 |
|
|
 |
|
| ABDULHAMİD HAN |
ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026 |
|
|
|
|
 |
Çanlar, dünya sisteminin çöküşü için çalıyor
Yusuf Kaplan
5/01/2009 Pazartesi
Gazze''de yakın zamanların en büyük insanlık trajedilerinden biri yaşanıyor! Ama BM, AB, Arap Birliği gibi tam da bu tür durumlar için varolan uluslararası örgütlerin yöneticileri ürpertici, vicdansızca açıklamalar yapmaktan geri durmuyorlar!
BM toplanıyor, hiçbir karar almadan dağılıyor. Hatta BM Genel Sekreteri, toplantıdan önce, “yaptırım gücü olacak hiçbir karar alamayacaklarını” üzüntüyle açıklayarak toplantıya giriyor!
AB''nin dönem başkanı Çek Başbakanı, İsrail''in saldırısını “savunma savaşı” olarak nitelendirebiliyor! Arap Birliği yönetimi, yaptığı açıklamayla, bu örgütün ne kadar güdümlü ve absürd bir örgüt olduğunu bir kez daha ispat ediyor, dünya âleme rezil oluyor!
Dünyanın gözü önünde 1,5 milyon Gazzelinin İsrail''in karadan, havadan ve denizden giriştiği saldırılar karşısında BM''nin, AB''nin, Arap Birliği''nin hiçbir şey yapamaması, ama buna mukabil bir milyon kişinin katıldığı, Çağlayan''ın Çağlayan olalı ilk kez bu kadar büyük bir mitinge tanık olduğu İstanbul''da ve dünyanın dört bir tarafında yapılan, İsrail''i kınayan mitingler, mevcut dünya sisteminin çöküşünün, halkların kendi kaderlerini kendilerinin tayin etmesi çağrılarının en çarpıcı, en somut göstergelerinden biridir.
Çağlayan mitinginde de açıkça gözler önüne serildiği gibi, Filistin''deki savaş, Filistin ile İsrail arasında yaşanan lokal bir savaş değildir; bu savaş, insanın onurunun korunması çağrısında bulunan dünya halklarıyla, insanın onurunu ayaklar altına almakta hiçbir sakınca görmeyen açgözlü, sürgit azmanlaşan, dünyaya Darwinci orman kanunlarıyla çeki düzen vermeye kalkışan seküler-kapitalist dünya sistemi arasında yaşanan bir savaştır.
İkinci Dünya Savaşı''ndan sonra kurulan dünya sistemi, BM''siyle, NATO''suyla, Dünya Bankası''yla, IMF''siyle, AB''siyle, güdümlü, iliştirilmiş küresel medya rejimiyle dünyaya orman kanunlarıyla çeki düzen vermeye çalıştığı ve haksızlığı, adaletsizliği, hukuksuzluğu, işgalleri, kriz politikalarını, böl-yönet stratejilerini, zayıf halkları birbirine düşürme şeytansı ve ilkel manevralarını eksene aldığı için felsefî olarak da, ahlâkî olarak da, siyasî olarak da çökmüştür! Hem de üzerinden yarım asır geçmeden çökmüştür. Seküler- kapitalist dünya sisteminin vicdanı yoktur; ilkeleri yoktur; insanlığa huzur ve barış armağan edecek kuşatıcı kurumları yoktur: Sadece lordlarının çıkarları vardır. Dünyanın beşte birini oluşturan nüfusuyla, dünyanın kaynaklarını sömürmekte, insanlığın geri kalan kısmını açlığa, yoksulluğa, hukuksuzluğa, çatışmalara mahkûm etmekte sakınca görmediği ve insanlığa insanca, hakça, sulh ve selâmetin hâkim olduğu bir dünya sunamadığı için çökmüştür!
İsrail''in 9-10 gündür, Gazze''de estirdiği terör havasına dünya sisteminin engel olmak şöyle dursun, destek vermesi, arka çıkması, seküler-kapitalist sisteminin iflasının bir göstergesidir!
Yeni bir dünya kurulmalıdır. Ve yeni bir dünya kurulacaktır. Çünkü dünya, bu azman, açgözlü, orman kanunları üzerine bina edilen, güçlü olanın istediğini yapabildiği seküler-kapitalist dünya sistemiyle sadece daha büyük felâketlerin eşiğine sürüklenecektir!
Seküler-totaliter ve dünya sisteminin kölesi Arap ülkelerinin liderleri Gazze''deki katliama seyirci kalırken, yaklaşık bir milyona yakın insanın sabahın erken saatlerinden itibaren İstanbul''da aynı coşku ve ruh ile gerçekleştirdiği Çağlayan mitingi, mitingde Erbakan''ın ve Saadet Partisi''nin yeni genel başkanı Numan Kurtulmuş''un yaptığı konuşmalar, yeni bir dünyanın dün olduğu gibi yarın da nasıl kurulacağını, hangi ilkeler üzerine kurulabileceğini, ruh-merkezi''nin, kök-merkezi''nin, merkez-üssü''nün neresi olduğunu apaşikâr bir şekilde göstermiştir. Yeni bir dünyanın, insanlığa din, dil, kültür ayırımı yapmadan gerçek anlamda yeniden sulh ve selâmeti armağan edecek evrensel bir medeniyetin nereden yükselebileceğini göstermiştir. Bu mitingin Saadet Partisi mitingine dönüştürülmemesi konusundaki duyarlılığından ötürü Numan Kurtulmuş yönetimi her türlü takdiri hak etmiştir.
Arap ülkelerinin kukla yönetimlerinin, antenlerini Washington''dan, Tel Aviv''den gelecek emirlere ayarladığı vakitlerde Başbakan Erdoğan''ın, Dışişleri Bakanı Babacan''ın ve İKÖ Genel Sekreteri Ekmeliddin İhsanoğlu''nun vakit kaybetmeden büyük bir diplomasi trafiği başlatmaları, bu çalışmalardan dikkate değer sonuçlar alınmasa da, yeni bir dünyanın kurulmasında neden Türkiye''nin kilit rol oynaması gereken ülke olduğunu göstermesi açısından çok önemlidir.
Evet, dört bir taraftan kuşatılan ve ateş altında kalan Gazze''de çanlar, seküler-kapitalist dünya sisteminin sonu için çalıyor. Dünya sistemi bitmiştir ve yeni bir dünyanın kurulmasında, dün olduğu gibi yarın da Türkiye kilit rol oynayacaktır. Bunun için, artık ezberlerimizi bozarak, şimdiden orta ve uzun vadeli büyük projeler hazırlamak zorundayıİngiliz ethos"u ile Yahudi pathos"u çarpışıyor
Yusuf Kaplan
12/01/2009 Pazartesi
İsrail''in Filistin''de gerçekleştirdiği katliamla, Türkiye''deki Ergenekon operasyonu arasında bir ilişki var mı acaba?
Bu soru, ilk bakışta çok saçma bir soru gibi geliyor. Ama alakasız gibi görünen bu iki fenomen arasında “derin” ve yakıcı bir ilişki var. Nasıl mı? O hâlde buyurun yazıya…
* * *
Schumpeter, Marx ve Adorno''nun modernliğe ilişkin yaptıkları, “yaratıcı tahripkârlık” (creative destruction) tanımı, çağımıza rengini ve şeklini veren hâlet-i rûhiyeyi, bunun dayandığı ethos''u (=”dayanak / kalkış noktası”nı) ve bu ethos''un doğurduğu pathos''u (=trajediyi, acıyı, ıstırabı) çok iyi resmediyor.
Etik, estetik ve adalet duygusundan yoksun bir ethos ve pathos hâlinin hükümfermâ olduğu bir dünyada, darwinci orman kanunlarının hâkim olması kaçınılmazlaşır.
İşte orada görünenlerle gerçekler birbirine karışır: Bu ethos, güç devşirme, gücünü gösterme ve tahkim etme vahşîliği ile harekete geçilmesini icbar ettiği için, ortaya pathos hâlleri çıkar. Çıkar, güç ve çatışma ethos''unun oluşturduğu pathos hâlinin hükümfermâ olduğu durumlar, kriz durumlarına gebedir ve kriz durumları üreterek varlığını ve hâkimiyetini sürdürebilir ancak.
Görünüşe bakılırsa, Filistin''de İsrail ile Hamas çarpışıyor. Acaba gerçekte olan bu mu? Yine görünüşe bakılırsa, Türkiye''de Ergenekon operasyonu, Türkiye''de demokrasi yanlısı güçlerle demokrasiyi çökertmeye çalışan güçler arasında yaşanan bir hesaplaşmanın ürünüdür. Acaba olup bitenler gerçekte bundan mı ibarettir?
Bu soruların cevabını verebilmemiz için çağdaş dünyayı kuran ruhu ve hâkimiyet savaşı veren aktörleri çok iyi görebilmemiz gerekiyor.
Çağdaş dünyayı kuran ethos, pagan Roma''dan tevarüs edilen ve Braudel''in “askerî zorbalık düzeni” diye tarif ettiği ve İngilizlerin ürettiği güç, çıkar ve çatışma ethos''u ile, bu ethos''u daima bir karakter ve mizaç dekadansına dönüştüren Yahudi ruhu veya pathos''udur.
Bugün biz, dünya sisteminin aktörünün ABD olduğunu zannediyoruz. Görünüşe bakılırsa öyle. Ama gerçekte, ABD diye yaratıcı ruhu ve kurucu iradesi olan hakîkî bir aktör yoktur. ABD, icat edilmiş bir aktördür; sanaldır ve sahtedir. ABD, diye hakîkî bir aktörün varolabilmesi mümkün değildir; çünkü böyle bir şeyi mümkün kılabilecek bir kolektif şuura, şuuraltına, hafızaya ve tarihî derinliğe sahip değildir ABD.
Yani? Yanisi şu: ABD, İngilizlerin eseridir: Çıkar, güç ve çatışma''ya dayanan İngiliz ethos''unun üründür. Dünya sisteminin merkezinde, geride, en derindeki güçlerden biri İngilizler, diğeri ise Yahudilerdir.
ABD''yi kuranlar İngilizlerle Yahudilerdir. ABD diye bir millet yoktur. Kültürü, dili, dini, felsefesi, tarihi, hafızası olmayan bir millet, millet olabilir mi?
ABD''yi ABD yapanlar ve kendileriyle aynı ruha sahip olan Yahudilerin önünü açanlar İngilizlerdir. Ama bu, İngilizlerle Yahudilerin birbirlerini çok sevdikleri anlamına gelmiyor. Tam tersine, İngilizlerle Yahudilerin, birbirlerinin karakterlerini, mizaçlarını, ruhlarını çok iyi tanıdıkları ve dünya üzerinde ancak güç ve iş birliği yaptıkları takdirde dünya sistemine çeki düzen verebileceklerini çok iyi anladıkları anlamına geliyor.
Yahudi şebekeleri kışkırtarak, kullanarak Osmanlı''yı çökertenler, Yahudi soykırımının şartlarını oluşturanlar ve Filistin''de İsrail devletini kurduranlar kimlerdi? Elbette ki, İngilizlerdi. Ayrıca ABD''yi Avrupa''ya yerleştirenler, Irak, Afganistan işgaline kışkırtanlar kimlerdi? Yine İngilizlerdi/r.
Şu ân dünya sistemi bir kriz yaşıyor ve bu krizin aşılmasında İngiliz ethos''u ile Yahudi pathos''u birbirleriyle savaşıyor: Aynı çıkar, güç ve çatışma ethos''una dayanan Yahudi ruhu, benmerkezi, kendine tapan bir ruh olduğu için özellikle ABD üzerinden devşirdiği küresel güçle, tam bir güç sarhoşu olmuş durumda.
İşte İngilizler, bunun ne denli büyük bir zaaf ve imkân olduğunu çok iyi biliyorlar o ürpertici serinkanlılıklarıyla ve Yahudileri, inanılmaz bir şekilde kışkırtıyorlar: Yahudilerin buna tav olmamaları, kendilerini inkâr etmeleri anlamına gelir elbette ki. Ama bu, Yahudilerin intiharıyla, yani Yahudilerin ABD üzerinde temerküz ettikleri siyasî, ekonomik, kültürel sermayenin ( “gücün”) bitirilmesiyle sonuçlanacak bir şeydir.
Peki, Ergenekon''da görünmeyen resim ne? Şu: Şimdiye kadar görünüşte Amerikalıların güdümünde olan Yahudiler, Türkiye''deki laikçi şebekeyi kontrol ediyordu. Şimdi laikçi şebeke, Fehmi Koru''nun çok iyi gördüğü gibi, Başbakan Erdoğan''a rağmen tasfiye ediliyor. Kimler tarafından? İngilizler tarafından. Kraliçe, âhir ömründe boşuna gelmedi Türkiye''ye. Peki, neden tasfiye ediliyor laikçi şebeke? Başlarına belâ almak istemedikleri için.
Nasıl yani? Artık yerim kalmadı. Bu sorunun cevabını Gerçek Hayat dergisinin bu hafta yayınlanacak sayısındaki yazımdan okuyabilirsiniz.
Laikçi şebeke: İngiliz-Yahudi kapışması
Yusuf Kaplan
16/01/2009 Cuma
Artık şundan emin olabiliriz: Bu ülkede, bu ülkenin derin tarihî tecrübesini, zengin medeniyet birikimini ve iddialarını özümseyerek toplumla aynı hedefe doğru yürüyen bir devlet yok. Türkiye''de uğruna bağımsızlık savaşı vererek "kurduğumuz" devlet, İngilizlerin marifetiyle ittihatçıların kalıntısı laikçi / devşirilmiş bir şebeke''nin kontrolüne geçti daha sonraları.
Ne idüğü belirsiz, bize esaslı bir "hayat-dünya" tasavvuru sunma imkânları neredeyse "sıfır" denecek kadar içi boş, kaba saba pozitivist, deist, zaman zaman ateist görünümler alan, İslâm''ı bu toplumun hayatından bütünüyle tasfiye etmeyi gâye edinen laikçilik ideolojisiyle, bu laikçi şebeke, akıl almaz gerekçelerle sadece bölgemizin değil, dünya tarihinin yapılmasında kilit roller oynamış zengin medeniyet tecrübemizi ve tarihî birikimimizi inkâr etmeye, hatta yok etmeye çalıştı bugüne kadar.
Bu, hiçbir milletin başına gelmemiş tarihin en büyük cinayetlerinden biridir. Çünkü hiçbir millet, bu kadar esaslı bir medeniyet tecrübesini, ruhunu ve iddialarını inkâr etmeye kalkışmaz; zira bu, çılgınca bir şeydir.
Kaldı ki, inkâr etmeye ve yok etmeye çalıştığımız medeniyet tecrübesi, iddiası ve ruhu, tam da küre ölçekli esaslı bir krizin yaşandığı bir dünyada, bize ve bütün insanlığa yeniden esaslı bir dinamizm, ruh ve heyecan verebilecek çapta adalete, hakka, hukuka, farklılıklara hayat hakkı tanıyan köklü bir özgüvene ve alçakgönüllülük duygusuna sahip, kanatlandırıcı ve herkese hayat bahşedici bir tecrübedir.
Dahası, dünyanın son dört asırda sömürgeci-emperyalist ve seküler-kapitalist Batı uygarlığı tarafından inanılmaz bir şekilde yağmalandığı, medeniyetlerin kökünün kazındığı, bizzat Batılı düşünürlerce bile "insan türünün kökünün kazınmasında Batı uygarlığıyla hiçbir medeniyetin boy ölçüşemeyeceği"nin itiraf edildiği bir uygarlığın açgözlülüğünün, dünya üzerinde hâkimiyet kurma kavgasının yüzmilyonlarca insanın yok edilmesine, katledilmesine yol açtığı bir zaman diliminde, bütün bu ilkelliklere ve barbarlıklara karşı "insanlığın son adası" olarak görülen insanlığın yüzakı bir medeniyet tecrübesi bizim inkâr etmeye ve yok etmeye çalıştığımız tecrübe. Türkiye''nin bu kendini inkâr girişimi, anlaşılabilecek bir şey değildir.
Batılıların dünya üzerinde hegemonya kurması ve üç asır gibi uzunca bir süre boyunca Osmanlı''yı Avrupa''dan ve tarihten silmek amacıyla geliştirdikleri politikaların sonuç vermesi ve sonuçta Osmanlı''nın gücünü ve zamanla bedenini de kaybetmesi üzerine, yenilmiş toplumlarda gözlenen bir hastalık bize de sirayet etti: Yenenleri yüceltme, maymun gibi taklit etme hastalığı ve özgüven kaybı.
Bu yenilgi psikolojisi, bir yandan kendimizi aşağılamamıza, öte yandan da, görünüşte galip görünen güçleri körü körüne yüceltme, mitleştirme ve putlaştırma patolojileri geliştirmemize yol açtı.
İşte bu yenilgi ve yüceltme patolojisinin oluşmasında, köksalmasında, bizzat devleti ele geçiren ve sömürgecilerin, özellikle önce İngilizlerin kapıkulu gibi hareket eden, daha sonra Yahudilerin güçlenmesiyle birlikte, kendi kökenlerini de hatırlayarak Yahudilerin dümen suyuna giren türedi, laikçi / devşirme şebeke büyük rol oynadı.
İşte şu ân, Türkiye''de bu laikçi şebeke tasfiye ediliyor: Bu şebekeyi tasfiye edenler ABD''de Yahudilerin gücüne darbe vurmak amacıyla ABD ekonomisini "çökerten" İngilizlerdir.
İngilizlerin hem ABD''de, hem de Türkiye''de Yahudi şebekelerine darbe vurmalarının nedeni, Yahudilerin küresel güçlerinin Yahudileri güç sarhoşu yapacak kadar kontrolden çıkmış olmasıdır.
İngilizlerin bu kadar gücü var mı, demeyin. Unutmayın: ABD''yi kuranlar ve Yahudileri ABD''ye yerleştirenler, Osmanlı''yı çökertenler, Osmanlı''nın çökertilmesinden ve dünya savaşlarından nemalananlar ilk bakışta ABD gibi görünüyor; ama gerçekte İngilizlerdir.
İngilizler, Yahudilerin bu kadar güçlenmesinin tehlikeli olduğunu ve dünyayı cehenneme çevireceğini düşünüyorlar. İsrail''in Filistin''de kan kusturmasının nedeni, İngilizlerin, Yahudilerin altını oyma girişimlerine bir cevaptır aynı zamanda.
Türkiye''deki Ergenekon operasyonun en gerisinde İngilizler var ve Yahudilerin güdümündeki laikçi şebekeyi tasfiye ediyor İngilizler. Eğer İngilizler, Türkiye''deki Yahudi-güdümlü laikçi şebekeyi tasfiye edebilirlerse, Türkiye üzerinden Ortadoğu''ya yavaş yavaş hâkim olma kavgası verecekler ve doğal olarak ABD''deki ekonomik çöküntü daha da derinleşecek.
Peki İngilizler, Türkiye''deki tasfiyeden ümit ettikleri sonucu elde edebilecekler mi? Yoksa bu kez Türkler, İngilizlere şaşırtıcı bir darbe mi vuracaklar? Bu sorunun cevabını Pazartesi günkü yazıda araştıralım.
Türkiye"nin önünü kim kesiyor?
Yusuf Kaplan
19/01/2009 Pazartesi
Bütün Batılı liderlerin yeri geldikçe tekrarladıkları bir söz var: "Türkiye, aslâ kendi hâline bırakılamaz." Peki, Türkiye, neden kendi hâline bırakılamayacak bir ülke olarak görülüyor? Nedeni şu: Türkiye, kendi hâline bırakıldığı ândan itibaren, tarihte tatilden eve dönerek kendine gelecek ve yeniden tarihe girmesini, tarihin akışını kendince şekillendirmesini mümkün kılacak bir yolculuğa soyunacak.
Çünkü bu, hem Türkiye üzerinde oynanan, hem de Türkiye''nin aslâ kayıtsız kalamayacağı medeniyet coğrafyasındaki oyunların bozulmaya başlamasıyla sonuçlanacak.O yüzden Türkiye, aslâ kendi hâline bırakılamayacak kadar kontrol altında tutulmaya ve yeniden tarihî rolünü oynaması önlenmeye çalışılan bir ülkedir. Bunun en son ve basit örneklerinden biri, İsrail saldırılarının başlaması üzerine Türkiye''nin başlattığı arabuluculuk atağının devre dışı bırakılması ve Fransa ile Mısır-Ürdün''ün hemen itiş-kakış devreye girdirilmesidir.
Türkiye''nin bu olayda devre dışı bırakılması, sanıldığı gibi ABD''nin değil, doğrudan İsrail''in ve ABD''ye her bakımdan çeki düzen veren Yahudi gücünün marifetleriyle sözkonusu olmuştur.
Türkiye''nin İsrail saldırıları nedeniyle devre dışı bırakılması, Türkiye''nin aslâ kendi başına bırakılmaması stratejisinin bir uzantısı ve kaçınılmaz sonucudur. Türkiye''nin kendi hâline bırakılmasını engelleyenler, sadece bu son olayda değil, genel olarak bölgeyle, Kafkaslarla, Balkanlarla ilişkili olaylarda da Batılılardan ziyade Yahudilerdir.
Bir başka göremediğimiz yakıcı gerçek de şudur: İsrail, şu ân diktatör ve laik Arap rejimlerini kontrol eden tek aktördür. Görünüşte, Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan gibi diktatör rejimler, ABD tarafından kontrol ediliyor gibi görünüyor. Ama gerçekte bu ülkeler, İsrail ve ABD''deki Yahudi gücü tarafından kontrol ediliyor.
Buradan geleceğim nokta şu: İsrail''in uzun vadede asıl korkulu rüyası, yeniden tarihî rolünü oynayabilecek bir Türkiye''nin belirmeye, tarih sahnesine çıkmaya başlamasıdır. Daha açık-seçik bir dille söylemek gerekirse: Türkiye''nin önündeki en büyük engel İsrail''dir. İsrail''in ürktüğü, korktuğu en önemli ülke de Türkiye''dir. Yani, İsrail ve ABD''deki Yahudi gücü, ne yapıp edip Türkiye''nin yeniden tarih yapabilecek, tarihî rolünü hatırlayıp oynayabilecek bir konuma gelmemesi için olağanüstü savaş veriyor.
Ergenekon soruşturması biraz daha derinleşecek olursa hepimizi şaşkına çevirecek yakıcı gerçek şu olacak: Türkiye''de ABD''nin parmağı olduğu sanılan bütün büyük operasyonların gerisinde, aslında İsrail''in ve ABD''deki Yahudi gücünün olduğu gün ışığına çıkacak: Darbelerden fâil-i meçhûl cinayetlere, Türk-Kürt çatışması gibi etnik, alevî-Sünnî çatışması gibi mezhep ve laik-antilaik çatışması gibi ideolojik / siyasî kutuplaşmalara ve yapay gerilimlere kadar bütün fesat ve nifak tohumlarının gerisinde İsrail''in ve ABD''deki Yahudi gücünün olduğu birer birer ortaya çıkacak. Tabiî bu operasyon aksatılmadan / engellenmeden sürdürülecek olursa…
Elbette ki, Türkiye''nin yeniden tarihî rol oynayabilecek kadar bölgesel ve küresel güç hâline gelmesini ABD de, AB de istemez. Ama bu konuda kesin olarak kararlı ve derinlikli stratejilere sahip tek aktör İsrail ile ABD''deki Yahudi gücü''dür. Bu bağlamda, AB''nin, özellikle de ABD''nin stratejilerini büyük ölçüde belirleyen güç de İsrail ve ABD''deki Yahudi gücü''dür. Bunun en somut göstergesi, ABD''nin Ortadoğu''ya ilişkin bütün stratejilerinin merkezinde İsrail ve İsrail''in çıkarları vardır ve belirleyici rol oynamaktadır.
İşte bu nedenledir ki, dünyada İslâm''ı terörle özdeşleştiren "terörle savaş" illüzyonunun mimarı Yahudi gücüdür. Türkiye''deki hükümeti "İslamofaşist" olarak nitelendiren ve özellikle de son birkaç yıldır Türkiye''yi karıştıran gerginliklerin mimarları da ABD''deki Yahudi gücü ve Türkiye''deki sözümona "ulusalcı" laikçi uydularıdır.
Soru şu: İsrail, Türkiye''den neden bu kadar ürküyor? Bunun nedeni kısaca şu: İsrail''in bölge üzerindeki büyük ölçekli kontrol ve kolonileştirme projelerini püskürtebilecek tek gerçek aktör yeniden tarihî rolünü oynamaya soyunacak bir Türkiye''dir.
Özetle, Türkiye''nin kendi hâline bırakılmamasının, sürekli olarak karıştırılmasının, yapay gerilimlerle ve çatışmalarla boğuşmaya mahkûm edilmesinin nedenlerini çok iyi görmemiz gerekiyor. Aksi takdirde, kontrolden çıkan ve sarhoşa dönen Yahudi gücünün Türkiye''nin başına tahayyül edemeyeceğimiz çapta ve iğrençlikte çoraplar örmesinin önünü alamayabiliriz.
Dil"iniz yoksa elbette göremezsiniz!
Yusuf Kaplan
23/01/2009 Cuma
Türkiye''de, nasıl bir dünyada yaşadığımızı, içinde yaşadığımız ve Batılı seküler değerlerin, zihin kalıplarının ve anlam haritalarının şekillendirdiği dünyayı, bu dünyanın sorunlarını mikro ve makro düzlemlerde anlayıp, anlamlandırıp, tartışıp nasıl aşılabileceğine dâir bize derin bir entelektüel ufuk çizebilecek entelijansiyamız var mı?
Ne yazık ki, yok. Peki, neden yok?
Genelde Türkiye''nin kendisi, özelde ise, Türkiye''nin okumuş-yazmışları, bizi tastamam canlı bir cenazeye dönüştüren semantik intiharın kurbanları olduğu için Türkiye''de bize gönendirici, kanatlandırıcı, dalga-kırıcı ve dalga-kurucu bir entelektüel ufuk çizebilecek entelijansiyamız yok.
Türkiye''de entelijansiya rolleri yapan figür, gerçekten acınası bir figür: Bir şeyi, bir olguyu tarif ve tasvir edebilecek, bihakkın görebilecek bir dil''den yoksun. Konuştuğunu sandığı dil, kendine ait değil; ithal, aparma ya da aşırma bir dil: Üstelik de, içi boşaltılarak ithal edilmiş, aparılmış, aşırılmış seküler bir dil. Zorlu bir tahkîkat sonrasında ulaşılmış, bizi hakîkate ulaştıracak, bize hakîkatin resimlerini çarpıtmadan, kompleksler geliştirmeden resmedebilecek hakîkî bir dil değil, taklîdî bir dil: O yüzden, Türk entelijansiyası bir durumu, bir olguyu tarif ve tasvir etmeye başladığı andan itibaren, palyaçoya dönüşüveriyor ve acı acı güldürüyor kendisine.
Beni acı acı güldüren bir yazısına denk geldim bir siyasetbilimi profesörünün. Özetle şöyle diyor bu sözümona siyasetbilimi profesörü arkadaş: "İslâm dünyasında çağımızda bilime, teknolojiye katkıda bulunan bir kişi çıktı mı, çıkabildi mi? Çıkmadı. Peki, İslâm dünyası deyince karşımızda nasıl bir manzara var bugün?: Kadınları recmeden, kırbaçlayan, terör olaylarıyla çalkalanan geri, ilkel bir dünya var."
Bütün bunların faturasını İslâm''a kesmeye çalışıyor ve bu yazıyı da Gazze''de günahsız bebeklerin, masum çocukların hunharca katledildiği bir zaman diliminde yazıyor bu siyasetbilimi profesörü. İyi de, neden acaba?
(Yine bir sosyal teori profesörü de geçtiğimiz haftalarda İslâm ve estetik konusunda bir kaç yazı yazmıştı. O yazılar, biraz daha kışkırtıcı ve bir parça düzeyliydi; ama aynı sığlık ve bakışı körleştiren oryantalist dil, o yazılara da hâkimdi. Bu yazılarda mutlaka dikkat çekilmesi gereken önemli konular var; o yüzden bu yazılar dolayımında bir şeyler yazacağım).
Burada savunmacı bir dil geliştirmek niyetinde değilim: Çünkü savunmacı dil, en az oryantalist dil kadar sığ ve zihni körleştirici bir dildir. Burada vurgulamak istediğim nokta, Türk entelijansiyasının ithal seküler dilinin ve bakış açısının, hem gerçekleri çarpık görmesine, hem de gerçeklerin gerçek niteliklerini görebilmesini engellemesine nasıl neden olduğu yakıcı gerçeği.
Öncelikli olarak, Türk entelijansiyası, kendisine bir perspektif kazandıran, gerçekleri çarpıtmadan, Kant''ın veya Kur''ân''ın farklı bağlamlarda da kullandıkları ifadeyle, gerçekleri "kendinde-şey" olarak, "nasılsalar öylece "görebilmesini, anlayıp anlamlandırabilmesini mümkün kılacak dilini yitirmiştir: Türk entelijansiyasının kullandığı dil, kendisinin bir parçası olduğunu söyleyebileceği kuşatıcı, kucaklayıcı bir medeniyet/in dili değil.
Heidegger, "dil, öznenin evidir" demişti. Biz, ne özneyiz, ne de bir "ev"imiz var. Dünyaya, olup bitenlere, başkalarının / egemenlerin perspektifleriyle / dilleriyle bakıyorsak, konuşan, üreten, dolayısıyla özne olan biz değiliz demektir: Bizim yaptığımız şey, başkalarının geliştirdiği dilleri, bakış açılarını kullanmaktan, dolayısıyla başka kültürleri, medeniyetleri, onların dillerini, bakış açılarını, hegemonyalarını bir kez daha yeniden üretmekten ve pekiştirmekten ibarettir.
Soru şu: İslâm dünyasının köklü bir medeniyet krizi yaşadığı, bilim, düşünce ve sanat üretmesini mümkün kılan paradigmalarını yitirdiği, dolayısıyla epistemolojik ve ontolojik özgürlüğünü de, özgünlüğünü de kaybettiği (özne olamadığı, sadece nesne olarak donakaldığı) bir yokoluş sürecinde, İslâm dünyasının bilime, düşünceye, sanata, teknolojiye katkı yapmasını beklemek büyücülerden medet ummak gibi bir şey değil midir? Kaba pozitivist bir dile / bakış''a sahip Türk entelijansiyası, işi, büyüyle (sözgelişi sürekli değişen bilimi mutlaklaştırarak, kutsayarak) filan götürüyor da farkında değil mi yoksa?
Dilini yitirdiği için "ev"ini, dolayısıyla o "ev"i korumasını, geliştirmesini mümkün kılacak referans sistemini sunan dinini ve medeniyetini de yitirdiğini göremeyen, idrak edemeyen, o yüzden, ezberlere, sloganlara, sığ yargılamalara mahkûm olan ve "körleşen" Türk entelijansiyası, bu sorduğum soruları anlayabilir mi acaba?
İç"e kapanmayla dış"a yamanma arasında...
Yusuf Kaplan
26/01/2009 Pazartesi
Bütün yaratıcı fikir, sanat, siyaset, kısacası medeniyet atılımlarının yegâne itici gücü, “temas” kavramı ve eylemidir. Temas''ın biri dâhilî, diğer hâricî olmak üzere iki temel boyutu vardır.
Dâhilî temâs, içe dönük bir oluş ve oluşum; hâricî temas ise dışa dönük bir varoluş ve varediş yolculuğudur. Dâhilî temas süreci, bir medeniyetin “mekke süreci”ni oluşturur; hâricî temas süreci ise, “medîne süreci”ni. Mekke süreci''nde münferit şahsiyet inşa edilir, müşterek şahsiyetin anlam haritaları çıkarılır; medine sürecinde ise müşterek şahsiyet yani “toplum” tesis edilir, medeniyetin yapıtaşları döşenir ve kürevî / üniversal şahsiyetin varoluş ve teşekkül alanları teşkîl edilir.
Dâhilî temas süreci, bir medeniyetin temellerini oluşturan yaratıcı bir ruh sunar, o medeniyetin aslî dinamiklerini yani temel normlarını şahsiyette vücut ve hayat buldurtur; asil / özgün bir şahsiyet inşa eder.
İnsanı diğer varlıklardan ayıran en belirgin özelliklerinden biri, hem kendini ifade etme kabiliyetine sahip olması, hem de kendini ifade etme kabiliyetine dair bir şuura mâlik olmasıdır. Aslî dinamiklerin ya da normların, sadece hayat bulması, hayatiyet kazanması için yeterli değildir; bir de hayat olması, hayatın kendisi olması, müşterek şahsiyetlerden teşekkül eden çok boyutlu, çok katmanlı, çok-fonksiyonlu bir hayat kurması, bir medîne teşekkül ettirmesi zarûrîdir.
İşte özelde bir fikir, sanat, siyaset teşebbüsünün, genelde ise medeniyet iddiasının hayata geçirilebilmesinin yegâne yolu, bunların nasıl hayata geçirilebileceği sorusuna vereceği cevapta gizlidir: Bu sorunun cevabı, aslî dinamiklere yani normlara hayatiyet kazandırabilme çabasında gizlidir. Bu da münferit şahsiyetin müşterek şahsiyete dönüşmesiyle, dolayısıyla medîne sürecinin hayata geçirilmesi imkân dâhiline girebilir.
Çünkü dâhilî temas süreci, meyvelerini hâricî temas sürecine dönüşebilme kabiliyetleri geliştirebildiği ölçüde verebilir. Bu da, dâhilî temas sürecinde oluşturulan aslî dinamiklerin veya normların, hâricî temas sürecinde kendilerini ifade edebilecek, dışa vurabilecek, dış dünyaya yansıtabilecek formlar ya da usûller geliştirebilmesiyle mümkündür.
Vahiy sadece münferit şahsiyet inşa etmekle sınırlı değildir; müşterek şahsiyeti de inşa eder ve kürevî bir şahsiyetin inşasının temellerini atar: O yüzden vahiy, Mekke döneminde bitmemiş, Medîne döneminde de sürmüştür.
Burada meselenin bugün bizi ilgilendiren püf noktası, vahyin mekke sürecinde aslî dinamikleri oluşturması, bu aslî dinamiklerin medîne sürecinde kendilerini münferit şahsiyetten müşterek şahsiyete yani topluma nasıl aktarılabileceği, yani kendini nasıl ifade edebileceği, dış dünyaya şekil verecek konuma nasıl geçebileceği meselesidir.
İşte bu hayatî sorunun cevabı, medîne sürecinin başlatılmasında ve bizatihî Hz. Peygamber''in üstlendiği mükellefiyette gizlidir: Kur''ân, mekke sürecinde insanı ilâhî şuurla tanıştırarak aslî dinamikleri yani normları belirlemiş, peygamberî şuur''la teçhiz edilen Hz. Peygamber ise münhasıran medîne sürecinde bu normları dış dünyaya aktararak bu normlara form kazandırmıştır. Peygamberî şuur, kendisinden sonraki tarihî süreçte, ilâhî şuurla irtibat kurabilmesini sağlayabilecek bir beşerî şuur kazandırmıştır insana.
Toparlarsak… Kur''ân asıl / norm, Hz. Peygamber usûl / form''dur. Kur''ân''ın aslî dinamiklerinin (dâhilî temas''ın) meyvelerini verebilmesi, ancak bu aslî dinamiklere / normlara form kazandırabilmekle (hâricî temas''la), bunun usûlünün ortaya konulmasıyla; yani hem insanın toplumla temas ve hayat bulmasıyla, hem de Müslümanların müslüman olmayan insanlarla ve toplumlarla teması her dâim diri ve canlı tutabilmeleriyle mümkündür.
Sadece dâhilî temas, bir medeniyetin kendi içine ve kendi üstüne kapanmasıyla, zamanla donması ve çürüyerek yok olmasıyla sonuçlanır. Dâhilî temasın ürettiği normların hayatiyet kazanabilmesi, hayatiyetini sürdürebilmesi ancak bu aslî dinamiklerin formlara bürünebilmesiyle, hâricî teması her dâim sürdürebilmesiyle mümkün olabilir; ki bu da bir usûl meselesidir.
İçine kapanan toplumlar, aslî dinamiklerini dondurmaktan ve kokuşturmaktan, sonra da dış''a yaranma / palyaçolaşma (çift yönlü temassızlık) biçimlerine dönüşen dış''a yamanma hâlleri geliştirerek yok olma sürecini tetikleyen metamorfoza uğrama patolojilerine maruz kalmaktan kurtulamazlar. Şu ân Türkiye''nin yaşadığı macera böylesi bir macera. Eğer yok olmak istemiyorsak, bu macera üzerinde biraz kafa patlatmamız gerekiyor.Tenzih"le teşbih"ten a/similasyona: Terkip kabiliyetinin yitirilişi
Yusuf Kaplan
30/01/2009 Cuma
Düşünce, terkip kabiliyetinin serpilip gelişebildiği vasatlarda vücut bulabilir. Bütün yaratıcı fikir, sanat ve siyaset atılımları, büyük terkip dehalarının veya girişimlerinin eseridir. Örnekse, İbn Sina böyle bir dehadır; Kant böyle bir dehâdır.
İnsanlığın, terkip kabiliyetini yitirdiğini bilmiyorum fark edebiliyor musunuz? Peki, nedeni ne bunun? Terkip kabiliyetinin yitirilmesinin en temel nedeni, tefrik (=ayırt etme, ayrıştırabilme) ve dolayısıyla tevhid (=bütünleştirebilme) kabiliyetlerinin yitirilmesidir.
Sorun, yalnızca tefrik kabiliyetinin yitirilmesiyle sınırlı değildir; aynı zamanda, tevhid fikrinin yitirilmesiyle de doğrudan irtibatlıdır. Tevhid fikrinin olmadığı bir yerde, tefrik kabiliyetinin vücut bulabilmesinden sözedebilmek çok zordur. Çağımız, genel anlamda tevhid / bütünlük fikrinin, daha özel anlamda ise hakîkat''in tenzih / “ilâhî şuur” ve teşbih / “beşerî şuur” boyutlarının dengeli bir şekilde bihakkın tahakkuk etmesini sağlayan Tevhid fikrinin yitirildiği yegâne zaman dilimidir. Tevhid meselesi, bir başka yazının konusu; o yüzden değinmekle yetiniyorum sadece.
Peki, ne oldu da, nasıl oldu da, tefrik kabiliyetlerimizi yitirdik?
Şu ân, adına küreselleşme denen bir çağın mahkûmlarıyız: Mahkûmlarıyız diyorum; çünkü küreselleşme tecrübesi, coğrafyanın sona ermesiyle birlikte, aslında farklılıkların, daha kolaylıkla “görülebileceği” bir tecrübe olması gerekirken, aksine, bütün farklılıkların düzleştirildiği, belirsizleştirildiği, tektipleştirildiği asimile edici bir tecrübe üretiyor.
Oysa hakîkî bir küreselleşme tecrübesinin farklılıkları ortadan kaldırmak, düzleştirmek yerine, fark ettirmesi ve tattırabilmesi beklenir. Çünkü farklılığın tanınması ve korunması esastır: Hiçbir din, inanç ve felsefe biçimi, bizim hoşumuza gitmiyor diye yok edilemez. Zira farklılığa müdahale, bizzat fıtrata müdahaleyle özdeştir; ve bu, müslümanlar açısından Hücurat sûresindeki “li-teârefû” (farklılıkların farklılıklarının tanınması ve korunması) emr-i ilâhisinin hiçe sayılması anlamına gelir.
İşte bu nedenledir ki, Doğu''da Çin''e, Batı''da da Endülüs''e / İspanya''ya kadar uzanabildiği için, bütün tarihçiler tarafından gerçek anlamda ilk küresel tecrübe olarak kabul edilen İslâm medeniyeti tecrübesi, Hıristiyan, Yahudi, İslâm, Hindu, Budist, Zerdüşt vs gibi bütün farklı dînî geleneklerin ya da türlü felsefe veya din-dışı inanış biçimlerinin hem kendileri olarak varolabildikleri, hem de kendi ahlâk, toplum, hukuk ve felsefe sistemlerini geliştirebildikleri, farklılıkların tefrik edilebildiği, zenginlik olarak görülebildiği, vücut bulabildiği ve tadılabildiği derinlikli bir küreselleşme tecrübesi üretebilmişti.
Oysa şu ân yaşadığımız küreselleşme tecrübesi, farklılıkları düzleştiren, tektipleştiren ve asimile eden “ilkel” bir tecrübedir: Zira coğrafî bakımdan bir “ölçek genişlemesi” yaşıyoruz; ama zihnî bakımdan bir ufuk daralmasına mahkûm olmaktan da kurtaramıyoruz kendimizi.
Çünkü yaşadığımız çağdaş seküler küreselleşme tecrübesi, derinlikli bir felsefeden yoksun; aksine simülatif (sığ, sınırlı, sınırlayıcı ve hatta felsefî / zihnî anlamda boğucu, tek boyutlu) bir tecrübe. Küreselleşmenin kaynağını oluşturan seküler Batı düşüncesi, Tanrı, kâinât, insan, anlam gibi en temel varlık ve hakîkat sorunlarını, meselâ anlayamamış, çarpıtmış, sığlaştırmış ve karikatürize etmiştir. Bu simülatif algılama biçimi, ontolojik güvensizlik duygusunun zuhûr etmesine yol açmış, bu da epistemolojik güvenlik alanlarının genişletilmesiyle (=kontrol ve kolonize etme güdüsünün ve araçlarının hükümranlığıyla) sonuçlanmıştır: Neticede insan, kendisine de, Tanrı''ya da, kâinâta da yabancılaşmış, asimile ve elimine olma tecrübesinin eşiğine yuvarlanıvermiştir.
Seküler, tek boyutlu Batı uygarlığının simülasyondan asimilasyona, oradan da kendisi dışındaki her şeyi elimine / yok edici bir şiddet tecrübesine dönüşmesinin nedeni, teşbih''i mantîkî sonuçlarına kadar götürmesidir. Doğu hikmet geleneklerinin tenzih''i mantîkî sonuçlarına kadar götürmesi nasıl bu geleneklerin tarihten kendiliklerinden çekilmeleriyle sonuçlanmışsa, seküler-pagan Batı tecrübesinin insanı tanrılaştırma çabasına yol açan teşbih''te ifrat''a sürüklenmesi, Batılı insanın hem kendisine, hem diğer insanlara, hem de tabiata zulmedecek kadar azmanlaşmasıyla sonuçlanmıştır.
Hakikatleri görecek “akleden kalb”in yitmesi, insanın tefrik kabiliyetlerini yok etmiş, bu da, yaratıcı fikir, sanat ve siyaset atılımlarının kaynağı olan terkip kabiliyetinin sırra kadem basmasına yol açmıştır. Sonuçta ortaya çıkan şey, Ernst Cassirer''in deyişiyle, “entellektüel merkezin kaybolması ve tam bir düşünce anarşisi” olmuştur. (An Essay on Man, s. 39).Maskeli Balo"nun Sonu ve Osmanlı Misyonu (mu?)
Yusuf Kaplan
2/02/2009 Pazartesi
Hissiyatlar düzleminden hassasiyetler düzlemine geçemediğimiz sürece, maskelerimizle vuruşma ilkelliğini devam ettirmekten, dolayısıyla Davos''ta yaşanan gerçek şeyi bir kez daha maskelemekten başka bir şey yapmış ol/a/mayacağımızı idrak edebilecek düzeyde değil bu ülkenin elitokrasisi.
Oysa Davos''ta yaşananlara hissiyatlar düzleminin aklımızı, zihnimizi, beynimizi körleştiren, kötürümleştiren, hatta köleleştiren yaralı bilincini hassasiyetler düzlemine çıkarak yarma cesareti gösterebilirsek karşımızda şaşırtıcı bir tablonun beliriverdiğini göreceğiz. Davos''ta tanık olduğumuz şey, aslında maskelerin düşmesi; bugüne kadar yaşadığımız şeyin ise, bizi, iddialarımızı yok olmanın eşiğine getiren ayartıcı bir maskeli balo olduğu gerçeğinin gün ışığına çıkmasıdır. Yani, yeni bir dünyanın kurulmakta olduğunun ve yeni bir dünyanın gelişinin ayak sesleridir.
İnönü''nün, İkinci Dünya Savaşı''ndan sonra "Amerikan kampı"na "girerken" söylediği sözü hepimiz iyi biliriz de, İnönü''nün sözünün bizi ne kadar hiçleştirdiğini, pasifize ettiğini, figüran konumuna ittiğini bir türlü düşün/e/meyiz nedense.
Evet, ne demişti İnönü: "Yeni bir dünya kurulur ve Türkiye de orada yerini alır." Peki, ne demekti bu? Elbette ki, Osmanlı''nın durdurulması ve tarihten çekilmesi sonucunu doğuran Lozan Anlaşması''ndan sonra, bizim tarih kurucu değil, tarihi kuranların taşeronu yani figüranlık rolünü kabul ettiğimizin ikinci kez tescil edilmesiydi.
Yani, Osmanlı''yı çökerten emperyalist güçlerin Türkiye''yi daha doğmadan boğabilecekleri korkusu üzerine benimsediğimiz bir tarihten çekilme girişimiydi. Artık Türkiye''nin, medeniyet ve tarih kurucu iddialarından vazgeçerek maskelerle, maskeli balo vaziyetlerinde kaybolarak varlığını sürdürmeye karar verdiğinin bir kez daha ilanıydı.
Sömürgeci ve emperyalist Batı uygarlığının önündeki hem en büyük direnç kaynağı, hem de bütün farklılıklara hayat hakkı tanıyabilen tek kuşatıcı ve kucaklayıcı medeniyet paradigmasına sahip yegâne "alternatif" güç olan Osmanlı''nın durdurulmasından sonra Türkiye''nin elitokrasisi ve entelijansiyası, Batılı sömürgecilerin sömürgeleştiremedikleri ama sömürgeleştirdiklerinde yapmaya bile cesaret edemeyecekleri tarih ve medeniyet kurucu iddialarımızı terk etmek, hatta yok etmek gibi bir kendi kendine intihar cinayetini işlemekte bir sakınca bile görmediler bugüne kadar.
Burada sorulması gereken yakıcı sorular var: Eğer Batılıların Türkiye''yi sömürgeleştirdiklerinde uygulayacakları, bizi iddialarımızdan uzaklaştırma projesini bizzat kendi ellerimizle uygulayacak idiysek, neden Batılılara karşı bağımsızlık savaşı verdik acaba? Peki, Türkiye, verdiği bağımsızlık savaşıyla diğer "ulus"lara örneklik ve öncülük etmedi mi? Elbette etti. Bu, inkâr edilemeyecek bir gerçektir. Ama Türkiye, hem bağımsızlık savaşı vermekle, hem de bağımsızlık savaşı verdiği emperyalistlerin seküler iddialarını benimseyerek kendi tarih kurucu medeniyet iddialarını terketmeye kalkışmakla, dünya tarihinde, hiçbir ülkenin yapmadığı bir şeyi de yapmış oldu: Kendi ayağına kurşun sıkmış oldu.
Ama geldiğimiz noktada, adaletin ve hakkaniyetin yegâne kalesi ve insanlığın son adası olarak kabul edilen Osmanlı misyonu ve ruhunun, Türkiye''nin yabancılaşmış, yolunu şaşırmış elitlerinin olanca şiddetiyle bastırma girişimlerine rağmen yok edilemeyeceği gün gibi ortaya çıkmıştır: İşte Davos''ta bizim daha düne kadar vilayetlerimiz olan Ortadoğu coğrafyasının çeşitli bölgelerinde yaşanan sorunlara sadece ve bütün içtenliğimizle bizim sahip çıkabileceğimizi, dolayısıyla Osmanlı misyonunun ve ruhunun her hâl ve şartta adaletin ve asaletin yegâne adı, adresi ve kaynağı olduğu bütün dünyaya gösterilmiştir.
Başbakan Erdoğan''ın şımarık Şimon Peres''e vurduğu "siyasî tokat", esaslı bir "Osmanlı tokadı"dır ve hem Yahudilerin ve Batılıların, hem de maskeli balo vaziyetleriyle Batılıların figüranı rollerini oynayarak Türkiye''nin tarih kurucu rolünü yok etmeye çalışan monşerlerin ve avânelerinin maskelerini düşürmüş ve Türkiye''nin içine sürüklendiği maskeli balo vaziyetlerini ifşa etmiştir bu "tokat".
Burada asıl yakıcı soru şu: Birkaç aydan, hatta birkaç yıldan bu yana yaşadığımız dramatik hâdiselerin son perdesini oluşturan bu hâdise, Türkiye''yi tarih''te tatile çıkaran maskeli balo vaziyetlerinin sonu ve yeniden kurulan dünyanın şekillendirilmesinde kilit rol oynamamızı mümkün kılabilecek medeniyet iddiamızın bir başka adı olan Osmanlı ruhu ve misyonunun dünya tarihinin kurulmasında yeni şekillerde yeniden hayata ve harekete geçirilmesinin bir başlangıcı mı acaba?
Romantik" tarih algısı, zihnî körleşme ve "tarih" köleliği
Yusuf Kaplan
6/02/2009 Cuma
Türkiye''de iddia sahibi olan ve iddiasını bütün farklı iddialarla komplekssiz bir şekilde yüzleşmekten çekinmeksizin dillendirebilen derinlikli bir düşünür figürü olmadığı için fark edemediğimiz iki yakıcı gerçek var.
Birincisi şu: Türkiye''deki bütün ideolojik kesimlerin zihin kalıpları, kendi ve öteki algıları aynı, örtüşüyor. İkincisi de, bütün kesimler, bugün''de yaşamıyor, tarih''te yaşıyor; üstelik de "olmayan" bir tarihte. Sonra da yapay kamplar oluşturarak tuhaf meydan muharebelerine kışkırtılabiliyorlar kolaylıkla!
Laik, milliyetçi ve İslâmî bütün çevrelerin aynı zihin kalıplarına, aynı kendi ve öteki algılarına sahip olduğunu, en çarpıcı şekilde, tarih algılarında gözlemliyoruz: "Romantik" ve sığ bir tarih algısı bu. (Burada "romantizm"i Batı tarihinde karşı-aydınlanma hareketi olarak başlayan ve modernliğin sonunu getiren, felsefede ve başta şiir olmak üzere sanatın bütün türlerinde kendini gösteren romantik harekette gözlemlediğimiz asıl anlamında kullanmadığımı, zaten, Türkiye''de böyle bir romantizm algısının da pek olmadığını vurgulamak isterim).
Türkiye''deki laik çevreler, Batı''yı süblime eder / yüceltir, efsaneleştirir ve kendi tarih ve medeniyet tecrübemizi küçümserler: Ama Batıyı yüceltmeleri de, kendimizi küçümsemeleri de Batı''yı ve kendimizi çok iyi biliyor olmalarından kaynaklanmaz.
