 |
|
|
 |
|
| ABDULHAMİD HAN |
ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026 |
|
|
|
|
 |
| Sevgili Peygamberim |
Peygamberimiz
|
| |
...
.
XXXXXXXXXXX
Peygamberimizin mektubu
Doç. Dr. Ahmed Akgündüz 1987 yilinin baslarinda dergimizi aradiginda ZAFER tarihinde dönüm noktasi olacak bir sayinin müjdesini daha büyük bir müjde ile beraber veriyordu. Peygamber Efendimiz' in (S.A.V.) yalanci peygamber Müseylime'ye gönderdigi mektup, Topkapi Sarayi Müzesi'nin Mukaddes Emanetler Dairesi'nde ortaya çikarilmisti. Hadis âlimleri ve çesitli islâm kaynaklari tarafindan muhtevasi günümüze kadar aktarilan, fakat simdiye kadar bulunamayan bu mukaddes vesika ilk defa ZAFER vasitasiyla bütün dünyaya ilân ediliyordu.
Mektubun orijinali
Peygamberimiz, hicretin 7. senesinde, basta Dogu Roma (Bizans) imparatorlugu olmak üzere dünyanin en büyük devletlerine teblig mektuplari göndermis ve kendilerini islâmiyete dâvet etmisti. Efendimizin tesebbüsü, sonunda beklenen neticeyi verdi ve insanlar, akin akin müslüman olmaya basladi. Bu gâye ile Medine'ye gelen Benî Hanife kabilesinin temsilcileri arasinda, Müseylime adinda birisi vardi. Edebî yönü oldukça kuvvetli olan bu sahis, Müslümanlari gördükten sonra onlara karsi duydugu kiskançligi, kendisini büyük bir felâkete sürükleyecek sekilde izhâr etti ve peygamber oldugunu ileri sürerek, kavminin Efendimize degil de kendisine tâbi olmasini istedi.
Müseylime'nin bu iddiasi bazi münâfiklarin da yardimiyla kuvvet buldu ve Benî Hanife kabilesinin birçogunu dininden döndürdü. Yalanci Peygamber Müseylime, sonralari daha da ileri giderek Efendimiz'e (S.A.V.) su meâlde bir mektup yazdi:
"Allah'in Resulü Müseylime'den, yine Allah'in Resulü Muhammed'e, Sana selam olsun. Ben, seninle biriíkte peygamberlik vazifesine ortagim. Yeryüzünün yarisi bize, yarisi da Kureys Kabilesine âittir. Ancak Kureys haddini asan bir kavimdir."
Peygamberimiz bu satirlari okuyunca, onu getiren elçilere:
"Eger elçilerin öldürülmeyecegine dâir bir kâide olmasaydi, sizin boynunuzu vurdururdum" demis ve Ubeyy bin Kaab'a yazdirdigi asagidaki mektubu, Müseylime'ye göndermistir. (Mektubun son cümlesi, tam olarak okunamamistir.)
"Rahman ve Rahim olan Allah' in adiyla; Allah'in Resulü Muhammed'den, yalanci peygamber Müseylime-tül-Kezzab'a . Selâm, hidayete tâbi kimseler üzerine olsun. Bundan sonra bilesin ki, yeryüzü Allah' indir. Onu, kullarindan diledigine ihsan eder. Hüsn-ü akibet ise, müttakilerindir.(Allah'tan korkan mümin kullara aittir.) Sen ve beraberindekiler eger tövbe eder seniz, Allah da seni ve seninle beraber tövbe edenleri affeder."
···
MÜSEYLIME' NIN SONU:
Uhud harbinde Hz. Hamza'yi sehid eden Hz. Vahsi, sonradan müslüman olmus ve Hz. Ebubekir zamaninda Halid Bin Velid komutasindaki bir orduda yer alarak Müseylime' nin askerleri ile çarpismisti. Hz. Vahsi, bu savasta Hz. Hamza' yi sehid ettigi mizragi kullanarak Müseylime'yi öldürmüs ve Hz. Hamza'ya mukabil olmasini istedigi bu hareketiyle Allah'tan affini istemistir.
SEVGİLİ PEYGAMBERİM
 RESMİ TIKLAYINIZ
KİTAPLARI
NAMAZINIZI KILDINIZ MI?
Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olma
Emegi gecenlere dua ederseniz memnun oluruz
Allah Razi olsun
Her bir gununuz bir öncekinden daha iyi gecsin insallah
Sevgili Peygamberim Serisi
Peygamber Efendimiz Hz.Muhammed s.a.s Efendimiz'in
Hayatını Öğrenmek için Aşağıdaki Seriyi
Bilgisayarınıza sağ tıklatıp "Hedefi Farklı Kaydet"
yada ( SAVE TARGET AS ) yaparak indirebilirsiniz.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SEVGİLİ PEYGAMBERİM SEVGİLİ PEYGAMBERİM
KİTAPLARI
SEVGİLİ PEYGAMBERİM CİLT 1
 Kıymetli Okuyucumuz,
Elinizdeki bu seri ile Peygamberimiz Muhammed aleyhisselamın mübarek hayatlarını anlatmaya çalışıyoruz.
Metin tekrar tekrar yazılıp gözden geçirilerek nihai şeklini almıştır. Kitabı telifindeki bu titizliğe eş olarak teknik cephesi ile de mükemmel hale getirmeye çalıştık.
Eser, çocuk, genç, yetişkin her yaştaki insanın zevkle okuyup, rahatlıkla istifade edebilmesi için akıcı, berrak ve şiirli bir üslubla yazıldıktan başka san'at eseri kıymetinde resimlerle süslenmiştir. Resimlerde dini ölçülere aykırı bir tarf olmadığını hemen hatırlatmalıyım.
Asırlardan beri Sevgili Peygamberimizin hayatını mevzu edinen birbirinden üstün siyer-i nebi'ler kaleme alınmıştır. Şüphesiz her mümin için en ileri ideal, beşer kudreti nisbetinde O'nu en güzel şekilde anlatmaktır.
Kainatın baş tacının hayatını bugün de tafsilatı ile bilmekte mutlak zaruret vardır.
O'na muhtaç ve O'na hasretiz.
Ebedi rahberimiz Sevgili Peygamberimizdir.
Varlığımızı ve kurtuluşumuzu O'na borçluyuz.
Allahü teala, bir hadisi kudside "Sen olmasaydın, Sen olmasaydın hiç bir şeyi yaratmazdım" buyurmakta.
İslam uleması, "Muhammed aleyhisselam, dünya yaratıldığı günden, kıyamet kopuncaya kadar gelmiş ve gelecek bütün varlıkların her bakımdan en üstünüdür" değişmez hükmünü koymuştur.
İmam-ı Rabbani Hazretleri de "Müjdeci Mektuplar" ismi ile türkçeye tercüme edilen Mektubat'ın birinci cildi kırkdördüncü mektubunda şu haberi veriyor: "Bütün insanlığın en üsütün olan böyle bir Peygambere inanan ve O'nun yolunda giden kimse, elbette Ümmetlerin en iyisi olur. O'na inanmayan, O'nu anlamayan, kendileri gibi sanan insanların en bedbahtıdır"
Hazırlayan ve okuyanların yüce Peygamberimizin şefaatine kavuşmaları duası ile.
Enver Ören Türkiye Gazetesi Sahibi
SEVGİLİ PEYGAMBERİM
Yemen, Habeşistan Krallığına bağlı bir valilikti. Kısa boylu, şekilsiz, hilekar ve ihtiraslı biri olan vali Ebrehe, eyaletinde yaşayan arapların her sene akın akın Kabe'yi ziyaret için Mekke'ye gitmelerine sinirleniyordu. Bu sebeple, bu koyu hırıstiyan, San'a şehrinde devrin en namlı mimar ve ustalarına gayet süslü gösterişli büyük bir kilise yaptırdı ve ismini "Kuleys" koydu.
Bunun ardından da Habeş Kralı'na mektup yazarak arapların şimdiden sonra hac için ancak "Kuleys"i ziyaret edebileceklerini; Mekke'ye gitme maksadıyla hiç kimseye izin vermeyeceğni zira bu yüzden ülkesinin büyük maddi zararlara uğrıdığını bildirdi... Böylece kralın da izin ve desteğini almıştı...
Ebrehe'nin kararı, az zamanda her tarafa yayıldı... Böyle bir engelleme niyeti Yemen'li arapları fena halde öfkelendirmişti. Nukayl isminde bir yerli, Kuleys kilisesine girerek orada ibadet ediyormuş gibi üç gün-üç gece kaldıktan sonra kimsenin olmadığı bir zamanda vurdu, kırdı, içeriyi harabeye çevirdi ve ihtiyacına yaparak kirletti ve kayıplara karıştı. Ebrehe ağır bir hakarete uğramıştı.
Bir grup arabın kaza sonucu çıkardığı yangınla kilisenin tahta bölmeleri de yanınca vali, iyice küplere bindi.. Ebrehe'nin intikam kararı işitilmemiş cinstendi..
Kabe'yi yıkıp yerle bir etmek, enkazı fillerle Yemen'e taşımak ve Mekkelileri esir almak için dörtbin Fil ve üçyüzbin Habeşliden kurulu ordusu ile harekete geçti.
Düşmanın, Mukaddes Kabe'yi yıkmak üzere gelmekte olduğunu öğrenen Kureyşlilerin keyfi kaçmıştı. Bunun üzerine Mekke Emiri Abdülmuttalib, içlere su serpici şu kısa konuşmayı yaptı:
-Ey Kureyş kabilesi; endişeye kapılıp, huzurunuzu bozmayın!... Yemen ordusu gelip Kabe'yi yıkamaz; Kabe'nin sahibi vardır. Onu koruyacağından şüpheniz olmasın. Ama ferman-ı ilahi böyle ise kim mani olabilir?
Peygamberimizin dedesi Abdülmuttalib, o günlerde gördüğü bazı rüyaları kendine göre tabir ederek böyle diyordu; ama aslında O'nun da kalbi rahat değildi...
Bir müddet sonra Mekke çevresine gelen düşman öncüleri, arapların koyun ve develerini alıp götürdüler. Götürülenler arasında Abdülmuttalib'in dörtyüz seçme devesi de bulunuyordu.
Abdülmuttalib, düşmana elikolu bağlı teslim olmak için Kureyşli yiğitlerle beraber silahlanıp, pusatlanarak cins arap atlarına binip vakit kaybetmeden Sebir dağana çıktılar.
Dağda insanı hayret ve hayranlığa düşüren bir olay meydana gelid.
Adem aleyhisselam'dan beri aziz Peygamberimiz'in atalarının birinden diğerine geçe geçe en sonunda dedelerine ulaşan "Muhammed nur", Abdülmuttalib'in alnında ayın ondördü gibi parlayıp ışık saçmaya başladı. Öye ki bu parlak ışık aşağılarda gecenin karanlığana bürünen Mekke'nin üzerine kadar yayılıyordu. Nurun alnında yine bütün güzellği ile belirmesi üzerine, Abdülmuttalib, silah arkadaşlarına:
-Dönün! dedi. Şehrimize gidiyoruz. Zafer bizimdir! Bu nur ne zaman alnımda işımışsa o dem düşmana galip gelmişizdir.
Mekke önlerine gelmelerinden az zaman sonra Ebrehe, beldeyi teslim alıp, Kureyşlileri yerlerinden, yurtlarından sürüp atması için yardımcılarından biri komutasında asker gönderdi. Kureyş emiri Abdülmuttalib'le yaptığı görüşmede O'nun heybetinden komutanın aklı başından gitti, dili dolaştı ve olduğu yere yığıldı. Boğazlanan bir dana gibi böğürüyordu.
Biraz sonra korkusu yatışan düşman komutanı, kendini toparlayınca yeri öptü ve Abdülmuttalibe:
-Kureyş'in en üstünü olduğun besbelli. Buna bütün kalbimle inanıyor ve şahid oluyorum, dedi...
"Mekke fatihi" olmak hayali ile gelen Ebrehe'nin adamı, muhatabının nurlu yüzü ve ciddi halinden ürkmüştü. İşte şimdi yerlere kapanmış vaziyette böyle konuşuyordu.. Hiç bir şey yapamadan askerleri ile beraber yüzgeri edip oradan savuştular...
Abdülmuttalib, develeri istemek üzere Ebrehe'nin konakladığı Taif'e gitti. Mağrur kumandana Kureyş reisinin geldiğini haber verdiler. Ebrehe, Abdümuttalib'i görünce elinde olmayarak ayağa kalkıp baş köşeye oturttu ve ne istediğini sordu. Abdülmuttalib:
-Adamların develerimi götürmüş; emir ver de iade etsinler!..dedi. Ebrehe:
-Ben buraya Kabe'yi yıkmak için geldim!!! Bu mes'ele üzerinde hiç durmuyorsun da develerini istiyorsun! şeklinde konuşunca Abdülmuttalib, Valinin ne demek istediğini anlamıştı:
-Develer benim olduğu için istiyorum; Kabe ise "Allah'ın evi"dir. Yüce Allah, O'nu düşmanın şerrinden muhafaza eder, dedi.
Bu konuşmalar olurken Ebrehe'nin "Mahmude" ismindeki ak renkli, en gözde fili oraya getirilmişti. Diğer filler öğretildiği biçimde Ebrehe'ye bir takım bağlılık hareketleri yaptıkları halde bu hayvan böyle davranışlara hiç yanaşmadı.
Ak fil, Abdülmuttabib'i görünce deve gibi çöküp sevgi gösterisi yapmaya başladı. Filin hareketi şaşkınlık uyandırmıştı. Bir müddet herkes konuşmayı unutmuş gibi sustu. Allahü teala, dile gelmesine izin verince fil, açık bir ifade ile, Kureyş liderinde gördüğü "Son Peygambere ait nur"a selam verdiğini söyledi...
Ebrehe, develeri sahibine iade etti; fakat Abdülmuttalib'in "Mekke mallarının üçte birini verelim bizlerle uğraşmaktan vaz geçerek geri dönün" teklifini kabul etmedi.
Teklifi reddedilen Mekke emiri, şehrine dönerek, Kabe'ye geldi ve kapının kulpundan tutarak yaklaşan tehlike için yana yana Allah'a yalvarmaya başladı. Düşman, Ebrehe'nin komutasında en önde meşhur ak fil olduğu halde sırtlarına süslü ve pahalı kumaşlar atılı filler, hücuma hazır askerlerle iyice Mekke'ye yaklaştı... Şehirde rahatsızlık son noktadaydı.
Tam bu sırada hiç beklenmedik bir şey oldu. "Mahmude" Mekke üzerine yürümüyordu. Halbuki Ebrehe, her harpte olduğu gibi bu defa da büyük işler başaracağını ümid etmişti. Hayvanı döğmelerine, üstünde değnekler kırmalarına, her yolu denemelerine rağmen adım attırmadılar.
Yemen ordusu bu mücadelede iken gökyüzü "Ebabil" denilen ve bu bölgede daha önce görülmemiş siyah renkli, yeşil boyunlu, ufak gagalı, uzun ayaklı dağ kırlangıçları ile doldu. Kuşların gagaları ile ayaklarında nohuttan küçük mercimekten büyük taşlar vardı ve her taştan bir düşmanın ismi yazılışdı.
Kafileler halinde gelerek önce Kabe-i Şerif'in etrafında uçup tavaf yaptılar, sonra düşmanı taş yağmuruna tutmaya başladılar.
Kuşlar, taşı yukarıdan bıraktıça isabet alan askerin tepesinden girip ayağından çıkarak onu hemen öldürüyordu. Hatta süvari olanların atları ile beraber canı çıkıyordu.
İstilacı orduda müthiş bir bocgun başladı. Etleri lime lime dökülerek ölüyor; Ebrehe de içlerinde olduğu halde perişan bir vaziyette Yemen'e doğru kaçıyorlardı.
Fakat, düşmanı havadan takip ederek kovalayan bu minik kuşlar, firarilerin de çoğunu öldürdü. Kaçanlardan bir kısmı yollarda telef olmuş; kurtulanlar anca yemen'de nefe alabilmişti. Mağrur Ebrehe başşehir San'a'ya varabildi ama cüzzam hastalığına yakalanmıştı. Parmak uçlarından kan ve irin akıyordu. Parmakları çürüyüp düştü ve bir müddet sonra yüreği çatlayarak feci şekilde öldü.
Ebrehe'nin yardımcısı ise kaça kaça ta Habeşistan'a gelmiş, olanları bir bir krala hikaye ediyodu. Kral:
-Bunlar ne biçim kuşlarmış ki hep seçme askerleri öldürmüş? diye hayretini açıklarken bir kuş vali muavininin başı üstünde dönmeye başladı.
-İşte, dedi adam, bu kuşlardan, bu kuşlardan!.. Cümleyi yeni bitirmişti ki, o da bir Ebabilin attığı taşla oracıkta öldü...
Binlerce asker ve Mahmude'den başka bütün filler ölmüştü. Birkaç gün sonra insan ölüsü ve hayvan leşleri dayanılmaz bis bir koku yaymaya başladı. Mekke yaşanmaz olmuştu. Bunun üzerine Abdülmuttalib, Kabe'ye giderek Cenab-ı Hakka bu kokudan kurtulmak için dua etti.
Duanın peşinden öyle müthiş bir yağmur yağdı ki ırmaklar gibi kabaran seller, ceset ve leşleri alıp götürdü.
Kureyş kabilesi, doğumuna iki ay kadar bir zaman kala iki cihanın baş tacı Sevgili Peygamberimiz'in Allah katındaki eşsiz hatırından dolayı büyük bir düşman tehlikesini atlattığı gibi, kaçan ordunun geride bıraktığı mallara da ganimet olarak sahip olmuştu.
Ebrehe'den sonra iki oğlu yerine valilik yapmışsa da bu saltanat, kısa sürmüş ve tacı tahtı batıp gitmiştir.
Araplar, bu vak'anın geçtiği tarihe "Fil yılı" ismini vermiş ve Kureyş'in Allah indinde makbul olduğuna kanaat getirerek bu kabileye ilişmemeye başlamıştı.
BÜYÜKBABA
Eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühu ve resulüh
Şeybet'l-Hamd...
"Abdülmuttalib" diye bildiğimiz büyük babanın asıl ismi.
Babası Haşim, O dünyaya gelmeden evvel bir yolculuk sırasında Filistin'in Gazze şehrinde vefat etmişti. Doğduğu zaman saçı bembeyaz olduğu için arapçada "ak saçlı" manasına gelen "Şeybe" kelimesinin ilavesi ile ismini Şeybetü'l Hamd koymuşlar.
Meşhur ismi Abdülmuttalib, "Muttalib'in kölesi" demek...
Kçük Şeybe, Medine'de annesi ile beraber dayısında kalıyor. O'nu dayısının çocukları ile ok atar, gezip oynarken görenler, alnının parlaklığını, halinin güzelliğini hemen farkeder ve başka bir sülaleye mensup olduğunu anlarlardı.
Şeybe'nin hal ve tavrındaki üstünlük Kureyş'in lideri amcası Muttalib'e haber verildi...
-Ah, dediler. Kardeşin Haşim'in oğlunu bir görsene! Babasına olan benzerliğine şaşarsın. Aynı emsalsiz üstünlük, aynı tarifsiz güzellik.
Muttalib, o güne kadar yeğenini hiç görmemişti. Bir deveye binerek Medine yolunu tuttu. Medine'ye vardığında Şeybe'yi kapılarının önünde çocuklarla birlikte oynuyor buldu, kimseye sormadığı halde yeğeninin hangisi olduğunu bildi ve bir müddet yaşlı gözlerle çocuğu uzaktan seyretti. Daha sonra bu anı tasvir eden dokunnaklı şiirler de yazacaktır.
Muttlib, Şeybe'yi yanına çağırarak kendini tanıttı. Ve O'nu sevip okşadı. Birlikte annesi selma'ya gittiler. Muttalip, Şeybey'yi yanına çağırarak kendini tanıttı. Ve onu sevip okşadı. Birlikte annesi Selma'ya gittiler. Muttalib, Şeybe'yi de Mekke'ye götürmek üzere yengesinden müsaade aldı...
Amca-yeğen uygun bir vakitte Mekke yoluna koyuldular...
İşte Muttalip, devesinin üstünde, arkasında da yeğeni küçük Şeybetü'l Hamd olduğu halde Mekke'ye giriyorlar. Deve, kaygısız gözlerle sağı solu tarar, ahenkli adımlarla başı dik yürürken, Muttalip tanıdıklarla selamlaşıyor. Az sonra terki deki çocuğu kasdederek:
Bu çocuk kim ya Muttalip? deniyor.
Merak ve samimiyet sebebi ile sorulan suale Muttalip ne demeli?...
"Biraderimin çocuğu" dese "koca Mekke Reisi yeğenini nasıl gezdiriyor!" diye dedikodu yapılacak. Bir kaç saniyelik tereddütten sonra:
-Kölem, diyor dostlarına.
Şeybe bundan sonra, "Abdülmuttalip" diye tanınmaya başlandı. "Muttalibin kölesi" yani. Gerçi Muttalip, kısa zaman içinde öksüzün giyim kuşamını düzeltti; Şeybe'yi "yeğenimdir" diye takdim etti ama, O, hep "Abdülmuttalip" olarak bilindi...
Abdülmuttalip misk kokulu.
Evet miskler gibi kokuyor. Alnında pırıl pırıl Muhammedi nur, hayır ve bereket vesilesi. Ne zaman Mekke'de kuraklık olsa rica ediyorlar; Abdülmuttalip'le birlikte Sebir dağına çıkılıyor. Yalvarma göz yaşı ve sağnak sağnak yağmur.
Şeybetü'l Hamd sekiz yaşınna geldiğinde Muttalip dünyasını değiştirdi ve O'nun yerine Abdülmuttalip, milletine emir oldu.
Yüzkırküç yıllık ömründe herkes O'nu sevdi.. İnsanlar gönüllü olarak idaresine girrerdi. İran Kisrası hariç yabancı devlet başkanları O'nun fazilet ve büyüklüğünü teslim eder ve hürmet duyarlardı. Asrının en büyük devlet reisi kabul ediliyordu.
Bütün bu misk kokuların; bu iyilik ve güzel hasletlerin sebebi Kainatın Efendisine ait nur...
İşte peygamberimizin dedesi bu! Hayatı ve bir bir hakikat olan rüyaları ile O'nun geleceğini müjdeleyen insan...
Daha pek genç olduğu sıralarda, bir gün Kabe yakınlarındaki evinde uyuyor; uyandığında halinde bir gariplik seziyor. Erginleşmiş, daha bir güzelleşmiş ve gözleri sürmeli. Bir anda büyük değişme!.. Bir kahinden olayın izaha kavuşturulması isteniyor:
-Hemen evlenmelisin! Gök tanrısı böyle istiyor, diyor kahin.
Abdülmuttalip, iki kere evlendi; ama olmayan "gök tanrısı" istediği için değil. Cenab-ı Hak öyle takdir ettiğinden.
ilk hanımından oğlu Haris dünyaya geldi. Ve bundan dolayı O, "ebu Haris" künyesi ile anılır oldu.
Birinci hanımı vefat edince bu sefer Fatma binti Ömer ile izdivaç etti...
Abdülmuttalip, yine bir gün odasında iken ani bir uyku bastırması ile uyuyakaldı. İçinden çok şey saklı olan müthiş bir rüya görüyor. Uyandığında rüyanın derinden derine tesirinde. Sarsılıyor... Ne dese nasıl yorumlasa acaba? En iyisi yine bir kahinin kapısını çalmak. Cinlerle bilgi alışverişindeki bu kahinler, kendilerine has usullerle gelecekten haber veriyorlar... Abdülmuttalip anlatıyor; sabit bakışlı donuk ve soğuk yüzlü, gramla konuşan, tebessüm nedir bilmeyen kahin dinliyor.
Belimden bir beyaz zincir çıktı. Bir ucu en doğuya bir ucu en batıya, bir ucu gökyüzüne, bir ucu yerin dibine uzanıyordu. Şaşkın bir halde zincire bakıyordum ki bu kere de yeşil bir ağaç oldu. Zincir ağaç haline gelmişti. Dünyada kaç türlü meyve varsa hepsi bu ağacın dallarından sarkıyordu. Ağaç aynı zamanda nur fışkıran bir ışık seli. Işığı, güneşi bile bastırıyordu. Araplar ve arap olmayanlar bu ağaca secde ediyordu. Giderek ağacın parlaklığı daha da çoğaldı. Kureyş kabilesinden mbir cemaat ağacın dallarından tutundular.Bazı Kureyşliler ise ağcı kesmek için bir araya geldiler.
Birden ortaya çok güzel yüzlü bir insan çıktı. Bu kadar güzel simalı birini hiç görmemiştim. Bu güzel insan, ağacı kesmek isteyenlerin gözlerini çıkardı. Ağacın nurundan almak için elimi uzatırken güzel adama da:
-"Bu ağacın nuru kime kısmet olur?" diye sordum.
-"Kim bu ağacın dallarına yapışırsa ona!" dedi.
-"Siz kimsiniz" dedim.
Biri:
-"Benim ismim Nuh'dur" dedi.
Öbürü:
-"Benim ismim de Halil İbrahim'dir" dedi.
Sonra da?
-"Ey Abdülmuttalib, bu ağç o kadar mübarek, o kadar şereflidir ki, kandan kana geçerek baba ve dedelerinden sana kavuştu haberin olsun..." dediler.
Abdülmuttalip, rüyasını anlatıp bitirdiğinde kahinin benzi sarardı, yüzü daha kasvetli bir hal aldı. Demek ki korktukları zaman geliyordu... Bir müddet sustuktan sonra zor işitilir bir yavaşlıkla rüyayı tabir etmeye başladı:
-Neslinden bir büyük insan gelecek ve O'nun kurduğu nizam ebedi olarak yaşayacak... Nuh Peygamberin görünmesi şuna delalet ediyor; O zata karşı gelenler Nuh ümmetinin asileri gibi bela denizinde boğulacaktır..
İbrahim Peygamber ise bir müjdeye işarettir. O'na tabi olanlar, Allahın "dostum" dediği İbrahim Peygamber'in sevdiklerinden olurlar.
Peygamberimizin babaannesi Fatıma binti Ömer, Abdullah'a hamile kalınca, "nur" büyükbaba Abdülmuttalib'ten Fatıma'nın alnına geçti. Bundan da Abdullah doğunca O'nun güzel alnına taşınacaktır...
ZEMZEM KUYUSU
La ilahe illallah, Muhammedün Resulullah
Mekke ve çevresinin idaresi İsmail aleyhisselam'ın vefatı ile oğlu Sabit'e kaldı. Sabit'in ölümünden sonra halk arasında bölünmeler meydana geldi. Mücadeleler Cühümiler kabilesinin üstünlüğü ile bitti. Ancak bir zaman sonra iktidara sorumluları, adaleti ve tarafsızlığı terkederek zulme sapmıştı. Milletin malını bile elinden almaya aklkışan Cürhümilerden dolayı gün geldi şikayet ve feryatlar ayyuka çıkmaya başladı. Haksızlıklar dayanılmaz ölçülere varınca; ismail Peygamber nesli, terkrar derlenip toparlandı ve yapılan bir savaşta Cürhümileri mağlup etti. Yenik taraf, aman dileyince eşyalarını alıp asıl vatanları olan Yemen'e gitmelerine izin verildi... ancak iş başında iken zulüm yapan ve bu yüzden beddua alan bu kabile mensupları, az bir zaman sonra bulaşıcı bir hastalığa yakalanarak teker teker ölüp gittiler.
Cürhümiler, aman dileyip beldeyi İsmail Peygamber soyuna teslim etmeden hemen önce ve son an ve son dakikada huyları icabı bir kötülük işlediler. Yabancı devletlerden mbirinin hediye ettiği altın mbir ceylan heykeli ve kılıç, kalkan, gürz, zırh... gibi Kabe hazinesine mahsus kıymetli eşya namına ne var ne yoksa hepsini zemzem kuyusuna doldurdular ve ağzını taş toprakla akapatarak yerini belirsiz hale getirdiler. Herhalde dönüp Mekke'yi geri alacaklarını düşünüyor ve bu sebeple hazinenin ele geçmemesi için böyle hareket ediyorlardı.
ismail aleyhisselam evladı, nihayet Mekke ve civarında hükümran oldu ama hafızalardan silinen bullur sulu zemzem kuyusu kaybolup gitti. Mekke ve Kabe, asıl sahiplerine dönmüştü.. Şifa pınarı zemzem ise kimbilir kaç yıl gözlerden saklı, besmeleli mü'min ağızlara hasret, için için kaynayıp duracaktı?
Cürhümilerin yığdığı taş, toprak senelerin geçmesi ile katmerleşti ve altta kalan ilahi armağanı gözlerden büsmütün sakladı. Bu şartlarda canlara can katan zemzemin yerini bulmak mümkün değildi... yalnız bu imkansız zannedilen aklın çerçevlediği sebep-sonuç münasebetine göre. Ya aklı aşan sebepler, aklın kavuşamadığı bölge?.. Allah, isterse hangi imkansız gerçekleşmez ki?
Zaman bir müjdeye, toprak, sökmesi yakın bahtlı şafağa hazırlanıyordu... Mekan, ilahi fermanla, gelmekte olan "Adı güzel kendi güzel Muhammed" aleyhisselam için yeniden donatılıyordu...
-Ey Abdülmuttalip, kalk ve zemzem kuyusunun üzerinde taş toprak ne varsa kaldır!..
Peygamberimizin dedesi Abdülmuttalib, Kabe'ye komşu olan evinde uyurken bu hitap üzerine yatağından korku ile doğruldu. Bir müddet gördüğü rüyanın ne manaya geldiğini sökmeye çalıştı; fakat bir şey anlamadan yeniden uyudu. Ancak rüyadaki ses, emri tekrarladı. Yine uykudan sıçradı. Zihninde izaha kavuşturulmayan sorular birbirini takip ediyordu.. Buna rağmen uyumaktan başka çaresi yoktu. Ses, emri üçüncü defa verince gördüklerini yorumlatmak için kalkıp Kureyş'in tanınmış tabircilerine gitti ve olanları anlattı. Bu kişiler:
-Rüya rahmani ise yine görürsün, dediler.
Aradan bir iki gün geçtiği halde Abdülmuttalib, o garip rüyayı bir daha göremedi. Bundan dolayı merak ve üzüntüsü günden güne artıyordu:
-Acaba rüya rahmani miydi, değil miydi?
Zihnini günlerce bu soru meşgul etti. Nihayet bir gün rayayı ördüğü odada uykudan önce ellerini kaldırarak:
-Ey merhametli Allahım! Bu rüyanın sırrını neler yapmam gerektiğini bana bildirmeni diliyorum, diyerek can evinden yalvardı ve az sonra uyuya kaldı.
Abdülmuttalib'in isteği, bütün zamanların ve bütün mekanların en üstünün hürmetine kabul olmuştu. İşte aynı ses...
-Ey Abdülmuttalib kalk ve zemzem kuyusunu ortaya çıkar!
Abdülmuttalib:
-Zemzem suyu nedir?
-Cebrail'in ayağını vurduğu yerden çıkmıştır. Peygambere ait bir mucizedir. Dünyanın dört tarafından gelecek hacılara yetecek kadar bereketlidir. Zemzem'den içen susuzlar kanar, açlar doyar,hastalar iyileşir.
Kuyunun yerini bulmam için bir iz, işaret var mı?
-Mescid-i Haram'a yakın iki put vardı. Kafirler, bu putlar uğruna hayvan kestiklerinde işkembesini çukurca bir yere dökerler. Sen orada iken kırmızı gagalı bir karga gelecek ve işkembe artıklarını yemek için toprağı gagalayacaktır. Az sonra gagalanan yerin altından bir de kanrınca yuvası çıktığını göreceksin... İşte orası zemzem kuyusunun ağzıdır.
Sabah olduğunda Abdülmuttalib, doğruca putların bulunduğu yere gitti. Biraz sonra puta tapanlar gelip tanrıları için kurban kestiler ve işkembe ve barsakları rüyada tarif edilen yere attılar. Derken kırmızı gagalı karga göründü ve yeri gagalamaya başladı; az sonra karınca yuvası da ortaya çıktı. Her şey aynen rüyadaki gibi gençekleşmişti. O halde olanlar hayırlı ve rüya doğru idi.
Oradkiler uzaklaşınca sevgili Peygamberimizin sevgili dedesi, rüyada söylenen yeri kazmaya başladı.
Kazı işi biraz ilerlemişti ki haberi alan Kureyşli müşrikler oraya koştu:
-Biz, taptığımız putların yanına kuyu kazdırmayız! diyerek Abdülmuttalib'e mani olmak istiyorlardı. Bir sürü münkir içinde kalan Abdülmuttalib, yaptığı işin büyüklüğünü anlatmaya çalışıyordu:
-Bu, öyle her hangi bir kuyu değildir. Bu, ilahi kıymet taşıyan suya "Zemzem" denir. İsmail Peygamberin yadigarıdır.
Putperestler, fena diş biliyorlardı. Ne var ki kaba kuvvet gösterileri sökmedi; Kureyş'in bu soylu insanını bir adım şöyle dursun, bir ayak boyu bile geriletemediler. Bunun üzerine kuyuya ortak olmak istediler; bu telifleri de reddedildi.
-Öyle ise, dediler, ünü bütün ülkeleri tutmuş aklı ve ilmi hepimizce kabul edilen Şam kahihine gidelim; ihtilafımızı anlatalım, vereceği karara her iki taraf da uysun!
Abdülmuttalib, bu hal tarzına "Peki" dedi. Bunun üzerine her kabileden bir temsilci ve Peygamber efendimizin dedesi develere binerek Şam yoluna düştüler... Mevsim yaz, hava sıcak. Güneş, kavurdukça kavuruyor. Çöller, avını yutmaya hazır alev dilli ejderha.
Şam yolcuları bu manzara kum denizlerini aşmaya çalışıyor. Ne var ki geride kalan mesafelerle beraber su ve her türlü serinletici nesne tükenmiştir. Nihayet Nihayet öfkeli çöller bu cür'etli yolcuları teslim aldı.
Dermansız kalan dizler çözüldü ve oldukları yere külçe gibi yığıldılar. Saniyeler, saat gibi uzun ve geçmeyen cinsten. Sadece dudaklar değil, belki diller de yol yol çatlamış. Kimsede suya dair bir ümid yok. Olması da mümkün değil.
Ancak bu halde ne vakte kadar beklenecektir? Abdülmuttalib:
-Böyle durmakla elimize hiç bir şey geçmez! Az daha gidelim. Rabbimden ümidli olalım; olur ki su buluruz, dedi.
Çökmüş olan develere nerede ise sürünerek bindiler. Hayvanların sırtında bile zor duruyorlardı. Henüz hareket etmişlerdi ki, o şanslı deenin devesinin ayağı bir taşa takıldı ve yerinden söküp attı... Tablo inanılacak gibi değildi. Devenin çıkardığı taşın yuvasından tatlı ve serin bir su akıyordu.
Sudan kana kana içip kablarını doldurdular ve ölümün eşiğinden yeniden hayata döndüler. Bir farkla ki kabile temsilcileri sadece hayata dönmemiş, ezik ve mahcup olarak Şam yolunda da geri dönmüşlerdi.
Bu inanılmaz vak'ayı hep birlikte yaşayan yol arkadaşları Abdülmuttalib'e:
-Ey Abdülmuttalib, o kuyuyu kazmak senin hakkındır. Bunu geç de olsa anladık Kimse mani olamaz. Dönelim herkes işine baksın! Demek zorunda kaldılar ve hep beraber Mekke'ye geldiler.
Abdülmuttalib, kuyuyu kazmaya, kaldığı yerden devam etti. Zemzem kuyusunu tekrar ortaya çıkarma işinde yalnız oğlu Haris'ten yardım görüyordu. Bu sebeple Cenab-ı Hak'tan Haris'ten başka kendisine on oğul daha vermesini diledi:
......
Abdülmuttalib'in bu duası kabul olmuş erkek evlat sayısı zamanla onbiri bulmuştu.
Oğulları ile beraber kuyuyu kazan Abdülmuttalib, yıllar sonra zemzem suyunu ve Cürhümilerin kuyuya doldurduğu hazineyi buldu. Kureyşliler bu defa da:
-Kuyu, dedelerimizin mirası; içinden çıkanlar bizimdir, diye direttiler.
Abdülmuttalib:
-Siz bu kuyuyu kazarken bana yardım etmeyip bilakis zorluk çıkardınız. Şimdi hangi hakla mirasçılık iddia ediyorsunuz? diyerek onları azarladı veilave etti, bununla beraber, "Kur'a çekelim, hangi mal kime çakırsa onun olsun" dedi.
Kılıç, kalkan gibi savaş malzemelerini bir tarafa, altın ceylanı bir tarafa ayırdılar ve Kabe-i Şerif, Kureyşliler ve Abdülmuttalib adına kur'a çektiler.
Altın Ceylan Kabe'ye, harp aletleri Abdülmuttalib'e çıktı. Kureyşlilere bir şey isabet etmedi.
Altın ceylanı Kabe kapısına astılar; uzun yıllar, kapıda asılı kaldıktan sonra bir gece Ebu Leheb sarhoş iki arkadaşıyla gelip heykeli çaldı ve götürüp sattı.
Zemzem kuyusunu bulmak Abdülmuttalib'in şan ve şerefini daha da yükselmişti.
Zaman, ırmaklar misali büyük müjdeye doğru akıyordu.
KURBANLIK
Rahmetim gazabımı geçmiştir.
Hadis-i Kudsi
Zemzem kuyusu çetin ve uzun mücadelelerden sonra tekrar Kabe'ye ve ziyaretçilere kazandırılmış; ceddi İsmail Peygamberin, hatırasını yok olmaktan kurtarıp şenlendirdiği için Abdülmuttlib'in şan ve şöhreti dört bir tarafı tutmuştu ama... bir şey unutulmuştu... bir vaad... bir söz!...
Taşlanmış toprağı kazma kürekle yenip suya varmak için uğraşmaktan mecalinin tükendiği bir anda Abdülmuttalib, ellerini açıp yüce Allah'a yalvarmıştı:
-Ya Rabbi! Bana on erkek çocuğu daha verir de onlarla birlikte kyuyu kazabilirsem oğlumun birini sana kurban edeceğim...
İsmail aleyhisselama tabi bir mü'min olan Abdülmuttalib'in duası kabul olmuş; lakin aradan geçen uzun seneler sebebiyle söz unutulmuştu...
Fakat!...
Duyan, gören, bilen ve unutmak gibi her çeşit kusur ve eksiklikten uzak olan Allahü teala, kulunun vaadini unutmamıştı.
.....
Abdülmuttalib, bir gece rüyasında bir adam gördü. Adam, emreden bir eda ile:
-Ey Abdülmuttalib, kurban sözüne sadakat göster! dedi.
Abdülmuttalib endişe ile uyanır uyanmaz hemen bir koç kurban etti; sonra yattı. Gözlerini yumar yummaz rüyada yine bir takım insanlar, emri tekrar ediyorlar:
-Koç'tan daha büyük kurban kesmelisin!
Hemen kalkıp bir sığır kesti ve uyudu; ancak rahat bırakılmıyor:
-Daha büyük bir şey kurban eyle!
Bu sefer bir deve kurban etti. Yine yattı. Rüyada bir nida:
-Ey Abdülmuttalib, daha büyük kurban kesmelisin! Abdülmuttalib, hala sözünü hatırlayamamış, "büyük kurban"dan neyin murat edildiğini bir türlü anlayamamıştı. Sordu:
-Daha büyük olan ne ola ki?
-On oğlun oldu. Zemzem kuyusunu bulmakla maksadın gerçekleşti. Şimdi oğullarından birini kurban et. Böyle söz vermiştin; vaadini yerine getir!...
Abdülmuttalib, yataktan fılarcasına kalktı. İstırabı o kadar büyük, o kadar derin, kendisi o kadar şaşkındı ki, ne yapacağını, ne edeceğini bilemiyordu. Evet; vaadini hatırlamıştı... şimdi başı iki elinin arasında düşünüyordu. Söz... Allah'a söz verilmiş; Yüce Allah, O'na evlatlar ihsan etmişti. Tıpkı İbrahim Peygamber gibi O'nun da nezrine uyması isteniyor, rüyada sürekli olarak ikaz ediliyordu.
Ahde vefa gösterilmeli; söz muhakka yerini mulmalıydı. Ya can parçası, göz nuru evlad?
Başka ihtimal yoktu. Her şeyi yoktan varedene oğlunun birini iade edecekti... bağrına taş bastı ve yavrularını uyandırdı. Meseleyi yavaş yavaş, alıştıra alıştıra onlara söylüyordu. Delikanlılar:
-Baba, dediler, ister birimizi istersen hepimizi kurban et; biz emrinizdeyiz. Sen üzülme yeter!
Gençler, böylece detli babaya teselli ve destek oldular; O'na cesaret verdiler.
Mustarip baba, bu tarifsiz fedakarlık karşısında gözyaşlarını gizleyerek, oğullarına, her birinin ismini bir ok üzerine yazıp getirmelerini söyledi...
Az sonra yazılı oklar gelmişti. Abdülmuttalib ve oğulları adete göre kur'a çektirmek için okları gece gündüz Kabe'yi bekleyen Kabe muhafızına götürdüler.
Yapılan çekilişte kurbanlık isim belli oldu: Abdullah!... Abdullah! Yani, Abdülmuttalibin en çok sevdiği, bütün o çevrenin gözünün üstünde olduğu oğul. Alnında ahir zaman Peygamberine ait nurun Ülker yıldızı gibi parladığı oğul!... Allah, öyle takdir etmiş; kur'a bu yüksek yaradılışlı evlada isabet etmişti. Girilen yoldan dönüş olamazdı; Abdullah kurban edilecekti!...
Abdullah, Abdülmuttalibe, Abdülmuttalib, ilahi emre; her ikisi insana kendinden daha yakın, öz anne babasından daha merhametli yüceler yücesi Allah'a teslim olmuştu. Sır da burada olmalıydı... Zor bir anında Rabbine iltica etmiş, O'ndan yardım instemiş karşılığında bir söz vermişti. Abdülmuttalib, şimdi ölçüyü aşan vaadinden dolayı imtihana çağırılyor ve böylece insanların ölçü içinde kalmaları hangi şartlarda olursa olsun haddini aşmamaları ihtar ediliyordu... Ya Abdullah?
İnsan, cin, melek, ve bütün mahlukların... yaşamış, yaşayacak ve yaşayan her canlının en üstününe baba olacak bir insanın hem de genç yaşta imtihanların en zoru ile; canını feda etme kahramanlığı ile tecrübe edilmesi... O'nun mevkii buydu ve teslimiyeti ile bu kahramanlığı isbat ediyordu. İşte babası Abdülmuttalib, bir elinde parıl parıl parlayan keskin bir bıçak, bir elinde oğlunun bileği, iki yanda Abdullah'ın anne ve kardeşlerri kurban kesme yerine gidiyorlar.
Kureyş kabilesi "Abdullah'ı babası kurban ediyor" haberi ile çalkalanıyor. Herkes iliklerine kadar donmuş ve şaşkın. Şaşkınlığı ilk yenip kurban yerine yetişen Abdullah'ın annesinin akrabaları olan Beni Mahzum oğulları. Ve onları takiben Kureyş büyükleri. Abdülmuttalib'e muhalefet büyüyor:
Eğer böyle bir kurban kesilirse, çok kötü bir geleneğe yol açılır. Herkes olur olmaz yere çocuğunun boğazına bıçağı dayar. İffeti ve güzelliğinden başka konuşması bile kardeş ve akranlarından daha üstün olan bu çocuğa yazık olur, şeklinde izahlarla Abdülmuttalibi iknaya çalışıyorlardı...
Uzun tartışmalardan sonra meseleyi Hicaz'da oturan meşhur Kahin Şüca'ya götürmeye ve O'nun diyeceğine uymaya karar verdiler.
Bunun üzerine Abdülmuttalib ve şahıha katılan birkaç kişi Hicaz'a giderek tanınmış Kahini buldular. Kahin:
-Sizde bir insanın diyeti kaç devedir? diye sordu.
-On devedir, dediler.
-Öyleyse Abdullah'ın bedeli olarak deve kurban edeceksiniz... Bunun için de Abdullah'ı bir tarafa, on deveyi bir tarafa koyarak kur'a çekin. Kur'a develere çıkarsa bunları kesersiniz. Abdullah'a çıkarsa, develere on tane daha ilave ederek kur'a çekmeyi yenileyin. Yine Abdullah'a çıkarsa bir on deve daha ilave edin. Böylece kur'a develere isabet edene kadar onlu ilaveler yaparsanız, dedi ve gelenleri memleketlerine geri yolladı.
Onlar gele dursunlar. Mekkelilerde heyecan son noktasında. Nihayet beklenen yolcuların ufukta belrdiğini gözetleyiciler haber verdi...
Kahinin buluşu Mekke'nin putperest, hıristiyan, yahudi, İbrahim ve İsmail Peygamber dinine mensup bütün kabile ve mensuplarını sevince boğdu...
Meraklıların önünde ve bir tarafta gözlerin bakmaya kıyamadığı Abdullah, bir tarafta dünyaya metelik vermez tavırlar ile sakin sakin geviş getiren develer olduğu halde Kur'a çekmeye başlandı. Ne var ki, her defasında kur'a Abdullah'ı gösteriyor ve on deve ilavesi ile çekim tekrarlanıyordu... ta onuncu defa kur'a çekilene kadar. Onuncu çekilişde kur'a, sayıları yüze varan develere isabet etti...
Herkeste sevinç, taşkınlık... Fakat, Abdülmuttalip ağır başlı ve temkinli; kur'ayı bir kere daha yeniledi; evet bunda da kur'a develere çıktı. Gönlü rahatladı, sırtından koca dağlar kalktı Rabbine şükretti.
Hemen oracıkta yüz deve bir biri ardısıra kurban edildi. İnsanlar, hayvanlar, kuşlar günlerce bu etlerle geçindiler.
Böylece Abdülmuttalib ve Abdullah yeryüzündeki büyük değişikliğe az bir vakit kala imtihandan yüz akı ile çıktılar.
Bundan sonra Abdullah "zebih" yani "kurbanlık" lakabı ile çağrıldı. Nitekim İsmail aleyhisselam da benzeri bir hadiseyi yaşadığından O'na da "Zebih" denmişti. Bunun için azizler azizi sevgili Peygamberimize "İbnü'z-Zebihayn", "iki kurbanlığın oğlu" denilmiştir.
BABA
Ve maerselnake illa rahmeten li'l-alemin
Biz seni alemlere için ancak rahmet olarak gönderdik. (Enbiya suresi 107 ayet'den)
Büyük baba Abdülmuttalib'ten büyük anne Fatıma'ya geçen emanet O'ndan da Abdullah'ın alnına gidecek; bir zaman da orada parlayacaktı...
İncil'e tabi olanlar, Fatıma'nın Abdullah'a hamile olmasından beri pür dikkat doğum haberini bekliyorlardı... İşte şimdi mesafeden mesafeye uşuşan bu haberdi:
-Son Peygamberin babası dünyaya geldi!...
Haberi dört bir yana salan hırıstiyanlardı.
Doğum yaklaştıkça heyecanları artmış ve nihayet Yahya Peygamber'in mucuzesi gerçekleşmiş, kan şıp şıp damlamaya başlamıştı.
Yahya aleyhisselam, Yahudiler tarafından şehid edildiğinde aziz şehidin üzerinde bir cübbe bulunuyordu. Cübbe, İsa Peygamber'in dinini devam ettirmek istediği için canına kıyılıp parça parça edilen Yahya aleyhisselamın kanı ile ıpıslak olmuştu. Bundan dolayı daha sonra hatıra olarak saklanmış; zaman, kırmızı kan lekelerini sildiğinden geriye sadece solğun izler kalmıştı.
"-Hırkadan taze kan damladığı an ahir zaman Peygamberi'nin babası dünyaya gelmiş olacaktır..."
Kitapları böyle diyor, ve bu sebeple doğum yaklaştıkça müstesna hatıra üzerindeki dikkatleri daha da artırıyordu.
Günü geldiğinde mucize aynen gerçekleşti... O solgun izler, yeniden taze kan lekeleri halini almış; hırka şehidin üzerinden az evvel çıkartılmış gibi sıcak damlalar süzülüp süzülüp düşmeye başlamıştı...
Ortalığı çınlatan bu haberdi. Onlar, buna rağmen; akla durgunluk veren bu mucizeye rağmen, Abdullah'ı çocukluğunda, ilk gençliğinden, gençliğinde değişik zaman ve farklı mekanlarda türlü hile ve tuzaklarla öldürmeye kalkıştılar... Maksat O'nun; O saadet Sultanının gelişine engel olmak. Gariplik, çalgınlık tuhaflık işte burada. Bu idraksizlikte, bu akıl kısalığında, bu beyin mahrumluğunda:
Allahın sevgilisinin zuhuruna sed çekmek!...
Hırıstiyanı, Yahudisi, putperesti, ateşperesti... Milyonu, milyarı bir araya gelse kaderin ebediyete giden yollarını değiştirmek kimin elinde ve kimin haddine? Kıskançlıklar para etmeyecek. Hakikat güneş gelecektir.
Bunun için Abdullah ilahi himayede...
Abdullah, büyüdükçe aklı aşan sıra sıra olaylar
Rüya aleminde mi yaşıyor, hakiketle mi yüz yüze, nedir bu gördükleri, başına gelenler, içinde bulunduğu hal?
Sırrını babası Abdülmuttalib'e açıyor:
-Babacığım garip vak'larla karşılaşıyorum.
-Ne gibi? -Bir yere gidecek olsam yolda belimden bir nur çıktığını ve bunun başımın üstünde toplanarak bulut haline geldiğini görüyorum.
-Seni yakıcı güneşten koruyor...
-Ne zaman, nereye otursam, toprak bana selam verdikten sonra ilave ediyor: "Ey Abdullah, haberin var mı, Muhammed aleyhisselamın emanetini taşıyorsun!"
-Nuru kastediyor...
-Kurumuş, hayat izi kalmamış bir ağacın altında dinlenecek olsam o kupkuru ağaç az sonra zümrüt gibi yemyeşil oluyor. Biraz uzalaşınca geriye dönüp baktığımda yine eskisi gibi kurumuş olduğunu görüyorum. Babacığım nedir bu hal, ne oluyor; anlamıyorum?
Ey oğlum, sana müjdelerin en güzeli olsun!..
İnsanların ve cinlerin efendisi; canlıların ve cansızların Peygamberi senin canından, senin kanından dünyaya gelecektir. Anlattıkların buna delalet ediyor. Ben de benzeri birçok fevkalade hadiseyi yaşadım. Onlar da aynı haberin müjdesiydi. Hayırlı olsun! Seni bir değil, bir kere tebrik ederim evladım.
Sana olan muhabbetim boşuna değilmiş...
Abdullah artık delikanlı.
Ancak o, diğer gençlerden ne kadar üstün.
Ahlakı daha güzel; güzelliği apayrı ve çok farklı.
O'nun tavrında, onun halinde, onun güzelliğinde ikinci bir genç bulmak mümkün değil.
Bu özellikleri ağızdan ağıza yayıldıkça yayılıyor. İşitenler büyülenmiş gibi hayran. Padişahlar, krallar, Abdulmuttalib'ten kızlarını Abdullah'a alması için araya hatırlı ricacılar koyuyor. Abdulmuttalibin huzuruna kadar gelen; hatta teklifinde ısrarlı olnlar bile var.
Abdullah, yirmi yaşına girdiğinde yüzünün güzelliği öyle arttı ki, görenlere Yusuf aleyhisselam'ı hatırlatıyordu.
Alnındaki nur sanki bir güneş olmuştu.
Harikulade olaylar devam ediyor. Eskaza Abudllah putların yanından geçse, onlardan bir ses:
-Ey Abdullah, sakın bize yaklaşmayasın! Sen yüksek şan sahibi o emsalsiz insanın nurunu taşıyorsun. O son Peygamberdir. Bize tapan bedbahtlar O'nun eliyle cezasını bulacaktır!..
Peygamber efendimizin dünyaya geleceklerine az zaman kaldığını kahinlerinden haber alan Şam Yahudileri, peygamberlik İsrailoğullarından gidecek diye karayaslara battılar. İçlerinden yetmiş genç Mekke'ye gidip Abdullah'ı öldürmeden geri dönmeyeceklerine and içtiler ve silahlanıp yola düştüler...
Ne gece dediler, ne gündüz. Hırsla ve bilene bilene uzunca bir zaman sonra Mekke yakınına vardılar. Pusudalar. Maykuş gözleri ile çevreyi tarıyorlar. Günlerce bıkmadan, yılmadan, ortaya çıkmadan beklediler.
Bir gün kolladıkları an gelip attı. Ava gitmek için şehir dışına çıkan Abdullah işte şuracıktaydı. Kılıçlarını sıyırıp peşine düştüler.
O esnada tesadüfen orada avlanan biri daha vardı. Aynı zamanda Abdullahın akrabası olan Veheb bin Menaf.
Veheb, yahudileri güneş vurdukça parlayan kılıçlarla Abudullahın peşinde görünce niyetlerini hemen anladı ve arkadaşları ile birlikte onların önünü kesmeye karar verdi. Ancak kendileri birkaç kişi ve hazırlıksız; yahudiler kalabalık ve silahlıydı. Bu sebeple "acaba kavgaya tutuşsak mı, yoksa var geçmeleri için dil mi döksek?" diye aralarında tartışıyorlardı ki müthiş bir ses patlaması ile ürperdiler. Gök ikiye ayrılmış gibi kopan gürültünün ardından yeryüzüne yalın kılıç atlılar iniyordu. Yağız atların bu amansız suvarileri katil niyetli yahudilerin önüne geçilmez sıra dağlar gibi dizilip düşmanın hamle etmesine bile zaman bırakmadan bir anda hepsini biçti ve işleri bitince de lahzada kaybolup gittiler.
Veheb ve yanındakiler yalnız donaklamamış, nerede ise küçük dillerini de yutmuşlardı. Nice sonra şaşkınlıklarını üzerlerinden atarak toparlandılar...
Abdullah, ormanın içlerinde olan bitenden habersiz avlanırken Veheb bin Menaf, düşüncelere dalmış olarak Mekke'ye dönüyordu. Bunda bir hikmet olmalıydı. Eşsiz bir güzellik, eşsiz güzel ahlak ve her bakımdan seçkin bir genç insan. Bu insanın tehlike anında korunması. Hem de nasıl ve kimler tarafından? Gök dehşetli bir gümbürtüyle sanki parçalanmış ve ademoğullarına benzemeyen yağız atlı yiğitler bir anda ortaya çıkarak suikast peşindeki yahudileri göz açıp kapayıncaya kadar yere sermiş, sonradan sırlara karışıp kaybolmuşlardı.
Veheb, şahidi olduğu bu kadar olayın tesadüf olmayacğını bilecek kadar zeki ve akıllıydı.
Zihninde bir fikir doğmaya başladı. Kızı Amine'yi bu gence verseydi?Kızına denk bir insan Abdullah'tan başka kim olabilirdi ki? Hiç kimse! tereddütsüz hiç kimse!..
Eve vardığında başından geçenleri ve niyetini hanımına açtı. Aminenin annesi de Veheb'in görüşündeydi. Abdullah bir tane ve Abdullah başkaydı.
Kız tarafı vakit geçirmeden tekliflerini Abdülmuttalib'e götürdüler.
Abdülmuttalib, Amine'nin kusursuz güzelliğini, yüksek ahlak ve iffetini başta kendi hanımı olmak üzere bir çok kimseden işitmişti. Devrinin her bakımdan en seçkin kızıydı... hanımı ile görüşüp, oğlu ile konuştuktan sonra Amine'yi Abdullah'a almaya karar verdi.
Nikah, Ebu Talib'in evinde yapıldı; iki genç evlendiler. Peygamber efendimize ait nur, artık Amine hatundaydı.
Abdullah, nikah akdinin yapılması için ağabeyi Ebu Talibin evine giderken yoluna Ümmül Kital isminde bir kız çıktı. Çok güzel, çok zengin ve alim bir hanımdı. Son Resul'e ait işeretleri kitaplardan okumuştu. Peygamberimizin babasının alnında ışıl ışıl yanan parıltıyı görünce bunun Muhammedi nur olduğunu derhal anladı ve Abdullah'tan kendisini zevceliğe kabul etmesini istedi ve şöyle bir teklifte bulundu:
-"Evet" dersen sana yüz deve hediye edeceğime söz veriyorum.
Bütün maksadı sevgili Peygamberimiz'e "ana" olma eşsiz şerefine kavuşmaktı. Ama civan delikanlı, Amine ile evlenmiş; nur, şimdi O'nun alnında parlamaya başlamıştı
Şam Valisinin Fatıma, ismide bir kızı vardı. Bu kızcağız da çok okumuş, ilim sahibi biriyidi.
İşaretlerden en son peygamberin gelişinin yakın olduğunu anladı. Bu yüzden Şam'dan Mekke'ye gitti ve Abdullah'ın alnında Muhammedi nuru görünce O'nunla dünya evine gitmeye niyetlendi. Abdullah Amine ile evlenmişti. Fatıma Abdullah'la karşılaşınca:
-Ey Abdullah! Teptiğim bunca yol ve çektiğim onca zahmet, Muhammedi nura sahip olmak içindi. Fakat kader böyle takdir edilmiş. İsteğime kavuşamadım. Şimdi Şam'a avdet ediyorum. Dilerim belalardan ırak mes'ud bir hayat süresin, dedi ve üzüntü ile Mekke'yi terkederek yine geldiği yollara düştü.
Abdullah'la evlenmediği için kedere kapılan sadece bu iki kızdan ibaret değildi. O'nun evlendiğini haber alan iki yüz kızın kahrından öldüğü, bir o kadarının da hastalanıp yataklara düştüğü söylenir.
Abdullah'ın, düğün günü hem arefeye hem de Perşembe'yi Cuma'ya bağlayan geceye isabet ediyordu. Düğün sebebi ile melekler göklerde şenlikler yaptı. Cebrail aleyhisselam, yeryüzüne inerek Kabe üzerine yeşil bir bayrak dikti. Ve:
-İnsanların en hayırlısı ve peygamberlerin efendisine ait nur, Amine Hatuna geçti. O, yakında doğacaktır, diye dört bir yana seslendi.
Melekler düğünü şenlikle karşılar, kurtlar, kuşlar birbirine müjde verip tebrikleşirken üzülen biri vardı; lanetlenmiş bir mahluk... İblis. Peygamberimiz anne karnına düşünce İblis, öyle üzüldü öyle üzüldü ki gamdan simsiyah olan yüzü ile dağ, deniz demeden dolaştı durdu. Nihayet bitkin ve ümitsiz bir halde Ebu Kubeys dağının dibine çöktü ve feryatlarla evlatlarını yanına çağırdı:
-Ey oğullarım, dedi. Biz, bundan sonra iflah olmayız. Sonumuz geldi. Zira canlı-cansız her şeyin Peygamberi olan Abdullahın oğlu Muhammed, anne rahmine düştü. O, Peygamber olunca putları kırarak, zulmü yıkıp, adaleti getirecek, dünyayı mescidlerle donatıp imanı yayacak, küfrü yok edecek, hayırlı işler yapacak, iyiliği emredecek, yolunda gidenler saadete erecektir.
İblis, hüngür hüngür ağlayarak şeytanlara anlatmaya devam ediyordu:
-O'nun ümmeti yiyip içmeye besmele ile başlar ve bitirirler. Birbirlerine nasihat eder, emri maruf ve nehyi münkeri bırakmazlar. Bu şartlarda onları doğru yoldan saptırma şansımız kalmamıştır, diyerek saçını başını yolmaya başladı.
Bir şeytan:
-Ey efendimiz, kendinizi bu kadar hırpalamayın. Vaziyet o kadar ümitsiz değil. Adem Peygamberden bu güne kadar insanları nasıl aldattıksa yine öyle çalışır ve Ümmeti Muhammedi de yoldan çıkarırız diye görüş belirtti.
Baş şeytan İblis:
-Hayır! dedi, az evvel saydığım meziyetleri sebebi ile siz onlara yaklaşamaz kendilerini aldatamazsınız. Çünkü bu ümmetin mensupları kendi dindaşlarını herhangi bir yalnış hareketlerini gördüklerinde ikaz eder ve doğru yola çekerler.
Az evvelki şeytan:
-Fakat efendimiz, diye tekrar söza başladı. Fakat biz, onlara cimrilik çekememezlik, birbirlerinin malına mülküne sahdırma ve benzeri kötü duydu ve arzular aşılarız. Böylece onlar da bizim avcumuzda istediğimiz gibi hareket ederler...
Bu sözler, İblisi rahatlattı. Oğullarına teşekkür etti. Ümitle dağıldılar.
Abdullah'la Amine'nin düğünlerinin olduğu ertesi sabah bütün putların yüz üstü yere düştüğü; tahtların devrildiği görüldü...
gelen
Bu gelen ilm-i ledün sultanıdır.
Bu gelen tevhid ü irfan kanudur. (Mevlid'den)
O, kitap kitap övülmüştür.
Büyük, küçük hiçbir ilahi kitap yoktur ki, O'nu methetmesin. Vahiyle onun müjdesini getirir.
İşte ilk insan ve ilk Peygamber Adem aleyhisselam'a gelen kitapçıktan satırlar.
-O yer ve gök ehlinin en doğrusudur. Cömertlikte en üstündür. Kalbi ipekten daha yumuşaktır. Çok zaman hüzünlü ve çok zaman oruçludur. Hak tealanın korkusu ile doludur. Hep Rabbine yalvarır. Gündüzleri de ibadet eder. İnsanlarla birliktderi. Fakat dünya sevgisi gönlüne giremez. Sır saklar ve dostluklara vefa gösterir.
İşte İdris Peygamber'in kitapçığı;
-O, insanlarla beraber olur. Onları ağırlar. O, Allahın vaadinden asla şüphe etmez. Yüce mevlaya pek çok ibadet eder. Kulların suzlarını bağışlar. Allah'ın "dostum" dediği büyük peygamber İbrahim aleyhisselam'ın kitapçığı;
-O, öyle bir kimsedir ki, insanları şehvet uçurumuna düşmekten korur. Kendisine yapılan kötülükleri affeder, günahları örter.
İşte Tavrat! Yüce Allah'la konuştuğu için "Kelimullah" sıfatlı Musa Peygamber'in kitabı:
-O, gönlü çok zengin olan bir mübarek zattır. Yoksul, kimsesiz ve düşkünlerin sevgilisi ve koruyucusudur. Zenginlerin hasta kalplerini tedavi eden bir manevi tabibtir. Yaşlılara hürmet eder. Çocuklara acır ve şefkatle davranır. O güzellerin en güzeli, temizlerin en temizidir. Sohbetinin lezzetine doyum olmaz. Yumuşak bir ses tonu ve güler yüz-tatlı dille anlatır. Gaflet dolu kahkahalar yerine pırlanta tebessümleri tercih. O, hükmederken çok adildir. Haksız bir iş yaptığı görülmez. Sabrı şaşılacak kadar çoktur. Derdlere, belalara, sıkıntılara sabreder ve yine şükreder. Fakat, Allah ve Resulüne inanmayan din düşmanları ile en amansız şekilde cenk eden bir bahadırdır.
Savaş sonrasında hürriyetini kaybeden esirlere kötülük yapmaz. Onlara hoş davranır. O, suratını asmayan yüzü güleç bir insandır. Öyle bir Peygamberdir ki, hiç bir kitap, kalem ve mektebe lüzum kalmadan bütün ilimler; bilgisi, gizli, açık her ilmi kucaklamış olan ilim sıfatlı Allahü teala tarafından her tafsilatı ile kendisine öğretilmiştir.
Yine Tevrat'tan:
-O, Allahü teala'nın Resulüdür. Kalbi katı ve huyu kötü değildir. Aşağı şeyleri beğenmez ve onlara iltifat etmez. Her yerde ve her zaman ölçülü konuşur. Suçları affeder. Ümmeti güzel ahlaklıdır. Minarelerden namaza davet eden müezzinleri işitince abdest alıp camiye koşar, düzgün saf yapar, bir hizada dururlar. O'nun ümmeti, geceleri de zikreder ve ibadet yapar. Örtünmeye dikkat ederler... Mekke'de dünyaya gelecek, bütün insanları Hakka davet edecektir. O benim ismi Muhammed olan Peygamberimdir. O'nun varlığı yüzsuyu hürmetine gözlerden perde kalkar, kulaklar işitir, kalp gözleri açılır. O, bozuk dinleri ortadan kaldırıp hak olan islamiyeti yeryüzüne iyice yerleştirmedikten sonra ömrüne son vermem.
Bu da sesi güzel Peygamber Davut aleyhisselam'a inen Zebur:
-O'nun eli açıktır. Hiç kızmaz. Yüzü güzel, boyu güzel, huyu güzel, sözü güzeldir. Sözleri gönülleri rahatlatır; ruhları huzura kavuşturur. Nur yüzlü bu peygamber nefsi eve kalbi hasta insanların hakiki tabibidir. O, ölüm anını, mezarı, mahşeri ve cehennemi düşünerek çok ağlar, çok düşünür, az konuşur, az uyur, az güler, gülüşü tebessüm şeklindedir.
Bu övgüler de göğe çekilen büyük Peygamber İsa aleyhisselam'ın kitabı İncil'den:
-O, az yemek yer. Cimrilikten hoşlanmaz. Kimseyi çekiştirmez. Aceleci değildir. Hile yapmaz. Kötü söz konuşmaz. Kendisi için intikam almaz. Tembel değildir. Aza kanaat edip, çoğu ihsan eder. O'nun işleri ve tercihleri aşırılıklardan uzak ve bunların ortası üzeredir. Yerde ve gökte yaşayanların medarı iftiharıdır. O, günaha batmış olanların şefaatçısı, onsekizbin alemin rahmetidir. Cennette kıymetli kevser suyunu o dağıtacaktır. Daima doğruluk üzre ve daima ihlaslıdır. Dili her an Kur'an-ı anar. O öyle üstün vasıflarla yaratılmıştır ki, gözleri uyusa kalbi uyanık kalır. İnsanlardın gelen eza ve cefaya katlanır da yine şefaati bırakmaz.
Kıyamet vakti herkes, o ana baba gününün dehşetinden adeta akıl ve şuurunu kaybetmiş halde "Allahım beni koru" diye inlerken O, "Ya Rabbi, ümmetimi koru" niyazında bulunacaktır. İsrafil'in "sur" ismi verilen borusu O'nun ümmeti sebebi ile çalacak; ölmüşler böylece yeniden dirilecektir. Kıyamet gününde herkes, O'nun şefaat etmesi için eteğine yapışacaktır. Ey İsa, Muhammed Mustafa'nın Peygamberliğini tasdik ve O'na iman et. Ben azimüşşan Adem'i cennet ve cehennemi O'nun sevigsi uğruna yaratdım. Eğer onu halk etmeseydim, hiçbir şeyi yaratmazdım!
Veheb bin Münebbih hazretleri Allahü tealanın buyurduklarını semavi bir kitaptan naklediyor:
-Hak ve adalet O'nun şiarıdır. O'nun dini islamdır. Onun bereketiyle dargın gönülleri barıştırır, ayrı tabiattaki insanları birleştiririm.. O'nun ümmetini ihlas ve ibadet yönünden öbür ümmetlerden üstün tutarım. Benim hoşnudluğumu kazanmak için evlerini barklarını, çoluk çocuklarını terk edip cihada gider, kafirlerle savaşır ve Allah yolunda seve seve canlarını verirler. Onlar namazda ve cihadda saflarını düz tutarlar.
Namazlarını acele etmeden sakin sakin ve şartlarına uygun kılarlar. Her yerde beni anar, uzun gecelerde namaza kalkkar, gündüzleri din düşmanlarına meydan okur, arslanlar gibi döğüşürler. Bütün bu hasletler O'nun hatırı için ümmetine ihsan ve nimetlerimdir. Ben her şeye kadirimdir...
Gelen işte böyle bir Peygamberdi. Her cephesi ile örnek ve üstün insan. Melekler ve Peygamberler bu gelişi müjdeliyordu.
Nitekim o büyük insanın doğumundan beşyüzaltmış sene önce Ka'b bin Lüey de ilahi kitaplarda okuduklarından duygulanır ve O'nu şiirler okuyarak müjdeler:
İnsanlar gafletteyken gelir yüce Peygamber,
Muhammeddir, doğrudur, O'ndadır doğru haber.
EN İLK ve EN ÜSTÜN
Sen Ahmed ü Mahmud ü Muhammedsin efendim
Hak'dan bize Sultan-ı müeyyedsin efendim. (Şeyh Galip)
Vahiy meleği Cebrail aleyhisselam, anlatıyor:
-Hazret-i Allah, beni yarattı. Onsekizbin yıl arz altında kaldım...
-Ey Cebrail seni kim yarattı?
-Sen yarattın yara Rabbi. Her şey senin ve sen her şeyi yaratansın... Bense... ben, güçsüz ve ihtiyaç sahibi bir mahlukum.
Konuşmadan sonra bir onsekizbin yıl daha geçti... Yüce Allah yine sordu:
-Seni kim yarattı?
-Ya Rabbi, beni yaratan; öldürmeye ve diriltmeye kudreti olan sensin. Bense kuvveti hiç bir şeye yetmez biçarayim.
Üçüncü onsekizbin yıl da geçti...
-Ey Cebrail, ben kimim, sen kimsin?...
-Allahım sen her şeyin yaratıcası ve sahibi; bense bir kulcağızım.
Bu cevabımın peşinden bir merakımı dile getirdim:
-Ya Rabbi benden üstün bir varlık halkettin mi?
-Karşına bak, buyurdu...
Yüce emre uyarak gösterilen yere baktığımda mbir nur gördüm. Ama nasıl bir nur? Güzelliğine hayran kaldım. Dört tarafında da dört ayrı nur?
-Allahım, gözlerimi alan bu harika aydınlık da ne?
-Seni, ne kadar melek varsa hepsini ve bütün her şeyi aşkına yarattığım nur!... O, en aziz kulum ve Peygamberimdir. O, canlı cansız her şeyin en üstünü ve en hayırlısı olan Muhammed Mustafa'dır "sallallahü aleyhhi ve sellem"
Sordum:
-Ya çevresindeki nurlar?
-Sağındaki Ebu Bekir Sıddik, solundaki Ömer ibni Hattab, önündeki Osman bin Affan, ardındaki Ali İbni Ebi Talib'dir. "Radıyallahü teala aleyhim".
-Ya Rabbi; bu beş kişinin diğer insanlardan üstün bir tarafı olmalı!
-Bu beşi kendime dost seçtim. Onları seven beni sevmiş, düşmanlık eden bana düşman olmmuş olur. Bunları sevenleri cennete, sevmeyenleri cehenneme koyacağım.
Hak yarattı alemi, aşkına Muhammed'in
Ay ü günü yarattı, şevkine Muhammed'in
İlk insan Adem Peygamber, arş üzerinde "La ilahe illallah Muhammedün Resulullah" yazısını görünce ismin sahibinin erişilmezliğini anladı. Ancak O'nun ismi sadece göklerin en yükseğini mahyalandırmamıştı. Kelime-i tevhid cennette her sarayda, her yaprakta, her çiçekte, her bucakta okunuyordu.
Adem aleyhisselam, bu hali oğlu Şit Peygambere anlatıyor:
-Cennette O'nun ismi ile güzelleşmemiş bir tek köşe bile görmedim. Her yan ve her yön o şerefli ismin pırıltılarını aksettiriyor.
-Peki, babacığım hanginiz daha kıymetlisiniz?
Şit aleyhisselamın sualine Adem Peygamber cevap vermek istememiş olacak ki sükutu tercih etti. Ne var ki aynı sual üçüncü kere tekrarlanınca ezeli hakikat daha o günden açıklandı.
Alemlerin Rabbi buyurdu:
-Ya Adem! Her şeyi senin için yarattım, seni ise o seçilmiş için!!! Cenneti o'nunla ve o'nun ümmetiyle dolduracağım. Kendisine arap dili ile Kur'an-ı kerim indireceğim. Bu kitabın emir ve hükümleri, hiç değişmeyerek dünyanın sonnuna kadar devam edecektir. Bu peygamber, benim en sevgili kulumdur. İyiliği her insana ulaşacaktır. O'na uyanlar seçkin kullarımdan olur. Büyük şefaat sahibidir. İsmi yer yüzünde "Muhammed" göklerde "Ahmed"dir. O'nu dünyanın sonuna yakın göndereceğim. Hiç bir Peygamber O'ndan üstün olmadığı gibi, hiç bir ümmet de O'nun ümmetinin sayısına varamayacaktır. Ümmeti abdestli gezer. Öyle ki bunların yerdeki nurları yıldızların gökteki aydınlığı gibidir.
Ol dedi oldu alem, yazıldı levh ü kalem,
Okundu hatm-i kelam, şannına Muhammed'in
Adem babamız, cennetten çıkarılınca, üç yüz sene göz yaşı döktü. Çok üzgün ve çok pişmandı. Gaibden gelen bir sesin de hatırlatması ile el açıp-cennette iken Cebrail aleyhisselamdan öğrendiği bazı isimleri araya koyarak-dua etti:
-Ya Adem, kıyamete kadar gelecek evladının günahlarının bağışlanmasını isteseydin bu isimlerin sahiplerinin sevgisi için yine kabul ederdin...
Hep erenler geldiler, dergaha yüz sürdüler
Zikr-ü tevhid ettiler, nuruna Muhammed'in
O, müthiş tufandan önce Nuh aleyhisselama bir gemi yapması buyurulunca yüzyirmi dörtbin dört tane tahta hazırladı. Ve Cebrail'in tenbihi ile her tahtaya bir Peygamberin mübarek adını yazdı. Ancak ertesi gün tahtalardan isimler silinmişti. Olaya çok üzüldü. İsimleri tekrar yazdı. Devrisi sabah yazılar yine silindi. Bir daha yazdı ama bir sonraki gün tahtalar bomboştu... çok müteessir oldu... bir tuhaflık vardı bu işte. Sır, gelen vahiyle çözüldü.
-Tahtaların ilkine benim, sonuncusuna da habibim Muhammed Mustafa aleyhisselamın adını yaz ki şeytan öbür isimleri silmesin.
Nuh Peygamber, emredildiği gibi yaparak çalışıp gemisini tamamladı. Fakat dört tahta artmıştı. Bunu Cebrail aleyhisselamla konuştu:
-Ya Cebrail, fazla gelen dört tahtayı ne yapayım?
Vahiy meleği suali Hak teala'ya sundu.
İnsanlığın ikinci babası Nuh Peygambere haber geldi.
-Ey büyü peygamber! O dört tahtaya son peygamberimin dört halifesinin isimlerini yaz; gemi o zaman tamam olacaktır. Zira o dört insan, İsla dininin dört sütunu gibidir. İslamiyet onlarla ayakta kalır ve onlar sayesinde dünyanın her tarafına yayılır. Vahye uyularak denilenin yapılması ile gemi tamamlandı ve ondan sonra yüzebildi.
Nuh Peygaber, Hazret-i Ebu Bekir, Hazret-i Ömer, Hazret-i Osman, Hazret-i Ali'nin isimlerini artan tahtalara yazarak bunları gemisine çakmadıkça görünüşteki kusursuzluğa rağmen geminin yüzmesi ve felaketten kurtulması mümkün olmamıştı.
Ya mü'minler... mü'minlerin de o dört büyük zatın ismini kalplerine yazmadıkça dıştan ne kadar olgun ve noksansız görünürlerse görünsünler büyük imtihanda kurtulmaları mümkün olabilir mi? Sadece iki cihan güneşi eşsiz ve emsalsiz Peygamberimizi değil, O'nun dostlarını da sevmek gerekiyor... Bu şart yerine gelmeden, O'nun sevdiklerinin aşkı kalbe yerleşmeden cezadan kurtulmak ne mümkün?...
Veysel Karani kazandı, ahir yine özendi
Sekiz uçmak bezendi, aşkına Muhammed'in
İbrahim aleyhisselam, bir gün rüyasında Cenneti gördü. Uzunluğu yer ile gök arasındaki mesafeden fazlaydı. Meleklere:
-Buralar kime mehsustur? diye sordu.
-Evlatlarından Muhammed Mustafa ve o'nun ümmeti içindir, diye cevap verdiler.
İbrahim Peygamber, dikkatle bakınca ağaçlarda"La ilahe illallah" budaklarında "Muhammedün Resulullah", meyvelerinde "Sübhanellah", "Velhamdülillah" cümlelerinin yazılı olduğunu gördü...
Uyandığında rüyasını milletine nakletti.
-Ümmeti Muhammed kimdir, diye sordular. İbrahim aleplisselam, düşünceye daldı. O anda Cebrail aleyhisselam peyda oldu ve:
-Ne düşünüyorsun ey Allah'ın dostu, dedi.
-Bir rüya gördüm... girdüklerimi ümmetime anlattım, Muhammed ümmetini öğremek istediler. Benimse bu hususta bilgim yok. Onun için düşünüyorum.
Cebrail aleyhisselam:
-Ben de fazla bir şey bilmiyorum, diyerek Cenab-ı Hakka arz etti:
Yüce Allah şöyle buyurdu:
-Muhammed, benim ahir zaman Peygamberimdir. Makbul kullarıma Peygamber olarak gönderecğim. O peygamberi bütün yaratılmışların arasından seçtim. Kendisini ve ümmetini yerden ve gökten yüzyirmi dört bin yıl evvel yarattım. Kıyamet günü O'nun yolundakilerin yüzü bütün insanların yüzünden daha ak, aydınlık ve abdest suyu değen vücut parçaları pırıl pırıl olacaktır.
Feriştehler geldiler, saf saf olup durdular
Beş vakit namaz kıldılar, aşkına Muhammed'in
Tevrat, Musa aleyhisselama inince büyük Peygamber çok sevindi ve şükrünü dile getirdi. Cenab-ı Hak:
-İnsanların kalbine baktım. En mütevazi olarak seni gördüm. Bu sebeple seni Peygamber yaptım ve benimle konuşma devletine erdirdim, dedi ve ilave etti:
-Ölünceye kadar tevhid üzere ol. Sevgili Muhammed Mustafa'nın Resulüm olduğunu tasdik et ve kalbine O'nun muhabbetini yerleştir!
-Ya Rabbi, Muhammed kimdir; O'nu tanımıyorum?
-O öyle bir kimsedir ki yerleri ve gökleri yaratmadan binlerce sene evvel güzel ismini arşın üzerine yazdım. Ya Musa, sana çok yakın olmamı ister misin? Öyle bir yakınlık ki bedenine ruhdan ve gözünün siyahına beyazından daha yıkn olayım!..
-Allahım bundan gayrı ne arzum olabilir?...
-Öyleyse Habibime çok selavat oku.
Hak teala devam etti:
-Ölen bir kimse Muhammed aleyhisselamı inkar etmişse, o bedbahtı sürüterek cehenneme attırırım. Beni görmesini nasip etmem ve hiç bir melek ve peygamberin şefaat etmesine de için vermem!...
Bunu yolundakilere bildir.
-Ya Rabbi O'nun hakkında biraz daha bilgi sahibi olmak isterim.
-Eğer Muhammed aleyhisselam olmasaydı; yeri-göğü, cenneti-cehennemi ayı, güneşi, geceyi-gündüzü, melekleri, Peygamberleri ve hiç bir şeyi yaratmazdım. O'nun Peygamberliğini kabul etmezsen İbrahim halilulllah bile olsan sana eziyet ederim!...
-Onun Peygamberliğini ve yüksekliğini kabul ettim Ya Rabbi!...
Havada uçan kuşlar, yeşerüp dağ ü taşlar,
Yemiş verir ağaçlar, aşkına Muhammed'in
Davut aleyhisselam, bir gün Zebur okurken kitaptan bir nur yükseldiğini; bu nurun odayı doldurduğunu ve kalbinin rahatladığını gördü... Ve bu hal, her Zebur okuyuşunda tekrar etti. Nurun mahiyetinni Allahü tealaya sordu:
-Ya Rabbi bu nur neyin nesidir?
-O, habibim Muhammed Mustafa'nın nurudur. Cümle alemi onun hatırına yarattım.
Bu tüyler ürperten ilahi cevap üzerine Davut Peygamber, yüksek sesle "Lailahe illallah Muhammedün Resulullah" dedi. Bütün yırtıcı hayvanlar, kuşlar, böcekler ve yılanlar, çevresine toplandılar ve:
-Öyledir ya Davut! diyerek onu doğruladılar.
Bu olaydan sonra Davut Peygamber, Zubur okumaya başlarken kelime-i tevhid söyle oldu.
İmansızlar geldiler, andan iman aldılar
Beş vakt namaz kıldılar, aşkına Muhammed'in
O'nu övmeye kalkan erir ve tükenir.
O'nu hiç bir lisan medhetmeye kafi gelmez. O' kelimeler üstü ve kelimeler ötesi ve gönüller dolusu sevgiye layıktır.
Yunus kim ede medhi, över Kur'an ayeti
Ah! vergil salevatı, aşkına Muhammed'in
Biz de... kendim, eşim, dostum, tanışım, arkadaşım, binler, onbinler, milyonlar, milyarlar, O'nu o en sevgili ve en üstün'ün Peygambeliğini kabul ettik ya Rabbi...
Bundan üstün devlet bilmiyoruz ya Rabbi!..
MEKTUP
Ya Habiballah bize imdad kıl,
Son nefes didarun ile şad kıl. (Süleyman Çelebi)
Vakit, ahir zaman Peygamberinden bin yıl önce.
Humeyr ibni Redi, hemen bütün ortadoğu'ya hükmeden bir hükümdar.
Kalabalık sayıda vezir ve yardımcıları ile kudretli bir ordusu var. Yolu batıl; ateşe tapıyor. Buna rağmen kendilerine pek kıymet verdiği, işlerini danıştığı dört bin kişi var ki hepsi has müslüman ve alim.
Humeyr, bir gün maiyeti ile birlikte tantanalı bir halde Mekke'ye geldi... Fakat O'nun gelişi Mekkelileri alakadar etmedi. Herkes işinde ve her şey akışında.
Bu aldırışsız soğuk karşılama hükümdarın fena şekilde canını sıktı. Vezirlerini huzura çağırdı ve halktaki bu kendinden eminliğin sebebini sordu.
Vezirler:
-Buranın insanları araptır; asil kimselerdir efendimiz. Kabenin korunması onlara verilmiştir. Bundan dolayı değerleri yükselmiştir. Beytullah'ın bakıcısı olmanın verdiği şerefle soğuk duruyorlar olabilir.
-Demek öyle!!!
Humeyr'in kafasında soysuz bir plan doğdu;
Kabe'yi yıkacak, halkı öldürecek ve şehri askerine yağmalatacaktı...
Ancak bu fikirle beraber ve aynı hızla kafasına bir şey daha gitmişti: Müthiş bir ağrı... ağrının şiddetinden burnunudan ve gözlerinden kimsenin yanınna yaklaşamadığı pis kokulu bir su akmaya başladı.
Günler ilerliyor; baş ağrısı, her an şiddetini arttırıyordu. Bütün sağlık arayışları savallı kalınca; O, ülkeler hakimi Humeyr, yaşamaktan yana iyiden iyiye karamsarlığa düştü. Ama yine de şifa aramaktan geri durmuyordu. Hastalığına bir çare bulması için mbaş vezirine emir verdi; O da hekimlere.
Hekimler, o güne kadar görülüp, işitilmemiş bu hastalığı iyileştirmek için günlerce uğraştılar. Fakat bütün gayretler nafileydi. Emekler boşa gitmiş; çare bulunamamıştı. Bunun üzerine bir de ilim adamlarına danışıldı. Alimler, bu amansız dert için düşünmeye mbaşladılar: "Bu hastalık neden olmuştu ve niçin çare bulunamıyordu?" Bir alim, uzun uzun düşündükten sonra sebebi bulduğunu anladı. Baş vezire giderek:
-Hükümdar şayet sırrını bana açar ve sorularını cevaplandırırsa derdinin dermanını söylerim, dedi. Başvezir çok memnun kaldı. Birlikte Humeyr'e geldiler. Vaziyet kendisine anlatıldı. Alimin, sorularını hiç bir gizli-saklı taraf bırakmadan açıklaması bilhassa hatırlatıldı.
Hükümdar, zorlukla konuşuyor ve yanındakiler dehşetli pis kokudan büyük sakıntı çekiyorlardı.
Dötbin kişiden biri olan alim sordu:
-Bu sıralarda Kabe-i Şerif için aklından kötü bir şey geçki mi?
Hasta, derin ve uzun inleyip karşısındakileri boş ve manasız gözlerle süzdükten sonra dudakları kıpırdadı.
-Evet! O'nu yıkmak istedim.
Cümlenin başı ve sonu arasında kurşundan dakikalar geçmişti...
-Niçin yıkmak istemiştin ki? Ne mekkelilerin, ne de Kabenin bize bir zararı olmadı!
-Evet olmadı ama; Mekke halkı bana hürmet etmedi. Hatta hürmetin kırıntısına bile rastlamadım. Halbuki her gittiğim yerde insanlardan büyük saygı görürdüm...
-Burada göremeyince...
Pis kokulu sulardan yatak, yorgan ıslanmış her taraf batmıştı. Hizmetçiler boş yere koşuşturuyordu.
-Mekkelilerden hürmet göremeyince üzerine titredikleri Kabeyi yıkmak, halkı öldürmek, mallarını askerlerine yağmalatmak istedim.
-Ve başına gelenler de bu niyetinle beraber geldi!
-Evet; niyetimle beraber başıma korkunç bir ağrı girdi ve dünyamı zindan eden bu hastalığa yakalandım...
Bu cümleden sonda odayı bir sessizlik kapladı... sanki alimle hasta arasında upuzun ve kavuşulmaz çöller vardı.
Humeyr meraklı ve uzaktan alimin yüzüne bakıyordu. Hastalığı ile bu konuşulanlar arasında ne münasebet olabilirdi ki?...
-Hükümdarım tutulduğun hastalığın sebebi işte bu fikrindedir. Zira yıkmak istediğn o Kabe'nin sahibi olan yüce Allah, gizli niyetleri de bilir. O'nun yanında gizli aşikar farkı yoktur.
Susmuş ve dinlemeğe durmuş çöl yeniden hışırdamağa, rüzgar tok seslerle boşluğu yara yara koşmaya başlamıştı.
-Bilmez; hiç bilmezdim!
-Şifa bulman bu bozuk niyetinden vazgeçmene bağlıdır. Eğer Kabe için taşığın kötü düşünceden cayarak güzel niyetler beslersen iyileşirsin.
Humeyr, derhal tövbe etti... alim, mbunun üzerine Kabe-i Şerifi, yapanı yapılış sebebini uzun uzun anlattı.
Başvezir ve alim oradan kalkmadan hükümdar tekrar eski sağlığına kavuştu.
Ve üstelik İbrahim aleyhisselamın dinini kabul ederek müslüman oldu. Beytullah'a karşı hürmet ve muhabbet duyguları ile bağlandı. Edep ve usülünü öğrenerek Kabeyi ziyaret etti. Eski kibir ve gururunu terkedip alçak gönüllü bir insan oldu.
Bir kaç gün son da bir sultan sofrası hazılattırarak büyük-küçük, zengin-yoksul bütün Mekkelileri yedirip içirdi.
Bu ziyafeti verdiği gece rüyasında bir ses işitti:
-Mekke ahalisine itibar gösterdiği gibi Beytullah'a da hürmet et; O'nu örtülere bürü!
Serin bir çöl gecesinde görülen bu rüyanın sabahında Humeyr, Kabe'ye hasırdan bir örtü yaptırarak ölttü. Sevincine diyecek yoktu. Fakat gece rüyasında:
-Hasır O'na layık değildir. Daha güzel örtü yaptırmalısın! diye bir nida duydu.
Bu sefer kumaştan mbir kılıf diktirerek Kabe-i Şerife giydirdi. Ama rüyasındaki ses, bu kumaşın da uygun olmadığı ve diğiştirilmesini istedi. Bunun üzerine devrin en pahalı kumaşlarından bir örtü dirtirerek altın ve gümüşlerle süsletip Kabe'ye örttürdü.
Ayrıca, Kabe-i Şerifin içinde bulunan putları dışarı attırarak kilitli bir kapı yaptırdı; insanların kirli halde Allah'ın evine yaklaşmalarını yasak etti.
Humeyr, bu güzel hizmetlerinden sonra Kabe'nin anahtarını Mekkelilere teslim ederek aydınlık Medineye doğru yola koyuldu. Medine o devirde çıplar; ne bir bitki var görünürde ne mbir ağaç. Kum, taş, tepe ve eriten güneş sıcaklığı. Ufuklar sır vermiyor. Acaba gölgelenecek bir yer yok mu?
Humeyr, dörtbin kişilik danışmanlarından dört yüzünü alarak bütün Medine'yi makışı gören yüksek bir tepeye tırmandılar. Gözler, ordunun konaklıyacağı uygun bir yer arıyor... Ama uyanık kalbli o dörtyüz seçme insan, başka bir şeyi farkettiler. Elleri ile gözlerini güneşin göz kamaştıran parlaklığından koruyarak çevreyi incelerken sanki sessizliğin en derin noktasından kulaklarına bir şeyler fısıldanıyordu. Toprak bir çift söz söylüyor gibiydi... O, Mekke'den işte bu Medine şehrine, buradan sonsuzluğa geçecektir. Şüphe yok ki eski ilim sahiplerinin kitaplarında sözünü ettikleri yer burasıdır...
Aralarında şu kara vardılar: "Şartlar çetin ve ağır; ama olsun; kavuşulacak şeref de o kadar yüksek ve mübarek. Biz burada yerlerek son Peygamberi bekleyelim. Olur ki O'nu görmek bahtına ereriz." kararlarını hürümdara açtılar.
-Önceki alimlerden okuduğumuz bilgilere göre bu yer, en son ve en yüce Peygamberin gelip yerleşeceği bir kutlu mekandır. Şerefli namı Muhammed sallallahü aleyhise ve sellem, güzel dini ebedidir. O'nun ordusuna alemlerin Rabbi yardım eder. O tac ve burak, o, Kur'an,ı kerim, o liva-i hamd ve minber ve O, La ilahe illallah sözünün sahibidir. Buraya hicret edecek ve buradan ölümsüz aleme geçecektir. Biz bu büyükler büyüğünün gelmesini beklek isteriz. Belki nur yüzünü görmek mümkün olur. Bu sebeple hükümdarımızdan izin dileriz...
Hükümdar, anlatılanları heyecanla dinledi; büyük memnuniyet duydu ve:
-Ben de sizle kalacağım, dedi.
Ancak bu karara asker ve tab'ası mani oldular.
Bir ismi de Tebi olan Humeyr, bunun üzerine Medine'de bu dörtyüz kişi için evler yaptırdı. Onları evlendirdi. İhtiyaçlarını karşıladı ve içli bir bağlılık mektubu yazarak kendilerine teslim etti.
-"Humeyr İbni Redi'den en büyük Resul ve son Peygaber Abdülmuttalib oğlu, Abdullah oğlu Muhammed aleyhisselam'a sunulan mektup:
"...ben, senin nübüvvetine, bildirdiğin Allah'a getireceğin Kur'an'a iman ettim. Dinin, yolun ve İbrahim Peygamber milleti üzereyim. İslamiyet namına tebliğ ettiklerinin hepsi şimdiden can baş üzre kabulümdür. Olurki o saadetli zamanına kavuşmazsam beni unutmamanı ve şefaatinden mahrum ve mahsun bırakmamanı diliyorum."
Humeyr, mektubu mühürlü olarak alimlerden Şamul'a verdi: iyi saklaması için ricada bulundu ve vasiyetini yaptı:
-O mübarek Peygamber'i görme devletine erersen mektubumu kendilerine ver; şayet bu bahtiyarlığa eremezsen çocuklarına teslim et ve dikkatle sakllamalarını güzelce tenbih eyle; onlar da kendilerinden sonrrakilere aynı vasiyeti yapsınlar ve böylece emanetimi babadan oğula aktara aktara Peygamberlerin efendisinin yüksek huzurlarına takdim etsinler!..
Tebi, bu vasiyetinden sonra hazır olanlarla vedalaşarak Medine'den ayrılıp gitti ve bir zaman sonra da vefat etti.
Eshab-ı kiram; Allah'ın sevgilisine arkadaş, dost ve yardımcı olan o soylu insanların bu dört bin alimin nesebinden geldiği anlatılır.
Mektup, elden ele geçe geçe Şamul'un yirmi birinci torunu olan Eba Eyyub El Ensari'ye varacaktır. Bu sıralarda sevgili Peygamberimiz de Mekke'den Medine'ye hicret için yola çıkmışlardı. Medineliler o bayram havasında emaneti, bir an önce sahibine ulaştırması için herkesin çok sevdiği Ebi Leyli'ye verdiler...
Ebi Leyli yollara düştü, bir konak yerinde Beni Selim kabilesinin misafiri oldu. Resulullah da o an oradaydı; ama Leyli, tanıyamadı. Peygamberimiz O'nu görür görmez:
-Ebi Leyli sen değil misin? buyurdular.
-Evet, benim; deyince
-Tebi'nin mektubu nerede? diye sordular.
Leyli şaşırmıştı:
-Siz kimsiniz; diyebildi ancak. Mutlaka ulu biri olmalısınız. Yüzünüzde büyüklük işareti, sözünüzde huzur veren bir tatlılık var.
Eşi olmayan insanda rahatlatan bir tarifsiz tebessüm:
-Ben, Allah'ın Resulü Muhammed'im; mektubu getir. Ebi Leyli istenileni cebinden çakararak tazimle uzattı...
Yüce Peygamber, mektubu yanındakilere okutttular ve:
-Merhaba Salih kardeşim, merhaba salih kardeşim, merhaba sahil kardeşim!.. diye zamanlar ötesine seslenerek Humeyr ibni Redi'yi selamladılar.
IRMAK
N'ola tacım gibi başımda götürsem daim,
Kadem-i pakini ol Hazret-i Şah-ı Rüsulün (1.Sultan Ahmed Han)
Ortalık toz duman.
Kopan fırtına; öylesine şiddetli ki, dalları ile yere kapanıp kapanıp doğrulan ağaçları bile köklerinden söküp havaya savuracak gibi. Göz, bir karış ötesini seçmiyor.
Bir ara amansız fırtına uslanır gibi olunca göğe doğru dönerek yükselen hortum, sakin sakin tüten bir duman haline geliyor. Derken duman, bulutlara doğru süzülerek gözden kayboluyor ve bu defa bir ateş yığını fark ediliyor.
Ve ab-ı hayat gibi pırı. pırı. bir ırmak.
Bir ses duyuluyor:
-Kim bu sudan adalet, ölçü ve güzellikle içerse kanar; kim hırsla kullanırsa bela bulur!...
Bu rüya, Mürsed ibni Külal'i gecenin bir yarısında korku ile uykudan kaldırmıştı.
Şanı dört bir yanı tutmuş olan bu padişah, uyandığında alanının boncuk boncuk ter, saçlarının suya girmiş kadar ıslak olduğunu gördü... bir rüya hali yaşamıştı ama neler görmüştü; rüyada ne vardı, hatırlamıyordu...
O, sabah, o gün ve daha kaç gün düşündüyse de rüyayı bir türlü hatılayamadı.
Hatırlayamadıkça da huzursuluğu arttı. Öyle ki bu yüzden devlet işleri bile aksar oldu.
Aralarında oğlu ve kardeşi de bulunan kahinler dahi ona yardım edememiş; rüyanın ne olduğunu bilememişlerdi.
Rüya, padişaha dert olmuştu. Başına bir şey geleceğinden korkuyordu. Bu halden azıcık kurtulmak, can sıkıntısını atmak için birgün ormana ava çıktı.
Sık ağaçlar arasında zamanın nasıl geçtiği belli olmuyordu.
Herkesin kendini av heyecanına kaptırdığı bir anda mürsed ibni Külal, gördüğü ceylanı avlama telaşı ile yolunu kaybederek askerlerinden uzaklara düştü.
...Saatler geçmiş, ne ceylanı vurabilmiş ne de yolu bulmuştu; açlık ve bitkinliği son haddinden idi.
Bu vaziyette iken yorgun gözleri, ileride dağın eteğinde bir ev olduğunu farketti.
Bütün kuvvetini toplayarak dağa doğru gitti; eve yaklaştığında kapıdan ihtiyar bir kadın çıkarak O'nu hürmetle karşılayıp davet etti.
Mürsed, teşekkür ederek eve girdi.
Yaşlı kadının gösterdiği sedire oturması ile uyuyup kalması bir oldu...
Gözlerini açtığında baş ucunda bekleyen yirmi yaşlarında bir kız gördü. Kız mürsed'e:
-Padişahım hoş geldiniz. Evimiz sizinle şereflendi. Geçmiş olsun; Allah sizi her türlü dertten korusun.
Teşekkür ederim.
-Zatı devletleri yemek emrederler mi?
Misafir, bir an için "acaba bir oyuna mı geliyorum" diye düşündü. Kız karşısındakinin tereddüdünü anladı ve:
-Padişahım, yüksek hatırınız hoşça tutunuz. Canımız uğruna feda olsun. Kılınıza zarar gelmesini istemeyiz, deyince Mürsed rahatladı.
Küçük ve sade dağ evi huzur ve emniyet dolu idi. Ev sahibesi iyi, olgun ve ölçülüydü...
Açık kapıdan süzülen rüzgar, baygın bir kır çiçeği kokusunu odaya taşıyordu.
Padişah sordu:
-Beni kabul eden yaşlı kadın anneniz mi?
-Evet, annemdir,
-İsminiz ne?
-Ufeyra!
-Benimkini de biliyor musunuz?
-Tabii padişahım. İsminiz Mürsed ibni Külal. Yalnızca isminizi değil gördünüz ve derdine düştüğünüz rüyayı da biliyorum.
Padişah, heyecandan az kalsın ayağa fırlayacaktı. Zor hakim oldu kendine.
-Çabuk anlat, hemen!
Kız sükunetini bozmadan saymaya başladı... fırtına, duman, ateş ırmaktan güzellik ve çirkinlikle içenler.
... Ufeyra söyledikçe Mürsed, tek kam hatırladı. Kuş kadar hafifledi. Sanki kaybettiği çok değerli bir şeyi yeniden bulmuştu:
-Senin herhangi bir insan olmadığın belli. Öyle olsaydı zaten bu ıssız dağlarda ne aradın. Ayrı ve üstün bir tarafın olmalı. O yüzden rüyamı yorumlamanı da istiyorum. Bunu yapabilir misin?
-Ondan kolay ne var padişahım?
Bunu dedikten sonra, karşıdaki divanın kenarına oturarak anlatmaya başladı. Bal renkli bir ikindi güneşi, küçük pencerenin camlarından girerek odayı bakıra çalan mbir renge boyuyordu.
-"Fırtına ve hortom padişahlara işarettir. Duman; padişahı çekemeyenleri ima deyor. Ateş; münafıklık demek. 'Irmak' yeni bir dinin geleceğine müjde; 'ses' o dini tebliğ edecek Peygambere alamet, sudan güzel güzel içenler Peygambere tabi olacakların sembolü, suyu hırsla kullananlar ise O'na isyan edecekler manasındadır.
Mürsed, duyduklarından derin hayrete düşmüştü: Renkten renge girip çıktı. Hiç işitmediği şeyler dinliyordu.
-O Peygamber nasıl biridir?
-Şu yerleri, şu gökleri yaratan Allah için söylüyorum ki O' hak Peygamberidir.
-Peki, geleceğini söylediğin Peygamber, insanlara neler bildirir?
Konuşmaya dışarıdan ötüşen kuşların sesi karışırken Ufeyra, hürmet uyandıran ağır başlılığı ile cevaplandırdı:
-O, alehisselatü vesselam, insanları puta, taşa, toprağa tapmaktan vaz geçerek herşeyi yoktan vareden ezeli ve ebedi Allah'a kul olmaya, namaz kılmaya, oruç tutmaya, zekat vermeye, hacca gitmeye, güzel huy edinmeye ve günah işlememeye çağırır.
Hangi millete mensuptur?
-Araptır ama kendi milleti de O'nunla savaşacaktır.
-Nasıl olur; kendi öz milleti onunla mücadele edecekse, dostu kim olacak?
-O, Allah'ın en mekbul kulu ve en üstün Resulü olan Muhammed aleyhisselamdır... birinci dostu Cenb-ı Hak, ikincisi de O'na eksilmez imanlarla bağlı ve gözünü kırpmadan canlarını yoluna feda edecek arkadaşlarıdır.
Gün, ufkun gerisine çekilirken orman ve vadiler derin ve koyu gölgeleri örtünmeye hazırlanıyordu.
Mürsed, şimdi sevinçler içindeydi; hayırlı biri olmalıydı ki rüyada O'na bir hak din ve Peygamberin geleceği haber verilmişti.
Vakit geç olmak üzereydi, yolun tarifini alarak teşekkür edip atına bindi; cins at, öne doğru fırlamak için sabırsızlanırken Mürsed ibni Külal:
-Anne selam söyle; o davet etmeseydi bu güzel müjdeyi alamazdım!
-Güle güle padişahım; yolun açık olsun!
Rüzgar gibi uçan atlı, az sonra alaca renkli karşı tepelerden kaybolup görünmez oldu.
HABER
Kimim var hazretinden gayrı, halim eyleyem i'lam,
Cenabındadır ihsan ve mürüvvet, ya Resulallah! (II. Sultan Mahmud Han)
Bismillah!...
Seyf bin Zülyezen babasının elinden zorla alınan Yemen tahtına oturup O'nun ruhunu şad ederken mülkün asıl sahibi Yüce Allah'ı andı ve nasip ettiği galibiyetten dolayı hamd etti.
Dışarıdan perde perde yumuşayarak gelen zafer nağmeleri işitiliyordu.
Başşehir San'a'nın meydan ve sokaklarında insan cesedi, at ve fil ölüleri görülüyordu.
Günlerce süren iç harpte asilere ağır kayıplar verdirilmiş ve devlet, zalimlerden kurtarılarak meşru hükümdar Seyfi'in idasine girmişti.
Sokak ve meydanları dolduran buruk manzara işte bu mücadeleden kalmıştı.
Buna rağmen şimdi zulüm ve sıkıntı dolu günlerin çehrelerde derinleştirdiği asabi çizgiler, yavaş yavaş yeniden gülmeyi hatırlıyordu...
Çünkü kan kusturan Ebrehe'den sonra kötülük örneği oğulları da yok olmuştu...
Yemen'de her şey normale dönüp devlet teşkilatı işlemeye başlayınca komşu topraklardan temsilciler gelerek Sultan'a tebrik ve itimadlarını sundular.
Misafirler arasında başta reisleri Abdülmuttalib olmak üzere Kureyş büyükleri de vardı. Ziyaretçiler, Seyf'e değerli hediyeler verdiler.
SEVGİLİ PEYGAMBERİM CİLT 2
Geçim sıkıntısı, son haddinde:
Araplar, yiyecek bulamıyor. Kıtlık arttıkça artmakta...
İşte; tam o sırada herkesin, açlıktan bir bir ölüp gideceği düşünülürken, bir mucize oldu; bir bolluk, bir zenginlik... kumlardan nimet fışkırıyor gibi.
Kıtlığı, bolluğa çeviren bu mucizeye sebeb, Muhammedi nur'un anneye geçmesi. Muhammedi nur'un anneler annesine geçmesi ile de kavruk çölde muazzam değişiklik ve bereket.
Ticaret canlı, piyasa hareketli. Abdullah da bir Kureyş kervanı ile taşraya alış verişe gidiyor. Ama Abdullah; on sekiz yaşındaki o güzelim delikanlı bunun son yolculuğu olduğunu; geri dönerek hanımı ile doğacak çocuğunu göremeyeceğini nerede bilebilirdi... Alınan alındı, satılan satıldı ve kervan dönüşe geçti. Medine'ye gelmişlerdi ki, o genç ve dinç Abdullah, birdenbire hastalandı... kısa bir rahatsızlık ve dayılarının evinde bu dünyaya veda...
Melekler, hayrette...
-Ya Rab! Resulün yetim kaldı!
Yüce Alalh, cevap verdi:
O'nun koruyucusu ve yardımcısı benim!...
......................
Acı haber Mekke'ye tez ulaştı. Amine ile baba Abdülmuttalib ve kardeşlerde üzüntü derin ve büyük. Ağabey Haris, Medine'ye vardığında Abdullah, Dar-ı Nabiga'da bir tümseğin altındadır.
Herşey fani ve boş...
Baki olan Allah; güzel olan, gelen sevgili...
Kederli Amine, hamileliğinin altıncı ayında bir rüya görüyor. Rüya değil bir hal; bir hakikat. Bir adam, mübarek anneye nasihat vermekte:
-"Ya Amine! Tereddütsüz inan ki sen insanların en hayırlısına hamilesin. Doğduğunda ismini Ahmed veya Muhammed koy!"
Bu bir ilahi müjde.
Amine, rüyada kendisine söylenene sadık...
Zaman akıyor...
Nihayet vakit tamam.
Ayı ve günü ile eksiksiz ve kusursuz an...
Hicretten elliüç sene evvel, Nuşirevan hükümetininin kırk ikinci yılı, fil vak'asından iki ay kadar sonra Rabiulevvel ayının onikisi ve miladi 571 tarihih yirmi nisanı... nisan ki mevsimlerin en güzeli, baharın en gözde ayı.
Nisan'ın 20'si; zamanın olgun bir çağı ve tabiatın renk ve koku çağlayanına dönüşmesi...
Sabaha karşı.
Güneş, henüz doğmamıştı; tan yeri ahenk ve ihtişamla ağrıyor...
Günlerden Pazartesi. Pazartesi, hayatlarında dalma dönüm noktası... doğumları, Hacerül Esved taşını yerine koymaları, Peygamberlik gelişi, Hicretleri, Medine'ye varışları, vefatlır hep Pazartesi günleri... Ani bir ses yankılanması. annede korku. Korku ile beraber beyaz bir kuş ortaya çıkıyor ve şefkatli kanatları ile Hazret-i Amine'nin sıtını sıvazlıyor. O dakika korkunun yerini kalb huzuru ve gönül rahatlığı alıyor. Ama susamamak mümkün değil; dili damağına yapışıyor; gaipden beyaz bir kab ile süt gibi ak bir şerbet uzatılıyor. Baldan daha tatlı bu soğuk şerbeti içtiği an susuzluğu diniyor ve kendisi ile birlikte evi bir nur kaplıyor. Nasibli mekana gök delinmişcesine sağnak sağnak nur yağmakta.
Allah'ın Sevgilisi'nin doğumu ile dünyayı şereflendirdiği mübarek ve muhteşem an.
Amine'de hamilelik ve doğumdan dolayı ne bir ağrı, ne sızı var.
Meşhur Abdi Menaf kızları gibi hurma misali uzun boylu, narin yapılı, güneş yüzlü huriler odayı doldurmuş, genç anne ve biricik bebeğe hizmet veriyor.
Mübarek Peygamberimiz, doğar doğmaz başı secdede:
-Lailahe illallah, inni Resulullah / Allah'dan başka ilah yokdur ve ben O'nun resulüyüm.
Alnı secdede ve şehadet parmağı havada...
Ve udaklarında bir cümle.
-Ümmetim, ümmetim!
Bebek, melekler tarafından sünnet edilmiş, göbeği kesilmiş ve tertemiz.
Bu esnada göklerden yere perde gibi upuzun bir kumaş sarkıyor.
... ve bir ses:
-O'nu insanlardan gizleyin!
Annenin etrafında melekler. Anne terliyor. Fakat cildinden ter değil, miskten rayihalar yükselmekte.
Ve bir sürü kuş. Zümrüt gagalı, yakut kanatlı bu kuşlar, bir yere konmadan havada duruyor ve; gümüş ibrikler taşıyorlar.
Amine'nin gözünden perde kaldırılmış. Bir uçtan bir uca kainat nurla dolu; ta Busra köşkleri görünüyor. Ve üç bayrak; Biri doğuda, biri batıda, biri Kabe'nin üzerinde. Annelerin en azizi, görüyor bunları. Sonra nurdan bir beyaz bulut, yavruyu alıp gözden kayboluyor.
Bulut giderken bir ses:
-O'nu doğudan batıya kadar gezdirin. Paygamberlerin doğduğu yerleregötürün ki bereket hasıl olsun ve dualarını alsın. Atası İbrahim aleyhisselam'a arz etmeyi unutmayın. Ayrıca denizlerde de dolaştırın. Bütün alem ismi ve cismi ile kendisini tanısın!
Bir zaman sonra, Peygamber efendimizi kundaklı halde geri getirdiler. Elinde üç tane analtar var:
Peygamberlik, Zafer ve Şeref sembolü üç anahtar.
Az bir zaman geçmişti ki öncekilerden de büyük, yine bulut şeklinde bir nur daha yere indi. Buluttan kuşların kanat çırpışı ve at kişnemeleri işitiliyor.
Nur, aziz bebeği alıp uzaklaşırken bir nida:
-Muhammed aleyhisselam'a cin ve insanları takdim edin; ve O'nu peygamberlerin ahlak denizinde yıkayın. Az bir zaman sonra onsekizbin alamin sultanını, saf ve tatlı zülal suyu damlayan bir ipeğe sarılı olarak geri getirdiler. Adem aleyhisselam'ın temizliği, Nuh aleyhisselamın inceliği, İbrahim aleyhisselam'ın dostluğu, İsmail aleyhisselam'ın lisanı, Yusuf aleyhisselam'ın güzelliği, Yakub aleyhisselam'ın müjdesi, Eyyub aleyhisselam'ın sabrı, Yahya aleyhisselam'ın zühdü, İsa aleyhisselam'ın cömertliği O'na verilmişti.
Gün yüzlü üç kişi göründü. Birinin elinde misk dolu gümüş bir ibrik, brinde yeşil zümrütten bir leğen, üçüncüsünde ipek bir kumaş vardı. Bunlar evin dört köşesine birer sancak diktiler ve:
İşte dünyanın dört bucağına misal! O, hangi tarafa gitse bu sancak elinde olacaktır, dediler. Sonra da mübareğin baş ve ayaklarını zümrüt leğende yıkadılar. Bir ses duyuldu:
-O'nu Kabe'ye götürün; Kabe'yi O'na kıble yapacağım! Ve O'nu ipek bir kumaşa sararak güzel bir kundak yaptılar. Üçüncü kişi, kundağı kısa bir müddet kolunun altında tuttu.
...Cennetin hazinedarı Rıdvan ismindeki melek olan bu üçüncü şahıs, daha sonra efendimize:
-Ya Muhammed! Bütün Peygamberlerin ilmi sana verildi. Şecaat meş'alesi senin üzerinde yükseldi, zaferin anahtarı eline tutuşturuldu. Senin heybet ve azametin göklerden duyuldu. Müjdeler olsun! Her kim adını yüreği titrer ve kalbine korku düşer. Sana müjdeler olsun! Müjdeler olsun ki yüce Allah, bütün iyi huyları ve güzel ahları sana verdi, dedi ve başına güzel koku sürdü, saçını taradı, gözlerini sürmeledi ve bebekle birlikte gözden kayboldu.
...aradan üç gün geçmiştir. Bebek görünürlerde yok; bir kaç yardımcı hanımın dışında Amine'nin akrabalarından da kimse görünmüyor.
Anne merak ve endişe dolu...
O merak ve endişe ile çocuğunu düşünürken Rıdvan, Sevgili Paygamberimizi geri getirdi. Yüzü, ayın ondördü gibi parlak ve misk kokuyor. Melek:
-Bütün yeryüzünü O'na arzettim. Adem aleyhisselam'a götürdüğümde insanların babası, bebeği bağrına basarak "sana müjdeler olsun! Sen, senden önce ve sonra yaradılmışların efendisisin" dedi, diyerek olanları anlattı ve bir an kayolduktan sonra, tekrar görünüp bebekle konuştu:
-Ey dünya ve ahiretin en makbulü! Yolların en güzeli senin yolun! Ümmetin kıyamet günü seninle haşrolunacaktır! müjdesini verdi ve uzaklaşıp gitti...
Allahümme salli ala seyyidina Muhammed...
Yerde Gökte Övülen
ismi söylenecek dillerde ebed
muhammed mustafa, mahmud ahmed (Muallim m. Receb efendi)
Büyükbaba Abdülmuttalip, doğum sırasında Kabe-i şerif'te Allahü teala'ya dua ile meşguldür. Kabe'nin birden bire makam-ı İbrahim'e doğru secde edip doğrulduktan sonra düzgün bir lisan ile:
-Allahü ekber! Muhammed, beni putlardan temizliyecektir! dediğine ve bu konuşmadan sonra da Hübel ismindeki en iri putun yüzüstü yere düştüğüne şahid oldu.
Kulağına hafiften bir ses geliyor:
-Bu gece Amine'nin oğlu oldu. Çocuğun üzerine rahmet bulutları indi. Kudüs'ten bir leğen getirerek O'nu yıkadılar. Muhammed, insanları inkar kanlığından hidayet aydınlığına kavuşturacaktır. Hak teala, O'nu, alemlere rahmet olarak gönderdi. Ey melekler! Şahid olun ki, O'na bütün hazinelerin anahtarı verildi. Doğduğu günü unutmayın.O gün, kıyamete kadar bayramınız olsun!
Görüp, işttiklerinden şaşkınn dönen Abdülmuttalib, kendini bir an uykuda sanır ama; değildir. Bir süre dili tutulur. Derhal dışarı fırlar. Safa'dadır. Safa tepesini yükselmiş, Merve tepesini hareketli olarak görür. Bir ses duyuyor:
-Ey Kureyş'in efendisi, neden korkuyorsun?
Ama cevap verecek mecal nerede? O şaşkınlıkla yola koyulur. Eve yaklaştığında damda kanatları ile çatıyı örtmüş bir beyaz kuş görür. öyle beyaz ki, nurundan Mekke dağları parlıyor.
Garip olaylar... gariplik üstüne geriplik. Kapıda ise bir beyaz bulut. Bulutta kim bilir ne var? Abdülmuttalib içeri giremiyor. Çaresiz bir müddet oturup bekleyecektir. Yakıcı bir güzel koku genzine dolmakta. Ancak bu bekleme nereye kadar? Kapıya yönelir ve bir kaç kere hızla vurur:
-Çabuk aç Amine! olanlardan aklımı kaybedeceğim! Kapı açılır! Abdülmuttalib, Aminenin alnında nuru göremeyince sorar!
-Nura ne oldu kızım?
-Doğum yaptım; nur, oğluma geçti babacığım. Ve doğum esnasında çok tuhaf şeyler yaşadım.
-Ama sende doğum yapmış bir kadın hali yok ki!!.
-Evet doğru. Baştan başa inanılmaz hadiseler içindeyim. Mesela damda gördüğün o beyaz kuş, bebeğe süt vermek için benimle mücadele etti...
-Öyleyse torunumu getir göreyim!..
-Şimdilik imkansız!.. Demin biri gelerek O'nu zümrüt bir leğende yıkadı ve "Üç gün kimseye gösterme" diye emir verdi...
Yaşadıkları ve duydukları ile Abdülmuttalib, kendini kaybetmiş gibi idi; kılıcına davrandı.
-Çabuk çocuğu göster yoksa ya seni ya kendimi helak edeceğim, diye hiddetlendi.
Amine, kayınpederinin ısrarı üzerine çocuğunun götürüldüğü evi tarif etti. Abdülmuttalib, elinde kılıç ve heybetli biri duruyodu; niyetini anlayınca Abdülmuttalib'in üzerine yürüdü ve:
-Çabuk buradan savuş! Hiç kimse üç günden önce O'nu göremez. Çünkü bütün meleklerin ziyaret etmesi lazım, diiyerek büyükbabayı geldiği gibi geri çevirdi.
Abdülmuttalib'i; o cesur insanı korku ve titreme kapladı ve hatta kılıç, elinden kayıp yere düştü. Hemen Kureyş'e gidip başından geçenleri nakletmek istedi ise de yedi gün dili tutuldu ve tek kelime konuşamadı. Aynı şekilde bu yedi gün içinde dünyanın diğer idarecileri de lal olacak ve onlar da konuşamayacaktır.
........................
Mekke'de Safa tepesi civarındaki Haşimoğulları mahallesi; bugün "Mevlid Sokağı" denilen baba evinde yaradılmışların en üstünü alemi aydınlatırken bu mes'ud anın şahidleri de vardır:
Doğumdaki hanımların biri, Peygamberimizin halası Safiye hadun'du.
-O'nun doğumunda Amine'nin evinde idim.Altı ayrı mucizeyi yaşadım.
-Doğar doğmaz başını yere koyup Rabbine secde etti.
-La ilahe illallah ini Resulullah, dedi.
-Sacdede bir şey söylüyordu sanki. Yaklaşıp dinlediğimde "Ümmetim, ümmetim" dediğini işittim.
-Orada öyle bir nur parladı ki her taraf ışık içinde kaldı. Yavruyu yıkamak istediğimde; "ey Safiye zahmet etme; biz O'nu yıkanmış olarak gönderdik.!" şeklinde meçhul bir duydum.
-Sünnet olmuş ve göbeği kesik idi.
-Kundak yapacağım sırada sırdında bir mühür gördüm. Kürek kemiklerinin arasında ve iri bir ben büyüklüğünde olan bu mühürde tüylerle.
"La ilahe illallah Muhammedün Resulullah yazılıyordu.
.....................
O gece ben de Amine'nin yanındaydım. Doğum sırasında bir an semaya baktım. Yıldızlar yeryüzüne el uzatıp toplanacak kadar yakındı. Doğumu takiben dört yanımızdan öyle bir nur fışkırdıki her şey kayboldu; bir nur denizinde gibi idik". Bunlar da Osman bin ebi As'ın annesi Fatıma-i Sekafi hanıma ait cümleler.
şifa hatun ise efendimizin ebesi... elime geldiğinde yalvarıp durmaya başladı. Bu sırada gaibden bir ses duydum: (Yerhümüke Rabbüke) hitabı ile bebeğe dua etti. Ve derhal bur nur zuhur etti. Bu nur sebebi ile bir anda çatı ve duvarlar yok oldu. Dünyanın bir ucundan öbür ucuna her şey gözümüzün önünde idi. Binlerce kilometrelik uzaklıktaki Şam'ın köşkleri açık-seçik görülüyordu. Korkup titremeye başladım Ötelerden sesler geliyordu:
-Bu güzeller güzeli çocuğu nereye götürelim?
-Bir tahtı revana bindirerek bir göz kırpacak zamanda bütün bürek yerleri gezdirip getirelim.
Bu konuşmanın ardından sakinleştim. Biraz sonra yeniden sesler duyuyordum:
-Bu göz nuru çocuğu nereye götürdünüz?
-Doğunun bütün kudsi makamlarını gezdirdik. İbrahim aleyhisselam, O'nu bağrına basıp dua ettikten sonra şöyle dedi: "Ey evladım! dünya ve ahiretin izzet ve şerefi sana verildi. Sana ne mutlu. Peygamberliğini tasdik ve yolunu tercih edenler kıyamet günü seninle birlikte dirilecektir." Bu işaretlerin ilahi manalar taşığı belli idi... "Acaba ne olacak?" diye yıllarca merak ettim. Nihayet peygamberliğini açıklayınca o ihtiyar yaşımda hiç duraksamadan tebliğ ettiği dini kabul ettim ve ilk mü'minlerden oldum.
Abdulmüttalib, eve geldiğinde doğumun üzerinden üç gün geçmişti. Çocuğu görüp sevdi ve gelini ile hangi ismi koyacaklarını konuştu... Amine, hamile iken gödügü rüyada:
"-Sen, insanların en hayırlısı ve kainatın efendisine hamilesin. O- dünyayı zinetlendirdiği zaman "hasedçilerin şerrinden korunması için bir olan Allah'a sığınım" diye dua et ve Ahmed ve Muhammed ismini ver" dendiğini anlattı ve kindisinin Ahmed'i tercih ettiğini söyledi; anne, devamla doğum sırasında gördüğü harikuladelikeri naklediyor: O anda her taraf nurla dolu ve gözümden perde kalkmış; uzaklar yakın olmuştu. Şam ve Busra'nın çarşı ve sarayları; hatta Busra'nın develeri gözler önünde.
Dede ise yavruya Muhammed ismini koydu. Böylece ilahi murad yerini buldu ve O'na o güne kadar kimseye nasip olmamış bir isim verildi.
Abdülmuttalib, torununun doğumu şerefine yedinci gün bütün Mekke halkına üç gün süreyle ziyafet verdi. Bu ziyafetten başka bir de her mahallede develer kestirdi. Yemeğe gelenler "Muhammed" ismini duyunca atalarında böyle bir geleneğe tesadüf edilmediği için sebebini sormaktan kendilerini alamadılar. Dede:
-Yerlerde ve göklerde tanınsın ve övülsün istidim; ve bu ismi koydum.
Daha sonra torununu alarak Kabe-i şerif'e götürdü. Yavrucak dedenin kollarında mışıl mışıl uyuyor. Abdülmuttalib, ziyaret ve duadan sonra yetime içli bir şiir söyleyerek sevgili efenidimizi annesine getirdi ve gelinine:
-Ey benim asil gelinim, çocuğu iyi koru! torunumun şanı yüce olacaktır. Dikkatin hep üzerinde olsun! Aman gafil olmayasın! tenbihinde bulundu.
Peygamberimizin dünyayı teşrif etmelerinin ertesinde yahudilerde telaş ve üzüntü müşahede ediliyordu. İsmi "Ahmed" olan ahir zaman peygamberinin doğacağını tevratta okuyor, alimlerinden dinliyor, kahinlerden haber alıyor ve doğumun vukuuna dair emareleri gözlüyorlardı...
Beklenen yıldız doğmuştu. Acaba dünyaya gelen bebekte öbür işaretler de varmıydı?
... evet onlar da vardı. Gelen haberlerde çocuğun, nur yüzlü, sünnet olmuş ve göbeği kesik oldu4u bildiriliyor; bir bulutun gelerek kendisini götürdüğü ve üç gün halka gösterilmediği ilave ediliyordu...
-Tevratın yazdıkları doğru çıktı, dedi yahudi alimleri...
Bir musevi ise çocuğu görmek istedi... Hane-i saadete geldiler. Bebeğin gözlerine bakar bakmaz adam, kendini kaybetti. Aklı başına gelip yerden doğrulurken hazır bulunan Kureyşlilerin alaylı alaylı güldüklerini görünce öfke iele bağırdı:
-Ey Kureyş mensupları! Ey Kureyşliler! Tevrat hakkı için söylüyorum; bana kulak verin! Gördüğünüz bu çocuk işte o peygamberdir. İsmi maşrıktan mağribe kadar yayılacak ve sizi... evet, sizi kılıçla yola getirecektir! Nübüvvet, israiloğullarından gitti artık, kahkahalarınıza devam edebilirsiniz!. diyerek orayı terketti.
Yine aynı günlerde bir sabahın er vaktinde bir tepede bir grup yahudinin feryadu-figanına şahid olunuyordu... ortada bir yadi, çevresinde dindaşları bir söylüyor, bin döküyorlardı. Görenler şaşkın:
-Hayrola, ne oldu, ne var böyle kendinizi paralıyorsunuz?
-Ah, aah!.. beklenen gün geldi; kızıl yıldız göründü. Bu yıldız ne zaman doğsa bir peygamber dünyaya gelir. Demek ki, Muhammed doğdu. Daha ne olsun? Peygamberlik bizden gitti.
Soranlar gülüşerek yanlarından ayrıldılar.
Musevilerin ağızlarını bıçak açmıyordu. Bir yahudi, yolda Abdülmuttalib'i gördü:
-Ey Kureyş reisi, çocuğa ne isim verdiniz?
-Muhammed...
-Öyle mi! demek öyle? diyerek mırıldandı... Paygamber olduğuna dair üç delil bir araya geldi; kızıl yıldızın doğması, isminin Muhammed konması ve üçüncüsü de asil bir aileden olması.
Aynı günlerde Medine sokaklarında da bir yahudi saçını başını yoluyordu.
Evet, O ebedi sultan doğdu....
O doğdu; Şam'da bin seneden bu yana akmayan Save nehrinin kuru yatağı su ile doldu, taştı.
O doğdu; ateşgedenin söndüğü gece İran hükümdarı Kisra'nın eşsiz güzellikteki sarayının ondört kulesi yıkıldı.
O doğdu; doğduğu gece Kisra'nın sarayının kulelerinden başka Dicle kıyısındaki nefis sulara battı ve Kisra, canını zor kurtardı.
O doğdu; devrin ileri gelenleri garip garip rüyalar gördüler.
Rüyaların, Şam'an Irak'ın, İran'ın,Dicle'nin, Fırat'ın İslamın mülkü olacağını haber verdiğine dair en namlı kahinler yorumlar yaptı.
O doğdu; insandan gayri bütün mahlukat O'nu emzirmek için yarışa girdi.
...Ve O doğdu; büyücüler gelecekten haber vermezler oldular.
Aleyhissalatü vesselam.
Doğumu ile cihanı aydınlatan o nura selam olsun. O doğmasaydı;
Ya O doğmasaydı!..
Biz ne olurduk?
SÜTANNE
CANIM KURBAN OLSUN SENİN YOLUNA
ADI GÜZEL, KENDİ GÜZEL MUHAMMED (Yunus Emre)
Beni Sa'd aşireti,arablar arasında şeref ve cömertliği ile nam yapmış bir kabile; arapçayı çok mükemmel bir şekilde konuşmaları ise diğer meziyetleri.
Peygamber efendimizin doğduğu tarihlerde görülmemiş bir kuraklık ve bu kuraklıkla gelen kıtlık,Beni Sa'd yurdu Badiye taraflarında ne varsa silip süpürmüş. Midelere günlerce bir şey girmediği vaki. Anneler, çocuklarını doyuramıyor. Ağaçlar dahi kupkuru.
Açlık, böyle herkesi dize getirmişken bu kabilemin Züveyb oğullarından Halime ismindeki hanım, bir çocuk doğurdu. Ama kadıncaız bitkin. Doğum rahatsızlığı ve açlık, kolunu kanadını kırmış... beden ve şuur uyuşmuş gibi. Günlerdir aç. Yerle-gök, gece ile gündüzü ayıramaz halde. Böyle iken yine de sızlanmıyor. Allah'tan gelene razı. Tevekkül ve teslimiyet içinde.
Halime, bir gece sahrada bitkinlikten uyuya kaldı. Gökyüzünde ışıl-ışıl yıldızlar kaynarşırken O, başını koyduğu kumlarda bir rüya görüyor:
"Bir adam, önce kendisine buz gibi bir su veriyor ve sonra soruyor:
-Beni tanıdın mı?
-Hayır!
-Ben, senin sıkıntılı zamanlarda ettiğin hamd ve şükürüm. Ey Halime; Mekke'ye git! Oraya gidersen kazancın çok yüksek olacak; bir nuru evlad edineceksin, dedikten sonra rızkının bolluğu, sütünün çokluğu için dua etti."
Uyandığında karnında bir tokluk ve halinde bir dinçlik hissetti. Ancak; kabile mensublarının, açlıktan çıkardığı iniltiler insanı, perişan ediyordu.
Halimelerin çelimsiz bir merkeb, sütü çekilmiş bir deve ile bir miktar koyun ve keçileri bütün servetlerini meydana getiriyor.
Halime'nin sütü, yeni doğmuş olan Damra'ya yetmediğinden bebek aç kalıyor ve ağlaması ile anneyi geceler boyu uyutmuyor.
..................
Beni Sa'd aşiretinin çocuk emziren hanımları, ilkbaha ve sonbaharda Mekke'ye iner; her kadın bir bebek alır, ona sütannelik eder, terbiye ve yetişmeleri ile meşgul olur; Badiyenin güzel suları ve kekik kokan yayla havasında serpilip gürbüzleşen çocuklar, bir kaç sene geçince ailelerine geri verilir ve karşılığında bol kazanç elde ederlerdi... bu, öteden beri sürüp gelen bir adetti. Böylece hali vakti yerinde olan aileler, çocuklarını Mekke'nin bunaltıcı havasından kurtarak, daha iyi bir iklimde ve mürebbiyeler nezaretinde büyütürlerdi...
O günlerde kabilenin genç hanımları, sütannelik yapacakları bebek bulmak üzere Mekke'ye doğru yola çıkma hazırlığında.
Kafileye katılan Halime ve kocası, yanlarına çocukları ile merkep ve deveyi de aldılar.
...................
Kervan, kona-göçe şehire doğru yürürken, gaibten bir ses geliyor:
-Ey Beni Sa'd kadınları, çabuk olun; çabuk olun ki Mekke'de doğan eşsiz çocuğu göresiniz.
Bu sözleri duyan Beni Sa'd'ın genç hanımları daha hızlandılar.
Halime, merkebin üstünde, önünde Damra. Hayvan açlıktan zor yürüyor. Bitkin ve mecalsiz.
Haris, hanımını uyanıyor:
-Gayret, daha çabuk Halime! Kervanın şehre varmasına bir şey kalmadı; bizse hala buradayız. Öbür kadınlar eşraftan çocukları alacaklar. Korkarım eli boş döneceğiz. Sonra müteessir olursun.
Halime hatun, ne kadar uğraştıysa arkadaşlarına yetişemedi.
O, böyle yolları aşmak için didinirken, sağından solundan sesler geliyor. Yine meçhul, yine ümid veren yeni heberler taşıyan sesler:
-Müjdeler sana Halime! O nuru emzirme saadeti senin olacak...
Kervan, arayı açmıştı! Halimeler çok geride.
Bir dağın eteğinden geçiyorlar. Sarp dağ yarığından upuzun boylu biri, Halime'ye görünüyor. Elinden bir mızrak var. Halime ürküntülü. Adam elini merkebin üstüne koyarak konuşuyor:
-Ey Halime; Hak teala sana müjdeler yolladı. Ben seni şeytandan ve düşmandan korumakla vazifeliyim...
Mızraklı şahıs kayboluyor.
Halime kocasına:
-Benim görüp işittiklerimin farkında mısın?
-Değilim ama korkular geçirdiğini anlıyorum.
Şimdi, kervandan iyice kopmuş olan karı-koca, deve ve merkeplerine az daha hız vermeyi başararak, geceyi Mekke'ye üç kilometre kadar mesafede olan bir handa geçirdiler.
Yorgun yolcular, erkenden yataklard. Halime, yine bir rüya görüyor. baş ucumda yeşil bir ağaç. dalları ile O'nu gölgeliyor. Ağacın ortasından ikinci bir ağaç uzuyor; bol meyveli bir hurma bu. Beni Sa'd kızları Halime'nin etrafında pervane olmuş dönüyor ve bir taraftan da tatlı tabessümlerle O'na iltifatlar yağdırıyorlar.
-"Sen bizim melikemizsin, sen bizim sultanımızsın."
İkinci ağaçtan bir hhurma tanesi yanına düşer. Hurmayı alıp yiyen Halime, ondaki lezzeti efendimizi emzirinceye kadar, damağında duymaya devam edecektir.
Rüyayı kimseye açmaz. Belli ki bir şeyler olacak, bir şeyler yaşanacak. Meshul sesler, yalnız O'nun gözüne görünen insanlar, tadı uyanıkken de devam eden rüyalar!.. Bu sebeple rüyasını açıklamaz; herşeyi seyrine bırakır.
Ertesi sabah bir Pazartesi. Yine yoldalar. İşte, Mekke, kerpiç evleri ile yavaş yavaş ufuktan yükseliyor.
Cenab-ı peygamber sallallahü aleyhi ve sellem efendimiz, dünyaya gelince kendilerini ilk bir hafta kadar anneleri; dört aya yakın da Ebu Leheb'in cariyesi Süveybe hatun, oğlu Meshur'la emzidi.
Ebu Leheb, dünyaya gelen inci tanesinin amcası Süveybe, mevlid vuku bulunca, hemen efendisine koşarak "bir yeğeniniz oldu" diye müjde veriyor. İleride amansız bir İslam düşmanı kesilecek olan Ebu Leheb, sevinçli. Bu sevinç sırf akrabalık sebebiyle de olsa, Habibullah'ın dünyayı teşrifine sevinmesi O'nun, cehennemde Pazartesi günleri azabının hafiflemesine yol açacak; ve yeğeninin doğum gününde, parmaklarının rasından akan suyu emerek sükunet bulacaktır.
Evet! Ebu Leheb keyifli. Bir yeğeni olmuş; sülelesi bir kişi daha kazanmıştır. Bu keyifle Süveybe'yi azad etti. Süveybe, artık hür bir kadan. Sevgili Peygamberimizin alemlere rahmet oluşundan ilk istifade eden insanlardan biri sütannelerden Süveybe Hatun. daha önce Hazret-i Hamzay'ı sonradan da Ebu Seleme'yi emziren şanslı kadan.
Ancak O mübarek çocuk, her Mekke'de kalamaz. Adet gereği O'nun da gelen süt annelerden biri ile anlaşılarak yaylalara gönderilmesi lazımdır.
Abdülmuttalib, Kureyş'in emiri olsun da torununu bunaltıcı Mekke sıcağında büyütsün. O narin yavru, bu iklime nasıl dayanır; kendisi nasıl tahammül ederdi?!..
Nitekim asil insanlar diyarı Beni Sa'd'dan çocuk arayan hanımlar da gelmemişmiydi?
Muhammed aleyhisselam'ı hemen bütün hanımlara teklif ettiler; ama babasının hayatta olmadığını anlayınca "hem babası yok, hem malı; anne ile dede ne verebilir ki" diye düşündüklerinden iki cihan Sultanı'nı kabul eden olmadı. Herkes, babası zengin çocuk peşinde; herkes, babadan ücret bekliyor. Halbuki O yetimin ücretinin madde ile ifadesi mümkün değil. O'nun mükafatını Allahü teala, ihsan edecektir.
Her Beni Sa'd'li hanım, iyi halli bir aile çocuğu bulduktan nice sonra Halime ve kocası Mekke'ye gelebildiler.
Üstelik Damra da hasta. Hatta hayatından ümid kesmek üzereler. Fakat Mekke'ye vardıklarından yavru gözlerini açar ve annesine gülümser. Halime hatun, Damra'yı kocası ile kızı Şeyma'ya bırakarak şöyle hali vakti yerinde bir ailenin çocuğunu aramaya koyulur... ama ne gezer. Arkadaşları, ne kadar zengin çocuğu varsa alıp götürmüşler. Halime üzgün. Hatta geldiğine, bu kadar meşakkati çektiğine pişman.
İyi de Halime, niçin duyduğu sesleri, gördüğü adamı, gördüğü rüyayı hatırlamaz?
Badiye Yaylası
HAZRETİ HAK OLUNCA MEDDAHIN
NİCE MEDH EYLEYE, SENİ YAHYA (Şeyhülislam Yahya Efendi)
Emzirecek çocuk almamış olan hanım kaldı mı?
Halime hatun, çaresizlikten tan bunalmış bir anda iken karşıdan gelen yaşlı biri böyle sesleniyordu... Badiyeli hanım duraladı. Ümid ve itimad veren tavrı; soylu hali ile dikkati çeken bu adam kim ki? yanındakilere soruyor:
-Kim bu zat?
-O Kureyş'in efendisi Abdülmuttalib'dir.
Verilen bu bilgi üzerine Halime, Abdülmuttalib'e giderek kendisini tanıtıyor ve çocuk bulamadığnı arz ediyor.
Yaşlı adam, hanımın ismini Halime ve aşiretinin Beni Sa'd olduğunu işitince tebessüm ederek:
Sende iki haslet biraraya gelmiş kızım,diyor. İsmin yumuşaklık, aşiretin mübarek manasını taşıyor. Zaten bu dünya ve öte dünyanın kıymeti bu iki güzelliktedir... ey Halime! Benim yetim bir torunum var. senin bütün arkadaşlarına söyledim, babası olmadığı için almadılar. Emeklerinin boşa çakacağını, ellerine birşey geçmeyeceğini tahmin ediyorlar, yanıldılar tabii.
-Efendim müsaade ederseniz kocama gidip danışayım.
-Serbestsin. Seni asla zorlamıyorum, diyen gün görmüş ihtiyar, Badiye'li kadına izin verdi.
Bir solukta kocasına gelerek vaziyeti anlattı. Halime'nin yeğeni de o sıraa yanlarına gelmişti.
Haris, hanımı dinledikten sonra:
-Halime hemen git ve o çocuğu getir! Allah, bekli de o yetim sebebiyle bize hayır ve bereket verecektir. Başkalarının almasından endişeliyim; vakit kaybbetme.
Fakat Halime'nin kardeşioğlu zihin bulandırdı:
-Yazık oldu. Beni Sa'd'ın öbür kadınları, hizmetleri sonunda yüzlerini güldürecek evlerden çocuklar topladı; siz ise kendinize yük olacak babasız birini alıyorsunuz, demez mi!
Halime, bir an tereddüde düştü... gitse mi, gitmese mi? Ses kafasında yaklaşıp uzaklaşıyor "yük olacak babasız biri..."
O böyle kararsız iken kalbine bir ilham doğdu.
-"Eğer o yavruyu kabul etmezsen ölünceye kadar iflah olmazsın..."
Halime, düştüğü vesveseden hemen sıyırılarak niyetini bozan genci cevaplandırdı:
-Arkadaşları birer çocukla giderken Halime'nin eli boş dönmesi yakışır mı? Vallahi O'nu alacağım. Varsın babasız olsun; dedesi de mi yok? O zatın büyük bir insan olduğu belli. Rüyamın müjdeler taşıdığı inancındayım, aklımı çelme!...
Bunu der demez, doğru kendisini beklemekte olan Abdülmuttalib'e koştu ve çocuğu götüreceğini söyledi.
-Ey Halime oğlumu emzirmeyi kabul ettin, öyle mi?
-Evet kabul ettim!
Dedenin içi sevinçle doldu. Hemen şükür secdesine vardı, torunu ile Halime hatun'a dualar etti ve sütanneyi, özanneye götürdü.
Eve girdiklerinde yüzü ayın ondördü gibi nurlu Hazret-i Amine'yi gören Halime'nin gözleri kamaştı.
Abdülmuttalib, Misafiri gelinine takdim ediyor. Aziz anne, Halime'yi sıcak bir alaka ile karşılayıp, izzet ikram ettikten sonra bir ara:
-Üç gün önce bana biri gelerek "Oğluna sütanneyi Beni Sa'd kabilesinin Züveyb oğullarından tut" diye tenbihledi. Siz kimlerdensiniz?
Halime:
-Beni Sa'd bin Bekr Kabilesindenim. Babam Züveyb oğullarındandır.
Bunun üzerine Hazret-i Amine, misafirinin elinden tutup yavrusunun olduğu odaya götürür... sütanne, nebiler sultanını gördüğü ilk anı bilahere şöyle tasvir edecektir.
Süt gibi beyaz bir sofa sarılmış; altına bir yeşil ipek kumaş serilmişti. Sırt üstü uyuyan yavrunun güneş gibi parıldayan yüzünden başka, alnında nur-u ilahi görülüyor ve bebekten misk kokusu geliyordu. Yumuşak adımarla yanına sokuldum. Uyandırırım diye korkuyordum. O'na bir can ve bin gönülle aşık oldum. O sırada bütün damarlarımdan göğsüme süt aktığını duyuyordum. Elimi mübarek göğsüne koyarak severken uyandı; gözlerini açıp bana baktı ve gülümsedi. Böyle güzel yüzü ömrümde görmemiştim. Gözlerinden çıkan bir nur, göklere yükseldi. İki kaşının arasını öptüm. Berrak gökler misali aydınlık yüzünü örterek, incitmeden kucağıma aldım. Sedire oturup sol göğsümü verdim, almadı; sağımdan emdi ve daha sonra da bir gün bile solumdan emmedi. Sol göğsümü süt kardeşi Damra'ya bırakmıştı.
Peygamberimiz, doymadan, damra annesinin yanına gelmiyor. Halime Hatun emzirme sonrasında, kainatın efendisinin ağzını silmek istediği her defasında görünmez pamuk ellerin bu hizmeti yaptığını hayretler içinde takip ediyor.
-Benden ilk emdiğinden neş'e ve saadetimden kendimi zor tutuyor ve süt evladımızı bir an evvel kocama götürmek istiyordum, diyen Halime Hatun, Abdülmuttalib'in şu iltifatını naklediyor:
-Hanımlar içinde senin gibi bir devlete kavuşan olmadı! Tebrik ederim!
Annelerin en üstünü, Halime Hatun'a:
-Aman, der, haberim olmadan yola çıkmayın. Zira çocuğa dair bir çok akıl almaz vak'alar yaşadım.
Halime anne:
-Peki efendim, diyerek mübarek yavru ile beraber kocasına gider. Haris hayran, memnun ve:
-Ey Halime şu yaşıma kadar kimsede bu kadar güzel yüz görmedim, diyerek şükür secdesinde.
Uyanık kalbli Haris ve hanımı bir yer bularak Mekke'de üç gün kalırlar. Halime hatun, iki çocuk emzirdiği haled, hayret, sütünde hiç eksilme yok. Deve de süt vermeye başlıyor.
Üçüncü gece süt anne birara uykudan gözlerini araladığında beşiği bir ışığın çevrelediğini ve şil elbiseler giymiş nur yüzlü birinin bebeğin baş ucuna oturmuş olarak yüzünü öptüğünü görür ve kocasını sessizce uyandırarak mansayı ona da gösterir.
Haris gözleri beşikte olduğ uhalde fısıltı ile:
-Halime, bu çocuğa dikkat etmek lazım. Sütanneliğe gelenlerin içinde bizden şanslısı yok, der, ve devem eder, olanları kimseye anlatma; böyle şeyleri saklamak lazımdır.
Halime hatun her üç gün de Hazret-i Amine'ye gelerek şahid olduğu hadiseleri anlatıyor; O'ndan benzerlerini dinliyor ve her defasında özanne, sütanneye çocuğun iyi muhafazası ricasını tekrarlıyor.
-Nihayet birgün Amine Hatun'a giderek müsaade alıp veda ettim. bana bir çok hadiyeler verdi ve emsalsiz yavruyu güzel yetiştirmem dileğini vasiyeti olarak bildirdi.
Halime hatun ve kocsı, rüyada işaret edilen çocuğa kavuştuklarından emin olmanın tarifsiz huzuru içindeler.
Sütanneler kervanı, dönüş yolunda, Halime Hatun, kainıtın baş tacı kucağında olduğu halde bir merkebin üzerinde:
Daha sonra bu yolculuğu şöyle hikaye ediyor:
Mübarek yavru ile birlikte merkebe bindiğimizde hayvan önce yüzünü Kabe-i Şerif'e çevirdi ve yıldırım gibi yola koyuldu. Gelirken ite kaka zorla sürdüğümüz merkebin bu çevikliği karşısında arkadaşlarım şaşırdılar. Bir kısmı:
-Halime neler oluyor ayol? Yetişemiyoruz. sana. Şunun yularını braz dizginle de kavuşalım, diye seslenirken, bazıları:
-Bu hayvan, Mekke'ye gelirken kendini bile taşımaktan aciz merkep değil mi yoksa? diyorlardı. Benden:
-Evet aynı merkep, cevabını alınca da zeki kadınlar:
-Bunda bir sır olmalı, diyorlardı.
Artık Mekke gerilerde...
Kervan, kıvrılan patikada ahenkli adımlarla Badiye yolunu katederken Halime adeta, arkadaşlarından ayrı bir alemde yol alıyor.
Tabiat, elem verici bir halde. Yer demir, gök bakırcasına her taraf kupkuru.Ama, kervan nereye konsa çevresinden hayat fışkırıyor. Biraz evvelki göz bıktıran, gönül yıldıran manzara, yerini zümrüt renkli bir iklime bırakıyor.
Yorulacak kadar gittikten sonra bir münasip yerde yine mola verdiler. Daha önce başkaları da gelmiş. Bir de ihtiyar bir adam var.
Kadınlar, Halime anneye görüp işittiği garip halleri yaşlı kişiye akratmasını rica ediyorlar. Zira hepsi merak içinde.
-Efendim, izin verirsen sana bir şey arzetmek isterim.
-Söyle!...
Kalabalık, Halime ile ihtiyarın etrafını almış ağızlarının içine bakıyorlar:
-Kucağımdaki çocuğun annesi der ki "oğlum dünyaya geldiğinde beni öyle bir nur sardı ki, onun aydınlığında arzın öbür ucuna kadar her şeyi gördüm. Bu neye delalet eder?
Halime, safçasına sorup sevap beklerken bir çılgınlıkla karşılaştı. Sakalının her kılından kötülük akan yaşlı şahıs, yerden bir avuç toprak alıp başına saçtıktan sonra gözünü, göğün derinliklerine dikip ağlayıp haykırmaya koyuldu ve merhametsiz çatlak dudaklarından mel'unca laflar döküldü:
-Ey Ehl-i Huzeyl bu çocuğu öldürün! O büyüdüğünde bütün dünyaya hükmedecektir. İlahi emri alacağı günü bekliyor!...
Sütanne dehşetli korktu ve sür'atle karanlık bakışlı ihtiyarın yanından ayrılarak kervanla birlikte Badiye'ye vasıl oldular.
Yetimliği yüzünden kimsenin almadığı yavru, Haris'in evine geldikten sonra bu hane, her türlü sıkıntıya uzak oldu. Yokluğun yerini bolluk almış, üzüntüler neş'eye dönmüştü. Develeri, koyunları bol süt veriyordu. Bütün Beni S'ad kabilesinin sürüsü aynı kırlarda yayıldığı halde öteki koyunların bitkinliğine mukabil Haris'in hayvanlarındaki bu canlılık, komşularda kendi çobanlarına karşı kızgınlığa yolaçıyor ve onları beceriksiz buluyorlardı.
Beni S'ad erkekleri, koyunları sütsüz ve bir deri bir kemik gördükçe çobanlara çıkışıyorlardı.
-Haris'in çobanı hayvanlarını nerede otlatıyorsa siz de bizimkileri oraya götürün!...
-Evet, sürüyü aynı yerlerde gezdiriyoruz. Lakin bizimkiler böyle, onlarınki öyle...
-Sebeb?
-Siz bilmezsiniz biz hiç bilemeyiz!....
Beni Sa'd mensupları beyhude üzülüyordu. O, bütün aleme rahmet olarak gelmişti ve oraya varışının bereketi albette zuhur edecekti.
Nitekim, kısa bir süre sonra Badiye yaylasında ne kıtlık kaldı, ne sıkıntı, ne kuru ağaç... Tabiat yeniden renk renk, koku koku canlandı. Solgun yüzlere kan, kaygılı kalblere şevk geldi...
Halime anne, O'nun üstüne titriyor...
Alehisselatü vesselamü vettehiyye.
Gül Bebek
GÜL, MUHAMMEDİN KOKUSUNA GIPTA EDER
KOKUMU O'NUN TERİNDEN ALDIM DER
Gelişi ile kurak Badiye yaylasını bolluk ve berekete kavuşturan istikbalin şanlı Peygamberi, gül kokulu bebbek, derin seziş ve engin kavrayışlı sütannenin ihtimamında büyüyor. Halime ve kocası, gül kokulu bebeğe hayran ve vurgunlar... O'nu ilk tanıdıkları dakikadan bu tarafa harikuladelikler artarak devam ediyor.
Görünüşe sütannenin engin titizliğinde, hakikatte ise ilahi himayede büyüyen insanlığın sultını sallallahü aleyhi ve sellem, iki aylık iken emeklemeye başladı; üçüncü ayda ayakta durabildi. Dördüncü ayda duvara tutunarak yüküyebildi. Yedi aylık olduğunda sağa-sola gidebiliyordu.
Konuşmaya başlaması da Peygamberliğine müjde taşıyan başka bir hikmet... sekiz aylıkken anlaşılacak kadar, dokuzuncu ayda açık bir lisanla konuştu. Konuştuğumda ilk defa ve yüksek sesle:
-La ilahe illallahü vallahü ekber. Velhümdülillahrabbil alemin / Kendinden başka ilah olmayan alemlerin Rabbine hamdolsun, dedi ve bundan sonra "Bismillah" demeden hiçbir işe başlamadı.
On aylık olduğunda, ok atan öbür çocuklarla beraber O da ok atıyordu. Yayla ahalisi hayrette:
-Sen kimsin ey çocuk? diye soruyorlar.
Harika çocuk:
-Ben arabın en hayırlısıyım. Harbde bahadır, mızrak atmada kuvvetliyim. Güzel ve haybetli görünüşlüyüm. Künyem, Abdülmuttalib oğlu Abdullah oğlu Muhammed'dir.
İki yaşına geldiğinde, dört yaşındaki bir çocuk gibi gürübüz ve kopumluydu.
Daha o yaşlarda mübarek işlerde sadece sağ elini kullandığı dikkat çekiyor.
Hazret-i Halime anlatıyor:
-Benden iki sene süt emdi. Bu zaman zarfında daima tertemizdim. Ak-pak yavrum, gece ve gündüz muayyen vakitlerde ihtiyacını görür, temizliği gaibden yapılırdı.
Allahü teala ekber kebiren, velhamdülillahi kesiren ve sübhanallahi bükreten ve asilen / Allah, büyüklerin en büyüğüdür. Övgülerle en çok övülmek Allah'a mahsustur. Sabah ve akşam noksan sıfatlardan tenzih ve kemal sıfatları ile tavsif edilerek, tesbih edilmeye layık olan ancak Allah'tır.
Sevgili makamındaki asil çocuğun sütten kesildiğinde bu duayı okuduğunu yine Halime anne haber veriyor. O'na sallallahü aleyhi ve selme, hizmet etme devlet ve nimetine eren aziz sütanne, gözlerinde saadet ışığı; inciden kelimelerle anlatmaya devam ediyor:
Diğer çocuklar gibi kat'iyyen ağlayıp yaramazlık yapmazdı. Cıvıl cıvıl oynayan küçüklerin bu çekici oyunlarına katılmaz ve "biz, oyun için yaratılmadık" derdi.
