Mütercim Âsım Efendi

Mütercim Âsım Efendi hazretleri, Lügat, kelâm, hadîs ve Hanefî mezhebi fıkıh âlimi olup Antep’de doğdu. 1236 (m. 1820) senesinde Üsküdar’da vefât etti. “Okyanus Lügati” eseri ile meşhur oldu. Ahmed Âsım Efendi’nin “Emâli kasidesi” üzerine yazmış olduğu “Merâh-ül-me’âlî fî şerh-il-Emâlî” adlı eserinden seçmeler: 

Allahü teâlâ vâcib-ül-vücûd ve hakîkî ma’bûd ve bütün varlıkların yaratıcısıdır. Vücûdu kendindendir (zâtı ile kâimdir). Yanî varlığının devamı için başka bir varlığa muhtaç değildir. Her üstünlük, her kemâl sıfat O’nundur. O’nda hiçbir kusur, hiçbir noksan sıfat yoktur. Dilediğini yapabilir. Yaptıkları, kendine veya başkasına fâideli olmak için değildir. Bir karşılık için yapmaz. Bununla beraber, her işinde hikmetler, fâideler, lütuflar, ihsânlar vardır. Dünyâ âleminde ve âhiret âleminde bulunan her şeyi maddesiz, zamansız ve benzersiz olarak yoktan var eden ancak Allahü teâlâdır. Hiçbirinde hiçbir değişiklik olmaz. Fakat mahlûklara ta’alluk bakımından her biri çoktur. Bir sıfatın mahlûklara ta’alluku, etkisi bakımından çok olması, bunun basit olmasına zarar vermez. 

Allahü teâlânın sıfât-ı zâtıyyesi altıdır. Bunlar, Vücûd, Kıdem, Bekâ, Vahdâniyyet, Muhalefetün lil-havâdis ve Kıyâm-binefsihî’dir. 

Subûti sıfatları ise sekiz tane olup, Hayat, ilim, Semi’, Basar, Kudret, Kelâm, irâde ve Tekvîn’dir. 

Allahü teâlâ dilemezse kimse kâfir olamaz ve kimse isyan edemez. Küfrü ve günahları diler ise de bunlardan râzı değildir. 

Allahü teâlânın zâti sıfatları, zâtı gibi ezelî ve ebedîdir. Yanî sonsuz olarak vardırlar. Mukaddestirler. Mahlûkların sıfatları gibi değildirler. Akıl ile, zan ile, dünyâdakilere benzetilerek anlaşılamazlar. Allahü teâlânın sekiz sıfât-ı subûtiyesi, zâtının aynı da değildir, gayrı da değildir. Yanî sıfatları kendisi değildir. Kendisinden başka da değildir. Allahü teâlânın sekiz sıfatından her biri basittir, bir hâldedir. Allahü teâlâ madde değildir. Cisim değildir. Sayılı değildir, ölçülemez. Hesâb edilmez. O’nda değişiklik olmaz. Mekânlı değildir. Zamanlı değildir. Öncesi sonrası, önü arkası, altı üstü, sağı solu yoktur. Bunun için insan düşüncesi, insan bilgisi, insan aklı, O’nun hiçbir şeyini anlayamaz. 

Kur’ân-ı kerîm Allahü teâlânın kelâmıdır. Hadîs (sonradan olmuş) ve mahlûk (yaratılmış) değildir. Allahü teâlânın zâtı ile kâimdir. Allahü teâlâ zâtında ve sıfatlarında, yaratmış olduğu şeylere benzemez... 

Arabzâde Ârif Efendi

Arabzâde Ârif Efendi, doksanyedinci Osmanlı Şeyhülislâmıdır. 1151 (m. 1738) senesinde İstanbul’da doğdu. 1241 (m. 1825) senesinde vefât etti. Bu mübarek zat buyurdu ki: 

Îmânı gideren sözler: Bir kimse, bilerek küfrü gerektiren bir söz söylese, onun îmânı gider ve imansız olur. Eğer bir kimse küfrü gerektiren sözü başkalarını güldürmek için söylerse, hem o, hem de gülenler imansız olur. Îmânı gideren sözler üç kısımdır. Bir kısmı; hatâ ile söylenip, küfrü gerektirmeyen, fakat böyle söyleyenin tövbe ve istiğfar etmesi gerekenlerdir. Bir kısmı; ihtilaflı olup, âlimlerden bazısına göre küfrü gerektirip bazısına göre küfrü gerektirmeyenlerdir. Böyle bir sözü söyleyenin ihtiyâten nikâhını ve îmânını tazelemesi, tövbe etmesi ve bu sözünden dönmesi gerekir. Bir kısmı da; söz birliği ile küfür olan sözlerdir. Böyle bir sözü söyleyen kimse, haccetmiş ise haccını iade etmesi gerekir. Ailesi ile de nikâhsız olur. Bu durumda olan bir kimse, Kelime-i şehâdeti söylese, fakat söylediği o küfrü gerektiren sözden dönmezse, küfür üzere olması ondan kalkmaz. 

Küfür tehlikesinden korunmak isteyen, şu duâyı sabah ve akşam okusun: “Allahümme innî e’ûzü bike min en üşrike bike şey’en ve ene a’lemü ve estegfiruke limâ lâ a’lemü.” 

Allahü teâlânın zâtı, sıfatları ve fiilleri ile alâkalı küfrü gerektiren husûslar: Allahü teâlâyı şânına lâyık olmayan bir şeyle vasfetmek, Allahü teâlânın isimleri veya emirleri ile alay etmek, Allahü teâlânın va’dini veya va’îdini inkâr etmek küfürdür. Kur’ân-ı kerîmin âyet-i kerîmelerinden birisini inkâr etmek veya onunla alay etmek küfürdür. Def ve eğlence âletlerinin vuruşuna göre Kur’ân-ı kerîm okumak küfürdür. Ölçüp tartarken, “Fakat insanlara, (verilmek üzere) ölçtükleri, yahut tarttıkları zaman eksiltirler” meâlindeki Mutaffifîn sûresinin 1. âyet-i kerîmesini alay eder gibi okumak küfürdür. Haram bir yiyeceği yerken, Besmele çekmek küfürdür, içki içerken ve ondan başka dinen haram olan şeyi yerken, içerken Besmele çekmek küfürdür. Alay ederek ezan okumak küfürdür. Bir kimse, küçük veya büyük günah işler de, birisi ona; “Allahü teâlâdan, işlediğin bu günahtan dolayı af ve mağfiret dile” derse, o da onun bu sözünü hafife alarak; “Ne yaptım ki istiğfar edeyim” derse imansız olur. Kim bir peygamberi inkâr eder veya onu herhangi bir şeyle ayıplarsa veya onun sünnetlerinden birisini beğenmezse küfre girer. Din imamlarını aşağı görerek, onları küçültücü ifadelerle anmak küfürdür... 

Ankaralı Mehmed Emin Efendi

Mehmed Emin Efendi rahmetullahi aleyh, Osmanlı şeyhülislâmlarının kırkdördüncüsü ve Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 1028 (m. 1619) senesinde Ankara’da doğdu. 1098 (m. 1687) senesinde İstanbul’da vefât etti. “Fetâv’el-Ankaraviyye” kitabında buyuruyor ki: 

Kabirde Münker ve Nekîr adında iki meleğin suâl sorması haktır. Onlar iki melek olup, meyyit kabre konduğu zaman, meyyitin yanına gelirler, onu doğru olarak oturturlar. Rabbin kim? Peygamberin kim? Dînin ne? gibi sorular sorarlar. Kabir azâbı haktır. Allahü teâlâ Mü’min sûresinin kırkaltıncı âyet-i kerîmesinde meâlen; “Fir’avn’a ve adamlarına, her sabah ve akşam gidecekleri Cehennem ateşi gösterilir. Kıyâmet koptuğu gün de; “Fir’avn kavmini en şiddetli azâba sokun” denilecektir” buyuruyor. Yani, kıyâmet gününden önce onlar ateşe arz olunurlar. Bu ise, kabir azâbından başkası değildir. 

Kıyâmet günü haktır. Ona îmân etmek farzdır. Mîzân haktır. Onun iki kefesi ve bir dili vardır. Onda, Allahü teâlânın kudreti ile, O’nun dilediği şekilde ameller tartılır. Mîzân’ın büyüklüğü, gökler ve yer tabakaları kadardır. Cehennemden kurtulanların sevâbları, Cehennemliklerin ise günahları ağır gelir. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde meâlen şöyle buyuruyor: 

“Kıyâmet gününde amellerin tartılması haktır. Kimin iyilikleri kötülüklerinden ağır gelirse, işte onlar kurtulanlardır. Kimin de tartıları hafif gelirse, işte onlar kurtulamayanlardır” (A’râf; 8-9). Kıyâmet gününde kitapların (amel defterlerinin) okunması haktır, insanlar, bu husûsta kıyâmet günü farklıdırlar. Bir kısmına amel defteri sağ taraftan, bir kısmına sol taraftan, bir kısmına da arka taraftan verilir. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde meâlen şöyle buyuruyor: 

“Biz azîm-üş-şân, insan için sahîfesi açılmış olarak kendisine vâsıl olan kitâb ihraç ederiz.”(İsrâ-13) “İşte o vakit, kitabı sağ eline verilmiş olan kimse, [Gelin kitabımı okuyun] der” (Hâkka-19) “Kitabı sol eline verilmiş olan ise; [Eyvah! Keşke kitabım verilmeseydi] der” (Hâkka-25) 

Kıyâmet gününde insanların durumları birbirinden farklıdır. Bir kısmının hesabı çetin olur. Bir kısmının hesabında müsamaha olunur. Bir kısmı hesâbsız Cennete girer. Bir kısmı hesâbsız Cehenneme girer. O gün kabahatler ve sırlar ortaya çıkar. Allahü teâlâ, Tarık sûresinin dokuzuncu âyet-i kerîmesinde meâlen; “O gün (kıyâmet günü), bütün sırlar Aşikâr olur” buyuruyor... 

Altıparmak Mehmed Efendi

Altıparmak Mehmed Efendi, Osmanlı devleti zamanında yetişen hadîs âlimlerindendir. 1033 (m. 1623) senesinde Mısır’da vefât etti. “Me’âric-ün-nübüvve” tercümesinden bazı bölümler: 

Allahü teâlâ, âyet-i kerimede meâlen; “Ben yeryüzüne halîfe halk ediciyim” buyurdu. Melekler; “Yâ Rabbî yeryüzünde fesad çıkarıp kan dökenleri mi yaratacaksın?” dediler. Cenâb-ı Hak; “Sizin bilmediğinizi ben bilirim” buyurdu. Melekler pişman oldular. Gadâb-ı ilâhiden korktuklarından, her gün Arş’ı tavaf edip, ağlayıp sızlayarak yine O’na sığınırlardı. Hak teâlâ onlardan hoşnud olup, hâllerine acıdı ve; “Ey meleklerim! Sizler mağfiretimi ister misiniz?” buyurdu. Melekler; “İsteriz yâ Rabbî! Biz bilmediğimiz işe karıştık. Affedip gadabından bizi emin eyle” dediler. Cenâb-ı Hak buyurdu ki: “Arş’ın altında bir nehir vardır. Ondan abdest alın.” Melekler o nehirden abdest aldılar. Allahü teâlâ onlara: “Sübhâneke Allahümme vebihamdike eşhedü enlâ ilahe illâ ente estagfirüke ve etûbü ileyke, duasını okuyun” buyurdu. Melekler; “Yâ Rabbî! Bu amelin sevâbı nedir?” diye sordular. Allahü teâlâ; “Ellerin, ayakların, yüzlerin işlediği ve bilcümle bütün günahları, onunla affedip, temizlerim” buyurdu. Melekler; “Ey Rabbimiz! Bu ihsan bize mi mahsustur. Yoksa her kim bu ameli işlese mağfiretin ile müşerref olur mu?” dediler. Cenâb-ı Hak: “Bu amel, ümmet-i Muhammed’e mahsustur. Bu ümmetten bir kimse çok günahkâr olsa, abdest aldığı gibi, onu bütün günahlarından temizlerim ve Cennetime sokarım” buyurdu... 

Nakl olunur ki: 

Cebrâil aleyhisselâm yaratıldığı zaman kendine baktı. Hüsn-i cemâlinin ve nûrâniliğinin şükrânesi olarak iki rek’at namaz kıldı. Namazı otuzbin senede edâ edip, dedi ki: “Yâ Rabbî! Benim gibi amel eden kulun var mıdır?” Allahü teâlâdan şu hitab geldi: “Yâ Cebrail! Ahir zamanda bir taife gelir. Az zamanda iki rek’at namaz kılarlar. Kalb meşguliyeti ve çok eksiklerle kıldıkları o iki rek’at namazı, senin kıldığınla değiş!” Cebrail aleyhisselâm; “Böyle ise nasıl değişeyim?” dedi. Bunun üzerine Allahü teâlâ buyurdu ki: “Senin hiçbir ihtiyâcın ve hiçbir mânin yok iken ibâdet ediyorsun. Bu kolaydır. Fakat onlar zayıf bünyeleri ile birçok mâniler ile ibâdet ederler. Bir taraftan çoluk-çocuk, bir taraftan mal toplama fikri, diğer taraftan da düşman ve şeytan ile cihâd ederler. Bütün bunları dinlemeyip namazlarını edâ ederler. Bunların sevabının fazla olması, ihsânıma ve hikmetime uygundur.” 

Nûreddîn Şevnî

Nûreddîn Şevnî hazretleri, evliyânın büyüklerindendir. 944 (m. 1537) senesinde Mısır’da vefât etti. Resûl-i ekreme (sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem) çok salevât okurdu. Çok kerâmetleri görüldü. Âlim, kâmil, zâhid olup, takvâ ve vera sahibi bir zât idi. Vefatından kısa bir zaman evvel şöyle vasiyet etti: 

Evlâdıma, arkadaşlarıma ve cümle din kardeşlerime vasiyetim, kalblerini güzel ahlâkla donatmaları, belâlara, mihnet ve sıkıntılara, hastalık ve diğer musibetlere sabırla katlanmaları, metanetsizlik göstermemeleridir. 

Kalblerini güzel ahlâkla bezesinler, donatsınlar. Yani ahlâk nûru ile yıkasınlar, Cennet ipekleri ile döşesinler, takvâ yorganı ile örtünsünler, helâl yastığı ile yaslansınlar, sabır sofrasını yaysınlar. Nitekim Resûlullah efendimiz; (Cümle ilmin başı sabır, yarısı îmândır) buyurmuştur. İnsan, müptelâ olduğu belâya sabretmeli, tövbe ve istiğfarda bulunmalıdır. Musibete uğrayan kişi, uğradığı musibet yüzünden kahırlansa, yüzü değişip ağlasa bile, kimseye şikâyet etmeyip saçını sakalını yolmazsa, yine sabır sevâbına kavuşur. 

Hazreti Ebû Bekr’in dişi tam bir sene boyunca bütün şiddeti ile ağrıdı. Sıkıntısını Allahü teâlânın hiçbir kuluna bildirmedi. Bir yıldan sonra Allahü teâlâ, Cebrâil (aleyhisselam) vasıtasıyla Muhammed aleyhisselâma bildirdi. Peygamber efendimiz, Hazreti Ebû Bekr’e; (Sen bir yıldır diş ağrısı çekermişsin. Şimdi Rabbim bana bildirdi. Niçin bana bildirmedin? Sana bir ilâç yapsa idik) buyurdu. Ebû Bekr (radıyallahü anh); “O’ndan gelen bir şeyi başkasına söylemeye utandım” dedi. 

Musibete düçâr olunca, hâlini başkasına şikâyet etmeyip, kendisini bundan menedenlere, sevâbları, âhirette sayısız olarak verilir. Resûlullah efendimiz; (Bir kimsenin malına veya canına bir belâ isâbet etse, onu gizleyip kimseye şikâyet etmese, o kimseyi bağışlamak, Allahü teâlânın üzerine vâcib mertebesinde olur) buyurdu. 

Sabır, her ibâdetin ve her günahtan kaçınmanın aslıdır. Hâsseten günâha başlamaktan alıkoyar. Evlâdım ve din kardeşlerim tevfîz eyleyip, bütün işlerini Allahü teâlâya ısmarlayalar. Herkesin işlerini gören, arzu ettikleri murâdlarına kavuşturan O’dur. Onlara bir şeyi veren de vermeyen de ancak O’dur. Allahü teâlâdan sonu belirli olmayan bir şey istendiği zaman; “Yâ Rabbî! Hayır ise müyesser et” demelidir. Zira hayrı olmayan bir şeyin yokluğu, varlığından hayırlıdır... 
.

Ali bin Sehl İsfehanî

Ali bin Sehl İsfehanî rahmetullahi aleyh, evliyânın büyüklerindendir. İran’da, İsfehân’da dünyaya geldi. Filistin’de Remle’de otururdu. 261 (m. 874)’de İsfehân’da vefât etti. Cüneyd-i Bağdadî gibi büyük zatlarla görüştü. 

Bu mübarek zat, sohbetlerinde buyurdu ki: 

“Tasavvuf, insanı Allahü teâlâdan uzaklaştıran şeylerin hepsini terk etmektir.” 

“Allahü teâlâyı hakkıyla tanıyan O’ndan başkasında sükûn bulamaz.” 

“Allahü teâlâya yaklaşmak, Allahü teâlânın velî kulları hâriç, bütün mahlûklardan uzaklaşmaktır. Allahü teâlânın velî kullarına yakınlık, insanı Allahü teâlâya yaklaştırır.” 

“Ahmak olanların sana çok iltifâtkâr davranması ve düşünmeden cevap vermesi seni aldatmasın.” 

“Akıl ile beraber rûh, insanı âhirete, nefsin hevâ ve hevesine muhalefet etmeye davet eder.” 

“Allahü teâlâ hepimizi yaptığımız iyi ameller ile gurûrlanmaktan muhafaza etsin.” 

“Akıl ile hevâ (boş arzu, istek) birbirinin zıddıdır. Aklın yardımcısı tevfîk (Allahü teâlânın yardımı), hevânın dostu ise yardımsız bırakılmaktır. Nefs bu ikisinin (akıl ve hevânın) arasındadır. Hangisi gâlib gelirse ona tâbi olur.” 

“Zenginliği aradım. İlimde buldum. Övülmeyi aradım. Fakîrlikte buldum. Afiyeti (günahsız olmayı) aradım, zühdde (şüphelilere düşmek korkusuyla mübahların çoğunu terk etmekte) buldum. Kolay hesabı aradım, susmakta buldum. Rahat aradım, vermekte, cömertlikte buldum.” 

“Kim kalbini anlayışlı kılarsa, o kalb dünyâdan ve dünyâda olan şeylerden yüz çevirir. Kim kalbini cehâlette bırakırsa, o kalb aldatıcı ve geçici zevklere tâbi olur.” 

“Kim kulların ayıbını örterse, Allah da kıyamette onun günahını örter.” 

“Mümine sert bakmak, gıybet, kalb kırmak ve su-i zan kul hakkıdır.” 

“Gıybetten kurtulmanın tek yolu, hak sahibinden helâllik dilemektir.” 

“Bir anne oğlunu namaza kaldırmıyorsa, onu kendi eliyle cehenneme atıyor demektir.” 

“Beş şeyin kıymetini bilin; doğru imân, ehl-i sünnet olmak, evliyayı tanımak, dine hizmet, sâliha bir zevce.” 

“Doğrunun yayılması yokuş çıkmak gibidir. Şer ise sel gibi çabuk yayılır.” 

“Herkes misafirini kendine göre ağırlar. Allahü teâlâ da evine gelenleri şânına lâyık şekilde ağırlar.” 

İbn-i kazvînî

İbn-i kazvînî hazretleri, evliyânın meşhûrlarından ve Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 360 (m. 971) senesinde doğdu. 442 (m. 1050) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman evvel iyi huylu olmak hakkında buyurdu ki: 

İyi huylu olmak için ve iyi ahlâkını muhâfaza edebilmek için, sâlih kimselerle, iyi huylularla arkadaşlık etmelidir. İnsanın ahlâkı, arkadaşının huyu gibi olur. Ahlâk, hastalık gibi sârîdir. Kötü huylu ile arkadaşlık etmemelidir. Hadis-i şerifte, (İnsanın dîni, arkadaşının dîni gibi olur) buyuruldu. Faydasız şeylerden, oyunlardan, zararlı şakalaşmaktan ve münâkaşa etmekten sakınmalıdır. İlim öğrenmeli ve faydalı işler yapmalıdır. İyi huyların faydaları ve haramların zararları ve Cehennemdeki azâbları, hep hâtırlanmalıdır. Mâl, mevki arkasında koşanlardan hiçbiri murâdına kavuşamamıştır. Mâlı, mevkii hayır için arayan ve hayır işlerde kullanan, rahata, huzura kavuşmuştur. Mal, mevki gaye olmamalı, hayra vâsıta olmalıdır. Mal, mevki, bir deryaya benzer. Çok kimse, bu denizde boğulmuştur. Allahü teâlâdan korkmak, bu deryanın gemisidir. Hadis-i şerifte, (Dünyada, kalıcı değil, yolcu gibi yaşamalı! Öleceğini hiç unutmamalı!) buyuruldu. İnsan, dünyada bâkî değildir. Dünya zevklerine daldıkça, dertler, üzüntüler, güçlükler artar. Aşağıdaki hadis-i şerifleri hiç unutmamalıdır: 

(İbâdetleri az olan bir kul, iyi huyu ile, kıyâmette yüksek derecelere kavuşur.) 

(İbâdetlerin en kolayı ve çok faydalısı, az konuşmak ve iyi huylu olmaktır.) 

(Bir kulun ibâdetleri çok olsa da, kötü huyu, onu Cehennemin dibine götürür. Bâzan küfre götürür.) 

(Güzel ahlâkı tamamlamak, yerleştirmek için gönderildim). [Semavî dinlerin hepsinde iyi huylar vardı. Bu din, bunları tamamlamak için gönderildi. Bu din varken, iyi huy bildirecek başka kaynağa, başka kimseye lüzûm yoktur. Bunun için, Muhammed aleyhisselâmdan sonra, Peygamber gelmeyecektir.] 

(İyi huylu olan, dünya ve âhiret saadetlerine kavuşur.) [Çünkü iyi huylu kimse, Allahü teâlâya ve kullara karşı olan hakları, vazîfeleri îfâ eder.] 

(Sûreti ve huyu güzel olanı Cehennem ateşi yakmaz.) 

(Kendinden uzaklaşanlara yaklaşmak, zulmedenleri affetmek, kendini mahrum edenlere ihsân etmek, güzel huylu olmaktır). [İyi huylu kimse, kendisine darılana iyilik yapar. İhsânda bulunur. Malına, haysiyyetine, bedenine zarar vereni affeder.] 

.

Ebü’l-Kâsım Debbûsî

Ebü’l-Kâsım Debbûsî rahmetullahi aleyh, Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. Buhârâ ve Semerkand arasında kalan Debbûsiyye köyündendir. Zeynel Âbidîn bin Ali hazretlerinin en küçük oğlu Hüseyin’in soyundandır. Bağdad’da 487 (m. 1094) senesinde vefât etti. Bir talebesine buyurdu ki: 

“Bir akıl, başka bir akılla birleşirse, kötü iş işlemekten, kötü söz söylemekten kurtulur. Fakat nefs başka bir nefsle dost olursa, cüz’î akıl işsiz güçsüz kalır, bir iş göremez olur. Yalnız kaldığın ve danışacak bir akıl sahibi bulamadığın için, ümitsizliğe düşersen hakîkat güneşine mensup bir dostun, bir mürşidin gölgesi altına girersin. Yürü, çabucak kendine bir Hak dostu ara; böyle yaparsan Allah senin dostun olur, yardımcın olur.” 

“Evlâdım; her kimi Allah tâlibi (Allah’ı isteyen) görürsen, onun dostu ol! Allah’ı isteyenlerin, Allah dostu olanların komşusu olursan, sen de Hakk’ı isteyenlerden olursun, onların sâyesinde sen de nefis savaşını kazanırsın. Bu dünyada kurulan dostlukların da nefsânî gayeler için olmaması gerekir. Şayet dostluk nefsânî ise bunlar âhirette düşmanlığa dönüşecektir... 

Bütün bunların yanında dostluk kadar, dostluğu muhafaza etmek, yâni dostluk ölçüleri içinde yaşamak da çok önemlidir. Büyüklerimiz buyurmuşlar ki: 

“Dostlarla konuşurken, çok dikkatli ve ihtiyatlı hareket etmelidir. Çünkü söz vardır, keskin kılıç gibidir; dostluğu keser, öldürür. Kalbde tedavisi imkânsız yaralar açar. Kalb bahçesindeki yeşillikleri, sevgi çiçeklerini kış mevsimi gibi öldürür. Bir söz de vardır, ilkbahar mevsimi gibidir. Her tarafı süsler, güzelleştirir; sayısız yararlar sağlar.” 

Ed-Debbûsî hazretleri vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: “Ey insanoğlu, sana nasihatim şu olsun. Hayatın boyunca iyilik üzere ol. İmânı, İslâmı öğren ve öğret. Hem kendine, hem başkalarına iyilik et, yardımcı ol. Çünkü bir gün gelecek, sen de ölecek, bu dünyâdan ayrılacak, âhirete gideceksin. Zenginlik hâlinde iyilik yapmayan, Allahü teâlânın ihsân ettiği mal ve beden zenginliğini yerinde kullanmayan, bunların elden gitmesi hâlinde, şüphesiz çok pişmanlık çekecektir, İşte, Allahü teâlânın sana verdiği bu sıhhat ve zenginlik hâlinde, O’nun rızâsı olan işlere koş. Bu hâlini ganîmet bil. Vakit geçirmeden, kendin için ve başkaları için emrolunanları yap. Zîrâ, ileride çok zor günler gelecektir. Âhirette ise, dünyâda iken yaptıkların karşına çıkacaktır.” 

Ali Taberî

Ali Taberî hazretleri, Şafiî mezhebindeki tefsîr, hadîs, fıkıh ve kelâm âlimlerinin büyüklerinden olup, İmâm-ı Eş’arî’nin üstün talebelerindendir. 380 (m. 990) yılları civarında vefât etmiştir. 

Ali Taberî hazretleri, bir dersinde buyurdu ki: 

(Lâ ilâhe illallah!) Yanî ülûhiyyete, ma’bûdiyyete hakkı olan, yalnız Allahü teâlâdır. Şerîki, ortağı, benzeri yoktur. Vâcib-ül-vücûddur, varlığı, elbette lâzımdır. Noksânlık ve yaratılmak sıfatları, alâmetleri, Onda yoktur. (Ma’bûd), ibâdet olunan şey demektir. (İbâdet), kulluk etmek, tapınmak, yani hudû’ ve tezellüldür. Yani, kendini aşağılamak, alçaltmak demektir. 

Bütün kemâlât, yükseklikler, iyilikler kendisinde bulunan, hiçbir noksânlığı olmayan ve her şey, var olmak için ve varlıkta kalabilmek için, O’na muhtâç olan ve kendisi hiçbir şey için, hiçbir şeye muhtâç olmayan ve herkese fâide ve zarâr yalnız Ondan gelen ve Onun izni ve emri olmadıkça, hiçbir şeyin, hiçbir şeye zarar ve iyilik yapamayacağı, Ondan başka her şeyin önü ve sonu yokluk olup, hep var olan bir kimseye ancak ibâdet olunur. İbâdet, yalnız böyle bir kimsenin hakkıdır. Allahü teâlâdan başka, böyle bir kimse yoktur ve olamaz. 

Bu yüksek sıfatlar başkasında da var dersek, Ona, başkası denilemez. Başka olmak için, farklı olmak lâzımdır. Böyle bir başkasını, ondan farklı, ayrı düşünürsek, ülûhiyyet ve ma’bûdluk şartları, bu ikincisinde noksân olur. Ülûhiyyet ve ma’bûdluk hakkı olamaz. Çünkü, bunun, birinciden ayrı olması için, ma’bûdluk sıfatlarından birinin, bunda bulunmaması lâzımdır. Bunun için de, noksân olmuş olur. Bu ikincisinin, kemâl sıfatlarını tamâm kabûl edip de, ayrılık olmak için, noksân sıfatlardan bir tânesini kendisinde bırakırsak, yine kendisi kusûrlu olmuş olur. Meselâ, her şey Ona muhtâç olmasa, muhtâç olmayanların ibâdet etmesi niçin lâzım olur? Eğer, bir işte, bir şeye muhtâç olursa, yine noksânlık olur. Eğer her şeye iyilik ve zarar Ondan olmasa, Ona ne lüzûm olur. İbâdete neden lâyık olur? Eğer, Onun izni, haberi olmadan, bir kimse, bir şeye iyilik ve zarar yapabilirse, Ona yine lüzûm kalmaz. İbâdet olunmaya hakkı olmaz. Bütün kâmil sıfatları kendinde toplayan, ancak bir olmak, şerîki, ortağı bulunmamak lâzımdır. İbâdete hakkı olan, yalnız bir olmak lâzımdır. O da bir olan, Allahü teâlâdır. 

Ali Taberî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce şu şiiri söyledi: 

“Zaman kötü zamandır./İnsanlar ona uydu./Bütün kerîmler gitti./Nefsim pişmanlık duydu./Cömertlikten sorunca,/Cevapları yok oldu.

Ebü’l-Hasen Fezârî

Ebü’l-Hasen Fezârî rahmetullahi aleyh, Endülüs’te yetişen âlimlerdendir. 557 (m. 1162) senesinde Gırnâta’da vefât etti. Vefatına yakın bir dersinde buyurdu ki: 

Abdullah bin Mes’ûd “radıyallahü teâlâ anh” der ki: Bedir gazâsında, Ramazân-ı mübârekin onyedinci Cum’a günü idi. Ben de hâzır idim. Benden âciz kimse yoktu. Lâkin Ebû Cehil’in başını ben kesip getirdim. İki asker birbirine erişti. Ebû Bekr-i Sıddîk “radıyallahü teâlâ anh” hazretlerini, Resûlullah Efendimizin “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” huzûr-u şerîfinde gördük. Hazret-i Sıddîk kendi oğlunu kâfirler safında gördü. Gayret ve hamiyyet-i dîniyyesi galebe gelip, din gayreti ile ortaya çıkıp, “Yâ Resûlallah bana izin ver, tâ kâfirler ile muhârebe edeyim. Onların kalblerine vurayım. Oğlumun başını kendi elim ile keseyim” dedi. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, “Yâ Ebâ Bekr! Harbe katılma. Benim yanımda, gözüm ve kulağım gibi olduğunu bilmiyor musun” buyurup, hazret-i Ebû Bekr’i; Allahü teâlânın selâmını ve kelâmını işiten mübârek kulaklarına ve Allahü teâlâyı bilmediğimiz şekilde gören mübârek gözlerine benzettiler. Server-i âlem Resûl-i ekrem hazretlerinin mübârek başlarından kadem-i şerîflerine kadar her bir âzâsı güzel idi. Velâkin mübârek gözleri ve kulakları cümle âzâlarından dahâ güzel idi. Doğudan batıya bütün Müslümânlar, muvâfık ve muhâlif hepsi bilirler ki, Resûlullah çok kere, kulağından ve gözünden dolayı duâ buyurmuştur. (Ey benim Allahım! Beni kulağım ve gözüm ile fâidelendir. Benim gözümü ve kulağımı benden sonra ümmetime mîrâs bırak.) Allahü teâlâ bu iki duâya icâbet etmiştir. Resûl-i ekrem hazretlerini hayâtta Ebû Bekr ile fâidelendirmiştir. Vefâtlarından sonra, Ebû Bekr’i mîrâs tutucu halîfe etmiştir. Bu iki duâ, o iki duâya benzer ki, Ebû Bekr hazretlerine buyurmuşlar idi: (Allahü teâlâ, sana, hayâtımda ve vefâtımdan sonra, benim tarafımdan en iyi karşılıklar versin!) Bu duâların tamâmını Allahü teâlâ kabûl buyurmuştur. Zîrâ, İslâm dîni önce ve sonra, Ebû Bekr-i Sıddîk hazretleri ile karâr tuttu. 

Mâlik bin Enes, Ebû Hüreyre’den “radıyallahü teâlâ anh” rivâyet etmişdir ki: Resûlullah buyurmuştur: (Eğer Ebû Bekr olmasa idi, Allahü teâlâ hazretlerine ibâdet olunmaz idi.) Önce kimse Müslümânlığa gelmezdi. Sonra da kimse Müslümânlık üzere kalmaz idi. Her kim ki, o İslâm dînine geldi; ki Allahü teâlânın tevfîki ile geliyordu. Lâkin Ebû Bekr hazretlerinin İslâma gelmesi bunlara sebeb idi. İyi düşünürsen, istersen, bu sözlerin doğru olduğunu anlarsın, bilirsin. 

Ali bin Muhammed

Ali bin Muhammed hazretleri, Şafiî mezhebi âlimlerindendir. Aynı zamanda edîb idi. 401 (m. 1010) senesinde Buhârâ’da vefât etti. 

Bu mübarek zatın hikmetli sözleri pek çoktur. Buyurdu ki: 

“Kişide îmân, ihlâs ve pişmanlık bulunursa, Allahü teâlâ onun bütün günahlarını affeder.” 

“İnsanın her işinde ölçülü hareket etmesi, büyüklerini memnun eder.” 

“Allahü teâlâ, nice günah işlemiş kimselere yardım etti Onları iyi hâle getirdi. Fakat, dininin yolunu tıkamak, ona zarar vermek isteyenlere karşı ise Cebbardır. Onlara ceza vermeye gücü yeter.” 

“Kişinin dünyâ malını arttırmaya çalışması, kendisi için bir noksanlık ve onun kârı, kazancı ise, hayır olmayıp hüsrandır.” 

“Ey sonu harâb olacak olan bir evi tamir etmeye çalışan kişi! Allahü teâlâya yemîn olsun ki, bu çalışma; harâb olacak ömür için tamirden başka bir şey değil de nedir?” 

“Ey aklını, fikrini, gönlünü, mal-mülk toplamaya vermiş kişi! Böyle yapma, bu işlerden geri dur. Zira, mal-mülk sevincinin neticesi hüzün ve kederdir. Ağlayıp sızlamaktır.” 

“Gönlünü, dünyânın gelip geçici, yaldızlı şeylerine kaptırma, onun sefâsı kederdir. Onunla birlikte olmak, insanı Allahü teâlâya ibâdet etmekten uzaklaştırır.” 

“İnsanların kalblerini kazanmayı, hoşnut ve râzı etmeyi isteyerek, herkese iyilik et. İyilikten ayrılma. Bu yolda insanlara hizmetin devamlı olsun. Çünkü insan, iyiliğin kölesidir. Sana bir sıkıntı ve zarar gelirse, sen bunu yapanlara karşı gücün yettiğinde affedici ve hatâlarını görmeyici ol” 

“Ey İnsanoğlu! Allahü teâlânın emirlerini hatırından çıkarma ve bütün azâlarını O’nun yolunda kullan. Elin, ayağın, gözün, kulağın, itaatten çıkarsa; tekrar Allahü teâlânın ve O’nun Peygamberinin buyurduklarını onlara öğret ve yaptırmaya çalış.” 

“Ey şu anda sevinç içerisinde olan zâlim kişi! Sen gaflet uykusunda bulunmaktasın. Bir gün gelir zulmün cezası verilir. Sevinç ve neşeni devamlı kalır sanma. Şimdi sana neşe ve sürûr veren bir zamandır. Sana ceza, üzüntü ve sıkıntı veren zaman gelecektir.” 

“Ey İnsanoğlu! Körpe ve taze olan şu gençliğinle gurûrlanma. Her şeye gücünün yetmesi, seni aldatmasın. Senden önce, nice gençler saçı ağarmadan bu dünyâdan ayrılıp gittiler. Genç ve taze bir fidanken göçtüler. Farzet ki, gençlik, sahibine birtakım özür olacak şeyler gösterir. İhtiyârın özrü yoktur. Onun ileri sürdüğü şeyler, şeytanın eğlencesi olacak şeylerden başka değildir.” 

.

Alâüddîn Buhârî

Alâüddîn Buhârî rahmetullahi aleyh, Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 779 (m. 1377) senesinde, İran taraflarında doğdu. 841 (m. 1438) senesinde Şam’da, Müzze denilen yerde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman evvel bir dersinde buyurdu ki: 

Evliyânın rûhâniyetleri, cismâniyetlerinden daha kuvvetlidir. Bunun için aynı zamanda çeşitli yerlerde bulunmaktadırlar. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” Efendimiz bir hadîs-i şerîfte; (Cennete her kapıdan girecekler vardır. Her kapı bunları kendisine çağıracaktır) buyurduğunda, Hazreti Ebû Bekr-i Sıddîk; “Sekiz kapının hepsinden birden giren olur mu yâ Resûlallah?” dedi. Resûlullah Efendimiz; (Umarım ki, sen onlardan olursun) buyurdu. Çünkü, insanın rûhu “âlem-i emr”deki asıl mertebesine gidip gelme gücünü kazanınca, insan bir anda çeşitli yerlerde görünebilir, insan ölünce, rûhunun dünyâ ile ilgisi azalacağından, daha kuvvetli olur. Bir anda çeşitli yerlerde görülmesi kolay olur. Velîlerin öldükten sonra, sayılamayacak kadar çok kerâmetleri görülmüştür. Âlimler bunları, söz birliği ile bildirmişlerdir. Meselâ, “Rûh-ül-kuds” kitabında, Ebû Abdullah İşbilî’nin kerâmetleri yazılıdır. Bir gece, Ebü’l-Kâsım bin Hamdin ismindeki kimsenin İmâm-ı Gazâlî’yi reddeden, kötüleyen bir kitabı okurken, gözleri kör oldu. Hemen secde edip yalvardı. Bu kitabı hiç okumayacağına yemîn etti. Allahü teâlâ kabûl buyurup görmek ihsân eyledi. Bu da, İmâm-ı Gazâlî’nin öldükten sonra olan bir kerâmetini göstermektedir. Eshâb-ı Kirâmdan Âsım “radıyallahü anh” hiçbir müşrike dokunmamak için ve hiçbir müşrikin de kendisine dokunmaması için, Allahü teâlâya söz vermiş idi. Kâfirler kendisini şehîd edince, yanına yaklaşmak istediler. Cenâb-ı Hak, arılar göndererek Âsım’ı korudu. Arılar o kadar çoktu ki, yanına yaklaşamadılar. Bu Hazreti Âsım’a ölümünden sonra ihsân edilen kerâmet idi... Eshâb-ı Kirâmdan Hubeyb’i “radıyallahü anh”, kâfirler yakaladı. Muhammed yalancıdır dersen seni bırakırız. Böyle söylemezsen öldürürüz dediler. “Muhammed aleyhisselâmın mübârek ayağına bir diken batmaması için, canımı feda ederim” buyurdu. Şehîd ettiler. Birkaç sahâbi gece gelip, şehidin ipini kestiler. Yere düştü. Yerde göremediler. Nereye gittiğini anlayamadılar. 

Hanzala ismindeki sahâbî, Resûlullah Efendimiz ile gazâya gitmek için acele etti. Gusül abdesti almaya vakit bulamadı. Şehîd oldu. Kendisini melekler yıkadı. Bunun için, “Gasîl-ül-Melâike” adı ile meşhûr oldu... 

Mevlânâ Safiyyüddîn

Mevlânâ Safiyyüddîn hazretleri, evliyânın büyüklerinden olup Hüseyn Vâ’iz-i Kâşifî’nin oğludur. 867 (m. 1462) senesinde Afganistan’da Hirat’ta doğdu. 939 (m. 1533) senesinde orada vefât etti. Reşehât kitabı çok kıymetlidir. 1291 (m. 1874) senesinde İstanbul’da yapılan baskısı sonunda Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Arabî “İrâde-i cüz’iyye” kitabı ve kenarında, yine Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin “Rabıta” risalesi ve yine onun “Âdâb-ı tarikat” risalesinin Türkçesi ve Fârisî “Silsile-i âliyye”si vardır. Reşehât tercümesinin bu baskısı bir hazînedir. Eline geçip okuyan, dünyânın en talihli insanlarından sayılmaktadır. Zâhir ve bâtın ilimlerinde kâmil ve dört mezhebin fıkıh bilgilerinde mâhir olan Abdühakîm Efendi; “Reşehât okumak, insanın ihlâsını arttır” buyurdu. Reşehât ayn-ül-hayât kitabından bazı kısımlar: 

“Evliyânın mübârek sözleri, Muhammed aleyhisselâmın peygamberlik hakîkatinden yayılmış olan nûrlardır. Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i şerîflere ta’zim ve hürmet lâzım olduğu gibi, evliyânın sözlerine de edeb ve hürmet ile tazim etmek lâzımdır.” 

“Bir kimse, evvelki ve sonraki ilimleri tahsil etmiş olsa, son nefesinde o ilim o kimseye yardımcı olmayıp, bütün malûmat, hafızasından idrâkinden gider. Yiğitlik ve ganîmet odur ki, hiç olmazsa her gün bir miktar, bir köşeye oturup, Allahü teâlâyı tefekkür etmek, O’nu zikretmek lâzımdır. Allahü teâlânın zikri, kalbde meleke hâline gelmelidir ki, son nefeste O’nu hatırlasın ve o zamanki sıkıntıdan kurtulsun.” 

“İnsanlar ihmalkârlık ve tembelliklerinden dolayı; (yarın şu hayırlı işi işleyelim) derler. Düşünmezler ki, bugün, dünkü günün yarınıdır. Bugün ne işlediler ki, yarın ne işliyecekler?” 

“Tasavvuf yolu ve bu yolun büyükleri o kadar kıymetlidirler ki, bunlara tâbi ve talebe olan dervişlerden birinin ismi bir duvarda yazılı olsa, o duvarın yanından, ceketini düğmeleyerek ve edeble geçmek lâzımdır.” 

“Kişinin kıymeti, tasavvuf yolunun yüksek hakîkatlerini anladığı kadardır.” 

“Sözün güzeli odur ki, dinleyen, o sözün güzelliği ile kendinden geçer. Böylesine güzel söz de, Allahü teâlânın velî kullarının sözleridir.” 

“Her ân Allahü teâlâyı hatırlamak ve anmak bir kazma gibidir ki, o kazma ile gönül yolunda bulunan dikenlerin (kalbe gelen lüzumsuz ve uygunsuz düşüncelerin) kökünü kazırlar. Böylece bu yolda ilerlemek için mâni kalmaz.” 

Ali İdrîsî

Ali İdrîsî rahmetullahi aleyh, Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin talebelerinden Ali Heytî’den tasavvuf öğrendi. 619 (m. 1222) senesinde vefât etti. Sohbetlerinde buyurdu ki: 

“İyi din adamları, hakîki din âlimleri, dünyâ nimetlerinden vazgeçmişlerdir. Dîni yaymaktan ve dîni kuvvetlendirmekten başka şey düşünmezler. Dünyâya düşkün olan kötü din adamları, dünyâ ve dünyâ nimetleri arkasında koşarlar. Bunlarla arkadaşlık etmek zararlıdır. Kötülükleri herkese bulaşır.” 

“Rüyâlar güvenilecek şey değildir. Uyanık iken ele geçen kıymetlidir.” 

“Gençlik zamanında dînin emirlerine uymak, dünyâ ve âhıret nimetlerinin en üstünüdür. 

“Annenin yavrusuna faydası olmadığı (annenin yavrusundan kaçacağı) kıyâmet günü için, hazırlık yapmayana yazıklar olsun!” 

“Âyet-i kerîmede; [Vallâhu basîrun=Allah onların ne yaptıklarını görmektedir] buyuruldu. Allahü teâlâ her şeyi gördüğü hâlde (insanlar) çirkin işleri yaparlar. Aşağı bir kimsenin bile bu işleri gördüğünü bilseler, vazgeçerler yapmazlar. Bunlar ya Hak teâlânın görmesine inanmıyorlar, yâhud onun görmesine kıymet vermiyorlar, îmânı olana her ikisi de yakışmaz.” 

“Velîlerin hiçbiri, Sahâbî mertebesine çıkamaz.” 

“Allahü teâlânın hayırlı işlerde kullandığı kimselere müjdeler olsun!” 

“Her işi, dînini seven ve kayıran, doğru âlimlerin kitaplarından öğrenmelidir.” 

“İyi kimselerle arkadaşlık kurmalı, kötü kimselerle arkadaşlıktan kaçınmalıdır.” 

“Mâlâya’nî (boş şeyler) ile vakit geçirmek, Allahü teâlâdan uzaklaşmaya işârettir.” 

“İhlâs ile yapılan küçük bir iş, senelerce yapılan ibâdetler gibi kazanç (sevâb) hâsıl eder.” 

“Her ibâdeti seve seve yapmalı. Kul hakkına dokunmamaya, hakkı olanlara hakkını ödemeye titizlikle çalışmalıdır.” 

“Dünyânın vefasızlıkta eşi yoktur, dünyâyı isteyenler de alçaklıkta ve cimrilikte meşhûrdur. Azîz ömrünü, bu vefasızın ve değersizin peşinde harcayanlara yazıklar ve korkular olsun.” 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce talebelerine şu vasiyeti yaptı: 

“Gençlik çağının kıymetini biliniz! Bu kıymetli günlerinizde, İslâmiyet bilgilerini öğreniniz ve bu bilgilere uygun olarak yaşayınız! Kıymetli ömrünüzü faydasız, boş şeyler arkasında, oyunla ve eğlence ile geçirmemek için uyanık olunuz.” 

Ali bin Âsım el-Vâsıtî

Ali bin Âsım el-Vâsıtî hazretleri, hadîs hafızlarındandır. 105 (m. 723) senesinde doğup, 201 (m. 816) târihinde Bağdâd’da vefât etti. Vâsıt şehrindendir. Fakat Bağdâd’da yerleşti. Rivâyet ettiği bazı hadîs-i şerîfler: 

Muaz radıyallahu anh anlatıyor: Bir gün Resûlullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) “Ya Resulallah, beni cennete sokacak ve ateşten uzaklaştıracak amel ile haberdar et” diye arz ettim. Buyurdular ki: 

“Elbette sen büyük bir işten sordun. Hakikaten o (büyük iş), Allah’ın kendisine kolaylık yarattığı kimse için kolaydır: Allah’ı tanıyıp O’na ibadet edersin ve hiçbir şeyi O’na eş koşmazsın. Namazı ikame edersin, ta’dil-i erkan üzere kılarsın. Zekatı müstehaklarına verirsin. Ramazan orucunu tutarsın. Beyt-i Muazzama’yı tavaf edersin. Hayır kapıları üzerine sana yol göstermeyeyim mi? Oruç kalkandır. Sadaka, su ateşi söndürdüğü gibi hataları söndürür. Ve gecenin ortasında kılınan namaz insanı kurtarır” buyurarak sonra Secde suresi’nden (O mü’minlerin yanları yataklarından uzaklaşmış olduğu halde (azabından) korkarak (ve sevabını) umarak Rablerine yalvarırlar. Bir de onlara vermiş olduğumuz rızıktan muayyen bir cüz’ünü (Allah yolunda) harcarlar. (Habibim!) İşledikleri amel sebebiyle yaptıklarına karşılık gizlenen ve onlar için nice göz aydınlatan ve sevindiren mükafatları, hiçbir nefs bilemez.) (Secde/ 16-17) mealindeki ayeti tilavet etti. Sonra “İşin başını, direğini ve zirvesini sana göstermeyeyim mi?” buyurdu. Ben: “Evet ya Resulalallah, buyrun” dedim. “İşin başı İslam’dır, direği namazdır, zirvesi cihaddır” buyurdu. “Bunların hepsinin en kuvvetlisini, dayanağıyla seni haberdar etmeyeyim mi?” buyurdu. “Evet ya Nebiyyallah!” dedim. Bunun üzerine dilini tuttu ve akabinde “Aleyhinde olan bunu tut” buyurdu. Bunun üzerine ben “Ya Nebiyyallah! Ve hakikaten biz, konuştuğumuz şeylerle muahaze olunuyoruz öyle mi?” dedim; “Ey Muaz! İnsanları yüzleri yahud burunları üstüne, dillerinin mahsullerinden başkası düşürür mü?” buyurdu. 

Dünya sevgisi hakkındaki hadîs-i şerîflerde buyuruluyor ki: 

(Mes’ûd o kimsedir ki, dünyâ onu terk etmezden önce, o dünyâyı terk etmiştir.) 

(Arzûsu âhiret olup, âhiret için çalışana, Allahü teâlâ dünyâyı hizmetçi yapar.) 

(Yalnız dünyâ için çalışana, yalnız kaderinde olan kadar gelir. İşleri karışık, üzüntüsü çok olur.) 

(Dünyâ sizin için yaratıldı. Siz de âhiret için yaratıldınız! Âhirette ise, Cennetten ve Cehennem ateşinden başka yer yoktur.) 

Ebü’l-Hasen Nuaymî

Ebü’l-Hasen Nuaymî hazretleri, Bağdad’da yetişen kelâm ve hadîs âlimlerindendir. 423 (m. 1032) senesi Zilka’de ayında vefât etti. Vefatına yakın bir dersinde ilim hakkında buyurdu ki: 

İlmin başka şeylere üstünlüğü, iki şey sebebiyledir. Birincisi, ilmin bizzat kendisi tatlı ve lezzetlidir, ikincisi ve en önemlisi de; ilim, insanı âhiret saadetine götürür ve Allahü teâlâya yaklaştırır. İnsanlar için en önemli ve en kıymetli şey, âhirette ebedî saadete kavuşabilmektir. En faziletli şey ise, âhirette ebedî saadete ulaştıran şeydir. İlim, insanı âhirette saadete ulaştırdığı için, en hayırlı amel olmaktadır. Allahü teâlâ, bilmeyenin, bilenden sormasını emretti. Âlime de, câhile güzel bir şekilde cevap vermesini emretti ve şöyle buyurdu: “İsteyeni de azarlama” (Duhâ-10). Resûl-i ekrem bir hadîs-i şerîfte; “Allahü teâlâ kıyâmet günü, bildiği hâlde sustuğu için, âlime azâb eder. Câhile de, câhil olduğu hâlde sorarak cehlini gidermediği, sorup öğrenmediği için azâb eder” buyuruyor. Ebû Zer’in rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte, Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem); “İlim meclisine gelmek, bin rek’at nafile namaz kılmaktan, bin hastayı ziyâret etmekten, bin cenâzede bulunmaktan daha hayırlıdır” buyurunca, Eshâb-ı Kirâm “Yâ Resûlallah! Kur’ân-ı kerîm okumaktan da mı daha hayırlıdır?” diye sordular. Bunun üzerine Resûl-i ekrem; “Kur’ân-ı kerîm, ancak ilim ile fayda verir” buyurdu. 

Feth-el-Mûsulî: “Hasta bir kimse, yemekten, içmekten ve ilâçtan menedildiği zaman ölür, değil mi?” diye sorunca, yanındakiler “Evet” dediler. Bunun üzerine o şöyle dedi: “Kalb, üç gün ilim ve hikmetten alıkonulunca ölür.” 

Kalbin gıdası ilim ve hikmet iledir. Kalb bunlarla canlı kalır, ilimden nasîbini almayan kalb hasta olur. Fakat insan bunun farkına varamaz. Çünkü, o dünyâyı sevdiği ve onunla meşgûl olduğu için, ilimden nasîbini almayı düşünecek fırsatı bile bulamaz. Nitekim, harb zamanında fazla heyecan, korku ve endişeden dolayı, yaranın acısı duyulamaz. İnsanlar, ölüm gelince her şeyi anlayacaklar, pişman olacaklar. Fakat bu pişmanlık fayda vermeyecektir. İnsanlar uykudadırlar, öldükleri zaman uyanırlar. Ebüdderdâ (radıyallahü anh): “Ya âlim ol, ya talebe, yahut dinleyici ol! Bunların hâricinde olma Yoksa helak olursun” buyurmuştur. 

Hazreti Ömer buyurdu ki: “Gecelerini ibâdetle, gündüzlerini oruçla geçiren bin âbidin ölümü, bir âlimin ölümünden daha hafif kalır.”

Azizzâde Ali Efendi

Azizzâde Ali Efendi rahmetullahi aleyh, Osmanlı devletinde yetişen büyük âlimlerdendir. Kanunî Sultan Süleymân Hân devrinde 930 (m. 1523) senesinde İstanbul’da doğdu. 980 (m. 1572) senesinde Haleb Medresesinde Müderris iken vefât etti. Vefatına yakın bir dersinde buyurdu ki: 

“İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve talebeleri, fıkıh ilminde başkalarından önce gelmektedirler. Temel kaynaklardan meseleleri önce onlar çıkarmışlar, bu husûsta çok çalışmışlardır. Fıkıh ilminde onların dereceleri pekçok yüksektir. Onlar Kitâb ve Sünnet ilminde, Allahü teâlânın emirlerine, yasaklarına ve büyüklere uymakta, Rabbânî âlim idiler. Hükümleri önce Kitâb’dan, sonra Sünnet’ten, sonra İcmâ’dan ve daha sonra da Kıyâs’tan alma husûsunda Eshâb-ı Kirâmın ve Tabiînin yoluna yapışırlardı. Hükümleri çıkartırken nefslerinden bir şey ortaya koymaz, o büyüklerin yoluna zerre kadar muhalefet etmezlerdi. Bazı kimselerin İmâm-ı Azam ve eshâbı hakkında, ileri geri konuşarak; “Onlar, hadîs ilminde âlim değillerdi. Kendi görüşlerine göre hüküm verirlerdi. Karşılaştıkları bir hadîs-i şerîf, kendi görüşlerine uygun ise alır, değilse reddederlerdi. Kendi görüşlerini hadîs-i şerîfe tercih ederlerdi. Onların, hadîs-i şerîf ilminde zayıf olduklarını, hatta, kendi görüşlerini hadîs-i şerîflere tercih ettiklerini zannetmek, onların büyüklüğünü anlayamamış olan zavallıların işidir. Onların, helâli ve haramı bilmekte, şer’î delîllerden manâlar çıkarmakta dereceleri o kadar yüksek ve dikkatleri o kadar keskin idi ki, onlar gibi böyle derin manâlara nüfuz edemeyenler, onları kendi görüşlerine göre hüküm veriyorlar zannetmişlerdir. Hâlbuki İmâm-ı Şafiî hazretleri; “Fıkıh öğrenmek isteyen kimse, Ebû Hanîfe’nin kitaplarına sarılsın. Ben Ebû Hanîfe’ye yetişseydim, onun meclisinden ayrılmazdım” buyurdu. 

Abdullah bin Mübârek’e; 

“İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe ve talebelerinin, sünneti seniyyeye uymadıkları söyleniyor. Bunlar için ne dersiniz?” diye suâl edildiğinde, buyurdu ki: 

“Sübhânallah! Böyle olmak şöyle dursun, Ebû Hanîfe sünnet-i seniyyeye uymak, o yoldan kıl payı ayrılmamak için bütün gücüyle gayret edip çalıştı. Hâl böyle iken, o büyük zât ve talebeleri hakkında böyle uygunsuz lâflar nasıl söylenebilir? Sünnet-i seniyyeye düşman olanlar, nefislerine, arzu ve hevâlarına tâbi olup, Kitâb ve Sünneti terk edenlerdir.”
.

Ebü'l-Hasen Endülüsî

Ebü’l-Hasen hazretleri, Endülüs’te (İspanya) yetişen tefsîr, hadîs ve kelâm âlimlerindendir. Meriyye (Merida) şehrinden olup, 440 (m. 1048) senesinde doğdu. Lizbon kadısı Ebû Ömer bin Abdülberr’in icâzet verdiği büyük âlimlerdendir. 532 (m. 1137) senesinde vefât etti. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman evvel bir dersinde buyurdu ki:

(Ehl-i sünnet vel-cemaat) mezhebinin âlimleri, (Kaza) ve (Kader) bilgisini şöyle anlattılar: İnsanların hayırdan ve şerden yaptıkları bütün işleri, Allahü teâlânın takdîri ve irâdesi ile hâsıl olmaktadır. (Takdîr), halk, îcâd etmek, yaratmaktır. Allahü teâlâdan başka, hâlık, mûcid, yaratıcı yoktur. Allahü teâlâ, (Sâffât) sûresinin 96. âyetinde meâlen, (Sizi ve bütün yaptıklarınızı, Allah yaratıyor) buyurdu. (Mu’tezile) fırkası, câhil ve ahmak oldukları için, kaza ve kaderi inkâr ettiler. İnsan işini, kendi kudreti ve ihtiyârı [seçmesi] ile yapar dediler. İnsan, kendi işini yaratır zannettiler. [Bunlara (Kaderiyye) fırkası da denir. ] Ehl-i sünnet âlimleri, (Mecûsîler [ateşe tapanlar], Kaderiyye kadar alçak değildir. Bunlar bir şerîke inanıyor. Kaderiyye ise, sayısız şerîklere inanmaktadır) dedi. Hayrı ve şerri, Hak teâlâ yaratıyor ise de, yapılan işlerde, kulların irâde ve ihtiyârlarının da tesîri vardır. Evvelâ, insan irâdesini kullanır. Sonra, buna uygun olarak, Hak teâlâ da irâde ederse [isterse], bu işi halk eder, yaratır. Kulun irâde etmesine (Kesb) denir. İnsanın yaptığı işi yaratan, Allahü teâlâdır, kesb eden, kuldur. (Onun izni olmadan, hiçbir şey hareket edemez!) sözü halk etmek bakımındandır. 

(Cebriyye) fırkası, kulda irâde ve ihtiyâr [seçmek] yoktur dedi. İnsan, işini yapmaya mecbûrdur dedi. İnsanların iş yapmaları, rüzgârdan yaprakların sallanması gibidir dedi. Hattâ, işi insan yaptı demedi. İşleri yapan Allah’tır dedi. Bu sözleri Kur’an-ı kerime inanmamaktır. (Allahü teâlânın emirlerini yapana sevap verilir. Fakat, haram işleyenlere azâb yapılmaz. Kâfirler ve âsîler Mâzurdur. Bunlara suâl ve azâb yoktur. Çünkü, işleri yapan Allahü teâlâdır. Bunlar, mecbûrdurlar) diyorlar. Bu sözleri küfürdür. Allahü teâlâ, Sâffât sûresinin 24. âyetinde, (Onları hesap mahallinde durdurun! Hesap olunacaklardır) ve Hicr sûresinin 93. âyetinde, (Rabbin hakkı için, onların hepsine işlediklerini suâl ederiz) buyuruldu. Bu habîslerin îtikatları akla da uygun değildir. Elin titremesi başkadır. İsteyerek oynatması başkadır... 

.

İbn-i Neciyye

İbn-i Neciyye rahmetullahi aleyh, Hanbelî tefsîr ve fıkıh âlimlerindendir. 508 (m. 1114) senesinde Şam’da doğdu. Sonra Mısır’a gidip yerleşti. 600 (m. 1203) senesinde Mısır’da vefât etti. 

Bu mübarek zat buyurdu ki: 

Hasen-i Basrî’ye “Yâ Ebâ Sa’îd! Sen başkasından duymadığımız şeyler söylüyorsun. Bunları nereden öğrendin?” diye sorduklarında, “Huzeyfet-ül-Yemânî’den” dedi. Huzeyfe’ye de aynı şekilde, “Sahabenin hiçbirinden duymadıklarımızı senden dinliyoruz. Bunları nereden öğrendin?” diye sorduklarında Huzeyfe (radıyallahü anh), “Resûlullahtan öğrendim. Resûlullah bunları yalnız bana öğretti” diyerek şöyle devam ederdi: “Herkes, Resûlullahtan (sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem), hayırdan ve en faziletli amelin hangisi olduğunu soruyorlardı. Ben ise, şerden, amellerin âfetinden ve amelleri bozan şeylerden soruyordum. Çünkü bilirim ki, fenâlığı bilmeyen, iyiliği de bilmez. Bunun için Resûl-i ekrem de bunları bana öğretti. 

Hazreti Ömer, Huzeyfe’ye (radıyallahü anh) kendisinin durumunu sorunca, “Sende nifaktan eser yok” dedi. 

Hazreti Ömer bir cenâzeye çağırıldığı zaman, eğer orada hazreti Huzeyfe varsa, o cenâzenin namazını kılardı. Yoksa orayı terk ederdi. Huzeyfe için, “sır sâhibi” derlerdi. 

Kul, namaz ve orucun, kendisinden muaf tutulacağı bir dereceye ulaşamaz. (Böyle bir derece yoktur.) Peygamber efendimiz, Kur’ân-ı kerîmin zâhir, açık manâsını bildirdi. Zâhir manâyı bırakıp, bâtın (iç, öz) manâ uydurmak küfürdür. Zındıklık olur. Günahları önemsememek, haramlara değer vermemek, dînin emirleriyle alay etmek de küfürdür. Allahü teâlâdan ümidini kesmek, yahut herhalde ondan emîn olmak da küfürdür. Kâhinin, gaibden verdiği haber üzerine tasdik küfürdür. Sağ olanların ölülere duâsında, ölüler için faydalar vardır. 

Allahü teâlâ duâları kabûl eder. İstenileni verir. Resûlullahın bildirdiği kıyâmet alâmetlerinden; Deccâl, Dâbbet-ül-ard, Ye’cûc ve Me’cûc, Îsâ aleyhisselâmın gökten inmesi, Güneş’in batıdan doğması ve benzeri şeylerden haber verdikleri haktır, olacaktır. Müctehid, ictihâdında doğruyu bulur veya bulamaz. İnsanlardan olan resûller, meleklerin resûllerinden üstündür. Meleklerin resûlleri, yani Peygamberleri, Müslümanların avamından üstündür. Müslümanların avamı ise, meleklerin avamından üstündür. Her şeyin doğrusunu Allahü teâlâ bilir... 

Ahmed Nâşirî

Ahmed Nâşirî hazretleri, kâdı ve Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 742 (m. 1341) senesinde doğdu. 815 (m. 1412) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman evvel bir dersinde buyurdu ki: 

Tirmizî, Hâkim ve Beyhekî, Abdullah İbni Abbâs’dan haber verdiler ki; Eshâb-ı Kirâmdan birkaçı, bir yere çadır kurmuşlardı. Burada bir kabir bulunduğunu bilmiyorlardı. Çadırda, Mülk sûresinin okunduğu işitildi. Bitirince, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” Efendimiz çadıra geldi. Kendisine söylediklerinde; “Bu sûre-i şerîfe insanı kabir azâbından korur” buyurdu. Ebü’l-Kâsım-ı Sa’dî diyor ki: Meyyitin kabirde okuduğunu bu hadîs-i şerîf isbât etmektedir. Çünkü Abdullah İbni Ömer de bir yere çadır kurmuştu. Çadırda Kur’ân-ı kerîm sesi işitti. Resûlullah Efendimize haber verdi. Bu sözü tasdik buyurdu. 

Hadîs âlimlerinden Zeyneddîn bin Receb diyor ki: “Allahü teâlâ dilediği kuluna, kabirde sâlih işler yapmayı ihsân eder. İnsan ölünce, amel ve ibâdet yapmak vazîfesi biter. Kabirdeki ibâdete sevâb verilmez. Fakat, Allahü teâlânın ismini söylemekle ve ibâdet etmekle zevklenir. Melekler ve Cennette olanlar da böyledirler. İbâdet yapmaktan lezzet duyarlar. Çünkü zikir ve ibâdet, rûhu temiz olanlar için en tatlı şeydir. Rûhu hasta olanlar, bunun tadını duyamaz.” 

Ebûl’l-Hasen bin Berâ’ bildiriyor ki: Mezarcı İbrâhim adında biri; “Bir mezar kazmıştım. Mezardan ve kerpiç parçalarından misk kokusu duydum. Kabre baktım bir ihtiyâr oturmuş Kur’ân-ı kerîm okuyordu” dedi. Muhammed bin İshâk ibni Mende, Âsım-ı Sekâtî’den haber veriyor ki: “Belh şehrinde bir kabir kazdık. Yanındaki kabrin içi göründü. İçeride yeşil kefenli bir ihtiyâr, elinde Kur’ân-ı kerîm okuyordu.” Bütün bunlar, vefât ettikten sonra da velîlerin kerâmetlerinin kesilmeyeceğine delâlet eder. Evliyânın hayatlarındaki tasarrufları, kerâmetlerinden sayılır. Bu da, şüphesiz her zaman ve çok olmuştur. Bunu ancak, inatçılar inkâr eder. Tâcüddîn-i Sübkî diyor ki: “Evliyânın vefâtlarından sonra kerâmetleri kesilmez. Velîlerin, hayatlarındaki ve vefâtlarından sonraki tasarrufları, ancak Allahü teâlânın izni ve irâdesi ile olur. Cenâb-ı Hak, onlara ikramda bulunmuştur. Bazan ilham ile, bazan uykuda, bazan duâları ile, bazan işleriyle, bazan da ihtiyârsız, maksatsız ve istemeksizin, hattâ bazan da baliğ olmayan çocuklardan da kerâmet hâsıl olur. Hayatlarında ve ölümlerinden sonra, evliyâyı vesile etmek caiz olur. Onların vesile olması, kudret-i ilâhi ile mümkündür.” 

