa’d bin Ubade de (radıyallahü anh) bir işi sebebi ile Mekke’ye gitmişti. Sa’d bin Ubade ile Ümeyye bin Halef eskiden beri dost idiler. O’nun Mekke’deki mallarını Ümeyye bin Halef, Ümeyye bin Halef’in Medine’deki mallarını ise Sa’d bin Ubade korumakta idi. Ancak, dostluk nereye kadar; yarın görelim!..

.

Bir gönül sultanı Abdullah Yemenî

Abdullah Yemenî, Yemen’de yetişen büyük velîlerdendir. Hadramût’un Terîm şehrinde doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 1627 (H.1037) senesinde vefât etti...
Bu mübarek zat, çeşitli zamanlardaki sohbetleri sırasında buyurdu ki:

“HAYÂ İKİ ÇEŞİTTİR...”
“Hayâ iki çeşittir: Dînî hayâ, Allahü teâlânın yapılmasını yasakladığı şeyleri yapmaktan duyulan hayâ utançtır. Tabiî veya nefsî hayâ ise, yapılıp yapılmamasında kişinin kendi reyine bırakılan hususlardır. Meselâ kişinin kendisine yakışmayan elbise ile sokağa çıkması, şahsî ve nefsî arzûlara dayanan hayâ, bir çeşit utanç duygusudur.”
“Kelimenin yerini hakkıyla vermeden, o kelimeyi kullanmamalısınız. Zîrâ söz, yayından çıkan bir oka benzer. İnsandan yerinde olmayan bir söz çıkarsa, insan ona mahkûm, söz insana hâkim olur.”
“Ey insan! Dilini tut ve ona kement vur. Seni sokmasın. Çünkü o bir yılandır. Kabir, kendi dillerinin kurbanlarıyla doludur. Bu kurbanlar öyle kimselerdi ki, babayiğitler bile kendileriyle karşılaşmaktan çekinirlerdi.”
“Evliyânın sohbetlerine katılmayan ve gitmeyen bir fıkıh âlimi, yenen katıksız ekmeğe benzer.”
“Ey oğlum! Şunu bil ki, eski sâlih kişiler açlık yoluyla dillerine hâkim olurlardı. Şimdi evliyâ olan fakirlerin elinde ve yolunda yetişmeyen kimseler, bu yolu da bir çıkmaza soktular. Ey evlâdım! Bu yolu ehlinden öğrenmelisin.”

“EN BÜYÜK KERÂMET...”
Abdullah Yemenî hazretleri kerâmetlerini gizlerdi. Yakın talebe ve dostlarına da gizlemelerini emrederdi. “İstikâmet yâni doğruluk üzere olunuz. Çünkü en büyük kerâmet istikâmet üzere olmaktır” derdi... 
Kendisinden zuhûr eden ve görmüş oldukları kerâmetleri hicrî 1040 senesine kadar anlatmamaları üzerine söz almıştı. Böylece 1040 yılına yakın vefât edeceğini de kerâmetle bildirmişti. Vefat etmeden önce; “Artık ömrümün sonuna geldim. Daha önce anlatmanızı menettiğim şeyleri artık anlatabilirsiniz” buyurdu. 1627 (H.1037) senesinde Yemen’in Veht köyünde vefât etti. Orada defnedildi...

Nefsini hesaba çeken zatlar...

mam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki: Her gün yatarken, o gün yaptığı işler için nefsi hesaba çekmeli, sermâyeyi, kârdan ve zarardan ayırmalıdır. Sermâye farzlardır. Kâr da, sünnetler ve nâfilelerdir. Ziyân ise, günahlardır.
Nefse karşı çok uyanık davranmak lâzımdır. Çünkü nefis, çok hîleci ve yalancıdır. Kendi arzularını, sana iyi, faydalı gösterir. Her mubâhı bile sormalı, bunu niçin yaptın demelidir. Zararlı bir şey yaptı ise, tazmîn ettirmeli, ödetmelidir. Fakat, insanlar, kendilerini hesaba çekmiyorlar... 
 

Eğer insan her günah işlediğinde, odasına bir kum koysa, birkaç sene içinde oda kum ile dolar... Eğer, omuzlarımızdaki kâtib melekler, her günahı yazmak için, bir kuruş isteseydi, malımızın hepsini vermemiz lâzım gelirdi. Hâlbuki, gaflet ile çeşitli düşünceler ile birkaç sübhânallah desek, tesbîhi alır, sayar, yüz kere söyledim deriz de, her gün boşuna, nice şeyler söyleriz, bunları saymayız. Saymış olsak, her gün, binleri aşar. Sonra da, terâzîde sevap kefesinin ağır basacağını umarız. Bu nasıl akıldır! İşte, hazreti Ömer, bunun için buyurdu ki: “Amelleriniz tartılmadan evvel, kendiniz tartınız!” Hazreti Ömer her akşam, kamçı ile ayaklarına vurup, “Bugün niçin böyle yaptın?” derdi.

İbni Selâm odun yüklenmiş taşıyordu. “Sen hamal mısın?” dediklerinde, “Nefsimi tecrübe ediyorum, bakalım nasıl olacak” dedi. 
Alkama bin Kays Tâbiînin büyüklerindendir. Nefsi ile çok mücâhede ederdi. “Nefsine neden bu kadar azâb ediyorsun?” dediklerinde, “Onu çok sevdiğim için, onu Cehennemden korumak için” derdi. “Sana bu kadar sıkıntı emrolunmadı” dediklerinde, “Yarın başımı dövüp, niçin yapmadım dememek için” cevabını verirdi.
Nefsine ibâdetleri seve seve yaptıramayan kimseye en iyi ilâç, sâlih bir zâtın yanında bulunmaktır. Bir Allah adamını bulamayanlar, daha evvel yaşamış, sâlih insanların hayatını okumalıdır...

HER GÜN BİR GÜNAH İŞLENSE!..
Büyüklerden İbn’üs-samed hazretleri bir gün kendisini hesaba çeker. Ömrünü hesapladığında, altmış yaşında olduğunu, altmış yılda kaç gün olduğunu hesaplayınca da, 21900 gün ettiğini görür ve feryad edip ağlamaya başlar:
- Her gün bir tek günah işlesem, bu kadar sayı ile ben Allah’ın huzuruna nasıl çıkarım? der ve korkusundan düşüp bayılır. Ayıldığında tekrar aklına gelir ve yine bayılır. Etrafında bulunanlar onu uyandırmaya çalıştıklarında vefat ettiğini görürler.

Okçular yerlerini terk edince!..

slâm Ordusu Uhud Dağına vardığı zaman, düşman askerleri oraya yerleşmişti. Kâfirlere gözükmeden şafak vakti dağın eteklerine varıldı. Arkaları Uhud Dağına gelerek Medine’ye karşı saf bağladılar. Düşmanın geriden saldırısını önlemek için 50 kişilik bir okçu bölüğü, dağın sol taraftaki boğazına yerleştirildi...

“YERLERİNİZİ TERK ETMEYİN!”
Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) okçulara, savaşın sonucu ne olursa olsun, kendilerinden habersiz yerlerini terk etmemelerini emretti. İslâmın 16’ncı, hicretin 3’üncü, miladın 625’inci yılının 25 Mart’ında, 11 Şevval Cumartesi günü Uhud Gazası başlamış oldu... 
Mekkeli kadınların çalgıları arasında ortaya çıkan ve çarpışmak için adam isteyen kâfir askerleri Hazreti Hamza ve Hazreti Ali’nin (radıyallahü anhüma) kılıçları ile yere düştüler. Kureyşliler ölülerinin öcünü almak, putlarını korumak için var güçleriyle saldırıyor, onların üçte birinden daha az müminler ise Allah yolunda, O’nun hak dâvası uğrunda karşı koyuyorlardı... Savaş kısa zamanda kızışmış, İslâm askerleri düşmanın merkezine kadar ilerlemişti. Onların kılıç darbeleri altında hemen 20 kâfir ölmüştü... Ayneyn Boğazı’na yerleştirilmiş bulunan okçular da savaşın, zaferle bittiğini söyleyerek yerlerini terk etmeye başladılar. Kumandanları Abdullah bin Cübeyr’in (radıyallahü anh), hiçbir halde buradan ayrılmamakla emrolunduklarına dair gösterdiği çabalar bir sonuç vermedi. Boğazda kumandanla beraber sekiz okçu kalıverdi...

SEKİZ OKÇU DA ŞEHİD EDİLDİ...
Kureyş kumandanlarından Halid bin Velid, bu fırsatı çok kollamış fakat ele geçirememişti. Okçuların dağıldığını görünce, 250 kişilik süvari birliği ile boğaza daldı. Kalan okçuları şehîd ettikten sonra, müminleri arkadan sardı. Diğer taraftan da dağılan Kureyş askerleri toplanıp saldırmaya başladı. Müslümanlar iki taraftan da kıskaca alınmıştı. Müminler aralarındaki parolayı bile unutmuşlar, birbirlerine girmişlerdi. Bu şaşkınlık içerisinde savaşı kazanmışken kaybeder hale düştüler. Bu karışıklıkta 70 kişi şehit oldu. Hazreti Hamza da şehitler arasındaydı. Müşrikler, müminlere karşı sağladıkları üstünlükten faydalanıp savunmasız kalan Medine’ye giremediler. Çünkü Allahü teâlânın onlara verdiği korkuyla, müminlerden tek bir esir bile alamadan Mekke’nin yolunu tuttular...

Gariplerin dostu Hasan Dede

Hasan Dede Anadolu’da yetişen velîlerdendir. On sekizinci asırda Nevşehir’de yaşamıştır. Halk arasında meşhûr olup “Hasan Baba” ve “Hasan Emmi” diye de tanınır. Halkın, tevekkülü, çalışkanlığı ve üstün ahlâkı ile çok sevdiği ve hürmet gösterdiği bir velî idi...

EL EMEĞİYLE KAZANIRDI...
Bu mübarek zat, kendi el emeği ile kazandığı helal yiyecekleri yer, buna çok dikkat ederdi. Bu sebeple kendi bağında, bahçesinde çalışırdı. Çalışmaları sırasında namaz vakti girince cemâati aslâ kaçırmaz, câmiye gider, cemâatle namaz kılardı. Namazdan sonra da halkın can kulağı ile dinlediği sohbetlerini yapar, yine işine dönerdi... 
Bir gün yine bir namaz vakti câmiye gelmişti. Bağını bellemek için kullandığı belini de yanında getirip câminin girişinde bir yere koydu. Namaza durdu. Bâzı kimseler cemâat namaza durunca Hasan Dede’nin belini kimse görmeden alıp minâreye sakladılar. Namaz bittikten sonra Hasan Dede hiç kimseye bir şey söylemeden minâreye çıkıp belini aldı. Tebessüm ederek, güler yüzle bağına gitti. Onun bu güzel halleri, kimseyi incitmemesi, kırmaması, herkesin iyiliği için çalışması, çevresinde mükemmel bir örnek teşkil ederdi... 
Sohbetleri ve güzel ahlâkı ile insanlara çok faydalı olmuştur. Gariplerin, yetimlerin ve hastaların yardımına koşar, onlara her yönden destek olurdu...
Bir gün dostlarından birisi vefât etmek üzere iken başında bulunup ona duâ etmişti. Hasta son anlarını yaşadığı sırada armut istemişti. Mevsim kıştı. O mevsimde armut bulmak mümkün değildi. Hastanın başında bulunan yakınları ne yapacaklarını şaşırarak, Hasan Dede’nin yüzüne bakışıp; “Bize yardımcı ol, ne yapalım, hastanın bu arzusunu yerine getiremeyeceğiz” dediler... 

HASTANIN GÖNLÜ HOŞ OLDU
Hasan Dede çâresiz kalan ve çok üzülen bu insanlara; “Üzülmeyiniz, buluruz. Allahü teâlâ bir imkân ihsân eder. Biraz bekleyin” diyerek dışarı çıktı. Kısa bir müddet sonra elinde küçük bir armut dalı ile içeri girdi. Armut dalı üzerinde yemyeşil tâze yapraklar ve olgunlaşmış sapsarı armutlar vardı. Sanki yaz mevsiminde dalından kırılmış gibi idi. Hastanın başında bulunanlar bu hâli görünce, bu işin Hasan Dede’nin bir kerâmeti olduğunu anladılar. Ona olan derin muhabbetleri ve gösterdiği yakın alâka hepsini ağlattı. Armutları verip, hastanın gönlünü hoş ettiler. Hasta kısa bir süre sonra vefât etti.

Bağdâdlı velî Abdullah Hayderî

Abdullah Hayderî hazretleri, Bağdâd’da yetişen büyük velîlerdendir. Büyük velî Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin ilk hilâfet verdiği talebesidir. Doğum ve vefât târihleri kesin olarak bilinmemektedir. Bağdâd’da doğdu ve orada vefât etti. 
Abdullah-ı Hayderî’nin babası da Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerine son derece muhabbet olan bir zat idi..

KERVANI EŞKIYALAR BASTI!..
Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretleri Abdullah Hayderî ve diğer halîfeleriyle ve talebeleriyle birlikte Bağdâd’dan Şam’a gidiyorlardı. Şam hudutlarına geldikleri zaman Şemmen kabîlesinden Safvak bin Fâris diye meşhûr yol kesici, adamlarıyla birlikte kâfileyi soymaya teşebbüs etti. Eşkıyalar Mevlânâ Hâlid hazretlerinin kâfilesine hücûm ettikleri zaman, kâfileden beyaz elbiseli, ata binmiş çok heybetli bir zat göründü. O zat soyguncuların gözleri önünde o kadar büyüdü ki, sanki dağ kadar oldu. Soyguncular kâfiledekileri göremez oldular. Semâya yükselen büyük bir dağ misâli olan o zâtı görünce, soygunculara bir korku, bir titreme geldi, mızrakları ellerinden kendileri de hayvanlardan düştü. Bu hâdiseden sonra kâfilede Allahü teâlânın sevdiği velî kulları olduğunu anlayan soyguncular, hep bir ağızdan; “Aman, aman! Affedin!” diye bağrıştılar. Bunun üzerine kâfile eskisi gibi normal görünmeye başladı. Soyguncular kâfilede Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerini görünce, hepsi kusurlarının affını istediler. Ellerine sarılarak tövbe ve istigfâr ettiler.
Abdullah Hayderî hocası ile birlikte tekrar Bağdâd’a döndü. Mevlânâ Hâlid hazretleri ona mutlak hilâfet verdi, Bağdâd’da insanlara İslâmiyetin emirlerini ve yasaklarını anlatarak Allahü teâlânın rızâsına kavuşturmakla vazîfelendirdi.

“BU DÜNYADA İŞİMİZ KALMADI”
Mevlânâ Hâlid hazretleri Bağdâd’dan Şam’a dönecekleri sırada kendilerinin ve Abdullah Hayderî hazretlerinin babasının yakında vefât edeceklerini işâret buyurarak Şam’a gittiler. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretleri Şam’a döndükten bir müddet sonra vefât etti. Abdullah Hayderî hazretlerinin babasına Mevlânâ Hâlid hazretlerinin vefâtı haberini bildirmediler. Çünkü bu acı haberden dolayı fenâlaşabilir ve hastalığı fazlalaşabilirdi. Fakat üç ay sonra hocasının vefatını öğrenince;
“Hocam bu dünyadan ayrıldı, artık bizim de burada işimiz kalmadı” dedi ve kısa bir zaman sonra vefât etti.

Sicâh bin Hâris ve Mâlik bin Nüveyre

Mâlik bin Nüveyre, Benî Temîm kabîlesinin reîsi idi. Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) zamanında Medine’ye gelerek Müslüman olduğunu söyledi. Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) ahirete teşrif ettikten sonra Arabistân halkının çoğu dinden çıktı, mürted oldu...

“SENİN İÇİN HARB EDERİM”
Halîfe Ebû Bekir “radıyallahü teâlâ anh”, mürtedleri terbiyeye, Hâlid bin Velîd’i “radıyallahü teâlâ anh” gönderdi. Hazreti Hâlid, mürtedlerin elebaşlarını perişân etti. Kurtulanlar tekrâr îmâna geldi... 
Halîfe, zekât memûrlarını tekrâr, zekât toplamaya gönderdi. Benî Temîm kabîlesi büyüklerinden Mâlik bin Nüveyre’yi, Resûlullah Efendimiz Benî Hanzala kabîlesinin zekâtlarını toplamaya me’mûr etmişti. Mâlik’in aşîreti, Ebû Bekir’e “radıyallahü teâlâ anh” bî’at edip zekâtlarını gönderdiler... 
O günlerde, Sicâh bin Hâris adında Hıristiyân bir kadın, Mûsul’dan Hicâz’a gelip, peygamber olduğunu ilan etti. Sicâh, Mâlik’i kendi dînine davet etti. Mâlik, “Senin için harb ederim. Fakat, dînine girmek için bir müddet düşüneyim” dedi. Sicâh, ertesi sabâh “Bana Rabbimden vahiy geldi ki, Benî Temîm’den, bana inanmayanlar ile harb edeceksin!” dedi. Mâlik, harb edip gâlip geldi. Çok Müslümânı öldürdü ve çok kimsenin Sicâh’a inanmasına sebep oldu... 
Sicâh kuvvetlenip, Müseylemet’ül-kezzâb’a yardım için Yemen’e gitti. Hâlid “radıyallahü teâlâ anh” halîfeden emir almadan, Mâlik üzerine yürüdü. Mâlik zekâtlarını Hâlid’e gönderdi. Hâlid, kabûl edip, Halîfeye bildirdi. Halîfe emir gönderip, “ezân sesi işitilen köylere bir şey yapma” dedi. Suvâriler, Mâlik’i yakalayıp getirdi ve “Ezân sesi işitmedik” dedi. 

“NİÇİN SİCÂH’A TÂBİ OLDUN?”
Hazreti Hâlid sordu: “Niçin Sicâh’a tâbi oldun?” Mâlik, “Onunla sulh ettim. Dînine girmedim” dedi. Fakat, Resûlullah Efendimizi söylerken, “Sizin Peygamberiniz şöyle demişti” deyince, Hâlid “radıyallahü teâlâ anh” öfkelendi ve; “Ey köpek! Bizim Peygamberimiz de, sizin Peygamberiniz değil mi? Sen münâfıksın. Sicâh’a uymuşsun! Onun için, çok Müslümân öldürdün” dedi ve Eshâb-ı kirâmdan Dırâr bin Mâlik-il-Ezver-i Esedî’ye emreyledi. Dırâr bunu katleyledi... 
Dırâr, Resûlullah Efendimizin elçisi idi. Yermük, Şâm ve Yemâme gazâlarında çok kahramanlık gösterdi ve şehit oldu...

Büyük mutasavvıf Abdullah-ı İsfehânî

Abdullah-ı İsfehânî hazretleri, İsfehan’da yetişen evliyânın büyüklerindendir. 1361 (H.763) senesinde vefat etti. Şam’a ve başka yerlere gidip oralarda bulunan âlimlerden ilim öğrendi. Kendisinden de birçok kimse istifâde etti. Ebü’l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin sohbet ve hizmeti ile şereflenerek, tasavvufta yetişti. Hocasının vefâtından sonra oralarda duramayıp, Mekke-i mükerremeye gitti. Vefâtına kadar orada ikâmet etti...

“AKILLI KİMSE ODUR Kİ!...”
Bu mübarek zat, kendisinden nasîhat isteyenlere buyurdu ki:
“İlmi, ibâdete zarar gelmemesi için taleb ediniz. İbâdeti de, ilme zarar gelmemesi için isteyiniz. Kulun hakkı, ancak bu ikisiyle meşgûl olmasıdır. Akıllı kimse, îmânını korumak için, Allahü teâlânın emir ve yasaklarında gevşeklik göstermez ve sâlih amellerde kusûr etmez. Allahü teâlânın, mü’minlerin kalblerine verdiği îmân, tabîat ve hevâ zulmetiyle perdelenmiştir. Bunun açılması için perdeleri ortadan kaldıracak şeye ihtiyaç vardır. Allahü teâlâ, sâlih amellerle îmânı kuvvetlendirmek için, emir ve yasak, vaad ve vaîdlerde bulunmuştur. Kökü, yakîn toprağında bitmeyen, dalları amellerle meydana gelmeyen her îmân, Azrail aleyhisselâm canı almaya geldiği zamandaki şiddetli korkular karşısında sâbit kalamaz. Böyle kişinin, sonunda îmânsız ölmesinden korkulur. Bu da ancak son nefeste ve ölüm korkuları zuhûr ettiği zaman belli olan bir durumdur. Bu hâl meydana geldiğinde, çok az insan îmânında sebât eder. Onun için akıllı kimsenin, sâlih amellerin faydasına kavuşması, Ehl-i sünnet îtikâdında olması lâzımdır. Güzel ahlâk sâhibi olmalıdır. Kim Ehl-i sünnet yoluna göre îtikâdını düzeltmezse, çalışmaları zâyi olur. Gayreti boşa gider...”

“HAYRET ETMİYOR MUSUN!..”
Abdullah-ı İsfehânî hazretleri, Allahü teâlânın velî kullarından birinin cenâzesinde bulundu. Cenâze defnedildikten sonra, birisi telkine başlayacaktı. Telkîn için kalkınca, Abdullah-ı İsfehânî hazretleri tebessüm etti. Talebelerinden birisi sebebini sordu. Buyurdu ki: 
“O hoca telkîne başlayınca, kabre koyduğumuz bu mübârek zât bana; ‘Ey Abdullah! Hiç hayret etmiyor musun ki, kalbi ölü olan bu hoca, hakîki hayâta yeni başlayan diri bir kimseye telkîn veriyor’ dedi. Bunun için tebessüm ettim.”

.

Hadîs âlimi Abdullah Harrâz

Abdullah Harrâz, evliyânın büyüklerindendir. İsmi Abdullah bin Muhammed, künyesi Ebû Muhammed’dir. Rey şehrinde doğup büyüdü. Doğum târihi bilinmemektedir. Hicrî 922 (H.310) târihinde vefât etti. Rey ve Bağdâd’da ilim tahsîl etti.

“KULLARIN EN AŞAĞISI!..”
Çok hadîs-i şerîf ezberleyen bu mübarek zat, Mâlik bin Enes’ten hadîs-i şerîf rivâyet etti. Kendisinden Ahmed bin Hanbel ve oğlu ile İmâm-ı Begavî ve Müslîm hadîs-i şerîf rivâyetinde bulundular...
Abdullah Harrâz talebelerine buyurdu ki: 
“Bizim yolumuz fütüvvettir (cömertliktir). Yâni kimseden bir şey istemek değildir.” 
“Kulların en aşağısı, namazını ve tesbîhini kendi gözünde büyülten, yaptığı ibâdetler sebebiyle, Allahü teâlâ katında kıymeti olduğunu zanneden kimsedir. Eğer Allahü teâlânın ihsânı ve rahmeti olmasaydı, peygamberlerin (aleyhimüsselâm) işlerinin bile ne kadar zor olduğu görülürdü. Nasıl böyle olmasın. Peygamberlerin en üstünü ve Allahü teâlâya en yakın olan Resûlullah efendimiz bile, Allahü teâlânın rahmetinin kendisini örttüğünü buyurmuşlardır.”
“Kulluğun en güzeli, kulun Allahü teâlânın verdiği nîmetler karşısında, şükürden âciz olduğunu bilmesidir.”
“Sabrın alâmeti şikâyeti terk, musîbet ve sıkıntıları gizlemektir.”
“Açlık zâhidlerin, dünyaya düşkün olmayanların; zikir âriflerin gıdâsıdır.”
“Ağyâra yâni yâr ve dost olmayana iltifât etmemek, ona sırrı açıklamamak, yüzünü hakka dönmüş olmanın alâmetlerindendir.”
Yûsuf bin Hüseyin der ki: “Abdullah Harrâz gibi bir kimse görmedim. O da kendisi gibi kimse görmedi. Çok mürüvvet sâhibi, herkesi görüp gözeten bir zât idi.”

“ALLAHA EMANET EDİYORUM”
Abdullah Harrâz harâm ve şüphelilerden çok sakınan bir zât idi. Kimseden çekinmez dâimâ hakkı söylerdi. Bir defâsında talebelerinden yirmi sekiz kişi ile birlikte hac yolculuğuna çıkmıştı. Mekke’ye yakın bir yerde konakladılar. Orada; “Yavrularım şimdi sizi Allahü teâlâya emânet ediyorum” buyurdu. Talebeleri; “Efendim, siz nereye gidiyorsunuz?” diye sordular. O; “Ben Rey’den buraya kadar sizinle sohbet ederek ve sizi gözeterek geldim. Gönlümü size vermiştim. Şimdi ise tekrar Rey’den tarafa gidiyorum. Hac niyetimi oradan yapacağım. İnşallah yine sizlere kavuşurum” buyurdu ve geri döndü. Ancak kısa bir zaman sonra orada vefat etti...

.

Özrü kabul etmeyen adamın hazin sonu!

Pir Muhammed Gencevî hazretleri on altıncı asırda Karabağ’da yetişen meşhur velîlerdendir. Karabağ’ın Gence şehrinden olup, evliyânın büyüklerinden Şems-i Tebrîzî’nin torunlarındandır. Tasavvufta zamânının meşhûr velîlerinden Abdülgaffâr hazretlerinin ders ve sohbetlerinde yetişip kemâle erdi...

“TALEBEM BENDEN YARDIM İSTEDİ”
Pîr Muhammed Gencevî hazretleri, memleketi Gence, yaz aylarında çok sıcak olması sebebiyle yazın şehre üç günlük mesâfede bulunan yaylaya çıkardı... Yaylada iken bir gün abdest alıyordu. Ayaklarını yıkadığı sırada âniden süratli bir şekilde ileriye uzattı. Sanki bir şeye vurur gibiydi. “Ayağınızı neden böyle birden uzattınız?” diye sorduklarında, buyurdu ki: “Bizim falan talebemiz sâhilde pamuk tarlasını sularken bir kimse yanına gelip; “Suyu ben tarlama bağlamıştım neden suyumu kesip kendi tarlana akıtıyorsun? Beni de avâre bırakıp oyalıyorsun?” deyince, bizim talebemiz de “Suyun sizin tarlanıza aktığından benim haberim yoktur. Ben suyu sahraya boşa akıyor zannettim. Al suyu sen tekrar tarlana bağla” dedi. Fakat adam bu özrü kabûl etmedi. Kızgın bir halde yanına yaklaşıp elindeki beli tam başına indirmek üzere iken, talebemiz Allahü teâlânın izni ile bizden yardım istedi. O kadar korkup bizi öyle çağırdı ki, yüreğim parçalandı. İşte o kimseye ayağımla vurarak ona mâni oldum. Ayağım başına değdi. Başı iki ayağının arasından geçti. Artık o kimsenin sıhhate kavuşma ihtimâli yoktur!” dedi. Sonra o kimsenin babasına haber yollayıp çağırttı... 

“OĞLUNUN KEFENİNİ HAZIRLA!”
Babası gelince; “Oğlun sâhilde gâyet hasta bir vaziyettedir. Kefen hazırlayıp oğlunun yanına git. Ölünce onu defneyle” diye tembih etti... Babası hemen söylenilen yere gitti. Oraya varınca oğlunun öldüğünü gördü. Cenâzesini kaldırıp defnettiler. Daha sonra bu talebeye sorduklarında hadisenin, aynen hocasının oradakilere anlattığı gibi cereyan ettiğini söyledi ve şunları ekledi:
“Çevremizde bulunan kimseler adamın başına toplandılar. ‘Sana ne oldu bu yanındaki kimse mi seni bu hale soktu?’ dediler. ‘Bu bana hiç vurmadı. Bana ne oldu ise hocasından oldu. Ben ölürsem bu adamı sorguya çekmesinler suçu yok’ dedi ve son nefesini verdi. Oraya toplananlar onun bu sözlerine şâhid oldular...”

Huneyn gazisi Âmir bin Amr

Huneyn Gazâsında İslâm ordusu önce mağlûb olacak gibi bir duruma düştü. Sonra tekrâr toparlandılar. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, “Yâ Rabbî! Va’dettiğin yardımı ve zaferi ihsân eyle” diye duâ etti... Bundan sonra, Rabbânî yardım ve Sübhânî meded yetişti. Beyâz melekler atlara binmiş oldukları hâlde muhârebeye katıldılar...

“YÜZLERİ ÇİRKİN OLSUN!”
Resûlullah efendimiz, “Şu ân gazâ tandırının ısındığı ândır” buyurdu. Sonra bir avuç toprak istedi ve o toprağı kâfirlerin yüzlerine serpti ve “Yüzleri çirkin olsun!” buyurdu. Kâfirlerden o toprakla gözü dolmadık hiç kimse kalmadı. Sonra hezîmete uğrayıp, dayanamadılar ve kaçıp gittiler... 
Bu husûsta bir rivâyet de şöyledir: 
Resûlullah efendimiz, hazret-i Abbâs’a; “Ey Abbâs, bana bir avuç toprak ver” buyurdu. Resûlullah böyle söyleyince, üzerine binmiş olduğu deve karnı yere değinceye kadar çöktü. Resûlullah efendimiz mübârek eliyle bir avuç toprak aldı ve müşriklerin yüzlerine serpti. “Yüzleri çirkin olsun, yardımsız kalsınlar” buyurdu. Allahü teâlâ onları hezîmete düşürdü...
Mâlik bin Avf, Huneyn Gazâsında kâfirlerin ordu kumandânı idi. İslâm ordusuyla savaşmak için yaklaştığı sırada, İslâm ordusunun içine câsûslar göndererek, haber getirmelerini istedi. Câsûsları gidip, perîşan bir hâlde geldiler. Mâlik bin Avf câsûslarına, “Neden böyle tuhâf bir hâldesiniz?” diye sordu. Dediler ki: “İslâm ordusunda gösterişli atlara binmiş, bembeyâz kimseler gördük. Eğer bizimle savaşırlarsa, vallahi biz onların karşısında savaşmaya tâkat getiremeyiz! Eğer bizi dinlersen, ordunu topla hemen geri dön. Bizi ve kendini helâk olmaktan kurtar!”

RESULULLAHIN DOKUNDUĞU YER!..
Âmir bin Amr Medenî “radıyallahü teâlâ anh” şöyle anlatmıştır: 
Huneyn Gazâsında Resûlullah efendimizin önünde ceng ediyordum. Âniden alnıma bir ok isâbet etti. Alnımdan çıkan kan yüzümden aşağı aktı. Sakalıma ve göğsüme kadar ulaştı. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” mübârek eliyle yüzümdeki ve gözlerimdeki kanı göğsüme doğru akıttı...” 
Âmir bin Amr bu hâtırasını ömrü boyunca anlattı. Vefât ettiğinde cenâzesi yıkanırken göğsünde Resûlullahın mübârek elinin değdiği yere baktılar. Orası atın alnındaki beyâzlık gibi parlıyordu...

.

Bir gönül sultanı Hüseyin bin Ahmed

Hüseyin bin Ahmed, çok kerâmetleri ve üstün hâlleri görülen bir zattır. Kıymetli sohbetlerinde buyurdu ki: 
“Ey talebelerim! Biliniz ki, Allahü teâlâ bu kadar azamet ve büyüklüğü ile bizlere gayet yakındır. Bu sözü anlayamazsanız da, böylece i’tikâd edip inanmalısınız. Size lâzım olan odur ki, tenhâda ve açıkta edebi gözetiniz. Evinizde tek başınıza olduğunuz zaman dahi, ayağınızı uzatmayınız. Her ân Allahü teâlânın sizi gördüğünü biliniz ve ona göre hareketlerinizi düzenleyiniz. 
Kendinizi, zâhir ve bâtın edebi ile süsleyiniz. Görünüşteki zâhir edeb; Allahü teâlânın emirlerini yapmak, yasaklarından kaçınmak, dâima abdestli bulunmak, istiğfar eylemek, az söylemek, her işin inceliğini titizlikle yapmak, İslâm âlimlerinin eserlerini okumak gibi husûslardır. Bâtın edebi ise; yabancılarla düşüp kalkmamak, dünyâya bağlanmamak, Allahü teâlâyı unutturacak her türlü işten uzaklaşmaktır.”

“ÖMRÜMÜN SONUNA GELDİM...”
İbn-i Hanbelî onun kerâmetini şöyle anlatır: 
“Ben, Hüseyin bin Ahmed ile birlikte hacca gitmiştim. Mekke-i mükerremeye vardıktan sonra, Arafat’ta vakfeye durmuştuk. Beni yanına çağırıp buyurdu ki: ‘Benim ömrümün sonu yaklaştı. Bu mübârek topraklardan gitmek istemiyorum. Sana vasıyyetlerimi bildireyim...’ Az bir zaman sonra da vefât etti. Lâkin o sene Mekke-i mükerremede çok su sıkıntısı var idi. Onun cenâzesini yıkamak için suyu nereden bulurum diye düşünürken, yanıma yüksek sesle konuşan birisi geldi. Dedi ki; ‘Hüseyin bin Ahmed vefât mı etti?’ Ben de ‘Evet’ dedim. ‘Neden bu kadar düşünceli duruyorsun?’ deyince; ‘Ben yalnızım ve su sıkıntısı da var. Onun techîz ve tekfinini yalnız nasıl yaparım ve gasli için suyu nereden bulurum?’ dedim. O kimse bana; ‘Sen burada bekle, bir yere ayrılma’ dedi ve gitti... 

“ONU SEVİNÇLİ GÖRDÜM...”
Aradan biraz zaman geçince, bir de baktım ki, o kimse, ellerinde birer testi su ve kefen bulunan bir toplulukla beraber geldi. Yanıma gelir gelmez hazretin cenâzesini yıkamaya başladılar, yakın bir kabristanda kabrini kazıp, beraberce defnettik. Bana hepsi ta’ziyette bulundular ve yanımdan ayrıldılar... Birkaç gece sonra, Hüseyin bin Ahmed hazretlerini rü’yâmda beyaz elbiseler içinde, bağ ve bahçeler arasında sevinçli olarak gördüm. Bana; ‘Allahü teâlânın rahmeti senin üzerine olsun. Sen beni sâlih kimselerle birlikte çok güzel techîz ve tekfin ettin’ buyurdu.”

.

Sâdık talebenin güzel sonu...

Sırrî-yi Sekatî hazretleri evliyanın büyüklerindendir. Kıymetli nasihatleri vardır... Bir gün vaaz veriyordu. Sultânın adamlarından birisi, merasim ile oradan geçerken, (Şuraya bir uğrayalım) deyip, içeri girdi...

“ÂCİZ VE ZAYIF OLAN İNSAN...”
O sırada Sırrî-yi Sekatî hazretleri, “Mahlûkât içerisinde en âciz ve zayıf olan, insandır. Bununla berâber, bu kadar mahlûk arasında, Allahü teâlânın emirlerine insan kadar isyân edip yüz çeviren mahlûk da yoktur. Eğer insan iyi olursa, melekler ona gıpta eder imrenirler. Eğer insan kötü olursa, şeytanın dahi kendisinden nefret ettiği, kendisinden kaçtığı, şerli bir kimse olur. Ne kadar hayret edilir ki, bu kadar zayıf ve âciz olan insanoğlu, kendisine her ni’meti veren, her an varlıkta durduran, yaşatan, kudret ve azamet sâhibi olan Allahü teâlâya karşı gelmekte ve isyân etmektedir...” diye anlatıyordu. Sultânın yakınlarından olan bu kişi, bu hikmet dolu sözlerin te’sîri ile, ağlaya ağlaya kendinden geçti. Bir zaman sonra kalkıp evine gitti. Hiç konuşmuyor, bir şey yiyip içmiyor, hep ağlıyordu. Sabah olunca, yürüyerek, Sırrî hazretlerinin sohbet ettiği yere gelip, anlatılanları dikkatle dinledi. Üçüncü gün yine geldi. Sohbet bittikten sonra, “Efendim! Sizin söyledikleriniz bana çok te’sîr etti. Kabûl ederseniz, sizin talebelerinizden olmayı arzu ediyorum” dedi. Kabûl edildi. Ahmed ismindeki bu talebe, az zamanda çok yüksek derecelere kavuştu... 

“ŞÛNİZİYE KABRİSTANINA GİDİN!”
Bir gün Sırrî-yi Sekatî’ye biri gelip, “Efendim, beni talebeniz Ahmed gönderdi. Rahatsız olduğunu size bildirmemi söyledi” dedi. Sırrî-yi Sekatî hazretleri gelen kimse ile berâber talebesi Ahmed’in bulunduğu yere gittiler. Şehrin dışında, sahrada çukur bir yerde yattığını ve ölmek üzere olduğunu gördüler. Sırrî hazretleri, bu sâdık talebesinin başını kaldırıp dizine koydu. Yüzünün tozlarını sildi. Ahmed gözünü açıp hocasını görünce çok sevindi. Huzûr içerisinde rûhunu teslim etti... Gasil ve defin hizmetlerini yerine getirmek için şehre geri geliyorlardı ki, şehir halkının kendilerinden tarafa gelmekte olduklarını gördüler. Hayret edip nereye gittiklerini sordular. Onlar, “Biz şehirde (Her kim, Allahü teâlânın velî kullarından birinin cenâzesinde bulunmak isterse, Şûniziye kabristanına gitsin) diye bir ses duyduk. Onun için yola çıktık” dediler. Yıkayıp kefenledikten sonra Şûniziye kabristanına defnettiler...

.

Bir yalancının hazin sonu!..

mâm-ı Ebû Yûsuf, İsmâil bin İbrâhim’den rivâyetle Abdülmelik bin Umeyr; Sakîften bir zât bana şöyle anlattı: “Hazreti Ali, beni Abkara’ya vâli tayin etti. Onların yanında bana şunları söyledi: 
-Bunların ödeyecekleri vergileri tam olarak almaya bak. Herhangi bir husûsta rûhsat vermekten, acımaktan şiddetle sakın. Asla sende bir zaaf görmesinler, öğle vakti de bana gel!

“ONLAR HİLEKÂR BİR KAVİMDİR!”
Öğle vakti Hazreti Ali’nin yanına vardım. O zaman bana gayet yumuşak davranıp, şöyle buyurdu:
-Vâlisi bulunduğun halkın önünde sana bazı şeyler söyledim. Çünkü onlar hilekâr bir kavimdir. Onların başına geçtiğin zaman vaziyete bak. Kış ve yaz onlara ait bir elbiseyi, yiyecekleri rızkı, binecekleri hayvanı ellerinden alıp satma, ödeyemedikleri para için onları asla zorlama. Yine bazılarını para sebebiyle ayakta da sakın bekletme. Vergi olarak aldığın maldan onlara hiçbir şey satma. Biz ancak onların affını kabûl etmekle emrolunduk. Eğer sen emirlerime muhalefet edersen Allahü teâlâ benim yerime seni yakalar. Eğer sözlerime muhalif bir hareketin zuhur eder ve bana ulaşırsa seni azlederim!..”
***
Abdülmelik bin Umeyr, Câbir bin Semûre’den (radıyallahü anh) şöyle rivâyet etmektedir: 
“Kûfe ahâlisi Hazreti Ömer’e, Hazreti Sa’d bin Ebî Vakkas’ı (radıyallahü anh) şikâyet ettiler. Bunun üzerine Hazreti Ömer onu vazîfeden aldı ve yerine Ammâr bin Yâser’i (radıyallahü anh) tayin etti... 
Hazreti Ömer bu meseleyi tahkîk için müfettişler gönderdi. Bunlar kime sordularsa hep onun hakkında hayırlı şeyler söylediler...
Nihâyet Benû Abs’e ait bir mescide girip yine aynı şeyleri sordular, doğru söylemeleri için de yemin verdirdiler. Bunun üzerine Ebû Sa’de künyesiyle bilinen Üsâme bin Katade “Sa’d, İslâm askerinin başına geçip harb etmez, ganimet taksiminde eşit davranmaz. Hüküm verirken adâletli davranmaz” dedi. 

“ÜÇ ŞEYLE DUA EDECEĞİM!”
Bunun üzerine Hazreti Sa’d: “Vallahi ben de üç şeyle duâ edeceğim: Yâ Rabbî senin bu kulun yalancı ise; riya ile halk görsün ve duysun diye söylediyse, ömrünü uzat, fakirliğini çoğalt ve onu fitnelere uğrat!..” 
Daha sonraları o adama hâlinden sorulduğu zaman “İhtiyarlamış, fitneye düşmüş bir pîr-i fânî’yim, Hazreti Sa’d’ın duâsı bana isâbet etti” derdi. Abdülmelik bin Umeyr “Sonraları onu ben de gördüm. Yaşlanmaktan kaşları gözlerinin üzerine sarkmış olduğu hâlde yolda kızlara sataşırdı ve bu halde can verdi” diye haber vermiştir...

.

Büyük müfessir Muhammed bin Ka'b

Muhammed bin Ka’b el-Kurazî, Tabiîn devrinin büyüklerindendir. Hicretin 40’ıncı (m. 660) senesinde Hazreti Ali’nin hilâfetinin sonlarında doğdu. Sonra Kûfe’ye yerleşti. Tekrar Medine’ye geldi. Muhammed bin Ka’b, Kur’ân-ı kerîmin tefsîrinde, birinci tabakayı teşkil eden müfessirlerdendir.

“OKUR VE GEREĞİNİ YAPAR”
Muhammed bin Ka’b, bizzat Abdullah İbn-i
Abbâs’tan ve Abdullah İbn-i Ömer’den tefsîr dersi almıştır... En’am sûresi 19’uncu “Şu Kur’ân-ı kerîm, sizi ve kime erişirse onları inzar etmem, korkutmam için bana vahy olundu” âyet-i kerîmesinin tefsîrinde şöyle buyurdu: “Kur’ân-ı kerîm kime okunuyorsa, Allahü teâlâ kendisiyle konuşuyor gibidir.” Bunu böyle kabul eden kimse, Kur’ân-ı kerîmi efendisinden kölesine yazılmış bir mektûb veya âmirden memura yazılmış bir emir gibi okur. Yani yalnız düzgün okumayı bir vazife saymaz. Belki ne emrettiğini, neler istediğini ve nelerden de menettiğini anlamak için düşünerek okur ve gereğini yapar.
Yine Bekara sûresi 201’inci; “Ey Rabbimiz, bize dünyâda bir hasene iyilik ver” âyet-i kerimesindeki “hasene”den muradın, (saliha, iyi, temiz bir kadın) olduğunu tefsîr etti. Nitekim Resûl-i Ekrem efendimiz, “Sizler şükreden kalbe, zikreden lisana ve âhiret hususunda sizlere yardımcı olacak saliha, mü’min bir kadına sahip olmaya çalışın” buyurmuştur.
Mü’minûn sûresi 99-100’üncü, “Nihayet onlardan her birine ölüm gelip çatınca, tekrar tekrar şöyle diyeceklerdir: Ey Rabbim! Beni dünyâya geri gönder. Tâ ki boşuna harcadığım ömrüm karşılığında iyi amelde, ibâdet ve işlerde bulunayım!” âyet-i kerîmelerinin tefsîrinde de, şöyle bildirdi: “Allahü teâlâ bu adama: (Ne istiyorsun, neye heves ediyorsun? Servet edinmek, sular akıtıp bağ ve bahçeler yetiştirmek arzusunda mısın?) diye sorar. Adam ise, (Hayır, sâlih, iyi olan işler yapmak isterim) der. Allahü teâlâ, (Hayır ondan artık iş geçti) buyurur.”

ENKAZ ALTINDA KALDI...
Muhammed bin Ka’b 90 (m. 708) senesinde Medine-i Münevvere’de bir mescidde hadîs-i şerîf okuturken tavanın yıkılması üzerine cemaattan bir kısmı ile beraber enkaz altında kalarak vefât etmişlerdir. Bu sırada okuduğu Hadis-i şerif şu idi: “Cehennem ehline bir ağlama hali ârız olur. Gözlerinden kan akıncaya kadar ağlarlar, yüzlerinde yarıklar meydana gelir, öyle ki, gözyaşları ırmaklar gibi olup, üzerlerinde gemiler bile yürütülür.”

.

İhtiyar şarkıcının halis tövbesi

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hazretleri, Mesnevî’sinde anlatır: Hazret-i Ömer’in (radıyallahü anh) halifeliği zamanında bir çalgıcı vardı. Düğünlerde çalgı çalar, şarkı söylerdi. Zaman geçti, yaş ilerledi, çalgıcı ihtiyarladı. Sesi çirkinleştiği için itibardan düştü. Artık bir şey kazanamaz duruma gelmiş, bir dilim ekmeğe muhtaç olmuştu. Bir gün içi yanarak Cenabı Hakk’a şöyle niyazda bulundu:

“BUGÜN SENİN MİSAFİRİNİM”
“Yâ Rabbi, benim gibi âsi kulundan ihsanını eksik etmedin. Yetmiş yıl, çeşitli günahlar işledim. Ama sen bir gün olsun rızkımı kesmedin. Artık kazancım yok. Bugün senin misafirinim...” 
O gün mezarlığa gitti ve orada da bir hayli ağladı. Sonra da çalgısını yastık yapıp uyudu. O sırada Halife Hazreti Ömer de uykuya daldı. Rüyasında bir ses duydu:
“Ey Ömer! Mezarlıkta has bir kulumuz var. Beytülmaldan 700 dinar götür ve ona de ki: Şimdilik ihtiyaçlarını bununla karşıla. Paran bittiğinde tekrar gel!..”
Hazret-i Ömer rüyasında duyduğu sesin heybetiyle uyandı. Hemen mezarlığın yolunu tuttu. Mezarlığın çevresinde döndü dolaştı. Çalgıcı ihtiyardan başka kimseyi göremedi. Rüyasında bildirilen has kulun ihtiyar çalgıcı olabileceğine ihtimal vermiyordu. Aradı, taradı, başka bir kimseye rastlayamadı. Kendi kendine “Karanlık içinde nice nurlu gönüller vardır” diyerek, ihtiyar çalgıcının yanına gitti. Öksürerek uyandırdı. İhtiyar çalgıcı sıçrayarak doğruldu. Karşısında Emirül-mü’minini görünce şaşırdı! Hazret-i Ömer:
“Benden korkma, Sana Allahü tealadan müjde getirdim. Selam edip, hatırını soruyor. İhtiyaçların için bu parayı vermemi istedi. Bunları harca, bittiğinde bana gel” dedi. 

“YAZIKLAR OLSUN BANA!”
Çalgıcı ihtiyar bunları duyunca utancından titreyip ağlamaya başladı. “Rabbimle arama perde oldun” diyerek çalgısını parçaladı. Rabbine şöyle yalvardı:
“Yâ Rabbi! İsyanla geçen ömrüme acı. Bir günümün bile kıymetini bilemedim. Nefesimi şarkılar söyleyerek tükettim. Yazıklar olsun bana. Allahım! Bütün yaptıklarıma tövbe ediyorum...” 
Bunları söyledikten sonra “Allah” diye feryad ederek yere düştü ve ruhunu teslim etti. Hazreti Ömer hemen müminlere haber verdi ve onlara dedi ki:
“İşte görünüz, hakiki tövbe böyle olur. Cenab-ı Hak hepimize böyle tövbe nasib etsin...” 
Sonra ihtiyarın cenaze hizmetini görüp namazını kılarak defnettiler...

.

Mücâhid velîlerden Abdullah bin Gâlib

Büyük velî Abdullah bin Gâlib, Tâbiînden olup, sâde ve basit bir hayât yaşardı. Yüz rekat kuşluk namazı kılar; “Biz Allahü teâlâya kulluk için, ibâdet etmek için yaratıldık” derdi. Hattâ; “Dostlarına ve sana tâbi olanlara çok ibâdet ettiriyorsun, onları sıkıntıya sokuyorsun” diyen birine; “Onların ibâdet etmekten ne gözleri görmez oldu ne de belleri büküldü!” cevabını vermişti...

“RABBİNİN NİMETLERİNİ SÖYLE!”
Bâzen yaptığı amelleri insanlara anlatır ve insanları teşvik maksadıyla; “Allahü teâlâ bu gece bana şu kadar rekat namaz kılmayı, şöyle zikretmeyi, şunları okumayı nasîb etti...” derdi. Bu sözlerini dinleyenlerden bâzıları; “Senin gibi bir zât ibâdetleriyle böyle övünür mü?” dediklerinde, Kur’ân-ı kerîmden; “Rabbinin nîmetlerini söyle!” (Duhâ sûresi: 11) meâlindeki âyet-i kerîmeyi okudu ve; “Rabbim üzerimdeki nîmetlerini söylememi emrediyor, sizler ise gizlememi istiyorsunuz” dedi. 
Kişinin yaptığı ibâdet ve tâatleri başkalarına anlatmasının niyetine göre değişeceğini, hâlis ve riyâsız ise emr-i mârûf, iyiliği bildirmek olacağına işâret ederdi. Ebû Saîd el-Hudrî’den rivâyet ettiği; “İki huy mü’minde bir araya gelmez; cimrilik ve kötü ahlâk” hadîs-i şerîfini devamlı okurdu... 
Abdullah bin Gâlib buyurdu ki: 

KILICININ KININI KIRDI VE...
“İnsana, âhirete giden yolda mutlaka şu dört şey lâzımdır: Birinci olarak, îtikâd ve amel. Bunun için kendisine lâzım olan ilmi öğrenip tatbik etmek lâzımdır. Bu ilim yolcuya yön verir, idâre eder. İkinci olarak, bir zikir lâzımdır. Bu, yolcuya tenhâda arkadaşlık eder ve zikir yardımı ile yalnızlık çekmez. Üçüncü olarak, bu yolcunun haram ve şüphelilerden sakınması ve dünyâya düşkün olmaması lâzımdır. Bu uygun olmayan düşünce ve başka şeylerin kendisini meşgûl etmemesine sebeb olur. Dördüncü olarak, bir yakîn lâzımdır. Bu da, yolcuyu gideceği yere kadar götürür.”
Abdullah bin Gâlib, Zâviye Harbi denilen bir savaşa katılmıştı. Bu sırada oruçlu idi. Düşman saflarına hücum edeceği sırada başına biraz su döktü. Sonra kılıcını sıyırıp kınını kırdı. Bu, şehîd düşünceye kadar savaşacağım mânâsına gelirdi. Düşman saflarına daldı. Savaşa savaşa şehîd düştü. Ölmeden önce şöyle duâ ediyordu:
“Allah’ım arzularımızın düşüklüğünden, kötülüğünden, amellerimizin noksanlığından sana sığınırız.”

.

Terzi Baba'nın hocası Abdullah Mekkî

Abdullah Mekkî Erzincânî, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin halîfelerindendir. Aslen Mekkeli olan Abdullah Efendi, Bağdâd’da bulunduğu sırada büyük âlim ve velî, Nakşibendiyye yolunun mürşid-i kâmili Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerini tanıdı, sohbetleriyle şereflendi...

TALEBESİNİ ERZİNCAN’A GÖNDERDİ
Tasavvuf yolunda ilerleyip yüksek mânevî derecelere kavuşan Abdullah Mekkî, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin talebelerinin önde gelenlerinden oldu. Hocası ona hilâfet-i mutlaka yâni tam icâzet, diploma verdi ve Erzincan’a gönderdi... 
Abdullah-ı Mekkî, Erzincan’ı şereflendirince insanlar akın akın ziyâretine geldiler. Gelenler arasında, “Terzi Baba” diye bilinen Muhammed Vehbî de vardı. Abdullah Mekkî, Muhammed Vehbî içeri girince ayağa kalktı. Onu dâvet edip yanına oturttu ve “Oğlum! Pîr-i âzâm Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî bizi buralara gönderdi. Bize ehline verebileceğimiz bir emâneti verdi. O emânete seni lâyık gördüm. Kabûl edersen onu sana teslim edeyim” diye teklifte bulundu. 
Muhammed Vehbî, Abdullah Mekkî’ye gönül huzûru ve teslimiyet ifâde eden bir tavırla; “Siz bilirsiniz” cevâbını verdi. Abdullah-ı Mekkî; “Vereceğim emânet, sana çok faydalar sağlayacak” buyurunca, Muhammed Vehbî; “Şeyh efendi! Vallâhî dünyâ için Allah demem” cevâbını verdi. Bunun üzerine Abdullah Mekkî; “Oğlum haydi git! Sen bulacağını buldun. Teslim edeceğim emânet de zâten bu idi” buyurarak onun yüksek derecesini işâret etti. Terzi Baba’ya himmetle nazar ederek emâneti tevdî etti. Terzi Baba’nın hâli derhâl değişti. Mânevî feyzler deryâsına daldı ve tasavvuf yolunda ilerleyip evliyâlık derecesine kavuştu... 

TEKRAR MEKKE’YE DÖNDÜ...
Abdullah Mekkî, Terzi Baba’nın olgunluğa erdiğini görerek, ona hilâfet verdi. Yerine Terzi Baba’yı bıraktıktan sonra Erzincan’dan ayrılarak Mekke-i mükerremeye gitti. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretleri hac ibâdetini yerine getirmek için gidişinde onun misâfiri oldu. Abdullah-ı Mekkî’ye iltifât edip; “Bu defâ hacca seni ziyâret için geldim” buyurdu. 
Uzun seneler Mekke-i mükerremede kalıp insanların dünyâ ve âhiret saadetine kavuşması için çırpınan Abdullah-ı Mekkî, son günlerinde yerine talebesi Şeyh Süleymân bin Hasan Kırîmî’yi bıraktı, ona vasiyette bulunduktan sonra Mekke-i mükerremede vefât etti...

.

Habeş hükümdarı Eshame bin Ebcar

Resulullah efendimiz İslamı tebliğe başlamıştı... İlk zamanlar, Müslümanların müşriklerden gördüğü baskı ve zulüm dayanılmaz bir hâl almıştı... Ambargolar, işkenceler birbirini takip ediyordu. Herkes canından, malından, ırz ve namusundan endişe ediyordu. Bu şartlarda, Resûl-i Ekrem (sallallahu aleyhi vesellem) efendimizin “O, ülkesinde kimseye zulmedilmeyen meliktir” diyerek övdüğü Necaşi Eshame’nin ülkesine, Habeşistan’a hicret izni çıktı. Farklı tarihlerde iki ayrı kafile halinde yola çıkan sahabeler, Kızıldeniz’i aşarak Afrika topraklarına geçti. Burada, Resûl-i Ekrem efendimizin haber verdiği gibi hürmetle karşılandılar, aziz birer misafir gibi ağırlandılar... Bu ilgi ve alaka Mekke müşriklerini ziyadesiyle rahatsız etmişti. Sonradan büyük sahabeler arasında yer alacak olan Amr bin As başkanlığında bir heyeti, bu ülkeye göndermeye karar verdiler. Maksat, Necaşi’yi Müslümanlar aleyhine kışkırtmak, onların kendilerine teslim edilmesini sağlamaktı...