Sonraki yıllarda bizzat Sevgili Peygamberimiz, doğumlarına dair bir vak'ayı şöyle dile getirmişlerdir.
-Dünyaya geldiğim Pazartesi gecesi Yüce Allah, yedi kat göğü meleklerle doldurdu ki sayılarını kendisinden başka kimse bilmez. Bu melekler, kıyamete kadar tesbih ve takdis ile meşgullerdir. Sevabını ismim söylendiği vakit isteyerek ve severek bana salevat okuyanlara abağışlarlar. / Allahümme salli ala Muhammedin fil evvelin vel ahırin ve fi meleil a'la yevmiddin/
Babasız diye herkesin almaktan kaçtığı yetim sebebiyle, bu yayla evi bolluk ve bereketten yüzüyordu. Ne kadar mes'ud ve ne kadar huzurlu idiler... ama eşsiz çocuk, artık sütten kesilmişti. Bu ise O'nun dönüşü demekti. İki sene ne de çabuk geçmişti. Varlığı sadece o muhterem aileye değil, bütün kabileye ilahi rahmetin inmesine vesile oluyordu. Halime, Haris ve çocuklarına ondan uzak kalmak ve güneş yüzünü görmemek çok zor geliyordu...
Nur yavruyu yüreklerine oturan bu acı duygularla Mekke'ye getirdiler. Halime, ince ve zarif arabçasıyla efendimizi annesine sevgisinin bütün sıcaklığı ile anlata anlata bitiremedi.
Annelir en şanslısı ve en ulvisi, şüphesiz memnun ve mütebessim ve belki de gözlerinde billur damlalar:
-Oğlum yüksek şan sahibidir.
Halime anne:
-Vallahi, yavrunuzdan daha üstün bir insan görmedim, diyerek Amine hatunu doğruladı.
Ve bundan sonra pırlanta çocuğu yine beraberinde götürmek için dökmedik dil bırakmadı.. Mekke sıcaktı, veba hastalığı yaygındı. Çocuk farklı iklimden geliyordu. Allah, muhafaza buyursun sıhhatine bir zara olabilirdi.
Amine ciğerparesine olan derin hasretini birazcık olsun dindirdikten sonra; yerlerde ve göklerde övülen, O'ndaki bu muhabbet ve ikna kabiliyeti sebebi ile yine kadir-kıymet sahibi, insan evladı Halime'ye emanet etti.
Sütanneyi dinleyelim:
-O hazret-i alarak yurdumuza yöneldik. Yolda giderken Habeş hıristiyanlarından bir grup ile karşılaştık. Kainatın seçkini, hemen dikkatlerini çekti. Evladımı bir zaman süzdükten sonra bizi sual yağmuruna tuttular; ve sırtına bakarak mührü ve ceylan gözlerindeki hafif kırmızılığı gördüler.
Oğlunuzun göz ağrısından şikayeti olur mu?
-Hayır, hiç olmadı.
-Bu çocuğu bize verir misiniz? Karşılığında ne isterseniz ödemeye hazırız. Bizim kitabımızda "dünyaya gelecek bir Peygamber kaldı" diyor. O peygamber, ya geldi veya gelmesi yakındır. Çocukta bildirilen Peygambere ait izler görüyoruz. Taklifimize razı olursanız bize büyük iyilik etmiş olursunuz.
Halime ve kocası, bu ıssız yolda karşılarına çıkan adamlardan bayağı korkmuşlardı. Bu sebeple son sür'at oradan uzaklaşarak evlerine gidene kadar hiç durmadan hayvan koşturdular.
Badiye'ye sabah serinliğinde ve büyük yorgunluklarla girmişlerdir.
Halimelerde huzur şimdi yine elle tutulacak kadar canlı.
Çünkü O, dönmüştü...
Esselatü vesselamü aleyke ya Resulallah.
Beyaz Elbiseli Üç Kişi
TERLERSE GÜLLER OLURDU HER TERİ
HOŞ DERLERDİ TERİNDEN GÜLLERİ Mevlid'den
Efendimiz üç yaşındalar.
Halime anne, O'nu bir gözünden öbürüne vermiyor. yabanın kurdu uğursuzu var. Büyüklüğüne bunca iz, işaret bulunurken, emsalsz emanetin kılına ziyan gelmemeli. O'nu korumak, O'nu istikbale teslim etmek, zamana karşı, insanlığa karşı ve ebedi nizama karşı kabullenilmiş şerefli bir borç.
Bu sebeple uyanık kalbli kadın, gözünü efendimizin üzerinden ayırmıyor... ama öz çocukları sadece akşamları evdeler.
Bu durum kainatın baş tacının dikkatinden kaçmaz.
Niçin?
-Onlar, yavrum, gündüzleri koyun gütmeye gidiyorlar.
Çobanlık yapmak... renk renk çiçeklerin açtığı; kelebeklerin, mutluluğu arılarla paylaştığı, hür rüzgarlı, hür ufuklu kırlarda yumuşak adımlarla yayılan koyunların peşi sıra gitmek; kardeşleri ile onları otlatmak, bir yamaçta güneşin ılık sıcaklığında eldeki çabukla toprağı çiziştirmek ve ucsuz bucaksız fezaya bakıp öteleri! düşünmek!
Anneciğim, beni de kardeşlerimle yolla. Ben de koyun gödeceğim...
Sütanne bin dereden su getiriyor. Ama ne söylüyor, ne anlıtıyorsa mümkün değil. O'nda bir kere bu arzu doğmuştur. Annecik nasıl dayanır artık.
-Ey gözümün nuru? Demek sen de koyun gütmeye gitmek istiyorsun öyle mi?
Cevap tek kelime:
-Evet.
Ertesi gün, güneş, sanki daha bir aceleyle tepeleri aşarak yükseliyor. Güneş, güneş olmaktan çıkmış; duru duru gülümseyen bir yüz gibi. O'na kırların ıtırlı ikliminde büseler konduracağına mı seviniyor acaba?
Güneş doğup, her tara ışıl ışıl olduğunda Halime anne, melek yavrucuğu ipek uykulardan uyandırıyor. Ve giydirip taradıktan sonra kardeşlerine emanet... evvela Allah'a sonra kardeşlerine emanet!. Elinde sopası ile efendimiz de aralarında olduğu halde çocuklar, neş'e içinde hayvanları alarak evden ayrıllıyorlar; fakat fazla uzağa değil. Anne evden açılmayı yasaklamıştır. Zira şimdi o var aralarında; en üstün ve en kıymetli olan:
Zaman, böylece akıyor. Havanın sıcak olduğu bir gün kuşluk vaktinde Halime, tam, Peygamberimizi düşünüp güneş çarpmasından korkarken süt kardeşlerden Şeyma, koyunların yanından çıka geldi. O Şeyma ki, Sevgili Peygamberimiz Allah'ın Resulü olduğunu tabliğe başlayacağı zaman, Peygamberliğine ilk iman edenlerden biri olacak ve müşriklerin, mü'minleri hiç bir mal alıp satmayarak onları ticari ve iktisadi ablukaya aldıkları günlerde, şahsi gayretleri ile bunu kırmaya çalışıp, müslümanlara yiyecek temin edebilen bir kahraman kadın...
Muhammed aleyhisselam için yazılmış en içli kasidelerden biri Şeyma radıyallahü anha hanıma ait.
Şeyma'cık, efendimizi bırakıp gelince annesinde merak ve telaş.
-Şeymacığım! Göz bebeğim Muhammed nerede?
-Sahrada anneciğim.
-Aman yavrum! O ciğerim bu sıcakta sehrede nasıl kalır?
Anne, kızgın güneşin, nur çocuğa ziyan vermesinden endişeli...
Şeyma, bir mucizenin şahidi. Görüp işitilmedik bir olayı anlatıyor:
Anneciğim, güneşten kardeşime hiç bir zarar yok. Çünkü başının üstünde bir bulut, kendisini takip ediyor. Nereye gitsek bulut üstümüzde. Duruyoruz duruyor, yürüyoruz yürüyor.
İlahi fermanla emir almış bir beyaz bulut, peygamberlerin efendisini kavurucu sıcakta serin gölgesine alarak O'nu ve yanındikelir muhafaza ediyor.
Halime'nin içi yine rahat değil.
-Dediğin doru mu? Allah için söyle kızım!
-Vallihi sahi söylüyorum.
-Bunun üzerine sütanne tatmin oluyor ve Peygamberimizi korktuklarından Allah'a ısmarlıyor.
İki-üç ay böyle geçti. Bir gün öğle üzeri efendimiz akranı olan çocuk ve süt kardeşleri ile bir vadideler. Çocuklar oynuyor, Habibullah da onları seyrediyor. Tam bu sırada öyle bir şey oldu ki küçükler akıllarını yitirecekler . Çığlık çığlığa bağrışıp oradan kaçıyorlar:
Sicim gibi göz yaşı döküp evine koşanlardan biri de Damra:
-Anneciğim kardeşime bir şeyler oldu. Çabuk koşun!
Halime, feryadlar içinde Damra'ya soruyor.
-N'oldu oğlum durma söyle!!!
Damra boğularak anlatıyor,
-Koyunların yanında idik. Birden bire gökten beyaz kıyafetli üç kişi indi. Kardeşimi aramızdan aldıkları gibi tepeye çıkardılar ve sırt üstü yatırarak bıçakla karnını yardılar. Öldü mü, yaşıyor mu bilmiyorum!!!
Bundan daha kötü haber olamazdı. Halime ve Haris'in kan beyinlerine sıçradı. Bir nefeste söylenen yere vardılar.
Devamını Halime'den dinleyelim:
-Koşa koşa vadiye geldik. Yüksek bir yere oturmuş, göğe doğru bakıyordu. Tabessüm eden güzel çocuğumun yüzü al al olmuştu.Alnını ve gözlerini öperken sordum:
-Ey gözümün ışığı, ey alemlere rahmet oğlum.Ne oldu, seni kim rahatsız etti?
İki cihan güneşinin kendi ifadelerinden anlıyoruz ku; gonca gül, kuzuları güderken beyaz elbiseli üç şahıs görmüştür. Birinin elinde gümüş bir ibrik, birinde içi kardan daha beyaz bir madde ile dolu zümrüt bir leğen vardı. O muhteremlerin en muhteremi Sallallahü aleyhi ve sellem'i vadiden zirveye iletince beyaz giyimli bu kimselerden biri, fahri kainatı usulcacık sırt üstü yere uzatır. Ve göğsünü göbeğine kadar yarar. Mübarek efendimiz hiç bir acı ve elem hissetmeden ameliyatı sürmeli gözleri ile takip ederler. Bu melek, elini sokarak iç organlarını çıkarıp kar gibi olan o sıvı ile yıkadıktan sonra tekrar yerlerine kor. Birinci meleğin işi bitince ikinci melek, birinciye;
Kalk! der, ben de hizmetimi eda edeyim, ilk meleğin kenara çekilmesi ile ikinci melek, elini uzatarak peygamberimizin kalbini yerinden çıkarır ve iki parçaya ayırdıktan sonra içinden pıhtılaşmış siyah bir kan parçasını alıp atar. Kalb üzerinde yapılan bu çalışmanın ardından iknici melek sırtüsütü yatan azizler azizine:
-Vücudunda şeytanın nasibi bu idi. O'nu atmakla seni şeytanın vesvese ve hilesinden emin ettik, anlamında bilgi arz eder.
Aynı melek, daha sonrra sevgili efendimizin sağ ve sol taraflarından bir şey alır gibi bir hareket yapar.
Bu sırada elinde nurdan bir mühür vardı. O kadar güzel bir mühür ki gören hayranlıktan kendini alamazdı.
Allah'ın resulünü dinleyelim:
-Bu nurdan mühürle kalbimi mühürledi. Ondan sonra kalbim nüvüvvet ve hikmet nuru ile dopdolu oldu.
Rahmet yuvası kalbi nurdan mühürle mühürlendikten sonra yerine iade ettiler. Halime ve Haris yanına vardıklarında, mübarek yavru mührün soğukluğunu hala vücudunda hissediyor.
İkinci meleğin işi bitince üçüncü melek, elini yarılan yere kor ve o an yara iyileşir...
Beyaz elbiseli bu üç kişi, daha sonra nazlı yavrunun elini ve yüzünü öperek ona güzel şeyler hazırlandığını müjdeler ve mavi gökte kaybolup giderler. Yaranın izi hala farkedilebiliyor.
............
Sevgili Peygamberimizi oradan alarak eve getirdiler Halime anne, çocuklarına:
Kardeşinizi bundan böyle dışarı götürmeyin!
Tenbihini yaptıktan sonra beyine:
-Bu saadetli çocuğu annesine götürelim. Aklına ziyan gelmesinden korkuyorum. Ne dersin, yol hazırlığı yapalım mı?...
Ardarda gelen mucize ve harikalar, artık Halime'nin gözünü korkutmaya başlamıştır. Olayların kendilerini aşmasından çekiniyor. Bu yüzden rahat değil..
Haris;
-Bundan daha mübarek bir çocuk doğmamıştır. Ne aklına bir ziyan gelir ne de bir şey, müsterih ol! Elde ettiğimiz saadet bunun bereketiyle. Ne var ki, bizi hased edenler olabilir. Zira kabilemiz, önceki halimizi gayet iyi biliyor. Fakir iken, üçyüzbüş koyunu olan hatırlı bir aile haline geldik. mümkündür ki dar gözlüler bir fenalık düşünebilirler...
-Öyleyse O'nu alarak kahine danışayım.
Bunu duyan Sevgili Peygamberimiz, rahat olmalarını, gayet sıhhatli ve zannedilen kusurlardan uzak olduğunu her ne kadar söyledi ise de olanları işiten eş dost, Halime'yi kahine giderek, bir cin etkisi olup olmadığını tahkik etmesi için zorladılar.
Kahin, efendimizi konuşturarak, vakaları kendisinden dinliyor, Ama dinledikçe karanlık gözleri dışarı fırlayacak gibi... kulaklarına inanamıyor. Mübarek yavru, daha sözünü bitirmeden çirkin sesli büyücü, O'nu kaptığı gibi kucağına alarak meydana fırlıyor ve bas bas bağırıyor:
-Ey araboğulları! Başınıza bir bela gelmek üzere, Bu çocuğu öldümezseniz; büyüdüğünüzde dininize bozuk diyecek, sizi yeni bir dini kabule çağıracaktır. Bunu şimdiden ortadan kaldırın! Hem O'nu, hem beni öldürün!!!..
Saf ve temiz Halime anne, bu beklenmedik çıkış karşısında afallamış. Çocuğu adamın kirli ellerinden çektiği gibi:
Delinin tekiymişsin. Bilseydim semtine uğramazdım. O'nu değil seni katletsinler!...
Süt anne o dakikaları şöyle resmediyor:
-Allah için söylüyorum; nereye uğrasak, nereden geçsek, hangi sokağa girsek ve hangi meydana gelsek mübareğin güzel kokusu, burcu burcu yükselerek dört bir yanı tutuyor ve buralardan günlerce silinmiyordu.
.........
-Aman Halime! Dikkatli ol. Çocuğun başına bir şey gelebilir. Daha doğrusu sen O'nu ailesine teslim et. Şu kahinin kinine baksana!
Halime'nin akrabaları bunları söylüyor ve bereket vesilesi efendimizi dedesine teslem etmesi için telkinde bulunuyorlar. Çünkü Halime, müjde yüklü harikulade olaylardan bahsettikçe, bunların aklı başından gidiyor.
Halime Hatun:
-Söylenenler aslında fikrimi destekleyen sözler olduğu için bana cazib geldi. Üstelik bu sırada gaibden bir ses de işitiyordum:" "Ey Mekke'liler size müjdeler olsun. Hayır ve saadet, Beni Sa'd'den size geliyor. Ey huyrul beşer, Sen Mekke'de olunca, bura halkı belalardan korunacaktır.
"Böylece o büyük emaneti sahiblerine iade etmek gerektiğine dair kanaatim kuvvet buldu ve yine merkebe binerek can yavrumu önüme alıp şehre inen bir grup yolcu ile yola çıktık. Mekke civarına varmıştık. Bir işimin yapılması için inci tanemi arkadaşlarımın yanına bırakarak bir süre oradan ayrıldım... az bir zaman geçmişti ki kulağıma garip sesler geldi. Hemen kafilenin konak yerine koştum. Eyvah! Dünyam yıkıldı, O yoktu."
Halime anne, ta yüreğinden vurulmuştur. Dizlerine karasular inmese, oracığa yığılıp kalmasa iyi. Bir mecnun, bir meczub gibi. Kimi bulsa soruyor:
-O'nu gördünüz mü? O'nu kendi sütümle besledim. Dedesine götürüyordum. O'nun yüzünden bol nimetlere kavuştuk. Eğer bulamazsam, kendimi kayalardan atıp parçalayacağım.
Manzara yürek parlayıcı. Sütanneyi üzünkülerle dinliyoruz?
-Ümidim kırıldı. Başımı yumrukluyor, "ah Muhammedim" diye dövünüyordum. Evlatların en azizini kaybeden annenin bu hali, orada bulunanlar da ağlattı. İnsan, nasıl dayanır da şerha şerha olan bir anne yüreği önünde gözyaşlarını zapteder?
Tam bu sırada zayıf, kara-kuru bir yaşlı adam çıka gelir. Halime'yi böyle kanlı göz yaşları akıtır görünce:
-Hayrola bir derdin mi var?
Anne, sebebini söyler ve ekler:
-İbrahim Peygamberin Rabbinin hakkı için söylüyorum ki, Muhammed'i bulamazsam kendimi uçuruma atıp öldüreceğim!
-Oğlunu bulacak birini biliyorum.
Canım uğruna feda olsun çabuk söyle.
İhtiyar, ızdıraptan harab olmuş kadını bir an soluk gözlerle süzdükten sonra tane tane konuştu:
-Hübel adında büyük puta git, derdini anlat; o halleder, demez mi?
-Halime, tokat yemiş gibi oldu...
-O'nun yerine sen kaybol inşaallah! Muhammed'in doğduğu gece o bahsettiğin Hübel,Lat, Uzza'nın ne olduğunu hiç mi duymadın?
-Anlaşılan sen delirmişsin. Bari yerine ben gidip yalvarayım, diyerek Hübel'in yanına gelir ve etrafında yedi kere dolanıp putun başından öptükten sonra:
-Ey tanrım! Sen insanları muradına erdirensin. Halime kadın, oğlu Muhammed'i kaybetmiş bulamıyor; bu sebeble büyük üzüntü içinde. dertli anayı çocuğuna kavuştur.
Sevgili peygamberimiz'in yüce isminin anılması üzerine Hubel ve öbür putlar patır-patır yüzüstü yere düştü ve son peygamberi methetmeye başladılar.Allahü teala, ilah bilinerek, tapılan putlara o an için konuşma kabiliyeti vermişti.
-Ey ihtiyar! Muhammed aleyhisselam'ın dini bizim ve bizim nice sahte tanrının sonu olacaktır. Hakiki mabud olan Allahü teala, O'nu korur. Sizin gibi putperestleri ise helak edecektir.
Halime anne Mekke'ye girdiğinde bu ihtiyarı görür. Bastonu elinden düşmüş, konuşmaktan aciz, korkudan titrer, sefil bir haldedir. Bir müddet dinlendikten sonra:
-Ey kadın, senin oğlunun sahibi var. O'na zarar gelmez. merak etme yavruna kavuşacaksın. İsmi ile seslenerek ara, bulursun.
................
Halime ağlaya ağlaya Abdülmuttalib'e varır.
-Hayırdır inşaallah Halime! Bir sıkıntın mı var?
-Hem de nasıl?
-Yoksa oğlumu mu kaybettin?
-Maalesef!
O muhteşem insan, torununu bazı Kureyşlilerin öldürmek için kaçırdıklarını zannederek, kılıcını alarak bir dağ gibi Mekke'nin ortasına dikilir ve bağırır:
-Ey Kureyş!... Eyy Kureyş!...
-Buyur ey reis.
-Gözümün nuru, alemin süruru torunum kayboldu, yerini bilen var mı?
Kureyşliler, hemen atlarına binerek dört bir tarafa koştular. Atlarının nalları taşlara çarptıkça kıvılcımlar fışkıran sürücüler, ne kadar aradılarsa da, gözlerden gizlenen sultanı bulamayıp kırk kol ve kanatlarla geri geldiler...
Abdülmuttalib, yine duaya; yine Rabbine iltica ediyor. Kabe'yi yedi defa tavaf ettikten sonra, ellerini açmış, ciğeri kavrulurcasına istiyor:
-Allahım, O'na "Muhammed" ismini sen verdin. Yavrumu tekrar bana lütfet.
İşte bu sırada Kabe'den bir ses duyuyor:
-O'nun sahibi sevgilisini kaybeder mi?
-Ey Melek aman çabuk söyle torunum nerede?
-Tihame vadisindeki muz ağacının altında.
Abdülmuttalib, haber verilen tarafa koşar. Yolda varaka bir Nevfel ile karşılaşır ve O'nunla birlikte Tihame'ye giderler.
Efendimizi ağacın altında ayakta olduğu halde, muz yapraklarnı çekiştirirken heyecadan ağlıyor buldular.
Abdülmuttalib, torununu bağrına basıp derin derin kokladıktan sonra kucaklayarak atına bindi ve hayvanı Mekke'ye doğru mahmuzladı.
..................
Sevinçten uçan Halime, Abdülmuttalib'e verdiği zahmet ve üzüntülerden dolayı mahçub olduğu için tekrar tekrar af diliyor.
Hazret-i Amine, Halime'ye soruyor.
-Ey sütannesi, çocuğu niçin geri getirdin? Halbuki O'nu ne kadar ısrarla geri götürmüştün!
-Evladınız büyüdü. Başına bir felaket gelmesinden çekindim. korkuyorum. Bu sebeble size teslime karar verdim.
Abdülmuttalib, torununu özanne kadar seven bu samimi kadına bol ve kıymetli hediyeler vererek teşekkür etti.
Halime anne için tatlı bir rüya bitmişti artık. Son ana kadar hicran dolu duygularını konuşturuyor.
Alemin en makbulünü annesine ve dedesine bırakıp veda ettim. Ama cınım v gönlüm de onunla beraber ve orada kaldı.
Mübarek efendimiz, ileriki senelerde halime anneyi nerede ve ne zaman görse "anneciğim" hitapları ile iltifat edecek ve bazen omuzundaki ridayı bile sererek O'nu oturup gönlünü hep hoş tutacaktır.
Halime Hatun; Sevgili peygamberimiz, Hatice validemizle evlenmiş, fakat henüz Peygamber olmamışken birgün saadet ocağına gelecek ve kıtlık sebebi ile hayvanlarının öldüğünü bildirince, Hadicetül Kübra annemiz, O'na bir deve ile kırk koyun hediye edecektir.
Sonraki yıllarda efendimiz, Badiye'deki hizmetten memnun kaldıklarını şöyle ifade buyuracaklardır.
-Ben sizin en halis arab olanınızım; Kureyşliyim, Beni Sa'd bin Bekr'de emzirildim.
Anneye Veda
GECE-GÜNDÜZ DİLİMDE SALATÜ SELAM,
O MUBAREK RUHUNA, EY FAHR-UL ENAM!
Halime anne, yüreciğine kor ateşler düşe düşe nur çocuğu, Amine Hatun'a getirdiğinde sevgililerin en sevgilisi dört yaşında idi.
Yer küze, erişilmez ve ulaşılmaz kıymetteki emanet ağuşunda olduğu halde feza boşluğunda turlar atarak zamanı sonsutzluk harmanına elemeye devam ediyordu.
Şimdi, beşiğinde olduğu halde, ayla gönül iklimlerinde geçen oyunlar bir hatıra.
Ve O Sultan altı yaşında...
Sultan ki, sultanların bir kerecik ayaklarına kapanmak uğruna tac ve tahtlarını faydaya hazır oldukları Sultan. Sultan ki O'nu Allah seçti.
Şefkati kadife yumuşaklığında Amine anne, cennet kokulu yavrusunu iki sene sevip okşuyor.
Abdülmuttalib'in kartal kanatları altındalar. Dul bir anne ve yetim bir çocuk.. bu anne ve bu çocuk, ilahi lütufla cihanın en huzurluları. Yavrusunun sevgisinde erimiş bir anne, bütün anneleri baş tacılığına yükselten emirleri getirecek evlad.
Amine annede bir seyahat arzusu.
Medine'ye gitse, dayıları Adiy bin Neccaroğulları ile kocasının mezarını ziyaret etse... yetimi için de ne iyi olur. Anneyi çeken bir şey var.B ir şey koparıyor O'nu evinden, Mekke'den, Mekke'nin, suyundan havasından...
Annelerin annesi, gül yavrusu ve O'na dadılık yapan cariyesi Ümmü Eymen'i de alarak, iki deve ile Medine yolundalar. Develer, sabır gibi güzel, bir susuş kadar ölçülü adımlarla ufuklara doğru akıp giden yollarda aziz yolcuları yorup incitmeden taşıyorlar.
Güneş, bakır renkli çöl, salınan hurmalar, şurada burada tek tük ağaçlar ve arada bir kocaman gölgeleri ile ürpertili kayalar.
Nihayet Medine'de ve Naccaroğullarından Nabiga'nın evindeler. Sevgili Peygamberimizin babası Abdullah da bu evde... bu evde ama nerede?
Evin bahçesinde bir kaç kürek doprağın altında.
Dünya gözü ile bir saniyecik bile bir araya gelemeyen baba Abdullah, anne Amine ve bir tanecik yavruları, şimdi bu bahçenin kıyıcığında; içlerinden biri ötelerde olduğu halde buluşuyorlar.
Dokunaklı bir manzara.
Amine'nin kalbi bir kaç parça. İzdırabını içine gömüyor ve yetimine belli etmemeye çalışıyor. Ya efendimiz? Derin bir sessizlik ve acısını gizleyen vakur yüz ifadesi.
............
Sonraki günlerde Resulullah efendimiz, küçüklerle beraber Medine'yi gezip dolayor ve "Beni Naccar Kuyusu" denilen havuzda yüzmeyi öğreniyor.
Bu sırada...
Yine bir yahudi, yine şüphe, yine dikkat, yine telaş. İşaretlerden ahir zaman Peygamberinin gelmekte olduğunu çıkaran bir yahudi bilgin, oradan geçmekte iken, arkadaşlarıyla olan Habibulalh'ı görür görmez mıhlanmış gibi yere çakıldı ve bir müddet pür dikkat baktı, baktı ve düşünceli düşünceli yürüyüp kayboldu.
Yahudinin içine kurt düşmüştür... "acaba O Peygamber bu çocuk mu?" Ertesi gün efendimizin yalnız bir anını kollayarak yanına sokuluyor ve eğilip yavaşça soruyor:
-Adın ne?
-Ahmed...
Yahudi bu cevabı bekliyordu. Çocuğun "Ahmed" olduğu yolundaki tahmini doğru çıkmıştı. Haykırdı:
-Bu ümmetin peygamberi işte burada!!! Sanki şuurunu kaybetmişti.
Bir kaç gün sonra da iki yahudi Ümmü Eymen'i bularak;
-Ahmed'i istiyoruz. Ne olusursun? Bir defacık görmemiz kafi! dediler...
Mübarek dadı, ısrarlar üzerine Peygamberimizi getirdi. Ama gayet dikkatli ve uyanık. efendimizi yakından gören ve nebilik alametlerini inceleyen yahudileri adeta göz hepsine almış. Adamlar aralarında fısıldaşıyor.
-Son Peygamber... bu şehir de O'nun hicret edeceği Medine olduğuna göre...
İşittiklerinden huylanan Ümmü Eymen, olup bitenleri Amine annemize aktarınca aziz anne tedirginleşir. Zaten geldikleri de otuz günü bulmuştu. Ev sahiblerine teşekkür, Abdullah'a mana aleminden veda ederek Mekke'ye dönmek üzere yola çıktılar.
Mekke'ye dönmek...
Mümkün mü?
Evba'ya gelene kadar, böyle bir sual akla bile gelmezdi. Yolcularımız, ziyaretlerini yapmış olmanı manevi hazzı ile neşe içinde uzaklıkları aşıyorlar.=
Fakat beklenmeyen bir şey oldu. Ebva denilen yere vardıklarında, cihan serverinin annesi, anemiz, yola devam edemez şekilde hastalandı.
Develerden inmişler.
Ümmü Eymen ve Sevgili peygamberimiz Amine'nin başındalar. O ise, yerde, kendinden geçip geçip toparlanıyor. hastanın yüzünde büyük keder; efendimizle Ümmü Eymen'de üzüntü ve çaresizlik...
İşte yine kendine geldi. yaşlı gözleri; canı, kanı, her şeyi güzelinde. her övgüye layık olanı, belagatlı bir ifade kudreti ile mısra mısra methediyor;
-Ey Çekilen ölüm okundan yüz deve ile kurtulanın oğlu! Allah, mübarek ismini ebedi kılsın. Hakikat olan rüyama göre sen celal ve sayısız ikram sahibi olan Allah tarafından ceddin İbrahim Peygamberin dinini yerleştirmek, insanlara helal ve haramı tebliğ için Peygamber olarak görevlendirileceksin. Rabbil, seni putlardan ve putperestlerden koruyacaktır...
Ve ciğeri kavrulan annenin dudaklarında, insanlık kaldıkça ışıltısı devam edecek
Bir şiir
Her canlı ölür, her yeni pörsör
Ben ölsem de namım sürekli durur
Bilin ki tertemiz evlad bıraktım.
Eskir yeni olan, ölür yaşan,
Tükenir çok olan, var mı genç kalan?
Tükenir çok olan, var mı genç kalan?
Ben de öleceğim tek farkım şudur
Seni ben doğurdum şerefim budur.
Geride bıraktım hayırlı evlat,
Gözümü kapadım, içim çok rahat.
Benim ismim kalır daim dillerde,
Senin aşkın yaşar mü'min kalblerde.
Şiir bitince nur anne, ruhunu teslim etti.
Yirmi yaşında gencecik Amine'nin de vefatı ile Sevgili Peygemberimiz şimdi de anneden öksüz kalıyordu.
Babadan yetim
Anneden öksüz... anne-baba, insanlık kaderindeki ilahi bir vazife için varolmuş, işleri tamamlanınca erken yaşlarında ebedi aleme göçmüşlerdi. Sevgiliye ana-baba hakkının geçmemesi için bir cilve, bir sır.
peygamberlerin öncüsü, Mekke-i Mükerreme'den Medine-i Münevvere'ye hicretlerinde Ebva'ya gelince taşların kapattığı bir toprak yığının önünde durarak:
-Ne olurdu valideme yapılan muameleyi bilseydim.. diye o anki duygularını dile getirecek vu bu sözleri ile hem kendileri, hem eshabı gözyaşı akıtacaklardır.
Ayrıca efendimiz, Veda Haccı'nda anne ve babalarının mezarlarına gelerek İbrahimi din üzere müslüman olan Hazret-i Amine ve Hazret-i Abdullah'ın Muhammedi imanla naplenmeleri için, Allahü teala'dan dirilmelerine müsade isteyecek; her şeye muktedir olan yüce Allah, sevgilisinin muradını kabul ederek, onlara tekrar can verip Peygamberimize iman etme ve eshab ve ümmet olma büyük nimetine kavuşturacaktır.
Anne, Ebva'nı ılık ve yumuşak toprağına verilerek, cennet bahçeli bir tümseğe daha gönül penceresinden veda ediliyor...
Ümmü Eymen, acılar içindeki yavruyu yanına, sürücüsüz kalan deveyi yedeğine alarak, beş günlük bir yolculuktan sonrra buruk kalblerle Mekke'ye; dedesine geliyorlar. Dede, dadıyı paramparça bir yürekle dinliyor.
Şimdi hem öksüz, hem yetim olan torununa daha da düşkün. O'nu, sallallahü aleyhi ve sellem, öpüp okşuyor. yalnızlığnı hissetttirmemek gayretinde. Sevgili Peygamberimiz olmadan aziz dede, sofraya oturmayarak, O'nu bekliyor. Gelince dizine veya hemen yanına alarak, seçtiği lokmalarla mübarek yetimini besliyor. Abdülmuttalib, torununun sözlerinden ayrı bir lezzet almakta... bu sebeble o konuşunca, kendisini can kulağı ile dinliyor...
Kureyş'in bu büyük liderinin Kabe-i Muazzama'nın dibinde bir makamı var. Gün dönüp deserin gölgeler uzamaya başlayınca Abdülmuttalib, bu bu makamına geçiyor. Yanına çocuklardan sadece gözünün nuru emsalsiz yavru gelebilmekte. Odasında istirahat ettiğinde de oraya teklifsizce giren, dedesi ile uyuyabilen yine cennet kokulu o seçilmiş. Ümmü Eymen annemiz, müstesna çocuk üzerine adeta titriyor. Buna rağmen Abdülmuttalib, O'nun bıkım ve ihtimamı ile yakından alakılı:
-Aman Ümmü Eymen! Oğluma iyi bak kızım. Ehli kitap, O'nun bu ümmetin Peygamberi olacağını haber veriyor.
Ümmü Eymen, ne asil kadın Allahım! Öz anne kadar içli ve yakın. bu yüzdenh ileride iltifatların en makbulüne kavuşacak, fahri kainat O'nu:
-Annemden sonra annem!... diyerek başına Peygamber medhinin güllerinden örülü bir mana tacı oturtacaktır.
Ümmü Eymen anne diyor ki;
-O'nun, açlık ve susuzluktan şikayet ettiğni bir kerecik bile göremedim.
Oralar toprak yine yol yol çatlamış. Suya hasretin böyle dilim dilim ettiği bu topraklara yakında yağmur düşmezse kıtlık ve kuraklık kapıda... Bu tasa giderek büyürken, Safile binti Hişam'ın yol gösteren rüyası bir ümid kapısı aralıyor:
-Ey Kureyş! Son peygamberin zuhur vakti erişti. O resul aranızdan çıkacaktır. Gelmesi yaklaşıyor. Bolluk günleri de ırak değil. İçinizde biri var... heybetli, beyaz ve güzel yüzlü, uzun kirpikli. O ve siz, abdestli! olarak, erkek çocuklarınızla birlikte Kabe'yi yedi defa tavaf edin. Sonra Kubeys dağına gidin. Güzeli yüzlü adam, dua etsin ve yağmur dilesin, siz de amin deyin Allahü teala yağmur yağdıracaktır.
Safiye rüyasına sabahleyin anlattığında, dinleyenlerin gözünde sevinç parıltıları. Söylenen adamın Abdülmuttalib olduğunda herkes birleşiyor. Hep beraber emir'in kapısındalar. Rüya anlatılıyor...
Yıkanıp paklandıktan sonra, her evden bir çocukla Kubeys dağına çıkıyorlar.
Dağlar ve ovalar, bir damla suyu beklemeye durmuş. Abdülmuttalib, kucağında iki cihan güneşi, etrafında halk, yerlerde kurumuş otlar... gök bulutsuz açık mavi.
Abdülmuttalib; dua ettikçe "amin" seseri, arı uğultusu gibi karşı kıyılara çarpıp yankılanarak eriyip kayboluyor.
Duanın üzerinden az bir müddet geçmişti ki, göğün yağmur yüklü kurşuni bulutlarla dolması ile boşanması bir oldu. Şakırtılarla yağan şiddetli yağmur dağı taşı rahmete boğmuştu.
Kureyşliler gayet sevinçli. İleri gelenler şanlı dedeye minnet duygularını arz ediyor ama bu rahmete sebebe dede mi, torun mu?
Beni Müdles kabilesi kıyafet ilminde pek ileri. İnsan uzuvlarını çok iyi tanıyor ve bunun isabetle ruhi tahlillerini yapıyorlar. Sevgili Peygamberimiz, Müdles'ten bazılarının da dikkatini celbediyor. Efendimizin mübarek ayakları özellikle ilgi odakları. Dedesine gelerek kanaatlerini söylüyorlar:
-Torununun ayakları, tıpkı İbrahim aleyhisselamın ayakları gibi. O'ndan sonra ayakları, İbrahim Peygamberin ayaklarına benzeyen biri ilk defa görülüyor.
Abdülmuttalib, bu iyi insanlara teşekkür ederek ağırlayıp memnun ediyor.
................
Kureyşin reisi, bir gün yine Kabe'nin duvar dibindeki kendine mahsus yerinde... huzura Necranlı bir rahip çıkıyor. Rahibin hallini istediği bir meselesi var. Bunun için doğrudan doğruya O'na gelmiş.
-Ey Abdülmuttalib! Burası Mekke şehri... kitaplardan edindiğimiz bilgilere göre kendisinden sonra nebi elmeyecek olan Son Peygamber, beldenizde doğmuş olmalı.
Abdülmuttalib, renk vermeyen bir sakinlikle dinliyor. Rahib, son peygamberdeki ayırıcı vasıfları da tek tek saydıktan sonra ekledi:
-Sülalesi İsmail aleyhisselam'a dayanır... demişti ki efendimiz orayı şereflendirdiler. Yedi yaşındalar. Rahip O'nu görünce sözünü kesti ve heyecanla bakışlarını üzerinde gezdirmeye başladı... gözler, kirpikler, ten rengi, ayaklar. Ve dayanamayarak iyice yanına sokulup göz rengine, ayaklarına, sırtına uzun uzun baktı:
-Evet; işte bahsettiğim insan. Demek yanılmamışım. Oğlunuz mu?
Abdülmuttlib:
-Evet rahip efendi; oğlumdur.
-Olamaz! Bu sizin oğlunuz değil! Şundan ki, okuduğuma göre, babasının hayatta olmaması lazım.
-Haklısın! Seni yoklamak istidim. Gördüğün buç oçuk oğluumun oğludur babası o o, doğmadan öldü...
sevgili peygamberimizin amcaları da bu sırada yanlarına gelmişti.
Rahip:
-Söyledikleriniz, bildiklerimi doğruluyor. Torunun, ahir zaman peygamberi olacağında şüphe kalmadı.
Abdülmuttalip , yüzünde alabildiğine memnuniyet aydınlıkları oldğu halde oğullarına döndü:
Denilenleri kulaklanızlla dinlediniz. Yeğeninize ona göre sahip çıkmmalısınz. Sanki vasiyet.
Yoksa bir yıldız daha mı kayıyor; merhamet kartalı, batan ufka doğru yorgun kanat mı çırpıyor?
O yetim incinin yetimliğine yeni yetimlikler mi ekleniyor?
Ve Dede de Öldü
GER DİLERSİZ BULASIZ ODDAN NECAT
AŞK İLE ŞEVK İLE EDİN ES-SELAT (Mevlid'den)
Abdülmuttalib, ömrünün son günlerinde. Ölüm, ona bir nefes yakınlığında, bir gölge uzaklığında...
Büyük göçün ilk habercisi donup kalan göz kapakları.
Olsun!...
Ölüm, kendisine nefesi kadar yakın, gölgesi kadar uzak olsun. O, bunu düşünmüyor. Doğmak, ölmeye aday olmak değil mi? Herkes gibi yalnız ölecek. Oniki oğlu, altı kızı, şu kadar torunu, şu kadar akrabası hatta sadık bir milleti de olsa yalnız, yapayalnız. Bunun derin şuur ve güleryüzlü teslimiyetinde. Çünkü hayatı sonsuzluğa dönük olarak geçti. Beklenmedik bir anda ölebileceğini, hesap melekleri ile yüzyüze kalabileceğini unutmadı.
Abdülmuttalib, ölüm endişesinde değil. O'nun aklı fikri torununda. Hamisi vefat edince, bu sekiz yaşındaki yavru ne olacak?
Baba yüzü görmemiş, annesine doymamış; O gül yüzlü, gül gülüşlü,dededen sonra kimsiz, kimsesiz kalmamalı. İncelikler menbaı müstesna kalbi kırılır da o iri iri güzel gözlerdenuzun siyah kirpikler, bir damla yaşı süzerek toprağa düşürürse; bu, o toprağın felaketi olmaz mı; bu o toprağı yakıp kavurmaz mı?
Evladları huzurunda... hepsi gelmiş; hepsi orada. Herkeste dönülmez bir yolculuğa çıkacak baba için büyük bir hassasiyet ve dikkat. Bir adam, az sonra ölecekse orada susmak en anlaşılır kelamdır... başlar öne düşmüş, yaşlarla herelenen gözler yerde, renk uçuğa yakın.
Ah ölüm!.. Ah ayrılık perdesi!... Ah büyük mecburiyet!
Abdülmuttalib, sakin ve telaşsız. Bir gün sonra geri gelecekmiş kadar tabii... elinin biri Peygamberler Peygamberinin omuzunda olduğu halde konuşmaya başladı. Tesirli ve insanın ta içine işleyen ustalıkla seçilmiş kelimeler:
Benim için göç zamanın geldiği anlaşılıyor. Sizlerden ayrılıyorum... kim ayrılmadı ki Abdülmuttalib kalsın? Yegane düşüncem şu yetim. O'na hizmet için biraz daha ömrüm olmasını ne kadar isterdim. Fakat imkansız. Ezelde takdir edilen günlerim tükeniyor. İçim, varlığı çok büyük bir nimet olan yavrumun hasreti ile alev alev. O'nu birinize emanet etmek istiyorum. Acaba hanginiz yeğenini yanına alarak, üzüp incitmeden hizmet edeblir? öyle dikkatle himaye edilecek ki, bir defa bile kırılıp darılmayacak.
En evvel söz alan Ebu Leheb oldu:
-Ey arabın kudretli önderi! ömrün uzun duan kabul olsun. Eğer çocuğu yanına vermek için aklından geçen bir isim varsa ne ala. Ama böyle bir kararın yoksa, ben istiyorum. Arzuna uygun bakacağımdan emin olabilirsin!..,
-Evet, Ebu Leheb! Senin malın mülkün gani. O'nu görüp gözetirsin... Ama kalbi katı ve merhameti az bir insansın. Yetimler ise yaralı kalbli olur ve çabuk incinirler.
Abdülmuttalib, Sevgili Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem, İslamiyeti yaymaya başladığında, O'nun en büyük düşmanı olacak Ebu Leheb'i, ta o günden firaseti ile teşhis ediyordu...baba, evladına katı kalbli ve merhametsiz olduğunu ölüm vaktinin o zor demlerinde bile, tereddütsüz hatırlatırken ne kadar haklıydı.
Bıçak gibi keskin bu sözler üzerine Ebu Leheb, diz çökmüş olduğu Abdülmuttalib'in önünden, asabi ve huzursuz olarak geriye çekildi.
İkinci istekli Hamza oldu:
Babacığım bana emanet eder misin?
-Bu şerefe en fazla layık olan sensin. Ne var ki çocuğun hiç yok. Evlad sahibi olmayan için çocuk halinden anlamak zor olur.
-Abbas:
-Öyleyse bana ver babacığım!...
-Sen de çok layıksın ama çocukların fazla. Bir babanın, kendi evladları dururken onlarrı bırakıp başkası ile alakadar olması kusurdur.
Ebu Talib:
-Onun yetiştirmek için ben herkesten daha fazla arzuluyum. Ama ağabeylerim dururken onların önünne geçemezdim. Gerçi malım, mülküm az. Yoksul sayılırım. Lakin sevgi ve ilgim herkesten ileridir.
-Bu değerli hizmet senin olmalı. Bununla beraber, her işimde O'nunla istişare eder ve işaretine göre hareket ederim. Bu usule hep doğru sonuçlara vardım.Şimdi de kendisi ile meşveret edeceğim. Kimi seçeceğini bizat tayin etmeli, dedi ve Resulullah'a döndü:
-Ey varlık hikmetim! İçim sevginle dolu olarak ahiret yolundayım... Artık senden mahrum kalıyorum. Amcalarından hangisinin manevi babalığını tercih edersin?
Dalgalı siyah saçlı, karakaşlı, karagözlü, kırmızının güzelleştirdiği beyaz yüzlü çocuk, bir anda koşup kollarını Ebu Talib'in boynuna doladı. Efendimiz, babası Hazret-i Abdullah'la anne bir kardeş olan Ebu Talib'i seçmişti.
Abdülmüttalib memnun...
-Allah'a hamdolsun! Netice isteğime uygun tecelli etti, dedi ve devamla:
-İyi dinle Ebu Talib! Bu narin yavru, ana-baba şefkatinden mahrum kalmıştır. O'na göre davran. Seni kardeşlerinden üstün tuttuğum için, yüksek emaneti ihtimamına bırakıyorum.O'nun babası ile sen, aynı anadan doğdunuz. Öz canın kadar aziz bil ve sıkı koruyup kolla. Yeğeninin Peygamberlik günlerini idrak edersen, alemşümül da'vetine mutlaka tabi ol! Bunlar sana baba vasiyetidir. Kabul ediyor musun?
Kabul ettim. Allah, gizli ve aşikar her şeyi bilir.
-Elini uzat, dedi Abdülmuttalib. Elini uzat ki bu yüce emaneti sana bizzat teslim etmiş olayım. Sonra Ebu Talib'in elini sıktı ve torununu yanına alarak, kainatın en güzel başını ve en güzel gözlerini öpüp kokladı:
-Şahid olun ki, ben cihanda bundan daha güzel bir koku ve bundan daha güzel bir yüz görmedim!...dedi ve kızlarını etrafına cağırdı:
-Öldüğümde benim için nası bir mersiye okuyacağınızı merak ediyorum. Haydi şimdiden söyleyin ben de işitmiş olayım!...
Sevgili Peygamberimizin altı halası bir ağızdan fasih arapçaları ile şu anlamda dokunaklı bir ağıt yaktılar:
-Cömert, hürmete ve itaate layık / Edebli, nazik ve güzel ahlaklı /Cesur, adil, iyiliksever / Asil soylu, heybetli, tatlı sözlü, şerefli /En şerefli şüphesiz/ Şeref bir inasanın dünyada ebedi kalmasına yetseydi / O elbette yüksek şerefiyle yaşayıp gidecekti.
Ve dede de öldü.
Kızlarının bahar rüzgarı gibi hafif ve yumuşak sesleri, kulaklarına dola taşa bu fani alemden çekilip gitti. Ve Sevgili Peygamberimiz, sallallahü ve sellem, bir daha öksüz kaldı.
Abdülmuttalib'in vefat haberi, Mekke'yi şöyle bir dalgalandırdı. Alışveriş bile durdu ve çarşı günlerce kapalı kaldı.
O güne kadar kimseye gösterilmeyen bir hürmetle ceset sidre yaprağının suyu ile yıkandı ve Yemen kumaşından iki parça kefene sarılarak misk sürüldü.
Kureyş ahalisi, engin hürmet ve bağlılıklarından dolayı emirlerinin tabutunu eller üzerinde uzun uzun taşıdıktan sonra, kabristan yoluna girdile. Tabutun hemen arkasındakilerin arasında azizler azizi de var. Buğulu bakışları ayak ucunda yumuşak adımlarla yürüyor.
Tabutunu el üstünde, sevgisini kalblerde taşıyan kalabalık, Hacun mezarlığında.Abdülmuttalib, büyük dedesi Kuseyy'in yanına defnedildikten sonra alay, Mekke'ye dönüyor.
O, kabirde meleklere ömrünün hesabını vere dursun. Biz gelelim bu er kişiyi nasıl bildiğimize:
Meşhur ismi ile Abdülmuttalib denen Şeyb'de kızlarının okuduğu şiirdeki bütün iyi haller fazlası ile mevcuttu...
Uzun boylu, heybetli, iri başlı, yakışıklı bir vücut... Vücudu akıl, terbiye, sabır, dürüstlük, misafirperverlik, mertlik ve anlayışla süsleyen bir güzel ahlak.
Ve cömert.
Sedece fakir fukaraya değil, dağda ovada, aç-susuz kalan kurdu kuşu bile aratıp bulduran ve onları doyuran bir tabiat.
İsmail aleyhisselamın dini üzre ibadet eden takva sahibi bir mü'min. Üç aylara hürmet gösteriyor. Ramazan ayı gelince Hira dağında inzivaya çekilen ilk insan.
...akraba ve milleti ile yakından alakalı; kimsesiz ve düşkünlerin sahibi, zulüm ve haksızlığın hasmı.
Abdülmuttalib'in bütün bu güzel huylarından dolayı Kureyş kabilesindeki lakabı "İkinci İbrahim"...
İkinci İbrahim. Yani Allah dostu İbrahim aleyhisselam halkatinde biri. Bir insana rütbe olarak bundan başka ne lazım gelir ki?
Onunla Gelen Bereket
"ÜMMETİM" DEDİ SANA GÜN MUSTAFA
VER SELEVAT SEN DE O'NA BUL SAFA
Dar Mekke sokaklarında iki kişi. Ebu Talib, bir çocuğun elinden tutmuş olarak evnrin yolunda..
Bu çocuk, önce babası, sonra annesi, sonra dedesi ölen; ve şimdi, amcası Ebu Talib'e kalan kainatın varlık sebebi...
Amca, bir fakir adam.
Bütün serveti, üç beş deve olmasına mukabil, kalabalık sayıda çoluk çocuğu var. Dürüst bir insan. Geçim sıkıntısında ama cömert. Cahiliyet zamanın çirkin adeklerine bulaşmamış güzel huylu biri. O da babası gibi ağzına içki koymamış.
Yoksulluğuna rağmen de kavminin reisi Böyle bir şeye o güne kadar tesadüf edilmiş değil. Bir insanın milletinin başına geçebilmesi zengin olma şartına bağlı.
Ebu Talib, babasının vasiyetine tam tabi. Sözünün eri, Yeğenin gözü gibi koruyor. O'nu öz çocuklarından dahi çok seviyor. Öyle bir sevgi ki, gıpta etmemek mümkün değil.
O, elini uzatmadan yemeğe başlamıyor.
O, Gelmeden sofra kurulsa:
-Durun, iyor; oğlum gelsin! Sofraya uzanan eller, geri çekiliyor ve herkese beklemeye başlıyor.
Onu yanına almadan uyumuyor:
Sevgili Peygamberimiz:
-Sen hayırlı ve mübareksin, diyerek iltifat ediyor.
Ne doğru... Hem hayırlı, hem mübarek. Eğer sofraya ilk el uzatan bu mübarek çocuk olmamışsa, yemek kifayet etmiyor ve hane halkı aç kalkıyor. Ama ilk başlayan o ise; yemek artıyor bile. Bir kase sütten mbiraz içse, kase, herkese yetene kadar tükenmiyor.
Efendimiz, her yaşta edeb timsali; sofra kurulduğunda Ebu Talib'in çocukları, hemen yemeğe başladıkları halde; O, vaktini bekleyerek sofra adabına dikket ediyor. Bu sebeple Ebu Talib, yeğenine bazen de ayrı sofra kurduruyor.
İşte bu fakir evde O, sallallahü aleyhi ve sellem, geldikten sonra mala mülke bereket düştü. Her şey artıyor, her şey çoğalıyor.
Ebu Talib'in evinde yokluk, yerini bolluğa terkederken; Mekke başka mbir hali yaşıyor. Kuraklık ve kıtlık, bir salgın hastalık gibi hurmaları solduruyor, derelerin suyunu çekiyor, yeşil tarlaları sarartıyor ve nihayet kilerleri, mutffakları tamtakır ediyor. Dağlar ve ovalar, "su" diye inliyor gibi.
Bu arada her kafadan mbir ses geliyor. Her Mekkeli, aklının erdiği kadar bir şeyler söylüyor:
-Hayır, Lat olur mu? Ancak Uzza, bu kuraklığa çare bulur.
-Hayır hayır! En iyisi Menat'ın önünde diz çökelim.
Konuşmaları dinleyen bir ihtiyar, kalabalığı titreten gür sesle:
-Yazıklar olsun! Aranızda İbrahim Peygamber evladları varken; siz hala nelerden medet umuyorsunuz?
İhtiyarın hakim sesi ahaliyi toparladı.Ne demek istediği belliydi.Doğru Ebu Talib'in kapısına geliyorlar:
-Ey Ebu Talip!Kıtlığı görüyorsun.Çöl bile yağmura hasret...Bir damla su yok.Çocuklarımız ölmeye,hayvanlarımız kırılmaya yüz tuttu.Gel,yağmur duasına gidelim.Neslinin bereketine belki yağmur yağar.,..
Ebu Talip,evden çıkıyor.Yanında güneş yüzlü yeğeni.Önde Ebu Talip ve Sevgili Peygamberimiz,arkada kalabalık,Beytullah yolundalar.Hava müthiş sıcak.Gök cilalanmış gibi dupduru.Bulut namına birşey yok.
Ebu Talib,sırtını Kabe duvarına dayadı.Mübarek çocuk da bir eliyle Kabe'nin örtüsünü tutarken,öbür elinin şahadet parmağını cilalı mavi göğe doğru uzatıyor...Hayret,hayret,hayret.
O süpürülmüş gibi bulutsuz olan göğü,bulutlar,yeme koşan kocaman kuşlar gibi bir anda dolduruyor.Ve şimşekler,yıldırımlar.Peşinden de şakır,şakır,şakır yağan yağmur.Öldüren hasret bitip,dağ-taş suya kavuşuyor.Her taraftan derecikler koşturuyor.
...............
Ebu Talib'in çocukları,sabahları kalktığında,saçları dağınık,gözleri çapaklı olduğu halde,Sevgili Peygamberimizin cennet kokan saçları taranmış,mübarek gözleri sürmelenmiş olarak pırıl pırıl bir yüzle uyanıyor.
Ebu Talib'le aziz yeğeni bir sahradalar.Amca,bir ara susuzluktan mecalsiz kalıyor ve dudaklarından gayri ihtiyari:
-Su,susadım diye kelimeler dökülüyor.
Bunu işiten merhamet sultanına bir mucize.
Ebu Talib,anlatıyor:
-Susadım,deyince yeğenim,hemen dizleri üstüne yere oturdu.Oturur oturmaz,topuklarının,kumlara değdiği noktadan bir pınar kaynamaya başladı.Cenab-ı kibriya kenara çekiliyor,Ebu Talib,kana kana içerek susuzluğunu dindiriyor...
Devrin adetine göre,zaman zaman Mekke'ye "kaif" denen kimseler geliyor.Bu kaifler,ensanların görünüşlerinden manalar çıkarıp istikballerine dair tahminlerde bulunuyorlar.Her gelişlerinde fakir-zengin,bütün tabakalardan halk,çocuklarını getirerek onların önündeki uzun zamanı bilmek,meçhul istikamet perdesini aralamak istiyorlar.
Bakın yine şehrin meydanlık yerinde bir kalabalık var.Bir adamın başına toplanmış olanlar,ondan çocuklarına dair sırları soruyorlar:
Bu adam,Ezd-i Şenue kabilesinden bir kaiftir.Oraya gelmiş bütün herkese cevaplar veriyor.
Fakat kaif,birden değişiyor.Önündekilerin üstünden aşağı bakışları,dinleyenlerin en dışında kendisini seyreden bir çocuğa takılıyor.
"Kaif"haberini duyan Ebu Talib de sair Mekke seçkinleri gibi,yeğenini alarak adama gidiyor. Vardıklarında etrafı çevrilmiş; adam haratle anlatıyor. Amca-yeğen kalabalığın dışından manzarayı seyrediyorlar. İşte tam bu sırada, Sevgili Peygamberimizi görüyor.
Kaif, bir an baktığı noktayı dikkat ve nüfuzla süzdükten sonra hareketlerinde değişikilik başladı. Telaşla başındakileri savıyor. Belliki bir heyecana yapılmış. Durum, Ebu Talib'in nazarından kaçmıyor. Ve sebebi de anlıyor. Amca, bir tedbirli adam; ne olur ne olmaz? Hiç kimseye belli etmeden yeğeni ile usulcacık oradan ayrılıyorlar.
Biraz sonra önündekilerden başını kaldıran yabancı şaşırdı; Efendimizi soruyor. Cevap menfidir. Sorduğu çocuk biraz önce gitmiştir.
Bunun üzerine kaif, konuşuyor; hazır olanlar şahid...
-Vallahi O çocuğun şanı yüce olacaktır.
.......................
Sevgili Peygamberimizin on yaşında iken, diğer baba bir amcaları Zübeyr ile seferdeler.Kervan bir dere kıyısına geldiğinde azgın bir deve ile karşılaşırlar: Hayvan, mümkün değil, dereden kimseyi geçirmiyor. Her teşebbüs neticesiz kalınca, bazıları geri dönme fikrini ortaya attılar. Karşı kıyıya geçme ümidlerinin yavaş yavaş kırılmaya başladığı bu anda efendimiz imdada yetişiyorlar. Develerinden inerek yol kesici hırçın deveye biniyorlar.
Devecik, yumuşak, uysal, itaatli.
Peygamberimiz, deminki huysuz devenin üstünde oldukları halde önde, kervan arkada suyu geçiyorlar. Çümle yaratılmışların Peygamberi, burada o deveden inerek hayvanı serbest bırakıyor ve tekrar kendi devesine binip hep beraber yola devam ediyorlar.
..................
Sevgili Peygamberimiz, sallallahü aleyhi ve sellem, on-onbir yaşlarında iken şakkı sadr-göğüs yarılması olayını bir kere daha yaşadılar.
İki melek, Peygamberimize gelerek, O'nu incitmeden yere uzatıp mübarek göğüzlerrini yardılar. Efendimiz, hiç bir ağrı ve sızı duymuyorlar.
Melekler, en makbul bedenden kin ve hasedi temizleyerek yerini rahmet ve rahmetle doldurdular.
Kin ve hasetten sonra bir de siyah bir kan parçasını çıkaran melekller, bunun yerini nurla doldurup, mübarek çocuğu ayağa kaldırdılar.
O anı şöyle tasvir buyuruyorlar:
-Baktım, kendimde küçük-büyük bütün mahlukata karşı şefkat ve rahmet buldum.
Şakkı sadrın üçüncüsü ise vahiy ineceği zaman Hira dağındaki mağarada vuku bulacaktır.
....................
O'nun seçilmişlern seçilmişi, üstünlerin en üstünü olduğunu haber veren vak'alardan birine yine Ümmü Eymen delalet ediyor.
....................
....Mekke'de bir koca put var. İsmi "Bevane". Müşkirler, senede bir gün, bu putun karşısında sabahtan akşama kadar saygı ile dururlardı.
Ebu Talib, Peygamberimizi de bu ayine getirmek istiyor. Ama, daha küçük yaşlarında böyle bir batıl ibadeti reddediyorlar. Amca va akraba ları, inciniyor. Israrlılar. Israr ve ricalar yüzünden şöyle bir görünüp, kaybolmak üzere Bevane'nin yanına kadar geliyorlar. Gelmeleri ile ortadan kaybolmaları bir oluyor. Bir zaman sonra göründüğünde şaşkın halde soruyorlar:
-Ne oldun, nereye gittin?
Bütün putları yerle bir edecek dinin Peygamberi her zor ve tehlikeli anda olduğu gibi yine korunmaktadır. Kendileri buyuruyorlar:
-Ben puta yaklaşınca uzun boylu biri geldi "Ya Muhammed, sakın bu puta elini bile sürme ve bunların merasiminde bulunma"
Sevgili Peygamberimize o yetimlik günlerinde hizmetle şereflenenlerden biri de Ebu Talib'in zevcesi Fatıma Hatun.
Yengesi, yetim ve öksüz inciye evlerine geldiği ilk andan itibaren, bir anne şefkati iele sahip çıkmış ve onu o kırık kalbli günlerinde yalnız ve sahnipsiz bırakmamıştır.
Yüce Peygamber, sonraki yıllarda bu asil ve müşfik kadını hiç unutmamış ve yengesini ihtiyar yaşında daima arayıp sorarak gönlünü hoş tutmuştur.
Efendimiz bir gün yengesinin vefat haberini alınca üzüntülerini şu kısa fakat derin muhabbet dolu kelimelerle dile getirdiler...
-Bugün annem öldü.
...bu sözler sana ne devlet ey Fatıma anne! Kainatın seyyidinin seni annelik tahtına oturmalarından büyük şans ne olabilir ki...
Peygamberimiz, daha sonra gömleklerini çıkartarak yengelerine kefen olarak sardılar.
Aziz kadın, kabristana getirildiğinde Peygamber efendimiz de orada hazırlar. Ölü, kabre konmadan önce Resulullah mezara inerek yan tarafları üzerine biraz uzandıktan sonrra dışarı çıktılar ve n'aş defnedildi.
Eshab, hayrette. Her hal ve davranışlarına dikkat ettikleri Peygamberimizde o ana kadar böyle bir hareket görülmemiştir.
Ey Allah'ın Resulü! Şimdi gördüklerimizi bir başkası için yaptığına rastlamadık, diye meraklarını arz ediyorlar.
-O, benim annemdi. Çocukları açken önce beni doyurur, saçlarımı tarardı. O, benim annemdi.
...ve devam buyuruyorlar:
-Ebu Talib'den sonra bu kadıncağız kadar bana iyilik eden olmamıştır. Ahirette cennet elbiselerinden elbise giymesi için gömleğime sardırdım. Kabre ısınması, kendini yalnız zannetmemesi maksadıyla oraya uzandı, mahşer gününe kadar beni hep yanında yatıyor görecek...
-----------------------------------------------------
Tamamı............................tutacak olan "Sevgili Peygamberim" ismindeki bu eserin ilk cildinde Efendimizin dünyayı nurlandırmalarından doğumlarına kadar haber ve işaret mahiyetinde olan hadiseler anlatılmıştı.
İkinci cildde doğumlarını, bebeklik ve ilk çocukluk devrelerini ve bu arada anneleri; can annemiz Amine Hatun'un vefatını; dedeleri ve son olarak kendilerine öz anne şefkati ile sahip çıkan ve Peygamber Efendimizin "annem"diye iltifat buyurdukları Ebu Talib'in hanımı Fatıma Hatun'u kaybetmelerini okuyoruz.
Ramazan-I Şerif ayında kavuşacağımız üçüncü cildde ise ikinci çocukluk dönemleri, gençlik zamanları; ve bu arada yaptıkları seyahetler ile evlenmeleri , Cebrail Aleyhisselamın, Peygamber Efendimize gelmeye başladıkları günleri bulacağız.
Her cildi ayrıca radyo tiyatrosu tekniği ile banda alınan bu eserin her iki kitabı da teyb bandı haline getirilmiş olup bürolarımızdan temini mümkündür.
**********
26 Nisan 2007 Perşembe
“Bunun malını ve evlâdını çoğalt!”
Bursa âlim ve evliyâsından Molla Fenârî hazretleri, bir gün şunu anlattı sevdiklerine:
Fahr-i âlem Efendimiz, bir gün Enes bin Mâlik için;
- Yâ Rabbî! Bunun mal ve evlâdını çoğalt! Ömrünü uzun et! Günahlarını affeyle! diye duâ buyurdu.
Bu duâdan sonra günden güne zenginleşti bu mutlu sahâbî. Hangi taşı tutsa, “altın” oluyordu sanki.
Mal, mülk, servet.
Ağaçlar, bağlar, bahçeler.
Evlât deseniz, yüz çocuğu oldu.
Yaşı da yüzü geçmişti ki, açtı bir gün ellerini:
- Yâ Rabbî! Habîbinin hakkımda ettiği üç duânın ikisi kabul oldu. Üçüncüsü ne olacak? diye niyazda bulundu.
O esnâda bir ses duydu gâibten:
- Üzülme! diyordu. Bütün günahlarını da affettik senin!
> Seksen oğlu oldu
Bir gün de şunu anlattı:
Eshabtan “Mâlik bin Rebîa” hazretleri, bir gün Resûlullahın huzuruna gelerek;
- Yâ Resûlallah! Duâ buyurun, erkek evlâtlarım çoğalsın, diye ricâ etti.
Efendimiz kırmayıp;
- Yâ Rabbî! Bunun erkek evlâtlarını bereketli kıl! diye duâ buyurdular.
Seksen oğlu oldu mübarek sahâbînin.
> Sert yatakta yatardı
Bir gün de bâzı gençler;
- Efendim, bize Peygamber Efendimizden bahseder misiniz, dediler.
- Memnûniyetle, buyurup şunları anlattı:
Resûlullah Efendimiz, sıkıntı ile yaşamayı severdi. Günlerce az yer, sert yatakta yatardı. Yatağının içi hurma ağacı iplikleriyle dolu idi. Bâzan buna, bâzan bir hasır veya keçe üzerine, bâzan da kuru toprak üzerine yatardı.
Şaşırdılar.
- Kuru toprak üzerine mi efendim?
- Evet. Âişe vâlidemiz bir gece yumuşak yatak sermişti. Ama Efendimiz o sabah kalktıklarında üzgündüler.
- Neden hocam?
- Çünkü o gece teheccüd namazı için uyanamamışlardı. Bu sebeple hazret-i Âişe’ye; “Bu yatağı bir daha sermeyiniz! buyurdular. Zîra bu gece teheccüde kalkamadım...”
27 Nisan 2007 Cuma
“Beni Rabbim kurtarır”
Hindistan evliyâsından Muhammed Bâkî Billah hazretleri, bir gün şunu anlattı cemaatine:
İslâmın ilk günlerinde îman edenler pek az olup, müşrikler Efendimizi öldürmek için fırsat kolluyorlardı.
Ve bir gün...
Resûlullah Efendimiz tenha bir yerde, bir ağaç altında yatmışlardı ki, müşriklerden biri Onu gördü.
“Da’sur” adındaki bu müşrik, güçlü kuvvetli bir pehlivandı üstelik.
“Tamam” dedi içinden. “Bu fırsat kaçmaz”.
Kılıcını kavrayıp sessizce yaklaştı. Ayak ucuna gelince, kılıcını kaldırıp haykırdı:
- Seni, benim elimden kim kurtarır!?
Efendimiz, sâkin ve soğukkanlıydı.
- Beni Rabbim kurtarır! buyurdu.
Müşrik, kılıcını tam savuracaktı ki, göğsüne yediği bir darbeyle yere yıkıldı.
Elindeki kılıcı fırladı öteye.
Dinleyenler merakla sordular:
- Ona vuran kimdi efendim?
- Cebrâil aleyhisselâmdı. Efendimiz kalktılar ve o kılıcı yerden alıp, müşrikin boğazına dayadılar.
- Seni benden kim kurtarır?
Müşrik, yalvaran gözlerle baktı Efendimize:
- Sen kurtarırsın. Ben ettim, sen etme!
Kâinatın sultânı kılıcı indirip;
- Kalk! buyurdular. Serbestsin!
Müşrik bu merhametten çok duygulandı. Peygamber olduğuna inandı yakînen. “Şehâdet”i söyleyip îmanla şereflendi.
Bana ilk gelecek olan
Bir gün de şunu anlattı:
Peygamber Efendimiz;
- Ehl-i beytimden bana önce Fâtıma gelir, buyurdular.
Hakîkaten altı ay sonra hazret-i Fâtıma vefat edip kavuştu babasına.
Yine;
- Benden sonra hilâfet otuz yıldır, buyurdular. Buyurdukları gibi gerçekleşti.
Ayrıca;
“Veysel Karânî” hazretlerini görmedikleri halde, bulunduğu yeri ve şemâilini bildirdiler eshâba. Sonra hırkalarını çıkarıp;
- Bunu ona veriniz! buyurdular.
Giden sahâbîler, Onu o yerde ve belirtilen şekilde bulmuş ve hırkayı vermişlerdir.
30 Nisan 2007 Pazartesi
Kuş ve ayakkabı
Cezâyir’de yetişen velîlerden Muhammed Ezherî hazretleri, bir sohbetinde;
- Kardeşlerim, Hak teâlâ Sevgili Habîbini her türlü zarar ve ziyandan korumuştur, buyurdu. Buna dair binlerce misâl var.
Dinleyenler;
- Birini anlatır mısınız, dediler.
Şöyle anlattı:
Bir gün Fahr-i âlem Efendimiz sahrâda abdest alacaklardı. Ayakkabılarını çıkarıp bir kenara koydular.
Buraya kadar tamam. Amaa..
- Aması ne efendim?
- Tam ayakkabılarını giyeceklerdi ki, o sırada bir kuş, yukardan ânî bir iniş yaptı ve ayakkabının birini kaptığı gibi havalandı.
Sordular:
- Merak ettik hocam. Sebep nedir acabâ?
- Efendimiz de merak edip, kuşun peşinden bakıyordu ki, ayakkabı içinden bir yılanın yere düştüğünü gördüler.
- Yılan mı?
- Evet. Kuş vazîfesini yapmıştı. Ânî bir dalış daha yaparak ayakkabıyı aldığı yere bırakıp, tekrar havalandı.
Melekler duâ eder
Bir gün de “Salevât okuma”nın fazîletinden bahsederken şunu anlattı sevdiklerine:
Bir gün Peygamberimiz buyurdular ki:
- Bir kimse ne zaman bana bir salevât getirirse, Hak teâlâ o salevâttan bir melek yaratır ve ona; “Senin işin, hep bu kula duâ etmektir” buyurur.
Dinleyenler;
- Ne güzel, dediler.
- Evet. O melek, kıyâmete kadar ona duâ eder.
Siz Cennete girin!
Bir gün de şunu anlattı:
Peygamber Efendimiz buyurdular ki:
- Ey Eshâbım! Kıyâmet gününde bir kısım Müslümanlar hesaba çekilir. Sevapları ağır gelince, onlara; “Siz Cennete girin!” denir.
Onlar Cennete giderken yollarını şaşırırlar.
Eshâb-ı kirâm sordu:
- Hikmeti ne yâ Resûlallah?
Cevaben;
- İsmimi duyarlardı da, bana bir salevât okumazlardı, buyurdu.
03 Mayıs 2007 Perşembe
“O gün hâlimiz nice olur?”
İstanbul’da yaşayan velîlerden Muhammed Kâmil Efendi, bir gün şunu anlattı cemaatine:
Aliyyül Mürtezâ’nın annesi Fâtıma Hâtun bir gün Efendimizi ziyarete geldi. Resûlullah o esnada Kur’ân-ı kerîm okuyordu. O gelince sesli devam etti okumaya.
Bir âyet-i kerîmede meâlen: “İnsanlar mahşerde çıplak olarak haşr olunurlar” buyuruluyordu.
Fâtıma Hâtun bunu duydu.
Çok üzülüp;
- O gün hâlimiz nice olur? diye arz etti.
Resûlullah tesellî buyurdular:
- Üzülme! Şu gömleğimi kefen olarak giyersen, o gün çıplak olmazsın.
Kadıncağız gömleği aldı.
Ama işini de sağlama bağladı.
- Siz kefîlsiniz değil mi?
Efendimiz;
- Evet, ben kefîlim, buyurdular.
Sonra Münker ve Nekîr’i anlatıp;
- Mezarda korkunç şekilde gelir, herkesi sorguya çekerler, buyurdu.
Kadıncağız yine çok üzüldü.
Ve Efendimize;
- Korkuyorum yâ Resûlallah! Bana da öyle korkunç gelirlerse ne yaparım? diye arzetti.
Resûlullah tesellî buyurdu:
- Korkma! Sana korkunç gelmezler.
Sonra dua etti:
- Yâ Rabbî! Münker ve Nekîr’i korkunç sûrette gönderme Fâtıma’ya. Güzellikle gelsinler. Mezarı da geniş ve rahat olsun.
Şimdi rahatladım
Fâtıma Hâtun müsterih olmuştu.
Sevincinden güldü ve;
- Şimdi rahatladım yâ Resûlallah! dedi.
Yıllar geçti aradan.
Fâtıma Hâtun vefat etti.
Resûlullaha haber verdiler.
Üzüldü, mahzun oldu ve;
- Üzerimde hakkı çoktur. Ben küçükken analık yaptı bana, buyurdu.
Namazını bizzat kıldırdı.
Mübarek eliyle indirdi kabrine. Orada biraz bekleyip;
- Yâ Fâtıma! Sana kefîl olduğum hususlar gerçek oldu mu? diye seslendi.
Cevap net gelmişti:
- Evet yâ Resûlallah! İkisi de gerçekleşti. Kabrim de geniş ve rahat.
5 Mayıs 2007 Cumartesi
“Sizce dağ konuşur mu?”
Van-Arvas’ta medfun bulunan, Seyyid Fehîm hazretlerinin oğlu Muhammed Mâsum hazretlerine, bir gün sevdikleri gelerek;
- Efendim, bize Peygamber Efendimizin bir mûcizesini anlatır mısınız, diye ricâ ettiler.
- Hayhay, buyurdu.
Ve sordu onlara:
- Sizce dağ konuşur mu?
- Konuşmaz tabii efendim.
- Ama mûcize olunca iş değişir, buyurdu.
Ve şöyle anlattı:
Eshâb-ı kirâmdan “Ukayl bin Ebî Tâlip” hazretleri, Efendimizle birlikte sefere çıktı bir gün. Hava aşırı sıcak ve bunaltıcıydı. Bir dağın eteğine geldiklerinde susuzluk had safhaya vardı artık.
Hazret-i Ukayl, Resûlullahın huzuruna gelerek;
- Çok susadık yâ Resûlallah! diye arz etti.
Efendimiz;
- “Peki” buyurdular, “Şu dağa git söyle, sana su versin!”
Resûlullah emrediyor
Hazret-i Ukayl, dağa doğru yürüyüp seslendi:
- Ey dağ! Resûlullah bana su vermeni emrediyor!
Dağdan cevap geldi:
- Resûlullahın emri başım gözüm üstüne. Ama Ona arz et ki, maalesef hiç suyum kalmadı.
Hazret-i Ukayl şaşırdı.
- Suyun kalmadı mı? Neden?
- Hani bir âyet-i kerîme nazil olmuştu ya, orada; “Ey insanlar, o ateşten korkun ki, onu tutuşturanlar müşriklerle taşlardır” buyuruluyordu.
- Evet.
- İşte orada bahsi geçen “O taşlar” benim taşlarım olursa...diye ağlamaktan hiç suyum kalmadı.
Saçlarını okşadılar
Sonra şunu anlattı:
- Sevgili Peygamberimiz, çocuk sahâbîlerden “Umeyr”in saçlarını okşadılar bir gün. Seksenine geldiğinde saçları hâlâ “siyah”tı mübareğin.
Bir tek bile ak düşmedi o saçlara.
Yüzü parlıyordu
“Hazret-i Katâde”nin de yüzünü okşamışlardı bir gün.
O anda yüzüne bir parlaklık geldi çocuğun.
Öyle ki, akranı arasında hemen fark edilirdi.
O parlaklık, ölünceye kadar hiç gitmedi ondan.
20 Haziran 2007 Çarşamba
“Bilirsem îman eder misin?”
Kastamonu velîlerinden olup İstanbul’da vefat eden Safranbolulu İsmail Necati hazretleri, bir gün şunu anlattı sevdiklerine:
İslâmın ilk günleriydi ki, Fahr-i kâinat Efendimiz birkaç eshâbiyle bir yerde oturuyordu. O esnada “bir köylü” geldi yanlarına. Elindeki torbayı Efendimize gösterip sordu:
- Yâ Muhammed! Bil bakalım, ne var şu torbanın içinde?
Efendimiz tebessüm buyurdular:
- Bilirsem îman eder misin?
- Evet, ederim.
Buyurdular ki:
- Sen bugün bir güvercinle iki yavrusunu gördün. Yavruları torbaya atıp giderken, anneleri feryad etti ve arkalarından gelip kendini attı onların üstüne. Sen, onu da alıp torbaya koydun.
Köylü gülümseyerek açtı torbayı. Evet, bir anne kuş, iki yavrusuna kanat germiş duruyordu torbada. Bu manzara duygulandırdı ordakileri. Efendimiz döndü onlara:
- Bakın bu anne kuş yavrularına ne çok merhametli değil mi?
- Evet yâ Resûlallah.
- İşte bir kul da günah işleyip tövbe edince, Rabbimizin ona şefkati, şu güvercinin şefkatinden daha çoktur.
Köylü mü?
Cân-ü gönülden haykırdı “Şehâdet”i.
Bir ışık ister misin?
Bir gün de sohbetinde;
- Kardeşlerim, Sevgili Peygamberimizin mucizeleri saymakla bitmez, buyurdu.
Ve ekledi:
- Meselâ güldüğünde, dişleri arasından nur çıkardı âdeta.
- Nasıl yâni? dediler.
Şöyle anlattı:
Bir akşam eve geldiğinde evin içi karanlıktı. Âişe validemiz, kandilin yağının kalmadığını arz edince, Efendimiz, ona sevgiyle bakıp;
- Yâ Âişe! Bir ışık ister misin ki, ona yağ ve fitil gerekmesin? diye sordular.
Hazret-i Âişe merak etmişti.
- İsterim, ama öyle ışık nerde bulunur ki?
O zaman tebessüm buyurdu Efendimiz. O anda gündüz gibi oldu evin içi.
Öyle ki, hanımlarından kimi ip eğirdi o ışıkta, kimi de dikiş dikti.
5 Temmuz 2007 Perşembe
Resûlullahı öldürecekti ama...
Afganistan’ın Herat şehrinde yaşayıp orada vefat eden büyük velî Seyfeddîn Halvetî hazretleri, bir gün Efendimiz’den bahsederken şunu anlattı sevdiklerine:
“Füdâle bin Amr” adında biri vardı ki, îman etmeden önce fena halde kin besliyordu Efendimize. Tek gâyesi Onu öldürmekti. Kılıcını eteğinin altına gizleyip dolaşıyordu peşinde. Tenha yerleri kolluyordu hep.
Bir gün Peygamberimiz sabahın erken satinde tavaf yapıyordu ki, Füdâle Onu görüp, “Tam fırsat!” dedi kendi kendine.
Zîra yalnızdı Efendimiz.
Arkasından sessizce yaklaştı.
Birkaç adım kalmıştı ki, Efendimiz birden geri dönüp sordular:
- Sen Füdâle misin?
Cevap verdi:
- Evet.
- Doğru söyle, ne yapmak istiyordun şimdi?
Füdâle ne diyeceğini şaşırdı. Umursamaz bir tavırla;
- Hiiç, dedi.
Gûyâ gizliyordu niyetini. Ama Âlemlerin Efendisi kalbini görüyor, niyetini biliyordu onun. Tatlı tatlı gülümsediler:
- Vazgeç bu işten. Muvaffak olamazsın.
Sonra duâ ettiler hidâyete gelmesi için. O anda kalbi değişti Füdâle’nin.
“Şehâdet”i getirip îmanla şereflendi.
Hazret-i Füdâle oldu. (radıyallahü anh).
Senin Rabbin kim?
Sonra da şunu anlattı:
Peygamberliğin ilk yıllarıydı.
Fahr-i kâinat Efendimiz, bir gün üç beş Eshâbıyla otururken bir köylü çıkageldi. Elindeki “kertenkele”yi Resûlullah Efendimize gösterip;
- Şu hayvan seni tasdik ederse, ben de tasdik ederim, dedi.
Efendimiz sordular o hayvancağıza:
- Senin Rabbin kim? Kime kulluk edersin?
Fasih bir lisanla cevap geldi:
- Rabbim Allah’tır. Ancak Ona kulluk ederim.
- Peki ben kimim?
- Sen, Allah’ın kulu ve Resûlüsün. Mahlûklar içinde senden şereflisi yoktur.
Köylü şaşkınlıklar içindeydi.
Gayr-i ihtiyârî diz çöküp haykırdı “Şehâdet”i.
Îman edenlerin sayısı bir fazlalaştı böylece.
13 Ağustos 2007 Pazartesi
“İkindiyi kıldın mı?”
Şam şehrinde medfun evliyâdan Seyyid Muslihiddîn Efendi, bir gün Efendimiz’den bahsederken şunu anlattı sevdiklerine:
Peygamberimiz bir gün evlerinde otururken “hazret-i Alî” de yanlarındaydı. O esnâda Cebrâil aleyhisselâm bir vahiy getirdi.
Efendimiz, vahyin ağırlığından mübarek başlarını hazret-i Alî’nin dizine koydular.
Vakit, ikindiyle akşam arasıydı ve güneş batana kadar kaldıramadılar başlarını.
Hazret-i Alî ikindiyi kılmamıştı.
Efendimizi rahatsız etmemek için de hareket etmiyor, ikindi namazını îma ile kılmayı düşünüyordu.
Güneş tam batmak üzereydi ki, Resûlullah uyanıp sordular:
- Yâ Alî, ikindiyi kıldın mı?
- Hayır yâ Resûlallah!
Efendimiz çok üzüldü.
- Kalk yâ Ali! Hemen kıl!
Ancak namaz kılacak kadar vakit yoktu. İşte o zaman bir mûcize gerçekleşti.
Dinleyenler merak ettiler.
- Nasıl bir mûcize efendim?
- Güneş durdu yerinde. Bir müddet batmadı.
- Batmadı mı?
- Evet. Hazret-i Alî namazını kılıncaya kadar bekledi onu. Selâm verip namazdan çıkınca, battı birden.
Kolu koptu, ama...
Sonra şunu anlattı cemaate:
Bedir cengiydi.
Ensâr’ın gençlerinden “hazret-i Muavvez”in kolu, bir kılıç darbesiyle koptu ve yere düştü. Genç sahâbî, düşen kolunu yerden alıp koştu Resûlullaha.
- Kolum koptu yâ Resûlallah!
Âlemlerin Efendisi, kesik kolu yerine bitiştirip duâ buyurdular.
Kol bir anda kaynadı.
Hem öyle sağlam oldu ki, öbür kolu zayıf kaldı onun yanında.
Sanki yara almamıştı
Yine aynı cenkte, “Hudeyd” adında bir mücâhid de derin bir yara almıştı boynundan.
Neredeyse başı kopup düşecekti ki, elleriyle başını tutup koştu Efendimize.
Sevgili Peygamberimiz o gencin başını mübarek elleriyle tutup, yarasını sıvazladılar.
Yara bir anda iyileşti.
Öyle ki, hiç yara almamıştı sanki.
Niçin güldünüz yâ Resûlallah?”
Türkistan velîlerinden Mevlânâ Hayreddîn Etrâdî hazretleri, bir sohbetinde;
- Peygamber Efendimiz, ileride olacak şeyleri bâzan eshâbına söylerdi, buyurdu.
Ve şunu anlattı:
Meselâ “Ümmü Hiram” adında bir hanım sahâbî vardı ki, Efendimizin süt teyzesidir. Resûlullah, sık sık ziyaretine giderlerdi bu hâtunun. Yine bir gün gittiklerinde biraz uyuyup, gülerek uyandılar.
Ümmü Hiram sordu:
- Gülmenize sebep nedir yâ Resûlallah?
- Rüyâ gördüm, buyurdular.
- Hayırdır inşallah, ne gördünüz?
- Ümmetimden bâzısı denizden gemilerle gazâya gidiyordu.
Ümmü Hiram fırsatı kaçırmadı:
- Yâ Resûlallah! Duâ buyur, ben de onlardan olayım.
Efendimiz kırmadılar.
- Yâ Rabbî! Bunu da onlardan eyle! diye duâ ettiler.
Aradan yıllar geçti.
Hattâ Efendimiz göçtüler dünyâdan.
Hazret-i Osmân’ın hilâfeti zamanında bir sefer düzenlendi Kıbrıs’a.
Eshâb-ı kirâm ilk defa denize açılacaktı.
“Ümmü Hiram” gibi yaşlı bir hanım da iştirak etmişti bu sefere.
Yıllar önceki duâyı hatırlayıp gözleri yaşardı.
Seksen altı yaşındaydı o vakit.
Ama arslanlar gibiydi. Elinde kılıç, atını koştururken gençler imrenirdi ona.
Tek gâyesi, şehid olmaktı.
Ve birazdan kavuştu bu muradına.
Larnaka yakınlarında atı tökezledi ve yere düştü.
- “Allaah!” dedi son olarak.
Şehit olmuştu.
Bu su, güzel ve tatlıdır
Bir gün de bâzı sahâbîlerle bir kuyu başına geldi Efendimiz.
Susamışlardı. Bu havalinin insanlarına;
- Bu su nasıldır? diye sordular.
- Tuzludur, içilmez, dediler.
Efendimiz;
- Bilâkis, buyurdular, Bu su, güzel ve tatlıdır.
O böyle buyurunca su tatlılaştı ânında.
İçip kandılar.
O günden sonra öyle meşhur oldu ki, uzak yerlerden su almak için o kuyuya gelirdi insanlar.
Hep o cevap verdi
Resûlullah Efendimiz, bir gün eshâbına;
- Bugün oruçlu olanınız var mı? diye sordular.
Hazret-i Ebû Bekr cevap verdi:
- Evet yâ Resûlallah, ben oruçluyum.
Bundan sonrakileri de hep o cevapladı.
Şöyle ki:
- Bugün cenâzede bulunanınız var mı?
- Evet, ben bulundum yâ Resûlallah.
- Fakîr doyuranınız oldu mu?
- Evet, ben doyurdum.
- Hasta ziyâret eden?
- Evet, ben ziyaret ettim.
Efendimiz çok memnun olmuştu.
Ona sevgiyle bakıp;
- Ebû Bekir, sualsiz Cennete girecektir! buyurdular.
Kim yemek yedirir?
Efendimiz, bir gün de eshâbına;
- Hanginizin evinde yemek varsa, eshâb-ı soffa’dan birkaçını götürüp yemek yedirsin! buyurdular.
“Eshâb-ı soffa”, hiç dünyâlığı olmayan fakir sahâbîlerdi.
Hazret-i Ebû Bekir;
- Başüstüne yâ Resûlallah! dedi hemen.
Ve koştu o fakirlerin yanına.
Kaç kişi varsa, hepsini götürdü evine. Sofraya oturup yemeye başladılar.
Ancak yemek, yendikçe artıyordu.
Tam doyuncaya kadar yediler. Yemek, azalacağına çoğalmıştı.
Eshâb-ı soffa, teşekkür edip ayrıldılar.
Hazret-i Ebû Bekr’in hanımı yemeği görüp hayretle sordu:
- Misafirler yemek yemediler mi?
- Yediler.
- Ama hiç azalmamış.
- Evet, hattâ çoğaldı.
- Hikmeti nedir acaba?
- Elbette ki Resûlullahın bereketidir.
Eğer dost edinseydim
Bir gün de Resûlullah Efendimiz;
- Bana kim bir iyilik yaptıysa, karşılığını verdim. Yalnız Ebû Bekr müstesnâ, buyurdu. Onun yaptığı ihsanların karşılığını vermekten âciz kaldım. Onun mükâfatını Rabbimiz Cennette verecek.
Ve ilâve ettiler:
- Bana, Ebû Bekr’in malı gibi, hiç kimsenin malı faydalı olmadı. Eğer Allah’tan başka dost edinseydim, Ebû Bekr’i dost edinirdim.
Ne şeref ama!
Hazret-i Ömer gadaba geldi!
Resûlullah Efendimiz ile Hazret-i Ömer akşam namazını kılıyorlardı. Efendimiz imâm olup, zamm-ı sûre olarak bir âyet-i kerîme okudular.
Hazret-i Ömer, bu âyet-i kerîmeyi işitince gadaba geldi birden.
Çünkü Firavun’un, kavmine hitaben; “Sizin tapacağınız en büyük tanrı, benim!” dediğini bildiriyordu Hak teala.
Hazmedemedi bunu.
Kan sıçradı beynine.
Ve gayr-i ihtiyârî;
- Ben orada olsaydım, onu mutlaka öldürürdüm! deyiverdi.
Namazını iâde et!
Ancak bu sözü namaz esnasında söylemişti.
Sevgili Peygamberimiz, namazdan selam verince;
- Yâ Ömer, namazını iâde et! buyurdular.
Hazret-i Ömer edeble sordu:
- Neden yâ Resûlallah?
- Çünkü dünyâ kelâmı namazı bozar.
- Başüstüne! dedi.
Ve namazı iade etmek için ayağa kalktı.
Tam namaza duracaktı ki, o anda bir vahiy geldi Efendimize: (Ey Habîbim! Ömer’in o konuşması hoşuma gitti. Onun namazını kabul ettim ve misliyle sevap verdim) buyuruyordu Hak teâlâ.
Efendimiz;
- Otur yâ Ömer! Namazın oldu, buyurdular.
Sert baktı güneşe
Bir gün de, hazret-i Ömer, evinin önünde oturmuş, hırkasını yamıyordu. Güneş, mübarek sırtını fenâ yakmıştı ki, dönüp sert bir nazar etti güneşe.
O anda gitti güneşin harâreti.
Hava karardı.
Gece gibi oldu.
O anda bir vahiy geldi ki; (Ey Habîbim! Ömer’e söyle. Bir defa da şefkatle baksın güneşe. Yoksa sönen nûru bir daha avdet etmez) buyuruyordu Hak teâlâ.
Efendimiz, Hazret-i Ömer’i çağırıp bu emri bildirince;
- Baş göz üstüne yâ Resûlallah! dedi.
Ve şefkatle baktı güneşe.
O karanlık gitti.
Aydınlandı her yer yine.
Ne için mahzundu?
Peygamber Efendimiz ve şanlı sahâbîler, Uhud harbinden dönmüş, Medîne’ye giriyorlardı.
Kadın ve çocuklar, yollara dökülmüş, gâzileri karşılıyor, hepsi de aynı kişiyi merak ediyordu; Sevgili Peygamberimiz’i...
Kebşe Hâtun da düşmüştü yollara.
Lâkin Peygamber Efendimizi sağ görememek endişesiyle pek mahzundu.
Oğlu Amr şehit olmuştu bu harpte.
Ama ne gam.
O, Sevgili Peygamberimizi merak ediyordu.
Ve gördü nihayet.
Canım feda olsun!
Onu sağ ve salim görünce, içten bir;
- Elhamdülillâaah! dedi.
Ve büyük bir sevinçle koştu huzuruna:
- Canım sana fedâ olsun yâ Resûlallah! dedi. Seni sağ gördüm ya, dert değil gayrisi.
Oğlu Amr’ı sormadı bile.
Ama Resûlullah Efendimiz teselli ettiler Onu:
- Ey Sa’dın annesi! Sana müjdeler olsun ki, oğlun en yüksek mertebeye erişti, buyurdular.
Onu merak ediyordu
Bir de Sümeyrâ Hâtun var ki, O da seğirtip Uhud’a gelmişti Medîne’den.
Onun da düşündüğü, bir kişiydi; Sevgili Peygamberimiz...
Geldiğinde, harp meydanı şehitlerle doluydu.
Şöyle bir göz gezdirip, “Babası”nı gördü yerde.
Bir “Fâtiha” okuyup seğirtti ileri.
Az beride tanıdık bir şehit daha gördü.
“Kocası”ydı bu da.
İki şehit daha gördü az ileride.
“Kardeşleri”ydi bunlar da.
Dert etmedi hiçbirini.
“Fâtiha”lar okuyup, koşturdu.
Resûlullahı merak ediyordu zira.
Nihayet Onu sağ ve selamette görüp, sevinçle koştu huzuruna.
- Yâ Resûlallah! Babam, kocam ve kardeşlerim şehîd düşmüşlerse de gam değil, dedi. Hamdolsun ki, seni hayatta buldum.
Ve mırıldandı:
- Sana bir şey olsaydı, o zaman mahvolurduk!..
Yâ Alî, bin devene!”
Resûlullah Efendimiz, bir gün hazret-i Ali’ye; - Yâ Alî, bin devene! Yemen’e kadı olarak gideceksin! buyurdu.
Hazret-i Ali;
- Başüstüne yâ Resûlallah, dedi.
Ve arz etti peşinden:
- Ama ben, bu vazîfeye kendimi ehil görmüyorum yâ Resûlallah!
Server-i âlem, mübârek elleriyle Onun göğsünü sıvazlayıp;
- Yâ Rabbî! Sen Alî’ye ilim ve hikmet ver. Onu bu işte dirayetli eyle! diye dua buyurdu.
Sonra da;
- Haydi git yâ Alî! buyurdu. Yemen halkı seni bekliyor.
Ve tembih ettiler:
- Yemen’e varmadan, bir tepe üzerinden geçeceksin. O tepede durup; “Ey ağaçlar! Ey taşlar! Resûlullahın size selâmları var!” diye nidâ eyle!
Hazret-i Alî;
- Başüstüne yâ Resûlallah! dedi.
Ve çıktı yola. O tepe üzerine gelince nidâ etti:
- Ey ağaçlar! Ey taşlar! Resûlullahın size selâmları var!
O anda büyük bir uğultu koptu dağda.
Ne kadar taş ve ağaç varsa, hepsi birden;
- Aleyküm selam! diye cevap verdiler.
Yer gök inledi bu sesle.
Kâfirler gördüler bu açık kerâmeti.
Topyekûn îman ettiler.
KOLAY ÇIKMAZ BU OK
Bir savaşta, hazret-i Alî’nin ayağına ok saplanmıştı.
Eshâb-ı kiram çok uğraştılarsa da çıkaramadılar oku ayağından.
Mecburen cerrah çağırdılar.
Cerrah bakıp;
- Kemiğe saplanmış, kolay çıkmaz, dedi.
Hazreti Ali sordu:
- Peki ne yapacağız?
- Bayıltmamız lâzım efendim.
- Hayır, bayıltmana lüzum yok. Ben namaza durunca, çekip çıkarırsın.
Az sonra ezan okundu.
Hazret-i Alî namaza durunca, cerrâh neşter vurup yardı ayağını ve çıkardı oku.
Hazret-i Alî selâm verip sordu:
- Çıkarmadın mı oku hâlâ?
- Çıkardım efendim, duymadınız mı?
- Hayır, hiçbir şey hissetmedim.
“O doğunca, bana getir!”
Sevgili Peygamberimiz, bir gün amcası hazret-i Abbâs’ın hanımını görüp; - Yakında bir oğlun olacak! O doğunca, bana getir! buyurdular.
Kadıncağız;
- Başüstüne yâ Resûlallah! dedi.
Birkaç gün sonra bir oğulları oldu gerçekten.
Onu sarıp kucaklayarak koştu Efendimize:
- Buyurun yâ Resûlallah. İşte oğlumuz!
Efendimiz onu bağrına basıp;
- Bu, halîfeler babasıdır! buyurdular.
Kadıncağız bunu duyunca çok sevindi.
Hazret-i Abbâs da bunu hanımından işitince, sevinip koştu Efendimizin huzuruna:
Ve arz etti:
- Yâ Resûlallah! Oğlumuz hakkında “Halîfeler babası” demişsin, öyle mi?
Efendimiz;
- Evet, öyle dedim, buyurdular.
Hazreti Abbas merak etti:
- Hikmeti ne acaba?
Buyurdular ki:
- Kıyamete kadar bütün halîfeler, Onun zürriyetinden gelecektir. Hakîkaten Abbâsi devletindeki halîfeler, hep Abdullah bin Abbâs’ın soyundandır.
FAKİRLERLE OTURURDU
Fahr-i kâinat Efendimiz aşağı gönüllüydü.
Fakirlerle oturup kalkar, garipleri arayıp sorar, bir köle, kendisini dâvet etse, kabul buyurur, gönlünü hoş ederdi.
Bir gün Ebû Hüreyre hazretleriyle birlikte çarşıya çıktılar.
Pazardan öteberi alıp, biraz fazlaca verdiler parasını.
Satıcı çok memnun olmuştu.
Öyle ki, sevincinden elini öpmek istedi Efendimizin.
Ancak O izin vermeyip;
- Ben ne melikim, ne de padişah. Sizin aranızda sadece bir insanım, buyurdular.
Ebû Hüreyre;
- Yâ Resûlallah! İzin verin, ben taşıyayım, dedi.
Ancak izin vermeyip;
- Herkes, kendi işini kendi yapmalıdır, buyurdular.
Var mısın güreşelim?”
Zaman-ı saadette, Rekâne adında bir müşrik vardı ki, gayet iri cüsseli bir pehlivandı. Sırtını yere getiren yoktu o havâlide.
Bu, bir gün sahrâda koyunlarını otlatıyordu ki, uzaktan “Peygamber Efendimiz”i gördü birden.
Ve kibirle seslendi:
- Halkı Lât ve Uzzâ’dan ayıran sen misin?
Efendimiz, büyük bir vakarla cevap verdiler:
- Evet, benim!
Rekâne yaklaşıp, bir teklifte bulundu Efendimize:
- Gel, şurada güreşelim. Bakalım hangimizin tanrısı, ona yardım edecek?
Resûlullah Efendimiz;
- Olur, güreşelim! buyurdular.
Rekâne kendine çok güveniyordu.
Ancak Resûlullah Efendimiz, Rekâne’yi bir hamlede kaldırıp vurdu yere.
Rekâne güçlükle kalktı yerden:
- Bu olmadı, bir daha güreşelim.
Efendimiz;
- Olur! buyurdu.
Ve onu bir daha kaldırıp yere vurdu.
Rekâne perîşandı:
Zorlukla kalktı yerden:
- Bu da olmadı, tekrar güreşelim!
- Olur, güreşelim!
Yine tutuştular. Netîce aynıydı...
Rekâne, çarpılmıştı âdeta. Mecbûren kabul etti yenilgiyi:
- Tamam, sen kazandın. Yalnız şehre inince halka ne diyeceksin?
- Doğrusu neyse onu derim.
- Doğruyu demesen olmaz mı?
- Olmaz, çünkü ben Peygamberim. Doğru söylemekle emrolundum.
- Yâ Muhammed! Sen beni Peygamberlik gücünle yendin. Sürümden otuz koyun vereyim, mükâfatı bu olsun.
Efendimiz istemediler:
- Koyunu ne yapayım.
- Peki ne istiyorsun?
- Îman et de kurtul Cehennemden.
- Ederim, ama bir mûcize göster bana.
Efendimiz yakındaki bir ağaca seslendiler:
- Ey ağaç, ben kimim?
Ses geldi ağaçtan:
- Sen Allahın kulu ve Peygamberisin!
Rekâne bunu görüp, îman etti hemen.
Ve kurtardı kendisini Cehennemden.
Müşrikler kuduruyordu
Bir gün, Resûlullah Efendimiz, Kâbe yanında namaz kılıyor, beri yanda ise müşrikler toplanmış konuşuyorlardı.
Ebû Cehil, yüksek sesle;
- Yetti gayri! Hele secdeye gitsin, koşup ensesine basacağım! dedi. Göreceksiniz!
Öbürleri teşvik ettiler:
- Tabii ya, geç bile kaldın.
Az sonra o Server secdeye indiler.
Ebû Cehil, fırlayıp sessizce yaklaştı arkasından.
Güya o dediğini yapacaktı.
Ama “Zınk!” diye durdu birden.
Ve yüzgeri kaçmaya başladı.
Öbürleri sordu merakla:
- Ne oldu? Niye kaçıyorsun öyle?
Korkudan titriyordu kâfir:
- Ateşi görmediniz mi?
Şaşırdılar:
- Ne ateşi yâ Ebâ Cehil? Biz bir şey görmüyoruz.
- Yâhu Onunla aramızda “ateş deryası” peydah oldu. Bir adım daha atsaydım, yanacaktım.
Peki, ibret aldı mı?
Hayır. Zîra bu, “nasip meselesi”ydi.
SİZ DE ŞAHİT OLUN!
Bir gün de, yine yandaşlarına büyük büyük lâflar etmeye başladı bu koca kâfir:
- Kafasını taşla ezeceğim! Siz de şâhit olun!
Öbürleri teşvik etti yine:
- Haydi, ez de görelim!
Az sonra “Resûlullah Efendimiz” teşrif edip, huşû ile namaza durdular.
Müşrikler döndüler Ebû Cehil’e:
- Haydi, göster kendini!
Kalktı ve büyükce bir taş alıp yanaştı usulca.
O Server secdeye inince, Ebû Cehil koca bir taşı kaldırıp, tam üzerine bırakacaktı ki, korkuyla kaçmaya başladı yine.
Yandaşları seslendiler:
- Ne oldu? Niye kaçıyorsun yine?
- Canavar! dedi titreyerek. Üzerime “korkunç bir canavar” saldırdı. Kaçmasaydım parçalayacaktı beni.
Ama yine ibret almadı.
Çünkü Kur’ân-ı kerîmde; “Gözleri var görmezler, kulakları var işitmezler” buyuruluyor ki, işte bu gibileri işaret ediyor olmalı.
Mahşer sıkıntısı
Mahşerin sıkıntısı dayanılmaz hâl alınca, mahşer halkı, önce Âdem Nebî’ye gidip dert yanarlar:
- Ey babamız! Ve ey hazret-i Âdem! Sen, Peygamberlerin ilkisin. Hâlimiz pek fenâdır. Ne olur, bize şefâat et ki, başlasın hesabımız. Hak teâlâ ne hüküm verirse, râzıyız.
Âdem Nebî, kendini buna lâyık görmez.
Ve ehl-i mahşere;
- Siz Nûh Peygambere gidin! buyurur.
Mahşer halkı, bin sene müşâvere edip, Nuh aleyhisselâma varırlar:
- Yâ Nuh! Ne olur, bize şefâat et ki, Rabbimiz baksın hesabımıza. Artık dayanamıyoruz.
Lâkin O da kendini geri çeker:
- Siz, İbrâhim Peygambere gidin!
Onlar, yine bin sene müşavere ederler.
Ve İbrâhim Peygambere varıp yalvarırlar:
- Yâ İbrâhim! Sen Allahın dostusun. Ne olur bize şefâat et ki, hesabımız başlasın artık.
O da kendini lâyık görmez.
Ve mahşer ehline;
- Siz Mûsâ Peygambere gidin! der.
SEN KELÎMULLAHSIN
Ehl-i mahşer, bir ümitle Mûsâ aleyhisselâma varırlar:
- Yâ Mûsâ! Sen kelîmullahsın. Bize şefâat et ki, Hak teâlâ hesabımızı görsün. Bu sıkıntıya tahammülümüz kalmadı artık.
Mûsâ Nebî de özür diler:
- Siz Îsâ Nebî’ye gidin!
Bu defa hazret-i Îsâ’ya varıp yalvarırlar:
Ancak o da kendini geri çeker:
- Siz Hâtem-ül enbiyâ’ya gidin. Çünkü O, Habîbullahtır ve Peygamberlerin en üstünüdür. Ümîd ederim ki, O şefâat eder ve Onun şefâati kabul olur.
Çok sevinirler.
Ve son bir ümitle Resûlullahın minberine varıp, yalvarırlar:
- Yâ Muhammed! Sen Allahın Habîbisin. Senden başka gidecek kimsemiz kalmadı. Ne olur, sen şefâat et ki, başlasın hesabımız. Hak teâlâ, ne hüküm verirse râzıyız... Devamı yarın
Ben şefâat ederim”
Mahşer halkı, hesabın başlaması için en son Habîbullah’a gelir, yalvarırlar. Efendimiz;
- Peki, Rabbim izin verirse ben şefâat ederim! buyurur.
Sonra Arş-ı âlâya varıp, bin senelik bir secdeye kapanır.
O an ehl-i mahşerin hâli pek fenâdır.
Öyle ki, çekilen zahmetleri anlatmak mümkün olmaz.
Çoklarının haramdan kazandıkları mallar, boyunlarında birer halka olur ve öyle ağırlaşır ki, “büyük dağ” olur sanki.
Feryât ve figânları gök gürlemesini andırır.
- “Vâ veylâ! Vâ sebûrâ!” diye feryât ederler.
O feryâtlara yer gök dayanmaz.
Zekâtı verilmeyen mallar da koca bir “yılan” olup, sahibinin boyunlarına dolanır.
Ve öyle ağırlaşır ki, “değirmen taşı” gibi olur âdeta.
O kimseler;
- Bu nedir? diye feryâd eder.
Melekler;
- Zekâtını vermediğiniz mallardır, derler.
BUNLAR, ZİNA YAPANLARDIR
Bâzılarının avret mahallerinden, kan, cerâhat ve irin akar.
Tahammülü imkânsız pis kokuları vardır ki, zinâ yapan erkek ve kadınlardır bunlar da.
Bir kısmının dilleri, böğürlerine sarkmıştır.
Bunlar da iftirâ edenlerdir.
O esnada Rabbimizden hitap gelir:
- Yâ Muhammed! Başını secdeden kaldır ve şefâat eyle. Söyle murâdını ki, kabul edeyim!
Resûlullah başını kaldırıp yalvarır:
- Yâ ilâhî! Kulların arasından iyi ve kötüleri ayır ki, günahlarıyla rezîl rüsvây oldular bu meydanda. Bu azâba tahammülleri yoktur artık.
Bunun üzerine “Mîzân” kurulur.
Ehl-i mahşer izdihâmdan kurtulur.
Ama kâfirlerin işi zordur.
Zîra girecekleri “Cehennem”in azâbı yanında bu sıkıntılar, denize nazaran “damla” bile değildir.
Resûlullahın duâsı
Peygamber-i zîşân’ın her duâsı kabul olurdu. Binlerce misalden biri şöyle: Abdullah bin Abbâs için;
- Yâ Rabbî! Abdullah’ı dinde âlim yap. Kur’ân-ı kerîmin sırrına vâkıf eyle! diye dua etmişlerdi.
Hazret-i Abdullah, bu duâ bereketiyle din ilimlerinde mütehassıs oldu.
Hele “Tefsir” ve “Hadîs”te bir tekiydi zamanının.
Sahâbe ve tâbiîn, sıkışınca ona müracaat ederlerdi önce.
OKU HİÇ ŞAŞMAZDI!..
Sa’d bin ebî Vakkâs da keskin nişancıydı.
Oku hiç şaşmazdı.
Zira Resûlullah Efendimiz;
- Yâ Rabbî! Sa’dın okunu hedefinden saptırma! buyurmuşlardı Onun için.
Bu dua bereketiyle attığını vuruyordu artık.
Uhud’da, her oku çekişte;
- Bu, senin okun yâ Rabbî! Senin düşmanlarına atıyorum. Sen isabet ettir! derdi.
O gün, her fırlattığı ok, bir kâfiri Cehenneme göndermişti.
“PÜSKÜRT ŞUNLARI!..”
Yine Uhud’da, kâfirler birleşip, o Servere hücum ettiler.
Efendimiz, hazret-i Sa’da;
- Yâ Sa’d! Ok atıp püskürt şunları! diye seslendiler.
O an, “tek ok” vardı sadağında.
Bu emirle fırlattı onu.
Netîce, tam isabet.
Gırtlağından vurmuştu kâfiri.
Elini, sadağına götürdü.
Yok iken, “bir ok” daha geldi eline.
Attığı ok geri gelmişti.
Yayını gerip, fırlattı aynı oku.
Bir müşrik daha temizlendi.
Elini, sadağına götürdü, “bir ok” daha geldi eline.
Baktı, aynı oktu.
Hiç şaşırmadı.
Yayını gerip fırlattı.
Bir kâfir daha yere serilirken, “aynı ok”, yine gelip girmişti sadağına.
Velhâsıl o “tek ok”la, yüzlerce kâfir öldürmüştü o gün.
Bedir esirleri
Resûlullah Efendimiz, Bedir Harbinden zaferle dönmüştü. “Yetmiş” de esir alınmıştı kâfirlerden.
Bu esirlerin ne yapılacağı hakkında bir vahiy olmayınca, Eshâbiyle istişare edip, karar verdiler:
Esirler, fidye karşılığı serbest bırakılacaklardı.
Aralarında Resûlullahın amcası Abbâs da vardı.
Efendimiz Ona yaklaşıp;
- Yâ Abbâs! Kendin ve Ukayl için fidye ödeyeceksin! buyurdular.
Abbâs;
- Ben müminim, dedi. Kureyş, beni zorla getirdi Bedir’e.
- Mümin olduğunu Allah bilir. Zâhirde aleyhimizdesin. Bunun için fidye vermelisin.
Abbas boynunu büktü:
- Param yok ki, ne vereyim?
- Hiç mi paran yok?
- Sekiz yüz dirhemim vardı. Onu da ganîmet diye siz aldınız.
- Peki, o altınları niçin söylemiyorsun?
Abbâs şaşırdı:
- Hangi altınları?
- Hani Bedir’e gelirken hanımına verdin de; “Eğer geri dönemezsem, şu kadarı senin, şu kadarı da Fadl, Kusem ve Abdullah’ın” demiştin ya. İşte o altınları soruyorum.
Abbas hayretler içindeydi.
Sordu merakla:
- Yâ Muhammed! O vakit odada ikimizden başka kimse yoktu. Sen bunları nereden biliyorsun?
- Rabbim bildirdi bana.
O anda, kalbine hidayet nurları dolmaya başladı.
- Öyleyse hak Peygambersin! dedi.
Ve Müslüman oldu.
Resûlullah Efendimiz, ona;
- Îmanını gizle! buyurdular.
Ve Mekke’de vazîfe verdiler kendisine.
Şöyle ki;
Oradaki müminlere göz kulak olacak ve müşriklerin arasında dolaşıp, olup biteni gizlice Resûlullaha bildirecekti.
Vazîfesini güzel yaptı.
Ve çok duâsını aldı Efendimizin.
“Siz kimlersiniz?”
Mîzânda günahları ağır gelen müminler, Cehenneme doğru sevk edilir. Ateşe yaklaşınca korkuya kapılıp, “Yâ Muhammed!” diye feryâd etmek isterler.
Ama muvaffak olamazlar.
Çünkü Peygamberimizin ismini unutmuşlardır.
Mâlik sorar onlara:
- Siz kimlersiniz?
- Üstlerine Kur’ân inen kavimiz.
- Kur’ân, Muhammed’e inmişti.
Onlar, Muhammed ismini işitince;
- İşte biz, Muhammed ümmetindeniz! Ne olur, izin ver de, oturup ağlayalım şu hâlimize! diye yalvarırlar.
Mâlik;
- Peki ağlayın! der.
Öyle çok ağlarlar ki, gözlerinden “Yaş” yerine “Kan” akar.
Mâlik seslenir onlara:
- Bu ağlamanız çok güzel. Ama keşke dünyâda ağlasaydınız. O ağlama, sizi ateşten kurtarırdı. Ama şimdi faydasız!
Sonra emreder bir meleğe:
- Tut bu Müslümanları, ateşe at!
Melek, onları tutmak için yaklaşınca; hep birden; “Lâ ilâhe illâllah!” diye feryad ederler.
Cehennem, kelime-i tevhîdi işitince, onlardan uzaklaşır.
Mâlik seslenir yine:
- Yâ Nâr! Tut bu müminleri!
Ateş cevap verir:
- Tutamıyorum.
- Neden?
- Onlar, “Lâ ilâhe illâllah” diyorlar.
- Olsun, tut onları!
Cehennem tam tutacağı zaman yine kaçar gerilere.
Mâlik son defa emreder:
- Bu, Allahın emridir, tut onları!
O zaman ateş gelip yakalar müminleri.
Mâlik, Ateş’e;
- Yüzlerini yakma ki, o yüzlerle Allaha secde ettiler, der.
Ve ilâve eder:
- Kalblerini de yakma ki, orada îmanın nûru parlıyor.
Cehennem emri dinler.
Yakar diğer uzuvlarını.
“Yüz”leri yanmaz.
Bir de “Kalb”leri.
Ümmet-i Muhammedin hâli
Hak teâlâ, Cebrâil aleyhisselâma: - Yâ Cibrîl, git Mâlik’ten ümmet-i Muhammed’in hâlini öğren! diye emreder.
Cebrâil, Cehennem kapısına gidip sorar:
- Yâ Mâlik, ümmet-i Muhammed’in hâli nicedir?
- Pek fenâdır.
- Onları görebilir miyim?
Mâlik, Cehennem perdesini aralar.
O anda müminler Onu görüp, güzelliğine hayran kalır ve Mâlik’e seslenirler:
- Ey Mâlik, kimdir bu zat?
- Cebrâil’dir ki, Muhammed’e vahiy getirmiştir.
Onlar, Muhammed ismini işitince;
- Ey Cebrâil, ne olur, Peygamberimize bizden selâm ilet ve şu hâlimizi Ona bildir! diye haykırırlar.
Cebrâil, üzüntüyle ayrılıp, huzûr-u ilâhîye varır.
Hak teâlâ, sorar:
- Ümmet-i Muhammed’in hâli nicedir?
- Çok fenâdır yâ Rabbî.
Bu hâli Efendimiz de öğrenip çok üzülür.
Ve Arş-ı âlâya varıp, secdeye kapanır:
Rabbimiz buyurur ki:
- Ey Habîbim, secdeden kalk ve iste!
Efendimiz secdeden doğrulup;
- Yâ Rabbî, tek dileğim, günahkâr ümmetimin ateşten kurtulmasıdır, diye yalvarır.
Hak teâlâ buyurur ki:
- Ey Resûlüm! Git çıkar onları ateşten!
O Server, sür’atle Cehennem önüne gelir.
Mâlik’e selâm verip;
- Ümmetimi görebilir miyim? der.
Mâlik;
- Tabii, emredersin, der.
Ve aralar perdeyi.
Günahkâr müminler, “Efendimiz”i görür görmez;
- Kurtar bizi yâ Resûlallah! diye feryat ederler.
Efendimiz, çıkarır hepsini Cehennemden.
Kâfirler mi?
Onların işi zordur.
Bu çıkanları görünce, hayıflanır;
- Aaah! Keşke biz de ehl-i îman olsaydık da, şunlar gibi biz de ateşten kurtulsaydık! derler.
Ama nerdee...
Onlar, “sonsuz” kalırlar o “Ateş”te.
Resûlullahın şefâati
Mahşer günü, güneş iyice alçalıp ehl-i mahşeri yakar. İnsanlar sıkıntıdan patlayacak hâle gelip, çâresizlikten;
- Şu hesap başlasın da ne olursa olsun. İsterse Cehenneme gidelim, derler.
Ve önce Âdem Peygamber’e gidip yalvarırlar:
- Ey hazret-i Âdem! Sen, Hak teâlâ katında aziz ve muhteremsin. Bu mahşer meydanında hâlimiz pek fenâdır. Ne olur, bize şefaatte bulun da hesabımız başlasın artık.
Âdem Nebî özür dileyip, Nuh aleyhisselâm’a sevk eder onları.
Ehl-i mahşer me’yus halde ayrılıp, hazret-i Nuh’a varır ve Ondan şefâat dilerler.
Ancak o da özür diler ve İbrâhim Peygamber’e gönderir onları.
Bu defa onun huzuruna varıp;
- Ey Allahın dostu! Ne olur şefâat et de, Rabbimiz baksın hesabımıza! derler.
Halîlullah, onları Mûsâ Peygamber’e,
O da Îsâ aleyhisselâm’a havâle eder.
Îsâ Nebî de özür dileyip;
- Siz Hâtem-ül Enbiyâ’ya gidin. Çünkü Peygamberlerin sonuncusu ve en şereflisi Odur, der.
Ehl-i mahşer son bir ümit Resûlullahın minberine gelir ve;
- Ey Allahın Sevgilisi! Senden sonra gidecek kapımız yoktur. Ne olur, sen şefâat eyle ki hesabımız başlasın, derler.
Sevgili Peygamberimiz;
- Rabbim izin verirse ben şefâat ederim, buyurur.
Ve hemen Arş-ı âlâya varıp, orada bin sene süren bir secdeye kapanır. O esnâda ehl-i mahşerin hâli çok müşkildir. Bâzısının zekâtını vermedikleri mallar, paralar, boyunları üstünde “ağır halka” olmuş ve “dağ” gibi ağırlaşmıştır. Feryat ve figanları gök gürlemesini andırır. Efendimiz secdede iken Rabbimizden bir nidâ gelir:
- Yâ Muhammed! Başını kaldır. Şefâat eyle, kabul edilir!
Efendimiz secdeden kalkıp;
- Yâ İlâhî! Kullarının hesabını gör ki, günahlarıyla mahşerde rezil rüsvay oldular, diye yalvarır.
Efendimizin şefâatiyle “Mîzan” kurulur.
Ve ehl-i mahşer bu azabtan kurtulur.
Nasılsın yâ Resûlallah?”
Câfer bin Muhammed radıyallahü anh anlatıyor: Efendimiz bir kere hasta olmuşlardı. Cebrâil aleyhisselâm ziyarete geldi:
- Nasılsın yâ Resûlallah?
- Biraz rahatsızım.
Getirdiği meyveleri çıkarıp arzetti. Efendimiz, o meyveleri mübarek eline alır almaz zikre başladılar:
“Allah! Allah! Allah!...”
Zikir sesleri rahatça duyuluyordu.
SAKİN OL!
Enes bin Mâlik anlatıyor:
Bir gün, Uhud Dağına çıkmıştı Efendimiz. Yanlarında Ebû Bekir, Osmân ve Alî de vardı. Dağ sallanmaya başladı. Efendimiz seslendiler:
- Sâkin ol yâ Uhud! Üzerinde bir Peygamber, bir Sıddîk, iki de Şehîd var!
Sallanma durdu.
Hem de ânında.
İNİN ÜZERİMDEN!
Bir gün de Efendimiz, müşriklerin şerrinden halâs için şehri terk edip, Sebir Dağı’na çıkmışlardı. Dağdan bir nidâ işitti:
- Ey Allahın Resûlü!
Etrafına bakındı.
Kimsecikler yoktu.
Ses bizzat dağdan geliyor ve;
- Yâ Muhammed! Lütfen inin üzerimden. Zira burada müşrikler size bir zarar verirlerse, Rabbim beni azarlar! diyordu.
TAŞLAR SELAM VERİYOR
Efendimiz on iki yaşlarında iken Ebû Tâlip’le sefere çıkmışlardı. Busrâ’da konakladılar. Burada “Bahîra” adında bir râhip vardı ki, semâvî kitaplardan âhir zaman Peygamberinin alâmetlerini ve bir gün buradan geçeceğini okumuş, teşrifini bekliyordu.
Çok kervanlar görmüşse de, hiçbirinde bu alâmetleri görememişti.
Ve bir gün, bir kervan gördü.
Evet, bu, beklediği kervandı.
Çünkü, kervanın üzerinden bir “bulut” geliyor, ayrıca taşlar kervandaki birine selâm veriyor, ağaçlar, bir kimseye doğru eğiliyordu.
Evet bu, O idi.
Âhir zaman Nebîsi geliyordu...
Hazret-i Âişe ağlıyor...
Resûlullah Efendimiz “aleyhisselâm”, bir gece, Hazret-i Âişe validemiz ile baş başa otururken bir ara mübarek başını Hazret-i Âişe’nin “radıyallahü anha” kucağına koyup, “Yıldızları” seyre koyuldu.
Hazret-i Âişe ise “Dolunayı” seyrediyordu.
Fakat Resûlullah Efendimizin nur cemâli, dolunaydan daha nurlu ve parlak göründü hazret-i Âişe’ye. Duygulanıp ağladı. Ve iki damla gözyaşı Efendimizin nur yüzüne damladı.
Efendimiz sordular:
- Sen ağlıyor musun yâ Âişe?
- Evet yâ Resûlallah.
- Neden?
- Senin cemalini, dolunaydan daha parlak gördüm de ondan.
- Hiç şaşma yâ Âişe. Çünkü “Ay” ve “Güneş”in nûrunu da benim nûrumdan yarattı Hak teâlâ.
Bu defa Hazret-i Âişe sordu:
- Siz neye bakıyordunuz yâ Resûlallah?
- Yıldızlara bakıyordum.
- Niçin?
- Eshâbımdan biri var ki, onun ibâdetleri yıldızlar adedince gökyüzüne yükseliyor. Bunu düşünüyordum.
Hazret-i Âişe; “Bu, babam olabilir” diye geçirdi içinden. Ve sordu:
- O kimdir yâ Resûlallah?
Buyurdular ki:
- Ömer’dir. Ama onun sevapları, babanın sevapları yanında, denizde damla bile değildir.
BU SESLER NEDİR?
Mîrac’ta, Resulullah Efendimizle Cebrâil aleyhisselâm Arş-ı âlâ yanında bulunurken, Resûlullah takunya sesleri işitip;
- Bu sesler nedir? diye sordu.
Cebrâil aleyhisselâm;
- Bilâl’in takunya sesleridir yâ Resulallah. O şu anda takunya ile evden çıktı. Mescide gidiyor, dedi.
İslâm âlimleri;
- Eshâb-ı kirâmın yüksekliğini işte buradan anlamalıdır, buyuruyorlar.
Bereketli bal...
Bir hanım sahâbî, Resûlullah Efendimize “aleyhisselâm” hediye olarak “Bal” göndermişti bir gün. Efendimiz hediyeyi alıp, kabını geri gönderdiler. Ama kap dolu olarak geldi o hanıma. Kadıncağız bunu görünce çok üzüldü. Gözyaşları içinde koştu Efendimize
- Yâ Resûlallah! Hediyemi niçin kabul etmediniz?
O Server;
- Ben senin hediyeni kabul ettim, buyurdular.
- Ama nasıl olur? Kap aynen geri geldi bana.
Buyurdular ki:
- Geri gelen bal, Allahü teâlânın, hediyene karşı ihsan ettiği berekettir.
Kadın, sevinç içinde döndü eve. O balı yıllarca yediler, yedirdiler, dağıttılar. Bitmek şöyle dursun, azalmadı bile.
Bir gün yanlışlıkla başka kaba boşalttılar. O zaman tükeniverdi.
Efendimiz bunu haber alınca;
- O bal aynı kapta dursaydı, dünyâ durdukça yerlerdi de yine eksilmezdi, buyurdular.
“GERÇEKTEN PEYGAMBERSEN!”
Yine Kureyş müşrikleri bir gece Efendimizin huzuruna gelerek;
- Yâ Muhammed! Gerçekten Peygambersen, şu gökteki “Ay”ı ikiye ayırıver, dediler.
Ayın ondördü olup, tepsi gibi yuvarlaktı Ay.
Efendimiz sordu:
- Bunu yaparsam îman eder misiniz?
- Evet, ederiz.
Bunun üzerine mübârek parmağını kaldırıp “Ay”a işâret ettiler. Ay ikiye ayrıldı. Bir müddet öyle durup, sonra birleştiler.
Efendimiz onların isimlerini tek tek sayıp;
- Şâhit ol ey filân! Şâhit ol ey filân! diye seslendiler.
Peki îman ettiler mi?
Hayır. Yine “sihir” dediler.
Nitekim büyüklerimiz; “Îman etmek nasîb işidir” buyurmuşlardır.
Ne için mahzundu?
Peygamber Efendimiz “aleyhisselâm” ve şânlı sahâbîler, Uhud harbinden dönmüş, Medîne’ye giriyorlardı. Kadın ve çocuklar, yollara dökülmüş, gâzileri karşılıyorlardı. Hepsi de aynı kişiyi merak ediyordu.
Sevgili Peygamberimizi.
“Kebşe Hâtun” da düşmüştü yollara.
Lâkin Efendimizi sağ görememek endişesiyle pek mahzundu.
Oğlu Amr şehit olmuştu. Ama ne gam.
O, Peygamberimizi merak ediyordu.
Ve gördü nihayet.
Sağ ve selâmetteydi.
- Elhamdülillâh! dedi.
Ve sevinçle yanına koşup;
- Yâ Resûlallah! Anam, babam, canım sana fedâ olsun! Seni sağ gördüm ya, gayrisi dert değil, dedi.
Oğlu Amr’ı sormadı bile.
Ama Efendimiz onu tesellî edip;
- Ey Amr’ın annesi! Sana müjdeler olsun ki, oğlun en yüksek mertebeye erişti. Mahşer günü size şefâat edecek, buyurdular.
DERT ETMEDİ
Bir de Sümeyrâ Hâtun var ki, o da aynı merak içinde seğirtip, Uhud’a gelmişti Medîne’den.
Sevgili Peygamberimizi hayatta görmek, tek emeliydi. Uhud’a vardığında, şehitlerle doluydu harp meydanı. Şöyle bir göz gezdirdi.
“Babasını” gördü yerde.
Az ilerde tanıdık bir şehit daha gördü.
“Kocasıydı” bu da.
Az ilerde iki şehit daha gördü.
Bunlar da “kardeşleriydi”.
“Fâtiha”lar okuyup, koşturdu. Merakla Resûlullahı soruyordu gördüklerine.
Ve nihayet gördü uzaktan.
Elhamdülillâh! dedi.
Ve sevinçle yanına koşup;
- Yâ Resûlallah! Babam, kocam ve kardeşlerim şehîd düşmüşlerse de gam değil. Benim derdim sen idin. Hamdolsun ki seni hayatta buldum, dedi.
Yediğinden bana da ver!”
Peygamber Efendimiz “aleyhisselâm” Eshâbiyle bir bahçede oturmuş yemek yiyorlardı ki, bir cariye geçti oradan. Harpte esir alınan kadın kölelere “Cariye” denirdi.
Bu kadın, Efendimizin önüne gelip;
- O yediğinden bana da ver! deyiverdi.
Resûlullah Efendimiz önündeki yemekten bir lokma alıp, uzattılar kadına.
Lâkin o;
- Hayır, onu istemiyorum, dedi.
- Ya ne istiyorsun?
- Ağzında çiğnediğin lokmadan istiyorum.
Efendimiz yine kırmayıp, istediğini verdiler. Kadın, Resûlullahın elinden o lokmayı alıp da yediği anda hâlinde âni bir değişiklik oldu. O edebsiz hâli gidip, mahcûbiyet kapladı yüzünü. Yaptığına pişman oldu ve önüne bakarak süratle uzaklaştı oradan. O günden sonra “edeb hayâ” timsali bir hanım oldu. Öyle ki, edeb ve terbiyesiyle parmakla gösteriliyordu o havâlide...
RABBİM DAHA ŞEFKATLİ
Yine câhiliyet devrinde Arabistan’da “vahşî bir âdet” vardı ki, doğan kız çocuklarını diri diri kuma gömerlerdi.
Bir karı koca da yeni doğmuş kız çocuklarına aynı şeyi yapmışlardı.
Ama ikisi de îman edince, o yaptıklarını hâtırlayıp, gözyaşı dökerlerdi. Efendimiz, onların hâline vâkıf olunca, birlikte o bebeğin gömüldüğü yere gidip, o çocuğa ismiyle hitâb ettiler:
- Ey filâne!
- Buyur yâ Resûlallah!
- Ey kızım! Annen baban senin için gözyaşı döküyorlar. İster misin ki duâ edeyim, dirilip annene babana kavuşasın?
Cevap menfî idi:
- İstemem yâ Resûlallah. İyi ki dünyâdan kurtulmuşum. Ben Rabbimi, onlardan daha merhametli buldum, diyordu.
09 Eylül 2008 Salı
“Resûlullahı merak ediyordum”
Sevgili Peygamberimiz aleyhisselâm, düşmana karşı gâyet cesaretliydi. Hazret-i Alî “radıyallahü anh” anlatıyor:
“Bedir Harbi”nde üç yüz sekiz kişiydik. İçimizde en cesurumuz Resûlullah Efendimiz olup, müşriklere en yakın O dururdu.
Biz sıkıştığımızda, Ona sığınırdık.
“Uhud”da da öyle olmuştu.
Bir ara karıştı ortalık. Mücahidler dağıldılar.
Ben de düşman askerlerinin arasında kaldım. Etrafımda tek Müslüman yoktu. Bir yandan çarpışırken, bir yandan da Resûlullah’ı merak ediyordum.
Gerilerde olamazdı.
Çünkü O, düşman karşısında bir adım bile gerilemezdi.
Kendi kendime; “Herhalde bizim günahımızdan, Hak teâlâ Onu semâya kaldırdı” diye düşündüm ve “Öyleyse bir an evvel şehit olup, Ona kavuşmalıyım” dedim.
Düşmanı kıra kıra ilerlerken, Resûlullahı fark ettim.
Benden daha ileride, tek başına çarpışıyordu düşmanla.
Koşup, siper oldum kendisine.
“Huneyn Günü” de bir ara karıştı ortalık.
Gâziler şuursuzca dağıldılar.
Resûlullah yalnız kaldı. Buna rağmen atını mahmuzlayıp hücuma geçtiler.
Hem de binlerce düşmana karşı.
Ve tek başlarına.
Üzerlerine binlerce ok yağarken atıldılar ileriye.
Hazret-i Abbâs ile hazret-i Ebû Bekir, yüz kadar gâzi ile bu manzarayı görüp, süratle at koşturdular arkasından. Ve yetişip, etrafında halka oluşturdular.
Biri dizginini tuttu.
Diğeri üzengisini.
Böylece hızını keserek, Onu düşman içine yalnız bırakmadılar...
12 Eylül 2008 Cuma
Resûlullahı gördü rüyâda
Gâyet fakir bir kimsenin, acele “beş yüz dirhem” paraya ihtiyâcı olmuştu. Ama garipti zavallı, kimden istesin?
Açtı ellerini, yalvardı Allaha.
O gece, Resûlullah Efendimizi gördü rüyâda.
Efendimiz “aleyhisselam” kendisine;
- Nişâbur’da, Ebül Hasan adında zengin bir kimse var. Ona benden selâm söyle. İstediğin parayı versin, buyurdular.
Ve ilâve ettiler:
- Rüyâna inanmazsa; “Her gece beşyüz salevât okurdun, dün gece unuttun!” dersin kendisine.
Fakir, o sabah uyanınca sevince garkoldu.
Ve o gün gitti Nişabur’a.
O zenginin evini öğrenip çaldı kapısını.
Kapıya çıkınca, arz etti:
- Efendim, Resûlullahın size selâmları var. Rüyâda bana; “Ebül Hasan’a git, ihtiyâcın olan parayı sana versin” buyurdular.
Ebül Hasan;
- Aleyküm selam! dedi.
Ancak gayri ihtiyari bir “Acabâ?” takıldı zihnine.
Öyle ya, tanımıyordu bu gelen kişiyi.
Acaba doğru mu söylüyordu.
- İyi ama, bu rüyâya ben nasıl inanayım, dedi
Fakir hazırlıklıydı.
- Efendim, siz her gün, Resûlullah Efendimize beş yüz “Salevât-ı şerife” okurken, dün gece unuttunuz, dedi.
Ebül Hasan irkildi:
- Sen bunu nereden biliyorsun?
- Resûlullah haber verdi efendim.
Bunu duyan Ebül Hasen yerinden fırlayıp, secde-i şükre vardı.
Sonra kalkıp açtı para kesesini:
İçinden “Beş yüz dirhem” çıkarıp;
- Bu, ihtiyâcın için, dedi.
Sonra “bin dirhem” çıkardı:
- Bu da Resûlullah Efendimizin şerefine.
Fakir, teşekkür edip ayrıldı.
Giderken şükrediyordu Rabbine.
14 Eylül 2008 Pazar
“Ben de koyun güdeyim...”
Efendimiz aleyhisselam üç yaşında idi ki, sordu bir gün süt annesi Halîme’ye: - Anneciğim, gündüzleri kardeşlerim niçin evde bulunmuyorlar?
- Onlar koyun güdüyorlar yavrum.
- Beni de onlarla yolla. Ben de koyun güdeyim.
Halîme Hâtun;
- Peki yavrum, dedi.
Ve ertesi gün, Onu da kardeşlerinin yanına katıp emânet etti Allah’a. Fakat tam öyle sıcağında küçük Şeymâ nefes nefese koştu eve. Annesi onu görünce telâşlandı.
- Kızım niye geldin? Muhammed nerede?
- Sahrâda anneciğim.
- Kızgın güneşte ne yapıyor. Bir gölgelikte dursaydı bâri.
- Korkma anneciğim. Kardeşimin başının üstünde daima bir bulut bulunuyor ve ona gölgelik yapıyor.
- Doğru mu kızım bu?
- Vallahi doğru söylüyorum anneciğim.
YETİŞ ANNECİĞİM!
Bir başka gün de Damra gözyaşları içinde koştu eve:
- Yetiş anneciğim! Gökten üç kişi yere indi. Kureyşî kardeşimizi alıp karşıki tepeye çıkardılar. Öldü mü yaşıyor mu bilmiyorum.
Halîme Hâtun, bir solukta o tepeye varıp, sordu o Servere:
- Ey gözlerimin nûru, seni kim rahatsız etti?
Efendimiz anlattılar:
- Ben kuzuları güdüyordum ki, gökten beyaz elbiseli üç kişi geldi ve beni sahrâdan alıp buraya çıkardılar. Birincisi göğsümü yardı. İç organlarımı kar gibi bir şeyle yıkayıp tekrar yerine koydu.
- Sonra oğlum?
- Sonra ikincisi kalbimi çıkarıp ikiye ayırdı. İçinden siyah bir şeyi çıkarıp attı ve “Seni şeytanın hîlesinden emîn kıldık” dedi. Bu üç kişi, daha sonra elimi ve yüzümü öpüp, gökyüzüne doğru yükselip kayboldular anneciğim. Ama ben bunlardan hiç acı ve elem duymadım.
21 Eylül 2008 Pazar
Dünyâ başına yıkılmıştı
Efendimiz dört yaşına girince, süt anne Halîme hatun bu büyük emâneti sahiplerine iâde etmek için, bir grup insanla çıktı yola.
Sonra mola verdiler.
O, bir ihtiyaç için, nur yavrusunu yol arkadaşlarına bırakıp ayrıldı.
Ama geri döndüğünde dünyâ başıma yıkılmıştı.
Çünkü yavrusu kaybolmuştu.
Târifsiz bir telâşa kapıldı.
Mecnun gibi sağa sola koşuyor, önüne çıkana yavrusunu soruyordu:
Ama cevaplar hep aynıydı.
- Hayır, görmedik.
Yüreğinden vurulmuştu.
Bu ara yaşlı bir adam yaklaşıp sordu:
- Hanım, derdin nedir?
- Oğlumu kaybettim.
- Üzülme, onu bulacak birini biliyorum.
- Kimdir o?
- Hübel, dedi ve gidip yalvardı o puta:
- Ey tanrım! Bu kadın, oğlu Muhammed’i kaybetmiş. Onu çocuğuna kavuştur.
O, Muhammed ismini anar anmaz Hübel yere yıkıldı. Ardından öbür putlar patır patır yerlere serildiler.
Ve hepsi aynı şeyi haykırıyordu:
- Muhammed aleyhisselâmın dîni, bizim gibi sahte tanrıların sonu olacaktır.
İKİ GÖZÜ İKİ ÇEŞMEYDİ
Halîme hâtun, Mekke’ye varıp, doğruca Abdülmuttalib’e gitti.
İki gözü iki çeşmeydi.
Abdülmuttalip telâşlandı.
- Ey Halîme, niçin ağlıyorsun?
- Sormayın, oğlumu kaybettim.
Mübarek Dede, doğruca Kâbe-i şerîfe gidip yalvardı:
- Ey Allahım! Torunumu bana lütfet!
Kâbe’den bir ses yükseldi:
- Torunun, Tihâme vâdisindeki muz ağacının altındadır.
Atına atlayıp, sür’atle koşturdu oraya.
Evet, Efendimiz, oradaydı.
Koşup sarıldı torununa.
Bağrına bastı ve şükretti Rabbine.
Halime hatun da sevincinden uçuyordu.
30 Eylül 2008 Salı
Resûlullah, mütevâzı idi
Hindistan Evliyâsından Bâbâ Hasan Ebdâlî hazretleri, bir gün bâzı gençlere Peygamber Efendimiz’den bahsederken;
- Allahın Sevgilisi gâyet edebli ve mütevâzı idi, buyurdu. Herhangi müslümanla müsafaha ettiğinde, o kişi elini çekmedikçe mübarek elini ondan ayırmaz, o yüzünü çevirmedikçe, mübarek yüzünü ondan çevirmezdi. Bir kimsenin yanında oturacak olsa, iki diz üzerine otururdu.
Şöyle devam etti:
- Fahr-i kâinat Efendimiz sabah namazını mescitte kıldırıp dışarı çıktığında, Medîne çocukları başına üşüşür, su dolu kaplarını önüne uzatarak, mübarek parmağını o sulara daldırmasını isterlerdi. Kış ve soğuk olsa da onları kırmaz, isteklerini yerine getirirdi. Küçük bir kız çocuğu, mübarek elinden tutup bir iş için götürmek isteseydi, onunla gider, müşkilini hallederdi.
CAHİL KÖYLÜNÜN YAPTIĞI
Bir gün Enes bin Mâlik ile bir yere gidiyorlardı. Üzerinde Yemen kumaşından bir paltosu vardı. Arkadan câhil bir köylü geldi ve mübarek yakasından tutup kuvvetlice çekti. Öyle ki, paltonun yakası çizip, iz yaptı mübarek boynunda.
Gençler sordu:
- Peki Efendimiz, bu kaba hareketinden dolayı kızmadı mı ona?
- Hayır, azarlamadı bile. Sadece tebessüm edip, bir şeyler verilmesini emretti, o kadar. İşte şefkat bu, merhamet budur.
Ve ekledi:
- Uhud cengi’nde, kâfirler öldürmek maksadıyla vurup, bir dişini kırdılar da, O yine onlar için “Yâ Rabbî! bilmiyorlar, bilseler yapmazlar. Sen onları affeyle!” diye dua etti.
07 Ekim 2008 Salı
Resûlullahın şefkati
Peygamber Efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem, insanlara olduğu gibi, her can taşıyana da acır, şefkat ederdi.
Meselâ hayvanlara eliyle su kabını tutar, içip doymasını beklerdi.
Bindiği at koşup da terlese, yüzünü mübarek eliyle silerdi.
Mütevâzı olduğu kadar Heybetli’ydi de.
Meselâ bir gün huzuruna bir kimse geldi.
Bir derdini arz edecekti.
Ancak mübarek yüzüne bakınca heybetinden terlemeye başladı.
Efendimiz “aleyhisselam” onun bu hâlini görünce;
- Sıkılma! Ben hükümdar değilim. Ben, kurumuş et yiyen bir kadının oğluyum. Herkes gibi yer içer, yorulur otururum, buyurdu.
Adamcağızın korkusu gitti.
Rahatladı.
Ve derdini açabildi ancak.
Sevgili Peygamberimizin Allahü teâlâdan korkusu pek fazla olup; “Allahtan en çok korkanınız benim” buyururdu.
Umûmiyetle mahzun olup; “Benim gördüğümü siz görseydiniz, az güler çok ağlardınız” buyururdu.
HAVADA BULUT GÖRSE...
Resulullah Efendimiz, havada bulut görse; “Yâ Rabbî! Bu bulutla bize azab gönderme!” diye niyaz eder,
bir rüzgâr esse; “Bize hayırlı rüzgârlar ver!” diye duâ eder, gök gürlediğinde ise; “Yâ Rabbî! Azâbınla bizi helâk eyleme!” diye yalvarırdı.
O Server “aleyhisselam”, bu dünyâya zerre kadar gönül vermemişti.
Allahü teâlâ, kendisine; “İste vereyim...” buyurduğu halde yine dünyâ serveti istemedi.
Mîrac gecesinde Cennete girdi.
Ama Cennet nîmetlerine dönüp de bir kere bile bakmadı.
9 Ekim 2008 Perşembe
“Seni memnun edebildim mi?..”
Peygamber Efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem, çok merhametli olup, herkesi memnun etmek, âdetiydi.
Bir gün, bir köylü gelip bâzı şeyler istedi.
Efendimiz, istediği şeyleri verdikten sonra;
- Seni memnun edebildim mi? diye sordu.
Köylünün cevabı menfi idi.
- Hayır!
Eshâb-ı kirâm taaccüp ettiler bu cevaba.
Hattâ öfkelendiler içlerinden.
Zîra Efendimize “Hayır” demek, küstahlığın âlâsıydı.
Ama Efendimiz yine de mazur gördü onu.
Daha başka şeyler de verip, tekrar sordu:
- Şimdi memnun oldun mu?
- Evet, Allah senden râzı olsun, beni ihsana boğdun, dedi.
Ve duâlar ederek ayrıldı huzurdan.
O gidince, Efendimiz “aleyhisselam” oradakilere dönerek;
- Ey Eshâbım! Az önce siz o köylüyü neredeyse azarlayacaktınız. Eğer böyle yapsaydınız, bizden uzaklaşacak ve helâk olacaktı. Ama şimdi memnun ve bizi severek ayrıldı, buyurdu.
BÖYLE YAPMA!
Efendimiz “aleyhisselam”, eshâbına merhamet eder, onlara her şeyin kolayını emrederdi.
Kendisi “gece namazı” kıldığı halde ümmetine emretmedi.
Nitekim bir gün mescitten çıkarken Eshabtan birinin, durup dinlenmeksizin namaz kıldığını gördü.
Yanına gidip omuzundan tutarak kaldırdı ve;
- Böyle yapma! Allah seni, gücünün yetmeyeceği şeylerle mükellef kılmadı, buyurdu.
BİR GÜN TUT, BİR GÜN TUTMA
Bir sahâbî de aralıksız her gün oruç tutuyordu.
Efendimiz “aleyhisselam” o sahâbîyi de çağırıp;
- Öyle yapma! Bir gün tut, bir gün tutma! buyurdu.
10 Ekim 2008 Cuma
Fakirliği severdi
Sevgili Peygamberimiz fakirliği severdi. Nitekim doyuncaya kadar yediği görülmemiştir.
Bâzan ekmeğine sirkeyi katık edip yer, çoğu zaman da katıksız yerdi.
Evinde iki üç ay hiç yemek pişmediği olurdu.
Vefat ettiğinde, zırhı bir Yahûdî’de çıkmıştı. Çünkü zırhını, “az bir arpa” karşılığında rehin vermişti o Yahûdî’ye.
Çok da merhametliydi.
Kendisini öldürmek isteyenleri bile affeder, hattâ hayır duâ ederdi onlar için.
Nitekim bir gün hazret-i Ömer;
- Anam babam yoluna fedâ olsun yâ Resûlallah. Ne kadar merhametlisin. Nübüvvetini inkâr ettiler, seni Mekke’den çıkardılar. Üzerine saldırıp dişini kırdılar da yine bir bedduâda bulunmadın. Hattâ hayır duâ ettin, dedi.
BEN ADİL OLMAZSAM...
Bir harpten dönüldüğünde Efendimiz “aleyhisselam” ganîmet mallarını dağıtıyordu ki, o sırada câhil bir köylü gelip, lâubali bir tavırla;
- Ganîmet taksiminde adâletli ol! dedi.
Resulullah üzüldü, ama kızmadı.
Yumuşaklıkla cevap verip;
- Ben âdil olmazsam kim âdil olur? Ben Peygamber olarak adâlet yapmakla mükellefim. Aksi takdirde dünyâ ve âhiretim yıkılır, buyurdu.
ÂFİYETLE YİYİNİZ!
Hayber’den dönerken, bir Yahûdî kadını, bir eti zehirleyip kızarttıktan sonra Efendimize getirdi ve;
- Bu eti sizin için kızarttım. Âfiyetle yiyiniz, dedi.
Ancak Peygamberimiz, yemedi o eti.
Eshâbına da yedirmedi.
Kadın, ete zehir kattığını îtiraf ettiği halde yine cezâlandırmadı onu.
O da, bu merhamet karşısında “Şehâdet”i söyleyip îmanla şereflendi.
28 Ekim 2008 Salı
“Sen niçin oynamıyorsun?”
Zaman-ı saadette on yaşındaki Abdullah, babası bir harpte şehit olunca yetim kalmıştı. Bunun için kederli ve mahzundu.
Gülmüyor, oynamıyor, ancak oynayan çocuklara uzaktan bakıp içli içli ağlıyordu.
Onun bu hâlini kimse fark etmese de fark eden biri vardı:
Sevgili Peygamberimiz.
Bir gün Abdullah yine oynayan çocukları gözü yaşlı olarak seyrediyordu ki, Efendimiz usulca yanına yaklaşıp, şefkatle sordu:
- Evlâdım, sen niçin oynamıyorsun bakayım?
Yavrucağın başı yerdeydi.
- Benim babam yok, oynayamam, dedi.
- Kardeşlerin var mı peki?
- Kardeşlerim de yok.
Bunun üzerine Efendimiz de ağlayıp, mübarek gözlerinden yaşlar süzüldü yanaklarına. Yetimin başını şefkatle okşayıp sordu tekrar:
- Sen Hasan ve Hüseyin’i tanıyor musun evladım?
- Evet, tanıyorum.
- Peki, onlara kardeş olmak ister misin?
Gözleri parladı birden. Başını kaldırıp baktığında Efendimiz “aleyhisselam”ı gördü karşısında ve sevinçle cevapladı:
- İsterim yâ Resûlallah.
- Peygamberin torunu olmayı da ister misin?
- Evet, hem de çok isterim.
- Öyleyse benim torunumsun. Haydi tut elimden, bize gidelim.
Birlikte eve geldiler.
Abdullah mutluydu artık.
Yetimliğini unutmuştu.
Hâne-i saadette yemeğini yedi ve güzel bir elbise giyip koşarak geldi oyun yerine.
Ancak şimdi çok sevinçliydi.
Yerinde duramıyor; “Ben, Peygamberimizin torunuyum!” deyip, neş’eyle hopluyordu.
Öbürleri ona gıbta ile bakıp;
- “Aaah! Keşke biz de yetim olsaydık da, senin kavuştuğun şerefe biz de kavuşsaydık” diyorlardı.
1 Kasım 2008 Cumartesi
Müthiş kuraklık!..
Sevgili Efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem, henüz sekiz yaşında, amcası Ebû Tâlib’in evinde kalıyordu.
Onun teşrifiyle bir bereket gelmişti o eve.
Ancak Mekke’de müthiş bir kuraklık hüküm sürüyordu.
Dereler kurumuş, toprak yer yer çatlamıştı.
Bir damla suya hasretti yeryüzü.
Mekke halkı ne yapacağını şaşırmış halde bir yerde toplandılar. Her kafadan bir ses çıkıyordu.
- Lât putuna gidip hâlimizi arz edelim!
- Hayır, Uzzâ’ya gidelim!
- Menât’ın önünde diz çökelim!
Gün görmüş bir ihtiyar ayağa kalktı:
- Ey Kureyşliler! Yazıklar olsun size!
Hep birden ona döndüler.
- Neden öyle söylüyorsun baba?
- Aramızda İbrâhim Peygamber evlâtları varken, siz hâlâ nelerden meded umuyorsunuz?
- Haklısın! deyip, koştular Ebû Tâlib’in kapısına.
- Yâ Ebâ Tâlip! Yâ Ebâ Tâlip!
- Buyurun kardeşlerim, hoş geldiniz.
- Ey Ebû Tâlip, şu kıtlığı görüyorsun. Çocuklarımız ölüyor, hayvanlarımız kırılıyor. Senin mübarek neslini vesîle ederek yağmur duâsına çıkalım diyoruz. Ne diyorsun?
- Çok iyi olur, dedi.
Ve nur yüzlü Efendimiz‘in başını okşayıp;
- Haydi yeğenim, beytullaha gidiyoruz, dedi.
Önde Ebû Tâlip ve Allahın Sevgilisi.
Arkada bütün Mekke halkı.
Ebû Tâlip, sırtını Kâbe duvarına dayayıp duâ ederken, Sevgili Efendimiz Kâbe örtüsüne yapışıp, mübarek şehâdet parmağını göğe doğru uzattı.
Sonrası malum.
Mavi gök, yağmur yüklü bulutlarla doldu bir anda.
Gök gürültüleri, şimşekler.
Ve ardından rahmet.
İnsanlar da kandı suya, hayvanat da.
Evet O, âlemlere “rahmet” olarak gelmişti.
22 Aralık 2008 Pazartesi
“Su olsa da içsem!..”
O Server sallallahü aleyhi ve sellem sekiz yaşlarında dedesini kaybedince, amcası Ebû Tâlib’in evinde kalmaya başlamıştı.
Ebû Tâlib’in çocukları sabah kalktıklarında saçları dağınık, gözleri çapaklı iken, o Server “aleyhisselam”, Cennet kokan saçları taranmış olarak kalkıyordu yatağından.
Üstelik gözleri sürmeli,
Yüzü pırıl pırıldı.
Belli ki, bu hizmeti gören melekler vardı.
ÇOK SUSADIM
Ebû Tâlip’le aziz yeğeni sahrâya çıkmışlardı bir gün.
Hava çok sıcaktı.
Epey yol yürüdükten sonra Ebû Tâlip;
- Çok susadım, dedi.
Ancak sahrâda su ne arasın.
O Server, yere çöktü hemen.
Topuklarının kumlara değdiği noktadan “bir pınar” kaynamaya başladı.
Leziz ve serin bir su.
Kana kana içip giderdi susuzluğunu.
SİZ DE KOYUN GÜTTÜNÜZ MÜ?
Sevgili Peygamberimiz Eshâb-ı kirâmla sohbet ederken;
- Koyun gütmeyen hiçbir Peygamber yoktur, buyurdu.
Sahâbîlerden biri sordu:
- Siz de koyun güttünüz mü yâ Resûlallah?
- Evet, benim de güttüğüm olmuştur, buyurdu.
Nitekim büyüklerden birine;
- Bütün Peygamberlerin koyun gütmüş olmalarının sırrı nedir? diye sordular.
Cevabında;
- Çobanlık yapanlarda merhamet hissi çoğalır. Böylece ümmetlerini daha çok hâtırlamalarına vesîle olur, buyurdu.
Nitekim Efendimiz “aleyhisselam” da bir gün;
- Ey eshâbım, hepiniz bir sürünün çobanı gibisiniz. Nasıl ki çoban, sürüsünü her tehlikeden korursa, siz de evlerinizde ve emirleriniz altındakileri “Cehennem ateşi”nden korumalısınız, buyurmuşlardır.
23 Aralık 2008 Salı
Tövbe ve yağmur...
Bilâl bin Sa’d rahmetullahi aleyh, tâbiinin âlimlerinden bir Allah dostudur.
Duâsı ânında kabul olurdu. Mesela Şam’da uzun süre yağmur yağmamıştı.
İnsanlar susuzluktan kırılıyordu.
Çâresizdiler.
Topluca bu zâta gelip, birlikte yağmur duâsına çıktılar. Hazret-i Bilâl, toplanan kalabalığa seslendi:
- Ey insanlar! Biliniz ki belâ ve musîbetler, işlenen günahlar sebebiyle gelir. Siz hepiniz günahkâr olduğunuzu îtiraf ediyor musunuz?