Seyyid Ahmed Hamevî

 

Seyyid Ahmed Hamevî rahmetullahi aleyh, Hanefî mezhebi fıkıh âlimi ve “Uyûn-ül-besâir” ismindeki meşhûr fıkıh kitabının sahibidir. 1098 (m. 1686) senesinde vefât etti. “Uyûn-ül-besâir”de buyuruyor ki: 

 

 

“Çocuğa hiçbir ibâdet, hattâ, Hanefîde zekât da farz değildir. Hiçbir şey haram değildir. Aklı olunca, îmân etmesi vâcib olur denildi. Toprağı varsa, öşür veya haraç vermesi lâzımdır. Fâsid olmayan ibâdetlerinin sevâblarına kavuşur. Çocuğa ilim öğretenlere, iyilik yaptıranlara çok sevâb verilir. Büyüklere imâm olamaz. Bir kimse, bir çocuğa imâm olunca, cemâat sevâbı hâsıl olur... 

Çocuk, sultan, yani devlet reîsi olabilir ise de, milleti idâre için bir vâli tayin eder. İzin verilince dâvâ açabilir ve yemîni kabûl edilir. Ezan okuması sahîh ise de, mekruhtur. Farz-ı kifâyeyi yapması ile, büyüklerden sakıt olmaz. Bir şeyi yapması için çocuğa izin vermek caizdir. Çocuğun izinli olduğunu ve getirdiği şeyin hediye olduğunu söylemesi kabûl edilir. Sattığı şeyi, izinli olduğunu sorup anladıktan sonra, almak caiz olur. Çocuğun (başkasının malından) getirdiği hediyeyi ve sadakayı almak da böyledir. Çocuğun izinli olduğunda şüphe edilirse araştırmak lâzım olur. 

Öğrenmesi için çocuğa Kur’ân-ı kerîm vermek caiz olur. Kız çocuğunun kulağını küpe için delmek caizdir. Çocuğa gelen hediyeyi, çocuğa zarurî lâzım değilse, yalnız fakîr olan anası-babası yiyebilir. (Başka fakirlere de yediremezler). Ana-baba fakîr değil, fakat kendilerinde bulunmayan bir şey ise, yiyebilirler ve kıymetini çocuğa öderler. Anaya-babaya hediye etmek niyeti ile getirilen şey, kıymetsiz olduğunu bildirmek için, çocuğa hediye diyerek verilirse, anaya-babaya getirilmiş olur. Bunu, zengin iseler de yiyebilirler ve dilediklerine verebilirler... 

Akıllı çocuk, alış-verişe ve zekât vermeye vekîl yapılabilir, izinli olsa dahî kefil olamaz. Çocuğun selâmına cevâp vermek vâcib olur. Çocuğa selâm vermek caizdir. Besmele ile kestiği yenir. Küçük kız, mahrem olmayan emîn kimse ile sefere çıkabilir. Çocuğa tehlikeli iş yaptırınca çocuk ölürse, yaptıran diyetini öder. Çocuk çukura, suya düşüp ölürse, ana-babası cezalanmaz. Elinden düşürüp ölürse, keffâret lâzım olur ki, altmış gün oruç tutar. Çocuğun ana-babasından izinsiz herhangi bir sefere çıkması caiz değildir. Ana-babanın, günah olmayan emirlerine itaat etmesi farz-ı ayndır...” 

Ebü’l-Abbas el-Mukrî

 

Ebü’l-Abbas el-Mukrî hazretleri, tefsîr âlimlerindendir. Fıkıh, kırâat, nahiv ve edebiyat ilimlerinde de âlim idi. 756 (m. 1355) senesinde Kâhire’de vefât etti. Tefsirinde buyuruyor ki: 

 

 

Bekara sûresi 253’üncü âyet-i kerîmede meâlen (Bu Peygamberlerin bir kısmını, kendilerine verilen özellikler ile diğerlerinden üstün kıldık...) buyurmuştur. [Emânet, sıdk, teblîğ, adâlet, ismet, fetânet, emnül-azl sıfatlarının bütün Peygamberlerde bulunduğuna inanmak lâzımdır.] Nitekim Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” şöyle buyurmuşdur: (Peygamberler arasında ayırım yapmayınız!) Ancak biz, Peygamberimizin dahâ fazîletli olduğunu biliriz. Çünkü Onun, diğer Peygamberlerden fazîletli olduğu nâss ile, yani âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler ile sâbittir. Hadîs-i şerîfte şöyle bildirilmiştir: (Ben, Âdemoğullarının seyyidiyim, öğünmüyorum!) (Ben önce ve sonra gelenlerin en kerîmiyim, övünmüyorum!) Hazret-i Muhammed hâtemün nebiyyîn [Son Peygamber olarak] ve Seyyidil mürselîn [Bütün resûllerin en üstünü olarak], âlemlere rahmet ve kıyâmet gününün şefa’âtcisidir. Nitekim bu husûs âyet-i kerîme ile sâbit olmuştur. Allahü teâlâ [Ahzâb sûresi 40’ıncı âyetinde meâlen] (Muhammed, erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir. Fakat o, Allahın resûlü ve Peygamberlerin sonuncusudur.) ve [Enbiyâ sûresi 107’nci âyetinde meâlen] (Ey Resûlüm! Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik!) buyurmuştur. 

Muhammed aleyhisselâm bütün insanlara ve cinlere Peygamber olarak gönderilmiştir. Onun dîninin gönderilmesi ile bütün dinler nesh olmuş, yürürlükten kaldırılmıştır. Ona Kur’ân-ı kerîm gönderilince, diğer semâvi kitaplar nesh edilmiş, hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır. [Bu kitaplar, dahâ önce insanlar tarafından tahrîf edilmiş, bozulmuş idi. Bugün aslı üzere Tevrât ve İncîl yoktur. Olsa bile, nesh edilmiş olduğundan makbûl değildir.] Onun gönderilmesi ile Peygamberlik son buldu. Ondan sonra Peygamber gelmeyecektir. Onun dîne davetinden başka, diğer davetler merdûddur, kabûl olunmaz. Zîrâ İslâm dîni Onun gelmesi ile ve O hayâtta iken kemâle erdirilmiştir. Nitekim; [Mâide sûresi 3’üncü âyetinde meâlen], (Bugün sizin dîninizi kemâle erdirdim) buyurulması bu husûsu bildirmektedir. (Güzel ahlâkı temâmlamak için gönderildim) buyurulan hadîs-i şerîf de, bunu gösteren açık bir şâhiddir. O hâlde, kemâl üzerine fazla söylemek noksanlıktır. 

İbn-i Sabûnî

 

İbn-i Sabûnî (Sabuncuoğlu) rahmetullahi aleyh, hadis âlimlerindendir. Şam’da, 676 (m. 1278) senesinde doğdu. Sonra Kâhire’ye yerleşti. 731 (m. 1330) senesinde vefât etti. Naklettiği hadîs-i şerîflerden bazıları şöyledir: 

 

 

“Allahü teâlâdan âfiyet isteyiniz. Belâ istemeyiniz!” 

“Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) her zaman ‘Allahümme, yâ mukallibelkulûb, sebbit kalbî, alâ dînik’ duâsını okurdu.” 

“Kader, tedbîr ile, sakınmakla değişmez. Fakat kabûl olan duâ, o belâ gelirken korur.” 

“Kazâ-i muallakı, hiçbir şey değiştirmez. Yalnız duâ değiştirir ve ömrü, yalnız, ihsân, iyilik arttırır.” 

“Bir Müslümân, kendisine istediği bir iyiliği, başka bir Müslümân için de istemezse ve bir Müslümân, kendisine gelecek bir kötülüğü istemediği hâlde, o kötülüğü başka bir Müslümân için isterse, onun îmânı tâm değildir.” 

“Bir kimse, bütün ömrünce, Cehennem ateşine götürecek günâhlar yapar. Bu kimse, ömrünün son günlerinde, Cennete götürecek iyilikler yaparak, Cennete gider.” 

“Resûlullah Rebî’ bin Suûd’un evine geldi. Evde, küçük kızlar def çalıyordu ve şarkı söylüyorlardı. Şarkıyı [çalgıyı] bırakıp, Resûlullahı medhetmeğe başladılar. Beni söylemeyiniz! [Önce okuduğunuza devâm ediniz!] Beni medhetmek [mevlid, ilâhî okumak] ibâdettir. Def [çalgı] çalarken, eğlence, oyun arasında ibâdet câiz değildir buyurdu.” 

“Âhir zamânda, câhil din adamları ve fâsık hâfızlar çoğalır.” 

“Öyle zamân gelecektir ki, o zamânın din adamları, eşek leşinden dahâ çok bozulmuş, kokmuş olacaklardır.” 

“Resûlullah kıyâmet alâmetlerini sayarken buyurdu ki: Hâkimler rüşvet alarak haksız karâr verir. Adam öldürmek çoğalır. Gençler, ana babalarını, hısım akrabâlarını aramaz, saymaz olur. Kur’ân-ı kerîm mizmârdan, yani çalgı âletlerinden okunur. Tecvîd ile, güzel okuyanları, dine uyan hâfızları dinlemeyip, mûsikî ile şarkı gibi okuyanları dinlerler.” 

“Bir zamân gelir ki, Müslimânlar birbirlerinden ayrılır, parçalanırlar. İslamiyeti bırakıp, kendi düşüncelerine, görüşlerine uyarlar. Kur’ân-ı kerîmi mizmârlardan, yanî çalgılardan, şarkı gibi okurlar. Allah için değil, keyif için okurlar. Böyle okuyanlara ve dinleyenlere hiç sevâp verilmez. Allahü teâlâ bunlara lanet eder. Azâb verir!” 

Ebû Abbas Eşnâî

 

Ebû Abbas Eşnâî rahmetullahi aleyh, hadîs, tefsîr ve kırâat âlimidir. 307 (m. 919) yılanda vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce bir dersinde buyurdu ki: 

 

 

Kur’an-ı kerim mucizdir. Yâni, Onun gibi söz kimse söyleyemez. Arabistân’ın meşhûr şairleri uğraşmışlar, benzerini söyleyememişlerdir. (Tûr) sûresinin otuzdördüncü âyetinde meâlen, (Öyle ise, bir benzerini söyleyiniz!) ve (Hûd) sûresinin onüçüncü âyetinde, meâlen, (Onlara söyle ki, kendimden söylediğimi sandığınız bu Kur’anın sûreleri gibi, on sûre de siz söyleyiniz!) ve (Bekara) sûresinin yirmiüçüncü âyetinde, meâlen, (Kulumuza [yâni Muhammed aleyhisselâma] gönderdiğimiz Kur’anda, [yâni bizim gönderdiğimizde] şüphe ediyorsanız, siz de Ona benzer bir sûre söyleyiniz! Bunu yapabilmek için bütün güvendiklerinizden yardım isteyiniz. Buna benzer bir sûre söyleyemezsiniz!) buyurulmuştur... 

O zaman, Arablar şiire çok kıymet verirdi. Aralarında çeşitli şairler yetişti. Kur’an-ı kerime benzer kısa bir sûre söyleyebilmek için, el ele verdiler. Çok uğraştılar. Hazırladıkları şiirleri, Muhammed aleyhisselâma götürecekleri zaman, Kur’an-ı kerimden bir sûre ile karşılaştırdılar. Sûredeki belâgati iyi anladıkları için, kendi sözlerinden kendileri utandılar. Resûlullaha götüremediler. Din adamları, Kur’an-ı kerimin îcazını başka başka bildirdiler. Çok kimse, Kur’an-ı kerimin nazmı garîb, üslûbu acîbdir. Arab şairlerinin nazmlarına, üslûblarına benzemediği için mucizdir dediler. Sûrelerin başındaki ve sonundaki ve kıssalarındaki nesir kısmlar da böyledir. Âyetlerin aralıkları, onların Sec’leri gibidir. [Sec’, nesirde, cümle sonlarının kafiye şeklinde birbirlerine uygun olmalarına denir.] Bunları Kur’an-ı kerimdeki gibi yapamadılar. Arabcayı iyi bilen kimse, Kur’an-ı kerimin îcazını açıkça anlar. Bazıları, îcaz, gaybdan haber vermesidir, dedi. Meselâ, (Rûm) sûresinin üçüncü âyetinde meâlen, (Onlar gâlib geldiler ise de, on seneye varmadan mağlup olacaklardır) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, Rum kayseri Heraklius’un on seneden az zamanda, İrân şâhı Husrev Perviz ordusuna gâlib geleceğini önceden haber vermektedir. Haber verdiği gibi de olmuştur. Bazı âlimlere göre, Kur’an-ı kerimin îcazı, çok uzun ve tekrarlı olduğu hâlde, hiçbir yerinde ihtilâf, uygunsuzluk bulunmamasıdır. Bunun içindir ki, (Nisâ) sûresinin seksenbirinci âyetinde meâlen, (Bu Kur’an, Allahdan başkasının sözü olsaydı, içinde çok uygunsuzluklar bulurlardı) buyuruldu. 

Şihâbüddîn Hamevî

 

Şihâbüddîn Hamevî hazretleri, Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. Suriye'de, Hama'da dünyaya geldi. 791 (m. 1389) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce bir zata buyurdu ki: 

 

 

Nasihatlerin hülâsası, özü, Allahü teâlâya kulluk ve itaat etmenin ne demek olduğunu bildirmektir. Tâat demek ve ibâdet demek, Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâma tâbi olmak demektir. Yâni, bütün sözlerini ve hareketlerini Onun emirlerine ve nehylerine uydurmak demektir. Yâni her söylediğin ve her yaptığın ve söylememen ve yapmaman, hep Onun emri ile olmaktır. Şunu iyi bil ki, ibâdet şeklinde yaptığın işler, eğer Onun emri ile olmadı ise, ibâdet olmaz, belki günah olur. Eğer namaz ve oruç iseler de böyledir. Nitekim biliyorsun ki, Ramazan Bayramının birinci günü ve Kurban Bayramının her dört günü oruç tutmak günahtır, isyân etmektir. Hâlbuki, oruç bir ibâdettir. Fakat, emir ile olmadığından günah oldu... Bunun gibi, başkasından zor ile alınan elbise içinde veya böyle bir yerde namaz kılmak da günahtır. Hâlbuki namaz bir ibâdettir. Fakat, emir ile olmayınca isyân oluyor... Bunlar gibi, bir kimsenin, nikâhlı âilesi olan bir kız ile her türlü oyun ve latîfeler yapması ibâdettir, yâni sevaptır. Bunun sevabı hadis-i şerif ile bildirilmektedir. Hâlbuki yapılan şey oyun ve eğlencedir. Fakat emir ile olduğundan sevaptır... 

Görülüyor ki, ibâdet demek, yalnız namaz kılmak, oruç tutmak değildir. İbâdet demek, İslâmiyetin emirlerine uymak demektir. Çünkü, namaz ve oruç, İslâmiyete uygun olunca, ibâdet olurlar. O hâlde, bütün sözlerini ve bütün hareketlerini İslâmiyete uydur! Çünkü, kim olursa olsun, İslâmiyete uymayan ilimler ve çalışmalar, doğru yoldan sapmaktır ve Allahü teâlâdan uzaklaşmaya sebep olurlar. Peygamberimiz işte bunun için, eskiden kalma ilimleri ve âdetleri neshetti, değiştirdi. O hâlde, İslâmiyetin müsâadesi olmadan ağzını açmamak lâzımdır ve iyi bil ki, senin öğrendiğin ilimlerle Allah yolunda gidilemez. 

Şunu da bil ki, bu yol, kendilerine sôfi, yâni tarîkatçi ismini vererek, tarîkat büyüklerinin yolunda olduklarını iddiâ eden câhillerin, mânâlarını anlamadıkları, İslâmiyete uymayan sözleri ile de gidilemez. Bu yolda ancak, nefis ile mücâdele edenler gidebilir. Nefsin arzularını, şehvetlerini İslâmiyetin dışına taşırmamak lâzımdır. Lâf ile gidilmez. İslâmiyette yeri olmayan sözler ve ilimler ve şehvet ile karışmış gâfil kalb, şekâvet ve felaket alâmetleridir...

İbn-i Millî Necmeddîn

 

İbn-i Millî Necmeddîn rahmetullahi aleyh, Şafiî mezhebi fıkıh âlimidir. 617 (m. 1220) yılında Lübnan’da Ba’lebek’te dünyâya geldi. 699 (m. 1300) yılında Bağdad’da vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

 

 

Kul, abdeste başlarken, Allah rızâsı için misvak kullanmalı, Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) sünnetini yerine getirmelidir. Bu işe riya, gösteriş, menfaat karıştırmamalıdır. Ağzını misvak ile zâhiren temizlediği gibi, gıybet, yalan, dedikodu, sövmek, yalan yere yemin etmek, iftira, haram yemek, yalancı şahitlik yapmak, fazla konuşmak gibi durumlardan koruyarak, manevî bakımdan da temizlenmelidir. Misvak kullanmak, dünyâda birçok fâideye sebep olduğu gibi, âhırette de yüksek derecelere kavuşmaya vesiledir. 

Kul, abdestle, sâdece, Rabbine ibâdet etmeyi, O’nun huzûrunda abdestli olarak O’na münâcaatta bulunmayı niyet etmelidir. En iyi şekilde tahâretlenmeli, bütün edeblerine riâyet ederek, yasaklardan kaçınarak, mekrûh ve bid’atlerden sakınarak abdest almalı ve hep abdestli bulunmalıdır. Kul devamlı abdestli olursa, namaza karşı tembellikte bulunmaz. Namaz için câmiye gidip, cemâatle namazını kılar. Allahü teâlânın hıfzında, korunmasında olur. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: 

“Abdest mü’minin silâhıdır. Abdest ile bedeni temizlediği gibi, tövbe ile de içini temizlemelidir. Zîrâ Allahü teâlâ, abdesti, bedenin zâhiri için, tövbeyi de bâtın için temizleyici kıldı.” İnsan, abdest almayı emreden, Mâide sûresinin 6. âyet-i kerîmesiyle zâhirini temizlemeye memur olduğu gibi, Tahrîm sûresi 8. âyet-i kerîmesinde bildirilen, “Allahü teâlâya tövbe-i nasûh ile tövbe ediniz!” meâlindeki emri ile de bâtınını temizlemeye memurdur.” Hasen bin Ali (radıyallahü anh), namaz için abdest almaya hazırlandığı zaman, rengi değişirdi. Sebebi sorulduğunda, “Allahü teâlânın huzûruna (namaza) duracağım. Onun için böyle oluyorum” buyururdu. Mescidin kapısına geldiğinde de başını kaldırır ve “İlâhî! Ben senin kulunum. Senin kapına geldim. Ey ihsân sahibi! Günahkâr olarak geldim. Sen ihsân sahibi, ben ise günahkârım. Sen bizim iyi olanlarımıza, kötü olanlarımızın kabahatlerini hoş görmesini ve düzeltmesini emrettin. Sen ihsân sahibisin. Ben ise günahkâr. Ey kerîm olan Rabbim! Senin indinde güzel olanların hürmetine kabahatlerimi affet!” diye münâcaatta bulunurdu. Bundan sonra mescide girerdi.
.

Ebû Sa'd Mâlinî

 

Ebû Sa’d Mâlinî hazretleri, hadîs âlimlerindendir. Afganistan’ın Herât şehrinden olup, doğum târihi hakkında bir bilgi yoktur. Çok hadîs-i şerîf rivâyet etti. 412 (m. 1021) senesinde Mısır’da vefât etti. Buyurdu ki: 

 

 

Muâz bin Cebel radıyallahü anh buyuruyor ki: “İlim öğreniniz. Zîrâ ilim öğretmek hasenedir. İlim talebi ibâdettir, ilim müzâkeresi tesbihtir, ilim öğrenmek için çalışmak, gayret etmek cihâddır. İlmi bilmeyene öğretmek sadakadır, ilmi ehline vermek kurbettir, ibâdettir, ilim, Cennet ehlinin meş’alesidir. Yalnızlıkta en iyi arkadaş, gurbette en iyi dost, halvette (yalnızlıkta) en iyi konuşucu, sırlarda en iyi yol gösterici, zorlukta en iyi yardımcı, dostlara zînet, düşmana karşı silâh, ölüm ânında doğruyu gösteren yardımcı, kabirde arkadaş, kıyâmette şefaatçi, Cennete götürücüdür. Allahü teâlâ bazılarını ilim ile yüceltir (yükseltir). Onları hayırlara vesile eder, dinde kendilerine ve eserlerine i’timâd edilen imamlar ve işlerinde kendilerine uyulan kimselerden yapar. Kerem sahibi olan Allahü teâlâdan dileriz ki, ilim ve anlayış ile bizi rızıklandırsın, bizi ebrârın menziline ulaştırsın ve âlimler ile beraber haşretsin. Onların şefaati ile Cennete girmemizi nasîb eylesin. Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyuruyor ki; (Âlimler, sultanlarla görüşmedikçe, dünyâya dalmadıkça, Allahü teâlânın kulları üzerinde emînidirler. Eğer sultanlarla görüşüp ve dünyâya dalarlarsa, Resûlullah efendimize ihânet etmiş olurlar. Bunlardan uzaklaşınız ve onları sakındırınız!) 

Resûlullah efendimiz yine bir defasında; “Bilmeyen kimselere veyl (yazıklar) olsun” buyurdular. Bundan sonra da yedi defa; “Bildiği ile amel etmeyenlere de yazıklar olsun” diye tekrar ettiler. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: “Ağaçların çoğu meyve vermez. Meyvelerin hepsi tayyib (tatlı, temiz, yenebilir) değildir. Âlimlerin de hepsi mürşid (yol gösterici), ilimlerin hepsi fâideli değildir.” 

Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: “Câhil yetmiş defa mağfiret olunur. Âlim bir defa bile mağfiret olunmaz (Çünkü âlim, bildiği hâlde günah işlemiştir.)” 

“Kıyâmet günü insanlardan azâbı en şiddetli olanı, Allahü teâlânın ilmi ile ona fayda vermediği kimsedir.” 

“Âhir zamanda, câhil âbidler, fâsık âlimler bulunacaktır.” 

“İlmi arttığı hâlde zühdü artmayan kimsenin, Allahü teâlâdan uzaklığı artmıştır.” 

Ahmed bin Harb

 

Ahmed bin Harb rahmetullahi aleyh, evliyânın büyüklerindendir. Faziletleri ve büyüklüğü herkes tarafından bilinir ve kabûl edilirdi. Yahyâ bin Muâz-ı Râzî vefât ettiğinde, başının, Ahmed bin Harb’in ayaklarının ucuna gelecek şekilde defnedilmesini vasiyet etmiştir. Ahmed bin Harb, Süfyân bin Uyeyne ve başka zâtların sohbetlerinde bulunup ilim öğrendi. Kendisinden İmâm-ı Nesâî rivâyette bulundu. 234 (m. 848) târihinde vefât etti. 

Ahmed bin Harb bir gün tefekküre teşvik ve alıştırmak için çocuklarından birine dedi ki: 

 

 

“Yavrum! Bir şeye ihtiyâcın olursa, şu köşede bir delik var. Oraya git. Orada Allahü teâlâya, ‘Yâ Rabbî! İhtiyâcım olan falan şeyi bana ihsân et’ diye duâ et!” Çocuk “Peki efendim. Bundan sonra bildirdiğiniz gibi yapacağım” dedi. Ahmed bin Harb evdekilere de, ‘Bunun isteğini, kendisi görmeden şu deliğe koyuverin’ diye tenbîh etti. Bu hâl bir müddet böyle devam etti. Çocuk arzu ettiği şeyleri bu delikten alıyordu... Bir gün evde kimse yok iken, çocuk âdeti üzere, deliğin yanına gidip yemek istedi. Allahü teâlânın izniyle o delikten yemeği alıp yerken ev halkı eve gelip durumu görünce, bu yemeği nereden aldığını sordular. Çocuk, ‘Her zamanki aldığım yerden’ dedi. Bunun üzerine Ahmed bin Harb, çocukta hakîki tevekkülün teşekkül ettiğini anladı. 

Ahmed bin Harb buyuruyor ki: “Bir kimse, evlendiği, kırk yaşına geldiği, saçına ak düştüğü hâlde ve hacca gidip Beytullah’ı ziyâret ettiği halde hâlâ aklını başına toplamaması, vakitlerini; oyun ve günah olan şeylerle geçirmesi ne kadar çirkindir.” 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: “Yeryüzü iki sınıf kimseye çok hayret eder. Birisi, ölümden gâfil olarak, yatağını, karyolasını süsleyip uykuya yatan kimsedir ki, yeryüzü kendi hâl lisanı ile o kimseye şöyle, der: ‘Ey insan! Şu nâzik bedenin, yataksız olarak arada bir perde bulunmadan, bende uzun müddet kalacak ve çürüyecek. Bunu niçin düşünmüyorsun?’ Yeryüzünün kendisine hayret ettiği ikinci kimse de, ufak bir arazi parçası yüzünden kardeşi ile hasım olan kimsedir ki, yeryüzü, kendi hâl lisanı ile o kimseye: ‘Ey insan! Münâkaşasını yaptığınız bu yerin sizden önceki sahiblerinin nerede olduklarını niye düşünmüyorsun?’ der... Bizlere ne kadar şaşılır ve hayret edilir ki, gölge denilince hemen güneşin varlığı aklımıza gelir de, Cennet denilince akla Cehennemin geleceği ve ondan korunmak çâreleri düşünüleceği yerde, yine de ondan gâfil oluruz.” 

.

Ebû Bekr Dîneverî

 

Ebû Bekr Dîneverî hazretleri, Bağdad’da yetişen Hanbelî âlimlerindendir. 532 (m. 1138) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman evvel bir dersinde buyurdu ki: 

 

 

Bir kimse (Hastam iyi olursa veyâ şu işim hâsıl olursa, sevâbı [Seyyidet Nefîse] hazretlerine olmak üzere, Allah için, üç Yasîn okumak veyâ bir koyun kesmek nezrim olsun) deyince, bu dileğin kabûl olduğu çok tecrübe edilmiştir. Burada, Allahü teâlâ için Kur’ân-ı kerîm okunup veyâ koyun kesip, sevâbı Seyyidet Nefîse hazretlerine bağışlanmakta, onun şefâati ile, Allahü teâlâ, hastaya şifâ vermekte, kazâyı, belâyı gidermektedir... 

Eski Yunan felsefecilerine göre, eşyâyı tanımak için, bunların görüntülerinin, his organları üzerinde hâsıl olması lâzımdır. İnsan ölüp, rûh bedenden ayrılınca, his organları çalışmıyor ve çürüyüp yok oluyor. Eşyâyı tanımak imkânsız oluyor. Bir şeyin hâsıl olması için lâzım olan şart yok olunca, o şey de hâsıl olmaz diyorlar. Onlara deriz ki, eşyâyı tanımak için, his organları şart değildir. Çünkü, eşyânın tanınmaları, histe de, rûhda da, onların sûretlerinin, görüntülerinin hâsıl olması ile değildir. Bundan başka, görüntü, his organlarında hâsıl olmaksızın, doğruca rûhda hâsıl olamaz demek, mesnetsiz, kuru bir iddiâ olur. İslâm inancına göre, rûhta, bedenden ayrıldıktan sonra, yeni bir anlayış, dirilerin hâllerini ve bilhâssa dünyâda iken tanımış oldukları kimselerin hâllerini anlamak kuvveti hâsıl olmaktadır. Bundan dolayı velîlerin “kaddesallahü teâlâ esrârehümül’azîz” kabirlerini ziyâret etmek ve onların mübârek rûhlarından istigâse etmek, yani yardım dilemek ile, iyiliklere kavuşulmakta ve zarârlardan kurtulmak nasîb olmaktadır. 

Rûhun, bedenden ayrıldıkdan sonra, bedenle ve bedenin bulunduğu toprakla alâkası, ilgisi vardır. Bir kimse, bu toprağı ziyâret eder ve velînin rûhuna teveccüh ederse, ikisinin rûhları buluşurlar ve birbirlerinden fâidelenirler. İnsanın rûhu, bedenden ayrılıp, dünyâ ilgisinden kurtulunca, melekler âlemine, kudsî makâmlara gider. O âleme mahsûs kuvvetler kendinde hâsıl olur. Birçok şeyler yapabilirler. İnsan hocasını rüyâda görüp, bilmediklerini sorup öğreniyor. Rûhu olgun, nefsi pâk ve tesîri kuvvetli bir velînin kabri yanına gidip, bir zamân durulur ve o toprakdaki velî düşünülür ise, rûhu o toprağa bağlanır. Meyyitin rûhu da, bu toprağa bağlı olduğu için gelen insanın rûhu ile velînin rûhu buluşmuş olurlar. Bu iki rûh, karşılıklı iki ayna gibi olur. Her birinde olan kemâlât, ötekine akseder, yansır. İkisi de çok fâidelenir. 

Ahmed Taberî

 

Ahmed Taberî rahmetullahi aleyh, Şafiî fıkıh âlimi, vâiz ve hatîbdir. İran’da Taberistan’da doğdu ve orada ilim tahsil etti. Ömrünün sonuna doğru Tarsus’a göç etti. Orada 335 (m. 946) yılında vefât etti. Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman evvel nefsini hesaba çekerek buyurdu ki: 

 

 

Ey nefsim! Anladım ki, dünyanın nîmetlerine ve lezzetlerine alışmışsın ve kendini onlara kaptırmışsın! Cennete ve Cehenneme inanmıyorsan, bâri ölümü inkâr etme! Bu nîmet ve lezzetlerin hepsini senden alacaklar ve bunların ayrılık ateşi ile yanacaksın! Bunları istediğin kadar sev, istediğin kadar sıkı sarıl ki, ayrılık ateşi, sevgin kadar çok olur. O hâlde, yazıklar olsun sana ey nefsim! 

Ey nefsim! Akıllı olduğunu iddiâ ediyorsun ve sana ahmak diyenlere kızıyorsun. Hâlbuki, senden daha ahmak kim var ki, ömrünü boş şeylerle, gülüp eğlenmekle geçiriyorsun. Senin hâlin, şu kâtile benzer ki, polislerin, kendisini aradıklarını ve yakalayınca, idam edeceklerini bildiği hâlde, zamanını eğlence ile geçiriyor. Bundan daha ahmak kimse olur mu? 

Ey nefsim! Ecel sana yaklaşmakta, Cennet ve Cehennemden biri, seni beklemektedir. Ecelinin, bugün gelmeyeceği ne mâlûm? Bugün gelmezse, bir gün elbette gelecek. Başına gelecek şeyi, geldi bil! Çünkü, ölüm kimseye vakit tâyîn etmemiş ve gece veya gündüz, çabuk veya geç, yazın veya kışın gelirim dememiştir. Herkese ânsızın gelir ve hiç ummadığı zamanda gelir. İşte ona hazırlanmadın ise, bundan daha büyük ahmaklık olur mu? O hâlde, yazıklar olsun sana ey nefsim! Günahlara dalmışsın. Allahü teâlâ, bu hâlini görmüyor sanıyorsan, kâfirsin! Eğer gördüğüne inanıyorsan, çok cüretkâr ve hayâsızsın ki, Onun görmesine önem vermiyorsun! O hâlde, yazıklar olsun sana ey nefsim! Hizmetçin sana itaat etmezse, ona nasıl kızarsın! O hâlde, Allahü teâlânın sana kızmayacağından nasıl emîn oluyorsun! Eğer Onun azâbını hafîf görüyorsan, parmağını aleve tut! Yâhut, kızgın güneş altında bir saat otur! Yâhut da, hamam halvetinde fazlaca kal da, zavallılığını, dayanamıyacağını anla! Yok eğer, dünyada yaptıklarına cezâ vermeyecek sanıyorsan, Kur’an-ı kerime ve yüzyirmidörtbinden ziyâde Peygambere inanmamış oluyorsun ve hepsini yalancı yapmış oluyorsun. Çünkü, Allahü teâlâ, Nisâ sûresinin yüzyirmiikinci âyetinde meâlen, (Günah işleyen, cezâsını çekecektir) buyuruyor. Kötülük eden, kötülük görür. O hâlde, yazıklar olsun sana ey nefsim!

Şeyh-ül-Hızâmiyye

 

Şeyh-ül-Hızâmiyye hazretleri, Hanbelî fıkıh âlimidir. 657 (m. 1259) senesinde Irak’ta Vâsıt şehrinde doğdu. İlim öğrenmek için birçok şehirleri dolaştı. Mısır’a, sonra Şam’a gitti. 711 (m. 1311) senesinde Şam’da vefât etti. Vefatından kısa bir zaman evvel bir dersinde buyurdu ki:

 

 

Bid’at, sünnete [yâni, Muhammed aleyhisselâmın bildirdiği din bilgilerine] muhâlif olan, ters düşen, îtikat, amel ve sözler demektir. Allahü teâlâ, kullarını kendisine ibâdet etmek için yarattı. İbâdet, züll ve zillet demektir. Yâni, insanın Rabbine, mâbuduna, hakîr olduğunu, âciz, muhtaç olduğunu göstermesidir. Bu da, her aklın, nefsin ve âdetlerin güzel ve çirkin dediklerine uymayıp, Rabbin güzel ve çirkin dediklerine teslim olmak ve Rabbin gönderdiği Kitaba ve Peygamberlere inanmak ve bunlara tâbi olmak demektir. Bir insan, bir işi, Rabbinin izin verdiğini düşünmeden, kendi görüşü ile yaparsa, Ona kulluk yapmamış, Müslümanlığın îcâbını yerine getirmemiş olur. Bu iş, îtikatta, inanmakta ise ve inanılması lâzım olduğu söz birliği ile bildirilmiş olan şeylerden ise, bu inanışı (Küfre sebep olan Bid’at) olur. Bu iş, îtikatta olmayıp da, yalnız dinden olan sözde ve işte kalırsa, fısk, büyük günah olur. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: 

(Bir kimse, dinde olmayan bir şey meydana çıkarırsa, bu şey reddolunur.) Bu hadis-i şerif gösteriyor ki, dinden olmayan bir îtikat, bir söz, bir iş, bir hâl ortaya çıkarılır ve bunun din ve ibâdet olduğuna inanılırsa, yâhut İslâmiyetin bildirmiş olduklarında bir ziyâdelik veya noksanlık yapılırsa ve bunu yapmakta sevap beklenirse, bu yenilikler, değişiklikler, (Bid’at) olur. İslâmiyete uyulmamış, ona îman edilmemiş olur.

Dinde, ibâdette olmayıp, âdette olan yenilikler, yâni yapılırken sevap beklenilmeyen değişiklikler bid’at olmaz. Meselâ, yemekte, içmekte, binme ve taşıma vâsıtalarında, binâlarda yapılan yenilikleri, değişiklikleri dînimiz reddetmez. Enes bin Mâlik, bir gün ağlıyordu. Sebebi sorulduğunda, “Resûlullahtan öğrendiğim ibâdetlerden, değiştirilmemiş bir namaz kalmıştı. Şimdi, bunun da elden gittiğini görüyor, bunun için ağlıyorum” dedi. Yâni, şimdiki insanların çoğu, namazın şartlarını, vâciblerini, sünnetlerini, müstehablarını yerine getirmiyor, mekruhlarından, müfsidlerinden, bid’atlerinden sakınmıyorlar. Onun için ağlıyorum dedi... 

İbn-i Habbâz

 

İbn-i Habbâz hazretleri, fıkıh, nahiv ve ferâiz âlimidir. Kuzey Irak’taki Erbil’de doğdu. 639 (m. 1241) senesinde Musul’da vefât etti. Buyurdu ki: 

 

 

Her gün yatarken, o gün yaptığı işler için nefsi hesaba çekmeli, sermâyeyi, kârdan ve zarardan ayırmalıdır. Sermâye farzlardır. Kâr da, sünnetler ve nâfilelerdir. Ziyân ise, günahlardır. Her mubâhı bile sormalı, bunu niçin yaptın demelidir. Zararlı bir şey yaptı ise, tazmîn ettirmeli, ödetmelidir. Fakat, insanlar, kendilerini hesaba çekmiyorlar. Eğer her günah işlediğinde, odasına bir kum koysa, birkaç sene içinde oda kum ile dolardı. Eğer, omuzlarımızdaki kâtib melekler, her günahı yazmak için, bir kuruş isteseydi, malımızın hepsini vermemiz lâzım gelirdi. Hâlbuki, gaflet ile, çeşitli düşünceler ile, birkaç sübhânallah desek, tesbîhi alır, sayar, yüz kere söyledim deriz de, her gün boşuna, nice şeyler söyleriz, bunları saymayız. Saymış olsak, her gün, binleri aşar. Sonra da, terâzîde sevap kefesinin ağır basacağını umarız. Bu nasıl akıldır! İşte, Hazreti Ömer, bunun için buyurdu ki: (Amelleriniz tartılmadan evvel, kendiniz tartınız!)... Hazreti Enes diyor ki: Ömer’i gördüm, kendi kendine diyordu ki: (Yazıklar olsun sana ey nefsim ki, sana, emîr-ül-müminin diyorlar. Yâ Allahü teâlâdan kork veya Onun azâbına hazırlan!) 

Nefis ile hesap yapıp, kusurlarını görüp, cezâ verilmez ise, cesaret bulur, şımarır. Kendisi ile başa çıkılamaz. Şüpheli şey yemiş ise, aç bırakmalı, yabancı kadınlara bakmış ise, iyi mubâhlara baktırmamalı. Her azaya böyle cezâ vermelidir. Cüneyd-i Bağdâdî diyor ki: (İbnil Kezîtî, bir gece cünüb oldu. Gusletmeye kalkarken, nefsi tembellik etti ve hava soğuk, hasta olursun, sabret, yarın hamama git dedi. Entâri ile gusletmeye yemin eyledi. Öyle yaptı ve Allahü teâlânın emrinde gevşeklik yapan nefsin cezâsı budur, dedi. 

Birisi, bir kıza baktı, sonra pişman olup, cezâ olarak serin su içmemeye yemin etti ve içmedi... Ebû Talha bağında namaz kılıyordu. Güzel bir kuş, yanına kondu. Ona dalarak, kaç rekât kıldığını şaşırdı. Nefsine cezâ olarak, bağı fakirlere sadaka verdi... Mâlik bin Abdüllah-il Hes’amî diyor ki: Rebâhül Kaysî gelip babamı sordu. Uyuyor dedim. İkindiden sonra yatılır mı dedi ve gitti. Arkasından gittim. Kendi kendine: Ey boşboğaz! Senin neyine lâzım ki, başkasının yatmasına karışırsın. Ahdım olsun ki, bir sene başını yastığa koymayacaksın, diyordu... 

İbn-i Tullâye

 

İbn-i Tullâye rahmetullahi aleyh, Hanbelî âlimlerindendir. 460 (m. 1068)’de doğdu. 548 (m. 1153) yılında vefât etti. Kitabında şöyle nakleder: 

 

 

Hendek Savaşında, Kureyşliler perîşan ve mağlûb oldular. Ebû Süfyân Kureyş’ten bir cemâat ile oturmuş konuşuyordu. Diyordu ki: “İçinizde kimse yok mudur? Fırsat kollayarak Muhammed’den öcümüzü alsın. Çünkü, Muhammed pazarlarda dolaşıyormuş ve yalnız başına sahrâlara gidiyormuş. Halkı dîne davet ile meşgûl olduğu için, kimsenin hâlinden haberi yokmuş...” Ebû Süfyân’ın bu sözleri üzerine bir köylü, onun yanına gidip, “Eğer beni desteklersen bu işi ben yaparım. Yolları iyi bilirim ve gâyet keskin bir hançerim var” dedi. Ebû Süfyân ona yol azığını ve ne lâzımsa verdi. Aralarında bunu hiç kimseye söylememek üzere sözleştiler... 

O köylü yola çıkıp, altı günde Medîne’ye ulaştı. Resûlullah efendimiz, Eshâb-ı kirâmdan bir cemâat ile sohbet ediyordu. Uzaktan o köylünün geldiğini görünce, “Bu kimsenin kötü bir düşüncesi var! Fakat, Allahü teâlâ onu maksadına kavuşturmaz” buyurdu. Köylü kimse yaklaşınca, “Abdülmuttalib’in oğlu nerede?” diye sordu. Resûlullah, “Abdülmuttalib’in oğlu benim” dedi. Bir haber söyleyecekmiş gibi Resûlullaha yaklaşmak istedi. Eshâb-ı kirâmdan Üseyyid bin Hudayr o kimseyi tutup çekti ve “Uzak dur ey mel’un!” dedi. Eliyle belini yokladı. Kaftânının altında hançeri olduğunu gördü. Adamın Resûlullaha suikast için geldiği anlaşılınca, adam Resûlullahın ayaklarına kapanıp, “Beni bağışla!” diye yalvarmaya başladı. Resûlullah o kimseye “Doğruyu söyle, doğruyu söylemen menfaatinedir. Yalan söyleme. Allahü teâlâ senin düşünceni bana bildirdi” buyurdu. Bunun üzerine adam emân diledi ve hâdiseyi aynen anlatdı. Resûlullah, onu Üseyyid bin Hudayr’a teslîm etti. Ertesi gün o kimseyi çağırdı ve “Sana emân verdim. Dilediğin yere gidebilirsin. İstersen bundan dahâ iyi bir iş söyleyeyim” buyurdu. O köylü kimse “O iş nedir?” dedi. “Allahü teâlânın bir olduğuna ve benim Onun Resûlü olduğuma şehâdet etmendir” buyurdu. O kimse, Kelime-i şehâdet söyledikten sonra dedi ki: “Ben kimseden korkmaz, kılıçtan ve oktan sakınmazdım. Ne zemân ki sizi gördüm, bilmem bana ne oldu da, aklım başımdan gitti. Siz benim yapmak istediğim düşüncelerimi bildiniz. Hâlbuki size bunu önceden kimse haber vermemişti. Anladım ki size bunları bildiren ve sizi koruyan Rahmân olan Allah’tır. Ebû Süfyân’ın tâifesi şeytânın tâifesidir.” 

Ebü’l-Abbâs Vâsıtî

 

Ebü’l-Abbâs Vâsıtî hazretleri, fıkıh âlimi olup, 476 (m. 1083)’de doğdu. Bağdad’a yerleşip orada hadîs-i şerîf öğrenmekle meşgûl oldu. 552 (m. 1157) senesinde vefât etti. Kitabında şöyle nakleder: 

 

 

İslâmiyette ibâdet yapmak için, niyetin büyük önemi vardır. Yapılan her işin İslâmiyete uygun olup olmadığı, niyet ile anlaşılır. Niyet o kadar mühimdir ki, İslâmiyetin emrettiği bir şey, dünya menfaati için yapılınca sahih ve makbûl olmuyor. Dünya işi sayılıyor. Herhangi bir dünya işi de, âhiret menfaati için yapılınca, ibâdet hâlini alıyor. Mümin, zevcesinin ağzına götürdüğü lokmada bile sevap kazanıyor. Bu hadis-i şerifi göz önüne alarak, düşüncesini temizleyen ve niyetini düzelten bir kimse, yemekte, içmekte ve her türlü dünya işlerinde âhiret faydasını gözeterek, sevap kazanmak fırsatını elden kaçırmaz. İnsanlar bütün işlerinde, hattâ ibâdetlerinde, dünya menfaati, maddî kazanç aramaya alıştırılırsa, menfaatperestlik hâsıl olur. Hâlbuki İslâmiyet, nefslerin böyle kötü isteklerini yatıştırmayı, maddîcilikten fedakârlık etmeyi, menfaati hakîr görmeyi, ahlâkın ve ruhun temizlenmesini, yükselmesini istemektedir. İslâmiyete uymanın, ibâdet etmenin, dünya menfaatleri üzerine kurulmayacağı, akıl sahipleri için pek meydanda olan bir hakîkattir. Böyle olduğunu aşağıdaki âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler de, ayrıca göstermektedir: 

Şûrâ sûresinin yirminci âyet-i kerimesinde meâlen, (Âhıreti kazanmak için çalışanların kazançlarını arttırırız. Dünya menfaati için çalışanlara da, ondan veririz. Fakat, âhirette bunların eline bir şey geçmiyecektir) buyuruldu. İsrâ sûresinin onsekizinci ve ondokuzuncu âyet-i kerimelerinde meâlen, (Menfaatleri ve lezzetleri çabuk geçen, tükenen dünyayı isteyenlerden, dilediğimize, istediğimizi veririz. Âhiret menfaatleri için çalışan müminlerin mükâfâtları boldur) buyuruldu. Hûd sûresinin onaltıncı âyetinde meâlen, (Dünyada yaşamayı ve eğlenmeyi isteyenlerin çalışmalarının karşılığını bol bol veririz. Bir şeyi esirgemeyiz. Bunlara âhirette yalnız Cehennem ateşi verilecektir. Emekleri âhirette boşa gider. Yalnız dünya için yaptıkları işlerine, âhirette bir karşılık hâsıl olmaz) buyuruldu. Bir hadis-i şerifte; (Allahü teâlâdan başkası için her kim ne işledi ise, karşılığını ondan istesin, denilecektir) buyuruldu.

İbn-i Berhân

 

İbn-i Berhân rahmetullahi aleyh, Şafiî âlimlerindendir. 479 (m. 1087) senesinde Bağdad’da doğdu. Fıkıh ve usûl ilimlerinde derin bir âlimdir. Kıymetli kitapları vardır. 520 (m. 1126) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce talebelerine şunları vasiyet etti: 

 

 

Allahü teâlâya yemin ederim ki, Îsâ aleyhisselâmın İncîlinde okudum; bir kimseyi tabuta koyduktan mezara bırakıncaya kadar; Allahü teâlâ ona kırk suâl soracaktır. Birincisi, (Ey kulum! Yaşadığın kadar hep dünya için süslendin, herkesin beğenmesi, hürmet etmesi için birçok şeyler öğrendin. Benim emrettiğim şeyleri de öğrendin mi, istediklerimi yapıp, haram ettiklerimden kaçındın mı?) Yalnız ilim kâfî olup, ibâdete lüzûm olmasaydı, her gece sabaha karşı, (Duâ eden, istiyen yok mu? Vereyim. Tevbe eden yok mu? Affedeyim) buyurulmaz idi. 

Bir gün Peygamber Efendimizin “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” huzurunda sahâbeden Abdullah ibni Ömer’i medhettiler. (İyi insandır, teheccüd namazı, [yâni gece namazı] kılsaydı, daha iyi olurdu) buyurdu. 

Yine bir gün Eshâbdan birine: (Çok uyuma!.. Geceleri çok uyumak, insanı kıyâmette muhtaç eder) buyurdu. Cân-ü gönülden çalışmak, Allahü teâlânın düşmanı olan nefse şiddetle karşı koyup, onu ezmek lâzımdır ve her an kendini mezarda bilip, ona göre hazırlanmalıdır. Senden evvel gidenler, hep sana, onlara ne zaman ve ne hâlde kavuşacağına bakıyorlar. Aklını başına topla da, oraya sermâyesiz gitme! Ebû Bekr-i Sıddîk buyurdu ki: İnsanın vücûdu, ya kuş kafesine benzer ki, açılınca kuş uçup kurtulur veya hayvanın ahırına benzer ki, açılınca hayvan yük çekmeye, zahmete sokulur. Düşün! Bakalım sen bunlardan hangisisin? Kuş kafesi isen, (Rabbine kavuş) sesini işitince uçup yükselirsin. Nitekim hadis-i şerifte, (Sa’d bin Muâz’ın ölümü sebebiyle Arş titredi) buyuruldu. Eğer Allah korusun, ahıra benziyorsan, yâni Allahü teâlânın, (Başlarına gelecekleri düşünmediklerinden, hayvanlara benzerler, hattâ daha aşağıdırlar) buyurduğu kimselerden isen, hiç şüphe etme ki, hâneden hâviyeye, yâni doğru Cehenneme gidersin. Hasen-i Basrî hazretleri, bir gün eline bir bardak soğuk şerbet almıştı. Birdenbire bayılarak bardak elinden düştü. Kendisine gelince, sebebini sordular: Cehennemde yananların, Cennetteki arkadaşlarına seslenerek: (İçtiğiniz Cennet sularından bize biraz veriniz) dedikleri hâtırıma geldi, korkudan aklım kaçtı, dedi. 

Ahmed Mekvî

 

Ahmed Mekvî hazretleri, Mâlikî fıkıh âlimidir. 334 (m. 936) yılında Endülüs’te (İspanya) İşbiliyye (Sevilla) şehrinde doğdu. 401 (m. 1010) yılında Kurtuba’da (Cordoba) vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce oğluna şunları vasiyet etti: 

 

 

Allahü teâlânın emrettiği, beğendiği iyi şeyleri yaparak onun merhametini kazanmaz isen, rahmetine kavuşamazsın. Bir âyet-i kerimede meâlen, (İnsan yalnız çalışmakla ve ibâdet yapmakla saadete kavuşur) buyuruldu. Bu âyet-i kerime, sonra başka âyet ile değiştirildi, diyen olursa; böyle söyleyen değişsin, yıkılsın. Eğer bu âyet değiştirildi dersen, diğer âyetlere ne diyeceksin? Bir âyet-i kerimede meâlen, (Allahın rahmetine kavuşmak isteyenler, emirlerini yapsınlar) buyuruldu. Bir âyet-i kerimede meâlen, (Dünyada yapılanların karşılıklarını göreceklerdir) ve bir âyet-i kerimede meâlen, (Îman edip, ibâdet yapanlar ve haramlardan kaçanlar, elbette Cennetlere girecek, nîmetlere kavuşacaklardır) ve bir âyet-i kerimede meâlen, (Cennet yalnız îman edip, ibâdet edenler içindir) ve bir âyet-i kerimede meâlen, (Allahü teâlâya ve Onun Peygamberlerine itaat edenler, âhirette Peygamberlere ve sıddîklara ve şehitlere ve sâlihlere verilen nîmetlere ortak olacaklardır) buyuruldu. 

Peygamberimiz hadis-i şerifte, (Müslümanlık beş şey üzerine kurulmuştur: Birincisi, Allahü teâlâya ve Muhammed aleyhisselâmın Onun Peygamberi olduğuna inanmak, ikincisi her gün beş vakit namaz kılmak, üçüncüsü, senede bir kere malının kırkta birini Müslüman fakirlere zekât olarak vermek, dördüncüsü, Ramazan-ı şerif ayında her gün oruç tutmak, beşincisi, Mekke-i mükerremeye giderek, ömründe bir kere hac etmek) buyurdu. 

İnanmakla ve söylemekle îman hâsıl oluyor, ibâdet etmekle kemâle gelip cilâlanıyor. Ehl-i sünnetin reîsi, dîn-i islâmın en büyük âlimi imam-ı a’zam Ebû Hanîfe [80-150 Bağdâd’da] vasiyetnâmesinde buyuruyor ki: “Îman, dil ile söylemek ve kalb ile inanmaktır.” 

Amelin lâzım olduğunu gösteren daha sayabildiğin kadar vesikalar vardır. Fakat ne yapayım ki sen uykudasın! Eğer bu sözümden, (Şu hâlde insanlar amelleri için Cennete girecek, Allahü teâlânın rahmetiyle, ihsâniyle girmeyecekmiş) dersen, sözlerimi anlamamış olursun. Demek istiyorum ki, insan Allahın lütfu, ihsânı ile Cennete girecektir. Fakat itaat ve ibâdet yaparak rahmete kavuşmaya hazırlanmaz ve lâyık olmazsa Allahın lütfu ve rahmeti ona gelmez... 

İbn-üş-Şeyh Ebi Ömer

 

İbn-üş-Şeyh Ebi Ömer rahmetullahi aleyh, hadîs ve fıkıh âlimidir. 651 (m. 1253) senesinde Kudüs’te doğdu. 689 (m. 1290) senesinde Şam’da vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

 

 

Îman, yâni Allahü teâlânın birliği akîdesi, bütün semavî dinlerde başka başka olmayıp, hepsi, tevhîd esası üzerine kurulmuştur. Dinlerin aralarındaki fark, sâdece ibâdet bilgilerindedir. Îsâ aleyhisselâm göğe çıkarıldıktan seksen sene geçinceye kadar, Allahü teâlânın varlığı ve birliği akîdesinde, aslâ bir ihtilâf ve çekişme olmamıştır. Bütün havârîler ve onlara tâbi olanlar ve tebe’-i tâbileri, İncîl’de açıkça bildirilmiş olan Allahü teâlânın birliği akîdesi üzere yaşamış ve öylece de vefât etmişlerdir. İlk yazılan üç İncîl’in hiçbirinde (teslîs), yâni Hıristiyanlardaki “baba, oğul, ruh-ül kuds” üçlü inancına dâir tek bir harf dahî yoktu. Sonra Yuhannâ’ya nisbet edilen dördüncü İncîl, Yunanca olarak ortaya çıktı. Bu İncîl’de, Yunan felsefecilerinden Eflâtûn’un fikri olan üç (uknûm) [üç asl, esas varlık] ihtivâ eden ibâreler görüldü. O zaman, İskenderiyye mekteplerinde, Yunan filozoflarının Ravâkıyyûn ve işrâkıyyûn felsefeleri ve sözleri üzerine münâzara ve mücâdele devam ediyordu. Ravâkıyyûn: Mîlâddan üç asır önce Atina’da Yunan filozofu Zenon tarafından kurulan bir felsefe mesleğidir. İşrâkıyyûn: Pisagor tarafından kurulan felsefe mesleğidir. Eflâtûn taraftârı kimseler, Yuhannâ İncîli’nin revaç bulmasını istediler. Ancak o zamana kadar, Îsâ aleyhisselâmın dîninde hâşâ (Allah üçtür) diye bir söz işitilmediğinden, Îsâ aleyhisselâmın dînine inananlar, bunu kabûl etmeyip, şiddet ile reddettiler. Böylece, Îsâ aleyhisselâmın dînine inananlar, iki kısma ayrıldı. Aralarında pek çok münâzara ve muhârebeler oldu. 

Hristiyanların takvimine göre, İsa aleyhisselamdan 325 sene sonra Birinci Kostantin zamanında, İznik’te toplanan ruhban cemiyeti, Îsâ aleyhisselâmın dîninin esası olan tevhîdi [Allahü teâlânın birliğini] terk ettiler. Eflâtûn taraftârı olan Büyük Kostantin’in baskısı ile üç uknûm fikrini, yâni “baba, oğul, ruhül-kuds” akîdesini [inancını] kabûl ettiler. O günden sonra, teslîs akîdesi her tarafa yayılmaya başladı. Îsâ aleyhisselâmın dînine inanan hakîkî müminler, dağılarak perîşan oldular. Böylece, Eflâtûn’un felsefesi meydana çıkıp, Îsâ aleyhisselâmın dîni terk olundu. Bu dîne inanan hakîkî müminler ise, gizlendiler. Az zaman sonra, bunlardan da hiç kimse kalmadı... 

Celâleddîn Deşnâvî

 

Celâleddîn Deşnâvî hazretleri, fıkıh âlimidir. 615 (m. 1218) yılında Mısır’da Deşna’da doğdu. 697 (m. 1298) yılında Kûs’da vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki:

 

 

Bütün Müslümanlar Eshâb-ı kiramı çok sevmeli ve hiçbirine dil uzatmamalıdır. Çünki Allahü teala onları Kur’ân-ı keriminde methetmiştir. A’raf ve Hicr sûrelerinde meâlen, (Biz azîmüşşân, onların kalblerindeki kin, hıyânet ve birbirlerine düşmanlık gibi şeyleri kökünden çıkarıp attık. Enfâl sûresinde, Cenâb-ı Hak, Resûl-i Ekremine meâlen buyuruyor ki: (Sana, Allahü teâlâ ve müminlerden sana tâbi olanlar kâfîdir) ki, o vakit, Sahâbe-i kiram pek az idi. Âyet-i kerimenin mânasına iyi dikkat edilirse, Sahâbe-i kiramın büyüklüğü ve derecelerinin yüksekliği anlaşılır. Her biri dîn-i islâmın yayılmasında, Server-i âleme kâfî oluyorlar. Allahü teâlâ, onların ismini, kendi isminin yanına getirerek buyuruyor ki: Hakîkatte ben sana yetişirim ve onlar benim kifâyetimin mazharı olur. Görünüşte onlar sana kifâyet eder. Başkasının yardımına lüzûm ve ihtiyaç kalmaz...
Fetih sûresinde, cenâb-ı Hak meâlen buyuruyor ki: (Ağaç altında sana bî’at eden, [yâni emirlerini kayıtsız şartsız yapmaya söz veren] müminlerden Allahü teâlâ râzıdır) ki, bunlar Sahâbe-i kiram idi (ve onlara Sekîne, [yâni tumânînet, kalblerine kuvvet] veriyor ve sana olan sevgilerini, sıdk ve ihlâsı biliyor ve onları yakın bir fetih ve zafer ile sevaplandıracağını müjdeliyor.) Hudeybiye anlaşmasında, Sidre yâhut Sümre ağacının altında yapılan söz vermeye işarettir.
Fetih sûresinin diğer âyet-i kerimesinde, (Sana bî’at edenler) yâni seninle gazâ ve cihâdda bulunup, dîn-i islâmın neşrinde, kullarıma nasihat vermekte ve doğru yolu göstermekte berâber olacaklarını ahd ve vaat edenler, (Allah celle şânühû ile mübâye’a, [yâni vaat] etmiş olurlar) buyurdu. Diğer âyet-i kerimede meâlen, (Onlar Allahü teâlâyı severler. Allahü teâlâ da onları sever) buyurdu. Görülüyor ki, Sahâbe-i kiramın hepsi Allahü teâlânın muhabbetine ve mahbûbiyyetine mazhar olmuştur. Tevbe sûresinde meâlen, (Mekke-i mükerreme ehâlîsinden olup, Muhâcirîn denilen Sahâbe-i kiram ile, Medîne-i münevvere ehâlîsi olan Ensârdan ve onlara iyilikte tâbi olanlardan, Allahü teâlâ râzıdır. Onlar da Allahü teâlâdan râzıdırlar) buyuruyor.
.

Ahîzâde Hüseyin Efendi

 

Ahîzâde Hüseyin Efendi rahmetullahi aleyh, Osmanlı şeyhülislâmlarının yirmisekizincisidir. 980 (m. 1572) senesinde İstanbul’da doğdu. 1043 (m. 1633) senesinde deniz yolu ile hacca giderken, yolda vefât etti ve deniz kenarına defnedildi. Bu mübarek zat buyurdu ki:

 

 

İmam-ı Muhammed Gazâlî (Kimyâ-i saadet) ismindeki kitabında buyuruyor ki:
Enbiyâ sûresi, kırkyedinci âyetinde meâlen, (Kıyâmet günü terâzî kuracağım. O gün, kimseye zulmedilmeyecektir. Herkesin, dünyada yapmış olduğu zerre kadar iyilik ve kötülüklerini meydana çıkarıp, terâzîye koyacağım. Herkesin hesabını yapmaya yetişirim) buyurdu. Bunu haber verdi ki, herkes dünyada kendi hesabına baksın. Peygamber Efendimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Akıllı şu kimsedir ki, günü dörde ayırıp, birincisinde, yaptıklarını ve yapacaklarını hesap eder. İkincisinde, Allahü teâlâya münâcât eder, yalvarır. Üçüncüsünde, bir sanatta veya ticârette çalışıp, helâl para kazanır. Dördüncüsünde, istirâhat eder ve mubâh olan şeylerle kendini eğlendirip, haram şeyleri yapmaz ve onlara gitmez).
İkinci halîfe, Ömer-ül-Fârûk buyurdu ki: Hesabınız görülmeden evvel, kendinizi hesaba çekiniz! Allahü teâlâ, meâlen buyurdu ki: (Şehvetlerinizi, [yâni nefsin arzularını] haramlardan almamaya uğraşınız ve bu cihâdda sebât ediniz, dayanınız!) Bunun içindir ki, din büyükleri, bu dünyanın bir pazar yeri gibi olduğunu ve burada, nefis ile alışverişte olduklarını anlamışlardır. Bu ticâretin kazancı Cennettir. Ziyânı da Cehennemdir. Yâni kârı, ebedî saadet, ziyânı da, sonsuz felakettir. Bunlar nefslerini, ticâretteki ortak yerine koymuşlardır. Ortak ile, önce şartnâme yapılır, sözleşilir. Sonra, işlerine, sözünde durup durmadığına dikkat edilir. Nihâyet hesaplaşılıp, hıyânet yapmışsa mahkemeye verilir. Bunlar da, nefsleri ile, bir ortak gibi, sıra ile şu işleri yaparlar: Şirket kurmak, onu murâkabe edip gözetmek, muhâsebe, yani hesaplaşmak, mu’âkabet yani cezâlandırmak, mücâhede yani onunla uğraşmak ve muâtebet yani onu azarlamaktır...
Ahîzâde Hüseyin Efendi vefatından kısa bir zaman önce şu beyitleri söylemiştir:
“Ben öldüm kaldı göğnüm sende, dâğ-ı firkatin tende/Zarurî ayrılık düştü senin sende, benim bende./Dedim olsun yoluna pâdişâhım câme-i ten/Eskidir dedi gülüp nâz ile, ol goncadihen./Vuslata bâr rızâ vermez ise olma melûl,/Durma ey âşık-ı Şûrîde hemân üstüne öl.”

Muhyiddîn Acemî

 

Muhyiddîn Acemî hazretleri, Osmanlı âlimlerindendir. Sultan İkinci Bâyezîd devrinde yaşamıştır. Edirne’de vefât etti. Molla Gürânî’nin ders halkasında yetişenlerdendir. Seyyid Şerîf Cürcânî’nin Sadr-uş-Şeri’a adlı eserin şehîdlik babına yazdığı risalede buyuruyor ki:

 

 

Şehid, kendisine şahitlik yapılmış, Cennetlik olduğuna şahitlik edilmiş anlamındadır. Şahit manası da vardır. Çünkü Allah katında, ölü değil diridir. Şehid olmak için Müslüman olmak şarttır. Gayri müslim nasıl ölürse ölsün veya öldürülsün şehid olmaz...
Şehid olmak büyük nimettir. Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki: (Şehid kabir azabından emindir.) (Deniz savaşında şehid olanların, bütün günahları, hatta kul hakları da affolur.) (Şehid, yakınlarından 70 kişiye şefaat eder.) (Şehid, ölüm acısı duymaz, kabirde üzülmez, kıyametin dehşeti, hesab, mizan, sırat onu rahatsız etmez, doğruca Cennete gider.) (Karada şehid olanın borçları ve emanetleri hariç, bütün günahları affolur. Denizde, suda boğularak ölen şehidin ise, borç ve emanetleri de dahil bütün günahları affolur.) (5 vakit namaz kılana, her gün için bin şehid sevabı verilir.) (İlim öğrenirken ölen şehiddir.)
(Allahü teâlâdan, ihlasla şehidlik isteyen, yatağında ölse de şehid olur.) (Âşık olup, aşkını gizleyip ve iffetini koruyup ölen şehid olur.) (Abdestli yatıp da ölen şehiddir.) (Suda boğulan, yangında ölen, garip, kimsesiz olarak ölen, zehirli hayvan sokarak ölen, iç hastalıklarından ölen, duvar ve enkaz altında kalarak ölen, kocasını kıskandığını gizleyen kadın, kendinin, din kardeşinin ve komşunun malını savunurken öldürülen, emr-i maruf ve nehy-i münker yaparken öldürülen kimse şehiddir.) (Hamile iken, doğumda veya lohusa iken ölen kadın şehiddir.)
(Cuma günü veya gecesi ölen, şehid olur, kabir azabından kurtulur.) (Her gece, Yasin okumaya devam eden kimse, şehid olarak ölür.) (Ümmetimin arasında fitne, fesat yayıldığı zaman, sünnetime sarılana yüz şehid sevabı vardır.) (Terk edilmiş bir sünnetimi ortaya çıkarana, yüz şehid sevabı vardır.) (Misafir, bir müminin evine girince, onunla bin bereket ve bin rahmet girer. O ev halkının günahları, denizlerdeki köpüklerden ve ağaçlardaki yapraklardan daha çok olsa da affolur. Her birine bin şehid sevabı verilir. Misafirin yediği her lokma için bir hac ve umre sevabı yazılır ve onlar için Cennette bir şehir inşa edilir.)

