İrfan Özfatura

 

"Surlara çıkarız, bin yıllık duvarın harcı erimiş, ayağınızın altından taşlar kayar. Sen kale kule çekmek için mevzi almışsındır, bir bakarsın aşağıda at eşek boğazlıyorlar."

andil günü defnettiğimiz Ahmet Koç dağıtımdan habere, inşaattan, finansa müessesemizin her noktasında bulunmuş bir arkadaştı. Ama o daha ziyade ansiklopedilerimize verdiği hizmetlerle tanınırdı. Dilerseniz sözü ona bırakalım bize kendini anlatsın: 

Ahmet Arvasi Hoca (Rahmetullahi aleyh) "ansiklopedin yoksa sen de yoksun" derdi, "bitersin. Eğer çocuğunu Darvinciler eğitiyorsa boşa kürek çekersin."

Rehber Ansiklopedisi büyük bir ihtiyaçtı o yıllarda. Rahmetli Enver ağabey işi İlhan Abiye emanet etti. İlhan Abi yükü asker disipliniyle üstlendi. Yazıları mümkün mertebe ehline yazdırıyordu, mevzunun mütehassıslarına. Bana da işin resimleme tarafı kaldı. Her maddeye uygun fotoğraflar bulacağım ya da gidip fotoğraflayacağım.

"Hadi hadi bekleme çık yola!"

İyi de abi bu işler parayla oluyor. En azından bir makine lazım di mi ama?  

Biri İlhan Abiye fi zamanından kalma bir Pentax vermiş. Sadece 50 mm vidalı objektifi var, bırakın Sultanahmed camiini, şadırvanı bile kadraja alamıyor. Neyse aradım sordum müstamel bir 28 mm Vivitar buldum, Polonya pazarından da Rus malı bir makro aldım. Adaptörle oturttum yuvasına. Flaş mlaş arama, yamalı bohça.

Neyse çalışmaya başladık. O yıllarda (seksenler) İstanbul dökülüyor, tarihî eserler işgal altında. Memleketinde barınamayan bıçkınlar bir medreseye çörekleniyor, kendi mülkü gibi yayılıyorlar. Misal Murad-ı Münzevi dergâhında meyve kasaları atlar, arabalar. Girmek ne mümkün üstüne köpek salıyorlar. Tarihî duvarlara sıva atıyor, mezar taşlarını kırıyor, canım mihraplarda ateş yakıyorlar. O nadide kalem işleri eriyip gidiyor.

Sen bir fotoğraf çekeyim desen Vakıflar, Anıtlar Derneği, yok emniyet, vilayet, diyanet karşına dikiliyor ama eserlere hiçbiri sahip çıkmıyor. Mezarlıklar ona keza kabir taşları sökülüyor menemen destisi gibi yanaşık düzen sıralanıyor. Gerçek kabrin yüzü kıbleye bakar, bunların ne yana baktığı belli değil, zevahiri kurtarıyorlar akılları sıra.

İşgalciler tabii ki tarihî mekânların fotoğraflanmasını istemiyor, yerine göre saldırıyor, tehdit ediyorlar.

VAH?İSTANBUL'UMA

Eyyubsultan'da metruk bir konağın çatısına çıkmıştım. Yazılı medreseyi çekeceğim güya... Baktım tavan arasında Osmanlıca kitaplar, yazmalar. Ehli görse servet verir, burada çürüyorlar. Meğer alt kattaki selamlığa evsizler yurtsuzlar postu sermiş. Beni çatıda görünce hep birlikte saldırdılar, polis de tırsıyor, eli belinde seyrediyor.  

İstanbul sur içinde ne kadar Sünni tekke ve zaviye varsa ya yıkık, ya da işgal altındaydı o yıllarda. Ben bilhassa benzin istasyonu, oto park ve mahrukatçıları izledim % 90'ı cami ya da medrese çıktı, kim bilir neler var altında.

Anlaşılan o ki devlet bile bile Fatih, Üsküdar ve Eyyubsultanı yağmalatmış. Hem Osmanlının izini sildirtmiş, hem bal tutturup parmak yalatmış.

Vakıf arsaları apartman olmuş, ulema kabirleri ezilmiş, kırılmış dağılmış.

Fatih Çarşamba'da İstanbul'un ilk Mevlevi dergâhını bulduk. Caminin iki duvarı yakınlara kadar duruyordu, adam içine ev yaptı ufak ufak eritti camiye benzer yanı kalmadı bir süre sonra. (Baha Tanman doçentlik tezinde hazireden de bahseder ayrıca.)

Feyzullah Efendi Mevlana Halidi Bağdadi Hazretlerinin Anadolu'ya yolladığı üç halifesinden biri. Millet kütüphanesini millete bağışlayan bu büyük alimin, Akdeniz Cd. Vatan kavşağında tekkesi varmış, bir ara yanmış, arsası apartman olmuş, kabri bahçede kalmış... Halifelerinden birinin üzerine kömürlük yapılmış hatta.

İdris-i Bitlisi Hazretleri hakkında "Zeynep Hatun camisinin bahçesindedir" diye bir ibareye rastladık. Ama ortada bahçe filan kalmamış, cami sokağa açılıyor. Üç sokak ötede dolaşırken bir baktık ulema sarığı... Kabir taşını okuduk. Aaa o! Artık nasıl talan edildiyse, sıra evler yapılmış araya.

GÖRSENİZ?AĞLARDINIZ

Hatuniye Tekkesi hepten yıkık, minaresi kırıktı. Avluda Hüsameddin Efendi adlı büyük bir velinin kabri. Halbuki o dergâh kurtuluş savaşında Anadolu'ya silah ve mücahid yollayan merkezlerden biriydi. (Geçtiğimiz yıl tamir edildi.)

Beşir Efendi medresesi perişandı sonra, sahipsizdi işgale açıktı âdeta.

İstanbul'da aynı ismi taşıyan sayısız kabir var, bazıları makam olabilir ama biz aslını bulmak için çalışıyorduk sabırla. Mesela Ahmet Buhari dediğiniz zaman üç ayrı yer çıkar karşınıza. Yaşadığı devri, hocasını, talebelerini, vefat tarihini bilmezseniz bulamazsınız asla.

AT?KASAPLARIYLA...

Surlara çıkarız, bin yıllık duvarın harcı erimiş, ayağınızın altından taşlar kayar. Sen kale kule çekmek için mevzi almışsındır, bir bakarsın aşağıda at eşek boğazlıyorlar. Elinde fotoğraf makinesi ile görünce saldırırlar. Tekme, tokat, taş, sopa. Kıtır kıtır kesseler kimse duymaz.

Dia çok pahalıydı. Bir kullanımlık 100 dolar, iade edemezsen 250 dolar daha. Kapakta kullanırsan çarpar katlarlar. Yani üç beş dia fotoğraf makinesi fiyatına. Dia bankaları banka gibi çalışırdı o yıllarda.

Şimdi internet var, rahatlıkla seçiyorsun, bedeli de makul, para tutmuyor.

Resmi çekilsin diye bir kitabı teknik servise yollarsın, yaprak yaprak kopartıp tarar eseri dağıtırlar. Baktım olmayacak, röprodiksiyon için eski bir agrandizörü bozdum, içine makineyi oturttum. Vidayla yukarı aşağı oynatabiliyoruz artık. İki yandan iki halojen yaktın mı tamam. Makroyu da taktım mı on numara. Ama ensemiz pişiyor bu arada. Nasıl terliyorum göz çukurum havuz oluyor. Kablolu deklanşörlerden almışım, enjektör gibi basıyorum titremiyor.   

Kağıtların üstüne cam koymasanız bir tarafı kabarıyor, cam koyarsanız parlıyor. Mecburen polorize filtre taktık. Diyaframı kısıp enstanteneyi uzattın mı kağıdın hareleri çıkıyor. Derken camların yeşilimsi olduğunu fark ettik, maktasında bariz bir ton oluyor. Renksiz cam bulmak için nasıl uğraştım anlatamam. Bir tane ithal parça bulduk o da mavimsi çıktı bu defa.

Bütün bunlar deneye yanıla yapıyoruz tabii, eğitimini almış olsak başka.

Tek işimiz fotoğraf olsa öp koy başına.

Yazı da yazıyoruz ayrıca. Tashih, redakte ve resim altları da bize bakıyor.

Çilesine taliptik

İlhan Abi sekizde gelir, dakika sekmez, o yaşta. Aynı odada mesai yapıyorsun, hadi yüzün varsa geç kal. Sabah işe Kur'an-ı kerim ile başlarız. Sonra büyüklerin kitaplarından birkaç paragraf okunur. Fıkh, kelam menakıp artık ne olursa...  

Ve sıkı bir çalışmadır başlar. 

İlhan Abi insanların verimli vakitlerini bilir, akşam evinde iş üretecek adamı odada tutmaz. İkindiden sonra mayışana, "haydi git" der, "sabah dinç gel bana!"

Yorulduğumuzu gözümüzden anlar. Ortaya rastgele bir mevzu atar, münazara açar.  Hani milletin zihni dağılsın, o hesap.

Önce teksir kağıdına yazarız, onlar daktiloya çekilir. Karşılıklı okunur, düzeltilip dizgiye gider. Dizgiden (compeset makineler) çıkan film kağıdı önümüze (20 metre rulo) gelir.

Tekrar kontrol, sonra fotokopi çekilir. En son bir başkasına okutulur. O da tamam dedi mi baskıya...

O zaman iş çoktu, şimdi bahane çok.

HERKES Atom karınca

 Gazete dağıtımında da hoşça hatıralarım var. Gazeteyi akşamdan alır, koşarız vapura. Yükümüz az buz değildir çımacılar zorluk çıkarırlar. Yalvar yakar yükleriz, "bak bi daaa olmasın" diye azarlarlar. Tamam abi dersin, yarın aynen devam...

Beykozlular Üsküdar meydanda bekler gazetelerini alırlar. Yağmurlu havalarda kağıtlar ıslanır, akşamdan sobanın yanında kuruturum, lavaş gibi çıtır çıtır olurlar. 

Nasıl gayretliyiz nasıl heyecanlıyız anlatamam, adam kuyuda çalışıyor, yukarıdan bağırıyoruz "ağa bak böööle bir gazete çıktı, al çocuğun dinini imanını öğrensin" şaşarsınız belki ama yerin dibinden çıkar abone olur oracıkta.

Sabah gün doğmadan yola düşerim önce Ümraniye çarşıyı dağıtırım, oradan Dudullu'ya. Modoko'da tek abonem vardı onun için ne yürürdüm ama. Kayışdağı, Küçükbakkalköy, İçerenköy derken Bostancı sanayii. Bunlar bittikten sonra Ünalan, Gültepe, Çengelköy sırtlarında satış yaparım ayrıca.

Düşünebiliyor musunuz şu anda benim dolandığım yerde 5 büro var, belki de elli eleman...

25.04.2015.
 

Unutulan zaferimiz 'KUT'lu olsun

İrfan Özfatura

 

İngilizler Kut-ül Amare'de 30 bin asker kaybeder, 13'ü general olmak üzere 481 subay ve 13.300 erle teslim olurlar. 

 

LONDRA Çanakkale'yi hazmeder ama Kut'un adını bile andırmaz, Osmanlıda kutlanan Kut Bayramlarını unutturmayı başarırlar. 

 

Avrupa Avrupalılara yetecek kadar geniştir aslında. Lakin doymaz, gözlerini Afrika'ya, Amerika'ya, Hindistan'a diker sömürüye başlarlar. Çaldıkları sadece kumaş, baharat olsa iyi, zavallıları zincire, bukağıya vururlar.

Bu hırsızların önde gideni İngiltere'dir ve nicedir gözünü dikmiştir Irak'a. Hem Hindistan yolunu emniyette tutacak, hem de Musul ve Kerkük neft yataklarına kurulacaktır kaşla göz arasında.

Abdülhamid Han cennetmekân 1. Cihan Harbine girmekten yana değildir asla. Ama olmaz. Onun içinde Türk olmayan bir heyete hal ettirir, İstanbul'dan uzaklaştırırlar.

Kendilerini yüksek mevkilerde bulan genç subaylar koltuğun ağırlığını kaldıramaz ve 600 yıllık imparatorluğu ateşe atarlar.

Ordularımız Süveyş'te, Allahuekber dağlarında, Galiçya'da, Yemen'de, Suriye'de Makedonya'da dağılır. Ama Çanakkale ve Kut-ül amare'de unutulmaz destanlar yazar.

BİLEN VAR MI ACABA?

İlk mektep çocuklarına bile sorsanız size Çanakkale hakkında bir şeyler anlatır. Ama en az onun kadar önemli bir zafer olan "Kut"u yüksel tahsilliler bile duymamıştır ihtimal. 

İşte bugün onu yapalım dedik, Kut kahramanlarını tanıtalım okuyucularımıza. 

Kasım 1914... İngiltere savaşın getirdiği puslu havadan istifade dalar Irak'a. Osmanlı'nın sadece 8 bin kişilik bir tümeni vardır. Yani hiç yoktan az fazla...

İngiliz Kuvvetleri Basra'dan başlar, Fav kasabasını ele geçirir mevzi tutarlar. Enver Paşa Bingazi'den tanıdığı Süleyman Askeri'yi vazifeye getirir ki niyeti Arap aşiretleri ile düşmanı durdurmaktır. Bakar iş yerli halkın boyunu aşacak, Mısır'dan takviye yollar.

İngilizler de aşiretlere oynar, para ile satın almaya çalışırlar. General Nixon kirli işlere yatkındır zira. Ancak Araplar Osmanlıya silah doğrultmaz. Süleyman Askeri, Nasıriye'yi ele geçirip İngilizlere saldırsa da kesin netice alamaz.

İngilizler Çanakkale'de uğradıkları hezimeti unutamamışlardır. Yaşadıkları itibar kaybını telafi için Bağdat'ı almalıdırlar. Savaş Bakanlığı General Townshend adlı tecrübeli bir ismi cepheye yollar. 

NURETTİN BEY!

 Süleyman Askeri'nin vefatı üzerine birliklerin başına geçen Nurettin Bey, işgalcileri Amara ve Nasıriye'de sıkıştırmaya başlar. İngilizler Arapları değil Türk yönetimini hedef aldıkları şeklinde propagandaya başlar, Kraliyetin Müslümanlara dost olduğu masalını anlatırlar. Akılları sıra halkı aldatacak ve hızla ulaşacaktırlar Bağdat'a.

Ancak kuzeye çıktıkça denizden uzaklaşır, ikmal sıkıntısı yaşarlar. Kut-ül-Amare üç tarafı Dicle ile çevrili bir beldedir. Savunması kolaydır. buraya yerleşip güç kazanmaya bakarlar. Basra ve su yolları ellerindedir zaten, başarmamaları için bir sebep yoktur ortada.

Türkleri ciddiye almazlar, eh Fransa ve Mısır'dan gelecek takviyeler de ulaşırsa... Çok değil birkaç gün içinde bayrak dikeceklerdir Bağdat'a. Şunun şurası 80 km vardır arada.

Türklerin Bağdat yolundaki son savunma noktası Selman-ı Pak'tır ki Selmân-ı Fârisî (Radıyallahü anh) medfundur burada. İngiliz ordusundaki Hintli Müslümanların büyük sahabenin bulunduğu beldeye saldırmayacağı kesindir bu yüzden Selman-ı pak adını ağızlarına bile almaz Helenistik dönemdeki ismini (Ctesiphon) kullanırlar.

İngiltere Savaş Bakanı Lord Kitchener ile Hindistan Genel Valisi Lord Curzon harekâtın bir an önce başlamasından yanadırlar. General Nixon'a haydi der, düğmeye basarlar.

HALİL BEY

 Bir ara Alman Mareşal Von der Goltz bölgeye gelir. Askerler Hıristiyan komutandan huzursuz olurlar. Nurettin Bey rahatsızlığını açıkça dile getirir hatta. Ardından Albay Halil Bey'i de bölgeye yollarlar ki mükemmel bir komutandır, sabırsa sabır, sadakatsa sadakat... Bir asker için ne kadar meziyyet varsa...

Halil Bey mütevazıdır, rütbesi aynı olmasına rağmen Nurettin Bey'in emrine girer birlikte çalışırlar. Enver Paşa'nın öz amcasıdır oysa. 

General Townshend ne zaman ki Selman-ı Pak'taki Türk birliklerine saldırır, kayaya çarptığını anlar. Kuvvetlerinin neredeyse üçte birini (4567 asker) kaybeder. İngilizlerin Aziziye'de hayli erzak ve mühimmatı vardır bunları taşıyamaz, Dicle'ye atarlar. Townshend apar topar Kut-ül-Amare'ye çekilir, destek beklemeye başlar. Peki Türkler takip ederler mi? Güldürmeyin, kıpırdayacak hal mi kalmıştır hasta adamda.

Ancak Osmanlılar gelir Kut-ül-Amare'yi kuşatırlar, Townshend'e teslim ol çağrısı yaparlar. Sivil halkı boşaltılmalıdır en azından.

Halk canlı kalkan!

İngilizlerin sivil halkı canlı kalkan olarak kullanmayı düşünür, teklife kulak tıkarlar. Kut'ül-Amare'nin toprak kalesi Türk topçusunu fazla yormaz. Açılan gediklerden kolayca girer, mevzi tutarlar. Ancak dikenli tellerle kurulan bir savunma hattı daha vardır ki kolay aşılmaz. Toplarımız ne yazık ki güçlü değildir, caydırıcı olamaz.

İngiliz gazeteleri Kut'ül-Amare'de büyük bir güçleri olduğunu, şehrin savunmaya elverişli yapısıyla risk yaşanmayacağını yazar. Evet geri çekilmişlerdir ama bunlar hep yapılan şeylerdir savaşta. Ellerinde en az iki aylık yiyecekleri vardır ve kuşatma bugün yarın kalkacaktır nasıl olsa.

İki taraf da karşılıklı siper kazar hazırlanırlar. Türkler istisnasız her gün saldırır düşmanın düzen almasına mani olurlar. İngilizler zaman zaman kuşatmayı yarmaya çalışsalar da başaramazlar. Kayıpları artar, panik başlar.

Nurettin Bey düşman yardımlarına mani olmak üzere güneye iner Halil Bey kuşatmayı devam ettirir sabırla. Yardım kuvvetleri komutanı General Alymer emrindeki güçlü orduya rağmen ilerleme kaydedemez. Avam kamarası vaziyeti büyük bir ciddiyetle takip etmektedir. General Nixon'un yerine General Lake görevlendirilir.

Bu arada Osmanlılar Kut'ül-Amare'de pusulalar dağıtır, Hintli Müslümanları küfre karşı birlik olmaya çağırırlar. Bu tesirli olur, kardeşlerimiz nöbette vurur kafayı uyur, hatta işaret parmaklarını koparırlar. Tetik çekemeyeceklerine göre işi bırakmıştırlar.

 ZALİMLER KORKAK OLUR

General Townshend'in korktuğu başına gelmiştir, Hintli askerlere ağır cezalar verir, huzursuzluk artar. Üstün ateş gücüne rağmen yarma hamlelerinden hüsranla çıkarlar.

Derken kış çöker, destek birlikleri çamura saplanır. Nehir kenarından ayrılamaz, hedef olurlar. General Alymer her kalktığı hücumda büyük kayıplar verir pişmanlıklar yaşar. Desteğin de desteğe ihtiyacı vardır, işler sarpa sarar.

Kut-ül Amare'de sıkışan İngiliz ordusu, yardımdan ümidini kesmiştir, artık tayın hesabı yapar. Hububatı kurtarmanın yolu atları yemekten geçer ama Müslümanlar tepki koyarlar. Townshend şehirde arama yapılması emrini verir, halkın sakladığı nevaleye el koyar.

Alymer kuvvetleri 8 Mart sabahı saldırır bazı mevzileri ele geçirirler. Ancak Halil Bey onları süngü ile söker, makineli tüfeklerin önüne atar. O kadar şaşkındırlar ki el bombaları ellerinde patlar. Verilen büyük kayıp Londra'yı karıştırır. Sir Edwin Cornwall hükümete Irak'taki birliklerinin durumlarını sorar, İngiltere Başbakanı Lloyd George dişe dokunur bir cevap veremez ona. Basın General Townshend'in kifayetsiz kuvvetlerle Bağdat'a yürümesini macera olduğunu yazar.

Artık İngiliz parlamentosunda 

Kut-ül Amare konuşulmaktadır, sabah akşam.

ASLAN TERBİYECİSİ

Kut mağlubiyeti üzerine Avrupa 

dergileri İngilizleri alaya alırlar. 

TESLİM OL!

Halil Bey destek kuvvetlerini püskürttükten sonra döner General Townshend'e "teslim ol" teklifi yapar. İngiliz komutan önceleri ciddiye almasa da başka çıkış yolu olmadığın görür sonunda. Halil Bey'le Dicle üzerinde buluşurlar. "Elimizdeki silahları verelim, üzerine de bir milyon sterlin ödeyelim" der, "Koyverin gidelim Basra'ya!"

