En azından son üç asırdır, her yüzyılın başında, sanki otomatiğe bağlanmış gibi, Türk toplumu tekerrür edegelen siyasi-askeri darbelerle karşı karşıya kalmaktadır:

1807-1808: Kabakçı Mustafa Darbesi

1908-1909: 31 Mart Darbesi

-2016: 15 Temmuz Darbesi

Bu tarihsel-siyasi-askeri darbe kırılmaları ne kadar tabii birer gelişmedir, üzerinde biraz da olsa düşünmeyi herhalde hak etmektedirler.

Yıl dönümü olması nedeniyle 1909 olayları üzerinde biraz durmak istiyorum.

31 Mart 1909 hadisesinin son dönem Türk tarihinin en önemli siyasi ve askeri hadiselerinden birisi olduğunda şüphe yoktur. Zira bugünkü bir çok uygulamanın, kurumsallaşmanın ve zihni değişimin hem belirleyicisi hem de öncüsü durumunda olmuştur.

Ancak 31 Mart hadisesi gerek Doğu’da gerekse Batı’da hep “Kansız” bir darbeymiş gibi anlatılmış ve bu nokta, hep özel bir vurgu yapılmak suretiyle zikredilmiştir.

Esasen gerçek hiç de öyle değildir. Böyle bir vurguyla bu gayrimeşru darbenin insani ve vicdani boyutuna ironi olarak dikkat çekilip meşruiyetine adeta zemin hazırlanmaya çalışılmıştır. Veya en azından darbenin bu yönüne fazla dikkat edilmemesi ve sorgulanmadan geçiliverilmesi hedeflenmiş gözükmektedir.

Oysaki 31 Mart askeri darbesi, yakından incelenip bakıldığı zaman görüleceği üzere, oldukça kanlı ve gayet vahametli bir darbedir.

Selanik, Makedonya veya İttihatçı ordu dediğimiz kuvvetler ile İstanbul’daki askeri birlikler arasında şehrin muhtelif yerlerinde, yüz yıl öncesinde, iki hafta boyunca ciddi çatışmalar yaşanmıştı.

Beyoğlu, Taksim, Taşkışla, Tophane, Üsküdar, Selimiye ve hatta Şile… çatışmaların gerçekleştiği yerler arasındaydı.

İttihatçı liderler daha çatışmalar esnasında arananlar ve cezalandırılacak olanlar için bir liste hazırlamışlar ve bu listeyi Sultan Abdülhamid’e göndererek sözü edilen şahısların bir an evvel kendilerine teslim edilmesini istemişlerdi.

Çatışmalar noktasında Yıldız’da Sultan Abdülhamid’in emrine uyulup karşı konulmadığı için sessiz sedasız bir teslim gerçekleşmiş, ancak diğer mıntıkalarda, iki taraf arasında yaşanan çatışmalar nedeniyle, ciddi zayiatlar verilmiş ve oldukça fazla miktarda kardeşkanı akmıştı. Özellikle Taksim ve Taşkışla mıntıkası zayiatın en ziyade gerçekleştiği çatışma alanları olmuştu. Taksim’deki çatışmalar neticesinde en az 1000 askerin öldüğü kayıtlarda yer almaktadır.

31 Mart, genel sonuç itibarıyla, çoğunluğu İttihatçı askerlerden olmak üzere, toplamda asgari 2.000 askerin kanını ve canını kaybettiği bir vahametin adıdır. Bu vahim olayda yaralı sayısı da yine en az 2.000 civarındaydı. Bu yaralılardan 500 kadarı ancak hastaneye kaldırılabilmişti. Kızılhaç Cemiyeti gibi örgütler o sıralar daha ziyade, yaralı Ermeniler gibi, İstanbul azınlıklarının hizmetine koşmuştu.

Darbe sırasında kanını ve canını verenler sadece rütbesiz askerler de değildi. Rütbeli sınıftan bir hayli asker, 35 kadar subay da yaşanan çalkantı ve çatışma içerisinde hayata veda etmek zorunda kalmıştı.

Çatışmada ölen 300 İttihatçı asker, Enver Paşanın da katıldığı bir törenle İstanbul’da defnedilmişti. O güne, o günlerde kan ve can veren, ölen ve defnedilen askerlerin hatırasına Şişli’de bir Abide-i Hürriyet inşa edilmişti.

Darbe günlerinde askerlerin dışında basın mensuplarından ve sivillerden de ölenler vardı. İngiliz, Amerikan ve Avusturyalı dragoman ve elçilik görevlilerinden yaralananlar olmuştu.

İstanbul o tarihlerde sadece darbe ile çalkalanmamış, fakat aynı zamanda bir dizi insanın cinayete kurban gitmesi ile de sarsılmıştı.

Ali Rıza Paşa zannedilerek Nazım Paşanın canına kıyılmış; Tanin’in editörü Hüseyin Cahid Bey farz edilerek Lazkiye Mebusu Emir Muhammed Aslan ile İsmail Mahir Paşa ve Binbaşı Muhtar Bey öldürülmüştü. Yine Meclis Başkanı Ahmed Rıza Bey olduğu düşüncesiyle Yüzbaşı Bettelheim askerlerin elinden zoraki kurtulmuştu.

Darbe sırası ve sonrasında ise isyan çıkardıkları yahut isyana karıştıkları gerekçesi ile sivil ve askeri sınıftan onlarca insan asılmış yahut kurşuna dizilmişti.

Askeri mahkeme tarafından yargılanan ve idam yahut kurşuna dizilmelerine karar verilenlerin cezaları ise geciktirilmeden derhal infaz edilmişti. Bazen yargılamaya bile gerek duyulmadan doğrudan cezalandırma uygulamaları da vakiydi.

Darbe sonrası İstanbul’un muhtelif yerlerinde idam sehpaları kurulmuş ve onlarca insanın nefesleri kesilerek hayatlarına son verilmişti. İdam ve infazlar 31 Mart darbesinin bir başka yönünü ve gerçeği olmuştu. Hatta gerçekleştirilen infazlar İttihatçılarca bir anlamda iyi bir motivasyon unsuru olarak görülmüş ve yönde değerlendirilmişti. Mahmut Şevket Paşa Hadımköydeki askeri kumandanlara çektiği bir telgrafla Abdülhamid’in birkaç casusunun idam edildiğini haber vermiş ve bu suretle oradaki İttihatçı askerleri moral açıdan desteklemek istemişti.

Harbiye Nezareti’nin girişi o günlerde infazların gerçekleştirildiği yerlerden biriydi. Diğer bir idam mahalli ise sabah akşam kalabalık bir insan kitlesinin gelip geçtiği Galata Köprüsüydü. Sirkeci ve Beyazıt Meydanı da darağaçlarının kurulduğu İstanbul’daki diğer yerler arasındaydı.

İttihatçılar tarafından idam edilenlerin ötesinde, Sultan Abdülhamid'in yaveri Şakir Paşa gibi, adeta harakiri yapmayı tercih eden ve intihar ederek hayatına kendi elleri ile son verenler de yok değildi.

Çatışmada ölenler, asılanlar, kurşuna dizilenler bir bütün olarak ele alındığında bu vahim olay sırasında hayatını kaybedenlerin sayısı en az 6.000 kişiyi bulmaktaydı. 10.000 kişi tutuklanmış ve binlerce asker de esir! alınmıştı. Bir hayli insan ise sürgüne gönderilmişti.

31 Mart Askeri Darbesi, tutuklamaları, yargılamaları, yargısız infazları, idamları, ölenleri, yaralıları ve sürgün edilenleriyle incelenip değerlendirildiğinde, anlatılan ve inandırılmaya çalışılanın tam aksine, son derece kanlı bir surette vuku bulmuştu. Bugün hala o günkü çatışmaların kurşun izlerini İstanbul’un bazı binalarında bulmak ve izlerine rastlamak mümkündür.

İlginç olan o ki; darbe nedeniyle akan kan sadece o günler ve çatışan askerlerle sınırlı kalmamış, gün gelmiş darbenin elebaşlarına kadar uzanmış ve darbenin baş aktörleri de kendi kanlarına bulanmaktan kurtulamamışlardı.

15 Temmuz ihanet darbesi şükür ki başarılamadı. Çünkü: Millet, daha öncekilerde olduğu gibi sinmiş ve sindirilmiş değildi; Saray tevekkülle teslimiyeti değil cesaretle direnmeyi tercih etmişti; Asker, hak ve hakikati sezme ve anlamada artık yeterince tecrübeliydi…

Şayet, kökleri mazide ve diyar-ı küfürde olan bu tarihi-siyasi-dini-bürokratik-askeri-yarımaydın ihaneti kazara başarılı olsaydı… Vahşet ve denaette 31 Mart hadisesinden hiç de geri kalınmaz… Allah bilir neler neler vuku bulur… Ne ocaklar söner ve hanümanlar viran olurdu…

Kim bilir belki de (Allah muhafaza) Akif’in Bülbül’ünde dediği gibi bir manzara oluşurdu:

Bugün bir hânümansız serserîyim öz diyârımda!
Ne hüsrandır ki: Şark’ın ben vefâsız, kansız evlâdı,
Serâpâ Garb’a çiğnettim de çıktım hâk-i ecdâdı!
Hayâlimden geçerken şimdi, fikrim hercümerc oldu,
Salâhaddîn-i Eyyûbî’lerin, Fâtih’lerin yurdu.
Ne zillettir ki: Nâkus inlesin beyninde Osmân’ın;
Ezan sussun, fezâlardan silinsin yâdı Mevlâ’nın!
Ne hicrandır ki: En şevketli bir mâzî serâb olsun;
O kudretler, o satvetler harâb olsun, türâb olsun!
Çökük bir kubbe kalsın mabedinden Yıldırım Hân’ın;
Şenâatlerle çiğnensin muazzam kabri Orhan’ın!
Ne haybettir ki: Vahdet-gâhı dînin devrilip, taş taş,
Sürünsün şimdi milyonlarca me’vâsız kalan dindaş!
Yıkılmış hânümanlar yerde işkenceyle kıvransın;
Serilmiş gövdeler, binlerce, yüzbinlerce doğransın!
Dolaşsın, sonra, İslâm’ın harem-gâhında nâ-mahrem...
Benim hakkım, sus ey bülbül, senin hakkın değil mâtem!

.

Bir günahkârın itirafları

Prof. Dr. Metin Hülagü

2 Nisan 2018 11:06

     

Bundan yaklaşık bir asır önce, 13 Nisan 1909’da İstanbul'da yönetime karşı yeni bir ayaklanma vuku bulmuştu.

Olayın meydana geldiği tarihte Rumî Takvim, 31 Mart 1325'i göstermekteydi. Bu nedenle patlak veren hadise tarihe 31 Mart Vakası diye geçti.

Deniz Kuvvetleri hadiseye iştirak etmede mütereddit kalmışken, Selanik'te bulunan Üçüncü ve Edirne'de bulunan İkinci Ordu İttihatçıların emrinde ve Hareket Ordusu adı altında Selanik ve Edirne’den payitaht İstanbul’a doğru hareket etmişti. Nihayet 23-24 Nisan gecesi birkaç koldan İstanbul'a girilmiş, Yıldız Sarayı kuşatılmış, şehre tam bir ihtilal havası hâkim olmuştu.

 

Pera (Beyoğlu), Taksim ve Tophane bölgeleri, hürriyet sevdalısı İttihatçı kuvvetler ile hükümete bağlı birlikler arasındaki çatışmaların en yoğun olduğu yerlerdi.

Üç gün süren çarpışmaların ardından Hareket Ordusu şehre hâkim olmuş ve İstanbul’da sıkıyönetim ilan edilmişti. Hadiselerle geçen toplam süre ise on üç günü bulmuştu.

 

İttihatçı askerler tarafından İstanbul’un kuşatılması esnasında Sultan Abdülhamid’in ülkeden kaçtığına dair yabancı basında bir hayli dedi kodu çıkmıştı.

Gerçekten de Abdülhamid’in kendisine karşı gerçekleştirilen bu askeri kalkışma sırasında çok rahat bir şekilde ülkeden kaçma imkânı mevcuttu. Zira dört kruvazörden oluşan bir Alman filosu 19 Nisan günü öğleden sonra İstanbul’a doğru harekete geçmişti. Alman elçiliği iltica etmesi halinde ona kapılarını açmış beklemekteydi. Rusya elçiliğini temsilen gelen bir kişi ise Sultan ile özel bir görüşme yapmayı ısrarla talep etmekteydi. Boğaz’da demir atmış bir Rus gemisi Abdülhamid’i alıp götürmek için hem hazır hem müsaitti. Kendisinin özel yatı ise zaten Boğaz’da bulunmakta ve her an harekete hazır beklemekteydi. Deniz Kuvvetleri tereddüt edip hadiselerden uzak durmayı başlangıçta tercih ettiği için Boğaz’ın mavi suları, İstanbul’dan ayrılmak veya bir başka devletin yardımına müracaat etmek için gayet sakin ve elverişliydi.

Sultan Abdülhamid ayağına serilen bütün bu imkânlara rağmen ne kaçmış ne de savaşmıştı. 31 Mart hadisesinin kimin tarafından tertip edildiği bugüne değin hep tartışıla gelmiştir.

Bir kısım kişiler ve kaynaklar 31 Mart vakasının iktidarı yeniden ve bütün unsurları ile ele alabilmek üzere Abdülhamid tarafından tertiplendiğini ifade etmişlerdir. Hatta bunun için isyancılara para dağıttığı ve onları iğfal ettiği dahi belirtilmiştir. Örneğin Enver Paşa yaptığı bir açıklamada, her ne kadar ortaya somut bir şey koyamasa da, kanaat ve izlenimlerin kendisini, Meclisi ve hükümeti hedef alan bu hareketin tertipleyicisi olarak Abdülhamid’in sorumlu tutulmasına sevk ettiğini belirtmiştir.

Oysaki, Islahat Fermanı nasıl ki Tanzimat Fermanı’nın tamamlayıcı bir unsuru olmuşsa, 1909 hadisesi de 1908 ihtilalinin tabii bir devamı ve tamamlayıcı unsuru durumundaydı. 1909 vakası, 1908 ihtilali ile yarım kalan bir işin tamamlanması aşamasıydı. Tertibi noktasında Abdülhamid ile de hiçbir ilgisi yoktu. Ancak olayın hakiki nedenleri ve tertipçileri hep göz ardı edilmiş, mesuliyet Sultan Abdülhamid’e atfedilmeye çalışılmıştır.

Sultan Abdülhamid’in 31 Mart hadisesi akabinde hal edilerek saltanatına son verilmesi esasen öteden beri süre gelen bir dizi hal arayışlarının sadece sonuncusu ve belirleyicisi olmuştur. Onun saltanata geçmesi ve iktidara bütünüyle hâkim olmasını takiben içte ve dışta milli ve özgün politikalar izlemeye başlaması, başta İngiltere olmak üzere, Batılı devletleri ciddi derecede rahatsız etmiştir.

Eskisi gibi istedikleri imtiyazları Abdülhamid yönetiminden elde edememiş, diledikleri idari ve siyasi değişiklikleri ona kabul ettirememişlerdi. Ayrıca siyasi, askeri ve iktisadi güçleri onu kendi çıkarları doğrultusunda bir politika izlemeye ikna etmede yetersiz kalmıştı. Çareyi Abdülhamid ve yönetiminden kurtulmak olarak görmüşler ve bunun gerçekleştirebilmek için de çok yönlü politikalarını uygulamaya koymuşlardı. Her şeyden önce onun bir despot, kızıl bir sultan, anlaşılmaz, uzlaşılmaz, sözünde durmaz, canavar tabiatlı ve sair bir varlık olduğu yollu menfi propagandalar ile kötü bir algı oluşturmaya çalışmışlar ve nihayet onu tahtından alaşağı etmek için bir dizi tehdit ve suikast metotlarına başvurmuşlardı.

Konuya dair en aydınlatıcı açıklamalardan birisi Nakhlé Moutran Paşa (1872–1916)’ya ait olanıdır.

Abdülhamid’in hal edilmesinin ilk basamağını teşkil eden 1908 ihtilalinin seyri ve hal’inin tehiri noktasında Nakhlé Moutran Paşanın verdiği bilgiler son derece ilginç ve bir o kadar da mühimdir. Zira onun verdiği bilgiler ile 31 Mart hadisesinin kimin eseri olduğunu, kimler adına gerçekleştirildiğini anlayabilmek ve dış unsurların bu olaya, doğrudan veya dolaylı, ne derecede müdahil olduklarını kavrayabilmek ve ihtilali ve neticesini nasıl karşıladıklarını tespit edebilmek bakımlarından oldukça yararlıdır.

Gayet narin ve genç biri olan ve 9 Eylül 1908’de Suriyeliler Birliği Osmanlı Cemiyeti Onursal Başkanlığı’na seçilen Nakhlé Moutran Paşa, Sultan Abdülhamid’e karşı vuku bulan ihtilal hadisesinin tertibi için 20.000.000 doları İttihatçıların emrine tahsis ettiğini bizzat kendisi beyan ve itiraf etmektedir.