Türkiye''deki milliyetçi çevreler, bizim dışımızdaki dünyayla, örneğin Batı''yla pek fazla ilgili değildirler ve bizim tarih tecrübemize bakışları, büyük ölçüde tarih bilincinden yoksun, bizim tarih tecrübemizi mistifiye edici, süblime edici, bugün bize bir şey söylemeyen hamasî ve hayalî bir tarih algısına dayanır.
Türkiye''deki İslâmî çevrelerin İslâmî tarih tecrübesine bakışları, süblime edici; Batı''ya bakışları ise dışlayıcı ve yok sayıcıdır. Bu tarih algısı, İslâmî tarih tecrübesinin bugün bize ne söyleyebileceği sorusuna cevap verebilecek ve çağımızın ruhunu oluşturan, çağımızı her bakımdan şekillendiren paradigmaların yegâne üreticisi olan modern / postmodern Batı tecrübesinin neye tekabül ettiğini, zaaflarının ve imkânlarının neler olduğunu ve bu tecrübeden nasıl yararlanılabileceğini idrak etmekten çok uzak, savunmacı''" / "mazeretçi" bir tarih algısıdır.
Aynı dalga boylarında buluşuyor olmasına rağmen bütün kesimlerin sürgit inanılmaz, sathî, tabansız bir kutuplaşmanın eşiğine sürüklenmelerinin nedeni işte bu sığ, "romantik" tarih algısında gizlidir.
Bu sığlığın temel nedeni, bugüne ve geleceğe dâir esaslı şeyler söyleyebilecek, derinlikli, karşılığı olan bir tarih şuuruna sahip olamayışımızdır. İşte bu nedenle, hemen her iç ve dış sorunda bir anda kendimizi, yapay olarak zuhûr eden kampların mahpusları ve mahkûmları kılmakta bir sakınca görmüyoruz: Sakınca görmüyoruz; çünkü olup biten şeyleri gerçek boyutlarıyla görebilecek tarihî bir derinliğe, entelektüel bir ben-şuuruna sahip değiliz. Bu yakıcı ve yıkıcı mahrumiyet hâli, bizi en basit ama gerçekte yapay çatışma ortamlarının mahkûmları hâline getiriyor.
Bu eksiklik / mahrumiyet, bütün kesimlerde müştereken varolan bir başka fenomenin zuhûr etmesini de icbar ediyor. O da şu: Gerçekte, Türkiye''deki bütün kesimler, şimdi''de, bugün''de, bu zaman''da, bu çağ''da yaşamıyor. Geçmişte yaşıyor. Neredeyse bir buçuk asırdır, aynı sorunlar etrafında debelenip duruyoruz ve tarih algısının sığlığı, romantikliği, kaçınılmaz olarak zihnimizi körleştirdiği, dondurduğu için, her yeni gün aynı sorunların ateşli yandaşları veya karşıtları rollerini oynamaya kolaylıkla kışkırtılıyoruz. Böyle yapmakla, aslında kendimizi, tarih''e hapsettiğimizi, üstelik de olmayan bir tarihin köleleri hâline getirdiğimizi göremiyoruz bile.
Hepimiz, tarihin hapishanesine tıkılmış gibiyiz. Bizi, bugün yönlendirmiyor. Daha da önemlisi, hâl böyle olunca, bugünü bizim yönlendirmemiz gibi bir durum da sözkonusu olamıyor. Gerçekte bugünü de, bizi de tarih yönlendiriyor. Ama süblime edilmiş veya lime lime edilmiş sığ, romantik, karşılığı da, dünyada pek fazla eşi benzeri de olmayan tuhaf bir tarih bu; marazî bir tarih. Tarih yapan bir tarih değil.
Oysa bu sığ, romantik tarih algısı, bizi nesneleştiriyor, tarihi de yok ediyor; dolayısıyla zihnimizi körleştiriyor.
Önemli olan biziz: Ama bizim önem kazanabilmemiz, tarihi önemseyebilmemize bağlı. Onun için de, tarihi de, kendimizi de özneleştirecek, tarihi de kendimizi de statikleşmekten, kurtararak aktifleştirecek, dinamikleştirecek bir düzleme çıkabilmemiz gerekiyor.
Yokoluşun kaynağı: Cüz"î aklın, küllî aklı parçalaması
Yusuf Kaplan
13/02/2009 Cuma
Bütün insanlık olarak coğrafî, siyasî, ekonomik, kültürel ve entelektüel sınırların ortadan kalktığı bir tek-zamanlılık ve tek-mekânlılık çağında yaşıyoruz. Ancak medeniyetleri buluşturması ve birbirlerinden sinerjiler yaratacak şekillerde yararlanabilmelerini sağlaması beklenen zaman-mekân mesafesinin ortadan kalkması süreci, beklendiğinin aksi istikamette gerçekleşti ve zaman-mekân''da sıkışmayla, zihnî bir körleşmenin ve ufuk daralmasının zuhûr etmesiyle sonuçlandı.
Sınırları ortadan kaldıran süreç, insanlığı sınırsız, verimli ve ufuk açıcı bir müşterek zihnî ve varoluşsal yolculuğa çıkarmak yerine, hâkim Batı uygarlığının zamanına, tek ve sıkıştırılmış bir zamana (özellikle de medyalar vasıtasıyla dayatılan tek bir algılama, duyma, varolma ve yaşama biçimine) kapattı ve kilitledi.
Peki, bu kapatma ve kilitleme ameliyesinin dışında başka bir şey beklenebilir miydi? Kesinlikle beklenemezdi. Peki, neden? Şunun için: Socrates''ten sonraki süreçte kurulan Batı felsefesi, felsefeden çok daha kapsamlı bir varoluş alanına sahip olan düşünceyi ve dolayısıyla insanın ve diğer varlıkların varoluş serüvenini, sadece cüz''î akıl üzerinden anlama, anlamlandırma ve inşa etme çabasına indirgemişti. Eşyayı, varlığı, kâinâtı, Tanrı''yı bir bütün olarak idrak edebilmeyi bir şekilde mümkün kılan küllî akıl yok edilmişti.
Şehristânî''nin “hikmetin sütunları” diye tarif ettiği Socrates-öncesi dönemdeki antik Yunan filozoflarının düşünme faaliyetlerinde bir şekilde işleyen küllî akıl ve dolayısıyla varlığı, hakîkati, eşyayı, fizik ve fizikötesi gerçekliği bütünlüklü bir şekilde kavrama çabası, Socrates''le birlikte -daha önce de zikrettiğim gibi- Heidegger''in Nietzsche''den esinle söylediği gibi, “düşünceyi bitirmiş”, insana sadece bir “dünya resmi” sunarak, insanın zihnini ve varoluş serüvenini “çerçeveleyerek”, insanı Tanrı''dan, Kâinât''tan ve diğer varlıklardan koparan bir dünyaya kapatmıştır.
Sadece Müslümanların değil, bütün dünyanın yaşadığı yakıcı ve yıkıcı esaslı sorunların nedenleri işte burada gizlidir, yani meselenin püf noktası burasıdır. Eğer bu temel noktayı gözardı edersek, hem dünyanın neden büyük felâketlerle boğuştuğunu, hem de bu felâketleri nasıl aşabileceğimizi kesinlikle kavrayamayız.
Socrates''le birlikte temelleri atılan felsefî çaba, felsefenin hikmet''le irtibatını koparmış, dolayısıyla cüz''î aklı mutlaklaştırmış, küllî hakîkati parçalamış, insanı bu dünyaya hapseden sürecin temellerini atmıştır.
Mevlânâ, cüz''î akıl''ın “kabuk” olduğunu söyler ve cüz''î aklı, “başkasının işine burnunu sokan”, “insanın hakîkati keşfetmesine engel olan”, “insanı bağlayan, sınırlayan, körleştiren” bir akıl olduğuna dikkat çekerek, “bize, aklın Aklı üzerinde at gibi üz sürebilen bir sultan''lık konumu bahşeden öz gerek, öz” diyerek, küllî aklı yitirmenin insanın hakîkati bütün boyutlarıyla keşfetme imkânını yitirmesine yol açacağını hatırlatır.
Küllî Akıl''ın temel ve yegâne kaynağı Din''dir. İslâm''dan başka Küllî Akıl''ı yaratıcı şekillerde kullanabilecek kadar tenzîhî boyut (ilâhî olan''a açılabilme boyutu) ile teşbîhî boyutu (beşerî olanı harekete geçirebilme boyutunu) buluşturabilen başka bir din olmadığı için, İslâm, karşılaştığı bütün felsefe, düşünce ve din sistemlerini hem korumuş, onları yok etmemiş, onlar tarafından yok edilmemiş, hem de onlardan yararlanmasını bilmiştir.
İnsanlık tarihi boyunca, özelde felsefenin, genelde düşünce faaliyetinin ve varoluş serüveninin (dolayısıyla bütün bilimlerin) dinden arındırıldığı tek dönem, Socrates-sonrası antik Yunan''dan yola çıkan Rönesansla birlikte başlayan modern dönemdir.
.Konjonktürlerle nereye kadar?
Yusuf Kaplan
20/02/2009 Cuma
Yaklaşık iki asırdır sürgit konjonktürlerin saldırısına maruz kalıyoruz. Türkiye''nin konjonktürlere maruz kalması, bizim kendi kaderimizin belirlenmesinde bile belirleyici değil, belirlenen; idareye vaziyet edici değil, vaziyeti idare eden bir figür/an olmamıza yol açıyor.
Bir ülkenin konjonktürlerle vaziyeti idare ediyor olması, o ülkenin sürekli olarak dış müdahalelere açık hâle gelmesine zemin hazırlar.
Konjonktür, adı üstünde, sizin dışınızda oluşan bir durumun, bir oldu-bitti hâlidir çünkü. Bu nedenle, konjontürlere maruz kalan bir ülkenin gerçek anlamda bağımsız olduğundan, bağımsız hareket edebildiğinden sözedebilmek zordur.
Konjonktürlere maruz kalan ülkeler, başkaları tarafından bir yerlere doğru sürüklenirler; şoför değil, en fazla muavin olabilirler.
Konjonktürler, sürekli olarak olup-bittilerin zuhur etmesini, durumdan vazife çıkaran iç ve dış aktörlerin mantar gibi bitmesini kolaylaştırır. Ama sonuçta bu durum, bu ülkelere çok pahalıya patlar.
Sözgelişi Türkiye''deki askerî darbeler, olağanüstü hallerin, yani konjonktürlerin çocuğudur; bizim "çocuğumuz" değildir. O yüzden bütün askerî darbeler, küresel konjonktürlerin eseridir ve Türkiye''ye ağır bedeller ödetmişlerdir.
Türkiye''deki laikçi elitokrasi de, küresel konjonktürlerin çocuğudur: Ergenekon operasyonu, laikçilik oyunu oynayanların, küresel aktörlerin oluşturduğu konjonktürlerle Türkiye''nin kendi kaderini kendisinin belirlemesini nasıl engellediklerini gün ışığına çıkmıştır.
Bununla birlikte, Ergenekon operasyonunun Türkiye''de yeni bir konjonktür oluşturmayı amaçlayan yerli-yabancı aktörlerin çabalarının bir ürünü olduğundan kuşkulanmayı gerektirecek yeteri kadar veri var elimizde: Küresel sistemin fiilen çöktüğü, yeni bir dünyanın kurulma hazırlıklarının yapıldığı bir zaman diliminde, yeni bir dünyanın kurulmasında, tarihî derinliğini, zengin medeniyet tecrübesini harekete geçirdiği takdirde kilit rol oynayacak aktörlerden biri olan Türkiye''nin bu operasyonla önü kesiliyor olabilir.
Türkiye''nin yeni bir dünyanın kurulmasında oynaması gereken tarihî, tarih kurucu rolü yeniden oynayabilecek duruma gelmesi, ancak konjonktürlerin dayatmalarını görebilmesi ve püskürtebilmesiyle imkân dâhiline girebilir. Ergenekon operasyonu, eğer ülkede yapay gerilimler üretmeyecek, ülkedeki bütün kesimleri kucaklayabilecek ortak bir varoluş iradesinin oluşturulmasının sağlayabilecek ve küresel konjonktürlerin Türkiye''ye ödettikleri bedelin gün ışığına çıkmasına katkıda bulunacak şekilde kullanılabilirse, Türkiye, ulusalcılık, laikçilik kılıflarıyla Türkiye''nin altını oymaya çalışan, Türkiye''nin yeniden kurucu bir küresel aktör rolü oynamasını engellemek amacıyla Türkiye''yi karıştıran konjonktür-zâdelerin kirli emellerini fâş edebilir.
İşte ondan sonradır ki, Türkiye''nin gerçek aktörleri, sağcısıyla solcusuyla, İslâmcısıyla laikiyle Türkiye''nin kendi geleceğini kendisinin belirlemesini mümkün kılacak bir restorasyon sürecini başlatabilirler. Türkiye''de dürüst laik kesimlerin görmesi gereken yakıcı gerçek şudur: Türkiye''de laikliğin tartışılmaz hâle getirilmesi, konjonktürleri belirleyen küresel aktörlerin, Türkiye''yi daha kolay karıştırmalarına yol açıyor.
Laikçilik, omurgası, (bu toplumun bütün farklı etnik kimliklere mensup toplulukların müştereken gerçekleştirdikleri derin tarihî tecrübemizin yegâne kaynağı olan) Müslümanlık tarafından oluşturulan bir toplumda, etnik kimlikleri kışkırtan, ideolojik kamplaşmaları tetikleyen iki ucu keskin bir bıçak gibi işlev görüyor: Ergenekon operasyonunun gün ışığına çıkardığı gerçeklerden biri budur: Laiklik tartışılmaz bir konuma getirildiği zaman, iç ve dış çıkar çevrelerinin laikliği laikçiliğe dönüştürmelerini ve böylelikle kendi çıkarlarını ülkenin çıkarlarının önüne geçirerek, ülkeyi küresel konjonktürlerin saldırılarına hazır hâle getirmelerini kolaylaştırıyor.
Şunu unutmamak gerekiyor: Konjonktürler, kolaylıkla statükoların oluşmasına ve bu statükoların yeri ve zamanı geldiğinde yine kolaylıkla değiştirilmesine imkân tanıyan dengesiz, her türlü savrulmayı kışkırtan kaypak zeminlerdir. Ergenekon operasyonunun olumlu yanlarına rağmen, bir konjonktür dayatması olabileceği gerçeğini asla gözardı etmemek ve onun için kendi geleceğimizi kendimizin belirleyeceği muhkem zeminler oluşturmanın yollarını araştırmak zorundayız.
Küresel sistemin çöküş sinyalleri verdiği bir zaman diliminde, ülkemizin nasıl yeniden tarih kurucu bir rol üstlenebileceğini idrak eden bir entelektüel-siyasetçi olarak Mehmet Bekaroğlu''nun dönüşünün anlamını anlamlandırmaya çalışacaktım; ama gördüğünüz gibi yerim kalmadı. Bunu artık Pazartesi günkü yazıda yapmaya çalışalım…
İdeolojikleştirilen İslâm ve İslâmî entelijansiya
Yusuf Kaplan
27/02/2009 Cuma
Bütün siyasî, sosyal ve entelektüel İslâmî söylemlerin içine sürüklendikleri en büyük açmaz, genelde İslâm''ın ideolojikleştirilmesi, özelde ise siyasete indirgenmesidir. Oysa bu, İslâm''ın tabiatıyla ve vaatleriyle taban tabana çelişen, zıt bir durumdur.
Ancak bütün İslâmî söylemlerin, siyaseti söylemlerinin merkezine yerleştirmeleri, İslâmî söylemlerin veya hareketlerin, daha baştan hareket ve varoluş alanlarını daraltmıştır. Bu durum, İslâm''ın küresel özne konumuna yerleştiği bir zaman diliminde, bu hareketleri ve aktörlerini nesneleştirmiş, azınlık psikolojisiyle hareket eden, güce "tapınan" reaksiyoner hareketlere dönüştürmüştür.
Bu da kaçınılmaz olarak bu tür İslâmî oluşumların, sekülerleşmelerine, dolayısıyla müslüman toplumların varoluş ve hakîkat mücadelesini, çatışma ve çıkar, iktidar ve güç mücadelesi şeklinde tezahür eden son derece gayr-ı islâmî bir temel üzerinden kurmaları gibi bir sekülerleştirici açmazın tuzağına sürüklenmelerine neden olmaktadır.
İslâm dünyasındaki İslâmî söylemler ve hareketler, büyük ölçüde sömürgecilere karşı verilen bağımsızlık ve direniş mücadelelerinin ürünü oldukları için, bu hareketlerin reaksiyoner hareketlere dönüşmelerini bir ölçüde anlayabilmek mümkün. Ama sömürgecilik tecrübesi yaşamamasına rağmen Türkiye''deki bütün İslâmî söylemlerin ve oluşumların reaksiyoner hareketlere dönüşmelerini anlayabilmek gerçekten son derece zordur.
İslâmî söylemlerin bu açmazdan kurtulabilmeleri için, "taşıyıcı / şehirli bir sınıf"a ve "taşıyıcı öncü kuşak"a dayanması zorunludur. Bütün bunların gerçekleştirilebilmesinin tek şartı, siyasî hareketlerin bile sadece siyasî, dolayısıyla ideolojik hareketler olma açmazından ve tuzağından kurtulmaları ve gelecek vaat edecek entelektüel bir söylemi, söylemlerinin merkezine oturtabilmeleridir.
İslâmî söylemlerin omurgasını, reaksiyoner, ideolojikleştirilmiş bir İslâm anlayışının oluşturması da, İslâmî söylemlerden gelen AK Parti gibi oluşumların, tabanlarının omurgasını İslâmî kesimler oluşturmasına rağmen İslâmî bir entelektüel söylem geliştirmek yerine İslâmî olan her şeyle arasına bir şekilde bir mesafe koyması da sonuçta aynı kapıya çıkıyor: Bu durum, toplumun bütününü kucaklayabilecek bir derinliğe sahip olması gereken ama bu derinlikten yoksun olan İslâmî kesimleri de, toplumun bütününü de hızla sekülerleştiriyor.
Oysa bu durum, Türkiye''nin önündeki en esaslı, en köklü ve en güçlü entelektüel birikimin yeniden canlandırılması, formüle edilmesi ve hayata geçirilmesi gereken İslâmî dinamiklerin bizzat İslâmî söylemler ve kesimler tarafından dinamitlenmesinden ve buharlaştırılarak berhava edilmesinden başka bir işe yaramıyor.
Yakıcı gerçek şu: Türkiye''deki bütün laik söylemler, laik entelijansiyadan şu ya da bu şekilde yararlanmalarına rağmen, İslâmî söylemler, cemaatler, siyasî hareketler İslâmî entelijansiya ile nasıl bir ilişki kuracaklarına bile karar verebilmiş değiller hâlâ.
İşte Saadet Partisi''nin Numan Kurtulmuş''la birlikte girdiği yeni dönem, İslâmî entelijansiyanın birikimini, ülkenin siyasî, sosyal, kültürel, ekonomik, fikrî ve sanatsal geleceğinin şekillenmesinde aktive edeceğini gösteriyor gibi görünüyor. Numan Kurtulmuş''un genel başkan seçildikten sonra İstanbul Belediye başkanlığı adayı olarak da olsa Mehmet Bekaroğlu gibi yetkin bir entelektüeli ve siyasetçiyi yanına almakta tereddüt etmemesi, bu bakımdan az çok umutlu olmamıza imkân tanıyan bir adım olarak değerlendirilebilir.
Türkiye''de iyi kötü bir İslâmî entelijansiya oluşmuştur ve bu İslâmî entelijansiyanın fikrî birikimleri henüz siyasette yansımasını bulamamıştır. Saadet Partisi veya bir başka partinin, oluşumun, cemaatin İslâmî entelijansiyanın bu birikimini, İslâmî söylemi ideolojikleştirmeden / siyasallaştırmadan harekete ve hayata geçirme çabası, Türkiye''nin önümüzdeki süreçteki en dikkate değer ve ülkemizin geleceğinin şekillenmesinde en belirleyici girişiminin temellerini atacaktır.Kitabevi: Kaynaklara ve Öz-hayata dönüş
Yusuf Kaplan
2/03/2009 Pazartesi
Tanzimat, bir tereddüt hikâyesi olarak başladı; ama bu tereddüt ve kendinden şüphe, zamanla, Tanpınar''ın deyişiyle, “kendini inkâr” hikâyesine dönüşerek epistemolojik ve ontolojik kopuşla, kendi medeniyet dinamiklerimizle, ruhumuzla, iddialarımızla ve kaynaklarımızla ilişkilerimiz koparıp atmamızla sonuçlandı. Önce kendimize ait ne varsa her şeyi elimizin tersiyle ittik. Sonra da, reddettiğimiz, inkâr ettiğimiz şeylerin yerine onlarla boy ölçüşebilecek kalibrede ve çapta yeni ve esaslı şeyler ikame edemedik, kaçınılmaz olarak.
Tanpınar, kendimizi inkâr etmemizin ardından Batı''yla girdiğimiz ilişkilerin de son derece sığ ve sathî olmasının, Türk toplumunu bir zihniyet ikiliğinin eşiğine sürüklediğini söyler ve büyük bir varoluş imtihanıyla karşı karşıya kaldığımızı hatırlatarak, devam ve bütünlük fikri olarak tanımladığı medeniyet buhranının yol açtığı bu ikiliği aşmanın tek yolu olduğuna dikkat çeker: Yeniden kaynaklara dönmek…
Tanpınar, kaynaklara yeniden dönüşü hayata geçirmenin yolunun öncelikli olarak dil''de, sanat ve edebiyatla ortaya konacak yeni açılımlarda gizli olduğuna dikkat çeker: Yunus, Mevlânâ, Fuzûlî, Bâkî, Karacaoğlan, Nâilî, Sinan, Şeyh Galip, Itrî gibi öncü sanatçıların medeniyet dünyamızı, dilimizi, münhasıran da, şiir, mimarî, müzik ve edebiyat dilimizi ulaştırdıkları zirveyi özenle hatırlatarak, kaynaklara dönüşün nasıl gerçekleştirebileceğini, özetle şöyle formüle eder: Medeniyet birikimi ve ruhumuzla bütünleşmek ve bu birikimi, tâze bir ruh üfleyerek çağdaşlaştırmak: Devam ederek değişmek, değişerek devam etmek. Yani kaynaklara dönmek ve kaynakları yeni ufuklara taşımak… Bütün bunları, Kitabevi Yayınları''nın (tel: 0212-511 21 43; e-mail: www.kitabevi.com.tr) Mustafa Tahralı''nın yetkin ve titiz editörlüğüyle, tartışmasız en mükemmel şerhlerden biri olan Avni Konuk''un 13 ciltlik Mesnevî Şerhi''nin yayınının tamamlanması dolayısıyla duyduğum sevinci ve heyecanı sizinle paylaşmak için yazdım.
Yazı hayatında pek çok genç arkadaşın elinden tutan, bu arkadaşların her tür sorunlarıyla yakından ilgilenen Kitabevi''nin sahibi Mehmet Varış, sessiz ve derinden gerçekleştirdiği bu Mesnevî şerhi yayınıyla bir devrime imza atmış oldu. Medeniyetimizin en önemli kaynaklarından birinin metninin en güzel şerhini, medeniyetimizin ruhunu, letafetini, kesafetini, inceliğini, güzelliğini en iyi ifade eden dilini iğrenç, primitif, köksüz ve soysuz uydurukça kelimelerle tahrif ve tahrip etme ucuzculuğuna gitmeden, sadeleştirmeden yayımlaması her tür takdirin üstündedir. Kaldı ki, Avni Konuk''un dili anlaşılabilir ve muhteşem bir dildir.
Kitabevi''nin kaynaklarımıza dönüş yolculuğu sadece Mesnevî şerhiyle sınırlı değil elbette. Sözgelişi, Cüneyt Köksal ve Murat Kaya''nın özenli çalışmalarıyla Elmalılı''nın makalelerini de o muhteşem diline dokunmadan yayımladı. Yine Kitabevi''nin neşrettiği, Cabirî''nin İslâm düşünce kaynaklarıyla kurduğu derin ilişkiden -problemli yanları da olsa- sarsıcı sonuçlar çıkaran Arap-İslâm aklıyla ilgili dört önemli kitap da düşünce kaynaklarımızla kurulacak ilişkide kilometre taşları olarak okunması gereken kitaplar arasındadır.
Kitabevi, halk kültürümüzle ilgili önemli kaynakları da yayımlıyor art arda. Sözgelişi, yüzyılların çilesiyle yoğrulan halk kültürümüzün, şiirimizin, manilerimizin yer aldığı neredeyse Türkiye''nin bütün bölgelerinin kurucu şehirlerinin Sivas''ın, Erzurum''un, Trabzon''un manilerini, halk şiirlerini doyurucu sunuşlarla yayın hayatımıza kazandırıyor Kitabevi.
Mehmet Varış''a, “bunları basmak, şu kriz ortamında çok riskli değil mi?” diye sorduğumda, “beyefendi, asıl evrensel olan, yerel olandır” diye cevap verince “Eyvallah” demekten başka bir şey bulamadım elbette.
Kitabevi''ni kaynaklarımızı, ruhunu, özünü, kokusunu, derinliğini yansıtan metinleri, dillerine dokunmadan entelektüel ve kültürel hayatımıza kazandırdığı için kutluyorum.Kriz ve sanat: Havf ve reca
Yusuf Kaplan
25/05/2009 Pazartesi
Kur''ân''da insanın azmanlaşabilen, eşref-i mahlûkât düzeyine de çıkabilecek, esfel-i sâfilîn''e de yuvarlanabilecek bir varlık olduğu hatırlatılarak, havf ve recâ arasında, medcezir hâlinde olması gerektiği öğretilir bize.
Medcezir olmadan hayat olmaz; hayatın, dolayısıyla şükrün, huzur ve sükûnetin kadri, kıymeti, değeri ve hayata kattığı derinlik bilinemez.
Aslında krizler, Allah''ın insanlara rahmetinin bir ifadesidir. Çünkü insan, unutan bir varlıktır. İnsana, hatırlama''yı hatırlatan; insanı daima müteyakkız, canlı, hayatta tutan; hayatın anlamını, bizatihî anlamın anlamını daima hatırlatan bir imkândır kriz.
Kriz, insanı rahatsız eder, rahatını kaçırır insanın. Rahatsız edilmeyen, rahatı kaçmayan, rahata alışan insan, başkalarını rahatsız etmekten, başkalarının rahatını kaçırmaktan rahatsızlık duymaz.
Kriz, insana, beşer olduğunu, beşerüstü bir varlık olmadığını ama beşerüstüyle irtibat hâlinde olduğu zaman insanlığını gerçekleştirebileceğini hatırlatır. Mülk''ün Allah''a ait olduğunu, dolayısıyla insanın melikliğe soyunmaması gerektiğini, yağmuru insanın yağdırmadığını, fırtınayı insanın estirmediğini, şimşekleri insanın çaktırmadığını, güneşi her gün hiç aksamaksızın insanın doğdurmadığını, baharı her dâim yeniden insanın getirmediğini hatırlatır.
Krizler, Allah''ın Celâl ve Cemâl sıfatlarının insan hayatında aynı ânda tecellî ettiği müthiş imkânlardır: Rahmân''ın rahmetidir insanlara.
Kriz, insanın haddini, hudutlarını, sınırlılıklarını görmesine imkân tanır. Sınırlılığını fark ettiği andan itibaren ufku genişler insanın; her şey benim ve bana ait dediği andan itibaren ufku daralır, kalbi daralır, vicdanı sırra kadem basar: Dolayısıyla vicdan sahibi bir varlık, bütün imkânlarıyla ve zaaflarıyla vücûda gelemez. Yolculuğa, ufukları aşmaya ve başka ufuklarla buluşmaya çıkma melekelerini yitirir.
İnsan, ancak kriz zamanlarında, "nerede hata yaptım?" diye sorabilir; hatta hayata, varlığa, hakikate, insana dâir en esaslı soruları kriz zamanlarında sorma melekeleri edinir. Daha da önemlisi, insan, ancak kriz zamanlarında hatırlama yetisinin varlığını hatırlar ve soru sorabilme yetileri, hatırladığı ölçüde gelişir ve derinleşir.
Soru sormak, bir meselesi olmaya icbar eder insanı; meselesini gerçekleştirme yolculuğuna çıkarır ve meselesini tahakkuk ettirebilecek bir mesuliyetle donatır.
İşte bütün bu sınırları ve sınırlılıklarını görme, dolayısıyla önünde yürünecek uzun bir yol, keşfedilecek nice derin ve sırlı hakikatler olduğunu fark ve idrak etme, hatırlama, sual sorma, mesele sahibi olma, meselesine sahip çıkacak bir mesuliyetle donanma ameliyeleri sebebiyle, idrak kapılarının alabildiğine açıldığını, mevcut gerçekleri aşma imkânlarının beliriverdiğini fark eder: Farkı fark edebilme, farklılıkları tefrik edebilme kabiliyetlerinin geliştiğini, bütün algılama, duyma, sezinleme, hissetme, idrak etme yeteneklerini kullanabilecek bir düzleme çıktığını müşahede eder: İşte ancak bütün bu süreçlerden sonradır ki, insanın yaratıcılığı ve muhayyilesi alabildiğine engin ufuklara açılmasına imkân tanır insanın.
Sonuçta Allah''ın rahmetinin, cemâl sıfatının tecellî etmesine imkân tanıyan krizler, aslında, en büyük öğretmendir: İnsan, krizler vasıtasıyla her dâim öğrenme hâlindedir: Hayatın ne olduğunu, varlığın nasıl vücûda geldiğini, nasıl vicdana dönüştüğünü, vecd''e nasıl vâsıl olunacağını öğrenir. Krizler, insanı, tecrid etme, tefrik etme, terkip yapma, hakîkati bulma, hakîkat üzere olma yolculuğuna çıkarır ve hakîkati, hayatın hakîkatini keşfedebilme hislerini, idraklerini, kabiliyetlerini geliştirir insanın. Yani umudun kapılarını açar.
Hayatı krizden azade bir şekilde yaşayanlar, umudun ne olduğunu da, büyük krizler patlak verdiğinde ne yapacaklarını da bilemezler.
Medeniyetler için de krizler medeniyetlerin imkânlarını ve zaaflarını hatırlatan, zaaflarının derinliğini göstererek engin imkânlar geliştirmelerine imkân tanıyan ihsanlardır. İnsan, gerçek anlamda düşünmeye kriz zamanlarında başlar. Krizlerin fark edilmesi de, imkânlara dönüştürülebilmesi de, makulat, marifet ve mahsûsat kapıları alabildiğine açılan insanların sanat kabiliyetlerini harekete geçirmeye ve esaslı bir yolculuğa çıkmaya kışkırtır.Serseri mayın” ya da “püsküllü belâ”
Yusuf Kaplan
29/05/2009 Cuma
Kimi, nasıl ve ne zaman vuracağını; kimin başına ne tür “çoraplar öreceğini” kestiremezsiniz. Tam bir “püsküllü belâ”dır artık o. Atsanız atamazsınız, satsanız satamazsınız…
Güneydoğu''daki mayınlardan mı bahsediyorum? Tabiî ki, bilemediniz. Kimden bahsediyorum, öyleyse? Elbette ki, “serseri mayın”dan… Peki, kim bu “serseri mayın”? Şaşıracaksınız ama; “Türkiye” tabiî ki!
Türkiye''nin kendi elleriyle “kendi damarlarını keserek” kendisini “serseri mayın”a dönüştürdüğünü, “intihara kalkıştığını” ne kadar fark edebiliyoruz acaba?
Mayınları kimin temizleyeceği, mayın temizleme faslında ne tür abrakadabra oyunlarının oynandığı meselesinden daha yakıcı bir meseleden bahsediyorum. Mayın temizleme “iş”inin neden bir ânda içinden çıkılmaz bir hâl aldığını, tam bir yılan hikâyesine dönüştüğünü de ifşa eden hayatî bir meseleden. Sonuçta, Türkiye''yi “püsküllü belâ”ya dönüştüren bir traji-komediden.
Bölgeye mayınların döşenmesi, bizim “serseri mayın”lığımızın kaçınılmaz bir sonucu çünkü… Düşünsenize… “Mayını kime temizletsek?” vaziyetlerinden, “benim mayıncım, senin mayıncını temizler” vaziyetlerine gelmiş durumdayız!
Peki, komik bir durum mu bu? Hayır! Aksine, traji-komik!
Bölgeye mayınları bizim döşememiz, traji-komikliğin en basit faslı aslında. Asıl traji-komik fasıl, bütün bir Türkiye''nin “mayınlı arazi hali”ne dönüştürülmesidir: Bizim kendi ellerimizle, bir marifetmiş gibi, bizi biz yapan her şeyi “püsküllü belâ” olarak görüp, bizim tarih yapan bir aktörden tarihte tatil yapan bir figürana dönüşmemize yol açacak kadar bu toplumun yüzyılların birikimi, mücadelesi ile oluşturduğu kurucu değerlerini ve iradesini, yaratıcı ruhunu ve dinamiklerini sanki ülkeyi mayınlardan temizliyormuşçasına dinamitlemeye, temizlemeye kalkışmamızdır asıl traji-komik olan.
Atam yani Osmanlı, “insanlığın son adası” olarak görüyordu kendisini: Haklıydı böyle görmekte: Zira Batılılar, kendilerini uygar, kendileri dışındaki herkesi barbar olarak görerek ve -tıpkı bugün “dünyaya demokrasi getiriyoruz” diyerek istedikleri yeri işgal etmeye kalkışmaları gibi- dün “size uygarlık getiriyoruz” diyerek dünyayı parselleşmişler, medeniyetlerin kökünü kazımışlar, kendisi olarak, kendi inançları, ilkeleri, değerleri doğrultusunda yaşama ve varolma hakkını elinden alarak önce insan soyuna yapılabilecek en soysuz cinayetleri işlemişlerdi, şimdiyse birbirlerine girmek için birbirlerinin “arazi”lerini “mayınlamakla” meşguldüler: O nedenle Osmanlılar, dayandığı ahlâk / vicdan, adalet ve estetik ilkelerinin insan olmanın, bu dünyada insanca yaşamanın vazgeçilmez ilkeleri olduğunu bildikleri için, kendilerini insanlığın geleceği, “son ada”sı olarak görüyorlardı.
Atamın çocukları, neseplerini, sebepsiz yere, sudan bahanelerle inkâr ettiler: “Damarlarını kestiler”! Osmanlı atamın onca kan, onca gözyaşı dökerek bize ruh üflesin diye diktiği “anıtları”, “mayınlı arazi” ilan ettiler ve bütün izlerini silmeye yeltendiler!
Ama atamın kökünü kazıyan Batılılar / özellikle de İngilizler, tarihi yapanlar olarak tarihin nasıl yapıldığını bildikleri için, atamın neseplerini inkâr eden çocuklarının bir gün neseplerini ve düşüş sebeplerini hatırlayacaklarından emindiler: O yüzden Türkiye''ye hep kuşkuyla baktılar: Türkiye''yi, adına bu kez sekülerleşme denen ve dokunanı başkalaştıran, soysuzlaştıran, kişiliksizleştiren “mayınlı arazi”ye dönüştürdüler el altından; ama Türkiye hâlâ “püsküllü belâ”ydı: Ne yapacağı belli olmayan, “serseri mayın”ı andıran bir başbelâsı.
İşin asıl traji-komik tarafı, tam da burada gizli: Batılılar da, nesebini inkâr eden biz de, bizi biz yapan dinamikleri, yani “kendi”mizi “püsküllü belâ” olarak görüyorduk!
Biz Doğu''da kendi ellerimizle döşediğimiz mayını, “yamyamlardan yamyam beğenme” oyunu oynarcasına nasıl temizleteceğimiz meselesi üzerinde traji-komik şekillerde birbirimize gireduralım… Ama Türkiye''nin nasıl olup da aslâ kendi hâline bırakılmaması gereken bir “serseri mayın”a dönüştürüldüğü, kontrol altında tutulması gereken bir “püsküllü belâ” olarak görüldüğü ve bunun bize de benimsetildiği meselesi üzerinde de kafa patlatmaktan geri durmayalım lûtfen…Kamplaşma ve militanlaşma çağrısı!
Yusuf Kaplan
1/06/2009 Pazartesi
Türkiye, daha önce tanık olmadığımız tehlikeli bir kamplaşmanın eşiğine sürükleniyor. O yüzden, en temel konularda bile anlaşma, iletişim kurma zemini yavaş yavaş yok oluyor.
Kampın tarafları, gerçekliği de, karşılığı da olmayan saplantılarının militan taraftarları olma yönünde adım adım ilerliyorlar.
Demokrasinin askerî darbelerle askıya alındığı zamanlarda “demokrasi elden gidiyor” diye sokağa dökülmeyen ama darbecilere karşı başlatılan soruşturmadan ötürü traji-komik bir şekilde “demokrasi için” sokağa döküldüklerini söyleyecek kadar komikleşen tiyatroculardan bazıları, geçenlerde, bir televizyon programında, “laiklik için yeterince militanlaşılmadığı”ndan yakındılar ve “militanlaşmayanları” kınadılar…Bu tehlikeli militanlaşma çağrısına karşı “kafayı mı yediniz siz?” diye tepki veren olmamasına çok şaşırdım doğrusu!
Ayrıca bu tuhaf ve sığ tiyatroculardan biri, programda, hızını alamayarak, “belki ortada korkulacak somut bir durum yok; ama şüphelenilecek bir durum var; artık her şeyden şüphe ediyorum; şüphe etmemiz gerekir”(!) deyiverdi!
Gören de, “büyük Türk tiyatrocusu” değil de, şüpheyi sistematize ederek modern dünyayı kuran Descartes konuşuyor zannedecek!
Gerçekten, hasta bu adamlar! Medyanın bu tür hastalıklı kişileri “adam” diye ciddiye alıp çarşaf çarşaf yer vermesi akıl mantık alacak bir şey değil!
Militanlık yapacaklarına, sığ sloganlar atacaklarına, bu tiyatrocular, “dünyaya, neden, tiyatronun nasıl yapılabileceğini gösteren bir dil mi armağan etmeyi başaramadık?” diye sorsunlar kendi kendilerine!
Hayır! Ne gezer! Üstelik, irticanın ayak sesleri filan gibi vıcık vıcık sığlık ve ilkellik ifadesi kokan bir dille Türk tiyatrosunun bu dönemde yerli oyunlar sahnelemesinden şikâyet ediyorlar!
İnanılır gibi değil! Gerçekten hasta bu adamlar!
Hiç unutamadığım bir şey var: Yeri gelmişken sizinle de paylaşayım burada: 1980''li yılların başlarındaydı. O vakitler iki haftada bir yayımlanan Milliyet Sanat dergisi, 27 tiyatro yazarı, dramaturgu ve yönetmeniyle “Türk tiyatrosu, gelenekten yararlanmalı mı?” başlıklı bir soruşturma yapmıştı. İnanır mısınız, sözümona Türk tiyatrosunun en önde gelen temsilcilerinin katıldığı soruşturmaya biri (rahmetli Haldun Taner) hâriç, “Türk tiyatrosunun gelenekten yararlanması da ne demekmiş, tiyatronun gericilikle ne işi olurmuş!” vesaire türünden insanın tüylerini diken diken eden cevaplar vermişlerdi! İnanılır gibi değildi doğrusu!
Dünyanın hangi ülkesinde, kendi geleneksel tiyatrosundan, sanatlarından, estetiğinden, ifade biçimlerinden yararlanmayı “gericilik, irtica” olarak gören tiyatrocuları vardır? Böyle bir şeyi havsalanız alabiliyor mu?
Türk tiyatrosunun gelenekten yaralanmasını ya da Türk tiyatrosunda yerli eserlerin sahnelenmesini “gericilik! irtica!” naralarıyla reddeden tiyatrocular Türkiye''nin tiyatrocuları olabilir mi?
Dahası İslâm''dan, İslâm medeniyetinden, sanatından zırnık kadar anlamadıkları hâlde nefret eden, geleneksel Türk tiyatrosunun, dünya tiyatrosuna yaratıcı, özgün, imajinatif bir tiyatro dili armağan edebilecek zengin ve derinlikli bir tiyatro geleneği olduğundan bîhaber bu adamların, darbeciler yargılandığı için “demokrasi elden gidiyor!” diyerek sokaklara dökülmekle yaptıkları iş, traji-komik ve berbat bir sokak tiyatrosu değil de nedir ki, Allah aşkına!
Tiyatrocuların yaptığı “militanlaşma” çağrısı sadece tiyatrocularla sınırlı değil! Kamplarını kalın duvarlarla ören, toplumu, toplumun derin tarihini, medeniyet birikimini, kültürel dinamiklerini “irtica” olarak görerek “militanlaşma” çağrıları yapacak kadar ipin ucunu kaçıran beyinsizler, Türkiye''yi çok tehlikeli bir çıkmaz sokağın eşiğine yuvarladıklarını ne zaman görebilecekler acaba?Harem ağaları, hadımları ve köle psikolojisi
Yusuf Kaplan
15/06/2009 Pazartesi
Bu sütunda yıllardır Türkiye''nin temel sorununun temel sorununun ne olduğunu idrak edememesi olduğunu söyleyip duruyorum. Türkiye''nin temel sorunu, bu ülkenin tarih yapmasını mümkün kılan asil medeniyet iddialarını, ideallerini, ruhunu, rüyalarını yitirmesi; buna mukabil olarak, Türkiye''nin tarihte tatil yapmasına yol açan bir kendi kendini sömürgeleştirme aymazlığına soyunmasıdır.
Bu yakıcı gerçeği görecek çapta imajinatif ve kişilikli bir entelijansiya olmadığı için, Türkiye, hiç beklenmedik zamanlarda beklenmedik sorunlarla boğuşmaktan kurtulamıyor bir türlü. O yüzden, geliştirdiğimiz davranış biçimi, vaziyeti kurtarmaktan öteye geçemiyor.
Oysa Türkiye gibi tarihin en büyük medeniyet tecrübelerinden birini üreten imparatorluğunu ve yaratıcı ruhunu -içerden ve dışarıdan çevrilen türlü abrakadabra numaralarıyla- yitiren bir ülkenin çocuklarının karşı karşıya kaldıkları sorunlara köklü bir medeniyet şuuruyla ve perspektifiyle yaklaşmaları beklenirdi.
Ancak Türkiye''de böylesine ufuk ve zihin açıcı bir perspektif aramak ne yazık ki, imkânsız. Çünkü Türkiye''nin yakın tarihi bizim bizzat yaptığımız bir tarih değil. Bize dayatılan bir tarihtir. Bu toplumun yeniden tarih yapmasını imkânsızlaştırmak amacıyla, uzunca bir süre beslenen, büyütülen ve imparatorluğun dört bir taraftan Avrupalılar tarafından kuşatıldığı bir zaman diliminde, bu en zor zamanda, bu yokoluş mevsiminde bu milletin canına okuyan gayr-ı Türk ve gayr-ı müslim bir azınlığın dışarıdan (özellikle de İngilizlerden aldığı muazzam destekle) bu millete ölümcül darbeyi vurdukları bir tarihtir.
1908''den itibaren, bazı istisnâî durumlar hâriç, bu ülkeye bu ülkenin çocukları çeki düzen verememiştir. İşte bu tarihten itibaren bu ülkenin gerçek sahipleri / mâlikleri bu ülkeden, bu ülkenin kurumlarından kovulmuştur, (başörtülüler örneğinde yaşadığımız gibi) eğitim, ülkeyi yönetme gibi temel mülkiyet hakları ellerinden alınmıştır.
Bunun en tipik örneği bu ülkenin İstiklâl Marşı''nı yazan Mehmet Akif''tir. Bir ülkenin İstiklâl Marşı''nı yazmış şairine ülkesinde yaşayamayacak kadar hayatının zehir edilmesini, gece gündüz ciğeri beş para etmez hafiyelerle takip ettirilerek ölüm tehditleriyle karşı karşıya bırakılmasını, Çanakkale''yle birlikte başlayan İstiklâl Savaşı sürecinde ve sırasında bu ülkenin kefereye teslim edilmemesi için destansı bir mücadele veren asil çocuklarına bu ülkenin dar edilmesini, vaziyeti kurtarmak pahasına es geçtik bugüne kadar.
Ama bu ülkede ipleri ellerine geçiren azınlıklar, bu milletin bütün kutsallarını, bütün medeniyet iddialarını, bütün tarihî birikimlerini, “irtica!” numarasıyla yok etme mücadelesi vermekten bir saniye bile vazgeçmedi.
Türkiye''de bazı insanlar “artık Türkiye''de darbe olmaz” deyip duruyorlar. Ben “Türkiye''de artık bu saatten sonra darbe olmaz” diyen insanlara her zaman hep hayretler içinde kalarak baktım. Çünkü Türkiye, hiçbir zaman tam anlamıyla darbe ortamından çıkamamış, normal bir sürece girememiştir.
Seçimlerin yapılması, sivillerin işbaşına gelmesi, Türkiye''de normal bir sürecin yaşandığı izlenimi verdiriyor bize. Ama bütün bunların hepsi son kertede büyük bir illüzyondan ibaret.
Oysa bu durum, toplum olarak rehavete sürüklenmemizden, her şeyin normal olduğu yanılsamasına kapılmamızdan başka bir işe yaramıyor. Zira bu durum, Türkiye''nin temel varoluşsal meselelerini her defasında sürgit ertelememize ve zamanla unutmamıza yol açıyor.
Evet, seçimlerin yapılıyor, halkın seçtiği aktörlerin işbaşına geliyor olması yalnızca illüzyondan ibarettir. Bunun en önemli göstergeleri, çok partili siyasî hayata geçtiğimiz tarihten bu yana siyasî iktidarların, kimi zaman açık / askerî darbelerle, kimi zaman örtük / yargıya dayalı darbelerle, çoğu zamansa Türkiye''nin gerçek iktidarlarının kontrolünde olan medyalar tarafından önce yapay olarak üretilen, icat edilen, sonra da gerçeğe dönüştürülen ötekileştirmelerle, iç gerilimlerle eylemsel ve söylemsel şiddete maruz bırakılarak hadım edilmeleridir.
Bu ülkenin tarih şuuru, medeniyet iddiası, ufuk çizgisi, derinlikli kültürel değerleri, metamorfoza uğramış, sömürge-zihniyetli medyalar tarafından, eğitim sistemi tarafından her Allah''ın günü hadım edilirken, ellerine sopa geçirmiş aktörlerin zaman zaman “höööt!” diye efelenmelerinden şikâyet etmeye kalkışmak olsa olsa bir köle psikolojisi olsa gerek.Etnik bilinç mi, kardeşlik bilinci mi?
Yusuf Kaplan
10/08/2009 Pazartesi
Soru şu: Nasıl oldu da, Anadolu coğrafyasının Müslüman mayasını birlikte karan, bu topraklardan insanlığa ruh üfleyen, ahlâk âbidesi iki kavim birbirine düşürülmek istendi?
Üstünlüğün ırkta değil, takvada olduğuna inanan bir coğrafyanın çocuklarının, hangi ırka ait olarak yaratılmışlarsa o ırkın mensupları olarak yaratılmaları konusunda kendilerinin hiçbir dahli, iradesi ve müdahalesi olmadığı hâlde birbirlerine düşürülmeleri, üstünlüğün takva''da olduğu şaşmaz ölçüsünü yitirmelerinin kaçınılmaz bir sonucudur.
Hayatlarına takva''nın değil, fitnenin, ırk üstünlüğü fitnesinin çekidüzen verdiği toplumlar toplum olma özelliklerini, ümmetler de ümmet olma özelliklerini de yitirirler.
Bu ülkede yıllarca “ümmet” kavramı aşağılandı, hakir görüldü, itildi kakıldı. Bir imparatorluk bakiyesi ve onlarca etnik kimlikten oluşan, tek bir ırkın hâkimiyeti, üstünlüğü üzerine varkılınmaya çalışılan bir toplumda, etnik kimlikler üzerinden üstünlük ve varoluş mücadelesi verilmesinin kaçınılmaz olacağı ve bunun etnik çatışmaları, kardeş kavgalarını kışkırtacağı öngörülemedi.
Söylediğim şeyin ne kadar hayatî bir şey olduğunu anlayabilmek için sadece şu soruyu sorup üzerinde kafa patlatmanız yeterli: Acaba onlarca etnik kimlikten oluşan, dar bir zihnî coğrafyaya hapsolan bu etnik kimliklerin en genel, en sarsılmaz, en köklü ortak paydaları Müslümanlık olmasaydı şu ân bu topraklarda da, bu dünyada da yaşıyor olabilecek miydik acaba?
Gerçekten de, eğer böyle bir şey sözkonusu olmuş olsaydı, bu ülke çoktan kan gölüne dönüşmüş, çoktan birkaç parçaya bölünmüş olurdu.
Ama bu toplumun en temel, en genel, en köklü üst kimliği Müslümanlık olduğu içindir ki, ırk kimliği üzerinden verilen ve bu ülkeye pahalıya malolan “kavga” bir iç çatışmaya dönüşmedi. Halkımızın genetik kodlarına nüfûz eden müşterek müslüman kimliği, halkımızı, etnik kimlikler üzerinden birbirine düşme felâketinden koruyan sağlam bir basiretle ve ferasetle donattı.
Eğer Müslümanlık ortak paydası, bu toplumu her şeye rağmen birbirine bağlayan, kenetleyen bir tutkal olmamış olsaydı, Kürt kökenli annelerin şehit anneleriyle -tülbent gibi nezih bir sembolle- sarmaş dolaş olmaları, birbirlerini bağırlarına basmaları mümkün olabilir miydi?
İşte bu nedenledir ki, dünyanın başka yerlerindeki etnik çatışmalarda olduğu gibi, Türk ve Kürt halkları arasında, ırkçı ayırımcılık, düşmanlık ve nefret tohumları ekilememiştir.
Her ne sûretle olursa olsun, Türkiye, büyük bir sosyal çatışmanın, felâketin eşiğinden dönmek üzeredir: Eğer bu mesele daha fazla geciktirilmeden halledilemezse, Türkiye içindeki sekülerleşme biçimleri, etnik kimlikleri putlaştırma, toplumu etnik kimlikler üzerinden birbirine düşman etme felâketini sürgit kaşıdığı, kışkırttığı için, bu meselenin Türkiye''yi kardeş kavgasının, parçalanmanın eşiğine sürüklemesinin önüne geçmemiz gerçekten imkânsızlaşabilir.