HÜKÜMDARIN HUZURUNDA...
Necaşi, heyetin iftiralarını, yalanlarını dinledikten sonra, Müslümanlardan bir grubun saraya çağrılmasını istedi. Cafer bin Ebu Talip (radıyallahü anh) başkanlığındaki heyet, Necaşi’nin huzuruna çıktı. Necaşi, onları saygıyla dinleyip sorular sordu. Cafer bin Ebu Talip özetle şunları söylemişti: 
“Biz, cahil bir kavimdik. İçki içer, kumar oynar, zina eder, insan öldürürdük. Bütün kötülükleri irtikâp eder; fakat tek faziletli iş işlemezdik. Allahü teâlâ, içimizden bir peygamber gönderdi. O bize doğru yolu gösterdi. Bizi her türlü kötülükten çekip çıkardı ve her türlü faziletle donattı...”
Hıristiyan olan Necaşi Eshame, İsa aleyhisselam ve Hazret-i Meryem’i sordu. Cafer (radıyallahü anh), hicretlerinden hemen önce inen Meryem sûresini okudu. O okudukça Necaşi’nin gözlerinden yaşlar akıyordu...

“BEN ONA İMAN ETTİM”
Habeş Necaşisi Eshame, neticede ülkesine sığınan Müslümanları himaye edeceğini ilân etti ve;
“Sizler şahid olun ki ben Hazreti Muhammed’e iman ettim ve onun hatırı için sizleri himayem altına aldım. Bunu ona bildirin ve selamımı iletin” dedi.
Hicret’in 9. yılında, Necaşi’nin vefatını vahiy yoluyla öğrenen Peygamber efendimiz gıyabında bizzat cenaze namazını kıldırdı. “Kardeşiniz için (Allah’tan) mağfiret taleb edin” buyurdu ve başka bir şey söylemedi...

.

Hadis âlimi Atâ bin Yesâr

Atâ bin Yesâr hadis âlimlerindendir. Çok hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Bu ilimde bir hazîne idi. Rivâyet ettiği bir hadîs-i şerîfte, “İnsanların en iyisi, borcunu en iyi şekilde ödeyenlerdir” buyuruldu.

“KADERDE OLANLAR BAŞA GELİR...”
Atâ bin Yesâr, Yâlâ bin Mürre’den şöyle anlatıyor: “Biz hazret-i Ali’nin yakınlarından bâzıları ile buluştuk. Yâlâ onlara dedi ki: O, şu anda savaşan kimsedir. Onun hayâtı için emin değiliz. Ona bir zarar gelebilir. Bundan sonra odasının kapısında nöbet tutmaya başladık. Bir ara namaza çıktı. Bizi görünce; “Burada ne yapıyorsunuz?” diye sordu. Biz de; “Seni bekliyoruz, yâ müminlerin emîri!.. Zîrâ sen, harp yapan bir kimsesin. Sana bir zarar gelmesinden korkuyoruz” diye cevap verdik. Onlara sordu: “Beni semâ (gök) ehlinden mi koruyorsunuz, yoksa yer ehlinden mi?” Biz de; “Elbette yer ehlinden! Semâ ehlinden nasıl koruyabiliriz?” deyince; “Allahü teâlânın takdir etmediği hiçbir şey semâda da olmaz. Herkesin işlerine vekil olan iki melek vardır. Kaderi olarak takdir edilen şeyler başına gelinceye kadar, her şeyi ondan uzaklaştırırlar. Kaderde olan başa gelince de, kaderi ile onu baş başa bırakırlar” buyurdu...
Allahü teâlâya en çok yaklaşanların, güzel ahlâkta Peygamber efendimize en çok benzeyenler olduğuna işâret ederek; “Yükselenler hep güzel ahlâkları sâyesinde yükselmişlerdir. Ahlâkın kemâl mertebesine ancak Muhammed aleyhisselâm yükselmiştir” buyurdu.

“O BENİM OĞLUMDUR!”
Atâ bin Yesâr anlatır: 
Yolculuk yapmakta olan bir kervân, bir yerde mola vermişti. Fakat bu sırada bir merkebin sesi onların uyumalarına mâni oldu. Bunun üzerine bu sesin geldiği tarafa doğru gittiler. Sesin geldiği yere varınca kıldan yapılmış çadır içerisinde, yaşlı bir kadınla karşılaştılar. O kadına; “Bu merkep sesi nereden geliyor. Onun sesinden bir türlü uyuyamadık?” dediklerinde, kadın; “O merkep gibi ses çıkaran benim oğlumdur. Hayatta iken bana eşek diye hitâb ederdi. Allahü teâlâya onu eşek yapması için bedduâ ettim. Onun için böyle her gece sabaha kadar merkep gibi ses çıkarır” dedi. Bunun üzerine kervan sâhipleri o kadına; “Bizi onun kabrine götür, onun kabirdeki hâline bir bakalım” dediler. Kabre gidip, açıp baktıklarında, boynunun eşek boynu gibi olduğunu gördüler..

.

Hanım sahâbî Ümmü Zer

Ümmü Zer Gıfariyye (radıyallahü anhâ) Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden Ebû Zer-i Gıfari hazretlerinin hanımıdır. Sâde bir hayat sürmüşler, zühd ve takvâ çizgisinde bir ömür geçirmişlerdir...

TEREDDÜTSÜZ İMAN ETTİ...
Bir gün Mekke’de putları inkâr eden, insanları Allah’a dâvet eden son Peygamberin çıktığına dair haberler aldılar. Bu sevindirici haberi araştırmak üzere Ebû Zer, kardeşi Uneys’i Mekke’ye gönderdi. Yeni din ve son Peygamber hakkında bilgi edinerek dönmesini istedi. Memleketine dönen kardeşinin getirdiği bilgilerle gönlü tatmin olmayan Ebû Zer, kendisi Mekke’ye gitti. Peygamber efendimizle buluştu ve İslâm’la şereflendi. Bir müddet Mekke’de kalıp İslâm’ı öğrendikten sonra tebliğ etmek üzere kabîlesine döndü. İlk olarak hanımı Ümmü Zer’i İslâm’a davet etti. O da tereddütsüz hemen kabul etti. Kelime-i şehâdet getirerek. İslâm’la şereflendi.
Resûlullah efendimizden ayrı kalmaya dayanamıyorlardı. Hasret ve muhabbeti artık onları durduramadı. Hicret edip, efendimizin huzurunda yaşamak istediler. Hendek Savaşından sonra Medine-i Münevvere’ye hicret ettiler. İki Cihan Güneşi Efendimizin beldesinde yaşamaya başladılar. Mescidinden ayrılmadılar...
Ebû Zer hazretleri, mescidde Efendimizden duyduğu yeni bilgileri hanımı Ümmü Zer’e aktarıyordu. Ümmü Zer de bir hanım sahâbî olarak beyinden çok faydalı ilim öğrendi. Birçok hadis-i şerif nakletti... 

MEDİNE’DEN ŞAM’A...
Bu iki Hak âşığı, Resûl-i Ekrem efendimizin dâr-ı bekâ’ya irtihallerinin ardından Medine’den ayrılıp Şam’a doğru yolculuğa çıktılar. Meşakkati ve sıkıntıyı tercih ettiler. Bu arada üç çocuklarını kaybettiler... Şam’da insanların, sünneti seniyye çizgisinden uzaklaştıklarını görünce onları uyarmak üzere Ebû Zer erkeklere, Ümmü Zer de hanımlara çok nasîhat ettiler. Ancak, zühd ve takva üzere yaşayanlar azaldıkça tekrar Medine-i Münevvere’ye döndüler. Fakat bu sefer de Resûlullah efendimizi görememenin hasretine dayanamadıkları için tekrar Medine’den ayrılmak istediler. Hazreti Osman onlara Rebeze’ye gidip yerleşmelerini tavsiye etti. Orada yalnızlık içerisinde iken Ebû Zer vefat eyledi. Ümmü Zer ise tekrar Medine-i Münevvere’ye döndü. Çok geçmeden o da vefât etti. Vefat ederken şunları söyledi: 
“Resulullah efendimizden işittim. Buyurdu ki: ‘Ben ve yetimi gözeten, cennette şöylece (iki parmağını birleştirdi) beraberiz.’ Yetim hakkına çok dikkat ediniz.”

.

Kisrâ, Şîreviyye ve Yemen vâlisi Bâzan

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” efendimiz Abdüllah bin Huzâfe “radıyallahü anh” ile Kisrâ’ya (İran hükümdarına) İslama davet mektubu gönderdi. Kisrâ mektûbu yırtıp parça parça etti. O anda kendisini bir korku kapladı...

“EY KİSRÂ! İMAN ET!..”
Abdüllah bin Huzâfe yanından çıkınca Kisrâ, adamlarını çağırıp, “Bundan sonra benim yanıma Arablardan hiç kimsenin girmesine izin vermeyiniz” diye tenbîh ederek odasına çekildi. Oraya hiç kimse giremezdi. Bir de baktı ki odasında bir Arab duruyor! Elinde bir sopa tutuyordu. “Ey Kisrâ! Allahü teâlâ halkı hak dîne da’vet eden bir Peygamber gönderdi, îmân et!” dedi. Kisrâ “Hele bugün git de sonra” dedi. Kisrâ adamlarını çağırıp, “Ben size sıkı sıkı tembîh ettiğim hâlde, niçin benim odama bir Arab’ın girmesine izin verdiniz?” diyerek hepsini öldürttü. Halbuki onların bu işten hiç haberleri yoktu...
Kisrâ, Resûlullah efendimizin da’vet mektûbunu yırttıkdan sonra, Yemen’deki nâibi [vâlîsi] Bâzan’a bir mektûb yazıp, “O tarafta bir şahsın peygamberlik da’vâsında bulunduğunu haber aldık. Derhâl iki âlim gönderip, onun hâlini araştırsınlar. Mümkünse yakalattırıp bana ulaştır!” diye emr verdi. Bâzan iki kişi gönderdi. Medîne’ye varıp, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” huzûruna çıktılar. “Melik Kisrâ, Bâzan’a mektûb yazmış, seni huzûruna çağırıyor” dediler. Resûlullah efendimiz tebessüm etti ve onları Müslümân olmaya da’vet etti. O iki kişi, “Yâ Muhammed, Kisrâ’nın emrine uy. Eğer kendi isteğinle gidersen, Bâzan senin için bir mektûb yazar da, sana fâideli olur. Eğer gitmezsen Kisrâ’nın nasıl bir kimse olduğunu biliyorsun. Seni ve kavmini helâk ve mülkünü harâb eder” dediler. Resûlullah efendimiz, onlara bugün gidin, yârın gelin, dedi. Ertesi gün huzûruna geldiler. Resûlullah onlara şöyle buyurdu: 

“O, ALLAH’IN RESULÜDÜR!”
“Gidin sâhibinize söyleyin. Rabbim bana bildirdi ki, sizin melikiniz Kisrâ’yı dün gece oğlu öldürdü! Eğer, Bâzan îmân edip, İslâmı kabûl ederse, hâlen elinde bulunan mülkü yine ona bırakayım! Allahü teâlâ onun mülkünü parça parça edecek!”
Resûlullahın bu sözlerini Bâzan’a ilettiler. Bâzan “Eğer sözü doğru çıkarsa muhakkak o Allahın resûlüdür” dedi. O sırada bir elçi gelip, Kisrâ’nın oğlu Şîreviyye tarafından öldürüldüğünü söyledi. Bâzan bütün âilesiyle birlikte Resûlullahın huzûrunda îmân etmekle şereflendi...

.

Hanefî fıkıh âlimi Ahmed Ankaravî

Ahmed Ankaravî hazretleri, Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 651 (m. 1156) senesinde Ankara’da doğdu. Babası Hüsâmeddîn-i Râzi’den ve başka âlimlerden fıkıh ilmini, daha sonra da Ankara medresesinde tefsîr ve nahiv ilimlerini öğrendi...

ON YEDİ YAŞINDA KADI OLDU
Daha 17 yaşında iken bir kasabanın kadılığına getirilen Ahmed Ankaravî, bundan sonra da Şam kadılığına ta’yin edildi. Orada çeşitli meclislerde sohbetlere katılır, ilminin çokluğu ile bu meclisleri süslerdi. Şam’da 70 seneden fazla ders, okuttu. Hanefî mezhebindeki hâkim ve müderrislerin en önde gelenlerinden daha yüksek bir derecede bulunuyordu. 730 (m. 1330) senesinde Mısır’a gitti ise de tekrar Şam’a döndü. 
Ahmed Ankaravî hazretlerinin cinnilerden bir hanımı vardı. Derslerinde cinnilerle ilgili özetle şunları anlatırdı:
[Cin ya’nî peri, eteşin alev kısmından yaratılmış olup, her şekle girebilirler. Cin denilen mahlûklar, gözümüzden örtülü olduğu için cin denilmiştir. Arabça’da “Cim” ve “Nun” harflerinden meydana gelen kelimeler, “Örtülü” demektir. Cin kelimesi, Cinnî isminin çoğuludur. Peri, Farsça’da cin demektir...
Cinnin varlığına inanmayan dinden ayrılmış olur. İmâm-ül-Haremeyn, “Şâmil” adındaki eserinde diyor ki: “Şunu iyi biliniz ki, eski felsefecilerden bir kısmı, Kaderiyye (ya’nî Mu’tezile) fırkasının çoğu ve zındıklar, cin ve şeytanlara inanmadı. Cin, zekî, dahî insan demektir. Şeytanlar da, kötü kimseler demektir, dediler. Bunların inkârları, cinlere önem vermeyişlerinden olduğu anlaşılmaktadır. Hâlbuki, onları isbât etmek konusunda aklî bir imkânsızlık yoktur. Kaderiyye fırkasının inanmaması, şaşılacak şeydir. Çünkü bunlar, Kur’ân-ı kerîme uyduklarını söylüyor. Demek ki, bu kadar uymaktadırlar. Hâlbuki cinnin var olması, akla uymayan bir şey değildir. Ya’nî aklın reddedeceği bir şey değildir. Çünkü Allahü teâlânın kudretinin yapamıyacağı bir şey değildir...]

“ÖMRÜMÜN SONUNA GELDİM!”
Ahmed Ankaravî hazretleri, herkes tarafından çok sevilirdi. Sadâkati ve cömertliği çoktu. Doksan seneden çok yaşadı. İhtiyârlığında, kulağından başka bütün a’zâları gençliğindeki gibi sağlam idi. Yaşlılığından dolayı kamburlaşmıştı. Hastalandığı zaman: “Rü’yâmda Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) efendimiz, bana çok yaşayacağımı bildirmişti. Şimdi ömrümün sonuna geldim” dedi ve 745 (m. 1344) senesi Receb ayının ondokuzuncu günü Şam’da vefât etti...

.

Hâlid bin Saîd (radıyallahü anh)

Hâlid bin Saîd bin Âs hazretleri, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Efendimizin Eshâbı içinde İslâmiyyeti ilk olarak kabul edenlerdendir. Müslüman olduktan sonra, babasından çok eziyet gördü. Habeşistan’a hicret edip, Hayber Kalesinin fethine kadar orada kaldı. Medine’ye döndükten sonra Resûlullah Efendimizin mektûblarını yazdı...

ÜÇ BİN ŞEHİD VERİLDİ...
Hâlid bin Saîd, Hazreti Ebû Bekir’in halifeliğinin ikinci yılında, İslâmiyet’ten ayrılan, “namaz kılarız, zekat vermeyiz” diyenlerle yapılan muharebelere katılarak mürtedlerin, bozguncuların bastırılmasında vazife aldı. Bu temizlik harekâtı tamamlandıktan sonra, İslâm ordusu Şam taraflarına sevk edildi. Bizans ile Yermük’te çetin muharebeler yapıldı. 46.000 kişilik İslâm ordusunun karşısında 240.000 kişilik Rum ordusu vardı. 108.000 düşman askeri öldürüldü. 3.000 Müslüman şehid oldu. Bu arada halife, Hâlid bin Saîd’e, ordunun bir kısmının kumandanlığını verdi. Askerlerin harbe hazırlanması ve ihtiyaçlarının giderilmesi ona aitti... 
Hazreti Hâlid, yardımcı kuvvetlerin kumandanı olarak Filistin’de Remle şehrine yakın Ecnadeyn taraflarına gönderildi. İslâm ordusu ile Bizans ordusu arasında şiddetli çarpışmalar oldu. Şam şehrinin alınmasında ve Fihl muharebesinde canını ortaya koyarak kahramanca çarpışan Hâlid bin Saîd (radıyallahü anh), 14 (m. 635) yılında İslâm orduları ile birlikte Merc-i Safer denilen yere geldi. Bir sene önce Hz. İkrime’nin şehid olması ile dul kalan hanımı ile evlendi... O gece bütün askerlere düğün ziyafeti verildi. Ertesi gün, düşman üzerine saldırıya geçildi... 

KAHRAMANCA ÇARPIŞTI VE...
Hâlid bin Said (radıyallahü anh) hemen ön saflara geçerek dövüşmeye başladı. Düşman askerinden birisi, kendisi ile yeke yek döğüşecek bir er istedi. Hâlid (radıyallahü anh) hemen ortaya çıkıp; “Kardeşlerim benden daha zayıf değiller. Fakat seni ben öldürmek istiyorum” dedi ve vuruşmaya başladı, ancak şehid oldu. Kocasının şehid edildiğini gören bir günlük evli hanımı Ümmü Hakîm (radıyallahü anha), hiç feryat ve figan etmeyerek, eline aldığı bir kılıçla düşman üzerine yürüdü. Kahramanca vuruşmaya başladı. Onun bu halini gören İslâm askerleri büyük bir şevk ve arzu ile saldırıya geçtiler. Bizanslıları kılıçtan geçirmeye başladılar. Sonunda zafer Müslümanların oldu...

.

Gürcistan'dan Tûs'a... Abdullah-ı Gürcistânî

Abdullah-ı Gürcistânî, on dördüncü yüzyılda yaşayan meşhûr velîlerdendir. Gürcistan’da doğdu. Bir savaşta cihâd ederken şehîd düştü. Kabri Tûs şehrindedir. Şeyh Rükneddîn Alâüddevle Semnânî hazretlerinin talebesidir...

BİRLİKTE YOLA ÇIKTILAR...
Küçük yaşta iken babasının vefât etmesi üzerine yetim, kimsesiz ve garîb kaldı. Annesi bir başkasıyla evlendi ve onu yanına aldı. Üvey babasının yanında çok mahzun günler geçirdi. Boynu bükük, kalbi kırık idi. Bir gün bir işi sebebiyle üvey babasından korkup köyden kaçtı. Nereye gideceğini ve ne yapacağını bilmiyordu. Yakalanmamak için yol kenarında büyük bir ağaca çıkıp gizlendi. Tam bu sırada bir grup yolcu gelip onun gizlendiği ağacın altında dinlenmek üzere oturdular. Orada suları şırıl şırıl akan bir pınar vardı. Konaklayan yolcular su içerken ağaç ve üzerindeki çocuğun görüntüsünün suya aksettiğini gördüler. Yolcular çocuğu hemen aşağı indirip, hayretle hâlini sordular. Derdini anlatınca ona çok acıdılar. Himâye etmeye karar verip yanlarına alarak yola çıktılar... 
Bu yolcular zamanın meşhûr evliyâsı Rükneddîn Alâüddevle hazretlerinin ziyâretine ve sohbetine gidiyorlardı. Bu zâtın huzûruna varıp sohbetinde bulundular. Aralarında bulunan küçük çocuğun garîb ve mahzûn hali o zâtın dikkatini çekmişti. Ona bakınca, ileride büyük bir veli olacağını keşfetti... 
Küçük Abdullah’ın günleri artık Rükneddîn Alâüddevle hazretlerinin derslerinde ve sohbetlerinde geçiyordu. Günden güne pişiyor olgunlaşıyordu. Zamanla büyüdü, serpildi. İlim öğrendi. Îmânın hakîkatine kavuştu. Tasavvuf yolunda yükseldi. Onun bu hâline çok memnun olan hocası, kendisine icâzet, diploma verip insanlara rehberlik etmesi için Tûs’a gönderdi. Tûs şehrinde insanlar onun kalblere şifâ olan sohbetlerine koştular. Onlara Allahü teâlânın emirlerini ve yasaklarını anlatıp, İslâmiyete uymalarını sağladı... 

ARTIK SON GÜNLERİNİ YAŞIYORDU...
Abdullah-ı Gürcistânî, artık ihtiyarlamıştı. Zamânın sultanı, o günlerde bir savaşa çıkacaktı. Sultan onun da savaşa katılmasını istedi. O da teklifi kabul edip katıldı. Sultana dedi ki: 
“Allahü teâlâ gariblerin ve ilim talebelerinin bedenlerinin bulunduğu yere rahmet eder. Umulur ki bu harbi kazanırsınız. Belki biz de bu harpte şehid oluruz...” 
Buyurduğu gibi oldu. Sultan bu savaştan zaferle çıktı, ancak kendisi de şehîd düştü...

.

Tövbeye sebep olan mektup!..

Ömer bin Abdülazîz, adâleti, insâfı ve güzel ahlâkı ile meşhur sekizinci Emevî halîfesidir. Hazret-i Ömer’in oğlunun torunudur. 679 (H.60) târihinde Medîne’de doğdu. 720 (H.101) târihinde kölesi tarafından zehirlenerek şehîd edildi...

HALİFE ADİL OLURSA...
Devrinin âlim ve velîlerinden Mâlik bin Dinâr hazretleri anlatır: “Ömer bin Abdülazîz halîfe olduğunda bir çobanın şöyle dediği işitildi: “Acaba bu temiz, âdil halîfe kimdir?” Çobana; “Böyle olduğunu nereden anladın?” diye sorulduğunda, yırtıcı hayvanların tehlikesini pek iyi bilen çoban, sâfiyetle bulduğu teşhisiyle şu cevâbı verdi: “Âdil bir halîfe başa geçince, kurtlar kuzulara saldırmaz. Oradan anladım.”
Yezîd-i Rakkâşî, Ömer bin Abdülazîz’in huzûruna geldi. Ömer bin Abdülazîz, Rakkâşi’ye; “Bana nasîhat et” dedi. O da “Ey Müslümanların emîri! Senden önceki halîfeler öldüğü gibi sen de öleceksin” dedi. Ömer bin Abdülazîz bunu duyunca ağladı ve “Devam et” dedi. Yezîd-i Rakkâşî: “Âdem aleyhisselâmdan sana gelinceye kadar hiçbir baban hayatta değildir. Hepsi vefât ettiler” dedi. Ömer bin Abdülazîz ağlayarak, yine “Devam et” dedi. Yezîd-i Rakkaşî; “Öldükten sonra Cennet ile Cehennemden başka gidilecek yer yoktur” dedi. Halîfe Ömer, bunu duyunca düşüp bayıldı...
Bir zamanlar Şam ehlinden iktidar, mal mülk sahibi bir zat vardı. Ancak bu adam devamlı içki içen bir alkoliktir. Adamın bu halinden Ömer bin Abdülazîz hazretlerinin haberi olur. Ömer bin Abdülaziz hazretleri adama bir mektup yazar, mektupta şunlar yazılıdır:
“Ömer bin Abdülaziz’den falanca zata... Allah’ın selamı üzerine olsun. Kendisinden başka ilah olmayan Allah’a hamd olsun. O büyük hesap gününün sahibi ki, tövbeyi kabul eder, günahları bağışlar, azabı çok çetin olandır ve lütuf sahibidir...”

“BU BANA BİR İKAZDIR!..”
Mektup adama ulaşır ve okur. “Tövbeyi kabul eder, günahları bağışlar...” kısmına gelince, içinde bir şeylerin hareket ettiğini hisseder. Mektubu tekrar tekrar okur ve ağlar, der ki:
“Bu bana Allahü teâlânın ikazıdır. Yâ Rabbi, tövbeleri kabul ederim, buyuruyorsun. Şahid ol, ben bütün günahlarıma tövbe ettim. Yâ Rabbi, nefsime uyarak bir daha aynı günahlara düşmekten korkuyorum. Hemen canımı al, tövbemi bozup aynı günahlara bir daha düşmeyeyim Allahım!”
Adam bunları söyler söylemez düşerek ruhunu teslim eder.

.

Hasan-ı Basrî ve hükümdarın oğlu

Hasan-ı Basrî hazretleri tasavvuf yoluna girmeden önce inci ticâreti ile meşgûl olurdu. Bir gün ticâret için Rûm diyârına gitmek üzere yola çıktı. Kafile, uzun ve meşakkatli bir yolculuktan sonra Kayseriyye şehrine ulaştı. O zaman, şehrin kapısında hükümdâra hediye vererek ticâret izni almak âdetti. Hazırladıkları hediyeyi hükümdâra takdim etmesi için vezire götürdüler...

“YARIN TAKDİM EDELİM!”
Vezir; “Bugün bir tören var, yarın takdim edelim” dedi. Hasan-ı Basrî o gece vezirin konağında misâfir kaldı... Sabah olunca vezire kendilerinin de yapılacak törenleri takib etmek istediklerini bildirdi. Vezir kabûl etti ve birlikte tören yerine geldiler...
Büyük bir meydanın ortasında süslü bir çadır kurulmuştu. Çadır saf ipek ve ibrişimden, direkleri ise gümüş ve altındandı. Çadırın önünde parlak yumuşak şilteler, divanlar kurulmuştu. Bu şilteler iyi cins atlastan ve çeşitli memleketlerden getirilmiş nâdide ve eşi bulunmayan kumaşlardan yapılmıştı. Çadırın içinde ise bir tabut bulunuyordu. Önce, ülkenin ileri gelenleri, esnaf, çiftçi ve sanatkârları bütün âletleriyle; daha sonra da Kayser (hükümdâr) ve has adamları meydanın ortasındaki süslü çadırın etrâfında döndüler ve çekilip gittiler. 
Hasan-ı Basrî vezire, yapılan törenle ilgili bilgi sordu. Vezir dedi ki: 

“ELİMİZDEN BİR ŞEY GELMİYOR”
“Çadırın ortasındaki duran tabut Rum Kayserinin oğluna aittir. O genç, son derece güzellik sâhibi, kuvvetli ve heybetli idi. Bütün fenlerde ve ilimlerde bilmediği bir husus yoktu. Silâhşörlükte arkasını yere getiren bir er çıkmamıştı. Gökten gelen bir âfet ile kazâya uğradı. Kendisine verilen bütün ilaçlar ve devâlar şifâ vermedi ve öldü. İşte her yıl bu günde o genci anmak için gördüğün bu törenler düzenlenir. Herkes onun tabutunun bulunduğu çadırın yanına varır “Her birimiz senin uğruna canımızı fedâya hazırız, ama ne yazık ki elimizden bir şey gelmiyor. Bütün servetlerimizi, güzelliklerimizi, ilim ve hünerlerimizi emrine tahsis ettik, ama dünyâ kurulalı beri insanlar zengin fakir ölümden kurtulmaya muvaffak olamamışlardır” derler... Vezir sözünü şöyle tamamladı: “Ey tüccarbaşı! İşte bu mânâyı anlamak için Kayser ve diğer devlet erkânı ve hükümdârın yakınları çadıra girip cenâzeyi kucaklayarak tesellî bulmaya çalışırlar. Ellerinden bir şey gelmediğini ve âcizliklerini anlayarak dağılırlar...”

.

Hadîs âlimi İbni Asâkir

İbn-i Asâkir hazretleri, gerek medresede ve gerekse başka yerlerde bulunduğu zaman erkenden kalkar, sabah ezânını kendisi okurdu. Kendisine bir şey takdim edildiği zaman, onu yalnız yemezdi. Medresede bulunanları da da’vet ederdi. Kendisine düşmanlık edenlerin yanından geçmezdi. Niçin böyle yaptığı kendisine sorulunca “günaha girmelerinden korkuyorum” derdi.

“ŞAM’IN NİZAMİYESİ”
Âdil bin Eyyûb bu mübarek zatı Tekviyye Medresesi’nde ders okutmakla görevlendirdi. Bu medrese, “Şam’ın Nizamiyesi” diye meşhur olmuştu. Derslerini bitirdikten sonra, Dımeşk Câmii’nde, küçük bir odaya gider, orada yalnız başına kendisini ibâdete ve kitap mütâlâasına verir, fetvâlara cevap hazırlardı... 
İbn-i Asâkir’in yanına insanlar devâmlı gidip gelirler, ondan çok istifâde ederlerdi. Yanına gelenler, onun yanında kalmaktan hiç usanmazlardı. Çünkü o, vekar sâhibi, yumuşak tabiatlı ve nûrânî yüzlü idi. Otururken, kalkarken ve yürürken, devâmlı Allahü teâlâyı zikrederdi. Dili Allahü teâlâyı anmaktan hiç boş kalmazdı. 
İbn-i Asâkir hazretleri, Resûlullah efendimizden önce yaşamış olan Kus bin Sâide’nin şu beyitlerini tekrar eder, okur ve ağlardı: “Evvel gelip geçenlerde bizim için ibret alacak şey çoktur... Ölüm ırmağının girecek yerleri var amma, çıkacak yerleri yoktur... Büyük, küçük hep göçüp gidiyor. Giden geri gelmiyor... Şuna kesin olarak inandım ki, herkese olan (onlara gelen ölüm) bana da olacaktır...”
İbn-i Asâkir vefât ettiği zaman, cenâzesi çok kalabalık oldu. Namazını Sultân Azîz bin Âdil kıldırdı. Vefâtında bulunan birisi şunları anlatır: 

NAMAZDAKİ GİBİ OTURDU VE...
Fahrüddîn İbni Asâkir vefât ettiği günün öğle namazını kıldı. Sonra ikindi namazı vaktini sordu. Kendisine daha ikindi vaktine vakit olduğu söylendi. O zaman su istedi. Abdest aldı. Namazdaki gibi oturup: “Rab olarak Allahü teâlâdan, din olarak İslâmdan, Peygamber olarak da Muhammed’den (sallallahü aleyhi ve sellem) râzıyım, Allahü teâlâ bana hüccetini telkin etsin. Sürçmemi gidersin, gençliğime merhamet eylesin, yalnızlığımı gidersin” dedikten sonra ‘ve aleyküm selâm’ dedi. Biz o zaman, yanına meleklerin geldiğini anladık. Kendisine selâm vermişlerdi. Sonra rûhunu teslim etti ve hocası Kutbüddîn Mes’ûd Nişâbûrî’nin kabrinin yanına defnedildi.

.

Hadîs âlimi Yahyâ bin Maîn

Yahyâ bin Maîn, meşhûr hadîs âlimidir. 158 (m. 775) senesinde doğup, 233 (m. 847) târihinde 75 yaşında vefât etti. Rivayet ettiği hadis-i şerîfler, muteber kitaplarda yer almaktadır. Hikmetli sözleri çoktur. Buyurdu ki:

“GERİYE GÜNAHLAR KALIR!”
“Mal, helâlden de olsa, haramdan da olsa mutlaka gider. Fakat, haramdan elde edilmiş ise, geriye günahları kalır.”
“Allahü teâlâdan korkan takvâ sahipleri için, korkulacak bir şey yoktur. Çünkü, onların yemeleri ve içmeleri hep güzel, temiz ve helâldir.”
“Biz, uzun bir hayat yaşamayı arzu ediyoruz. Halbuki, günlerimiz, nefeslerimizle, göz açıp kapamalarımızla akıp gidiyor.”
“Kişinin alın teri ile, bileğinin kuvveti ile kazanması ve konuşurken, sözünün güzel olması ne güzeldir.”
Kitâb-üt-târih’inde bildirdiği hadîs-i şeriflerden ba’zıları: 
Ümmü Ferve rivâyet etti. Resûlullah Efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) en fazîletli amel nedir? diye sorulduğunda “İlk vaktinde kılınan namazdır” buyurdular.
Ebû Hüreyre (radıyallahü anh) rivâyet etti. Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: “Allahü teâlâ şöyle buyurdu: Kibriyâ ridâm, azamet izârım mesâbesindedir. Bu husûsta bana ortaklık etmek isteyenleri Cehenneme atarım.”
Abdullah bin Amr (radıyallahü anh) rivâyet etti. Resûlullah Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: “Babasını râzı eden, Allahü teâlâyı râzı etmiş olur. Babasını râzı etmeyen, Allahü teâlâyı râzı etmemiş olur.”
Enes bin Mâlik (radıyallahü anh) bildirdi. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: “Kâfir bile olsa, mazlûmun âhından sakınınız. Çünkü, onun âhı için, Allahü teâlânın katında perde yoktur.”

“SİZ YOLUNUZA DEVAM EDİN!”
Yahyâ bin Maîn Medîne-i münevvere üzerinden hacca gidip gelirdi. Son haccında, dönüşte yine Medîne-i münevvereye uğramış, burada iki veya üç gün kaldıktan sonra yola çıkmışlardı. Bir konak ileride, arkadaşlarıyla berâber kalıp, geceyi burada geçirdiler. Yahyâ bin Maîn gece rü’yâsında, gizliden gelen bir ses işitti: “Ey Ebû Zekeriyyâ! Benim civarımı terk edip de mi gidiyorsun?” diyordu. Sabah olunca, Yahyâ bin Maîn arkadaşlarına: “Siz yolunuza devam ediniz. Ben Medîne-i münevvereye dönüyorum” dedi. Medîne-i münevvereye varınca, üç gün sonra vefât etti.

.

Mısırlı velî Ali bin Şihâb

Ali bin Şihâb, evliyânın büyüklerindendir. 891 (m. 1486) senesinde vefât etti. Seyyid idi. Kerâmet ve hârikulâde hâller sâhibi olup, feyz ve nûrları her tarafa yayıldı. Vera’ sâhibi idi.

ELİNE GEÇENİ DAĞITIRDI
Şüphelilerden çok sakınırdı. Birine bir şey satıp da alacağı parada şüpheye düştüğünde, o parayı almaz, müşterinin istediği şeyi ona verir, ihtiyâcını karşılar, “Al, dilediğin gibi kullan, bizden yana helâl olsun” derdi. Müşteri malı alır, bunu kendisini sevdiği için yapıyor zannederdi...
Ali bin Şihâb, çocuklara ders okuturdu. Bu sebeble, ne onlardan, ne de babalarından hiçbir şey almadı. Kıtlık zamânı günlerce aç kaldığı hâlde, kimseden bir şey kabûl etmedi. Kendisine getirilen hediyeleri, dul ve yetimlere dağıttı. Dergâhının duvarına asılı bir heybesi vardı. Fazla gelen ekmek parçalarını oraya koyardı. O sepet her gün dolardı. Yanında yüz kadar talebesi vardı. O ekmekleri, küçük sepetler içerisinde akşam talebeleri ile şehre gönderir, oranın fakîrlerine dağıttırırdı... 
Muhammed en-Nâmûlî şöyle anlatır: “İbrâhîm el-Matlûbî, talebeleri ile birlikte, incir mevsiminde inciri bol bir yere geldiler. Oranın halkı, kendilerine misâfir olmalarını, bol bol incir ikrâm etmek istediklerini söylediler. Talebeler de incir yemek arzusunda idiler, İbrâhîm el-Matlûbî; “Biz inciri Ali bin Şihâb’ın beldesinde yiyeceğiz” deyip, orada kalmadı ve yola koyuldular. Talebelerin aklına, incir yetişmeyen bir yerde nasıl incir yenir düşüncesi geldi. Nihâyet Ali bin Şihâb’ın beldesine geldiler. Ali bin Şihâb gelenleri karşılayıp, içeriye buyur etti ve önlerine, içinde incirin en güzeli olan büyük bir sepet koydu. Talebeler hocalarından, daha önce içlerinden geçen düşünce sebebiyle özür dilediler ve tövbe ettiler.”

KABRİNİ AÇIP BAKTILAR!..
Oğlu şöyle anlatır: “Babam vefât ederken; “Helâl lokma ile beslenen bedeni toprak çürütmez” buyurdu. Onun bu sözüne ba’zı kimseler i’tirâz edip, bu durumun Peygamberlere ve şehîdlere mahsûs olduğunu söylediler. Bir müddet sonra babam vefât etti. Aradan yirmi bir sene geçti. Babamın söylediği söze yine i’tirâz edenler oldu. Sözünün doğru olup olmadığını anlamak için, gidip kabrini açtılar. Onu, ilk gün koydukları gibi bembeyaz bir kefen içinde buldular. İnkârcılar tövbe ve istiğfâr edip, Allahü teâlâdan af dilediler.”

.

İlk şeyhülislâm Molla Fenârî

Molla Fenârî hazretleri Osmanlı Devletinin ilk şeyhülislâmıdır. İsmi Muhammed olup, babasının adı Hamza’dır. Nisbeleri Rûmî ve Fenârî, lakabı Şemsüddîn’dir. 1350 (H.751) senesinde Fener köyünde doğdu. Bu köyde doğması veya babasının fenercilik sanatıyla meşgûliyetinden dolayı “Fenârî” nisbetiyle meşhur oldu.

ALTI SENE BU GÖREVDE BULUNDU
1424 (H.828) yılında Sultan İkinci Murâd Hân, bu zatı ilk şeyhülislâm olarak tâyin etti. Bu vazifeyi, adâlet ve hak üzere altı sene yaptı. Devletin mühim işlerinde, sultanlar ve devlet adamları kendisiyle istişâre ederek, ilminden ve isâbetli görüşlerinden istifâde etmişlerdi. Molla Fenârî, ders okutmasının yanı sıra, fetvâ işlerini ve Bursa kadılığını da birlikte yürütürdü...
Büyük İslâm âlimi Mevlânâ Şemseddîn Fenârî’nin ömrünün sonlarına doğru gözlerine perde geldi. Göremez oldu. Sultanın vezîri olan Hacı İvâz Paşa bir konuda Molla Fenârî’ye kızmıştı. Gözleri görmez olunca, laf olsun diye; “Dilerim ki, o âmâ ihtiyârın namazını ben kıldırayım” demişti. Bu söz Molla Fenârî’nin kulağına ulaşınca; “O kimse câhildir. Cenâze namazını kıldırmayı beceremez. Cenâb-ı Hakk’ın kapısından ümîdim şudur ki, bana hemen şifâ buyurup, onu âmâ eyleye ve ben onun namazını edâ edeyim” dedi... 
Bir süre sonra, bir gece rüyâsında Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) efendimiz; “Tâhâ sûresini tefsîr eyle!” diye buyurunca; “Yüksek huzûrunuzda, Kur’ân-ı kerîmi tefsîr etmeye gücüm olmadığı gibi, gözlerim de görmüyor” demişti. Peygamberlerin tabîbi olan Resûlullah efendimiz mübârek hırkasından bir parça pamuk çıkarıp, mübârek ağzının suyu ile ıslattıktan sonra gözlerinin üzerine koydu. Molla Fenârî uyanınca, pamuğu gözlerinin üstünde buldu, kaldırınca, görmeye başladı. Allahü teâlâya hamd ve şükretti. Pamukları saklayıp, öldüğü zaman gözleri üzerine konmasını vasiyet etti...

VEZİR GÖZLERİ GÖRMEZ OLDU!..
Tam o günlerde, vezîr Hacı İvâz Paşa gözleri görmez oldu. Vezir bir süre sonra vefât etti ve cenâze namazını Molla Fenârî kıldırdı... 
Molla Fenârî hazretleri, 1431 (H.834) senesi receb ayında Bursa’da vefât etti. Kabri, Bursa’da Keşîş Dağı eteğinde, Maksem adı verilen Bursa’nın en yüksek semtinde yaptırdığı mescidin yanındadır. Câminin yanında bir de medresesi vardır. Ayrıca birçok hayır işleri de gerçekleştirmişti.

.

Bir gerdanlığın hikâyesi...

Kâdî Ebu Bekr hazretleri Şafii mezhebi fıkıh âlimlerindendir. Evliyanın büyüklerinden olan bu zatın nasihatleri meşhurdur. Buyurdu ki:

BEŞ VAKİT NAMAZ FARZ OLDU
“Âdem aleyhisselâmdan beri, her dinde bir vakit namaz vardı. Hepsinin kıldığı, bir araya toplanarak bize farz edildi. Namaz kılmak, îmânın şartı değil ise de, namazın farz olduğuna inanmak, îmânın şartıdır. Namaz, duâ demektir. Dînin emrettiği, bildiğimiz ibâdete, namaz ‘salat’ ismi verilmiştir. Mükellef olan yâni âkil ve bâliğ olan her Müslümanın, her gün beş vakit namazı kılması ‘Farz-ı ayn’dır. Farz olduğu, Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkça bildirilmiştir. Mîrâc gecesinde, beş vakit namaz emrolundu...” 
Bu mübarek zat, Şam’da kendi başından geçen bir hadiseyi şöyle anlatmıştır:
“Hac esnasında Kâbe’yi tavaf ederken, inci bir gerdanlık buldum. Bir saat sonra, Harem-i Şerif’te bir adamın o gerdanlığı aradığını duydum. Ben de o gerdanlığı ona teslim ettim. Bana çok teşekkürler etti, fakat bunun karşılığını veremediği için mahcup olduğunu söyledi. Adama, bunu sadece Allah rızası için yaptığımı söyledim. Bunun üzerine Kâbe önünde, şöyle dua etti:
“Ya Rabbi, onun ve benim günahlarımı bağışla! Bana onun iyiliğine karşılık verme imkânı ver!” 
Vedalaşıp ayrıldık. Bir zaman sonra Mısır’a, oradan da Mağrib’e gitmiştim. Orada büyük toprak sahiplerinden biri, arazi kiralarını toplama işini bana havale etti. Kısa bir zaman sonra da bütün ihtiyaçlarımı üstlenerek beni kızıyla evlendirdi. Ertesi gün, kızının takındığı ziynetleri arasında bir zamanlar Mekke’de bulduğum gerdanlığı gördüm. Buna çok şaşırdım. Kafam bu işe takılmış, dalgın bir haldeydim. Kayınpederim dalgınlığımı görünce sebebini sordu. Dedim ki:
“Kızının gerdanlığını düşünüyorum. Yıllar önce hac sırasında Harem-i Şerif’te aynısını bulmuştum.”

“DUALARIM KABUL OLDU”
“Vay! Demek seneler önce Kâbe-i Muazzama’da kaybolan gerdanlığı bana getiren sendin. Ne güzel haber! O zaman “Ya Rabbi, onun ve benim günahlarımı bağışla! Bana onun iyiliğine karşılık verme imkanı ver!” diye dua etmiştim. Dualarım kabul oldu ve Allahü teâlâ, o iyiliğin karşılığını sana ödemeyi bana nasib etti. Öyleyse günahlarımızı da affetmiştir. Şimdi malımı ve evladımı sana teslim etmiş bulunuyorum. Eminim ki ecelim de yaklaştı...” Sonra servetine beni vâris yapan vasiyetini hazırladı. Çok geçmeden de vefat etti...”

Şâfiî fıkıh âlimi Yûsuf bin Yahyâ

Yûsuf bin Yahyâ, Şâfiî mezhebinin en büyük âlimlerinden ve İmâm-ı Şâfiî’nin en kıymetli arkadaşlarındandır. İsmi Yûsuf bin Yahyâ el-Mısrî olup, lakâbı Ebû Ya’kûb el-Buveytî’dir. 231 (m. 845)’de Bağdâd’da Receb ayında şehîd edildi...

HER DEVİRDE HASETÇİ VARDIR!
İmâm-ı Şâfiî’den hadîs-i şerîf öğrenen Ebû Ya’kûb el-Buveytî aynı zamanda İmâm-ı Şâfiî’nin fıkhını da en iyi şekilde yine ondan öğrenmiştir. İmâm-ı Şâfiî’nin hastalığı sırasında, onun ilim halkasında kimin ders vereceği husûsunda, Buveytî ile İbn-i Abdülhakem arasında fikir ayrılığı görüldü. Bu haber İmâm-ı Şâfiî’ye ulaşınca; meclîsinde ilim öğretme hakkının Buveytî’ye âit olduğunu söyledi.
İmâm-ı Şâfiî’nin vefâtından sonra, onun yerine geçen ve bu vazîfesini gâyet güzel yapıp birçok âlim yetiştiren, devlet adamlarının da i’timâdını kazanan Buveytî’yi çekemeyen hased eden kimseler, onu Irak’taki İbn-i Ebî Dâvûd’a mektûb yazıp şikâyet ettiler. İbn-i Ebî Dâvûd da Mısır vâlisine mektûb yazıp, Buveytî’yi imtihan etmesini istedi. O da imtihan etti ve herhangi bir cevap yazmadı. Çünkü onun Buveytî hakkındaki görüşü iyiydi. Bunun üzerine vâli Buveytî’ye, “Benimle senin aranda bir şey mi oldu?” diye sordu. Buveytî: “Bana yüzbin kimse uyuyor” dedi. Başka bir cevap vermeden oradan ayrıldı. Bu sözüyle neyi kasdettiği anlaşılamadı. Bu şikâyetler çoğalınca, boynuna ve ayaklarına zincirler vurularak, Mısır’dan Bağdâd’a götürüldü. Asıl mes’ele ise, Kur’ân-ı kerîmin mahlûk olup olmaması mes’elesi idi. O zaman “Kur’ân-ı kerîmin mahlûk olduğu” yanlış inancına sâhib olan Mu’tezile fırkasında olan kimseler, her yere hâkim idiler. Buveytî ise Kur’ân-ı kerîmin mahlûk olmadığını, Allah kelâmı olduğunu beyân ediyor, Ehl-i sünnet i’tikâdını yayıyordu...

ZİNDANDA ŞEHİT EDİLDİ
Buveytî hazretleri, zindanda zincirlere bağlanmış olduğu hâlde vefât edip, Allahü teâlâya kavuştu. Hocası, büyük âlim ve velî olan İmâm-ı Şâfiî, onun bu hâlde vefât edeceğini, vefâtından önce kerâmeten bunu haber vermişti. 
Rebî’ diyor ki: “Ben, Müzenî ve Buveytî, İmâm-ı Şâfiî’nin huzûrunda idik. İmâm-ı Şâfiî bana ‘Sen hadîs-i şerîf aramak yolunda öleceksin’, Buveytî’ye ‘Sen zincirler içinde öleceksin’, Müzenî’ye de ‘Bu adam ise, şeytan onunla münâzara etse yenilirdi’ buyurdu. Hakîkaten de daha sonra, aynen İmâm-ı Şâfiî’nin buyurduğu, gibi oldu.”

.

Şeyhülislâm Vassaf-zâde

Vassaf-zâde Mehmed Es’ad Efendi, Osmanlı âlimlerinden ve seksenikinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. Şeyhülislâm Vassaf Abdullah Efendi’nin oğludur. 1119 (m. 1707) senesinde doğdu. 1192 (m. 1778) senesinde İstanbul’da vefât etti. Eyyûb Sultan civarında, babasının kabrinin yanına defnedildi.

GÜZEL YAZI YAZARDI...
Küçük yaşından i’tibâren babasından ve zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl eden Vassaf-zâde, birçok âlimin derslerini dinledi. Molla Refi’ Mustafa Efendi’den hüsn-ü hat (güzel yazı) dersi aldı, ta’lik stilinde güzel yazı yazmayı öğrendi. İlimde akranlarından üstün olduğundan kısa zamanda meşhûr oldu. 24 yaşındayken 1143 (m. 1730) senesinde müderris oldu. Birçok medresede müderrislik yapıp ilim öğretti. 1164 (m. 1750) senesinde Galata mevleviyyetine (kadılığına) getirildi. 1168 (m. 1754) senesinde babasıyla birlikte bir müddet vazîfeli olarak Bursa’ya gönderildi. Daha sonra İstanbul’a dönüp, Mekke-i mükerreme pâyesiyle taltîf edildi. Bu pâyeye nail olduktan sonra 11 yıl müddetle İstanbul pâyesinde kaldı. 1182 (m. 1768) senesinde Anadolu, 1186 (m. 1772) senesinde Rumeli kadıaskerliğine getirildi. Şeyhülislâm Mehmed Emîn Efendi vazîfeden ayrıldıktan sonra 1190 (m. 1776) senesinde Birinci Abdülhamîd Hân tarafından şeyhülislâmlığa getirildi...
Bir sene sekiz ay bu makamda kaldıktan sonra ihtiyârlığı ve hastalığı sebebiyle vazîfeden ayrılan Vassaf-zâde, Emîrgân’daki evinde istirahata çekildi. Hastalığının tedâvisiyle meşgûl oldu. 1192 (m. 1778) senesinde kendi evinden oğlunun evine hava değişimi için nakledildi. Orada hastalığının tedâvisi yapılmaktayken, aynı sene içinde Receb ayının üçüncü günü sabah namazı vaktinde Kelime-i şehâdet getirerek rûhunu teslim etti.

“HOŞ GELDİN HOCAMIN OĞLU”
Silk-üd-dürer adlı eserin müellifi Murâdî şöyle anlatır: 1192 (m. 1778) senesinde İstanbul’a geldiğimde o şeyhülislâm idi. Şam kadısı Mehmed Emîn Efendi’yle beraber onun ziyâretine gittik. Beni görünce ayağa kalktı, “Hoş geldin hocamın oğlu! Deden hocam Şeyh Murâd-ı Münzâvî Efendi ile görüştüm, elini öptüm, onu ziyâret ile şereflendim. 1132 (m. 1719) senesinde vefât edince, cenâzesi yıkanırken hazır bulundum. Onun bedeninden daha beyaz bir beden görmedim” dedi. O sırada meclisde Anadolu kadıaskeri İshak bin Murâd Molla vardı. O da dedemi medhetti...

.

Şeyhülislâm Behâî Efendi

Mehmed Behâî Efendi, Osmanlı âlimlerinden ve otuzikinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. Şeyhülislâm Hoca Sa’deddîn Efendi’nin torunu ve Rumeli Kadıaskeri Abdülazîz Efendi’nin oğludur. Nesebi, Yavuz Sultan Selîm Hân döneminin tanınmış şahsiyetlerinden Hasan Can’a ulaşmaktadır. “Azîzzâde” veya “Behâî Efendi” diye bilinir.

ŞÖHRETİ ÇABUK YAYILDI
Behâî Efendi 1004 (m. 1595) senesinde doğdu. 1064 (m. 1654) senesinde İstanbul’da vefât etti. Fâtih Câmii bahçesinde defnedildi...
Çocukluğundan i’tibâren ilim öğrenmeye başlayan Behâî Efendi, zamânının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti. Şeyhülislâm Abdürrahîm Efendi’den ilim öğrendi. Kısa müddet içinde şöhreti her tarafa yayıldı...
Behâî Efendi, amcası Şeyhülislâm Es’ad Efendi’den de ilim öğrenip, yanında mülâzım (stajyer) olarak vazîfe yaptı. Amcasıyla birlikte Türkçe şiirler yazmaya başladı. Bir rubâî (şiir) yazıp, Şeyhülislâm Yahyâ Efendi’ye takdim etti ve bir mahlas (şâir için özel isim) koymasını istedi. Yahyâ Efendi de “Behâî” mahlasını yazdı...
Behâî Efendi, İstanbul’da Şehzâde Medresesi müderrisliğinde vazîfe yaparken, Sultan Dördüncü Murâd Hân’a bir kasîde yazıp takdim etti. Sultan da ona iltifât gösterip, kadılık ve kadıaskerlik vazifeleri verdi. Daha sonra da Abdürrahîm Efendi’nin yerine şeyhülislâmlık makâmına getirdi. Bir yıl dokuz ay 15 gün bu yüksek makamda kaldıktan sonra, 1061 (m. 1651) senesinde şeyhülislâmlık vazîfesinden alındı. Daha sonra 1062 (m. 1652) senesinde tekrar şeyhülislâmlığa getirildi. Bu yüksek vazîfeye devam ederken, boğmaca hastalığına tutularak üç gün içinde vefât etti.

“KURTULMAYA ÇARE YOK!”
Nakledilir ki: Behâî Efendi’nin vefâtından yirmi gün kadar önce, meczûb bir derviş olan Hüseyin Efendi, Şeyhülislâmın huzûruna varıp; “Efendim, ölümünüz yaklaştı. Kurtulmaya çâre yok” dedi. Behâî Efendi; “Dedem, bunun çâresi nedir?” diye sordu. Derviş; “Bunun çâresi yoktur” dedikten sonra oradan ayrıldı. Behâî Efendi o gece rü’yâsında, evinin karşısındaki bahçede bulunurken, kendisine çıplak, beyaz bir ipeğe sarılı vaziyette oturması emredildi. Uyandığı zaman kâhyalarından birine üçyüz Osmanlı altın lirası vererek, fakir fukaraya dağıtılmasını emretti. Bu hâdiseden bir müddet sonra Şeyhülislâm Behâî Efendi hastalandı ve vefât etti.

.

Fahreddîn Acemî ve Vezîr Mahmûd Paşa

Fâtih Sultan Mehmed Hân zamânında, Hurûfîliğe mensûb bazı sapık kimseler Fâtih’in hizmetine girdiler. Fâtih, ilme ve ilim adamlarına değer verir, onları sarayında korurdu. Âlimlere hürmet eder ve onlara geniş imkânlar sağlardı, işte bundan istifâde etmek isteyen Hurûfî bozuk i’tikâdındaki bazı kimseler, yaldızlı sözler ve hîlelerle sultânın gözüne girdiler...

BAZILARI ANADOLU’YA KAÇTI
(Hurufilik, İran’da Fadlullah Tebrîzî’nin kurduğu bozuk bir yoldur. Aslen Esterâbâd şehrindendir. Karâmitâ adlı sapık bir fırkanın üyesiydi. Fadlullah Hurûfî, 796 (m. 1393) senesinde Timûr Hân’ın oğlu Mîrân Şah tarafından öldürüldü ve adamları dağıtıldı. Bunlardan bazı kimseler Anadolu’ya kaçtılar. Tekkelere sığındılar. Kendilerini gizleyerek, câhilleri aldatmaya başladılar.)
Bu Hurûfîler, Fâtih’in sarayında bir müddet rahat bir şekilde yaşadılar. Ancak içyüzlerini gizliyorlardı. Bu adamların bozuk yolda olduklarını, Vezîr Mahmûd Paşa anlamıştı. Durumu Şeyhülislam Fahreddîn Acemî’ye anlattı... 
Fahreddîn Acemî ile Mahmûd Paşa anlaştılar. Mahmûd Paşa, evinde bir davet tertîb etti. Davete, Hurûfîler de çağırıldı. Fahreddîn Acemî de perde arkasına saklanmış, onları dinliyordu. Sohbet ilerleyince, Mahmûd Paşa, Hurûfîleri çok sevdiğini söyledi. Vezîri kendilerinden zanneden bu kimseler de, bütün sapıklıklarını ve küfürlerini açıkladılar. Hattâ, “Allahü teâlâ (hâşâ) Fadlullah’a hulûl etmiştir” dediler... 