Seyyid Âbid Çelebi

 

Seyyid Âbid Çelebi rahmetullahi aleyh Yavuz Sultan Selim Hân devri âlimlerindendir. 931 (m. 1524) senesinde Kırım’da Kefe şehrinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce bir sohbetinde buyurdu ki:

 

 

Allahü teâlânın, kullarının nasıl olmasını istediği Kur’an-ı kerimde ne güzel açıklanmaktadır: Furkan sûresinin 63-69. âyet-i kerimelerinde meâlen, (Rahmânın [yâni kullarına acıması çok olan Allahü teâlânın fazîletli] kulları, yeryüzünde gönül alçaklığı ve vakâr ile yürürler. Câhiller kendilerine sataştığı zaman onlara, (sağlık, esenlik size) gibi güzel sözler söyleyerek doğruluk ve tatlılıkla günahtan sakınırlar. Onlar, Rableri için, secde ve kıyâm ederek gecelerler. Onlar (Rabbimiz Cehennem azâbını bizden uzaklaştır. Doğrusu Onun azâbı devamlı ve acıdır, orası şüphesiz ne kötü bir yer ve ne kötü bir duraktır) derler. Onlar sarf ettikleri zaman, ne isrâf, ne de cimrilik ederler, ikisi ortası bir yol tutarlar ve kimsenin hakkını kesmezler. Onlar Allaha ortak koşmazlar. Allahın haram ettiği cana kıyıp, kimseyi öldürmezler. Zinâ etmezler). Ve 72-74. âyetlerinde, (Yalan yere şehâdet etmezler. Faydasız ve zararlı işlerden kaçınırlar. Böyle faydasız veya güçle yapılan bir işe tesâdüfen karışacak olurlarsa, yüz çevirip vakârla uzaklaşırlar. Kendilerine Allahın âyetleri hâtırlatıldığı zaman, körler ve sağırlar gibi görmezlik, dinlemezlik etmezler. Onlar, (Yâ Rabbî, bize zevcelerimizden ve çocuklarımızdan gözümüzü aydınlatacak sâlih kişiler ihsân et! Bizi, Allaha karşı gelmekten sakınanlara önder yap! diye yalvarırlar) buyurulmuştur...
Bundan başka, Sâf sûresinin ikinci ve üçüncü âyetlerinde meâlen, (Ey îman edenler! Yapmadığınız bir şeyi niçin söylersiniz? Yapamadığınız şeyi yaptık demeniz, Allah katında büyük öfkeye sebep olur) buyurulmuştur ki, bu da, bir insanın yapamayacağı bir şeyi vaat etmesinin, onu Allah katında kötü kişi yapacağını göstermektedir.
Hakîkî Müslüman, ibâdetini tam yapar. Allahü teâlâya olan şükrân borcunu öder. İbâdetini, büyük bir arzu, istek, sevgi ile yapar. Allahü teâlâdan korkmak demek, Onu çok sevmek demektir. İnsan, nasıl çok sevdiği bir kimsenin üzülmesini istemez ve onu üzeceğim diye korkarsa, Allahü teâlâya ibâdet de, Ona olan sevgimizi ispatlayacak bir şekilde yapılmalıdır. Allahü teâlânın bize verdiği nîmetler o kadar çoktur ki, Ona olan şükrân borcumuzu ancak, Onu çok severek ve Ona candan ibâdet ederek ödemeye çalışmalıyız...

Takıyyüddîn Makdisî

 

Takıyyüddîn Makdisî hazretleri, hadîs ve Hanbelî mezhebi fıkıh âlimidir. Filistin ahâlisinden olduğu için “Makdisî” nisbet edildi. 679 (m. 1280) yılında vefât etti. Naklettiği Hadis-i şeriflerden bazıları:

 

 

Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Allahü teâlâ hazretleri arzı [yeryüzünü] benim için cem etti [küçülttü]. Ben yeryüzünün doğusunu batısını gördüm. Muhakkak benim ümmetimin mülkü arzdan bana gösterilen yere kadar yayılacakdır. Bana kırmızı ve beyâz olmak üzere iki hazîne verildi.)
(Ben Rabbimden, ümmetimi umûmî kıtlık ile helâk etmemesini, eğer İslâm beldesinde kıtlık vâki olursa, az bir yerde olsun; istedim. Ve ırzlarına dokunmamaları için, nefslerinden başka düşman musallat etmemesini, istedim. Rabbim bana buyurdu ki: Yâ Muhammed! Muhakkak ben bir hükmetsem, elbette o reddolunmaz. Ben sana, ümmetin için vaad verdim ki, onları umûmî kıtlık ile helâk etmem. Onlar üzerine nefislerinden gayri, nefislerine dokunmasınlar diye düşman musallat etmem. Onlar birbiri arasında muhârebe ederlerse, onların düşmanları, onların kendileridir. Bazısı bazısını helâk eder. Bazısı bazısını esîr eder.)
Amr bin Kays “radıyallahü anh” hazretlerinden rivâyet edilmiştir: Resûlullah efendimiz buyurdu ki: (Biz dünyâya gelmekte âhirleriz [sondayız]. Kıyâmet gününde, Cennete girmekte ve sâir fazîletlerde sâbıklarız [öndeyiz]. Söyleyeceğim sözler ile övünmüyorum. İbrâhîm Halîlullah, Mûsâ Kelîmullahtır ve ben Habîbullahım. Kıyâmet günü Livâ-i hamd benim elimdedir. Allahü tebâreke ve teâlâ hazretleri bana vaad etti, ümmetimin şânında ve onları üç şeyden halâs etti. Umûmî kıtlıktan, düşmanın tamâmen helâk etmesinden, dalâlet üzerine birleşmelerinden korudu.)
Bilâl bin Hâris-el Müzenî “radıyallahü teâlâ anh” hazretlerinden rivâyet edilmiştir: Resûlullah efendimiz buyurdu ki: (Bir kimse, benim terk edilmiş veyâ unutulmuş sünnetlerimden bir sünnetimi, meselâ cemâat ile namâz kılmak gibi, bayram namâzı gibi, Kur’ân-ı azîm-üş-şânı kırâat etmek gibi ve ilim tahsîli gibi, ihyâ etse, o kimseye, onunla amel edenlerin ecri kadar onların ecirlerinden bir şey noksan olmaksızın, ecir verilir. Bir kimse, bid’at, dalâlet çıkarsa, o kimseye, onunla amel edenlerin günahı kadar günah yazılır.)

Abdürrahmân bin Muhammed

 

Abdürrahmân bin Muhammed rahmetullahi aleyh, Cezayir’deki Tilmsân’da yetişen İslâm âlimlerinin büyüklerindendir. Seyyid, yani Peygamber Efendimizin “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” soyundan olup, 929 (m. 1523) senesinde doğdu. 1011 (m. 1602) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce bir sohbetinde buyurdu ki:

 

 

(Mümin) ve (Müslim) ve (Müslüman) demek, Allahü teâlâ tarafından, Muhammed aleyhisselâm vâsıtası ile, insanlara bildirilmiş ve İslâm memleketlerine yayılmış din bilgilerine inanan, kabûl eden kimse demektir. Bu bilgiler Kur’an-ı kerimde ve binlerce hadis-i şeriflerde bildirilmiştir. Bu bilgileri, Eshâb-ı kirâm Peygamberimizden işitmiş, (Selef-i sâlihîn) de, yâni Eshâb-ı kirâmdan sonra, ikinci ve üçüncü asırlarda [yüzyıllarda] gelen İslâm âlimleri de, Eshâb-ı kirâmdan işiterek veya bu işitenlerden işiterek kitaplarına yazmışlardır. Sonra gelen İslâm âlimleri, Selef-i sâlihînin kitaplarındaki bilgileri başka başka açıklamışlar, birbirlerinden ayrılmışlar, mânâları açık bildirilmemiş, inanılması lâzım bilgilerde, yetmişüç ayrı fırka meydana gelmiştir. Bunlardan yalnız bir fırkası, bu açıklamaları yaparken, kendi düşüncelerini, görüşlerini karıştırmamış, bir değişiklik ve ekleme yapmamışlardır. Bu doğru îmanlı fırkaya (Ehl-i sünnet) veya (Sünnî) denir.
(Müslüman) olmak için, inanılması lâzım gelen bilgiler, yalnız inanılacak altı şey değildir. Meşhûr olan (Farz)ların yapılmasının lâzım olduğuna ve (Haram)ları yapmamak, bunlardan sakınmak lâzım olduğuna inanmak da, Müslüman olmak için lâzımdır. Farzları yapmanın ve haramlardan sakınmanın birinci vazîfe olduğunu kabûl etmeyen kimsenin îmanı gider. (Mürted) olur. Kabûl edip de, nefsine ve fena arkadaşlara uyarak farzlardan bir veya birkaçını yapmayan yâhut bir veya birkaç haram işleyen kimse, Müslümandır. Fakat, kusurlu, kabahatli Müslümandır. Böyle Müslümana (Fâsık) denir. Farzları yapmaya ve haramlardan sakınmaya (İbâdet) yapmak denir. İbâdet yapmaya çalışan ve ibâdette kusuru olunca, hemen tevbe eden Müslümana (Sâlih) denir. Şimdi, hür memleketlerde oturup da, îman edilecek altı şeyi ve meşhûr olan farzları ve haramları bilmemek özr değildir. Öğrenmemek büyük günahtır. Kısa olarak öğrenmek ve çocuklarına öğretmek lâzımdır. Önem vermediği için öğrenmezse, kâfir olur...

İbn-i Hallâl

 

İbn-i Hallâl hazretleri, Şâfiî mezhebi fıkıh, tefsîr ve kırâat âlimlerindendir. 773 (m. 1371) senesinde doğdu. 836 (m. 1433) senesinde Cizre’de vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki:

 

 

Ehl-i sünnet fırkası, iş ve ibâdet bakımından dört (Mezhep)e ayrılmıştır: Birincisi, (Hanefî mezhebi) olup, imam-ı a’zam Ebû Hanîfe Nu’mân bin Sâbit mezhebidir. İkincisi, (Mâlikî mezhebi) olup, imam-ı Mâlik bin Enes mezhebidir. Üçüncüsü, (Şâfi’î mezhebi) olup, imam-ı Muhammed bin İdrîs Şâfi’î mezhebidir. Dördüncüsü (Hanbelî mezhebi) olup, Ahmed ibni Hanbel mezhebidir. Bu dört mezhep, îtikatça, birbirinden ayrı değildir. Hepsi Ehl-i sünnet fırkasında olup, îmanları, inanışları, dinlerinin temeli birdir. İslâm milletinde bu dört imam; büyük, herkesçe kabûl edilmiş, inanılır müctehidlerdir. Yalnız iş bakımından, bazı ufak şeylerde ayrılmışlardır. Şöyle ki: Allahü teâlâ ve Peygamberi, müminlere merhamet ettikleri için, bazı işlerin nasıl yapılacağı, Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açık bildirilmedi. Açıkça bildirilse idi, öylece yapmak farz ve sünnet olurdu. Farzı yapmayanlar günaha girer, kıymet vermeyenler de kâfir olurdu. Müminlerin hâli güç olurdu. Böyle işleri, açık bildirilmiş bulunanlara benzeterek işlemek lâzım olur. Din âlimleri arasında, işlerin nasıl yapılabileceğini, böyle benzeterek anlayabilenlere, (Müctehid) denir. Müctehidin, bir işin nasıl yapılacağını anlamak için, son gayreti ile uğraşarak görüşüne, doğruya en yakın zannına göre amel etmesi, kendine ve ona uyanlara vâcib olur. Yâni, âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler, böyle yapmayı emretmektedir.
Müctehid, bir işin nasıl yapılacağını anlamaya çalışırken yanılırsa, günah olmaz. Sevap olur. Uğraşmasının sevabını kazanır. Çünkü, insana gücü, kuvveti yettiği kadar çalışması emrolundu. Müctehid yanılırsa, çalışması için bir sevap verilir. Doğruyu bulursa, on sevap verilir.
Eshâb-ı kirâmın hepsi büyük âlim, yâni müctehid idiler. Bunlardan sonra gelenler arasında, ilk zamanlar ictihâd yapabilecek büyük âlim çok idi. Bunların her birine nice kimseler uyardı. Zamanla, bunların çoğu unutularak, Ehl-i sünnet içinde, yalnız bu dört mezhep kaldı. Sonraları, olur olmaz kimseler çıkıp da, müctehidim diyerek, bozuk fırkalar çıkarmamaları için, Ehl-i sünnet, bu dört mezhepten başka mezhebe uymadı...

Taşköprüzâde Halîl Efendi

 

Taşköprüzâde Halîl Efendi rahmetullahi aleyh, Fâtih Sultan Mehmed Hân devri Osmanlı âlimlerindendir. 879 (m. 1475)’de Kastamonu’nun Küre kasabasında vefât etti. Vefatından kısa bir zaman evvel, Resûlullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) salevat-ı şerife okumanın fazileti hakkında buyurdu ki:

 

 

Allahü teâlâ, kullarına bu rûhanî irtibâtı elde etmenin yolunu gösterdi. Bunun için onlara, Resûlüne salât ve selâm okumalarını emreyledi. Böylece, kulların okudukları bu salât ve selâmlar, onların Resûlullaha ma’nen yönelmelerine, kalblerini O’na rabtetmelerine (bağlamalarına) vesile olacak, nefislerinin kemâle erdirilmesi husûsunda Resûlullahtan istimdâd etmeleri (yardım istemeleri) sebebiyle, Resûlullah ile bu rûhanî irtibâtı elde edebileceklerdir. Yoksa Resûlullahın, insanların kendisine salât ve selâm okumalarına, onların duâlarına ihtiyâcı yoktur. Çünkü, Allahü teâlâdan gelen tecelliler ve Rabbanî ma’rifetlerin nûrları O’nda doğmaktadır. Şüphesiz, Allahü teâlânın O’na salât buyurması sebebiyle, ümmetinin salât okumasına ihtiyâcı yoktur ve onların salatından müstağnidir. O en yüksek ve kâmil rahmetlerle, Allahü teâlânın rahmetine kavuşmuştur. Ancak, ümmeti O’na okudukları salâtlarla kendileri istifâde etmekte, Resûlullahtan feyze kavuşmaktadırlar...
Salât-ü selâm, kalb huzûru ve muhabbetle okunmalı, manâsını düşünmelidir. Böyle okunan salât ve selâm manevî olarak Resûlullaha yönelmeyi, O’nu düşünmeyi ve kalbi O’na bağlamayı hâsıl eder. Fakat, salât ve selâm okuyan kimse cehl ve gaflet içerisinde, nefsinin arzu ve isteklerine uymuş, ne söylediğinin farkında olmayan, hangi meydanda dolaştığını bilmeyen, kalbini Resûlullah efendimizden tarafa vermeyen, sâdece dili salât okuyup, zihni bundan habersiz bir hâlde olmamalıdır. Böyle kimseler, Resûlullahtan kavuşmak istedikleri feyzlere kavuşamazlar.
Fakat, Resûlullaha salât-ü selâmı yukarıda bahsettiğimiz şekilde okurken manevî olarak Resûlullaha yöneldiğimiz ve hatırımızda, hayâlimizde Resûlullahı tasavvur ettiğimiz zaman, arada sevgi ve bağlılık meydana gelmektedir. Çünkü bağlılık, bu ikisinden ibârettir. “Allahü teâlâ ve melekleri Resûlullaha salat ve selâm ederler. Ey mü’minler! O’na siz de salât ve selâm edin” meâlindeki Ahzâb sûresi 56. âyet-i kerîmesi, lâzımî olarak sünnet-i seniyyede bu bağlanma şeklinin mevcût olduğuna ve Müslümanların onunla emrolunduğuna delâlet etmektedir.

Abdülvehhâb Sa’lebî

 

Abdülvehhâb Sa’lebî rahmetullahi aleyh, Mâlikî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 362 (m. 973) senesinde Bağdad’da doğdu. 422 (m. 1031) senesinde Mısır’da vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki:

 

 

(Saadet), Cennetlik olmak demektir. (Şekâvet), Cehennemlik olmak demektir. Saadet ve Şekâvet, Allahü teâlânın iki hazînesi gibidir. Birinci hazînenin anahtarı, tâat ve ibâdettir. İkinci hazînenin anahtarı, mâsıyyet yâni günahlardır. Allahü teâlâ, her insanın Sa’îd veya Şakî olacağını ezelde biliyordu. Bu bilgisine (Kader) denir. [Buna alın yazısı diyoruz. ] Sa’îd olacağı ezelde bilinen kimse, Allahü teâlâya itaat eder. Ezelde, Şakî olacağı bilinen kimse, hep günah işler. Dünyada herkes, Sa’îd veya Şakî olduğunu, amelinden anlayabilir. Âhireti düşünen din âlimleri, herkesin Sa’îd veya Şakî olduğunu böylece anlar. Dünyaya dalmış olan din adamı ise, bunu bilmez. Her izzet ve her nîmet, Allahü teâlâya, ihlâs ile itaat ve ibâdet etmektedir. Her kötülük ve sıkıntı da, günah işlemekten hâsıl olur. Herkese dert ve belâ, günah yolundan gelir. Rahat ve huzur da, itaat yolundan gelmektedir.
Onun, insanların îman etmelerine, ibâdet yapmalarına ihtiyacı yoktur. Kâfir olmalarının ve günah işlemelerinin Ona hiç zararı olmaz. Mahlûklarına Onun hiç ihtiyacı yoktur. İlmi, zulmetin temizlenmesine, cehli de, günah işlenmesine sebep yaptı. İlimden îman ve tâat doğmakta, cehilden de küfür ve günah hâsıl olmaktadır. Tâat, çok küçük olsa da, kaçırmamalı! Günah, pek küçük görünse de, yaklaşmamalıdır!..
Her mümini kendinden iyi bilmelidir. O mümin, Allahü teâlânın çok sevdiği kulu olabilir. Herkes için ezelde yapılmış olan takdîr, hiç değiştirilemez. Hep günah işleyip, hiç tâat yapmamış olan bir Müslümanı, Allahü teâlâ, dilerse affeder. Bekara sûresinin otuzuncu âyetinde, Melekler, meâlen, (Yâ Rabbî! Yeryüzünde fesat çıkaracak ve kan dökecek olan insanları niçin yaratıyorsun) dediklerinde, (Onlar fesat çıkarmazlar) demedi. (Sizin bilmediklerinizi ben bilirim) buyurdu. (Lâyık olmayanları lâyık yaparım. Uzak kalanları yaklaştırırım. Zelîl olanları azîz ederim) buyurdu. Siz onların işlerine bakarsınız. Ben kalblerindeki îmana bakarım. Siz, günahsız olduğunuza bakıyorsunuz. Onlar, benim rahmetime sığınırlar. Sizin günahsız olduğunuzu beğendiğim gibi, Müslümanların günahlarını affetmeyi de severim. Benim bildiğimi sizler bilemezsiniz. Îmanı olanları, ezelî olan lütfuma kavuşturur, ebedî olan lütfum ile hepsini okşarım, buyurdu.

Abdülvasi Dimetokî

 

Abdülvasi Dimetokî hazretleri, Osmanlılar zamanında yetişen fıkıh âlimlerindendir. Günümüzde Yunanistan’da bulunan Dimetoka’da doğdu. 944 (m. 1537) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki:

 

 

Bir kimse, İslâmın bu beş şartından birini inkâr ederse, yâni inanmaz, kabûl etmezse, yâhut alay eder, saygı göstermezse, ne’ûzübillah, kâfir olur. Bunlar gibi, helâl ve haram olduğu, açık olarak ve söz birliği ile bildirilmiş olan başka şeylerden birini de kabûl etmeyen, yâni helâle haram diyen veya harama helâl diyen de kâfir olur. Dinde zarûrî mâlûm olan, yâni, İslâm memleketinde yaşayan câhillerin bile işittiği, bildiği, din bilgilerinden birini inkâr eden, beğenmeyen, kâfir olur. Meselâ, domuz eti yemek, alkollü içki içmek, kumar oynamak ve kadınların, kızların başları, saçları, kolları, bacakları açık, erkeklerin de dizleri ile göbek arası açık olarak başkasının yanına çıkmaları haramdır. Yâni, Allahü teâlâ, bunları yasak etmiştir.
Müslüman olduğunu söyleyen bir kimsenin, yapacağı her işin, İslâmiyete uygun olup olmadığını bilmesi lâzımdır. Bilmiyorsa, bir Ehl-i sünnet âliminden sorarak veya bu âlimlerin kitaplarından okuyarak öğrenmesi lâzımdır. İş, İslâmiyete uygun değil ise, günah veya küfürden kurtulamaz. Her gün hakîkî tevbe etmesi lâzımdır. Tevbe edilen günah ve küfür, muhakkak affolur. Tevbe etmezse, dünyada ve Cehennemde, azâbını, yâni cezâsını çeker. (Ben Müslümanım) diyen kimsenin, îmanın ve İslâmın şartlarını ve dört mezhebin icmâ’ı, yâni söz birliği ile bildirdiği farzları ve haramları öğrenmesi ve önem vermesi lâzımdır. Bilmemesi özür değildir. Yâni, bilip de inanmamak gibidir.
Kadınların yüzlerinden ve ellerinden başka yerleri, dört mezhepte de avrettir. İcmâ’ ile olmayan, yâni diğer üç mezhepten birine göre avret olmayan bir yerini, önem vermeyerek açan kâfir olmaz ise de, kendi mezhebine göre, büyük günah olur. Erkeklerin diz ile kasık arasını, yâni uyluğunu açmaları böyledir. Bilmediğini öğrenmesi farzdır. Öğrenince hemen tevbe etmeli ve örtmelidir.
Yalan söylemek, dedikodu, gıybet, iftirâ, hırsızlık, hile, hıyânet, kalb kırmak, fitne çıkarmak, başkasının malını ondan izinsiz kullanmak, işçinin ücretini vermemek, kanunlara, hükûmetin emirlerine karşı gelmek, vergileri ödememek de günahtır. Bunları kâfirlere karşı da, kâfir memleketlerinde de yapmak haramdır. Câhillerin bilemeyeceği kadar meşhûr ve zarûrî olmayan şeyleri câhillerin bilmemesi küfür olmaz. Fısk, yâni günah olur.

Abdülvâhid bin ebi’l-Kâsım

 

Abdülvâhid bin ebi’l-Kâsım Kureyşî hazretleri, hadîs, kırâat ve Şafiî fıkıh âlimi olup, büyük âlim Ebü’l-Kâsım Kuşeyrî hazretlerinin oğludur. 418 (m. 1027) yılında doğdu. 494 (m. 1101) yılında İran’da Nişâbûr’da vefât etti. Naklettiği Hadis-i şeriflerden bazıları:

 

 

Bir gün Peygamber Efendimiz (sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem) mescide girdiğinde, bazı kimselerin kahkaha ile güldüğünü görünce, onlara şöyle buyurdu: “Ne bu hâliniz? Eğer ağız tadını bozan ölümü, çok düşünseydiniz, sizi bu hâlde görmezdim. Ümitleri kıran ölümü çok düşünün. Zira kabir, her gün muhakkak şu sözleri söyler: ‘Ben gurbet ve ayrılık eviyim. Ben, yalnızlık ve toprak eviyim. Bana gelenleri toprak ediciyim. Ben, kurt ve böcek eviyim. Bana gelen ölüler kurtlanır, böceklere yem olur.’ Bir mümin kulun cenâzesi gömüldüğü zaman kabir ona; ‘Hoş geldin, sefâlar getirdin. Üzerimde yürüyenlerin arasında en çok sevdiğim sendin. Bugün benim himâyemdesin. Pek yakında sana yapılan iyilikleri göreceksin’ der ve Allahü teâlâ kabri ona gözünün alabildiği yere kadar genişletir. Cennetten bir kapı açılır. Fâcir ve kâfir bir kul defnedilince de kabir ona; ‘Sana burada ne geniş yer var, ne de rahatlık. Üzerimde yürüyenlerin arasında en sevmediğim sendin. Biraz sonra seni bana bırakıp gittiklerinde, benimle yalnız kalınca, göreceksin sana ne işkenceler yapacağım’ der ve hemen kabir daralmaya başlar. Kabir o kadar daralır ki, kaburga kemikleri birbirine girer. Ona azap etmek için, yetmiş büyük yılan gönderilir. Eğer onun bir tanesi dünyâda olsa, nefesinden çıkan zehirin etkisinden, yeryüzünde hiçbir şey yetişmez, işte o yılanlar, kıyâmet gününde hesaba çekilinceye kadar, ona azâb ederler. Kabir, ya Cennet bahçelerinden bir bahçedir veya Cehennem çukurlarından bir çukurdur.”
“Müslümanın, Müslüman üzerinde beş hakkı vardır: Selâmına cevap vermek, hastasını yoklamak, cenâzesinde bulunmak, davetine gitmek ve aksırıp ‘Elhamdülillah’ diyene, ‘Yerhamükellah’ diyerek cevap vermek.”
“Yâ Rabbî! Kim sana îmân eder, benim, senin Resûlün olduğuma şehâdet ederse, ona, sana kavuşmayı sevdir, ölümü kolaylaştır, dünyâ yükünü hafiflet. Kim de sana inanmaz, benim, senin elçin olduğumu kabûl etmezse, ona, sana kavuşmayı sevdirme, ölümü zorlaştır, dünyâ yükünü ağırlaştır.”
.

Abdülmün’îm Harrânî

 

Abdülmün’îm Harrânî rahmetullahi aleyh Urfa’da Harran’da yetişen fıkıh âlimlerindendir. Hanbelî mezhebinde yüksek bir fakîh olarak yetişmiş olup, vâizlik yapardı. 601 (m. 1204)’de Bağdad’da vefât etti. Vefatına yakın bir dersinde buyurdu ki:

 

 

Allahü teâlâya şükretmek için, Muhammed aleyhisselâma uymak lâzımdır. Onun yoluna (İslâmiyet) denir. Muhammed aleyhisselâma uyan kimseye (Müslüman) denir. Allahü teâlâya şükretmeye, yâni Muhammed aleyhisselâma uymaya (İbâdet etmek) denir.
İslâm bilgileri iki kısmdır: Din bilgileri ve fen bilgileri. Din bilgileri de ikiye ayrılır: 1- Kalb ile îtikad edilmesi, yâni inanılması lâzım olan bilgilerdir. Bu ilimlere (Üsûl-i din) veya (Îman) bilgileri denir. 2- Beden ile veya kalb ile yapılacak, ibâdet bilgileridir. Bunlara (Fürû-i din) veya (Ahkâm-ı islâmiyye) yâhut (Şeriat) bilgileri denir.
Dört mezhepten birine göre ibâdet yapanlar, günah yaparlarsa veya ibâdetlerinde kusur ederlerse, Allahü teâlâ, bunları, dilerse affeder, Cehenneme hiç sokmaz. Dilerse, günahları kadar, azâb eder ise de, yine azâbdan kurtulacaklardır. Dinde zarûrî mâlûm olan, yâni câhillerin bile işitmiş olduğu, açık bilgilerden birine bile inanmayanlar, Cehennemde sonsuz azâb göreceklerdir. Bunlara (Kâfir) denir. Kâfirler, Kitaplı ve Kitapsız olmak üzere ikiye ayrılır. Müslüman evladı iken, sonradan dinden çıkarak kâfir olana, (Mürted) denir. Mürted, Mülhid, Zındık, Mecûsî, Putperest, eski Yunan felsefecileri, Münâfık, yetmişiki fırkadan taşkınlık edip kâfir olanlar, Berehmen, Budist, Bâtınî, İbâhî ve Dürzî denilen kimseler, hep Kitapsız kâfirdirler. Hıristiyanların ve Yahudilerin, gökten inen ve sonradan değiştirilip bozulan (Tevrât) ve (İncîl) kitaplarına inananları Kitaplı kâfirdir. Bunlar, herhangi bir mahlûkta (Ülûhiyyet sıfatı) bulunduğuna inanırsa, (Müşrik) olur. Allahü teâlânın (Sıfât-i zâtiyye)sine ve (Sıfât-i sübûtiyye)sine (Ülûhiyyet sıfatları) denir.
Kitaplı veya Kitapsız herhangi bir kâfir, Müslüman olursa, Cehenneme girmekten kurtulur. Hiç günahsız temiz bir Müslüman olur. Fakat, (Sünnî) bir Müslüman olması lâzımdır. Sünnî olmak demek, Ehl-i sünnet âlimlerinden birinin kitabını okuyup, öğrenip, îmanının, sözlerinin ve işlerinin buna uygun olması demektir...

Abdülmuttalib bin Fadl

 

Abdülmuttalib bin Fadl hazretleri, Hanefî mezhebi fıkıh âlimidir. Belh’de, 539 (m. 1144) yılında doğdu. Haleb’de 616 (m. 1219) yılında vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce bir dersinde buyurdu ki:

 

 

Hibe, hediye vermek, karşılıksız temlîk, bağışlamak demektir. Küçük çocuğa verilen hediyeyi, kendisi, anası veya velîsi alabilir. Taksîmi mümkün olmayan malı hibe etmek câizdir. Mal hibe olunur. Menfaat hibe olmaz. Bir malın yalnız menfaatini, yâni kullanılmasını hibe etmeye (Âriyet) denir. Bu mal, kullananın elinde emânet olur. Evi, oturmak için âriyet vermek câizdir.
Taksîmi mümkün olan malın parçası taksîmden sonra hibe olunur. Binânın parçası, ağaçtaki meyve ve tarladaki ekin böyledir. İki kişinin ortaklaşa mâlik oldukları bir malı meselâ bir evi, bir kişiye hibe etmeleri câizdir. Bir kişinin bir malı iki veya daha fazla kişiye hibe etmesi câiz olmaz. Taksîmi mümkün ise, ayırıp, parçalarını herbirine ayrı ayrı vermelidir. Bunun için, bağışın yardım kurumuna değil, kurumun başkanına yapılması lâzımdır. Bağış, hükmî şahsa değil, hakîkî şahsa verilince, sahih olur.
Bir malın iki fakire sadaka verilmesi câizdir. Fakire hibe edince, sadaka olur. Zengine sadaka diyerek verilen, hibe olur. Mahrem akrabâsı veya nikâhlısı olmayan kimseye hibe edilen malı geri almak câizdir. Fakat karşılığı verilmiş ve teslim alınmış ise, verilen şey çoğalmış ise yâhut ikisinden biri ölmüş ise veya verilenin mülkünden çıkmış ise, geri alınamaz. Hayvanın yaşlanması, büyümesi, nebâtın büyümesi, kumaşın boyanması, kesilip biçilmesi, çoğalması sayılır. Verilen şeyin miktârının veya kıymetinin azalması, geri alınmasına mani olmaz. Karşılığı bir başkası da verebilir. Karşılık olduğu söylenmeyerek verilen şey karşılık olmaz. Karşılık az veya çok olabilir. Hibeyi alanın verdiği makbûz karşılık olur. Belli bir şeyi karşılık vermesi şartı ile hibe etmek câizdir. Karşılığı teslim almadan önce herhangi biri vazgeçebilir. Teslim alındıktan sonra, ancak ikisinin rızası ile vazgeçilebilir.
Birisine, (Ölünceye kadar evimde otur!) demek câizdir. Ölünce ev, sahibine, ölmüş ise vârisine geri verilir. (Evimde otur. Birimiz ölünce, ev kalanın olsun!) demek bâtıldır. Birbirinin ölmesini bekleyeceği için, buna (Rukbî) denildi. Mülk sahibi olmayı ölüme ve başka tehlikelere bağlamak sahih değildir...

Abdülmelik bin Habîb

 

Abdülmelik bin Habîb rahmetullahi aleyh, fıkıh ve edebiyat âlimlerinden olup, 174 (m. 790) senesinde doğdu. Endülüs’te Kurtuba’ya (Cordoba) gitti. 238 (m. 852) yılında orada vefât etti.
Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce talebelerine şu nasihatlerde bulundu:

 

 

Hasta kardeşlerinizi ziyaret ediniz. Peygamber Efendimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” buna çok önem vermiştir. Bir hastanın üç hâli vardır: 1- Bir melek gelerek ağzının tadını alır.
2- Bir melek de kuvvetini alır. 3- Bir melek de gelip günahlarını alır. Hasta iyi olunca, ağzının tadını alan melek, yavaş yavaş geriye verir. Kuvvetini alan melek de, geriye verir. Günahlarını alan meleğe gelince, bu, Allahü teâlâya sorar. “Bu günahı ne yapayım?” Allahü teâlâ buyurur ki: (Benim rahmetim gazabıma sebkat etmiştir. Binâenaleyh, hasta kulumun günahını affeyledim!) Hastalık, derd, keder, günahları götürmez. Bu acılara sabretmek, günahları götürür.
Übeyyübni Ka’b diyor ki:
Peygamber Efendimizin yanında oturuyordum. Bir köylü geldi. Kardeşinin ağır hasta olduğunu söyledi. (Hastalığı nedir?) buyurunca, “cin çarpması” dedi. (Kardeşini buraya getir) buyurdu. Kardeşi geldi. Resûlullah, şu âyetleri okuyup, hastaya üfledi. Hemen iyi olup, kalktı: Fâtiha, Bekara sûresi başından dört âyet, (Ve ilâhüküm)den başlayarak, (Ya’kılûn)e kadar, iki 163 ve 164. âyetleri, Âyetel-kürsî, (Hâlidûn)e kadar, Bekara sûresi sonundaki (Lillahi)den başlayan üç âyet, (Âl-i İmrân) sûresinin (Şehidallahü) ile başlayan tek onsekizinci âyeti, (A’râf) sûresinin (İnne-Rabbeküm) ile başlayan tek ellidördüncü âyeti, (Müminûn) sûresinin (Fe-tealallahü) ile başlayan tek yüzonaltıncı âyeti, Cin sûresinin (Ve ennehu teâlâ) ile başlayan tek üçüncü âyeti, Sâffât sûresinin başından on âyet, Haşr sûresinin sonunda (Hüvallâhü) ile başlayan üç âyet, (İhlâs) ve (Mu’avvizeteyn) sûreleri...
Her insana elinden geldiği kadar iyilik et! Müslümanların ilim öğrenmelerine ve ibâdetlerine yardım et! En büyük yardım, onlara Ehl-i sünnet îtikatını, helâlleri, haramları, farzları öğretmek ve hâtırlatmaktır. Bunları Allah rızası için yap! Peygamber Efendimiz buyurdu ki: (Allahü teâlâya Cebrâîl aleyhisselâm gibi ibâdet etseniz, müminleri, Allah için sevmedikçe ve kâfirleri ve mürtedleri, Allah için kötü bilmedikçe, hiçbir ibâdetiniz, hayrat ve hasenâtınız kabûl olmaz!)

Abdülkerîm Râzî

 

Abdülkerîm Râzî, İmâm-ı Gazâlî hazretlerinin yetiştirdiği fıkıh âlimlerindendir. (Afganistan’da) Hirat’ta yaşardı. Fâris’te (İran’da) 522 (m. 1128) senesinde vefât etti. Derslerinde buyurdu ki:

 

 

Âlemlerin yaratıcısı Allahü teâlâdır. O birdir. “Hay” diri, “Alîm” bilici, “Kâdir” gücü yetici, “Mürîd” dileyici, “Semî’” işitici, “Basîr” görücü ve “Mütekellim” söyleyici, “Hâlık” yaratıcıdır. Dünyâ âleminde ve âhiret âleminde bulunan her şeyi, maddesiz, zamansız ve benzersiz olarak yoktan var eden, ancak Allahü teâlâdır diye kesin inanmaktır. Her varlığın yaratanı, sahibi, hâkimi O’dur. O’nun hâkimi, âmiri, üstünü yoktur, diyerek inanmak lâzımdır. Her üstünlük, her kemâl sıfat O’nundur. O’nda, hiçbir kusur, hiçbir noksan sıfat yoktur. Dilediğini yapabilir. Yaptıkları, kendine veya başkasına faydalı olmak için değildir. Bir karşılık için yapmaz. Bununla beraber, her işinde, hikmetler, faydalar, lütuflar, ihsânlar vardır. Hiçbir şey onun ilminden ve kudretinden dışarı çıkamaz. Allahü teâlâ üzerinden, gece, gündüz ve zaman geçmesi düşünülemez. Allahü teâlâda, hiçbir bakımdan, hiçbir değişiklik olmayacağı için, geçmişte, gelecekte şöyledir, böyledir denemez. Allahü teâlâ hiçbir şeye hulul etmez. Hiçbir şeyle birleşmez. Allahü teâlâ, zâtında ve sıfatlarında birdir. O’nda hiçbir değişiklik, başkalaşmak olmaz...
Allahü teâlâyı mü’minler, Cennette, cemâl sıfatı ile görecektir. Kâfirler, bundan mahrûm kalacaklardır. Allahü teâlânın görüleceğine inanmalı, nasıl görüleceği düşünülmemelidir. Allahü teâlânın ciheti, karşıda bulunması yoktur. Allahü teâlâ madde değildir. Cisim değildir. (Element değildir. Karışım, bileşik değildir.) Sayılı değildir, ölçülmez. Hesâb edilmez. O’nda değişiklik olmaz. Mekânlı değildir, öncesi, sonrası, önü, arkası, altı, üstü, sağı, solu yoktur. Bunun için insan düşüncesi, insan bilgisi, insan aklı, O’nun hiçbir şeyini anlayamaz. O’nun nasıl görüleceğini de kavrayamaz...
Abdülkerîm Râzî hazretleri, vefat etmeden kısa bir zaman önce buyurdu ki: “İlâhî! Herkesi sıkıntıdan kurtaran yalnız sensin. Bizi dünyâda ve âhirette sıkıntıda bırakma! Muhtaçlara, her şeyi gönderen, yalnız sensin! Dünyâda ve âhirette hayırlı, faydalı olan şeyleri, bize gönder! Dünyâda ve âhirette, bizi kimseye muhtaç bırakma! Âmin.”

Ebü'l-Ferec Harrânî

 

Ebü'l-Ferec Harrânî rahmetullahi aleyh, hadîs ve fıkıh âlimidir. 564 (m. 1169) yılında Urfa yakınlarında Harran'da doğdu. 634 (m. 1236) yılında aynı yerde vefât etti. Rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden bâzıları:

 

 

"Allahü teâlânın rızâsını kazanmak için, ilim öğrenmek maksadıyla yola çıkan bir kimseye, Allahü teâlâ Cennete giden bir kapıyı açar. Melekler, onun için kanatlarını yayarlar. Ona gökteki melekler ve denizdeki balıklar duâ ederler. Âlimin, âbide üstünlüğü, gökteki dolunayın en küçük yıldızlara üstünlüğü gibidir. Âlimler, peygamberlerin vârisleridir. Peygamberler miras olarak altın ve gümüş para bırakmazlar. Fakat ilim bırakırlar. Böyle olunca, ilmi olan, bu mirastan hissesini almış olur. Bir âlimin ölümü, telâfi edilmeyen bir felâket, kapatılamayan bir gediktir. O, batan bir yıldız gibidir. Bir kabilenin ölümü, bir âlimin ölümünden daha ehvendir."
"Kul, abdest alırken ağzına su verdiği zaman, ağzından günahları çıkar. Burnuna su verdiğinde, günâhları burnundan çıkar. Yüzünü yıkadığı zaman, göz kapaklarının altına kadar, yüzündeki bütün günahları çıkar. Ellerini yıkadığı zaman el tırnaklarının altına varıncaya kadar ellerindeki bütün günahlar çıkar. Başını mesh ettiği zaman kulakları da dâhil, başından bütün günahları çıkar. Ayaklarını yıkadığı zaman, ayak tırnaklarının altı dahil, ayaklarındaki bütün günahları çıkar, sonra onun câmiye gidiş ve orada kılmış olduğu namazın sevâbı ayrıca kendisine verilir."
"Şunları yapıncaya kadar hiçbirinizin namazı tam olmaz: Allahü teâlânın emrettiği şekilde eksiksiz abdest alır, yüzünü ve kollarını dirsekleriyle birlikte yıkar, başını mesh eder ve topuklarıyla birlikte ayaklarını yıkar, sonra sırasıyla 'Allahü ekber' der. Allahü teâlâya hamd ve tazimde bulunur (Sübhâneke duâsını ve Fâtiha'yı) ve Allahü teâlânın müsâade ettiği ve kolayına gelen Kur'ân-ı kerîmin bir yerinden okur. Tekbîr alır ve rükû'a gider, ellerini diz kapaklarına koyar. Öyle ki, kendisini salarak hareketsiz olur. 'Semi'allahü limen hamideh' diyerek iyice doğrulduktan sonra, tekbîr alarak secdeye varır. Alnını yere koyar. Secdede kendisini tamamen bırakır ve sakin olur. Tekrar tekbîr alır ve secdeden başını kaldırır, rahatça oturarak belini

Abdülkâdir Çelebi

 

Abdülkâdir Çelebi hazeretleri, Osmanlı şeyhulislâmlarının onikincisidir. Ispartalı (Hâmidli) Mehmed Efendi’nin oğludur. Bu sebeple “Abdülkâdir-i Hâmidî” diye de bilinir. Doğum târihi kesin olarak bilinmemektedir. Isparta’da doğdu. 955 (m. 1548) senesinde, Bursa’da 70 yaşını geçmiş olarak vefât etti. Kendi yaptırdığı mescid ve medresenin bahçesinde Mûsâ Baba kabrinin yanına defnedildi. Vefatından kısa bir zaman önce bir dersinde buyurdu ki:

 

 

İffet, kişiyi her türlü rezillikten koruyan bir haslettir. El, ayak ve diğer âzâyı her türlü zarardan korur. Bu haslet, mürüvvetin ve güzel ahlâkın en üstünüdür. Malıyla kötülük yapmayan, emri altında olanlara adâletle muâmele eden, kıyâmet gününde ebrâr (sâlih kimseler) ile beraber diriltilir, denildi. Nefsini günah işlemekten korumayan (iffetli olmayan), his organları olan beş duyu organını günahtan koruyamaz. Beş duyu organını günahtan koruyamayan, emri altında olan yardımcılarını günah işlemekten koruyamaz. Onlar ki, idârecinin en yakınlarıdır. Dolayısıyla emri altındaki insanlar da günahtan korunmamış olurlar. İdâreci olan kişi iffet sahibi olup, kendini ve âzâsını günahtan koruduğu zaman, bütün memleket işleri yoluna girer. Âhırette de, o idâreci kişinin dünyâdaki iffeti sebebiyle işlediği hayır, hasenatı ve sultanlığı devam eder.
Âzânın iffetli olması demek; meselâ gözün harama bakmaması ve kendisine yasak olan şeyleri terk etmesidir. Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) bir hadîs-i şerîfte, “Harama bakmak İblîs’in (şeytanın) zehirli oklarından bir oktur. Kim Allahü teâlâdan korkarak onu terk ederse, Hak teâlâ ona, tadını hemen kalbinde duyacağı bir îman verir” buyurdu. Yine bir hadîs-i şerîfte, “Bir kızın güzelliğini gören kimse, gözünü ondan hemen ayırırsa, Allahü teâlâ, ona bir ibadet sevâbı ihsân eder ki, bu ibâdetin lezzetini hemen duyar” buyuruldu.
Ebüdderdâ (radıyallahü anh) buyurdu ki: “Kim gözünü harama bakmaktan korursa, Allahü teâlâ ona âhirette istediği kadar hûrî kızı verir. Başkasının evinde ne olup ne olmadığını araştıran kimse, kıyâmet günü âmâ olarak haşr olunur.”
İnsanların kötü sözlerini dinlememeli, gıybetten, söz taşımaktan, zararlı şeyleri dinlemekten sakınıp, bunlardan korunmalıdır...

Abdülhamîd Trablûsî

 

Abdülhamîd Trablûsî rahmetullahi aleyh, Mâlikî mezhebi fıkıh âlimlerinden olup, 606 (m. 1210) senesinde Libya’da Trablus’ta doğdu. 684 (m. 1285)’te Tunus’ta vefât etti.
Bu mübarek zat, vefatına yakın, bir dersinde buyurdu ki:

 

 

Resûl, kendisine Allahü teâlâ tarafından vahiy yolu ile yeni bir din gönderilen Peygamberdir. Bu din ile Allahü teâlâya nasıl ibâdet edileceğini bildiren, her asırda gelen Peygamberlere Nebî denir. Peygamberliğini bildirdikten sonra, îmân etmeyenlerle cihâd etmesi emrolunan Peygamberlere “Ülül’azm” denir. [Âdem, Nûh, İbrâhîm, Mûsâ, Îsâ ve Muhammed Mustafâ aleyhimüssalâtü vesselâm ülül’azm Peygamberlerdir.] Nebî ve Resûllerden bazıları dahâ üstündür. Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde; [Bekara sûresi 253’üncü âyet-i kerîmede meâlen] (Bu Peygamberlerin bir kısmını, kendilerine verilen özellikler ile diğerlerinden üstün kıldık...) buyurmuştur.
Peygamberlerden bazısının bazısından üstün kılınması, marifet ve tâat husûsundadır. Bazı âlimler; cömertlik ve ahlâk bakımından, bazıları ise hilm ve hilkattendir, demişlerdir. Yine âlimlerden bir kısmı, bu üstünlük, sözüne güvenirlik ve tevekkül bakımından demişlerdir. Bir kısmı da nefsin hîlelerini ve şeytânın vesveselerini bilmek bakımındandır, demişlerdir. Fakat, Peygamberler hakkında bu bakımdan fazîletlidir diye tayîn etmek meşrû değildir. [Emânet, sıdk, teblîg, adâlet, ismet, fetânet, emnül-azl sıfatlarının bütün Peygamberlerde bulunduğuna inanmak lâzımdır.] Nitekim Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” şöyle buyurmuştur:
(Peygamberler arasında ayırım yapmayınız!)
Ancak biz, Peygamber efendimizin dahâ fazîletli olduğunu biliriz. Çünkü Onun, diğer Peygamberlerden fazîletli olduğu nâss ile, yanî âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler ile sâbittir. Hadîs-i şerîfte şöyle bildirilmişdir:
(Ben, Âdemoğullarının seyyidiyim, öğünmüyorum!) Hazret-i Muhammed “aleyhi minessalevâti efdalühâ ve minettehiyyâtü ekmelühâ” hâtemün nebiyyîn [Son Peygamber olarak] ve Seyyidil mürselîn [Bütün resûllerin en üstünü olarak], âlemlere rahmet ve kıyâmet gününün şefaâtçisidir. Nitekim bu husûs âyet-i kerîme ile sâbit olmuştur. Allahü teâlâ [Enbiyâ sûresi 107’nci âyetinde meâlen] (Ey Resûlüm! Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik!) buyurmuştur...

Abdülgaffâr Kazvînî

 

Abdülgaffâr Kazvînî hazretleri, Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. İran’da Kazvin şehrinde doğdu. Kıymetli eserleri vardır. 665 (m. 1266) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce bir Cuma vaazında buyurdu ki:

 

 

Bir hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Cuma günü geldiği için sevinen bir mümine, kıyâmete kadar her gün, o kadar sevap verilir ki, adedini Allahü teâlâ bilir.) Bir hadis-i şerifte, (Cuma günü vefât eden müminlere şehid sevabı verilir ve kabir azâbından onu korurlar) buyuruldu.
Cuma gününün edebleri vardır. Bunlardan bazıları: Cumayı perşembeden karşılamalıdır. Meselâ, yeni ve temiz elbiseyi hazırlamalı, işleri bitirip Cumayı ibâdetle geçirmeye gayret etmeli. Perşembe ikindiden sonra tesbîh ve istiğfar eylemeli. Cuma günü, Cuma namazı için gusül abdesti almalıdır. Bu gusül hakkında çok hadis-i şerif olduğundan, farz diyenler de vardır. Başı tıraş etmeli. Sakalın bir tutamdan fazlasını ve tırnakları kesmeli ve beyaz giymeli.
Cuma namazına mümkün olduğu kadar erken gitmeli. İlk Müslümanlar, çok sevap kazanmak için Cuma namazına, karanlıkta câmiye giderlerdi. Ön safa geçmek için, cemaatin omuzlarından aşmamalıdır. Câmide namaz kılanın önünden geçmemeli. Duvar veya direk arkasından dolaşmalıdır. Erken gidip birinci safta yer almalıdır. Hatîb efendi minbere çıktıktan sonra hiçbir şey söylememeli, ezanı da tekrarlamamalıdır. Konuşana işaretle bile cevap vermemelidir. Hatîb efendinin de konuşması ve hutbeden başka şeyler söylemesi haram olduğu gibi, hutbe de, fâsid olur. Hutbe bozulduğu için Cuma namazı da kabûl olmaz.
Peygamberimiz buyurdu ki: (Hutbe, iki rekât namaz demektir.) Hutbeyi, kısa kesmek sünnettir. Uzatmak mekruhtur. Hutbede dört halîfenin ismlerini yüksek sesle okumak Ehl-i sünnet alâmetidir, okumak istemeyenden kaçmalıdır. Namazdan sonra, Fâtiha, Kâfirûn, İhlâs, Felak ve Nâs sûrelerini yedi kere okumalıdır. Cuma günü duânın kabûl olduğu vakti aramalı, bunun için hep ibâdet etmelidir. Cuma günü çok salevât-ı şerife getirmelidir. Kur’an-ı kerim ve Kehf sûresini okumalıdır. Az veya çok sadaka vermelidir. Ana-babayı veya bunların ve sâlih Müslümanların ve evliyânın kabirlerini ziyâret etmelidir...

Abdülazîz Nesefî

 

Abdülazîz Nesefî rahmetullahi aleyh, Hanefî mezhebi fıkıh âlimidir. Aslen Kûfelidir. 533 (m. 1138) yılında vefât etti. Kitabında buyuruyor ki:
Hanefî mezhebinde, namazın sünnetleri şunlardır:

 

 

Misvâk kullanmak. İftitâh tekbîrinde ve vitrin kunût tekbîrinde, erkekler ellerini kulaklarına, hanımlar omuz berâberine kaldırmak. İftitâh ve kunût tekbîrlerinde, avuçlarını kıbleye teveccüh ettirmek. Kıyâmda sağ elin baş ve ince parmaklarını sol elin bileğine bağlamak. Hâtunlar, sağ elini sol elinin üzerine koymak. Erkekler göbeğinin altına ve hâtunlar göğsü berâberinde bağlamak. Her namazın evvelki rekâtında -imam olsun, cemaat olsun, yalnız olsun- (Sübhâneke) okumak. İmâm ve yalnız kılan, her evvelki rekâtta, Sübhânekeden sonra, E’ûzü okumak. Kezâlik imam ve yalnız kılan, cümle rekâtlarda, Fâtiha-i şerifenin evvelinde, Besmele-i şerife okumak. İmâm (Veled-dâllîn) dedikte, imam ve cemaat ve yalnız kılan, kendisi Fâtiha-i şerifeyi bitirince, -yavaşcacık- [âmîn] demek. Kıyâmdan rükû’a inerken tekbîr almak. Rükûda ellerini dizlerinin üzerine koyup, parmaklarını açmak. Rükû’da üç kere (Sübhâne rabbiyel’azîm) demek. Rükû’da beli ile başı bir hizâda olmak. İmâm ve yalnız kılan, rükûdan kalkarken, (Semi’allahü limen hamideh) demek. Cemaat ile ve yalnız kılan, rükû’dan kalktıktan sonra, (Rabbenâ lekelhamd) demek. Kıyâmdan secdeye inerken, (Allahü ekber) demek.
Secdede üç kere (Sübhâne rabbiyela’lâ) demek. Birinci secdeden kalkarken, (Allahü ekber) demek. İnerken, (Allahü ekber) demek. Secdede, el parmaklarını bitiştirmek. Erkekler secdede dizlerini yere koyup, uyluklarını karnından ayırmak ve hâtunlar uyluklarını karnına yapıştırmak. İkinci secdeden kalkarken, (Allahü ekber) demek. Erkekler, sağ ayağını dikip, sol ayağının üzerine oturmak.
Kâde-i ahîrede, salevât duâsını okumak. Sağına ve soluna selâm verirken, baş çevirmek. Tehiyyâtta, elleri dizlerinin ucuna berâber tutup, parmaklarını kendi hâline bırakmak. Secdede ellerini ve ayak parmaklarını kıbleye çevirmek. Secdeye vardığında, ellerini kulaklarının hizâsında tutmak.
Yedi âza üzerine, secde yapmak. Dört rekât olan farzların son rekâtlarında yalnız Fâtiha-i şerife okumak. Sünnet-i şerife üzere, ezan-ı Muhammedî okumak. Cemaat ile olsun veya yalnız olsun, farzlarda erkekler ikâmet eylemek.

Abdülazîz Dârekî

 

Abdülazîz Dârekî hazretleri, Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 284 (m.896)’de İran’da İsfehân’da doğdu ve fıkıh ilmini öğrendi. Sonra Bağdâd’a gelip yerleşti. 375 (m. 985)’de vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki:

 

 

Muhammed Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” hazretleri insanların hepsine ve cinne gönderilmiş hak Peygamberdir. Dîninin hükmü, kıyâmete kadar bâkîdir. Dîni, evvel gelen ve geçen Peygamberlerin bazı hükümlerini neshetmiştir, değiştirmiştir. Şimdi eski dinlerle amel etmek câiz değildir. Hâtem-ül-Enbiyâdır. Ondan sonra hiç Peygamber gelmeyecektir. Şefaati, kebâir ve sagâir ehlinin cümlesine şâmildir. Vâlidesinden dünyaya gelince sünnet olmuş görüldü. Teri, misk gibi kokardı. Güzel koku yerine isti’mâl edilirdi. Mübârek bedeni beyaz ve nûrânî idi. Gölgesi, aslâ yere düşmezdi. Önündekileri gördüğü gibi, ardındakileri dahî görürdü. Mübârek ayağı kuma bassa, iz olmaz ve taşa bassa, iz olurdu. Mübârek bedenine, ezâ veren hayvanlardan hiçbiri konmazdı. Her nereye gitmek murâd eylese, Onun nûr-i pâki, kendinden evvel varır idi. Her kimin yanında dursa, mübârek boyu, dört parmak kadar yüksek görünür idi. Peygamber olduğu bildirilmeden önce sefer ve seyâhatlerinde, bir ak bulut hiçbir zaman üzerinden eksik olmamıştır. Salât-ı evvâbîn ve kuşluk ve teheccüd namazları, kendisine vâcib idi. Bize sünnet oldu. Teyemmüm ile namaz kılmak, ancak, Onun dînine mahsûstur. Doğduğu zaman, secde etti. Onun vücûd-i pâki dünyaya gelmezden evvel, şeytanlar göklere çıkarlardı. Vücûd-i pâki, dünyaya geldikten sonra, şeyâtîn göklere çıkamaz oldu. Hazreti Âdem’e kadar bütün babaları mümin ve iyi insanlar idi. Mübârek nûru, hepsinin alnında parlıyordu.
Mübârek parmaklarından sular akmıştır. O sudan, Eshâb-ı kirâm içtiler ve kırbalarını doldurdular. Mübârek parmağı ile, Ay’a işaret edip, ikiye bölündüğü gibi, birçok mucizâtı vardır.
Muhammed Mustafâ hazretleri, Arab’dır. Arab, güzel demektir. Arabistân’da doğup büyüyenlere, oranın havası, suyu ile yetişenlere Arab denir. Arablar beyaz buğday renklidir. Benî Hâşimden, Kureyş kabîlesindendir. Kırk yaşında iken, Peygamber olduğu bildirildi. Kamerî sene hesabı ile altmışüç, şemsî sene hesabı ile altmışbir yaşında, dâr-ı fenadan dâr-ı bekâya intikâl etmiştir. Medînede, vefât ettiği odaya defnedilmiştir...
.

Abdüssamed Vâ'iz-i Sûfî

 

Abdüssamed Vâ'iz-i Sûfî rahmetullahi aleyh, hadîs, tasavvuf ve Şafiî fıkıh âlimidir. Bağdâd'da oturur, emr-i ma'rûf ve nehy-i münkerle meşgûl olurdu. 397 (m. 1006) yılında vefât etti. Naklettiği bazı Hadis-i şerifler:

 

 

"Üç mescidden başkasına ziyaret maksadıyla yola çıkılmaz: Mescid-i Nebevi, Mescid-i Haram ve Mescid-i Aksâ. "
"Bir adam bir yere girmek için üç kere izin ister, ona izin verilmezse geri dönmelidir."
"Hayırdan ancak hayır çıkar, hayırdan ancak hayır gelir. Hayır ancak hayır getirir, fakat hayrı hakkından alan berekete nâil olur, hayrı haksız yoldan alan bereketten mahrum olur. "
"Kalpler dört çeşittir; temiz ve nurlu kalpler; perdeli ve karanlık kalpler; çarpık kalpler; karışık kalpler. Temiz kalpler mü'minlerin kalbidir; iman bu kalplerin çorağıdır. Perdeli ve karanlık kalpler kâfirlerin kalpleridir. Çarpık kalpler münâfıkların kalpleridir; bunlar hakkı tanır, fakat onu inkâr ederler. Karışık kalpler içinde hem iman hem nifak bulunan kalplerdir; bu kalplerde kan da var, irin de var. Bunların hangisi galebe çalarsa o kalp de, o hal ve mâhiyeti alır. "
"Dünya yemyeşil ve tatlıdır. Cenâb-ı Hak, sizi dünyaya halife yapıyor. Sizin ne yapacağınıza bakıyor, Allah'tan sakının dünyadan korkun. İnsanların en hayırlısı, kolay kolay kızmayan, çabuk uyum sağlayandır. İnsanların en fenası çabuk kızan ve uyum sağlamayandır. Gaddarlığın en büyüğü bir yöneticinin emri altındakilere zulmetmesidir. Hakkı bilen bir kimse, sakın insanlardan korkarak ve çekinerek hakkı söylemekten çekinmesin. Cihadın en faziletlisi zâlim bir hükümdar karşısında söylenen sözdür."
"Birtakım yöneticiler türeyecek, onların etrafını birtakım adamlar saracak, bunlar zulmedecekler, yalan söyleyecekler. Bunların yanına giren, onların yalanlarına inanan, onlara zulümlerinde yardım eden benden değildir, ben de ondan değilim. Bunlara karışmayın, bunların yalanlarına inanmayın; bunların zulümlerine yardım etmeyen kimse benden, ben de ondanım."
"Allahtan kork, takvâya devam et, bir kimse senden bildiği bir kusurdan dolayı seni ayıplarsa, sen de bildiğin bir kusurdan dolayı onu ayıplamaya kalkışma, günâhı onun, sevâbı ise senin olur. Ve kimseye kötü söz söyleme."
"Şeytanın, insanın gözüne çekecek sürmesi, kötü söz söyletmek için ağzına koyup yalatacağı şeyi, koklatmak için burnuna sürecek kokusu vardır. Ağzına süreceği; yalan, burnuna çektireceği; gazâb, gözüne süreceği; uykudur."

.

Debbâğ Abdurrahman

 

Debbâğ Abdurrahman hazretleri, Tunus’un Kayravan şehrinde yetişen Hadîs, fıkıh, tasavvuf ve târih âlimlerindendir. 605 (m. 1208) senesinde Kayravan’da doğdu. 699 (m. 1300) senesinde aynı yerde vefât etti.
Bu mübarek zat, sohbetlerinde buyurdu ki:

 

 

“İnsanın ilme olan ihtiyâcı, yemeye, içmeye olan ihtiyâcından daha fazladır.”
“Kim, Kur’ân-ı kerîm mahlûktur (yaratılmıştır) derse, onun arkasında namaz kılma, onunla yolda beraber olma.”
“Ehl-i Sünnet vel-Cemaat itikadına sarıl. Ehl-i Bid’at ile oturup kalkma. Onların yanına gitmek, onlara kıymet vermek olur.”
“Mü’minde, küfürden sonra, yalandan daha kötü bir haslet yoktur. Çünkü yalan en şiddetli bir nifak alâmetidir.”
“Dinine bağlı olmayan bir kimse ile arkadaşlık etmek hakkında ne dersin?” diye sorulunca, “Böyle kişilerle beraber olma, çünkü o, sana pis veya haram bir şey yedirebilir” buyurdu. Yine, ölümü isteyen kimse hakkında sorulunca, “Dinine zarar geleceği korkusundan, ölümü istemekte bir mahzur yoktur. Fakat, yoksulluk, ihtiyâç, eziyet ve buna benzer şeylerden, dolayı ölüm temenni edilmez.”
“Lokman Hakîm oğluna buyurdu ki: Ey oğul! İyi meclisleri seç. Allahü teâlâ’nın ism-i şerîfinin anıldığı bir meclisi, bir topluluğu görürsen oraya otur. Eğer âlim isen, oradakiler senin ilminden faydalanırlar. Eğer, âlim değilsen, oradakiler, sana bir şeyler öğretir. Eğer, Allahü teâlâ oraya rahmetini ihsân ederse, orada bulunanlarla beraber sana da isâbet eder. Ey oğul; Allahü teâlânın anılmadığı yerden uzaklaş. Oraya oturma. Çünkü, sen âlim isen, oradakiler senin ilminden istifâde etmezler. Âlim değilsen, cehâletini daha da arttırırlar. Bildiklerini de unutursun. Eğer Allahü teâlâ, oradakilere azâbını gönderirse, onlarla beraber sana da isâbet eder. İnsanların kanlarını döken kimseye gıpta etme. Çünkü Allahü teâlânın nezdinde, onu da öldürecek birisi vardır.”
“Ben nefsimden râzı değilim. Çünkü o kendi ayıpları ile değil de başkasının ayıpları ile uğraşıyor. İnsanların şaşılacak halleri vardır. Başkalarının günahlarından korkarlar, fakat kendi günahlarından sanki emîn gibidirler.”
Ömer bin Abdülazîz, ömrünün sonlarına doğru Abdulhamid bin Abdurrahmân’a yazdığı bir mektûbunda şöyle buyurdu:
“İslâmda, adâlet ve ihsân çok mühim bir mes’eledir. Kendi nefsine çok dikkat et Ona Allahü teâlânın beğendiği şeyleri yaptır. Şunu iyi bil ki, günahın küçüğü yoktur. Sakın bu günah küçüktür diye onu hafif görme

.