Çünkü sekülerleşme biçimleri İslâmî kimliği, duyarlıkları, kardeşlik duygusunu sürgit aşındırmakta ve etnik kimlikleri, duyarlıkları ve birliktelikleri her geçen daha da kemikleştirmekte ve azmanlaştırmaktadır.
Etnik aidiyet biçimlerinin İslâmî aidiyet biçimlerinin önüne geçmesi demek, bu toplumu kendi ellerimizle içi ilkel ırkçılık ateşiyle doldurulan etnik bir barut fıçısının önüne fırlatmamız demektir.
Bir müslüman toplumda, farklı etnik toplulukların kendi dillerini konuşmalarından, kendi etnik kültürlerini yaşayıp yaşatmalarından, kendi dillerini, edebiyatlarını, geleneklerini geliştirmelerinden daha tabiî bir hak olabilir mi?!
Bu ülkenin tepeden zorla sekülerleştirilmesi, bu toplumun yüzyılların birikimi ve mücadelesiyle oluşturduğu daha köklü, daha kuşatıcı, daha kucaklayıcı değerlerini, anlam haritalarını, müştereklerini çözmekten, delik deşik etmekten, etnik kimlikleri kaşıyıp kışkırtmaktan başka bir işe yaramıyor. Bu yakıcı gerçeği görelim artık.
Ortaya çıkan şey, her bakımdan fitnenin, fücurun, çıkarcılığın, bencilliğin, etnik özellikleri öne çıkaran ilkel üstünlük biçimlerinin öne çıkması; buna mukabil, kardeşiliğin, dayanışmanın, paylaşmanın, her türlü zorluğa müştereken göğüs germenin yegâne ortak paydası olan ümmet bilincinin yok olması ve sonuçta etnik bilincin toplumda onarılması imkânsız zihnî, hissî, kültürel, sosyal ve siyasî fay hatlarının zuhur etmesidir.
İslâm ırka dayalı üstünlük biçimlerini şiddetle lanetlemiştir. Üstünlük hayırda yarışmak, Hakk''ın ve hakîkatin hayatımızda hakim kılınması için cehd etmek demek olan takvadadır.Bir asalaklar tarihi: Hırsızlık, yolsuzluk, komisyonculuk
Yusuf Kaplan
14/08/2009 Cuma
Ben, bir müslüman olarak, müslüman olduğunu söyleyen kişilerin nasıl olup da hırsızlık, yolsuzluk ve komisyonculuk yapabildiğine inanamıyorum gerçekten! Aklım, havsalam almıyor!
Allah''a, âhirete, hesap günü''ne inanan bir müslüman, nasıl olur da hırsızlık, yolsuzluk, komisyonculuk yapabilir? Tüyü bitmemiş yetimin hakkına göz dikebilir? Haketmediği bir şeyi rahatlıkla midesine indirebilir? Harama el uzatabilir? Anlayamıyorum gerçekten!
Allah''a, âhirete, hesaba çekileceğine inanmayan bir kişinin, hırsızlık, yolsuzluk ve komisyonculuk gibi çirkefliklere bulaşmasını bir yere kadar anlıyorum: Adam “kitapsız” çünkü: Yolunu şaşırmış çünkü: Bu dünyaya, paraya-pula, “karıya-kıza” tapıyor; hevasının, şeytanın oyuncağı olmuş; egosunu, hazlarını, dünyevî çıkarlarını putlaştırıyor çünkü.
Ölçüleri yok; hakîkat ölçütü yok elinin altında çünkü. Sadece egosunun, hazlarının, çıkarlarının peşinde koşturduğu için, insan olma özelliklerini yitirmeye ramak kalmış çünkü. O yüzden başkalarını da yok etmekten, başkalarının hakkını, hukukunu da hiçe saymaktan kurtaramaz kendisini: “Başkaları cehennem”dir onun için artık çünkü.
Sosyal teoride “homo laikus” olarak tanımlanan bu tür bir insan tipi, vicdanının, kalbinin, merhamet duygusunun, paylaşma duygusunun yok olduğunu da göremez; kendisi dışındaki, kendisini ilgilendirmeyen hiçbir şeye de gerçek anlamda ilgi duyamaz.
Elbette ki, her insanın vicdanı, kalbi, merhamet duygusu vardır. Elbette ki, her insan, insanlığın katledilmesine, yok edilmesine, ayaklar altına alınmasına isyan eder. Ama kendi egosunu, çıkarını, hazlarını, fetişlerini merkeze alan bir hayat anlayışını benimseyen bir insanın vicdanı da, kalbi de, merhamet duygusu da, başka insanlara, başka varlıklara, tabiata hakîkaten hayat bahşedecek bir sahiciliğe, samimiyete, ferağata, diğergâmlığa, adalete, ahlâka, estetiğe hiçbir zaman ulaşamaz. Eğer ulaşmış olsaydı, dünyamızın son birkaç yüzyılda tanık olduğu felâketler, sömürgecilik ve emperyalizm cinayetleri yaşanmazdı.
Evet, “kitapsız” bir adamın, ruhunu, vicdanını, kalbini, merhamet duygusunu sığ egosunun, bencil hazlarının, ilkel çıkarlarının taleplerine boyun eğdiren bir adamın hırsızlık, yolsuzluk, komisyonculuk yapmasını anlayabiliyorum. Ama bir müslümanın, Allah inancı, ahiret inancı, hesap inancı olduğunu söyleyen bir müminin, hırsızlık, yolsuzluk ve komisyonculuk yapmasını, haramı tabiî bir şey hâline getirmesini, kul hakkına tecavüz etmesini normal, meşru bir şeymiş gibi görmesini, aşağılık bir mahlûkât gibi yaşayıp gitmesini, sonra da müslüman olduğunu söylemesini, daha da kötüsü İslâmî duyarlıklara ve duyargalara sahip olduğunu söylemeye kalkışmasını aslâ ve kat''â anlayamıyorum!
Çünkü mümin kişi, inanan kişidir; emîn / güvenilir kişidir; emanete aslâ hıyanet etmeyecek kişidir; emniyeti teminat altına alabilecek ontolojik düzleme geçebilmiş bir kişidir.
Ama Fahr-i Kâinât Efendimizin hadislerinde tarif ettiği bu mümin şahsiyet özelliklerinin hemen hepsinin hızla hayatımızdan çekilip gittiğini görüyorum.
Bedel ödeyemeyen; İslâm''a dolaysız, dolayımsız inanmayan; bu uğurda her türlü imtihanı göğüsleyemeyen; meşakkatli, zahmetli, uzun bir yola çıkmaya hüküm giyme cesareti gösteremeyen; aksine, harama kolaylıkla alışabilen, hırsızlığı, yolsuzluğu, komisyonculuğu kolaylıkla içselleştirebilen yığınlar, asalaktır ve her türlü felâkete müstehaktır.
Yakın tarihimiz hırsızlık, yolsuzluk ve komisyonculuk açısından üç evreden geçen bir asalaklar tarihidir: Birinci evre, sol-seküler asalakların; ikinci evre, sağ-seküler asalakların; son çeyrek asırlık evre ise, “dinci” asalakların “tepe tepe yiyicilik” tarihidir.
Hırsızlığa, yolsuzluğa, komisyonculuğa bulaşmayan, göz yummayan insanların “salak” olarak adlandırıldığı bir toplum, asalakların neden olduğu felâketlerden aslâ kurtulamaz.
Hırsızlığa, yolsuzluğa, komisyonculuğa “hayır!” diyemeyenler, haksızlığa, hukuksuzluğa, vicdansızlığa da “hayır!” diyemezler! “Hayır!” deme özelliklerini de, haksızlığa karşı yüce, asil başkaldırı husûsiyetlerini de, hassasiyetlerini de yitirirler. Ve köleleşirler!
O yüzden, zaman, ahlâk davası zamanı, asil bir dava ahlâkını içten içe besleme, yeşertme ve büyütme zamanıdır!
Rabbimiz şöyle buyurur çünkü: “Biz sizi imtihan ederiz. Ta ki sizden mücahid olanları bilelim.” (Muhammed Sûresi: 31).Selefîlik, tasavvuf ve Protestanlaşma tehlikesi (1)
Yusuf Kaplan
17/08/2009 Pazartesi
Medeniyet, (yeri geldikçe vurguladığım gibi), kısaca, bütünlük fikri''dir: Yaratıcı, kâinât ve insan''dan oluşan hakîkat tasavvurunun ontolojik hiyerarşik düzeninin yerli yerince, tersyüz edilmeden kavranması, idrak ve ifade edilebilmesi çabasıdır.
Bu anlamda, Türkçeye son derece yanlış bir şekilde "medeniyet" ya da uyduruk bir şekilde "uygarlık" olarak tercüme ettiğimiz sivilizasyon ise, modern / seküler algılama biçiminin hem ürünü, hem de yeniden ifade edicisi ve üreticisi, şiddete dayalı ve her bakımdan şiddet üreten bir "söylemsel pratik"tir.
Sivilizasyon, medeniyet gibi bütünlük -dolayısıyla denge ve düzen- fikrine dayanmaz; aksine, çatışma (Tanrı ile insan, ruh ile beden, türlü ırklar, etnisiteler ve entiteler arasında irtibatsızlık ve çatışma), düzensizlik ve dengesizlik (ifrat ile tefrit yani iki uç arasında gidip gelme), kısacası hakîkatin parçalı olarak, atomize edilerek algılanması, daha da kötüsü, "parça"nın, "bütün" katına yükseltilmesi (dolayısıyla "insan"ın, "akl"ın, "tabiat"ın, arzuların, hazların, fetişlerin) mutlaklaştırılması, kutsanması yani putlaştırılması fikrine dayanır.
O yüzden, "Batı medeniyeti" ifadesi yanlıştır. Batı, medeniyet olamaz; hiçbir zaman da olamamıştır.
Bütün dünya ölçeğinde Batılı, dolayısıyla parçalı, parçayı tanrılaştırıcı, -dolayısıyla indirgemeci, dolayısıyla hakîkat fikrinden yoksun- dolayısıyla varlığa ve hakîkate temelden saldıran agresif, tahakkümcü seküler / kapitalist Batı sivilizasyonunun kavramları, algılama ve varoluş biçimleri hâkim olduğu, hâkim kılındığı için, küresel bir medeniyet buhranıyla karşı karşıyadır insanlık. Bu küresel medeniyet buhranından Çinliler de, Hintliler de, Ruslar da, Avrupalılar da ve tabiî müslümanlar da nasiplerine düşeni alıyorlar kaçınılmaz olarak.
Batı sivilizasyonu, felsefî olarak İkinci Sanayi Devrimi''yle birlikte tarihinin en büyük krizini yaşamaya başlamıştır: Ancak "araçlar" (bilim, teknoloji ve askerî güç üreten bütün vasıtalar) üzerinde eşi görülmemiş bir hâkimiyet gerçekleştirmeyi başardığı için, Batı sivilizasyonunun yaşadığı felsefî bunalım, ayartıcı ve estetize edici yöntemlerle (özellikle de medyatik ayartmayla birlikte) gizleniyor, perdeleniyor ve dolayısıyla erteleniyor. Baudrillard, bu durumu, "aşırı bir şekilde şişmiş bir balon"a benzetiyor ve "bu balonun patlamasının ân meselesi" olduğunu söylüyordu.
Batı sivilizasyonunun, geri dönüşü imkânsız bir felsefî / zihnî krizin eşiğine sürüklendiğini özellikle Nietzsche görmüş ve "Batı uygarlığının bize söyleyebileceği tek yeni şey, yeni bir şey söyleyemeyeceği gerçeğidir" demişti. Ardından Heidegger-sonrasında ortaya çıkan bütün büyük düşünürler, bu felsefî krize dikkat çekmişler, önce Tanrı''nın, ardından hakîkatin, insanın ve tabiatın yok ediliş sürecine yoğunlaştırmışlardı dikkatlerini.
Özetle, Batı sivilizasyonu, bizzat kendisi felsefî bir krizle karşı karşıyadır; bütün küre ölçeğine yayıldığı için de, bütün insanlığı büyük bir felsefî krizin, genelde ise medeniyet buhranının eşiğine fırlatmıştır.
İşte tam bu noktada, Batı sivilizasyonun bütün insanlığa yaşattığı bunalımı kavramamızı, anlamlandırabilmemizi ve aşabilmemizi mümkün kılabilecek zihnî / felsefî derinliğe ve enstrümanlara yalnızca İslâm''ın sahip olduğunu, İslâm''ın önünün kesilmeMesi hâlinde Batı sivilizasyonunun zaaflarının, yükselen bir İslâmî medeniyet dalgası ile kolaylıkla deşifre edilebileceğini, bütün bu sürecin, İslâm dünyasının, bir yandan köklü bir medeniyet sıçraması gerçekleştirmeye, öte yandan da bu sıçramanın tabiî sonucu olarak Batı sivilizasyonunun haksız, hukuksuz ve agresif küresel hâkimiyetine önce entelektüel düzlemde, sonra da kaçınılmaz olarak siyasî, iktisadî ve kültürel düzlemde İslâm dünyasının hem itiraz edebileceğini, hem de adaletin, hakkaniyetin, ahlâkın, estetiğin hayata geçirilmesini mümkün kılacak, bütünlük fikrine dayalı bir medeniyet sıçramasının yalnızca İslâm dünyasından gelebileceğini gördüğü için, Batılılar, dışarıdan İslâm''ı tehdit olarak konumlandırma, içerden ise, sekülerleştirmek demek olan Protestanlaştırma projesini hayata geçirmekten başka seçenekleri olmadığına karar verdiler.
Cuma günkü yazıda selefîlik ve tasavvufun bu Protestanlaştırma sürecinde ne tür bir "katkı" sunmasının düşünüldüğünü göstermeye çalışacağımSelefîlik, tasavvuf ve Protestanlaşma tehlikesi (2)Yusuf Kaplan
21/08/2009 Cuma
Tarihi, karşılaştırmalı olarak okumak, hem tarihi, hem de günümüzü daha sağlıklı anlama ve anlamlandırma imkânları sunabilir önümüze.
Batı dünyasının yaşadığı en temel sorun, ontolojik güvensizlik sorunudur: İslâm dünyasının temel sorunu ise epistemolojik güvensizlik sorunu.
Batı''daki ontolojik güvensizlik sorunu, modernlikle birlikte Tanrı fikrinin yitirilmesi ve insanın Tanrı katına yükseltilmesinden kaynaklanan derinlikli bir yön ve anlam, varlık ve hakîkat bunalımının adıdır. Bu bunalım, epistemolojik güvenlik alanlarının genişletilmesiyle örtülmeye çalışıldı.
Epistemolojik güvenlik alanlarının genişletilmesi, temel varoluş, hakîkat ve anlam sorunlarını bastıracak, unutturacak kadar -önce modernlik sürecinde- doğa, bilim, teknoloji gibi güç üreten araçları kontrol ederek hayatı ve insanı kontrol ve kolonize etme biçimlerine sahip olma çabasıdır. Postmodern süreçte, bu çaba, yerini, örtük kontrol ve kolonizasyon girişimlerine terketti: Bu kez dış dünya değil, insanın iç dünyası, arzuları, hazları, içgüdüleri ayartıcı ve baştan çıkarıcı estetize yöntemlerle kontrol ve kolonize ediliyor.
Postmodern süreçte, medya, müzik ve eğlence endüstrisi, insanları hayattan kaçıran niteliksiz ve korunaksız sığınaklara, din-dışı tapınak alanlarına dönüştü.
İslâm dünyasında ontolojik güvensizlik sorunu yaşanmadı; İslâm''ın algılanması ve uygulanması meselesi etrafında yoğunlaşan epistemolojik bir bunalım, kaos ve belirsizlik yaşanıyor.
Batı''da omurga ve ruh çökerken, İslâm dünyasında İslâmî bünye sakatlandı, dil çözüldü.
En temel meselemiz, bu İslâmî bünyeyi yeniden sıhhatine kavuşturacak, hayata yeniden ruh üfleyecek İslâmî bir dilin geliştirilmesini mümkün kılacak zihnî bir silkinme iradesi ortaya koyabilmektir.
Batı''dan gelen modern meydan okuma, entelektüel bir derinleşme ve özgürleşme pratiği üretmedi. Aksine başka medeniyetlerin, dinlerin ve felsefelerin kendi entelektüel dinamizmlerini yok etmekle sonuçlandı: Sözgelişi, Aydınlanma devrimleri, bütün dünyaya tek tip / seküler bir insan, dünya ve Tanrı algısını evrensel algı olarak dayattı.
Batı dünyasının geliştirdiği bu saldırı, sömürgecilik ve emperyalizm tecrübeleriyle birlikte fiîlî bir saldırıya ve yıkıma dönüştü. Sonuçta dünyanın bütün coğrafyaları sömürgeleştirildi; doğal kaynakları ise Batılılar tarafından kontrol altına alındı.
İşte Batı''dan gelen ve insanlık tarihinin akışını durduran bu saldırıya, İslâm dünyasında iki tür tepki geliştirildi.
Birinci tepki, selefîlik reaksiyonu; ikinci tepki ise sufizm atraksiyonu şeklinde tezahür etti. Selefîlik, İslâm''ı dünyevî bir ideolojiye indirgeyen reaksiyoner, savunmacı ve yenilgi psikolojisine dayanan bir tepkiydi: Aksiyon ve fikre dayalı bir cevap üretme biçimi olmadığı için, modernliği yeniden üretmekle ve pekiştirmekle sonuçlandı.
Klasik selefîlik, bir reaksiyon hareketi olmaktan çok, her alanda kıblenin karartılmasına karşı geliştirilen sıhhatli bir arınma hareketiydi. Klasik temsilcisi İbn Teymiye olan bu hareket, sonunda, Gazâlî-Râzî geleneği çerçevesinde teşekkül eden, İslâm düşüncesini, antik Grek, Helenistik, Pers ve Hint “düşünce” geleneklerinin etkilerinden kurtarıp ilim, irfan ve hikmet sütunları üzerinde yükselen özgün İslâm düşünce geleneğinin oluşmasında gözardı edilemeyecek roller üstlenmişti.
Modern selefîlik, Kemal Ersözlü''nün tanımlamasıyla “selefsiz selefîlik”tir; İslâm düşünce geleneğiyle derin ilişki ve irtibat içinde olmaktan uzaktır; aksine modern, reaksiyoner ve algı biçimlerimizi ideolojikleştirici ve kötürümleştirici bir harekettir. Sonuçta bu hareketin, İslâm''ın derûnî idrak ve marifet dünyasını ıskalaması, İslâm''ı aydınlanmacı rasyonalist, sığ bir ideolojiye indirgemesi, İslâm''ın kozmolojik tasavvurunu kolaylıkla kozmografik alana hapsetmesi, kaçınılmaz olarak İslâm''ı Protestanlaştırma projesine su taşımasıyla sonuçlandı. Dünün radikal hareketlerinin bugünün postmodern söylemlerine mal bulmuş mağribi gibi sarılmalarının nedenleri burada gizli. Kaldı ki, bu hiç de şaşırtıcı değil. Çünkü bu hareket İslâm''ı bir dönem “terakkici”, bir dönem “sosyalist”, bir dönem “liberal” söylemlere eklemlemekten başka bir şey yapamadı; yapamazdı da zaten.
Modern selefîliğin Protestanlaştırıcı rolü, şimdi sufizm''e biçilmeye çalışılıyor. Selefîlik reaksiyona dayanıyordu; tasavvuf ise türlü atraksiyonlara malzeme / meze yapılıyor. Sufizm meselesini de Pazartesi günkü yazıda müzakere edelim…Selefîlik, tasavvuf ve Protestanlaşma tehlikesi (3)
Yusuf Kaplan
24/08/2009 Pazartesi
Selefîlik ile sûfilik, müslüman hayat-dünyasının ve İslâm düşünce geleneğinin biri dışa açılan / zahirî, diğeri içe yönelen / batınî iki zıt kutbunu temsil eder. Her ne kadar burada “iki zıt kutup” ifadesini kullanıyor olsam da, selefîlik ile sûfilik, iki farklı ufkun sütunlarıdır aslında.
İşte bu nedenledir ki, selefî sûfiler de, sûfî selefîler de vardır ve hiç de azımsanmayacak miktardadır. Sahici selefîlikle sahih sûfîliği bağdaştıran âlimlerin başında İbn Teymiyye gelir.
Selefîlik, müslümanın dış dünyasını kirlerden arındırmakta, sûfilik ise iç dünyasını nurlandırmakta belirleyici roller oynar.
Selefîlik, düşünce, sanat ve benzeri hayal, hikmet ve marifet alanlarının dünyasından uzaktır. Oysa bu dünyalara açılan sonsuz ve doyumsuz kapıların anahtarı tasavvufta gizlidir.
Selefîlik, müslüman hayatının buhran geçirdiği, fesada uğradığı zamanlarda; sûfîlik ise daha çok İslâm düşüncesinin bunalımlarla karşı karşıya kaldığı dönemlerde, Müslümanlara münferit ve müşterek düzlemlerde yönlerini, aslî özelliklerini hatırlatırlar.
Bu söylediklerimiz, modern selefîlikle, postmodern sufizm için geçerli değildir. Modern selefîliğin kendisi bir kriz durumunun adıdır çünkü. Aynı şey postmodern sûfizm için de söylenebilir. Nasıl ki, modern selefîlik, “Kur''ân İslâm''ı” gibi Lutherci, rasyonalist, peygambersiz İslâm algılarından, kolaylıkla provoke olabilen türlü şiddet örgütlerine kadar pek çok uçuk-kaçık oluşumun dölyatağı olmuşsa; aynı şekilde postmodern sûfizm olarak adlandırdığım fenomen de, tasavvufun derûnî dünyasını delik deşik ederek new age''vârî ve İslâm''dan koparılan bir egzersiz, bir trans, bir transandantal meditasyon, bir yoga hareketinin kaynağına dönüşebilir.
O yüzden, tasavvuftan ziyade, postmodern duyarlıklar tarafından kolaylıkla kavranabilir ve yutulabilir bir sûfizm hareketinden sözediyorum.
Gerçekten de Batı''da, özellikle de Amerika''da İslâm''dan bağları kopartılan bir sufizm hareketi yeşertilmeye çalışılıyor. Buna teşne kişilerin, grupların olduğunu ben bizzat gördüm Batı''da.
Sufizm hareketiyle Taoizm, Hinduizm ve Budizm''in başına gelenler tasavvufun da başına gelirse, tasavvuf da tıpkı bu doğu hikmet gelenekleri gibi içi boşaltılarak bir “kişisel gelişim” sapmasına sos yapılabilir. Ve bu sos, Batı''dan bize, çok daha kolay, cazip ve hızla ambalajlanarak postalanabilir ve yalattırılabilir. Elbette ki, Budizm, Hinduizm ve Taoizm, fıkıh gibi güçlü ve köklü bir korunaklı sığınağa ve kontrol kaynağına sahip değiller. Tasavvuf, fıkıh gibi muhkem bir kaynağın denetimine her daim açık olan şeriat-tarikat-hakikat yolculuğunu eksene almak durumunda olduğu için, doğu dinlerinin başına gelenler İslâm''ın başına gelmeyebilir diye düşünebiliriz.
Ama böyle düşünmekle büyük bir yanılgıya düşeceğimizi hatırlatmak isterim. Postmodern izafileşmenin, haz ve hız tutkusunun, kırılgan ve uçucu duyarlıkların ve kimlik biçimlerinin hayatın her alanına hızla sirayet ettiği bir zaman diliminde, tasavvufa gösterilen ilginin artması son derece doğal. Ama bu ilginin arkasından tasavvufu postmodern söylemler ve duyarlıklar üzerinden dönüştürmek de aslâ yabana atılmaması gereken bir ihtimal.
Bir bütün olarak insanın kişiliğinin terbiye ve tezkiye işiyle hemhâl olan tasavvufun bir süre sonra diğer doğu gelenekleri gibi salt iç arınma, kişisel gelişim egzersizlerine dönüştürülmesinin önünü alamayabiliriz. (Bu, bu mesele etrafında geçen yıl Kayseri''de bir dost meclisinde konu edindiğimiz ve özellikle Dursun Çiçek kardeşimin dikkat çektiği, benim o zaman biraz daha iyimser baktığım bir tehlike. Ama şimdi yanıldığımı, Dursun Çiçek kardeşimin daha haklı olduğunu gözlemliyorum).
Tasavvufun bir bütün olarak idrak edilip tatbik edilebilmesi müslüman hayatının tam olarak hâkim olduğu bir vasatta mümkün olabilir. Gayr-ı İslâmî ortamlarda tasavvuf ancak zihnî bir ameliye olarak işleyebilir. Tasavvuf bir hâl hâli olduğu için, gayr-ı İslâmî bir vasat, tasavvufun ruhunu olduğu kadar, dayandığı dinin ruhunu da yitirmesine neden olabilir.
İslâm''ın iki temel hayat ve düşünce kaynağının hem birbirine düşman edileceği, hem de seküler hayata ve dünyaya eklemlenerek içeriksizleştirileceği, ruhu çalınarak kuşa çevrileceği çok tehlikeli bir protestanlaşma sorununun eşiğine doğru sürükleniyoruz. O yüzden, müteyakkız olmak zorundayız vesselâm.
.Osmanlı Ruhu"nun yeniden doğuşu küllerinden
Yusuf Kaplan
16/10/2009 Cuma
19. yüzyıl, Avrupa''da imparatorlukların çökmeye, ulus-devletlerin köksalmaya başladığı bir milliyetçilikler çağı''ydı: O yüzden romantizm, politikada olduğu kadar, düşüncede de, sanatta da başat akım''dı.
Öte yandan, 19. yüzyıl, pozitivizm''in, tabiat bilimlerinden sosyal bilimlere önce sirayet ettiği, sonra da tartışılmaya başlandığı bir karmaşıklıklar, bunalımlar, kaoslar ve yeni arayışlar çağıydı aynı zamanda.
Bu nedenle, 19. yüzyılın sonlarıyla 20. yüzyılın başları, öncelikle sanatın bütün türlerinde ortaya çıkan modernizm''in, modernliğin vaatlerini gerçekleştirememesine karşı bir başkaldırı başlattığı, modern zihin kalıplarının derinlemesine sorgulandığı, “yeni''nin şoku”nun hayatın her alanına nüfûz ettiği, Batı uygarlığının felsefî olarak kendi içine ve üstüne kapandığı, “dil oyunları”nın, eleştiri ruhunun damgasını vurduğu bir aralık''tı.
Sanatta, monolojik perspektif kırılmıştı: Bu, tanrılaştırılan insanın, hem insan/lığ/a, hem de yaşadığı dünyaya / tabiata ontolojik saldırı''sına gösterilen bir tepkiydi: Faustyen insan, yitirdiği ruhunu, bilinçaltı dünyasına dalarak aramaya koyulacaktı: Avrupa''da tam bir nihilizm ve yabancılaşma, sosyal kaos ve kültürel çözülme köksalıyordu.
Batı''da Kafkaesk “metamorfoz”, Ionesco''cu ve Beckett''çi “saçma”, Camus''cü “yabancılaşma” sanata, gündelik hayata, ulusal ve küresel siyasete sirayet etmekte gecikmeyecekti: Sonunda, benmerkezci reflekslerinden kurtulamayan Avrupalı ulus-devletler, ürpertici iki büyük dünya savaşıyla Avrupa''yı tarihin yapılmasında kilit rol oynayan bir aktör olmaktan uzaklaştırmayı başardılar! Avrupa, gücünün zirvesindeyken tarihten çekiliyordu! Tıpkı Büyük İskender''in Hind''e kadar uzanan Helen İmparatorluğu, tıpkı “dünya''yı, Roma olarak” görecek kadar büyüyen Roma İmparatorluğu gibi.
Osmanlı, milliyetçilikler çağı''nın hem romantik milliyetçilerinin, hem de pozitivist ulusalcılarının, medeniyet ufkunu yitirmelerinin kurbanı oldu: Bu biraz da kaçınılmazdı; çünkü milliyetçilik çağı, siyasî, iktisadî ve entelektüel devrimlerle çağın zeitgeist''ı / zamanın ruhu hâline gelmişti.
Sonunda Faustyen ruh, (hem Avrupa''da, hem de bizde) sahibini de yok eden Frankensteinvârî bir hayalete dönüşmüştü: Avrupa''ya, sömürgecilikler ve emperyalizmlerle dünya üzerinde hâkimiyet kurdurtan siyasî, iktisadî ve entelektüel yaratıcı güç, aynı zamanda, Avrupa''yı yıkacak dinamiği de taşıyordu bünyesinde. Kısaca seküler-kapitalizm diye tanımladığım bu bencil, benmerkezci, kibirli ruh, ruhunu da, bedenini de yok eden bir hayalete dönüşecekti.
Batı''yı “uygar”, Batı-dışı dünyayı da “barbar” olarak tanımlayan ve aşırı şişen bu abartılı-özgüven duygusu, Avrupa''nın gözünü karartmaya, ruhunu yok etmeye yetmişti çünkü.
Bu arada modern dünya tarihinin yapılmasında kilit rol oynayan Osmanlı medeniyeti de, gözü kararan, ruhu sırra kadem basan Avrupa''nın iki asır süren saldırısına dayanamadı ve “durduruldu” (Toynbee).
Ama Osmanlı bitmemiş, bitirilememişti/r: Bugün küresel sorunların merkezinde Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu''dan oluşan Osmanlı coğrafyası vardır: Bu coğrafyanın alacağı şekil, dünyanın alacağı şekli de belirleyecektir.
İşte Türkiye''nin gerçekleştirdiği açılımlar, Türkiye''deki elitokrasinin -nihayet!- yeni bir dünyanın kurulmasını, merkezinde Türkiye''nin bulunduğu Osmanlı coğrafyasının alacağı şeklin belirleyeceğini idrak etmeye başladığının göstergesidir.
Osmanlı coğrafyası, lime lime edilerek parçalanmıştı: Bu coğrafyayı yeniden toparlayacak güç, yeni kurulmakta olan dünyanın da motoru olacaktır: Bu güç, Avrupa ve ABD değil, Türkiye olabilir yalnızca.
Bunun yolu, Türkiye''nin, medeniyet ufkuna yeniden sahip çıkmasından geçiyor: Bu ufuk, önce Karadeniz İşbirliği Projesi, sonra da D-8 projesi ile ete kemiğe büründürülmüştür. Türkiye, bütün farklılıklara hayat hakkı tanıyan, adalet, hakkaniyet, barış, hürriyet, dayanışma ve kardeşlik ilkelerini hayata geçirmemizi, Pax Ottomana düzen/eğ/i kurmamızı sağlayan Osmanlı ruhu ve misyonuyla donanarak, önce komşularıyla stratejik, iktisadî ve kültürel, sonra da askerî ve siyasî olarak bütünleşmeye doğru gidecek bir yolculuğa çıkarsa, yeni bir dünyanın kurulmasında yeniden kurucu rol üstlenebilir.
Küllerinden yeniden doğmakta olan Osmanlı medeniyet ruhunun dirilişi, daha âdil bir dünyanın / darüsselâm''ın yeniden gelişinin yegâne garantisidir.
O yüzden D-8 ıskalanmamalı, canlandırılmalı ve söyleyeceği esaslı hiçbir şey olmayan Yaşar Kemal''lerden ziyade, bize esaslı bir medeniyet ufku ve kanatlandırıcı bir diriliş ruhu armağan eden Sezai Karakoç''un kapısı çalınmalıdır!
Başbakan"a örtük mektup (1)
Yusuf Kaplan
26/10/2009 Pazartesi
Bendeniz, Başbakan''a, –veya Cumhurbaşkanı''na, Genelkurmay Başkanı''na– açık mektup yazacak tıynette, “hormonlu” biri değilim. Siyasete, bürokrasiye bulaşmaktan kaçınan, kendisini hasbelkader –bir medeniyet tasavvuru geliştirilmesi, öncü bir kuşak yetiştirilmesi gibi– daha kalıcı, daha uzun vadeli hedeflere kilitleyen birinin (pehhh!) böyle bir işe soyunması elbette olmayacak bir şey.
Bu satırları siyaseti, bürokrasiyi küçümsemek veya kötülemek için yazmıyorum. Aksine siyasette de, bürokraside de, hırsızlığa, yolsuzluğa, komisyonculuğa bulaşmamış, bulaşmayacak; ehliyetli ve liyakatli, yaratıcı ve ahlâklı kişilere en fazla ihtiyaç hissettiğimiz bir zaman diliminden geçiyoruz.
Burada söylemek istediğim şey şu: Türkiye''nin temel varoluş sorunlarının kalıcı çözüm formüllerini üretecek adres, siyaset de, bürokrasi de değil.
Türkiye''nin temel sorunu, varoluş sorunudur: Tarihin yeniden yapıldığı, dünyanın entelektüel, kültürel, siyasî haritaların yeniden çizildiği, Batı uygarlığının dünya üzerindeki üç yüzyıllık hâkimiyetinin hem başka kültürlere, medeniyetlere, dinlere hayat hakkı tanımadığı, hem de gezegenimizi, tabiatı alabildiğine tahrip ettiği, dünyayı büyük siyasî, ekonomik ve kültürel katastrofların, çıkmaz sokakların eşiğine sürüklediği, farklı kültürlere, medeniyetlere, dinlere mensup toplumları, halkları barış, adalet, hak, hukuk ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde nasıl birlikte yaşatabileceğinin yollarını, yöntemlerini bilemediğinin ve bulamadığının bütün çıplaklığıyla anlaşıldığı şu küresel kaos ortamında, Türkiye''nin, (dünya tarihinin yapılmasında kilit rol oynayan medeniyet iddialarını, rüyalarını ve ideallerini yeniden formüle ederek, çağdaşlaştırarak tıpkı pax Ottomona tecrübesiyle bütün dünyaya gösterdiğimiz gibi) dünyada adaletin, vicdanın, sulhün, selâmetin, hakkaniyetin, kardeşliğin yavaş yavaş hâkim olmaya başlamasının tek kurucu aktörü olmasını sağlayabilecek, geleceğin bölge ve dünya tarihinin şekillenmesinde kilit rol oynamamıza imkân tanıyabilecek bir zaman aralığından geçiyoruz.
Bölge ülkeleri de, büyük dünya güçleri de, ekonomik ve siyasî açıdan güçlenen, kültürel ve entelektüel açıdan rotasını bulan, medeniyet iddialarını, rüyalarını ve ideallerini yeniden formüle ederek, çağdaşlaştırarak uzun, zorlu bir yolculuğa çıkabilen bir Türkiye''nin orta (25-50 yıllık) ve uzun (50-100 yıllık) vadede dünya tarihinin akışını şekillendirebilecek en önemli aktörlerden biri hâline gelebileceğini çok iyi biliyorlar.
O yüzden Türkiye''nin yeniden varolmasının, yeniden tarihî bir rol oynamaya başlamasının, daha âdil, daha hakkaniyetli, daha barışçıl bir dünyanın inşasının yegâne şartı olduğunu bölge ülkeleri ve dünya güçleri kadar bizim idrak edemediğimizi görüyorum ve burada söylediklerim bize, pek çoklarına, özellikle de epistemolojik, zihnî olarak bağımsızlıklarını yitiren, her şeyi Batı''dan bekleyen metamorfoz yemiş, kendi kendini sömürgeleştirdiğinin farkında bile olamayan, özgüvenini yitirmiş, ufuk çizgisini kaybetmiş, Batı kültürünün gönüllü ajentası rolü oynamakta bir sakınca görmeyen, olmayan, olamayan Türk entelijansiyasına hayal gibi gelebilir.
“Sömürge aydını” rolü oynadığını bile idrak edemeyen bu kişilere sadece şunu hatırlatmakla yetineyim: Kendileri hayal kuramayanlar, başkalarının hayalleriyle yaşamaktan kurtulamazlar. Unutmayalım: 300 sene önce Amerika diye bir güç yoktu.
Batı uygarlığı, dünya üzerindeki hâkimiyetini güce, ruhsuz “araç”lara ve çatışmaya dayalı olarak kurduğu için, dünyayı büyük bir kaosun ve çıkmaz sokağın eşiğine getirip bıraktı. Önümüzdeki süreçte, bu kaostan çıkışın yolunun, dünyanın tek sömürgeleştirilemeyen ve bin küsur yıldır dünya tarihinin belirlenmesinde kilit rol oynayan, o yüzden de, kolektif hafızası, kültürel genetik kodları, tarihî derinliği en sağlam “aktör” olan Türkiye''nin bu muazzam imkânlarını, yeni şekillerde hayata ve harekete geçirebilecek yaratıcı ruhla ve kurucu iradeyle donanarak tatilden eve dönüp yeniden tarihe girmesinden geçtiğini bütün dünya biliyor; ama biz bu yakıcı gerçeği göremiyoruz bile.
Bu örtük, serbest “mektubu”, medyanın İstanbul 2010 Kültür Başkenti Ajansı''na karşı neden saldırıya geçtiğini, İstanbul 2010''un Türkiye açısından neden hayatî önemi hâiz bir imkân olduğunu ve nihayet 2010''da bu çerçevede ne tür çığır açıcı çalışmalara, açılımlara imza attığımızı anlatmak için yazıyorum. Cuma günkü yazıda münhasıran bu konuyu kaleme alacağım…Omurgasız açılım ya da reaksiyondan aksiyona...
Yusuf Kaplan
30/10/2009 Cuma
Dünya, artık bildiğimiz dünya değil. Yakın bir gelecekte, bildiğimiz dünya, tarih olacak. Dünyadaki gelişmeleri, derin nefes alarak, bütün enlemleriyle ve boylamlarıyla yakından analiz ettiğimizde karşımıza çıkan tablo böyle.
Son yüzyıl büyük paradokslara sahne oldu: Bir yandan, Batı uygarlığının, iki büyük paylaşım savaşından sonra, Avrupa''nın yaklaşık 300 yıl süren "dünya düzeni"nin çöküşüne ve Amerikan tecrübesiyle birlikte ise dünya üzerinde kesin bir hâkimiyet kurduğuna tanık oldu dünyamız: Batı hâkimiyetinin, başka kültürlerin veya aktörlerin dünyanın şekillendirilmesinde neredeyse hiçbir rollerinin kalmadığı bir belirsizlikler süreci ürettiği, bu belirsizlikler ve kaos ortamı üzerinde/n hegemonyasını pekiştirdiği gözlendi.
Öte yandansa, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, önceden Batılıların sömürgesi olan bölgelerde pıtrak gibi biten irili-ufaklı sayısız "devlet", küçük-büyük temelsiz, dayanaksız, tarihsiz, icat edilmiş yüzlerce milliyetçilik ve etnisite zuhûr etti/rildi.
Görünüşe bakılırsa, Batı hâkimiyetinin, sömürgeciliğin sona ermesiyle birlikte, büyük sarsıntı geçirmesi gerekirdi. Ama gerçek, hiç de göründüğü gibi tezahür etmedi. Edemezdi; çünkü bu icat edilmiş yüzlerce etnik ve milliyetçilik tohumlarının ya da oluşumlarının gerçekte Batı dünyasının dışındaki toplumlarda hakîkî bir derinliği, tarihî-kültürel karşılığı ve temeli yoktu.
Dolayısıyla açık sömürgecilik dönemi bitti; ama kontrol ve kolonileştirme biçimleri yeni boyutlar ve görünümler kazandığı için, sömürgeciliğin bitmesiyle sözümona "siyasî bağımsızlık"larına kavuşan Batı dışındaki "ülke"lerin yeni kazandıkları kimliklerinin, teritoryal ve siyasî bağımsızlıklarının zihnî ve kültürel düzlemlerde de gerçek anlamda bağımsızlık biçimlerine dönüşmesi imkânsızlaştı.
Çünkü artık yeni, örtük sömürgecilik dönemine girilmişti: Batı uygarlığı, bütün dünyanın entelektüel, kültürel, siyasî, iktisadî kavramlarını ve kurumlarını da belirleyebilen tek aktör katına yükselmişti. Batı dünyasının dışındaki ülkelerde yeni bir süreç başlıyordu artık: Zihnî ve kültürel olarak kendi kendini sömürgeleştirme süreci. Bu süreci, en travmatik, en radikal, en yıkıcı şekillerde yaşayan ülkelerin başında bizim ülkemiz geliyordu.
Batı uygarlığının ürettiği küresel hâkimiyetin başka medeniyetlere hayat ve varoluş hakkı tanımaması, Batı kültürünün insan, eşya, doğa, hayat tasavvurlarının ayartıcı bir şekilde bütün dünyaya "aşılamaz, evrensel, çağdaş değerler" olarak sunulması, Batı dışındaki dünyada inanılmaz bir özgüven kaybının ve aşağılık duygusunun köksalmasına yol açtı.
Batı uygarlığının dünyaya kültür endüstrisinin medya, müzik, eğlence, spor, turizm gibi popüler kültür vasatlarıyla ve vasıtalarıyla gerçekleştirdiği kültürel ve zihnî kuşatmanın niteliği, insanın hayatına ne kattığı, ne kadar anlamlı ve derinlikli olduğu, Batı dışı dünyanın entelijansiyası tarafından derinlikli şekillerde sorgulanamadı bile.
Sadece iki zıt ama birbirini üreten bir tavır geliştirildi: Ya Batı''dan gelen bütün imgeler, fikirler, ikonlar, beğeniler, zevkler ve modeller körü körüne taklit edildi, tepe tepe tüketildi, medyalar, kültür endüstrileri vasıtasıyla Batı dışındaki halklara boca edildi; ya da Batı''dan gelen her şeye karşı körkütük bir reaksiyon üretildi. Yaratıcı, ufuk ve umut vaat edici, derinlikli ve kanatlandırıcı bir entelektüel, kültürel, siyasî ve sanatsal aksiyon üretilemedi. Aksiyonu hep Batılılar ürettiler.
Oysa tek hâkim kültür, Batı kültürü olduğu için ve böyle bir vasatta geliştirilen reaksiyon, bu vasatın içinden ve hiçbir bedel ödemeyi gerektirmeyen bir reaksiyon olduğu için sadece Batılıların ürettiği aksiyonu yeniden üretmekten, meşrûlaştırmaktan, hâkimiyet alanlarını ve aksiyon biçimlerini daha da genişletmekten ve geliştirmekten başka bir işe yaramadı, yaramıyor.
Yapılması gereken tek şey var/dı oysa: Aksiyon ortaya koymak: Başka bir dünyanın, medeniyet yolculuğunun, bambaşka bir insan ve hayat tasavvurunun mümkün olduğunu gösterecek çapta, derinlikte ve nitelikte kalıcı ve uzun vadeli bir dalga oluşturacak, çilesi çekilen, bedeli ödenen, hak edilerek kat edilen zorlu bir varoluş ve hakîkat yolculuğuna çıkmak…
Böyle bir yolculuk, yaratıcı bir ruhla ve kurucu iradeyle donanmakla, yani muhkem bir omurgaya sahip olmakla gerçekleştirilebilir ancak…
Not: "Başbakana örtük mektup" yazısının ikincisini yazmaktan vazgeçtiğimi hatırlatmak isterim.Tarihte üçüncü yürüyüşümüz ve Paradigma"nın gelişi
Yusuf Kaplan
6/11/2009 Cuma
Türkiye''nin “karın ağrıları”nın, “boyun ağrıları”nın, hazımsızlıklarının, yapay gerilimlerinin kökeninde, köklü, güçlü ve yaşayan bir düşünce birikiminin olmaması yatıyor.
Yakıcı bir paradoks var burada: Bir yandan, muazzam ve mütevazi bir medeniyetin çocuklarıyız; dünyanın adalet, hukuk ve vicdan sorunlarını hâl yoluna koyacak çapta bir medeniyetin. Ama öte yandan da, bu medeniyetle ilişkimiz, neredeyse sıfırlanmış gibi. Sanki tarihte, tarihin yapılmasında hiçbir rol oynamamış, dünyaya gözlerini yeni açmış bir çocuğu andırıyoruz: Hep birilerinin ağzına, sözüne, gözüne, hatta gözünün içine bakıp duruyoruz.
Gerçekten çıldırtıcı bir paradoks bu: Oysa böylesine muazzam ve muazzez bir medeniyet tecrübesinin yeniden diriltilmesi, fikrî temellerinin, önermelerinin şifrelenerek yeniden bütün insanlığa sunulması ancak bütün insanlığın sorunlarını kendi sorunları belleyen bu ülkenin çocuklarının, gönül, zihin ve eylem erlerinin üstlenebileceği, bir yükümlülük, bir mesuliyettir.
Elbette ki, böylesine aziz, azim ve asil bir mesuliyeti, ancak bir meselesi olanlar idrak edebilir, insanlığın, dünyamızın temel sorunlarına ilişkin esaslı sualler sormasını bilebilenler müdrik olabilir ve mükellefiyetlerini yerine getirebilirler.
Bu ülkenin çocukları olarak biz, dünya tarihinin yapılmasında iki esaslı büyük yürüyüş gerçekleştirdik, Asya steplerinden Avrupa''nın içlerine doğru yürüyerek. İlk yürüyüşümüz yıkıcı oldu. Selçuklu''nun rûhî, fikrî ve estetik birikimi üzerine bina edilen ikinci büyük (Osmanlı) yürüyüşümüz ise yapıcı, kanatlandırıcı ve herkese ruh üfleyici muazzez ve asil bir yürüyüştü.
Bu ikinci yürüyüşümüz, Avrupalıları tarihe ve eyleme kışkırttı. Avrupalılar, yeni kıtaları sömürgeleştirerek, Rönesans ve Reformasyon''la birlikte, bütün dünyayı kontrolleri altına aldılar; kendileri dışındaki medeniyetlere nefes bile aldırmadılar ve tarihi tek yanlı olarak durdurdular.
Durdurulanların başında biz geliyorduk. Geldiğimiz noktada, hâlâ durdurulduğumuzun farkında bile değiliz; patinaj yapmakla, kendimize ve Batı''ya ilişkin platonik aşk ve nefret hikâyeleri sahnelemekle, günümüzü gün etmekle meşgulüz çoklukla.
Ama bu gemi böyle yürümez. İşte karaya oturduğunu bile fark edemediğimiz bu “gemi”nin, her şeye rağmen, “yelkenler fora!” diyebileceğimiz limandan kalkış ve üçüncü yürüyüşe hazırlanma vakti gelip çattı.
Bu kez, bu üçüncü yürüyüşümüzle entelektüel olarak da dünyaya esaslı şeyler söyleyebilecek bir medeniyet sıçramasının gerçekleştirileceğine dair küçük de olsa bazı “işaretler” var.
Yaşadığımız sığ modernleşme / sekülerleşme deneyimi, bize tersinden de olsa çok şeyler öğretti, öğretiyor.
Dünyaya hâlâ çocuksu bir saflıkla ve sığlıkla bakan bu ülkenin metamorfoz yemiş entelijansıyası içinde, bir meselesi olan, mesuliyetlerini müdrik ve esaslı sualler sorabilen ayrıksı kişiler, yol açıcı öncü figürler, yeniden tarihe çıkabilmemiz için gerekli olan fikrî yapıtaşlarını adım adım döşüyorlar. (İslâm dünyasının en büyük çağdaş düşünürü Bediüzzaman''ın bu topraklardan çıkması, üçüncü yürüyüşümüzün ne''liği, niteliği hakkında yeteri kadar fikir veriyor olmalı).
Yayıncılık alanında bu tür zorlu ve netameli bir yolculuğa çıkmaya hüküm giyen öncü kişilerden biri Hüsamettin Arslan''dır. Özbeöz bu medeniyetin hamurunun ve ruhunun çocuğu olan Arslan, Paradigma Yayınları''yla (tel: 0212-526 81 52) değeri ancak bir sonraki kuşak tarafından anlaşılabilecek muazzam, zorlu bir entelektüel yolculuğa çıkmış durumda.
Paradigma, çağdaş düşüncenin en temel metinlerini, özenli bir Türkçe''yle, bizim medeniyet dilimizi eksene alarak düşünce hayatımıza kazandırıyor. Paradigma''nın “babası” Arslan, çağı tanımadan, çağrısı başka çağlara ulaşabilecek asil çağrılar gerçekleştirilemeyeceğinin farkında.
Paradigma''nın özellikle Kıta Avrupası felsefesi üzerinde yoğunlaşması isabetli, “stratejik” bir seçim: Felsefe, analitik felsefeden çok, kıta felsefesi demek çünkü. Anlamın, “hikmet” arayışının peşinde olan felsefe, kıta felsefesi. Biz bu çağdaş felsefeyle irtibatlarımızı güçlendirdikçe, bizim medeniyetimizin kurucu metinleriyle de, figürleriyle de daha doğrudan irtibat kurma imkânına kavuşabileceğiz. Çünkü o zaman -sözgelişi- İbn Arabî''nin Heidegger''le aslâ kıyaslanamayacak çaptaki farkını daha doğrudan idrak edebileceğiz.
Paradigma''nın kitaplarını Pazartesi günkü yazıda “ayrıntılı” olarak inceleyeceğim. Şimdilik şunu söylemekle yetineyim: Paradigma''nın kitaplarından birini bile kaçırmışsanız, çok şey kaybettiğinizi bilin, vesselâm.Bir Paradigma arayışı
Yusuf Kaplan
9/11/2009 Pazartesi
Dalga kıracak ve dalga kuracak güçlü bir fikrî birikim oluşturamadığımız sürece bizim bu dünyaya sanatta da, düşüncede de, siyasette de esaslı şeyler söyleyebilmemiz ve verebilmemiz mümkün değil.
Böylesine "büyük" bir çaba, ancak bu çabanın gerçekleştirilmesine uygun bir vasatın, müşterek bir duyarlığın tesis edilebilmesiyle imkân dâhiline girebilir.
Türkiye''de bu tür bir müşterek duyarlık ve bu duyarlığın canlılığını sürdürmesini, kendisini geliştirmesini mümkün kılabilecek bir vasat var mı?
Ne yazık ki, yok. Bu tür bir vasat, ancak medeniyet fikrinin varolduğu, varlığını, canlılığını, hayatiyetini her dâim sürdürebildiği zaman dilimlerinde gerçeğe dönüştürülebilir. Bugün bu tür bir vasata yalnızca Batı uygarlığı ve Batı uygarlığının farklı yorumlarının üretildiği havzalar sahiptir. O yüzden, çağımızda düşünce sadece Batı''da üretilen bir "şey"dir.
Bu gerçeği kabul etmek ve ona göre hareket etmek zorundayız. Başka bir ifadeyle, mevcut Batı düşüncesini tanıyamadığımız sürece, kendimize özgü özgün bir düşünce geleneği kurabilmemiz oldukça zordur.