Yine Nakhlé Moutran Paşanın beyanına göre, İttihatçılar, Sultan Abdülhamid’e karşı uygulamaya konacak olan 1908 darbesi için Kral Edward’ın en yüksek diplomatik temsilcilerinden ve Fransız makamlarından, Abdülhamid’in Yıldız’dan atılması girişimine Almanya’nın engel olmasına fırsat verilmeyeceğine dair taahhüt almışlardı.

Nakhlé Moutran Paşa itiraflarında, 1909 hadisesinin kimin tarafından tertiplendiğini beyanla, şöyle demekteydi:

Bugün birçok kimse Abdülhamid’in 1908 darbesine rağmen iktidardan kalmasının nedenini bizim Almanya’dan korkmamızdan kaynaklandığını sanabilir. Bu kanaat hiçbir surette doğru değildir. Doğrusu bizler Abdülhamid’e, onurunu kurtarması için, bir aylık bir süre için iktidarda kalma hakkı tanıdık. Programımızı tatbik etmede Almanya korkusunun hiçbir etkisi olamazdı.

31 Mart ayaklanmasını kimin yaptığını doğru anlayabilmek için niye yapıldığına bakmak gerekir. Her ne kadar İttihat ve Terakki Cemiyeti ile Abdülhamid iktidarı arasında ciddi bir uyumsuzluk söz konusu ise de İttihat ve Terakki Cemiyeti ve liderleri esasen Abdülhamid aleyhinde kullanılan bir maşa mesabesindeydi. Diğer bir ifade ile görünürde Abdülhamid iktidarına ve Hamidiye Dönemine son vermek üzere sahnede mücadele edenler İttihatçılar olmuşsa da Abdülhamid’in saltanatına asıl son vermek isteyenler başta İngilizler olmak üzere Siyonistler ve Masonlardı.

İttihatçılara ve onların arkasında onlara destek veren Avrupa’ya göre “Avrupa’nın hasta adamı” Abdülhamid 1876’da 34 yaşında tahta çıkışından itibaren fasılasız olarak saltanat sürmekteydi. Onun iktidar yılları Batılılara göre, hikâyesi bir çırpıda anlatılamayacak birçok türden baskılara, katliam ve soygunlara sahne olmuştu. Avrupa devletlerine karşı sergilediği siyasi tavır kararsız, hilekâr ve düzenbazlık üzerine kurulmuştu. Hatta onun Avrupa devletlerine karşı izlemiş olduğu siyaset ve tutum, zaman içerisinde aleni bir şekilde meydan okuma ve karşı koyma şekline dönüşmüştü...

1908 ihtilalinin ve onun tamamlayıcı bir parçası olan 31 Mart hadisesinin nedeni, Avrupa’nın Abdülhamid ve iktidarına karşı, bu ve benzeri yaklaşımlara dayanmaktaydı. Avrupa devletleri, yürürlükte olup kendilerini de bağlayan uluslararası antlaşma ve sözleşmeleri bir tarafa bırakmışlar, “hasta adam” diye niteledikleri Osmanlı Devleti’ni ve onun Müslüman halkını Avrupa sınırları dışına atmaya kalkışmışlardı.

Bütün bunlardan dolayıdır ki, 31 Mart Vakası diye bilinen hadise esasen sultan Abdülhamid’den kurtulmak için geçmişte birçok kesim tarafından birçok kez sahneye konulmuş olan ondan kurtulma çabalarının nihai hamlesiydi.

Bu durumu en güzel şekliyle itiraf edenlerden ve 31 Mart tarihinin bilinmeyenlerine ışık tutanlardan birisi de; İngiltere doğumlu, Semitizm üzerine çalışmış Amerikalı bir akademisyen, Yahudi Siyonist Kardeşliğini kurmuş, 1898 – 1904 yılları arası Amerika Siyonistleri Federasyonu başkanlığı yapmış, Amerika Yahudi Tarihi Cemiyeti Başkan Yardımcısı olmuş, Basel İkinci Siyonist Kongresi’ne katılmış, Dünya Siyonist Teşkilatı’nın kurucusu Theodor Herzl ve Max Nordau’a mesai arkadaşlığı yapmış olan Richard James Horatio Gottheil (1862 –1936) olmuştur.

Gottheil ihtilalin hemen sonrasında yayınladığın bir makalesinde Sultan Abdülhamid’e karşı sahneye konan oyunların arka planına dair şu bilgileri vermektedir:

Merkezi, resmiyette Paris’te, gerçekte ise İsviçre’de olan; yine propaganda faaliyetlerini görünürde Selanik olsa da gerçekte İstanbul’da yapan; ihtilal öncesi kendisini gizleyen ve niyetini en mahir dünya siyasetçilerine ve en dikkatli diplomatlara dahi sezdirmeyen İttihat Terakki Cemiyeti, üyelik ve bağlantıları hiç bir şekilde şüphe uyandırmayan Avrupalı muayyen isimler tarafından korunmuş ve haberleşmelerine imkân sağlanmıştı. Cemiyet, faaliyetlerinde büyük bir gizlilik içinde hareket etmişti. Çünkü bütün üyeleri masonlardan oluşmaktaydı. Aslında 1908 devriminin, bütünüyle bir mason tezgâhı olduğu rahatça söylenebilir.

Genç Türk hareketinin gizli tarihi bir gün tam olarak yazıldığında bu tarih insanlık tarihinin gelişim hikâyesinin en ilginç safhalarından birisini oluşturacaktır. Genç Türk hareketine dair bildiklerimizin hepsini şimdi anlatamayız; zira henüz iş bütünüyle bitmiş değildir. Vaktinden evvel açıklamalarda bulunmak, kalplerinde Türkiye’ye karşı iyi dilekler besleyenlerin amacına zarar verir. Bahsi geçen Türkiye hayırhahlarından birisi de benim ve herkesin dilinde dolaşan “Anayasa ilan edileli bir yıldan fazla oldu, idari açıdan değişime uğramış Türkiye’nin gelecekteki durumu için ne ön görülmektedir” sorusuna ben cevap vermek istiyorum: Bir yıl toplumların gelişim ve değişiminde uzun bir zaman dilimi değildir. Fakat en azından, uygulamaların yakından takip edilmesi ve söylenenlere kulak kabartılması ileride neler olacağının habercisi olabilir.

Bütün bunlardan dolayı denebilir ki, Sultan Abdülhamid’in hal edilmesini gerektiren asıl sebep, Meşihat makamınca hazırlanan hal fetvasında yer alan suçlamalar değildi.

Onun hal edilmesinin esas ve temel nedeni, 1909 Nisanında meydana gelen olaylardan ziyade, 1909 Nisanına kadar geçen 33 yıllık siyasi uygulamalarında gizliydi. Zira 1909 Nisanında vuku bulan ve 31 Mart diye anılan hadise Abdülhamid ile iç ve dış muhalifleri arasındaki mücadelenin adeta son raundu olmuştu. Abdülhamid’in tahtan indirilmesini ve hilafet makamından azledilmesini gerektiren temel suçları, onun daha iktidarının başından itibaren liberal görüş yanlılarını çevresinden uzaklaştırması; liderleri durumundaki Mithat Paşayı sürgüne göndermesi; Meclisi kapatarak anayasayı askıya alması; Ermeniler lehine reformlar yapılması yolundaki taleplere karşı direnmesi; istihbarat teşkilatını kurması; basını kontrol etmesi; Avrupa’nın müdahalelerine izin vermemesi ve benzeri uygulamalarıydı.

İttihatçılar iktidarı ele geçirmek, İngilizler de İslâm birliği politikasıyla sömürgelerini sürekli tehdit eden Halife Abdülhamit’ten kurtulmak istiyorlardı. Bu amaçla 31 Mart Vakası diye bilinen oyun sahneye konmuş ve Abdülhamid’in hal ve sürgün edilmesiyle herkes muradına ermişti.

Oysaki 31 Mart Vakasıyla hal ve sürgün edilen, görünürde her ne kadar Sultan II. Abdülhamid olsa da, gerçekte hal ve sürgün edilen onun şahsı değil, bilakis otuz üç yıllık büyük bir siyasi tecrübe; devlete hâkim olan sivil idare; altı yüz yıllık muhafazakâr düşünceyle hilafetin ve halifenin siyasi tarihimizden ve nihayet Osmanlı Devleti’nin tarih sahnesinden hal ve sürgün edilmiş olmasıydı.

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin yönetime geçmesi ile devlete ve hükümete, otuz üç senelik büyük bir siyasi tecrübe yerine azami ölçüde tecrübesizlik; sivil idare yerine askeri idare ve vesayet; muhafazakâr düşünce yerine laiklik; hilafet ve halife yerine de cumhuriyet ve demokrasi kavramları yerleşmeye başlamıştı.

Dünkü hadiseler ve bugünkü olaylar… Tarih tekerrür mü ediyor acaba?

.

Yüz yıl sonra Saray’dan gelen şiir sesleri…

Prof. Dr. Metin Hülagü

27 Mart 2018 10:10

     

Şiir; bir tarife göre, hikmettir…

Şiir; son derece etkili edebî bir lisandır…

Şiir; bazen oktur, silahtır…

 

Şiir; bazen zırhtır, kalkandır…

Şiir; algıdır, imajdır, propagandadır…

 

…

Şiirin, gençlik yıllarında pek iltifat edilmese de, insanın dinginlik döneminde ayrı bir yeri ve önemi vardır…

Şüphesiz ki şiir, Türk kültürünün en zengin ve en engin unsurlarından birisidir. Şairler, halk ozanları… Köroğlu, Dadaloğlu, Âşık Veysel, Seyrani… …ve yazılan onlarca Divan, Divançeler… ve şiir risaleleri söz konusudur.

Şiirin, edebî, ilmî ve kültürel cephelerine ilaveten, tam yüz yıl önce Sultan II. Abdülhamid döneminde farklı bir konumu ve fonksiyonu olmuştur.

Sultan II. Abdülhamid’in güzel sanatlara olan merakı malumdur. Onun tiyatroya, musikiye, operaya, resim ve marangozluğa ilgisi… ve muhtelif cinsten değerli eşya koleksiyonculuğu… söz konusudur.

Ancak onun güzel sanatlara olan merakı, marangozluk müstesna, bir sanatkâr olarak uygulayıcısı olmaktan daha ziyade izleyici olmak şeklindeydi. Yalın anlamda durum bu olmakla birlikte o sanatın bütün şubelerini bir siyaset unsuru olarak görmüş ve kullanmıştı.

Örneğin o, bir edebî bir sanat dalı olan manzum türden her esere yakın bir alaka göstermiş ve ilgilenmişti. Şiir yazmamakla birlikte kendisi için yazılan her türden manzumeyi okumuş yahut dinlemişti.

Döneminde şiir yazımını genel anlamda teşvik etmiş ve muayyen şahsiyetlere şiirlerini toplamaları ve Divan oluşturmaları tavsiyelerinde bulunmuştu.

Onun bu yöndeki teşviki nedeniyledir ki, Osmanlı dünyasında şiirin yazılıp okunduğu en zengin devirlerden biri onun saltanatı dönemi olmuştu. Onlarca şair onun için şiir yazmış, kendisine, idaresine ve hizmetlerine methiyeler dizmişti. Adına yazılan şiirler Anadolu’dan, Balkan coğrafyasından, Arap yarımadasından olmak gibi sadece Osmanlı coğrafyası ile sınırları kalmamış; halife-i rû-yi zemîn olması hasebiyle bütün gönül coğrafyasını kapsar bir şekilde, Fransa’dan, Almanya’dan ve bütünü ile Avrupa’dan ve hatta ta Hindistan’dan onun için, onun adına methiye, kaside, mersiye ve bir hayli şiir yazılıp gönderilmişti.

Adına ve devrine dair kaleme alınan manzumeler (şiirler), pek tabii ki, bütünüyle müspet de değildi. Olumsuzları, yergide bulunanları ve hatta küfre varacak ölçüde düzeysizleri de vardı. Tevfik Fikret gibi tetikçi şairlere ilaveten Şair Eşref gibi seviyesiz hicivleri olanlar da bulunmaktaydı…

Hal böyle olmakla birlikte Sultan Abdülhamid, her halükarda şahsına, hizmetlerine ve dönemine dair güzel şiirler yazılmasını istemiş ve özendirmeye gayret etmişti. Zira onun saltanatı süresince izlemiş olduğu politikalardan birisi de, üzerinde pek durulmamış olan, Şiir Siyasetidir.

Sultan Abdülhamid dönemi, Batı’da ve Amerika’da basın yayın araçları üzerinden ciddi ve son derecede şiddetli ve bir o kadar da organizeli bir şekilde algı operasyonlarının, imaj oluşturma çabalarının azami derece ve ciddiyetle yapıldığı bir dönem olmuştur.

Radyo, televizyon ve internetin henüz keşfedilmediği o dönemde her türlü neşriyat, müspet veya menfi, algı oluşturmanın vazgeçilmez unsuru olarak görülmüştür.

Batı’da sürdürülmekte olan bu yöndeki algı çalışmalarını Sultan Abdülhamid yakından izlemiş, gerek neşriyat gerekse daha başka unsurları devreye sokarak, içte ve dışta kendisi ve idaresi imajına, itibarına ve meşruiyetine karşı başlatılmış olan yıkım ve karalama çalışmalarını, öncelikle bertaraf etmek veya tesirsiz hale getirmek, bu da mümkün olmaz ise o takdirde, en azından, sekteye uğratmak maksadıyla mukabil bir çabanın içerisine girmiştir.

Bu nedenle Osmanlı coğrafyası dâhilinde ve haricinde şahsını, saltanatını ve icraatlarını meth u sena eden hemen her şairi bulmuş, buldurmuş ve ödüllendirmiştir. Bu ödüllendirme bazen atiye verme, bazen bir göreve atama, bazen parasal destekte bulunma, bazen affa nail olma, bazen saraya ve çevresine dâhil edilme, bazen nişan ihsanı ve bazen de daha başka türden ödüllendirme ve ihsanlara mazhar kılınma şeklinde gerçekleşmiştir.

Dolayısıyla onun şiire olan ilgisi, salt bir edebî zevk yahut sıradan bir merak olarak şekillenmemiştir. Diğer bir ifade ile o, şiiri bazen bir kalkan bazen de bir silah olarak kullanmayı temel amaç olarak benimsemiştir.

Onun bu anlamdaki şiir siyaseti, şiiri özendirip şairi mutlu kılarken şiir kitaplarının neşrini de muayyen esaslara bağlama gereğini kaçınılmaz kılmıştır. Bu yöndeki düzenlemelere peşinen sansür deyivermek, ona ve idaresine dair, şablonlarla konuşmaktan başka bir şey değildir.

Sultan Abdülhamid’in şiir siyaseti, neticesi itibariyle, hiç şüphe yok ki, sadece kendisini ve idaresini aklamakla yahut kendisine ve idaresine yapılan saldırıları sınırlamakla sonuçlanmamıştır.

Her şeyden önce böyle bir siyaset sebebiyle döneminde manzum eserler rahatlıkla neşv ü nema bulmuş, zengin bir edebî kültür çevresi oluşmuştur.

Bugün geriye dönüp baktığımızda, kütüphane ve arşivlere bir göz attığımızda onlarca ve yüzlerce eserin söz konusu siyaset neticesi vücut bulduğunu rahatlıkla söylemek mümkündür.

Türk kültür tarihi o dönemde hakikaten pik yapan bir şiir yazımı ile renkli bir güzelliğe ulaşmıştır. Köylüsünden en üst bürokratına kadar neredeyse herkesin dilinden şiir dökülmüştür. Sadece erkeklerin değil hanım şairelerin de kendilerini, adeta erkeklerle yarışırcasına, ispat ettiği bir güzel sanatlar alanı vücut bulmuştur. Neticede, bu dönemde son derece düzeyli ve kıymetli şair ve şaireler yetişmiş ve şiireler yazılmıştır…

İzlenen bu siyaset neticesinde, dönemin neredeyse her bir icraatı için yazılmış bir kaside, bir mersiye yahut bir methiye bulmak bugün için hiç de zor değildir. Yunan Harbi, Teselya galibiyeti, Dömeke muzafferiyeti, Çanakkale destanı, Hamidiye Marşı… hemen bir çırpıda akla geliverenleridir…

Sultan Abdülhamid’in bilinçli bir şekilde izlemiş olduğu Şiir Siyaseti kendisinden sonra da izlenmiş midir veya izlenmiş ise ne derece şuurlu bir surette sürdürülmüştür konusu hakikaten sorgulanmaya ve incelenmeye değer bir husustur.

Sultan Abdülhamid dönemi şiir siyaseti içte ve dışta mevcut yönetimin meşruiyetini sağlamayı ve kendisine karşı menfi yönelişleri etkisiz hale getirmeyi hedeflemişken, 1909 sonrasında ise başta 10 Temmuz İnkılabı muhtevalı olmak üzere bir hayli konuda şiir yazılmıştır. Ancak bu dönemde şiirin hedefi hemen hemen bütünü ile içe dönük ve Sultan Abdülhamid devri ve iktidarını kararlamaya yönelik olmaktan da kendisini maalesef kurtaramamıştır…

Cumhuriyet’in ilk yıllarına hâkim olan atmosfer ise artık şiirin ucunun daha da keskinleşip son derece sivri bir ok haline gelerek kamu vicdanını derinden yaralamış olması halidir.