Debbâğ Abdurrahman

 

Debbâğ Abdurrahman hazretleri, Tunus’un Kayravan şehrinde yetişen Hadîs, fıkıh, tasavvuf ve târih âlimlerindendir. 605 (m. 1208) senesinde Kayravan’da doğdu. 699 (m. 1300) senesinde aynı yerde vefât etti.
Bu mübarek zat, sohbetlerinde buyurdu ki:

 

 

“İnsanın ilme olan ihtiyâcı, yemeye, içmeye olan ihtiyâcından daha fazladır.”
“Kim, Kur’ân-ı kerîm mahlûktur (yaratılmıştır) derse, onun arkasında namaz kılma, onunla yolda beraber olma.”
“Ehl-i Sünnet vel-Cemaat itikadına sarıl. Ehl-i Bid’at ile oturup kalkma. Onların yanına gitmek, onlara kıymet vermek olur.”
“Mü’minde, küfürden sonra, yalandan daha kötü bir haslet yoktur. Çünkü yalan en şiddetli bir nifak alâmetidir.”
“Dinine bağlı olmayan bir kimse ile arkadaşlık etmek hakkında ne dersin?” diye sorulunca, “Böyle kişilerle beraber olma, çünkü o, sana pis veya haram bir şey yedirebilir” buyurdu. Yine, ölümü isteyen kimse hakkında sorulunca, “Dinine zarar geleceği korkusundan, ölümü istemekte bir mahzur yoktur. Fakat, yoksulluk, ihtiyâç, eziyet ve buna benzer şeylerden, dolayı ölüm temenni edilmez.”
“Lokman Hakîm oğluna buyurdu ki: Ey oğul! İyi meclisleri seç. Allahü teâlâ’nın ism-i şerîfinin anıldığı bir meclisi, bir topluluğu görürsen oraya otur. Eğer âlim isen, oradakiler senin ilminden faydalanırlar. Eğer, âlim değilsen, oradakiler, sana bir şeyler öğretir. Eğer, Allahü teâlâ oraya rahmetini ihsân ederse, orada bulunanlarla beraber sana da isâbet eder. Ey oğul; Allahü teâlânın anılmadığı yerden uzaklaş. Oraya oturma. Çünkü, sen âlim isen, oradakiler senin ilminden istifâde etmezler. Âlim değilsen, cehâletini daha da arttırırlar. Bildiklerini de unutursun. Eğer Allahü teâlâ, oradakilere azâbını gönderirse, onlarla beraber sana da isâbet eder. İnsanların kanlarını döken kimseye gıpta etme. Çünkü Allahü teâlânın nezdinde, onu da öldürecek birisi vardır.”
“Ben nefsimden râzı değilim. Çünkü o kendi ayıpları ile değil de başkasının ayıpları ile uğraşıyor. İnsanların şaşılacak halleri vardır. Başkalarının günahlarından korkarlar, fakat kendi günahlarından sanki emîn gibidirler.”
Ömer bin Abdülazîz, ömrünün sonlarına doğru Abdulhamid bin Abdurrahmân’a yazdığı bir mektûbunda şöyle buyurdu:
“İslâmda, adâlet ve ihsân çok mühim bir mes’eledir. Kendi nefsine çok dikkat et Ona Allahü teâlânın beğendiği şeyleri yaptır. Şunu iyi bil ki, günahın küçüğü yoktur. Sakın bu günah küçüktür diye onu hafif görme

İbn-i Hübeyş

 

İbn-i Hübeyş rahmetullahi aleyh, Endülüs’te (İspanya) yetişen hadîs âlimlerinden olup, Endülüs-Meriyye’de (Merida) 504 (m. 1111) senesinde doğdu. 584 (m. 1188) senesinde Mürsiyye’de (Murcia) vefât etti. Kitabında naklettiği Hadis-i şeriflerden bazıları: 

 

 

“Kim Allahü teâlânın kitabını (Kur’ân-ı kerîmi) öğrenir, sonra içindeki emir ve yasaklara uyarsa, Allahü teâlâ, onu dünyâda hidâyete erdirir. Kıyâmet gününde onu kötü hesap vermekten muhafaza buyurur.” “Kul şu yedi âzâ üzerine secde eder: Yüzü, iki avucu, iki dizi, iki ayağı.” 

“Peygamber efendimiz (sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem) sağ ve sol taraflarına selâm verirken, mübârek yanakları görününceye kadar başlarını çevirirlerdi.” 

“Sadaka verip, sonra vazgeçenin durumu, kusup, sonra onu yiyen köpeğin durumu gibidir.” 

“Peygamber efendimiz kırık bardaktan içmeyi yasaklamıştır.” 

“Kim sabah olunca, üç kere (Bismillâhillezî lâ yedurru measmihî şey’ün filardı velâ fissemâ’ ve hüvessemîulalîm) derse akşama kadar başına bir belâ gelmez. Akşamleyin okursa, sabaha kadar başına musîbet gelmez.” 

“Âlimin, âbide üstünlüğü, dolunay halindeki ayın diğer yıldızlara üstünlüğü gibidir.” 

“Kim yatsıyı cemaatle kılarsa, gecenin yarısını ibadetle geçirmiş gibi, sabah namazını cemaatle kılan kimse, bütün geceyi ibadetle geçirmiş gibi olur.” 

“Bir kimse Allahü teâlâya îmân edip, namazını kılar, zekâtını verir, Ramazan orucunu tutarsa, Allahü teâlâ ona Cenneti ihsân eder.” 

“Cennet yüz derecedir. İki derece arası yerle gök arası kadardır. Allahü teâlâdan Firdevs’i dileyiniz. Çünkü o Cennetin ortasıdır. Onun üstünde, Allahü teâlânın Arş’ı vardır. Nehirler oradan fışkırır.” 

“Cimrilik ve korkaklık insanda bulunan kötü huylardandır.” 

Resûlullah’a, ne zaman Peygamber olduğu soruldu. “Âdem, rûh ile cesed arasında iken” buyurdular. 

“Kim cenâzeye tâbi olur, onun namazını kılarsa, onun için bir kırat ecir vardır. Kim, onun defninde bulunursa, ona iki kırat ecir vardır.” Eshâb-ı kiram “Yâ Resûlallah, iki kırat nedir?” diye sordular. Peygamber efendimiz “Onların en küçüğü Uhud Dağı kadardır” buyurdular. 

Abdurrahmân bin Me’mûn

 

Abdurrahmân bin Me’mûn en-Nişabûrî hazretleri, Şafiî mezhebindeki âlimlerin büyüklerindendir. 426 (m. 1035) senesinde İran-Nişâbûr’da doğdu. Bağdad’daki Nizâmiyye Medresesi fıkıh müderrisliğine tayin edildi. Bu vazîfede iken 478 (m. 1086)’de Bağdad’da vefât etti. Vefatında kısa bir zaman önce bir dersinde buyurdu ki: 

 

 

Sıfât-ı zâtiyye beştir: Bunlara (Ülûhiyyet sıfatları) denir. 

1- Kıdem, Allahü azîm-üş-şânın varlığının evveli olmamak. 

2- Bekâ, Allahü azîm-üş-şânın varlığının âhirı olmamak. Naklen delîl, Allahü teâlânın Hadîd sûresinde, üçüncü âyet-i kerimesidir. 

3- Kıyâm bi-nefsihi, Allahü azîm-üş-şân, zâtında ve sıfatlarında ve ef’âlinde, kimseye muhtac olmamak. Naklen delîl, Muhammed sûresinin son âyet-i kerimesidir. 

4- Muhâlefetü lil-havâdis, Allahü azîm-üş-şân zâtında ve sıfâtında, kimseye benzememek. Naklen delîl, Allahü teâlânın Şûrâ sûresindeki onbirinci âyet-i kerimesidir. 

5- Vahdâniyyet, Allahü azîm-üş-şânın, zâtında ve sıfatında ve ef’âlinde şerîki ve nazîri yoktur. Naklen delîl, Allahü teâlânın İhlâs sûresindeki birinci âyet-i kerimesidir. 

Sıfât-ı sübûtiyye sekizdir: 

1- Hayat, Allahü azîm-üş-şân, diri olmak. Naklen delîl, Allahü teâlânın Bekara sûresindeki ikiyüzellibeşinci âyet-i kerimesinin baş kısmıdır. 

2- İlim, Allahü azîm-üş-şânın bilmesi olmak. Naklen delîl, Allahü teâlânın Haşr sûresindeki yirmiikinci âyet-i kerimesidir. 

3- Sem’, Allahü azîm-üş-şânın işitmesi olmak. Naklen delîl, Allahü teâlânın İsrâ sûresindeki birinci âyet-i kerimesidir. 

4- Basar, Allahü azîm-üş-şânın görmesi olmak. Naklen delîl, Allahü teâlânın yine İsrâ sûresindeki birinci âyet-i kerimesidir. 

5- İrâde, Allahü azîm-üş-şânın dilemesi olmak. Naklen delîl, Allahü teâlânın İbrâhîm sûresindeki yirmiyedinci âyet-i kerimesidir. 

6- Kudret, Allahü azîm-üş-şânın her şeye gücünün yetmesi olmak. Naklen delîl, Allahü teâlânın İmrân sûresindeki yüzaltmışbeşinci âyet-i kerimesidir. 

7- Kelâm, Allahü azîm-üş-şânın söylemesi olmak. Naklen delîl, Allahü teâlânın Nisâ sûresindeki yüzaltmışdördüncü âyet-i kerimesidir. 

8- Tekvîn, Allahü azîm-üş-şân hâlıktır, yaratıcıdır. Her şeyi yaratan, yoktan var eden Odur. Naklen delîl, Allahü teâlânın Zümer sûresindeki altmışikinci âyet-i kerimesidir. 

Abdurrahîm bin Muhammed

 

Abdurrahîm bin Muhammed el-Musulî hazretleri, fıkıh ve hadîs âlimidir. 598 (m. 1202) senesinde Musul’da doğdu. 671 (m. 1272) senesinde Bağdad’da vefât etti. Vefatından bir müddet önce bir dersinde buyurdu ki: 

 

 

Bir kimse cuma günleri çok salevât-ı şerife getirirse, Hak teâlâ o kimsenin yüz hâcetini revâ kılar, bunun otuzu dünya, yetmişi âhiret hâcetidir. Peygamberimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” buyurdu ki: 

(Her kim günde yüz defa salevât-ı şerife okursa, kıyâmet gününde güneşin sıcaklığından kurtulup, Arş’ın gölgesi altında benimle berâberdir. Ve her kim benim için bir salevât-ı şerife getirirse, rahmet melekleri onun günahlarının affolması için duâ ve istiğfar ederler.) 

Çoluk çocuğunuza ve akrabânıza verdiğiniz şeyler, sadaka yerine geçecekler. Ebû Emâme’nin, Resûlullahtan rivayet ettiği hadis-i şerifte; 

(Ehline ve akrabâsına ihsân etmekten büyük derece ne olabilir?) buyuruldu. Önce, ehline, evladına helâl yedirmeli, helâl giydirmeli, sonra artan paranın zekâtını, ondan sonra da sadaka vermelidir. Susamış kimseye su vermek de çok sevaptır. Peygamberimiz efendimiz buyurdu ki: 

(Allahü teâlâ, Cebrâîl aleyhisselâma sordu: Yeryüzüne insen ne iş yapardın? Cebrâîl aleyhisselâm dedi ki: Yâ Rabbî! Yapacağım amel, sence mâlûmdur. Dört şey yapardım: 1- Susamış kimselere su verirdim. 2- Çoluk çocuğu fazla olana yardım ederdim. 3- İki dargın arasını bulurdum. 4- Müslümanların ayıplarını kapatırdım.) 

Her zaman çok iyilik yapınız! Hak teâlâ hazretleri hayırlı iş yapan kullarını çok sever. Resûlullah buyurdu ki: (Bir kimse bir fakire bir lokma taâm verse, lokma o kimseye beş şey ile müjde eder: 1- Bir tâne idim, beni çoğalttın. 2- Ben küçük iken, beni büyülttün. 3- Düşman iken, beni dost eyledin. 4- Fânî, yok olmak üzere iken, beni bâkî, sonsuz kalıcı eyledin. 5- Şimdiye kadar sen beni muhâfaza ederdin. Bundan sonra ben seni muhâfaza ederim.) 

Sadaka ve zekât vermekle mal eksilmez, artar. Ebû Hüreyre hazretleri, Peygamberimizden “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” şöyle işittim, diyor: (İnsanlar tasadduk ettiği şeyi, Allah rızası için verirse, Hak teâlâ hazretlerine verilmiş gibi sayılır ki, mukâbilinde bin sevap, [diğer bir rivayete göre iki bin sevap] alır.) 

Abdullah er-Razî

 

Abdullah er-Razî rahmetullahi aleyh evliyânın büyüklerinden olup, İran-Nişâbûr’da doğmuş ve orada yetişmiştir. Çok hadîs-i şerîf ezberlemiş olup, hadîs ilminde kuvvetli bir âlimdir. 310 (m. 922) senesinde vefât etmiştir. 

 

 

Abdullah er-Râzî hazretleri, “Kusurlarını bilen insanlar, neden doğru yola dönmezler?” şeklindeki bir soruya şu cevâbı verdi: 

“Çünkü onlar ilimleriyle övünüyorlar. Fakat ilimleriyle amel etmiyorlar, zâhirle uğraşıyorlar. Bâtının edebleri ile meşgûl olmuyorlar. Bunun için Allahü teâlâ bunların gözlerini kör etti. Doğruyu göremez hâle getirdi. Duygularını ibâdetten aldı. Bundan dolayı yanlış yola bağlanıp kaldılar.” 

Abdullah er-Râzî buyurdu ki: 

“Ârif, ibâdet ve amelinde, kulun rızâ ve beğenmesini değil, yalnız Allahü teâlânın rızâsını düşünür.” 

“Hâlinden şikâyet ve gönül darlığı, ma’rifetin azlığından gelir.” 

“Kullar arzularına, ancak Allahü teâlânın ihsaniyle kavuşabilirler.” 

“Kulların en aşağısı, namazını ve tesbihini kendi gözünde büyülten, yaptığı ibâdetler sebebiyle, Allahü teâlâ katında kıymeti olduğunu zanneden kimsedir. Eğer Allahü teâlânın ihsânı ve rahmeti olmasaydı, Peygamberlerin (aleyhimüsselâm) işlerinin bile ne kadar zor olduğu görülürdü. Nasıl böyle olmasın ki, Peygamberlerin en üstünü ve Allahü teâlâya en yakın olan Resûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bile, Allahü teâlânın rahmetinin kendisini örttüğünü buyurmuşlardır.” 

“Kulluğun en güzeli, Allahü teâlânın verdiği ni’metler karşısında, şükretmeye âciz olduğunu bilmesidir.” 

“Ey çok günah işleyen! Yaptığın işin şerli sonucu seni bekliyor, emîn olma. Gülmektesin, ama başına neler geleceğini anlamıyorsun. Bu hâlin, günahların en büyüğüdür. Bir hatalı işte başarı kazanır, sevinirsin. Bu sevinmen, yaptığın hatadan daha büyüktür. İşleyeceğin bir yanlış işin fırsatını kaçırınca, üzüntü duyarsın. Halbuki bu üzüntün, o hatâdan daha tehlikelidir. Sen hatâdasın. Allahü teâlâ seni dâima görmektedir. Bu görüş kalbini titretmez. Bu halin, yaptığın hatâdan daha fenâdır...“ 

Bir zât, vefatına yakın Abdullah er-Râzî’ye “Bana bir duâ öğret de okuyayım” deyince; ona şu duâyı okumasını söyledi: “Ey Allahım! Bize ma’rifetin hakîkatini ihsân et! Seninle aramızdaki hareketlerimizi, emirlerine göre düzeltmemizi sağla! Sana hüsn-i zanda bulunmamızı ve her iki âlemde bizi sana yaklaştıracak amelleri yapmamızı nasîb et!

Muhammed bin Abdullah

 

Muhammed bin Abdullah rahmetullahi aleyh, Yemen evliyâsının büyüklerindendir. 743 (m. 1342)’de Hadramût’ta Türeym denilen yerde vefât etti. Bu mübarek zat, sohbetlerinde buyurdu ki: 

 

 

Ali Rodbârî hazretleri bir şiirinde: “Her uzvumun bir dili olsa, bununla, verdiğin ni’metler için (Rabbim) sana şükretsem, bu benim şükrümün çok olmasından ziyâde, senin ni’met ve ihsânının arttığını gösterir. Çünkü, ni’metlerine şükretmeyi nasîb etmen de bir ni’mettir” buyurdu. 

Ebû Eyyûb hazretleri buyurdu ki: “Tevekkül, bedeni kulluğa, kalbi Allaha çevirmek ve yetecek kadar rızka râzı olmaktır.” 

İbn-i Mesrûk: “Tevekkül, tecelli eden kadere ve hükme teslim ve râzı olmaktır” buyurdu. 

Zünnûn-i Mısrî hazretleri: “Rızâ, kaderin tecellileri, acıları karşısında, kalbin sürûr içinde olmasıdır” buyurdu. 

Büyüklerden biri: “Zikir, gafletten kurtulmaktır. Gafleti ortadan kaldırdığın zaman sussan da zikirdir” buyurmuştur. 

Cüneyd-i Bağdadî hazretleri: “Muhabbet, kalbin meylidir” buyurdu. Bu sözün mânâsı; Muhabbet: Kulun kalbinin, tekellüfsüz (zorlamadan) Allahü teâlâya ve O’na âit olan şeylere yönelmesidir. Bir başka zât, “Muhabbet muvafakattir” buyurdu. Bu sözün mânâsı: Allahü teâlânın emrettiği şeylere itaat etmek, menettiği şeyleri terk etmek, hükmüne ve takdîrine râzı olmak demektir. Bir başka zât da, “Muhabbet; sevdiğin her şeyini, sevdiğine feda etmendir” buyurmuştur. 

Sehl-i Tüsterî hazretleri buyurdu ki: “Kim Allahü teâlâyı severse, hayat onun yaşadığı hayattır.” Bu sözün mânâsı; böyle yaşayanın hayatı hoş olur. Çünkü, ister sıkıntı, ister ferahlık olsun, sevgiliden gelen her şey sevene lezzet verir demektir. “Kim Allahü teâlâyı severse, O’nun için hayat yaşamak değildir.” 

Bu sözün mânâsı da; Rabbini seven, dâima Rabbine kavuşmak ister. Bunun ızdırabını çeker. Böylece bu dertle hayat ona tatlı olmaz. 

Bir büyük zât da buyurdu ki: “Allahü teâlânın kulunu sevmesi, başka şeyle meşgûl olmayacak derecede, onu kendine mübtelâ kılmasıdır.” 

Şiblî hazretlerine “zühd nedir?” diye sorduklarında “Eğer dünyânın Allah indinde sivrisineğin kanadı kadar değeri olsaydı, kâfire bir yudum su bile içirmezdi” buyurulan hadîs-i şerîfe işâret ederek, “Yazık size, dünyâda bir sivrisineğin kanadından daha kıymetli ne var ki, ondan zühd edilsin?” buyurdu. 

İbn-i Ziyâd

 

Abdullah bin Muhammed el-Fakîh hazretleri, Şafiî mezhebi âlimlerindendir. 238 (m. 852) senesinde Nişâbûr’da doğdu. “İbn-i Ziyâd” adıyla meşhûr oldu. Nişâbûr âlimlerindendir. Buradan Irak, Şam, Mısır şehirlerine giderek ilim tahsil etti. Son olarak Bağdâd’a yerleşti. 324 (m. 936) senesinde vefât etti. Kûfe’ye yakın bir yere defnedildi. Vefatına yakın buyurdu ki: 

 

 

İkrime bin Ebî Cehl (radıyallahü anh) ile birlikte Yemen’de mürtedlere karşı savaşan, Eshâb-ı kiramdan Garafe bin Haris (radıyallahü anh) anlatır: 

Mısır’da Mendukûn adında bir Hristiyanı İslâmiyete davet ettim. Fakat adam, Resûlullah efendimiz hakkında kötü sözler söyledi. Ben de onu dövdüm. Vâli Amr bin Âs (radıyallahü anh) hâdiseyi duyunca beni çağırıp; “Biz onlarla andlaşma yapıp, emniyette olduklarını bildirmedik mi?” dedi. Ben de “Onlara, herhalde Resûlullah efendimiz hakkında kötü sözler söylesinler diye eman verilmedi. Benim bildiğim, kiliselerine dokunmayacağımıza, ibâdetlerine karışmayacağımıza altından kalkamayacakları mükellefiyetler yüklemeyeceğimize, onlara düşman saldırdığında koruyacağımıza, kendi aralarında diledikleri gibi karar verebileceklerine, bizim kanunlarımıza uymak isteyenler hakkında Allah ve Resûlullah efendimizin emrettiği gibi hüküm vereceğimize, arzu etmezlerse mecbûr etmeyeceğimize söz verdik” dedim. Amr İbni Âs da “Evet doğru söyledin” dedi. 

Vâsıl bin Atâ ve onun izinde yani Mu’tezilî bozuk fırkasında bulunanlar; “İnsan, istekli hareketlerini kendi yaratır, insan, iyi kötü bütün işlerini kendi yaratıyor. Allahü teâlâ, şerleri, günahları, küfrü yaratır demek doğru değildir. Bu sözler, O’nu kötülemektir. Çünkü, zulmü yaratan zâlimdir. Allahü teâlâ zâlim olamaz” diyorlar. Bunların sözleri yanlıştır. İş sahibi, işi yaratan değil, bu işi yapandır, insan mahlûk olduğu gibi, küfrü, îmânı ibâdeti ve isyanı da mahlûktur. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde Saffât sûresi doksanaltıncı âyetinde meâlen; “Allahü teâlâ sizi yarattı ve yaptığınız işleri de yaratmaktadır” buyurdu. Beydâvî hazretleri bu âyetin tefsîrini yaparken; “İşler, insanın fiili, hareketi ile olduğu için, insanın işi olur. Fakat, hareket kuvvetini veren, iş için lâzım olan şeyleri yaratan Allahü teâlâdır” demektedir. Mu’tezile, herkes kendi işinin halikıdır dediği için, ‘bu ümmetin Mecûsîleri’ olmuştur. Ehl-i sünnet. Halik birdir diyor

İmâm-ı Begâvî

 

İmâm-ı Begâvî rahmetullahi aleyh, Hadîs imamlarındandır. Aslen Bağdadlıdır. 214 (m. 829) yılında doğdu. Hadîs ilminde hafızlık derecesine ulaşmış olup, yüzbin hadîs-i şerîfi sened ve râvileriyle ezbere okurdu. Yüzüç yaşında 317 (m. 929) yılında vefât etti. Kitaplarında naklettiği bazı hadis-i şerifler: 

 

 

“Övmek ve övülmekten uzak durun. Çünkü o, kişiyi manen boğazlamaktır.” 

“Müslüman din kardeşini gördüğünde yer açması, onun görevidir.” 

“Sizden biriniz bir topluluğa vardığında selam versin. Ayrılırken de selam versin. Bu ikinci selam da, birincisi kadar önemlidir.” 

“Günahlar rızkı azaltmaz. Sevaplar da rızkı çoğaltmaz. Duayı terk etmek ise günahtır.” 

“İnsanlara layık oldukları değeri verin.” 

“En üstün sadaka, aç bir canlıyı doyurmaktır.” 

“Biriniz elinde bir fidan olduğu sırada kıyamet kopacak olsa, onu dikmeye gücü yeterse, diksin.” 

“Allah, helal kazanç yolunda kulunu yorgun görmeyi sever.” 

“Kim ki, güneş batıdan doğmadıkça tövbe ederse, Allah onun tövbesini kabul eder.” 

“Benden sonra bana inanan Müslümanlar hakkında şu 3 şeyden korkuyorum: Onları idare edenlerin zulme sapmalarından. Yıldızların (burçların) hayatlarına etkisi olduğuna inanmalarından. Kaderi inkâr etmelerinden.” 

“Bir kul Kur’anı baştan sona okuyup hatmederse, 60 bin melek, onun için dua eder.” 

“Kul bir günah işler. Ama onunla cennete girer. Bu şöyle olur: İşlediği günah devamlı hatırındadır. Ondan her hatırladıkça tövbe edip kaçınır. Böylece o günah sebebiyle Cennete girer.” 

“Kulun konuşmalarında inşaallah demesi, imanının mükemmelliğindendir.” 

“Kul namaza durduğunda, bütün günahları getirilir, başı ve omuzları üzerine konulur. Rüku ve secdeye gittikçe dökülür, o insandan ayrılır.” 

“Hastalık bir kamçıdır. Allah onunla yeryüzünde kullarını terbiye eder.” 

“Kim ilim öğrenmeye çalışırsa, bu onun geçmiş bütün günahlarının silinmesine sebep olur.” 

“En faziletli sadaka, bir Müslümanın ilim öğrenip sonra da onu başkasına öğretmesidir.” 

Abdullah bin İbrâhim Habrî

 

Abdullah bin İbrâhim Habrî hazretleri, hadîs, lügat, edebiyat, ferâiz, matematik ve Şafiî fıkıh âlimidir. İran’da Şîrâz’da doğdu. 476 (m. 1083) yılında Bağdad’da vefât etti. Kitabında nakleder ki: 

 

 

“Elif! Lâm! Mîm! Rumlar en yakın bir yerde yenildiler. Onlar bu yenilgilerinden sonra, birkaç yıl içinde galip geleceklerdir” meâlindeki (Rûm-1-4) âyet-i kerîmeleri inince, müşrikler Ebû Bekr’e (radıyallahü anh) gelip: “Arkadaşın Muhammed, Rumların İranlıları yeneceğini iddia ediyor ne dersin?” diye sordular. O da, “Allahın Resûlü doğru söylemiştir” diye karşılık verdi. Müşrikler bu defa: “Bizimle bahse girer misin?” deyip, Hazreti Ebû Bekr’le bahse girdiler. Fakat, müddet dolduğu hâlde Rumlar İranlıları yenemediler. Rumlar galip gelmeden, Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) bu durumdan haberdar oldu. Hazreti Ebû Bekr’e “Niçin böyle bir bahse giriştin?” buyurdu. O da, “Allah ve Resûlünü tasdîk etmek için” diye cevap verdi. Resûlullah da “Onlarla yeniden bahse gir, ortaya konanı arttır ve zamanı da birkaç yıl daha uzat” buyurdu... 

Hazreti Ebû Bekr de, müşriklerle görüşüp; “Yeniden bahse var mısınız?” deyince, sevinerek ‘Evet varız’ dediler. Anlaşılan sene gelmeden Rumlar galip geldi. İranlıları yenip Medâin’e girdiler. Hazreti Ebû Bekr de bahsi kazanıp, müşriklerin vadettiklerini aldı. Müslümanların fakirlerine sadaka olarak dağıttı. 

Hazreti Ali radıyallahü anh anlatır: 

Yemen’den bir grup insan Resûlullah efendimize gelip: “Bize dinimizi öğretecek, aramızda Allahın kitabı ile hüküm verecek bir heyet gönder” dediler. Resûlullah da “Ali, Yemen halkına git. Onlara İslâmı ve sünnetlerimi öğret. Aralarında Allahın kitabı ile hüküm ver” buyurdu. Ben; “Yâ Resûlallah, Yemen halkı çok câhildir. Bana altından kalkamayacağım mes’eleler getirebilirler” dedim. Resûlullah mübârek elleriyle göğsüme vurarak! “Git! Allah kalbine ilham ederek, lisânını yanlış söylemekten korur” buyurdu. Resûlullah bu sözü söylediği günden bugüne kadar, iki kişi arasında verdiğim hükümlerden hiçbirinde şüpheye düşmedim... 

Abdullah bin Amr hazretleri anlatır: Resûlullah akşam namazını kıldırınca, cemâat dağılıp bir kısmı evine gitti. Bir kısmı da yatsı namazını beklemek için, mescidde kaldı. Resûlullah daha sonra mescide gelip onları görünce, şöyle buyurdu: “Rabbiniz semâ kapılarından birini açtı. Sizinle meleklere karşı iftihar ediyor. Kullarım, bir vaktin namazını kıldılar, şimdi de diğer vakti bekliyorlar buyuruyor.” 

Abdullah bin Ebî Bekr

 

Abdullah bin Ebî Bekr el-Harbî rahmetullahi aleyh, Hanbelî mezhebi fıkıh âlimidir. 605 (m. 1208) senesinde doğdu. 681 (m. 1282) senesinde vefât etti. Birçok eserler yazdı. Bir sohbetinde buyuruyor ki: 

 

 

İki şeyi unutmamalı, Allahü teâlâyı, bir de ölümü. Ölmek, asıl hayatın, ebedi hayatın başlangıcıdır. İnanmayanların dediği gibi kaybolmak, yok olmak değildir. Mümin ölümden korkmaz. Çünkü Peygamber efendimiz, (Ölüm dostu dosta, sevgiliyi sevgiliye kavuşturan bir köprüdür) buyuruyor. Kim sevgiliye kavuşmak istemez ki? Yeter ki Onu, sevgili kabul etsin. 

Ölüm haktır. Bir şey mutlaka olacaksa, kesin olacaksa onu olmuş bilmeli. Çünkü ölüm gelecektir. Onun için en huzurlu, en mesut insan ölümü hatırlayandır. Ölüm frendir. Yani koşanın hızını kesen, yuvarlananı durduran ve insana düşünme payı veren, ancak ölümdür. Bir iki dakika düşünmek bile yeterlidir; çünkü insanın nefsi hep ister, bu bana yeter demez. Ne verirsen biraz daha ister. Cenab-ı Hak insanın nefsini ‘Heyula’ diye bir hayvana benzetiyor. Bu hayvan, doymak bilmeyen bir mahlûkmuş, ne yese doymazmış. Allahü teâlâ hadis-i kudside buyuruyor ki: 

(Nefsine düşmanlık et! Çünkü nefsin, benim düşmanımdır.) 

Allahü teâlânın benim düşmanım dediği nefse dost olan, nasıl Allah’ın dostu olabilir ki! İkisinden biri dostumuz; ya Allah, ya nefsimiz. Tam zıt, yani geceyle gündüz gibi... Ya Allah’ın dostu olacağız yahut Onun düşmanım dediği nefsimizin dostu olacağız. Allah’ın dostuysak, Allah’ın dostlarıyla beraberiz demektir. Nefsimizin dostuysak, onun dostlarıyla beraberiz demektir. Nefsimizin dostlarıysa, Allah’ın düşmanları olup, düşmanlık yapıyorlar. Nerede düşmanlık yapıyorlar? Cenâb-ı Hak yediriyor, içiriyor, her şeyi veriyor. Hadi Allah’a bir teşekkür et denince, ben etmem diyor. Allah muhafaza etsin! Bir köylü gelip, (Ya Rasûlallah, İslam dini nedir?) diye sorunca ona buyurdu ki: 

(Bu din, Allahü teâlânın bütün emirlerine ve yasaklarına hürmet etmektir, kabul etmektir, beğenmek ve Onun yarattığı her canlıya şefkatli olmaktır, merhametli olmaktır.) 

Herkese merhamet şekli farklıdır. Kâfire merhamet, dinimizi doğru anlatan bir kitap vermek, dinimizden bahsetmektir. Acıma hissi budur. Yoksa hiç kimseye kızmaya hakkımız yoktur. Kızmak bize yakışmaz. Kızılacak birisi varsa, o da ancak nefsimiz olabilir, çünkü Allah ona düşmandır...

Abdullah bin Muhammed

 

Abdullah bin Muhammed bin Asker hazretleri, hadîs âlimidir. 672 (m. 1273) senesinde Suriye’de doğdu. 739 (m. 1338) senesinde Dımeşk’ta vefât etti. Kendi eliyle eserler yazdı. Bir şiirinde özetle şöyle demektedir: “Hayâtımın güzelliklerine, onlardan ayrılırken veda ettim. Şimdi gözlerim ağlamakta, kalbim yanmaktadır. Hayâtımın günleri heder olup gitti. Ancak geriye hayâller kaldı.” 

Naklettiği bazı hadis-i şerifler: 

 

 

“Din kardeşinin arzu ettiği yemeği kendisine yediren kimsenin günahları bağışlanır. Din kardeşini sevindiren, Allahı sevindirmiş olur.” 

“Muhakkak ki insan, güzel ahlâkı sayesinde, gündüz oruçlu, gece ibâdet edici olanların derecesine yükselir.” 

“Evlenen kimse, dîninin yarısını korumuş olur. Artık diğer yarısında da Allaha karşı gelmekten sakınsın.” 

“İki çocuğu ölen kimse, Cehennem ateşine karşı duvardan bir perde ile siperlenmiş olur.” 

“Kadını, sırf malı ve güzelliği dolayısıyla alan kimse, malından da güzelliğinden de mahrûm olur. Fakat dindarlığı için bir kadın ile evlenen kimseye, Allahü teâlâ malı da güzelliği de nasîb eder.” 

“Her kimin kız çocuğu olur da onu terbiye eder ve terbiyesini güzel eder, gıda verir ve gıdasını güzel verir ve Allahü teâlânın kendisine verdiği ni’metlerden ona da bolluk gösterirse, o kız çocuğu onun için bereket ve Cehennemden kurtarıp Cennete girmesi için bir kolaylık vesîlesi olur.” 

“Lâ ilahe illallah söyleyip, bu Kelime-i tayyibe üzere vefât eden Cennete girer. Allah için bir gün oruç tutup, bu minval üzere vefât ederse Cennete girer. Allah için sadaka verip ömrü bunun üzerine biten Cennete girer.” 

“ONLARDAN İSTİFADE EDİN” 

“Yaşadığımız günlerde Rabbinizin nefhaları (rahmet dağıtması) vardır. Onlardan istifâde edin. Cum’a günü de bu günlerden biridir.” 

“Gizli sadaka Allahın gadabını söndürür.” 

“Helâl (nafaka) taleb etmek, farz üzerine farzdır.” 

“Gıybet eden ve dinleyen, günahta ortaktırlar.” 

“Memleketler, Allahü teâlânın yarattığı yerler, insanlar da Allahü teâlânın kullarıdır. Nerede huzûr, bulursan orada otur ve Allahü teâlâya hamd eyle.” 

Abdullah Şârmesâhî

 

Abdullah Şârmesâhî hazretleri, Mâlikî mezhebi fıkıh âlimidir. 589 (m. 1193) senesinde Mısır’da doğdu. 669 (m. 1271) senesinde orada vefât etti. Bu mübarek zat, vefatına yakın bir sohbetinde buyurdu ki: 

 

 

Hazreti Ömer şöyle rivâyet etti: Öyle bir gün idi ki, Eshâb-ı kirâmdan birkaçımız, Resûlullahın (sallallahü aleyhi ve sellem) huzûrunda ve hizmetinde bulunuyorduk. O vakit, ay doğar gibi bir zât yanımıza geldi. Elbisesi çok beyaz, saçları pek siyah idi. Resûlullahın huzûrunda oturdu. Dizlerini, mübârek dizlerine yanaştırdı. Ellerini Resûl-i ekrem efendimizin mübârek dizleri üzerine koydu. Resûlullaha sorarak, “Yâ Resûlallah! Bana İslâmiyeti, Müslümanlığı anlat?” dedi. Resûl-i ekrem buyurdu ki: 

“İslâmın şartlarından birincisi, Kelime-i şehâdet getirmektir. Kelime-i şehâdet getirmek demek, “Eşhedü enlâ ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühu ve Resûluh” söylemektir. Yani âkil ve bâliğ olan ve konuşabilen kimsenin, yerde ve gökte, Ondan başka ibadet edilmeye hakkı olan ve tapılmaya lâyık olan hiçbir şey ve hiçbir kimse yoktur. Hakikî mabûd, ancak Allahü teâlâdır. Abdullah’ın oğlu Muhammed adındaki zât-ı âli, Allahü teâlânın kulu ve resûlüdür. Yani Peygamberidir. İkincisi: Şartlarına ve farzlarına uygun olarak, her gün beş kerre namaz kılmaktır. Üçüncüsü: Malın zekâtını vermektir. Dördüncüsü: Ramazân-ı şerîf ayında, her gün oruç tutmaktır. Beşincisi: Gücü yetenin, ömründe bir kerre hac etmesidir.” O zât, Resûlullahtan bu cevapları işitince, “Doğru söyledin yâ Resûlallah!” dedi ve yine sorarak; “Yâ Resûlallah! İmânın ne olduğunu da bana bildir?” dedi. Resûlullah da îmânın belli altı şeye inanmak olduğunu şöyle bildirdi: 

“Önce, Allahü teâlâya inanmaktır. Îmânın altı temelinden ikincisi; onun meleklerine inanmaktır. Üçüncüsü; Allahü teâlânın indirdiği kitaplarına inanmaktır. Dördüncüsü; Allahü teâlânın Peygamberlerine inanmaktır. Beşincisi; Âhiret gününe inanmaktır. Altıncısı; kadere, hayır ve şerlerin Allahü teâlâdan olduğuna inanmaktır.” Sonra o zât tekrar sordu: “İhsân nedir?” Resûlullah buyurdu ki: 

“Allahü teâlâyı görür gibi ibâdet etmendir? Şayet sen O’nu görmüyorsan da O seni görüyor.” O zât, “Doğru söyledin” dedi ve “Kıyâmet ne zaman kopacak?” diye sordu. Resûlullah da buyurdular ki: 

“Ben, onu sorandan daha çok bilici değilim.” Daha sonra, o zât-ı şerîf ayrıldı ve gitti. O zaman Resûlullah buyurdular ki: 

“Bu gelen kimdir bilir misiniz? Bu Cebrâil’dir. Size dîninizi öğretmek için geldi.” 

Ahmed Zühdü Paşa

 

Ahmed Zühdü Paşa (rahmetullahi aleyh) Seyyiddir. Maârif nâzırı idi. 1319 [m. 1901] da vefât etti. (Mecmûa-i Zühdiyye) fıkıh kitâbının başındaki yazıda buyuruyor ki: 

 

 

Fıkıh kelimesi, Arabçada, fekıha yefkahü şeklinde kullanılınca, yani dördüncü bâbdan olunca bilmek, anlamak demektir. Beşinci bâbdan olunca, İslâmiyeti bilmek, anlamak demektir. Ahkâm-ı İslâmiyyeyi bilen âlimlere (Fakîh) denir. Fıkıh ilmi, insanların yapması ve yapmaması lâzım olan işleri bildirir. Bu ilme (Ahkâm-ı islâmiyye) de denir. Fıkıh bilgileri, Kur’ân-ı kerîmden, hadîs-i şerîflerden, icmâ-ı ümmetten ve kıyâstan meydâna gelmektedir. Eshâb-ı kirâmın veyâ bunlardan sonra gelen müctehidlerin söz birliğine (İcmâ-ı ümmet) denir. Kur’ân-ı kerîmden veyâ hadîs-i şerîflerden veyâ icmâ-ı ümmetten çıkarılan ahkâm-ı islâmiyyeye (Kıyâs-ı fukahâ) denir. Bir işin, helâl veyâ harâm olduğu, Kur’ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden anlaşılmazsa, bu iş, bilinen başka bir işe benzetilir. Böyle benzetmeye (Kıyâs) denir. Kıyâs yapmak için, o işi helâl veyâ harâm yapan sebebin, birinci işte de bulunması lâzımdır. Bunu da, ictihâd derecesine yükselmiş âlimler “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” anlayabilir. 

Fıkıh ilmi çok geniştir. Hepsi, dört büyük kısma ayrılır: 1- İbâdât olup, beşe ayrılır: Namâz, oruç, zekât, hac, cihâd. 2- Münâkehât: Evlenme, boşanma, nafaka ve dahâ nice dalları vardır. 3- Muâmelât olup, alışveriş, kirâ, şirketler, fâiz, mirâs... gibi birçok bölümleri vardır. 4- Ukûbât, yani cezâlar olup, başlıca beşe ayrılmakdadır. Kısâs, sirkat, zinâ, kazf, riddet, yani mürted olmak cezâlarıdır. Fıkhın ibâdât kısmını kısaca öğrenmek, her Müslümâna farzdır. Münâkehât ve muâmelât kısımlarını öğrenmek, farz-ı kifâyedir. Yani, başına gelenlerin öğrenmesi farz olur. Tefsîr, hadîs ve kelâm ilmlerinden sonra, en şerefli ilim, fıkıh ilmidir. 

Aşağıdaki hadîs-i şerîfler, fıkhın ve fıkıh âlimlerinin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” şerefini göstermeye kâfidir: 

(Allahü teâlâ, bir kuluna iyilik etmek isterse, onu fakîh yapar). (Bir kimse fakîh olursa, Allahü teâlâ, onun özlediği şeyleri ve rızkını, ummadığı yerlerden gönderir). (Allahü teâlânın en üstün dediği kimse, dinde fakîh olandır). (Şeytâna karşı bir fakîh, bin âbidden [İbâdet çok yapandan] dahâ kuvvetlidir). (Her şeyin dayandığı bir direk vardır. Dînin temel direği, fıkıh bilgisidir). 

Bedreddîn Zerkeşî

 

Ebû Abdullah Bedreddîn Zerkeşî hazretleri, Şâfiî fıkıh âlimidir. 745 [m. 1344] senesinde doğdu, 794 [m. 1391] de Mısır’da vefât etti. (Ukûd-ül-cemân fî-vefiyyât-il-a’yan) adlı kitabı meşhurdur. Bu kitaptan bir menkıbe: 

 

 

Vahşi, Hamza’nın (radıyallahü anhüma) Bedir gazâsında öldürdüğü Tu’ayme’nin birâderinin oğlu olan Cübeyr bin Mut’imin kölesi idi. Habeşli olduğu için, el ile ok atmakta usta idi. Uhud gazâsında, Cübeyr buna, (Hamzâ’yı öldürürsen âzâd ol!) demişti. Hind de, babasının ve amcasının intikâmı için, Vahşî’ye mükâfât vadetmişti... 

Hamza (radıyallahü anh) sekiz kâfiri öldürüp, saldırırken, Vahşî okunu atarak şehit etti. Sonra, ciğerini çıkarıp Hind’e götürdü. Hind sevinip ciğeri çiğnedi. Üzerindeki zînetlerin hepsini Vahşî’ye verdi. Hind’in bu çirkin, canavarca işi, İslâm dînine olan düşmanlığından değil idi. Hamza, Bedir’de bunun babası Utbe ile amcası Şeybe’yi öldürmüştü. Bunların ve kardeşi Velîd’in intikâmını almak için, bu işi yaptı. 

Hicretin sekizinci yılında Mekke fethedildiği gün, Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), Kureyş’in hepsini af buyurdu. Yalnız on kişinin adını söyleyip, bunları gören öldürsün buyurdu. Hind ile Vahşî, bunlar arasında idi. Vahşî, Mekke’den kaçtı. Bir zaman uzak yerlerde kaldı. Sonra pişman olup, Medîne’de mescide gelip, selâm verdi. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), selâmını aldı. Vahşî, (Yâ Resûlallah! Bir kimse Allaha ve Resûlüne düşmanlık yapsa, en kötü, en çirkin günah işlese, sonra pişman olup temiz îman etse, Resûlullahı canından çok sevici olarak, huzuruna gelse, bunun cezâsı nedir?) dedi. Resûlullah (Îman eden, pişman olan affolur. Bizim kardeşimiz olur) buyurdu. (Yâ Resûlallah! Ben îman ettim. Pişman oldum. Allahü teâlâyı ve Onun Resûlünü her şeyden çok seviyorum. Ben Vahşî’yim) dedi. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), Vahşî adını işitince, Hamza’nın parçalanmış hâli gözünün önüne geldi. Ağlamaya başladı. (Git, seni gözüm görmesin!) buyurdu. Vahşî, öldürüleceğini anlayarak kapıya yürüdü. Eshâb-ı kirâm kılınca sarılmış işaret bekliyordu. Cebrâîl aleyhisselâm geldi. Allahü teâlâ buyurdu ki: (Ey sevgili Peygamberim! O pişman oldu. Şimdi sana inandı. Ben affettim. Sen de affet!) Herkes, öldürün emrini beklerken, (Kardeşinizi çağırınız!) buyurdu. Kardeş sözünü işitince, saygı ile çağırdılar. Vahşîye (affolduğunu) müjde eyledi. (Fakat, seni görünce dayanamıyorum. Üzülüyorum. Bana görünme!) buyurdu. Resûlullahı üzmemek için, bir daha yanına gelmedi. Mahcûb, başı önünde yaşadı... 

Abdürreşîd Velvâlicî

 

Abdürreşîd Velvâlicî hazretleri, 467 senesinde İran’da, Bedahşân’ın Velvâlic kasabasında doğdu ve 540 [m. 1146]’da vefât etti. Semerkand’da kâdı idi. Fetvâları vardır. Fıkıh kitabı olan Velvâlciyye’de şöyle buyuruyor: 

 

 

Cuma namâzı onaltı rekattir. Bunun iki rekatini kılmak her erkeğe farz-ı ayndır. İnanmayan, ehemmiyyet vermeyen kâfir olur. Öğle namâzından dahâ kuvvetli farzdır. 

Her şehirde, birkaç câmide Cuma namâzı kılınabilir. Fakat, Hanefî mezhebinin bazı âlimleri ve üç mezhebin de çoğunluğu, bir câmiden fazla Cuma kılınmaz dedi. Şehir olduğu şüpheli olan yerde de, Cumanın kabûl olması şüpheli olacağından, Cuma namâzının son sünneti ile vaktin sünneti arasında (Âhır zuhur), yanî (Son öğle) namâzı kılmaya niyet ederek, ayrıca dört rekat kılmalıdır. Bu dört rekati kılarken, niyete (Üzerime farz olan) diye eklemelidir. Fakat, (Edâsı, yani kılması farz olan) dememelidir. Çünkü, öğle namâzı, öğle vakti farz olursa da, hemen kılmak farz olmaz. İkindiye, dört rekat kılacak zamân kalınca edâsı farz olur. Edâsı dahâ önce farz olmaz. Cuma namâzı kabûl olmadı ise, bu dört rekat, (Edâsı farz olan) deyince Cuma günü öğle farzı olmaz. Bir gün önceki öğle farzı olur. Onu da, Perşembe günü kılmış olduğundan, nâfile olur. (Üzerime farz olan âhır zuhur) deyince, Cuma gününün öğle farzı yerine geçer. Fakat, Cuma nemâzı kabûl olmuş ise, öğle farzı da kılınmış olacağından, bu dört rekat nâfile olur. Çünkü, farz niyeti ile sünnet kılınır. Kazâ namâzı var ise, bunu kılmış olmaz... 

Cuma namâzı kabûl olunca, öğle namâzı sâkıt olur denirse, Perşembe günkü öğleye niyet edilmiş olur ve yine nâfile namâz olur. Evvelce kılamadığı öğle namâzı varsa, bunu kazâ etmiş olmaz. (Üzerime son farz olan kılmadığım öğle namâzını kılmaya) niyet edilirse, Cuma kabûl olmuş ise, bu namâz, kazâ namâzı yerine geçer ki, böyle niyet uygundur. Kazâsı olmayan, âhır zuhurun dört rekatinde de zamm-ı sûre okumalıdır. Cuma namâzı kabûl olmayıp, öğlenin farzı yerine geçerse, farzda sûre okumak zarar vermez. Kazâya kalmış öğle namâzı olan kimse, sûre okumaz. Çünkü, Cuma kabûl olmazsa, öğlenin farzı yerine geçer. Kabûl olmuş ise, kazâ yerine geçer. 

Mekke-i mükerremenin Minâ köyünde, hac zamânı Cuma kılınır. Çünkü, o zamân, şehir hâlini alır ve vâlî veyâ Mekke emîri de bulunur. Hâcılara kolaylık olmak için Minâ’da, bayram namâzı affedilmiştir.

Ahî Çelebi

 

Ahî Çelebi “rahmetullahi aleyh” Osmanlı âlimlerindendir. Tokatlıdır. Aksarây ile Topkapı arasında Ahîzâde Câmii’ni yaptırdı. 905 [m. 1499] senesinde vefât etti. “Hediyyet-ül-mehdiyyîn” kitabında buyuruyor ki: 

 

 

Kâfirler ve bazı günahkâr mü’minler için kabirde azâb, müttekî mü’minler için nimet ve mükâfat haktır. Münker ve Nekîr ismindeki meleklerin suâl sorması haktır. Haşır ve neşir haktır. Kirâmen kâtibîn isimli meleklerin, kulların amellerini yazdıkları defterlerin, mü’minlere sağ taraflarından, kâfirlere ise, sol ve arka taraflarından verilmesi ve amelleri sebebi ile hesaba çekilmeleri haktır. Kevser havuzu haktır. Sırat köprüsünden geçmek haktır. Cennet ve Cehennem haktır. Âzâların kullar hakkında şâhidlik yapacakları haktır. 

Allahü teâlâ, kendisine şirk (ortak) koşulmasını af ve mağfiret etmez. Bundan başka küçük ve büyük günah sahiplerinden dilediğini af ve mağfiret eder. Kulun işlediği küçük günahtan dolayı azâb görmesi, büyük günah işleyenin de, o büyük günâhı helâl saymadı ise affa uğraması caizdir. Günâhı helâl saymak küfürdür. 

Peygamberlerin (aleyhimüsselâm), evliyânın, âlimlerin ve zühd sahibi kimselerin şefaat etmeleri haktır ve gerçektir. Tövbesiz bile vefât etseler, büyük günah işlemiş olan mü’minler ebediyyen (sonsuz) Cehennemde kalmaz. 

Öldürülen bir kimse eceli ile ölmüştür. Peygamberlerin gönderilmesinin hikmeti, mü’minleri Cennet ve sevâb ile müjdelemek, kâfirleri ise Cehennem ve azâb ile korkutmaktır. Allahü teâlâ, Peygamberlerini mucizelerle teyid eder (Onlara yardım eder). Peygamberlerin evveli Âdem aleyhisselâm, sonuncusu ve en üstünü Muhammed aleyhisselâmdır. Melekler, Allahü teâlânın kullarıdır. Allahü teâlânın emirlerine uyarlar. Erkek ve dişi değildirler. Allahü teâlâ, kullarına peygamberleri vasıtasıyla kitaplar gönderdi. Bu kitaplarında, farzları, vâcibleri, yasak kıldığı şeyleri, güzel vaadlerini ve acı azablarını bildirdi. 

Hiçbir velî, Peygamberin derecesine ulaşamaz. Velînin kerâmeti haktır. Peygamber efendimizden (sallallahü aleyhi ve sellem) sonra insanların en üstünü Ebû Bekr-i Sıddîk radıyallahü anhdır. Sonra insanların en üstünü Hazreti Ömer radıyallahü anhdır. Sonra Osmân-ı zinnûreyn radıyallahü anh gelir. Sonra Hazreti Ali insanların en üstünüdür. Onların hilâfeti de bu tertip üzeredir. 

Ahmed Tahâvî

 

Ahmed Tahâvî hazretleri, Hanefî fıkıh âlimidir. 238’de Mısır’da dünyaya geldi, 321 [m. 933]’de orada vefât etti. “Ehl-i sünnet vel-cemâat” kitabının baş kısmında, itikâd ile alâkalı şöyle buyuruyor: 

 

 

“Allahü teâlâ birdir. O’nun ortağı ve benzeri yoktur. O, her şeye kâdirdir. O’ndan başka hiçbir ilâh yoktur. Başlangıcı ve nihâyeti (sonu) yoktur. Sâdece O’nun dilediği olur. Yarattığı şeylere ihtiyâç duymadan yaratan ve yarattıklarının rızkını güçlüğe düşmeden verendir. Allahü teâlânın, yaratıcı ve terbiye edici sıfatı vardır. O, mahlûkâtı ilm-i ezelîsine muvaffik olarak yaratmıştır. Mahlûkâtın kaderini tayin etmiş, onlar için belli ölçüler koymuştur ve ecellerini de tayin etmiştir. Her şey O’nun kudreti ve dilemesi ile meydana gelir. Olup bitenler hakkında, ancak Allahü teâlânın dilemesi geçerlidir. O’nun dilediğinden başka, kulların hiçbir irâdesi yoktur. Allahü teâlânın, insanlar için dilediği olur, dilemediği ise olmaz. Kur‘ân-ı kerîm Allahü teâlânın kelâmıdır. Allahü teâlâ, onu vahiy sûretiyle Resûlullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) indirdi. 

Kur’ân-ı kerîm mahlûk değildir. Allah kelâmıdır. Kim Kur’ân-ı kerîmi dinler ve dinlediği Kur’ânın insan sözü olduğunu iddia ederse, küfre girmiş olur. 

Muhammed aleyhisselâm, Allahü teâlânın seçkin kulu, üstün nebîsi ve kendisinin râzı olduğu resûlüdür. Resûlullah efendimiz, Peygamberlerin sonuncusu, müttekîlerin imâmı, peygamberlerin önderi ve âlemlerin Rabbi olan Allah’ın sevgilisidir. O’nun Peygamberliğinden sonra ortaya atılacak olan her çeşit peygamberlik dâvâsı, sapıklık ve nefsin arzusuna uymaktan ibârettir. Îmân; dil ile ikrâr, kalb ile tasdîkten ibârettir. Îmân tektir, îmân sahipleri eşittirler. Gerçekte mü’minlerin arasındaki üstünlük ise; takvâ, Allahü teâlâya karşı gelmekten korkmak, nefsânî arzulara uymamak ve daha lâyık olana sımsıkı bağlanmak sûretiyle elde edilir. Mü’minlerin hepsi, Allahü teâlânın dostudur. Allah katında en değerlileri ise; daha itaatkâr olanları ve Kur’ân-ı kerîme en çok uyanlarıdır. 

Kaza ve kader bilgisi, Allahü teâlânın kullarından sakladığı sırlardan birisidir. Allahü teâlâ bu bilgiyi, en yakın meleklerine ve şeriat sahibi Peygamberlerine (aleyhimüsselâm) bile açmadı. Bu bilgi, büyük bir deryadır. Kimsenin bu denize dalması, kaderden konuşması caiz değildir. Kaza ve kaderden konuşmaktan ve bu husûsta düşünmekten çok sakınınız. Allahü teâlâ, ondan konuşmayı yasakladı...” 

Ebülfeth Şihristânî

 

Ebülfeth Şihristânî hazretleri, fıkıh ve kelâm âlimidir. 479 [m. 1086] senesinde Horâsân’da dünyaya geldi, 548 [m. 1154]’de Bağdâd’da vefât etti. Yetmişüç İslâm fırkasını geniş anlatan “Milel-nihal” kitabında buyuruyor ki: 

 

 

Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Benî-İsrâîl, yetmişbir fırkaya ayrılmıştı. Nasârâ da yetmişiki fırkaya ayrılmıştı. Yetmişbiri Cehenneme gitmiştir. Bir zaman sonra, benim ümmetim de yetmişüç kısma ayrılır. Bunlardan yetmişikisi Cehenneme gidip, yalnız bir fırkası kurtulur.” Eshâb-ı Kirâm, bu bir fırkanın kimler olduğunu sorduklarında, Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem); “Cehennemden kurtulan fırka, benim ve Eshâbımın yolunda olan Ehl-i sünnet ve cemâattir” buyurdu. 

“Helak olan fırkalar; Resûlullah efendimizin ve Eshâb-ı kirâmın i’tikâdı üzere olmayanlardır. Bunlardan itikâdı küfre varanlar, Cehennemde diğer kâfirler gibi devamlı kalıcıdırlar. Bu sapık fırkalardan itikâdı küfre varmayanlar, diğer günahkârlar gibi Cehennemde yanarlar, fakat devamlı kalıcı değildirler.” 

“Halk arasında olan ilk şüphe, şeytanın ortaya koyduğu şüphedir. Bu şüphe, insanlardan bazılarına sirayet etti. Bu şüpheler, Ehl-i bid’at ve dalâlet için yol oldu.” 

“Rivâyet olundu ki: Şeytan, Âdem aleyhisselâma secde ile emr olunup, o bundan imtina ettikten sonra, melekler ile onun arasında bir konuşma oldu. O zaman Allahü teâlâ vahy edip buyurdu ki: “Ona (şeytana) deyiniz ki, ben bütün yaratılmışların Rabbiyim. Sen, Rabbine teslim olmuş değilsin. Eğer sâdık olsaydın, Rabbine karşı gelmez, niçin, neden demezdin. Benden başka ilâh yoktur. Yaptıklarımdan suâl olunmam. Fakat yaratılmışlar (mahlûkât) suâl olunurlar.” 

“İnsanoğlu arasındaki her şüphe, şeytân-i racîmin vesvesesindendir. Bütün şüpheler ondan çıktı. Ehl-i bid’at ve dalâlet onun yolunda yürüdüler. Bu ümmetin bütün şüpheleri de, Resûlullahın zamanındaki münâfıkların şüphelerinden meydana geldi. Zîrâ , Resûlullah efendimizin emir ve nehyinde hükmüne râzı olmazlardı. Suâl sorulmaması istenen husûslardan sorarlar, fitne çıkarırlardı. Münâfıkların hâlleri, Kur’ân-ı kerîmde, hadîs-i şerîflerde ve siyer kitaplarında uzun ve açık zikredilmiştir.” 

“Din; tâat ve inkiyâd (bağlılık) manâsınadır. Allahü teâlâ, Âl-i İmrân sûresinin 18. âyet-i kerîmesinde meâlen; (Muhakkak, Allah indinde makbûl din İslâmdır) buyurdu. Din, ceza manâsına gelir. Din, hesâb manâsına gelir. Mütedeyyin; itaat eden Müslüman kişi olup, hesaba ve cezaya boyun eğendir.” 

Şemseddîn Timurtâşî

Şemseddîn Timurtâşî hazretleri, Hanefî fıkıh âlimlerindendir. 923 (m. 1517) senesinde Filistin’de doğdu. 1004 [m. 1595]’de Gazze’de vefât etti. Vikaye kitabında buyuruyor ki: 

Dînimizde, îmândan sonra en kıymetli ibâdet namâzdır. Namâz dînin direğidir. Namâz ibâdetlerin en üstünüdür. İslâmın ikinci şartıdır. Arabîde namâza (Salât) denir. Salât, aslında duâ, rahmet ve istigfar demektir. Namâzda, bu üç mânânın hepsi bulunduğu için, salât denilmiştir. Allahü teâlânın en çok beğendiği ve tekrâr tekrâr emrettiği şey, beş vakit namâzdır. Allahü teâlânın, Müslümânlara îmân ettikten sonra en önemli emri, namâz kılmaktır. Dînimizde ilk emredilen farz da namâzdır. Kıyâmette de, îmândan sonra ilk soru namâzdan olacaktır. Beş vakit namâzın hesâbını veren, bütün sıkıntı ve imtihânlardan kurtulup, sonsuz kurtuluşa kavuşur. Cehennem ateşinden kurtulmak ve Cennete kavuşmak, namâzı doğru kılmaya bağlıdır. 

Doğru namâz için önce kusûrsuz bir abdest almalı, gevşeklik göstermeden namâza başlamalıdır. Namâzdaki her hareketi en iyi şekilde yapmaya uğraşmalıdır. İbâdetlerin hepsini kendinde toplayan ve insanı Allahü teâlâya en çok yaklaştıran hayırlı amel, namâzdır. Sevgili Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Namâz dînin direğidir. Namâz kılan kimse, dînini kuvvetlendirir. Namâz kılmayan, elbette dînini yıkar). 

Namâzı doğru kılmakla şereflenen bir kimse, çirkin, kötü şeyler yapmaktan korunmuş olur. Ankebût sûresinin kırkbeşinci âyetinde meâlen, (Doğru kılınan namâz, insanı pis, çirkin ve yasak işleri işlemekten korur) buyuruldu. İnsanı kötülüklerden uzaklaştırmayan bir namâz, doğru namâz değildir. Görünüşte namâzdır... 

Namâzları cemâat ile kılmalıdır. Cemâat ile kılmak, yalnız kılmaktan dahâ çok sevâbdır. Namâzda her uzvun tevâzu göstermesi ve kalbin de, Allahü teâlâdan korku üzere olması lâzımdır. İnsanı dünyâda ve âhirette felâketlerden, sıkıntılardan kurtaracak ancak namâzdır. Allahü teâlâ, Mü’minûn sûresinin başında meâlen, (Mü’minler herhâlde kurtulacaktır. Onlar, namâzlarını huşû ile kılandır) buyurdu. Tehlike, korku bulunan yerde yapılan ibâdetin kıymeti kat kat dahâ çok olur. Düşman saldırdığı zaman, askerin ufak bir iş görmesi, pek çok kıymetli olur. Gençlerin ibâdet etmeleri de, bunun için dahâ kıymetlidir. Çünkü, nefslerinin kötü isteklerini kırmakta ve ibâdet yapmama isteğine karşı gelmektedirler...

Süleymân bin Cezâ

Süleymân bin Cezâ hazretleri, birçok kitâptan ve en çok hüccet-ül-islâm imâm-ı Gazâlî’nin kitaplarından toplayarak hâzırladığı (Ey Oğul) ilm-i hâl kitâbını 960 [m. 1552] senesinde yazmıştır. Çok kıymetlidir. Ey Oğul ilmihâl kitabının baş tarafı şöyledir: 

Elhamdü lillahi Rabbil âlemîn. Vessalâtü vesselâmü alâ Resûlinâ Muhammedin ve âlihi ve sahbihi ecma’în. 

Ey Oğul! Senin için, üçyüzaltmış hadis-i şerif, kırktört haber ve dînimizin direği olan namazın yedi şartı, beş rüknü, yedi vâcibi ve ondört sünneti, yirmibeş müstehabı ve ondört müfsidini, hanefî mezhebi âlimlerinin kitaplarından toplayıp, sana beyan ettim. Bunlarla amel edip, feyz-ü necâta dahil olasın! 

Bil ki, bindoksan âdâbı sen ve senin gibi Müslüman evlatları için topladım. Bunlar ile amel edersen, sana yeter. Eğer tembellik eder de Allahü teâlâya âsî olur, bunları terk edersen, dünyada esaret ve rezâlete, âhirette azâba düçâr olursun. Bunlarla amel edip, din kardeşlerine de tavsiye edersen, senin için faydası olur. Sana hayır duâ ederler. Hak teâlâ, duâlarını kabûl eder. Zîrâ kul, kulun duâsı ile affolunur. 

Ey Oğul! [Namazın ve] bütün ibâdetlerin kabûl olmaları için, önce insanın Ehl-i sünnet îtikatında olması ve ibâdetlerin sahih olmaları, sonra, ihlâs ile yapılmaları ve insanın üzerinde kul hakkı bulunmaması şarttır. Hadis-i şeriflerde, (Yâ Sa’d! Duânın kabûl olması için helâlden ye! Bir lokma haram yiyenin, kırk gün ibâdetleri kabûl olmaz) [Yâni sevap verilmez] ve (Haram cilbâb ile, yâni gömlek ile kılınan namaz kabûl olmaz) ve (Üzerinde haramdan cilbâb bulunan kimsenin ibâdetlerini Allahü teâlâ kabûl etmez) ve (Gayrimüslime zulmedenden, Kıyâmet günü, onun hakkını ben isteyeceğim) ve (Kâfir dahî olsa, mazlumun duâsı reddolmaz) buyuruldu. 

O hâlde, ey Müslüman! İbâdetlerinin kabûl olmasını istiyorsan, hırsızlık etme! Hîle ve hıyânet yapma! İşçinin ücretini, teri kurumadan önce ver! Kiraladığın malı, umûmî yerleri tahrip etme! Borcunu çabuk ve tamam öde! Dâr-ül-harbde, yâni kâfir memleketlerinde de ve kâfirlere karşı da, bu haklara riâyet eyle! Fitneyi uyandırma! Fitne çıkarmak, ortalığı karıştırmak, felakete sebep olmaktır, haramdır. Müslümanlığın güzel ahlâkını herkes senden öğrensin. Hakîkî Müslüman hem İslâmiyete uyar, günah işlemez, hem de, kanûnlara uyar, suç işlemez. Fitne çıkarmaz. Hiçbir mahlûka zarar vermez...

Alî bin Abdullah Semhûdî

“Yâ Rabbî! Resûlünü vesîle edenlerin tevbesini kabûl edeceğine söz verdin. Ben de, yüce Peygamberinin huzûrunda senden af diliyorum.” 

Alî bin Abdullah Semhûdî hazretleri, 844 [m. 1440] senesinde Mısır’da dünyaya geldi; 911 [m. 1506]’de Medîne’de vefât etti. Çok kitâp yazdı. “Hülâsa-tül-vefâ” kitâbında buyuruyor ki: 

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” Efendimizi vesîle ederek Allahü teâlâya yapılan duâlar kabûl olduğundan, Müslümânların halîfesi, hazret-i Ömer “radıyallahü teâlâ anh”, Medîne’de kıtlık olunca, Abbâs bin Abdül Muttalib’i “radıyallahü teâlâ anh” vesîle edinerek yağmur duâsına çıktı ve “Yâ Rabbî! Sevgili Peygamberini vesîle yaparak duâ ederiz! Resûlünün muhterem amcası hürmetine, senden yağmur isteriz! Duâmızı kabûl buyur!” demiştir. 

Abbâsî halîfelerinin ikincisi Ebû Cafer Mensûr, Mescid-i Nebevî içinde İmâm-ı Mâlik “rahime-hullahü teâlâ” ile konuşuyorlardı. 