En azından iki açıdan zordur bu: Birincisi, Batı düşüncesi, dünyanın her yerinde öğretilen tek düşünce geleneği ve düşünme biçimidir; çağı, çağdaş düşünceyi ve çağımızın sorunlarını tanıyabilmek için Batı düşüncesini tanımak zorundayız.
İkincisi de, bir medeniyetin, bir ülkenin kendi düşünce geleneğini hem kavrayabilmesi, hem de yeniden üretebilmesi için, bir yandan Batılı düşünme biçimlerini tanıyarak Batılı düşünme kalıplarından kendisini kurtarabilmesi, öte yandan da içinde yaşadığımız çağın temel sorunlarını anlamlandırabilecek, hâl yoluna koyabilecek kendi çağdaş kavramsal sistemini, kendine özgü dilini kurabilmesi şarttır.
Türkiye''de bu yakıcı gerçekleri kavrayarak yayıncılık yapan nitelikli birkaç yayınevinden biri Paradigma Yayınları''dır. Paradigma Yayınları (tel: 0212-526 81 52), çağdaş Batı düşüncesinin kıta Avrupası felsefesi "ayağı"nı bizim medeniyet dili ekseninde Türkçe''ye kazandırıyor.
İlk cildi yayımlanan Gadamer''in Hakîkat ve Yöntem''i bu çığır açıcı metinlerin başında geliyor. Yine Türkiye''de pek bilinmeyen cins düşünürlerden biri olan Paul Ricoeur''nun Yorumların Çatışması başlıklı 2 ciltlik kitabı da önemli metinlerden biri.
Yayınevinin kurucusu Hüsamettin Arslan''ın hazırladığı üç derleme kitap insanbilimlerinin imkânları ve sınırlılıkları konusunda yayımlanan en önemli metinlerden oluşuyor. Bu üç kitabın sadece başlıklarını verebileceğim burada: İnsan Bilimlerine Prolegomena: Dil, Gelenek ve Yorum. İkincisi, Hermeneutik ve Humaniter Disiplinler. Üçüncü kitap ise, Retorik, Hermeneutik ve Sosyal Bilimler: İnsan Bilimlerinde Retoriğe Giriş. Sosyal teoriyle uğraşan kişilerin kayıtsız kalamayacağı kitaplar bunlar.
Türkiye''de en iyi düşünce tarihi kitaplarını da Paradigma yayımlıyor: Sözgelişi, David West''in Kıta Avrupası Felsefesi''ne Giriş başlıklı kitap, çağdaş düşüncenin sorunlarını özlü bir şekilde özetleyen iyi bir çalışma. Türkçe''deki en kapsamlı düşünce tarihi metni de Paradigma''ya ait: W. T. Jones''un 5 ciltlik Batı Düşünce Tarihi çalışması, Batı düşünce geleneğini sosyal, kültürel ve siyasî arkaplanlarıyla anlatan en önemli ve özgün çalışmalardan biri.
Yine Ahmet Cevizci''nin hazırladığı Paradigma Felsefe Sözlüğü de, Türkçe''deki en kapsamlı ve en güvenilir felsefe sözlüğü.
Paradigma, Bernstein''ın Avrupa ve Amerika düşünce geleneklerini buluşturan Objektivizmin ve Rölativizmin Ötesi başlıklı kitabını da bastı. Bernstein''ın bu kitabını The Structuring of Social and Political Theory başlıklı kitabıyla birlikte -ama önce bu ikinci kitabı- okumak gerekiyor.
Propaganda Çağı ve Ellul''un Sözün Düşüşü başlıklı kitaplar, iletişim fenomeninin anlaşılması sürecindeki en temel metinler arasında yer alıyor.
Burada son olarak iki önemli Paradigma kitabını zikretmek istiyorum: Alanının klasiği olan Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil ile önceden sol kanadın öncülerinden olan sonra sağ kanadın fikir babalarından biri olarak kabul edilen Paul Johnson''ın Entellektüeller başlıklı kitabı Rousseau''dan Marx''a, Sartre''dan Brecht''e, Ibsen''den Russell''e kadar çağımızın belli başlı düşünür ve sanatçılarının portrelerini çiziyor enfes bir dille.
Paradigma''nın bazı kitaplarını ilerde ayrıntılı olarak tartışacağım. Hüsamettin Arslan''ı Paradigma''yla Türkiye''deki sığlığa meydan okuyan bu düzeyli ve derinlikli fikrî birikim oluşturma çabasından ötürü kutluyorum.
Felsefenin görünmeyen ve giril/e/meyen arka bahçesi
Yusuf Kaplan
13/11/2009 Cuma
Fikriyat olmadan tatbikat olmaz. Ama Türkiye''de olur. Olur; çünkü fikir de, fikriyat da yok Türkiye''de. O yüzden her şeyi tahrif ve tahrip eden hastalıklı, travmatik bir tatbikat var yalnızca.
Fikriyat olmadan tatbikat olmaz sözünü, felsefe olmadan hiçbir şey olmaz, hiçbir şey yapılamaz, diye de anlayabiliriz.
Eğer iyi bir felsefe birikimi; köklü, köklere inen, kabuktan kurtulup özlere ulaşan bir felsefe eğitimi; canlı, yaşayan bir felsefe dünyası olsaydı bu ülkede, tahribat da, tahrifat da olmazdı.
Ama hangi felsefe? Elbette ki, gerçek felsefe; hakîkî, her şeyi araştıran, soruşturan tahkîkî felsefe: Sual soran, meselesi olan, sual sorma mesuliyetlerini hayretle ve şevkle, zevkle ve vecdle yerine getiren bir felsefe.
O hâlde işe en başından başlayalım ve "felsefe nedir?" diye soralım; soralım da görelim nasıl bir tahrifat ve tahribatla karşı karşıya olduğumuzu.
Evet, felsefe nedir? Bu soruya en yanlış cevabı, felsefecilerin vereceğinden hiç şüpheniz olmasın.
Çünkü felsefe''nin kendisi de, tarihi de, her şey gibi, Aydınlanma düşüncesi tarafından silbaştan yeniden kodlanmış, yeniden yazılmıştır. Felsefenin gerek Aydınlanma öncesi Batı felsefe tarihlerindeki, gerekse diğer medeniyetlerin düşünce geleneklerindeki anlamları, derinliği, zenginliği yitip gitmiş, ruhu sırra kadem basmıştır.
En başta, Eflatun''un hikmet arayışı olarak, hakîkatin hatırlanma çabası diye tarif ettiği "felsefe"den eser bile kalmamıştır.
Batı düşüncesinin, biliminin ve estetiğinin "kurucu baba"sı olarak kabul edilen Aristo bile, bu metamorfoz''dan, kodlama''dan nasibini almıştır. Aristo, felsefeyi, dünyayı, eşyayı, insanı ve Tanrı''yı TANIMA çabası olarak tarif etmişti. Aristo''nun felsefeyi gökten yere, yukarı''dan aşağı''ya, fevkalade''den alelade''ye indirdiği, aleladeyi fevkaledeştirecek, fevkaladeyi aleladeleştirecek tarihî bir dönüşümün, insanı tanrılaştıran antroposantrik dünya tasavvurunun temellerini attığı doğru.
Ama hiç olmazsa, Aristo, felsefeyi, modernlikten -özellikle de Aydınlanma''dan- sonraki süreçte olduğu gibi, (Descartes gibi "tabiatın efendileri olacağız" diyerek) insana, dünyaya, eşyaya HKİMM olma gibi sapkınbir çaba olarak görmüyordu.
Antikitede felsefe, spekülatif felsefeydi; teorik yani nazarî felsefe; kâinâtın, insanın, Tanrı''nın ve hakîkatin hakîkatinin künhüne vâkıf olma kaygısı güden bir tür hikmet arayışıydı.
Bu tür bir hikmet arayışı çabasının izlerini kıta Avrupası felsefesinde de görmek mümkün bugün. Ama felsefenin "baba"sı olarak kabul edilen Thales''in izini sürdüğü, insanın ayağını güvenle basabileceği muhkem bir temel arayışı çabasının sözkonusu olduğu esaslı bir temel''den yoksun çağdaş Batı düşüncesi.
Çünkü felsefe bitti Batı''da. Wittgenstein, felsefenin bize (Batılılara) tarif yapılacak bir temel sunamadığını, sadece tasvir yapabilecek durumda olduğunu, o yüzden haddini bilmesi gerektiğini hatırlatarak felsefenin cenazesini çoktan kaldırdı.
Modern Batılılar, pratik dolayısıyla yararcı (önce utilitarian, sonra pragmatist) bir kaygıyla hareket ettikleri için felsefeyi bitirdiler Batı''da.
Yalnızca Batı''da mı? Keşke öyle olsaydı. Batı felsefelerinin tarifini de, tarihini de, bütün medeniyetlerdeki felsefelerin tariflerini de, tarihlerini de tersyüz ettiler; yeniden kodladılar ve tanınamaz hâle getirdiler. Sözgelişi bugün Budizm olarak bildiğimiz şey, 19. yüzyıl Romantizminin, ardından 20. yüzyıl karşı-kültür hareketinin şaşkın, bitkin new age kuşağının kodladığı, içini boşalttığı bir Budizm''dir. Budizm''in kendisiyle ilgisi yoktur.
Aydınlanma düşüncesi "sınırlı aklı"yla, sadece Batı hegemonyasını aklamakla sonuçlanan araçsal akla ve akıl tutulmasına kapı aralamış, felsefeyi de, düşünceyi de bitirmiştir. Bu arada hikmet arayışının aracısı aklın bütün algı kapılarını kapatmıştır insanlığın düşünce birikimlerine; insanlığın düşünce birikimlerini bu sınırlı aklıyla alabildiğine sınırlamış, aydınlanmacı aklın hapishanesine tıkamış ve boğmuştur.
Bu hapishanenin gönüllü ajentalarından biri, belki de birincisi, ne olup bittiğine dair de, kendisinin ne olduğuna, başına neler geldiğine dair de hiçbir köklü, derinlikli, kafa patlatılmış fikri olmayan metamorfoz yemiş Türk entelijansiyasıdır.
O yüzden Türkiye''de felsefe yoktur. Dünya felsefesi de yoktur, Batı felsefesi de, İslâm felsefesi de. Sadece Aydınlanmacı aklın posası çıkmış klişeleri dolaşımdadır.
Türkiye''de en güvenilir Batı felsefe tarihi İz Yayıncılık''tan yayımlanan Wilhelm Weischedel''in Felsefenin Arka Merdiveni başlıklı metindir. Felsefenin artık görünmeyen, girilemeyen arka bahçesini, gerçek mahiyetini ve hakikatini tanımadan felsefe de, fikriyat da, tatbikat da oluşturamayız vesselam. Weischedel''in kitabından yola çıkarak devam edeceğiz bu tartışmaya…
|
| Bugün 179 ziyaretçi (638 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
| |
| |
 |
|
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Gel ey Osmanlı! Gel ve toparla, ruh üfle şu çivisi çıkmış dünyaya!
Yusuf Kaplan
8/01/2010 Cuma
Zorlu bir tarihî dönemeçten geçiyor medeniyet coğrafyamız… Zorlu ama zorunlu bir uyanış ve direniş, silkiniş ve diriliş sürecinden…
Yeniden insanlığın vicdanı olmaya aday olduğumuzun ipuçlarını, işaretlerini sunuyoruz bütün insanlığa, bütün dünyaya…
Filistin''e yardım eli uzatmaya giden insanlığın vicdanı inanmış yüreklerin, önlerine duvar gibi örülen uydu ve uyduruk Mısır rejiminin Firavun askerlerine karşı verdikleri, gösterdikleri el-Ariş''in kış mevsiminin tam orta yerinde soğuk, dondurucu kış gecesinde, sabaha kadar sürdürdükleri soylu direniş, köleleri, köle ruhlu uydu Arap rejimlerini korkuttu...
İnsanî Yardım Vakfı İHH''nın, efsaneleşen başkanı Bülent Yıldırım''ın soğukkanlı, soğukkanlı olduğu kadar da basiret, feraset dolu ve zekice öncülüğünde el-Ariş''te gerçekleştirilen derin varoluş ve kardeşlik ruhu, Batı kâbusunun İslâm dünyasının başına musallat ettiği uydu Arap rejimlerinin ne kadar uyduruk, ne kadar dayanıksız olduğunu göstermeye yetti.
Batı kâbusunun uydusu Mısır''ın firavun ruhlu ruhsuz “askerleri”, İHH''nın öncülüğünde dünyanın dört bir tarafından gelerek Gazze''li kardeşlerinin yardımlarına koşan diriliş ve direniş erlerinin gösterdikleri vicdan yürüyüşü karşısında şaşkına döndüler, dünyaya rezil kepaze oldular…
Uydu Mısır rejimi, kendi elleriyle ördüğü el-Ariş''teki duvara tosladı… Bu duvar da, İsrail''in Gazze''yi açık hapishaneye dönüştüren vahşî, barbar duvarı da yıkılacak bir gün… O gün yakındır artık…
El-Ariş''teki duvara toslayan sadece uydu Arap rejimleri değil… El-Ariş''te asıl duvara toslayan Batı emperyalizmidir… Bir taraftan demokrasi, insan hakları, özgürlükler nutukları atıp, öte taraftan da Osmanlı medeniyet coğrafyasında ihdas ettiği uyduruk uydu Arap rejimlerinin her ne pahasına olursa olsun yaşaması için olağanüstü çaba gösteren iki yüzlü Batı hegemonyasının nedenli vicdansız, ruhsuz ve vahşî emellere ve temellere dayandığı el-Ariş''teki direnişle bir kez daha deşifre edilmiş, beyaz maske düşmüştür…
El-Ariş''teki direniş, Afganistan''da, Irak''ta ve şimdi de Yemen''de İslâm dünyasına karşı sürdürülen küresel savaşa gösterilen bir isyandır… İsrail''in yarım asırdır Filistinlilere cehennem hayatı yaşatan vahşîliklerine bir isyandır… Batılı sömürgecilerin İslâm dünyasının tabiî kaynaklarını yağmalamalarına bir isyandır… Ve demokrasi, özgürlükler, insan hakları sloganıyla Batılıların dünyanın dört bir tarafında insanlığa karşı işledikleri cinayetlere, gerçekleştirdikleri işgallere ve saldırılara bir isyandır…
Arap dünyasının öndegelen Baasçı, Arap milliyetçisi yöneticileri bile, İslâm dünyasının toparlanmasının ancak yeni bir Osmanlı ruhu ve misyonuyla mümkün olacağına inanıyorlar… O yüzden, Başbakan Erdoğan''ın Davos''taki “one minute!” çıkışı ve ardından gerçekleştirilen vizelerin kaldırılması, ortak bakanlar kurulu toplantıları, yakın ticarî, kültürel ve siyasî işbirliği projeleri gibi somut adımlar, Türkiye''yi yeniden İslâm dünyasının vicdanı yapmaya yetti…
Sadece İslâm dünyasını mı? Elbette ki, hayır! Yüzyıllardır Batılı emperyalistlerin insanlıkdışı katliamlarına, yağmalamalarına, yıkımlarına, kültürel sömürgelik biçimlerine maruz kalan Afrika, Latin Amerika ve Güney Asya ülkelerinin ve halklarının da vicdanı yaptı Türkiye''yi, Türkiye''nin dürüst, çaplı ve kucaklayıcı girişimleri…
Batı kâbusunun Asya''nın, Latin Amerika''nın ve Afrika''nın üzerine kara bir bulut gibi çöktüğü sömürgecilik ve emperyalizm çağlarında Osmanlı medeniyeti, zor zamanda, o zorlu zamanda, çöküş asrında bile “insanlığın son adası” olduğunun bilincindeydi… O yüzden Afrika''da İngilizlere, Fransızlara direnen masum insanlara yardım elini uzatan Osmanlı olmuştu… Yine o yüzden toplumların kimyasını bozan, insanları hormonlaşmış yaratıklara dönüştüren “ölümcül” İngiliz sömürgeciliğine karşı taa İrlandaların imdadına koşan yine Osmanlı olmuştu…
Tarihin yeniden yazıldığı ve yapıldığı yepyeni bir şafağın arefesindeyiz… Arap dünyasında son 7-8 yıldan bu yana Osmanlı medeniyetiyle ilgili yayınlarda büyük bir patlama yaşanıyor… Ciltler dolusu kitaplar, birkaç sayıyla yetinilmeyen Osmanlı özel sayıları yayımlayan onlarca entelektüel, akademik dergi yayını… Gazete köşelerinde art arda yayımlanan Osmanlı medeniyetini, Osmanlı medeniyetinin etik, estetik ve adalet ilkelerinin kaynağı olan insanlığın vicdanı özniteliğini hatırlayan ve hatırlatan yazılar, araştırmalar…
Batı hegemonyasının kabusa dönüşüşüne ve Osmanlı''nın yepyeni bir ruhla, bedeli ağır ödenmiş bir hâlet-i ruhiye ile yeniden gelişine tanık oluyoruz… Evet insanlık “gel ey Osmanlı!” diyor artık… Gel ve toparla! Esaslı, kanatlandırıcı, herkese hayat ve varoluş imkânı sunan kalıcı bir ruh üfle şu çivisi çıkmış dünyaya!”
Doğrudan”, doğurgandır; “dolaylı”, dolandıran ve donduran (1)
Yusuf Kaplan
11/01/2010 Pazartesi
Ekrem Dumanlı''nın başlattığı ve Ömer Lekesiz ile İskender Pala''nın sürdürdüğü “Türkiye''nin kültür sorunu” tartışması ile İsmet Özel''in -yanlış yerlerde ve yanlış bir şekilde söylediği için- yanlış anlaşılan, hatta anlaşılmadığını gördüğüm ve bence kesinlikle önemsenmesi gereken “Türklük dolayımında” söyledikleri konusunda bir şeyler yazacaktım. Ama sevgili Dücane Cündioğlu kardeşimin gazetenin dünkü nüshasında yayımlanan “Resimli Kur''ân ve Sanat ve Edebiyat” başlıklı yazısında sözkonusu ettiği üç temel meseleyi tartışmanın hem daha öncelikli olduğunu, hem de diğer iki tartışmaya “giriş” işlevi göreceğini düşünüyorum.
Türkiye''de bizim kuşağımız içindeki en cins, en imajinatif genç düşünür tiplerinden biri Dücane Cündioğlu''dur. Sevgili Dücane kardeşimin düşünce üretme çabasıyla ilgili birkaç yazı yazmayı düşündüğümü kendisine de söylemiştim; ama bu yazıları yazabilecek bir “imkân” bulamadım henüz. Bu yazıları bir gün mutlaka yazacağımı hatırlatarak, onun yazısında dikkat çektiği üç temel noktayı tartışmak istiyorum.
Sevgili Dücane, sözkonusu yazısında antikiteden bu yana -Kilise Çağları da dâhil- Batılı zihnin “görsel”lik, dolayısıyla “doğrudan”lık / “dolayımsız”lık işlemi üzerinden; “Doğu”''nun, dolayısıyla -münhasıran- İslâm''ın / İslâm medeniyetinin zihin yapısının ise “işitsel”lik, sözlü kültür / “dolaylılık” üzerinden kurulduğunu ve işlediğini söylüyor.
Acaba öyle mi gerçekten? Bu mesele çok hayatî bir mesele. O yüzden burada tartışacağım birinci mesele bu.
İkinci olarak, Sevgili Dücane, yazısında, meseleyi sinemaya da getiriyor ve sinemanın da “görsel”, dolayısıyla “dolayımsızlık / doğrudanlık” üzerinden işleyen bir sanat türü olduğunu söylüyor. Hatta “sinema sanatı” diye bir ifade kullanıyor. Ki, normalde, hem “sinema sanatı” ifadesini kullanan, hem de sinemanın “görsellik” ve “doğrudanlık” üzerinden işlediğini söyleyen bir kişiye bir daha sinemayla ilgili bir şey yazmamasını öneririm ben; ama Sevgili Dücane kardeşimin film sanatıyla ilgili nefis yazıları olduğunu bildiğim için ona böyle bir öneride bulunmak istemem.
Tartışacağım üçüncü mesele ise, dünyayı, Doğu-Batı diye totolojik bir şekilde algılama meselesi. Sevgili Dücane''nin sözkonusu yazısında da bu yanlış ve yanıltıcı algılama biçimi hükmünü icra ediyor ne yazık ki…
Sevgili Dücane kardeşimin yazısının omurgasını oluşturan bu üç temel meseleyi, üçüncü meseleden başlayarak tartışmaya geçebiliriz şimdi…
* * *
Ama önce daha önce de zaman zaman dikkat çektiğim şu genel tespiti bir kez daha hatırlatmakta yarar görüyorum: Türkiye''de Batı, “Doğu” / hikmet ve İslâm “düşünce”, dolayısıyla medeniyet geleneklerini bir bütün olarak kavrayabilecek entelijansiya yok. Türkiye''nin en temel, en yakıcı meselesi, çaplı, yaratıcı, ufuk ve çığır açıcı bir entelijansiyasının olmamasıdır. O yüzden köklü, iyi temellendirilmiş bir fikriyat olmadığı için de karşılaştığımız siyasî, ekonomik, kültürel, sanatsal ve düşünsel sorunların bihakkın, “efradını câmi'' ağyârını mâni” bir şekilde anlaşılmasında da, anlamlandırılmasında da, aşılabilmesinde de “kalıcı”, bariyerleri aşarak önümüze yepyeni koridorlar açacak mesafeler alamıyoruz.
O yüzden, farklı medeniyetlerinin zihin haritalarına ilişkin sahip olduğumuz fikirler külliyen yanlış…
* * *
Dünyayı, hâlâ “Doğu” ve “Batı” diye iki ayrı entite olarak algılıyor ve bütün argümanlarımızı, fikirlerimizi bu algılama biçimi üzerine kuruyoruz. Oysa -Sevgili Dücane''nin yazısında da üstelik de Hegelyen bir itki veya etkiyle serimlenen- bu algılama biçimi, hem yanlış, hem de yanıltıcı anakronikleşmiş oryantalist bir algılama biçimidir.
Sözgelişi, “Doğu” derken, Batı uygarlığının doğusunda kalan her şey ve her yer''i kastediyoruz. İşin daha kötüsü, İslâm''ı veya İslâm medeniyetini de “Doğu” diye adlandırmakta, hatta konumlandırmakta bir sakınca bile görmüyoruz.
Dikkat ederseniz burada tuhaf bir zihin kayması durumu sözkonusu: Bilerek veya bilmeyerek kendimizi veya bütün bir Asya kıtasını “Doğu” diye konumlandıran bizatihî biz değiliz aslında. Batılılar.
Oysa böyle yapmakla Batı''yı özneleştirmiş, kendimizi ise nesneleştirmiş oluyoruz. Sonuçta, konuşan, bu tür cümleleri kuran bizatihî biz olsak da, gerçekte bu konumlanma biçimi üzerinden cümle kurduğumuz için, aslında konuşan, cümle kuran biz olmuyoruz. Biz burada konuşlan/dırıl/an ve konuşturulan oluyoruz.
Bu açmazı aşabilmek için, esaslı bir medeniyet tipolojisi, morfolojisi ve felsefesi geliştirmemiz gerekiyor. Türkiye''de bu tür bir çabayı ilk kez ortaya koyabilmiş tek düşünür Sezai Karakoç''tur. 5 cilt olarak hazırladığım medeniyet tasavvuru kitabının bir cildinde bu mesele üzerinde ayrıntılı bir şekilde hasbe''l-kader kafa patlattığımı hatırlatarak yazının bu bölümüne nokta koyayım burada.Doğrudan”, doğurgandır; “dolaylı”, dolandıran ve donduran (2)
Yusuf Kaplan
15/01/2010 Cuma
Bizim kuşağımızın en yetkin düşünürlerinden sevgili Dücane Cündioğlu''nun “Resimli Kurân ve Sanat ve Edebiyat” başlıklı yazısı dolayımında başlattığım tartışmaya devam ediyoruz…
Sevgili Cündioğlu, yazısına, ümmîlik ile görsellik arasında birebir bir ilişki kurarak başlıyor ve 6. yüzyılda yaşayan Papa Gregorius Magnus''un “harfler okuma-yazma bilenler için neyse, resimler de okuma-yazma bilmeyenler için aynı şeydir” son derece sığ sözünden kalkarak, Avrupa''da Kilise''nin “Hıristiyanlık bilincini görselleştirdiği”, bunun gerekçesinin de “okuyarak öğrenmekten mahrum olan halkın bakarak öğrenmek” olduğu sonucuna varıyor. Ve ardından da, -haklı olarak- bu yönelimin, Greko-Romen bilincinin bir uzantısı olduğunu söylüyor.
Sevgili Cündioğlu, Sami geleneğin, Yahudiliğin, İslâm''ın, hatta bütün diğer “Doğu” geleneklerinin bilinç yapılarının görselliğe değil, işitselliğe / dolayımlılığa dayandığını öne sürüyor… Ve “hangi sinema?” diye bir soru sormadan, doğrudan sinema''nın görsel, dolayısıyla dolayımsız bir sanat türü olduğunu iddia ederek, yazısını resimli Kur''ân gibi çok sorunlu bir tartışmayla bitiriyor.
* * *
İmdi… Öncelikle, görsellik''le ümmîlik yani okuma-yazma bilmemek arasında nereye birebir bir ilişkinin krumak elbette ki yanlış. Bu iş bu kadar basit değil.
İkincisi ve daha da önemlisi, antikiteden itibaren Batı bilinci, “görsellik” üzerine mi kurulmuştur; yoksa “görmek” ve daha çok da “göstermek” kaygıları üzerine mi? Sevgili Dücane''nin “görsel bilinç” dediği şeyle, görme''yi ve gösterme''yi esas alan bilinç, aynı şeyler olarak görülebilir mi?
Elbette ki, hayır.
Hayır; çünkü görsellik sadece Batı uygarlığına özgü değildir; bütün medeniyetlerde görsellik, görselliğin farklı görünümleri mevcuttur. Sözgelişi, Çin medeniyeti, görselliğin, resim sanatı, operet, müzik ve tiyatro sanatları üzerinden zirveye çıktığı medeniyetlerden biridir. Yazısı, yazılı kültürü bile görseldir Çin medeniyetinin.
Ayrıca bilincin tarihini, görsel, yazılı ve işitsel kültür olarak tarif edenler sadece Batılılardır. Bu ayırım, başka medeniyetleri açıklamak için kullanılamaz.
Dolayısıyla Batı''da, heykelde, resimde, bütün plastik sanatlarda ve hatta edebiyatın diğer belli başlı türlerinde antikiteden 19. yüzyıla kadar görülen, bugün popüler kültüre de damgasını vuran şey, görselliği bir yığın dolayımlama süreçlerinden geçirerek göstermeci kaygıyla kullanan, logosentrizmin / mantık-merkezciliğin, dolayısıyla antroposantrizmin / insanın tanrılaştırılması sürecinin hâkim olduğu kontrol ve kolonize etme güdüsüdür. Yani ontolojik güvensizlik sorunu yaşayan Batılı insanın araçları –kontrol etmeyi- amaç katına yükselten, form''u norm hâline getiren epistemolojik (dolayısıyla yanılsatıcı) güvenlik alanlarını genişletme kaygısı, hatta histerisi.
Klasik Hollywood ya da popüler sinema, görüntülerle kurulur ve doğrudan değil, yeniden-sunuma, dolayısıyla dolayımlamaya, Aristocu mimesis / yansıtma algısına dayanır. Bu yanılsatıcı yüzeysel dolayımlayıcı diliyle izleyiciyi de, hakîkati de varetmek yerine, izleyiciyi de, hakîkati de sunulan logosentrik / “inandırıcı” (göstermeci) öyküler anlatan hareketli resimlerle sınırlayan ve yok eden gerçeklik yanılsaması ideolojisine üzerinden işleyen (ve izleyiciyi “işleten”) bir sinemadır.
Batı uygarlığı, vision''a (hakikatin remzi ve ifadesi olan “görüntü”ye) dayanmaz; division''a (bölmeli, profan, kategorik, parçalı ve parçalayıcı zihin yapısına) dayanır. Çünkü Batı uygarlığı, normla form arasındaki ilişkide form''u önceler; amacı değil, aracı öne çıkarır; zamanla, formu veya aracı norm veya araç katına yükseltir: Bir şeyleri forma dökmeye çalışır; istediği formu elde edemediği zaman, reforma başvurur; sonuçta norm''u deforme etmekten, dolayısıyla her bakımdan kaos üretmekten kurtulamaz. Çünkü vision, kozmos''a götürür; division, kaosa sürükler. Nietzsche''nin dekadans dediği şey, tam da budur işte.
Özetle, Batılı bilinç, “görsel bilinç” üzerine değil, “görme” ve “gösterme” kaygısını eksene alan, Sevgili Dücane''nin “görsellik” dediği şeyle handiyse hiçbir ilişkisi olmayan, çok daha başka, bambaşka bir olguya dayanan, işaret eden bir bilinç üzerine inşa edilmiştir. Sevgili Dücane''nin de çok iyi bildiği gibi, Grekçe''deki “düşünmek” fiili “idea” sözcüğüyle karşılanıyor ve “idea”, etimolojik olarak “görmek” anlamına geliyor; ve bu sözcük semantik olarak, felsefî olarak ise “göstermek” gibi “kör gözüne parmağım” şeklinde “ürpertici”, hatta varoluşsal şiddet üreten bir süreci tetikleyen bir anlam kazanıyor.
Heidegger''e “düşüncenin, Socrates''le birlikte bittiğini” söyleten şey de, Socrates''le birlikte yaşanan temel sorunun varlığa “varoluşsal bir saldırı”nın gerçekleştiğini söyleten şey de aslında tam da bu “göstermeci” zihin yapısı, dolayısıyla fizik gerçekliği doğrudan göstererek gerçekliğin görünen''den, gösterilenden ibaret olduğu, mimesis / taklit üzerinden representasyona / yeniden-sunuma, yanılsamaya, sığ dolayımlama biçimine dayalı, hakikati keşif sürecini donduran sahte bir gerçeklik algısıdır.
Bu önemli tartışmaya Pazartesi günü kaldığım yerden devam edeceğim…
Doğrudan”, doğurgandır; “dolaylı”, dolandıran ve donduran (3)
Yusuf Kaplan
18/01/2010 Pazartesi
Sevgili Dücane Cündioğlu, Batı bilincinin görsellik, müslüman bilincinin işitsellik üzerinden inşa edildiğini söylüyor. Bendeniz, acizane, bu yaklaşımın, kategorize edici, dualist ve sorunlu bir yaklaşım olduğunu; ve yalnızca Batılıların bu tür bir yaklaşımı benimsediklerini; dolayısıyla böylesi bir “zemin”de, “muhkem” bir “yer”e, yolculuğa çıkabilmemizin pek mümkün olmayacağını düşünüyorum…
* * *
Tıpkı çağımızda olduğu gibi büyük varoluş ve hakîkat krizi yaşanan zamanlarda, parça''dan bütün''e gidilemez: Böyle zamanlarda, bütün''ün izi sürülebilmelidir ki, parça''nın bütün''ü nasıl parçaladığı, her şeyi nasıl paramparça ettiği, her şeyi ve herkesi nasıl yerinden ettiği, yersiz yurtsuzlaştırdığı, “evsizleştirdiği fark edilebilsin, fark tefrik edilebilsin, firak sona erebilsin.
Kriz zamanlarında, varlık ve hakîkat, ancak üç varoluş, duruş, duyuş, algılayış ve yaşayış düzleminin eşzamanlı ve eşgüdümlü olarak hayata ve harekete geçirilmesi hâlinde vücut bulabilir, vicdan olabilir, vecd''e giden kapıları sonuna kadar açabilir.
Eşya''ya, insana, varlığa, hakîkate bütüncül bakabilmenin üç farklı menzil''i, ilim, irfan ve hikmet menzilleridir. Bu menzillerden yalnızca birinden yola çıkarsak, yolda kalır, yaya kalır ve donakalırız.
İlim menzil''i bilgi''ye taalluk eder; irfan menzil''i bilme''ye; hikmet menzil''i ise bilince. İlim menzilinde, hakîkat, hayat bulur; irfan menzilinde hayat olur; hikmet menzilinde ise, hayat sunar herkese ve her şeye.
* * *
Pagan Batı uygarlığı, epistemoloji; “Doğu” hikmet gelenekleri fenomenoloji; vahiy medeniyeti ontoloji üzerinde/n yolculuğa çıkar/ır. Bu cümleyi, medeniyetimizin diliyle kurmamız gerekirse… Sünnet-i seniyye üç safhanın toplamından oluşuyor: Söz (Kavl, “mantık”-”akıl”), Fiil ve Hâl. Hâl böyle olunca, Batı uygarlığının söz-merkezli; “Doğu” hikmet geleneklerinin fiil merkezli; vahiy medeniyetlerinin hâl-merkezli olduğunu söyleyebiliriz.
Söz-merkezli gelenekler de, fiil-merkezli gelenekler de, sadece mevcut / yaratılmış üzerinden işler; biri (Batı), fizik gerçeklikte dondurur insanı ve yolculuğunu (fena''da fena); diğeri (“Doğu” hikmet gelenekleri) fizikötesi gerçeklikte “hiçliğe” ulaştırarak hayattan uzaklaştırır ve durdurur insanı (beka''da fena).
Vahiy geleneği ise, fiziği de, fizikötesini de eşzamanlı olarak hayata ve harekete geçirmesini mümkün kılacak Vücut (Yaratıcı''nın merkezinde olduğu Varlık) telakkisi üzerinde/n yolculuk yaptırır ve bütün menzilleri tattırır insana, varoluş ve hakîkati kavrayış yolculuğunda (cem makamı). Batı gibi kendisi dışındaki her şeyi yok etme ifratı; ya da hikmet gelenekleri gibi her şeyden yok olma, uzaklaşma tefriti üzerinden hakîkatten inhiraf biçimleri geliştirmez. Hakîkati bütün görünür-görünmez boyutlarıyla, hâlleriyle ve katmanlarıyla gösterir ve yaşatır insana.
* * *
Medeniyetlerin bilinç haritasını, Batılı kategorik / dualist / parçalı bir zihinle, ya görsel; ya da işitsel diye okumak hem basit/leştirici bir yaklaşım olur; hem de bizim kendimizi bu kategorik karşıtlıklardan / dualitelerden yola çıkarak tanıma ve tanımlama çabamız, kendimizi de, başka bilinç haritalarını da tanınamaz hâle getirebilir. Ve bu, son kertede, Batılı zihin algısını hem yeniden-üretmeye, hem de meşrûlaştırmaya götürür bizi.
Bizim geleneğimizde, bizzat Kur''ân''da da gördüğümüz gibi, görmek / basar ve işitmek / semî'', karşıt değil, birbirini bütünleyen, belki biri olmadan öteki de var/olamayan “üstdiller” olarak zikredilir.
Dolayısıyla görsellik ve işitsellik iki karşıt bilinç biçiminin kaynağı değildir. Görsellik de, işitsellik de, bütün medeniyetlerin, bilinç biçimlerinin kendilerine özgü şekillerde kullandıkları yansıtma / ifade biçimleridir; kavrama biçimleri değil. Kavrama / idrak biçimleri, akıl ve kalptir çünkü.
İki tür dil vardır: Birincisi, aslî dil; ikincisi sûretlerin, tecellîlerin, tezahürlerin dili. Birinci dil''e, yalnızca “dil” diyebiliriz; ikinci dile ise “üstdil”.
Batı uygarlığının dilinin vasıtası “akıl”dır; İslâm medeniyetinin dil''inin vasıtası ise kalp. Bu iki farklı bilinci üreten vasıtalar bunlardır; görsellik ya da işitsellik değil. Görsellik ve işitsellik, akıl veya kalp vasıtasıyla geliştirilen bilinçlerin hem ifadesi, hem de ifade edicisi olan üstdilin vasıtalarıdır.
Özetle, bütün medeniyetler, hem görselliği, hem de işitselliği kullanırlar; farklılık, bu üstdil vasıtalarını hangi medeniyetlerin, bilinç biçimlerinin, hangi değişik aralıklarda NASIL (dolayısıyla nerede ve niçin) kullandıkları meselesinde gizlidir.
Buradaki yakıcı sorun ise, bu üstdil vasıtalarının (formların), norm hâline getirilmiş olması tehlikesidir. Batı uygarlığının arızası, görselliği ve işitselliği / formları, norm hâline getirme açmazına sürüklenmesi; bu açmazın yol açtığı metafizik felâketle insanlığı varoluşsal bir saldırının ve yokoluş sürecinin taarruzuna maruz bırakmasıdır.
Cuma günü doğrudanlık / dolayımlılık meselesiyle devam ediyoruz…
NOT: Sezai Karakoç Belgeseli''nin galası, 15 Ocak diye söz verildiği için, o tarihte yapıldı. Belgeselde, ciddî eksiklikler var. Bu eksiklikler giderildikten sonra gösterilecek. Üstada yaraşır bir belgesele imza atacağımızdan kuşkunuz olmasın diye bu notu düşüyorum.Doğrudan", doğurgandır; "dolaylı", dolandıran ve donduran (4)
Yusuf Kaplan
22/01/2010 Cuma
Pazartesi gününden itibaren üç gün boyunca Devlet Bakanımız Hayati Yazıcı, Suriye Kültür Bakanı ve Şam Büyükelçimiz tarafından açılan, değerli dost Mustafa Aksay''ın Mimar Sinan Fotoğraf Sergisi''nin ilk durağını oluşturan Şam-ı Şerif şehrindeydim.
Üçüncü Şam-ı Şerif ziyaretimin üçüncü gününde Londra''nın kitapçılar caddesi Charring Cross Road''u hatırlatan Şam''ın ünlü kitapçılar çarşısında bir kitapçıdan 400 dolarlık kitap ve dergi aldım. İlk defa tanıştığım Şerefli Şam kitapçısı Muhammed Zeki''ye, üzerimde verebileceğim sadece 100 dolar olduğunu, ancak 100 dolarlık kitap ve dergiyi seçmem gerektiğini söyledim. Muhammed Zeki, hâlâ etkisinden kurtulamadığım şöyle bir çözüm önerdi: “Bak Yusuf Kardeşim! Sen bu kitapların ve dergilerin hepsini alacaksın. Bana yalnızca telefonunu ver yeter; elindeki para sana lazım olabilir. Ne olur ne olmaz. Türkiye''ye gidince uygun bir zamanda irtibata geçersin bizimle.”
Yapay “sınırları” nasıl doğrudan aştığımızı / aşabileceğimizi gösteren ruh bu işte… İnanamadım yaşadıklarıma… Gerçekten inanılır gibi bir şey değil bu… Dahası, Muhammed Zeki, oğlu Üsame ile, seçtiğim kitapları ve dergileri kolilere yerleştirdi, yaklaşık 300 metre kadar taşıyarak beni bir taksiye bindirip tekrar işinin başına geçti.
Bu hâdise, önceki yazıda sözünü ettiğim, İslâmî gelenekte, dil''in kaynağının ve hakîkatinin tecelligâhının kalp olduğu gerçeğini enfes bir şekilde doğruluyor, sanıyorum.
Şerefli Şam şehrinde yaşadığım bu sıradışı hâdisenin konumuzla nasıl bir irtibatı var? Elbette ki, doğrudan ve tabiatıyla doğurgan…
Şöyle ki… Sanat''la hayat, üstdil''le dil, form''la norm arasında kopmaz bir irtibat vardır, olmalıdır. Eğer bu zorunlu, tabiî irtibat -çağımızda gözlendiği gibi- koparsa, işte o zaman, üstdil''in / form''un bizatihî dil / form hâline gelmesi, aracın amaç, niceliğin nitelik katına yükseltilmesi; dolayısıyla sanatın, üstdilin, aracın, formun putlaştırılması, sonuçta insanlığın semantik intiharın ve metafizik bir felâketin eşiğine sürüklenmesi önlenemez.
İslâmî gelenekte, norm''un / dil''in kaynağı vahiy; form''un / üstdil''in kaynağı ise Fahr-i Kâinât Efendimiz''dir. Vahiy, İslâm medeniyetinde, medeniyetlerin birinci eksenini oluşturan yaratıcı ruhu; Hz. Peygamber ise medeniyetlerin ikinci eksenini oluşturan kurucu irade''yi temsil eder: Vahiy, tenzîlî âyettir; Hz. Peygamber ise, kâinâtın özü ve özeti olan insanın en kâmil timsâli olması hasebiyle tekvînî âyet: Bizatihî Hz. Peygamberin söz, fiil ve hâl süreçlerinde tekvînî âyetin tenzîlî âyetle nasıl doğrudan ve doğurgan bir irtibata geçirilebileceği gösterilmiştir.
Vahiy, dolayısıyla tenzîlî âyet, ilâhî öz''e; Hz. Peygamber, dolayısıyla tekvînî âyet ise ilâhî söz''e taalluk eder. İlâhî öz''ün ilâhî söz olarak tahakkuk ettirilebilmesi, tekvînî âyetin (formların / üstdillerin), tenzîlî âyetle (normlarla, dil''le) dolaysız / doğrudan irtibat hâlinde olmasıyla imkân dâhiline girebilir; ve işte ancak o zaman normlar / diller, formlara / üstdillere ruh üfleyerek hayata ve hakîkate hayatiyet kazandırır.
Hâl böyle olunca, burada bilinci / şuuru oluşturan şey, görsellik, işitsellik gibi üstdil formları değil, tekvînî âyetin (üstdillerin, formların) tenzîlî âyetle (normlarla, aslî dillerle) dolaysız, doğrudan irtibat kurabilmesine doğrudan tavassut edebilecek kanatlandırıcı, ufuk ve çığır açıcı doğurgan bir “şiir” mertebesinin veya sürecinin iş/leti/liyor olabilmesidir.
Medeniyetlerin teşekkül süreçleri, vücut / varlık (tevhid /şiar), vicdan (tenzih / şuur) ve vecd (teşbih / şiir) mertebelerinden oluşur.
Bu “şiir” mertebesi, (önceki yazıda medeniyetlerin teşekkül süreçleri olarak zikrettiğim ilim, irfan ve hikmet safhalarıyla, Peygamberimizin sünneti demek olan söz, fiil ve hâl mertebeleri, Cibrîl (a) hadîsinde ise islâm (küçük “i” ile), iman ve ihsan süreçleri olarak serimlenen) ihsan / “güzellik” mertebesine denk geliyor.
Yalnızca medeniyetlerin eksenleri açısından değil, medeniyetlerin teşekkül süreçleri açısından da, Müslüman bilincini oluşturan şey, yine görsellik ya da işitsellik değil; şiar''ın / tenzîlî âyetin, şuura / tekvînî âyete doğrudan üflediği ruhla ses''e ve Rahman''ın nefes''ine inkılap edebilmesini sağlayacak “şey”, şiar ve şuur''la donanan”şiir” (vücut ve vicdan''la teçhiz olan vecd; islâm ve iman''la mücehhez olan ihsan; ilim ve irfan''la kuşanan hikmet) mertebesi veya sürecidir.
İşte hilâfet''in üstlenildiği bu mertebe, emanet''in üstlenildiği islâm''la (tenzîlî âyet''le), ubûdiyet''in tesis ve temin edildiği, emniyetin teminat altına alındığı iman (tekvînî âyet) süreciyle doğrudan / dolaysız irtibat kurulması hâlinde insana, varlığa ve hakîkate de, bunların hayat ve hayatiyet alanları olan tarihe, zamana, mekâna, dile ve üstdile de ilâhî öz''ün sözü olan Rahman''ın nefes''inin ses''ini nakşedebilir.
Sevgili Dücane Cündioğlu ile başlattığımız bu doğrudanlık-dolayımlılık tartışmasını, Şam-ı Şerif müşahedelerimi sizlerle paylaştıktan sonra sanatlar ve sinema üzerinden sürdürmek niyetindeyim…Ve “Sinan” yağıyordu Şam"a
Yusuf Kaplan
25/01/2010 Pazartesi
Yağmurun hiç yağmadığı bir hayat nasıl olurdu acaba, hiç düşündünüz mü? Yağmur deyip geçmeyin… Yağmur, Rahman''ın rahmet kanatlarını üzerimize gerdiği derûnî sesi ve nefesi… O yüzden, daha düne kadar, “yağmur yağıyor” denmezdi bizim ülkemizde de; tıpkı Suriye''de olduğu gibi “rahmet yağıyor” denirdi.
Gerçekten de yağmur, tıpkı hava gibi, toprak gibi hayatımızın fizik sınırlarını metafizik ufuklara taşıyan, bizim bu dünyada yalnız olmadığımızı, sahipsiz olmadığımızı hatırlatan Rahman''ın yüce rahmeti, hayatımıza hayat katan, can katan, ruh üfleyen “nefes”i değil mi?
Elbette ki, öyle; ama anlaşılan o ki, Rahman''ın “rahmet”ini değil, öfkesini ve gazabını hak edecek kadar ruhsuzlaştırdık hayatımızı… Sonuçta, ayağımızı bastığımız toprak, soluduğumuz hava, yağan yağmur olmasa, hayatımızı sürdüremeyeceğimizi bile düşünemez hâle geldik… Benliğimize, bedenimize, sürgit bönleşen ve berbatlaşan benlerimize, bencilce arzularımıza, hırslarımıza, iştihalarımıza yönelerek kendimizi terkettik; kendimizi terkettiğimiz için de etrafımızdaki dünyayı, insanları da unuttuk.
Oysa kendini, çevresiyle, içinde yaşadığı dünyayla, kâinâtla birlikte düşünemeyen insan, kendini de düşünemez… Hatta hiç düşünemez; düşünme kabiliyetlerini, melekelerini de yitirir. Düşünememek, düşmek demek aslında. Düşleyememek demek. Hayatını, zihnini ufuklara kapamak, kendi içine, kendi üstüne kapanmak demek yalnızca.
İşte Şam''a indiğimizde yağmur dinmiş, Rahman''ın rahmet nefesi her tarafı dinginleştirmişti. Rahman''ın nefesini ölümsüz bir ilâhî ses''e dönüştüren, taşa ruh üfleyen, medeniyet coğrafyamıza bu derûnî sesin kalıcı, hayat bahşedici izlerini nakşeden Mimar Sinan Fotoğraf Sergisi''ne geçebilirdik artık…
Yağmurun sesini dinleyin, ilâhî rahmetin her şeyi kuşattığını resmeden nağmelerini duyacaksınız… İşte biz henüz Şam''a ayak basmadan önce sona eren, bardaktan boşanırcasına yağan yağmurun nağmeleri, Sinan Sergisi''nin açıldığı ertesi gün tastamam Rahman''ın nefesinin rahmet sesine dönüştü ve bahardan yemişler sunan pırıl pırıl, apaydınlık ve sıcacık bir havaya büründürdü Şam-ı Şerif''i.
Değerli dost Mustafa Aksay''ın bütün bir Sinan mimarisini ölümsüzleştirdiği fotoğraf sergisine ilgi o kadar içten, o kadar yürektendi ki, sergiye katılan herkes, adalet, merhamet, etik ve estetiğin zirveye ulaştığı Osmanlı medeniyetinin estetik harikası tarihî Esad Paşa Külliyesi''nde, Sinan''ın uzun bir yolculuğa çıkmaya hüküm giyen derûnî medeniyet yolculuğunun yapıtaşlarını döşediği medeniyetimizin gökkubbesinin altında medeniyetimizin estetik, sanat, fikir ve hayat haritasını çıkaran Sinanlarla, Fuzûlîlerle, İbni Arabîlerle, Hâlid-i Bağdâdîlerle, Kerbelâ şehitleriyle, Salahaddinlerle, Zengi''lerle, Şam fatihi Halid bin Velid''lerle, Şam kabristanında yatan Şeriatîlerle buluşmuşçasına medeniyet coğrafyamızın entelektüel, kültürel, siyasî haritalarının önüne örülen kalın ama yapay duvarları nasıl da bir anda tuzla buz edecek kadar Sinan sergisinin duran zamana, tarihe ve mekâna inanılmaz bir hayat ve hayatiyet kazandırdığını iliklerine kadar hissetti...
Serginin açılışını yapan Devlet Bakanımız Hayatî Yazıcı da, Suriye Kültür Bakanı Riyad Nağsan Ağa da, Şam Büyükelçimiz de, kültür elçilerimiz Vehip Özdemir de, Sıddık Yıldırım da, Suriye''yle ilişkilerin bu kadar derinleşmesinin gerisindeki isimlerin başında gelen, gizli kahraman, yürek insanı Seyit Ahmet Arslan da, delişmen, kabına sığmayan, yüzlerce şiiri kusursuz, anında şakıyan, espri ve zeka küpü (bu yazının başlığının sahibi) eski Beykoz Belediye Başkanı Muharrem Ergül ile değerli eşi de, ve nihayet sergiye katılan bütün Şamlı yazarlar, sanatçılar ve halk da, Sinan Sergisi''yle, Sinan''ın, Şam''a nasıl da derûnî bir rahmet bahşedercesine medeniyetimizin entelektüel, kültürel ve siyasî coğrafyalarını, bir anda, hakîkat medeniyetinin gökkubbesinin altında herkesi yekvücut hâle getirdiğini, aynı ruhla donattığını gözleriyle gördüler, yürekleriyle hissettiler.
Ve medeniyetimizin Sinan mimarisinde enfes bir şekilde özetlenen herkese hayat hakkı tanıyan, her şeye hakkını veren, tabiatın bütün seslerine ve nefeslerine kulak kabartan ruhunun solmaz, pörsümez, eskimez, taptaze hikâyesinin yeniden gerçek olacağı günleri düşlediler; o günlerin hiç de uzak olmadığını düşündüler ve düşüncelerini, düşlerini birbirleriyle paylaştılar.
Gerçekten de o gün medeniyetimizin; özünü ve özetini eserlerine nakşeden, bütün medeniyet coğrafyamızı hakîkat bülbülünün her dâim şakımasını sağlayacak bir gül bahçesine dönüştüren her şeye ve herkese hayat bahşeden ruhu, kâinatın bütün seslerine kulak kabartan derûnî musikisi, renagarenk âhengi, eşsiz sesi ve Rahmânî nefesi demek olan Sinan yağıyordu Şerefli Şam''a ve selâm yolluyordu oradan kardeşleri İstanbul''a, Bağdat''a, Bosna''ya ve Horasan''a…Yeni Kıta Amerika"nın Keşfi Avrupa İçin Ne Anlam İfade Ettiyse...
Yusuf Kaplan
29/01/2010 Cuma
Önce Şam''da yakınlarda yaşanmış anlamlı bir anekdot aktarayım: Yaklaşık 10 kişilik bir Türk grubu, Şam''ın otantik mutfağıyla ünlü seçkin büyük lokantalarından birine girdiklerinde, lokanta sahibi, lokantada bulunan herkesi, 1 dakikalık saygı duruşunda bulunmaya davet eder. Ve herkes hiç çekinmeden, homurdanmadan, aksine seve seve ayağa kalkarak lokantalarını “teşrif eden” Türk grubuna 1 dakikalık saygı duruşunda bulunur.