CEZÂLARI İNFAZ EDİLDİ...
Bunu duyan Fahreddîn Acemî, daha fazla dayanamadı. Hemen ortaya çıkarak, bu sapıkların üzerine atıldı. Hurûfîler kaçarak, saraya sığındılar. Fahreddîn Acemî de peşlerinden koştu. Sarayda bunları yakaladı. Hâdiseden haberi olmayan Fâtih Sultan Mehmed Han, Şeyhülislâma karşı edebinden hiç sesini çıkarmadı. Fahreddîn Acemî, bu işi burada hâlletmek istiyordu. Hemen câmiye gitti, halkı çağırdı. Çok kalabalık toplandı... 
Fahreddîn Acemî hazretleri minbere çıkıp, bu kimselerin sapık ve dinsiz olduklarını isbât etti. Bunların kötü yolda olduklarını ve hemen idâm edilmeleri lâzım geldiğini söyledi. Mahkeme kurulup, idâm edilmelerine karar verildi. Halkın ibret alıp, böyle sapıklara fırsat vermemeleri için, büyük bir kalabalık önünde cezâları infâz edildi. 
Bütün hurûfîler yakalanıp idâm edilerek, Osmanlı toprakları bu sapıklardan temizlendi.

.

Büyük mutasavvıf Zeynelâbidîn Ayderûsî

Zeynelâbidîn Ayderûsî, Yemen’in büyük velilerindendir. 1576 (H.984) senesinde Yemen’in Terim şehrinde doğdu. 1631 (H.1041) Senesinde aynı yerde vefât etti. İlim ve fazîlet sâhibi asîl bir âileye mensûbdur. Tefsîr, fıkıh ve hadîs ilimleri ile diğer aklî ve naklî ilimleri öğrenen Zeynelâbidîn Ayderûsî, ilimde yüksek derece sâhibi oldu. Babasının sohbetlerinde bulunarak tasavvuf yolunda da ilerledi...

O, BİR GÖNÜL SULTANI İDİ...
Zeynelâbidîn Ayderûsî, babasının vefâtından sonra yerine geçip vazîfesini devâm ettirdi. Müslümanlara maddî ve mânevî her türlü yardımı yaparak gönüllerini kazandı. Kendini insanların hizmetine adadı. Bilhassa sıkıntılı ve ihtiyaç sâhibi kimselere çok yardım etti. Birçok hâdise ve fitnelerle karşılaştı. Onun üstünlüğünü kabûl etmeyip karşı çıkanlar oldu. Yüksek ahlâk sâhibi bir zât olduğu için, kendisine karşı çıkanlara ve kötülük yapanlara sabretti. Hattâ onların kötülüklerine karşı iyilik ve ihsânlarda bulundu. Kendisini söz ve hareketleriyle inciten kimselere hediyeler göndererek onların hak ve hakîkati öğrenmelerine vesîle oldu.
Zeynelâbidîn Ayderûsî, zamânının devlet adamları ve sultanlarıyla iyi geçinir, onlara nasîhat ederdi. Sultan, seyyidlerin işlerini yürütme vazîfesini ona havâle etmişti. 
Bu mübarek zat, tıb ilmiyle de uğraştı. İnsanların rûhen ve bedenen sağlam olmaları için çalıştı. Çeşitli sanat ve fenlerde de bilgi sâhibi olup, her sanatın ve fennin erbâbına mesleğiyle ilgili bilgiler verdi... Peygamber efendimizi medheden bir kasîde yazdı. Zamânın ileri gelenlerine birçok mektuplar ve risâleler yazarak nasîhat etti. Sultana gelen mektuplara cevaplar yazdı. Zeydiyye imâmlarından Hasan bin Kâsım, Yemen’i istilâ ettiği zaman Hadramût Sultanına ve ileri gelenlerine mektup göndererek kendisine itâat etmelerini istedi. Zeynelâbidîn Ayderûsî, Zeydiyye imâmına cevâbî mektup yazdı ve ona nasîhatte bulundu.

HÂLİNDEN HİÇ ŞİKÂYET ETMEDİ
Ömrünün son zamanlarında hastalanan Zeynelâbidîn Ayderûsî bir ara iyileşti. İnsanlar onun hastalığına üzülmüşlerdi. İyileşince sevindiler. Daha sonra kendisinde meydana gelen idrar yolu rahatsızlığı gün geçtikçe arttı. Fakat o, hâlinden hiç şikâyet etmedi. 1631 (H.1041) senesi Cemâziyelâhir ayının sonunda bir pazar günü vefât etti...

.

Ömer bin Sa'îd el-Hemedânî

Ömer bin Sa’îd el-Hemedânî hazretleri, fıkıh ilminde derin âlim ve evliyâlık yolunda tam ve yüksek bir velî idi. Birçok ilmi ve bu ilimlere uygun amel etmeyi kendisinde toplamıştı...

HOCASININ CENAZESİNE YETİŞTİ!..
Hocası Muhammed bin Ömer hazretleri bir gece vakti vefât etti. Bu sırada Ömer bin Saîd hazretleri hocasının bulunduğu köyden çok uzak bir köyde bulunuyordu. Hocasının vefât ettiğini anladı ve talebelerinden bir kısmını yanına alarak derhal yola çıktı ve defnine yetişti. Orada bulunanlar, Ömer bin Sa’îd’in birdenbire gelmesine çok hayret ettiler. Çünkü o hocasının vefât ettiğini bilmiyordu ve kendisine bir haberci de gönderilmemişti...
Rivâyet edilir ki, bir kimse, o zamanda bulunan büyük âlimlerden birine gelerek dedi ki: “Efendim! Rü’yâmda çok büyük bir nûr gördüm. O nûr, Ta’ker Dağı eteğinden yükseldi. Gittikçe yükseliyordu. Ben hayretle seyrediyordum. O nûr nihâyet semâya kadar yükseldi. Semâ yarıldı (açıldı) ve o nûr semâdan içeri girip kayboldu. Bu rü’yânın hikmeti ve ta’biri nasıldır?” Bunları dikkatle dinleyen o büyük âlim, o kimseye buyurdu ki: “Bu, Ta’ker Dağı eteğinde bulunan çok büyük bir âlimin vefât edeceğine alâmettir. Hattâ o âlim vefât edince, yerler bile sarsılır.” 
Ta’ker Dağı, o muhitte bulunan en yüksek dağ idi ve Ömer bin Sa’îd hazretlerinin köyü bu dağın eteğinde bulunuyordu. 

O GÜN ZELZELE OLDU...
Hakîkaten de, Ömer bin Sa’îd hazretlerinin vefât ettiği gün yer sarsıntısı oldu. O civarda bulunanlardan Yahudilerin en âlimi olan ve Tevrat’ı en iyi bilen kimse olarak tanınan bir kimse, o gün Müslümanlardan bir kimseyi görüp ona; “Bu büyük zelzele, sizin âlimlerinizin büyüklerinden birinin vefâtına alâmettir” dedi. O Müslüman kimse hayret edip araştırmaya başladı. Nihâyet Ömer bin Sa’îd hazretlerinin o gün vefât ettiğini öğrendi. Türbesi, yüksek zâtların bulunduğu bir kabristanda olup, hiçbir kimse uygunsuz bir hâlde o türbeye yaklaşamamaktadır. Hattâ Ömer bin Sa’îd hazretlerinin köyü ve o köyde sakin olanlar, o köyde bulunanlar, her türlü korkulacak hâllerden emîndirler. O köye sığınmış olan birine bir kimse bir kötülük yapmak istese, o kimseye bir zarar veremeyeceği gibi, kendisi de derhâl bir belâ ile cezalandırılır. Bu ve benzeri hâller çok defa görülüp tecrübe edilmiştir...

.

Büyük velî Seyyid Ali

Seyyid Ali bin Yahyâ, evliyânın büyüklerindendir. 459 (m. 1067) senesinde Basra’da doğdu. 519 (m. 1125) senesinde Bağdad’da vefât etti... 
Seyyid ebü’l-Hasen hazretleri henüz bir yaşında iken, muhterem babaları Seyyid Yahyâ vefât etti. Basra’nın eşrafından olan akrabaları onu zâhirî ve bâtınî ilimde yetiştirdiler. Kâmil ve mükemmil bir velî oldu...

FİTNE ATEŞİNİ SÖNDÜRDÜ...
Seyyid Ali bin Yahyâ, Karyetük Hasen beldesinde büyük bir dergâh yaptırdı ve ilim öğretmekle meşgûl oldu.
519 (m. 1125)’da Vâsıtıyye denilen bölgede, Ehl-i sünnet düşmanları büyük bir fitne ve fesâd meydana getirdi. Halk, bundan çok rahatsız oldu. Durumu gidip, Seyyid Ali Ebü’l-Hasen el-Hüseynî hazretlerine arz ettiler.
Seyyid Ali hazretleri, derhal o belde halkının yardımına koştu. İlim ve edeb öğretti. Ehl-i sünnet düşmanları olan kimselere hakîkati anlattı. Münâkaşayı kendilerine iş edinmiş Ehl-i sünnet düşmanları, kuvvetli delîller karşısında cevap veremeyip perişan oldular. Fakat azgın ve taşkın bir grup olan münâfıkların boş durmayacağını ve bazı varlık ve mevki sahiplerini kandırıp arkalarına alarak fitnelerine devam edeceklerini, firâsetiyle anlayan Seyyid Ali hazretleri, Bağdad’a gidip Emîr Mâlik bin el-Mesîb ile görüştü. Hânesinde misâfir oldu. Daha sonra Halîfe Müsterşid Billah Abbasî ile görüşüp, Ehl-i sünnet düşmanlarının, Müslümanların temiz i’tikâdlarını bozduğunu, azgınlık ve taşkınlık yaptıklarını, zararlarını, teferruatlı bir şekilde ona anlattı.

HALİFE MAZERET BİLDİRDİ!..
Halife Müsterşid, Seyyid Ali hazretlerine gereken hürmet ve saygıyı göstermekle birlikte, bir mes’eleden dolayı hemen o fesâd grubunun üzerine gidemeyeceğini bildirdi. Mazeret gösterdi. Bu sebeble Seyyid Ali Ebü’l-Hasen hazretleri, gayet üzüntülü olarak geri döndü. Bir hafta sonra hastalandı ve vefât etti. Cenâze namazı kılınıp, mübârek naaşı, Bağdad’da “Re’s-ül-karye” mahallesindeki kabrine defnolundu. Üzerine bir kubbe yapıldı. Daha sonra da, yanına bir hânegâh ilâve edildi.
Sultan İkinci Abdülhamîd Hân, bu türbeyi ve yanındaki hânegâhı gayet güzel bir şekilde tamir ettirdi. Müderris ta’yin edip, buradaki talebe ve hizmetçilerin her türlü yiyecek, içecek, giyecek ve ihtiyâçlarının karşılanması için ferman çıkardı. İlme ve âlime hizmeti sebebiyle, Allahü teâlânın sevdiği kullarının hayır duâsını kazanmış oldu.

.

Kelâm ve tasavvuf âlimi Muhammed bin Fadl

Muhammed bin Fadl İsferâînî, Tasavvufda derin bir âlim idi. Keşf-ül-esrâr, Beyân-üt-tekal-lüb, Bess-ül-esrâr, Nesâr-ül-kalb ve Usûl adlı eserleri vardır. Hikmetli sözleri pek çoktur. Buyurdu ki:

“EKİLMİŞ YERE EKİN EKİLMEZ!”
“Allahü teâlâya ulaştıran yolda bulunmak istiyorum demek, matlûba eriştirmez. O’ndan ve O’nun için olan şeylerden başka her şeyden yüz çevirmek ve O’ndan başka her şeyden vazgeçmek lâzımdır. Yalnız O’na kavuşturacak şeylere yönelmek lâzımdır ki, bu dâvâsında sâdık olduğu anlaşılsın. Bir kimsenin gönlünde, hem Allahü teâlânın razı olmadığı şeylere muhabbet var, hem de Allahü teâlâya kavuşturan yolda bulunmayı istemek. Bu, o kimsenin sâdık olmadığını gösterir. Eğer sâdık ise, önce o şeylerden boşalması lâzımdır. Çünkü, ekilmiş yere ekin ekilmez ve yazılmış kâğıda tekrar yazı yazılmaz.”
“Tevekkül; varlığı ve darlığı, Allahü teâlâdan başkasından bilmemektir.”
Muhammed bin Fadl İsferâînî, Bağdad’dan Horasan’a giderken hastalandı. Dizanteri hastalığından, garîb ve şehîd olarak Bistam’da vefât etti. Bistam’da, Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerinin kabri yanına defnedildi. Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerinin mescidinde vazîfeli olan zât, rüyâsında Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerini görmüş, “Yarın bir kardeşim gelecek, o benim misâfirim olacak” buyurmuş. Ertesi gün Muhammed bin Fadl hazretleri hasta olduğu hâlde Bistam’a geldi. Üç gün hasta olarak orada kaldı ve vefât etti.

“BİR MİSAFİRİMİZ GELECEK”
Yine Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerinin tekkesindeki hizmetçi, rüyâsında Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerinin kablara su doldurduğunu görüp, “Efendim müsâade edin ben doldururum” deyince, “Yarın bir misâfirimiz gelecek, ona ben hizmet etmeyi severim” buyurduğunu söylemiştir. Hizmetçi, sabahleyin kalkıp baktım ki, kablar su dolmuştu, sonra Muhammed bin Fadl’ın cenâzesi getirildi, demiştir. 
Bistam hatîbi şöyle anlatmıştır: “Muhammed bin Fadl’ı kabre koymak için kabrine indim. Göğsüm ile kabrin duvarı arasında dört parmak kadar bir mesafe vardı. Kabrin dar olmasına hayret etmiştim. Sonra kabir birdenbire genişledi ve cenâze elimden alınır gibi oldu. Ben kendimden geçtim. Sonra kabirden dışarı çıktım, aklım başımdan gitmişti.”

.

İbn-i Makbûl ve Kansu Paşa

İbn-i Makbûl Zeylaî, evliyânın büyüklerindendir. Yemen’in Lihye şehrinde doğdu. 1042 (m. 1632) senesinde Lihye’de vefât etti. Dedesi Şeyh Ahmed bin Ömer Zeylaî’nin türbesinin yanına defnedildi...

PAŞAYA ŞİKÂYET ETTİLER
İbn-i Makbûl Zeylaî, keskin görüş ve fazîlet sâhibi idi. Zâhirî ve bâtınî ilimlerde çok yüksek derecelere kavuştu. Çok kerâmetleri görüldü.
Şöyle anlatılır: Yemen’de çıkan karışıklıkları bastırmakla görevli Kansu Paşa, Mekke’ye gelmişti. İbn-i Makbûl de o sırada Mekke-i mükerremede bulunuyordu. Birisi İbn-i Makbûl’e iftirâ ederek, Kansu Paşa’ya şikâyet etti. Lihye ve havâlisinde İbn-i Makbûl’ün sözü geçerdi. Kansu Paşa’nın emri ile, İbn-i Makbûl zorla huzûra getirildi. Yanında da bir talebesi vardı. Paşa onları yerlerine oturttu ve birden sustu. Konuşmaya, hareket etmeye gücü kalmadı. Başı eğik vaziyette durdu. Paşa’nın askerleri de aynı şekilde bekliyorlardı... Nihâyet akşam namazı vakti girince İbn-i Makbûl Zeylaî, Paşa’ya; “Ey Kansu! Kalk, akşam namazını kılalım” dedi. Paşa, sanki uykudan uyanıyormuş gibi kalktı. Yaptıklarına pişman olup özür diledi, İbn-i Makbûl‘e dönerek; “Efendim bir ihtiyâcınız var mı? Derhal yerine getirelim” dedi. İbn-i Makbûl Zeylaî; “Hiçbir ihtiyâcım yok” dedi. Kalbi incinmişti. Çok celâlli idi. Paşa’nın yanından çıkınca birlikte geldiği talebesine; “Zannediyorum, sen Paşa’dan korktun” deyince talebe; “Evet korktum” dedi. Bunun üzerine İbn-i Makbûl; “Vallahi Paşa’nın yanına girer girmez bana, o ve askeri hakkında tasarruf yetkisi verildi” dedi. Yakında yapacağı bir savaşta Kansu Paşa’nın yenileceğini söyledi. Çok geçmeden Kansu Paşa ve ordusu, bir savaşta darmadağın olup yenildiler...

“BENİM İÇİN ENDİŞE ETME!”
Yine şöyle anlatılır: İbn-i Makbûl, Mekke-i mükerremede çok hastalanmıştı. Yanına talebelerinden birisi girdi. Hocasının hâlini görünce çok üzüldü. “Artık bu onun ölüm hastalığıdır” şeklinde hatırından geçirmişti. Bunun üzerine İbn-i Makbûl talebesine; “Benim için endişe etme. Ben Lihye’de vefât edeceğim” dedi... Bir müddet sonra iyileşen İbn-i Makbûl Lihye’ye geldi. Onun gelişi ile Lihye halkı çok sevindiler. Halka; “Ben, buraya yakında vefât etmek için geldim” dedi. O zaman herkes mahzûn oldu. Nitekim dediği gibi, bir süre sonra vefât etti...

.

Sadık bir talebe Seyfüddîn Menârî

Seyfüddîn Menârî, Şâh-ı Nakşibend hazretlerinin en çok sevdiği talebelerinden idi. O da, çok sadık idi, hocası vefât edinceye kadar sohbet ve hizmetinden ayrılmadı... Şâh-ı Nakşibend hazretleri, bu kıymetli talebesine, kendisinden sonra Alâüddîn-i Attâr’a bağlanmasını işâret etti. O da hocasının vefâtından sonra, Hâce Alâüddîn’in hizmetine girdi...

“TASAVVUFTA ESAS...”
Bu mübarek zatın da, mübarek hocaları gibi kıymetli sohbetleri vardır. Buyurdu ki:
“Tasavvufta esas, hazır ve uyanık bir kalb ile devamlı zikirdir. Bunun için zikrin hakîkati, her şeyi unutarak Allahü teâlâyı anmaktır. Ya’nî her şeyi Allahü teâlânın rızâsı için yapmaktır.”
“Sâdık talebelerin, şu üç edebe uymaları mecbûriyeti vardır. Hocasına makbûl sayılacak ne hizmet yapsa, bundan dolayı asla gurûra düşmemeli, nefse pay çıkarmamalıdır. Kendisinden makbûl olmayan bir iş zuhur etse, ümitsizliğe düşmemeli, ayrılmayı asla aklına getirmemelidir. Hocasının verdiği emri muhakeme ve münâkaşa etmeden yerine getirmek için canla başla gayret etmelidir.”
“Resûlullah efendimiz, Allahü teâlânın şöyle buyurduğunu bildirdi: (Ben kulumun, beni zannına göreyim. Kulum beni anınca, ben onunla beraber olurum. Eğer kulum beni nefsinde anarsa, ben de onu zâtımda anarım. Eğer beni bir cemâat içerisinde anarsa, ben de onu ondan daha hayırlı bir cemâat [melekler] arasında anarım.)”

“ÇEKTİĞİNİZ BU ACI NEDİR?”
“Allahü teâlâ A’râf sûresinin ikiyüzbirinci âyet-i kerîmesinde meâlen; (Allahtan korkanlar, kendilerine şeytandan bir vesvese dokunduğu zaman, Allahı ve azâbını düşünürler. Bir de hemen bakarsın ki, onlar doğru yolu bulup şeytanın vesvesesini atmışlardır bile) buyuruyor. Ya’nî müttekîler, kendilerine şeytandan bir şey isâbet edince ve onun vesvesesinin farkına vardıkları zaman, Allahü teâlânın emrini ve yasaklarını hatırlarlar. Doğruyu görüp, şeytanın vesvesesinden uzak kalırlar.”
Seyfüddîn Menârî şöyle anlatır: 
“İlk hocam Hamîdüddîn vefât ederken yanında bulundum. Büyük bir ızdırap içinde idi. Ona dedim ki: ‘Çektiğiniz bu acı ve ızdırap nedir? Tahsil etmeyi bıraktığımızdan dolayı bizleri kötülediğiniz o ilim hazineleriniz nereye gitti?’ Bunun üzerine; ‘Bizden gönül istiyorlar. Ya’nî selim kalb istiyorlar. Bizde ise ondan eser yok. Izdırâbım bundandır’ dedi.”

.

Velîd bin Velîd (radıyallahü anh)

Velîd bin Velîd, Eshâb-ı kirâmdandır. Medine’de h. 8 (m. 629) senesinde vefât etti. Bedir gazâsında müşriklerin safında harbe katıldı. Müşrikler bu harpte yenilince, O’nu Abdullah bin Cahş esir aldı. Medine-i Münevvere’ye getirdi. Kardeşlerinden henüz müşrik olan Hâlid bin Velîd ile Hişam bin Velîd, O’nu esâretten kurtarmak üzere Medine’ye geldiler...

KURTULUŞ AKÇESİ OLARAK...
Abdullah bin Cahş (radıyallahü anh) fidye-i necât (kurtuluş akçesi) istedi. Babalarının yüz dinar kıymetindeki kılıcı, zırhı ve miğferi karşılığında anlaştılar... 
Kardeşleri, Velîd bin Velîd’i esâretten kurtarıp, Mekke’ye yola çıktılar. Fakat Velîd, Mekke yolu üzerinde Medine’ye dört mil mesafedeki Zü’l-Huleyfe’de onlardan ayrılıp, Resûlullah Efendimizin yanına döndü. İmân edip, Eshâb-ı kirâmdan oldu... 
***
Hazreti Velîd, Müslüman olduktan bir müddet sonra Mekke’ye kardeşlerinin yanına gelmişti. O Zaman Hâlid bin Velîd, “Madem, Müslüman olacaktın. Kurtuluş fidyesi ödemeden olsaydın? Babamızdan kalan hâtırayı elimizden çıkardın. Niçin böyle yaptın?” diye sorunca, ona, “Kureyşlilerin esârete dayanamadı da Muhammed’e tâbi oldu demelerinden korktum” cevabını verdi... 
Kardeşleri O’nu Mahzum oğullarından bazı Müslümanlarla, Iyaş bin Ebî Rebîa ve Selleme bin Hişam’ın (radıyallahü anh) yanına hapsettiler. İmân ettiği için senelerce hapis yattı. İslâmiyetin azılı düşmanlarından amcası Hişâm ile müşrik akrabalarından çok zulüm ve işkence gördü. Resûlullah Efendimiz müşriklerin zulmüne uğrayan Iyaş bin Ebî Rebîa ile Ebû Selleme bin Hişâm ve kendisi için şöyle duâ ettiler. 

HAPİSHANEDEN KAÇTI...
“İlâhî! Velîd bin el-Velîd’i, Selleme bin Hişâm, Iyaş bin Ebî Rebîa’yı (küffâr elinde bunalıp) zaif (ve aciz) görülen diğer mü’minleri kurtar. İlâhî! Mudar’ı (Kureyş) daha beter (çok kötü) çiğne. Bu yılları Yûsuf’un yıllarına benzet.” 
Velîd (radıyallahü anh) Resûlullah Efendimizin duâsı bereketiyle bir fırsatını bulup, bağlı bulunduğu yerden kaçtı. Medine-i Münevvere’ye gelip, Resûlullah Efendimiz ile buluştu... 
Velîd bin Velîd hazretlerinin, Mekke’ye tekrar gidip, hapis arkadaşlarını nasıl kurtardığını ve Peygamber efendimiz tarafından övülen şehadetini de yarın anlatalım inşallah...

.

Dil ve gramer âlimi Halil bin Ahmed

Halil bin Ahmed, İslâmiyetten önce, ileri seviyede kullanılan arûzu sistemli bir hâle getirip, “İlm-i Arûz” denmesine sebeb olmuş bir âlimdir...
Halil bin Ahmed ile yine edebiyatçı biri olan Abdullah bin Mukaffâ, bir gece bir araya gelmişlerdi. Sabaha kadar sohbet ettiler. Birbirinden ayrıldıkları zaman Halil bin Ahmed’e, “İbn-i Mukaffâ’yı nasıl buldun?” dediklerinde:

“İLMİ AKLINDAN ÇOK BİRİSİ”
“Onu, ilmi aklından çok birisi olarak gördüm” dedi. 
Abdullah bin Mukaffâ’ya Onu nasıl bulduğu sorulunca, 
“Onu, aklı ilminden daha çok birisi olarak gördüm” dedi.
Ondan şöyle bir şiir rivâyet edilir. Fakat kendisi için mi yoksa başkası için mi söylediği bildirilmemiştir. 
“Bana diyorlar ki: Bütün dostların sana yakınlar. Fakat sen yine de üzgünsün. Bu, hayret edilecek bir şey. Ben de onlara, (Kalbler arasında yakınlık olmadıktan sonra, dostlar da, evleri de yakın olsa neye yarar) diye cevap verdim” diyor.
Yine ondan şöyle naklederler: Birisine arûz öğretmek için gidip gelirdim. Fakat, anlayışı kıt birisi idi. Bir müddet bu derse devam ettik. Hiçbir şey elde edemedi. Ona bir gün dedim ki, “Şu beyti takti’ yap, yani, münâsip vezne göre onu parçala” dedim. Beyt şu idi. “İzâ lem testeti’ şey’en fe de’hu ve câvizhu ilâ mâ testetîu.” Ma’nası: (Eğer, bir şey elde edemedinse, bunu artık bırak. Gücünün yeteceği, elde edebileceğin bir işi yap) idi. Bu şahıs, benim de yardımımla, bildiği kadar bir şeyler yaptı. Sonra kalkıp gitti. Bir daha bana gelmedi. Fakat ben, anlayış ve zekâsının çok az olmasına rağmen, benim o beyti ona verip, uygun olan arûz kalıbını buna tatbik et dememdeki maksadı anlayıp, bir daha gelmemesine çok hayret ettim. Çünkü ben, o şiirle bu işi yapamıyorsan, anlayamıyorsan, arûz okumayı bırak, demek istemiştim. O da, bu gizli maksadı anlayıp, gelmedi, dedi.

O KADAR DALMIŞTI Kİ...
Vefatı için şöyle anlatılır: 
Mescide girmişti. Bir mes’ele üzerinde düşünüyordu. O kadar dalmıştı ki, artık çevresiyle ilgisi kesilmişti. Bu sırada bir direğe çarptı. Fakat hâlâ farkında değildi. Ancak bir müddet sonra sırtüstü yere düşüp vefat etti. (Bir rivâyete göre vefâtı, arûz bahri ile takti’ yaparken, olmuştur.)

.

Horasan âlimlerinden Ebü'l-Kâsım el-Mukrî

Ebü’l-Kâsım el-Mukrî, evliyânın büyüklerindendir. Horasan âlimlerinden idi. Yüksek haller sahibi şerefli, himmet sahibi, zamanının bir tanesi idi. 378 yılında Nişâbûr’da vefât etti. Hikmetli sözleri çoktur. Buyurdu ki:

“TAKVANIN ASLI İHLASTIR”
“Allahü teâlânın, bir kuluna (îmândan sonra) verdiği ni’metlerin en büyüğü takvâdır. Müttekî olan kimse takvâ ile, bütün hayır ve iyilikleri, Allahü teâlâya yaklaşma ve yaklaştırma sebeplerini, yani ibâdetleri ve insanlara doğru yolu göstermeyi kendisinde birleştirir. Takvânın aslı ihlâstır. Hakîkati ise, kendisinden ittika ettiğin (korktuğun) Allahü teâlâdan başka her şeyden yüz çevirmektir.” 
“Fütüvvet, insanların fazîletlerini, noksanlarıyla beraber kabûl etmektir.”
“Cömert, ihsân ettiğine muttali olan veya hatırlayan değildir. Cömert verdiğinden utanan, onu az gören, söylemek ve hatırlamaktan sıkılan kimsedir.”
“Affetmekte kerem şöyledir ki; affettiği kimsenin ayıbını affettikten sonra, bir daha hatırlamamalıdır.”
“Allahü teâlâya hakkıyla âşık olanların ciğerleri, O’nun rızâsından mahrûm kalmak korkusuyla yanıp erir.”
“Kalbin yaşaması, kendisinde ölüm (ve yokluk) olmayan Allahü teâlâyı devamlı hatırlamasıdır. Güzel yaşamak ise, Allahü teâlâdan başka her şeyi unutup, Allahü teâlâ ile beraber olmaktır.”

İLMİN EN FAYDALISI....
“İlmin en faydalısı, Allahü teâlânın emirlerini ve nehiylerini, va’dlerini, vaidlerini (tehditlerini), sevâblarını ve ikablarını (cezalarını) bilmektir. İlimlerin en üstünü de; Allahü teâlâyı, sıfatlarını ve isimlerini bilmektir.”
“Günahkâr ve fâsık insanlarla bulunmak vahşettir. Onlara rağbet ve muhabbet ahmaklıktır. Onlara yakınlık ise âcizliktir. Onlara itimâd, gevşeklik ve neticesi de kaybetmektir. Allahü teâlâ bir kulunun hayrını dilerse, onun dostluğunu ve yakınlığını kendisi ile ve zikriyle yapar. Yani, o kimse Allahü teâlâya dost olur ve onun zikriyle meşgûl olur. Ona tevekkül eder. O kimsenin, günahkârlara olan düşüncesini zayıflatır ve onlara itimâdını kaldırır.”
Ebü’l-Kâsım el-Mukrî hazretleri vefatından evvel hasta yatağında iken şu şiiri söylemiştir:
“Ey Allahım, kurtar beni bu sıkıntıdan/Benim bugün tek ümidim sensin/Ben iyice eridim bu hastalıktan/İlâcım yok, devâm yalnız sensin/İlâcım senin rahmetindir/Şifâm sana kavuşmaktır...”

.

Hasen bin Ali Berbehârî

Hasen bin Ali Berbehârî (Ebû Muhammed) Ehl-i sünnet i’tikâdının yayılması için çok hizmet eden bir âlimdir. Bid’at ve bid’at ehline (Peygamber efendimiz zamanında ve O’nun dört halîfesi zamanlarında bulunmayıp da, dinde sonradan meydana çıkarılan, uydurulan sözleri, yazıları, usûlleri ve işleri ibâdet olarak inananlara, yapanlara ve yaptıranlara) karşı sert tutumu sebebiyle Bağdâd’dan Basra’ya sürülmüş, daha sonra tekrar Bağdâd’a dönmüştür.

“BİD’AT EHLİ AKREP GİBİDİR!..”
Buyurdu ki: “Bid’at ehli olanlar, başlarını ve vücûdlarını toprakta gizleyip, kuyruklarını açıkta tutan ve yaklaşanı sokan akrepler gibidirler. İnsanlar arasında gizlenmiştirler, yanlarına yaklaşanı bid’ate düşürürler, bid’at yayarlar.”
Ebû Muhammed Berbehârî, evliyânın meşhûrlarından Sehl-i Tüsterî’nin arkadaşı idi. Ondan şöyle nakletmiştir: “Allahü teâlâ dünyâyı yarattı. Dünyâ üzerinde âlimler ve câhiller yarattı. İlmin en faziletlisi, kendisiyle amel edilen ilimdir. İlmin ancak kendisiyle amel olunanı delildir. Amelin doğru olanı hariç, diğer kısmı hebâ olmuştur. Amelin sahih olması için de çok şartlar vardır.”
Fudayl bin Iyâd hazretlerinin de şöyle buyurduğunu nakletmiştir: “Ehl-i sünnet bir kimseyi görünce, sanki Eshâb-ı kiramdan birini görmüş gibi olurum. Bid’at ehli birini gördüğüm zaman da, münâfıklardan birini görmüş gibi olurum.”

ÖLÜM ANINDA DUYULAN ÜÇ SÖZ
Muhammed bin Hasen Mukrî şöyle anlatmıştır: “Dedem ve ninem bana şöyle anlattılar: Ebû Muhammed Berbehârî ömrünün son günlerinde bir eve çekildi. Bir ay kadar orada kaldı. Sonra vefât etti. Vefât ettiğini görenlerden bir kadın hizmetçisine; git bak cenâzesini yıkamakla kim meşgûl oluyor dedi. Hizmetçi, gördüklerini şöyle anlatmıştır: (Biri gelip, cenâzesini yıkadı. Sonra namazını kıldırdı. Üzerlerinde beyaz ve yeşil elbise olan kalabalık bir cemâat cenâzesinde bulundu. Namaz bitince hiçbiri görünmez oldu.) Vefât ettiği evde defnedildi.”
Vefatından evvel yanındakilere son olarak şunları söyledi: 
“Ölüm ânında üç çeşit söz söylenir: Bazılarına ey Allah’ın kulu, sana Allah’ın rızâsını ve cennetini müjdelerim, denir. Bazılarına ey Allahın kulu, sana cezanı çektikten sonra cennete gideceğini müjdelerim denir. Bazılarına da, ey Allahın düşmanı sana Allahü teâlânın gazâbını ve cehennemi bildiririm, denilir.”

.

Şehid âlim İbn-ül-Furâdî

Kadı Ebü’l-Velîd İbn-ül-Furâdî, hadîs, târih, edebiyat, neseb ve Mâlikî mezhebi fıkıh âlimidir. 351 (m. 962) yılında Kurtuba’da doğdu. 403 (m. 1012) yılında şehîd edildi...

LİM İÇİN YOLLARA DÜŞTÜ...
Kurtuba’da ilmin zirveye çıktığı bir zamanda doğan Ebü’l-Velîd İbn-ül-Furâdî, yüksek din ilimlerine temel olan din ve âlet (yardımcı) ilimlerini öğrendikten sonra, memleketindeki âlimlerin ilminden istifâde etti. Kayrevan ve Mehdiyye gibi Afrikiyye (Tunus) şehirlerine giderek, meşhur âlimlerin derslerine iştirak etti... 
Yüz binden fazla hadîs-i şerîfi râvîleriyle birlikte ezberden bilirdi. Mâlikî mezhebi fıkıh bilgilerinin inceliklerine vâkıftı. İlim tahsilinden memleketine dönüşünde, Endülüs’ün doğusunda bir şehir olan Valencia’ya kadı tayin edildi. Keskin zekâsı, üstün görüşü, geniş bilgisi ve eşsiz gayretiyle, kendisine gelen dâvâları hemen sonuçlandırır, insanların huzur içinde yaşamalarına çalışırdı. Nasihatleri tesir eder, doğru yola davetine icabet edilirdi... 
Bu mübarek zat, hep Allahü teâlâdan, kendisine şehidlik nasîb etmesini isterdi. Zamanında Kurtuba’da “Berberî fitnesi” tâbir edilen iç çatışmalar meydana geldi. Kurtuba isyâncıların elinden kurtarıldığı gün, evinde bir Berberi tarafından şehîd edildi. Cenazesi üç gün evinde kaldı. Daha sonra gizlice Mümerre mezarlığına defnedildi.
İbn-ül-Furâdî, kendisi anlatır: 
“Hac için Mekke-i mükerremeye gittiğim zaman, Kâbe-i muazzamanın örtüsünü öpüp, Allahü teâlâdan bana şehidlik nasîb etmesini diledim. Oradan ayrılınca, öldürülmek korkusu içimi kapladı. Söylediklerimden pişmanlık duydum. Geri dönüp, Allahü teâlâdan dînine hizmet etmem için uzun ömür vermesini ve sonunda şehidlik nasîb etmesini istedim!” 

ENDÜLÜS’TE KADILIK YAPTI
Bu hâdiseden sonra uzun bir zaman geçti. Endülüs’te senelerce kadılık yaptı. Kurtuba’nın âsîlerin elinden kurtarıldığı gün şehîd edildi. 
Talebelerinden Ebû Muhammed Ali bin Ahmed’e, onu vefat edenler arasında gören bir kimse şöyle anlattı: 
İbn-ül-Furâdî, yaralı bir hâlde, zor duyulur bir sesle Resûlullahın (sallallahü aleyhi ve sellem) “Allah yolunda yaralanan bir kimse, kıyamet gününde yaralarından kan akarak, rengi kan rengi, kokusu misk kokusu olduğu hâlde gelir. Allahü teâlâ kendi yolunda yaralananları en iyi bilendir” buyurduğunu söylüyordu...

.

Hasan-ı Basrî ve bir vezirin oğlu

Tâbiînin ve bu devirdeki evliyânın en büyüklerinden olan Hasan-ı Basrî hazretleri, bir gün arkadaşlarıyla birlikte yolda giderken vezirlerden birinin oğlu ile karşılaşır. Delikanlı, yağız atının üzerine kurulmuş, beraberinde de hizmetçileri, bütün ihtişamıyla yoluna devam etmektedir. Hasan-ı Basrî hazretleri yolun ortasında durarak gence şöyle seslenir:

“ŞU İKİ SÖZÜ SATMAK İSTİYORUM”
“Ey vezir oğlu! Sizler her şeyi mal ve para ile değerlendirirsiniz. Size şu iki sözü satmak istiyorum, alır mısın? Bu sözler sizi aydınlık Allah yoluna sokacaktır.” Vezirin genç oğlu, “Peki kaça satacaksınız?” deyince Hasan-ı Basrî, “Birincisini bir, ikincisini de iki gümüş para karşılığında” der. Genç de “Tamam” deyince ilk sözünü söyler:
“Ey vezir oğlu! Senin evin var mı?” diye sorar. “Var” cevabını alınca da, “Kendin mi yaptırdın, yoksa miras mı kaldı?” diye sorar. Delikanlı, “kendim yaptırdım” diye cevap verir. “Ne kadar zaman içinde yaptırdın?” sorusuna ise, “Epey uzun sürdü” karşılığını verir. “Neden her imkâna sahip olduğun halde çabuk bitirmedin?” deyince de, “Binanın taşlarını, ağaçlarını taşıyan hayvanlara acıdığım için fazla yük vurdurtmadım, bu sebeple inşaat gecikti” der.
Hasan-ı Basrî hazretleri “Ey genç! Mademki başkalarının hayvanlarına acıyarak fazla yük taşıtmaya razı olmuyorsun, neden öz nefsine acımayıp da onu dağlar kadar günah yığını altında eziyorsun?” buyurur.
Bu sözler vezirin oğlunun üzerinde büyük tesir yapar. Atından inerek Hasan-ı Basri hazretlerinin ellerine kapanır. Ardından da sabırsızlıkla “iki gümüşü hemen vereceğim, şu ikinci sözünü de hemen söyle” diye yalvarır.

“BÖYLE NEREYE GİDİYORSUN?”
Hasan-ı Basrî hazretleri ikinci sözünü söylemek için;
“Yola koyulmuş böyle nereye gidiyorsunuz?” diye sorar. “Devlet reisine, bir memuriyet almak için gidiyorum” cevabını alınca, “Bak en değerli elbiseni giymiş, en enfes kokuları sürünmüşsün. Neden? Çünkü devlet reisi ve maiyetinde çalışanlara karşı mahcup olmak istemiyorsun. Şimdi sana sormak isterim. Yarın ölüp öbür dünyayı boyladığında omuzlarında taşıdığın bu kadar ağır günahlarınla ve kirli alnınla peygamberler ve gerçek mü’minler arasında Allah’a karşı hesap verirken utanmayacak mısın?..”
Vezirin genç oğlu hemen Hasan-ı Basrî hazretlerinin ellerine sarılarak “Allah” diye bir nâra atar ve oracıkta ruhunu teslim eder...

.

Aşere-i mübeşşereden Talha bin Ubeydullah

Müşriklerden Malik bin Zübeyr adında, çok keskin nişancı, attığını vuran bir okçu vardı. Bu hâin, Uhud’da Peygamber efendimize nişan alıp bir ok attı. Resûlullahın (sallallahü aleyhi vesellem) başına doğru gelen bu oka Talha bin Ubeydullah (radıyallahü anh), elini açarak karşı tuttu. Parmaklarının bütün sinirleri kesildi. Elinin kemikleri kırıldı...

KAN KAYBINDAN BAYILMIŞTI...
Bu savaşta, Talha bin Ubeydullah’ın her yeri kılıç ve ok darbeleriyle delik deşik olmuş, vücûdunda altmış altı büyük yara açılmıştı. Küçükler ise vücûdunda sayılamayacak kadar çoktu. Bu haliyle dahi cihada devam ediyordu. Dirâr bin Hattab onun başına şiddetli iki kılıç darbesi indirmiş ve hazret-i Talha kan kaybı sebebiyle de bayılmıştı.
Bunu gören Peygamber efendimiz yanına gelen hazret-i Ebû Bekir’e hemen hazret-i Talha’ya yardıma koşmasını emrettiler. Hazret-i Ebû Bekir onu baygın bir vaziyette buldu. Başını kaldırıp yüzüne su serpti. Hazret-i Talha ayıldı. Ayılır ayılmaz ilk sorduğu soru;
- Resûlullah ne yapıyor, O’na bir şey oldu mu? olmuştur.
Hazret-i Ebû Bekir,
- Resûlullah iyidir. Beni sana O gönderdi deyince,
- Allahü teâlâya sonsuz şükürler olsun. O sağ olduktan sonra her musibet hiçtir, dedi.
İşte tam bu sırada iki cihanın sultanı Peygamber efendimiz, oraya teşrif ettiler. Hazret-i Talha’nın bütün vücûdunu mübârek elleriyle mesh ettiler ve ellerini açıp;
- Allahım ona şifâ ver, ona kuvvet ver! diye dua buyurdular. Hazreti Talha, biraz sonra sapasağlam kalktı ve düşmanla yine harb etmeye başladı...

“BEN EBÛ ZÂTÜLYED’İM!”
Müşriklerden Ebû Zâtülyed, bir ata binmiş;
- Ben Ebû Zâtülyed’im. Bana Muhammed’i gösteriniz, diye bağırarak Resûlullah’a doğru geliyordu. Hazret-i Talha onun önünü kesti. Atını çökertti ve mızrağını bu müşrikin gözüne saplayarak oracıkta öldürdü...
Hazreti Talha bu harpte şehid olmayı bekliyordu. Ancak o, yıllar sonra Cemel Vakasında şehid oldu. Hazreti Ali harp meydanını gezerken Hazreti Talha’yı ölenler arasında görünce çok üzüldü, çok pek çok ağladı. Yüzündeki toprakları sildi ve “Ey Talha! Semânın yıldızları altında seni toprağın üzerine serilmiş olarak görmek bana pek ağır geldi, beni kalbimden vurdu. Keşke yirmi yıl önce ölseydim” buyurdu ve cenaze namazını bizzat kendisi kıldırarak defnettiler...

.

Büyük Türk şairi Ali Şîr Nevaî

Büyük Türk şairi Ali Şîr Nevaî Afganistan’ın Herat şehrinde 1441’de doğdu. Timur Hanın torunlarından; Horasan, Sîstân, Belh ve Harezm bölgelerinin Sultanı Hüseyin Baykara ile sütkardeşi ve okul arkadaşı idi. Hüseyin Baykara hükümdar olunca onu yanına aldı. Sarayda birçok vazifelerde bulundu. Pek çok âlim ve veli zatlarla sohbet etti. Kasım Semerkandî’nin de derslerine katıldı...

SÖZ KESİLİR; ANCAK...
Ali Şîr Nevaî, kendisinden ders aldığı hocalardan Kasım Semerkandî’nin kızı Gül’e sevdalanır. Kız da onu sever. Babası da kabul eder ve söz kesilir. Ancak o günlerde beklenmedik bir şey olur! Sultan da Gül kızın güzelliğini ve takvasını duymuştur. Ancak sözlendiğinden haberi yoktur. Hikmet-i ilahi, kızı babasından istemek için, hizmetinde bulunan Ali Şîr Nevaî’yi gönderir. Kasım Efendi, kızın sözlü olduğunu sultana söylerse Ali Şîr Nevaî’ye zarar geleceğinden endişe eder. Söz kesilir, düğün olur. Kız, sultandan kırk gün kendisine yaklaşmamasını rica eder. Sultan, çok sevdiği eşinin isteğine uyar. Gül de Ali Şîr Nevaî’nin aşkından hastalanıp yataklara düşer. Sultan Hüseyin Baykara bütün tabibleri gönderdiği halde çare bulamazlar. Kırk günde iyice eriyen Gül, artık son anlarını yaşamaktadır. Son gün Ali Şîr Nevaî’yi görmek ister, görüştüklerinde Gül der ki:
Elvedâ sevdiğim işte dünyadan
Son demde hâtırım sor yavaş yavaş
Artık felek bizi siler künyeden
Açılır mezara yol yavaş yavaş.
Ali Şîr Nevaî de der ki:
Bana mevt yahşidir bir gün görmeden
Seninle görürdüm gün yavaş yavaş.
Solar Gül’üm muradına ermeden
Vücudun terk eder can yavaş yavaş.
Gül der ki:
Civan iken razı oldum ölüme
Yad bülbülü kondurmadım Gül’üme
Hayatta değmedi elin elime
Tâbutum altına gir yavaş yavaş.
Ali Şîr Nevaî de der ki:
Zebânım od tutar kılamam dua
Yevm-i cezâ benden eyleme dâva
Kurudu gözyaşım Ali Şîr Neva
Akar yaş yerine kan yavaş yavaş.
Sonra Gül dedi ki: “Bak Ali Şîr! Ben artık ömrümün son anlarını yaşıyorum. Ricam şudur ki, dünyada elin elime değmedi, hiç olmazsa tabutuma değsin... İkinci vasiyetim şu ki, ömrün oldukça her gün ruhuma bir fatiha oku. Üçüncü vasiyetim şu ki, ölünceye kadar beni hâtırdan çıkarma...
Ali Şîr Nevaî yıllarca mahzun yaşar... 1501’de vefat edince Hükümdar Hüseyin Baykara cenazesine bizzat katılır, Kudsiye Camii yanında, önceden hazırlattığı türbeye defnederler...

.

Azılı bir müşrik Nadr bin Hâris

Nadr bin Hâris, Mekke müşrikleri arasında, küfründe inat eden, çok kurnaz ve fesat bir adamdı. Resulullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) hep hakaret eder, Kur’an-ı kerimle rekabete kalkışırdı. Kureyşlilere şunları söylerdi:

ACEM HİKÂYELERİ ANLATIRDI...
“Bu adama karşı çıkma usulünüzle neticeye varamazsınız. O, ahlâken en iyi olanınızdı. En doğru, en dürüst ve güvenilir bir kişi olarak temayüz etti. Siz tutmuşsunuz, onun bir kâhin, sihirbaz, şâir ve mecnun olduğunu söylüyorsunuz. Buna kim inanır?..”
Bu adam, bunları söyledikten sonra belki Acem hikâyeleri anlatmanın bir çare olacağını tavsiye etti. Kendisi de ticaret maksadı ile Rum ve İran beldelerine gider, oralarda hikâye ve masal öğrenir, gelip Mekke halkına anlatırdı. Resulullah aleyhisselâm bir topluluktan kalktığı zaman hemen hikâye anlatmaya başlar ve; “Şimdi doğru söyleyin, benim mi yoksa Muhammed’in mi hikâyeleri daha güzel?” derdi. Bu maksatla şarkıcı kızlar da getirmişti. Bir kimsenin Resulullah aleyhisselâmın etkisi altına girdiğini işittiği zaman şarkıcı kızı ona musallat ederdi...
Bu azılı müşrik hakkında on kadar âyet-i kerime nazil oldu. Kur’ân-ı kerîmde mealen buyuruldu ki:
“Onlara âyetlerimiz okunduğu zaman: ‘İşittik, istersek biz de benzerini söyleyebiliriz. Bu, eskilerin masallarından başka bir şey değildir’ derlerdi.” (Enfâl: 31)
“Hani bir zaman da onlar: ‘Ey Allah’ım! Eğer bu kitap gerçekten senin katından ise üzerimize gökten taş yağdır veya bize acıklı bir azab getir’ demişlerdi.” (Enfâl: 32)
Âyet-i kerimede geçen (Bu, eskilerin masallarından başka bir şey değildir) sözünü Nadr bin Hâris söylemişti. Resul-i Ekrem Efendimiz de;

“YAZIKLAR OLSUN SANA!”
“Yazıklar olsun sana! Bu Allah kelâmıdır” buyurmuştu. Buna karşılık o da, Âyet-i kerimede geçtiği üzere;
“Eğer bu Kur’an gerçekten Allah kelâmı ise, bizim bunu inkâr etmemize bir ceza olmak üzere Allah ya başımıza taş yağdırsın veya bize başka türlü elem verici bir azap göndersin” demişti...
Nadr, istediği ve hak ettiği bu azabı Bedir’de bulmuştur. Allahü teâlâ müminlere onu yakalama fırsatı verip de esirler arasına düştüğünde, Resulullah aleyhisselâm elleri bağlı olarak kendi önünde boynunun vurulmasını emir buyurdu. Öldürülürken hâlâ “Bu, eskilerin masallarından başka bir şey değildir” sözünü tekrarlayıp duruyordu.

.

Saray Hocası Molla Şemseddîn

Yavuz Sultan Selim Hân, bir gün hocası Halîmî Efendi’ye dedi ki: “Molla Şemseddîn bize Târih-i Vassâf yazsın.” Şemseddîn Efendi çok hızlı yazardı. On günde bir adet Mushâf-ı şerîfi yazıp bitirirdi...
Halîmî Çelebi, pâdişâhın emrini Saray Hocası Şemseddîn Efendi’ye bildirdi. O da yirmi beş gün mühlet isteyip Halîmî Çelebi’nin evinde yazmaya başladı...

“KORKMA! BİZ DE İNSANIZ!”
Halîmî Çelebî’yi ziyâret için gelen kimselerin, kendisini rahatsız etmemesi için, bulunduğu odanın kapısını kilitleyip sür’atle yazmaya başladı. Yazma işiyle meşgûl iken aniden yanında bir kimseyi oturur hâlde gördü. Korkup heyecanlandı. Bunun üzerine o kimse yaklaşıp; “Korkma biz de senin gibi insanız. Seni ziyâret için geldik” dedi.
Molla Şemseddîn, o zata bazı sorular sordu ve enteresan cevaplar aldı:
-Arab diyârının tamamı fethedilip, Osmanlı topraklarına katılacak mı?
-Yavuz Sultan Selim Hân bu vazîfe ile vazîfelendirildi. Mübârek beldelerin hizmeti ona ve nesline verildi.
-Sultan Selim’in saltanatı uzun sürer mi?
-Üç yıl vakti vardır.
-Konağında oturduğum Halîmî Efendi ne zaman vefât eder?
-Şam’dan öteye geçemez, orada kalır.
-Ya benim ölümüm ne zaman olur?
-Kişiye kendi ölüm zamanını bilmek âdetullaha ters düşer. Hiçbir nefis nerede öleceğini bilemez.
-Ricâl-i gayb, Allahü teâlânın bildirmesiyle bilebilirler. Lütf edip de beni uyarınız!
-Allahü teâlâ bilir ama sen dahî Halîmî Çelebi ile bir günde vefât edip, sizinle birlikte bir cenâze dahî zuhur eder. Selim Hân, üçünüzün de cenâzesinde hazır bulunur...
O zat, koynundan bir başlık çıkarıp Şemseddîn Efendi’ye; “Bu Selim Hân’a hediyemizdir. Ona iletin”, bir daha çıkarıp; “Bunu da Halîmî Çelebi’ye veresin” dedi. Bunun üzerine Şemseddîn Efendi; “Bana bir hâtıranız olmaz mı?” dedi. “Sana da başımdakini vereyim” dedi. O zât Şemseddîn Efendi’ye başlığını verip hemen gözden kayboldu.

HEDİYE, PADİŞAHA ULAŞTI...
Şemseddîn Efendi, bu durumu Hasan Can’a anlatıp başlığı Selim Hân’a ulaştırması için verdi. Hasan Can da emaneti vermek üzere padişahın huzûruna vardı. Olanları anlatıp başlığı verdi. Selim Hân hediye başlığı eline alıp kokladı ve yüzüne saygı ile sürdü...
Olaylar aynen vuku buldu ve Yavuz Sultan Selîm Han; Halîmî Çelebi, Molla Şemseddîn ve saraydan bir hoca efendinin cenâze namazında hazır bulundu.

.

Sûmâme bin Üsâl (radıyallahü anh)

Sûmâme bin Üsâl, Mekke ile Medine arasında, Yemâme mıntıkasında ikâmet eden Benî Hanîfe kabilesinin reîslerinden idi. Bir ara, Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) huzûrlarına gelip, öldürme teşebbüsünde bulundu. Bunun üzerine Resulullah efendimiz onun kanının akıtılmasını mubah kıldı...

MEKKELİ MÜŞRİKLER ZORDA!..
Hicretin altıncı yılı başlarında, Sûmâme bin Üsâl, Medine yakınlarına gelmişti. Burada yakalayıp, Peygamber efendimizin huzuruna getirdiler. Orada tövbe edip Müslüman oldu ve Resulullah efendimiz de onu affettiler.
Sûmâme hazretleri iman ettikten sonra tekrar Yemâme’ye gitti. Yemâme halkının, Mekke’ye erzak göndermelerine mâni oldu. Bu yüzden Mekkeli müşrikler çok sıkıntıya düştüler. Bu sebeple Resûlullah efendimize mektûb yazıp, çektikleri sıkıntıları ve erzak gönderilmesine müsâade edilmesini bildirdiler. Hatta, Ebû Süfyân Medine’ye kadar gelerek, Peygamber efendimize “Sen âlemlere rahmet olarak gönderildiğini söylüyorsun” diyerek bu husûsta müracaatta bulunup, hallerini uzun uzun anlattı. Resûlullah da müşriklerin bu talebleri üzerine Yemâme halkının, Mekkelilere, yiyecek göndermelerine mâni olmaması için Sûmâme hazretlerine yazı gönderdi. Bu yazıda “Kavmimle, yiyecekleri arasından çekil, Yemâme’den Mekke’ye erzak gönderilmesine mâni olma” buyuruluyordu. Hazreti Sûmâme de bu emre uyarak, engel olmaktan vazgeçti...