-Ey Mensûr! Burası Mescid-i saâdettir! Hafîf sesle söyle! Hak teâlâ, Hucurât sûresinde meâlen, (Sesinizi Resûlullahın sesinden dahâ yüksek yapmayınız!) buyurarak bir cemâati azarlamıştır. (Resûlullahın yanında hafîf sesle konuşanlar) âyet-i kerîmesi ile de, hafîf konuşanları övmüştür. Resûlullaha, öldükten sonra saygı göstermek, sağ iken saygı göstermek gibidir dedi. Mensûr, boynunu bükerek; 

-Yâ Ebâ Abdullah! Kıbleye karşı mı durmalı, yoksa Kabr-i saâdete karşı mı durmalı dedi. İmâm-ı Mâlik hazretleri; 

-Resûlullahtan yüzünü çevirme! Kıyâmet gününün şefâatçısı olan o yüce Peygamber, kıyâmet günü, senin ve baban Âdem aleyhisselâmın kurtulması için vesîle olacaktır. Kabr-i saâdete dönerek ve Resûlullahın mübârek rûhuna sarılarak şefâat dilemelisin! Nisâ sûresinde altmışüçüncü âyetinde meâlen, (Nefslerine zulmedenler, sana gelip, Allahü teâlâdan af dilerse ve Resûlüm de, onlar için af dilerse, Allahü teâlâyı, tevbeleri kabûl edici ve merhamet edici bulurlar) buyuruyor. Bu âyet-i kerîme, Resûlullahı vesîle edenlerin tevbelerinin kabûl olunacağını söz vermektedir dedi. 

Bunun üzerine, Mensûr, olduğu yerden kalkıp, Hücre-i saâdet önünde durdu. (Yâ Rabbî! Bu âyet-i kerîmede, Resûlünü vesîle edenlerin tevbesini kabûl edeceğine söz verdin. Ben de, yüce Peygamberinin yüksek huzûruna gelip senden af diliyorum. Kendisi sağ iken af dileyip af buyurduğun kulların gibi, beni de affeyle! Yâ Rabbî! Nebiyyür-rahme olan yüce Peygamberini vesîle edinerek sana yalvarıyorum. Ey Peygamberlerin en üstünü olan Muhammed aleyhisselâm! Sana tevessül ederek, Rabbime yalvardım. Yâ Rabbî! O yüce Peygamberi bana şefâatçı eyle!) diyerek duâ eyledi. 

Ebû İshâk-ı Sa’lebî

Ebû İshâk-ı Sa’lebî hazretleri, İran’da yetişen büyüklerdendir. Tefsîr, kırâat, hadîs, târih, Arab dili ve edebiyatı ilimlerinde büyük bir âlimdir. Vâiz idi. “Keşf ve Beyân” adında büyük bir tefsîr kitabının sahibidir. Çok hadîs-i şerîf ezberlemiştir. 427 (m. 1035) senesinde, Nişâbûr’da vefât etti. Ebû İshâk-ı Sa’lebî’nin tefsîrinden seçmeler: 

Bekâra sûresi ikiyüzseksenaltıncı “Ey Rabbimiz, bizden öncekilere yüklediğin musîbetler gibi bize ağır yük yükleme” meâlindeki âyetin tefsîrinde diyor ki: 

Sadeddîn Cebâvî

Sadeddîn Cebâvî hazretleri, "Sadî" tarîkatinin reîsidir. Şâm'da, Havran ile Kudüs arasında Cebâ kasabasındandır. Üç vâsıta ile Ebû Medyen-i Magribîden feyz almıştır. 700 [m. 1300] senesinde vefât etmiştir. Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Kelime-i Tevhidi çok söyleyiniz. Ebû Ya'lâ hazretlerinin Hazreti Ebû Bekir'den (radıyallahü anh) rivâyet ettiği bir hadîs-i şerifte, Sevgili Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuşlardır: "Lâ ilâhe illallah' demeniz ve istiğfâr etmeniz lâzımdır. O halde bu ikisini çokça söyleyiniz. Zira şeytan diyor ki: 'Günah işlemek zevkini insanların kalbine atmak suretiyle onları helâk ederim. Onlar ise, Lâ ilâhe illallah (kelime-i tevhîdi) ve istiğfar ile beni helâk ederler. Bundan dolayı ben de, bu hâli gördüğüm vakit, onların heveslerini uyandırıp nefsânî arzuları ile bana uyanları helâk ederim. Halbuki onlar, hidâyet yolunda olduklarını zannederler." 
'Mâsivânın (Allah'tan gayri nefsin putlaştırdığı her şeyin) boynunu 'Lâ ilâhe' (Allah'tan başka hiçbir ilah yoktur) kılıcıyla vurmadıkça, 'İllallâh' (Ancak Allah vardır) köşküne kavuşamazsın.' 
Nefis azgınlık, inat, ahdi bozmak ve fesatçılık (verdiği sözde durmamak ve bozgunculuk etmek) makamında bulunduğu sürece, kelime-i tevhîdi sıkça tekrar ederek imanı yenilemek gerekir. 
Resûlullah Efendimiz buyurdu ki: 'İmanınızı lâ ilâhe illallah kelâmı ile yenileyiniz.' Hatta bu kelimenin her zaman tekrar edilmesi lâzımdır. Çünkü nefs-i emmâre, devamlı olarak habâset (kötülük-fenalık) makamındadır. Yine bu kelimenin faziletiyle ilgili olarak Peygamber Efendimiz'den şu haber naklolunmuştur: 'Yeryüzü ve gökler terazinin bir kefesine, bu mübârek kelime de diğer kefesine konulsa, elbette bu kelime ağır gelirdi.' 

BİR MİLYON DERECE!.. 

Ömer radıyallâhü anh anlatıyor: Resûlullah Efendimiz buyurdular ki: 
(Kim çarşıya girince, 'Lâ ilâhe illallâhü vahdehû lâ şerîke leh, lehü'l-mülkü ve lehü'l-hamdü yuhyî ve yümîtü ve hüve hayyün lâ yemûtü bi-yedihi'l-hayr ve hüve alâ külli şey'in kadîr' temcid kelimelerini okursa, Allah ona bir milyon sevap yazar, bir milyon günahını affeder ve mertebesini de bir milyon derece yüceltir.) 
Bu duâyı kendimiz ihmâl etmediğimiz gibi, çoluk-çocuğumuza, yakınlarımıza, konu-komşumuza da mutlaka öğretmeliyiz. Bunun ehemmiyetini onlara da anlatmalıyız. "
.

Nüzhet Efendi

Nüzhet Efendi, Maârif mektûpçusu idi. 1244’te İstanbul’da doğdu ve 1304 [m. 1886] senesinde, Sivas’ta vefât etti. Bu mübarek zat, Hristiyanlara cevâp olan (İzhâr-ul hak) kitabında buyuruyor ki: 

İslâm îtikadına göre, bütün Peygamberler mâsumdurlar. Yalan söylemekten, hîle yapmaktan berîdirler. Allahü teâlâ, kudret-i ilâhiyyesi ile, Îsâ aleyhisselâm çarmıha gerileceği sırada, Yahudilerin gözüne, onu haber veren şahsı Îsâ aleyhisselâm şeklinde göstermiş ve onu çarmıha germişlerdir. Allahü teâlâ, Îsâ aleyhisselâmı hemen semaya yükseltmiştir. Nisâ sûresinin yüzelliyedinci âyetinde meâlen: (Hâlbuki onlar, Îsâ’yı öldürmediler ve onu asmadılar, lâkin başkası onun şekline sokuldu [onu astılar]) buyurulmuştur. Âl-i imrân sûresinin ellibeşinci âyetinde meâlen: ([Hâtırla ki] Allahü teâlâ, Îsâ’ya, muhakkak ben seni yerden [en mükemmel şekilde] alıp, meleklerin makamına yükselteceğim [dedi]) buyurulmuştur. Papazlar, bu âyet-i kerimenin Nisâ sûresinin yüzelliyedinci âyet-i kerimesini nakz ettiğini söylüyorlar. Âl-i imrân sûresinin ellibeşinci âyetindeki, (Müteveffîke) lâfzını Îsâ aleyhisselâmın vefât etmiş olduğuna delîl getirmek istiyorlar. Hâlbuki, bu lâfzın sıfat olduğunu, (Müteveffîke) yâni seni öldüreceğim manasına olmadığını düşünmezler. Yâni bu âyet-i kerimenin meâli, (Ben seni öldürürüm ve yükseltirim) demek değil, (Ben senin şanına lâyık olanı yaparım, meleklerin makamına yükseltirim) demektir. Allahü teâlâ dilerse yükseltir. Allahü teâlâ, Îsâ aleyhisselâmı yükseltmeyi dilemiş ve yükseltmiştir. Yahudiler tarafından öldürülmesini dilememiş ve çarmıha başkasını gerdirmiş, Onu öldürtmemiştir. Bunun için, bazı tefsîr âlimleri “rahimehümullahü teâlâ” (teveffî) kelimesine (almak) manasını verip, (Yahudilerin katlinden hıfz etmek için, yerden seni kâmilen alır kabz ederim) meâli ile tevil etmişlerdir... 

HAZRETİ ÎSÂ İNSANDIR 

Ne gariptir ki, Hristiyan fırkaları Îsâ aleyhisselâma, (Allahın oğlu) ve (Aynen Allah) dedikleri hâlde, Onun öldürüldüğünü ve asıldığını kabûl ederler. İslâm dîni, Îsâ aleyhisselâmın bir insan ve bir Peygamber olduğunu bildirmiş iken, Onun için yapılan böyle iftirâları reddeder. Ayrıca, Onun kıymetini artırarak, semaya yükseltildiğini ve Yahudilerin, (Onu öldürdük ve idam ettik) şeklindeki düşüncelerinin bâtıl, iftirâ olduğunu bildirir. Îsâ aleyhisselâm için Müslümanların bu îtikadı ile Hristiyanların îtikatlarından hangisinin, O yüce Peygamberin şerefine lâyık olduğunu sorarız!.. 

.

Ömer Nesefî

Ömer Nesefî hazretleri, hadîs ve kelâm âlimlerinin büyüklerindendir. 461 (m. 1069)’de İran’ın Nesef kasabasında doğdu. “Mecma’ul-ulûm” kitabında Ehl-i sünnet ve cemâat mezhebini anlatırken buyuruyor ki: 

Allahü teâlânın bütün sıfatlarının ezelî ve ebedî olduğuna inanmalıdır. Nasıl olduğunu araştırmamalı, düşünmemelidir. İşleri Allahü teâlânın irâde ve takdîri ile bilmeli, kulluk vazîfelerinden el çekmemelidir. Resûlullahın (aleyhisselâm) Eshâbının (radıyallahü anhüm) hepsini sevmeli ve Ehl-i beytine dil uzatmamalıdır. Ne kadar iyi olunursa olunsun, Allahü teâlâdan korkmalı, ne kadar günahkâr olunursa olunsun, Allahü teâlâdan ümid kesmemelidir. Bunların yanı sıra şu on şeye inanmak, Ehl-i sünnet olmanın şartlarıdır: 1- Kur’ân-ı kerîmin Allahü teâlânın kelâmı olduğuna inanmalıdır. 2- Kendi imânında şüphe etmemelidir. 3- Resûlullahın (aleyhisselâm) Eshâbından hiçbirine dil uzatmamalı ve kötülememelidir. Peygamber efendimizden sonra Ebû Bekr-i Sıddîk’i (radıyallahü anh) hak halîfe bilmelidir. Ondan sonra Ömer-ül-Fârûk’u (radıyallahü anh), sonra Osmân-ı Zinnûreyn’i (radıyallahü anh), sonra Ali bin Ebî Tâlib’i (radıyallahü anh) sırası ile hak halîfe bilmelidir. Eshâb-ı Kirâmdan hiçbirine düşman olmamalı ve saygısızlıkta bulunmamalıdır. Çünkü onlara düşmanlık edenin îmânlarının gitme tehlikesi vardır. Nitekim Ebû Ali Dekkak (radıyallahü anh) buyurdu ki: “Her insanın üçyüzaltmış damarı vardır. Eğer üçyüzellidokuz damarı Peygamber efendimizin, Eshâb-ı kirâmına (radıyallahü anhüm) muhabbet, bir tanesi Peygamber efendimizin (aleyhisselâm) Eshâbından birine düşmanlık, sevgisizlik üzere bulunsa, ölüm zamanında emir gelir ve canını o bir damardan alırlar. Bunun bozukluğu sebebiyle dünyâdan imansız gider.” Allahü teâlâ bizi bundan korusun. O hâlde Eshâb-ı Kirâma düşman olmaktan çok sakınmak lâzımdır. 4- Mü’minlerin âhirette Allahü teâlâyı göreceklerine inanmalıdır. 

İSYAN ETMEMELİ!.. 

5- Devlet reîsine isyan etmemeli, onun veya tayin ettiği kimsenin arkasında Cum’a namazı kılmanın hak olduğunu bilmeli ve devlet başkanına duâ etmelidir. 6- Her Müslümanın arkasında namaz kılmalıdır. (Ancak Ehl-i sünnet i’tikâdında olmayan, haramlardan sakınmayan, reformcu, bozuk i’tikâdlı birisine namazda uymak doğru değildir.) 7- Müslümanın cenâze namazının kılınacağını hak bilmelidir. 8- Bir Müslümana günah işlemekle kâfir oldu dememelidir. 9- Mest üzerine meshin dinden olduğunu kabûl etmelidir. 10- İyilik ve kötülüğün, Allahü teâlânın takdîri ile olduğuna inanmalıdır. 

Mehmed Münîb Efendi

Mehmed Münîb Efendi, Antep’lidir. 1768 [1182]’de İstanbul’a geldi. Anadolu Kâdîaskeri oldu. (Siyer-i kebîr) şerhini Türkçeye tercüme etmiştir. 1238 [m. 1823] senesinde Aydın’a bağlı Güzelhisâr’da vefât etti. Siyer-i kebir şerhinde buyuruyor ki: 

Hadis-i şeriflerde, (Emire isyan eden kimseye Cennet haramdır) ve (Adil ve zalim, her emirin emri altında cihad ediniz) buyuruldu. Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarında yazılı olan cihad, başka ülkelerdeki düşman olan kâfirlerle, devlet olarak savaşmak demektir. Bir hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Bozuk bir işi düzeltemediğiniz zaman, sabrediniz! Allahü teâlâ onu düzeltir.) Bu hadis-i şerif, kanunlara karşı gelmeyi, meşru yollardan nasihat verip sabretmeyi emretmektedir. Bir hadis-i şerifte de buyuruldu ki: (Cihadın en kıymetlisi, zalim sultan yanında, doğru yolu gösteren bir söz söylemektir.) Âlimlerin, gücü yettiği kadar hükümet memurlarına, emri maruf yapması gerekir. Fakat emri maruf yaparken, fitne çıkmamasına çok dikkat etmelidir! Zalimlere karşı gelmemeli, onlarla münakaşa etmemelidir! Mesela, namaz kılmamak, en büyük günahlardandır. Âmir, kumandan, kâfir ve zalim olup, emri altında olana “Namaz kılma” derse, “Baş üstüne, kılmam” demeli, senin yanında kılmam demeyi düşünmelidir! Çünkü fitne çıkarmak, yani Müslümanların ezilmelerine sebep olmak haramdır. O zalimin yanından ayrılınca, namazı hemen kılmalıdır! Kuvvete karşı gelmek, devlete karşı isyan etmek ahmaklıktır. Kendini tehlikeye atmak olur. Bu ise, haramdır... 

Kâfir ülkelerinde misafir olan Müslümanın da, kâfirlerin mallarına, canlarına ve ırzlarına dokunması caiz değildir. Kâfirlerin gönüllerini hoş ederek, onlardan istifade etmek caizdir. Dar-ül-islamda yaşayan zimmi kâfirlerin ve misafir gelen harbi kâfirlerin, yani turistlerin ve tüccarların haklarını gözetmek, Müslümanların haklarını gözetmekten daha mühimdir. Bunlara saldırmak, hatta bunları gıybet etmek, çekiştirmek bile Müslümanlara saldırmaktan daha kötüdür. 

Sultanın, kendi aklı ile, arzusu ile verdiği emirlerine itaat etmek vacip olmaz. Fakat sultan zalim ise, eziyet ve işkence ediyorsa, onun Allahü teâlânın hükümlerine uymayan emir ve yasaklarına da uymak gerekir. Hele, itaat etmeyenleri öldürüyorsa, kendini tehlikeye atmak, kimseye caiz olmaz. 

Muhammed Rebhâmî

Muhammed Rebhâmî hazretleri, Hindistan’da yetişen fıkıh âlimlerindendir. Hicri dokuzuncu asrın sonlarında vefât etti. En büyük eseri olan, Rıyâd-ün-nâsıhîn”de buyuruyor ki: 

İbn-i Cevzî, “El-muğnî” ismindeki tefsîrinde buyuruyor ki: “Ebû Bekr Sıddîk (radıyallahü anh) buyurdu ki: Beş namaz vakti gelince, melekler der ki: “Ey Âdemoğulları kalkınız! İnsanları yakmak için hazırlanmış olan ateşi namaz kılarak söndürünüz.” Abdullah İbni Abbâs (radıyallahü anhüma) diyor ki: Resûl-i ekremden (sallallahü aleyhi ve sellem) işittim. Buyurdu ki: (Namaz kılmayanlar, kıyâmet günü, Allahü teâlâyı kızgın olarak bulacaklardır.) 

Horasan vâlisi Abdullah bin Tâhir, çok âdil idi. Jandarmaları birkaç hırsız yakalamış, vâliye bildirmişlerdi. Hırsızlardan biri kaçtı. Hiratlı bir demirci, Nişâbûr’a gitmişti. Bir zaman sonra, evine dönüp gece giderken, bunu yakaladılar. Hırsızlarla beraber, vâliye çıkardılar. Vâli; “Hapis edin!” dedi. Demirci hapishânede abdest alıp namaz kıldı. Ellerini uzatıp; “Yâ Rabbî! Günâhım olmadığını, ancak sen biliyorsun. Beni bu zindandan, ancak sen kurtarırsın. Yâ Rabbî! Beni kurtar!” diye duâ etti... 

Vâli, o gece rüyâda dört kuvvetli kimse gelip, tahtını tersine çevirecekleri vakit uyandı. Hemen abdest alıp, iki rek’at namaz kıldı. Tekrar uyudu. Tekrar, o dört kimsenin, tahtını yıkmak üzere olduğunu gördü ve uyandı. Kendisinde, bir mazlûmun âhı bulunduğunu anladı. Hemen o gece, hapishâne müdürünü çağırıp; “Bir mazlûm kalmış mı?” dedi. Müdür; “Bunu bilemem. Yalnız, biri namaz kılıp, çok duâ ediyor. Gözyaşları döküyor” deyince, onu getirtti. Hâlini sorup anladı. Özür dileyip; “Hakkını helâl et ve bin gümüş hediyemi kabûl et ve herhangi bir arzun olunca hana gel!” diye rica etti. Demirci; “Hakkımı helâl ettim ve hediyeni kabûl ettim. Fakat işimi, dileğimi senden istemeye gelmem” dedi. Vâli; “Niçin?” diye sorunca şu cevabı verdi: 

“Benim gibi bir fakir için, senin gibi bir sultanın tahtını birkaç defa tersine çeviren sahibimi bırakıp da, dileklerimi başkasına götürmekliğim kulluğa yakışır mı? Namazlardan sonra ettiğim duâlarla, beni nice sıkıntıdan kurtardı. Nice muradıma kavuşturdu. Nasıl olur da, başkasına sığınırım? Rabbim, nihâyeti olmayan rahmet hazînesinin kapısını açmış, sonsuz ihsân sofrasını, herkese yaymış iken, başkasına nasıl giderim? Kim istedi de, vermedi? istemesini bilmezsen alamazsın. Huzûruna edeble çıkmazsan, rahmetine kavuşamazsın.
.

Esad Efendi

Esad Efendi, Seyyiddir. “Sahhâflarşeyhizâde” diye meşhurdur. 1264 [m. 1848] senesinde vefât etmiştir. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin talebelerindendi. (Üss-i zafer) târîh kitâbı çok kıymetlidir. Başka eserleri de vardır. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin Seyyid Esad Efendiye yazdığı Arabî mektûbun bir kısmı şöyledir: 

“Sıhhatte olduğunuzu bildiren mektûbunuz geldi. İnkârcıların çok olmasına rağmen, bu yolda ve sünnet-i seniyye üzere sebatınızı, devamınızı ifâde etmeniz bizi sevindirdi. Bu sebeple Allahü teâlâya tekrar tekrar hamd ettim. Hakkulyakîn sırlarından habersiz olan bazılarının, evliyâya kalben bağlanmayı bid’at saydıkları, aslı ve esâsı olmadığını iddia ettikleri, bu fakirin kulağına geldi. Hakîkat asla onların dedikleri gibi değildir. Bilâkis kalben bağlılık Müceddidiyye yolunun mühim bir esâsıdır. Hattâ o, Kur’ân-ı kerîme ve Resûlullah efendimizin sünnet-i seniyyesine tam bir şekilde yapıştıktan sonra, maksûda kavuşturacak yolların en büyüğüdür. Büyüklerimizden bazısı tasavvuf yoluna kavuşmak için, sâdece kalb ile bağlılıkla yetinmemişlerdir. Fenâ-fillah mertebesinin başlangıcı olan hocada fâni olmaya en çabuk ve kolay götüren yol olduğunu kesin bir şekilde ifâde etmişlerdir. 

Tasavvuf yolunun büyüklerinden, Hâce Ahrâr diye bilinen, Şeyh Ubeydullah-i Ahrâr şöyle buyurdu: “Sâdıklarla beraber olmak Kur’ân-ı kerîmde emrolunmuştur. Onlarla beraber olmak, hem sûreten hem de manen olur... Bu husûs, ehlince malum ve meşhûrdur. Reşahât kitabında, tafsilatlı olarak yazılmıştır. Sanıyorum, kalben bağlanmayı kabûl etmeyenler, onu ıstılâh manası ile düşünmediler. Eğer bu husûsu ıstılâh manası (tasavvuftaki manası) ile düşünselerdi, onu inkâr etmezlerdi. Çünkü tasavvufta kalben bağlılık, talebenin edeb üzere olması ve hocasının huzûrunda olduğu gibi, gıyabında da ondan feyz alması için, sûretini çok hatırında tutmakla fenâ-fillah mertebesinde olan hocasının rûhâniyetinden yardım istemektir. 

TAM BİR HUZUR İÇİN... 

Talebe hocasının sûretini hatırına getirmek sûretiyle tam bir huzûra kavuşur ve kalbi nûrlanır. Bu sebeple kötü işlerden sakınır. Kalben bağlılığın bu manada inkârı düşünülemez. Bunu ancak Allahü teâlânın, alnını hüsran ile mühürlediği kimselerden başkası inkâr etmez. Bu şekilde saadette mahrûm olmaktan ve gazâba uğramaktan Allahü teâlâya sığınım


.

Alâüddîn-i Semerkandî

Alâüddîn-i Semerkandî hazretleri, Hanefî fıkıh âlimlerindendir. 539 (m. 1144) yılında Buhârâ’da vefât etti. Meşhur “Tuhfet-ül-fukahâ” kitabında, “Sular” bahsinde uyruruyor ki: 

Saman çöpünü sürükleyen suya, akıcı su denir. Eni on zirâ [Bugünkü ölçülerle 4.8 metre], boyu da on zirâ olan kare şeklindeki havuza (büyük havuz) denir ki, sathı [alanı] yüz zirâkaredir. [Bugünkü ölçülerle yirmiüç metrekare] Derinliğin az olması zarar vermez. Bir kimse, bir çukurdan bir yol açarak, çukurdaki su, bu yolda akarken, bundan abdest alsa, müstamel suyu bir yerde toplansa, buradan da yol açıp akıtılsa, akan su ile başkası abdest alsa ve su yine bir yerde toplansa, yine yol açılsa, böylece hepsinin abdesti kabûl olur. Necâset eseri görülünceye kadar, akan su temiz olur. Bu misâlde, müstamel su, necis kabûl edilmiştir. İçine devâmlı su akan ve devâmlı taşan [veya içinden devamlı su alıp, iki alış arası, su hareketsiz kalacak kadar uzamayan] küçük havuz ve hamam kurnası, akarsu demektir. Bunların her tarafından abdest alınır. Müstamel suyun üstten taşması lâzımdır. Dipdeki delikten akarsa, akarsu gibi olmaz. Havuzun çok küçük olup, müstamel suyun hepsinin akıp gidebilmesi şart değildir. Havuzun yüzü, buz tutmuş ise, buzu delince su buza değmiyor ise, havuzdaki suyun yüzüdür. Eğer değiyor ise, delikteki suyun yüzü demektir. Necis suya, temiz su gelip, karşı taraftan taşarsa, eseri kalmayan tarafları temiz olur. İçindeki kadar su taşınca, hepsi temiz olur. Taşan su, necâset eseri görülmedikçe temizdir. Leğen, kova gibi kaplar da böyledir. Meselâ necis kova, doldurulur ve taşarsa necâsetin üç eserinden biri görülmeyince su da, kova da temiz olur. 

MÂ-İ MÜSTAMEL... 

(Mâ-i müstamel), yani abdestte veyâ gusülde kullanılan yahut kurbet olarak kullanılan su, meselâ, yemekten önce ve sonra, sünnet olduğu için el yıkamakta kullanılan su, yıkanan uzuvdan ayrılınca necis olur. Bazı âlimlere göre, başka uzva, elbiseye, yere düştükten sonra necis olur. İlk düştüğü yeri kirletmez. Bir suya, temiz şeyler karışsa, su ismi değişmedikçe, rengi dönse bile, onunla abdest alınır. 

Yolda rastlanan bir suyun temiz olduğu iyi bilinir veyâ temiz olduğu çok zan edilirse, bununla abdest alınır. Hattâ, su az ise, buna necâset karıştığı iyi bilinmedikçe, bununla abdest alınır ve gusledilir. Hamama giren kimse, kurnayı veya havuzu dolu görse, içine necâset b

İmam-ı Mücâhid

İmam-ı Mücâhid hazretleri, Tabiînin en meşhûr âlimlerindendir. 24 (m. 645) senesinde doğdu. 104 (m. 723)’de Mekke’de namaz kıldığı bir sırada secdede iken vefât etti. Tefsîrde imamdır denilmiştir. Rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden bazıları: 

“Dünyâda garîb gibi veya yola çıkacak yolcu gibi ol.” 

“Şüphesiz ki, Allahü teâlâ, namazı Peygamberiniz Muhammed aleyhisselâmın dilinden yolcuya iki rek’at, mukîm olana da dört rek’at olarak farz kıldı.” (öğle, ikindi ve yatsı namazının farzları) 

“Cebrâil aleyhisselam bana komşuluk hakkından o kadar bahsetti ki, komşunun komşuya vâris olacağını zannettim.” 

“Dünya metâının (ni’metlerinin) en hayırlısı sâliha bir hanımdır.” 

“Kıyâmet günü insana dört şey sorulur; ömrünü nerede tükettiğinden, ilmiyle nasıl amel ettiğinden, bedenini nerede yıprattığından ve malını nereden kazanıp nereye harcadığından.” 

Mücâhid bin Cebr hazretlerinin hikmetli sözleri pek çoktur. Buyurdu ki: 

“Allah için birbirlerini seven Müslümanlar bir araya gelip, güleryüz ve tatlı sözle konuştukları zaman, ağaçların kuruyan yapraklarının rüzgârda döküldüğü gibi günahları dökülür.” 

“Cehennemlikler, Cehennemde öyle şiddetli uyuz hastalığına yakalanırlar ki, bütün etleri kemiklerinden sıyrılır. Bunlara ‘bu hastalıktan rahatsız oluyor musunuz’ diye sorulunca, ‘evet’ derler. ‘İşte bu azâb dünyâda mü’minlere yaptığınız eziyetin ve verdiğiniz sıkıntının cezasıdır’ denilir.” 

Bu mübarek zatın, Abdullah İbn-i Abbâs’tan naklettiği bir nasîhat de şöyledir: 

“MÜNAKAŞA ETME!” 

“Sana lâzım olmayan ve faydası dokunmayan şeyleri konuşma, çünkü bu boş bir iştir. Üstelik zararından da emîn değilsin. Yeri gelmedikçe lüzumlu olan sözü de söyleme. Çok kerre faydalı söz yerini bulmaz da boşa söylenmiş olur. Ne yumuşak huylu kimseyle, ne nefsine uyan kimseyle, ne de ahmakla münâkaşa etme. Münâkaşa edersen, yumuşak huylu kimse sana kalbinden buğz eder. Ahmak âdi kimselerle münâkaşa edersen, onlar da sana dil ile eziyet ederler. Tanıdığın bir kimse yanından ayrılınca seni nasıl anmasını istersen, sen onu öyle an.” 

“Bir mü’min kalbini Allahü teâlâya bağlarsa, Allahü teâlâ insanları ona yardımcı eder.” 

“Her sabah ve akşam tövbe etmeyen kimse, kendine zulmeder.”

Muhammed Kurtubî

Muhammed Kurtubî hazretleri, müfessirlerin (tefsîr âlimlerinin) büyüklerindendir. Aslen İspanya’nın Kurtuba (Cordoba) şehrindendir. 671 (m. 1272) târihinde Mısır’da vefât etti. “Tezkire bi umûril-âhıre” adlı eserde buyuruyor ki: 

Ölüm hâli: Dünyâdaki ölümü yaklaştığı vakit, insanın yanına dört melek gelir. Bunların biri, rûhunu sağ ayağından ve biri sol ayağından, biri sağ elinden, biri de sol elinden çekerler. Çok defa, rûhu gargara hâline gelmezden evvel, “Âlemi melekûti”yi görmeye başlar... Ölüm hâlindeki fâcir kimse, rûhunu, sanki bir iğne deliğinden çıkıyor ve gök yere bitişiyor ve kendisi arasında kalıyor zanneder. Rûh çekilirken, İblîs, yardımcılarını o kimseye musallat eder. Ona derler ki: “Ey filan! Sen ölüyorsun. Biz, bu hâlde seni geçtik. Sen Yahudi veya Nasrânî (Hıristiyan) dîninde olarak öl. Bu din, Allah indinde makbûl olan hak dindir.” O zamanda cenâb-ı Hakkın şaşırmasını dilediği kimse şaşırır, işte bu; “Ey bizim Rabbimiz! Dünyada iken bize îmân verdiğin gibi, ölürken de kalblerimizi şaşırtma” meâlindeki Âl-i İmrân sûresinin sekizinci âyet-i kerîmesinin haber verdiği hâldir. Bu konu ile ilgili bir kıssa şöyledir: 

Zamanın birinde yaşayan bir râhib, sara hastalığına yakalanan kimseleri tedâvi ediyordu. Bir gün zamanın hükümdarının kızı hastalandı. Hükümdâr, kızını o rahibe gönderdi. Kız manastırda tedâvi olurken, mel’ûn şeytan gelerek rahibe; “Sen bu kızla zinâ et. Çünkü bu kız şuurunu kaybetmiş” diye vesvese vererek, rahibi zinâya sürükledi. Muradına kavuşan şeytan, daha sonra rahibe yine; “Senin yaptığın bu çirkin işin kız farkına vardı. Halkın arasında seni rezîl ve rüsvâ etmesinden korkulur. En iyisi sen kızı öldür ve şu kum yığınlarının içine gömüver. Hükümdârın adamları gelince onlara; ‘Hükümdârın kızı iyileşti ve gitti’ dersin” diye talimât verdi... 

ŞEYTANA SECDE ETTİ!.. 

Râhib, şeytanın isteklerini yeise kapılarak yerine getirdi. Kızı öldürüp, şeytanın gösterdiği kum yığınının içine gömdü. Bu arada şeytân, hemen hükümdârın yanına giderek, durum böyle böyle oldu. Râhib, kızın iyileşip gitti derse, ona inanma oradaki kum yığınını kazdır. Kızının cesedini bulursun, dedi. Hükümdâr şeytanın dediklerini yapınca, kızının cesediyle karşılaştı. Rahibin öldürülmesi için emir verdi. Tam râhib idâm edileceği sırada, şeytan onun yanına gelerek; “Ey Râhib! Bana secde edersen seni bu durumdan kurtarırım” dedi. Râhib onun sözlerine kanarak şeytana secde etti. Şeytan onu kurtaramayarak, bırakıp gitti...

İmâm-ı Kisâî

İmâm-ı Kisâî hazretleri, meşhûr yedi kırâat imamından yedincisidir. Tebe-i tabiîndendir. 189 (m. 805) târihinde İran’da, Rey yakınlarında vefât etti. Buyurdu ki: 

Hadîs-i şerîfte, (Ümmetimin yaptığı ibâdetlerin en kıymetlisi, Kur’ân-ı kerîmi, Mushafa bakarak okumaktır) buyuruldu. Yine bir hadîs-i şerîfte, (Namâzda okunan Kur’ân, namâz dışında okunan Kur’ândan dahâ hayırlıdır) buyuruldu. Hazret-i Alî “radıyallahü anh” buyurdu ki: (Namâzda ayakta iken okunan Kur’ânın her harfi için yüz sevâp verilir. Namâz dışında abdestli okuyunca, her harfi için yirmibeş sevâp verilir. Abdestsiz okuyunca, on sevâp verilir. Yürürken ve iş yaparken okuyunca, dahâ az sevâp verilir. Mânâsını düşünerek bir âyet okumak, başka şey düşünerek, bütün Kur’ânı hatmetmekten dahâ çok sevâptır. Kur’ân-ı kerîmi, güzel ses ile, Allah’tan korkarak ve hüzün ile okumalıdır. Sûre veyâ âyet okumaya başlarken Eûzü okumak vâciptir. Fâtiha okumaya başlarken Besmele okumak da vâciptir. Diğer sûrelere başlarken Besmele okumak sünnettir.) Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Kur’ân-ı kerîmi tecvîd bilgisine uyarak okuyunca, her harfine yirmi sevâp verilir. Tecvîde uymazsa, on sevâp verilir). Bir âyeti ezberledikden sonra unutmak, en büyük günâhlardandır. (Kur’ân-ı kerîm okunan evden, Arş’a kadar nûr yükselir) hadîs-i şerîftir. Ebû Hüreyre “radıyallahü anh” buyurdu ki: (Kur’ân okunan eve, bereket, iyilik gelir. Melekler oraya toplanır. Şeytânlar oradan kaçar). Kur’ân-ı kerîmi dinlemek çok sevâptır. Hadîs-i şerîfte, (İnsanın dinlediği bir âyet, kıyâmette kendine nûr olur) buyuruldu... 

Kur’ân-ı kerîmi kırk günde hatmetmek, yanî başından sonuna kadar okumak müstehâptır. Üç günden önce hatmetmek câiz değildir. Hatim sonunda yapılan duâ kabûl olur. Hatim duâsında bulunmaya çalışmalıdır. Hatim bitince, yeniden hatme başlamak niyeti ile Fâtiha okumalıdır. Hadîs-i şerîfte, (İnsanların en iyisi, hatmi bitirince, yeniden başlıyandır) buyuruldu. Hadîs-i şerîfte, (Kur’ân-ı kerîm okuyanın ana-babası kâfir olsalar bile, azâpları hafîfler) buyuruldu. 

ŞEYTAN REZİL OLUR!.. 

Hadîs-i şerîflerde, (Kur’ân-ı kerîmi hatmeden kimseye altmış bin melek hayır duâ eder) ve (Hatim duâsı yapılan yerde bulunan, ganîmet dağılırken bulunan kimse gibidir. Hatme başlanan yerde bulunan, cihâd eden kimse gibidir. İkisinde de bulunan, iki sevâba da kavuşur ve şeytânı rezîl eder) buyuruldu.

.

Ubeydullah bin Hüseyin

Ubeydullah bin Hüseyin Kerhî hazretleri, Hanefî fıkıh âlimlerindendir. [260] senesindedoğdu, 340 [m. 952]’ta Bağdâd’da vefât etti. Muhtasar kitabında buyuruyor ki: 

Cenaze sâhiplerinden büyük, küçük erkeklere ve yaşlı kadınlara rast gelince, taziye etmek, yanî, başın sağ olsun demek gibi, sabır tavsiye etmek müstehaptır. Taziye için, (A’zamallahü ecrek ve ahsene azâek ve gafere limeyyitik) denir ki, (Allahü teâlâ, sevâbını, dereceni arttırsın ve güzel sabretmeni nasîp eylesin ve meyyitinin günâhlarını affeylesin) demektir. Musîbetlere, elemlere sevâb olmaz. Bunlara sabretmeye sevâb verilir. Fakat, elemlere sabredilmese de, günâhların affına sebep olurlar. Hastalık da musîbettir. Meyyit sâhibinin, taziye için, üç günden az, bir yerde bulunması câiz ise de, câmide beklemesi ve kadınların hiçbir yerde beklemeleri câiz değildir. Definden sonra duâ edilir. Sessiz olarak Kur’ân-ı kerîm okunur. Yüksek sesle okumak mekrûhtur. Sonra cemâat ve meyyit sâhibi, işleri başına dağılmalıdır. Üç günden sonra taziye yapmak mekrûhtur. Ancak uzakta olanlar ve yakın olup da, geç haber alanlar için mekrûh olmaz. 

Cenâze çıkan eve komşuların ve yakında oturan akrabânın, bir gün ve gecelik yemek göndermeleri müstehaptır. Ölü evinden yemek, helva dağıtılması mekrûh ve çirkin bir bid’attir... 

Birinci, üçüncü, yedinci, kırkıncı ve elliüçüncü gibi günlerde helva, çörek gibi şeyler yapmak ve kabir başında yemek dağıtmak ve hâfızları, hocaları, mevlidcileri toplayıp, okutup yemek vermek mekrûhtur. Bunların çoğu, gösteriş için, şöhret için yapılmaktadır. Bu bid’atler yapılırken, araya nice harâmlar da karışmaktadır. Bunların yapılmasını vasiyet etmek de bâtıldır. Dinlenmez ve günâhtır. 

KABİR AZÂBI... 

Hadîs-i şerîflerde, (Kabir, Cennet bahçelerinden bir bahçe yâhut Cehennem çukurlarından bir çukurdur) ve (Kabir azâbından Allaha sığınırız) ve (Üzerinize idrâr sıçratmayınız! Çok kimseye kabir azâbı bundan olacaktır) ve (Meyyit, ehlinin, evlâdının ağlamalarından azâp duyar) buyuruldu. Resûlullah efendimiz, iki kabir yanında durup, (Bunlardan biri, idrâr sıçramasından sakınmadığı için, diğeri ise, Müslümânlar arasında söz taşıdığı için, kabir azâbı çekiyorlar) buyurdu. Ölürken kaç yaşında olursa olsun, Cennette erkekler de, kadınlar da, hep otuzüç yaşında olacaktır.

İmâm-ı Kastalânî

İmâm-ı Kastalânî hazretleri, Şâfiî âlimlerindendir. 821 [m. 1418] senesinde dünyaya geldi, 923 [m. 1517]’de Mısır’da vefât etti. Çok kitâp yazdı. “Mevâhib-i ledünniyye”si meşhurdur. Bu kitabında Peygamber efendimizin faziletlerini şöyle bildirir: 

Her Peygamber, kendi zamânında, kendi mekânında, kendi kavminin hepsinden, her bakımdan üstündür. Muhammed “aleyhisselâm” ise, her zamânda, her memlekette, yani dünyâ yaratıldığı günden, kıyâmet kopuncaya kadar, gelmiş ve gelecek, bütün varlıkların, her bakımdan en üstünüdür. Hiç kimse, hiçbir bakımdan Onun üstünde değildir. Bu, güç bir şey değildir. Dilediğini yapan, her istediğini yaratan, Onu böyle yaratmıştır. Hiçbir insanın Onu methedecek gücü yoktur. Hiçbir insanın, Onu tenkîd edecek iktidârı yoktur... 

Canlılar içinde ilk olarak Muhammed aleyhisselamın ruhu yaratıldı. Hak teâlâ (Her şeyi senin için yarattım, sen olmasaydın, hiçbir şeyi yaratmazdım) buyurdu. Ona salevat okumak âyet-i kerime ile bildirildi. Kelime-i şehadette, ezanda, ikamette, namazdaki teşehhüdde, birçok dualarda ve Cennette Allahü teâlâ, Onun ismini kendi isminin yanına koymuştur. Allahü teâlâ, Onu kendisine habib [sevgili] yaptı, herkesten daha çok sevdi. Kimseden bir şey öğrenmemiş iken, Allahü teâlâ Ona, her ilmi, her üstünlüğü verdi. Her yerde her zaman mübarek kalbi hep Allahü teâlâ ile idi. Allahü teâlâ, bütün peygamberlere (Ya Âdem, ya Musa, ya İsa) diyerek ismi ile hitap ederken, Ona (Ya eyyühennebiyyu, ya eyyüherresul) diye özel hitap ediyor. 

Namazda otururken, (Esselamü aleyke eyyühennebiyyü ve rahmetullahi) okuyarak, Ona selam vermek emrolundu. Namazda, başka bir Peygambere böyle söylemek caiz olmadı. Her peygamber kendi milletine, o ise her millete gönderilmiştir. Her peygamber, iftiralara kendisi cevap verdi, fakat ona yapılan iftiralara Allahü teâlâ cevap verdi. 

İsmi ile çağırmak, yanında yüksek sesle konuşmak haram idi. Mübarek hanımları müminlerin anneleri idi ve onlarla evlenmek başkalarına haram edildi. 

EN ÜSTÜN ÜMMET... 

Sözü çok vecizdi. Az kelime ile çok şey anlatırdı. Eshabının hepsi, peygamberler hariç, bütün insanlardan üstündür. Onun ümmeti de bütün ümmetlerin en üstünüdür. Onun mübarek ismini taşıyan mümin Cennete girer. Onu ve ehl-i beytini sevmek farzdır. Hazret-i Azrail, içeri girmek için izin istedi. Başka hiç kimseden izin istemedi. Kabrinin toprağı, her yerden ve Kâbe’den daha kıymetlidir...
.

Kâdî Iyâd

Kâdî Iyâd hazretleri, hadîs âlimidir. [476] senesinde Fas’ın Septe şehrinde doğdu, 544 [m. 1150]’de Marrâkeş’te vefât etti. (Şifâ-i Şerif) kitâbı pek kıymetlidir. Şifâ-i Şerif kitabından, bazı salevat-ı şerifeler:

“Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdular ki: Kim bu salevatı okursa benim şefaatim ona vacib olur: Allâhümme salli alâ Muhammedin ve enzilhül münzelel mukarrebe indeke yevmel kıyâmeti.” 

“Peygamber Efendimiz buyurdular ki: Her kim bana salevat verirse sonunda şunu okusun: Allâhümme enzilhül mak’adel mukarrebe ındeke yevmel kıyâmeti.” 

“Peygamber Efendimiz buyurdular ki; Bu salevatı çok okuyunuz: Allâhümme salli alennebiyyil ümmiyyi ve ezvâcihî ümmühâtil mü’minîne ve zürriyyetihî ve ehli beytihî kemâ salleyte alâ İbrâhîme inneke hamîdün mecîd.” 

Hazret-i Ali (radıyallahü anh) her ne zaman salevat-ı şerife okuyacak olsa önce şu âyet-i kerimeyi okur ve arkasından da aşağıdaki salevatı söylerdi: Bismillâhirrahmânirrahîm “İnnallâhe ve melâiketehû yüsallûne alennebiyyi; Yâ eyyühellezîne âmenû, sallû aleyhi ve sellimû teslîme. Lebbeyk, Allâhümme ve se’adeyk salevâtullâhil berrir Rahîm, vel melâiketil mukarrabîn, vennebiyyin vessıddîkın veşşühedâi vessâlihîn. Vemâ sebbaha leke şey’ün Yâ Rabbel âlemîn. Alâ seyyidinâ Muhammed İbn-i Abdullah, Hatemennebiyyin ve Seyyidil mürselîn ve İmâmil müttekîn ve Resûl-i Rabbil âlemîn. Eşşâhidil beşîriddâî ileyke bi iznike essirâcil münîr ve aleyhisselâm ve eimmeti ehli beytihî rıdvânullâhi aleyhim ecmaîn.” 

“Allâhümme salli alâ seyyidinâ Muhammedin ve alâ âlihî ve eshâbihî ve evlâdihî ve ezvâcihî ve zürriyyetihî ve ehli beytihî ve eshârihi ve eşyâihî ve muhibbîhi ve ümmetihî ve aleynâ meahüm ecmaîn.” 

“ONA İKRAM ET!” 

Ebubekir Sıddık (radıyallahü anh)’dan rivayetle: Peygamber Efendimiz sağ tarafına oturmuşlardı, bu esnada kapıdan birisi girdi ve Efendimiz bu zâtı benimle kendi arasına oturttu. Adam gittikten sonra buyurdu ki; “Bu kişi bana şu şekilde salevat verir, onun için ona ikrâm et: [Allâhümme salli alâ Muhammedin kemâ hüve ehlühû, Allâhümme salli alâ Muhammedin kemâ tuhibbü ve terdâ lehû.]” 

Peygamber Efendimiz buyurdular ki; “Bir kimse bana günde yüz kere şu sûretle salevat verirse, inşallah ahirette Rabbimin önünde o kimseye şefaat eylerim: 

Allâhümme salli alâ rûhi Muhammedin fil ervâh ve salli alâ cesedi Muhammedin fil ecsâd ve salli alâ kabri Muhammedin fil kubûr.”

Lütfullah bin Ömer

Lütfullah bin Ömer İtkanî hazretleri, Hanefî fıkıh âlimlerindendir. [685] senesinde dünyaya geldi, 758 [m. 1356]’de Kâhire’de vefât etti. (Gâyet-ül-beyân) adındaki (Hidâye) şerhi meşhûrdur. Bu kitâbında diyor ki: 

İbadetlere bir şey ilave etmek bid’attir, büyük günahtır. Dinimiz noksan değildir. Hâşâ Allahü teâlâ veya Peygamber efendimiz dinde bir şeyi eksik bırakmış da, daha iyisini biz mi yapacağız? İbadete bid’at karıştırmak, Allahü teâlânın dininde noksanlık bulmak, koyduğu hükümleri beğenmemek, dini değiştirmek olur. Mesela akşam namazının farzını 3 rekat yerine, daha fazla ibadet etmek için, 4 rekat kılmak bid’attir. 3 yerine de geçmez, namaz hiç kabul olmaz. Tesbihleri 33 yerine, çok sevap olsun diye 40 defa veya daha fazla çekmek bid’at olur. Halbuki hiç tesbih çekilmeden gidilse günah olmaz. Bazı bid’atler: 

İnce çoraba veya çıplak ayağa mesh etmek. Kur’an-ı kerimi teganni ile okumak. Sünnet ile farz namaz arasında dua etmek. Namaz kılıp, duadan sonra şükür secdesi yapmak. Namazlardan sonra imam ile, eli göğse koyarak selamlaşmak. Camide her namazdan sonra müsâfeha etmek. Vaazdan sonra, cenazede yüksek sesle dua etmek. Mezar taşı üzerine âyet-i kerime, şiir, methiye vs. yazmak. Aşure günü aşure pişirmeyi ibadet sanmak. Bir kabirden başka bir yere nakledilirken tekrar cenaze namazı kılmak. Eshab-ı kiramdan herhangi birini kötülemek. Cenazede yüksek sesle tekbir getirmek, ilâhi okumak. Cenaze namazından sonra konuşma yapmak. Ölü evinden helva vs. dağıtmak. Ölünün 3, 7, 40, 52 veya 53’üncü günlerini yapmak. Kabir azabına inanmamak. Yatırlara mum yakmak. 

Mirac mucizesinin Kudüs’ten sonrasına inanmamak. Kısa sakala sünnet demek. Cennette, Allahü teâlânın görüleceğine inanmamak, Eshab-ı kirama veya fâsık Müslümanlara bile lanet etmek. Namaza başlarken yalnız dil ile niyet etmek bid’attir. Kalb ile niyet şarttır. 

MEZAR TAŞINA RESİM YAPMAK! 

Kur’anı, zikirleri, tekbirleri müzikle veya ney çalarak okumak bid’attir, tasavvuf müziği de bid’attir. Ücretle Kur’an okumak bid’attir. Vaazdan sonra toplanarak yüksek sesle dua yapmak, Mübarek gecelerde, camilerde fazla ışık yakmak bid’attir. Cenaze olduğunu bildirmek için, minarelerde salât okumak, mezar taşlarına resim koymak, Fatiha ve methiye yazmak bid’attir. Türbe veya camilerde tavaf eder gibi dönmek bid’attir...
.

İbrâhim bin Şeybân

İbrâhim bin Şeybân hazretleri, evliyânın büyüklerinden olup, İran’ın Kazvin şehrindendir. 337 (m. 949)’de vefât etti. Medîne-i Münevvereye uğrayıp, Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) kabr-i şerîfini ziyâret ederek, “Esselâmü aleyke yâ Resûlallah” diye selâm verir, kabr-i şerîften “Ve aleyküm selâm ey İbn-i Şeybân” sesini duyardı. Kendisi anlattı: 

“Nefsime muhalefet etmek için, doyasıya çorba içmeyeceğime söz vermiştim. Şam’da bulunuyordum. Bir gün, bir tabak çorba getirdiler. Çorbayı içtim ve çarşıya çıktım. Bir dükkânın önünde içki küpleri gördüm. Dükkân sahibi, ‘Bu içki küplerine niçin bakıyorsunuz?’ deyince, ona nasîhat vermeye karar verdim. Önce küplerden içkiyi yere boşaltmaya başladım. Beni, devletin bu işle vazîfeli memuru sandığı için bir şey diyemedi. Nasîhat vermeye başlayınca beni tanıdı. Elindeki değnekle vurmaya başladı. O sırada, oradan geçmekte olan Abdullah Magribî hazretleri aramıza girip, o kimseyi teskin etti. Bana dönerek ‘Niçin sana vurdu?’ diye sordu. Ben de, ‘Doyasıya yediğim bir mercimek çorbasına karşılık, yirmi kadar sopa vurdu’ deyince, ‘Geçmiş olsun, yine ucuz kurtuldun’ dedi.” 

Yine buyurdu ki: 

“Allahü teâlâ, Müslümanlara âhirette vereceklerine karşılık olmak üzere, dünyâda iki şeyi ihsân etmiştir. Bunlardan birincisi; Cennete bedel olması için câmilerde bulunmak. İkincisi; Allahü teâlânın dîdârına karşılık, mü’minlerin yüzlerine muhabbetle bakmak.” 

Oğluna nasîhatinde, “Helal yemek ye, fakîrlere ve gariplere, hizmet etme imkânı bulduğun herkese hizmette fark gözetme. Bu husûsta herkesi kendinden üstün bil.” 

“Allahü teâlâ, insanlara ihlâsı anlatıp, kendisi tatbik etmeyen kimsenin perdesini, herkesin arasında yırtar ve onun içyüzünü meydana çıkarır.” 

“Sefîl (aşağılık) kimse, Allahtan korkmayan ve O’na âsî olandır. Yine en sefil kimse, her şeyi bedel ile, karşılık ile veren, verdiği her şeyden menfaat bekleyen ve verdiğini başa kakan kimsedir.” 

BÜYÜKLERE KARŞI EDEP!.. 

“Büyüklere karşı edebi, saygıyı terk eden kimse, kendisini insanlar arasında rezil edecek iddialara kapılır.” 

“Evliyâlık yolunda bulunan bir kimsenin gerilemesine, hattâ helakine sebeb olan şey, dünyâ ehlinin hâline meyletmesidir.” 

Babasından rivâyetle buyurdu ki: “Zâhirî edebler için, ilim öğren. Bâtınî edebler için de, vera ve takvâ (haram ve şüphelilerden sakınmak) ile amel eyle. Seni Allahü teâlâdan uzaklaştıran her şeyden uzak dur.” 

İbn-i Nüceym

Zeynelâbidîn ibn-i Nüceym-i Mısrî hazretleri [926] senesinde dünyaya geldi ve 970 [m. 1562] senesinde Mısır’da vefât etti. Hanefî fıkh âlimidir. (Eşbâh), (Zeyniyye), (Kebâir) kitâpları ve üsûl-i fıkıhtan (Menâr) şerhi meşhûrdur. (Kenz) kitâbını şerhederek (Bahr-ür-râık) adını vermiştir. İbn-i Nüceym hazretleri Eşbah isimli fıkıh kitabında buyuruyor ki: 

Allahü teâlâ, adâlet yapmak emrettiği gibi, ihsân etmeyi de emrediyor. A’râf sûresi, ellibeşinci âyetinde meâlen, (İhsân edenlere, elbette rahmetim çok yakındır) buyuruldu. Yalnız adâlet yapanlar, dinde sermâyelerini kurtarmış olur. Amma kâr, ihsân edenleredir. Aklı olan, âhiret kârını hiç kaçırır mı? İhsân, emredilmeyen iyiliği yapmaktır. Îsâr, muhtaç olduğu bir şeyi almayıp, muhtaç olan din kardeşine bırakmaktır. İnsana lâzım olan şeylerde îsâr yapılır. 

Müşterî, fazla ihtiyâcı olduğu için, çok para vermeye râzı olsa bile, çok kâr istememelidir. Sırrî Sekâtî’nin “kuddise sirruh” dükkânı vardı. Yüzde beşten ziyâde kâr istemezdi. Bir kerre, altmış altınlık bâdem içi almıştı. Bâdem fiyâtı ansızın yükseldi. Dellâl, bâdem satmak için geldi. Altmışüç altına sat dedi. Dellâl, bugün, bu kadar bâdemi, doksan altına alıyorlar deyince, ben yüzde beşten fazla kâr almamaya karâr verdim. Karârımı değiştirmem buyurdu. Dellâl da, ben de senin malını aşağı fiyâtla satamam dedi ve satmadı. O da, yüksek fiyâtla satmaya râzı olmadı. Bâdemler satılamadı. İşte ihsân böyle olur... Muhammed bin Münkedir, din büyüklerindendi. Mağazası vardı. Çeşitli kumaş satıyordu. Kimisinin zirâı [günümüzde bir zirâ’ 0,48 metredir] beş altın, kimisinin, on altın idi. Bir gün, kendisi yok iken, çırağı, bir köylüye, beş altınlık kumaşı, on altına sattı. Kendi gelip, haber alınca, akşama kadar köylüyü arattırdı. Köylüyü görünce, bu kumaş beş altından ziyâde etmez dedi. Köylü, ben bunu, seve seve aldım deyince, ben kendime uygun görmediğimi din kardeşime de uygun görmem. Yâ satıştan vazgeç, yâhut beş altını geri al, yâhut da gel, on altınlık kumaştan vereyim buyurdu. Köylü beş altını geri aldı. 

“BU MERT KİMDİR?” 

Sonra, birisine, bu mert kimdir diye sordu. Muhammed bin Münkedir dediler. Bu ismi duyunca “Sübhânallah! Bu, öyle kimsedir ki, çölde susuz kalınca yağmur duâsına çıkıp, onun adını söylediğimiz zamân rahmet yağıyor” dedi. 

Büyüklerimiz az kârla, çok iş yapar, bunu dahâ bereketli bulurlardı...
.”

İbn-i Melek

İbn-i Melek (Abdüllatif Efendi) hazretleri, İzmir’in Tire kazasında medfun bulunan büyük İslam âlimidir. (Menar Şerhi) kitabı meşhurdur. Timur Han Anadolu’yu işgal ettiğinde Tire’ye de gelmişti. Bu sırada yanında bulunan Seyyid Şerif Cürcânî hazretleri, İbn-i Melek ile görüşmüş ve onun ilimdeki yüksekliğine hayran kaldığını söylemişti. 

İbn-i Melek hazretlerinin asıl adı Abdüllatif Efendi idi. İbn-i Melek olarak çağırılmasının rivayeti şu şekilde anlatılmaktadır: 

Babası Abdülaziz Efendi Hacca giderken, eşini hamile olarak bırakmış ve hanımına; “Karnındaki çocuğu Allah’a emanet edip gidiyorum” demiş. Döndüğünde hanımının bir gün önce öldüğünü ve çocuğunun da anasının karnında defnedildiğini öğrenmiş. Bunun üzerine; “Ben evladımı Allah’a emanet ettim. Onu Allahü teala korumuştur” diyerek hanımının mezarını açtırmış ve bebeği, sağ elinin küçük parmağını emer halde görmüşlerdir. Çıkarıp babasına vermişler. Babası hemen şükür secdesine kapanınca kulağına bir ses gelmiş: “Sen, çocuğunu bize emanet ettin, biz de koruduk. Eğer hanımını da bize emanet etseydin, onu da sağ salim bulurdun...” 

Bundan ötürü, Meleklerin kendisini koruduğuna inandıklarından, “Melekoğlu” manasına gelen “İbn-i Melek” adını vermişlerdir... 

İbn-i Melek hazretleri, Menâr şerhinde diyor ki: 

Kıyas; bir şeyi başka şeye benzetmek demektir. Fıkıhta, nasstan anlaşılmayan bir şeyin hükmünü, bu şeye benzeyen başka şeyin hükmünden anlamak demektir... 

İctihad; âyet-i kerimelerden ve hadis-i şeriflerden, manaları açıkça anlaşılmayanları, açıkça bildirilen diğer hükümlere kıyas ederek, benzeterek, bunlardan çıkarılan yeni hükümlere ictihad denir. Kıyas, yani ictihad yapabilecek derin âlimlere “Müctehid” denir. Bu benzetme işine “İctihad” denir. Bir müctehidin ictihad ederek elde ettiği bilgilerin hepsine, o müctehidin “Mezheb”i denir. 

İctihad, gücü, kuvveti yettiği kadar, zahmet çekerek, uğraşarak çalışmak demektir. İctihadda yanılmak da güna değildir... 

İCTİHAD ETMEK... 

Nahl suresinin, (Bizden indirileni insanlara açıklaman için) mealindeki 44. âyet-i kerimesi ile Nisa suresinin, (Allah’ın kitabına ve Resulün hadislerine müracaat edin) mealindeki 59. âyet-i kerimesi ictihad etmeyi bildiriyor. Allahü teâlâ, müctehidin hükmünü kabul ediyor. Bir müctehide, kesin olarak hata etti diyen, hüküm olarak onu kabul eden Allah’a hata isnat etmiş gibi olur... 

Kemâleddîn ibni Hümâm

Kemâleddîn ibni Hümâm hazretleri, Hanefî fıkıh âlimlerindendir. Aslen Sivaslıdır. 790 [m. 1388] senesinde doğdu, 861 [m. 1456]’de Kahire’de vefât etti. (Hidâye) şerhi olan (Feth-ul kadîr) kitâbı ve (Tahrîr) kitâbı çok kıymetlidir. Feth-ul kadîr kitâbında buyuruyor ki: 

Ayakta duramayan veya zarar gören, başı dönen kimse, farzları da, secde ettiği yerde oturarak kılar. Rüku için eğilir. Secde için, başını yere koyar. Duvara, değneğe, insana dayanarak, biraz ayakta durabilenin, ayakta tekbir alması ve o kadarcık ayakta okuması farzdır. Secde için yere eğilemeyen hasta, 25 cm’den yüksek olmayan, sert bir şey üzerine secde eder. Alnında yara olan, yalnız burnu ile, burnunda yara olan da, yalnız alnı ile secde eder. Alnında ve burnunda birlikte özür olup başını yere veya böyle sert bir şey üzerine koyamayan, ayakta durabilse bile, yere oturarak ima ile kılar. Yani rüku için biraz eğilir. Secde için, rükudan daha çok eğilir. Secde için, kendisi veya başkası, yerden bir şey kaldırıp, yüzünü bunun üstüne koyması tahrimen mekruhtur... 

Bir uzvundaki dertten dolayı uygun oturamayan kimse, istediği gibi oturur. Oturabilmek için, ayaklarını kıbleye karşı uzatabilir. Bir yerini yastığa veya başka şeye dayar. Yahut, bir kimse tutarak düşmesine mani olur. Yüksek bir şeyin üstüne oturup ima ile kılması caiz değildir. 

Bir şeye dayanarak veya bir kimsenin tutması ile de, yerde oturamayan hasta, sırtüstü yatarak kılar. Ayaklarını kıbleye uzatır. Başı altına yastık koyar. Yüzü kıbleye karşı olur. Veya kıbleye karşı sağ veya sol yanı üzerine yatar. Rüku ve secdeleri, başı ile ima eder. Böyle de ima edemeyen aklı başında bir hasta, bir günden çok namazını kılamazsa, hiçbirini kaza etmez. Semavi bir sebep ile, yani elinde olmayarak, mesela hastalık ile veya baygın yahut secde, rekat sayılarını unutacak kadar dalgın olarak, beşten fazla namazını kılamayan da böyledir. Alkollü içkiler veya ilaç alarak böyle baygın, dalgın olanın, kılamadığı namazlarının adedi birkaç günlük olsa da, hepsini kaza etmesi lazımdır. 

AYAKLARINI SARKITMAK... 

Hastanın yatakta veya sandalyede, ayaklarını sarkıtarak oturup, ima ile kılması caiz değildir. Hasta, yerde veya uzunluğu kıble istikametinde olan bir çekyat üstünde, kıbleye karşı oturarak kılar. Yere oturunca kalkamazsa, sandalye, koltuk veya yatak üzerine oturur, ayaklarını bir sehpanın üstüne koyarak ima ile kılar. 

Kemâleddîn ibni Hümâm

Kemâleddîn ibni Hümâm hazretleri, Hanefî fıkıh âlimlerindendir. Aslen Sivaslıdır. 790 [m. 1388] senesinde doğdu, 861 [m. 1456]’de Kahire’de vefât etti. (Hidâye) şerhi olan (Feth-ul kadîr) kitâbı ve (Tahrîr) kitâbı çok kıymetlidir. Feth-ul kadîr kitâbında buyuruyor ki: 

Ayakta duramayan veya zarar gören, başı dönen kimse, farzları da, secde ettiği yerde oturarak kılar. Rüku için eğilir. Secde için, başını yere koyar. Duvara, değneğe, insana dayanarak, biraz ayakta durabilenin, ayakta tekbir alması ve o kadarcık ayakta okuması farzdır. Secde için yere eğilemeyen hasta, 25 cm’den yüksek olmayan, sert bir şey üzerine secde eder. Alnında yara olan, yalnız burnu ile, burnunda yara olan da, yalnız alnı ile secde eder. Alnında ve burnunda birlikte özür olup başını yere veya böyle sert bir şey üzerine koyamayan, ayakta durabilse bile, yere oturarak ima ile kılar. Yani rüku için biraz eğilir. Secde için, rükudan daha çok eğilir. Secde için, kendisi veya başkası, yerden bir şey kaldırıp, yüzünü bunun üstüne koyması tahrimen mekruhtur... 

Bir uzvundaki dertten dolayı uygun oturamayan kimse, istediği gibi oturur. Oturabilmek için, ayaklarını kıbleye karşı uzatabilir. Bir yerini yastığa veya başka şeye dayar. Yahut, bir kimse tutarak düşmesine mani olur. Yüksek bir şeyin üstüne oturup ima ile kılması caiz değildir. 

Bir şeye dayanarak veya bir kimsenin tutması ile de, yerde oturamayan hasta, sırtüstü yatarak kılar. Ayaklarını kıbleye uzatır. Başı altına yastık koyar. Yüzü kıbleye karşı olur. Veya kıbleye karşı sağ veya sol yanı üzerine yatar. Rüku ve secdeleri, başı ile ima eder. Böyle de ima edemeyen aklı başında bir hasta, bir günden çok namazını kılamazsa, hiçbirini kaza etmez. Semavi bir sebep ile, yani elinde olmayarak, mesela hastalık ile veya baygın yahut secde, rekat sayılarını unutacak kadar dalgın olarak, beşten fazla namazını kılamayan da böyledir. Alkollü içkiler veya ilaç alarak böyle baygın, dalgın olanın, kılamadığı namazlarının adedi birkaç günlük olsa da, hepsini kaza etmesi lazımdır. 

AYAKLARINI SARKITMAK... 

Hastanın yatakta veya sandalyede, ayaklarını sarkıtarak oturup, ima ile kılması caiz değildir. Hasta, yerde veya uzunluğu kıble istikametinde olan bir çekyat üstünde, kıbleye karşı oturarak kılar. Yere oturunca kalkamazsa, sandalye, koltuk veya yatak üzerine oturur, ayaklarını bir sehpanın üstüne koyarak ima ile kılar. 

.