Halil Bey kabul etmez İngiliz silahları bir işlerine yaramaz zira. Bu arada Lawrens gelir gider, bir milyon sterlini iki milyona çıkarır ve rüşvet teklif eder ayrıca. Bu Halil Bey'i kızdırır, onları başından savar.

Bir iki yarma harekâtı daha hüsranla sonuçlanır. Nisan gelmiş sazlıklar uzamıştır,  Türkler yakınlarında dolaşmaktadırlar. Yaralılara bakamaz olmuşlardır, sari hastalık ve zafiyetten ölmeye başlarlar. Çaresizdirler beyaz bayrağı çeker, paşa paşa teslim olurlar. (29 Nisan 1916)

Halil Bey General Townshend'in kılıcını almaz. Esirleri kuzu tandırla doyurur, çay sigara sunar. Türk'e yakışan da odur zaten, boyun eğene el kalkmaz.

Nedense resmi tarihçiler içinde M. Kemal olmayan vakaları görmezden gelirler, Kut zaferi ders kitaplarında okutulacak kadar önemlidir oysa.

 

 

02.05.2015

.

Olduk çileye talip Mevlâm eyleye galip

İrfan Özfatura

 

Hattat Fuad Başar: Ne bilgi vardı ne belge, ne alet, ne de malzeme. Yazmaya başladık ama el yordamıyla, emekleye emekleye...

 

Erzurum- 1976.

Fuad Başar çiçeği burnunda hekim adayı daha. Okumaya da pek meraklı, kitapçı kitapçı geziniyor. O gün rafta "Kalem Güzeli" adlı bir eser dikkatini çekiyor. Açıyor Neyzen Emin Efendi'nin bir sülüs istifi. Dalıyooor gidiyor, ancak dükkân sahibi sarsınca kendine gelebiliyor.

Dilerseniz gerisini kendisinden dinleyelim: 

Kitabı satın aldım, koltuğumun altına sıkıştırdığım gibi doooğru Emirgan çay bahçesine. Oturdum, bir yandan çayımı yudumluyor bir yandan hatları inceliyorum. Ama elifi beyi tanımıyorum daha...

Arkamdaki masada iki bilge insan Yunus Emre hazretlerinin beyitleri ile konuşuyorlar.  Sanki bir şeyler olacak gibi, dur bakalım neler gelecek başıma?

Sahi benden hattat olur mu? Neyle yazılır onu bile bilmiyorum, ilk elde marangoz kalemi geliyor aklıma. Daldırıp mürekkebe çekiyorum, hafif bir kesik uç tadı veriyor. Ki onu saklarım hâlâ. Kendimi Hafız Osman sanıyorum o ara.  Yaa ben neymişim breh breh breh... Üstüme yazan gelmemiş daha. Aradan beş on gün geçiyor, bunlar da ne ya? Hata içinde hata!

Derken fundalıklardan bir kamış kesiyor, ucunu açıyorum. Açıyorum ama olsa olsa metoduyla. İs mürekkebinden haberim yok tabii, çini mürekkebi alıyorum. Kırtasiyeci bana afilli dolmakalemler çıkarıyor, "çer çöple niye uğraşıyorsun abi" diyor.

Niyetliyim, bu işi yapacağım. Soruyor soruşturuyor, hatla uğraşan birini buluyorum sonunda. Buluyorum da adam beni kovmaktan beter ediyor. Meğer o da vazifeliymiş, yoksa takılıp kalacağım Erzurum'da. Çok şükür anlayabildik, kahırlanabilirdik de boşuna.

Neyse cesaretimi toplayıp Hattat Hamid'e mektup yazıyorum (1978). Cevap verme lütfunda bulunuyor, cesaretlendiriyor. Ben yazıp üstada gönderiyorum, o tashih edip, geri yolluyor. Artık uzaktan kumanda ile ne kadar olursa...

ADEM SAKAL

Erzurum'da Yoncalık'a çıkıyorsun, İbrahim Paşa Camii'nin karşısında bir çay ocağı var, tezgâhı sermiş çalışıyoruz meraklılarla. Şiir okuyan, nutuk atan, hoşça bir muhabbet, curcuna... Bir gün Adem Sakal geldi. "Fuad Abi hat öğretir misin bana?" Nasıl hoş bir insan, nasıl gayretli. Hem iyi bir şair, kanım kaynayıverdi o anda. Şimdi Adem'e bir mahlas vermek lazım. Enine boyuna uygun bir şey yakıştırdım, "Cüzi" dedim ona.  Ebced ile tarih düşürdüm ayrıca. Adem halen Isparta'da üniversitede hocalık yapıyor. Ne zaman sıkılsam arar, su serper bağrıma. Çocuğuna benim adımı verdiğini duyunca ağlamaklı oldum, al sana vefa.

Baktım Anadolu çorak, yine ne varsa İstanbul'da. Ama Tıp beşe gelmiş, kliniklere başlamışım, beyaz önlük de pek yakışıyor. N'apsam acaba?

O yıllarda Türkiye'de 42 bin doktor var, 42 bin bir olmasa işler aksamaz. Lakin hattatlar bir elin parmakları kadar.

Eylül 1980... Ani bir karar. Ver elini İstanbul tevekkeltü alallah. 

İyi ki de öyle yapmışım ufkum açıldı burada.  Bazen düşünüyorum da ben mi hattı seçtim, yoksa hat mı beni? Allahü teâlâ önüme çıkardı, dahası "Hattat Hamid" gibi bir usta bahşetti bana.

İSLAMBOL'UN HâLİ BAŞKA

Bir gurbetçi için İstanbul kolay değil tabii. Eh, olduk çileye talip, Mevlâm eyleye galip. Böyle dert, dostlar başına.

Hamid Bey Cağaloğlu yokuşunda Reşitbey Han'da mütevazı bir odada kalırdı. Benim gibi birkaç meraklı gelip gider. Rahmetli Cemil Bilgiç ağabeyle Serhend Kitabevi'nde buluşuruz -Bülend Ağabeyin de kulakları çınlasın bu arada- birlikte çıkarız üstadın yanına.

Hamid Bey'in dikkati tez dağılır, en ufak hışırtıdan bile bizar olur, biri varken eline asla kamış almaz. Ama bizi istisna tutar, arkasında dururuz, ellerimiz dizlerimizde, izleriz sabırla. Kamışı nasıl kavrıyor, nasıl kıvırıyor, fotoğrafını çekeriz adeta. Elbette hakiki öğretici Cenab-ı Mevla, yardımını hissediyorsun açıkça.

Sabrın sonu selâmet

Hamid Bey mübarek, ağırlaştırılmış film gibidir, o kadar yavaş çalışır ki içiniz bayılır âdeta. Kamışı hokkaya daldırıp çıkarması bile merasim. Eh bu harf birkaç güne biterse ne âlâ. Ama bir bakarsın koca yazı hitama ermiş, imza bile atılmış altına. Aritmetikle kabil değil, hani zaman içinde zaman derler ya.

Şu garip tecelliye bakın ki dünyanın en hızlı yazan hattatı "seri-ül kalem" lâkaplı Halim Hoca da onun talebesi.  Halim Hocaya yetişemediğime yanarım, ah İstanbul'da olmak varmış o yıllarda.

Hattat Hamid (Rahmetullahi aleyh) feraset sahibiydi, teşhisleri bir bir çıktı, yaşadıkça gördük, hak verdik ona.

Vefatından sonra evlendim. Oğlum doğunca valideme gittim, "Ana ismini ne koysak?"

-Tabii ki hocanın adını, hele sorduğun şeye bak!

Nasıl hoşuma gitti anlatamam.  Hamid Aytaç koydum. Tevafuk bu ya, hanımın kızlık soyadı da Aytaç.

SANATLARIN ZİRVESİ

Hat gelmiş geçmiş bütün sanatların doruğunda. Yüce kitabımız onunla yazılıyor zira.

Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) "ümmi olmalarına rağmen" yazı hakkında kırk hadisi şerifleri var.  Hattatlar kırk malzeme kullanırlar: Mürekkep, makta, murakka, mücesse, mihre, mihras,  mistar...  Hepsi mimli, mimin ebced değeri kırk, peygamberlik yaşı da kırk. Ne sırlar, ne sırlar...

Asr-ı saadette İslâm yazısında nokta yok, okuyabilen az. Daha ziyade tüccarlar biliyor. Hazret-i Osman Kuran-ı kerimi topluyor. Hazret-i Ali Kûfe yıllarında kufi yazıyı ıslah ediyor ve bizzat üç Kur'an-ı kerim yazıp, uzaklara yolluyor.

Halife Haccac, Ebul Esved ve İmam Ahmed adında iki âlimi vazifelendiriyor, benzer harfleri noktalarla ayırıyorlar.  Artık ha, hı, cim farklı, be, te, se karışmıyor.

İmam-ı Secavend ise, durakları işaretliyor. Burada dur, burada durma...  Bilahare sayfa düzenine geçiyorlar ki  hafızlar da ezberliyor rahatça.

Amasyalı Şeyh Hamdullah ise aklam-ı sitteyi tarif ve tasnif ediyor.

Biliyor musunuz her hattat talebesini kendi usulüyle yetiştirir. Gelgelelim bir Mahmud Celaleddin mektebi yok artık, yerini Mustafa Rakım almış. Karahisari unutulmuş, Hafız Osman parlamış.

Şevki Efendi ise Hafız Osman, İsmail Zühtü ve Kazasker'in yazılarından istifade ile öyle bir tarz oturtmuş ki işte ben hayranım ona.

KARANLIK YILLAR

Osmanlı'da hat sanatı çok itibarlı, gelgelelim cumhuriyet sıkıntılı geçiyor. Elif yazmak "resmen suç", hakkınızda takibat açılıyor. Düşünün Halim Hoca gibi bir sanatkâr eline kalem alamıyor. Necmeddin Okyay kamışları kaldırıyor, tekneyi (ebru) kapatıyor. Ama Hamid Bey'in gözü kara, gizli saklı devam ediyor.

Uğur Derman Hoca da çok hizmet etti, hele ebruya verdiği emekler unutulmaz.

Ebru demişken ona da merak saldım bir ara. Elime Uğur hocanın kitabı geçmiş, nasıl okudum ama, yutarcasına.  

Sonra Mustafa Düzgünman'dan haberim oldu. Rahmetli Necmeddin Okyay'ın yeğenidir, Üsküdar'da aktarlık yapar,  Aziz Mahmud Hüdai türbesine bakardı ayrıca. O emsalsiz ebruları iki buçuk liradan satar, türbenin masrafına harcardı. Bir orduluk iş, tek başına!

Pek talebesi yoktu, otoriter bir insandı zira. Gelgeç hevesliler yapamazdı onunla. On yıl eşiğini aşındırdım ve icazet aldım sonunda. Aldım ama ebru dediğin koca derya, bin yıl git kıyısındasın daha.

BÜYÜCÜ MÜSÜN YOKSA?

Neyse başladık, geven toplayacağız diye vurduk dağlara. Ellerimize dikenler batar, jandarmaya hesap veririz ayrıca. Mezbahaları dolanırsın öd vermezler. Meğer büyücülükte kullanılıyormuş haberimiz mi var. Bir gün yine öd arıyorum, "abi ilaç mı yapacaksın" dedi.  "He he" dedim. Yalan değil ebrunun ilacı da bu.  Getirdi üç beş litre, bir de kokar ki nasıl anlatıla.

Tekneler, kitreler, üstümüz başımız boya. Anlatsam var ya...

Şimdi hoca hazır, malzeme hazır, buyur gel başla.

 -Bırakın unu, yağı, şekeri, hazır helva! 

-Edebiyle yesinler ama! Hiç değilse besmele çekerek otursunlar. Büyüklenmesinler, laf sokmasınlar. Başkasını beğenmemek de ne demek? Teknenin hakimi sen değilsin ki, tezahür ettiren Cenab-ı Mevla.   

Haa ikaz ayrı, o bir vecibe, vazife. Yoluyla, yordamıyla ama...  "Bilmem şöyle olsaydı daha mı yakışırdı acaba?" Kibarca.

Sanat insanı adam etmeli! Yoksa çabalarsın çabalarsın boşuna!

(Korktuğum başıma geldi,  Fuad Hoca ile iki çay içtik, üç kitaplık malzeme çıktı. Ne mevzular ne mevzular... Devam edeceğiz efendim, nasipse bir başka yazıya...)

GEMİLERİ  YAKTIM DA GELDİM

Hattat Fuad Başar Erzurum Tıp Fakültesi 5. sınıf öğrencisi iken kendini bir kararın eşiğinde buluyor. Hekimlik mi, hattatlık mı? Hattatlık hobi için yapılacak bir sanat değil, kumadan hoşlanmıyor. Küllünü vermezsen cüz'ünü vermiyor. Neticede tercihini kamıştan yana kullanıyor, stetoskop hatıra kalıyor. 

İSTANBUL NEÇİ?

ERZURUM YAYLA!

Hattat Fuad Başar tam bir Dadaş, sözü döndürüyor dolaştırıyor mutlaka Erzurum'a getiriyor.

 

 

09.05.2015

.

Toprak ol toprak gül bitsin sende...

İrfan Özfatura

 

Haşa yaratmak kim biz kim? Yazarken nefes aldıran, kanını dolaştıran, elini oynatan kim? Hem o istidadı, o ilhamı kim bahşetti sana? 

 

Hattat Fuad Başar anlatıyor...

Yazının sadece görünen kısmıyla uğraşana grafiker derler. İslam sanatı bundan münezzehtir haşa. Arkasında derin, esrarengiz bir alem vardır, hattatın iç hali de akseder yazıya. Bazı yazılar net, temiz, keskin ama ruhsuzdur. Kokulu gül başka, plastik taklidi başka. Biri teyp dinleyerek yazmış, öbürü ağlaya ağlaya...

Rivayet bu ya padişahın kasrı yanıyor, tulumbacılar telaşta. Köşk sultanın umurunda bile değil, "Kuran-ı kerimi kurtarın" diye haykırıyor adamlarına. Nereye kurtarıyorsun çatı çökmek üzere, çıtır çıtır ahşap bina.

Konak yanıyor, sönüyor. Külleri molozları eşeliyorlar Aaaa zikrolunan Mushaf-ı şerif sapasağlam ayakta.

Tiz bulun bunu yazan hattatı bana!

Buluyorlar. "Hattat nedir bunun sırrı?"

Bilemem efendim, lakin boy abdesti almadan oturmadım yazıya.

YA RAHMAN, YA RAHİM!

İs Eğrikapı'da çıkarılır, Bayezid'e gider, mürekkepçi esnafı Arap zamkıyla dövmeye başlar. Takriben yarım milyon darbe vurula ki kıvamını bula. Esnaf Esma-i hüsna'yı vird edinir, misal  "Ya Rahman, Ya Rahiiim. Ya Kaviyyu, Ya Kadir" der, her nefese bir tokmak. 

İşte o ihlâs bizi buralara getirdi. İşin ruhu malzemeye sinecek. Sanat ruhtur zira. Yoksa programlarsın bilgisayar da yapar. Bas tuşa yazıcı tarasın, git çıkış al. Peki hat diyebilir miyiz ona?

Yakut-ı Mustasımi'nin binbir Kur'an-ı kerim yazdığı söylenir, ancak bunlar nerede bilinmiyor. Gelgelelim Şimşir Hafız ömrüne 456, Konyalı Hafız Muhammed ise 500 mushaf-ı şerif sığdırıyor. Bunlar belli, sağda solda rast geliniyor. Ramazan-ı şerif başladığında eline kalemi alıp, bayram sabahı Kur'an-ı kerimi bitiren hattatlar var. Her güne bir cüz, 30 sayfa. Zor yazılır ama yazılır. Bir gün beni Sahhaf İbrahim Manav çağırdı, sabahın erken vakti. "Hele gel şu Kur'an-ı kerime bir bak!"

Gittim el ebadında bir Mushaf-ı şerif, hususi bir üslubu yok, cildi de alımlı sayılmaz. "Eee" dedim "ne var yani bunda?"

Ketebesini açtı. "Ben falanca oğlu filan bu Kur'an-ı kerimi yazmaya başladım sekiz (yazıyla yazmış)  saat sonra tamamlamak nasip oldu elhamdülilllah!" Hafızlara sordum, hocam başlasanız seri olarak ne kadar zaman da hatim edebilirsiniz.

Düşündüler taşındılar: "Taş çatlasa 10 saat!"

Demek ki bu ayrı bir ikram, zaman içinde zaman.  

BİZ KİMİZ Kİ?

Biz "kün" emri ile var olduk. Allah'a tabi olacağız, takdir ondan.

Ben yaptım demek ne büyük cüret.  Hele hele yarattım. Sen neyi yaratıyorsun, nefes aldıran verdiren, damarında kanı dolandıran Cenab-ı Mevla.

Günümüzde ibda, ihdas, icat kelimeleri birbirine karışmış, milletin ağzında bir yaratmadır gidiyor. Yaratmak sadece Allaha (Celle celalüh) mahsustur. Hattata kibir yakışmaz. İblis bir kere kibirlendi ebediyen tart oldu. Ya her gün kibirlenenin hali ne olacak? İslam yazısı böbürlenenin burnunu sürter. İçinden bile geçirsen o yazı elinden alınır, şimdi anlatmayayım garip şeyler yaşadım bu hususta. 

 "Rabbim lütfetti, eser hitama erdi" diyeceksin. Boynun bükük olacak daima.

Batılılarda (bilhassa resim ve heykelle uğraşanlarda) kibir hakim. Haydi kalkın alkışlayın, çok da para verin ki, kapris yapayım. Bakıyorsun sonu buhran, İslam sanatında ise inşirah (ferahlık) var. Müslüman her şeyi Allahü teâlâ'dan bilir. Kendini çeker aradan.

Hattat Hamid hocam kendinden "bu naçiz" diye bahsederdi, gidin bakın Sultanahmed'e mimarının imzasını bulamazsınız kapıda. Bazı hattatlar ketebe yazmaz, tarih atmaz. Tezhipçi zaten imza koymaz, ciltçi ona keza. Bizim de alnımızın derisi çatlar bu eser 

kimin acaba?

DİLİ OLSA DA KONUŞSA

Hattat Hamid, Cağaloğlu yokuşunda Reşitbey Handa mütevazı bir odada kalırdı. Atölye, büro, barınak hep bir arada. Soğuk kış günleri paltosuna bürünür yazardı. Hat sanatı o harabede canlandı desek yalan olmaz. 

 

Başarılı erkeğin arkasında...

Sanatkâr ya bekâr olacak ya da "eşi, işinden anlayacak!" Hanım tavır koyarsa bitersin. Diyelim gecenin vakti aklına bir istif düşmüş, hemen çalışmalısın, unutursun yoksa.

Şimdi kalkacaksın, abdest alacaksın, şıngırtı tıngırtı, tabii hanım arkanda olursa.

Esma İbret, iz bırakan hattatlarımızdan biri. Bir gün beyi Mahmud Celâleddin geliyor, yüzünden düşen bin parça.

Efendi hayırdır inşallah?

Ya filanca paşa bir Delail-i hayrat istedi, vaktim de yok, bilmem ne demeli ona?

Efendim ben sizinkilere bakarak bir tane yazmıştım, beğenir ve münasip görürseniz  verin paşamıza.

Bir bakıyor mükemmel, zaten kendi talebesi, üslubunu kapmış adeta.

İşte böyle bir hanım var ya, sanatkârı uçurur evelallah!

Mustafa Düzgünman akşama kadar çalışır, bırakır, kalkar. Süheyla teyze tek tek su ilave eder ki teknenin ayarı kaçmaya. Ebru işi netameli, ortalığı siler, süpürür, toplar. Alpaslan'la birlikte Mustafa Hocaya iş göstermeye gideriz. "Benim ekspertizim hanımdır" der, "o beğendiyse tamam!"

O günlerde yeni boyalar bulmuşuz, alışılmadık tonlar. Yenge hanım çok beğendi. "Ayol Mustafa bunlar seni geçti mi ne?"

Nasıl olduk anlatamam, kızardık bozardık, de ki pancar.

Şöyle tesbihini gerdi, "Hanım hanım bana bak! Elli yıllık ebrucu var karşında!"

Dedim eyvah azar geliyor.

"Bunca yıldır iki tane eser vermişim, o da bu çocuklar! Ben inanıyorum ki öğrendikleri üslup üzere giderler, bozmazlar."

Sanatta keyfilik yok, kainatta her şey kanuna tabi, dışına çıkarsan "kanun dışı" olursun. Geliştirmeli mi? Geliştirmeli. Ama ıslah başka, ifsat başka. 

VURGUNUM NUNA

En çok sevdiğim harf nun! Nun da çok sırlar var zira. Kalem suresi nunla başlıyor. Allahü teala nuna kasem ediyor.

O gün Kütahya Seyyid Ömer linyit ocaklarında ekskavatör bozulmuş, gece çalışamıyorlar. Sabah baksalar mükemmel bir yazı çıkmış kömür katmanları arasında. Müzeye kaldırmışlar, gittim gördüm,  vuruldum nunlarına. Biz İslam harflerinin çok olsun 20 asır evvelini biliyoruz, peki o kömür havzası? En az 3,5 milyon yıllık ben daha ne diyeyim sana!