MÜRTEDLERLE SAVAŞAN ORDU...
O günlerde Alâ bin el-Hadramî komutasında İslâm ordusu, Bekir bin Vâil kabilesi içinde çıkan ve etrafına bir hayli adam toplamış olan Hatam isimli mürtedin üzerine yürüdü. Sûmâme bin Üsâl da bu orduya katıldı. Bahreyn hükümdârlığına seçilen Münzir bin Nu’man da Hatam’ın tarafına geçmişti. Diğer müşrik ve mürtedler de onun tarafında yer aldılar. İki taraf, şiddetli ve uzun süren muharebeler yaptı. Müslümanlar harbi kazandılar. Ganimetin beşte biri ayrıldıktan sonra, geri kalan, mücâhidler arasında taksim edildi.
İbn-i İshâk şöyle rivâyet eder: Sûmâme hazretlerine ganimet taksiminde, bir elbise düşmüştü. Bu elbise, Kays bin Sa’lebe kabilesinin ileri gelenlerinden birine aitti. Sûmâme hazretleri, muharebenin zaferle sona ermesinden sonra, memleketine giderken bu kabilelerden bazıları hazreti Sûmâme’nin kendisine, elbisesi düşeni öldürüp, soyarak aldığını zannettiler. Bu yüzden Sûmâme’yi şehîd ettiler...

.

Melik Eşref'in harp hilesi!..

Melik Eşref, Mısır ve Suriye’de kurulan Türk Eyyubi devletinin hükümdarlarındandır. 1237 yılında vefat etti. Melik Eşref, bir Eyyûbî olmamakla beraber Eyyûbî hanedanı içerisinde son derece önemli bir konuma sahiptir...

SELÇUKLULAR HALEP ÖNLERİNDE...
Anadolu Selçuklu Sultanı I. İzzeddin Keykavus, Büyük bir ordu ile Haleb önlerine geldi... Melik Eşref, durumun hiç de parlak olmadığını gördü. Çünkü kaledeki 4 bin askerin çoğu Bedevilerden oluşuyordu. Sultan Keykavus’un ordusuyla başa çıkması imkânsız gibiydi.
Melik Eşref, kız kardeşi Dayfa Hatun’la kafa kafaya vererek bir harp hilesi hazırladı... Anadolu’ya sık sık ticaret için giden Halepli bir tüccarı çağırarak, ona para ve değerli mücevherler verip, bunları Selçuklu ordugâhına yakın bir yere sakladıktan sonra askerlerin içerisine girerek “Eyyubiler’in Selçuklu emirlerinden bazılarını satın aldığı” dedikodusunu yaymasını istediler...
Dedikodu kısa sürede Selçuklu Sultanı’na ulaştı... Tüccar, bunun doğru olduğunu ve Haleplilerin gönderdiği rüşvetin yerini gösterebileceğini söyledi. Keykavus’un emri üzerine para ve mücevherat ile birlikte Selçuklu Devleti emirlerine hitaben yazılmış mektuplar saklanan yerde bulunarak sultana getirildi. Bunları görünce dehşete düşen Keykavus, olayı gizleyerek gelişmeleri takibe başladı. Bu arada Melik Eşref, Halep’in kuzeydoğusunda Selçuklu öncü birliklerini mağlup edince, Keykavus’un ihanete uğradığından hiçbir şüphesi kalmamıştı. Bu yüzden rahatça fethedeceği Halep’i bırakıp, Anadolu’ya geri döndü...

SULTAN, ÖLÜM HASTALIĞINDA
Melik Eşref ilim adamlarına ve evliyaya çok hürmet ederdi. Bilhassa Kahire’deki büyük veli İbn-i Abdüsselâm’ın sultanın yanında yeri çok yükseldi. Sultan ölüm hastalığında iken, yakınlarından birisine; “İzzeddîn bin Abdüsselâm’a git. Seni çok seven Sultan-ı Âdil Ebû Bekr’in oğlu Mûsâ sana selâm söyledi. Zât-ı âlinizin gelmesini, kendisine yarın huzûr-i ilâhîde faydalı olacak şeyleri anlatmanızı ve duâ etmenizi ister de!” diye bildirdi. Haberci, sultânın dediklerini aynen İzzeddîn bin Abdüsselâm’a anlattı. O da bu teklifi kabûl etti ve; “Böyle bir ziyârette birçok faydalar vardır, inşâallah” dedi.
İzzeddîn bin Abdüsselâm hazretleri sultanın yanına geldiğinde ona Kelime-i şehadeti telkin etti ve Melik Eşref son nefesini verdi.

.

Münafık Ebû Azze el Cumehi'nin sonu!

Münafıklar!.. Mü’min göründükleri halde mü’min olmayanlar... Nifak çıkartanlar, bozguncular... Münafıkların başı Abdullah bin Übey. Hazreç’in Afv oğullarından... Bedir Savaşından sonra açıktan açığa mücadelenin artık mümkün olmadığını gördüğünden Sevgili Peygamberimize gelerek şeklen iman ediyor. Yahudilerle de iş birliği halinde...

İŞİ İYİCE AZITTILAR!...
Münafıklar, işi iyice ileri götürdüler. Toplanmışlar, Resulullahı yeriyor, türlü türlü tasarılar yapıyorlar. Bir gün Sevgili Peygamberimiz, mesciddeler. Herkes; münafıklar da orada...
Resûlullah efendimiz buyurdular ki:
- Aranızdan bazıları toplanarak dinimizi ve O’nun Peygamberini kötülediler. Şimdi onlar kalkıp tövbe etsinler; tövbelerine şahid olalım...
Fakat hiç kimse yerinden kıpırdamadı... Sevgili Peygamberimiz, aynı mubarek cümlelerini iki kere daha tekrarladılar; ama neticesiz bekleyiş... Bunun üzerine Resûlullah efendimiz, münafıkların her birine tek tek ismen hitap ederek, “sen kalk”, “sen kalk”, “sen kalk” buyurdular. Tam otuzaltı kişi ayaktaydı... Hepsini de yine şaşılacak bir sabırla ikaz ediyorlar:
-Allah’tan korkunuz!..
Bir gün Kâinatın Efendisi, mescidde aziz gönül dostları Eshab-ı kiramla sohbet buyuruyorlar. Münafıklardan bir kısım da oradalar; cemaatin arka taraflarında. Resulullah’ın sohbeti anlaşılmasın diye aralarında yüksek sesle konuşuyorlar. Peygamber efendimiz seslerini kısmaları için ikaz ediyorlar. Evet çeneleri susuyor ama; bu defa da birbirlerine sokularak sırnaşıklık ve fiskosa başlıyorlar. Efendimiz;
- Şunları mescidden çıkarın, buyurdular. Mübarek sahabiler bütün münafıkları, bağırtı-çağırtılarına bakmadan mescidden sürüp çıkardılar...

ONU, İKİNCİ DEFA AFFETMEDİ!..
Uhud’dan dönüşte, Peygamber efendimiz yolda münafıkların azgınlarından Ebû Azze el Cumehi’yi yakaladı. Resûlullah efendimiz onu Bedir’de esir etmişti. Sonra onu lütfederek öldürtmemişti.
Peygamber efendimize şöyle dedi: “Yâ Muhammed, beni bu sefer de affet” Resûlullah efendimiz de şöyle buyurdu:
“Mümin, yılan deliğinden iki kere ısırılmaz. Vallahi bundan sonra artık sen Mekke’de Muhammed’e iki kere hile ettim diyemeyeceksin! Ey Zübeyr, bunun boynunu vur!”
Ve azgın münafık Ebû Azze el Cumehi, Zübeyr hazretlerinin kılıcıyla cehennemi boylar...

.

Müfessir ve müderris Abdurrahmân İmâdî

Abdurrahmân bin Muhammed (İmâdî) Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 978 (m. 1571) senesinde Şam’da doğdu. 1051 (m. 1641) senesinde Şam’da vefât etti. Bâb-üs-Sagîr mezarlığında babasının yanına defnedildi.

ŞAM, İSTANBUL; TEKRAR ŞAM...
Küçük yaşından itibâren ilim tahsiline yönelen Abdurrahmân İmâdî, ilk olarak Hasen el-Bürûnî ve halasının oğlu Şeyh Muhammed bin Muhibbüddîn el-Hanefî’den ilim öğrendi. Daha sonra Kâdı Muhibbüddîn’in hizmetinde uzun müddet kalıp, ondan birçok ilimleri tahsîl etti. Şemseddîn bin Minkâr ve Molla Muhammed bin Abdülmelik el-Bağdâdî’den de ilim tahsîl etti. Aklî ve naklî ilimlerde yükselip, zamanında meşhûr oldu. Tefsîr ilminde de ihtisas sâhibi idi.
1014 (m. 1605) senesinde hac ibâdetini yerine getirmek için Mekke ve Medine’ye gitti. Hac ibâdetini îfâ edip, sevgili Peygamberimizin mübârek kabrini ziyâret etmekle şereflendi...
Hac ibâdetini yapıp Şam’a döndükten sonra, 1017 (m. 1608) senesinde Şibliyye Medresesi müderrisliğine ta’yin olundu. 1023 (m. 1614) senesinde Şam Selîmiyye Medresesi müderrisliğine nakl edildi. Sa’deddîn-zâde Es’ad Efendi hacca giderken, Şam’a uğradığı zaman, onunla sohbet edip, ilmî üstünlüğünü ve fazîletlerini görüp iltifât etti. Es’ad Efendi İstanbul’a dönüp Şeyhülislâm olunca, onu da İstanbul’a getirtip, İstanbul Süleymâniye Medresesi’ne müderris ta’yin ettirdi. Bir müddet müderris olarak vazîfe yaptıktan sonra, 1031 (m. 1621) senesinde Şam Kadılığına ta’yin edildi. 1033 (m. 1623) senesinde Şam Kadısı iken tekrar hacca gitti. Onun şöhreti her tarafta duyuldu...

“BİR YILDIZ KAYDI...”
Nakledilir ki: Şeyhülislâm Yahyâ bin Zekeriyyâ Efendi’ye bir fetvâ yazıp arz etti ve cevâbını da yanına yazdı. Yahyâ bin Zekeriyyâ Efendi fetvâyı inceleyip, doğru olduğunu gördükten sonra, fetvânın yanına onun yazdığı cevâbın aynısını yazdı. Onun ilmî üstünlüğünü kabûl etti. Asrındaki birçok şâirler onu medh ettiler. Çok fasih ve belâgatlı şiirleri vardır. Hac dönüşünde Şam’da ilim öğretmek, talebe yetiştirmek ve fetvâ vermekle meşgûl iken vefât etti...
Onu sevenlerden biri nakleder: “Abdurrahmân İmâdî’nin vefât ettiği gece, evinin yanından geçiyordum. Semâdan bir yıldızın İmâdî’nin evinin üzerine düştüğünü gördüm. Aradan çok az zaman geçmişti ki, Abdurrahmân İmâdî’nin vefât ettiği duyuldu.”

.

Şafiî fıkıh âlimi Muhammed el-Eşhâr

Muhammed el-Eşhâr, Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. Lakabı Cemâlüddîn’dir. 945 (m. 1539) senesinde Yemen’de bulunan “Beyt-üş-Şeyh” köyünde doğdu. 991 (m. 1583) senesinde yine aynı yerde vefât etti.

“KENDİNİ YÜKSEK GÖRME!”
Zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil eden Muhammed el-Eşhâr, ilk önce babasından ilim öğrendi. Mekke’ye gidip, İbn-i Hacer el-Heytemî, Allâme İbn-i Ziyâd gibi zâtlardan da ilim tahsîl etti. Hocalarından ve zamanının diğer âlimlerinden ilim öğretme husûsunda icâzet aldı...
Muhammed el-Eşhâr hazretlerinin hikmetli sözleri çoktur. Buyurdu ki:
“Eğer îmânın kâmil olmasını istersen, kendini Müslümanlardan yüksek görme! Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdular ki: (Bir kişi îmânının kemâlini isterse, kendine insaf versin [Ya’nî tevâzu üzere hareket eylesin] ve fakir olduğu hâlde sadaka versin! Bu iki huy, îmânı kâmil derecesine yükseltir.)”
Tevhîd, “Eşhedü en lâ ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve resûlühü” demektir. Ma’nâsı şudur: “Hak teâlâ hazretleri birdir, şeriki ve benzeri yoktur ve Muhammed aleyhisselâm, sevgili kulu ve hak peygamberidir.” Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki:
“Bir kimse, Kelime-i tevhîdi dese, Hak teâlâ hazretleri ile o kelime arasından perdeler kalkar ve kelime, doğrudan doğruya Allahü teâlâ hazretlerine gider. Allahü teâlâ buyuruyor ki: (Ey kelime, dur!) Kelime der ki: [Beni söyleyen kulu affetmeyince duramam!] Hak teâlâ hazretleri, o zaman buyurur ki: (İzzetim, celâlim, kudretim, kemâlim hakkı için beni zikreden kulumu affettim.)“
Bu kelime-i tevhîdi söyleyen kulu kıyâmet gününde melekler ziyâret ederler. Hak teâlâ hazretleri Mûsâ aleyhisselâma meâlen; “Yâ Mûsâ, kıyâmet gününde meleklerin seni ziyâret etmesini istersen, Kelime-i tevhîdi çok söyle” buyurdu.

“RÜYAMDA RÜKN-İ YEMÂNÎ YIKILDI”
Bu mübarek zat, ömrünün sonuna doğru hastalandı. Buna rağmen, Fakîh Ahmed bin Muhammed Ebû Câbir, onun yanında uzun süre kalıp istifâde etti. Birçok faydalı husûsları yazdı...
Nûr-üs-Sâfir adlı eserin müellifi anlatır:
“Evliyânın büyüklerinden Muhammed el-Bekrî, Muhammed el-Eşhâr’ın vefâtından önce bana geldi ve; [Bu gece rüyâmda Kâbe-i muazzamanın (Rükn-i yemânî) köşesinin yıkıldığını gördüm] dedi. Ertesi gün Muhammed el-Eşhâr vefât etti.”

.

Hanefî fıkıh âlimi Burhâneddîn Zernücî

Burhâneddîn Zernücî hazretleri, Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. Hayâtı ve babasının adı hakkında kaynaklarda fazla bir bilgi yoktur. “Hidâye” kitabının sâhibi Burhâneddîn Merginânî’nin ve meşhur fıkıh âlimi Kâdı Hân’ın talebesidir. Fıkıh ilmine dair eserleri vardır. Bunlardan “Ta’lîm-ül-müteallim” adlı eseri meşhurdur. Bu kitabında buyuruyor ki:

HÂFIZAYI KUVVETLENDİRMEK İÇİN...
Hâfızayı kuvvetlendiren husûslar: Okuduğunu aklında tutmanın en kuvvetli sebebleri şunlardır: 1. Derse gayretle çalışmak. 2. Derslere devâm etmek. 3. Az yemek yemek. 4. Gece kalkıp namaz kılmak. 5. Kur’ân-ı kerîm okumak, İslâm âlimlerinden birisi şöyle buyurmuştur: “Yüzüne bakarak Kur’ân-ı kerîmi okumaktan daha çok hâfızayı güçlendiren bir şey yoktur.” 6. Kitap okumaya başlarken Besmele çekmek. 7. Kitabı kaldırırken şu duâyı okumak: “Sübhânallâhi vel-hamdü lillâhi velâ ilâhe illallâhü vallâhü ekber velâ havle velâ kuvvete illâ billâhil-aliyyil-azîm-il-azîz-il-alîmi adede külli harfin kütibe ve yektübü ebed-el-âbidîne ve dehr-ed-dâhirîne.” 8. Peygamber efendimize (sallallahü aleyhi vesellem) çok salevât getirmek. 9. Kötülükleri terk etmek. 10. Misvak kullanmak. 11. Bal şerbeti içmek. 12. Aç karnına, her sabah yirmibir adet siyah üzüm yemek. 13. Balgamı azaltan bütün yiyecekler de hâfızayı kuvvetlendirir.

“GÜNAHLARIN ÇOK OLURSA...”
Unutkanlığa sebeb olan husûslar: 1. Allahü teâlâya karşı işlenen kötülükler. 2. Günahların çok olması. 3. Düşünce ve üzüntünün çokluğu. 4. Dünyâ işleri ile çok ilgilenmek ve çok meşgûl olmak. Dünyâ işleri ile lüzumundan fazla uğraşmak, insanın sıhhatine zararlıdır. Dünyâ işleri kalbi karartır. Âhiretle ilgili işler ise kalbi nurlandırır ve namaz kılarken te’sîrini gösterir. Namazını gönül hoşluğu ile kılar ve kıldığı namazdan lezzet duyar. 5. Ekşi elma yemek. 6. Asılmış olan kimseye bakmak. 7. Kabir taşları üzerindeki yazıları okumak. 8. Yakaladığı biti öldürmeden yere atmak. 9. Ense çukurundan şişe ile kan aldırmak...
Fakirliğe, zenginliğe ve ömrün uzamasına sebep olan husûsları da yarın okuyalım inşallah...

.

İki cihânın bedbahtı Bel'am bin Baura

Musa aleyhisselam vefat ederken yerine Yuşa bin Nun aleyhisselamı halife bıraktı. Allahü teala Yuşa aleyhisselamı da İsrailoğullarına peygamber olarak vazifelendirdi. Yuşa aleyhisselam, İsrailoğullarının başında olduğu halde “Arz-ı mev’ud” denilen bölgeye gidip, Eriha ve İlya şehirlerini fethettikten sonra, Belka şehrini kuşattı...

KALBİ DÜNYAYA MEYLETTİ!..
Belka’nın Belak ismindeki zalim hükümdarı, Yuşa aleyhisselama karşı aciz kalıp, İsm-i azam duasını bilen, her duası kabul olan, ilim ve ibadette yüksek, sözlerini yazıp istifade etmek için elinde hokka ve kalem ile yanında iki bin kişi bulunan ve İbrahim aleyhisselamın dinine inanan Bel’am bin Baura isimli kimseden yardım istedi... Ondan, Yuşa aleyhisselama ve ordusuna karşı beddua etmesini istedi. Belka ahalisi de gelip beddua etmesi için Bel’am bin Baura’ya yalvardılar. Bel’am, Allahü tealanın peygamberine karşı beddua edemeyeceğini bildirdiyse de, azgın ve imansız Belka ahalisi bedduada bulunması için daha çok ısrar ettiler. Bel’am bin Baura’ya hediyeler getirip birçok dünyalık vaat ettiler. Bel’am bin Baura: “O Allah’ın peygamberidir, dinimiz onun dini ile aynıdır. O’nun yanındakiler de melekler ve mü’minlerdir. Şayet ben onların aleyhinde dua edersem dünyam da, ahiretim de helâk olur” diyerek, önce reddetti. Ama kral ve adamları işin peşini bırakmıyorlardı. O memleketin güzelliği ile dillere destan olmuş bir kadını vardı, onu da Bel’am’ın peşine taktılar. Artık her şey Bel’am’ın emrinde olacaktı; para, mal, mülk, kralın en yakın adamı olmak, dünyanın en güzel kadını ile evlenmek... Bütün bunlara karşı yapması gereken ise sadece Allah’ın Peygamberi ve ordusu aleyhine lanet okumak, yani Allah’a isyan etmekti!..

HAZİN SON YAKLAŞMIŞTI!..
Şeytan, Bel’am’ın aklını çeldi, “önce lanet okursun, sonra da tövbe edersin, olur-biter” diye vesvese verdi. Zalim hükümdar da beddua etmediği takdirde onu idam edeceğini söyleyerek idam sehpası kurdurdu. Bütün bunlar karşısında Bel’am bin Baura’nın gönlünde dünya malına ve servetine karşı meyil belirdi. Nihayet kadınlı erkekli grup toplanıp, Bel’am’ın her zaman dua ettiği tepeye doğru hareket ettiler...
İki cihanda da bedbahd olan Bel’am bin Baura’nın hazin sonunu yarın okuyalım...

.

Şeyhülislâm Abdullah Efendi

Yenişehirli Abdullah Efendi, Hânefî mezhebi fıkıh âlimlerinden ve elliyedinci Osmanlı şeyhülislâmıdır. Yenişehir’de doğdu. 1156 (m. 1744) senesinde İstanbul’da vefât etti. Kanlıca’da İskenderpaşa Câmii bahçesinde medfûndur. “Behcet-ül-fetâvâ” adlı fetvâ kitabını yazmıştır...

MATBAA HAKKINDAKİ FETVASI...
İlk tahsîlini memleketi olan Yenişehir’de yaptıktan sonra İstanbul’a gelen Abdullah Efendi, zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti. Yapılan imtihanı kazanarak, müderrislik ruûsunu (diplomasını) aldı. Çeşitli medreselerde müderrislik yapıp talebe yetiştirdi. Haleb ve Bursa kadılıklarında bulundu. Anadolu Kadıaskerliğine tayin edildi. 1130 (m. 1718) senesinde şeyhülislâmlık yüksek makâmına getirildi. Bu yüksek vazîfeyi doğruluk ve adâletle yürüttü. Sultan Üçüncü Ahmed Hân ve Dâmâd İbrâhim Paşa ile iyi anlaşıp hizmette bulundu. Pâdişâhın iltifât ve ihsânlarına kavuştu...
Yenişehirli Abdullah Efendi, on üç seneye yakın şeyhülislâmlığı zamanında, doğruluk ve adâletle hareket etti ve zamanındaki birtakım yeni gelişmelere dâir fetvâ verdi. Matbaacılığın Türkiye’de kuruluşuyla ilgili verdiği fetvâ ile İbrâhim Müteferrika’nın matbaa kurmasına yardım etmişti. Behcet-ül-fetâvâ adlı fetvâ kitabıyla Mir’at hâşiyesi vardır.
Yenişehirli Abdullah Efendi’ye matbaa açmak, kitap basmak hususu sorulduğunda şöyle cevap verdi:

“GÜZEL BİR İŞ OLUR”
“Kitap basma san’atını iyi bilen bir kimse, bir kitabın harflerini ve kelimelerini birer kalıba çıkarıp, buradan kâğıtlara basmakla bu kitapdan az zamanda kolayca çok sayıda kitap elde ediyor. Böylece çok ucuz kitap yazılmasına sebep oluyor. Fâideli bir iş olduğundan dînimiz bu kimsenin bu işi yapmasına izin verir. Kitapda yazılı ilmi bilen birkaç kişi, önce kitabı tashih etmelidir. Tashih ettikten sonra basılırsa, güzel bir iş olur...”
Bu fetvâ, dînimizin ilme ve fenne verdiği kıymeti bildirmektedir...
Yenişehirli Abdullah Efendi, hac ibâdetini yerine getirip, sevgili Peygamberimizin mübârek kabrini ziyâret ettikten sonra İstanbul’a döndü. Hac dönüşünde uzun müddet İstanbul dışındaki çiftliğinde kaldıktan sonra, Kanlıca’daki evinde ikâmete memûr edildi, istirahat edip, ibâdetle meşgûl olduğu sırada vefât etti. Son sözü “Yâ erhamerrâhimîn” oldu...

.

Karaman Vâlisi Hemden Paşa

Sene 1514... Osmanlı ordusu İran’a doğru ilerlemekte... Ancak karşılarına çıkan bir ordu yok... Sultan Selim Han, Safevî hükümdarı Şâh İsmail’e bir mektup gönderdi. Özetle şöyle diyordu: “Erzincan dağ ve tepelerine gelmeme rağmen, sende hâlâ hiçbir hareket yok... Ölümden korkanların kılıç kuşanması ve ata binmesi münâsip değildir... Eğer sende bir parça gayret varsa karşıma çık!..”

PADİŞAHIN HUZURUNA GİRDİ VE...
Bu mektuptan sonra ordu hiçbir karşı hareket görmeden, düşman toprakları üzerinde yoluna devam ediyordu...
Uzun yolculuğa rağmen, düşmanın hâlâ karşılarına çıkmaması, yeniçeriler arasında hoşnutsuzluğa sebep oldu. Aylarca yol yürümekten, seferin zorluklarından, gurbetin uzunluğundan şikâyete başladılar. Rahatlarına düşkün olan bazı vezîrler de, askeri bahâne ederek, Pâdişâhın çok sevdiği Karaman Vâlisi Hemden Paşa’dan, Pâdişâhı geri dönmeye iknâ etmesini rica ettiler.
Hemden Paşa, Yavuz Sultan Selim’in en yakın nedîmi idi. Her husûsta Pâdişâh ile konuşabiliyordu. Bu vezîrlerin ricasını kabûl ederek, Sultan Selim’in huzûruna girdi. Askerlerin durumunu anlattı. “Padişahım, geri dönmemiz daha uygundur” dedi. Bunlar onun son sözleri oldu. Böyle söyleyince, Sultan Selim onu idam ettirdi...
Şeyhülislâm Zenbilli Ali Cemâlî Efendi “Pâdişâhım! Hangi hükme dayanarak bu emri verdiniz?” diye sorduğunda, Sultan Selim Han şöyle cevap verdi:

“OĞLUM SÜLEYMAN BİLE OLSA...”
Âyet-i kerîmeye muhalefet ettiği için... Allahü teâlâ, Eshâb-ı Kirâmı medhederek meâlen buyuruyor ki: “Onlar kâfirlere karşı çok şiddetli, kendi aralarında gayet merhametlidirler.” “(Ey Peygamberim! Eshâbının) iş husûsunda fikirlerini al (müşavere et). Müşavereden sonra da bir şeyi yapmaya karar verdin mi, artık Allahü teâlâya güven ve dayan. Gerçekten Allahü teâlâ tevekkül edenleri sever. (Feth-29, Âl-i İmrân-159)” Biz bu cihâda çıkarken, vezîrler, âlimler ve komutanlarımızla müşavere ettik. Karar verdik. Allahü teâlâya tevekkül ederek yürüdük... Hemden’in yerinde oğlum Süleymân bile olsa idi, onun da boynunu vurmaktan kıl kadar çekinmezdim...”
Hemden Paşa’nın öldürülmesini ve Sultânın bu sözlerini işiten vezîrler ve yeniçeriler, yaptıkları hatânın büyüklüğünü anladılar... Malum olduğu üzere bu sefer neticesinde Yavuz Sultan Selim Han büyük bir zaferle (Çaldıran) dönmüştür.

.

Tunuslu velî Ahmed Tebâsî

Ahmed Tebâsî, evliyânın büyüklerindendir. Mâlikî mezhebinde idi. 930 (m. 1523) senesinde, Tunus beldelerinden Neferât’ta, yüz yaşını geçmiş olduğu hâlde vefât etti...

YOLDAN GERİ DÖNDÜ!..
Ahmed Tebâsî, büyük âlim velîy-yi kâmil Ahmed bin Mahlûf Şâbî’nin sohbetinde yetişti. Şâbî, kerâmetler ve hârikalar sâhibi idi. Ebü’l-Feth Hindî adındaki büyük bir zât, Ebu Midyen hazretlerini ziyâret için yola çıktı. Yolda ona, ağaçların yapraklarında; “Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resûlullah Şâbî veliyyullah” yazılı olduğu gösterildi ve o da Ebû Midyen hazretlerinin yanına gitmekten vazgeçti. Şâbî ile görüştü. Ebü’l-Feth Hindî, onun yanında ma’nevî derecelere kavuştu. Ahmed Tebâsî de, büyük velî Şâbî’nin hizmetinde ve sohbetinde bulunması sebebiyle, üstün hâllere ve derecelere kavuştu...
Bu mübarek zat buyurdu ki: Açlığın faydaları husûsunda, Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: “Çok yemek ve içmekle kalbi öldürmeyin. Çünkü kalb, ekine ve tohuma benzer. Su çok olursa çürür.”
Yine buyurdu ki: “İnsanoğlu, midesinden kötü ve bozuk bir kap doldurmamıştır. İnsana yemek için birkaç lokma yetişir. Bu da sulbünü devam ettirir. Eğer bunu yapamıyorsa, midesinin üçte birini yemek, üçte birini su, üçte birini hava ile doldurmalıdır.”
Talebelerinden Mes’ûd Sanhâcî onun hakkında dedi ki: Sevenlerinden biri, yabancı bir kadına baktı. Sonra da onun meclisine gitti. Hocam Tebâsî buyurdu ki: “Aramıza gelenlerden birinin, gözleriyle günah işlemiş olduğu anlaşılıyor.” Daha sonra o kişi suçunu itirâf etti. Tövbe ve istiğfarda bulundu...

GÜNAHKÂRI HEMEN TANIRDI!..
Ahmed Tebâsî hazretlerinin keşf ve kerâmetleri çok olup, suç ve günah işleyeni derhâl tanırdı. Ayrıca huzûruna gelen kimsenin arzusunu, daha o söylemeden, Allahü teâlânın izniyle bilirdi.
Yine talebesi Mes’ûd bin Muhammed Sanhâcî anlatır: “Bir gece Ebü’l-Kâsım ismindeki arkadaşımla bir mes’eleyi müzâkere ettik. Sabah olduğunda da, hocamın huzûruna gittik. Bize dönüp, akşamki meselenin cevâbı şöyledir” buyurdu...
Ahmed Tebâsî hazretlerinin vefâtında, sağ yanağına nûrânî bir kalemle; “Rahimehullah” (Allahü teâlâ rahmet etsin), sol yanağında da “Celâl” yazılı olduğu görüldü...

.

ecvîd ve kırâat üstâdı Muhyiddîn Niksârî

Muhyiddîn Niksârî, Osmanlı devri âlimlerindendir. Doğum târihi bilinmemektedir. 901 (m. 1460) senesinde İstanbul’da vefât etti. Şeyh Vefâ türbesi yanına defnedildi...

PADİŞAH DERSİNE GELİRDİ
Muhyiddîn Niksârî, küçük yaşta Kur’ân-ı kerîmi ezberledi, önce Molla Hüsâmeddîn-i Tokâdî’den, sonra Fenârî-zâde Yûsuf Bâli ve Molla Yegân’dan dînî ve Arabî ilimleri öğrendi. Tecvîd ve kırâatta üstâd oldu. Fen ilimlerini Kâdı-zâde-i Rûmî’nin talebesi, büyük âlim Molla Fethullah Şirvânî’den tahsil etti...
İsfendiyaroğlu İsmâil Bey, Kastamonu’da yaptırdığı medreseyi Molla Muhyiddîn Niksârî’ye verdi. Muhyiddîn Niksârî, bir süre burada ders okuttu. Sultan İkinci Bâyezîd Hân tahta geçince onu İstanbul’a getirtti...
Bu mübarek zat, cum’a günleri tefsîr dersleri verirdi. Bazen Ayasofya Câmii’nde, bazen de yeni yaptırılan Sultan Bâyezîd Câmii’nde vaaz verdi ve tefsîr de okuttu. Ayasofya’daki tefsîr derslerinde Sultan İkinci Bâyezîd Hân da hâzır bulunurdu.
Bir vaazında buyurdu ki:
Allahü teâlânın rızâsı, dînine bağlı olan ana-babanın rızâsında; Allahü teâlânın gazabı, dînine bağlı olan ana-babanın gazabındadır. Habîb-i kibriyâ (sallallahü aleyhi ve sellem) bir hadîs-i şeriflerinde buyurdu ki: “Cennet, ana-babanın ayağı altındadır.” Yanî, sana dînini, îmânını öğreten ananın babanın rızâsındadır. Hak teâlâ hazretleri Mûsâ aleyhisselâma buyurdu ki: “Yâ Mûsâ! Ana-babasını razı eden, beni razı etmiş olur. Ana-babasını razı edip bana âsî olan kimseyi dahî iyilerden sayarım. Ana-babasına âsî olan, bana mutî olsa bile, onu fenâlar tarafına ilhâk ederim.”
Gaflet ve şaşkınlığa kapılarak ana-babanın kalbini kırarsan, derhâl onların rızâsını almaya çalış, yalvar, minnet eyle ve her ne yaparsan yap, onların gönlünü al!

“DUÂM KABUL OLDU...”
Muhyiddîn Niksârî hazretleri, câmide Kur’ân-ı kerîmin tefsîrini tamamlayınca, talebelerine ve cemâate dönüp şöyle buyurdu: “Allahü teâlâdan Kur’ân-ı kerîmin tefsîrini okutma işini tamamlamam için bana mühlet vermesini niyaz etmiştim. Allahü teâlâya hamdü senalar olsun ki, duâm kabûl oldu, dersimi tamamladım. Şimdi duâm odur ki, ömrüm îmân ile son bulsun. Son nefesimde Kelime-i şehâdeti söyleyerek rûhumu teslim edeyim.”
Sonra gönülden duâda bulundu. Orada bulunanlar hep bir ağızdan âmin dediler. Muhyiddîn Niksârî, evine varınca hastalandı ve vefât etti..

.

Fıkıh ve hadîs âlimi İmâm-ül-Haremeyn

İmâm-ül-Haremeyn Cüveynî, Şafiî mezhebinde meşhur fıkıh ve hadîs, âlimidir. 419 (m. 1028) senesinde Horasan’da Nişâbûr şehrinin Cüveyn nahiyesinde doğdu. 478 (m. 1085) de Nişâbûr’da vefât etti...

İLK DERSİ BABASINDAN ALDI
Cüveynî’nin ilk hocası, zamanın büyük âlimlerinden olan babası Abdullah bin Yûsuf’tu. Ondan temel din ve âlet ilimlerini öğrenip, hadîs ve fıkıh ilmini tahsil etti. Ebü’l-Kâsım Kuşeyri ve daha birçok meşhur âlimden ilim öğrendi. Daha tahsili sırasında yüz cild eseri okuyup mütâlâa etti. O, ilmin her dalında öğrenmesi mümkün olduğu kadar öğrenmiş ve bu hususta çalışmıştır.
İmâm-ül-Haremeyn, henüz yirmi yaşına girmek üzere iken, babası vefât etmiş, kendisi de onun yerine müderris olmuştur. Bir taraftan yüzlerce talebeye ders veriyor, bir taraftan da kendi ilmini arttırmak için Beyhakıyye Medresesi’ne giderek, büyük âlim Ebü’l-Kâsım Kuşeyri’nin derslerine devam ediyordu. Daha sonra oradan ayrılıp; önce Samarra’ya, sonra da Bağdad’a giderek, oranın âlimleri ile sohbet etti. Zamanla şöhreti her tarafa yayıldı. Sonra Hicaz’a giderek, Mekke-i mükerreme ve Medîne-i münevverede dört sene kaldı, ilim ve ibâdetle meşgul oldu. Kendisine, “İmâm-ül-Haremeyn” ya’nî Mekke ve Medine’nin imâmı, Mekke ve Medine’nin en büyük âlimi unvânı verildi. Nihayet Alp Arslan Selçuklu devletine sultân olunca, âlimlere çok kıymet veren Nizâm-ül-mülk’ü vezir tayîn etti. Nizâm-ül-mülk’ün daveti üzerine İmâm-ül-Haremeyn, Nişâbûr’a döndü. Nişâbûr’daki “Nizamiye Medresesi” müderrisliğine getirildi...

AYNI MEDRESEDE OTUZ SENE...
Zamanın hükümdar ve devlet ricalinden büyük hürmet gören İmâm-ül-Haremeyn, o muazzam ilim müessesesinde, otuz sene kadar ilim yaymaya muvaffak oldu. Ders verdiği otuz yıl boyunca, bir kısmı meşhur âlim ve devlet adamı olmak üzere, her gün dersine gelen talebe sayısı üç yüzden aşağı düşmezdi...
İmâm-ül-Haremeyn ömrünün sonuna doğru sarılık hastalığına tutuldu. Bu hastalık sebebiyle bir müddet derslerine ara verdi. Sonra iyileşip ders vermeye devam etti. Bir müddet sonra tekrar hastalanıp, hararet sebebiyle zayıf düştü. Nişâbûr’a yakın bir köy olan Bestakan’a tebdîl-i hava için gitti. Burası, havası serin, suyu tatlı bir yerdi ancak hastalıktan kurtulamayıp, orada vefât etti.

.

Büyük mutasavvıf Ebû Abdullah Kureşî

Ebû Abdullah Kureşî hazretleri Hazreti Hasan’ın soyundan olup “Şerîf”tir. Bu mübarek cüzzam hastalığına yakalanmıştı. Namaz vakitlerinde hastalığı tamamen yok olur, namazdan sonra tekrar bedeninde görülürdü...

“BENİ O ZATLA EVLENDİRİR MİSİN?”
Kureşî hazretlerinin sevdiklerinden bir kimse vardı. Kızı bir gün dedi ki: “Babacığım, beni Abdullah Kureşî ile evlendirir misin?” Adamcağız şaşırdı. Çünkü, hangi kız cüzzamlı biriyle evlenmeye razı olabilirdi! Hemen Abdullah Kureşî’nin yanına gitti ve durumu arz etti. O da kabul etti. Kadı hemen nikâhlarını kıydı...
Kızı, Abdullah Kureşî’nin yanına girmesi için hazırladılar. Herkes evden ayrıldı. Evde yalnız kaldıklarında, Abdullah Kureşî önce banyoya girdi. Çıktığı zaman, uzun boylu ve yakışıklı bir suret almıştı. Üzerinde güzel bir elbise vardı. Kız onu tanımayarak hemen örtündü. Abdullah Kureşî “Örtünme, ben senin zevcin Abdullah’ım” deyince kız, “Sen o değilsin” dedi. Bunun üzerine Abdullah Kureşî “Yemîn ederim ki, ben Kureşî’yim” deyince, kız inandı ve “Peki bu ne hâldir?” diye sordu. Abdullah Kureşî, “Bundan sonra, seninle olduğum zaman böyle kalacağım. Ama başkaları ile beraber olunca, öbür şeklimle (yanî cüzzamlı) olacağım. Fakat bu durumu, ben ölünceye kadar kimseye söyleme” dedi. Bunun üzerine kızcağız “Kimseye söylemeyeceğime söz veriyorum, istersen benim yanımda dururken de cüzzamlı olarak kalabilirsin” dedi. Mübarek, onun kendisiyle ne maksatla evlendiğini anlayarak “Allahü teâlâ sana bolca hayırlar ihsân etsin” diye duâ etti. Hanımı bu durumu, Abdullah Kureşî hazretleri ölünceye kadar kimseye anlatmadı...

AFİYET VE HASTALIK ELBİSESİ!..
Abdullah Kureşî hazretlerinin, vefâtına yakın gözleri görmez oldu. Hanımının yanına girince cüzzam hastalığından kurtulduğu gibi, gözleri de açılıyordu. Bir gün gözleri açılmış, vücûdu cüzzam hastalığından kurtulmuş bir hâlde, gümüş gibi bembeyaz bir tenle dostlarının yanına girdi. Onlar Abdullah Kureşî’nin bu hâline çok şaşırdılar ve “Bu hâl ne?” diye sormaktan kendilerini alamadılar. Bunun üzerine Abdullah Kureşî, “Allahü teâlâ bana önce afiyet elbisesini giydirdi. Sonra beni imtihan etmek için hastalık elbisesini giydirdi. Şimdi de gördüğünüz gibi, yine afiyet elbisesini giymiş bulunuyorum” diye izah etti. Bunları söyledikten kısa bir zaman sonra vefat etti.

.

Ba'lebek müftîsi Muhammed Tâcî

Muhammed Tâcî, Hânefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. İlk dersi babasından aldı ve daha sonra birçok âlimden ilim öğrendi. Bu âlimlerin çoğundan icâzet aldı. İlim ve evliyâlıkta yetişip, kemâle geldikten sonra, doğup büyüdüğü Ba’lebek şehrinin müftîsi oldu.

“FETÂVÂ-İ TÂCÎYYE”NİN MÜELLİFİ
Kendilerine “Ulemâ-i muhakkikîn” denilen büyük âlimlerin önde gelenlerinden olan Muhammed Tâcî, ilim ve fazîlette, bulunduğu memlekette zamânının bir tânesi idi... Bu faziletli müftî, her taraftan gelen suâllere cevaplar verirdi. Fetvâlarını toplayarak, “Fetâvâ-i Tâcîyye” ismindeki fetvâ kitabını te’lîf etti. Bu eserinde buyuruyor ki:
İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe İsm-i a’zamın “Allah” lafza-i celali olduğunu söylemiştir. Tasavvuf büyüklerinin ve âriflerin ekserisi bunu kabûl eder. Çünkü onlara göre, makam sâhibini, sırf ismi ile zikrin fevkinde bir zikr yoktur. Nitekim Allahü teâlâ, Resûlüne En’âm sûresinin doksanbirinci âyet-i kerîmesinde meâlen şöyle buyuruyor: “Yahudiler, Allahın kadrini gereği gibi tanıyâmadılar. Çünkü; ‘Allah hiçbir insana, hiçbir şey indirmedi’ dediler. (Vahyi ve kitâpları inkâr ettiler.) Onlara de ki: Mûsâ’nın insanlara bir nûr ve hidayet olarak getirdiği ve sizin de parça parça kâğıtlar hâline koyup (işinize geleni) açıkladığınız; fakat çoğunu gizlediğiniz o kitabı kim indirdi? Sizin bilmediğiniz ve atalarınızın da bilmediği şeyler, size (Peygamber diliyle Kur’ân’da) öğretilmiştir. Ey Resûlüm, sen, Allah (o kitabı indirdi) de. Sonra onları bırak daldıkları batakta oynaya dursunlar...”

HİCRETE KARAR VERMİŞTİ Kİ!..
Bu mübarek zat, bulunduğu beldeden ayrılıp, muhâcir olarak Trablusşam taraflarına gitmeye ve orada yerleşmeye niyet etti. Buna karar verdiği gecenin sabahında namazdan sonra Sahîh-i Buhârî’den bir kısım okumak için ev halkı ile beraber oturmuşlardı. Henüz okumaya başlamamıştı ki, kapı hafifçe aralandı. Kapının aralığından bir tüfek görüldü. Tüfeğin patlamasıyla, tüfekten çıkan merminin Muhammed Tâcî’nin kalbine saplanması bir oldu. Mübarek, can havliyle; “Yâ Latif diye bağırdı. Böylece son sözü, Esmâ-i hüsnâ denilen, Allahü teâlânın doksandokuz ism-i şerîfinden biri olan bu güzel kelimeyi (ismi) söylemek oldu. Katilinin kim olduğu bulunamadı...

.

Büyük fıkıh âlimi Abdullah Yâfiî

Büyük âlim Abdullah Yâfiî hazretleri, kendisi anlatır:
“Bir zamanlar ilmi bırakmak ve hep ibâdetle meşgûl olmak istedim. Bu düşüncem, üzüntü hâlini aldı. Bu sırada, o zamana kadar okumadığım bir kitaptan bir yer açtım. Şu beyitler ile karşılaştım:

“O’NDAN YÜZ DÖNDÜRME!”
“Üzüntülerini at, işini kazâya bırak,
Ba’zan darlık açılır, ba’zan dar olur fezâ
Sıkıntının ardından bakarsın gelir rızâ,
Bir hâlle sevinirsin, mâziyi unutturur,
Allah dilediğini yapar, sen O’ndan yüz döndürme...”
Bunu okuyunca rahatladım. Allahü teâlâ kalbimi ilme karşı genişletti. Bu sebeple Mekke-i mükerremeye gittim. Orada bir müddet ilim öğrendim...”
Mekke’de yaşayan sâliha hanımlardan birisi, Resûl-i ekremi (sallallahü aleyhi ve sellem) rüyâsında gördü. Rüyâsını şöyle anlattı: Fahr-i âlem efendimiz, Abdullah Yâfiî’nin kapısının önünde duruyor idi. Sonra; “Ey Yâfiî! Allahü teâlâya karşı sana ben kefîlim” buyurdu ve bunu üç sefer tekrarladı. Sonra Resûl-i ekrem, eli ile İmâm-ı Yâfiî’nin evinin önünü işâret ediyordu. Evin önünde fakîrlerden bir cemâat bulunuyor ve ondan yiyecek bir şey istiyorlardı...”

“SEN ONU GÖRECEKSİN!”
Şeyh Kudât Mecdüddîn-i Şîrâzî şöyle anlatır:
Bir gece rüyâmda Mekke-i mükerremede olduğumu gördüm. Elimde birkaç cüzlük bir hadîs kitabı vardı. Kendi kendime; “Mekke’de birkaç büyük âlim var, onların yanına gidip bu kitabı okuyayım” dedim. O sırada bir ses; “O kimselerin Allahü teâlâ katındaki kıymetleri, İmâm-ı Yâfiî’den büyük değildir” dedi. İçimde bir şüphe uyandı.
Sonra aynı ses; “Şam ve Mısır’da kadri ve kıymeti ondan daha büyük kimse yoktur” dedi. O anda dışarı çıktım. Yoldan geçen birine rüyâmı anlattım. O da; “Sen onu göreceksin, güneş gibi olacak ve sonra da vefât edecek” dedi. Heyecanla uyandım. Rüyâmın hepsini bir kâğıda yazdım ve tarihi kaydettim. Sonra rüyâmı Kâbe’de bazı sâlih kimselere anlattım. Onlar bana! “İmâm-ı Yâfiî zamânın kutbudur” dediler. Kutub olduğu günden yedi gün sonra vefât etti.

.

Fakirlerin sığınağı Huzeyfetü'l-Mer'âşî

Huzeyfetü’l-Mer’âşî, İbrâhim bin Edhem hazretlerinin talebelerindendir. Doğum târihi bilinmemektedir. 822 (H.207) senesinde vefât etti. Zamânının âlimlerinden ilim tahsîl etti. Aklî ve naklî ilimlerde yüksek âlim oldu. Birçok velînin sohbetlerinde bulundu.

HAZRETİ HIZIR’IN İŞARETİYLE...
Huzeyfetü’l-Mer’âşî, Hızır aleyhisselâmın işâretiyle İbrâhim bin Edhem hazretlerinin huzûruna gitti. Büyük velî İbrâhim bin Edhem hazretlerinin hizmetinde ve sohbetinde bulunarak tasavvuf yolunda ilerledi. Altı ayda kemâl ve olgunluk derecesine ulaştı. İbrâhim bin Edhem hazretleri ona tasavvuf yolunda hırka giydirdi.
Hikmetli sözleri çoktur. Buyurdu ki:
“Gözüne, diline, kalbine ve nefsinin isteklerine dikkat et. Gözün ile harama bakma, kalbinde olandan başka bir şeyi konuşma. Kalbinde Müslümanlara karşı kin, hased gibi kötü hisler bulundurma. Nefsinin hevâsına yâni isteklerine uyma.”
“Eğer sende üç haslet, güzel huy varsa, Allahü teâlânın yarattığı her hayırda nasîbin vardır. Amellerini Allahü teâlânın rızâsına kavuşmak için yapmak, kendin için sevdiğini kardeşin için de sevmek, yiyeceklerin helâlinden olmasına dikkat etmek.”
“Yediğin lokmanın nereden geldiğine dikkat et. Nefsinin isteklerine uyarak İslâmiyetin ruhsat, kolaylık taraflarını sana tavsiye eden kimseyle oturma. Eğer Allahü teâlâya gizli olarak ibâdet edersen, istesen de, istemesen de kalbin düzelir.”

“SIRRIN ORTAYA ÇIKTI!..”
Huzeyfetü’l-Mer’âşî hazretlerinin ikrâm ve ihsânları boldu. Fakir ve muhtaçların ihtiyaçlarını giderirdi. Mümkün olduğu kadar kimseden bir şey kabûl etmezdi. Bilhassa düşük ahlâklı kimselerin hediyelerini almaktan insanları sakındırırdı. O; “Günahkarların ve ahlâkı bozuk kimselerin hediyelerini kabûl etmeyiniz. Eğer kabûl ederseniz, sizin onların kötü fiillerine ve ahlâksız hareketlerine râzı olduğunuz zannedilir” buyururdu.
Bir gün de buyurdu ki:
Büyüklerden birisi, Allahü teâlâdan kendisine ikrâmda bulunmasını ve bunu örtmesini diliyordu. Bir gece ibâdet yapmak için kalktı. Bu sırada talebelerinden birisi, onun başı üzerinde, bakanların gözlerini kamaştıran nûrdan bir kandil gördü. Ona, bunun ne olduğunu sordu. O da şu şiir tercümesini okudu: “Ey sır sâhibi, sırrın ortaya çıktı. Artık bu sır ortaya çıktıktan sonra yaşamayı istemem.” Sonra secde etti ve secdede iken vefât etti...

.

"Kıdvet-ül-Evliyâ" Ahmed Abdülhak

Ahmed Abdülhak Radûlî hazretleri Hindistan evliyâsının büyüklerindendir. 837 (m. 1433) senesinde Radûl şehrinde vefât etti. “Kıdvet-ül-Evliyâ” (ilimde çok ileri olup, kendisine itimat edilen) adıyla meşhur oldu...

BİR TÜRLÜ YÜKSELEMİYORDU!..
Bu mübarek zat, çok sıkı riyâzet ve mücâhede çekmekle berâber, derecesinin yükselmediğini gördü. Yol gösteren bir Allah adamı olmadan riyâzet ve mücâhede ile maksada erişilemeyeceğini anladı. Kendisine Pâni-püt şehrine gitmesi, orada, Celâleddîn Pâni-pütî’nin sohbetinde ve hizmetinde bulunması kalbine ilhâm edildi. Gidip o mübarek zata teslim oldu ve kısa zamanda icâzet almakla şereflendi. Hilâfet hırkası giyip, insanlara doğru yolu göstermek için, hocası tarafından memleketine gönderildi...
Câmiye vaktin girmesinden önce gider, eliyle süpürürdü. Kırk elli sene câmiye gitti. Ama câminin hangi tarafta olduğunu bilmezdi. Yola çıkınca, talebeleri “Hak” zikrini yüksek sesle söylerler, bu ses onun kulağına gelince, o tarafa giderdi. Çoğu zaman mest hâlinde gözü kapalı olurdu. Onun ve talebelerinin zikri, çoğu zaman “Hak” idi. Talebeleri hep, “Hak” sözü ile son nefeslerini verirlerdi.

MAKSADIN MÜJDESİNİ ALDI!..
Bir gün Behâr şehrine geldi. Orada iki mecnûn vardı. Onlardan maksadın müjdesini aldı. Maksûdun nişansızlığından hâsıl olan donukluktan kurtuldu, tâzelendi ve taleb derdi çoğaldı... Oradan Evdeh şehrine gitti. Şeyh Fethullah Evdehî ile görüştü. Şeyh Fethullahın yolu, zâhidler yolu idi. Onun meşrebi ise, aşk ve muhabbet idi. Şeyh Fethullah’ın sohbetinde aradığını bulamadı. Bunun üzerine kendi kendine; “Ahmed, yaşayanlardan maksûdun haberini alamadın. Bâri ölülerin sohbetinde bulun, belki o âlemden bir koku alırsın” dedi. Birkaç sene o şehirdeki kabirleri ve sahrâları dolaşıp; “Yâ Hâdî! Yâ Hâdî!” diye inledi. Sonra kendi kendine; “Ahmed, şimdi öl! Diri iken kabre gir” dedi. Eliyle bir kabir kazdı ve ona girdi. Altı ay o kabirde riyâzet çekti.
Evinde Azîz isminde bir çocuk dünyâya geldi. Doğduğu zaman, orada bulunanların hepsinin duydukları “Hak” lafzını söyledi. Ondan çok hârikalar görüldü. İnsanlar, hep bu çocuktan konuşmaya başladılar. Ahmed Abdülhak kabristana gitti. Bir yerde durdu ve; “Burası Azîz’in kabri olur” dedi. Sonra çocuk hastalandı ve iki üç gün içinde vefât etti. Söylediği yere defnedildi...

.

Şamlı âlim İbn-i Sâlim

Şamlı âlim İbn-i Sâlim Halvetî hazretleri ilim tahsîl edecek yaşa geldiğinde, fıkıh, Arabî ilimler ve daha başka ilimleri okudu. Bu ilimlerin tahsilini tamamladıktan sonra tasavvuf bilgilerini öğrenmek için çalıştı. Şeyh Eyyûb Halvetî’den feyz alarak Halvetiyye yolunda ilerledi...

ŞEYH EYYÜB’ÜN KIZI SAFİYYE
İbn-i Sâlim Halvetî, bir rüyasını şöyle anlatır:
Evimiz tarafına bazı kimseler geliyordu. Her biri elinde, yâsemin bulunan bir kap, buhurdanlık ve mis kabı bulunan bir tepsi taşıyordu. “Bu nedir?” dedim. “Şeyh Eyyûb’ün kızı Safiyye ile düğününüz var” dediler. Ben; “Hocamın Safiyye isminde bir kızı olduğunu bilmiyordum” dedim. “Bu kız, çok temizdir” dediler. Sonra evimize girdiler. Beraberlerinde olan şeyleri bıraktılar. Hepsi benimle müsâfeha edip; “Mübârek olsun” dediler ve çıktılar. Uyandım. O gece Kurban Bayramı gecesiydi. Duhâ (kuşluk) vakti sevdiklerimizden bir topluluk bana geldiler. Ağlıyorlardı. Dediler ki: “Bugün Şeyh iki kişi arasına oturdu ve; “Ey kardeşlerim! Sizden burada hazır olanlar olmayanlara bildirsin ki benden sonra hocanız İbn-i Sâlim’dir. Bunu kendiliğimden söylemiyorum. Onun hocalığı bu yolun büyüklerinin hepsinin bulunduğu bir toplantıda sabit olmuştur” buyurdu.

“BENİ ONA GÖTÜRÜN!”
Bu hadiseden bir müddet sonra Şeyh Eyyûb; “Beni bir hayvan ile Mencek Câmii’ne götürünüz” buyurdu. Câmiye geldiğinde; “İbn-i Sâlim’in hâli nasıldır?” diye sordu. “O, kendi hâlindedir” dediler. “Beni götürün. Onu ziyâret edeyim” buyurdu. İki kişi kollarına girerek getirdiler. Ona hürmeten oturmaya muktedir olamadım. “Zararı yok, oturma” buyurdular. Sonra da; “Benden sonra irşâd vazîfesi senindir. Yolumuzun âdabını gözetmek senin üzerine lâzımdır. Allahü teâlâ seni muvaffak eylesin. Sana yirmi bir senemi harcamamın sebebi de bu idi” dedi. Ben ağladım. Bütün kardeşlerimizin hepsi orada hazır idiler. Onlar da ağladı. Sonra bana; “Rüyânda ne gördün?” dedi. Ben anlatmaktan utandığım için gizlemek istedim. Beni zorladı ve; “Anlat” buyurdu. Bunun üzerine ben de gördüğüm rüyâmı anlattım. “Vallahi o, Safiyye’dir. Hiçbir yabancı kimse onu görmemiştir. Onu sana zevce olarak verdim. Allahü teâlâ mübârek etsin” dedi. Fâtiha okuyup, yanımdan ayrıldı. Çok geçmeden de vefât etti...

Mardinli velî Mûsâ bin Mâhîn

Mûsâ bin Mâhîn hazretleri, Hicrî altıncı asırda Mardin’de yaşamış evliyânın büyüklerindendir. Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin talebelerindendir. Hocası, onun yetişip, büyük bir evliyâ olacağını daha önceden müjdelemiş, “Ey Bağdad halkı, yakında öyle biri gelecek, öyle bir güneş doğacak ki, öyle birisi daha size gelmedi” buyurmuştur. “O zât kimdir?” denilince, Mûsâ bin Mâhin Mardînî olduğunu işâret etmiştir...