Halk bir ağızdan;
- Evet! diye bağırdılar, Biz çok günahkârız. Ama pişman olduk, af diliyoruz!
Büyük velî kaldırdı ellerini.
Yalvardı âlemlerin Rabbine:
- Yâ Rabbî! Sen, Kur’ân-ı kerîmde; “Îman edip de doğru söyleyenlerin duâlarını kabul ederim” buyuruyorsun. Biz sana îman edip, doğruyu söyledik. Şimdi çok pişmanız. Affını diliyoruz. Bizi bağışla ve bize yağmur gönder!
Duâsı yeni bitmişti ki, yağmur yüklü bulutlar toplanmaya başladı.
Gök gürledi.
Şimşekler çaktı.
Ve rahmet boşaldı. Öyle ki, halk, ıslanmamak için, sağa sola kaçıştılar.
ÖLMEK İSTER MİSİN?
Bir gün de sevdiği bir gence sordu:
- Ölmek ister misin evlâdım?
Delikanlı;
- Hayır efendim, dedi. Henüz değil.
- Neden oğlum?
- Biraz daha yaşayıp, iyi ameller yapmak istiyorum efendim.
Mübarek, şefkatle baktı gence.
- Peki, ömrün var mı o kadar?
Genç büktü boynunu.
- Bilmiyorum.
- Evlât, buyurdu. Mâdemki ne zaman öleceğini bilmiyorsun. O halde ne yapacaksan şimdi yapsana! Niçin yarını bekliyorsun?
6 Mart 2011 Pazar
Hazret-i Âişe ağlıyor!..
Efendimiz aleyhisselâm ile Hazret-i Âişe radıyallahü anhâ bir gece baş başa oturuyorlardı. Efendimiz bir ara mübarek başını Hazret-i Âişe’nin kucağına koydu ve yıldızlar’ı seyre koyuldu. Hazret-i Âişe ise dolunay’ı seyrediyordu ki, Resûlullahın nur cemali, dolunaydan daha nurlu ve parlak göründü kendisine. Duygulanıp ağlayınca, iki damla gözyaşı, Efendimizin nur yüzüne damladı.
Efendimiz aleyhisselâm sordular:
- Sen ağlıyor musun yâ Âişe?
- Evet yâ Resûlallah.
- Niçin ağlıyorsun?
Gözyaşlarını silerken cevap verdi:
- Senin cemalini, dolunay’dan daha parlak gördüm de onun için.
- Şaştın mı buna?
- Evet şaştım yâ Resûlallah.
- Hiç şaşma yâ Âişe. Çünkü Ay’ın ve Güneş’in nûrunu da benim nûrumdan yarattı Hak teâlâ.
Bu defâ Hazret-i Âişe sordu:
- Siz neye bakıyordunuz yâ Resûlallah?
- Yıldızlara bakıyordum. Eshâbımdan biri var ki, onun ibâdetleri yıldızlar adedince gökyüzüne yükseliyor. Yıldızlara bakıp bunu düşünüyordum.
Hazret-i Âişe, içinden; “bu, babam olabilir” diye geçirip sordu:
- O kimdir yâ Resûlallah?
- Ömer’dir. Ama onun bütün sevapları, babanın sevapları yanında denizde damla bile değildir, buyurdu.
***
Mirac’da, Efendimiz aleyhisselâm ile Cebrâil aleyhisselâm Arş-ı âlâ yanında bulunurken, Resûlullah Efendimiz takunya sesleri işitip;
- Bu ses nedir yâ Cebrâil? diye sordu.
Hazret-i Cibril;
- Bilâl’in takunya sesleridir yâ Resûlallah. O şu anda takunya ile evden çıktı, mescide gidiyor, diye arz etti.
15 Mart 2011 Salı
Hazret-i Ömer gadaba geldi!
Bir gün, Resûlullah Efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem ile Hazret-i Ömer radıyallahü anh ikisi namaz kılıyorlardı.
Efendimiz imâmdı, o cemaat.
Akşam namazı kılınıyordu.
Resûl aleyhisselâm, Fâtiha’dan sonra zamm-ı sûre olarak bir âyet okudular.
Hazret-i Ömer radıyallahü anh bu âyeti işitince birden gadaba geldi.
Kendini tutamayıp konuştu.
Hem de namaz esnâsında.
Bu âyet-i kerîmede, Firavunun bir sözünü bildiriyordu Hak teâlâ.
Şöyle ki; O kâfir kendi kavmine: “Sizin tapacağınız en büyük tanrı benim!” demişti.
Hazret-i Ömer bu.
Hazmedemedi tabii.
Kan sıçradı beynine.
Namazda olduğunu unuttu.
Ve gayri ihtiyârî;
- Ben orada olsaydım, muhakkak onu öldürürdüm! diye konuştu.
Nihayet namaz bitti.
Efendimiz Ona dönüp;
- Yâ Ömer, namazını iâde et! buyurdular.
Hazret-i Ömer;
- Başüstüne yâ Resûlallah, dedi.
Ve ardından;
- Niçin yâ Resûlallah? diye sordu.
Efendimiz aleyhisselâm;
- Çünkü dünya kelâmı namazı bozar, buyurdular.
O zaman hatırladı konuştuğunu.
Ve emri îfâ için ayağa kalktı.
Tam namaza başlıyordu ki, bir vahiy geldi Rabbimizden.
Hak teâlâ hazretleri;
- Ey Habîbim! Ömer’in o konuşması hoşuma gitti benim. Onun namazını kabul ettim ve kendisine misliyle sevap verdim, buyuruyordu.
Efendimiz aleyhisselâm;
- Otur yâ Ömer! Namazın oldu, buyurdular.
21 Mart 2011 Pazartesi
Ne için mahzundu?
Peygamber Efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem ve şanlı sahâbîler Uhud harbinden dönmüş Medîne’ye giriyorlardı. Kadın ve çocuklar yollara dökülmüş, gâzileri karşılıyor, hepsi de aynı kişiyi merak ediyorlardı:
Sevgili Peygamberimizi.
Kebşe Hâtun da düşmüştü yollara.
Lâkin Efendimizi sağ görememek endişesiyle pek mahzundu.
Oğlu Amr şehit olmuştu.
Ama ne gam. O sadece Sevgili Peygamberimizi merak ediyordu.
Ve gördü nihâyet.
Sağ ve selâmetteydi.
- Elhamdülillah! dedi.
Ve sevinçle huzuruna koşup;
- Yâ Resûlallah! Anam, babam, canım sana feda olsun! Seni sağ gördüm ya, gayrisi dert değil, dedi.
Oğlu Amr’ı sormadı bile.
Ama Resûlullah Efendimiz;
- Ey Amr’ın annesi! Sana müjdeler olsun ki, oğlun en yüksek mertebeye erişti. Mahşer günü size şefaat edecek, buyurarak onu teselli ettiler.
Bir de Sümeyra Hâtun var.
Onun da düşündüğü aynı kişiydi.
Onu hayatta görmek, tek emeliydi.
Yerdeki şehitlere bir göz gezdirip, babasını gördü az ileride.
Bir Fâtiha okuyup seğirtti ileri.
Sonra şehit olan kocasını gördü.
Lâkin onun derdi bunlar değildi.
Onun tek derdi Allahın Habîbi’ydi.
Az ileride iki şehit daha gördü.
Kardeşleriydi bunlar da.
Fâtihalar okuyup, koşturdu.
Rastladığına Resûlullahı soruyordu.
Ve nihâyet gördü uzaktan. Onu sağ görünce unuttu bütün dertlerini.
Sevinçle huzuruna koşup;
- Yâ Resûlallah! Babam kocam kardeşlerim şehid düşmüşlerse de gam değil. Hamdolsun ki seni hayatta buldum. Sana bir şey olsaydı mahvolurduk, dedi.
23 Mart 2011 Çarşamba
“Kâbe’yi ziyâret edeceğiz”
Resûlullah Efendimiz aleyhissalâtü vesselam Mekke’nin fethinden bir yıl önce, bindörtyüz sahâbîyle Mekke’ye geldiler. Ömre yapacaklardı. Ama müşrikler engel olup;
- Sizi Mekke’ye sokmayız! dediler.
Efendimiz, hazret-i Osmân’a;
- Var git, niyetlerini öğren! buyurdu.
Hazret-i Osmân radıyallahü anh gidince, müşrikler sordular ona:
- Yâ Osmân! Niçin geldiniz?
- Kâbe’yi ziyâret edeceğiz, dedi.
- Buna izin vermeyiz! Ama istiyorsan sen ziyâret edebilirsin, dediler.
Hazret-i Osmân başını kaldırıp;
- Resûlullah ziyâret etmezse, ben de etmem! dedi.
Bu sözüne kızıp, Onu tutukladılar.
Hattâ şehit ettikleri haberi geldi.
Efendimiz buna çok üzülüp Kureyş müşrikleriyle cenge karar verdiler.
Bindörtyüz sahâbî bir anda kenetlendi ve Resûlullaha; Ölmek var, dönmek yoktur! diyerek söz verip bîat ettiler ki, bu bîata bîat-ı rıdvân denir. Efendimiz aleyhisselâm, sol elini havaya kaldırıp; bu, Osmânın elidir! buyurdular ve sağ eliyle sol elini tutup, onun yerine bîat ettiler. Ne şeref!
***
Bir gün Efendimiz aleyhisselâm, evinde mübarek eteğini yukarı kaldırmış, dizinden aşağısı görünür vaziyette oturuyordu. Hazret-i Ebû Bekir geldi, hallerini değiştirmediler. Hazret-i Ömer geldi, yine bozmadılar hallerini. Hazret-i Osmân gelince toparlanıp, eteklerini indirdiler.
Hazret-i Âişe radıyallahü anhâ;
- Yâ Resûlallah! Diğer sahâbîler için halinizi bozmadınız. Osmân girince toparlandınız, hikmeti nedir? dedi.
Efendimiz cevaben;
- Osmân’dan melekler hayâ ediyor, ben etmeyeyim mi? buyurdular.
EFENDİMİZ'İ (s.a.s) Sevmek
Yrd. Doç. Cüneyt Eren
Bu konunun seçiminde, son günlerde dozunu ciddi boyutlara varacak derecede artıran Kâinatın Efendisi'ni (s.a.s.) sıradan bir insanmış gibi görmeye ve göstermeye çalışan, bazen de saygı sınırlarını aşan tavır ve yaklaşımlar etkili olmuştur diyebilirim. Saygı, sevgi ile iç içe kavramlardır. Sevgi beraberinde saygıyı istilzam eder. Bu hakikati ikrar mahiyetinde Cenab-ı Hak: “De ki: Allah'ı seviyorsanız, Bana (Yani Efendimiz'e (s.a.s.) uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın.” (Âl-i İmran sûresi, 31) buyurur. Çok acı ve acıklıdır ki bu
anlayış genellikle O’nun (s.a.s.) getirmiş olduğu değerler manzumesinin temsilcileri konumundaki bazı kimseler tarafından dillendirilmektedir. Ve yine ne hazindir ki bu çevreler O’nu (s.a.s.) sıradan beşer görme ve gösterilmesini adeta vazife edinmektedirler. Oysa O’nu (s.a.s.) en yakından tanıma ve takip etme bahtiyarlığına ermiş olan kimselerin Efendimiz’in (s.a.s.) şahsiyet ve makamı hakkında bizlere naklettikleri tablo çok farklıdır.
Bu konuda o mübarek kutluların inanç ve anlayışlarının bilinmesi hayati önemi haizdir. Bu noktadan hareketle konuyu dinimizin en temel iki kaynağı Kitap, Sünnet ve ardından sahabe-i kiram hazretlerinin anlayışları perspektifiyle ele almaya çalışacağız.
Sevgi Nedir Nasıl Olmalıdır?
Sevmek sevilene karşı kalben alaka duyup muhabbet göstermek, aklen, fikren onunla olmak, sevilen için yaşamaktır. Onunla beraber olma arzusu içinde kıvranmak, onunla beraber olmak, ona benzemek, onun hoşlandıklarından hoşlanıp, sevmediklerinden kaçınmak, onun hal, ahval, tavır ve diline benzemektir.
Rivayet edilir ki: birbirlerine kırılan iki arkadaştan biri uzun bir aradan sonra diğerinin kapısını çalar. ‘Kim o?’ diye seslenir içerdeki. ‘Benim’ der kapıyı çalan. ‘Burada ikimize birlikte yer yok’ diye cevap verir öbürü. Aradan uzunca bir zaman geçer. Yeni bir umutla tekrar çalar sevdiği arkadaşının kapısını. ‘Kim o?’ diye sorar yine içerdeki. ‘Sen’im!’ der bu sefer. Ve kapı sonuna kadar aralanır. Hz. Mevlana da: ‘Birisinin kalbinde taht kurmak, sevgisini kazanmak istiyorsanız, öylesine sevmelisiniz ki, benliğinizi bırakıp adeta ‘o’ olmalısınız’ diye anlatır hakiki muhabbeti. İşte sevmek ‘o’ olmaktır. Kalbi sadece ‘o’na hasretmektir.
Evet Efendimiz’i (s.a.s.) çok sevmeliyiz. Sevgimizi de O’nda fâni olarak izhar etmeliyiz. Bu mevzuda zikredeceğimiz o kadar kriter vardır ki, alt alta sıralanacak olsa herhalde bir makale sınırını çoktan aşacaktır.
O’nu Sevmemizi Allah Talep Etmiştir.
Cenab-ı Hak bizatihi bu mevzuda ‘Mü’minlerin, Peygamber'i kendi nefislerinden çok sevmeleri gerekir.’ (Ahzâb sûresi, 6) buyurmaktadır. Ayette geçen emir de mutlak itaati gerektirir.
Efendimiz (s.a.s.) de konuyla ilgili olarak ayrıca şöyle buyurur:‘Sizden biriniz, beni anasından babasından, evlatlarından ve bütün insanlardan daha fazla sevmedikçe, tam anlamıyla iman etmiş olmaz.’ (Buharî, iman 8; Müslim, iman 70)
Sevmek sevilenin arzusunu yerine getirmeyi gerektirir. Sevilen/sevilecek olan Rabbimiz ise bu gerçek daha da önem arz edecektir. Yani O’nu (c.c) sevmemiz yine O’nun (c.c) emirlerini yerine getirmemizle gerçekleşecektir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus şu ki, Rabbimiz Âl-i İmran sûresi, 31. ayette: ‘De ki: Allah'ı seviyorsanız, bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah, çok bağışlayıcı ve merhametlidir.’ buyurmaktadır. Yani kendisini sevmemizin şartını Efendimiz’e ittiba ile mukarin kılmaktadır. Zira netice olarak Efendimiz’e ittiba yine Rabbimize ittiba demektir.
‘O halde Allah’ı sevenler bu emr-i ilahiyi tebliğ eyleyen Resulullah’a muhalefet etmemek ve onun talimatı tebligatına tâbi olmak ve onu numune-i imtisal addeylemek lâzım gelir. Bu itaat doğrudan doğruya Allah'a itaattir. Çünkü Hz. Muhammed'in şahsı ve bedenî varlığı bakımından değil, O'nun peygamberlik görevi bakımındandır ve Allah adına vekâlet yoluyla olan bir itaattir. Yani, bana uyunuz, demek, "Allah'a ve Resûle uyunuz!" demektir. (Bkz.: Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul, 1936, 2/1076-1077 )
Efendimiz (s.a.s.) Kendisinin Sevilmesini Bizzat Talep Etmiştir
Efendimiz (s.a.s.)’i sevmek O’nun getirmiş olduğu Kur’ân’ı sevmek, değerler manzumesini sevmek demektir. Bu noktadan hareket edilecek olursa Efendimiz (s.a.s.) kendi beşerî zâtından ziyade temsil ettiği risalet vazifesiyle bütünleşmiş olan mübarek şahsiyetinin sevilmesi gerektiğini vurgulamak istemiştir.
Yukarıda da zikrettiğimiz gibi Hz. Ömer (r.a): ‘Yâ Resûlallah! Sen'i canım dışındaki her şeyden çok seviyorum!..’ der. Efendimiz (s.a.s.) Hz. Ömer (r.a)’ın elini tutar ve: ‘Beni canından çok sevmedikçe olmaz, Yâ Ömer!’ buyurur. O da hemen: ‘Canımdan da çok seviyorum Yâ Resûlallah!’ der. Bunun üzerine Efendimiz (s.a.s.): ‘Şimdi oldu.’ buyurur.
Efendimiz (s.a.s.) Mekke’den Medine’ye hicret etmiş Muhacirlere kucak açan Ensarı sevmenin iman alameti olduğunu ifade eder. ‘Ensârı sevmek, iman alâmetidir. Münafıklığın alâmeti ise, Ensâra kin ve düşmanlık duymaktır.’ (Buharî, Menâkıbu'l-Ensâr, 4) Buradan Efendimiz (s.a.s.)’i sevmenin evveliyatla imanın gereği olduğunu istinbat edebiliriz.
İnsan Olmak Efendimiz’i (s.a.s.) Sevmemizi Gerektirir
Her şeyden önce kâinatta yaratılmış bir varlık olmak Efendimiz (s.a.s.)’e borçlu olmayı gerekli kılar. Zira kâinat, O (s.a.s.)’nun yüzü hürmetine halk edilmiştir. O (s.a.s.) olmasaydı kâinat olmayacak, insanlık varlık alemine teşrif etmeyecek, mahz-ı şer olan yoklukta kalacaktı.
Ayrıca onun dünyaya teşrif etmesi ile kâinatta var olan canlı-cansız her mahluk nasibini almıştır. Öncelikle vahye muhatap olan ins ve cin O’nun ebediyetlere daveti ile dünya ve ahiret saadetine nail olmuşlardır. Zira Efendimiz (s.a.s.) âlemlere rahmet olarak gönderilmiştir. Allahu Teâla şöyle buyuruyor: ‘Doğrusu bu Kur'ân'da, kulluk eden kimselere bildiri vardır. Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.’ (Enbiya sûresi, 106-107). Diğer açıdan Efendimiz (s.a.s.) getirmiş olduğu değerler manzumesi ile bizlere insanlığımızı öğretmiştir. Tebessümün dahi ibadet olduğunu biz O (s.a.s.)’nun hedy ve siretinden öğrenmiş bulunuyoruz.
İman Nimeti Efendimiz (s.a.s.)’i Sevmemizi Gerektirir.
İman, iki cihan saadetinin olmazsa olmaz anahtarıdır. Allahu Teâla Hucurat sûresi, 7. ayette şöyle buyuruyor: ‘Ama Allah size imanı sevdirdi ve onu kalblerinizde güzelleştirdi.’ Bu durumda kalblerimizde sevdirilen iman ile bu imanın en güzel temsilcisi Efendimiz (s.a.s.) tabiatıyla sevilecektir. Diğer bir tabirle O (s.a.s.)’nu sevmek fıtratımıza derc edilen iman sevgisi gereğidir.
Bir hadislerinde Efendimiz Hz. Ali (r.a)’ye: "Allâh'a yemin ederim ki Cenâb-ı Hakk'ın senin vâsıtanla bir tek kişiyi hidâyete kavuşturması, (en kıymetli dünya nimeti sayılan) kırmızı develere sâhip olmandan daha hayırlıdır.” (Buhârî, Ashâbu'n-Nebî 9). buyurur. O halde Efendimiz (s.a.s.)’i bizlere iman nimetiyle tanışmamıza vesile olduğu için en azından minnet borcumuz gereği sevmeliyiz.
‘İşte, O Zât'ın telkin ettiği iman nazarıyla kâinata bakılmadığı takdirde, kâinat böyle korkunç, zulümatlı bir şekilde görünecekti. Fakat o mürşid-i kâmilin gözüyle ve iman gözlüğüyle bakılırsa; her taraf nurlu, ziyadar, canlı, hayatlı, sevimli, sevgili bir vaziyette arz-ı didar edecektir.’ (Bediüzzaman, Mesnevi, s. 22)
Efendimiz (s.a.s.) Kemale Ermenin Vesilesidir
Efendimiz (s.a.s.) getirmiş olduğu değerler manzumesi ile en eşref varlık olarak yaratılmış olan insanın bünyesinde var olan tılsımı idrak etmesi ve neticesinde evc-i kemâlini bulmasına vesiledir. ‘Kâinatın kemalâtını keşfeden canlı bir güneştir. Saadet-i ebediyeyi ihbar ve tebşir ediyor. Nihayetsiz rahmeti keşfetmiş, ilân ediyor. Saltanat-ı rubûbiyetin mehasininin dellâlı ve esma-i İlahiyenin gizli definelerinin keşşafıdır.’ (Bediüzzaman, Mesnevi, s. 22)
O öyle bir ışıktır ki O’nunla zulümât dağılmış, O’nun rehberliği ile medeniyetler meydana gelmiştir. ‘Öyle ise, O’ndan sonra gelen asırların o Zâttan aldıkları feyizlere dikkat etmek üzere geri dönelim. Bak arkadaş! Bütün bu asırlar, o Asr-ı Saadet'in güneşinden Ebu Hanife, Şafiî, Ebu Yezid, Cüneyd-i Bağdadî, Abdülkadir-i Geylanî, İmam Gazalî, Muhyiddin-i Arabî, Ebu Hasen-i Şazelî, Şah-ı Nakşibend, İmam Rabbanî (Radıyallahü anhüm ecmaîn) gibi binlerle nuranî ziyadar yıldızlar ayrılıp, âlem-i beşeri tenvir etmişlerdir.’ (Bediüzzaman, Mesnevi, s. 26)
En Hayırlı Olan Sevilir, Sevilmelidir
Efendimiz’in isminin ‘övülen’, ‘çokça övülen’ anlamına gelen Muhammed olması dikkat çekicidir. Yeryüzünde övülmüş olmasından dolayı ‘Muhammed’ ismiyle, göklerde yeryüzünden daha fazla övülmesinden dolayı da ‘Ahmed’ ismiyle adlandırılmıştır. İbn Abbâs (r.a.)’den şöyle rivâyet ediliyor: "Peygamber (s.a.s.)’in ashabından bazı kişiler, kendisini beklemek üzere oturmuşlardı. Resûlullah (s.a.s.) çıktı onlara yaklaşınca onların konuştuklarını duydu. Bazıları şöyle diyordu: 'Şaşılacak şey doğrusu Allah yaratıklarından birini dost edinmiş, İbrahim'i dost edinmiş' diğer bir kısmı ise 'Musa’nın Allah’la konuşması daha hayret verici bir şeydir. Allah onunla apaçık konuşmuştur.' Diğer bir kısmı ise 'İsa Allah’ın kelimesi ve ruhudur.' Diğer bir kısmı da 'Adem, babasız şekilde yaratılmış, seçkin insandır.' dediler.” Resûlullah (s.a.s.)onların yanına geldi selam verip şöyle buyurdu:
"Konuşmalarınızı ve hayret ettiğiniz şeyleri dinledim. İbrahim, Allah’ın dostudur ve bu bir gerçektir. Musa da Allah’ın konuştuğu seçkin bir kimsedir, bu da doğrudur. İsa da Allah’ın ruhu ve kelimesidir. Bu da bir gerçektir. Âdem’i Allah seçmiştir. Bu da bir gerçektir. Dikkat ediniz Allah’ın sevgilisi benim, övünme yok. Kıyamet günü hamd sancağını taşıyacak olan benim, övünmek yok… Kıyamet gününde ilk şefaat edecek olan benim şefaati kabul edilecek olan da benim. Fakat övünme yok… Cennetin kapılarının halkalarını ilk hareket ettirecek olan benim. Allah bana Cennet kapısını açacak beraberimde olan mü’minleri ve fakirleri Cennete sokacaktır, fakat övünme yok… Ben geçmişlerin ve geçeceklerin en değerlisiyim, fakat bunları övünmek için söylemiyorum...” (Dârimî, Mukaddime 27)
Efendimiz (s.a.s.) peygamberlerin de en hayırlısıdır.
Übey b. Ka’b (r.a.)’den rivâyete göre, Resûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu: ‘Peygamberler içinde benim örneğim bir ev inşa edip, onu en iyi şekilde yapıp bir tuğla yeri eksik
bırakan kimsenin durumu gibidir. İnsanlar bu binanın çevresinde dolaşırlar ve ona hayran olurlar ve o tuğlanın yeri de yapılmış olsaydı derler. İşte Peygamberler içinde benim yerim o (altın) tuğlanın yeri gibidir.’ (Tirmizî, Edeb 77)
En Büyük Terbiyeci Sevilir
Efendimiz (s.a.s.) Cahiliye dönemi âdet ve alışkanlıkları ile insanlık onurunu ayaklar altına almış bir hayat içindeki bir toplumdan yeryüzünün gelmiş geçmiş en hayırlı insanlarının çıkmasına vesile olmuş üstâd-ı ekberdir.
‘Arkadaş! O Zâtı harekete getirip o inkılabları kendisine yaptıran ancak bir kuvve-i kudsiyedir. Evet bilhassa Ceziretü’l-Arab'da yaptığı inkılab ve icraata bak!.. O sahralarda, o çöllerde, âdetlerini muhafazada çok mutaassıb ve asabiyetlerinde fevkalâde inatçı ve kasavet-i kalb ve merhametsizlikte emsalsiz ve hattâ diri diri kızlarını toprağa gömüp öldürürlerken müteessir bile olmayan pek çok vahşi kavimler oturmakta idiler. O zât-ı nuranî kısa bir zamanda o kavimlerin ahlâk-ı seyyielerini kaldırarak ahlâk-ı hasene ile tebdil ettirdi. Hattâ o zât-ı mürşidin (s.a.s.) telkin ettiği iman nuru sayesinde, o vahşi insanlar, insan âleminde insanlara muallim oldular. Ve medeniyet dünyasında, medenîlere üstad oldular.’ (Bediüzzaman, Mesnevi, s. 23)
‘Bilirsin ki, sigara gibi küçük bir âdeti, bir şeyi tiryakisinden ref' etmek pek zahmettir. Hattâ büyük bir hâkim, büyük bir azim ile küçük bir kavimde itiyat edilen bir hasleti kaldırmakta büyük müşkilâta rast gelir. Hâlbuki bu Zât-ı nuranî, pek çok âdetleri, pek çok asabî, inatçı kavimlerden, cüz'î bir kuvvetle, kısa bir zamanda kaldırarak, yerlerini yüksek, nezih ahlâk ve âdetler ile doldurmuştur. Evet Hazreti Ömer İbnül Hattab (r.a)’ın İslâmiyetten evvel ve sonraki halleri bu mes'eleye güzel bir misaldir. Bunun gibi icraat-ı esasiyesinden binlerce hârikalar vardır. O Zâtın o zamandaki icraatına hârika diyoruz. Acaba bu zamanın yüzlerce feylesofları, o zamanda o vahşet-âbâd cezireye gidip, pek uzun zamanlarda o vahşileri ıslah için çalışsalar, o Zât-ı mürşidin bir senede muvaffak olduğu kadar, onlar elli senede muvaffak olabilirler mi? Hâşâ!’ (Bediüzzaman, Mesnevi, s. 23)
Sahabe-i Kiram’ın Efendimiz (s.a.s.)’e Muhabbet ve Sadakati
Yukarıda da belirttiğimiz üzere Efendimiz (s.a.s.)’i en yakından tanımış olan, her hareketini takip ve tespit eden sahabe-i kiramın bu mevzudaki yaklaşımları bizim için en önemli hüccet olmalıdır. Efendimiz (s.a.s.)’e ‘Canımız sana feda olsun Ya Resûlallah’ ‘Anam babam sana feda olsun ya Resûlallah’ ‘Dahîlek ya Resûlallah’ gibi ifadeleri bu mevzudaki hassasiyetlerine en güzel örnek olsa gerekir.
Sahabe-i kiram (radıyallahu anhül) bizlere de bu mevzuda rehber olmuşlardır. O konuşunca rüzgar bile susuyordu. Bedir’de ‘Ey Ashab Hazır mısınız?’ diyen Efendimiz(s.a.s.)’e Sa’d b. Muaz ayakta söyle cevap veriyor: ‘Ya Resulallah seni hak dinle gönderen Allah’a hamd olsun ki, sen bize denizi gösterip dalarsan biz de seninle birlikte dalarız, Allah’ın bereketiyle yürüt bizi.’
Hz. Ömer b. Hattâb (r.a.) şöyle der: “Ebû Bekir, efendimiz ve bizim en hayırlımızdır. Resûlullah (s.a.s.)’e de en sevgili olanımızdır.” (Buhârî, Menakıb 17)
Sahabe-i kirâm Hazretleri Efendimiz (s.a.s.)’i o kadar sevip sayıyordu ki O (s.a.s.)’nu her davranışlarında örnek almaya çalışıyorlardı. Örneğin O (s.a.s.)’nun hayatın her safhası ile ilgili tavsiye ve değerlendirmelerine akıl sır erdiremeyen bir müşrik: ‘Görüyorum ki dostunuz (Muhammed) size her şeyi, ama her şeyi hatta helâya nasıl oturacağınızı bile öğretiyor’ der. Selman-ı Farisi (r.a.) bütün vakar ve ciddiyetiyle cevaben: ‘Evet, bize her şeyi O öğretiyor’ der ve tuvalet adâbıyla Efendimiz (s.a.s.)’den işittiği tavsiyelerini teker teker sıralar. ‘Peygamber böyle şeylerle meşgul mü olurmuş demeye getiren devrin çağdaş kafa yapısına gerçeği bütün safiyet ve açıklığı ile haykırıyordu: ‘Evet, bize her şeyi O öğretiyor’. (İlgili örnekler için bkz. Çakan İsmail Lütfi, Sünnetin Bütünlüğü, (Hz. Peygamber ve Aile hayatı Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi) s. 127, İstanbul, 2006.)
Beni Mustalık kabilesinden esirler alınmıştı. Efendimiz (s.a.s.)’in, azılı düşmanı bu kabilenin reisi Haris’in kızı Hz. Cüveyriye ile onun öncülüğünde kabileleri İslam’a ısındırmayı hedefleyerek evlenmesinin ardından Ensar ve Muhacirler Efendimiz (s.a.s.)’e olan saygı ve sevgileri neticesinde O (s.a.s.)’nunla akrabalık bağı bulunan bir kabilenin insanlarının esir edilemeyeceği düşüncesiyle alınan bütün esirleri salıvermişlerdir.
Ebû Eyyûb el-Ensâri (r.a) anlatıyor: "Resulullah kendisine bir yiyecek sunulduğu zaman yiyeceği kadar yer, artanı bana gönderirdi. Bir gün, içinde sarımsak bulunan bir kap yemeği hiç el sürmeden bana iade etti. Bunun üzerine kendilerine gittim ve ‘Sarımsak yemek haram mı?’ dedim.
O (s.a.s.): ‘Hayır, haram değildir, ancak ben kokusundan dolayı hoşlanmıyorum’ buyurdu. Ebû Eyyûb el-Ensâri (r.a) de: ‘O halde, sizin hoşlanmadığınızdan ben de hoşlanmıyorum' dedi."(İlgili örnekler için bkz. Çakan, İsmail Lütfi, a.g.e., s. 121.)
Sahip Olduğu Ahlaki Değerler Sevilmesini Gerektirir
Bir insanın, bütün güzellikleri, bütün kâmil vasıfları bir arada cem etmesi mümkün değildir. Ancak bu insan Efendimiz (s.a.s.) olursa durum değişir. Peygamber Efendimiz bütün ahlakî güzellikleri zirvede temsil eden bir ahlak abidesidir. O (s.a.s.), hem imam, hem muallim, hem hatip, hem komutan, hem hâkim, hem ailesi içinde ideal eş, çocukları için ideal bir baba, hem muttakî, hem emîn, hem âdil, hem sabır kahramanı, hem hem hem, satırların almayacağı, sözcüklerin kifayet vermeyeceği hemhemler. O (s.a.s.) hiçbir zaman lanet peygamberi olmamıştır. Başta kendi kavminden olmak üzere karşılaştığı her türlü ezâ ve cefa karşısında hep sabır göstermiş, beddua etmemiştir.
Örneğin Tufeyl bin Amr, Efendimiz (s.a.s.)’e gelerek kabilesinin İslâm’a girmeyi reddettiğini iletmiş ve onlar için beddua talebinde bulunmuştu. Efendimiz (s.a.s.) ise ellerini kaldırarak:‘Allah’ım, onlara hidayet ver, onları imana getir.’ buyurmuştur. Aynı durum Sakîf kabilesi için de mevzu bahistir. Yapılan savaşta Sakîf okçuları Müslümanlara çok zarar vermiştir. Sahabeden bir kısmı, ‘Ya Resulullah Sakîf kabilesinin okları bizi yaktı, onlara beddua et!’ deyince, Efendimiz (s.a.s.): ‘Allah’ım, Sakîf'e hidayet ver!’ buyurmuştur.
‘Bütün ahlâk-ı hamîdenin en yüksekleri o Zâtta içtima etmiş olduğuna bütün âlem şehadet ediyor. Ve keza en nezih hasletleri ve huyları ve en yüksek seciyeleri câmi' bir şahsiyet-i maneviye sahibi olduğuna icma vardır. Ve keza o zâtın en yüksek derecede bulunan zühd ve takva ve ubudiyeti şehadetleriyle mâlik olduğu kuvvet-i imaniye ile musaddaktır. Ve keza siyer-i Nebeviyenin şehadetiyle derece-i vüsûku ve kemal-i ciddiyet ve metaneti ve bütün işlerinde ve harekâtında kuvvet-i emniyeti, hakka mütemessik ve hakikate sâlik olduğunu tasdik eden kat'î delillerdir.’ (Bediüzzaman, Mesnevi, s. 21)
Efendimiz (s.a.s.) Mekke’deki hayatı boyunca yüce ahlak ve faziletlerinden dolayı ‘emîn’ olarak bilinir.
O'nun (s.a.s.) hakkında Hz. Âişe (r.a): "Ahlakı Kur'ân'dı" der. Evet, Efendimiz (s.a.s.) yaşayan Kur'ân’dı. Kur'ân'ın, canlı tatbîki idi. Kur'ân'da nâzil olan emir ve yasakların tafsilatı O (s.a.s.)'nun hayatındaki uygulaması idi. Allahu Teâla bu hakikati ifade sadedinde: "Şüphesiz sen büyük bir ahlâka sahipsin." (Kalem sûresi, 4) buyurur. Kendileri de (s.a.s.) bu hususta: ‘Rabbim bana edebi güzel bir surette ihsan etti, edeplendirdi’ buyurur. Onun edebi, ahlakî vasıfları Kur’ân-ı Kerîm’den sonra getirmiş olduğu en büyük mucize olarak kabul edilir. Zira böylesi bir terbiye ve ahlaki değerler ancak Yüce Rabbimizin terbiyesinden geçmiş olmayı istilzam eder.
Aşağıda örnek kabilinden serdedeceğimiz taşımış olduğu vasıflarının her birisi O’na sevgi ve saygıya gerektirecek birer alt başlık mahiyetindedir: O'nun (s.a.s.) hal ve davranışlarında aşırılık yoktu. Lüzumsuz söz söylemez, az ve öz konuşurdu. Konuşurken yüksek sesle konuşmaz, kimseyi incitmez, kimseye fena söz söylemezdi. Kötü konuşmazdı. Kınayan, hata arayan biri değildi. İnsanların güldükleri şeye O (s.a.s.) da gülerdi. Her sözü hikmet doluydu. Efendimiz (s.a.s.) bir şeye işaret ettiğinde elinin tamamıyla işaret eder, bir şeyi beğendiğinde de elini hareket ettirirdi. Hareketleri hep ağır başlı idi. Yumuşak huylu ve alçak gönüllü idi.
Birisiyle konuşurken ona bütün vücuduyla yönelirdi. Efendimiz (s.a.s.)’in yüzünde tebessüm eksik olmazdı. O (s.a.s.)’na bakan rahat ederdi. Herkesin gönlünü alır, herkesi hoşnut ederdi. Ashabı ile arasında duvar örmemişti. Herkese değer verirdi. Herkese alçak gönüllü davranırdı. Kimse O’nunla (s.a.s.) birlikte olmaktan rahatsız olmamıştı. Efendimiz (s.a.s.) öfkeden sakınırdı. Kızması da din ve diyanet içindi. Efendimiz (s.a.s.) hiç aceleci davranmazdı. Karşılaştığı kimseye ilk selam veren O (s.a.s.) olurdu. Çocuklara da selam verirdi. Efendimiz (s.a.s.) akraba, eş-dost canlısıydı. Üzerinde tefekkür hâkimdi. Ağır başlı, ciddi, aynı zamanda çok kolay ulaşılan biriydi. Bir yere izinsiz girmezdi. Efendimiz (s.a.s.)’ın bir diğer önemli vasfı nefsini müdafaa etmemesiydi. Münakaşaya girmez, çok konuşmaz, kendisini ve toplumu ilgilendirmeyen bir meseleye kesinlikle karışmazdı.
Bu gibi vasıflardan sadece biri bile sahibinin halk nezdinde sevilmesini ve sayılmasını gerektirirken, Efendimiz (s.a.s.) bu ve benzeri daha birçok üstün vasıflarla donanmış örnek insandır.
*Dokuz Eylül Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi
Peygamber Sevgisi
Mustafa Yılmaz
Genel olarak Peygamberler ve İslâm�da
Peygamberlerin Konumu
Peygamberler yerküre ile gökler ötesi arasındaki irtibatı sağlayan, bedenleriyle insanların içindeyken Âlemlerin Rabbi ile konuşup aldıkları kelime ve işaretlerle insanlara dünya ve ukba saadetine giden yolları gösteren fevkalâdeden donanımlı varlıklardır. Husûsiyetleri en genel manâda �ısmarlama insanlar� olmalarından kaynaklanır. Cenab-ı Allah (c.c.), Kur�ân-ı Kerim�de -üçü ihtilaflı- yirmi sekiz tane peygamberin ismini zikreder. İsmi zikredilen bu peygamberlere bakıldığında bunların gelip geçmiş bütün peygamberlerin getirdikleri esasları temsil eden ve neşet ettikleri yerler itibariyle Peygamberimizin bulunduğu çevrede yaşamış peygamberler olduğu görülür. Yani, Cenab-ı Hakk umum peygamberlerin mesajını bazı câmi peygamberlerde toplamış; onları Efendimize bir örnek olarak ortaya koymuştur (Gülen, Sohbet-i Cânan, s. 62-63).
Peygamber Efendimizin lâl ü güher sözlerine bakıldığında da ilk insan ve ilk peygamber Hazret-i Âdem ile son peygamber Hazret-i Muhammed (alâ nebiyyinâ ve aleyhimüsselâm) arasında gelip geçen peygamberlerin sayısının Kur�ân�da sayılanlara münhasır olmadığı, hattâ 224 bin olduğu rivâyet edilmektedir. Hak Teâlâ, işte bu peygamberlerden (alâ nebiyyinâ ve aleyhimüsselâm) bazılarını bazılarına tafdîl etmiş, bununla beraber istisnasız hepsini de özel ve üstün vasıflarla donatmıştır. Evet, Allah (c.c.) bizzat Müteâl, peygamberler ise Rabbimizin onları öyle donatmasıyla beşeri normları aşkın insanlardır. Peygamberlerin mutlak birer mürşid olmaları da tabiî olarak onların diğer insanlardan farklı olmalarını lüzumlu kılar. Aynı zamanda Peygamberlik Allah tarafından bazı kullarına hususî bir vazife ve o vazifeyle onları tebcildir. Allah murad ettiklerine bu vazifeyi verir (Cum�a Sûresi, 62/24), onu kime vereceğini en iyi bilen de O�dur (En�am Sûresi, 6/124). Dolayısıyla hiç kimsenin kendi bir kısım hususî gayretleriyle peygamber olması söz konusu değildir. Bu zaviyeden bakıldığında da peygamberlerin seçkin/ seçilmiş kullar oldukları tebeyyün eder.
Bütün peygamberler, kullukları ve kulluklarındaki istikâmetleri itibariyle mâsum (günah işlemezler) ve masûn (günah ve hatalara karşı Allah onları siyanet eder) oldukları gibi yaratılışları itibariyle de mükemmeldirler; kusurlardan, halkın kendilerine uzak durmasına sebep olabilecek küçük-büyük bütün noksanlıklardan uzaktırlar. Peygamberler mükemmel bir fizyonomiye sahiptirler. İşte bu perspektiften baktığımızda bizde kat�î bir kanaat hasıl olur ki, ne Hazreti Âdem bir günah işlemiş, birilerinin zannettiği gibi Hazret-i İbrahim yıldızlara, aya, güneşe meyletmiş, Hazret-i Yusuf iffetine halel getirebilecek bir düşünce bulanıklığına düşmüş, Hazret-i Eyyub�un vücudunu kurtlar sarmış ve ne de pepelik Hazreti Musa�nın yanına yaklaşabilmiştir. Bunların hepsi birer nakîse olduğundan dolayı, örnek konumunda bulunan ve sürekli insanların içinde onlara Hakk�ın emirlerini anlatıp izah etmekle vazifeli mürşidler için düşünülmeleri imkânsızdır. M. Fethullah Gülen Hocaefendi�nin ifadesiyle, cahiliye de Efendiler Efendisi�nin semtine bile sokulamamıştır: �Yaşadığı devir, cahiliye devri olsa da bu isim, O�nun hususî zamanının dışında kalanların yaşadığı hayata verilen bir isimdi. Yoksa O, hiçbir zaman cahiliye devrini yaşamamıştı.�
Aynı zamanda peygamberler gerek hayatlarının peygamberliklerinden önceki döneminde gerekse vazifeli bulundukları süre içerisinde ahlâk ve huy bakımından içinde bulundukları toplumun en mükemmelleri olmuşlardır. Zaten kudve ve üsve (numûne-i misal/örnek insan) olmaları da bunu gerektirir. Peygamberler her türlü güzel ahlâka sahip hilim sahibi insanlardır; sertlik, kabalık, huysuzluk, geçimsizlik onlarda katiyen olmaz.
Öyle anlaşılıyor ki, peygamberler hakkında nâzil ve vârid olan nassları yorumlarken her zaman bu ölçüler çerçevesinde kalmak daha doğru olacaktır. Aksi takdirde, Allah�ın o masum ve mümtaz kullarına â��haşaâ�� hata, günah veya küçük-büyük herhangi bir nakîse isnat etme, onları sorgulamaya kalkışma gibi tavır ve tutumlar bizi altından kalkamayacağımız bir vebalin altına sokacaktır. Zira çok önemli bir hukuku çiğnemiş olacak ve el�an hayatta olmadıkları için de hak sahiplerinden haklarını helâl etmelerini isteme imkânı bulamayacağız. Allah bizi böyle bir duruma düşmekten korusun.
Hülâsa, Sonsuz Nur ve benzeri eserlerde de üzerinde genişçe durulduğu gibi, kulluk, tebliğ, güzel örnek olma, dünya-ukba muvazenesini temin ve itiraz kapısını kapamak gibi gayelerle gönderilen ve rabbanî, hasbî, ihlâslı olma, güzel öğütle her zaman tevhide çağrıda bulunma gibi özelliklerle donatılan peygamberler (alâ nebiyyinâ ve aleyhimüsselâm), sıdk (doğru olma), emanet (emin olma), tebliğ (dini anlatma), fetanet (peygamber mantığına sahip olma), ismet (günahlardan berî olma) gibi çok mümtaz vasıflarla muttasıftırlar. İşte bu ve benzeri üstün vasıflarla peygamberler, bizler gibi sıradan insanlardan ayrılırlar.
Peygamberimizin Diğer Peygamberler
Arasındaki Konumu
Peygamberler birçok hususta müşterek evsafa sahip olsalar da bazı özellikleri itibariyle birbirlerinden ayrılırlar. â��â��Biz, bilinen bu peygamberlerin kimini kiminden üstün kıldık.�� (Bakara Sûresi, 2/253) mealindeki âyet-i kerîme bu hususu açıkça ifade etmektedir. Bütün enbiya içinde ulü�l-azm peygamberler â��ki onlar Ahzab Sûresi�nin yedinci âyetinde ifade edildiği üzere Hazret-i Muhammed, Hazret-i Nûh, Hazret-i İbrahim, Hazret-i Musa ve Hazret-i İsa (alâ nebiyyina ve aleyhimüsselâm)�dan ibarettirâ�� bunlar içinde de bizim peygamberimiz Hazret-i Muhammed (aleyhi ekmelü�t-tehâyâ) diğerlerine üstün kılınmıştır.
Cenab-ı Allah, son elçisi olarak vazifelendirdiği İslâm Peygamberine çok farklı bir misyon yüklemiş, dolayısıyla da bu misyonu yerine getirmeye lâyık bir donanımla O�nu donatmış, taltif buyurmuştur.
Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) pek çok cihetten diğer peygamberlerden üstündür; üstündür zira O, Kur�ân�ın sarîh ifadeleriyle Allah�ın insanlığa gönderdiği en son elçi yani Hâtemü�n-Nebiyyîn�dir. Ve yine O, belli bir topluluğa değil bütün âlemlere, bir rahmet olarak gönderilmiştir. O�nun getirdiği mesaj ile din adına son nokta konulmuştur. Dini bütün geçmiş kitapları ve dinleri hükümden kaldırmış, din mefhumu O�nunla kemâl bulmuş, Allah�ın kulları üzerindeki nimeti de yine O�nunla tamam olmuştur. Bediüzzaman�ın yaklaşımıyla Efendimiz kâinat ağacının çekirdeği yahut kâinat kitabının Kâtibi�nin kaleminin mürekkebidir. Busayrî�nin ifadesiyle, diğer peygamberler birer yıldız, Efendimiz de o yıldızları nuruyla besleyen bir fazilet güneşidir (49. Beyt). Efendimiz (s.a.s.), aynı zamanda diğer enbiyadan farklı olarak İsm-i A�zam�ın mazharıdır. Diğer peygamberlerin birinde bir isim a�zam derecede tecelli etmiştir, öbüründe ise öbür isim a�zam derecede tecelli etmiştir; fakat Hazret-i Muhammed�de (sallallahü aleyhi ve sellem) her ismin tecellisi vardır (Gülen, a.g.e., s: 61). Abdülkerim el-Cîlî de şunu söyler: â��â��Hazret-i Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem), İnsan-ı Kâmil�dir. O�ndan mâada kâmil olan enbiyâ ve evliya, kâmilin ekmele ve fâdılın efdale luhûku gibi, Hazret-i Muhammed�e (aleyhisselâm) mülhaktır. Aynı husus, Kalbin Zümrüt Tepeleri�nde şöyle dile getirilir: �Mutlak zikir kemaline masruftur.� esprisi açısından, insan-ı kâmil denince, ilk akla gelen Hakikat-ı Muhammediye (sallâllahü aleyhi ve sellem)�dir. Sonra da diğer enbiyâ, gavs, kutup ve derecelerine göre evliyâ, asfiyâ, ebrâr ve mukarrebîn.. bu konuda böyle bir farklılığı kabullenmek, Kur�ân ve Sünnet-i Sahiha açısından mahzursuz olduğu gibi, akla, mantığa, hiss-i selime de aykırı değildir.� (2.cilt, s: 302).
Kur�ân-ı Kerim, pek çok âyet-i kerimede Allah�a itaatle Resûlüne itaati her zaman aynı kare içinde zikretmiş, Allah�ı sevme emaresinin ve O�nun tarafından sevilme ve yarlığanma vesilesinin yine Peygamber Efendimiz�e ittiba olduğunu ifade etmiştir. İnanan bir kimse için Allah Resûlü�nü (hâşâ) sevmemek gibi bir şey düşünülemez. Çünkü O�nu sevmek dindir, imandır ve O�nsuz â��râh-ı necât�a ulaşabilmek asla mümkün değildir. İşte bu mülâhazadan hareketledir ki, İslâm tarihi boyunca evliyaullah dediğimiz Allah dostları aynı zamanda hep birer Peygamber âşığı olagelmişlerdir. Onların en beliğ eserleri diyebileceğimiz hayatları, kitapları, duâları, münacâtları, nâtları işte bu aşk derecesindeki sevginin tezahürleriyle lebâleb doludur. Sadece bir misal olması açısından Mecmuatü�l-Ahzâb isimli evrad mecmuasına bakılsa bir çok büyük zâtın bir manâda içlerindeki Peygamber sevgisinin ifadesi olan coşkun salât ü selamlarıyla karşılaşılacaktır. Bu hususta İmam Rabbanî ve Üstad Bediüzzaman gibi bazı zâtların çok mümtaz bir yere sahip olduklarını özellikle belirtmeliyiz.
Türk-İslâm geleneği ise Peygamber sevgisinin daha derin ve daha büyüleyici tezahürleriyle doludur. Bizim tarihimizdeki farklılığıyla hilye ve nât-ı şerif geleneği; sakal-ı şerif ve Allah Resûlü�ne ve yakınlarına ait daha başka kutsal emanetler; bunlara gösterilen akılları hayrete düşürecek kadar saygı, teveccüh ve ihtimam işte bu aşk ölçüsündeki sevginin en bariz emareleri kabul edilmelidir. Bu aşk bizim dünyamızda öyle yer etmiştir ki, devlet başkanları Peygamber Efendimizin ayağının mübarek izinin suretini başlarındaki taca sorguç yapmayı kendileri için en büyük iftihar vesilesi saymışlardır. Ve burada saymaya gücümüzün yetmeyeceği daha niceleri...
Peygamber Efendimizin diğer enbiya (aleyhimüsselâm) arasındaki konumu bu olmakla birlikte, diğer peygamberlerin O�nun yanında kıymetleri yokmuş gibi düşünmek de katiyen doğru olmaz. Efendimiz (aleyhissalâtü vesselâm) bu hususta başta sahabe efendilerimiz olmak üzere bütün ümmetini dengeli olmaya davet etmiş, hattâ ikaz buyurmuştur. Değişik hadis-i şeriflerinde O (sallallahü aleyhi ve sellem) â��â��Beni, Yunus b. Metta�ya tercih etmeyin.�� �Beni Musa�ya tercih etmeyin.� kabilinden ifadelerde bulunur ve bir manâda kendinden önceki peygamberleri nazara vererek mü�minlerin onlara saygıda da kusur etmemelerini ister.
Bütün bu üstün vasıflarına rağmen, Hocaefendi�nin de üzerinde ısrarla durduğu üzere Efendimiz de dahil peygamberleri bizim gibi sıradan insanlar seviyesine indirme â��yüz bin defa hâşââ�� ya da kendi dönemlerinde, sadece o dönemlere mahsus olmak üzere, tarihsel bir misyon eda edip çekip gittiklerini iddia etme gibi düşünceler bir kalp kaymasıdır ve peygamber ve peygamberlik anlayışına karşı da saygısızlıktır.
Öyleyse Bize Düşen Nedir?
Bize düşen, bilerek ya da bilmeden cahilcesine işlenen saygısızlıklar, düşünce ve inanç kaymaları karşısında dimdik durmasını bilmektir. Bu da evvelâ, aklî, mantıkî delillerle gerek Efendimiz�in (sallallahü aleyhi ve-sellem), gerekse diğer enbiya-ı izâmın konumunu düşünce ve gönül dünyamızda bir kere daha tesbit etmek ve yerlerini tahkim etmek; daha sonra da kabiliyetimiz ne kadarsa, gücümüz ne kadarına yetiyorsa, küçük bir ses ve bir nefesle bile olsa peygamberlerin o yüce hâllerini, konumlarını, bizim gibi sıradan insanlar olmadıklarını soluklamaktır.
Hocaefendi bu husustaki vazifemizi şöyle özetler:
Başkalarının nice çilelerle ulaştıkları ufka daha işin bidâyetinde varan o kurbet kahramanlarını hem vicdanlarımıza, hem de başkalarının vicdanlarına kabul ettirme bizim için bir vazife olmalıdır. Şayet dünyadayken onların sundukları mesajdan ve rûhaniyatlarından, ukbâda da şefaatlerinden istifade, onların kadr ü kıymetlerini bilmeye ve hak ettikleri saygıyı göstermeye bağlı ise â��ki öyledirâ�� biz dünya ve âhiret hayatımız adına kaybetmemeye bakmalıyız (a.g.e., s: 56-59).
Bir kere daha tekrar edelim ki, bize düşen husus Cenab-ı Allah�ın bütün elçileri ve en büyük elçisi olan Efendiler Efendisi�ne karşı her zaman ta�zim, hürmet ve saygı hisleriyle meşbû bulunmak, peygamberlik mefhumuna toz konduracak, ona halel getirebilecek her türlü düşünce ve ifadeden sakınmak; bu düşünceyi elimizden geldiğince başkalarına da anlatmaya çalışmaktır. Unutmayalım ki, elçiye saygı ve hürmet onu gönderene saygı ve hürmet olduğu gibi, aksi de yine gönderene raci olacaktır.
Hocaefendi�nin Düşünce ve Gönül
Dünyasında Peygamber Sevgi ve Saygısı
Hocaefendi�nin, değişik eserlerinde Peygamberimiz hakkında kullandığı medh ü sena yüklü ifadelere bakıldığında da görülecektir ki, aslında sadece o söz cevherleri (kıymeti evvelâ hakkında yazılana saniyen de yazana ait) bile Hocaefendi�deki Peygamber saygı, hürmet ve aşkının çok aşkın olduğunu göstermeye fazlasıyla kafîdir. Ne var ki, biz burada konumuzla alâkalı olarak Hoca Efendi�nin eserlerine kısaca bir göz atmak istiyoruz.
En başta şunu söyleyebiliriz ki, Peygamber Efendimiz�in ve güzide ashabının, içinde yaşadığımız zaman diliminde gönüllerde hak ettikleri yere taht kurmalarında M. Fethullah Gülen Hocaefendi�nin â��Allah�ın izni ve inâyetiyleâ�� inkâr edilemez büyük bir tesiri vardır. Çok erken yaşlarından itibaren Hocaefendi, vaazları, sohbetleri ve makaleleriyle bu sevginin sinelerde yerleşmesine hâdim olmuş, âdeta hayatını bütünüyle millet fertlerine başta Peygamberimiz ve güzide ashabını, sonra da selef-i sâlihîni ve pâk ecdadımızı sevdirme meselesine vakfetmiştir.
Hocaefendi, uzun yıllar süren vaizlik hayatında Peygamber sevgisinden bahsetmiş ve müteselsil olarak bir senesini sadece Peygamberimizin hayatını cami kürsülerinden muhtaç gönüllere anlatmaya ayırmış, bu sohbetler de zamanla kitaplaştırılarak Sonsuz Nur isimli mükemmel, mükemmel olduğu kadar da emsallerinden oldukça farklı bir üslûba sahip orijinal bir eser ortaya çıkmıştır. Hocaefendi ve bütün bir ümmet-i Muhammed için ne kadar büyük bir bahtiyarlıktır ki, eser bugün dünyanın değişik dillerine tercüme edilmiş ve günümüzde konusunda en çok okunan ve müracaat edilen kaynaklardan birisi olmuştur. Kitabın önsözündeki �Acaba biz, o sultanlara sultanlığı öğreten Gönüller Sultanı�nı istenilen ölçüde bilebildik mi?�, �O�nun kıtmiri olduğunu söyleyen ben O�nu tam anlatabildim mi, bildiklerimi size tam duyurabildim mi?� gibi ifadeler Hocaefendi�nin içinin ızdırabına ve Efendimiz�i anlatma hususundaki tehâlük derecesinde gayretine tercüman gibidir. Hadd-i zatında o, Allah�ın izniyle elinden geleni fazlasıyla yapmıştır. Evet, o bir Allah Resûlü karasevdalısıdır. �Kebap oldu sinem, âhıma itimat yok mu?�, �Yanıp kebap oldum, ümidim yıkma/İtab et ama ağyara bırakma!� mısraları işte bu sevdanın yaktığı bir gönlün nağmeleridir. Sonsuz Nur adlı eser baştan sona Peygamber Efendimize sevgi ve saygıyı ruhlarımıza işler. Biz de buradan hareketle, peygamberlere (aleyhimüsselâm) karşı saygılı olma ve başkalarının da gereken hürmeti gösterme hususunda aynı hassasiyete sahip olmasına vesile olmanın bizim en önemli vazifelerimiz cümlesinden olduğunu anlamış oluruz.
Hocaefendi, bir çok yazı ve sohbetinde Peygamber sevgisini işlediği gibi, zaman zaman bu konuya münhasır makaleler kaleme alarak bu hususta zihinlerin her zaman salim ve gönüllerde o aşkın varlıklara duyulan sevgi ve aşk kıvılcımlarının artarak canlı kalmasına vesile olmuştur. Bunu görmek için değişik eserlerindeki �Kutlu Doğum�, �Mülahazalarımızın Yeşil Kubbesi�, �Ravza�, �Viladetin Çağrıştırdıkları�, �Gaybın Son Habercisi� gibi makalelerine bakılabilir. Şiir kitabı Kırık Mızrap da sevda ölçüsündeki Peygamber sevgisini dile getiren mısralarla doludur. Okunduğunda da görülecektir ki, eserdeki aynı zamanda bazıları bestelenen �Gönüller Tahtın�, �Beni Yalnız Bırakma�, �Gönlümün Gülü�, �Ay Yüzlü�, �Ey Nebî�, �Ravza�, �İçimdeki Ezan Sesi�, �Medine�nin Gülü�, �Gönül Sultanım�, �Doğ Gönlümün İçine�, �İnsanlığın Efendisi� başlıklı şiirler Hocaefendi�nin sinesinin Peygamber aşkıyla yanıp tutuştuğunun en güzel örneklerini teşkil ediyor. Ezcümle, M. Fethullah Gülen Hocaefendi�nin bütün eserlerinin, sohbetlerinin, şiirlerinin hep bu nağmeyi terennüm ettiğini söylemek pekâla mümkündür. İsterseniz sözü burada kesip, Hocaefendi�nin kendi lisanından Efendimiz�i dinleyelim:
Yaratılan ilk nur O�nun nuru, ve gaybın son habercisi O�dur. Varlık ağacının çekirdeği, kâinat kitabının ille-i gâiyesi, Hakk�a davetin en gür sesi O�dur. �Gayb� ve �Gaybu�l-gayb�ın son habercisi O, eşya ve hâdiselerin yanıltmayan yorumcusu O, insan ve Yaratıcı münasebetini hem de herhangi bir iltibasa meydan vermeyecek şekilde ortaya koyan O ve böyle bir münasebetin gereklerini açık-seçik belirleyen de O�dur. O, bir yönüyle ilk ve Hakk�a en yakın, diğer yönüyle de son, fakat en emin bir kurbet rehberidir.
O, âfak ve enfüsün fihristi, varlığın özü, üsâresi, yaratılış ağacının gaye çerçevesinde en münevver meyvesi ve Yüce Yaratıcı adına bütün ins u cinnin de efendisidir.
O, özü ve konumu itibarıyla her zaman tavsif üstü, zâtı açısından nazîrsiz, ötelere ait derinlikleri zaviyesinden ferîd-i kevn ü zaman, elindeki mesajıyla da apaçık bir bürhandır.
Taayyün ve kaderî programda evvel O, nübüvvet davasında son sözün hatibi O, zahirin hakîki şârihi O, esrâr-ı bâtının nâtıkı da O�dur. Ruhu-l�Kudüs�ten ilmî ve aklî hakikatleri almaya müsait yaratılması, engin şuuru, üstün idraki, melekût ötesine açık kalbi ve öteler ötesini temaşaya müstaid sırrıyla O, nübüvvet tahtının sultanı, ötelere açık nurânî bir âhize gibi aldığı şeyleri ruhlara ve akıllara arızasız duyurması itibarıyla da risalet âleminin en beliğ tercümanıdır.
O bilinmezleri bildiren, idrak edilmezleri ruhlarımıza duyuran bir tarif edici ve bir muallim-i ekberdir. Dinî hükümleri tebliğ, insanî değerleri talim ve ahlakî esasları temsil yanı itibarıyla da O, muvazzaf bir müşerri, bir kanun vâzıı ve hakikatler hakikatinin bir kavl-i şârihidir.
Aile efradı arasında O, eşi menendi olmayan bir aile reisi.. arkadaşları içinde, kardeşçe, yumuşak tavırlarıyla gönüllere girmesini çok iyi bilen mükemmel bir mürşid-i azam ve muallim-i ekberdi.. arkasındakilerini hiçbir zaman yanıltmayan ve inkisara uğratmayan eşsiz bir rehberdi.. söz sultanı muazzam bir hatip, kalb eri bir rabbânî, muhakeme üstadı bir hakîm; hârikulâde bir devlet reisi ve bozgunlardan zafer çıkaran mükemmel bir erkân-ı harpti.
O, ifadelerinde söz kesen bir beyan sultanı, mantığında bir muhakeme âbidesi ve düşüncelerinde de misyonunun enginliğine denk bir okyanustu.
O�dur nübüvvet silsilesinde vücudu Hakk�a en açık bürhan. O�dur Hazret-i Zât�ın ilk mir�at-ı mücellâsı; O�dur ilahî sıfatların en şeffaf mahall-i tezahürü; O�dur kâlî ve hâlî Hakk�ın en fasih tercümanı, Allah�ın cihanda mücessem rahmeti ve bizlere lütuf ve nimetlerini tamamlamasının remzi.
O mümtazlardan mümtaz Zât, Cenab-ı Hakk�ın O�na itaati Kendine itaat kabul ettiği bir kıblenümâdır.
Mesajı Kur�ân O, ufku irfan O, beyanı bürhan O ve iki cihanın vesile-i saadeti de O�dur. Hakk�ın, harika bin nişanla taltif ettiği zât O, nâm-ı, Kur�ân�ın referansına bağlı kıyamete kadar yâd-ı cemîl olarak anılacak da O�dur. O�dur insanlığın medâr-ı şerefi, nübüvvet hakikatinin merkez noktası. Peygamberler ordusunun seraskeri ve ins u cinnin yanıltmayan rehberi.
Ruh-u A�zam�ın mahall-i tecellisi O, esmâ-i ilahiye ve sıfât-ı sübhâniyenin merkez noktası O, peygamberlik semasının kutup yıldızı da O�dur.
O, varlık kitabını yazan kalemin mürekkebi, kainat satırlarının yazılışının gaye ölçüsündeki ruhu, mânâsı; ilahî esrarın zuhuru adına bilinmezlerin en fasih tercümanı ve lâhûtî hakikatlerin de marifet mahzenidir.
O, dünyada iman ve marifetle, ötede Cennet ve Cemalullah�la tüllenen âlemlerin sırlı anahtarı, kapısı, o kapı ötesindeki bütün mazhariyetlerin ışıktan vesilesi, künhü nâkâbil-i idrak hakikatlerin müfessiri, Zât âleminin müfti-i hâssı, sıfatlar ufkunun münevver meşrıkı, arkasına aldıklarının aldatmaz mürşidi, ehl-i tevhidin kıblenümâ mahiyetindeki imamı, idrak ve ihsas âlemlerini kuşatan sis ve dumanın arkasını gösteren ilahî ışık kaynağı, Hakk�a gönül verenlerin vefalı ve candan dostu, şeytanın ve şeytanîliğin en amansız hasmı, dünya ve ukbâda kendine bel bağlamışların koruyucu serası ve mücrimlerin de şefaatkânıdır.
Gökler velîmesine çağrılan Hakk�ın özel davetlisi O�ydu; herkesin gözünü diktiği �Kâb-ı Kavseyn�e uğrayıp geçen de yine O�ydu. Ve �Sidretü�l-Müntehâ�nın misafiri olmak sadece O�na bahşedilmişti.
Evvel�in en önemli remzi O, Âhir�in nûrefşan ayinesi O, Ehadiyet-i Zâtiye ve Vahidiyet-i Sıfâtiyenin en bülendâvâz davetçisi O; zât, sıfât ve esmâ bilgisinin en emin emanetçisi hakikî insan-ı kâmil de O�ydu... O, taayyün-ü evvel�den Ahmed ünvanıyla insanlık ufkunun muhaciri; Mekke�den Muhammed namıyla Medine şehrinin misafiri; berzahtan Mahmud namıyla livâü�l-hamdın mihmandarı ve bütün esmâ-yı şerifiyle Cennet ve Cemalullah�ın perdedarı, ruhânî âlemlerin feyiz kaynağı ve cismâniyet âleminin de asıl cevheriydi.
Varlığın özü ve nüvesi, yaradılış ağacının meyvesi ve tevhid hakikatinin en gür sesi O�dur.
Varlığın çehresindeki perdeyi kaldıran; eşyanın ruhunda meknî bulunan sırları gün yüzüne çıkaran; yerle gök arasındaki kopukluğu giderip bir kere daha arzı semâlara bağlayan; akılla kalbi en sağlam esaslar çerçevesinde buluşturup muhakemenin ufkunu fizik ötesi enginliklere ulaştıran; canlı-cansız her şeyi en doğru şekilde okuyan; okuduklarını, herkesten çok önce ve en büyük araştırmacıların idrak ufkunu aşkın bir seviyede yorumlayıp küllî kâidelere bağlayan O�dur. O�dur kâinat hakkında sözün özünü söyleyen; sözleriyle eşya ve hâdiseleri hallaç eyleyen ve her şeyin ötesini temâşâ etmemiz adına bize sır perdesini aralayan; insan düşüncesini madde ve mânânın birleşik noktasına yükselten ve köhneleşmiş anlayışları târumâr ederek gördüğümüz şu fizikî dünyayı cennetlerin koridoru hâline getiren, ışığıyla karanlık dünyalarımızı aydınlatan nur, enfes rayihasıyla cihanları ıtriyat çarşısına çeviren gül, karanlık gecelerimizi ayı-güneşi, aradığımız sevgili...
Sonsuz Nur, İnsanlığın Medar-i Fahri, İnsanlığın İftihar Tablosu, Kainatın İftihar Tablosu, Muhammedü�l-Emîn, Hazret-i Ahmed ü Mahmud u Muhammed Mustafa O�dur; mensubiyetiyle övündüğümüz insan O�dur.
Yaratılışın gayesi, varlığın özü, peygamberlik hakîkatının zübdesi, kemâliyle Ferîd-i Kevn ü Zaman ve bihakkın Fahr-i Kainat, Cenab-ı Hakkın rahmaniyet ve rahîmiyetine en mücellâ, en parlak ayna, O�nun Rab isminin en üst seviyedeki temsilcisi, ism-i azamın mazharı, ferdiyet ve gavsiyeti temsil eden makam-ı ferdiyetin sahibi, ferd i ferîd Hazret-i Muhammed habîb-i edip ve Bediüzzaman�ın ifadesiyle Şeref-i nev-i insan ve divan-ı nübüvvetin hatemi O�dur. O�dur Hazret-i Ehadiyet�in tecellî-i etemmine mazhar.. O�dur hulâsa-i mevcudat ve ruh-u seyyidi�l-kevneyn.. O�dur varlık ağacının çekirdeği ve meyvesi, aslında meyvenin de ötesinde hilkat ağacının özü, usaresi ve ruhu.. O�dur Ruh-u seyyid-i enam, O�dur mişkat-ı nübüvvet, menba-ı feyz ve kevser-i hakikat, O�dur varlık bulamacının en temel unsuru, Hak tecellîlerinin mücellâ aynası ve yaratılışın en anlamlı nüktesi. Yüce kâmet, yüce Ruh, kainatın efendisi, iki cihan güneşi, mümtaz şahsiyet ve dürr-i yekta, sadık ve masduk olan iki cihan serveri O�dur.
Eşyaya mana kazandıran insan, varlığın sırlarını lif lif didikleyip seyircilerin mütalaasına sunan biricik mürşit ve üstad, ufuk insan ve kutup peygamber, en müthiş iradeli, en büyük ruhlu; en muhteşem kalbli, en büyük muvahhid, tevhid hakikatının en gür sesi, peygamberlik semasının tayeran eden tavusu, âlemşümul din ve dâvanın şerefli mübelliği, ufuk firaset, heykel-i akl-ı evvel, müntehîlerin müntehîsi, akrabü�l-mukarrebin, mahbubiyet makamının temsilcisi, en büyük hâl eri, müstesna fıtrat, ekmel-i kümmelîn, kemâl ehlinin en kâmili ve mürşid-i kâmil-i mükemmel O�dur.
O�dur kadrine ruhanîlerin destan kestiği zât. O�dur Hazret-i Seyyidül evvabîn, îsar kahramanı, ismet kahramanı, uruc ve nüzulün kahramanı, kalakın zirvedeki sultanı, hüzün peygamberi, duânın sultanı, seyyidü�l-hâşiîn, seyyidü�l-masûmîn ve masumlar masumu. Murakabe insanı, ihlas insanı, huzur insanı, haya âbidesi, Cenab-ı Hakk�ın Hayiyy ism-i şerifinin tam bir mücella aynası O�dur. Şükür kahramanı, sabrın, hilmin, silmin, azmin ve ümidin temsilcisi O ve Şahika insan O�dur.
Tembele ve tembelliğe yüz vermeyen, çalışmayı ibâdet sayıp, çalışkanı alkışlayan, arkasındakilere yaşadıkları çağın ötesini ve topyekün insanlığa muvazene unsuru olma noktalarını gösteren O�dur.
Küfrün, vahşetin aleyhine bir celâdet ve belâgat kılıcı olarak ortaya çıkmasında, dörtbir yanda âvaz âvaz hakîkatı ilân etmesinde ve insanlığa gerçek varoluş yollarını göstermesinde eşi menendi olmayan Zât O�dur.
Din, nâmus, vatan ve milleti koruyup kollamayı, bu uğurda mücadelenin bir cihâd, cihâdın da erişilmez bir kulluk vazifesi olduğunu fevkalâde bir muvazene içinde insanlığa tebliğ eden O�dur.
Gerçek hürriyeti insanlığa ilk defa ilân eden, insanların hukuk ve adâlette birbirine müsâvi olduklarını vicdânlara duyuran, üstünlüğü ahlâk, fazîlet ve takvada arayan, zâlime ve zâlim düşünceye karşı hakîkatı haykırmayı ibâdet sayan O�dur.
Fânîlik ve ölümün yüzündeki perdeyi yırtan, kabri ebedî saâdet âleminin bekleme salonu olarak gösteren, her yaş ve her başta mutluluk arayan gönülleri Hızır çeşmesine ulaştırıp onlara ölümsüzlük iksiri içiren O�dur.
İslâm peygamberi, şanlı nebî, yüce Nebi, Hazret-i Üstad-ı küll ve mukteday-ı ekmel, ilimlerin varıp kendisine dayandığı kilit insan, en büyük lider, en büyük önder, en büyük pişdar, seçilmişler seçilmişi, en büyük adalet insanı O�dur. Bu uzun ve sırlı yolculukta bulunduğumuz sahil itibariyle bizim için bir kaptan ve rehnüma, varacağımız âlem itibariyle de bir mihmandar ve şefaatçi, rûhunun ilhâmlarını arkasında saf bağlamış bendelerinin sînelerine boşaltma mazhariyetinin biricik sîmâsı, nazarı nereye ulaştı ise kademi oraya basan misli görülmemiş mümtaz ve seçkin lider O�dur.
Yolda kalmışların biricik rehberi O, cennet rehberi O, liderler lideri, kudsiler ordusunun başbuğu, başbuğlar başbuğu, muhteşem asker, menendi olmayan nebî, elinde hayat iksiri taşıyan biricik hekim, insanlığa sistem getiren, nişan getiren, âhenk getiren büyük insan O, insanlığın yıllanmış dertlerine derman olan hekimler hekimi O, güneşlere taç giydiren sultan, kapkaranlık bir dönemi bir hamlede ışığa boğan aydınlıklar sultanı, gecesi gündüzlerden daha aydın ve gündüzü cennet baharlarına denk sultanlar sultanı O, küfrün sihrini ve büyüsünü bozan asâ-yı İlâhî O�dur.
İksir sözlü Menhelü�l-azbü�l-mevrud, Hakka davetin en gür sesi Hazret-i Sâdık u masduk, hikmetin lisan-ı fasihi, andelîb-i zişan O�dur. O�dur varlığı nur, dünyası sürur, sözü Kur�ân, O�dur bütün zamanların ve mekanların söz sultanı, O�dur hak bahçesinin güllerine ilahiler besteleyen bülbül.
Evet O�dur Sultanlara sultanlığı öğreten, şefkati adaletini aşkın gönüller sultanı. Ruhlarımızın sultanı O, insanlığın efendisi, gönüllerin efendisi, zaman ve mekanın efendisi, Allah�ın yeryüzünde en şerefli, en namlı halifesi, serdar-ı azam, melikü�l ins ve can, gönüllere fer veren efendiler efendisi, nebiler efendisi ve server-i enbiya O�dur. Başı gökler ötesi âlemlerde dolaşan Ruh O; ümmetlerin en hayırlısını gemisinde taşıyan Nuh da O�dur.
Gönüllerimize aşk u heyecan salan O, gözlerimize ışıklar çalan O, bizleri ebedler ülkesine hazırlayan da yine O�dur. O�dur meleklerin dahi yüzüne bakmaya kıyamadığı güneşler güneşi, peygamberlik semasının güneşi ve en parlak yıldızı, fazilet güneşi, şem�a. O�dur dünyaya arştan gelen nûr, meh-i tâbân, O�dur gül-i rana, gözleri ela, kâmet-i bâlâ, kakülü anber, saçı reyhan. Güzeller güzeli taptaze gül O�dur.. Ay yüzlü, apaçık sözlü, en doğru sözlü O�dur.. Kupkuru çölleri cennetlere çeviren Medine�nin gülü O�dur.. Enfes rayihasıyla cihanları ıtriyat çarşısına çeviren gül O ve gönüllerimizin gülü O�dur.
Sonsöz
Netice olarak şunu ifade edebiliriz ki, Peygamber Efendimiz başta olmak üzere bütün peygamberleri gönülden sevme ve gerekli saygıyı gösterme dinin olmazsa olmaz bir rüknüdür. Yukarıda iktibas ettiğimiz ifadelerde de çok vâzıh bir şekilde, Hocaefendi�nin â��ki o her zaman kendisinden Peygamberimizin kıtmiri olabilmeyi ümit eden bir kimse olarak bahsederâ�� kalb ve ruh dünyasında Efendimize ayrılmış çok müstesna bir yer olduğunu görmüş olduk. Öyle anlaşılıyor ki, biz başta olmak üzere herkes, Peygamberimizi ve diğer enbiyayı (alâ nebiyyinâ ve aleyhimüsselâm) yâdederken sıradan insanlardan yani kendimizden bahsediyor gibi bahsetmemeli, onları üstün vasıflarla anarken içimizdeki sevgi, saygı ve hürmeti ağzımızdan çıkan kelimelerle de ortaya koymalıyız. Herhalde onlardan gelecek feyz ve bereketin en önemli vesilesi de bizim onları hak ettikleri mevkilerine oturtmamız, onları konumlarına göre yâdetmemiz olacaktır. Bütün bunlara ilave olarak, Hocaefendi�nin eserlerinde Efendimizi medh ü sena eden ifadelerin buradakilere münhasır olmadığını ve ortaya koymaya çalıştığımız bu mütevazı gayretin Hocaefendi�nin bu müstesna yönünü ortaya koyan daha çaplı ve istifadeli çalışmalara bir vesile olmasını ümid ettiğimizi söyleyelim.
Niyetimiz ve ümidimiz Hocamızın ve istifade edenlerin duâsına ve Efendiler Efendisi Hazret-i Ahmed ü Mahmud u Muhammed Mustafa�nın şefaatine nail olabilmektir.
* Araştırmacı-Yazar
myilmaz@yeniumit.com.tr
Kaynaklar
-Gülen, M. Fethullah, Bütün eserleri.
-Nursi, Bediüzzaman Said, Mesnevî-i Nuriye, İstanbul 1993.
-Busîrî, Kasîde-i Bürde.
-el-Cîlî, Abdülkerim, İnsan-ı Kâmil, İz Yayıncılık, 2002.
-Aydemir, Abdullah, İslâmî Kaynaklara Göre Peygamberler, Ankara 1992.
Hz. Peygamber'in (s.a.s.) Beden ve Ahlak Güzelliği
Prof. Dr. İbrahim Bayraktar
Konumuzla ilgili kavramlardan en önemlisi sîret kelimesidir. Sîret lügatte, gidiş, hâl ve yürüyüş gibi manâlara gelir. Istılahta, Hz. Peygamber Efendimizin beden ve ahlâk güzelliği dahil, bütün söz ve davranışlarını, kısaca tüm yaşayışını ifade eder. Sîretin içinde, Hz. Peygamber Efendimizin Megazi, Delâil, Hasais ve Şemaili yer alır. Şemail, O'nun bedenî ve ahlâkî güzelliklerine denir ve O'nu tanıma ve tanıtma bakımından önemlidir.
Bir beşer olarak yaratılan ve her insan gibi yiyip içen, yatan, geçimi için çalışan Hz. Peygamber (s.a.s.), ama bütün bu hususlarda ve insanlarla ilişkilerinden Allah'a kulluğuna kadar hayatının her yönünde mükemmel bir örnek, bir nümûne-i imtisal ortaya koymuştur. Şemâil kitaplarında görüldüğü gibi, O, en güzel ve en mükemmel bir şekilde yaratılmıştır. Bu güzelliği ve kemâlâtı sebebiyle, bedeninin tavsifine süs, zinet manasına gelen Hilye ismi verilmiştir (Bayraktar 1990, 303). Bununla beraber O'nun bedeni ve uzuvları açlık, susuzluk ve darbelere maruz kalmak bakımından diğer insanlardan farksızdır. Peygamberimizin (s.a.s.) bedenî ve ahlâkî güzelliklerini çok kısa olarak yazdıktan sonra, bu hususta derli toplu olan Cevdet Paşa'nın tavsifini kaydedeceğiz.
Hz. Peygamber Efendimizin Beden Güzelliği
Peygamber Efendimiz (sallâllahu aleyhi ve selem), hulûkuyla olduğu gibi hilkatiyle de en mükemmel insandır. O'nun kemâlâtının bütününü bir başka insanda görmek mümkün olmadığından, fizyonomisinin mükemmelliği de peygamber olduğuna dair bir delil sayılmış ve diğer nübüvvet delilleriyle birlikte yazılmıştır. Mesela, Kâdî İyâz'ın eş-Şifâ bi Ta'rîfî Hukûki'l-Mustafâ adlı eserinde Hz. Peygamber'in bütün vasıfları ve halleri bir araya toplanmış ve bunlar bir anlamda O'nun peygamberliğinin delillerinden kabûl edilmiştir. Aynı şekilde Beyhakî de Delâilü'n-Nübüvve adlı eserinde benzer yaklaşımı sergilemektedir. Gerçi beden güzelliği, Hz. Peygamber'e has değildir. Meselâ, Yusuf (a.s.)'a güzelliğin tamamı verilmişti. Ashabdan Cerîr b. Abdillah'ın aynı bir yakışıklılığa sahip olduğu nakledilmektedir. Hz. Peygamber'e gelince: O, bu hususta da Hz. Yusuf (a.s.) dahil herkesin önünde idi ve bunun yanısıra ahlâk güzelliği ile de emsalsizdi. O'nun peygamberliğine delil olan, sadece bedenen değil, hem bedenen hem de ahlâken mükemmel olmasıdır.
Hz. Peygamber'in Ahlâk Güzelliği
Hz. Peygamber'in şemailinin ikinci unsuru, ahlâkıdır. Ahlâk, nefsin kuvvet ve vasıflarındaki normal bir özelliğe sahip olması anlamına gelen hulûk kelimesinin çoğuludur. Güzel ahlâk ise, ifrat ve tefritten uzak fazilet sayılan bir mertebedir. Gazap kuvvetinin fazileti şecaattir. Bu da, öfkelenip tavır alınması gereken yerde gerektiği şekil ve ölçüde tavır alma, yersiz öfkeden kaçınma, hakkı kabûl, anlatma ve savunma konusunda korku taşımama demektir. Şehevî kuvvetin fazileti iffettir. Aklî kuvvetin fazileti hikmettir. Bütün bu faziletler, Hz. Peygamber'de en mükemmel derecede bulunuyordu. Onları, bütün boyutlarıyla Şemâil telifatında görmekteyiz.
Kur’ân-ı Kerim'de Hz. Peygamber Efendimizin (s.a.s.) ahlâkının çok büyük, çok yüce ve hayranlık verici olduğu bildirilmiştir (Kalem, 68/4). Peygamber Efendimiz de (s.a.s.) bir hadislerinde, “Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim” (Muvatta', “Hüsnü'l-Hulûk,” buyurmuştur.
Peygamberimizin (s.a.s.) ahlâkı, Hz. Aişe'nin de bildirdiği gibi Kur’ân'dı (Müslim, “Salâtü'l-Müsafirin,” 139). O, bütün hayatını Kur’ân'a göre tanzim etmişti, yani yaşayan Kur’ân'dı. Peygamberimiz (s.a.s.), beşeri yönüyle de insanlığa örnekti. O, günah olmadığı takdirde, kolay olan işe öncelik verirdi. Meselâ, Peygamberimiz tek başına namaz kılıyorsa istediği kadar uzatır; cemaate imamlık yaptığında ise, kısa kıldırırdı ve böyle kıldırılmasını da tavsiye ederdi. Bunlar, O'nun ahlâkından sadece çok küçük bir kesit.
Cevdet Paşa'nın Veciz Yazısı
Peygamberimizin beden ve ahlâk güzelliğini anlatan en güzel eserlerden birisi Ahmet Cevdet Paşa’nın Kısâs-ı Enbiyâ adlı eserindeki Bazı Evsâf-ı Seniyye-i Muhammediyye başlıklı yazısıdır. Burada bu yazıyı kısmen sadeleştirerek vermeyi münasip gördük.
“Resûl-i Ekrem ve Fahr-i Âlem Muhammed Mustafa (s.a.s.) hazretleri hilkatçe ve ahlâkça Âdem oğlunun en ekmeli idi. Hep enbiyâ-i izâm (aleyhimusselâm) hazerâtının uzuvları kusursuz ve yüzleri güzel yüzlü olup, Habîb-i Hüdâ onların en güzeli idi.
“Mübarek cismi güzel, bütün azası birbirine uygun, endamı gayet münasip, alnı ve göksü ve iki omuzlarının arası ve avuçları geniş, boynu uzun ve ölçülü ve gümüş gibi saf, omuzları, pazuları ve baldırları kalın, bilekleri ve parmakları uzun, elleri ve parmakları dolgunca idi. Mübarek cildi ise ipekten yumuşak idi. Kemâl-i itidal üzere büyük başlı, hilâl kaşlı, çekme burunlu idi. Çehresi azıcık değirmi ve uzunca olup, şişman yüzlü ve yumru yanaklı değildi.
“Kirpikleri uzun, gözleri kara ve güzel, büyücek ve iki kaşının arası açık olup çatık kaşlı değildi ve iki kaşının arasında bir damar vardı ki, kızdığı vakitte kabarıp görünür idi.
“O Nebiy-yi Mücteba ezheru'l-levn idi. Yani, ne kireç gibi ak ne de kara yağız. Belki ikisi ortası gül gibi kırmızıya mail, beyaz, nurani ve berrak olup mübarek yüzünde nur parlardı. Gözlerinin akında dahi az kırmızılık vardı. Dişleri inci gibi parlak olup, söylerken ön dişlerinden nur saçılır, gülerken fem-i saadeti bir latif şimşek gibi ziyalar salarak açılırdı. Saçları ne pek kıvırcık ne de pek düz idi. Saçlarını uzattığı vakit kulaklarının memelerini geçerdi. Sakalı sık ve tam idi. Uzun değildi ve bir tutamdan ziyadesini alırdı.
“Âlem-i bekâya rıhlet buyurduklarında saçı, sakalı henüz ağarmağa başlamamış, başında biraz, sakalında yirmi kadar beyaz kıl vardı.
“Cismi nazîf, kokusu latîf idi. Koku sürünsün sürünmesin, teni ve teri en güzel kokulardan âlâ kokardı. Bir kimse O'nunla musâfaha etse, bütün gün O'nun rayiha-i tayyibesini duyardı ve mübarek eliyle bir çocuğun başını mesh etse, râyihâ-yı tayyibesiyle o çocuk, sair çocuklar arasında malûm olur idi.
“Doğduğu vakit dahi nazîf ve pak idi. Duyuları fevkalâde kavi idi. Pek uzaktan işitir ve kimsenin göremeyeceği mesafeden görür idi.
“Hep harekâtı mutedil idi. Bir yere azimetinde acele ve sağ ve sola meyletmeyip kemal-i vakar ile doğru yoluna gider; fakat sürat ve sühûlet ile yürür idi. Şöyle ki: âdeta yürür gibi görünür, lâkin yanında gidenler süratle yürüdükleri halde geri kalırlardı. Elhâsıl, en mükemmel ve müstesna surette yaratılmış bir vücûd-ı mesûd ve mübarek idi.”
Cevdet Paşa, devamla Peygamber Efendimizin şemailine dair şu özet bilgileri de vermektedir:
“Güler yüzlü, tatlı sözlü idi. Kimseye fena söz söylemez ve kimseye bed muamele eylemez ve kimsenin sözünü kesmez, mülayim ve mütevazı idi. Haşin ve kaba değildi. Fakat heybetli ve vakur idi. Beyhude söz söylemezdi. Gülmesi dahi tebessüm idi.
“O'nu ansızın gören kimse heybetinin tesirinde kalırdı. O'nunla ülfet ve müsahabet eyleyen kimse, O'nu can u gönülden seven bir kişi olurdu. Ehl-i fazla derecelerine göre ihtiram ederdi. Akrabasına dahi pek ziyade ikram eylerdi. Lâkin onları kendilerinden efdal olanlar üzerine takdim etmezdi.
“Hizmetkârlarını pek hoş tutardı. Kendisi ne yer ne giyerse, onlara dahi onu yedirir ve onu giydirirdi.
“Sahî (cömert) ve kerîm, şefik ve rahim, şeci ve halim idi. Ahd u va'dinde sabit, kavlinde sadık idi. Elhasıl, hüsn-i ahlâkça ve akl u zekavetçe cümle nâsa faik ve her türlü medh u senâya layık idi.
“Kitap okumamış, yazı yazmamış olduğu halde, avam ve havassın zahirî ve batınî umûrunda vaki olan hüsn-i tedbir ve tasarrufunu bir adam düşünse, O hazretin ne mertebe akl u fehm u zekâsı olduğunu derhal anlar. Zülümat-ı cehl içinde kalmış kabâil-i Arab arasında büyüyüp Cezîretü'l-Arab gibi bir ücra mahalde zühur eylemişti. Ümmî olduğu halde enfüs ü âfâkı envâr-ı ulûm u maarif ile münevver etmişti. Bir akl-ı selîm sahibi bütün bunları teemmül etse, bilâ tereddüt, O'nun dâvâ-yı nübüvvetini cezmen tasdik eyler.
“Yemede, giymede mikdar-ı zarûret ile iktifa eder ve ziyâdesinden kaçınırdı. Bulduğunu yerdi, bulduğunu giyerdi, doyuncaya kadar yemezdi. Üzerinde yatıp uyuduğu döşek, deriden mamul olup içi dahî hurma lifi idi.
“Az vakit içinde bunca fütûhâta mahzar olmuş ve vâridât-ı İslâmiye çoğalmış iken, dünya malına asla iltifat eylemezdi. Ganâimden kendisine ait olan emvalin ekseriyetini müstahaklarına sadaka edip, kendi taayyüşü için pek az bir şey alıyordu. Bu cihetle, bazen borçlanmaya mecbur oluyordu.
Ehl-i Beytinin ekseriyâ yedikleri, arpa ekmeği yâhut hurma idi. Dâr-ı Ukbâ'ya azîmetinde, en sevgili zevcesi olan Âişe (radıyallâhü anhâ) hazretlerinin hücresinde, biraz arpadan başka yiyecek yok idi ve zırhı bir Yahûdînin yanında merhûn idi ki, iyâlinin nafakası için otuz sâ' arpa ödünç alıp, zırhını rehin etmişti.”
En Güzel Örnek Peygamberimiz (S.A.V)
Prof. Dr. İbrahim Bayraktar
Bilindiği gibi İslamî ilimlerin başlıca kaynağı Kur'ân-ı Kerîm ve Hadislerdir. Hadisler Hz. Peygamber'den naklen gelen söz ve fiil ve takrirlerin haberleridir. Bunlar aynı zamanda kendilerine ittiba edilecek ve örnek alınacak esasları da ihtiva etmektedir. Burada biz sünnetle ilgili bazı hususiyetlerin üzerinde kısaca durmanın faydalı olacağını düşünmekteyiz.
a. Müslümanların Sünnete Tabi Olmaları
Hz. Peygamber'e itaat etmeyi emreden ayetler, Peygamberin hayatında bizzat emirlerine, vefatından sonra ise, sahih sünnetine tabi olmakla gerçekleşir. 19. yüzyılda İngiliz tesirinde Hindistan'da kurulan sapık akımlara gelinceye kadar, İslam alimlerince sünnetin hücciyeti tartışılmamıştır. Tebliğ ve rehberlik alanında da sünnete başvurulmuştur. Sünnet bütün insanlığı ilgilendiren esasları incelemektedir. Nitekim bir ayet-i kerimede "De ki, ey insanlar ben sizin hepinize Allah'ın gönderdiği bir elçisiyim" buyrularak Resûlullah'ın bütün insanlara gönderildiği anlatılmaktadır.
b. Sünnetin Örnek Alınması
Sünnet, Resulullah'ın (s.a.s.) hayatın her alanında uyguladığı hayat tarzına denir. O'nun bu hayat tarzını, bütün Müslümanların örnek alması gerekir. Nitekim bir ayette "Resûlullah'ta sizin için güzel örnek vardır" buyrulmaktadır.
O'nu örnek almak isteyen, nasıl bir aile reisi olduğunu, hanımlarına, çocuklarına karşı nasıl davrandığını, diğer insanlara karşı nasıl muamele yaptığını ve ahlakının yüceliğini, savaş meydanlarında bile merhametinin tezahürlerini görebilir.
Bu bilgilerin siret ve şemail kitaplarında yer aldığını ve az da olsa İslam hukuku konuları arasında da bulunduğuna şahit olmaktayız. Mesela, Hz. Peygamber'in adaletini bilmek onun çeşitli yerlerde adilane davrandığını bilmekle, öğrenmekle mümkün olur.
c. Sünnet ve Getirdiği Dengeli Hayat
Hz. Peygamber'in söz ve fiilleri hem hayat tarzını ortaya koymakta hem de yaşanabilir en güzel örnekleri sunmaktadır. O, ümmetine günlük ahlak ve davranışlarıyla da örnek olmuştur. Bir hadislerinde "ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim" buyurmuştur.
Hac ve namaz gibi ibadetlerde de örnek olduğunu bildirmiştir. Peygamberimiz,
"Benim (nasıl namaz kıldığımı) gördüğünüz gibi, siz de öylece namaz kılınız" ve
"Hac farizanızın (nasıl yılacağını) benden öğreniniz" buyurmuştur.
Hz. Peygamber'i örnek almak isteyen O'nun bu tutumunu göz önünde bulundurup ifrat ve tefritten kaçınmalıdır. Enes b. Malik (ra)'den şöyle dediği rivayet olunmuştur: Bir kere (Ashab'dan) üç kişi Peygamberimizin (s.a.s.) ibadetlerini sormak ve öğrenmek üzere Peygamberimizin (s.a.s.) hanımlarının evlerine gelmişlerdi. Bunlara Peygamberimizin (s.a.s.) ibadeti (nin kemiyet ve keyfiyeti) haber verilince, kendi yaptıklarını azımsayarak; "biz nerede, Resullullah nerede?! Muhakkak ki, Allah Peygamberin geçmiş olan ve gelecekte işlenmesi muhtemel bulunan bütün günahlarını bağışlamıştır" dediler. Bunun üzerine, içlerinden birisi; ben geceleri daima namaz kılacağım, dedi. Öbürü de, ben de her gün oruç tutacağım, dedi. Diğeri ise, ben de kadınlardan ayrı yaşayacağım, hiç evlenmeyeceğim, dedi. Onlar bu söz üzerinde iken Resulullah (s.a.s.) bunların yanlarına gelerek;
- Siz, şöyle şöyle söyleyen kimselersiniz değil mi? Fakat şunu biliniz ve iyi düşününüz ki, ben sizin Allah'a en iyi ibadet yapan ve Allah'tan en çok sakınanım. Bununla beraber, ben bazı günlerde oruç tutarım, bazı günlerde tutmam. Gecenin bir kısmında namaz kılarım. Bir kısmında uyurum. Hem de kadınlarla evlenir, beraber olurum. Kim benim bu sünnetimden yüz çevirirse, benden değildir, buyurdular.
2. Peygamberimizin Örnekliği ve Mahiyeti
Örnek kelimesinin Arapçadaki karşılığı "
" kelimesidir. Lügatlerde mutlak uymak anlamına gelen bu kelimenin ıstılahi manası; Hz. Peygamber'in yaptığını aynı maksat ve sıfatla yapmaktır. Bu manaya gelen başka kelimeler de vardır ki, bunlar üzerinde durmak da faydalı olacaktır.
a. Taklit: Boyna gerdanlık takmak, delilsiz bir hükmü kabul etmek, tabi olmak manalarına gelmektedir. Burada ise örnek alınan şeye tabi olmak demektir.
b. Teşebbüh: Kendisini başkasına benzetmek manasından alınarak sünnete zahiren ve şeklen benzemek anlamında kullanılmıştır.
c. Usve: örnek almak demektir. Hz. Peygamber'i ilk olarak sahabe örnek almıştır. Onlar Efendimizi hem şeklen, hem de maksadının ne olduğunu tespit etmek suretiyle örnek almışlardır. Bu anlamda sünnet, Kur'an'ın takdim ettiği son Peygamber'in âlemlere rahmet ve üsve-i hasene olan büyük ahlak sahibinin davranışlarıdır. Bunlar Allah Resulü olarak Hz. Muhammed'in evrensel planda ortaya koymuş olduğu yorumlardır.
3. Sahabenin Sünneti Örnek Alması
Peygamberler birer beşer olarak ümmetlerine örnek olacak bir hayat tarzı sürdürmüşlerdir. Her meselede olduğu gibi, bu hususta da zirveyi Efendimiz tutmaktadır. Onun örnekliğinin bazı özellikleri vardır. Evvela, onun örnek davranışları ashabı tarafından görülmüş, öğrenilmiş ve daha o hayatta iken tatbik edilmiştir. Onun sadece gündüz ibadetleri değil, aynı zamanda gece ibadetleri de titizlikle araştırılmış ve uygulanmıştır. Nitekim bir ayette, O'nun gecenin üçte ikisini namazla geçirdiği ve O’nu gören ashabın da O’nun gibi namaz kılmaya çalıştığına işaret edilmektedir. Ashabın bu derece kendisine bağlı olduğunu gören Hz. Peygamber, ashabı O'nu örnek alırken sıkıntıya düşmesin diye örnek alacakları miktara müdahale etmiş ve kendilerine kolaylıklardan istifade etmelerini tavsiye etmiştir. O, peşi peşine hiç iftar etmeden oruç tutanları ikaz etmiş ve "Ben sizin gibi değilim. Ben gecelerim, Rabbim beni yedirir, içirir " demiştir. Bir defasında "Ben unutmadım, ancak bana unutturuldu ki, telafisinin nasıl olacağını sünnetle ortaya koyayım" buyurmuştur. Bu hadisler Peygamber'imizin ibadetlerin noksanlıklarını nasıl telafi ettiğini ve bu hususta da örnek olduğunu göstermektedir.
Hz. Peygamber'in sözlerinin gereğini yapan sahabe, O'nun fiillerini de örnek almıştır. Nitekim bir defasında Peygamberimiz namazda ayakkabısını çıkarıp yanına koymuştu. Bunu gören sahabe de ayakkabılarını çıkarıp yan taraflarına koymuşlardı.
Hz. Peygamber (s.a.s.), Habeş hükümdarı Necaşi'nin gönderdiği hediyeler arasında bulunan Habeşi kaşlı altın yüzüğü bir defasında takınmıştı. Sonra bunu kız torunu Ümame'ye hediye etti. (Ebu Davud). Daha sonra altın yüzüğün erkekler için meşru olmadığını bildirdi. Ashabdan altın yüzük kullanmakta olanlar da yüzüklerini çıkarıp attılar. Bir süre sonra, Hz. Peygamber (s.a.s.) gümüşten bir yüzük yaptırdı ve kaşına
mührünü nakşettirdi. Bu yüzüğü hem takındı hem de yazışmalarında mühür olarak kullandı. (Buhari - Müslim)
Hz. Peygamber'in örnek alınması Onun hayatında kendisine itaat etmekle, vefatından sonra da sahih sünnetine tabi olmakla gerçekleşir.
4. Hz. Peygamber'in Fiillerinin Örnek Alınması ve İfade Ettikleri Ahkâm
"Resûlüllah'da sizin için güzel örnek vardır…" (Ahzab, 21) ayeti mutlak olan bu şekliyle, Onun bütün fiillerini ihata eder. Bunun yegane istisnası, Hasais denilen O'na mahsus fiil ve ibadetleridir.
Kur'an-ı Kerim, Hz. Peygamber'e tabi olmayı emretmiştir. Birçok ayet bu durumu bizzat veya dolaylı olarak ifade etmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır:
"De ki: "Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah bağışlayandır, esirgeyendir. "
"Elçinin emrine aykırı davrananlar, kendilerine bir belânın çarpmasından yahut onlara acı bir azabın uğramasından sakınsınlar".
"Andolsun Allah'ın Elçisinde sizin için Allah'a ve âhiret gününe kavuşmaya inanan ve Allah'ı çok anan kimseler için, (uyulacak) en güzel örnek vardır".
Bu ayetlerde Hz. Peygamber'e itaat emredilmektedir. Ancak Hz. Peygamber'den nakledilen emirlerin delaleti hususunda, İbn Süreyc, el-Cüveynî, Taberî, müteahhir şafilerden bazıları vacip; Zerkeşî, Hanefî ve Mutezilenin ekserisi, Sayrafî, Kaffâl mendub; Debûsî, Ebû Bekr er-Râzî, Hanbelîler mubah demişlerdir. Sem'ânî ve Eş'arilerin ekserisi ise tavakkuf etmişlerdir. Bu görüşler, Hz. Peygamberin davranışlarının önemini ve bağlayıcılığını açıkça göstermektedir.
Sonuç
Sünnet kelimesi, sözlükte işlek yol, hayat tarzı ve adet anlamlarında kullanılmaktadır. Hadis ıstılahı anlamında ise, Resullullah'a (s.a.s.) nispet edilen söz, fiil ve takrirlere denilmiştir. Bu itibarla sünnet, Resulullah'ın bütün hayatını kapsar. Örnekliğini de göz önünde tutarsak, O'nun bütün hayatı örnek alınabilir. Bu örnek alma, Peygamberimizin yaptığını aynı sıfat ve maksatla yapmaktır.
Hz. Peygamberi ilk olarak örnek alan nesil Ashab-ı kiramdır. Ashabdan sonra ise, ümmet-i Muhammed'in hemen hepsi sünneti delil kabul etmişler ve sünnetle amel ede gelmişlerdir.
Modern Dünyada Muhammedi Ahlaka Duyulan İhtiyaç
Prof. Dr. Mehmet Soysaldı
Özellikle son birkaç asırdır pozitivist anlayış, insanı inançlardan ve ahiret bilincinden uzaklaştırmıştır. Günümüzde birçok değer yargısı değişmiş ve ahlâkî bir erozyon hızla devam etmektedir. Dünyevileşen insanın elinden tutulup Rabbiyle buluşturulması ve tekrar ona ahiret bilincinin verilmesi gerekmektedir. Her türlü kötülüğün temelinde inançsızlık vardır. Özellikle ahirete iman şuurundan uzaklaşan insanlar, daha kolay kötülük yapabilmekte ve günah işlemektedirler.
Dünyevileşme gün geçtikçe artmakta, insan zevk peşinde koşmakta ve sadece tatmin arayışına girmektedir. Günümüz insanı, nefsini tatmin için her türlü yola başvurmaktadır. Zevk ve sefa toplum sağlığını tehdit eder bir boyuta ulaşmıştır. Zevk kültürü, insanlar arası ilişkileri bir mücadele zemininde ele almaktadır. Bugünün gençliğine baktığımızda çoğunluk itibariyle aşırı bir hırs ve büyük bir tutku içerisinde dünyaya yöneldiğini görmekteyiz. Özellikle bazı zengin aile çocukları satanizm gibi sapık yollarla tatmin arayışına girmektedirler. Bugün pek çok gencin ideali yoktur. Çünkü popüler kültür, gençlerin idealsiz yetişmelerine sebep olabilmektedir.
Muhammedî ahlâka ve onun insanlara getirmiş olduğu evrensel prensiplere bugün her zamandan daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. Birçok değer ve kıymet hükmünün alt üst olduğu, kalbî ve ruhî hayatın iflas ettiği, Muhammedî bir havanın bizden uzaklaştığı günümüzde, Hz.Peygamber (s.a.s.)’e uymak bütün meselelerimizi halledecektir. Zîra sevgili Peygamberimiz Veda Hutbesinde; “Size iki emanet bırakıyorum, onlara sarılıp uydukça yolunuzu hiç şaşırmazsınız. O emanetler, Allah’ın kitabı Kur’ân-ı Kerim ve Peygamberinin sünnetidir”1 buyurmaktadır.
Biz Müslümanlar ne bulduysak Hz. Peygamber’e uymakta bulduk, yine ne bulacaksak O’na yaklaşmada, O’nu anlamada ve O’na uymakta bulacağız.
a) Peygamber Efendimiz Bizlere Örnektir
Büyük meselelerin çözüm beklediği çok çetin günlerdeyiz. Hangi asırda yaşarsak yaşayalım, nerede bulunursak bulunalım, önümüzde cereyan eden hadiseler hangi cinsten olursa olsun, bizler, Hz.Peygamber (s.a.s.)’i hayatımızda örnek edinirsek kurtuluşa ereceğiz. Aksi takdirde kurtuluşumuz mümkün olmayacaktır.
Nitekim Yüce Allah, Kur’ân-ı Kerim’de, mü’minlere Hz. Peygamber (s.a.s.)’i örnek gösteriyor ve şöyle buyuruyor: “Allah’ı ve ahiret gününü arzulayan ve Allah’ı çokça zikreden siz mü’minler için Allah’ın Resûlünde pek güzel bir örnek vardır.”2
Ayrıca Yüce Allah, “Resûl size neyi verdi ise, onu alın! Neden men etti ise ondan da sakının”3 buyurmaktadır. Zaten O’nun sözleri ve hareketleri kendi heva ve hevesinin eseri değil, Yüce Mevlâ’nın vahyi iledir.4
b) Hz.Peygamber (s.a.s.)’e İtaat Gereklidir
Kur’ân-ı Kerim’de pek çok âyette Peygamber Efendimiz’e itaat etmek, Allah’a itaat etmekle denk tutulmuştur. Yüce Allah, Nisâ suresinde şöyle buyuruyor: “Resûle itaat eden Allah’a itaat etmiş olur.”5 Bu âyette, Allah’ın elçisine itaat edenin Allah’a itaat etmiş olacağı belirtilmektedir. Diğer bir âyette de Allah’ın sevgisine ve mağfiretine nâil olabilmek için, Hz.Peygamber (s.a.s.)’e tâbî olmak emredilmektedir:
“De ki: Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın.”6
Bu âyetten de anlaşıldığı gibi Allah’ın rızası ve sevgisi Hz. Peygamber (s.a.s.)’in sünnetine uymakla elde edilir. Bir mü’minin en büyük ideali, kendisini Allah’a sevdirmektir. Yani O’nun rızasını kazanmak, gazabından korunmaktır.
Aslında kılınan namazlar, tutulan oruçlar, verilen sadakalar, işlenen her çeşit hayır, İslâm yolunda tüketilen bütün nefesler tek gayeye bakar; o da Allah’ın sevgisini ve rızasını kazanmaktır. Bunun da tek yolu, Resûlüllah (s.a.s.)’in sünnetine uymak ve hayatımızı onun hayatına benzetmek ve onu örnek edinmektir.
Yüce Allah, küçük-büyük her meselede Hz.Peygamber (s.a.s.)’e uymayı, O’nun verdiği hükme razı olup teslim olmayı, imanın gereği saymaktadır:
“Rabbin adına yemin olsun ki, onlar, aralarında ihtilaf ettikleri şeylerde seni hakem kılmadıkça, sonra da içlerinde hiçbir sıkıntı duymadan senin verdiğin hükme tam bir teslimiyetle boyun eğmedikçe asla iman etmiş olmazlar.”7
Yüce Allah, bu âyette şu üç noktaya dikkatimizi çekiyor:
1. Her meselede Resûlüllah’ın hakemliğine başvurmak.
2. O’nun verdiği hükümden dolayı içimizde hiçbir sı kıntı ve rahatsızlık duymamak.
3. Tam bir teslimiyetle O’na boyun eğmek
Kur’ân-ı Kerim, mü’minlerin mutlak teslimiyetten başka bir tercih haklarının da olmadığını kesin bir ifade ile şöyle haber veriyor: “Allah ve Resûlü herhangi bir meselede hüküm bildirdikten sonra hiçbir erkek veya kadın müminin, o konuda başka bir tercihte bulunma hakları yoktur.” 8
Kur’ân’da bazı âyetlerde Hz. Peygamber’e (s.a.s.) isyan, hüsran ve bedbahtlık sebebi olarak bildirilmektedir. “Peygamberin emrine aykırı hareket edenler, başlarına büyük bir felaket gelmesinden veya kendilerine çok acıklı bir azabın isabet etmesinden sakınsınlar” 9
Nisâ suresinde ise aynı husus şöyle dile getirilir: “Kim kendisine doğru yol belli olduktan sonra Peygambere karşı çıkar, mü’minlerin yolundan başka bir yola giderse, onu o yolda yapayalnız bırakırız ve onu cehenneme sokarız! Cehennem ne kötü bir yerdir.” 10
Allah Resûlü’ne (s.a.s.)’e tâbî olup, O’nu örnek edinmek hususunda bizzat Resûlüllah’ın söylediği birkaç hadisi de hatırlayalım. Hz.Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmaktadır: “Kim bana itaat ederse, Allah’a itaat etmiş olur. Kim de bana isyan ederse, Allah’a isyan etmiş olur.” 11
Buhârî’nin rivâyet ettiği bir başka hadis-i şerifte ise, Hz.Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmaktadır:
“Bütün ümmetim cennete girecektir, ancak yüz çevirenler müstesnâ!
Dediler ki:
— Ey Allah’ın Resûlü! Yüz çeviren kimdir?
— Kim bana itaat ederse cennete girer. Bana isyan edene gelince o, yüz çevirmiştir.”12
Peygambere ve getirdiği esas ve prensiplere uymamız, yaratılışımızdaki amaca, kâinat planındaki belirlenen yerimize uygun bir yol tutmamız ve ona göre hayatımızı düzenleyip yaşamamız demektir. Zira bizi ilim ve kudretiyle yaratan Yüce Allah, bizi dünya ve ahirette saadete götürecek yolları gösteren mesajını, peygamber ve indirdiği kitap vasıtasıyla bildirmiştir.
Bu dünyada Peygambere itaat etmenin, O’nu örnek edinmenin önemini anlamayıp, O’na itaat etmeyen kişi ahirette pişmanlık duyacaktır. Nitekim Yüce Allah, âhirette bu pişmanlığı duyanların halini bize şöyle açıklamaktadır: “ O gün zalim, parmaklarını ısırır “Eyvah!” der, “keşke o Peygamber’in maiyetinde, izinde bir yol tutsaydım! Eyvah! Keşke falanı dost edinmeseydim!” 13
c) Muhammedî Ahlâkın Temel Özellikleri
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) insanlığa sunduğu bütün fazilet ve yüksek ahlâkın en mükemmelini bizzat kendisi yaşamıştır. Nitekim sahih hadis kaynaklarında nakledildiğine göre, bir gün Hz.Aişe’ye sevgili peygamberimizin ahlâkının nasıl olduğu sorulmuştu. O da muhatabına: “Sen Kur’ân-ı Kerim’i okumuyor musun? O’nun ahlâkı Kur’ân ahlâkıdır.”14 demiştir. Ayrıca Kur’ân da O’nun en güzel ahlâk üzere olduğu şu şekilde bildirilmektedir: “Her hâlde Sen, ahlâkın -Kur’ân buudlu, ulûhiyet eksenli olması itibarıyla- ihâtası imkansız, idrâki nâkabil en yücesi üzeresin.” 15
İnsanlık o ilahî ışıktan uzaklaştıkça yine eski cahiliye devri örf ve âdetlere tekrar dönmeye başlamıştır. Çağımızda ilim ve teknik ilerlemesine rağmen, insanlığın vardığı ahlâkî durum pek iç açıcı değildir. İnsanlık yine bir sıkıntı, stres ve buhran içindedir. Yine hakkın kuvvetlinin elinde olduğu, zulüm, haksızlığın, hırsızlığın, yolsuzluğun alabildiğine yayıldığı bir çağda yaşıyoruz. İnsana unvanına, parasına ve gücüne göre değer verildiği, insan haklarının çiğnendiği günümüzde, insanlık bir arayış içindedir. İnsanlık içine düştüğü bu buhranlardan kurtulmak için bir kurtarıcıya ihtiyaç duymaktadır. İnsanların düştüğü kötü sonuç bu ihtiyacı pek açık ve net olarak ortaya koymaktadır.
İnsanlar gerçek kurtuluşa erişmeyi istiyorsa o zaman örneğini ve rehberini iyi tayin ve tespit etmeli, ona göre hayatına yön vermelidir.
Hz.Peygamber’in bize getirdiği evrensel mesaj olan Kur’ân’a baktığımızda, Kur’ân’ın bize en güzel örnek ve rehber olarak Hz. Muhammed (s.a.s.)’i takdim ettiğini görüyoruz. O halde Hz.Peygamber ve O’nun sünnetine uymaktan başka yol yoktur.
Hz.Muhammed (s.a.s.)’in sünneti denilince hemen akla her şeyden önce sevgi, şefkat, merhamet, hoşgörü ve onun kâmil ahlâkı gelmesi gerekir. Çünkü Hz.Peygamber (s.a.s.) “ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim.” buyurmaktadır.16
Burada günümüz insanının çok ihtiyaç duyduğu ve örnek alması gereken Hz.Muhammed (s.a.s.)’in bazı temel ahlâkî özelliklerini açıklamak istiyoruz.
Doğruluğu
Ahlakı Kur’ân’dan tarafından bütün insanlığa örnek gösterilen Peygamber Efendimiz, Kur’ân’ın bildirdiği güzel ahlâkın ilkelerini herkesten önce kendi hayatında tatbik etmiştir. Kur’ân’da bizlere emredilen hususlardan biri de doğruluktur.17 Hz.Peygamber, bir doğruluk abidesi idi. Onun en büyük hedeflerinden biri de doğru insanlardan meydana gelen bir toplum oluşturmaktı. Bu bakımdan önce kendisi doğruluk örneği olmuştur. Doğruluk onun hayatının her safhasında görülen bir haslettir. Onun içi ile dışı, özü ile sözü birdi. Bir başka deyişle O, olduğu gibi görünür göründüğü gibi olurdu. Onun söyledikleri ile yaptıkları arasında bir farklılık görmek mümkün değildir. Hayatı boyunca insanları doğruluğa sevk etmeye gayret göstermiştir. Bir defasında kendisine nasihat etmesini isteyen bir kimseye: “Allah’a inandım de, sonra da dosdoğru ol”18 buyurmuştur.. Hz.Peygamber, doğruluğu Allah’a imandan sonra dile getirmiş ve doğrulukla Allah’a iman arasında bir bağlantı kurmuştur. Yine bir başka hadisinde; “Doğruluktan ayrılmayınız. Doğruluk sizi “birr”e (iyiliğe), o da sizi cennete ulaştırır. Kişi doğru olur ve daima doğru iş yaparsa Allah katında sıddıklardan yazılır. Yalandan sakınınız. Yalan da insanı günaha, o da cehenneme götürür. Kişi durmadan yalan söyler ve yalan üzere iş yaparsa Allah katında yalancılardan yazılır.”19 buyurmuştur.
Bir defasında Resûlüllah ashabına: “Bana şu altı şey hakkında söz verin, ben de size cennete gireceğinize dair garanti vereyim:
— Konuştuğunuz zaman doğru konuşun!
— Va’dettiğiniz zaman yerine getirin!
— Emanette emin olun!
— Irzınızı namusunuzu koruyun!
— Gözlerinizi harama bakmaktan sakının!
— Ellerinizi haramdan uzak tutun.”20 demiştir.
Hz.Peygamber, en doğru insandı, O’nun dostları bir tarafa, baş düşmanları bile doğruluğunu itiraf etmekten kendilerini alamamışlardır. Getirdiği dini yalanlamışlar, ama onu yalanlayamamışlardır. Bu hususta İslâmın meşhur baş düşmanı Ebu Cehil’in iki itirafını nakletmek yeterlidir: Ebu Cehil bir defasında ona (s.a.s.) şöyle demişti: “Ey Muhammed! biz seni yalanlamıyoruz, fakat senin getirdiklerini yalanlıyoruz.” Bedir savaşı olacağı gün müşriklerden Ahnes b.Şerik, Ebu Cehil’e hitaben, “Ya Ebe’l-Hakem, şurada senden ve benden başka kimse yok. Doğru söyle, Muhammed sadık mıdır, yalancı mıdır?” demişti. Ebu Cehil’in cevabı çok açıktır: “Vallahi Muhammed sadıktır, doğrudur. O, hayatında hiç yalan söylememiştir.”
Doğruluğun zıddı olan ikiyüzlülük, yalancılık, sahtekârlık gibi kötü huylar bireyler arasında sağlıklı ilişkiler kurma imkânını ortadan kaldırır. Peygamber Efendimiz de daima, insanlara bu kötü huylardan şiddetle kaçınmalarını söylemiştir. İnsanlar, kendilerine daima yalan söyleyen ikiyüzlü, sahtekâr kişilere inanmazlar ve söylediklerine itibar etmezler. Dolayısıyla İslâmı insanlara aktaracak tebliğ ve davet görevini yerine getirecek olan insanların hayatları boyunca doğruluktan kesinlikle ayrılmamaları gerekir.
Güvenilir Oluşu
Güzel ahlâkın en önemli özelliklerinden olan güvenilirlik, peygamberlerin niteliklerindendir. Resûlüllah (s.a.s.), gençliğinden itibaren güvenilir olarak tanınmıştır. O, yirmi beş yaşlarında iken Mekke’de “el-Emin” diye anılıyordu. 35 yaşında iken, Kâbe’nin tamiri esnasında Hacerü’l-Esved’in yerine konulmasında Kureyş kabilesi arasında çıkan anlaşmazlıkta meselenin halledilmesi, ertesi gün Kâbe’ye ilk girecek şahsa bırakılmıştı. Tam o esnada Hz. Muhammed’in geldiğini görünce “el-Emin” geliyor diyerek sevinmişlerdi. Onun “el-Emin” lâkabıyla anıldığına dair kaynaklarda daha pek çok örnek vardır.21
Mekkeliler, kendisine kıymetli eşyalarını teslim ederlerdi. Hz. Muhammed, bu emanetlere asla ihanet etmez ve sahiplerine sağlam bir şekilde iade ederdi. O, emanetlere en zor anında bile hainlik yapmamıştır. Bilindiği üzere Medine’ye hicret edeceği gece müşrikler, öldürmek maksadıyla onun evini kuşatmışlardı. Evini terk etmeden önce, yanında bulunan emanetleri Hz.Ali’ye teslim etmiş ertesi gün sahiplerine vermesini istemiştir. Burada dikkat çekici bir husus vardır. Hz.Muhammed’in Hz.Ali’ye teslim ettiği bu malların müşriklere ait olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü o sırada Müslümanlar Medine’ye hicret etmişlerdi. Mekke’de sadece birkaç Müslüman kalmıştı. İşte İslâm Peygamberi Hz. Muhammed (s.a.s.) güvenilir bir insandı. En hassas zamanlarda dahi kesinlikle emanete ihanet etmemiştir. Bu açıdan bir Müslüman olarak bizlerin kendi hayatımızı gözden geçirmeliyiz.
Şâyet O, davranışlarıyla güven vermeyen birisi olsaydı insanlar onun etrafında toplanmazlardı.
Hoşgörü
Peygamber Efendimiz, bir şey öğreteceği veya öğütleyeceği zaman, önce karşısındakini tatlı dille yumuşatmış, gönlünü kazanmış, sonra söyleyeceğini söylemiştir. Böylece muhatap söyleneni dinlemeye ve anlamaya hazır hâle getirildiği için konuşmaları etkili, daveti başarılı olmuştur. Bu hususla ilgili Resûlüllah’ın (s.a.s.) hayatından birçok örnek aktarmak mümkündür.
Meselâ, bir gün Allah Resûlü’nün huzuruna bir genç gelmişti. Bazı rivâyetlerden bu gencin isminin Cüleybib olduğu anlaşılmaktadır. Bu genç gelir ve: “Ya Resûlâllah!, zina için bana izin ver, çünkü tahammül etmem mümkün değil.” der. Orada bulunanların reaksiyonu çeşitli olur. Kimisi o gencin ağzını kapamak ister ve “Resûlüllah’a karşı böyle terbiyesizce konuşma!” imasında bulunur. Kimisi onun eteklerinden tutup çeker. Kimisi de suratına bir tokat vurmak niyetindedir. Ama, bütün bu olumsuz davranışlara sadece şanı yüce Nebi, şefkat peygamberi ve merhamet abidesi, susar. O genci dinler, sonra da yanına çağırır, dizlerinin dibine alır ve oturtur. Buraya kadar olan muamelesiyle zaten onu büyülemiştir... ve büyülenmiş bu gence sorar:
— Böyle bir şeyin senin annenle yapılmasını ister miydin?
— Anam babam sana feda olsun Ey Allah’ın Resûlü, iste mezdim.
— Hiçbir insan da, annesine böyle bir şey yapılmasını istemez.
— Senin bir kızın olsaydı, ona böyle bir şey yapılmasını is ter miydin?
— Canım sana feda olsun Ya Resûlâllah, istemezdim.
— Hiçbir insan da, kızı için böyle bir şey yapılmasını is temez.
— Halanla veya teyzenle böyle bir şey yapılmasını ister miydin?
— Hayır, Ya Resûlâllah, istemezdim.
— Kız kardeşinle bir başkasının zina yapmasını ister miydin?
— Hayır, hayır, istemezdim.
— Hiç kimse de, halasıyla, teyzesiyle ve kız kardeşiyle zina edilmesini istemez.
İşte bu şekilde akıl ve mantık yoluyla Resûlüllah, genci ikna etmiş ve elini bu gencin göğsüne koyarak şöyle dua etmiştir: “Allahım, bunun günahını bağışla, kalbini temizle ve namusunu muhafaza eyle.”22
Efendimiz'in Ümmetine Düşkünlüğü
Dr. Ergün Çapan
Peygamber Efendimizin (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) getirdiği mesaja icabet edip, çizgisinde gidenlere ise şefkat ve merhameti çok başkadır. İnsanlık tarihinde O’nun kadar “ümmetine düşkün” bir başkasını göstermek mümkün değildir.
Âlemlere rahmet olarak gönderilen Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bütün varlığı şefkatle kucaklamış, başta insanlar olmak üzere kainat O’nun temsil ettiği rahmetten istifade etmiştir. Her güzel haslet ve ahlâkta olduğu gibi Allah Resûlü şefkatte de zirvedir. O’nun hayatının her karesi bu aşkın şefkatinin bir tecellisidir. Hayatı bir dantelâ gibi şefkat atkıları üzerine örgülenmiştir. Peygamber Efendimiz’in (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) getirdiği evrensel mesaja icabet edenlere olan şefkati üzerinde bir-kaç açıdan kısaca durmak istiyoruz.
Mücessem rahmet olarak gönderilen Allah Resûlü, Cenab-ı Hakk’ın engin rahmetinin temsilcisi olarak hayatı boyunca insanların o rahmetten istifade etmesi için çırpınıp durmuştur. Dünya ve ahiret saadetine götüren, Allah’ın engin rahmetinden olabildiğince istifade etme yollarını gösteren mesajına bîgâne kalan hatta inkâr edenlerin bile hidayete ermeleri için iki büklüm olmuş, ızdırapla kıvranmıştır. Kur’an, Kainatın iftihar tablosunun bu durumunu hem takdir hem de ta’dil(kendini bu kadar da yıpratma) ederek şöyle buyurmuştur: “Bu söze (Kur’an’a) inanmıyorlar diye neredeyse kendini telef edip bitireceksin” (Kehf, 18/6; Şuarâ, 26/3)
Peygamber Efendimizin (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) getirdiği mesaja icabet edip, çizgisinde gidenlere ise şefkat ve merhameti çok başkadır. İnsanlık tarihinde O’nun kadar “ümmetine düşkün” bir başkasını göstermek mümkün değildir. Kur’an bu hakikati
لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ
“Size kendi aranızdan öyle bir peygamber geldi ki sıkıntıya düşmeniz O’na çok ağır gelir. Kalbi sizin için titrer, müminlere karşı pek şefkatli ve merhametlidir.” (Tevbe, 9/128) buyurarak, Rahmet Peygamberinin ümmetine olan alakasının aşkınlığını bildirmiştir.
Peygamber Efendimiz, ayette bildirildiği üzere ümmetine çok düşkündür. Onların üzerine öylesine titremektedir ki bir tozun bile konmasına gönlü razı değildir. Ümmetinin dünyada ve ahirette sıkıntıya düşmesi O’nu çok müteessir ve mahzun eder. O’nu (Sallallahu aleyhi ve sellem) en çok düşündürüp mahzun eden de ümmetinden ahirette cehennem azabına düşecek olanların halidir. Ümmetini cehennem azabına götüren bir yola düşmemesi için bir baba şefkatiyle ikaz eden Allah Resûlü, onların hep hayırlara, güzelliklere mazhar olması hususunda da çom hırslıdır.
Efendimizin (sallallahu aleyhi ve sellem) müminlere olan şefkati, düşkünlüğü bir babanın evladına olan şefkati gibidir. Bu son derece şefkatli bir babanın “evladım” diyerek gönül meyvesini ve ciğerparesini bağrına basması gibi O daha dünyaya teşrif eder etmez “ümmetim” demişti. Nitekim Şefkat Peygamberi ümmetine olan bu düşkünlüğünü şöyle ifade etmişti: إِنَّمَا أَنَا لَكُمْ بِمَنْزِلَةِ الْوَالِدِ
“Hiç şüphesiz ben size bir babanın evlatlarına olan durumu gibiyim.” 1
Ayette geçen بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ ifadesinde “بِالْمُؤْمِنِينَ” kelimesinin “رَءُوفٌ رَحِيمٌ “ den önce gelmesi; teknik ifadesiyle “car ve mecrur”un tekaddümü, alemlere rahmet olarak gönderilen Allah Resûlü’nün müminlere özel bir şefkat ve merhametinin olduğunu bildirmektedir.2
Cenab-ı Allah, O’nun ümmetine düşkünlüğünü, şefkat ve merhametini güzeller güzeli isimlerinden “raûf” ve “rahîm” isimlerinin tecellileriyle ümmetine özel bir teveccühde bulunduğunu bildirerek tanıtmıştır. Allah şimdiye kadar hiçbir peygambere bu şekilde Esmâ-i Hüsnâsından iki ismi birlikte vasıf olarak zikretmemiştir.3
Allah Resûlü, müminlere kendi nefislerinden daha yakın ve önceliklidir. Çünkü O (sallallahu aleyhi ve sellem) onlara kendi nefislerinden daha hayırlıdır, onları görüp gözetir. Müminlere dünyada ve ahirette hayırlarına olanı gösterir. Nasıl olmasın ki, biz nefislerimizden çok kere kötülük görürüz. Hâlbuki O’ndan hep kerem, iyilik, merhamet, şefkat ve mürüvvet gördük ve inşallah ötede de göreceğiz. O (sallalahu aleyhi ve sellem), Allah’ın rahmetinin temsilcisidir. Öyleyse, elbette bize bizden daha yakındır. Nitekim O, bu hususa şu şekilde dikkat çekmiş: “Ben mü’minlere kendi öz canlarından daha yakınım.” İsterseniz şu âyeti okuyun: “Allah Resûlü, müminlere kendi canlarından daha azizdir.” (Ahzab, 33/6) buyurmuş ve sonra da sözüne şöyle devam etmiştir: “Kim bir mal bırakırsa o akrabalarınadır. Fakat kim de bir borç veya bakıma muhtaç kimse bırakarak giderse borcunun ödenmesi ve geride kalanların bakımı bana aittir.” (Buharî, Tefsir, 33/1; Müslim, feraiz, 15)
O, müminlere kendilerinden bile öncelikli olduğu gibi, aynı zamanda müminler de Allah Resûlü’nü kendi canlarından bile daha çok sever/sevmelidir. Allah Resûlü, kendisine muhabbet besleyenleri aynı ölçüde sever; çünkü O, en büyük mürüvvet insanıdır.
Her Yerde Her Zaman Ümmetini Düşünmesi
Ümmetine çok düşkün olan Allah Resûlü, yaşadığı kutlu zaman dilimi boyunca hep ümmetini düşünmüş; dünya ve ahirette ümmetini saadete götürecek yolları hem tebliğ ederek hem de aşkın temsili ile bilfiil göstermiş, helaka sürükleyecek çizgi dışı düşünce ve davranışlardan da sakındırmıştır. O’nun vahiy orijinli, şefkat yörüngeli hayat-ı seniyyeleri mikro planda kıyamete kadar gelecek bütün Müslümanların her türlü dertlerine, problemlerine çare olacak zenginlik ve enginliktedir.
Allah Resûlü, kâinat yüzü suyu hürmetine yaratılmış bir insan olarak, getirdiği ve temsil ettiği rahmetle insanlığı buluşturmak için işkencelere, hakaretlere maruz kalmış; ama bütün bunlara rağmen tel’in ve beddua için elini açmamıştır. Zira O (sallallahu aleyhi ve sellem), lanet etmek için değil alemlere rahmet olarak gönderilmiştir.4
Mekke’de kapı kapı dolaşmış, insanların bir araya geldiği panayır vs. gibi anları bir fırsat olarak değerlendirmiş mesajını tebliğ etmişti. Bir keresinde çok ağır haraketlere maruz kalmış, melek imdadına koşmuş, eğer isterse bir dağı kaldırıp bu âsî kavmin tepesine indirebileceğini söylemişti. Ama o şefkat abidesi insan ellerini kaldırarak:
أَرْجُو أَنْ يُخْرِجَ الله مِنْ أَصْلابِهِمْ مَنْ يَعْبُدُ الله وَحْدَهُ لا يُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا
"Allah'ın, onların neslinden (kıyamete kadar) yalnızca Allah'a ibadet edip O'na şirk koşmayan birilerini çıracağını ümit ediyorum"5 demiş ve onlara herhangi bir belanın gelmesini istememişti.
Peygamber Efendimiz, kendisini taşlayan, vücudunu kan revan içinde bırakan, namaz kılarken boğazını sıkan veya başına işkembe koyan, geçeceği yollara dikenler serpen insanların, hep hidayetlerini istemiş böylelikle düşmanlarının bile cennete gitmelerini arzu etmiştir. O, Taif'te taşlanmış, yüzü gözü kan içinde bir bağa sığınmak mecburiyetinde kalmış; ama kendine bunu reva görenlere beddua etmemiş halini Allah’a arzetmişti.
Yine harp meydanında dişi kırılıp yüzüne miğferinin bir parçası saplandığı ve yüzünden dökülen kan yere düşeceği esnada, hemen ellerini kaldırarak âdetâ duâ ile İlâhî gadabın önüne geçmeye çalışmış ve:
اللهمَّ اغْفِرْ لِقَوْمِي فَإِنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ
"Allah'ım kavmime hidayet et, çünkü onlar (beni) bilmiyorlar"7 niyazıyla kâfirlerin başına gelmesi muhtemel bir belayı önlemişti ki, bu ifadelerin her bir kelimesinde nasıl bir şefkat ırmağı çağladığı açıktır.8
Allah Resûlü hiçbir beşere nasip olmayan miraça mazhar olmuştu. Gökler velîmesine çağrılan Hakk’ın özel davetlisi O’ydu; herkesin gözünü diktiği “Kâb-ı Kavseyn”e uğrayıp geçen de yine O’ydu. “Sidretü’l-Müntehâ”nın misafiri olmak sadece O’na bahşedilmiş bir mazhariyet, “مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى” mazmununca gördüğü şeyler karşısında başının dönmemesi, bakışlarının bulanmaması da O’na lütfedilmiş özel bir temkindi. O, Âyetü’l-Kübrâ’nın kendi hususiyetleriyle zuhûrunu müşahede etti, ama asla gözleri kamaşmadı; kamaşmadı ve bütün gök ehlince “müşârun bi’l-benân” oldu. 9
Miraçta bütün varlığın ibadet ve tesbihlerini Cenab-ı Allah’a sunmuş, “es-Selamü aleyke eyyühennebi” hitabına mazhara olmuştu. Olmuştu da yine ümmetini düşünmüş “es-selamü aleyna ve ala ibadillahissalihin” diyerek selam ve emniyetten ümmetinin de olabildiğince istifade etmesini niyaz etmişti. 10
İşte, Sidretü’l-Müntehayı aşıp, aklın idrakinde pes ettiği “Kâb-ı Kavseyni ev ednâ” zirvesine ulaşan, idrak ufuklarımızı aşan likaullaha mazhar olan Allah Resûlü, gördüklerini gördürmek, duyduklarını duyurmak için aramıza dönmüş ve her müslümana donanım ve gayret ve performansı nisbetinde miraç yolunu açık bırakmıştır. 11
Miraç’da bile ümmetini düşünen ve dönüp gelen Efendimiz, ümmetine cennette ve Cenab-ı Hakk’ın cemalini müşahede etmede de rehberlik ve pişdarlık yapacaktır. O, “Müminler, cennette cuma günü Cenab-ı Hakk’ı göreceklerdir.” buyurmaktadır. Bu mevzuda da yine huzurun âdâb ve erkanını bilen Zât olarak ümmetine yol gösterecektir. Orada Livaü’l-hamd bayrağı altında, çok hamd eden, Allah’ın nimetlerini ruhunda ve vicdanında duyan ve o nimetler karşısında iki büklüm olan, bir adı da Ümmet-i Muhammed ve Hammâdûn olan ümmet-i merhume toplanacaktır. Allah Resûlü, Livâü’l-hamd bayrağı altında ümmetini arkasına alacak, yer yer Havz-ı Kevserine götürecek, yer yer Cenab-ı Hakk’ın cemalini -ki, cennet hayatının binlerce senesi bir saat rü’yet-i cemaline mukabil gelmeyen, anlaşılmaz ve idrak edilmez bir derin zevk ve lezzettir- O’nun sayesinde ve O’nun rehberliğinde ümmet-i Muhammed o âb-ı kevseri dahi nûş edecektir. Aynı zamanda müminler, O’nunla ebedî ve daima yenilenen bir güzelliğe, ebedî ve daima yenilenen bir lezzet ve zevk alma istidadına ulaşacaklardır.
Gökler ötesi yolculuktan ümmeti için geri dönen Allah Resûlü, ebediyete yürürken ümmetinin en zor anlarında da yanındadır. Mahşerde, sırat köprüsünde, hesapta ümmetine el uzatan Allah Resûlü’nün bazı rivayetlerden anlaşıldığına göre, yine ümmetine imdad etmek için muvakkaten cehenneme gidip çıkacaktır.12
Mahşer günü herkesin kendi derdine düştüğü, dünyada iken seve seve hayatını feda etmeye amade olan annenin bile evladından kaçtığı hatta peygamberlerin bile “nefsi nefsi” dediği yerde O (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) “ümmetî ümmetî” diyecektir. 13
En çetin ve zor yerlerden biri olan sırat köprüsün de Allah Resûlü ümmetinin imdadına koşacaktır. Sıcaklık, korku ve dehşetin gittikçe arttığı bu yerde Peygamber Efendimiz sırat köprüsünün başına duracak, herkes amellerine göre süratten geçecek Allah Resûlü, “Allahümme sellim sellim” buyuracaktır.
Peygamber Efendimiz, Sırat köprüsünden geçerken ümmetinden bazılarının takılıp yolda kalacağını haber vermişti. O gün köprünün başına duran Şefkat peygamberi, köprüden geçerken ümmetinin sarsılması, oradan alttaki cehenneme düşme tehlikesi geçirerek “Ey Muhammed yetiş imdadımıza, Ey Muhammed yetiş imdadımıza” diye çığlık atmaları üzerine yüksek sesle “Ya Rab ümmetim, ümmetim! Ben bugün nefsimi istemiyorum (kendi kurtuluşumu) kızım Fatıma’yı da istemiyorum. Ümmetimi istiyorum” diye Yüce Mevla’ya niyaz edecektir.14
Diğer taraftan ümmetinin en zor anlarında yanında olup, onlara şefaat elini uzatan Allah Resûlü, içlerinden ahirette takılıp yollarda kalanlardan tablolar arzetmiş15, böyle bir duruma düşülmemesi için yüreği yanan bir baba hüznüyle şu şefkat yüklü ikazını yapmıştı: “Benim yüzümü kara çıkarmayın/beni mahçup etmeyin” 16
Dînî Ahkâmda Şefkat ve Kolaylık
Şefkat ve merhamet peygamberinin getirdiği dinin ahkamı da şefkat eksenliydi. Zaten şefkat ve refetle donatılmış Peygamber Efendimizin tebliğ ve temsil ettiği dinin başka türlü olması da düşünülemezdi. Zira O, ilahî ahlâk ile donatıldığından mü'minlere rauf u rahîmdir. Ve getirdiği din ve şeriat da iyman edenler için aynı re'fet ve rahmettir. Bu şefkat ve merhamet, O’nun getirdiği dinin hükümlerinin ümmetini dünya ve ahirette azaba götürecek şeylerden uzak tutmak ve en güzel ahlâk ve değerlerle donatmak hem de her seviyedeki insanın yaşayabileceği enginlik ve esneklikte tezahür etmiştir. İslam dini, en bedevîden en medenîye, çok az gelişmiş toplumlardan fevkalade medenî toplum ve cemaatlere kadar çok farklı kimselere hitap etmektedir. Allah Resûlü, bunların hepsine bakış, görüş ve değerlendirme, hatta yaşayabilme durumlarını nazara alarak seslenmiştir.
Şefkat Peygamberinin hane-i saadetinde birlikte yaşama bahtiyarlığına eren Hz. Aişe annemiz, dinin emir ve yasaklarında Efendimizin ümmetine olan şefkatini şöyle ifade etmiştir: “Allah Resûlü iki şey arasında muhayyer bırakıldığında mutlaka kolay olanı tercih etmiştir.” (Buhari, Menakıb, 27; Müslim, Fazail, 77)
O’nun getirdiği din, bir hanifiye-i semha idi17 ve herkesin rahatlıkla yaşayıp, tatbik edebileceği bir sistemin de adıydı. Allah Resûlü, şahsî hayatında dini en zirvede yaşadığı halde, hemen her mevzuda ümmetinin hepsinin uygulayabileceği ölçüde emirlerini vaz’ ediyordu. Peygamber Efendimiz’in hayatı ve tebliğ ve temsil ettiği dinin hükümleri bu açıdan bakıldığında hemen her mevzuda şefkat eksenli olduğu görülecektir. Biz sadece birkaç misal zikretmek istiyoruz:
Peygamber Efendimiz, ashabına hitap ederek imkanı yerinde olanların hacc yapmalarının farz olduğunu bildirmiş ve hacc farizasını yerine getirmelerini istemişti. Orada bulunanlardan biri “Her sene mi hacc yapacağız? diye sormuş Allah Resûlü, sükut buyurmuştu. Bunun üzerine soru soran kimse üç kere sorusunu tekrar etti. Sonunda Peygamber Efendimiz: “Eğer evet deseydim her sene hac yapmanız farz olacaktı ve siz de buna güç yetiremeyecektiniz.” buyurarak ümmetinin altından kalkamayacağı bir hükmün farz kılınmasını istememişti. 18
“Eğer ümmetime zorluk vereceğimden çekinmeseydim, her namazın başında onlara misvak kullanmalarını emrederdim.” buyuÂrmuşlardı. (Buhârî, Cum’a 8; Müslim, Tahare, 42.)
Ümmetini zora koşma endişesini taşıdığından dolayı, böyle bir emirde bulunmamıştı. Yoksa, misvak kullanmak da, aynen abdest gibi namazın farzlarından olacaktı. Böyle bir şey ise, bu dinin ruhu olan kolaylık prensibine uygun düşmeyecekti. Çünkü herkes, her yerde misvak bulamayabilirdi..
Allah Resûlü, birkaç gece mescidde ashabına teravih namazını kıldırmış daha sonra cemaat halinde kıldırmayıp odasında tek başına kılmıştı. Ashab, Efendimizin çıkıp kendilerine teravih namazını kıldırmalarını arzu etmişlerdi. Peygamber Efendimiz, onların bu arzularını gördüğünü fakat bu şekilde cemaatle devam ederse teravih namazının ümmetine farz kılınabileceğini, farz kılındığında da ümmetinin bunu yerine getirmekten aciz kalacağını, ifade buyurarak cemaatle kıldırmayıp tek başına kılmıştır.19
Allah Resûlü, ibadete çok tutkundu. Namazlarını oldukça uzun kılardı. Bilhassa nâfile namazları, sahabenin takatını aşacak mahiyette idi. İşte O, böyle bir namaz kılma niyetiyle namaza duruyor, sonra da namaz esnasında bir çocuk ağlaması duyunca, hemen namazı hızlandırıyordu. Çünkü o günlerde kadınlar da erkeklerin arkasında olmak üzere Allah Rasûlü’nün imamlığında namaz kılmak için cemaata iştirâk ediyorlardı. Efendimiz, ağlayan çocuğun annesini böylece kadını rahatlatıyordu. 20
Bu itibarla Şefkat abidesi namazda imamlık yapanlara şu tavsiyede bulunmuştu:“sizden biri insanlara namaz kıldırirken cemaatin durumunu nazar-ı itibara alarak cemaate ağır gelmeyecek şekilde namaz kıldırsın. Zira cemaat içinde zayıf, hasta ve yaşlı olanlar vardır. Kendi başına kılarken ise istediği kadar namazını uzatabilir.“ (Buhari, salat, 183; Tirmizî, Salat, 61)
İşte O (sallallahu aleyhi ve sellem), hemen her meselede böyle bir şefkat âbidesiydi.. Ve insanlara şefkat ve mülayemetle muamele edilmesini tavsiye ederdi.21 Tabii ki O’nun dinin hükümlerindeki şefkatle muamelesi adaleti ihlal edecek şekilde değildi. Toplumun hukukunun ihlal edildiği yerde ise aslan gibi kükrerdi.22 O’nun şefkati rızay-ı ilahi eksenli idi.
Anlatıldığına göre, Cüleybib, bu duadan sonra iffet abidesi hâline gelmiştir. Fakat daha önceki hayatı bilindiği için, hiç kimse ona kız vermemektedir. Sonunda Allah Resûlü, araya girer ve Cüleybib evlenir. Evlendikten sonra katıldığı ilk muharebede şehit düşer. Muharebe sonunda Allah Resûlü, etrafındakilere sorar: “Hiç eksiğimiz var mı?” Cevap: “Yok ya Resûlâllah, hepimiz tamamız.” derler. Ama Allah Resûlü: “Benim bir eksiğim var.” der ve evlâdını yitirmiş, üzüntülü, yüreği yaralı bir baba gibi Cüleybib’i arar.. arar ve bir yerde bulur. Yedi kâfirin yanında, üstü başı kanlı, her yeri yara içinde ve elinde kılıcı şehit olmuştur. Resûlüllah (s.a.s.), Cüleybib’in başını dizine koyar ve şöyle buyurur: “Allahım, bu bendendir, ben de ondanım.”23
Bu hususta başka bir örnek daha zikretmek istiyoruz. “Yine bir gün Peygamberimiz, sahabeyle birlikte Mescid-i Nebevî’de sohbet ederlerken bir bedevî çıkageldi. İhtimal Hz. Peygamber’e bir şeyler sorup öğrenecekti. Fakat bu adam, gitti ve zemini toprak olan mescidin bir tarafına idrar etmeye başladı. Oradakiler, dur, yapma diyerek adama engel olup onu dövüp mescitten uzaklaştırmak istediler. Allah Resûlü: “Adamı bırakın, ihtiyacını gidersin.” buyurdu. Adam, ihtiyacını giderdikten sonra Resûlüllah Ashabına: “Gidin bir kova su getirip idrarın üzerine dökünüz; su, o pisliği alıp götürür, orası da temizlenir.” buyurdu. Ashaptan birine de o bedevîyi çağırmasını istedi. Bedevî yanına gelince dizlerinin dibine alıp oturttu. Gâyet yumuşak bir lisanla mescidin fonksiyonunu ona şöyle anlattı: “İdrar ve pislik cinsinden şeyler bu mescitlere yakışmaz. Buralar, ancak, Allah’ı anmak, namaz kılmak ve Kur’ân okumak için yapılmıştır.”24 Adam, yaptığı hatayı anlayarak mahcubiyet içinde kalkıp gitti.
Herkesin hayret ve ibret nazarları altında cereyan eden bu hâdisenin böylesine musamaha
içerisinde kolayca çözülmesine akıl erdiremeyen ashabına Allah’ın Resûlü bakınız ne diyor: “Öyle şaşkın şaşkın yüzüme bakmayınız. Sizin yapmak istediğinize elbette müsaade edemezdim. Çünkü ben, kolaylaştırıcıyım, güçleştirici olarak gönderilmedim.”25
İşte bu olayda görüldüğü gibi, Peygamberimiz, bu kişiyi azarlamamış, ona hakaret etmemiş, bilakis işini bitirinceye kadar rahatsız edilmesine engel olmuş, sonra da onu küstürmeden doğruyu öğretmiştir.
Hz.Peygamber hoşgörüsüyle insanların kalplerini kazanır, nefret ettirmezdi. O etrafına hoşgörülü ve yumuşak davranan birisiydi. Bağırıp çağırmaz, kimseyi incitmezdi. Ziyaretine gelenlere ikramda bulunur, gerektiğinde üzerine oturmaları için kendi elbisesini yere sererdi.
Sahabeyi hoşlanacakları en güzel isimleriyle çağırır ve onların sözünü kesmezdi. Herkese şefkat, merhamet ve acıma hisleriyle dolu olduğu âyetlerle tescil edilmiştir. Nitekim bu özelliği Kur’ân’da “Allah’ın rahmetinden dolayı Ey Muhammed sen onlara karşı yumuşak davrandın. Eğer kaba ve katı kalpli olsaydın şüphesiz etrafından dağılıp giderlerdi. Onları affet, onlara bağışlanma dile...”26 şeklinde ifade edilmektedir. Şâyet, Hz.Peygamber yumuşak tabiatlı, güzel ahlâklı, halim ve müsamahakâr olmasaydı, insanlar muhakkak etrafından dağılıp giderlerdi.
Bu itibarla din hizmetinde bulunan kimselerin yumuşak, sakin ve tatlı bir üslûp ile konuşması gerekir. Sert ve kırıcı konuşmalar, nefret ve düşmanlığa sebep olur. Bu durum insanları karşı koymaya ve inatlaşmaya götürür. İnsan fıtratı gereği kabalık ve sertlikten hoşlanmaz.
Ahde vefa
Ahd, sözlükte “bir şeyin yerine getirilmesini emretmek, talimat vermek, söz vermek” manalarına geldiği gibi, isim olarak da, “emir, talimat, taahhüt, antlaşma, yükümlülük, itimat veren söz” anlamlarına gelmektedir. 27 Kur’ân’ın ısrarla üzerinde durduğu hususlardan biri de ahde vefadır. Kişinin verdiği söz ister Allah’a isterse insanlara karşı olsun mutlaka kişi verdiği sözde durmalı ve sözünün gereğini yerine getirmelidir. Çünkü Yüce Allah; “Ey iman edenler! Yaptığınız akitlerin gereğini yerine getirin...”28, “Her kim sözünü yerine getirir ve kötülükten sakınırsa, bilsin ki Allah sakınanları sever.”29 “...Verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü verilen söz, sorumluluğu gerektirir.”30 buyurmaktadır.
Ahde vefa, İslâm ahlâkının en önemli prensiplerinden biridir. Kur’ân’da olgun müminlerin vasıfları sayılırken, onların ahde vefa gösterme özelliklerine işaret edilerek şöyle buyrulmaktadır: “Onlar, Allah’ın ahdini yerine getirenler ve verdikleri sözü bozmayanlardır.”31, “Müminler, emanetlerine ve ahidlerine riâyet ederler.”32
Âlemlere rahmet olarak gönderilen Hz.Peygamber (s.a.s.) de gerek peygamber olmazdan önce, gerekse peygamber olduktan sonra, hep verdiği sözde durmuş, ahdine vefa göstermiştir. Ümmetine de daima ahde vefa göstermeyi tavsiye etmiştir.
İşte içinde yaşadığı bunalımdan kurtulup, özgürlük, barış ve sevgi dünyasında yaşama özlemiyle bir arayış içine giren çağımız insanı, Hz.Muhammed (s.a.s.)’i ve O’nun insanlık için getirmiş olduğu evrensel mesaj Kur’ân’ı, yeniden keşfetme yolunda adım adım ilerlemelidir.
Netice olarak diyebiliriz ki, insanlık, yeniden yapılanmanın merkezine, değişmeyen rehber Peygamber Efendimiz’i (s.a.s.) ve onun insanlık için getirmiş olduğu -evrensel prensipleri içeren- Kur’ân’ı koyduğu gün, hasretini çektiği barış ve huzur ortamını yakalamış olacaktır. Zira Kur’ân ve Hz.Muhammed (s.a.s.) insanlığın huzuru ve mutluluğu için gönderilmiştir.
______________
1- Müslim, Hac, 147., 2- Ahzab, 33/21.,
3- Haşr, 59/7., 4- Necm, 53/3-4., 5- Nisâ, 4/80.
6- Al-i İmrân, 3/31., 7- Nisâ, 4/65.
8- Ahzab, 33/36.,9- Nur, 24/63.
10- Nisâ, 4/115.,
11- Buhârî, Cihad, 109, İ’tisam, 3; Müslim, İmaret, 32-33; Nesâî, Biat, 27.
12- Buhârî, İ’tisâm, 2.
13- Furkan, 25/27-28.
14- Müslim, Müsafirîn, 139; ez-Zuhaylî, Vehbe, et-Tefsiru’l-Münîr,
Beyrut, 1991, XXIX, 46.
15- Kalem, 68/4
16- Mâlik b.Enes, el-Muvatta, Hüsnü’l-Huluk, 8.
17- Bkz., Hud, 11/112; Şura, 42/15.
18- Müslim, İman, 62; Ahmed b.Hanbel, age., III, 413, IV, 385.
19- Buhârî, Edeb, 69; Müslim, Birr, 105; Ebu Davud, Edeb, 80.
20- Ahmed b.Hanbel, age., V, 323.
21- Sarıçam, İbrahim, Hz.Muhammed ve Evrensel Mesajı, Ankara, 2001, s. 236.
22- Ahmed b.Hanbel, age., V, 256-257.
23- Müslim, Fedâilü’s-Sahabe, 131.
24- Müslim, Kitabu’t-Tahara, 100; İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec, el-Vefa bi Ahvâli’l-
Mustafa, Mısır 1966, II, 432.
25- Buhârî, Vudu’, 58; Müslim, Tahâre, 98.
26- Al-i İmran, 3/159.
27- Küçük, Abdurrahman, “Ahid”, Diyanet İslâm Ans., İstanbul 1988, I, 532, 533.
28- Mâide, 5/1.
29- Al-i İmran, 3/ 76.
30- İsra, 17/34.
31- Ra’d, 13/20.
32- Müminun, 23/8; Ayrıca bkz., Meâric, 70/32.
Peygamberlik ve Efendimizin (s.a.s.) Peygamberler Arasındaki Yeri
Ali Ünal
Peygamberlik
Peygamberlik, peygamber olmayanların kendi kapasitelerine göre bir peygamberde gördükleri, tecrübe ettikleri, onunla yaşadıkları, ondan duydukları ve ondan aktarılanlar ölçüsünde tanıyabileceği, ama mahiyet ve keyfiyetini peygamber olan zattan başkasının tam manâsıyla idrak etmesinin mümkün olmadığı bir hâl, bir makam, bir rütbe, bir misyondur. Bu hâl, makam, rütbe ve misyonu, ancak ulaşabileceğimiz zahirî malûmat seviyesinde birazcık tanıyabilmek için vahiy, yani Allah ile, mahiyet ve keyfiyetini ancak ona mazhar kılınan zâtın bilebileceği münasebet ve haberleşme tarzı üzerinde düşünmek gerekir.
Cenab-ı Allah (c.c.), bizzat Kur’ân-ı Kerim’de Kur’an için, “sakîl söz” tabirini kullanır (Müzzemmil, 73/5). “Sakîl” ağır yük demektir ki, Katâde ve Mücahid gibi ilk dönem müfessirleri bu ağırlığı Kur’an’daki emir ve yasakların, haram ve helâllerin önemi ve yerine getirilmelerindeki güçlükle izah ederken, Hüseyin ibn Fazl, “Ancak Allah’ın yardımına, muvaffakiyet vermesine mazhar bir kalbin ve Tevhid’le donatılmış bir nefsin taşıyabileceği bir ağırlık” olarak yorumlar (Kurtubî). Gerçekten de, özellikle Kur’an olarak tecellî eden vahyin ağırlığını anlayabilmek açısından şu âyet çok önemlidir: Bu Kur’an ki, eğer onu bir dağın üzerine indirmiş olsaydık, Allah’a olan derin saygı ve taziminden dolayı o dağın başını eğip parça parça olduğunu görürdün. İnsanlar için böyle temsillerde bulunuyoruz ki, sistemlice düşünüp gerekli dersi alsınlar (Haşr, 59/21).