İbni Hacer-i Mekkî

İbni Hacer-i Mekkî hazretleri, Mekke-i Mükerreme’nin büyük âlimi ve Şâfiî fukahâsından idi. 899 [m. 1494]’da tevellüd, 974 [m. 1566] senesinde Mekke’de vefât etti. (Zevâcir) kitabında diyor ki: 

Bakâra sûresi yüzseksensekizinci âyetinde meâlen, (Ey müminler! Birbirinizin mallarını bâtıl yoldan yemeyiniz!) buyuruldu. Bâtıl yol, fâiz, kumar, gasp, sirkat, hîle, hıyânet, yalancı şâhitlik, yalan yemin ederek aldatmaktır. Hadis-i şeriflerde, (Helâl yiyen, farzları yapıp, haramlardan sakınan ve insanlara zarar vermeyen bir Müslüman Cennete gidecektir) ve (Haram ile beslenen beden, ateşte yanar) ve (Şerrinden, zararından emîn olunmayan kimsenin, dîni, namazları, zekâtları, kendisine fayda vermez) ve (Üzerindeki elbisesi haramdan gelmiş olan adamın namazları kabûl olmaz) buyuruldu. 
Yine bir hadis-i şerifte, (Hîleli mal satan, bizden değildir. Gideceği yer Cehennemdir) buyuruldu. Bir hadis-i şerifte de, (Çok namaz kılan, oruç tutan, sadaka veren, fakat dili ile komşularını incitenin gideceği yer Cehennemdir) buyuruldu. Kâfir olan komşuyu da incitmemek, ona da iyilik yapmak, ihsân etmek lâzımdır. 
Hadis-i şeriflerde, (Sulh zamanında bir kâfiri haksız öldüren, Cennete girmeyecektir) ve (İki Müslüman, dünya çıkarları için döğüşünce, ölen de öldüren de Cehenneme gidecektir) ve (İnsanlara zulmeden, Kıyâmette bunun azâbını çekecektir) buyuruldu. Gayri müslimlere zulüm yapmak da böyledir. 
Yine hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Üç kimsenin duâsı muhakkak kabûl olur: Mazlumun, misafirin ve ana babanın) ve (Kâfir olsa da, mazlumun bedduâsı reddedilmez) ve (Kâfir olan arkadaşını öldüren de bizden değildir) ve (Günahlar içinde, azâbı en çabuk verilecek olanı, hükümetine isyân etmektir.) 
Zevâcir’in doksanbirinci sayfada diyor ki: (Buhârî’deki hadis-i kudsîde, [Allahü teâlâ buyurdu ki: Evliyâmdan birine düşmanlık eden benimle harp etmiş olur. Kulumu bana yaklaştıran şeyler arasında bana en sevgili olanları ona farz ettiğim şeylerdir. Kulum nâfile ibâdetleri yapmakla bana o kadar yaklaşır ki, onu çok severim ve her istediğini veririm] buyuruldu.) Doksanbeşinci sayfasındaki hadis-i şerifte, (Bir kimse bana salevât okursa, bana bildirilir. Ben de ona duâ ederim) buyuruldu. Bir hadis-i şerifte de, (Bir Müslüman bana selâm verince, ruhum bedenime gelir. Selâmına cevap veririm. Peygamberler mezarlarında diridirler) buyuruldu. 

Ebûbekr ibn-i Ebî Şeybe

Ebûbekr ibn-i Ebî Şeybe hazretleri, hadîs âlimidir. Musannef ve Müsned ismindeki kitapları meşhurdur. 235 (m.849) senesinde Kûfe’de vefat etmiştir. Kitabında yer alan hadis-i şeriflerden bazıları: 

Ebu Hureyre’den radıyallahü anh rivayet edilmiştir: “Resul-i Ekrem aleyhissalâtü vesselâm bana emretti: ‘Mescid-i şerifin suffesini mesken ittihaz eden yüzden ziyade fukara-yı muhacirîni davet et!’ Ben dahi onları topladım. Hepimizin önüne bir kâse yemek konuldu. Biz istediğimiz kadar yedik, kalktık. O kâse konulduğu vakit nasıl idiyse yine öyle dolu kaldı.” 
“Bir kadın, bir çocuğu Resul-i Ekremin yanına getirdi. O çocukta bir belâ vardı; konuşmuyordu, aptaldı. Resul-i Ekrem bir su ile mazmaza etti, elini yıkadı, o suyu kadına verdi, ‘Çocuğa içirsin’ buyurdu. Çocuk o suyu içtikten sonra, hastalığından ve belâsından bir şey kalmadı. Öyle bir akıl ve kemal sahibi oldu ki, ukalâ-yı nâsın (insanların akıllıları) fevkine çıktı.” 
“Sizden öncekilerden bir zat vardı. Karada Allahü teâlâya kırk sene ibâdet etti. Sonra: ‘Yâ Rabbi, denizde ibadet etmek istiyorum’ dedi. Bir topluluğa rastgeldi, gemilerine binmek istedi, onlar da onu bindirdiler. Gemileri Allahü teâlânın istediği kadar gitti. Sonra, suyun kenarındaki bir ağacın yanında durdu. O zat, dedi ki: ‘Beni bu ağacın üstüne bırakın!’ Onlar da onu bıraktılar ve gemilerine binerek oradan ayrıldılar. O zat orada ibadetine senelerce devam etti... Bu arada bir melek daima onunla beraber bulunurdu ve onun ibadetlerini göğe yükseltirdi. Bir defasında, onun yüksek derecelere kavuşmasına sebep olan zikirleri söyleyip Arş’ın yüksekliklerine çıkmak istedi. Fakat söyleyemedi. Anladı ki bu onun bir hatâsının neticesidir. Sonra o zatın yanına gitti. Kendisine şefaat etmesini istedi. O zat namaz kıldı, dua etti ve ruhunu o meleğin almasını istedi ki; ölüm meleğinden ona daha kolay olsun. 

“RUHUMU HEMEN AL!” 
Eceli geldiği zaman o melek ona geldi ve; ‘Daha evvel senin şefaatini benim hakkımda kabul ettiği gibi Rabbimden benim şefaatimi senin için kabul etmesini ve benim senin ruhunu almamı istedim... İstediğin zaman senin ruhunu alırım’ dedi. O zat da hemen secdeye kapandı ve; ‘Yâ Rabbi sana şükürler olsun, ruhumu hemen al’ dedi. Sonra gözünden bir damla yaş aktı ve son nefesini verdi...” 
Ebûbekr ibn-i Ebî Şeybe hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: “Allâhü teâlâdan faydalı ilim isteyiniz. Fayda vermeyen ilimden Allah’a sığınınız.” 

Ali bin Halef

Ali bin Halef hazretleri, Endülüs’te (İspanya’da) yaşamış olan Mâlikî âlimlerindendir. “İbn-i Battal” ismiyle meşhur olmuştur. 1057 [h.449] senesinde Belensiye’de (Valencia) vefât etti. (Buhârî)yi şerh etmiştir. Kitabında yer alan bazı Hadis-i şerifler:

(Kocanın hanımı üzerindeki hakkı, benim sizin üzerinizdeki hakkım gibidir. O halde kocasının hakkını gözetmeyen, Allahü teâlânın hakkını gözetmemiş olur.) 

Bir gün Hazret-i Fatıma, ağlayarak babasının huzuruna geldi. Resulullah efendimiz buyurdu ki: 

- Ya Fatıma, niçin ağlıyorsun? 

- Kasıtsız söylediğim bir sözden Ali bana kızdı. Özür diledim. Fakat onu üzdüğüm için ağlıyorum. 

- Kızım, bilmez misin, Allahü teâlânın rızası kocanın rızasına bağlıdır. Ne mutlu o kadına ki daima kocasının rızasını arar, kocası ondan razı olur. Kadınlar için en üstün ibadet, kocasına itaattir. Erkek, hanımından razı olunca, o kadın istediği kapıdan Cennete girmeye hak kazanır. Kocasını üzen kadın, onu razı edinceye kadar, Allahü teâlânın lanetinde olur.) 

(Dünya için, dünyada kalacağın kadar çalış! Ahiret için, orada sonsuz kalacağına göre çalış! Allahü teâlâya, muhtaç olduğun kadar itaat et! Cehenneme dayanabileceğin kadar günah işle!) 

(Şu altı şeyi yapanın Cennete girmesine kefilim: Doğru konuşan, verdiği sözü yerine getiren, emanete riayet eden, namusunu koruyan, gözlerini haramdan sakınan, ellerini kötülükten çeken.) 

(Gözün zinası [harama] bakmak, kulağın zinası [haram şeyleri]dinlemektir.) 

(İnsan, elindeki ihtiyacına yeterken, kendini azdıracak olan daha fazla mal ister. Aza kanaat etmez, çok ile de doymaz. Ey insanoğlu, vücudun afiyette ve günlük ihtiyacın mevcut olarak sabahlarsan, artık bu sana kâfi gelir.) 

(Ey insanlar, rızkınızı güzel yollardan arayın! Herkes takdir edilenden fazla rızka kavuşamaz. Takdir edilen rızka kavuşup onu yemedikçe de dünyadan göçmez. İstemese de rızkı kendine verilir.) 

BUNLARA RUHSAT YOKTUR! 

Ali bin Halef hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Dikkat ediniz, Resulullah sallallahü aleyhi ve sellem Efendimiz buyurdular ki: (Üç şeyin zıddını yapmaya kesinlikle ruhsat yoktur: Kâfir olsun, Müslüman olsun, ana babaya iyilik yapmak; ister Müslümana, ister kâfire karşı olsun, verilen sözde durmak; Emaneti, sahibi ister müslim olsun, ister gayr-i müslim; sahibine teslim etmek.) 

.

Muhammed Husrî

Muhammed Husrî hazretleri, Irak’ta yetişen büyük evliyadandır. Basra’da doğdu. Hanbeli idi. 371 [m. 981] senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Günah işleyince, hemen tevbe etmelidir. Gizli işlenen günahın tevbesi gizli olur. Açık işlenmiş günahın tevbesi açık olur. Tevbeyi geciktirmemelidir. (Kiramen kâtibîn) melekleri, günahı hemen yazmaz. Tevbe edilirse, hiç yazılmaz. Tevbe edilmezse yazarlar. Câfer bin Sinân buyurdu ki: (Günaha tevbe etmemek, bu günahı yapmaktan daha fenadır). Hemen tevbe etmeyen de, ölmeden önce tevbe etmelidir. Verâ ve takvâyı elden bırakmamalıdır. (Takvâ) açıkça yasak edilmiş olan şeyleri, (Verâ) şüpheli şeyleri yapmamaktır. Yasak edilenlerden sakınmak, emrolunanları yapmaktan daha faydalıdır. Büyüklerimiz buyurdu ki: (İyiler de, kötüler de, iyilik yapar. Fakat, yalnız sıddîklar, iyiler, günahtan sakınır.) Hadis-i şerifte, (Kıyâmet günü Allahü teâlânın huzuruna kavuşanlar, verâ ve zühd sahipleridir) buyuruldu... 

Kalbinin ürperdiği işi yapma! Nefsine uyma! Şüphe ettiğin işlerde kalbine danış! Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Nefse sükûnet ve kalbe ferahlık veren iş, iyi iştir. Nefsi azdıran, kalbe heyecan veren iş günahtır.) Yine hadis-i şerifte, (Helâl olan şeyler bellidir. Haramlar da bildirilmiştir. Şüpheli olanlardan kaçınız. Şüphesiz bildiklerinizi yapınız!) buyuruldu. Bu hadis-i şerif gösteriyor ki, şüphe edilen ve kalbi sıkan şeyi yapmamalı. Şüphe edilmeyeni yapmak câiz olur. Bir hadis-i şerifte, (Allahü teâlânın, Kur’an-ı kerimde helâl ettiği şeyler helâldir. Kur’an-ı kerimde bildirmediği şeyleri affeder) buyuruldu. Şüpheli bir şeyle karşılaşınca, eli kalb üzerine koymalı. Kalb çarpması artmazsa, o şeyi yapmalı. Eğer, fazla çarparsa yapmamalıdır. Hadis-i şerifte buyuruldu ki: (Elini göğsüne koy! Helâl şeyde kalb sâkin olur. Haram şeyde çarpıntı olur. Şüpheye düşersen yapma! Din adamları fetvâ verseler de yapma!). Îmanı olan, büyük günaha düşmemek için, küçük günahtan kaçar. 

İSTİĞFÂR EYLE!.. 

Bütün ibâdetlerini, iyiliklerini kusurlu bilmelidir. Allahü teâlânın emirlerini tam yapamadığını düşünmelidir. Ebû Muhammed Abdüllah bin Menâzil buyurdu ki: “Allahü teâlâ çeşitli ibâdetleri bildirdi. Sabrı, sıdkı, namazı, orucu ve seher vakitleri istiğfâr etmeyi buyurdu. İstiğfârı en sonra söyledi. Böylece kula, bütün ibâdetlerini, iyiliklerini kusurlu görüp, hepsine af ve magfiret dilemesi lâzım oldu.” 
.

Hüsâmeddîn-i Râzî

Hüsâmeddîn-i Râzî hazretleri, Hanefî fıkıh âlimidir. Adı, Alî bin Ahmed’dir. 598 [m. 1203] senesinde Şâm’da vefât etti. Kitabında buyuruyor ki: 

Cenâze namâzı ve gasli ve techîzi, tekfîni, defni, farz-ı kifâyedir. Bir kısım Müslümanlar bu farzı ifa ederlerse, diğerlerinden sakıt olur. Techîz, tekfîn ve namâzı çabuk yapmak mendûbdur. Fakat, cenâze namâzını çabuk kılmak için, sünnetin terk edileceğini hiçbir âlim bildirmemiştir. Bunun için, cenâze namâzı kılınacağı zaman, câmilerde tesbîhleri terk etmemelidir. Cenâze namâzını acele kılmak vâcip olduğu için tesbîhleri terk ediyoruz diyenler yanılıyorlar. Cenâze namâzını acele kılmak vâcip değildir, müstehabdır. Cenâze namâzını, cemâat çok olsun diyerek bekletmek mekrûh olduğu hâlde, cemâat çok olmak için, cenâzeyi sâatlerce bekletip, sonra acele etmek vâcib diyerek, Âyetel kürsîyi ve namâz tesbîhlerini terk etmek pek yanlıştır. Bu yanlış âdeti ortadan kaldırarak, cenâze olunca da Âyetel kürsîyi ve tesbîhleri okuyan müezzin efendilere müjdeler olsun... 

Kırkıncı gün burnu düşmesi, elliüç üncü gecesi çürümeye başlaması ve bu gecelerde mevlid okutmalı gibi sözler doğru değildir. Ölülere Kur’ân-ı kerîm okumak, sadaka vermek, duâ etmek gibi yardımları yapmak için, elliüçüncü gecesini beklememeli, birinci günü yaparak, imdâdına bir ân önce yetişmelidir. Bu yardımları, yedinci, kırkıncı, elliüçüncü gecelere bırakmak, boğulmak üzere olan birine, biraz bekle yardıma birkaç gün sonra geleceğim, demeye benzer. 

Meyyiti câmi içine koyup namâzını kılmak Hanefî ve Mâlikî mezheblerinde harâmdır. Cenâze dışarıda, cemâatin bir kısmı câmide olursa, mekrûh olmaz diyenler varsa da, böyle de kılmak harâm olur. Cemâat de dışarıda kılmalıdır. Çünkü, câmiler beş vakit namâz kılmak için ve buna bağlı olan sünnet ve nâfile [ve kazâ] namâzları kılmak için ve okumak, vaaz, ders için yapılmıştır. Yağmur, fırtına ve hastalık gibi özürlerle, cenâze namâzı câmide kılınabilir. Fakat, cenâze câmiye sokulamaz... 

“HASTALIĞIN NEDİR?” 

Anasız ve babasız esîr alınan çocuk veyâ anası, babası ile alınıp da ana, babasından biri İslâma gelen veya akıllı, yani yedi yaşında olarak kendi îmâna gelen çocuk ölünce, namâzı kılınır. Bir kâfirin îmâna gelmesi için, Kelime-i şehâdeti tâm söylemesi ve îmânın altı şartını [ya’nî Âmentü...yü] işitince inanması lâzımdır... 

Hüsâmeddîn-i Râzî hazretleri, ömrünün sonlarında hastalanmıştı. Bir doktor geldi ve; “Hastalığın nedir?” dedi. “Vücûd gidince, hastalık da gider” buyurdu. 

Seyyid Hasan Hulusi

Sûfizade Seyyid Hasan Hulusi, Samsun’un Çarşamba kazası müftüsü idi. Türkçe (Mecma’ul-âdâb) kitâbı meşhûrdur. Bu eserde; Müslümanların uyması gereken adabı muaşeret (görgü ve nezaket) kuralları ve ibadetlerin adabları yer almaktadır. Bu eserde buyuruluyor ki: 

Konuşurken kendine zarar verecek sözleri söylemekten kaçınmak lazımdır. Mesela: “Şu sözde yalanım yoktur. Eğer yalan söylersem gözlerim kör olsun, yahud buradan sağ-salim kalkmayayım” gibi sözlerden kaçınmalıdır. Çünkü; “Bela dilden gelir” buyurulmuştur. Derler ki: Hazreti Yakub çocuklarına “Onu bir kurdun yemesinden korkarım” dediği için, sözü reddedilmeyip Yusuf aleyhisselam hakkındaki olay meydana gelmiştir. 

Bir hadis-i şerife göre dişi ağrıyanlar, parmaklarını ağrıyan dişlerinin üzerine koyarak bu âyet-i kerîmeyi okumalıdır: “Hüvellezî enşeeküm ve ceale leküm-üs-sem’a vel-ebsara vel-ef’ideh kalîlen mâ teşkürûn.” (Mülk suresi 23) 

Hazreti İsa, yolda bir domuz gördü ve ona; “Selametle git” buyurdular. Havariyyun, kendilerinden domuza bu şekilde iltifat etmelerinin sebebini sorduklarında: 

-Dilim, kötü sözlere alışmasın diye söyledim, buyurdu. 

Pirinçli yemekler yenildiğinde, Fahri âlem sallallahü aleyhi ve sellem efendimize salevat-ı şerîfe getirmelidir. Zira, pirinç ve gül, nur-u Muhammedi’den halk olunmuşlardır. 

Elbise, besmeleyle sağ taraftan başlanarak giyilir. Çıkarırken de soldan başlanır. Elbise giyince Cenab-ı Hakka şükretmelidir. Elbise ne zaman çıkarılırsa, besmele ile dürülmelidir. Dürülmeyen elbiseyi şeytan giyer ve o elbise çabuk eskir, fenalığa sebep olur. Bir kimse elbisesini çıkarırken, elbisesi ona lisan-ı hâl ile: Sen beni gece süsle, ben de seni gündüz süsleyeyim, der. Elbisenin gece süsü, onu dürmektir. 

BİR LOKMA DEYİP GEÇME!.. 

Ekmeğe tazim etmelidir. Zira, bir lokmanın 360 hizmetkârı vardır ki, birincisinin Mikail aleyhisselam ve sonuncusunun da ekmeği pişiren kimse olduğu rivayet olunmuştur. 

Sofra üzerine dökülen ekmek kırıntılarını toplayıp yemelidir. Nitekim hadisi şerifte: Bir kimse, sofra üzerine dökülen ekmek kırıntılarını yerse, geçimi genişler ve evladına da âfiyet ihsan olunur, buyurulmuştur... 

Sûfizade Seyyid Hasan Hulusi, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“Kendinden yaşlı Müslümanları görünce: Bu kimse, benden üstündür. Cenabı Hakka benden fazla ibadet etmiştir, demeli ve daha genç olanları görünce de: Bu kimse de benden üstündür. Cenab-ı Hakka daha az isyan etmiştir, demek suretiyle nefsini daima başkalarından noksan tutmalıdır.” 

İbrâhîm Halebî

İbrâhîm Halebî hazretleri, Osmanlı devletinde yetişmiş meşhur fıkıh âlimidir. [866]’da Haleb’de tevellüd ve 956 [m. 1549] da vefât etti. (Halebî) kitâbı meşhûrdur. “Halebî-yi kebîr” kitabından seçmeler: 

“Bir kimsenin özürsüz, sağlam iken kılmadığı namazları, hasta ve özürlü iken kaza etmesi caizdir.” 

“Dişler arasında yemek artığı kalıp, altı yıkanamazsa, gusül caiz olur. Çünkü, su akıcı olup, bu artıkların altına sızar. Fakat bu artıklar, çiğnenerek katılaşmış ise, gusül abdesti caiz olmaz. Doğrusu da budur. Çünkü, su, bunun altına sızmaz. Bunda zarûret ve haraç da yoktur.” 

“Secdeye yatarken, kamîs, yanî entari ve pantolon paçalarını yukarı çekmek mekrûhtur ve bunları yukarı çekip, kıvırıp da namaza durmak da mekrûhdur.” 

“Rükû’da sünnetlerden birisi de, topuk kemiklerini birbirine bitiştirmektir.” 

“Ayakkabılarını arkada bırakarak namaz kılmak mekrûhtur.” 

“Mahalle mescidinde, cemâat az olsa dahi, namazı burada kılmak, cemâati çok olan büyük câmide kılmaktan efdâldir. Mahalle câmiindeki cemâati kaçıranın, başka câmideki cemâate gitmesi efdâldir. Başka câmi cemâatine yetişemezse, yalnız kılmak için, mahalle mescidini tercih etmek efdâldir. Mahalle mescidinde İmâm, müezzin bulunmazsa, cemâatten biri bu vazîfeyi yapar. Başka câmiye gitmezler. Mahalle mescidinin İmâmı, yatsı namazını, beyazlığın kaybolmasını beklemeyip, daha erken, güneşin battığı yerde kırmızılık kaybolunca kılarsa, bununla birlikte erken kılmayıp, beyazlığın da kaybolmasını bekleyip, yalnız kılmak efdâldir. Mahallenin imâmı fısk ile meşhûr ise, yani büyük günah işliyorsa, başka mescidin cemâatine gitmelidir. Çünkü, mekrûhtan sakınmak, sünnet işlemekten daha önce gelir.” 

“Elhân ederek, mûsikî perdelerine uyarak tegannî eden İmâm arkasında kılınan namazı iade etmek (yeniden kılmak) lâzımdır.” 

“KADIN AVRETTİR” 

“Hür kadının avuç içinden ve yüzünden ve ayaklarından başka bütün vücûdu avrettir. Çünkü, Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem); (Kadın avrettir. Açık olarak çıkarsa, şeytan gözlerini çok açarak ona bakar) buyurdu. Ayaklarına avret diyenler de oldu. Allahü teâlâ, Nûr sûresinde meâlen; (Müslüman kadınlar, zînetlerini göstermesinler! İş yaparken zarurî açılanlar günah olmaz. Baş örtülerini yakalarına kadar örtsünler. [Böylece, saçları, kulakları ve göğüsleri iyi örtülsün]) buyurdu...“ 

Abdullah bin Amr bin As

Abdullah bin Amr bin As (radıyallahü anh) Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden Amr bin Âs’ın (radıyallahü anh) oğludur. Babasından önce imân etmekle şereflendi. Bedir ve Uhud harbinden başka bütün harplerde Peygamberimizin (sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem) yanında bulunmuştur. İlk iki harbe, yaşının küçük olması sebebiyle katılamadı. Eshâb-ı kirâmdan en çok hadîs-i şerîf rivâyet edenlerdendir. Abdullah bin Amr hazretlerinin rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerin bazıları şunlardır: 

“İlmin azalması, âlimlerin azalması ile olur. Cahil din adamları, kendi görüşleri ile fetva vererek fitne çıkarırlar. İnsanları doğru yoldan saptırırlar.” 

“Dünyada adaleti gözetenler, kıyâmette, böyle davranmalarının mükafatı olarak inciden minber üzerinde otururlar.” 

“İnsanlara merhamet edene, Allahü teâlâ merhamet eder.” 

“Cebrâil bana komşu haklarından o kadar çok bahsetti ki, komşunun komşuya mirasçı olacağını zannettim.” 

“Kalbinde kibrin zerresi bulunan, Cennete giremez.” 

Resûlullah’a (sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem) “Amellerin en efdali hangisidir” diye soruldu. Buyurdu ki: “Fakirlere yemek yedirmek, tanıdığına ve tanımadığına selâm vermektir.” 

“Namazı şartlarına uygun olarak kılanlara, o namaz kıyâmet günü delil ve kurtuluş olur. O’na devam etmeyenler kıyâmet günü perişan olurlar.” 

“Cehennemden uzaklaşıp, Cennet’e girmek isteyen son nefeste kelime-i şehâdet söylesin ve kendisine yapılmasını arzu ettiği şeyleri başkasına yapsın.” 

“Sadakanın en faziletlisi, iki dargın kimsenin arasını bulmaktır.” 

“Dört sıfata sahip olduktan sonra dünyâdan başka bir şey kazanamadığına ehemmiyet verme! Bunlar, emaneti muhafaza etmek, sözün doğrusunu söylemek, güzel huylu olmak, afif olmak.” 

“Yiyiniz, içiniz, sadaka veriniz, israfsız ve tekebbürsüz (kibirsiz) giyininiz. Cenâb-ı Hak ni’metlerinin kul üzerinde görülmesini ister.” 

“Küçüğümüze acımayan, büyüğümüze hürmet etmeyen bizden değildir.” 

Abdullah bin Amr bin As, 100 yaşında iken 65 (m. 684) yılında Şam’da vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce kendisine, “Ölünce mü’minlerin ruhları nerededir?” diye sorulduğunda buyurdu ki: 

“Arşın gölgesinde, beyaz kuşların kursağında asılıdır. Kâfirlerin ruhları da yedi kat yerin dibindedir.” 

Ali Echürî

Ali Echürî hazretleri, Mısır’daki Mâlikî âlimlerinin büyüklerindendir. [967]’de tevellüd, 1066 [m. 1656] senesinde vefât etti. Bir eserinde buyuruyor ki: 

Müslümanın namaz kılarken açması veya her zaman başkasına göstermesi ve başkasının da bakması haram olan yerlerine Avret yeri denir. Namaz dışında da, avret yerini, kendinden ve başkasından örtmek farzdır. 

Kadınların, namaz dışında, yalnız iken, diz ve göbek arasını örtmesi farz olup, sırtını ve karnını örtmesi vacib, başka yerlerini örtmesi edeptir... 

Kadınların birbirlerine avret yeri, erkeğin erkeğe avret yeri gibidir. Müslüman kadının, gayrimüslim ve fâsık kadınların ve dinsiz amca ve dayının yanında örtünmesi üç mezhepte farzdır, Hanbeli’de caizdir. 

Müslüman kadınların birbirine olan avret yeri ile gayri müslim kadınlara karşı olan avret yeri farklıdır. Müslüman kadınların birbirlerine avret yeri, erkeğin erkeğe avret yeri gibidir. Yani diz ile göbek arasıdır. Gayri müslim kadın yabancı erkek gibidir. Müslüman kadının, yabancı erkek, kâfir, mürted veya fâsık kadın yanında da örtünmesi farzdır. Onların yanında saçlarını ve kollarını açmak zorunda kalınca, Hanbeli mezhebini taklit etmesi gerekir. Hanbeli mezhebinde, kâfir kadınlarının karşısında örtünmek gerekmez. Sadece diz ile göbek arasını kapatmaları yeter. 

Maliki ve Hanbeli’de erkeğin avret yeri yalnız seveteyndir. Hanefi ve Şafii’de ise göbek ile diz arasıdır. Hanefi’de diz; Şafii’de ise göbek avrettir. Hanbeli’nin farklı yönü şöyledir: Erkeğin erkeğe avret yeri, diz ile göbek arası değil, sadece seveteyn, yani sadece iki avret mahallidir. Kadının kadına avret yeri diğer mezhepler gibi, diz ile göbek arasıdır. Ancak diğer mezheplerden farklı olarak, kâfir kadınlarına da, göbek ile diz arası hariç, diğer yerlerini göstermesi caizdir. Diğer üç mezhepte caiz değildir. 

HÜRMET-İ MÜSÂHERE 

Hürmet-i müsahere, ana baba ile olduğu gibi yabancı insanlarla da olur. Mesela yabancı bir kadına şehvetle dokunmak, yanlışlıkla bile olsa, hürmet-i müsahereye sebep olur. Yani o kadının anası ile ve kızları ile o erkeğin evlenmesi Hanefi ve Hanbeli’ye göre haramdır. Bir kız da, bir erkeğe şehvetle dokunsa, o erkeğin babası ve oğlu ile evlenmesi haram olur. Şafii ve Maliki’de hürmet-i müsahere yoktur.

Ali Echürî hazretleri, vefâtına yakın buyurdu ki: “Evliyânın sözü yerini bulur.”

Ebül-Bekâ

Ebül-Bekâ, Şeyhülislâm idi. 1387 (h.789)’de doğdu, 1450 (h. 854) senesinde vefât etti. Çok kitap yazdı. “Menâkıb-ül-İmâm-il-a’zam” kitabında buyuruyor ki: 

İmâm-ı Azam, kırk sene yatsı namazının abdesti ile sabah namazını kıldı. Elli beş defa hac yaptı. Son haccında Kâbe-i muazzama içine girip burada iki rekat namaz kıldı. Namazda bütün Kur’ân-ı kerîmi okudu. Sonra ağlayarak, “Yâ Rabbi! Sana lâyık ibâdet yapamadım. Fakat senin akıl ile anlaşılmayacağını iyi anladım. Hizmetimdeki kusurumu bu anlayışıma bağışla!” diyerek duâ etti. O anda bir ses işitildi ki; “Ey Ebû Hanîfe, sen beni iyi tanıdın ve bana güzel hizmet ettin! Seni ve kıyâmete kadar senin mezhebinde olup, yolunda gidenleri af ve mağfiret ettim” buyuruldu... 

Küfe şehrinin köylerini haydutlar basıp koyunları çalmışlardı. İmâm-ı Azam, bu çalınan koyunlar şehre getirilip satılır düşüncesiyle (koyunun yedi sene yaşadığını bildiği için), yedi sene koyun eti yemedi. Geceleri namaz kılar, ağlamasını ve inlemesini yakınları işitirdi... 

Komşusu bir genç vardı. Her gece içki içer, eve sarhoş gelir, bağırır çağırırdı. Bir gün zaptiyeler onu yakalayıp hapse attılar. Ertesi gün İmâm-ı Azam, “Komşumuzun sesi kulağımıza gelmez oldu” deyince bir talebesi onun hapse atıldığını söyledi. Bunun üzerine İmâm-ı Azam vâliye gitti. Vâli, onu görünce ayağa kalkıp hürmetle karşıladı. Buraya teşrîfinizin sebebi nedir? dedi. O da hâdiseyi anlatınca, vâli: “Böyle ehemmiyetsiz bir iş için zât-ı âliniz buraya kadar niçin zahmet ettiniz, bir haber gönderseydiniz kâfi idi” dedi ve o genci serbest bıraktı. İmâm-ı Azam o gence, “Bak biz seni unutmuyoruz” diyerek ona bir kese de akçe (para) verdi. Bunun üzerine o genç, yaptığı kötü işlerden tövbe edip, İmâm-ı Azam’ın derslerine devam etmeye başladı ve fıkıh ilminde âlim olarak yetişti... 

O KADAR DERİN İDİ Kİ!.. 

İmâm-ı Azamın Kur’ân-ı kerîme vukûfiyyeti (onu anlaması, bilmesi) o kadar derin idi ki, bir defasında bir iş için evinden çıkıp atına binmek üzere iken, bir kadın gelip suâl sordu. Bir an düşünüp kadına, “Kur’ân-ı kerîmi baştan sona kadar düşündüm. Senin suâlinin cevâbı Kur’ân-ı kerîmde açıkça yok. İstersen biraz bekle, ben hemen geleceğim senin suâlinin cevâbını veririm” dedi. Sonra gelip gerekli cevâbı verdi. 

Ebül-Bekâ hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: Hadis-i şerifte buyuruldu ki: “Her gün yirmi kere ölümü düşünen kimse, şehîdlerin derecesini bulur.” 

Abdülganî Meydânî

Abdülganî Meydânî hazretleri, İbni Âbidîn hazretlerinin talebesi olup, 1274 [m. 1857] senesinde vefât etmiştir. (El-lübâb fî Şerhil-kitab) ismindeki Kudûrî şerhi meşhûrdur. Bu eserde buyuruluyor ki: 

Mükellef olan, yanî âkıl ve bâliğ olan insanın namâz kılarken açması veyâ her zamân başkasına göstermesi ve başkasının bakması harâm olan yerlerine (Avret mahalli) denir. Erkeğin ve kadının avret mahallini örtmesi, hicretin üçüncü senesinde gelen, (Ahzâb) ve beşinci senesinde gelen (Nûr) sûrelerinde emr olundu. 

Hanefî ve Şâfi’î mezheblerinde erkeklerin, namâz için avret mahalli, göbekten diz altına kadardır. Şâfi’îde göbek, hanefîde diz avrettir. Buraları açık olarak kılınan namâz sahîh olmaz. Namâz kılarken, vücûdun diğer kısımlarını, [kolları, başı] örtmek erkeklere sünnettir. Açık kılmaları mekrûhtur. Hür olan kadınların ellerinden ve yüzlerinden başka her yerleri, bilekleri, sarkan saçları ve ayaklarının altı, namâz için hanefîde avrettir. Ellerin üstü avret değildir diyen kıymetli kitaplar çoktur. Bunlara göre, kadınların bileklerine kadar ellerinin üstü açık kılmaları câiz olur. Fakat, kitâpların hepsine uymuş olmak için, kadınların elleri örtecek kadar uzun kollu namâzlık veyâ geniş baş örtüsü ile elleri örtülü olarak kılmaları, dahâ iyi olur. Kadınların ayakları namâzda avret değildir diyen de varsa da, bu âlimler de, namâzda örtmesi sünnet, açması mekrûhtur dedi. Erkeğin veyâ kadının avret uzuvlarından herhangi birinin dörtte biri, bir rükün açık kalırsa, namâz bozulur. Azı açılırsa bozulmaz. Namâzı mekrûh olur. Meselâ, ayağının dörtde biri açık olan kadının namâzı sahîh olmaz. Kendisi açarsa hemen bozulur. Hocam İbni Âbidîn “rahmetullahi aleyh”, (Redd-ül-muhtâr)da buyuruyor ki: 

“Avret yerini örtmek, namâzda da, namâz dışında da farzdır. Yalnız iken kılarken de, örtmek farzdır. Evde yalnız iken, başı açık dolaşabilir. Yalnız iken avret yeri, ancak özür ile açılabilir.” 

ÂLİMLERİN MUHKEM DUVARI!.. 

Abdülganî Meydânî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce oğluna buyurdu ki: “Ey oğlum! Sen hak yolunda oyun çocuğu sayılırsın. Büyüklerin eteğini bırakma. Mayası bozuk kimselerle düşüp kalkarsan, izzet ve vekarını kaybedersin. O hâlde büyüklerin eteğine yapış. Talebeler, çocuktan daha âcizdir. Hocalar ise muhkem duvar gibidir. Yeni yürüyen çocuk, duvara tutunarak yürür. Sen de yeni yürüyen çocuk gibi, âlimlerin muhkem duvarına tutunarak yürü.” 

Ahmed Cevdet Pâşa

Ahmed Cevdet Pâşa 1238 [m. 1823] de Bulgaristan’da, Rusçuk yakınlarındaki Lofça kasabasında dünyaya geldi. 1312 [m. 1894] senesinde vefât etti. (Mecelle) adındaki kitâbı hâzırlamakla, İslâmiyete büyük hizmet etmiştir. “Ma’lûmât-i nâfi’a” kitâbında şöyle yazıyor: 

Ehl-i sünnet fırkası, ibâdet bakımından dört (Mezhep)e ayrılmıştır: Birincisi, (Hanefî mezhebi) olup, İmam-ı Âzam Ebû Hanîfe Numân bin Sâbit mezhebidir. İkincisi, (Mâlikî mezhebi) olup, İmam-ı Mâlik bin Enes mezhebidir. Üçüncüsü, (Şâfi’î mezhebi) olup, imam-ı Muhammed bin İdrîs Şâfi’î mezhebidir. Dördüncüsü (Hanbelî mezhebi) olup, Ahmed ibni Hanbel mezhebidir. Bu dört mezhep, îtikatça, birbirinden ayrı değildir. Hepsi Ehl-i sünnet fırkasında olup, îmanları, inanışları, dinlerinin temeli birdir. İslâm milletinde bu dört imam; büyük, herkesçe kabûl edilmiş, inanılır müctehidlerdir. Yalnız şeriat yâni iş bakımından, bazı ufak şeylerde ayrılmışlardır... 

Bu dört mezhebin hâli, bir şehir ahâlîsinin hâline benzer ki, önlerine çıkan bir işin nasıl yapılacağı kanûnda bulunmazsa, o şehrin eşrâfı, ileri gelenleri toplanıp, o işi kanûnun uygun bir maddesine benzeterek yaparlar. Bâzen uyuşamayıp, bazısı devletin maksadı, beldeleri tâmîr ve insanların rahatlığıdır der. O işi, rey ve fikirleri ile, kanûnun bir maddesine benzetir. Bunlar, Hanefî mezhebine benzer. Bazıları da, devlet merkezinden gelen memurların hareketlerine bakarak, o işi, onların hareketine uydurur ve devletin maksadı, böyle yapmaktır derler. Bunlar da, Mâlikî mezhebine benzer. Bazıları ise kanûnun ifâdesine, yazının gidişine bakarak, o işi yapma yolunu bulur. Bunlar da, Şâfi’î mezhebi gibidir. Bir kısmı ise, kanûnun başka maddelerini de toplayıp, birbiri ile karşılaştırarak, bu işi doğru yapabilmek yolunu arar. Bunlar da, Hanbelî mezhebine benzer... 

DOĞRUYU BULANA MÜKÂFÂT 

İşte şehrin ileri gelenlerinden her biri, bir yol bulur ve hepsi, yolunun doğru ve kanûna uygun olduğunu söyler. Kanûnun istediği ise, bu dört yoldan biri olup, diğer üçü yanlıştır. Fakat, kanûndan ayrılmaları, kanûnu tanımadıkları için, devlete karşı gelmek için olmayıp, hepsi kanûna uymak, devletin emrini yerine getirmek için çalıştıklarından, hiçbiri suçlu görülmez. Belki, böyle uğraştıkları için, beğenilir. Fakat, doğrusunu bulan daha çok beğenilip, mükâfât alır. İşte dört mezhebin hâli de böyledir... 

Burhâneddîn-i Merginânî

Burhâneddîn-i Merginânî hazretleri, Özbekistan-Merginân’da doğdu. 593 [m. 1197] senesinde Cengiz askeri tarafından şehîd edildi. Çok kitap yazdı. Bunlardan (Hidâye) ve (Tecnîs) en meşhûrlarıdır. 

(Hidâye) fıkıh kitâbında diyor ki:

Bir kimsenin, namâz, oruç ve sadaka gibi bütün ibâdetlerinin sevâbını başkasına hediye etmesi câizdir. Kendi sevâbından hiç azalmadan, bütün mü’minlere de sevâbı erişir. Hanefî ve Hanbelî mezheplerine göre, namâz ve Kur’ân-ı kerîm okumak gibi yalnız beden ile yapılan ibâdetlerin sevâbı da, böyle hediyye edilebilir. Farz ve nâfile ibâdetlerin sevâbı, ölülere ve dirilere gönderilebilir. İbâdeti yaparken, sevâbını başkasına niyet etmek câiz olduğu gibi, ibâdeti kendi için yapıp, sonra sevâbını başkasına hediye etmek de câizdir. Sevâp, hediye edilenlere taksîm edilmeksizin, her birine bütünü kadar erişir. Her çeşit ibâdetin sevâbı, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” mübârek rûhuna da gönderilebilir. Abdüllah ibni Ömer “radıyallahü anhümâ”, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” için umre yapardı. Hâlbuki, bunu vasiyet etmemişti. İbnis-Serrâc, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” için onbinden fazla hatim okumuştu. Mübârek rûhu için kurban kesmişti. Bu hediyyelerle derecesi ve şerefi artar denildi. 

Bedir gazâsında, dokuzyüzü aşan kâfir ordusundan, yetmişi öldürülmüştü. Bunlardan yirmidördü, bir leş çukuruna atıldı. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” üç gün sonra çukur başına geldi. Birkaçının ismini sayarak, (Rabbinizin ve Onun Resûlünün bildirdikleri azâblara kavuştunuz mu? Ben, Rabbimin vadettiği zafere kavuştum) buyurdu. Ömer “radıyallahü anh” bunu işitince: “Yâ Resûlallah! Cansız ölülere neden söylüyorsun?” dedi. (Sözlerimi siz onlardan dahâ iyi işitici değilsiniz! Fakat onlar cevap veremez) buyurdu. Bu hadîs-i şerîf, ölülerin diriler gibi işittiğini, fakat cevap veremediklerini gösteriyor. 

DAHA ÇOK RÜYÂDA GÖRÜLÜR 

Merginânî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“Mevtâları iyi veya kötü hâlde görmek, cenâb-ı Hakk’ın bâzı kullarına ihsân ettiği bir keşif ve kerâmettir. Dirilere müjde vermek, onlara doğru yolu göstermek veya ölüler için hayırlı bir iş yapılmasına, borçlarının ödenmesine yaraması içindir. Ölüleri görmek, daha çok rüyâda olmaktadır. Uyanık iken görenler de vardır. Evliyâ ve hâl sâhipleri için kerâmettir.” 

Ali Cürcânî

Ali Cürcânî hazretleri, Şâfiî fıkıh ve tefsîr âlimidir. 392 [m. 1001] senesinde İran’da bulunan Cürcân’da vefât etti. Rey şehrinde kâdî idi. Ali Cürcânî tefsîrinde şöyle yazmaktadır: 

İslâmiyetten evvel, Arablar, Receb veyâ Muharrem aylarında harb edebilmek için, ayların yerini değiştirir, ileri veyâ geri alırlardı. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”, hicretin onuncu senesinde, doksanbin Müslümân ile Vedâ Haccı yaptığı zamân: (Ey Eshâbım! Haccı tam zamânında yapıyoruz. Ayların sırası, Allahü teâlânın yarattığı zamândaki gibidir!) buyurdu. Abdullah’ın evlendiği sene, ayların yeri değişik idi. Receb ayı, Cemâzil-âhır yerinde idi. Yanî bir ay ileride idi. O hâlde, nûr-i Nübüvvetin, Âmine “rahmetullahi teâlâ aleyhâ” validemize intikâli, şimdiki Cemâzil-âhır ayındadır. Regâib gecesinde değildir. 

*** 

Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” kıyâmete kadar evlâdı da güzel ve beyâzdır. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” Eshâbı da, beyâz ve güzel idi. Osmân “radıyallahü anh” beyâz, sarışın idi. Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem, Bizans İmparatoru Heraklius hükûmetine gönderdiği sefîri Dıhye-i Kelbî çok güzel olup, İstanbul sokaklarında gezerken, yüzünü görmek için, Rum kızları sokaklara çıkardı. Cebrâîl “aleyhisselâm” çok defa Dıhye “radıyallahü anh” şeklinde gelirdi. 

Mısır, Şâm, Afrika, Sicilya ve İspanya yerlileri Arab değildir. Arablar, İslâmiyyeti dünyâya yaymak için, Arabistân yarımadasından çıkarak buralara geldiklerinden, bugün buralarda da mevcûttur. Fakat, bugün bu memleketlerin hiçbirinin ahâlisini Arab diye ismlendirmek doğru olmaz. Mısır ahâlîsi esmerdir. Habeşistân ahâlîsi siyâhtır. Bunlara Habeş denir. Zengibâr ahâlîsine zencî denir. Bunlar da siyâhtır. Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” akrabâsını, Arabları sevmek ve saymak ibâdettir. Onları her Müslümân sever. Çeşitli İslam memleketlerine misâfir gelen siyâh fellâhlar, Habeşler, zencîler, hürmet ve ikrâm olunmak için, kendilerini, Arab diye tanıtmış, Müslümânlar da, sözlerine inanıp bunları sevmişlerdir. Çünkü, bu sevgide siyâh, beyâz ayırımı yoktur. 

KURTULUŞ VESÎLESİ... 

Ali Cürcânî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“Bizden önceki büyüklerimizden duydum: Sünnete sarılmak, insanın dünyâ ve âhirette kurtuluşuna vesîledir. İlmi yaşatmak din ve dünyâ işlerinin iyi olmasını temin eder. İlim giderse, din ve dünyâ da gider. Her şeyin nizam ve intizâmı bozulur.” 

Akkermânî Mehmed Efendi

Akkermânî Mehmed Efendi, Osmanlı âlimlerindendir. Karadeniz sâhilinde, şimdi Ukrayna’ya ait olan Akkermân şehrinde doğdu. Çok kitâp yazdı. Bunlardan biri olan “İrâde-i cüz’iyye” risâlesinde buyuruyor ki: 

Dehr sûresindeki, (Siz, ancak Allahü teâlânın dilediğini arzû edersiniz!) meâlindeki âyet-i kerîmeden, Ebül-Hasen-i Eş’arî imâmımız “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Allahü teâlâ, sizin istemenizi dilemedikçe, bir şey isteyemezsiniz!) mânâsını anlamışdır. Yanî, Allahü teâlâ dilemedikçe, kul, irâde-i cüz’iyyesini kullanamaz demiştir. Eş’arî mezhebine göre, kullar, irâde-i cüz’iyyelerini kullanmakta mecbûr oluyor. Çünkü, Allahü teâlâ, bir kimsenin bir şey yapmaya irâde-i cüz’iyyesini kullanmasını dileyince, o kimse irâde etmeye, istemeye mecbûr olur. İrâde-i cüz’iyye, mevcûd ve mahlûk oluyor. Böyle olunca, şeytân, insana: Ey kul! Niçin zahmet çekersin? Allahü teâlâ bir işini istemezse, sen o işi irâde edemezsin! derse, şeytâna cevap verilemez. Kul fâil-i muhtâr olmaz. İbâdetlerine sevap, kötülüklerine azap vermeye sebep bulunmaz. Kul, Allahü teâlânın dilediğini dilemekte, o işin yapılmasına, âlet olmaktadır. 

Ebû Mansûr Mâtürîdî “rahmetullahi teâlâ aleyh” İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe’nin “rahmetullahi teâlâ aleyh” anladığını açıklayarak buyurdu ki: (İrâde-i cüz’iyye, bir varlık değildir. Var olmayan şey, yaratılmış olmaz. İrâde-i cüz’iyye, kullarda bir hâldir. Kuvveti, bir şeyi yapmak ve yapmamakta kullanmaktır. Kullar, irâde-i cüz’iyyelerini kullanmakta serbesttir. Mecbûr değildir). Bu mezhebe göre şeytâna: İrâde, bende bir hâldir. İyiliğe kullanırsam, Allahü teâlâ iyiliği yaratır. Kötülüğe sarf edersem, onu yaratır. Eğer sarf etmezsem, ikisini de yaratmaz, diye cevâp verilir. Allahü teâlânın, kul irâde etmeden de, yaratması câiz ise de, ihtiyârî olan işleri yaratmaya, kulların kalblerinin ihtiyâr ve irâde etmesini sebep kılmıştır. 

İHTİYÂR VE İRÂDE... 

İrâde-i cüz’iyyemizin sebeb olması da, Allahü teâlânın irâdesi iledir. Kul, bir iş yapmayı ihtiyâr ve irâde edince, yani tercîh edip dileyince, Allahü teâlâ da, o işi irâde ederse o işi yaratır. Kul ihtiyâr ve irâde etmezse, ihtiyârî olan o işi yaratmaz. 

Şu hâlde, kul irâde-i cüz’iyyesini ibâdete sarf ederse, Allahü teâlâ, ibâdeti yaratır. Eğer günâhlara sarf ederse, günâhları yaratır... 

Abdullah bin Zeyd

Abdullah bin Zeyd hazretleri, Tâbi’înin büyüklerindendir. Ensârdan Zeyd bin Erkam’ın “radıyallahü anh” oğludur. Babası, küçük olduğundan Uhud gazâsına götürülmemiş, diğer gazâların hepsinde hâzır bulunmuştu. 61 [m. 680] senesinde Kûfede vefât etmişti. Vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

Peygamber efendimiz hicretin, onbirinci senesinde, âhireti teşrîf buyurduktan sonra, Ebû Bekr-i Sıddîk halîfe oldu. Hicretin onüçüncü senesinde, altmışüç yaşında vefât etti. Bundan sonra Ömer-ül-Fârûk halîfe oldu. Yirmiüçüncü senede, altmışüç yaşında şehit edildi. Bundan sonra, Osman Zinnûreyn halîfe oldu. Otuzbeş senesinde, sekseniki yaşında şehit edildi. Sonra Ali halîfe oldu. Hicretin kırkıncı senesinde altmışüç yaşında şehit edildi. Bu dört halîfeye, (Hulefâ-i râşidîn) denir. Zaman-ı saadette, (Şeriat) yâni (Ahkâm-ı İslâmiyye) tamam icrâ edilip, her taraf, hak, adalet ve hürriyet ile nûrlandığı gibi, bunların zamanında da öyle idi. Ahkâm-ı şer’ıyye kusursuz olarak yapılıyordu. Bu dört halîfe, Eshâb-ı kirâmın hepsinden üstündür. Kendi aralarındaki üstünlükleri, hilâfetleri sırasına göredir. 

Ebû Bekr zamanında, Müslümanlar, Arabistân yarımadasından dışarı çıktı. Yarımadada hâsıl olan karışıklıkları düzeltti. Mürtedlerin terbiyesi ile uğraştı. Resûl-i ekrem efendimiz âhıreti teşrîf buyurunca, yarımadada karışıklıklar çıktı. Ebû Bekr bunları düzeltip, vakt-i saadette olduğu gibi, birlik te’mîn etti. Ömer halîfe olunca, bir hutbe okuyup: 

“Ey Resûlün Eshâbı! Arabistân, ancak sizin atlarınıza arpa yetiştirebilir. Hâlbuki Allahü teâlâ, Muhammed aleyhisselâmın ümmetine, yeryüzünün her tarafında, yer, memleket vereceğini, Habîbine vadetmiştir. Hani, bu vadedilen memleketleri zapt ederek, dünyada ganîmete, âhirette gazâ ve şehitlik rütbesine nâil olmak isteyen erler nerede? Din uğruna can ve baş feda ederek, vatanlarını bırakıp, Allahü teâlânın kullarını zâlimlerin pençelerinden kurtaracak gâzîler nerede?” diyerek Eshâb-ı kirâmı cihâda ve gazâya teşvîk buyurdu. İşte İslâm memleketlerinin, üç kıta boyunca, hızla genişlemesine, milyonlarca insanın küfürden kurtulmalarına sebep, Hazreti Ömer’in bu nutkudur. Bu nutuk üzerine, Eshâb-ı kirâm ölünceye kadar cihâd ve gazâ etmeye ahd ve ittifâk etti. Halîfenin gösterdiği şekilde ordular kurulup, Ehl-i islâm, yerlerini, yurtlarını terk ile Arabistândan çıkıp, her tarafa yayıldı..

Ziyâeddîn Bernî

Ziyâeddîn Bernî hazretleri, Hindistan’ın meşhûr velîlerinden olup, Hâce Nizâmüddîn-i Evliyânın talebesidir. Hocasına yakın olmak nîmetine kavuşan seçilmişlerdendi. Gıyâspûr şehrinde otururdu. 1285 (H.684) senesi civârında doğup, 1357 (H.758)de vefât etti. Vefatından kısa bir zaman buyurdu ki: 

Allahü teâlâ ve Peygamberi, müminlere merhamet ettikleri için, bazı işlerin nasıl yapılacağı, Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açık bildirilmedi. [Açıkça bildirilse idi, öylece yapmak farz ve sünnet olurdu. Farzı yapmayanlar günaha girer, kıymet vermeyenler de kâfir olurdu. Müminlerin hâli güç olurdu. ] Böyle işleri, açık bildirilmiş bulunanlara benzeterek işlemek lâzım olur. Din âlimleri arasında, işlerin nasıl yapılabileceğini, böyle benzeterek anlayabilenlere, (Müctehid) denir. Müctehidin, bir işin nasıl yapılacağını anlamak için, son gayreti ile uğraşarak görüşüne, doğruya en yakın zannına göre amel etmesi, kendine ve ona uyanlara vâcib olur. Yâni, âyet-i kerimeler ve hadis-i şerifler, böyle yapmayı emretmektedir... 

Müctehid, bir işin nasıl yapılacağını anlamaya çalışırken yanılırsa, günah olmaz. Sevap olur. Uğraşmasının sevabını kazanır. Çünkü, insana gücü, kuvveti yettiği kadar çalışması emrolundu. Müctehid yanılırsa, çalışması için bir sevap verilir. Doğruyu bulursa, on sevap verilir. Eshâb-ı kirâmın hepsi büyük âlim, yâni müctehid idiler. Bunlardan sonra gelenler arasında, ilk zamanlar ictihâd yapabilecek büyük âlim çok idi. Bunların her birine nice kimseler uyardı. Zamanla, bunların çoğu unutularak, Ehl-i sünnet içinde, yalnız bu dört mezhep kaldı. Sonraları, olur olmaz kimseler çıkıp da, müctehidim diyerek, bozuk fırkalar çıkarmamaları için, Ehl-i sünnet, bu dört mezhepten başka mezhebe uymadı... 

ÎTİKADLARI AYNI... 

Dört mezhebin îtikadı bir olduğundan, birbirine yanlış demez, bid’at sahibi, sapık bilmezler. Doğru yol, bu dört mezheptedir deyip, her biri kendi mezhebinin doğru olmak ihtimali daha çoktur bilir. İctihâd ile anlaşılan işlerde, İslâmiyetin açık emri bulunmadığı için, bir adamın mezhebi yanlış olup da, diğer üç mezhepten birisinin doğru olmak ihtimali var ise de, herkes (Benim mezhebim doğrudur, yanlış olmak ihtimali de vardır ve diğer üç mezhep yanlıştır, doğru olmak ihtimali de vardır) demelidir. Böylece, haraç, sıkıntı olmadıkça, bir işi bir mezhebe göre, başka bir işi de başka mezhebe göre yaparak, dört mezhebi karıştırmak câiz olmaz... 

Zâkirzâde Abdullah Efendi

Büyük velîlerden Zâkirzâde Abdullah Efendi’nin doğum târihi ve yeri bilinmemektedir. 1657 (H.1068) senesinde İstanbul’da vefât etti. Kabri Üsküdar’daki Miskinler Kabristanındadır... 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Resûlullahtan “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” gelen din bilgileri, ikiye ayrılır: Beden bilgileri ve kalb bilgileri. Beden bilgilerini, yani kalb ile inanılması ve yapılması ve beden ile yapılması ve sakınılması lâzım olan îmân ve ibâdet bilgilerinin hepsini Eshâbının hepsine teblîğ etmek, öğretmek vazîfesi idi. Bunları bizzât ve bilvâsıta bildirdi. Ma’rifet ve tasavvuf denilen kalb bilgileri ise, güneş şuâları gibi, mübârek kalbinden her ân etrâfa yayılıyordu. Bunlara (Nûr) ve (Feyz) denir. Her Sahâbî, kendi kalbine gelen feyzlerden [akanlardan] kendi istidâdı, kâbiliyyeti kadarının hepsine hemen kavuştu. Kavuştukları nûrlar, ihlâslarının çabuk ve çok artmasına sebep oldu... 

Beden bilgileri (Edille-i şer’ıyye) denilen dört kaynaktan öğrenilmiş, fıkıh kitapları vâsıtası ile bizlere gelmiştir. Resûlullaha uymak isteyenlerin, fıkıh kitaplarının bildirdiği ve mürşid-i kâmilin söylediği gibi ibâdet etmeleri lâzımdır. Kalb bilgileri ise, bizlere evliyânın kalbleri vâsıtası ile gelmiştir. Resûlullahın mübârek kalbinden bu bilgileri almak isteyenin, bir velînin yanında bulunarak, bunun kalbinden alması lâzımdır. Velî, insanın kalbi ile, Resûlullahın mübârek kalbi arasında, bir vâsıtadır, yoldur. 

OKUMAKLA KAVUŞULMAZ!.. 

Kalb bilgilerine, tasavvuf kitaplarını okumakla kavuşulamaz. Bu bilgileri sunan menba, âriflerin kalbleridir. Her Sahâbî de, Resûlullahtan aldıkları, beden ve kalb bilgilerini, isteyen Müslümânlara bildirdiler. Dahâ sonra gelen Müslümânlar da, beden bilgilerini fıkıh kitaplarından, kalb bilgilerini, evliyânın kalblerinden aldılar. (Ben, beden bilgilerini, doğruca Resûlullahın sözlerinden, yani hadîs-i şerîflerden öğreneceğim) diyenler, hadîs-i şerîfleri yanlış anlayarak, nefsin ve şeytânın tuzaklarına düştükleri gibi, (Ben kalb bilgilerini doğruca Resûlullahın kalbinden alacağım) diyenler de, nefsin ve şeytânın tuzaklarına düşmüşlerdir. Beden bilgilerinin, Ehl-i sünnet âlimlerinin sözlerinden veyâ kitâblarından, kalb bilgilerinin de, bu âlimlerin, hayâtta olanlarının kalblerinden, vefâtlarından sonra da, rûhlarından alınması lâzımdı

Yûsuf Bahri Efendi

Yûsuf Bahri Efendi, Vezirköprü’de doğdu. Tahsil hayâtına Samsun Sıbyan Mektebinde başladı. Sonra Amasya’ya giderek, buradaki medresede ilim öğrendi. İlim tahsiline devâm etmek için İstanbul’a gitti. Pâdişâhın kâtiplerinden Süleymân Feyzi Paşa, Çorum’da yaptırdığı medreseye Yûsuf Bahri Efendiyi müderris tâyin etti. Ömrünün sonuna kadar bu medresede talebe yetiştirdi ve 1825 (H.1241) senesinde Çorum’da vefât etti. 

Yûsuf Bahri Efendi bir sohbetinde buyurdu ki: 

“Âlemin sonsuz olamayacağını anlattığımız gibi düşünürsek, değişmeyen yaratıcının kadîm olması, sonsuz var olması lâzımdır. Bunun için, hiç değişmeyen sonsuz var olan bir yaratıcı vardır. Bu hiç değişmeyen bir yaratıcının ismi ‘Allah’tır. Allahü teâlâ, kendini tanıtmak için, insanlara Peygamberler göndermişdir. Son ve en üstün Peygamberi olan Muhammed aleyhisselâmın hayâtını, üstünlüklerini, doğru yazılmış kitaplardan okuyan anlayışlı ve insâflı bir kimse, Allahü teâlânın var olduğunu ve Muhammed aleyhisselâmın Onun Peygamberi olduğunu hemen anlar. Seve seve Müslümân olur. Allahü teâlânın var olduğuna, bir olduğuna ve Muhammed aleyhisselâmın Onun Peygamberi olduğuna ve Peygamberlerinin en üstünü olduğuna ve bunun her sözünün doğru, faydalı olduğuna inanmaya (Îmân etmek) ve (Müslümân olmak) denir. Böyle inanan kimseye (Mü’min) ve (Müslümân) denir. Muhammed aleyhisselâmın sözlerine (Hadîs-i şerîf) denir. Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açık olarak bildirilenlerden birine bile inanmayana (Kâfir) denir. Asılları Hak teâlânın kelâmı olan ve sonradan değiştirilip, birer târîh kitâbı hâline çevrilmiş bulunan, Tevrât, Zebûr ve İncîl’i, Allah kelâmı zanneden kâfirlere (Ehl-i kitap), kitaplı kâfir denir...” 

Yûsuf Bahri Efendi, vefatından kısa bir zaman önce bir talebesine buyurdu ki: 

YİRMİBEŞ İSTİGFAR OKUYAN... 

Hadîs-i şerîfte, (Bir kimse, mü’minler için, her gün yirmibeş kere, istigfâr okursa, Allahü teâlâ, bu kimsenin kalbinden gıl ve hasedi çıkarır. İsmi, Ebdâl isimleri arasına yazılır. Ona, bütün mü’minler adedince, sevâb yazılır. Kıyâmet günü, bütün mü’minler: Yâ Rabbî, bu kulun bizim için, istigfâr okurdu. Sen de onu affeyle! derler) buyuruldu. [“Gıl”, hile demektir. “Ebdâl”, evliyâdan bir sınıfın ismidir.] 

Her gün (Allahümmagfir lî ve li-vâlideyye ve lil-mü’minîne vel-mü’minât vel-müslimîne vel-müslimât el-ahyâ-i minhüm vel-emvât bi-rahmetike yâ Erhamerrâhimîn) okumalıdır. 

Yâkût-i Arşî

Yâkût-i Arşî hazretleri, Ebü’l-Abbâs-ı Mürsî hazretlerinin talebelerinin büyüğü olup, Habeşistanlıdır. 1307 (H. 707) senesinde Mısır’da İskenderiyye şehrinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce, tâûndan (veba) ölen oğlu için buyurdu ki: 

Evlâd, Allahü teâlânın büyük bir ihsânıdır. Yaşadıkları müddetçe, insan, çok faydalarını görür. Ölümleri de, sevâb kazanmaya, yükselmeye sebeb olur. Büyük âlim, Nevevî “rahmetullahi aleyh” (Hilyet-ül-ebrâr) ismindeki kitâbında diyor ki: 

(Abdüllah ibni Zübeyr “radıyallahü anhümâ” halîfe iken, tâûn hastalığı oldu. Bu tâûnda, Enes bin Mâlik’in “radıyallahü anh” seksenüç çocuğu öldü. Kendisi, Peygamber efendimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” hizmetçisi idi ve bereket, bolluk için duâsını almıştı. Bu tâûnda, Abdurrahmân bin Ebû Bekr Sıddîkin “radıyallahü anhümâ” kırk çocuğu ölmüştü). İnsanların en iyisi, en kıymetlisi olan Eshâb-ı kirâma “aleyhimürrıdvân” böyle yapılınca, bizler gibi günâhı çok olanlar, hesâba dâhil olur mu? Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: 

(Tâûn, eski ümmetlere, azâb olarak gönderildi. Bu ümmet için şehîd olmaya sebebdir). Doğrusu, bu vebâda ölenler, şaşılacak bir huzûr, Allahü teâlâya teveccüh içinde ölüyor. Bu belâ gününde, insan, bu mübârek cemâate karışmaya hevesleniyor. Onlarla birlikte, dünyâdan ayrılıp, âhirete gitmeye özeniyor. Tâûn belâsı, bu ümmete gazab, azâb gibi görünmekte ise de, içyüzü rahmettir. Bu şehîdlerin hâline dikkat olunduğu zamân, şaşılacak hâller, anlaşılamayan işler görülüyor. Böyle ikrâmlar, yalnız Allah için cânını fedâ edenlere mahsûstur. 

Ölmemek için, vebâ hastalığı bulunan yerden kaçmak büyük günâhtır. Muhârebede, düşmân karşısından kaçmak gibidir. Vebâ bulunan yerden kaçmayıp sabreden kimse, ölünce, şehîdlerin sevâbına kavuşur. Kabir sıkıntısı çekmez. Sabreden kimse, ölmezse, gâzîler sevâbına kavuşur... 

KABİR HAYATI... 

Kabirdeki hayât, bir bakımdan, dünyâ hayâtına benzediği için, meyyit terakkî eder, derecesi yükselir. Kabir hayâtı, insanlara göre değişir. Peygamberler “aleyhimüsselâm”, kabrlerinde namâz kılar buyuruldu. Kabir hayâtı, şaşılacak bir şeydir. Cennetin tavanı, Arş’tır. Fakat, kabir de, Cennet bahçelerinden bir bahçedir. Akıl gözü bunu göremiyor. Kabirdeki şaşılacak şeyler, başka bir gözle görülüyor... 

Veli Dede

Veli Dede, Edirne evliyâsındandır. On altıncı yüzyılda yaşamıştır. Vefât ettiğinde, Sabuni Mahallesinde, Lari Câmii karşısındaki kendi adıyla anılan dergâhının bahçesine defnedilmiştir. 

Veli Dede sohbetlerinde buyurdu ki: 

“Şeytan, yüzbinlerce câhile karşı göğüs gerebilir. Onlara karşı üstünlük kazanabilir. Onlarla alay eder. Hattâ onları istediği tarafa çekebilir. Fakat âlime karşı bunu yapamaz. Onun karşısında çok güç durumlarda kalır.” 

Yakınlarından birisine şunları tavsiye etti: “Yemeğe besmele (Bismillâhirrahmânirrahîm) ile başla. Sonunda Allahü teâlâya, verdiği nîmetinden dolayı hamdet (Elhamdülillah, de.) Senden, bildiğin bir şey sorulursa, söyle. Eğer bilmiyorsan, bilmiyorum, de. Sana sorulursa cevap ver ve konuş, yoksa sükût et.” 

“Münâfığın özelliklerinden ikisi, övülmeyi sevmek, zemmedilmekten, yerilmekten hoşlanmamaktır.” 