“EDEBİ TALEP ET Kİ...”
Allahü teâlâ bu mübarek zata çok ihsânda bulunmuş, gayblar âleminin sırlarına kavuşturmuştur. Çok kerâmeti görülmüştür. Herkes heybetine ve faziletine hayran olmuş, onu sevmiştir. Âlimler ve evliyâ zâtlar onun sohbetlerine devam etmiştir. Irak’ta pekçok kimse ondan icâzet almıştır. Kıymetli nasihatleri vardır. Buyurdu ki:
“Edebi talep et, zîrâ edep; akılda ziyâdelik, mevki ve makamda kemâliyet, mürüvvete delîl, yalnızlıkta arkadaş ve meclislerde bir dosttur...”
“Edep maldır, kullanılması ise kaidedir” denilmektedir. Hükümdarlardan biri, oğluna vasiyette bulunurken şöyle diyordu: “Ey oğul! İnsan şu iki şeyle efendiliğe erişir, isterse malı-mülkü olmasın: İlim ve edep. Ey oğul! Büyüklerle otur. Âlimler arasında bulun, zîrâ onlarla beraber olmak güzeldir, meclislerinde bulunmak bir ganimet ve sohbetleri selâmettir.”

YÜRÜYEN VE KONUŞAN BEBEK!..
Oğlu Ahmed Mardînî, babası hakkında şöyle anlatmıştır:
“O, Peygamber Efendimizi (sallallahü aleyhi ve sellem) çok görür, hâllerinde hep Resûlullaha uyardı. Bir kadın, dört aylık çocuğunu ona getirdi. Çocuğa duâ edince, çocuk yürümeye başladı, İhlâs sûresini çocuğa okuyup ona da oku deyince, çocuk gayet açık bir şekilde İhlâs sûresini okudu. Bu telkinden dolayı, gayet güzel bir fesahate (ifâde güzelliğine) kavuşmuştur. Bu hâli uzun müddet devam etti. Babam vefât ettiğinde, o çocuk otuz yaşına girmiş olduğu hâlde, aynı fesahatle konuşuyordu...“
Mûsâ bin Mâhîn hazretleri, Mardin’de yerleşmiş ve orada vefât etmiştir. Vefat ederken İhlâs sûresini okudu ve son nefesini verdi. Kabri Mardin’de olup, ziyâret edilmektedir. Cenâzesi kabre konulduğunda, kabirde kalkıp, namaz kılmıştır. Kabri birden genişlemiştir. Defnetmek için kabre inenler, bu hâli görünce bayılmışlardır...

.

Alâüddîn Âbizî ve Abdülkebîr Yemenî

Alâüddîn Âbizî hazretleri, İslâm âlimlerinden ve evliyânın büyüklerindendir. 892 (m. 1487)’de Afganistan’da Hirat şehrinde vefât etti. Kabri Sa’düddîn-i Kaşgâri’nin kabri yakınındadır...

BİRBİRLERİNİ ÇOK SEVDİLER
Evliyâdan Abdülkebîr Yemenî isimli bir zât, bir seyahat sırasında Mevlânâ Alâüddîn Âbizî ile de tanıştı. Birbirlerini çok sevdiler. Bir gün Harem-i şerîfte Abdülkebîr Yemenî, Alâüddîn’e; “Zulüm nedir?” diye sordu. O da; “Bir şeyi, lâyık olduğu yerden başka bir yerde kullanmaktır. Gönül, hakkı anmak yeridir. O hâlde, gönüle, cenâb-ı Haktan başka bir şeyin zikrini, düşüncesini, muhabbetini koymak zulüm olur” dedi.
“Zikir nedir?” diye sordu. O da; “Tevhîd kelimesidir” dedi. Abdülkebîr; “Bu tevhîd kelimesi ibâdettir” deyince, Alâüddîn; “O hâlde siz söyleyin zikir nedir?” dedi. Bunun üzerine Abdülkebîr Yemenî; “Zikir, Allahü teâlâyı tanımanın mümkün olmadığının bilinmesidir. Bilgisizliğe yönelmektir... Namaza; ‘Ma’rifetini (Kendisini tanımayı) bilmekten âciz olduğum Allahü teâlâya ibâdet ediyorum’ diye niyet etmelidir” buyurdu...
Yine bir gün Abdülkebîr Yemenî, içlerinde Alâüddîn Âbizî’nin de bulunduğu, yüksek âlimlerden meydana gelen bir cemâate tasavvufî hakîkatlerden anlatıyordu. O sırada oraya gelen ve tasavvuf büyüklerinin sözlerini inkâr etmekle tanınan câhil bir kimse itirâz etmeye yeltendi. “Tasavvuf ehlini medhederken çok mübalağa ediyorsunuz. Şüpheye düşüyorum...” gibi sözler söyledi. Abdülkebîr Yemenî celallenerek; “Şüphen neymiş söyle?” dedi. Fakat o kimse ağzını bile açamadan yüzüstü yere düştü ve acıklı bir şekilde can verdi...

GAFİL KİMSELERİN SONU!..
O sırada, Alâüddîn Âbizî’nin kalbinden şöyle bir düşünce geçti: “Allah adamları, kerem ve ihsân sahibidirler. O adam ise bu büyükleri anlayamayan zavallı birisi idi. Affetseler daha iyi olmaz mı idi?” Abdülkebîr Yemenî, onun bu düşüncesini anlayıp buyurdu ki:
“Ey Alâüddîn! İki tarafı çok keskin olan bir kılıcı, kabzasından duvara sağlam bir şekilde yerleştirseler, gâfil bir kimse de sür’atle gelerek o kılıca kendisini çarpsa ve böylece boynu kopsa, o kılıcın bunda ne kabahati vardır? Evliyâ çekilmiş kılıç gibidir. Ona çarpan helak olur. Evliyâya dil uzatan, sıkıntı veren kimseyi evliyâ affetse bile, Allahü teâlâ affetmez ve cezâsını mutlaka verir.”

.

Büyük müderris Ebû İshâk-ı Şîrâzî

Ebû İshâk-ı Şîrâzî hazretleri, meşhûr âlim ve velîlerdendir. 1003 (H.393) senesinde, İran’ın köylerinden biri olan Fîrûzâbâd’da doğdu ve orada büyüdü. İlk tahsiline Fîrûzâbâd’da başladı. Daha sonra Şiraz’da tahsiline devam etti. Ondan sonra ilim öğrenmek için önce Basra’ya gitti. Sonra, 1024 (H.415) senesinde, 22 yaşında iken Bağdât’a gelip ilim öğrendi...

“TEMYİZ REİSİ” OLMADI!..
Büyük Şâfiî âlimi ve Kâdı’l-kudât olan Ebû Abdullah Hüseyin bin Câfer bin Mâkûlâ, 1055 (H. 447) senesinde vefât edince, halîfe Kâim bi-emrillâh’ın görevlileri, Ebû İshâk-ı Şîrâzî’ye gidip, halîfenin kendisini Kâdı’l-kudât yâni “Temyiz Reisi” olarak tâyin etmek istediğini bildirdiklerinde râzı olmadı. Gelenler kabûle zorlamaya çalıştı. O, yine bu mesûliyeti ağır işten kaçındı. Gelenler, onun bu vazifeyi kabûl etmesine kadar ısrâr edilmesi husûsunda, halîfeden kat’î tâlimât almışlardı. Isrâr çok olunca, Ebû İshâk, halîfeye bir mektup yazarak; “Kendini helâk etmen, sana kâfî gelmedi mi? Hattâ kendinle berâber beni de mi helâk etmek istiyorsun?” dedi. Halîfe buna çok üzüldü ve “İşte âlimler böyle olmalıdır! Çok şükür, zamânımızda kendisine kâdılık vazîfesi verilebilecek ve bundan yüz çeviren birisi var. O, bunu istemedi ve biz de affettik” dedi.
Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan ve Melikşah’a vezirlik yapan Nizâm-ül-mülk, ilmi ve âlimleri çok severdi. Ebû İshâk’a da ayrı bir sevgisi vardı. Onun ders okutması için Bağdât’ta meşhur Nizâmiyye Medresesini inşâ ettirdi. Bu mübarek zat, vefâtına kadar bu medresede ders verip, ilme çok hizmet etti ve çok talebe yetiştirdi...

İTAATIN ŞEREFİ, İLMİN İZZETİ...
Ebû İshâk hazretleri, 1083 (H.476) senesinde Bağdât’ta Ebü’l-Muzaffer bin Reis-ür-Rüesâ’nın evinde vefât etti. Cenâzesini Ebü’l-Vefâ bin Ukayl el-Hanbelî yıkadı. Namazını Bâb-ül-Firdevs’te Ebü’l-Feth Muzaffer bin Reis-ür-Rüesâ kıldırdı. Bâb-ı İbrâz’da defnedildi. Vezir Tâc-ül-mülk, onun için bir türbe ve yanında bir medrese yaptırdı.
Ebû İshâk Şîrâzî vefât ettikten sonra rüyâda beyaz elbiseler içinde ve başında tac olduğu halde görüldü. “Bu beyaz elbiseler nedir?” diye sorulunca o; “Bunlar Allahü teâlânın emirlerine itâatın şerefi” dedi. “Bu tâc nedir?” diye sorulunca; “Bu da ilmin izzeti” dedi.

.

Yemenli büyük velî Ebû Bekr es-Sekkâf

Ebû Bekr es-Sekkâf, on dördüncü yüzyılın sonlarında ve on beşinci yüzyılın başlarında Yemen’in Hadramût bölgesinde yaşamış büyük velîlerdendir. İsmi Ebû Bekr bin Abdurrahmân’dır. “Es-Sekkâf” lakabıyla meşhûr oldu. Terîm’de doğdu. 1427 (H.831) senesinde aynı yerde vefât etti

BABASININ DİZİ DİBİNDE...
İlim ve güzel ahlâk sâhibi asîl bir âileye mensûb olan Ebû Bekr es-Sekkâf, küçük yaşından îtibâren ilim öğrenmeye başladı. Çocukluğunda babasının ders meclisinde bulunup küçük yaşta Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Babasının huzûrunda kalıp tasavvuf ilmini öğrendi. Tasavvuf yolunda ilerleyip mânevî derecelere kavuştu. Zâhirî ilimlerde ve tasavvufta yüksek derecelere ulaştıktan sonra babası ona icâzet, diploma verdi ve insanlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını anlatmak husûsunda hırka giydirdi...
Babasının sağlığında iken insanların müşkil meselelerine cevap veren Ebû Bekr es-Sekkâf, insanlara vaaz ve nasîhat ederek onların dünyâ ve âhirette saâdete kavuşmalarına gayret etti. Babası onun hakkında; “Allahü teâlâ ihtiyarlığımızda Ebû Bekr ile bize fayda verdi. Çocuklarımızın terbiye ve yetiştirilmesinde bize yardımcı oldu” buyurarak oğlunun üstünlüğüne işâret etti...
Pekçok kerâmetleri görülmüş olan Ebû Bekr es-Sekkâf, talebelerine çölde acıktıkları zaman, henüz fırından çıkmış sıcak ekmek ikrâm ederdi...
Bâzı kimseler, ziyâret maksadıyla Terîm’e geldiler. Canları kavrulmuş buğday ve et istedi. Ebû Bekr es-Sekkâf’ın huzûruna çıktılar. Ebû Bekr es-Sekkâf, Allahü teâlânın bildirmesiyle onların kalplerinden geçenleri anlayıp, canlarının istediği yiyecekleri getirip ikrâm etti. O kimseler onun büyüklüğünü kabûl ettiler ve duâsını alıp, oradan ayrıldılar.

BEDBAHT BİR ADAM!..
Bir gün hava kararıp, her taraftan şimşekler çaktı. Çok şiddetli yağmur yağmaya başladı. Herkes bütün vâdilerin su ile dolup aktığını zannetti. Ebû Bekr es-Sekkâf; “Falan vâdide hiç su akmıyor” buyurdu. Gidip baktılar, dediği gibi olduğunu gördüler.
Birisi, Ebû Bekr es-Sekkâf hakkında ileri geri konuştu. Es-Sekkâf; “Bu kişinin iki ay sonra gözleri görmez olur. Vefâtından sonra da evi zorla alınır” buyurdu. Orada bulunanlar târihi yazdılar. Dediği gibi, iki ay sonra o kişinin gözleri kör oldu ve evi, vefâtından sonra zorla alındı.

.

Ahmed Rıfâî'nin merhameti...

Ahmed Rıfâî hazretleri evliyânın büyüklerinden ve “Vilâyet-i Uzmâ” sahibi, “Dörtler” diye isimlendirilen kutublardan biridir. Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) soyundan olup, seyyiddir...

CÜZZAMLI KÖPEĞİ TEDAVİ ETTİ
Bir köpek cüzzam hastalığına yakalanmıştı. Hiç kimse köpeği bu iğrenç hâlinden dolayı kapısına koymadı. Bu şekilde kapılardan kovula kovula, Seyyid Ahmed Rıfâî hazretlerinin kapısına geldi. Ahmed Rıfâî hazretleri onu alıp, şehir dışına götürdü ve orada tedaviye başladı. Bu köpek kırk günde sıhhate kavuştu. O da güzelce yıkayıp tekrar şehre getirdi. Kendisine, “Efendim! Bu köpeğe çok ilgi gösterdiniz. Acaba hikmeti nedir?” diye sordular. Onlara “Kıyamet günü Rabbimin bana, ‘Bu köpeğe niçin acımadın? Onu uğrattığım bu belâdan niçin kurtarmadın? Aynı belâya seni de düşürmem ihtimâlini niçin düşünmedin?’ diye sormasından korktum. Ey insanlar! Kalblerinizi Allahü teâlânın yarattıklarına karşı merhamet hissiyle doldurunuz. Cenâb-ı Hakkın sizi de aynı derde müptelâ kılmasından korkunuz” buyurdular.
Seyyid Ahmed Rıfâî hazretleri bir gün, abdest alırken elini uzatmış bir hâlde bir müddet bekledi. Bu sırada, talebelerinden hizmetini gören Ya’kûb oraya geldi. Hocasının elini uzatmış hâlde bekler görünce, tutup o elini öptü. O zaman Ya’kûb’a, “Ey Ya’kûb! Zavallı hayvanı niçin rahatsız ettin” buyurdu. Bu sözden bir şey anlamayan Ya’kûb, “Efendim, anlayamadım, acaba zavallı hayvandan neyi kastediyorsunuz?” diye sorunca, “Rızkını elimden yemekte olan sineği kaçırdın” buyurarak, hayvanlara olan merhametini izah etmek istediler...

“BU DÜNYA FÂNÎDİR...”
Fıkıh âlimlerinden Yûsuf Ebû Zekeriyâ hazretleri anlatır:
Seyyid Rıfâî hazretleri, binlerce kişiye camide nasîhat ediyordu. Cemâat arasında bulunan âlimler, kendisine pek çetin suâller sordular. Seyyid hazretleri her sorunun cevâbını ânında en ince teferruatına kadar açıklıyordu. Dayanamadım, suâl soranlara, “Yeter artık. Ne kadar sorarsanız sorunuz, hepsine cevap verileceğini anladınız” dedim. Bu sözüm üzerine mübarek “Ey Ebû Zekeriyyâ! Dünyâ fânîdir. Bırakınız ben hayatta iken sorsunlar” buyurdular. “Bu dünyâ fânîdir” sözü o kadar tesir etti ki, cemâatten beş kişi orada vefât etti. İbâdetlerini tam yapmayan binlerce kimse de tövbe edip doğru yola geldi...

.

Ebû Bekr bin Ebü'l-Feth

Ahmed bin Muhammed ed-Dineverî (Ebû Bekr bin Ebü’l-Feth) Bağdad’da yetişen Hanbelî âlimlerindendir. Hadîs ve fıkıh âlimidir. Zamanının fakîhleri arasında en büyüğü idi. Âlimler ile yaptığı münazaralarda hep üstün gelirdi. 532 (m. 1138) senesinde vefât etti.

ESHÂB-I KİRÂMIN ÜSTÜNLÜĞÜ...
Bu mübarek zat, derslerinde her zaman Eshâb-ı kiramın üstünlüğünden bahsederdi. Buyurdu ki:
“Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: (Eshâbımın hiçbirine dil uzatmayınız! Onların şânlarına yakışmayan bir şey söylemeyiniz! Nefsim yed-i kudretinde olan Allahü teâlâya yemin ederim ki, sizden biriniz Uhud Dağı kadar altın sadaka verse, Eshâbımdan birinin bir müd [bir avuç] arpası kadar sevâb alamaz.) Çünkü sadaka vermek ibâdettir, ibâdetlerin sevabı, niyetin temizliğine göredir. Bu hadîs-i şerîf, Eshâb-ı kiramın kalblerinin ne kadar temiz olduğunu göstermektedir.
“Eshâbımın her biri, gökteki yıldızlar gibidir. Hangisine uyarsanız, Allahü teâlânın sevgisine kavuşursunuz.” Yani hangisinin sözü ile hareket ederseniz, doğru yolda yürürsünüz. Denizlerde, çöllerde yıldızlarla cihet bulunduğu, yol alındığı gibi, bunların sözleriyle hareket edenler, doğru yolda giderler.
“Eshâbıma dil uzatmakta, Allahtan korkunuz! Benden sonra onları kötü niyetlerinize hedef tutmayınız! Nefsinize uyup, kin bağlamayınız! Onları sevenler, beni sevdikleri için severler. Onları sevmeyenler, beni sevmedikleri için sevmezler. Onlara el ile, dil ile eziyet edenler, gücendirenler, Allahü teâlâya eziyet etmiş olurlar ki, bunun da muahezesi, ibret cezası gecikmez, verilir.”
“Beni gören veya beni görenleri gören bir Müslümanı Cehennem ateşi yakmaz.”

“DİREKLERİN YIKILMASI GİBİ!..”
İbn-i Cevzi şöyle anlatıyor: “Ahmed bin Muhammed’in yanında sâlih kimselerden bahsedildiği zaman, kalbi yumuşar, ağlar ve ‘Allahü teâlânın yanında, âlimlerin kadrü kıymeti çoktur. Rabbimin, beni de onlardan yapmasını niyaz ederim’ derdi.
Son nefesinde de bunları söyleyerek ruhunu teslim etti.
Ebü’l-Bekâ’ bin Taberzed diyor ki: “Ahmed bin Muhammed vefât ettiği gün, Kadı Ebû Bekr bin Abdülbâkî’nin yanında idim. Hemen bize haber verildi. Bunun üzerine o da “Lâ ilâhe illallah!.. Akranlarımızın ölümü, direklerin yıkılması gibidir” dedi.

.

Büyük fıkıh âlimi İmâm-ı Râfiî

İmâm-ı Râfiî hazretleri, tefsîr, hadîs ve fıkıh âlimlerindendir. İsmi, Abdülkerîm bin Muhammed olup, 555 (m. 1160)’de doğdu. 623 (m. 1226) senesinde İran’ın Kazvîn beldesinde vefât etti...
İmâm-ı Râfiî; nakil, irşâd, tahsil ve bilhassa fıkıhda çok meşhûr idi. Fıkıh ilminin yayılmasında büyük hizmeti olmuştur...

“SALTANATIM DA ELİMDEN GİTTİ...”
Râfiî hazretleri anlatır:
“Hârûn-ür-Reşîd’in hizmetçisi şöyle anlatmıştır: Hârûn-ür-Reşîd, vefâtı yaklaşınca bana kefenini getirmemi söyledi. Ben de getirdim. Sonra kendisi için bir kabir kazılmasını söyledi. Ben de kazdım. Vefât edince oraya konmasını vasiyet etti ve bir beyt okudu. Bu beytin tercümesi şöyledir: Bana mallarım fayda vermedi, saltanatım da elimden gitti!..”
Râfiî hazretleri bu hâdiseyi naklettikten sonra, şu mânâda bir şiir söyledi: “Mülk, Allahü teâlâdandır. Her şey O’na itaat eder, makam sahipleri O’nun yanında boyun eğerler. Mülkünde ortağı yoktur. O’nun mülkünde mülk sahibi olmak için çekişenlerin hepsi hüsrana uğradı, kaybolup gitti. Böyle olanları ve mülke mâlik olma iddiasını, dünyalığa sahip olma kavgasını bırak! Yarın (âhirette) kimin yalancılardan olduğu (sâdık olmadığı) belli olacak.”
Bu mübarek zat yine bir gün buyurdu ki:
“Kalbinin ve basîretinin nûru kaybolmak üzere olan bir kimse için tek çıkar yol, rahmet ve ihsânıyla durumunu iyiye çevirmesini ümîd ederek, rahmet ve ihsân sahibi olan Allahü teâlâdan yardım istemesidir...”

SULTAN ELİNİ ÖPÜNCE!..
İmâm-ı Râfii, vefât etmeden önce Hârezmşâhlar devleti hükümdarı Celâleddîn Hârezmşâh ile görüşmüştü. Hârezmşâh, küffar ile savaş yapmış ve muzaffer olmuştu. Kazvîn’e uğradığı zaman, İmâm-ı Râfiî onu karşılayıp; “İşittim ki düşmanla cihâd yapmışsın, hattâ onların kanları elinde donup kurumuş. O elini öpmek isterim” diyerek, Hârezmşâh’a ikram ve iltifâtta bulunmuştur. Bu söz üzerine Hârezmşâh; “Bilakis ben sizin elinizi öpmeyi arzularım” diyerek, tutup elini öpmüştür...
Sultanla bir müddet görüşüp, sohbet ettikten sonra İmâm-ı Râfiî ayrılıp, hayvanına binerek yola çıktı. Biraz gidince, hayvan serkeşlik yapıp Râfiî hazretlerini üzerinden düşürdü. Hârezmşâh’ın öptüğü eli acıdı. “Sübhânallah! Sultan bu elimi öpünce, nefsimde bir gurûr hâsıl oldu da, bunun cezasını böylece gördüm” dedi ve kısa bir zaman sonra da vefat etti...

Onun bir hafta ömrü kaldı

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmi’nin oğlu Sultan Behâeddîn Veled, şöyle bir hadise anlatır:
“Babam ile bir gün Hüsâmeddîn Çelebi’nin bağına gidiyorduk. Babam beni bir katıra bindirdi. Kendisi, diğer talebelerle berâber yaya gidiyordu. Bir ara babamın mübârek vücûdunu, Allahü teâlânın izniyle büyük bir nûrun kapladığını gördüm. Hemen aklıma, babamın büyüklüğünü inkâr edenler geldi. ‘Böylelerine şaşıyorum, niçin kötü düşünüyorlar?’ diye düşünürken, babam geriye dönerek şöyle buyurdu:

“SEN KENDİ NEFSİNE BAK!..”
Ey Behâeddîn! Sen babanı inkâr edenleri bırak da, kendi nefsini yola getir. Sakın ucb ve kibir hastalığına yakalanmayasın. Herkes yaya yürürken, sen binek üzerindesin. Bu kadarcık gönül yüksekliği, insanı ucba; kendini beğenmeye götürür, nefsinin ve şeytanın eline düşürür. Onlara hizmet ettirir...”
Mevlânâ hazretleri vefât ettikten bir hafta sonra, onun halîfesi, vekîli olan Hüsâmeddîn Çelebi, talebeleriyle birlikte Sultan Veled’e gelerek; “Artık bizleri irşâd etmeye ilim öğretmeye başlamanızı istirhâm etmeye geldik. Zira, mübârek hocamız Mevlânâ’ya lâyık halîfe olacak ancak siz varsınız.” dedi. Bu şekilde hocasına ve oğluna sadâkatini ve muhabbetini arz eyledi. Babasının halîfesinden bu göz yaşartıcı sözleri işiten Sultan Veled hazretleri;
“Canım efendim! Siz, muhterem babamın sağlığında onun halîfesi idiniz. Vefâtından önce sorulduğunda, sizi, kendisine halîfe bıraktığını buyurmuştu. Bu sebeple siz, bizim hocamızsınız. Bu vazîfe size verilmiştir. Başta kendim ve oğlum Ârif Çelebi size tâbiyiz” dedi. Bu sözler üzerine, Hüsâmeddîn Çelebi, 683 (m. 1284) senesinde vefât edinceye kadar talebeleri irşâd eyledi. Ondan sonra, yerine Sultan Veled halîfe, vekîl olup, bu vazîfeyi üstlendi...

GAİBDEN GELEN OK!..
Sultan Veled zamânında, Mustafa isminde zâlim bir kimse vardı. Malı, mülkü ve akrabâlarının çok olmasından istifâde ederek, bazı kimselere eziyet ederdi. Bunu Sultan Veled’e şikâyet eylediler. Sultan Veled onu huzûruna çağırıp nasîhat ettiğinde, kaba sözlerle i’tirâz etti. Mustafa’nın bu kaba sözlerine sükût eden Sultan Veled hazretleri, o çıkınca; “Bir hafta ömrü kaldığı hâlde, hâlâ yiğitlik taslayıp sıhhatine güveniyor” buyurdu. Mustafa, dergâhtan çıkıp evine giderken, nereden geldiği belli olmayan bir ok, göğsüne saplandı. Bir hafta sonra da öldü.

.

Bir hikmet ehli Hasen-i Tüsterî

Hasen-i Tüsterî hazretleri Mısır’da yetişen evliyânın büyüklerindendir. Kerametleri çoktur. Hikmetli sözleri meşhurdur. İşte onlardan bir demet. Buyurdu ki:

“İNSANLAR İKİ KISIMDIR”
“İnsanlar iki kısımdır. Birinci kısım, dünyâ ile uğraşanlar olup, onu imâr etmeye çalışır. Onun yolunun esâsı dünyâ ile uğraşmaktır. İkinci kısım insanlar ise, mana âlemi ile, manevî işlerle uğraşan kimseler olup, bunlar, matlûba (Allahü teâlâya) kavuşmak, O’nu taleb etmek (istemek) arzusuyla yanarlar. Bütün gayretleri bunun içindir.”
“Mü’min kulların kalbleri, evliyânın kalblerinin gölgeleri altındadır. Evliyânın kalbleri, enbiyânın (peygamberlerin) kalblerinin gölgesi altındadır. Enbiyânın kalbleri de, Allahü teâlânın inâyet ve yardım nûrları altındadır.”
“Amelin ve ilmin hâlis olanını iste! Hâlis niyetle Allahü teâlâya ibâdet ederken, insanlık hâli bazı kusurların olursa, onlar için de derhâl tövbe et!”
“Bir velîde, iki çeşit nûr bulunur. Birincisi; rahmet ve şefkat nûru olup, bu nurla, evliyâlık yolunda bulunmaya müsâit olanları kendisine cezbeder, çeker. İkincisi ise; feyz, izzet ve kahr nûru olup, bu nurla da, Allah yolunda bulunmaktan uzak, taşkın kimseleri kendisinden uzaklaştırır.”
“Kulun ilmi arttıkça, ilim talebi, daha çok öğrenmek arzu ve ihtiyâcı da artar. Himmeti de yükselir. Çünkü kişi, cehâlet hâlinde, sâdece ilim öğrenmeyi, daha çok ilim sâhibi olmayı ister ve buna kendisini çok muhtaç hisseder. İlmin çok dereceleri vardır. Onun sonu yoktur.”

“YOKSA, BİZ SENİ NAKLEDERİZ!”
İbn-i Ebi’l-Ferec isminde birisi, kendisi için büyük bir kasr (köşk) yaptırmak istemişti. Kasrı bina edeceği yer, Hasen-i Tüsterî hazretlerinin kabrinin, dergâhının bulunduğu yerin yanı idi. Yapacağı binanın daha geniş ve rahat olması için Hasen-i Tüsterî’nin kabrini başka yere nakletmeye karar verdi ve bu düşüncesini mimarına söyledi. Mimar o gece rüyâsında, Hasen-i Tüsterî hazretlerini gördü. Hasen-i Tüsterî hazretleri ona; “İbn-i Ebi’l-Ferec’e söyle ve bizim kabrimizi nakletmeye kalkma! Aksi hâlde biz seni naklederiz” buyurdu. Mîmâr, rüyâsını İbn-i Ebi’l-Ferec’e anlatınca; “Bunlar karışık rüyâlardır, tevili zordur. Bunlara itibâr olunmaz. Sen kabrin nakline başla!” dedi. Bu sırada yan tarafına bir nüzûl (felç) isâbet etti ve belini hiç doğrultamadı. Bu hâlde iken can verdi...

.

Büyük hadis âlimi İbrâhim bin Muzaffer

İbrâhim bin Muzaffer hazretleri, hadîs âlimlerindendir. 546 (m. 1151)’da doğdu. 620 (m. 1223) senesinde Musul’da vefât etti. Musul’daki en büyük hadis âlimi idi. İşte, kitabında naklettiği hadis-i şeriflerden bazıları:

YÜZ ŞEHİD SEVABI...
Ebû Hüreyre’nin (radıyallahü anh) bildirdiği bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Bir kimse hidâyet olan bir yola davet etse, o yola girenlerin bütün hayırları, (diğerlerininkinden bir eksilme olmamak üzere) kendisine de yazılır. Kim de bir sapıklığa davet ederse, (diğerlerinin günahlarından bir eksilme olmamak üzere) ona da kendisine tâbi olanların günahlarının bir misli verilir.”
Ebû, Hüreyre’nin (radıyallahü anh) bildirdiği bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Ümmetimin bozulduğu zamanda, sünnetime yapışan için yüz şehîd sevâbı vardır.”
Diğer hadîs-i şerîflerde de buyuruldu ki: “Dikkat ediniz! İnsanların en kötüsü, kötü âlimler, insanların en iyisi de, iyi âlimlerdir, iyilerin de en iyisi, seçilmiş âlimlerdir.”
“Bir kimseye İslâmı ihyâ etmek niyetiyle ilim öğrenirken ölüm gelirse, Cennette onunla Peygamber arasında bir derece vardır.”
Abdullah İbni Abbâs’ın (radıyallahü anhümâ) rivâyet ettiği bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Geceleyin bir miktar ilim ile tedârüs etmek (ilim öğrenmeye çalışmak), o vakti ibâdet ve tâatle ihyâ etmekten hayırlıdır.”
Abdullah İbni Mes’ûd’un (radıyallahü anhümâ) bildirdiği bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “İlim öğreniniz. Onu insanlara öğretiniz. Ferâizi öğreniniz. Onu insanlara öğretiniz. Kur’ân-ı kerîmi öğreniniz. Onu insanlara öğretiniz. Çünkü ben vefât edince, ilim noksanlaşır, fitneler ortaya çıkar. Hattâ iki kişi bir mes’ele hakkında ihtilâf ederler de, bu husûsta aralarını bulacak birisini bulamazlar.”

ÖLÜM GELİP ÇATTIĞI ZAMAN...
Bu mübarek zatın güzel şiirleri olup, bunların sonuncusunu vefat ederken söylemiştir:
“Bu dünyâ, sevinecek yer değildir. Dünyânın aldatmasından ve tuzaklarından çok kork, sakın! İnsan, nefsi ve malı ile sevinip oyalanırken, bir taraftan da dünyalık toplar. Nihâyet ölüm gelip, onu yakalayıverir, ecel şerbetini içer. Ölüm gelip çattığı zaman, onu geri çeviremez! Ölen kimse, şayet toprak altından, mezardan konuşabilseydi derdi ki: Ey insan, gücünün yettiği kadar güzel amel işle!..”

.

Zulmetten nûra... Bir Acem Kraliçesi

Hazret-i Ömer (radıyallahü anh), oğlu Abdullah (radıyallahü anh) kumandasında bazı Acem (İran) kalelerini fethetmek üzere 4000 kişilik bir atlı ordu göndermişti. Abdullah ibn-i Ömer (radıyallahü anh) şöyle anlatıyor:

“KALENİN DIŞINI BİZE, İÇİNİ O’NA!”
Acem diyarında bir kaleyi zorlukla kuşattık. Kaleye silahlarımız ulaşmıyordu. Kalenin komutanı çok güzel bir kadındı. Bu kadın bulunduğu yerden bir gün cengi seyrederken, Arap gençlerinden yakışıklı bir genç gördü ve o âşık oldu. Kraliçe o delikanlıya hemen bir elçi gönderdi. Elçi o gence dedi ki:
-Kraliçe soruyor. Sen benim, ben de senin olabilmem için sana bir yol bulabilir miyim?
O delikanlı elçiyle şöyle haber yolladı:
-Evet! Bunun için iki şart var, kalenin dışını bize teslim edeceksiniz, içini de O’na!
Kraliçe elçiyi tekrar gönderdi. Elçi;
-Kalenin dışının teslimini anladık. Fakat içinin teslimini anlayamadık, diye sordurdu. O, delikanlı cevaben;
-Kalbini Allahü teâlâya teslim edip O’nun vahdaniyyetini tasdik edeceksin, dedi.
Haber, Kraliçe’ye ulaşınca son derece heyecanlandı ve etkilendi. Derhal bir topluluk göndererek delikanlıya bildirdi ki;
-Askerlerini kaleye yerleştir. Ben sana kapıları açtım.
Askerler kaleye girdi. O genç, Kraliçenin huzuruna çıktı ve İslam’a davet etti. Bunun üzerine Kraliçe dedi ki:
-Sen de takdir edersin ki ben yüksek himmet sahibi bir Kraliçeyim. Senin askerlerinin içinde senden yüksek, daha rütbeli kimse var mıdır? Onun önünde Müslüman olmak istiyorum, dedi...

RESULULLAHIN HUZURUNDA...
Kraliçeyi önce Abdullah İbni Ömer’in, sonra Emir’el Mü’minin Ömer İbni Hattab’ın huzuruna götürdüler. Kraliçe, Hazret-i Ömer’e:
-Ey mü’minlerin Emiri! Burada senden daha büyük biri var mıdır? dedi. Hazret-i Ömer de:
-Evet! Allah’ın Resulü Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem) vardır, dedi. Ve Ravda-i Mutahharayı işaret ederek “Kabri Şerifi burasıdır” deyince Kraliçe, Resulullah Efendimizin manevi huzurunda Kelime-i şehadeti getirerek Müslüman oldu ve sonra gözyaşları içerisinde:
“Zulmetten çıkıp nûra girdim. İmanımı isyanların kirletmesinden korkuyorum. Seni bize Hak Peygamber olarak gönderen Rabbinden iste de, bir daha O’na asi olmadan tertemiz bir şekilde benim ruhumu kabzetsin” diye dua etti ve hemen oracıkta vefat etti...

.

Samarra'nın güneşi İmâm-ı Ali Nakî

Ali Nakî hazretleri “Oniki İmâm”ın onuncusudur. 829 (H.214) senesinde Medîne’de doğdu. 868 (H.254)’de Bağdât’ta, Samarra nâhiyesinde vefât etti. Nesebi, Ali Hâdî bin Muhammed Cevad bin Ali Rızâ bin Mûsâ Kâzım bin Câfer-i Sâdık bin Muhammed Bâkır bin Ali Zeynelâbidîn bin Hüseyin bin Ali bin Ebî Tâlib’dir...

ZAMANININ EN ÜSTÜNÜ İDİ
Bu mübarek zat, soy, ahlâk, ilim, takvâ ve şecâat bakımından zamânının en üstünü idi. En meşhûr lakabı “Hâdî” ve “Nakî”dir. Künyesi “Ebü’l-Hasan Askerî”dir. Samarra’nın Asker mahallesinde ikâmet ettiğinden “Askerî” nisbesi verilmiştir. Hazret-i Ali ile hazret-i Fâtımâ’nın evlâdından, Ehl-i beytten hazret-i Hüseyin’in torunu olup seyyiddir. Hasan-ı Askerî, Hüseyin ve Câfer adında üç oğlu ve Âişe adında bir kızı vardı. Halîfe Vâsık ve Mu’tasım zamanlarında Medîne-i münevverede ikâmet etti. Kur’ân-ı kerîm, hadîs, akâid ve fıkıh dersleri verdi. Halîfe Mütevekkil zamânında ise Bağdât’a gidip vefâtına kadar orada yaşadı.
Bir gün Ali Nakî hazretlerine birisi gelip, hanımının hâmile olduğunu ve doğacak çocuğunun erkek olması için duâ etmesini istedi. Bunun üzerine buyurdu ki: “Çoğu kız vardır ki, erkek evlâdından daha hayırlıdır.” Daha sonra o şahsın bir kızı dünyâya geldi. Halîfe Mütevekkil’in evinde, çeşitli kuşlar bulunurdu. O kuşların sesinden içeri girenlerin sözlerini duyamaz, girenler de Mütevekkil’in dediğini anlayamazlardı. İmâm-ı Nakî hazretleri içeri girdiği zaman kuşlar susar, çıkınca tekrâr, ötmeye başlarlardı...

“EY GENÇ, ÇOK GÜLÜYORSUN!”
Bir gün İmâm-ı Nakî hazretleri halîfenin evlâdlarının birinin düğün yemeğinde bulundu. Herkes edeble oturuyordu. Fakat gencin biri çok gülünç şeyler söyleyerek edebsizlik ediyordu. Bunun üzerine İmâm-ı Nakî hazretleri o gence, “Ey genç çok gülüyorsun, kahkaha atıyorsun. Allahü teâlâyı hatırlamaktan gâfil oluyorsun. Halbuki üç gün sonra öleceksin. Kabre hazırlıklı mısın?” buyurdu. O genç, bu sözü duyduğu hâlde, edebsizliğinden vazgeçmedi. Yemekler yendi, düğün bitti. Ertesi gün genç hastalandı. Üç gün sonra da öldü...

.

İbn-i Kurkûl (İbrâhim bin Yûsuf Hamzî)

Hadis ve Mâliki mezhebi fıkıh âlimidir. 505 (m. 1111) yılında Endülüs’te Meriyye şehrinde doğdu. Mensup olduğu Bâciye’deki Hamze kabilesine nisbetle Hamzî ve Vehrânî denildi. İbn-i Kurkûl diye tanındı. 569 (m. 1174) yılında Kuzey Batı Afrika’da Fas şehrinde vefât etti.

VAKİTLERİNİ İLİM ÖĞRETMEKLE GEÇİRDİ
Endülüs’teki âlimlerden temel dîn bilgilerini ve âlet ilimlerini öğrendikten sonra, hadîs, kıraat ve fıkıh ilimlerini tahsil etti. Daha önce Endülüs’ten Fas’a gitmiş olan Kadı Iyâd Yahsubî’nin yanına gitti. Onun ilminden istifâde etti. Her türlü ilimde bilgi sahibi oldu. Allahü teâlânın dînini öğrenmek ve öğretmek için Fas’ta yerleşti. Vakitlerini ilim öğrenmek, öğretmek ve ibâdet etmekle geçirdi. Birçok talebe yetiştirdi. Hocası Kadı Iyâd Yahsubî’nin “Meşârik-ül-envâr alâ sıhâh-il-âsâr” adlı eserini kısaltarak, “Metâli-ül-envâr” adını verdi. Bu kıymetli eserinde İmâmı Mâlik’in “Muvatta”sında ve “Sahîhayn”da geçen bazı hadîs-i şerîflerdeki garip lafız ve lügatların açıklamalarını yaptı. Hikmetli sözleri çoktur. Buyurdu ki:
“Takva sahibi kimse, nefsi nezîh, ahlâkı yüce olandır. Zühd sahibi olmak, takva sahibi olan kişilerin zînetidir, gece ibâdeti yapanların tabiatıdır. Takva sahibi olmak ise, dînin meyvesi, yakînen inanmanın alâmetidir.”
“Akıllı; şehvetten uzaklaşan, âhireti dünyâ ile değişmeyendir. Akıllı, yalnız ihtiyâcı kadar ve hüccetle konuşur, sâdece âhiretinin ıslâhı için çalışır. Akıllı, günahlardan sakınır, ayıplardan uzak durur. Cömertlik günahları siler, kalblere sevgi eker.”
“Câhil; dayakla uslanmaz, nasihatlerden payını almaz.”
“Allahü teâlâdan başka her şeyden uzaklaşmak, ermişlerin ibâdetidir.”
“Mü’minin gerçek sevgisi, buğzu, bir şeyi alması, yapması ve terki, Allah için olur.”
“Akıllı kimse, Rabbine ibâdetle, nefsin arzusuna karşı gelendir. Câhil kimse, mâsiyet (günah) işleyerek nefsin arzusuna uyandır.”

VEFATIYLA İLGİLİ ŞÖYLE ANLATILIR:
İlimde, ibâdet ve ihlâsta, fazîlette, sabırda, cömertlikte, tevâzuda, merhamette, Allahü teâlânın emirlerine uymada, haram ve şüphelilerden kaçınmada, emr-i ma’rûf yapmakta ve Allahü teâlânın dînini yaymakta üstün bir gayret sahibi olan Ebû İshâk ibn-i Kurkûl’un vefâtını, talebelerinden biri şöyle anlatır:
“Fas şehrinde Ebû İshâk ibni Kurkûl’un yanında idim. Şevvâl’in altıncı günü, Cuma namazını birlikte kıldıktan sonra camiden çıkmadık. İkindi namazı vakti girmeden önceydi. İhlâs sûresini hızlı hızlı okumaya başladı. Sonra üç defa Kelime-i şehâdet getirdi. “Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve resûlüh” diyerek secdeye kapandı ve ruhunu teslim eyledi

.

Rebî' bin Heysem

Tâbiîn devrinde Kûfe’de yetişen büyük âlimlerdindir. Doğum tarihi bilinmemektedir. 68 (m.687) senesinde vefât etti.
Kimseyle münakaşa etmez, kimseye kötü söylemezdi. Birgün kendisine biri kötü sözler söyleyince Ona, “Söylediklerini Allahü teâlâ duyuyor. Şayet ben, Cennet ile aramdaki güçlükleri aşıp Cennete girersem, senin sözlerinin bana zararı yoktur. Sırat köprüsünden geçemezsem, anlarım ki; söylediklerinden de kötü bir insanım” buyurdu.

BU TAŞ SANA DERS OLSUN!
Rebî’ bin Heysem, evinden dışarı çıkmazdı. Kapısının önünde biraz oturur, hava alır ve etrafa bakınırdı. Yine bir gün kapının önünde otururken, atılan bir taş alnına gelip alnını kanatmıştı. O, bir taraftan kanı silerken, bir taraftan da kendi kendine: “Ey Rebî’! Bu taş sana ders olsun. Bir daha kapıya çıkma!” deyip içeriye girdi ve ölünceye kadar bir daha dışarı çıkmadı.
Rebî bin Heysem’e “Nasıl sabahladın?” diye sorulduğunda, “Zayıf ve günahkâr olduğumuz halde sabahladık. Rızkımızı yiyor ve ecelimizi bekliyoruz” derdi.
Rebî’ bin Heysem Allahü teâlâ’nın verdiği nimetlerin şükrünü ifâ edebilmek ve ömür sermâyesini kullanarak âhiret için dünyâdan azık toplamak lâzım olduğunu bilir ve bu yollardan, Rabbini tanıyıp ona kavuşmaya çalışırdı. Hatta evinde bir mezar kazdı. O mezarda yatar uyurdu ve Mü’minûn süresi 99. “Ey Rabbim! beni dünyâya gönder de, iyi amelde bulunayım.” âyetini okur, sonra kalkar ve kendi kendine: “Ey Rebî! İstediğin reddedilip geri dönemiyeceğin gün gelmeden, fırsatı ganimet bilerek Rabbine ibâdet eyle” derdi.

İLME RİYÂ KARIŞTIRMAK
Buyurdu ki:
“Bir âlim, nasıl olur da ilmine riyâ karıştırabilir? Çünkü o bilir ki, Allah’ın rızası olmaksızın elde edilen ilim, başından bozuktur. O halde bozuk, bâtıl olan bir şeyle insanlara nasıl gösterişte bulunabilir?”
“İnsan ölüm zamanından önce nasıl yaşarsa, rûhunu o hâl üzere teslim eder. Ben mala, paraya karşı çok ihtirâslı ve insanları çok çekiştiren bir adamı hastalandığında ziyâret etmiştim. Son anlarını yaşıyordu. Yanında otururken, onun duyup okuması için “Lâ ilâhe illallah” kelime-i tevhîdini okuyordum. O ise, her defasında para saymakla meşgûl oluyordu.”

.

Ebü'l Abbâs-ı Serûcî

Şâyet yanımda bundan daha fazla birşey bulunsaydı. Onu da mutlakâ sana verirdim. Çünkü bu emri Resûlullah efendimizden naklettiğine dâir bildirdiğin işâret mutlaka doğrudur.”

Mısır’da yetişen Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinin büyüklerindendir. 1239 (H.637) senesinde doğdu. 1301 (H.701) senesinde, Rebîul-âhir ayının 12. günü Mısır’da Kâhire’de vefât etti.

KÂHİRE KÂDISI OLDU
Serûcî, Hanefî mezhebi fıkıh bilgilerini anlatan Hidâye kitabını ezberledi. Fıkıh, hadîs ve başka ilimlerde yükseldi. Zamânında bulunan fıkıh âlimlerinin önde gelenlerinden oldu. Çalıştığı ilimlerde mâhir ve meşhûr oldu. Herkes tarafından tanındı. Sâlihiyye, Nâsıriyye ve Sûfiyye medreselerinde ders verdi. Çok talebeye ders okuttu. Nu’mân el-Hatîbî’nin vefâtından sonra, 1292 senesinde Kâhire kâdısı oldu. Vefâtından az bir zaman önceye kadar bu vazifeye devâm etti. Fazîletler sâhibi, heybetli, kadri yüce, düzgün sözlü, fasîh, güleryüzlü, makbûl bir zât idi. Çok hayır ve hasenât sâhibi idi. Çok cömert idi. Fakîrlerin, garîb ve muhtaçların sığınağı idi. Zamânında bulunan ve daha sonra gelen âlimlerden bâzıları onun bu güzel hâllerini zikretmişler ve onu çok övmüşlerdir.
Şöyle anlatılır: Serûcî hazretleri hacca gittiğinde, Mekke-i mükerremede Allahü teâlâdan bir dilekte bulunmuştu ve bunu da hiç kimseye söylememişti. Bundan bir müddet sonra kendisine bir kimse gelerek dedi ki: “Rüyâmda Resûlullah efendimizi gördüm. Sana, “Yanında (cebinde para olarak) ne varsa hepsini bana ver! Buna alâmet (işâret) istersen o da Mekke-i mükerremede, Allahü teâlâdan şu dilekte bulunmandır” diye söylememi emir buyurdular” dedi. O kimsenin sözlerini hayretle dinleyen Serûcî hazretleri; “Peki.” dedi ve derhâl yanında bulunan yüz dînâr altın ve bin gümüşü çıkarıp o kimseye verdi. Sonra da; “Şâyet yanımda bundan daha fazla birşey bulunsaydı. Onu da mutlakâ sana verirdim. Çünkü bu emri Resûlullah efendimizden naklettiğine dâir bildirdiğin işâret mutlaka doğrudur” buyurdu.

O KİŞİ DOĞRU SÖYLÜYOR!
Rivâyet edildiğine göre, Ebü’l-Abbâs-ı Serûcî hazretlerinin bir defteri vardı ve birisinden borç alacak olsa o deftere kayd ederdi. Vefâtı yaklaştığında o defteri gösterip, kalan borçlarının ödenmesini vasiyet etti. Vefâtından sonra bir şahıs gelerek, Serûcî hazretlerinde iki yüz dirhem alacağı kaldığını bildirerek istedi. Deftere baktılar, bu şekilde bir kayıt bulamadılar. O gece sâlihlerden bir zât, Serûcî hazretlerini rüyâsında gördü. Serûcî, rüyâyı gören kimseye hitâben; “O (alacaklı olduğunu söyleyen kimse) doğru söylüyor. İnce bir yazı ile o kimsenin söylediği, defterde yazılıdır.” buyurdu. Daha dikkatle deftere baktıklarında, hakîkaten yazıyı buldular ve hemen o kimseye alacağını ödediler.

.

Süfyân-ı Sevrî

Tebe-i tâbiînin büyüklerindendir. 713 (H.95) senesinde Kûfe’de doğdu. 778 (H.161)’de Basra’da vefât etti. Zamânındaki büyük âlimlerden ilim ve edeb öğrendi. Hadîs ve fıkıh ilminde müctehîd oldu. Meşhûr âlim ve velîlerden Cüneyd-i Bağdâdî, Hamdun Kassâr bunun mezhebinde idiler. Mezhebi zamanla unutuldu.

HİÇ ABDESTSİZ GEZMEDİ
Mekke-i mükerremeye gittiği zaman halk başına toplanır, bilmedikleri ve anlayamadıkları hususları sorarlardı. Hepsine teker teker cevap verir, müşkillerini hallederdi. Hâfızası çok kuvvetli ve fevkalâde idi. “Hâfızam, kendisine tevdi ettiğim hiçbir şeyde bana ihânet etmedi” buyurdu. Yâni öğrendiğim hiçbir şeyi unutmadım demek istedi. Yirmi yıl geceleri uyumadı ve hiç abdestsiz gezmedi. Ölümü hatırladığında kendinden geçerdi. Kime rastlasa; “Ölüm gelmeden önce ona hazırlan!” derdi.
Mekke-i Mükerreme’de kendisinden nasihat isteyenlere buyurdu ki: “Zühd, yamalı elbise giymek, arpa ekmeği yemek değil, dünyânın faydasız şeylerine gönül bağlamamak ve uzun emel sâhibi olmamaktır.”
Süfyân-ı Sevrî hazretleri bir defâ devrin halîfesi Câfer ile namaz kılıyordu. Halîfe namaz kılarken sakalıyla oynuyordu. Süfyân hazretleri namazdan sonra; “Ey Halîfe! Namaz kılarken lüzumsuz hareket yapılmaz. Yarın kıyâmet günü böyle kıldığın namazları paçavra gibi yüzüne çarparlar” buyurunca, Halîfe; “Biraz yavaş konuş etraftakiler duyacaklar” dedi. Süfyân hazretleri; “Eğer, böyle önemli bir meseleyi izâh etmezsem, dînin emrini yerine getirmemiş olurum. Bu ise bana yakışmaz” buyurdu.
Bu söz hâlîfeye çok acı geldi. Halîfe, kendisine başkalarının da söz söyleyememesi için darağacının kurulmasını ve âleme ibret için asılmasını emretti. Darağacının kurulduğu gün, Süfyân hazretlerinin yanında Fudayl bin İyâd ve Süfyân bin Uyeyne olduğu halde uyuyordu. Bu iki büyük, onun asılacağını öğrenmişlerdi. Birbirlerine; “Asılacağını uyanıncaya kadar bildirmiyelim” derken işitti ve; “Ne konuşuyorsunuz?” buyurunca, durumu Süfyân-ı Sevrî’ye anlattılar. O da:

SARAYIN KUBBESİ ÇÖKTÜ
“Ben yaşamaya hevesli biri değilim. Fakat, dünyâda yarım kalan, yapmam lâzım gelen işler var.” buyurdu. Gözleri dolu dolu oldu ve; “Ey Allah’ım! Onları şiddetli bir cezâya çarptır!” diye duâ etti. Daha duâsı biter bitmez sarayın kubbesi çöktü. Halîfe Câfer ve adamları yıkılan bina altında kaldı, “Neler oluyor, başımıza bu iş neden geldi” diye bağırarak can verdi. O iki büyük zât; “Bu kadar çabuk kabûl olunan bir duâ bilmiyoruz” dediler.

.

İbn-i Ayderûsî

Hicaz’da yetişen büyük velîlerden. İsmi Muhammed bin Ali bin Abdullah’tır. Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) neslinden yâni seyyiddir. Meşhûr âlim ve evliyâlar âilesi olan Ayderûsî âilesine mensup olduğu için, İbn-i Ayderûsî diye şöhret bulmuştur. Mekke-i mükerremede doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 1655 (H.1066) senesinde Mekke-i mükerremede vefât etti. Kabri, babasının kabrinin yanındadır.

MİNA’DA İKAMET ETTİ
Ömrü Mekke-i mükerremede geçen İbn-i Ayderûsî, küçük yaşta ilim tahsîline başladı ve Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Büyük âlim ve velî bir zât olan babasının sohbetlerinde bulundu. Uzun müddet Minâ’da ikâmet etti. Zamânın devlet adamlarıyla görüşüp onlara emr-i bil-mârûf ve nehy-i ani’l-münker vazîfesinde bulundu. Gerek devlet adamları, gerekse diğer insanlardan, saygı ve iltifât gördü. Onun ilim meclislerinde ve sohbetlerinde pekçok âlim ve velî yetişti.
Bir gün bir fakir gelip çok muhtaç olduğunu söyledi. Ayderûsî ona; “Şimdi Mekke şerîfine git, o senin ihtiyâcını görür.” buyurdu. Fakir, Mekke şerîfine gitti. Bir kasîde söyleyerek hâlini arz etti. Şerîf bunun üzerine yerinden sıçrayıp, fakire elbise ve hediyeler verilmesini emretti.
Ömrünün sonlarına doğru, ileri gelenlerle görüşmez oldu. Kendini ibâdete verdi. Evliyâdan olan amca oğlunun meclisinde bulunmayı çok arzu ederdi. Bunu kendisi şöyle anlatır: “Onun vefâtına kadar dersinde bulundum. Çok duâlarına kavuştum. Duâlarının tesiri hemen görülürdü.”

EY EVLİYASINA HEYBET ELBİSESİ GİYDİREN!
Vefâtına yakın yıllarda çâresi bulunamayan bir hastalığa tutuldu. 1655 (H.1066) senesi Zilkâde ayı içindeki bir Cumâ günü, Cumâ namazından sonra Mekke-i mükerremede vefât etti. Ertesi gün babasının kabri yanında defnedildi. Cenâzesinde kalabalık bir cemâat bulundu. Hattâ kalabalık sebebiyle yollar geçilemez hâle geldi. Vefat ederken şunları söyledi:
“Ey evliyâsına heybet elbisesini giydiren! Onlar, izzetinle azîz olmuşlardır. Sen, zikredicilerden önce zikredicisin! Sen, kulların sana yönelmesinden evvel ihsân edicisin. İstiyenlerin istemesinden önce veren cömertsin. Vehhâbsın, çok hîbe edicisin. Sonra, bize hîbe ettiklerinle sana geliyorum.”

.