Vahiy, Cenab-ı Allah’ın Kelâmî tecellisidir. O’nun İsim ve Sıfatları için derece farkı söz konusu değildir. Dolayısıyla, Kudret tecellisi ne ise, Kelâm tecellisi de odur. O’nun doğrudan, yani sebepler ötesi bir lem’acık Kudret tecellisi nasıl Hz. Musa’nın (a.s.) yıldırım çarpmışçasına cansız gibi bayılıp düşmesine ve yanıbaşındaki dağın toz olmasına yol açmışsa (Bakara, 2/143), Kelâm’ı da aynı tecelli gücüne sahiptir. Ne var ki O, Kelâm tecellisinde her bir peygamberin o tecelliyi alabileceği derecede tenezzülde bulunur; yani bu tenezzül, peygamber olan zâtın kapasitesine göredir. Evet, Hz. Musa (a.s.) peygamberler içinde en büyük beş büyük peygamberden biri olmasına rağmen, bir dağı toz haline getiren Kudret tecellisine dayanamamıştır. Fakat, Cenab-ı Allah’ın Kur’an’ı teşkil eden Kelâm tecellisi, bu Kudret tecellisinden daha az şiddette değildi. Değildi ki, eğer o tecelli herhangi bir dağa olmuş olsaydı, yukarıda meali verilen âyet-i kerimede buyrulduğu üzere, o dağ parça parça olurdu. Kur’an’daki bu tecellinin şiddetine işaret eden bir başka âyette de şöyle denmektedir: O Kur’an ki, eğer İlâhî bir kitapla dağlar yürütülecek veya yeryüzü parça parça edilecek ya da ölüler konuşturulacak olsaydı, bunlar ancak bu Kur’an’la olurdu (Ra’d, 13/31). Demek ki, Kur’an’ı teşkil eden İlâhî tecellinin şiddeti, dağları yürütecek, bunun da ötesinde yeryüzünü parça parça edecek ve ölüleri diriltecek derecededir. İşte bu tecelliye dayanabilecek tek kalb, peygamberliğin sertâcı olan Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa’nın (s.a.s.) kalbiydi ki, Allah Kur’an’ı O’na gönderdi. Buradan o Zât’ın sahip olduğu manevî-ruhî gücün derecesini az da olsa anlayabiliriz.
İşte, vahye mazhariyetle serfiraz kılınan peygamber, o vahyi alabilecek, onu taşıyabilecek bir manevî-ruhî güç ve kapasiteye sahiptir. Bu gücü ona kazandıran ise, kendisine yaratılıştan bahşedilen donanımın hakkını vermesi, yani Allah ile olan münasebetidir. Nasıl vahyin mahiyet ve keyfiyetini ona mazhar kılınmayanın idrak etmesi mümkün değilse, ona mazhar kılınan peygamberin zihnî-kalbî donanımını, Allah ile olan münasebetini ve bu münasebetin kendisine baştan bahşedilen donanımı işletmesiyle ona kazandırdığı ruhî-manevî gücü, peygamber olmayanın anlaması da aynı şekilde imkân dışıdır. Bu bakımdan, aşağıda temas edileceği üzere, peygamberler arasında da derece farkı bulunduğu için, derecesi itibariyle daha büyük olan bir peygamberin halini, makamını, Allah ile olan münasebetini ve bu münasebetin ona kazandırdıklarını, derecesi onun altındaki peygamberin de tam olarak ihatasının imkânsızlığından bile söz edilebilir.
Peygamberlerin Varlık Sebebi, Husûsiyetleri ve Nebî ile Resûl Farkı
Peygamberlerin varlık sebebi veya peygamberlerin gönderiliş gayesi, insanın yaratılış gayesiyle aynı noktada birleşir. O da, Allah’a kulluktur. Cenâb-ı Hakk (c.c.), Kur’ân-ı Kerîm’de, Ben cinleri ve insanları ancak Bana kulluk yapsınlar diye yarattım (Zâriyât, 51/56) buyurarak, bu hususa işaret etmektedir. Bir başka âyet-i kerimede, Senden önce hiçbir resûl göndermedik ki, ona “Ben’den başka ilâh yoktur; o halde Bana kulluk edin!” diye vahyetmiş olmayalım (Enbiyâ, 21/25) denilerek, aynı hususa işarette bulunulur.
Sıdk (Doğruluk), emanet (her hususta mutlak manâda emin olmak), tebliğ, fetanet (peygamberî akıl), ismet (günahsızlık) ve aklî-fizikî arızalardan berî olmak gibi altı temel sıfatla mevsuf bulunan peygamberlerin bu ana gönderiliş gayesi çerçevesindeki vazifeleri veya gördükleri fonksiyonlar, Din’i tebliğ (Âhzab, 33/39, Mâide, 5/67), insanlara güzel örnek olmak (En’âm, 6/90, Ahzâb, 33/21), dünya-Âhiret dengesini kurmak (Kasas, 28/77) ve insanların Âhiret’te haklarındaki hüküm dolayısıyla Allah’a itiraz haklarının olmamasının yolunu hazırlamaktır (Nisa, 4/165). (Gülen, Sonsoz Nur 1/ 66-80, 99)
Peygamberliğin Arapça karşılığı nübüvvet olup, bütün peygamberler öncelikle nebîdir. Nebî, Allah’tan vahy alan, ayrıca Allah’ın kendisini hüküm ve ilim ile serfiraz kıldığı seçkin zattır (Âl-i İmran, 3/69; En’âm, 6/89). Nebîler içinde kendilerine Kitap veya Sahifeler verilenler vardır ki, bunlara resûl denir. Resûl olmayan, yani kendilerine Kitap veya Sahifeler verilmeyen nebîler, kendilerinden önce gelen veya kendi zamanlarında yaşayan resûlün çizgisinde Din’in anlaşılıp uygulanması, insanlara anlatılması ve Kitap’la insanlar arasında hükmetme vazifesiyle mükellef kılınmış (Bakara, 2/213; Mâide, 5/44), Allah onlardan, kendi zamanlarında bir resûl gelirse ona mutlaka inanıp destek olacakları sözünü almıştır (Âl-i İmrân, 3/81). Resûller dahil bütün nebîlere, içlerinde Hz. Yahya gibi bazılarına daha sabî iken (Meryem, 19/12), Hz. Yusuf gibi bazılarına gençliklerinin ilk döneminde (Yûsuf, 12/22), Hz. Musa gibi bazılarına ise gençliklerinin ikinci devresinde (Kasas, 28/14) verilen hüküm, Kitab’ı anlama, onu uygulama, onunla hükmetme, uygulayıp hükmetme işinde ve doğru ile yanlışı ayırmada şüpheye düşmeme, dolayısıyla her meselede doğru ve yerinde karar verebilme, üstün idrak ve anlayış gücüdür (Râzî, Kurtubî). Kur’an-ı Kerim, peygamberlere hükümden başka ayrıca hikmet (Âl-i İmrân, 3/81) ve hususî bir ilmin de verildiğini vurgular (Yusuf, 12/22; Enbiyâ, 21/74; Meryem, 19/12). Peygamberlere verilen hüküm nasıl kendisinde asla şüpheye ve nefsânîliğe yer olmayan hüküm ise, onlara verilen ilim de, kendisinde asla cehaletin yeri bulunmayan, eşya ve hadiselerin manâ ve hakikatine nüfuz, insanın iç dünyasını, nefsin hallerini tanıma ve onu terbiye ilmidir (Râzî). Her ne kadar peygamberlik Cenab-ı Allah’ın bir lûtf u ikramı ise de, onda en azından onun derinlikleri, hattâ lâzımı olan hüküm ve ilim, söz konusu âyetlerde (Yusuf, 12/22; Kasas, 28/14) açıkça ifade buyrulduğu üzere, peygamberlerin ihsan sahibi, yani Allah’ı görüyormuşçasına ibadet etmelerinin (Müslim, İman, 1; Tirmizî, İman, 4), yaptıkları her işi mükemmel yapmalarının mükâfatıdır. Dolayısıyla, onlara verilen hüküm ve ilimde, ihsanının, takvasının derecesine göre başka mü’minler de pay sahibi olabilirler (Bakara, 2/269; Mâide, 5/44; En’âm, 6/122; Enfâl, 8/29; Hadîd, 57/28).
Peygamberler Arasında Farklılık ve Onlar Arasında Fark Gözetip Gözetmeme
Mü’min olmanın, yani imanın altı şartından biri, peygamberliğe ve eksiksiz olarak bütün peygamberlere iman etmektir. Hepsine iman etmek manâsında peygamberler arasında ayırım yapılmaz, yapılamaz: (Risalet misyonunun zirvesi) o Resûl, (vahiy yoluyla Kur’an ve Sünnet olarak) kendisine Rabbisinden her ne indirildiyse ona iman etti; mü’minler de (iman ettiler). Her biri, Allah’a, meleklerine, kitaplarına ve resûllerine iman etti de, “(İnanma hususunda) O’nun resûllerinden hiç birini diğerlerinden ayırmayız” dediler (Bakara, 2/285 [Kurtubî, İbn Kesir]). De ki: “Biz (hiç şirk koşmadan) Allah’a, bize indirilen (Kur’ân’a) ve İbrahim’e, İsmail’e, İshak’a, Yakub’a ve onun soyundan gelip İsrail kabileleri içinde gönderilen peygamberlere indirilen (Sahifelere ve vahye); ve Musa’ya, İsa’ya verilen (Tevrat ve İncil’e) ve (bütün) nebîlere Rabbilerinden verilen (ilim, hüküm, hikmet ve peygamberliğe) iman ettik. (İman etmede) hiç birini diğerinden ayırmaz, (hepsine aynı şekilde, aynı derecede iman ederiz). Biz, (ne indirmiş, ne vermişse hepsini kabul ederek) Allah’a tam manâsıyla teslim olmuş Müslümanlarız.” Kim, İslâm’dan başka bir din arzu eder ve ararsa, (bilsin ki) bu, ondan asla kabûl edilmeyecektir; o, Âhiret’te de kaybedenlerden olacaktır (Âl-i İmrân, 3/84–85). [İbn Kesir]
İman noktasında peygamberler arasında herhangi bir ayırım söz konusu olmamak ve buna izin verilmemekle birlikte, peygamberler nebîler ve resûller olarak ayrıldıkları gibi, aralarında küllî ve hususî faziletlerde farklılıklar, dereceler vardır.
Hz. Allah (c.c.), önce bütün yaratılmışlar içinde Hz. Âdem’i, Hz. Nûh’u, Hz. İbrahim’in Ailesi’ni ve İmrân Ailesi’ni seçmiş, onları her türlü kötü sıfat ve nitelikten tasfiye edip, en güzel vasıflar ve en üstün melekelerle donatmış [Râzî], tasfiyenin de ötesinde onları bizzat süzüp, insanlık içinde tertemiz bir hülâsa kılmış, hattâ onları âdeta bir hülâsa olarak var etmiştir [Elmalılı Hamdı Yazır]. İşte Allah, peygamberliği önce Hz. Âdem ve ondan gelen tertemiz bir kanalda, sonra Hz. Nuh ve ondan yürüyen tertemiz bir kanalda var kılmış, bu kanalı bilâhare Hz. İbrahim, iki oğlu Hz. İsmail ile Hz. İshak, dolayısıyla bu iki peygamberden yürüyen tertemiz iki kolda, bir de Hz. Musa ile Hz. İsa’yı meyve veren İmran Ailesi’nde devam ettirmiştir. Cenab-ı Allah, bu tertemiz kanallar içinde var ettiği resûllerin de bazısını bazısından mutlak fazilette, bazılarını da hususî faziletlerde üstün kılmıştır: O resûller ki, kimisini kimisine üstün kıldık. İçlerinde Allah’ın hususî tarzda konuştuğu vardır; kimisini de Allah, derecelerle yükseltmiştir. Meryem oğlu İsa’ya ise, apaçık deliller (mucizeler) verdik ve onu Rûhu’l-Kudüs’le destekleyip güçlendirdik (Bakara, 2/253).
Bütün âlimler, Şûrâ Sûresi 13’üncü âyette Şeriat sahibi resûller olarak anılan Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa ve Peygamber Efendimiz’in resûller içinde en büyük ilk beşi teşkil ettiği ve bunların Kur’an’da ülü’l-azm (üstün azim sahibi) diye nitelenen (Ahkâf, 46/35) resûller olduğu konusunda müttefiktir. Yukarıda meali verilen Bakara, 2/253 âyeti ise, resûller arasında husûsî bazı faziletlerdeki üstünlüğe temas etmektedir. Resûller arasında her resûlün içinde görevlendirildiği kavmin karakterinin, ayrıca içinde yaşadığı zamanın ve şartların gerektirdiği irşad görevi çerçevesinde belli hususlarda fazilet ve derece farkı bulunduğunu şu veya bu şekilde ortaya koyan daha pek çok âyet vardır. Meselâ, Allah, Hz. İbrahim’i (a.s.) halîl edinmiş (Nisâ, 4/125), Hz. Musa ile hususî konuşmuş (Nisâ, 4/164), Hz. İsa’yı Kendi’nden bir ruh kılmış (Nisâ, 4/171) ve Rûhu’l-Kudüs’le desteklemiştir (Bakara, 2/253). Bunun gibi, Kur’ân-ı Hakîm, pek çok peygamberi bir arada zikrettiği yerde (En’âm, 6/84–90), Hz. İshak, Yakup, Nuh, Davut, Süleyman, Eyyup, Yusuf, Musa ve Harun’u muhsin, Hz. Zekeriya, Yahya, İsa ve İlyas’ı sâlihler olarak anar. Hz. İdris’i sabrı ve sâlih oluşuyla (Enbiyâ, 21/85–86); Hz. Yunus’u Allah’ı çok tesbih eden (Enbiyâ, 21/88; Sâffât, 37/143); Hz. Eyyub’u sabırlı ve evvâb olmasıyla (Sâd, 38/44) zikreder. Kur’an’da iki kardeş peygamberden Hz. İsmail sâlih, sabırlı, sözünde sâdık, Rabbin rızasını kazanmış ve hayırlılardan olarak söz edilirken (Enbiyâ, 21/85–86; Meryem, 19/54–55; Sâd, 38/45), Hz. İshak’tan Din’i uygulamada güç ve basiret sahibi, temizlenmiş, seçilmiş ve hayırlılardan olarak bahsedilir (Sâd, 38/45–47). Bu iki peygamber arasında bir fark daha vardır ki, Kur’an Hz. İsmail’i ğulâm-ı halîm (yumuşak huylu ve sabırlı oğul) olarak öne çıkarırken (Sâffât, 37/101), Hz. İshak’ı ğulâm-ı alîm (çok âlim bir oğul) olarak anar (Hıcr, 15/53). Peygamberler arasında yine dikkat çekici bir farklılık olarak, Hz. Yusuf, bir sûrede ve tam beş âyette muhsin olmakla övülür (Yusuf, 12/22, 36, 56, 78, 90). Yine, Sâffât Sûresi’nde, (37/109, 120, 130) Hz. İbrahim, Hz. Musa ile Hz. Harun ve Hz. İlyas(în)’e sadece “Selâm olsun!” denilerek selâm edilirken, Nûh’a âlemler içinde selâm olsun denir (âyet: 79) ve böylece bütün varlıkların Hz. Nuh’a insanlığın ikinci babası olarak medyuniyeti dile getirilir.
Üç Farklı Özellik
Bu konuda misalleri çoğaltmak mümkün olmakla birlikte, resûller arasında dikkat çekici üç önemli farklılığa daha dikkat çekmek daha önemli görünmektedir. Bunlardan biri, bazı resûllerin risalet misyonları çerçevesinde bazı imtihanlara tâbi tutularak başka önemli görevlere de hazırlanması ve bu görevlerin gerektirdiği makamın kendilerine bahşedilmesidir. Meselâ, Hz. İbrahim (a.s.), ateşe atılma, akrabasından Hz. Lût’un kavminin helâk edilmesi, oğlu Hz. İsmail’i kurban etmesi emri gibi ağır imtihanlardan geçtikten sonra insanlara imam kılınmıştır (Bakara, 2/124). Hz. Davut, hüküm ve kazâ konusundaki imtihanı vermesi üzere insanlar arasında hükmetmek için halifelik (Sâd, 38/26); oğlu Hz. Süleyman ise, tahtı üzerine bir cesedin bırakılmasıyla imtihan edilmesinin ardından, tarihte başka kimseye nasip kılınmayacak meliklikle şereflendirilmiştir (Sâd, 38/35). İlgi çekicidir ki, Kur’an-ı Kerim, bu iki resûlden, yani Hz. Davut ve Hz. Süleyman’dan söz ederken, her ikisine de hüküm ve ilim verildiğini bilhassa anmakta (Enbiyâ, 21/ 79) ve böylece hilâfet ve meliklik için gerekli iki önemli değere dikkat çekmekte, ayrıca, bu her iki resûlün sahip bulundukları yüksek dünyevî makamlara rağmen Allah’a yakın ve O’na çok yalvaran güzel kullar olduklarına vurgu yaparak (Sâd, 38/17, 25, 30, 40), halifelik ve melikliğin ibadet, kulluk, göz yaşı ve evbe ile bir arada yürümesi gerektiğine telmihte bulunmaktadır.
Resûlleri karşılaştırırken dikkat çekici ikinci nokta, misyonları gereği karakterlerinde ve bazı tutumlarında kendini gösteren farklılıklardır. Bir hadis-i şerifte de kendisine dikkat çekilen bu farklılık (İbn Hanbel, 7/ 487 ; Beyhakî, 6/ 321), isyankâr kavimleri hakkında Hz. İbrahim ve Hz. İsa ile, Hz. Nuh ve Hz. Musa’nın yaptığı dualarda ortaya çıkmaktadır. Hz. İbrahim, “Ya Rabbî! Doğrusu onlar (putlar) insanların birçoğunu saptırdılar. Artık bundan sonra kim bana tâbi olursa, o bendendir. Kim de bana karşı gelirse o da Sen’in merhametine kalmıştır, şüphesiz Sen Ğafursun, Rahîmsin.” (İbrahim, 14/36); Hz. İsa, “Eğer onları cezalandırırsan, şüphe yok ki onlar Sen’in kullarındır. Onları affedersen, Aziz ve Hakîm (üstün kudret, tam hüküm ve hikmet sahibi) ancak Sen’sin.” şeklinde münacatta bulunurken; Hz. Nuh, “Ya Rabbi, yeryüzünde dolaşan bir tek kâfir bile bırakma!” (Nuh, 71/26); Hz. Musa da, “Ey bizim büyük Rabbimiz, mahvet, sil süpür onların (Firavun ve kavminin) servetlerini ve kalplerini şiddetle sık! Belli ki o acı azabı görmedikçe onlar imana gelmeyecekler!” (Yunus, 10/88) diyerek dua etmektedir. Hz. İbrahim ile Hz. İsa’nın, H. Nuh ile Hz. Musa’nın duası birbirine benzerken, Hz. İbrahim ile Hz. İsa’nın birbirine benzer duası arasında bile dikkat çekici bir farklılık olarak, Hz. İbrahim duasını Cenab-ı Allah’ın Ğufran ve Rahmet dergâhına gönderirken, Hz. İsa İzzet ve Hikmet dergâhına göndermektedir.
Resûller arasında göze çarpan bir diğer farklılık, her birinin Cenab-ı Allah ile olan münasebetidir. Konu gereği burada sadece, yukarıda mealini naklettiğimiz duaları birbirine benzeyen Hz. Nuh ile Hz. Musa’nın Allah ile olan münasebeti arasındaki farklılığa kısaca temas edeceğiz.
Hz. Nuh (a.s.), Tufan öncesi kendisinin, anne-babasının ve ailesi içinde mü’min olanların ve erkek-kadın bütün mü’minlerin bağışlanması için dua etmişti (Nuh, 71/28). Tufan başlamadan önce de Cenab-ı Allah (c.c.), ona ailesi içinde mü’min olanları ve diğer mü’minleri gemiye almasını emretti (Hûd, 11/40). Hz. Nuh, oğullarından birinin gemiye binmemiş olduğunu görünce onu gemiye davet etti. O ana kadar, onun mü’min olduğunu düşünüyordu; çünkü inkârına ait bir şeyini ihtimal görmemişti. Ama oğlunun davetine icabet etmeyip, boğulup gittiğini görünce, “Yâ Rab! Oğlum da (mü’min olarak) aileme katılanlardandı. Senin, (mü’min olarak aileme dâhil olanları kurtaracağına dair) va’din de elbette haktır ve Sen hâkimler Hâkimi’sin.” diye inledi. Allah, ona şöyle cevap verdi: “Ey Nuh! O, senin ailenden değildi; çünkü onun bütün hayatı, yanlış inanç, yanlış tavır ve davranış üzerine kuruluydu. O halde, hakkında kesin bilgi sahibi olmadığın bir meselede Ben’den istekte bulunma. Sana emrim odur ki, sen cahilce bir davranış içinde olamazsın.” (Hûd, 11/46)
Hz. Musa (a.s.), Tur Dağı’nda Cenab-ı Allah’ın Kelâmına mazhar olunca, O’nu görme isteğinde bulundu. Cenab-ı Allah da, Kendisini görmesinin mümkün olmadığını, yanıbaşındaki dağa yapacağı tecellide eğer dağ yerinde kalırsa, Kendisini görebileceğini buyurdu. Ama Cenab-ı Allah’ın bir lem’acık Kudret tecellisi karşısında dağ toz haline gelirken, Hz. Musa da, yıldırım çarpmışçasına yere düşüp bayıldı. Kendine gelince tesbihte bulundu ve tevbe etti. Cenab-ı Allah’ın mukabelesi ise şöyle oldu: “Ey Musa! Ben seni seçtim, seni risaletle ve hitabıma mahzar kılmakla insanlar üzerinde bir mevkie çıkardım. Şimdi sen, (senin için olmayanı talepten vazgeçerek) sana ne vermişsem onu al ve karşılığında şükredenlerden ol!” (A’râf, 7/143–144)
Âyetlerden anlaşıldığı üzere, Cenab-ı Allah’ın Hz. Nuh’a cevabı Allah ile Resûlü arasındaki münasebete has celâl edâlı bir itab ifade ederken, Hz. Musa’ya cevabında ihtar, ama iltifat yüklü bir ihtar söz konusudur. Hz. Nuh niyaz peygamberi olarak görülürken, Cenab-ı Allah ile olan münasebeti içinde Hz. Musa, daha başka pek çok âyetin de ortaya koyduğu üzere (Tâ-Hâ, 20/39–41; Kasas, 28/24), baştan itibaren bir naz peygamberi gibi görülmektedir. Bu hususun misalleri çoksa da, bu kadarla yetineceğiz.
Peygamberler Arasında Peygamber Efendimiz (s.a.s.)
Peygamberler de mânen terakki ederler. Bunu, “Seni dinin hükümlerinden habersiz bulup seçerek dosdoğru yola koymadı mı? Elbette senin için her zaman işin sonu başından (bir sonraki an, bir önceki andan) daha hayırlıdır” (Duhâ, 93/7, 4) âyetlerinden açıkça anlıyoruz. Denebilir ki, Kur’ân-ı Kerim’de adı geçen resûller risalet zincirinin ana halkaları, kol başları olup, “İşte bu seçkin zatlar, Allah’ın hidayet verdiği kimselerdir. Sen de onların yolundan yürü!” (En’âm, 6/90) âyetinin de işaret ettiği üzere, her biri, diğerlerinden önde olduğu husûsî fazilet noktasında Peygamber Efendimiz’e, o kendi kemâl arşına ulaşıp da hepsini geride bırakıncaya kadar rehberlik etmiştir.
Yukarıda isimleri geçen ülü’z-azm resûllerin zikredildiği Şûrâ Sûresi 13’üncü âyette önce Hz. Nuh, ardından Allah Resûlü, sonra da tarih sırasıyla Hz. İbrahim, Hz. Musa ve Hz. İsa anılmaktadır. Hz. Nuh, tarihte kendisine ilk şeriat verilen resûl olarak önce anılmış, Allah Resûlü hemen ondan sonra zikredilmekle, en büyük bu beş resûlün de en büyüğü olduğu ima edilmiştir. Nitekim benzer bir sıralamanın yapıldığı Ahzab Sûresi 7’nci âyette, önce şeriatları nazara alınmadan umumî olarak peygamberler dendikten sonra Allah Resûlü önce zikredilip, ardından Hz. Nuh ve diğer üç en büyük resûle yer verilmektedir. Ayrıca, Şûrâ Sûresi 13’üncü âyette diğer peygamberlere verilen şeriat için hususiyet kapsamı içinde tavsiye etme/emretme kelimesi kullanılırken, Peygamber Efendimiz’in Şeriatı için vahyetme kelimesi kullanılmış ve böylece onun şeriatının bütün önceki şeriatların esaslarını ihtiva eden evrensel ve kıyamete kadar geçerli bir şeriat olduğu belirtilmiştir.
Allah Resûlü’nün peygamberler arasındaki müstesna yerini tesbit için Kur’an-ı Kerim’de çok sayıda âyet vardır. Gerçi o muallâ Zât, kendisini diğer peygamberlerle mukayese etmek gibi bir davranışta hiçbir zaman bulunmamış, bunun da ötesinde, peygamberlerin ulaşılamaz büyüklükleri ve günahsızlıkları hakkında ümmetinin zihninde, kalbinde zerrece bir şüphe olmaması için açıklamalar da yapmıştır. Meselâ, bir yahudi Medine çarşısında, “Hz. Musa’yı insanlar üzerine seçen Zât’a yemin olsun!” deyince, Ensâr’dan bir zat, “Rasülullah aleyhissalâtu vesselâm aramızda iken böyle dersin ha!” diyerek adama çıkışmış, durum Peygamber Efendimiz’e aktarılınca, o, erişilmez büyüklüğünü gösteren şu açıklamada bulunmuştur: “Ben, (Sûr’a ikinci defa üfürüldüğünde) başını ilk kaldıran olacağım. O anda, Arş’ın ayaklarından birini tutan Hz. Musa (aleyhisselâm) ile karşılaşırım. Bilemem, o başını benden önce mi kaldırdı, yoksa o, (Sûr’a ikinci üflenişte) Allah’ın çarpılıp yıkılmaktan istisna tuttuklarından mıdır? Kim de, ‘Ben Yünus ibnu Metta’dan daha hayırlıyım (üstünüm) derse, şüphesiz yalan söylemiş olur.” (Tirmizî, Tefsir, [39], 9) Yine, bir kişi kendisine “Ey yaratılmışların en hayırlısı!” diye hitap edince hemen, “Bu söylediğin, İbrahim (aleyhisselâm)’ın vasfıdır!” buyurmuş (Müslim, Fedail, 150), yine bir münasebetle kerem sıfatını en çok Hz. Yusuf’a yakıştırarak, “Kerim oğlu kerim oğlu kerim oğlu kerim, İbrahim oğlu İshak oğlu Yakup oğlu Yusuf’tur!” demiştir (Buharî, Enbiyâ, 19). Hz. İbrahim’in Cenab-ı Allah’tan kendi kapasitesine göre yakînde zirveye ulaşma talebi konusunda da (Bakara, 2/260) kimsenin zihninde o büyük peygamberin yakîni konusunda şüphe uyanmaması için hemen, “(İbrahim, şüpheden en uzak kişidir.) Biz, şüphe etmeye İbrahim’den daha yakınız!” (Buharî, Enbiyâ, 11; Müslim, İman, 238) açıklamasını yapmıştır.
İnsanlığın İftihar Tablosu, böyle davranıyordu. Ama onun bu tavrı, bizim onun Cenab-ı Allah’ın ilân buyurduğu müstesna büyüklüğünü ifade etmemize mani olmasa gerektir. Bu konuda, müfessirlerin dikkat çektiği hususlardan birkaç tanesini denizde damla mesabesinde olarak nakledeceğiz. Gerek Kur’an-ı Kerim’de, gerekse eldeki Kitab-ı Mukaddes nüshalarında misyon itibariyle Peygamberimiz’le mukayese edilen Peygamber Hz. Musa olduğu için de (Müzzemmil, 73/15; Tesniye, 18: 17–20), ayrı bir çalışma konusu olan bu hususa girmeyerek, karşılaştırmamızı bu iki müstesnâ resûl çerçevesinde yapacağız.
Hz. Musa (a.s.), kavmiyle Kızıldeniz’e ulaştığında, arkalarından ordularıyla Firavun yetişir. Kavminin, “Eyvah, yakalandık!” telâşı karşısında Hz. Musa, “Asla! Rabbim benimledir, bana (kurtuluş) yolunu gösterecektir!” der (Şuarâ, 26/61-62). Peygamber Efendimiz (s.a.s.), hicret esnasında benzer bir duruma maruz kalır. Yanında Hz. Ebu Bekir (r.a.) olduğu halde Sevr mağarasına sığındığında, kendisini takip eden Mekkeli müşriklerden bir ekip mağara ağzına kadar gelince Hz. Ebu Bekir endişe izhar eder. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) ise şöyle der: “Üzülme, Allah bizimledir!” (Tevbe, 9/40). Hz. Musa (a.s.), kendisi adına konuşur, yani “Rabbim benimledir; bana kurtuluş yolunu gösterecektir!” derken, Peygamber Efendimiz, “Allah bizimledir!” diyerek, Hz. Ebu Bekir’i sözüne dahil etmekte, hattâ ümmeti adına konuşmaktadır. Bu, risalet ve liderlik hususlarında Hz. Musa’nın kavminden ayrı tekil konumuna işaret ederken, Efendimiz’in liderliğinin, misyonunun ve İslâm’ın bu konudaki kuralının bütün toplumu kuşattığı ve âdeta toplumla paylaşıldığını gösterir. Bundandır ki Kur’an, modern devletlerin yerine getirdiği kamu görevlerini ortak vazife olarak toplumun kendisine yükler. İslâm’da paylaşma, ortak sorumluluk alma, yardımlaşma ve istişare esastır. Ayrıca, Hz. Musa (a.s.), Cenab-ı Allah’tan “Rabbim” diyerek kendi adına ve O’nun kendisiyle olan hususî münasebeti noktasında söz ederken, Peygamber Efendimiz (s.a.s.) ise, Cenab-ı Allah’ı, O’nunla olan münasebeti noktasında ve bütün isimlerinin manâsını içine alan has ismiyle “Allah” olarak anar. Bu da göstermektedir ki, O’nun Allah ile olan münasebeti evrenseldir ve bütün varlıkları temsil etmektedir. Ayrıca bu, onun misyonunun da evrensel olduğunu gösterir. Yine, Hz. Musa, “Rabbim bana kurtuluş yolunu gösterecektir.” diyerek, O’ndan beklediği yardımı gelecek zamanla ifade etmiştir. Efendimiz ise, “Allah bizimledir!” diyerek, O’nunla münasebetinin ve O’ndan beklentilerinin, O’na tevekkülünün her zaman için aynı olduğunu ve zamanla kayıtlı bulunmadığını ortaya koymuştur.
Hz. Musa (a.s.) Firavun’a gitme emrini aldığında Cenab-ı Allah’a yaptığı duasında ilk olarak göğsünün genişletilmesini diledi (Tâ Hâ, 20/25). Hz. Musa’nın dua ile istediği bu hususun, İslâmî terminolojideki adıyla inşirâh veya inbisatın Allah Resûlü’ne baştan bahşedildiğini Cenab-ı Allah (c.c.), Resûlü’ne minnet sadedinde zikreder: Biz, senin göğsünü açıp genişletmedik mi? (İnşirâh, 94/1). İnbisat, insanlarla olan münasebetlerde kalbin şer’î sınırlar çerçevesinde herkesi kucaklayabilecek, onları yumuşak söz ve sevimli halleriyle memnun edebilecek bir genişliğe ulaşması, herkese seviyesine göre konuşup davranabilme manâsına gelir. Kişinin Allah ile olan münasebeti açısından ise, Allah’a olan yolculuğun başında korku ile ümidin bir arada bulunduğu bir hâl, yolun sonuna varmışlar için ise İlâhî huzuru, Cenab-ı Allah’ın huzurunda bulunmayı sürekli hissetmekten kaynaklanan ve ister istemez dışarı yansıyan bir itmi’nan halidir. Gerçekten de Allah Resûlü (s.a.s.) çevresindeki herkese karşı samimiydi. Küfür, şirk, şahit olduğu günahlar karşısında için için yanıp kavrulsa, herkesin âkıbeti hakkında endişelerle iki büklüm olsa da, yüzünden tebessüm eksik olmaz, herkesi seviyesince konuşup muamele eder ve maruz kaldığı her türlü kötü ve kaba muameleye şikâyetsiz tahammül ederdi. (Gülen, Kalbin Zümrüt Tepeleri, 1/165)
Sonuç Yerine
Müfessirler tarafından yapılan ve sınırlı bir çalışma çerçevesinde aktarabildiğimiz bu iki karşılaştırma dışında, Peygamber Efendimizin diğer peygamberler arasındaki yerini tesbit için elbette daha pek çok misaller verilebilir. Meselâ, manevî açıdan olduğu kadar, bütün bir hayata ve varlıklara bakan, yani ontolojik veya Allah’ın Rahmâniyetine ayna olması yanıyla da çok önemli manâlar ihtiva eden, Seni bütün âlemlere ancak rahmet olarak gönderdik (Enbiyâ, 21/107) âyeti; başka kitaplarda olmayıp sadece Kur’an’da yer alan ve hakkında bir Yahudi’nin Hz. Ömer’e “Kitabınızda bir âyet var ki, o âyet bizim kitabımızda olsaydı, onun indiği günü bayram ilan ederdik” dediği, Bugün size dininizi kemâle erdirdim, üzerinizdeki nimetimi tamamladım, sizin için din olarak İslâm’ı beğendim (Mâide, 5/6) âyeti, söz konusu edilebilecek âyetlerden sadece iki tanesidir. Ayrıca, Kur’an’ın diğer kitaplar arasındaki yeri de, Peygamber Efendimiz’in diğer peygamberler arasındaki yerini tesbit bakımından çok önemlidir. Çalışmamızın başında vahyi ele alırken kısaca temas ettiğimiz bu hususa meselâ bir diğer misal olarak, İbrahim Sûresi’nin birinci ve beşinci âyetlerini verebiliriz. Birinci âyette, Bir Kitap ki, insanları Rabbilerinin izniyle karanlıklardan nûra, Azîz Hamîd Olan’ın Yolu’na çıkarasın diye O’nu sana indirmekteyiz denilerek Kur’an vahyinin evrenselliği ifade buyrulurken, beşinci âyette Nitekim Musa’yı da, “Halkını karanlıklardan nûra çıkar ve onlara Allah’ın günlerini hatırlat!” diye âyetlerimizle göndermiştik buyrularak, hem Hz. Musa’nın risaletinin, hem de ona verilen Kitabın bir kavimle sınırlı olduğu ifade edilmiş olmaktadır. Yine, A’râf Sûresi 154’üncü âyetinde Musa’ya, bir hidâyet rehberi ve bir rahmet olarak Kitab’ı vermiştik denmekte, buna karşılık 157’nci âyette Kur’an hakkında, İşte size Rabbinizden apaçık bir delil, hidayet rehberi ve bir rahmet geldi buyrulmakta, yani hidayet rehberi ve rahmet olmanın Tevrat için bir fonksiyon veya niteleme ifade ettiği, buna karşılık Kur’ân’ın bizatihî hidayet ve rahmet, hidayet ve rahmetin ta kendisi olduğu beyan buyrulmaktadır. Yine, Kur’ân’ın çok yerinde Cenab-ı Allah Peygamber Efendimiz’e, ey Resûl, ey Nebî diye hitapta bulunarak onu misyonuyla anmakta ve böylece “Mutlak zikir kemaline masruftur (bir şey, bir isim veya sıfat kayıtsız olarak anıldığında, onu temsil eden en büyük zata delâlet eder)” kaidesine göre, O’nun nübüvvet ve risaletin en büyük temsilcisi olduğuna işarette bulunmaktadır.
Son sözü İmam Bûsırî’ye bırakalım:
O bir fazilet güneşi, diğerleri ise yıldızdır,
Yıldızlar insanlara ışıklarını ancak geceleri sızdırır.
Efendimizin (s.a.v) Beşeriyeti
Doç. Dr. Muhittin Akgül
İnsan, her dönemde Cenab-ı Hakk’ın emirlerine muhatap olmuştur. Bu muhatap oluşta insanla Allah arasındaki elçilik görevi peygamberlere verilmiştir. Ancak daha yaratılışın başlangıcından itibaren Yüce Allah’ın koymuş olduğu bu prensibe farklı şekillerde itirazlar edilmiştir. Böyle önemli bir vazifeyi yapmakla görevli Peygamberlerin birer beşer olması, bazı insanların kafalarına yatmamış, neticede kimileri onları kabul etmemiş, çeşitli sıkıntılara maruz bırakmış; kimileri de beşer olmanın ötesine taşıyarak onlara ulûhiyet isnadında bulunmuş, diğer bir kısım kimseler ise peygamberlerle insanlar arasında hiçbir farkın olmadığını iddia etmişlerdir.
Allah Tealâ, insanlara elçi olarak melekleri gönderebilirdi. Ancak böyle yapmayıp, onlar gibi yiyen, onlar gibi içen, onlar gibi ihtiyaçları olan kimselerden elçiler gönderdi. Allah Tealâ’nın böyle yapmasının değişik hikmetleri vardır. Zira insanların kendi cinslerinden olan bir kimse, onların hissettiklerini hisseder, zevk aldıkları şeylerden zevk alır, tecrübelerini değerlendirir, elem ve emellerini anlar, duygularını ve isteklerini bilir, ihtiyaçlarını fark eder. Bu yüzden onlara zayıf düştükleri zaman şefkat eder, eksikliklerini gördüğü zaman tamamlar, güçlenip kalkınmalarını ister, ihtiyaçlarını bilir. Netice itibariyle o da kendilerinden birisidir. Hem onlar, kendileri gibi bir beşer olan peygamberi kolayca örnek alarak peşinden gidebilirler. Buna yavaş yavaş kendilerini alıştırırlar. Cenâb-ı Hakk’ın farz kıldığı ve irade ettiği hükümleri tebliğ ettiği zaman, peygamber bu hükümlerin yaşayan tercümanı, müşahhas bir uygulayıcısı olarak onlara anlatır. Böylece insanların bu mükellefiyetleri yerine getirmeleri kolaylaşır. Peygamberin, kendi içlerindeki yaşantısını görürler ve bir insan olarak onu taklit etmeye çalışırlar. Şayet bir melek olmuş olsaydı, ne onun yaptıklarını taklit etmeyi düşünürler, ne de bu konuda bir gayret gösterirlerdi. Zîra başından beri bilirlerdi ki, onun tabiatı kendi tabiatlarından çok farklıdır. Dolayısıyla hareketleri de farklı olacaktır. Bunun neticesinde insanlar peygamberleri örnek alma ve onların hayatlarını yaşama isteği duymazlardı.
Bu makalede peygamberlerin beşer olmasına yapılan itirazlar ve beşer olmaya terettüp eden hususlar ele alınacaktır. Daha sonra Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.)’in beşer olmasını nasıl anlamamız gerektiği hususu incelenecektir.
A. Peygamberlerin insan olmasına yönelik itirazlar
1. Şeytanın İtirazı
Beşer olduğundan dolayı insanın üstünlüğünü kabul etmeyip ilk karşı gelen şeytandır. Şeytan, insanın dış yönüne bakarak aldanmış, onun yüce âlemlerle irtibat kurmasını uzak görmüş ve bazı üstün özelliklere sahip olmasını içine sindirememiştir. Kur’ân-ı Kerîm’in bildirdiğine göre, insanlığın ilk yaratılışında, şeytan bu sindirememeyi açıkça ortaya koymuş, hatta sonuna kadar da insanoğlunun amansız bir düşmanı olacağını bildirmiştir. Nitekim Kur’ân’ın değişik sûre ve ayetlerinde bu konu detaylı olarak bildirilmiştir. Hicr Suresinde konuyla ilgili ayetler meâlen şöyledir:
“Hani Rabbin meleklere: “Ben,” demişti, “kuru çamurdan, şekillenmiş bir çamurdan bir beşer yaratacağım. Bu itibarla, Ben onu düzenlediğim insan şekline koyduğum ve içine ruhumdan üflediğim zaman, derhal onun için secdeye kapanınız. İblis hariç bütün melekler secdeye kapandılar. O ise kibirlenip, secde edenler arasında yer almadı. Allah İblis’e: “Sen niye secde edenlerle beraber olmadın?” diye sordu. “Benim,” dedi, “kuru çamurdan şekillenmiş balçıktan yarattığın bir beşere secde etmem mümkün değildir.” (Hicr, 15/28-33)
Buna göre şeytan, insan konumunda olan bir varlığın, peygamberlik gibi üstün manevi niteliklere sahip olabileceğini kabul etmemiştir. Ona göre üstünlük, varlığın yaratılıştan sahip olunan temel unsurlarından kaynaklanmaktadır. Bu unsurların da hangisinin üstün olduğu onun kararına göredir. Bu ilk kabullenmemeden sonra da değişik dönemlerde farklı peygamberlere aynı türden itirazlar yapılmıştır.
2. Kavimlerinin Peygamberlerin Beşer Olmasına İtirazları
Kur’ân-ı Kerim’de peygamberler anlatılırken, onların özellikle beşer oldukları gerçeği önemle vurgulanır. Çünkü gönderilen her peygambere özellikle beşer olmasından dolayı çeşitli itirazlar gelmiştir. Değişik dönemlerdeki insanlar, kendilerine Îlâhî gerçekleri getiren peygamberlerden, insan üstü bir takım işlerin meydana gelmesini beklemişler ve onların kendileri gibi bir insan olmasına itiraz etmişlerdir. Halbuki peygamberlerin beşer olmasında bildiğimiz bilemediğimiz birçok hikmetler vardır.
Hz. Nuh, kavmini bir olan Allaha kulluğa davet ettiğinde, onun kendileri gibi bir insan olmasını bahane etmişler ve kabul etmemişlerdir. Bu husus Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle anlatılmaktadır: “..Halkından ileri gelen birtakım kâfirler: “Bu,” dediler, “sizin gibi bir insandan başka bir şey değil, böyleyken size hakim olmak istiyor.” “Allah bize mesaj ulaştırmak isteseydi, böyle sizin gibi birini göndermez, melaike indirirdi. Nitekim biz atalarımızdan da böyle bir şey işitmedik. Bu delinin tekinden başka biri değil. Ona biraz süre tanıyın, sonra iş aydınlanır, siz de gereğini yaparsınız.” (Mü’minûn, 23/23-25)
Ayetlerden de açıkça anlaşıldığı üzere Hz. Nuh’un kavminin, kendilerine gelen elçiyi kabul etmemesinin görünüşteki sebebi, onun insan olmasıdır. Onlar böyle önemli bir görevi ancak meleklerin yapabileceğini iddia ederek onu kabule yanaşmıyorlardı.
Hz. Nuh’tan sonra gönderilen peygamberler de aynı tepkiyle karşılanmıştı. Bu insanlar da, yeme-içme gibi özellikleri temel kriter kabul ederek, peygamberlerle diğer insanlar arasında hiçbir farkın olmadığını iddia ediyor ve kabule yanaşmıyorlardı. (Bkz: Mü’minûn, 23/31-34)Halbuki bu özellikler sadece insanda değil hayvanlarda da vardı. Şayet bunlar temel ölçü olsaydı, insanlarla hayvanların aynı değerde olmaları gerekirdi.
Semûd kavmi de kendilerine elçi olarak gönderilen Hz. Salih’i kabul etmemişler ve bunun sebebinin de onun bir beşer olmasını ileri sürerek, ondan doğruluğuna bir delil istemişlerdir. (Bkz: Şuarâ, 26/150-154)
Hz. Şuayb ölçü ve tartıda haksızlık yapan kavmini doğruluğa ve dürüstlüğe davet ettiğinde, kavmi tarafından “Bize hiç bir üstünlüğün yok, sen de bizim gibi bir insansın.” (Şuarâ, 26/186)diyerek, onun da kendileri gibi bir beşer olmasını ileri sürmüş ve kabul etmemişlerdi.
Ulu’l-Azim peygamberlerden Hz. Musa ve kardeşi Hz. Harun, Firavun’u tek olan Allah’a davet ettiklerinde o: “Kendi kavimleri bizim hizmetçi kölelerimiz iken şimdi kalkıp bizim gibi beşer olan bu iki adama mı inanacağız?” (Mü’minûn, 23/47) diyerek, onları kabul etmeme sebebi olarak beşer olmalarını göstermişti.
Yukarıda sadece bir kısmı zikredilen örneklerden de anlaşıldığı üzere, insanların peygamberleri kabul etmeyişlerindeki temel sebep, onların beşer olmasıydı. Onlara göre insan peygamber olamaz ve peygamber de insan olamazdı. Kur’an, bu yanlış anlayışı reddederek bütün peygamberlerin birer insan olduğunu ve insanlara da ancak bir insanın peygamber olarak gönderilebileceğini beyan buyurmaktadır.
3. Peygamberleri İlahlaştıranlar
Bazı eski semavi din ve mezhep mensupları, peygamberleri insânî niteliklerin üstünde bazı vasıflara sahip ve olayları vukûundan önce haber veren kahinler gibi telakki ederlerdi. Telakkilerine göre onlar, günâh işleyebilir ve ahlâksızlık yapabilirlerdi. Güya peygamber oldukları için böyle hallerde onlara bir şey lâzım gelmezdi.
Diğer taraftan Hz. İsa’ya inananlar, onu kendilerinin kurtarıcısı bildikleri gibi, bazıları onu insan olmanın ötesinde bazen bir ilâh veya yarı ilâh veyahut da Allâh’ın bir cüz’ü gibi telakkî ederlerdi.
Nitekim Kur’ân, konuyla ilgili bazı semavi din mensuplarının peygamberlerine karşı olan bu tutumlarını şöyle bildirir:
“Yahudiler: “Üzeyir Allah’ın oğludur” dediler. Hıristiyanlar da “Mesih, Allah’ın oğludur” dediler. Bu onların ağızlarında geveledikleri sözlerden ibarettir. Onlar, sözlerini daha önce geçmiş kâfirlerin sözlerine benzetiyorlar. Hay Allah kahredesiler! Nasıl da haktan batıla döndürülüyorlar?” (Tevbe, 9/30)
İslâmiyet, bütün bu çeşit yanlış düşünceleri ve bâtıl inançları ortadan kaldırdı. İslâm’a göre peygamber bir insandır. Allah’ın bir kuludur; aynı zamanda Allah tarafından seçilmiş, fevkalede donanımlı, masum, iyi, pâk, nezih, Allâh’ın kudretinden feyiz almış, ilâhî destek ve yardıma eriştirilmiş, saâdet ve hidâyetin merkezi olmuş bir kimsedir.”
Müşrikler de aynı mantıkla hareket ederek, aynı itirazları, Hz. Peygamber’e (s.a.s.) karşı yapmışlardır. Onlara göre peygamber olacak kimsenin yemek yememesi, çarşı-pazarda alış-veriş yapmaması gerekiyordu. Şayet gerçekten peygamberse, doğruluğuna bir melek açıkça destek vermeliydi. Veyahut da başka maddi bir takım özellikleri olmalıydı. (Bkz: Furkân, 25/7-11)
B. Efendimiz’in (s.a.s.) Üstün Özellikleri
Kur’ân, Resûlullah’ın (s.a.s.) özellikle bir beşer olduğu üzerinde durarak, onun bu yönünü nazara verir ve ona şöyle demesini emreder: “De ki: Ben de sizin gibi bir insanım. Yalnız bana şu vahyolunuyor: Sizin İlahınız, sadece bir tek İlahtır. O halde Ona yönelerek doğru yolda yürüyün, Ondan mağfiret dileyin. Ona eş, ortak uyduranların vay haline!” (Fussilet 41/6)
Allah Resûlü (s.a.s.) bir beşerdir. Onun ümmetinden hiçbir fert, onun bu vasfını inkâr etmemiş ve daha önceki toplumların kendi peygamberleriyle ilgili düştükleri yanılgıya düşmemişlerdir. Ancak değişik âyetlerde vurgulanan, “Ben de bir beşerim” sözü ne gibi anlam ve hikmetler ifade etmektedir?
“Ben de bir beşerim” sözü, Resûlullah’ın (s.a.s.) diğer insanlar gibi beşeri ihtiyaçlarının olduğu, teklife muhataplığı, ölümlü oluşu, Allah bildirmedikçe gaybı bilemeyeceği, güç ve kuvvetinin sınırlılığı gibi hususları içermektedir. Aksine bu sözün Resûlullah’ın da (s.a.s.) diğer insanlar gibi haşa yalan söyleyebileceği, günah işleyebileceği veya normal insanlar gibi her türlü kötü davranışı yapabileceği şeklinde anlaşılması, peygamberlerde bulunması gerekli olan, doğruluk, emanet, tebliğ, fetânet ve ismet gibi üstün peygamberlik sıfatlarıyla tenakuz teşkil eder.
Allah Teâlâ, insanlar arasından bazısını husûsî bir görev için seçmiştir. Bunlar, Allah’tan alacakları mesajları, eksiksiz ve kusursuz olarak insanlara ulaştıracak olan peygamberlerdir. Bu önemli işi yüklenecek olan kimselerin, elbette bazı fevkalade özelliklerinin olması kaçınılmazdır. Kur’ân’ın pek çok âyetinde, onların Allah tarafından övüldüğüne şâhit oluruz. Onlar, Allah’ın gözetimi altında, en güzel özelliklere sâhip, akıl ve ahlâk yönüyle seçkin ve emânete karşı son derece saygılı kimselerdir. Onların farklı bazı özelliklerinin olması da yadırganmamalıdır. Birer insan olduklarını söylediğimiz peygamberlerin, kendilerine has bazı sıfatları vardır. Bu sıfatlarla onlar, normal insanlardan seçilip ayrılırlar. Allah’ın kendilerini bu kutsal göreve seçmeden önceki yaşayışları, diğer insanlarınkinden farklıdır. Ahlaki değerleri zirvede temsil eden bu üstün donanımlı insanlar hırsızlık, yalancılık, dolandırıcılık, putlara tapma, ahlâk dışı davranışlardan ve benzeri şeylerden fersah fersah uzak kalmışlardır. Eğer ahlâkî yönden düşüklük sayılan bir şeyi peygamberlikten önceki hayatlarında yapmış olsalardı, peygamber olduktan sonra, insanları onlardan sakındırmaları güç olurdu. Sözleri muhataplarına tesir etmezdi.
Cenab-ı Allah, Yüce Beyan’da, insanlara elçi olarak gönderdiği peygamberlerin değişik üstünlük ve faziletlerini bildirmenin yanında, onların birbirlerine olan üstünlüklerine de işaret etmektedir. Nitekim: “İşte şimdiye kadar zikrettiğimiz resûllerden kimini kimine üstün kıldık. Allah onlardan bazısına hitap buyurdu, bazısını birçok derecelerle yükseltti.” (Bakara, 2/253)âyeti de bu hakikati haber vermektedir.
Kâinâtın Yüce Yaratıcısı, sâhibi ve mâliki, elbette bilerek yapıyor, hikmetle tasarruf ediyor, her tarafı görerek düzenliyor, her şeyi bilerek terbiye ediyor ve her şeyde görünen hikmetleri, faydaları irâde ediyor. Mâdem yapan bilir; elbette bilen konuşur. Mâdem konuşacak, elbette fikir ve şuur sahibiyle, konuşmasını bilenlerle konuşacak. Mâdem fikir sahibiyle konuşacak, elbette şuurluların içinde en şuurlu olan insan nev’iyle konuşacaktır. Mâdem insan nev’i ile konuşacak, elbette insanlar içinde hitap kâbiliyeti bulunan ve mükemmel insan olanlarla konuşacak. Mâdem en mükemmel, istidâdı en yüksek, ahlâkı yüce ve insanlığa rehber olacak olanlarla konuşacaktır. Elbette, dost ve düşmanın ittifakıyla, en yüksek istidatta, en âli ahlâkta ve insanlığın beşte biri ona tabi olmuş, yeryüzünün yarısı onun mânevî hükmünün altına girmiş, istikbal onun getirdiği nurun ziyasıyla bin dört yüz sene ışıklanmış, beşerin nuranî kısmı ve müminleri mütemadiyen günde beş defa onunla biat yenileyip rahmet ve saadet duası edip, ona övgü ve muhabbet etmiş olan Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm ile konuşacak ve konuşmuş; Resûl yapacak ve yapmış; insan nevine rehber yapacak ve yapmıştır. (19. Mektup, 1. Nükteli İşaret)
1. Hz. Muhammed (s.a.s.):
a. Üstün Donanımlı Bir Beşer
Hz. Muhammed (s.a.s.) beşerdir ama fevkalade donanımlı seçkin bir beşerdir. Onun bu seçkinliği, Yüce Yaratıcı tarafından tescillenmiş ve bizlere bildirilmiştir. Hayatına genel olarak bakıldığında hemen ilk safhada onun, Yüce Yaratıcı’nın vahyi kontrolünde hareket ettiği, vazifesi karşılığında en küçük maddi bir beklenti içinde olmadığı, son derece samimi olduğu, insanları Allah’ın varlığı ve birliğine çağırdığı, hedef ve gayesinin son derece açık olduğu görülür.
Yine hayatına bakıldığında, söz ve davranışlarında son derece doğruluğu, emanet noktasında zirvede oluşu, üzerine yüklenen kudsi görevi yerine getirmedeki titizliği, ortaya çıkan karmaşık meseleleri son derece rahat, kolay ve herkes tarafından benimsenen bir şekilde çözüme kavuşturması ve masumiyeti hemen görülen hususlardır.
O, her peygamber gibi vahiy almış, peygamberliğinin delili olması açısından herkesi ilgilendiren açık ve büyük mucizelere mazhar olmuştur. Kendisine Kur’ân gibi evrensel ve her türlü tahriften korunmuş bir Kitap verilmiş, Fil ashabının kuşları onun ve ümmetinin kıblesi olacak Ka’be’yi koruma altına almış, göğsü şerhedilmiş, beşerin idrak sınırını aşacak mahiyetteki İsra-Mi’rac gibi öteler ötesi kudsi bir yolcuğu, bütün bir insanlık adına yapmış, peygamberliğinin bir delili olarak ay ikiye yarılmış ve semanın kapıları şeytanlara kapatılarak insanların bu noktadan aldatılmalarının önü kesilmiştir.
Yaşadığı hayatın her safhası, seçilmişliğinin ve ulaşılmazlığının ayrı bir yönünü meydana getirmiş, şakalarında bile yalanın en küçüğü onun semtine uğramamış, dünyaya teşriflerinden vefat anına kadar başına gelen pek çok sıkıntı, eziyet ve musibet karşısında, olağan üstü bir sabır göstermiş, kendisine, yakınlarına ve dostlarına yapılan sayısız insanlık dışı davranışlar karşısında beşer üstü bir af ve müsamaha örneği sergilemiş, içine bütün insanları hatta hayvanları dahi alacak genişlikteki merhametiyle, etrafındaki dost-düşman herkesin dikkatini çekmiş, bir beşer olarak her şeye ulaşması ve elde etmesi mümkün iken, son derece mütevazi ve sade bir hayat yaşamış, yaptığı işlerde en küçük bir beklenti içinde olmamış, sıkıştırıldığı ve tek başına kaldığı zamanlarda bile asla bir yılgınlık ve ümitsizlik emaresi göstermemiş, Allah’a kulluk noktasında herkesten daha ileri ve derin olmuş... hasılı güzel ahlak dediğimiz her davranışı en zirve noktada temsil etmiş ideal bir örnektir.
2. Korunmuş
Cenab-ı Hak bu şerefli elçisini, günahlardan koruyup, lekesiz ve eksiksiz bir varlık olduğunu dilediği gibi, onu aynı zamanda insanlardan gelebilecek her türlü tehlikeye karşı da korumuştur. Ölümle yüz yüze geldiği ve artık kaçışın mümkün olmadığı pek çok tehlikeli noktada Onu muhafaza etmiş ve düşmanın başvurduğu her türlü komployu bertaraf etmiştir.
Günümüz dünyasının muhtaç olduğu gerçek barış ve farklılıklarla beraber yaşama örneğini en açık bir şekilde yaşayarak göstermiş, aynı şehri, farklı din ve inanç sahipleriyle paylaşmıştır.
3. Risaleti Evrensel
Evet o, son peygamberdir. Nübüvveti, bir ülke ya da belirli bir zamanı değil, bütün zaman ve mekanları içine alan evrensel bir nübüvvettir. Hatta cinlerin de peygamberidir.
Erişilmez yüce şahsiyeti karşısında, sadece ona inananlar değil, başkaları da hayranlıklarını gizleyememiş, semanın yere bu değerli armağanı karşısında temenna durmuşlardır. Mesela Michael Hart kaleme aldığı “Yüz Ebedî Şahsiyet” adlı eserinde, Onu birinci sıraya yerleştirmiş, Alman Büyük Devlet Adamı Bismarc O’na olan hayranlığını: “Sana muasır bir vücut olamadığımdan dolayı müteessirim ey Muhammed!” sözleriyle dile getirmiş ve 1927’deki Uluslararası Hukuk Kongresi, O’na olan medyuniyetlerini, sonuç beyanamelerine ekledikleri: “Beşeriyet, Hz. Muhammed’le iftihar eder. Çünkü O Zât, ümmî olmasıyla beraber, 13 asır evvel öyle bir hukuk sistemi getirmiştir ki, biz Avrupalılar 2 bin sene sonra onun kıymetine ve hakikatına yetişsek mesud ve bahtiyar oluruz.” ifadeleriyle ortaya koymuşlardır.
4. Üstün Özellikleri
Hem hadis ve hem de Kur’ân-ı Kerîm’de hasais dediğimiz sadece ona has özellikler mevcuttur. Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:
O, bir insan olmanın yanında aynı zamanda son peygamberdir, (Ahzâb, 33/40) , risâleti evrenseldir, (A’râf, 7/158; Enbiyâ, 21/107...) risâleti cinleri de kapsamaktadır, (Ahkâf, 46/29; Cin, 72/1-13) , hanımları mü’minlerin anneleridir, (Ahzâb, 33/6), geçmiş-gelecek günahları affedilmiştir, (Fetih, 48/1-2) , kendisine inanılması noktasında peygamberlerden söz alınmıştır, (Âl-i İmrân, 3/81) , kendisine Kevser’in verildiği müjdelenmiştir, (Kevser, 108/1) , ganimetler helal kılınmıştır, (Enfâl, 8/1) , âlemlere rahmet olarak gönderilmiştir, (Enbiyâ, 21/107) , onun özellikleri ehl-i kitap tarafından bilinmektedir, (Bakara, 2/89,146) , getirdiği dinin korunması teminatını verilmiştir, (Tevbe, 9/33) , İsrâ ve Mi’rac Ona hastır, (İsrâ, 17/1; Necm, 53/1-18) , çeşitli zamanlarda melekler bizzat yardım etmiştir, (Âl-i İmrân, 3/13, 122-123) , kendisine itaat aynı zamanda Allah’a itaat anlamına gelmektedir, (Nisâ, 4/80) , âhirette şehadet ve şefaat-ı uzmâ hakkı verilmiştir, (Bakara, 2/143) , Makâm-ı Mahmûd’la taçlanmıştır, (İsrâ, 17/79) , ümmeti, ümmetlerin en hayırlısı kılınmıştır, (Âl-i İmrân, 3/110) , hayatına ve beldesine yemin edilmiştir, (Hicr, 15/72; Beled, 90/1-2) , kendisine ve ümmetine, bin aydan daha hayırlı olan Kadir Gecesi lutfedilmiştir. (Kadr, 97/1-5)
5. Mu’cizeleri
Kâinatın Efendisi bir insandır. Ancak parmak işaretiyle ayın yarıldığı, avucundaki çakıl taşlarının dile geldiği, ağaçların yerinden sökülüp yanına gelerek: “Selam sana ey Allah’ın Resûlü!” dedikleri, bir iki avuç hurmayla üç yüz kişinin doymasına vesile olan, bir kadeh sütün elinde bereketlenmesiyle onlarca kimseyi doyuran, parmaklarını küçük bir kabın içerisine batırdığında ellerinden çeşme gibi suların aktığı ve üç yüz insanın rahatlıkla abdestini aldığı, bir zamanlar üzerinde hutbe okuyup, kendisine minber yapıldıktan sonra ayrıldığı kuru kütüğün bütün bir cemaat tarafından duyulacak kadar ağladığı, gezerken ağaçların ve taşların selam verdiği, ağrıdan kıvranan Hz. Ali’ye dokunmak suretiyle ağrılarını giderip bir daha böyle bir ağrı görmemesine vesile olan şifalar saçan, dilsiz çocukların yanına geldiğinde aniden dillerinin çözülerek sen Allah’ın Resûlüsün dedikleri bir insandır. Dokunmasıyla acı suların tatlandığı, kurt ve arslan gibi yırtıcı ve vahşi hayvanların dahi tanıyıp itaat ettiği bir insan…
Hem Efendimizin hem de diğer peygamberlerin biz ancak beşeriz demeleri, kavimlerinin kendilerinden olağanüstü durumlar istemeleri karşısında söylenmiştir. Resûlullah’ın (s.a.s.) beşer olmasıyla ilgili âyetlerin gerek nüzûl sebepleri gerekse geçtikleri yerlerdeki siyak-sibaklarına baktığımızda şunu görürüz. Müşrikler ondan beşerüstü bir takım isteklerde bulunmaktadırlar. Nitekim Mekke’de yaşayan Utbe b. Rabia, Şeybe b. Rabia, Ebu Cehil, Velid b. Muğire gibi kâfirler bir gün bir araya toplanarak Rasulullah’ı (s.a.s.) yanlarına davet ettiler ve ondan, yerden pınarlar fışkırtmasını veya nehirler akıtmasını yahut göğü parça parça edip üzerlerine düşürmesini veya Allah’ı ve Melekleri göstererek, Peygamberliğinin doğru olduğunu ispatlamasını istediler. İşte bunun üzerine şu âyetler nâzil oldu:
“Ve “Biz” dediler; “Sana asla inanmayacağız. Ta ki yerden bir pınar akıtasın. Yahut senin hurma ve üzüm bağların olsun da aralarından gürül gürül ırmaklar akıtasın. Yahut iddia ettiğin gibi gökyüzünü parçalayıp üzerimize kısım kısım düşüresin, ya da Allah’ı ve melekleri karşımıza getiresin de onlar senin söylediklerine şahitlik etsinler. Yok, yok! Bu da yetmez, senin altından bir evin olmalı yahut göğe çıkmalısın. Ama unutma! Sen bize oradan dönerken okuyacağımız bir kitap indirmedikçe yine de senin oraya çıktığına inanmayız ha!” De ki: “Fe Sübhanallah! Ben sadece elçi olan bir insandan başka bir şey miyim?” (İsrâ, 17/90-93) ayetleri nazil oldu.
Bu âyetlerden açıkça anlaşılmaktadır ki, Resûlullah’ın (s.a.s.) bir beşer olmasına vurgu yapılmasındaki amaç, Uluhiyete has olan şeylerin O’ndan istenmesidir. Diğer bir ifadeyle O’nun zor durumda bırakılması için, beşer kudretinin ötesindeki icraatların ondan beklenmesidir. Halbuki O bir beşerdir. Beşerin ilah olması imkansızdır. İşte bu imkansızlığı açıkça belirtmek için, beşeriliği ön plana çıkartılmıştır.
Zaten o hiçbir zaman Allah’ın hazineleri benim yanımdadır dememiş, melek olduğunu iddia etmemiş, gaybın bilgisine muttali olduğunu söylememiş, ancak kendisinin vahiy alan bir elçi olduğunu bildirmiştir.
D. Hz. Peygamberin Beşer Olmasını Nasıl Anlamalıyız?
“Ben ancak bir beşerim” sözünden, bizim gibi bir beşer olmadığını, âyetin devamındaki: “ancak bana vahyediliyor” cümlesi açıkça vurgulamaktadır. Kendisine vahiy gelen bir beşerin, diğer insanlarla eş tutulması âyetin yarısının görmezlikten gelinmesi anlamına gelir.
Zaten tarihte hiçbir müslüman, Resûlullâh’ı (s.a.s.) beşeriliğin ötesinde tutmamıştır. Onu seven ve saygı duyan ümmetinden hiçbir fert, daha önceki bazı ümmetlerin kendi peygamberlerine izafe ettikleri uluhiyet vasfını ona vermemiştir. Çünkü diğer din müntesiplerinden bazıları peygamberlerini bir ilah ya da ilahın bir parçası olarak kabul ettikleri halde, Müslümanlar Hz. Muhammed’i (s.a.s.) ne kadar severlerse sevsinler, saygılarındaki ölçü ne kadar ileri derecede olursa olsun, onu ancak Allah Teala’dan dolayı sevmekte ve saygı duymaktadırlar. Allah gibi sevip saygı göstermekle, Allah’tan dolayı sevip saygı duymak birbirinden tamamen farklıdır. Bu önemli bir ayırımdır.
Eşsiz Hayatı
Allah Resûlü’nün (s.a.s.) hayatına baktığımızda, onun, yüce ahlakıyla yaşayan bir Kur’ân olduğunu görürüz. Başka hiçbir beşer, Rabbini o seviyede tanıyamamış, hayatını o ölçüde mükemmel geçirememiş, insanlar arası münasebetlerde onun gibi eşsiz örnekler sergileyememiştir. O’nun yetiştirdiği seviyede bir toplum başka hiçbir insana ve peygambere nasip olmamıştır. O kadar ki düşmanları dahi O’nun eserlerini görünce, hayretlerini gizleyememiş, bu denli mükemmel bir insanın beşer olamayacağını söylemişlerdir.
Bunun en çarpıcı örneklerinden biri Auguste Comte’dir. Fransız filozofu Auguste Comte (1798-1857), pozitivizmin kurucularındandır. Hayatı, hep din düşmanlığı ile geçmiştir. Çünkü ona göre, bilim ve tecrübenin sahasına girmeyen her şey safsatadır. Ancak, Tarih-i Murad’da onunla ilgili şöyle bir hâdise nakledilir: Bir aralık Comte, Endülüs’e gitmiş; oradaki İslâmî sanat eserlerini hayranlıkla seyretmiş ve İslâm hakkında malûmat edinmek için bazı kişilere sorular yöneltmiş... Aldığı cevaplar arasında bilhassa, Efendimiz’in ümmî oluşu, onu şaşkına çevirmiştir. İnanamamış ve Roma’ya giderek 9. Papa ile görüşmüş ve yemin ettirerek bu mevzuyu ona sormuştur. O da söylenenlerin doğruluğunu tasdik edince, filozof şöyle demekten kendini alamamıştır: “Muhammed bir ilah değil; fakat beşer de değil...”
Zaten bizim Bûsırî’miz de öyle demiyor mu?
“İlmin vardığı son nokta şudur: O, bir beşerdir, ancak Allah’ın yarattığı varlıkların en hayırlısıdır.” O bir beşerdir ancak taşlar arasındaki bir yakut gibidir. O, Allah’ın hususî olarak yarattığı ısmarlama bir insandır. Bir insan olarak aramıza katılışı bizler için en büyük bahtiyarlıktır. Çünkü cennetler bile O’nun teşrifiyle şeref kazanmıştır ve şeref kazanacaktır.
Resûl-i Ekrem (s.a.s.) bir beşerdir, beşer olması itibarıyla beşer gibi davranış sergiler. O, aynı zaman da Resûldür, risalet itibarıyla Cenâb-ı Hakkın tercümanı ve elçisidir. Onun risaleti, vahye dayanır. Onun hakkında yanlış bir kanaate varmamak için onun beşeri özelliklerinin yanında hakiki mahiyetine ve peygamberlik yönüne bakmalıyız. Aksi takdirde ya O’na karşı büyük bir saygısızlık yapmış oluruz veya O’nun büyüklüğü hakkında şüpheye düşeriz. Unutulmamalıdır ki Kainatın Efendisi Hz. Muhammed (s.a.s.), Cenab-ı Hakk’ın bütün isimlerinin en mükemmel derecede tecelli ettiği kimsedir.
Aynı zamanda O, Ezelî Kelâm olan Kur’ân-ı Kerîm’in tercümanıdır. Meleklerle sohbet etmiş, cin ve insanları irşad etmiştir. Hatta diğer ruhların ve meleklerin ötesinde Mi’rac’da ders almıştır. O’nun Cenab-ı Hakk katında özel bir yeri vardır. Hayatında meydana gelen yüzlerce mucize bunun en açık göstergesidir.
O, meleklerin, insanların ve cinlerin efendisidir. Kâinat ağacının en münevver ve mükemmel meyvesidir. İlâhi rahmetin timsali ve Cenab-ı Hakk’ın en münevver bürhanıdır. Doğruluğun en parlak kandili ve yaratılış muammasının anahtarıdır. Varlık aleminin hikmetini o açıklamış, Yüce Yaratıcının gerçek anlamdaki saltanatını o dillendirmiş ve bütün isim ve sıfatlarıyla Alemlerin Rabbi olan Allah’ı o tanıtmıştır. O, varlıktaki en mükemmel örnektir. Dolayısıyla bütün bunlar göstermektedir ki o zat, kâinatın yaratılış gayesidir.
O, özü ve konumu itibarıyla her zaman tavsif üstü, zatı açısından nazîrsiz, ötelere ait derinlikleri zaviyesinden ferîd-i kevn ü zaman, elindeki mesajıyla da apaçık bir bürhandır. Şöhreti tâ Adem Nebi öncesine dayanmakta; ziyası vücudundan evvel dillere destan; kudûmu ise –ayağı başımızın tacı– bütün insanlığa bir ihsandır. Varlığı vücud sadefinin en saf incisi, mesajı da mesajların en umumîsidir. İlmi bütün ilimlerin zübdesi, irfanı, etrafında en dırahşan çehrelerin toplandığı tertemiz bir kaynak, ufku da sonsuzu temâşâya koşan saf ruhların rasathanesi mesabesindedir. Gözler O’nun her yana saçtığı nurlar sayesinde gerçek çehresiyle eşyâyı temâşâ etme fırsatını elde etmiş; kulaklar O’nun söz zemzemesiyle söz cevherinden o güne kadar işitilmemiş lâhûtî besteler dinlemiş; O’nun atmosferinde nice gizli şeyler ayan olmuş ve bulanık düşünceler de durulup safvete ulaşmıştır. O’nu gören ve O’nu dinleyenlerin ruhlarındaki paslar çözülmüş, gözlerindeki buğular silinip gitmiş; başların en başından, sonların en sonundan verdiği haberlerle beşer idrakini aşkın bütün meçhuller aydınlanmış, belirsizlikler birer birer mânâ zeminine oturmuş ve topyekün varlık yaratılış gayesi açısından okunup yorumlanan bir şiir ve ebediyet edalı bir beste hâline gelmiştir.” (Kendi Dünyamıza Doğru s. 151)
Tebliğ ve İrşatta Şefkat
Peygamber Efendimiz, ilahi mesajı tebliğ ve temsil ederken hep şefkat eksenli davranmıştır. Maruz kaldığı kabalıklara, eziyetlere katlanmış bunları reva görenlerin başlarına bir şey gelir diye titremiş, onların bile hidayetini arzu etmiş; hata ve kusurları şefkatle ikaz etmiştir. Bu hususla alakalı bir-kaç misal zikretmek istiyoruz.
Yeni müslüman olmuş birisi, Efendimizin yanına gelerek O'ndan yardım talep etmişti. Allah Resûlü adama bazı şeyler vermesine rağmen adam hoşnutsuzluk izhar edip edep sınırlarını zorlayınca, Sahabe Efendilerimiz o şahsın üzerine yürümüş ve saygısızlığını cezalandırmak istemişlerdi. Fakat, Peygamber Efendimiz onlara mani olmuş ve başka şeyler de verip o adamı memnun etmişti. Sonra da ashabına dönüp şöyle buyurmuştu: “Benimle bu köylünün durumu kaçan bir deve ile sahibinin durumu gibidir. İnsanlar devenin peşinde koşmuş, hep beraber onu yakalamaya çalışmışlardır ama deve kalabalıktan daha çok ürkmüştür. Sonunda deve sahibi, “Devemi benimle başbaşa bırakın. Ben onu sizden daha iyi bilirim, ona karşı sizden daha yumuşak davranırım” diye seslenmiş; eline bir tomar ot alarak ona ön tarafından yavaş yavaş yaklaşmış ve sonuçta devesini sakinleştirerek boynuna zimamı vuruvermiştir. Eğer siz de o adamı bana bırakmasaydınız onu ateşe atmış olurdunuz. Benimle ümmetimin arasına girmeyin, ashabımı bana bırakın.”23
Allah Resûlü, ümmetinin hata ve kusurlarını affederek kırmadan, incitmeden şefkatle kucaklayarak irşat etmiştir. Helal dairesi keyfe kafi iken şeytani cazibesine kapılarak haramlara ve günahlara sürüklenmelerini ve böyle bir durum karşısında kendisinin onları kurtarmak için cehd ve gayretini bir temsille şu şekilde ifade etmiştir:
"Benimle sizin misaliniz, ateş yakan bir adamın misali gibidir ki; hemen pervaneler, kelebekler o ateşin içine düşmeye başlarlar. O bunları kovar. Ben de ateşten korumak için sizin eteğinizden tutuyorum. Halbuki siz elimden kaçıyorsunuz."24
Peygamber Efendimiz hata, kusur ve zaaflara şefkatle yaklaşır, akıl ve mantığa hitap ederek irşat ederdi:
Allah Rasulü’nün huzuruna bir gün bir genç gelmiş ve: “Ya Rasûlallah, zina için bana izin ver, çünkü tahammül etmem mümkün değil” demişdi. O anda orada bulunanlar böyle bir talebe farklı şekilllerde reaksiyon göstermişlerdi: Kimisi ağzını kapamak istemiş ve “Rasûlullah’a karşı böyle terbiyesizce konuşma!” imasında bulunmuş, kimisi eteklerinden tutup çekmişti. Kimisi de suratına bir tokat vurmak niyetindeydi. Ama, bütün bu olumsuz davranışlara sadece şanı yüce Nebi, şefkat peygamberi ve merhamet âbidesi, susmuş, sonra da o genci yanına çağırarak, dizlerinin dibine oturtmuş ve ona şöyle sormuştu:
-Böyle bir şeyin senin annenle yapılmasını ister miydin?
—Anam babam Sana feda olsun Ey Allah’ın Rasûlü, istemezdim.
—Hiç bir insan da, annesine böyle birşey yapılmasını istemez!
—Senin bir kızın olsaydı, ona böyle bir şey yapılmasını ister miydin?
—Canım Sana feda olsun Ya Rasûlallah, istemezdim.
—Hiçbir insan da, kızı için böyle birşey yapılmasını istemez!
—Halanla veya teyzenle böyle birşey yapılmasını ister miydin?
—Hayır, Ya Rasûlallah, istemezdim!
—Kız kardeşinle ister miydin bir başkası onunla zina etsin?
-Hayır, hayır, istemezdim.! Ve son söz,
—Hiç kimse de, halasıyla, teyzesiyle ve kızkardeşiyle zina edilmesini istemez.
Şefkat ve merhametle gence bu şekilde yaklaşarak onu aklen ve mantiken doyurarak ikna eden Allah Resûlü, sonra da ellerini kaldırıp dua etmişti. Bu genç bu hadiseden sonra Medine'nin en iffetli gençlerinden biri olmuştu.”25
Ahirette ümmetine şefaati
Hayatı boyunca ümmeti diyen, sıkıntı, keder ve ızdıraplarını herkesten derince vicdanında duyan Allah Resûlü, ümmetinin dünya ve ahirette takılıp yollarda kalmaması; en önemlisi de cehennem azabına düşmemesi için çırpınıp durmuş, dua dua Allah’a yalvarmıştır.
Ümmetinin ebedi helake götürecek yollara makas gibi kollarını gererek çıkmaz sokak diyen Allah Resûlü, her fırsatta Yüce Mevla’dan ümmetinin affını, ahiret saadetini istemişti. İşte bir gece sabaha kadar, Hazreti İbrahim'in duası olan, “Ya Rabbî! Doğrusu onlar (putlar) insanların çoğunu saptırdılar. Artık bundan sonra kim bana tâbi olursa, o bendendir. Kim de bana karşı gelirse, o da Senin merhametine kalmıştır, şüphesiz Sen Gafûrsun, Rahîmsin.” (İbrahim, 14/36) mealindeki ayet ile; Hazreti İsa'nın duası olan, “Ya Rabbî! Eğer onları cezalandırırsan, şüphe yok ki onlar Sen'in kullarındır. Onları affedersen, Aziz ü Hakîm (üstün kudret, tam hüküm ve hikmet sahibi) ancak Sen'sin!” (Mâide, 5/118) mealindeki ayeti tekrar tekrar okumuş, ellerini kaldırıp "Allahım! Ümmetimi (mağfiret et), ümmetimi (mağfiret et!)" diye yalvarmış ve ağlamıştı. Bunun üzerine Allah Teala Hazretleri: "Ey Cebrail! Muhammed'e git ve O'na de ki: "Biz seni ümmetin hususunda razı edeceğiz ve asla kederlendirmeyeceğiz." buyurmuştu.26
Ve yine Peygamber Efendimiz’e “Elbette Rabbin sana ileride çok ihsanda bulunacak, tâ ki sen de O'ndan ve verdiğinden razı olacaksın.” (Duha, 93/3) buyurulmuştu. Selef-i salihinden bazıları, “Kur'ân'da en ümit verici ayet budur, zira kendisine ümmet olma şuur ve şerefini taşıyan kimseler kurtulmadıkça Efendimizin razı olması düşünülemez.” demişlerdir.27 Peygamber Efendimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) ümmetine karşı duyduğu büyük şefkat de bunu gerektirmektedir.
Peygamber Efendimiz, hiçbir kimseye nasip olmayan bir hususiyet olarak şefaat-ı uzmâ28 ve makam-ı mahmudla müjdelenmiştir.29
Sürekli ümmetini düşünen ve ümmetinin afv ve mağfirete mazhar olması için dua dua yalvaran Şefkat Peygamberi, gökler ötesinden gelen teklife tercih hakkını ümmetine ebedi hayatta en faydalı olanı seçmekle cevap vermişti: “Rabbimin nezdinden bir melek geldi ve ümmetimin (ümmeti icabet)yarısını Cenab-ı Allah cennete koymak ile şefaat arasında bir tercih yapmamı istedi. Ben şefaati tercih ettim. Zira şefaat daha umumi ve kifayetlidir. Siz bu şefaatin ümmetimin müttakilerine mi olduğunu sanıyorsunuz. Hayır! O ümmetimin hata ve günah işlemiş, günahlarla kirlenmiş olanları içindir.” (İbn-i Mace, Zühd, 37; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/75)
Peygamber Efendimizin şefaatinden bütün insanlık istifade edecektir. Mahşer günü, güneşin iyice yaklaşmasıyla kanter içinde kalan insanlık, sıkıntı ve dehşet içinde bir an evvel bu atmosferden kurtulmaya çalışacak “Aman ne olur şefaat edecek birini bulalım” diyerek insanlığın babası Hz. Adem’e koşacak. Hz. Adem, kendisinin böyle bir hususiyetinin olmadığını söyleyerek insanları Hz. Nuh’a gönderecek; Hz. Nuh, Hz. Musa’ya; Hz. Musa’da Hz. İsa’ya gönderecek. Hz. İsa da bu hususiyetin Hz. Muhammed’e ait olduğunu söyleyerek onları Peygamber Efendimiz’e gönderecek. Zira o gün herkes kendi derdine düşecek ulü’l-azm olan peygamberan-i âli şan bile “nefsi nefsi” diyecek, kendilerinin umum insanlığa şefaat etme gibi bir kredilerinin olmadığını söyleyeceklerdir.30
Mahşer yerinin eşi-benzeri görülmemiş bir şekilde insanın kan-ter içinde kaldığı bunaltan atmosferinden bir an evvel uzaklaşmayı isteyen beşer, Peygamber Efendimiz’in kapısına dayanacak ve ondan şefaat etmesini isteyecek. Allah Resûlü, arşın altına gidip Yüce Mevla’ya secde ederek O’nun ilham ettiği dualarla rabbini tesbih edecek yakarışa geçecek ve kendisine vaad edilen umum insanlar için şefaat etme kredisinin yerine getirilmesini, kendisine lutfedilmesini isteyecek, Peygamber Efendimizin nezd-i ilahideki hiçbir varlığa nasip olmayan fazilet ve şerefi bütün insanlığa gösterilerek insanlar arasında hüküm verilerek mahşer yerinde dehşet içinde beklemenin ızdırabından Allah’ın şefaat dalga boyundaki rahmeti ile kurtulacaklardır.
Allah Resûlü (s.a.s), ümmetinden bir kısmının cehenneme gireceğini duyduğu an mahşer meydanında secdeye kapanıp "Ümmetim! Ümmetim!" diye yakarışa geçecek, o esnada cenneti, hurilerin perdedarlığını ve kim bilir daha nice güzellikleri unutacak ve gözyaşlarını ceyhun ede ede hep ağlayacak O'na "Artık başını kaldır! Şefaat et, şefaatin kabul edilecek!" deninceye kadar başını yerden kaldırmayacak ve hep "Ümmetî! Ümmetî!" diye inleyecektir.31
Böylelikle Şefkat Peygamberi’nin şefaatinden olabildiğince istifade edecek olanlar ise O’nun getirdiği mesaja iman ederek icabet eden ümmeti olacaktır. Zira Peygamber Efendimiz’e kimlere şefaat edeceği sorulduğunda “Benim şefaatim dili kalbini tasdik ederek yürekten kelime-i tevhidi getirenleredir.” buyurarak samimi olarak La ilahe illallah Muhammedün Resûlüllah diyenlerin şefaat atmosferinden istifade edeceğini bildirmiştir. 32
Mücessem rahmet olan ve Allah’ın engin rahmetinden istifade yollarını gösterip rehberlik eden Allah Resûlü’nün şefaati ile ümmeti, kabirden, haşirden, mahşer yerinden, sırattan, hesaptan, cennet ve cehenneme uzanan uzun yolda en tehlikeli yerleri Peygamber Efendimiz’e iman ve O’nun şefaati sayesinde geçecek ve hayal ufuklarını aşkın nimetlere mazhar olacaktır.
Ümmeti içinde de Efendimizin engin şefaat kredisinden en çok istifade edecek olanlar ise en çok darda kalanlardır. “Benim şefaatim ümmetimden büyük günah işleyenleredir.” Buyurarak şefaat dairesinin ne kadar geniş olduğunu bildirmişlerdir.
Evet, günah-ı kebaîr işlemiş, düşmüş kalkmış, yer yer sürüm sürüm olmuş ve kirlenmiş, fakat ümidini yitirmemiş, ümitle ve zayıf da olsa imanla Huzur-u Risaletpenâhî’ye varabilmiş, Rasulü Ekrem’in şefaat atmosferi içine girmiş ne kadar mücrim varsa herkese bir bişarettir bu. Allah (celle celâluhû) O’na “Şefaat et! Şefaatin kabul görecektir” buyurmuşsa, O da bu teveccühü değerlendirecektir.. evet, Cenab-ı Hak, Habibi başını yere koyup, “Ümmetim, Ümmetim!” diye yalvardığında O’nun içine su serpecek ve rahmet esintili şu sözleri söyleyecektir: “Ya Muhammed! İrfa’ ra’seke, işfa’ tüşeffa’ - Ya Muhammed! Başını kaldır. Şefaat et! Şefaatin makbuldür bugün.” İşte bu, âlemlere rahmet olarak gönderilen Allah Rasulü’nün, günah-ı kebâir işlemek suretiyle cennet yolundan aşağıya düşmüşlere yeniden çizgilerini bulma manasında bir rahmet tecellisidir.
Allah Resûlü’nün şefaatinden en çok büyük günah işleyip cehenneme düşmüş olanlar istifade etmekle birlikte her mümin de Allah’ın rahmetinin farklı bir tecellisi olan şefkat atmosferinden istifade edecektir.
Ümmetinden tevhid hakikatini arızasız inanıp temsil eden yetmiş bin insan Efendimizin şefaati ile sorgusuz-sualsiz, hesaba çekilmeden cennete girecektir.33
Ve yine Allah Resûlü’nün şefaati ile ümmetinden cennete girenler, sevaplarının üstünde makamlara, lütuflara nail olacaklardır.34
Tabii ki Efendimizin şefaatinden istifade nisbeti, O’na iman etmeye, O’nun getirdiği dini rızay-ı ilahi eksen ve hedefli yaşamaya bağlıdır. Cenab-ı Allah, Peygamber Efendimizin ruhaniyatından, şefaatinden istifadeyi rızasına ve Efendimiz’e karşı duyulması gereken saygıya bağlamıştır. Efendimizin şefaatinden olabildiğince istifade Allah’ın hoşnutluğu dairesinde inanmaya ve o çizgide hayat yaşamaya bağlıdır. Allah’ın hoşnutluğuna, rızasına götüren yol da Efendimizin tebliğ ve temsil ettiği mesaj çizgisinde yaşamaktan geçmektedir.
Peygamber Efendimiz’in (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) şefaat atmosferinden olabildiğince istifade edebilmenin en önemli yolu nam-ı celil-i Muhammedî’yi her yerde dalgalandırmak, insanlığın ızdırap ızdırap üstüne kıvrandığı günümüzde O rahmet ve şefkat peygamberi ile insanları tanıştırmak, O’nu sevdirmek ve hayatımızı sünnet-i çizgisinde yaşamaktır. O’nun şefaatinden istifade yollarının en önemlilerinden biri de her fırsatta Allah Resûlü’ne salat u selam okumak, ezan-ı Muhammedî’den sonra dua etmektir.
Cenab-ı Allah, Peygamber Efendimizin şefaat atmosferinden olabildiğince istifade eden kullarından eylesin…
_______________________
DİPNOTLAR
1 Ebu Davud, Taharet, 4; Beyhaki, Sünen-i Kübra, 1/91.
2 Tahir b. Âşur, et-Tahrir ve’t-Tenvir, Tevbe suresi 128. ayetin tefsiri.
3 Kurtubî, el-Cami li Ahkâmi’l-Kur’an, Tevbe, 128. ayetin tefsiri.
4 Müslim, birr, 87; Buharî, edeb, 38;
5 Buhari, Bedü'l-Halk, 7; Müslim, Cihad, 111; İbn-i Kesir, el-Bidâye, 3/166-168
6 İbn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihâye, Mektebet-i Maarif, Beyrut, 3/136
7 Buhari, Enbiya, 54; Müslim, Cihad, 105; Kadı İyaz, Şifâ, 1/105
8 M. Fethullah Gülen, İrşad Ekseni, 181
9 M. Fethullah Gülen, Kendi Dünyamıza Doğru, s. 171.
10 Kurtubi, el-Cami Li Ahkami’l-Kur’an, Bakara suresi, 286. ayetin tefsiri.
11 Bkz. M. Fethullah Gülen, Kendi Dünyamıza Doğru, s.171-172
12 Ebu Davud et-Tayalisi, Müsned, 1/353; Ahmet b. Hanbel,Müsned, 3/244; Ali el-Müttaki, Kenzü’l-Ummal, 14/635 Taberani
13 Kurtubi, et-Tezkire, s.258.
14 Kurtubi, a.g.e, s.351
15 Buhari, enbiya, 8; Ahmet b. Hanbel, Müsned, 1/353
16 Ali el-Müttaki, Kenzü’l-Ummal, 14/640
17 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/266; Taberanî, Mucemü’l-Kebîr, 8/222
18 Müslim, hacc, 412; Nesaî, menâsik, 1.
19 Buhari, salatü't-teravih 2;Müslim,salatü'l-müsafirin 178.
20 Buharî, Ezan, 65; Ebu Davud, salat, 123
21 Ebu Davud, Edep 20; Müslim, Cihad 6.
22 Buhari, hudud, 12.
23 Kadı İyaz, Şifa-i Şerif, 1/124-125
24 Buhari, Rikak, 26; Müslim, Fedâil, 17-19.
25 Taberanî, Mucemu’l-Kebir, 8/162; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/256-257.
26 Müslim, iman, 346
27 Kurtubi, el-Câmi li Ahkami’l-Kur’an, Duha suresi 5. ayetin tefsiri
28 Buhari, Salat 56; Cihad 122; Müslim, Mesacid 3, 5-8
29 İsra suresi, 17/79
30 Buhari, Enbiya, 3; Tefsir, 17/5; Tirmizi, Kıyamet, 10
31 Buhari, Tevhid, 36; Tefsirü'l-Kur’ân, 5; Müslim, İman, 326,327; Tirmizi, Kıyamet, 10
32 Tirmizî, Daavat, 126; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/307
33 Buhari, rikak,50; Müslim, iman, 369)
34 Bu konudaki hadisler tevatür derecesindedir. Bkz. Kettani, Nazmü’l-Mütenasir fi ehadisi’l-mütevatir, 304 nolu hadis)
Hat Sanatında Hz Muhammed (s.a.v)
Yrd. Doç. Mehmet Memiş
İslâmiyet’in gelişiyle birlikte yepyeni bir gelişme seyrine giren Arap yazısı, vahyin yazım vasıtası olarak gittikçe daha fazla önem kazanmaya başlamıştır. Allahu Teâlâ’nın Kalem Sûresi’nde kaleme ve onun satıra dizdiklerine and içmesi yanında, Hz. Peygamber (s.a.s.) de yazının ehemmiyetini, “Bilgiyi yazı ile kaydediniz” (Dârimî, Mukaddime, 43), “Çocuğun babası üzerindeki hakkı, ona yazı yazmayı, yüzmeyi ve ok atmayı öğretmesidir” (Suyûtî, ed-Dürrü’l-mensûr, IV, 88) gibi sözleriyle vurgulamıştır. Yaşadığı devirde gerek şekil gerekse imlâ bakımından eksikleri bulunan yazının güzelleştirilmesi hususunda da kâtiplere bazı tavsiyelerde bulunmuştur. Yanında yazı yazan Hz. Muaviye’yi: “Mürekkebi ıslah et, kalemi yont, bâ harfini doğrult (uzat), sin’i dişleri belirgin olarak yaz, mim’i köreltme, Allah lafzını güzel yaz, Rahmân’ı uzat ve Rahîm’i güzel yaz…” sözleriyle uyardığı bildirilmektedir. (Kettânî, et-Terâtibü’l-İdâriyye, çev. Ahmet Özel, I, 211) . O’nun Bedir savaşında esir alınan ve yazı bilen müşriklerin, ensar çocuklarından onar kişiye okuma yazma öğretmelerini, esirlikten kurtuluş fidyesi olarak kabul etmesi ise bu konuya verdiği önemin en açık göstergesidir.
İlhamını Kur’ân-ı Kerim’den ve Hz. Peygamber’in tavsiyelerinden alan hat sanatkârları, “Allah güzeldir güzelliği sever” (Müslim, İman, 147) hadisini de düstûr edinmiş, bir ibadet heyecanıyla üzerine titredikleri güzel yazıyı, gittikçe geliştirerek başka kültürlerde benzeri olmayan ve giderek evrenselleşen bir sanat dalı haline getirmişlerdir.
Elbette hat sanatı sırf şekil güzelliğinden ibaret değildir. Hat eserleri, estetiği ile gözlere hitap ettiği kadar, ele aldığı konular ve işlediği metinlerle de zihinlere ve gönüllere etkileyici mesajlar ulaştırmaktadır. Asırlar boyu bu anlayışla hat sanatkârları başta Mushaflar, ayetler olmak üzere, en fazla Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’in örnek şahsiyeti ve hadisleri etrafında sayısız güzel eserler meydana getirmişler ve bu suretle Müslüman halkın dînî, ahlâkî, sosyal ve içtimâî eğitimine de katkıda bulunmuşlardır. Peygamber sevgisinin en güzel numûneleri olan bu nâdide çalışmaları şu başlıklar altında ele almak mümkündür:
a) Kitaplar:
Hz. Peygamber (s.a.s.)’i ve O’nun sünnetini konu alan eserlerin başında hadis ve şemâil kitapları gelmektedir. Bunların ekseriyeti sanat ciheti dikkate alınmaksızın yazılmış olsa da, usta hattatlar tarafından yazılan, sanat değeri taşıyan kitap ve mecmualar da az değildir. Sultan Reşad’ın Hırka-i Saadet Dairesi’nde okunmak üzere Hattat Hasan Rıza Efendi’ye yazdırarak vakfettiği, hattının güzelliği yanında, tezhib ve cildiyle de bir şaheser olan sekiz ciltlik Sahîh-i Buhâri ve ünlü hattatlarımızdan Muhsinzade Abdullah Efendi’nin II. Abdülhamid’in emriyle yazdığı Şifâ-i Şerif bu tür eserlere örnek gösterilebilir (Serin, Muhammed, DİA. XXX, s.462) .
Hz. Peygamber’in kırk hadisini ezberleyenlerin kıyamet gününde mükâfat göreceğini bildiren rivayetlerin teşvikiyle kırk hadis mecmuaları hattatların özenle yazdıkları eserler arasında yer almıştır. Yine kitaplar arasında önemli yer tutan, Hz. Peygamber için okunan çeşitli salavât ve duâları içeren delâil, evrad ve duâ risalelerinin de, müze ve kütüphanelerimizde hat, tezhip ve ciltleriyle dikkat çeken gayet güzel örnekleri bulunmaktadır.
b) Kıt’alar ve Murakka’lar:
Ortalama bir kitap sayfası ebadında, bir veya birkaç çeşit yazı türüyle yazılan yazılara kıt’a, bunların yanlarından birbirine tutturulup katlanılarak birleştirilmesiyle oluşturulan kıt’a albümlerine de murakka’ denilmektedir. Kıt’alarda daha çok ikili olarak sülüs-nesih, muhakkak-reyhâni, tevki’-rikâ’ yazıları kullanılmıştır. Tek yazı çeşidiyle yazılmış olanlarda ise ta’lik kıt’alar çoğunluktadır.
Bu tür çalışmalarda en fazla yazılan metinler hadislerdir. Mütevazi boyutlardaki bu eserlerde en meşhur hattatlarımızın en güzîde eserlerini görmek mümkündür. Bu hususta, ünlü hattatımız Şeyh Hamdullah’ın aklâm-ı sitte ile yazdığı ve daha sonra gelen hattatlara örnek teşkil eden murakka’larını zikretmek gerekir. Hz. Peygamber’e muhabbet, sadakat ve övgü olarak kaleme alınmış kasideler de bu tür eserlerde yer alan metinlerdendir. Busırî ve Ka’b b. Züheyr’in Kasîdetü’l-Bürde isimli eserleri, Hafız Osman ve Şevki Efendi gibi meşhur hattatlarımız tarafından sülüs ve nesih hatlarıyla yazılmışlardır.
c) Levhalar ve Hilye-i şerifler:
Evlerimizin, işyerlerimizin ve ibadethanelerimizin duvarlarını süsleyen ve küçük ebatta olanlar yanında celî sülüs, celî ta’lik, celî dîvânî gibi daha iri yazılarla oluşturulan büyük boy levhalar bir yere asılmak ve karşıdan bakılmak için hazırlanmış eserlerdir. Levhalarda bazen Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’e yazılan methiyelerin, çoğunlukla da kısa ve özlü mesajlar içeren âyet ve hadislerin yer aldığı görülür. Celî yazılarla yazılmış levhaların önemli bir kısmı mürekkep yerine altın kullanılarak zerendûd tarzında işlenmiştir. Bu tarz çalışmalarda celî üstadı Sâmi Efendi’nin eserleri öne çıkmaktadır. Başta çoğumuzun daima yanı başından eksik etmediği “Kelime-i Tevhid” ve “Kelime-i Şehadet” cümleleri, “Allah” ve “Muhammed” lafızları olmak üzere, “Esmâ-i Nebî”, “Ehl-i Beyt İsimleri” ve Resûl-i Ekrem’e sevgi, sadakat ve övgü için söylenmiş edebî metinler de en çok yazılan levhalardandır.
Levhalar içinde hilye-i şeriflerin, peygamber sevgisini anlatması bakımından özel bir önemi bulunmaktadır. Sözlükte “süs, ziynet, güzel sıfatlar” gibi anlamlara gelen hilye (Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, s.558 ); Resûl-i Ekrem’in fiziksel özelliklerini, karakterini, tavır ve hareketlerini anlatan eserlere verilen genel addır (Serin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, s. 117; Alparslan, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, s. 203) . Hadis ve şemâil kitaplarında da yer almış olan Resûl-i Ekrem’in özelliklerini anlatan haberler, önce bir hürmet ve sevgi ifadesi olarak göğüs cebinde taşınmak üzere nesih hattıyla yazılırken, daha sonra ilk defa Hafız Osman (ö. 1110/1698) tarafından 17. asırda levha şeklinde tertip edilmiştir (Derman, Yazı sanatımızda Hilye-i Saadet, İlgi, sy. 28, s. 33) . Duvara asılmak amacıyla hattatların şimdiye kadar yaptığı birçok farklı denemeler bulunmakla birlikte Hafız Osman tertibi halen yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bu tertipte baş tarafta sülüs besmele (bazen muhakkak besmele de yazılmaktadır), ortada daire şeklinde nesih hattıyla yazılmış hilye metni ve bu daireyi kuşatan hilal süslemesi bulunmaktadır ki, Hz. Muhammed (aleyhi ekmelüttehaya) bu âlemi nuruyla aydınlattığı için güneşe ve aya benzetildiğinden, hilyenin göbek kısmında bu teşbihe uygun olarak güneş ve hilal şekli oluşturulmuştur. Bu dairevî kısmın dışında kalan dört köşeye çoğunlukla dört halife isimlerinin, bazen de Resûlullah’ın Ahmed, Mahmud, Hâmid, Hamîd isimlerinin yazıldığı görülmektedir. Boşlukları tezhible süslenen bu bölümün altında Hz. Peygamberle ilgili bir ayet yer almaktadır ki, en fazla yazılan “Biz ancak seni alemlere rahmet olarak gönderdik” (Enbiya, 21/107) mealindeki ayettir. Bazen “Sen bir yüce ahlâk üzere ahlâk abidesisin.” (Kalem, 68/4) ve “Muhammed’in Allah resûlü olduğuna Allah’ın şehadeti yeter” (Fetih, 48/28-29) mealindeki ayetlerden birinin ya da kelime-i tevhidin yazıldığı görülür.
En alttaki etek kısmında ise ortada hilye metninin devamı ve hattat imzası, yanlarında da koltuk ismi verilen süsleme alanları yer almaktadır. Efendimiz (s.a.s.)’in teninin kokusu gül kokusuna benzetildiği için, O’nun sembolü olan gül motifine de hilye süslemelerinde sıkça yer verilmiştir.
d) Cami yazıları:
Hemen bütün camilerimizde “Allah”, “Muhammed”, “dört halife (Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali)” ve peygamberimizin torunları “Hasan – Hüseyn” isimlerinin, cemaatin rahat görebileceği yükseklikte yazılması veya levha olarak asılması bir gelenek halini almıştır. Bazı târihî camilerde bu ibarelerin kûfi hattıyla çeşitli güzel kompozisyonlar şeklinde yazıldığı görülse de, çoğunlukla celî sülüsle bazen de celî ta’likle yazılmışlardır. Kelime-i tevhid, kelime-i şehadet ve bazı hadis-i şerifler de camilerde levha veya kitabe olarak görülen hat eserlerindendir.
Kısacası asırlar boyu Müslümanlar yaşadıkları mekanları, ayetlerin yanında, Peygamber Efendimiz (s.a.s.) in şahsını ve tavsiyelerini hatırlatacak metinlerden oluşan hat eserleriyle donatmayı bir görev bilmişlerdir. İçindeki muhtevaya layık olma gayretiyle tezhib, ebru ve cild sanatlarıyla da donatılan bu eserler, yüzyıllardır Peygamber sevgisini ve O’nun örnek hayatını bir o kadar incelikle insanlara aktaran vasıtalar olmuştur.
Peygamber Efendimiz'in Bir Günü
Prof. Dr. Abdulhakim Yüce
Yeryüzünde günlük hayat sabah gün doğmadan başlar. Şebnemlerin oluşmasından, tomurcukların açılmasına; kuşların ötüşünden, nesimin esmesine varıncaya kadar hemen bütün varlık kendilerine mahsus dilleriyle gün doğmadan külli bir zikir halkasına otururlar.
Normal bir ömür yaşamış herhangi bir insanın hayatından yirmi dört saatlik kısa bir dilimi, yani ‘bir gün’ü anlatmak, o kişiyi tanıtma adına ciddi yetersizlikler taşır. Zira yaşanan günlerin hemen hiç biri diğeriyle aynı değildir. Hele o kişi Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) gibi,
— gökler ötesi âlemle sürekli irtibat halinde,
— manen sürekli yükselen,
— her biri ayrı bir heyecan verici ve hayatı yeniden inşa edici vahiyler alan,
— bütün insanlığın dertlerine derman olmakla görevlendirilmiş,
— her yönü hikmet dolu bir aile reisliği yapan,
— can dostlarının yanı sıra azılı düşmanları da olan,
— yüzü daha çok ahirete dönük,
— engin bir ibadet hayatı yaşayan,
— geçmiş ve gelecek insanlar arasında bütün güzelliklerde zirveyi tutan,
müstesna bir zat ise ve konu kısa sayılabilecek bir makale çerçevesinde ele alınacaksa, iş daha da zorlaşacaktır. Ancak Efendimiz’in hayatı hemen her günü ile tesbit edildiğinden ötürü bu zorluk kısmen hafiflemektedir. Okuyucu O’nun (sallallahu aleyhi ve sellem) diğer günlerini de bildiğinden ötürü kolay bir şekilde irtibat kurabilir ve bir bütünlük elde edebilir. Günü belli dilimlere ayırarak, aynı günde olmazsa bile, o zaman diliminde genellikle işlenen fiilleri, sahih kaynaklar ışığında ele alarak konuyu işlemeye gayret ettik.
Asr-ı Saadet ve sonraki dönemlerde günler daha çok cami etrafında ve namaz merkezli geçtiğinden, günü namaz vakitlerinin sayısınca beşe böldük. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ve o çizgide gidenlerin hayatında gecenin ayrı bir önemi olduğundan onu da ayrı bir dilim olarak ekledik.
Sabah
Yeryüzünde günlük hayat sabah gün doğmadan başlar. Şebnemlerin oluşmasından, tomurcukların açılmasına; kuşların ötüşünden, nesimin esmesine varıncaya kadar hemen bütün varlık kendilerine mahsus dilleriyle gün doğmadan külli bir zikir halkasına otururlar. Zira bu saatler baharın başlangıcına, insanın rahm-ı madere düştüğü döneme, yer ve göklerin altı günlük yaratılış serencamesinin birinci gününe benzer, onları hatırlatır ve onlardaki şuunât-ı İlahiyeyi ihtar eder. İnsan da, diğer varlıkların cibillî bir şekilde kurmuş olduğu zikir halkasına, şuurlu bir şekilde iştirak eder ve başta namaz olmak üzere değişik zikir ve aktivitelerle güne başlar.
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de güne sabah namazı ile başlardı. Bilindiği gibi Medine’de çok sade ve mütevazı olan hane-i saadetleri mescidin avlusunun bir tarafını oluşturuyordu.1 Âmâ bir sahabi olan Abdullah b. Ümmi Mektum’un okuduğu ezanla sabah namazının vakti girer,2 Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) odasında sünneti kılar ve farzı kıldırmak üzere mescide çıkardı. Mescide gelemeyecek kadar ciddi mazeretleri olanlar dışında, Medine’de bulunan bütün Müslümanlar her farz namazı Efendimiz’in arkasında kılmaya gayret ederlerdi.
Namazdan sonra her gün, güneş belli bir yüksekliğe çıkıncaya kadar önce tesbihatını ve o vakte ait mutad evradını yapar, sonra yüzünü ashabına dönerek bağdaş kurar ve ashabıyla sohbet ederdi. Bu sohbetler sırasında gündelik konulardan, tarihi hatıralara, rüya tabirlerinden, imana hizmet konularına, sorulara cevap vermekten, sıkıntısı olanların sıkıntısını gidermeye varıncaya kadar beşeriyetin gereği olan birçok mesele konuşuluyordu. Yani ibadet halkasından hemen sonra tam bir ilim ve irfan halkası kuruluyordu.3
Bu ilim ve irfan halkasının her gün kurulduğu şu olaydan anlaşılmaktadır: Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), onları te’dip etme ve sonrakilere de bu konuda yapılması gerekeni ders verme adına, yaklaşık bir ay hanımlarıyla konuşmama kararı aldığı günün sabah namazını kılar kılmaz, mutad olan sohbeti yapmadan hemen Meşrübe adı verilen cumbaya çekilmişti. Başta Hz. Ömer (r.a.) olmak üzere bütün sahabe önemli bir şey olduğunu anlamışlardı. Gerçekten de bazı ayetlerin nazil olmasına sebebiyet veren Îlâ Hadisesi vuku bulmuştu. Öyle anlaşılıyor ki bundan önce sabah sohbetleri hiç terk edilmemişti. On yılı aşkın bir süre, her günün en verimli vaktinde ve en az bir saat süren “Peygamber Sohbeti” kişiye neler kazandırır, her halde onu ancak yaşayanlar bilir.
Bazı rivayetler Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’in kuşluk vaktine kadar mescitte oturmaya devam ettiği ve Kuşluk Namazını kıldıktan sonra ayrıldığına işaret etmektedir. Nitekim bunu tavsiye eden bir hadisi şerifte şu ifadeler bulunmaktadır: “Kim sabah namazını kıldıktan sonra yerinde bekler ve iki rekât kuşluk namazı kılıncaya kadar sadece hayırlı şeyler konuşursa, denizin köpüğü kadar hataları olsa bile af olur.”4
Bu sohbetler sırasında bazen ashabın gördüğü rüyaların da tabir edildiğine işaret etmiştik. Efendimiz namazdan sonra “Müjdeleyici (rüya) gören var mı?” diye sorar ashap da gördükleri rüyaları anlatırlardı. Bu konuyu ve gördüğü rüyayı Abdullah b. Ömer (r.a.) şöyle anlatıyor: "Hz. Peygamber'in sağlığında ashaptan birisi bir rüya görünce, onu Hz. Peygamber'e anlatırdı. Ben de bir rüya görmeyi ve Allah Resulüne anlatmayı çok arzu ederdim. O sırada gencecik bir delikanlıydım ve mescitte uyurdum. Bir gün, şöyle bir rüya gördüm: İki melek beni yakalayarak Cehenneme götürdüler. Cehennem, kuyu duvarı gibi taşla örülmüş olarak görünüyordu. İki boynuz gibi iki yanı vardı. Burada, kendilerini yakından tanıdığım kimseler de vardı. O anda "Cehennem'den Allah'a sığınırım!" demeye başladım. Bu sırada yanımıza başka bir melek gelerek bana, "Korkma, sen buraya atılmayacaksın. Senin için tasa ve endişe yoktur." dedi.
Bu rüyayı gören, Hz. Ömer'in oğlu Abdullah'tı. O, her yönüyle babasıyla atbaşı giden bir insandı. Düşünün ki, babasından sonra onu, hem de o günün insanları, başlarında halife görmek istiyorlardı. Eğer Hz. Ömer bizzat mani olup "Bir evden bir kurban yeter!" demeseydi, belki de ümmet onu halife seçecekti. O, hem bir ilim okyanusu hem de takva ve zühdün zirvesinde bir insandı.
Abdullah (r.a.) şöyle devam ediyor: "Bu rüyamı Hz. Peygamber'in hanımı olan ablam Hafsa'ya anlattım. O da Efendimiz’e anlatınca şöyle buyurmuş: "Abdullah ne iyi insandır; keşke gecenin bir kısmında kalkıp da ibadet etmeyi âdet edinseydi!" Zira cehennem şeklinde onun nazarına arz edilen, berzah azabına ait bir tablodur. O tabloyla gösterilen azaba maruz kalmamanın tek yolu ise, gecenin ibadetle aydınlatılmasıdır. Abdullah'ın kölesi Salim, "bu olaydan sonra Abdullah, az bir kısmı hariç, geceleri uyumazdı," der.5
Kuşluk namazı kılındıktan sonra oradan bir yere gidilmeyecekse Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) eve döner ve evde yiyecek bir şey olup olmadığını sorardı. Şayet yiyecek bir şey varsa kahvaltı yapar yoksa “öyle ise oruçluyum”6 der o günü oruçlu geçirirdi. “Bir şey var” denildiği zamanlarda var olan şey genelde süt, hurma, bir kaç dilim kuru arpa ekmeği vb. şeylerdi. Yani evlerinde ne bulurlarsa onu yerler, yemekler arasında ayırım yapmazlardı. O’nun yemeğinden söz eden hanımları ve arkadaşları şu sözleri kullanırlar:
— Medine’ye hicretinden vefatına kadar Allah Resulünün ailesi üç gün arka arkaya buğday ekmeği ile karnını doyurmadı.
— Bazen açlıktan karnına taş bağladığı olurdu.
— Hane-i saadette en çok yenilen-içilen iki şey vardı:Hurma ve su.
— “Ben Allah’ın kölesiyim ve köle gibi yemek yerim” der dizleri üstüne oturarak yerdi.7
— Acıkmadan yemez ve doymadan kalkardı.
Bu ve benzeri ifadelerden şunu anlıyoruz: Efendimiz’in hayatında yemek işi, günümüzde olduğu gibi hayatın merkezinde yer almıyor, gündelik hayat yemek öğünlerine göre şekillenmiyor, yemek için fazla zaman harcanmıyor, yemek olmadığı zaman problem yapılmıyor, mükellef sofralar kurulmuyor, sohbetlerde sürekli yemek çeşitlerinden söz edilmiyor, daha güzel bir yemek için kilometrelerce yol kat’ edilmiyordu. Durum böyle olunca da, günümüzün tam aksine, diğer önemli şeylere daha çok vakit ve para ayrılıyordu.
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) öğleden önce bir süre dinlenirdi. Bilindiği gibi insanın biyolojik yapısı uykuya ihtiyaç duyacak şekilde yaratılmıştır. Durup dinlenmeden faaliyet gösteren beden, bir süre sonra enerjisini yitirip yıpranmakta ve değişik hastalıklara davetiye çıkarmaktadır. Onun için kişinin geceleri uyuyup dinlenmesi vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Ancak, gece ibadet ve benzeri faaliyetlerle uğraşıldığı için yeterince dinlenememek, iş yoğunluğu ve stresten ötürü dikkatin dağılması ve bedenin yorulması ve sıcak iklim şartlarından ötürü, bir de gündüz uyuyup dinlenme söz konusudur. İslamî, literatürde buna kaylûle denilmektedir. Türkçemizde buna öğle uykusu veya öğle öncesi uyku demek mümkündür.
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)'in bu saatlerde bir süre dinlenmeyi tavsiye etmesinin yanı sıra, bir nevi âdet haline getirmiş olmasından ötürü, kaylûle sünnet olarak kabul edilmiştir. İbn Abbas'ın rivayet ettiği hadiste Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem), "gündüz orucuna sahur yemeğiyle, gece ibadetine ise öğle uykusuyla (kaylûle) yardımcı olun!"8 derken, Enes b. Malik'in rivayet ettiği hadiste ise annesi Ümmü Süleym'in, hemen her gün, evinde Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) için bir sergi serdiği ve Efendimiz'in orada kaylûle yaptığı aktarılmaktadır.9
Günlük hayatlarında öğle uykusuna mutlaka yer veren sahabe-i kiram ise, cuma günleri, cuma namazı kılındıktan sonra, diğer günlerde ise, öğleden önce, dinlendiklerini özellikle vurgulamaktadırlar.10 Diğer bir hadiste ise kaylûlenin, fıtrata uygun bir ahlak (alışkanlık) olduğu ifade edilmiştir.11
Öğle
Öğle zamanı, bir yılla kıyaslandığında yaz mevsiminin ortasına, insan ömrüyle kıyaslandığında gençliğin kemaline, dünyanın ömrü ile kıyaslandığında dünyada insanın yaradılış devrine benzer ve onlardaki rahmet tecellilerinin nimetlerini hatırlatır.
Öğle, gündüzün kemale erip zevale meylettiği, günlük işlerin belli bir seviyeye getirildiği, iş yoğunluğundan uzaklaşarak kısa bir dinlenmeğe ihtiyaç duyulduğu, fâni dünyanın geçici ve ağır işlerinin verdiği gaflet ve yorgunluktan ruhun teneffüse ihtiyaç hissettiği bir andır. İnsan ruhu, bu sıkıcı atmosferden kurtulmak, Yüce Rabbinin huzuruna çıkıp el bağlayarak nimetlerine şükür ve hamd edip yardım dilemek, celal ve azametine karşı rükû ve secde ile aczini ortaya koymak üzere öğle namazını kılmaya büyük bir heves ve ihtiyaç duyar. Hele bu namaz Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)’in arkasında kılınacaksa…
Evet, Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), büyük bir iştiyakla camiye koşan ashabına gün ortasında öğle namazını kıldırırdı. Eğer o gün haftanın Cuma günü ise bambaşka bir coşku ile yani bayram havasında namaza hazırlanılırdı. Tırnaklar kesilir, banyo yapılır, yeni elbiseler giyilir, kokular sürülür, her günden daha erken camiye gidilir, Efendimiz’in hutbesine kulak verilir ve ardından da namaz kılınırdı. Özellikle bu namaza çocuk ve kadınlar diğer vakitlere nazaran daha çok iştirak ederlerdi.
Kaynaklarımızda düzenli bir şekilde yenilen öğle yemeğinden söz edilmemektedir. Fıtır sadakası veya bazı keffaretlerin miktarı belirlenirken günde iki öğün üzerinden hesaplanması gösteriyor ki, sabah ve akşam yemeklerine ek olarak üçüncü bir öğün bulanmamaktadır. Böylece, sabah kahvaltısını sahurda yiyen kişinin günlerini ne kadar kolay bir şekilde oruçlu geçirebileceği de daha iyi anlaşılmaktadır. Aslında günümüzde de iki öğünle yetinmek hem zaman kazanma, hem bütçe dengeleri, hem de sağlık açısından tavsiyeye şayan olmanın ötesinde uyulması gereken bir sünnettir. Elbette şeker hastalığı vb. durumlar bundan istisna edilir.
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) zaman zaman ashabına ziyaretlerde bulunur, gündelik meşgalelerini deruhte eder, devlet başkanı olarak kamuyu ilgilendiren işlere bakar, nazil olan ayetleri vahiy kâtiplerine yazdırır, hemen yerine getirilmesi gereken emirler varsa bunları bir münadi vasıtasıyla halka duyurur ve gelen misafirlerle ilgilenirdi. Mesela hicretin sekizinci yılından itibaren yoğun bir elçiler ziyareti yaşanmıştır. Günün bir bölümü bu elçileri karşılama, ağırlama, soru ve isteklerine cevap verme ve uğurlama ile geçmekteydi.
Arabistan’ın çeşitli bölgelerinde yaşayan kabileler, Müslüman olmak veya Müslüman olduklarını bildirmek ve kabul ettikleri İslâm Dini'nin esaslarını öğrenmek üzere, Peygamber Efendimiz’e heyetler gönderiyorlardı. Bunların sayısı 70'i aşmaktadır. İlk heyet, Hevâzin Kabilesi'nden Hicretin 8'inci yılında gelmişti. Son heyet ise, Yemen'deki Neha’ Kabilesi'nden, Hicretin 10’nuncu yılı Şevval ayında gelen heyettir. Söz konusu heyetlerin çoğu, hicretin 9'uncu yılında geldiğinden bu yıla "senetü'l-vüfûd" (elçiler yılı) denilmiştir.
Peygamber Efendimiz, kendisine gelen bu heyetlerle bizzat ilgilenir, onlara ikramda bulunur, her kabilenin hâline ve âdetlerine göre onlarla konuşurdu. Ayrılırken de uygun hediyeler verir, Müslümanlığı öğretmek üzere onlara öğretmenler, mürşitler gönderirdi. O mürşitlere: “Kolaylaştırın, güçleştirmeyin, müjdeleyin, korkutup nefret ettirmeyin”12 diye tenbihte bulunurdu. Necran Hıristiyanları da gelen heyetlerden biriydi. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) onlara mescidinde ibadet etme imkânı vermiş ve İslam’ı kabul etmeyen bu heyetle bir antlaşma yaparak geri göndermiştir.
İkindi
İkindi vakti, yıl içinde güz mevsimine, insan ömründe ihtiyarlık vaktine, peygamberlik silsilesinde son Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)’in saadet asrına benzer. Günlük işlerin sona ermeye başladığı, gün içinde mazhar olduğumuz sağlık, selâmet ve hayırlı hizmet gibi İlahî nimetlerin meyvesinin alındığı zamandır. Güneşin batmaya yüz tutması ile de insan, dünyada bir misafir olduğunu, her şeyin geçici olduğunu anlar. İşte bu zaman diliminde, ebediyet isteyen, ebed için yaratılan ve ayrılıktan acı duyan insan ruhu, ikindi namazını kılarak Allah’a münacât eder, zevalsiz ve nihayetsiz rahmetine iltica eder, hesapsız nimetlerine karşı şükür ve hamd eder.
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) de bu namaza, Kur’ân’ın işareti (Bakara, 2/238) ile adeta ayrı bir değer verir ve Hz. Bilâl’in yanık sesiyle ashabını camiye davet ederdi. İkindi vakti mü’mini koruma-kollama ile görevli gece ve gündüz meleklerinin nöbet devir anlarından biri olduğu bilindiği için de, namaz sonrası tesbihat daha uzun tutulurdu. Nitekim bir hadis-i şerifte konu şu şekilde anlatılmaktadır: “Gece bir grup, gündüz de bir grup melek yanınızda olurlar. Bunlar sabah ve ikindi namazları vaktinde bir araya gelir ve nöbet değişimi yaparlar. Rableri namaz kılmış kullarının hallerini en iyi bildiği halde, yine o meleklere: “Kullarımı ne halde bıraktınız?” diye sorar. Onlar da: ‘Biz onları namaz kılar halde bıraktık ve yanlarına da namaz kılarken varmıştık’, derler.”13
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) çok mütevazı bir hayat yaşıyordu. Evde pek hizmetçi bulundurulmadığından, ev halkından biri olarak, yapılacak işlerin hemen tamamına iştirak ediyor ve hanımlarına yardımcı oluyordu. Mesela: Herkes bir iş görürken, O da iştirak ederek, onlarla beraber olmaya çalışır; ayakkabılarını tamir eder, elbisesini yamar, koyun sağar, hayvanlara yem verir, ortalığı süpürür, vs.14
Efendimiz’in pek terk etmediği bir âdeti vardı: Her ikindi namazından sonra hanımlarını dolaşır, onların hal ve hatırlarını sorar, ihtiyaçlarını tespit ederdi. Akşam da sıra hangi hanımında ise, o hanımının odasında diğer bütün hanımları da toplanır, sohbet ederlerdi. Sonra da herkes kendi hücresine çekilirdi. Bu mutad ziyaretlerinde Evzâc-ı Tâhiratın her biri yanlarında bulunanlardan Efendimiz’e ikram ederlerdi.15
Akşam
Akşam vakti, güz mevsiminin sonunda pek çok canlının ölmesine benzer şekilde, hem insanın bir gün vefat edeceğini, hem de kıyametin başlangıcında dünyanın harap olacağını ihtar eder. Böyle bir anda insan ruhu, şu önemli işleri yapan Zat’ın dergâhına durmayı, "Allahü Ekber" diyerek fani olan her şeyden el çekip O’na hamd etmeyi, O’nu tesbih etmeyi, büyüklüğünü bir daha haykırmayı şiddetle arzu eder. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) de bu arzu ile çoğu zaman güneşin batmasından önce akşam namazını beklemeye başlar, ezan okunur okunmaz hemen Yüce Divan’a dururdu. Farz namazdan sonra “Evvâbin” adıyla bilinen 2–6 rekât namaz kılar ve bunu tavsiye ederdi.16
Yukarıda işaret ettiğimiz gibi Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) akşam namazından sonra o gün hangi hanımının yanında kalacaksa diğer ev halkı oraya toplanır ve aile sohbeti başlardı. Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)’in aile yuvası, hem sağlığında hem de ahirete intikal ettikten sonra ilmî faaliyetlerin hiç duraksamadan devam ettiği bir ortam olmuştur. Zira Efendimiz’in vefatından sonra hanımları bu ilim faaliyetini daha geniş bir halkaya açarak devam ettirmişledir. İslam dininin genel olarak pek çok hükmünün yanında, özellikle kadınlarla ilgili bazı özel hükümlerin öğrenilip aktarılmasında ve öğretilmesinde Efendimiz’in aile hayatının büyük fonksiyonu olmuştur. Özellikle bu ‘akşam sohbetleri’nin rolü küçümsenemez. Adeta bir mektep gibi işleyen akşam sohbetleri, Hz. Aişe validemiz başta olmak üzere, birçok eşsiz âlimin yetişmesine beşiklik etmiştir. Tabii sadece ilmî bahisler konuşulmuyordu; farklı çevre, kültür ve karaktere sahip ev halkı arasında ciddi bir muhabbet oluşuyor, birbirlerini daha iyi tanıyor, risâlet görevinin tatlı ağırlığını Efendimiz’le beraber azaltmaya gayret ediyor, zaman zaman şakalaşıyor.. kısacası mutlu bir ailede olması gereken ortamı sağlıyorlardı.
Yatsı
Yatsı vaktinde karanlık her tarafı kaplar, gündüz görünen şeyler adeta yokluğa gömülür, sanki vefat etmiş insanın geriye kalan eşyası da arkasından vefat edip unutulur. İmtihan için verilen dünya hayatının bütünüyle sona erdiğinin bir göstergesi gibidir. Adeta mutlak tasarruf sahibi olan Allah’ın yüceliği, ülfet perdesine sık sık gömülen insanoğluna bir daha gösterilmektedir. Çünkü Allah (c.c.) gece ile gündüzü, kış ve yazı, dünya ve âhireti bir kitabın sayfaları gibi kolaylıkla çevirir, yazar, bozar, değiştirir. İşte aciz, zaif, muhtaç ve geleceği karanlık gören insan bu vakitte yatsı namazını kılarak, her şeye gücü yeten ve gerçek bir dost olan Allah’a yönelir, dayanır ve sığınır. Onu unutan ve karanlığa gömülen dünyayı, o da unutup, dertlerini dergâh-ı rahmete döker. Ayrıca ne olur ne olmaz, ölüme benzeyen uykuya dalmadan önce son ibadetini yapıp, günlük hesap defterini güzelliklerle kapatmak ister.
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) de ashabına yatsı namazını kıldırır ve önemli bir durum olmazsa,17 kimseyle konuşmadan dinlenmeye çekilirdi. Uyumaya geçmeden önce dua ederdi. Bilindiği gibi O’nun hayatında dua pek büyük bir yere sahipti. Günün her saatine dağılan duaları hakkında özel kitaplar yazılmıştır. Zira dua Kur’ân’ın ifadesiyle insanlığın değer ölçüsüdür. Hz. Aişe validemiz, O’nun yatmadan önce yaptığı dua ve uygulamayı şu şekilde anlatmaktadır: “Allah Resulü her gece yatağına girdiğinde iki elini birleştirir, onlara üfler, İhlâs, Felak ve Nas sûrelerini okur, sonra da başından başlayarak, vücudunda ulaşabildiği he yere elini sürer ve bunu üç defa tekrar ederdi.”18 Elbette bu konuda başka tavsiye ve uygulamaları da bulunmaktadır. Mesela Hz. Ali (ra) şunu rivayet etmektedir: “Allah Resulü bana ve Fatıma’ya şu tavsiyede bulundu: Yatağınıza girdiğinizde 33 defa ‘Allahu Ekber’, 33 defa ‘sübhanellah’, 33 defa (bir rivayette 34) ‘elhamdulillah’ deyin.” Hz. Ali o günden sonra bunu hiç terk etmediğini söyleyince, bir zat “Sıffin günü de mi?“ dedi, o “evet o gün bile…” cevabını verdi.”19
Yine önemli bir iş olmazsa gece pek dışarı çıkmazdı. Ancak bazı gecelerde dışarı çıktığına dair rivayetler de bulunmaktadır. Bir misal vermekle yetiniyoruz:
Bir gece Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer'e uğrayan Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Ebû Bekir'in çok sessiz, Hz. Ömer'in ise sesli Kur'an okuduklarını görmüştü. Sabah onlarla karşılaştığında durumu aktararak Hz. Ebû Bekir’e sesini biraz yükseltmesini, Hz. Ömer’e de biraz alçaltmasını söylemişti.
Ebû Davud'un meşhur şerhlerinden olan Bezlu'l-Mechud'da konu, tasavvufî bir edayla şöyle izah edilmektedir: Hz. Ebû Bekir'e şühûd ve cemal hali galip olduğundan "duyurmak istediğim (Allah) duyuyor"; Hz. Ömer'e celâl ve heybet hali galip olduğundan, "uykusu derinleşmemiş olanları uyandırıyor ve gaflet getiren vesvesesiyle birlikte Şeytanı kovuyorum," cevabını verdiler.
Hz. Ebû Bekir'in hali cem', Hz. Ömer'in hali ise fark idi. Ama en mükemmel hal, Hz. Peygamber'in hali olan cem'u'l-cem'dir. Hazık bir ruh ve kalp doktoru, yüce mertebelere ulaştırıcı şefkat ve merhamet timsali olan Efendimiz, Hz. Ebû Bekir'e biraz sesini yükseltmesini emretti. Böylece, hem etrafta duyanlar yararlanmış olur, hem de ona galip olan ve masivayi yakıp yok eden tevhid halinden cem' ve şuhûd haline geçmiş olur, böylece vahdet eşyanın kesretini örtmemiş, yaratıklar da yaratana perde olmamış olur. Bu Efendimiz’in, ulaştırmakla görevli olduğu evliya-yı izamın mertebesidir. Hz. Ömer'e de biraz sesini azaltmasını emretti. Böylece namaz kılıp Kur'an okuyan diğer kimselerin dikkati dağılmamış olacağı gibi, özürlerinden ötürü uyuyanlar da rahatsız edilmemiş olur. Ayrıca Hz. Peygamber bu ifadesiyle Hz. Ömer'e, biraz sessiz okuyarak, erbabı nazarında ibadetin tadı, itaatin özü olan münacattan mahrum kalmamasını da emretmiş ve mizacını ta'dil etmiş oluyordu.20
Gece
Gece vakti ise, hem kışı, hem kabri, hem âlem-i berzahı hatırlatarak insan ruhunun Allah’ın rahmetine ne kadar muhtaç olduğunu hatırlatır. Dolayısıyla gece kılınacak teheccüd namazı, kabir gecesinde ve berzah karanlığında önümüzü ve evimizi aydınlatacak vazgeçilmez ışık kaynağımız olacaktır.
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) günün son dilimi olan gecelerini de engin bir ibadetle geçirmekteydi. Tafsilatını ilgili eserlere havale ederek Hz. Aişe validemizin bir birini tamamlayan şu müşahedelerini nakletmek istiyoruz: "Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), gece ayakları şişene kadar namaz kılardı. Kendisine, "Ey Allah’ın Resulü! Allah, senin geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlamıştır (Fetih, 48/2). Buna rağmen ibadet konusunda niye kendini bu kadar zorluyorsun?" denilince, "Ben Allah'ın bu mağfiretine karşı şükreden bir kul olmayayım mı?" cevabını verirdi."21
Tabiinin büyüklerinden Atâ b. Rebah bir gün Hz. Aişe'ye, "Allah Resulü’nün sizi hayrette bırakan bir halini bize anlatır mısınız?" diye istekte bulununca, Hz. Aişe, “O'nun hangi hali hayrette bırakmıyordu ki?” dedi ve ekledi: "Bir gece odama geldi. Benimle yatağıma girdi. Sonra "Müsade edersen Rabb’ime kulluk edeyim..." dedi. Kalktı, abdestini yeniledi ve namaza durdu. Kıyamda öyle ağladı ki, gözyaşları göğsüne damlıyordu. Rükû’a varınca orada da uzun uzun ağladı. Secdede bu hal devam etti. Ağlaması, sabah namazı için haber vermeye gelen Hz. Bilal’in seslenmesine kadar sürdü.
"Ya Resûlallah!" dedim, "Allah senin geçmiş ve gelecek bütün günahlarını affettiği halde niçin bu kadar ağlıyorsun?" Şöyle dedi: "Şükr eden bir kul olmayayım mı? Hem nasıl ağlamayayım ki, bu gece Allah bana şu ayetleri inzal buyurdu: ‘Göklerin ve yerin yaratılışında, gecenin ve gündüzün gidip gelişinde elbette akl-i selim sahipleri için ibret verici deliller vardır. Onlar ayakta, oturarak ve yanları üzerine yatarken Allah'ı anarlar, göklerin ve yerin yaratılışı üzerinde düşünürler: "Rabbimiz (derler), bunu boş yere yaratmadın, Sen yücesin, bizi ateş azabından koru! Rabbimiz, Sen birini ateşe attın mı, onu perişan etmişsindir. Zalimlerin yardımcısı yoktur. Rabbimiz, biz "Rabbinize iman edin!" diye imana çağıran bir davetçi işittik, hemen inandık. Rabbimiz, bizim günahlarımızı bağışla, kötülüklerimizi ört, iyilerle beraber canımızı al! Rabbimiz bize, elçilerine vaat ettiğini ver, kıyamet günü bizi yüzüstü bırakıp rezil etme. Zira Sen verdiğin sözden caymazsın.’ (Al-i İmran, 3/190–194) Sonra, ‘Bu ayetleri okuyup da uzun uzun tefekkür etmeyenin vay haline,’ dedi.”22
Allah Resulü, Teheccüd namazından sonra bir süre dinlenir ve müezzinin nidasıyla sabah namazına kalkardı. Hz. Bilal imsakten önce ezan okur ve halkı hem sahur hem de teheccüde kaldırırdı. Hz. Abdullah b. Ümmi Mektum ise imsak vaktinin başlamasıyla ezan okur ve sabah namazının girdiğini bildirirdi.
Netice
Kâinatın Efendisinin günlük hayatı çok değişik yönleriyle ele alınabilir. Ancak ne şekilde ele alınırsa alınsın, her yönüyle bütün insanlığa ışık olacak uygulama, tanzim ve sözlerle karşılaşılacaktır. Günlük hayatın adeta kâbusa dönüştüğü bir dönemde, Efendimiz’in günlük hayatını tetkik eden ve kendisine dersler çıkaranlara ne mutlu.
_______________
DİPNOTLAR
1. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) kerpiçten yapılmış, üzeri hurma dallarıyla örtülmüş basit, sade bir evde oturuyordu. Tabiînin büyüklerinden Hasan Basrî (110/728) demiştir ki; “Resûlullah’ın evi Emevî hükümdarlarından Abdülmelik’in oğlu Velid zamanında onun emriyle yıkılarak mescide ilhak edildi. Bu durumu gören insanlar ağlamaya başladılar.” O gün yine tabiînin büyük âlimlerinden Saîd b. Müseyyeb (94/713) şöyle dedi: “Vallahi arzu ederdim ki Resûlullah’ın evini olduğu hal üzere bıraksalar da Medine ahalisi neşveyâb olsalar ve Medine dışında olanlar da gelip Resûlullah’ın hayatında ne ile iktifa buyurduğunu görseler de zühd dersi alsalardı.” Bak. Elmalılı, VI, 4453.
2. Buhârî, Ezân, 11, 13, Şehâdât, 11, Savm, 17; Müslim, Sıyâm, 36–39; Nesâî, Ezan, 9, 10.
3. Müslim, Mesacid, 286; Ebu Davud, Salât, 301.
4. Tirmizi, Vitr, 15.
5. Buharî, Teheccüd, 2, Fedailu's- Sahabe, 19; İbn Mace, Rü'ya, 10.
6. Müslim, Sıyam, 169.
7. Konuyla ilgili şöyle bir olay anlatılır: “Medine'de ağzı bozuk, şuna buna çatarak ağır ve kaba lâflar söyleyen bir kadın vardı. Bu kadın bir gün Peygamber Efendimiz’in yanından geçerken Allah Resulü (s.a.s.) bir seki üzerinde oturmuş haşlanmış et yiyordu. Kadın: "Şu adama bakın. Bir köle gibi yere oturmuş ve kölelerin yemek yiyişi gibi yemek yiyor" dedi. Peygamber Efendimiz: "Benden daha iyi bir köle var mı?" dedi. Kadın: "Kendisi yiyor da bana vermiyor" dedi. Peygamber Efendimiz: "Gel, sen de ye" buyurdu. Kadın: "Kendi elinle bana vermezsen yemem" dedi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz kendi eliyle kadına verdiyse de kadın bu sefer: "Ağzındaki lokmayı çıkarıp bana vermezsen yemem" diyerek diretti. Peygamber Efendimiz de ağzındaki lokmayı çıkarıp kadına uzattı. Kadın da hemen alıp ağzına attı. Kadın o günden sonra çok hayâlı oldu, hiç kimseye kötü söz söylemedi, Medine'nin en iffetli ve hayâlı kadınlarından birisi oldu.” Taberani, Mu’cemu’l-Kebir, 8 / 200, 231.
8. İbn Mace, Sıyam, 22.
9. Buharî, İsti'zan, 41.
10. Buharî, İsti'zan, 16; Müslim, Cuma, 30.
11. Maverdî, Edebu'd- Dünya Ve'd- Din, 343.
12. Buharî, İlim, 12.
13. Buhari, Mevakitü’s-Salât, 555.
14. Buharî, İsitzan, 15; Müslim, Selam, 15; Müsned, VI, 256; Kadı İyaz, Şifa, I, 131.
15. Müslim, Rada, 46; Aynî, Umdetü'l-Kâri, 20/244. Bu ikramlardan birinin meşhur ila hadisesine sebep olduğu da bilinmektedir.
16. İbn Kesîr, Tefsîr; V, 64, 65; eş-Şürünbülâlî, Merâkıl-Felâh, s. 74.
17. O, önemli olaylardan biri şu şekilde aktarılmaktadır: Evs b. Huzeyfe'nin bildirdiğine göre, Hz. Peygamber, Medine'ye gelen bir heyete her gece yatsıdan sonra sohbet ederdi. Fakat bir gece gecikti. Nedeni sorulunca, "Bugün Kur'ân'dan okuma itiyadında olduğum hizbimi okumamıştım. Onu bitirmeden gelmek istemedim" buyurmuştu. Ebû Davut, Ramazan, 9; İbn Mace, İkame, 178; İbn Kesir, el-Bidaye, V, 32.
18. Buharî, Fedailu’l-Kur’ân, 14, Tirmizî, Dua, 21.
19. Müslim, Zikir, 80.
20. Seharenfurî, Bezlu'l-Mechûd, VII, 89.
21. Buharî, Teheccüd, 6; Müslim, Münafikîn, 78–79; Tirmizî, Salât, 187.
22. İbn Hibban'ın Sahih'inden naklen, Leknevî, İkametu'l- Hücce, 112.
Efendiler Efendisine Bir Demet Salavât: Delâilü'l-Hayrât
Süleyman Sargın
Âlemlere rahmet olarak gönderilen Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salavât getirmek Kur’ân-ı Kerîm’de açıkça emredilmektedir. Ahzâb sûresi 56. âyette şöyle buyurulmaktadır: “Allah ve melekleri, peygambere salavât getirirler. Ey Mü’minler! Siz de ona salât (dua) edin ve samimiyetle selâm verin.”
İslâm’ın kalb ve ruh hayatı demek olan tasavvufun esası, ibadet ü tâate devamla, sathî olan kulÂluk şuurunun, derinleştirilerek insan tabiatının önemli bir yanı hâline getirilmesi ve insan için ikinci bir fıtrat sayılan rûhânîliğin elde edilmesiyle, dünyanın kendisine ve bizim heÂveslerimize baÂkan fâni yüzüne karşı bütün bütün kapanaÂrak, ukbâya ve esmâ-i ilâhiyeye bakan çehresine uyanmaktır.
Bütün bunların elde edilmesi uzun soluklu bir gayret ve istikamet gerektirmektedir. Nefsin sonu gelmeyen arzularına karşı koyabilmek, insanın en güçlü ve sınırsız kudretin sahibi olan, kalbleri dilediği gibi evirip çeviren Zat’la irtibatının devamlı olmasıyla mümkündür. Bu irtibatın yolunu insanlara en iyi gösteren Nebiler Serveri (sallallâhu aleyhi ve sellem)’dir. Bundan dolayı O’nun sünnetini yaşamak ve O’nu hayatımızın eksenine yerleştirmek, kulluk tarzımız olmalıdır. Bunu elde etmek için Allah’ı çok anmak ve Resûlü’ne salavâtı dilden ve gönülden hiç düşürmemek gerekir.
Bu hakikat, kulluğu en iyi seviyede yaşama azminde olan hak dostlarını çeşit çeşit evrâd u ezkâr hazırlamaya sevk etmiştir. Nebî (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salavât getirmek ve bu vesileyle ona bağlılığı ifade etmek de hemen her hak yolcusunun temel virdi olmuştur.1
“Salavât” kelimesi "salât"ın çoğulu olup, tebrik, dua, istiğfar, rahmet gibi anlamlara gelmektedir. Âlemlere rahmet olarak gönderilen (Enbiya, 21/107) Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salavât getirmek Kur’ân-ı Kerîm’de de açıkça emredilmektedir. Ahzâb sûresi 56. âyette şöyle buyurulmaktadır: “Allah ve melekleri, peygambere salavât getirirler. Ey Mü’minler! Siz de ona salât (dua) edin ve samimiyetle selâm verin.”
Bu ayette Müslümanlara iki şey emredilmektedir: 1) “Sallû aleyhi”, 2) Ve “Sellimû teslîmâ.” “Sallâ” fiili “alâ” eki ile kullanıldığında üç anlama gelir: 1) Birisine tam bir teveccühle yönelmek, sevgiyle yaklaşmak ve onun üzerine eğilmek 2) Bir kimseyi yüceltmek 3) Bir kimse için dua etmek.
Bu kelime Allah için kullanıldığında üçüncü anlama gelmesi mümkün değildir, çünkü Cenab-ı Hakk’ın bir kimse için dua etmesi söz konusu olamaz. Bu ifade Allah (celle celâluhu) için sadece ilk iki anlamda kullanılabilir. Fakat bu kelime ister melek, ister insan olsun Yüce Allah'ın kulları için kullanıldığında her üç anlama da gelebilir. Sevgi, övgü ve dua anlamlarının üçünü de ihtiva eder. O halde müminlere “Sallû aleyhi” emrinin verilmesi şu anlama gelir: "O’na bağlanın, O’nu yüceltin, övün ve her dem O’nun için dua edin."
Selâm kelimesinin de iki anlamı vardır: 1) Her türlü hata, kusur ve eksiklikten uzak olmak 2)Barış içinde olmak ve başkasına karşı çıkmaktan sakınmak. O halde Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)'le ilgili olarak “Ve sellimû teslîmâ” emri şu anlamlara gelir: O'nun iyilik ve emniyeti içinde olun. O’na karşı çıkmaktan sakının ve tam bir samimiyet ve teslimiyetle O’na boyun eğin."
Bütün salavât-ı şerifeler, lafızları farklı olmakla birlikte aşağı yukarı aynı anlama sahiptirler. Bunlarla ilgili birkaç nokta çok iyi anlaşılmalıdır:
Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) salavat-ı şerife okumakla alakalı bütün tavsiyelerinde
Müslümanlara, kendisine dua ve salât göndermenin en iyi yolunun Allah'a: "Allah’ım! Muhammed'e salât et." diye dua etmek olduğunu söylemektedir. Bunu tam anlamıyla kavrayamayan bir kısım kimseler hemen "Yüce Allah bize, Rasûlüne salât etmemizi emrediyor, fakat biz buna karşılık Allah'tan O’na salât etmesini istiyoruz." diye düşünebilirler. Ancak Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), bu tavsiyeleriyle ümmetine sanki şunları söylemektedir: "Siz isteseniz de bana salât ü selam göndermekte tam muvaffak olamazsınız. Bu nedenle bana salât etmesi için sadece Allah'a dua edin." Bu ifadelerden de açıkça anlaşıldığı gibi, bizim ümmeti olarak Nebiler Serveri (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e borcumuzu tam olarak ödememiz, O’na hak ettiği vefayı göstermemiz mümkün değildir. Bu sebeple dua ve selamlarımızı Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e iletilmek üzere Allah’a arz ederek bu vazifemizi yerine getirmiş oluyoruz. Çünkü Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’i sadece Allah mükafatlandırabilir.. Allahu Teâla Müslümanlara inayetini ve desteğini göndermedikçe onların Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in nâm-ı celîlini yüceltme ve her tarafa duyurma gayretlerinde muvaffak olmaları mümkün değildir. Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in sevgisi de kalplerimize ancak Allah'ın yardımı ile yerleşebilir.
Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)'e salât ü selam okumanın hem bir edep hem de İslâmî bir gelenek olduğu, O’nun adı anıldığında salât göndermenin vacip olduğu ve namazda salât okumanın Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in sünneti olduğu konusunda bütün alimler ittifak etmişlerdir. Hayatımızda en az bir kere Nebiler Sultanı (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salât ü selam göndermemizin farz olduğu konusunda da ihtilaf yoktur, çünkü yukarıda geçen ayet-i celilede de görüldüğü üzere Yüce Allah Kur’ân'da bunu açıkça emretmektedir. Fakat bunun dışındaki konularda alimlerin bazı ihtilafları söz konusudur.
İmam Şafiî Hazretleri, namazın son oturuşunda teşehhüd sonrasında salâvat okumanın farz olduğunu, aksi takdirde namazın batıl olacağını söyler. İmam Ahmed bin Hanbel de sonradan bu görüşü benimsemiştir. İmam-ı A’zam Ebû Hanife, İmam Malik ve âlimlerden birçoğu (Cumhur) hayatta en az bir defa Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)'e salavat getirmenin farz olduğu görüşündedirler. Bu, aynen Kelime-i Şehadet gibidir: Hayatında bir defa Allah'tan başka ilah olmadığına, Hz. Muhammed'in de onun kulu ve Resûlü olduğunu ikrar eden bir kimse görevini yapmış demektir. Aynı şekilde hayatı boyunca bir defa salât ü selam okuyan bir kimse, Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salat gönderme görevini yerine getirmiş olur.
Bazıları da Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in adının her anılışında salâvat getirmenin vacip olduğunu söylerler. Bazılarına göre ise, Hz. Peygamber'in (s.a.s.) adı kaç defa geçerse geçsin bir mecliste sadece bir defa salâvat getirmek vaciptir.
Elmalılı Hamdi Yazır, bu âyetin tefsirinde şunları söyler: Bu âyet gösterir ki Peygambere salavât getirmek farzdır. Ancak tekrarına taarruz yoktur. Sahih olan budur ki ismi zikrolundukça vacib olur.2 Bir Müslüman’a yakışan da O’nun nam-ı celîlinin anıldığı her yerde O’na yürekten salât u selâm göndermektir.
İslâm tarihi boyunca da bu emir bütün Müslümanlar ve özellikle de hak dostları tarafından titizlikle
yerine getirilmiş ve salavât-ı şerîfeler İslâm ümmetinin en temel virdi haline gelmişlerdir.
Bizim de her fırsatta, Peygamber Efendimiz'e (aleyhissalâtü vesselâm) salât u selam getirmemiz ona karşı vefamızın gereğidir. Çünkü salât u selamlarla O’nu her anışımız, O’nun peygamberliğini bir tebrik, getirdiği saadet-i ebediye müjdesine karşı bir teşekkür ve bildirdiği fermanlara itaat ve biatımızı yenilememiz manasına gelmektedir.
Fethullah Gülen Hocaefendi konuyla alakalı olarak şunları söylemektedir: “Bizler bu şekilde salât u selâm okumakla, Nebiler Sultanı (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e ahd ü peymanımızı yenilemiş, ümmeti arasına bizi de dahil etmesi isteği ile kendisine müracaat etmiş oluyoruz. "Seni andık, Seni düşündük; Allah Teala'ya Senin kadrini yüceltmesi için dua ve dilekte bulunduk" demiş ve "Dahîlek ya Rasulallah! – Bizi de nurlu halkana al ey Allah'ın Resûlü!.." talebimizi tekrar ederek onun engin şefkat ve şefaatine sığınmış oluyoruz. Dolayısıyla, salât u selama Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’den daha çok biz muhtaç bulunuyoruz. O’na müracaatımızla mevcudiyetini, büyüklüğünü kabullenmiş ve küçüklüğümüzü, hiçliğimizi ilan etmiş; aczimiz ve fakrımızla beraber, şiddetli ve çok büyük bir günün endişesiyle melce ve mencâ olarak Resul-ü Ekrem'e dehâlet etmiş, arz-ı ihtiyaç ve arz-ı halde bulunmuş oluyoruz.”(Ümit Burcu, s. 79)
Salâvat, bizimle Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) arasında en önemli irtibat vesilelerindendir. Allah Teâla, Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)'e bizzat salât etmiş, meleklerinin de O’na salât ve selâm ettiklerini bildirmiş ve bize de onu bir vazife olarak tahmil buyurmuştur. Bizim salâtımız, Bediüzzaman Hazretleri’nin ifadesiyle, "Ya Rab! Yanımızda elçiniz ve dergâhınızda elçimiz olan reisimize merhamet et ki, bize sirayet etsin." manasına bir duadır. Bununla beraber salât u selamın ayrı bir hususiyeti daha vardır. Salât u selam makbul bir duadır; yapılan diğer duaların başında ve sonunda salât u selam okununca, iki makbul dua arasında istenilen şeyler de makbul olur. Onun için hem duanın başında, hem de sonun da salât u selam okumak çok önemlidir. Evet, hem kendilerinin ifadesiyle, hem Sahabe-i Kiram'ın hassasiyetiyle, hem de büyük zatların keşfiyle salât u selamın ayrı bir hususiyeti vardır ve o geriye çevrilmeyen bir duadır.
Hicri 9, Miladi 15. asırda Mağrib bölgesinde neş’et eden, ilminin yanı sıra aksiyonuyla da devrinin insanlarına örnek olan mana erlerinden Muhammed b. Süleyman el-Cezûlî (875/1465)de Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in: “ Ümmetimden bana salât u selâm gönderene şefaatim vacip olur.”3 “Ey Peygamber! Ümmetinden sana salât u selâm getirenin on günahını affedeceğim, on hasene vereceğim ve onun makamını on derece yükselteceğim.”4 “Sana duâ edene ben de rahmet ederim, sana selâm gönderene ben de selâm gönderirim.”5 “Kim Allah Resûlü’ne salât ü selâm getirirse Allah ve melekleri de ona yetmiş defa salât u selâm getirir.”6 “Müslümanlardan bana yüz salât ü selâm getirenin günahları affolunur.”7 gibi hadis-i şeriflerine ve “Muhakkak ki Allah ve melekleri Peygambere hep salat ederler. Ey iman edenler! Siz de ona salat edin ve tam bir içtenlikle selam verin.” (Ahzab, 33/56) ayet-i kerimesine iktidâen salât ü selâm okumayı kulluğunun ve hayatının temel prensibi haline getirmiş ve günümüze kadar ulaşan “Delâilü’l-hayrât” adlı eserini bu vesileyle derlemiştir. Ümmeti, peygamberiyle irtibata geçiren böyle bir usûl ve yaklaşımın Allah ve Resûlü’nün hoşnutluğunu kazanacağı da muhakkaktır.
Delâilü’l-hayrât
Cezûlî bu eserini ilim tahsil etmek maksadıyla gittiği Mekke ve Medine’de kırk yıl kadar kaldıktan sonra tekrar Fas’a döndüğünde kaleme almıştır. Cezûlî, bugün Kazablanka şehrinin yakınlarında küçük bir kasaba olan Aynu’l-fıtr (Azemmûr)’da bulunan Benî Amğâr zâviyesi şeyhi Ebû Abdillah Muhammed eş-Şerîf vasıtasıyla Şâziliyye tarikatına intisâb etmiştir.8
Cezûlî’nin alem şumul eseri “Delâilü’l-hayrât”ı kaleme alması, bu döneme rastlar. Bu hak dostunun, eserini Kâdirî tarîkatına mensup bir dostunun yardımıyla kaleme aldığı söylenir.
İslâm dünyasında hâlâ yaygın bir şekilde okunan bu kitap, Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salât ü selâm ihtiva eden eserler arasında önemli bir yere sahiptir.
Eser, Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salavât-ı şerife getirme konusunda, doğuda ve batıda özellikle Anadolu diyarında devamlı olarak okunmaktadır .9
Daha çok Delâil-i şerif, Delâil-i hayrât ve Delâil diye anılan risâlenin tam adı, “Delâilü’l-hayrât ve şevâriku’l-envâr fi zikri’s-salâti ale’n-nebiyyi’l-muhtâr”dır.10 Şâziliyye tarikatının Cezûliyye kolunun kurucusu olan Şeyh Cezûlî’nin bu risalesi Merrâkeş’teki İslâmî hayatı derinden etkileyen bir kitap olmuştur. Daha kendisi hayatta iken sayıları on binlerle ifade edilen müridleri arasında bir tarîkat evrâdı olarak çok okunmuş ve dolayısıyla çok istinsah edilmiştir.11
Eserin en büyük özelliği bir evrâd kitabı olmasıdır. Kitapta İnsanlığın İftihar Tablosu (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e ve onun ehl-i beytine haftanın belli günlerinde getirilecek olan, belli hiziplerden müteşekkil salavât ve dualar bulunmaktadır.