Bu bizzat yaşanmış anekdotu, Suriye''deki kültür elçilerimizden sevgili Sıddık Yıldırım kardeşim anlattı; Şam''a Şamlı yazarlar, gazeteciler, sanatçılar, televizyoncular ve işadamlarıyla, bağrında Şam''ın manevî ve tarihî mimarlarını barındıran Kasiyon Dağı''nın tepesinden, zirve noktasından doyasıya baktığımız, bol bol Humus-Trabzon esprileriyle kardeşliğimizi perçinlediğimiz, derinleştirdiğimiz, Şam semasına nakşettiğimiz nezih bir Şam lokantası akşamında…
Şundan kesinlikle emin olabilirsiniz: Bu tür anekdotlar, hâdiseler, el-ân Suriye''nin, Suudi Arabistan''ın, Körfez''deki Arap ülkelerinin, Mısır''dan Fas''a kadar Kuzey Afrika''daki Müslüman ülkelerin hepsinde de yaşanıyor… Ve Arap dünyasında sadece halklar değil, Marksist, milliyetçi ve tabiî İslâmcı aydınlar, sanatçılar, yazarlar ve düşünürler arasında da şöyle bir efsane dilden dile anlatılıyor, aktarılıyor: “Eğer Tayyip Erdoğan, Türkiye''de seçimi kaybedecek olursa, Suriye''de, Mısır''da, Fas''ta ve sözkonusu diğer ülkelerde adaylığını koysa, kesinkes başbakan seçilir.”
Bu elbette ki, olacak iş değil. Bunu da, yazının başında aktardığım anekdotu da, Türkiye''nin son yıllarda başta Suriye, Irak, Lübnan, Filistin ve diğer Arap ülkeleriyle gerçekleştirdiği derin ilişkilerin Arap dünyasında nasıl aksülamel bulduğunu göstermek için aktardım, sizlerle paylaştım.
Gerçekten de Türkiye, son birkaç yılda, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül''ün, Başbakan Tayyip Erdoğan''ın ve münhasıran da Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu''nun kimi zaman ortaklaşa, kimi zaman kişisel gayretleriyle gerçekleştirdikleri dış politika açılımının, Türkiye''nin, dolayısıyla İslâm dünyasının dünyanın geleceğinin şekillenmesinde bizim tahmin edebileceğimizin çok ötesinde büyük ufuklara, atılımlara imkân tanıyabileceğini henüz bütün boyutlarıyla idrak edebilmiş durumda değiliz.
Yeni Kıta olarak adlandırılan Amerika''nın keşfi, Avrupa için ne anlam ifade etmiş ve ne tür bir fonksiyon icra etmişse, şu ân bizim için “yeni kıta” sayılabilecek, medeniyet iddialarımızı terkettiğimizden, yönümüzü, rotamızı yitirdiğimizden bu yana zoraki olarak “kayıp kıta” hâline getirmeye, unutmaya çalıştığımız İslâm dünyasının, münhasıran da Arap dünyasının keşfi aynı anlamı ifade ve benzer bir fonksiyonu icra edecek…
Bize gösterilen bu derin teveccühün, samîmî sevginin ve saygının yalnızca Türkiye''nin son yıllarda Arap dünyasıyla kurduğu derin, samîmî, dürüst ve sonuç alıcı ilişkilerin sonucu olduğunu düşünmek basit, yanıltıcı bir yaklaşım olur.
Çağımızın en büyük tarihçilerinden Fernand Braudel''in önemli bir tespiti var. Üstad, “Bir insanın, bir toplumun hayatındaki en uzun ömürlü şey, kolektif hafızadır” der. Bizim Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu''dan oluşan Osmanlı coğrafyasında yaptığımız tarih, kendiliğinden sona ermiş bir tarih değil; düvel-i muazzama denen İngilizlerin, Rusların, Fransızların ve İtalyanların uzun zamana yayılan saldırgan, sömürgeci, emperyalist stratejilerinin ve politikalarının ürünü olarak durdurulan, sonra da cumhuriyet döneminde unutturulan, yok sayılan, üstü örtülen, dünyanın büyük kaosların, katastrofların eşiğinden geçtiği şu dondurucu, boğucu, yok edici kış mevsiminden herkesi kanatlandırıcı, herkesi bağrına basıcı, herkese güller sunucu bir bahar mevsimine nasıl geçebileceğimizin köklü, asil ve hâlen taptaze ipuçlarını barındıran esaslı bir tarih; geleceğin tarihi bu; geleceğin tarihini şekillendirecek dinamikleri, barışı, adaleti, hakkaniyeti, vicdanı, ahlâkı, estetiği, kısacası anlam haritalarını yeniden bütün insanlığa sunabilecek ama inatla, ahmakça ve insafsızca üstü örtülmeye, bastırılmaya, yok sayılmaya çalışılan fakat hâlâ yaşayan, her gittiğimiz yerde bizimle dolaşan, bizim peşimizi bırakmayan, her yerde izleri, ruhu, dinamizmi karşımıza çıkan canlı, capcanlı bir tarih bu.
İslâm medeniyetinin yaşadığı birinci büyük krizi aşmamızı mümkün kılan medeniyet kurucu ve medeniyeti koruyucu küresel bir rol oynamamızı mümkün kılan, öncü, önaçıcı, önderlik edici köklü bir tecrübe… O yüzden, İslâm dünyasında attığımız her adım, bu tarihî tecrübenin içtenliği ve derinliğiyle doğru orantılı olarak kat be kat yankılanıyor
İstanbul"un Fütûhât-ı Şam"ı: Çağ/rı çağ/rı büyüyen çağlayanı
Yusuf Kaplan
5/02/2010 Cuma
“İşte şu kapıdan, Yedinci Kapı''dan, Şark Kapısı''ndan girmiş, şeref vermişti Halid b. Velid bana, ey Yüce Ağabey!” diyor Şerefli Şam… Sır kapısından, İstanbul''un sırrını da kendinde saklayan, sırdaşı Şam''ın esrarlı Bâb-ı Şark cephesinden…
Kime diyor? Elbette ki, Ağabey''i, Cankardeşi, ruh ikizi İstanbul''a… Şam-ı Şerif''te tam bir mükâşefeye, çift yönlü bir fethe dönüşen çok yönlü bir keşif gezisine çıktıklarında kardeşi Şerefli Şam''la…
Ama hüzünlü İstanbul… Düşünceli… Kendinde değil… “Hımmm, öyle mi?” diye karşılık veriyor, tepesinde sıra sıra cumbaların, kuş evlerinin dizildiği, avluda kuş seslerinin sessizliğin rengini derûnî bir Şam akşamında kuğu şarkısına dönüştürdüğü konaktan çevrilme Hevâlî Restoranı''na girdiğinde İstanbul…
Sabaha kadar, ayakta, yerinden hiç kımıldamadan cankardeşi Şam-ı Şerif''i “seyr”e dalıyor İstanbul… Şeyh-i Ekber''i, Hâlid-i Bağdâdî''yi, Salahaddin''i, Zengi''yi, Hz. Zeyneb''i, Rukiye''yi, Bilâl-i Habeşî''yi gece vaktinde ziyaret ediyor, turluyor ışık hızıyla, hiç bitmesin istediği bir fethe, bir keşfe koşarcasına… “Döndüğünde”, kendine geldiğinde, gözlerinin kan çanağına döndüğünü görüyor İstanbul, Şam''ın, o çok iyi tanıdığı derûnî sabah ezanıyla silkinip yatağından fırladığında kan ter içinde…
Şam semalarının davûdî ezan sesi, mukabele sesi ve nefesi, İstanbul''un selâtîn câmilerinden dalga dalga, sayha sayha göğe yükselen o sese, kendi sesine, kendi nefesine ne kadar da benziyor öyle!
Şam, büyülüyor… Sarsıyor… Kendine cezbediyor… Cezbeye getiriyor İstanbul''u…
Şam''ın büyüsü, cazibesi nereden geliyor acaba? Ne var burada Allah aşkına?
İstanbul''un ruhu var Şam''da… Mekke''nin ilâhî öz''ü ve Medîne''nin nebevî söz''üyle mayası karılan, yoğrulan, pişirilen, aşk ateşine dönüştürülen İstanbul''un ruhu… Üstü örtülmeye, yıkılmaya, yok edilmeye çalışılmasına rağmen, o eskimez, pörsümez, dipdiri, capcanlı ruhu… Çağ/rı çağ/rı büyüyen, bütün çağları aşan, bütün ağlardan taşan, bütün çağ/rı/larla buluşan bir çağlayan, bir küheylan ruhu…
Şam''da, Şam sokaklarında, duvarlarında, televizyonlarında, insanları arasında “Usta Sinan gelmiş, Koca İstanbul gelmiş, haberiniz var mı?” diye bir ses dolaşıyor, dalga dalga yayılıyor, Kasiyun Dağı''nın eteklerinden yankılanıyor bu ses bütün şehirde…
Ey İstanbul! Şam sokaklarında, Şam''lı insanlar arasında, çarşılarda, pazarlarda, tarihî, irfânî coğrafyalarda keşif seyahatine çıktığında, Şam''ın seni çağıran, “Ey İstanbul!” diye sana seslenen senin sesini ve nefesini soluduğunu görecek ve sen de solumaya, soluk alıp vermeye başlayacacaksın o zaman…
İyi bak ve ayağa kalk ey İstanbul! Şam senin için çoktan ayağa kalktı bile! Şam''a iyi bak! Şerefli Şam, seni konuşuyor, senden konuşuyor, sen''le konuşuyor, sen''le koşmak istiyor… “Sen olmasan koşamam” diyor… “Koşu bittiğinde de koşabilmem için seninle koşmam, senin de koşman, koşuna koşman gerek” diye haykırıyor sana…
İyi bak… Dön arkana derinden bak, göreceksin, duyacaksın, iliklerine kadar hissedeceksin, kardeşin Şerefli Şam''ın seni sana hatırlatan çağrısını, sesini ve nefesini ta yüreğinde, kalbinin en derin, en mutena köşelerinde… Dikkatli bak! Dikkat''le bak! Hakîkatle kuşanarak bak; göreceksin… Osmanlı ceddimizin, Vahideddin Sultan''ın, çocuklarının, çocuklarının çocuklarının sürgün yeri Tekke-i Süleymaniye''de, Selimiye''de, Esat Paşa Külliyesi''nde, Kasiyun Dağı''nın eteklerinde, Şeyh-i Ekber''in huzurunda, yanıbaşında, Şam''ı “koruyan”, senin “yeniden-gelişini” bekleyen, cihad erlerine, yürek erlerine, Anadolu erenlerine, Osmanlı şehidlerine ve şâhitlerine iyi bak!
Hamidiye Çarşısı, ne kadar da şirin bir şiir şöleni, ne kadar da şenlikli bir karşılama töreni sunuyor sana böyle!… Ya şu içeri açılan, içeride insana inşirah saçan çarşının ortasındaki apaydınlık, şirin mi şirin, serin mi serin, sâkin mi sâkin gerçekten şiir gibi mescid de neyin nesi öyle? Hay Allah! Ne kadar ince insanmış ecdad! Ne kadar da ince hamdedermiş şu Hâmid-i Sânî! Hamdini, nasıl da ince nakşedermiş taşa, toprağa, sokağa yani… Ne de olsa, Koca Sinan''ın çocuğu o… Evlad-ı fâtihanın, kâşifânın, mimarânın…
Peki, ya sen kimin çocuğusun, ey “İstanbul”''un çocuğu? Kimin?Trajedi"den pornografi"ye: Düşünce ölüm, düşünce ölür (3)
Yusuf Kaplan
19/03/2010 Cuma
Fahr-i Kâinât Efendimiz, bize, "ölmeden önce ölünüz" derken ne demek istiyordu acaba? Öte yandan, cins Alman düşünürü, Schopenhauer, "eğer ölüm olgusu var olmamış olsaydı; ne felsefe, ne de şiir varolabilirdi", derken ne kadar haklıydı peki?
* * *
İki kışkırtıcı soruyla devam edelim ölüm ve düşünce ilişkisini anlama yolculuğumuza: İsa-Mesih, Hıristiyan Tanrısı mıdır; yoksa bir Grek Tanrısı mı? Peki, İsa-Mesih, "mavi gözlü", "sarı saçlı", "uzun boylu" bir kişi midir gerçekten?
BBC''de, İsa-Mesih figürünün metamorfoza uğratılarak, nasıl "mavi-gözlü", "sarı saçlı" ve "uzun boylu" bir Avrupalıya dönüştürüldüğünü anlatan ürpertici bir belgesel izlemiştim.
Gerçekten de, icad edilen, yaratılan bir İsa-Mesih figürüyle karşı karşıyayız… Tastamam Grek tragedyalarından çıkmış bir figürle. İnsanlığın kurtuluşu için, kendini feda eden bir Grek tanrısıyla veya tragedya kahramanıyla sanki.
Bu icad edilen, adeta Grek tragedyalarından fırlayan İsa-Mesih figürünün, münhasıran resim ve heykel sanatlarıyla kitlelerin bilincine kazındığını (ve bu durumun, bugün insanlığın yaşadığı metafizik felâketin kökenini oluşturduğunu) nedense gözardı ediyoruz çoklukla.
O yüzden, kilise çağları boyunca resmedilen İsa-Mesih figürüne, hem estetik, hem de felsefî açından yakından bakmakta yarar var.
Resim sanatında İsa-Mesih''in bize doğrudan bakan ve kendini Özneleştiren konumu, onun Tanrı olarak kabul edilmesinin ve konumlandırılmasının bir sonucu. Fakat bu estetik işlem üzerinde, izi sürülmesi gereken yakıcı bir felsefî sorun var karşımızda: İsa Mesih''in bize Tanrı olarak Özneleştirilerek sunulması, epistemolojik düzlemde gerçekleşen bir şey, ontolojik düzlemde vukû bulan bir vâkıa değil.
Peki, ne anlama geliyor bu?
Burada -belki de farkında olunmadan- Tanrı''yı katleden estetik bir işlemle karşı karşıyayız: İsa-Mesih tablolarını üreten resim sanatının devreye girmesiyle birlikte, teoloji''nin teleolojik / amaç yüklü ve ontolojik tanrısının yerini, epistemolojinin araçsallaştırılan tanrısına terk edişine tanık oluyoruz.
Tanrı olarak İsa-Mesih figürü, epistemolojik bir nesneye indirgendiği andan itibaren, ilâhî özelliklerinden sıyrılıyor, beşerî özelliklerle donatılmış oluyor: "Tanrı", bizimle aynı düzleme ge/tiri/lmiş, bizden, "kullarından herhangi biri" gibi olmuş oluyor.
Böylelikle, resim sanatı, İsa-Mesih''i kolonize ediyor, epistemolojik (estetik, metamorfoza uğratılan, teolojik) bir "tüketim nesnesi" hâline getiriyor; neticede, ilâhî olan''la beşerî olan arasındaki mesafeleri ortadan kaldırıyor…
İşte "pornografi" tam da burada başlıyor: İnsan''la Tanrı arasında hiçbir fark kalmıyor. Tanrı, bize benzeyen, bizden biri olan bu dondurulmuş Grek Tanrısı imago''su resmiyle (sadece ayartarak korkutan ve korkulan, baştan çıkararak seven ve sevilen pornografik bir Tanrı-kul ilişkisinin üretildiği, modernlerin haklı olarak inanmakta zorluk çekecekleri, modernist düşünürlerin, sanatçıların başkaldırmaktan büyük haz duyacakları ve insanlığı zorunlu olarak nihilizmin eşiğine sürükleyecekleri) ilâhî özelliklerinden arındırılmış, uzaklaştırılmış inanılması zor bir varlığa, bir tür deccal''e dönüştürülüyor.
O yüzden, Nietzsche''den Karl Krauss''a, Picasso''dan Dali''ye, Breton''dan Artaud''ya, Beckett''ten Ionesco''ya ve bilumum postmodern sanatçı ve düşünürlere kadar yalnızca dystopia''ların, yani imkânsız ütopyaların ya da büsbütün anarşik, nihilist, absürd, Kafkaesk pathos''ların üretildiği metafizik bir felâketin gelişini haber veren bir düşünürler ve sanatçılar kuşağı silsilesinin şok edici başkaldırılarına tanık oluyoruz kaçınılmaz olarak.
Batı''daki resim sanatının seyrüseferini, gerek dayandığı estetik ilkeler ve felsefî temeller''le, gerekse ürettiği kemikleşmiş, köklü bilinç''le yol açtığı, uç verdiği, kışkırttığı, beslediği, dahası akladığı, meşrûlaştırdığı entellektüel, kültürel, siyasî ve sosyal sonuçları bakımından bir bütün olarak okuduğumuz zaman, İslâm''da, (perspektife dayalı, antroposantrik, insan bedenine, beşerî ve fizîkî olan''a ve alan''a hapsolan bir) resim sanatının neden gelişmediğini ve niçin gelişemeyeceğini daha iyi görebileceğimizi de zannediyorum.
Greklerde insan Tanrılaştırılmıştı; Kilise Hıristiyanlığıyla değişen bir şey olmadı; bu kez, Tanrı insanlaştırıldı. İnsanın Tanrılaştırılması da, Tanrı''nın insanlaştırılması da, Tanrı''nın öldürülmesi demekti; bu da, ölümün öldürülmesi elbette ki.
Ölümün öldürülmesi, kaçınılmaz olarak, düşüncenin ölümü, öldürülmesi anlamına gelecekti. Heidegger''e, "düşüncenin, Socrates''le birlikte bittiğini" söyleten şey de, "kaygı uyandıran zamanımızda, en kaygı verici olan, bizim hâlâ düşünmememizdir" dedirten şey de, işte bu metafizik felâket olsa gerekti, öyle değil mi? (SON)Tanrıtanımaz tanınmadan Tanrı tanınamaz
Yusuf Kaplan
22/03/2010 Pazartesi
Şaşırtıcı gelebilir ama gerçek şu: İnsan “tür”leri içinde, felsefî duruşları bakımından da, dünyaya karşı takındıkları tavır/lar bakımından da, dünyanın, insanın ve kâinâtın başına gelenler ve şu dünya hayatının geleceği bakımından da, gerek sordukları sorular, gerekse -belki de daha önemlisi de- soru soruyor olmaları açısından birbirine en yakın iki insan “tür”ünden sözetmek gerekecek olursa, bu iki insan türünün iman eden insan''la inkâr eden insan olduğunu söyleyebiliriz.
İnkâr eden insan''la iman eden insanı buluşturan ince, ince olduğu kadar da derince bir nokta var: İnkâr eden insan da, iman eden insan da, Allah''ın iradesine teslim olmaları bakımından “müslim”dir.
“Nasıl yani?”, diye soruyorsunuz, biliyorum… Şöyle: İman eden insan da, inkâr eden insan da iradelerini bilfiil ve bilhâl hayata ve harekete geçirme kaygısına sahip olduklarını gösterdikleri için, “müslim”dirler.
Buradaki kilit kavram, kaygı kavramı; kilit hâl ise, kaygı sahibi olma hâlidir.
Bihakkın mümin olan insan''ın da, gerçekten münkir olan insan''ın da en temel ortak özelliği, eşyanın isimlerini / hakikatlerini öğrenmelerine aracılık eden akıl ile, eşyanın isimlerini fiile dönüştürerek kuvveden fiile geçirmelerine aracılık eden irade kabiliyetlerini kullanabilecek kıvamda yaşıyor, varoluyor olmalarıdır. Akıl ve iradesini kullanan, kuvveden fiile, fiilden hâle dönüştüren insan, ister inansın, ister inkâr etsin “kul” olmuştur artık. Allah''ın kulu olma fikrini inkâr eden insan, bu inkârında ne kadar ileri giderse, kul olma''nın iki temel özelliğini, akıl ve irade kabiliyetlerini kullanarak bu inkâr fiilini yerine getirdiği için, “kul” olmanın eşiği diyebileceğimiz ilk mertebeyi o ölçüde ileri derecede veya ölçekte aşmış, ayağını basabileceği ilk noktaya ulaşmış olur.
Allah''a isyan eden insanın bu fiili, “kul” olarak yaratılma gereğinin bir ürünüdür. Çünkü insan, aynı zamanda, isyan edecek niteliklerle donatılmıştır.
Ama inkâr eden insan da, iman eden insan da, iman veya inkâr eylemlerini sonsuza kadar sürdüreceklerine dair bir garantiye sahip değildirler. Nice inkâr eden insan, sonradan iman etmiş veya bu dünyadan mümin olarak gitmiştir; nice iman eden insansa inkâr etmiş, bu dünyadan münkir olarak gitmiştir. Yani inkârın da, iman''ın da mutlak sûrette garantisi yoktur; bizim münkir ya da mümin olarak bu dünyadan gideceğimize dair elimizde herhangi bir garantiye, garanti belgesine sahip değiliz.
İyi ki sahip değiliz; o zaman, hayat manasını yitirir ve dururdu. O yüzden, Bediüzzaman, “cennet ucuz değil, cehennem de lüzumsuz değil” derken, bu gerçeği, münhasıran da, bu dünya hayatındaki insanın varoluş serüveninin anlamını özlü bir şekilde özetler.
Bu nedenle, “kul” olmak, ister mümin, isterse münkir olsun, insan için özgürleşmenin hem yegâne kaynağı, hem de tek garantisidir. Türkiye''de seküler çevrelerin “kul” kavramını “köleleşmek, iradeyi yok etmek” olarak algılamaları onların ne kadar sığ ve pejoratif bir zihin ve algılama yapısına sahip olduklarının çarpıcı bir göstergesi olarak görülebilir yalnızca.
Kul, ister inansın, ister inkâr etsin Allah''ın kendisine lutfettiği insan olma kabiliyetlerini hatırladığı, unutmadığı, kuvveden fiile, fiilden hâle dönüştürebildiği oranda özgürleşir. Ama bu eylem, Allah''ın iradesine tam teslim olan mümin kişide, Allah''ın dışındaki her tür varlığa, nesneye, fikre teslim olmak biçiminde değil, kul olduğu bilinciyle, onların yaratılış özelliklerine sonuna kadar riayet ederek eşyayı “teslim almak” biçiminde tezahür ederken; Allah''ın iradesini inkâr ederek aslında bu eylemiyle bile Allah''ın iradesine teslim olan ama bunu inkâr etmeye kalkışan, Allah''ın iradesini kendi iradesiyle inkâr ettiği ölçüde kendi iradesine teslim olan münkir kişide ise eşyaya, nesnelere, arzularına, zihninin ürünlerine şu ya da bu şekilde de olsa (ama kesinkes Allah''ın iradesinin dışındaki -başta kendi iradesi olmak üzere- diğer iradelere veya nesnelere) “teslim olmak” şeklinde tezahür eder.
Tanrıtanımaz psikanalist Lacan''ın, “Tanrı inancını yitiren insan, artık her şeyi tanrılaştırmaya başlayan bir insandır” şeklindeki tespiti, bu açıdan oldukça zihin açıcıdır.
Her şeyin Tanrılaştırılabildiği, Tanrı''nın tanınamaz hâle geldiği bir çağda yaşıyoruz. Tanrıtanımaz tanınmadan, Tanrı inancının ne demek olduğu gerçeğini tanımakta zorlanacağımızı idrak bile edebilmiş değiliz. O yüzden, inancı da, inkârı da unutmakla malul çağın insanının, Tanrı inancını neden yitirdiği konusunda enine boyuna kafa yormakla mükellefiz.Bu milletin yasa yapması yasak mı arkadaş?
Yusuf Kaplan
29/03/2010 Pazartesi
Bu millet ne kadar tasalansa, ne kadar yasa boğulsa yeridir; ne kadar kafasının tası atsa hakkıdır bu milletin: Hâlâ kendisinin, kendi irade ve taleplerine göre, kendi özelliklerine ve özlemlerine göre, kendi farklılıklarına ve derinliklerine göre kendi hayatını düzenleyebileceği, kendi imzasını, kendi adını taşıyan, kendine ait bir yasa yapması yasak bu milletin çünkü.
Kurduğum cümlenin fincancı katırlarını ürküteceğini biliyorum. Ben de bu cümleyi fincancı katırlarını az biraz olsun ürküteyim diye kuruyorum zaten. Zira hiç taktıkları yok milleti hâlâ! Tınmıyorlar bile!
Mevcut yasa yapma girişimlerinin, milletin kendi özelliklerini ve özlemlerini, irade ve taleplerini hiçe sayan, ülkeyi, tastamam baas rejimlerini, demir perde ülkelerinin milletin burnundan getiren zorba, dayatmacı sistemlerini andıran fâili cinayetlerin, saçma sapan yasakların, inanılmaz gerilimlerin, ardı arkası kesilmeyen yapay kavgaların arenası hâline getiren ilkel, zorba, zoraki, anakronik, barbar girişimler olduğunu göremiyor ya da görmemekte direniyor ülkenin kaderine haksız ve vicdansız yöntemlerle, keyiflerine göre hükmeden azgın azınlık.
O yüzden bu ülkede farklılıklara dün olduğu gibi bugün de, yarın da hayat hakkı tanıyabilmemiz, bütün farklılıkların kendilerini kendileri olarak ifade etmelerine imkân verebilmemiz ve topyekûn bu ülkenin parlak yarınlarını inşa edebilmemiz için, artık milletin özünü, özelliklerini, özlemlerini, beklentilerini dikkate alan bir yasa yapmanın zamanı çoktan geldi de geçiyor bile.
İşte bu nedenle, fincancı katırlarını ürkütmek ve milletin burnundan getirdiklerini hatırlatmak zorundayız birilerine.
“Aman fincancı katırlarını ürkütmeyelim” diye diye bugünlere gelmedik mi? “Sakın fincancı katırları ürkmesin”, dediğimiz içindir ki, bu ülkede birileri, küçük ve azgın bir azınlık bu ülkeyi babalarının tapulu arazisi, çiftliği gibi keyiflerine göre tepeden şekillendirme, yönlendirme, yön verme hakkını devredilemez, dokunulamaz, sorgulanamaz bir hak olarak görmüyorlar mı?
Bir ülkenin kaderine, o ülkenin kolektif hafızasını, tarihsel benini, derûnî ruhunu, zengin tarihini oluşturan milletin kendisi çeki düzen verebilir; meşruiyeti kendinden menkul, zorba, jakoben, tepeden inmeci, “ben yaptım oldu bitti”ci, saçma sapan yasaklarla milleti hayatından bezdirici, azgın bir azınlık değil.
Yasalar, millet içindir. Ve yasaları millet yapar. Milletin yapmadığı bir yasa, eninde sonunda milleti yasa boğar; burnundan getirir milletin, canına tak dedirtir, kafasının tasını attırır.
Yasa, milletle yapılan bir sözleşmedir. Sözleşme, milletin temel özelliklerinin, özlemlerinin, vazgeçilemez, devredilemez özgürlüklerinin ve haklarının özü ve özeti olmak zorundadır.
Ama Türkiye''de millet, bugüne kadar kendi yasasını kendisi yapamadı hiçbir zaman. Milletin temel özelliklerini, özlemlerini, devredilemez, vazgeçilemez özgürlüklerini ve haklarını hiçe sayan, eli sopalı, meşruiyeti kendinden menkul azgın bir azınlık milletin kendi yasasını yapmasına izin vermedi. Ve millete “yasa''n budur; bu yasaya uymak zorundasın; sana yasa masa yapmak yasak” denildi bugüne kadar. Ve milletin kendi yasasını kendisinin yapması yasaklandı zorba yasa/k/larla sürekli olarak.
Hâlâ millet yasa yapamaz, diyor birileri. Milletin kendi yasasını yapmasına izin verilemez, göz yumulamaz, diye bağırıp çağırıyorlar her Allah''ın günü.
Oysa Türkiye''de milletin yasa filan yaptığı yok. Yasada birkaç küçük değişiklik yapmaya çalışıyor Türkiye. Buna bile tahammülleri yok bu sömürge kafalı azgın azınlığın.
Türkiye, yasasını milletin yapmadığı, yapamadığı, yapmasına izin verilmeyen tek demir perde ülkesi olmayan demir perde ülkesi hâlâ!
İyi de, zulümle, zorbalıkla, dayatmayla, üstelik de milletin kendi yasasını kendisinin yapmasını yasaklamakla nereye kadar gidebilir ki bir ülke?
O yüzden fincancı katırlarını ürkütmek ve bir milletin kendi yasasını kendisinin yapmasının en tabiî hakkı olduğunu tekrar tekrar hatırlatmak zorundayız vesselâm!Öncesiz; öncesiz olduğu için de sonrasız
Yusuf Kaplan
5/04/2010 Pazartesi
Modern Batı uygarlığı, bir "hümanizm" projesi olarak başladı. Sanıldığının aksine "hümanizm", insancıl bir dünyanın kurulması çabası değildir. Kilise çağları boyunca, iradesi, duyguları, aklı bastırılan insanın her türlü kilise otoritesine başkaldırması ve her türlü otorite, meşrûiyet ve hegemonya kaynağının Kilise''nin elinden alınarak insana devredilmesidir hümanizm.
Önceden bizzat tanrılaştırılan, Tanrı''nın rolünü Tanrı adına da olsa üstlenen, sorgulanamayan Kilise''nin bu tanrısal rolünün insanın eline geçmesi, dolayısıyla insanın her şeyin ölçüsü ve ölçütü katına yükseltilmesi girişimidir.
Hümanizmle temelleri atılan modernite projesi, beklenildiği gibi, insanın, insanca bir dünya kurmasıyla sonuçlanmamıştır. Bizzat insanın kendisini bile yok etmiştir. Önce sanatta ve düşüncede modernizm hareketiyle başlayan, sonra da postmodern düşünürlerin, sanatçıların geliştirdikleri söylem, artık insanın ve her şeyin sonu fikrine dayalı, varlığa ve hakikate varoluşsal bir saldırıyla sonuçlanan, bu darboğazdan nasıl çıkılabileceğini gösteremeyen eylemsiz bir söylemdir. İnsanı opaque''leştiren / donduran, grotesk''in, pathos''un, estetize ayartıların ve yokoluş biçimlerinin eşiğine fırlatan bir bitiş ve yitiş noktası.
Modernite, sonunda insanı da, Tanrı fikrini de, tabiatın aşkınlığı fikrini de yok etti ve insanı, gezegenimizi, medeniyetleri geleceksizleştirdi. O yüzden, postmodern zaman da, postmodern mekân da, öncesizlik ve bunun kaçınılmaz sonucu olarak da sonrasızlık fikrine dayalı, geçmiş ve gelecek zaman duygusunun iptal edildiği, her şeyi genişletilmiş tek bir geniş zaman duygusuna hapseden, her şeyin mübah olarak algılandığı, bütün değerlerin değersizleştirildiği, bütün anlamların anlamsızlaştırıldığı, bütün hafızaların hafızasızlaştırıldığı, bütün eylemlerin, iradelerin ayartıcı, baştançıkarıcı söylemlerle ve eylemlerle sanallaştırıldığı bir zamansızlık ve mekânsızlık hâlidir. Bir yersizlik ve yurtsuzluk durumudur. Bir duyarsızlaşma, hissizleşme, insansızlaşma, vicdansızlaşma, niteliksizleşme, yüzeylere, yüzeyselliklere, niceliklere, araçlara, dizginlenemez arzulara, hazlara ve hız biçimlerine teslim, mahpus ve yok olma biçimidir.
Hümanizmle birlikte başlayan modern Batı uygarlığının seküler bir meydan okuma olması, düşüncede, sanatta ve hayatta yepyeni çiçeklenmelerin, zenginleşmelerin, derinleşmelerin, keşiflerin, mükâşefelerin, karşılıklı olarak vareden çok yönlü konuşmaların, buluşmaların yaşandığı bir fütûhat (açılımlar dizisi ve ufku) olmasını engellemiştir modernliğin.
Sekülerlik, modern Batı uygarlığının icat ettiği dinin adıdır: Tanrısı insan olan; varoluş alanı sadece bu dünyaya ayarlı; ufku burayla ve şimdiyle sınırlı; insanı, insanın varoluş mecrasını fizik dünyaya kilitleyerek tastamam bir yokoluş macerasına dönüştüren bir paganizm ve barbarlaşma biçimidir.
Sekülerleşme, insanın, başta kendisi olmak üzere, Tanrı''yla ve kâinât''la ilişkisini tersyüz ettiği için, insan, kaçınılmaz olarak ontolojik güvensizlik duygusu yaşamaya, Foucault''nun deyişiyle, "modernlik hapishanesi"ne hapsolmaya mahkum olmuş; bu dünyayı, dolayısıyla hayatı güç ve çıkar ilişkilerinin, dizginlenemez arzu ve haz biçimlerinin tatmin edildiği; insanın aşkın özelliklerini, vicdanını, duyarlıklarını aşındıran; insanın diğer insanlarla, varlıklarla ve kâinâtla ilişkilerini yalnızca kontrol ve kolonize etme güdüleri üzerine kuran ve sonuçta insanı da yok eden darwinyen bir barbarlıklar dünyasının, materyalist bir çatışmalar ve çıkarlar anaforunun ortasına fırlatmıştır.
Modernlik, bir unutma biçimiydi. İnsanın, kendisini ifade edebilmesi ve gerçekleştirebilmesi için, öncesini unutması gerekiyordu. Sonuçta, nevzuhûr bir varlık türü çıktı ortaya. Tarihte ilk defa, insanın tanrılaştığı, tanrılaştığı ölçüde de barbarlaştığı, vicdanını, duyarlıklarını yitirdiği, hayatı güç, çıkar ve haz ilişkileri arenasına dönüştüren zavallı bir varlık türü.
Öncesi yoktu bu insanın. Kendisinden önceki bütün insanlık birikimlerini ya yok etmişti; ya da dümdüz… Öncesi olmadığı, öncesiz olduğu için de, sonrasızlıkla malul şimdi. Buraya ve şimdiye, benine ve bedenine hapsolmuş durumda. Aslâ mutlaklaştırılamayacak ve ilahlaştırılamayacak hususiyetlerle yaratılan benini ve bedenini mutlaklaştırdığı için, insan, özne olma özelliklerini de yitirmiştir. Beninin ve bedeninin, dizginleyemediği arzularının, ayartılarının, barbarca dürtülerinin, ruhsuzlaşmış hâllerinin kulu ve kölesi olmaktan kurtulamıyor ve özneleşemiyor o yüzden.
İnsanın özneleşebilmesi, özgürleşebilmesi, yeniden varolabilmesi için, ontolojik güvensizlik duygusunu aşması gerekiyor. Bunun yolu ise, Tanrı, Kâinât ve bütüncül insan fikrinden oluşan büyük varlık zincirini hatırlayabilecek derinlikli bir yolculuğa çıkabilmesinden geçiyor.Kültürde yoksanız, yoksunuz
Yusuf Kaplan
12/04/2010 Pazartesi
Türkiye, sessiz ve derinden büyük bir kültürel yokoluşun, çölleşmenin, hatta intiharın eşiğine doğru sürükleniyor… Her şeyi, güç ve çıkar ilişkilerinin arenası demek olan siyasete indirgediğimiz, endekslediğimiz için, yaşadığımız kültürel yokoluşu, çölleşmeyi, intiharı göremiyoruz…
Hiç abartı filan yapmıyorum: Türkiye''nin kültürel genleri, kodları, anlam ve değerler haritası fenâ hâlde çözülüyor, tanınamayacak kadar tahrif ve tahrip ediliyor; ama hiçbir şey olmuyormuş gibi hareket ediyoruz… Ve kültürel alanı, kendilerinden başka kimseye geçit vermeyen, yalnızca köşe dönme iştihasıyla ve bu ülkenin kültürel kodlarını tahrip etme kaygısıyla hareket eden kültür magandalarına terk ediyoruz…
Eğer kültürel alanı boşlamamış olsaydık, bizim derinlikli ve incelikli kültürel kodlarımızı bize yeniden hatırlatan, hem dünyaya neler verebileceğimizi, hem de nasıl bir film dili geliştirebileceğimizi gösteren, dünyanın ayakta alkışladığı, Semih Kaplanoğlu''nun "Bal" filminin galasını yapacak para bulamaması gibi bizim için gerçekten yüzkarası bir duruma seyirci kalmazdık.
Eğer kültürel alanı terk etmemiş olsaydık, düşünce tarihinden, sanat tarihinden, estetikten zırnık kadar nasibi olmayan, fikir çilesinin ne demek olduğunu bilmeyen, sanatta büyük atılımlar yapma, çığır açma utkusunun ne tür köklü, derinlikli bir tutkunun ürünü olduğunu idrak edemeyecek kadar köşeyi dönmek gibi, üzerinde nefes alıp verdiği ülkenin kültürünü, değerlerini tarumar etmeyi bir marifet sanmak gibi ilkel dürtülerle hareket etmekten başka bir kaygısı, tasası olmayan kültür magandalarına kültür gibi bir ülkenin hayat-memat meselesi olan hayatî bir alanı terk etme aymazlığı göstermezdik…
Ve kültürümüzü dünyanın imrenebileceği, saygı duyabileceği, ayakta alkışlayabileceği, dolayısıyla taklitlerini üretmek için sıraya girebileceği, dünyaya Sinan ayarında, Yunus çapında, Mevlânâ enginliğinde, İbn Arabî derinliğinde, Merâğî, Itrî, Levnî, Fuzûlî, Bâkî, Şeyh Galip kıratında büyük isimler armağan edebileceğimiz çaplı, fikir çilesi çeken, sanatla insanın ve dünyanın önüne yepyeni ufuklar, fütûhâtlar / açılımlar sunabilen çaplı, öncü ve çığır açıcı düşünürler, sanatçılar, dehâlar yetiştirme kaygısı ile hareket eder ve bunun için tez elden büyük bir kültürel seferberlik başlatırdık…
Çağımız, daha önce görülmediği kadar kültürün belirleyici olduğu bir çağdır. Kültür; medyadan siyasete, gündelik hayattan sanatın bütün türlerine kadar hayatın yönünü, akışını, ruhunu, rengini belirleyen tek alan katına yükselmiştir insanlık tarihinde ilk defa.
Bugün dünya üzerinde hâkim olan ülkeler, bu hâkimiyetlerini öncelikle sinemada, televizyonda, müzikte, kültürün diğer alanlarında ürettikleri ürünlere, bunun için yaptıkları büyük yatırımlara, attıkları adımlara ve atılımlara borçlular. Sözgelişi, son on yıldan bu yana, Amerikan ekonomisinin birinci sırasını, kültür endüstrisi işgal ediyor…
Dünyada savaşlar, sanıldığı gibi, artık silahlarla filan kazanılmıyor… Öncelikli olarak "kültürel silahlar"la yapılıyor ve kazanılıyor… Dünyaya çeki düzen vermek isteyen ülkeler, önce kitlelerin zihinlerini medya, müzik, spor ve sanat endüstrileri aracılığıyla kültürel olarak işgal ediyorlar; kodluyorlar; formatlıyorlar; uysallaştırıyorlar; ondan sonra siyasete, ekonomiye ve silaha sarıldıklarında sonuç alabilmeleri kolaylaşıyor…
Sözgelişi, Amerika, dünya üzerindeki hâkimiyetini, aslâ gelişmiş, smart-teknolojisinin ürünü silahlara sahip olmasına borçlu değil… High-tech smart teknolojiler de son kertede kültürde, bilişim kültüründe atılan adımların ürünü zaten… Bugün Amerika, dünya üzerindeki hâkimiyetini, öncelikli olarak bütün dünyadaki kitlelerin "aç kurt gibi" tüketmek için saldırdıkları, zihinleri, zevkleri, beğenileri önceden ona göre kodlanan, formatlanan, uyumlulaştırılan ve ayartılan Hollywood endüstrisinin film, dizi ve müzik ürünlerine borçlu… Dünya insanlarını kütleler hâlinde mankurtlaştıran, ayartıcı, baştançıkarıcı, popüler ve vulger Amerikan kültürünün açkurtlaştırıcı, bağımlılaştırıcı, köleleştirici, konformistleştirici kültür ürünlerine…
Siyaseten iktidar olmak ama kültürel olarak hiçbir varlık gösterememek nasıl bir çelişkidir, anlayabilmek zor gerçekten. Üstelik de bu ülkenin köklü, derinlikli medeniyet birikiminin temsilcisi olan ve sadece bu ülkeye değil, dünyaya ihtiyaç duyduğu temel değerleri, anlam haritalarını sunması gereken insanların, bu ülkenin kültür hayatını bütünüyle ıskalamaları, boş bırakmaları, kültürel alanı kültür magandalarına terk etmeleri hiçbir şekilde anlaşılabilecek bir şey değildir.
Unutmayalım: Kültürde varlık gösteremeyen hiçbir toplumun bu dünyada varlık gösterebilmesi, dahası varlığını sürdürebilmesi bile artık imkânsızlaşmıştır.Bir tekvînî âyet, estetik mesele ve üstdil olarak Hz. Peygamber (1)
Yusuf Kaplan
16/04/2010 Cuma
Önce rahatsız edici, sarsıcı, sizi söyleme (söz''e), eyleme (fiil''e) ve varoluşa (hâl''e) kışkırtıcı bir soru sormam gerekiyor: Müslümanlar, içinde yaşadığımız şu ayartıcı yok oluş çağında, doğrudan Kur''ân''a ve Sünnet''e gidebilirler mi?
Gidemezler. İçinde yaşadığımız yokoluş çağı, Müslümanların doğrudan Kur''ân''a ve Sünnet''e gitmelerine izin vermez, vermiyor, böyle gittiği sürece de vermeyecek.
Müslümanların doğrudan Kur''ân''a ve Sünnet''e gidebilmelerini imkânsızlaştıran -birbiriyle yakından irtibatlı- iki büyük bariyer var: Birincisi, içinde yaşadığımız çağ. İkincisi de bizatihî içinde bulunduğumuz durum.
İçinde yaşadığımız çağ, herkesi teslim alan bir çağ: Bilinç dünyamızı da, bilinçaltı dünyamızı da doğrudan şekillendiren itici güç, İslâm değil; aksine duyuş, düşünüş, algılayış, davranış ve yaşayış biçimlerimizi, bütün küre ölçeğinde hâkim kılınan seküler anlam haritalarına ve anlamlandırma pratiklerine göre kodlayan, formatlayan, bizi, bütün insanlığı kendisine, kendi zeitgeist''ına, kendi dünyasına kapatan Batı kültürüdür.
Bu durumu, çağa çeki düzen veren, rengini, ruhunu veren Batı kültürünün, bütün insanlığı teslim aldığı, bütün insanlığın kendine özgü özelliklerini yok ettiği, kendine benzettiği, tanınamaz hâle getirdiği bir çağ körleşmesi, çağ tutulması, yeni-sömürgeleşme biçimi olarak adlandırabileceğimizi daha önce bu sütunda tartışmıştım.
İnsanlık tarihinde, daha önceki hiçbir dönemde, kendinden başka her şeyi, herkesi yok sayıcı ve yok edici, böylesine ürpertici bir felâket yaşanmamıştır. İnsanlığa yapılan en büyük saldırı, Batı uygarlığı dışındaki bütün medeniyetlerin tarihî yürüyüşlerinin durdurularak seküler Batılı kodlar tarafından teslim alınması, kendilerine özgü anlam haritalarının yerle bir edilmesi, yerinden edilmesi ve dolayısıyla insanlığa verebilecekleri bütün değerli şeylerin tahrif ve tahrip edilmesidir.
Sonuçta, çağa hükmeden, çağa hükmedecek bütün araçları da geliştiren ve bu araçları, yeni bir sömürgeci mantıkla kendisi dışında başka hiçbir kültüre, dine, medeniyete hayat ve varoluş hakkı tanımayacak kadar barbar, köleleştirici, zihinleri körleştirici bir şekilde kullanan Batı uygarlığının kodlarının bütün insanlığı teslim aldığı bir yokoluş sürecinden sözediyoruz.
Bu çağ, sadece Müslümanların değil, Batı dışındaki bütün dinlerin, medeniyetlerin ve kültürlerin hapishanesine dönüşmüş ve başka dinlerin, medeniyetlerin kendi paradigmalarıyla doğrudan irtibat kurabilme imkânlarını ve “mekân”larını yok etmiştir. O yüzden, bugün Hinduzim''in, Konfüçyanizm''in, Budizm''in ve İslâm''ın Batılı, sekülerleştirilmiş kodlamalara, formatlamalara maruz kaldıkları için dünyaya özgün şeyler söyleyebilmeleri imkânsızlaşmıştır.
Çünkü bu dinler veya medeniyetler, önce açık sömürgecilik sürecinde fiilen durdurulmuş; sonra da şu ân içinden geçmekte olduğumuz örtük, ayartıcı, bu yüzden de açık sömürgecilikten daha tehlikeli bu yeni sömürgecilik sürecinde bu medeniyetlerin “dilleri”, kavramları, dünya tasavvurları sekülerleştirilerek, semantik bir intihara tabi tutulmuş; böylelikle bu dinler veya medeniyetler, kendi özgün, sahici “dillerini”, kavramlarını yitirdikleri için, kendilerini ifade etmeye giriştikleri her girişim, kısa devre yapmakta, kendilerini sadece sekülerleştirilmiş, içi ve ruhu boşaltılmış seküler bir dille ifade etmekten başka bir şey yapamamakta; böylelikle çağa teslim olmaktan kurtulamamaktadırlar.
Bu yokoluş sürecinin tersine döndürülebilmesinin tek yolu var: Çağa teslim olmak yerine çağı teslim alabilmek…
Müslümanların içinde bulundukları durumun, önlerindeki ikinci büyük bariyer olduğunu söyledim. Müslümanlar, tıpkı diğer Batı-dışı medeniyetler gibi, maruz kaldıkları çağ körleşmesi nedeniyle ontolojik evsizlik ve epistemolojik yırtılma açmazıyla karşı karşıyalar.
Hem bilinç ve bilinçaltı dünyamızı teslim alan çağ körleşmesi, hem de iliklerimize kadar yaşadığımız ontolojik evsizlik ve epistemolojik yırtılma hâli, bizim doğrudan Kur''ân''a ve Sünnet''e gidebilmemizi imkânsızlaştırıyor: Çağa teslim olmak yerine çağı teslim alabilmenin; dolayısıyla ontolojik evsizliği ve epistemolojik yırtılmayı aşabilmenin yolu, tıpkı Efendimiz''in yaptığı gibi “ümmîleşmek”ten geçiyor.
Peki, “ümmîleşmek” ne demek? Fahr-i Kâinât olarak yaratılan Efendimiz''i (sav), bir tekvînî âyet, estetik mesele ve üstdil olarak görebilmek demek. Bizzat Kitabımız tarafından şâhit, mübeşşir ve nezîr sıfatlarıyla tavsif ve tarif edilen Hz. Peygamber''i anlayamadığımız sürece, çağı da, İslâm''ı da aslâ anlayamayacağımız gerçeğini anlayabilmek… Tıpkı İbn Teymiye''nin yaptığı gibi…
Bu meseleye pazartesi günü de devam ediyoruzBir tekvînî âyet, estetik mesele ve üstdil olarak Hz. Peygamber (2)
Yusuf Kaplan
19/04/2010 Pazartesi
Hepimiz bir “dünya”nın içine doğarız. Şu veya bu “dünya”nın içine doğuyor olmak bizim elimizde değil. Ama elimizde olan bir şey var: İçine doğduğumuz “dünya”daki varlıklarla irtibata geçmek, bu dünyaya çeki düzen vermek, bu dünyada herkese hayat sunacak şekilde hakikatin hâkim olmasını sağlamak… İşte bütün bunlar Allah''ın inayeti, takdiri ve lutfuyla bizim yed-i kudretimize (kudret elimize) verilmiştir.
Allah''ın insanı yaratması ve yalnızca insana eşyanın isimlerini (hakikati) öğretmesi, emanet etmesi; başka bir ifadeyle, varlığın ve hakikatin vücut buldurtulması ameliyesinin insana verilen emanet, ubûdiyet ve hilâfet yükümlülüklerini bizzat insanın bihakkın yerine getirmesiyle imkân dâhiline girdirilebilir olması … işte bu bütün bunlar, yaratışın ve yaratılışın bütün aşamalarında “estetik” bir işlemin cârî olduğunu, cereyan ettiğini gösteriyor bize.
Şöyle ki: Genelde yaratılışın ve varlığın tahakkuku, özelde ise hakîkatin vücuda gelebilmesi, hayat olabilmesi ve herkese, her şeye hayat sunabilmesi Allah''ın Celâl ve Cemâl sıfatlarının tecellî etmesiyle mümkün olabiliyor. Allah''ın Cemâl sıfatının, Celâl sıfatının bütün işlemlerini de içermesi, âyette de bizzat işaret edildiği üzere, “Allah''ın Rahmet''inin gazabını geçmesi, her şeyi ihata etmesi”, gerek yaratış ve yaratılış sürecinde, gerekse hakikatin hayat kazanması sürecinde, Allah''ın Sâni'' isminin hem bizzat kendi yaratmasında, hem de insanın yapıp ettiği her şeyde tezahür ettiğini gösteren alâmetlerdir. İlim de, âlem de, âlim de bu yaratış eyleminin meyveleri, nimetleridir.
“Allah güzeldir (cemîl''dir) ve güzeli sever” temel ilkesi mucibince, yaratma fiili de, yaratış süreci de, hakikatin vücut bulması, hayat sunması süreçleri de “estetik”tir ve Allah''ın Cemâl sıfatının tezahürüdür. Varlık ve hakikat ancak Allah''ın Cemâl sıfatının tecellî ettirilmesiyle vücut bulabilir ve hayatiyet kazanabilir. Allah''ın Cemâl sıfatının en mükemmel şekilde tecellî ettiği en kâmil varlık Fahr-i Kâinât olan Efendimiz (sav)dir.
İşte bu nedenledir ki, Efendimiz''in, hakikati, hayat buldurtması, hayat oldurtması ve hakikatin her şeye ve herkese hayat sunmasını sağlaması esas itibariyle hem estetik bir meseledir, hem de estetik bir işleme dayanarak gerçekleştirilmiştir.
Bütün bunları “şık cümleler kurmak”, “entelektüel hava atmak” filan gibi basit kaygılarla söyleyecek biri değilim ben. Bunu özellikle hatırlatmak istiyorum. Benim temel meselem, uykularımı alıp götüren asıl kaygı şu: Biz, İslâm''a nasıl yeniden hayatiyet kazandırabileceğiz? İslâm''ın bütün insanlığa yeniden hayat sunabilmesini, ruh üfleyebilmesini nasıl sağlayabileceğiz?