Bu dönemdeki uygulamalara şiirle meşruiyet kazandırma arayışına İkinci Meşrutiyet devrinin ölçüsüzlüğü bir anlamda ölçü olmuş, pervasızlık ve hakaret öne çıkmış ve bütün bunlara mevcut idarece de, teessüf ki, iltifat edilmiştir.

Aradan geçen çalkantılı, darbeli, yaralı bereli dönemlerden sonra günümüzde şiirin siyasi alanda kullanımı ve terennümü noktasında Sayın Cumhurbaşkanımız öne çıkmakta ve fazlasıyla da ilgi ve alaka celb etmektedir.

Hemen belirtelim ki, Sayın Cumhurbaşkanı ile Sultan II. Abdülhamid’in iktidarları arasında bir asırlık bir zaman farkı olmakla birlikte, her iki şahsiyet arasında ruh ve gönül dünyasında aynı esaslara mensubiyet ve yüz yıl önce ve sonra maruz kaldıkları siyasi olaylar noktasında ciddi bir ayniyet söz konusudur.

Beslenilen kaynaklar aynı kaynak, yaşanılan coğrafya aynı coğrafya, komşular aynı komşu ve problemler aynı problem olunca ayniyet derecesinde benzerlikler nasıl olmasın ki!

Bu husus muhakkak ki ayrı bir makale olabilecek ve hatta bir kitap kapsamında ele alınabilecek derecede bir zenginliye sahiptir…

Muhtaç olunan kudretin damarlardaki asil kanda aranması faslından sonra artık günümüzde terennüm edilen şiirin dil ve muhtevası; vatan - millet, din – devlet, iman - sadakat, satvet - şehadet ve benzeri tarzdaki tarihî, dinî ve millî toplumsal kıymetler, geleneksel değerler, birlik ve beraberlik kavramları ekseninde ruhlara hitap etme şeklini ve rengini almıştır.

Evet, şiirin siyasî kültürümüzdeki yeri oldukça kadimdir ve şiir Türk toplumunun sosyolojik ve psikolojik bir olgusudur. Diğer bir ifade ile Türk toplumu ile şiir adeta et ve kemik misalidir.

Hal böyle olunca Sayın Cumhurbaşkanımızın gayet isabetli, tarih-i kadim tarzdaki şiirsel yaklaşımları, doğrudan ruhlara ve gönüllere hitap ettiği için toplumun ekseriyeti tarafından oldukça müspet bir surete karşılanmakta ve ruhlarda haklı bir ma’kes bulmaktadır. Ancak Türk toplumunun bu psiko-sosyolojik ve kültürel olgusu, onun tarih-i kadiminin güzel bir değeri olması yanında, kötü bir zaafıdır da. Belki de bu değer ve zaaf dualitesinden ötürü Türk toplumda hem Asım’ın nesli hem de Haluk’un fikri bugüne değin hep var olagelmiştir.

Diğer taraftan bugün, bir anlamda, tek bir kişi tarafından tek başına icra edilmekte olan şiir siyasetinin maalesef temel bir sıkıntısı daha söz konusudur:

Malum, son dönem Osmanlı devletinde bir kaht-ı rical gerçeği vardır. Bütün gayretlere rağmen de bu kaht bir türlü bertaraf edilememiştir. Devlete bir hayli ıstırap vermiş olan bu sıkıntı, bertaraf edilmek bir tarafa, bilakis Çanakkale muharebeleri ile daha da derinleşmiş ve kökleşmiştir.

Belki de bu durumun bir neticesi olarak, döneminin tabiriyle, kaht-ı rical sıkıntısı, günümüzün ifadesiyle, Babayiğit ihtiyacına evirilmiş gibi gözükmektedir. Zira yapılan hizmetleri anlatacak, ihtiyaç duyulması halinde yeni marşlar yazacak, methiye ve mersiyeler noktasında kalem oynatacak ve düzeyli şiirler yazabilecek kaç düzine şair yani babayiğit sayabiliriz ki!

Hiç şüpheniz olmasın ki, o beğenilmeyip her fırsatta taşlanan Sultan Abdülhamid devri olsaydı, en azından 15 Temmuz felaket ve ihaneti yahut Fırat Kalkanı harekâtı ve Afrin’deki kutlu hâkimiyet ve galibiyet; bu galibiyet ve hâkimiyetlerin elde edilmesi için kanını ve canını hiç tereddüt etmeden feda eden ve etmeye müheyya bulunan mübeccel askerler, muazzez komutanlar ve nihayet vatanperver siyasîler için onlarca şiir, methiye, kaside… yazılırdı.


xxxxxxxxx 21

.

Sultan II. Abdülhamid, balon ve "drone"...

Prof. Dr. Metin Hülagü

20 Mart 2018 12:58

     

Sultan II. Abdülhamid’in günümüz çağdaş teknolojisinin müthiş icadı olan "drone"larla ilgili bir asır önceki hayali gücü, gayet şaşırtıcı ve üzerinde durulmaya gerçekten değer bir konudur.

Malum, Sultan Abdülhamid döneminde bir kısım yasaklar söz konusu idi ve bunların en başında gelenlerinden birisi de İstanbul semalarında balon uçurmaktı.

Evet, evet, hemen hepimizin bir zamanlar uçurmaktan keyif aldığı, ruhumuzun ve gönlümüzün de balonla birlikte adeta bulutlara ulaştığı o adi balonlardan söz ediyorum…

 

"Drone"un mucidi tabii ki Sultan II. Abdülhamid değildi. Aman ha! Öyle bir iddiam asla olamaz. Ne haddime!

Maksadım "balon" ve "drone" vesilesi ile Abdülhamid’in zihni zenginliğine ve 33 yıl iktidarda kalmasındaki siyasi maharetine ve ufki genişliğine işaret etmek. Ve dolayısıyla da balonun tehlikeli bir "drone" olabileceğinin Abdülhamid tarafından daha bir asır evvelinden sezinlendiğini belirtmek.

 

Sultan II. Abdülhamid biyolojik olarak ölmüşse de sosyo-politik mirası itibariyle şüphesiz ki bugün hala yaşıyor.

Siyaseti, idaresi, politikaları, yaklaşımları ve en önemlisi siyasi dehası ve öngörüleri ile bir yüzyıl sonra dahi hararetle tartışılıyor… Ve onunla alakalı ret ve kabul odaklı yaklaşımlar piyasada ha bire çarpışıyor…

Sultan Abdülhamid ve idaresini anlamak için onu sadece "Ulu" yahut "Kızıl" diye nitelemek maalesef yetmiyor. Bu yöndeki davranışlar, bilimsellikten uzak olması dolayısıyla, kısaca hamaset olarak biliniyor… O da, anlık dalgalanmalar meydana getirse de, çoğu kere hiç bir fayda sağlamıyor …

Abdülhamid ve idaresini anlamak için ona ve dönemine ait fotoğrafın tümünü görmek lazım. Aksi takdirde onunla ilgili söylenecek her ard niyetli söz ve yapılacak her menfi değerlendirme bir an için doğru gibi gözükse de nihayeti itibarıyla kesinlikle yanlış olacaktır… Fil misali…

Fotoğrafın tümünü görebilmek ise tabii olarak onu ve dönemini iyi okumayı ve derinlemesine araştırıp incelemeyi gerekli kılar. Tabii ki bu da her babayiğidin kârı değil. Çünkü hemen ve kolayca elde edilebilecek türden bir şey değil…

Türkiye’de bir çok kişi adına ve anısına üniversite, enstitüsü ve araştırma merkezi varken, son bir asra ve hatta daha fazlasına, eğrisi ve doğrusuyla dünya çapında damga vurmuş bir insanın, bir siyasinin yani Sultan Abdülhamid’in kendi adına kurulmuş bir üniversite, bir enstitü veya bir araştırma merkezi maalesef yok.

En azından bir Hamidoloji Enstitüsü de mi kuramadık, kuramıyoruz… Özel veya tüzel…

Bu arayış ve sitem, tarihsel hamaset veya entelektüel zafiyet neticesi ön görülen bir talep değil, Sultan Abdülhamid’i, dünyasını ve bugünkü dünyayı, problemlerimizi ve siyasi düşün, kültür ve tavırlarımızdaki doğruluk isabetinin yüzdesini anlamaya matuf bir öneridir…

Hamaset doğu toplumlarının genlerinde vardır ne de olsa… Kahramanlar gibi savunuyoruz ya, yetmez mi de denilebilir. Olabilir, belki de her şeyi hamaset ve algı operasyonları ile çözmek veya onlarla yetinmek kafidir. Ayrıca o “son evrensel imparator” değil midir. Daha büyük unvanlara ve kurumlara ne gerek var ki... da denebilir!

…..

Sultan Abdülhamid hep ürkek ve korkak olmak ve can emniyeti endişesi taşımakla suçlanmıştır içte ve dışta belli çevrelerce.

Onun, bu nedenledir ki, Yıldız Sarayı’nı kendisine, kendi tercihiyle, hem saray hem de hapishane yaptığı yazılıp çizilmiştir sürekli…

Bu yaklaşım bir anlamda doğrudur ve yazıp konuşanlar da haklıdır. Ama bir an için ve bir yönüyle!

…..

Sultan Abdülhamid padişah olduktan sonra Yıldız Sarayı’ndan dışarıya sadece cuma namazları ve Ramazan’da Hırka-i Şerif ziyaretleri için çıkmıştır. İmparatorluğu içerisinde gezip dolaşmadığı gibi yabancı ülkelere de gitmemiş ve hatta kendisini ziyarete gelen yabancı devlet ricaline iade-i ziyarette dahi bulunmamıştır…

Sultan Abdülhamid’in böyle davranmasındaki temel etken unsur, hiç şüphe yok ki döneminin en bariz özelliklerinden birisi olan ve bütün Avrupa’da olduğu gibi Osmanlı coğrafyasında da son derece tehlikeli boyutlara ulaşmış bulunan, terör belası olmuştur.

O günkü dünyaya hâkim olanlar, bir anlamda, krallar ve hükümdarlar değil bilakis terör ve anarşistlerdi.

O günlerde terörün nerede ve ne zaman zuhur edeceğini, kime ve nasıl yöneleceğini kestirmek de bir hayli zor ve hatta imkansızdı.

Avrupa’da, şiddetli bir surette esen terör rüzgarının önüne set çekmek ve anarşist eylemlerinin kralları ve hükümdarları hedef almasına engel olmak maksadıyla muhafız alayları icat etmek kaçınılmaz olmuştu.

Günümüzdeki Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı uygulamasının çağdaş anlamda esasını da, ıslahat hareketleri çerçevesinde, Avrupa’daki sözünü ettiğimiz bu yeni icat ve uygulama oluşturmuştu. Görsellik ve törenselliğin ötesinde, saldırı ve suikastlara karşı güvenlik sağlayıcı bir tedbir olarak, hatırladığım kadarıyla, 1860’lı yıllarda bize de devreye sokulmuştu.

…..

Ancak Sultan Abdülhamid ve iktidarının muhalif ve düşmanları sadece anarşist ve teröristler de değildi. Yeni Osmanlılar ve Jön Türkler gibi muhalefet grupları; klasik Osmanlı hal ve iclas geleneğinin temsilci ve uzantıları Ali Süavi gibi darbeciler; kendilerine hal ve iclas işini vazife edinmiş ikbal taraftarları; Makedon, Bulgar vs. Balkan ulusçuları; Ermeni teröristleri; masonlar; siyonistler; hilafet karşıtları ve tabii ki İngiltere, Fransa ve Rusya gibi devletlerin parçalayıcı ve yıkıcı emel ve siyasetleri… Bütün bu unsurlar Sultan Abdülhamid’in göğüs germek, karşı koymak ve sindirmek zorunda olduğu unsurlar ve kesimlerdi…

Hiç abartmadan belirtmek gerekir ki onun iktidar yıllarının en önemli konularından birisini kendisine karşı yapılan tehditler, komplo ve suikastlar teşkil etmişti. O, mesaisinin büyük bir bölümü bu türden şeylere karşı tedbir almaya çalışmakla geçmişti. Özellikle 1890’lı yıllar Sultan Abdülhamid’in iç ve dış tazyikler nedeniyle geçirdiği en zor ve buhranlı yılları olmuştu.

Bir taraftan, misyonerler vasıtasıyla özellikle Ermenileri himaye etmeye çalışan İngiltere ve Fransa’yla, diğer taraftan ise misyonerlik faaliyetleri ve misyoner okullarıyla eğitime el atmış ve dolayısıyla gayrimüslim unsurlardan yine Ermenileri başına taç etmiş Amerika Birleşik Devletleri’nin tehditleriyle baş etmek zorundaydı.

Unutmamak gerekir ki Osmanlı padişahlarının üçte biri kadarı tabii bir surette vefat etmişken, bir çoğu ise sıra dışı bir tarzda ölümle karşılaşmış, çok daha fazlası ise suikastlara kurban gitmişti. Sultan Abdülaziz’e reva görülen hunharca muamele ve bu muamelenin en tepedeki ve en namlı bürokratlarca tertiplenmiş olması ise henüz hafızalardaki tazeliğini muhafaza etmekteydi.

Terör ve suikastlar sadece Sultan Abdülhamid’in değil çağdaşı her Avrupa kral, kraliçe ve hükümdarı tarafından da şikâyet edilip mustarip olunan şeylerdi.

Rus Çar’ı Nikola, örneğin, o dönemde söz konusu tehlikelere maruz kalanların en başta gelenlerinden birisiydi.

Bir keresinde Nikola, müttefiki olan İngiltere ve Fransa’yı ziyaret etmek istemişti. Zira gerek Fransa gerekse İngiltere kralları Nikola’nın o zamanlar hem güçlü hem de samimi dostlarıydı.

Fakat bu iki ülke halklarının ekseriyetinin Nikola’ya bakışı, kendi kralları ile aynı yönde ve onunki kadar dostane değildi. İngiltere ve Fransa toplumlarının muayyen bir kısmı, kendilerine kötülük yaptığı için değil, sadece ve sadece otokratlara karşı o sıralar Avrupa’da genel olarak gösterilmekte olan muhalefet hareketinden ötürü Nikola’ya düşmanca hisler beslemekteydi.

Gerek İngiltere’de gerekse Fransa’da, Rusya’da iktidarı alaşağı etmek ve halk idaresi kurmak isteyenlere karşı sempati duyan fazlasıyla anarşist vardı. Bu radikal anarşistler Nikola daha Fransa ve İngiltere’ye gelmeden ona karşı tepkilerini göstermişler ve onun ülkesine dönmesine hiçbir surette fırsat vermeyeceklerini ve kendisini saf dışı etmenin temel hedefleri olduğunu aleni bir şekilde belirtmişlerdi.

Fransa ve İngiltere idaresi bu aleni tehditler karşısında Çar’ın emniyetini sağlamak maksadıyla bir dizi polisiye tedbirler almak zorunda kalmışlardı. Fransa bu emperyal misafirini savaş gemileri ve askerlerinin korumasına alarak sağlamışken, İngiltere ise Çar’ı çelik yelekler içinde ağırlamak gibi bir zorunluluğa maruz kalmıştı.

Çar Nikola seyahati sırasında her iki devletçe o kadar sıkı sıkıya korunmuştu ki, ona zarar verebilmek ancak insan üstü bir güç kullanmayı gerekli kılmakta yahut onu koruma sorumluluğunda olanlardan birinin ihanette bulunmasını icap ettirmekteydi.

Acaba Çar Nikola İngiltere ve Fransa’ya yapmış olduğu ziyareti sırasında anarşistlerin tehdidine maruz kalmış da kendi imparatorluğunda sulh ve sükûn içinde mi yaşamıştı.

Hayır. Bilakis Nikola kendi ülkesinde de huzursuz ve mutsuz bir hayat sürdürmekteydi. Zira her nereye giderse, suikasta uğrayabileceği endişesi ile kalabalık sayıdaki askeri muhafızları ona korumalık etmekte ve hassasiyetle muhafaza olunmaktaydı.

Esasen Nikola’nın sürekli olarak muhafızlarınca kuşatılmış olması ona bir nevi hapis hayatı yaşatmaktaydı. O, ne rahat bir nefes alabilmekte ne de huzuru ve sükunu hakkıyla tadabilmekteydi. Nikola’nın rahat edebildiği tek yer ve an, sarayının duvarları dahilinde olduğu anlar yahut sarayının geniş bahçesinde dolaşma imkanına kavuştuğu zamanlardı.