Esere istiğfâr ile başlanır, İhlâs, Muavvizateyn ve Fâtiha surelerinin okunmasından sonra esmâ-i hüsnâ okunarak giriş bölümü tamamlanır.
Daha sonra gelen mukaddimede özetle, salâvatı belli zamanlarda düzenli bir şekilde okuyanların çok sevap kazanıp rızay-ı ilahîye ve Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in şefaatine nâil olacakları, günahlarının mağfiret edileceği, kötü huyları terk edip iyi huylar edinecekleri, maddi ihtiyaçlarının karşılanacağı ve dünya işlerinin düzeleceği belirtilmiştir.
İmam Cezûlî, sahabe-i kiram efendilerimizin ve geçmişteki büyük şeyhlerin vird edindikleri etkileyici duaları bir kitapta toplamak maksadıyla bu eseri meydana getirdiğini belirtir. Asıl maksadının ise, Nebîler Serveri (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e salavât getirmek ve bunun fazîletini ortaya koyarak Müslümanları buna teşvik etmek olduğunu söylemektedir.
Bu eser, günümüze kadar pek çok insan tarafından büyük alâka görmüştür. Benzer muhtevâda daha başka eserler olmasına rağmen insanların Delâil’e yönelmeleri, İmam Cezûlî’nin Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e olan sadâkat, samimiyet ve ihlasının bir mükafatı olsa gerektir.
Delâil’i kırk günde kırk defa okuyan insanın Allah’ın izniyle murâdına nâil olacağını ve sıkıntısının giderileceğini eserin şarihlerinden el-Fâsî, zikretmektedir.12
İmam Cezûlî, Allah’ın rızâsını ve Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in muhabbet ve şefaatini kazanmak ve başkalarına da kazandırmak maksadıyla yazdığı bu esere, bir açılış faslı ile başlar. Burada kısa duâlarla esmâ-i hüsnâ zikri vardır. Daha sonra mukaddime bölümü gelmektedir. Mukaddimede salâvat-ı şerife getirmenin faziletinden bahsetmektedir. Bu fasılda önce Ahzâb suresinin 59. ayetini, ardından da salâvât okumanın faziletine dair vârid olmuş otuz beş tane hadîs-i şerif ile salâvât okumanın ehemmiyetine dair tasavvuf büyüklerinin görüşlerini nakleder.
Hadislerin delil olarak getirilmesinden sonra “Esmâü’n-nebî” zikredilmektedir. Burada Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in zât ismi salavâtla birlikte okunmaktadır. Bu kısım bir ilk olması açısından dikkat çekicidir. “Delâilü’l-hayrât”ta Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in 201 adet ismi bulunmaktadır. Bu isimler Kur’ân-ı Kerîm’de Cenâb-ı Hakk’ın Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e hitaplarından, hadîs-i şerîflerde Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in kendisini târif ederken kullandığı sıfatlardan, sahâbî efendilerimizin kendisine iltifat ederken kullandıkları sıfatlardan, gerek nesebinden gerekse evlâtlarına nisbet edilmesinden kaynaklanan künye ve lâkablarından ve şaîrlerin, edîplerin ve tasavvuf büyüklerinin onu medh ü senâ ederken kullandıkları sıfatlardan derlenmiştir. Bu kısım duâ ile son bulmaktadır.
Esmâü’n-nebî’nin okunmasından sonra, Delâilü’l-hayrât’ı okumaya niyet duası gelmektedir. Bu kısımda Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e getirilen salavâtın dâimîliği, O’na ve O’nun sünnetine bağlılık, yakınlık ve O’nun muhabbetini kazanmak için Allah’a dua edilmektedir.
Daha sonra salâvât okumanın keyfiyeti üzerine bir fasıl açılır. Burada haftanın her günü için okunacak salâvât ve duâlar ayrı ayrı bölümlere yazılmıştır. Pazartesi evrâdında kırk sekiz ayrı salât ü selâm ve bağışlama duâsı bulunur. Bugünün evrâdında bulunan salâvâtlardan bir tânesi meâlen şöyledir: “Allahım! Efendimiz Hz. Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem), O’na salât ü selâm okuyanlar adedince salât u selâm olsun. Yine Efendimiz Hz. Muhammed’e, O’na salât ü selâm getirmeyenlerin adedince salât ü selâm olsun. Ve Efendimiz Hz. Muhammed’e senin emrettiğin şekilde salât ü selâm olsun. Ve Efendimiz Hz. Muhammed kendisine nasıl salâvat getirilmesinden hoşlanıyorsa ona öyle salât ü selâm olsun. Âmîn.”
Salı günü virdinde ise 135 farklı salâvât-ı şerîfe ile giriş ve bitirme duâları bulunmaktadır. Bu kısımdaki salât ü selâmlardan bir tanesi meâlen şöyledir: “Allah’ım! Efendimiz Hz. Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) senin ilminin ihâtâsı ve kaleminin yazısı ve meleklerinin ona getirdiği salâvâtların sayısı kadar salât ü selâm olsun. Allâh’ım! O’na gönderdiğim salât ü selâm, senin devâmınla dâim, senin meşîetinle kâim, senin fazl ve ihsânınla ebedî olsun. Âmîn.”
Çarşamba virdinde kırk üç salâvât bulunmaktadır. Kırk üçüncü salâvat, diğer kırk ikisinin mazmûnunu ihtivâ eden oldukça uzun bir salâvâttır. Bu günün evrâdında bulunan salâvât-ı şerîfelerden bir tanesi meâlen şöyledir: “Allah’ım! Kalbini celâlinle, gözlerini cemâlinle doldurduğun, kendisinden nusretini ve te’yîdini hiçbir zaman esirgemediğin Hz. Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) ve onun ehl-i beyti ve ashâbına ağaçların yaprakları ve meyveleri adedince salât ü selâm olsun. Âmîn.”
Perşembe günü kırk ayrı salâvâtın yanı sıra ehl-i beyte geniş bir duâ da vardır. O gün okunan salâvât-ı şerîfelerden bir tanesi meâlen şöyledir: “Allah’ım! Nurların nûru, sırların sırrı, ebrârın efendisi, peygamberlerin tacı ve üzerlerine gecelerin kararıp günlerin doğduğu tüm insanların en faziletlisi Hz. Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) dünyanın yaratıldığı ilk günden şu ana kadar yağan yağmurların damlaları ve yine o günden bugüne kadar yeşeren bitkilerin yaprakları adedince salât u selâm olsun. Âmîn.”
Cuma virdine ise “Allah’ım! Hz. Âdem’in sana dua ederken zikrettiği isimlerin hürmetine diliyor ve dileniyorum ki..” cümlesiyle başlayıp Kur’ân’da adı geçen bütün peygamberlerin duaya başlarken zikrettikleri isimler hürmetine diye devam eden bir girişle başlanıyor ve altmış iki ayrı salâvât-ı şerîfe ile Allah Resûlü’ne (sallallâhu aleyhi ve sellem) senâ ediliyor. O güne ait salâvâtlardan bir tanesi meâlen şöyledir: “Allah’ım! Efendimiz Hz. Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) Senin hilmin, ilmin, kelimelerin, nimetlerin adedince; göklerin ve yerin vüs’ati ve arşının azameti ölçüsünde salât ü selâm olsun. Âmîn.”
Cumartesi günü yirmi salâvât ve uzun bir dua okunmaktadır. O salâvâtlardan bir tanesi meâlen şöyledir: “Allah’ım! Efendimiz Hz. Muhammed (sallallâhu aleyhi ve sellem) ve onun ehl-i beytine, ilminin ihâtası, kitabının muhtevâsı ve melâikenin şehâdeti ölçüsünde salât u selâm olsun. Âmîn.”
Pazar virdi elli dört ayrı salâvât ve uzun bir duadan oluşmaktadır. “Allah’ım! Efendimiz Hz. Muhammed’e (sallallâhu aleyhi ve sellem) güneş her doğduğunda, her namaz kılındığında, şimşek çaktığında ve yıldırım düştüğünde salât ü selâm olsun. Âmîn.”
Bu virdlerin ardından bir bitirme duası vardır. Bu duânın ardından eser, imam Cezûlî’ye ait bir nazımla son bulmaktadır.
Araştırmada göz önünde bulundurduğumuz nüshada (1325/1909) , salavât-ı şerîfelere başlamadan önceki sayfalarda Mekke-i Mükerreme ve Ka’be-i Muazzama’nın minyatürleriyle, Medîne-i Münevvere ve Mescid-i Nebevî’nin minyatürleri de yer almaktadır. Bunlarla sanki eseri okuyanın ruh haletinin salâvata yoğunlaşması amaçlanmıştır. Eserin ilk sayfaları güzel tezhip örnekleriyle süslenmiş olup her sayfası yaldızla çerçevelenmiştir. Günümüzde yapılan baskılarda da bu minyatürlere yer verilmektedir.
Eserin Yazılış Sebebi
Eserin yazılış sebebiyle ilgili olarak hârikulâde iki olay zikredilmektedir. Bunlardan ilki şudur:
İmam Cezûlî, bir gün kuyu başına abdest almak için gittiğinde, kuyuda suyu çıkarmak için kova olmadığını görür. Ne yapacağını bilemez bir durumdayken, orada bulunan küçük bir kız, şeyhe sıkıntısının sebebini sorar. Şeyh de kova bulamadığını dolayısıyla da istediği suyu çekemediğini anlatır. Bunun üzerine küçük kız: “Efendim, herkes sizin kerâmetlerinizden ve nâil olduğunuz hayırlardan bahsediyor, siz ise bir kuyudan su bile çıkaramıyorsunuz!” diyerek kuyunun başına gelip kuvvetli bir şekilde içine doğru üfler. Bunun üzerine Allah’ın izniyle kuyunun suyu taşar ve İmam Cezûlî bu sudan abdest alır. Abdestten sonra İmam’ın: “Kızım, bu kerâmete nasıl nâil oldun?” diye sorması üzerine o bahtiyar kız, bu şerefe, “Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem)’e bağlanıp O’na çok salavât getirmekle” nâil olduğunu söyler.13
İkinci hâdise de birincisiyle bağlantılı gibidir:
Nakledilir ki bu olaydan çok etkilenen İmam Cezûlî, “Acaba benim salavât-ı şerîfeye bağlılığım az mıdır?” diye endişe edip, o gece uykusu kaçmış bir vaziyette düşünüp yatarken, ayın bedir olduğu bir gecede, gece yarısından sonra karısının, yatağından kalkıp, güzel elbiselerini giyip başını örttükten sonra evden çıktığını görür. Bu vakitte nereye gider diye öfkelenerek dışarı çıktığında, hanımının önünde ve arkasında birer arslan olduğu halde deniz kenarına gittiğini görür. Merakla onu takip eder. Hanımı sahile geldiğinde aslanlar burada kalır. Kadın denizin üzerinde yürüyerek denizin ortasındaki ıssız adaya gelir. Burada abdest alıp teheccüd namazını kıldıktan sonra dua ve niyazda bulunur. Denizin üzerinden, geldiği yoldan tekrar sahile döner ve önceki gibi aslanlarla beraber yürüyerek evine gelir. Onları uzaktan izleyen İmam Cezûlî, onlardan önce eve gelip yatar.
Aynı hadisenin üç gün tekrar ettiğini gören İmam, üçüncü günün sabahında, bu sırrı hanımına sorar. Hanımı bu durumun yıllardır devam ettiğini söyleyince, böyle bir fazilete nasıl nâil olduğunu merak eder. Hanımı: “Resûlullah’a (sallallâhu aleyhi ve sellem) çok salavât-ı şerîfe okuyarak” şeklinde cevap verir. İmam: “En çok hangi salavâtı okuyorsun?” diye sorduğunda eşi, bunu söylemesine izin verilmediğini ancak muhtelif salavâtları topladığı takdirde içlerinde o salavâtın olup olmadığını söyleyebileceğini belirtir.
Bunun üzerine İmam Cezûlî, muteber kitaplardan ve asrında yaşayan büyük şeyhlerden aldığı salavât ile Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in bizzat kendisinin öğrettiği salavâtı, ashâb-ı kirâm ve ulemâ-i izâmın vird edindikleri salavât-ı şerîfeleri seçip bir kitap telif eder ve eşine gösterir. Hanımı da söz konusu salâvatın bu kitapta birkaç defa geçtiğini ve bu kitabı okuyanın Allah’ın izniyle Allah’ın rahmetine ve Resûl’ün (sallallâhu aleyhi ve sellem) şefaatine nâil olacağını söyler.
Bundan dolayı şeyh bu kitaba Delâilü’l-hayrât ve şevâriku’l-envâr adını verir.14
Okunuş Şekilleri
Delâilü’l-hayrât, her gün, gün aşırı, dört günde bir ve haftada bir olmak üzere tamamı veya kısım kısım olarak belli bir tertib dahilinde okunmaktadır. Haftanın hangi günü hangi hiziplerin okunacağı sayfa kenarına yazılmıştır. Delâil’i okumaya başlamadan önce niyet edip istiğfarda bulunmak, esmâ-i hüsnâ okumak, başlama ve bitirme duası yapmak adaptandır. Usûlüne uygun ve doğru olarak okunması için ehlinden icâzet alınması gerektiğini söyleyenler de vardır.15
Nüshaları
Eserin nüshaları arasında bazı farklar görüldüğünden İmam Cezûlî’nin müridi ve tarîkatın ileri gelenlerinden halife Ebû Abdillah es-Sehlî farklılık gösteren nüshaları düzenleyerek vefatından sekiz sene önce şeyhine takdim etmiş, şeyh de bu fazlalıkların bir bölümünü Delâil metnine dahil etmiştir.16
Delâil’in bu tür nüshalarına nüsha-i dâhiliyye-i sehliyye, satırların dışına kaydettiği fark ve fazlalıkları ihtiva eden nüshalarına ise, nüsha-i hâriciyye-i sehliyye adı verilmiştir.
Delâil’in sehlî tertibi olmayan nüshaları da mûtemed olan ve olmayan diye ikiye ayrılır. Mûtemed olanların satır içinde yazılanlara mu’temed-i dâhiliyye, satır dışına yazılanlara mu’temed-i hâriciyye denir. Mu’temed olmayanlar ise dâima satır dışına yazılır. Bu farklar sırasıyla sîn, ğayn ve mîm harfleriyle gösterilir. Bu durum eserin metnine gösterilen ihtimamı açık bir şekilde ortaya koymaktadır.
İslâm Dünyasının her tarafında çok yaygın olarak okunan Delâil’i, sadece Cezûliyye ve Şâzeliyye mensupları değil, diğer tarikat mensupları, hatta herhangi bir tarikata intisab etmemiş Müslümanlar da faziletine inanarak düzenli bir şekilde okumaktadırlar.17
Eserin Baskıları, Şerhleri ve Üzerinde Yapılan Çalışmalar
Delâilü’l-hayrât adlı eserin pek çok yazma nüshası vardır. Bu yazmaların, dünyanın pek çok kütüphanesinde olduğu bilinmektedir.18
Kuzey Afrika ve Anadolu’da büyük rağbet gören Delâil’in, Mısır ve İstanbul’da 1260-1320 (1844-1902) yılları arasında on dört defa basıldığını merhum Fehmi Ethem Karatay tesbit etmiştir. Risâlenin Petersburg’da yapılmış bir baskısı da bulunmaktadır (1258/1842) .19 Ayrıca tesbit edilememiş hayli taşbasması nüshalarının bulunduğu zikredilmektedir.20
Şeyh Hasan el-Adevî’nin Bülûğu’l-meserrât alâ delâili’l-hayrât; ayrıca Muhammed Mehdî el-Fâsî’nin (ö. 1052/1642) güzel bir kompozisyon olan Metâliu’l-meserrât bi celâi delâili’l-hayrât adlı Arapça şerhleri basılmıştır. Pek çok şerhi yapılan Delâil’in en meşhur şerhi el-Fâsî’ninkidir. Bu şerhleri asıl metin ile birlikte çok güzel telif etmiştir.21
Aynı şekilde Delâil’in adı geçe”1 şerhleri de İstanbul ve Mısır’da birkaç defa basılmıştır.22
Delâilü’l-hayrât adlı eserin pek çok Türkçe şerhi de yazılmıştır. Fazıl İzmirî, Muhammed Hilmi Efendi, Sâlih Kudsî-i Tokâdî, Eğin Müftüsü Hacı Osman Efendi (ö.1210/1795) , Kıbrıslı İbrahim Efendi (ö. 1173/1759) , Vâiz Şeyh Muhammed Efendi ve Kara Dâvut İzmitî’nin telif etmiş olduğu Türkçe şerhler mevcuttur.23 Bunların en meşhuru, Karadâvutzâde Mehmet Efendi’nin(ö. 1170/1756) yaptığı şerh olup Tevfîku muvaffiki’l-hayrât fî îzâhi meânî delâili’l-hayrât adını taşıyan bu eser birçok defa basılmıştır. Karadâvutzâde, diğer kaynaklardan aktardığı tasavvufî menkıbe ve bilgilerle eserin hacmini oldukça genişletmiştir. Memleketimizde bu şerh köylere kadar yayılmıştır. Çok okunduğundan defalarca basılmıştır.
Bunların yanı sıra M. Ertuğrul Düzdağ’ın 1981 yılında neşre hazırladığı ve daha sonra pek çok baskısı yapılan “Delâil-i Şerif Mecmuası” adlı eseri ile Ali İbrahim Merzuk’un “Delâilü’l-hayrat es-Sahihât el-Mevsûkât” isimli küçük hacimli eseri de anılmaya değer çalışmalar olarak göze çarpmaktadır.
Netice
Gerek Delâilü’l-hayrat gerekse benzer çalışmalar, ümmetinin Efendimiz’e olan sadakat ve muhabbetinin en önemli delillerindendir. Bu sadakat ve muhabbet en güzel salavatlarda ifadesini bulmuştur. Her namazın ardından okunan tesbihatlarda getirilen salavâtlar, farzların ardından okunan “Salât-ı münciye”ler, ferec ve mahrec talebiyle dillerden dökülen binlerce “Tefrîciyye” hep O’na olan muhabbetin ve alakanın bir tezahürüdür. Aczine, fakrına, günahına ve kusurlarına rağmen her gün defalarca kendisine dua edip selam gönderen vefalı ve kadirşinas ümmetini vefalıların Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in yalnız bırakması mümkün değildir. O da tıpkı Resûlü olduğu Rabbisi gibi bize şefaat etmek, yanına almak ve günahlarımızı bağışlatmak için adeta vesile aramaktadır.
Hadis âlimleri Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem)’in hadislerini rivayet ederken, O’nun adı ne kadar çok anılırsa anılsın, her anılışında, "Sallallahu aleyhi ve sellem" diyerek hürmet ve vefalarını ifade etmişlerdir. Hatta bugün Erzurum gibi Anadolu’nun bazı yerlerinde, ezanda Efendimizin ism-i şerifi de anıldığı, "Eşhedu enne Muhammeden Resûlullah" dendiği için, ezandan sonra salât u selam okunmaktadır. Buralarda ezanı müteakip "es-Salâtu ve's-selâmu aleyke ya Resûlallah, es-salâtu ve's-selâmu aleyke ya Habîballah, es-salâtu ve's-selâmu aleyke ya hâteme'n-nebiyyîn" şeklinde salât okunmaktadır.
_____________
DİPNOTLAR
1. Dehlevî, Şah Veliyyullah Huccetullâhi’l-bâliğa, Beyrut, 1990, II. 204; Gazzâlî, Ebû Hamîd. İhyâu ulûmi’d-dîn. Beyrut, 1992, I. 366
2. Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul, 1935, VI. 333
3. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 4/108
4. Müsned, 4/29
5. Müsned, 1/191
6. Müsned, 2/172,187; Ebû Dâvûd, Vitir, 26; Dârimî, Rikâk, 58
7. İbn Mâce, Cenâiz, 19
8. Fâsî, Muhammed Mümtiu’l-esmâ fî zikri’l-Cezûlî ve’t-Tebbâ’, Fas,1994, s.20
9. Hacı Halîfe, Keşfü’z-Zünûn, 1/759-760
10. Bağdâdî, İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn, VI., 203-204
11. Harekât, İbrahim, a.g.e. II. 90.
12. Fâsî, a.g.e. s.24
13. Vassâf, Hüseyin, a.g.e. I. 250; Nebhânî, Yusuf b. İsmâil, a.g.e. I. 276.
14. Kara Dâvûd, Tevfîku muvaffiki’l-hayrât, s.1-5; Vassâf, Hüseyin a.g.e. I. 250.
15. Harîrizâde, Kemâleddin, Tibyânü’l-vesâil. vr. 219.220
16. Hacı Halîfe Keşfü’z-Zünûn, I. 759-760
17. DİA, Cezûlî md., VII. 515.
18. Brockelmann. C., Geschichte Der Arabishen Litteratur, II. 359-360
19. MEB İslam Ans. Cezuli md. III. 155-156; DİA, a.g.m.
20. Ülker, Muammer, Antik ve Dekor Sayı: 38, İstanbul 1997, s. 128-129
21. Hacı Halîfe, a.g.e. I. 759-760
22. Ülker, Muammer, a.g.y.
23. Bursalı Mehmet Tâhir Efendi, Osmanlı Müellifleri, I. 399.
Efendimiz (S.A.V)'in Hayatından Bir Örnrk Işığında Çocuk Eğitimi
Dr. Adem Akıncı
Eğitim, ferdin davranışlarında planlı ve programlı olarak, müspet yönde değişiklik meydana getirme sürecidir. Bu değişiklik insanın zihninde, duygularında ve hareketlerinde meydana gelir. Bu açıdan eğitim, kafaya, kalbe ve bedene hep birlikte nüfuz edebilmeyi gerektirir.
Eğitim faaliyetleri, insanda meydana getirdiği değişikliğin kalitesi ve tesiri bakımından değer kazanır. Eğitim vasıtasıyla gerçekleştirilen değişiklik, hedefleri yakalayabildiği ölçüde başarılıdır. Eğitimde kaliteyi yakalayabilme ve hedeflere ulaşabilmede etkili olan birçok faktörden bahsetmek mümkündür. Fakat bu noktada eğitim faaliyetini gerçekleştirmekle görevli olan eğiticinin kabiliyet ve gayreti öncelikle üzerinde durulması gereken bir hususiyettir. Belki en az onun kadar önemli olan bir diğer konu da, eğitim-öğretim faaliyetlerinde kullanılması gereken metot ve ilkelerdir.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.), hayat-ı seniyyeleri müddetince bir eğitim faaliyeti gerçekleştirmiş ve netice itibariyle hiçbir dönemde, hiçbir kimsenin ulaşamayacağı bir noktaya ulaşmıştı. O’nun risalete başladığı nokta ve eğittiği insanların o günkü durumu dikkate alınırsa, bu insanların sonuç itibariyle ulaştığı seviye Allah Resulü (s.a.s.)’in eğitim faaliyetinin ne kadar başarılı olduğunu anlatma açısından yeterlidir. Aynı zamanda gelinen bu seviye, O’nun peygamberliğini gösteren bir delil olduğunu söyleyebiliriz.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) 23 sene gibi kısa bir sürede, çok büyük inkılaplar yapmış, insanlar üzerinde çok önemli tesirler icra etmiştir. O kadar ki, O’nun tesiri günümüze kadar gelmiş ve kıyamete kadar da gidecektir. Kendi döneminde olduğu gibi bugün de Müslümanlar onu candan sevmekte, onun sünnetine ve getirdiği prensiplere can-ı gönülden bağlanmaktadır. Böyle bir bağlılık ve itaat, insanlık tarihinde hiç kimsenin muvaffak olamadığı bir seviyedir.
Allah’ın inayetiyle O (s.a.s.), cahilliye döneminde, kızlarını diri diri toprağa gömecek kadar katı kalpli insanların bulunduğu bir toplumdan karıncayı bile incitmeyecek bir toplum çıkarmıştır. O, insanların pek çok kötü adetini değiştirmiş, onları güzel ahlakta ve maneviyatta bütün insanlara muallim olacak bir seviyeye getirmiştir. O öyle bir inkılaptır ki, insanların kafalarında, kalplerinde, ruhlarında, maddî ve manevî hayatlarında, duygu ve düşüncelerinde değişim meydana getirmiştir. İnsanları cehalet asrının bataklığından almış, a’lây-ı illiyyine çıkarmıştır. Bugün insanların sigara gibi küçük bir alışkanlığını değiştirmek için bir çok ilim adamı gayret sarf etmesine rağmen, bu konuda çok fazla muvaffak olamaması, Allah Resulü (s.a.s.)’in yaptığı inkılabın büyüklüğünü ortaya koyma açısından önemlidir.
Resul-ü Ekrem (s.a.s.)’e bu inkılapları yaptıran ve insanlar üzerinde bu kadar tesir icra etmesine sebep olan neydi? İnsanların O’na bu denli bağlanmalarının ve itaat etmelerinin hikmeti neydi? Bu kadar kısa bir zamanda cahilliye devrinin insanlarının, ilim ve irfanda, nezaket ve nezahette bu kadar mesafe almalarının sırrı neydi? Bütün bu sorulara cevap verebilmek için, O’nun hayat-ı seniyyelerinin tamamını gözler önüne sermek gerekecektir.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) her şeyden önce kudsî bir kuvvete dayanıyordu. O’nun tesirindeki en önemli sebep buydu. O’nun ahlakı Kur’ân ahlakıydı. O bir muallim olarak gönderilmişti ve bir muallimde bulunması gereken bütün vasıfların en üstünü O’ndaydı. O doğru ve güvenilirdi. İnsanlara düşkün, onlara karşı merhametliydi. İnsanlarla çok samimi ve candan ilgilenir, sevgiyle ve şefkatle yaklaşırdı. Onların ihtiyaçlarını giderir, zor zamanlarında yardım ederdi. O insanlara karşı mütevazı ve müsamahakârdı. Adaletle davranır, insanlar arasında ayrımcılık yapmazdı. Öfkelenip kızmaz, onların hatalarını bağışlardı. Kısacası o, güzel ahlakın zirvesindeydi.
Bir muallim olarak Kâinatın Efendisi (s.a.s.), davranışlarıyla insanlara örnek olmanın yanında, sözleriyle de onların kafalarını ve kalplerini aydınlatıyordu. Çünkü O, hitabetin zirvesindeydi; net ve anlaşılır konuşur, insanların iyi anlamaları için bazı cümleleri tekrar ederdi. İnsanların ihtiyaçlarına ve seviyelerine göre konuşurdu. Konuşmasını gereksiz yere uzatmaz, kısa ve özlü konuşurdu. Yapmadığı şeyleri söylemez, konuştuğu şeyleri samimi ve adeta yaşıyormuşçasına anlatırdı. Bazen sorularla muhatapların dikkatini çeker, onları yönlendirirdi. Konuşmalarında bazı kıssalardan ve hikayelerden faydalanır, anlaşılması zor konuları misallerle izah eder, müşahhas hale getirirdi. Anlattığı bütün konularda davranışlarıyla insanlara örnek olurdu.
Kabul edilecektir ki, birkaç sayfa içerisinde, O’nun eğitim ve öğretime dair ortaya koyduğu ilke ve metotları kapsamlı bir şekilde anlatmak mümkün değildir. Burada Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in muallimliğine ve O’nun insanları eğitirken takip ettiği ilke ve metotlara örnek olması gayesiyle sahabeden Rafi’ b. Amr (r.a.)’la ilgili bir hadiseyi ele alıp incelemek istiyoruz.
Râfi’ B. Amr (r.a.) Hadisesi
Rafi’ b. Amr (r.a.), henüz çocuk yaşında bir sahabidir. Bir gün Medine’de ensardan birinin bahçesindeki hurma ağaçlarını taşlamış, daha sonra bahçe sahibi Râfi’ b. Amr’ı (r.a.) Resulullah’ın huzuruna getirmişti. Adeta Efendimizin onu cezalandırmasını ister gibiydi. Allah Resulü (s.a.s.); “Yavrum! hurmayı neden taşladın?” diye sordu. Çocuk da, “Karnım açtı, yemek için taşladım” cevabını verdi. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz (s.a.s.); “Bir daha hurmaları taşlama, dibine dökülenlerden ye” buyurdular. Sonra çocuğun başını okşadı ve ona şöyle dua etti; “Allahım! Onun karnını doyur.” (Tirmizi, Büyu’, 54; İbn Mace, Ticaret, 67)
Bu kısa hadise, eğitimde takip edilmesi gereken ilkeler adına önemli mesajlar ihtiva etmektedir. Kısaca bunlar üzerinde durmak istiyoruz:
1. Sevgiyle ve Şefkatle Yaklaşma
Eğitimin mayası sevgi ve şefkattir. Eğitim sevgiyi öğretmeli ve sevgiyle yapılmalıdır. Özellikle çocuklar için sevgi çok önemlidir. Çocukların sevgiye daha çok ihtiyacı vardır. Onlar sevgiyle büyür ve sevgiyle eğitilirler. Çocuk sevgi gördüğü kişiye bağlanır, onu dinler, onun gibi yaşamaya çalışır. Sevgi çocuktaki yönelişlerin geliştirilmesini sağlayan kaynak durumundadır. Bu yüzden eğitimin ana hedeflerinden birisi de sevgiyi öğretmek olmalıdır.
İnsanlığın İftihar Tablosu, bütün insanlara sevgiyle yaklaşıyor, bütün insanları kucaklıyordu. Peygamberimiz çocuklara karşı daha çok şefkatliydi ve onlara sevgiyle muamele ediyordu. Rafi’ b. Amr (r.a.) hadisesi bunun güzel örneklerinden birini oluşturmaktadır. Yanına suçlu olarak getirilmesine rağmen, O kesinlikle kızmıyor, cezalandırmıyor ve her şeye rağmen şefkatle yaklaşıyordu. Çocuğa “Yavrum” diye hitap ediyor, onun başını okşuyor ve ona dua ediyordu.
Yanlışların düzeltilmesinde ve istenilen davranışı kazandırmada elbetteki cezalandırmanın eğitimde önemli bir yeri vardır. Fakat bunun yeri ve zamanı iyi belirlenmelidir. Yanlışın düzeltilmesi konusunda öncelikle nasihat etme ve sevgiyle yaklaşma daha etkili olabilir. Özellikle çocukların hatalarına karşı daha müsamahalı ve affedici olmak gerekir. Çünkü çocuklar çok defa yaptıkları yanlışın farkına bile varmazlar. Böyle durumlarda çocuğa kızmak, cezalandırmak hatayı düzeltmez, bilakis daha büyük yaralar açabilir. Bazı davranışların kazandırılmasında ve hataların düzeltilmesinde sevgi ve şefkat daha etkili olacaktır.
2. Çocukları Dinleme, Onların Dünyalarına Girme
Çocukları anlayabilmek için onları dinlemek ve dünyalarına girebilmek gerekir. Onların apayrı dünyaları vardır. Bulundukları yaşa göre, sahip oldukları bir takım duygular ve özellikler vardır. Onların zihni henüz her şeyi tam anlamıyla ölçüp tartamaz. Bu durumda yapılması gereken onları çok iyi tanıyıp, onların düşünce ve duygularını hesaba katmak olacaktır. Bir çok anne baba çocuğun davranışlarını anlayamadıklarını söylerler, ama anlamak için onları hiç dinlemezler.
Rafi’ b. Amr (r.a.) hadisesinde Peygamber Efendimiz (s.a.s.) ona hiçbir şey söylemeden önce niye yaptığını soruyor ve onu konuşturuyor. Çocuk yemek için taşladığını söylüyor. Karnı aç olan bir çocuğun, karnını doyurmak için böyle bir şey yapmasını tabii karşılamak lazım. Çocuk yaptığı yanlışın farkında olmayabilir. Böyle bir durumda çocuğun niyetini ve düşüncelerini anlamak çok önemlidir. Çocuklar ne yaparsa yapsın, hemen kararımızı vermeden önce onları dinlemeliyiz. Onun dünyasına girip onu anlamaya çalışmalıyız.
Çocuklar çok defa yanlış yaparlar, fakat yaptıkları yanlışın farkına varmazlar. Büyükler ise genelde, çocuğu bir büyük gibi değerlendirir, büyük insandan beklenebilecek davranışları beklerler. Yanlış yapınca da çocuklara kızar veya cezalandırırlar. Çoğu zaman çocuğu dinlemeye bile gerek görmezler. Çocuk ise, niye cezalandırıldığını veya niye bu kadar sert tepkiye maruz kaldığını anlayamaz. Büyüklerin kendisine kötülük ettiğini veya sevmediğini düşünebilir. Bunun için çocuğun duygu ve düşüncesini öğrenmeden çocuğu yargılamak ve cezalandırmak doğru olmayacaktır.
3. Alternatif Gösterme
Anne ve babaların içine en çok düştükleri yanlışlardan birisi de sürekli yasaklar koyarak çocuğun hareket alanını daraltmaktır. Elbette ki, bir takım yanlışları karşısında çocuk uyarılmalı, yanlış yaptığı izah edilmelidir. Çocuğun yanlışları karşısında sessiz kalmak doğru değildir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken şey, yasaklara karşı alternatifler getirmek olmalıdır. Alternatif getirilemezse çocuk yaptığı yanlışa devam edebilir. Çünkü bu konuda başka tatmin yolu bulmakta zorlanabilir. Bu alternatifler, yasaklara ilgi duyan çocuklara farklı tatmin yolları sunmalıdır.
Eğitimde çocukların önüne yasaklar koyarken karşısına alternatifler getirme önemli bir prensiptir. Çocuğa “onu yapma”, “bunu yapma” diyerek hareket alanını daraltmak doğru değildir. Ona dokunma, bunu çizme, koşma, atlama gibi sürekli yasaklar getirilir. Fakat çocuk yaşının gereği olarak hareket etmelidir. Hareket alanını daraltmak çocuğun gelişimini olumsuz etkileyebilir. Çocuğa yasaklar koyarken bunun karşısında alternatif olarak neler yapabileceğini de göstermelidir. Mesela; “duvarları çizme ama şu kağıda istediğini çizebilirsin”, “Salonda koşma, fakat koridorda koşabilirsin”, “bu filmi seyretme ama şu filmi seyredebilirsin” tarzında alternatifler sunulmalıdır.
Rafi’ b. Amr (r.a.) hadisesinde Kâinatın Efendisi (s.a.s.) çocuğu dinledikten sonra, onun yaptığının bir hata olduğunu ve bunu yapmaması gerektiğini söylüyor, fakat hemen alternatifini de ortaya koyuyor: “Hurmaları taşlama ama, altına düşenleri yiyebilirsin.” Karnı aç olan bir çocuğa hurmaları taşlamamasını, bu hurmalara dokunmamasını söyleseniz acaba ne kadar etkili olur. Mutlaka çocuk karnını her hangi bir şekilde doyurmalıdır. Çocuğa karnını doyurabileceği bir yol göstermelidir, yani bunun bir alternatifini ortaya koymalıdır.
Günümüzde çocukların etrafını kuşatmış olan tehlikeler ve zararlı alışkanlıklar karşısında sadece “yapma” demek çözüm olmayacaktır. Onlara alternatif olabilecek şeyler ortaya koymalıdır. “Sinemaya gitme, televizyon seyretme” demek yerine onların seyredebilecekleri alternatif filmler, belgeseller bulmalı, CD’ler hazırlamalıdır. Çocuklara “şuraya buraya gitme” demek yerine, onların gidebilecekleri ortamlar hazırlamalı, arzu edilen arkadaş çevresini meydana getirmelidir. Çocuklarımızı aile içinde eğitmenin yanında, toplum içinde muhafaza etmenin de yollarını aramalıyız.
4. Dua Etme
Dua etme, çocuğa her konuda Allah’a yönelmek, her şeyi O’ndan istemek gerektiği mesajını verir. İnsan, ihtiyacı olan her şeyi Allah’tan istemeli, O’na yönelmelidir. Bir kişi üzerine düşen görevleri yaptıktan sonra işini Allah’a havale etmeli, o işin olması için Allah’tan yardım dilemelidir. Çocuğun din eğitiminde büyükler çocuğa ne zaman ve nasıl dua edilmesi gerektiğini zamanı geldikçe göstermelidir.
Aynı zamanda eğitimciler ve anne babalar, çocuğu güzel bir şekilde terbiye etmek için Allah’a dua etmelidir. Sözlerin tesirli olmasını ve neticeye ulaşmayı Allah’tan beklemelidir. Özellikle anne ve babanın çocuğuna dua etmesi çok önemlidir. Çünkü anne ve babanın çocuğuna yaptığı dua makbul olmaktadır. Bir anne baba çocuğuna samimi ve içten dua ederse, bu dua daha makbul olur. Yukarıdaki hadisede Peygamber Efendimiz (s.a.s.), dua ederek bu mesajı vermekte, dua etmenin önemini fiilleriyle göstermektedir.
5. Fiziksel Temas (Dokunma)
Çocuğu bir büyüğün okşaması veya herhangi bir şekilde fiziksel temasta bulunması, onun için bir mükafattır. Bu temas başını veya yanaklarını okşama, sırtını sıvazlama, kucağına alma, öpme, elini tutma şeklinde olabilir. Çocuk böyle bir dokunuşla sevildiğini anlar, dokunan insanın kendine olan yakınlığını hisseder. Aynı zamanda kendini güvende hisseder, dokunan insan tarafından korunduğunu fark eder ve yalnız olmadığını anlar.
İnsanlar arası iletişim açısından da fiziksel temas çok önemlidir. Dokunma ve fiziksel temas sözsüz iletişim aracı olarak kabul edilir. Böyle bir temasla kişi duygularını daha kolay ifade edebilir. Özellikle çocukların gelişimi açısından dokunma çok önemlidir ve aynı zamanda onlar için psikolojik bir ihtiyaçtır. Bazı araştırmalar kucağa alınıp sevilmeyen ve okşanmayan çocukların bir takım ruhî hastalıklara sahip olduklarını ortaya koymaktadır.
Dokunma bir insana, “sen benim için önemlisin”, “ben senin yanındayım, seni yalnız bırakmayacağım” mesajını verir. Hiçbir söz böyle bir mesajı verme konusunda dokunma kadar etkili değildir. Bir babanın veya öğretmenin, çocuğun başını şefkatle okşaması, saatlerce konuşmaktan daha etkili olabilir. Anne babalar ve öğretmenler, çocuklara sevgilerini sadece sözlerle ifade etmekle yetinmemelidirler. Çocuğa dokunarak, başını ve yanaklarını okşayarak, sırtını sıvazlayarak onlara olan sevgilerini daha yakından ifade etmek gerekir. Dokunma, sözlerle ifade edilemeyen duyguları ortaya koyacaktır.
Kâinatın Efendisi (s.a.s.)’in, yukarıda bahsedilen olayda, Rafi’ b. Amr’ın başını okşaması çok şey ifade etmektedir. Suçlu olarak karşısına getirilen çocuk, korku içerisindedir ve belki de kendisine verilecek cezayı beklemektedir. Böyle bir durumda çocuğun başını okşama, ona sevgisini ifade etmenin yanında, “korkma! ben senin yanındayım, seni koruyacağım” mesajı da verebilir. Böylelikle çocuk, korkularından emin olacak ve kendini güvende hissedecektir. Aynı zamanda böyle bir mesaj ve böyle bir yakınlaşma suçların önüne geçme açısından da önemlidir. Çünkü kendisine şefkat ve ilgi gösterilen çocuk, bunu karşılıksız bırakmayacak ve kendisine yakınlık gösteren insanları mahçup etmemeye çalışacaktır.
Sonuç
Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in insanlara tesir etmesi ve onlar üzerinde büyük değişiklikler icra etmesinin sebeplerinden birisi de, eğitime dair metot ve ilkeleri çok güzel uygulamasıdır. O’nun kullandığı metot ve ilkeler, sadece yukarıda bahsettiğimiz birkaç hususla sınırlı değildir. Allah Resulü (s.a.s.)’in hayatına baktığımızda, çocuk eğitimi açısından çok zengin bir kaynak olduğunu görebiliriz. Eğitim faaliyetlerine örnek olması için, Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in hayatı dikkatli bir şekilde incelenmeli ve günümüze ışık tutabilecek prensipler değerlendirilmelidir.
* Harran Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi aakinci@yeniumit.com.tr
______________
KAYNAKÇA
ADLER, Alfred, İnsan Tabiatını Tanıma, T. İş Bankası Yayınları, 1998.
AYDIN, Mehmet Zeki, Ailede Çocuğun Ahlak Eğitimi, D.E.M. Yayınları, İstanbul, 2005.
BAŞARAN, İbrahim Ethem, Eğitim Psikolojisi, Sevinç Matbaası, Ankara, 1985.
CÜCELOĞLU, Doğan, İnsan İnsana, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1987.
FİDAN, Nurettin, ERDEN, Münire, Eğitime Giriş, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara, 1994.
İBN MACE, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvini, Sünen-i İbn Mace, Haleb, 1954.
KANAD, Fikret, Ailede Çocuk Terbiyesi, Ankara, 1946.
ÖCAL, Mustafa, Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar, T.D.V. Yayınları, Ankara, 2003.
TİRMİZİ, Muhammed b. İsa, el-Camiu’s-Sahih, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
YAVUZER, Haluk, Çocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1987.
Efendimiz'in Yüzüğü ve Mührü
Dr. Abdülkadir Paksoy
Bu makalede Peygamber Efendimizin yüzüğü ve yüzüğündeki mührü incelenmektedir. Altın, gümüş, akîk yüzük konusundaki rivayetlerin tahlili yapılmaktadır.
Asr-ı Saadette Hicaz bölgesinde yüzük kullanılmaktaydı, ancak yüzüğün kaşına mühür nakşedilmesi yaygın değildi. Hicri yedinci senede Peygamber Efendimizin (s.a.s) gümüş bir yüzük yaptırması ve kaşına mühür nakşettirmesiyle yaygınlık kazanmıştır. Peygamber Efendimiz bu yüzüğü hem takmış hem de yazışmalarda mühür olarak kullanmıştır. Daha sonra halifeler tarafından sürdürülen bu gelenek, zamanla çeşitli görevlerde bulunan idarecilere de şamil olmuştur.
Hadislerde yüzük, “hâtem” [خاتم] kavramıyla ifade edilmektedir. Aslında hâtem’in sözlük anlamı, mühür, damga, mühürlenen, son verilen… demektir. Bu kavrama yüzük anlamının yüklenmesi ise idarecilerin evrakları mühürlemek üzere kullandıkları yüzüğün kaşındaki mühre nispetledir. Zamanla mühürlü ya da mühürsüz bütün yüzüklere “hâtem” denilmiş; hatta Arapçada yüzüğün asıl karşılığı olan حلقة “halka/halaka” veya فتخة “fetha/fetaha” nın yerini almıştır. (İbnu’l-Esîr, en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs, II, 10; İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, III, 40; XII, 164.)
Bundan başka Peygamber Efendimizin sırtındaki mühre de “hâtem” denilmektedir. Peygamberlerin sonuncusu anlamındaki “hâtemu’l-enbiya” ve “hâtemu’n-nebiyyîn” ifadeleri de Onun vasıflarındandır.
Şu halde hâtem tabiri, Peygamber Efendimizle alakalı birçok hususu ihtiva eden müşterek bir lafızdır. Nitekim kaynaklarda ve hadislerde “Peygamber(lik) mührü” anlamındaki “hâtemu’n-nebî, hâtemu Rasûlillah, hâtemu’n-nübüvve…” gibi terkiplerle Onun yüzüğü, yüzüğündeki mühür veya sırtındaki peygamberlik mührü ifade edilmektedir. Ancak bunlardan hangisinin kastedildiğini tespit için hadisteki diğer bilgi ve karinelere de bakılmalıdır.
Peygamber Efendimizin Yüzüğü
Mekke döneminde Peygamber Efendimizin (s.a.s) yüzük kullandığına dair herhangi bir kayda rastlamadık. Medine döneminde ise ilk önce altın bir yüzük taktığı, bir müddet sonra onu çıkarıp gümüş yüzük yaptırdığı, bu arada altın yüzüğü ashabın erkeklerine yasakladığı nakledilmektedir.
Buharî ve Müslim’in Abdullah b. Ömer’den rivayet ettikleri bir hadis şöyledir:
“Resulüllah (s.a.s) altın bir yüzük taktı ve yüzüğün kaşını avuç içine gelecek şekilde çevirdi. Ashabdan da altın yüzük takanlar vardı. Derken Resulüllah (s.a.s) minbere çıktı, elindeki yüzüğü çıkardı ve şöyle buyurdu: “Vallahi bundan böyle ebediyen altın yüzük takmayacağım.” Ashabdan altın yüzük takanlar derhal yüzüklerini çıkardılar. Bundan sonra Resulüllah (s.a.s) gümüşten bir yüzük yaptırdı.” (Buharî, Libâs 45; Müslim, Libâs 51)
Efendimizin (s.a.s) kısa bir süre taktığı bu altın yüzük, Hz. Âişe’nin (r.anha) bildirdiği aşağıdaki rivayetten anlaşılacağı üzere Habeş hükümdarı Necaşî’nin gönderdiği bir hediyedir:
“Habeş hükümdarı Necâşî’nin Resulüllah’a (s.a.s) gönderdiği hediyeler gelmişti. Bu hediyeler arasında Habeşî kaşlı altın bir yüzük de vardı. Resulüllah (s.a.s) o yüzüğe pek iltifat etmeden bir çubukla ya da parmağının ucuyla aldı. Daha sonra kızı Zeyneb’in kızı Ümâme’yi çağırdı ve yüzüğü ona vererek ‘Yavrucuğum, bununla ziynetlen (süslen)’ buyurdu.” (Ebû Dâvûd, Hâtem
Bu hâdise, 628 yılında Hayber Fethinin ardından vuku bulmuştu. Nitekim Hz. Ali’nin ağabeyi Cafer b. Ebî Tâlib başkanlığındaki Habeş Muhacirleri kafilesi, beraberlerinde Necaşî’nin gönderdiği Habeşli heyet ve hediyelerle birlikte Rasulullah’ın huzuruna gelmişlerdi. Resulüllah (s.a.s) hediyeleri kabul etmiş ve gönderen hükümdara değer verdiğini izhar etmek üzere altın yüzüğü parmağına takmıştı. Abdullah b. Ömer bir süre, Enes b. Mâlik ise sadece o gün Peygamberimizin parmağında altın yüzük gördüklerini naklederler. Akabinde yüzüğü çıkarıp ashabına bu tür ziynetlerin erkekler için meşru olmadığını bildirdiğini kaydederler. Peygamberimiz (s.a.s), aynı sene içinde gümüş bir yüzük sipariş vererek kaşına mühür nakşettirir. Enes b. Mâlik (r.a.) bu hususu şöyle anlatır:
“Resulüllah (s.a.s) Roma ve Acem diyarına mektup yazmak istediğinde kendisine, ‘Eğer mektubunuz mühürsüz olursa onlar bunu asla kabul etmezler.’ denildi. Bunun üzerine Resulüllah (s.a.s) gümüşten bir yüzük yaptırdı. Yüzüğün kaşında محمد رسول الله [Muhammed Allah’ın Rasûlüdür] ibaresi nakşedilmişti. Parmağındaki gümüş yüzüğün ışıltısı hâlâ gözümün önündedir.” (Buharî, Libâs 52; Müslim, Libâs 56)
Yüzükteki Mühür
Enes b. Mâlik (r.a.) şöyle demiştir: Resulüllah’ın yüzüğünün kaşındaki yazı üç satır şeklinde nakşedilmişti. “Muhammed” bir satırda, “Rasûl” bir başka satırda, “Allah” lafzı ise diğer bir satırda yazılıydı. (Buharî, Libâs 55)
Aynı rivayet, Abdullah b. Ömer ve diğer sahabîler tarafından da nakledilmektedir. Üç satırdan ibaret bu istif yazının alttan yukarıya doğru okunuşu محمد رسول الله [Muhammed Resulüllah]’dır.
Merhum Muhammed Hamîdullah, Medineli bir sanatkâra yaptırılan bu yüzüğün gümüşten mâmul, iri ve kalın bir yüzük olduğunu, mührün çapının iki cm.yi bulduğunu, Resulüllah ve ilk halifeler tarafından devlet mührü olarak kullanıldığını kaydeder. (M. Hamîdullah, İslâm Peygamberi, II, 1026)
Bütün bu bilgilere dayanarak Peygamberimizin yüzüğünü ve mührünü temsili bir resmini yazının başında görebilirsiniz.
Enes b. Mâlik ve Abdullah b. Ömer, bu mührün Peygamberimiz’e has olduğunu şöyle nakletmişlerdir: Resulüllah (s.a.s) gümüşten yüzük yaptırdı. Kaşına “Muhammed Resulüllah” yazısını nakşettirdi ve buyurdu ki: “Hiçbir kimse yüzüğüne aynısını nakşettirmesin. (Buharî, Libâs 54; Müslim, Libâs 54)
Yine Enes b. Malik demiştir ki: “Resulüllah (s.a.s) helâya gireceğinde yüzüğünü çıkarırdı.” (Tirmizî, Libâs 18; Ebû Dâvûd, Tahâre 10)
Ebû Râfi‘ Resulüllah’ın abdest alırken –suyun alta nüfuz etmesi için– yüzüğünü hareket ettirdiğini nakleder. (İbn Mâce, Tahâre 54). Aynı şekilde Hz. Ali ve Abdullah b. Ömer başta olmak üzere sahabe ve tabiînden birçok şahsın abdest alırlarken yüzüklerini hareket ettirdikleri kaydedilir. (Buharî, Vudû 29; İbn Ebî Şeybe, Musannef, I, 44 vd.)
Peygamberimiz (s.a.s) Yüzüğü Hangi Parmağa Takardı?
Enes b. Mâlik (r.a.) ve İbn Ömer (r.a.), Peygamber Efendimizin yüzüğü sol elinin serçe parmağına taktığını naklederler. Ayrıca kimi zaman yüzüğün kaşını avuç içine gelecek şekilde çevirdiğini kaydederler. (Müslim, Libâs 54-65; Ebû Dâvûd, Hâtem 5)
Bir defasında Enes b. Mâlik’e (r.a), Resulüllah’ın yüzük takınıp takınmadığını sorduklarında şöyle demiştir: “Evet takınırdı. Hatta bir gece Resulüllah (s.a.s) yatsı namazını gece yarısı oluncaya kadar tehir etmişti. Sonra mescide çıkmış ve şöyle buyurmuştu: “Halk namazı kılmış ve uyumuştur. Siz ise namaz için beklediğiniz müddetçe namaz kılıyor (gibi ecirde) sayılırsınız.” Enes b. Mâlik “Sanki ben şu an Resulüllah’ın yüzüğünün parıltısını hâlâ görüyor gibiyim” dedi ve sol elini kaldırıp serçe parmağını göstermek suretiyle yüzüğün yerine işarette bulundu. (Buharî, Libâs 48)
Resulüllah Efendimiz, bazen yüzüğü sağ elinin serçe parmağına da takmıştır. (Tirmizî, Libâs 16; Ebû Dâvûd, Hâtem 5)
Ancak ekseriyet itibariyle sol eline taktığı mervîdir. Dört halifenin de sol elin serçe parmağına taktıkları nakledilir. Ayrıca Hz. Hasan, Hz. Hüseyin gibi torunlarının da Resulüllah’a ittibaen yüzüklerini sol ellerine taktıkları kaydedilir. (Tirmizî, Libâs 16; İbn Ebî Şeybe, Musannef, V, 196)
Hz. Ali (r.a.) ise orta ve işaret parmağını göstererek şöyle demiştir: “Resulüllah (s.a.s) şu iki parmağa yüzük takmamı nehyetti.” (Müslim, Libâs 64)
Bütün bu rivayetlere göre orta ve işaret parmağına yüzük takmak tasvip edilmezken serçe parmak veya yüzük parmağına uygun görülmektedir.
Peygamberimizin Yüzüğünün İlk Halifelere İntikali
Resulüllah (s.a.s) vefat edince parmağındaki mühürlü yüzük çıkarıldı. Hz. Ebû Bekr (r.a.) halife sıfatıyla devlet başkanlığına getirilince yüzüğü teslim aldı. Resulüllah’ın yaptığı gibi yüzüğü sol elinin serçe parmağına taktı ve yazışmalarda devlet mührü olarak kullandı. Aynı şekilde Hz. Ömer ve Hz. Osman’a intikal etti. (M. Hamîdullah, el-Vesâiku’s-siyâsiyye, Beyrut 1987, s. 371)
Fakat Hz. Osman’ın hilafetinin altıncı senesinde (h.30/m.650) yüzük kayboldu. Abdullah b. Ömer ve Enes b. Mâlik bu hâdiseyi şöyle haber vermektedirler:
Resulüllah’ın yüzüğü vefatına kadar elinde (parmağında) idi. Sonra Hz. Ebû Bekr, Hz. Ömer ve Hz. Osman’a intikal etti. Bir defasında Hz. Osman Erîs kuyusunun başına oturmuştu. Yüzüğü mahallinden çıkarmış, elinde çeviriyordu. Derken yüzük kuyuya düştü. Hz. Osman’ın nezaretinde üç gün boyunca kuyunun suyunu çekerek boşaltmamıza rağmen onu bulamadık. (Buharî, Libâs 55)
Erîs kuyusu, Mescid-i Nebevi ile Kubâ Mescidi arasındaki hurmalıklarda yer almaktadır. Resulüllah’ın hâtemi düştükten sonra “Bi’ru Hâtem” namıyla şöhret bulan kuyu, halen Medine’deki ziyaretgâhlardan birisidir.
Arama çalışmaları sonuç vermeyince Hz. Osman başka bir yüzük yaptırmıştır. (Ebû Dâvûd, Hâtem 1)
Bu arada Peygamber Efendimizin yüzüğünün/mührünün zayi olmasıyla alakalı yanlış bir kanaatin tashih edilmesinde yarar var: Hz. Osman’ın yüzüğü kuyuya düşürüp kaybetmesiyle birlikte hilafetinde ciddi sıkıntılar yaşadığı, şehit edilmesine kadar fitnelere maruz kaldığı… şeklinde itham edenler olmuştur. Ne var ki bütün fitneleri yüzüğün zayi edilmesine bağlamak İslâm inanç ve akidesine katiyen uygun değildir. Hem Hz. Osman yüzüğü bilerek ve isteyerek kuyuya düşürmüş değildir. Üstelik kuyudan çıkartılması için çok çaba harcadığı malumdur. Böyle bir takdir sebebiyle Hz. Osman’ı itham etmek doğru değildir.
Buraya kadar tahlil etmeye çalıştığımız yüzük mühre ait hususiyetleri, günümüze intikal eden orijinal vesikalarla da özleştirmek mümkündür. Nitekim Resulüllah’ın orijinal mektuplarından dördü Topkapı Sarayı Mukaddes Emanetler Dairesi’nde mevcuttur. Deri üzerine mürekkeple yazılmış bu mektuplar Peygamber(lik) mührüyle mühürlenmiştir. M. Hamîdullah, birçok eserinde bu mektuplar hakkında geniş bilgi vermiştir. (Bkz. M. Hamîdullah, el-Vesâiku’s-siyâsiyye, s. 100; İslam Peygamberi, I, 43) Ayrıca Hilmi Aydın’ın hazırladığı “Hırka-i Saadet Dairesi ve Mukaddes Emanetler” (İstanbul, 2004) adlı eserde bu mektupların metinleri ve üzerindeki mühürler renkli fotoğraflarla sunulmuştur.
Altın ve Gümüş Yüzüğün Hükmü
Peygamber Efendimiz (s.a.s), Necaşî’nin göndermiş olduğu hediyeleri kabul ettiğini izhar etmek üzere Habeşî kaşlı altın yüzüğü sadece bir defa –o güne mahsus– takmıştır. Ardından yüzüğü çıkarmış ve ashabına hitaben bu tür altın ziynetlerin erkekler için meşrû olmadığını bildirmiştir. Altın yüzüğü kız torununa hediye etmek suretiyle kadınlar için meşrû olduğunu göstermiştir. Akabinde gümüşten bir yüzük yaptırmış ve kaşına “Muhammed Resulüllah” mührünü nakşettirmiştir.
Peygamber Efendimizin bu uygulamasını örnek alan ashab-ı kirâm, altın yüzük takmaktan vazgeçmişler ya da yüzüklerini gümüşe tebdil etmişlerdir. Enes b. Malik ve Abdullah b. Ömer bu hususu şöyle anlatırlar:
“Resulüllah (s.a.s) altın yüzük takmıştı. Yüzüğünü hemen çıkardı ve “Artık ebediyen bu yüzüğü takmayacağım” buyurdu. Bunun üzerine ashab da altın yüzüklerini çıkardılar.” (Buharî, Libâs 45, 53; Müslim, Libâs 51)
Resulüllah’ın altın yüzüğü erkekler için meşrû görmediğine dair Hz. Ömer, Hz. Ali, Abdullah b. Mes’ûd, Ebû Mûsâ el-Eş‘arî, İmrân b. Husayn, Ebû Hureyre, İbn Abbâs, Berâ b. Âzib ve daha birçok sahabeden gelen tevatür hükmünde rivayetler vardır. Bu rivayetlerde; Resulüllah’ın altın yüzüğü yasakladığına dair söz ve uygulamaların yanı sıra sahabe uygulamaları da yer almaktadır. (Buharî, Libâs 45; Müslim, Libâs 51; Tirmizî, Libâs 13; Ebû Dâvûd, Hâtem 3; Nesaî, Libâs 76-7. İbn Ebî Şeybe, Musannef, V, 193)
Akik Yüzük
Resulüllah’ın (s.a.s) akik yüzük taktığına dair mevsûk bir rivayet yoktur. Akik yüzüğü tavsiye etmesi konusundaki rivayetler ise sıhhat ve sübût yönünden tenkit edilmiştir. Hadis münekkitleri, akik, zümrüt, yâkut, zebercet gibi değerli taşları ihtiva eden yüzükler hakkında Peygamberimizden sahîh rivayet gelmediğini belirtmişlerdir. (Bkz. İbn Hibbân, Kitâbu'l-Mecrûhîn, Haleb 1396, III, 138; İbn Adiy, el-Kâmil, Beyrut 1988, VII, 146; Ukaylî, ed-Du‘afâ, Beyrut, ts., IV, 449; İbnu’l-Cevzî, el-İlelu’l-mütenâhiye, Beyrut 1403, II, 693; Kitâbu’l-Mevzûât, Beyrut 1983, III, 56-59; Zehebî, Mîzân, I, 530; IV, 448)
Akik yüzük kullanmak caizdir, sünnet değildir. Bu konudaki şu rivayet ise تختموا بالعقيق “Akik yüzük takının.” malüldür. (Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, XI, 251; Deylemî, Müsnedü’l-Firdevs, II, 57; Ukaylî, Du‘afâ, IV, 448.)
Bu rivayet, isnâd yönünden za‘fiyeti bir tarafa, metin yönünden hatalı nakledilmiştir. Zira تَخَتّمُوا [tehattemû =yüzük takının] ibaresinin aslında تخَيّمُوا [tehayyemû = çadır kurup ikamet edin] şeklinde olduğu, ancak ravinin ي harfini hataen ت olarak nakletmesi sebebiyle yukarıdaki ibareyle nakledildiği kaydedilmektedir. Hadisteki bu tür harf veya kelime hatalarına tashîf denilmektedir. Yukarıdaki rivayetin metin yönünden doğrusu تخَيّمُوا بالعقيق “Akîk vâdisinde çadır kurun/ikamet edin.” olmalıdır. Nitekim Ebû Ahmed el-Askerî, Tashîfâtu’l-muhaddisîn adlı eserinde bu hususu beyan eder. Ali el-Kârî, Münâvî ve Aclûnî gibi hadis münekkitleri de bu görüşe destek verirler. (Bkz. el-Askerî, Tashîfâtu’l-muhaddisîn, Kahire 1982, I, 360; Ali el-Kârî, el-Esrâru’l-merfû‘a, Beyrut 1985, s. 94; el-Münâvî, Feyzu'l-kadîr şerhu Câmi´i’s-sağîr, III, 236; el-Aclûnî, Keşfu'l-hafâ, I, 356)
Akikle ilgili bu rivayet hatasının tashîh edilmesi gerekmektedir. Zira Resulüllah’ın hadislerinde zikredilen akîk, yüzük taşı değil, bilakis Medine’deki Akîk vâdisidir. Yukarıdaki rivayetin bazı kayıtlarında şöyle bir ziyade vardır: .فإنه واد مبارك “...çünkü o mübârek bir vâdidir.” Ne var ki تخَيّمُوا ibaresi hatalı nakledildiği için, tabiatıyla hadisin devamında yer alan ifadeler de akik yüzükle irtibatlı zannedilmekte ve şu şekilde hatalı yorumlanmaktadır: Akik yüzük mübarektir; bereket kaynağıdır; fakirliği giderir; sıkıntıyı, tasa ve kederi bertaraf eder... Hatta yüzükteki akik taşının parmağa temas etmesi hakkında da birçok hikmetler zikredilmektedir ki, bunların güvenilir bir dayanağı yoktur.
Oysa Resulüllah (sallallhu aleyhi ve sellem)’in tavsiye buyurduğu akik, Medine’nin kuzeybatı-güneybatı istikametindeki meşhur vâdinin adıdır. Bu vâdinin isim benzerliği dışında akik taşıyla herhangi bir ilgisi yoktur. Orada ne akik taşı ne de değerli bir taş vardır. Akik taşı daha ziyade Yemen taraflarında bulunmaktadır.
Rivayetlerde ifade edildiği üzere; Resulüllah (s.a.s) Medine’ye girip çıkarken yol üstündeki Akîk vâdisinde konaklamış, serin havasından ve suyundan istifade etmiş ve ashabına da tavsiye buyurmuştur. İbn Sa‘d, Resulüllah’ın (s.a.s) Akîk vâdisinde konakladığını ve Rûme denilen kuyudan su içtiğini kaydeder. (Tabakât, I, 504)
Özellikle sıcakların arttığı dönemlerde Medine için ayrı önem taşıyan Akîk vadisi, serin havası ve suyuyla bir sayfiye yeridir. Kimi sahabîlerin orada yazlıklarının olduğu, hatta orada vefat ettikleri kaydedilmektedir. (Hâkim, Müstedrek, III, 496, 566, 580)
Bundan başka Zülhuleyfe mevkii, Medine havalisi için mîkat (ihrama girme) yeridir. Akîk vâdisi de Zülhuleyfe’ye kadar uzanmaktadır. Bu mevkide ihramlı olarak konaklayan Resulüllah (s.a.s) Akîk’in mübarek bir vâdi olduğunu beyân buyurmuştur. (Buharî, Hac 16)
Dolayısıyla hadislerde mübarek olduğu ifade edilen akik, yüzük taşı değil, mezkûr vâdidir.
Sonuç
Peygamber Efendimiz (s.a.s) Mekke döneminde yüzük kullanmamıştır. Medine’ye hicretten 6 sene sonra Necaşî’nin hediye olarak gönderdiği Habeşî kaşlı altın yüzüğü, gönderen şahsa değer verdiğini izhar etmek üzere sadece o gün parmağına takmıştır. Sonrasında kız torunu Ümâme’ye hediye etmiştir. Bir süre sonra gümüş bir yüzük yaptırmış ve kaşına “Muhammed Resulüllah” mührünü nakşettirmiştir. Bu arada altın ziynetlerin erkekler için meşrû olmadığını bildirmiştir. Ashabdan altın yüzük takmakta olanlar ise yüzüklerini çıkarmışlar yahut gümüş ile tebdil etmişlerdir.
Peygamber Efendimiz gümüş yüzüğünü genellikle sol elinin serçe parmağına takmış ve yazışmalarda mühür olarak kullanmıştır. Vefatından sonra ilk halifelere intikal eden bu yüzük Hz. Osman’ın hilafetinin altıncı senesinde Medine’deki Erîs kuyusuna düşmüştür. Bütün çabalara rağmen bulunamamıştır. Hz. Osman da başka bir yüzük-mühür yaptırmıştır. İlerleyen yıllarda vali gibi üst düzey idarecilerin yanı sıra alt kademede görev yapan kimseler de kendilerine mahsus mühürlü yüzük yaptırmak suretiyle bu uygulamayı sürdürmüşlerdir.
* Harran Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi
apaksoy@yeniumit.com.tr
EFENDİMİZ(s.a.v)'in Heyetleri Kabulü
Hamdi İşcan
Mekke fethiyle Arap Yarımadası'nda Müslümanlara saldırı düzenleyebilecek müşrik Arap kuvvetleri etkisiz hale getirildikten, Tebük Seferi ile o dönemin süper gücü kabul edilen Bizans İmparatorluğu'na İslâm ordusunun gücü gösterilip oradan gelecek tehlike yakın ve orta vadede bertaraf edildikten, hasılı Arap Yarımadası'nda umumi manada güvenlik ve asayiş temin edildikten sonra, dört bir taraftan heyetler akın akın Medine'ye seferler tertip etmişlerdir. İşte hicretin dokuzuncu senesine tekabül eden bu durum dolayısıyla, bu seneye "elçiler yılı" (âmü'l-vüfûd) denmiştir. 1
Elbette ki, Medine'ye gelen heyetlerin ziyareti sadece hicrî 9. yılla sınırlı değildir. İmam Şiblî'nin dikkat çektiği üzere ilk gelen heyetlerden biri olan Müzeyne heyeti henüz hicrî 5. yılda Medine'ye ziyaret gerçekleştirmişti. Ayrıca hicrî 8. ve 10. yıllarda da çok sayıda heyet Medine' de kabul edilmişti. 2 Ancak öyle anlaşılıyor ki, en fazla ziyaret trafiği hicrî 9. yılda vuku' bulduğundan bu seneye "âmü'l-vüfûd" ismi verilmiştir.
Gelen heyetler içerisinde bedevî Arap kabilelerinin bedeviliğini, huşunet ve sertliğini üzerinde taşıyan ferdler; daha önce İnsanlığın İftihar Tablosu ve Müslümanlara eza ve cefada bulunmuş olan azılı iman ve İslâm düşmanları; bulunduğu oymağın reisi olması dolayısıyla gurur ve çalıma kendini kaptırmış kişiler bulunmaktaydı. Ancak Peygamber Efendimiz (s.a.s) ve sahabilerin o samimi ve sımsıcak müsamaha atmosferi, herkesi konumuna göre değerlendirmek suretiyle ortaya koydukları nezaket ve incelikle dopdolu diplomatik tavır ve davranışlar gelen kişileri bir bir yumuşatmış ve onların İslâm hakkında en güzel kanaatlerle geri dönmelerini sağlamıştır. Öyle ki, siyasî maksat için gelmiş olan elçilerin bile İslâmiyet'i kabul edip öyle geri döndüğü görülmektedir. Mesela, Kureyş'in gönderdiği elçi Ebû Rafî' Resul-i Ekrem'le (s.a.s) karşılaşınca kalbi İslâm'a ısınmış ve geri dönmek istememiştir. Fakat Peygamber Efendimiz (s.a.s); "Ben elçiyi alıkoyamam, sen şimdi git ve eğer Müslüman olmak istiyorsan sonra geri dön" buyurmuştur. 3
Allah Resulü'nün (s.a.s) irtihal-i dar-ı beka buyurmadan hemen önce yapmış olduğu vasiyet arasında elçilere hizmette kusur edilmemesinin ve onlara iyi davranılmasının da yer almış olması4 sanırım bu mevzuda O'nun (s.a.s) ne denli hassas olduğu hakkında bize yeterli bir kanaat verecektir. Ayrıca Resul-i Ekrem'in (s.a.s) elçilik heyetlerinin sınırda karşılanıp Medine'ye gelinceye kadar kendilerine refakat edilmesi isteği5 de Peygamber Efendimiz'in (s.a.s) bu husustaki edep, nezaket ve incelik ufkunu göstermesi adına bir hayli dikkat çekicidir.
İsterseniz şimdi söylenilen bu hususları birkaç örnek üzerinden müşahhas bir şekilde görmeye çalışalım.
Benî Sa'd b. Bekr Kabilesi ve Dimame b. Sa'lebe (r.a)
Dimame b. Sa'lebe (r.a) Benî Sa'd b. Bekr kabilesinin elçisi olarak Medine'ye geldiğinde Peygamber Efendimiz (s.a.s) ashabıyla Mescid-i Nebevi'de birlikteydi. Dimame mescide girdi ve "Hanginiz Abdulmuttalib'in torunu?" diye sordu. Efendiler Efendisi (s.a.s) "Abdulmuttalib'in torunu benim" dedi. Dimame tekrar "Muhammed mi?" diye sordu. Allah Resulü (s.a.s) "evet" deyince Dimame; "Ey Abdulmuttalib'in torunu! Şimdi sana bazı sorular soracağım, sorularımda da sert ve haşin olacağım, incinmeyesin?" dedi. Resul-i Ekrem (s.a.s) gayet yumuşak bir tavır içinde, "Hayır, içimde sana karşı herhangi bir olumsuz duygu olmayacak, istediğini sor." buyurdu.
Bunun üzerine Dimame b. Sa'lebe; "Senin Rabbin adına söyle, bütün insanlara Resulü olarak seni O mu gönderdi?" Resulüllah (s.a.s); "Evet, Allah'a andolsun, beni O gönderdi." buyurdu.
Dimame aynı şekilde Allah'ın günde beş kez namazın kılınmasını, zekatın ödenmesini, yılda bir ay oruç tutulmasını ve Mekke'ye haccedilmesini emredip emretmediğini sordu. Resul-i Ekrem (s.a.s) de hepsine aynı şekilde cevap verdi. Sonunda Dimame b. Sa'lebe (r.a): Şehadet ederim ki, Allah'tan başka ilah yoktur, yine şehadet ederim ki Muhammed Allah'ın Resulü'dür. Bu emirleri yerine getireceğim, neyi yapmamı yasakladınsa ondan da sakınacağım; ne bunları artıracak, ne de azaltacağım." dedi. 6
Bu ziyaretten hemen sonra kabilesine dönen Hz. Dimame'nin kabilesiyle arasında geçen diyaloglar da, "Elçiler Yılı"nın bereketini göstermesi adına bir hayli dikkat çekicidir.
Rivayetlere göre kabilesinin yanına dönen Hz. Dimame'nin ilk sözü şu oldu: "Lât ve Uzzâ ne fena şeylermiş!" Bunun üzerine kavmi; "Sus ey Dimame! Söylediğin bu sözlerden dolayı alaca, cüzzam veya delilik gibi bir hastalığın başına gelmesinden kork!" diye karşılık verdi. Hz. Dimame ise pürüzsüz ve net bir ses tonuyla; "Yazık size! Lât ve Uzzâ denen putlar size ne fayda ve ne de zarar verir. Halbuki Allah Teala içinde bulunduğunuz sapıklıktan sizi kurtarmak için size peygamber gönderdi ve ona kitap indirdi" deyip Müslüman olduğunu açıkça ifade etti ve Rasul-i Ekrem'in emir ve yasaklarını onlara getirdiğini söyledi.
Hadiseyi rivayet eden zat diyor ki, Allah'a kasem olsun o gün akşama kadar Benî Sa'd kabilesinde erkekten ve kadından imana gelmeyen kimse kalmamıştır." 7
Benî Temîm Heyeti
İçlerinde Utarid b. Hâcib, Akra b. Hâbis, Zibirkan b. Bedr gibi Benî Temîm kabilesinin ileri gelenlerinden oluşan bir heyet kabile taassubu içinde Medine'ye gelmişlerdi. Mescid-i Nebevî'ye ulaştıklarında Resul-i Ekrem (s.a.s) hücre-i saadetlerinde bulunuyordu.
Mescide girer girmez "Bizim yanımıza çık, ey Muhammed!" diye yüksek sesle nida etmeye başladılar. Allah Resulü (s.a.s) çıkınca da, "Sana büyüklüğümüzü göstermeye geldik. Bakalım hangimizin şerefi daha yüksek. Şairlerimize, hatiplerimize izin ver" dediler.
İnsanlığın İftihar Tablosu, hatibinize izin veriyorum, ne söyleyecekse söylesin buyurdu. Bunun üzerine Utarid b. Hâcib kalkıp bir konuşma yaptı. Konuşmasını bitirince Resulüllah (s.a.s) Sabit b. Kays'a dönerek "Kalk, bu adamın konuşmasına cevap ver" buyurdu. Sabit b. Kays da kalkıp çok güzel bir konuşma yaptı.
Daha sonra Benî Temîm heyetinden Zibirkan b. Bedr bir şiir okudu. Buna da Hassan b. Sabit şiiriyle cevap verdi.
Hassan b. Sabit şiirini bitirince, heyetten Akra b. Hâbis, "Hatibi bizim hatibimizden, şairi bizim şairimizden daha güçlü, sesleri de bizim sesimizden daha yüce ve yüksek" diyerek teslimiyetini bildirdi.
En fasîh şairlerini yanında getiren Benî Temîm kabilesi Müslümanlığı kabul ederek Medine'den ayrıldı. Resulü Ekrem (s.a.s) de değerli hediyeler vererek onları yolcu etti. 8
Adiy b. Hâtim ve Müslüman Oluşu
Adiy b. Hâtim Yemen'deki Hristiyan kavmin lideriydi. Babası cömertliğiyle meşhur Hâtem-i Taî'dir. Kendisinin anlattığına göre, Peygamber Efendimiz'i (s.a.s) ilk işittiğinde bundan hiç hoşnut olmadı. Çünkü kabilesinin reisi olarak kendisini asalet sahibi bir Hıristiyan olarak görüyordu. Ayrıca kabilesinin katıldığı savaşlarda elde edilen ganimetin dörtte birini kendisi alıyordu. Maddi-manevi sahip olduğu imkan ve payelerin elinden çıkma ihtimali dolayısıyla İslâm'a karşı düşmanca bir tavır içine girmişti.
Adiy b. Hâtim, tevhid dini olan İslâmiyet'in Yemen'deki putperestliğe de son vereceğini ve o bölgeye de hakim olacağını tahmin ediyordu. Bu sebeple her an bulunduğu beldeden kaçabilecek şekilde at ve develerini hazır halde bulunduruyordu. Hz. Ali komutasındaki İslâm ordusunun Yemen'e yaklaştığını duyunca ailesi ve çoluk-çocuğuyla birlikte Şam'a kaçtı. Ancak kaçış esnasında kızkardeşi Sufane' yi unutmuşlardı.
Adiy b. Hâtim'in kabilesinin bir bölümü Müslümanlara karşı çıktı. Ancak çok geçmeden mağlup oldular. Müslümanlar onları esir aldı. Medine'ye getirilen esirler arasında Adiy b. Hâtim'in kızkardeşi Sufane de vardı.
Sufane fırsat bulduğu bir anda, babasının adını şefaatçi yaparak Peygamber Efendimiz'den (s.a.s) yardım talebinde bulundu. Her işi binbir hikmetle dolu olan Resul-i Ekrem (s.a.s) kabilenin önde gelenlerinin gönlünün kazanılmasıyla bütün bir kabile fertlerinin gönlünün kazanılabileceğini çok iyi bildiğinden, Sufane'nin serbest bırakılmasını emir buyurdu. Ayrıca kardeşinin yanına dönmek istediğinde Peygamber Efendimiz (s.a.s) ona giyecek ve binekten başka yol boyunca ihtiyacını karşılayacak erzak verdi. Onu saygı duyulan muhterem birisi olarak yolcu etti.
Sufane Şam'da kardeşi Adiy b. Hâtim'in yanına varınca önce kendisini bırakıp gittiğinden dolayı kardeşine ağır sitemlerde bulundu. Daha sonra Resulüllah ile aralarında geçenleri anlattı. "Vallahi ben O'nda hayırdan başka hiçbir şey görmedim. Kardeşim sen de O'nunla git bir görüş" dedi. Bunun üzerine Adiy b. Hâtim Medine'ye doğru yola koyuldu. 9
Esasında bu başlık altında buraya kadar anlattıklarımız mevzuumuzla doğrudan alakalı değildi. Ancak konu bütünlüğü açısından hadisenin bütününü aktarmanın daha faydalı olacağını düşündük. Şimdi ise hadisenin mevzumuzla doğrudan alakalı kısmını nakletmek istiyoruz.
İbn Hişam, hadisenin devamını Adiy b. Hâtim'in dilinden şöyle aktarıyor:
Medine'ye geldiğimde Resulüllah (s.a.s) mescidde bulunuyordu. İçeri girip selam verdim. "Bu adam" kimdir diye sordu. Adiy b. Hâtim olduğumu söyledim. Bunun üzerine ayağa kalktı, bana iltifatta bulundu. Daha sonra alıp beni evine götürdü.
Eve giderken yaşlı, zayıf bir kadın rastladı. Resulüllah'ı durdurmak istedi, o da durdu. Hz. Peygamber uzun süre kadının ihtiyaçlarını dinledi. Bu arada ben içimden; 'Bunu bir hükümdar yapmaz, vallahi bu bir hükümdar değil." diye geçirdim. Sonra evine vardık.
Hz. Peygamber, önüme lifle doldurulmuş bir minder koydu ve oturmamı istedi. Ben "Siz oturun" dedim, "Hayır, sen otur!" buyurdu. Ben mindere oturdum o ise yere oturdu. Ben yine içimden "Vallahi bu bir hükümdar işi değil" dedim.
Efendiler Efendisi (s.a.s) daha sonra Adiy b. Hâtim'e İslâm'ı anlatıyor, onun imanına engel olabilecek zihninde oluşan tereddütlere cevap veriyor ve neticede Adiy b. Hâtim kelime-i şehadet getirerek Müslüman oluyor. 10
Görüşmeler Hakkında Umumi Değerlendirme
Medine'ye gelen elçi heyetlerinin hepsine bu yazıda temas etmek, yazının istiab haddini aşacağından biz bu kadarlıkla iktifa etmek istiyoruz. Zira İmam Şiblî'nin tesbitlerine göre, her ne kadar ilk dönem siyer müelliflerinden İbn İshak, Peygamber Efendimiz'i ziyarete gelen 15 heyetten bahsetse de, İbn Sa'd, gelen heyetlerin sayısının 60'a ulaştığını söylemekte, Zeyneddin İrakî, İbn Sa'd'ın görüşünü desteklemekte, İbn Kayyim ve Kastalanî ise eleştirel araştırma ve tahlillerden sonra bu heyetlerin 342'ye ulaştığını ifade etmektedirler11. Dolayısıyla biz şimdi sadece bir fikir vermesi açısından verdiğimiz üç örnekle yetinerek heyetlerin ziyaretiyle alakalı önemli gördüğümüz bazı hususların tesbitine geçmek istiyoruz.
Bu üç hadiseyi yan yana getirip mukayeseli bir şekilde anlamaya çalıştığımızda görüyoruz ki;
İnsan sarrafı Resulüllah (s.a.s) gelen kişi veya kişilerin durum ve konumlarına göre kendilerine muamelede bulunmaktadır. Basit, sade bir şekilde soru sorup konuyu öğrenmek isteyene onun ruh aynasına, anlayış seviyesine göre cevap veriyor, açık, net, veciz, sade ve duru bir şekilde söyleyeceklerini söylüyor, hak ve hakikati ifade ediyordu.
Şiir ve hitabetiyle övünen, kabile enaniyeti içinde bulunan kişilere de onların anlayacağı dille cevap veriyor, gönüllerini incitmeden ama onları helakete sürükleyecek enaniyet ve kibir duygularını da ellerinden alacak şekilde müskit cevaplarla hak ve hakikate tercüman oluyordu.
Kabilelerin önde gelenlerine, eşrafına saygı ve hürmet dolu bir mumalede bulunuyor, onların manevî makam ve itibarlarını zedeleyecek bir hareket ve davranışa fırsat vermiyordu. Böylece ilgi ve teveccühe alışmış bu kişilerin enaniyet ve gurur damarlarına basılmamış ve bu sebepten dolayı dinden, imandan uzaklaşmaları engellenmiş oluyordu.
Daha önce ne tür zulüm ve haksızlıkta bulunursa bulunsun, hangi kötü söz ve iftirayı atmış olursa olsun, gelen kişilere geçmişte yaptıkları hatırlatılmıyor, önceki zulüm ve kötülükleri yüzlerine çarpılmıyor, onları mahcup duruma düşürecek söz ve davranışlardan uzak kalınıyordu. Hatta denilebilir ki, bu mevzuda en küçük bir imada dahi bulunulmuyor, aksine gelen kişiler iltifat ve ikram görüyordu.
Eldeki imkanlar ölçüsünde hemen hemen bütün heyetlere hediyeler veriliyor öyle yolcu ediliyordu.
Allah Resulü (s.a.s) gelen kişi veya kişiler ne kadar kaba-saba, haşin, sert dahi olsa her halükarda fevkalede bir nezaket içerisinde onları karşılıyor, kaba-saba, hoyratça bedevî tavırlarına kızmıyor, öfkelenmiyor, böyle çirkin davranışta bulunanları tardetmiyor, onları muhatap almamazlıkta bulunmuyor; aksine kabalığa nezaketle, huşunete yumuşaklıkla karşılık veriyordu.
Ayrıca dikkat çekilmesi gereken önemli bir husus görüşmeler monolog şeklinde cereyan etmiyor; gelen heyetler kendilerini ifade edebilecek bir zemin buluyor, duygu ve düşüncelerini rahatça dile getirebiliyor, akıllarına gelen her türlü soruyu sorabiliyorlardı. Böylece gerçekler dikta yoluyla değil, insanların zihinlerinde herhangi bir soru işareti ve tereddüt kalmaksızın içten bir kabulle gönüllere girmiş ve yerleşmiş oluyordu.
Ve Günümüze Bakan Yönleriyle Elçiler Yılı
Yaratılış hikmeti gereği her dönem için maddî güç ve kuvvetin bir manada vazgeçilmezliği bulunsa ve hiç şüphesiz çağımız için de aynı durum söz konusu olsa da, öyle anlaşılıyor ki, günümüzde ilmin ve beyanın gücü daha bir önem kazanmış, onun toplumlar ve devletlerarası muvazenedeki rolü daha belirleyici bir noktaya ulaşmıştır.
Aynı hakikati farklı bir açıdan şöyle de ifade edebiliriz: Esasında, 'mahiyeti ve neticesi itibariyle her şey ilme bağlıdır', ilmin ve beyanın gücü her dönem için en müessir vesilelerden biridir, ancak günümüzde bu güç geçmiş dönemlere nisbetle daha bir ehemmiyet kesbetmiş, çok daha geniş sahada hakimiyet ve müessiriyet tesis etmiş bulunmaktadır. Öyle ki, günümüzde en güçlü devletler dahi yapıp ettiklerinden dolayı kendilerini şöyle veya böyle dünya halkları nezdinde bir meşruiyet zeminine oturtma mecburiyetinde hissetmektedirler. Bundan dolayı rahatlıkla denebilir ki, umum yeryüzünde bugün medenî üslup ve diplomatik dil asıl mücadele ve kazanma sahası olarak görülmektedir.
Ayrıca haberleşme ve seyahat vasıtalarının akıllara durgunluk verecek ölçüde geliştiği ve bunun sonucunda dünyanın adeta bir köy haline geldiği günümüzde ferdler ve milletler arası münasebetler geçmiş asırlara nisbetle daha bir iç içe girmiş, farklı kültür ve anlayışın insanları –isteseler de istemeseler de- içtimaî, siyasî, coğrafî, ticarî vs. değişik sebeplerle aynı mekanı paylaşma, birlikte yaşama mecburiyetinde kalmışlardır.
"Zamanın ruhu" diyebileceğimiz bu tür konjonktürel saikler, umumî manada din ve kültürler arası diyalogu elzem kıldığı gibi, bilhassa son çeyrek asırdan beri, bazı uluslararası güç odakları tarafından İslâm ve Müslümanlar hakkında oluşturulmaya çalışılan sun'i imaj meselesi ve İslâm'ın hakiki çehresini karartma gayretleri de müslümaların bu mevzuya daha bir ehemmiyet vermesini gerekli kılmaktadır. İslâm'ın –haşa- sertlik ve huşunet yanlısı bir terör dini, Müslümanların da bir terörist, bir anarşist olarak gösterilmeye çalışıldığı talihsiz bir dönemde, Müslümanların üzerine düşen en önemli vazife herhalde her fırsatı değerlendirerek İslâm'ı gerçek orijiniyle anlatma, hal ve beyan diliyle onun hakiki sesini cümle âleme duyurma olsa gerek. Bu noktada, geniş halk kesimleriyle, İslâm hakkında iftira ve karalamaları bizzat organize eden uluslararası siyasi oluşum, güç odakları ve menfaat şebekelerini bir tutmamak, aynı kefede değerlendirmemek, "aldatma"yı meslek edinen azınlık gruplarıyla "aldanan" kitleleri tefrik etmek, zannediyorum, dikkat çekilmesi gereken önemli bir husustur. Bu sebeple fesad şebekeleri ne yaparsa yapsın, ıslahçılar olarak mümin, hakiki insaniyet olan İslâm'ı gerçek mana ve muhtevasıyla temsil etme ve bu temsil için gerekli olan karşılıklı görüşme ve tanışma zeminini oluşturma vazifeleriyle sorumlu bulunmaktadır.
Bundan dolayı sonuç olarak diyebiliriz ki, zaten dinin ruhunda olan ama günümüz şartlarının daha bir lüzumlu hale getirdiği farklı din ve kültür müntesipleriyle karşılıklı ziyaret ve diyalog toplantıları açısından "elçiler yılı"; Nebevî metod ve tarzın bilinmesi, onun hayata hayat kılınması ve bu tür görüşmelerin en güzel ve en verimli şekilde neticelenmesi adına çağımız Müslümanına başka hiç kimsenin sahib olamayacağı eşsiz bir rehberlikte bulunmakta ve bizim için çok zengin bir kaynak sunmaktadır.
* Araştırmacı Yazar
hiscan@yeniumit.com.tr
DİPNOTLAR
1. İbn Hişam, es-Sîretü'n-Nebeviyye, 4/205
2. İmam Şiblî, Peygamberimizin Risaleti ve Şahsiyeti, 52
3. Ebû Davûd, Cihad, 151
4. Buharî, Meğazî 83
5. İbn'ül-Esîr, Üsdü'l-ğabe, 1/168
6. İbn Hişam, 4/219-220
7. A.g.e., 220-221
8. A.g.e., 206-212
9. A.g.e., 225-227
10. A.g.e., 227
11. İmam Şiblî, 51
EFENDİMİZ DÖNEMİNDE MÜSLÜMAN GENÇLİĞİN ROLÜ
Yrd. Doç. Seyfullah Kara
Gençlik, kişinin enerji dolu ve hareketli olduğu en dinamik çağdır. Genç insan sahip olduğu enerjiyi harcayabilmek için daha çok harekete ihtiyaç duyar. Bu itibarla o, birçok meseleyi çözebilecek heyecan, dinamizm ve fiziksel beceriye de sahiptir; kendisine fırsat verildiğinde çok önemli başarılara imza atabilecek yeteneğe sahip bulunmaktadır. Ciddi görevleri yerine getirebilecek kabiliyet, genç insanda daima mevcuttur. Esas olan, gençteki bu kabiliyeti keşfedip, onu geliştirmek, bunun için de ona görevler vererek sorumluluk bilincini kazandırmaktır.
Asr-ı Saadet’te Efendimiz’in, gençliğin bu tür özelliklerini azami ölçüde dikkate alarak değerlendirdiği, açık bir biçimde görülmektedir. Çünkü O (s.a.s.), gençleri, tebliğ ve irşat faaliyetleri dahil, devlet teşkilatının en üst kademelerine kadar hemen her alanda görevlendirmiştir. Gençler ise, Allah’ın Resulü’nü hiçbir zaman mahcup etmemişler, O’nun güvenini boşa çıkarmamışlar ve kendilerine verilen çok ciddi dini ve idari görevleri, hakkıyla yerine getirmişlerdir. Bu görevler arasında müsteşarlık, valilik, sekreterlik, hâkimlik, komutanlık, sancaktarlık, istihbaratçılık, güvenlik görevliliği, maliyecilik, öğretmenlik gibi çok önemli devlet görevleri bulunmaktadır 1.
Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) “Ümmetimin en hayırlıları benim zamanımda yaşayanlardır”2 buyurmak suretiyle, genelde bütün ashabı taltif ederek övmüştür. Bununla beraber, onun, gençliğe ayrı bir önem verdiğini söylememiz gerekir. Bunun sebebini de, Hz. Peygamber’in, “Bana gençliğin yardımı lütfedildi”3 sözünde aramak gerekmektedir. Zira onların sahip olduğu enerji ve dinamizm, bir hareketi yükseklere götürebilecek ölçüdedir. İslâmiyet büyük ölçüde de gençlerin omuzlarında yükselmiştir.
Hz. Peygamber dönemini dikkatlice incelediğimizde, genç jenerasyonun İslâm’ın mesajını yaşlılardan daha önce ve daha büyük bir arzu ve iştiyakla kabul ettiğini görmekteyiz. Bu nedenle ilk Müslümanların büyük çoğunluğunu gençlik kesimi oluşturmuştur. Gençlerin İslâm dinine rağbeti o kadar fazla olmuştur ki, hicret sırasında Ubeyde b. Haris gibi oldukça yaşlı bir-iki kişi dışında, İslâm mensuplarının büyük ekseriyeti Müslüman oldukları zaman otuz yaşın altında idi ve ancak bir veya iki kişi otuz beşin üzerinde bulunuyordu. En nüfuzlu ailelerin, en nüfuzlu soyların gençleri İslâm’a koşup, kutlu davasında Allah’ın Elçisi’ne destek ve yardımcı olmuşlar, O’nu en olumsuz şartlar altında bile yalnız bırakmamışlardır.
Bu gençler arasında sayabileceğimiz Ali b. Ebî Talib Hz. Peygamber’in amcasının oğluydu. Hz. Ali İslâm’dan önce Allah’ın Resulü’nün evinde kalıyordu. Babası Ebû Talib, Hz. Peygamberi müşriklere karşı bütün imkânlarıyla korumasına rağmen, Müslüman olmamıştı. Ama Hz. Ali, daha İslâm’ın ilk gününden itibaren Müslüman olmuş, Hz. Hatice’den sonra İslâm’ın ilk mensubu olma şerefini kazanmıştır; Müslüman olduğunda ise henüz on yaşlarındaydı. Böylece o, daha İslâm’ın başlangıcından itibaren hep İslâmiyet’in içinde olmuştur. Onun ağabeyi Ca’fer b. Ebî Talib de ilk Müslüman olanlardandır4 ve Hz. Ali’den on yaş büyük olduğuna göre5, Müslüman olduğunda 20 yaşlarında bir delikanlıdır. Hz. Ca’fer’in hanımı Umeys’in kızı Esma’nın da ilk Müslüman olan6 genç hanımlardan olduğu anlaşılmaktadır.
İlk Müslümanlardan bir diğeri de, henüz daha delikanlılık çağında İslâm’ı tercih etmiş olan ve Efendimiz’in, kendisine “havarim” diye iltifat ettiği Zübeyr b. Avvam’ dır7. Zübeyr Müslüman olduğunda daha on iki yaşındaydı8. Mekke döneminin ilk ve aynı zamanda çilekeş Müslümanlarından Habbab b. el-Eret’i de zikretmemiz gerekir. O, altıncı Müslüman olarak on altı yaşlarında10 bir delikanlıydı. Osman b. Maz’ûn on dördüncü Müslüman olduğunda genç grup içinde bulunuyordu. Kardeşi Kudame b. Maz’ûn da ilk Müslümanlardan olup, Müslüman olduğunda yirmi yaşının biraz üstünde idi11.
İlk Müslümanlar arasında gençlik kervanında kimler yoktu ki; Allah Resulü (s.a.s.) kutsal mesajına gönlünü açtığında on dokuz yaşında olan Sa’d b. Ebî Vakkas; Uhud savaşında kendi bedenini Allah’ın Resûlü’ne siper eden, ilahi daveti kabulde ilk sıraları alan ve İslâm’la şereflendiğinde on dört veya on sekiz yaşlarında olan Talha b. Ubeydullah; Müslüman olur olmaz Kur’ân’ı müşriklerin arasında okuyacak kadar medeni cesarete sahip olan, cılız fiziğine karşın küfrün elebaşlarına meydan okuyan, on altıncı Müslüman olduğunda on altı yaşları civarında olduğu anlaşılan Abdullah b. Mesûd; Mekke döneminde tebliğ ve irşat faaliyetleri için evini Peygamberimize tahsis eden ve İslâmiyete girdiğinde on yedi, on sekiz yaşlarında olduğu anlaşılan Erkam b. Ebî’l-Erkam; hicret sırasında yirmi iki yaşlarında olan Saîd b. Zeyd ve en fazla onunla aynı yaşlarda bulunan hanımı Hattab’ın kızı Fâtıma; Yeni Müslüman olduğunda daha on yedi yaşlarında bulunan ve Hz. Ebû Bekr’in kızı olan Esmâ12; annesinin bütün servetini elinin tersiyle bir kenara iten ve hayatına yönelik bütün tehdit ve işkenceleri göze alarak kendisini Hz. Peygamber’in getirdiği ilahi mesaja vakfeden, sonuçta Uhud savaşında şehit olduğunda, Allah Resûlü’nün, şehadetine göz yaşı döktüğü Mus’ab b. ‘Umeyr13ve burada adını zikredemeyeceğimiz daha pek çok genç…
Burada şunu da hemen ifade etmemiz gerekir: Allah Resûlü’nün kutsal davetini öncelikle kabul edenler sadece Mekkeli gençler değildir; aynı zamanda Medineli gençler de onun bu ulvî mesajını Medineli yaşlılardan önce kabul etmişlerdir. Bilindiği gibi Allah Resulü (s.a.s.)’e en zor anlarında Medineliler kucak açmış ve ona beyatta bulunmuşlardır. O, Ensar’ı ancak mümin olanların seveceğini, münafıkların sevmeyeceğini, her kim onları severse, Allah’ın onu seveceğini, kim de sevmezse Allah’ın da onu sevmeyeceğini söylemiştir14. Yine Allah’ın Elçisi, “Eğer Ensar bir yol tutsa, ben de Ensar’ın yolunu tutardım. Şayet hicret olmasaydı, Ensar’dan biri olmak isterdim”15 demiştir.
İşte Allah’ın Elçisi’nin böylesine büyük değer verdiği Medineli Müslümanlar arasında İslâm dini ile müşerref olanların ilklerini de gençler teşkil ediyordu. Tıpkı Mekke’de olduğu gibi, Medine’de de, İslâm dinine karşı duran yaşlılarla, Müslüman olup İslâmiyet’i destekleyen oğullarından oluşan gençler vardı. Bunun en tipik örnekleri, Medine’nin ileri gelen saygın kişilerinden olup kıskançlığından ötürü Hz. Peygamber’den yüz çeviren Ebû Amir ile Uhud savaşında şehitlik mertebesine ulaşacak ve cansız bedeni melekler tarafından yıkanacak kadar Allah’ın Resûlü’ne bağlı olan oğlu Hanzala16; Münafıkların reisi olan Abdullah b. Ubeyy ile İslâm toplumunu ifsat etmek ve Allah’ın Elçisi’ni alaya almak için her fırsatı değerlendiren babasını öldürmek isteyecek kadar samimi ve güçlü bir Müslüman olan oğlu Abdullah’tır17.
Medineli gençler kuşkusuz bu ikisiyle sınırlı değildir. Onlar arasında, daha hicretten üç yıl önce Mekke’ye gelen ve Akabe’de bulunduğunda oradaki reislerin en küçüğü olan Es’ad b. Zürâre18; yine ikinci Akabe beyatında beyat ettiği sırada on üç-on dört yaşlarında olup oradakilerin en genci bulunan Ukbe b. Amr19; on beş yaşlarında iken ikinci akabe beyatında hazır bulunan Cabir b. Abdillah20; Akabe’de Allah’ın Elçisi’ne beyat ettiği sırada yirmi dört yaşında olduğu anlaşılan Mesleme b. Selâme21; babasından çok önce Akabe’de Hz. Peygamberi koruma sözü veren Muaz b. Amr22…ve daha birçokları.
Görülüyor ki, yaşlı Medinelilerin çoğu Medine’de şirk üzerinde bulunurlarken, onların ya çocukları ya da yeğenleri, Allah Resûlü’ne her ne pahasına olursa olsun itaat edeceklerine ve onu koruyacaklarına dair söz veriyorlardı.
Bütün bunlar bize şunu apaçık göstermektedir ki, Hz. Peygamber’in yardımcısı olan ve İslâm dinini omuzlayanların büyük çoğunluğunu gençler oluşturmuştur. Başka bir ifadeyle, İslâm dini büyük ölçüde gençlerin omuzlarında yükselmiş, layık olduğu yere ve zaferlere onlarla koşmuştur. Şurası gerçek ki, günümüzde de İslâmiyet, usulüne uygun bir şekilde insanlara takdim edilirse, ona ilk önce koşacak olanların gençlik kitlesi olacağı bilinmelidir. Çünkü İslâm dini verdiği evrensel ve insani mesajlarla gençliği cezp etmeye müsait bir dindir.
Bilinmesi gereken önemli bir husus şudur ki; bu gençler sadece verdiği sözlerle kalmamışlar, bu sözlerin gereğini yerine getirerek, Peygamber Efendimiz (s.a.s.) inanılmaz bir bağlılık göstermek suretiyle, Peygambere nasıl sadakatte bulunulacağına dair de eşsiz örnekler sergilemişlerdir. Gerçekten gençlik, İslâmî davete ilk önce koşan kitle olduğu gibi, Allah Resulü’nü koruma konusunda da en fazla özen gösteren kesim olmuştur. Allah’ın Resûlü, daha ilk tebliğini yapıp müşrikler tarafından sataşmalara ve tehditlere maruz kaldığı andan itibaren, gençlik tarafından büyük bir titizlikle korumaya alınmıştır.
Bir keresinde Hz. Peygamber aşikâre davete başlamak üzere akrabalarına yemek vermişti. Bu yemekte Allah’ın Resûlü onları Allah’a iman etmeye davet etti; oradakiler bu daveti hoş karşılamadılar; tehditler savurup tam dağılıp gideceklerken, Hz. Ali ortaya atılarak, “Gerçi benim görüşüm kısa, kollarım zayıf, yaşım buradakilerin hepsinden küçüktür; fakat bütün bunlara rağmen, ben seni bu işte korur, arka çıkarım ey Allah’ın Resûlü” demişti. Orada bulunanlar ise buna sadece gülmüşlerdi. Bu sırada Hz. Ali on üç yaşında henüz gençliğin başlangıç noktasında bulunan bir delikanlıydı23. Aynı Hz. Ali yirmi yaşlarında bir genç iken, hicret esnasında Hz. Peygamberin yatağına ölümü göze alarak yatmış, Allah’ ın Elçisi’nin habersizce hicret etmesini sağlayarak, onu ölümden kurtarmıştı24.
Eğer Hz. Ali için, Resûlüllah’ın akrabası olduğu ve onu korumasının normal görülmesi gerektiği söylenirse, Ebû Leheb’in de Hz. Peygamber’in amcası olduğunu, ancak ona en fazla düşmanlık edenler arasına girdiğini hatırlatırız. Öyleyse Hz. Ali’nin bu fedakarlığı bir akrabalık fedakarlığı değil, ancak bir iman fedakarlığı olarak kendisini apaçık göstermektedir.
Talha b. Ubeydullah’ın bir genç olarak Uhud savaşında Hz. Peygamberi korumak için gösterdiği yoğun çaba gerçekten her türlü takdirin üzerindedir. O, Hz. Peygambere inen kılıç darbelerine karşı elini uzatarak kendisini kalkan yapması nedeniyle eli kesilmiş ve çolak kalmıştır. Onun bu korumasına rağmen Hz. Peygamber çok zor duruma düşünce, hatta yaralanınca, onu savaş hengâmesinden kurtarmak için sırtına yüklemiş ve büyük bir kaya parçası üzerine çıkararak kurtulmasını sağlamıştır. Bundan sonra Allah’ın Resûlü, hayatı pahasına kendisini koruyan ve kurtaran bu genç için Hz. Ebû Bekir’e “Ey Ebû Bekir! Bugün cennet Talha’ya vacip oldu” demiştir25.
Abdullah b. Zeyd, meşhur kadın sahabi Ümmü Umâre’nin iki oğlundan biridir. Uhud savaşında Hz. Peygamberi çok yakından koruyarak onun takdirini kazanmıştır. Abdullah ve ailesinin gösterdiği sadakat ve kahramanlık, Allah’ın Elçisi tarafından, bu ailenin cennette kendisine komşu kılınması niyazı ile mükafatlandırılmıştır26.
Adı geçen Ümmü Umâre’nin diğer oğlu Habib b. Zeyd’in Allah’ın Resûlü’ne bağlılığı ise kelimenin tam anlamıyla destansı bir bağlılıktır. Bu bağlılık onu şehitlik makamına yükseltmiştir. Hz. Peygamber onu, peygamberlik iddiasında bulunan Müseylimetü’l-Kezzâb’a elçi olarak göndermişti. Ancak Müseylime, Habib’i tutukladı; ona Muhammed’in peygamber olduğuna inanıp inanmadığını sordu. Habib, Hz. Muhammed’in Allah’ın Resûlü olduğuna şehadet ettiğini söyledi. Bunun üzerine Müseylime kendisinin de peygamber olduğuna inanıp inanmadığını sordu. Habib bu soruya “Ben sağırım, seni duymuyorum” diye cevap verdi. Bu soru ve aynı cevap defalarca tekrarlandı; her cevapta Müseylime, Habib’ in bir uzvunu kesti; Habib bu şekilde uzuvları tek tek kesilerek şehit edildi27. O, Allah’ın Elçisine olan inanç, sevgi ve bağlılığı nedeniyle, parçalanarak şehit edilmeyi göze aldı, takiyye yapmaya bile gerek duymadı. Ruhsatla değil, azimetle amel etmeyi tercih etmişti.
Mekke müşrikleri, Resûlüllah’ı Mekke’ye sokmadıkları bir dönemde münafıkların reisi Abdullah b. Ubeyy’e haber göndererek, istediği takdirde kendisinin Mekke’ye gelebileceğini ve Kabe’yi tavaf edebileceğini söylemişlerdi. Bunu duyan Abdullah b. Ubeyy’in oğlu Abdullah, babasına “Allah her yerde nifakını açığa çıkararak seni rezil edecektir. Allah’ın Elçisi tavaf etmediği halde sen gidip tavaf edeceksin, öyle mi?!” dedi. İbn-i Ubeyy samimi Müslüman olan ve Allah’ın Resûlü’ne tam bir sadakatle bağlı olan oğlu Abdullah’dan yüz çevirdi. Oğlu ise babasına, “Resûlüllah tavaf etmedikçe ben de etmeyeceğim” diyerek rest çekti. Abdullah’ın babasına bu resti Hz. Peygamberi son derece sevindirdi. Abdullah, Hz. Peygambere olan engin sevgisi nedeniyle münafık babasını bir kalemde silip atmış ve Peygambere olan bağlılığını ortaya koymuştur.
Asrı Saadet dönemi Müslüman gençliği, Allah’ın Elçisi’ne canlarını feda etmek üzere bağlanmışlardı. Nitekim Hudeybiye antlaşmasının imzalanmasından az önce sahabe, canlarını feda etmek üzere Hz. Peygambere beyat ettiklerinde, ilk beyat eden kişi, yirmi yaşlarında bir genç olan Ebû Sinan el-Esedî olmuştur28. Bundan başka yine Hudeybiye antlaşması sırasında yirmi yaşlarında bir delikanlı olduğu anlaşılan Abdullah b. Ebî Evfâ29, on yedi yaşlarında olan Abdullah b. Yezid el-Hatmî30, on altısında Abdullah b. Ömer b. Hattab31 gibi daha birçok genç insan, meşhur “Bey’atu’r-Rıdvan”da Allah için canlarını feda edeceklerine dair Resûlüllah’a büyük bir iman ve sadakatle söz vermişlerdir.
Bütün bunlar bize gösteriyor ki, genç nesil sadece iman etmekle kalmamış, aynı zamanda imanları uğruna canlarını da feda etmekten çekinmemişlerdir. Genç nesil duygularının saflığı, haksızlıklara tahammülsüz oluşları ve evrensel fikirleri kabule müsait olmaları dolayısıyla, Peygamber Efendimizin tebliğ ettiği ilahi mesaja rağbet etmiştir. İlk Müslümanların büyük çoğunluğunun gençlerden oluşmasının nedeni budur.
Gençlerin bu teslimiyetine karşılık yaşlı nesil, büyük çoğunluk itibariyle eski inançlarından vazgeçmemiş, bunun da ötesinde Hz. Peygambere yürekten bağlı olan bu gençlere karşı her türlü zulüm ve işkencelerde bulunmuştur. Onlar bu yeni inanca ve evrensel mesaja kulaklarını tıkamışlar, geçmişin şartlanmışlığından kendilerini kurtaramamışlardır. Dar kalıpların içine gömülmüş olan bu ihtiyar nesil, içinde bulunduğu şablonun dışına çıkmaya cesaret edememiş veya çıkmak istememiştir. Çünkü onlar, içinde yaşadıkları toplumda belli bir kariyer ve makama sahiptiler. Belki bunları yeni inanç ve düzende kaybetmekten korkuyorlardı. İslâmiyeti kabul eden bu gençler arasında babası toplumda önde gelen insanlar da vardı. Ancak bu gençler, özellikleri itibariyle ilahi mesajı kavramaya ve kabule müsait olduklarından, İslâm dinine ve onun yüce peygamberine kucak açmakta gecikmediler. Onlar için önemli olan, makam, mevki ve menfaat değildi; asıl önemli olan evrensel ilahi mesajın haklılığıydı. İslâm’ın getirdiği insanî mesajlar ve ortaya koyduğu ilahi hedefler, gençlerin tertemiz fıtratlarıyla buluşunca, İslâmiyete doğru bir gençlik akını oluşmuştur. Gençler cahiliye döneminin savunulamaz inanç ve haksızlıklarını bir kenara iterek, ilahi mesaj ve hedefleri kendilerine şiar edinmişlerdir. Böylece Allah’ın Resûlü büyük bir başarıyla gençleri kendi safına çekmeyi bilmiştir. Bütün bunlar ışığında denilebilir ki, İslâmiyet, temelde genç insanlar hareketi şeklinde yayılma imkanı bulmuştur.
İslâm’ın çok kısa zamanda tüm Arabistan’a ve oradan da kıtalar ötesi ülkelere yayılışının altında, gençlikteki dinamizmin imanla buluşmasından kaynaklanan olağanüstü manevi güç yatmaktadır. Öyleyse öncelikle yapılması gereken şey, imanlı nesillerin yetişmesini sağlamak ve onlara iman bilinci yanında, inandığı değerler için fedakarlık yapabilme şuur ve idrakini kazandırmaktır. Böylesi gençlerin yetişmesi sadece ümmet için değil, tüm insanlık alemi için hayatî derecede gereklidir. Çünkü, İslâm’ın evrensel mesajının iman bilincine ulaşmış gençlerin eliyle insanlığın önüne sunulması sayesinde, bugün her bir tarafı kan ve gözyaşıyla sulanmış yeryüzü toprakları acı verici çehresinden kurtulacaktır. Hiç kuşku yok ki, tüm insanlık hasret kaldığı huzur dolu, saadet dolu çağlara bu gençlerin eliyle taşınacaktır.
*Atatürk Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi skara@yeniumit.com.tr
DİPNOTLAR
1. Bu konu ile ilgili geniş bilgi için bkz. Kara, Seyfullah, Peygamber Döneminde Gençlik, İstanbul, 2003.
3. El-Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, Mutâbıu’ş-Şuûb, b.y.y., 1378, V, 2.
4. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, edit. Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul, 1992, I, 386.
5. İbnu Hişam, a.g.e., I, 275; ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. ‘Usmân, es-Sîretu’n- Nebeviyye, nşr. Hüsameddin Kuddûsi, Beyrut, 1988, s. 78.
6. İbnu Abdilberr, Ebû ‘Umer Ahmed b. Muhammed, el-İstîâb fî Esmâi’l-Ashâb, (İbnu Hacer, el-İsâbe kenarında), Beyrut, ts., I, 210.
7. İbnu Hişam, a.g.e., I, 275; ez-Zehebî, a.g.e., s. 78.
8. İbnu Hişam, a.g.e., I, 266; Ebû’l-Fidâ, a.g.e., I, 116; ez-Zehebî, a.g.e., s. 78.
9. İbnu Hacer, Şihâbuddin Ahmed b. Ali el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Beyrut, ts., I, 545.
10. a.g.e., I, 416.
11. İbnu Abdilberr, a.g.e., III, 262.
12. İbnu Hişam, a.g.e., I, 271.
13. İbnu Abdilberr, a.g.e., III, 471; İbnu Hacer, a.g.e., III, 460.
14. A.k., V, 40.
15. A.k., V, 38.
16. Avn eş-Şerîf, Kasım, Neş’etü’d-Devleti’l-İslamiyye alâ Ahdi Resûlillah, Beyrut, 1991, s. 20.
17. El-Heysemî, Nûreddîn Ali b. Ebî Bekr, Mecmeu’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid, Beyrut, 1967, IX, 318.
18. İbnu Hacer, a.g.e., I, 34.
19. İbnu Abdilberr, a.g.e., III, 105; Uğur, Mücteba, “Ebû Mesûd el-Bedrî”, DİA, İstanbul, 1994, X, 187.
20. İbnu Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî, el-Maarif, çev. Hasan Ege, İstanbul, ts., s. 211; Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Ankara, 1988, II, 89.
21. Ahmed Cevdet, Kısâs-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, Sadeleştiren: Mahir İz, Ankara, 1985, III, 190.
22. İbnu Kesîr, Ebû’l-Fidâ, İsmail, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Riyad, 1988, III, 163-164.
23. Et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Umem ve’l-Mulûk, Beyrut, ts., II, 320-321; Berki, Ali Himmet-Keskioğlu, Osman, Hatemü’l-Enbiyâ Hz. Muhammed ve Hayatı, Ankara, 1981, s. 69.
24. İbnu Kesîr, a.g.e., III, 174.
25. El-Buhârî, a.g.e., V, 27; İbnu Abdilberr, a.g.e., II, 220.
26. Çakan, İsmail Lütfi, “Abdullah b. Zeyd”, DİA, İstanbul, 1988, I, 143.
27. İbnu Abdilberr, a.g.e., I, 328.
28. İbnu Hişam, a.g.e., III, 330; İbnu Abdilberr, a.g.e., IV, 83.
29. A.k., II, 265.
30. Çakan, İsmail Lütfi, “Abdullah b. Yezid el-Hatmî”, DİA, İstanbul, 1988, I, 143.
31. Kandemir, M. Yaşar, “Abdullah b. Ömer b. Hattab”, DİA, İstanbul, 1988, I, 126.
EFENDİMİZ’İN (S.A.S.) HİCRET MEYVELERİNDEN BÜREYDE İBNÜ’L- HUSAYB (R.A)
Prof Dr. Mesut Erdal
Resulü Ekrem (s.a.s.) uzun ve yorucu hicret imtihanının son saatlerine yaklaşmıştı. Yolda bin bir türlü meşakkati Allah’ ın inayetiyle atlatmış ve Medine’ye ulaşmaya ramak kalmıştı. Ğamîm denilen mevkiye vardıklarında birilerinin kendilerine doğru geldiklerini fark ettiler. Efendimiz (s.a.s.) Hz. Ebu Bekir’e (r.a.) bunlara kim olduklarını sormasını söyledi. Hazreti Ebu Bekir, “Siz kimlerdensiniz?” diye sordu. “Sehm oğullarından” cevabını aldı. Bunun üzerine Nebiler Nebisi (s.a.s.) ‘Sehm’ (nasip) lafzından tefeülde bulundu ve “Ya Ebu Bekir, nasibin ayağına geldi.” buyurdu. (Muhibbü’t-Taberi: 1/479)
Nitekim, Büreyde’nin Allah Resulü ile karşılaşması konusunda Diyanet İslam Ansiklopedisinde şu bilgiler verilmektedir: Süraka b. Malik de onun arkasına takılmıştı ama, her an hususi ilahi inayetlerle serfiraz olan Peygamberimiz karşısında hiçbir şey yapamamış, atının ayakları kumların içine gömülüvermişti. Süraka, yaptığı birkaç hamle ile onu ele geçirmeyi denemişse de, sonunda acizliğini idrak ederek gerisin geriye dönmüştü. Süraka, gördüğü mucize karşısında tümüyle erimişti ve ileride iyi bir Müslüman olacaktı. Bu olayı Hazreti Ebu Bekir (r.a.) şöyle anlatır:
“..Kureyş ve daha başkaları da bizi arıyorlardı. Ama atlı olan Sürâka b. Mâlik b. Cü’şum’dan başkası bize yetişememişti. Ben onu görünce, “Yâ Resûlallah, bu adam nerede ise bize yetişecek!” dedim. “Üzülme, Allah bizimle beraberdir!” buyurdu. Sürâka bize o kadar yaklaştı ki aramızda iki yahut üç mızraklık bir mesafe kalmıştı. “Yâ Resûlallah, bu adam bize kavuştu.” deyip ağlamaya başladım. “Niçin ağlıyorsun?” dedi. “Vallahi, dedim, kendim için ağlamıyorum, senin için ağlıyorum!” Bunun üzerine Allah Resûlü o gelen adamdan dolayı şöyle duâ buyurdu: “Allahım! Dilediğin şekilde bizi ondan koru!” Birdenbire adamın atının ayakları karnına kadar o sert toprağa gömülüverdi. Adam sıçrayıp aşağıya indi ve: “Yâ Muhammed, iyi biliyorum ki bu senin işin. Allah’a duâ et de beni, içinde bulunduğum bu durumdan kurtarsın. Vallahi seni arayanlara izini kaybettireceğim, işte sadağım, bundan bir ok al, ileride falan yerde benim deve ve koyun sürülerime rastlayacaksın, bu oku gösterdiğin takdirde onlardan ihtiyacın kadar alırsın.” dedi. Nebiler Nebisi (sallallahu aleyhi ve sellem), “Onlara benim ihtiyacım yok!” dedi. Sonra Sürâka için duâ etti ve Sürâka’nın atı kurtuldu ve Sürâka, arkadaşlarının yanına döndü. Biz yolumuza devam ettik. Nihayet Medine yakınında bulunan Kubâ’ya ulaştık. İnsanlar Allah Resûlü’nü karşılamak için yollara dökülmüş, evlerinin damları üzerine çıkmışlardı. Hizmetçi ve çocuklar ise yollarda el ele tutuşmuş şöyle diyorlardı: “Allahü Ekber! Allah Resûlü geldi! Muhammed geldi!” Peygamber’i ağırlama hususunda Medine’liler tartışmaya başladılar. Allah Resûlü: “Bu gece, Abdülmuttalip’in dayıları ola Neccâr oğullarında kalacağım. Bu vesileyle akrabalarımı da onurlandırmış olurum.” buyurdu. Sabahlayınca da Allah’ın emri üzerine daha sonra ikamet edeceği yere gitti.”(el-Bidaye: 3/187-188)
Büreyde de onun peşine düşenlerdendi, o ve adamları Efendimiz’in nazar-ı nübüvveti karşısında tümüyle erimişler ve bir anda içlerindeki tüm zarar verme planları veya dünyalık elde etme arzuları tükenivermişti. Efendimiz Büreyde ile göz göze gelince adeta “Sen de mi dünyanın üç kuruşuna tamah ettin; halbuki ben seni önceleri böyle bilmezdim” der gibi bakmış ve bu nübüvvet nazarı karşısında farklı bir insana dönüşmüştü adeta. Sürâka b. Mâlik’in iç dünyasını bir anda eriten, yahut Abdullah b. Selam’a, onu ilk defa gördüğünde, “Bu simada yalan yok, yalan olamaz!” dedirten ilahi sır, Büreyde’nin de kalbini ona ısındırıvermişti. Nitekim, Büreyde’nin Allah Resulü ile karşılaşması konusunda Diyanet İslam Ansiklopedisinde şu bilgiler verilmektedir:
“Mekke’li müşriklerin hicret sırasında Hazreti Peygamber’i diri veya ölü olarak ele geçirene büyük mükafatlar vaad ettiğini duyan Büreyde, arazisinden geçmekte olan Hazreti Peygamber ile yanındakileri durdurup kimliklerini öğrenmek istedi. Fakat bu esnada Resulullah’ın konuşmasından etkilenerek Müslüman oldu ve adamlarıyla beraber onun arkasında namaz kıldı.” ( Ahmet Önkal, DİA, VI/492)
Elimizdeki tarih kaynaklarına göre Hazreti Büreyde, hicret senesinde Müslüman olmuştur. Ancak onun Medine’ye gelişi ve yerleşme vakti konusu ihtilaflıdır. Bazı kaynaklar Bedir’in akabinde geldiğini, bazıları da Uhud’dan sonra geldiğini kaydederler. (El-İsabe, 1/286) Büreyde (r.a.) Resulü Ekrem ile on altı harbe iştirak etti. Ebu Ali et-Tusi’ye göre Büreyde’nin asıl adı Âmir, lakabı Büreyde idi. Hicretin 63. yılında vefat etti. (el-İsabe, 1/286.)
İbni Kesir’in el-Bidaye’sinde şöyle kaydedilir: “Allah Resulü Medine’ye hicret esnasında “Ğamim” denilen mevkiye gelmişti ki, Büreyde ve beraberindeki seksen adamıyla karşılaştı. O anda hepsi Müslüman oldular. Allah Resulü onlara yatsı namazını kıldırdı. Ona Meryem suresinin baş tarafını da öğretti.” (el-Bidaye: 8/216-217)
Büreyde ibnü’l- Husayb, Allah Resulü onun yanından ayrılıp Medine’ye girmek üzere yola çıkacağı sırada, “Yanında sancağın/sancaktarın olmadan Medine’ye girme.” diyerek sarığını çıkarmış, mızrağının ucuna bağlamış ve Allah Resulü’nün önünde sancaktar olarak Medine’ye kadar gelmiştir. (Meşahiru Ulemai’l-Emsar: 1/60)
Büreydetü’l- Eslemî (r.a.), Hayber gazasında bulunmuş, elinde sancakla Mekke fethine katılmıştır. Resulü Ekrem Efendimiz (s.a.s.) onu, kavmi olan Eslem kabilesinin zekatlarını toplamak üzere görevlendirmiştir. Allah Resulü’nün vefatının hemen akabinde gerçekleşen cihad seferinde ise Hazreti Üsame’nin sancağını taşımıştır. Allah Resulü’nden naklettiği birçok hadis rivayetleri vardır. Merv’de kalmış ve orada ilim neşriyle uğraşmıştır. (Siyeru A’lâmi’n-Nübela: 2/469) Merv’de kaldığından dolayı ona Mervezî nisbesi verilmiştir.
Allah Resulü bir defasında onu Yemen’e göndermişti. Büreyde, Hazreti Ali ile katıldığı Yemen yolculuğunu şöyle anlatır: “Hazreti Ali ile birlikte Yemen’e düzenlenen sefere iştirak ettim. Ancak onun bana biraz sert davrandığını görünce, Allah Resulü’ne geldim ve onu eleştirdim. Bir de baktım ki Resulü Ekrem’in yüzü değişiverdi ve bana şöyle dedi: “Bak Büreyde, ben müminlere kendi kendilerinden daha evla değil miyim?” “Evet, tabii ki ya Resulallah, sen bize bizden daha yakın ve daha sevimlisin.” dedim. Allah Resulü: “O halde ben kimin efendisi isem, Ali de onun efendisidir.” buyurdu. (el-Bidaye, 7/344) Dolayısıyla Allah Resulü burada itaate vurgu yapmış, görev ve yetki verdiği bir komutana veya emîre itaat veya isyanın doğrudan kendisine dönük bir itaat/isyan sayılacağını beyan etmek istemiştir.
Allah Resulü hicretin beşinci yılının Şa’ban ayında gerçekleştirdiği Müreysî’ gazvesinde Büreyde’yi elçi olarak karşı tarafa yollamıştı. Büreyde de, el-Haris ibn Ebî Dırâr ile konuşmuş ve onlardan aldığı haberleri Allah Resulü’ne iletmişti. (et-Tabakat, 2/63)
Mekke fethinde iki sancak vardı; birisini Büreyde, diğerini de Naciye ibn el-A’cem taşıyordu. Büreyde, Allah Resulü’nün vefatından sonra Medine’de uzun süre kalmadı. Basra’nın fethi ve şehirleşmesi üzerine oraya intikal etti. Daha sonra da cihad etmek üzere Horasan tarafına gitti. Yezid b. Muaviye döneminde Merv şehrinde vefat etti. Onun neslinden bazıları da Bağdat’a gelip yerleştiler ve orada vefat ettiler. (et-Tabakat, 4/241) Huneyn gazvesinde, Büreyde’nin mensubu olduğu Eslem kabilesinin iki sancağı vardı; birini Büreyde taşımıştı. (el-İsabe, 1/506.)
Hazreti Büreyde Allah Resulü’nden yüz elli kadar hadis rivayet etmiştir. (Et-Tuhfetüllatife: 1/213; Mesâilü İmam Ahmed: 1/264)
Büreyde ibnü’l- Husayb geriye iki erkek evlat bıraktı; biri Abdullah, diğeri de Süleyman. Bunlardan Abdullah Merv’de kadılık yapmıştır.(Tehzibü’l-Kemal: 14/328) Abdullah’ın babası hakkında şöyle dediği rivayet edilir: “Babam Merv’de vefat etti ve defnedildi. O şarktaki Müslümanların komutanı ve ışığı oldu. Zira Allah Resulü şöyle buyurmuştu: “Ashabımdan biri herhangi bir beldede ölürse, kıyamet günü, o beldede yaşayanların önderi ve ışığı olacaktır.” (Deylemî, el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb, 3/506; Aclûnî, Keşfü’l-hafâ, 2/252)
Hazreti Büreyde’den rivayet edilen birkaç hadis rivayetini teberrüken zikrediyoruz:
1. “Abdullah, babası Büreyde’den şöyle rivayette bulunmuştur: “Allah Resulü bir adamın şöyle diyerek Allah’a yalvardığını işitti: Allahım, senin Allah olduğuna ve senden başka hiçbir ilah bulunmadığına, senin Ehad ve Samed olduğuna, doğurmamış ve doğmamış olduğuna ve senin eşin ve menendin bulunmadığına şehadet ederek Senden istiyorum, Sana yalvarıyorum! Bunun üzerine Nebiler Nebisi, “Nefsim kudret elinde bulunan Allah’a kasem ederim ki, bu adam Allah’a ism-i a’zamıyla dua etti. İsm-i azam ki, onunla dua edilirse mutlaka icabet edilir, onunla her ne istenirse verilir.” (Tirmizi, Sünen, 5/515)
2. Hazreti Büreyde Allah Resulü’den şöyle nakleder: “Üç şey vardır ki insanın kabalığına ve saygısızlığına delildir: Ayakta iken bevletmek, namazdan çıkmadan önce eliyle alnını silmek ve secde halindeyken oflamak.” (Heysemi, Mecmeuz’z-Zevaid, II/83)
3. “Büreyde anlatıyor: Allah Resulü (s.a.s) çarşı ve pazara çıkarken şöyle dua ederdi: Allahım, bu çarşının ve içindekilerin hayırlı olanını sende istiyorum. Bu çarşı-pazarın şerrinden ve içindeki her türlü kötülükten de sana sığınıyorum. Allahım, bu çarşıda yalan yere yemine maruz kalmaktan etmekten ve zarar eden bir alışveriş yapmaktan da sana sığınırım.” (Mecmeuz’-Zevâid, IV/77)
Sonuç olarak Büreyde ibnü’l- Husayb, binlerce asbabından bir meçhul kahraman olarak, doğduğu topraklardan, dilini ve kültürünü bilmediği yad ellere hicret etmiş, hayatı boyunca bulunduğu yeri manen aydınlatmış bir sahabidir. Halen Merv şehrindeki türbesinde ziyaretçilerini beklemektedir. Allah şefâatlerine nail eylesin.
* Dicle Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi
merdal@yeniumit.com.tr
KAYNAKLAR
-Aclûnî, Keşfü’l-hafâ, I-II, Beyrut, 1405.
-Ahmed ibn Muhammed ibn Hanbel, Mesâilü İmam Ahmed, Delhi, 1988.
-Heysemî, Mecmeu’z-zevâid, I-X, Beyrut-Kahire, 1407.
-el-Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, I-XXXV, Beyrut, 1400.
-er-Riyadu’n- Nadıra fî menâkıbi’l- aşera, I-II, Beyrut, 1996.
-Deylemî, el-Firdevs bi me’sûri’l-hitâb, I-V, Beyrut, 1986.
-İbn Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fî temyîzi’s- Sahâbe, I-VIII, Beyrut, 1992.
-İbn Hibban el-Büstî, Meşahiru Ulemai’l-Emsar, Beyrut, 1959.
-İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, I-XIV, Mektebetü’l- Meârif, Beyrut, Tarihsiz.
-İbn Sa’d, Et-Tabakâtü’l-Kübrâ, I-VIII, Beyrut, Tarihsiz.
-Şemsüddin es-Sehâvi, et-Tuhfetü’l- Latîfe, Beyrut, 1993.
-Zehebi, Siyeru a’lâmi’n-Nübelâ, I-XXIII, Beyrut, 1413.
-Yakut el-Hamevî, Mu’cemü’l- Büldan, I-V, Beyrut, Tarihsiz.
EFENDİMİZ’İN (S.A.S.) VARLIKLA ÜNSİYETİ
Dr. Muhsin Toprak
Aslında, imanın da, marifetin de, ilâhî alâkanın da insan ruhuna kazandırdığı biricik hakikat sevgidir. Bunların alıp götürdükleri ise, kinler, nefretler ve zaaflardır.. evet, iman, marifet ve sevgi, insanı bütün varlıkla birleştirir.. ve aynı zamanda onu kesretin
ızdırap ve acılarından kurtararak kendi iç dünyasındaki
yalnızlığın, vahşetini Hak'la beraberliğin iksirleriyle erittirip ona
yaşadığı hayatı kâse kâse bir zevk gibi sunar.
Peygamberler insanlığın yolunu aydınlatmak üzere Allah tarafından görevlendirilmiş üstün meziyetli insanlardır. Geldikleri topluma hayatın nasıl yaşanması gerektiğini öğretir ve kendileri de bizzat yaşayarak topluma örnek olurlar. Efendimiz (s.a.s.) ise son peygamber olması hasebiyle topyekün insanlığa rehber olarak gönderilmiştir. Onun risaleti belli bir toplum, bir zaman ve bir mekânla sınırlı değildir. Dolayısıyla görevi, sadece Araplarla değil, bütün insanlıkla ilgilidir. Belli bir zaman dilimine değil, gönderildiği çağdan itibaren kıyamete kadar gelecek bütün zamanlara hitap etmek, insanlara hayatın nasıl yaşanması gerektiğini öğretmektir. Bu itibarla o, çağlar üstü bir mesaj sunmuş ve her devri kapsayacak biçimde bir hayat tarzı ortaya koymuştur. Biz burada Efendimiz’in hayatından sadece varlıkla ünsiyetini bir kesit olarak alıp, onun nasıl bir düşünce yapısıyla, nasıl bir psikolojiyle varlığa baktığını ve ilişkilerinde nasıl müspet bir insan olduğunu ortaya koymaya çalışacağız.
İnsanın gerek sosyal, gerekse tabii çevresiyle ünsiyet etmesi, uyum göstermesi, aldığı zihin eğitimine, kazandığı bakış açısına, inandığı değerler sistemine bağlıdır. Bediüzzaman Hazretleri bir kâfir ya da fasık ile bir mü’minin bakış açılarını karşılaştırdığı İkinci Söz’de konuyla ilgili şu mütalaayı yapmaktadır: Bir inkârcı ya da fasık gafil nazarında şu dünya, umumi bir mâtemhanedir. Bütün canlılar, ayrılık ve yok olma sillesiyle ağlayan yetimlerdir. Hayvan ve insan ise; ecel pençesiyle parçalanan kimsesiz başıbozuklardır. Dağlar ve denizler gibi büyük mevcudat, ruhsuz, müthiş cenazeler hükmündedirler. Mü’min nazarında ise dünya Rahman’ın zikredildiği bir yer, beşer ve hayvanların talimgâhı ve insan ve cinlerin imtihan meydanıdır. Bütün hayvan ve insan ölümleri ise; terhisattır. Hayat vazifesini bitirenler, bu dâr-ı faniden, manen mesrurâne, dağdağasız diğer bir âleme giderler. Ta yeni görevlilere yer açılsın, gelip çalışsınlar. Bütün hayvan ve insan doğumları ise; askere almak, silâh altına, vazife başına gelmektir. Bütün canlılar, birer muvazzaf mesrur asker, birer müstakim memnun memurlardır. Bütün sesler ise, ya vazife başlarkenki zikir ve tesbih ve paydostan gelen şükür ve rahatlama veya çalışma neşesinden neş’et eden nağmelerdir. Bütün mevcudat, o mü’minin nazarında, Seyyid-i Kerim’inin ve Mâlik-i Rahim’inin birer mûnis hizmetkârı, birer dost memuru, birer şirin kitabıdır.
Bu ikinci bakış açısı mü’minler için tutulması gereken bir yoldur. Yalnız, mü’min olan herkes de varlığa aynı nazarla bakamamaktadır. “Elbette ki bu konuda herkesin duyup zevk etme ufku farklı farklıdır. Çevrelerine basiretleriyle bakabilen ve ihsasları itibarıyla derinleşip mârifet ve ruhanî hazların zirvesine ulaşan hassas ruhlar, sathîler sathîliklerinde emekleye dursunlar, kim bilir ne engin hayâller içinde yüzer durur ve talihlerinin sonsuza açık ufuklarında ne sırça saraylar kurarlar.” (F. Gülen, Bir Bakış Açısı, Sızıntı, Kasım 2004). Dolayısıyla insanları ve diğer varlıkları birer dost, munis birer arkadaş görüp kaynaşmak da var, kendini yok etmeye odaklanmış birer düşman görüp korkmak, uzaklaşmak da. Diğer varlıkları şuursuz, cansız, camid görmek de var, canlı, şuurlu, belli bir vazifeyi eda eden memurlar olarak görmek de. Her iki durum da düşünce ve duygu dünyamızın yapısı ile alakalıdır.
Elbette ki varlıkları, kendi hayatını devam ettirmek için başkasını yok etmeye çalışan nesneler olarak gören kimseyle, bunları, yaşatmak için birbirleriyle yardımlaşan şuurlular olarak gören kimse bir değildir. Onlara sadece maddeci bir nazarla bakıp, anlamsız, gayesiz görenle; “Yeryüzü, gökyüzü ve bu ikisinde olanlar her ne varsa Allah’ı tesbih ederler, O’nu tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur, ama siz onların tesbihlerini anlamazsınız” (İsra, 17/44) ayetinin penceresinden bakıp da bir serzakirin etrafında zikreden dervişler gibi gören kimsenin zihin dünyası aynı olmayacaktır. Bir mü’min için kâinat, Recâîzâde’nin dediği gibi; “Bir kitabullah-ı âzamdır serâser kâinat / Hangi harfi yoklasan mânâsı hep Allah çıkar.”
“Aslında, iman nuruyla bakabilenler için, şu iç içe güzellikler Hakk’ın zatına birer burhan; insan ise, o burhanları gören, duyan, okuyan, seslendiren bir tercümandır. Bütün eşya, onu akıl, şuur, his ve gönlüyle yerli yerinde değerlendiren talihlileri fizik ötesi âlemlerin derinliklerine uyarır; zamanla onların ruhlarına melekûtî sırlar akmaya başlar, zihinleri âdeta bu sırların havzı hâline gelir, kalpleri de tecelli avlama rasathanelerine dönüşür.” (F. Gülen, Müslüman Ufkundan Dünya ve İçindekiler, Sızıntı, Aralık 2003).
Efendimiz (s.a.s.) de varlığa bu zaviyeden bakıyor, münasebetini ona göre kuruyordu. Onun varlığa bu nazarla bakmaması, böyle görmemesi mümkün değildi, zira Kur’ân’ın öğretisi böyledir. Efendimiz (s.a.s.)’in nazarında bütün mahlûkat Allah’ın varlık ve birliğinin şahitleri, yüce Yaratıcının sanat eserleri ve mü’minler için birer tefekkür tablosudur. Onun zihin dünyasını bu yönde inşa eden Kur’ân-ı Kerim idi. Bir gece namazında Efendimiz (s.a.s.)’in ağladığını gören Hz. Bilal (r.a.), neden ağladığını sormuş, Allah Resulü de Âl-i İmran sûresinin son ayetlerinin indiğini beyan etmiş, sonra da “Yazıklar olsun bu ayetleri okuyup da düşünmeyenlere” buyurmuştu (Müttaki, Kenz, I, 570). Böyle buyuran Efendimiz (s.a.s.)’in kendisinin varlıklar üzerinde düşünmemesi elbette düşünülemez. Nitekim teheccüde kalktığında gökyüzüne bakar, Âl-i İmran sûresinin, “Yeryüzünün ve göklerin yaratılışında, gece gündüzün farklı oluşunda akıl sahipleri için deliller vardır.” (Âl-i İmran, 3/190) ayetinden itibaren bu son ayetlerini okurdu (Buhari, Teheccüd 6). Gece namazlarında da zaman zaman Âl-i İmran sûresinin son 10 ayetini (190-200. ayetlerini) okuduğu rivayet edilmiştir (Ebu Davud, Salat 26).
İşte burada Peygamber Efendimiz’in hayatından vereceğimiz bazı örnekler, O’nun varlığa bu ikinci zaviyeden nasıl baktığını ve ünsiyet ettiğini göstermektedir.
İnsana Ünsiyet
Allah’ın yarattığı ve vahiyle yücelttiği insan şüphesiz ki kâinattaki varlıkların en değerlisi ve en üstünüdür. Bu yüzden Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) varlıkla ünsiyetinin merkezinde insan vardır. Yani öncelikle insana ünsiyet eder. “Mü’min ülfet eden ve kendisine ülfet edilendir. Ülfet, ünsiyet etmeyende ve kendisiyle ülfet, ünsiyet edilmeyende hayır yoktur” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/335) buyurur. İnsanla ünsiyet tesis etmede ilk basamak gülümsemek, onlarla selamlaşmak ve hal-hatır sormaktır. Ünsiyeti devam ettirmek içinse, sevdiğini söylemek, insanlarda gördüğümüz farklılıklarının farkında olduğumuzu belli etmektir. Bu tutum insani ilişkilerde daha baştan pek çok kapıyı açacaktır. Efendimiz’in bu yönünün farkında olan Mekke müşrikleri hicret öncesinde onu öldürme planları yaparken içlerinden birinin söylediği şu söz bu gerçeği çarpıcı biçimde dile getiriyor: “Muhammed’in (s.a.s.) güler yüzlülüğü ve konuşması meşhurdur. Gider bir kavmi kendine bağlar, sonra bize savaş açarlar.” (Mahmud Es’ad, İslâm Tarihi, s. 527).
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) insanlarla sabah karşılaştığında hal-hatırlarını ve geceyi nasıl geçirdiklerini sorardı (Heysemi, Mecma, 10/143). Selamlaşıp hal hatır sorma, alaka kurmanın en asgari şartı olduğu gibi, ünsiyet etmenin de alametidir. Ama bu, alakanın devam etmesi için yeterli değildir. Bunun şuurunda olan Efendimiz insanlarla aralarındaki alakayı sıcak tutmak için onların iyi özelliklerini öne çıkarır ya da gündelik farklılıklarının farkına vardığını belli ederdi. Böylece onlara iltifat etmiş, ilişkiyi sıcak ve canlı tutmuş olurdu. Bir defasında Hz. Ammar (r.a.) Efendimiz’in (s.a.s.) evine gelir, girmek için izin ister. Efendimiz onun sesini tanır ve ‘İzin verin.’ buyurur. Ammar içeri girdiğinde Efendimiz (s.a.s.) ona, “Merhaba ey tayyib mutayyeb” diye hitap eder. (Aliyyü’l-Muttaki, Kenzü’l-ummâl, 8/526). Bu iki kelime onun hem manen temiz, hem de yıkanıp koku sürünmek suretiyle maddeten temizlendiğini ifade ediyor. Bu hadiseden de anlaşıldığı gibi Efendimiz insanların iyi özelliklerini veya hallerini öne çıkararak onlara iltifatta bulunuyor, gönül alıyordu. Yine Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) sakallarını sarıya veya kırmızıya boyamış kimseleri gördüğünde onlara “Merhaba ey sarıya ve kırmızıya boyananlar” diye hitap ettiğini görüyoruz (Muttaki, Kenz, 6/669). Bu da farklılıkların farkında olduğunu belli etmenin insanlar üzerinde ne derece tesir meydana getirdiğini iyi bildiğini göstermektedir.
Bunun bir örneğini de ilim öğrenen talebeler için yaptığı hitapta görüyoruz. Efendimiz (s.a.s.) öğrencilere hitaben: “Mehaba ey ilim öğrenenler! İlim öğrenenleri melekler kuşatır, kanatlarıyla onlara gölgelik yaparlar. Sonra talep edilen şeye muhabbetlerinden ötürü ta dünya semasına ulaşıncaya kadar üst üste gelirler.” buyurmuştur (Muttaki, Kenz, 10/160). Yine bir defasında ilim öğrenenleri gördüğünde, “Merhaba size ey hikmet pınarları, karanlığın lambaları, elbiseleri eski, kalbi yeni olanlar ve her bir kabilenin reyhanları.” diye hitap etmiştir (Muttaki, Kenz, 10/260). Bu ikinci hadiste Efendimiz’in ilim öğrenenleri tavsif için kullandığı ifadelerin onları ne kadar motive ettiği hususu izahtan varestedir.
Bir başka örneği de, Ezdlileri gördüğünde Allah Resulü’nün onlara yaptığı hitapta görüyoruz. Ezd kabilesinden insanlarla karşılaştığında onlara “Merhaba ey insanlarının yüzleri güzel, kalbleri cesaretli, ağızları temiz, emanete riayetkâr Ezdliler” diye hitap etmiştir (Muttaki, Kenz, 12/85). Bu onlara kuru, laf olsun diye yapılmış bir iltifat olmayıp gerçeği yansıtmaktadır. Bu sözler Ezdlilere iyi hallerinin devamı hususunda müthiş bir motivasyon sağlamakta, ama aynı zamanda başkaları için de hayatta ulaşılması gereken bir hedefi işaret etmektir.
Onun insana gösterdiği ünsiyet, kurduğu münasebet, ruh halinin ne kadar olumlu olduğunun işaretlerini taşımaktadır. İnsanların ruh halleri ve karakterleri farklı; arzu, istek ve emelleri çeşitli, ilgi ve meyilleri değişik olduğundan ünsiyet etmek kolay değildir. Bu farklılıkların her biri insanın önünde bir engel oluşturur ve onu diğer insanlardan uzaklaştırır. Ama Efendimiz bu zorlukları kolayca aşar ve başkalarıyla aralarında çabucak bir alaka peyda eder ve bunu da devam ettirirdi. Zira insanlara peşin fikirlerle, ön yargılarla bakmaz, onları oldukları gibi kabul eder ve onlarla münasebet ağı kurmanın yollarını arardı.
Kabirdekilerle Hasbihal
Peygamber Efendimiz (aleyhi ekmelü’t-tehâyâ) insanla ünsiyetinin nasıl olduğunu gösteren bir başka tablo ise mezarlıklardan geçerken kabirde yatanlara selam vermesi ve onlarla hasbihal etmesidir. İnsan ölmüşlerle alakanın koptuğunu, onlarla iletişim kurulamayacağını zanneder, ama onların da kendilerine göre bir hayatlarının olduğunu bilen Efendimiz (s.a.s.), kabirlerden geçerken şöyle seslenirdi: “Selam ey mü’minler yurdunun sakinleri! İnşallah biz de size katılacağız.” (Müslim, Cenaiz 102) Hz. Peygamber Bedir kuyusunun yanından geçerken müşriklerin ölülerine, “Ben Rabbimin bana vadettiğini buldum. Siz de Rabbinizin size vadettiğini gerçekten buldunuz mu?” diye seslenmiştir. Bunun üzerine Hz Peygamber’e “Toprak olmuş kemiklere mi sesleniyorsunuz?” denilince, Peygamberimiz (s.a.s.) de, “Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin olsun ki söylediklerimi onlar sizden daha iyi duyuyor, fakat cevap vermiyorlar.” buyurmuştur (Buhari, Cenaiz 87; Nesai, Cenaiz 117). Uhud’da, Peygamber Efendimiz (s.a.s.), şehitlerin başında durmuş ve “Şehadet ederim ki, bunlar, Allah katında diridirler. Onları ziyaret edin, onlara selam verin. Allah’a yemin ederim ki, onlar selam verenin selamını alırlar.” açıklamasını yapmıştır. (Heysemi, Mecmauz-zevaid, 3/60). Demek ki kabirde yatanlar ölüdür deyip geçmemek, onlarla tanışıklık edip selamlaşmak, hasbihal etmek gerekiyor.
Diğer Varlıklarla Ünsiyet
Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) varlıkla ünsiyetinde her ne kadar insan merkeze alınsa da, maddi-manevi diğer varlıklarla da ünsiyet ettiği, olumlu münasebetler kurduğu görülmektedir. Bu durum onun insan dışındaki varlıklara hitap şeklinde açıkça gözükmektedir. Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) nazarında insan dışındaki diğer maddi-manevi varlıklar da tıpkı insan gibi telakki edildiğinden onlara şuur sahibi manevi şahsiyetlermiş gibi hitap edilmiştir. Varlığa böyle bir hitap, sözün tesirinin yanında hitap edenin psikolojisinin ne kadar olumlu, düşüncesinin ne kadar duru ve tabii çevreyle uyumunun ne kadar mükemmel olduğunu da gösterir. Kur’ân-ı Kerimde de mevcut olan bu hitap biçimi aynı zamanda bir öğretidir. Mesela, Hz. İbrahim ateşe atıldığında Allah (c.c.) “Ey Ateş! İbrahim’e serin ve selamette ol (onu yakma)” (Enbiya, 21/69) diye hitap etmiştir. Nuh tufanı olduğunda da yine Cenab-ı Hak yere göğe hitap ederek “Ey Yer! Suyunu yut ve Ey Gök! Sen de suyunu tut.” (Hud, 11/44) buyurmuştur. Şu ayetlerde de yine gök cisimleri ile gece ve gündüz tıpkı insanlarmış gibi resmedilmektedir: “Bakın: Gündüzün sinip gizlenen yıldızlara... Dolaşıp dolaşıp yuvalarına, yörüngelerine giren gezegenlere... Geçmeye başladığı dem geceye… Nefes almaya başladığı dem sabaha kasem ederim.” (Tekvir, 81/18) Edebiyatta tecrid veya teşhis adı verilen bu söz sanatının örneklerine Allah Resulü’nün hitap tarzında da sıkça rastlamaktayız.
Güne Merhaba
Efendimiz’in (s.a.s.) manevi varlığı şuurlu bir şahsiyet gibi telakki edip ona hitap etmesinin örneklerinden birini sabah vakti veya yeni gün oluşturmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.s.) sabah güneş doğduğunda şöyle derdi: “Merhaba ey yeni gün ve ey yaptıklarımıza şahit olup amellerimizi yazan melek! Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla yazın. Şehadet ediyorum ki Allah’tan başka ilah yoktur ve Muhammed Allah’ın resulüdür. Ve şehadet ediyorum ki din bütünüyle Allah’ın vasfettiğidir. Yazan da Allah’ın inzal ettiği gibi yazmıştır. Ve şehadet ediyorum ki kıyamet saati gelecektir ve bunda şüphe yoktur. Ve Allah kabirlerde olanları diriltecektir.” (Muttaki, Kenz, 2/632). Bu sözde Efendimiz yeni güne şahsiyet vererek, hem yeni günü, hem de amellerimizi yazan meleği, sabaha mü’min olarak girdiğine, yeni güne mü’min olarak başladığına şahit tutmaktadır. Onun yolunun yolcularından olan Şah-ı Nakşibendî Hazretlerinin de Evrâd-ı Kudsiyye’sinde Efendimiz’i örnek alarak “Merhaba, merhaba ey yeni sabah ve yeni günün mutluluk veren ilk saatleri!” hitabıyla sabah ve mutluluk getiren yeni güne ‘Hoş geldin.’ dediğini görüyoruz.
Kışa Merhaba
Efendimiz’in (s.a.s.) manevi varlıkla ünsiyetinin nasıl olduğunu gösteren diğer bir şey de kış mevsimidir. O, her şeyin olumlu bir yanını görüp onu öne çıkardığı gibi, soğuk olması hasebiyle insanların pek soğuk baktığı kış mevsimini, bir misafirmiş gibi, sıcak bir şekilde karşılar, ona merhaba der ve onun rahmet vesilesi olduğunu ifade ederdi. Nitekim Efendimiz (s.a.s.) bir hadis-i şeriflerinde; “Merhaba ey kış! Bu mevsimde rahmet iner. Gece ibadet edenler için kışın gecesi uzun, gündüzünde oruç tutanlar için gündüzü kısadır.” (Muttaki, Kenzü’l-ummâl, 12/322) buyurmuştur. Varlığa böyle bakmak ve böyle bir karşılama yapmak, bunu yapan kimsenin duygu dünyasının ne kadar renkli, düşünce dünyasının ne kadar canlı ve hayal dünyasının ne kadar geniş olduğunu gösterir.
Evdekilere Selam
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) yalnız da olsa kendini yalnız hissetmezdi, zira o biliyordu ki, yalnız değildi. Manevî/ ruhanî varlıkla birlikte yaşıyordu. Bu yüzden eve girdiğinde evde insan olmasa bile selam verirdi. Hatta geceleyin geldiğinde uyuyanları uyandırmayacak, uyanık olanın da duyabileceği şekilde selam verdiği rivayet edilmektedir. (Müslim, Eşribe 174). Yine Efendimiz “Kim şeytanın yanında yatmasını ve yemeğinden yemesini istemiyorsa eve girince selam versin, yemeğe başlarken besmele çeksin.” buyurmuştur (Heysemi, Mecma’, VIII, 41). Bu hadiste Efendimiz, insanın yalnız olmadığını, manevî varlıklarla beraber yaşadığını, insanın bunun bilincinde olması gerektiğini, dolayısıyla onlardan melekler ve cinlere selam verilmesini, şeytanların ise insanın yediklerine ortak olmamaları için besmele ile başlanmasını emir ve tavsiye buyuruyor.
Yeni Mahsul Meyveye İltifat
Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) varlıkla ünsiyetinin bir başka tezahürü de yeni mahsul meyveleri karşılama biçiminde ortaya çıkmaktadır. Bu da adeta bir seremoniyi hatırlatmaktadır. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) kendisine ilk mahsul meyve ikram edildiğinde onu öper ve “Rabbimiz! Bize turfandasını yedirdiğin gibi sonunu da yedir.” diye dua ederdi. Sonra da onu çocuklardan başlayarak yanındakilere ikram ederdi. (Şâmî, Sübülü’l-hüdâ ve’rreşâd, 7/317-318). Efendimiz’in bu tavrı, varlığa bakış açımızı ve onunla ünsiyetimizin sebebini anlatan şu ifadelerde anlamını bulmaktadır: “Hislerimizin heyecanla köpürdüğü, duyuş ve sezişlerimizin değiştiği, idrak ufkumuzun derinleşip farklılaştığı bu türlü durumlarda çok defa gündelik alâkalardan sıyrılır; bütün bu olup bitenlerin perde arkasına yönelir ve öteleşmenin ruhlarımıza kazandırdığı genişlikle şu her zaman görüp temâşâ ettiğimiz kâinatları, bağrında yaratıldığımız tabiatı, Sevgili’nin kaleminden dökülmüş harfler, kelimeler, şiirler gibi duyar ve mırıldanır; O’nun neyinden dökülen nağmeler gibi dinler ve heyecanlanır; O’nun tığından çıkmış dantelâlar gibi temâşâ eder, hayret ve takdirlerle karşılar; sonra da karşılaştığımız bütün bu şeyleri öper öper başımıza kor, koklar koklar yüzümüze-gözümüze sürer ve bu vuslat koridorunda vuslat demlerine denk unutulmayacak dakikalar yaşarız.” (F. Gülen, Bir Bakış Açısı)
Saça İkramı Tavsiye
Bir hadislerinde aleyhi ekmelü’t-tahâyâ Efendimiz “Kimin saçı varsa ona ikram etsin.”
(Ebu Davud, Teraccül 3) buyurmaktadır. Bu hadiste saç, adeta bir insan gibi telakki edilmiş, bir misafir şahsiyeti verilmiş ve ona ikram edilmesi istenmiştir. Saça, ihtiyacı olan yıkama, temizleme, tarama ve gerektiğinde yağlama yoluyla bakım yapma tavsiye edilmiştir. Bu tavsiye, yıkama, temizleme, tarama, yağlama gibi manaları verecek lafızlarla ve bir emir kalıbıyla da yapılabilirdi, ama böyle yapılmamış, üslubu çok nezih ve insanın duygularını okşayan bir tonda yapılmıştır. Bu da dilin farklı kullanımlarının insan üzerindeki etkisinin farkında olan Efendimiz’in bunu varlıkla ilişki dünyasına nasıl beliğane yansıttığını göstermektedir.
Hilale Hitap
Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in varlıkla ünsiyetinin bir başka tezahürü de yeni hilal göründüğünde ortaya çıkıyor. Peygamberimiz (s.a.s.) yeni hilali gördüğünde onu tıpkı beklediği bir misafirmiş gibi karşılar ve adeta onunla hoşbeş ederdi. “Hilal hayır ve rüşddür” buyuran Efendimiz, “Seni yaratan ve kavislendirene iman ettim.” (Heysemi, Mecma’, 10/142) diye ona hitap ederdi. Bu hitap da gösteriyor ki Efendimiz onunla, karşısında sanki kendisini anlayan bir insan varmış gibi iletişim kuruyor.