İçinde yaşadığımız çağın, bizi, hem bilinç, hem de bilinçaltı düzleminde teslim aldığını, dolayısıyla müslümanların İslâm''la, (Batı dışındaki bütün diğer dinlerin müntesiplerinin de kendi dinleriyle, medeniyet dünyalarıyla) doğrudan irtibat kurabilmelerini imkânsızlaştırdığını görebilecek zihnî bir ufuktan yoksun olduğumuzu bile idrak edebilecek düzeyde değiliz henüz.
Bu çağın körleştirdiği zihnimizi özgürlüğüne kavuşturabilmenin tek yolu, tıpkı Efendimiz''in “şâhit” sıfatının gereği olarak yaptığı gibi, içinde yaşadığımız çağı da, bütün beşerî çağları da tanıyarak, bütün beşerî çağlardan ve çağrılardan arınmaktan, özgürleşebilmekten, beşerî çağları ve çağrıları teslim alabilecek, aşabilecek bir varoluş düzlemine çıkabilmekten, kısacası “ümmîleşebilmek”ten geçiyor.
Burada söylemeye çalıştığım bir başka şey de, İslâm medeniyetinin varoluşsal bir kriz yaşamasına yol açan temel meselenin, İslâm düşüncesinin tarih boyunca tenzîhî boyutu önce çıkarması, teşbîhî boyutu gözardı etmesi gerçeği olduğuna dikkat çekmektir.
İşte bu açmazı aşabilmenin yolunun, tekvînî bir âyet olarak doğrudan Efendimiz''i, Efendimiz''in özelliklerini, İslâm''ı hayata geçiriş süreçlerini derinlikli bir bakışla kavrayabilmekten geçtiğini düşünüyorum.
Bunun için hem Efendimiz''i, hem de yükümlülüğünü yerine getiriş biçimini, estetik bir mesele olarak kavrayabilmemiz gerekiyor. İşte o zaman, İslâm düşüncesinin tarih boyunca yaşadığı açmazı da, yaşadığımız medeniyet krizini de nasıl aşabileceğimizi görebilmemizin imkân dâhiline girebileceğini düşünüyorum acizane.
O hâlde izini sürmemiz, üzerinde kafa patlatmamız gereken soru çok açık: Efendimiz''i ve yaptıklarını estetik bir mesele olarak görmek ne demek?
Yerim bitti; o yüzden asıl söyleyeceklerim, Cuma günkü yazıya kaldı… Ayrıca sinemada bu meselenin nasıl çarpıcı bir şekilde çözümlenebileceğini genelde İran sinemasının, özelde ise Semih Kaplanoğlu sinemasının zihin açıcı bir şekilde gözler önüne serdiğini de tartışacağımı hatırlatmak isterim…
Kur"ân"ın bize “konuşabilmesi” için...
Yusuf Kaplan
23/04/2010 Cuma
Çağı anlamadan İslâm''ı, Hz. Peygamber''i anlamadan ise çağı da, İslâm''ı da anlayamayacağımızı kavrayabilmiş değiliz. Bu yakıcı gerçeği kavrayamadığımız sürece, Kur''ân''la / İslâm''la doğrudan irtibat kuramayacağımızı idrak etmekten çok uzağız hâlâ.
Oysa, modernliğin geliştirdiği seküler meydan okumanın da katkısıyla zuhûr eden fetret dönemi''ndeki ontolojik evsizleşme ve epistemolojik kırılmanın, İslâm''la (ve diğer kültürlerle) sahici değil, simülatif / sahte, yapay, yüzeysel ilişkiler kurmamıza yol açması, bu medeniyet buhranı sürecinde Kur''ân''la ve İslâm''la ilişki kurma girişimlerinin geri tepmesi, tespitlerimi doğruluyor.
Meselemiz, Kur''ân''a ve Sünnet''e gidebilmek meselesi. Ama içinde yaşadığımız çağın kendine özgü açmazları, (bilinç ve bilinçaltı dünyamızın önüne ördüğü kalın duvarlar, bariyerler, henüz göremediğimiz devâsâ engeller) Kur''ân''a ve Sünnet''e gitme girişimlerimizin kısa devre yapmasına yol açıyor. Öyle ki, bu bağlamda yaptığımız çağrılar, Kur''ân''ın ve Sünnet''in çağrısıyla ilgisi olmayan, aksine, içinde yaşadığımız ve ne olduğunu, nelerden oluştuğunu, Kur''ân''a ve Sünnet''e gitme çabalarımızın önüne ne tür tersyüz edici bariyerler ördüğünü kavramakta zorlandığımız, çağın çağrıları aslında. Kur''ân ve Sünnet''in değil.Afgânî''den, Abduh''tan bu yana gelişen bütün İslâmcı hareketler, bizi görünüşte, “doğrudan” Kur''ân''a ve Sünnet''e çağırıyor; ama gerçekte Kur''ân''a ve Sünnet''e mi çağırıyor; yoksa farkında olmadan bizatihî çağın kendisine mi? Ne yazık ki, bizatihî içinde yaşadığımız çağ''a çağırıyor.
Gerçek bu; ama biz bu gerçeği görebilecek idrak, tefrik, tefekkür, tefhim, tedebbür, taakkul ve tezekkür kabiliyetlerinden yoksunuz.
Kur''ân ve Sünnet''e gitmeyi hedefleyen çağrı/ları/mızın dili, Kur''ân''ın ve Sünnet''in dili değil, aksine, çağın çağrısının dili: İslâmî bir dil değil, seküler bir dil.
Modernliğe reaksiyon olarak kurulan ama tam da reaksiyon olmasından ötürü, bizzat modernliğin geliştirdiği aksiyonun varolduğu, varlığını hayata kazıdığı seküler vasatın içinde, bu vasatın duyuş, düşünüş, algılayış, yaşayış ve zihin setleri tarafından belirlenerek vücut bulan, bu vasatı fark etmediği ve terk etmediği sürece de ne kadar reaksiyon gösterirse o kadar bu vasatın hem ifadesi, hem de ifade edicisi söylemlerin, formların ağlarına takılmaktan, dolayısıyla bu vasatta üretilen aksiyonu daha aktüel hâle getirmekten, yeniden-üretmekten ve sonuç itibariyle meşrûlaştırmaktan kurtulamadığını, kurtulamayacağını fark edemeyen reaksiyoner veya savunmacı modernist / seküler bir dil İslâmcı/lık/ların Kur''ân ve Sünnet çağrılarının dil/ler/i.
O yüzden, bizi bir yandan Kur''ân''a ve Sünnet''e çağırdığını iddia ediyor; öte yandan da geliştirdiği çağrının “modernizmin yegâne alternatifi İslâm''dır” gibi son derece marazî, şizofrenik, patetik bir dil kullandığını ve bu dilin bizi Kur''ân''a ve Sünnet''e değil, bizzat içinde yaşadığı çağa çağıran, içinde yaşadığı çağda hükümran olan seküler algılama ve varoluş vasatını bir kez daha -ama tersinden- yeniden üreten ve meşrûlaştıran bir dil olduğunu göremiyor.
Özetle… İçinde yaşadığımız çağın bütün insanlığın bilinç ve bilinçaltı dünyalarını belirleyen, şekillendiren ve yönlendiren tek zihin kalıbını ürettiğini, bu seküler zihin setlerinin başka bilinç ve bilinçaltı biçimlerini teslim alarak körleştirdiğini ve kararttığını; ağlarını bütün insanlığın bilinç ve bilinçaltı biçimlerini devre dışı bıraktıracak kadar ördüğünü görmemiz ve kendimizi bu çağın ağlarından özgürleştirebilmemiz, kurtarabilmemiz … bu çağın içine girerek dışına çıkabilmemiz, bu çağı aşabilmemiz gerekiyor…
Bu çağın dışına çıkabilmenin şartının önce bu çağı bütün yönleriyle tanıyabilmekten, sonra da bu çağdan arınarak bütün çağları seferber edecek; bizi bütün çağların çocuğu, tanığı ve tanıdığı konumuna yükseltecek; bizim bütün çağların çocuğu, tanığı ve tanıdığı olmamızı sağlayacak bir düzleme çıkarabilecek peygamberî solukla donanmaktan geçiyor… Tek kelimeyle, ümmîleşmekten yani.
Ümmîleşemediğimiz sürece, Kur''ân bize aslâ konuşamayacak; aksine, biz, Kur''ân''a, içinde yaşadığımız çağın bize giydirdiği (bütün insanlığı hapsettiği) zihin kalıplarıyla konuşmaktan ve bu zihin kalıplarını, Kur''ân''ı, kafamıza göre, marazî, seküler zihin setlerine göre konuşturacak şekilde kullanmaktan başka bir şey yapmış olmayacağız hiçbir zaman…
Not: “Bir tekvînî âyet, estetik mesele ve üstdil olarak Hz. Peygamber” başlıklı yazıların üçüncüsünü yazmadan önce önceki hafta Özgün Duruş''ta yayımlanan bu yazımı biraz değiştirerek yayımlamanın yararlı olacağını düşündüm.Suç ve “Ceza”: “Nisbet” estetiği
Yusuf Kaplan
26/04/2010 Pazartesi
İnsanın yeryüzüne gönderilmesi, iki anlamda bir indirilme''dir: Birinci anlamıyla, insan, yere indirilmiştir. İkinci anlamıyla ise, insan, Allah''ın ruhundan üfleyerek kendisine bir emanet tevdî ettiği belli bir görevle yeryüzüne gönderilmiştir.
İnsanın yaratılış ve varoluş süreçleri bir “gerilim” üzerine bina edilmiştir. Bu gerilim, öncelikli olarak insanın Yaratıcı''sından ayrılmasından kaynaklanan bir gerilimdir. Çünkü insan, isyan ederek, “sürgün” yemiştir, deyim yerindeyse…
Ama insanın “sürgün”ü, insanın “özgürleşme”sidir aynı zamanda… Ne ki, insan, görünüşte, potansiyel olarak, teoride özgürdür; ama gerçekte, pratikte her zaman özgürlüğünü bizatihî kendi arzularına, bencilliğine, zaaflarına teslim olarak kendinde, kendisiyle yitirebilecek kadar bıçak sırtında bir özgürlük sahibidir yalnızca: İnsanın özgürlüğü, mutlak bir özgürlük değildir yani: Her ân kendini kendi eliyle kaybedebilecek, özgürlüğünü kendi eliyle yok edebilecek niteliklere sahip, nisbî olarak özgür bir varlıktır.
Eğer kendisini, Yaratıcı''ya nisbet ederek, Yaratıcı''yla münasebet içinde olarak, Yaratıcı''ya mensup olarak varetme ve varolma yolculuğunun içinde bulursa, özgürlüğü elinin altından kayıp gitmez. Yok eğer kendisini, Yaratıcı''ya değil de, yaratılmış herhangi bir şeye nisbet ederek tarif eder, hayatını da ona göre idame ettirmeye çalışırsa, kendi “idam”ını / yok oluşunu hazırlar; özgürlüğünü yitirir bu “münasebetsiz” davranışından ötürü…
İnsanın “özgürleşme”si, “varolabilme”si demektir. İnsanın varoluşu ise, kendisini varedilenlere değil, Vareden''e bağlı ve bağımlı kıldığı zaman gerçekleşebilir. İnsan, kendisini, varedilmiş, yaratılmış herhangi bir şeye, nesneye, duruma, insana, kuruma vesaire bağlı ve bağımlı kılmaya kalkıştığı zaman, kendi olarak varolma imkânlarını ve “mekân”larını yitirmekten kurtulamaz…
Semih Kaplanoğlu''nun kendi sinemasını izah ederken, kendisiyle yapılan bir röportajda enfes bir şekilde ifade ettiği gibi, insan Yaratıcı''ya değil de, yaratılmışa yar olduğu zaman, varolamaz; aksine “varolma” imkânlarını yitirir.
Görüldüğü gibi insanın yaratılışı, yeryüzüne gönderilişi, yeryüzündeki hayatını sürdürüşü … bütünüyle estetiktir; estetik bir oluş ve varoluş yolculuğuna dayanır…
Burada estetiği, hem bediî, hem cemîl, hem ihsan, hem de “sanat” kavramlarının mânâ dünyalarını ihata edecek şekilde kullanıyorum.
İnsanın isyanından sonra “ceza” olarak yeryüzüne gönderilmesi, Allah''ın aynı anda Celâl ve Cemâl sıfatlarının tecellî ettiği bir yolculuğun gerçekleşmesidir: Allah, insana, yaratılış gâyesini, özelliklerini hatırlayabilecek nitelikler ihsan etmiştir. İnsan, Rabbini hatırladığı ölçüde kendini, kendi özelliklerini yitirmeyecek güzelliklerle, Rahman''ın Rahmet nefesiyle ve eliyle teçhiz edilmiştir.
İnsanın işlediği isyan suç''una Rahmet-i Rahman, iki anlamıyla da “ceza” ile mukabele etmiştir: Bilindiği gibi Arapça''da “ceza” sözcüğünün aynı anda iki zıt anlamı vardır: Birincisi, “cezalandırma”; ikincisi de, “ödüllendirme” anlamı.
Yani insan işlediği suçtan ötürü ebedî bir cezaya mahkum edilmemiş; Rahman''ın rahmet eliyle ve Cemâl sıfatının galebesiyle kul olmakla ödüllendirilmiştir. Yaratılan herhangi bir şeye değil, yalnızca Yaratıcı''ya kul olduğu zaman, insan, Allah''ın ruhundan üflediği, emanet ve hilâfet görevini yalnızca insan türüne yüklediği yükümlülüğünü yerine getirebilecek, gönderildiği yeryüzünde hakikati, adaleti, hakkaniyeti, sulhü ve selâmeti hâkim kılabilecektir.
İnsanın bütün bunları, kendi başına hareket ederek gerçeğe dönüştürebilmesi mümkün değildir. Tarih, insanın, kendisini “her şey” katına yükselttiği bütün zaman dilimlerinde, insanın kendisini sadece felâket dolu bir hayatın eşiğinde bulduğunu gösteriyor bize. İnsan, kendisini “her şey” katına yükselttiği andan itibaren hem kendi özgürlüğünü, hem de başkalarının özgürlüğünü ayaklar altına almaktan kurtulamıyor çünkü…
İşte Hz. Peygamber''in ayrıcalığı, hem elçi, hem de kul olmasıdır. Hz. Peygamber, en mükemmel kul olduğu içindir ki, kulun kullara, kurumlara, kurallara kul olmasının önünün nasıl tıkanabileceğini gösterebilmiştir bize. Bunu, ümmîleşerek, yani, kendisini yalnızca Yaratıcı''ya nisbet ederek, Yaratıcı ile münasebet kurarak, Yaratıcı''nın münasip gördüklerini varolabilmek için yegâne münasip hakikatler olarak ikame ederek gerçekleştirmiştir.
İnsanın kullara ve kul-yapımı kurumlara, kurallara ve putlara kul olmasının önüne geçilebilmesi sürecindeki en mükemmel timsal, Hz. Peygamber''in kendisi ve ortaya koyduğu misal''dir. Bu anlamda, insanın özgürleşmesinin tek garantisi bizatihî Hz. Peygamber''dir. O yüzden kâinâtın övüncü, kıvancı; âlemlerin rahmeti, dolayısıyla “yaşatıcısı” olarak tavsif edilmiştir.
Bu tartışmaya devam edeceğiz…
Türk Barış Düzeni"ne doğru... (1)
Yusuf Kaplan
7/06/2010 Pazartesi
Mavi Marmara gemisinin, Batılılar tarafından durdurulan tarihi denizden yürütmeyi başardığını söylemiştim.
Elbette ki, tarihin akışını bir gemiyle gerçekleştirilen başarılı bir “operasyon”a yüklemek son derece ucuzcu bir yaklaşım olur.
Benim burada altını çizmeye çalıştığım nokta şu: Mavi Marmara “operasyon”u, tarihin akışını değiştiren bir motor değil, bir kırılma ânına işaret eden dönüm noktalarından biridir.
Mavi Marmara hâdisesi, Türkiye ile İsrail ya da İsrail ile Araplar veya İsrail ile Filistinliler arasındaki gerilimin günyüzüne çıkmasından ibaret değildir. Çok daha köklü, çok daha büyük bir tarihî gerilimin gözle görülür bir niteliğe bürünmesidir bu: Bu hâdise, zorba, haksız, hukuksuz bir dünya düzeninin çöküşünün, daha âdil, daha barışçıl, hak ve hukuk ilkelerine dayanan yeni bir dünya''nın, yeni bir dünya düzeninin doğuşunun habercisidir: Bu yeni dünya düzeni''nin adı, Türk Barış Düzeni''dir…
Abartıyor muyum acaba? Aslâ…
Önce Türkiye''nin mevcut durumuna bakalım: Türkiye, mevcut hâliyle, kendi iç sorunlarını, kendi temel varoluşsal meselelerini kavrayabilmiş bir ülke olmaktan bile bir hayli uzak bir görünüm arzediyor… Gerçekten de, Türkiye, İslâm''la da, tarihî tecrübesiyle de, Batı dünyasıyla da ilişkilerini halledebilmiş, rayına oturtabilmiş değil… Türkiye''nin yönü, yeri, rotası, anlamı konusunda Türk elitokrasisi ve entelijansiyası arasında ürpertici bir kafa karışıklığı kolgeziyor…
Böyle bir ülkenin kurulmakta olan yeni dünya düzeninin kaptan köşküne geçeceğini söylemek, elbette ki, deli saçması bir şeydir…
İyi de, Türkiye, burada resmettiğim tablo''dan mı ibaret yalnızca? Eğer Türkiye''yi yalnızca Batılılaşan bir ülke olarak ya da yalnızca Ortadoğu ülkesi, Ortadoğu''nun lideri olarak görecek olursak, Türkiye''nin yeni bir dünya düzeninin kurulmasına öncülük edecek bir ülke konumuna yükseleceğini söylemek kesinlikle saçma olur/du…
Türkiye, ne yalnızca Batılılaşan, ne de yalnızca Ortadoğu''nun lideri olarak görülebilecek bir ülkedir… Türkiye, hem mevcut dünya düzeninin sürmesinin, hem de tarihe karışmasının imkânlarını elinde barındıran bir dünya aktörüdür… Gerek tarihî derinliği, gerek kültürel tecrübesinin zenginliği, gerekse stratejik konumunun belirleyiciliği açısından mevcut Türkiye''den çok daha büyük ve çok daha belirleyici bir ülkedir gerçek Türkiye…
Hâkim olmak, hükümran olmak tarihi yapmak için yeterli değildir. Tarih yapmayı, hâkim olmak, hükümran olmak olarak görenler, hâkim olmanın, hükümran olmanın bir neden, bir amaç, bir hedef değil, yalnızca bir sonuç olduğunu göremeyecek kadar tarihi insansızlaştıran zavallılardır…
Tarihin, yalnızca modernlikle birlikte, Batı hâkimiyetiyle birlikte, kapitalizmin hükümferma olmasıyla birlikte, hâkim olmak, hükümran olmak, her şeye hükmetmek olarak algılandığını unutmayalım…
Oysa İslâm, tarihi, insanın hükümran olduğu, hükmünü keyfine göre icra ettiği bir tür çatışma alanı olarak görmez, görmemiştir… İslâm, tarihi, insanın insanlığını, yükümlülüğünü, sorumluluklarını gerçekleştirebileceği bir varoluş ve varkılış alanı olarak görür; tarihi boyunca temelde böyle görmüştür…
O yüzdendir ki, yalnızca İslâm medeniyeti tarihinde başka dinlerden, inanç sistemlerinden, felsefelerden insanlar ve toplumlar, bir arada, adalete, hakkaniyete dayalı bir sulh düzeni içinde yaşayabilmişlerdir… Batı uygarlığı tarihi, başka dinlerin, kültürlerin, felsefelerin adalete, hakkaniyete, hukuka dayalı bir sulh düzeni içinde varolabildikleri bir tecrübe üretememiştir hiçbir zaman…
Pax Ottomana denen Osmanlı Dünya Düzeni, Pax Romana, Pax Americana gibi Braudel''in deyişiyle “silahlı barışa dayalı bir zorbalık düzeni” olmamış; sulhe dayalı, öncelikle gönülleri ve ruhları fetheden bir sulh düzeni olmuştur.
İşte Mavi Marmara gemisiyle gerçekleştirdiğimiz “operasyon”la yaptığımız şey, tarihte yaptığımız şeyin yeniden ete kemiğe bürünmesinden başka bir şey değildir: Bugün, şu ân itibariyle, tarihi, dünya tarihini bizim yaptığımızı bilin: Bugün, Batı ülkelerinin başkentlerinin sokaklarında zorbalara haykıran insanların kalpleri ve vicdanları da dâhil, bütün dünya ülkelerinin insanlarının kalplerinde, vicdanlarında taht kuran “şey” yalnızca biziz, biz…
Bunun ne denli muazzam ve muazzez bir şey olduğunu anlayabilmeniz için sadece şu soruyu sorun yeter: Acaba hangi sömürgeci Batı ülkesi, insanlığın kalbinde bu kadar içtenlikli, bu kadar derinlikli bir şekilde taht kurmayı başarabilmiştir?
Bu önemli tartışmaya devam edeceğiz…
Türk Barış Düzeni"ne doğru... (2)
Yusuf Kaplan
11/06/2010 Cuma
Birleşmiş Milletler''in (BM) İran''a yeni yaptırımlar getiren bir karar daha alması, zihinleri körleşmiş, sömürge kafasıyla hareket eden, Batı''ya karşı bön ve berbat bir aşağılık kompleksi duyan zavallı, acınası Türk entelijansıyasının adeta “bayram yapmasına” yol açtı…
Oysa BM''nin aldığı bu karara Türkiye''nin “hayır” oyu kullanması, Türkiye''nin gösterdiği onurlu, şahsiyetli, haysiyetli, ilkeli tavır ve kurduğu barış eksenli dil, yeniden şekillenmekte olan dünyanın hem itici gücünün kim/ler olabileceğini, hem de yeni bir dünyanın hangi ilkeler üzerinde yükselebileceğini bir kez daha gösteren önemli bir dönüm noktasına, kırılma anına işaret ediyor.
Bu karar, Soğuk Savaş''ın sona ermesinden sonra zoraki olarak icat edilen / dayatılan “yeni dünya düzeni” denen şeyin, çeyrek asırda tam anlamıyla düzensizlik ve yepyeni çatışma alanları ürettiğini, Türkiye''nin son üç-dört yıldan bu yana geliştirdiği çatışmaya, icat edilen krizlere ve gerilimlere, dolayısıyla kaba güce değil, bütün dünyada, barışın, işbirliğinin, gerçek özgürleşme koridorlarının açılmasına, hakkaniyetin, karşılıklı saygının ve işbirliğinin tesis edilmesine dayanan yeni bir dünyanın kurulmasının zorunlu olduğunu ve böylesi bir dünyanın kurulmasında orta ve uzun vadede en belirleyici, en güven verici, en güvenilir rolü Türkiye''nin oynayabileceğini bütün dünyaya bir kez daha göstermiştir.
BM''nin aldığı kararın, bütün dünyada Darwinyen ilkesizliklerin, gücü gücü yetene barbarlığının “sağduyu”, “uluslararası toplumun iradesi” olarak lanse edilmesi ve bunun da insanî, ahlâkî ve dünyada barışı, huzuru, adaleti, hakkaniyeti tesis edecek bir şeymiş gibi sunulmaya kalkışılması, insanlığın insanca bir hayat sürdürebilmesini imkânsızlaştıran ve insanlığı yepyeni haksızlıkların, çatışmaların, krizlerin eşiğine sürükleyen, insanlığa işgallerden, kaoslardan, kandan, gözyaşından, düzensizlikten başka bir şey sunmadığına bütün dünyanın tanık olduğu ürpertici bir haksızlık, hukuksuzluk, barbarlık düzeninin zoraki olarak devam ettirilmesi kaygısından başka bir anlam ifade etmiyor…
Bu karar, kısa vadede İran''ı cezalandırmayı amaçlıyor ama orta ve uzun vadede, insanlığın vicdanı olduğunu dürüst, ilkeli, barışçıl, dayanışmacı, adaleti, hakkaniyeti, hukuku eksene alan ve özellikle merkezinde bizim yer aldığımız dünyanın kaynaklarının bölge dışı güçler tarafından sömürülmesine zekice bir dille karşı çıkan, Asya''nın, Afrika''nın, Latin Amerika''nın halklarının kaderlerine -kendi hegemonyalarını pekiştirmek adına- keyiflerince çeki düzen verme ilkelliklerine karşı adaleti, hakkaniyeti, hukuku, bölgesel işbirliği projelerini öneren insanyüzlü, insan onurunu ve haysiyetini korumayı eksene alan politikalarıyla direnen Türkiye''nin önce bölgesel, sonra da zamanla küresel güç olma yolunda attığı emin adımları durdurmayı amaçlayan bir karardır…
Böylesi bir karardan ötürü, Başbakan Erdoğan''a ve Dışişleri Bakanı Davutoğlu''na mal bulmuş mağribi gibi saldıranların dünyaya kaba güçle, hukuksuzluklarla, işgallerle çeki düzen vermeye çalışan ve sadece haksızlık, hukuksuzluk, çatışma ve krizler üreten, miadını çoktan dolduran Batı hegemonyasının borazanlığını yapmaktan başka bir şey yapmadıklarını hatırlatmak isterim…
Güçlü olanın haklı ve hâkim olduğu sapkın Darwinyen ilkesizliğini zorla dayatmaya kalkışan bu küresel zorbalık düzenine karşı hakkaniyeti, hak ve hukuku, adalet ve barışı savunan, bu konuda bütün dünyada takdirle karşılanan adımlara öncülük etmeye başlayan hükümeti, Bediüzzaman''ın öğrencilerinden olduğunu zannettiğim Sinan Oğan''ın, Yalım Eralp''le aynı karenin içinde yer alarak Türkiye''yi bu zorba düzenin “emniyet sübapı” olmaya davet etmesi Bediüzzaman''ın kemiklerini sızlatacak bir savrulmanın, zihin kaymasının işaretidir.
Türkiye, bu karardan kısa vadede olumsuz etkilenebilir; ama bu haysiyetli duruşuyla, orta ve uzun vadede, barışın, adaletin, hakkaniyetin hâkim olacağı yeni bir dünyanın kurulmasında belirleyici bir aktör olduğunu dünyaya bir kez daha ispat etmiştir…
Batı''ya karşı edilgen, ezik, sömürge kafasıyla bakan Türk entelijansiyasına şunu hatırlatmakla yetiniyorum: Dünya, bu iki yüzlü, çatışmacı, yalnızca kaos ve kriz üreterek ayakta durabilen, darwinyen zorbalık düzenini daha fazla taşıyamaz… Bu düzeni zorla hâkim kılmaya çalışmak, dünyayı büyük çatışmaların, savaşların eşiğine sürüklemekle sonuçlanacaktır… İki dünya savaşı bunun çok çarpıcı iki göstergesidir…
Dünyanın, çatışmalara, haksızlıklara, hukuksuzluklara, zorbalıklara değil, barışa, adalete, hak ve hukuka çağıran bir fikrin hayata geçirilmesine ihtiyacı var… Ve bu fikrin bayraktarı, kendisini Ortadoğu''ya da, Batı''ya hapsetmeyen, yeni bir dünya ekseninin kurulmasına öncülük edebileceğini gösteren tarihî derinliğe sahip, maceralardan kaçınan ama küre ölçekli iddiaları dillendiren ve adım adım hayata geçirme iradesi geliştirebilen asil, dürüst bir Türkiye''den başkası olmadığı, olmayacağı bu kararla bir kez daha gün ışığına çıkmıştır…Yeni bir dünya kuruluyor... Türkiye"nin "öncülüğü"yle...
Yusuf Kaplan
14/06/2010 Pazartesi
Türkiye gibi son iki bin yıllık dünya tarihinin yapılmasında kilit rol oynayan bir dünya aktörü''nün yaklaşık iki yüzyıllık bir yalpalamadan sonra yeniden dünya tarihinin yapılmasında kilit rol oynayacak merkezî ülkelerden biri hâline gelmesi kaçınılmazdı…
Bugün Türkiye''nin, hızla değişen dünya dengelerini şekillendirme potansiyeline sahip olduğunu anlamakta zorlanan ve anlamak istemeyen iki tür entelijansiya var ülkemizde: 100-150 yıl öncesine kadar bizimle birlikte dünya tarihini şekillendiren İngiltere, Almanya, Fransa, Rusya gibi ülkelerde benzerine rastlanmayacak türden bir entelijansiya bu…
Neden yalnızca bizde var böylesine metamorfoz yemiş bir entelijansıya? Nedeni şu: Medeniyet kurucu ve tarih-yapıcı bir dünya aktörü olarak Türkiye''nin büyük bir medeniyet krizinin eşiğine sürüklenmesi… ve eksenini, iddialarını, rüyalarını, rotasını, dolayısıyla tarihsel derinliğini, medeniyet perspektifini ve entelektüel ufkunu yitirmesi…
Sonuçta, dünyanın sömürgeleştirilemeyen tek ülkesini, kendi kendini sömürgeleştirme aymazlığına soyunan yine dünyanın tek ülkesine dönüştürmesi...
Bu entelijansiya, Batı uygarlığını da, İslâm medeniyetini de, dünya tarihi içinde oynadığımız medeniyet kurucu, önaçıcı, öncülük yapıcı rolleri de bilemeyecek kadar özgüven kaybına uğrayan; derinlemesine tanıyamadığı, yalnızca nominal bir zihinle platonik bir aşk yaşamaya başladığı Batı uygarlığının posası çıkmış ürünlerine, görüntülerine, dış görünümüne, kabuğuna tuhaf bir aşağılık, eziklik kompleksiyle hayranlık duymaktan başkan bir şey yapamayan zihinsizleştirilmiş zihin hastalığıyla malul bir entelijansiyadır…
O yüzden son iki bin yıllık dünya tarihinde Asya''nın içlerinden Avrupa''nın içlerine kadar giden bir dünya aktörü olduğumuzu da; son bin yılda, Almanlar, Araplar, Farslarla birlikte dünya tarihinin yapılmasında kilit rol oynayan dünya aktörü olduğumuzu da; son beş yüz yılda, Almanlar, İngilizler, Fransızlar ve Ruslarla birlikte dünya tarihini şekillendiren beş dünya aktöründen biri olduğumuzu da; en önemlisi de, Avrupa''nın 1648 Westfalya Anlaşması''yla birlikte kurduğu "Avrupa Dünya Düzeni"nin İkinci Dünya Savaşı''ndan sonra tarihe karıştığını, Avrupa''dan boşalan yeri doldurmaya soyunan Amerika''nın kurduğu Pax Americana düzeninin, tarihin tanık olduğu en sığ, en derinliksiz, en vulger ve en çatışmacı düzenlerinden biri olduğunu da; son bir yüzyıldan bu yana, merkezinde bizim yer aldığımız coğrafya üzerinden dünyanın geleceğinin şekillendirildiğini de; hasılı bu "belirsizlikler çağı"nda haritaların yeniden çizilmekte olduğu, egemenlik alanlarının ve yöntemlerinin yeniden tanımlandığı bir zaman diliminde, dünyanın geleceğinin şekillendirilmesinde Osmanlı''nın adalet, ahlak, estetik ilkelerini yeniden hayata geçirecek tarihî derinliğe, kültürel zenginliğe sahip barış ve sulh düzeninin anahtarlarının bizim elimizde olduğunu da göremeyen zavallı, acınası, zihin körlüğü ve zihnî sömürgeleşme yaşayan bu entelijansiya, hükümetin, pergel metaforundan hareketle, Türkiye''nin bu tarihî derinliğini harekete geçirerek dünyanın belli başlı havzalarına aynı anda açılan ufkunu, merkez ülke olma iradesini idrak edemiyor ve entellektüel zavallılığını, teslimiyetçiliğini, ufuk darlığını gözler önüne seren bir primitiflikle "Türkiye eksen değiştiriyor" diye arabesk ve eurobesk ağıtlar döktürmekten kendini alıkoyamıyor…
Özetle… İnönü''nün diyebileceği gibi, yeni bir dünya kuruluyor ve Türkiye de kurucu bir aktör olarak bu dünyadaki yerini alıyor…
ZORUNLU BİR AÇIKLAMA
TVNET dışındaki kanallara çıkmama ezberimi bozarak geçen gün TekeTek''e çıktım… Katılımcıların, ilkel, ırkçı Arap, İran vs düşmanlıklarına daha fazla dayanamadım ve çok da iyi bilmediğim hâlde, "bu kadar hakaret ediyorsunuz ama Suud Kralı, Türkiye''nin büyük bir ekonomik krizin eşiğine sürüklenmeye çalışıldığı bir sırada Türkiye''yi bu krizden kurtaracak bir girişimde bulundu. Küfür değil; teşekkür etmeliyiz" dedim. Arap havzasına ticarî olarak açıldığımızı, Arap sermayesinin Batı''dan Türkiye''ye akmasını başardığımızı biliyorum… Ama Suudların Türkiye''ye spesifik olarak nasıl yardım ettiklerini bilmiyorum. "Kralın uçakla nakit para getirdiği" iddiasını da Türk basınından okuduğumu söyledim zaten…
Özetle… Ben gazeteci-mazeteci değilim… Bu konu da kesin olarak bildiğim bir konu değil… Çok iyi bilmediğim, başkalarından okuduğum bir şeyi, yapılan hakarete dayanamadığım için gündeme ben getirmiş oldum… Yanlış zamanda, yanlış yerde, çok emin olmadığım bir şeyi gündeme getirerek, hiç istemediğim halde, absürd bir şekilde gündem oluşmasına yol açtığım için başta izleyiciler olmak üzere burada zan altında kalan bütün "taraflar"dan özür diliyorum…
Açıkçası ne olduğunu çok iyi bilmediğim, bu tür saçma sapan meselelerle gündeme gelmek istemem… Dahası, gündeme gelmek gibi bir derdim filan da yok benim… Ben daha esaslı, daha derinlikli, daha kalıcı fikrî kaygıları olan bir adamım vesselam……….
.Ek misin, eksen mi?
Yusuf Kaplan
18/06/2010 Cuma
Nesin sen? Sen misin? Sen''de misin? Sen''in; ben''inin, bencilliğinin önünde seni durmadan sendeleten bir engel mi? Ek misin, eksen mi?
* * *
Eksen, her şeyin, etrafında döndüğü "sen"… Sen sensen, sendeysen, sendelemezsin. Eksen sensindir çünkü. Sen, sensizsen, sende değilsen, sendelersin; istesen de istemesen de…
Sen; benliğini, bencilliğini durdurduğun; benini kötülüğü emreden nefsinin elinden kurtararak kendini bulduğun ve buldurduğun; hayatı yaşanır kılan, anlamlı kılan, zenginleştiren, başkalarının hayatlarıyla buluşturan, başkalarının hayatlarına hayat katan, ruh katan insanın kendini, benini, bedenini ve bencilliğini aşmasını mümkün kılan ruhun korunaklı hâle getirdiği, kötülüklerden arındırdığı, insanı ve hayatı aşkınlaştırdığı temel varoluş ve hakikat kaynakları demek olan gönlün, kalbin, yüreğin, cesaretin, metanetin, basiretin, ferasetin, vicdanın ve aklın kapıları hem içe hem dışa, hem kendine hem başkalarına, hem görünene hem görünmeyene enlemesine ve boylamasına bütün derinliğiyle, bütün yönlerden sonsuza dek açılabildiği zaman Sen olur. Sen''i bir gül bahçesine çevirir; cazibe merkezi hâline getirir benini, benliğini, bencilliğini aşan, Sana ulaşan; sen''le, ben''le, o''nunla buluşabilen, farklı dillerle konuşabilen seni aşan aşkın sen: İşte eksen.
İşte o zaman sen; sen, sen''de ve sen''le olabilirsin; ben, ben''de ve ben''le olabilirsin, o, on''da ve onunla olabilirsin… İşte o zaman eksenini bulur, eken olabilir, eksen olabilirsin; esen sert rüzgârların önünde dimdik duran bir siper olabilirsin; yıkıcı ve yok edici fırtınalara karşı insanı düşmekten kurtaran, düştüğünde tutup kaldıran bir "koruyucu kalkan", bir "kurucu hakan" olabilirsin…
Toprak olmuşsundur artık… Ekin''in kaynağı, eksen''in dayanağı… Toprak gibi dingin, kendinden eminsindir artık… Zamanını, tohumun toprağa düşeceği mevsimi, en güzel ânı beklemeye koyulmuşsundur… Zaman sendedir ve sana emanettir artık… Zamanla dost olmuşsundur… Zamanın en yakın dostu, yolunu gözleyen en metin, en güvenilir, en verimli can ve ruh yoldaşı, gönül arkadaşı… Zaman sensindir, sendedir, seninledir ve senin elindedir artık…
Eksen sensindir: Tohumunu toprağa istediğin zaman düşürebilir, ekinini istediğin zaman, olgunlaştığını hissettiğin ân toplayabilirsin… Sen, artık öylesine vazgeçilmez bir eksensindir ki, tohumunu toprağa düşürdüğün ândan itibaren ruhun vecde gelir, vicdanla dolar, su denen hayat kaynağının vücut bulmasına gelir sıra: Ruhunun varoluş sesi ve diriliş neşvesi buhar denen mayayı karar; arzdan semâya içten bir haber salar, muhkem bir rabıta kurar; buhar su olur, can katar toprağa / sana / ekinine…
Senin toprak olmanı da, tohumu toprağa düşürmeni de, toprağa düşen tohumun ekin vermesini sağlayan suyla buluşmanı da mümkün kılan şey, işte bu asil ruhtur… Ruh sahibi olmandır… Ruhunu kollaman, ruhun üzerinde titremen, ruhunu kirletmemen, ruhuna tecavüz etmemen ve ettirmemen, ruhunu yok etmemen ve ettirmemen, hasılı ruhunu kaybetmemendir… Ruhunu kaybettiğin ân, bir ek''sindir sadece; eksen değil… Yalnızca bir ek… bir fazlalık, parazit, sığıntı, süprüntü…
Ruhunu kaybettiğin ân, ekseninin kayması mukadderdir… Sen''in ben''ine, bencilliğine, bedenine teslim olması, toprağın kuruması, suyun çekilmesi, tohumun sırra kadem basması, seni terk etmesi, kısacası, sen''in yalnızca bir ek olman, oraya buraya eklenen, sürüklenen bir yedek parça olman, varolamaman, yok olman: tek kader…
O hâlde, "Türkiye eksen mi değiştiriyor?" diye sormadan, ürkmeden, ürkütmeden önce, aynana bir bak ve "eklenen miyim, beklenen mi?" "ek miyim, eksen mi?" diye soruver kendi kendine, öncelikle ve içtenlikle…
* * *
NOT: Birileri, internet ortamında, "hükümet yalakalığı" yaptığımı söyleyip duruyor… Ben ve yalakalık yapmak ha? Hadi ordan be adam!... Hükümetin, yeni bir dünya''nın kurulması ve Türkiye''nin bu süreçte üstlenebileceği kurucu roller konusunda daha bu hükümet ortada yokken bir hayli dişe dokunur şeyler yazdım…
İkincisi, bambaşka bir bağlamda söylediğim ve çarpıtılarak abartılan uyduruk bir iddiadan ötürü özür dilediğim için, "hükümeti zor bir durumdan kurtardığım(!)" söyleniyor ve çirkin hakaretler ediliyor… Ne yani, absürd bir iddia yüzünden hükümetin ve ülkenin kaosun eşiğine sürüklenmesine göz mü yummalıydım? Biraz insaf ve vicdan lütfen…
Trilyonlarca liranın üzerinde oturup da hâlâ evi-barkı olmayan, yetimin, kimsesizin hakkını yedirmeme mücadelesi veren, yolsuzlukla kıran kırana savaşan, "tepedeyken" tepesi attığı zaman ceketini alıp gitmekte bir ân bile tereddüt etmediği defalarca ispatlanan bir insana "yalaka, kişiliksiz" diye hakaret eden kişileri insafa ve aynaya davet ediyorum…Çıkış Yolu: Siyasallaşma Değil, İslâmîleşme
Yusuf Kaplan
21/06/2010 Pazartesi
Nietzsche, cins adamdı; son büyük düşünürdü… Modernliğin temel açmazının nedenlerle sonuçları birbirine karıştırmak, sonuçları neden olarak görme yanlışlığı, yanılsaması üretmek olduğunu söylemişti…
Kürt meselesinde de biz, nedenlerle sonuçları birbirine karıştırdığımız için, bu meselenin nedenlerinin tespitinde ve nasıl çözümlenebileceği konusunda bugüne kadar hiçbir mesafe alamadığımız gibi, meselenin iyice içinden çıkılmaz hâl almasına, hatta tehlikeli boyutlar kazanmasına da engel olamadık…
* * *
En büyük yanılgımız, meselenin nedenlerinin de, çözüm yollarının da siyasette, siyasî yöntemlerde gizli olduğunu zannetmemiz… Bugün bu yanlışı, tartışılmaz bir doğruymuş gibi sürdürdüğümüz için, bu mesele kontrolden çıkacak boyutlar kazanmıştır. Türkiye''de entelijansiya olmadığı için, Kürt meselesinin siyasallaştırılmasının, siyasî yöntemlerle çözümlenmeye kalkışılmasının neden bizi bir yere götürmeyeceğini, aksine tam bir çıkmaz sokağın eşiğine sürükleyeceğini kavrayamıyoruz…
Televizyonlarda gazeteciler, köşeciler ve emekli askerler cirit atmaya devam ettiği, hükümet de bunların sığ, ufuksuz, derinliksiz sözümona "fikir"lerine itibar etmeyi sürdürdüğü sürece, bu meselede hiçbir mesafe katedemeyeceğimizi, bu meselenin kangrene dönüşmesini, tehlikeli boyutlar kazanmasını önleyemeyeceğimizi buradan kalın harflerle, altını çizerek hatırlatma ihtiyacı hissediyorum…
* * *
Gerek askerî açıdan, gerekse siyasî açıdan geliştirilen bütün projelerin bu meselenin nedenlerini de, çözüm yollarını da kavramaktan uzak olduğu "demokratik açılım" gibi pek çok bakımdan sorunlu da olsa yine de iyi niyetli, kapsamlı bir projeden sonra bile terörün hızla tırmanma eğilimi göstermesiyle birlikte apaşikâr bir şekilde ortaya çıkmıştır…
Eğer meseleye, siyasetin terminolojileriyle ve yöntemleriyle yaklaşmayı sürdürürsek, bunun mantîkî sonucu, Türkiye''nin parçalanması ve etnik çatışmaların eşiğine sürüklenmesidir. Türkiye''nin başına gelebilecek en büyük felâket budur…
Oysa siyasetin terminolojisi ve yöntemleri bu meseleyi kavrayabilecek niteliklere ve derinliğe sahip değildir… Çünkü siyaset, güç ve çıkar ilişkilerini eksene alır ve yalnızca sonuçlarla ilgilenir, sonuçları neden olarak görür…
Türkiye''de Kürt meselesinin zuhur etmesinin nedenleri, işsizlik, gelir dağılımı dengesizliği, kültürel hakların yok sayılması olarak görüldü… Oysa bunlar neden değil, sonuçtur… Neyin sonucudur? Elbette ki, bölge halkının İslâmî duyarlıklarını aşındırmanın, sekülerleştirme girişimlerinin sonucudur…
Kültürel haklar verildiği, dil konusundaki saçma sapan engeller bir şekilde ortadan kaldırıldığı halde, PKK terörünün tırmanma eğilimi göstermesi, siyasî, dolayısıyla ekonomik çözüm yollarının yanlış olduğunu bütün çıplaklığıyla gözler önüne seriyor…
Bölge halkının İslâmî duyarlıkları aşındırılmak yerine pekiştirilmiş olsaydı, Kürt meselesi etnik bir mesele olarak karşımıza çıkmazdı… Ve Kürt halkını BDP, HADEP, DEHAP gibi laik partiler temsil edemezdi…
Laikçiliğin bu ülkenin bölünmesine neden olan en büyük siyasî proje olduğu bu meseleyle birlikte bir kez daha gün ışığına çıkmıştır… Bütün Kürt partiler laik partilerdir… PKK terör örgütü laik bir örgüttür; Kürt halkını daha da laikleştirmeyi hedeflemektedir… Kürt halkının daha da laikleştirilmesi demek, etnik kimliklerini ve duyarlıklarını İslâmî kimliklerinin ve duyarlıklarının önüne geçirmesi demektir… Bu da Türkiye''nin etnik çatışmanın eşiğine sürüklenmesi anlamına gelir…
İslâmî duyarlıkların başat ortak payda olduğu bir yerde, etnik kimliğin ve duyarlıkların öne çıkarılması imkânsızdır... Bölge halkının, etnik kimliğin öne çıkarılmasına, Türkiye''nin bölünmesine, teröre karşı çıkan tek kesimi, İslâmî duyarlıkları gelişkin kesimdir… Sözgelişi, Diyarbakır''a gidin, söylediğim şeyin ne kadar doğru olduğunu göreceksiniz…
Özetle, siyasî çözümler ve yöntemler, bölge halkının daha fazla sekülerleştirmekle, dolayısıyla etnik kimliği, duyarlıkları daha fazla pekiştirmekle sonuçlanacak son derece tehlikeli ve geri tepecek girişimlerdir… Bölge halkının etnik kimlik çatışmasının eşiğine sürüklenmesini de, diğer bölgelerde etnik Türk kimliğinin, dolayısıyla etnik husumetlerin, ayırımcılıkların öne çıkarılmasını da önleyecek yegâne yol ve yöntem, bölgenin ve bütün Türkiye''nin hızla İslâmî değerlerini güçlendirmektir…
Ancak bundan sonradır ki, bütün ülke genelinde çıkarı, çatışmayı, etnik ilkellikleri değil, kardeşliği, dayanışmayı, yardımlaşmayı, karşılıklı sevgi, muhabbet ve bütün zorluklara birlikte göğüs germe ilkelerini harekete ve hayata geçirerek Türkiye''de istikrarı, aynı medeniyet fikri ve iddiaları üzerinden aynı hedefe doğru yürüme idealini pratiğe geçirebilmemiz imkân dahiline girebilir…
İslâmîleşme süreçlerinin dışındaki bütün siyasî, ekonomik ve askerî girişimler, yalnızca etnik kimliklerin kışkırtılmasıyla, dolayısıyla etnik çatışmalara müsait zeminlerin oluşturulmasıyla sonuçlanacak, son derece tehlikeli girişimlerdir vesselam…Çıkış yolu, neden siyasallaşma değil de, İslâmîleşme?
Yusuf Kaplan
25/06/2010 Cuma
Terörün gencecik, masum çocuklarımızı, hayatlarının henüz baharındayken vurması, hepimizi büyük bir şoka girdirdi. Yüreğimizi dağladı.
Her ne sûretle olursa olsun, akl-ı selîmi elden bırakmamamız, metanetimizi yitirmememiz gerekiyor. Etnik terörün başka yerlerde başardığı şeyi, bu ülkede başaramadığı, etnik bir çatışmayı kışkırtamadığı da bir gerçek…
Ama Türkiye, etnik çatışmanın eşiğine sürüklenmeye çalışılıyor. Bu da bir gerçek. Türkiye''nin başına gelebilecek en büyük felâket, bize yakışmayan, bizim tarihimizde benzerlerine aslâ rastlamadığımız bir rezalet olur bu. Dünyaya farklı etnisitelere, dinlere, kültürlere, mensup toplulukların, toplumların nasıl adalet ve hakkaniyet, sulh ve selâmet düzeni içinde yaşayabileceğinin en mükemmel örneklerini vermiş asil bir medeniyetin çocuklarına bu yakışmaz…
Fakat gelen tehlikeyi de görmek ve ülkemizin etnik çatışmanın, kardeş kavgasının eşiğine sürüklenmesini önlemek için köklü, derinlikli, kalıcı ve radikal çözümler üzerinde kafa yormak zorundayız.
* * *
Bugüne kadar bu meseleye hiçbir kalıcılığı, sarıp sarmalayıcılığı olmayan miyop, ufku ve zihni darlaştırıcı yaklaşımlarla, kısa vadeli, vaziyeti kurtaracak, geçici çözüm önerileriyle yaklaştık. Siyasî, askerî, ekonomik çözüm önerilerinin hiç biri, bu meseleyi kökünden, derinlemesine kavrayabilecek nitelikte değildi. Olamazdı da zaten.
Bu meselenin, ufuk ve umut vadeden, kalıcı çözümler sunabilen derinlikli, köklü, kuşatıcı, kucaklayıcı, tarihsel ve kültürel derinliğimizi harekete geçiren bir yaklaşımla ele alınması durumunda hâl yoluna konulabilmesi mümkün yalnızca… Böyle bir yaklaşım var ve biz metamorfoz yemiş, tarih bilinci fena halde örselenmiş, zedelenmiş hatta yok edilmiş bir toplum olduğumuz için dün bizim tarih yapmamıza imkân tanıyan bu yaklaşımı gündemimize bile almıyoruz, alamıyoruz. Bu yaklaşımın adı, medeniyet perspektifidir.
* * *
Biz medeniyet perspektifini de, medeniyet iddialarını da yitirmiş bir toplumuz. Ama bu tür zor zamanlarda, hayat-memat meselesi olan sorunlarla kıran kırana boğuştuğumuz, varoluş sancısı yaşadığımız, kalıcı çıkış yolları arayışıyla karşı karşıya kaldığımız anlarda, örtülen, ötelenen, bastırılan gerçeklerle yüzleşmekten kaçınmamız daha fazla mümkün olamayacağı için, ufkumuzu genişletecek, bizi silkeleyip kendimize getirecek, tarihsel derinliğimizi, kültürel zenginliğimizi yeniden hayata ve harekete geçirebilmemiz her zamanınkinden daha fazla imkân dâhiline girebilir.
* * *
Yaşadığımız en büyük travma, medeniyet değiştirme travmasıydı: Modernleşecek, sekülerleşecek, Batılılaşacaktık. "Çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne" çıkacaktık. Bunların hepsinin retorik, içi boş sloganlar olduğunu henüz fark edemedik bile.
Ben''ini, ben idrakini, tarihsel derinliğini yitirmiş, kendi, dolayısıyla özne olamayan, özne olamadığı için de "konuşamayan", özgüvenini yitiren, başkalarının konuştuklarını, ürettiklerini, geliştirdiklerini burada tepe tepe tüketmeyi ve tükenmeyi çağdaşlaşmak sanan bir toplum, temel sorunlarının, yakıcı ve yıkıcı sorunlarının bile neler olduğunu, nereden kaynaklandığını görebilir mi/ydi?