Alâeddin Ali Fenâri

Osmanlı devletinde yetişen âlimlerin ve velîlerin büyüklerinden ve Şemsüddîn Fenârî’nin torunlarından. İsmi, Ali bin Yûsuf Bâlî bin Şemsüddîn Muhammed Fenârî’dir. Osmanlı Devletinin ilk şeyhülislâmı Molla Fenârî’nin oğlu Molla Yûsuf’un çocuğudur. Lakabı Alâeddîn olup, dedesine nisbetle Fenârî dendi. Bursa’da doğup büyüdü. Doğum târihi bilinmemektedir. 1497 (H.903) senesinin sonlarına doğru Bursa’da vefât ettiği rivâyet edilmektedir. Dedesi Molla Fenârî’nin kabrinin yanına defnedildi.
Alâeddîn Fenârî, küçük yaştan îtibâren ilimle meşgûl olmaktan çok zevk duyardı.

ANADOLU’YA GELDİ
Gençliğinde İran’a gitti. Hirat şehrindeki âlimlerden ders aldı. Sonra Semerkand ve Buhârâ’ya gidip, oradaki âlimlerden de okudu. Her ilimde derinleşti. Hattâ, kendisini orada müderris yaptılar. Sonra memleketini çok özledi ve Fâtih Sultan Mehmed Hanın ilk zamanlarında Anadolu’ya geldi.
Diğer taraftan büyük âlim Molla Gürânî hazretleri, Fâtih Sultan Mehmed Hana her zaman Molla Fenârî’nin çocuklarının korunmasını belirtir ve onlardan birisinin yüce dîvân üyesi olacağını söylerdi.
Alâeddîn Ali Anadolu’ya ayak basınca, durumunu Pâdişâh’a bildirdi. Âlimleri çok seven Fâtih Sultan Mehmed Han, Hocasının da sözlerini hatırlayarak onu Bursa’daki Manastır Medresesine müderris tâyin etti. Sonra da, Sultan İkinci Murâd Medresesinde vazîfelendirdi. Ardından Bursa kâdısı, en sonra da kâdıasker yaptı. On yıl bu yüksek mevkide kalarak, ilmin ve âlimlerin şerefini korudu. Pekçok âlim, onun yüksek himmetiyle, lâyık oldukları şerefli hizmetlerin zirvesine ulaştı. Bir süre sonra kâdıaskerlik vazîfesinden ayrıldı ve emekli oldu.

ÜÇ DİLEĞİM VAR!
Birgün yanındakilere buyurdu ki: Cenâb-ı Hakdan üç dileğim vardır: Evli-barklı olarak evimde ölmemi, hastalığımın pek uzun sürmemesini ve îmânla rûhumu teslim etmemi istiyorum. Talebelerinden bâzı âlimler dediler ki:
O evde, ondan önce kimse ölmedi. Öğle namazını kıldıktan sonra hastalanıp, ikindi ezânı okunurken ömrü tamâm oldu. Böylece iki arzusu yerine geldi. Umulur ki, üçüncü duâsı da kabûl edilmiş ola!

.

Tâc-ül Ârifîn (Ebü'l-Vefâ)

Evliyânın büyüklerinden olup seyyiddir. Künyesi Ebü’l-Vefâ, ismi Muhammed, lakabı Tâc-ül-Ârifîn’dir. Kakis diye de anılır. Seyyid Ebü’l-Vefâ 1026 (H.417) senesi Receb ayının on ikinci günü Irak’ın Kusende denilen mevkiinde dünyâya geldi. Seyyid Ebü’l-Vefâ, kerâmet ve hârikada asrının reîsiydi. Zamânın birçok âlimleri ondan istifâde etti ve feyz aldı. Binlerce talebesi vardı. 1107 (H.501) senesi Rebî’ül âhir ayının yirminci günü, seksen dört yaşında iken Bağdat’ta vefât etti. Cenâzesini Adiyy bin Müsâfir yıkadı, kefenledi ve defnetti.

AZ YİYİP AZ UYUYUN!
Seyyid Ebü’l-Vefâ hazretleri buyurdu ki: “Az yiyip, az uyuyun. Çok tefekkür edin. Geceyi ibâdetle geçirin! Çok yemek, insanı uyuşuk yapar. Uyuşuk kimse gâfil olur, gâfil olan mahzûn olur. Bu da insanı felâkete götürür.”
“Takvâ bir ağaçtır. Bu ağacın kökü Peygamber efendimizdir. Budakları Sahâbe ve Tâbiîndir. Meyvesi ise sâlih ameldir.”
“Nerede olursanız olun, ne yaparsanız yapın, Allahü teâlâ sizi görür. Onun için, yasaklanan yerlerde değil, emredilen yerlerde bulunun.”
“Talebenin dikkat etmesi gereken ve kendine lâzım olan şeyler şunlardır: a) Kalbini ve niyetini kötülüklerden temizlemek, b) Farz ve sünnetleri yerine getirmeye çok hırslı olmak, c) Bid’atlerden ve fitnelerden uzak bulunmak, d) Tevâzu ehli olmak, e) Devamlı iyi düşüncelerle meşgûl olmak, f) Yemeye, içmeye ve giyime çok dikkat etmek, g) Dînin hudutlarından bir zerre bile dışarı çıkmamak, h) Ahdine vefâ etmek, aslâ yalan söylememek, i) Kendini beğenmişler tâifesinden olmamak, k) İbâdet ve tâatinden dolayı gurûrlanmamak.”
Ebü’l-Vefâ hazretleri, vefâtına yakın hastalandı. Bütün talebeleri, arkadaşları, dostları başına toplandı. Başında bulunanlara; “Bilin ve anlayın ki, her nesne yoktan var edilmiştir. Her canlı ölümü tadacaktır. Allahü teâlâ, Cennet’i ve Cehennem’i de biz kullar için yaratmıştır. Cennet’e gitmeyi arzulayan, ona giden yola gitsin! Bu yola âit amelleri işlesin! Bu yolun aksi Cehennem yoludur. Bundan başka yol yoktur.

TAKVAYI ELDEN BIRAKMAYIN!
Ey insanlar! Size, ceddim Muhammed aleyhisselâmın yolunu gösterdim. Bu yolun dışındaki her şey bâtıldır. Bâtıla tâbi olmak, dalâlete, bu da helâk olmaya sebeptir. Takvâyı elden bırakmayın! Bütün nesnenin nûru takvâdandır. Dâimâ Allahü teâlâyı hatırlayın! Gönlünüzde dâimâ O bulunsun! Allahü teâlâyı unutan kimselerden olmayınız! Dâimâ Allahü teâlâ ile olup, iki cihânda sâdete kavuşunuz.”

Abdullah bin Zeyd

Tâbiînin büyüklerindendir. Doğum târihi bilinmemektedir. 722 (H.104) senesinde Şam’da vefât etti.
Abdullah bin Zeyd, Eshâb-ı kirâmdan Sâbit bin Kays, Enes bin Mâlik ve Tâbiînden büyük âlim Katâde’den (r.anhüm) ders alıp ilimde yükseldi. Hadîs-i şerîf ilminde sika, sağlam, güvenilir bir zât oldu. Bir hadîs-i şerîfi öğrenmek için uzun süre seyâhat ederdi.
Hadîs-i şerîflerin toplanıp, yazılması için uğraşırdı. Vefâtından evvel, kitaplarının Tâbiînin büyüklerinden, fıkıh âlimi ve evliyâdan Ebû Eyyûb-i Sahtiyânî’ye verilmesini vasiyet etti. Bir deve yüküne yakın kitâbı Ebû Eyyûb-i Sahtiyânî’ye verildi.

KİMLERDEN UZAK DURALIM?
Abdullah bin Zeyd hazretlerinin hikmetle dolu pekçok nasîhat ve sözleri vardır. Bir gün; “Hem dünyâ, hem de âhirette yaşayan kimseye ne saâdet!” buyurunca; Âhirette nasıl yaşandığı kendisinden soruldu, cevâbında; “Böyle bir insan dünyâda Allahü teâlâyı hatırından çıkarmadı, dâimâ O’na yalvardı ve bu sâyede âhirette O’nun rahmetine mazhar oldu.” buyurdu. “Kimlerden uzak duralım?” diye soruldu. Cevâben; “Arzu ve istekleri peşinden koşanlarla berâber oturup kalkmayınız. Onlarla konuşmayınız. Çünkü, sizi kendi sapıklıklarına düşürmelerinden zihninizi karıştırmalarından korkuyorum.” buyurdu.
Bir tanıdığı arkadaşından şikâyet etmişti. “Sana, din kardeşinden istemediğin bir şey ulaşırsa, onun için bir özür ara. Bir mâzeret bulamazsan, kendi kendine, belki benim bilmediğim bir durum vardır, de.” buyurdu. Bid’at yâni dinde sonradan ortaya çıkarılan ve dindenmiş gibi olan hurâfelere ve bid’at sâhiblerine çok kızar ve şöyle derdi:

BİD’AT EHLİ İLE OTURMAYINIZ!
“Bid’at ehli ile oturmayınız. Onlarla sohbet etmeyiniz. Zîrâ sizi dalâlete düşürebilirler veya bilmediğiniz kötülüklere bulaştırabilirler. Bir kimse bir bid’at ortaya çıkarırsa onunla harb ederim.” İlim sâhipleri sorulduğunda:
“Âlimler üç kısımdır. Bir kısmı, ilmi ile amel eder, insanlar da onun ilmiyle amel ederler. Diğer bir kısmı, ilmi ile amel eder, fakat insanlar onun ilmiyle amel etmez. Başka bir kısmı da ilmiyle kendisi amel etmediği gibi insanlar da amel etmez.“ buyurdu. Kendisine münâfıkların âhiretteki hâlleri nasıldır? denildi.

.

Şeyh Seyyid Nûreddîn Efendi

İstanbul’da yetişen evliyânın büyüklerindendir. Seyyid Alâüddîn Efendi’nin torunudur. 1062 (m. 1652) senesi Receb ayında İstanbul’da doğdu. 1160 (m. 1747) senesinde İstanbul’da vefât etti. Sünbül Efendi dergâhının bahçesine defnedildi.
Nûreddîn Efendi altı yaşında iken babası vefât etti. Küçük yaşta öksüz kalan Nûreddîn Efendi, zamanın büyük velîlerinden olan Şeyh İbrâhim Nakşî Sünbülî hazretlerinin terbiyesinde yetişti. Yirmiyedi yaşında hocasından aldığı maddî ve manevî ilimleri tamamlayarak hilâfet makâmına yükseldi. Hocasının vefâtı üzerine Sünbül dergâhının şeyhi oldu. Bu dergâhda altmışdokuz sene yedi ay insanlara doğru yolu gösterdi ve talebe yetiştirdi.

“EVLADIM HOCANLA OL!”
Nûreddîn Cerrâhî hazretlerinin talebelerinden birisi, birgün Sünbül Efendi dergâhına gelerek, Seyyid Nûreddîn Efendi’nin talebeleri arasına girmişti. Seyyid Nûreddîn Efendi’nin talebelerinin hâllerine imrenerek bakıyordu. Kendi kendine; “Keşke Seyyid Nûreddîn Efendi’nin talebesi olsaydım” demişti. Bunun üzerine Seyyid Nûreddîn Efendi yavaşça o talebenin yanına geldi ve; “Evlâdım! Hocanla ol, hocanla ol! O kemâl sâhibidir. Ondan yüz çevirme” buyurdu. Böylece, hem onun kalbinde bulunan düşünceyi Allahü teâlânın izni ile keşf etti. Hem de o talebeye hakîkat dersi verdi.
Buyurdular ki:
“Kulların en aşağısı, namazını ve tesbîhini kendi gözünde büyülten, yaptığı ibâdetler sebebiyle, Allahü teâlâ katında kıymeti olduğunu zanneden kimsedir. Eğer Allahü teâlânın ihsânı ve rahmeti olmasaydı, peygamberlerin (aleyhimüsselâm) işlerinin bile ne kadar zor olduğu görülürdü. Nasıl böyle olmasın. Peygamberlerin en üstünü ve Allahü teâlâya en yakın olan Resûlullah efendimiz bile, Allahü teâlânın rahmetinin kendisini örttüğünü buyurmuşlardır.”
“Kulluğun en güzeli, kulun Allahü teâlânın verdiği nîmetler karşısında, şükürden âciz olduğunu bilmesidir.”

SABRIN ALAMETİ
“Sabrın alâmeti şikâyeti terk, musîbet ve sıkıntıları gizlemektir.”
“Ağyâra yâni yâr ve dost olmayana iltifât etmemek, ona sırrı açıklamamak, yüzünü Hakk’a dönmüş olmanın alâmetlerindendir.”
Nûreddîn Efendi, talebeleri ile birgün Allahü teâlâyı zikrederken, herkesi hislendiren derin bir; “Allah!” dedi. Sonra da vefât etti. Vefâtına zamanın pâdişâhı Birinci Sultan Mahmûd Hân ve bütün halk üzülerek göz yaşı döktüler. Cenâzesi, Fâtih Câmii’ne götürüldü. Cenâze namazını Şeyhülislâm Zeynel’âbidîn Efendi kıldırdı. Cenâzesi çok kalabalık oldu. Nûreddîn Efendi’yi kabre, Sadr-ı a’zam Mahmûd Paşa indirdi. Daha sonra mezarının üzerine bir türbe inşâ ettirildi.

.

İbn-i Arafe

Mâlikî mezhebi fıkıh âlimidir. 716 (m. 1316) senesi Receb ayının yirmiyedisinde Tunus’ta doğdu. 803 (m. 1401) senesi Cemâzil-âhır ayının yirmidördünde vefât etti.
İbn-i Arafe, çok ibâdet ederdi. Namaz, oruç, hac ve zekât gibi ibâdetlerin edeblerine dahî uymayı kendine vazîfe bilirdi. 750 (m. 1349) senesinde, Büyük Câmi’de imâm ve hatîb oldu. 773 (m. 1371) senesine kadar bu vazîfede kaldı. Ömründe, namazına mâni olacak hiçbir özrü olmadı. Çok hac etti. Dünyâ ve âhıret hayırlarını toplamıştı. Her zaman, önceki âlimlerden bahseder, delîllerini Selef-i sâlihînden getirirdi.

RIZIK HUSUSUNDA ENDİŞE ETMEDİM
Bir sohbetinde buyurdu ki:
İbrâhim aleyhisselâma; “Allahü teâlâ seni, ne yaptın da kendisine halîl (dost) edindi?” diye suâl edilince; “Üç şey sebebiyle beni, Allahü teâlâ kendisine dost edindi: 1- Allahü teâlânın emrini, Allahü teâlâdan başkalarının emrine tercih ettim. 2- Allahü teâlânın benim için kefil olduğu rızkım husûsunda hiç endişe etmedim. 3- Sabah olsun, akşam olsun, misâfirsiz yemek yemedim” buyurdu.
İsrâiloğullarından birisi ilim tahsiline çıkmıştı. Bu haber onların Peygamberine (aleyhisselâm) ulaştı. O Peygamber (aleyhisselâm), o şahsa gidip; “Ey genç, sana üç şey tavsiye edeceğim ki, bu üç haslette, öncekilerin ve sonrakilerin ilmi vardır. Ya’nî sana bu üç şey kâfidir, 1- Gizlide ve açıkta Allahü teâlâdan kork. 2- Dilini, insanlar hakkında konuşmaktan tut. Onlardan sâdece hayırla bahset. 3- Yediğin ekmeğin helâl olmasına çalış. Yoksa o ekmeği yeme” buyurdu.

İSLÂM DİNİ ÜZERE RÛHUMU AL!
Talebesi İmâm Ubey şöyle demektedir: “Bizim hocamızda, küçüklüğünden beri sûret ve kemâlin güzelliği vardı. Allahü teâlâdan çok korkardı. Ömrü boyunca “Yâ Rabbî! İslâm dîni üzere rûhumu al” diye duâ etti. Vefat edeceği zaman sevdiklerinden birine birşey verip; “Bunu evlâdına götür, îmân ile vefâtım için duâ etsin. Ümid ediyorum ki, Allahü teâlâ çocukların duâsını kabûl eder” buyurdu. Sonra da “Yâ Rabbî! İslâm dîni üzere rûhumu al” diye duâ etti ve ruhunu teslim etti.

Ubeydullah-ı Ahrâr

Türkistan’ın büyük velîlerinden ve kendilerine “Silsile-i aliyye” adı verilen ve insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatarak dünyâ ve âhirette seâdete kavuşmalarına vesîle olan büyük âlim ve velîlerin on sekizincisidir. 1403 (h. 806) senesinde Taşkent’te doğdu. 1490 (h. 895) senesinde Semerkant’ta vefât etti. Kabri oradadır. Ubeydullah-ı Ahrâr hazretleri daha çocuk iken, üstün hâllere kavuşmuş olup, kerâmetleri görülüyordu.
Tasavvufta yüksek derecelere kavuştuktan sonra, helal kazanmak için tarımla meşgul oldu. Kısa zamanda zengin oldu. 1300’den fazla çiftliği vardı. Herbirinde üç bin amele çalışırdı.

BİZİM MALIMIZ FAKİRLER İÇİNDİR
Allahü teâlâ onun mahsulüne öyle bir bereket verdi ki, her yıl 800 bin batman (700 ton) zahire uşur verirdi. Ambarlarına konulan mahsul, çıkardıklarında, koyduklarından fazla geliyordu. Kendisi bu konuda; “Bizim malımız, fakirler içindir. Bunca malın hassası işte bu noktadadır” buyururdu.
Yakınlarından biri, bir gece birini kendisine şarap alıp getirmesi için gönderdi. O kimse şarabı alıp gelince, onun bulunduğu evin önünde durup, şarap testisini yukarıdan sarkıttığı bir sepete koydu. O da sepeti yukarı çekmeye başladı. Çekerken, sepet duvara çarpıp ipi koptu, yere düştü ve testi kırıldı. Şarap isteyen kimse, kimse bilmesin diye, sabahleyin erkenden kalkıp kırılan testisinin parçalarını topladı. Ubeydullah-ı Ahrar hazretleri o kimsenin evine geldi. “Gece yukarı çektiğin testinin sesi kulağıma geldi. Eğer o testi kırılmasaydı, benim kalbim kırılırdı ve bir daha seninle buluşmama imkan kalmazdı” buyurdu.

ŞEYHLİK YAPSAYDIK
“Eğer biz şeyhlik yapsaydık, zamanımızda hiçbir şeyh kendisine talebe bulamazdı. Fakat bize başka iş emredildi. Bizim işimiz, müslümanları zulümden korumaktır.”
“Belalara sabretmek hatta şükretmek gerekir. Çünkü, Allahü teâlânın birbirinden acı belaları vardır.”
“İnsanın yaratılmasından maksat, kulluk yapmasıdır. Kulluktan maksat ise, her hâlükârda Allahü teâlâyı unutmamaktır.

Emînüddîn bin Neccâr

Mısır’da yetişen Şâfii mezhebi âlimlerindendir. 845 (m.1441) senesinde doğdu. 929 (m. 1522) senesi Zilka’de ayının 27’sinde vefât etti. Sâlih Bülkînî ve Takıyyüddîn-i Şemnî gibi zâtlardan ilim öğrenerek yetişen Emînüddîn bin Neccâr, zamanının büyük âlimlerinden oldu.
Kur’ân-ı kerîm okuması o kadar tatlı ve güzel idi ki, okuduğu zaman kalbleri, gönülleri cezbederdi. Okumasını dinleyenler, “Böyle güzel ve tesirli okuyan başka birini daha görmedik.” derlerdi.

ÖYLE TESİR ETTİ Kİ...
Bir defa kalede mübâşir olarak vazîfe yapan bir hıristiyan, bir sabah vakti Câmi-i Gamrî’nin yanından geçiyordu, içeride Kur’ân-ı kerîm okuyan Emînüddîn hazretlerinin sesini duydu. O okuyuş kendisine öyle tesir etti ki, adetâ kendinden geçti. Kalbinde bir genişlik ve yumuşama hissetti. Derhâl içeri girip, o büyük zâtın huzûrunda müslüman oldu. İslâmiyete bağlılığı pek güzel oldu. Devamlı olarak gelir, namazlarını Câmi-i
Gamrî’de Emînüddîn hazretlerinin arkasında kılardı. Bu hâl, vefât edinceye kadar bu şekilde devam etti.
Câmi-i Gamrî’yi yaptıran, Ebü’l-Abbâs el-Gamrî; “Bu câmi bir beden, Emînüddîn hazretleri de o cesedin rûhu gibidir” buyururdu.
İnsanlara iyilik ve ihsânları da pek çok olan Emînüddîn bin Neccâr, çok yemek ikrâm eder, ziyâfet verir ve bizzat kendisi hizmet ederdi. Bununla beraber, heybet sâhibi, vakûr bir zât idi. Onu tanımayan bir kimse, ilk gördüğünde heybetinin tesiriyle korkup titremeye başlardı. İnsanlara karşı tatlı dil, güleryüz ve yumuşaklıkla davranması olmasaydı, hiç kimse kendisiyle beraber bulunmaya tahammül edemezdi.
Yavuz Sultan Selîm Hân Mısır’a girdiği zaman, kendisine imâmlık yapacak birini istediğinde, ittifâkla Emînüddîn hazretlerini gösterdiler. Sultan onu davet etti. O da gelip, Yavuz Sultan Selîm Hân Mısır’dan ayrılıp İstanbul’a dönünceye kadar ona imâmlık yaptı.

ELLİ YEDİ SENE İMAMLIK YAPTI
Emînüddîn bin Neccâr, elli yedi sene imâmlık vazîfesini devam ettirdi. Bu uzun zaman içinde, hiçbir vakit olmadı ki, ezân okunduğunda o zât abdestsiz bulunsun.
929 (m. 1522) senesi Zilka’de ayının yirmiyedinci günü hastalandı. Câmiye gelecek mecali olmadığı hâlde, kendini zorlayarak geldi. Akşam namazını kıldırdı. Namazdan sonra Haşr sûresinin son ayetlerini okurken vefât etti. Bâb-ı Nasr dışında bulunan türbesine defn olundu.

Toplam Görüntülenme: 1282

Yayın tarihi: Cuma, 17 Nisan 2009

Yûsuf bin Abdurrahmân

Hanbelî mezhebi fıkıh ve usûl âlimlerindendir. İbn-ül-Cevzî ismiyle tanınmıştır. 580 (m. 1185)’de Bağdad’da doğdu. 656 (m. 1258) senesinde vefât etti. Ayrıca tefsîr ve hadîs ilminde de âlim, vâiz ve şâirdir. Fıkıh, usûl, hılâf ilimlerinde iyi yetişti. Daha küçük yaşından itibâren çok nimetlere ve Allahü teâlânın ihsânına kavuştu. Babası onunla çok ilgilendi.

VELÎNİN KIYMETİNİ BİLMEK
Buyurdu ki: “Eğer, insanlar velî zâtların kadrini, kıymetini bilip iyice anlayacak derecede olsalardı, herkes karşılaştığı bütün insanlara karşı edebli olurdu. Çünkü, görünüş itibâriyle velî de bizim gibi bir insandır ve karşılaştığımız bir kimse de, Allahü teâlânın bir velî kulu olabilir. Velî, şekil ve şemail bakımından, giyinip kuşanma bakımından ve diğer birçok beşeri sıfatlarla, diğer insanlardan farklı olmayan bir kimse gibi görünür. Hâlbuki, haddizatında o, diğer insanlardan tamamen farklı, apayrı bir insandır. Her ân gönlü Allahü teâlâ iledir ve O’nun muhabbeti ile yanmaktadır. İşte velînin asıl hâlini bildiren bu husûsiyetini, ancak onun gibi olanlar anlar. Diğer insanlar ise, onu kendileri gibi bir kimse zannederler.”
“Âbidde (Allahü teâlâya çok ibâdet edende) ve ârifte nefse düşmalık vardır. Fakat ikisinin düşmanlıkları farklıdır. Âbid, nefsinin yaptıklarının kendisi için zararlı olduğunu bildiği için, nefsin yaptığı işlere düşmandır. Ârif ise, işleriyle birlikte, nefsin kendisine de düşmandır. Çünkü nefs, Allahü teâlâya düşmandır.”

ETTEN BİR KANAT
“İnsanoğlu dünyâya etten bir kanat ile gelir. Üstünde çeşit çeşit nimetlerin bulunduğu yükseklikler, altta ise Cehennem ateşi vardır. İnsanoğlu bu kanadını iyi besleyip, damarlarını iyi kuvvetlendirmeli ki, kanat zayıf olup, vazîfesini yapamayacak hâle gelmesin ve sâhibini ateşe düşürmesin.”
Moğol İmparatoru Hülâgu’nun Bağdad’ı istilâsı sırasında onu da üç oğluyla birlikte şehîd ettiler. Muhammed bin Sekrân şöyle anlatmıştır: Vefâtından sonra onu rü’yâmda gördüm. “Allahü teâlâ sana ne muâmele yaptı” dedim. “Şehîd olarak affedildik” dedi.

Toplam Görüntülenme: 1268

Yayın tarihi: Perşembe, 16 Nisan 2009
.

İbn-i Merzûk Mısrî (Sa'd bin Osman)

Hadis ve Hanbelî mezhebi fıkıh âlimidir. Mısır evliyâ ve ulemâsının meşhurlarından Osman bin Merzûk Kurâşî’nin oğludur. Mısır’da doğduğu için Mısrî denildi. İbn-i Merzûk diye tanındı. 592 (m. 1196) yılında Bağdad’da vefât etti. Ma’rûf-i Kerhî hazretlerinin yakınına defnedildi.

MISIR VE BAĞDAT’TA İLİM ÖĞRENDİ
Mısır’da yüksek din bilgilerine temel olan din ve âlet ilimlerini öğrenen İbn-i Merzûk, oradaki âlimlerin ilimlerinden istifâde ettikten sonra Bağdad’a gitti. Ebü’l-Feth bin Mûsâ’dan Hanbelî mezhebi fıkıh bilgilerini öğrendi. Ebû Muhammed bin Hassâb’dan hadîs-i şerif ilmini tahsil etti. O sırada Bağdad’da evliyâ sultânı, feyzler menbâı Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî hazretleri sohbet ediyor, ölü kalbleri diriltiyordu. O mübarek zâtın sohbetlerine iştirak etti.
Kitabında yer alan Hadis-i şeriflerden bazıları:
“Lâ ilâhe illallah kelimesini bilen (inanan) kimse Cennete girer.”
“ Tevhid ehlinden biri Cehenneme girerse, günahı kadar azâb görür (sonra çıkar).”
“Güzel bir abdest alanın hatâları (küçük günahları), bedeninden, hattâ tırnaklarının altından dökülür.”
“Abdest üzerine abdest alan kimseye on hasene yazılır.”
“Namazı unutan kimse, hatırladığı ânda kılsın.”
“Namazdan bir rek’ate yetişen kimse, namaza (cemâate) yetişmiştir.”
“İkindi namazını kaçıran kimse, ailesini ve malını kaybetmiş gibidir.”
“İkindi namazını terk eden kimsenin amelleri yok olur.”
“Benim mescidimdeki namaz, Mescid-i Haram müstesna, diğer mescidlerde kılınan bin namazdan daha hayırlıdır.”
“Kalbimde (Envâr-ı ilâhiyyenin gelmesine engel olan) perde hâsıl oluyor. Bunun için günde yüz kerre tövbe ediyorum.”
“Îmân, Süreyya yıldızına asılı olsaydı, ona, Fâris’ten birisi erişirdi.” (Bu hadîs-i şerif, İmâm-ı a’zam hazretlerini müjdelemektedir.)

SECDEDE İKEN VEFAT ETTİ
Hayâtının sonlarında, insanların fitnesinden kurtulmak için inzivaya çekildi. Evinden dışarı çıkmaz oldu. Sultanlardan, halktan ve devlet adamlarından bir kuruş kabul etmezdi. Birçok talebe yetiştirdi. Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin tekkesinde sohbet ederdi. Namaz kıldığı bir sırada, secde hâlinde iken vefât etti.

.

Ebû Muhammed Cerîrî

Evliyânın büyüklerindendir. 311 (m. 923)’de vefât etti. Fıkıh ilminde imâm ve müftî, edeb ilminde mükemmel, diğer bütün ilimlerde âlim idi. Tasavvuftaki derecesi o kadar yüksek idi ki, Cüneyd-i Bağdadî hazretleri bunun için “Zamanımızın velîsidir“ buyurdu. Cüneyd hazretlerine vefât edeceği zaman, “Sizden sonra kimin sohbetlerine devam edelim?” diye sordular. “Ebû Muhammed Cerîrî’ye gidin” buyurdu. Tasavvufun üstün hâllerine vâkıf olmakta nihâyette olup, mürşid-i kâmil bir zât idi.
Ebû Muhammed Cerîrî hazretleri buyuruyor ki:
“Nefsine aldanan, şehevi duygularına esîr olur. Hevâî arzularının zindanına kapatılır ve o kulun kalbi fâideli işlerden zevk alamaz. Kur’ân-ı kerîmi hergün hatm etse bile, ilâhi kelâmı okumaktaki esas tadı bulamaz. Bunun hâl çâresi, nefsin esâretinden kurtulmayı candan arzu etmekdir.”
“Allahü teâlânın takdîr ve taksimine râzı olup, Allahü teâlâ ile iktifa edenin iç hâli düzgün, Allahü teâlâyı tanıması kolay olur. Allahü teâlânın yasak ettiklerinden sakınanın gidişatı dosdoğru, ahlâkı güzel olur. Helâlinden az yiyenin ise, beden sıhhati düzgün olur.”
“İhlâs, âhıretteki nimet ve azâblara yakînen inanmanın alâmetidir, İbâdetlerdeki riyâ da, âhıretteki nimet ve azâblara inanmakta tereddüt olduğunun alâmetidir.”

DUA BELA GELMEDEN YAPILIR
Dervişlerden birisi şöyle anlatıyor: “Ebû Muhammed Cerîrî’nin vefâtı senesi, Karâmita sapıkları ile yapılan muharebede ben de bulunuyordum. Savaş bittikten sonra, müslümanların bulunduğu kâfilenin yanına döndüm. Yaralılar arasında Ebû Muhammed Cerîrî’yi gördüm. Çok halsiz idi. Yüzyirmi yaşlarında idi. “Ey efendim. Allahü teâlânın bu belâyı üzerimizden def etmesi için duâ etseniz” dedim. “Duâ, belâ gelmeden önce yapılır. Belâ geldikten sonra râzı olmaktan ve sabretmekten başka bir çâre yoktur” buyurdu.

KABİRDEKİ HALİ GÖSTERİLDİ
Mekke yolunda Karâmita sapıklarının çok zulmedip müslüman kanı döktükleri, Hübeyr vak’ası senesi 311 (m. 923)’de Karâmita sapıkları ile yapılan muharebede şehîd oldu. Vefâtı için, başka târihler de rivâyet edilmektedir. İbn-i Atâ er-Rûzbârî diyor ki: “Vefâtından bir sene sonra, Ebû Muhammed Cerîrî’nin kabrine uğradım. Kabirdeki hâli bana gösterildi. Dizleri göğsüne dayalı, parmağı ile Allahü teâlânın birliğini gösteren işâreti yapar hâlde oturuyordu.”

.

Hâtim-i Esâm

Evliyânın büyüklerindendir. Belh şehrinde doğdu. Doğum târihi kesin belli değildir. Hâtim-i Esâm, Şakîk-i Belhî’nin talebesi, Ahmed-i Hadraveyh’in hocasıdır. 237 (m. 852) senesinde Vaşcer’de vefât etmiştir.
Kendisine “Esâm” (kulağı duymaz) denilmesinin sebebi şudur: “Birisi onunla konuşurken kazayla yellendi. Hâtim-i Esâm o şahıs utanmasın diye “Yüksek sesle konuş, ancak yüksek sesle konuşulanları duyabiliyorum” dedi. Bu yüzden ona Esâm denilmiştir.

BİRAZ MÜHLET TANI
Muhammed Râzî anlatır? “Senelerce Hâtim-i Esâm’ın hizmetinde bulundum. Sadece bir kere hariç, hiç kızdığını görmedim. O da, pazardan geçerken bir bakkal talebesini yakalamış, “Malımı alıp yedin, parasını ver” diyordu. Hâtim bunu görünce, “Ey Efendi! Biraz yardımcı ol, borcunu ödemesi için biraz mühlet tanı” dedi. Fakat bakkal, “Olmaz” diye dayattı. Bunun üzerine çok sinirlenen Hâtim-i Esâm, yanında taşıdığı havlusunu yere vurdu. Bir anda pazarın ortası altınla doldu. Hâtim-i Esâm bakkâla: “Alacağın ne kadarsa onu al, fazlasını alma, sonra elin kurur” dedi. Bakkal alacağını aldı: Fakat para hırsından biraz daha almaya kalkınca derhal eli kurudu ve çolak oldu.
Buyurdu ki: “Ey kul! Allahü teâlâya isyân ettikleri için insanlara buğzettiğin halde, kendin Allahü teâlâya isyân edince, kendi nefsine buğzetmeyişin sende insâfın olmayışındandır.”

NAMAZI GÜZEL KILIYOR MUSUN?
Rebâh bin el-Hirevî şöyle anlatır: Îsâ bin Yûsuf bir mecliste konuşan Hâtim-i Esâm’a uğradı ve şöyle sordu: “Ey Hâtim! Sen namazını güzel kılıyor musun?” Hâtim, “Evet” dedi. O, “Nasıl kılıyorsun?” diye sordu. Hâtim şöyle buyurdu: “Emre uyuyorum, korku ile yürüyorum, niyetle giriyorum, büyük bilip tekbir alıyorum, tertil ve tefekkürle okuyorum, huşû ile rükû ediyorum, tevâzu ile secde ediyorum, tam teşehhüd içinde oturuyorum, sünnete göre selâm veriyorum ve selâmı Allaha hâs kılarak veriyorum. Namazımın kabûl olunmayacağından korkarak, korkuyla nefsime dönüyorum. Ölmek kadar onu muhafaza ediciyim.” Bunun üzerine Îsâ bin Yûsuf: “Sen namazını güzel kılıyorsun” buyurdu.

.

Ebû Bekr-i Şiblî

Ebû Bekr-i Şiblî hazretleri, Büyük velîlerdendir. 861 senesinde Samarrâ’da doğdu. Bağdât’a gelip, buraya yerleşti. Cüneyd-i Bağdâdî’nin talebesidir. Aynı zamanda Mâlikî mezhebinin fıkıh âlimlerinden olup, İmâm-ı Mâlik’in Muvattâ’sını ezbere bilirdi. Zamanının bir tânesi olan Ebû Bekr-i Şiblî 945 (H.334) senesinde Bağdât’ta vefât etti.

BİR HADİSİ SEÇTİM
Şiblî hazretleri buyurdu ki: “Dört yüz hocadan ders okudum. Bunlardan dört bin hadîs-i şerîf öğrendim. Bütün bu hadîslerden bir tânesini seçip kendimi ona uydurdum, diğerlerini bıraktım. Çünkü, kurtuluşu ve ebedî seâdete kavuşmayı bunda buldum ve bütün nasîhatleri hep bunun içinde gördüm. Seçtiğim hadîs-i şerîf şudur: Peygamber efendimiz bir Sahâbîye buyurdu ki: “Dünyâ için, dünyâda kalacağın kadar çalış! Âhiret için, orada sonsuz kalacağına göre çalış! Allahü teâlâya muhtâç olduğun kadar itâat et! Cehennem’e dayanabileceğin kadar günâh işle!”
Ebû Bekr-i Şiblî hazretleri güneş batarken güneşin sararmasına, şöyle bir benzetme yapardı: “Tıpkı mümin de böyledir. Dünyâdan göçeceği zaman, varacağı makam sâhibinden çekindiği için, nasıl karşılanacağını bilmeyip, böyle sararır.” Sonra da ilâve edip: “Gün doğarken de, çok aydın olarak doğar. Bu da, bir müminin öldükten sonra kabrinden kalkışına benzer. Bir mümin kabrinden kalktığında, yüzü güneşin doğduğu gibi parlar.”
“Cehennemlik olmanın alâmeti; Allahü teâlânın rızâsı için bir fakire bir parça ekmek vermemek. Fakat nefsin isteklerini tatmin etmek için, bir ziyâfette yüz altın harcamaktır. Cennetlik olmanın alâmeti ise bunun tam tersidir.”
Bir âh çekerek vefât etti
Bir gün, Ebû Bekr-i Şiblî; “Allah Allah!” deyip duruyordu. O sırada bir genç; “Niçin Lâ ilâhe illallah demiyorsun?” diye sordu. Bunun üzerine Şiblî hazretleri derin bir ah çekerek, “(Lâ ilâhe) der de (illallah) diyemeden vefât ederim diye korkuyorum.” dedi. Bu sözler gence çok dokundu ve orada bir âh çekerek vefât etti.

.

Şems-i Tebrîzî

Şems-i Tebrîzî hazretleri Konya’ya gelen büyük velîlerdendir. Tebriz’de doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. Şems-i Tebrîzî lakabıyla meşhûr oldu. 1247 (H.645) târihinde Konya’da şehîd edildi. Mevlânâ’nın medresesinde defnedildi.

CAMİDE KİMSE KALMAMIŞTI
Şems-i Tebrîzî hazretleri; “Eğer bir kimse bana âhiretim ile ilgili bir defâ iyilik edip, dünyâ ile ilgili binlerce kötülük etse, ben onun bir defâ yaptığı iyiliğe nazar ederim. Çünkü iyi ahlâk bunu icâbettirir.” buyururdu.
Şems-i Tebrîzî hazretleri Şam’dan Konya’ya gelirken, yol üzerinde bulunan bir hana uğrayarak burada yatmak istedi. Fakat uğradığı bütün hanların dolu olduğunu, hiç kalacak yerlerinin olmadığını öğrenince, câmide sabahlamak istedi. Câmiye gidip yatsı namazını cemâatle kıldı. Cemâat dağıldığında, o hâlâ duâya devâm ediyordu. Duâsını bitirdiğinde, câmide kimse kalmamıştı. Günlerce süren yolculuğun verdiği yorgunlukla hemen kendinden geçti. Bir müddet sonra câminin kapılarını kilitlemek üzere gelen görevli, camide birinin yattığını görünce, yanına yaklaşarak:
“Burada yatılmaz kalk!” dedi. Şems-i Tebrîzî hazretleri doğrularak: “Benim kimseye bir zararım dokunmaz. Garibim, uzak yoldan geliyorum. Hanlarda da yatacak yer yokmuş, başka kalacak bir yerim de yok. Bırak da burada sabahlıyayım” dedi.
Görevli; “Beni uğraştırma, sana kalk dışarı çık dedim, yoksa yaka paça seni dışarı atmasını bilirim” diye karşılık verdi. Şems-i Tebrîzî hazretleri, bu son sözler üzerine bir tuhaf oldu. Hemen ayağa kalktı. Sessizce kapıdan dışarı çıktı. Câmiden çıkmasını isteyen görevli, onun arkasından bakarken, âniden boğuluyormuş gibi oldu. Bunun üzerine; “İmdât boğuluyorum!” diye bağırmaya başladı. Bu sesi işiten imâm efendi koşarak geldi ve ona;

NE OLUR ONU AFFEDİN!
“Ne oldu, niye bağırıyorsun?” diye sordu. Kayyum durumu anlatınca, imâm efendi hemen câmiden çıkıp koşarak, Şems-i Tebrîzî hazretlerine yetişti. Kendisine; “Efendim, o câhildir, bir terbiyesizlik etmiş. Ne olur onu affedin!” dedi. Şems-i Tebrîzî hazretleri imâm efendiye baktı. Üzüntülü bir şekilde: “Onun işi benden çıktı. Benim yapabileceğim birşey yoktur. Ancak îmânla ölmesi için duâ edebilirim” buyurdu. Adam biraz sonra can verdi.




.

Sâlih bin Beşîr

Tâbiîn devrinde Basra’da yetişen meşhûr hadîs ve fıkıh âlimlerindendir. 792 (H.176) târihinde Bağdat’ta vefât etti. Basra’daki âlimlerden ilim alıp yetiştikten sonra, Hâlife Mehdî kendisini Bağdat’a dâvet edip getirtti. Bağdat halkı kendisinden çok istifâde etti. Sâlih bin Beşîr, halîfenin huzûruna varınca ona nasîhat olarak buyurdu ki:

HALİFEYE NASİHATLERİ
“Ey müminlerin emîri! Şimdi sana bâzı tavsiyelerde bulunacağım. Yalnız sabır etmenizi ve tahammül göstermenizi tavsiye ediyorum. Çünkü Allahü teâlâya en yakın kul, yapılan acı nasîhatlara bile tahammül edip, kabûl edendir. Resûlullah efendimize yakınlık isteyenlere yakışan, O’nun güzel ahlâkı ile ahlâklanması ve O’nun yüce sünnetine sarılmasıdır.
Ey müminlerin emîri! Resûlullah efendimiz, ümmetine haksızlık edenlerin hasmıdır. Kim Resûlullah’a hasım olursa, Allahü teâlâ da o kimseye hasım olur. Allah’a ve Resûlüne karşı gelmesinden dolayı o kimseye, kurtuluşuna mâni olan engeller hazırlanır. Böyle olunca yarın kıyâmet gününde, ayağını sağlam yere basmak istiyorsan, Allahü teâlânın kitâbına (Kur’ân-ı kerîme) ve Resûullah’ın sünnet-i seniyyesine sarıl! Bunun için, günahlarını, yaptığın haksızlıkları tekrarlamak sûretiyle, Allah’a ve Resûlüne karşı gelmen sana yakışmaz. Ben, bu nasîhatımı sana Allah rızâsı için yaptım. Senin de bunlara kulak verip sarılman lâzımdır.”
Bu nasîhatler, halîfenin çok hoşuna gitti. Hemen ona hediye ve ihsânlarda bulunulmasını emretti. Fakat Sâlih bin Beşîr, bunların hiç birini kabûl etmedi. Bunun üzerine halîfe çok ağladı. Bu nasîhatını, halîfe kendi özel defterine yazıp dâima onlara uygun hareket etmeye çalıştığı anlatılmaktadır.

SESİ ÇOK GÜZELDİ....
Sâlih bin Beşîr, çok güzel Kur’ân-ı kerîm okurdu ve çok ağlardı. Onun zamânında Bağdat’ta, ondan daha güzel okuyan kimse yoktu. Çok ibâdet eden birisine, Ahzâb sûresinin: “O gün, yüzleri Cehennem ateşine döndürülünce, “Eyvah bize! Keşki, biz Allaha itâat etseydik, Peygambere itâat etseydik” diyeceklerdir” meâlindeki 66. âyet-i kerîmesini okuyunca, adam bayılıp düştü ve öldü. Sâlih bin Beşîr de, böyle bayılıp düştükten sonra vefât etmişti.

.

Ali Behçet Efendi

Anadolu’da yetişen velîlerden. Konya ulemâsından Ebû Bekr Efendinin oğludur. 1727 (H.1140) senesinde Konya’da doğdu. Babası ve dedesinin yanında küçük yaşta tahsîle başladı. Derviş tabiatlı bir zât olan babası, Ali Behçet Efendinin tahsil ve terbiyesi için özel îtinâ gösterdi. Medreselerde ilk olarak okutulan kitapları bitirdikten sonra, Karamanlı Abdullah Efendi ve meşhûr âlim Abdüssamed Efendinin derslerinde bulundu. Onlardan icâzet, diploma aldı.
Sonra Afyonkarahisar’a gidip orada bir dergâhta talebe yetiştirmeye, insanlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını bildirmeye çalışan anne tarafından dedesi Alâeddîn Çelebi’den ders aldı. Buradaki tahsîlini tamamladıktan sonra kâdı oldu. Bu görevle Anadolu’nun çeşitli yerlerine gitti. Ankara’daki vazîfesi sırasında kendisinde meydana gelen bâzı mânevî hâller yüzünden görevden istifâ ederek, Afyon’a dedesinin yanına döndü ve Mevleviyye tarîkatına göre çileye başladı. Çile müddeti bitiminde çeşitli mânevî faydalara kavuştu.

DERSİMİZDEN UZAK OLMAYASINIZ!
Ali Behçet Efendi Hazretleri’nin bir talebesine yazdığı mektup şöyledir:
“Benim sevgili insaniyetli ve iyiliksever oğlum! Göndermiş olduğunuz mektup elimize geçti ve çok memnun olduk. Ey oğlum! Dersimizden uzak olmayasınız. Bir an Allahü tealayı anmak, Süleyman aleyhisselamın mülkünden daha iyidir. Bunu aklınızdan çıkarmayınız. Oğul! Her zaman talep edenlerden ol. Mübarek gecelerde Allahü tealaya yalvarıp yakarmayı fazlaca yaparsanız, isabetli olur. Zira Allahü teala kulunun yalvarmasını sever. Bu, Allah adamlarının yoludur.”

İBRAHİM EFENDİYİ VEKİL BIRAKTI
Büyük oğlu yetişinceye kadar yerine halife olarak İbrahim Hayranî Hazretleri’ni vekil bıraktı. 1822 yılında vefat etti. Cenazesi dergahın avlusunda defnedildi. Üzerine demirden kubbeli bir türbe yaptırıldı.
Ali Behçet Efendi vefatına yakın İbrahim Efendi’yi yerine vekil bıraktı. Vefat etmeden önce İbrahim Efendi’ye, “Oğlum! Bir zaman gelecek Tahir Ağa Tekkesi şeyhliği boşalacak. Size orası teklif edilecek. Reddetme, kabul et” buyurmuştu.

.

Şâfiî fıkıh âlimi Abdurrahim Abbâsî

Abdurrahim Abbâsî hazretleri Şafii fıkıh âlimlerindendir. 1462 (H.876) senesinde Kahire’de dünyaya geldi ve Yavuz Sultan Selim Han’ın Mısır’ı fethetmesinden sonra İstanbul’a gelerek burada talebe yetiştirmeye devam etti...
Abdurrahim Abbâsî hazretleri, İstanbul camilerinde, insanlara doğru yolu göstermeye çalıştığı vaazlarında ve sohbetlerinde sık sık buyururdu ki:
Allahü teâlâ için sevmek, O’nun için buğzetmek, îmânın en güvenilir ve sağlam kulplarındandır. Emr-i ma’rûf ve nehy-i münker, iyiliği emredip kötülükten alıkoyma, herkese, imkânı nisbetinde lâzımdır.

BİR GÜN AÇ, BİR GÜN TOK...
İyilik ve takvâ üzere yardımlaşmalıdır. Kazanç, ticâret ve sanat mubahtır. Kişi mecbur kalırsa, başkasından bir şey isteyebilir. Zengin kimsenin istemesi doğru değildir. Rızâ gösterilen fakirlik, zenginlikten üstündür. Bundan dolayı Resûlullah efendimiz fakirliği tercih etti. Peygamber efendimize yeryüzünün hazînelerinin anahtarı arz edildiği zaman, Cebrâil aleyhisselâm fakirliği işâret etti. Yine Cebrâil aleyhisselâm, Peygamber efendimize tevâzu etmesini de işâret etti. Bu sebeple Resûl-i ekrem; “Yâ Rabbî! Bir gün aç, bir gün tok olmayı istiyorum. Acıktığım zaman sana yalvarırım, doyduğum zaman sana hamd eder, seni anarım” diye dua etti.

NUR ÜZERİNE NUR
Abdurrahim Abbâsî hazretleri, 1555 (H.963) senesinde İstanbul’da vefat etti. Bu sırada Mebsût kitabını şerh ediyordu. Vefat ederken şunları söyledi:
“Allahü teâlâ nur üzerine nurdur. Nefs-i emmare karanlıklar içinde karanlıktır. Hamd olsun ben ona dönüyorum. Allahü teala nur üzerine nurdur, nefs ise karanlılar kuyusu...”
.

Muhammed Emin Erbilî

Son asırda Irak’ta ve Mısır’da yaşamış olan velîlerden ve Şâfiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. Babasının ismi Fethullah’tır. Ondokuzuncu yüzyılın ortalarında Irak’ın Erbil şehrinde doğdu. 1914 (H.1332) senesinde Kâhire’de vefât etti. Kabri, Karafe kabristanındadır

TASAVVUF YOLCUSUNUN HALİ
Fakir-zengin herkesi ziyârete giden Muhammed Emin Erbilî hazretleri, yemek husûsunda ısrar edenlere; “Tasavvuf yolcusunun yemeği ilim öğrenmek, Allahü teâlânın ismini zikre devâm etmektir. O kimsenin düşüncesinin yemek, içmek olması ona yakışmaz” buyururdu.
Son günlerinde onun yüzünde her zamankinden daha çok nûr parlıyordu. 1914 (H.1332) senesi Rebîülevvel ayının ikinci Perşembe günü humma hastalığına tutuldu. Akşam ve yatsı namazlarını evinde kıldı. Mescide gidemedi.
Ders vermek ve Hatm-i Hâcegân yapmak üzere talebelerinden birini vazîfelendirdi. Bu gecede Allahü teâlâya olan aşkı ve Peygamber efendimizden itibaren Nakşibendiyye yolu büyüklerine karşı muhabbeti iyice fazlalaştı. Onların rûhâniyetleriyle konuşmaya başladı. Onlara olan sevgi ve kavuşma arzusunu bildirdi.
Bu hâli bir gece boyunca devâm etti. Yanına ziyâret için gelenlere; “Hocanızın hâline bakıp ibret alınız. Onun öldüğü gibi siz de öleceksiniz. Allahü teâlânın ismini çok anın.” buyurdu. Şeyh Muhammed Yûsuf es-Sekâ’yı yerine ders vermekle vazîfelendirdi. Son saatlerinde bile kendisini ziyârete gelen talebelerinin yanına gelmesine mâni olunmamasını istedi. Her birisi tek tek girip elini öptüler, helâllaştılar ve duâsını aldılar.

“BUGÜN BENİM SON GÜNÜMDÜR!”
Cumartesi günü hastalığı iyice şiddetlendi ve; “Bugün benim son günümdür.” buyurdu. İkindi vaktinden sonra tam bir sâkinlik ve sessizlik hâli oldu. Pazar gecesi ilaçlarını vermek üzere yanına gelen bir talebesine gülümseyerek buyurdu ki: “Rahat olunuz.” Talebesi dedi ki: “Biz, Peygamber efendimizin sünnetiyle tedâvi olmakla emrolunduk.” diyerek ilacını verdi. O gece sabaha karşı sekerât-ı mevt hâli başladı. Yüzünden şimşek gibi nurlar yayıldı. Sonra Kelime-i şehâdet getirerek vefât etti.

.

Ahmed bin Ali (Ebû Bekr Hemedânî)

Şâfiî âlimlerindendir. Hemedan’da 308 (m. 920) târihinde doğdu. İlim tahsili için çok yerleri dolaştı. Bağdâd’da bulundu. Şâfiî fıkhı ve hadîs ilimlerinde büyük âlim oldu. Hemedan’da kadılık yaptı.

ŞÂFİÎ FIKIH ÂLİMİDİR
Hadîs öğrenmek için uzun yolculuklar yapan Ebû Bekr Hemedânî, Bağdâd’a çok gelip gitmiş, hadîs-i şerîf rivâyetinde bulunmuş ve ilim okutmuştur. Meşhûr âlim Dâre Kutnî Bağdâd’da onun meclisinde bulunmuş, ilim ve hadîs-i şerîf almıştır.
Hemedan’da uzun zaman kadılık yapan Ebû Bekr Hemedânî, Şâfiî mezhebinin büyük fıkıh âlimlerinden idi.
Dâre Kutnî’nin Bağdâd’da kendisinden (Ebû Bekr Hemedânî) yazarak, rivâyetleri içerisine aldığı Hafs bin Amr ve başka âlimler de yine Ebû Bekr Hemedânî’den şu hadîs-i şerîfi rivâyet ettiler.

KENDİSİNDEN HADİS RİVAYET EDİLMİŞTİR
“Şu’be, Abdülmelik bin Umeyr, Ca’fer İbni Sümerre’den haber verdiler. Ca’fer İbni Sümerre (r.a.) buyurdu: Câbiye’de Hz. Ömer, irâd ettiği hutbesinde buyurdu ki: “Birgün aramızda, Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) benim kalktığım gibi ayağa kalktı ve: “Eshâbıma ikrâm ediniz. Sonra onları tâkib edenlere (Tâbiîn), sonra onları tâkib edenlere (Tebe-i tâbiîne) ikrâm ediniz. Sonra bir kimse kendisinden şâhidlik ve yemîn etmesi istenilmediği hâlde, (yalan yere) şahitlik ve yemîn eder hâle gelinceye kadar yalan yayılır. Kim Cennetin ortasında bulunmayı isterse; cemâate sarılsın. Çünkü şeytan, yalnız olan kimselerle berâber bulunur ve o iki kişiden daha uzaktır. Dikkat ediniz! Haber veriyorum. Bir kimse bir kadınla halvet etmesin. Eğer bulunursa, muhakkak ki üçüncüleri şeytandır. Dikkat ediniz haber veriyorum; kim günah işlediği zaman üzülür, iyilik işlediği zaman sevinirse, o kimse mü’mindir” buyurdu.”
Ebû Bekr Hemedânî hazretleri, 400 yılına varmadan vefât etmesi için duâ ederdi. Yine birgün “Yâ Rabbi, 400 senesine varmadan canımı al” diye dua ederken duâsı kabûl oldu ve 398 (m. 1007) yılı Rebî-ül-âhir’in onaltıncı günü vefât etti.

.

Hasen Irâkî

Evliyânın büyüklerindendir. Doğum târihi bilinmeyen Hasen Irâkî, 930 (m. 1523) senesinde, aşağı Mısır’da Kevm denilen yerde vefât edip, Bâb-üş-Şa’riyye’nin dışına defnedildi.

BUNUN İÇİN YARATILMADIN
Hasen Irâkî şöyle anlattı; “Ben gençliğimde Dımeşk’da bulunuyordum. San’atkâr idim. Bir Cum’a günü arkadaşlarım ile birlikte, oyun oynamak, eğlenmek üzere toplandık. Bu sırada, Allahü teâlâ tarafından bana bir nidâ geldi ki, gizliden duyduğum bu ses bana; “Sen bunun için, böyle şeyler yapmak için mi yaratıldın?” diyordu. Bunun tesîriyle bende bir değişiklik hâsıl oldu. İçinde bulunduğum hâlden utanıp, pişman oldum.
Benî Ümeyye Câmii’ne varıp, içeri girdim. Orada, kürsî üzerinde bir şahıs vaaz ediyordu. Ve hep, Hızır aleyhisselâmın hâlini anlatıyordu. Birden Hızır aleyhisselâma karşı bende aşırı bir muhabbet hâsıl oldu. O zât vaazını bitirip gitti. Fakat ben, Hızır aleyhisselâmın hasretiyle kalakaldım. Kendisiyle görüşmek arzusu bende kuvvetlenmişti. Bir akşam namazından sonra idi. Birden arkamda oturan bir zâtın omuzuma dokunduğunu hissettim. Bana; “Evlâdım. Allahü teâlâ yaptığın duâyı kabûl etti. Ben Hızır’ım. Benimle ne işin var? Bana ne diyeceksin ki, bu kadar şiddetli bir arzu, ile görüşmek istiyorsun?” dedi. Ben çok sevinip, benimle beraber evimize gelmesini rica ettim.