Allahü teâlâ Dâvûd aleyhisselâma şöyle vahyetti: “Ey Dâvûd! Biliyor musun, kullarımdan kimin günâhını bağışlamayı severim?” diye buyurdu. Dâvûd aleyhisselâm; “Onlar kimdir, yâ Rabbî?” dedi. Allahü teâlâ; “Günahlarını hatırladığı zaman, içi titreyenlerdir” buyurdu. 

“İnsanın dîni için en faydalı ahlâk, dünyâya rağbet etmemesi, en kötüsü de, hevâya, arzu ve isteklere uymasıdır. Hevâya uymanın bir kısmı; malı, makâmı ve herkes yanında medhedilmeyi sevmektir. Malı ve rütbeyi seven kimse, harâmlara düşer. Harâmları yapan, Allahü teâlâyı gazablandırır. Allahü teâlâyı gazablandıran kimse, helâk olur.” 

“Şu üç şey zulümdür: Kendisinden yukarıdakilere karşı gelip, emirlerini yerine getirmemek. Kendinden aşağıdakilere güç ve kuvvet kullanarak haksızlık yapmak. Zâlimlere yardım etmek.” 

“Münâfığın alâmeti üçtür: Yalnız olduğu zaman tembeldir. Yanında birisi olduğu zaman, çalışkandır. Bütün işlerinde övülmeyi çok sever.” 

HASETÇİNİN ALAMETLERİ.... 

“Hasetçinin yâni başkalarını çekememenin alâmeti de üçtür. Hased ettiği kimse, yanında yoksa, gıybetini eder. Yanında bulunduğu zaman dalkavukluk yapar. Onun başına bir belâ geldiği zaman sevinir.” 

“Tembelin alâmeti üçtür: Gevşektir. İhmâlkârdır. Vakitlerini zâyi eder. Hattâ günaha bile girer.” 

Veli Dede, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“Bir kitapta okudum: İstişâre etmeyen pişman olur. Kendisini başkalarına muhtaç görmeyen, kendi bildiği gibi hareket eder.” 

Ukayl el-Münbecî

Ukayl el-Münbecî hazretleri, Şam’ın büyük velîlerindendir. On ikinci asırda yaşadı. Suriye’de, Münbec denilen yerde medfûndur. Çok kerametleri görülmüştür. 

Ukayl el-Münbecî, bir gün sefer hazırlığını yapıp evinden çıktığında, kendisini uğurlamak için bekleyen büyük bir topluluğu ve talebelerini gördü ve; “Bak senin için ayakta bekliyorlar” diye içinden geçirdi. Sonra da ağlamaya başlayıp şu meâldeki şiiri söyledi: 

“Sizi sevmekte ben haddimi aştım. İnandım ki, sizin sebebinizle ben merhamet olunurum. Büyükleri seven, seven kerîm olmasa bile, onları sevmek sebebi ile ikrâma kavuşur.” 

Bu mübarek zatın hikmetli sözleri çoktur. Buyurdu ki: 

“Bir kimse kendisi için üstünlük iddiâ eder veya söz söylemekte ileri giderse, o mârifet sâhibi olamaz ve Allahü teâlâyı tanıyamaz.” 

Sık sık Allahü teâlâdan korkmanın ehemmiyetini bildirirdi. Bu sebeple; 

“Allahü teâlâdan korkmak, her işin başıdır. Fakat bu herkeste başkadır” buyurdu. 

“Yol ikidir: Ciddiyet, sıkıntıya tahammül. Bir de haddi aşmamak ve beklemektir.” 

“İddiâcı, her şeyde kendini ileri sürer ve gösterir. Böyle kişilerden sakınmak lâzımdır.” 

“Nefsinin arzu ve istekleriyle mücâdele eden kimse, Allahü teâlâya karşı irfân sâhibi olur. Kalben, halktan kurtulursan, Allahü teâlâyı tevhîd etmiş, bir olduğunu yakîn olarak anlamış olursun.” 

Ukayl hazretleri, bir gün Münbec’de bir dağ kenarındaydı. Yanında da sâlih, temiz kimselerden müteşekkil bir topluluk vardı. Bunlardan biri, “Sâdık bir kul olmanın alâmeti nedir?” diye sordu. Ukayl el-Münbecî de; “Sâdık bir kul, bu dağa hareket et dese, hareket eder” buyurdu. O esnâda dağ sallanmaya başladı. 

ZAMANININ EN ÜSTÜNÜ 

Yine oradakilerden biri; “Tasarruf sâhibi olmanın alâmeti nedir?” diye sorunca; “Karadaki hayvanlar, denizdeki balıklar toplansınlar dese, derhal toplanırlar” buyurdu. Daha sözünü bitirmeden dağdan hayvanlar inmeye başladı. Balıkçılar da, Fırat’ın çeşit çeşit balıkla dolduğunu haber verdiler. Onlardan biri tekrar; “Zamânın en üstünü olmanın alâmeti nedir?” diye sordu. Ukayl hazretleri buna da; “Ayağını şu kayaya vursa, pınarlar fışkırır” der demez, oradaki kayadan sular fışkırdı ve sonra tekrar eski hâline döndü. 

Ukayl el-Münbecî hazretleri vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“İnsanların iyi taraflarını görmeli, günahlarını araştırmamalıdır.”

Tokatlı İshak Zencânî

İshak Zencânî hazretleri, Tokatlı âlim ve velîlerindendir. On yedinci asırda yaşamıştır. Osmanlı sultanlarından Dördüncü Mehmed Han ve İkinci Süleymân Han devrini görmüştür. 

İshak Zencânî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Üç türlü (Şehîd) vardır: 1- Cünüb, hâiz olmayan, âkıl ve bâlig bir Müslümân, zulüm ile, haksız olarak, vurucu veyâ kesici vâsıtalarla öldürülünce ve harbde din düşmanları ile, Allah için cihâd ederken, düşman tarafından, sulhta âsîler, yol kesiciler, şehir eşkıyâları, gece hırsız tarafından, herhangi bir vâsıta ile öldürülünce, hemen ölürlerse veyâ Müslümânların ve ehl-i zimmetin cânlarını, mallarını korumak için olan çarpışma yerinde bulunan ölü üzerinde yara, kan akması gibi öldürülme alâmetleri görülürse veyâ şehirde öldürülmüş bulunup, kâtili bilinir ve kısâs yapılması lâzım gelirse, bunlara (Dünyâ ve âhıret şehîdi) ve (Tâm şehîd) denir. 

2- Allah rızâsı için cihâd yapmaya niyyet etmeyip, dünyâ kazancı için harb eden, yalnız (Dünyâ şehîdi) olur. 

3- Allah için olan cihâdın hâzırlığı talîmlerinde ölürse, zulüm ile öldürülünce veyâ cihâdda ve eşkıyâ, âsî, yol kesici, gece hırsız savaşında yaralanınca, hemen ölmez, bir namâz vakti çıkıncaya kadar aklı başında kalır veyâ başka yere götürülüp orada ölürse veyâ cünüb, hâiz iseler, yalnız (Âhiret şehîdi) olurlar. 

KİMLER ÂHİRET ŞEHÎDİ OLUR? 

Boğularak, yanarak, garîb, kimsesiz olarak, duvâr ve enkâz altında kalarak ölenler ve ishâlden, tâûndan [sârî hastalıklardan], lohusalıkta, sara hastalığında, Cuma gecesinde ve gününde, din bilgilerini öğrenmekte, öğretmekte ve yaymakta iken ölenler ve âşık olup, aşkını, iffetini, nâmûsunu saklarken ölenler, zulüm ile hapsolunup ölenler, Allah rızâsı için müezzinlik yaparken, İslâmiyyete uygun ticâret yaparken, çoluk çocuğuna din bilgisi öğretirken ve ibâdet yapmaları için çalışırken vefât edenler, her gün yirmibeş kerre (Allahümme bârik lî filmevt ve fî-mâ ba’d-el-mevt) okuyanlar, Duhâ yanî kuşluk namâzı kılanlar, her ay üç gün oruç tutanlar, ölüm hastalığında, kırk kerre (Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke innî küntü min-ez-zâlimîn) okuyanlar, her gece Yasîn okuyanlar, abdestli olarak yatanlar, gıdâ maddeleri getirip ucuza satanlar, her sabâh veyâ akşam devâmlı olarak üç kerre (E’ûzü billâhissemî’il’alîmi mineş-şeytânirracîm) ile (Haşr) sûresinin sonunu [Hüvallahüllezî...yi] okuyanlar (Âhiret şehîdi) olurlar...

Muhammed Taflâtî

Taflâtî hazretleri, Hadîs ve Hanefî mezhebi fıkıh âlimidir. Fas taraflarında doğdu. 1777 (H.1191) senesinde Kudüs’te vefât etti. 

Muhammed Taflâtî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Bir kimsenin ölümünde hayır yok ise, hayâtında da hayır yoktur. Allahü teâlâya kavuşturduğu için, mevt (ölüm) sevilir. Sevdiğim adamın kalmasını da severim. Ölmesini de severim. Dost dosta kavuşmak istemez mi? Azrâîl “aleyhisselâm”, İbrâhîm aleyhisselâmdan rûhunu almak için izin isteyince, (Dost, dostun cânını alır mı?) dedi. Allahü teâlâ, Azrâîl “aleyhisselâm” ile haber gönderip, (Dost dosta kavuşmakdan kaçınır mı?) buyurunca, (Yâ Rabbî! Rûhumu hemen al!) diye duâ etti... 

Allahü teâlânın emirlerine uyan bir mü’mine, ölümden dahâ sevinçli bir şey olmaz. Allahü teâlâya kavuşmayı seven mü’min, mevti ister. Mevt, dostu dosta kavuşturan bir köprüdür. Kavuşmak şevki, büyük ve yüksek derecedir. Bu dereceye yükselen mü’min, mevtin gecikmesini istemez. Rabbine iştiyâkından dolayı, Ona kavuşmayı, Onu görmeyi sever. Cenneti seven ve ona hâzırlanan insan mevti sever. Çünkü, mevt olmayınca, Cennete girilmez. 

Bir kimsenin îmân ile öleceği son nefeste belli olur. Bir insan, bu devlete kavuşunca, Allahü teâlânın ihsânları başlar. Bu ânda, elbette sevinir. Saâdet sâhibi o kimsedir ki, Azrâîl “aleyhisselâm” gelip, (Korkma, Erhamürrâhimîne gidiyorsun. Asıl vatanına kavuşuyorsun. Büyük devlete erişiyorsun!) der. Böyle kimseye, bundan dahâ şerefli bir gün yoktur. Bu dünyâ, bir konaktır. O cihâna bakınca zindândır. Bu geçici varlık, bir görünüştür. Gölge gibi, yavaş yavaş çekilmekte, geçip gitmektedir. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (İnsanlar uykudadır, ölünce uyanırlar). Dünyâ hayâtı, rüyâ gibidir. Mevt uyandırıp, rüyâ bitecek, hakîkî hayât başlayacaktır. Müslümânın ölümü, hayâttır. Hem de, sonsuz hayât! 

CAN VERMEK ACISI!.. 

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî “kuddise sirruh”, Azrâîl aleyhisselâmı görünce; (Çabuk gel, cânım çabuk gel. Beni Rabbime çabuk kavuştur!) demiştir. 

Cân vermek acısı, dünyâ acılarının hepsinden dahâ acıdır. Fakat, âhiret azâblarının hepsinden dahâ hafîftir. Mü’min, rûhunu teslîm edeceği vakit, rahmet meleklerini, Cennet hûrilerini görüp, onların zevki ile, cân verme acısını duymaz. Rûhu, tereyağından kıl çeker gibi, kolay çıkar. Ni’metlere kavuşur...

Ebü’l Hüseyin Şirvânî

Ebü’l Hüseyin Şirvânî hazretleri, Azerbaycan velîlerdendir. Şirvan’da doğdu. Onuncu asrın ortalarında vefât etti. İlim öğrenmek için çok yerleri dolaştı. Mısır’da yerleşti. Sonra Mekke-i mükerremeye gitti. Vefâtına kadar orada ikâmet etti. Ömrünün sonlarına doğru felç oldu. Eli ayağı tutmaz, ayağa kalkamazdı. Fakat, müezzinin namaz için ikâmet okumaya başladığı andan, namazını bitirdiği âna kadar olan zamanda ve sohbet esnâsında çok sağlam olur, hiçbir şeyi kalmazdı. Bu zamanlar hâricinde, yine felçli hâle dönerdi. Mekke-i mükerreme’de vefât etti. Vefât ettiğinde 124 yaşlarındaydı...

Kendisine; “Tasavvuf nedir?” diye sordular. “Hakîkî din âlimlerinden birine bağlanıp, ona teslim olmak. Onun feyz ve bereketlerinden istifâde etmek. Kimseye karışmayıp, kendi hâlinde insanlardan ayrı yaşamaktır” buyurdu. 

Bir gün de buyurdu ki: “Sıddîkların, yükseldikçe istedikleri bir şey vardır ki, o da riyâset muhabbetidir. (Şefâat makâmı)” Saîd-i Fergânî buyurdu ki: “Buradaki “riyâset muhabbeti” insanların başına geçmek arzusu değildir. Zâten, evliyâlık yolunda bulunmanın ilk şartı, bunu terk etmektir. Nerede kaldı ki, en sonda hâsıl olan şey “riyâset muhabbeti” olsun. Bu ifâdeden murâd; Allahü teâlânın indinde, evliyâyı sevenler için şefâat makâmı taleb etmektir.” 

Ebü’l-Hüseyin eş-Şirvânî buyurdu ki: 

“İzzet ve şerefi, Allahü teâlânın dînine uygun olmayan hâllerde arayan kimseyi, Allahü teâlâ, hor-hakîr ve zelîl eder.” 

“Fakirler dünyâ ve âhirette her bakımdan rahattırlar.” 

“Tasavvuf yolunda bulunmak; gönül, kalb hâlidir. Dil ile bâzı şeyleri söylemek kâfi değildir.” 

“Bâzı kimseler vardır ki velîdirler. Büyük zâtlar bu kimselere bakınca, tasavvuftaki makamlarını görürler. O kimsenin ise, bunların hiçbirinden haberi olmaz.” 

AN, BU ANDIR!.. 

“Velî, içinde bulunduğu ânı değerlendirmek için çırpınır. Diğer vakitleri kıymetlendirmek için çalışsa, içinde bulunduğu vakti harcamış olur. İleriki vakte kavuşacağı da, zâten belli değildir. Bunun için gerçek velî, her an, içinde bulunduğu ânı değerlendirir. Böylece bütün ömrü kıymetli olur.” 

Ebü’l-Hüseyin eş-Şirvânî, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“Dîne uymakta gevşek davrananlarla berâber olmaktan, son derece sakınmalıdır. Onlar, insanın felâketine sebep olurlar.” 

Muhlis Baba

Muhlis Baba, Osmanlı Devletinin kuruluş devri velîlerindendir. Aslen Karamanlıdır. Osman Gâzi ile berâber birçok gazâlara katılmıştır. Kabri Bilecik’te, Şeyh Edebâli türbesindedir. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Kur’ân-ı kerîmde, Mutaffifîn sûresi, birinci âyetinde meâlen, (Verirken noksân, alırken fazla ölçenlere acı azâblar yapacağım) buyuruldu. Büyüklerimiz, her aldıklarını biraz noksân, verdiklerini de, biraz fazla ölçerdi. Bu az fark, Cehennem ile aramızda perdedir derlerdi. Bunu, tam doğru ölçememek korkusundan yaparlardı. Yedi kat yer ve yedi kat gökler genişliğinde olan Cenneti, birkaç kuruşa satanlar ne kadar ahmaktır ve birkaç arpa tânesi için, Cehennem azâbı ile müjdelenenler ne kadar ahmaktır, buyururlardı. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” her ne satın alsaydı, parasını biraz fazla verirdi. Fudayl bin İyâd “rahmetullahi teâlâ aleyh”, oğlunu, bir şey satın alıp, vereceği altının kirlerini temizlerken görünce, (Ey oğlum! Bu yaptığın iş, sana iki nâfile hacdan ve iki umreden dahâ fâidelidir) buyurdu. Büyüklerimiz buyuruyor ki: Fâsıkların en kötüsü, alırken çok, satarken az ölçenlerdir. Manifaturacılardan, kumaşı alırken gevşek, satarken gergin tutup ölçenler de böyledir. Kemiğini, âdetten fazla koyan kasaplar da böyledir. Hubûbât içine toz toprak karıştırıp satan köylüler de böyledir. Malın iyisi ile kötüsünü karıştırıp, hepsini iyi diye satan pazarcılar da böyledir. Bunların hepsini yapmak harâmdır. Vel-hâsıl, alışverişte herkese karşı doğru hareket etmek vâcibdir. Hattâ, kendine söylenmesini istemediği sözü başkalarına söylememelidir. Böyle harâmlardan kurtulmak için de, kendini, din kardeşinden üstün görmemek lâzımdır. Bunu da, herkesin yapması güçtür. Bunun için Allahü teâlâ, (Hepiniz Cehennemden geçeceksiniz!) buyuruyor. Ammâ, herkes Allahü teâlâdan korkusuna göre, oradan çabuk veyâ geç kurtulacakdır... 

MALI METHETMEK... 

Satılan malı, olduğundan aşırı methetmemelidir. Çünkü, hem yalan söylemiş, hem aldatmış, hem de zulmetmiş olur. Hattâ, doğru olarak da, müşterînin bildiği şeyi söylememelidir. Çünkü, bu da faydasız söz olur. Kıyâmet günü her sözden suâl olunacaktır. Beyhûde söyleyenler, hiç özür bulamayacakdır... 

Yemîn ile satmaya gelince, yalan yere yemîn etmek harâmdır. Yani büyük günâhtır. Doğru yemîn ederse, az bir şey için Allahü teâlânın ismini söylemek saygısızlık olur... 

Şeyh Hâlid Cezerî

Şeyh Hâlid hazretleri, Cizre’de doğdu. 1839 (H.1255) senesinde vefât etti. Türbesi Şirnas’ın Basret köyünün karşısındaki kabristandadır. İlim tahsiline Cizre’de başladı. Sonra, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin sohbetinde kemâle erdi. İnsanları irşad için icâzet aldı. Memleketine zâhir ve bâtın ilminde yetişmiş kıymetli bir âlim olarak döndü. Bir müddet Cizre’de insanlara dîni öğretmekle, vaaz ve nasihatle meşgul oldu. 

Hâlid Cezerî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Büyü yapılmış olan kimse, (Mevâhib-i ledünniyye) tercemesi ikinci cildi, yüzseksenyedinci [187] sayfadaki âyet-i kerîmeleri ve duâları ve Arabî (Teshîl-ül-menâfi’) sonundaki (Âyât-i hırz)ı sabâh ve ikindi namâzlarından sonra, yedi gün birer kerre okur ve boynuna asarsa, şifâ bulur. Bir miktâr suya, (Âyet-el-kürsî) ve (İhlâs) ve (Mu’avvizeteyn) okumalı. Büyülenmiş kimse bundan üç yudum içmeli, kalan ile gusül abdesti almalıdır. Şifâ bulur. 

(Mekâtîb-i şerîfe)nin doksanaltıncı mektûbunda diyor ki, (Hâcetlere kavuşmak için, iki rek’at nemâz kılıp, sevâbını “Silsile-i aliyye”nin rûhlarına hediyye etmeli, bunların hürmeti için diyerek duâ etmelidir). 

Mevlânâ Muhammed Osmân Sâhib “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Fevâid-i Osmâniyye) kitâbının yüzüçüncü sayfası sonunda buyuruyor ki: 

(Sihir ve cadı, yani büyü âfetlerinden kurtulmak için, üç kerre Salevât-ı şerîfe okumalı, sonra yedi Fâtiha, yedi Âyet-el-kürsî, yedi Kâfirûn sûresi, yedi İhlâs-ı şerîf, yedi Felak ve yedi Nâs sûreleri okuyup kendi üzerine veyâ hasta üzerine üflemelidir. Bunları tekrâr okuyup, büyülenmiş olanın odasına, yatağına, evin her yerine, bağçesine üflemelidir. İnşâallahü teâlâ, büyüden halâs olur. Bütün hastalıklar için de iyidir. 

VESÎLE EDEREK... 

Tarlaya bereket gelmesi için, mahsûlün uşrunu vermeli, sonra Eshâb-ı Kehf’in (Yemlîhâ, Mekselînâ, Mislînâ, Mernûş, Debernûş, Şâzenûş, Kefeştatayyûş) isimleri dört kâğıda yazılıp, ayrı ayrı sarılıp, tarlanın ayak basmayan dört köşesine gömülmelidir. 

Sabâh ve yatsı namâzlarından sonra büyük âlimlerin [Silsile-i aliyyenin] ismlerini, sonra Fâtiha-i şerîfeyi okuyarak rûhlarına gönderip, onları vesîle ederek yapılan duânın kabûl olduğu tecribe edilmişdir.) 

Ehl-i Bedrin ismleri ile tevessül, şifâ ve bereket verdiği, Kabânî’nin (Esmâ-i Ehl-i Bedr) kitâbında yazılıdır.
.

Şâh Muhammed Çelebi

Şâh Muhammed Çelebi, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hazretlerinin neslindendir. Zamânının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl etti. Kânûnî Sultan Süleymân, Nahcivân seferine çıkacağı zaman, Mihrimah Sultan Medresesine; “Bu medrese, Şâh Muhammed Çelebi’nin yeridir. Başkasına verilirse kapatır veya dergâh hâline getiririz” dedi ve Şâh Muhammed Çelebi’ye iltifât etti. Şâh Muhammed Çelebi, bu medresede ilim öğretip Kur’ân-ı kerîmin hakîkatlerini anlatmaya çalıştı. 1570 (H.978) senesinde İstanbul’da vefât etti. Âbid Çelebi Mescidi bahçesinde defnedildi. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Allahü teâlâ, hayy, alîm, kadîr ve mütekellim olarak ve sonsuz zamânlarda, hep hâzır ve nâzırdır. Hayât, ilim, kudret ve kelâm sıfatları zamânsız ve mekânsız olduğu gibi, hâzır ve nâzır olması da, zamân ile ve mekân ile değildir. Allahü teâlânın sıfatlarının hepsi böyledir. Böylece, hiçbir şey, Onun gibi değildir. Allahü teâlânın sıfatları, hep vardır. Önleri ve sonları, yokluk değildir. Meselâ, hâzırdır ve bu hâzır olmaktan önce, gâib değil idi. Bundan sonra, bir hayâtsızlık, yani ölüm, câhillik olmayacağı gibi, gâib olmak da, olmaz. Çünkü sıfatları da, kendi gibi ezelî ve ebedîdir. Yani, hep vardır. Hiçbir kimsenin sıfatları, Onun sıfatlarına benzemez. 

Melekler ve Peygamberlerin “aleyhimüsselâm” ve evliyânın rûhları ve sâlih mü’minlerin rûhları, her kim nerede ve ne zamânda ve her ne hâlde çağırırsa, orada bulunur, yardım ederler. Hızır aleyhisselâmın, sıkıntıda olanların imdâdına yetişmesi böyledir. Fahr-i âlemin “sallallahü aleyhi ve sellem”, ümmetinin her birine, hele ölüm zamânında, imdâda yetişmesi de böyledir. Azrâil aleyhisselâm, rûh [cân] almak için her ânda, her yere gelmesi de, böyledir. 

“HÂZIR OLMAK” NE DEMEK? 

Her Mürşid-i kâmilin, talebesine yetişmesi de böyledir ki, bunlar zamânlı ve mekânlıdır. Ezelî ve ebedî olarak değildir. Devâmlı da değildir. Hâzır olmalarından önce, yok idiler. Bir zamân sonra da, oradan tekrâr yok olurlar. Allahü teâlânın hâzır olması ile, rûhların hâzır olması arasında çok fark vardır. Allahü teâlânın hâzır olması gibi, kimse hâzır değildir. Allahü teâlânın sıfatlarının hepsi de böyledir. Ne bir melek, ne bir nebî ve ne de resûl ve velî ve sâlih, cenâb-ı Hakkın hiçbir sıfatına ortak değildir... 

Seyyid Hasan Berzencî

Seyyid Hasan Berzencî hazretleri, Kuzey Irak’ta yetişen evliyâdandır. Seyyid olup soyu Peygamber efendimize ulaşır. 1677 (H.1088) târihinde Nûdî köyünde doğdu. 1743 (H.1156) târihinde Gelezer’de vefât etti. 

Seyyid Hasan hazretleri çok cesur ve gayretliydi. Vefatından kısa bir zaman önce, Acem Şâhı, ordusuyla Musul’a yönelmişti. Nâdir Şâh burada nüfûz sâhibi vilâyetin önde gelenlerini öğrenmek istedi. Kendisine Seyyid Hasan hazretlerini söylediler. Şah bunun üzerine ona mektup yazdı. Şâhın mektubu özetle şöyleydi: 

“Fazîletli Seyyid Hasan hazretlerine... Maksâdım dedeniz Câfer-i Sâdık’ın yolunu yaymaktır. Ecdâdınızı seviyorum. Bize katılmanız en lüzumlu bir iş olur. Mektubum size ulaşır ulaşmaz bize geliniz. Sizi görmekle bereketlenmiş oluruz. Aksi halde öfke ve gadâbımı çekmiş olursunuz. Vesselâm...” 

Bu mektuba Seyyid Hasan şu cevâbı yazdı: 

“Mektûbunuzu aldım. Ecdâdımı (dedelerimi) sevdiğinizi söylüyorsunuz. Bu sevginizle berâber, Eshâb-ı kirâmdan bâzısına düşmanlık edip etmediğinizi bilmiyorum. Şâyet Eshâb-ı kirâmdan bâzısına düşmanlık ediyorsanız, ecdâdıma olan sevginiz kıyâmet günü size fayda vermeyecek, belki azâba ve hesâba çekilmenize sebeb olacaktır. Hedefinizin İmâm-ı Câfer-i Sâdık’ın rahmetullahi aleyh mezhebini yaymak olduğuna dâir sözünüze gelince; o, Tâbiînin ve müctehidlerin en büyüklerinden olmakla berâber, talebeleri kalmadığı için, mezhebi tedvîn edilmemiş, derlenip toplanamamıştır. Tedvîn edildiğini bilseydik, onun neslinden geldiğimiz için, mezhebine tâbi olurduk... Oraya gelmemizi istiyorsunuz. Fakat gelecek durumda değilim. Ancak size bâzı tavsiyelerde bulunacağım. Bunlara uyarsanız kurtulur, rahat edersiniz: 

“OSMANLI’YLA HARB ETME!” 

“1) Osmanlı sultanları ile harb etme. Çünkü ehl-i keşf (kalb gözü açık olan evliyâ) onlarda başkalarında olmayan husûsiyetlerin bulunduğunu, kıyâmete yakın zamâna kadar (veya uzun zaman) yaşayacaklarını bildirdiler. 2) Musul’u tahrîb etmeyi, halkı ile harb etmeyi düşünüyorsun. Bunu yapma. Çünkü ordunun yok olmasına sebeb olur. Ecel gelmeden önce tövbe ve istiğfârda acele et. Çünkü bâzı akrabâların seni öldürmek istemektedir. Doğru yolda gidenlere selâm olsun...” 

Acem Şâhı, Seyyid Hasan hazretlerinin nasîhatlerini dinlemeyince, onun buyurdukları aynen ortaya çıktı. Şah hezimete uğradı ve çok geçmeden de akrabâları tarafından öldürüldü... 

Muhammed bin Yûsuf

Muhammed bin Yûsuf İsfehânî, Tebe-i tabiînin âlim ve râvilerindendir. Aslen İsfehânlıdır. Doğum târihi bilinmemektedir. 188 (m. 804)’de otuz yaşlarında iken vefât etti. Ali bin Ezher anlatır: 

Muhammed bin Yûsuf hazretleri bir ara Mesise’ye geldi. O sıralarda Ebû İshâk hazretleri vefât etmişti. Bizden O’nun kabrini sordu. Kabrinin başına gittik. Kur’ân-ı kerîm okuyup duâ ettikten sonra, Ebû İshâk el-Fezârî hazretlerinin kabrinin bitişiğindeki boş yeri göstererek “Burası bir Müslümana ne güzel kabir olur” buyurdu. Biz burasını kendisi için temenni ettiğini anladık. Mesise’ye geri döndük. Kısa bir müddet sonra hastalandı ve oniki-onüç gün sonra vefât etti. Biz de O’nun işâret ettiği Ebû İshâk hazretlerinin yanındaki boş yere defnettik... 

Saîd bin Gaffar’a hitaben buyurdu ki: “Ey Saîd, en kıymetli vaktin olan şu ânını, en kıymetli şeyle değerlendir.” Dostlarına: “Bu zaman fazîleti arama zamanı değil, bilakis kurtuluşu arama zamanıdır” buyurdular. 

Kardeşi Zürâre’ye yazdığı mektupta; “Ey kardeşim! İşittim ki, ticârete başlamışsın. Bilmiş ol ki, senden önceki bütün tüccârlar ölmüşlerdir. Vesselâm” buyurup, altına şöyle not düştüler: “Ey kardeşim Zürâre! Allahü teâlâdan kork ve ona itaat et! O’nun azâbını unutma! O’nun azâbına kimse karşı koyamaz. Şartlarına sahip olunca hacca git! Zîrâ hadîs-i şerîfte Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem, (Her kim ki, helâlden kazandığı mal ile Allahü teâlânın rızâsı için hac etse, anasından doğduğu gün gibi günahsız olur) buyurdu.” 

Bir sohbetlerinde; “Şu gördüğünüz arazilerin hepsini iki kuruş karşılığında bana verseler hiç sevinmem. Zîrâ bu dünyâdaki bütün mal ve mülk geçicidir. Yok olmaya mahkûmdur. Biz öleceğiz, malımız ve mülkümüz dünyâda kalacaktır” buyurdular. 

“EY, ZEVK VE SEFA SÜRENLER!..” 

Mekke yolunda, Abdurrahmân bin Ömer’in elinden tutup buyurdular ki: “Ey Abdurrahmân! Sen zevk ve keyfiyle uğraşanların kapıları önünden geçtiğinde onlara ‘O yüksek köşkleri ve kaleleri yaptıranlar hani, bu muhteşem köşk ve muazzam kalelerde sizden önce zevk ve sefâ sürenler, bütün dünyâ bizimdir diyenler nerede?’ diye sor. Muhakkak ki, onların hepsi ölüp gittiler. Sen, çok ibâdet edenlerin yanlarına varırsan onlara, ‘Ey âbidler! Ölüm vaktiniz gelip, âhirete göçtüğünüz zaman, istirahatin en güzeli sizin içindir’ dersin.”

Kîsûdirâz-ı Dehlevî

Kîsûdirâz-ı Dehlevî hazretleri, Hindistan’da yetişen Çeştiyye evliyâsının büyüklerindendir. İsmi, Muhammed bin Yûsuf’tur. Hazret-i Hasen evlâdından (torunlarından) olup “Şerîf”tir. Sekizinci asrın sonlarında vefât etti. 

Bu mübarek zat, “Çerâğ-ı Delhî” olarak bilinen Nasîreddîn-i Mahmûd hazretlerinin halîfelerinin en önde gelenlerindendir. Bunun için hocası olan Nasîreddîn hazretleri; “Kîsûdirâz’ın kim ki müridi oldu. 

Vallahi hılâf yoktur, aşk ve muhabbet buldu” demiştir. 

Kîsûdirâz-ı Dehlevî hazretleri, hocası Çerâğ-ı Delhî’nin 757 (m. 1356) senesinde vefâtından sonra, Delhî’den Dekken’e gidip, orada yerleşti. Birçok talebe yetiştirdi. Talebelerinden Muhammed isminde birisi, hocası Kîsûdirâz’ın sözlerini toplayıp, “Cevâmi’ul-kelîm” isimli bir melfûzât (sözler) kitabı meydana getirdi. Kîsûdirâz Muhammed bin Yûsuf hazretlerinin buyurduğu kıymetli sözlerinden bazıları şunlardır: 

“Münâzarada, söz Eshâb-ı Kirâm efendilerimizin üstünlükleri mevzûuna gelince hiç söz söyleyemem. Söz esnasında farkında olmadan kullanacağım uygunsuz bir kelime ile, o büyüklerden birini incitmekten korkarım. Onlar hakkında kalbimdeki i’tikâd şöyledir ki: İstisnasız Eshâb-ı Kirâmın hepsi, temiz, seçilmiş ve yüksek zâtlardır, içlerinden hiçbirisine dil uzatılmaz. En üstünleri Hulefâ-i Râşidîn’dir. Bunların da üstünlükleri halifelik sıralarına göre; Hazreti Ebû Bekr, Hazreti Ömer, Hazreti Osman ve Hazreti Ali’dir (radıyallahü anhüm).” 

YAŞAMAK MI ÖLMEK Mİ?.. 

“Âlimler ihtilâf ettiler ki; ‘Müslümana ölüm mü daha iyidir, yoksa yaşamak mı?’ Her şeyin en doğrusunu Allahü teâlâ bilir ama, Resûlullah efendimizin devr-i saâdetlerinde bir Müslüman için yaşamak daha iyi idi. Ondan sonra ise ölüm iyidir.” 

“Eğer iyi bir saatte, kalb, Allahü teâlâ ile olursa, işte o Cennetlik bir iştir. Severek bir güzele bakmak bir zaman/Üstündür ömür boyu bir pâdişâh olmaktan.” 

“Bir Müslüman ne yaparsa yapsın; tövbe edip, bir daha o hatâlara bakmazsa, ilâhi rahmetten nasîbsiz kalmaz. Aksini düşünürsem utanırım. Böyle aksi bir düşünce Allahü teâlânın rahmetini küçümsemek olur.” 

“Zenginlik, takvâ ve iyilik üzerinde yardımlaşmaya ne güzel bir vesiledir!” 

Ebû Bekr es-Sûlî

Ebû Bekr es-Sûlî hazretleri, Basra âlimlerindendir. Aslen Bağdâdlıdır. Hadîs-i şerîf rivâyetinde de bulunan Es-Sûlî, Basra’da 335 (m. 947) yılında vefât etmiştir. Atâ’nın, Câbir’den (radıyallahü anh) şu hadîs-i şerîf rivâyetini nakletmektedir: 

Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) oğlu İbrâhîm vefât ettiğinde güneş tutuldu. Peygamber efendimiz de kalkıp altı rek’at namaz kıldı. Namazı bitince, güneş ortaya çıktı. Vefâtı için güneş tutuldu dediler. Bunun üzerine Peygamber efendimiz şöyle buyurdu: “Ay ve Güneş, Allahü teâlânın varlığını ve birliğini gösteren iki mahlûktur. Kimsenin ölmesi ve kalması ile tutulmazlar. Onları görünce Allahü teâlâyı hatırlayınız. Böyle bir tutulma gördüğünüz zaman, Güneş ve Ay ortaya çıkıncaya kadar namaz kılınız.” 

Rivâyet ettiği diğer bir hadîs-i şerîflerinde ise Peygamber efendimiz: “Bir kimse Ramazan orucunu tutar ve ona ilâveten Şevval’den de altı gün oruç tutarsa, bütün sene oruç tutmuş gibi olur” buyurdular. 

BEREKETLENMEK İÇİN.... 

Enes bin Mâlik (radıyallahü anh) buyurdu ki: Medine’de, mescidde dikili bir odun vardı. Resûlullah hutbe okurken, bu direğe dayanırdı. Minber yapılınca, direğin yanına gitmedi. Odundan ağlama seslerini, bütün cemâat işittiler. Minberden inip, direğe sarıldı. Sesi kesildi. “Eğer sarılmasaydım, benim ayrılığımdan kıyâmete kadar ağlayacaktı” buyurdu. 

Resûlullah efendimiz, çok kerre süt teyzesi olan Hazreti Ümmü Süleym’in (radıyallahü anhâ) evine teşrîf eder ve orada istirahat ederlerdi... Bir gün, istirahat için uyudukları bir sırada, mübârek alınları terlemişti. Ümmü Süleym (radıyallahü anhâ), mübârek alınlarının terini silmeye başladıkları zaman uyandılar ve ona sordular: “Yâ Ümmü Süleym! Ne yapıyorsun?” Cevâbında: “Yâ Resûlallah, bereket için alnınızın terini mendille alıyorum, bunu saklayacağım.” Hazreti Ümmü Süleym (radıyallahü anhâ), Resûlullahın mübârek terini, böyle mendil ile toplar ve bunu bir şişe içinde saklardı. 

Enes bin Mâlik buyurdu ki: Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) Medine’ye hicret ettiğinde, Ensâr ile Muhacirini kardeş yaptı. Hazreti Ali’ye de, “Sen benim, ben de senin kardeşinim” buyurdu. Hazreti Ebû Bekr ile Hazreti Ömer’i de aralarında kardeş yaptı...

İbn-ül-Hüzhib

İbn-ül-Hüzhib hazretleri, Ahmed İbni Hanbel’in “Müsned” kitabının râvilerindendir. 355 (m. 966)’de Bağdad’da doğdu. 444 (m. 1052)’de vefât etti. Bildirdiği bir hadîs-i şerîfte Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdular ki: 

Allahü teâlâ, Ramazân-ı şerîfin her gününde, Cehenneme gitmesi gereken bir milyon kişiyi azâd eder. Ramazân-ı şerîfin son günü olunca, hepsinin toplamı kadarını mağfiret eder. Kadir gecesi olunca, Allahü teâlâ, Cebrâil’e, melekler topluluğu ile, yanlarında yeşil bir sancakla yeryüzüne inmelerini emreder. Sancağı Kâ’be-i muazzamanın üzerine dikerler. Cebrâil’in bin kanadı vardır. Bunlardan ikisini yalnız Kadir gecesi açar. Bunları açınca, doğudan batıya bütün dünyâyı kuşatır. Cebrâil, meleklere; bu gece, her ayakta durana, oturana, namaz kılana sabaha kadar selâm vermelerini, onlarla müsâfeha etmelerini, yaptıkları duâlara âmin demelerini buyurur. Fecir doğunca, Cebrâil; ey melekler topluluğu, haydi gidelim der. Melekler; “Ey Cebrâil! Allahü teâlâ, Muhammed’in Müslüman ümmetinin işleri hakkında ne hüküm eyledi?” diye sorarlar. O da; “Allahü teâlâ, bu gece onlara nazar eyledi ve bütün günahlarını affeyledi. Yalnız dört sınıfı affetmedi” der. Eshâb-ı Kirâm; 

“Yâ Resûlallah bu dört sınıf kimlerdir?” diye sorduklarında; 

“İçki içmeye devam edenler, babasına-annesine karşı gelenler, sıla-i Rahmi terk edenler ve mü’min olmaktan ümidini kesenlerdir” buyurup, şöyle devam etti: “Sonra Fıtır bayramı gecesi olur. Buna mükâfat gecesi ismi verilir. Bayram sabahı olunca, Allahü teâlâ, meleklere, Müslümanların bulundukları şehirlere inmelerini ve köşe başlarında durmalarını emreder. Sonra insanlar ve cinlerden başka bütün mahlûkatın duyabileceği bir sesle bir münâdî; “Ey Muhammed ümmeti! Çok ihsân eden ve büyük günahları bağışlayan Rabbimizin huzûruna çıkınız” diye seslenir. 

RIZÂ VE MAĞFİRET... 

Bayram namazı için Müslümanlar câmiye geldiklerinde, Allahü teâlâ; “Ey melekler, verilen işi tamamen yapan işçinin karşılığı nedir?” buyurur. Onlar da; “Ey Allahımız, ey Rabbimiz, onların karşılığı, mükâfatı, ücretlerini tam vermektir” derler. Allahü teâlâ da; “Ey meleklerim, ben ki Allahım, sizi şâhid tutuyorum. Şâhid olun ki, Ramazân-ı şerîfteki oruç ve namazlarına ücret olarak, kendi rızâmı ve mağfiretimi verdim” buyurur... 
.

Seyyid Emir Burhân

Emir Burhân, Silsile-i aliyye büyüklerinden biri olan Seyyid Emîr Külâl (Gilâl) hazretlerinin büyük oğludur. On altıncı asırda yaşamıştır. Emîr Burhân’ın hocası, Behâeddîn Buhârî hazretleridir. Babası Seyyid Emîr Külâl onun hakkında; “Bu çocuk bizim burhânımız, delîlimizdir” buyurmuştur. Onun yetiştirilmesi için, talebesi Behâeddîn Buhârî hazretlerini vazifelendirmiştir. Seyyid Emîr Külâl hazretleri, Behâeddîn Buhârî hazretlerine şöyle buyurmuştur: 

“Bir üstâd, çırağını yetiştirerek kemâl derecesine ulaştırsa, ister ki, kendi eserini çırağında görsün ve çalışmalarının neticesinde onun yetişmiş olduğuna şâhid olsun. Şâyet bir yanlışlık görürse, düzeltsin. İşte oğlum Burhân, şimdiye kadar tasavvufta eğitilmedi. Onun yetiştirilmesi işini üzerinize alın da, eserinizi görüp, itminân elde ettiğinize dâir bana güven gelsin.” 

Behâeddîn Buhârî hocasının bu emri üzerine Emîr Burhân’ın bâtınına teveccüh edip, murâkabeye daldı. Fakat hocasının huzûrunda edebe riâyet ederek, tasarrufunu kesik kesik devâm ettirerek, arada bir durakladı. Seyyid Emîr Külâl hazretleri; “Ara vermeden tasarruf etmeye devâm et” buyurdu. Bunun üzerine aralıksız tasarrufa devâm etti. Emir Burhân, birdenbire değişip, tasavvuf hallerine daldı. Bundan sonra yolu açılıp, tasavvufta yükseldi. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“Gerçekten din kardeşi olan kimsenin güzel ahlâka ve beğenilen hasletlere sâhib olması gerekir. Yaşlılara hürmet, gençlere nasîhat, çocuklara şefkat, zayıflara merhamet, fakirlere cömertlik, âlimlere hürmet eder. Zâlimlere düşmanlık, facirleri tahkîr eder. İnsanlara iyilik eder ve mertlik gösterir ve onlarla sulh içinde yaşar, iyi geçinir. Allahü teâlâya yalvarır, nefsine karşı savaş açar, onun boş isteklerine muhâlefet eder. Şeytanla mücâdele eder. İnsanlardan gelen sıkıntılara tahammül eder. Düşmanlık edenlere yumuşak davranır. Musîbetler karşısında sabırlı olur. Kendi ayıplarına bakıp başkalarının ayıpları üzerinde durmaz. İnsanlara musîbete uğradıklarında ve gamlı hallerinde yardımcı olur. Cemâate devâm eder. Emri altında bulunanlara nasîhat eder. Dâimâ âhireti düşünür. Hallerine ve sözlerine dikkat eder. Kıyâmet gününde rüsvâ, rezil olmaktan korkar. Allahü teâlânın fazlından ve ihsânından ümit kesmez.” 

Habib bin Ebî Sâbit

Habib bin Ebî Sâbit hazretleri, Tabiînin meşhûr hadîs ve fıkıh âlimlerindendir. Kûfe’de doğup büyüdü. 119 (m. 737) târihinde vefât etti. Çok hadîs-i şerîf rivâyet etti. Bunlardan bazıları şunlardır: 

Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) zamanında biri öldürülmüştü ve kim tarafından öldürüldüğü bilinmiyordu. Bu durum Peygamberimize arz edildi. Resûlullah efendimiz Allahü teâlâya hamd ve sena ettikten sonra buyurdu ki: 

“Ey insanlar! Aranızda biri öldürülüyor, fakat katili bilinmiyor. Şayet göktekiler ve yerdekiler, Müslüman birinin öldürülmesi üzerinde toplansalar, şüphesiz hepsi azâb olunur.” 

“İnsanlar arasına katılıp onların ezalarına uğrayan ve bu ezalara sabreden bir mü’min, insanlar arasına girmeyen, onların eziyetleriyle karşılaşmayan ve bu konuda sabredecek bir meselesi bulunmayan kimseden efdaldir, üstündür.” 

Hazreti Ali (radıyallahü anh), şöyle bildiriyor: “Resûlullah Bedir harbinde bana ve Hazreti Ebû Bekir’e buyurdu ki: Sizin ikinizden birinizin sağında Cebrâil aleyhisselâm, diğerinin solunda da Mikâil ve İsrafil aleyhisselâm olmak üzere büyük melekler hazır olup ordunun önünde bulunurlar.” 

Resûlullah efendimize birisi gelip cihada gitmek için izin istedi. Ona: “Senin annen ve baban sağ mıdır?” diye sordu. O kişi “Evet, yâ Resûlallah!” deyince, “Onların yanında otur ve hizmet et!” buyurdu. Başka bir rivâyette de “Onların yanında kalıp hizmet ederek cihad sevâbına kavuş!” buyurdu. 

“Bir kimse, Ramazan-ı şerîfin başından sonuna kadar cemâatle (teravih) namazı kılarsa, Kadir gecesinden nasîbini alır.” 

“Bir Müslüman, Allahü teâlânın emrettiği şekilde abdestini tamamlar ve sonra beş vakit namazını kılarsa, onlar arasındaki günahlarına keffâret olur.” 

TÖVBENİN KOKUSU!.. 

“Kıyâmet gününde tövbe, en güzel bir sûrette ve en güzel bir koku ile getirilir. Kokusunu ancak mü’min olanlar duyar. Kâfirler, ‘Yazıklar olsun bizlere! Müslümanlar bu güzel kokuyu duyuyorlar da, biz onu duyamıyoruz’ derler. Tövbe, kâfirlerle konuşur ve onlara; ‘Siz beni dünyâda kabûl etseydiniz, şimdi güzel kokuyu duyardınız’ der. Kâfir de; ‘Biz şimdi kabûl ediyoruz?’ der. O anda gökten bir melek şöyle nidâ eder: ‘Dünyâyı ve içinde bulunan altını, gümüşü ve diğer şeyleri getirseniz, sizden tövbe kabûl olunmaz.’ Tövbe ve melekler, onlardan uzaklaşır. Sonra Cehennemde vazîfeli melekler gelir. Kendisinde güzel koku olan kimseye dokunmazlar. Şayet kötü koku gelirse, onu Cehenneme atarlar.” 

Seyyid Ahmed Sünnetî

Seyyid Ahmed Sünnetî, on beşinci yüzyılda Kastamonu’da yetişen evliyânın büyüklerinden olup, Halvetî tarîkatının Şâbân-ı Velî hazretlerinden önceki Pîri ve Şâbân-ı Velî Dergâhının da ilk bânisidir. 1459 yılında vefât ettiği tahmin edilen Seyyid Ahmed Sünnetî hazretlerinin kabri, Kastamonu’dadır. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Kazâ, kaderin husûsî bir kısmıdır. Kader, anbara doldurulmuş buğday gibidir. Kazâ ise, onu ölçerek vermek gibidir. Ömer “radıyallahü anh”, Şâma geldi. Şehirde vebâ hastalığı olduğunu işitince, şehre girmedi. Allahü teâlânın kazâsından kaçıyor musun? dediklerinde, Allahü teâlânın kazâsından, kaderine kaçıyorum buyurdu ki, kader, kazâ şeklini almadıkça değişebilir. [Kader, maaş bordrosu gibidir. Kazâ ise, bu maaşın dağıtılmasıdır.] İbni Esîr dedi ki: Kazâ ve kader, birbirinden ayrılmaz, çünkü, kader temel gibi, kazâ da üstündeki binâ gibidir). Kader kelimesinde diyor ki: (Kader, Allahü teâlânın, olacak şeyleri ezelde bilmesidir. Kazâ, kaderde bulunan şeyleri, zamânı gelince yaratmasıdır)]. 

İmâm-ı Gazâlî, (İhyâ-ül’ulûm) kitâbında buyurdu ki: (Kazâ-i mu’allak, Levh-i mahfûzda yazılıdır. Eğer o kimse, iyi amel yapıp, duâsı kabûl olursa, o kazâ değişir). Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Kader, tedbîr ile, sakınmakla değişmez. Fakat kabûl olan duâ, o belâ gelirken korur). Duânın belâyı defetmesi de, kazâ ve kaderdendir. Kalkan, oka siper olduğu gibi, su, yerden otun yetişmesine [ve havanın oksijen gazı, canlının hücrelerindeki gıdâ maddelerini yakıp harâret meydâna gelmesine] sebeb olduğu gibi, duâ da, Allahü teâlânın merhametinin gelmesine sebebdir. Bir hadîs-i şerîfte, (Kazâ-i mu’allakı, hiçbir şey değiştiremez. Yalnız duâ değiştirir ve ömrü, yalnız, ihsân, iyilik arttırır) buyuruldu. 

ECEL BİR AN GECİKMEZ 

Allahü teâlânın takdîrinin, yani kaderin, Levh-i mahfûzda yazılması kazâdır. Bir kimseye takdîr edilen belâ, kazâ-i mu’allak ise, yani, o kimsenin duâ etmesi de, takdîr edilmiş ise, duâ eder, kabûl olunca, belâyı önler. (Ecel-i kazâ)yı da, iyilik etmek geciktirir. Fakat, (Ecel-i müsemmâ) değişmez. Ecel-i kazâ denilen, meselâ, bir kimse, eğer iyi iş yapar, yâhut sadaka verir, hac ederse ömrü altmış sene, bunları yapmazsa kırk sene diye takdîr edilmesi gibidir. Vakit tamâm olunca, eceli bir ân gecikmez... 

Ebû Nuaym el-Hâfız

Ebû Nuaym el-Hâfız, hadîs âlimlerindendir. 130 (m. 748) senesinde Kûfe’de doğup, 219 (m. 834) târihinde vefât etti. İmâm-ı Buhârî ve Müslim’in hocalarındandır. Naklettiği hadis-i şeriflerden bazıları: 

“Azrail (aleyhisselam) insan sûretine girerek Süleymân’a (aleyhisselam) uğradı ve orada bulunan bir adama dikkatle baktı. Adam da bunu fark etti. Azrail (aleyhisselam) gidince, adam Süleymân’a (aleyhisselam) kim olduğunu sordu. Azrail (aleyhisselam) olduğunu anlayınca; 

-Bu, beni alacak gibi bakışla, bana, bakıverdi. Ben, bundan korkuyorum, dedi. Süleymân (aleyhisselam) 

-Ne yapmamı istiyorsun? deyince, adam; 

-Beni rüzgâr ile Hindistan’ın öteki kenarına attır, dedi. Süleymân (aleyhisselam) da dediğini yaptı. Bir müddet sonra Azrail (aleyhisselam) ile karşılaşınca, önceki bakışının sebebini kendisine sordu. Azrail (aleyhisselam); 

-Hindistan’ın doğusunda pek kısa bir müddet sonra adamın rûhunu kabza memur iken adamı burada gördüğüme şaşarak, ona baktım” dedi... 

“Ramazan ayında yapılan ibâdetler, gelecek ramazana kadar, hac zamanında yapılan ibâdetler, gelecek hac zamanına kadar, cemâatle kılınan cuma namazı gelecek cumaya kadar, cemaatle kılınan vakit namazı da ondan sonraki vakit namazına kadar işlenen günahlara keffarettir. Ama büyük günah işlememek şartıyla!” 

“Sizin bu dünyâda kullandığınız ateş, Cehennem ateşinin yetmişte biri kadardır. Cehennemin ateşi iki defa denize daldırılıp çıkartılmış olsa yine ondan istifâde edemezsiniz. Denize iki defa daldırılmış olmasına rağmen sıcaklığı o derece fazla olur ki, yine ondan faydalanılamaz.” 

“ÂSİLER NİÇİN KORKMUYOR?” 

“İçinizde Allahü teâlâya âsi olanlar, işledikleri o çirkin işlerin isli bir duman olup yüzlerine çökeceğinden, mahşer günü halkın önünde başlarına böyle bir hâl geleceğinden niçin korkmuyorlar?” 

“Şüphesiz ki meyyit (ölü), kabrini ziyâret edeni tanır. Kabri başında durduğu müddetçe onunla ünsiyet (dostluk) eder.” 

“Kim annesinin ve babasının veya ikisinden birinin kabrini ziyâret eder de, kabirleri başında Yâsîn sûresini okursa, Allahü teâlâ her harfi için, okuyan kimseyi yetmiş defa mağfiret, eder.” 

“Dünyâda iken tanıdığı kimsenin kabrini ziyâret edeni, kabirde yatan tanır ve (selâmına) cevap verir.” 

Pirebi Sultan

Pirebi Sultan, Konya velîlerinden olup, Nasreddîn Hoca’nın arkadaşı olduğu rivâyet edilmektedir. Kabri, Konya Sanat Enstitüsünün güneyinde kendi adıyla anılan câminin avlusundadır. Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Allahü teâlâ, bütün insanlara, îmân etmelerini emretti. İnsanlar arasından dilediklerine merhamet edip, bunların akla uyarak îmân etmelerini nasîb eyledi. Bu kullarının kalblerini îmân ile doldurdu. (Yûnus) sûresinin yirmibeşinci âyetinde meâlen, (Allahü teâlâ kullarını, selâmet, saâdet yeri olan Cennetine davet ediyor. Dilediğini bu yola kavuşturur) buyuruldu. Akl-ı selîm sâhibi olan, bu mes’ûd insanlara (Sâbikûn) denir. Peygamberler, evliyâlar, mezheb imâmları ve bütün müctehidler böyledirler “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”. Akıllarına uymayıp, Allahü teâlânın davetini kabûl etmeyenlerden, dilediklerini kendi taşkın, azgın hâllerinde bırakmakta, dilediklerini de, yine ihsân ederek, dilediği zamânda hidâyete kavuşdurmakta, kalblerini îmân ile doldurmaktadır. Kendi hâllerinde bıraktıklarından, gafletten uyanarak doğru yolu arayanları da, merhamet ederek hidâyete kavuşturacağını vadetmektedir... 

İslâmiyyeti işitmeyen çok kimse vardır ki, akl-ı selîmleri olduğu için, bozulmuş, uydurulmuş dinlerin adamlarına aldanmamışlar, astronomide ve fen bilgilerinde ve bilhâssa tıp ilminde gördükleri nizâmlı hâdiselerin birbirlerine bağlantılarını düşünerek, hilkatin sırlarını, bu hesaplı düzenin hakîkatini anlamak istemişlerdir. Bunlar yine akl-ı selîmleri sâyesinde, İslâmiyyetin bildirdiği güzel ahlâkın birçoğunu bulup, Müslümân gibi yaşamış, kendilerine ve başkalarına faydalı olmuşlardır. Allahü teâlânın, (Ankebût) sûresinde vadettiği üzere, bunları îmân etmeye sebep olan rehberlere, kitaplara kavuşturacağı, (Rûh-ul-beyân) tefsîrinde, altıncı cüz son âyetinde yazılıdır... 

“O’NUN GÜCÜ SONSUZDUR” 

Böyle tâlihli mes’ud bir kimse anlar ki, her şeyi halk eden, yaratan, yok olmaktan, zarârlardan koruyan bir Allah vardır. Allah her şeyi görür, bilir, işitir. Her şeye gücü yeter. Gücü, kuvveti sonsuzdur. Her şeyi, eceli, zamânı gelince yok etmektedir. İnsanları tekrâr dirilteceğini, hesâba çekeceğini, îmân etmiş olanlara Cennette sonsuz ni’metler vereceğini, îmânı olmayanları, kâfirleri Cehennemde sonsuz yakacağını bildiriyor. Onun yapmak istediğini kimse durduramaz. 

Abd bin Ahmed Hirevî

Abd bin Ahmed Hirevî hazretleri, hadîs, kelâm ve Mâlikî fıkıh âlimidir. Endülüs’te (İspanya) 355 (m. 966) yılında doğdu. 434 (m. 1043) yılında Mekke’de vefât etti. Rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden bazıları: 

“Cennet, Ramazan ayı için senenin başından sonuna kadar süslenir. Şehr-i Ramazanın ilk gecesi olduğunda Arş’ın altından bir rüzgâr esip, Cennetin ağaç ve yapraklarını sallar. Hûr-i ayn, bu hâli görüp, 

‘Yâ Rabbi! Şu ayda sana ibâdetle meşgûl olan kullarından bize eş nasîb eyle. Bizimle onların ve onlarla bizim gözlerimizi aydın eyle’ derler. Allahü teâlâ Ramazan-ı şerîfte oruçlu olan her bir kuluna: 

(Çadırlarında saklı hûrîler vardır) âyet-i kerîmesiyle övülüp anlatılan ve inciden çadırlar içinde saklı bulunan hûr-i ayndan bir zevceyi eş olarak verir. O hûr-i ayndan her birinin üzerinde yetmiş türlü hulle vardır. Hepsi de ayrı ayrı renktedir. Her biri, inci ile süslü yakuttan bir sedir üzerindedir. O sedirde kalın ipek kumaştan ve atlastan yetmiş yatak ve her yatakta da bir yastık vardır. Her birine hizmet edecek yetmiş bin, zevci için de ayrıca yetmiş bin hizmetçi vardır. Her hizmetçinin elinde, altın kâse içinde bir çeşit yemek vardır. Cennettekiler her birinden ayrı lezzet alırlar. Zevci için de o kadar vardır. Zevcinde, yakutla süslü altından iki bilezik vardır. İşte kavuşulacak bu inâyet ve ihsânlar, o kimsenin Ramazanda işlediği sevâblardan ayrı olarak, her günün orucu içindir...” 

Câbir bin Abdullah (radıyallahü anh) rivâyet etti. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: 

“Allahü teâlâ, kıyâmet günü kulunu çağırır ve şöyle buyurur: 

“BANA DUA ETTİN Mİ?” 

‘Ben, bana duâ edin, duânızı kabûl edeyim dedim. Sen bana hiç duâ ettin mi?’ Kul: 

‘Evet duâ ettim’ cevâbını verir. Bunun üzerine Allahü teâlâ: 

‘Bilmiyor musun, senin başına, istemediğin şeylerden şu şu işler gelmişti de, sen bana duâ etmiştin. Ben de senin o duânı kabûl edip, istediğini vermiştim’ buyurur. Kul: 

‘Evet yâ Rabbî!” der. Tekrâr Allahü teâlâ: 

‘Sen bana şu şu husûsta duâ etmiştin. Ben de o isteğini yerine getirmemiştim. Senin o duânı Cennete saklamıştım’ buyurur. Bunun üzerine kul: 

‘Keşke dünyada hiçbir duâm kabûl olmasaydı’ der.” 

Pîr Tevekkül

Pîr Tevekkül hazretleri, Sinop’ta yaşamış olan evliyânın büyüklerindendir. İlim tahsîli için Afganistan’da, Hirat’a gitti. Orada Şeyh Pîr Mîrim Halvetî hazretlerini tanıdı ve ona talebe oldu ve kısa zamanda ilim ve edeb öğrenip, hocasından icâzet, diploma aldı ve onun önde gelen talebelerinden oldu. Sonra hocalarıyla birlikte Anadolu’ya geldiler. Hocası onu insanlara hak yolun bilgilerini öğretmek üzere Sinop’a gönderdi. 1433 (H.837) senesinde Sinop’ta vefât etti. 

Pîr Tevekkül hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

İslâm dîni, Allahü teâlânın, Cebrâîl ismindeki melek vâsıtası ile, sevgili Peygamberi Muhammed aleyhisselâma gönderdiği, insanların, dünyâda ve âhırette rahat ve mes’ûd olmalarını sağlayan, üsûl ve kâidelerdir. Bütün üstünlükler, faydalı şeyler, İslâmiyyetin içindedir. Eski dinlerin, görünür görünmez bütün iyiliklerini, İslâmiyyet, kendinde toplamıştır. Bütün saadetler, muvaffakiyetler ondadır. Yanılmayan, şaşırmayan akılların kabûl edeceği esâslardan ve ahlâktan ibârettir. Yaratılışında kusûrsuz olanlar, onu reddetmez ve nefret etmez. İslâmiyyetin içinde hiçbir zarâr yoktur. İslâmiyyetin dışında hiçbir menfaat yoktur ve olamaz... İslâmiyyet, insanların sevişmelerini, yardımlaşmalarını, kardeşçe yaşamalarını, memleketleri imâr, insanları terfîh etmeyi emreylemekte, Allahü teâlânın emirlerine saygı göstermeyi ve mahlûklara merhameti, toprağını, bayrağını sevmeyi, kanûnlara itâat etmeyi, vergilerini vaktinde ve dürüst olarak ödemeyi istemektedir. Her mahlûka karşı mesûliyyet taşımaktadır. Nefsin temizlenmesini temîn etmekte, kötü huyları, iyi huylardan ayırmaktadır. İyi huylu olmayı emredip, kötü huyları, şiddet ile ret ve yasak eder. Gayr-ı müslim vatandaşlarla, bid’at sâhibleri ile ve başka mezhebden olanlar ile iyi geçinmeyi, her cihetten iffeti ve hayâyı emreder... 

HAK VE MESULİYETLER... 

Fertlerin, evlâdın, âilenin ve milletlerin haklarını ve vazîfelerini öğretmekte, dirilere, geçmişlere, geleceklere, herkese karşı bir hak ve mesûliyyet gözetmektedir. Başka dinler, böyle değildir. Başka dinlerin hepsi bozulmuş, ilâhî hükümler yerine, insan kafasından çıkan fikirler, düşünceler yer almıştır. Bunun için, lâyetegayyer olamamış, ilerleyen, değişen hayât karşısında, şekiller ve ölü kelimeler hâlinde kalmışlardır...

Ebû Bekr es-Sayrafî

Ebû Bekr es-Sayrafî hazretleri, Şafiî mezhebindeki hadîs, fıkıh, usul-i hadîs, usul-i fıkıh âlimlerinden olup, 330 (m. 941) târihinde, Mısır’da vefât etti. Naklettiği Hadîs-i şeriflerden bazıları: 

Ebû Hüreyre (radıyallahü anh) rivâyet etti: “Yâ Resûlallah! Kıyâmet günü senin şefaatinle insanların en mes’ûdu kim olacak?” diye sordum. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem); “Yâ Ebâ Hüreyre, bunu bana senden başka kimse sormadı. Ancak sen sordun. Kıyâmet gününde halk içinde şefaatime en çok kavuşacak kimse, kalbinden hâlis olarak ‘La ilahe illallah’ diyendir.” 

“En faziletli zikir, ‘La ilahe illallah’, en faziletli duâ ‘Elhamdülillah’tır.” 

“Her kim; Allahü teâlâdan başka hiçbir ilâh olmadığına, yalnız Allahü teâlânın var olduğuna, O’nun şeriki olmadığına, Muhammed aleyhisselâmın O’nun kulu ve Resûlü olduğuna, Îsâ aleyhisselâmın da Allahü teâlânın kulu ve Resûlü olduğuna, Meryem(in rahmin)e bırakılan, kelimesi ve Allahü teâlâ tarafından (hayat verilen) bir rûh olduğuna, Cennetin ve Cehennemin hak olduğuna, şehâdet ederse, hangi amel üzere olursa olsun Allahü teâlâ onu Cennete kor.” 

“Kim, Allahü teâlâdan başka ilâh olmadığına, Muhammed aleyhisselâmın Allahü teâlânın Resûlü olduğuna şehâdet ederse, Allahü teâlâ ona Cehennemi haram kılar.” 

Resûlullah efendimiz; “Bakıyyât-ı sâlihâtı çok söyleyiniz” buyurdu. Eshâb-ı Kirâm (radıyallahü anhüm); “Bakıyyât-ı sâlihât nedir, yâ Resûlallah?” diye sordular. Resûlullah efendimiz; “Tekbîr, tehlîl, tesbih, elhamdülillah, lâ havle velâ kuvvete illâ billah’tır” buyurdu. 

“Cennetin Reyyân isminde bir kapısı vardır. Buradan ancak oruç tutanlar girecektir.” 

“Bir kimse, Ramazan ayında oruç tutmayı farz bilir, vazîfe bilir ve orucun sevâbını Allahü teâlâdan beklerse, geçmiş günahları affolur.” 

KIYMETLİ BEŞ GECE 

“Kim şu beş geceyi ihyâ ederse, Cennet ona vâcibdir. (Bu beş gece): Tevriye, Arefe, Kurban Bayramı, Ramazân-ı şerîf Bayramı ve Şa’bân’ın onbeşinci geceleridir.” 