O, özgürlüğü adeta tanımıyor ve bilmiyordu. Tek başına sarayının dışına çıkması da hiçbir zaman için mümkün değildi. Atı ve arabasıyla sarayı dışına çıktığında ise sağında solunda, önünde ve arkasında, adeta Nikola’nın üzerine kuş pislemesin, kem gözlere rast gelmesin kabilinden, dört nala giden süvarilerinin dikkatli ve temkinli koruyuculuğu kaçınılmaz olmaktaydı.

Diğer taraftan Çar Nikola, emrinde çalışanların ve hizmet edenlerin sadakatlerinden de doğrusu pek de emin değildi ve bir suikastın aracısı olmalarına imkan vermemek üzere onları da sık sık değiştirmek gereği hissetmekte ve bu tedbire başvurmakta ihmalkar davranmamaktaydı. O, hiç mübalağasız, hiç kimseyle rahatça ve tek başına konuşamaz olmuştu… Kendisine yaklaşan herkes şüphe ile karşılanmakta ve potansiyel tehlike olabileceği düşünülmekteydi.

Dünyadaki en kudretli hükümdar olarak kabul edilen Çar Nikola’nın o şanlı kudretine rağmen içinde bulunduğu şartlar işte bu minval üzereydi.

İşin garibi ve garabeti ise Çar Nikola’ya tercih ettiği yaşam tarzı, hayatı ve icraatlarından ötürü bugünkü Rusya’da bizde Sultan Abdülhamid’e saldırıldığı kadar saldırılmamasıdır.

…..

Bu dönemde anarşistlerin eylemlerinin en makbul olanı ise hükümdarların bir şekilde öldürülmeleriydi. Bu yöndeki eylemleri ile en ziyade dikkat çekenler ise Nihilist olarak nitelendirilen daha ziyade Rus anarşistleriydi.

…..

Anarşistlerin bahis konusu algısal yaklaşımları dolayısıyladır ki:

1865’te ABD’de Lincoln öldürülmüşken...

1878’de Kayzer I. Wilhelm suikasttan şans eseri kurtulmuştu.

1879’da Harkov Valisi Prens Kropotkin ise anarşistlerin elinden ve ölümden kaçamamıştı.

1880’de Rus Çar’ın kış mevsimlerinde kullandığı sarayının bir bölümü havaya uçurulmuş ve bir hayli asker maalesef ölmüş ve yaralanmıştı.

Rus teröristlerin en dehşet verici eylemleri ise Çar’ı öldürmeleri olmuştu.

1881’de II. Aleksander uğradığı suikasttan kurtulma şansını ne yazık ki bir daha yakalayamamıştı.

1881’de ABD’de Garfield katledilirken...

1887’de İngiltere’de Kraliçe Victoria’nın iktidarının Altın Jübilesi kutlamaları esnasında İrlanda kökenli anarşistlerin hazırladıkları bir suikast planıyla Kraliçe’yi öldürmek istedikleri tespit edilmişti.

1894’te Fransa Cumhurbaşkan Carnot ve...

1896’da Doğu’da İslam dünyasından bir coğrafyada İran’da Nasıreddin Şah anarşistlerin isabet bulan kurşunlarının hedefi olmuş ve ne yazık ki o da öldürülmüştü.

1897’de İspanya Başbakanı Castillo da suikasta uğramış ve maalesef onun da hayatı son bulmuştu.

1898’de Avusturya İmparatoriçesi ve Kayzer Franz Josef’in hanımı Elizabeth de öldürülenler arasında yerini almıştı.

1900’de ise İtalya Kralı Umberto katillerin hedefi olmuş ve nihayet öldürülmüştü.

1901’de McKinley ise ABD’de öldürülen başkanlardan birisi olmuştu.

1902’de Belçika Kral Leopold ise kendisine düzenlenen suikasttan nasıl olmuşsa bir şekilde kurtulabilmişti.

1903 Haziranında Sırp Kralı Alexander ve eşi Kraliçe Draga da öldürülmüş ve bedenleri parçalanarak etrafa fırlatılıp atılmıştı.

1906’da İspanya Kralı ve eşi ise suikasttan kurtulma şansı bulmuştu.

1908 Şubatında Portekiz Kralı I. Carlos, o da maalesef öldürülmüşü.

Bütün bu kral, kraliçe ve hükümdar seviyesindeki cinayetlerin hepsi daha Sultan Abdülhamid hayattayken gerçekleşmiş ve kendisi bütün bunlara şahit olmuştu.

Sultan Abdülhamid’in kendisi de benzeri saldırılardan masun olmamış, daha şehzadeliği döneminde zehirlenme girişimine maruz kalmış, saltanatı süresince de hemen her yıl ve neredeyse her gün hal edilme, suikasta uğrama yahut öldürülme teşebbüslerine muhatap olmuştu.

1878 yılında “Sarıklı Mücahit” lakaplı Ali Süavi ve beraberindekiler sarayı basarak Sultan Abdülhamid’e darbe yapmak istemişlerdi…

1905’te Yıldız Camii'nde patlayan bomba Ermeni teröristlerinin eseriydi ve onlarca askerin ölmesine ve bir hayli at ve arabanın telef olup parçalanmasına sebebiyet vermişti.

Selanik’te Alatini Köşkü’nde murakabe altında tutulduğu günlerde kendisini korumak üzere görevli bulunanlardan biri tarafından kurşunlamış ama kurşunlar şükür ki hedefini bulamamıştı. Ne yazık ki ve ne yazıklar ki, muhalifleri ise onun öldürülmesini, tahttan indirilmesini teşvik noktasında anarşistlere ve hamilerine manevi destek vermişti. Onu öldürmek isteyen Ermeni anarşistlerine zavallı Tevfik Fikret tarafından, hem de varlığı iddia edilen istibdat idaresinde, şiirlerle meth ü senalar dizilmişti.

Ancak Sultan Abdülhamid, kendisine karşı girişilen, tahtına ve hayatına son vermeyi amaç edinen her saldırıdan her defasında Allah’ın yardımı ve takdiri ile kurtulmuştu.

Onun sağ salim hayatta kalması tabii ki öncelikle Allah’ın takdiri ve onun için tayin etmiş olduğu kaderin tecellisiydi. Ancak göz ardı edilmemesi gereken önemli bir nokta da Sultan Abdülhamid’in şahsi güvenliği konusunda şahsen almış ve resmen aldırmış olduğu bir dizi tedbirlerdi.

Yukarıda sözünü ettiğimiz gerek Avrupa’da gerekse Osmanlı Devleti’nde meydana gelen elem verici mezkur hadiselerin Sultan Abdülhamid’i etkilememesi tabii ki mümkün değildi.

Hiç şüphesiz ki o da gayet elim ve dehşet verici bütün bu olaylardan oldukça derin bir şekilde etkilenmiş ve müteessir olmuş ve olmaktaydı.

Bundan dolayı olmalıdır ki o, kendisini korumak adına kendince mükemmel bir sistem geliştirmişti. Saltanatı boyunca Sarayı’na çekilmiş, siyasi ve dini zorunluluk olmadıkça dışarı hiç çıkmamıştı.

Evet, iktidarda bulunduğu sürece Yıldız Sarayı son derece titiz bir şekilde korunmuştu. Saray adeta çelikten bir kale gibi Boğaz’ın sırtlarında yükselmekte, Sultan Abdülhamid ve beraberindekilere İstanbul’u tepeden net bir şekilde seyretme imkanı vermekteydi.

Hatanın gafletten kaynaklandığına, gafletin mazur görülmesinin ise makul olmadığına inanan biri olarak Sultan Abdülhamid’in şahsi güvenliğini sağlama hususunda kendince önem verip icra ettiği bir hayli tedbirleri de söz konusuydu.

Çelik yelek kullanmak, tılısımlı (okunmuş) gömlek giymek, dublör kullanmak ve balonun bombalı bir "drone" şeklinde kullanılabileceğini varsayarak İstanbul semalarında balon uçurtulmasını yasaklamak onun almış olduğu ön emniyet tedbirlerinden sadece ve sadece bazılarıydı.

Evet, İstanbul’da balon uçurtulması Sultan Abdülhamid’in emri ile yasaktı, yasaklanmıştı. Sultan’ın emri hilafına hareket edenler ise sonuçlarına katlanmak zorundaydı.

Sultan Abdülhamid hilkaten şüpheciydi. Canına kastetmek isteyen anarşistlerin balonu "drone" gibi kullanarak yukarıdan aşağıya Yıldız Sarayı üzerine patlayıcı ve yok edici maddeler boca edebileceğini düşünmekteydi. Böyle bir olasılığa inanmış olmalıydı ki, gaflet gösterip suikasta uğrayarak ölenlerin akıbetine muhatap olmamak için, balon uçurulmasını ve uçurtulmasını İstanbul semalarında yasaklamıştı.

Onun o günkü tarihte bu doğrultudaki öngörüsü o günkü insanlar açısından mutlak bir hayal, kuruntu ve her insanın ruhunda az veya çok ama mevcut olduğunda şüphe bulunmayan vehmin en akıl almaz dışa vurum şekillerinden birisi olarak görülmüş ve o şekilde değerlendirilmişti. Hatta Abdülhamid, akla ziyan bu filozofça yaklaşımından ötürü, bir hayli kınanmış ve yerilmişti. Özellikle Avrupalılar onun bu tasavvuru ile açık açık alay etmişlerdi.

Zira o tarihlerde Avrupa’da neşredilen bir haber ve değerlendirmede Sultan Abdülhamid’in balona bakışı aynen şöyle ifade edilmekteydi:

“Bisiklet yarışları, operakomik ve telefon Yıldız Sarayı’nın sadece yersiz korkuları arasında yer almakla kalmamakta fakat aynı zamanda nefret edilmektedir. Bunun böyle olmasındaki endişe verici etken ise Yıldız Sarayı’nın karadan gelebilecek her türlü tehlikeye karşı son derece iyi muhafaza edilmesine mukabil havadan gelebilecek düşmanın, Ermeni teröristler yahut başkaca anarşistler tarafından bulutlardan yönlendirebilecek her türlü tehdide açık olmasıdır. Bu nedenledir ki İstanbul’da balon uçurulması yasaktır. Boğaz’ın karşı yakasında gökyüzüne yükselmiş bir balonun görülmesi halinde Saray’ın kapıldığı korkuyu çok aleni bir şekilde gözlemlemek gayet mümkündür. Böyle bir durumda Saray’ın memurları süratle balonun uçurtulduğu yere intikal eder ve yasakları hiçe sayanın kim olduğunu tespit eder…”

Esasen Avrupalı siyasiler ve diplomatlar Sultan Abdülhamid ile ilgili olarak kendi ifadelerinde ve takdirlerinde çelişki içerisindeydiler. Zira bir taraftan Sultan Abdülhamid’e Balon-Drone yaklaşımından ötürü bıyık altından gülerken diğer taraftan ise onun Avrupa’daki en dahi hükümdar, herkesin iki adım sonrasını hesapladığı bir konuda onun yirmi adım ötesini düşünerek hareket eden en akıl almaz siyasi yetenek olduğunu her fırsatta itiraf etmekten de geri kalmamaktaydılar.

Yüz yıl önce balonun "drone" olabileceğini düşünmek muhakkak ki o gün yaşayanlardan bazıları için bütünü ile bir ham hayaldi.

Bugünkü teknolojik gelişmeleri idrak etmiş olan bizler için bunu anlamak ve o günkü yaklaşımları makul görmek mümkündür. Ancak onun bu yaklaşımını bugün bile anlayamayacaklar da muhakkak ki olacaktır. İşte bu durum tam anlamıyla garabet demektir.

Balonun bir başka şekilde ve bir başka maksatla kullanılabileceği gerçeğinin daha bir asır öncesinde sezilmiş olması günümüzde bazılarınca yadırganabilinirse de bu gizli hakikati idrak etme yeteneğindeki kişinin siyasi ve tarihi değerinin ne derece ileri ve boyutlu olduğuna hiçbir şekilde gölge düşürecek nitelik ve kıymette olmayacaktır.

.

300 koyun projesi ve hanedanın damızlık hayvanlarına el konulması

Prof. Dr. Metin Hülagü

18 Mart 2018 12:36

     

Malum, Sayın Tarım Bakanı bir süre önce basını ve kamuyu yakından meşgul eden bir açıklamada bulundu.

Türkiye’deki hayvancılığı geliştirmek ve et problemini çözüme kavuşturmak üzere yeni bir projeyi uygulamaya koyacaklarından bahsetti.

Sayın Bakanın açıklamalarını duyunca Cumhuriyet’in ilk Ziraat Vekili (Tarım Bakanı) Mustafa Abdülhalik RENDA imzalı bir belgeyi hatırladım.

 

Belge mahiyeti itibariyle, hayvancılık konusu ve bu alanda yaşanan sıkıntıların sadece bugünün problemi olmadığını göstermesi, bugün yaşanılan sıkıntıların sebepleri ve köklerinin Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzandığını ifade etmesi ve nihayet ön gördüğü çözümün ilginçliği yönleriyle önemliydi.

Şöyle ki;

 

1924 yılı, hiç şüphesiz ki, Türk siyasi tarihi açısından bir devrin kapanışını ve yeni dönemin başlangıcını gerçekleştirmesi bakımından önemli hadiselere sahne olmuş bir zaman dilimidir.

1924’te sadece hilafetin kaldırılması ile yetinilmemiş, tüm Osmanlı Hanedan üyeleri ilga ile birlikte sınır dışı edilmişti. Oysa ki daha bir yıl öncesinde hanedana mensup bazı kimselerin izinsiz Avrupa’ya gittikleri ve diğerlerinin de gitmemesi için gerekli tedbirler alınması konusunda ilgililer sıkı sıkıya tembihlenmişti.

Hanedan üyelerinin sınır dışı edilmeleri sırasında bir dizi haksızlık ve hukuksuzluklar da olmamış değildi. İlgili kanunun ön gördüğü süre daha dolmadan örneğin, hepsi apar topar sınır dışı edilmişlerdi…

Bankada hesabı ve parası olanların bu birikimlerini çekmelerine müsaade edilmemiş, hesaplara bloke konmuş ve yıllarca da öyle kalmıştı…

Yine gayrimenkullerini bir yıl içerisinde satamayanların mallarının müsadere edilmesi de hanedan üyelerini mağdur eden bir başka menfi unsur olmuştu…

...Ve daha bir hayli yanlışlık ve haksızlıklar vuku bulmuştu.

Devletin 1924 yılında hanedana ait olmakla birlikte mülkiyetine el koyup müsadere ettiği hukuksuzluklardan biri diğeri de hanedan üyelerine ait bulunan hayvanların akıbeti ile alakalı olanıdır.

O tarihlerde Istabl-ı Âmire diye adlandırılan ahırlarda padişaha, hanedan ve yakın çevresine ait, başta atlar olmak üzere, muhtelif cinsten hayvanların bakım ve besisi yapılırdı.

Örneğin bugünkü Vodafon Park Stat bir zamanlar Dolmabahçe Sarayı müştemilatından olup Istabl-ı Âmire idi. Buraya daha sonraları Hayvan Hastalıkları Hastanesi yapılmışsa da imar planında yapılan değişiklik neticesinde stadyum alanına çevrilmiş ve Hastahanenin yıkılması kararlaştırılmıştı (1937).

Yine Yıldız Sarayı bahçesi içerisinde son derece değerli ve kıymetli cinsten hayvanların bulunduğu bir Istabl-ı Âmire mevcuttu.

Cumhuriyet yönetimi hanedan üyelerini 1924’te sürgün ederken onlardan geride kalan söz konusu ettiğimiz hayvanlarına el koymuş ve hepsini devletleştirmişti.

Hanedana ait olup devletleştirilen bu hayvanlar, tabii olarak, Maliye Bakanlığı demirbaş kayıtlarına ekstra kazanç olarak kaydedilmişti.

Bahis konusu hayvanlar, cins, kalite ve verimlilik vs. bakımlarından, sıradan ve adi birer hayvan olmadıklarından bunların damızlığa elverişli olanlarının Ziraat Bakanlığı tarafından satın alınarak korunmaları kararı alınmış, ziyan edilmemeleri hususuna sıkı sıkıya dikkat çekilmiştir.

Konuya dair 30.03.1924 tarihi ve Maliye Vekili – Mustafa Abdülhalik RENDA imzasıyla “Müdafaa-i Milliye Vekâleti Celilesine” başlığı ile yazılan bir yazıda özetle şöyle denilmekteydi:

“…Kaldırılan hilafete ve hanedana ait hayvanlardan damızlığa elverişli olanlarının Maliye Bakanlığı’ndan bedelleri karşılığında Ziraat Bakanlığı’na devredilmesine karar verilmiştir. Alınan bu karar İstanbul Defterdarlığı’na da bildirilmiştir.

“Hayvanların Ziraat Bakanlığı’na devredilmesinden sonra satın alınmayıp da geriye hayvan kalacak olursa ve bedellerinin Milli Savunma Bakanlığı bütçesinden ödenmesi de uygun bulunursa Defterdarlığa tebligatta bulunulması gerekecektir…”

Bakanlığın 300 Koyun Projesi'ne gerek duymasına bakılacak olursa; hanedana ait hayvanlar, ikazlara rağmen, gereği gibi değerlendirilmemiş ve zayi edilmiş gözükmektedir.