Hazreti Yuşa'nın babasının ismi de Nun'dur bu arada.

Biliyor musun insanın ismi cisminden önce tayin ediliyor. Molla Mustafa, Buhara taraflarından gelen bir garip Amasya'da dolanıyor. Hızır Aleyhisselam görünüyor. "Evladım evlensene!"

-Param yok, kim varsın bana?

-Filan yerde saliha bir kızcağız var, onu al. Allahü teâlâ size bir oğul verecek, adını "Hamdullah" koy, unutma.

O kim biliyor musun?  Aklam-ı sittenin mimarı, sultanların hocası: Şeyh Hamdullah!

YER Mİ MASA MI?

İnsan işine 25 dakika yoğunlaşabilir ancak, eğer yerde oturursan ayakların uyuşur ve mecburen kalkarsın ayağa. İşte bu fasılalar hatalarını görmene, zihnini toparlamana yarar. Lakin masaya çökersen kalırsın, saatler geçer oradasındır hâlâ.

Sanatın bir de sağlık yönü var. Hazret-i Ali efendimiz, "Men ehabbe kelimetahu, len yektub badel asr" kim iki kelimesini (gözünü) severse ikindiden sonra yazmasın buyuruyor. Neden? Işık azalacaktır zira.

Hele günümüzdeki ampuller felaket. Alternatif enerji kesintisiz değil malum, bir yanıyor, bir sönüyor. Biteviye pırpır ediyor.  Halbuki mum ışığı, kandil, çıra yeknesak!

KAĞITHANE'YE KARŞI

İmam-ı Birgivi Hazretleri bir defa olsun ayaklarını uzatmamış Yalova'ya.

Sormuşlar: Niye?

Çünkü kağıt imalathaneleri var orada.

Ispartalı Tevfik Efendi 121 Kur'an-ı kerim yazmış, kamışlarının yongalarını saklamış kenarda. Vasiyeti var: "Gasil suyum bununla ısıtıla!"

Beşiktaş galeride karma bir sergi düzenleniyor eskiler yeniler bir arada... Bizim uyanıklardan biri turistlere "gezin bakalım" diyor, "hangisini beğeneceksiniz söyleyin bana?" Bütün parmaklar dördünde buluşuyor. Şu! Şu! Şu! Ve şu!

Bakıyorlar Şeyh Hamdullah, Hafız Osman, Karahisari ve Mustafa Rakım.

Yazıdan anlamaları mümkün değil.  Peki ne buldunuz onlarda?

-Bilmiyoruz, kucaklıyor âdeta...

Elleri mi daha düzgündü, gözleri mi daha keskindi? Yoksa vakıf mıydılar yazdıklarının sırrına?

Sanat insanı adam eder, adam dediğin sever, sevdirir, naz çeker.

Gıybet etme, heves kırma, nefsine uyma! Cenab-ı Hakk hepimizi görüyor zira!

Çenemizi çalıştıracağımıza elimizi çalıştıralım, atıp tutacağımıza dua edelim arkadaşlarımıza.

Önümüz toprak sonumuz toprak. Ah bir de arada çamurlaşmasak!

Mustafa Düzgünman disiplinli bir insandı, gelgeç hevesliler yapamazdı onunla. On yıl gittim geldim, icazet aldım sonunda.

 

16.05.2015

.

Siyaset sevdasının ağır faturası!

İrfan Özfatura

 

Biliyorsunuz Yeniçerilerin siyasete soyunmaları Osmanlıya pahalıya patlar. Üç beş çorbacı, birkaç bölük ağası kazan kaldırır, kelle koparırlar. Nice değerli vezirler zayi olur gider, istemezükçüler dediklerini yaptırırlar.

Derken bir İttihatçı taifesi çıkar. Evet vatansever çocuklardır, fedakârdırlar, bir şeyler yapmak isteseler de kullanılırlar.

İttihat Terakki, devlet içinde devlet olunca, muarızları da başka adreste toplanırlar: "Halaskâr Zabitân!"

Neyse biz misallerimize dönelim, okuyucumuz hisse çıkarır nasıl olsa.

Yunan zırhlısı Averof Balkan Harbi'nde, Osmanlı Donanması'nı felaket zorlar. Türk gemilerinin en iyisi 16 mil sürat yapabilirken o 22 mile ulaşabilmektedir zira. Bizimkiler üç dakikada bir mermiyi zor atar, o dakikada üç mermi sallar.

Derken efendim İmroz Deniz Savaşı patlar. 16.12.1912 Sabahı  Barbaros zırhlısı, Averof'u vurur. Averof manevra kabiliyetini kaybeder, gövdesi yan yatar. Donanmadan bağımsız olarak hareket eden Hamidiye zırhlısına "Averof"u batır" emri verilir. Hamidiye'nin silah kullanmasına bile gerek yoktur, gidip şöyle mahmuzlasa tamam, Averof'u Ege'nin derinliklerine yollayacaktır kolayca. Ama yapmaz, döner gider yoluna. 

Averof tamir edilip tekrar denize çıkar, Türk sivil ve askeri gemilerine kâbus olur âdeta.

Hamidiye mürettebatının  işaret bayraklarını görmemiş olması da muhtemel ama İstanbul kahvelerinde Averof'un batırılması durumunda Kamil Paşa iktidarındaki Hürriyet ve İtilaf Fırkasının alkış alacağı konuşulmaktadır. İttihat Terakki'nin şansı azalacaktır bundan sonra. İttihatçı subaylar bu fırsatı bahşederler mi onlara? İnsan politize oldu mu icraatın lüzumundan ziyade "kime yaradığına" bakar. Nitekim İttihatçılar hadiseden kısa bir süre sonra (23 Ocak 1913) Bâbıâli Baskınını yapar, zikrolunan kabineyi kanla terörle dağıtırlar. Peki Türklerin "Şeytan" Rumların "Şanslı" dedikleri Averof? 

İstanbul işgalinde gelip Boğaz'a yatacaktır Deli Dumrul edasıyla...

 SİLAHLA SİYASET OLMAZ

Kışlaya politika sokarsan Resneli Niyaziler dağa çıkar, Yakup Cemiller Harbiye Nazırının (Nazım paşa) şakağına sıkar. Birileri Sadrazamı makamında sıkıştırır istifaya zorlar.

Siyaset ince bir sanattır oysa, kendi zemininde yapılır ve yeni yeni şeyler öğrenilir her adımda. Bu ateşten gömleği giyen kırk defa ölçmeli biçmeli aldığı kararın neye mal olacağını sormalıdır erbabına.  Aksakallar bu gün için lazımdır sana. Ama tehditle, tedhişle, nümayişle başa gelirsen 6 asırlık imparatorluğu dağıtıverirsin hoyratça. 

CHP hizipçidir, cumhuriyeti biz kurduk der köşe başlarına kurulurlar.

Düşünebiliyor musunuz CHP il başkanları, direkt validir, belediye başkanlığı da yaparlar ayrıca. Fahreddin Kerim Gökay İstanbul mitingi için hakikaten çalışır ve Taksim'de topladığı muazzam kalabalığı göstererek  "İşte paşam İstanbul" der büyük bir kıvançla!

Meydandakiler İnönü'ye gaz, Menderes'e rey verirler o başka...

 DARBELER ARASINDA

Yakın tarihimizde siyasete bulaşan askerlerin milletin reyi ile seçtiği hükümetleri devirdiğini görüyoruz. Hatta bakanları, başbakanları ipe yollarlar. Milli Birlik Komitesinde bulunan yüzbaşılar koca koca paşaları hazır ol da durdururlar.

Darbeciler, babaları yaşındaki Genelkurmay Başkanı Erdelhun Paşa'ya da olmadık hakaretler yapar. Zavallının rütbelerini söker, ellerini arkadan bağlar, ite kaka götürürler Yassıada'ya. Halbuki Orgeneral Erdelhun 1'inci Cihan Harbine ve Kurtuluş Savaşı'na katılmış tecrübeli bir askerdir. Eğer madalyalarını assa üniforması taşımaz. Kültürlüdür sonra, İngilizce, Fransızca ve Japonca konuşabilir konuklarıyla. 

Ama CHP'li değildir. Ne büyük hata!

12 Eylül generalleri  hem siyasileri aşağılar hem de gırtlaklarına kadar siyasete batarlar. İşin ehlini aramaz, bankalara, belediyelere, Kamu İktisadi Teşekküllerine tekaüd subayları oturturlar. Adalet umurlarında bile değildir, bir sağdan asarlar bir soldan.

Rahmetli Özal'a kadar bütün cumhurbaşkanları kışladan çıkar. Bir sivilin Çankaya'ya niyetlenmesi suçtur adeta.

Politika camiye girerse

Ehl-i Sünnetin reisi İmam-ı azam hazretleri siyasete alet olmamak için canını verir. Değnekle dövüle dövüle şehit edilir küflü zindanlarda. Osmanlı Şeyhülislamları padişahın her söylediğine "isabet buyurdunuz" demez. "Hayır sultanım böyle yaparsanız ruz-ı mahşerde hesaba çekilirsiniz" diye ikazda bulunurlar.

Ama son devirlerde işin çivisi çıkar Abdülhamid Han'dan kurtulmak isteyen İttihatçılar Elmalı Hamdi Yazır'a bir fetva hazırlatırlar.

Elmalılı Hamdi "Müslümanların imamı şeriat kitaplarını yasaklasa, yaksa, yırtsa devlet hazinesini israf edip harcasa, halkı hapsetse, sürse, zulmü adet edinse, doğru yola yemin etmişken sözünden dönse, Müslümanların yaşayışını tamamen bozacak şekilde fitne çıkarıp birbirine öldürtse..." gibi iftiralar sıralar.

Halbuki Abdülhamid han, dindarlığı ile tanınır, katır sırtlarında ilmihal kitapları yollar memleketin dört yanına. Eğer kan dökmekten kaçınmasa Hareket Ordusu asla giremez İstanbul'a. İmparatorluğun borçlarını ödeyip azalttığı da bilinmektedir ayrıca. Nitekim fetva emini Hacı Nuri Efendi saçmalığa alet olmaz, kesinlikle imzalamaz. 

Sonrasını biliyorsunuz Meclis-i Ayandan Arif Hikmet Paşa, Ermeni Aram Efendi, Draç Mebusu Esad Toptani ve Selanik Mebusu Yahudi Emanuel Karasu'dan müteşekkil heyet Sultan'a gider: "Millet seni azletti" derler utanmadan.

Abdülhamid Han yaka paça (elbiselerini  dahi almadan) Selanik'e sürülür, Alatini köşküne tıkılır, bahçeye bile çıkarılmaz.

İhtilalciler Sultan'ın otuz üç yıllık arşivini (Enver Paşa'nın emriyle Harbiye Nezareti bahçesinde) yakarlar. Acemi subaylar "sırf Almanların tatlı hatırı için" harbe girer ve koca imparatorluğu dağıtırlar. Ne ordu kalır ne silah, ne mektep, ne fabrika. Hans'ı korumak uğruna düşeriz Galiçya'da.

Cumhuriyetli yıllarda siyasetçiler ibadete de karışır, Türkçe ezan, Türkçe hutbe dayatırlar. Nihai hedefleri Türkçe namazdır, yapamazlar.

Ezan-ı Muhammedi aslına rücu etse de, Türkçe hutbe bid'ati sürüp gitmektedir hâlâ.

SİYASET OKULLARDA

CHP ne yazık ki mektepleri de kullanır. Kemalizm ve laiklik kisvesi altında parti propagandası yapar. CHP'nin umdeleri (altı ok) ders kitaplarına girer ve istisnasız her imtihanda çıkar. Önceleri dört umde vardır. Cumhuriyetçilik, halkçılık, milliyetçilik ve laiklik. 1931 Üçüncü parti kurultayında devletçilik ve inkılapçılık da eklenir onlara.  

İnkılap tarihi kitapları yanlıdır, sultanlara, paşalara, ulemaya söven bir külhanilik sezilir üslubunda.

Köy Enstitüleri özünde mantıklıdır, şüphesiz bir öğretmenin fideden, tohumdan anlaması memlekete fayda sağlar. Ama maksat militan yetiştirmek olunca...

Halkevleri CHP gençlik kolu gibi çalışır. Türk ocaklarından istedikleri verimi alamayınca kapatır, mal varlığına el koyarlar.

CHP spora da el atar, parti kurmayları Mussolini'nin kara gömleklilerine özenir, aynı Faşist İtalya'daki gibi stad gösterileri yaptırırlar.

Takımlara yön vermek isteseler de kulüplerimiz bu oyuna alet olmaz.

Unutmayın Yugoslavya, Dinamo Zagrep- Kızılyıldız maçından sonra karışır. İspanya'da Kralcılar Atletico Madrid, Cumhuriyetçiler Barselona taraftarıdırlar. 

Peki siyaset adalete sızarsa ne olur?

Takrir-i sükun kılıç olur sallanır başınızda. Halkın cellat diye adlandırdığı Kel Ali, Kılıç Ali, Necip Ali ve Reşit Galip gibi ısmarlamalar, günahsızlara kıyar, hıyanet-i vataniyeden kulp takar ipe yollarlar.

İnfaz derhal yapılır, sonraya bırakılmaz.    

Menemen tertibiyle din alimlerini asar, Erzurum'da şapka giymediği için bohçacı kadını (Şalcı Bacı) sallandırırlar.

 ORTAYI SOLLAYINCA

Ecevitli yıllarda CHP sosyalist bir hüviyete bürünür. Altı ok umurlarında bile değildir, rejimi kuran parti "bozuk düzen" demeye başlar. Militanlar bilhassa Adalet Bakanlığı'nda kadrolaşırlar ki Bakan Moğultay, elbette CHP'lileri aldım MHP'lileri mi alacaktım demekten kaçınmaz. Neticede Başbağlar'da cami basıp, katliam yapan, koca köyü çatır çatır yakan katiller "suçlarını itiraf etmelerine rağmen" salınırlar. Yetmez, müdahilleri yıldırmak için mahkeme Erzincan'dan İzmir'e kaydırılır, mazlumlar mağdur olurlar.  Bu davadan kimse ceza almaz. (Tutuklanan iki kişi başka suçlardan.)

Bir milletin hakimlere itimadı zedelenirse tren raydan çıkar, halk adaleti kendi usulü ile tatbike kalkar ve anarşi kopar.

Hasılı asker, hakim, muallim, sporcu politikaya alet olmasın. 

Bırakalım siyaseti siyasetçiler yapsın.

İHTİLAL YAVRULARINI YER

Hareket Ordusu Komutanı Mahmud Şevket Paşa, ihtilalcilere yaranamadı, o da öldürüldü

militanlarca.

DİKKAT KOMUTAN SAĞDA

Albay Tarık Güryay, müstehzi bir şekilde Menderes'i izliyor.

YÜZEN KALE AVEROF

Yunan Deniz Kuvvetleri'nin nerdeyse yarısı demek olan Averof, kendi hatamız sayesinde bela oldu başımıza.

30.05.2015

.

Kuş, kuşluk vakti çekilir

İrfan Özfatura

 

Hatırlar mısın bilmem on sene evvel Kuyumcukent'in bulunduğu alan göldü. Etrafı sazlıktı, cıvıltıdan geçilmezdi o yıllarda.  Balıklar, kurbağalar kadroluydu zaten, yeşil başlı ördekler de gelirdi ayrıca.
Sözüne samimi yakınmalarla başlayan Ali Şeker ağabeyimiz bir kuş fotoğrafçısı. Asıl işi fuarcılık ama doğaya olan tutkusunu yenememiş, araba fi-yatına objektifler almış düşmüş yollara.
Hiç unutmam bir gün diye devam ediyor:
Gençtik toyduk daha. Ava gittik bir arkadaş tavşana nişanladı ama nerden indiğini göremediğimiz bir puhu kapıp kanatlandı bir anda. O da tavşanı kaybetmenin hırsıyla çaktı puhuya.
Koştuk puhucuk çırpınıyor, nasıl da güzel bir hayvan, hayran olursunuz inan. Sordum bunu niye vurdun şimdi?
-Tavşanımı aldı ama.
-O tavşan nerden senin oluyor? Üzerinde adın mı yazıyor?
Bir kapıştık sorma. Ayırdılar. Bana "sen küçüksün yapma" diyorlar, ona "sen büyüksün muhatap olma!"
İşte o gün tüfeği bıraktım, sarıldım kameraya.
İstanbul'da eline makine alan bir martı fotoğrafı çeker mutlaka. Martı deyip geçmeyin, 19 ayrı türü var. Gümüş martı ve karabaşlı evin danasıdır, heyecanlandırmaz. Ama bir Kuzey Gümüş, Kutup martısı ya da büyük kara sırtlı nadiren düşer, hani kırk yılın başı yolunu şaşıracak da...
Evet, İstanbul çok yapılaştı lakin dikkatli bakarsanız hayat devam ediyor hâlâ. Oturun bir yeşillikte çekirdek çitleyin baştankara ve benzeri ötücüler dalacaktır bıraktığınız kabuklara.
Azıcık çayır çimen çiğneyin bir gelengi (yer sincabı) çıkacaktır karşınıza.
Sanayi ve evler her geçen gün sıkıştırsa da hayvancıklar baskıya direniyor. Bazen sahi bu kadar beton lazım mıydı diyorum. Bina, bina, bina, kazık çakıyoruz dünyaya.
Beylikdüzü gibi bir semtte üç değişik tür yılan çektim, ararsan kirpi de var, gelincik de, tilki ve tosbağa da. Sinmiş saklanıyorlar, sağım solum sobe, görünmüyorlar ortalıkta.
Biz hep menkıbe anlatıyoruz. Yok ecdat kış günlerinde dağdaki aç kurtlara et bırakırmış da... Eee sen de bırak kardeşim, altında araba. Torunu değil misin yakışır sana. Camın önüne biraz yem biraz kırıntı koymak çok mu zor? Hesap günü gücüm buna yetti dersin hiç olmazsa.
Eskiden kuşlar kendi kendilerine beslenebiliyorlardı lakin alanlarını ellerinden aldık. Ne çam, çim bıraktık, ne dere, ne de mera.
Bakıyorsun hanım kızımız ağzından sakızı çıkarıp savuruyor. Yapma diyorsun dikleniyor.
-Ne var yani bunda?
-İyi de ablacım, kuş onu gıda sanıp dalacak, gagası birbirine yapışacak. Nasıl yakalayıp temizleyeceksin bir daha?
Bazıları yavru kedi köpek alıyor, büyüyünce atı-yorlar sokağa. Yazık değil mi hayvana. Ya bakan birine ver, ya da hiç alma!
Bir ara satmak için yeşil papağan getirmişler, satamamışlar sonra salmışlar doğaya. Bu papağanlar çevre ağaçlara yerleşmiş, üstelik üreme başarısı  göstermişler zamanla. Oh ne âlâ ne âlâ...
Öyle değil işte, yerlilerin alanını istila ediyorlar. Artık bizimkiler barınamaz o ağaçta. İsrail sazanı ona keza. Sularımıza yayıldılar, yerli türlerin dibini kazıdılar âdeta.
  KUMRULAR SUMRULAR 
Mimar Sinan Köprüsünde duruyoruz. Ali Abimiz göl içinde antik bir köprü ayağını gösteriyor. Deniz kırlangıçları (sumrular) yuvalanmışlar. Erkekler balık avlayıp getiriyor, annelerin ağzına bırakıyorlar. Sevinç çığlıkları yankılanıyor ortalıkta.
-Geçtiğimiz yıllarda ne oldu biliyor musun? Festival de havai fişekler atılmış, ürküp dağılmışlar.
-Peki yavrular?
-Ne yazık ki telef oldular. Arkadaşımız Fikocan (Fikret Baba) belediyeye gidip anlatmış. Onlar da üzülmüşler ama meğer ki geçmiş ola.
Büyükçekmece baraj kapaklarına kışın güzel ördekler gelir, kaşıkgagalar,  sütlabi, çamurcunlar. Hatta flamingolar. ak pelikan, tepeli pelikan, kaşıkçılar...
Bazı kuşlar yaylada mutludur, kimi ormanda, kimi sulakta. Rızkın kefili Allah (Celle Celalüh) hiçbirinin yedeği stoku yok, bu gün yiyorlar, yarın bir daha...
İnsanoğlu ise hep endişeli yok tapu para, yok maaş sigorta...
Onlar mütevekkil, üç beş tahılla akşama kadar uçuşuyorlar. Saniyede kim bilir kaç kanat çırpıyorlar, bu ne enerji ya? Göçmen kuşlar farklıdır, onlar yükselen havaları kullanır, kendilerini yormazlar. Hoş, kuşlar da kuş gibi hafiftir hani. En babasını tart, gelsin iki okka.
Toylar hariç tabii, "uçan kuzu" diyebiliriz onlara. Zaten ne geliyorsa bundan geliyor başına.   
 DAMATLAR DONANINCA
Kuşların çoğu ilkbaharda renk değiştirir düğün kostümlerini kuşanırlar. Bu alemde beğenen dişidir, bu yüzden erkekler kılıktan kılığa girer, şirinlik yaparlar. 
 Mesela normal zamanda dönüp bakmadığınız kara boyunlu batağanlar bile bir güzelleşir,  bir güzelleşir, tanıyamazsınız asla.  O renkler, o edalar...
Kimileri dişiyi öterek cezbetmeye çalışır, kimi kabarır, zıplar. Hele bahrilerin seyrine doyum olmaz. Renkleri de tatlanır, daha bir canlanırlar.
Millet kara karga der aşağılar, sevdiğim hayvandır oysa. Angut'a da hakaret ediyorlar. Bence dünyanın en güzel kuşlarından.  Bir bakarsın kahverengi, bir bakarsın turuncu olurlar. İridirler de kazımsı ördek diyorlar ona. Tek eşli ve öyle sadık ki, eşi öldü mü tek yaşar.
Diyelim bir angut ailesi gördünüz. Baba anneden ters tarafa gider, bağırır çağırır ilginizi çekmeye çabalar. Olmadı karşınıza dikilir kanat çırpar, sizi oradan kaldırır peşine takar. Bu esnada anne minikleri almış, sessizce sokmuştur sazlığa.
Hiçbir siyah kuş siyah değildir, karabatak bile kara değil bakırımsı hakidir aslında. Ekin kargasına kara derler,  yakından bak tatlı bir morluk hakimdir tonlara. 
Eskiden bıldırcın avlayanla dalga geçilirdi. "Parmak kadar kuş oolum, nossun ondan?" Hele köylü kekliğe asla fişek sıkmaz. Şimdi vurmaya özendiren TV kanalları var, tesirinde kalıyorlar.
Bak şu kıyıdaki söğütleri kesmişler, dursa ne zararı vardı sana? Yuva oluyordu bir sürü balıkçıla. Yok kurudu da ondan. Bırak kuru kalsın o zaman.
Bahşeyiş köyüne leylek yuvaları yaptık, ailecek takırdamıyorlar mı emeklerimize değiyor. Her gün bir şey öğreniyoruz, şu diken albino imiş mesela.  Şu sarı çiçekler bir cins kantaron, iyi geliyormuş yaralara. Hasılı bakan görüyor, bakamayan geçip gidiyor.
ŞUURLU AVCIDAN KORKMA
Artık kimsenin ete ihtiyacı yok. Avcılar kahvenin önünde vurduklarını yaymak ister. Vay be dedirtecek eşe dosta. N'apacaksın onca kuşu, ete kıran girmedi ya.
Hakiki avcı doğayı korur ama avcı kılığındaki katiller dibini kurutu-yor. Çamurcun vurdum diyor bakıyorsun sütlabi dişisi çıkıyor, insanın içi yanıyor. Bak şu selvilerin dalları arasında kulaklı orman baykuşları var.  Kukumavın iki misli, nadide hayvanlar. Dilerim birileri sataşmaz onlara.
Geçen bir balıkçıl çekmek için yatmıştım örtü altına. Baktım cup cup taşlar düşüyor. Hayvan balığını da düşürdü, kaçtı gitti telaşla. Kalktım bir otobüs öğrenci taş atıyor, başlarında ki de "yuh size, koca kuşu  vuramadınız" diyor. Bu adam ne verebilir ki çocuklara?
Kuşu, çiçeği sevmeyen insanı sever mi? Zor vaka!
YÜZ YANLIŞ BİR DOĞRUYU...
Manyas, kuş cennetini katlettiler, hem ağaçları kestiler, hem kimyasalları saldılar suya.
Bakın şu görgüsüzlüğe ki arı kuşu yuvalarını yılan deliği sanıp tıkıyorlar.
Adam fareye zehir atıyor güya, yılan fareyi yiyip ölüyor, kartal yılanı yiyip ölüyor. Zirai ilaçlar alayını telef ediyor.
Avrupalı hemen ilaca sarılmıyor, böceği kurbağaya yediriyor, kurbağayı balıkçıla...
Ses dinlemek için saka ve florya kafeslemek de hoş gelmiyor bana. Evde keklik beslemeye de karşıyım. Bak kanaryaya bir şey diyemem, salsan yaşayamaz zira.
İstanbul müstesna bir yer, farklı coğrafyalarda görebileceğiniz türler karşınıza çıkabiliyor. Yazın Sarıyer keskin virajdan, kışın Çamlıca ve Toygar tepeden göçmen kuşların seyrine  doyum olmuyor. 
Riva çok çok önemli bir yer, koca Kara-deniz'i kanat çırparak geçen göçmen kuşlar kendilerini burada  karaya atıyor. Bir zaman sonra soluklanacak alan bulamayacaklar o başka.
Nedense, ormanı gelir kapısı olarak görü-yoruz, ne kadar tomruk, o kadar para. Avuç içi kadar yer bulsak çam dikiyor, bilek kadar su görsek baraj yapıyoruz. Hep birlikte canına okuyoruz, sonumuz hayrola.
Orman içinde boşluklar da olmalı, şehirler de sıkıştırılmamalı, alan bırakılmalı hayvancıklara.
Kimsenin bir şey bildiği yok.
Bilmediklerini de bilmiyorlar. Sormadıklarına bakılırsa.