Böylesi bir toplumun, etnik çatışma tehlikesi gibi bir yokoluş sürecinin eşiğine sürüklenmesi kaçınılmaz değil midir?
* * *
Oysa modernlik, indirgemecidir. Çatışmacıdır. Tahakkümcüdür. Parçalayıcıdır. Modernliğin ürünü olan siyaset, ekonomi ve militarizm gibi "araçlar" da güç, iktidar ve çıkar ilkeleri üzerinden işlediği için indirgemeci, çatışmacı, tahakkümcü, parçalayıcıdır ve yalnızca mekanik / gayr-ı insanî çözümler önerir; insanlığı felaketten felâkete sürükler… Örnek: iki büyük dünya savaşı…
* * *
Bizim organik / insanî çözümlere ihtiyacımız var. İşte medeniyet fikri, tarihte de ortaya koyduğumuz gibi, modernliğin, dolayısıyla siyasetin güç, çıkar ilişkilerinin, çatışmaya, tahakküme, parçalayarak hükmetmeye dayalı hükümranlık fikirlerinin aksine, insanın Tanrı''yla, kâinatla, tabiatla bütünleşmesini, farklılıkları Yaratıcı''nın insana bahşettiği bir ihsan, bir lütuf, bir zenginlik olarak görmesini sağlar.
Biz bu medeniyet fikrini, İslâm kardeşliği üzerinden 1400 yıldır hayata geçirmeyi başardık.
Bunu nasıl başardığımızı; siyasetin, ekonominin, militarizmin yegane araçları olduğu modern zihin kalıplarının, davranış biçimlerinin çatışmayı, gücü ve tahakkümü eksene alan mekanik ilişki biçimlerinin bizi neden bir çıkmaz sokağın eşiğine sürüklediğini; en önemlisi de İslâm kardeşliği fikrinin neden insanlık tarihinde gerçekleştirilmiş en muazzam, en mükemmel insan kardeşliği fikri ve bu kardeşlik fikrinin bir kalemde silinip atılamayacak esaslı, kuşatıcı, kucaklayıcı organik bir fikir olduğunu Pazartesi günkü yazıda ayrıntılı olarak, çarpıcı örneklerle ve alıntılarla göstermeye çalışacağım.Neden?
Yusuf Kaplan
28/06/2010 Pazartesi
Tek çıkış yolu, "İslâm kardeşliği" diye haykırıp duruyorum… "Ne kardeşliği be adam?" diye ateş ediliyor bütün cephelerden…
* * *
Kürt meselesinin ortaya çıkış nedenleri üzerinden etraflıca kafa yormadığımız sürece, bir arpa boyu bile yol alamayacağımızı göremeiyoruz…
* * *
Kürt meselesini, yalnızca sonuçları üzerinden, sürüklendiğimiz son durum, terörün her tür sözü bitiren, asıl gündemleri yok edici dili üzerinden konuşuyoruz… Böyle hareket ettiğimiz sürece, bu meseleyi hakkıyla, bütün boyutlarıyla konuşabileceğimizi, kalıcı çözüm yolları bulabileceğimizi düşünüyorsak, fena halde yanılıyoruz.
* * *
Meseleyi bütün yönleriyle, boyutlarıyla konuşabilmemizi mümkün kılacak bir dile ihtiyacımız var: Bu dil, bugüne kadar kullandığımız dillerin bize hiçbir şey söylemediği gerçeğinin kabul edilmesiyle ve bugüne kadar bu meselede bütün çevrelerin, tarafların sorumluluklarının bulunduğu gerçeğinden hareketle meseleyi en derin noktasından, en temelinden, ortaya çıkış nedenlerinden başlayarak kurulabilecek bir dildir.
Son nokta, son durum, sonuçlar üzerinden böylesine köklü, çok yönlü bir meseleyi aslâ konuşamayız: Meselenin nedenlerine, kökenlerine inmek zorundayız.
* * *
Bu meselenin temelinde iki temel neden gizli: Birinci neden, modernliğin meydan okumasına maruz kalmamız ve ardından medeniyet iddialarımızı ve ufkumuzu yitirmemizle; ikinci nedense, postmodern dalganın küreselleşmeye karşı lokal / etnik kimlikleri kışkırtan bir zemin oluşturmasıyla ilgili.
Modernlik, ulus-devletleri doğurdu: Ulus-devlet fikri, bütün farklılıkları aynîleştiren, bastıran ve düzleştiren "imkânsız" bir projeydi: Sömürgecilik ve emperyalizm biçimleri ve ardından insanlık tarihinin en ürpertici iki büyük dünya savaşından sonra ulus-devlet fikri çöktü.
İnsanlığı, özellikle de doğduğu coğrafyayı / Avrupa''yı büyük bir felâketin eşiğine fırlatan ulus-devlet fikrinin çöküşü, sahip olmayı, çıkarı ve her şeye hâkim olmayı eksene alan modernliğin bitmesi anlamına geliyordu: Sonunda, iki dünya savaşının ardından modernliğin cenazesi de toprağa gömülmüş oldu.
* * *
Türkiye''de modernlik ve ulus-devlet fikri, bütün farklılıklara, adalet ve hakkaniyet, sulh ve selâmet ilkeleri üzerinden nasıl hayat ve varoluş hakkı tanınabileceğinin en mükemmel örneklerini verdiğimiz medeniyetimizi ve iddialarımızı yitirmemizle sonuçladı: 30''a yakın etnik topluluğun yaşadığı bir "imparatorluk" bakiyesi olan Türkiye''nin İslâmî anlam haritaları paramparça edildi: Sekülerleşme, güç ve çıkar ilişkilerini meşrûlaştırdı; ruhumuzu delik deşik etti ve etnik aidiyet biçimlerinin yegâne aidiyet / üst-kimlik biçimi olarak neşvünema bulmasına son derece müsait bir zemin hazırladı.
* * *
1980''lerden sonra "yeni-zamanlar" denilen postmodern zamanlar, bir yandan küreselleşme biçimlerini tetiklerken, öte yandan yerelleşme / etnik aidiyet ve kimlik biçimlerini alabildiğine kışkırttı…İşte tam bu süreçte Türkiye, özellikle de 28 Şubat''la birlikte, kendi ayağına kurşun sıkan büyük bir yanlışlık yaptı, inanılmaz bir cinayet işledi: Kürt kardeşlerimizin de kardeşlik duygularının, bağlarının temelini oluşturan İslâmî duyarlıklarını yerle bir eden, adına "irticayla mücadele" denen, gerçekte küresel statükonun dayattığı bir "İslâm''la savaş" süreci başlattı: Bölge halkının İslâmî duyarlıkları yok edildi: Bu duyarlığın yegâne menbaı olan medreselere büyük darbe vuruldu; bölge halkının İslâmî önderleri, âlimleri derin devlet tarafından katledildi…
Sonuçta, İslâmî değerlerimizin gökkubbesi çöktü: Türkler de, Kürtler de bu çöküntünün enkazı altında kaldılar: Böylelikle etnik kimlik ve aidiyet biçimleri, İslâmî kimlik ve aidiyet biçimlerini bastırdı; bu da bu coğrafyanın bin yıldır varoluş mayası olan İslâm kardeşliği fikrini fena halde örseledi…
Türk sekülerleşmesinin bir başka adı olan bu modern ve postmodern statüko, bizi iki ateş arasında kalmaya mahkûm etti… Statikleştirdi… Zihnimizi kilitledi… Basiretimizi bağladı… Bizi birbirimize bağlayan, kenetleyen, aynı rüyaları büyütmemize imkân tanıyan İslâmî gökkubbemizi çökertti: İslâmî anlam haritalarımızı parçalayarak kardeşlik ruhumuzu yok etti…
* * *
Thomas Paine''nin deyişiyle "insan soyunun kökünü kazımakta kimsenin onların ellerine su dökemeyeceği kadar mâhir olan" Batılıların, dünyayı sömürgecilik ve emperyalizm barbarlığıyla kan gölüne çevirdikleri bir zaman diliminde, Toynbee''nin "Batılı ulus devletlerin, birbirleriyle kıran kıran boğuşmasına yol açan demokrasi fikrinden çok daha mükemmel bir bütünleşme, farklılıklara hayat hakkı sunma örneği" sunduğunu söylediği, binyıldır bu coğrafyanın ve hinterlandının yegâne hayat ve hayatiyet kaynağı olan "İslâm kardeşliği" diye haykırıp duruyorum… "Ne kardeşliği be adam?" diye ateş ediliyor bütün cephelerden…
İyi de, neden?
Etnik kimlik paganizmi
Yusuf Kaplan
2/07/2010 Cuma
"Ey Muvahhidler! Allah''tan başka hiç kimseye, hiçbir şeye ilâhî nitelikler atfetmeyin; sahte ve düzmece olan her şeyden yüz çevirip yalnızca Allah''a yönelin. Çünkü Allah''a şirk koşan kimse, gökten savrulup düşen kuşların didikleyip kapıştığı yahut fırtınaların uzak, ıssız bir yere savurduğu kimseye benzer." (Hacc Sûresi: 31. âyet).
Paganizm / putperestlik, "kıtalar" dolaşıyor artık… İnsanlık, tarihi boyunca tanık olmadığı, her şeyi çözücü bir paganizm biçiminin pençesinde kıvranıyor…
Tarihteki paganizm biçimleri, masumane paganizm biçimleriydi. Oysa çağımızda paganizm, önceki paganizm biçimlerinden mahiyeti bakımından büsbütün ayrılan özellikler kazandı. Önceki paganizm biçimleri, dolaylı paganizm biçimleriydi: İnsanlar, tabiatı, yıldızları, güneşi, başka "nesne"leri doğrudan tanrılaştırmış değillerdi: Güneşe, aya, yıldızlara vs. tapanlar, aslında, bu "nesne"lere tapmıyorlardı; bu "nesne"lerin temsil ettiği, gerisindeki gizil güce tapıyorlardı.
Ama çağımızda, postmodern duyarlıkların her şeye nüfûz ettiği bu ayartıcı, baştançıkarıcı, estetize yokoluşlar mevsiminde, fetişleştirilen şeylerin doğrudan / bizatihî kendilerine tapılıyor adeta…
Modernlikle birlikte insan, her şeyin ölçüsü ve ölçütü, her şeyi belirleyen, yönlendiren, şekillendiren bir tür tanrı konumuna yerleştirildi…
Nietzsche''ye "Tanrı öldü" dedirten şey, işte bu modern sapmaydı; sadece Hıristiyan Tanrı''sının ontolojik ve teolojik anlamsızlıkları, açmazları, tutarsızlıkları değildi.
Bu gerçeğe, Camus''den Heidegger''e kadar çağdaş Batı düşüncesinin, sanatının öncü düşünürleri, sanatçıları açıkça dikkat çekmişlerdi. Çünkü Nietzsche, Tanrı''sını bulamayan bir "mümin"di aslında. Nietzsche''nin çığlığı, inanılacak nitelikte bir Tanrı fikrinin, tasavvurunun yitirildiği gerçeğine dikkat çeken bir çığlıktı.
Peter Gay, o imajinatif The Enlightenment başlıklı kitabında, bu süreci, "modern paganizmin yükselişi" olarak tarif eder.
Aydınlanma çağı, insanı ve aklını kutsamış, putlaştırmıştı. Beklendiğinin aksine özgürleştirmemişti: Tanrı inancını, Tanrı fikrini yok etmişti: Ontolojik güvensizlik duygusu yaşayan modern insan, çareyi, araçlara hâkim olarak epistemolojik güvenlik alanlarını genişletmekte bulmuştu: Araçlara hâkim oldukça, kendine güveni artıyordu: Hâkim olduğu araçlar, önce tabiattı; sonra da tabiatı kullanarak geliştirdiği her tür tatbikat: bilim, teknoloji ve bilumum tahakküm kurma aygıtları.
Ama bu sahte bir güvendi: Çünkü insan, hâkim olduğu bu araçların mahkûmu olmaktan kendini kurtaramıyordu…
Modern paganizmin, her alana sirayet ettiğini görüyoruz: Sözgelişi, Marksist edebiyat eleştirmeni ve teorisyeni Terry Eagleton, "modern edebiyatın dinin yerini aldığını, dinin dilini kullandığını" hatırlatır bize.
Benzer gözlemleri bilimde de, felsefede de yapabiliyoruz: Öyle ki, Comte''la, Spencer''la birlikte, felsefe ile bilimin gayr-ı meşrû izdivacına tanık oluyoruz: Adına Pozitivizm dediğimiz bu izdivaç''tan "insanlık dini" olarak nitelendirilen, felsefeyi de, bilimi de, nihayetinde insanı da bitiren, Rimbaud''nun "cehennemde bir mevsim" olarak tasvir ve tarif ettiği bir yok oluş ve yok ediş sürecinin eşiğine yuvarlandı bütün insanlık; sadece Avrupa değil, bütün insanlık: Aydınlanma''nın ruhu, iki büyük dünya savaşında tuzla buz oldu.
Akıl tutuldu… İnsan yutuldu… Hakikat unutuldu…
Edgar Morin, Avrupa tarihini, "çatışmalar, çelişkiler, yıkımlar, yeniden-doğuşlar tarihi" olarak özetler Avrupa''yı Düşünmek başlıklı kitabında. Yıkımlarla sonuçlanan bütün yaratıcılıkların kökeninde, "akılcılığın aklamacılığa dönüşmesi" paradoksu yatıyordu: Akılcılık, yaratıcılığını, her şeyi ideolojikleştirerek aklamacılığa; ideolojikleştirdiği her şeyi ise dinselleştirerek yıkımcılığa dönüştürüyordu: Modern Avrupa''yı kuran ve yıkan, dinsel kutsallıklar atfedilen bu ideolojilerden biri ulusçuluk, diğeri de laiklik''ti Morin''e göre.
Türkiye, Avrupa''dan devşirdiği, üzerimizde son derece iğreti duran ve bizi inim inim inleten bu "deli gömlekleri"nin pençesinde kıvranıyor 150 yıldır: İdeolojikleştirilen, dinleştirilen, tanrılaştırılan ulusçuluk, 600 yıllık Osmanlı''nın çökertilmesinde kilit rol oynadı.
Şimdi, ulusçuluk fikrinin en tabiî gayr-i meşrû çocuğu etnik kimlik paganizmi, bu coğrafyanın insanlarını, önceden tanımadıkları, bilmedikleri yeni bir paganizm biçiminin pençesinde kıvrandırıyor…
Hayatı, hayatın anlamını, varoluşunu ve varoluş nedenlerini Türkçülük, Kürtçülük türünden etnik kimlik aklamacılığı gibi ilkel bir paganizm biçimi üzerinden tanımlamaya çalışarak, sonunda, bu ülkeyi barbar çatışmaların eşiğine sürüklediğini göremeyenleri, âyette silkeleyici bir şekilde ifade edildiği gibi "kurda kuşa yem olmamak" için, vakit geç olmadan akıllarını başlarına devşirmeye / hidayete davet ediyorum…İnanmak, "inkâr"la başlar
Yusuf Kaplan
5/07/2010 Pazartesi
Dünyaya, eşyaya bakışımızı değiştiren Picasso, 1945 yılında kendisiyle yapılan bir röportajda şöyle demiş: "Hayır, evet''ten önce gelir."
Bu söz, yalnızca Picasso''nun neden büyük bir ressam, büyük bir sanatçı olduğunu açıklamaz; aynı zamanda, insan olmanın anlamını da, nasıl bir şey olduğunu da açıklar.
***
İnanmak, "inkâr"la başlar. "Hayır", diyebilmekle… İslâm akîdesinin temel direğini oluşturan kelime-i tevhid, "hayır"la, "lâ" ile başlar o yüzden: "Lâ ilâhe illallah / Allah''tan başka ilâh yoktur", akîde ilkemiz, bütün görünür görünmez putların; tanrılaştırılmaya, putlaştırılmaya çalışılan her şeyin reddedilmesiyle, inkâr edilmesiyle varedici, hayat bahşedici, insanı Allah''tan başka hiçbir güce, hiçbir şeye, hiçbir puta boyun eğmemeye davet edici, dolayısıyla insan onurunu yüceltici, insanı gerçek anlamda özgürleştirici bir varoluş, diriliş ve hayat ilkesidir.
"Hayır" denilebilen hiçbir yerde, insan, paganizm / putperestlik biçimlerinin esiri olmaz.
***
Allah, insana üç eşsiz kudret lutfetmiştir: Akıl, irade ve ruh. Paganizm, özellikle de çağdaş paganizm biçimleri, insanın aklını ve iradesini önce kötürümleştirir, sonra körleştirir, en sonunda da yok eder. İşte bu nedenledir ki, çağımızın insanı, arzularına, hazlarına, para''ya, kariyer''e, insanı bozan, insanın insanî özelliklerini tuzla buz eden her türlü iktidar biçimlerine kolaylıkla tav ve yem olabilmekte, aklını, iradesini ve ruhunu kolaylıkla yok edebilmektedir.
Peki nedir bu? Elbette ki, "yeni kabileler zamanı", yeni bir barbarlık biçimidir: Sadece kendini, kendi benini, kendi bedenini, kendi hazlarını, çıkarlarını düşünen insan, aklî melekelerini, irade gücünü, ruhunun insana hayat bahşeden derinliklerini yerle bir etmeyecek, delik deşik etmeyecek, dolayısıyla barbarlaşmayacak da ne yapacak/tı?
***
Çağımızı "inkârcılık çağı" olarak adlandırabilir miyiz? Hayır.
İçinde yaşadığımız çağı, bütün sekülerizm biçimlerinin dölyatağı işlevi gördüğü, din-dışı kutsallıklarda bir patlama yaşanan, insanın aklını, iradesini ve ruhunu dumura uğratan, insanı bencilliklerinin, fetişlerinin, hazlarının kulu ve kölesi kılan yeni paganizm çağı olarak adlandırabiliriz.
Çağımızın insanının, dizginlenemez arzularına, hazlarına, hızın insanın "kendi"ni unutmasına yol açan irrasyonel ayartıcılıklarına boyun eğerek bir akıl tutulması yaşaması; iradesini başka güçlerin iradesine, -örneğin özelde medyanın, kültür endüstrisinin, teknolojinin ürettiği teknik-iradelere, ya da Foucault''nun deyişiyle "teknolojik ben"lere- teslim etmesi ve nihayet Adalet Ağaoğlu''nun o enfes buluşuyla ürpertici bir "ruh üşümesi" yaşaması, tek kelimeyle "hayır" diyebilme yetilerini ve yeteneklerini kaybetmesi, içinde yaşadığımız çağın, yeni paganizm çağı olarak adlandırılması gerektiğini gösteriyor bize.
Aklını, iradesini ve ruhunu yitiren bir insan türü, insanaltı bir varlık türüne (dolayısıyla her tür haksızlığın, acımasızlığın, vicdansızlığın, sapkın şiddet ve ilişki biçimlerinin kolgezdiği pagan bir dünyanın insanı ayartan, ayartarak yok eden hayatsızlığına, ruhsuzluğuna mahkûm olan barbar bir insan türüne) dönüşmekten kurtulamaz.
Çağımızı yeni-paganizm çağı olarak adlandırmamızı mümkün kılan şey nedir peki? İnancın inkâr edilmesi, inancın, inanmanın hafife alınması, yok sayılması mı? Kesinlikle hayır. Hiç şüpheniz olmasın ki, inkâr''ın unutulmasıdır. İmanın unutulması değil, inkârın unutulması çağımızı paganizm çağı yapmaya yetmiştir.
Çünkü iman, inkârla başlar; "hayır" diyebilmekle; ama kalp ile tasdik ve dil ile ikrar''la gerçekleşir.
İnsanın her tür putu inkâr etmesinden sonra hakîkatine erilen, ulaşılan tevhid, insanın ve bütün varlıkların hayat ve varoluş haklarını; insanlar, kültürler ve diğer varlıklar arasındaki irtibatı, etkileşimi, bütün tahakküm biçimlerini yok ederek teminat altına alan bir hayat ve hakikat ilkesi hâline dönüşür.
Ama iman''a dönüşemeyen inkâr, insanı teslim alır ve yıkımla sonuçlanır.
Picasso, perspektif''in, insanın bakışını körleştiren, insanı tek-göz''e, tek bakış''a hapseden bir tür "paganizm" biçimi olduğunu kavramıştı; o yüzden insanın bakış açılarının genişleyebilmesi için perspektifin kırılması gerektiğini farketmiş ve perspektifi tuzla buz edebilmişti.
Tıpkı insanın bakışını kör eden, hayatını zehir eden paganizm yıkılmadığı, reddedilmediği, inkâr edilmediği sürece inanmanın bihakkın gerçekleşemeyeceğini idrak eden Hz. Peygamber (sav) gibi.12 Eylül"de yasaklanan millet aklanacak
Yusuf Kaplan
3/09/2010 Cuma
Türkiye, sosyal sözleşmesi olmayan, hatta öznesi olmayan ender ülkelerden biri. O yüzden Türkiye''de yapılan anayasalar, “baba” ve zorba yasa/k/cılar tarafından yapılmış ve millete de dayatılmıştır.
Aslına bakacak olursak, ilk defa milletin anayasa yapmasına olmasa bile, anayasa yapma iradesi göstermesine tanık olacağız 12 Eylül''de. Burada sözkonusu anayasa değişikliğinin görece küçük bir paket olması o kadar önemli değil. Asıl önemli olan şu: Millet, ilk defa içeriği veya kapsamı ne olursa olsun, anayasa konusunda kendisine sorulan bir özne hâline geliyor. Evet, ilk defa olan bir şey bu.
12 referandumu bir yana, gerçek anlamda Öznesi yok Türkiye''nin hâlâ. Siyaseten iktidar olmak, halkın yarıya yakınının oyunu alarak 8 yıl ülkeyi yönetmek, milletin devleti yönettiği anlamına gelmiyor. “Meclis” demek olan milletin ya da millet demek olan meclisin iradesi her şeyden önce üç kez askerî darbelerle bir gecede sona erdirildi bu ülkede. Bir kez de hadım edildi yine silah zoruyla ve zorbaca yöntemlerle.
Sivil ve sivil olmayan yüksek bürokrasiye yön veren irade, milletin iradesi değil, elitlerin / azınlıkların iradesidir. Bu azınlık ve dogmatik irade, milletin iradesinin temsil ve tenkil yeri olan meclis''in beynine ve zihnine zincir vurabiliyor.
Mesele sadece yargı değil. Mesele Türkiye''de milletin iradesinin çok daha genel anlamda ve kapsamlı olarak ipotek altına alınmış olmasıdır. Hem küçük bir azınlık tarafından.
Dünyanın hiçbir büyük ülkesinde küçük bir azınlık o ülkenin kaderiyle oynayacak konuma gelemez, gelmemiştir. Ama Türkiye''de gelebilmiştir. Koskoca bir medeniyet çökertildikten sonra, bu ülkenin yeniden tarih sahnesine çıkmasını mümkün kılacak medeniyet iddiaları yok edildi Türkiye''nin: Bunun için, din hadım edildi; dil, tanınamaz hâle getirildi; sekülerlik / neo-paganizm biçimleri bütün kesimlerde milletin tek vazgeçilmez dini hâline getirildi.
Türkiye''de milletin iradesini ipotek altına alan azınlık, bu milletin omurgasını oluşturan unsurların bir parçası değil. Hâriciye''de yoğunluklu olarak görülebileceği gibi Türk, Kürt, Çerkez, Arap değil; Balkan kökenli ergenekoncuların yoğunlukta olduğu bir şebeke bu. (Burada Balkan kökenli, tertemiz insanlarımızı, kardeşlerimizi rencide edecek bir şey söylemediğimi vurgulamak zorundayım. Irkçılığın, etnik ayırımcılığın her türlüsünü lanetliyorum).
Dünyanın hiçbir büyük, tarih yapmış ülkesinde, o ülkenin aslî unsurlarının devre dışı bırakılıp, ülkenin inanılmaz küçük bir azınlık tarafından her bakımdan kontrol altına alındığı başka bir ülke yok. Bu şebeke, yoğunluklu olarak masonlarla birlikte çalışıyor. Bu şebeke, Türkiye''nin bazı alevî-laik üst kesimlerini kolaylıkla markaja almayı başarmış durumda.
İnsanları etnik kimliklerinden ya da inançlarından ötürü kınıyor, yargılıyor filan değilim. Her ikisini yapmaktan da Allah''a sığınırım.
Ama dünyanın hiçbir ülkesinde yaşanmayan ama yalnızca bizde yaşanan ürpertici bir olguya dikkat çekiyorum: Bu ülkenin omurgasını oluşturan unsurların içinde yer almayan ve Türkiye''yi içerden çökertmeye çalışan bir şebekeden bahsediyorum: Bu şebekeye bugün Ergenekon şebekesi deniyor. Ama ergenekon''la sınırlı değil yalnızca. Taa Meşrutiyet yıllarına kadar gider bu şebekenin kökleri.
İşte bu şebeke devleti ele geçirdiği için, (devletin zaten ele geçirildiğini ifşa ve ilan edercesine, tam bir panik psikolojisiyle, “devleti ele geçirmeye çalışıyorlar” diye yaygara kopartıyor) meclisin milletin önünü açacak girişimlerinin hepsini tıkıyor, engelliyor veya etkisiz hâle getiriyor.
Bu ülkede milleti yasaklıyor. Bu ülkede yasaklanan şey, bütün çağrışımlarıyla, millet olmuştur. Milletin bu ülkenin geleceğinde -bürokrasisinde, askeriyesinde, hâriciyesinde vesaire- söz sahibi olması yasaklanmıştır. Hâlâ başartüsünün üniversiteye, kamu kurumlarına giremediği tek ve son komünist veya faşist ülke Türkiye''dir.
12 Eylül referandumu, milletin iradesinin önünü açacak... Milletin iradesi, gerçek anlamda idareye vaziyet edince, bu millet kendisiyle, birbiriyle uğraşmaktan, yapay, sahte sorunlarla boğuşturulmaktan, birbirine düşürülmekten kurtulacak, Türkiye ancak o zaman önüne bakabilecek ve Yeni Türkiye ancak ondan sonra ufukta görünmeye başlayacak.Tünelin sonu: Tanzimat"ın tanzimatı
Yusuf Kaplan
6/09/2010 Pazartesi
Türkiye, mini-anayasa referandumuyla birlikte, yeni bir dönemece giriyor. Vesayetçi, milleti hiçe sayan sistemi değiştireceği umuduyla anayasa değişikliğine olumlu bakıyor halk: "Yeter artık! İnin bu milletin sırtından!" diyor.
Millet, Türkiye''nin ne tür bir hengameden, savruluştan geçtiğini henüz idrak edebilmiş değil. Türkiye''nin Tanzimat''tan bu yana yaşadığı deneyimin ne olduğunu, Türkiye''nin temel sorununun ne olduğunu bilmiyor millet.
Daha da vahimi, Türkiye''deki entelijansiyanın 150 yıldan bu yana yaşadığımız savrulmanın, şizofreninin, travmanın, yapay çatışmaların ne olduğunu, bunların nedenlerini bile henüz idrak edememiş olması. Böyle bir entelijansiya, elbette ki entelijansiya değildir; endülüjans''tır, günahçıkarıcısı''dır; kapıkulu''dur sadece: Kapıları tutanların kulu.
Opportunizm, karakteri olmuş o yüzden. Hiçbir ilkesi, kutsalı yok.
Böyle bir insan kişisine entelijansiya denebilir mi?
Burada asıl konu edineceğim şey, entelijansiya konusu değil, entelijansiyanın konusu olması, kafa yorması gereken tanzimat''ın (nihâyet!) sonuna geldiğimizi haber veren son, kapanış, final perdesi.Türkiye, referandumla birlikte, en azından son yarım asrın cerahatlerini temizleyecek: Bu son yarım asrın nasıl olup da bu ülkede yaşanabildiğini de sorgulayacak, süzgeçten ve gözden geçirecek. Ve Türkiye''nin 1960''lı yıllarla birlikte içine sürüklendiği zihnî savrulmanın, yokoluşun kökenlerinin Tanzimat''a kadar izinin sürülebileceğini görecek.
Bir süreç mantığından baktığımız zaman, bu yaşananları önyargılı bir gözle değerlendirmeniz pek mümkün olmaz.
Şöyle bir tanımlama çerçevesi çizebiliriz: Tanzimat, bir kırılma ânı''ydı; Cumhuriyet, bu kırılmayı gerçeğe dönüştürerek bu milletin kaderini ve istikametini dönüştürme ânı. 1960 darbesiyle başlayan (ve Türkiye''nin Batı''ya ilk kez entelektüel olarak bilfiil açılmaya başladığı) süreç, tastamam bir savrulma ânı.
Tanzimat''la birlikte kendimizden şüphe etmeye ve kendimize olan güveni yitirmeye başladık. Ayağımızı bastığımız zeminin kaydığını hisseder olmuştuk. O yüzden hâkim psikolojimiz, savunma psikolojisiydi. Savunma psikolojisinin hâkim olduğu vasat''ın bizi götürüp fırlatacağı iki yer olabilirdi: Direniş ve inkâr. Biz ikisini de yaşadık iç içe. Tanzimat, bir açıdan bakıldığında, bir yokoluş sürecinin başlangıcı; bir başka açıdan bakıldığındaysa bir diriliş, bir varoluş sürecinin başlangıcı.
Yani ortada salt olumlu ya da salt olumsuz bakışlarla kavranamayacak kadar karmaşık ve zorlu bir süreç var yaşanan: Sözgelişi, bir yandan Avrupa edebiyatı, sanatı, düşüncesi ile doğrudan -iyi kötü- temasa geçiyoruz; öte yandan da kendi özsuyumuzla, kendi medeniyet dinamiklerimizle, öncülerimizle.
Tanzimat ve özellikle de ardından gelen Meşrûtiyet sürecindeki canlı, verimli ve dinamik düşünce, sanat ve edebiyatı hayatına bir daha kavuşamadık: Ne söylendiyse Meşrûtiyet''te söylendi aslında ve biz Cumhuriyet''le birlikte bu kez yenilgi psikolojisiyle hareket edip kendimizi inkâra kalkıştığımız için, Meşrûtiyet''te söylenenleri, yapılan tartışmaları ve ortaya konan entelektüel birikimi, elimizin tersiyle itiverdik. Ortada gerek İslâmcılar, gerek milliyetçiler, gerekse Batıcılar açısından olsun gerçekten çok büyük bir birikim vardı; ve yolunu, yönünü ve ruhunu yitirmiş her insan türünün yapacağı şeyi yaparak en yakınımızdaki bu muazzam birikimi inkâr etmeyi marifet sandık.
O yüzden 1960''lara gelinince, yaşadığımız inkâr süreci, bizi intihara sürükledi: 1960 darbesinden sonra Türkiye''deki entelijansiyanın bu ülkenin varlık nedenini, tarihsel derinliğini, kültürel, estetik, sanatsal birikimini, zenginliğini oluşturan yegâne kaynak olan İslâm''la ilişkileri sıfırlandı.
1970''li, ''80''li yıllardan itibaren yaşadığımız diriliş ve varoluş süreci, 2020''li, ''30''lu yıllarda kıvamını bulmaya başlayacak.
Bunun için önce kendimize gelmemiz gerekiyor: İşte anayasayı ilk kez benim, senin ve onun yani milletin yapacağına ilişkin engelleri de aşabileceğimizi gösteren ışık, tünelin ucundan beliriverdi: Tünelin sonu aydınlık görünüyor: Çünkü bu ülkede modern tarihimizde ilk defa millet, millet olduğunu bilfiil göreceği, yaşayacağı sürecin taşlarını bizzat kendisi döşeyecek artık.
Şehir olarak insan...
Yusuf Kaplan
24/09/2010 Cuma
…veya insan olarak şehir…
* * *
Çok iyi bilinen bir anekdottur: Yahya Kemal''e, "Ankara''nın nesini seviyorsunuz?" diye sorulunca, "İstanbul''a dönüşünü" diye cevap verir üstad.
Ben de, "İstanbul''un nesini seviyorsunuz?" diye sorulduğunda, "gecesini" diye cevap veriyorum.
* * *
Evet, İstanbul''un gecesini seviyorum; çünkü İstanbul''un gündüzü medeniyet kurucu ve başka medeniyetleri koruyucu bir şehir olarak İstanbul''da işlenen cinayetleri bütün ürperticiliğiyle, çirkinliğiyle, hatta bütün ilkelliğiyle gözler önüne seriyor. Hiç olmazsa, İstanbul''un gecesi, İstanbul''a yapılan ilkel saldırıları, cinayetleri, yıkımları gizliyor, örtüyor.
O yüzden bendeniz, tabiat, tarih ve insan zenginliği bakımından dünyada gerçekten eşi benzeri olmayan İstanbul gibi bir şehrin katledilmesine, her ân yeni katliamlarla bir kez daha öldürülmesine, yok edilmesine tahammül edemediğim için, İstanbul''un gecesine sığınıyorum.
Elbette ki, İstanbul''daki vulger, kaba-saba eurobesk dekadans kültür, büyük ölçüde Levantenlere ait bu yıkıcı, bize ait her şeyi tahrip edici kültür, İstanbul''un gecesini de birkaç kez katlediyor, ruhunu da yok ediyor durmamacasına, acımasızca. Ama gece, hiç olmazsa, bütün bu yıkımları örtüyor…
* * *
İnsan-ı kâmillerin, ermişlerin, bilge insanların, mütevazi şahsiyetlerin dölyatağı, yatağı, kaynağı olan bu güzîde ve güzelim şehir, her ân, her dakika bizden ne kadar şikâyet ediyor; tarihin tanık olduğu bütün tabiî güzellikleri, tarihî keşifleri, yolculukları, serüvenleri yüreğinde taşıyan, yüreğiyle taşıyan bu şehir, bize ne kadar kahrediyor, hiç düşünüyor muyuz acaba?
Rahmetli Turgut Cansever''in o tüyler ürpertici gözlemini hatırla/t/manın tam sırası: "Bir şehri çirkinleştirmek için, yıkmak için ancak bu kadar çaba gösterilebilirdi."
* * *
İstanbul''un yıkımı, elbette ki, salt yerel yöneticilerin ya da son yılların merkezî yönetimlerinin suçu değil. Daha mütareke yıllarında, Yahya Kemal, Yunan ve Latin kültürü hayranı olarak gittiği Paris''ten "silkinip kendine gelerek" "eve döndüğü" zaman, ellerinde mendillerle karış karış dolaşır İstanbul''u ve İstanbul''un nasıl harabeye çevrildiğini anlatır bize ürpererek: Aziz İstanbul, tastamam rezil İstanbul''a dönüşmüştür artık… Can çekişmektedir…
Yahya Kemal''in can çekişen İstanbul''u bugün çoktan katafalka konulmaya hazır, ölü, üstelik de kendi çocukları tarafından katledilmiş bir cenazeye dönüşmüş durumdadır.
* * *
Düşündükçe hafakanlar basıyor zihnimi: Nasıl olur da, dünyanın en güzel şehirlerini inşa etmiş bir medeniyetin çocukları, Balkanların sınır boylarından Macaristan''ın, İtalya''nın içlerine, Suriye''den taa Yemen''e kadar bugün hâlâ yaşayan, yaşatılan -San Rameo, Saraybosna, Üsküp, Cenova, Şam ve San''a gibi- bütün şehirlere can vermiş, ruh üflemiş İstanbul gibi dünyanın incisi bir şehri bu kadar katledebilirler, aklım, havsalam almıyor gerçekten!
Evet, dünyanın en güzel şehirlerini inşa etmiş bir medeniyetin çocukları, bugün bırakınız yeni şehirler inşa edebilmeyi, dünyanın en çirkin şehirlerine imza atan barbarlar olarak anılmayı çoktan hak etmiş durumdalar.
* * *
Neden, nasıl oldu da biz dünyanın en kötü şehirlerinde yaşamaya mahkûm ve mahpus olduk?
Şehir fikri''ni yitirdiğimiz için elbette. Şehir fikrini yitirdik; çünkü medeniyet fikrini ve iddialarımızı yitirdik.
Oysa bizim hayat-dünyamızda, anlam haritalarımızda, insan''la şehir / medine arasında, din''le medine ve medeniyet arasında doğrudan ve doğurgan, birbirini doğuran kopmaz bir irtibat vardır.
Her şeyden önce, Efendimiz (sav) bizatihî kendisini, "medine / şehir" olarak tarif eder: "İlmin şehri." İlim, içinde kendinizi bulmanızı, kendiniz olmanızı, başkalarıyla bütünleşmenizi, her şeyle hemhâl olmanızı ve başkalarına hayat sunmanızı mümkün kılacak bir âlem''de / vasat''ta hayat bulabilir ancak; işte o zaman, insana, eşyaya ve hayata ruh üfleyebilir: Kanatlandırıcı, aşkın bir varoluş, varediş ve varkılış ruhu.
Din, medine''de tebeddün edebilir; ete kemiğe bürünüp hayat pınarları sunabilir insana. Çünkü insan, şehrin çocuğudur: Hatta şehrin bizatihî kendisidir insan: Ya da şöyle söyleyelim: İnsan, küçük şehirdir; şehirse büyük insan. Şehir bitmişse, insan da biter; insan bitmişse, hayat da…
İnsana baktığınızda şehri, şehre baktığınızda da insanı görürsünüz. Bugün katledilmiş, mahvedilmiş İstanbul''a baktığınız zaman, ne görüyorsunuz, nasıl bir insan görüyorsunuz; düşünmekte fayda var, derim.
Şehirsiz insan, insansız şehir
Yusuf Kaplan
27/09/2010 Pazartesi
Paul Virilio, modern kentlerin "ölü mezarlıkları andırdığını" söylerken hiç de yabana atılmaması gereken bir tespitte bulunur.
Kentleşme, şehri öldürdü çünkü. Sadece şehri değil; insanı da.
Buradaki yakıcı paradoksu görüyor olmalısınız: Modernleşme, doğuşunu kentlere borçlu aslında: Kentleşme olmasaydı, modernleşme de olamazdı. Modernleşme, kentlerle varoldu; ama şehri de, şehrin tabiî çocuğu olan insanı da yok etti.
Burada kent ile şehri aynı anlamlara sahip bir fenomen olarak göremeyeceğimizi söylüyorum. Fakat Türkçe''de bu iki sözcüğü birbirinden ayrı anlamlarda kullanabilmemizi mümkün kılabilecek zengin ve karşılığı olan bir anlam dağarına ve haritasına sahip değiliz ne yazık ki.
Bunun öncelikli nedeni, kent''in bizim yaşadığımız derin bir tarihî tecrübenin ürünü olmaması: Kenti biz modernleşme serencamımızın bir sonucu olarak her şey gibi Batı''dan ithal ettik. O yüzden kent, Türkiye''de tutmadı; şehri de tuzla buz etti.
Peki, kent Batı''da tuttu mu peki? Tuttu ama insanı da yuttu bu arada. İnsansa kentte kendini de, kendi hakikatini de, hakikatin kendisini de unuttu tabiatıyla.
Modern kent, kalabalık yığınlardan oluşan insanın sürgün yeri gerçekte: İnsanın insan olabilmesi, kalabalıkların ortasındaki sürgün yerinde yitirdiği insanî özelliklerini hatırlayabilmesi için, kentten, kent sürgününden kurtulabilmesi şart.
Polis''ten metropolis''e, oradan megapolis''e kadar yaşadığı serüven, insanın kentin yerine yerli yerince yerleşebileceği yeni yerler, muhkem, sarsılmaz yerleşim alanları arayışına soyunmasına yol açtı: İşte adına sanal-kent veya sanal-âlem dediğimiz net-ro-polis, bu arayış çabasının bir sonucu.
Peki sanal-kent ya da net-ro-polis ne, nasıl bir yer? Kentin de öldüğü bir yer; yersiz-yurtsuzluk hâli. Bir kaçış mahalli. Kentin de, insanın da, hakikatin de, fizik gerçekliğin de buharlaştığı, sırra kadem bastığı bir göçebelik, tastamam bir göçüş, bir göçmüşlük labirenti.
Oysa şehir, bütün varlıkların, bütün hakikatlerin, bütün farklılıkların ve çeşitliklerin yaşanabildiği, tecrübe edilebildiği sürekli varoluş ve diriliş mekânı. Tanrı''nın müdahalesine her ân hazır, tabiatın yemişlerini devşirmeye her zaman hazırlıklı bir keşif ve mükâşefe aktörü: Şehir / medine, yalnızca Müslümanlara özgü bir varoluş, bir tekevvün mekânı.
Çünkü şehir / Medine, her şeyden önce peygamberlerin yurdu: Kutlu kitabımızda, bütün peygamberlerin şehirlere gönderildikleri açıkça vurgulanır: Çünkü şehir, âlemin, varlıklar âleminin özü ve özetidir: İnsan da, zübde-i âlemdir: lemin, kâinâtın, tabiatın ve bütün varlıkların dengesini korumak, sadece insanlar arasında, sadece inananlar arasında değil, bütün yaratılmışlar arasında mizanı, dengeyi, ölçüyü, adaleti temin ve tesis etmek ve teminat altına almakla mükellef kılınmıştır insan.
İnsan, varlıklar âleminin bir parçası olduğu ve varlıklar âleminde Allah''ın adaletini tesis etmekle yükümlü kılındığı için, insanın, inanan insanın başka insanlara da, başka varlıklara da, tabiata da zarar vermesi, diğer insanlar ve varlıklar üzerinde de, tabiat üzerinde de tahakküm kurması düşünülemez. İnsan bu yükümlülüğünü yerine getirdiği ölçüde hakîkî kul olur.
Bu nedenle Müslüman şehir, kendisine emanetin yüklendiği, emniyeti teminat altına almakla yükümlü kılındığı mesuliyetleri yerine getirdiği yer olabildiği ölçüde, insanı, inanmış insanı yansıtır: Tıpkı inanmış insan gibi, Müslüman şehir de mütevazidir; âdildir; güvenilirdir: O yüzden Müslümanların yurdu, darus''s-selâm olarak adlandırılır.
İşte bu nedenledir ki, bugüne kadar farklı dinlere, kültürlere ve inançlara mensup toplulukların bir arada, sulh ve bütünleşme ortamı içinde yaşayabildikleri şehirleri Müslümanlar inşa etmiştir yalnızca: Sözgelişi, Osmanlı İstanbul''unun, Kudüs''ün, Saraybosna''nın, Kurtuba''nın, Kahire''nin, Bağdat''ın ve Şam''ın benzerleri başka medeniyetlerde görülememiştir. Farklılıkların tecrübe dilebildiği, farklılıklardan yararlanılabilen, farklılıkların farklılıklarını zenginlik ve derinlik olarak sunabildikleri şehirler yalnızca Müslüman şehirler olmuştur.
Ancak bugün Müslüman şehirler ne yazık ki, varlıklarını, canlılıklarını sürdürebilecek bir medeniyet ruhuna, medeniyet bilincine ve medeniyet iddialarına sahip olmaktan uzak oldukları için can çekişiyorlar.
Özetle, yeniden Müslüman şehirler inşa edemediğimiz sürece, dünyaya insana dair hiçbir şey söyleyemeyeceğimizi bilelim, derim.
Avrupa"yı “biz” kurtarabiliriz ancak
Yusuf Kaplan
5/11/2010 Cuma
Sonunda Avrupalı düşünürler de bizim burada yılardır haykırdığımız yakıcı gerçekleri açıkça itiraf etmeye başladılar. Avrupalı düşünürlerden Alain Touraine, Habertürk gazetesinin gerçekleştirdiği, -bence- yılın röportajı''nda, özetle, “Avrupa çatırdıyor, adım adım çöküşün eşiğine doğru sürükleniyor. Avrupa''yı çöküşten ancak Türkiye kurtarabilir”, dedi. (Bunun gerçekleşebilmesi için, Türkiye''nin “ayak” ve zihin bağlarından kurtulması gerekiyor öncelikle; ama o sürece girdik elhamdülillah).
Touraine''in söyledikleri gereken ilgiyi görmedi Türk basınında. Bu ilgisizliğin gerisinde, Avrupa''yı, Batı''yı putlaştıran Türkiye''deki entelijansiyanın putlarının yıkılması, “suç ortaklığı”nın ifşa edilmesi korkusu yatıyor olsa gerek.
Gerçekten de Batı uygarlığı söyleyebileceği her şeyi söyledi ve “bitti”. Bu gerçeği büyük düşünür Nietzsche çok veciz bir şekilde şöyle ifade etmişti: “Avrupa''nın söyleyebileceği tek yeni şey, yeni bir şey söyleyemeyeceği gerçeğidir.”
Avrupa, Heidegger''in ifadesiyle “bir akşam ülkesi”dir artık; güneş çoktan batmış, karanlık çoktan çökmüştür. Bu gerçeği Baudrillard da, İslâm''ın terörle özdeşleştirilerek insanlığın önünden uzaklaştırılması girişimlerine karşı, “oysa insanlığın önündeki tek seçeneği yok ediyoruz” diye ifade etmişti.
Batı uygarlığının, fikrî, siyasî, sosyal ve iktisadî bakımdan geldiği en iyi, en son nokta liberalizmdir: Liberalizmi insanlığın ulaştığı en mükemmel nokta, bir özgürleşme biçimi olarak sunmak, en iyimser ifadeyle safdilliktir.
Liberalizm, bir özgürleşme biçimi değildir; aksine bir özgürleşme yanılsaması, yanıltmacasıdır: Felsefî olarak zihnin, ahlâkî olarak davranışların ve değerlerin, sosyolojik olarak toplumu ayakta tutan anlam haritalarının ve kurumlarının, iktisadî olarak birey''den küre''ye kadar insanın, insanlığın iktisadî varoloş düzeninin ve düzeneklerinin tefessüh etmesidir.
Liberalizmin başarısı, gerçekte, insan''lık fikri''ni hiçe sayışının, yok edişinin katlanarak gerçeğe dönüşmesini garanti ediyor yalnızca: Liberalizmin ürettiği sosyal ve iktisadî refah toplumu, insanların hakikatten, anlamın dünyasından, içine sürüklendikleri felsefî, sosyal ve iktisadî anlamsızlık, hiçleş/tir/me kriziyle yüzleşmekten kaçış biçimlerini hem çoğaltıyor, hem de meşrulaştırıyor çünkü.
İnsanların iktisadî refaha ulaşmasıyla, daha mutlu, daha huzurlu, daha anlamlı bir hayat sürdürebilecekleri fikri, insanın varoluş hakikatinin ve hakikatin varkılış imkânlarının ve katmanlarının kavranamadığı, olgunlaşamayan, haddini bilemeyen, bencilleşen, kibrinden çatlayan ilkel ve barbar bir fikirdir: Sonuçta hayatın ruhsuzlaşması, insanların vicdanlarını yitirmeleri, bireysel, sosyal ve küresel ilişkilerin, erdem, hikmet, saygı, incelik gibi temel vazgeçilmez ilkeler üzerinden değil, çıkar ve güç ilişkileri, dolaylı, örtük kontrol ve kolonizasyon biçimleri üzerinden kurulmasına, bu da insanların olmak fikri yerine daha fazla sahip olmak, -daha fazla haz sahibi olmak, daha fazla güç ve servet sahibi olmak- gibi ilkel, pagan ve barbar dürtüler üzerinden kurulmasına yol açıyor.
Avrupa, kurtarılmayı bekliyor gerçekten. Sürüklendiği, girdiği cendereden, fasit daireden çıkarılmayı. Avrupa''da dışarıdan ve yüzeysel değil, içeriden ve derinlemesine yaptığınız bir keşif yolculuğu, bu çaresizliği size bütün derinliğiyle, yönleriyle ve boyutlarıyla gösterecektir. Ben Köln''den Amsterdam''a kadar yaptığım mini-Avrupa seyahatinde bu yakıcı gerçeği bir kez daha gördüm, bir Avrupa şehrinde, Londra''da 12 yıl yaşamış, soluk alıp vermiş biri olarak.
Sözünü ettiğim kaçısın, estetize yok oluşun en ürpertici mekânı Amsterdam: Amsterdam''da şehrin sokaklarında, uyuşturucunun serbestçe alınıp satılması, pornografik / cinsel uyuşturucunun serbestçe dolaşıma ve tüketime sunulması, insanların hakikatin yitirildiği, anlamın sırra kadem bastığı, ruhun hayaletlere dönüştüğü bir ortamda adına “özgürleşme” denilerek gerçekleştirilen liberalizmin kontrol ve kolonizasyon düzenini, düzeneğini ve yanıltmacasını nasıl da haz alarak, ayartarak sürdürebildiğinin ve meşrulaştırabildiğinin, insanı hakikat adına, insanlığın geleceği adına ürperten göstergeleri.
* * *
Almanya seyahatimiz sırasında bize eşlik eden, arabasını veren, her türlü yardımı yapmaktan çekinmeyen, orada e-mail adresime düşen e-mailinden sonra tanıştığımız ama kâlû-belâ''dan beri dost ve kardeş olduğumuzu gönülden hissettiğimiz, önaçıcı çalışmalara öncülük eden sevgili kardeşim Murat Kubat''a ve değerli eşi Nihal Hanım''a, Köln''den Yılmaz Gümüş ve “dâhi çocuk” İbrahim Bahçi kardeşlerime, Amsterdam''dan Abidin Tuncer ve değerli eşiyle Yardımeli Derneği''nin Avrupa temsilcisi Mustafa Bildirici kardeşlerime gösterdikleri kardeşlikleri, dostlukları ve “ev sahiplikleri” için içten teşekkürlerimi iletiyorum buradan. Önümüzdeki günlerde bu kardeşlerimle yaptığımız zihnî fetih, kalbî keşif yolculuklarını, bu güzel insanların Almanya''da, Avrupa''da yaptıkları gözdoldurucu, Avrupa insanının da önünü ve gönlünü -hakikate- açacak değerli çalışmalarını sizlerle paylaşacağım…
.Kültürel” açılım olmadan aslâ!
Yusuf Kaplan
8/11/2010 Pazartesi
Başbakan Erdoğan''ın başlattığı açılım politikaları, özellikle dışarıda büyük yankı uyandırıyor: Türkiye, tarihin yapılmasında kilit rol oynamamızı mümkün kılan medeniyet iddialarımızı ve kodlarımızı fark etmeye, keşfetmeye ve birer birer hayata geçirmeye başladığı andan itibaren, şimdiye kadar benimsediği teslimiyetçi, içe kapanan konumlanışı nedeniyle art arda zuhur ettirilen yapay ama bir süre sonra gerçek boyutlar kazanan icat edilmiş sorunlarla boğuşmasının bize tahmin bile edemeyeceğimiz ölçeklerde enerji, zaman ve özgüven kaybettirdiğini gördü ve savaşlarla, çatışmalarla, kaoslarla geçen karanlık bir yüzyıldan sonra yeniden kurulmakta olan bir dünyada kendisini yeniden özneleştirecek, yeniden tarihe çıkaracak, yeniden tarihin yapılmasında belirleyici bölgesel ve küresel roller oynayacak açılım projeleri başlattı.