ALLAHI ANMANIN EHEMMİYETİ
Eve gittik. Eve vardığımızda; “Benim için, boş tenhâ bir yer bul, orada yalnız başıma kalayım” dedi. Ben de kendisine boş bir yer gösterip, orada kalabileceğini söyledim. Burada yedi gün, yedi gece kaldı. Bana zikrin, Allahü teâlâyı çok anmanın ve O’nu hiç unutmamanın ehemmiyetini anlattı.
“Ey Hasen, hiç kimse ile seninle kaldığım kadar fazla kalmadım. Gücün yettiği müddetçe zikre devam et. Sen inşâallah uzun bir ömür yaşayacaksın.” dedi. Hızır aleyhisselâmın bana öğrettiklerine aynen riâyet ettim. Bu riâyet bereketiyle, elhamdülillah çok nimetlere, derecelere nail oldum. Onun haber verdiği gibi, hakîkaten ömrüm uzun oldu.

.

Zeyrek Muhammed Efendi

Fâtih Sultan Mehmed Hân zamanında, Anadolu’da yetişen âlimlerdendir. Muhammed Efendi’nin babası, Mahmûd Hüseynî’dir. Doğum târihi bilinmemektedir. Hacı Bayram-ı Velî hazretlerinin yüksek talebelerinden olup, çok zekî olduğu için, hocası tarafından Zeyrek lakabı verildi. Önce Bursa’da, Sultan Murâd Hân Gâzî Medresesi’nde müderrislik yaptı. İstanbul’un fethinden sonra, Sultan Fâtih’in yaptırmış olduğu Semâniyye medreselerinden birine tayin edildi. Bugün “Zeyrek” adı ile anılan semtte otururdu.

VAKİTLERİNİ İYİ DEĞERLENDİRİRDİ
Aldığı günlük ücretin yirmi akçesini, kendi ihtiyâçlarına ayırır, geri kalanını hocası Hacı Bayram-ı Velî hazretlerinin tekkesindeki talebelerine gönderirdi. Medresede, talebelerine ders okuttuktan sonra, kalan vakitlerini ibâdetle ve Kur’ân-ı kerîm okumakla geçirirdi.
Talebelerine buyururdu ki:
“Ey oğlum! Şunu bil ki, eski sâlih kişiler açlık yoluyla dillerine hâkim olurlardı. Şimdi evliyâ olan fakirlerin elinde ve yolunda yetişmeyen kimseler, bu yolu da bir çıkmaza soktular. Ey evlâdım! Bu yolu ehlinden öğrenmelisin.”
“Beni kınayan bir kimse, benim tattığım zevki ve aşkı tatmış olsaydı, benimle birlikte âşık olurdu. Ne yazık ki, benim tattığımı tatmamıştır.”

EY İNSAN DİLİNİ TUT!
“Ey insan! Dilini tut ve ona kement vur. Seni sokmasın. Çünkü o bir yılandır. Kabir, kendi dillerinin kurbanlarıyla doludur. Bu kurbanlar öyle kimselerdi ki, babayiğitler bile kendileriyle karşılaşmaktan çekinirlerdi.”
Fâtih Sultan Mehmed Hân’ın huzûrunda, Molla Hüsrev’in hakemliği altında, Bursalı âlimlerden Hocazâde ile bir hafta süren ilmî münâzaradan sonra Bursa’ya gidip Muradiye’ye yerleşti. Ömrünün sonuna kadar Bursa’da kaldı. 912 (m. 1506) târihinde Bursa’da vefât etti. Kabri, Pınarbaşı mevkiindeki dergâhın yanındadır.

.

Ebû Bekr Tamistânî

Onuncu yüzyılda İran’da yaşayan büyük velîlerdendir. Doğum târihi
bilinmemektedir. 951 (H.340) senesinde Nişâbur’da
vefât etti.
Zamânındaki âlim ve velîlerin ilim meclislerinde ve sohbetlerinde bulunarak ilimde ve tasavvufta yetişti. Şiblî ve İbrâhim Debbâğ’ın sohbetlerinde bulunarak tasavvuf yolunda yüksek bir velî oldu. Zamânındaki evliyâların en yükseklerinden idi. Halleri ve güzel sohbetleriyle insanlara çok güzel örnek oldu.

HEP İSLAMİYETİ ANLATTI
Uzaktan yakından gelip etrâfında toplananlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatarak onların dünyâ ve âhiret saâdetine kavuşmaları için gayret etti. Talebe yetiştirdi. Sohbetleri sırasında nefsin ve isteklerinin kötülüklerini anlattı.
Ebû Bekr Tamistânî hazretlerinin dünyâ ve âhirette tek gâyesi, Allahü teâlânın rızâsına kavuşmaktı. O, zât-ı ilâhîden başka şeyleri kendine düşman sayıyordu. Bu düşüncesini bir sohbetinde şöyle ifâde etmiştir: “Ne yapabilirim ki? Bu sonradan yaratılmış olanlar hep bana düşmandır.”

ÂHİRET KAPILARINDAN
BİR KAPI
Ömrünün sonuna doğru Nişâbur bölgesine gelen Ebû Bekr Tamistânî orada insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlattı. 951 (H.340) senesinde Nişâbur’da veya bu bölgedeki Herat’ta (Hire) vefât etti.
Son nefesinde: “Ölüm, âhiret kapılarından bir kapıdır. Bu kapıdan geçmeyen Allahü teâlâya kavuşamaz.” buyurdu.

.

İbrahim bin Usayfir

Evliyânın büyüklerindendir. Kâhire’de doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 942 (m. 1535) senesinde Kâhire’de vefât etti. Sûreyn’de, kendi dergâhının bahçesine defnedildi.
İbrâhim bin Usayfir’in kerâmetleri, daha çocukluk yaşlarında görülmeye başladı. Çoğu zaman bahçelerde, tarlalarda uyurdu. Vahşî hayvanlar ona dokunmaz, zarar vermezdi.

SEFERE ÇIKMAMASINI SÖYLEDİ
Beldenin vâlisi uzak bir yere sefere çıkacaktı. İbrâhim bin Usayfir’e gelip durumu arzetti. O da; “Selâmetle gidecek, selâmetle geleceksin” buyurdu. Vâli buradan ayrılıp, Muhaysin adlı bir zâta gidip, ona da durumunu söyledi O da korkutacak bazı şeyler söyleyip, sefere çıkmamasını tembih etti. Vâli, tekrar İbrâhim bin Usayfir’e geldi. Yine aynı cevâbı alınca, sefere çıktı. Hiçbir tehlike ile karşılaşmadan gitti ve sâlimen geri döndü.
Buyurur ki: “Kim âhireti için amel yaparsa, Allahü teâlâ onun din ve dünyâ işlerine kâfi gelir. (Allahü teâlâ, ona bütün işlerinde kâfi gelir.) Kim kalbini güzelleştirirse, Allahü teâlâ da onun dış görünüşünü güzelleştirir. (Zâhir, bâtına delâlet eder.) Allahü teâlâya karşı kulluk vazîfelerini yaparken, riya, ucb ve şöhretten uzak kalırsa, Allahü teâlâ onunla insanlar arasını ıslâh eder.”
“Dünyâ onu terk etmeden önce, dünyâyı terk eden kimseye ne mutlu. İçine girmeden önce, kabrini bina edene, ölümle Rabbine kavuşmadan önce Rabbini râzı edene ne mutlu.”

“O GÜL SUYUNU SAKLAYIN!”
İnsanlar arasında, onlardan birisi gibi ol! Şüphesiz Allahü teâlâ, kendisini başkasından farklı ve üstün göreni sevmez.
Bir defasında Mûsâ adlı bir dostu sefere çıktı. Oradan çoluk-çocuğuna gül suyu yolladı. İbrâhim bin Usayfir, onun çocuklarına haber gönderip; “O gül suyunu saklayın, lazım olacak” buyurdu. Ardından vefât haberi geldi. Onu getirdiler ve o gül suyunu kefenine serptiler.

.

Umeyr bin Hümam (radıyallahü anh)

Uhud savaşının en şiddetli anlarında, Sevgili Peygamberimiz, sallallahü aleyhi ve sellem, tesirli bir konuşma ile islâm askerini coşturuyorlar:
-Ey eshabım! Sonsuz kuvvet ve kudret sahibi Allah’a yemin ederim ki her kim, bugün düşmandan yüz çevirmeyip sebat eder ve çarpışa çarpışa şehid olursa; Cenab-ı Hak, onu mükâfat olarak elbette cennetine koyacaktır. Bugün şehid olacakları, en yüksek cennet; Cennetül Firdevs, hazır olarak beklemektedir.
Efendimizin bu müjdesini işiten Umeyr bin Hümam radıyallahü anh, daha bir aşka geldi:

BİR NEFESLİK MESAFE
-Ah ne kadar güzel! Cennetle aramızda bir nefeslik mesafe kalmış... Demek ki Cennete gitmek için bir düşman kılıcı kâfi...
Umeyr, bunları der demez, düşman saflarını yara yara ilerlemeye başladı. Bir taraftan kılıç sallıyor bir taraftan da veciz sözler söylüyordu:
-Allah’a maddi azıklarla değil; ancak razı olacağı işler ve O’nun için cihad ederek gidilir. Allah korkusu, doğruluk ve iyilikten başka her şey tükenmeye mahkûmdur.

ÇOK ÖZLEDİĞİ
ŞEHİDLİĞE KAVUŞTU
Mübarek, sanki kanı ve kılıcıyla vasiyetini yazıyordu.
Şehidlik özlemi ile kavrulan Umeyr hazretleri, sürekli kılıç darbesi yiyordu... Ama kahraman sahabi, aldığı öldürücü yaralara rağmen çarpışıyordu; ve nihayet aldığı son darbe ile çok özlediği şehidliğe kavuştu ve ruhu Cennete kanat çırptı... Kılıçla şehid olan ilk mücahid Umeyr bin Hümam radıyallahü anhdır.

.

Kâsım Çelebi

Büyük velîlerdendir. İstanbul’da doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 1519 (H.926) târihinde İstanbul’da Baba Nakkaş semtinde vefât etti.
Kâsım Çelebi önceleri uzleti, insanlardan uzak yaşamayı seçip, yalnız başına tenhâ yerlerde, dağlarda dolaştı. Bir zaman; saray ağası, bir dergâh ve yanında bir câmi yaptırdı ve velî bir zât olan Çelebi Halîfe’den bir talebesini burada irşâd ile hak yolun bilgilerini yaymakla görevlendirmesini ricâ etti. Çelebi Halîfe de bu arzu üzerine bir talebesini gönderip tenhâ yerlerde Allah aşkı ile dolaşan Kâsım Çelebi’yi getirtti. Saçını tıraş ettirdi ve elbise giydirip, saray ağasının yaptırdığı dergâhta görevlendirdi.

ÇOK KERAMETLERİ GÖRÜLDÜ
Kâsım Çelebi bir zaman sonra Hadım Ali Paşanın kendisine muhabbeti sebebiyle bir dergâh ve bir câmi yaptırmasıyla oraya geçip talebeleriyle birlikte ilim ve ibâdetle meşgûl oldular. Mecbûriyet halleri hâriç dergâhtan dışarı çıkmadılar. Çok kerâmetleri görüldü.
Kâsım Çelebi, vefâtları yaklaştığı zaman kaldığı dergâhtan çıkıp Baba Nakkaş semtine gittiler. Sevdikleri kendisine; “Efendim! Bu hasta ve zayıf hâlinizde niçin tenhâ yerlere gidiyorsunuz. Dergâhınızda kalıp istirahat etseniz.” dediklerinde, onlara; “Biz Allahü teâlânın lütfuna buralarda kavuştuk. Buradan âhirete sefer edelim arzu ederiz. Hem biz burada merhum olursak iyi olur.” buyurdular. O gecenin sabahında arzu ettiği gibi vefât etti.
Talebelerinden biri Allahü teâlânın en sevgili kullarından sayılan bir kutup görmek arzu ederdi. Kâsım Çelebi onun bu arzusunu anlayınca talebeyi bir iş sebebiyle Bursa’ya gönderdi. Talebe, deniz yoluyla giderken fırtına çıktı. Nasıl olduğunu anlamadan kendisini bir adanın ortasında buldu. Adada yalnız başına dolaşmaya başladı. Akşam olunca adanın herbir tarafından yedi kişinin kendisine doğru geldiğini gördü. Bir ara aralarında bâzı şeyler konuştular. İçlerinden birinin yüzü örtülüydü. Sonra cemâat hâlinde akşam namazını edâ ettiler.

PEKİ EFENDİM
Yüzü örtülüleri imâm olmuştu. Daha sonra herbiri geri dönüp geldikleri tarafa gitmek için yola koyuldular. Talebe, onların yanından ayrıldıklarını görünce feryâd etti. Bunun üzerine yüzü örtülü olan, o talebeye dönüp; “Oğlum! Niçin hocan ile kanâat etmeyip başka kimse ararsın. İçinden kutup görme arzusunu çıkar.” dedi. Talebe şaşkınlıkla; “Peki efendim.” deyip tövbe etti. Yüzü örtülü olana dikkatlice baktığında onun kendi hocası Kâsım Çelebi olduğunu anladı.

.

Şerefüddîn Ahmet Bin Yahya Münîrî

Hindistan’da yaşayan evliyânın büyüklerindendir. Mahdûm-ül-Mülk Bihârî diye tanınır. Lakabı, Şerefüddîn olup, nesebi, Peygamber efendimizin amcalarından Zübeyr bin Abdülmuttalib’e dayanır.
Dedesi, evliyâdan bir kimse olup, Halîl kasabasından, Bihar’daki Münîr kasabasına göç etti. Anne tarafından dedesi, Sühreverdiyye yolunun rehberlerinden idi. Bu dedesi, Kaşgarlı olup, sonradan Patna’ya bağlı Jathli köyüne geldi. Hazret-i Hüseyin’in soyundan olduğu için seyyid idi.

SON DEFA ABDEST
ALMAK İSTEDİ
Vefât ettiği gün, yüz yirmi bir yaşında idi. Vefâtından bir gün önce çok hasta olmasına rağmen, son defâ abdest almak istedi. İkindi vakti yaklaşıyordu. Hırkasını çıkardı, su istedi, yenlerini kıvırdı, dişini temizledi.
Besmele okuyarak abdest almaya başladı. Her uzvunu yıkamaya başlarken, başka duâlar okudu. Kollarını yıkarken, Şeyh Halîl yüzünü yıkamayı unuttuğunu hatırlattı. Tekrar tâze abdest almaya başladı. Kâdı Zâhid, sağ ayağını yıkamaya yardım etmek istediyse de, ona mâni oldu. Abdesti tamamladıktan sonra, bir tarak ve seccade istedi. Sakalını taradıktan sonra, iki rekat namaz kıldı. Biraz dinlendi ve sonra ikindi namazını kıldı.

ÇOCUKLARIYLA HELALLEŞTİ
1380 (H.782) senesi Şevvâl ayının beşinde de, evdeki çocuklarıyla ve talebeleriyle helâllaştı. Onlarla vedâlaştı. Ertesi gün yatsı vaktinde, salevât-ı şerîfe getirerek duâ etmeye başladı. Duâ esnâsında mübârek rûhunu teslim etti. Cenâze namazı, Şeyh Eşref Cihangir Semnânî tarafından kıldırıldı.

.

Hâce Mevdût Çeştî

Evliyânın büyüklerindendir. Çeşt’de dünyâya geldi. Doğum târihi belli değildir.
Mevdûd Çeştî hazretleri, babası Ebû Yûsuf, Ahmed-i Nâmıkî ve Necmüddîn Ömer’den ilim öğrendi. Ayrıca ilim tahsil etmek için; Kudüs, Buhârâ, Belh ve daha birçok yere gitti. İlm-i zâhir ve ilm-i batında yetişmiş bir âlim ve büyük bir velîydi. Binlerce talebe yetiştiren Mevdûd Çeştî’nin önde gelen talebeleri şunlardır: Oğlu Hâce Ebû Ahmed, Hacı Şerîf Zendenî, Şeyh Şencan, Ebû Nâsır, Şekîbân Zâhid Hüseyin Tibetî, Ahmed Bedrûn, Serpûş Azerbaycânî, Osman Rûmî, Ebü’l-Hasan Bânî.

DERSLERİNİ CİNLER DE DİNLERDİ
Buhârâ’ya varan Hâce Mevdûd, orada ilim tahsili ile meşgûl olmaya devâm etti. Daha çok Necmeddîn Ömer’in derslerine devâm etti. Ondan fıkıh ilmini öğrendi. Necmeddîn Ömer de ona şefkat ve merhamet gösterdi. Bu dersleri dinlemeye binlerce cin de gelirdi. Bu esnâda cinlerle aralarında dostluk peydâ oldu. Cinler, Hâce Mevdûd soyundan gelenlere bu dostlukdan dolayı kötülük yapmamaktadır.”

“HOŞ GELDİNİZ, SEFALAR GETİRDİNİZ”
Mevdûd Çeştî, ölüm döşeğinde hastalığı iyice artınca, sık sık yatağından başını kaldırıp kapıya bakıyordu. O esnâda nûrânî yüzlü, temiz elbiseli bir zât içeriye girdi. Selâm vererek, üzerinde birkaç satır yeşil yazı bulunan bir ipek parçasını Mevdûd Çeştî’ye verdi. O da:
“Hoş geldiniz, sefalar getirdiniz” buyurup yazıya biraz baktıktan sonra, onu gözlerinin üzerine koyarak 1133 (H. 527) senesinde Çeşt şehrinde 97 yaşındayken vefât etti.

.

I. Abdülhamid Han

Ruslar 6 Nisan 1789’da Özi kalesine saldırdı. Kaleyi ele geçiren düşman, çoluk çocuk, genç yaşlı demeden tam 25.000 müslümanı katlettiler. Bu haber İstanbul’a ulaştığında, Sadrazam, padişaha arzetmek üzere saraya gitti ve Huzur-u Şahaneye kabulünü rica etti...

DESTUR BUYURURSANIZ
I. Abdülhamid ayakta bekliyordu.
-Destur buyurursanız Sultanım... Sadaret kaimesini okumak isteriz...
-Buyur Lala... Seni dinliyoruz...
-Sultân-üs Selâtîn ve Halîfe-i Müslimîn, Es-Sultan İbnüs-Sultan Gâzî Abdülhamid Hân Hazretlerine üzülerek arza cür’et eyleriz ki; Karadeniz’in şimal ucundaki Özi kal’amız sukût etmiştir.
-Ne dediniz... Ne dediniz?
-Potemkin nam Moskof Prensi, kal’ada mevcud 25.000 Müslümanı bilâ istisnâ katleylemiştir..
-Nasıl... Nasıl?..
-Sabi, kadîd, hâmile, emzikli demeden cümlesini şehid eylemiştir.
-Bre mel’un... bre hınzır!...
-Katerina’dan emir alan bu kafir insan kasabı, karşı koymaya çalışan delikanlı ve oğlancıklarımızı diri diri ateşe attırmıştır. Can havliyle kaçışanları dahi, kızgın demirle şişletmiştir.

ÜZÜNTÜDEN FELÇ OLDU
-Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve Resûlüh.
Kelime-i Şehadet getiren Padişah derhal felç oldu ve ertesi sabah vefat ettiler.
Diğer Osmanlı Padişahlarından daha fazla kalbi merhamet ve sevgiyle doluydu. Din kardeşlerine yapılan zulüm ve işkencelere dayanamadı. Mübarek kalbi duruverdi.

Celâlzâde Mustafa Çelebi

On altıncı asır Osmanlı âlimi ve büyük devlet adamı. 1491 (H. 895) senesinde Tosya’da doğdu. 1567 (H.975) yılında İstanbul’da vefât etti.
Mustafa Çelebi ilk medrese tahsîlini memleketinde gördükten sonra İstanbul’a gelip, Sahn-ı Semân medreselerinde dânişmendliğe kadar yükseldi. Dîvânî yazıdaki üstün kâbiliyeti ve Vezîriâzam Pîrî Mehmed Paşa ile Nişancı Seydî Beyin kendisini himâye etmeleriyle, medrese hayâtından ayrılarak, genç yaşında devlet hizmetine alındı. Yavuz Sultan Selîm Han’ın iltifâtına mazhâr olup, 1516 senesinde Dîvân-ı Hümâyûn kâtipliğine tâyin edildi. Yavuz Sultan Selim zamanında ordu ile bütün seferlere katıldı. Daha sonra Kanuni Sultan Süleyman Han’ın seferlerine katıldı. Nişancılık rütbesine yükseldi.

1557 SENESİNE KADAR NİŞANCILIK YAPTI
Celâlzâde Mustafa Çelebi, 1557 senesine kadar nişancılık makâmında kaldı. Yaşı yetmişe dayanmıştı. O târihte vezîr-i âzam olan Dâmâd Rüstem Paşa’nın tavsiye ve ısrârı üzerine görevinden istifâ etti ve “Müteferrika başılık” rütbesi verildi. Yerine değerli bir zât olan Eğri Abdizâde Mudurnulu Mehmed Bey tâyin olundu. Kânûnî Sultan Süleymân Han, Celâlzâde’nin kıymet ve ehliyetini ve uzun yıllar devâm eden hizmetini takdir ettiğinden, Vezîr-i âzam Rüstem Paşaya rağmen, o târihe kadar emsâli görülmemiş bir mükâfatla kendisini taltif etti. Nişancılığında almakta olduğu haslar ile emekli yaptı. Zigetvâr muhâsarası esnâsında Nişancı Eğri Abdizâde Mehmed Bey vefât ettiğinden, Celâlzâde ikinci defâ Nişancı tâyin edildi.

KABRİ EYÜP NİŞANCASINDA
Mustafa Çelebi, ordu ile berâber İstanbul’a döndü ve Sultan İkinci Selîm Han zamânında da kısa bir müddet, yâni on üç ay kadar nişancılıkta bulundu. 1567 (H. 975) senesi Rebîulâhir ayında, yaklaşık 75 ilâ 80 yaşları arasında vefât etti. Eyyûb Sultan Nişancası’nda yaptırdığı câminin bahçesine ve kendisinden evvel vefât eden kardeşi Sâlih Çelebi’nin yakınına defnedildi.
Son sözleri, meali şu olan ayet-i kerime oldu:
“Ey kavmim! Allah’a ibadet edin. Ve ahiret gününü bekleyin. Yeryüzünde fesatçılar olarak azgınlık yapmayın”

.

Ziyâd bin Ebî Süfyân (radıyallahü anh)

Hazret-i Muaviye’nin kardeşidir.
Belâzûrî’nin Ensâb-ül-Eşraf kitabında yazdığına göre, Ziyâd bin Ebî Süfyân vefâtına yakın şunları söylemişti:

SİZE NASİHATİM ŞUDUR:
“Allahü teâlâdan başka ilâh olmayıp, tek ibâdete lâyık sadece Allahü teâlâ olduğuna, O’nun ortağı olmadığına, Rabbini hakkıyla tanıyıp, günahından korkan kimsenin şehâdetiyle, Muhammed aleyhisselamın Allahü teâlânın kulu ve Resûlü olduğuna, Allahü teâlânın onu hidâyet rehberi olarak gönderdiğine inanmanızı, Mü’minlerin emîrinin ve müslümanların, Allahü teâlâdan nasıl korkulması gerekiyorsa, öylece korkmalarını Müslüman olarak ölmeye çalışmalarını, büyük küçük bütün işlerini bizzat kendilerinin takip etmesini vasiyet ediyorum.”
Ziyâd bin Ebî Süfyân sonra şöyle devam eder: Allahü teâlâ insanlara akıl nimetini vermiştir. Bu yüzden günah işlerlerse Allahü teâlâ onları cezalandırır. Çünkü akıllarını kullanarak bu günahı yapıyorlar. Eğer, ibâdet ve tâat yaparlarsa, Allahü teâlâ onlara mükâfat verir.

TÖVBE ETMEMENİN SONU NEDAMETTİR
Allahü teâlânın iyi kullarına nimetleri vardır. Kötüleri ise hesaba çekecektir. Allahü teâlânın nimetlerine kavuşmuş olan kimse, dünyâya dalıp, âhıretini unutmaz. Dünyâ hayatı birgün yok olacaktır. Onun devam etmesine çâre yoktur. Sizin; sakınmanız ve uzak durmanız gereken şeylerden uzak durmanızı, insanların sonra yaparım diye gecikdirip, tekrar ellerine geçiremedikleri tövbeye sarılmanızı tavsiye ederim. Çünkü, günahlara tövbe etmemenin sonu, nedamet ve pişmanlıktır.

.

Neccar İbrahim Efendi

Anadolu’da yetişen büyük velîlerden olup 1746 (H.1159) senesinde İstanbul’da vefat eden ve Beşiktaş’ta Sinan Paşa Câmii yanında kabri bulunan Neccârzâde, dünyaya gelmeden önce babası İbrâhim Efendiye rüyâsında bir zât; “Allahü teâlâ sana sâlih bir evlâd verecek. Bu evlâdın âlim ve ârif bir zât olacak. Çok evliyâ ve sâlih Müslüman yetiştirecektir. Doğduğu zaman ismini Mustafa koyunuz ve iyi yetişmesi için çok gayret ediniz.” demişti. Bunun üzerine o doğunca babası ismini Mustafa koydu. Yetişmesinde büyük bir dikkat ve titizlik gösterdi.

KÖPRÜLERİN KURULMASINA NEZARET ETTİ
Neccâr İbrâhim Efendi, oğlu doğduktan bir müddet sonra İstanbul’a yerleşerek saray topçuları arasına girdi. Fen ilimlerine vâkıf olan bu zât, seferler sırasında bilgisiyle hizmette bulunduğu gibi, köprülerin kurulmasına da nezâret etmiştir. Bu sebeple kendisine marangoz mânâsında, Neccâr, oğluna da Neccârzâde lakabı verilmiştir.
Neccârzâde Mustafa Efendinin yetişmesine babası çok önem verdi. Ömrünün son günlerinde ona şöyle nasîhat ve vasiyet etti:
“Aman evlâdım ilim öğren. Annen seni işe verirse kabûl etme. Zîrâ sen büyük hizmetler için yaratıldın. İlimde ve mârifette yüksek mertebelere çıkacaksın. Bu hususta çok gayretli ve dikkatli ol!”
Babası vefât edince, annesi onu bir işe vermek istedi. Fakat o, babasının vasiyetine uyarak ilim tahsîline başladı. Zamânın âlimlerinden ilim öğrenip, kısa zamanda yetişti.

HÜDAİ DERGAHINDA DERS VERDİ
On yedi yaşında Beşiktaş’taki Sinân Paşa Câmii yanındaki medresede ders vermeye başladı. Bu müderrisliği sırasında, Üsküdar’da Azîz Mahmûd Hüdâî hazretlerinin dergâhında insanları irşâd ve terbiye ile meşgûl olan Yâkûb Efendinin babası Odabaşı Şeyhi diye tanınan Şeyh Fenâî Efendinin derslerine ve sohbetlerine devâm etti. Kısa zamanda ilerledi. Bu hocasından Celvetiyye yolunun âdâbını öğrendi ve icâzet al

Muhammed Sıddîk Keşmî

Hâşim-i Keşmî, Hindistan’da yetişen evliyânın büyüklerindendir. Küçük iken, Hân-ı Hânân Abdürrahîm’in sohbetinde bulundu. Bunun vâsıtası ile Hâce Bâkî-billah’ın sohbeti ile şereflendi. Bu hocasının vefâtından sonra, İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin sohbeti ve hizmetine kavuştu.

“VİLÂYET-İ HÂSSA”YA KAVUŞTU...
Bu mübarek zat, evliyâlıkta, “Vilâyet-i hâssa” ismi verilen en yüksek makamlar ile müşerref oldu. 1032 (m. 1622) senesinde, izin alarak hacca gitti. 1050 (m. 1640) senesinde vefât etti.
Hâşim-i Keşmî anlatır:
“Mevlânâ Sıddîk bana şöyle anlattı: ‘Hâlinden zevk, vicdân, azâdlık, yalnızlık sâhibi olduğu anlaşılan, elbisesi eski bir dervişe rastladım. Bana; ‘Sen kimin talebesisin, kimin yolundansın?’ diye sordu. Ben de hazret-i İmâm’ın mübârek isimlerini söyledim. ‘Eğer kendilerinden büyük hârika gördüysen, anlat da dinleyeyim’ dedi. Ben de gördüğümü anlattım. ‘Ben senin hocandan bundan çok daha yüksek ve açık bir hârika gördüm, sana anlatayım da dinle’ dedi ve şöyle anlattı:
Hazret-i İmâm’ın yüksek sıfatlarını duyduğum zaman, kendisiyle görüşmek arzusu ile Serhend’e geldim. Şehre geldiğimde gecenin üçte biri geçmiş idi. Kendi kendime; ‘Bu vakitte onların hizmetçilerini rahatsız etmek doğru olmaz’ dedim ve mescidlerden birine girdim...

BÜYÜKLERİ İNKÂR EDEN BİRİ!..
Mescidin yanında oturan birisi, beni gördü. Gelip beni aldı ve evine götürdü. Çok ilgi gösterdi. Konuşma sırasında, kendisinden İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin hâlini sordum. Konuşmasından anladım ki, onları inkâr edenlerden idi. Onları kötüleyerek söze başladı. Ben ise hayretler içerisinde kaldım ve çok üzüldüm. Senin üstâdının kalbine iltica eyledim. Aniden, İmâm hazretlerinin yalın kılıç içeri girdiğini gördüm. O kılıçla kendilerini kötüleyen münkiri parça parça ettiler ve dışarı çıktılar. Ben bu hâli görünce, korku içerisinde onların arkasından dışarı çıktım. Fakat onları göremedim. Bir daha o eve de giremedim. Ne olduğunu anlayamadım. Sabahleyin hazret-i İmâm’ın huzûru ile şereflenince, aynı titreme ve korku içerisinde idim. Boynuma sarıldılar ve tebessüm ettiler. ‘Geceleyin olanı, gündüzün söylemeyin’ buyurdular. Bu hâdiseyi, bugüne kadar senden başka kimseye söylemedim.”
Mevlânâ Muhammed Sıddîk Keşmî hazretleri vefat ederken buyurdu ki:
“O ölüm ki, ona yaşama derim...”

Kefevî Hüseyin Efendi

Kefevî Hüseyin Efendi, aslen bugünkü Kırım’da bulunan Kefe’dendir. 1010 (m. 1601)’da Mekke’de vefât etti...
Memleketinde zamânının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti. Daha sonra İstanbul’a gelip Medîne-i münevvere kadısı Dâvûd-zâde Efendi’nin hizmetinde bulunup, ilim tahsîl etti ve onun yanında mülâzım (stajyer) olarak vazîfe yaptı.

MEDRESELERDE DERS VERDİ
Niksâri-zâde ile ilmî sohbetlerde bulunan Kefevî hazretleri, ilmî olgunluğa ulaştıktan sonra, çeşitli medreselerde ders verdi. 1007 (m. 1598) senesinde Kudüs kadılığına, 1008 (m. 1599) senesinde de Mekke-i mükerreme kadılığına getirildi. 1010 (m. 1601) senesinde bu vazîfeden alındı. Aynı sene içinde Mekke-i mükerremede vefât etti...
Kefevî Hüseyin Efendi, kendisi bizzat anlatır:
Memleketim olan Kefe’den 985 (m. 1577) senesinde annem ve babamla birlikte İstanbul’a göç etmeye niyetlendik. Fakat denizden mi, karadan mı gitmemiz gerektiği husûsunda tereddüt ettik. Denizden gidersek batma tehlikesi var, karadan gidersek çok yorgunluk olacak diye, içimizde vesveseler çoğaldı. Kur’ân-ı kerîmden bir sayfayı açtım: “Korkmayın zira ben sizinle beraberim, işitirim ve görürüm” meâlindeki Tâhâ sûresi 46. âyet-i kerîmesi çıktı. Kalbimin tam rahat etmesi için tekrar açtım, “Görmedin mi ki, Allah, bütün yerdekileri ve emriyle denizde akıp giden gemileri hep sizin hizmetinize bağlı kıldı” meâlindeki Hac sûresi 65. âyet-i kerîmesi çıktı ve yoculuğumuz bunun üzerine denizden oldu...
Nakl edilir ki: Sahn-ı semân Medresesi müderrisleri, Kudüs kadılığını kabûl edip gitmezlerdi. Kefevî Hüseyin Efendi, Kudüs kadılığına ta’yin olununca kabûl etti. Bunun üzerine neden gitmek istediğini sordular. Onlara cevap olarak; “Bu günahkâr bedenimi, o mukaddes topraklarla temizlemek isterim... Ümid ederim ki topraktan yaratılmış olan bu vücûdum, o bereketli toprakların te’sîriyle ateşten kurtulur” dedi...

MEHMED DEDE’NİN DUASINI ALDI
Kudüs’e giderken feyz ve bereketlenmek için Sultan İkinci Bâyezîd’in kabrini ziyâret ettikten sonra, yoldan geçerken Maymuncu Deli Mehmed dedikleri zâtı gördü. Saygıyla elini öpüp, duâsını istedi. Yanında bulunanlar, bu zâtın elini öpmesine şaşırdılar. O kimselere; “Mehmed Dede evliyânın büyüklerindendir. O kendini gizlemek için bu işi yapmaktadır. Benim bu şekilde o zâtın elini öpüp duâsını istemem, hâdiselere dünyâ gözüyle bakan kimselere ibret olması içindir” dedi. Bu son görüşmeleri oldu...

Çanakkale geçilmez... Cevat Paşanın rüyası

Yine böyle bir Mart ayı... Çanakkale Savaşı bütün şiddetiyle devam etmektedir... Müstahkem Mevki Komutanı Cevat (Çobanlı) Paşa bir gece çok enteresan bir rüya görür. Rüyasında kulağında yankılanan ses şöyle demektedir: “... Deniz üzerine bak! Denize doğru nazar eden Cevat Paşa dalgalar arasında çiçeklerle bezenmiş pırıl pırıl “Kef” ve “Vav” harflerini görür. Heyecanla uyanan Cevat Paşa, rüyaya bir anlam veremez...

ÖLEN KIZINI HATIRLAR...
Tenger, Soğanlıdere ve Baykuş bataryalarını takviye ettirmek için teftişe çıkan Cevat Paşa, Kilitbahir’den istimbota binerken yedi yıl önce veremden ölen kızı Bedile Hanım’ı hatırlar. Kabri büyük veli Ahmed Cahidi Sultan’ın türbesinin haziresindedir. Az sonra onun mezarı başına geldiğinde rüyasındaki sesi burada da duyar; şöyle demektedir lahuti ses: “... Cevat, depolardaki 26 mayını denize döşe!” Cevat Paşa, korku ve şaşkınlık içinde bocalarken karşısında yüzüne bakılmayacak kadar güzel, nurânî bir silüet belirir. Adam, Cevat Paşa’nın kolundan tutup sorar:
-Bir derdin mi var? Cevat Paşa, gördüğü rüyayı ve az önce duyduğu sesi bir solukta anlatır. Bu nur yüzlü adam, 1659 senesinde Kilitbahir’de vefat etmiş olan evliyadan Ahmed Cahidi Efendidir. Mübarek cevap verir:
- Nur, zafer işaretidir. Ebced hesabında “Kef” harfi 20, “Vav” da 6 rakamını bildirir ve 26 yapar... Bunları söyledikten sonra aniden kaybolur. Cevat Paşa, hemen Mayın Grubu Kumandanı Nazmi Bey’i çağırıp sorar:
- Depolarımızda kaç mayınımız var?:
- Bir Türk usta tarafından yapılan 26 mayın var.

NAZMİ VE HAKKI BEY’LE BULUŞMA
Cevat Paşa, daha sonra Nusret Mayın Gemisi Komutanı Yüzbaşı Hakkı Bey ile Yüzbaşı Hafız Nazmi Bey’i makamına çağırır ve mayınları nereye dökecekleri konusunda plan yaparlar. Ve plan gereği bu sırlı 26 mayın Kumbağı Burnu ile Soğanlıdere arasına iki sıra halinde Boğaz’a paralel olarak tekbir ve dualarla dökülür. Fakat Yüzbaşı Hakkı Beyin yüreği bu heyecana dayanamaz ve bu sırada kalp krizi geçirir, Kelime-i şehadeti söyleyerek ruhunu teslim eder. Ertesi gün 18 Mart 1915 sabahı İngilizlerin en büyük zırhlılarından Irresistible ve Ocean zırhlıları, Nusret’in sabaha karşı döktükleri mayınlara çarparak herkesin şaşkın bakışları arasında Boğaz’ın dibini boylarlar...

Toplam Görüntülenme: 1349

Yayın tarihi: Çarşamba, 18 Mart 2009

.

Muhammed Nasûhî Efendi

Muhammed Nasûhî Efendi, 1647 (H.1057) senesinde doğdu ve 1718 (H.1130) senesinde İstanbul’da vefât etti. Kabri Üsküdar, Doğancılar’da Nasûhî Dergâhı bahçesindedir...

GÖZYAŞLARI HİÇ DİNMEZDİ...
Halvetiyye yolunun şeyhlerinden olan Karabaş Ali Efendi diye de bilinen Ali Atvel hazretlerinin hizmetine giren Nasûhî Efendi, uzun süre riyâzet ve mücâhedelerden sonra, keşf ve kerâmet sâhibi olgun bir velî oldu. Muhammed Nasûhî haramlardan şiddetle kaçar, şüpheli korkusuyla mübahların çoğunu terk ederdi. Dünyâya hiç meyletmez, Allahü teâlânın korkusundan gözünden yaş eksik olmazdı. Uzun ömründe hep insanların âhiret kazancı için uğraştı. Hocası Ali Atvel hazretleri tarafından icâzet, diploma verilerek insanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmak ve talebe yetiştirmekle vazîfelendirildi. Hocasının emriyle Mudurnu’ya giderek insanlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını anlatarak onların dünyâda ve âhirette saâdete, mutluluğa kavuşmaları için gayret etti. Mudurnu halkından pekçok kimse onun sohbetinde bulunarak feyzinden istifâde etti. On bir sene müddetle Mudurnu’da kalan Muhammed Nasûhî Efendi, birçok talebe yetiştirdi. Hocasının emri üzerine İstanbul Üsküdar’a döndü. Üsküdar’da bulunduğu sırada iki sene müddetle Doğancılar Meydanına yakın Çakırcı Hasan Paşa ve Süleymân Paşa câmilerinde halka vaaz ve nasihat ederek onlara Allahü teâlânın ve Resûlünün rızâsına kavuşturan yolun esaslarını anlattı. Pekçok kimse vaaz ve sohbetleri sebebiyle hidâyete erdi...

“BU VASİYYETİMİ UNUTMA!”
Nesûhî hazretlerinin dostlarından biri anlattı: “Bülbül Deresi diye bilinen bir dağda, kimsenin işine karışmayan, haram işlememek için insanlardan uzak yaşamaya gayret eden bir zât vardı, ömrünün sonlarına doğru bir arkadaşına; ‘Artık dünyâ hayâtım bitmek üzeredir. Vefât ettiğimde cenâzemi yıkamak, namazımı kılmak, kabre koymak ve telkinimi vermek üzere Nesûhî hazretlerinin vekîl olmasını istirhâm ediyorum. Bu vasiyyetimi unutma ki, başkaları bu işlerimi yapmak isterlerse mâni olasın. Vefâtımı ve vasiyyetimi ona bildirmene lüzum yok. Ona Allahü teâlâ bildirir’ dedi...
Aradan günler geçti. Bu zâhid vefât etti. Dediği gibi Nesûhî hazretleri, o vefât ettiği gün talebeleriyle geldi. Kabrini kazdırıp, cenâzesini yıkadı, namazını kıldı, kabre koydu ve telkinini verdi.”

.

Ahi Evran ve Fatıma Bacı

Dün bahsettiğimiz gibi, Ahî Evran, beş yıllık tutukluluk süresini bitirdikten sonra Denizli’ye gitti. Bir müddet sonra Sadreddîn-i Konevî hazretlerinin isteği üzerine, diğer ulemâ ile birlikte Konya’ya döndü. Konya’da bir müddet ikâmet edip, Müslümanları irşâd ile meşgûl oldu...

LAKABI NEREDEN GELMEKTEDİR?
Şems-i Tebrîzî’nin vefât hâdisesinden sonra, Kırşehir’e (Gülşehir’e) gidip yerleşti... Ahlâkının güzelliği dünyâ malına ehemmiyet vermeyip yalnız Allahü teâlânın rızâsı için çalışması, herkesin sevgisini kazanmasına vesîle oldu...
Herkesin korkarak kaçıştığı büyükçe bir yılanın (Evrân) kendisine itâat etmesi ve herkesin gözü önünde bu kerâmetinin izhârı neticesinde Ahî Evrân (Yılanın kardeşi) lakabı, İslâmiyete yaptığı hizmetlerden dolayı da, “Nâsırüddîn” lakabı verildi.
Bu mübarek zat, doksan üç yaşlarında iken, onun nüfuzundan ve sevenlerinin çokluğundan korkan ve Moğolların baskısına dayanamayan, Kırşehir emîri Nûreddîn Caca tarafından, 660 (m. 1262) yılında Kırşehir’de şehîd edildi. Talebeleri onun yolunu devâm ettirdiler...
Mübarek hanımı Fatıma Bacı “Bacıyan-ı Rum” teşkilatını kurmuş ve “Kadın Ana” olarak tanınmıştı. Fâtıma Bacı’nın yetiştirdiği bacılar da, elde ettikleri mümtaz İslâm kültürünü, bacıdan bacıya naklettiler...
Söğüt civarında, Bizans hududunda gelişmeye başlayan Osmanlı Beyliği emrine koşuşan Ahîlerden bir kısmı, uçlara yerleşip tekkeler ve zaviyeler kurdular. Bir Ahî Şeyhi olan, Şeyh Edebâlî ile Osman Bey arasında akrabalık tesis edildi. Doğudan gelerek Osmanlılara katılan Türkmenleri terbiye ettiler, yetiştirdiler. Onlara İslâmî bilgileri öğretip, gazâ rûhunu aşıladılar...

OSMANLI’NIN TEMELLERİ ATILIRKEN...
Bâciyân grubu da, yeni gelenlerin kadınlarına İslâmiyeti öğreterek, dîn-i İslâmı bi-hakkın yaşamaları için gayret ettiler. Üç kıt’ada altı asır at oynatacak istikbâlin Osmanlı neslinin temelini kurmakta, onlara yardımcı oldular. Osmanlılar da, Ahî Evran’ın torunlarına ve halîfelerine ba’zı imtiyazlar verip, onların hizmetlerinin devâmını sağlamışlar, esnafı teşkilâtlandırıp eğitmelerine yardımcı olmuşlardır. Zaman zaman padişahlar, ahîlere pîrlik yapmışlar, onların lideri durumuna geçmişlerdir. Padişahların tahta geçerken cülus merasimi esnasında kılıç kuşanmaları da ahîlerin “Şedd-i bend” (kuşak kuşanmak) esâsına dayandığı da bildirilmektedir...

.

Magnisavîzâde Muhyiddîn Efendi

Muhyiddîn Magnisavîzâde, zamanının âlimlerinden okudu ve Molla Hüsrev’in ders verdiği Ayasofya Medresesi’ne talebe oldu. Medresenin en üst bölümündeki odasında, geceler boyu kandilini yakar, ders çalışırdı ve çalışması sabah namazına kadar sürerdi...

PADİŞAHTAN TAKDİR ALDI...
Fâtih Sultan Mehmed Hân’ın medreseye ilgisi büyük olup, fırsat buldukça medreseleri dolaşırdı. Geceleri kalkar, saray penceresinden zaman zaman medreseleri gözden geçirir, hücrelerde bulunan talebeden hangisinin lâmbası geç vakitlere kadar yanar diye merak ederdi. Molla Hüsrev’in müderris bulunduğu kısımdaki talebelerden birinin, sabaha kadar uyumadığını ve bu hâlin aylarca devam ettiğini gördü. Merak edip, bir gün Molla Hüsrev ile görüşürken sordu ve o talebenin “Muhyiddîn Magnisavîzâde” olduğunu öğrendi. Fâtih Sultan Mehmed Hân çok memnun oldu. Onu takdîr ve tebrik etti...
Aradan yıllar geçti... Fâtih Sultan Mehmed Hân, Magnisavîzâde’yi önce, Vezîr Mahmûd Paşanın yaptırdığı Medrese-i Ulyâ’ya daha sonra da Sahn-ı semân medreselerinden birine ta’yin etti. Çok geçmeden de İstanbul Kâdıaskerliğine getirdi...
Sultan, Rumeli tarafına olan seferinde, Magnisavîzâde’yi de beraberinde götürdü. Beraberinde daha pekçok ilim adamı da vardı. Yolda ilmî müzâkere ve müşâhedelerde bulundular. Sultan Fâtih, bir ara Magnisavîzâde’ye Arabca altı mısralık bir beyit okuyup, ma’nâsını ve arûzun hangi ölçüsünde olduğunu sordu. Magnisavîzâde, bunun cevâbını daha sonra yazıp arz ederim diyerek, cevap vermekte zorluk çekti. Fâtih, Arab edebiyatını bilememenin noksanlık olduğuna dikkat çekerek, beraberindeki Nişancı Hoca Sirâcüddîn’i çağırıp, beytin ma’nâsını ve bahrini sordu. Sirâcüddîn Hoca, beytin tahlilini yapıp, güzel bir ma’nâ verdi. Vezin ve bahrini söyledi. Fâtih, bu etrâflı îzâh şekline hayran kalıp, memnuniyetini bildirdi. İstanbul’a dönüşte, Magnisavîzâde’yi kadıaskerlikten azledip, Sahn-ı semân medreselerinden birine ta’yin etti.

TEKRAR KADIASKER YAPILDI...
Sultânın maksadı, Magnisavîzâde’nin bu konu üzerinde de çalışma yapmasını sağlamaktı...
Zekâ ve ilmiyle isim yapan Magnisavîzâde, İkinci Bâyezîd Hân tarafından tekrar Kadıasker yapıldı. Vefâtına kadar bu vazîfede kaldı...
Bir ramazan iftar sofrasının başında, tam ezân okunduğu bir sırada, henüz iftarını açmadan kendisine bir fenâlık geldi. Oradaki bir sedir üzerine uzandı. Oruçlu bir hâlde âhirete göç etti...

.

Yemenli velî Hasan Sekkâf

Hasan Sekkâf, tasavvuf büyüklerindendir. Yemen diyârında bulunan Terîm beldesinde yaşamıştır. Doğum târihi tesbit edilememiştir. 813 (m. 1410) senesinde vefât etti. Zamanındaki evliyânın büyüklerinden olan Hasan Sekkâf’ın baba ve dedeleri de kendisi gibi âlim ve evliyâ zâtlar idi...

KABİRDEN YÜKSELEN NUR...
Hasan Sekkâf zamanında bulunan büyük âlimlerin derslerinde bulundu. Babası da büyük âlimlerden olduğu için, kısa zamanda yetişip meşhûr oldu. İsmi, her tarafta söylenmeye başlandı. Herkes tarafından sevilirdi. Çok kerâmetleri görülmüştür...
Hasan bin Abdürrahmân es-Sekkâf, bir gün, evliyâdan Muhammed bin Hakem ismindeki bir zâtın kabrini ziyâret etmişti. Yanında da talebelerinden Abdullah bin Muhammed isminde birisi vardı. Bu talebe Hasan bin Abdurrahmân’dan, Muhammed bin Hakem’in rûhâniyetinin kabrinden kendilerine keşfolmasını, gösterilmesini istedi. O da kabûl etti. Bu sırada, Muhammed bin Hakem’in kabrinden güneş misâli bir nur çıktı. Bu nurun heybeti ile aklı başından giden talebe, bayılarak yere düştü. Evine götürüldü. Üç gün o hâlde kaldı. Üçüncü gün Hasan Sekkâf hazretleri o talebenin evine gitti. Şifâ için bazı âyet-i kerîmeler okuyup duâ etti. O talebe, bundan sonra kendine gelebildi.
Hasan bin Abdürrahmân’ın, bir kimseye sekiz altın borcu vardı. Bir gün, alacaklı olan kimse alacağını istedi. O ânda da Hasan Sekkâf’ın sâdece beş altını vardı. O da kız kardeşi Zeyneb’de emânet olarak duruyordu. Ondan beş altını aldı. Bir kese içinde getirip, alacaklıya verdi. Alacaklı, verilen altınları saydı. Kesenin içinde sekiz altın vardı. Tamam olduğunu söyleyip gitti...

“NİÇİN BÖYLE SÖYLÜYORSUN?”
Rivâyet edilir ki, bir gün kardeşinin oğlu Muhammed Hasan Sekkâf’ın evine misafirliğe gelmişti. Bir müddet sohbetten sonra, Hasan Sekkâf kalkıp hanımının bulunduğu odaya geçerek; “Haydi, [müstakbel] zevcin için yemek hazırla dedi. Hanımı hayretle; “Benim zevcim ne demek? Benim zevcim sensin. Niçin böyle söylüyorsun?” deyince, Hasan Sekkâf hazretleri buyurdu ki: “Benim vefâtımdan sonra sen bu kardeşimin oğlu ile evlenirsin.” Hanımı bir şey demeyip sustu. Bu hâdiseden kısa bir müddet geçti. Hasan Sekkâf hazretleri vefât etti. Hanımı da o zât ile evlendi...

.

Büyük müderris Behâüddîn Lütfullah

İslâm âlimlerinden ve evliyânın büyüklerindendir. Hâcı Bayram-ı Velî hazretlerinin önde gelen talebelerinden ve halîfelerinden olan Lütfullah Efendi’nin oğludur. Doğum târihi kaynaklarda bulunamamıştır. 895 (m. 1490) senesinde Edirne’de vefât etti...

BALIKESİR’DEN EDİRNE’YE...
Zamanındaki büyük âlimlerden ilim öğrenerek yetişen Mevlânâ Behâüddîn, daha sonra Hâcezâde Muslihuddîn Mustafa bin Yûsuf’un hizmetine girdi. Kısa zamanda yükselerek, Hâcezâde’nin ders vekîli oldu. Önce gelen hakîkî İslâm âlimlerinin yaptıkları gibi edebe riâyet ile ilmini arttırdı ve büyük âlimlerden oldu...
İlminin çokluğu ile beraber, fazilet ve güzel hâllerde de çok üstün idi. Vakitlerinin çoğunu ilim ve ibâdete tahsis etmiş idi.
İlimde çok yükselip, insanlara fâideli olacak, ders verecek hâle gelince, Balıkesir Medresesi’ne müderris olarak ta’yin edildi. Bundan sonra Bursa’da, Yıldırım Bâyezîd Hân Medresesi’nde müderris oldu. Daha sonra, Fâtih Sultan Mehmed Hân tarafından İstanbul’da yaptırılan Sahn-ı semân medreselerinden birine ta’yin edildi. Bir müddet sonra, bu vazîfeye Magnisâvîzâde’nin ta’yin edilmesi ile, tekrar Bursa’daki vazîfesine döndü. Bir zaman sonra, kendisini sırf ibâdet ve tâata vermek, başka hiçbir şeyle meşgûl olmamak istedi. Bunun için müderrislik vazîfesini bırakıp, Balıkesir’de yerleşti. İnsanlardan ayrı, kendi hâlinde yaşamayı tercih etti.
Sultan İkinci Bâyezîd Hân, Edirne’de büyük ve mükemmel bir medrese yaptırıp tamamlayınca, bizzat kendisi, ilk müderris olarak o medreseye Mevlânâ Behâüddîn’i ta’yin etti. O da böylece bu kıymetli vazîfeye tekrar başlamış oldu. 895 (m. 1490) senesinde vefât edinceye kadar, burada vazîfe yaptı. İnsanlar ondan çok istifâde ettiler.

“YOLCULUK ZAMANI YAKLAŞTI!”
Rivâyet olunur ki, Mevlânâ Behâüddîn hazretleri, Edirne’de bir gün evliyâ zâtlardan birisine rastladı. O zât Mevlânâ’ya; “Yolculuk zamanı yaklaştı. Âhirete göç etmek zamanı geldi. Devamlı olarak âhiret hazırlığında bulunmalı değil mi?” diye hitâb etti. Mevlânâ tebessüm ederek; “Evet” ma’nâsına başını salladı.
Bu konuşmadan sonra evine gelen Mevlânâ, vasıyyetini yaptı. Yedi gün hasta yattıktan sonra vefât etti. Onu sevenler, vefâtına çok üzüldüler

.

Hindistan velîlerinden Emânullah Pâni-püti

Emânullah Pâni-püti, Şeyh Hasen’in ve Muhammed Mevdûd Lârî’nin talebesidir. Tasavvufta Kâdiriyye yoluna bağlı idi. Bilhassa tasavvuf yoluna âit yüksek hakîkatleri, ince sırları açıklayıp beyan etmekte çok üstün idi. Zâhirî ve bâtınî ilimlerde derin âlim idi. İfâde ve iknâ kabiliyeti o derece idi ki, sohbetinde tasavvufa âit ma’rifetleri açıklamaya, izâh etmeye başladığı zaman, en inatçı kimse bile iknâ olur kabûl ederdi.

“DERVİŞLİĞİN ESASI İKİ ŞEYDİR!”
Emânullah Pâni-pütî hazretleri buyurdu ki:
“Bize göre dervişliğin esâsı iki şeydir. Birincisi; ahlâkını, hâl ve hareketlerini Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiklerine uygun olarak süsleyip, her ân edebe riâyet etmek, ikincisi ise; Resûlullah efendimizi ve O’nun Ehl-i beytini çok sevmektir.”
Emânullah hazretleri, bazı eski dostlarını, bu yolda bulunan bazı tanıdıklarını zaman zaman Dehlî’ye gelip, ziyâretlerde bulunurdu. Bir defasında yine Dehlî’ye gidecekti. Yola çıkacağı zaman talebelerine bakıp; “Bu defa inşâallah iki seferden biri olur?” buyurdu. Talebelerinin önde gelenlerinden olan Zekeriyyâ Ecvedehnî; “Sefer (yolculuk) esnasında dostlarınız, talebeleriniz de yanınızda bulunacaklar” deyince, buyurdu ki: “Eğer zâhirî bir sefer ise, dostlarla birlikte olur. Ama başka bir sefer ise, dostlarımı Allahü teâlâya ısmarladım. O’na emânet ettim.” Bundan sonra evine girip herkesle ve hattâ her şeyle vedâlaştı. Öyle ki, okuduğu kitabı açıp baktı ve; “Senden çok haz ve lezzet aldım, çok fâidelendim” diyerek veda etti... Bu şekilde odaya ve duvarlara dahî veda ettikten sonra, aynı gün sıtmaya yakalandı. “Çok su ısıtın, yeni kaplar getirin ki, bugün bütün ömür düşünceleri gidiyor” buyurdu. Çok yemekler hazırlattı...