06.06.2015

.

Hem fotoğraf çekiyoruz hem çile

İrfan Özfatura

 

Doğa fotoğrafçısıarabaya, makineye yatırım yapar, vaktini harcar, biraz işleri aksar, azıcık çoluk çocuğunu ihmal eder,aç kalır, epey üşür ve devamlı cepten harcar.

atırlarsanız geçen hafta kuş fotoğrafları çeken bir doğa aşığı (Ali Şeker) ile röportaj yapmıştık. Meğer ne kadar meraklısı varmış, yok nasıl makine alalım, yok nasıl objektif bulalım soruları yağdı ardı ardına. Bu ikinci yazı mecburiyet oldu bir bakıma. 

Ali Şeker ağabeyimiz "kısaca" diyor, "iki çeşit arkadaşımız var. Bir kısmı tür peşindedir, diyar diyar gezer. Bir gün Edirne'de, bir gün Hakkari'dedirler. Türkiye'de 500 civarında kuş varsa, tamamını çekmek isterler. Mesela aldın eline makineyi Yeni Cami güvercinlerini  fotoğrafladın, bir kertik atıyorsun, köprüde martı çektin bir kertik daha... Karga, serçe derken yirmiyi buluyorsun bir anda. Ve iş başlıyor mu zorlaşmaya... Ben takriben 350 civarında kuş türü çektim yıllarıma mal oldu ama.

Burada kesin bir kaide var, resmi doğal hayattan alacaksın, tutsak ya da kafes kaçkını olmayacak asla. 

Türcüler buldukları kuşları birbirlerine bildirirler, isterler ki diğerleri de kertik eklesinler portföylerine. Mesela bi telli turna gelmiş, belki 40 defa aradı arkadaşlar. Öyle bir dayanışma. Lakin insandan hoşlanmayan hayvanları faş etmezler. Diyelim balık baykuşu, fazla görünürsen alanı terk eder, yavrusu da kalır ortada. 

Bazısı da tür değil iyi fotoğraf derdindedir, net olsun, konulu olsun arzular, ışık ve hareket kovalar. 

Peki ya siz?

Ben şurada bir tür varmış diye atlayıp çıkmıyorum yola ama bahane ile bir şehre gitmişsem, illa arazide yaparım o civarda. 

ÇAKAR ÇAKMAZ ÇAKAN KAMERA

Gelelim makine avadanlık mevzuuna?

Kuşlar mâlum hareketli mahluklar, mesafe uzak, elbette güçlü makineler ve tele objektifler lazım. Ama nispeten makul cihazlarla da iş çıkmaz mı? Çıkar. 

Bazı türler için kamuflaja girip bekleyeceksin. Hiç oralı olmayacak, ses çıkarmayacaksın. Sadece seyredeceksin, kıpırdarsan bir daha gelmez. Hele kartallar objektifi santim oynatsan anlar ve kaybolurlar. O kadar da hassaslar. 

Yeri geliyor gümede bekliyoruz, bir gün, iki gün, üç gün... Hatta bazen malzemeyi açıkta bırakıyoruz ki alışsınlar. Sadece müşahede ediyoruz o kadar. Varsa orada yiyecek, bir kere geliyor, yiyor kıpırdamıyorsun. Ertesi gün yine gelip yiyor kıpırdamıyorsun. Ne zaman rahatladı üç beş kare çekme imkânı veriyor sana. 

Balaban kuşu tehlike belirdi mi âdeta donar.  Kafası bile oynamaz gözünün ucuyla bakar. Kamuflajına güvenir, saklandığını sanır fukara.  

Yerini iyi seçeceksin, güneş arkadan gelecek ve mutlaka dürbünün olacak yanında. Arabadan çekim nispeten rahattır, camı açıp bir fasulye torbası yerleştiriyoruz pervaza, üstüne makineyi koyuyoruz ki pahalı sehpalardan bile daha fazla işe yarar. Araba ile makul seviyelerde sokulabilirsin kuşlara. Lakin kapıyı açarsan bitti, kaybolurlar anında. Araçla 10-15 metre yaklaştığın kuşa yaya 70 metre yaklaşabilirsin anca. Bu ördek kaz grubunda  500 metreye çıkar, hayvancıklar can havliyle kaçışırlar. 

Her mevsimin güzelliği var, baharda filizler taze, çiçekler renk katar. Ama yavruludurlar, çıkmazlar pek ortaya. Yazın ışık güzeldir kuş az, kışın ışık azdır kuş fazla. Hani derler ya "at bulursun meydan bulunmaz..."

Arabayı yavaş kullanacak hafifçe durup kalkacaksın. Bazı kuşlar seni takip eder, habire karşına çıkar. Hatta önüne gelir, diklenir, kabarırlar. Bil ki erkek kuştur, yavrularını korumak için dikkat dağıtmakta.

Güzel resim vermelerine rağmen ben yavru çekmiyorum, hele yuvadakileri asla. Biri senin yatak odana girse ne hissedersin? Eğer anne bizim yüzümüzden yuvasını terk edecek, yavrularını bırakacaksa, al o resmi çal başına. 

Ha leylek insana yakındır aldırmaz o başka. Onu da rahatsız etmeden seyret, sessizce kaydını al ve kaybol. Biz ayak izinden başka bir şey bırakmamaya çalışıyoruz doğada. 

Malum mekânların malum kuşları vardır kadrolu deriz biz onlara. Ne zaman gitsen oradadır, döne döne  poz verir sana.

İBİBİKLER ÖTER ÖTMEZ...

Su kuşları en güzel resimleri bataklıkta eşinirken verirler, su yükseldi mi orada artık iş kalmaz fotoğrafçıya. 

Fotoğrafı  herkesin gördüğü açıyla çekersen "hı" der geçerler ama görmedikleri  açıdan çekersen "oo" derler hayranlıkla.  Su seviyesinde yatmışsın mesela, denize sıfır, etraf flu, kuş tam net, parlıyor âdeta. 

Geçen bir arkadaş arıyor abi yerde bir kuş buldum diyor uçamıyor, resmini gönderdi baktım Ebabil. Ebabiller kendi kalkamaz, yüksek yerde durur atlarlar aşağıya. Çık balkona savur dedim, kuş uçmuş gitmiş aile de çok sevinmiş. 

Herkes kapısının önünü temizlese bütün sokak pırıl pırıl olur. O hesap bizimkisi de, derim ki mekteplerde slayt gösterisi yapalım, doğayı anlatalım, sevdirelim çocuklarımıza.  

Bu güzellikleri insanlara tanıtmak için uğraşıyoruz ama alan her geçen gün daralıyor, evlatlarımıza ne bırakacağız bilmiyorum, kahroluyorum âdeta. 

KERTİK HİKÂYELERİ 

Bizde her kertiğin bir hikâyesi var. Kırbaykuşu Merzifon'da bataklık bir alana geliyor. Baykuş gece yırtıcısıdır ama ilginçtir bu, gündüz avlanır, ayrıca ailecek gelip giderler. Çok az fotoğraflandı, nadir bir tür diyebiliriz ona.  

Merzifon'da 7 yıl aradım, bir türlü bulamadım atlatmayı başardı her defasında.  Sonunda evimizin yakınında buldum çektim ve al sana bir kertik daha...

Bir gün saka gördüm, şahane bir ışık mesafe on numara, üstelik yemyeşil bir dalda. Arabayla durdum, tatlı tatlı bakıyor, elimi deklanşöre attım uçtu. Haydi devam edelim dedim baktım oturmuşuz bataklığa. İki traktör zor çekti, onca emek çaba ama benim aklım hâlâ sakada. 

Önce bir kuş görüyorsun, çekiyorsun tamam, sonra fonu güzel olsun, yok dalı güzel olsun, yeni yeni istekler başlıyor. Yok beslenme, yok uçar, yok aksiyon vesaire vesaire...

Tüh dediğin anlar da çok oluyor, bir dostlunla seyahat ediyorsundur bakarsın yıllardır aradığın kuş profilden vesikalık veriyor bi tabela üstünde.  Bir seferinde ak çaylak görmüş zar zor arabayı durdurmuştum  ama ininceye kadar... Gün geliyor yemeyi içmeyi unutuyoruz, açlıktan şekerimiz düşüyor, yığılıyoruz toprağa.  

Fotoğrafçı işine bakacak. Yılan fareyi yakaladı kurtarmaya kalkmayacak. Sadece seyredecek, karışmayacak onlara. 

Bazı yavrular yere düşer, cımbızla beslemek icap eder, tek tek böcek vereceksin ağzına. Hâlbuki bunu teslim edeceğin bir merkez olsa... Di mi ama? 

13.06.2015

.

ARTVİN'İN BOĞALARI...

İrfan Özfatura

 

Boğalar eninde sonunda kapışacak, kozlarını paylaşacaklar. Eğer siz düzde

güreştirmezseniz dağda bayırda koşuşur can yakarlar.  

Artvin dediğin iki dağ, bir dere. Sözde ziraat ve hayvancılıkla geçiniyor ama arazi yok ortada.

Gençleri cevval, mahir lakin iş aslanın ağzında. Eskiden beklerlermiş birinin tayini çıksın, belki adam alınır, boşalan koltuğa.

Yıllarca ihmal edilmiş, iki caddesi var biri yukarı çıkıyor öbürü iniyor aşağıya. Öndekine mecburiyet caddesi diyorlar, arkadakine zaruret. Girdiğin yerden çıkamazsın, araba çarşıyı dolanmak zorunda.

Ticaret canlı mı? Pek sayılmaz, milletin ayağı alışmış Erzurum'a, Trabzon'a gidiyor.

Askeriye varken esnaf az çok iş yapıyormuş, sağolsunlar Çoruh Üniversitesi'nde okuyan gençler de üç beş harcıyorlar. 

Halbuki Artvin gezilesi görülesi bir yer, bir tarafta dumanlı dağlar, bir yanda hırçın dalgalar. Kayak merkezi, yürüyüş parkurları, su kayağı, baraj gölü ve paraşüt için istemediğiniz kadar yamaç.

Sağlık, spor ve doğa turizmi için biçilmiş kaftan.

Hopa tam Karadenizli, Yusufeli ise Akdeniz'i andırıyor. Portakal'dan zeytine akla gelmeyecek şeyler yetişiyor. Pirinci, fasulyesi, peyniri meşhur, bizzat aranıyor. 

Tünel açılınca gelen giden artacak lakin Artvinliler taşkın kalabalıklar değil seçkin misafirler bekliyor.

Barajlar su tutunca hava yumuşamış, yeşili gözle görülür bir şekilde artmış bu arada.

Bayırlar rengârenk çiçek, kovanlar sıralanıyor taraçalarda. Kaldı ki Artvin cins Kafkas arılarını barındırıyor. Balını yemek lazım, tarifle anlatılmıyor.

Bütün bunlara rağmen Artvin'e bir gelir kapısı lazım.

Bu turizm olabilir mi acaba?

İşte Artvin eşrafı Kafkasör şenliklerinin tanıtım için iyi bir fırsat olacağını düşünüyor.

Adaaam sende diyeceksiniz iki boğanın toslaşmasından n'olacak? Öyle değilmiş be, işin incelikleri var.

 KONTROLSÜZ GÜÇ... 

Bakın Artvin Belediye Başkanı Mehmet Kocatepe nasıl anlatıyor: "Eskiden Artvin kışları hayli sert geçerdi, kar boyumuzu aşardı hatta. Hayvanlar kasım aralık dendi mi içeri alınır, nisan mayısla dışarı salınırlar. Havada deli bir çiçek kokusu, taze filizler, körpe sürgünler, çıtır yapraklar. Tabiattaki uyanış boğaları da coşturur, boğuşacak hasım ararlar.

Biliyorsunuz, sığırlar yaz sıcağında yapamaz, dağlara yollanırlar. Düşünün çeşitli mahallelerden hayvanlar katılmış birlikte düşmüşler yola. Henüz patikada liderlik kavgası başlar. Zemin engebeli, sağında solunda uçurumlar...  Çoban tek kalır baş edemez onlarla. Neticede biri diğerini sürer, yardan yuvarlar mazallah. Yaşlılar günde 8-10 boğanın telef olduğunu hatırlar.

Peki ya bunlar yola çıkmadan güreşseler de kozlarını paylaşsalar? Buna herkes "he" der ve Kafkasör yaylasında buluşurlar. Birbirine denk hayvanlar güreştirilir, bizim tabirimizle tanıştırılıp barıştırılırlar.

Ama efendim yenilen pehlivan...  

Hayır hayır boğa insan gibi kindar değildir, yenildi bitti, bir daha karşısına çıkmaz. Beeelki bir başka bahara...

İşte böyle elene elene bir başboğa seçilir aralarından. Bu hayvan güçlü ve kararlıdır, ekibi yönetir âdeta. Gece görseniz şaşarsınız, buruk hayvanlar sürüyü sarar etten duvar örerler etrafında. Başboğa ve yancıları devriyeye çıkar, mıntıkanın selameti için çırpınırlar. Bırakın kurtları ayılar bile yaklaşamaz. Diyelim bir dana dışarı kaçtı onu yakalar burunlarıyla ite ite ortaya alırlar.

Kafkasör'de boğalar güreşirken seyirciler de gelir ve gün doğar seyyarlara. Alan satan, kebap yapan derken ortalık renklenip şenliğe döner zamanla."

Adam olacak boğa

"Güreşçi dana hususi yetiştirilir. Mesela çok süt verilmez ki işkembesi büyümesin, çok su da içirilmez derisi yumuşar yoksa." 

Başkan Kocatepe, "Kafkasör festivali 35 yıldır düzenli bir şekilde yapılıyor yerli ve yabancı misafirleri ağırlıyor. Fotoğraf zengini bir şölen. Ben gelip de pişman olanını görmedim daha"diyor.

Biz de soruyoruz:?Peki başkanım, namlı bir boğa yetiştirmek için?

 Bir kere iyi bir buzağı bulacaksın. Şampiyon adayı boynundan burnundan belli olur. Hoş bunlar rast gele hayvanlar değildir, asil babaların oğullarından ayrılırlar. El kadarken bile belli olur, liderlik vardır mayalarında.

 Artvinliler şampiyon adayını gözünden tanırlar.

Güreşçi dana hususi yetiştirilir. Mesela çok süt verilmez ki işkembesi büyümesin, çok su da içirilmez derisi yumuşar yoksa.  

Miniklerin taklit kaabiliyetleri vardır, büyüklerinden gördüklerini yapar, boylarına bakmadan toslaşırlar. 

BOĞALARA FISILDAYAN KADINLAR

Enteresandır ama boğaların yetişmesinde kadınların payı büyüktür. Bunlar munis hayvanlardır, sokulgandırlar, bakıcı kadınlar onları seve okşaya büyütür. Hem otlatır hem de önlerine üzüm, ceviz, fındık koyar. Yal yapar, hamur yoğurur, evladı gibi bakar. Bal, pekmez artık aklınıza ne geliyorsa.

Biz eskiden çam ağaçlarının çiçeklerini (çampir) toplardık, geven de gıdalıdır sonra, hele yoncayı ince ince doğrayıp üzerine un serp bayılırlar.

Kızak çektirir, tarla sürdürür, koşturur antrenman yaptırırlar. Hayvan minder güreşçisi gibi kilo düşer hatta.   

Bir anda omuzları genişler boynu kalınlaşır, adaleleri tek tek sayılmaya başlar. Bakıcı kadınlar hayvanı güreşe çıkarırken sırtına bir şaplak atarlar tamam.  Hayvan mesajı alır ve gereğini yapar. Bilmem artık ne fısıldıyorlarsa kulağına?

Şampiyon boğalar ünlenir namlanır, bir bakarsın otomobil fiyatına.  

Yenilenler yenilir, yollanır kasaba.

Artvin gibi bir coğrafyada yaşayanlar mücadeleci olmak zorunda.  Sadece boğalar değil, koçlar da güreşir, çocuklar da... 