Başbakan Erdoğan''a ve bu açılım stratejilerinin ve politikalarının belirlenmesinde kilit rol oynayan bakanlarımıza mevcut açılım girişimlerinin kısa devre yapmaması için artık daha fazla ihmal edilmemesi gereken asıl açılım ekseninin hayata geçirilmesinin hayatî önem arzettiğini hatırlatmak istiyorum: “Kültürel” açılım ekseni bu.
Ekonomik, kültürel ve siyasî sınırların anlamsızlaştığı ve ortadan kalktığı bir zaman diliminde, Kuzey Amerika, Avrupa ve Uzak Asya havzalarında müşterek ekonomik, kültürel, stratejik, askerî işbirliği projeleri geliştirildi, yaklaşık çeyrek asırsan bu yana. Sadece bizim medeniyet coğrafyamızda bu tür bölgesel ve küresel işbirliği projeleri gerçekleştirilemedi.
Bunun elbette çeşitli nedenleri vardı: Öncelikli olarak hâkim Batı uygarlığı, -özellikle de İngilizlerin marifetiyle- bizim medeniyet coğrafyamızı sömürgeleştirmiş, sömürgecilik sonrası dönemde bölgemizde -cetvellerle- yapay devletler -kabile devletleri- icat etmiş ve bu coğrafyanın bir daha müştereken ayağa kalkmaması için bu yapay devletlere uzaktan kumanda ettikleri uydu rejimler / aktörler dikmiş, bu uydu devletleri, sömürgecilik döneminin uzantısı seküler ve totaliter rejimlerin ve elitlerin insafına terk ederek, küre üzerindeki hâkimiyetini bizim medeniyet coğrafyamızın insan ve tabiat kaynaklarını ve zenginliklerini kontrol ederek sürdürebileceği bir düzen/ek kurmuştu.
Şu an bu düzen/ek çatırdamaya başladı; önümüzdeki 20-25 yıl içinde büsbütün altüst olacak. Amerikalılar ve İngilizler bu gerçeği gördükleri için Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu''dan oluşan Osmanlı coğrafyasını yeni yöntemlerle ve -adına ayartıcı ve yanıltıcı bir şekilde “istikrarı sağlamak” dedikleri- uydurma bir stratejiyle yeniden dizayn etmek ve kontrollerinden çıkarmamak için derinlemesine yerleşmeye başladılar bölgemize.
Türkiye, önce Refahyol hükümetiyle, ardından AK Parti hükümetleriyle birlikte bu küresel yeni-sömürgecilik girişimlerini püskürtecek, bölgenin makus talihini yenecek açılımları adım adım hayata geçirmeye başladı.
İşte bu açılımların derinlemesine kök salabilmesi ve kalıcılaşabilmesi için bundan sonra asla vakit geçirilmeden hayata geçirilmesi gereken eksen, “kültürel” eksendir: Burada asıl hayatî nokta şu: “Kültürel” eksen, stratejik, siyasî ve ekonomik eksenlerin hayat bulabilmesini, kök salabilmesini teminat altına alabilecek yegâne eksendir.
Çünkü bu açılım girişimlerinin harcı, temeli ve ruhu kültürel eksendir. Eğer gerçekleştirilen bu açılım girişimleri, kültürel eksenle desteklenmezse, kesinlikle kalıcı ve köksalıcı sonuçlar doğuramaz. Kaldı ki, müşterek medeniyet coğrafyasından sözediyoruz: Bin küsur yıldan fazla bir süredir aynı medeniyet coğrafyasını, aynı medeniyet iddialarını ve rüyalarını paylaşmış bir coğrafyanın, yeniden müşterek siyasî, stratejik, ekonomik, kültürel ve entelektüel hedefler çerçevesinde hareket etmemesi için hiçbir neden yoktur ve o yüzden bütün yapay duvarlar birer birer yıkılmak üzeredir.
İşte Türkiye, kendi medeniyet coğrafyasının kodlarını, dinamiklerini ve kaynaklarını yeniden hayata ve harekete geçirmeye başladığı andan itibaren Doğu''da Hindistan''dan Çin''e ve Japonya''ya, Malezya ve Endonezya''ya, Kuzey''de Rusya''ya, güneyde Afrika''nın içlerine ve Latin Amerika''ya, Batı''da da Avrupa''dan Amerika''ya kadar eksen genişletme girişimlerinden Davutoğlu''nun deyişiyle “çarpan etkisi” yapacak sonuçlar alabilir.
Cuma günkü yazıda “kültürel” eksenin en etkili ayağını oluşturan sinema ve televizyon endüstrisinin -bu hafta İTO''da yapılan önemli bir sinema sempozyumunda dile getirilen fikirler ve önerileri de tartışarak- nasıl yaratıcı şekillerde hayata ve harekete geçirilebileceğini göstermeye çalışacağım.
Unutmayalım: Türkiye, kendi medeniyet iddialarıyla donanarak pergel metaforu ışığında hem kendi medeniyet coğrafyasına, hem de bütün dünyaya açılabildiği zaman tarihte tatilden çıkıp, yeniden tarihin yapılmasında kilit rol oynayabilir ancak.Eski düzen bitti, bize yeni bir düzen lazım, cancağızım
Yusuf Kaplan
12/11/2010 Cuma
Eski dünyanın çökmekte olduğunu göremeyecek kadar körleşmiş durumda zihnimiz. Üstüne üstlük Türkiye''de çok güçlü bir Avrupa lobisi var. Yine aynı ölçüde güçlü bir Amerikan lobisi ve belki de ikisinden de güçlü bir İsrail lobisi var.
Ne zaman bu ülkelerin veya aktörlerin eskimiş düzenlerini daha da eskiten yeni bir adım atsa Türkiye, bu uzaktan kumandalı -kahir ekseriyeti Balkan kökenli- lobiler, feyad-u figânı basıyorlar hemen, Türkiye "elden gidiyor" diyerek…
Türkiye, imparatorluk bakiyesi etnik yapısıyla, ufuksuz, zihinleri donduran laikçi kafasıyla artık daha fazla gidemez: Gidemez çünkü bu kafa ve bu yapı, varlığını büyük ölçüde "eski-düzen"e borçlu.
"Eski-düzen"in sacayağını ABD, Avrupa ve İsrail oluşturuyor. Bu düzen, sosyalizmin çökmesinden sonra zorla, palyatif yöntemlerle ayakta durdurulmaya çalışıldı bugüne kadar: Ama artık bu düzenin böyle gidemeyeceği anlaşıldığı için, "eski-düzen"in ağababaları, dünyanın dört bir tarafını askerî olarak işgal ederek önceden-saldırı seçeneğini işletiyorlar.
Amerikalı stratejistlerin "pre-emtive strike" dedikleri bu "önceden-saldırı" seçeneği, "eski-düzen"in zorla, zorbalıkla ve zor kullanarak çöküş sürecini olabildiği ölçüde uzatmayı hedefleyen, tastamam bir panik ve yenilgi psikolojisi üzerine kurulmuş bir stratejiye dayanıyor.
Oysa insanlığın tarihî tecrübesine yakından baktığımızda, panik ve yenilgi psikolojisine dayanan stratejilerin, başarısızlığa mahkûm olmaktan kurtulamadıklarını görüyoruz.
"Eski-düzen"in aktörleri, dünyaya, dillerine pelesenk ettikleri gibi "insan haklarına, özgürlüğe, demokrasiye dayalı bir gelecek" vaat etmiyorlar: Tam tersine, deyim yerindeyse, "düzenbazlık" yapıyorlar yalnızca: İstedikleri yeri işgal ediyorlar, istedikleri ülkeleri içerideki uydu lobileri aracılığıyla karıştırmaya çalışıyorlar, istedikleri yerlerde, istedikleri ekonomik, kültürel, siyasî istikrarsızlıklar çıkarıyorlar…
Yaptıkları, yapabildikleri yalnızca bundan ibaret: Düzenbazlık.
Dünyanın neresine özgürlük, demokrasi, insan hakları götürdü bu "düzenbazlar"? Aksine, petrodolar Arap rejimleri örneğinde gördüğümüz gibi, totaliter, otoriter aktörlerle "işlerini götürdüler", "götürmeye" de devam ediyorlar el''an. Dahası yine Ortadoğu coğrafyasında gözlendiği gibi, demokrasi, insan hakları ve özgürlükler yanlısı bütün kökten, tabandan, halklardan gelen talepleri yalnızca hiçe saymakla kalmadılar, bizzat ve bilfiil yok etmekten çekinmediler, çekinmiyorlar…
Kavramakta zorlandığımız yakıcı geçek tam da burada gizli işte: Demokrasi, insan hakları ve özgürlükler söylemi, yeni-sömürgeciliğin öncü keşif kolundan başka bir şey değil. Latin Amerika''dan Uzak Asya''ya, İç Asya''dan Ortadoğu''ya ve Afrika''ya kadar yapılan tek şey bundan ibaret: Düzenbazlık. Düzeni, düzenbazlıkla koruma panik ve yenilgi psikolojisi.
Bu düzenin sonsuza dek böyle gideceğini düşünmek tarihi, tarihin nasıl işlediğini bilmemek demek. Tarih, artık merkezinde bizim bulunduğumuz coğrafya üzerinde işliyor ve yapılıyor. ABD, Amerika kıtasında olduğu için, Avrupa, Avrupa kıtasında olduğu için dünya üzerindeki hâkimiyetlerini sürdürüyor değil: Aksine, eski düzenin lordları, şimdiye kadar kurdukları dünya düzenini, merkezinde bizim yer aldığımız coğrafyaya siyasî, kültürel, askerî, stratejik ve ekonomik olarak yerleştikleri için sürdürüyor/du.
Bu düzenin hâkimiyetini sürdürmesine sosyalist blok, sanıldığının aksine tahmin bile edemeyeceğimiz boyutlarda yardımcı oluyor, kapitalist düzenin değirmenine şaşırtıcı şekillerde su taşıyordu. Sosyalist blok çökünce takke düştü, kel göründü ve "maskeli balo vaziyetleri"nde olduğumuz suyüzüne çıkıverdi. Ve eski-düzenin, artık varlığını bile sürdüremeyeceği anlaşıldığı için panik psikolojileri geliştirdi bu düzenin lordları.
Avrupa, birliğe doğru gidiyor ama sütunları olmayan, dayanakları çöken bir birleşme bu. O yüzden özelde yeniden tarihî rolünü oynamaya soyunan Türkiye''den, genelde ise sınırlarını teker teker kaldırmaya, ortak bakanlar kurulu toplantıları yapmaya, derin ekonomik, siyasî, stratejik ve kültürel ilişkiler kurmaya başladığımız medeniyet coğrafyamızın, güçlenen, kendisiyle ve tarihî tecrübesiyle barışan, derin tarihî tecrübesinden aldığı özgüvenle içerideki ve dışarıdaki aşılmaz sanılan sınırları birer birer aşan Türkiye''nin öncülük ettiği ufka koşma yürüyüşünden fena halde ürküyorlar.
Dünyanın dengesi değişiyor ve yeni kurulmakta olan dünyanın parametreleri Rusya, Çin, Hindistan ve Türkiye gibi bölgesel aktörler tarafından yeniden belirleniyor.
Eski-düzenin dünyaya savaş, işgal ve gözyaşından başka bir şey veremediği gün ışığına çıktı. Ama bizim var: Dün olduğu gibi yarın da, yeni bir adalet ve vicdan, sulh ve selamet, barış ve hakça paylaşım düzeni sunabileceğimizin ipuçlarını sunduk bütün dünyaya…İnsanlığın önündeki en büyük tehdit: NATO
Yusuf Kaplan
22/11/2010 Pazartesi
NATO, münhasıran Atlantik ötesi bir gücün dünyaya nizamat vermesi için Soğuk Savaş şartlarında kurulmuş askerî ve stratejik bir örgüttür. Dünya, Atlantik''in ötesindeki bir güçten ibaret değildir; ama NATO kurulurken, art arda yaşanan iki büyük savaştan sonra oluşan vakum NATO''nun Atlantik ötesi bir güç tarafından de facto / fiîlî olarak kurulmasına fırsat vermiştir.
NATO''nun kuruluşu da, varoluşu ve varlığını sürdürüş gerekçeleri de, geleceği de sorunludur ve tartışmaya açıktır.
Yani NATO''nun esaslı bir meşrûiyet problemi vardır. Bugün tartışılması gereken asıl yakıcı sorun, NATO''nun varlığı ve meşrûiyeti olması gerekirken, NATO''nun dünyanın geleceğinin şekillendirilmesinde nasıl kilit rol oynayabileceği konuşulabilmektedir. Hele de Türkiye gibi özellikle de yakın dönemde ilkeli bir dış politika izleyen, uluslararası ilişkiler terminolojisine modern tarihte -belki de- ilk kez güvenilirlik, erdem, vicdan, ahlâk gibi kadîm metafizik kavramları girdiren bir ülkenin son Lizbon toplantısında takındığı tavırla, her bakımdan köklü, sorgulanması gereken bir kimlik krizi yaşayan ve meşrûiyeti tartışmaya açılması gereken NATO''nun meşrûlaşmasına yaptığı katkının hiç de küçümsenecek bir katkı olduğu sanılmasın.
NATO''nun varlık nedeninin neden tartışmalı ve meşrûiyet sorunuyla malul olduğu meselesi hakkında -nedendir bilinmez- pek üzerinde durulmayan bir iki temel meseleye dikkat çekmek gerekiyor.
Öncelikli olarak, NATO''nun kurulmasında İngilizlerin pek bilinmeyen bir rolleri vardır: NATO''nun “beyni” ya da “gizli el”i, dün de İngilizlerdi; bugün de İngilizlerdir. NATO''nun giriştiği her operasyonun gerisinde Amerikalıları lojistik, diplomatik, stratejik ve tabiî askerî olarak destekleyen, kışkırtan aktör hep İngiltere olagelmiştir: Son çeyrek asırda, Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu''da (yani Osmanlı coğrafyasında) Amerika''nın NATO üzerinden gerçekleştirdiği operasyonların -çoğunlukla gerçek olmadığı daha sonra ortaya çıkan- gerekçelerinin üretilmesinde ve NATO operasyonlarının meşrûlaştırılmasında hep İngilizler belirleyici roller oynadılar ve nüfûz alanlarını -çaktırmadan- alabildiğine genişlettiler.
Unutmayalım: Amerikalılara NATO''yu kurdurtan ve ABD''yi Avrupa''ya müdahale etmeye kışkırtan kişi Churchill''dir. Churchill, Amerikalılara, “eğer Avrupa''ya müdahale etmezseniz, biz Avrupa''da birbirimizi yiyeceğiz, siz de dünya gücü olma fırsatını kaçırmış olacaksınız” diyerek NATO''nun kurulmasına ve ABD''nin Avrupa (gerçekte Osmanlı) coğrafyasına yerleşmesinde belirleyici rol oynadı.
Buradan da anlaşılabileceği gibi, NATO''nun kuruluşunun görünüşteki gerekçesi, iki paylaşım savaşıyla birlikte harab-u tûrâb olan Avrupa''nın -Anglo-Amerikan hegemonik çatısı altında- toparlanmasıdır. Ama asıl görünmeyen gerekçesi, Toynbee''nin “durduruldu” dediği Osmanlı medeniyetinin çocuklarının yeni bir medeniyet sıçraması gerçekleştirmesini nihâî olarak önlemektir.
Bunun için Türkiye, aslâ kendi hâline bırakılmamıştır; bugünden sonra da kendi hâline bırakılmak istenmiyor. O yüzden Türkiye, NATO''ya alınarak, enterne -dolayısıyla hadım- edilmeye çalışıldı.
Fakat evdeki hesabın çarşıdaki pazara -her zaman- uymadığı görülüyor: Öncelikli olarak, Türkiye''nin NATO''ya girmesi, Türkiye''nin tarihte tatil yapmasına yol açmışsa da, Türkiye''nin Batı''dan gelecek ölümcül, yok edici darbeyi savuşturmasına; bu arada zaman kazanmasına; en önemlisi de toparlanmasına ve şu geçtiğimiz süreçte gözlendiği gibi kendine gelerek, rotasını bularak dünyanın geleceğinin şekillendirilmesinde yeniden gözardı edilemeyecek bir güç, bir aktör konumuna yükselme sürecine girmesine de yol açmıştır.
O yüzden Türkiye, mevcudiyetiyle, NATO''nun tartışmalı varlığına meşrûiyet kazandıran bir rol oynuyor olsa da, aynı zamanda NATO''nun “serseri mayın”ı andıran gücünü ve stratejisini az biraz da olsa frenlemeye çalışıyor. Ancak bu arada Türkiye, kendi rolünün, yeniden tarihî bir yürüyüşe soyunma imkânlarının tehlikeye girme riskiyle karşı karşıya olduğunu da mutlaka göz önünde bulundurmalı.
Çünkü şu ân yeni bir dünya kuruluyor ve NATO, kurulmakta olan yeni dünyanın önündeki en büyük engeldir. Ve meşrûiyeti sadece kaba güce dayanmasından ötürü sorunlu olan ve bu nedenle istediği yeri, istediği gerekçeyle işgal eden bir “serseri mayın” gibi hareket eden NATO, dünyanın önündeki en büyük tehdittir.
Lizbon toplantısında NATO''nun Uzak Asya''yı tehdit olarak konumlandırması madalyonun görünen yüzüdür; madalyonun görünmeyen yüzünde, NATO''nun hedefinde, Türkiye''nin, enterne edilerek, yeni bir tarihî yürüyüşe soyunmasını önleme kaygısı gizlidir.
İnsaf yahu, insaf!
Yusuf Kaplan
26/11/2010 Cuma
Naipaul gibi İngilizlerin açıkça ajan provokatör olarak kullandığı üçüncü sınıf, pespaye bir yazarın Avrupa Yazarlar Parlamentosu''na davet edilmesi olacak iş değil. O yüzden medya üzerine gitti bu olayın haklı olarak ama insaf ve vicdan ölçülerini aşarak ve zaten dört bir taraftan çoklukla haksız ve maksatlı olarak topa tutulan 2010''a vurmak için bir fırsat olarak değerlendirdi bunu.
Bu arada 2010''un sinema direktörü olarak Mahpeyker gibi aslâ tasvip etmediğim, desteklemediğim rezalet bir film üzerinden meselenin iç yüzü bilinmeden beni de yıpratmaya dönük bir yayın faaliyetine girişildiğini gözlemliyorum.
"Naipaul skandalı" dolayısıyla çoğunlukla haklı ve doğru argümanlar çerçevesinde Yeni Şafak''ta iki yazar -Akif Emre ile Salih Tuna- konuyu sütunlarına taşıdı.
Akif Emre''nin benim de öteden beri sıklıkla dillendirdiğim, İslâmî entelijansiyasidaki kişilik ve zihin kayması sorununu enfes bir şekilde özetlediği yazısında isim vermeden Mahpeyker rezaleti üzerinden okuyucuda beni de yerden yere vurduğu bu dekadant kişilerin içine dahil ettiği izlenimi oluşturan ve bu iğrenç karenin içine yerleştirdiği sonucu doğuran sözkonusu yazısı ve ardından Salih Tuna''nın münasebetsiz (?) ve yalan yanlış sözleri benim sigortalarımın atmasına yetti. Dengem bozuldu. Uykularım kaçtı.
Benim böylesi bir şeye sessiz kalmam elbette ki mümkün değil. Gelen e-maillere ve telefonlara cevap yetiştirmekle uğraşıyorum üç gündür. Mahpeyker meselesiyle ilgili bir açıklama yapmam farz oldu artık.
Öncelikli olarak ben Mahpeyker''le ilgili almam gereken önlemleri fazlasıyla risk alarak aldım zaten. Bunu -Akif Emre dahil- bilenler biliyor.
Benim Mahpeyker gibi rezil bir filmi onaylamam mümkün mü? Benim kontrolümün dışında bu film gösterime girdi ve Allah''ın yardımıyla gişede battı çok şükür.
Proje sahipleri, filmin kopyesini, bütün ısrarlarımıza rağmen son gün gönderdiler bana. Filmi görünce neye uğradığımı şaşırdım. Galasını protesto ettim; bakan ve diğer zevatın galaya gitmemelerini söyledim. Proje sahibini derhal ofise çağırdım ve yapması gerekenleri bir bir ilettim kendisine. Ama yapmadığı anlaşılınca parasını ödemedim, ödemeyeceğim. Ayrıca filmin Avrupa''da gösterimleri vardı; iptal ettim ve 2010 logolarını çıkarttırdım.
Ben kontrolümün dışında gelişen bu olaydan hemen sonra istifamı verdim ama kabul edilmedi: "Bu kadar güzel iş çıktı; kendine haksızlık etme; bu sorunu bir şekilde hallederiz" denildi. O yüzden açıklama yapmadım şimdiye kadar.
Ben 2010''da İstanbul''un -özellikle Osmanlı- medeniyet birikiminin yeniden icat edilmesiyle birlikte dünyanın karşı karşıya kaldığı en temel sorunları çözebilecek şifreleri barındırdığını ve bu şifreleri deşifre edecek estetik değeri yüksek, film dili geliştirecek, parlak ve yeni kuşakların önünü açacak birinci sınıf projeler yapmak için, bana ayrılan bütçenin 10 katından fazlasını alacak kadar inanılmaz bir mücadele verdim. Hiç kimsenin vermeyi göze alamayacağı, yorucu bir mücadele. Bu arada bu tür kurumlarda görülebilecek komisyonculuk, rüşvetçilik ve yolsuzlukla da, ilkel bürokrasiyle de kıran kırana savaştım.
Sonuçta, ortaya çok esaslı, nitelikli, bütün dünyada takdir edilecek, çaplı projeler çıktı. Bu filmler, yarın televizyonlarda gösterildiğinde 2010''da yüzümüzü ağartacak dünya çapında işlerin yapıldığını herkes görecek ve o zaman beni ve Şekip Bey''i yıpratmaya çalışanlar ne diyecek merak ediyorum doğrusu…
2010, baştan yanlış kuruldu. Üç kez yönetim değişti. Son yönetimin bazı dengeleri de gözeterek yapabileceğinin en iyisini yapmaya çalıştığını söyleyebilirim. 2010''u ve Yürütme Kurulu Başkanı Şekip Avdagiç''i vurmaya çalışanların çoğunun nedensiz olmadığını bilin derim.
Bu satırları, "şakşakçılık" ve "midesinden bağlılık" olarak yaftalayacak kişiler çıkabilir. Ama bilenler bilir, ben hiçbir yere "midesinden bağlı" olmadım. Paradan nefret eden biriyim ben. Aldığım parayı arkadaşlarımla paylaşmaktan çekinmem. O yüzden kirada oturuyorum hâlâ. Ayrıca İlkelerime uymayan hiçbir yerde bir saniye bile kalmadım. Eğer Şekip Bey''in ve bakanımız Hayati Yazıcı''nın aktif desteği olmasaydı ben 2010''da bir gün bile durmazdım.
Şekip Bey''in özellikle idari birimde tertemiz, ehliyetli bir ekip kurduğunu da vurgulamak isterim. Burada Maliye Direktörü Osman İnce''yi özellikle anmam gerekiyor. Yolsuzluklara geçit vermiyor Osman Bey. Proje Takip Direktörü Erkan Bey, İdari Direktör Emre Kaçar, Satınalma Müdürü Faruk Şenel, Personel Direktörü Süleyman Dinçer kardeşlerim, 2010''daki bütün iyi ve çaplı işlerin gizli kahramanlarıdır.
2010''da şimdiye kadar sinemada yapılmayan işler yapıldı. Hadi takdir edilmeyi bir tarafa bırakalım, bilip bilmeden tekdir edilmek insanın kanına dokunuyor gerçekten. Eğer benim yerimde bir solcu arkadaş olsaydı, şu an Türkiye''de yere göğe sığdırılmazdı. Ama benim bu tür derdim olmadı hiçbir zaman. Ben yaptığım işi hep Allah rızası için, ülkem için, ülkemin garip insanları, gelecek kuşakları için ve ideolojik kesimler arasında adaleti özenle gözeterek yaptım. Ve mahlûk bilmezse Hâlık bilir, dedim.
Hiçbir yerde yapılan bütün işler mükemmel olmuyor; böyle bir şey eşyanın doğasına aykırı zaten; fakat ben bütün işlerin birinci sınıf olması için çok çaba sarfettim ve bunu da büyük ölçüde başardık. Ama -bütün çabalarıma rağmen ortaya çıkan- Mahpeyker rezaletinin hâlâ uykularımı kaçırdığını ve izleyen herkesten özür dilediğimi de bilin isterim.Entelektüel sefalete ve yetimin parasının peşkeş çekilmesine göz yumamam
Yusuf Kaplan
29/11/2010 Pazartesi
Mahkeyper gibi hiçbir estetik değeri olmayan, izleyiciyi ayartarak köşeyi dönmek amacıyla pespaye Hollywood konvansiyonlarında çekilen sıradan, gerek senaryosu, gerek rejisi, gerek sanat yönetimi, gerekse montajı bakımından dökülen bir piyasa filmine destek vermediğimi, veremeyeceğimi açıkladığım için filmin senaristi ve proje sahibi Avni Özgürel, "dinci bu adam, sinemadan anlamaz, o yüzden padişahın sevişme sahnesinden ötürü filme saldırıyor" demeye gedirerek -özür dilerim ama- tastamam "şark kurnazlığı"nı andıran bir tavırla hedef saptırıcı açıklamalarla beni yıpratmaya çalışıyor.
Bu Mahkeyper rezaletine şimdiye kadar değinme ihtiyacı hissetmedim bu sütunda. Çünkü filmle ilgili yapılması gerekenleri yapmış, alınması geren önemleri 2010 Ajansı''nda, kurum içinde üstelik de çok büyük risk alarak almıştım zaten.
Ayrıca filmi hiçbir şekilde desteklemediğim ve onaylamadığım hâlde, film gösterimdeyken izleyiciyi ayartmayı, sömürmeyi düşünmeyecek kadar da centilmence hareket ettim ve film gösterimden kalkıncaya kadar sabrettim, bekledim.
Ama olay -benim dahlim dışında- birdenbire patlayınca kamuoyunu aydınlatmayı bir ahlâkî sorumluluk olarak gördüm.
Özgürel''e Yakışmıyor
Avni Özgürel, benim yaptığım açıklamalar üzerine son derece yakışıksız bir "vurun abalıya" kampanyası başlattı aleyhimde. Avni Özgürel, benim Türkiye''de sinemadan gerçekten anlayan bir kaç kişiden biri olduğumu, Londra''da televizyon ve sinema alanında master ve doktora eğitimi aldığımı, Oxford University Press gibi saygın bir yayınevinden dünyanın önde gelen film akademsiyenleriyle dünya sineması konusunda devasâ bir kitap yayımladığımızı, bir sinema okulu kurduğumu, Bilgi Üniversitesi''nde 9 yıl lisans ve yüksek lisans düzeyinde film teorisi, dünya sineması dersleri verdiğimi, çok sayıda yüksek lisans tezi hazırlattığımı ve Kültür Bakanlığı film destekleme kurulunda kendi projeleri dahil Mahmut Fazıl Coşkun, Hüseyin Karabey, Serkan Acar, Nuri Bilge Ceylan, Atilla Taşdiken ve Semih Kaplanoğlu gibi Türk sinemasının genç ve orta kuşak parlak yönetmenlerinin filmlerinin desteklenmesinde önemli rolüm olduğunu, televizyon kurduğumu, genç bir televizyoncular ve sinemacılar kuşağı yetiştirmek için nasıl çaba gösterdiğimi bilen biri olduğu hâlde, köşe yazarı olduğu Radikal gazetesine, benim "dinci, sinemadan anlamaz, hödük bir kişi" olduğum izlenimi oluşturmayı hedefleyen hedef saptıran, vurun abalıya dedirtecek türden açıklamalar yapmaktan çekinmiyor.
"Padişah Sevişir mi Hiç? Padişah Sevişmiş, Para Yok" başlığıyla pimitif ve provatif bir başlıkla yap/tır/ılan bu haber, Yeni Radikal''in büründüğü tabloid kalıba ruhen de nasıl da kolayca girdiğini gösteren tastamam entelektüel sefalet örneği bir haber. Üstelik de yalnızca Avni Özgürel''in yalan yanlış, hedef saptırıcı açıklamalarına yer verilmiş haberde. Bu haber, başka gazetelere ve sitelere de ulaşmış anında, nasıl olmuşsa.
Avni Özgürel''in yaptığı şey, fikir namusu açısından gerçekten çok çirkin. Hiç yakıştıramadım kendisine.
"Estetik Düzeyi Yüksek Filmler"
Oysa ben, bütün proje sahiplerine "burası ticari bir kurum değil. Gişe sorunu diye bir sorunumuz yok. Parayı karşılıksız veriyoruz. O yüzden ticari, pespaye Hollywood konvansiyonlarında film istemiyorum. Estetik düzeyi yüksek, film dili geliştirecek, geleceğe kalacak ve dünyada ses getirecek nitelikte, çapta filmler istiyorum" dedim defalarca.
Şimdiye kadar yaptığımız projeler çoklukla böylesi bir düzeyi yakalamış filmler oldu. Sözgelişi, "Hat: Bir Medeniyet Çizgisi", bir başyapıt. Japonya''dan Kanada''ya kadar yapımcılar peşine düştü filmin. "Aziz İstanbul" başlıklı filmimiz yine bir başyapıt. "İstanbul''un Şehirleri" başlıklı dev projemiz tam üç kıtadaki 33 şehirde İstanbul''un izlerini ve ruhunu arayan dev bir proje. Yine "Saatler İstanbul''u Gösterdiğinde" başlıklı filmimiz, Kurtuba''dan Venedik''e kadar 9 Avrupa kentiyle İstanbul''un sanatsal, kültürel ve entelektüel alışverişini anlatan nefis bir çalışma. "Payitaht" projesi, 7 bölümde bir medeniyet kurucu şehir olan İstanbul''un medeniyet birikimini kültür, sanat, siyaset, düşünce, gündelik hayat gibi temel özellikleriyle beyaz perdeye aktaran enfes bir eser. "Divanyolu" başlıklı projemiz, Sultanahmet çevresinde Osmanlı İstanbul''unda sanatın, düşüncenin ve hayatın kalbini resmeden çaplı bir film. "Bir Medeniyet Rüyası", "Ustalar, Alimler ve Sultanlar", "Sekiz Ülke, Sekiz Yönetmen ve Sekiz Sinan", "Kültürel Farklılığın Renkleri" gibi estetik değeri yüksek, bütün dünyada ses getirecek belgeseller Aralık ayında görücüye çıkacak.
Ayrıca "Unutma Beni" başlıklı, aralarında Aida Begiç gibi parlak yönetmenlerin olduğu 6 ülkeden 6 yönetmenin İstanbul''unu anlattığı nefis bir uzun metraj projemiz, senaryosunu Ayşe Şasa''nın yazdığı 16. yüzyıl İstanbul''unu eksen alan "Şenlikname: Bir İstanbul Masalı" gibi toplam 7 önemli uzun metraj filmimiz var.
"İdeolojik Ayrım Yapmadım"
Bu projeleri hazırlarken hiçbir ideolojik ayırım da gözetmedim. Son derece adil davrandım. Erden Kıral''dan Mesut Uçakan''a, Mahmuf Fazıl Coşkun''dan Hüseyin Aydemir''e, Ali Özgentürk''ten Hüseyin Karabey''e, İsmail Güneş''ten Serkan Acar''a kadar bütün farklı kesimlerin öncü, yetenekli yönetmenlerine 2010''un kapılarını açtım.
Üç kıtayı 2010''un film dekoru yaptık bu süreçte. Çind''den İspanya''ya, Kırım''dan Libya''ya kadar. Bir medeniyet kurucu ve medeniyetleri koruyucu bir şehir olarak İstanbul''un dünyaya neler söyleyebileceğinin izini sürdük bütün projelerde.
Bütün bunlara rağmen, Avni Özgürel''in, beni çok iyi tanıdığı halde, "dinci, sinemadan anlamaz bu adam" imajı oluşturmaya çalışması, gerçekten çok çirkin. Benim tek taktığım şeyin "öpüşme sahnesi" olduğunu söyleyip durması, hiç yakışmıyor kendisine. Oysa benim kaygımın, öncelikli olarak estetik değeri yüksek, piyasa filmi olmayacak, film dili kuracak dünya çapında filmler yapmak olduğunu, "Poetika"sı güçlü bir filmin, "polika"sı da güçlü bir film olacağını ama Mahpeyker''in böyle bir film olmadığını kendisine defalarca söyledim. Fakat o yine de hedef saptırmaya devam ediyor.
"Yapım Sürecinde de Sorumluluklarından Kaçındı"
Aynı yöntemi, filmin yapım sürecinde de sergiledi Avni Bey. Film, gala tarihinden en az iki ay önce bitmesine rağmen, bütün ısrarlarımıza rağmen filmin kopyesini getirmedi bana. "Teknik işlemler bitmedi, iki gün sonra, üç gün sonra veririz" diyerek beni oyaladı. Ama bu süreçte bitmedi henüz diyerek bana kopyesini göndermediği filmin benden habersiz basın galası yaptı!
Ve bana son gün göndertti. Öyle anlaşılıyor ki, filmi yine bana göstermeden galasını yapacaktı. Son gün benden para istedi; ben de "ayıp değil mi, benim görmediğim ve yarın galasını yapacağınız filmin parasını nasıl isteyebiliyorsunuz?" deyince o gün hemen göndertti.
Atatürk''ü Sübyancı Olarak Sunabilir misiniz?
"Öpüşme sahnesi" dediği şey de öpüşme sahnesi filan değil. Düpedüz Osmanlı padişahını sübyancı olarak resmeden ve senaryoda olmayan bir sahne.
Soruyorum şimdi: Siz Atatürk''ü, İnönü''yü, Ecevit''i, Demirel''i , Erdoğan''ı , Mevlânâ''yı, Yunus''u, Sinan''ı vesaire önüne gelen çocuğa sarkıntılık eden, önüne gelen kadına –çok afedersiniz "atlayan" pespaye bir adam olarak resmedebilir misiniz? Böyle bir şeyin özgürlükle ne alakası var? Pespayeliğin adı ne zamandan beri özgürlük oldu? Avni Özgürel''e yakışıyor mu bütün bunlar? Ayrıca siz bir Godard, Tarkovsky, bir Vertov, bir Peter Greenaway, bir Brakage, bir David Lynch, bir Jim Jarmuch, bir Haneke, bir Ozu, bir Kurosoawa filmi mi çektiniz de böyle veryansın edip, bol keseden atıp duruyosunuz?
Son derece oryantalist, karakterleri "hapishane kaçkını" modalitesinde sunan, rejisi, kurgusu, sanat yönetimi dökülen ve yarın dünyada gösterildiğinde de bu ülkenin tarihini, kişiliklerini aşağılayıcı, utanç verici bir filme ben nasıl destek olabilirdim ki? Avni Bey''e "böyle bir şey benim kendimle çelişkiye düşmem, kendimi inkar etmem anlamına gelir" dediğimde "Yusuf Hoca, ben bu filmi yakarım yine senin başını yere eğdirmem" dedi bana, defalarca. Ama ortaya çıkan film, hiçbir estetik değeri olmayan, sıradan, pespaye ve içerik açısından da gerçekten bir Türk''ün yapamayacağı kadar utanç verici bir film. Bu nedenle olsa gerek, Avni Bey, hedef saptırma, vurun abalıya çirkinliğine başvuruyor.
Avni Özgürel, filmin snopsisini, senaryosunu, desteklediğimi, setine gittiğimi söylüyor. Elbette destekledim. Desteklemeseydim, projesini kabul eder miydim? Çünkü senaryo, iyi bir senaryo. Ama ortaya çıkan filmle senaryo arasında pek çok bakımından hiçbir alaka yok. Sözkonusu sahne senaryoda yok mesela. Ayrıca elimde 5 kişilik ekibimden uzman arkadaşların izleme ve değerlendirme raporları da var. 18 Ekim 2010 tarihli bu raporda da, sözünü ettiğim noktalar, senaryoyla film arasındaki çelişkiler, filmin bütün ısrarlara rağmen gönderilmediğine ilişkin bilgiler ayrıntılı olarak vurgulanıyor.
Sonuç olarak ben, dışarıdan ahkâm kesmek yerine elimi taşın altına koydum. Ve zor şartlarda, yolsuzluklarla ve bürokrasiyle kıran kırana mücadele ederek, estetik değeri yüksek, bütün dünyada ses getirecek filmlere imza attım. Benden hiç kimse, entelektüel ve estetik sefalet örneği çalışmalara yetimin, kimsesizin, garip gurabanın parasını babamın malıymış gibi peşkeş çekmemi, çarçur etmemi beklemesin. Benden önceki dönemden kalan, yapıldığında kıyametler koparacak, inanılmaz gerginliklerin, tartışmaların yaşanmasına yol açacak türden 400 civarında çakma projeyi reddettim. Araya bilip bilmeden giren bakanlara, devlet ricaline filan da gerekli cevabı en sert şekilde verdim vesselam.Dromokratik-nihilist totaliterlik, siber-terörizm ve Wikileaks: Oyuna gelmeyin, oyuna gelin
Yusuf Kaplan
3/12/2010 Cuma
Wikileaks fenomenini anlama ve anlamlandırma konusunda Türkiye''de tam bir entelektüel sefaletin, sığlaşmanın ve çölleşmenin yaşandığı gözleniyor.
Türk entelijansiyasının Wikileaks fenomenini efradını câmî, ağyarını mânî bir şekilde anlayabilmesi için, öncelikli olarak çağının tanığı ve tanıdığı olması gerekiyor. Bunun önşartı da kendi olabilmekten, yani varolabilmekten geçer. Kendi olamayanların varolabildiklerinden ve varlığı anlayıp anlamlandırabildiklerinden sözetmek elbette ki ham hayalden ibarettir.
Daha önce de söylemiştim: Her çağ, kendi ağ''larını örer, bağ''larını kurar. Eğer kişi, bu ağların bağlarıyla bağlı kalırsa yalnızca ağdaş olmaya mahkûm olur; yok eğer ağlarının bağlarını çözerek başka çağlara açılabilirse çağdaş olabilir, çağının tanıdığı ve tanıdığı biri katına yükselebilir ve bizi yeni çağların eşiğine taşıyabilir ancak.
Wikileaks fenomeni nedir, nasıl anlamak gerekir bu fenomeni öyleyse?
Yazının başlığına dikkatle bakılacak olursa, Wikileaks fenomeninin özlü bir tanımının yapıldığı görülecektir. Ortada yeni bir durum yok; mevcut durumun yeni bir tezahürü var. İçinde yaşadığımız çağın bizi içine sürüklediği veya çektiği bir ağ yani.
İçinde yaşadığımız çağ, bir katastroflar, felâketler ve şoklar çağı. Modern çağ ile postmodern çağı buluşturan kilit kavram, katastrof kavramı. Katastrof, modern durum için de, postmodern durum için de anormal değil, normal bir durum. Modernler de, postmodernler de, "katastrofla yaşamayı öğrenmek zorundayız" diyegeldiler hep.
Nitekim, Thomas Hobbes, modern devleti, "trafik polisi" metaforuyla açıklıyordu ünlü Leviathan''ında. Hannah Arendt de, biraz daha ileri giderek, ilerleme ile katastrofun bir madalyonun iki yüzü olduğunu söylüyordu The Origins of Totatlitarianism başlıklı öncü çalışmasında. Ve nihayet Walter Benjamin, modernliğin yıkıcılığına dikkat çekiyordu "On the Concept of History" başlıklı önemli makalesinde.
Modernliğin katastrofa, felâkete ve şoklara dayanarak varlığını sürdürebilme durumu, yalnızca düşünürlerin metinlerinde tasvir edilmez. Aynı zamanda çağdaş resim sanatının büyük sanatçılarının tablolarında da resmedilir. Gericault, Goya ve Picasso gibi ressamların tablolarına damgasını vuran fenomen tam da bu fenomendir.
Modernlik, katastrof kavramı üzerinden işleyen mevcudiyetini, hız ve hareket saplantısı üzerinden meşrûlaştırıyordu. Postmodernlikle birlikte, modernliğin hız ve hareket kavramlarına dayanan siyaset teolojisine haz veya ayartı kavramı eklenmiş ve postmodern siyaset teolojisi, teslisine kavuşmuştur böylelikle.
Modern katastrof teorisi ve siyaset teolojisi, maddî dünyanın, fizik gerçekliğin, zâhirî olan''ın, dolayısıyla kıtaların, ülkelerin ve insanların kontrol ve kolonizasyonuyla Batı uygarlığının hâkimiyetini sürdürmesine aracılık ediyordu.
Postmodern süreçte, bu durum handiyse tersine döndü. Bu kez, postmodern katastrof teorisinin ve siyaset teolojisinin hız, hareket ve haz veya ayartı üçlemesini / teslisini hayata geçirerek fizik gerçekliğin değil, görünmeyen, sanal gerçekliğin; kıtaların ve ülkelerin değil, insanların duygu, bilinçaltı ve arzularının kontrol ve kolonizasyonu üzerinden Batı uygarlığının hâkimiyetini sürdürdüğünü gözlemliyoruz.
Wikileaks fenomenini bihakkın anlamamızı mümkün kılabilecek teorik bir çözümleme yapan çağımızın en cins düşünürlerinden Paul Virilio, Nietzsche ve Heidegger''in negativite felsefelerinden kalkarak Aziz Pavlus''un İsa-Mesih''in çarmıha gerilmesiyle bedenini / kendini yok etmek suretiyle insanlığın kurtuluşuna aracılık ettiği söylenen apolaliptik Hıristiyan siyaset teolojisini seküler bir apokalitik kurtuluş teorisine dönüştürür: Ve postmodern çağda yaşanan, "dünyanın çölleşmesi" olarak tanımladığı, medyanın, teritoryal bünyeyi / bedeni; yüksek hız ve yeni iletişim biçimlerinin kenti parçalayarak sosyal bünyeyi / bedeni; sanal gerçekliğin insanı her tür manipülasyona açık bir şifreye dönüştürerek insan bedenini yok ettiğini söylediği katastrofların, köklü bir eleştirel muhayyilenin devreye girdirilmesiyle aşılabileceğini öne sürer.Ulvi Alacakaptan''ın çok esprili bir sloganı vardır: Oyuna gelmeyin "oyun"a gelin, der Ulvi Ağabey. İkinci "oyun" sözcüğündeki tırnak işaretlerini kaldırırsak Wikileaks fenomeniyle birlikte yaşadığımız katastrofu anlama konusunda biraz mesafe katedebiliriz diye düşünüyorum: Artık demokrasinin değil dromokrasinin yani hızın ve ayartının hâkim olduğu; medyatik kuşatmayla birlikte üretilen totaliterliğin ürünü siber terörizmin her şeyi allak bullak eden; insanları, insanlığın en temel varoşsal sorunları konusunda duyarsızlaşmaya, kayıtsızlaşmaya iten bir nihilizmin eşiğine sürüklediği şaşırtıcı, şoke edici bir oyun''la ve ayartıcı bir küresel sahne''yle karşı karşıyayız.
Peki bu durumda, biz de, "katastroflarla yaşamasını öğreneceğiz" mi diyeceğiz; yoksa, Allah''ın Celal sıfatından ziyade, "rahmetin gazabımı geçti" buyruğuyla özetlenen ilahî hakîkatini dikkate alarak Allah''ın Cemâl sıfatının tecellî edeceği yepyeni bir dünya mı önereceğiz insanlığa?Wikileaks, çağla yüzleştirdi hepimizi
Yusuf Kaplan
6/12/2010 Pazartesi
Wikileaks fenomeni, bizi, bütün insanlığı, zamandaş ve mekândaş kıldı: İnsanlık, belki de ilk kez, aynı çağın içine "düştü"; çağı, bütün enlemleriyle ve boylamlarıyla, bütün içlemleriyle ve kaplamlarıyla, bütün duyarlıklarıyla ve duyargalarıyla dünyayla buluşturdu: Bütün insanlık, aynı zamanın, aynı mekânın, kısacası aynı çağın bütün görünür görünmez tezahürleriyle tanıştı ve ç/ağdaş oldu.
İçinde yaşadığımız çağın bir belirsizlikler, bir tanımlanamazlıklar, bir kaos, katastrof ve "kompleksite" çağı olduğunu küre ölçeğinde hep birlikte hissetmeye başladık eşzamanlı olarak.
İçinden geçmekte olduğumuz çağ, kaostan sekülerleştirilmiş bir kozmos, düzensizlikten bir sanal düzen çıkarma çağı.
Peki, seküler bir zeitgeist''ın / zamanın ruhu''nun hükümferma olduğu bir "dünya"da vücut bulan bir kaostan kozmos çıkar mı?
Elbette ki çıkmaz. Çünkü kozmos, esas itibariyle fizikötesine uzanan boyutları olan derûnî, "sınırsız" bir varoluş alanıdır. Ama neo-paganizm biçimlerine dönüşen, din-dışı kutsallıklarda patlama yaşanmasına yol açan yeni-sekürlerizm biçimlerinin ve ayartıcı neo-barok formlarının bilimi de, düşünceyi de, sanatı da ve sahici din''in bütün ilkelerini ve hakikatlerini de bulanıklaştırdığı, buharlaştırdığı, kısa devre yaptırdığı ve "patlattığı" bir çağda zuhur eden düzenin kozmos üretebilmesi elbette ki olacak iş değil. O yüzden ortaya çıkarılan kozmos''u dolayısıyla düzen''i ancak kozmolojinin kozmografyaya dönüştürülmesi fenomeninin sonucu olan bir tür sekülerleştirilmiş kozmos olarak adlandırıyoruz.
Virilio''nun fizik gerçekliği bile buharlaştıran ve bizi her tür manipülasyona açık bir sanal gerçekliğe teslim eden bir dünyanın tam orta yerinde yaşamaya, varolma mücadelesi vermeye mahkûm ettiğini söylediği çağımızın kaçınılmaz bir gerçekliği ve göstereni işlevi gören Wikileaks fenomeni konusunda şaşkınlık yaşamamız son derece doğal. Oysa, daha ne Wikileaks''ler göreceğiz yarın!
Wikileaks fenomeni, bizi çağla yüzleştirdi: İçinden geçmekte olduğumuz çağın ağlarıyla, bağlarıyla ve en önemlisi de bağlam''ıyla burun buruna getirdi: Nietzsche''den, Heidegger''den itibaren varlığa varoluşsal bir saldırıya, Wittgenstein''dan itibaren hayat üzerinde bütün derinliğiyle ve boyutlarıyla düşünmeyi ıskalamanın faturası olarak "dil oyunları"na (bu kez "ileri teknoloji"nin marifetlerine) mahkûm olduğumuzu; Foucault''dan itibaren "öznenin ölümü"ne, Baudrillard''dan itibaren "toplumsal''ın iptali"ne ve "yeni barbarlıklar çağı"nın zuhuruna maruz kaldığımızı; daha da geriye gidersek, Weber''den itibaren, modernliğin bizi içine fırlattığını haykırdığı "demir kafes"te köklü bir "özgürlük kaybı" ve "anlam krizi" açmazıyla boğuştuğumuzu; yine Virilio''nun ve Zizek''in deyişiyle "çölleşen bir dünyada" varolma savaşı/mı verdiğimizi görmemizi mümkün kılacak bir fenomen Wikileaks fenomeni.
İçine sürüklendiğimiz, içinde de oraya buraya doğru sürüklendiğimiz, nereye, niçin sürüklendiğimizi bilemediğimiz çağımızın, bu belirsizlikler ve katastroflar çağının, Aristo''dan -hatta bilebildiğimiz insanlık tarihinin başlangıçlarından- itibaren insanlığın, varlığın ve varoluşun varlık nedeni, kaynağı ve varedicisi Tanrı fikrini yitirdiğimiz; tabiatı delik deşik ettiğimiz; toplum gibi, aile gibi birlikte yaşama formlarını yerle bir ettiğimiz; bizatihî insanın kendisini yok ettiğimiz bir dünyanın, bir uygarlığın sonunu ve insanların daha insanca yaşayabilecekleri yeni bir dünyanın, yeni bir medeniyetin kurulma imkânlarını, şartlarını arayış sürecinin başlangıcını veya başlangıçlarını haber veren bir durumla karşı karşıya bıraktığı, bizi buna kışkırtan, zorlayan, yine cins düşünür Virilio''nun deyişiyle "estetize yöntemlerle, ayartıcı araçlarla gerçekleştirilen bir yokoluşlar" çağı olduğunu düşünmeye başlamamızı mümkün kılabilecek çapta bir fenomen Wikileaks fenomeni.
O yüzden, kendileri, işlerinin doğası gereği bize esaslı bir şeyler söyleyen değil, en iyisi, söylenenler üzerinde bir şeyler söyleyen, genelde de söylenenleri aktarmaktan, tercüme etmekten öte bir entelektüel ufukları, derinlikleri ve özellikleri olmayan gazetecilere bırakırsak bu Wikileaks fenomenini anlamla ve anlamlandırma çabasını, o zaman boşuna çabalar ve çağla yüzleşmişken çağın türlü yüzlerini, yüzsüzlüklerini, imkânlarını ve zaaflarını konuşma imkânını iptal ve berhava etmiş oluruz.
NOT: Hürriyet''in ciddiye aldığım tek entelektüel kaygı sahibi yazarı Hadi Uluengin, NATO ve Türkiye''nin konumu konusunda yazdığım bir yazı dolayısıyla tam üç yazı "döktürdü"! Ve benim konuyla ilgili olarak söylediklerimi, "hezeyan" olarak niteledi. Uluengin''e yalnızca şunu hatırlatmak isterim: Benim gerek o yazıdaki, gerekse bütün yazılarımdaki durduğum yeri, geniş medeniyet perspektifini anlamadan, söylediklerimi, kendi "dar" ve "sığ" perspektifiyle anlaması elbette ki zor/du Uluengin''in. O yüzden birkaç cümlede, bilemediniz bir yazıda söyleyebileceklerini ancak üç yazıda söyleyebildi! Bu da son derece doğal; çünkü ilk gençlik yıllarımızın o kült Cumhuriyet yazarı yok artık. O da, deyim yerindeyse, "kült''lükten hatta ''komünist''likten konformistliğe sıçrayan" tür''lere dönüştü, ne de olsa!
|
| Bugün 279 ziyaretçi (694 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