Diğer bir ifade ile hanedan üyeleri kıymete değer bulunmayarak sınır dışı edilmişse de onlardan geriye kalan ve değerli görülerek damızlık olarak kullanılmasına karar verilen hayvanlar da, anlaşılan o ki, mülahaza edilen faydayı sağlayamamıştır.

Hayvan yetiştiriciliği konusunda, tarihi süreç dikkate alındığında, çok değil, az da değil, ama hemen hiç başarılı olamadığımız söylenebilir.

Mazinin en değerli gelir ve geçim kaynaklarından birisi olan hayvancılığın sürekli kan kaybettiği ve nihayet besiciliğin resmi devlet politikası haline getirildiği, ama bunun da nihai çözüm sağlamadığı aşikârdır.

Ankara Tiftik Keçileri… Ciddi ve tarihi bir zenginlik iken durumu ortada…

ABD, fî tarihte, Sultan Abdülaziz’den aldığı ikisi erkek onu dişi toplam 12 Tiftik Keçisini kısa sürede bir milyon küsur adede eriştirebilmiştir…

İngiltere, Sultan II. Abdülhamid döneminde, Abdülhamid vermek istememişse de, bir şekilde bizden tedarik ettiği aynı keçileri besleyip çoğaltarak iktisadi anlamda Osmanlı’ya ciddi darbeler vurduğu belgelerle sabittir…

Hayvancılığın en rahat yapılabileceği bir yurt, bir coğrafya olan Anadolu’da, hayvancılık maalesef artık tükenme noktasına gelmiştir.

İzlenen yanlış politikalar, çağdaşlaşma özentileri ve Batı taklidi işler hayvancılığı çıkmaza sokmuştur.

Bırakın besi hayvanlarını, 1910’da, masum ve mazlum, gemiler dolusu 80.000 sokak köpeği yanlış zihniyetteki insanlar tarafından acımasızca katledilerek, bütünüyle soysuzlaştırılmak istenmiştir…

Bugün sığır, koyun ve keçi maalesef bitme noktasındadır…

Anadolu’da artık at ve eşek kalmamış… Hepsi nostalji olmuştur…

Çözüm noktasındaki bütün tarihsel çabalara rağmen sonuç olumsuz olmuştur.

Örneğin;

Çift ve damızlığa elverişli hayvanların korunması ile ilgili kanun çıkarılmış (1922)…

İnek ihracı 6 ay süreyle yasaklanmış (1922)…

Hariçten memlekete ithal edilecek beygir, at, merkep, manda, koyun ve keçinin gümrük vergisinden muafiyeti benimsenmiş (1922)…

Adana ve çiftçilerine ziraat aletleri, tohumluk ve hayvanat (1922) dağıtılmış…

Halife ve Hanedana ait hayvanların damızlık olarak kullanılması kararı alınmış (1924)…

Hara için gerekli olan damızlık atların Macaristan'dan pazarlıkla satın alınması onaylanmış (1924)…

Göçmenlerin üretici hale getirilmesi için lüzumlu 150 öküzün satın alınmasına karar verilmiş (1924)…

Damızlık boğa ve inek satın almak için Macaristan'a gidecek 3 kişilik heyete diplomatik pasaport verilmiş (1925)…

Veba, keçi zatürreesi, ruam gibi hastalıklarından dolayı hayvanların telef olması önlenememiş (1926)…

Macaristan'dan 300 koç ile 272 koyun satın alınmış (1930)…

Memleket hayvanlarının ıslahı için Macar Jneral Hayni'nin yurda getirilmiş (1930)…

Macaristan ve Bulgaristan'dan at, inek ve boğalar satın alınmış (1931)…

Avrupa'dan merinos koç ve koyunlar getirilerek köylüye dağıtılmış (1931)…

Macaristan Hayvan Yetiştirme Kooperatifi'nden pazarlıkla 25 noniyüs aygır satın alınmış (1933)...

Kıbrıs’tan özel cins, damızlık eşekler getirilerek Anadolu’da eşek nüfusunu artırmak için uygulamalar yapılmış… Damızlık için İzmir ilince Kıbrıs'tan satın alınacak 25 eşek için döviz tahsis edilmiş (1935)…

İstanbul'da et fiyatlarının ucuzlatılması ve Trakya'dan İstanbul'a sevk edilecek canlı ve kesilmiş hayvan sevki fayda sağlamamış (1937)…

Urfa'dan artık gönderilecek kasaplık hayvan bulunmadığı bildirilmiş 1938...

Damızlık hayvanların ihracı yasaklanmış (1938)…

İstanbul için Bulgaristan'dan hayvan ithalatı çalışmaları yapılmış (1938)…

Et ve deri fiyatlarının yükselmesinden dolayı köylülerin hayvanlarını celeplere satmalarının ileride zarara yol açacağı bilinse de bir şey yapılamamış (1941)…

Memleketin çift, damızlık ve etlik hayvanlarının korunması bakımından erlerin günlük et ihtiyacının 100 grama indirilmesi dahi fayda vermemiş (1944)…

Erzurum Hayvan ve Hayvan Maddeleri Ticaret Bankası kurulmuş (1943)…

Hayvancılığın geliştirilmesi yolunda yaptığı faaliyetlerden ötürü İstanbul Valisi Lütfü Kırdar ödüllendirilmiş (1944)…

Cumhuriyet döneminde yapılan haralar, ahırlar ve hayvan hastalıkları ile mücadele merkezlerine rağmen problem bütünüyle çözülenememiş (1946)…

…..

İzlenen politikaların yanlış olduğu anlaşılınca mevcut hayvanların neslini artırmak ve ihtiyacı karşılamak üzere muhtelif zamanlarda daha bir hayli proje ihdas edilmiştir… Yakın tarihimiz bu cinsten proje örnekleri ile doludur ve müstakil ve ibretamiz bir kitap olmaya elverişlidir. Ancak maalesef hayvancılığı korumak ve geliştirmek yolunda bugüne değin tatbik edilen hiçbir projeden umulan ve beklenen memnun edici sonuç, maalesef ki maalesef, bugüne değin alınamamış gözükmektedir.

Dileriz proje başarılı olur, ancak yapılacak şey de bellidir; yakın tarihimizde izlemiş olduğumuz hayvan politikalarını bütünüyle gözden geçirmek ve sonra da bütün dünyada hayvan üretiminin nasıl yapıldığını inceleyerek kendimize özgü plan ve programlar geliştirmek…

Haa, Unutmadan; her gün bir köpeğin inanılmaz bir tarzda zulme maruz kalıp içler acısı trajedi yaşadığı bir ülkede hayvancılığı geliştirmek ne kadar mümkün olabilir ki!

Hayvanları, ellerimizle değilse de, kalbimizle sevmek ve saygı duymak eşref-i mahlûkat olmanın en temel gereği değil midir?

.

Abdülmecid Efendi İsviçre sınırında ağlamıştı

Prof. Dr. Metin Hülagü

15 Mart 2018 11:24

     

"Çağdaşlaşma" bazen hiçbir kutsala değer atfetmez. Sosyo-kültürel alandaki tüm adet, gelenek ve uygulamalar bir çırpıda ve pervasızca kaldırılıp bir kenara atılabilir. Bu noktadaki azim ve ısrar bazen o kadar kat’i olabilir ki din, dini değerler ve dini şahsiyetler de bu duruma muhatap olmaktan çoğu kere kendilerini kurtaramazlar.

Yakın geçmişte Rusya’nın din adamlarına karşı malum muamelesi ve Yeni Türkiye’nin kuruluş ve yapılanma yıllarında son Halife Abdülmecid Efendi'ye yönelik tutumu söz konusu çağdaşlaşma uygulamalarına verilebilecek en taze örneklerdir.

***

 

1924 yılına kadar hiç kimse hilafetin saygın, değerli ve manevi bir makam olmadığından bahsetmemiştir. Bilakis tersi şeyler ifade edilmiş ve belirtilmiştir…

Ancak 1924 yılı yeni ve taze bir dönemin başlangıcı olmuştur.

 

***

Tarihi süreç içerisinde muhtelif coğrafyalar ve idarelerde mutlak surette ve muayyen sayıda kral ve hükümdarın sürgün edilmesi hiç şüphesiz ki vuku bulmuştur.

Ancak unutmamak gerekir ki, o güne kadar tebaası olan halkının, son bir vefa örneği izhar ederek, kendilerini saygıyla selamlayıp güle güle diyerek başka diyarlara yolcu ettikleri bahtsız kral ve hükümdarın sayısı da az değildir.

***

Ne yazık ki son halife Abdülmecid Efendi'nin, şahsı ve sıfatı kadre ve itibara değer görülmediğinden, akıbeti söz konusu türden bir saygıya muhatap olmamıştır.

Bilakis hilafetin ilgası kararını müteakip Abdülmecid Efendi bir dizi rencide edici uygulamaya muhatap kılınmıştır.

Bu anlamda;

Hilafeti ilga kanunu 10 günlük bir süre ön görmekte ise de o, daha bu sürenin başından itibaren tazyik altına alınmış ve sınır dışı edileceği, bir emri vaki olarak, kendisine bildirilip yolculuk için süratle hazırlanması istenmiş...

Kendisi için sıradan bir vatandaş/turist pasaportu hazırlanmış…

Eline, bir defaya mahsus olarak kullanılmak üzere bir pasaport tutuşturulmuş…

Pasaportunun isim hanesinde halife sıfatına hiçbir surette yer verilmeyerek sadece, “Abdülaziz oğlu Abdülmecid”, yazılmakla yetinilmiş…

Pasaportun arasına üç beş kuruş para sıkıştırılmış…

Mısır tercihine mukabil Avrupa’ya gitmeye icbar edilmiş…

Seyahati için transit vize yeterli görülmüş.…

Seyahati noktasında hiçbir ülkeye bilgilendirilme yapılmamış…

Orient Express’in tek bir kompartımanına kendisi ve beraberindekiler tıka basa bindirilmiş…

***

Ve nihayet sabahın bir vaktinde sınır dışı edilmiştir.

Halife Abdülmecid ve hanedan üyelerinin ilga sonrası muhatap oldukları bir dizi yanlışlık, haksızlık ve onur kırıcı muamelenin hikâyesini inşallah müstakil bir kitap olarak görürüz. Hakikaten her bir hanedan üyesinin uzun birer hikâyesi olmakla birlikte, hanedana reva görülen haksızlık ve rencide edici davranışlar dizisi arasında burada sadece Abdülmecid Efendinin İsviçre sınırında kahırdan hüngür hüngür ağlaması üzerinde durmak istiyorum.

***

Abdülmecid Efendi ve beraberindekilerin Orient Express ile sınır dışı edilmesine karar verilmiş olunmasına rağmen Express’de daha önceden ona ve ailesine yer ayırtılmamıştır.

Türk Hükümeti son anda Orient Express idaresinden Abdülmecid Efendi, ailesi hizmetindekiler için 10 kopartman tahsisini talep etmiş ise de bu talep Orient Express idaresince kesinlikle reddedilmiştir.

Zira uluslararası seferler yapan trende tabii olarak bütün kompartımanlar çoktan dolmuş ve Abdülmecid Efendi ve maiyetindekilere ayırılabilecek herhangi bir yer kalmamıştır.

Bu durum karşısında Türk Hükümeti ricasından vazgeçip işi cebre dökmüş, neticede zor da olsa bir kompartımanın tahsisi sağlanabilmiştir.

Tedarik edilen bu tek kompartımana taçsız halife ve beraberindekiler tıka basa denilebilecek bir surette bindirilmişlerdir...

***

Orient Express İsviçre sınırında Brieg adlı küçük bir kasabaya ulaştığında hakikaten ibretamiz bir hadise yaşanmıştır.

Brieg Tren İstasyonu idarecilerine, yukarılardan gelen bir emirle, Abdülmecid Efendi ve ailesinin İsviçre’ye kesinlikle kabul edilmemesi bildirilmiştir.

Dolayısıyla Abdülmecid’i taşıyan tren bu küçük sınır kasabasında tam 3 saat bekletilmiştir. Geçen süre içerisinde Abdülmecid ve ailesi adına olumlu hiç bir gelişme olmadığı gibi, bilakis, İstasyon Müdürü’ne gelen en son talimatta Abdülmecid Efendi ve ailesinin bulunduğu vagonun diğer vagonlardan ayırılarak bir kenara çekilmesi ve bir sonraki trenle de İtalya’ya gönderilmeleri emredilmiştir.

Oysaki Abdülmecid Efendi ve ailesinin İtalya için sadece transit vizeleri mevcuttu. Gidip oralarda kalamazlardı. Böyle bir durum söz konusu bile edilemezdi. Ayrıca oraya dönmelerinin pratikte hiçbir anlamı ve faydası da yoktu… Geri dönmeleri ve sınırlar arasında dolaşıp durmaları ise olmayacak türden bir şeydi.

***

Trende bulunan yolcular bir şeylerin ters gittiğini düşünerek harekete geçmişlerdi.

İstasyon Müdürü’ne verilen talimatı öğrenince de büyük bir şaşkınlık geçirmişlerdi. Mahlu, taçsız ve sıfatsız halife Abdülmecid Efendi ve ailesinin akıbetinin ne olacağını düşünmeden de edememişlerdi. Ancak duydukları merak onları sadece sessiz bir bekleyişe sevk etmemiş, fakat aynı zamanda aktif bir harekete de yönlendirmişti.

***

Nihayet trende bulunan yolculardan biri Abdülmecid Efendiye reva görülen bu adi muameleye dayanamayıp; “Bunlar sınırlar arasında koşturup duramazlar” diye isyan etmişti…

***

İsviçreli yetkililer ise sergiledikleri bu son derece nezaketsiz ve bir o kadar da kaba olan davranışlarının nedenini; “Sürekli katledilen ya da uluslararası problemlere sebebiyet veren seçkin misafirlerden artık bıktıkları” şeklinde açıklamışlardı.

***

Trende bulunan ve İsviçre’ye giden yolcular arasında İngiliz Uluslararası Ticaret Firması’nın İsviçre Şubesi Müdürü de bulunmaktaydı…

Yolcular bu müdürle konuşarak durumun vahametini dile getirmişler, İsviçre Hükümeti’ni kınamışlar ve bu olayın duyulması halinde medeni dünyanın dehşete kapılacağı noktasında İsviçreli Müdüre güvence vererek uyarmışlar ve hatta bir anlamda onu, yaşananlar karşısında sessiz kalmasından ötürü, üstü örtülü bir şekilde tehdit etmişlerdi.

Modern dünyanın ve mevcut zamanın bu tür muamelelere elverişli olmadığını dile getiren yolcular; şayet İsviçre bu beyefendiye sığınmayı reddederse, İsviçre turizminin son derece zorda kalacağından bahsetmişler!... Ayrıca Prens'in kendi başına 100.000 sterlinin üzerinde bir paraya sahip olduğunu ve bunu muhtemeldir ki İsviçre’de harcayacağını büyük bir incelikle İsviçreli Müdür’ün dikkatine sunmuşlar; İsviçre turizmini ve otellerini dikkate alarak konuyu bir de bu açıdan düşünüp değerlendirmesinin yararlı olacağını kendisine hitaben ısrarla dile getirmişlerdi.

***

Bütün bu argümanlar Polis Şefine iletilmiş ve ileri sürülen görüşlerdeki bilgelik Polis Şefi tarafından da makul bulunmuştu…

***

İngiliz Uluslararası Ticaret Firması İsviçre Şubesi Müdürü ile birlikte, Polis Şefi, şahsi tanışıklığı da bulunan, İsviçre Dışişleri Bakanı'nı telefonla aramış, Abdülmecid Efendi ve ailesinin durumunu ona kısaca hikâye etmişti. Yolcular da atılan her bir adımı yakından ve sıcağı sıcağına izleyip takip etmişlerdi.

***

Kompartımanının dışındaki dünyada bütün bunlar olup biterken Abdülmecid Efendi kendi dünyasına çekilmiş, bütün aile efradının, maiyetinin ve başka bir dünyanın ve medeniyetin temsilcileri ve yolcuları önünde onurunun, haysiyet ve şerefinin daha baştan itibaren tahkir edilmesine daha fazla dayanamamış ve nihayet hıçkırıklara gömülmüştü.

Onun bu hali o günlerde haber peşinde koşan basın mensuplarının gözünden kaçmamış ve bir çırpıda bütün dünyaya afişe edilmişti…

Bakan, İngiliz Uluslararası Ticaret Firması Müdürünün ne denli saldırılara uğradığını öğrenmiş, Abdülmecid Efendi'nin kabulü için ileri sürülen argümanları dinlemiş ve trendeki, başta İsviçreli yolcular olmak üzere, insanların bu uygulama karşısında ne kadar şaşırdıkları ve dehşete kapılarak sergilenen muameleye isyan ettiklerinden haberdar olmuştu.

Neticede Abdülmecid Efendi'nin ve ailesinin, en azından muvakkaten de olsa, Montrö’ye kadar yolculuklarına devam etmelerine izin verilmişti.