Mekânlara Hitap
Fahr-i kâinât Efendimiz coğrafî mekânlarla da ünsiyet eder, onlarla sanki birer dost gibi hitap ederdi. Bunun en bariz örneğini hicret esnasında Mekke’ye yaptığı hitapta görüyoruz. Efendimiz hicret ederken Mekke’ye şöyle seslenmişti: “Ey Mekke! Bütün dünyada en çok sevdiğim yer sensin! Senin evlatların duvarların arasında beni huzur içinde bırakmıyor. Eğer çıkarmasalardı senden çıkmazdım.” (İbn Mâce, Menâsik 103). Âdeta ana kucağından zorunlu olarak ayrılan bir çocuğun duygu ve düşüncelerini yansıtan bu sözler, Efendimiz’in doğduğu ve içinde 53 yıl yaşadığı Mekke’yi tıpkı bir ana kucağı gibi gördüğünü ifade etmektedir.
Allah Resulü’nün coğrafi mekânlara bakışının bir örneğini de Uhud dağını gördüğünde söylediği şu sözlerde görüyoruz: “Uhud bir dağdır. O bizi sever, biz de onu severiz” (Beyhaki, es-Sünenü’l-Kübrâ, 5/322-323). Bu ifadelerde Uhud savaşında dağın kendisini sevdiği için hamilik yaptığı telmih edilmekte ve bu yüzden bir vefa borcu olarak kendisinin de onu sevdiği bildirilmektedir. Onun yolunun yolcularından birinin, ilişkili olduğu mekânlara vefasına işaret eden şu sözleri ne kadar da anlamlıdır: “Kahve içtiğim bir yerde bir daha oturmamayı o mekana vefasızlık sayarım. Geçtiğim bir yoldan bir daha geçmemeyi vefasızlık sayarım.” (Nuriye Akman, Gurbette Fethullah Gülen, s. 23)
Hatıraya Değer Verme
Varlıkla ünsiyetin bir başka göstergesi de hatırası olan şeylere değer vermektir. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) insanların çeşitli münasebetlerle birbirlerine takdim ettikleri hediyelere veya kullandıkları eşyalara da değer atfederdi. Şu hadise Efendimiz’in (s.a.s.) insanlar nazarında hatıra değeri taşıyan şeylere nasıl baktığını çarpıcı biçimde ortaya koymaktadır: Bedir savaşında müşrikler safında bulunup, Müslümanlara karşı çarpışan damadı Ebu’l-As esir düşmüştü. Esirler fidye ile esaretten kurtuluyorlardı. Ebu’l-As’ın fidye olarak vereceği parası yoktu. Mekke’de bulunan eşine yani Efendimiz’in (s.a.s.) kerimesi Zeyneb’e (r.a.) haber gönderdi. O da esirler arasında bulunan kocasını kurtarmak için annesi Hz. Hatice’nin (r.a.) kendisine düğün hediyesi olarak taktığı kolyeyi fidye olarak gönderdi. Efendimiz (s.a.s.) o kolyeyi gördüğünde 25 yıllık hatıratı gözünde canlandı. Bu duygulu tablo karşısında gözleri yaşaran Efendimiz (s.a.s.), “Bir annenin hatırasını kızına bırakmak icap etmez mi?” buyurarak kolyeyi iade etti ve Ebu’l-As’ı serbest bıraktı. (Ö. Rıza Doğrul, Asr-ı Saadet, 1/242). Bir başka hadise de, sütannesi Halime’nin kabilesi Huneyn savaşında esir düştüklerinde kendisinden süt emdiği kişi sebebiyle onları serbest bırakmasıdır. Sütkardeşi Şeyma, Evtas savaşında esir düştüğünde de yine eski hatıratı gözünde canlanmış, ganimetlerden hediyeler vererek onu serbest bırakmış, ailesinin yanına göndermiştir.
Yine ciz’u’n-nahl olarak bilinen, Efendimiz’in (s.a.s.) mescitte kendisine dayanarak hutbe irad ettiği hurma kütüğü, minber yapıldıktan sonra mescitten atılacak olması karşısında üzüntüsünden inleyerek ses çıkarması sebebiyle Efendimiz (s.a.s.) onu mescitte bıraktırmıştır. Bu hadise de Efendimiz’in hatırası olan şeyler karşısındaki âlicenaplığını göstermektedir.
Sonuç
Buraya kadar verdiğimiz örnekler gösteriyor ki, Peygamber Efendimiz (s.a.s), varlığa şuursuz cansız nesnelermiş gibi bakmıyor, aksine onları, Allah’ın sanat eserleri, güzel isimlerinin ve yüce sıfatlarının birer tecelligâhı görüyor ve ünsiyet ediyordu. Zaten canlı-cansız bütün varlık da ona “hoşamedi”de bulunmaya can atıyor, O’nun ünsiyet atmosferine girme aşkıyla yanıp tutuşuyordu.
* Araştırmacı - Yazar
EFENDİMİZ(s.a.s.)'İN KUR'ÂN OKUYUŞU
Doç.Dr. Ali Akpınar
Kur’ân’ın ilk muhatabı olan Efendimiz, her konuda olduğu gibi Kur’ân okuma, onu anlama ve onun hükümlerini hayata geçirme konusunda da bizlere en güzel örnekliği sunmuştur. Biz burada maddeler halinde Hz. Peygamberin Kur’ân okuyuşunu ve Kur’ân anlayışını okuyucularımıza sunmayı uygun bulduk. Zira Kur’ân’a muhatap olan o eşsiz insanın Kur’ân okuyuş ve anlayışı, bu konunun ilk ve en önemli referansıdır.
a) Hz. Peygamber, Kur’ân’ın İlk Muhatabıdır.
O, Kur’ân’ın ilk emri “Yaratan Rabbinin adıyla oku!” emrinin de ilk muhatabıdır. İlk muhatap olarak O, Kur’ân’ı okumak, ezberlemek ve anlamak için büyük gayret göstermiştir. O, Kur’ân okumaya ve onu ezberlemeye son derece düşkündü. O, bu konuda uyarılacak kadar çaba göstermiş, kendisine inmekte olan Kur’ân’dan bir şeyler kaçırma endişesi taşımıştır. Bu konuda Kur’ân’da şu ayetler yer almıştır:
“Gerçek hükümdar olan Allâh, çok yücedir. Sana vahyedilmesi henüz tamamlanmadan unutma endişesi ile Kur’ân’ı okumada acele etme ve: ‘Ya Rabbî! Benim ilmimi artır.’ de!” (Tâ hâ, 20/114)
“Sana vahyedileni unutmamak için tekrarlarken, hemen anında bellemek için dilini kımıldatma! Çünkü vahyi senin kalbinde toplamak ve onu okutmak Bize ait bir iştir. O halde Biz Kur’ân’ı okuduğumuzda, Sen de onun okunuşunu izle! Ayrıca onu açıklamak da bize ait bir iştir.” (Kıyamet, 75/16-19)
“Bundan böyle sana Kur’ân okutacağız da sen unutmayacaksın.” (A’lâ, 87/6)
“Bir de o kâfirler dediler ki: ‘Bu Kur’ân ona toptan, bir defada indirilmeli değil miydi?’ Halbuki Biz vahiyle senin kalbini pekiştirmek için böyle ara ara indirdik ve onu parça parça okuduk.” (Furkan, 25/32)
b) O, Kur’ân’ı tane tane, ağır ağır, üzerinde dura dura, düşüne düşüne ve ağlaya ağlaya okurdu.
Rahmet ayetine gelince, Allah’ın rahmetini ister; azap ayetine gelince de ondan Allah’a sığınırdı. Bu şekildeki bir okuyuş bizzat Kur’ân’ın emri idi:
“Kur’ân’ı tertîl ile, düşünerek oku.” (Müzzemmil, 73/3) âyeti, tane tane, ağır ağır okumak; düşüne düşüne, açıklayarak, tefsîr ederek oku, şeklinde anlaşılmıştır.1
Allah Teâlâ’nın “Hem o vahyi, insanların zihinlerine sindire sindire okuman için zaman zaman gelen Kur’ân dersleri halinde indirdik.” (İsra, 17/106) emrini yerine getiren Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)’in okuyuşu “kıraat-i müfessere” denilen ağır ağır, üstünde dura dura, anlaya anlaya olan bir okuyuştu.2
Ümmü Seleme, Allah Resûlü’nün kıraatini nitelerken şöyle demiştir: “O’nun okuyuşu açık bir şekilde ve harf harf / tane tane idi.”3
“Okurken bir korku ayetine geldiklerinde Allah’a sığınır, bir rahmet ayetine geldiklerinde Allah’tan rahmet diler, Allah’ı tenzih eden bir ayete geldiklerinde O’nu tesbih ederdi.”4
Peygamber Efendimiz, okuduğu ayetlerin mesajını çok iyi anlıyor ve onları yerine getirme konusunda sorumluluğunun bilinci içerisinde bulunuyordu. “Beni Hûd suresi ve kardeşleri (Vâkıa, Hâkka, Mürselat, Nebe’, Tekvîr, Ğâşiye) ihtiyarlattı.”5 buyururken bunu açıkça ifade ediyordu. Bu sûrelerde gerçekleri yalanlayan, Allah’a ve elçilerine başkaldıran geçmiş kavimlerin nasıl helak edildiklerini, kıyametin dehşetli anlarını tasvir eden, diriliş ve hesap günü ile cennet ve cehennemi tasvir eden ayetler yer almaktadır. Nitekim İbn Abbas, Peygamberimize “Emr olunduğun üzere dosdoğru ol..” (Hud, 11/112) ayetinden daha zorlu bir ayet inmediğini, bu yüzden Peygamberimiz’in “Beni Hûd sûresi ihtiyarlattı” dediğini bildirir.6
Allah Resulü (s.a.s.), peygamber olmadan önce de doğru ve sağlıklı düşünen, temiz ve selim akıl sahibi bir insandı. O nübüvvetinden evvelde de bir nebi gibi tertemiz bir hayat yaşamıştı. Ama Kur’ân ile o, her bakımdan daha da mükemmelleşti. Kur’ân ayetleri onun düşünce ve davranışlarını şekillendirdi. O, Kur’ân sayesinde Yüce Allah’a, kendisine ve insanlara karşı sorumluluklarını en kestirme yoldan ve en doğru bir biçimde öğrendi.
c) Efendimiz Hem Gündüz Hem de Gece Kur’ân Okumaya Özel Bir Zaman Ayırırdı.
O, her gün Kur’ân’dan bir hizib7 okumayı kendisine vazife edinmişti.8 Bu konuda O, Kur’ân’ın şu ayetine muhatap olmuştu:
“Ey örtüsüne bürünen Resûlüm! Geceleyin kalk da, az bir kısmı hariç geceyi ibadetle geçir. Duruma göre gecenin yarısında veya bundan biraz daha azında veya fazlasında ibadet etmen de yeterlidir. Kur’ân’ı tertîl ile, düşünerek oku..” (Müzzemmil, 73/1-4)
d) Hz. Peygamber, her fırsatta, her yerde ve çokça Kur’ân’ı okuyan; Kur’ân ise düşünce, inanç, ahlak ve eylem planında Hz. Peygamber’i dokuyan bir mesajdır.
O, Kur’ân okumaktan hiç bıkmaz, yorulmaz, ondan hiç ayrılmaz ve uzun uzun Kur’ân okurdu. Evde, panayırda, sohbette, namazda hep Kur’ân okurdu. Gece sabahlara kadar Kur’ân’dan bir ayetle sabahladığı bile olurdu. Kur’ân, O’nun menbaı, melcei, dilinden düşürmediği dua ve virdi idi.
O’nun davetinin temelini Kur’ân ayetleri oluştururdu, O, Kur’ân merkezli konuşurdu. Kur’ân ayetleri, onun tesbih ve virdi olmuştu. O’nun günü Kur’ân ile başlar, Kur’ân ile sona ererdi. Sabah namazından sonra Haşr suresinin son ayetlerini, yatsıdan sonra Bakara suresinin son ayetlerini okur ve okunmasını tavsiye ederdi. Bunun yanında O’nun günlük hayatında sürekli okuduğu Kur’ânî virdler vardı. Geceleyin Âl-i İmran’ın son ayetleri, Ayetel-Kürsî, Muavvizât (İhlas, Felak, Nâs sûreleri) gibi sûreleri okurdu.
Hz. Aişe’nin bildirdiğine göre Peygamberimiz bir gece Âl-i İmran suresinin son on ayetini gözyaşları içerisinde okur ve “Bu ayetleri okuyup derin derin düşünmeyen kimseye yazıklar olsun!” buyurdu. Yine Ebu Hüreyre’den gelen bir rivayette, Peygamberimiz’in her gece bu son on ayeti okuduğu haber verilmiştir.9
Huzeyfetü’l-Yeman, bir defasında onun gece namazının bir rekatında Fatiha, Bakara, Âl-i İmran ve Nisâ surelerini (yüz sayfadan fazla) okuduğunu anlatır.10
Rivayet edildiğine göre Peygamberimiz, bir gece, şu bir ayeti sabaha kadar tekrarlayıp durmuştur:11 “Eğer onlara azab edersen, şüphesiz onlar senin kullarındır. Onları bağışlarsan, şüphesiz Sen aziz ve hakimsin!” (Maide, 5/118)
e) O, kendisine verilmiş engin hikmet ve fetanet ile okuduğu ayetleri, murad-ı ilahi doğrultusunda anlıyor ve yeri geldikçe de insanlara açıklıyordu.
Onun açıklamaları gerektiği kadar, son derece kısa ve özlü idi.12
f) Kendisine yöneltilen sorular, O’nun dilinde Kur’ân ayetleriyle cevap bulurdu.
Efendimiz’e sorulan sorulara en güzel cevaplar Kur’ân’ da vardı ve O Kur’ân’dan cevaplar veriyordu.13 Peygamber Efendimiz’in rahle-i tedrisinde bulunan seçkin sahabi Abdullah b. Mes’ud bu hususta şöyle buyurmuştur: “Geçmiş ve gelecektekilerin ilmini isteyen Kur’ân’ı harmanlasın, hallac etsin.”14 Rivayette geçen, “deşelesin, harmanlasın, araştırıp tahlil etsin” anlamına gelen “Esîru, felyüsevvir” kelimelerinin seçilmiş olması oldukça dikkat çekicidir. Bu kelimelerin türetildiği “svr” kökü, yeri ziraat için eşmek, deşelemek, sürmek anlamına gelir.15 Buna göre ilim elde etmek isteyen Kur’ân tarlasını sürecek, başka bir deyişle onun altını üstüne getirerek onu işleyecek ve o tarlanın içerisinden ürünleri devşirecektir.
g) Peygamber Efendimiz, okuyup anladığı Kur’ân’ı yaşıyordu.
İlahi Kelam, O’nda hayat buluyor, adeta O’nun şahsında insanlaşıyordu. Kur’ân, Hz. Peygamberin şahsında en doğru bir biçimde anlaşıldı ve uygulamaya kondu. O, söz ve davranışlarıyla Kur’ân’ı açıklamış ve bu konuda en güzel örnekliği sunmuştur. Peygamberin hayatı, Kur’ân’ın somutlaşmış, ete kemiğe bürünmüş şekliydi. Peygamberin ahlakı/hayatı bütünüyle Kur’ân ahlakı yani ilahî ahlak idi.16 Cündüb b. Abdillah’ın şu tesbiti son derece ilginçtir: “Biz gençler, Peygamber’le beraber olduk. Biz Kur’ân’ı öğrenmezden önce imanı öğrendik, sonra Kur’ân’ı öğrendik. Kur’ân sayesinde de bizim imanımız daha da arttı.”17
h) Başkasından Kur’ân dinlemek Efendimiz’in çok hoşuna giderdi.
Bir gün Abdullah b. Mesud’a şöyle demişti: “Oku, bana Kur’ân oku!.. Zira ben başkasından Kur’ân dinlemeyi seviyorum.”18
ı) Rabbinden Cibril vasıtasıyla Kur’ân’ı alırken de, daha sonra onu okurken de O, derin bir hudû ve huşû içerisinde olur, ilahi kelama saygısı her halinden belli olurdu.
İsteği üzere Peygamberimize Nisa suresinden okumaya başladım, diyen İbn Mesud, “Her ümmete bir şahid, seni de bunlara şahit getirdiğimizde durumları nasıl olacak?” (Nisa, 4/41) ayetine geldiğimde Hz. Peygamber (s.a.s.)’in gözlerinden yaşlar boşaldığını gördüğünü anlatır.19
k) Kur’ân’ın tesbiti için gerekli ilk önlemleri O almış ve sağlığında Kur’ân tesbit edilmişti.
Bunun için onun her vesileyle okunmasını istemiş, kâriler yetiştirmiş, vahiy katipleri ihdas etmiş, okuma yazma seferberlikleriyle herkesin Kur’ân okuyup yazmasını istemiştir.
Ramazan ayı içerisinde Peygamberimiz, Cebrail ile birlikte o zamana kadar inmiş Kur’ân ayetlerini karşılıklı olarak okurlardı. (Mukabele). Vefat etmeden önceki son Ramazan’da bu iş iki kere tekrarlanmıştı. (arza-i ahîre)20
Kur’ân’ı okumayan, anlamayan ve gereği ile amel etmeyen kimselerin, aşağıdaki âyette belirtildiği üzere Peygamberin Allah’a şikâyet edeceği kimselerden sayılacağı, haber verilmiştir: “O gün Peygamber: ‘Ya Rabbî, halkım bu Kur’ân’ı terk edip ondan uzaklaştılar!’ der.”21
O, pek çok hadisinde, insanları Kur’ân okumaya yönlendirmişti. Onun bu konudaki yönlendirmelerinden bir kaçı şöyledir:
“Öncekilerin ve sonrakilerin ilmini isteyen Kur’ân’ı iyice harmanlasın.”22
“Kur’ân (okuyup gereklerini yerine getirirsen) lehine yahut (okumaz ve gereklerini yerine getirmezsen) aleyhine delildir.”23
Peygamberimiz’e en çok sevilen amelin ne olduğu soruldu, O şöyle cevap verdi: “Yolculuğu bitirince tekrar yolculuğa başlayan kimsenin yaptığı iştir.” O kimsenin yaptığı iş nedir diye sorulunca, şöyle buyurdu: “O kimse, Kur’ân’ı başından sonuna kadar okur, bitirince tekrar başa döner.”24
“Kur’ân’ı okuyup gereğini yerine getiren kimseye ahirette şöyle denir: ‘Oku ve yüksel. Dünyada nasıl ağır ağır okuduysan öyle oku. Çünkü senin makamın, okuyacağın en son ayetin yanıdır.”25
“Sizin en hayırlınız Kur’ân’ı öğrenen ve öğretendir.”26
“Doğrusu Kur’ân şefaatçi ve şefaati makbul olandır. Yine o, savunucu ve savunması makbul olandır. Onu önder kabul edeni o, cennete götürür. Onu arkasına atanı ise cehenneme sürükler.”27
“Oruç ve Kur’ân kula şefaat ederler. Oruç der ki: ‘Rabbim, ben bunu gün boyu yemeden içmeden alıkoydum, beni ona şafaatçi kıl.’ Kur’ân da şöyle der: ‘Rabbim, ben onu geceleri uykusuz bıraktım, ne olur beni ona şefaatçi kıl’. Sonunda ikisi de sahiplerine şefeat ederler.”28
“Kur’ân’ı, seni yasaklarından alıkoyduğu sürece oku. Aksi takdirde O’nu okumuş olmazsın.”29
“Kur’ân’ı okuyun ve O’nunla amel edin. O’ndan yüz çevirmeyin. Yanlış yorumlarla taşkınlık yapmayın. O’nu karın doyurmaya / ticarete alet etmeyin. O’nunla zenginleşmeye kalkmayın.”30
Kur’ân’ı en iyi okuyanı ve bileni yönetici/imam tayin ederdi.31 Uhud şehidlerini defnederken bile Kur’ân bilgisi fazla olana öncelik tanımıştı.32
l) Kur’ân, O’nun için anlaşılmaz, yaşanmaz ve sıkıntıya uğrayacağı bir kitap değildi.
“Andolsun biz, Kur’ân’ı öğüt almak için kolaylaştırdık. Öğüt alan yok mudur?” (Kamer, 54/17, 22, 32, 40)
“Tâ hâ. Biz bu Kur’ân’ı sana güçlük çekesin diye indirmedik. Ancak (Allah’tan) korkanlara bir öğüt (olarak indirdik).” (Tâ hâ, 20/1/3)
Doğru tespit edilsin ve iyice anlaşılsın diye harfleri tane tane okuyan Hz. Peygamber, üç günden daha az bir zamanda okunan hatimden sahibinin hiçbir şey anlayamayacağını33 söylerken de Kur’ân okumaktan asıl maksadın onu anlamak olduğunu vurgulamıştır. Bir başka hadislerinde yine O, “Sizden biriniz gece kalktığında, uykudan dolayı ne dediğini bilmeyecek şekilde Kur’ân okumak onun diline ağır gelirse, okumayı bırakıp birazcık uzanıversin”,34 buyurarak Kur’ân’ı, ona yabancı kalmadan okumanın gereğine dikkat çekmiştir.
Şimdi bu maddelerden bizlerin çıkaracağı dersleri sıralayalım:
Bizler de Kur’ân’ın muhataplarıyız, onu okumak, anlamak ve gereklerini yerine getirmekle yükümlüyüz.
Her fırsatta biz de Kur’ân okumalı, Kur’ân ile dolmalıyız ki Kur’ân doğrultusunda düşünüp yaşayabilelim. Gündemini Kur’ân ilkeleri belirlemeyenler, başka gündemlerin esaretinden beyin ve gönüllerini kurtaramazlar. Kur’ân’a göre hayatlarını tanzim etmeyenler başka düşüncelerin esaretinden kendilerini kurtaramazlar.
Kur’ân’ı ağır ağır, düşüne düşüne ve anlayarak okumalıyız. Her Kur’ân okuyuşumuz bize yeni şeyler kazandırmalı, bizi bezemeli, inşa etmeli ve dokumalıdır.
Kur’ân’ı anlarken, düşüncelerimizi Kur’ân’a söyletme yaklaşımından uzak olmalı; Kur’ân merkezli okumalı ve düşünmeliyiz. Bu konuda Peygamberimiz başta olmak üzere, ilk dönemden günümüze kadarki tefsîr birikiminden de yararlanmalıyız.
Kur’ân’ı okuyup anlarken, onun Allah kelamı olduğunun bilinci içerisinde onu manen ve maddeten temiz yer ve zamanlarda okumalı; onun kitabına ve okunuşuna saygı duymalıyız.
Kur’ân okuma anlama gayretini, onu başkalarından dinleme ve onu bilenlerle birlikte mütalaa ve müzakere ederek zenginleştirmeliyiz. Zira bazen tek başına okurken kaçırdıklarımızı, başkalarından dinlerken yahut birlikte gerçekleştireceğimiz okumalarla elde edebiliriz.
Kur’ân’ı, Kur’ân tilaveti için özel vakit ayırarak zinde olduğumuz zamanlarda okumalıyız ki okuduğumuz Kur’ân ayetleri gönlümüzü, beynimizi, söylem ve eylemlerimizi inşa ve ihya etsin.
*Cumhuriyet Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi
aakpinar@yeniumit.com.tr
DİPNOTLAR
1. Bkz. Taberi, Câmiu’l-Beyân, XXIX, 126; Kurtubi, el-Câmi’, I, 17; Suyuti, ed-Dürrü’l-Mensûr, VIII, 314; Zerkeşi, el-Bürhân, I, 456.
2. Bkz. Tirmizi, Sevâbü’l-Kur’ân 23; Kur’ân 1; Ebû Dâvûd, Vitir 20,22; Nesâî, İftidâh 83; Kıyâmü’l-Leyl 13; Ahmed, VI,294, 300, 323; İbn Kayyım, Zâdü’l-Meâd, I, 482.
3. Tirmizi, Sevabü’l-Kur’ân 23; Ebû Davûd, Salat 335; Nesâi, Salat 83.
4. Darimi, Salat 69; Ahmed, V, 382, 384, 389, 394, 397.
5. İbn Kesîr, Tefsîr, II, 435; Tirmizi, Tefsir, 56/6 ; Hâzin, Lübâbü’t-Te’vîl, Mecmua İçerisinde, III, 296..
6. Hâzin, Lübâbü’t-Te’vîl, III, 367; Beydavî, Envârü’t-Tenzîl, III, 367.
7. Hizib: Her gün belli miktarda okunan, dilden düşmeyen duaya denir.
8. Bkz. Tirmizî, Fedâilü’l-Kur’ân 17.
9. İbn Kesîr, Tefsîr, I, 440-441. Ayetlerde Yüce Allah’ın yerleri ve gökleri yaratılışındaki eşsiz kudreti ve bu ayetler üzerinde düşünmenin gereği üzerinde durulmuş, en güzel dua örnekleri sunulmuştur. Yine ayetlerde Yüce Allah’ın dua edenlere ve salih amel işleyenlere vereceği mükâfatlar üzerinde durulmuş, iman edenlere sabır ve takva çağrısı ile sure son bulmuştur.
10. Ahmed, Müsned, V, 284.
11. Ahmed, Müsned, V, l56.
12. Bu konudaki örnekler için bkz. Yıldırım, Suat, Peygamberimiz’in Kur’ân Tefsiri, 138-196.
13. Bu konudaki örnekler için bkz. Yıldırım, Suat, Peygamberimiz’in Kur’ân Tefsiri, 151-179.
14. Taberani, Mucemu’l-Kebir, 9/135; Heysemi, Mecmaü’z-Zevaid, 7/165.
15. İbn Esir, en-Nihaye, I, 228-229.
16. Bkz. Müslim, Müsafirun 139; Ebu Davud, Tetavvu’ 26; Tirmizi, Birr 69; Nesâi, Kıyamü’l-Leyl 2; İbn Mace, Ahkam 14; Darimi, Salat 165; Ahmed, VI, 54, 91, 111, 163,188,216.
17. İbn Mace, Mukaddime 9.
18. Buhari, Fedailü’l-Kur’ân 32, 33, 35; Müslim, Müsafirun 247; Tirmizi, Tefsir-Nisa; Ebu Davud, İlim 13.
19. Buhari, Fedailü’l-Kur’ân 32, 33, 35; Müslim, Müsafirun 247; Tirmizi, Tefsir-Nisa; Ebu Davud, İlim 13.
20. Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân 7; Müslim, Fedâil 50.
21. 25 Furkan 30; Bkz. İbn Kesir, Tefsir, III, 317; Kâsımî, Tefsir, XII, 575.
22. Ali el-Müttakî, et-Tâc, I, 548.
23. Müslim, Tahâra 1; Tirmîzî, Deavât 85; Nesâî, Zekat 1; İbn Mace, Tahara 5; Dârimî, Vudû’ 2; Ahmed, V, 342, 343.
24. Tirmîzî, Kur’ân 11; Dârimî, Fedâilü’l-Kurân 33.
25. Tirmîzî, Sevâbü’l-Kur’ân 18; Ahmed, II, 192, 471.
26. Ahmed, I, 58; Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân 21; Ebû Davut, Vitr 14; Tirmizî, Sevâbü’l-Kurân 15; İbn Mace, Mukaddime 16.
27. Münâvî Feyzü’l-Kadir,IV, 535.
28. Ahmed b. Hanbel, II, 174.
29. Bkz. Münâvî, Feyzü’l-Kadir, I, 152.
30. Bkz. Münâvî, Feyzü’l-Kadir, II, 64.
31. Ahmed, Müsned, IV, 218.
32. Buhârî, Cenâiz 73-75.
33. Bkz. Tirmizi, Kıraat 12; Ebû Davud, Ramazan 8-9; İbn Mâce, İkamet 178; Dârimî, salat 173; Ahmed, Müsned, II, 164-165.
34. Nesâî, Fedâilü’l-Kur’ân, 107; Müslim, Müsafirûn 223; Ebû Dâvûd, Tetavvu’ 18; İbn Mâce, İkame 184; Ahmed, II
EFENDİMİZ’İN (s.a.s.) KATILDIĞI SAVAŞLARDA SİVİLLERİN KORUNMASI
Doç. Dr. Mustafa Ağırman
İslâm, savaşı insan tabiatının yol açtığı tabiî ve arızî bir hadise olarak ele almış, onu dengelemek için de kaideler koymuş ve sınırlamıştır. Meselâ, 'Bir topluluğa, bir millete olan kininiz, sizi adalet yapmaktan alıkoymasın' buyurarak, adaleti ve cihan sulhunu esas almış; modern hukuk sistemlerinin de kabul ettiği, dinin, canın, malın, neslin ve aklın korunması hususunda prensiplere dayalı bir müdafaa sathı oluşturmuştur.
İslâm’da esas olan sulh, yani barıştır. Savaş istisnai bir durumdur. Çünkü İslâm kelimesi “sulh ve selamet” manasına gelmektedir. Ama ne var ki, bir devletin tek taraflı olarak harp istememesi bir mana ifade etmez. Karşı taraf size saldırmak için hazırlanıyor ve bu uğurda fırsat kolluyorsa sizin de her zaman buna hazır olmanız gerekir.
İslâm’da savaş, kan dökmek, toprak kazanmak, ganimet elde etmek için yapılmaz. Bu gayelerin hepsi merduttur. İslâm’da savaş genelde müdafaa eksenlidir. Cihad, Allah ile insanlar arasındaki engelleri bertaraf ederek, onların Allah ile buluşmalarını sağlama ameliyesidir. Savaş büyük ve kutsal bir hareket olan cihadın bir parçasıdır. Ama kaynaklarda cihad bazen savaş yerine de kullanılır. Yani cihad, savaşı da içine alan bir harekettir. Ama harb ve savaş kelimeleri, cihadın ihtiva ettiği manayı tamamen istiab edemez. Cihad kıyamete kadar devam edecek olan bir harekettir; kesintisizdir. İslâm’ın doğru anlatılması, anlaşılması, sevdirilmesi için ortaya konulan her türlü performans cihadın kapmasına girmektedir. Savaş ise gerektiğinde İslâm düşmanları ile yapılan mücadelenin sadece bir kısmıdır.
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), daima savaştan uzak durmuş, mecbur kaldığında ise ordu kumandanlarına verdiği emirlerde mealen şöyle buyurmuştur:
“Müşriklerden olan düşmanlarınızla karşılaştığınız zaman onları İslâm’a davet edin, kabul ederlerse onlar sizin kardeşlerinizdir. Kabul etmezlerse, cizye vermeye davet edin; yani daimi vatandaş olmalarını teklif edin; onu da kabul etmezlerse Allah’tan yardım dileyerek onlarla harp edin .” (Müslim, Cihad 3)
Bu hadis-i şeriften anlaşılıyor ki, asıl maksat insanları savaşla imha etmek değil onları İslâm’a kazandırmaktır; ihya etmektir. İslâm’ın asıl hedefi bütün insanların dünya ve ahiretlerini mamur hale getirmektir.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in savaş komutanlığı dünya tarihindeki diğer komutanlarla mukayese edilemez. Çünkü O, rahmet peygamberidir. Savaşlardaki komutanlığında bile rahmet peygamberi olduğunu göstermiş, düşman tarafının ölmesi ve imha edilmesi için değil, onların hem kendilerinin hem de kıyamete kadar gelen nesillerinin ihyası için gayret göstermiş ve bu uğurda üstün bir savaş hukuku ve stratejisi ortaya koymuştur.
Allah Resulü, savaşlarda hiçbir zaman düşman birliklerini yok etmeyi hedeflememiştir. Her zaman barışa önem vermiştir. Hudeybiye barışı, O’nun hayatında büyük bir zaferdir. O yüce Peygamber, kendisine her türlü kötülüğü yapmış, hicrete mecbur etmiş Mekkelilere şefkatle davranmış, Mekke’yi kan dökmeden fethetmiştir. İsteseydi Mekkelilerin hepsini kılıçtan geçirebilirdi. Ama bunu yapmadı. Çünkü O, rahmet peygamberidir. Mekkeliler bir yanlışlık yapıp İslâm ordusuna saldırmasınlar ve kan dökülmesin diye onlara mağlubiyeti peşinen kabul ettirdi ve şöyle haber gönderdi:
“Kim Kâbe’ye sığınırsa emniyettedir,
- Kim Ebu Süfyan’ın evine sığınırsa emniyettedir,
- Kim evinin kapısını kilitler ve kendi evinde oturursa emniyettedir, ona dokunulmayacaktır, o güven içindedir…” (Vakidi, I, 21)
Allah Resûlü (s.a.s.) bu şekilde üstün bir taktikle Mekkelilerin kuvvetlerini dağıttı ve kan dökülmesini önledi. Daha sonra da affa uğrayan Mekkeliler bu iyilikler karşısında toptan Müslüman oldular.
Bugünkü modern dünyada cereyan eden savaşlarda büyük bir problem halini alan “Savaş esnasında sivillerin ve çevrenin korunması” prensibi, kıyamete kadar bütün Müslümanlara ve insanlığa örnek olmak üzere, Hz. Peygamber’in komutanlığı döneminde çok güzel halledilmişti. O, Bedir ve Uhud gazalarını şehir dışında yaparak, Hendek savaşında da şehrin etrafını hendeklerle çevreleyerek sivil halkı koruma altına almıştır. Yukarıda zikrettiğimiz gibi Mekke fethinde de ayrı bir taktik uygulayarak düşman tarafındaki sivillerin korunmasını göz önünde bulundurmuş ve bunu başarmıştır.
Öteden beri insanlık tarihinde cereyan eden savaşlarda ve bugünkü modern dünyanın savaşlarında gaye ve hedef düşmanı bütün varlığı ile yok etmektir. Rahmet Peygamberi bu yanlış anlayışa dur demiş, savaşlarda gaye ve hedefin insanları öldürmek değil, yaşatmak olduğunu hem sözü hem de tatbikatı ile göstermiştir. Kendisinin katılmadığı savaşlarda da orduya tayin ettiği komutanlara verdiği emirlerde çocukların, kadınların, din adamlarının öldürülmesini yasaklamış, arazinin ve mamur yerlerin harap edilmesini nehyetmiştir. (Buhari, Cihad 146)
Yüce Peygamberimiz savaşlarda Müslümanlara, muharip statüsünde olanlarla savaşmalarını hedef göstermiştir. Bu konuda Peygamber Efendimiz şöyle buyurur: “İnsanların savaşmaktan en çok çekineni, savaşmak mecburiyetinde kaldığında bile insan onur ve nezaketini zedelemeden savaşan (müsle, işkence gibi şeylerden uzak duran) ehl-i imandır.” (Ebu Davud, Cihad 110) Müslümanların savaşmak mecburiyetinde kaldığında bile Peygamberimizin çizdiği bu çerçeveyi ve bu tavrı koruması gerekir.
SİVİLLERİN KORUNMASI
Hz. Peygamber bir hadis-i şerifinde rahmet ve savaş kelimelerini bir arada kullanarak şöyle buyurmaktadır:
“Ben rahmet peygamberiyim, ben savaş peygamberiyim.”(Müsned, IV, 395)
Bu iki kelimeyi bir arada kullanması O’nun savaşlarının bile bir rahmet olacağına işarettir. O’nun katıldığı savaşlar “Adil savaş”, insanlık tarihindeki diğer savaşlar ise yıkımdır, ölümdür ve felakettir.
Hz. Peygamber, her şeye olduğu gibi savaşa da ayrı bir mana kazandırmıştır. İnsanlar ölmeden, mamur yerler harap olmadan, dünya ateşe verilmeden de savaşın olabileceğini göstermiştir. Savaş sonrası, düşman tarafına ve düşman ölülerine gösterdiği merhamet, eşi görülmemiş bir üstünlüktür. O’nunla savaşan bazı kimselerin hemen savaş sonrasında Müslümanlığı kabul etmeleri, O’na kılıç çeken insanların biraz sonra O’na asker olmaları O’nun en büyük zaferlerindendir.
On senelik Medine döneminde yirmiden fazla savaşa katılan Hz. Peygamber, ortalama olarak senede iki sefer savaşa çıkmış oluyordu. Vefatı esnasında Arap yarımadası tamamen İslâm Devletinin hâkimiyeti altındaydı. Bu savaşlarda düşman tarafından ölen insanların sayısı yaklaşık olarak 250, Müslümanlardan şehid olanların sayısı da yaklaşık 150 civarındadır. (Hamidullah, 14-15) Demek ki O, insanları imha etmek için savaşmamıştır. O’nun savaşlarında sivil halkın canına ve malına dokunulmamıştır. O’nun savaşlarda rahmet olmasını, sivilleri, insanları, insanlığı ve çevreyi korumasını üç ana başlık altında görelim.
A) Savaşa Katılmayanların Dokunulmazlığı
Hz. Peygamber, hiçbir savaşta sivil halka saldırma yoluna gitmemiştir. Onların canlarının ve mallarının koruma altına alınmasına azami derecede dikkat göstermiştir. (Hattab, 476) O’nun savaşta öldürülmesini yasak ettiği kişileri şu şekilde sıralayabiliriz. (bkz. Elmalılı, II, 687 vd.)
1. Kadınlar ve Çocuklar
Hz. Peygamber’in savaşlarında bu iki sınıfın öldürülmesi yasaktır. Abdullah b. Ömer (r.a)’dan rivayet edildiğine göre:
Allah Resûlü (sallalahu aleyhi ve sellem)’in katıldığı savaşlardan birisinde, bir kadın öldürülmüş olarak bulundu. Bunun üzerine Rasulullah (s.a.s.) savaşlarda kadınların ve çocukların öldürülmesini yasakladı.” (Buhari, Cihad 146)
2. İhtiyarlar
Şeyh-i fani denilen ihtiyarların öldürülmesi de yasaktır. Çünkü onlar da muharip statüsünde değildir. Enes b. Malik (r.a)’dan:
Hz. Rasulullah (s.a.s.) bir askeri birlik veya bir orduyu uğurlarken şöyle derdi:
“Allah’ın adı ile yola çıkın. Allah’ın dini için Allah adına savaşın. İhtiyarları (pir-i fani veya şeyh-i fani) öldürmeyin.” (Ebu Dâvud, Cihad 90) Sadece, savaşa fikri ve fiili olarak destek vermeleri istisna edilmiştir. Huneyn savaşında, yaşlı Dureyd b. Sımme’nin öldürülmesi işte bundan dolayıdır. (İbn Hişam, IV, 95)
3. Din Adamları
Abdullah b. Abbas (r.a.)’dan: “Rasulullah (s.a.s.), ordusunu gönderdiği zaman, onlara şöyle emir verirdi: “ ...Çocukları ve manastır ehlini öldürmeyin” (Müsned, I, 300) Hadis-i şerifteki ifadesi ile “Manastır ehli = Mabed ehli” olan bu insanlar da Müslümanlarla savaşmayıp, kendilerini ibadete verdikleri müddetçe öldürülmezler.
4. İşçi ve Hizmetçiler
Bu iki sınıf, savaşmak niyetinde olmayan mustaz’af zümredendirler. Düşmanla beraber olmaları öldürülmelerini gerektirmez.
“Rasulullah (s.a.s.), gönderdiği seriyyelere emir verirken şöyle buyururdu: “İşçileri ve hizmetçileri öldürmeyin…” (Müsned, III, 413)
Bu saydığımız insanlar savaşa iştirak etmedikleri müddetçe canları koruma altındadır.
B) Esirlere Yapılan Muamele
Hz. Peygamber, esirlere çok iyi muamele yapmıştır. Esirlerin hemen hepsi Rasulullah’ın (s.a.s.) af ve kereminden istifade etmişlerdir.
“İslâm’dan önce, Arap yarımadasında harp esirlerine ait hususi ve muayyen bir muamele tarzı yoktu. Bazen öldürülürler, bazen köle haline getirilirler (özellikle kadın ve çocuklar), bazen kurtuluş fidyesi alınarak ve bazen hiçbir karşılık alınmadan serbest bırakılırlar ve nihayet bazen de karşı tarafın elinde bulunan esirlerle karşılıklı değiştirilirlerdi.” (Hamidullah, 66)
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) esirler konusunda ve özellikle bedir esirleri konusunda çok merhametli davranmıştır. “Hz. Peygamber bu esirleri en emin bir tarzda gözaltında bulundurmak için bunları kendi askerleri arasında taksim etmiş ve onlara iyi davranmalarını askerlerine tembih etmiştir. Bu emir icapsız kalmadı. Bu esirlerden elbisesi olmayanlara elbise temin edildi. Müslümanlarla eşit şekilde karınları doyuruldu. Bazı Müslümanlar bunlara ekmeklerini verip kendileri sadece hurma ile yetindiler. Gayeleri, sadece verilen emirden dışarı çıkmamak ve bu emre itaat etmekti.” (Hamidullah, 65-66) Hz. Peygamber’in esirlere yaptığı muameleyi şu şekilde maddeleştirilebiliriz:
1. Fidye Karşılığı Serbest Bırakma
Bu durum Bedir’de olmuştur. Müslümanların ilk zaferi olan bu savaşta müşrikler yetmiş ölü, yetmiş de esir bırakarak savaş meydanını terk ettiler. (Müslim, Cihad 18) Medine’ye götürülen esirlere çok iyi muamele yapıldı. Zira, Rasulullah (s.a.s.) “esirlere iyi davranın” (Hattab, 125) diye emir vermişti. Bunlardan zengin olanlar fidye karşılığında serbest bırakılırken, yoksul olanlar ise karşılıksız serbest bırakıldı. Diğer bir kısmı da Müslüman çocuklara okuma-yazma öğretmek şartıyla serbest bırakıldılar. (İbn Kesir, II, 512)
2. Karşılıklı Mübadele
Hz. Peygamber, müşriklerden aldığı esirleri bazen de, müşriklerin elinde bulunan esirleri hürriyete kavuşturma karşılığında serbest bırakırdı. Yani karşılıklı esir mübadelesi yapardı.
3. Karşılıksız Serbest Bırakma
Rasulullah (s.a.s.) döneminde esirlere yapılan muamelenin en güzeli budur; en fazla uygulanan da budur. Bedir esirlerinden bir kısmı karşılıksız serbest bırakılmışlardır. Müreysi, Mekke fethi ve Huneyn Savaşlarında böyle yapılmıştır. Serbest bırakılan esirlerin hemen hepsi de neticede Müslüman olmuşlardır.
Enes bin Malik (r.a)’dan:
“Mekkelilerden seksen kişi silahlı olarak Ten’im dağında Rasulullah (s.a.s.)’in üzerine hücum etmişler. Peygamber ve ashabını gafil avlamak istiyorlarmış. Fakat O, onları esir almış ve serbest bırakmış.” (Müslim, Cihad 133)
Bu hadise Hudeybiye seferi esnasında olmuştur. Rasulullah (s.a.s.) isteseydi onları serbest bırakmaz, Mekkelileri zor durumda bırakırdı. Ama O, insanlara merhametli davranıp İslâm’ı sevdirmek istiyordu.
Fetih sonrası Efendimiz (s.a.s.)’in, Mekkelilere yaptığı büyük bir âlicenaplıktır. Tarih böyle bir büyüklüğe şahit olmamıştır. O, sadece Mekkelilere değil, aslında herkese karşı merhametliydi. Mühim olan şirkin ve küfrün yok olmasıydı. O’nun hedefi insanları yok etmek değil, şirki ve küfrü yok etmekti.
Rasulullah (s.a.s.), Mekke fethinden sonra müşriklere şöyle seslendi:
“Ey Kureyş topluluğu, şimdi size ne yapacağımı tahmin ediyorsunuz?”:
Kureyş hep bir ağızdan:
“Biz Senden hayırla davranmanı bekliyoruz. Çünkü Sen kerim bir kişinin oğlu olan kerim bir insansın.”
Bunun üzerine Rasu1ul1ah (s.a.s.) şöyle buyurdu:
“Ben de Yusuf’un (a.s.) kardeşlerine dediği gibi şöyle diyorum; “Bugün size bir kınama yok, haydi gidin, serbestsiniz.” (Yusuf, 12/92) (Vakidi, II, 835)
4. Esirlerin Öldürülmesi
Asrı Saadette, savaşlarda esir alınanlar asla öldürülmemiştir. Böyle bir durum sadece bir kere vuku bulmuştur. Bu da sadece Bedir savaşı sonrası olmuştur. Bedir’de alınan esirlerden Nadr bin Haris ve Ukbe b. Ebi Muayt (Vakidi, I, 49) öldürülmüştür. Bu iki esir de, esir oldukları için değil daha önceden işledikleri suçlardan dolayı cezalandırılmıştır.
C) Ölü ve Yaralılara Yapılan Muamele
Savaş denilince akla kan gelir. İnsanların ölmesi ve yaralanması, savaşların kaçınılmaz neticesidir. Tarihte ve hatta günümüzde bazı savaşlarda esirler öldürülmekte ve işkenceye maruz bırakılmaktadır. Tarih boyunca düşman tarafının ölülerine ve yaralılarına hunharca muameleler yapılmış, esirler ise hayvan muamelesine tabi tutulmuşlardır. (Hamidullah, 66)
“Hz. Peygamber, bütün savaşlarında düşman yaralılarını asla ihmal etmemiş ve onlara en iyi şekilde muamele etmiştir. Çünkü böyle bir muamele insanlık adına yapılan muameledir. İslâm da bütün insanlığın dinidir.” (Hattab, 478)
Peygamber Efendimiz, düşmanların savaş meydanlarında terk ettikleri ölülerini de insanca bir muameleye tabi tutarak gömülmesini emretmiştir. (Taberi, III, 62) Uhud savaşında, müşriklerin, Müslüman şehitlere müsle (düşman ölülerinin burun, kulak ve sair organlarını kesme) yapmalarına karşılık, Allah Resûlü aynısının müşriklere yapılmasını yasaklamıştır. (İbn Hişam, III, 102) Müslümanlar hiçbir zaman düşman ölülerine gayr-i insani muamele yapmamışlardır.
Rasulullah (s.a.s.), müşriklerin ölülerini, kazılan kuyulara defnettirerek, cesetlerin açıkta kalmasını önlemiştir. (Taberi, III, 62) Nitekim günümüzde modern harp beyannamesi aynı çizgide meseleye yaklaşmaktadır.
“Müslümanlar esirlere iyi muamele ettikleri gibi, yaralı müşriklere de iyi davranıp, onları Müslüman yaralılarla eşit tedavi etmişlerdir. Hiçbir zaman düşman yaralıları ihmal edilmemişlerdir.” (Hattab, 478)
Sonuç
Bir ordu komutanı olarak Hz. Peygamber’in hedefi, İslâm prensiplerini yaşatmak ve sulh için gerekli olan şartları yerleştirip, perçinlemektir. O’nun katıldığı savaşlarda sivil halkın canına ve malına dokunulmamıştır. Esirler en iyi muameleyi görmüşlerdir. Yaralı ve hasta olanlara gereken ilgi gösterilmiş, ölüler defnedilmiştir. Ölülerin uzuvları kesilmemiş, müsle yapılmamıştır. Savaş öncesi ve sonrası yağma ve talana tenezzül edilmemiştir. O’nun katıldığı savaşlarda şahsi çıkar, ırk asabiyeti, maddi menfaat, öç alma duygusu, sömürü vb. gibi cahili duygular kesinlikle yoktur.
Bir ordu komutanı olarak Hz. Peygamber, şehirlere ve kalelere sahip olmadan önce kendi askerlerini yüksek bir maneviyata ulaştırarak onların ruh dünyalarına hâkim olmuştur. Bu komutanın ve askerlerin yaptıkları savaşlarda zulüm yoktur. Çünkü onlar zulmü ortadan kaldırmak için savaşıyorlardı. Onların hedefi ilahi mesaj ile insanları buluşturmak; insani değerleri, sulhu, barışı temin etmekti. Neticede bunu başardı, her devir insanının istifade edebebileceği bir hukuk modelini Allah’ın izin ve inayetiyle ortaya koydular.
* Atatürk Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi.
magirman@yeniumit.com.tr
KAYNAKLAR
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, İst. 1979.
Hamidullah, Muhammed, Hz. Peygamber’in Savaşları, trc. Salih Tuğ, İst. 1972.
Hattab, Mahmut Şit, er-Resûlü’l-Kâid, Beyrut, 1974.
İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdulmelik, es-Siretü’n-Nebeviyye, Beyrut, 1971.
İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail, es-Siretü’n-Nebeviyye, Beyrut, 1976.
Taberi, Ebu Cafer Muhammed, Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Beyrut, 1997.
Vakidi, Muhammed b. Ömer, Kitabu’l-Meğazi, London, 1966.
Allah Resûlü (s.a.s.)’e Saygıda Sabit b. Kays Örneği
Yrd. Doç. Murtaza Köse
İnsanlar bildikleri ve hissettikleri ölçüde çevrelerindeki hadiselere karşı hassasiyet kesbeder ve onları anlamaya çalışır. Zannederim insan olmanın gereği de bu olsa gerektir. Şu dünya zeminine gönderilen insanların başıboş bırakılmadığı ve bırakılamayacağı Yüce Yaratıcı tarafından bildirilmektedir. Bu gerçekten hareketle sorumluluk taşıyan fertlerin Allah (c.c) ve O’nun en son peygamberi Efendimiz (s.a.s.)’i tanıma ve bu konudaki marifetlerini artırmaları için insanlık tarihine örnek olmuş nice yiğitleri tanımaları, düşünce ufuklarının gelişmesi adına faydalı olacaktır. Özellikle sahabe-i kiramın, Efendimiz’in huzurunda edep, ahlak, nezaket ve O’na bağlılıklarını bu hususlardaki kendi hareketlerimiz ve düşünce dünyamızla karşılaştırdığımızda "Bizler olması gereken tutum ve davranışın neresindeyiz?" sorusunu sormadan geçemeyeceğiz.
Rabbimizi tanımada ve O’nu daha iyi anlamaya vesile olmada Allah Resûlü (s.a.s.) en güzel örnektir.
Efendimiz (s.a.s.) Allah’ın kâinatı şereflendirdiği, insanlık âleminin en güzel bir örneğidir. Bu rehberin talim ve terbiyesiyle insanlar insan olduklarını, yaratanın birer nazenin kulu olduklarını anlarlar. Yine Efendimiz (s.a.s.)’in rehberliğinden insanlar edep, haya, hilm, şefkat, re’fet, sadakat, saygı, sevgi ve daha nice konuyu öğrenirler.
Merhum Mehmet Âkif’in "Medyundur O masuma bütün bir beşeriyet" ifadesi insanların Efendimiz (s.a.s.)’in muallimliğine olan ihtiyacını çok veciz bir şekilde ifade etmektedir. Allah Resûlü’ne itaat, saygı ve sevgi onu, her şeyden aziz tutma inanan insanlar için bir vecibedir. Kur’ân ve Sünnet’te bu konuyla ilgili birçok âyet ve hadis mevcuttur. Bazılarını örnek olarak vermemiz gerekirse; "Allah’a itaat edin, Resûlullah’a itaat edin ve onlara karşı gelmekten sakının…" (Maide sûresi, 92) " Kim Resûlullah’a itaat ederse Allah’a itaat etmiş olur." (Nisa sûresi, 80) "Resûlüm de ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız gelin bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah gafurdur, rahimdir! (çok affedicidir, engin merhamet ve ihsan sahibidir)" (Al-i İmran sûresi, 31) Hz. Enes’ten rivayet göre Efendimiz (s.a.s.) "Sizden biri, beni, babasından, evladından ve bütün insanlardan daha çok sevmedikçe iman etmiş sayılmaz."
buyurmaktadır. Bu nasslar Efendimiz (s.a.s.)’e olan itaat ve bağlılığın ne kadar önemli olduğunu anlatmada kafidir.
Allah Resûlü (s.a.s.)’nü incitecek davranışlardan kaçınma ve hatta kendisinin yaptığını zannettiği bir saygısızlık yüzünden cehenneme gideceği düşüncesiyle kendini evine hapseden bir yiğit vardır: Sabit b. Kays.
Sabit b. Kays (r.a.) Hazrec kabilesinden, Allah Resûlü'nün hatibi olarak tanınan, gür sesli ve etkili hitabet özelliği olan, konuşmasıyla etrafındaki insanları etkileyen, hicretten evvel Müslüman olmuş bir sahabidir. İbn Hacer Askalanî’nin ifadesine göre o, Bedir’de bulunanlardan, Efendimiz (s.a.s.)’in cennetle müjdelediği sahabilerden biri.2 Sabit (r.a.) Efendimiz (s.a.s.)’in Medine’ye hicretlerinde bir süvari grubuyla kendisini yolda karşılayarak beliğ bir konuşma yapmış ve şöyle demişti: "Ya Resulallah! Biz canlarımızı, çocuklarımız ve kadınlarımızı koruduğumuz gibi seni de koruyacağımıza söz veriyoruz. Buna karşılık ne var? Bize neyi vaat ediyorsunuz?" Efendimiz (s.a.s.) tek kelimeyle "Cennet" buyurdu. Orada bulunanlar memnuniyetle "Kabul ettik Ya Resûlallah, razıyız." diye sevinçlerini bildirdiler. Sabit bin Kays, Efendimiz’e sadakati çokça meşhur olan sahabilerden biriydi. Efendimiz rahatsızlıklarında, zaman zaman ziyarete gider, Efendimiz de Sabit bin Kays’ın rahatsızlandığını duydukça onu ziyaret ederdi. Bir gün Sabit bin Kays rahatsızlandığında, " Ey insanların Rabbi! Sabit bin Kays bin Şemmas’ın hastalığını izale et." diyerek ona dua etmişti. Ayrıca Resûl-ü Ekrem'in, Kays hakkında "Ne güzel bir insan" deyip onu övdüğü de rivayetler arasında mevcuttur.
Hz Ebu Bekir Müslümanları Müseylimetü’l-Kezzab’a ve irtidat edenlere karşı savaşa çağırınca, savaş için ayağa kalkanlarla birlikte Sabit de kalkıp harekete geçmiştir. Sabit b. Kays, Müseylime’ye karşı yapılan savaşta Ensar’ın komutanlığını yapmıştı. Hicretin 12. senesinde mürtedlere karşı yapılan Yemame Savaşı'nda şehit edilmiştir.
Sabit bin Kays’ın kızı Cemile, babası Sabit’i şehit olduktan sonra rüyasında gören bir Müslüman’ın kendisine o rüyada şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Ben dün öldürüldüğüm zaman Müslümanlardan biri cesedimin yanına uğradı. Üzerimdeki nefis zırhımı çıkarıp götürdü. Onun evi garnizonun uç tarafındadır. Evinin yanında bir at vardır. Zırhın üzerine taştan bir kazanı koymuş, kazanın üzerine de yükleri bırakmıştır. Halid bin Velid’e git, zırhımı araştırıp bulsun ve alsın. Resûlullah’ın halifesinin yanına gittiğin zaman, üzerimde şu kadar borç bulunduğunu ve buna karşılık olarak da şu kadar malım olduğunu söyle. Falan kölem de hürdür. Sakın: Bu bir rüyadır." deyip de geçme." dedi.
Rüyayı gören adam, Halid Bin Velid’in yanına gitti. Durumu anlattı. Halid de zırhın bulunduğu yere gitti ve onu anlatıldığı yerde ve aynı şekilde buldu.
Sonra rüyayı gören adam, Hz. Ebu Bekir’in yanına giderek, Sabit’in rüyada kendisine söylediklerini anlattı. Bu olay üzerine Hz. Ebu Bekir de Sabit’in ölümünden sonra bu vasiyetini yerine getirdi. İslâm tarihçilerine göre Sabit bin Kays b. Şemmas’tan başka ölümünden sonra rüyada yaptığı vasiyetin yerine getirildiğine dair başka bir şahıs bilinmemektedir. Kaynaklarda bu rivayeti tasdik eden başka rivayetler de mevcuttur.
Allah’ın kendilerinden, onların da Allah’tan razı oldukları Kur’ân âyetiyle sabit olan sahabiler, Resûlü Ekrem’e saygı ve bağlılıklarıyla yıldız insanlar olmuş ve O’nun hoşnutluğunu kazanmışlardır. Allah Resûlü (s.a.s.)’in, Sabit bin Kays’ı cennetle müjdelediği hadise şöyle olmuştur:
Buhârî ve Müslim’in Hz Enes’ten rivayetlerine göre "Hucurât sûresinin ‘Ey İman edenler! Seslerinizi Peygamberin sesinden fazla yükseltmeyin. Birbirinizle yüksek sesle konuştuğunuz gibi O’nunla da öylece konuşmayın yoksa siz farkında olmadan bütün emekleriniz hiçe iniverir.’ (Hucurât, sûresi, 2) âyeti nâzil olunca bunu işiten Sabit bin Kays üzülerek evinde oturmuş, ‘Amellerim boşa gitti, ben cehennemlik oldum.’ diyerek kendisini eve hapsetmişti. Bir müddet ortalıkta görünmeyince Efendimiz (s.a.s.) Sa’d İbn Muaz’a, ‘Yâ Ebâ Âmir, Sabit ne halde, rahatsız mı?’ diye sormuş, Sa’d: ‘O benim komşumdur, rahatsız olduğunu bilmiyorum.’ diye cevap vermişti. Daha sonra da Sabit’in yanına gidip Resûlullah’ın kendisini sorduğunu söylemişti. Bunun üzerine Sabit, ‘Resûlullah yanında en gür sesli konuşanlardan biri benim öyleyse amelim boşa gitti, (inen âyeti duymadın mı?) Ben cehennemliğim.’ diyerek üzüntüsünü belirtti. Durum Allah Resûlü (s.a.s.)’e bildirince, Efendimiz, ‘Hayır, aksine o cennetliklerdendir.’ buyurmuştur."5 Bu hadiseden sonra Sabit bin Kays Allah Resûlü’nün huzurunda bulunurken sesini O’nun sesinden fazla yükseltmedi. Bu hadisi nakleden Hz. Enes der ki: "Bizler Hz. Sabit'i aramızda yürürken görür ve onun cennetliklerden olduğunu bilir ve öyle kabul ederdik..."
Bu ayet, mü’minlere bilmeden, hissetmeden amellerinin boşa gitmesi sonucunu doğurabilecek davranışlardan kaçınılması gerektiğini ifade etmektedir. Her ne kadar Efendimiz (s.a.s.) bedenen aramızdan ayrılmış olsa bile O’nun rûhaniyeti ve sünneti canlıdır. Kur’ân bu hususu Enfal sûresi 33. ayette şu şekilde ifade etmektedir. "Halbuki sen onların aralarında bulunduğun müddetçe Allah onları azaba uğratmaz." Bu âyetin tefsirinde Elmalılı’nın ifadesine göre "Sen içlerinden çıksan bile." kaydı vardır.
O’nun ruhaniyetine saygı ve sünnetine değer verip kıymetli bilmek O’nun bizzat kendisine değer vermek demektir. İnsanı mukadder olan kemalatını yakalamaya vesile olacak olan en güzel örnek Allah Resûlü (s.a.s.)’dir. Binaenaleyh araştırma okuma ve öğrenme insanlarda nelere ne kadar hassasiyet gösterilmesi ve nerede, ne zaman, nasıl davranılacağı gibi konularda bir strateji ortaya koymalıdır. Aksi takdirde faydasız ilimden Allah’a sığınmak gerekir. Onlarca ve hatta yüzlerce belki de binlerce kitap okumak insanlarda düşünce hayatında istikameti bulma adına fayda temin etmiyorsa o zaman da niyetleri gözden geçirmek gerekir. Okumak, okumuş olmak için değil, uygulamak içindir. İmam Şafiî’nin ifadesiyle ilim yaşanandır, yani pratiğe uygulanabiliyorsa bir anlam kazanır, yoksa satırlarda yazılı olması çok bir şey ifade etmemektedir.
Cenâb-ı Hak bütün insanlara gerçek anlamda Kendini ve değer verdiği şeyleri hakkıyla idrak etmeyi nasip etsin. (Âmin)
Sende insan ve toplum, sende temel ve bina;
Ne getirdin, götürdün, bildirdinse âmenna!..
Necip FAZIL
Dipnotlar
1.Buhârî, Kitabu’l-İman, 8
2.Tehzîbu’t-Tehzîb, 2/12; İbn Kesir, es-Siretü’n-Nebeviyye, 3/673.
3.Müslim, Tıb 18
4.İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, 6/335
5.Buhârî, Kitabu Tefsîri’l-Kur’ân 49; Müslim, Kitabu’l-İman 52
6.Elmalılı, Hamdi Yazır, IV, 2398
Peygamberimiz’in Liderlik Yönü
Hasan Yenibaş
Efendimiz’in fetanetinin ayrı bir buudu da O’nun, karşısına çıkan bütün problemleri -hangi sahaya ait olursa olsun- gayet rahat ve tereyağından kıl çekme kolaylığında çözmesidir ki, bu husus da yine O’nun risaletine şehadet eden burhanlardandır.
Günümüzde liderlikle ilgili değişik yaklaşımlar bulunmaktadır. Takım çalışmasını, toplumun katılımını ve isteklerini dikkate alarak kararların alındığı kolektif liderlik, ahlâkî değerlerle uyuşan ve insanlara daha fazla değer veren etik merkezli liderlik, insanların, maaşın ötesinde şahsî ve meslekî gelişimlerini de koruyup gözeten ve toplam kalite yönetimini benimseyen, insanların bütün hayatını zenginleştiren ve değer katan ilke ve değer merkezli liderlik ile hizmetkâr (hizmetçi) liderlik bunlardan birkaçıdır. Hizmetkâr liderlikte sahip olunan güç ve kuvvet, çalışanların her türlü ihtiyacının karşılanması için kullanılır.
Peygamberimiz'i bu tür liderlik yaklaşımlarından birisiyle değerlendirmek yeterli/doğru değildir. Ancak mutlaka bir benzerlik kurmak gerekirse hizmetkâr liderlik tanımı Allah Resûlü’nün (sallalahu aleyhi ve sellem) liderlik profiline yakın/benzer görünmektedir. Hizmetkâr liderlik anlayışı, diğer liderlik modellerinden çok farklı bir lider profili öngörmektedir.
Hizmetçi ile liderin bir arada olmasını sağlayan ve iki rolü sentezleyen hizmetkâr liderlerde şu on vasfın bulunması öngörülmektedir: 1) Dinleme becerisi 2) Empati 3) İyileştirme 4) Farkında olmak 5) İkna etme gücü 6) Kavramsallaştırma 7) İleri görüşlülük Çobanlık (Emniyet) 9) İnsanların gelişmesi ve büyümesine hususi ihtimam gösterme 10) İş hayatı dışında küçük birliktelik sağlayıcı gruplar ve topluluklar inşa etme.1
Hz. Peygamber’in (s.a.s.) hayatı incelendiği zaman, bu özelliklerden daha fazlasının O’nda bulunduğu görülecektir. Biz, bu makalede herhangi bir liderlik modelini ölçü almadık. Ama genel olarak başarılı bir liderde ve idarecide bulunması gereken ve dikkat çekici olan temel liderlik vasıflarına göre Efendiler Efendisi’nin bu yönünü ele almaya çalışacağız.
Peygamberimiz’in Liderlik Vasıfları
1. Cesareti
Bir liderde bulunması gereken özelliklerden biri cesarettir. Lider, gözü kara, yüreği de pek olmalıdır. Zaman gelir o, tek başına kalabilir. Fıtrî cesareti, onu işte o anda zilletten kurtarır. Davasını ve idealini yalnız göğüsleme zorunda bulunduğu böyle bir anda lider, arkasında binlerce insan var gibi davranabilmelidir ki, varılması gereken hedefe ulaşabilsin. Lider, asla ölümden korkmamalıdır. Her şeyden korkan, ürken sevk ve idarede lider olamaz. 2
Cesaret, diğer bütün olumlu özelliklerin güvencesidir. Kuvve-i maneviyenin temel dinamiklerinden biridir. İnsan, olumsuzluklarla mücadele etmeye hazır ve her türlü zorluğu aşmaya azmetmişse mücadele için gerekli diğer özellikler de arkadan gelecektir.
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) fıtraten cesurdu. Hayatında bir kere bile korkaklık emaresi sayılabilecek bir tavrı olmamıştır. İslâm tarihi, Resûl-i Ekrem’in azim ve cesaretine şehadet eden bir abidedir. Resûl-i Ekrem, bütün Arabistan şirk içinde yüzdüğü sırada, yalnız başına tevhid sancağını kaldırmış, büyük bir düşmanlık âlemi ile yalnız başına mücadele etmişti. Azim ve cesareti sayesinde aşılmaz gibi görünen bütün engelleri aşmış ve tek başına başladığı mücadelenin sonunda bir gün, çevresinde yüz bin insan toplanmıştı. 3
Bütün hayatı cesaret örnekleriyle dolu olan Peygamber Efendimiz’in, cesaretiyle ilgili en güzel misaller, savaşlarda gösterdiği yiğitlik ve kahramanlıklarda ortaya çıkmaktadır. Hz. Ali gibi cesur bir sahabî diyor ki "Bedir savaşında baktım ki Resûlullah’a (s.a.s.) sığınıyor, O’nun arkasına sokuluyoruz. O ise düşmana hepimizden daha yakın durumdaydı. Hepimizin en cesuru O idi." 4
Lider, zor anların adamıdır. Gerçek liderler kriz dönemlerinde ve kritik anlarda ortaya koydukları performansla kendilerini gösterirler. Peygamberimiz bu yönüyle erişilmez bir cesaret timsalidir. Huneyn Savaşı'nda ordu dağılma tehlikesiyle karşı karşıya kalınca atını mahmuzlayıp öne atılmak istemesi ve “Ben Peygamber’im bunda yalan yok, ben Abdulmuttalib’in oğluyum.” diye haykırması orduya cesaret aşılamış ve yeniden toparlanmasını sağlamıştır. 5
2. Kararlılığı
Liderler inandıkları davayı büyük bir kararlılıkla savunmalıdırlar. Davasına kararlılıkla sarılmayan liderler başkalarını yönlendiremez, onları heyecanlandırıp aşk u şevke getiremez, dolayısıyla kendileri de başarılı olamazlar. 6
Liderin sunduğu mesajlardan hiçbiri hayatla zıtlaşmamalı ve o, bu mesajların geçerliliği hususunda, hem bugün hem de yarınlar adına emin olmalıdır. Bir insan, gözleriyle gördüğü bir vak’âyı, nasıl hiç çekinmeden ve tereddüt etmeden anlatır, anlatırken de asla yalanlanacağından korkmaz; zira kendinden emindir! Lider de sunduğu mesajlarda aynı duyguyu ve aynı emniyeti taşımalı ve o mesajın doğruluğuna, gözüyle gördüğü bir hâdiseden daha kat’i inanmalıdır. Hattâ, muvaffakiyeti için sadece kendi inancı da kâfi değildir. Aynı zamanda bu mesajın hayatla zıtlaşmaması da gerekmektedir. Yani sunulan mesajlar, hayatın dönen çarkları içinde, tıpkı sırlı kapıların açılıp kapanması gibi onların açılış ve kapanışını kendi hesabına değerlendirmeli ve o kapılara takılmamalıdır. 7
Peygamberimiz bu yönüyle de ulaşılmaz bir ululuk sahibi olarak karşımızda durmaktadır. İnsanların büyük kabul ettikleri pek çok liderin hayatına baktığımız zaman değişik sarsıntı ve kararsızlıklar görülebilir. Hiç sarsılmadan konum ve duruşunu koruyabilen lider yok denecek kadar azdır. Ama Peygamberimiz, sıkıntının her çeşidine maruz kalmasına rağmen davası adına hiç sarsıntı yaşamamış ve hâdiseler karşısında kendine has duruşunu daima muhafaza etmiştir. Onun bu kararlılığıdır ki, sahabe gibi, inandıkları dava uğrunda canlarını seve seve feda eden örnek bir cemaat yetiştirmiştir.
Nebiler Sultanı’nın Mekke’de çekmediği sıkıntı kalmamıştır. En büyük destekçileri olan hanımı ve amcasını peşi peşine kaybetmiş ama O, sarsılmamış, davası adına ümitsizliğe ve kararsızlığa düşmemiştir. Davası için Mekke’de çalmadığı kapı, dolaşmadığı panayır kalmamıştır. 8
Sıkıntılar karşısında sarsılmadığı gibi, Mekkelilerin davasından vazgeçmesi karşılığında teklif ettikleri dünyevî imkan ve nimetleri de elinin tersiyle itmiş ve kendi mesajlarını anlatarak duruşundan taviz vermemiştir. 9
3. Hızlı ve İsabetli Karar Verebilmesi
Her lider, seri ve sıhhatli karar verme özelliğine sahip olmalıdır. Bilinen bir husustur ki, karar verme, yapılacak işlerin esası mesabesindedir. Ancak, her karar isabetli olmadığı gibi, vakitsiz de olabilir. İster gecikme, isterse vaktinden erken verilen kararlar, asla isabetli kararlar değildir. Onun için, bir liderin aldığı kararı, sıradan bir karar olmaktan kurtaran husûsiyet, zamanında ve isabetli alınmış olmasında aranmalıdır.
Çok âni karar verilmesi gereken hayatî anlar vardır. Lider, bu anlarda, sıradan insanlardan ayrılır ve kendi buudunu yaşar. O keskin zekâsıyla âniden karar verir, verdiği karar da tam isabetlidir. Halbuki ekseriyetle acele verilmiş kararlar isabetten uzak olurlar. Çünkü, isabet ve acele birbirinin zıttıdır. İki zıt ise bir arada zor bulunur. İşte bu zor anın adamı liderlerdir. Onlar bu zıtları çok kolay bir araya getirebilirler. 10
Özellikle kriz zamanları ve sıkıntılı dönemler, gerçek liderlerin ortaya çıkmasına ve yine gerçek liderlerin sıradan lider ve idarecilerden ayrılmasına vesile olması bakımından önemlidir. Normal zamanlarda verilen kararların önemi fark edilemeyebilir. Ama insan hayatında öyle anlar vardır ki, orada verilecek bir karar hayatî önemi haizdir. Ve yine öyle anlar vardır ki, orada hemen karar verilip harekete geçilmelidir. Bazen böyle durumlarda her bekleme ve gecikme, başarısızlığa ve belki de hezimete bir adım daha yaklaşma anlamına gelebilir.
Peygamberimiz’in fiyaskoyla sonuçlanan bir kararı olmamıştır. Tam aksine O, verdiği yerinde kararlar sayesinde hezimeti zafere dönüştürmeyi başarmıştır. Özellikle Uhud Savaşı bu konuda en güzel örneklerden biridir. Uhud, İslâm tarihinde hezimetle zaferin aynı anda yaşandığı, daha doğrusu zafer, hezimet ve zaferin iç içe yaşandığı, hezimetin zafere dönüştürüldüğü bir savaştır.
Peygamberimiz, hızlı karar verme ve hareket etme özelliğini olumsuz durumlara mani olmak için de kullanmıştır. Benî Mustalik seferinde münafıkların başı Abdullah b. Übey b. Selûl’ün yaktığı fitne ateşinin meydana getirebileceği kötü sonuçları bu metotla bertaraf etmiştir. Abdullah b. Übey b. Selûl, Cahcâh b. Mes’ûd el-Gıfarî ile Sinan b. Veber el-Cühenî arasında su sebebiyle çıkan çatışmayı iyi kullanmış ve oraya gelen münafıkları Peygamber Efendimiz aleyhine şu sözüyle kışkırtmıştır: “Topraklarımızda bizi rahatsız ediyorlar. Kureyş’ten Müslüman olanların bize karşı durumu eskilerin ‘Besle kargayı oysun gözünü!’ sözü gibidir. Medine’ye dönünce aziz olanlar zelil olanları oradan çıkaracaktır.”
Peygamberimiz, fetanetinin bir boyutu olan süratli muhakemesi ve karar vermesi sayesinde doğmakta olan fitneyi yok etmiştir. Abdullah b. Übey’in sözünü işitir işitmez orduya yola çıkma emri vermiş, otuz saate yakın yol gidilmiş, insanlar yorgun düşmüş ve mola verdikleri zaman hemen uyumak zorunda kalmışlardır. Böylece fitne çıkartacak konu hakkında konuşulmasına engel olmuştur. 11
4. Problemleri Çözmesi
Bir liderde bulunması gereken özelliklerden biri de her türlü problemin üstesinden gelebilme kabiliyetidir. Modern yönetim anlayışında yönetici, aynı zamanda “problem çözen kişi” olarak da tanımlanır. Bu açıdan yönetim, problem çözme sanatıdır, denebilir.
Yönetimde, yöneticinin varlığının sebebi, problem çözmektir. Çünkü yöneticiye sürekli olarak problem getirilir ve bu bunları çözmesi istenir. Yöneticinin yönetimdeki başarısı da problem çözmedeki başarısı ve becerisine göre değerlendirilir. Zira, bir kişinin bilgisini ve yeteneğini ortaya koyan başarı kıstası, problem çözme kabiliyeti ve başarısıdır. 12
Bir liderin, cemaati ve arkasındaki insanlar tarafından her yönüyle hüsn-ü kabul görmesi ve onun güvenilir, itimad edilir bir insan haline gelmesi; ferdî, ailevî, içtimaî, iktisadî, siyasî, o topluma ait bütün problemleri çözmesine bağlıdır. Bir lider arkasındaki insanların böyle ferdî, ailevî, içtimaî problemlerini çözdüğü ölçüde kabul görür ve onlar tarafından sevilir, sayılır, omuzlara alınır, bayraklaştırılır ve ebedlere kadar ona sahip çıkılır. İşte Hz. Muhammed Mustafa (sallallahu aleyhi ve sellem), insanlık için bütün problemleri çözen böyle bir liderdi. 13
Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) özellikle, Hacerü’l-Esved için yaptığı hakemlik,14 Medine’ye hicret edince hicretin getirdiği problemleri Ensar-Muhacir arasında kardeşlik tesisi15 ve Medine Anayasası16 ile çözmesi, Huneyn ganimetlerini dağıtılması meselesinde çıkan problemi hemen çözmesi17 vahiy buudlu nuranî bir firasetin sahibi olduğunu ve problemleri çözmedeki eşsizliğini göstermektedir.
5. İnsan Yetiştirmeye Önem Vermesi
Bir liderde bulunması gereken vasıflardan biri de insan yetiştirmeye önem vermesidir. Önem vermek, önemli olduğunu söylemek değildir; bizzat insanların yetişmesiyle meşgul olmak ve bunu ihmale tahammülü olmayan bir vazife olarak görmektir.
Günümüzde liderlik ve yöneticilik anlayışıyla ilgili çeşitli yaklaşımlar bulunmaktadır. İnsan yetiştirmeye önem verme konusu, özellikle hizmetkâr liderlik anlayışı içerisinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Bu yaklaşıma göre, lider, insanların gelişmesi ve büyümesine özel ihtimam göstermelidir. Zira, her insan özel bir önem ve değere sahiptir. Bundan dolayı lider, her ferdin büyüyüp gelişmesine özel gayret sarfeder ve emri altında çalışanların veya sorumlu olduğu fertlerin şahsî, meslekî ve ruhî gelişimlerini tamamlamaları için sahip olduğu bütün gücü kullanma konusunda mesul olduğunun şuurundadır. 18
Liderin en büyük sermayesi insandır. Bundan dolayı lider, raiyetinin her yönden gelişip yetişmesine çalışmalı, bunun için gerekli imkân ve ortamları hazırlamalıdır.
Peygamber Efendimiz bizzat kendisinin bu yönüne işaret ederek, “Ben muallim olarak gönderildim.” 19 buyurmaktadır. O, okuma-yazma bilmeyen ümmî bir toplum içinde neş’et etmişti. Bundan dolayı okuma-yazma oranı oldukça düşüktü. Resûl-i Ekrem Efendimiz, özellikle Medine döneminde bu konuda seferberlik başlattı. Bu maksatla mescidin bir kısmını bu işe tahsis etti. Buraya Suffa denmekteydi. Suffa ilk İslâm üniversitesidir. Bizzat Resûlullah (s.a.s.) burada dersler veriyordu; fakat henüz başlangıçta bulunanlara okuma-yazmayı ve Kur’ân’ı öğretmek üzere diğer bazı öğretmenler de vazife görüyorlardı. Ubâde b. Sâmit, Kur’ân ve okuma-yazma öğreten muallimlerden birisidir. Bunu bizzat kendisi ifade etmekte ve Suffa ehlinden bazılarına Kur’ân ve yazı yazmayı öğrettiğini söylemektedir. 20 Yine, Abdullah b. Said el-Âsî de Resûlullah (s.a.s.) tarafından Medine’de halka yazı yazmayı öğretmek için görevlendirilenlerdendir. 21
Peygamberimiz’in bu konudaki dikkat çekici bir uygulaması da Bedir esirlerine yaptığı muamelede ortaya çıkar. Bedir esirlerinden yazı yazmayı bilen kimseler vardı. O sırada Ensar’dan güzel yazı yazan kimse bulunmamaktaydı. Esirlerden hiç malı olmayanların, on çocuğa yazı yazmayı öğretmesi karşılığında serbest bırakılması kabul edildi. Zeyd b. Sâbit de Ensâr çocuklarından bir grup içinde o sırada yazı yazmayı öğrenmiştir. 22
Medine’de Suffa’nın yanı sıra eğitim-öğretim faaliyetleri mahallelere de yaygınlaştırılmıştır. Bu maksatla daha henüz hicretin ikinci yılında Mahreme b. Nevfel’in evinde Dâru’l-kurrâ adında ve Kur’ân öğretimine tahsis edilmiş yeni bir okul faaliyete geçirilmiştir. 23
Peygamberimiz’in çalışmaları kısa sürede netice vermiş ve O, 23 yıllık risaletinin sonunda bedevî bir toplumdan, bütün insanlara rehberlik yapacak aydın bir cemaat çıkarmıştır.
6. İkna Etme Gücü
Bir liderde bulunması gereken özelliklerden biri de ikna etme gücüdür. Lider, karar verirken sahip olduğu makamın otoritesini kullanma yerine, o kararla alâkalı insanları ikna etme metodunu kullanır. Zorlama yerine muhatapların akıl ve kalblerine hitap ederek, akıllarını, hislerini ve ruhlarını da fethederek onlara iş yaptırır. 24
Nebiler Serveri’nin (s.a.s.) hayatına baktığımız zaman bu hususu açıkça müşahede etmekteyiz. O, muhataplarını ikna etmeye çalışmış, onların akıl ve kalblerine de hitap etmiştir. Huneyn ganimetlerinin dağıtılması hususunda ortaya çıkan problemin çözümü için Ensara yaptığı konuşma bunun en güzel göstergesidir. 25 Kendisine gelip zina etmek için izin isteyen Cüleybib’e söyledikleri de muhataplarını ikna etme yönünü gösteren güzel bir misâldir. 26
7. Sorumluluk Duygusu
Lider, bir mesuliyet insanıdır. Sorumluluklarını yerine getirme mevzuunda, ne karşısına çıkan engellerin zorlu ve aşılmaz olması ne de imkânların genişliğiyle gelen yaşama zevki, rahat ve rehavet onu yolundan döndüremez ve ona mükellefiyetlerini unutturamaz. Üzerine aldığı mesuliyetleri mutlaka yerine getirir. Yapıp ortaya koyduğu hizmetler karşısında herhangi bir ücret ve mükafat beklemez. 27 Bu özellik “çobanlık” kelimesiyle de ifade edilmektedir ki, Peygamberimiz’in “Hepiniz bir çobansınız ve güttüğünüzden mesulsünüz.” 28 hadisi bu hususu ifade etmektedir.
Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) tam bir mesuliyet insanıydı. O’nun sorumluluğu tebliğdi. Bütün insanlara tek tek Allah’ı anlatmaktı. O’nun ilk vazifesi buydu. Zaten tebliğ her peygamberin varlık gayesidir. Tebliğ olmasaydı, peygamberlerin gönderilişi de mânâsız ve gayesiz olurdu. Peygamberimiz (s.a.s.) tebliğ vazifesini yapma hususunda çok hırslıydı. Kur’ân’ın ifadesiyle insanlar iman etmiyorlar diye neredeyse kendini helak edecekti. 29
8. İleri görüşlü olması
Lider, yarınlara uzanan yolda insanlara rehberlik yapan insandır. Lider, yürüdüğü yolun neticesini görebilmelidir. Bu da, liderin ileri görüşlü olmasıyla mümkündür. İleride olması muhtemel hâdiseleri önceden görebilme kabiliyetini tanımlamak zor olmasına rağmen, bu işi yapabilenleri tespit etmek kolaydır. Önceden görme sezgiyle alakalı bir maharet olup liderin geçmiş ve bugünün realitelerinden dersler alıp bugün alınan kararların gelecekteki muhtemel sonuçlarını anlamasına yardımcı olur. 30 Liderin ileri görüşlü olması, ortaya koyduğu ilke, prensip ve fikirlerin tutarlı olması açısından da önemlidir. Bulunduğu şartları aşamayan bir insanın verdiği kararlar nihaî olmaz. Bugünkü kararlarıyla yarın söyleyeceği şeyler çelişebilir. Bu durum da, arkadan gelen insanlar arasında görüş ayrılığına sebep olabilir. Ayrıca lidere olan güven de sarsılabilir.
"Peygamberimiz ileri görüşlüydü." demek hem eksik hem de bir manada saygısızlık işmam edebilir. O’nun ileri görüşlülüğünü, peygamberlik vasfından ayrı olarak değerlendirmemiz mümkün değildir. O, bir peygamberdi. Peygamber olduğu için de, bunun tabiî bir neticesi olarak içinde bulunduğumuz mekanın dar sınırlarını aşıyor ve bizim için gayb olan âlemlerle irtibata geçiyordu.
Hz. Peygamber’in ileri görüşlüğünü tespit için sadece Hudeybiye sulhunun maddelerinin incelenmesi bile kâfi gelecektir. 31
9. Raiyetini Sevmesi ve Onlar Tarafından Sevilmesi
Peygamberimiz'in, özellikle ashabıyla olan münasebetlerinin karşılıklı sevgi temeline dayandığını söyleyebiliriz. Zaten lider, raiyetinin her ferdi, kendini ona en sevgili bilecek kadar insanları seven ve onlar tarafından da aynı ölçüde sevilen seçkin bir ruhtur. Hem onun raiyetine hem de raiyetinin ona güveni tam olmalıdır. 32 Lider, özüyle ve zâtî hususiyetleriyle her zaman kendini hissettiren ve gönüllerde yaşamasını bilen bir şahsiyettir. 33Peygamberimiz de seven ve sevilen bir liderdi. Öyle ki her fert kendini O’na en sevgili sanırdı. Yine her fert kendini O’nu en çok seven insan olarak kabul ederdi. Peygamberimiz'i tanıyıp iman ettikten sonra, O’na kızdığı için Müslümanlıktan ayrılan bir insan olmamıştır. O, beraberinde bulunduğu herkese, yakınlığını hissettirmesini bilmiştir.
10. Kabiliyetleri Tespiti ve Değerlendirmesi
Lider, insan sarrafıdır. O idaresi altındaki insanları herkesten çok daha iyi tanır. Kimi nerede, ne kadar ve ne maksatla istihdam edeceğini; kime hangi işi gördüreceğini bilmeyen ve bunda isabet kaydetmeyen insan, iyi bir lider olmak şöyle dursun, sıradan bir idareci bile değildir. 34
Peygamber Efendimiz, çevresindeki insanları tanımada da eşsizdir. O, arkasındaki insanları çok isabetli ve yerli yerinde istihdam etmiştir. Kime hangi vazifeyi vermişse muhakkak ki mevcut arasında o işe en liyâkatlısını hem de tam bir isabetle tespit etmiştir. Öyle ki, O’nun peygamberliğinin hiçbir delili olmasaydı, sadece insanların istidat ve kabiliyetlerini keşfedip kullanması ve her insanı yerli yerinde vazifelendirmesi, fertlerin enerjisinden tam istifade etmesi ve bunlarda da hiç yanılmaması; yani kimi nereye koymuşsa onu sonuna kadar orada tutması (bir kısım belirli şahısların belli hislerine müdârâtın dışında) ve kimi nereye yerleştirmişse hayatının sonuna kadar onun orada kalması35 peygamberliğinin ispatı için yeterli olurdu.
11. Temiz Bir Geçmişe Sahip Olması
Bir liderin geçmişinin temiz olması kendisini töhmet altında bulunduracak bir fiilinin bulunmaması çok önemlidir. Günümüzde pek çok yöneticiyi sıkıntıya sokan ve yöneticilik/liderlik kariyerlerinin bitmesine sebep olan hususlardan biri, bir dönemde yaptıkları hatalar ve yanlış işlerdir. Oysa Hz. Peygamber 40 yaşına kadar aralarında bulunduğu bir topluluk içinde tertemiz geçmişiyle bilinmiş ve kendisine her fırsatta “Muhammedü’l-Emîn” denmiştir. O, peygamberliğinden önce de nebi gibi yaşamıştır.
SONUÇ
Başarılı bir lider ve idarecide bulunması gereken vasıflar çoğaltılabilir. Ancak burada yer verdiğimiz bazı özellikler açısından bile bakıldığı zaman Efendimiz’in liderlik yönüyle farkı ortaya çıkacaktır. İdeal liderlik profiline O’nun hayatının konulması, günümüz insanını sapmadan ve egoizm muhtevalı liderlik tavırlarından koruyacaktır. Çünkü Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) insan-ı kâmil ufkunun en büyük temsilcisidir.
*Araştırmacı Yazar
hyenibas@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Bkz. Çaldıranlı, Selim, “Hizmetkâr Liderlik”, Sızıntı, Aralık 1998, 491-492.
2. Gülen, M. Fethullah, Sonsuz Nur, 2/115.
3. Şiblî, Asr-ı Saadet, 2/99-100.
4. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/86.
5. Bkz.: Buhârî, Cihad 52; Müslim, Cihad 77.
6. Blumenthal, Ira, “Liderlik Neleri Gerektirir?”, Executive Excellence, Ocak 2002 (sayı: 58), 6.
7. Gülen, Sonsur Nur, 1/409.
8. Bkz. İbn Hişâm, I-II, 267-270.
9. Bkz. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/362; İbn Hişâm, I-II, 264.
10. Gülen, Sonsuz Nur, 2/115.
11. Bkz. İbn Kesîr, Bidâye, 4/158-159; Reşid, Abdullah, İslâm’da Ordu ve Komutan, 297-298.
12. Aytürk, Nihat, Yönetim Sanatı, 110.
13. Gülen, M. Fethullah, Sonsuz Nur, 1/426.
14. İbn Hişam, I-II, 124-127.
15. İbn Hişâm, I-II, 324
16. İbn Hişâm, I-II, 321-324.
17. İbn Hişâm, III-IV, 340-341.
18. Çaldıranlı, a.g.m., 492.
19. İbn Mâce, Mukaddime 17.
20. Ebû Dâvud, Buyû 37; İbn Mâce, Ticârât 8.
21. İbn Abdilber, İstîâb, 3/52. Geniş bilgi için bkz. Kettânî, Terâtibü’l-idâriyye, 1/186.
22. İbn Sa’d, 2/22; Müsned, 1/247.
23. İbn Sa’d, 4/205.
24. Çaldıranlı, a.g.m., 491.
25. İbn Hişâm, II, 340-341; Buhârî, Menâkıbü’l-Ensar 1, 2; Megâzî 57; Müslim, Zekat 132-139
26. Bkz. Ahmed b. Hanbel, 5/256, 257.
27. Gülen, M. Fethullah, Zamanın Altın Dilimi, 212.
28. Buhârî, Cuma 11.
29. Bkz.: Kehf Sûresi, 18/6; Şuarâ Sûresi, 26/3.
30. Çaldıranlı, a.g.m., 491-492.
31. Bkz.: Buhârî, Şurût 15; Hac 106; Megâzî 36; Ebû Dâvud, Cihad 168; Sünnet 9.
32. Gülen, Sonsuz Nur, 2/117.
33. Gülen, Zamanın Altın Dilimi, 211.
34. Gülen, M. Fethullah, Sonsuz Nur, 2/117.
35. Gülen, M. Fethullah, Sonsuz Nur, 1/419.
Peygamberimiz'in İnsan Unsurunu Verimli Kullanması
Hasan Yenibaş
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bütün bir hayatı tâlim etmek için gönderilmiştir. O, peygamberliğiyle birlikte, devlet başkanı, ordu komutanı, hâkim ve öğretmen gibi pek çok vasfı da aynı anda şahsında bulundurmaktaydı. Özellikle Medine döneminde, devlet yapısının temellerini atarken, toplum olmanın tabiî bir gereği olarak, değişik alanlarda insan istihdam etmiştir. Bu alanları ana hatlarıyla şu şekilde sıralamak mümkündür: Eğitim-öğretim, irşad ve tebliğ, kâtiplik, elçilik, yargı, maliye, askerî işler, istihbarat/haberleşme, sağlık ve valilik vb. gibi idarî görevler.
Şu bir gerçektir ki, İslâm’ın ilk dönemi itibariyle Peygamberimiz’in elinde yetişmiş bir kadro bulunmuyordu. O, bir vazifeye birisini seçeceği zaman, mevcutlar içerisinden şartları en uygun olanını tercih etmek durumundaydı. Fakat bu durum hep böyle devam etmedi. O bir taraftan toplumun temel taşlarını yerine oturturken, bir taraftan da her alanla ilgili ihtiyaç duyduğu miktarda insan yetiştirmeyi ihmal etmedi. Hz. Peygamber (s.a.s.), sınırlı imkânlar içerisinde mevcudu en iyi ve verimli bir şekilde değerlendirmiştir. Biz bu makalemizde, Peygamber Efendimiz’in tatbikatından hareketle insan istihdamında verimliliği nasıl sağladığı hususunu ele almak istiyoruz.
1. Örnek Olma / Efendimiz’in Aşkın Temsili
Hz. Peygamber’in insan unsurunu verimli kullanmasında en etkili faktör, bizzat kendisidir. O, insanların nasıl olmasını istiyor ve hedefliyorsa, önce bizzat kendisi yaşamış ve fiilî olarak örnek olmuştur. Zaten O’nun örnek olma yönü Kur’ân’da da vurgulanır: “And olsun, size, Allah’ı ve âhiret gününü umanlara ve Allah’ı çokça zikredenlere Allah’ın Resûlü’nde güzel bir örnek vardır.” (Ahzab Sûresi, 33/21)
Peygamberimiz en güzel örnek ve rehberdir. Biz hayatın her alanında O’na uyarız. Zira bizler için gerçek hayatı O ve diğer nebîler temsil etmişlerdir.
Bizim burada hâssaten belirtmek istediğimiz husus, Peygamberimiz’in genel olarak örnek olması, sahabenin O’na uyma konusundaki isteklerinin yanında Peygamberimiz’in yapılan işlerde bizzat sahabeyle beraber olması ve böylece onların çalışma isteklerinin artmasına vesile olmasıdır. Zira, Peygamber Efendimiz her hususta zirvede bir temsil ortaya koymuş, onun bu temsili insanları çok ciddi motive etmiştir.
Peygamberimiz, mescit yapımında herkesle birlikte kerpiç taşımıştır.1 Hendek Savaşı öncesi Medine’nin etrafına hendekler kazılırken bizzat kendisi de çalışmıştır. Bu durum sahabenin çalışma iştiyakını artırmıştır.2 Sahabe, Peygamberimiz’in çalışmasını naklederken, açlıktan karnına taş bağladığını,3 toprak taşıdığını ve vücuduna toz toprak bulaştığını söyler. Hattâ sahabedeki yorgunluk ve açlığı gördüğü zaman da, onların kuvve-i maneviyelerini takviye için zaman zaman şu şiirleri okumuştur: “Allah’ım âhiret hayatından başka hayat yoktur. Sen Ensar ve Muhacirleri bağışla”; “Allah’ım Sen olmasaydın biz hidayete eremezdik, namaz kılamaz, zekât veremezdik. Sen üzerimize sekîne indir ve düşmanla karşılaşırsak bizim ayaklarımızı kaydırma.” Sahabe de, “Biz hayatta kaldığımız sürece cihad etmek üzere Hz. Muhammed’e biat ettik” sözleriyle bu coşkuya katılmıştır.4
Peygamberimiz’in bizzat kendisinin örnek olmasıyla ilgili dikkat çekici bir başka misâli de Huneyn Savaşı’ndan vermek istiyoruz. Bilindiği gibi savaşlar can pazarıdır. Hayatın ölüme en yakın yamaçlarıdır. Bazen zafer kazanılır, bazen bozgun yaşanır. Huneyn Savaşı’nda da Müslümanlar beklemedikleri bir bozgun tehlikesiyle karşı karşıya kalınca, Peygamberimiz dağılan orduyu toplamak için tek başına ortaya atılmış ve “Ben Peygamberim yalan yok, Ben Abdulmuttalip’in torunuyum!” diyerek bozulan orduyu tekrar harp düzenine koymuştur.”5 O, bu sözüyle, Fil Vakası’nda Abdulmuttalip, Allah’ın izniyle sağ-salim kurtulduğu gibi ben de o zâtın torunuyum, diyerek bu badirenin atlatabileceğine işaret ederek onları tekrar toparlanıp kendilerine gelmeleri hususunda motive etmiştir.
2. İstişareye Önem Verme / Katılımcı Yönetim Anlayışı
Sürekli vahyin te’yidi altında olan ve vahiyle beslenen birisi olarak insanların fikirlerine ihtiyaç duymama hususunda en müstağni kişi Peygamberimiz olmalıdır. Ancak bununla beraber O, henüz vahiy gelmemiş hususlarda veya vahyin insan istişaresine bıraktığı hususlarda ashabıyla istişare etmiştir. Peygamberimiz bazen rey ve görüş sahiplerine birer birer düşüncelerini açarak, bazen de görüş sahiplerini bir araya getirerek plân ve projelerini sağlam bir zemine oturtmuş ve böylece fikirlerini bütün bir topluma mâl etmiştir. Yani yapılması gereken işlere, herkesin ruhen ve fikren iştirakini sağlayarak projelerini en sağlam temeller üzerinde gerçekleştirmiştir.
Şûra, İslâm dininin, İslâm toplumunda gerçekleştirmek istediği temel esaslardan biridir. Kur’ân-ı Kerîm’in Uhud Savaşı’nın hemen akabinde, “İşlerde onlarla istişare et.” (Âl-i İmran Sûresi, 3/159) buyurarak Peygamberimiz’e istişareyi emretmesi oldukça mânidardır. İstişârenin açık bir şekilde geçtiği bir diğer âyet de şöyledir: “Onlar öyle kimselerdir ki Rab'lerinin çağrısına kulak verip, namazı hakkıyla îfâ ederler ve işlerini istişare ile yürütürler…” (Şûrâ Sûresi, 42/38) Görüldüğü gibi burada istişare, dinin ana esaslarıyla yan yana zikredilmektedir. “Meşveret eden güvenlik içindedir.” (Ebû Dâvûd, Edeb 114; Tirmizî, Zühd 39; Edeb 57; İbn Mâce, Edeb 37) diyerek istişarenin istikamet vaat eden atmosferine işaret eden Peygamberimiz, “İdarecileriniz hayırlı, zenginleriniz cömert olursa ve işleriniz de aranızda istişare ile yürütülürse yerin üstü altından hayırlıdır…” (Tirmizî, Fiten 78) buyurarak istişareyi yaşanabilir bir toplumun temel dinamikleri arasında saymıştır.
Enes b. Mâlik Peygamberimiz’in bu konudaki tutumunu anlatırken, “Arkadaşları ile istişareye Hz. Peygamber kadar önem veren bir başkasını görmedim.” der. (Tirmizî, Cihad 34) Hz. Ömer, Peygamberimiz’in Müslümanlarla alâkalı bir meselenin istişaresi için Hz. Ebû Bekir’le birçok geceler baş başa kaldıklarını, bazen (bu istişarelere) kendisinin de katıldığını söyler.6
Şurası bir gerçektir ki, istişare sonucu alınan karar, fikrî katkısı olan herkesi sorumlu kılar. Fikri alınanların, kendilerini sorumlu hissederek hileye kaçmayıp ellerinden geleni yapacakları için, alınan kararın müspet neticesi daha garantilidir. Mesuliyet duygusu, ferdî şahsiyetin temeli olması sebebiyle bu istişare prensibinin terbiye edici bir hususiyeti vardır.7
Peygamberimiz istişarenin bereketiyle birçok meseleyi hem insanlara mâl etmiş hem de çözmüştür. Bu da insanların verimliliği açısından çok önemlidir. Zira insanlar bir meselede, kendi fikirlerinin de sorulmasından onore oldukları gibi, fikirleri alınan meselelere daha iyi sahip çıkarlar. Bu da verimliliği müspet yönde etkiler.
Peygamberimiz’in bu yöndeki uygulamalarıyla ilgili pek çok misâl olmasına rağmen, biz burada fikir vermesi açısından birkaçına işaret etmekle iktifa edeceğiz.
Bedir Seferi, baştan sona istişare ile yürütülmüştür. Ana hatlarıyla belirtmek gerekirse Hz. Peygamber, Bedir’de sahabenin ileri gelenleri ve tecrübeli kişilerle dört kez istişare ederek Allah’ın emrini yerine getirdi:
1. Ebû Süfyan komutasındaki ticarî kervanın gelmekte olduğunu duyunca önlerinin kesilmesi hususunda.8
2. Kureyş’in, ticarî kafilesini korumak için hareket ettiğini duyduğunda.9
3. Bedir’de uygun yer için Hubab b. Münzir’in teklifinde10
4. Düşmandan alınan esirler hakkında.11
Peygamberimiz buna benzer daha pek çok meselede hep ashabıyla istişare etmiştir. Hattâ Hudeybiye’de olduğu gibi, zaman zaman kritik meselelerde bile eşleriyle de istişare ettiği olmuştur.12
Onun bu metodu, sahabenin daha hızlı ve kolay bir şekilde çözümün bir parçası olmasını sağlamıştır. Zira bilinen bir gerçektir ki, çözümün parçası olmayanlar, problemin parçası olabilirler. Hz. Peygamber (s.a.s.) ise mâhir bir şekilde ve bizlere de misâl teşkil edecek şekilde ashabının görüşlerine değer vermiş ve onları çözümün bir parçası yapmıştır. Böylece onların enerjisini verimli bir şekilde kullanmıştır.
3. Manevî Etkenler / İnanç Faktörünü Değerlendirme
İslâm’ın teklif ettiği hayat tarzı, madde ile manayı, dünya ile âhireti birlikte kucaklayacak şekildedir. İslâm, âhiretten kopuk bir dünya hayatını kabul etmez. Bu bakımdan bir Müslüman’ın tamamen dünya ile ilgili gibi görünen bir işi bile, netice itibariyle âhirete bakan bir yöne sahiptir. Bu da Müslümanların daha şuurlu ve dikkatli bir hayat yaşamalarını sağlar.
Bir Müslüman için en büyük gaye, Allah’ın rızasını kazanmaktır. Bu şuuru kazanan bir insan, sürekli O’nun gözetiminde ve denetiminde olduğunu bildiği için, hayatını daha verimli geçirecektir.
Kur’ân’da bu hususla ilgili şöyle buyrulur: “De ki: Çalışın! Yaptıklarınızı Allah da, Resûlü de, mü'minler de görecekler.” (Tevbe Sûresi, 9/105)
Bu âyette de belirtildiği gibi, bir Müslüman yaptığı her işi Allah’ın, Resûlullah’ın ve mü'minlerin teftişine arz etme şuuru ve ciddiyeti içerisinde, yani itkan şuuruyla yapmalıdır. Hz. Peygamber de bir Müslüman’ın her işini arızasız ve mükemmel yapması gerektiğine işaret ederek şöyle buyurur: “Allah, her şeyin ihsanla yapılmasını emretmiştir. Öyle ise bir hayvanı boğazlarken, en güzel şekilde kesin. İçinizden kurban kesen kimse bıçağını iyice bilesin ve keseceği hayvanını rahat ettirsin.” (Müslim, Sayd 57; Ebû Dâvûd, Edahî 11)
Gerek haram-helâl düşüncesi, gerek Allah’ın rızasını ve Cennet’i kazanma gayreti veya tek kelimeyle ifade etmek gerekirse “sevap” kazanma arzusu Müslümanların çalışma hayatını olumlu etkileyen faktörlerdendir.
Uhud Savaşı’nda bir adam Peygamberimiz’e gelip şöyle dedi: “Ben şayet öldürülecek olursam yerim neresidir?” Peygamberimiz: “Cennet” diye cevap verdi. Bunun üzerine adam, elinde yemekte olduğu hurmaları attı ve öldürülünceye kadar savaştı. (Buhârî, Megazî 17)
Görüldüğü gibi Cennet’i kazanma arzusu, bir insanı kolaylıkla canından vazgeçirebilmiştir.
4. Cemaatleşme Prensibi / Ekip Çalışması Yaptırma
Çalışma hayatında en faydalı dinamiklerden biri de ekip çalışmasıdır. Peygamber Efendimiz, toplumun birlik ve beraberliğine büyük önem vermiştir. O'nun hedeflediği toplum, fertleri “bir bedenin uzuvları” gibi birbirine bağlı olan, yani her yönüyle birbiriyle ilgili ve irtibatlı olan ve dağınıklıktan kurtulup cemaat olma hüviyetini kazanmış bir toplumdur.
“Size cemaati tavsiye ederim, ayrılıktan da sakının, zira şeytan iki kişiden uzak durur. Cennet’in ortasını isteyen cemaatten ayrılmasın.” (Tirmizî, Fiten 7) “Allah ümmetimi dalâlet üzere toplamaz. Allah’ın eli cemaat iledir. Cemaatten ayrılan ateşe gider.” (Tirmizî, Fiten 7)
Konuyla ilgili dikkat çekici bazı örnekleri zikretmek istiyoruz. Efendimiz genel olarak her savaşta ayrı bir stratejiyle düşmanın karşısına çıkardı. Bu farklılığın en açık biçimde görüldüğü yerlerden biri Hendek Savaşı’dır. Sahabenin fikrine önem veren Resûlullah (s.a.s.), Selmân-ı Fârisî’ye ait olan Kureyşlilere karşı Medine’nin etrafına hendek kazma teklifini kabul etti. Hendek, şehrin düşman gelebilecek tarafına kazılacaktı. Derinliği ve genişliği de düşman atlılarının geçemeyeceği büyüklükte olacaktı. Ayrıca hendek kazma işinin kısa sürede bitirilmesi gerekiyordu. Allah Resûlü öncelikle keşif yaparak hendek kazılacak hattı belirledi. Daha sonra sahabeyi onar kişilik gruplara ayırdı ve her gruba kırk zirâ’lık (yaklaşık 75 cm.) bir yer düşecek şekilde kazılacak bölgeyi paylaştırdı.13
Peygamberimiz’in sahâbeyi gruplara ayırması, yarış havası oluşmasına sebep olmuş ve hendek kazma işinin daha kısa sürede tamamlanmasını sağlamıştır. Hendek kazımı sırasında, sahâbenin zaman zaman koro hâlinde şiir söylemeleri, her türlü sıkıntı ve zorluğa rağmen, çalışma tempolarının yüksek oluşunu göstermektedir. Daha önce de işaret edildiği gibi Peygamberimiz de hendek kazma işinde bizzat çalışarak sahâbenin çalışma şevkini artırmıştır.
Efendimiz topluluk hâlindeki insanların hissiyatını, psikolojisini rantabl değerlendirmiştir. Bu meyanda, savaşlarda her gruba ayrı bir sancak vermiştir. Bilindiği gibi Medine’deki Müslümanlar önce Ensar ve Muhâcir olarak iki grupta değerlendiriliyordu. Ensar ise kendi içinde Evs ve Hazreç olmak üzere iki kabileden oluşmaktaydı. Müslüman olmadan önce birbirine düşman olan bu kabileler, İslâmiyet’ten sonra eski husumetlerini terk etmişlerdi, ama rekabet hissi devam ediyordu. Peygamberimiz savaşa çıkıldığı zaman bu iki kabileye ayrı sancak vermiş ve her grubu kendilerinden birinin komutasında savaştırmıştır.14
Konumuzu destekleyecek mahiyette Buhârî’de Mekke fethi kıssası ve Allah Resûlü’nün (s.a.s.) Hz. Abbas’a “Allah’ın ordularını görmesi için Ebû Süfyân’ı vadinin yanında tut.” emrine yer verirken şu bilgi zikredilir: Kabileler Hz. Peygamber’le birlikte bölük bölük geçmeye başladı. Bir bölük geçtiğinde Ebû Süfyân, “Kim bunlar?” dedi. Abbas “Bu Gıfâr kabilesidir” dedi. Sonra Cüheyne kabilesi, sonra Süleym kabilesi geçti. Derken eşi görülmemiş bir bölük geçti. Ebû Süfyân “Bunlar kim?” deyince, Abbas “Bu Ensardır.” karşılığını verdi. Başlarında sancak ile birlikte Sa’d b. Ubâde vardı. Sonra da Resûlullah (s.a.s.) ve ashâbının bulunduğu bölük geldi. Resûlullah’ın (s.a.s.) sancağı Zübeyr’de idi.15
Allah Resûlü (s.a.s.), İslâm toplumunu bir bütün olarak değerlendirdiği gibi, küçük grupların da kendi içlerinde ayrı bir topluluk olma vasfını ortadan kaldırmamıştır. Bu konuda, Abdullah b. Ka’b’ın şu sözleri oldukça dikkat çekicidir: “Allah, Peygamberimiz’e Ensar’ın iki kabilesi olan Evs ve Hazrec’ten biri vasıtasıyla bir lütufta bulunacak olsa, bu onların arasında yarışma vesilesi olurdu. Evsliler, Efendimiz adına ne zaman faydalı bir hizmette bulunsalar Hazrecliler şöyle derlerdi: “Allah’a yemin olsun ki, Evsliler artık Hz. Peygamber nazarında ve İslâm’da hayır yönüyle bizi geçmişlerdir.” Onların yaptığı hizmetin bir mislini yapıncaya kadar böyle yakınmaya devam ederlerdi. Aynı şekilde Hazrecliler bir hizmette bulunacak olsa, bu sefer Evsliler aynı şekilde yakınırlardı.16
Hayırda yarışmak bir mü’min tavrıdır. Zira Kur’ân-ı Kerîm’de Müslümanlara hayırda yarışmaları emredilmektedir.17 Kur’ân’ın ilk muhatapları olan sahabe de bu emri çok iyi kavramış ve hayırlı işler hususunda birbirleriyle yarış içinde olmuşlardır.
5. Teşvik / Motivasyon
“Teşvik”in gayesi, insanları bir konuda isteklendirme ve cesaretlendirmedir. “İnsan”ı çok iyi tanıyan Hz. Peygamber de, raiyeti altındaki insanların verimliliğini artırmak için zaman zaman teşvik metodunu kullanmıştır.
Uhud Savaşı’nın başlarında Resûl-i Ekrem elindeki kılıcı göstererek, “Bu kılıcı hakkıyla kim alır?” diye sordu. Birçok sahabî birden atıldı. Ancak Ebû Dücâne ortaya atılarak, “Nedir onun hakkı yâ Resûlellâh?” diye sorunca, Resûl-i Ekrem, “Hakkı, eğilip bükülünceye kadar onu düşmana sallamandır!” buyurdu.
Bunun üzerine Ebû Dücâne, “Yâ Resûlallâh! Ben bu kılıcı, hakkını vermek üzere alıyorum!” dedi ve Resûlullâh’tan kılıcı teslim aldı.
Ebû Dücâne, elinde Peygamber Efendimiz’in şartlı teslim ettiği kılıç, başında kırmızı sarığı olduğu hâlde müşriklere doğru çalımlı çalımlı yürümeye başladı. Bunun üzerine Allah Resûlü (aleyhi ekmelü't-tehâyâ) sahâbeye şöyle dedi:
“Bu öyle bir yürüyüştür ki, Allah onu, şu yerin (savaşın) dışında hiçbir zaman sevmez!”18
Hz. Peygamber bu davranışıyla sahâbeyi yarışa sevk etmiştir. Elinde gösterdiği kılıca herkes talip olmuş; ama O, bu kılıcı Ebû Dücâne’ye vermiştir. Kılıç ona verilince diğer sahâbiler de birer Ebû Dücâne kesilmiş ve onun gibi yiğitlikler göstermişlerdir.
Peygamberimiz teşvik maksatlı olarak zaman zaman şiirden de yararlanmıştır. Bazen bizzat kendisi şiir söyleyerek, bazen de Abdullah b. Revâha ve Hassan b. Sâbit gibi bir şaire söyleterek sahâbenin coşkunluğunu artırmıştır.
Hz. Peygamber’in bizzat kendisinin şiir söyleyerek sahâbenin şevkini artırdığı en meşhur hâdise Hendek Savaşı öncesi hendek kazımı sırasında olmuştur. Resûlullah burada, sahâbenin kuvve-i maneviyesini takviye için şiir okumuştur.
Hz. Peygamber ihtiyaç hâlinde Hassân b. Sabit, Abdullah b. Revâha ve Ka’b b. Mâlik’i çağırıp: “Kureyş’e karşı hicivlerinizi fırlatın. Çünkü bu, onlar için ok yarasından beterdir.”19 diyordu. Bunlar arasında en çok hizmet veren Hassân’dı.
Şiirin o dönemdeki en yaygın iletişim araçlarından biri olduğu düşünülürse, şairlerin İslâm’ın müdafaa ve tebliğinde, Müslümanların kuvve-i maneviyelerini takviye etmede etkili bir teşvik aracı olduğu görülecektir.
Sonuç
Günümüzde her alanda doğru ve verimli çalışma aranmaktadır. Cenab-ı Hakk’ın lütfu, Efendimiz’in özel donanımı ve değişik dinamiklerle birlikte insan unsurunu verimli değerlendirmesi de çok önemli bir husustur. O’nun hayatından tespit edebildiğimiz ilkeler, kolay, anlaşılabilir ve uygulanabilir niteliktedir. Hiç kuşkusuz, bütün uygulamalarının merkezine önce kendisini koyan Peygamberimiz, yapılacak işlerde kendisi de herkesle birlikte, hattâ diğer insanlardan daha fazla gayret ortaya koyarak çalışmış ve bizzat davranışıyla insanlara örnek olmuştur. Kanaatimizce, verimliliğe ve çevresindeki kitleyi harekete geçirmeye vesile olan en önemli faktör de bu olmuştur.
Katılımcı bir yönetim anlayışını benimseyen Peygamberimiz, çevresindeki insanların görüşlerine büyük önem vermiş ve projelerini toplumun benimsemesini sağlayarak uygulamıştır. Bir peygamber olarak, bütün fikirlerini hiç tartışmasız kabul ettirebilecek iken, peygamberlik makamını bir yaptırım aracı olarak kullanmayı tercih etmemiştir. Ekip çalışmasına da büyük önem veren Peygamberimiz, sahabe arasında topluluk fikrini yerleştirmiş ve ferdî hareketlere fırsat vermemiştir.
Hayatın her alanıyla ilgili en güzel ve yanıltmaz örnekleri bırakan Peygamberimiz, çalışma hayatıyla ilgili de prensipler ortaya koymuştur. Bu örnekler, doğru anlaşılması ve uygulanması ölçüsünde toplum hayatı için yanıltmaz bir rehber olacaktır.
*Araştırmacı Yazar
hyenibas@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/381
2. İbn Hişam, Sîre, III-IV/146 Ayrıca bkz. Buhârî, Megâzî 30; Müslim, Cihad 125
3. Tirmizî, Zühd 39
4. Buhârî, Cihad 34; Megâzî 30
5. Buhârî, Cihad 52; Müslim, Cihad 77.
6. Hakim, Müstedrek, 2/227 Benzer rivâyet için bkz. Tirmizî, Salât 12; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/26
7. Canan, İbrahim, Peygamberimiz'in Tebliğ Metotları, 1/339
8. Müslim, Cihad 83.
9. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 3/188; Taberî, Târih, s. 351
10. İbn Hişam, Sîre, I-II/411-412
11. İbn Hişam, Sîre, I-II/428-429; Taberî, Târih, s. 363
12. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 4/326
13. Taberî, Târih, s. 392 Ayrıca bkz. Hamîdullah, Hazreti Peygamber’in Savaşları, s. 118 vd.
14. Bkz. İbn Sa’d, Tabakât, 2/14, 64, 67, 150, 166.
15. Buhârî, Megâzî 48.
16. İbn Hişâm, Sîre, III-IV/183
17. Bkz. Bakara sûresi, 2/148.
18. İbn Hişâm, Sîre, III-IV/46; Ahmed b. Hanbel, Müsned, 3/123
19. Müslim, Fezâilu’s-sahâbe 157
Resûlüllah'ın (s.a.s.) İbâdet ve Kulluk Hayatı
Prof. Dr. Osman Güner
O, bütün hayatı boyunca dini Allah'a tahsis ederek sadece O'na kulluk yaptı.. gönlü sadece O'nun mârifetiyle doldu-taştı.. gözü her yerde O'nun âsârını süzüp durdu.. bütün duyguları O'ndan gelen mânevî zevklerle coştu ve köpürdü.. O, Hakk'a uyanmış, hakikate yelken açmış ve doyma bilmeyen bir iştiha ile hep "Allah" deyip dolaşmıştı.
Allah'ın (c.c.) emirlerini yerine getirme, O'na kulluk etme ve kulluğun şuurunda olma gibi mânâlara gelen 'ibâdet' ve 'ubûdiyet (kulluk)' kavramları; bazılarına göre her ne kadar aynı mânâya hamledilmiş ise de, çoğunluğun kabulüne göre, bu kelimelerin lâfızları gibi mânâları da birbirinden farklıdır. İbâdet, 'Yüce Mevlâ'nın emirlerini yerine getirip yaşama ve kulluk sorumluluklarını temsil etme' mânâlarına geldiği hâlde; ubûdiyet, 'kul olma ve kölelik şuuru içinde bulunma' şeklinde anlaşılmıştır.1 Her ne şekilde olursa olsun ibadet ve kulluk, Hâlık-ı Zülcelâl'in insana bahşettiği en büyük pâyedir.
Bu münasebetledir ki, Allah Teâla, Habîb-i Edîb'ini kelime-i şahâdet gibi kutlu bir cümlede anarken, önce "عَبْدُهُ - kulu" demiş, sonra da"رَسُولُهُ - peygamberi" sözüyle bunu taçlandırmıştır. Yine O (c.c.), Resûl-i Ekrem'i Miraç'a dâvet ederken, "أَسْرَى بِعَبْدِهِ - kulunu seyr ü sefer ettirdi." (İsrâ sûresi, 17/1) kaydını koymuş ve bununla ubûdiyetinin üstünlüğüne ve ayrıcalıklı oluşuna işaret buyurmuştur. Haddizâtında bu eşsiz sema yolculuğunda, övgüye layık bin bir vasfı arasında kulluğu öne alınarak "فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى - Kuluna vahyetti ha vahyetti." (Necm sûresi, 53/10) denilmesi de oldukça mânidardır!..
Allah Resûlü (s.a.s.), hayatın her alanında olduğu gibi bizler için, "ibadet ve kulluk hayatı"nda da en güzel örnektir. O'nun Allah'a kul oluşunu en kâmil mânâda anlayabilmek için hayatının bazı kesitlerine bakmamız gerekir. Zira kulluk, her yönüyle hayatı kuşatan, kapsamlı bir mânâ dokusunu barındırmaktadır.
Binaenaleyh O'nun kulluk ve ibadet konusundaki örnek yaşantısını, 1)"Zikir ve ibadet hayatı", 2) "Zühd hayatı (Dünya hayatına bakışı)", 3) "Allah korkusu" gibi hususları tahlil etmek suretiyle ortaya koymak mümkündür.
1) Zikir ve İbadet Hayatı
Allah'a kul olmanın en önemli tezahürlerinden biri hiç şüphesiz O'nu (c.c.) anmak ve zikretmektir. Efendimiz de kulluğunu ve gönlündeki Allah sevgisini, O'nu sürekli zikretmek suretiyle göstermiştir. Allah Resûlü her hâlinde, her nefes alış-verişinde, ayakta iken, otururken, yatarken, kalkarken, uyurken, uyanıkken dâima Allah'la beraber olduğunun şuurundadır ve O'nu zikirle meşguldür. Emrettiği ve yasakladığı şeyler, koyduğu kaideler, verdiği hükümler, yaptığı işler, Allah'ın isim ve sıfatlarıyla alâkalı söz ve duaları, O'nun Allah'ı zikri olarak kabul edilir.
Efendimiz'in zikir ve ibadet hayatı, bu konuda ifrat ve tefritten uzak, Allah'ın rızasına uygun bir hayat sürmek isteyen mü'minler için güzel bir örnektir. O (s.a.s.) bu konuda özellikle bazı hususlara riayet edilmesine itina gösterirdi:
Resûlullah (s.a.s.), toplu hâlde Allah'ın anılıp zikredildiği meclisleri "cennet bahçeleri" diye tavsif etmiş ve onlardan azamî ölçüde istifade edilmesini istemiştir. (Tirmizi, Daavât 82) Ashab'ın önde gelenlerinden Ebû Saîd el-Hudrî'nin (r.a.) naklettiği bir hadîs-i şerîfte Allah Resûlü (s.a.s.) şöyle buyurmaktadır: "Bir topluluk Allah'ı zikretmek için bir araya gelirse, melekler onları kuşatırlar, üzerlerini rahmet kaplar, onlara sekîne (gönül huzuru) bahşedilir ve Allah onları nezdindekilere (melekler vb.) iftiharla zikreder." (Müslim, Zikir 39)
Gece İbadetlerine İtina Göstermek
Allah Resûlü, her gece uyanarak Allah'ı zikretmiş, dua ve istiğfarda bulunmuş ve namaz kılmıştır. Yüce Allah, Resûlü'ne hitapla geceyi en güzel şekilde ihyâ etmesini ifade buyurmuştur: "Sana mahsus bir namaz olmak üzere gecenin bir kısmında kalkıp Kur'ân oku, teheccüd namazı kıl. Böylece Rabb'inin seni makam-ı mahmûda eriştireceğini umabilirsin." (İsrâ sûresi, 17/79)
Efendimiz (s.a.s.), Ashab'ını ve mü'minleri de gece ibadetine teşvik etmiş; gece boyunca hiç uyanmaksızın uyumayı hoş karşılamamıştır. En çok hadîs rivayetiyle tanınan sahabîlerden Hz. Ebû Hüreyre'nin naklettiği bir hadîs-i şerîfte, Efendimiz;"İnsan uyuyunca Şeytan'ın, onun ense köküne üç düğüm attığını, uyanıp Allah'ı zikrettiği zaman bu düğümlerden birinin çözüldüğünü, abdest alıp namaz kıldığında da düğümlerin kalan ikisinin çözüleceğini" ifade buyurmuştur. (Buharî, Teheccüd 13.)
Sahabe'den İbn Abbas'ın (r.a.) anlattığına göre, o bir gece Resûlüllah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem) yanında kalmıştı. Geceleyin Allah Resûlü (aleyhisselâm) uyanarak önce misvakla ağzını temizleyip abdest almış; akabinde Âl-i İmrân sûresinden bazı âyetleri okumuş; sonra on üç rekat namaz kılmış; Hz. Bilâl'in sabah ezanını okuması üzerine kalkıp iki rekat namaz kılmış ve sonunda da şu duayı yapmıştı: "Allah'ım! Benim kalbime nûr, dilime nûr, kulağıma nûr, gözüme nûr, arkama nûr, önüme nûr, üstüme nûr ve altıma nûr halk eyle! Yâ Rabbi! Bana nûr lutfeyle!" (Buhârî, Daavât 10)
Allah Resûlü, bazı geceler ayakları şişinceye kadar namaz kılar, Allah'ı (c.c.) zikrederdi. Ashab'dan Muğîre b. Şu'be (r.a.): "Ey Allah'ın Elçisi! Allah senin gelmiş geçmiş bütün günahlarını bağışladığı hâlde, neden hâlâ kendini bu kadar zorluyorsun?" diye sual edince: "Şükreden bir kul olmayayım mı?" buyurmuştu. (Buhârî, Rikâk 20)
Efendimiz (s.a.s.) nafile ibadetler için çoğunlukla gece saatlerini seçerdi. Bu durum, gündüz saatlerinde daha çok devlet işleri ve insanlarla meşguliyetin, O'nun bütün zamanını almasından kaynaklanmış olabilir. Ayrıca gece ibadetinin sâir zamanlarda yapılan ibadetlerden daha faziletli olduğunu da Peygamberimiz haber vermişlerdir. (Nevevî, Ezkâr, s. 83–84) Allah Resûlü, Vitir namazını da gecenin başında, ortasında veya sonunda kıldığı olmuştur. (Ebû Dâvûd, Tefrîu ebvâbi'l-vitr 7,8)
Efendimiz (s.a.s.), gündüzleri de nafile ibadet yapardı. Farz namazların önce veya sonrasındaki sünnet namazları, duhâ namazı, yağmur duası ve namazı, kusûf ve husûf namazları (güneş ve ay tutulmasına binaen kılınan namazlar), sefer namazı, mescide girildiğinde kılınan tahiyyetü'l-mescid namazı gibi nafile namazları da îfâ etmiştir. Nitekim Hz. Âişe Vâlidemiz'e O'nun nafile ibadetleri sorulduğunda, o şöyle cevap vermiştir: "Allah Resûlü öğle namazını(n farzını) kılmadan önce evinde dört rekat namaz kılardı (yani öğlenin sünnetini). Sonra mescitte Ashab'ına farzı kıldırır, evine geldiğinde tekrar iki rekat namaz kılardı…" (Ebû Davud, Tatavvu 1)
İbadet, zikir ve dua ile meşguliyet, kalbin susuzluğunu giderip dünyayı hor ve hakir göstermektedir. Dolayısıyla insan, dünyayı kaybetmekle üzülmemeli, kazanmak ve bulmakla da sevinmemelidir. Mü'min bir kul şunu iyi bilmelidir ki, ibadet şuuruyla yapılan amellerden elde edilecek mânevî/uhrevî kazanımlar, Allah katında daha hayırlı ve daha makbuldür. (Şûrâ sûresi, 42/20)
İbadet Hayatında Devamlılık ve İtidal
Allah Resûlü (aleyhisselâm) bütün geceyi veya zamanı ibadetle geçirmeyi tavsiye etmemiştir. (Nesaî, Sıyâm 35) Hattâ Ashab'ın gece nafile namaz kılmak için mescide devamını da hoş karşılamamıştır.
Resûl-i Ekrem'in vahiy kâtiplerinden Zeyd ibn Sâbit'ten (r.a.) rivayete göre, Hz. Peygamber (s.a.s.) Ramazan'da birkaç gün teravih namazlarını Ashab'ıyla birlikte cemaatle kılmıştı. İlerleyen günlerde cemaatin çoğaldığını görünce, mescide çıkmamış ve sonra onlara şöyle hitap etmişti:
"Görüyorum ki, cemâatle terâvîh namazı kılma konusunda çok isteklisiniz. Fakat böyle cemâat hâlinde bu ibâdete devam ederken, bu namazın farz kılınmasından ve farz kılındığı takdirde de hepinizin bu namazı cemâatle edaya muktedir olamamanızdan korkarım. Onun için ey insanlar! Sizler bu namazı kendi evlerinizde kılınız. Çünkü farz namaz müstesna, bir kimsenin kıldığı en faziletli namaz, kendi evinde kıldığı namazdır." (Buharî, İ'tisam 3)
Efendimiz'in (s.a.s.) bazı gecelerde yaptığı uzun ibadetlerin yanı sıra, Hz. Âişe Vâlidemiz'in anlattığına göre, O'nun bütün gece sabaha kadar namaz kıldığı veya ibadet ettiği, Ramazan orucu dışında aralıksız bir ay boyunca oruç tuttuğu görülmemiştir. (Müslim, Müsâfirîn 141) Ayrıca ibadetler konusunda ifrat ve tefritten kaçınmak gerektiği mesajını vermiştir: "(İbadetlerinizde ve işlerinizde) ifrat ve tefritten sakının! Şunu iyi bilin ki, (Allah'ın rahmetiyle muamelesi olmadıkça) hiç kimse yapmış olduğu amellerle Cennet'e giremez. Allah katında amellerin en makbul olanı, az da olsa devamlı olanıdır." (Buhârî, Rikâk 18)
Dolayısıyla Allah Resûlü, insanların amellerine güvenmeleri yerine, güçleri nispetinde yaptıkları amelleriyle Allah'a yakınlaşmanın, O'nun rahmetine sığınmanın yollarını aramalarını istemiştir. Mü'min bir kul, az da olsa süreklilik arz eden ve samimiyetle îfâ edilen ibadet ve taatın makbul olduğunun şuurunda olmalıdır. O hâlde Allah'a ibadet ve zikir, sadece O'na kulluğun, O'nu sevmenin, O'nun karşısında kendini aciz hissetmenin, O'na karşı sonsuz saygı duymanın ve itaatın en son neticesidir.
2) Zühd Hayatı (Dünya Hayatına Bakışı)
Zühd, dünyaya ve dünyalık şeylere karşı hırs ve rağbeti terk etmek mânâsına gelir. Zühd olarak isimlendirilen hâl, bir şeye olan arzu ve isteği ondan daha iyisine çevirmekten ibarettir. Zühdde, daha iyiye yönelme söz konusudur.
Allah'tan başka hiçbir şeye değer vermeyen insan, kâmil mânâda zühd sahibi kabul edilir. Bununla birlikte kişinin kendisine ve bakmakla yükümlü olduğu kimselere yetecek kadar kazanması ve elinde mal bulundurması zühde aykırı değildir. Ancak fazlasını ihtiyaç sahiplerine vermek zühdün bir gereğidir.
Zühd hayatının temelini Kur'ân-ı Kerîm'de aramak gerekir. Yüce Allah dünyaya bakışın nasıl olması gerektiğini birçok âyette açıklamaktadır: "Onlardan bazı zümrelere, sırf kendilerini denemek için verdiğimiz dünya hayatının süslerine gözünü dikme. Rabb'inin sana verdiği nimet, hem daha hayırlı ve değerli, hem de daha devamlıdır." (Tâhâ sûresi, 20/131) "Kim âhiret mahsülü isterse, onun ürünlerini fazla fazla artırırız. Kim de sırf dünya menfaati isterse ona da ondan veririz, ama âhirette onun hiç nasibi olmaz." (Şûrâ sûresi, 42/20)
Kur'ân'da, dünya nimetlerinin bir imtihan vesilesi olduğu, dünyanın faydasının pek az, Allah'ın vereceği karşılığın (sevabın) ise daha hayırlı olduğu anlatılarak hakikatte insanın yaşadığı hayatı nasıl okuması gerektiğine işaret edilmektedir. (bkz. Mü'minûn sûresi, 23/56; Nisa sûresi, 4/77; Kasas sûresi, 28/80)
Allah Resûlü (s.a.s.) insanların en zâhid olanıydı. Kendisine pek çok fetihler nasip olduğu ve önemli miktarda dünya malı elinden geçtiği hâlde, O, ailesinin nafakasını temin için ‘zırhı bir Yahudi'de rehin' olarak hayata gözlerini yummuştu. (Buharî, Buyû' 15)
Bir adam, Efendimiz'den, yaptığı takdirde Allah'ın ve insanların sevgisine mazhar olacağı bir amel tavsiye etmesini istemişti. Allah Resûlü ona: "Dünyaya rağbet gösterme ki, Allah seni sevsin; insanların ellerinde bulunana (nimet ve imkânlar) rağbet etme ki, onlar (da) seni sevsin." (İbn Mâce, Zühd 1)
Hz. Âişe Validemiz, Peygamberimiz'le aile efradının Medine'ye gelişlerinden Allah Resûlü'nün vefatına kadar, üç gece üst üste buğday ekmeğinden doyasıya yemediklerini anlatır. (Buharî, Rikâk 17) Peygamberimiz'in evinde bazen bir ay müddetle ateş yanmaz ve bu müddet içinde nafakaları sadece kuru hurma ile sudan ibaret olurdu. (Müslim, Zühd 26)
Efendimiz'in dünya malına karşı zâhidane bir hayat sürdüğü ve mal zenginliğine değil gönül zenginliğine talip olduğu açıktır. (Buharî, Rikâk 15) Nitekim Allah, Mekke vadisini altın yapıp emrine vermeyi teklif ettiği hâlde O (s.a.s.) bunu talep etmeyip Rabbi'nden şunu istemiştir: "Allah'ım, acıktığım gün Sana tazarru ve niyazda bulunur; doyduğum gün de Sana hamd ü sena ederim." (Tirmizi, Zühd 35)
Kur'ân-ı Kerîm de: "Kendilerine verdiğimiz servet ve evlâtlarla iyiliklerine koştuğumuzu mu sanıyorlar? Hayır, onlar işin farkında değiller!" (Mü'minûn sûresi, 23/55) mealindeki âyetle bu hususa işaret etmiştir.
Ancak bu âyet ve hadîsler, başkasına el-avuç açmayı gerektiren yoksulluğa bir teşvik olduğu şeklinde anlaşılmamalıdır. Zira İslâm, zilleti gerektiren fakirliği hoş karşılamamıştır. Allah Resûlü (aleyhi ekmelüttehâyâ) da fakirlik fitnesinin şerrinden, her şeyi unutturan fakirliğe sürüklenmekten Allah'a (c.c.) sığınırken (İbn Hanbel, Müsned, 6/57); fakirliğin neredeyse küfürle eşdeğer olacağına işaret etmiştir. (Beyhakî, Şuabu'l-İmân, 5/267)
Hâsılı, zühd, Allah sevgisinin, kalb ve gönül huzurunun, hayrı elde etmenin, hikmetin ve mutluluğun, dünyayı hakir görüp âhirete yönelmenin, insanlara karşı şefkat ve merhamet sahibi olmanın, dolayısıyla insanları sevmenin kaynağıdır.
3) Allah Korkusu
Korku, ilk bakışta Allah sevgisine zıt gibi görünse de, gerçekte Allah sevgisiyle iç içedir. Sevgi, Allah'ı hakkıyla bilip tanımak demek olan marifetin bir meyvesi, korku da Allah'ı gereği gibi bilmenin bir neticesidir. Allah'ı (c.c.) tanıma ufku (marifet) arttıkça, Allah korkusu da onunla birlikte artmaktadır. Hz. Peygamber'in (aleyhisselam) "And olsun ki, Allah'ı en iyi bileniniz ve O'ndan en çok korkanınız Benim!" (Buharî, Edeb 72) sözleri buna işaret etmektedir.
Allah'ı hakkıyla bilip, sadece O'ndan korkanlar, yaşamanın sevincine ve hayatın zevkine ulaşmış olurlar. Allah'tan korkan kişi, bütün korkuları aşmış ve O'nunla ünsiyet kazanmış olur. Marifet ve korku, Allah'tan utanmayı, O'nu yüce bilmeyi, murakabe, sevgi ve tevekkülü, sadece O'na ibadet etmeyi, O'nun rızasını kazanmayı ve O'nun emrine boyun eğmeyi gerektirir.
Allah korkusu, O'na karşı saygı ve sevginin bir neticesi olan takvaya ulaşmanın da yoludur. Takva ise, bütün amellerimizi içine alan bir mahiyet arz eder. Yüce kitabımız Kur'ân, Allah sevgisi kadar Allah korkusu üzerinde de durmaktadır. Bu meyanda Yüce Allah buyuruyor ki: "Kulları içinde Allah'tan ancak âlimler korkar." (Fâtır sûresi, 35/28) Zira bilenler ve düşünüp anlayanlar âlimlerdir. (Ankebût sûresi, 29/43) Efendimiz'in ifadesine göre de, kişiye ilim olarak Allah'tan korkması kâfidir. (Darimî, Mukaddime, 30)
Peygamberimiz'in amcasının oğlu İbn Abbas (r.a.) der ki: "Hakiki âlimler, Allah'ın her şeye kâdir olduğunu bilen, O'na hiçbir şeyi ortak koşmayan, helâl kıldığını helâl, haram kıldığını da haram olarak kabul eden, Allah'ın emir ve tavsiyelerine uyan, O'na kavuşacağına ve ilminin hesabının sorulacağına yakînen inanan kimselerdir." (İbn Kesîr, Tefsîr, 6/531)
Kur'ân-ı Hakîm, hidayet ve rahmetin, Allah'tan korkanların vasfı olduğunu bildirmiştir. (Bkz. A'râf, 7/154) Yine "Allah onlardan, onlar da Allah'tan râzı olmuşlardır. İşte bu rıza makamı da Rabbine saygı duyanlarındır." (Beyyine sûresi, 98/8) Allah katında en üstün olanlar da, Allah'tan en çok korkanlardır. (Hucurât sûresi, 49/13)
Peygamber Efendimiz'de müşahede ettiğimiz Allah korkusu, Kur'ân'ın bu konudaki tavsiyelerinin en mükemmel şekilde O'nun hayatına aksetmesinden ibarettir: Seven, sevdiğinin hoşnut olmadığı bir işi yapmaktan korkup çekinir. Böyle bir korku, tamamen sevgi ile alâkalıdır. Efendimiz'in hayatında gördüğümüz korku hâli de, O'ndaki Allah sevgisiyle orantılıdır. Sevgisi, korkusu ve itaati, marifetinin, yani Allah'ı tanıyıp bilmesinin neticesidir. Allah Resûlü'nün "Hikmetin başı, Allah korkusudur."2 ifadesi, böyle bir gayeye mâtûftur.
Resûl-i Ekrem (s.a.s.) Allah korkusundan dolayı gözyaşı dökmüş, ağlamayı tavsiye etmiş ve bu hâlin günahların affına ve Cennet'e girmeye vesile olacağını ifade buyurmuştur. Ebû Ümâme (r.a.), Efendimiz'in şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Hiçbir şey Allah katında şu iki damladan daha sevimli değildir: Biri, Allah'ın azabından korkarak ağlayan kişiden akan gözyaşı damlası, diğeri de Allah yolunda savaş meydanında akıtılan kan damlası." (Tirmizî, Fedâilü'l-Cihâd 26)
Allah Resûlü'nün devamlı hüzünlü, düşünceli ve rahat olmayan bir hâli vardı. Nitekim O buyuruyor ki: "Ey Muhammed ümmeti, Allah'a yemîn ederim ki, benim bildiklerimi sizler bilseydiniz, az güler, çok ağlardınız." (Buharî, Kusûf 2)
Tabiatta cereyan eden bazı hâdiseler, her defasında Allah Resûlü'nü endişeye sevk etmiştir. Bu endişeler, tamamen Allah korkusuyla alâkalıdır. Efendimiz (s.a.s.), gökyüzünde siyah bir bulut görse, yüzünün rengi değişir, bazen ona doğru bakar, sonra evine girer tekrar çıkardı. Bunlar endişe alâmetiydi. Allah Resûlü bu hâliyle ilgili şu açıklamayı yapmıştır: "Bilemiyorum, belki de bu kara bulut (Âd Kavmi'nin başına gelenlerde olduğu gibi) bir azaba da sebep olabilir. Onlar, gördükleri kara bulutu yağmur bulutu zannetmişlerdi de, o bulut onlara elim bir azap getirmişti." (Müslim, İstiska 14) Bu hâdise, Resûl-i Ekrem'in her ân teyakkuzda olduğunu ve bunu başkalarına da öğretmek istediğini göstermektedir.
Allah Resûlü (a.s.) günlük hayatta karşılaştığı hâdiseler karşısında asla korkuya kapılmazdı. Başkasında misâline rastlanmayacak derecede cesur ve korkusuzdu. Resûl-i Ekrem (s.a.s.) bu tür korkulardan Allah'a sığınmıştır. Sahabe, Efendimiz'in cesaretine savaş meydanlarında şahit olmuştu. Huneyn Savaşı'nda ordunun dağılıp korkuyla kaçıştığı anlarda, büyük bir cesaret örneği göstermiş ve Allah'ın inâyetiyle ordunun yeniden toparlanmasını sağlamıştı. (Buharî, Cihâd 52)
Makalemizi Hz. Ali'nin (r.a.), Efendimiz'den naklettiği bir hadîs-i şerîf ile bitirelim: Allah Resûlü'ne yolunun (sünnetinin) ne olduğu sorulunca, O (a.s.) şöyle cevap vermiştir: "Marifet sermayem, akıl dinimin aslı, sevgi esasım, (Allah'a) iştiyak bineğim, Allah'ı zikir yoldaşım, doğruluk hazinem, hüzün dostum, ilim silâhım, sabır elbisem, rıza ganimetim, acz iftiharım, zühd sanatım, yakîn güç ve kuvvetim, itaat bana yeten şey, cihad ahlâkım, namaz gözümün nurudur."3
İnsanlığın İftihar Tablosu Efendimiz'e sonsuz salât ve selâm olsun!
Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi
oguner@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. M. Fethullah Gülen, Kalbin Zümrüt Tepeleri, 1/86
2. İsmail b.Muhammed el-Aclûnî, Keşfu'l-Hafâ ve Muzîlu'l-İlbâs, 1/421.
3. Kadî İyâz, eş-Şifâ bi Ta'rîfi Hukûki'l-Mustafâ, 1/289.
Peygamberimiz'in (s.a.s.) Yabancı Heyetleri Ağırlaması
Doç. Dr. Yener Öztürk
Allah Resûlü, sadece kendisine gelen heyetlere karşı değil, dini kabul etmek için gelen ferdlere karşı da her zaman ilgi ve alâkasını en üst seviyede sürdürmüştür.
Allah'ın insanlığa son peygamber olarak görevlendirdiği Efendimiz (s.a.s.) bir taraftan çevredeki kabile ve devletlere elçi ve nâmeler gönderirken diğer taraftan da onlardan gelen temsilci ve mektuplara muhatap oluyordu. Hususiyle Mekke'nin fethini müteakip Kureyş'in, ardından da başka bir güçlü kabile olan Hevâzin'in İslâm'ı kabul etmesiyle Arap Yarımadası'nın muhtelif bölgelerinde ikamet eden kabileler Medine'ye heyetler göndermeye başladılar.1 Gelen heyetlerin yoğunlaştığı yıl hicretin 9. yılıydı. Öyle ki bu yıla "Senetü'l-vufûd - Heyetler yılı" denilmiştir.
Medine'ye gelen bu heyetlerin geliş sebepleri farklıydı. Ancak bu sebepler umumiyetle, mensubu bulundukları kabilenin Müslüman olduğunu bildirmek ve onlar adına bîatta bulunmaktan ibaretti. Buna bağlı olarak İslâm'ın hükümlerini öğrenip kabilelerine bu bilgilerle dönmek veya dini kendilerine öğretecek kimseleri talep etmek gibi sebeplerle de geliyorlardı. Bunun yanında az sayıda da olsa, dünyalık elde etmek ve bazı şartlarla İslâm'ı kabul etmek için gelenler veya İslâm'ı kabul etmemekle birlikte cizye (vergi) vererek İslâm hâkimiyetini kabul ettiklerini açıklayanlar da oluyordu.
Peygamberimiz'in (sallallahu aleyhi ve sellem) gelen elçilerle resmî görüşmeleri Medine'de Mescid-i Nebevî'nin "üstüvânetu'l-vüfûd - sefirler sütunu" adı verilen yerinde yapılırdı. Efendimiz, gelen elçiler bir kabilenin veya bir devletin temsilcileri olması münasebetiyle, onların getirmiş oldukları mektupları, titizlikle okutur, temsil ettikleri kabilenin dostluklarının bir işareti olan hediyelerini kabul eder ve onlarla yakından ilgilenirdi.2
Ne maksatla gelirse gelsin, Allah Resûlü (s.a.s.), Medine'ye gelen elçileri iyilikle karşılar, onlara daima mütebessim bir yüzle muamele eder ve onların incinmemesi için bütün arkadaşlarına da aynı şekilde davranmalarını emrederdi.3
Elçilerin Allah Resûlü ile konuşmaları o kadar samimi bir hava içinde geçiyordu ki, çoğu kez diplomatik görüşmeler deyince akla gelen aşırı resmiyet ve donukluk, Peygamberimiz'in sözleri ve davranışları karşısında eriyip gidiyordu.4
Böyle bir karşılama önemli ve de gerekliydi, zira "gelen heyet fertleri arasında, kavmi ve kabilesi içinde daima saygı ve hürmet görmüş insanlar da oluyordu. Bunlar, kendi toplumlarında bu tür ilgi ve alâkaya alışmış insanlardı. Dolayısıyla onlara aynı oranda bir ilgi ve alâka gösterilmeliydi ki geldikleri yeni toplumu yadırgamasınlar; yani bu ilgi ve alâka onlara ünsiyet aşılamalı ve yabancılığın verdiği rahatsızlığı ortadan kaldırmış olmalıydı. Ayrıca bu heyetlerden pek çoğu resmî idi. İslâm bir devlet nizamı olarak îlan edilince, çevredeki kabile ve devletler kendilerince bir durum değerlendirmesi yapmak üzere, Medine'ye heyetler gönderiyorlardı. Bu heyetlerdeki insanlar da sıradan insanlar değillerdi; az-çok hemen hepsinin kendine göre bir dünya görüşü ve değer yargıları vardı. Ve bu insanlar geldikleri yerlere döndüklerinde intibalarıyla geriye döneceklerdi ve onların bu kanaati de mensubu oldukları devlet veya kabileye mutlaka tesirli olacaktı. Öyle ise bu insanların müspet kanaatlerle techiz edilmesi şarttı. Bu da onlara gösterilecek ilgi ve sıcak bir istikbal (karşılama) ile yakından alâkalıydı."5
Allah Resûlü'nün bu konudaki hassasiyetlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Heyetleri şehrin dışında karşılatırdı
Peygamber Efendimiz ile görüşmek üzere Medine'ye gelen heyetler, hangi inancı taşırlarsa taşısınlar, onlara değer verilirdi. Öyle ki bu heyetler ta şehrin hudutlarında karşılanırdı. Hz. Peygamber'in (aleyhisselam) yanına, onları karşılamak üzere bekleyen bir teşrifatçı ile gelirlerdi. Mesela Sakîf heyetini Muğire b. Şu'be ile beraber Sahabenin en önde gelen ismi Hz. Ebu Bekir (r.a.) karşılamıştı.6
Kıyafet konusuna özen gösterirdi
Gelen heyetleri önemsemenin ve onlara verilen değerin bir yansıması olarak Peygamberimiz elçileri kabul merasiminde hususî bir elbise giydiği gibi, ashabının da aynı şekilde temiz ve özel kıyafetler içinde olmasını emrederdi.7
Gelenlerin taleplerini nezaketle dinlerdi
Peygamberimiz kendi fikrini beyan etmeden önce heyetlerin düşünce ve taleplerini dikkatle dinlerdi ve onlara mutlaka Müslüman olmaları gerektiği istikametinde bir zorlamaya başvurmazdı. Allah Resûlü, dinde seçme hürriyetinin ifadesi olan "Dinde zorlama yoktur." (Bakara sûresi, 2/256) ayetinin hükmünü uygulamaktaydı. Mesela, 630 yılında Müslüman olduklarını bildirmek üzere Medine'ye gelen Himyer Hükümdarı'nın elçilerine şu açık talimatı vermiştir: Bir Yahudi ve Hıristiyan, Müslüman olduğu takdirde, mü'minlerden olur ve o, artık onların sahip olduklarına sahiptir. Eğer Yahudiliklerinde ve Hıristiyanlıklarında kalmak istiyorlarsa cizyelerini vermek şartıyla onlara müdahale olunmaz.8
Allah Resûlü, Müslüman olmak için geldiklerini, ancak şartlarının olduğunu söyleyen Sakif heyetini de hemen reddetme yoluna gitmemişti. Taleplerini mülâyemetle dinlemiş, onların İslâm'a ters olan tekliflerinin zararlarını izah ederek bu yanlış fikirlerinden vaz geçmelerini istemişti. Onlar da bunu kabul ederek şart sürmeksizin Müslüman olmuşlardı.9
Muhtelif bağları vesile kılarak onlara iltifat ederdi
Allah Resûlü gelen heyetlere yakın-uzak çeşitli bağları kullanarak yakınlık göstermiş, iltifat etmiştir. Meselâ, Benû Amir b. Sa'saa heyeti geldiğinde -ki bunlar da Adnan soyundan gelmekteydiler- "Siz kimsiniz diye sormuştu, onlar: ‘Biz Amir b. Sa'saa oğullarıyız.' deyince, "Hoş sefa geldiniz, siz benden.. ben de sizdenim." diye iltifat ederek onları onurlandırmıştır.10
Misafirlerinin izzet ve ikramıyla bazen bizzat kendisi ilgilenirdi.
Medine'ye gelen elçiler, suffe ve mescid yanında kurulan portatif misafirhanelerde (çadırlarda) veya sahabeden bu işe müsait olanların evlerinde ağırlanıyordu. Bazen de Peygamberimiz'in, elçileri, -onların konumlarını da dikkate alarak- bizzat Kendisi'nin ağırladığını görüyoruz. Mesela Adiyy b. Hatim bunlardandır. O kavmi içinde ulu, şerefli, hatip ve hazır cevap birisi olarak şöhret bulmuş bir kabile reisiydi. Medine'ye gelip kendisini tanıtınca Efendimiz onu evine götürüp onurlandırmıştır. Kendisi yere oturup onun altına bir minder uzatmıştı. Peygamberimiz onunla uzunca konuşmuştu. Adiyy, Peygamberimiz'in gerek yüksek ahlakı ve inceliği, gerekse mütevazı/sade hayatı karşısında daha fazla beklemeden Müslümanlığı kabul ettiğini belirtmiştir.11
Bu çerçevede bir noktaya daha temas etmekte fayda vardır. Peygamberimiz, gelen elçilerin ikramıyla bazen Kendisi ilgilenmiştir. Meselâ, Habeşistan Hükümdarı'nın elçilerine bizzat Kendisi ikramda bulunmuştur.12
Kaba söz ve tavırları yüce ahlakıyla savmaya çalışırdı
Bu görüşmelerde öne çıkan bir husus da Peygam-berimiz'in o huzurun âdâbına riayet etmeyenlere karşı bile gösterdiği nezaket ve müsamahasıydı. Heyetler içerisinde gelenlerden, bedevî tavırlar içinde söze başlayanlar olabilmekteydi. Peygamberimiz o yüce müsamahasıyla bir şey olamamış gibi onları dinlemeye çalışırdı. Mesela, Peygamberimiz'in sütannesi Hz. Halime'nin kabilesinden bir heyet gelmişti. Heyetin başında Dımam b. Sa'lebe vardı. Bu kişi içeri girer girmez ‘Hanginiz Abdulmuttalib'in oğludur?' diye söze başladı. Peygamberimiz de kendisini ona tanıttı. Daha sonra ise bu kişi üslûbunun biraz ‘sert ve kaba' olduğunu söylerek bunun için de kırılmamasını ister. Peygamberimiz de ‘istediğini sorabileceğini; incinmeyeceğini' söyledi. O zat da kendi üslûbuyla sorularını yöneltti ve bunların cevabını bir bir aldı. Neticede Müslüman olup memleketine döndü.13
Bir başka misal: Yine bu dönemde Müseylimetü'l-Kezzâb Allah Resûlü'ne bir heyet göndermişti. O yazısında: "Ben bu işte (peygamberlikte) sana ortak kılındım. Bu bakımdan yerin yarısı bizim öbür yarısı da Kureyş'indir, ancak Kureyşliler haddi aşan bir kavimdir." diyordu. Peygamberimiz bir ara o elçilere siz ne düşünüyorsunuz bu konuda demişti. Onlar "Onun dediğini deriz." dediler. Peygamberimiz orada onlara hak ettikleri cevabı vermişti. Ama haddini bilmez o insanlara bile Allah Resûlü fiilî bir cezayla mukabelede bulunmamıştı.14
Hediye takdimine önem verirdi
Gelen heyetlerin İslâm adına gönüllerini kazanma istikametinde Peygamberimiz'in diğer bir tavrı ise, onları memleketlerine hediyelerle göndermiş olmasıydı. Bu türden bir uygulaması ile onları taltif ediyordu. Öyle ki heyet içinde hizmet için getirilmiş bir çocuk veya köle dahi olsa onu da mükâfatlandırmıştır. Meselâ, Temim Oğulları'nda bulunan küçük bir çocuk bile, Peygamberimiz'den nasibini/hediyesini almıştır.15
Allah Resûlü hediye takdimine son derece önem vermiştir. Öyle ki son hastalığında yaptığı üç tavsiyeden biri de "Ben elçilere nasıl hediyeler ikram ediyorsam siz de öylece hediyeler vermek suretiyle hürmet gösteriniz."16 olmuştur.
Peygamberimiz (s.a.s.), bu hususta gösterilmesi gereken hassasiyeti son vasiyetine konu etmekle, bu işin ehemmiyetine ve istikbalde alacağı derinliğe de işaret ediyordu ki, bu da yakın-uzak gelecek açısından çok önemliydi.