 BAHİS Mİ? ASLA!

  Peki iddia olur mu?

 Kesinlikle olmaz, çünkü işin içine kumar girdi mi ayak oyunları başlar, ne dağda kurulması istenen hiyerarşi sağlanabilir ne de tribünlerde muhabbet kalır.  

 Ama taraftarlık vardır bak, bazı boğalar çok sevilir, adları unutulmaz.

  Hayvanların incinmediğinden emin misiniz?

 Boğalar sert ve güçlü hayvanlar ama rakibine zarar vermek için boğuşmuyorlar. Bazen tezahürata rağmen kıpırdamıyor bakışıp ayrılıyorlar.

 Peki birbirlerini yaralayabilirler mi? Evet öyle bir ihtimal var. Bu yüzden sahipleri uyanık olur, biri ardını döndü mü giriverirler araya. Hakemler tek tek hayvanların boynuzlarına bakar, sivrilikleri törpüler yuvarlatırlar. Yine enteresandır, bunca yıldır boğa güreşi izlerim boynuzun göze geldiğini görmedim daha. Garip bir eğimi var. İspanya'da arenalar kana boyanır, boğanın cesedi çıkar. Bizde ise yaralanacak diye ödümüz kopar. Mağluplar da galipler gibi sevile okşana dönerler yuvalarına.

Hasılı kaybolan değerler Artvin'de yaşıyor, bunları tanıtmalıyız dünyaya.

20.06.2015

.

BEREKET KONVOYU'YLA BALKANLARA...

İrfan Özfatura

 

Bayrampaşa Belediyesi tarafından yola çıkarılan Bereket Konvoyu bu yıl 11. defa Balkanlarda. Sözle kolay ama bu iş filan semtte ramazan çadırı kurmaya benzemiyor.

aydi binin arabalara, gidelim Balkanlara!

Ah keşke öyle kolay olsa.

Bereket Konvoyunun arkasında büyük emekler var oysa. 

Önce seferin altyapısı hazırlanıyor. O coğrafyayı bilen insanlar masa başına oturuyor, haritalar açılıyor. Az gidilmiş, uğranmamış, ihmal edilmiş, kırılmış, darılmış bölgeler göz önüne alınarak bir güzergâh çiziliyor. Sonra her ülkeye bir mesul seçiliyor, defalarca gelip gidiyor, ilgili mercilerden izinler alınıyor. Ayrıca nakil, malzeme temini ve konaklama da onlardan soruluyor.

AAA RAMAZAN GELMİŞ!

Dört yıldır, sefer Hırvatistan'ın başşehri Zagrep'ten başlıyor. Öyle ki Zagrepliler konvoyumuzu gördüler mi "Aaa Ramazan-ı şerif gelmiş" diyorlar.

Konvoyun üç tırı var bunlardan biri açılıp sahne oluyor, biri yürüyen mutfak, diğeri de masa ve iskemleleri taşıyor.

Meydanı hazırlayan çocuklar ateş parçası gibi. 400 masa ve 2 bin tabureyi fırtına gibi indirip yayıyor üzerlerine masa örtülerini geçiriveriyorlar. Bir kısmı kutuları katlıyor, bir kısmı pideleri poşetliyor. Bir ay boyunca kutu katlamak keyifli iş olmasa gerek ama ilahiler okuyor, birbirlerine takılıyor gülüş çığırış işi bitiriyorlar. Çatal kaşık ve su şişeleri tek tek yerleştiriliyor. Bu arada yemekler pişmiş oluyor. Pilav tatlı ve tas kebabı plastik kaplara konuyor, dökülmesin diye üzerine selefon çekiliyor. Tepsicikler yemeği sıcak muhafaza eden sandıklara alınıyor. Sandıklar iki kulplu, biri önden biri arkadan tutarak zincir oluşturuyor ve hızla dağıtıyorlar. Yukarıdan bakarsanız on kırmızı mintanlı genç aynen tırtıl gibi masaların arasına giriyor. Hasılı yemekler sıcak sıcak misafirlerin önüne konuyor.

ZAMANA KARŞI YARIŞ

Bu çocuklar iftarlarını alel acele açmak zorundalar çünkü daha feslerini cepkenlerini giyecek minik konuklar için pamuk helva yapacak, macun saracaklar. En büyük sevabı kazanan onlar, küçük hanımlar küçük beyler etraflarında pervane oluyor. Şerbet güğümü az ağırlık değil o yorgunlukla omuzluyor pullarını şıngırtadarak dolanıp ağız tatlandırıyorlar. Herkese bir iş var; Kimi fotoğraf çekiyor kimi tercümanlık yapıyor. Bunlar zaten Bayrampaşa'da oturan Boşnak Arnavut çocukları, lisandan yana dertleri olmuyor.

Diyelim program bitti herkes evine gitti, onların işi tekrar başlıyor, masalar katlanıyor, tabureler iç içe geçiriliyor. Hepsi kamyona yükleniyor. Ortalıkta ne kadar karton, poşet varsa çöp torbalarına alınıyor, ki bu takriben üç saat sürüyor. Özetlersek sabah sekizde başlayan koşuşturmaca ancak gece birde bitiyor. Evet sözde 11 ülke geziyorlar ama kaldıkları şehri görmek gibi bir fırsatları olmuyor.

REKORA GİDİYORLAR

Mutfak ekibinin başında Niksarlı Sabahattin Yaşar usta var. Her gün 250 kilo et, çuval çuval pirinç işleniyor. Soğan soyanlar, domates biber doğrayanlar, pirinç kavuranlar... Zamana karşı bir yarıştır sürüyor.  Tırın içi sauna gibi, ocaklar yandı mı ter topuklarınızdan akıyor. Dayanılır bir tempo değil ben beş dakika mikrofon tutuyorum içime baygınlıklar giriyor.

Tatlıcımızın da mesaisi sıkı. Erzincanlı Erdem Usta taaa sabahın seherinde kalkıp hamur tutuyor, şerbet kaynatıyor. Lokmaları tek tek kızgın yağa atarken görmeniz gerek, hızdan elleri takip edilemiyor. Tatlıları nar gibi kızartıp şerbete buluyor. Her tabakta üç lokma olduğunu düşünürseniz tek başına  6-7 bin parça mal çıkarıyor.

Çam sakızı çoban armağanı

Bereket Konvoyu'nun iftar programlarına gayrimüslimler de katılabiliyor, kimseye kimliği

sorulmuyor.

Bu arada şirin bir çadır kuruluyor. Kul Ali mahlaslı ebru ustası Ali Çalışır hakikaten çalışıyor, İstanbul'da tanesi yüz liradan satılan ebruları gözleri önünde yapıp zarafetle hediye ediyor. Gül isteyene gül, lale isteyene lale. Papatyalar, karanfiller, sümbüller deste deste gidiyor. 

Kaligrafi sanatkârı Rıdvan Özalp kardeşimiz de her gün yüzlerce isim yazıyor. "Tatlar ve sesler unutulur ama yazı kenarda durur" diyor. Belki seneler sonra ellerine alacak "hiç unutmam o gün İstanbul'dan Türkler gelmişti" diyecek, dalacaklar hatıralara... Eee söz uçar yazı kalır dememişler boşuna.

Şaşıracaksınız belki ama ismini yazdırmak için sıra bekleyen çocukların çoğu Sırp, Hırvat. İhtimal ailelerinden iyi şeyler işitmediler, önce uzak duruyor ama sonra kimi helva kokusuna kimi ebru ve yazı aşkına yanımıza sokuluyor.

Rıdvan kardeşimiz geçen yıl Kosova'daydık diyor, baktık kahveler boşaldı her yer Türk bayrağı. Meğer Türk Basket Takımı Sırbistan'ı yenmiş, bizim haberimiz bile yok onlar meydanlara dökülüyor. Bereket Konvoyu da öyle, Türkiye'den bakarsanız ne var yani? Hepi topu birkaç kazan yemek pişirilip dağıtılıyor. Ama burada öyle değil tabiri caizse yer yerinden oynuyor.

ÖMÜR BİTER YOL BİTMEZ 

Konvoyun transferi de kolay değil. Balkan coğrafyası hayli engebeli virajlı yollar ekibi yayıktaki ayrana çeviriyor. Gümrüklerde de işlerin tıkırında yürüdüğü söylenemez, zorluk çıkarmasalar bile vakit alıyor. Bir kapıda birkaç saat beklemişsin bunlar çileden sayılmıyor.

En çok zorlanan da canlı yayın arabasının başındaki Halis Baltacı ağabeyimiz. Onca malzeme onca liste, gümrükçünün bilmediği tanımadığı cihazlar, adeta deveye hendek atlatıyor.

Halis ağabey ve ekibi sabah erkenden yer tutup uydu bulmak zorunda. Her gün iki canlı yayını ve detayları Türkiye'ye aktarmak kolay değil. Milletin otellere gidip yattığı vakitlerde onlar görüntü geçeceğiz diye çırpınıyor. Yüzlerce metre kablo döşeyip topluyorlar her meydana ayrı jimi kuruluyor. Halis ağabeyin uykuya hasret olduğu gözlerinden belli ayrıca da araba kullanıyor.

Sunucu Rıdvan Elitez'in heyecanına, Uğur Aslan'ın sakinliğine imreniyorum. Yapımcı Bülent Kahraman Çolakoğlu yönetimindeki TRT Avaz ekibi de saat gibi uyumlu çalışıyor. Kameraman Yılmaz Teknikçi Oğuz dünyalar iyisi. Program Müdürü Nizam Şahin onlara da bize de abilik yapıyor.

Sami Çavuş dışarıdan bakarsanız bir minibüs şoförü kendisine emanet edilenlerin intikalini sağlıyor. Ama tanıyınca anlıyorsunuz ki konvoyun mimarlarından. Aslen Arnavut, Sırp'la da Hırvat'la da Boşnak'la da rahat anlaşıyor.  Her köyde kasabada bir tanıdığı çıkıyor. Dengeleri öylesine biliyor ve gözetiyor ki tecrübesine ihtiyaç duyuluyor.

Ve insanın içini titreten manzaralar. Yardıma koşan gençler, Tito'dan beri ilk defa ezan sesi duyduğu için katıla katıla ağlayan ihtiyarlar. Ve "biz tecavüze uğrarken neredeydiniz" diye hesap soran Boşnak kadınları...

Her insan ayrı hikâye, gitmek görmek dinlemek gerekiyor.

MACUN SEVİNCİ

Osmanlı macunu, pamuk şeker gibi Türk lezzetlerini tadan çocukların  mutluluğu görülmeye değer...

27.06.2015

.

Gül Ali'den Kul Ali'ye

İrfan Özfatura

 

Yaptığı üç boyutlu güllerle ebru sanatında yeni bir kapı aralayan Ali Çalışır, eserlerinde "Kul  Ali" gibi mütevazı bir isim kullanıyor

orulmak bilmeyen bir sanatkâr, Ali Çalışır. Dünyanın dört bir yanında teknesini kuruyor, hem ebru yapıyor hem anlatıyor, kültürümüzü tanıtmaya çalışıyor. 

Soruyoruz "ebruyu ilk önce kim bulmuş hocam?"

- Uygurlardan geldi diyenler de var, Altaylardan geldi diyenler de var. Buhara'da biraz duruyor, duruluyor. Sonra bir kol Kafkaslara gidiyor, bir kol Anadolu'ya geliyor. İstanbul'da serpilip güzelleşiyor,. Osmanlı onu alıp Ortadoğu'ya, Avrupa'ya götürüyor. Zaten Batılılar hâlâ Türkish marbling (Türk kağıdı) diyor.

Ebru kulağa hoş gelen bir kelime. Sahi adı nereden geliyor? 

Geçmişi bin yıl evveline uzanan bir sanat için kesin bir şey söylemek zor. Kimi Çağatay Türkçesindeki "ebre"den geldiğini, kimi ise farsça bulut kümeleri manasına gelen "ebri"den geldiğini iddia ediyor. Arabi ab (su) ve ru (yüz) kelimelerinden çıktığını da söyleyen de az değil (nakş-i ber ab). Asyalı olduğunda şüphe yok ama...

Sanırım kendine has malzemeleri var?

Evet. Eskiden suya sahleple, geven otuyla kıvam kazandırırlarmış şimdi keratin kullanılıyor. Ecdat boya için filan dağın toprağını alır mermere yatırır, destiseng ile eze eze terbiye edermiş sabırla. Dağda ne bulabiliriz? Oksit kırmızılar, sarılar, siyahlar, bir de lahur çivitler (mavi), üstübeç (beyaz), gülbahar (kızıl) sarı zırnık,aşı boya ve bildiğin is (kara). Bunları karıştırıp ara renkleri elde edebilirsin pekala. Günümüzde su bazlı pigment boyalar satılıyor. Ne yalan söyleyeyim renkleri de canlı, yakışıyor ebruya. Şimdi kim geven toplayacak da, boya ezecek bu zamanda?

YENİLİKTEN YANA...

İyi de gelenekten kopmuş olmuyor musunuz ama?

Ben gelenekçilerden değilim, bir kolaylık varsa kullanmaktan yanayım. Zaten ortada bir gelenek filan da yok çiçekli ebrunun geçmişi 30 yıl, bir ömür bile geçmemiş daha. Bazı arkadaşlar illa iki boyutlu motiflerde kalmamız gerektiğini savunuyor, yeniliklere karşı çıkıyorlar. Allahü teala insana akıl, zeka, kabiliyet vermiş, taklit taklit nereye kadar? Çırak ustayı aşmalı, yeni çığırlar açmalı. Sanata sınır koymak atın üzengisini çekmeye benzer, tekrara düşersen kalırsın orada. Evet Ebru Müslümanların tesirinde kalmış bir sanat ama bunun dini bir yönü yok ki, yenilikler katabilirsin pekala. Bırakın çocuklar değişik şeyler yapsınlar. Edebi dairesinde ama... Ecdada yakışacak olgunlukla.

Peki gelenekçiler malzemede ne yapıyor?

Ne yapacaklar? Onlarda da boya ve kitrede modern malzemeleri kullanıyor. Zaten elimizde bir gül dalı ile at kılı kalmış gerisi külliyen ithal.

Neden gül dalı, neden at kılı?

Atın yele ve kuyruk kılları boyayı istenildiği kadar tutar, serpmeyle kolayca salar. Gül dalı da esnektir, çürümez, âdeta biçilmiş kaftan.

DENİZ DEĞİL DERYA

Biraz da ebru çeşitlerinden bahis açsak?

Battal ebru, gelgit ebru, bülbül yuvası, şal ebrusu, taraklı ebru, hatip ebrusu, çiçek ebru, buket ebru, kedi gözü, neftli, somaki, kumlu, ak kase daha neler neler. Herbirini saatlerce anlatabilirim sana.

Son zamanlarda bir ebruya karşı alaka arttı sanki?

On sene evvel bu sanatı bilen yoktu. Sağ olsun  belediyeler imkân açınca meraklılar geçti tekne başına. Şimdi dalgalar halinde yayılıyor. Bu memlekette heykeli ve resmi niye oturtamadılar. Çünkü özümüzde yok, dokumuz uyuşmuyor. Gelgelelim hat, tezhip, ebru patladı gidiyor. Talebelerimden Atilla Can kardeşimiz gitti anlattı ve Ebru'nun UNESCO tarafından "somut olmayan varlıklar" listesine alınmasını başardı. Ne olsun daha?

YAPACAK ÇOK İŞ VAR

Zeytinburnu'nda bir sergi açmıştım. Bir okul grubu geldi. Öğretmen anlatıyor "çocuklar bu su üzerine yapılan bir sanat."

Talebelerden biri sordu "hani su nerede hocam?"

Bence tekne başında göstermeliyiz çocuklara. Bakın Ramazan-ı şerif boyunca Balkanların 11 ülkesinde 25 şehrinde tekne kurup anlatıyorum insanlara. Müslim gayrimüslim hayranlıkla izliyor.

Eskiden ebru asmazdık duvarlarımıza.

Evet, ebru önceleri sadece hat levhalarına pervaz olur ve cildlerin iç kapaklarına konurdu. Öd böceklerin üremesine mani olur zira. Yine tahrif edilmesinden korkulan metinler ebru üzerine yazılıyor, yazıyı silebilirsin ama alttaki desenleri yapamazsın bir daha. Şimdi evleri dükkanları süslüyor. Hoşuna gidiyorsa assın ne mahsuru var? Adam odun kütüğünü kesip duvara çakmış, keyif onun değil mi, istediğini yapar. Lakin bazı gelenekçi arkadaşlar türkücü futbolcu posteri asana karışmıyor, bize baskı kuruyorlar. Yok illa götürüp takacaçakmışız kitap kapaklarına.

BENDEN İYİ BİLİYORLAR

Sanırım televizyondan bir ebru meşki seyretmeyen yok. Size pek anlatacak şey kalmıyor.

Malumatfuruşumuz çoktur. Bazen teknenin başına dikilip izaha başlıyorlar. Bak şimdi boya atacak, bak şimdi bizi daldıracak. Yok halka, yok yaprak... Bize anlatacak şey kalmıyor, susup işimize bakıyoruz kibarca.

Peki hocam niye hep lale, başka çiçek mi yok Allah aşkına?

Böyle gösteri için kurulan teknelerde genellikle lale yapmayı tercih ederiz. Bir seyirciye bir gül verinceye kadar beş seyirciye lale verebilirsin zira. Herkesin gönlü olur, biri alıp biri bakmaz.

AMAÇ DEĞİL ARAÇ

Ben Ebruyu bir araç olarak görüyor, kelime-i tevhidi yaymak, İslamiyeti sevdirmek için kullanıyorum. Sanatın bir dili var, lisanı ne olursa olsun insanlara hitap ediyor. Eğer bu vesileyle dinimi milletimi sevdirebildimse ne mutlu bana?

Üstad "Anladım işi" diyor, "sanat Allahı aramakmış. Marifet buymuş, gerisi çelik çomak oynamakmış.

Allahü teâlâ öd gibi bir şey yaratmış boyayı su üstünde durduruyor. Eğer boya batsa acizsin bir şey yapamazsın asla. Yine renkler halkalar halinde açılmasa ebru diye bir şey olmaz.

 Ebru insanı çeker mi cezbeder mi hocam?

Aslında ben hat dersi almak için Cafer Paşa Medresesine gitmiştim, o gün ebru kursu başlamış, tekne kenarına nasıl yanaştıysam kurtulamadım bir daha.

İnsanı dinlendirirmiş doğru mu?

Duy da inanma. Çok çalışırsan belini ağrıtır. Öd kokusu başına vurur ayrıca. Çilesi de var elbet ama katlanıyoruz o başka.

Nefsi terbiye ettiği de söyleniyor.

-Öyle olsa dergâhlar ebru teknesinden geçilmezdi. Ebru yüzünden enaniyete de kapılabilirsin pekala. Nefsini terbiye etmek istiyorsan git oruç tut, gece teheccüde kalk, haramlardan kaç. Bence ebruya böyle manalar yüklemenin lüzumu yok, bu bir sanat, haz alıyorsan yap, almıyorsan yapma.

Sizi seyredince insana cesaret geliyor hocam. "Aaa bende yapabilirim" diyorsunuz "ne var yani bunda?"

Öyle görünse de kendini vermez kolayca. Tamam samimidir, kaprisi yoktur ama asaleti sonradan çıkar ortaya. Nasıl hattatlara bir sene elif çektiriyorlarsa fırça tutmak da mal olur yıllarınıza. Heveslisi çok çıkıyorsa da pek azı kalır tekne başında. Bakın ben 17 yıldır uğraşıyorum, bu deryanın kıyısındayım daha.

04.07.2015

.

Makedonya'nın meyve deposu

İrfan Özfatura

 

Göz alabildiğine bağların uzandığı Ustrumca'nın bereketli topraklarında envai çeşit meyve ve sebze yetişiyor, şehir tüm ülkeyi besliyor....

Şehir efsanesi midir bilinmez ama duyduğumuz doğruysa Makedonya'nın Ustrumca şehrinin adı "üstü Rumca"dan geliyormuş. Kasabanın altı Türkçe, üstü Rumca konuşuyormuş o yıllarda. Ustrumca toprakları bereketli mi bereketli. İçinden geçen Ustruma Irmağı ovayı kandırıyor suya.

Yazları sıcak, kışlar ılık ve yağışlı, bildiğiniz Akdeniz iklimi hüküm sürüyor. Rakımı 250 metre civarında, kividen zeytine ne eksen yetişiyor. Tarlada bastonunu unutsan filiz veriyor sabaha.

Ustrumca'ya kaleden bakmak mümkün değil güneşe tutulmuş ayna gibi parlıyor zira. Niye? Çünkü boydan boya sera, arazi poşete sarılmış âdeta. Domateslerin iki tanesi bir okka, hıyarı nasıl sulu ısırınca su fışkırıyor sağa sola. Ama en meşhuru biberi, çarlistonlar etli etli ve kendine has bir acılıkları var. Hiçbir şey bulamasalar üç beş biberi zeytinyağında çeviriyor, üzerine sarımsaklı yoğurdu döküp yumuluyorlar tavaya. Haa satınca para etmiyor o başka.  