GAYET NEŞELİ GÖRÜNÜYORDU...
O gün, Emânullah hazretlerinin de mensûbu bulunduğu Kâdiriyye yolunun müessisi (kurucusu) olan Gavs-üs-sekaleyn Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin vefâtının sene-i devriyesi idi. “Dostlardan önce ve önde gitmemeli” buyurup, o gün hazırlattığı çeşitli yemekleri, dostlarına ikrâm etti. Gayet neşeli göründü. Ertesi gün kendisinde ölüm hâlleri görülmeye başladı. Bir ara “Tasavvuf büyükleri hazırlar ve bekliyorlar” buyurup, Kelime-i tevhîdi söyleyerek rûhunu teslim etti...

Bir Allah adamı... Abdülmecîd Şirvânî

Abdülmecîd Şirvânî hazretleri, Tokat’ta yaşamış evliyânın büyüklerindendir. 972 (m. 1564) senesinde vefât etti. Kabri, vasiyeti üzerine Kelkit Irmağının kıyısına yaptırıldı...

SÖZLERİNİ HERKES ANLARDI...
Abdülmecîd Şirvânî, asîl, cömert, affedici, mazeretleri kabûl edici, sohbetleri tatlı, halîm, selîm, merhametli idi. Mevlânâ Abdülmecîd, kendine has bir üslûp ile, çok güzel vaaz ve nasihat ederdi. Cemâate, tasavvuf ve ibâdetle alâkalı mes’eleleri anlatırdı. Anlattıklarını, âlim, fâzıl ve tahsili olmayanların hepsi anlardı... Öyle tatlı Kur’ân-ı kerîm okurdu ki, yerdeki vahşi hayvanlar ve gökteki uçan kuşlar, onun okuduğu Kur’ân-ı kerîmi dinlemek için etrâfına toplanırlardı...
Şöyle anlatılır: “Birisi, insanlık îcâbı, Abdülmecîd Şirvânî hazretlerine muhalefette bulunmak sûretiyle, onun kalbini kırmıştı. O şahıs, akrabasını ziyâret bahânesiyle birkaç gün Mevlânâ Abdülmecîd’in meclisinde bulunmadı. Bu zât, bu arada kendini yokladı, kendisinde ilâhî feyz ve bereketlerden hiçbir şey kalmadığını gördü. O gece rüyâsında tamamen som altın dolu bir hazîneye rastladı. Hazînenin bulunduğu yere girdi. O sırada birisi, ona; ‘Bu hazîne senin iken, niçin parasız pulsuz geziyorsun?’ dedi. O da ona; ‘Evet öyle, fakat böyle basılmamış altınlarla pazara çıksam, bana onlarla bir şey vermezler. Hattâ, bunları nereden aldın diye, beni yakalayabilirler. Bunları, sikkehâneye (darphane) götürüp damga vurdurmam gerekir’ dedi...

ELİNİ ÖPTÜ VE AF DİLEDİ...
Uyanınca, Sikkehânenin Mevlânâ Abdülmecîd’in dergâhı olduğunu anladı. Mevlânâ Abdülmecîd’den özür dilemek için yola çıktı. Tokat’a varınca, doğru onun bulunduğu mescide gitti. Mevlânâ Abdülmecîd, o sırada talebelerine ders veriyordu. O şahıs bir köşeye gizlenip, onu dinlemeye başladı. Bu sırada Mevlânâ Muhammed, o şahsın bulunduğu yöne doğru dönüp; ‘Bir hazîne altına sahip olduğunu kabûl edelim. Mademki damgası yoktur, kendine güveniyorsan, sultânın çarşısına bir götür de gör, başına ne belâlar gelir bakalım’ diyerek, o şahsın rüyâsının tabirini yapmış oldu. O şahıs hemen kalkıp, Mevlânâ Abdülmecîd’in ellerini öptü ve af diledi. Mevlânâ Abdülmecîd de onu affetti...”
***
Tokat’ta şiddetli bir tâûn (veba) salgını başlamıştı. Fakat Abdülmecîd Şirvânî’ye bağlı olanların hiçbirine bu hastalık bulaşmıyordu. Bunun üzerine şehrin ileri gelenleri, o mübarek zattan dua almak için dergahına gittiler. Devamı yarın...

.

Şâfiî fıkıh âlimi Ahmed bin Zeyd

Ahmed bin Zeyd hazretleri Şâfiî mezhebi fıkıh âlimi ve zâhidlerden olup Yemenlidir. 793 (m. 1391) senesinde vefât etti. Tesirli nasihatleri vardır. Buyurdu ki:

“SÖZDE ÂLİMİN HÂLİ!..”
“Başkalarına emirleri ve yasakları bildirip, kendisi ise bunlara riâyet etmeyen sözde âlimin hâli şu kimseye benzer ki, ortada herkesin yemek istediği, görünüşte lezzetli olan bir yemek olsa, fakat bu yemek zehirli olsa, yemeğin zehirli olduğunu orada bulunanlardan yalnız birisi bilse, diğerlerine; ‘Bu yemekten sakın yemeyiniz. Bu yemek zehirlidir’ dese, fakat kendisi bir taraftan yese, diğerleri bunun sözüne hiç itibâr etmezler. ‘Bu bir yalancıdır. Hakîkaten zehirli olsaydı, kendisi yemezdi’ diyerek, o yemekten yemeye başlarlar. O yemek aslında zehirli olduğu için, yiyenlerin hepsine çok zararlı olur...”
Bu mübareğin bulunduğu çevrede bid’at ehli ve akideleri bozuk kimseler vardı. O zaman, o mıntıkanın vâlisi Muhammed bin Alî Mehdevî idi. Ahmed bin Zeyd hazretleri, oradaki bid’at ehli kimselerin akidelerinin bozuk olduğunu insanlara anlatırdı. Hattâ, Sünnet-i seniyyeye yapışıp, bid’atlerden sakınılmasını teşvik eden bir kitap yazdı. Bunun üzerine Muhammed bin Ali Mehdevî, kalabalık bir askerle birlikte, Ahmed bin Zeyd hazretlerinin bulunduğu yere geldi ve o mübareğin evine hücum etti. Herhangi bir mukâbelede bulunmadıkları hâlde, Ahmed bin Zeyd’i, oğlu Ebû Bekr’i, çoluk-çocuğunu ve onu sevenlerden bir kısmını şehîd ettiler. Evinde pekçok mal vardı. Bu mallar, halka âit idi. Onun yanına emânet olarak bırakmışlardı. O havâlide herkesin i’timâd edip güvendiği bir zât olduğu için, halk, mallarını ona emânet olarak bırakıyorlardı...

ZULMÜNÜN CEZASINI GÖRDÜ!..
Aradan çok geçmeden, Muhammed bin Ali Mehdevî yaptığı zulmünün cezasını gördü. Şöyle ki; bir gün bir katıra binmişti. Katır, yolda giderken birdenbire ürküp, vâliyi üzerinden yere attı. Fakat ayaklarından birisi üzengiye takılıp kaldı. Katır, koşuyor ve vâliyi de kendisi ile beraber yerde sürüklüyordu. Bir müddet katırı kimse yakalayamadı. Ancak büyük bir çalışma ve çabadan sonra yakalayabildiler. Ona, katırın niçin ürküp kaçtığı sorulduğunda, şöyle anlattı: “Aniden Ahmed bin Zeyd’i gördüm. Katırın karşısına çıkıp, elini salladı. Bundan ürken katır, sür’atle kaçmaya başladı...”
Vâli birkaç gün hasta yattı. Sonra vefât etti.

.

Şâfiî fıkıh âlimi Ahmed bin Zeyd

Ahmed bin Zeyd hazretleri Şâfiî mezhebi fıkıh âlimi ve zâhidlerden olup Yemenlidir. 793 (m. 1391) senesinde vefât etti. Tesirli nasihatleri vardır. Buyurdu ki:

“SÖZDE ÂLİMİN HÂLİ!..”
“Başkalarına emirleri ve yasakları bildirip, kendisi ise bunlara riâyet etmeyen sözde âlimin hâli şu kimseye benzer ki, ortada herkesin yemek istediği, görünüşte lezzetli olan bir yemek olsa, fakat bu yemek zehirli olsa, yemeğin zehirli olduğunu orada bulunanlardan yalnız birisi bilse, diğerlerine; ‘Bu yemekten sakın yemeyiniz. Bu yemek zehirlidir’ dese, fakat kendisi bir taraftan yese, diğerleri bunun sözüne hiç itibâr etmezler. ‘Bu bir yalancıdır. Hakîkaten zehirli olsaydı, kendisi yemezdi’ diyerek, o yemekten yemeye başlarlar. O yemek aslında zehirli olduğu için, yiyenlerin hepsine çok zararlı olur...”
Bu mübareğin bulunduğu çevrede bid’at ehli ve akideleri bozuk kimseler vardı. O zaman, o mıntıkanın vâlisi Muhammed bin Alî Mehdevî idi. Ahmed bin Zeyd hazretleri, oradaki bid’at ehli kimselerin akidelerinin bozuk olduğunu insanlara anlatırdı. Hattâ, Sünnet-i seniyyeye yapışıp, bid’atlerden sakınılmasını teşvik eden bir kitap yazdı. Bunun üzerine Muhammed bin Ali Mehdevî, kalabalık bir askerle birlikte, Ahmed bin Zeyd hazretlerinin bulunduğu yere geldi ve o mübareğin evine hücum etti. Herhangi bir mukâbelede bulunmadıkları hâlde, Ahmed bin Zeyd’i, oğlu Ebû Bekr’i, çoluk-çocuğunu ve onu sevenlerden bir kısmını şehîd ettiler. Evinde pekçok mal vardı. Bu mallar, halka âit idi. Onun yanına emânet olarak bırakmışlardı. O havâlide herkesin i’timâd edip güvendiği bir zât olduğu için, halk, mallarını ona emânet olarak bırakıyorlardı...

ZULMÜNÜN CEZASINI GÖRDÜ!..
Aradan çok geçmeden, Muhammed bin Ali Mehdevî yaptığı zulmünün cezasını gördü. Şöyle ki; bir gün bir katıra binmişti. Katır, yolda giderken birdenbire ürküp, vâliyi üzerinden yere attı. Fakat ayaklarından birisi üzengiye takılıp kaldı. Katır, koşuyor ve vâliyi de kendisi ile beraber yerde sürüklüyordu. Bir müddet katırı kimse yakalayamadı. Ancak büyük bir çalışma ve çabadan sonra yakalayabildiler. Ona, katırın niçin ürküp kaçtığı sorulduğunda, şöyle anlattı: “Aniden Ahmed bin Zeyd’i gördüm. Katırın karşısına çıkıp, elini salladı. Bundan ürken katır, sür’atle kaçmaya başladı...”
Vâli birkaç gün hasta yattı. Sonra vefât etti..

.

Hadîs âlimi Ahmed Sâlihî

Küçük yaşta ilim tahsiline başlayan Ahmed Sâlihî hazretleri, temel din bilgilerini öğrenip, yardımcı ilimlerde de bilgi sahibi oldu. Hadîs-i şerîf ilminde zamanın en ileri gelen âlimlerinden oldu. Bütün vakitlerini, Resûlullah Efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) mübârek sözlerinin doğru olarak nakledilmesi, Allahü teâlânın dîninin yayılması için harcadı...

SIHHATİNE ÇOK DİKKAT EDERDİ
Şam, Sâlihiyye, Kâhire, Mısır, Ba’lebek ve Humus gibi ilim merkezlerine giden bu mübarek zat, talep edenlere hadîs-i şerîf dersleri verdi. Talebe gelmediği zaman dağa çıkar, Allahü teâlânın yaratıklarını temaşa eder, ailesinin nafakasını alın teriyle temin etmek için taş kırardı. Hadîs-i şerîf öğrenmek için gelenler, onu dağ başında bulurlardı. O da hemen işini bırakır, gelenlere ilim öğretirdi. Sıhhatine de çok dikkat eder, her sabah ılık su ile gusl abdesti alırdı. Vücûdu sıhhatli olmayanın, sıhhatli ibâdet yapamayacağını söylerdi. İnsanlara olan merhametine, ilminin ve ibâdetinin güzelliğine, ahlâkının yüksekliğine herkes imrenirdi.
Kitabında yer alan Hadis-i şeriflerden bazıları:
“Doğru olunuz. Biliniz ki, amellerinizin en hayırlısı namazdır. Elbette namaza sâdece mü’min olanlar devâm eder.”
“Namazı ilk vaktinde kılmanın, namazı son vaktinde kılmaya üstünlüğü, âhıretin dünyâya üstünlüğü gibidir.”
“Namazın ilk vakti Allahü teâlânın rızâsı, son vakti ise affıdır.”
“Cemâatle kılınan namaz, yalnız kılınan namazdan yirmiyedi derece daha üstündür.”
“Münâfıklara en ağır gelen namaz, yatsı ve sabah namazıdır.”

“MÜ’MİN KAVUŞMAK İSTER!”
Resûlullah Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) “Kim Allahü teâlâya kavuşmayı isterse, Allahü teâlâ da ona kavuşmayı ister. Kim Allahü teâlâya kavuşmayı istemezse, Allahü teâlâ da ona kavuşmayı istemez” buyurunca, hazreti Âişe “Biz hiçbirimiz ölümü istemeyiz” dedi. Bunun üzerine Resûlullah Efendimiz; “Bu o değildir. Lâkin mü’min, Allahü teâlânın rahmeti, rızâsı ve Cenneti ile müjdelenince, Allahü teâlâya kavuşmak ister. Allahü teâlâ da ona kavuşmak ister. Kâfir ise, Allahü teâlânın azâbı ve gadabı ile korkutulunca; Allahü teâlâya kavuşmak istemez. Allahü teâlâ da ona kavuşmak istemez” buyurdu.
Ahmed Sâlihî hazretleri, yüz yaşlarında iken vefât etti. Vefât ettiği gün hadîs-i şerîf dersi verdi ve o esnada şu hadis-i şerifi okuyordu:
“Kimin son sözü Lâ ilahe illallah olursa, Cennete girer.”

.

Mücâhid velîlerden Molla Ali Efendi

Molla Ali Efendi, serhad evliyâsının büyüklerindendir. Rumeli’nde gâzîler arasında meşhûr olup, onların manevî desteği oldu. 1005 (m. 1596) senesinde Dimitrofça’da vefât edip, Eski Câmi yakınında defnedildi...
Ali Efendi, genç yaşında aklî ve naklî ilimlerde ilerleyip, vakitlerini ibâdet ve Kur’ân-ı kerîm okumakla kıymetlendirmişti...

SERHAD BOYLARINDA SAVAŞTI...
Bu mübarek zat bir gün Kur’ân-ı kerîmi hatmederken “Bu hatm-i şerîfi Resûlullahın rûhu için okuyacağım” diye niyet eyledi. Hatmi bitirince, Resûlullah efendimizi rüyâsında görmekle şereflendi. Kendisine Allah yolunda ilerleyeceği, yüksek makamlara kavuşacağı bildirildi. Mübârek bir zâta talebe olacağı, ondan çok istifâde edeceği işâret edilip, bazı alâmetleri gösterildi.
Serhat boylarında, Allahü teâlânın rızâsı, insanların huzûr ve saâdeti için çarpışan Osmanlı akıncılarının arasına karışıp yıllarca cihâd etti... Rüyâsında işâret edilen Mahmûd ismindeki Allah dostu bir velîden ilim ve feyz alıp kemâle geldi. Kendini halktan bir kimse gibi gösterip, gösteriş ve riyâdan uzak bir hayat yaşadı.
Bulunduğu savaşlarda onun varlığı askerin maneviyâtını yükseltirdi. Sık sık akıncı birlikleri arasına karışır, onlara, insanlara iyi davranmaları ve her işi Allahü teâlânın rızâsı için yapmaları husûsunda nasîhatlerde bulunurdu.
İşi, fikri ve zikri hep Allahü teâlânın rızâsı olan Ali Efendi, bazı serhad kasabalarını ziyâret edip, bir kısmında uzun zaman ikâmet etti. Yirmiden fazla çocuğu vardı. Evlâdının hepsi vefât etti. Kalbi merhametinden kan ağlarken, gözünden bir damla yaş akıtmadı. Bu, Allahü teâlânın emrine râzı olmanın bir ifâdesi idi. Veren O, alan da O idi. Çocuklarından Ömer ve Hasan çelebiler, ilimde icâzet aldıktan sonra vefât etmişlerdi...

“BU HABER DOĞRU DEĞİL!”
Baba kalbi bu işe daha fazla dayanamadı. Vücûdu günden güne eridi. Yatağa düştü. O sırada Sultan Üçüncü Mehmed Hân, Eğri Seferine çıkmıştı. Askerin bazısı firar etmiş, Osmanlı ordusu zor duruma düşmüştü. Ordunun yenildiği haberi, tâ Molla Ali Efendi’nin kulağına kadar gelmişti. Haber kendisine gelince bir miktar duraklayan Ali Efendi; “Hayır haber doğru değildir!” dedi. Biraz sonra da vefat etti. Çok geçmeden ordunun muzaffer olduğu haberi geldi

.

Son devir âlimlerinden Muhammed Efendi

Şeyh Hacı Muhammed Efendi, son devir Osmanlı âlim ve velilerindendir. Siirt’te dünyaya geldi. İlk medrese tahsilini burada yaptıktan sonra Erzurum’da tamamladı. Babasından ilim öğrendi ve icâzet alarak Erzurum’a gitti ve orada ders verip talebe yetiştirdi. Birçok kerâmetleri ve üstün hâlleri görüldü. Şeyh Hacı Muhammed Efendiyle ilgili bir hâtıra şöyle anlatılır:

ASKERİ İMHADAN KURTARDI!
Birinci Dünyâ Harbi öncesinde, Rus askerlerinin Erzurum’da kaldıkları sıralarda Kiğı kasabası yakınlarına kadar düşman askeri gelmiş birçok köyü yakıp yıkmışlardı. Bu telaş ve heyecan içinde Kiğı’da bulunan bir askerî birlik yerini terk edip Elazığ Karakoçan istikametine doğru hareket ettiği haber alındı. Askerin haberleşme noksanlığından dolayı yanlış bir harekatta bulunduğunu ve yol üzerindeki köylere girmiş bulunan Rus askerlerinden habersiz olduklarını anlayan Muhammed Efendi, vakit geçmeden askeri durdurmak gerektiğini söyleyerek hemen yanındakilerle yola çıktı. “Kuş Uçmaz” tâbir edilen dağın tepesinden, altında mağaraların bulunduğu kayalıktan aşağı indi ve ters istikâmete gitmekte olan askerî birliği zâyiâta uğramaktan ve belki de tamâmen imhâ olmaktan kurtardı...
İnsanların dünyâda ve âhirette saâdete, mutluluğa kavuşmaları için çalışan, vatan savunması için kahramanca davranan Muhammed Efendi bir ilkbahar gününde Kiğı’dan Zermek köyüne babasının kabrini ziyârete gidiyordu. Yanındakilerle birlikte Murat Nehrinin kolu olan ve ne zaman taşıp ne zaman sâkinleşeceği belli olmayan Büyüksu yanına geldiklerinde suyun coşkun olduğunu gördüler. Derenin suları köprünün seviyesine gelmişti. Köprünün sağlamlığına kanâat getirdiklerinden geçmeye karar verip sıra ile atlarını sürdüler...

SUDA BOĞULARAK ŞEHİD OLDU
Şeyh Muhammed Efendinin atı tam köprünün ortasına geldiği sırada yukarıdan kopup gelen bir sele kapıldı. Yüz elli metre kadar aşağıdan at kenara çıkabildi. Fakat Şeyh Efendi görünmüyordu. Dere boyunca bulunan köylüler genç, ihtiyar, kadın, erkek tarafından üç gün üç gece arandı. Fakat bulunamadı. Dördüncü günü sabahı suların oldukça azaldığı bir sırada, köprüden aşağıya düştüğü noktada şehâdet parmağı havada sağ elinin sallandığını gördüler. Hiçbir şeye takılı olmadan orada duran cesedini sudan çıkarıp gerekli techiz ve tekfin yapıldıktan sonra Kiğı Câmiinin bahçesine defnettiler..

.

Buhârâlı gönül sultanı Hâce Evliyâ-i Kebîr

Hâce Evliyâ-i Kebîr hazretleri, Buhârâlıdır. Hicrî yedinci asrın ortalarında vefât etmiş olup, kabri Buhârâ yakınlarında Hakrîz Hisârı’nda Ayyâr burcu yakınındadır...

“YEMEĞİ BERABER YİYELİM”
Hâce Evliyâ, önceleri Buhârâlı bir âlimden ilim tahsil ediyordu. Bir gün, Buhârâ çarşısında nûr yüzlü bir zât gördü. Bu zâta gönlü meyletti. O zât çarşıdan bir miktar et alıp paket yaptırmıştı. Hâce Evliyâ, yanına yaklaşarak; “Efendim! Müsâade buyurursanız, bu paketi evinize kadar ben taşımak istiyorum” dedi. O da kabûl edip, berâberce evine kadar geldiler. Bu zât, Ehl-i sünnet âlimlerinin ve evliyânın büyüklerinden olan Abdülhâlık-ı Goncdüvânî hazretleri idi. O da bu genci gönülden kabûl eyleyip; “Bir saat sonra gelin, yemeği berâber yiyelim” buyurdu... Hâce Evliyâ oradan ayrıldıktan sonra, gönlünün önceki hocasının derslerinden soğumuş, yeni karşılaştığı bu nurlu zâta meyletmiş olduğunu hissetti... Bir saat sonra Abdülhâlık-ı Goncdüvânî’nin huzûruna koştu. Abdülhâlık-ı Goncdüvânî, bu sohbette onu oğulluğa kabûl etti...
Hâce Evliyâ’nın önceki hocası, her ne kadar onu Abdülhâlık-ı Goncdüvânî’nin sohbetlerinden vazgeçirmeye çalıştı ise de başaramadı ve bir gün o da hâline tövbe ederek Hâce Abdülhâlık hazretlerinin talebelerinden oldu.

“HERKESE MERHAMET ET!..”
Hâce Evliyâ-i Kebîr, Hâce Abdülhâlık-ı Goncdüvânî hazretlerinin huzûrunda, sohbet ve hizmetinde bulunmakla çok yüksek derecelere kavuştu. Onun, Ahmed Sıddîk’tan sonra ikinci halîfesi oldu. Abdülhâlık-ı Goncdüvânî, Vasıyyetname risalesinde, manevî oğulları Hâce Evliyâ-i Kebîr’e buyurdu ki:
“Sana vasiyet ederim ey oğul ki; her hâlinde ilim, edeb ve takvâ üzere ol! İslâm âlimlerinin kitaplarını oku! Fıkıh ve hadîs öğren! Câhil tarikatçılardan sakın! Şöhret yapma! Şöhrette âfet vardır. Aslandan kaçar gibi câhillerden kaç! Bid’at sâhibi sapıklar ile ve dünyâya düşkün olanlar ile arkadaşlık etme! Helâlden ye! Çok gülme! Kahkaha ile gülmek gönlü öldürür. Herkese şefkat ve merhamet et! Kimseyi hakîr görme! Kimse ile münâkaşa, mücâdele etme! Kimseden bir şey isteme! Tasavvuf büyüklerine dil uzatma! Onları inkâr eden felâkete düşer. Mayan fıkıh, evin mescid olsun!..”

.

Hadîs âlimi Ahmed Nablûsî

Ahmed Nablûsî hazretleri, Şâfiî mezhebi âlimlerindendir. 674 (m. 1275) senesinde ramazan ayında doğdu. Hadîs ilminde büyük bir âlim olarak yetişti. Birçok âlimden hadîs-i şerîf dinleyip ezberledi. Hadîs ilminde meşhûr oldu.

İLMÎ MÜZAKERELER YAPARDI...
Bu mübarek zat, dinleyip naklettiği hadîs-i şerîfleri yazarak zabt ederdi. Elde ettiği ilimler sağlam kaynağa dayanıyordu. Çok güzel ilmî müzâkereleri vardı. Sünnet-i seniyye ve onunla meşgûl olanlara yardımcı olmakta bir kale gibiydi.
Hadîs ilminde hâfız (yüz binden çok hadîs-i şerîfi râvîleri ve senetleri ile birlikte ezbere bilen) idi. İlminden çok istifâde edilirdi. İlimde tam bir hüccet, senet idi. Salâhı, iyiliği çoktu, ilim öğrenmek için çok yeri dolaştı. İnsanlardan uzak dururdu.
Naklettiği bir hadîs-i şerîfte, Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) efendimiz buyurdu ki:
“Muhakkak ki, Allahü teâlâ, güzel huyları sever. Çirkin, değersiz huyları da sevmez.”
Yine şöyle anlatır:
“Hasen ve Müslim İbni Ebî İmrân’dan rivâyet edilir: “Selmân-ı Fârisî (radıyallahü anh) buyurdu ki: Üç şey vardır ki, beni güldürdü. Yine üç şey vardır ki, o da beni ağlattı. Ona sordular;
“Seni ağlatan üç şey nelerdir, ey Selmân?” Cevâbında buyurdu ki:
“1- Çok sevdiğim Resûlullah efendimizden (sallallahü aleyhi ve sellem) ve O’nun arkadaşlarından ayrılmak, 2- Ölüm ânında muttali olunacak şeyin korkusu, 3- Allahü teâlânın huzûrundaki yerim. Acaba bana gadabı ile mi muâmele edecek, yoksa râzı mı olacaktır bilemiyorum.” Yine ona sordular:
“Seni güldüren üç şey nedir, ey Selmân?” Cevâbında buyurdu ki:
“1- Dünyâya gönül bağlayıp uzun emelli olanın hâli. Hâlbuki ölüm onu beklemektedir. 2- Ölüm ondan bir ân gâfil olmadığı hâlde, ondan gâfil olanın hâli. 3- Allahü teâlânın kendisine ne yapacağını bilmediği hâlde hep gülenin hâli.”

İSTEDİĞİ GİBİ VEFÂT ETTİ!..
Ahmed Nablûsî hazretleri, 758 (m. 1357) senesi Rebî’ul-evvel ayında Dımeşk’da (Şam’da) vefât etti. Vefâtına yakın; “Ben, secdede iken ölmek istiyorum” derdi. Allahü teâlâ onu bu arzusuna kavuşturdu. Vefâtından üç gün önce evine girdi. Kapısını kapatıp, içeriye kimseyi almadı. Üç gün sonra evine girdikleri zaman, onu secdede iken vefât etmiş buldular...

.

Kâdı Burhâneddîn Ahmed Bey

Kâdı Burhâneddîn Ahmed, 745 (m. 1344) senesinde Kayseri’de doğdu, iyi bir tahsîl ve güzel bir terbiye gördü. Kâdılık, vezirlik, atabeklik ve sultanlık yaptı. 800 (m. 1398) senesinde vefât edip Sivas’ta defnedildi...

SİVAS’TA İDAREYİ ELE ALDI
Bu mübarek zat, fıkıh, usûl, hadîs, tefsîr, ferâiz, astronomi ve tıb ilimlerini tahsîl etti. Dört mezhebin fıkıh bilgilerinde ilim sâhibi oldu. Kayseri hükümdârı Eretnaoğlu Gıyâseddîn Mehmed Bey tarafından babasının yerine Kayseri kadısı tayin edildi. Bu sıralarda Moğollar Anadolu’yu işgal etmiş, Selçuklu idaresi hemen hemen bitmişti. Çeşitli bölgelerde Moğol otoritesine karşı bağımsız beylikler kuruluyordu. Kâdı Burhâneddîn, ileri gelen kimselerin teşkil ettiği bir meclis tarafından Sivas’ta, nâib olarak idâreyi ele aldı. Her tarafa haberler ve mektûplar gönderip iktidarını ilan etti. Adına para bastırıp hutbe okuttu.
Kâdı Burhâneddîn, on sekiz yıl süren hükümdârlığında; Amasya Emîrliği, Erzincan Emîrliği, Candaroğulları Beyliği, Karamanoğulları Beyliği ve Tâceddînoğulları Beyliği ile mücâdele ederek, bu beylikler üzerinde hâkimiyetini kabûl ettirmeye muvaffak oldu. Osmanlı Sultânı Murâd-ı Hûdâvendigâr Hân ve Memlûklü Sultânı Seyfeddîn Berkük ile dostâne münâsebetler kurdu...
Kâdı Burhâneddîn Ahmed Bey, Akkoyunlu Karayülük Osman Bey ile de önce dost olmasına rağmen, sonra onun içişlerine karışmasıyla araları açıldı. Karayülük Osman Bey ile Sivas yakınlarında yapılan savaşta şehid oldu.
Kâdı Burhâneddîn Ahmed Bey’den sonra, oğlu Alâeddîn, Sivaslılar tarafından hükümdâr ilân edildi. Timur Han’ın Anadolu’ya gelme ihtimâli üzerine Sivaslılar, şehri Osmanlı Sultânı Yıldırım Bâyezîd Hân’a teslim ettiler.
Kâdı Burhâneddîn Ahmed Bey, şehid düştüğü harpte ağır yaralanınca, şu mısraları okuyarak son nefesini verdi:
“Dünyâyı çok sınadık bir bûy imiş,
Kamu âlem varlığı bir Hû imiş
Kaplan, aslan, ejderhâlar cümlesi,
Ecelin kaynağında âhû imiş.”
(Dünyayı çok denedik, meğer o bir nefeslik kokudan gayrı bir şey değilmiş. Bütün âlemin varlığı O eşi benzeri bulunmayan Allahtan imiş. Kaplan, aslan ve diğer yırtıcı ejderhaların hepsi, ne kadar güçlü olsalar da nihayet ecelin yanında birer ahû, ceylan imişler...)

.

Türkistanlı velî Abdüllatîf Câmî

Abdüllatîf Câmî hazretleri, İslâm âlimlerinden ve evliyânın büyüklerindendir. Türkistan’da doğdu ve 963 (m. 1555) senesinde Harezm’de vefât etti... 960 (m. 1553) senesinde Anadolu’ya geldi. Zamanın pâdişâhı olan Kanunî Sultan Süleymân Hân ile görüşüp, sohbet etti. Kanunî, bunun sohbetlerinden çok istifâde eder ve lezzet alırdı...

SEYYİDLERİ ÇOK SEVERDİ...
Rivâyet edilir ki, o zamanlarda Osmanlılarda Nakîb-ül-eşrâf Seyyid Muharrem Efendi idi. (Nakîb-ül-eşrâf olan zât, Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) mübârek neslinden olanların her türlü işleri ile ilgilenip, onların kayıtlarını tutardı.) Nakîb-ül-eşrâflık vazîfesinin ehemmiyeti icâbı, halifeden sonra gelen en yüksek mevkilerden sayılırdı. Diğer büyük zâtlar gibi, Abdüllatîf Câmi de Resûlullah efendimize ve O’nun temiz nesline âşık bir zât idi. Anadolu’da bulunurken, Kanunî Sultan Süleymân’a, Nakîb-ül-eşrâf Seyyid Muharrem Efendi’yi çok medhederek şöyle anlattı: “O, Resûlullah efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) neslinden çok kıymetli bir zâttır. Eğer onların (Seyyidlerin) arzusu olmasaydı, Anadolu’ya gelmez idim.” O bu sözleri ile Nakib-ül-eşrâflık müessesesinin ve Muharrem Efendi’nin ve dolayısıyle seyyidlerin mevkiini daha da yükseltmiş, onlara verilen kıymet ve i’tibârın daha da artmasına vesile olmuştur...
Bu mübarek zatın kıymetli nasihatleri vardır. Buyurdu ki:
“İnsanlar, ölüleri dirilteni büyük bildiğinden, Allahü teâlâya yakın olanlar, bunu yapmak istemeyip ölü kalbleri diriltmişler, talebelerinin ölü kalblerini diriltmeye çalışmışlardır. Doğrusu da, kalbleri diriltmek yanında ölüleri diriltmenin hiç kıymeti yoktur...”

BİR HAC DÖNÜŞÜ...
Abdüllatîf Câmî hazretleri, bir sene hac dönüşünde, yolda düşman ve eşkıya tehlikesi olduğunu haber aldılar. Memleketlerine başka bir yoldan geldiler. Yolda gelirken, bir yerde mola verip; “Burada birkaç gün istirahat etmemiz îcâb ediyor” dedi. Yol arkadaşları kabûl edip, orada konakladılar. Fakat Hâce Selâhaddîn isminde bir vezîr ve yanındaki birkaç kişi, yola çıkmakta acele ettiler. Onlar yola çıkınca, geride kalanlardan birkaçı da, yola çıkalım diye bu mübareğe arz ettiklerinde, o yine acele etmedi acele edip, yola çıkanlar, yolda düşman eline düşüp şehîd edildiler...

.

Kerâmetler menbaı Muhammed Fergal

Muhammed Ahmed Fergal, evliyânın büyüklerindendir. 860 (m. 1456) senesinde, Mısır’ın güneyindeki Sa’îd şehrinde vefât etti. Ebî Tîc’deki dergâhında defnedildi. Bu mübarek zat, kerâmetleriyle meşhurdur....

RÂHİB MÜSLÜMAN OLDU...
Bir defasında şeyh-ül-İslâm İbn-i Hacer Mısır’a geldi. Bu arada bir mesele sebebiyle Muhammed Fergal’e uğradı. İçinden; “Allahü teâlâ, ilim tahsilinde bulunmamış birine evliyâlık vermez. Verecek olsa, ilim de ihsân eder” şeklinde bazı şeyler geçti. O esnada, bu düşünceler Muhammed Fergal’e malûm olup; “Ey efendi, olduğunuz yerde kalınız!” buyurup, onu tutup kuvvetli bir şekilde sarstı ve; “Allahü teâlâ, beni ihsânı ile velî olarak seçti ve ilim de nasîb etti” buyurdu.
Bir gün Muhammed Fergal’in huzûruna Hıristiyan râhiblerinden biri geldi. O anda canı kavun istedi. Kavun-karpuz mevsimi de değildi. Muhammed Fergal, kerâmet olarak bir kavun getirdi ve o kişi derhâl Müslüman oldu.
Hıristiyan bir kadının çocuğu hasta oldu. Bu kadının Muhammad Fergal’e hüsn-i zannı olup, onun büyüklüğüne inanırdı. Çocuğum hastalıktan kurtulursa, Muhammed Fergal’e bir halı vermeyi adadım dedi. Muhammed Fergal’e, bu kadının niyeti ve bütün yaptıkları ma’lûm oldu. Buyurdu ki: “Şimdi halının yününü hazırladılar. Yünü büktüler (eğirdiler) ve dokumaya başladılar. Bitirdiler. Vermek üzere yola çıktılar. Şu ânda falan yere getirdiler. Şimdi de kapının önünde, biriniz çıkıp alsın.” Dışarı çıkıp baktıklarında, halıyı kapının önünde buldular. Muhammed Fergal, halıyı getireni çağırtıp, ağırlayıp hediyeler verdi. “Yum gözünü” buyurdu. O kişi, kendini bir ânda memleketinde buldu.

“EVLİYÂ TASARRUF SAHİBİDİR!”
Birisi Muhammed Fergal’in yanına geldi ve Kur’ân-ı kerîm okumaya başladı. Bir aralık yanıldı. Fergal’den başka kimse yanlışını fark etmedi ve; “Yanıldın” buyurdu. O kişi; “Sen hafız değilsin, benim yanıldığımı nasıl anladın” dedi. Muhammed Fergal de; “Semâya yükselen bir nûr görüyordum. Birden kesildi. İki nûr arasında bir ayrılma oldu. İşte o zaman yanıldığını anladım” buyurdu.
Bu mübarek zat, vefat ederken buyurdu ki:
“Evliyâ tasarruf sahibidir. Her kimin bir hâceti olursa, kabrime gelsin, yüzüme karşı dursun, arzusunu bana söylesin. Allahü teâlânın izniyle onun hâcetini gideririm.”

.

Yemenli büyük velî Ebû Bekr eş-Şelî

Seyyid Ebû Bekr eş-Şelî, Yemen’in büyük velîlerinden ve Şâfiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Ebû Bekr bin Ahmed bin Ebû Bekr’dir. Meşreü’r-Revî kitabının müellifi olan Muhammed bin Ebû Bekir’in babasıdır. Hazret-i Hüseyin’in neslinden olup, seyyiddir. 1582 (H.990) senesinde Yemen’in Terîm beldesinde doğdu. 1643 (H.1053) senesinde aynı yerde vefât etti. Kabri, Zenbel Kabristanındadır.

DERECESİ PEK YÜKSEKTİ!..
Asîl, temiz ve âlim bir âileye mensûb olan Ebû Bekr eş-Şelî, küçük yaştan îtibâren ilim tahsîline başladı. Büyük velî Abdullah Ayderûs’un sohbetlerinde, ders halkasında ve hizmetinde de bulundu. Şeyh Abdullah ona tasavvuf yolunda hırka giydirdi ve diğer ilimlerde icâzet verdi.
Ebû Bekr eş-Şelî, icâzetini, diplomasını aldıktan sonra çeşitli beldelere seyahat ederek, âbid ve velîlerle görüşüp sohbet etti. İlimdeki ve tasavvuf yolundaki derecesi pek yüksek oldu. Daha sonra kendi memleketi Terîm’e döndü.
Yemen’de bulunan büyük İslâm âlimlerinin en önde gelenlerinden olan Seyyid Ebû Bekr eş-Şelî, Selef-i sâlihîn denilen ilk iki asrın âlimleri ile halef-i sâdıkîn denilen sonra gelen âlimlere tâbi olmak esas olduğu için, onların ve onlardan sonra gelen büyük âlimlerin hallerini çok anlatırdı.
Talebelerine ve sevenlerine şöyle buyurdu:
“Abdullah ibni Abbâs’ın (radıyallahü anhümâ) rivâyet ettiği bir hadîs-i şerîfte buyruldu ki: (Bir kimse sabaha çıktığında bin defâ “Sübhânellahi ve bi-Hamdihî” derse, nefsini Allahü teâlâdan satın almış olur.) Birçok velî de; “Bunu söylemeye devâm etmelidir” buyurmuşlar, kendileri söyledikleri gibi talebeleri ile sevenlerine de söylemeyi emir buyurmuşlardır.”

“VEFATIMDA YANIMDA BULUN”
Seyyid Ebû Bekr’in oğlu şöyle anlatır:
Bir zaman Hindistan memleketine gitmek için babamdan izin istedim. Babam; “Öyle anlıyorum ki, müddet tamam oldu. Vefâtım yaklaştı. Vefâtımda yanımda bulunmanı isterdim” dedi. “Yâni Hindistan’a gitmemi istemiyor musunuz?” dedim. Bir nevî gitmekte ısrar etmiş gibi oldum. Bunun üzerine; “Sefere git! Allahü teâlânın emânında (emniyeti altında, korumasında) ol. Allahü teâlâ ne dilerse o olur” dedi. Ben sefere gitmekten vazgeçtim. Hakîkaten de dediği gibi oldu. Bundan az bir zaman sonra 1643 (H.1053) senesi Safer ayının yirmi beşinde ikindi vaktine yakın bir sırada vefât etti

.

Bir gönül sultanı Abdurrahmân Efendi

Bursalı Abdurrahmân Efendi âlim, sâlih bir zât idi. Bir müddet ders okutma işine ara verip, evine çekildi, ibâdet ve tefekkürle meşgûl oldu. Sonradan bu hâlinden bahsedip, şöyle anlattı:

“BUNDAN SONRA GELMEM!”
“Evime çekildim, ibâdetle meşgûl olup, kimseyle görüşmedim. Bu esnada hastalandım. Yanımda hizmet edecek kimseler yoktu. Bir gece duvar yarıldı ve içeri bir zât girdi. Hastalığım sebebiyle hizmetimi gördü ve gitti... Diğer geceler de aynen böyle devam etti. Ben hastalıktan kurtulunca, o zât; “Bundan sonra gelmem” dedi. Ben de; “Siz kimsiniz?” diye sordum. O da; “Beni tanımak istersen, şehirden ayrılan bir kâfileye katılırsın, o zaman beni bulursun” buyurdu. Ben de, bir zaman sonra şehirden ayrılan kâfile ile yola çıktım. Yolculardan bir kısmı, yolda güzel bir yere geldiğimizde “Burası çok güzel bir yerdir. Bu civarda sâlih biri oturur” dediler. Kendi kendime hemen aradığım bu zâttır dedim ve oradaki köye yöneldim. O zâtı gördüm. Gülerek beni karşıladı. O gün yanında kaldım, ikindi namazını kılacağımız zaman, bana yüksek bir yeri gösterdi ve beraberce oraya çıktık. “Bu yer nasıl?” diye sordu. Ben de güzel olduğunu söyledim. Tekrar, “Buradan bak” dedi. Baktığımda Kâbe-i muazzamayı gördüm. Gidip, orada cemâatle ikindi namazını kıldık. Namazı bitirdiğimizde Kâbe gözümüzden kayboldu.”

“O MİSAFİRİ KABRİME GETİR!”
Sevdiklerinden biri şöyle anlatır:
Vefâtından sonra bir gece, rüyâmda Abdurrahmân Efendi’yi gördüm. Bana dedi ki: “Bursa’da Seyyid Neccârî’nin evinde bir misâfir var. Beni ziyâret etmek istiyor. Gidip onu al ve kabrime getir.”
O gecenin sabahı derhâl gittim. O misâfiri buldum. Bir arzusunun olup olmadığını sordum. “Abdurrahmân Efendinin kabrini ziyâret etmek istiyorum” dedi. Onu alıp kabre götürdüm. Biraz sonra onun yalnız kalmak istediğini sezip, oradaki bir mescide girdim ve bekledim. Çok geçmeden, o ziyâretçi ile Abdurrahmân efendinin konuşmaları kulağıma geldi. Aynen hayattaki gibi konuşuyordu. Konuşması bitince mescidden çıktım. Kabrin yanına geldiğimde kimseyi bulamadım...

.

Bir gönül sultanı Ebû Bekr-i Kisâî

Ebû Bekr-i Kisâî Dîneverî hazretleri, dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısı ile onuncu yüzyılın başlarında Kûhistan taraflarında yaşayan büyük velîlerdendir. Ebû Bekr künyesiyle meşhur olmuştur. Kûhistan bölgesinin Irak taraflarında bulunan Dînever köyünde doğduğu için Dîneverî, giydiği elbiseden dolayı Kisâî nisbeleriyle meşhur olmuştur...

TASAVVUF YOLUNDA İLERLEDİ...
Doğum ve vefât târihleri bilinmeyen bu mübarek zatın; kendisiyle aynı asırda yaşamış olan Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerinin 910 (H.298) senesinde vefâtından önce âhiret âlemine göçtüğü bilinmektedir...
Zamânının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl eden Ebû Bekr-i Kisâî Dîneverî, ilimde yetiştikten sonra tasavvufa yöneldi. Büyük velîlerin sohbetlerinde bulunarak tasavvuf yolunda ilerledi. Cüneyd-i Bağdâdî hazretleriyle görüşüp sohbette bulundu. Mücâhede ve riyâzetlerde bulunup, nefsin istediklerine karşı, istemediklerini yaparak Allahü teâlânın rızâsına kavuşmaya çalıştı. Etrafında toplanan insanlara İslâm dîninin emir ve yasaklarını anlatarak onların dünyâ ve âhirette saâdete, mutluluğa kavuşmaları için gayret etti...
Bir sohbeti sırasında buyurdu ki:
“Allahü teâlâya yakınlığın alâmeti, Allahü teâlâdan başkasından bağını kesmektir. Allahü teâlâyı tanıyan O’ndan ümidini kesmez. Nefsini, kendisini tanıyan da, kendi yaptığı işleri beğenip kibirlenmez. Rabbini tanıyan O’na sığınır, Rabbini unutan O’nun yarattıklarına sığınır.”
Cüneyd-i Bağdâdî hazretleri, Ebû Bekr-i Kisâî Dîneverî’yi çok severdi. Hattâ bir defâsında; “Ebû Bekr-i Kisâî olmasaydı, ben Irak’ta olmazdım” buyurdu.

YANLIŞ ANLAŞILMASINDAN KORKTU
Ebû Bekr-i Kisâî Dîneverî, Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerine mektuplar yazarak suâller sorar, cevaplar alırdı. Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerine yazdığı son mektuplardan birinin cevaplarını vefâtından önce yok etti. Cüneyd-i Bağdâdî rahmetullahi aleyh, onun vefâtını duyunca; “Keşke yazdığım cevapları yok etseydi” buyurdu. Yok ettiğine dâir haber gelince memnun oldu. Şeyhülislâm Abdullah-ı Hirevî hazretleri; “O, mektubunun halkın ve sultânın eline geçeceğinden korkmadı. Doğru yoldan sapmış tarîkatçıların eline geçmesinden korktu. Çünkü onlar, orada bildirilen meseleleri anlayamadıklarından halkın felâketine sebeb oldukları gibi, bunları dünyâlık toplamada kullanabilirlerdi” buyurdu.

.

Abdullah-ı Dehlevî'ye düşman olan kadın!..

Abdullah-ı Dehlevî hazretleri, Hindistan evliyâsından ve Silsile-i aliyye denilen büyüklerden olup, seyyiddir. 1745 (H. 1158)’te Pencab’da doğdu. 1824 (H. 1240) senesinde Delhi’de vefât etti. Kabri Şâhcihân Câmii yakınındaki dergâhındadır. Sevenleri her zaman ziyâret edip, feyz almaktadır.

HASTALAR ŞİFA BULURDU...
Abdullah-ı Dehlevî hazretlerine hasta sâhipleri gelir, hastalarının şifa bulması için duâ etmesini isterlerdi. O da, gelenleri boş çevirmez, sıhhate kavuşmaları için duâ buyururdu. Allahü teâlâ, böyle sevgili bir kulunun duâsını kabûl buyurduğu için, hasta ânında iyi olurdu.
O mübarek zatı üzenler yaptıklarının zararını görürlerdi. Hakîm Rükneddîn Han başvezir olunca, Abdullah-ı Deh-levî, sevdiklerinden birini bir iş için ona gönderdi. Rükneddîn Han ilgilenmedi. Abdullah-ı Dehlevî’nin kalbi kırıldı. Kısa bir süre sonra hiçbir sebep yok iken Rükneddîn Han azlolundu ve bir daha o yüksek makâma gelemedi... Başka bir seferinde Delhi vâlisine kalbi kırıldı ve o gün vâli azledildi.
Mübârek dergâhlarının yakınında, Eshâb-ı kirâma düşman olan bir kadın vardı. Abdullah-ı Dehlevî’nin talebesi çok olduğundan dergâh küçük geliyordu. Bunun için genişletilmesi lâzımdı. Kadından, o yeri istediler, vermedi. Nihâyet Delhi’nin ileri gelenlerinden Hâkim Şerîf Hanı ona gönderdiler ve;
“Eğer satıp, para almaktan utanıyorsan, kıymetini gizli olarak gönderelim. Siz, nezr, hediye gibi bir isimle bize verdiğinizi söyleyin” dediler.

ÇİRKİN SÖZLER SÖYLEDİ!..
Allahın velî kullarına düşman olan bu kadın, Hâkim’in sözünü kabûl etmedi. Ayrıca Abdullah-ı Dehlevî hakkında, râfızîlerin âdetleri olduğu üzere çirkin, kaba sözler söyledi. Hâkim kalktı. Abdullah-ı Dehlevî’nin yanına geldi ve durumu anlattı. Abdullah-ı Dehlevî hazretleri ellerini açarak;
“Yâ Rabbî, söylediklerini duydun!” dedi. Allah’ın takdîri ile o evde bulunanlardan bir çocuk hâriç, hepsi kısa zamanda öldü. Çocuk da hastalandı. Anladılar ki, yaptığımız kötü iş sebebiyledir. O çocuğu Abdullah-ı Deh- levî’nin huzuruna gönderdiler. O yeri de hediye ettile

.

Haçlıların kâbusu Nureddin Zengi

Zengi hanedanına üye olan Nureddin Mahmud Zengi, 1146 yılında babası I. İmadeddin Zengi’nin ölümü üzerine Halep’in atabeyi oldu. 1150 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı I. Rükneddin Mesud’un kızıyla evlendi. Ortaçağ Türk-İslam dünyasının en parlak simalarından olan Nureddin Mahmut, Haçlılara karşı başarılı savaşlarıyla tarihe geçmiştir...

GARİP BİR HADİSE!..
Nureddin Mahmud Zengi, bir gün, komutanlarından biriyle konuşurken, komutan şöyle dedi:
“Gelecek yıl burada buluşup buluşamayacağımızı bilen Allah pek yücedir!”
Nureddin Zengi de şu karşılığı verdi:
“Bilakis, bu aydan sonra görüşüp görüşemeyeceğimizi bilen Allah pek yücedir!”
Garip bir hadise olarak, Nureddin Zengi o ayın onbirinde, komutan da henüz bir yıl dolmadan öldüler. Yani, ikisi de kendi söyledikleri zaman içerisinde vefat ettiler. (1174)
***
Ölümünden bir hafta önce Nureddin Zengi, komutanlarından birine çok öfkelenmiş ve o öfkeyle Dimaşk Kalesi’ndeki evine dönmüştü. O günlerde oğlunun sünnet düğünü vardı. Halk sünnet düğünüyle ilgili eğlence ve merasimlerle meşguldü. Nureddin Zengi ise kaledeki evinde şiddetli baş ağrısına yakalanmış, nefes darlığı çekiyor ve konuşmakta zorlanıyordu. Bir hafta süren bu hastalıktan sonra da vefat etmiştir. Böyle çetin bir hastalıktan öldüğü için, ona “Nureddin-i Şehid” denilmiştir...

“DÜNYA GÖLGE GİBİDİR!..”
Nureddin Mahmud Zengi, öldüğü zaman ellisekiz yaşındaydı. Hükümdarlığını adalet, iyilik ve cihadla dolu olarak geçirdi. İdaresi altındaki Suriye ve Mısır’da vergileri kaldırmıştı. Kendi malıyla geçinir, devletten bir şey almazdı. Hanefi fıkhını iyi bilir, gece namazlarını bırakmazdı. Pek cesur, mütevazı ve cömertti. Tarihçi İbnü’l-Esir’e göre, dört halife ve Ömer bin Abdülaziz’den sonra, ahlâkta ondan güzel, adalette daha üstün bir devlet başkanı görülmemiştir.
Anlatılır ki, bir gün bir arkadaşıyla ata binmişti. Giderken gölgeleri önlerinde gidiyor, dönüşte ise gölge arkada onların peşinden geliyordu. Bu manzara karşısında Nureddin Zengi arkadaşına der ki:
“Dünyanın hali gölge gibidir. Kovalarsan kaçar, kaçarsan kovalar!

.

Hadîs âlimlerinden Yûnus bin Meysere

Yûnus bin Meysere, Tâbiînin büyük hadîs âlimlerindendir. Şam’da yaşamıştır. Âmâ idi. Birçok âlimden ilim öğrenip, hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir... Hazret-i Muâviye’den (radıyallahü anh) rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte: “Hayır kalbe sükûnet verici, şer ise çarpıntı doğurucudur” buyurulmuştur.

ŞEYTANIN HİLESİ!..
Kendisinin Ebû İdris Havlânî’den, onun da Ebüdderdâ’dan (radıyallahü anh) rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte “Kişi evinden çıkıp bir hasta kardeşini ziyâret ettiği zaman, Allahü teâlânın rahmetine dalar. Hasta bir kardeşinin yanında oturunca, Allahü teâlânın rahmeti onu kaplar” buyuruldu.
Ebüdderdâ’dan (radıyallahü anh) Rahmân sûresi 29’uncu “Her gün O, bir iş üzere olan” âyet-i kerîmesi hakkında rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte “O’nun işi günah affetmek, bir sıkıntıyı gidermek. Bir kavmi yüceltmek ve diğerini alçaltmaktır” buyuruldu.
Yûsuf bin Meysere dedi ki: Hazreti Îsâ buyurdu ki: “Şeytanın kendisi muhakkak dünyâ ile berâberdir. Hîlesi mal ile berâberdir. Zînetleri hevâ ve heves (arzular) mal ile berâberdir. Neticeye ulaşması da şehvetlerdedir.”
Muhammed bin Muhacir dedi ki: Yûnus bin Meysere’nin, “Kardeşlerim nerede? Arkadaşlarım nerede? Muallimler gitti ve geride talebeler kaldı. Yemek verenler gitti ve geride yiyenler kaldı” dediğini duydum.
Bu mübarek zat yine buyurdu ki:
“Hikmet der ki: Ey Âdemoğlu beni aramak istersen şu iki sözde bulursun: Bildiğin iyi işleri yap. Bildiğin kötü işleri terk et.”
“Levh-il-mahfûzda yazılıdır ki: Muhakkak, şüphesiz ben Allahım, Rahmân ve Rahîm olan benden başka ilâh yoktur. Ben merhamet ederim ve çok çok rahmet ederim. Rahmetim gadâbımı, affım cezâlandırmamı aşmıştır.”

“SÂLİH İNSANLAR GİTTİ!..”
Yûnus bin Meysere Şam Câmiînde Kur’ân-ı kerîm okurdu. Heysem bin İmran diyor ki: “Yûnus bin Meysere bir gün güneş batarken şöyle duâ ediyordu: ‘Yâ Rabbi! Bana senin yolunda şehid olmayı nasîb et.’ Onun bu duâsına çok şaşırdım. Çünkü nasıl şehîd olacaktı? Zîrâ âmâ idi! Bir müddet sonra işittim ki, 132 (m. 749) senesinde Abdullah bin Ali’nin Şam’a girdiği sırada şehid edilmişti. Vefâtında 120 yaşında olduğu rivâyet edilmektedir.
Abdurrahmân bin Velîd diyor ki: Yûnus bin Meysere’den işittim, ölüm sırasında şu beyitleri söylüyordu:
“Sâlih insanlar gitti. Geriye bu pis zamanın insanlarının kötü kokusu kaldı.”

.