Montrö Tren İstasyonu’na ulaşılınca Abdülmecid Efendi ve yolcular trenden inmişlerdi. Ancak Abdülmecid Efendi burada hiç ummadığı bir hadiseye muhatap olmuştu.

Olay mühimdi. Zira Abdülmecid Efendi trene binerken görmediği hürmeti Montrö Tren İstasyonu’nda trenden inerken görmüştü.

Kendisi ile kısa bir müddet için yolculuk yapan ve kendilerini ilk defa gördüğü ve bir daha da görme şansı elde edemeyeceği insanlar, Montrö Tren İstasyonu platformunun iki tarafına sıraya dizilerek, Abdülmecid Efendi ve ailesini adeta bir çeşit şeref kıtası gibi uğurlamışlardı.

Abdülmecid Efendi bu saygı, hürmet ve vefa köprüsünden geçerken onları başını eğerek selamlamış ve eşlerini ve çocuklarını takiben tren istasyonundan ayrılmıştı.

***

Yukarıda anlatılanlar, hiç şüphesiz ki basit ve dramatik bir öykü olmayıp, yaşanmış, oldukça ibretamiz, tarihi bir vakadır.

Sınır dışı edilmezden hemen önceki zamanlarda “Müslümanların komutanı, kutsal yerlerin hizmetkârı, iki kıtanın ve iki denizin hükümdarı, Allah’ın yeryüzündeki gölgesi, peygamberin habercisi” olarak yâd edilen, Müslümanlara halife olmuş bir şahsiyetin, Abdülmecid Efendi'nin “Hıristiyan” bir ülkeye nasıl sürgün edildiğinin ve “İsviçre”ye girişinin kısa ama anlamlı bir hikâyesidir.

.

Sultan Abdülhamid’e göre aşk ve âşık

Prof. Dr. Metin Hülagü

8 Mart 2018 12:39

     

Dünya Kadınlar Günü Münasebetiyle: Hazin Bir Aşk Hikayesi

Yıl 1900 idi.

Zaman dalgalı ve sancılı, ufuk sisli olsa da Sultan Abdülhamid hala iktidardaydı.

 

…..

Sırp Kralı Aleksandar Obrenović, Abdülhamid’in öteden beri dostu ve siyaseten değer verdiği biriydi.

 

Abdülhamid, zaman zaman onunla yazışır, haberleşir ve muhabbet ederdi.

Kendisine çeşitli vesilelerle muhtelif cinsten kıymetli hediyeler gönderirdi. Ona, özellikle yaz mevsiminde, zaman zaman gelip İstanbul’da kalması için çok güzel bir köşk bile hediye etmişti.

O zamanlar henüz bekâr olan Aleksandar Obrenović’i, kendisinin de ruhen yalnız olduğunu belirtir, İstanbul’a Yıldız’a davet eder ve ona olan iyi duygularını hemen her fırsatta bu ve benzeri şekillerde beyan ederdi…

…..

Gün gelmiş Kral Alexander evlenmeye karar vermişti…

Telgraflar nihayet, Sırbistan Kral Aleksandar'in Madam Draga Masin ile resmen nişanlandığını bütün dünyaya ilan etmişti.

Abdülhamid de Aleksandar'in nişanlanmış olduğunu bu suretle öğrenmişti.

Sultan Abdülhamid Aleksandar'in nişanlandığı bayanı merak etmiş, o tarihlerde (1900) İstanbul’da Sırbistan elçisi olarak görev yapan M. Mijatovitch’i Saray’a davet etmiş ve gelirken beraberinde Kral Aleksandar'in nişanlısının bir fotoğrafını da getirmesini ondan rica etmişti.

Mijatovitch davete derhal icabet etmiş, Sultan’ın ricasını da yerine getirerek hemen Saray’a gitmiş ve huzura kabul edilmişti.

Sultan Abdülhamid Madam Draga Masin’in fotoğrafına bir süre baktıktan sonra nihayet;

“Hakikaten güzel biriymiş. Gözleri de çok güzelmiş”, diye müstakbel kraliçe adayı hakkındaki fikrini beyan etmişti.

Arkasından da, sakin ve samimiyet dolu duygularla: “Güzel ama bana çok kurnaz bir genç adammış gibi gelen Kral Aleksandar'in böyle bir ahmaklık yapmasının gerekçesini doğrusu merak ediyorum!”

“Hiç şüphe yok ki, ne kadar büyük bir hata yaptığını gün gelecek kendisi de görüp anlayacak" diye belirtmişti.

Ve uzunca bir süre devam eden sessizliğin ardından sözlerine yeniden devamla:

“Nelerden şikâyetçi olmalıyız? Ne tür şeyleri eleştirmemiz gerekiyor? İnsan kaderinden kaçıp kurutulabilir mi? Aşkın ne karşı konulamaz bir güç olduğunu unutuvermek doğru mudur? Âşık olduğu bir kadınla yalnız kaldığında zayıf olmayan güçlü adam nerede? Ve bazen hepimiz çılgınlıklar yapmaya muhatap değil miyiz? Aşk, kişi hangi rütbe ve şereftedir diye hiç bakar mı? Aşk, annen ve baban ne diyecek diye sorar mı? Aşk hiç akıl dinler mi? Ben, hakikaten, bu genç adamın çılgınlığına gülme hakkımız olduğunu düşünmüyorum. Zavallı Aleksandar, anlaşılan o ki, Draga'ya derinden âşık olmuş. Yapabileceğimiz tek şey, sevgisinin hakiki ve daimi bir mutlulukla taçlanmasını dilemektir. Ona en iyi dileklerimi ileteceğim, ama onun mutluluğunu duymaktan da her zaman mutlu olacağımı siz de kendisine bildiriniz.” diye rica emişti.

Sırp elçi Mijatovitch, Sultan Abdülhamid'in aşkın gücü konusundaki bu filozofça beyanından son derece etkilenmiş ve elçiliğe döner dönmez duyduklarını ve yaşadıklarını hemen kaleme almış ve 1906 yılında da yayımlamıştır.

Mijatovitch’in deyişiyle;

“Sultan Abdülhamid aşkın ne olduğunu belli ki iyi biliyordu ve kendi deneyimlerini felsefi ilkelere indirgemiş görünüyordu. Bu da onu başkalarına karşı adil ve yardımsever olmaya itiyordu.”

Kral Aleksandar ve Madam Draga Masin 5 Ağustos 1900 tarihinde resmi bir törenle evlenmişlerdi. Ancak onların bu evliliğine daha baştan itibaren Mijatovitch karşı çıkmıştı. Zira Madam Draga Masin daha evvelce Çek asıllı bir inşaat mühendisi olan Svetozar Mašin ile evlenmiş ve ondan ayrılmış, dul kalmıştı. Ayrıca Kral Aleksandar'dan on iki yaş daha büyüktü.

Kral Aleksandar, Mijatovitch’in muhalefetini etkisiz hale getirmek için, onu 1900'de Sırbistan’ın en önemli ve en gözde diplomatik temsilciliği olan İstanbul’a elçi olarak görevlendirmişti.

Ancak Kral Aleksandar’ın bu tercihine sadece Mijatovitch değil genel olarak Sırbistan halkı da karşıydı.

Kral Aleksandar Madam Draga ile nişanlandığını açıkladığında Sırbistan kamuoyu bütünüyle onun aleyhine dönmüştü. Halkın indinde Kral fettan Draga’ya abayı yakmış, ona sırılsıklam âşık olmuş şeklinde değerlendirilmeye başlanmıştı.

Bu evliliğe büyük bir iç acısı ile karşı çıkan kralın annesi dul Kraliçe Natalija da, biraz da bu konudaki muhalefeti nedeniyle, oğlu tarafından tereddütsüz sürgüne gönderilmişti.

Halk, Aleksandar'ın bir kısım zalimane ve keyfi uygulamalarının gerisinde hep Draga'nın etkisi olduğuna inanmakta ve öyle varsaymaktaydı. O günlerde Aleksandar'ın Draga'nın ağabeyini tahta varis tayin edeceği dedikodusu da iyice yayılmıştı…

Bu son söylenti nihayet birbirini seven bu kraliyet çiftinin suikastına yol açmıştı.

10-11 Haziran 1903 gecesi, bir grup ordu subayı, Albay Dragutin Dimitrijević ve diğerlerinin liderliğinde, kraliyet sarayını işgal etmişlerdi.

Darbeciler uzun bir uğraşıdan sonra Aleksandar ve eşi Draga’yı saklandıkları yerlerde bulup ele geçirmişlerdi. Akabinde ise büyük bir hınç ve nefretle, bu çılgın aşıkların bedenlerini parçalamış, sonra da saray balkonundan bahçe gübresi yığınlarına doğru fırlatılıp atmışlardı.

Sultan Abdülhamid çok önceden, daha ortada hiçbir şey yok iken olacaklara ve neticeye işaret etmiş ve; “Hiç şüphe yok ki, ne kadar büyük bir hata yaptığını gün gelecek kendisi de görüp anlayacak" demişti.

Sezgilerinde hakikaten de haklı çıkmıştı.

Bu onun bir feraseti midir, kehaneti midir yoksa sadece tesadüfen gerçekleşmiş bir tespiti(!) midir tahlile muhtaç!

Yaşayanlar tecrübeyle, yaşamayanlar ise yukarıda anlatılanlardan anlamış olacakları üzere bilirler ki, aşk, gönül ateşi; âteş-i sûzandır, içten ve derinden, yavaş yavaş ama biteviye yakar.

Ölçüsüz olması halinde sadece abayı yakmakla kalmaz; gözü, gönlü ve en nihayet insanın mevcudiyetini de yakar.

Aman dikkat!!!

.

Kanuni’nin kılıcı ve İttihatçılar

Prof. Dr. Metin Hülagü

7 Mart 2018 11:55

     

Osmanlı Hanedanı’nın bir mensubu olarak I. Süleyman yani Kanuni Sultan Süleyman:

1494’te Trabzon’da doğdu.

Çocukluğu, Tekkesi Beşiktaş’ta bulunan, sütkardeşi Yahya Efendi ile geçti.

 

Osmanlı tahtının onuncu padişahı oldu.

Doğu’daki şöhreti, adaletinden ötürü, "Kanuni" idi.

 

Batı’da ise "Muhteşem" diye anıldı.

Saltanatı yarım asra yakın bir zaman sürdü.

Fransa Kralı I. Fransuva’yı İspanya Kralı Şarlken’in elinden o kurtardı.

Hayatının 10 yılını fiili olarak bulunduğu savaş meydanlarında geçirdi.

Kızıl Elma Viyana’yı ilk kez o kuşattı.

Anadolu, Avrupa, Ortadoğu, Afrika ve Akdeniz’in muayyen bölümlerine hükümran oldu.

Nihayetinde Osmanlı topraklarını misli ile büyüttü.

O aynı zamanda birinci sınıf bir şairdi.

Şiir kitabı -Divan- vardı. Yüzlerce sayıda gazel yazmıştı.

Fuzuli, Bâki, Pir Sultan Abdal ve Bağdatlı Ruhi, Matrakçı Nasuh onun hep çağdaşlarıydı.

Sokullu Mehmet Paşa onun sadrazamıydı.

Koca Sinan da onun döneminde Başmimar ve mühendisti.

Süleymaniye Camii ve Süleymaniye Külliyesi onun eseriydi.

1566’da yine bir seferdeyken Zigetvar/Macaristan’da Hakk’a yürüdü.

Gönlü Avrupa’da kaldı ve orada hala. Bedeni ise payitaht İstanbul’da.

Sultan Süleyman şüphesiz ki tam bir cihangirdi.

"Kanuni" ve "Muhteşem" sıfatları, yüzlerce küffara haddini bildiren kılıcının eseriydi.

Peki, Kanuni’nin kendisi kadar muhteşem olan kılıcı neredeydi ve acaba akıbeti ne olmuştu?

Malum, İttihatçı kadro 31 Mart hadisesi sonrası Yıldız Sarayı’nı acımasızca talan ettiler.

Zira Yıldız Sarayı’nda son derece değerli eşyalar yer almakta, özellikle Sultan Abdülhamid’in Saray’da oldukça zengin bir muhtevaya sahip bir müzesi vardı.

Onun Yıldız’da son derece kıymetli halı, resim, sikke, pul, kitap, harita, silah, mücevher, kuş, böcek, türlü türlü ve cins cins hayvanları ve daha başka emsalsiz koleksiyon malzemeleri bulunmaktaydı…

Kanuni’nin kılıcı ise müzedeki en değerli tarihi hatıralardan biriydi.

Sultan Abdülhamid onu Yıldız Sarayı’nda kurmuş olduğu müzesindeki paha biçilmez sanat eserleri ve mücevherleri arasında, altın bir muhafaza dâhilinde saklamaktaydı.

İttihatçılar, olaylar sükûn bulduktan sona, bir komisyon teşkil ederek Saray’da var olan her türden eşyayı kayıt altına aldırmaya başlamışlardı. Oysa olanlar çoktan olmuş, her biri özenle toplanmış olan yılların mahsulü o nadide eser ve eşyaların önemli bir bölümü ya yer değiştirmiş veya kaybolmuştu.

İttihatçıların ısrarla aradıkları ve bir an önce elde etmek istedikleri şeylerden birisi de Muhteşem Kanuni’nin paha biçilmez muhteşem tarihi kılıcı idi.

Kanuni’nin kılıcı 31 Mart hadisesi arifesine kadar Yıldız Sarayı Müzesi’ndeydi. Ancak her ne olmuşsa olmuş ve her kim almışsa kılıç artık yerinde yoktu.

Yapılan araştırmalar neticesinde kılıcın Tahir Paşa'da olduğu bilgisine ulaşılmıştı.

Gerçekten de kılıç Tahir Paşa'ya intikal etmişti.

Sultan Abdülhamid Kanuni’nin kılıcını tahttan indirilmesinin hemen öncesindeki tarihlerde Tahir Paşa'ya hediye etmişti.

Tahir Paşa o günkü İstanbul Emniyeti tarafından etraflıca sorgulanmıştı.

Paşa sorgulanmasında kılıçtan haberdar olduğunu inkâr etmemiş, Yıldız Sarayı bahçesinde bir yerlere gömülüp gizlendiğini, ancak nereye gömüldüğünü kendisinin de tam olarak hatırlayamadığı beyanında bulunmuştu.

“Tahir Paşa, Debreli bir Arnavut olup son derece güçlü kuvvetli ve hudutsuz sadık bir insandı. Abdülhamid’e yakınlığı ise onun şehzadeliği zamanında başlıyordu. Genç yaşında İstanbul'a gelip kayıkçılık ve kaldırımcılık yapan Tahir Paşa Abdülhamid ile ilk münasebetini şöyle anlatmaktaydı:

“İstanbul'da gayet kuvvetli bir Hırvat vardı. Kimse onun sırtını yere getirememişti. Önüne her çıkanla kavgaya tutuşur ve onun pestilin çıkarırdı.

“Ben Hırvat’ın şanını duyunca onunla boy ölçüşmeye karar verdim. Üsküdar'da Hırvat’ın hemen her zaman oturduğu kahvehaneye gittim. Adam nargile ve kahve içmekte... Birkaç adım ilerisinde bir noktaya da, taş üzerine bir elma koymuş... Herkes elmaya dokunmadan dışından dolaşıp geçmeye mecbur... Elmaya dokunmak, Hırvat’ı dövüşe davet etmek demek...

“Ben kahveye girince eğilip elmayı aldım ve bir kere ısırdıktan sonra Hırvat’ın suratına saldım. Herif yerinden fırlayıp üzerime çullandı ve aramızda bir kapışmadır başladı. Birkaç saniye geçmemişti ki, Hırvat suratı kan revan içinde upuzun yere serilmiş ve bir daha doğrulamaz hale gelmişti. Herkes etrafımı sarmış beni hararetle tebrik ediyorlardı.

“Şehzade Abdülhamid Efendi vakayı duymuş... Beni yanına çağırttı.

“Şaşırdım ve ürktüm. Ben adi bir ameleden başkası değildim. Bir kaldırım amelesi, koca bir şehzadesinin huzuruna nasıl çıkar, hangi lisanla konuşabilirdi? Bunu, haberi getiren adama söyledim. Gitti. İkinci bir haberci geldi ve Şehzadenin beni mutlaka görmek istediğini bildirdi. Bunun üzerine gittim. Beni, şu andaki Efendimizin şehzadeliği zamanında huzurlarına çıkardılar. Hitapları şu oldu:

“Sen benim yanımda ve muhitimde kal! Cesaret ve gözü pekliğin hoşuma gitti.