Hele o karpuzları. On kilodan aşağı geleni yok, bıçağı gördü mü çatır çatır yarılıyor. Nasıl bizde Antalya bütün Türkiye'ye mal yollar, Ustrumca da koca Makedonya'yı besliyor. Erikmiş, kayısıymış, şeftaliymiş, elmaymış, dutmuş, armutmuş kimse bakmıyor. Bağlar göz alabildiğine uzanıyor. Ama beni en çok ıhlamur ağaçları şaşırtıyor. Yer gök ıhlamur, kokusu da baş döndürüyor. İnanabiliyor musunuz, ıhlamurun para eden bir mal olduğunu bilmiyorlar daha.

AH RUMELİ

Efendim Ustrumca 1395 yılında Türklerin eline geçiyor ve 1912 yılına kadar bayrağımız dalgalanıyor. 1324 (1906) tarihli Selânik Vilâyeti Salnâmesi'ne bakılırsa nüfusu 9320. Kamûsü'l-a'lâm'da altmış beş köyü olan bir kaza şeklinde tasvir ediliyor. Yunanlar için iki, Müslümanlar için yirmi bir, diğer Hıristiyanlar için on okul olduğu yazılıyor.

Ayverdi, on üç cami, bir mescit, üç tekke ve bir imaret (II. Bayezid'in veziri Koca Mustafa Paşa'ya ait) bulunduğundan söz açıyor. Yirmi bir köyünde de cami var, hoca efendiler talebe okutuyor.

Ustrumca Osmanlı ordusu için arpa buğday et pirinç üretiyor, güçlü mandıraları yağı peyniri tulumlara basıyor.

Banica, Bansko, Borisovo, Ednokukevo, Nova Mahala, Sekirnik, Ştuka ve Suşica köylerinde hâlâ camiler duruyor. 1613 yaptırılan Kâtib Durak Orta Camii sapasağlam ayakta. Toygun Paşa Camii Şâbânî türbe ve tekkesi ona keza.

ZOR YILLAR

1880'lerden sonra havali huzura hasret kalıyor. Rum, Bulgar komitacıları dağları tutuyor. Abdülhamid Han hal edilince ümmet sahipsiz kalıyor. Balkan Müslümanları Jön Türklerin ve İttihatçıların hataları yüzünden habire bedel ödüyor.  

Yaşanan irili ufaklı muharebeler sonrasında önce Bulgarların sonra Yunanların eline geçen Ustrumca sonunda Sırp- Hırvat- Sloven krallığına düşüyor. Defalarca ateşe veriliyor, güzelim mescitler, medreseler yok ediliyor.

Sonrasını biliyorsunuz Sosyalistler darbe yapıyor, işte en büyük göç de o vakit yaşanıyor. Tito her kesime aynı mesafede duruyor gibi görünse de Müslümanların sayısından endişe ediyor. Türk hükümetlerini de oyuna dâhil edip bir göç kampanyası başlatıyor.

ŞEYTANIN AKLINA GELMEZ

Bakın proje nasıl yürütülüyor. Diyelim siz köyün ileri gelenisiniz, partizanlar haber yolluyorlar filan vakte kadar pılını pırtını topla git yoksa kızını kaçırıp, kapatacağız kışlaya. Eh artık kaç kişi geçerse ırzına...

Adam telaşlanıyor tabii, bağı bahçeyi gözü görmüyor. Üçüne beşine bakmıyor ama al deyince mal mundar oluyor. Panik içinde toplanıyor, önüne konan bütün evrakları imzalayıp "mülküm yoktur" diye beyanda bulunuyor. (Ne hikmettir bilinmez bu beyanı bizzat Türk Hükümeti istiyor.) Tito güzelim gayri menkullere karşılık Ankara'ya kuruşlu paralar ödüyor, çoğu defa borcunu Goranje marka buzdolapları ve çamaşır makineleri ile kapatıyor ki alayı tel maşa.

Hani derler "İslam bir millet küfür bir millettir" bu defa sıra partizan içindeki Türklere geliyor. Halkın arasına girip "gördünüz bak hoca da kaçtı, eşraftan filan filan kaçtı, ben size söylüyordum fena şeyler olacak, inanmıyordunuz demek ki onların da bildikleri var."

İş ırz namus olunca fısıltılar yayılıyor. Bavulunu toplayan toplayana.

Bosna, Sancak, Kosova... Her yerde aynı propaganda... Sadece Makedonya'dan 2 milyon soydaşımız Anadolu'ya akıyor. Ki bu göç olmasa bu gün kesin ay yıldız vardı bayrağında.

BASKILARA RAĞMEN

Neyse biz dönelim Ustrumca'ya, şehrin önde gelenleri göçüyor ama Müslüman Romenler direniyor, onca çileye sıkıntıya tahammül ediyorlar. Kim bilir belki de mal mülk sahibi olmadıkları için partizanların gözüne batmıyor. Hâlihazırda şehirde yaklaşık 2 bin haneleri, civar köylerde de hayli ağırlıkları var.

Berrak bir Türkçe ile konuşuyor, Türkiye de olup bitenleri dikkatle takip ediyorlar. Evlerinde camilerinde Türk bayrakları dalgalanıyor. Burada nazlı hilal çok kıymetli, gencin biri, "Türk bayrağına sahip olabilmek için folklor ekibine katılıp İstanbul'a gitmiştim" diyor. "Ama bayrak çarşıda pazarda satılan bir şey değil ki alsam. Artık son gün oldu, salondaki vazifelilerden birine dedim veresin bana şu küçük bayrakçıklardan elim boş dönmeyeyim Makedonya'ya. Sanırım sesim titredi gözlerim sulandı, dokunsa ağlayacağım oracıkta. Sağ olsun en büyük bayrağı verdi bana. Ne ki şimdi düğünlerde bayramlarda asarız çatıya."

GÖRMEK LAZIMDI

Bayrampaşa Belediyesinin düzenlediği Bereket Konvoyu Balkanların bir çok şehrinde iftar verdi, bizden sesler ve renkler sundu dostlara. Ancak Ustrumca'da başka karşılandı, bu bir ilkti zira. Masaları iskemleleri onlar yaydı, yerli gençler koştu aşçıların yardımına. Bir örnek tişörtler giymiş delikanlılar alanın güvenliği için yayıldılar kenarlara.

Nasıl mutluydular anlatamam "sanırlar bizi sahipsiz, gürsünler bakalım kim var arkamızda!"

Anneler çocuklarına en güzel elbiselerini giydirmiş sanki bayram ziyaretine çıkmışlar. Ufaklıkların isimleri Ahmet, Mahmud, Muhammet, Mustafa, Aişe, Fatıma, Hatice, Medine, Ravda...  Hangisine oku bir subhaneke desen bülbül kesiliyor. 32 farzı ezbere sayıyor, elif baları ellerinden düşürmüyorlar. İslami bir uyanış hissediliyor açıkça.

Ve Ustrumca meydanında belki bir asır sonra kuran sedası yükseliyor dalga dalga. Hoca efendi öyle bir Rahman suresi okuyor ki çıt çıkmıyor koca meydanda. İstanbul aksanı ile ezan-ı şerifi okuduğunda görmeniz lazımdı. O gözyaşları, hıçkırıklar...

Ve bir talebe sahneye çıkıp Bilal-i Habeşi ve Hazret-i Ebubekir'e (radıyallahu anhüm) ait iki menkıbe anlatıyor. Alkıştan avuçları patlıyor âdeta.

Ustrumcalılar tek fire vermeden meydanda kalıyor, sahne kapanıyor ışıklar sönüyor, ama dağılmıyorlar.

Bu ne sevgi, bu ne ihlas?

Ah Rumeli dedirtiyor insana.  

BIÇAĞI GÖRDÜ MÜ YARILIYOR

Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü Ustrumca'nın karpuzları da bir başka... On kilodan aşağı geleni yok, bıçağı gördü mü çatır çatır yarılıyor. Şehirde yetişen erik, kayısı ve şeftaliler de bol ve lezzetli.

 

11.07.2015

.

Tatlı yiyelim tatlı konuşalım

İrfan Özfatura

 

Bizim çocukluğumuzda resmi ideoloji daha baskılıydı, devletin radyosu dini günleri sulandırmaya çalışırdı açıkça. On bir ayın sultanını Ermeni kantocuların avazeleri ile geçiştirir, bayram günleri de def dümbelek gırnata, çal çal oyna! Sırf Ramazanı-ı şerif kelimesi terennüm edilmesin diye mübarek bayrama "şeker" adı takılmıştı hatta. TRT'nin kadrolu konukları koz helva, macun ve horoz şekeri üzerine bayat muhabbetler yaparlardı bıktarasıya.

Bayram namazı, kabir ziyareti, fukara gözetme, helalleşme, eş dost arama, dargınları barıştırma gibi mevzuların yanına bile uğramazdılar. Ne tekbir, ne salavat, dön, dolaş "Direkler arasına!"

Bayram yeri muhabbetleri kuru nostaljiydi, özenilecek yanı yoktu aslında. Atlı karınca ve dönme dolap insanlık suçuydu, dön baba dön, inersin bööö, miden gelir ağzına. 

Veletler ya velespit kiralar ya da parasına kıyar mobiletle turlarlar. Kiralık bisikletler yamalı bohça gibidir, çatal, maşa, her tarafı kaynak. Gidon eğreti durur, frenler tutmaz. İki de bir zincir atar, pedal kopar. 5 dakkası yimbeşten ne olsun, iki düşüp bi kalkıncaya kadar müddet dolar.

ÇATIRTILAR PATIRTILAR

Bayramlarda uyanıklar işe çıkar, çocukların kapı kapı topladıkları mangırları ellerinden alırlar. Maytap, mantar, fişek, çatapat, kız kaçıran gibi ıvır zıvırdan sıkı bir hasılat kurtarırlar. Bayram yerlerinin altın dişli fötr şapkalı çakalları vardır, rulet çevirir, halka attırırlar. Kumarı oynayan değil oynatan kazanırmış, avuç avuç para toplar, çantalara basarlar.

Üç penaltı elli kuruş, üçte üç atana Kulüp ya da Yeni Harman!

Çocuklar sigara hevesine abanır, bayramlık iskarpinlerle pis burun vururlar. Top bildiğiniz armuttur, şutlarsın Konya'ya, gider Hanya'ya.

Meyhaneler bütün bir Ramazan camlarını gazete kağıtları ile kapatır, ışık sızdırmaz. Gelgelim Şevvalle âdeta açılış yaparlar. Bayram bayram ayarı kaçıranlar olur, küfeyle taşınırlar.

 ŞEKERİ ÇIKASICALAR

Her ne kadar bu mübarek günün şekerle şerbetle anılmasına karşıysam da tatlı işini yok sayamayız o artık bir vakıa.

Kadınlar arefeden?kolları sıvar. Bakır tencerelerde helvalar kavrulur, tel tel kadayıflar hazırlarlar. Ah o lokmalar, revaniler, dilber dudakları, kalbura bastılar...

Bazı evlerin bahçesinde toprak fırınlar olur ama bunları yakmak kızdırmak zaman alır. Halbuki ekmek fırınları tepsileri nazlanmadan kabul eder, yarım somun parasına atar çıkarırlar.

Bayram günü kapıdan uğrayanlara kolonya ve kağıtlı şeker tutulur. Çocuklara mendil çorap verilir, avuçlarına harçlık sıkıştırılır çaktırmadan. Lütfedip oturanlara çay, kahve yapılır, limonata, çikolata artık ne varsa.

Yerli yetikli aileler tepsi tepsi baklava hazırlar, yanına ayran çırparlar. 

Ev baklavası dediğin en az kırk kat olmalı, cevizi itina ile ayıklanmalıdır.

Ama ben iki dilimlik hakkımı fıstıklı kullanmaktan yanayım. Ne saklayayım "yeşil baklava"nın tadı başka.        

Yalnız bu günlerde baklava fiyatları çok geziyor, biri ona on beşe veriyor, diğeri elliye atmışa satıyor...

Peki bu fark neyin nesi? Gidelim soralım dedik ustalarına.

 MALZEME SEÇME OLACAK

Efendim iyi bir baklava yağının, buğdayının, fıstığının tadını vermeliymiş doya doya, bu da seçme malzeme ile olurmuş anca. Antepliler sırf bunun için hususi fıstık yetiştirir ve zamanı gelmeden (bozken) toplarlarmış ki konsantre lezzet suna. Olgunlaşan fıstık irileşir, kabuğunu çatlatırmış ama tadı da azalırmış bu arada.

Bir tepsiye 800 gram fıstık atılırmış, 700 atsan kasar, 900 atsan bozar. İyi hesap edecekmişsin, ne eksik ne fazla.

Tereyağı umumiyetle Şanlıurfa'dan tedarik edilirmiş. Ustalar bilhassa keçi sütünden olmasını isterlermiş, çünkü keçi öyle her ota dalmaz, körpe tomurcukları yemek için kayalara tırmanırmış icabında.

Bu yağ eritilir, köpüğü tortusu alınır. Acılığından, burukluğundan arınırmış ki artık sade yağ denirmiş ona.

Un ve nişasta da Antep havalisinden seçilirmiş. Onlarla yufka başka olurmuş zira.

Efendim baklavacılığa niyetlenen delikanlı kesin karar vermeli ve gitmeliymiş sonuna kadar.  Tıfıl beşi bitirdiğinde "yok baba ben okumıycam" demeliymiş açıkça.

Araya hatırlılar devletlüler konur yalvar yakar sokulurmuş baklavacının yanına. Ünlü bir ustanın çırağı olmak diploma sertifika kadar önemliymiş en azından.

 
USTA KOLAY MI YETİŞİR?

Çırağın ilk işi dükkân süpürmek olurmuş tabii, masa siler, bardak yıkar, odun taşırmış aylarca. Ahlakı ve disiplini ile göze girerse imalathaneye alınırmış, yoksa "hadi sen biraz gez dolaş" denirmiş kibarca.

İşi sevecekmişsin. Hevesin yoksa 40 yıl da gelip gitsen boşuna.

Baklavacının üzerine güneş doğmazmış. Çünkü gecenin dördünde çıkarmış yola. O saatte sokakta sadece kediler köpekler olurmuş, düşünün horozlar bile ötmemiş daha. İş çok, gün kısa. Sabah altıda ilk tepsiler konmalıymış rafa.

Çıraklar işe hamur yoğurmaktan başlar, sonra fitil yaparlarmış sabırla. Öğrenecekleri çok şey varmış daha. Mermerin soğukluğu ile hamurun kıvamı arasındaki münasebet gibi mesela.

Derken kaymak yatırır, fıstık atar, yağ serper, çizik atarlarmış sırayla. Eğer yufka açmayı becerdiysen ustaymışsın, işin inceliği orada.

Çırak yetişirken çok hata yaparmış. Tepsiyi kalın döşer, fırında unutur yakarmış. Kimse kulağını çekmez, azarlamaz, sadece "al ye" der  tepsiyle bırakırlarmış baş başa.

Usta dediğin sabırlı olacakmış, yayacak, saracak, bunu yüzlerce defa yapacak, bıkmayacakmış asla. Yufka dediğin zar gibi incelecek, altındaki sigorta poliçesi okunacakmış açıkça.

İmalathaneye giriyorsunuz bulut bulut nişasta, göz gözü görmüyor âdeta. Kalfaların ağızları burunları maskeli, kafalarda bandana. Kirpikler bembeyaz, sanki kar yağmış kaşlarına.

Peki teknoloji kullanılsa??Tamam da bir yere kadar, usta eli değecek diyorlar mutlaka. Erbabı dokunacak, yoğuracak, imzasını atacak. 

Taş fırın ve meşe odunu da baklavaya ayrı bir lezzet katarmış. Diğer ağaçlar katiyen olmaz hem baklavanın hem ustasının yüzünü karartırmış sonra.

 ŞERBETİ AYARINDA

Şerbet verme işi tecrübe istermiş, zaten bu yolda saçını sakalını ağartmayan kazan başına oturamazmış. Kışın neden palto giyiyoruz da, yazın mintan ağır geliyor? Şerbetin de ilkbaharı, sonbaharı varmış, kâh incelecek kâh kalınlaşacakmış mahcup edermiş yoksa.

Baklavacı dediğin imalathaneye glikoz sokmazmış. Şerbet illa kristal şekerle kaynayacak, içine miktarı kafi limon sıkılacakmış ayrıca.

Mübarek baklava çocuk gibi nazlıymış, üşütürsen hastalanırmış ama ağzı yüzü de sarılmazmış, nefes almalıymış zira.

Çok denenmiş ama gurbetteki baklavalar yıldızlı beş alamazmış. Un aynı un, yağ aynı yağ, fıstık aynı fıstık, fırın aynı fırın, usta aynı usta, lâkin Antep'teki gibi olmazmış asla.

Adam n'apsın havasını suyunu götürecek hali yok ya.

Vakfıkebir ekmeği de öyledir zahir, o iklimde olur anca. Bir hafta tut pamuk gibi kalır, kes kes koy sofraya.

Baklavayı yapmak ayrı sanat, satmak ayrı sanatmış. Tatlıcı dediğinin dili de tatlı olacak, tebessüm edecek, ikramı bol tutacakmış.

Eh bu kadar emek ve bunca malzemenin maliyeti de ortadaymış.

Siz gelin beni dinleyin ucuzuna bakmayın, sokak aralarında satılan ıslak baklavalar okka çeker, usta işi olanlar hafiftir tüy kadar. Tane sayarsanız üç aşağı beş yukarı çıkarsınız aynı kapıya.

Az alın iyisini alın. 

Haydi afiyet ola.

AKLINIZDA OLSUN DA

- Baklava buzdolabına konmaz, beklerse donabilir şekerlenebilir ama bu bir kusur değildir aslında. Azıcık ısıtırsanız kendini toplar.

- Anteplilerin vazgeçemedikleri baklavacıları vardır, takım tutar gibi baklavacı tutarlar. Ünü şehir dışına taşanlar zaten malum ama taşmayanlar da aşağı kalmaz ısrarla aranırlar.

-  Baklava sultan tatlısıdır. Ramazan-ı şerif ayında Yeniçerilere baklava çıkarırlar. Her mangaya bir tepsi, bayramlarda cülüs törenlerinde ona keza.

- Kuru baklava uzun yola gidenler için hazırlanır, içinde sadece kaymak olmaz. Süt ürünü nazlıdır malum, bozulmasından korkarlar. Ünlü baklavacılar sütü bizzat seçer hatta sırf bu yüzden çiftlik kurarlar. Kaymak işi mühimdir öööle tesadüfe bırakılamayacak kadar.

- Baklava yerken tabanı damağa getirilmeli ısırınca o "hırş" sesi işitilmelidir. Üstüne lık lık su içmeyin, bırakın tadı kalsın ağzınızda.

- Yunanlılar da baklava yapıyor ama onların ki daha iri ve ıslak. İçinde ne ceviz ne fıstık, su böreğine benziyor âdeta. Bakmayın baklavamıza sahip çıktıklarına, ağzının tadını bilenler Türkiye'den getirtiyor. 

18.07.2015

.

Söz uçar, yazı kalır

İrfan Özfatura

 

Bazen yazar, şöyle karşıdan bakarsınız, "bunu ben mi yaptım" dersiniz şaşkınlıkla. Her yazı tektir, benzersizdir, ya olur, ya olmaz bir daha. 

aligraf Rıdvan Özalp anlatıyor: "Kali" güzel demek, "grafi" de yazı. "Kaligrafi" özene bezene yazılan yazı oluyor kısaca.

Biliyor musunuz yazının gelişiminde Çinlilerin ve Uygurların çok payı var. Bundan 5 bin yıl önce estetik endişeler taşıyorlar zira.

Hıristiyanlık ile birlikte Latin alfabesi de değişiyor. İncilleri, dinî metinleri süslü formlarla yazıyorlar, Gotik, italik gibi tarzlar ortaya çıkıyor. Saray yazıcıları kralların mektuplarını bu harflerle kaleme alıyor.

Biliyorsunuz Kur'an-ı kerim Hicaz'da nazil oldu, Kahire'de okundu, İstanbul'da yazıldı. Yeryüzünün en meşhur hattatları Dersaadet'te yetişiyor. Harf inkılabına rağmen hüsn-i hattın nabzı hâlâ İstanbul'da atıyor. Araplar bile İstanbul'a koşuyor, diz çöküp, dirsek çürütüyorlar. 

Ben yıllardır tezhip yapıyorum, resim öğretmeniyim,  Hüseyin Kutlu Hoca ile de hat çalıştım ayrıca. Tabii bunlar çok şey kattı bana. Yurt dışında konferanslara katılıyoruz, hepsi de Türk sanatkârlarının göze hitap eden çalışmalar yaptığını kabul ediyor. İslam harflerindeki o yumuşaklığı kaligrafiye de taşıyoruz ki, elbette farklı oluyor. Güzel yazmak insanı dinlendirmekle kalmaz, mesajınıza zarafet katar, değer verildiğini hissettirir muhatabınıza.