Gelen heyetlerin inançlarıyla alakalı taleplerini dikkate alırdı
Bu konuda Allah Resûlü'nün Necranlı Hıristiyanlara ibadet etmeleri hususunda gösterdiği hoşgörüyü hatırlatmak yeterli olacaktır. Necranlılar, Peygamberimiz'in gerçekten bir peygamber olup olmadığını araştırmak üzere, bir heyetle Medine'ye gelirler. Altmış kişilik bu heyet, Medine'ye gelerek Allah Resûlü ile görüşmek üzere mescide gider. Mescitteyken ibadet vakitleri geldiğinde ise, Mescid-i Nebevî'de ibadet etmek isterler. Sahabe'den bazısı bu heyetin mescidde ibadet etmelerine engel olmak ister. Ancak Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), ibadetlerini serbestçe yapabilmeleri için Necranlı Hıristiyanlara dokunulmamasını emreder. Neticede, içinde papazların da bulunduğu Necran heyeti Mescid-i Nebevî'de, doğu tarafına yönelerek rahat bir şekilde ibadetlerini yaparlar.17
Hâsılı, bütün bu davranışlar Peygamber Efendimiz'de değişmeyen prensipler cümlesindendi… O, gelen fert ve heyetlere de bu prensipler çerçevesinde muamelede bulunuyordu ki, bütün bunlarda hikmetlerle dolu gayeler vardı. Evvela, henüz yeni gelmiş ve bütünüyle İslâm'a ısınmamış bu insanlar yer değiştirmenin rahatsızlığını, tedirginliğini yaşarken, eğer kendilerini tedirginlikten kurtaracak emniyet dolu bu sıcak atmosferi bulamasalardı, tercihlerini başka türlü de kullanabilirlerdi ki, bu da onlar için büyük bir kayıp olurdu. İşte Efendimiz'in (s.a.s.), kendisine, imânın en küçücük bir şemmesiyle (kokusuyla) gelenlere dahi fevkalâde alâka ve ilgi göstermesi, onları böyle bir yanlış karardan kurtarıyordu ki, bu da, bugün ve yarın üzerinde önemle durulması gerekli konulardan olsa gerek.18
Meselenin Günümüze Ait Yorumu
Buraya kadar arz edilenlerden de anlaşılacağı üzere Peygamber Efendimiz (s.a.s.), bilhassa Mekke fethinden sonra civar devlet ve kabilelerden gelen heyetleri karşılamada ciddi bir hassasiyet gösteriyor ve bu davranışının örnek alınarak kendisinden sonra da devam ettirilmesini istiyordu. Ömrünün son anlarında bu isteğini, vasiyetleri arasında da tekrar etmişti. Acaba biz bu tavrı günümüzde de aynen sergileyebilir miyiz? Böyle bir soruya cevap mahiyetinde F. Gülen Hocaefendi Prizma adlı eserinin 1. cildinde şu cevabı verir:
"Evvelâ itiraf etmeliyiz ki, hiç kimse Allah Resûlü'nün sergilediği bu tavrı ayniyle gerçekleştiremez. Zira hiçbir insanın, buna takat ve gücü yetmez... İster heyetleri kabulünde gösterdiği sıcak alâka ve ilgiyi, isterse bazı kimselerin mâzideki kusurlarını tamamen unutarak onları kabullenişini bizim aynıyla tatbik ve temsil etmemiz imkânsızdır." Gülen Hocaefendi meselenin Efendimiz'le alakalı yanına dikkat çektikten sonra dîn-i mübîn-i İslâm'ın müntesiplerine hayatî bir hatırlatmada bulunur: "..Ama yine de aynı şeyleri gücümüz nispetinde yapmak mecburiyetindeyiz. Yoksa âlemşümul bir hizmeti, seviyesiz göstermiş, dolayısıyla da bu yüce davaya ihanet etmiş oluruz."19
Allah Resûlü'nün Diğer Yabancı Misafirlere Yaklaşımı
Allah Resûlü, sadece kendisine gelen heyetlere karşı değil, dini kabul etmek için gelen fertlere karşı da her zaman ilgi ve alâkasını en üst seviyede sürdürmüştür. Yine Prizma adlı eserinde bu hususu da yorumlayan Gülen Hocaefendi şunları kaydeder:
"Meselâ, Halid b. Velid, Amr b. Âs ve Osman b. Talha gibi Mekke'nin seçkinleri Medine'ye geldiklerinde, her biri Allah Resûlü'nden öyle iltifatlar görmüşlerdir ki, o gün için Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer (r.anhüm) öylesini bulamamışlardı. Efendimiz (s.a.s.), Hz. Halid'e: "Ben de, Halid bu kadar akıllıyken nasıl oluyor da küfür içinde kalıyor diye hayret ediyordum" der... Kısa bir müddet sonra da onu "Allah'ın Kılıcı" unvanıyla taltif eder... Amr b. Âs, Müslümanlara çok kötülüğü dokunmuş bir insandı. Öyle ki bu zat, o güne kadar dehasını hep İslâm aleyhinde kullanmıştı. Ama Müslüman olup Medine'ye gelince, Efendimiz (s.a.s.), ona mâziye ait en küçük bir meseleyi dahi hatırlatmayacak kadar sıcak davranmıştı. Onun dua talebi üzerine "Bilmiyor musun İslâm, onu kabul etmeden önce işlenen bütün günahları siler, temizler" buyurmuştu... Abdullah b. Cerir el-Becelî huzura girince, Efendimiz gözleriyle herkese yol gösteriyor gibi cemaat içinden birinin kalkıp da ona yer vermesini arzuluyordu... Cemaat bunu anlayamayınca da, hemen harekete geçiyor ve cübbesini çıkararak Abdullah b. Cerir'in (r.a.) altına seriveriyor, daha sonra da, ashabına; bir kavmin kerîmine karşı ikramda bulunulması gerektiği hususundaki o ölümsüz nasihatini sunuyordu. Ebu Cehil'in oğlu İkrime'ye iltifat dolu sözlerle mukabelesi ise, bu konuda apayrı bir ibret levhasıdır."20
Sonuç
Yabancı heyet ve misafirlerle yapılan bu görüşmeler, İslâm'ın doğru anlaşılması ve kabulü açısından hayatî önem taşımaktaydı ve bu yüzden büyük bir fırsattı. Heyetlerin kabileleri adına gelmeleri ise büyük bir avantajdı. Yüce bir ahlak sahibi olan Allah Resûlü de, gelen heyetlere nebevî müsamaha ve misafirperverliğini göstermiş ve onlara oldukça nazik davranmıştır. Bu süreçte Hz. Peygamber (aleyhi ekmelüttehâyâ) tamamı devlet protokolüne ait bir meselenin temelini atmıştır.
Günümüzde de bu nebevî anlayış ve hassasiyetin dikkate alınması gerektiği açıktır. Öyleyse bu konuda netice almak isteyenler güçleri yettiği ölçüde Allah Resûlü'nün takip ettiği yol üzerinde yürümelidirler. Bu çizgi ve seviyeyi yakalamayı hedef bilmeli ve bu mevzuda her zaman alıştırma yapmalıdırlar.
Dicle Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesi
yozturk@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. İbn Hişam, es-Siretu'n-Nebeviyye, Daru İbn Kesir, Beyrut tsz., 2/559-560.
2. Hamidullah, "İslâm Peygamberi / Le Prophéte de İslâm", (Türkçeye çev.: Salih Tuğ), İstanbul 1980, 2/1086.
3. Bkz. El-Kettanî, et-Teratîbu'l- İdâriyye, Beyrut 1346, 1/447.
4. Ahmet Önkal, Rasulullah'ın İslâm'a Davet Metodu, Konya, 1981. s. 128.
5. M. Fethullah Gülen, Prizma I, Nil yay. İzmir 1995, s. 141.
6. Bkz. Taberî, Tarihu't-Taberî, Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye Beyrut 1995, 2/180.
7. el-Kettanî, et-Teratibu'l-İdariyye, 1/452; Hamidullah, İslâm Peygamberi, 2/1087.
8. İbn Hişam, es-Siretu'n-Nebeviyye,2/589.
9. Taberi, Tarih, 2/179-180.
10. İbn Sa'd, et-Tabakatu'l-Kübra, Daru Sadır, Beyrut tsz, 1/311.
11. İbn Sa'd, et-Tabakât, 1/322.
12. Hamidullah, İslâm'da Devlet İdaresi, (Çev. Kemal Kuşçu) İstanbul 1963. s. 120.
13. Taberî, Tarih, 2/193. Ayrıca bkz. İbn Sa'd, et-Tabakat, I, 298.
14. Taberî, Tarih, 2/203.
15. Bkz. İbn Hişam, es-Siretu'n-Nebeviyye, 2/567.
16. Buharî, Cizye 6, Meğazi 83; Müslim, Vesayâ 20; Ebu Davud, İmaret 28.
17. İbn Hişam, es-Siretu'n-Nebeviyye, 1/574.
18. M. Fethullah Gülen, Prizma, 1/140.
19. M. Fethullah Gülen, Prizma, 1/141
20. M. Fethullah Gülen, Prizma, 1/139.
Efendimiz'in Çocukları İsimlendirmede Uyguladığı Yöntem
Dr. Musa Kazım Gülçür
Arapça menşeli bir kelime olan "isim"; "alâmet, yükseklik, yüce mevki, yüksek mertebe" gibi mânâlara gelmekte olup, cevher ya da arazı belirleyen lafızdır.1 "İsim" kelimesi Türkçemizde "ad" kelimesi ile aynı mânâda kullanılır.
Meşhur müfessirlerimizden Elmalılı Hamdi Yazır, "isim" aslında sözlük anlamıyla bir şeyin zihinde doğmasını sağlayan işaret ve alâmet olup, örfte tek başına anlaşılır bir mânâya delâlet eden kelime diye tarif edilir demektedir. "İsmin" çoğulu "esma" veya "esâmî"dir ve bunlar tamamen Türkçemize mâl olmuş kelimelerdir.2
Kur'ân-ı Kerîm'de 'İsim' Kelimesi
Kur'ân-ı Kerîm'de "isim" kavramı türevleri ile birlikte yetmiş bir âyet-i kerîmede geçmektedir. Biz burada daha çok Bakara Sûresi otuz birinci âyet-i kerîmesinin mânâsı üzerinde durmaya çalışacağız. Söz konusu âyet-i kerîme meâlen şöyledir: "Allah Âdem'e bütün isimleri öğretti. Müteakiben önce onları meleklere göstererek: 'İddianızda tutarlı iseniz haydi Bana şunları isimleriyle bir bildirin bakalım!' dedi." (Bakara, 2/31)
Elmalılı'nın bu âyet-i kerîme ile ilgili yorumlarını biraz sadeleştirerek vermek istiyoruz: Allah (cc) öğrettiği bu isimleri ya kendi koyup Âdem'in ruhuna nakş ve ilham etti veya Âdem'e bu isimleri gerektiğinde koyup kullanacağı özel bir yeteneği haiz ruh üflemeyi takdir etti. Birinci mânâ açık, ikincisi ise ihtimal dâhilindedir. "Öğretti" kelimesinden Hz. Âdem'in dilin esası olan isimleri birdenbire bir anlatma ile bilmiş olmayıp, terbiyenin sırrı hükmünce bir yetenek ile az çok bir tedric yani azar azar ilerleme içinde bellemiş olduğu anlaşılır.
Bu isimler nelerdir? Genelleştirmenin kapsamı ne kadardır? Yani bütün eşyanın isimleri midir? Yoksa birtakım bilinen isimlerin toplamı mıdır? İlmî tabiriyle "el-esmâ" kelimesindeki "elif lâm" genelleme için midir? Yoksa "Allah'ın öğretmesini murat ettiği isimler" mânâsına mıdır? Bu noktada tefsircilerden birkaç görüş vardır:
1- Bu isimler, insanların tanışmalarına, anlaşmalarına sebep olan bütün isimlerdir. İnsan, hayvan, yer, deniz, dağ, eşek ve diğerleri, hepsi (İbn Abbas'dan Dahhâk). Karga, güvercin ve her şeyin ismi (Mücahid). Her şeyin ismi, deve, inek, koyuna varıncaya kadar (Said b. Cübeyr). Her şeyin ismi, hattâ şu, bu, abdestsizlik bile (İbnü Abbas'dan Said b. Ma'bed). Her sınıf halkın ismi ve cinsine çevrilmesi, şu dağ, bu deniz, şu şöyle, diye her şeyin ismi (Katâde). Bunların özeti, bütün dillerin aslı olan dilin hepsi oluyor. Ve "elif lâm" genelleştirmeye hamlediliyor. Bundan kıyamete kadar olmuş, olacak bütün şeylerin isimleri mânâsını anlayanlar da olmuştur.
2- Meleklerin isimleri (Rabi' ve daha diğerleri).
3- Zürriyetinin isimleri (İbnü Zeyd'den, İbn Vehb'den Yunus b. Abdi'l-Alâ ve diğerleri). Bu iki şekilde de "elif lâm" ahd içindir ve bunun karinesi gelecek olan "aradahum/onlara arz etti" kelimesindeki zamir ile gösterilmiştir. Çünkü tağlib muhtemel olmakla beraber zamirinin akıl sahipleri için olduğu açıktır. Ve bu karineye göre bazı tefsirciler hem meleklerin isimlerini ve hem nesillerin ismini kapsamasını (yani ikinci ve üçüncü görüşü) toplamışlardır. Bu isimleri, Allah'ın isimleri diye telâkki etmeye bu zamir engeldir.
4- Esmâ (isimler)dan murad dil değil, eşyanın duyguları, diğer deyimle o duygulardan oluşan ilmî suret (biçim)lerdir, diye de tefsir edilmiştir. Fakat bunun ilimden çok kelâm, hiç olmazsa kelâm-ı nefsî (zata mahsus kelâm) olan zihin olması gerekir. Her ne olursa olsun burada kesin olan nokta, Hz. Âdem'e -az veya çok- lisan öğretilmiş ve onun ilim ve kelâm sıfatlarına mazhar kılınmış olması, kelâm ve dil meselesinin hilâfet işinde önemli yerinin bulunmasıdır.
İşte Allah Teâlâ Âdem'e böyle isimleri öğretti. Öğretimden bir müddet sonra da bu isimlerin müsemmalarını (yani delalet ettikleri zâtları) meleklere arz etti. Buradaki "hüm/onlara" zamirinde bir dil inceliği vardır ki, lisanımızda bulunmaz. "He" zamiri yerine "hüm" zamirinin kullanılması, arz olunan şeylerin "akıl sahibi" olduğunu açıkça göstermektedir. Ve isimleri şarta bağlatan karine de budur. Bu zamirin meleklere ait olması ve o isimlerin meleklerin isimleri olması ihtimali, isimlerin meleklere arz edilmiş olması sebebi ile ihtimal dışı kalmaktadır. Şu halde en açık mânâ, ad verilmiş olanların Hz. Âdem'den sonra gelecek olan "nesillerin adları" olmasıdır. Âyet-i kerîmede daha önce anılan "el-esmâ/isimler" kelimesi ile de insan isimlerinin kastedilmiş olduğu anlaşılır. Bununla birlikte, sadece insan değil bütün eşyaya ait isimlerin öğretilip de, meleklere sadece insan isimlerinin sorulmuş (arz) olması da ihtimal dâhilindedir. Fakat her iki halde böyle olmak için nesillerin yaratılmış olması gerekir. Hâlbuki ayette henüz Hz. Havva'nın bile yaratıldığına işaret yoktur. Bu sorunun cevabı meşhur bir hadîs ile açıklanmaktadır. Şöyle ki: Hz Âdem'in nesilleri meleklere, küçük zerreler misâlinde arz edilmişlerdir.3
Bu hadîs insan neslinin o zaman Âdem'de henüz tohum hâlinde (yani gelecekte bütün Âdemoğullarını temsil eden ilk mânevî tohumcuklar şeklinde) bulunduklarını anlatır. Bu olayların yoğun cisimler âleminde olmayıp, Hz. Âdem'in ruhunun takdiri veya ruhunun esîr gibi yumuşak bir cisim hâlinde olduğu düşünülebilir. Esîrden meydana getirilmiş bu cismin atom altı parçacıklarında, kıyamete kadar gelecek Âdemoğlunun birbirine bağlı temessülleri (görüntüleri) veya Hz. Âdem'in ruhunda gelecek nesillerin mânevî suretleri, isimlerin meleklere arz olunmasına ait yan mânâlar olarak düşünülebilir. Arz hâdisesinin, Hz. Âdem'in yeryüzüne inmeden önce olması da, bu şekilde düşünmemiz için açık bir karine demektir. Bu açıdan meleklere isimlerin sorulması, hissî bir arz değil, ilmî bir arz olmuş olur.4
İsim/Ad Koyma
Medenî hukukta ad, kişileri birbirinden ayırmaya ve tanıtmaya yarayan sözcük olup, doğan her çocuğa bir ad koyma zorunluluğu vardır. 1587 sayılı nüfus kanununa göre millî kültürümüze, ahlâkî kurallarımıza, gelenek ve göreneklerimize uygun olmayan veya kamuoyunu incitici adlar konulamaz.5 Türklerin İslâmiyet'i kabulünden önceki isimleri yırtıcı hayvan, yırtıcı kuş ve dış tesirlere dayanıklı maddelerden seçilmiş, genelde çocuklara Bozkurt, Arslan, Şahin, Doğan, Timur/Demir, Kaya ve Gökhan gibi adlar verilmiştir.
İslâmiyet'ten önceki Araplar da hayatın zorlukları ve özellikle düşman karşısında dayanıklı, güçlü ve cesur olmak, düşmana korku salmak gibi arzu ve düşüncelerle çocuklarına Galip, Zalim, Mukatil/Savaşçı, Esed/Arslan, Leys/Yiğit, Zi'b/Kurt, Hacer/Taş, Sahr/Kaya gibi adlar koymuşlardır.6
Efendimiz'in (sas) Yeni Doğan Çocuklara İsim Koyması
Çocuğa isim koyarken sağ kulağına ezan, sol kulağına ise kâmet okunur. Nitekim Ebu Rafi'nin anlattığına göre Hz. Fatıma (r. anha) oğlu Hasan'ı (r.a.) doğurduğu zaman, Resûlullah'ın (sas) kulağına ezan ve ihlâs suresini okuduğunu, hurma ile tahnik edip ismini koyduğunu belirtmektedir.7
Hz. Aişe (r. anhâ) anlatıyor: "Yeni doğan çocuklar Hz. Peygamber'e (sas) getirilirdi. O da mübarek olmaları için dua eder, tahnikte bulunurdu."8
Esma Binti Ebu Bekir anlatıyor: "Mekke'de Abdullah İbnu Zübeyr'e (ra) hamile kalmıştım. Doğum yaklaşmıştı ki, Mekke'yi terk ettim ve Medine'ye geldim. Abdullah'ı orada dünyaya getirdim. Doğunca, bebeği alıp Resûlullah'a (sas) götürdüm, kucağına bıraktım. Resûlullah (sas) bir hurma istedi, ağzında çiğneyerek ezdikten sonra, (yumuşattığı o) hurma ile çocuğun damağını oğdu, hakkında bereketle dua etti ve Abdullah ismini verdi. Müslüman aileden ilk doğan çocuk bu idi. (Medine'de bütün Müslümanlar) onun doğumuna çok sevindiler. Çünkü "Yahudiler size sihir yaptılar, asla doğum yapamayacaksınız." diye bir şayia çıkarılmıştı."9
Ebu Musa anlatıyor: Bir oğlum doğmuştu. Hemen Resûlullah'a (sas) getirdim, İbrahim ismini verip bir hurma ile tahnikte bulundu. Sonra da "Mübarek olsun" diye dua buyurdu ve çocuğu bana geri verdi. İbrahim, Ebu Musa'nın en büyük evlâdı idi.10
Efendimiz'in (sas) Çocuklara Doğduklarından Yedi Gün Sonra İsim Koyması
İbnu Ömer'den rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (sas) çocuğa, doğumunun yedinci gününde isim konmasını, yıkanarak pisliklerinden temizlenmesini ve akika kurbanı kesilmesini emir buyurmuştur."11
Bu rivayete bakarak çocuğu yedinci günden önce isimlendirmenin yanlış olduğunu zannetmek hata olur. Çünkü İbni Kayyim el-Cevzî'nin yaklaşımı ile söyleyecek olursak, isim verme, isimlendirilecek bir varlığı tarif etmek oluyorsa, muayyen bir varlığın ismini –burada çocuk- vermediğimizde, sadece onu nasıl tarif edeceğimizi bilememiş oluruz. Bu açıdan, söz konusu varlığı var olduğu gün tarif etmek mümkün olduğu gibi, üç gün sonraya, hattâ akîkası kesilinceye kadar ertelemede büyük bir mahzur olmayabilir. Bu konuda genişlik olduğunun bilinmesinde fayda vardır.12 Ancak bir defa bile olsa sesi duyulduktan sonra ölen çocuğa isim konulacağına, yıkanıp kefenlendikten ve namazı kılındıktan sonra defnedileceğine dâir Ebu Hanife Hazretleri'nin içtihadı ile ölü doğsa bile çocuğa isim konulup yıkanması gerektiğini belirten Ebu Yusuf Hazretleri'nin kanaati, çocuğa doğduğu gün isim konulmasının gerekli olduğunu göstermektedir.13
Efendimiz'in (sas) Çocuklarda Değiştirdiği İsimler
Efendimiz (sas), bazı çocukların isimlerinin ihtiva ettiği olumsuz anlamlardan dolayı onlara yeni isimler vermiştir.
Bu konuda Hz. Ali'den (ra) gelen bir rivayet şöyledir: "Oğlum Hasan dünyaya geldiğinde ona Harp ismini koydum. Derken Peygamber (sas) geldi ve: "Torunumu bana gösteriniz. Ona ne ad koydunuz?" diye sordu. Ben de: "Harp" deyince, "Hayır, o Hasan'dır." buyurdu. Oğlum Hüseyin doğduğu vakit bu defa ona Harp ismini vermiştim. Peygamber Efendimiz (sas) yine geldi ve: "Torunumu bana gösteriniz. Ona ne ad koydunuz?" diye sordu. Ben de yine: "Harp" deyince, "Hayır, o Hüseyin'dir." buyurdu. Üçüncü çocuk dünyaya gelince ona da Harp ismini verdim. Peygamber Efendimiz (sas) yine geldi ve: "Torunumu bana gösteriniz. Ona ne ad koydunuz?" diye sordu. Biz de: "Harp" deyince, "Hayır, o Muhsin'dir." dedikten sonra, "Ben onlara Harun'un Şebber, Şebbir ve Müşebbir isimli çocuklarının adını verdim." buyurdu."14
Bu konudaki bir diğer rivayet ise şöyledir: "Sehl bin Sa'd'in anlattığına göre el-Münzir İbnu Ebi Üseyd doğduğu zaman Resûlullah'a (sallallâhu aleyhi ve sellem) getirilmişti. Çocuğu kucağına aldı ve: "İsmi nedir?" diye sordu; "İsmi falandır." diye ne konmuşsa söylendi. Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem): "Hayır! Bunun ismi Münzir olacak" dedi ve o gün çocuğa Münzir ismini koydu."15
Efendimiz'in (s.a.s) Yetişkinlerde Değiştirdiği İsimler
Hz. Aişe (r.anhâ): "Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) çirkin isimleri değiştirirdi." demektedir.16 Çirkin olması sebebi ile isimler değiştirilebildiği gibi, güzel olmasına rağmen başka bir maslahattan dolayı da değiştirilebilmiştir. Ebu Hureyre'den yapılan bir rivayette bu şekildeki isim değiştirme konusu ile ilgili şunu görmekteyiz: "Zeyneb Bintu Ebi Seleme'nin ismi Berre17 idi. 'Bu ismi kullanmakla sanki kendisini temize çıkarıyor' dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) Berre ismini Zeyneb olarak değiştirdi."18
Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) ismini değiştirmiş olduğu diğer bir sahabi ile ilgili rivayet ise şu şekildedir. Beşir ibni Meymun'un amcası Üsame İbnu Ahdari diyor ki: "İsmi Asram (verimsiz, merhametsiz, faydasız manalarına gelen) olan bir adam vardı. Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) ona: "İsmin nedir?" diye sordu. Adam: "Asram" diye cevap verdi. Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem): "Hayır, sen Zür'a'sın (Ziraatçi)" buyurdu.19 Bu konudaki diğer bir örnek de şu şekildedir. Said ibnu'l-Müseyyeb, babası vasıtasıyla dedesinden naklediyor: "Dedem, Resûlullah'a (s.a.s) uğramıştı. Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem): "İsmin ne?" diye sordu. Dedem: "Hazn (muamelesi sert kişi, kaba, sert yer)" diye cevap verdi. Resûlullah (s.a.s): "Hayır, sen Sehl'sin (Kolaylık)" dedi. Müseyyeb: "Olmaz, Sehl çiğnenir ve alçaltılır. Babamın verdiği bir ismi değiştiremem." dedi. İbnu'l-Müseyyeb devamla şöyle hayıflanıyor: "Maalesef o günden sonra ailemizde kabalık devam etti gitti."
Ebu Davud, bu hadîs-i şerîfi aktardıktan sonra Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) isim değiştirme uygulamasında konuyu daha belirgin hâle getiren şu uygulamalarını da bizlere aktarmaktadır: "Resûlullah (s.a.s) Asi (İsyankâr), Aziz, Atele (Şiddet, Sertlik), Şeytan, Hakem, Ğurab (Karga), Hubab (bir şeytan ismi), Şihab (Alev) isimlerini değiştirdiler. Şihab'ı Hişam (Cömert), Harb'i Silm (Barış, Sulh) ve Muzdaci' (Yatan) adını Münbais (Ayakta) adlarıyla değiştirdi. Afire (Çorak) adını taşıyan bir araziyi ise Hadire (Yeşillik) diye, Şi'bu'd-Dalalet'i (sapıklık mahallesi/geçidi) Şi'bu'l-Hüda (Hidayet mahallesi/geçidi) olarak isimlendirdi. Benu'z-Zinye'yi (zina oğulları) de Benu'r-Rüşd (Doğruluk oğulları) şeklinde değiştirdi."20
Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) Ya'la, Bereket, Eflah, Yesar, Nafi' ve benzeri isimlerin kullanılmasını yasaklamayı arzu etmiştir. Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) bu yasaklama isteğinin gerekçesini de şu şekilde açıklamıştır: "Zira kişi; "Bereket burada mı?" diye sorar da, "Hayır, yok!" diye cevap verirler."
Cabir b. Abdillah diyor ki; "Sonra Efendimiz'in bu mevzuda sükût ettiğini gördüm. Daha sonra da bu isimleri yasaklamadan vefat etti. Hz. Ömer (ra) bu isimleri yasaklamak istedi, sonra o da vazgeçti."21
Efendimiz'in Mânâsı Güzel İsimleri Önemsemesi
Yahya İbnu Said anlatıyor: "Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) bol sütlü bir deve hakkında: "Bunu kim sağacak?" diye sordu. Bir adam ayağa kalkmıştı ki Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem): "İsmin ne?" dedi. Adam: "Mürre (acı)!" deyince, ona; "Otur!" dedi. Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) tekrar: "Bunu kim sağıverecek?" diye sordu. Bir başkası ayağa kalktı; "Ben sağacağım" diyecekti ki Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) ona da: "İsmin nedir?" diye sordu. Adam: "Harp (savaş)" diye cevap verdi. Ona da; "Otur" dedi. Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem): "Bu deveyi kim bize sağıverecek?" diye sormaya devam etti. Bir adam daha kalktı. Ona da ismini sordu. "Yaîş (Yaşar)" cevabını alınca ona: "Sen yaşıyorsun." diyerek müsaade etti."22
İsimlerin mânâlarından hareketle hayır umma konusunu destekleyen bir başka rivayet ise şöyledir: Ebu Hureyre'nin anlattığına göre Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) buyurdular ki: "Eslem kabilesini Allah selametli kılsın, Gıfar kabilesine de mağfiret buyursun!"23 Hufaf İbnu Îmâ el-Gıfari anlatıyor: Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) rükûa gitti, sonra başını kaldırdı ve; "Gıfar kabilesini Allah mağfiret etsin. Eslem kabilesine Allah selâmet versin. Useyye Allah'a ve Resulü'ne isyan etmiştir." deyip secdeye gitti.24
Buradaki kabile isimlerine dikkat ettiğimizde, isimlerin mânâlarının bahsi geçen kabilelerde tezahürünü âlemlere rahmet bir peygamber feraseti ile Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) görmüş olduğunu anlarız. Zaten Sünnet-i Seniyyeyi dikkatlice inceleyen bir kişi, Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) isimlerin anlamlarına ehemmiyet verdiğini, kişilerin isimlerindeki manalarla o kişiler arasında bir irtibat kurduğunu rahatlıkla anlayacaktır.
Ashabın Güzel Anlamlı İsim Verme Konusundaki Hassasiyetleri
Mesruk anlatıyor: "Hz. Ömer'le karşılaştım. Bana: "Sen kimsin" diye sordu. "Mesruk İbnu'l-Ecda" dedim. Dedi ki: "Ben Resûlullah'ın (sallallâhu aleyhi ve sellem) 'ecda' şeytandır" dediğini işittim."25
Yahya b. Said'in anlattığına göre Hz. Ömer bir adama: "İsmin nedir" diye sordu. Adam: "Cemre (Kor)" dedi. "Kimin oğlusun" diye tekrar sordu. Adam: "İbnu Şihab (Alevoğlu), deyince; "Kimlerdensiniz" dedi. Adam: "Humkâlardan (Ahmaklardan)"
"Eviniz nerede" diye sordu. "Hirretu'n-Nâr'da (Hararetli ateş)" cevabını alınca; "Hangisinde" dedi. "Zatı Lezâ'da (Şiddetli alev)" cevabını alınca; Hz. Ömer (ra): "Ailene yetiş, yanıyorlar" dedi. Gerçekten durum aynen Hz. Ömer'in dediği gibiydi."26
Peygamber İsimleri Künye Olarak Kullanılabilir mi?
Rivayetlerden anlayabildiğimiz kadarı ile Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) Ashab'ına peygamber isimleri ile isimlendirilebileceğini belirtmiştir. Ebu Vehb el-Cüşemi'nin anlattığına göre Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuşlardır: "Peygamberlerin isimleriyle isimlenin."27 Ayrıca bazı Sahabilerin peygamber isimlerini künye olarak kullanmalarına izin vermiştir. Ancak daha sonraları özellikle de Hz. Ömer (r.a.) bu konuda hassas davranmış, peygamber isimleri vermenin doğru olmayacağı içtihadında bulunmuştur. Hattâ Hz. Ömer'in (r.a.) azatlı kölesi Eslem'in anlattığına göre, Hz. Ömer (r.a.) bir oğlunu "Ebu İsa" künyesini kullandığı için azarlamıştır. Yine Ebu İsa künyesini kullanan Muğire İbnu Şu'be'ye (r.a.), Hz. Ömer (r.a.): "Ebu Abdillah künyesini kullanman sana yetmez mi?" diye sormuş; Muğire de: "Bana Ebu İsa künyesini takan Hz. Peygamber'dir (sallallâhu aleyhi ve sellem)" cevabını verince, Hz. Ömer: "Hz. Peygamber'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) geçmiş gelecek bütün günahları affedilmiştir. Bizim hakkımızda ne hüküm verileceği belli değil" demiş ve evla olanı işaret etmiştir.28 Nitekim Muğire de onun bu isteğine icabet ederek ölünceye kadar "Ebu Abdullah" künyesi ile çağrılmıştır.
İsim Verme Hakkındaki Öncelik
İslâm'da isim verme hakkı babaya ait kabul edilmiştir. Şayet baba ölmüş veya hukukî tasarruflarda bulunması yasaklanmışsa, bu hakkı anne kullanır. Doğumundan önce babasını kaybetmiş olan Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) ismi annesi Âmine tarafından Muhammed olarak seçilmiş ve bu isim dedesi Abdülmuttalip tarafından konulmuştur. Ebu'd-Derda'nın rivayetine göre Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: "Sizler kıyamet günü isimlerinizle ve babalarınızın isimleriyle çağırılacaksınız, öyleyse isimlerinizi güzel yapın."29
Makbul İsimler
Buraya kadar aktarmaya çalıştığımız rivayetlerden, ancak güzel mânâlara delâlet eden isimlerin makbul olduğunu anlıyoruz. Anlam itibarı ile çirkin, kötü ve şirk kokan isimlerin de insanlar üzerinde olumsuz tesirler meydana getirmeleri sebebi ile mekruh veya harama yakın mekruh oldukları anlaşılmaktadır.
İbnu Ömer'in rivayetine göre Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) buyurdular ki: "Allah'ın en ziyade sevdiği isimler Abdullah ve Abdurrahman'dır."30
Abdullah ve Abdurrahman gibi isimlerin Allah'a en sevimli olmasının sebebini şu şekilde izah etmek mümkündür: Abdullah isminde ubudiyet ve tezellülü itiraf vardır. Abdurrahman'da ise her mahlûka şamil olan rahmeti itiraf vardır. Keza birinci isimde, bu isimle adlandırılan kimsenin Allah'a ibadet eden olması, ikincisinde ise İlâhî rahmetin, bu ismi taşıyanın üzerinde tezahür etmesi isteği, tefeülü veya beklentisi vardır.31 Ancak Allah katında sevilen isimler acaba sadece bu iki isimden mi ibarettir? Yoksa bu isimlerin birer örnek olduğunu mu düşünmeliyiz? Aynî'nin ifadesi ile söyleyecek olursak "abd/kul" kelimesinin, Allah'ın (celle celâluhu) yüce, yüksek ve güzel isim ve sıfatlarına izafe edilerek oluşturulan her bir isim, Allah'ın sevdiği isimler dâhilinde olmalıdır.32
Meselâ, Abdülkerim; keremi bol, cömert olan Azîz ve Celîl Allah'ın kulu mânâsınadır. Abdüllatîf; latif, güzel, yumuşak, hoş, nazik olan bütün olayların ve eşyanın inceliklerini bilen Allah'ın kulu demektir. Abdülmâcid; kadr u şanı büyük, cömertlik ve keremi bol olan Allah'ın kulu; Abdülmâlik ise, sahip olan, her şeyin mülkiyetinin sahibi olan Allah'ın kulu anlamındadır. Abdülmecîd, şanı büyük ve yüksek olan, şan ve yücelik sahibi Allah'ın kulu; Abdülmelik de her şey üzerinde tasarruf ve hükmeden tek hükümdar Allah'ın kulu demektir. Böylece bu tür isimler aynı zamanda Allah'ın hatırlanmasına, tevhidin korunmasına, insanın kulluk boyutunun unutulmamasına ve daha bilemeyeceğimiz pek çok güzelliklerin oluşumuna vesile olmaktadırlar.
Mekruh İsimler
Ebu Vehb el-Cüşemi'nin anlattığına göre Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuşlardır: "Allah'ın çok sevdiği isimler Abdullah ve Abdurrahman'dır. En sadık olanları da Haris ve Hemmam isimleridir. En çirkinleri de Harb ve Mürre isimleridir."33
Ebu Hüreyre'nin rivayetine göre Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) buyurdular ki: "Allah nezdinde en kötü en zelil isim, kendisine (ahna') Melikü'l-emlak (mülklerin Maliki) ismini veren şahsın adıdır. Hâlbuki Allah'tan başka Mâlik yoktur." Süfyan devamla: "Şehin Şah bunun örneğidir" demektedir. Ahmed İbnu Hanbel diyor ki: "Ebu Amr'a, 'ahna' ne demek diye sordum, "en düşük" diye cevap verdi."34
Birden Fazla İsim Taşımanın Caiz Oluşu
İsim vermekten maksat, kişiyi diğerlerinden temyiz edip tanımak olduğundan, tek ismin yeterli olduğu durumlarda tek isimle yetinmek en uygunudur. Ancak birden fazla isim kullanmak da caizdir. Nitekim insanlara hem isim hem künye hem de lakap verilebilmektedir. Ayrıca Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) birden fazla ismi bulunmaktadır. Cübeyr İbnu Mut'im'in rivayetine göre Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) buyurdular ki: "Benim beş ismim vardır: Ben Muhammed'im (çok övülmüş), ben Ahmed'im (çok hamd eden, sevilmiş), ben Allah'ın benimle küfrü mahvedeceği el-Mâhî'yim (mahvedici). Ben Hâşir'im (toplayıcı), insanlar benim arkamda haşredilecektir. Ben Âkıb'ım (en son gelen), benden sonra peygamber gelmeyecektir."35
Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) İsim ve Künyesinin Alınmaması
Enes (ra) anlatıyor: Bir gün Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) Baki'de idi. Kulağına bir ses geldi: "Ey Ebu'l-Kasım!" diyordu. Başını sese doğru çevirdi. Seslenen adam: "Ey Allah'ın Resulü seni kastetmedim, ben falancayı çağırdım" dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem): "İsmimi isim olarak koyun, fakat künyemi kendinize künye yapmayın!" buyurdu.36
Cabir'in (ra) anlattığına göre birinin bir oğlu oldu. İsmini Kasım koydu. Kendisine: "Sana Ebu'l-Kasım künyesini vermeyiz. Bu künye ile seni şereflendirip memnun etmeyiz" dedik. Hz. Peygamber'e (sallallâhu aleyhi ve sellem) gelerek durumu arz etti. Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) bunun üzerine: "Oğlunun adı Abdurrahmandır" dedi. Bir rivayette şu ziyade var: "İsmimi isim olarak koyun, fakat künyemi künye yapmayın. Zira ben Kasım (taksim edici) kılındım. Aranızda taksim ederim." Ebu Davud'un bir rivayetinde şöyle buyrulmuştur: "Kim benim ismimi almışsa, künyem ile künyelenmesin. Kim de künyem ile künyelenmişse, ismimle isimlenmesin."37
Hz. Aişe'nin (r. anha) anlattığına göre bir kadın gelerek: "Ey Allah'ın Resulü, ben bir oğlan dünyaya getirdim. 'Muhammed' diye isim, 'Ebu'l-Kasım' diye de künye verdim. Bana, sizin bu durumdan hoşlanmadığınız söylendi, doğru mu?" diye sordu. Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem): "İsmimi helâl, künyemi haram kılan şey de ne?" veya "Künyemi haram kılıp ismimi helal kılan şey de ne?" diyerek reddetti.38 Alimlerimiz bu nehyin Peygamber Efendimiz'in hayatı ile kayıtlı olduğunu söylemişlerdir. Zira Ebu Davud ve Tirmizi'nin (Ebu Davud, Edep 68; Tirmizi Edep 68) Sünenlerinde ve Beyhaki'nin Sünen-i Kübrâ'sında (9/309) yer alan bir hadiste Hz. Ali, Peygamber Efendimiz'e: "Ya Resûlallah, senden sonra bir çocuğum olursa ona senin adını ve künyeni vereceğim." dedi. Efendimiz de ona "Evet" buyurdular. Ayrıca sahabeden Ebu'l-Kasım künyesinde olanlar olduğu gibi bu künye ile meşhur âlimler de vardır.
Sonuç
Çocuklarımıza, Efendimiz'in gösterdiği hassasiyetler doğrultusunda isimler koymanın, hem ebeveyn açısından hem de dünyaya gelen göz aydınlığı çocuklarımızın daha huzurlu, mutlu ve karakter algısı yüksek fertler olması açısından ehemmiyetli bir faktör olduğu görülmektedir. Bu hassasiyete ümmet-i Muhammed'in de azamî hassasiyet göstermesinin Allah'ın (celle celâluhu) rızasına bir vesile olacağı ümit edilir. Çocuklara verilen isimler, karakter ve şahsiyetin en temel öğesidir. Çocuğun yetişme döneminde kendisini dış dünyaya nasıl bir isimle tanıtacağı çok önemlidir. Bu açıdan ebeveynler önemli bir sorumluluk altındadırlar. Çocukları makbul isimlerle isimlendirmenin ne denli önemli olduğunu anlamak için, Efendimiz'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) buraya kadar aktarmaya çalıştığımız uygulamalarını nazar-ı dikkate almak yeterli olacaktır.
* Araştırmacı - Yazar
mgulcur@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. İbn Manzûr, Lisânu'l-Arab, 14/401–403
2. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, 1/18, Eser Neşriyat, trsz.
3. Tirmizî, Kıyamet, 47; Ahmed b. Hanbel, 2/179.
4. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, 1/308–312, Eser Neşriyat, trsz
5. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, 1/77.
6. DİA, 1/332.
7. Ebu Davud, Edeb 116, (5105); Tirmizi, Edahi 17, (1514)
8. Müslim, Edeb, 27 (2147); Ebu Davud, Edeb 116, (5106)
9. Buhari, Menakibu'l-Ensar 45, Akika 1; Müslim, Âdâb 26, (2146)
10. Buhari, Akika 1; Müslim, Âdâb 24, (2145)
11. Ebu Davud, Edahi, 21, (2837); Tirmizi, Edahi 23, (1522), Edeb 63, (2834); Nesai, Akika 5, (7, 166); İbnu Mace, Zebai 1,(3165)
12. İbni Kayyim el-Cevziyye, İslâm'da Çocuk, (Terc. Mahmut Kısa), s. 127, Esra Yay., Konya, trsz.
13. DİA, 1/333.
14. Ahmed b. Hanbel, 1/118. Şebber, Şebbir ve Müşebbir isimleri büyük bir ihtimalle Hasan, Hüseyin ve Muhsin isimlerinin İbranice karşılıkları olmalıdır.
15. Buhari, Edeb 108; Müslim, Edeb 29, (2149)
16. Tirmizi, Edeb 66, (2841)
17. 'Berre' ya da 'el-berretü' kelimesi yine Arapça'daki 'el-birru' kelimesinden türemiş olup 'çokça cömert, dürüst, itaatkâr, iyi kadın' manasınadır. Kelimede yüklü bulunan bu anlamdan dolayı bazıları Zeynep validemiz için 'nefsini temize çıkarıyor' deme talihsizliğinde bulunmuşlardı.
18. Buhari, Edeb 108; Müslim, Edeb 17, (2141)
19. Ebu Davud, Edeb 70, (4954)
20. Buhari, Edeb 107–108; Ebu Davud, Edeb 70, (4956)
21. Müslim, Âdâb 13, (2138); Ebu Davud, Edeb, 70, (4960)
22. Muvatta, İsti'zan 24 (2, 973)
23. Buhari, Menakıb 6; Müslim, Fezailu's-Sahabe 183, (2515, 2516)
24. Müslim, Mescid 308, (679)
25. Ebu Davud, Edeb 70, (4957)
26. Muvatta, İsti'zan 25 (2,973)
27. Ebu Davud, Edeb 69, (4950)
28. Ebu Davud, Edeb 72, (4963)
29. Ebu Davud, Edeb 69, (4948)
30. Müslim, Âdâb, 2, (2132); Ebu Davud, Edeb 69, (4949); Tirmizi, Edeb 64, (2835)
31. Davudoğlu, Ahmed, Sahih-i Müslim Ter. ve Şerhi, 6/391.
32. Aynî, Umde, XVIII, 257.
33. Ebu Davud, Edeb 69, (4950)
34. Buhari, Edeb 114; Müslim, Edeb 20, (2143); Ebu Davud, Edeb 70, (4961); Tirmizi, Edeb 65, (2839)
35. Buhari, Menakıb 17, Tefsir, Saff 1; Müslim, Fezail 125, (2354); Muvatta, Esmau'n-Nebi 1, (2, 1004); Tirmizi, Edeb 67, (2842)
36. Buhari, Menakıb 20, Edeb 106; Müslim, Âdâb 1 (2131); Tirmizi, Edeb 68, (2844)
37. Buhari, Edeb 105, 106, 109, Menakıb 20; Müslim, Âdâb 2, (2133); Ebu Davud, Edeb 74 (4965); Tirmizi, Edeb 68, (2845)
38. Ebu Davud, Edeb 76, (4968)
Başka Bir Açıdan Peygamber Efendimiz’in Savaşları
Dr. Veysel Nargül
İlk insan ve peygamber Hz. Âdem (aleyhisselâm) ile başlayan peygamberlik zincirinin son halkasını temsil eden ve evrensel din İslâm’ın peygamberi olan Hz. Muhammed (sallallâhu aleyhi ve sellem), üzerinde en çok düşünülen ve araştırma yapılan şahsiyettir. Dünden bugüne Hz. Peygamber’in savaşları ile ilgili çok sayıda eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerin önemli bir kısmı kronolojik tarih anlayışıyla yazılmıştır. Elbette kapsamlı bir tarih şuuru için kronolojik tarih yazımının faydalarından söz edilebilir. Bununla birlikte tarihî hâdiseleri tahlîlî bir metotla okumak ve güncelleştirerek çağdaş problemlerin çözümüne katkı sağlayacak ilkeler çıkarmak, ilmî çalışmalara merhale kazandıracaktır. Bu bakımdan Hz. Peygamber’in söz ve uygulamalarının, günümüzde karşı karşıya olduğumuz dinî ve sosyal içerikli problemlerin çözümünde etkin bir kaynak olarak değerlendirilmesi önemsenmelidir.
Bu makalede Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in savaşlarının temel gerekçeleri üzerine kısa ve özet bir yaklaşım ve değerlendirme yapmaya gayret edilecektir. Malum olduğu üzere, savaşların pek çok sebebinden söz edilebilir. Tespitlerimize göre Hz. Peygamber’in savaşları, aşağıdaki sebep ve hikmetlerle meydana gelmiştir:
1. Düşmanla mücadele edecek güce sahip olduklarını hissettirme
Hz. Peygamber’in bazı savaşları, özellikle Bedir Savaşı’ndan önce yapılan seriyyeler, Medine’de İslâm’a ve müntesiplerine düşmanlık duyguları besleyen müşrik ve Yahudilere, Müslümanlara saldırı için fırsat kollayan Mekkeli müşriklere, Müslümanların bir güç olduğunu gösterme, İslâm’ı tebliğ konusunda özgürlük alanı oluşturma ve saldırılara karşı varlıklarını korumayı hedeflemektedir.1
Bu seriyyeler, Müslümanların varlığını ve gücünü gösteren ve netice itibariyle de tebliğin önündeki engelleri açmaya yönelik mücadelelerdir. O dönemde bölgede kaba kuvvetin hâkim olması, kuvvetlinin haklı gösterilmesi ve mazluma hayat hakkı tanınmaması, Hz. Peygamber’in bölgede emniyeti temin etme düşüncesiyle askerî müfrezeler göndermesine sebep olmuştur. Sîfü’l-Bahr ve Rabığ seriyyeleri ile Ebvâ, Buvat, Hamrâu’l-Esed ve Küçük Bedir gazaları bu maksatla gerçekleştirilmiştir.2
2. Saldırının finansal kaynaklarını kesme
Hz. Peygamber’in bir kısım savaşları, Müslümanların Mekke’den hicret ederken geride bırakmak zorunda kaldığı ve müşriklerin ele geçirdikleri mallarla ticaret yaparak Hz. Peygamber ve Müslümanlara karşı savaşmak için ordu hazırlayan Mekke müşriklerinin ticaret yollarını kontrol altına almak ve onları ekonomik bakımdan zayıflatmak gayesiyle yapılmıştır. Mekke müşriklerinin yegâne geçim kaynakları ticaret idi. Şam tarafından sevk edilen kervanların silâhlı muhafızlarının Medine yakınından geçerken Müslümanlara zarar vermemeleri için takip edilmesi gerekiyordu. Bu itibarla Hz. Peygamber, söz konusu gaza ve seriyyeleri, müşrik kervanlarını takip maksadıyla sevk etmiştir.3
Nitekim Bedir Savaşı, Kureyşin ticaret kervanlarından elde ettiği kazançla giriştiği savaş hazırlığına engel olma gerekçesiyle yapılmıştır. Uhud Savaşı da Bedir mağlubiyeti sonrası Hz. Peygamber’den intikam almak düşüncesiyle, Ebu Süfyan’ın Şam ticaret kervanının geliriyle hazırlanmıştı.4
Savaşa hazırlanmada böylesine önemli bir yaptırım olan ticaret kervanlarının takibiyle finansal kaynakların kesilmesi, Müslümanları sürekli tehdit eden Mekkeli müşriklere karşı Sîfü’l-Bahr, Rabığ, Harar, Nahle, Karde ve Îs seriyyeleri ile etkili bir yaptırım olarak kullanmıştır.5
3. Saldırılara karşı savunma yapma
Hz. Peygamber’in savaşlarının bütünü, gerekçeleri ve ana gayeleri açısından savunma nitelikli olmakla birlikte, savaş stratejisi bakımından savunma nitelikli savaşları sayıca azdır. Hz. Peygamber’in bazı savaşları, düşmanın Müslümanların varlığına ve toprak bütünlüğüne karşı giriştiği saldırılar neticesi meydana gelmiştir. Bu durumda Hz. Peygamber, saldırılara karşı meşru müdafaa hakkını kullanmıştır. Zîrâ Kur’ân’da saldırıya maruz kalınması hâlinde savunma yapmak için savaşa izin verilmekte6 ve savaşın meşru gerekçelerle yapılması gerektiği vurgulanmaktadır.7
Bedir-Hendek savaşları arasındaki mücadele dönemi, Mekkeli müşrikler ve Medine Yahudilerine karşı savunmaya yönelik girişimlerdir.8 Özellikle birlikte yaşadıkları Yahudilere karşı alınması gereken savunma tedbirlerinin, daha sonraki dönemlerde ne kadar hayatî bir önem arz ettiği müşahede edilmektedir. Nitekim Mekkeli müşrikler ve Hayber Yahudilerinin katılımıyla oluşturulan güçlü Ahzab birliği karşısında, Medine’yi savunma durumunda kalan Müslümanlar, savaş esnasında Kureyzalıların ihanetiyle tehlikeli anlar yaşamıştır.9 Hz. Peygamber, Medine döneminde özellikle Yahudilerin Müslümanlara karşı takındıkları düşmanca tavırlarıyla mücadele etmek ve gelebilecek muhtemel saldırıya karşı hazırlıklı olmak zorunda kalmıştır.10 Bu sebeple Bedir, Uhud ve Hendek savaşları, hem meşruiyet açısından hem de savaş stratejisi açısından saldırılara karşı savunmanın hedeflendiği en önemli savunma savaşlarıdır.
4. Düşman hakkında bilgi toplama
Hz. Peygamber’in bazı gaza ve seriyyeleri her ân saldırma fırsatı kollayan düşman hakkında bilgi edinmek maksadıyla yapılmıştır. Müslümanların öncelikle müşrikler olmak üzere bütün düşmanlara karşı dâima teyakkuz hâlinde olmaları gerekiyordu. Bu gerekçelerle Hz. Peygamber Medine’nin güvenliğini sağladıktan sonra çevre kabilelerle anlaşma yaparak Mekke müşriklerine karşı daha tedbirli olmayı hedeflemiştir. Gönderilen ilk seriyyeler genellikle düşman hakkında haber toplamak, istihbarat elde etmek, onların siyasî, ekonomik durumlarını kontrol altına almaya yönelik olmuştur.11
Savaşlardan önce bilgi toplamak için keşif kolları ve casuslar gönderilmiştir. Keşif kolu, istihbarat ve diğer yollarla düşmanın genel durumu hakkında bilgi sahibi olmak, Müslümanların güvenliği bakımından hayatî önemi haizdi. Zîrâ Mekke fethine kadar düşmana karşı az bir kuvvetle mücadele etmek zorunda kalan Müslümanlar, düşmanın savaş gücü hakkında onların nasıl, nerede ve hangi şartlar altında savaşacaklarına dâir bilgiler elde etmek mecburiyetinde kalmıştır.12 Nahle, Birinci Zû’l-Kassa, Vâdi’l-Kura’, İkinci Cinab, Huneyn, Abdullah b. Revaha ve Hayber seriyyeleri, ansızın saldırma ihtimali olan düşman hakkında istihbarat elde etmek için tertiplenmiştir.
5. Anlaşmaların ihlal edilmesi ve ihaneti cezalandırma
Anlaşmaların ihlâli, uluslararası ilişkilerde suç teşkil etmektedir. Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem) döneminde de anlaşma yapılan tarafların anlaşma maddelerini ihlâl etmeleri, bazı savaşların sebebini oluşturmuştur. Hicretten sonra Peygamber Efendimiz'in (s.a.s.) Medine’de yaptığı Medine Vesikası ile Hudeybiye barış anlaşmasının ihlâli, bazı savaşların meydana gelmesinin temel sebebini oluşturmuştur.
Allah Resulü (aleyhi ekmelüttehâyâ) anlaşmalara her zaman azamî derecede riayet etmiştir. Bunun en çarpıcı örneği şu hâdisedir: Hudeybiye anlaşmasının bir maddesine göre, Mekke’de Müslüman olan bir kimse Medine’ye sığınmak isterse, talebi kabul edilmeyip kendisi Mekke’ye iade edilecekti. İmza işi biter bitmez Mekke delegesinin oğlu Ebu Cendel zincirlerini sürüyerek Hz. Peygamber’e gelmiş ve himaye talebinde bulunmuştur. Mekkeliler adına anlaşmayı imzalayan Süheyl b. Amr'ın, anlaşmanın yürürlüğe girdiğini ileri sürerek buna itiraz etmesi üzerine “Ey Müslümanlar! Beni dinimden döndürmeye çalışan bu Kureyşlilere geri mi vereceksiniz?” diye feryat eden Ebu Cendel’e Hz. Peygamber, “Ey Ebu Cendel sabret! Ecrini Allah’tan bekle. Allah sana ve senin durumunda olanlara bir kapı açacaktır. Biz Kureyş ile bir sözleşme imzaladık. Onlar bize, biz onlara Allah adına söz verdik, sözümüzden dönemeyiz.”13 cevabını vermiştir. Bu hazin hâdise, Hz. Peygamber’in anlaşma hükümlerine sonuna kadar bağlı olduğunu gösteren çok önemli bir örnektir.
Hicretten sonra Mekkelilerle başlayan savaş dönemi, Hudeybiye Anlaşması’yla sona ermişken, Kureyşlilerin ihlâliyle bu anlaşma da bozulmuştur. Bu gerekçeyle Hz. Peygamber onları tedip gayesiyle Mekke üzerine yürümüştür.14 Hz. Peygamber’in müşriklerle olduğu gibi Medine’deki Yahudi kabileleriyle savaşları da yapılan anlaşma hükümlerine aykırı hareket etme ve anlaşma hükümlerine muhalif olarak düşmanla işbirliğine kalkışma gibi meşru sebeplerle yapılmıştır. Hicretten sonra Medine’deki Yahudi kabileleriyle yapılan anlaşmaya göre, bütün Medine halkının tek bir toplum olduğu, Müslümanlar aleyhinde müşrikler ve müttefikleriyle anlaşma yapılamayacağı ve onlara yardım edilemeyeceği kabul edilmiştir. Anlaşma metninde özellikle Kureyş müşriklerinin kesinlikle desteklenmeyeceği ibaresi yer alıyordu.15 Söz konusu anlaşma hükümleri doğrultusunda Kaynuka, Nadir ve Kureyza oğulları Yahudilerine karşı yapılan savaşlar, anlaşmalara ihanetin bir neticesi olarak meydana gelmiştir.16
Netice itibariyle yapılan anlaşma maddelerine, kendi aleyhlerine hükümler ihtiva ediyor olmasına rağmen, titizlikle riayet eden Hz. Peygamber, zaman zaman müttefiklerinin ihanetine uğramıştır. İşte bu durum Kaynuka, Nadir, Kureyza oğulları gazaları ile Mekke fethinin temel gerekçesini oluşturmuştur.
6. Baskın ve talanı cezalandırma
Hz. Peygamber ve Müslümanlara ait yaylım hayvanlarının yağmalanması ve bu sırada Müslümanlardan bazılarının şehit edilmesi, bir kısım seriyyelerin sebebini oluşturmuştur. Müslümanlar sırf inançları sebebiyle saldırılara maruz kaldığından, bu saldırıları yapan kişi ve onları organize eden kabilelerle mücadele edilmesi gerekiyordu. Baskın ve talana maruz kalınması durumunda, kişinin malını ve canını korumak maksadıyla yapacağı savunma, meşru müdafaa olarak değerlendirilir. Meşru müdafaa sırasında verilen mal, can gibi zayiat, İslâm hukuku açısından herhangi bir cezayı gerektirmez. Harar, II. Zû’l-Kassa, Tarif, Fezare oğulları, Ükl ve Uraniler, Meyfaa seriyyeleri ile Kureyza oğulları, Safevân/Birinci Bedir, Sevik ve Dûmetü’l-Cendel gazaları, değişik sebepleriyle birlikte Hz. Peygamber (s.a.s.) ve Müslümanlara ait malların yağmalanması veya yağmalanma teşebbüsü sırasında Müslümanlardan bazı kişilerin şehit edilmesi gibi saldırı ve hâdiseler neticesi meydana gelmiştir.
7. Düşmanın taraftar bulmasını engelleme
Hz. Peygamber, hayatının bütün safhalarında, barış ve anlaşmaya açık bir tutum içerisinde olmuştur. Mekkelilerin vatanından kovduğu, hicrete mecbur edip Medine’de de rahat bırakmadığı bir durumda, Medine’de yaşayan farklı dinlerden kabilelerle bir anlaşma yapmıştır. Bu çerçevede Kureyş’in ticaret yolu üzerinde bulunan bazı kabilelerle, düşmandan önce anlaşma yapmak suretiyle bu kabilelerin düşman safında yer almasını önlemek ve barış zemini oluşturmak için anlaşmalar yapılmıştır.17 Ebvâ ve Zû’l-Uşeyre gazaları barış anlaşmasını fiilen hayata geçirmek için gerçekleştirilmiştir. Allah Resulü’nün bu çabası, sıcak savaş şartlarının henüz yaşanmadığı Medine döneminde, anlaşmazlıkları sulh ve barış ile neticelendirme gayreti olarak değerlendirilmelidir.
8. Saldırı haberinin alınması üzerine yapılan müdahaleler
Peygamber Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) gaza ve seriyyelerinin önemli bir kısmı, özellikle şahsı ve Müslümanlara sırf inançları gereği, yapılması plânlanan bazen bir kabilenin bazen de kabileler topluluğunun saldırı haberinin alınması neticesi sevk edilmiştir. Saldırı plânının yapıldığı haberinin alınması sonucu herhangi bir müdahalede bulunmama, düşmanın saldırısı karşısında teslim olmak anlamına gelecektir. Düşmanın kesin olarak gerçekleştireceği harekât karşısında ilk darbeyi yememek için, Hz. Peygamber harekete geçmiştir. Düşmanın fiilen saldırısı meşru bir savaş sebebi olmakla beraber, istihbaratla bir saldırı hazırlığının kesin olarak alınması da meşru bir mukabele sebebi olmaktadır.18 Birinci Zû’l-Kassa, Karkaratü’l-Küdr, Bahran, Dûmetü’l-Cendel, Müreysi, Vâdi’l-Kura’, Türebe, Necid/Hevazinler, Meyfaa, Cinab, Zatü’s-Selasil, Bekir oğulları, Abdullah b. Revaha, Hayber, Gâbe, Kutbe b. Amir seriyyeleri ile Gatafan, Katan, Zâtu’r-Rika’, Huneyn, Taif, Hayber, Fedek gazaları ve Tebük seferi, düşmanın saldırı yapacağı bilgisinin alınması üzerine sevk edilmiştir. Sayıca fazlalığı dikkate alındığında, gaza ve seriyyelerin çoğunun saldırı haberinin alınması neticesi meydana geldiği görülecektir.
9. Zulme uğrayan Müslümanlara yardım etme
Savaşların bir kısmı, inançları sebebiyle Müslümanlara baskı ve işkence yapan kabile ve devletlerin din ve inanç hürriyetine uyguladıkları baskıya son vermek maksadıyla yapılmıştır. Hz. Peygamber ve Müslümanlara düşmanlık duyguları ile dolu olan kişi, kabile ve devletler, düşmanlıklarını sahip oldukları her fırsatı değerlendirerek fiiliyata dökmüştür. Bu eylemler, bazen başka devletlerin sınırları içerisinde yaşayan Müslüman azınlığa baskı ve işkence yapmak şeklinde de tezahür edebilmiştir.
Kur’ân’da, zulme maruz bırakılarak inanç ve ibadet hürriyetleri engellenen, inandığı dinin öğretilerine uygun hayat yaşamasına engel olunan Müslüman fert ve toplumlar, bütün güçleriyle bu zulmü ortadan kaldırmakla sorumlu tutulmaktadır.19 “Size ne oluyor da ‘Rabbimiz! Bizi halkı zalim olan bu şehirden çıkar, katından bize bir sahip çıkan gönder, tarafından bize bir yardımcı lütfet’ diyen zavallı çocuklar, erkekler ve kadınlar uğrunda ve Allah yolunda savaşmıyorsunuz?!”20 âyetiyle, zulme maruz kalan insanlara yardım için savaşılacağı hükmü temellendirilebilir. Yardım talebinden sonra Hudeybiye Anlaşması döneminde Kureyş’in saldırılarına karşı Hz. Peygamber’in Huzaa Kabilesi’ne yardım etmesi,21 bu âyetteki emrin yerine getirilmesine örnek olarak anlaşılabilir.22 Bi’r-i Maûne seriyyesi ve Dûmetü’l-Cendel gazası, Hz. Peygamber’in zulme maruz kalan Müslümanlara yardım için yapmak zorunda kaldığı askerî müdahalelerdir.
10. Tebliğin önündeki engelleri bertaraf etme
Tebliğ, Hz. Peygamber ve Müslümanların aslî vazifesi olduğuna göre, her durumda Allah’ın adının bütün dünyaya barış şartlarında ulaştırılması hedeflenmiştir. Düşmanın kaçınılmaz olarak savaşın içine çektiği durumlarda bile, tebliğ görevi ihmal edilmemiştir.23 Bu sorumluluğun bir gereği olarak Hz. Peygamber, çevre kabile ve devletlere tebliğ heyetleri göndermiştir. Tebliğ maksadıyla yapıldığı iddia edilen gaza ve seriyyelerin gerekçeleri incelendiğinde, bunların tamamen tebliğ gayesiyle gönderilen heyetlere saldırı yapılması durumunda, heyetlerin nefs-i müdafaada bulunmalarının bir sonucu olarak meydana geldiği görülür. Bir başka ifadeyle savaş, muhatabın İslâm’ı kabul etmemesinden değil, Müslümanlara saldırı söz konusu olduğu için gündeme gelmiştir. Dolayısıyla Hz. Peygamber insanların zorla İslâm’ı kabul etmeleri için değil, tebliğin önündeki engelleri kaldırmak için savaşmıştır.
Allah Resulü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) davet maksadıyla gönderdiği seriyyeler arasında Ka’b b. Umeyr’in başkanlığındaki Zât-ı Atlah24 Amr b. Âs’ın Zatü’s-Selasil25, Abdurrahman b. Avf’ın Dûmetü’l-Cendel ve Halid b. Velid’in Cezime seriyyeleri26 sayılabilir. Yine davet maksadıyla gönderilen İbn Ebi’l-Evca, Süleym oğullarını İslâm’a davet etmiş ancak onlar “Senin davetine bizim ihtiyacımız yoktur.” diyerek Müslümanlara oklu saldırıda bulunmuş ve İbn Ebi’l-Evca dışındakilerin hepsini şehit etmişlerdir.27
Hz. Peygamber, bazen bir talep karşısında bazen de herhangi bir talep olmaksızın, sırf İslâm’ı tebliğ gayesiyle bazı kabile ve devletlere heyetler göndermiştir. İslâm’ı tebliğ etmenin dışında hiçbir maksadı olmayan bu heyetler, pusuya düşürülmek ve ihanete maruz kalmak suretiyle şehit edilmiştir. Reci’, Bi’r-i Maûne, Süleym oğulları, Zât-ı Atlah, Zâtü’s-Selasil, Cezîme oğulları, Uman, Bahreyn ve Dûmetü’l-Cendel seriyyeleri, değişik sebepleri olmakla birlikte, ağırlıklı olarak İslâm’ı çevre kabile ve devletlere tebliğ için gönderilmiş tebliğ heyetlerinin öldürülmesi ile sonuçlanmıştır.
Kendi iradeleriyle, kabilelerinin İslâm’a meyilli olduklarını ileri sürerek Hz. Peygamber’den (s.a.s.) tebliğ heyeti talep edenlerin, gönderilecek tebliğ heyetini emanla koruyacaklarını taahhüt etmelerine rağmen, heyeti pusuya düşürerek şehit etmeleri, bazı gaza ve seriyyelerin sebebini oluşturmuştur. Bütün insanların ebedî kurtuluşunu temin edecek dinamiklere sahip bir dinin insanlığa duyurulmasından başka bir maksat taşımayan bu tebliğ heyetleri, pusuya düşürülerek hain saldırıların hedefi olmuştur. Hz. Peygamber de şahsında İslâm’a düşmanlık yapan bu kimselerle nefs-i müdafaa gayesiyle mücadele sürecine girmiştir. Zâtu’r-Rika’ gazası ile Cemum, Meyfaa, Âmir oğulları, İkinci Sîfü’l-Bahr ve Hayber seriyyeleri, barışçı tebliğ heyetine karşı yapılan saldırıları etkisiz hâle getirmek için yapılmıştır.
11. Elçilere kötü muamele yapılmasını ve onların öldürülmesini cezalandırma
Allah Resulü (sallallahu aleyhi ve sellem), Hudeybiye Anlaşması’ndan sonra bölge ülkelerin hükümdarlarına, İslâm’a davet maksadıyla elçiler göndermiştir. Bu hükümdarlardan bazıları tebliğ çağrısına olumlu cevap vermiş, bazıları da sadece olumsuz cevap vermekle kalmamış, elçilere ve gıyaben Hz. Peygamber (s.a.s.) ve Müslümanlara nezaket sınırlarını zorlayan hattâ hakarete varan davranışlarda bulunmuştur.28 Tebliğ vazifesini îfâ için yakın ve uzak kabile ve devlet başkanlarına gönderilen bu elçiler, bazen İslâm’a davet edilen devlet veya kabile başkanı tarafından hakarete maruz kalmış, bazen öldürülmüş, bazen de farklı kişiler tarafından saldırıya uğrayıp yağmalanmıştır. Oysa tarih boyunca ve günümüzde elçiler, uluslararası hukukta can güvenliğine sahiptir.29 Can güvenlikleri garanti altına alınan elçilerin tahkir edilmesi, yağmalanması hattâ öldürülmesi, suçu irtikâp eden kişi ve kurumlar açısından suç teşkil etmektedir. Hımsa, Kurayt oğulları ve Kuratalar seriyyeleri ile Mû’te seferi, bu sebeple gerçekleştirilmiştir.
12. Düşmanın savaş ilânına cevap verme
Düşmanın savaş ilân etmesi Hz. Peygamber’in gaza gerekçeleri arasında yer almaktadır. Savaş ilân eden bir topluluğa mukabelede bulunmamak, düşmanı cesaretlendirip onun daha güçlü ve cesaretli saldırısına sebep olacağından, savaş ilânına karşılık verilmesi gerekir. Bu anlamda savaş ilânına karşılık vermek meşru bir müdafaadır. Çünkü düşman savaş ilân etmekle savaşma kararlılığı göstermiş olmaktadır. Bu kararlılık karşısında saldırı tehlikesiyle karşı karşıya olan Hz. Peygamber, savaş ilânına karşılık vermiştir. Bunun tek örneği Küçük Bedir gazasıdır.
Hz. Peygamber, Mekkeli müşriklerle yaptığı Uhud Savaşı’nda bir yönüyle mağlup olunca, galibiyetin verdiği gururla ertesi yıl Bedir’de tekrar buluşmak için meydan okuyan Ebu Süfyan’ın teklifini kabul etmiştir.30 Kureyş’in savaş tehdidine mukabelede bulunmanın gereği olarak Hz. Peygamber, zamanı geldiğinde Ebu Süfyan’ın savaş ilânına karşılık vermek maksadıyla gazaya çıkmış31; ancak karşısında kimseyi bulamamıştır. Mekke’den iki bin kişiyle yola çıkan Ebu Süfyan, kıtlık olduğunu bahane ederek belirlenen bölgeye gelmeden tekrar Mekke’ye dönmüştür.32 Bu gazanın, Ebu Süfyan’ın savaş ilânına karşılık vermek için yapıldığı açıkça anlaşılmaktadır.
Sonuç
Hz. Peygamber’in (aleyhissalâtü vesselâm) savaşlarının sebep ve gerekçelerinin incelendiği bu çalışmada, savaşların çok farklı sebep ve gerekçelerle meydana geldiği anlaşılmaktadır. Buna göre bütün savaşlar meşru bir temele dayandığından, Hz. Peygamber’in haksız olarak nitelendirilebilecek bir askerî müdahalesinin olmadığı sonucuna varılabilir. Savaşları hazırlayan sebep ve gerekçeler bütünü dikkate alındığında, Hz. Peygamber’in meşru bir gerekçe olmaksızın, herhangi bir kabile veya devlete haksız bir saldırıda bulunmadığı çok açık bir şekilde görülmektedir.
İslâm’ın Kur’ân ve Sünnet merkezli ilke ve esasları dikkate alındığında, gerek fert ve gerekse devlet ölçeğinde münasebetler, barış esasına dayanmaktadır. Savaş ise istenmeyen bir mecburiyet olup arızî/geçici bir durumdur ve bir varlık mücadelesi olarak gündeme gelebilir.
Günümüze bakan yönüyle ifade edilecek olursa, Hz. Peygamber’in savaşlarının sebep ve gerekçeleri, her dönemde olduğu gibi günümüzde de, meydana gelen savaşların meşruiyetini belirlemede temel ölçüt olarak kabul edilebilir mahiyet ve özellikler taşımaktadır.
* DİB., Eğitim Uzmanı.
vnargul@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Hattâb, Mahmud Şît, Komutan Peygamber Hz. Peygamber’in Askerî Dehası, çev. Ağırakça, Ahmed, İst., 1988, s. 56.
2. Gaza ve seriyyeler hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Nargül, Veysel, Kur’an ve Hz. Peygamber’in Uygulamaları Işığında Cihad, (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2005, s. 111-217.
3. İbn Hişâm, Ebu Muhammed Abdulmelik b. Hişam, es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa Sekâ ve arkadaşları, by., ts., II, 241-242, 245; Müslim, Sayd 17.
4. İbn Sa’d, Muhammed, et-Tabakâtu’l-Kübrâ, Beyrut, 1985, II, 37; Semhûdî, Nuruddin Ali b. Ahmed, Vefâu’l-Vefa, Beyrut, ts., I, 281. Ayrıca bkz. İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, el-Kâmil fi’t-Tarih, Beyrut, 1965, II, 113, 116; Buhârî, Menakıb, 251, Megazi, 2.
5. Bkz. Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, Ankara, 2003, II, 1036-1037.
6. Hac, 22/38; Bakara, 2/190; Şûra, 42/41.
7. Bakara, 2/194.
8. Hattâb, Komutan Peygamber, s. 13.
9. Vâkidî, Muhammed b. Ömer, Kitâbu’l-Meğazî, Oxford Üniversitesi, 1966, II, 459-460; İbn Kayyim, Ebu Abdillah Muhammed b. Ebî Bekir, Zâdü’l-Meâd fî Hedy-i Hayri’l-İbâd, Kahire, ts., III, 129-130.
10. Bakara, 2/91; Al-i İmran, 3/183; Kasas, 28/48-50.
11. İbn Hişâm, I-II, 601 vd.; Hamidullah, İslam Peygamberi, I, 139.
12. Bkz. Belâzurî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir, Ensâbu’l-Eşraf, Beyrut, 1996, I, 383-384; Kettânî, Abdulhay, et-Terâtibu’l-İdâriyye, Beyrut, ts., I, 363.
13. İbn Hişâm, III-IV, 318; Beyhâkî, Ahmed b. Ali b. Hüseyin, es-Sünenü’l-Kübrâ, Haydarabad, 1344, Sünen, IX, 219-220.
14. İbn Kayyim, Zadu’l-Meâd, III, 290, 394.
15. Bkz. İbn Hişâm, I-II, 501-504.
16. İbn Sa’d, II, 28-29, 57-59, 74-78; İbnü’l-Esîr, II, 137-139; Süheylî, Abdurrahman b. Abdillah b. Ahmed, er-Ravdu’l-Unuf fî Tefsiri’s-Sîreti’n-Nebeviyye li İbn Hişâm, Kahire, ts., II, 296; Semhûdî, I, 277-278, 298.
17. Enfâl, 8/58; Tevbe, 9/12-13; Güner, Osman, Resûlullah’ın Ehl-i Kitap’la Münasebetleri, Ankara, 1997, s. 299.
18. Enfâl, 8/58; Tevbe, 9/12-13; Al-i İmran, 3/146-147, 200.
19. Hac, 22/39-40.
20. Nisâ, 4/75.
21. Ebu Yusuf, Yakub b. İbrahim, Kitâbu’l-Harâc, Kahire, 1396, s. 230; Belâzurî, Fütûhu’l-Buldân, thk. Abdullah Enîs et-Tabbâa’, Beyrut, 1987, s. 41.
22. Yaman, Ahmet, İslam Devletler Hukukunda Savaş, İstanbul, 1998, s. 86-87.
23. Darimî, Siyer, 8.
24. İbn Sa’d, II, 127-128.
25. İbnü’l-Esîr, II, 232.
26. İbn Hişâm, IV, 280-281.
27. İbn Sa’d, II, 123.
28. İbn Kesîr, İbn Kesîr, İmaduddin Ebu’l-Fida İsmail, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut, 1966, IV, 268 vd.
29. Şeybânî, Muhammed b. Hasen, Şerhu Siyeri’l-Kebîr, (Serahsî’nin şerhi ile birlikte), Beyrut, 1997, II, 72; Turnagil, Ahmet Reşid, İslamiyet ve Milletler Hukuku, İstanbul, 1972, s. 92-96.
30. İbn Hişâm, III, 100; Belâzurî, Ensâb, I, 417.
31. Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Târihu’t-Taberî Târihu’l-Ümem ve’l-Müluk, Beyrut, ts., III, 42; İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, Cevâmiu’s-Sîre, çev. M. Salih Arı, İstanbul, 2004, s. 180-181.
32. İbn Hişâm, III, 220; İbn Sa’d, II, 59-60.
Peygamberimiz'in Ashabıyla Yakından İlgilenemsi
Hasan Yenibaş
Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) risalet gibi önemli bir vazifeyle gönderilmiş olması hasebiyle pek çok önemli işle meşgul oluyordu. Konumu ve vazifesi gereği, vahiy alıyor, gelen vahyi ashabına iletiyor ve onun pratikte nasıl uygulanacağını da bizzat gösteriyordu. Aynı zamanda bir toplumu idare ediyor ve devlet sistematiğine dâir prensipler koyuyordu. Bu çerçevede uluslararası ilişkiler yürütüyor, elçiler gönderiyor ve gelen elçilerle görüşüyordu. Dinin anlatılması için de dört bir tarafa mürşid ve mübelliğler gönderiyordu. Bir hâkim ve müftü sıfatıyla davalara bakıyor ve aynı zamanda bir hukuk sistemi inşa ediyordu. Bir ordu komutanı olarak ordunun başında sefere çıkıyor ve savaş idare ediyordu. Hepsinden öte, O, Allah’a kulluk noktasında da en önde bulunuyordu. Kulluğunda sürekli derinleşiyor ve ibadet hayatı itibariyle de en güzel örneği teşkil ediyordu. Hâsılı O, din ve dünya işlerinde ümmetinin yegâne rehberiydi. Bütün bir hayatı talim etme misyonuyla gelmişti. Meşgul olduğu ulvî ve önemli işlerin yanında, teferruat gibi gözüken meseleleri de ihmal etmiyordu. Bu çerçevede, ashabıyla ve onların şahsî problemleriyle de yakından ilgileniyordu.
Çok önemli işlerle uğraşan kimseler genellikle teferruatla ilgilenemezler. Meselâ, büyükçe bir işletmenin yöneticisi konumundaki bir kimse, mesuliyeti altındaki kimselerin hususi durumlarını pek bilmez. Burada bizim dikkat çekmek istediğimiz husus, Peygamberimiz’in çok önemli işlerin yanında ashabını yakından tanıması ve onlarla yakından ilgilenmesidir. O (sallallâhu aleyhi ve sellem), genel işlerle uğraşırken teferruat sayılabilecek şeyleri de ihmal etmeyerek dengeyi temsil ediyordu. Bu itibarla insan-ı kâmil ufkunun en büyük temsilcisi olan Efendimiz, birbirine zıt gibi gözüken özellikleri aynı ânda kendisinde bulundurmaktaydı. Aslında güzel ahlâklar birbirine ters ve aykırı değildir. Fakat kemal derecede olunca birbirleriyle müzahamet edip çekişirler. Yani biri galip gelse, öbürü zayıflaşır. Meselâ, hilim ve şecaatin kemal dereceleri gibi. Yani bir insan son derece hilim sahibi ise son derece şecaat gösteremez. Veya son derece şecaat sahibi ise son derece halim-selim olamaz. Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) ahlâkî vasıfları incelendiğinde, fazilet sayılan bütün özelliklerin zirve noktada kendisinde toplandığı görülecektir. Bu hususa işaret eden Bediüzzaman Hazretleri, Efendimiz’de ahlâkî vasıfların kemal derecede ve birbirlerinin sınırını ihlâl etmeden inkişaf edip gelişmelerini mucize olarak değerlendirmektedir.1 Çok genel meselelerle uğraşmak durumunda olan Efendimiz’in, ashabını çok yakından tanıması ve en küçük meseleleriyle de yakından ilgilenmesi peygamberliğinin delillerinden biri sayılmalıdır.
O (s.a.s.) Ashabını Çok İyi Tanıyordu
Peygamberimiz’in ashabıyla yakından ilgilenmesinin tezahürlerinden biri de onları yakından tanımasıdır. O, ashabını bir aile reisinin aile fertlerini tanıması gibi tanıyor ve eksikliklerini hemen fark ediyordu. Konuyla ilgili şu misâli vermek istiyoruz:
Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) hususî duasına da mazhar olan ve O’nun tavassutuyla evlenen Cüleybib, Rasûlullah Efendimiz’in bizzat iştirak ettiği gazvelerden birine katıldı. Zorlu bir savaş yapıldı. Bu savaşta Müslümanların önemli kayıpları oldu. Savaş bittikten sonra Resûl-i Ekrem Efendimiz: “Kayıplarınız var mı? Bir bakın!” dedi. Ashab-ı Kiram kimlerin şehit düştüğünü tespit etmek üzere koşuştular. Sonra dönüp gelerek: Falan, falan, falan sahabiler şehit oldu, dediler. Rasûlullah Efendimiz: “Bir daha bakın başka kaybınız var mı?” diye sordu. Sahabiler harp meydanını bir daha dolaştıktan sonra, geri kalan şehitlerin adlarını söylediler.
Hz. Peygamber’in (aleyhissalâtü vesselâm) özellikle öğrenmek ve önemini diğer sahabilerine de öğretmek istediği bir şehit vardı. Ondan haber getirmelerini istiyordu. Belki de o şehit, hayatında da önemsenmediği gibi ölümünden sonra da önemsenmiyordu. Fahr-i Cihan Efendimiz daha açık konuştu: “Cüleybib’i aranızda göremiyorum. Haydi, bir araştırın!” buyurdu.
Ashab-ı Kiram, savaş alanına bir daha koşuştular. Devirdiği yedi müşrikin arasında Cüleybib’in şehit düşen bedenini gördüler. Koşup Hz. Peygamber’e durumu haber verdiler. Efendimiz (aleyhissalâtü vesselâm) hemen oraya geldi. Kolları âdeta budanmış olan şehit Cüleybib’i kollarına aldı: “Yedi kişi öldürmüş, sonra da onu şehit etmişler. Bu gördüğünüz zât bendendir; ben de ondanım!” buyurdu. Cüleybib için kabir kazdılar. Rasûl-i Ekrem Efendimiz onu mübarek elleriyle kabrine koydu.2
Görüldüğü gibi, Efendiler Efendisi ashabını yakından tanıyor ve onlara hayatlarında da ölümlerinden sonra da sahip çıkıyordu.
Ashabına Çok Düşkündü
Peygamberimiz (aleyhissalâtü vesselâm), ümmetine çok düşkündü. Bu husus bizzat Kur’ân tarafından şu şekilde ifade edilmiştir: “Andolsun size içinizden öyle bir peygamber geldi ki, gayet izzetli ve şereflidir. Sıkıntıya düşmeniz ona çok ağır gelir, üstünüze titrer, mü’minlere gayet merhametli ve şefkatlidir.”3 Âyetin ifadesiyle, değil ümmetinin azap görmesi, birtakım zahmetlere, sıkıntılara uğraması bile onu üzer, son derece rahatsız eder.4 Tabir yerindeyse, Peygamberimiz (aleyhissalâtü vesselâm) ümmetinin üzerine hassasiyetle titremektedir. Peygamberimiz’in ümmetine karşı sevgisinin en önemli kaynağı merhamet ve şefkat duygusudur.
Peygamberimiz ashabını seviyor ve onları koruyordu. “Sakın ha sakın, ashabım hakkında uygunsuz, yakışıksız söz söylemeyin. Onları seven beni sevdiği için sever. Onlara buğzeden de bana buğzettiği için buğzeder. Onlara eziyet veren bana eziyet vermiş olur. Bana eziyet verense Allah’a eziyet etmiş sayılır. Allah’a eziyet vereni de Allah hemen cezalandırır.”5 hâdîsi ve benzerleri O’nun ashâbına olan sevgisinin delilidir.
Peygamberimiz vefat ettiği gün, ömrünün son saatlerini Hz. Âişe’nin odasında geçirmişti. Kendi ifadesiyle “Refik-i a’lâ”ya yani En Yüce Dost’a kavuştuğu ân onun odasında bulunuyordu. Kendileri rahatsız oldukları için cemaate namazı Hz. Ebû Bekir kıldırıyordu. Sahabe namaz için saf tutmuştu. Peygamberimiz bir aralık Hz. Âişe’nin odasının perdesini kaldırıp ashabına baktı. Onları namazda cemaat hâlinde görünce tebessüm buyurdular. Hz. Ebû Bekir, Peygamberimiz’in namaz için çıktığını düşünerek geri çekilmek istedi. Ancak Resûl-i Ekrem Efendimiz, Hz. Ebû Bekir’e namazı tamamlamasını işaret etti. Daha sonra tekrar içeri girdi ve odanın örtüsünü kapattı. Bu ashabını son görüşüydü. Zîrâ o gün irtihal-i dar-ı bekâ buyurmuşlardı6. Onlara düşkünlüğünden dolayı son kez ashabına bakmış ve onları cemaat hâlinde görünce de sürur izhar etmişlerdi.
Ashabının Dertleriyle İlgilenirdi
Peygamberimiz, ashabının dertleriyle ilgilenir, onlardan yakın ilgisini esirgemezdi. Meselâ, büyük bir işletmenin genel müdürü, değil çalışanların küçük dertleriyle ilgilenmek, çoğu kez onların isimlerini bile bilmez. Oysaki bir lider raiyeti altındaki insanlarla mutlaka ilgilenmeli ve beraber olabilecekleri ortamları oluşturmalıdır. Her fert, bütünün vazgeçilmez bir parçasıdır. Bundan dolayı toplumu oluşturan her fertle sağlıklı bir münasebet kurulması gerekir. Peygamberimiz (aleyhissalâtü vesselâm), her yönüyle olduğu gibi bu yönüyle de mükemmel bir lider ve rehberdir.
Biz konumuzla ilgili oldukça dikkat çekici bir misal vermek ve değerlendirmemizi bunun etrafında yapmak istiyoruz. Câbir b. Abdullah anlatıyor: “Resûlullah’la (sallallâhu aleyhi ve sellem) birlikte Zâtu’r-rikâ’ seferine çıkmıştık. Benim çok zayıf bir devem vardı. Ordu yürüyünce, arkadaşlarım ilerleyip gittiler; ben geride kaldım. Arkadan Resûlullah yetişti. ‘Ne o Câbir?’ diye seslendi. Ben de; işte şu deve ile ağır ağır gidiyorum yâ Resûlallâh, dedim. Bana, ‘Çöktür şunu!’ dedi. Çöktürdüm devemi. Sonra ‘Ver şu elindeki sopayı!’ dedi. Verdim. Sopayla hayvana birkaç defa dürttü. Sonra, ‘Bin!’ dedi. Bindim ve yürüdük. O’nu Hak’la gönderene yemin olsun ki, benim devem O’nun devesiyle yarışmaya başladı. Bu sırada Resûlullâh’la aramızda şöyle bir konuşma geçti: Resûlullah: ‘Câbir, bu deveyi bana satsana!’ dedi. Ben: ‘Ey Allah’ın Resûlü, ne hacet, sana bağışlarım.’ dedim. Resûlullah: ‘Hayır, bedeliyle ver.’ dedi. Ben: ‘O hâlde bir fiyat ver yâ Resûlallah’ dedim. Resûlullah: ‘Bir dirheme alırım.’ dedi. Ben: ‘Hayır yâ Resûlallah! O zaman beni aldatmış olursunuz!’ dedim. Peygamberimiz, iki dirhem teklif etti; ama ben yine kabul etmedim. O sürekli fiyatı yükseltiyordu. Nihayet, bir Ukiyye’ye7 varınca ben: ‘Razı mısınız yâ Resûlallah?’ deyince, ‘Evet’ buyurdular. Ben de: ‘Sizin oldu.’ dedim. Resûlullah da, ‘Aldım.’ buyurdu.
Sonra bana (sözü değiştirerek): ‘Cabir, evlendin mi artık?’ dedi. Ben de: ‘Evet, yâ Resûlallah.’ dedim. ‘Dul mu, kız mı?’ diye sordu. Ben, dul olduğunu söyledim. Bunun üzerine, 'Onun seninle senin de onunla neşeleneceğin bir kız alsaydın ya!’ dedi. Ben de: ‘Biliyorsunuz yâ Resûlallah! Babam Uhud’da şehid oldu. Yedi tane kız çocuğu kaldı. Onları başına toplayacak, onlara bakacak bir kadın almayı uygun buldum.’ dedim. ‘İnşâallah isabet etmişsindir.’ diye karşılık verdi.
Câbir diyor ki: Medine’ye varınca sabahleyin devenin yularından tutup götürdüm. Onu Resûlullah’ın kapısına çöktürdüm. Sonra gidip mescitte Resûlullah’ın yanına oturdum. Resûlullah, mescitten çıkınca deveyi gördü ve ‘Bu nedir?’ diye sordu. Dediler ki, bu deveyi Cabir getirdi yâ Resûlallah. ‘Cabir nerede?’ dedi. Ve beni çağırdılar. ‘Tut devenin yularını, o deve senindir!’ dedi. Bilâl’i de çağırıp ona, ‘Câbir’e git ve bir Ukiyye (40 dirhem para) ver’ diye talimat verdi. Ben de Bilâl’le gittim. Bana bir Ukiyye ve biraz da fazlasını verdi. Vallahi, o para bitmek bilmedi ve evimizdeki bereketi hep belli oluyordu.”8
Câbir’le Peygamberimiz arasında geçen konuşmada gaza ile ilgili pek bir şey yoktur. Ama bu konuşmada, Peygamberimiz’in (aleyhissalâtü vesselâm) ashabına karşı ince bir ruh ve zarif nükteleriyle, ne derece derinden ilgi duyduğunu görüyoruz. Burada, Peygamberimiz’e ait üstün bir ahlâk, lâtif bir insanî ilişki ve sahabeyle arasındaki derin bir muhabbete ait en güzel örnek yer almaktadır. O, Câbir’in evindeki problemlerine kadar ilgilenmiştir. Bu yolculuğu, onu yakından tanımaya ve ilgilenmeye fırsat bilmiştir. Câbir’le yol boyu beraber olmuş ve kendine has tatlı nüktelerle ve mizahlarla konuşmuştur. Câbir’e yardım etmek için de bir vesile bulmuş ve devesine talip olmuştur. O’nun sıkıntılarını öğrenmek için de hemen, çok ince nüktelerle, evi ve ailesi hakkında sorular sormuştur. Bu hâdise, Peygamberimiz’in insanlarla muaşeretindeki tatlılığı gösteren çok güzel bir misaldir. Ayrıca burada Resûlullah’ın (aleyhissalâtü vesselâm) yardım ederken bile muhatabını rencide edecek, üzecek ve minnet altında bırakacak en küçük bir tavrını görmüyoruz. Tam aksine durumun nezaketine uygun hareket ettiğini müşâhede ediyoruz.9
Ashabına Yakınlığını/Sevgisini Hissettirirdi
Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), hem ashabını çok seviyor, hem de onlar tarafından çok seviliyordu. Değişik vesilelerle de onlara olan sevgisini ifade ediyordu. Zaten bunun böyle yapılmasını da bizzat kendisi, “Sizden biriniz din kardeşini severse ona sevdiğini söylesin.”10 buyurarak tavsiye etmiştir.
Efendiler Efendisi (sallallâhu aleyhi ve sellem) bir defasında Muaz b. Cebel’in elini tutmuş ve şöyle buyurmuştur:
“Ey Muaz, Allah’a yemin ederim ki, ben seni gerçekten seviyorum. Sonra da ey Muaz sana her namazın sonunda: ‘Allah’ım! Sen’i anmak, Sana şükretmek ve Sana güzelce kulluk etmekte bana yardım et!’ duasını hiç bırakmamanı tavsiye ediyorum.”11
Resul-i Ekrem Efendimiz, bazen de bir gruba hitaben sevgisini ifade buyurmuştur. Huneyn fethinden sonra Efendimiz, kalblerini İslâm’a ısındırmak maksadıyla bazı kimselere ganimetten bol miktarda ihsanda bulunmuştu. Bu husus, Ensar’dan özellikle bazı gençleri rahatsız etmişti. Hz. Peygamber (aleyhissalâtü vesselâm) muhtemel bir fitnenin önünü almak için Ensar’ı bir yerde toplayıp onlara hitap etti. Konuşmasının bir bölümünde de şöyle buyurarak Ensar’a olan sevgisini ifade etti: “Ey Ensar topluluğu! Müslüman olmalarını istediğim bazı kişilere bir miktar dünyalık verdiğim için kalben gücendi iseniz; herkes evine deveyle, koyunla dönerken, siz evlerinize Resûlullah’la dönmek istemez misiniz? Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, insanların hepsi bir vadiye, Ensar da başka bir vadiye gitse, ben hiç tereddüt etmeden Ensar’ın gittiği tarafa giderim. Eğer hicret olmasaydı, ben Ensar’dan biri olmayı ne kadar arzu ederdim. Ey Allah’ım! Ensar’ı, çocuklarını ve torunlarını Sen koru!”12
Hâsılı, Peygamberimiz ashabını seviyor ve her fırsatta bu sevgisini izhar ediyordu. O, seven ve sevilen bir liderdi. Ve raiyeti tarafından bu kadar sevilmek de hiçbir lidere nasip olmamıştır.
Zengin Fakir Ayrımı Yapmazdı
İslâm’ın ilk yıllarında Peygamberimiz’in (aleyhis-salâtü vesselâm) çevresinde genellikle genç ve fakir kimseler bulunuyordu. Mekke’nin ileri gelenleri ise bu durumu hazmedemiyorlardı. Oysaki Peygamberimiz, insanlarla münasebetlerinde herhangi bir ayrım yapmıyordu. Bir gün Kureyş’in ileri gelenleri toplanarak Allah Rasûlü’ne: “Sana iman etmemizi istiyorsan, şu fakirleri yanından kov. Biz geldiğimizde onlar bulunmasınlar. Onlar için yanına gelecekleri ayrı bir vakit ayır.” dediler. Bunun üzerine, “Sabah akşam Rablerinin rızasını dileyerek, O’na yalvaranlarla beraber sen de sabret. Dünya hayatının güzelliklerini isteyerek gözlerini o kimselerden ayırma. Bizi anmasını kendisine unutturduğumuz ve işinde aşırı giderek hevesine uyan kimseye sakın uyma.” (Kehf, 18/28) âyeti nâzil oldu.13 Hâlbuki müşriklerin beraber bulunmak istemedikleri kimseler arasında, Cennet’in bile kendilerine müştak olduğu Ali, Selman ve Ammar14 (radıyallâhu anhum) gibi kimseler bulunuyordu ki, Peygamberimiz’in fakir oldukları için bu sahabileri terk etmesi mümkün değildi. Değil onları terk etmek, bir zamanlar köle olan Selman, Bilâl ve Suheyb gibi sahabiler Resûlullah’ın nazarında Kureyş’in en büyük reisleri derecesinde muhterem ve vakarlı idiler.
Zengin ve itibarlı kimselerle herkes ilgilenir. Önemli olan fakirlerin de ihmal edilmemesidir. Bazı liderlerin ve idarecilerin sadece zenginlerle düşüp-kalkma gibi zaafları vardır. Hâlbuki Peygamberimiz’in (aleyhissalâtü vesselâm) fakirlere hususî bir ilgi ve alâka gösterdiğini görüyoruz. Nitekim bir hadîslerinde şöyle buyurmuşlardır: “Fakirleri arayınız, onları görüp gözetiniz. Zîrâ siz ancak fakirler sayesinde yardım görüyor ve rızıklandırılıyorsunuz.”15
Hastaları Ziyaret Ederdi
Peygamberimiz hasta ziyaretine önem verirdi. Sahabe-i Kiram’ın büyük küçük hepsiyle ilgilenir, durumlarını sorar ve hasta olanları ziyaret ederdi. Hasta ziyaretinde kadın, erkek ve çocuk ayrımı yapmazdı. Ensar’dan Ümmü A’lâ, Resûlullah’ın hasta iken kendisini ziyaret ettiğini ve: “Ey Ümmü’l-A’lâ, sana müjdeler olsun, çünkü nasıl ki ateş, altın ve gümüşün pasını giderirse, bir Müslümanın hastalığı da onun günahlarını giderir.” buyurduğunu söylemiştir.16
Peygamber Efendimiz (aleyhissalâtü vesselâm) hastalandığı zaman torunu Ümame’yi ziyaret etmiş ve gözlerinden yaşlar akmıştı. Ağlamasını yadırgayan bir sahabiye de, “Bu bir rahmettir ki, Allah onu kullarından dilediğinin kalbine koyar. Allah ancak kullarından merhametli olan kimselere merhamet eder.”17 diye cevap vermiştir.
Sonuç olarak; insan, fizikî ihtiyaçlarının yanında sosyal ve hissî ihtiyaçları da olan bir varlıktır. Sevgi, ilgi, şefkat, değer verme vs. insanların temel ihtiyaçları arasında yer alır. Bu itibarla, hayatın her alanında bizlere en güzel örnek ve rehber olan Efendiler Efendisi (aleyhissalâtü vesselâm), meşguliyetlerinin çokluğuna rağmen çevresindeki herkese yakınlığını hissettirmiş ve gönüllerinde yaşamasını bilmiştir. Bizler için de mesuliyetimiz altında ve ilgi alanımızda olan kimselere karşı ilgilenmek ve yakınlığımızı hissettirmek, eğer uzakta iseler telefon, internet vs. gibi iletişim vasıtalarıyla uzaklığı yaşatmamak bir vazifedir.
* Eğitimci-Yazar
hyenibas@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Nursî, Saîd, Mesnevî-i Nûriye, 23, Envar Nşr., İst. 1990.
2. Müslim, Fezâilu’s-sahâbe 191.
3. Tevbe, 128.
4. Elmalılı, Hak Dini, IV, 2653.
5. Buhârî, Fezâilu’s-sahâbe 5; Müslim, Fezâilu’s-sahâbe 221-222; Tirmizî, Menâkıb 58.
6. Buhârî, Ezan 46, 94; Megâzî 84; Müslim, Salât 98; Nesaî, Cenâiz 7; Heysemî, Mecmeu’z-zevâid, 9/24-25.
7. Bir Ukiyye, yaklaşık 40 dirheme tekabül etmektedir. Bkz. İbnü’l-Esîr, Nihâye, 1/80.
8. İbn Hişâm, Sîre,3-4/142-143.
9. el-Bûtî, Ramazan Said, Fıkhu’s-sîre, 273.
10. Ebû Dâvud, Edeb 122; Tirmizî, Zühd 54.
11. Ebû Dâvûd, Vitr 26; Nesâî, Sehv 60.
12. Buhârî, Menâkıbu’l-Ensâr 1, 2; Müslim, Zekat 132-141; İbn Hişam, Sîre, 3-4/ 341.
13. Bkz. Taberî, Tefsîr, 9/292-294; İbn Kesîr, Tefsîr, 2/416; Vâhidî, Esbâbu’n-nüzûl, 297-298.
14. Tirmizî, Menâkıb 33.
15. Ebû Dâvûd, Cihad 77; Tirmizî, Cihad 24; Nesâî, Cihad 43.
16. Ebû Dâvûd, Cenâiz 2.
17. Buhârî, Merdâ 9.
Efendimiz'in (s.a.s.) Peygamberliğinden Önceki Hâli
Doç. Dr. Yener Öztürk
Bütün nebiler masumdur. Nebiler Serveri ise, masumlar üstü masumdur. Çünkü O, nebilerin sultanı, efendisi ve bütün varlığın yaratılış gayesidir.
Peygamber Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) peygamberlik öncesi durumunu ele almadan önce enbiya-ı izâmın peygamberliklerinden önceki durumlarıyla alâkalı genel bir çerçeve arz etmekte fayda mülâhaza ediyoruz.
Peygamberlerin İsmeti
Peygamberler (aleyhimüsselâm) gerek vahiy sonrası gerekse öncesinde küfür (inkâr) ve şirk günahından masumdurlar. Bu konuda Sünnî1, Mutezilî2 ve Şiî3 ekollerinin ittifakı/icmaı vardır.
Peygamberlerin çocukluk, gençlik ve olgunluk zamanları peygamberlik dönemlerinin âdeta basamakları ve merdivenleri mahiyetindedir. Zîrâ halkı Hakka davet eden insanların bi’set sonrasında olduğu gibi, öncesinde de hâlleri tertemiz olmalıdır ki, muhataplarına emniyet ve itimat verebilsin.
Risaletin gerektirdiği sıfatlar açısından konuya dikkat çeken Nureddin Sabunî şöyle der: Peygamberi risalete layık kılan sıfatlardan biri, asrında yaşayan insanların en akıllısı olması, diğeri, en güzel ahlâka sahip olmasıdır.4 Nitekim Kur’ân-ı Kerîm’de اَلْمُصْطَفَيْنَ اْلأَخْيَارِ (Sa’d, 38/47) tabiriyle onların bu donanımları dikkatlerimize arz edilir. Bu, “hayırlılar içinden seçilmiş” demektir. Yani peygamberler, daha işin başında, insanların en hayırlılarıdırlar. Fakat en hayırlıların hepsi peygamber değildir; peygamberler, onlar arasında da en mümtaz olanlardan seçilir.
Kimi kelâm âlimleri Kur’ân’da peygamberlerle alâkalı olarak yer alan bazı ifadeler için makul bir mahmilin bulunamaması durumunda, ‘bunun bi’setten önce vuku bulmuş olduğuna’ hamledilmesi gereği üzerinde dururlar. Erken dönem Maturîdî kelâmcılarından Fahru’l-İslâm Ebu’l-Yüsr el-Pezdevî (v.493) bu görüşün doğru olmadığına dikkat çeker ve ‘peygamber, peygamber olarak yaratılır.’5 der. Fıkh-ı Ekber şarihleri de korunma işinin peygamberler için peygamberlikten önce de sonra da sabit olduğunu ifade ederler.6
Biz ikinci görüşün daha ihtiyatlı bir yaklaşım olduğu kanaatindeyiz. Zîrâ onlar bu dönemde peygamber olmasalar bile birer peygamber adayıdırlar, bu itibarla da yine özel bir inayet altındadırlar. Mantıken de bunun böyle olması gerekir. Çünkü sonradan ümmetlerinin önüne model/rehber şahsiyet olarak çıkarılacak olan bu zevatın geçmişlerinde de bir açık ve falso bulunmamalıdır ki, insanlar, güvenleri zedelenmeden tereddütsüz, itirazsız onlara ittiba edebilsinler.
Meselâ, putperest bir babanın ocağında yetişmesine rağmen küçük yaşlarından itibaren Hz. İbrahim (a.s.) gerek babasına gerekse içinde bulunduğu inkârcı topluluğa/kavme karşı tevhid inancı adına sergilemiş olduğu olağanüstü mücadele, peygamberlerin ortamları ne olursa olsun, onların Allah tarafından hususi bir inayet altında tutulup korunduklarını göstermektedir. Ve yine Allah (c.c), Hz. Musa’yı Firavun’un sarayına yerleştirmişti. Ama onun terbiyesini ne annesine ne de Firavun’a bırakmıştı; zihnini ve kalbini yabancı düşünceler etkilemesin diye -“(Ey Musa sevilmen) ve benim gözetimimde yetişmen için sana kendimden bir sevgi bıraktım” (Tâhâ, 20/39) âyetinin şehadetiyle- terbiyesini bizzat Allah kendi nezaretine/gözetimine almıştır. Allah (c.c) bununla bize, Firavun ocağı gibi son derece menfi bir yerde bile –ileride peygamber olarak görevlendireceği bir kulunu- küfür ve günahların tesirinden uzak tutup koruduğunu göstermiştir.
Şimdi bunu yapan Allah (c.c), elbette diğer enbiyayı da hususiyle ‘hâtemunnebiyyîn’ olan Peygamberimiz’i nübüvveti öncesinde muhtemel günah risklerine karşı hususi bir koruma altına alacaktır.
Peygamberimiz’in Vahye Mazhar Olmazdan Önceki Hâli
Yüce Allah, âlemlere rahmet olarak gönderdiği has ve güzide kulu Hz. Muhammed’i (s.a.s) peygamberliği öncesinde de korumuş ve üzerine cahiliye karanlığının düşmesine asla fırsat vermemiştir. Şimdi bu hususu birkaç açıdan değerlendirmeye tâbi tutalım.
Tarihin Şahadeti
Peygamberliği öncesi hayatında da O’nun (s.a.s) şirki/inkârı çağrıştıran bir sapmaya (dalâlete) düştüğüne tarih şahit olmamıştır. Kaynaklarımızda bunun aksini gösterecek bir delil mevcut değildir. Tam aksine Buhârî ve Müslim’in Sahihleri başta olmak üzere muteber kaynaklarımız Hz. Peygamber’in (s.a.s) vahye mazhar olmadan önce de Nur dağında yer alan Hira mağarasında belli aralıklarla Hak’la halvet için inzivaya çekildiğini (tehannüs) bildirirler.7 Bu bağlamda İbn Hişâm’ın “tehannüs” kelimesine dair yaptığı izah oldukça önemlidir. Zîrâ bu izah Hz. Peygamber’in Hz. İbrahim’in dini üzere ibadet ettiğini söyleyen görüşü öne çıkarmaktadır. İbn Hişâm, Arap dilinde yaygın bir geleneğe göre ث harfi yerine ف harfinin kullanıldığını, yukarıdaki ibarenin de bu türden bir kullanım içerdiğini yani “tehannüs” kelimesiyle “tehannüf”ün kastedildiğini belirtmektedir.8 Tehannüf ise Hanifliğe yani Hz. İbrahim’in dinine uymak demektir.9 Esasında meşhur Hanîflerden Zeyd b. Amr ve Ebu Zerr el-Gifârî’nin cahiliye döneminde de sadece Allah’a secde ettikleri bilinmektedir.10 Nitekim Müslim’in Sahih’inde yer alan bir rivayette Hz. Ebu Zerr’in bisetten önce de namaz kıldığı açıkça ifade olunur. (Muslim, Fedâilu’s-Sahâbe 132) Şimdi Hanîflerin yolu bu ise, Hanîf denince akla ilk gelmesi gereken bir Zat’ın (s.a.s) diğer Hanîflerden farklı bir yol tutması düşünülebilir mi?
Allah Rasulü bi’setten önce de zihin ve kalb dünyası pırıl pırıl ve tertemiz bir Hanîf idi. Nitekim Aliyyu’l-Kârî, Fahruddin Razî’nin de iştirak ettiği bu hususu bize şu cümlelerle aktarır: Gerçek şu ki, Hz. Muhammed (s.a.s), Hz. İbrahim (a.s) ve diğer peygamberlerin şeriatından, gizli vahiy ve sadık keşifler yoluyla kendisine zâhir olan (görünen) hak üzere amel ederdi.11
Bediüzzaman Said Nursî de ‘Hz. Peygamber (s.a.s) nübüvvetten evvel nasıl ibadet ederdi?’ şeklinde yöneltilen bir soruya ‘Hz. İbrahim’in (a.s) Arabistan’da çok perdeler altında cereyan eden bakiye-i dini (Hz. İbrahim’in dininden kalan esaslar) ile’ cevabını vermiş ve ardından şu kaydı düşmüştür: ‘Fakat farziyet ve mecburiyet suretiyle değil, belki (doğrusu) ihtiyarıyla ve mendubiyet suretiyle ibadet ederdi.’12
Zihnen korunduğu gibi Allah Resulü kalbinin günahlarla yaralanması gibi durumlardan da -yine hususi bir inayetle- muhafaza edilmişti. O (s.a.s) kendi ifadeleriyle hayatında iki defa düğüne gitmeye niyetlenmiş, ikisinde de Allah, ona bir uyku hâli vermiş ve yolda uyuya kalmıştır.13 Allah Rasulü gitseydi, gözlerinin harama bakması muhtemeldi. Demek ki Allah (c.c.), O’nu muhtemel günah sınırına yanaştırmıyor ve koruyordu. Hâlbuki bu hâdiselerin olduğu sırada O, henüz peygamber olarak görevlendirilmemişti. Bu çerçevede üzerinde durulması gereken diğer bir hâdise de şöyle cereyan etmiştir. Hz. Peygamber, daha çocuktu. Kâbe’nin tamiri işine yardım etmeye çalışmaktaydı. Amcalarına taş ve kerpiç taşıyor ve sırtında taşıdığı taş ve kerpiçler çıplak olan tenini/omzunu acıtıyordu. Bu duruma şahit olan amcası Hz. Abbas (r.a), -taşın omzuna direkt temas etmemesi için- izârını/eteğini kaldırıp omzuna koymasını O’na tavsiye etmişti. O da öyle yapmıştı. (O devirde bu, herkesin gayet normal saydığı bir hareketti.) Hâdisenin devamı İmam Müslim’in Sahîh’inde Cabir b. Abdullah’tan mervi iki rivayetle şöyle anlatılır: Bunlardan birincisi, “… Fakat derhal yere düştü ve gözleri semaya dikildi, sonra kalkarak ‘Elbisemi ver elbisemi!’ dedi, amcası da esvabını (izârını) üzerine bağladı” şeklinde, diğeri “… Bunun üzerine Resûlullah izârını çözerek omzunun üstüne koydu. Fakat (böyle yapmasının ardından) hemen bayılarak düştü, artık o günden sonra bir daha bu hâlde görülmedi”14 şeklindedir.
Bu hâdiseler bize açıkça şunu anlatmaktadır: Küçücük bir çocuk da olsa O, Allah’ın hususî terbiyesi altında yetişiyordu ve Allah (c.c), O’nu çocukken dahi günahtan koruyordu.15
Selim Aklın Delâleti
Malumdur ki, ele-ayağa bulaşan maddî kirler olduğu gibi mânevî kirler de vardır. Bu cümleden olmak üzere, dalâlet ve bunlardan neşet eden münkerat da zihni ve kalbi saran mânevî kirlerdir. Meseleyi buradan bir noktaya intikal ettirmek istiyoruz: Âyette geçenضَالًّا kelimesi en kötü anlamıyla (yani şirk mânâsıyla) ele alınması durumunda bu bizi, peygamberliği öncesinde ‘Allah Rasulü’nün -hâşâ- kalben/zihnen kirlenmiş birisi olduğu’ sonucuna götürür. Bu ise kabul edilemez bir garabeti oluşturur. Zîrâ insanlığı maruz kaldığı kirlerden temizlemek için (Âl-i İmrân, 3/164; Cum’a, 62/2), o güne kadar kirli yaşamış birisinin görevlendirilebileceğini düşünmek ilâhî hikmetle telif edilemez.
Kâinatın rengini değiştirecek bir nurla/ışıkla gönderilen insanın o güne kadar dalâlet karanlığında bırakılacağını düşünmek, başkasının değil, bu ancak aklen malullerin iddiası olabilir. İlm-i kelâm ve fıkhın imamı Ebû Hanife o güne kadar şirk karanlığında kalmak bir yana Allah Rasulü’nün ‘hayatında göz açıp yumma miktarı bir süreyle de (tarfete ayn) olsa şirk içinde bulunmadığını’ açıkça ifade eder.16 Celaleddin es-Suyutî ed-Durru’l-Mensur adlı eserinde Hz. Ali’den (r.a) naklen şöyle bir rivayete yer verir: Hz. Peygamber’e ‘hiç hayatında bir puta ibadet ettin mi? denilince ‘hayır’ dedi. Sonra ‘hayatında hiç şarap içtin mi?’ diye soruldu, ona da ‘hayır’ dedi ve şöyle buyurdu: “Ben iman ve kitabın (tafsilatının) ne olduğunu bilmiyor olduğum zamanda bile daima ‘onların üzerinde olduğu yolun küfür olduğunu’ bildim.” (Suyutî, ed-Durru’l-Mensur, Daru’l-Fikr, Beyrut 1993, VII, 364) Bu çerçevede Nureddin es-Sabunî’nin şu ifadesini de aktarmakta yarar görüyoruz: Hz. Peygamber’in (s.a.s) herhangi bir zaman diliminde bir lahza dahi olsun Haktan, hidayetten sapmış olması caiz olmaz, zîrâ böyle olsaydı, risaleti yüklenmeye layık olmazdı.17
Nasıl ki geleceğin erkân-ı harpleri, daha harp okullarında iken sicilleri itina ile tutulur ve sağa-sola kayıp kaymadığı hassasiyetle takip edilir, evet kırk sene sonra belli bir noktaya getirilecek bir insan -bütün bu kırk sene boyunca, kırmızıya mı boyandı, maviye mi boyandı, turuncuya mı boyandı, pembeye mi boyandı- bütün hâl ve davranışlarında gözetime tâbi tutulur, öyle de Cenâb-ı Hak, beşerî irşad kurmaylarını, ta çocukluklarından itibaren böyle takip eder ve korur.”18
Duhâ Sûresinde Mânâsı Yanlış Algılanan Bir Âyet ve İzahı
Geçmişte itibar görmemiş bazı şaz ve cılız yaklaşımların son dönemde bazı zevat tarafından yeniden dillendirildiğine şahit oluyoruz. Taberî’nin tefsiri üzerinden açıkça seslendirilmeye çalışılan husus şudur: Kendisine vahiy gelmezden önceki devrede Allah Rasulü –hâşâ- şirk üzere bulunuyordu. Aslında böylesine yakışıksız ve densiz iddialar üzerinde sözü fazlasıyla uzatmış olduğumuzun farkındayız. Ancak -Allah Rasulü’nün ruhaniyetinden özür dileyerek- Taberî’nin tefsirinde yer alan ifadelerden ne anlaşılması gerektiği üzerinde kısaca durmak istiyoruz. Taberî’nin وَوَجَدَكَ ضَالًّا kısmıyla ilgili olarak verdiği mânâ şudur: ‘(Allah) seni, bugün bulunduğun durumun dışında bir hâlde buldu.’ Bunun yanında müfessirimiz, bu âyetle şöyle bir mânânın da kast olunduğunu söyleyenlerin olduğunu belirtir: ‘Rabbin seni dalâlet ehli bir kavim içinde buldu ve sana doğru yolu gösterdi.’ Bu iki cümlelik izahın yanında Taberî bir de Süddî’den mervi bir söze yer verir ki o da şöyledir: كان على أمر قومه أربعين عاما "(Nebi), kırk yıl kavminin emri üzere oldu."19
Şimdi metinde geçen cümleleri maddeler hâlinde ele alacağız:
1- Bu âyetle ilgili olarak Taberî’nin bizzat kendi tefsiri olan ‘(Allah) seni, bugün bulunduğun durumun dışında bir hâlde buldu’ şeklindeki cümleye bakalım. Bu cümleden, şaşkın müddeîlerin iddialarını destekleyecek bir anlam çıkmaz. Şöyle ki Hz. Peygamber’in nübüvvetten önceki dirayet, ilim ve imanıyla nübüvvetten sonraki dirayet, ilim ve imanı arasında büyük bir fark vardı. Zîrâ Allah Rasulü vahye mazhariyeti sonrasında bu üç hususta da derin bir ufka/mertebeye ulaşmıştı.
2- ‘Rabbin seni dalâlet ehli bir kavim içinde buldu ve sana doğru yolu gösterdi’ şeklindeki diğer cümleye gelince: Bu müfessirimizin ikincil dereceden قيِلَ kaydıyla aktardığı bir cümledir. Esasında dikkatli bir nazar ve iyi bir niyetle bakıldığında bu cümlenin de ilk cümleden bir farkının olmadığı görülecektir. Zîrâ Peygamberimiz dalâlet ehli bir kavim içinde neş’et etmişti. Ve vahiy gelmezden önce de hak dinin/şer-i şerifin tafsilatından habersiz idi. Allah O’na indirdiği kitapla bilmediklerini bildirerek yürümesi gereken yolu göstermişti.
3- Tefsirde Süddî’ye atfen ‘(Nebi), kırk yıl kavminin emri üzere oldu’ şeklindeki söze gelince: Öncelikli olarak burada Taberî’nin metoduyla ilgili bir hususu hatırlatmakta yarar görüyoruz. Erbabı bilir ki Taberî, tefsirinde işlemekte olduğu mevzuyla alâkalı yakından veya uzaktan ilişkili ne tür haber/bilgi varsa onları sıralar. Bu, Taberî’nin bunları olduğu gibi kabul ettiği anlamına gelmez. Çoğu kere onları kritik de etmez. Nitekim burada da ne senet ne de metin kritiği yapmıştır. O bilgi kabîlinden böyle bir sözün de mevcut olduğunu hatırlatmakla yetinmiştir. Cümlenin ifade ettiği muhtevanın kritiğine gelince: Eğer Süddî kendisine atfolunan bu sözle, ‘Allah Rasulü bi’set öncesinde kavminin içinde bir şekilde varlığını sürdüren bir kısım dinî/tevhidî esaslar üzere yaşadı’ gibi bir anlamı düşünmüşse buna ‘evet’ deriz. Ancak bu sözle ‘Hz. Peygamber, nübüvvet öncesinde kırk yıl kavminde hâkim olan şirk anlayışı üzerine bulundu’ gibi bir mânâyı kastetmişse buna evet demenin mümkün olamayacağı açıktır. Zemahşerî, ‘böyle bir iddiadan Allah’a sığınırız’ der ve şunu ilâve eder: Bu olamaz, çünkü peygamberler –şirk ve inkâr bir yana- gerek nübüvvet sonrasında gerekse öncesinde büyük günahlardan olduğu gibi konumlarını zedeleyici küçük günahlardan da korunmuşlardır.’ O, bunun imkânsızlığına Hz. Yusuf’un ağzından sâdır olan “(Ben) atalarım İbrahim, İshak ve Yakub’un dinine uydum. Allah’a bir şeyi ortak koşmamız bize yaraşmaz.” (Yusuf, 12/38) âyetini delil olarak serd eder. Ayrıca Zemahşerî, ‘bir peygamberin geçmişinde şirkin/inkârın bulunması, ona, kâfir muhatapları karşısında, bir kusur/eksiklik olarak yeter’ şeklinde bir hatırlatmada daha bulunur.20 Zemahşerî burada oldukça mühim bir noktaya dikkatleri çekmiş olmaktadır. Zîrâ bu durumda Hakk’a davet edilen inkârcı toplum, onun geçmişini yüzüne vurma ve onunla alay etme fırsatı yakalamış olacaktır. İşte bunun içindir ki, Allah (c.c) enbiya-ı izamın hayatında -inkârcıların diline dolayabilecekleri- bir falsoya/olumsuzluğa imkân vermemiştir.
Şimdi buraya kadar arz etmeye çalıştığımız bilgilerin ışığında Duhâ Sûresi’nin yedinci âyetine nasıl bir anlam verilmesi gerektiği hususunu toparlayacak olursak; burada dalâl kelimesinin ‘kaybolma’ ve ‘habersiz/bilgisiz olma’ mânâlarından hareketle yapabileceğimiz muhtemel iki tefsir söz konusudur. Birincisi: Bu yaklaşım pek fazla öne çıkarılmamıştır. Fahruddin Razî gibi bazı müfessirlerimizin tevcihlerinden birisi olup şöyledir: Araplar çölde tek olan, âdeta, çölde kaybolmuş ağaca “dâlle” derler. Buna göre Hak Teâlâ sanki ‘o beldeler, sen hâriç, içinde Allah’a iman ve mârifetullah meyvesi taşıyan bir ağacı bulunmayan çöl gibidir. Binaenaleyh sen bu cehalet çölünde yetişen bir ağaç gibisin. Ben seni böylece tek, âdeta yitmiş olarak buldum ve seninle insanları hidayete erdirdim’ murad edilmiştir.21 İkinci olarak ise, bu fiilin ‘kaybolma’ anlamından hareketle şöyle bir mânâya da tefsirlerimizde yer verilmiştir: Allah (c.c.), Peygamberimiz’i, çocukluk yıllarında amcasıyla beraber çıktığı Şam yolunda geceleyin yolunu şaşırıp kaybolduğunda, bir vesileyle takip etmesi gereken yola koymuştur.22
Müfessir ve kelâmcıların çoğunluğu bu âyeti, ilgili fiilin ‘habersiz/bilgisiz olma ve yitik kalma’ anlamlarıyla birlikte ele alarak tefsir etmişlerdir.23 Şimdi Hamdi Yazır’ın, Cumhur-u ulemanın görüşlerini de hulâsa eden enfes yorumuna kısmî bir sadeleştirmeyle yer vermek istiyoruz:
Allah Rasulü Allah’ın birliğine inanarak yetişmiş, hiçbir puta secde etmemişti. Ahlâkı temizdi, hiçbir kötü fiil işlememişti. Her hususta güvenilir olarak tanınmıştı. Dolayısıyla gerek şirk dalâleti, gerekse hevâ ve hevese göre amelde bulunma dalâleti O’nun kerim (asil) zatından uzak idi. Yüce Allah O’nu ta başından o gibi sapıklıklardan münezzeh kılmış ve O’na sağlam bir nazar (bakış ve görüş) bahşetmişti… O nübüvvetinden önce de kavminin, Arap müşriklerinin dinlerindeki bozulmayı görmüştü. Karşısında bulunan Yahudîlik ve Hıristiyanlık gibi iki dinin çığırından çıkmış olduğunu da sezmişti. Fakat girilmesi gereken yolun ve mücerret akıl ile idrak edilip kavranması mümkün olmayan Hak dinin ne olması lâzım geleceğini ve dünyayı sarmış olan bunalım içinden nasıl çıkılıp da Hakk’a erileceğini belirlemede mütehayyir idi. Kitap okumasını bilmez, cihana ruh verecek iman ve İslâm’ın tafsilatlı bir surette rükünlerinden, “.. Kuşkusuz sen daha önce bunlardan habersizdin” (Yusuf, 12/3); “Sen bundan önce kitap okuyan ve yazı yazan biri değildin..” (Ankebût, 29/48); “Oysa sen kitap nedir, iman nedir bilmezdin” (Şûrâ, 42/52) –beyanlarında da belirtildiği üzere- habersiz idi. İşte burada وَوَجَدَكَ ضَالًّا buyrulması peygamberlikten önce ve çocukluk sıralarındaki dalâl (habersizlik ve hayret) hâline işarettir. Yani sen, peygamberlikten önce akılların yol bulamadığı hakikatler ve şer’î kurallardan habersiz ve yol arayan bir yitik hâlinde mütehayyirken (hayret içindeyken) Rabbin seni bulup da فَهَدَى hidayet buyurmadı mı? İndirdiği vahiy ve gönderdiği kitap ile bilmediklerini bildirerek sana doğru yolu göstermedi mi?24
Allah Rasulü’nün nübüvvet öncesi insanlığın kurtuluşu adına Nur dağında yaşadığı sancılar işte bu kabîl bir düşünceden/idealden ortaya çıkıyordu. O’nda bir gaye ve ideal vardı; o da bu insanlar bu bataklıktan mutlaka kurtarılmalıydı. Ne var ki O’nun sınırı burada bitiyordu. İnsanlığın kurtarılma reçetesi, O’na ve O’nun düşüncesine ait değildi. O reçete doğrudan doğruya vahiy kanalıyla Cenâb-ı Hak’tan gelecekti.25
Bu çerçevede üzerinde durulmasında yarar gördüğümüz bir diğer nokta ise şudur: Bazıları bu âyette geçen ‘iman nedir, bilmezdin’ vurgusunu Peygamberimiz’in bi’set öncesinde imanla tanışık olmadığının delili olarak öne sürebilmekte ve bunu objektif gayret(!) olarak görebilmektedirler. Ne var ki ‘delildir’ diye sarıldıkları bu ifade, ‘kitap nedir, bilmezdin’ cümlesinin ardından getirilmiştir. Bununla Allah (c.c.), peygamberine şunu hatırlatmıştır: ‘Ey Nebi, sen, indirdiğim kitap vasıtasıyla bihakkın bilip tatmış olduğun böylesine derin bir imanı ve onunla alâkalı tafsilatı bundan önce bilmezdin.’ Zaten peygamberlerin nübüvvetlerinden evvel ve sonraki hayatlarında imandaki kuvvet ve ameldeki derinlik bakımından önemli bir farkın bulunduğu/bulunması gerektiği hususunda ulema arasında bir ihtilaf da söz konusu olmamıştır. Tabir yerindeyse bu fark, tomurcuğa durmuş bir fidanla, dal-budak salmış, yaprak ve çiçek açmış bir ağaç arasındaki fark gibidir.
Hz. Peygamber’in (s.a.s) bu âyete hangi sebeple muhatap olduğunu daha iyi anlayabilmek için mevzua bütüncül bir nazarla bakmak gerekir. Rivayetlere göre, Hz. Peygamber’e (s.a.s) gelen vahiy bir müddet kesilmiş, Cibrîl (a.s.) bu süre zarfında görünmemiş, bunun üzerine müşriklerden bazıları, ‘Rabbi Muhammed’e küstü, O’nu terk etti’ iddiasında bulunmuşlardır.26 Resûl-i Ekrem’i üzmek, güya O’nu ye’se düşürmek ve davasından vazgeçirmek için müşriklerin ‘Rabbi O’nu terk etti’ demelerine karşılık Cenâb-ı Allah, “(Ey Rasûlüm!) Rabbin seni asla terk etmedi ve sana darılmadı da” (Duhâ, 93/3) mealindeki âyeti indirmiştir. İşte Allah (c.c.) böyle bir şeyin olmadığını/olmayacağını, -o güne kadar rahmet ve inayetiyle O’nu nasıl çepeçevre kuşattığını örnekleriyle hatırlatarak- bildirmiştir. Bu cümleden olmak üzere ‘Seni yetim bulup barındırmadı mı? Seni insanlığın kurtuluşu adına ne yapacağını bilememenin hayreti (mütehayyirliği) içinde yol arayan bir hâlde bulup da sana yürümen gereken yolu göstermedi mi? Seni muhtaç bulup ihtiyaçlarını gidermedi mi?..’ buyurmuştur.27
*Dicle Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesi
yozturk@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Pezdevî, Ehl-i Sünnet Akaidi, s. 248; Sabunî, el-Bidaye, s. 53; Razî, Kitabu’l-Erbaîn fî Usuliddîn,Daru’l-Ceyl, Beyrut 2004, s. 323; Taftazanî, Şerhu’l-Akâid (Kestelli Şerhi içinde) Salah Bilici Kit., İstanbul tsz., s. 170. Devvanî, Celal, 82.
2. Abdulcebbar, Kadî, el-Muğnî, XV, 303; el-Hayyat, el-İntisar, s. 71-72.
3. Hıllî, İbn Mutahhar, Envâru’l-Melekût, Tahran 1338, s. 195.
4. Sabunî, el-Bidaye, s. 114.
5. Pezdevî, Ehl-i Sünnet Akâidi, s. 245.
6. Bkz. Aliyyu’l-Karî, Şerhu’l- Fıkhi’l-Ekber, s. 51; Mağnisavî, Ebu’l-Muntehâ, Şerhu’l- Fıkhi’l-Ekber, Daru’n-Nil, İstanbul. 2007, s. 38; Beyadî, İşarâtu’l-Merâm an İbarâti’l-İmâm, s. 327.
7. Bkz. Buharî, Bed’ul-Vahy 3; Müslim, İman 252. Ahmed İbn Hanbel’in Müsnedinde de bu husus yer alır. İbn Hanbel rivayette geçen tehannüs ifadesinin ‘geceleyin yapılan ibadet’ anlamına geldiğini belirtir. Bkz. İbn Hanbel, Müsned, VI, 233.
8. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik, es-Sîyretu’n-Nebeviyye, (Thk. Mustafa es-Sakâ, İbrâhîm el-Enbârî, Abdulhafîz eş-Şelebî), Dâru İbn Kesîr, Dimaşk 2005, s. 215.
9. Askalânî, Fethu’l-Bârî, I/34.
10. İbn Habîb, Ebû Cafer Muhammed, el-Muhabber, Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, Basım yeri yok,1361, s. 171-172.
11. Bkz. Aliyyu’l-Karî, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 54.
12. Bkz. Nursi, Mektubat, Şahdamar yay. İstanbul 2006, s. 411.
13. Bkz. Beyhakî, Ahmed b. Huseyn, Delâilu’n-Nubuvve, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye Beyrut 1985, II, 33-34.
14. Müslim, Hayz 240. Ayrıca benzer ifadelerle Buharî de bu olayı nakleder. Bkz. Buharî, Hacc 42.
15. Çünkü Hz. Peygamber gün gelecek dizin üst kısmını örtme vazifesiyle de görevlendirilecekti; insanlık O’ndan hayâ ve edep dersi alacaktı.
16. Bkz. Mağnisâvî, Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber, s. 41.
17. Bkz. Sabunî, el-Munteka Min Ismeti’l-Enbiyâ, s. 274.
18. Gülen, M. F., Sonsuz Nur, I, 466.
19. Bkz. Taberî, İbn Cerîr, Tefsiru’t-Taberî, el-Mektebetu’ş-Şamile (el-İsdaru’s-Sanî) , XXIV, 488.
20. Zemahşerî, el-Keşşaf, IV, 756.
21. Bkz. Razi, Mefatihu’l-Ğayb, XXIII, 217. Ayrıca bkz. Mevdudî, Tefhîmu’l-Kur’ân, VII, 151.
22. Mesela bkz. İbn Kesir, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azîm, Kahraman yay., İst. 1985, VIII, 448.
23. Bkz. Maturîdî, Tevilât, X, 560-561; Razî, Mefatih’l-Ğayb, XXIII, 217; Zemahşerî, el-Keşşaf, IV, 756; Taftazanî, Şerhu’l-Makâsıd, V, 58.
24. Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, VIII, 5900.
25. M.F. Gülen, Sonsuz Nur, I, 459.
26. Bkz. Buharî, Tefsiru’l-Kur’ân ( 93) 1.
27. İlgili fiilin ‘yitme’ anlamından hareketle bu âyete şu anlam da verilebilir: “..Rabbin seni (o cahiliye insanları arasında) yitmiş/tek başına kalmış olarak bulup da dosdoğru yola koymadı mı?..” (Duhâ, 93/7)
Hz. Peygamber'in (s.a.s) Fesâhati
Yard. Doç. M. Vecih Uzunoğlu
Allah O’nun (sallallahu aleyhi ve sellem) diline öyle bir güç ihsan etmişti ki, O’nu dinleme bahtiyarlığına erenler, ifadeleri en özlü, beyanları en çarpıcı bir Söz Sultanı’nın huzurunda bulunma mehâbetiyle âdeta dilleri tutulur ve büyülenirlerdi..
Fesâhat sözün açık ve kusursuz olması demektir. Hem söze hem de söyleyene ait bir vasıf olan bu terim; belagat, bir ilim olarak teşekkül etmeden evvel “güzel ve etkili söz” anlamında beyân, berâ’at ve belâgat terimleriyle eşanlamlı olarak kullanılıyordu. (Mustafa Çuhadar, “Fesâhat” mad., DİA, XII, 423)
Peygamber Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) risaletle serfiraz kılındığı dönemde fesâhat ve belâgat Arapların çarşı ve pazarlarında en fazla rağbet gören bir metâ’, beyân ise sözlerinin efendisiydi. Bu toplumda dil melekesi öylesine gelişmişti ki insanlar güzel ve çirkin sözü zevk-i selîmleri ile ayırt etmekte, kim söylerse söylesin fasîh ve belîğ söze kulak kesilmekteydiler. Fesâhat, onlar için bir gurur kaynağı olabildiği gibi, dil hataları ve fesâhate muhalif tasarruflar da bir utanç sebebiydi.
Tarihî süreç içinde tekâmül eden Arap dili yoğrula yoğrula öyle bir seviyeye ulaşmıştı ki âdeta dil o dönemde ifade gücünün zirvesini yakalamıştı. Allah (celle celâluhu) dilin işte böyle zirvede olduğu bir zamanda Kur’ân’ı indirmiş ve muradını en belîğ ve fasîh ifadelerle bildirmiştir.
Belâgatiyle Mucize Kur’ân
Allah Teâlâ, dilleriyle övünen Araplara Kur’ân ile meydan okumuş, onlara kendi dilleriyle Arapça bir kitap göndermiş ve Hz. Muhammed’i (sas) bu kitabı açıklamakla görevlendirmişti. Kur’ân’da “Biz her peygamberi, kendi milletinin lisanı ile gönderdik, ta ki onlara hakikatleri iyice açıklasın.” (İbrâhîm (14), 4) buyrularak Hz. Peygamber’in Arapların diliyle gönderildiği ve kendisine indirilen hakikatleri açıklamakla görevli olduğuna işaret edilmiştir. Hz. Peygamber’in risaletine karşı çıkan ve her fırsatta dilleriyle iftihar eden Araplar, Kur’ân’ın “Bir benzerini getirin!” meydan okumasına karşı çıkamamış ve en zahmetli yolu yani mallarını ve canlarını kaybetme pahasına da olsa savaşmayı seçmişlerdi. Bu ise çok açık bir şekilde Kur’ân’ın fesâhat ve belâgatini göstermesinin yanında Arapların onun meydan okumasına karşı duramadıklarını ortaya koyar. Kur’ân’ın nazmına muaraza etmekten âciz kalınca onur ve itibarlarını kurtarmak için savaşı tercih ettiler.
Kur’ân, fesâhat ve belâgatin zirvesini temsil eden mucize bir kitaptır. En çetin düşmanları dahi onu dinlemekten kendilerini alamamış, onun fesahat ve belâgati karşısında secdeye kapanmışlardır. İbn İshâk’tan gelen bir rivayete göre Mekke’nin ileri gelenlerinden Ebû Cehil, Ebû Süfyân ve el-Ahnes b. Şurayk, Hz. Peygamber’i geceleyin namaz kılarken gizlice dinlemek üzere birbirlerinden habersiz olarak evlerinden çıkarlar. Hiçbiri diğerinin yerini bilmeden tan yeri ağarıncaya kadar Hz. Peygamber’in evinin etrafında Kur’ân’ı hayranlıkla dinlerler. Sabah olup evlerine dönerlerken yolda birbirleri ile karşılaşır, durumu anlarlar ve birbirlerini ayıplarlar. Böyle bir şeyi tekrarlamamaları ve insanların bu durumu duydukları takdirde içlerine şüphe gireceği konusunda birbirlerini uyarırlar. Bu durum birkaç gece tekrar eder ve en sonunda bir daha Kur’ân dinlemeye gelmemek üzere sözleşirler. (İbn İshâk, Sîret, s. 169) İşte önde gelen müşriklerin birbirlerini uyarmaları ve bir daha gelmemek üzere birbirlerine söz vermeleri elbette Kur’ân’ın diğer insanlar üzerinde tesir edeceği endişelerinden kaynaklanmaktaydı.
Efendimiz’in (sas) Belâgati
Belâgatiyle bir cazibe merkezi olan Kur’ân’a tercüman olmak vazifesiyle görevlendirilen Peygamber Efendimiz’in fesahat ve belâgati Kur’ân’dan sonra zirvedir. Zîrâ O (sallallahü aleyhi ve sellem), hem yetiştiği çevre hem de Allah’ın lütfu sayesinde üstün bir dil melekesine sahipti. Lehçeler içinde en fasih kabul edilen Kureyş lehçesini en güzel şekilde konuşuyordu. Hayat-ı seniyyesine baktığımızda O’nun (sallallahü aleyhi ve sellem) en fasih Arap kabileleri içinde hayat sürdüğünü görürüz. Kureyş’in bir kolu olan Benî Hâşim içinde doğmuş, fesâhati ile meşhûr Benî Sa’d içinde süt emmiş, kabileler içinde en fasih kabul edilen Kureyş içinde büyümüş, Benî Esed’den evlenmiş ve Benî ‘Amr’a (Evs ve Hazrec) hicret etmiştir. Bu yüzden “Ben Arapların en fasihiyim, zira ben Kureyş’tenim ve Benî Sa’d b. Bekr’de büyüdüm.” (Suyûti, el-Muzhir, I, 210) buyurmuşlardır.
Allah Rasûlü (sallallahü aleyhi ve sellem) bu sözü bütün Araplara hitaben söylemiştir. Buna rağmen O’na (sallallahü aleyhi ve sellem) kimse karşı çıkamamış ve O’nun tenkit edilecek bir tek sözünü bulamamışlardır. Eğer içlerinde daha fasih biri olsaydı onu alıp karşısına dikilecek ve muaraza edeceklerdi. Fakat onlar Allah Rasûlü’nde (sas) mükemmel bir fesahatten başka bir şey bulamamışlardı. Allah (celle celâluhu) O’na (sas) öyle bir dil ve vicdan enginliği bahşetmiş ki gönlünün ilhamlarını muhatabına rahatça aktarabilmekte ve arzu ettiği mânâyı kolaylıkla ifade edebilmekteydi. Arapçanın bütün lehçelerini yeri geldiğinde çok güzel bir şekilde kullanıyordu. O’nun (sas) ağzından hoşa gitmeyen bir anlam, dilinden kusurlu bir kelime çıkmamıştır. O (sas), fasih kabul edilen insanların dahi düştükleri ibare zayıflığı, anlam kapalılığı, söyleyiş güçlüğü gibi kusurlardan uzaktır. Eğer O’ndan (sas) fesahat adına bir kusur sâdır olsaydı, muhalifleri mal bulmuş mağribî gibi ona sarılacak, allayıp pullayıp meclislerinde bahis mevzuu yapacak, her tarafa yayacak ve risaletine gölge düşürmek için onu kullanacaklardı. Çünkü muhatabı olan toplum dile ehemmiyet veren bir toplumdu ve ancak kendilerinden daha fasih olan birine kulak verirlerdi. Özellikle bu durum İslâm’ın zuhur ettiği ilk dönemlerde daha bir önem arz etmekteydi. Zira muhalifleri, Allah Rasûlü’nü (sallallahü aleyhi ve sellem) gözden düşürmek, getirdiği hakikatlere karşı insanların ilgisini kesmek için en ufak bahaneleri dahi değerlendirmekten geri durmamış hatta iftira ederek O’nu (sas) şairlik ve delilikle suçlamışlardır. Tarih bizlere, Allah Rasûlü’nün (sas) fesahatine gölge düşürecek en küçük bir itirazın dahi vâki olmadığını nakletmektedir. Bilakis O (sas), “Ben peygamberim, bunda yalan yok! Ben Abdulmuttalib’in oğluyum! Ben Araplar içinde beyanı en fasih olanım! Ben Kureyş’in çocuğuyum ve Benî Sa’d b. Bekr içinde büyüdüm. Bana lahn (hatalı konuşma) nereden/nasıl bulaşacak!” (Taberânî, el-Mu’cemu’l-Kebîr, VI, 35) diyerek kendisinin her türlü hatalı konuşmadan, fesahat ve beyan ayıplarından uzak olduğunu ifade etmiştir.
Dile Hâkimiyeti
Evet, O (sallallahü aleyhi ve sellem), en üstün bir dile sahipti. Muhatapları O’nun (sas) etkili beyanı karşısında hayranlıklarını gizleyemiyor ve bunu her fırsatta dile getiriyorlardı. O’nun (sas) farklı kabilelerden gelen insanlar karşısında dilin bütün zenginlikleriyle konuşmasını hayranlıkla dinleyen ashaptan biri bir gün O’na (sas) “Ey Allah’ın Resûlü, ne kadar da fasih konuşuyorsun! Meramını senden daha güzel ifade eden birini görmedik” dediğinde Allah Rasulü (sas): “Bu benim hakkımdır zira Kur’ân bana apaçık bir Arapça ile indirilmiştir.” (Beyhakî, Şu’abu’l-Îmân, III, 33) buyurmuştur.
Allah Rasûlü (sas) dile ait özellikleri ve lehçe farklarını çok iyi biliyordu. Her kavme kendi lehçesi ile hitap ediyor, bununla kalmayıp o lehçeyi en güzel ve en fasih şekilde konuşuyordu. Bu durum Efendimiz’in (sas) dışında başka biri için söz konusu değildir. Zîrâ böyle biri olsaydı Araplar onu nakleder ve her tarafa duyururlardı. Böyle birinin olması ancak hayatını sırf bu gayeye adayan, ömrünü kabileler arasında veya onlara yakın bölgelerde geçiren, nesiller boyu aktarılan rivayetleri toplayan biri için söz konusu olabilirdi. Biz biliyoruz ki Allah Resûlü (sas) değişik vesilelerle Mekke’nin dışına çıkmış olsa da farklı kabilelerin lehçelerini öğrenmek için özel bir çaba göstermemiş ve farklı kabilelerden gelecek heyetler için, onların dil ve lehçe hususiyetlerine vâkıf olmak gibi bir gayrete girmemiştir. O (sas), diğer pek çok şeyde olduğu gibi Allah’ın talimiyle öğrenmiş ve konuşmuştur. Bir rivayete göre Benî Nehd kabilesinden gelen bir heyete, orada hazır bulunan ashabın anlamadığı bir dil ile hitap eden Allah Resûlü’ne (sas): “Ey Allah’ın Rasûlü! Biz aynı anne ve babanın çocuklarıyız ve Benî Sa’d içinde büyüdük, ama söylediklerinizden bir şey anlamadım” diyen Hz. Ali’ye cevaben: أَدَّبَنِي رَبِّي فَأَحْسَنَ تَأْدِيبِي diyerek, edebi/edebiyatı Rabbinden öğrendiğini, hem de çok güzel öğrendiğini ifade etmiştir. (Suyûtî, Câmi’u’l-Ehâdîs, I, 133; Hindî, Kenzu’l-‘Ummâl, XI, 431) Ayrıca Zu’l-Miş’âr el-Hemdânî, Tıhfete’n-Nehdî, el-Eş’as b. Kays (ö.40/661), Vâil b. Hucr el-Kindî (ö.50/670) gibi Hadramevt ve Yemen hükümdarlarına gönderdiği mektuplarında veya kendisine gelen heyetlerle yaptığı görüşmelerde onların lehçelerini kullanmış, onlara uygun en güzel üslûpla hitap etmiştir. Örneğin Zu’l-Miş’âr bir heyetle Allah Rasûlü’ne geldiğinde Hemdân halkına hitaben bir mektup yazmış ve şu cümlelere yer vermiştir:
إِنَّ لَكُمْ فِرَاعَهَا، وَوِهَاطَهَا، وَعَزَازَهَا، تَأْكُلُونَ عِلاَفَهَا، وَتَرْعَوْنَ عَفَاءَهَا، لَنَا مِنْ دفْئِهِمْ، وَصِرَامِهِمْ مَا سَلَّمُوا بِالمِْيثَاقِ، وَالْأَمَانَةِ، وَلَهُمْ مِنَ الصَّدَقَةِ الثِّلْبُ، وَالنَّابُ، وَالفَصِيلُ، وَالفَارِضُ، وَالدَّاجِنُ، وَالكَبْشُ الحَوَارِيُّ، وَعَلَيْهِمْ فيِهَا الصَّالِغُ، وَالقَارِحُ
“Şüphesiz (o bölgenin) yüksek ve alçak toprakları ile sahipsiz kıraç arazileri sizlerindir. Ürünlerini yer, meralarında hayvanlarınızı otlatırsınız. Anlaşma gereği taahhüt ettikleri hayvanlar ve hurmalar bizimdir. Zekât mallarından yaşlı erkek ve dişi develer, sütten henüz kesilmiş yavru develer, yaşlı inekler ile öküzler, ihtiyar koçlar, (altı yaşına başmış) sığır ve koyunlar, (beş yaşına girmiş) atlar onlarındır.” (Kâdî İyâz, Şifâ, I, 71-72)
Yine bir başka zaman ‘Atiyye es-Sa’diy’ye hitaben Allah Rasûlü şöyle buyurmuştur: فَإِنَّ اليَدَ العُلْيَا هِيَ المُنْطِيَةُ، وَإِنَّ اليَدَ السُّفْلَى هِيَ المُنْطَاةُ “Yüksek el veren eldir. Aşağı el alan eldir.” ( Neysâbûrî, Müstedrek, IV, 472) ‘Atiyye: “Rasûlullah bize lehçemizle konuştu” demiştir. Hadîste geçen أَنْطَى fiili أَعْطَى anlamında olup sadece mensup olduğu kabilede konuşulan bir kelimedir.
Hz. Peygamber bu kabilelerin içinde yaşamadığı gibi onlara yakın bir mıntıkada da bulunmamıştır. Dahası onların dilini öğrenmek için özel bir gayret de sarf etmemiştir. Buna rağmen onlarla kendi lehçeleri üzerinden iletişim kurmuş ve iletmek istediği mânâ ve hakikatleri en doğru şekilde aktarmıştır. Bu da sahip olduğu dile ait bu hususiyetlerin Alîm ve Habîr olan Rabbi tarafından kendisine verildiği gerçeğini ortaya koyar. Zîrâ Kur’ân’da O’na (sas) hitaben “Allah sana kitabı (Kur’ân’ı) ve hikmeti indirmiş ve sana bilmediğin şeyleri öğretmiştir. Allah’ın sana lütfu çok büyüktür.” (Nisâ (4), 113) buyrulmuştur.
Fesahatine Dair Hususiyetler
Allah Rasûlü’nün (sas) sözleri açık, net ve anlaşılırdı. Konuşurken kısa ve öz konuşur, konuştuklarının kıyamete kadar insanlara yol gösteren hakikatler olduğunu bilirdi. Bu yüzden muhatabın aklında ve kalbinde yer etmesi için sözlerini yavaş yavaş söylerdi. Kendisini çok yakından tanıyan ve esrarına vâkıf olan Hz. Âişe (ö. 58/678), O’nun (sas) konuşurken sözlerini saymak isteyenin rahatlıkla sayabileceğini belirtir. (Buhârî, Menâkıb 23) Bir başka rivayette ise Allah Rasûlü’nün (sas) acele etmeksizin tane tane ve açık bir şekilde konuştuğunu, hatta etrafındaki insanların sözlerini ezberleyebildiğini ifade eder. (Nesâî, Amelu’l-Yevm ve’l-Leyle 116; Beyhakî, Sünen, III, 293) Bu da bize, Hz. Peygamber’in sözlerinin mübarek ağzından dökülmeden önce fikir süzgecinden geçtiğini, aklının dilinin gerisinde ve ona tam hâkim olduğunu göstermektedir. Bu yüzden sözlerinde herhangi bir eksiklik, kapalılık veya karışıklık olmamıştır.
Efendimiz konuşmalarında muhatabın bildiği ve aşina olduğu lafızları kullanmaya özen gösterirdi. Durumun gereğine uygun olması ve mânânın daha iyi anlaşılması gayesiyle daha az aşina olunan lafızlar kullandığı da olmuştur. Konuşmalarında anlam akıcı bir üslûbu gerektirdiğinde selis kelimeleri, yumuşak ve ince bir üslûbu gerektirdiğinde de ona uygun kelimeleri tercih etmiştir. Her iki durumda da lafızların mânâya delâleti tam, açık ve yerli yerindedir. Şair ve ediplerin güçlükle ortaya koyabildikleri bu husus hadislerin genel karakteri olup Allah Resûlü’nün (sas) beyân gücünü gösteren en güçlü argümanlardandır.
Hz. Peygamber gereksiz konuşmalardan, tekellüflü ve yapmacık ifadelerden hoşlanmadığı gibi lafı dolaştırmayı ve mânâsı zor anlaşılan garip kelimeler kullanmayı da sevmezdi. Çünkü O (sallallahü aleyhi ve sellem), tebliğle vazifeliydi ve tek arzusu muhatabına ulaşmak ve anlatmakla yükümlü olduğu hakikatleri insanların idrak seviyelerine göre sunmaktı. Yoksa muhatabı ile kendisi arasında garip lafız ve anlamlardan oluşan bir engel koymak değildi. O’nun (sas) kullandığı lafızlar açık olup delâletleri kolay anlaşılırdı. Muhatabı O’nun (sas) maksadını ve neyi kastettiğini açık ve net bir şekilde anlardı. En ciddi ve çetrefilli meseleleri tereyağından kıl çeker gibi birkaç kelime ile ifade ederek çözerdi. Yüzyıllar sonra bile Arap diline vâkıf bir insan sözlüğe çokça müracaat etmeden O’nun (sas) sözlerini rahatlıkla anlayabilir.
Allah Resûlü (sas) her insana akıl derecesine, durumuna ve ihtiyacına uygun söz söylemiş, kastettiği mânâ ile kullandığı lafızların birbiri ile uyumlu olmasına özen göstermiştir. Belâgatin özünü oluşturan ve daha sonraki dönemlerde “sözün muktezâ-ı hâle mutabık olması” şeklinde ifade edilen “yerinde söz söyleme” hususu hadislerin genel bir özelliğidir. Örneğin Ashâbtan biri Allah Rasûlü’ne (sas) gelerek;
“Ey Allah’ın Rasûlü! Kendisine en iyi davranmam gereken kimdir? diye sordu. Allah Rasûlü:
–Annen! buyurdu. O sahâbî:
–Ondan sonra kimdir? diye sordu. Efendimiz:
–Annen! buyurdu. Sahâbî tekrar:
–Ondan sonra kim gelir? diye sordu. Allah Rasûlü yine:
–Annen! buyurdu. Sahâbî tekrar:
–Sonra kim gelir? diye sorunca Allah Rasûlü bu sefer:
–Baban! cevâbını verdi.” ( Buhârî, Edeb 2; Müslim, Birr, 1)
Hz. Peygamber üç kez arka arkaya anneyi zikrederek ona vurgu yapmakta, sonra babayı zikretmektedir. Bu ise son derecede beliğ ve muhatabın durumuna uygun bir ifadedir. Çünkü Allah Resûlü (sallallahü aleyhi ve sellem) muhatabın durumuna vâkıftı ve ona göre konuşuyordu. Bunun için anne hakkını vurgulamış ve o sahabinin şahsında bütün ümmetine ders vermişti. Ayrıca anne kendisine iyi davranma, gönlünü hoş tutma, onu kırmama gibi hususlar bakımından babadan daha fazla hak sahibidir. Çocuğun yetişmesinde annenin çektiği sıkıntılar babaya nispetle daha fazladır. Baba ise anneden daha güçlüdür ve hayatını tek başına idame ettirebilir. Ama anne tam aksine zayıftır ve birilerinin desteğine muhtaçtır. Diğer taraftan çocuk büyüdükçe anneye olan bağlılığı azalırken babaya olan bağlılığı aynı kalır. Bu ise anneye karşı ihmalkâr davranmayı netice verebilir. Bu sebeple hadîs soru soranın, hattâ bütün insanların durumuna uygun olarak anneye vurgu yapmış ve ona önem vermiştir.
Şu bir gerçektir ki Arapların en fasih ve belîğ kabul edilen edipleri eğer sözlerini güzelleştirmiş, sağlamlaştırmış ve mükemmel hâle getirmişlerse, bunu ancak büyük bir gayret ve emek neticesinde, sözün üzerinde düşünerek, sahip oldukları dil melekesinin sınırlarını zorlayarak elde etmişlerdir. Örneğin “Havliyyâtu Züheyr” olarak adlandırılan şiirler bu türden olup Züheyr b. Ebî Sülmâ’nın kasideyi nazmettikten sonra bir yıl boyunca onu tashih ettiği ve güzelleştirmeye çalıştığı rivayet edilir. Böylesine bir gayrete rağmen ediplerin sözleri kusurlardan hâlî olmamış, yer yer belâgate aykırı hususlar barındırmış ve eserlerine bir tekellüf kokusu hâkim olmuştur. Sözün kısa tutulması gereken durumlarda uzatmış, uzatılması gereken yerlerde kısaltmış, lafız-mânâ münasebetinde isabetli seçimler yapamamışlardır.
Fakat Allah Resûlü (sallallahü aleyhi ve sellem) tam bir fıtrat insanıydı. Hiçbir zaman söz söylerken tekellüfe girmemiş, sözünü güzelleştirme kaygısı taşımamıştır. O (sas), dile tam hâkimdi ve konuşurken sözünün sınırlarını çok iyi tayin ederdi. Muhatabına aktarmak isteği mânânın ötesine geçmezdi. Yanlış anlaşılacak durumlara ise hiç düşmemiştir. Âni cereyan eden olaylar karşısında ifade ettiği sözlerinde dahi bir tereddüt, eksiklik, yanlışlık olmadığı gibi fesahati ihlal eden bir husus da söz konusu değildir. Bütün sözleri hep akıl, hikmet ve fetanet doludur.
Allah Resûlü’nün (sallallahü aleyhi ve sellem) sözleri vecizdi. O (sas), az sözle çok mânâlar ifade ederdi. Cevâmi’u’l-kelim olarak ifade edilen bu husus Allah Rasûlü’ne (sas) has bir durum olup daha önce hiçbir peygambere verilmemiştir. Bir beyanında diğer peygamberlere verilmeyen altı şey ile üstün kılındığını ifade eder ve bunlar içinde cevâmi’u’l-kelim’i zikreder. (Müslim, Mesâcid 5-8; Tirmizi, Siyer 5) Başka bir yerde ise “Ben nebiyy-i ümmî olan Muhammed’im, Ben’den sonra nebî yok! Ben kelâmın ilkiyle, sonuyla ve cevâmi’u’l-kelim ile serfiraz kılındım.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, XI, 179, 564; Beyhakî, Şu’abu’l-Îmân, III, 39) buyurmuştur. Evet, Hz. Peygamber özlü ve ihtiyaca binaen konuşur, muhatabın durumuna ve bağlama göre sözü bazen uzatır bazen kısaltırdı. O’nun (sas) konuşmalarında isrâf-ı kelâma asla rastlanmazdı. Sayfalar dolusu hakikatleri bazen birkaç kelime ile ifade ederdi. O Beyân Sultanı'nın (sas) sözleri, kısa olmasına rağmen son derecede vurucu, veciz olmakla birlikte vicdanlarda tesirli ve hafızalarda kalıcı idi.