“Kendilerine, bu teveccühe lâyık olmadığımı söyledim ama inandıramadım. Hali o kadar soylu, edası o kadar sevimli, hususiyle bakışı ve sesi o kadar sihirliydi ki, bir anda kendisine âşık oldum ve emrini cana minnet bildim. İşte otuz seneyi aşkın bir zamandan beri yanlarındayım ve hiçbir kere inkisara uğradığım olmadı. O zamandan başlayarak, kendilerine, hudutsuz bir sevgi ve bağlılıkla yapışmış bulunuyorum. Askerliğin en küçük rütbesinden başladım ve en büyük rütbesine kadar çıktım. Hedefim daima padişahın korunması oldu. İyi ve fena hiçbir dakikalarında efendimi bırakmadım. Kendisini daima iyi kalpli ve cömert gördüm. Benim için bu dünyada tek bahtiyarlık, padişahımın karşısında durup o tatlı sesini duymak ve parlak gözlerini seyretmekti.” (N.F.Kısakürek, Ulu Hakan…, b. d. Yay., İst. 1965, s. 130.)

Tahir Paşa işte sözü edilen sadakat, samimiyet ve hizmetlerinden ötürü Kanuni’nin kılıcına Sultan Abdülhamid tarafından layık görülmüştü. Zaten kendisi de bunu Emniyet’te yapılan sorgulanmasında söylemişti.

O günlerde İttihatçılar Kanuni’nin bu kılıcını çok aramış, araştırmış ancak onu bir türlü bulamamışlardı. Ama kılıcın peşini de bırakmamışlardı.

O sıralarda Harbiye Nezareti’ne isimsiz bir mektup gönderilmiş ve kılıcın bizzat Tahir Paşa'nın kendisinde olduğu ihbar edilmişti.

Bu ihbar mektubu üzerine Tahir Paşa'nın evi de baştan aşağı araştırılmış ama sonuçta hiçbir şey bulunamamıştı.

Tahir Paşa, "Kılıç, Yıldız Sarayı bahçesine bir yerlere gömüldü" dediği için İttihatçılar Saray’ın bahçesinin muayyen yerlerini bile kazdırmışlardı. Ama maalesef kılıca bir türlü ulaşamamışlardı.

Hakikatte Polis, Tahir Paşa'nın söylediklerine pek itibar ve itimat etmemişse de yapabileceği fazla bir şey de olmamıştı.

…..

Yıldız Sarayı’nı talan ettikleri gibi kısa bir süre içerisinde imparatorluğu da basiretsizce tarumar eden İttihatçı kadro Kanuni’nin kılıcını bulmuş olsalardı kim bilir onunla ne yapacaklardı!

Belki de Zigetvar’da Kanuni’den arta kalan kılıç artıklarının kolunu kanadını budayacaklardı!

Kim bilir!

.
 

Yeni Türkiye’nin ayak sesleri ve hilafetin tarihe intikali - 1

Prof. Dr. Metin Hülagü

4 Mart 2018 11:23

     

3 Mart 1924, tüm İslam dünyasında, İslam tarihinde dini-siyasi açıdan ciddi bir kırılma noktası oluşturması dolayısıyla, son derece önemli bir tarihtir.

İslam tarihinde 3 Mart 1924’e kadar onlarca dini-siyasi hadise yaşanmış olsa da yakın dönem İslam dünyasını o denli derinden etkileyen ve yaralayan bir hadise vuku bulmamıştır.

Yakın tarihimizde gerçekleşmiş olan Saltanatın kaldırılması, ama özellikle de Hilafetin ilgası, bugüne kadar gerçekleşmiş olan olaylar içerisindeki en önemli dini-siyasi hadise olarak kabul edilip hatırlanmaya tarih boyunca devam edecektir.

 

Tıpkı altı yüzyıllık Osmanlı tarihinde onlarca ferman çıkarılmış ve uygulanmış olmasına rağmen Tanzimat ve Islahat Fermanlarının etkisi, neticesi ve önemi ve bugün hala yazılıp konuşuluyor olması gibi...

Osmanlı Hilafetinin başlangıç tarihi genel Yavuz Sultan Selim’in 1517’deki Mısır’ı fethi ile başlatılır ve bu fetih neticesi Mısır merkezli hilafetin İstanbul’a yani Osmanlı’ya intikal ettirildiği kabul edilir.

 

Yavuz Sultan Selim saltanatı boyunca hilafet sıfatına pek ihtiyaç duymamış ve kullanmamışsa olsa da sonraki dönem padişahları hilafet makamı ve halife unvanını sık sık öne çıkarmaktan geri kalmamışlardı.

Hilafetin Sultan II. Abdülhamid devrinde Hindistan ve daha başka yerlerde özellikle İngiltere’ye karşı bir silah olarak kullanıldığını gayet iyi biliyoruz.

O tarihlerde Osmanlı hilafetinin meşruiyetinin olmadığı propagandasını yapan İngiliz siyasetçileri ve onları besleyip destek veren İngiliz akademisyenlerinin hemen her fırsatta Osmanlı hilafetini sorguladığını ve netice itibariyle onu gayrimeşru sayıp reddettiğini de biliyoruz.

İngilizlerin Şerif Hüseyin’in şahsında bir Arap Hilafeti oluşturma fikri ve bu fikri gerçekleştirmek için verdiği emsalsiz mücadele de taptaze hatırlarımızdadır.

Yemen isyanlarının arka planının biraz da bu Osmanlı hilafeti aleyhtarlığı ile ilgili olduğu muhakkaktır.

İngiltere’den geri kalmak istemeyen Fransa’nın da kontrolündeki Tunus’u ayrı bir hilafet merkezi olarak korumaya çalışması ve hatta hilafetin ilgasından sonra Halife Abdülmecid’e yaklaşması onun malum hilafet siyasetinin sadece küçük bir parçasıdır.

Sömürgecilikte geç kalmış genç İtalya’nın dahi hilafeti kendi emelleri doğrultusunda kullanabilmek için Libya’daki Senusi tarikatı ile işbirliği arayışları… Ve sonra da Sultan Vahdeddin’e yanaşması erbabınca pek ala malumdur.

Araplar ile Türkler arasında hilafetin Kureyşlilik mülahazaları bağlamında uzun yıllara sâri tartışma konusu olduğu, ancak Osmanlı ulemasının ilmi etütleri ve en nihayet Türkün kuvvet ve satveti sayesinde bu mülahazaların geçersiz kaldığı da hatırlarımızdadır.

Bütün olumsuzluklara rağmen Osmanlı hilafetinin geçen asrın başlarına kadar mevcudiyet, meşruiyet ve müessiriyetini belli ölçüde de olsa sürdürmesi hiç şüphesiz ki söz konusu olmuştur.

31 Mart diye meşhur olan ve 1909 Nisanında Yıldız Sarayı’na karşı gerçekleştirilen İttihat ve Terakki darbesi neticesi Sultan Abdülhamid tahttan indirildiğinde kimse bu hareketin esasen hilafetin sonunun da bir başlangıcı olduğunu idrak edememiştir.

Bırakın hilafetin ilga sürecinin bu vesile ile başlamış olduğunu düşünmek, en az altı asırlık bir mevcudiyeti olan Hanedan üyelerinin bütünüyle yurtsuz ve yuvasız kalacaklarının hayal dahi, Sultan II. Abdülhamid müstesna, kimsece tasavvur edilmemiştir.

Sultan Abdülhamid daha o günlerde 31 Mart darbesi ile artık Osmanlı Saltanat ve Hilafetinin de sonun gelmiş olduğuna işaret etmiş ve son Mabeyn Başkâtibi (Padişah Genel Sekreteri) Ali Cevat beye konu ile alakalı düşünce ve değerlendirmelerini; “Başkâtip Bey bu gazetelerin hilafet ve saltanat makamına bu kadar saldırmalarına bakılır ise, bundan sonra ne padişahlığın ve ne de hilafetin ehemmiyeti kalmayacaktır. Zan edersem ben hâtemu’l-mülkûk (son sultan) olacağım” şeklinde ifade etmişti.

Hakikaten de öyle olmuş, kendisinden sonra gelen Sultan Reşat, Sultan Vahdeddin ve Abdülmecid Efendi göstermelik olarak başta tutulmuşlar, ancak iktidar bütünüyle İttihatçıların tasarruf ve tekelinde olmuştur.

O günkü uluslararası konjonktüre savaş kokusunun ve havasının sinmeye başladığını gören İttihatçılar Sultan Reşat’ın Sultan sıfatının tasarrufunu onun elinden almış ve onu sadece dünya Müslümanların manevi lideri yapan halife sıfatının icrası ile baş başa bırakmışlardı.

Gerçi halife sıfatı kendisinde kalsa da onu da fazla bir yerde kullanma şansı bulamayan Sultan Reşat, belki bir istisna olarak ve Alman-İttihatçı ittifakının bir neticesi ve ricası üzerine, halife sıfatına istinaden Birinci Dünya Savaşı’nda bütün Müslümanları İtilaf devletlerine karşı isyana çağıran Cihad-ı Ekber fetvasını yayınlamıştı…

…..

İngiltere ve Fransa oldukça pahalıya mal olsa da, nihayet uzunca bir zamandan beri hayal ve hasreti ile yanıp kavruldukları ve asırlardır makarrı hilafet (hilafet merkezi) olan İstanbul’u işgal etmişlerdi.

Halife ve Sultan olan Padişah Vahdeddin bu dönemde ne yazık ki adeta Sultan Reşat’ın siyasi konumundaydı. Ne sultan ne de halife sıfatlarını/kılıçlarını kullanabilecek bir durumda değildi.

Ancak akıllıca bir karar vermiş, Mustafa Kemal’i Samsun’a göndermişti… Fakat böyle yapmakla, bir anlamda, Sultan sıfatı/kılıcını tam bir yetkiyle kullanmak üzere onu Mustafa Kemal’e devretmiş demekti.

Nihayet vatan millet derdi ve sevdası olan muhafazakâr ve liberal her kanattan her asker ve münevver Anadolu’da toplanmaya başlamıştı. Ve artık Ankara potansiyel başkentti.

Anadolu, yani Ankara yani Mustafa Kemal ve arkadaşları Halife’nin, Sultan Vahdeddin’in Sultan, yani dünyevi sıfatını tasarruf etmekteydi. Osmanlı’nın, Anadolu’nun, Türk’ün, İslam’ın ve tabii ki Hilafet ve Halife’nin kaderi artık Anadolu’da Mustafa Kemal ve etrafındaki vatanseverlerin muvaffakiyetine bağlıydı.

…..

Mustafa Kemal ve arkadaşları Anadolu’da köy köy, kasaba kasaba teşkilatlanmakta ve İslam, Saltanat, Halife ve Hilafet adına savaşmaktaydı…

Her fırsatta ve toplantıda Mustafa Kemal ve arkadaşları halife ve Sultan Vahdeddin’i temsilen İslam adına savaştıklarını beyan etmekteydi…

Mustafa Kemal Erzurum Kongresi’nin açılış konuşmasına “Cenâb-ı Vahibu’l amâl hazretleri…” ifadeleriyle başlamakta; başka bir konuşmasında ise “kanımızın son damlasına kadar İslam için savaşmaktayız” diyerek Yavuz Sultan Selim’e atıflarda bulunmakta; Balıkesir Zağanos Camii Cuma hutbesinde İslam ve hilafetten ve bunlara karşı duyduğu samimi ve mutlak merbutiyetten söz etmekte, kâfirlere karşı savaşmak üzere İslam dünyasını ortak düşmanlara karşı dayanışma ve cihada çağıran Türkçe ve Arapça muhtelif beyannameler yayımlamaktaydı…

.

 

Yeni Türkiye’nin ayak sesleri ve hilafetin tarihe intikali - 2

Prof. Dr. Metin Hülagü

5 Mart 2018 11:45

     

1919-1922 yılları arasında Vahdeddin padişah olarak artık "halife" ve "sultan" sıfatlarının her ikisine birden ve fiilen sahip değildi.

"Sultan" sıfatını, kendi iradesi ile muvakkaten Mustafa Kemal’in şahsında Anadolu’ya devretmiş ve Anadolu’nun işgaline karşı orada vekâlet savaşı başlatılmasının önünü açmıştı. Ancak böyle yapmakla da Sultan sıfatını/kılıcını bir daha elde edemeyecek şekilde Anadolu’ya kaptırmıştı.

***

 

1922 yılı padişah olarak Vahdeddin’in iki temel vasıflarından birisini kaybettiği yıl oldu.

Onun dini liderliğini (zıllullah) ve tasarrufunu temsil eden Halife sıfatı ile dünyevi (melik, hükümdar) gücünü temsil eden "Sultan" sıfatı, Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nde lağvedildi. Ancak Saltanatın ilgası sırasında ve sonrasında hiçbir çatışma ve çarpışma yaşanmamış, her şey sulh ve sükûn içerisinde tamamlanmış ve sonuçlanmıştı.

 

***

Sultan Vahdeddin Anadolu’da alınan söz konusu kararı ve yeni siyasi durumu bir anlamda içine sindiremedi. Zaten uzun süredir Kemalistlerin şiddetli tehditleri ve kaçması için biteviye teşvikleri de sürüp gitmekteydi…

Nihayet 17 Kasım 1922’de Malaya gemisi ile önce Malta’ya, sonra da Avrupa’ya gitti. 1926’da orada öldü ve muhtemelen öldürüldü…

***

Kemalistlerle Milli Mücadele sırasında sürekli dirsek teması halinde olan ve Sultan Vahdeddin’den pek de hazzetmeyen Abdülmecid Efendi, Mustafa Kemal ve arkadaşları tarafından yeni Halife olarak seçilip tüm dünyaya ilan edildi… Zira Abdülmecid Efendi, İslamiyet’teki mahremiyet ölçülerini adeta hiçe sayarak kendi kızının müstehcen resimlerini çizecek ve nu resimler yapabilecek kadar sanatında mahir; haramları çiğneyecek kadar inancında cesur ve fikren liberal biriydi.

Yeni Türkiye’ye giden yolda Türkiye’ye de ancak böyle bir halife yakışırdı!

Saltanatın kaldırılmasından sonra kabiliyet ve vasıfları itibarıyla Abdülmecid Efendi ölçüsünde bir insanın hilafet makamına getirilmesiyle, hilafet makamı; vakarı, muhtevası ve kutsiyeti itibarıyla nispeten yozlaştırılmış ve istikbaldeki fonksiyonsuzlaştırılması hamlesinin ilk adımı böylece atılmıştı…

Halife Abdülmecid Efendi daha 1922’de kesilip budanmış olan Sultan (Saltanat) sıfatının olmamasından dolayı kanat çırpıp uçamadığını Kemalistlere yana yakına ifade ve şikâyet etmişse de onun bu yöndeki sızlanmaları Kemalistler için fazla bir anlam ifade etmemişti. Çaresiz kalan Abdülmecid Efendi zaman zaman tek kanadıyla uçmak için bazı teşebbüslerde bulunmuşsa da onun bu yöndeki her girişimi hem hüsranla neticelenmiş hem de bu tür hareketlerden kaçınması yönünde Ankara’dan ciddi ihtarlar almış ve azarlanmıştı.

Artık Halife Abdülmecid Efendi için yapacak pek fazla bir şey yoktu ve çok bir işe yaramayacak olan halife sıfatı ile yetinmek onun için bir zorunluluktu.

Ancak Kemalistlerin bu kadarı ile yetinmeleri de ümit edilip beklenemezdi.

Tıpkı Fransa’da geçmişte yaşananlar gibi, bir dizi reformların yapılacağı Cumhuriyet ilan edilmeli, Saltanata ilaveten Hilafete de artık son verilmeliydi… Ve öyle de oldu.

Telgraflar bütün dünyaya Ankara Meclisi’nin 3 Mart 1924’te aldığı bir kararla hilafete son verdiğini ve Hanedan üyelerinin de top yekûn sınır dışı edilmeleri kararını onayladığını haber vermekteydi.

Zira Yeni Türkiye’nin sınırları dâhilinde dini bir otoriteye artık kesinlikle yer yoktu ve hiçbir surette de olamayacaktı. Her ne kadar anayasada devletin dini din-i İslam’dır denmiş ve hükümete “ahkâm-ı şer’iyenin infazı” görevi verilmişse de bundan böyle bu tür şeylere ihtiyaç duyulmamaktaydı.

4 Mart 1924’te Millet Meclisi Şer’iye Vekâlet’inin ve Vakıfların kapatılmasına ve kurumun sahip olduğu menkul ve gayrimenkul malların devletleştirilmesine karar vermişti.

Hilafet ve Hanedan aleyhtarları mebuslar fikirlerinde ve işleri icrada o kadar azimli ve kararlıydılar ki Mustafa Kemal’i bile dinlemiyorlardı.

Ankara’da Meclis’te Hilafet ve Hanedan üyelerinin akıbetlerine dair müzakereler yapılıp kararlar alınırken Mustafa Kemal; hiç olmazsa Hanedan üyelerinin bayanlarını sınır dışı etmeyelim… şeklinde teklif ve tavsiyelerde bulunmuştu.

Fakat onun bu teklifi başta İsmet Paşa'nın itirazı olmak üzere diğer mebuslarca muhalefetle karşılanmış ve hiçbir surette tatbike değer görülmemişti.