Mesela ben dilekçeleri itina ile yazarım memur eline aldı mı durur bakar, yardımcı olmaya çabalar ayrıca. Geçen kargo firmasından bir delikanlı "abi" dedi,  "senden gelen kolileri atmaya kıyamıyorum, mecburen biriktiriyorum kenarda."

HATTATLARDAN FARKIMIZ

Biliyorsunuz, İslâm harfleri ile çalışanlar kamışı 45 derecelik açıyla keser, is mürekkebi kullanırlar. Hokkadan ligadan taviz vermezler asla.

Kaligrafide ise kesik uçlu keçeli kalem yeter de artar, açı aranmaz. Malum birinde sağdan sola yazıyorsunuz, diğerinde soldan sağa. Kaligrafide kompozisyon önemlidir, hat sanatında ise kural. Elifin boyu 7 nokta ise 7 noktadır, ne altıya inebilirsiniz, ne sekize çıkar. Keskinse keskin, yumuşaksa yumuşak. Kırmızı çizgileri vardır kaideye ne kadar riayet ederseniz o kadar makbul tutarlar.

Hat sanatına öyle bir hendese (geometri) hakimdir ki, soğan zarı kadar kaysa göze batar. Hattan icazet almak da kolay değildir, bir harfi iki yılda geçersiniz, ömür gerekir âdeta.

Kendi içinde disiplini vardır, mesela hiçbir hattat eline abdestsiz kamış almaz. Parmağına mürekkep bulaşsa helaya girmez onunla. Kağıt ve kalem muhteremdir, savrulmaz, yırtılmaz, yere atılmaz. Açtıkları kamışların yongasını bile saklar, emr-i Hakk vaki olduğunda bununla defin sularının ısıtılmasını arzularlar.

Hat üstatları talebelerine büyük emek verir ama kesinlikle ücret almazlar. Her hattatın bir hayali vardır; oturup Kur'an-ı kerim yazmak... Hüseyin Kutlu hocamın yazdığı Mushaf-ı şerifi görmenizi isterdim, o sadelik, o akıcılık, hayran olacaksınız inan. Kaligrafide ise kural yoktur, göze hoş gelsin tamam. Hangi formu kullanırsan kullan, nereden başlarsan başla."

 

Balkanlara atılan imza Bereket Konvoyu

Yıllardır ramazan-ı şeriflerde Bereket Konvoyuna katıldığını söyleyen kaligraf Özalp anlatmaya devam ediyor: 

"İsim yazıyorum meraklılara. Çadırımız ana baba günü gibi oluyor, çoluk çocuk sıraya giriyor. Yazı bahane, bu sayede insanlarla irtibat kuruyoruz. 

Doğu Makedonya'ya gitmiştik, şehirler kasabalar ekseri Ortodoks Hıristiyan, Müslümanlar daha ziyade köylerde oturuyor. İftara çok var, gezelim dedik girdik sokaklara. Baktık çocuklar top oynuyor. "Haydi" dedim "var mısınız maça?" Hortlak görmüşe döndüler, "Turska! Turska!" deyip dağıldılar. Gülümsedik, el salladık ne mümkün, kaçan kaçana.

Akşam masaya kuruldum ismini yazdığım gidiyor, ismini yazdığım gidiyor. Baktım aynı çocuklar uzakta durmuş bakıyorlar. Çağırdım tedirginler, yaklaşamıyorlar. Israr edince geldiler isimlerini yazdım süsledim, şakalar yaptım. Belki şaşacaksınız ama hepsi boynuma sarıldı, resim çektirmek için girdiler sıraya.

İsim deyip geçmeyin belki yıllar sonra bu kağıdı çıkarıp bakacak kendisine gülümseyen Türk'ü hatırlayacak.

İkram edilen bir pamuk helva ve on gram macun husumeti kıracak.

GİTMEK GÖRMEK LAZIM

Biz unutuyoruz ama onlar unutmuyor, her yıl hasretle bekliyorlar. Hiç unutmam Tetova'da Ömer Bey adlı bir Arnavut'la oturmuştuk cami avlusunda. Onun çatlak Türkçesi bizim yarım İngilizcemizle öyle ince mevzulara girdik ki anlatamam. Ecdat, tarih, tasavvuf hepsi bir arada. Demek muhabbet olunca insan anlaşıyor, lisan olsa da oluyor, olmasa da.

Gecenin sonuna doğru "haydi sahuru bizde yapalım" dedi, aradığımız iki bardak çay ama öyle bir sofra çıkardı ki şaşarsınız inan. On gün hazırlansa bu kadar olur anca.

Osmanlı Balkanlardan 103 yıl evvel ayrılmak zorunda kalmış ama gönüllerde yaşıyor. Kasabanın tekinde ezan okuduk, yaşlılar bir hoş oldular. Meğer o yanık sedayı yıllardan sonra ilk defa duyuyorlarmış.  "Eşhedü enne Muhammeden Resulullah" dendiğinde hıçkırıklarını tutamadılar.

Kosova'dayız. Birden ıslıklar, çığlıklar, zılgıtlar koptu. Sokaklar Türk bayrakları ile doldu, binlerce genç dışarda. Defler, dümbelekler, davullar... -Hayrola ne var?

-Siz nasıl Türk'sünüz? Basket Milli takımınız Sırbistan'ı yendi uyuyorsunuz ayakta.

Ne diye her yıl Antalya'ya gidenler bir yılda Ohri'yi, Üsküp'ü düşünmez bilmem? Filibe'yi, Gümülcine'yi, Bosna'yı gezseler pişman olmayacaklar.  Velev ki gayesiz turist olsun. Bizden birilerinin sokaklarında yürümesi bile kuvvet veriyor onlara.

OMUZ SİLKİP GEÇEMEZSİN! 

Bereket Konvoyunun bütçesini söylediklerinde "ne gerek var yani" demiştim, "Türkiye'de fakir mi kalmadı, bu iftarları Anadolu'da verseler ya!" Lakin katılınca ön yargılarım silindi "mutlaka olmalıyız dedim buralarda".

Eğer sen gitmezsen ben gitmezsem başkaları geliyor, boşluğu dolduruveriyorlar. Meydanı bırakırsak dizimizi döveriz sonra.

Boşnaklar zarif ve kibar insanlar, başkalarını da kendileri gibi sanıyorlar. Savaş öncesi Sırplar ve Hırvatlar açıkça tehdit ediyor ama kan dökülebileceğine ihtimal vermiyorlar.

Hiç unutmam Srebrenitsa'da bir kadın, "Biz burada tecavüze uğrarken neredeydiniz" diye hesap sormuştu bana. Gücümüz yeterdi yetmezdi o ayrı vaka, sen ne dersen de, mesul tutuyor.

Prizren'de mescide girdik, kamet okunmuş tekbir alınacak. İmam cübbesini çıkarıp mihraptan çekildi "siz İstanbul'dan geldiniz" dedi, "önünüze geçemem asla!"

Doğrusu son yıllarda göğsümüzü gere gere geziyoruz. Kudüs'te, Filistin'de kardeşinin derdiyle dertlenmiş bir mümin olarak karşılanıyoruz, boynumuz eğilmiyor. Somali'de "bir girdapta boğulmak üzereydik" dediler, "Türkiye deniz feneri gibi çıktı karşımıza. Bize ışık oldu, ümit verdi, yeniden döndük hayata. Üç beş sene evvel ne sanat, ne ticaret yapılırdı, çarşı pazar ıpıssızdı, tek araba yürüyemezdi yollarımızda."

Şimdi tayyareler iniyor, gemiler yanaşıyor... Dolmuşlar salkım saçak insan, kamyonlar yük çekiyor sağa sola. Trafiğin tıkanmasından bile mutlular, kulak tırmalayan klakson sesleri melodi geliyor onlara...

Bütün bunları kim göremiyor biliyor musunuz?

Yurt içinde yaşayanlar.

Yoksa bütün dünya farkında!

25.07.2015

.

Öğüt veren çok olur

İrfan Özfatura

 

Mahkûmlara sadece yatacak döşek ve yetecek yemek veriliyor. Hâlbuki üste başa, sabuna, havluya, çarşafa, diş macununa da ihtiyaçları var. Ve bilhassa kitaba...    

u hafta İstanbul Eğitim ve Sosyal Yardım Derneği (İSTEDER) Mahkûmlara ve Muhtaçlara Yardım Platformundan Elvan Küçük Beyefendiye konuk oluyoruz. Söze "ben emekli bir subayım" diye başlıyor. Hiç mahkûm olmadım ama hayatım hapishanelerde geçti. Babam askeri hapishanenin komutanıydı zira. Evimiz de Manisa Cezaevi karşısındaydı. Girenleri çıkanları dikkatle izlerdim çocukluk yıllarımda. Kelepçeli bilekler, demir parmaklıklar, sürgülü kapılar...

Tahliye olanlar tahta bavullarıyla çıkarlar, o gün mutlaka ceket olur sırtlarında, şöyle geriye dönüp bir bakarlar. Kim bilir kaç yılı geçti orada.

Mahpusların çaresizliğine üzülürdüm, emeklilik fırsat dedik, üç beş arkadaş bir araya geldik, elimizi koyduk taşın altına. Bir cerrah kardeşimiz var aramızda, koli bandını tutuşturuyoruz "haydi hocam ameliyata!"

Geçen kapkaççılar çantamı çaldılar, bankadan paramı yeni çekmiştim daha. Teşhis ettim, şikâyette bulundum,  şahitlik yaptım ve ceza almasını sağladım. Niye? Başkasının da canı yanmasın. Şimdi yardım için uğraşıyorum onlara.

Mahkûmun içeri neden düştüğü bizi hiiiç ilgilendirmiyor. Büyüklerimiz ibadet edenin kibrindense tövbekârın pişmanlığı makbuldür diyorlar. Hepimiz günahkar değil miyiz? El açıp boyun bükebilmekten güzel ne var?

İstiyoruz ki mahkûmlar da insanca yaşasın ve çıkarken kinden öfkeden arınmış olsunlar.

Orası başka bir alem. Sana bana önemsiz gibi gelen şeyler makbule geçiyor. Sıradan bir hediye hayatla barışmalarını sağlayabiliyor. Hele kitap. Bize dışarıda zaman yetmiyor, içerde vakit geçmiyor."

"Zindanda dakika farksızdır yıldan."

O vaktin bir şekilde "öldürülmesi" lazım, kitaba sevindikleri gibi bir şeye sevinmiyorlar.

Biz kitabı parayla almıyoruz, hibeleri yolluyoruz onlara. Kimine şiir kitabı düşüyor, kimine roman. Her kolide elifba ile namaz kitabı oluyor ama.

Yazıştığınız mahkûmların seyrini takip edebiliyorsunuz. Mesela cinayet işleyen bir kardeşimiz, öyle bir dönüş yaptı ki inanamazsınız. Aynı Ebubekir efendimizin iman ettiği günlerdeki heyecanı yaşıyor, birilerinin daha kurtulmasını istiyor.

 DÖRT DUVAR ARASINDA

Diyelim birini vurdun yaraladın karşı taraf kadar senin ailen de mağdur oluyor. İşini kaybediyorsun, eşin perişan oluyor.

Zaten hapse düşenleri en çok "yakınlarının yakınmaları" yakıyor. Öz kardeşiniz bile "ben kendi çocuklarıma zor bakıyordum şimdi seninkiler de çıktı başıma" diyebiliyor. İtiliyorsunuz, kakılıyorsunuz, mektuplarınıza cevap gelmiyor. Yapayalnız kalıyorsunuz, duvarlar arasında.

"Eğer sen o haltı yemeseydin..." Bütün konuşmalar bu cümle ile başlıyor.

Dışarıda da fakir fukara var ama içeridekinin eli kolu bağlı, istese de çalışamıyor. Yer beton, gök beton, sesin yine sana dönüyor. Düşünün adam dışarıda uçak mühendisiymiş, şimdi meydancılık yapıyor.

Meydancı dediğin koğuşu silip, süpürüyor, diğerlerinin çamaşırlarını yıkıyor, ayakkabılarını boyuyor, çaylarını getiriyor. Tabiri caizse iki dal sigaraya kölelik yapıyor. Parası olmadığı için traş bıçağı alamayan ve milletin attıklarını kullananlar var. Jilet zamanla köreliyor, cildini yolmaya başlıyor. Siz onun bunun çöpe savurduğu donu atleti giyer misiniz? Onlar giyiyor. Garibim n'apsın dışarıdan kuruş gelmiyor.

MADEM EN MUHTACA...

Eğer yardımı en muhtaca vermek lazımsa, mahkûmdan muhtacı yok. Omuz silkemezsin, "beter olsun" diyemezsin onlara.

Taleplerini karşılasak da, karşılayamasak da bir cevap yazıyor, en azından muhatap alıyoruz. Dertlerinin dinlendiğini bilmek onları rahatlatıyor, içlerini döküyorlar. Haza terapi, ilaç gibi geliyor.

Yoksa yolladıklarımız ahım şahım şeyler değil. Birinin kutusundan seccade çıkmış "ömrümde ilk defa seccadem oldu" diye yazmış, kapandım secdeye gözyaşı ile ıslattım. Tespih dediğin kaç para, elli kuruşa almayanı dövüyorlar toptancıda.  Maksat onlara değer verdiğinizi hissettirmek "bak dışarıda iyi insanlar da var, kapat şu kin intikam defterini, yeni bir sayfa aç hayatına."

Elifba yolladıklarımızın neredeyse tamamı Kur'an-ı kerim öğrenmeye çabalıyor. Okuyor okuyamıyor o başka ama niyetleniyor.  

Prof. Dr. Ramazan Ayvallı hocamızın kaleme aldığı bir mektup var. Doğruluk, cömertlik, devlet, millet, bayrak sevgisi, kul hakkı, güler yüz, yumuşak huy, gönül alma, sabır, şükür, şefkat, ana babaya itaat, alimlere hürmet gibi şeyler yazıyor... Onu da yolluyoruz, çok tesirli oluyor.

Geçen koli yapıyoruz, tertiplerim geldi yardıma. Mektupları verdim, "açın okuyun, kime ne lazımsa?" İçeriden bir hüngürtü koptu, baktım hıçkıra hıçkıra ağlıyorlar. Ki bunlar tekaüt subay, görmüş geçirmiş insanlar.

YAPACAK ÇOK İŞ VAR

Burada herkes gönüllü, ne maaş, ne sigorta. İki ciddi giderimiz var kargo ve kira.

Annem bizden fazla çalışıyor, komşuları da peşine taktı, görseniz nasıl malzeme topluyor.

Mahkûmların çoğu erkek, halbuki giyim eşyaları daha ziyade kadınlardan geliyor. Hanımlar malum daha sık gardırop yeniliyor ve hayra hasenata bizden daha meraklılar. Tek işimiz mahkûmlar değil tabii, diğer muhtaçlar da ilgi alanımızda, yolladıkları bir şekilde yerini buluyor.

Giyilmiş kıyafetlerle çok uğraştık, almamaya karar verdik sonunda. Lakin seri sonuymuş, defoluymuş olabilir. İş adamları bunları vergiden düşebiliyor.  Dernekler küçük bir devlet gibi, girdisi çıktısı resmî, her şey kayıt altında.

Bir ayakkabı firması (MP) 650 çift spor ayakkabı yolladı, çok da kaliteli mallar, zevkle ilettik mahkûmlara. LC Waikiki 150 bin liralık giyecek verdi, hepsi de "ooo" dedirten kıyafetler, şıkır şıkır ambalajında... 

Sağ olsun müftülüklerden Kur'an-ı kerim geldi, hemen ulaştırdık arzulayanlara.

Geçen yıl 2 bin küsur kargo yollamışız, evet bu rakam az değil ama 140 bin mahkûmun olduğunu düşünürseniz çok işimiz var daha.

Yetiştirme yurtları, çocuğu 18 yaşında sokağa atıyor. Ne iş güç, ne ana, ne de baba... Bir yere tutunayım derken kötü niyetlilerin ağına düşüyor. Bu sistemin değişmesi, çocukların kazanılması lazım. Ceza tevkif evlerine gittik anlattık "ödenek yok" deyip çıktılar. Biber gazına para buluyorlar ama...

Hasılı birilerinden alıp birilerine devrediyor, sessiz sedasız aracılık yapıyoruz insanlara. Bu işten şan şöhret alkış beklemiyoruz, duaları yetiyor. Benim ciğerlerim iflas etmişti, soluk alsam hançer gibi batıyor. Ağır ameliyatlar için hazırlanıyordum nasıl oldu ise kalkıverdim ayağa. Hekimler şaştı kaldı. Mana veremediler buna.

Aklınıza gelmeyen başınıza gelebilir

UMMADIĞINIZ ANDA

Efendim ben iyi vatandaşım, kodesle modesle işim olmaz. Sakın büyük konuşmayın, içeri düşebilirsiniz bir anda. Trafik kazası olur, çek kanununa muhalefet olur, iftira olur, usul hatası olur, hatta çoluk çocuk sahibisindir, hanımının yaşını bahane ederler yıllar sonra. Bu akşam parmaklıklar arkasına daüşer miyiz? Hiç belli olmaz valla.

Adam zengin onca eleman çalıştırıyor yanında. Yedikleri önlerinde, yemedikleri artlarında. O gün alacak verecek meselesinden ofisi basılıyor, kan dökülüyor kargaşada. Mal mülk gitti, aile dağıldı. Şimdi ceket bulamıyor sırtına.

Yeri gelmişken söyleyelim son kararda mutlaka takım elbiseli olmak isterler. Bu yüzden dertlenenler olur, eğer ceketi olsa bu kadar yatmayacaktır güya.

Geçen bir iş adamı kilo aldığı için giyemediği elbiselerini getirdi nasıl temiz koy satılsın benim diyen mağazada. Kuru temizleyiciye de götürmüş pırıl pırıl jelatinlenmiş ayrıca.

Ama bize dizleri erimiş, ağı sökülmüş, yakaları yağlı elbiseler de geliyor. Bunları yollamıyoruz asla. Geçen üç çuval kıyafet geldi elden geçirirken alerji olduk, meğer küflüymüş alayını çöpe attık, uğraştığımız da caba.

BİZ İNANIYORUZ ONLARA

Onları görmüyoruz ama içten yazan belli oluyor. "Seccadeniz çok ince, betonun tırtıkları dizime batıyor" diyen elbette samimidir. Namaz kılmasa bilemez ki. Kılıyor ki biliyor.

Bir 29 Mayıs günü Silivri Cezaevinde konferans tertipledik, seçme tarihçiler İstanbul'un fethini anlattılar. Salona getirildiklerinde yüzleri duvar gibiydi, çıkarken tebessüm vardı simalarında. Sarıldılar, kucakladılar, belli ki memnun kaldılar.

Geçen hafta bir mektup geldi "oğlumu ziyaretime getirecekler, oyuncak yollayabilir misiniz bana?" Bir plastik kamyon aldık ulaştırdık, para değil ama eminim dünyalar bağışlandı ona. Düşünün evladını ilk defa görecek. O bir baba!

Malum, mahkûm annelerin çocukları da hapishanede yaşıyor. Kadıncağızların mamaya, beze, emziğe her şeye ihtiyaçları var, parası olsa da bulamaz orada.

Bir genç kızımız mektup yazmış, "saçımı kalemle tutturmaktan usandım" diyor "bir toka gönderebilir misiniz acaba?"

İstediği şeye bakın yaa! Toka! Üç kuruşluk bi toka.

Ona hemen bir koli yaptık etek, penye, tarak, şampuan, kolonya... O anda ne geldiyse aklımıza.

Memleketine nakil isteyenler için para gerekiyor (yaklaşık bin lira), yollayamıyoruz.

Hukuki yardım talep edenler çıkıyor, avukat tutamıyoruz onlara.

Bizler kendi maişeti için koşturan orta halli insanlarız, gücümüz buna yetiyor anca. 

Ama hayırseverler destek olursa...

01.08.2015

.

Kazan kazan ver kazana

İrfan Özfatura

 

Gaziantepliler, "kazana verdiğin zayi olmaz" diyorlar, "ölüsü bile para, bıkarsan satarsın zoru yok ya!"

Antep kalesinin karşısında ihtiyar hanlar, ufak dükkânlar... Kimi kalay yapıyor, kimi lehim çekiyor. Yaşlı bir bakırcı gözlüğünü burnunun ucuna indirmiş, çın çın sürahi dövüyor. İzin istiyorum "bir fotoğrafınızı çekebilir miyim acaba?"

-Keyfin bilir, sorduğun hata.

Çekiyorum laf atıyor: "O sırtındaki çanta kaç okka?"

-Bilmem tartmadım ama yerinden kalmıyor.

-Gel şöyle otur soluklan, Antep kaçmıyor. Aha şurada.

Sevimli çırağına bir göz kırpıyor, çocuk ne zaman kayboluyor anlamıyoruz, lahmacun ve ayranla dönüyor. Nevaleyi eritiyoruz ki çaylar geliyor. Bu arada sohbetimiz de dem tutmuş oluyor.