Allah Rasûlü’nün (sallallahü aleyhi ve sellem) sözleri evrenseldir. Cümleleri, vürûduna sebep olan münasebetin dar kalıpları arasında sıkışıp kalmamıştır. Çok özel olaylar sebebiyle söylemiş olduğu sözlerde dahi büyük prensipler ve hikmetler mevcuttur. Örneğin İslâm tarihinin en büyük hâdisesi kabul edilen Medine’ye hicret sırasında vuku bulan çok özel bir olay münasebetiyle ifade etmiş olduğu sözler buna çok güzel bir misaldir. Evlenmek gibi kişisel ve dünyevî bir maksatla hicret eden bir sahabi sebebiyle söylemiş olduğu “Ameller ancak niyetlere göredir.” (Buhârî, Bedu’l-Vahy 1; Ebû Dâvûd, Talâk 11) hadisi, sözünü ettiğimiz münasebetin dar kalıplarını kırmış, zaman ve mekânın sınırlarından bağımsız şümullü olarak varid olmuştur. Âlimler bu hadîsin İslâm’ın üçte birini veya dörtte birini oluşturduğunu ifade ederler.
Allah Resûlü (sallallahü aleyhi ve sellem) bütün zamanlara hitap eden bir üslûba sahipti. Şu bir gerçektir ki kendi devrinde zirveyi temsil eden nice büyük edipler zamanın, algıların ve zevklerin değişmesiyle edebiyatları köhnemiş ve izleri silinmiştir. Fakat Allah Rasûlü’nün (sas) fesâhati, belâgati ve üslûbu zamanın öğütücü çarklarına meydan okumuştur. O (sas), her asırdaki muhataplarına tebliğle mükellef olduğu hakikatleri etkili ve canlı bir şekilde sunmuş ve sunmaya devam etmektedir. Çünkü O (sas), zaman ve mekân sınırı olmaksızın bütün insanlığa bir hidayet rehberi olarak gönderilmiştir.
Hz. Peygamber’in mesajlarının her asırda zihinlerde ve gönüllerde taze ve canlı oluşunun en önemli sebeplerinden biri de sahip olduğu edebî üslûbudur. O’nun (sas) sözlerini okuyan veya dinleyen kişi sanki kendisine hitap ediliyormuş gibi hissesine düşeni alır. Her asırda insanlar O’nun (sas) sözlerinde kendilerine söylenen şeyler bulmuşlar ve bulmaya da devam edeceklerdir. Bu yönüyle O’nun nübüvveti sona ermemiş ve O (sas), hâlâ bizzat hayatın içindedir. (Râfi’î, Vahyu’l-Kalem, III, 14)
Bir Edibin Sözleri
Son olarak şunu ifade etmek gerekir ki, O Beyan Sultanı’nın (sallallahü aleyhi ve sellem) sözlerini hakkıyla ancak dilin inceliklerine vâkıf söz üstatları edipler takdir edebilir. Bu vesileyle makalemizi Arap edebiyatının önde gelen imamlarından meşhûr âlim el-Câhız’ın (ö.255/868) Efendimiz’in (sas) sözlerini vasfettiği şu cümlelerle bitirmek istiyoruz:
“O (sas) az kelimeyle çok mânâ ifade etme gücüne sahipti, yapmacık tavırlardan ve tekellüften uzaktı… Uzun konuşulması gereken yerde uzun, kısa tutulması gereken yerlerde de sözü kısaltmıştır. Kulağa hoş gelmeyen garip kelimelerden uzak durmuş, çarşı-pazar dilinden yüz çevirmiştir. O (sas), ancak bir hikmet mirasından konuşmuş, ismetle kuşatılmış, ilâhî te’yidle güçlendirilmiş ve tevfîk-i ilâhî ile kolaylaştırılmış sözler söylemiştir. Bunlar Allah’ın sevgisine mazhar olmuş ve kabule şayan sözlerdir. Allah (celle celâluhu) O’nun (sas) sözlerine mehâbet ile tatlılığı, güzel ifade ile kelime azlığını bir arada vermiştir. O (sas), sözlerini tekrar etmeye ihtiyaç duymadığı gibi dinleyenler de tekrara ihtiyaç hissetmezdi. O’nun (sas) sözlerinde eksik kelime yoktur, konuşurken asla dil hatasına düşmemiştir. Hiçbir huccet ve hiçbir hasım O’na (sas) karşı duramamış, hiçbir hatip de O'nu susturamamıştır… Ayrıca insanlar O'ndan daha faydalı, lafız yönüyle daha doğru, vezin bakımından daha düzgün, üslûp itibariyle daha güzel, gaye bakımından daha şerefli, etki yönüyle daha güçlü, mahreç bakımından daha kolay, mânâ itibariyle daha fasih, anlam bakımından daha açık bir söz işitmemişlerdir.” (Câhız, el-Beyân ve’t-tebyîn, II, 16-18)
* Dokuz Eylül Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesi
Farklı Donanım ve Hususiyetleriyle Allah Resulu (s.a.s)
Doç. Dr. Yener Öztürk
Cenâb-ı Hak, bir insana iffet, fetânet, sıdk ve sadâkat, emniyet, güzel örnek olma, istikâmet, rabbânîlik, hasbîlik, ihlâs, çok aşkın bir tebliğ kabiliyeti gibi üstün kabiliyet ve istidatlar bahşetmiş, sonra da onu peygamberlikle şereflendirmişse, bu, özel bir vazife için donanmış olmayı ve o peygamberin hususiyle o iş için yaratıldığını gösterir.
Allah Resûlü’nün ve diğer bütün peygamberlerin bir beşer olması, onlar için bir noksanlık değil, aksine bir kemaldir. Bir beşer değil de, melek veya cinlerden birer fert olsalardı, insanlara önder olamaz ve rehberlik edemezlerdi.
Kur’ân-ı Kerîm’de, ilk muhatap kitle içinden, kendi cinslerinden birisinin peygamber olarak gönderilmesindeki hikmeti kavrayamayan yahut kavramak istemeyenlerin “Allah peygamber olarak bir beşer mi gönderdi?” (İsrâ, 17/94) şeklindeki itirazlarına karşı şu cevap verilmiştir: “(Ey Nebi) Onlara (şu sözümü) ilet: Eğer yeryüzünde (insan değil de) itmi’nanla yürüyen melekler olsaydı, Biz de onlara (onların cinsinden bir) melek peygamber gönderirdik.” (İsrâ, 17/95)
Resûl-i Ekrem gibi, diğer peygamberler de birer beşerdir ve insanoğluna gönderilmiştir. Eğer böyle olmasaydı, insanlar onlarla konuşup anlaşamaz ve onlarla iletişim imkânı bulamazlardı.1 Bu itibarladır ki Kur’ân “Eğer Biz peygamberi bir melek kılsaydık (melek olarak gönderseydik) onu yine bir insan suretinde gönderirdik..” (En’âm, 6/9) buyurmaktadır.
Beşerî Yönünü Vurgulayan Âyetleri Nasıl Anlamalıyız?
Kur’ân-ı Kerîm’de Allah Resulü’nün beşerî yönünü dikkatlerimize arz eden âyetler vardır. Bu hususu en belirgin şekilde dile getiren ‘De ki, ben de sizin gibi bir beşerim.’ ifadesinin yer aldığı âyetlerdir.
İşte Kur’ân’ın bu vurgusundan hareketle kimi dikkatsiz zihinlerce ‘Allah Resulü donanım olarak diğer insanlardan farkı olmayan bir beşer’ olarak düşünülmektedir. Ne var ki Kur’ân-ı Hakîm’in ifadelerine bir bütünlük içinde baktığımızda bu türden bir algıyı/iddiayı destekleyici bir anlamın çıkarılamayacağı görülecektir. Meselâ Fussilet Sûresi’nde geçen âyet-i kerîmeye sonrasıyla (siyakıyla) bir bakalım: “De ki: Ben de sizin gibi bir beşerim, yalnız bana şu vahyolunuyor: Sizin ilâhınız, sadece bir tek İlâhtır. Artık O’na istikamet içinde yönelin, O’ndan mağfiret dileyin. O’na eş/ortak tutanların vay hâline!” (Fussilet 41/6. Ayrıca bkz. Kehf 18/110)
Esasında ‘sizin ilâhınız, sadece bir tek ilâhtır’ şeklindeki bir sonraki cümle böyle bir vurguyla neyin kastedildiğini bütün berraklığıyla ortaya koymaktadır ki bu da, Allah Resûlü’nün ilâh olmadığı, dolayısıyla onda ulûhiyet özelliklerinin aranmaması gerektiğidir. Yani bu ve benzeri âyetler Allah Resûlü’nün (sallallâhu aleyhi ve sellem) diğer insanlar gibi beşerî ihtiyaçlarının olduğu, teklife muhataplığı, ölümlü oluşu, Allah bildirmedikçe gaybı bilemeyeceği, güç ve kuvvetinin sınırlılığı gibi hususları içermektedir. (Nitekim Allah Resulü de bu emrin gereğince Allah’ın koyduğu nizama uygun hareket ediyor ve derin kulluğunun yanında arkasındakilere beşeriyetin gereği olan yeme, içme, uyuma ve evlenme gibi meşru dairedeki zevk ve lezzetlerin âdâbını fiilen talim ediyordu.) Öyleyse bu cümlenin içeriğinden Allah Resulü’nün sıra üstü özel donanımlı bir beşer olduğu gerçeğini dışlayıcı bir anlam çıkarılamaz. Zîrâ bu âyet sadece onun beşer üstü bir varlık olmadığı hususunu vurgulamaktadır.
Kur’ân-ı Kerîm’de bu çerçevede Allah Resulü’yle ilgili olarak yer alan başka âyetler de vardır ki, bunlarda da aynı noktaya temas edilir. Meselâ İsrâ Sûresi’nde şöyle buyrulur:
“Ve ‘Biz’ dediler; ‘Sana asla inanmayacağız. Ta ki yerden bir pınar akıtasın. Yahut senin hurma ve üzüm bağların olsun da aralarından gürül gürül ırmaklar akıtasın. Yahut iddia ettiğin gibi gökyüzünü parçalayıp üzerimize kısım kısım düşüresin, ya da Allah’ı ve melekleri karşımıza getiresin de onlar senin söylediklerine şahitlik etsinler. Yok, yok! Bu da yetmez, senin altından bir evin olmalı yahut göğe çıkmalısın. Ama unutma! Sen bize oradan dönerken okuyacağımız bir kitap indirmedikçe yine de senin oraya çıktığına inanmayız ha!’ De ki: “Fe Sübhanallah! Ben sadece elçi olan bir beşerden başka bir şey miyim?”(İsrâ, 17/90-93)
Bu âyetlerden de açıkça anlaşılmaktadır ki Resûl-ullah’ın (sallallâhu aleyhi ve sellem) beşeriyetine vurgu yapılarak verilen cevap, müşriklerce ulûhiyete has olan şeylerin ondan istenmesine yöneliktir; zor durumda bırakma kastıyla ondan beşer kudretinin ötesindeki icraatların beklenmesiyle ilgilidir. Yani o bir beşerdir ve beşerin ilâh olması imkânsızdır. İşte bu imkânsızlığı açıkça belirtmek için Allah Resûlü’nün beşerîliği ön plâna çıkartılmıştır. Dolayısıyla bu cümle hiçbir şekilde Hz. Peygamberin ‘donanım ve konum bakımından’ diğer insanlardan bir farkının olmadığı iddiasını destekleyici bir delil olma özelliğine sahip değildir.
Bir kere daha vurgulamak gerekirse, bu çerçevede şeref-nüzul olmuş âyet-i kerimeler Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) farklı hususiyetleriyle fevkalâde donanımlı bir beşer olduğu gerçeğini reddedici bir anlamı asla taşımamaktadır, bu âyetler yalnızca onun beşer üstü bir varlık olamayacağını dile getirmektedir. Öyle görünüyor ki -eksik bir şekilde yorumlanan- bu âyetlerden hareketle Allah Resûlü’nün beşerî yönünü mübalağalı vurgularla öne çıkarmaya çalışanlar, onun, farklı hususiyetleri ve farklı donanımıyla ilâhî vahye/kelâma mazhar müstesna bir beşer olduğunu unutmuş bulunmaktadırlar.
Bu çerçevede önemli bir hususu daha hatırlatmakta yarar görüyoruz: Tarihî süreçte peygamberlerin risalet yönüne odaklanıp beşerî yönünü akıllarına sığıştıramayanlar onları -Hz. İsa örneğinde olduğu gibi- insanüstü bir varlık gibi düşünmüş ve beşerî yönünü görmezden gelmişlerdir. Ancak Allah Rasulü’nün ümmetinden hiçbir fert onun beşer olma vasfını inkâr etmemiş ve daha önceki bazı toplumların kendi peygamberleriyle ilgili düştükleri yanılgıya düşmemişlerdir. Müslümanlar ‘eşhedu en lâ ilahe illellah ve eşhedu enne Muhammeden abduhu ve rasulühü’ diye şehadet getirirlerken, O'nun risaletinden evvel kulluğuna şahitlik etmişlerdir.
Allah Rasulü’nün tâ baştan tembih mahiyetinde şu sözü de ümmetinin söz konusu bir yanılgıya düşmemesinde etkili olmuştur: “Sakın Nasarânın (Hristiyanların) İsa b. Meryem hakkında aşırı övüp ifrat ettiği gibi benim hakkımda ifrata düşmeyin; ben, Allah’ın kuluyum. Öyleyse (benim için) ‘Muhammed Allah’ın kulu ve Rasulü’dür’ deyin.” (Buharî Enbiya 48; Hudûd 31)
Netice olarak ifade etmeliyiz ki Hristiyanların Hz. İsa’yla alâkalı ifratkâr düşünceleri ne kadar yanlışsa, bugün kimi teologların Allah Rasulü’yle ilgili sıradanlaştırıcı tefritkâr yaklaşımları da en az o kadar yanlış ve üzüntü vericidir.
Özel Donanımı
Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem), şüphe yok ki bir insandır. Beşeriyetinin gereği olarak bizde bulunan şeyler onda da bulunur; o da yer, içer ve uyur. Ayrıca bizim sahip olduğumuz duygular onda da vardır. Ancak müşterek olduğumuz bu özellikler2 onun donanımının bizimle aynı seviyede olduğunu gösteren bir delil değildir. Çünkü O (sallallâhu aleyhi ve sellem) insanların istidatça en yüksek ve ahlâkça en mükemmel olanıdır.
Bediüzzaman Hazretleri Mucizat-ı Ahmediyye adlı eserinde Allah Resulü’nün yüklendiği görev itibariyle böyle olması gerektiğini kendine has mantık örgüsüyle ele alır. İlgili yeri kısmî bir sadeleştirmeyle aktarmak istiyoruz: Madem yapan bilir, elbette bilen konuşur. Madem konuşacak, şuur ve fikir sahibi konuşmasını bilenlerle konuşacak. Madem onlarla konuşacak, elbette onlar içinde en cem’iyetli ve şuuru küllî olan insan neviyle konuşacaktır. Madem insan neviyle konuşacak elbette insanlar içinde hitaba kabiliyetli ve en mükemmel olanlarla konuşacaktır. Madem.. nev-i beşere mukteda (rehber) olacaklarla konuşacak, elbette, dost ve düşmanın ittifakıyla en yüksek istidatta ve en alî ahlâkta olan.. Muhammed (aleyhissalâtu vesselâm) ile konuşacak. Nitekim konuşmuş, resûl olarak görevlendirmiş ve nev-i beşere rehber yapmıştır.3 Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) eşsiz bir beşer oluşunu dışarıdan (Batılı) birisi olarak Prens Bismark da şöyle ifade eder: “Ben iddia ediyorum ki Muhammed eşsiz bir kuvvettir. Artık ‘Kudret Eli’nin böyle ikinci bir vucudu imkân sahasına getirmesi ihtimalden uzaktır.”4
O (s.a.s.) bu yüksek ruhî özelliklere sahip kılınmasaydı melekler ve yüce âlemlerle irtibat kurma imkânı olmazdı (Kadî Iyaz, Kitabu’ş-Şifâ, s. 455) ve Kur’ân gibi mu’ciz bir beyan onun kalbine yüklenemezdi. Zîrâ bütün vahiylerin hülâsası, son ve en kapsamlı bir hitaba muhatap kılınma, özel bir durumdur, bunun için O’nun (sallallâhu aleyhi ve sellem) sıra üstü bir donanıma sahip olması gerekir.
Esasında bütün varlığı ilgilendiren bir mesaja ve kâinatın rengini değiştirecek bir nura (vahye) muhatap olarak seçilen kişinin nazarı en geniş, şuuru en derin ve ahlâkı en yüksek bir Zât olması kaçınılmazdır. Nitekim Kur’ân’da yer alan “Şüphe yok ki sen yüce bir ahlâk üzeresin.” (Kalem 68/4) âyeti bu hususa işaret etmiş olmaktadır. Şöyle ki risalet gibi yüksek bir misyonu temsil edecek Zât’ta yüksek bir hulukun (ahlâkın) bulunması gerekir. Bunun gerçekleşmesi ise ancak yüksek donanımlı bir halk ile (yaratılışla) mümkündür. Denilebilir ki belli darlıklar içinde bulunan bizler kendimizi zorlasak dahi Allah Resulü’nün (sallallâhu aleyhi ve sellem) özel donanımını hakkıyla anlayamayız. Zîrâ ‘hayırlılar içinden seçilmiş’ (Sâd 38/47) peygamberler zümresinin istidat ve ahlâkça en yüksek olan bir ferdinin mahiyetine ait derinlikler, ruh aynamızın kabiliyeti nispetinde bize aksedecektir.
Hâsılı, yüce Allah hâtemu’n-nebiyyîn olan Hz. Muhammed’i (sallallâhu aleyhi ve sellem) bütün peygamberlerin mesaj ve mirasına vâris olmak üzere seçmiştir. Böylesine önemli bir işi/misyonu yüklenecek olan Zât’ın fevkalâde bir donanımının olması kaçınılmazdır.
Bakış Açısındaki Saygının Korunması
Hz. Muhammed (sallallâhu aleyhi ve sellem) Cenâb-ı Hakk’ın tercümanı ve elçisi olma sıfatıyla Allah’ın insanlar hakkında razı olduğu model bir şahsiyettir (üsve-i hasenedir). Bu itibarla da onun normal beşerî davranışlarında dahi risaletinin boyası vardır.
O (sallallâhu aleyhi ve sellem) yaşadığı hayatın bütün alanlarında model şahsiyet olma hususiyetini risaletinden aldığı ışıkla/güçle gerçekleştirmiştir. Nitekim risaletinin aydınlığında yürüyen bir beşer olması sayesindedir ki, onun normal fıtrî muameleleri (âdetleri) bizler için ‘âdâb’ olmuştur.5 Ve yine bu sayededir ki, onun insanlarla olan beşerî münasebetleri sıra üstü ahlâkî güzellik ve örnekliklerle neticelenmiştir.
Hz. Muhammed (sallallâhu aleyhi ve sellem) fevkalâde hususiyetleri olan resul bir beşerdir. Bir başka ifadeyle O, semavîliği içinde arzîliği, arzîliği içinde de semavîliği temsil eden bir beşerdir. Şu hâlde O Zât hakkında eksik ve yanlış bir kanaate düşmemek için bu hususun zihinde sürekli canlı tutulması gerekir. Sözgelimi, siyer ve hadîs kitaplarından O’nun (sallallâhu aleyhi ve sellem) çarşı içinde bedevî bir Arap karşısında -bir atın pazarlığıyla alâkalı olarak- ısrarını (Ebu Davud, Akdıye 20; Nesaî, Buyu’ 81) takip ederken, bir taraftan da O'nun beşerin idrak sınırlarını aşan İsrâ-Mi’rac gibi öteler ötesi varlıkta misli olmayan kutsi bir yolcuğun sahibi olması6 gibi yönlerini de mülâhazaya almamız gerekir.7 Evet, bu gibi durumlarda nazarlarımızı her vakit O’nun (sallallâhu aleyhi ve sellem) nuranî mahiyetine ve risalet mertebesiyle temsil olunan mânevî şahsiyetine çevirmeliyiz. Aksi takdirde –farkında olmaksızın- ya O’na karşı saygıda kusur ederiz veya O’nun büyüklüğü hakkında şüpheye düşeriz.8
Bugün saygı mevzuunda bazı kesimlerce içine düşülen çıkmazlardan biri de -modern zamanların pozitivist ve rasyonalist tesirlerinden beslenen- indirgemeci bir üslûpla Allah Resûlü’nün ‘sıradan bir tebliğci/postacı’ gibi görülmesidir. Bu sakim anlayışın da sonuçları itibariyle saygı sınırlarını zorladığını belirtmemiz gerekir. Çünkü mesajı getiren Zât’a karşı kusurlu bakışın, onunla gelen mesajın da kusurlu bir şekilde algılanmasına sebep olacağı açıktır.
O’na (sallallâhu aleyhi ve sellem) karşı saygının devam eden bir duyarlılıkla korunması lâzımdır. Zîrâ zaman eskidikçe mesajın bizim zihinlerimiz ve nazarlarımızda solmaması, hep taze olarak hissedilmesi ve bizde sürekli o mesaja müracaat etme istek ve arzusunun kalması, bu saygının canlı tutulmasına bağlıdır. Hâsılı, mesajla mesajı getiren zât arasında çok önemli bir münasebet vardır. Onların saygınlıkları korunduğu nispette mesajlardan istifade oranı da o nispette artmış olacaktır. 9
Bir İtiraz ve Cevabı
Allah Resûlü’ne (sallallâhu aleyhi ve sellem) karşı korunması gereken saygı konusunda yapılan bu vurguları mübalağalı görenler itiraz mahiyetinde şöyle demektedirler: O, içimizden birisidir, farklı bakışlarla onun bizden uzaklaştırılması, onu takip etmeyi/örnek almayı imkânsız kılmaktadır.
Şüphe yok ki O (sallallâhu aleyhi ve sellem) içimizden birisidir. Nitekim Kur’ân da ‘içinizden biri’ anlamında bu duruma ‘resûlen min enfusihim’ (Âl-i İmrân 3/164) ve ‘resulen minhum’ (Cuma 62/2) gibi ifadelerle dikkat çeker. Bununla birlikte Kur’ân Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) fevkalâde özellikler sahibi seçkin bir beşer olduğunu da bize öğretir. Öyle ki Kur’ân’da Allah (celle celâlühü) için kullanılan iki sıfat Hz. Peygamber için de kullanılır: “Kasem olsun ki size nefsinizden (kendi içinizden ve cinsinizden) öyle bir peygamber gelmiştir ki, sizin sıkıntıya düşmeniz O'na çok ağır gelir. O ki size çok düşkündür (üzerinize titrer); inananlara karşı çok şefkatli ve merhametlidir (raûf ve rahîm’dir).” (Tevbe 9/128)
Bu İlâhî beyanın ışığında O'nunla alâkalı tespitlerimize özen göstermemiz gerekir ki o da şudur: Evet Allah Resulü içimizden birisidir, ancak O (sallallâhu aleyhi ve sellem) hiçbir hususta seviyemize indirilecek birisi değildir. Bir diğer ifadeyle, O hem-cinsimizdir, yani içimizden bir beşerdir; ama O'nda, bizde olmayan derinlikler vardır.10 O ki (sallallâhu aleyhi ve sellem) hayatı boyunca üstün ahlâkın her bir ünitesini/şubesini en yüksek mertebeleriyle temsil edip11 eşsiz bir rehberlik sergilemiştir. Bunun için olsa gerektir ki yaşadığı hayata/ömre bizzat Allah tarafından kasem edilmiştir. (Hıcr 15/72)
Kısa bir hatırlatmadan sonra, Allah Resûlü’nün üstün donanımını görmek istemeyenlere şu soruları yöneltmek istiyoruz: 1- Hep yüksek düşünüp yüksek yaşamış ferd-i ferîd bir şahsiyeti konumuna uygun bir şekilde anlatma gayretinin nesi/neresi onu kendimizden uzaklaştırma faaliyetidir? 2- Acaba sıradanlaştırılmış bir peygamber tasavvuru bize ne kazandıracaktır? O'nu kendi seviyemize indirmenin pratikte ne gibi yararı olacaktır? Bu durum Hakk’a teslimiyetimizi mi artıracak, yoksa hayatımızı daha derince yaşamamızı mı temin edecektir? Hiçbirisi.
Esasında üsve-i hasenemiz (model şahsiyetimiz) olan bir beşeri (peygamberi), ahlâkî değerleri temsilde hep ileri bir noktada ve üst bir çizgide bulmamız/görmemiz, gücümüz nispetinde bizi ona yakınlaşmaya sevk/teşvik eder. Bu hareketlilik de sürekli olarak yükselişimize vesile olur.
Öyle anlaşılıyor ki peygamberleri bilerek veya bilmeyerek sıradan bir seviyeye çekme ve bu düzlemde değerlendirmeye tâbi tutma anlayışı/alışkanlığı, akıldan ziyade nefsin arzularından kaynaklanmaktadır. Zîrâ nefis, zor/sıkıntılı durumlar karşısında kolayca hata işleyebilen veya beşerî zaaflarına –hâşâ- yenik düşebilen sıradanlaştırılmış bir peygamber tasavvuru içinde yanlışlarını/günahlarını, daha kolay şekilde saklama imkânı bulmaktadır. Yani bir peygamber için bile bunlar rahatlıkla söz konusu olabildiğine göre endişe edilecek bir durum yok demektir. Evet, peygamberleri yüksek hâlleriyle kabullenmeye razı olmayan nefislerin onları kendileri gibi sıradan bir beşer olarak görmeyi arzu etmeleri kaçınılmaz olmaktadır.
İşte bu olumsuz neticeye maruz kalmamak için Resûl-i Ekrem’e, nefsin değil, vahyin takdim ettiği şekliyle bakılması gerekir. Şimdi bu zaviyeden şu âyet-i kerimeyi yeniden okumaya çalışalım:“Şüphesiz ki Allah ve melekleri Peygamber’e salât etmekte (O'nun şerefini gözetmekte ve şanını yüceltmekte)dirler. O hâlde siz de ey müminler O'na salât edin (yani O'nun şanını yüceltmeye özen gösterin) ve O'na içtenlikle selâm edin (esenlik dileyin).” (Ahzâb 33/56) Bu ilâhî beyandan, saygıya ve övgüye en çok hakkı olanların peygamberler olduğunu anlıyoruz. Öyleyse onlara karşı gerek düşünce, gerekse söz ve yazıda dikkatli olmaya çalışmak bizim için bir sorumluluk olmalıdır.
Netice
Peygamberler (aleyhimüsselâm) üstün karakter ve yüksek haslet sahibi müstesna insanlardır; Onlar sıradan bir beşer değillerdir. Öyleyse inanmış her bir fert bu mümtaz silsileyi -hususiyle bu silsilenin son ve en mükemmel halkası olan Allah Resulü’nü (sallallâhu aleyhi ve sellem) yüksek hâl ve konumuyla kabul etmeli ve bu duyarlılığı korumayı bir vecibe bilmelidir.
* Dicle Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesi
yozturk@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Bu bağlamda yapılmış bulunan izahlar için bkz. Kadî Iyaz, Kitabu’ş-Şifâ, s. 455-456.
2. Esasında burada da yine gözden uzak tutulmaması gereken önemli bir detay söz konusudur. Hz. Peygamber, yeme-içme ve uyuma özelliklerine sahip olma bakımından bizimle aynıdır, yoksa o yemek ve uykunun ölçü ve miktarı bakımından da bizlerden çok farklı yaşamıştır. Ömrü boyunca hep sınırlı bir uyku ve hayatta kalmasına vesile olabilecek bir yemekle yetinmiştir.
Bunun yanında Hz. Peygamber’in cismanî güç bakımından da farklı bir derinlikte yaratıldığını gösteren sahih rivayetler vardır. Meselâ başta Buhari olmak üzere birçok muteber hadîs kaynağında Allah Resulü kendisinde normal insanlardan otuz defa daha üstün bir erkeklik gücünün olduğunu ifade buyurmuştur. (Bkz. Buharî, Gusl 12; İbn Hanbel, Müsned, III, 291.) Buna rağmen O (s.a.s) –mahremi olmayan- bir kadına başını kaldırıp bakmamıştı. Bu O'nun kadına karşı ilgisiz bir tabiata sahip olmasından kaynaklanmıyordu. O'nu böyle iffetli hâle getiren Allah’a karşı olan saygı ve haşyetiydi. Zîrâ Rabbi O'nu bütün güzel hasletleri temsil etsin diye yaratmıştı. (M. Fehullah Gülen, Enginliğiyle Bizim Dünyamız s.74)
3. Nursî, Said, Mucizat-ı Ahmediyye, Şahdamar yay. İstanbul 2008, s. 5.
4. Bkz. Mustafa Ateşmen, Avrupalı Gözüyle İslam, Y. Asya yay. İstanbul 1973, s. 196.
5. Edebin her bir nev’ini/ünitesini en güzel bir surette Allah O'nda cem etmiştir. Nitekim bu hakikati teyiden Allah Rasülü de bir hadislerinde şöyle buyurur: “Rabbim bana edebi en güzel bir surette ihsan etmiştir.” Münavî, Feyzu’l-Kadir, I, 225.
6. Bkz. ayetler için: Necm 53/1-8. Hadîs-i şerifler için: Buharî Salat 1, Müslim, Eman 259; Ebu Davud, Edeb 35; İbn Hanbel, Müsned, III, 148.
7. Allah (c.c) bu davetle haslar üstü has bir kulunu -varlığın mülk ve melekût mertebelerini birer birer gezdirip/kat ettirip- imkân ve vücub arası bir noktaya (kab-ı kavseyne) ulaştırmıştır. (Bkz. Necm, 9).
8. Bediüzzaman hazretlerinin yaklaşımı için bkz. Mucizat-ı Ahmediyye, Şahdamar yay, İstanbul 2008, s. 18-19.
9. Özetleyerek iktibasta bulunduğumuz bu yorum için bkz. M. F. Gülen, Sohbet-i Canân, GYV yay, İstanbul 2004, s. 55-60.
10. Bu âyet-i kerimeyle, O’nun (sallallâhu aleyhi ve sellem) erişilmesi imkânsız iki derinliği dikkatlerimize arz edilir: 1. Her şeyden önce O (sallallâhu aleyhi ve sellem), kendini unutmuşluk ölçüsünde, derdimizi kendi derdi gibi görüp onların acısını her vakit içinde yaşamaktadır. 2. O’nun insanlıkla hususiyle inananlarla ilgisi yalnızca sıkıntılarını derinlemesine vicdanında duymakla da kalmamaktadır; onların akıbetini tehlikeye sokacak problemlerin halli için tabiri câizse kutsi bir hırsla gayret sarf etmektedir.
11. Nitekim bu hususa Peygamberimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) kendisi şu nebevî beyanıyla dikkat çeker: “Ben üstün ahlâkî hasletleri tamamlamak üzere gönderildim/görevlendirildim” Muvatta, Hüsnü’l-Huluk 8.
Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) Savaşla İlgili Uygulamaları
Prof. Dr. Davut Aydüz
İslâm’da harp, yüce bir dava uğruna, fikir hürriyeti, düşünce hürriyeti adına, insanlığa giden yolları açma uğrunda yapılmıştır.
Bununla beraber gerektiğinde sulha gitmeyi de ihmal etmemişlerdir. Çünkü sulh esas, harp ise tâlîdir.
Allah Resûlü (sallallahü aleyhi ve sellem), Medine’ye geldiğinde her yönden düşmanla sarılı idi; güneyde Kureyş, kuzeyde Hayber Yahudileri ve Gatafan kabilesi, içeriden ise Yahudi kabileleri ve münafıklar sürekli tehlike oluşturmakta idi. Aslında bütün Arabistan O’na karşı idi. İçerdeki ve dışarıdaki çeşitli tehlikeleri teker teker harikulâde tarzda ortadan kaldırması ve bir araya gelerek kendisine karşı birleşik bir güç oluşturmalarına fırsat vermemesi, O’nun siyasî ileri görüşlülüğünün ve diplomasisinin belgesidir. O (sallallahü aleyhi ve sellem), bütün Arap kabilelerini bir yönetim altına toplayıp birleştiren, onlara barış ve esenlik sağlayan ilk insandı. Bu, O’nun askerî strateji ve savaş başarılarının yanı sıra, idarî fetânetinin ve diplomatik manevralarının bir sonucu idi.
Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), kendi hayatı ve inancı tehdit edildiğinde, yani onları müdafaa etmekten başka seçeneği kalmadığında savaşa girişmişti. O’nun savaşları, düşmanları tarafından içine itildiği bir savunma stratejisinden ibaretti. İşte böylece Hz. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) azim ve kararlılıkla çarpışmaya başladı ve düşmanlarını bütün cephelerde yenilgiye uğrattı. O zamana kadar, İslâm’ın doğruluğuna tamamen inanmış; fakat korkularından bunu açığa vuramamış kişilerden zalim güçler uzaklaşır uzaklaşmaz, onlar kitleler ve gruplar hâlinde İslâm halkasına dâhil oldular. Mekke fethinden sonra insanlar, barış şartlarında hür iradeleriyle İslâm’ın mânâsını anlama ve onun hakkında düşünme imkânını elde ettiler. Sonra da onu özgürce kabul ettiler.
Şimdi, Allah Resûlü’nün yaptığı savaşların sebeplerine ve neticelerine kısaca temas edelim. Göreceğiz ki O (sallallahü aleyhi ve sellem), savaşlara kendi isteğiyle girmemiş, yani mecbur kalarak girmiş; ama buna rağmen savaşlarında bile “Âlemlere rahmet olduğunu” göstermiştir.
1. Bedir Savaşı ve Sebebi
Allah Resûlü (sallallahü aleyhi ve sellem) ve sahabe Mekke’den hicret ederken, beraberlerinde fazla bir şey götürememiş, mallarını, mülklerini, servetlerini Mekke’de bırakmışlardı. Mekkeliler, Müslümanların gözlerinin önünde, bu malları develerin sırtlarına yükleyip Şam’a, Yemen’e götürüyor ve satıyorlardı. Müslümanlar kendi kontrolleri altındaki bölgelerden Kureyş kervanlarının geçmesini, misliyle mukabele prensibine ve o günkü mevcut savaş hâlinin hükümlerine binaen engelliyorlardı. İşte Ebû Süfyan kervanının da aynı sebeple takip edildiğini duyan Mekkeliler bir orduyla Medine’ye yönelmişlerdi.
Ebû Süfyan’ın kervanın kurtulduğunu haber verip dönmelerini istemesine rağmen Mekkeli diğer reislerin sarf ettiği şu ifadeler, Kureyş’in Müslümanlara yönelik tutumunu ve savaşın gerçek sebebini izah etmesi açısından ilginçtir: “Hayır, yemin olsun ki, Bedir’e varıp develeri boğazlayıp yemekleri yiyinceye; şarapları içip âlem yapıncaya ve Araplar bu yürüyüşümüzü duyuncaya kadar dönmeyeceğiz.”1
İşte bu kinle Bedir’e gelen müşriklere, Hz. Peygamber son bir defa da Hz. Ömer’i göndererek barış teklifinde bulunmuş; fakat kabul edilmemesi üzerine savaş kaçınılmaz hâle gelmişti.2
Müslümanlar Savaş İstemiyordu
Müslümanlar, Kureyş kervanındaki kendi mallarını almak için yola çıkmışlardı. Ne var ki murad-ı İlâhî başkaydı ve onlar istemeyerek bu noktaya sevk olunmuşlardı. Allah, Enfâl Sûresi’nde kendi muradını şöyle bildirir: “Allah iki taifeden birini size vaadetmişti; siz kuvvetsiz olanın size düşmesini istiyordunuz. Oysa suçluların hoşuna gitmese de hakkı ortaya çıkarmak ve bâtılı tepelemek için, Allah sözleriyle hakkı ortaya koymak ve inkârcıların kökünü kesmek istiyordu.” (Enfâl, 7-8)
Allah, bunu murat ettiği için, Müslümanların arzusu, niyeti başka olsa bile, evirip çevirdi ve onları kervanla değil de muharip birlikle karşı karşıya getirdi. Müslümanlar, kervanı takip edip, kıstırıp mallarını geri almak niyetindeydiler; hâlbuki Cenâb-ı Hak onlara, bir daha ebedî olarak mallarını başkalarına kaptırmama yollarını açıyordu.
Allah Resulü Bedir’e 313 insanla çıktı. Karşı tarafın asker sayısı ise 1000’e yakındı. Bu, her insanın, 3-4 insanla yaka paça olması demektir. Kureyş, o güne kadar askerlik sanatı adına bilebildiği şeylerle donattığı bir orduyla, yani o günün şartlarına göre tam tekmil ve silâhlı bir ordu ile gelmişti.3
Peygamber Efendimiz’in (sallallahü aleyhi ve sellem) savaşla ilgili bir sözü şöyledir: “Allah her konuda güzellik ve iyilikle hareket etmemizi emretmektedir; öyleyse öldürürken bile, en güzel biçimde (işkence etmeden ve acı çektirmeden) öldürünüz.”4 Allah Resûlü’nün kişisel olarak içinde bulunduğu ilk savaş olan Bedir’de, bu emir yerine getirilmiştir. İşkence yoluyla öldürme, kadın ve çocukların öldürülmesi, fiilen savaşa katılmayan düşman personelinden aşçı, hizmetçi ve benzerlerinin öldürülmesi kesinlikle yasaklanmıştır.
Kur’ân, Bedir’le ilgili olarak çok enteresan bir savaş yöntemi belirtir ve şöyle der: “Vurun onların bütün eklemlerine!”(Enfâl, 12). Bu, düşmanın ölümünden çok, uzun süre rahatça savaşmasını önleyici etki yapar. Göğüs göğüse yapılan savaşlarda, savaşın hedefine zarar vermeksizin, mümkün olduğu kadar az kan dökülmesini sağlar.5 Bedir Savaşı’nda on dört Müslüman hayatını kaybetmiş; yetmiş kadar düşman öldürülmüş ve yetmiş kişi de esir alınmıştır.
2. Benû Kaynuka Hâdisesi
Bedir Savaşı’nın sonrasında, Medine Yahudi toplumunun Benû Kaynuka kolu, kendilerinin de hazırlayıcıları olduğu Medine Antlaşması’nı ihlâl etti. Kureyş ile işbirliğine girip, Ebû Süfyan’la Müslümanlar aleyhine anlaştılar. Takip eden süreçte bir Müslüman kadına uygunsuz davranış sonucu meydana gelen karşılıklı ölüm olayı bardağı taşıran son damla oldu. Hâdise üzerine meydan okuyan bir tutuma giriştiler. Ahidlerini bozdukları ve isyan ettikleri de bildirilmiştir. Bu gerekçelerle muhasara edilmişlerdir.6 Görüldüğü gibi savaşın sebebi, Benû Kaynuka’nın antlaşmayı bozmasıdır.
3. Uhud Savaşı
Bedir’de yenilen Ebû Süfyan, Peygamberimiz’i kastederek “O’nunla savaşıp öç almadıkça başına su değdirmeyeceğine (yıkanmayacağına)” yemin etmişti. Mekkeli diğer reislerin tahrikiyle yeni bir ordu hazırlamış ve Medine yakınındaki Uhud Dağı çevresine gelmişlerdi. Hicretin 4. yılında vukû bulan Uhud Savaşı’nın gerçek sebebi de budur.
Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), Uhud Savaşı’nın müdafaa savaşı şeklinde olmasını istemesine rağmen, özellikle Bedir Savaşı’na katılamayan bazı genç sahabilerin ısrarı üzerine Uhud’a çıkmıştı. Fakat Uhud Savaşı için eğer Medine’de kalınıp müdafaa yapılsaydı, durumları uzun süre muhasaraya müsait olmayan Kureyş, ümitsiz bir bekleyişten sonra geldiği yere dönüp gidecekti. Allah Resûlü, bu düşüncelerini, yaklaşık olarak şöyle izah buyurdu: “Çocuk ve kadınları emniyet içinde kalabilecekleri yerlere yerleştirelim. Sonra da Medine’nin kenar mahallelerinde Kureyş’e karşı müdafaada bulunalım.”7 Efendimiz, bu strateji ve taktik ile şu hususları düşünüyordu:
a. Müslümanların esas gaye ve hedefi savaş değildir. Onlar, emniyetin temsilcileridir.
b. Ancak, hak ve hakikati neşretmelerine mâni olmak istendiğinde, onlar bu mâniayı ortadan kaldırmak için her şeyi göze alır ve savaş yaparlar.
c. Müslümanlar, saldırıya uğradıklarında dini, vatanı, ırzı, namusu müdafaa için savaşırlar.. ve gerekirse, bunun için can verirler. Bu da onların en meşrû haklarıdır.
Etrafta, mütehayyir, hâdiseleri izleyen insanlara verilecek bu tür imajlar çok mühimdir ve Allah Resûlü, bu imajı yerleştirmek için müdafaa savaşını tercih etmekte idi.8 Ancak bilindiği gibi şehrin dışına çıkıldı ve Peygamber Efendimiz’in (sallallahü aleyhi ve sellem) bütün ısrarlarına rağmen okçuların tepeyi terk etmesi neticesinde Müslümanlardan 70 kişi şehit oldu. Yirmi üç düşman öldürüldü.9
5. Benû Nadir (Nadiroğulları) Hâdisesi
Hicri 4. sene, Allah Resûlü, Mekke müşrikleriyle işbirliği yapan Nadiroğulları üzerine yürüdü. Bu Yahudi kabilesi, Allah Resulü’nü iki defa öldürme teşebbüsünde bulunmuştu. Münafıkların ve Mekke müşriklerinin yardım talebine kanan ve Allah Resulü’ne harp ilân eden Nadiroğulları, muhkem surların arkasına gizlenmekle kendilerini koruyabileceklerini zannediyorlardı. Hâlbuki 15 günlük bir muhasaradan sonra teslim oldular. Taşınabilir mallarını yanlarında götürmek şartıyla, yurt ve yuvalarını terk edip başka yerlere göç etmeye razı oldular. Ölümden kurtuldukları için bayram yapıyorlardı. Giderken yaptıkları şenlik, Medine’de misli görülmemiş bir şenlikti.10 Görüldüğü gibi, Benû Nadir hâdisesinin sebebi, onların Allah Resulü’nü iki defa öldürmeye teşebbüs etmeleri ve harp ilân etmeleridir.
6. Hendek Savaşı
Hicretin 5. yılındaki Hendek (Ahzâb) Savaşı ise, bazı Yahudi ileri gelenlerinin Kureyşli müşrikler başta olmak üzere Gatafan ve diğer Arap kabilelerini Müslümanlarla savaşa teşvik etmeleri neticesinde meydana gelmiştir.
Uhud’da alınan dersten sonra, bu kez, oy birliğiyle şehrin içerden savunulmasına karar verildi; açık arazide savaşılmayacak, savunmada kalınacaktı. Daha fazla korunma sağlanabilmesi ve her iki tarafın da en az zayiatla savaştan çıkması için, Medine’nin etrafına hendekler kazılmasına karar verildi. Ve bunda başarılı da olundu, zîrâ bu kadar çetin bir savaşta verilen şehit sayısı sadece altıydı.11 Müslüman tarihçiler genellikle bu fikrin Selman el-Fârisî’den kaynaklandığını ileri sürerler.12 Ancak, Ebû Süfyan’ın, Allah Resûlü’ne, savaşmak yerine, niçin beklenmedik ve şaşırtıcı bir şekilde hendekler kazıp arkasına sığındığını ve merakını belirterek bu stratejiyi kimden öğrendiğini soran mektubuna Peygamber Efendimiz: “Bunu bana Allah ilham etti.” şeklinde cevap vermiştir.13
7. Benû Kureyza (Kureyzaoğulları) Hâdisesi
Medine’deki Yahudi toplumunun bir diğer kolu olan Benû Kureyza üzerine de, Hendek Savaşı sırasındaki ihanetleri sebebiyle gidilmiştir. Kureyzaoğulları, bilhassa Hendek Savaşı esnasında ihanet etmiş ve Müslümanları arkadan vurmak istemişlerdi. Müslüman kadınların bulundukları yeri tespit edip, onlara saldırmak istemişlerdi; ama bunu gerçekleştirme fırsatını bulamamışlardı. Hâlbuki daha önce Allah Resûlü’yle anlaşma yapmışlardı. İkinci olarak bu anlaşmayı çiğnemiş ve Müslümanlarla açıktan savaşa girmişlerdi. Suçları bu kadarla da kalmıyordu; siyasî sürgün Huyey b. Ahtab ve benzeri İslâm düşmanlarına bağırlarını açmış ve onlara resmen siyasî sığınma hakkı tanımışlardı. Hâlbuki anlaşmaları gereği bu yaptıkları anlaşmayı bozmak demekti. Bütün bunlara rağmen Allah Resûlü, üzerlerine yürüdüğünde af dileselerdi affolunabilirlerdi. Zîrâ Allah Resûlü, onlarla hep iyi geçinme taraftarıydı. Ne var ki Müslümanlara karşı açık tavır aldılar ve Resûlüllah Efendimiz’e karşı da mukavemete kalkıştılar. Ancak burunları kırılınca teslim oldular ve tek şartları vardı: Hakem, Sa’d b. Muaz (r.a.) olsun istiyorlardı. Efendimiz de bu şartı kabul etti. Sa’d b. Muaz (r.a.), hasta yatağından kalktı olay yerine geldi ve hükmünü Tevrat’a göre verdi. “Eli silâh tutan erkekler öldürülecek, kadın ve çocuklar esir edilecek, bütün malları da ganimet sayılacaktı.” Her iki taraf da verilen bu hükme razı oldu.14
8. Hudeybiye Anlaşması
Kureyş ile yapılan üç büyük savaştan sonra Hicrî 6. yılda, Peygamber Efendimiz’in çabalarıyla Hudeybiye Antlaşması imzalandı. Hudeybiye’de bir savaş olması muhakkaktı. Ancak Allah Resûlü, kuvvet dengesinin olmadığı ve dolayısıyla hezimet muhakkak olan böyle bir karşılaşmayı Cenâb-ı Hakk’ın inayet ve keremiyle bir tek insanın burnunu kanatmadan zaferle ve muvaffakiyetle noktalamıştı. Evet, karşı tarafta, on bin silahlı insan, beri tarafta da, bin dört yüz silâhsız insan. Sırtlarında ihram, umre düşüncesiyle oraya kadar gelmişlerdi.
Hudeybiye Antlaşması tarihin bütün akışını değiştirdi. Mekkelilere Müslümanlarla serbestçe karşılaşma ve önyargısız olarak fikir teatisinde bulunma imkânı verdi. Bu anlaşmadan sonra iki yıl içinde, o güne kadar Müslüman olanlardan daha fazla insanın Müslüman olduğu söylenmektedir. Halid b. Velid ve Amr b. Âs gibi insanlar bu dönemde Müslüman olmuşlardı.
Hudeybiye Antlaşması, müşriklerin, Peygamberimiz’in müttefiki olan Huzâalılara baskını ile bozulmuştu. Bu sebeple Allah Resûlü (sallallahü aleyhi ve sellem) büyük bir ordu ile Mekke’ye doğru harekete geçti.
9. Mekke’nin Fethine Doğru
Allah Resûlü, Mekke’nin fethi için bir savaş hazırlığı içindeydi. Her zaman yaptığı gibi niyet ve gayesini fevkalâde gizli tutuyordu. Sır adına askerî harekâtında esas hedefi dâima saklamış ve başka şekilde anlaşılmasını sağlayacak karineleri nazara vermiştir. Evet, yine hedefini saklıyor, yine çölde kuş uçurtmuyordu.. ve kurduğu haber ağıyla kim ne götürüyor, kim ne getiriyor hepsini bir bir tespit ediyordu. O (sallallahü aleyhi ve sellem), çölü avucunun içi gibi takip edebiliyordu. O günlerde on bin kişilik bir ordu çok olağan dışıydı. Düşman haber alma teşkilâtından veya dostlarından bunu saklamak da çok zor bir şeydi. Burada bir gece baskını da söz konusu olamaz; çünkü düşmanla arasındaki mesafe, yürüyüşle on iki gün kadardır.
Peygamber Efendimiz, fiilen büyük bir sefere çıkmayı düşündüğünde yalnız gideceği yeri değil, aynı zamanda ordusunun gerçek gücünü de saklamak isterdi. Bu sebeple Allah Resûlü, beklenen birçok gönüllünün Medine’de toplanmamalarını, ancak Mekke’ye doğru hareketinde yol boyunca, kabilelerinin bulunduğu yerlerden geçtikçe, kendisine katılmalarını emretti. Bu strateji o kadar başarılı olmuştu ki, Kureyşliler, Müslümanların ordusu Mekke civarındaki dağlar arkasına ordugâhını kuruncaya kadar, onların harekete geçtiklerine dâir bir haber alamadılar.
Allah Resûlü, yine de çok hassas davranıyordu. Hassasiyeti her iki cephe için de geçerliydi. Ne kendi askerlerinden, ne de Mekkelilerden zaiyat verilmesini istemiyordu. O’nun bu hassasiyeti sayesindedir ki, koskoca Mekke fethinde Müslümanlardan şehit olanların sayısı sadece üçtü. Hâlbuki hâlâ Allah Resûlü’yle savaş yapma düşüncesinde olan bir sürü gözü dönmüş Mekkeli vardı.
Efendimiz, tam 10 bin askerle gelmişti. Ancak O (sallallahü aleyhi ve sellem), Mekkelilerin görebildiği bir yerde, kişi başına bir ateş yakılmasını emretmişti. Mekkelilerin bildiği, her çadır için bir ateş yakılmasıydı. Dolayısıyla onlar 10 bin ateşi görünce en az 30 bin insan tarafından muhasara edildiklerini sandılar ve bu durum, onları bütünüyle felç etti. Öyle ki artık teslim olmaktan başka çareleri yoktu. Zaten Ebû Süfyan da Mekke’ye döndüğünde, sadece bunu tavsiye ediyordu.
Allah Resûlü Mekke’ye girerken orduyu altıya taksim etti ve Mekke’ye altı koldan girildi. Sadece başlarında Halid b. Velid’in (r.a.) olduğu kol, İkrime ve yanındakilerle çatışmak zorunda kalmıştı. Diğer birlikler hiçbir engelle karşılaşmadan Mekke’ye girmişlerdi.15
O gün için Mekke’de problem çıkarabilecek tek insan Ebû Süfyan’dı. Hâlbuki Allah Resûlü bir cümleyle onu da yumuşatmıştı: “Ebû Süfyan’ın evine sığınanlar korunmuştur.”16 Evet, Ebû Süfyan’a verilen bu kadarcık bir pâye dahi, onun elini kolunu bağlamaya yetmişti. Hattâ ondan sonra Ebû Süfyan, teslim olmayı teşvik eden en hararetli insan hâline gelmişti.
Mekkeliler bir yanlışlık yapıp İslâm ordusuna saldırmasınlar ve kan dökülmesin diye onlara mağlubiyeti peşinen kabul ettirdi ve şöyle haber gönderdi:
“Kim Kâbe’ye sığınırsa emindir, kim evinin kapısını kilitler ve kendi evinde oturursa o emindir.”17
Peygamber Efendimiz bu şekilde üstün bir taktikle Mekkelilerin kuvvetlerini dağıtmış ve kan dökülmesini önlemiştir. Ve bir sürpriz karar, tarihte ilk defa, dışarı çıkma yasağı konuluyordu. Bu, can güvenliği için gerekli olduğu kadar, ordunun rahat hareket edebilmesi için de gerekliydi. Bu mülâhaza ile Allah Resûlü: “Kendi evine girip saklananlar korunmuştur.” diyordu.18 Böylece Mekkelilerden gelmesi muhtemel bütün direnişler önlenmiş oluyordu.19
Allah Resûlü’nün Mekkelilere Son Jesti
Allah Resûlü, fethin ertesi günü, barış ve düzen şehre hâkim olunca, cemaatle kılınan namaza imamlık etti; bu durum şehirdeki putperestler tarafından merakla izlendi. Namazdan sonra Kâbe çevresinde toplanmış olan hemşerilerine hitapta bulundu ve onlara gerek kendisine ve gerekse ashabına neler yaptıklarını hatırlattı, onların ne kadar haksızlık ve adaletsizlik yaptıklarını açıkladı ve bütün bunlardan sonra Kureyş liderleri ve halk Resûlullah’ın (sallallahü aleyhi ve sellem) önüne geldiklerinde kendilerine şöyle seslendi:
“Ey Kureyş topluluğu, şimdi size ne yapacağımı tahmin ediyorsunuz?”
Kureyş hep bir ağızdan:
“Biz senden hayırla davranmanı bekliyoruz. Sen kerim bir kişinin oğlu olan kerim bir insansın!”
Bunun üzerine Resû1ul1ah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu:
“Ben de Yusuf’un (a.s.) kardeşlerine dediği gibi şöyle diyorum: ‘Bugün size bir kınama yok, haydi gidin, serbestsiniz!’”20
Mekke’nin havası birdenbire değişti ve akşama doğru hemen bütün halk, kendi istekleriyle samimî bir şekilde İslâm’ı kabul etti. Onlar şimdi, mağlup edilmiş ve işgal edilmiş bir şehrin halkı değil, haklar ve sorumluluklar konusunda zaferi kazananlarla eşit durumdaydılar. Çünkü bir şehrin fâtihi Allah’ın Elçisi olursa, tabiî olarak ortaya en küçük bir aşırılık bile ortaya çıkmaz.
Resûlullah Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), askerlerinden hiçbirini Mekke’de garnizon tesis etmek üzere bırakmadan, kısa bir zaman içinde Medine’ye geri dönmüş ve Mekke’nin yönetimini, İslâm’ı yeni kabul etmiş bir Mekkeliye bırakmıştır.21
Görüldüğü gibi Peygamberimiz’in (sallallahü aleyhi ve sellem) bütün savaşları İslâm’a ve onun tebliğine yönelen düşmanlık neticesinde savunma sebebiyle gerçekleşmiştir. Bir başka ifadeyle bu savaşlar:
Düşmanlığı ve saldırıyı püskürtüp meşrû müdafaa yapmak,
Tebliğ ve davetin güvenliğini sağlamak,
Barışa meyledenlerle barış yapmak,
Antlaşmayı bozup ihânet edenleri cezalandırmak gayesiyle yapılmıştır.
*Sakarya Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesi
dayduz@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Vâkidî, Muhammed b. Ömer, Kitabu’l-Megazi, Oxford 1966, I/61; Taberî, Muhammed b. Cerîr, Târîhu’t-Taberî, Kâhire ts., II/424.
2. Vâkidî, Kitabu’l-Megazi, I/61.
3. M. F. Gülen, Sonsuz Nur, İstanbul 1994, II,40-41.
4. Müslim, Sahîhu Müslim, İstanbul 1955, Sayd 57.
5. Muhammed Hamîdullah, Hz. Peygamberin Savaşları, (trcm. Nazire Erinç Yurter), İstanbul, ts., s.41.
6. Vâkidî, Megazi, I/176–177, 180.
7. Ahmed b. Hanbel, Müsned, III,351; İbn Hişâm, es-Sîre, Beyrut ts., III-IV, s.67.
8. M. F. Gülen, Sonsuz Nur, II,63.
9. Hamîdullah, Hz. Peygamberin Savaşları, s.58.
10. İbn Hişâm, Sîre, III-IV, s.190 vd.
11. İbn Hişâm, Sîre, III-IV, s.252.
12. İbn Hişâm, Sîre, III-IV, s.224.
13. Hamidullah, el-Vesaîku’s-Siyasiyye, Beyrut 1985, no: 6-7.
14. İbn Hişâm, Sîre, III-IV, s.233 vd.; ayrıca bkz. M. F. Gülen, Sonsuz Nur, II,97-98.
15. İbn Hişâm, Sîre, III-IV, s.407 vd.
16. Ebû Davud, Sünenü Ebî Dâvûd, İstanbul ts., Harac 25; İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut ts., 2/289.
17. Taberî, Târîhu’t-Taberî, 3/54.
18. Taberî, Târîhu’t-Taberî, 3/54.
19. M. F. Gülen, Sonsuz Nur, II,107-110.
20. İbn Hişam, Sire, II, 412; Taberî, Târîhu’t-Taberî, 3/61.
21. Hamîdullah, Hz. Peygamberin Savaşları, s.82-
Efendimiz ve Dünya
Prof. Dr. Abdulhakim Yüce
Dünyayı kesben değil kalben terk etmek esastır. Evet, dünya bizim kalbimize girmemeli, bizi sarhoş etmemeli, bakışımızı bulandırmamalı ve kat’iyen bize ahireti unutturmamalı. İşte böyle olunca biz de ona hâkim olabiliriz. Aksi hâlde dünya bize hâkim olur.
En yakın ve en aşağı anlamlarına gelen ‘dünya’ kelimesi, ıstılahta birbiriyle ilişkili birkaç anlamda kullanılmaktadır. Ezcümle,
* Üzerinde yaşadığımız yer küresi,
* Âhiretin mukabili ve bir önceki durağı olarak şu ânda yaşadığımız hayat,
* Cenab-ı Hakk’ın sayısız isim ve sıfatının tecelli alanı,
* Üzerinde/içinde bulunan değişik nimetleri ve cazibe unsurlarıyla insanları kendine bağlayan, başlarını döndüren ve neticede bir kısmına yaradılış gayelerini unutturup günah ve isyanlara sürükleyen geçici, kısa ömürlü çekici güzellikler diyarı…
Bu anlamlarıyla Kur’ân-ı Kerîm ve hadîs-i şerîflerde de geçen dünya, özellikle üçüncü mânâsıyla derin felsefî ve tasavvufî izahlara meydan verirken, dördüncü anlamıyla hep tartışma konusu olmuş, ilim ve hikmet ehli tarafından, niyet ve ölçü dengesine bağlı olarak ortaya çıkabilecek fayda ve zararlarına dikkat çekilmiştir. Dünyanın tamamıyla terk edilmesi durumunda, geniş anlamıyla onun yaradılış gayesine uyulmamış olacağından miskinlik, atalet, mânevî kemal eksikliği vb. mahzurların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Konunun bu inceliğinden ötürü müdakkik âlimler dünyanın üç yüzü bulunduğunu belirtmişlerdir:
Birinci yüzü Cenâb-ı Hakk’ın isimlerine bakar, onların tecellî ve nakışlarını gösterir, mânâ-i harfî ile bakıldığında, onları ayna gibi gösterir. Dünyanın bu yüzü, âdeta sınırsız bir İlâhî mektuptur. Bu açıdan dünya gayet güzeldir, nefrete değil, aksine aşka lâyıktır.1
İkinci yüzü âhirete bakar. Dünya âhiretin tarlasıdır, Cennet’in nimetlerinin tohumu burada ekilmektedir ve rahmetin çiçek bahçesidir. Bu yüzü de, evvelki yüzü gibi güzeldir, tahkire değil, muhabbete lâyıktır.
Üçüncü yüzü insanın arzu ve heveslerine bakar. Bu yönüyle dünya kalın bir gaflet perdesidir ve ehl-i dünyanın arzu ve heveslerinin tatmin edildiği bir arenadır. İşte bu yüzüyle dünya çirkinlerden de çirkindir. Çünkü fânîdir, zaildir, elemlidir ve aldatır. Âyet ve hadîslerde tahkir ve tenkit edilen; ehl-i hakikatin de nefret ettiği dünya onun bu yüzüdür. Buna karşı zahid davranmak elzemdir.
Bu üçüncü yönüyle dünyayı tahkir eden insanlar üç gruba ayrılırlar:
Birinci grup mârifet ehli ve bu yolun yolcularıdır. Dünya, Cenâb-ı Hakk’ın mârifet, muhabbet ve ibadetine perde ve engel olduğu için onu tahkir ve tenkit ederler.
İkinci grup âhiret ehlidir, dünyanın zarurî işleri onları âhirete ait işlerinden alıkoyduğu için nefret ederler. Ayrıca şuhûd derecesinde bir imanla, bütün güzellik ve cazibesine rağmen, dünyayı Cennet’in kemâlât ve güzelliklerine kıyas ettiklerinden dünyayı çirkin görürler. Aynen Hz. Yusuf’a güzel bir adam kıyas edildiğinde çirkin göründüğü gibi…
Üçüncü gruptakiler ise iki kısımdır: Bir kısmı dünyayı zâhiren tahkir eder, çirkin görür; ancak eline geçmediğindendir. Tilki üzüm misali… Malum tilki üzüme ulaşamayınca koruk dermiş… Bir kısmı da dünyayı tahkir eder; ancak elinde durmadığındandır. Zenginler sınıfına katılamadığından dünyaya kızar, tahkir eder böylece teselli bulur. Bu tahkirler, horlamalar dünyaya nefretten değil aksine ona muhabbetten ileri gelmektedir. Etraftaki bir kısım sahte dünya târikleri bu gruba girerler.2
Yukarıda işaret ettiğimiz gibi, dünyanın aldatıcı yüzüne karşı zühde ihtiyaç bulunduğundan bu konuda da kısa bir izahta bulunmak istiyoruz.
Zühd
Dünyevî hazları terk edip, cismanî meyillere karşı koyma mânâlarına gelen zühd; sûfîlerce daha çok, dünya lezzetlerine karşı alâkasız kalıp, ömür boyu âdeta bir perhiz hayatı yaşamak, davranışlarında takvayı esas tutarak, dünyanın, kendine ve insanın nefsine bakan yönlerine karşı da kararlı, müstağni ve müstenkif bulunmak mânâlarına gelir.
Zühdü,
* Sıkıntı anlarında dahi dinin hudutlarını koruyup kollama,
* Zenginlik ve genişlik zamanlarında da başkaları için yaşama,
* Allah’ın helâlinden ihsan ettiği nimetlere karşı şükürle mukabelede bulunma, sonra bu mala terettüp eden bütün hakları yerine getirme,
* İslâm’ı i’lâ etme ve insanlara faydalı olma mülâhazalarının dışında mal biriktirmeme,
* Tûl-i emellere girmeme şeklinde yorumlayanlar da olmuştur.
Süfyân-ı Sevrî gibi büyük zahidler zühdü, adî şeyler yiyip, basit elbiseler giymekten ziyade, Hak rızasına göre programlanmış ve tûl-i emellere karşı da kapalı kalabilmiş bir kalb ameli olarak görmüşlerdir.3 Buna göre gerçek zühdün emaresi üçtür:
a. Dünya adına elde edilen şeylere sevinmeme ve kaybedilen şeylere de üzülmeme,
b. Methedilince sevinmeme, zemmedilince de yerinmeme,
c. Hakk’a kulluk ve O’nunla halveti her şeye tercih etme.
Haram ve helâllere karşı hassas olmak, zühdde ilk adım sayılır; ikinci adım ve kâmil merhale ise, meşru ve mubah şeylerde bile kılı kırk yararcasına titiz yaşamaktır.
Zühd, mebde itibarıyla bir kalb amelidir. Ancak, zühd duygusunun insanın davranışlarına aksetmesi veya onları yönlendirmesi açısından bir farklılığı söz konusudur ki, bu da onun aksiyon ve davranış boyutunu oluşturur. Zühde göre programlanmış bir sîne, şuuru taalluk etsin-etmesin, yeme-içme, yatma-kalkma, konuşma-sükût etme, halvet peşinde olma veya celvette kalma gibi birbirine zıt bütün davranışlarında zühd düşünür, zühd soluklar ve zühd televvünlü yaşar. Bütün bunlardan sonra da, dünyanın kendine ve insanların hevesâtına bakan yanlarına karşı ciddi bir tavır alması söz konusudur.
Bu duyguyu Mevlâna ne hoş terennüm eder:
“Dünya nedir? O Huda’dan gafil olmaktır; kumaş, gümüş, evlât ve kadın değildir. Eğer dünya malını Hak rızâsı için omuzlarsan, ona Efendimiz: ‘İyi insan için iyi mal ne güzeldir!’4 buyurmuştur. Geminin içindeki su geminin helâkine sebep, geminin altındaki su da onun hareketine vesiledir.”5
Evet, ne dünyevî imkânlar ne de zenginlik zühde mânidir. Elverir ki insan onlara karşı hâkimiyetini korusun ve onların mahkûmu olmasın. Vâkıa İnsanlığın İftihar Tablosu, kalbi zühde göre programlandığı ve gözlerinin içine başka hayal girmediği hâlde fakirlerden fakir yaşamayı tercih etmiş ve ömrünü zâhidâne geçirmişti.6 Zîrâ O, ümmetine ve hususiyle de neşr-i hak vazifesinde bulunanlara misâl olma mevkiinde idi. O, böyle davranmakla,
* Peygamberlik vazife-i kudsiyesi, dünyaya âlet ediliyor töhmetine meydan vermeyecek,
* Bu yüce vazifede: “Benim mükâfatım ancak Allah nezdindedir.” (Yûnus, 10/72) diyen seleflerine iktidâ etme ululuğunu gösterecek,
* Neşr-i hakkı kendilerine vazife edinmiş ümmetinin âlimlerine hem bir numûne hem de rehber olarak, hayatını en fakirane bir çizgide sürdürecekti.
Efendimiz’in Zühdü
Yukarıda işaret edildiği gibi zühd bir yönüyle, dünya kişiye verilse sevinmeme, elinden gitse üzülmeme hâlidir. Bu hâl, Allah Resûlü’nde (sallallâhu aleyhi ve sellem) zirve noktadadır. Nitekim bütün dünya O’nun olsaydı, her hâlde bir arpa tanesi bulmuş kadar sevinmezdi ve hepsi bir ânda elinden gitseydi, yine bir arpa tanesi kaybetmiş kadar üzülmezdi. O, dünyayı kalben bu şekilde terk etmişti. Ancak bu terk, hiçbir zaman kesben de dünyayı terk etmek değildir. Zîrâ kazanç yollarının en güzelini bize gösteren, yine O’dur. Dolayısıyla O’nun kesben dünyayı terk etmesi veya insanları buna teşvik etmesi düşünülemez. Dünyayı terk, kalben olmalıdır. Buna en güzel delil de yine Allah Resûlü’nün kurduğu İslâm Site Devleti’nin, kısa zamanda dünyanın en zengin ve en güçlü devletlerinden biri hâline gelmesidir. Tarihçilerin tespitlerine göre, Allah Resûlü’nün kurduğu bu büyük devletten, daha sonra tam 25 tane büyük devlet doğmuştur. Osmanlı Devleti bunlardan sadece bir tanesidir. Bu devletleri idare eden irade sahiplerinin adalet, takva ve zühdden yoksun birileri olduğunu söylemek kolay olmadığı gibi gerçekleri görmemek de olur. Zira zühd geniş anlamıyla sefâhet ve şımarıklık (teref) zıddıdır ki bu son iki husus devletlerin yıkılmasında en büyük etkiye sahiptirler. Allah (celle celâlühü) şöyle buyuruyor. “Herhangi bir beldeyi (hak ettikleri bir ceza olarak) helâk etmek istediğimizde oranın lüks içinde yaşayan şımarıklarına iyilikleri emrederiz. Buna rağmen onlar dinlemez, fısk u fücura devam ederler. Bu sebeple, orası hakkında cezalandırma hükmü kesinleşir. Biz de orayı yerle bir ederiz.” (İsrâ, 17/16)
Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem), peygamberliğin aydınlık iklimine adımını attığı ândan, dünya bütün debdebe ve ihtişamıyla O’nun ayağının önüne serilmesinin son ânına kadar hiç tavrını değiştirmedi. Hatta O, dünyaya geldiği anda sahip olduğu mal varlığına, vefat ederken sahip değildi. Çünkü neyi var, neyi yoksa hep dağıtmış ve infak etmişti. Bakın metrukâtına, sadece birkaç keçi ve bir de hanımlarının içinde bulundukları küçük odalardan ibaretti. Onlar da yine millete ait sayılırdı ki, analarımız vefat edince, hepsi de mescide dâhil edildi. Oraya giden herkesin de bilebileceği gibi, bu hücreler mescidin bir köşesine sıkışacak kadar dar bir yer işgal ediyorlardı.
Osman Gazi de ruhunu çadırda teslim etmişti. Vefatı sırasında Söğüt’e yerleşeli kırk seneden fazla olmuştu; ama onun hâlâ evi yoktu. Bilecik’te oğlu Orhan Gazi’nin emri altında Bursa’yı fethe uğraşırken uzaktan Bursa’nın ışıklarını görüyor ve “Beni oraya defnedin.” diyordu. Etraftaki tekfurlardan elde ettiği mal mülkle tâ o zaman Topkapı Sarayı’nı kurabilirdi; ama o çadırında vefat ediyordu. Zîrâ o derin bir saffet, samimiyet ve adanmışlık ruhunun adamıydı.
Efendimiz Bulamadığı İçin mi Fakir Yaşadı!
Allah Resulü (sallallâhu aleyhi ve sellem) elde ettiği malı bazen fakir ve muhtaçlara dağıtır, bazen Allah yolunda harcar, bazen de İslâm’a gönül ısındırmak için verirdi. Öyle ihsanda bulunurdu ki dönemin süper güçleri olan Kisra ve Kayserler o kadarını vermekten âciz kalırlardı. Ama kendisi hep fakirler gibi yaşadı. Bu iki durum arasında bir çelişki de bulunmamaktadır.
Evet, ‘O bulamadığı için fakir yaşadı.’ denilemez. Zîrâ
* Hz. Hatice Validemiz’le evlenmeden önce, belki babasından ciddi bir miras kalmamıştı ama güvenirliliğinin yanı sıra ticaretten ciddi şekilde anladığı için büyük bir sermayenin başına getirilmiş ve yaptığı ticaretten o günün en büyük kârlarını elde etmişti.
* Daha sonra bu sermayenin sahibi olmuş ve Allah tarafından peygamberlik görevi verilinceye kadar, on beş sene boyunca onu sürekli geliştirmişti.
* Peygamberlik gibi ağır bir vazife ve diğer birçok sebep ve hikmetlerden ötürü ticaretle meşguliyetini terk etmesine rağmen etrafındaki tüccarlara tecrübe ve bilgisini sürekli aktarmış ve yol göstermişti.
* Hicretten sonra, o günün sosyal hayatı ve devletlerarası ilişkilerin özelliğinden ötürü ganimet payları, hediyeler ve devlet başkanının meşru hakkı olan humus gibi gelirlerden ötürü Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) evinde ciddi bir zenginlik seviyesi ortaya çıkması gerekirdi. Ama gelen her şey çok kısa bir zamanda dağıtıldığı için bu zenginlik tabir yerinde ise ortaya çıkmaya fırsat bulamadı.
Bütün bunlar gösteriyor ki, Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) hiç de fakir bir insan değildi. Zenginlik içinde fakir hayatını iradî olarak tercih etmişti. Asıl büyüklük de buradadır. Ne mutlak anlamda fakirlik ne de mutlak anlamda zenginlik aşağılanabilir. Sabredilmediği zaman fakirlik kişiyi küfre götürebilecek kadar kötü bir durum, yerinde harcanmadığı ve hakkı verilmediği zaman zenginlik de Karunlaştıran bir belâdır.
“Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) “Allah’ım, beni miskin olarak yaşat.”7 sözünden maksat kalp sükûnetidir, yoksa kendisine yetecek kadar bir şey bulamaması mânâsına miskinlik (meskenet) değildir.” şeklinde yorumlar yapıldığı gibi, iradî bir fakirlik tercihi de anlaşılmaktadır.
“Fakirlik iftiharımdır, onunla övünürüm.” şeklindeki yaygın söze gelince, İrâkî ve İbn Hacer gibi müdakkik âlimler bunun hadis olmadığını söylemişlerdir.8 Bir zayıf hadîs veya kelâm-i kibâr olarak kabul edenler ise şöyle izah etmişlerdir: Allah’ın ganiy-yi mutlak olmasına kıyasen kul her şeyiyle fakirdir ve O’na muhtaçtır; zîrâ bu anlamda kula fakirlik yakışmaktadır, Rabb’imize gani olmak yakıştığı gibi… Kulun bu anlamda fakirliğinin şuurunda olması onu Rabb’ine daha çok yaklaştıracak ve mârifet ufkuna ulaştıracaktır.
Bir Yıllık Yiyecek Ayırmak
Bir aile reisi olarak Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) aile fertlerinin geçiminden mesuldü. O günün sosyal hayatına uygun olarak bu vazife yerine getirilmekteydi. Daha önce belirttiğimiz gibi elbette iradî bir fakirlik tercihi söz konusuydu. Aylık bir maaş veya gelir sistemi olmadığından, bu gün bile birçok yerde yapıldığı gibi, evin gideri yıllık olarak belirleniyordu. Kaynaklarda bu konuyla ilgili şu bilgiler verilmektedir:
* Allah Resulü ganimet payı olarak kendisine düşen Benî Nadîr hurmalarını satıyor ve ailesinin o yılki yiyeceğini ayırıyordu.9
* Hz. Peygamber ailesinin bir yıllık nafakasını ayırıyordu.10
* Allah Resulü elde edilecek hurma veya tahılın yarısı karşılığında Hayber’i (ortaklığa) verdi. Hanımlarına her yıl 80 vesk hurma ve 20 vesk arpa olmak üzere 100 vesk yiyecek veriyordu.11
Sahih kaynaklarımızda aktarılan bu malumat bize Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) ailesinin yıllık gider hesabı yaptığını ve imkânları ölçüsünde bunu uyguladığını göstermektedir. Ancak yıl içinde sık sık açlık ve yokluk çektiklerine dâir çok sayıda hadîs olduğuna göre, normal şartlarda yılı çıkaracak şekilde ayrılan bu yiyeceklerin kendisi ve hanımları tarafından kısa zamanda fakirlere ve misafirlere yedirildiği veya dağıtıldığı anlaşılmaktadır. Ancak yıl içinde değişik hediyelerin geldiği ve bunların çoğunu ashab-ı suffaya ve fakirlere verdiği unutulmamalıdır.
Ayrıca yukarıda verdiğimiz hadîs-i şerîflerden Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) her hanımı için ayrı ve eşit bir bütçe uyguladığı ve harcama yetkisini tamamıyla onlara verdiği de anlaşılmaktadır ki kadın hakları açısından dikkate şayandır.
Konfor ve Gösteriş
İslâm, ruhbanlığa ve münzevî hayata karşıdır. İslâm’da ruhbanlık yoktur. O yüzden Hz. Peygamber (sallallâhu aleyhi ve sellem) dünya nimetlerinin helâl olanlarından yararlanmayı caiz görür, zaman zaman kendisi de bunlardan yararlanırdı. Bununla birlikte zevk ü sefa sürmeyi, konforlu bir hayat yaşamayı, dünya hayatından aşırı zevk almayı sevmez, başkalarını da bundan men ederdi.
Tevazu ve alçak gönüllülük bakımından sade elbiseler giyerdi. Hz. Ömer (radıyallâhu anh), Cuma ve Bayram namazlarında veya yabancı elçiler geldiği sırada Hz. Peygamber’in (sallallâhu aleyhi ve sellem), insanı heybetli gösteren süslü elbiseler giymesini arzu ediyordu. Bir gün mescidin kapısında ipekli, süslü bir elbisenin satıldığını gördüler. Hz. Ömer bunu fırsat bilerek, “Ey Allah Resulü! Bu elbiseyi satın alsanız da Cuma günleri ve yabancı elçileri karşıladığınızda giyseniz.” dedi. Efendimiz buna karşılık; “Bunu âhirette hiç giyme şansı olmayanlar giysinler.” buyurdu.12 Çoğu kez kaba ve yünden yapılmış elbiseler giyer ve giydiğini de çok güzel yakıştırırdı. Öyle elbiseler içinde de ruhunun ufkuna yürüdü.
Bu ve benzeri diğer davranışlarıyla Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), sadeliğin önemine parmak basmakta ve özellikle önde olan, idareci veya örnek alınan kişilerin bu konularda daha dikkatli davranmaları gerektiğine işaret etmektedir. İslâm âlimleri konuyla ilgili diğer nassları da göz önüne alarak mutlak anlamda evleri süslemenin, süslü elbise giymenin vb. davranışların, kibir duygusuna sebebiyet vermedikten sonra, haram olmadığı hükmünü çıkarmışlardır. Bu arada süslenmenin kadına yakıştığı ve fıtratına uygun olduğu, erkeğin ise bu yönüyle kadından farklı olduğu da anlaşılmaktadır.
“Evde kişinin kendisi için bir yatak, eşi için bir yatak, misafiri için bir yatak bulundurması yeterlidir. Dördüncüsü (fazlası) şeytanın payıdır.” buyuran13 Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), ihtiyaç fazlası, belki yıllarca dursa birkaç defa kullanılmayacak ev eşyasının zararlarına ve bunlarla evi doldurmanın İslâm’a uygun bir davranış olmadığına dikkat çekmiştir. İhtiyaç fazlası eşya ve mobilyanın bütün genişliğine rağmen evlerimizi daralttığı, neredeyse en yakın dost ve akrabalarımızı misafir edemez hâle getirdiği bir dönemde bu ikazın önemi daha da iyi anlaşılmaktadır.
Netice
Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem) bir beşer olarak, meşru daire içinde dünya nimetlerinden yararlanmış, bu konuda ümmetine rehber ve örnek olacak şekilde davranmış, teşvikte bulunmuş ve mü’minin dünya ile münasebeti adına kıyamete kadar geçerli olacak prensipler vazetmiştir. Ancak bütün toplum katmanlarına hitap eden ve rehber olan bir şahsiyet olarak, ferdî ve ailevî hayatında iradî bir şekilde fakir yaşamış; kendi ifadesiyle ümmetinin en alt gelir seviyesinde bulunan bir kişinin hayat standardını kendine düstur edinmiş ve geriye hiçbir mal-mülk bırakmamıştır. Bu durum bütün ümmetin öyle yaşamasını gerektirmez, zaten ümmetin gücü de buna yetmez. Fakat insanlığa rehberlik eden ve Efendimiz’in (sallallâhu aleyhi ve sellem) nurunu bütün insanlığa ulaştırma gayreti içinde olan kişi ve toplulukların Peygambervârî yaşaması, yani kazanmayı kesben terk etmeyerek kalben terk etmesi ve ferdî-ailevî hayatlarında peygamberane bir tavır sergilemesi başarılı olmalarının vazgeçilmez prensiplerinden biridir.
* Iğdır Üniv. İlâhiyat Fak. Dekanı
ayuce@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Dünyayı bu anlamıyla bir değerlendirme için bak: F. Gülen, Müslüman Ufkundan Dünya ve İçindekiler, Sızıntı, Aralık, 2003 (25/299), 11-14.
2. Bkz: B. S. Nursî, Sözler, 862 (32. Söz).
3. Ebû Nuaym, Hilyetü’l-Evliyâ VI, 386; el-Beyhakî, Kitabü’z-Zühdi’l-Kebîr, II, 102.
4. Müsned, IV,197; Buhârî, el-Edebü’l-Müfred, 112; İbn Hibbân, Sahîh, VIII,6.
5. Mesnevî, I, 44; Beyit, 980-985.
6. Bkz. Buhârî, Rikak 17; Müslim, Zühd 18–36; Tirmizî, Zühd 35, 38.
7. Bkz. Mecmau’z-Zevâid, X, 262–263; Kenzü’l-Ummâl, VI, 470.
8. Bkz. Ali el-Kârî, el-Esrârül-Merfu’a, s. 255; el-Mekâsidü’l-Hasene, s. 300.
9. Buharî, Nefekât, 3.
10. Tirmizi, Cihâd, 39.
11. Müslim, Musâkat, 2. (Bir vesk yaklaşık 130 kg.dır)
12. Ebû Davud, Libas, 10.
13. Ebû Davud, Libas, 45.
Örnek olması açısından RESULÜLLAH'IN (sav.) FİİLLERİ
Prof. Dr. İbrahim Bayraktar
GİRİŞ
Hayatının bütün yönleri tesbit edilmiş ve her yönüyle de beşere örnek olmuş yegane insan Hz. Muhammed'dir(s.a.v). O'nun bu örnek yönlerinin en önemli kaynağı, sünneti ve sünnetinin içinde yer alan mübarek fiilleridir. Bu sebeble sünnetten öncelikle söz edeceğiz. Sünnet, lügatte: Suret, yüz, yol, istikâmet ve tabiat mânâlarına gelir (1). Rasulullâh'ın (s.a.v) hayat yoluna da sünnet denmiştir (2). Bir ıstılâh olarak kelime usûl âlimleri, muhaddis ve fakihlere göre değişik mânâlarda kullanılmıştır. Bu itibarla sünnetin bu ilimlerle ilgili, kısa birer tarifini vererek, ifade ettiği mânâsını izah etmeğe çalışacağız.
Sünnet: Şeriatte, bazen Hz. Peygamber'den (s.a.v) nakledilen nafile ibadetlere, bazen de O'ndan sudûr eden ve mucize (3) olmayan Şer'î delillere denir. Usulcular, sünnetle bu Şer'î delil olan kısmını kastederler. Bu kısma Hz. Peygamber (s.a.v)'in söz, fiil ve takrirleri de girmektedir (4).
Istılahların geliştiği müteahhirin hadisçilerinin döneminde ise, sünnet ile hadis, birbiri yerine kullanılan müteradif kelimeler olarak "Hz. Peygamber'e (s.a.v) nisbet edilen söz, fiil, takrir ve sıfat" (5)'a denmiştir. Ancak hadisle daha ziyade, "Rasulullâh'ın (s.a.v) söz, ve hallerinin bilindiği ilim" (6), sünnetiyle de fiilleri kasdedilir (6a).
Fukâhâya göre sünnet; farz ve vacip olmayan dinî vazifelere denir (7).
Diğer taraftan sünnet, kaynağı itibariyle Peygamber'imize (s.a.v) verilen iki şeyden (Kur'ân ve Sünnet) biridir (8). Bu iki şeyden en mühimi olan Kur'ân, vahyedilmekle tilâvet olunmuş (metluv), bir araya getirilmiş ve nazmı mûciz olan bir kitaptır. Bu hususiyetleri taşımamakla beraber haberler halinde bize kadar gelene de sünnet denir (9). Kısaca Kur'ân, vahyin, hadis ise ilhamın mahsulüdür (10) denilebilir.
"Peygamber (s.a.v) size ne verdiyse onu alın, size neyi yasakladıysa ondan da kaçının..." (11) âyeti ve daha başka bir çok âyet (12) ve bu konudaki hadisler, sünnetin önemini izah eder ve ona uymanın gerekli olduğunu anlatır.
Dinî meselelerde hadisle istidlâl etmek, onu Kur'ân'dan sonra dinin ikinci kaynağı seviyesine çıkarmıştır (13). Zira "Kim Rasul'e (s.a.v) itaat ederse Allah'a (c.c) itaat etmiş olur" (14); "... Ey Rasulum sanada Kur'ân-ı indirdik ki, insanlara ne indirildiğini anlatasın" (14) âyetleri bu hakikati göstermektedir.
Sünnet, lüğatte: Bir şeyin, cebhesine, zahirine dendiği için şeriatın tümüne de sünnet denir. Sünnet bu açıdan Farz, Nedb, İbâhe, Kerâhet, Tahrim kısımlarına ayrılır. Zira Rasulullâh (s.a.v) bunların hepsini sünnet (takibettiği yol) edinmiştir (15).
Rasulullâh (s.a.v) insanlığa örnek olmak için gönderildiğinden (16) muhaddisler, O'nun siret, ahlâk, haber, söz ve fiillerini —hüküm ifâde etsin veya etmesin—nakletmişlerdir(17).
Bu itibarla Rasulullâh'ın (s.a.v) örnek alınan yönleri içinde fiillerinin önemi büyüktür.
Hz. Peygamber'in (s.a.v) fiillerinin örnekliğini anlatmak istediğimiz bu yazımızda kısa da olsa, öncelikle masumiyetinden bahsetmek yerinde olacaktır.
A—Masûmiyeti ve Fiilileri:
İsmet kelimesinden türeyen "Masûm" kelimesi lüğatte, şer' den uzaklaştırılmış (18), Allah tarafından korunmuş (19), menolunmuş (20) gibi mânâlara gelir.
Istılâhda ise çeşitli tariflerin yanında ilk devirlerde yapılan câmi bir tarifte: İsmet, "Allah'ın, Peygamberlerinin fıtratlarını tertemiz bir şekilde yaratması, cismî ve ruhî faziletlerle kendilerini techiz etmesi, yardımlarına mazhar kılıp ayaklarını hak yolda sabit kılması, gönüllerine huzur ve sükunu nasib edip, kalblerini koruması ve muvaffak kılmasına" (21) denir.
Tarifte zikredilen ilâhî himayenin tezahürü olan Hz. Peygamber'in masumiyetini kısaca zikredelim.
1-Günâhlardan Korunması:
İslâm ümmeti, Peygamber'lerinin (aleyhimu's—salâtu ve's -Selâm) günahtan masum (korunmuş) olması hususunda değişik görüşler serdetmişlerdir. Şurası muhakkak ki bütün Peygamberler (a.s.v) önder ve örnek idiler. Nitekim "Onların hidayetine uy" (22) âyeti kerimesi bu gerçeği beyan etmektedir.
Hz. Muhammet! (s.a.v), gerek nübüvvetten önce ve gerekse nübüvveti sırasında, Allah'ın himayesinde Örnek bir insan olarak yaşamıştır. Nübüvvetten önce de O'ndan küfrü gerektiren bir fiil görülmemiştir (23). Allah'ı ve sıfatlarını bilmemesi (cehl) ve onlarda şüphe etmesi de kendisinde vaki olmamış, bu gibi cehalet ve şüpheden de korunmuştur (24).
Çocukluğunda koyun güderken, koyunlarını bir arkadaşına bırakıp iki defa araplarca tertip edilen akşam düğün merasimlerine iştirak etmek istemesi, bir beşer olarak iradesinin her çeşit fiili yapacak bir durumda olduğunu gösterirse de, mezkür merasimlere giderken uyuyup kalması Allah'ın himayesini ortaya koymaktadır (25). Kalbinin yıkanması da beşerî kirlerden korunması içindir (25a).
Nübüvvetten önce de nübüvveti esnasında da O, fuhşiyât ve günâhı kebâirden korunmuştu (26). Bunların yanında O'nun küçük günahtan da korunmuş olduğu söylenmektedir (27). Zira Peygamberler (a.s.v) kasten mekruh olan bir şeyi işlemezler. Çünkü onların örnek alınacak fiilleri, uyulacak siretleri vardır. Cumhuru Fukâhâ, eş—Şafiî, Ebu Hanife de bunların arasındadır (28).
Beşer olduğunu ileri sürerek küçük günah işlemesini caiz görenler ile masum olduğunu düşünerek bunu kabul etmeyenlerin her ikisi de, söz ve fiilleriyle münker (haram) bir işi yapmayacağı hususunda icma etmişlerdir (29).
Bu arada kısa da olsa âyet ve hadislerde yer alan Hz. Peygamber (s.a.v)'in masumiyetine zıt görülen bazı kelimeleri zikredelim. Onlardan birisi ed—Duhâ sûresinin 7. âyetindeki (Dâllen) kelimesidir. Bu kelimenin mânâsı "hayrette kalmak"tır. Gerçekten de Hz. Peygamber (s.a.v) Hira mağarasında hayrette kalmış, Rabbisinden kendisine yöneleceği şeyi, nasıl ibadet edeceğini istemişti. Allâh da O'nu İslâm'a kavuşturmuştu (30). Mezkür kelimeye "seni Mekke ile Medine arasında şaşırmış buldu da Medine'ye ulaştırdı" gibi mânâlar da verilmiştir (31). Kelimeye hiç bir müfessir imandan sapmak mânâsı vermemiştir (32). Bu sebeble Hz. Peygamber'le (s.a.v) ilgili kelimelere mânâ verirken lüğat mânâlarının sadece zahiriyle iktifa etmeyip onları tefsir prensipleri içinde mânâlandırmak lâzımdır.
2- Masumiyeti Açısından Sehiv ve Nisyanı:
Hz. Peygamber'in (s.av) fiillerinde sehiv ve nisyân'ın olup olmayacağı hususunda iki görüş vardır: Birinci görüşe göre Hz. Peygamber'in gerek şeriatı tebliğ ve ahkâmını tatbik ederken ve gerekse ümmetin i bu yönde eğitirken yanılması muhaldir.
Hz. Peygamber (s.a.v) bu türlü sehiv'den (yanılmadan) masumdur. Bu konudaki fiillerine kasten veya sehven muhalefet etmesi caiz olmaz. Farzı muhal muhalefet etseydi bu durum ona şüphe ve kusur nisbet etmeyi gerektirirdi.
İkinci görüş de Ebu İshak İsferâyinî (ö. 418/1027), Fukahâ ve Kelamcıların çoğunluğunun görüşüdür. Buna göre tebliğle alâkalı fiillerde ve Şer'î ahkâmda, kasten olmayarak sehvetmesi caizdir. Nitekim namazlarında bazen yanıldığını gösteren başlıca üç hadisi şerif vardır (33).
Birinci hadisde, Hz. Peygamber (s.a.v) bir ikindi namazının dört rekatlık farzını iki rekat kılmış ve selâm vermişti (34). İbn Buhayna'nın rivâyetinde de öğle namazının iki rekatını kılıp teşehhüde oturmadan üçüncü rekâta kalkmıştı (35). İbn Mesûd'un rivâyetinde yine bir öğle namazının farzının dört rekatını kıldıktan sonra yanlışlıkla beşinci rekata kalkıp kılmışlardı. İşte bu türlü sehivleri bir kaç defa ibadetlerinde vuku bulmuştu.
Bu husustaki sehivlerinde Allah'ın hikmeti, sehivlerin telâfisi hususunda yine Hz. Peygamber (s.a.v)'in örnekliğini ortaya koymaktır. Sehvedecek insanlar böylece O'nun yoluna girebilme imkânını bulurlar. Bir hakikati yaparak (fiilen) tebliğ etmek, sözlü tebliğ etmekten daha açıktır ve ihtimalleri de ortadan kaldırır. Ancak burada şart olan şey, sehivde karar kılınmayıp şüphenin kalktığının bilinmesi ve hikmetinin ortaya çıkmasıdır (36).
Demek ki, Hz. Peygamber (s.a.v) beşerin maruz kalacağı unutmalar ve yapacağı yanlışlıkların telâfisi hususunda da ümmetine örnek olmaktadır.
B-FÎÎLLERİNİN ÇEŞİTLERİ VE ÖRNEK OLUŞU:
Fiil, hareket ve tesir mânâsına gelir. Ayrıca zaman içinde yapılan bir işin ifadesi olan kelimelere de fiil denir.
Hz. Peygamber (s.a.v)'in hareket ve tesir mânâsına gelen fiillerine "Fiili Sünnet" denir (37). O'nun bedeni ile işlediği her şey fiiline girer. Hatta eliyle yaptığı işaretleri, diliyle yaptığı zikirleri de fiili sayılır (38).
Hz. Peygamber (s.a.v) örnek bir insan olarak gönderildiği ve örnekliği de fiillerinde tezahür ettiği için fiillerinin hangisinin sadece kendisine mahsus olup örnek olmadığı ve hangisinin örnek olduğu misalleriyle izah edilecektir.
Hz. Peygamber (s.a.v)'in fiillerini beş ana başlık altında izah edebiliriz:
1—Yaratılışının Gereği ve ya Âdeti Olarak İşlediği Fiiller:
Bunlar her insanın yapabileceği ve yaratılışın gereği olarak yapılan fiillerdir. Kalbe gelen hatıralar ve bedenin tabiî olan hareketleri gibi. Bu tür hareketleri örnek almak gerekmez.
Diğer taraftan âdeti olarak yaptığı birçok fiilleri vardır. Hz. Peygamber (s.a.v) bu çeşit fiilleri ibadet gayesiyle yapmamıştır. Yemesi, içmesi, yemek çeşitlerinde tercih etmesi, konuşması, yürümesi sırasındaki fiilleri gibi. Yapılması mubah olan bu fiillerde Resulullâh (s.a.v)'e uyulursa sevap kazanılmış olur (39). Zira selef Ra-sulullâh'ın (s.a.v) sevdiği her şeyi sevmişti. Hatta mubah şeylerde ve nefsin arzuladığı de Rasulullâh'a (s.a.v) uymuşlardı (40). Bu sebeple Enes, Rasulullâh'ın (s.a.v) sevdiğini bildiği için kabağı severek yemekteydi. Hatta Hz. Hasan, Abdullah, Hz. Peygamber'in (s.a.v) hizmetçisi Selmâ'ya O'nun sevdiği yemekleri hazırlatıp yemişler ve yemekleri sevmişlerdi, İbn Ömer, Rasulullâh'tan (s.a.v) gördüğü için tabaklanmış deriden ayakkabı giymiş, sakalını sarı renkli boya ile boyatmıştı (41). İşte bu nevi fiillerinin de örnek alındığı görülmektedir.
2-İşleniş Gâyesi Belli Olmayan Fiilleri:
Bu fiillerde Hz. Peygamber (s.a.v)'e hangi seviyede uyulacağı hususunda ihtilaf edilmiştir. Bazı âlimler genel olarak Hz. Peygamber (s.a.v)'e uymanın vacib, bazıları da müstahap olduğunu söylemişlerdir. Üçüncü bir grup da bizden ne istendiği açıklanıncaya kadar bir şey yapmamak (tavakkuf etmek) gerekir demişlerdir (42). Hz. Peygamber (s.a.v)'in Muhassab denen yerde kısa bir müddet konaklaması bu türden bir fiilidir.(43). Ayrıca sabah namazından sonra yan yatması, Mekke'ye çöl tarafından girmesi, Zî Tuvâ denen yerde gecelemesi gibi fiilleri de bu kısma girer (44).
3—Mânâsı Kapalı Nasları Açıklayan Fiilleri :
Bu çeşit fiillerin hükmü, beyan ettiği mücmel veya mutlak nassın hükmünün aynıdır. Şayet açıkladığı vacib ise o fiil de vacibtir. Eğer mendupsa o fiil de menduptur. Bu husus ibadetler konusunda daha çok geçerlidir. Zira "Benden gördüğünüz gibi namaz kılın" (45) hadisi ile "Hacc'ın menâsikını benden alın" (46) hadisi bu hususlarda Rasulullâh'a (s.a.v) uymanın gerekli olduğunu ortaya koymaktadır (47). Fıkhî ahkâmın büyük bir kısmı, bu çeşit hükümleri beyan eden fiillerin mahsuludur.
4-Kendisine Mahsus Fiiller:
Hz. Peygamber (s.a.v)'e mahsus, bir çok fiilleri vardır. Ümmetinin bu fiillerde Hz. Peygamber (s.a.v)'e uymaları gerekli değildir. Ayrıca, O, birçok konuda farklı sorumluluklar da yüklenmiştir. Nitekim O visâl orucunu (iftar etmeksizin arka arkaya tutulan oruç) tutmuş ve "Ben sizin durumunuzda değilim... " (48) diyerek ümmetine yasak etmiştir.
Hz. Peygamber (s.a.v)'e mahsus fiillerde, O'na uymanın gerekip gerekmeyeceği hususunda ihtilaf edilmiştir, İmâmu'l—Haremeyn, bu çeşit fiillerde: "O'na uyma hususunda, mesele açıklık kazanıncaya kadar durmak gerekir" der.
Bazı âlimler de O'na mahsus şeyleri başlıca, mubah, vacib ve haram olmak üzere üç kısma ayırmışlardır. Mubah olan şeylerde O'na benzemek caiz olmaz. Dörtten fazla kadınla evlenmek gibi. O'na vacib olan şeylerde ise O'nun gibi yapmak müstahaptır. Haramlardan kaçınmak hususunda O'na benzemek de yine müstahaptır. Meselâ kötü kokulu (soğan gibi) şeyleri O'nun yemesi haram ise de bizim için yememek sadece müstahaptır (49).
5— İnsanlar Arasında Verdiği Adlî Kararları :
Bu konuda insanların O'nu örnek alması, O'nun gibi âdil davranmaları ile mümkündür. Ancak bu hususda O'nu, insanlar arasında hükmetme işiyle görevli, verilecek hakları dağıtan, savaş yapan, cezaları infaz eden idareciler örnek alacak ve adaletle hükmedecektir (50).
6—Bazı Fiilleri Terketmesi:
Buradaki terk'ten maksat "fiil"in zıddı olup iş yapmamaktır. Fiilin mukabili olan "terk" değildir. Zira bu nehiy'dir. "Nehiy" haram olan bir fiilden vaz geçmektir. "Terk" ise bir şeyi yerinde bırakmak ve ondan uzak durmaktır (51).
Bir fiili terketmek bazen dinen bir vazife sayılır ve bunu yapan bir sevap kazanır. Bundan dolayı "terk" de bir fiil sayılmıştır (52). Hz. Peygamber'in (s.a.v) ne gâye ile terkettiği bilinirse bu suretle O'na uyulur (53). Şayet Hz. Peygamber (s.a.v) bir şeyi mubah iken terkettiyse bizim de o şeyi terketmemiz mubahtır (54). Demek ki, fiili terk hususunda da yine O'na uymak daha evladır.
Bu arada şunu da zikredelim ki, fıkhın kaynaklarından birisi de Hz. Peygamber'in (s.a.v) terkettiği şeyler hakkında veya yapmadığı bilinen şeyler hususundaki malumatlardır (55).
Rasulullâh'ın (s.a.v) bazı fiilleri terketmesi: Birçok sebeb ve hikmete mebnidir. Meselâ Ramazan ayında cemaatla teravih namazını üç veya dört akşam kıldıktan sonra cemaata çıkmamıştır. Sorulduğunda: "Ashabın arzusu doğrultusunda çıksaydım farz olur diye korktum. Zira farz olursa belki herkesin buna gücü yetmeyebilir" demiştir (56).
SONUÇ
Rasulullâh'ın (s.a.v) örnekliği, sadece asrındaki insanlara mahsus olmayıp, kıyamete kadar geçerlidir. Zira O Peygamber'lerin sonuncusudur (57). Örnekliğini beyan eden âyet-i kerimeyi (58) bir asra tahsis etmek, ahır zaman Peygamberi olduğu inancına ters düşer.
Nasıl ki getirdiği Dinin esasları olan Kur'ân ve Sünnet, diğer kıyas ve icma gibi delillerle her asrın sayısız olaylarına cevap verme genişliğine sahip olmuştur; öyle de fiilleri asırlarca örnek alınacak genişliğe sahip olmaktadır.
Hz. Peygamber'in (s.a.v) fiil ve davranışlarındaki genişliğini bir misâl ile açıklayalım: O, yolculukta yakın mesafelere merkeple, uzaklara deve ile seyahat etmiş, harp meydanında kararlığını göstermek için katıra binmiş, tehlikeli anlarda da daha çevik bir vasıta olan at ile sefere çıkmıştır. Giyim ve kuşamında, diğer hallerinde de kendi maslahatı ve ümmetinin maslahatının gerektirdiği şekilde hareket etmiştir (59).
En ayrıntılı günlük işlerinde dahi şartların gerektirdiği kolaylığa karşı çıkmamıştır. Meselâ taharet yaparken taş ve suyu birlikte kullandığı gibi sadece biriyle de temizlik yapmıştır. Aslında bu hususta sünnet, temizlik yapmaktır (60).
Şartların gerekli kıldığı zaman beyaz entari giyen Rasulullâh (s.a.v)(61), geniş pantolon diyebileceğimiz serâvil'i satın almakla onu da tasvip etmişti (62). Günümüzün insanı entari giydiği zaman Rasulullâh'a (s.a.v) uyduğu gibi, geniş ve uzuvlarını belli etmeyen pantolon giydiğinde Rasulullâh (s.a.v)'ın tasvibini kazanmış olacaktır.
Anlaşıldığına göre Hz. Peygamber (s.a.v), bir beşer olarak, değişik şartlar altında, değişik fiil ve davranışlarda bulunmuştur (63).
O'nun emirleri de böyledir. Uhud savaşında kırılan Hz. Ali'nin koluna, abdest alırken meshetmeyi emrettiği gibi, asrımızda da kırılan kollara abdest alırken meshetmek aynı emrin gereğidir (64).
Hz. Peygamber'in (s.a.v) hayatı incelendiğinde öyle çeşitli vasıflar ve öyle şümullü ahlâk ve çok hasletlerle karşılaşılacaktır ki, bunların hepsini tarih boyunca bir başka insanda görmek mümkün değildir (65). Bundan dolayı asr-ı saadette ashâbı tarafından örnek alınan Hz. Peygamber (s.a.v), günümüzde de ümmeti tarafında da örnek alınacak, emirleri tutulup, yasak ettiği şeylerden kaçınılacaktır. Dünyâ ve âhire-tin saadeti de buna bağlıdır.
KAYNAKLAR:
1) İbn Manzur, Lisânu'l—Arab XIII, 221, 226, Beyrut 1968.
2) Es—Sarahsi, Usulu's—Sarahsi I, 113 Beyrut tarihsiz.
3) Bir benzeri insanlarca ortaya konulamayan. Ebu Zehrâ, Fıkıh Usulu (Terc. Abdulkadir Şener) s. 73, Ankara 1979.
4) el—Amidî el—İhkâm fi Usull'IAhkâm.l, 156 Kahire, 1967.
5) Subhi es—Sâlih, Ulumu'l-Hadis, 3, Beyrut 1969.
6) Es—Suyuti, Tedribu'r—Râvi, I, 41 Mısır 1966.
6a) Subhi es—Salih a.g.e., s. 6.
7) es—Sîbâi, es—sünne ve Mekânetuhâ, Beyrut 1978.
Seyyid Süleymân Nedvi (trc. O. Keskioğlu) Hz. Muhammed Hakkında Konferanslar s. 111 Ankara 1974; Ebu Dâvud, es-Sünen (V, 10—11).
9) Ibn Hazm el—İhkâm I, 87, I-II Mısır, tarihsiz.
10) Subhi es—Sâlih a.g.e., s. 302.
11) Kur'ân el—Haşr suresi, 7.
12) Bk. Kur'ân en—-Nisâ suresi, 80 Ali İmrân suresi, 31;en-Necm suresi, 3 - 4.
13) Subhi, es—Sâlih a.g.e., s. 29.
14) Kur'ân, en—Nisâ suresi, 80; en—Nahl, 44.
15) İbn Hazm, el—İhkâm, I, 43.
16) Kur'ân, el—Ahzab suresi, 21.
17) es—Sibâl, a.g.e., s. 49.
18) el—Matrifi, Ayâtu Itâbi'l—Mustafa s. 17 Kahire tarihsiz.
19) Heyet, el—Mu'cemu'l—Vasit II, 605, İstanbul 1989.
20) İbn Manzur a.g.e., XII, 403.
21) er—Rağib el—Müfredat s. 337 Beyrut, tarihsiz.
22) Kur'ân, el—Enam suresi, 90.
23) el—Matrifi a.g.e., s. 32-33.
24) el—Kâdi İyâz a.g.e., II, 257, Dımeşk tarihsiz.
25) el—Matrifi a.g.e., s. 36;
25a) Müslim, el—imân, 74(1, 147, h. no: 162).
26) el—Kâdi İyâz, a.g.e., II, 327.
27) el—Kâdi lyâz, a.g.e., II, 329.
28) el—Kâdi iyâz, a.g.e., II, 330.
29) el—Kâdi iyâz, a.g.e., II, 332.
30) el—Kâdi lyâz, a.g.e., II, 263.
31) el—Kâdi lyâz, a.g.e., II, 264.
32) el—Kâdf lyâz, a.g.e., II, 265.
33) el—Kâdi lyâz, a.g.e., M, 340-341.
34) el—Buhâri el—Ezân, 68(1, 175) İstanbul H. 1315.
35) İbn Mâce, İkâmetu's—Salâh, 131 (I, 381; h.no: 1207).
36) el—Kâdi lyâz, a.g.e., II, 345.
37) el—Arusi, Efâlu'r—Rasul s. 36, Cidde 1984.
38) el—Arusi, a.g.e., s. 38.
39) el—Arusi, a.g.e., s. 148-150.
40) el—Kâdi İyâz, a.g.e., II, 61.
41) el—Kâdi lyâz, a.g.e., 11, 61-62; Daha fazla bilgi İçin bk. ibrahim Bayraktar, Hz. Peygamberin Şemâili, Basılmamış Doktora tezi.
42) el—Arusi, a.g.e., s. 154-159.
43) el—Arusi, a.g.e., s. 163.
44) el—Arusi, a.g.e., s. 146.
45) el—Buhârİ, el—Ezân, 18 (I, 155).
46) Müslim, el—Hac, 310 (II, 943, h. no: 1297), Beyrut tarihsiz.
47) el—Arusi, a.g.e., s. 164-165.
48) Bk. el—Buhâri, es—Savm, 48 (II, 242).
49) el—Arusi, a.g.e., s. 168.
50) el—Arusi, a.g.e., s. 174-175.
51) el—Arusi, a.g.e., s. 208,
52) el—Arusi, a.g.e., s. 208.
53) es—Sarahsi, Usulu's—Sarahsi II, 88.
54) ei—Arusi, a.g.e., s. 215.
55) el—Arusi, a.g.e., s. 211.
56) el—Buhâri el—Küsuf, 55 (II,44)
57) Kur'ân el—Ahzâb suresi, 40.
58) Kur'ân el—Ahzâb suresi, 21.
59) el—Kâdı İyâz, a.g.e., II, 446.
60) Et—Tahâvi, Haşiyetü'n ala'l — Merâkı'İ—Felah, s. 36 Mısır 1970; İbn Abidin I, 226 Beyrut tarihsiz.
61) Ebu Davud,el-Llbâs,3(IV,312, h.no: 4025) Hıms 1969-1971.
62) İbn Mâce,el—Libâs, 12 (11,1185 (h.no: 3579) Mısır tarihsiz.
63) el—Kâdi İyâz a.g.e., M, 447.
64) el—Kâsâni, Bedâiu's—Sana'i I, 13, Beyrut 1974.
65) Seyyid Süleymân Nedvi, a.g.e., S. 117 - 118.
HZ. PEYGAMBER’E UYMANIN LÜZUMU
Prof. Dr. Davut Aydüz
"De ki: "Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah günahları bağışlayan, merhameti bol olanıdır."
"De ki: "Allah'a ve Peygamber'e itâat edin." Eğer yüz çevirirlerse, muhakkak ki Allah, kâfirleri sevmez" (1).
Birinci âyetin sebeb-i nüzulü olarak değişik hâdiseler rivâyet edilmektedir:
1. Hz. Peygamber (sav) zamanında bazı kimseler: "Yâ Resûlallah! Biz Allah'ı seviyoruz" dediler, bunun üzerine bu âyet nâzil oldu.
2. Hz. Peygamber (sav) putlara tapan Kureyş kavmine hitaben: "Siz dedeniz Hz. İbrahim (s) ve İsmail (s)'in dinine muhalefet ediyorsunuz. Onlar putlara değil, Allah'a ibadet ediyorlardı." Kureyşliler de: "Biz Allah'ı sevdiğimizden dolayı bu putlara ibadet ediyoruz ve böylece Allah'a yaklaşmak istiyoruz" diye cevap verince bu âyet nazil oldu.
3. Yahudiler: "Biz Allah'ın çocukları ve sevdiği insanlarız" dediklerinde bu âyet nazil oldu.
4. Necran Hıristiyanları: "Biz Allah'ı sevdiğimiz için. Hz. İsa (s)'yı tazim ediyor ve ona ibadet ediyoruz" demeleri üzerine nazil olmuştur (2).
Âyet-i kerimenin inmesine sebeb olan hâdise hangisi olursa olsun, Allah Teâla: "Ey Habibim de ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana tâbi olunuz. Tâ ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın" buyurmakla, Resulullah'ın sünnetine uymayı kendine olan muhabbete alâmet saydığı gibi, aynı zamanda o sünnet-i seniyyeye uymayı kulunu sevmesine ve günahlarını bağışlamasına bir şart olarak göstermiştir.
Öyleyse, Muhabbetullah tabir edilen yüce Allah'ı sevmek, sünneti seniyyeye tâbi olmayı gerektirir. Çünkü kulun Allah'ı sevmesi, herşeyden önce Allah'ın o kulunu sevmesine bağlıdır. Allah kulunu sevince o kulun kalbine kendi Yüce Zat'ına karşı muhabbeti koyar. Kul da Allah'ı sever. Allah'ı sevmek ise, O'nun emirlerini bihakkın yerine getirmek, yasaklarından kaçınmak ve razı olduğu şeyleri yapmaktır. Razı olduğu şeyler ise en mükemmel bir şekilde Hz. Muhammed (sav)'de tezahür ediyor. O halde O'na benzemeye çalışmak gerekir.
HZ. PEYGAMBER (SAV)'E BENZEMEK
Hareket ve davranışlarda Hz. Peygamber (sav)'e benzemek şu iki şekilde olur:
Birisi: Allah Teâla'yı sevmek demek olan yüce emirlerine itaat ve rızası dairesinde hareket etmektir ki, bu hâl sünneti seniyyeye uymayı gerektirir. Çünkü bu hususta en mükemmel İmam Hz. Muhammed (sav)'dir.
İkincisi: Hz. Muhammed (sav), insanlara nihayetsiz ilâhî ikram ve ihsanlara vesiledir. Öyleyse O zât-ı şerif, Cenâb-ı Hakk hesabına hadsiz bir muhabbete layıktır. O'nu sevmek ise, O'nun gibi olmayı icab ettirir. Zaten insan sevdiği zâta -eğer benzemek kâbilse- fıtraten benzemek ister. Öyleyse, Yüce Allah'ı sevenlerin Ha-bibullah olan Hz. Muhammed (sav)'i sevmeleri, Habibullah'ı sevenlerin ise sünnet-i seniyyesine ittiba ile O'na benzemeye çalışmaları kat'i bir surette gereklidir.
Büyük müfessir İbn Kesîr; "Allah'ı sevdiğini iddia ettiği halde Hz. Peygamberin sünnetine uymayan kimseler, söz ve hareketlerinde O'nun sünnetine ittibâ ve iktida etmedikleri müddetçe dâvâlarında yalancıdırlar " (3) demektedir.
NİÇİN RESULULLAH'A İTTİBÂ?
Burada, Allah'ı sevmek niçin başka bir şeyi veya başka bir kimseye değil de Resulullah'a ittibayı gerektirir? diye bir soru sorulacak olursa, cevaben deriz ki: Resul-u Ekrem (sav) yaratılış itibariyle en mu'tedil bir vaziyette ve en mükemmel bir surette yaratıldığından bütün hareket ve sükunetlerinde ifrat ve tefritten kaçınmış, dâimâ i'tidal ve istikamet üzere gitmiştir. O kadar ki, toplumda seviyesi ne olursa olsun, herkes az bir gayretle O'nun sünnetim tatbik edebilir. "Emrolunduğun gibi dosdoğru ol" (4) dehşetli ilâhî emir karşısında bulunan Hz. Muhammed (sav), bu emre her halukârda uymuş, harikalarla dolu hayatını istikamette geçirmiş ve akıl, muhabbet ve gadab melekeleri dahil herşeyde hadd-i vasat ve istikametten ibaret olan sırat-ı müstakim üzere gitmiştir. Gerek mübarek sünnetlerinde, gerek fıtrî hallerinde, gerekse şer'î hükümlerinde istikamet çizgisini tercih edip zulüm ve zulümattan ibaret olan ifrat ve tefritten, israf ve tebzirden şiddetle sakınmıştır.
Herkese her hususta mutlak imam ve rehber olmaya layık olan ve zaten İmam ve Rehber olarak gönderilen böyle bir zatın sünnet-i seniyyelerine uymak, elbette lüzumludur. İnsanlık da ancak, O'nun çizdiği ve gösterdiği yolda gitmekle saadet ve huzur dolu neticelere kavuşacak, mesud ve bahtiyar olacaktır. Nitekim geçmiş asırlarda, O'nun getirdiği esaslara sahip çıkanlar hep mesûd ve bahtiyar olmuşlar, yaşadıkları asra da huzur ve saadet asrı mührünü vurmuşlardır.
BİD'AT
Allah'ı sevdiğini söyleyen kimsenin, Allah'ın peygamberi Hz. Muhammed (sav)'e, yani onun sünnetine ittiba etmesi gerekir. Çünkü, sünnetin terkinde bid'atlar ortaya çıkar ve insanlar sünnetleri bırakıp bu bid'atlarla meşgul olmaya başlarlar. Halbuki, "Bu gün dininizi sizin için kemale erdirdim" (5) âyeti gösteriyor ki; beşerin her iki dünyadaki saadeti için gerekli olan hüküm ve hususlar Kur'ân-ı Kerimde ve Resulu Ekrem (sav)'in sünneti seniyyelerinde kâfi miktarda ve herkesin tatbik edebileceği kolaylıkta bildirilmiştir. İşte, yeni icadlarla Kur'ânî ve Nebevî düsturları beğenmemek, yahut -hâşâ- onları noksan görmek, onlarla yetinmeyip bid'atlar peşinde koşmak, büyük zarar ve korkunç hıyanettir.
İttiba ve itaati emredilen ibadetle alâkalı hüküm ve amellerde yeni icadlar, mezkur âyet-i kerimeye muhalif olmasıyla bid'attır. Hem; "Her bid'at sapıklıktır ve her sapıklık da ateştedir" (6) hükmünce, bid'atlar sırât-ı müstakimden yan çizmek olup, büyük bir sapıklık ve korkunç bir zarardır. Neticesi ise elbetteki "sakar"dır.
İmam-ı Rabbani (r) diyor ki: "Ben ruhanî mertebelerde yol alırken gördüm ki, Resul-ü Ekrem (sav)'den rivayet edilen sözler ve kelimeler sünnet-i seniyye nuruyla parlıyorlardı. Ondan gelmeyen parlak virdleri ve halleri gördüğüm vakit, üstlerinde o nur yoktu. Bu kısmın en parlağı evvelkinin en azına mukabil gelmiyordu. Bundan anladım ki sünnet-i seniyyenin parıltıları bir iksirdir. Hem o sünnet, nur isteyenlere kafidir. Başka yerde nur aramaya ihtiyaç yoktur" (7). Bundan da anlaşılıyor ki, sünnet-i seniyye saadet-i dâreynin temel taşıdır. Yani, her türlü olgunluk ve yükselmenin madeni, esası ve menbaı O'dur. İnsanlık, maddî-manevî refah ve huzuru ancak, sünnet-i seniyyenin ihtiva ettiği düsturlarla fert olarak, cemiyet olarak sahip çıkmakla temin edebilir.
ELÇİYE İTAAT ONU GÖNDERENE İTAATTIR
"Eğer Allah'ı seviyorsanız bana tâbi olunuz" âyeti nazil olunca, münafıkların reisi Abdullah İbn Übeyy: "Bakınız Muhammed kendisine itaati ve ibadeti Allah'a itaat gibi tutuyor ve bize, Hristiyanların İsa'ya muhabbetleri şeklinde kendisini sevmemizi emrediyor" demişti. Bunun üzerine ikinci âyet nazil oldu: ''Allah'a ve Peygambere itaat edin" ve böyle bir şüphenin varid olmayacağını gösterdi. Yani, Hz. Muhammed (sav)'e itaatin. Hıristiyanların Hz. İsa (as) hakkında dedikleri gibi uluhiyyete ortak etmek ve Cenâb-ı Hakk'a ait muhabbeti üçe taksim etmek değildir. Hz. Muhammed (sav)'e itaat etmek demek, hakkında Allah'ın:
“O kendi (hevâ)sından konuşmaz" (8) dediği ve "Ben kendimi Allah'a teslim ettim" (9) diyen Zâta ittiba etmektir. Hz. Muhammed (sav)'e ittiba, O'nun sırf Allah'ın bir Resulü, bir elçisi, bir memuru, hidayet ve ilâhî emirlerin bir tebliğcisi olduğu cihetten ve sırf Allah içindir. Zira bir elçiyi tanımak, onun kendisini değil gönderen Efendisini tanımaktır. Meselâ, bir devletin elçisini, memurunu reddetmek, o devleti ve kanunlarını reddetmek olduğu gibi; Allah'ın Resulünü reddetmek de Allah'ı inkar ve O'na küfranda bulunmaktır.
Binaenaleyh, Allah'ın Resulüne itaat etmekten çekinenler, Allah'a itaattan kaçınan kâfirlerdir. Allah'a itaat ile Resulüne itaat arasında mantıkî bir gerektirme vardır. Fakat bunda Allah'ı seviyor gibi sevmekle, Allah için sevmek arasındaki büyük farkı unutmamak lazımdır.
Velhasıl, Hz. Muhammed (sav)'in sünnet-i seniyyelerine ittiba etmeyen, tembellik ederse büyük bir zarara uğrar. Ehemmiyetsiz görürse, korkunç bir cinayet işlemiş olur. Kabul etmeyip tenkid ederse apaçık bir sapıklığa girmiş olur.
DİPNOTLAR:
l. Âl-i İmrân, 31-32.
2- el-Vâhidî. Esbâbu'n-nüzûl, Kahire 1968, s.66.
3. İbn Kesir, Tefsiru'1-Kur'ân'il-Azîm, Kahire, I, 358.
4. Hud, 112.
5. Mâide. 3.
6. Sünen-i Neseî, Ideyn, 22; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, IV, 126.
7. Vehbi Yıldız, İlham Kaynakları, İzmir. 1989, s. 107.
8. Necm, 3.
9. Âl-i İmrân, 20.
Gül kırmızı ve aşk sızı
Zafer ŞIK
s.zafer@irfanmektebi.com
Sen gittin, hazan düştü bahçemize
Sen gittin, tarumar oldu her şey
Sen gittin, geriye
doyumsuz bir aşk bıraktın bize.
Sevgili!
önce kum deryalarına düştük sonra serâba
bugüne kadar umutlardı bizi ayakta tutan
sevdandı kimsesiz çöllerde yürekleri bir tutan,
yalnızlığa açılır bütün kapılar sensiz
sen yoksun diye, sicim sicim karanlık yeşerdi içimizde
dalga dalga hasretindi kalbimizde alevlenen
gönlümüze batan dikenler ne ki
büyüttüğümüz güller sadece sen kokmak içindi.
Sevgili
en haşin haliyle girdaba düştük
sensizliğe sürgün edildik ilkin
sonra mağara arkadaşın bırakıp gitti bizi
sonra kılıçların efendisi
ardından cennet gençlerinin efendileri
ve diğerleri birer birer bırakıp gittiler bizi
dilimiz lâl, âmâ kaldı gözlerimiz
sen olmasaydın kalpler sevmeyi öğrenebilir miydi!
ey, ihsanda nisan bulutunu geçen Sevgili.
örümcek, gözlerde hâlâ en kalın perdedir
sırların sırrı kisranın sarayında
ondört burcunun düştüğü yerdedir.
en büyük mucizen Kur’an’dı, sonra Sen’din
güneşi sağ eline, ayı da sol eline alsaydın
yine de çözülmezdi ebterlerin kalbindeki kir!
ey ay yüzlü güzel!
bütün kelamları yazan kalemin emriydi gidişin
oysa ne kadar çok beklemişti gelişini Hira
ne kadar da çok yolunu gözlemişti Râhip Bahira
bir tek Bilâl değil, cihan alışmıştı sana
hüzündü ardında biriktirdiğimiz
yokluğunun vadilerinde yuvarlanırken
yaralı kalbimizin fısıltısına
günâha battık ama konuşan gözlerimizin hıçkırığına
“tebessüm sadakadır” fermânınla
bir damla bengisu ver n’olur
n’olur nûrunu gönder yoksul umutlarımıza.
asırlardır yetimliğe açılır gözlerimiz
bir pazartesi ilk defa, aşk gibi aşk yaşamıştı dünya
ilk defa karşı karşıya gelince Bedir’de, baba ve oğul
çoğalmıştı dillerdeki keşkeler,
haberler uçuran bir güvercinin kanatları altında
eleverir bizi ahir zaman.
Sen gittin, hazan düştü bahçemize
Sen gittin, tarumar oldu her şey
Sen gittin, geriye doyumsuz bir aşk bıraktın bize.
hicretimiz var kervan kervan yurduna
bizi de coşkuyla karşılar mı Medineli kadınlar
kardeş kabul eder mi ensar bizi de
ondört asırdır takvimlerde kalınca bahar
adı Muhammed olmayan güller dövünür.
omuzlarımızda taşıyamadığımız en ağır yük
bestelenmemiş gidişindi, sevdandı
hasretindi her taşa desen desen nakşettiğimiz!
ey gecemizi gündüze çeviren sevgili
kardeşin “Yusuf’u görüp
ellerini kesen kadınlar
seni görselerdi kalplerini keserlerdi”
nisanı unuttu yokluğunda dünya
nisyan sardı bütün cihanı sen olmayınca
her hayat bir ırmaktır sana akan
yolu sana kavuşamayanın
daim zehirdir damarlarında dolaşan.
yüzünü göster ağustos gülü oluversin ateş, çöller vaha
sen olmayınca gökler bir damla rahmet indirir mi
hasretinden çatlamış dudaklarımıza!
Necâşi’nin Zeylâ’sından davet var yine!
gel ki nisanı nisan gibi, baharı bahar gibi
aşkı aşk gibi yaşalım bir daha!
müjdelediğin gibi altı asırdır
ezanlar hala dalgalanır Konstantin burçlarında.
heybemizde senin özlemin
dünya saltanatına bedel kaç insan
hizmetkarın olmayı istemişti.
şimdi bahtsız bir kıtada iz süreriz sana kavuşmak için
şimdi resimlerle tarifsiz uçurum kenarında dünya
gül iklimini çoktan yitirdik sevgili
hicran mevsimine düştük, masallarla büyütüldük
oysa adın anılınca susuyor bütün masallar
kırmızı kokuyor özlemin, gül kırmızısı
ne çok yakışırsınız birbirinize
Sen ve kırmızı!
Sen gittin, hazan düştü bahçemize
Sen gittin, tarumar oldu her şey
Sen gittin, geriye doyumsuz bir aşk bıraktın bize.
kirli yağmurlarla ıslanıyor dünya
güneş, ışığını suçlu indiriyor yeryüzüne
yokluğunda geceler kavuşur mu gündüze!
gel, yıldızlar dökülsün yollarına
müjdelesinler tek tek Muhammed Mustafa’yı
gel, yorgunluk çöreklendi yokluğunda omuzlarımıza
gel, gülü koparmadan sevmeyi öğret bize
seni yaşayınca gülistan oluyor dünya
seni yaşayınca gül kokuyor insan.
geldin! bin dört yüz seneler geçti
rüzgarlara kapıldık firakınla, izini kaybettik
sen sevmeyi, sevilmeyi öğretirken bize
anne karnında kurşun sesleriyle tanıştı bebekler
sen sevgi ekerken, biz ölüm, biz zulüm
biz sevgisizlik koklamaya başladık
ey nebi! senin getirdiğin nurla yeniden dirileceğiz
düştüğümüz yerden, kaybolduğumuz yerden kalkacağız yeniden
ey gelişiyle karanlıkları aydınlığa çeviren sevgili!
bugün gibi, yine bir pazartesiydi gidişin
yüz yirmi beş bin değil şimdi milyonlar diyor ki ey Resûl:
"Allah'ın elçiliğini ifa ettin
vazifeni hakkıyla yerine getirdin
bize vasiyet ve nasihatte bulundun!"
"Şâhid ol yâ Rab! şâhid ol yâ Rab! şâhid ol yâ Rab!"
Nur Muhammed (asm)
Osman Nuri REYHAN
o.reyhan@irfanmektebi.com
Âmine ve Abdullah ne bahtiyâr idi ki:
En güzel hediyeyi, Allah onlara verdi.
Kim mi? Merak ettin mi? Söyleyeyim mi?
“Nur Muhammed Mustafa’yı, Emin’i”
“Nur”, beş yüz yetmiş birde, Mekke’de doğdu.
“Nur”, Kadir Gecesi’nde peygamber oldu.
Dün, bugün ve de yârın, tüm âlemlere,
“Nur Muhammed Mustafa” hep rahmet oldu.
Dünya, zulmetgâh idi, “Nur Muhammed” olmadan,
Putlar bile devrildi, “Nur Muhammed” doğmadan.
Dünyada ve âhirette çekmemek için zahmet,
“Nur Muhammed Emin’e” ümmet olalım ümmet.
“Nur!” Seni tanımamak, ne büyük bir cehâlet.
Sünnetine uymamak, ne büyük bir hasâret.
Sana salat etmeyen, yoktur onda hacâlet,
“Nur Muhammed Mustafa!” şefkatini ihsan et.
Ab-ı hayat fışkırdı, mübarek ellerinden,
Ay ikiye bölündü, nûrunun celâlinden,
Güneş de bir an durdu, nuruna hürmetinden,
Hayvan, taş dile geldi. “Nur!”sana sevgisinden.
Evvelin “Nur”, âhirin “Nur”, zâhirin “Nur”, bâtının “Nur”
Canım feda, o ağzından söylediğin her sözün “Nur”
O nuruna sarılan nardan kurtulur.
Bu sözüme şâhidim, Risâleten Nur.
Muhammed, Muhammed, Muhammed,
Ne kadar yazarsa bıkmaz kalemler.
Muhammed, Muhammed, Muhammed,
Ne kadar söylerse usanmaz diller.
Muhammed, Muhammed, Muhammed,
Ne kadar severse doymaz gönüller.
Muhammed, Muhammed, Muhammed,
Şefkatini bekler bütün müminler.
Peygamberlik Delilleri
Cemaleddin ŞENER
c.sener@irfanmektebi.com
Mûcize, peygamberlik dâvâsına delil olmak üzere Allah tarafından, peygamberlerin ellerinde yaratılan hârikulade hâllere denir. Onlar “Biz Rabbinizin size gönderdiği elçileriz” diye dâvâ ettiklerinde, Cenâb-ı Hakk onlar elinde bazı hârikulade şeyler meydana getirmekle âdetâ, “Evet doğru söylüyorlar. Onlar benim elçilerimdir” demektedir.
Âhirzaman nebîsi olan peygamberimiz (asm) da peygamberlik dâvâ ettiğinde pek çok defa kendisinden mûcizeler istenilmiş ve bin kadar mûcize de onun eliyle gösterilmiştir. Peygamber Efendimiz (asm)’ın Allah Resûlü olduğunun delili yalnız mûcizelerinden ibaret değildir. Pek çok cihetlerden onun dâvâsındaki hakkaniyeti anlaşılabilir. Hatta Üstad Bediüzzaman Hazretleri, onun her bir hâlinin dahi doğruluğuna delil olabileceğini söyler. Meselâ hicret esnasında düşmanları, gizlendikleri mağaranın önüne geldiklerinde, Hz. Ebû Bekir (ra) telaşlanınca “Korkma ve hüzünlenme Allah bizimle beraberdir” demesi gibi her hâli onun doğruluğuna şehâdet eder. Şimdi onun hakkaniyetini ve nihâyet derecede sâdık olduğunu güneş gibi gösteren bir kısım delilleri sıralamaya çalışacağız.
1. KUR’ÂN EN BÜYÜK MÛCİZE
Resûl-i Ekrem (asm)’ın en büyük delili, Allah’tan bizlere getirdiği beyanı mûcize olan Kur’ân’dır. Aslında o bir mûcizeler deryası gibidir. İki yüz kadar mûcizelik yönleri olduğu gibi her bir sûresi, âyeti, hatta kelime ve harfleri dahi birer mûcize sayılır. Kur’ân, pek çok âyetleriyle insanları onun benzeri gibi bir söz getirmeye davet etmiş ve aslâ getiremeyeceklerini de vurgulamıştır. En kısa bir sûresine asılsız bir kıssayla bile olsa bir benzerini getirmeye kadar davetini tekrarlamıştır. Fakat ne o günkü müşrikler, ne de sonra gelen inkârcılar bir kısa sûresinin dahi mislini getirememişlerdir. İşte Kur’ân gerek belâğat ve edebiyatında, gerek hadsiz ilimleri taşıyan manalarında ve gerekse dinlemesindeki halâvet ve tatlılığında bulunduğu seviye itibarıyla taklit edilemez yüksek bir mertebededir. Çünkü Allah’a ait bir kelâmın değil bir beşer, bütün beşeriyet toplansa elbette benzerini getiremezler. Netice olarak Kur’ ân, bütün hakîkatleriyle ve mûcizeleriyle onun en büyük ve ebedî bir mûcizesidir. Ve Allah’ın elçisi olduğunun en büyük delilidir.
2. MAHLÛKATIN EN ŞEREFLİSİ
Resûl-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ ın Kur’ân’dan sonra en büyük mu’ cizesi, kendi zâtıdır. Yani sahip olduğu pek yüce ahlâkıdır ki; bütün güzel huyların ve hasletlerin tamamı onda vardır. İman, ibâdet, doğruluk, güvenilirlik, tevazu, sevgi, şefkat, cömertlik, iktisat, vakar, cesâret akıl ve zekâ hattâ sîmaca güzellik gibi bütün güzel sıfatlarda insanların en üstünü idi. Hatta herbir haslette en yüksek tabakada olduğuna, dost ve düşman ittifak ediyorlar. Hattâ şecaat kahramanı Hazret-i Ali (kv), tekraren diyordu: “Harbin dehşetlendiği vakit, biz Resûl-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın arkasına ilticâ edip sığınıyorduk.” Bunun gibi bütün güzel ahlâklarda en yüksek ve yetişilmeyecek bir derecede bulunuyordu. Elbette böyle bir zât ahlâksızların işi olan yalana ve hîleye tenezzül etmez.
3. BİN KADAR MÛCİZE
Onun elinde pek çoğu tevâtürle ve sahih rivâyetlerle bildirilen bine yakın mûcize zâhir olmuştur. Kamer Sûresi’nin ilk âyetlerinde bildirildiği gibi gökteki ay bir parmak işaretiyle ortadan ikiye yarılmış. “Attığın zaman sen atmadın. belki Allah attı” (Enfal, 17) âyetinin işaretiyle attığı bir avuç toprak Bedir ve Huneyn harplerinde her bir düşman askerinin gözüne birer avuç olarak gitmiş ve onları bozguna uğratmıştır. Ordusunun susuz kaldığı üç farklı seferde parmaklarından çeşme gibi akıttığı sularla bütün askerlerin susuzluğunu gidermiştir. Hutbe okurken dayandığı kuru bir hurma direği, onun ayrılığından yüksek sesle ağladığını Mescid-i Nebevî’de bulunan herkes işitmiş ve bu hâdise pek çok münafıkların hâlisâne iman etmelerine sebep olmuştur. Duâlarının çok defalar anında kabûlü, az bir yemekle yüzlerce kimseyi doyurması, dağların, ağaçların, taşların, hayvanların hatta cenâzelerin dile gelip peygamberliğine şehâdet etmeleri, gelecekten verdiği haberlerin doğru çıkması, hasta ve yaralıların mübârek elinin ve nefesinin temasıyla şifa bulması, çok defa suikaste maruz kaldığı hâlde her defasında olağanüstü bir tarz ile muhafaza edilmesi gibi pek çok mûcizeler göstermiştir. O kadar ki tarihçe bu zâtın (asm) yaşadığı ne kadar kat’î ise mûcizeler gösterdiği de o kadar kat’îdir.
4. İRHÂSÂT
İrhâsât denilen ve peygamber olmadan önce onda görülen harikulade haller de onun delillerindendir. Doğduğu gece vuku’ bulan, kâbedeki putların devrilmesi ve ateşperestlerin bin senedir yanan ateşlerinin o gece sönmesi gibi hâdiseler, küçüklüğünde başında bir bulutun ona gölgelik etmesi, bulunduğu yerlere bolluk ve bereket sebebi olması, altına oturmuş olduğu kuru bir ağacın yeşermesi gibi hârika haller tarihen sağlam bir surette nakledilmiştir. Hatta amcası Ebû Talib’le Şam’a yaptıkları seferde râhip Bahira onu, başında gölgelik eden buluttan ve sırtındaki peygamberlik mühründen tanımış âhir zaman peygamberi olacağını müjdelemiştir.
5. GEÇMİŞ PEYGAMBERLER VE KİTABLAR
Önceki semâvî kitap ve suhuflar ve peygamberler, ondan en ince ayrıntılarına varıncaya kadar haber vermişlerdir. İsimlerini, vasıflarını nasıl bir ahlâka sahip olacağını, hatta vücut özelliklerini mübarek gözlerindeki kırmızılığa varıncaya kadar bildirmişlerdir. Bakara Sûresi’nin 146. Âyeti’nde, “Kendilerine kitap verdiğimiz kimseler (Hıristiyanlar ve Yahudiler) onu kendi oğullarını tanımakta oldukları gibi tanırlar” buyurulmaktadır. Bu âyetin mânâsı hakkında, Yahudi âlimlerinden iken sadece peygamber efendimizin emsalsiz güzelliğini görmekle “Bu yüzde yalan olamaz” diyerek İslâm’la ve sahâbe olmakla şereflenen Abdullah İbn-i Selâm (ra) şu îzahı yapmaktadır: “Ben Hz. Peygamber (asm)’ı gördüğüm zaman oğlumu tanıdığımdan ziyade tanımıştım. Çünkü oğlum hakkında belki anası hıyanet etmiştir diye şübhelenebilirim. Ama Resûlullah (asm) hakkında zerre kadar bile şüphem olamaz. Çünkü onun vasıfları Tevrat’ta yazılı olanların aynısı ve tamamıdır.” (İbn-i Kesîr cilt 1 sh.140) Bin sekiz yüzlü yıllarda Filistin’de yaşayan ve Üstad Bediüzzaman’ın kendisi hakkında mesleken birâderim dediği büyük İslam âlimi Hüseyin Cisrî Hazretleri, eski semâvî kitaplardan Peygamber Efendimiz (asm)’a bakan yüz on dört işareti, o kadar tahrif edilmelerine rağmen çıkarmıştır. Demek ki daha evvel çok daha fazla ve açıkça beyanlar varmış.
6. ÂRİFLER, KÂHİNLER VE HÂTİFLER
Kendisinden evvel onun dünyayı şereflendireceğini haber verenler yalnız kitaplar ve peygamberlerden ibaret değildir. Ârif-i billâh denilen ve putlara tapmayan bir kısım kâmil insanlar da geleceğine yakın onu müjdeleyen haberler vermişlerdir. Şık ve Satıh gibi bir kısım meşhur kâhinler de onun geleceğini ihbar edenler arasındadır. Hatta yalnız sesi duyulup kendileri görülmeyen ‘hâtif’ denilen cinnîlerin bağırarak verdiği haberler de tarihlere geçmiştir. Ayrıca eski dönemlerden kalma bazı taşlarda onun isim ve sıfatlarının yazılı olduğu görülmüştür. Demek ki o Zât (asm) tarih boyunca yolu gözlenmiş mübarek, yüce bir zâttır.
7. İNSANLARDA YAPTIĞI BENZERSİZ İNKILÂP
Peygamber Efendimiz’in, peygamberlik vazifesini îfâ etmek ve İslâm dînini te’sis etmek ve Hakk’ı tebliğ etmek için gösterdiği olağanüstü gayret ve dirâyeti, metâneti ve asla yılmaması, sabır ve kahramanlığı, ancak arkasında Allah’ın kudret ve inâyeti bulunan bir zâtta görülebilecek fevkalade bir mertebededir. Çünkü meydana çıktığında bütün kavim ve kabilesi hatta amcası dahi ona düşman iken yirmi üç sene gibi kısa bir zamanda cahiliye devrinin bütün kirlerini temizlemiş bütün Arap yarımadasını iman ve Kur’ân’ın nurları ile doldurarak o asır hakikaten bir asr-ı saadet olmuştur. O devrin, kendi kızlarını diri diri toprağa gömecek kadar vahşîleşmiş, câhil, kaba ve âdetlerine son derece mutaassıp insanlarından bütün o vahşî, kötü âdet ve ahlâklarını temizlemiş ve yerlerine en güzel ahlâkları, damarlarına işleyecek bir şekilde sâbit olarak yerleştirmiştir. Çok kısa bir zamanda o câhiliye toplumunu öyle bir terbiyeden geçirmiştir ki daha yüz sene geçmeden batıda Fransa içlerine, doğuda Çin’e kadar ilerleyerek gittikleri yerlere îman ve Kur’ân nurlarını neşretmişler ve o zamanın medenî milletlerine hocalık ve idârecilik yapmışlar, onlara gerçek insanlık ve medeniyeti öğretmişlerdir. Bu küllî ve muhteşem inkılâbın tarihte başka bir emsaline rastlamak mümkün değildir.
8. FEVKALÂDE İBÂDET VE TAKVASI
Peygamber Efendimiz (asm)’ın geçmiş ve gelecek günahları bağışlanmış olduğu hâlde şahsî takvâ ve ibâdetlerinde gösterdiği gayret de hârikuladedir. Dîninde bulunan bütün ibâdetlerin bütün çeşitlerinde en ileride idi. “Neden kendinizi bu kadar yoruyorsunuz” denildiğinde, “Ben Rabbim’e çokça şükreden bir kul olmayayım mı?” buyurmuştu. Allah’ın yasak ettiği şeylerden herkesten ziyade ictinâb etmiş ve “İçinizde Allah’tan en çok korkanınız benim” demiştir. Üstelik fevkalâde daimî harbler ve mücâdeleler içinde, tam tamına ibâdetlerin en ince sırlarına kadar riâyet etmesi, hatta harb devam ederken dahi namazı cemaatle kılması, elbette dâvâsına herkesten çok kendisinin iman ettiğini gâyet açık bir şekilde gösterir.
Ve geldin Ey Nebî !
Fatih KIRAR
f.kirar@irfanmektebi.com
VE GELDİN EY NEBÎ!
Geldin de âleme verdin teselli.
Zira âlem-i bekasız nasıl teskin olunur ki,
Saplanırken kalb-i hazinimize fena hançeri;
Her dem çekerken elvedasız gidişlerin firak elemini.
Geldin de:
Kainatın dizginlerini aldın emin ellerine,
Bahr-ı zamandaki seyahat-i meçhule-i beşeriyye
Ve inkıraza mâruz olan sefine-i hayatiyye
Vasıl oldu sahil-i selamete.
Geldin de kâinata ebediyeti hediye ettin.
Nasıl şecere-i kâinatın çekirdeğidir ubudiyetin.
Öyle de çekirdeği sanii olan hakikatin,
Ukde-i hayatiyyesidir alem-i ahretin.
VE GELDİN
Vahşet-abad çöllerde yılanlar, çıyanlar içinde geldin,
O vahşeti rahmete o zehirlileri bal menbaı arıya çevirdin.
Kapkara zulmette öyle bir doğdun ki,
Şems-i sermedi mîsal, o zulmeti yok ettin.
İnsanlıktan mustefa kavimlere öyle bir mürebbi oldun ki,
Onları bütün tabaka-yı beşeriyeye üstad eyledin.
Ey Nebî! Bizleri yine vahşetli çöller aldı,
Yine yılanlar, çıyanlar sardı.
Açmaz mısın şefkatli sineni, rahmetli kucağını,
Ey Nebî ruhumuzu yine zulmet boğdu;
Şems-i sermedi olup etmez misin bizlere tulu’.
Ey Nebî kaybettik yine insaniyetimizi,
Olmaz mısın? Bizlere yine mürebbi.
VE GELDİN EY NEBİ!
Sanmayın ki ALLAH(c.c) Onu cebren eyledi Resûl,
Haşa, kesb-i liyakat olmayınca kim eder kabul.
Olmasaydı terakkiyat-ı hayat-ı şahsiyyesi,
Olur muydu miraca vusul.
Nedir? Ona Hira’yı mesken tutturan söyle ey ukul.
Zira sorsak Hira’ya yaşlı gözlerle ne söyler, dinle:
“O benimleyken ederdi daim tefekkür
Hem de tılsım-ı kainat-ı acîbe, edene kadar tenevvür.
Beşeriyetin deniyetinden ederdi teessür,
Lisanındaki esrarlı duayı daim ederdi tezekkür
O’dur! hadsiz sahib-i tevekkül,
Umûm kâinat, eder O’nda temessül,
Durmak bilmeden etmişti tekemmül.”
EY HİRA!
Şefkatli bağrına basmıştın Gül-i zârı,
Açmıştın ona sonuna kadar kapılarını
Ve demeliydin her halde lisan-ı hâlinle beşeriyete,
“Taşlar bile kucak açarken sevgiliye
Yazıklar olsun onu taşlayan o taştan kalplere.”
EY NEBÎ!
Her Cemâl ve Kemâl sahibi:
İster harika-yı san’atlarının teşhirini,
Elbet mükemmel bir Sani’
İster kendine layık ma’kesi.
Seçmiş olsa gerek CENAB-I HAKK seni,
Kendine en cami’ endam ayinesi.
EY NEBİ!
Seni hakkıyla idrake kabil değil şu kasvetli dünyam;
Ne kadîrdir seni tasvire yazılsa binler kelâm,
Rahmettir sana kâinatta nâm, hem de hasmına bile âmm.
Etmez misin Ey Nebi! Şu perişan vaziyetimizle
Bizi şefaatine râm.
Heyhat, ALLAH ve MELEKLER sana ederken
hadsiz salât ü selâm.
Seni anmayan, sana yanmayan olmaz mı misal-i esnam
Hiç layık mıdır ki ona cennet olan dar-üs selam;
Bulur mu hiç o gönüller ebediyen emn-ü emân.
EY NEBİ!
Yakışmasa da şu mülevves lisana ism-i muallân
Her dem muhtacız cümle alem,
Göndermeye sana binler salat-ü selam.
Elfü elfi salâtin ve elfü elfi selâmin aleyke ya RESÛLALLAH.
Elfü elfi salâtin ve elfü elfi selâmin aleyke ya HABÎBALLAH.
Elfü elfi salâtin ve elfü elfi selâmin aleyke ya EMÎNE VAHYİLLÂH.
Bir Nât'ın Hikayesi
261
Yazar: Hamit Haksever
Köşe: Hâfıza-yı Beşer
Edebiyatımız, Peygamber sevgisini terennüm eden sayısız eserle doludur. Efendimizin doğumunu ve hayatını işleyen mevlidler, onun dış görünüşünü ve ahlaki üstünlüklerini dile getiren hilyeler bu meyanda yazılan müstakil eserlerdir. Bunun dışında Osmanlı’da hemen hemen her şair, Efendimizi övmek ve onun üstün vasıflarını dile getirmek için şiirler yazmıştır. Peygamber Efendimizi övmek ve onun üstün vasıflarını anlatmak için yazılan bu şiirlere na’t denir. Şairler na’t yazmayı kendileri için af ve şifa vesilesi olarak görmüşlerdir. Nitekim Kab bin Züheyr hayatı boyunca Müslümanları hicvetmiş, İslam’a ve Müslümanlara karşı pek çok suç işlemiş birisiydi. Bu sebeple hakkında öldürülme emri vardı. Mekke fethedildiğinde Kab kaçmaya başlamıştı. Kardeşi Büceyr Müslüman oldu ve kaçmanın değil, ancak Efendimize teslim olmanın kendisini kurtaracağını, yazdığı bir mektupla Kab’a bildirdi.
Başta, kardeşinin bu mektubuna da kızan Kab, daha sonra gerçeği görerek pişman oldu. Bu pişmanlıkla ve Efendimiz için yazdığı “Bânet Suad” isimli kasidesiyle Medine’ye geldi. Kelimeyi şehâdet getirerek Efendimizin huzurunda Müslüman olan Kab, daha sonra kasidesini okudu. Efendimiz çok memnun olup üzerindeki hırkayı Kab’a hediye etti. Onca suç işlemiş olan Kab, Müslümanlığı kabul ile affa, yazdığı na’t ile de iltifata mazhar oldu. Bu hadise Müslümanlar için de bir ümit kaynağı oldu. O’nun sevgisinin ve methinin hürmetine mahşer gününde günahlarının affını uman, Efendimizin şefaatine ve iltifatına mazhar olmayı ümit eden Müslüman şairler, en güzel şiirlerini O’nun (s.a.v.) için yazdılar.
Efendimiz için yazılan na’tlar, yazan için nur ve şifadır. Rivayet edildiğine göre İmam Busîri, ömrünün sonlarına doğru felç geçirmiş ve yatağa mahkûm hale gelmişti. Mescitlerden ve ilim meclislerinden uzak düşmenin teessürünü kalbinde hissediyordu. Bu minvalde günleri geçerken Efendimiz için güzel bir na’t terennüm etti. O gece rüyasına teşrif eden Efendimiz (s.a.v.), kendisi için yazdığı kasideyi okumasını istedi. İmam Busîri “Efendim, ben sizin için çok kasideler yazdım, hangisini emir buyurursunuz?” deyince âlemlerin Efendisi yeni bitirmiş olduğu kasidesinin ilk beytini okudu. İmam Busîri kasideyi okurken Efendimiz memnuniyetle dinledi. Kaside bitince eli ile İmam Busîri’nin bütün vücudunu sıvazladı. Bir diğer rivayete göre ise Efendimiz hırkasını İmam Busîri’nin üzerine örttü. Heyecanla uykudan uyanan hazret, vücudunda felçten eser kalmadığını görünce şaşırdı. Abdest alıp sabah namazı için mescide giderken yolda karşılaştığı bir derviş, Efendimiz için yazdığı kasideyi kendisine vermesini istedi. İmam Busîri “Ben çok kaside yazdım. Hangisini istiyorsun?” diye sual edince “Bu gece Efendimiz’in huzurunda okuduğun ve onun vesilesi ile felçten kurtulduğun kasideyi ver.” cevabı karşısında İmam Busîri’nin şaşkınlığı daha da artmıştı. Çünkü gördüğü rüyayı henüz kimseye anlatmamıştı... Bir muhabbet çağlayanı olan ve Kasideyi Bürde namıyla şöhret bulan bu na’tin, gönülden okunduğu takdirde şifaya vesile olacağı ümit edilmiş ve Osmanlı’da felçli hastalara okunması adet olmuştu.
İmam Busîri’ninkine benzer bir hadiseyi Kemal Edip Kürkçüoğlu (1902-1977) da yaşamıştır. Aslen Urfalı olan, iyi bir tasavvufi terbiye alan Kemal Edip Kürkçüoğlu, kendisini ilmî ve edebî sahada güzel yetiştirmiştir. Mili Eğitim camiasında müfettişlik ve İlahiyat fakültelerinde edebiyat muallimliği yapan, pek çok ilmi-edebi kitap neşreden Kürkçüoğlu aynı zamanda içli bir şairdir. 1970 yılında Efendimiz için na’t yazmaya başlayan şair, rahatsızlanır ve hastaneye kaldırılır. Yapılan tetkikler neticesinde kanser olduğu, kanserin bütün vücudunu sardığı ve kurtuluş ümidinin olmadığı doktorları tarafından dile getirilir. Son günlerini ailesinin yanında geçirebileceğinin ifade edilmesinin ardından çocukları hüzünlü bir şekilde babalarını eve getirirler. Her ne kadar babalarına, hastalığı hakkında bir şeyler söylemeseler de Kemal Bey durumu anlar. El açıp yaradanına iltica eder: “Ya Rabbi, âlemlerin Efendisi için yazdığım bu na’ti tamamlamamı nasib et. Ona takdim edeceğim bu hediyeyi en güzel biçime getirinceye kadar bana mühlet ver!” Duası müstecâb olan Kürkçüoğlu’nun o güzel na’tini tamamlaması tam yedi yıl sürer. Bu süre içinde kanserden eser kalmaz. Yedi yıl sonra na’tini tamamlayınca, Medine’ye giden mimar arkadaşı Ömer Kirazlıoğlu’na şu ricada bulunur: “Medine’ye ulaşıp Efendimizin huzuruna varınca, ‘Ya Rasulullah, ümmetinden günahkâr Kemal’in size hediyesidir, kabul buyurun’ diyerek hafif bir sesle na’timi huzur-ı Nebi’de okur musun?” Ömer Kirazlığolu arkadaşının arzusunu seve seve yerine getirir. Medine’ye ulaşınca ilk olarak Ravza-yı mutahharaya gider. Efendimizi ziyaret edip huzuru Peygamberîde Kemal Edip Kürkçüoğlu’nun na’tini okur. Edeble huzurdan ayrılıp kaldığı otele döner. Vazifesini ifa ettiğini bildirmek üzere Kemal Edip Kürkçüoğlu’na telefon açar. Telefona evlatlarından biri çıkar ve yaşlı gözlerle şu sözleri söyler: “Babam az önce ruhunu teslim etti…”
Yazdığı na’t hürmetine dünyada şifaya kavuşan Kemal Edip Kürkçüoğlu öyle ümid ediyoruz ki bu güzel hediyesi hürmetine ahirette de Efendimizin şefaatına mazhar olur. Hediyesinin (na’tinin) arzı ile ruhunu teslim edişinin aynı ana denk gelmesi Allahu âlem bu güzel hediyesinin âlemlerin Efendisi tarafından hüsnü kabul ile karşılandığına işarettir. En iyisini Allah bilir. 15 Nisan 1977’de vefat eden Kemal Edip Kürkçüoğlu’nun ruhuna hediye olarak bir Fatiha göndermenizi rica ederken onun bu güzel na’tini de sizlere takdim ediyorum.
.
|
|
|
|
|
|
|
Bugün 55 ziyaretçi (142 klik) kişi burdaydı!
|
|
|
|
|
| Bugün 622 ziyaretçi (1607 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