Nihayet Abdülmecid Efendi ve ailesi başta olmak üzere altı asırlık Osmanlı ailesi üyelerinin bütünü, bebek yaşta olanlar da dâhil olmak üzere, bay bayan ayırım yapılmadan, hizmetlileri ile birlikte 234 kişi, Mustafa Kemal’e rağmen, hudut dışı edilmekten kurutulamamıştı.

Bu kararın ardından ilga kanunun ilgili maddeleri şimşek hızı ile uygulamaya konmuş… Hanedan üyelerinin sınır dışı süreci iştiyakla başlatılmıştı.

Büyük Millet Meclisince Halife Abdülmecid Efendi için 15.000 lira cep harçlığı öngörülmüştü. Diğer şehzade ve hanım sultanların her birine ise 1000 lira verilmesi kararlaştırılmıştı.

Bu işler için hükümetin tahsis etmiş olduğu para yetmiş ve hatta artmıştı.

Hakikaten de bu iş için ayrılan ödenek neticede artmıştı. Halife Abdülmecid Efendi, evlatları ve hanedan üyelerinin memleketten ihracı için harcanmak üzere ayrılan tahsisattan artan para, adı geçenlere refakat eden memur ve zabıtaya ikramiye olarak dağıtılmıştı.

Hanedan üyeleri istemeseler de 10 gün sonra meçhul bir yolculuğa çıkacaklardı. Ancak kanun öyle dese ve öngörse de 10 günlük süreye hiçbir surette bağlı kalınmamıştı.

Büyük Millet Meclisi’nin Halife olarak seçmiş olduğu Abdülmecid Efendi aynı meclis tarafından alınan bir kararla bu defa vatandaşlıktan bile çıkarılarak çoktan sınır dışı edilmişti…

Zira devir çoktan değişmiş ve "Padişahım Çok Yaşa!" övgü dolu hitapları çoktan sona etmişti…

Hanedan üyeleri için ufuk korkunç derecede sisli ve iç yakıcı derecede ürperticiydi.

Hanedan üyeleri ve mensupları kendilerini meçhule götürecek yola çıkmak için hemen, bir an evvel ve bir çırpıda hazırlanmalı, olmayacak şeylerin hayaline kapılmamalıydı.

Zaman hazırlık ve tedarik zamanıydı. Bunun için birikimi olanlar bankadaki paralarını çekmeye koşmuşlarsa da emir yüksek yerden olduğu için buna muvaffak olamamışlardı. Zira verilen karar gereği beraberlerinde sadece ve sadece şahsi takı ve mücevherlerini götürebilirlerdi.

Gayrimenkullerini de vergilerini ödemek şartıyla azami bir yıl içinde satabilirlerdi. Aksi halde köşkleri ve evleri devlete intikal edecekti… Saraylar ise zaten birer kamu malı olarak müzeye dönüştürülecekti… Bu konulara dair karar ilgilisince çoktan verilmişti…

***

Hilafetin kaldırılması ile dünyadaki tüm Müslümanların mücerret bir hal kesp etmiş olan manevi mesnetlerinden birisi artık yıkılmıştı. İslam dünyasına manevi açıdan bugüne kadar iflah olamayacağı derecede ciddi bir dini-siyasi darbe indirilmişti…

***

Yeni Türkiye’de çeyrek asır bile geçmeden, on on beş yıl gibi çok kısa bir süre içerisinde devlet idaresi, toplum düzeni ve ferdi hayat bütünü ile değişmiş ve her şey sil baştan yeniden kurgulanmış ve inşa edilmişti.

Bu gerçekten çok zordu, zor olmuştu ve ancak nihayeti itibarıyla gerçekleştirilmişti…

Anadolu’nun ortasında muhafazakâr bir nüfusa sahip Ankara’da mazinin engin derinliklerine kök salmış hilafeti lağvetmek; hilafet kurumu kadar eski ve devasa zenginlik ve etkinliğin sahibi vakıfları bir çırpıda kapatarak mallarını devletleştirmek; inanç ve itikatlarına bağlı olarak insanların zihni ve kalbi derinliklerinde yer etmiş ferdi alışkanlıkları hiçbir surette taviz vermeden değiştirmek ve o güne kadar var olan her şeyi adeta silip süpürürcesine bertaraf edip yerine daha evvelce var olmayanları ikame etmek…

Evet bütün bunları ancak ve ancak devrimci bir nesil başarabilirdi.

Olup bitenler karşısında şaşırdığını söyleyen ve şaşıp kalmış gibi gözüken Avrupa ise Yeni Türkiye’yi alkışlamış ve onu güçlü kılmak ve yardım etmek üzere ona kollarını açmıştı… Ancak Batı Türkiye’ye fazla güven ve itimat da duymamaktaydı. Zira Yeni Türkiye’nin mevcut durumu ile kısa sürede kalkınıp gelişebileceği hem müphem hem de oldukça şüpheliydi.

***

Dün ve bugün itibarıyla içimizde ve etrafımızda yaşanan ve maruz kalınan siyasi hadiseler bir kez daha göstermektedir ki, Yeni Türkiye’nin serpilip büyümesi, gelişip güçlenmesi, harici istekler ve desteklerde değil, bilakis kendi öz benliğinden gizlidir.

.

Türk tarihinin en mutlu olayının hatırası!!!

Prof. Dr. Metin Hülagü

27 Şubat 2018 14:54

     

10 Şubat 1918 tarihi Sultan II. Abdülhamid’in ölüm yıl dönümü idi.

Geçti.

Sultan’ın ölümü önceki yıllarda çeşitli kesim ve kurumlarca hatırlanmakta ve kendisi rahmet ve minnetle anılmaktaydı.

 

Ancak Sultan’ın bu yılki vefat yıl dönümü ölümünün yüzüncü yılı olmak gibi bir özellik taşımaktaydı.

Dolayısıyla bu yılki yâdı da farklı oldu.

 

Devleti ve milleti temsilen bizzat Sayın Cumhurbaşkanının katılımları ile Yıldız Sarayı’nda bir anma toplantısı düzenlendi.

Sultan anıldı, hayırla yâd edildi, rahmet dilendi… İyi de oldu.

Sayın Cumhurbaşkanı anma toplantısındaki konuşmasında Sultan Abdülhamid’in kendi yaptırdığı sarayda, Yıldız Sarayı’nda onun hal (halifelikten düşürme ve dolayısıyla tahttan indirme) fermanının imzalandığını ifade etti ve hal fermanın imzalandığı o kalemin artık kendisinde olduğunu ifade etti.

Malum, Sultan Abdülhamid’in tahtta kalmasına daha fazla tahammül edemeyen İttihatçılar nihayet onun alaşağı edilmesini sağlayacak bir fetva hazırlatmışlar ve Şeyhülislam Mehmed Ziyaeddin Efendiye de bu fetvayı imzalatmışlardı.
Ve yine malum, Cumhuriyet tarihimizde yakın bir zamana kadar devam eden ve nereden icap ettiği ve ne diye icat edildiği belli olmayan bir gelenek oluşmuştu; idam kararlarından sonra kalem kırma… İdam karının imzalandığı kalemin idam hükmünü veren hâkim tarafından hemen oracıkta kırılması âdeti...

Artık bu gelenek idamın kaldırılması ile birlikte tarih olmuş ve hatta idam cezalarının verildiği günleri yaşayanlar tarafından bile neredeyse unutulmuş durumdadır.

Sultan Abdülhamid’i tahttan indiren garabet fetvayı bugün arşivde ve konu ile ilgili yayınlanmış kitapların sayfaları arasında, eski ve yeni harfli yazılmış olarak bulup okumak mümkündür. Fakat onu tahtından ve tacından eden hal fetvasının imzalandığı kalem acaba ne olmuştu? Cumhuriyet döneminde olduğu gibi yoksa kararı veren ve fetvayı yazan şeyhülislam tarafından kırılmış ve çöpe mi atılmıştı!

Hayır; öyle bir gelenek yoktu henüz o tarihlerde. Peki, kaleme ne oldu, kimde kaldı o takdirde!

Her ne kadar İttihat ve Terakki Cemiyeti denince aklımıza Birinci Dünya Savaşı’ndaki rollerinden ötürü daha ziyade Enver, Talat ve Cemal Paşalar gelse de, Ahmet Rıza Bey de bu cemiyetin önde gelen kurucularından biriydi.

Sultan Abdülhamid’in saltanatı yıllarında Paris’te yaşamış, Abdülhamid idaresi aleyhinde neşriyat yapmak üzere Paris ve Mısır’da Meşveret ve Şura-yı Ümmet gazetelerini çıkarmıştı. Zira o da diğer önde gelen İttihatçılar gibi Abdülhamid ve idaresinin en fanatik muhaliflerindendi. Materyalist düşünceye sahip olmak gibi bir şöhrete de sahipti. Auguste Comte’a intisap etmiş ve pozitivizme gönül vermişti…

…

Ahmet Rıza Beyin İstanbul’a dönüşü ancak II. Meşrutiyet ilan edilmesi üzerine mümkün olabilmişti. Dönüşünde oldukça mutantan bir şekilde, “hürriyetçilerin babası” nitelemesiyle ve törenlerle karşılanmıştı.

Ve nihayet Ahmet Rıza Bey adeta ayağının tozuyla, 1908’de İkinci Meşrutiyetin ilanı ve Meclis’in açılması üzerine, Meclis Başkanlığına seçilmişti. Daha sonraki günlerde ise Ayan (Senatör) Meclisi Üyesi ve Ayan Meclisi Başkanı da olmuştu.

Ahmet Rıza 31 Mart diye bilinen olaylar sonrasında Sultan Abdülhamid’in akıbeti ve Sultan Reşad’ın istikbalini belirlemede oldukça etkili olmuştu. Hatta Mehmed Reşad’ın bahtını taht yapan bir anlamda o olmuş, onun tahta geçişini Ahmed Rıza Bey duyurmuştu.

Sultan Reşad, maruz kaldığı 33 yıllık murakabe hayatından kendisini kurtarıp tahta çıkaran, bahtını değiştirerek onu koca imparatorluğa Sultan yapan bu isme karşı tabii olarak minnet duymaktaydı. Memnuniyetini izhar etmek ve dolayısıyla Ahmed Rıza Beyi bir vesile hoşnut etmeyi istemekteydi.

Ahmed Rıza Beyi bir gün bu maksatla huzuruna davet etmiş ve daha evvelce hazırlatmış olduğu birkaç güzel mücevheri önüne koyarak içinden birisini seçmesini istemişti.

Ancak Ahmed Rıza Bey Sultan Reşad’ın bu teklifini reddetmiş, ondan, Şeyhülislam Mehmed Ziyaeddin Efendinin Sultan Abdülhamid'in hal fetvasını imzaladığı kalemi istemişti.

Ahmet Rıza Beyin bu seçimi Sultan Reşad’ı tabii olarak üzmüştü. Zira onun bu tavrı karşısında Sultan Reşad’ın; "Kardeşimden bu kadar nefret edildiği için üzgünüm" dediği kayıtlıdır.

Ahmed Rıza Beyin de onun bu yöndeki sözü üzerine: "Sultanım, unutuyorsunuz galiba, kardeşinizin tahtan indirilmesi kararını imzalayan kalem sizin de tahta çıkma kararınızı imzalayan kalemdir. O kalem Türk tarihinin en mutlu olayının hatırasıdır" demişti.

İşte sözünü ettiğimiz bu kalem şimdilerde Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın muhafazasında.

Bir asra yakın Ahmet Rıza Beyin muhafazasında kalan ve şimdilerde ise Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın tasarrufunda bulunan kalem ayını kalem. Kırılmadan, bozulmadan ve kaybolmadan bugüne kadar intikal ettirilebilmiş.

Kim bilir belki bir gün Sultan Abdülhamid Müzesi kurulur ve bu kalem de orada ona ve dönemine ait bir hatıra olarak yerini alır…

Kalem aynı kalem de, kaleme sahip olanların ve onu taşıyanların ona bakışları ve ona bakınca yüreklerinin derinliklerinde hissettikleri şeyler de aynı şeyler mi acaba…

Bence bu husus, şüphesiz ki o kalemden ve ona sahip olmaktan çok daha önemli…

Prof. Dr. Metin HÜLAGÜ

27 Şubat 2018

.

Sultan Vahdeddin ve Sevgililer Günü

Prof. Dr. Metin Hülagü

21 Şubat 2018 23:50

     

Kutsal Sevgililer Günü! Antik Yunan’a, en bilinen özelliklerinden biri çapkınlık olan "Tanrıların ve İnsanların Babası" Zeus ile Zeus'un eşi ve ablası olan tanrıça Hera'ya kadar uzanıyormuş…

Ne harika şeyler ve yaratıcısı zekâ ürünü değil mi!

Ve nihayet Sevgililer Günü Aziz Valentine ile taçlandırılmış ve Roma’da yaşayıp yine bir papaz olan Claudius ile topluma takdim süreci tamamlanmış…

 

Sevgililer Günü:

Batı’nın kendi mitolojik kökenli kültürünü/saçmalıklarını Doğu toplumlarına aktarması…

 

Bir anlamada kilisenin icadı…

Elçileri ve tebliğcileri papazlar…

Batı’nın Doğu’ya kültürel ihracı…

Sorumluluk ve bağımlılık altına girmeden gençlere süresiz gönül birlikteliği empoze etme vesilesi…

Ve tabii ki tüketim ekonomisi ve ticari hareketlilik…

Bir taşla bir sürü kuş…

 

Maalesef artık Batı kültürünün yakıcı külleri altındayız…

Külleri üzerimize savurma işinde ise papazlar oldukça etkin. Aziz Valentin, Papa Claudis, Keşiş Rasputin ve daha başkaları ama hep kilise merkezli isimler.

Yazık ki bu tür rehberler ve ithal ürünler sayesinde milli günlerimizi unutmuşuz ve unutuyoruz.

 

Yaklaşık bir asır önce alınan bir karardan bahsetmek istiyorum sizlere.

Milli mevcudiyeti hedefleyen…

Var olma veya yok olma endişesini içeren…

Geçici sevdaları değil daimi birliktelikleri öneren…

Bugün de aynı sıkıntılarımız olduğunu hatırlatan…

Dün Osmanlı Sultanı bugün ise Sayın Cumhurbaşkanı tarafından ama farklı versiyonları ile özendirilmeye çalışılan…

“Evlilik Günü”nden bahsetmek istiyorum.

 

Bundan tam 98 yıl önce Sultan Vahdeddin bir kararnameye imza atmıştı. Kararname “1 Mayıs”ın “Evlilik Günü” olarak kabul edilmesini öngörüyor, bütün imparatorlukta evlenenlerin sayısını artırmayı ve düşük seyreden doğum yüzdesini yükseltmeyi hedefliyordu.

Böyle bir Kararname ile probleme çare bulma fikri o dönemin İçişleri Bakanı Nazım Beyin önerisiydi.

Nazım Bey Türkiye’deki doğum oranının düşük olmasını genç kızların havailik, hoppalık ve ciddiyetsizliklerine bağlıyordu.

Sultan Vahdeddin’in 1920 Nisanında imzaladığı söz konusu kararname daha evvel evlenmemiş kimselerin 1 Mayıs’ta evlenmelerini teşvik ediyordu.

Bekâr gençleri evlenmeye teşvik etmek üzere ikna unsuru olarak ise “1 Mayıs günü evleneceklerden devletin hiçbir şekilde evlilik masrafı almayacağı belirtilmekte ve düğüne davet edilenlerden de çiftlere hediye vermemeleri istenmekteydi.

1 Mayıs’ta evlenenlerin doğacak çocuklarına Sultan Vahdeddin’in çocuklarından, Ertuğrul, Rukiye veya Ulviye, isimlerinden birisini koymaları halinde kendilerine hediye olarak bir bilezik verilmesi devletin vaadiydi. Evlenen yeni çiftler bu bileziği çocuğun doğduğu vilayetin valisine gidip ondan alabileceklerdi.

Sultan Vahdeddin’in konuya dair tebliği tüm vilayetlere gönderilmişse de tebliğin asıl hedef kitlesi daha ziyade Bursa vilayeti olmuştu.

Bursa halkı, alkollü içecekleri fazlaca tüketmeleri ve doğum nispetinde aşırı düşüklük göstermeleri nedenleri ile dönemin basını tarafından daha evvelce bir hayli tenkit edilmiş ve adeta hırpalanmıştı.

Hükümet yetkilileri Anadolu’nun birçok yerinde erkek ve bayanların birlikte katılıp eğlendiği müzik ve eğlence içerikli “Ateşli Geceler” adı verilen eğlencelerin tertiplendiğinden söz etmekteydi.

Bu “Ateşli Geceler” adlı eğlence tertipleri Meclis’te bulunan ve Anadolu’dan gelen mebusları oldukça rahatsız etmişti. Milletvekilleri nihayet bu duruma karşı alınacak tedbiri, bu tür eğlencelerin yasaklanmasını ön gören bir yasa teklifini Meclis’e sunmakta görmüşlerdi.

Sultan Vahdettin’in milli “Evlilik Günü” Kararnamesinden Aziz Valentine’in ithal “Sevgililer Günü”ne…

Evet, kültür hayatımızda bayağı mesafe almışız…!