Ali Usta 54 yıldır bakır dövüyormuş, çekici eline aldığında 8 yaşındaymış daha. Ustası Sami Hastaoğlu işine hastaymış. Çırak seçerken ince eler sık dokur, maharetinden ziyade neyine bakarmış biliyor musunuz "ahlakına!"

Önce bir yoklama müddeti... Sabırlı mı, tez canlı mı? Dayanıklı mı, alıngan mı? Tembel mi, çalışkan mı? Ana baba zoruyla mı geliyor, yoksa öğrenmekte kararlı mı?

Hacı bizim tıfıl da gelsin gitsin, ne kaparsa?

Yok öyle yağma. Sanatkâr kolay yetişmiyormuş zira. Onca emek, onca çile, yerini bulmadıktan sonra...

SİNİCİ, SÜRAHİCİ, SAHANCI

O yıllarda Gaziantep'te yüzlerce bakırcı varmış, çarşılar çekiç sesinden geçilmez, kuytular bile çınlarmış. En az otuz tanesi kalburüstü ustaymış. Deki işin profesörleri, bakır okutur, bakır yazdırırlarmış.

Usta dediğin baba yarısıymış, elemanı evladı ile bir tutarmış.

Bakırcılar her işe atlamaz umumiyetle bir kalemde uzmanlaşırlarmış. Bazısı sadece güğüme çalışır, bazısı kayık tabak yaparmış.

Öyle kazancı deyip geçemezmişsin. Arab kazanı dövenle don kazanı (çamaşır için) döven aynı olmazmış. Reçel kazanları, mahsere kazanları (şire pekmez için), dolma kazanları, kelle kazanları, helva kazanları, köşenesi, kuşganası hep ayrı ayrı sanatkârın elinden çıkarmış.

Çırak sabah ezanı ile yola düşmeli, gün doğmadan dükkânı açmalıymış. Ocağı yakmalı, körüğü hazırlamalı, çaydanlığı mangala oturtmalıymış. Ustası gelene kadar zemine su serpmeli, talaş atmalı, dip köşe süpürüp parlatmalıymış. Vitrin "cam gibi" olmalı, malların tozu alınmalıymış. Misafir yerde çöp görse "aaa ne ayıp" der, çırağın yüzüne bakarmış.

Bakırcılar cumaları çalışmaz, yıkanır, paklanır, ıtırlanır camiye koşarlarmış. Mübarek günü vaaza, nasihate, ibadete, ziyarete ayırırlarmış. Çıraklar da soluklanır, gezer dolaşır, enerji toplarlarmış.

ALET İŞLER EL ÖVÜNÜR

Bakırcıda sayılamayacak kadar çok alet olurmuş. Misal en az 25 çeşit çekiç varmış ki adlarını öğrenmek aylarını alırmış.  Örs deyip geçmeyin, çolak örs, saplı örs, akis örsü, cezve örsü, leğen örsü hep farklı farklıymış. Çıraklar aletlere mukayyet olmalı, makasları, havyaları, nallamayı, eblaşı yerinden alıp yerine koymalıymış...

Çırak ustasına "şunu getir" dedirtmemeli, işi cin gibi izlemeli, yeri gelen aleti şak diye uzatmalıymış. Misafir oturdu mu ustasının gözüne bakmalı, işareti alınca bi nefes çaya çorbaya koşturmalıymış. O yıllarda sadece tava, tencere değil, tabak, bardak, kase, sürahi de bakırdan yapılırmış. Güğümler, bakraçlar, maşrabalar, aşurelikler, gülabdanlar, taraklıklar, kildanlıklar, zemzemlikler, şekerlikler, biberlikler, lokumluklar, kahve tepsileri, fincan zarfları, yumurta sahanları, künefe kapları, pilav lengerleri, hamedanlar, semaverler, sefer(iye) tasları, su satılları, mayam sebilleri, paşa mangalları mutlaka bakır olmalıymış. Bakır, hamam tasından minare alemine tek kale maç yaparmış, tabiri caizse sultanmış. Üstelik bunlar evladiyelikmiş dededen toruna kalırmış.

O zamanlar böyle arsa borsa mı var, işini bilen tasarrufunu altına, gümüşe ve "bakıra" yatırırmış.

MOTOR GİRDİ MERTLİK BOZULDU

Şimdi zenaat nispeten kolaylaşmış, bilmem kaç tonluk presler, bilmem şu kadar devirli sıvama tezgâhları levhayı şekle sokuveriyorlarmış. Sanatkâra da sadece kalem atmak kalıyormuş. Cila motorları yayıldı yayılalı perdah işi de zahmet olmaktan çıkmış.

O zaman (1960'larda) böyle makineler neredeee? Kuğu boyunlu ibrikler bile dümdüz plakadan çıkarılırmış. Bakır levha önce tavlanır, şimşir tokmaklarla dövülüp kamburlaştırılır, şekle girmesi aylarını alırmış. Eh, ömür törpüsü tabiri boşuna çıkmamış.

Bakır iyiymiş hoşmuş da hararetten hoşlanmazmış. Bu yüzden kömürle değil odunla tavlanırmış. Dövülen bakır hem güzelleşir, hem de sıkılanır mukavemet kazanırmış.

Neyse diyelim hamdın piştin, yandın oldun.

Dahası askere gittin tezkere aldın.

Ustalar kalfalarını kendilerine rakip görmez dükkân açması için cesaretlendirir, arkalarında dururlarmış. Hatta eli kalabalık olduğunda "sen git falana selamımı söyle, ha ben, ha o" der, bir nevi reklamını yaparlarmış.

AĞZININ TADINI BİLENE  

Bakır iyi bir ısı iletkeni olduğuçün kül üzerinde bile iş görür, aşı ufaktan tıkırdatırmış. İşte böyle hazin hazin pişirebildiği için yemeğe lezzet katarmış. Ayntaplılar ağızlarının tadını bilir, çaydan bir yudum aldılar mı bakırda pişip pişmediğini anlarlarmış. Kahve illa ki bakır cezveden taşmalı köpüğü zayi edilmeden fincana alınmalıymış... Ha bu arada hatırlatalım menengiç kahvesine de bayılırlarmış, seyyarlar sütle haşlar, güğümle satarlarmış.

Peki ya bakır çalığı?

"Sahi bakır insanı zehirler mi Ali Usta?"

-İnsanı zehirleyen bakırın çalığı değil, yamağın alığıdır. Sen kabını yıkamaz kirli bırakırsan kalayı erir kızılı çıkar, bir süre sonra yeşil yeşil oksitlenir ki aman ha! Eskiden senenin bir günü (mesela Ramazanı-ı şerif yaklaşırken) evdeki bütün bakırlar toplanır, götürülürdü kalaycıya.

Kalaycı ustaları kapları isinden pisinden arındırır, çökükleri tokmaklar, eksik kulpları takar. Sonra alevden geçirir, nişadır kalay derken ayna gibi parlatırlar. 

Kalaycıdan gelen kapları ya kepekle siler ovalar, ya da bir fincan süt koyar hafifçe kaynatırlar. Bilmiyoruz artık, neden yapıyorlarsa...

AZI KARAR ÇOĞU ZARAR

Bakır havada, suda da bulunur, bir şekilde vücuda alınır ki zaten ihtiyacımız vardır eser miktarda. Ama belli bir eşik geçilince tehlikeli olmaya başlar. Dolayısıyla asitli yiyecekler (salçalı, sirkeli) bakır kapta bırakılmaz asla.

Bakır değişik bir metaldir mantar, bakteri barındırmaz, işte bu yüzden bozuk paralarda, mangırlarda, tramvay askılarında, tırabzan başlarında kullanırlar. Eskiden sanatoryumlarda kapı kolları, somya kafaları ve musluklar bakırdan yapılırmış mutlaka.

CİLALI ALÜMİNYUM DEVRİ

Hatırlar mısınız bilmem, bir ara sokaklarımızda çerçiler dolanmaya başladılar, o canım sinileri, yerinden kalkmaz kazanları toplayıp yerine naylon leğen, melamin tabak ve alüminyum çaktılar.

Ve bir de şey tabii tahta mandal. 

Alüminyum gevşek bir metaldir, şöyle elinizi sürün karası parmağınıza çıkar. Çayı boz bulanık olur, tiryakiye oh dedirtmez, burnunuzun kemiği sızlar. Analarımız da tencereleri inadına telle ovalar, parlatacağız derken dibini çıkarırlar. O zamanlar böyle sağlık sayfaları yok tabii, alüminyumunun beyin ve sinir sistemi üzerindeki menfi tesirleri anlatılmamış halka. Meğer bu artan anemiler, kemik hastalıkları, zeka özürleri, Alzheimerler boşuna değilmiş.

Öğrendik ama neden sonra.

Şimdi alüminyum tencere kullanan kaldı mı bilmiyorum, gelgelelim ambalaj ve kozmetik sanayiinde (bazı şampuan ve deodorantlarda) sunuluyor kibarca. Hepsi bir yana alüminyum folyo ile fırınlanan etler tehlikeli eşiğinin üstünde metal taşıyor. Hele bir de yağlı olursa...

Hekimler yırtınıyor, didiniyor...

Kimin umurunda? 

08.08.2015

.

Sefa Koyuncu'nun ardından...

İrfan Özfatura

 

Vezinle kafiye asıl kuraldı, 

Şiir eşkıyası bunları çaldı... 

'Şiirin yerini düzyazı aldı; 

Şiirden geriye, bize ne kaldı? 

Gazetecilik mi?

KARA?SEVDA

Bir süre gazetemizin Kültür Sanat sayfasını yöneten Sefa Koyuncu ağabeyimiz, Don Kişot Sendromu, Ermeni Soykırımı Komedyası, Irak'ta Kanlı Şafak, şiir kitabı Mavi gibi eserlere imza atmış ve Sanatta Muhafazakâr Yapılanma üzerine hayli emek sarf etmişti. İstanbul'a karşı büyük bir sevgisi olan Sefa Koyuncu bunu eserlerinde dile getirmişti. 

Kırkıncı yıl ilavesi için yazı topluyoruz. Herkes tamam diyor da malzeme gelmiyor. Kime gitsem acelen ne diyor; daaa çok var Nisan'a.

Sefa abiye de (Allahü teala gani gani rahmet eylesin) uğruyorum. Teybin yanında mı diyor. Evet abi. Gel şöyle çekilelim kuytuya. 

Faik Ağabeyin ocağından birer çay alıyoruz, oturuyoruz basamaklara.

Derin bir soluk alıyor, gözlerini kısıyor. Hey gidi diyor, kırk yıl oldu demek. Dün gibiydi daha... 1968... Osman Karabıyık hocanın talebesiydim o zamanlar. Enver Ağabeyi o tanıtmıştı bana. 1970 yılında Hakikat gazetesi çıktı. Bizi nasıl heyecanlandırdı anlatamam. Gazete deyip geçmeyin o gün bu gündür çok şey öğrendik, kendimize çekidüzen verdik. Memlekete zararımız dokunmadı en azından. İtidal sahibi olduk, yürüdük orta yolda. Türkiye Gazetesi gazetenin de ötesinde bir şeydi, hasreti çekilen dost gibi beklerdik âdeta.

UYAN EY ANADOLU 

Halbuki hepi topu üç yapraktı, siyah beyaz basılırdı. İstanbul'dan postayla yollanırdı. Ertesi gün ulaşırsa öp de başına koy. Bazen sağa sola takılır, unutulurdu soluk torbalarda. Bir bakarsın postacı bir kucak gazete getirmiş bırakmış kapıya. Buna rağmen müessirdi, dikkatle okunur, küpürleri saklanırdı defterler arasında.

Enver Ağabey Anadolu'da çok seviliyordu. O mübarek de Anadolu'yu ve Anadolu insanını başka tutar. Sık sık bölgemize gelir, halimizi hatırımızı sorar. 

Bir ara Konya'dan Isparta'ya geçeceklerini duydum, saatini bilmiyorum ama dayanamadım. Beyşehir kavşağına çıktım. Belli mi olur belki görür, dururlar...

Bekle bekle hareket yok, bozkır sıcağını bilir misiniz adamı bayıltır inan. İçim geçmiş, dalmışım. Omzumda bir el. Döndüm  Aaaa Enver Abi!

- Sen ne arıyorsun burada?

Bir gölge altına oturduk, hiç değilse çay içecek kadar. Enver Abi merakla soruyor. Buranın nüfusu kaç? Yakınlarda hangi kasabalar var? Örfleri âdetleri nasıldır? Nelere kızar, nelerden hoşlanırlar?

Kalkarken "çok çalışmamız lazım Safa Abi çoook" dediler, "Beyşehir, Seydişehir ve Bozkır sana emanet, yaylalara da ulaşmalıyız, vebalimiz var!"

BÜTÜN ÜMİTLER SENDE 

Dedikleri gibi de oldu mezralara kadar girdik kısa zamanda. Düşün sadece Seydişehir'in abonesi bini aştı.

Seydişehir Temsilciliği yaparken benden Muhammed Kudsi Bozkıri adlı bir büyüğümüzün türbe fotoğraflarını istediler. Anadolu Velilerini anlatan bir ansiklopedi çıkaracak, okuyuculara dağıtacaklarmış. Aradım taradım Çavuş nahiyesinde buldum. Meğer Mevlana Halid Hazretlerinin halifesi imiş, haberimiz mi var?

Şu işe bakın gazetemiz bizim değerlerimizi bize öğretti, mübarek yanı başımızdaymış oysa.

Bu müessese Anadolu çocuklarına kucak açtı, mevki ve statü kazandırdı onlara.

Edebiyata eskiden beri merakım vardı, gazetemize haberler, şiirler, makaleler gönderiyor, bir yandan da tahsilimi (Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi) sürdürüyordum. Eğitim fakültesinden formasyon da aldım. Öğretmen olabilirdim ama gazetecilik bir aşktı. Sonunda nail oldum umduğuma.

Tam beklediğim gibi

 ÜNAL?BOLAT

Gazetemizin yeni yeni geliştiği yıllarda "Bizim Sayfa"da Sefa Koyuncu'nun şiirleri çıkardı. Okuyucumuz onun adına aşinaydı. İmzasını görünce merakla okurlardı. Şahsen ben de onunla tanışmak isterdim, görünce hiç şaşırmadım. Tam beklediğim gibiydi, bir Anadolu yiğidi vardı karşımda.

Ağır, kâmil ve vakurdu, hatipti, bilgiliydi, çıksa kürsüleri doldurabilirdi. Yapmadı hep sessizce durdu kenarda.

Müesseseden ayrıldı, ne bir kırgınlık ne dargınlık. Eskisi gibi abone buluyor, gazetemizi anlatıyordu dostlarına.  

Üçüncü Yeni ekolü

HALİL?ÖNÜR

Sefa Koyuncu hocamız, dilimizin edebiyatımızın akıbetinden endişelenir çareler düşünürdü kara kara. Nitekim o ve arkadaşları "üçüncü yeni" diye bir akım başlattılar. Devşirme edebiyata karşı açılan bayrak rüzgâr aldı, zemin buldu kısa zamanda. Üçüncü yeniciler şairlerden oluşan bir ekip, erkeği kadını, genci yaşlısı var aralarında.

Onlara göre şiir kalıplı, kafiyeli, ölçülü olmalı. Vezinli olmayan yazı nesirdir zira.

Ecdadımız da süslü nesirler, mensureler, secili nesirler yazmış ama bütün bu akıcı duygulu metinlere serbest şiir dememiş "şairane" tabirini yakıştırmış çok defa. 

Üçüncü Yeniciler uydurukçadan hoşlanmazlar. Kaidelere ehemmiyet verirler, devrik cümleye de karşıdırlar. İdeolojik maksatlı tahripkârlığa mani olabilmeye çalışır, yazılarda imla ve mana ararlar.

Edebiyatçılar bu çıkışı farklı değerlendirdiler, katılanlar da oldu, alınanlar da.

Bakın Sefa Koyuncu hoca derdini nasıl dökmüş satırlara

 Şiirce

Eskiden seci vardı,

Okunurdu su gibi...

Süslü nesir yazardı,

Osmanlı'nın edibi!

Şimdi yeni tarz var ki,

Şâirâne adında...

Şiir değil de belki,

Şiirimsi tadında

Kelam ve kalem ehli

NUMAN?ÜNAL

Sefa ağabey gönül ehliydi, kibardı zarifti nazikti, şefkatliydi. Yıllarca birlikte çalıştık, tek itirazını duymadım, tek şikâyetini almadım. Zor anlarda çözüm üretir, önümüzü açardı bir anda. Son derece cömertti. Mütevazi bütçesine rağmen misafirlerini sultanlar gibi ağırlar. Beyşehir gölüne nazır lokantalarda çok balığını yedik unutamam.

Ben Sefa Ağabeyin siyasi tahlillerine güvenirdim, gün boyu sokaktaydı zira. Halkın nabzını iyi tutardı ayrıca.

Onunla ilaveler çıkarırdık, yükün altına girer, hamallığı üstlenirdi âdeta. Sayfaları şiirlerle menkıbelerle süsler, öyle ki kıyamazsın atmaya. Sosyal yanı çok güçlüydü, çabucak dost edinirdi, gördüğü itibara şaşardınız, istese mebus olabilirdi pekala. .

Vefalıydı, hatırnazdı, arayıp sorar. Bir Müslümanda olması gereken hususiyetleri buluyordum onda.

Hani bazıları adsız kahramandır, alkıştan hoşlanmaz, ne bıkar ne yorulur, dervişçe çalışırlar.

Sefa ağabey onlardandı işte

Allahü teala rahmet eylesin, daima hatırlayacağız dualarımızda. 

Seydişehir âşığı

 Ö. FARUK?ÜNAL

Sefa abi ile tanıştığımda Seydişehir Alüminyum tesislerinde çalışıyordu ama gönlü edebiyattan yana atıyor, şiirler yazıyordu.  Toprağını seven bir insandı, Seydişehir'in vilayet olması için çok çaba harcadı. Belki onlarca defa Ankara'ya gitti, gazete dergi çıkardı bu uğurda.  Sefa ağabeyin Konya'da hayli ağırlığı vardı. İtibarlıydı. İstanbul'a gelince de kaybolmadı. Babıali'nin eskileri arasında yer buldu kolayca.

"DERİNLİĞİ BİTMEYEN BABA..."

Babam...

Keşke seni, senin yazdığın satırlar kadar güzel anlatabilseydim.

Olmamış. Yine mum dibini aydınlatmamış...

İman, ihlas, idealler ve hayaller! Sabır, metanet, şükür, azim, bitmeyen enerji ve 65 yaşına rağmen kendini geliştirme çabası. 

Kalemin gücüne hep inandı ve son ana kadar yazdı.

İyi bir haberci, iyi bir yazar ve daha da önemlisi asla ve nesle uygun şiirleriyle nadir bir şair.

Türkçe'nin bozulmaması için âdeta çırpındı, 'Üçüncü Yeni' adını verdiği akımla bu alanda büyük bir mücadele başlattı.

Düşüncelerini kimi zaman 'nükte' ve 'iğnelikle' dört satırda anlattı, bazen şiirleri ile ve köşe yazılarıyla.

Ehl-i Sünnet itikadı üzerine yaşamaya çalıştı, satırlarında peygamber sevgisi ve vatan aşkı eksik olmadı.  

Pes etmeyen bir dava adamıydı. Enver Abi'lerin sözü 'Pes etmek yok, mücadeleye devam' en önemli nasihatiydi.

Tek dileği vardı 'son nefeste imanı kurtarmak'.

Engin bir öğretmen, her an her konuyu istişare edebileceğiniz bir dost, bir arkadaştı.

Elbette her baba gibi yufka yürekli, şefkatli, babacandı.

Aslında onunla özdeşleşen ve onu anlatmak için anahtar olabilecek o kadar çok kelime var ki...

Ve de ardı sıra sıralanabilecek sıra sıra cümleler. Baba kelimesinin ötesinde sınırsız bir derinlik...

1970'li yıllarda kavuştuğu hakikatleri son nefesine kadar yaşamaya ve anlatmaya gayret etti.

Her yazarda olduğu gibi kimi satırlar boşluğa yankı oldu, kimi satırlar çağrı buldu.

O da her fâni gibi Allah'ın takdir ettiği ömrü yaşadı. 

Söylediğin gibi babam; "Her şey Allah-ü teâlâdan... Biz kullar sebeplere yapışır, neticeyi Allah'dan bekleriz. Netice müsbet ise insanlık icabı seviniriz, menfi ise üzülür ancak asla isyan etmeyiz. Zira takdir en yüce makamdandır!"

Allah senden razı olsun, inşallah sen de bizden razıydın. Gidişinle 'baba' kelimesinin ağırlığını bir kez daha hissettirdin.

Ölüm, canın bedenden ayrılmasıyla değil, ruhların dualardan uzak kalmasıyla başlar. Dualarınızda babamı unutmayın.

Vefâkâr dostları ve sevenlerine teşekkür ederiz.

   Selahaddin Koyuncu  (Oğlu)

15.08.2015



.