“Kim kardeşinin ihtiyâcını görmek için yürürse, onun için on sene i’tikâftan daha hayırlıdır. Kim bir gün Allahü teâlânın rızâsı için i’tikâf ederse; Allahü teâlâ, onunla Cehennem ateşi arasında üç hendek kor. Her bir hendek iki ufuk arasından daha geniştir.” 

“Kim benim kabrimi ziyâret ederse, ona şefaatim vâcib olur.” 
.

Şeyh Ulemâ

Şeyh Ulemâ, Selçuklular devrinde yaşamış olup hayâtı hakkında geniş bilgi yoktur. Konya’nın Işkalaman Mahallesindeki târihî mezarlıkta bulunan türbesinin kitâbesinde “Şeyh-Fakîh” gibi üstün vasıflarla anlatılmaktadır. Şeyh Ulemâ hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Hadîs-i şerîfte, (Zikrederek, kalblerinin yükünü hafîfletenlerin yolunda olunuz!) buyuruldu. Bunun için, [Allaha, Allahü teâlânın sevgisine kavuşmak için, kalbin mahlûklara olan bağlantılarını kesmek, onu dünyâ zevklerine düşkün olmaktan kurtarmak lâzımdır. Kalbi kurtarmak için de, zikirden dahâ faydalı bir ilaç yoktur, demişlerdir.] 

Tasavvuf ehlinde meşhûr olan simâ ve raks iki nevidir: Birincisi, kalbin ve nefsin fânî olmasından sonra, cemâl veyâ celâl sıfatlarının tecellîsinde hâsıl olur ki, bunda aklın ve nefsin müdâhalesi yoktur. İkincisi, bazı câhil ve gâfil tarîkatçıların, noksan akıllarına ve azgın nefislerine uyarak, bağırmaları ve zıplamalarıdır. (Biz, bunları yapmayız) buyurdu. 

Ra’d sûresindeki âyet-i kerîmede meâlen, (Biliniz ki kalbler, ancak Allahı zikretmekle itmînâna kavuşur) buyuruldu. İtmînân, sükûn, râhat demektir. Harf-i cerli olan zikir kelimesinin fiilden evvel söylenmesi, hasrı ifâde eder. Yani, itmînâna ancak, yalnız zikir ile kavuşulur denildi. Zikir, hâtırlamak demektir. Allahü teâlâyı hâtırlamak, Onun ismini söylemekle veyâ çok sevdiği bir velîsini görmekle olur. Çünkü, hadîs-i şerîfte, (Onlar görüldüğü vakit, Allah hâtırlanır) buyuruldu. İsmini işitirken, söylerken, başka şey düşünülebilir. Onu hâtırlamak şüpheli olur. Onu devâmlı hâtırlamak için, her gün binlerce söylemek lâzım olur. Evliyâyı severek, inanarak görünce, muhakkak hâtırlanacağı müjdelendi. 

KALB İLE GÖRMEK!.. 

Görmek göz ile olduğu gibi, velînin şeklini, sûretini, kalbine, hayâline getirmekle de, görmüş gibi olup, Allahü teâlâyı hâtırlamaya sebep olur. Böyle, kalb ile görmeye (Râbıta) denir ki, kalbi, Allahü teâlâdan başka şeyleri sevmekten, onları düşünmekten kurtaran vâsıtadır. Yukarıdaki âyet-i kerîmede ve hadîs-i şerîfte bildirilen temiz kalbe, ihlâsa kavuşturan yoldur. Evet, İslâmiyyete yapışmak, yani emirleri yapmak ve harâmlardan sakınmak, insanı Allahü teâlânın rızâsına, sevgisine kavuşturur ise de, bunları ihlâs ile yapmak şarttır. Hem İslâmiyyete uymalı, hem de, ihlâs elde etmelidir. 

Ârif Hikmet Bey

Ârif Hikmet Bey, Yüzbeşinci Osmanlı Şeyhülislâmıdır. 1201 (m. 1786) senesinde İstanbul’da doğdu. 1275 (m. 1858) senesinde İstanbul’da vefât etti. 

Bu mübarek zat, buyurdu ki: 

“Ramazan orucu, bir seneden diğer seneye kadar, şeytanın insan vücûduna giriş yollarını kapatmak için emrolunmuştur. Eğer oruçlu, orucu kusursuz olarak eda ederse, şeytan ona vesvese ve diğer hilelerle zarar veremez.” 

“Kulun haccının kabûlü ve üzerine rızâ hil’ati konmasının alâmeti, hacdan Muhammed aleyhisselâmın ahlâkı ile dönmesi, hemen hiç günâha yaklaşmaması, kendini Allahü teâlânın hiçbir mahlûkundan yüksek görmemesi ve ölünceye kadar, dünyâ işlerinden hiçbirisine dalmaması, zahmet etmemesidir. Haccının kabûl olmadığının alâmeti ise, hacdan dönüşte evvelki hâli üzere bulunmasıdır.” 

“Mescidler, Allahü teâlânın huzûr meclisleridir. Allahü teâlânın huzûrunda cemâatten önce gidip oturmak, hiçbir suç ve günah işlemeyen, günahtan uzak veya yaptıklarına pişman olarak kesin tövbe etmiş, velâyet mertebesine kavuşmuş, amellerini gizli tutan, Hak teâlâ tövbelerini kabûl etmiş olan bâtınî keşif sahibi gibi, ancak Allahü teâlâya yakın olanların işidir.” 

“Bir şey yapmak istiyorsan, sana yakışanı yap. İnsanlar, bir şey vermediğin için seni cimrilikle itham etmesinler, bu yüzden sana karşı çıkmalarına meydan verme. Çünkü velî olmanın şartlarından biri de şudur Bu gibileri, yanlarında bin dinar olsa da bunu bir fakire verseler, verdikleri paranın onların nazarındaki kıymeti, toprak üzerinde bulunan bir çakıl taşından daha kıymetsizdir.” 

“Ramazan orucu tam bir aydır. Ya yirmidokuz gün veya otuz gün olur. Oruç; Hazreti Âdem’in, Cennetteki ağacın meyvesinden koparıp yemesinin kefaretidir. Hak teâlâ, buna kefâret olarak oruç tutmasını emretmiştir.” 

MÜ’MİN KARDEŞİNİ UNUTMA! 

“Şayet biriniz kendisini ilâhî huzûrda hissederse, yalnız kendi nefsi için duâ etmemeli, başkası için de himmet ve çabasını esirgememelidir. Yapacağı duâların çoğu, mü’min kardeşleri için de olmalıdır.” 

“Farz, vâcib gibi dini her emir, Allahü teâlâ ile birlikte bulunmaya vesiledir. Günah, mekrûh gibi nehyedilenler ise, Allahü teâlâ ile kul arasında birer perdedirler.” 

“Ramazân-ı şerîfin son on gününde, gece ibadetinden geri kalmayınız. Hattâ bütün Ramazan gecelerini ibâdetle geçiriniz. Çünkü Kadir gecesi bu aydadır.” 

Mehmed Ruhî Dede

Mehmed Ruhî Dede, Mevlevî yolu büyüklerindendir. İstanbul Galata Mevlevîhânesinde on iki yıl şeyhlik yaptıktan sonra 1814’te vefât etmiştir. Kabri Galata Mevlevîhânesinde İsmâil Rusûhî türbesindedir. Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Kadının ev işlerini yapması, zevcine teberru ve ihsândır. Çok sevaptır. Yapmazsa, günâha girmez. Zevc, bunları zevcesine zorla yaptıramaz. Kadın tutup yaptırması lâzımdır. Kadın, zevcine karşı bu ihsânını esirgememeli, erkek de, zevcesine nafakadan fazla ihsânlarda bulunmalıdır. Allahü teâlâ ihsân edenleri çok sever. Resûlullah efendimizin zamânından bugüne kadar, Müslümân kadınları zevclerine bu ihsânı yapmışlardır... 

İslâmiyyette kadın, ev içinde de, evin dışında da çalışmaya, para kazanmaya mecbûr değildir. Evli ise kocası, evli değil ise babası, babası yoksa veyâ fakîr ise, zengin olan yakın akrabâsı çalışıp, kadına lâzım olan her şeyi getirmeye mecbûrdur. Kimsesi olmayan kadına, (Beyt-ül-mâl) denilen, devletin yardım sandığı bakar. İslâmiyyette, karı koca arasında, hayât mücâdelesi, yani para kazanmak, müşterek değildir. Erkek kadını tarlada, fabrikada, velhâsıl hiçbir yerde çalışmaya zorlayamaz. Kadın isterse ve erkeği izin verirse, yabancı erkekler arasına karışmadan, kadın işi olan yerlerde çalışabilir. Fakat, kazandığı kadının olur. Erkek, ondan zorla bir şey alamaz. Kadının kendi ihtiyaçlarını kendisinin alması için de, onu zorlayamaz. İslâmiyyetin kadına böyle hak tanıması ve onu erkeklerin elinde esir, oyuncak olmaktan koruması, Allahü teâlânın kadına çok kıymet verdiğini göstermektedir... 

RIZIK DEĞİŞMEZ!.. 

Kadın da, erkek de, para kazanmak için harâm işlememelidir ve hiçbir namâzı kaçırmamalıdır. Ezelde ayrılmış olan rızık değişmez. Aynı rızık, helâlden isteyene helâl yoldan gelir. Harâm işleyerek isteyene de, harâm yoldan gelir. Harâm işleyerek kazanmamalı demek, boş oturmalı, çalışmamalı demek değildir. Helâl yoldan çalışıp kazanmalı demektir. Harâm yoldan kazanan, hem büyük günâhları işlemiş olur, hem de kazandıklarının hayrını görmez. Kazandıkları, hekîme, hâkime ve düşmanlarına gider ve günâh işlemekte kullanılır, insanı felâkete sürükler. Kazançları şüpheli olan, hediyeleşmeli ve ödünç almalı, aldıklarını kullanmalıdır. Hediye ve ödünç gelen şeyler helâldir. 
.

Ahmed Makdisî

Ahmed Makdisî hazretleri, Hadîs, kırâat ve Hanbelî mezhebi fıkıh âlimidir. 647 (m. 1249) senesinde Kudüs yakınlarında Kaysûn’da doğdu. 728 (m. 1328) târihinde Kudüs’te vefât etti. Buyurdu ki: 

Bir hadîs-i kudsîde meâlen buyuruldu ki: “Âdemoğlunun yapmış olduğu haseneye (iyiliğe), on mislinden yediyüz misline kadar karşılık veririm. Ancak oruç bundan müstesnadır. Oruç benim içindir. Onun karşılığını ben veririm. Zira kulum, benim için yemesini ve içmesini terk etmiştir. Oruç kalkandır. Oruçlu için iki ferahlık vardır. Birisi iftar ettiğinde, diğeri de kıyâmet günü Rabbine kavuştuğu andadır.” 

Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: 

“Bir kimse, Ramazan ayında oruç tutmayı farz bilir, vazîfe bilir ve orucun sevâbını Allahü teâlâdan beklerse, geçmiş günahları aff olur.” 

“Cennetin, Reyyan adında bir kapısı vardır. Buradan ancak oruç tutanlar girecektir.” 

“Cennet, seneden seneye Ramazân-ı şerîfin gelmesi ile süslenir. Ramazanın ilk gecesi olunca, Arş’ın altından Mesire isminde bir rüzgâr eser. Cennet ağaçlarının yapraklarını birbirine vurur. Cennet kapısının halkalarını sallar. Bunlardan hiçbir zaman, hiçbir kimsenin duymadığı çok güzel sesler duyulur. Cennet hûrîleri köşklere çıkarlar. Burçlar arasında dururlar. Sonra, ‘Allahü teâlâdan, bizi isteyecek kimse yok mudur?’ derler. Sonra (Cennet meleklerinin reîsi olan Rıdvan’a) ‘Ey Rıdvan! Bu hangi gecedir!’ derler. Rıdvan, ‘Evet, bu gece Ramazân-ı şerîfin ilk gecesidir ki, Allahü teâlâ Muhammed aleyhisselâmın ümmetinden oruç tutanlar için Cennet kapılarını bu gece açar’ der. 

“CENNET KAPILARINI AÇ!” 

Allahü teâlâ da, ‘Ey Rıdvan! Cennet kapılarını aç! Ey Mâlik! (Cehennem meleklerinin reîsi) Cehennem kapılarını, Muhammed aleyhisselâmın ümmetinden oruç tutanlara kapa! Ey Cebrâil! Yeryüzüne in! Şeytanları bağla, zincire vur, denizlere sür. Habîbimin ümmetinin oruçlarını bozmasınlar’ buyurur ve bir münâdînin, Ramazân-ı şerîfin her gecesinde; ‘İsteyen yok mudur? Vereyim. Mağfiret dileyen yok mu? Mağfiret edeyim. Tövbe eden yok mu? Tövbesini kabûl edeyim’ diye nidâ etmesini emir buyurur...” 

“Her kim Ramazan orucunu tutar, haramdan ve iftiradan kaçınırsa, Allahü teâlâ ondan râzı olur ve ona Cennetleri vâcib kılar.” 

“Oruçluya helâl olan şeylerin en hayırlısı, misvaktır.” 

“Kur’ânın yollarını misvak ile temizleyiniz.” 
.

Hâlid Zibârî

Şeyh Hâlid Zibârî hazretleri, Şırnak velîlerindendir. 1826 (H.1242) senesinde doğdu. Babası Şeyh Hüseyin Efendi, Diyarbakır’da medfûndur. 1863 (H.1280) senesinde insanlara nasîhat için Cizre’ye gittiği sırada hastalandı. Oradan Basret köyüne getirildi. Bir iki gün sonra kırk iki yaşında vefât etti. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Nazar değmesi haktır. Yani, göz değmesi doğrudur. Bazı kimseler, bir şeye bakıp, beğendiği zamân, gözlerinden çıkan şuâ zararlı olup canlı ve cansız, her şeyin bozulmasına sebep oluyor. Bunun misâlleri çoktur. Fen, belki bir gün, bu şuâları ve tesîrlerini anlayabilecektir. Nazarı değen kimse, hattâ herkes, beğendiği bir şeyi görünce (Mâşâallah) demeli, ondan sonra o şeyi söylemelidir. Önce Mâşâallah deyince, nazar değmez. 

Nazar değen veyâ korkan çocuk için kurşun dökmek câizdir. Göz değen kimseye, Peygamber efendimizin bildirdiği şu ta’vîzi okumalıdır: (E’ûzü bi-kelimâtillâhittâmmati min şerri külli şeytânın ve hâmmatin ve min şerri külli aynin lâmmetin). Bu ta’vîz her sabâh ve akşam üç def’a okunup kendi üzerine veyâ yanındakilerin üzerine üflenirse, göz değmesinden ve şeytânların ve hayvanların zararından korur). Bir kimseye okurken, E’ûzü yerine (Ü’îzüke) denir. İki kişiye okurken (Ü’îzü-kümâ) denir. İkiden fazla kimseye okurken, (Ü’îzü-küm) demelidir.] 

Nazar değmemek için tarlaya kemik, hayvân kafası koymak câizdir. Bakan kimse, önce bunu görüp tarlayı sonra görür. Nazar değen kimseye şifâ için (Âyet-el-kürsî), (Fâtiha), (Mu’avvizeteyn) ve (Nûn sûresi)nin sonunu okumak muhakkak iyi geldiği, muteber kitaplarda yazılıdır. Duâların en kıymetlisi ve faydalısı (Fâtiha) sûresidir. (Tefsîr-i Mazherî) son sayfasında diyor ki: (İbni Mâcede yazılı, hazret-i Alî’nin bildirdiği hadîs-i şerîfte, (İlaçların en iyisi Kur’ân-ı kerîmdir) buyuruldu. Hastaya okunursa, hastalığı hafîfler). Eceli gelmemiş ise, iyi olur. Eceli gelmiş ise, rûhunu teslîm etmesi kolay olur... 

SIKINTIYI GİDERMEK İÇİN 

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” gam, gussa, sıkıntıyı gidermek için, (Lâ ilâhe illallâhül’azîm-ül-halîm lâ ilâhe illallâhü Rabbül-Arş-il’azîm lâ ilâhe illallahü Rabbüs-semâvâti ve Rabbül-Erdı Rabbül’Arş-il-kerîm) okurdu. (Bismillâhirrahmânirrahîm ve lâ-havle ve lâ-kuvvete illâ billâhil’ aliyyil’azîm) okumak, sinir hastalığına ve bütün hastalıklara iyi geldiğini Enes bin Mâlik haber vermiştir. 
 

Abdullah bin Ahmed

Hazreti Abdullah, Ahmed bin Hanbel hazretlerinin oğlu olup, hadîs hafızlarındandır. 213 (m. 828) senesinde doğup, 290 (m. 903) senesinde vefât etti. Babasının terbiyesinde yetişmiştir. 

Abdullah bin Ahmed bin Hanbel hazretlerinin bildirdiği hadîs-i şeriflerden bazıları: 

Babam, Ebû Hüreyre’den şu hadîs-i şerîfi bildirdi. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: 

“Ramazan ayı gelince, rahmet kapıları açılır, Cehennem kapıları kapanır ve şeytanlar zincire vurulur.” Ben bunu duyunca babama; “Fakat, Ramazan olduğu halde insanlar sara hastalığına yakalanmaktadır. Bu nasıl oluyor?” diye sordum. Bunun üzerine, babam bana; “Hadîs-i şerîf böyledir. Bu husûsta artık konuşma” dedi. Sonra yine Ebû Hüreyre’den (radıyallahü anh) şu hadîs-i şerîfi nakletti. Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) “Bir kimse Ramazan-ı şerîf orucunu, inanarak ve sevâbını Allahü teâlâdan umarak tutarsa, geçmiş günahları af ve mağfiret olur” buyurdu. 

“ÂHİRETTE NE YAPACAĞIM?” 

Usâme bin Zeyd anlatır: Resûlullah efendimiz Benî Mustalak kabilesi üzerine yapılan seferden döndüğünde, Abdullah bin Übey’in oğlu, münâfıkların başı olan babasına karşı kılıcını çekip “Muhammed insanların en şereflisi, en üstünü, ben ise en adîsi, en alçağıyım demedikçe, vallahi bu kılıcı kınına koymam” dedi. Bunun üzerine Abdullah bin Übey: “Vay Allah’ın belâsı vay! Muhammed insanların en şereflisi, en yükseği, ben ise, en âdisi, en alçağıyım” dedi. Resûlullah efendimiz bu hâdiseyi duyunca tebessüm edip, onun hareketini takdîr buyurdular. 

Abdullah ibni Abbâs (radıyallahüa anh) anlatır: Peygamber efendimize mübârek Eshâbından biri gelerek “Ya Resûlallah! Seni o kadar çok seviyorum ki, aklıma gelince sizi hemen gelip görmezsem, canım çıkacak gibi oluyor. Gelip seni görüyorum. Fakat ben âhirette ne yapacağım. Eğer Cennete girersem, muhakkak senden aşağı mertebelerde olacağım. Senden ayrılmak ise, bana çok zor gelecek. Ben Cennette de seninle olmak istiyorum” dedi. Resûlullah efendimiz hiçbir cevap vermedi. Daha sonra bu husûsta Allahü teâlâ Nisa sûresi altmışdokuzuncu âyet-i kerîmesini nâzil edip meâlen şöyle buyurdu: “Kim Allahü teâlâ ve Peygamberine itaat ederse, işte onlar, Allah’ın kendilerine ni’metler verdiği peygamberlerle, sıddîklarla, şehîdlerle, iyilerle beraberdirler. Onlar ne iyi arkadaştır...” Resûlullah efendimiz hemen o zâtı çağırarak, bu âyet-i kerîmeyi okuyarak müjdeledi
.

Şâh Muhammed Bedahşî

Şâh Muhammed Bedahşî hazretleri, Hindistan’ın meşhûr velîlerindendir. 1582 (H.990) senesinde Afganistan’da, Bedahşan bölgesinde doğdu. İlk tahsilini Belh’de yaptı. Sonra Hindistan’a geldi. Tasavvufta Şeyh Miyânmir’in sohbetlerinde bulunarak Kâdirî yolunda kemâle erdi. Kısa zamanda yükselip üstün hallere kavuştu. 1661 (H.1072) senesinde vefât etti. 

Bedahşî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Tâbi’înin büyüklerinden Nâfi buyurdu ki: Abdullah bin Ömer “radıyallahü anhümâ” ile berâber gidiyorduk. Ney sesi işittik. Abdullah, kulaklarını parmakları ile kapadı. Oradan hızla uzaklaştık. “Ney sesi daha işitiliyor mu?” dedi. “Hayır işitilmiyor” dedim. Parmaklarını kulaklarından ayırdı. “Resûlullah ‘sallallahü aleyhi ve sellem’ de böyle yapmıştı” dedi. Nâfi, sonra dedi ki: Ben o zamân çocuk idim. Bundan anlaşılıyor ki, Nâfi’ye kulaklarını kapamasını emretmemesi, çocuk olduğu için idi. Yoksa, ney sesi dinlemek tahrîmen mekrûh olmayıp tenzîhen mekrûh olduğu için, Abdüllah vera ve takvâsı sebebi ile kulaklarını kapattı demek doğru değildir. Nâfi, böyle yanlış anlaşılmaması için, çocuk olduğunu bildirdi. 

DÜĞÜNDE TEF ÇALMAK... 

Müzik perdelerine uydurmak için, Kur’ân-ı kerimin kelimeleri değiştirilmekte, mânâları bozulmaktadır. İnsanlar, nağmenin kulaklara ve nefse olan tesîrine kapılıp, tekbîrin mânâsı ve kalbe ve rûha olan tesîri gayb olmuştur. Kur’ân-ı kerîmi güzel ses ile ve tecvîd ile okumalıdır. Bu vakit tesîri ve sevâbı çok olur... 

Vaaz ve hikmet bulunan şiir dinlemek câizdir. Çalgı olarak, yalnız kadınların düğünlerde tef çalması câizdir. Fakat, erkek kadın bir arada bulunmamalıdır. Fısk, içki meclislerinde ve kızları oynatarak çalgı çalmak ve bunu dinlemek harâmdır. Hadîs-i şerîfte yasak edilen, böyle çalınan çalgılardır. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” çobanın kavalını işitince, parmakları ile mübârek kulaklarını kapadı ise de, yanında bulunan Abdullah bin Ömer’e kulaklarını kapamasını emretmedi. Bu da, geçerken duymanın harâm olmadığını göstermekdedir. 

Çalgıyı, içki, oyun ve kadın bulunan yerlerde keyif için çalmak harâmdır. Düğünlerde tef çalmak hadîs-i şerîfte emredildi. Bu emrin erkeklere de şâmil olması esahdır. Harbde, hac yolunda ve askerlikte davul ve benzeri âletleri çalmak câizdir... 
.

Hafîdzâde Sâdık Efendi

Hafîdzâde Sâdık Efendi, 1230 [m. 1815] senesinde vefât etti. (Nevâdir-i fıkhiyye) kitâbı meşhûrdur. Bu kitabında buyuruyor ki: 

Ramazan günü oruç tutmak büyük nimettir. Bu nimetten mahrum kalmamalı, oruç tutmayı ganimet bilmelidir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir: (Ramazanda bir gün oruç tutmayan, onun yerine bütün yıl oruç tutsa, o bir günkü sevaba kavuşamaz.) Başka zaman ömür boyu oruç tutulsa Ramazanda tutulan bir orucun sevabına kavuşulmaz. Bir hadis-i şerif meali de şöyledir: (Allah rızası için bir gün oruç tutan kimseyi Allahü teâlâ, bu bir günlük oruç sebebiyle Cehennem ateşinden 70 yıl uzak tutar.) 

Kaza ve nafile oruçları Receb, Şaban ve diğer aylarda tutmakta mahzur yoktur, fakat kaza oruçlarını, mazeretsiz geciktirmemek iyi olur! Bu aylarda kaza orucu tutan, bu aylarda nafileye verilecek sevablara da kavuşur... 

Receb veya Şaban aylarında oruç tutarken, kazası olan, (İlk kazaya kalan Ramazan orucumu tutmaya) diye niyet eder. Kaza yoksa bile, kaza orucu tutmak yine caizdir. Şaban ayının son gününe, yevm-i şek denir; şüpheli gün demektir. Bu günde oruç tutmanın, mekruh, caiz ve caiz olmayan durumları vardır. Ramazan orucunu karşılamak gerektiğini sanıp Şabanın son günü oruç tutmak da mekruhtur. Hıristiyanlara benzememek için, Şabanın son günü oruç tutmanın mekruh olduğunu bildiren âlimler de vardır... 

Niyetsiz oruç sahih olmaz. Kaza etmek gerekir. Ancak bunun gibi istisnai durumlarda, ibadeti kurtarmak için, zayıf da olsa başka kavil veya diğer hak mezheplerde bir çaresi varsa, o taklit edilerek ibadet kurtarılır. Hanefî mezhebindeki müctehid imamlardan İmam-ı Züfer’e göre, niyetsiz oruç sahihtir. Bu imama göre, niyet unutulmuşsa veya herhangi bir sebeple niyet edilmemişse, o gün orucu bozan bir şey de yapılmadıysa, oruç tutulmuş olur. Böyle zaruri durumlarda İmam-ı Züfer’in kavliyle amel edilir. 

İBÂDETİ KURTARMAK İÇİN!.. 

Niyetsiz oruç sahih olmaz. Kaza etmek gerekir. Ancak bunun gibi istisnai durumlarda, ibadeti kurtarmak için, zayıf da olsa başka kavil veya diğer hak mezheplerde bir çaresi varsa, o taklit edilerek ibadet kurtarılır. Hanefî mezhebindeki müctehid imamlardan İmam-ı Züfer’e göre, niyetsiz oruç sahihtir. Bu imama göre, niyet unutulmuşsa veya herhangi bir sebeple niyet edilmemişse, o gün orucu bozan bir şey de yapılmadıysa, oruç tutulmuş olur. Böyle zaruri durumlarda İmam-ı Züfer’in kavliyle amel edilir...
.

Seyyid Ahmed Şevki

Seyyid Ahmed Şevki Nakşibendî, evliyânın büyüklerinden Mehmed Emin Tokadî hazretlerinin halîfesidir. 1785’te İstanbul’da vefât etti. Unkapanı’nda Zeyrek yokuşunda hocası Mehmed Emin Tokâdî’nin yanına defnedildi. 

Bu mübarek zat, sohbetlerinde buyurdu ki: 

Bu mübarek zat, sohbetlerinde buyurdu ki: 

“Haramlardan kaçınmak, iki türlüdür: Birinci kısmı, yalnız Allahü teâlânın haklarına dokunan günahlardan kaçınmaktır. İkinci kısmı, insanların, mahlûkların hakları da bulunan günahlardan kaçınmaktır. İkinci kısmı, daha mühimdir. Allahü teâlâ, hiçbir şeye muhtaç değildir ve çok merhametlidir. Kullar ise, pekçok şeye muhtaç oldukları gibi, hasîs ve alçaktır. Resûlullah buyurdu ki: (Üzerinde kul hakkı olan, mahlûkların malına, ırzına dokunan, ölmeden önce helâlleşsin, ödesin! Zîrâ o gün altının, malın değeri olmaz. O gün, hak ödeninceye kadar, kendi sevaplarından alınacak, sevapları olmazsa, hak sahibinin günahları, buna yüklenecektir.)” 

“Gençlik zamanında, insanı üç din düşmanı olan, nefis, şeytan ve kötü insanlar aldatmaya uğraşmaktadır. Bunlar karşısında az bir ibâdet pek kıymetli olur. İhtiyârlıkta yapılan, bundan kat kat fazla ibâdetlerin bu kadar kıymeti olmaz. Düşman hücûm ettiği zaman, askerin ufak bir hareketi, çok kıymetli olur. Sulh zamanında yapılan büyük talimlerin, manevraların, bu kadar kıymeti olmaz.” 

“Müslümanların zerre kadar îmanı olanların hepsi sonunda hattâ, çok zaman Cehennemde kaldıktan sonra bile, merhamete kavuşacaktır. Fakat rahmete kavuşabilmek için, ölürken îman ile gitmek şarttır. Hâlbuki, günahları işlemekle kalb kararınca ve Allahü teâlânın emirlerine ve haramlarına önem verilmeyince, son nefeste îman nûru, sönmeden nasıl geçebilir?” 

Seyyid Ahmed Şevki hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

SONSUZ SAADETE KAVUŞMAK... 

“Allahü teâlâ, insanların dünyada rahat, huzur içinde yaşamalarını, âhirette de sonsuz saadete kavuşmalarını istiyor. Bunun için, saadete sebep olan faydalı şeyleri emretti. Felakete sebep olan, zararlı şeyleri yasak etti. Dinli olsun, dinsiz olsun, inansın, inanmasın, herhangi bir kimse, bilerek veya bilmeyerek, Allahü teâlânın emirlerine ve yasaklarına uyduğu kadar, dünyada rahat ve huzur içinde yaşar. Faydalı ilâcı kullanan herkesin, dertten, sıkıntıdan kurtulması gibidir. Kur’an-ı kerime uyarak, âhirette sonsuz saadete kavuşabilmek için ise, buna, inanarak, uymak lâzımdır.” 

Nasr bin İbrâhim

Nasr bin İbrâhim Mukaddesî hazretleri, Şâm’da yaşamış olan hadîs ve Şâfiî reîsül-ulemâsı idi. 490 [m. 1097] senesinde vefât etti. (Hucce) kitâbı meşhûrdur. Çok âlim, müttekî idi. Kitabında bildirdiği oruç tutmak hakkındaki Hadis-i Şeriflerden bazıları: 

(Ramazan ayı mübarek bir aydır. Allahü teâlâ size ramazan orucunu farz kıldı. O ayda rahmet kapıları açılır Cehennem kapıları kapanır şeytanlar bağlanır. O ayda bir gece vardır ki bin aydan daha kıymetlidir. O gecenin [Kadir gecesinin] hayrından mahrum kalan her hayırdan mahrum kalmış sayılır.) (Ramazan ayında oruç tutmayı farz bilip sevabını da Allahü teâlâdan bekleyerek oruç tutanın günahları affolur.) 

(Ramazan bereket ayıdır. Allahü teâlâ bu ayda günahları bağışlar duaları kabul eder. Bu ayın hakkını gözetin! Ancak Cehenneme gidecek olan bu ayda rahmetten mahrum kalır.) 

(Ramazan-ı şerif ayı geldiği zaman Allahü teâlâ meleklere müminlere istiğfar etmelerini emreder.) (Farz namaz sonraki namaza kadar; Cuma sonraki Cumaya kadar; Ramazan ayı sonraki Ramazana kadar olan günahlara kefaret olur.) (Peş peşe üç gün oruç tutabilenin Ramazan orucunu tutması gerekir.) 

(Ramazan orucu farz teravih sünnettir. Bu ayda oruç tutup gecelerini de ibadetle geçirenin günahları affolur.) (Bu aya Ramazan denmesinin sebebi günahları yakıp erittiği içindir.) (Ramazan ayında ailenizin nafakasını geniş tutunuz! Bu ayda yapılan harcama Allah yolunda yapılan harcama gibi sevaptır.) (Ramazanın başı rahmet ortası mağfiret sonu ise Cehennemden kurtuluştur.) (İslam kelime-i şehadet getirmek namaz kılmak zekat vermek Ramazan orucunu tutmak ve haccetmektir.) (Cennetteki güzel köşkler sözü hoş selamı çok yemek yediren oruca devam eden ve gece namazı kılan kimselere verilir.) 

“BEN ORUÇLUYUM” DEYİN!.. 

(Bilhassa oruçlu iken çirkin kötü söz söylemeyin! Birisi size sataşırsa ona “Ben oruçluyum” deyin!) (Gerçek oruç sadece yiyip içmeyi değil boş ve hayasızca sözleri de terk ederek tutulan oruçtur.) (Allahü teâlânın gözlerin görmediği kulakların işitmediği ve hiç kimsenin hayaline bile gelmeyen nimet dolu sofrasına ancak oruçlular oturur.) (Allah yolunda bir gün oruç tutanın yüzünü Allahü teâlâ yetmiş yıl ateşten uzaklaştırır.) (Temizlik imanın yarısı oruç da sabrın yarısıdır.) (Oruçlu iken ölene kıyamete kadar oruç tutmuş gibi sevap yazılır.) (Oruç, şehveti keser.

Şeyh Sinân Efendi

Şeyh Sinân Efendi, Manisa evliyâsındandır. 1450 yılında vefât etmiş olup, hayâtı hakkında fazla bilgi yoktur. Türbesi Manisa’nın Alaşehir ilçesinde kendi adıyla anılan câminin yanındadır. 

Şeyh Sinân Efendi, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Her sabâh şöyle niyyet etmelidir ki: Kendisinin ve evlâd ve âilesinin rızkını kazanmak, onları kimseye muhtaç bırakmamak, Allahü teâlâya râhat ve temiz ibâdet edebilmek, âhiret yolunda yürüyebilmek için, işime gidiyorum demelidir. O gün Müslümânlara iyilik, yardım ve nasîhat, emr-i ma’rûf, nehy-i münker yapmayı, kalbinden geçirmelidir. Namâzda kusûr edenlere, günâh işleyenlere, 

emr-i ma’rûf yapmalı, onlara göz yummamalıdır. Böyle niyyet edenin her işi, ibâdet olur. 

En az, binlerle insan çalışmayacak olursa, kendisinin bir gün bile yaşayamayacağını düşünmelidir. Meselâ, çiftçi, fırıncı, dokumacı, demirci, iplikçi ve dahâ nice sanatkârlar, hep onun için çalışıyor. O hepsine muhtaçtır. Herkes onun için çalışıp, ona hâzırlayıp da, onun boş oturması, kimseye faydalı olmaması doğru olur mu? Bu dünyâda herkes yolcudur. Geldik gidiyoruz. Yolcuların birbirlerine yardım etmesi, el ele vermeleri, kardeş gibi olmaları lâzımdır. Her Müslümân böyle düşünmelidir. Vazîfesine başlarken, “Müslümân kardeşlerime yardım etmek, onları râhat ettirmek için çalışacağım. Din kardeşlerim benim işimi gördükleri gibi, ben de, onlara hizmet edeceğim” demelidir. 

Her Müslümân iyi bilsin ki, bütün sanatlar, farz-ı kifâyedir. Bunu düşünerek, bir sanata yapışmak, ibâdet etmek olur. İster kitaplı kâfirler keşfetsin, ister kitapsız kâfirler bulsun, her sanatı öğrenmek ve hele, harb vâsıtalarını en modern, en ileri şekilde yapmaya çalışmak farzdır. Bu vâsıtaları yapabilmek için, gerekli ilimleri, dersleri mekteplerde, bu niyyet ile okutmak ve okumak hep ibâdet olur... 

İNSANLARA FAYDALI OLMALI 

O hâlde, her Müslümân, farz olduğunu düşünerek, vazîfesini yapmalıdır. İş görürken niyyetin doğru olmasına alâmet, insanlara faydalı olan bir meslek, bir sanat seçmektir. Yani, öyle bir iş görmeli ki, eğer o iş olmasa, Müslümânlar sıkıntı çekerdi. O hâlde, keyif, oyun ve benzerlerine, sanat dense de ve harâm işleyenlere sanatkâr ismi verilse de, bunları yapmak ibâdet olmaz. Hattâ, harâm olmayan, mubâh olan, fakat insanlara lüzûmlu olmayan sanatlerı seçmemelidir... 

Ebû Ahmed Ebdal Çeştî

Ebû Ahmed Ebdal Çeştî hazretleri, evliyânın büyüklerinden Ebû İshâk Çeştî hazretlerinin en büyük talebelerindendir. 260 (m. 873) senesinde doğdu. 355 (m. 965)’de vefât etti. 

Ebû Ahmed Ebdal Çeştî, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

Başkalarının sevgisine ve medh etmelerine kavuşmak için, dünya işleri ile, onlara iyilik yapmak, riyâ olur. İbâdet ile olan riyâ bundan daha fenadır. Allahü teâlânın rızasını hiç düşünmeden yapılan riyâ, hepsinden daha fenadır. İbâdet yaparak Allahü teâlâdan dünya menfaatlerini istemek, riyâ olmaz. Yağmur duâsına çıkmak böyledir. İstihâre yapmak da, böyledir. Ücret ile imamlık, hatîblik, muallimlik yapmak, sıkıntıdan, hastalıktan ve fakirlikten kurtulmak için âyet-i kerimeler okumak da, böyledir denildi. Bunlarda hem ibâdet, hem de menfaat niyetleri bulunmaktadır. Ticâret maksadı ile hacca gitmek de böyledir. İbâdet niyeti hiç bulunmazsa riyâ olurlar. İbâdet niyeti çok olursa, sevap hâsıl olur. İbâdetlerini başkalarına göstermek, onlara öğretmek ve teşvîk etmek niyeti ile olursa, yine riyâ olmaz ve çok sevap olur... 

Ramazan orucunu tutmakta riyâ olmaz. Allahü teâlânın rızası için namaza başlayıp, sonradan hâsıl olan riyânın zararı olmaz. Riyâ ile yapılan farzlar sahih olur. İbâdet borcu ödenmiş olur ise de, sevabı olmaz. Et ihtiyacını karşılamak niyeti ile, kurban kesmek câiz olmaz. Allahü teâlâ için ve bir insan için birlikte niyet ederek kurban kesmek câiz değildir. Allahü teâlânın rızası için olmayıp, yalnız hacdan, gazâdan gelen için ve gelen emîri, reîsi karşılamak için kesilen hayvan leş olur. Kesmesi ve yemesi haram olur... 

Riyâdan korkarak ibâdeti terk etmek câiz değildir. Allahü teâlânın rızası için namaza durup, namazı bitirinceye kadar hep dünya işlerini düşünürse, namazı sahih olur. Şöhrete sebep olacak şekilde giyinmek de riyâ olur. Din adamlarının, temiz, kıymetli elbise giymeleri lâzımdır. Bunun için, imamların, cuma ve bayram günleri ziynetli elbise giymeleri sünnettir. Şöhret için vaaz vermek, nasihat etmek, kitap yazmak da riyâ olur. 

RİYÂ HARAMDIR... 

Vaaz, emr-i mâruf ve nehy-i münker demektir. Münâkaşa etmek, başkalarından üstün görünmek ve övünmek için ilim öğrenmek de, riyâ olur. Dünyalık elde etmek, yâni mal, mevki elde etmek için ilim öğrenmek de, riyâ olur. Riyâ haramdır. Allahü teâlâ için olan ilim, Allahü teâlâdan korkmayı artırır. Kendi ayıplarını görmeye sebep olur. Şeytanın aldatmasına mani olur. 

Şeyh İsmâil Rûmî

Şeyh İsmâil Rûmî hazretleri, Osmanlılar zamanında yetişen velîlerden olup, Kâdiriyye yolu büyüklerindendir. Kastamonu’nun Tosya ilçesine bağlı Bansa köyünde dünyâya geldi. Doğum târihi bilinmemektedir. 1631 (H.1041) senesinde İstanbul’da vefât etti. 

Şeyh İsmâil Rûmî, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Bütün ibâdetlerin kabûl olması, helâl lokmaya bağlıdır. Hadîs âlimi Ahmed bin Abdüllah İsfehânî diyor ki: (Büyüklerden çoğu buyurdu ki: İbâdetler on kısımdır. Dokuz kısmı helâl kazanmaktır. Bir kısmı da bildiğimiz bütün ibâdetlerdir). O hâlde, müminler helâl kazanmaya çalışmalıdır. Harâmdan ve şüphelilerden kaçınmalıdır. Ebû Hüreyre “radıyallahü anh” buyuruyor ki: Resûlullahtan “sallallahü aleyhi ve sellem” işittim. Buyurdu ki: (Allahü teâlâ güzeldir. Yalnız güzel yapılan ibâdetleri kabûl eder. Allahü teâlâ, Peygamberlerine emrettiğini, müminlere de emretti ve buyurdu ki: Ey Peygamberlerim! Helâl yiyiniz ve sâlih, iyi işler yapınız! Müminlere de emretti ki, ey îmân edenler! Sizlere verdiğim rızklardan helâl olanları yiyiniz!) 

Resûl “aleyhisselâm” sözüne devâm ederek buyurdu ki: (Uzak yoldan gelmiş, saçı sakalı dağılmış, yüzü gözü toz içinde bir kimse, ellerini göğe doğru uzatıp duâ ediyor. “Yâ Rabbî!” diye yalvarıyor. Hâlbuki yediği harâm, içtiği harâm, gıdâsı hep harâm. Bunun duâsı nasıl kabûl olur?) Yani harâm yiyenin duâsı kabûl olmaz buyurdu. İşte harâmı, helâli, şüphelileri ve fâizi bilmeyen, bunları birbirinden ayıramayan, harâmdan kurtulamayıp, ibâdetleri boşuna gider. 

Abdüllah bin Mes’ûd “radıyallahü anh” buyuruyor ki: Alışveriş, yani ticâret ilmini bilmeyen fâiz yer. İmâm-ı Begavî, (Mesâbîh) kitâbında bildiriyor ki: Gasîl-ül-melâike adı ile şereflenmiş olan Hanzala’nın oğlu Abdullah “radıyallahü anhümâ” dedi ki: Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Bile bile bir dirhem gümüş değerinde fâiz yemek, otuz zinâdan dahâ çok günâhtır.) 

ÇALIŞMAK RIZKI ARTIRMAZ! 

Kesb, malı arttırır. Fakat, rızkı artırmaz. Rızık, mukadderdir. İnsanlar (Müşevveş-üz-zihn) yaratıldığı için, kesb etmek emrolundu. Rızık, maaşa, mala, çalışmaya bağlı değildir. Böyle olmakla berâber, çalışmak lâzımdır. Çünkü, ef’âl-i ilâhiyye, sebepler altında tecellî eder. Âdet-i ilâhiyye böyledir. Fakat, bazan, denenilen sebep elde edilir de, fiil hâsıl olmayabilir. Yâhud, sebepsiz de, hâsıl olabilir... 

.

Ahmed bin Ömer

Ahmed bin Ömer hazretleri, Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 249 (m. 863) yılında doğdu. 306 (m. 918) senesinde vefât etti. Kabri Bağdâd’dadır. 

Bu mübarek zat, Ramazân-ı şerîfin faziletini anlatırken buyuruyor ki: 

Kul, Ramazân-ı şerîfin gelmesi ile ferahlanmalı ve onu ganîmet bilmelidir. Bu aya tazim ve hürmette bulunmalıdır. Ramazan ayını oruçla, sadaka ile günahlara tövbe ile, amellerde ihlâs ile geçirmelidir. Kullara zulmetmekten kaçınmalı, yalandan, gıybetten, dedikodudan, iftiradan, harama bakmaktan, şarkı, türkü dinlemekten uzaklaşmalıdır. Midesini, haram ve şüpheli yemekten, kalbini hasedden, kin ve düşmanlıktan, sâir uzuvlarını hatâlardan korumalı, bütün azaları ile oruç tutmalıdır. Tâat ve hasenata devam etmeli, hayırlı işler yapmaya koşmalıdır. Kişi bunlara riâyet ederek orucunu tutunca; 

“Oruç tutan çok kimse vardır ki, onların orucu, yalnız açlık ve susuzluk çekmek olur” hadîs-i şerîfinde bildirilen kimselerden olmaz. 

Oruç tutan kimse, aile efradına nafakasını bol bol verir. Emri altındakilere yumuşak davranır. Helâlden kazanır. Alışverişte insanların haklarını gözetir, ölçüsünü, tartısını doğru tartar, insanların arasını bulur. Dargınları barıştırır. Borcu olanlara borçlarını öder. Gücü yetiyorsa, mescidleri mamur eder. Çok namaz kılar, sadaka verir. Çok hayır ve hasenatta bulunur. Malında, Allahü teâlânın başkaları için hak kılmış olduğu şeyleri, hak sahiplerine verir. Akrabasına ziyârette bulunur. Bu ayda yapılan iyiliklere kat kat sevâb verildiğini (ve bu ayda ibâdet ve iyi iş yapabilenlere, bütün sene bu işleri yapmak nasîb olacağını) bildiği için, daha çok ibâdet ve tâat yapmaya ve daha çok iyilik ve ihsânda bulunmaya bilhassa gayret eder. Resûlullah efendimiz bir hadîs-i şerîflerinde buyurdu ki: 

“Ramazan ayında verilen bir sadaka, başka aylarda verilen bin sadakadan daha hayırlıdır.” 

KORKU VE ÜMİT... 

Oruç tutan kimse, lâyık-ı veçhile oruç tutamadığını ve dolayısıyle orucunun kabûl edilmeyeceğinden korkmalı, fakat, Allahü teâlânın lütfu ile merhameti ile kabûl edeceğini de ümit etmelidir. Huşû ile, Allahü teâlânın rızâsı için, âhiret nimetlerine kavuşmak için amel etmeli, helâlinden kazandığı temiz rızık ile iftar etmelidir... 

.

Abdurrahmân Ebü’l-Vefâ

Abdurrahmân Ebü’l-Vefâ hazretleri, on sekizinci yüzyıl Irak velîlerinden olup, Osman et-Tavilî hazretlerinin ikinci oğludur. 1837 (H.1253) senesinde doğdu. 1868 (H.1285) senesinde vefât etti... 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

İslâm âlimleri “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”, kendi zamânlarına kadar olan fen bilgilerini okuyup ve seksen bilgiyi iyi öğrendikten sonra, İslâmiyyetin gösterdiği yolda, kalblerini açarak, nefslerini temizleyerek, aklın erişemediği bilgilerde de doğruyu bulmuşlar, hakîkate varmışlardır. İslâm âlimlerine filozof demek, bunları küçültmek olur. Felsefeciler, yanılıcı olan aklın esîri, mahkûmu kimselerdir. Bunlar tecrübe etmeyip, akıl ile söylediklerinde ve deneyleri açıklarken vehimlerine kapıldıkları zamânlarda aldanıyor, zararlı oluyorlar. Bunun için ve aklın üstüne çıkamadıkları için, bunlar, İslâm âlimi gibi yüksek olamaz. 

AKIL, GÖZ VE IŞIK... 

Aklı olmayan delidir. Aklını kullanmayan sefîhtir. Akla uygun iş yapmamak sefâhettir. Aklı az olan da ahmaktır. Yalnız akla uyup, yalnız ona güvenip, aklın ermediği şeylerde yanılan kimse, felsefecidir. Aklın erdiği şeylerde ona güvenen, aklın ermediği, yanıldığı yerlerde, Kur’ân-ı kerîmin ışığı altında akla doğruyu gösteren yüksek insanlar da, İslâm âlimleridir. O hâlde, İslâmiyyette felsefe yoktur, İslâm felsefesi, İslâm filozofu yoktur. Felsefenin üstünde olan İslâm ilimleri ve felsefecilerin üstünde olan İslâm âlimleri vardır. 

Akıl, göz gibidir, din bilgileri de ışık gibidir. Yani insanın aklı, gözü gibi zayıf yaratılmıştır. Gözümüz, maddeleri, cisimleri karanlıkta göremiyor. Allahü teâlâ, görme âletimizden faydalanmamız için, güneşi, ışığı yaratmıştır. Güneşin ve çeşitli ışık kaynaklarının nûru olmasaydı, gözümüz işe yaramazdı. Tehlikeli cisimlerden, zararlı yerlerden kaçamaz, faydalı şeyleri bulamazdık. Evet, gözünü açmayan veyâ gözü bozuk olan, güneşten faydalanamaz. Fakat, bunların güneşe kabâhat bulmaya hakları olmaz. 

Aklımız da, yalnız başına maneviyyâtı, faydalı, zararlı şeyleri anlayamıyor. Allahü teâlâ, aklımızdan faydalanmamız için, Peygamberleri, İslâmiyyet ışığını yarattı. Peygamberler, dünyâda ve âhirette râhat etmek yolunu bildirmeseydi, aklımız bulamaz, işe yaramazdı... 

.

Abdülazîz bin Delf

Abdülazîz bin Delf hazretleri, Bağdad’da yetişen Hanbelî mezhebindeki kırâat ve hadîs âlimlerindendir. 552 (m. 1157) senesinde doğdu. 637 (m. 1239) senesinde vefât etti. Naklettiği bazı Hadis-i şerifler: 

“Din kardeşlerine karşı güler yüzlü olmak, ona iyi şeyleri öğretmek, kötülük yapmasını önlemek, yabancı kimselere aradığı yeri göstermek, sokakları; taş, diken, kemik ve benzerleri gibi çirkin, pis ve zararlı şeyleri temizlemek, başkalarına su vermek hep sadakadır.” 

Resûlullah “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” hazretleri “Cennette öyle köşkler vardır ki, içinde bulunan kimse, her dilediği yeri görür ve dilediği her yere kendini gösterir” buyurdular. Ebû Mâlik-il-Eş’ arî: “Böyle köşkler kimlere verilecektir?” deyince; “Tatlı sözlü, eli açık ve herkesin uyuduğu zaman, Allahü teâlânın kudretini, büyüklüğünü düşünen ve O’na yalvaranlara verilecektir” buyurdu. 

“Allahü teâlâ benim ümmetime, Ramazân-ı şerîfde beş şey ihsân eder ki, bunları hiçbir peygambere vermemiştir: 

1. Ramazanın birinci gecesi, Allahü teâlâ mü’minlere rahmet eder. Rahmetle baktığı kuluna hiç azâb etmez. 

2. İftar zamanında oruçlunun ağız kokusu, Allahü teâlâya her kokudan daha güzel gelir. 

3. Melekler, Ramazanın her gece ve gündüzünde, oruç tutanların affolması için duâ eder. 

4. Allahü teâlâ, oruç tutanlara, âhirette vermek için, Ramazân-ı şerîfte Cennette yer tayin eder. 

5. Ramazân-ı şerîfin son günü, oruç tutan mü’minlerin hepsini affeder.” 

HER SECDE İÇİN BİR AĞAÇ! 

“Ramazân-ı şerîfin ilk gecesi olunca, gök kapıları açılır. Hiçbir kapı kapalı kalmaz. Ramazân-ı şerîfin son gecesine kadar böyle kalır. Ramazân-ı şerîfin her gecesinde teravih kılana, Allahü teâlâ, her secdesi için binbeşyüz sevâb yazar. Onun için Cennette kırmızı yakuttan bir ev yaptırılır. Bu evin altmış bin kapısı olur. Her kapının yakutla süslü altın köşkü olur. Mü’min bir kimse, Ramazân-ı şerîfin ilk günü oruç tutarsa, bütün günahları mağfiret olur. Ramazân-ı şerîfin her gününün orucunun üstünlüğü, sevâbı böyledir. Her gün, onun için yetmiş bin melek, sabah namazından akşam güneş batıncaya kadar af ve mağfiret isterler. Bu ayın gece ve gündüzündeki her bir secde için, Cennette bir ağaç dikilir. O kadar büyüktür ki, bir atlı, bu ağacın gölgesinin bir başından bir başına beş yüz senede ulaşır.” 

.

Şâh Ebü’l-Meâlî

Şâh Ebü’l-Meâlî hazretleri, Hindistan’da yaşamış olan evliyânın büyüklerindendir. Seyyid olup Kâdiriyye yolunda kemâle ermiştir. 1514 (H.920) senesinde doğdu. Kabri, Hindistan’da Lahor şehrindedir. 1615 (H.1024) senesinde vefât etti. 

Şâh Ebü’l-Meâlî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Harâm karışmamış olan tegannî, sâlih insanın temiz kalbine, rûhuna tatlı geldiği gibi, harâm karışmış olan müzik de, fâsıkların nefslerine tatlı gelir. Onlar, bunların, bunlar da onların müziklerinden zevk almazlar, sıkılırlar. Çünkü kalbe, rûha lezzet veren şey, nefse sıkıntı verir. Nefse tatlı gelen şey, temiz kalblere sıkıntı verir. Bunun içindir ki, kâfirlerin, fâsıkların Cennet hayâtı yaşadıkları yerler, Müslümânlara, sâlihlere zindan olur. (Dünyâ, [yani harâmların bulunduğu yerler, fısk meclisleri] mü’mine zindan, kâfire ise Cennettir) hadîsi değişmez bir hakîkattir. Bu hakîkati göz önüne alarak, herkes kendi kalbinin nasıl olduğunu kolayca anlayabilir. 

Çok kimsenin nefsi, küfür alâmetlerini kullanmakla ve harâmları işlemekle kuvvet bulup, kalbi ve rûhu örttüğünden, nağme nefse tesir edip azdırmaktadır. Rûhun, kalbin sıfatları mağlûb olduğundan, müteessir olmamaktadırlar. Nefsin duyduğu lezzet, kalbin, rûhun lezzeti sanılmaktadır. Nağmeden bazı hayvanlar da lezzet almaktadır. 

Sûre-i Lokmandaki (Lehvelhadîs) âyet-i kerîmesinin, mûsikînin men’i için olduğunu, tefsîrler bildirmektedir. Tefsîrlerde, bu âyet-i kerîme şöyle tefsîr ediliyor: 

“ACI AZAPLARI MÜJDELE!..” 

(Bazı insanlar, dedikodu yaparak, yalan hikâyeler, romanlar söyleyerek ve yazarak ve para ile şarkıcı kadınlar tutup herkese ses nağmeleri dinleterek, Kur’ân-ı kerîm dinlemelerine, farzları, harâmları okuyup öğrenmelerine ve namâz kılmalarına mâni olmaya, yani gençleri İslâmiyyetten uzaklaştırmaya çalışıyor ve Müslümânlarla ve Allahü teâlânın emirleri ile, alay ediyorlar. İslâmiyyete gerilik, Müslümânlara da, anormal insan, ibtidâî, örümcek kafalı, hasta adam ve gerici gibi isimler takıyorlar. Bunlara, Allahü teâlânın emirleri, Ehl-i sünnet âlimlerinin sözleri söylenince, kendilerine bir süs vererek, kibirle, gurûrla yüzlerini çevirerek, bu söylenenleri hiç duymuyormuş gibi aldırış etmezler. Onlara Cehennem ateşini, çok acı azapları müjdele!) 
.

Yûsuf Ayyâd

Yûsuf Ayyâd hazretleri, Kırâat, hadîs ve Mâlikî mezhebi fıkıh âlimidir. 505 (m. 1111) yılında, Endülüs’te (İspanya) Rey (Raiyo) isimli beldede doğdu. Belensiye’de (Valencia) yerleşti. 575 (m. 1180) yılında şehîd edildi... 

Yûsuf Ayyâd hazretleri, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

Allahü teâlânın veli kulları, karanlıklarda etrâfı aydınlatan ve doğru yolu gösteren kılavuzlardır. Abdullah bin Ömer bin Hattâb (radıyallahü anh) anlatıyor. Hazreti Ömer; Muâz bin Cebel’in (radıyallahü anhüma) yanına uğramıştı. Onu ağlar buldu. “Yâ Muâz, seni ağlatan nedir?” diye sordu. O da şöyle cevap verdi: 

-Resûlullahtan (sallallahü aleyhi ve sellem) duydum: (Allahü teâlânın en çok sevdiği kullar, müttekî ve gizli kalmış olanlarıdır. Bunlar, ortada görünmedikleri zaman aranmazlar. Herkes onu gördüğü zaman da, onun kim olduğunu tanımazlar. Onlar, insanlara doğru yolu gösteren rehberler ve ilim kandilleridir) buyurdu... 

Iyâd bin Ganem’in bildirdiği bir hadîs-i şerîfte, Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurdular: (Ümmetim içerisinde birtakım seçilmiş kimseler vardır ki, zâhiren Allahü teâlânın rahmetinin genişliğinden dolayı gülerler. Fakat, azâbının şiddetli olduğunu bildikleri için de içlerinden ağlarlar. Onlar, dâima Allahü teâlâyı anarlar. Allahü teâlâya ümîd ederek ve korkarak yalvarırlar. Onlar, insanlara ağır yük olmazlar. Fakat, kendi nefslerine fazla yük olurlar. Yeryüzünde kibirlenmeden vekarla yürürler. Onlarda ibâdetlerin izi belli olur. Onların bedenleri yerdedir, fakat gözleri semâdadır. Ayakları yerde, kalbleri semâdadır. Rûhları dünyada, akılları âhırettedir. Onların kabirleri dünyâda, makamları Rablerinin nezdindedir. Onlar, Allahü teâlâya karşı kulluk vazîfelerini, geciktirmeden, zamanında yaparlar. Bu vazîfeleri, eksiksiz yapmaya çalışırlar.) 

ALLAHÜ TEALANIN HAS KULLARI 

Câbir bin Abdullah’ın (radıyallahü anh) bildirdiği hadîs-i şerîfte Peygamber efendimiz: “Allahü teâlânın bazı hâs kulları vardır ki, onlara Cennetinde yüksek makamlar verir. Onlar, insanların en akıllılarıdır” buyurdu. Biz, “Yâ Resûlallah! Onlar insanların en akıllıları nasıl oldular?” diye sorduk. “Onlar, Allahü teâlânın râzı olduğu şeylere koşuşurlar. Dünyânın fuzûli işlerine ve dünyâ malına ve onun çeşit çeşit ni’metlerine rağbet etmezler. Bunlar, onlar için kıymetsizdir. Onlar, az olana sabrederler. Uzun bir rahata kavuşurlar” buyurdular. 

.

Selâhaddîn Zerkûb

Selâhaddîn Zerkûb, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hazretlerinin önde gelen talebelerindendir. Önceleri Mevlânâ’nın hocası olan Seyyid Burhâneddîn Tirmizî’nin talebesi idi. Kuyumculuk yapardı... Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, bir gün Konya’nın kuyumcular çarşısından geçerken, bir kuyumcu dükkânından gelen çekiç seslerinden çok etkilendi. Her çekicin vuruluşunda çıkan seslerin, “Allah! Allah!” dediğini müşâhede etti. Bu sesler, eşi bulunmaz bir haz ve dükkânın sâhibine karşı kalbinde büyük bir muhabbet hâsıl etti. 

Kapının önünden Mevlânâ hazretlerinin geçmekte olduğunu gören kuyumcu Selâhaddîn ve çırakları, onu hürmetle selâmladılar. Mevlânâ, dükkâna merhametle teveccüh ettiğinde, dükkândaki bütün eşyâlar altın oldu. Bu durumu hayretle gören Selâhaddîn, dükkânındaki bütün malzemeyi, âletleri, çıraklarına ve fakirlere dağıtıp Mevlânâ’nın peşinden gitti. Ona talebe olmayı, dünyâ servetlerinden üstün gördü. Huzûra vardığında hazreti Mevlânâ onu talebeliğe kabûl etti... 

Bu mübarek zat buyurdu ki: 

“Allahü teâlâdan korkanların gıdâsı, Allahü teâlâdan ümidini kesmemektir.” 

“Ağzıma lüzumsuz bir lokma koyduğum zaman, oradan lüzumsuz bir söz çıkar. 

“Bir konuda tereddütte kalıp doğrusunu kestiremediğiniz vakit, nefsin arzusuna aykırı olan hangisi ise onu tercih edin. Çünkü işin doğrusu, nefsânî arzulara karşı çıkmaktır.” 

“Allahü teâlâyı sevmenin alâmeti zikri (her işte O’nun emrine uymayı) sevmektir.” 

Şükredenlerin hâli sorulduğunda; rivâyet ettiği şu hadîs-i şerîfle cevap verdi: (Her hâllerinde Allahü teâlâya şükredenler ilk önce Cennet’e girecek ve en evvel haşr olacak kâfiledirler.) 

“İlim nasıl öğrenilir?” diyen bir sevenine şu tavsiyede bulundu: “Peygamber efendimiz buyurdular ki: (Her kim bildiği ile amel ederse, Hak teâlâ ona bilmediği ilimleri verir.)“ 

FEYİZ VE BEREKET... 

Selâhaddîn Zerkûb hazretleri, 1258 (H.657) senesinde hocası Mevlânâ’nın sağlığında vefât etti. Cenâze namazını hocası kıldırdı. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“Şunu iyi bilmek lâzımdır ki, Allahü teâlânın evliyâ kulları, insanlara ve diğer mahlûkâta karşı büyük bir rahmet-i ilâhîdir. Çünkü onların mübârek vücutlarının varlığı sebebiyle, bütün mahlûkât, huzur ve büyük bir rahatlık içindedir. Gelen feyz ve bereketler, yiyecek ve içecekler, rızıklar, hep o velîler sebebiyledir.” 

.

İbni Sîrîn

İbni Sîrîn hazretleri, Tâbiînden olup, tefsîr, fıkıh âlimi ve meşhûr rüyâ tâbircisidir. Basralıdır. 33 (m. 653) senesinde doğdu, 110 (m. 729) senesinde vefât etti. Çok hadîs öğrendi. Hadîs ilminde imamlık (300.000’den fazla hadîsi ezbere bilen) derecesine yükseldi. Rüyâ tâbircilerinin piridir. Rüyâyı hadîs-i nefs, (nefsanî söz), tahvîf-i şeytan, (şeytan korkutması), tebşîr-i Rahman (Rahmandan müjde) olmak üzere üçe ayırırdı. 

Bir kimse rüyâda gördüğü hoş olmayan bazı şeyleri ona anlatıp, tâbirini sorup, kendisine zararı dokunup dokunmayacağını sorunca, ona şu cevâbı verdi: “Uyanık iken Allahü teâlânın emirlerini yapmakta titiz ve takva sahibi ol. Böyle olursan uykuda gördüğün kötü rüyâların sana zararı dokunmaz.” 

Biri, “Rüyâmda elimdeki bir mühür ile erkeklerin ağızlarını ve kadınların da edeb yerlerini mühürlediğimi gördüm, acaba bu nedir?” diye sorunca, “Sen Ramazan ayında müezzinlik yaptın ve imsak vakti sabah ezanı okudun mu?” deyince adam, “Evet, doğru söylüyorsun, öyledir” dedi ve rüyâsının tâbirini yaptı. 

Yine birisi “Rüyâmda zeytinyağını zeytinlerin üzerine döktüğümü gördüm. Acaba bu nedir?” diye sorunca; “Zeytinyağı zeytinden olmadır, aslına gidiyor. Sen cariyelerini araştır. Belki de bunlardan biri, genç yaşta esir edilen annen olabilir” cevâbını verdi. Adam araştırınca, hakîkaten cariyesinin annesi olduğunu gördü. 

“SEN O KİMSESİN Kİ!” 

İmâm-ı A’zam Ebû Hanîfe (radıyallahü anh) rüyâda, “Peygamber efendimizin mübârek kabrini açıp, mübârek kemiklerini göğsünde toplar” gördü. Bu rüyâdan korkup İbn-i Sîrîn hazretlerine gitti. Kendisini tanıtmayıp, rüyâyı anlattı. İmâm-ı A’zam’ın rüyâyı anlatması bitince; “Bu rüyâ senin değil, Ebû Hanîfe’nindir. Böyle rüyâyı ancak o görebilir” buyurdu. O zaman Ebû Hanîfe kendini tanıtınca, İbni Sîrîn, “Sırtınızı açın göreyim” dedi. İmâm-ı Azam sırtını açıp, iki omuzu arasında bir ben olduğunu görür ve bunun üzerine, “Sen o kimsesin ki, Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) senin hakkında, (Ümmetimden bir kimse gelir. İki omuzu arasında bir ben bulunur. Allahü teâlâ benim dinimi onun eli ile diriltir) buyurmuştur dedi. Sonra; Bu rüyâdan korkma! Muhakkak ki, Resûlullah ilmin şehridir. Sen de ona kavuşursun” buyurdu. Gerçekten de öyle oldu. İmâm-ı A’zam, ehl-i sünnetin amelde dört hak mezhebinin en büyüğünün kurucusudur. 

.

Pîr Şükrullah Halvetî

Pîr Şükrullah Halvetî hazretleri, Osmanlı devrinde yaşamış evliyadandır. Afyon-Sandıklı’da doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 1473 (H.878) senesi Azerbaycan-Bakü’de vefât etti. Hocası Seyyid Yahyâ Şirvânî hazretlerinin türbeleri yakınında defnedilmiştir. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Belâ, kemend-i mahbûbdur [sevgilinin, âşıkını kendine çekmek için gönderdiği kemenddir]. Âşıkları, sevgiliden başka şeylere bakmaktan koruyan bir kamçı gibidir. Âşıkları, sevgiliye döndürür. O hâlde, dertlerin, belâların dostlara gönderilmesi lâzımdır. Belâlar, dostları, sevgiliden başka şeylere düşkün olmak günâhından korur. Başkaları, bu nimete lâyık değildir. Dostları, zorla sevgiliye çekerler. İstediklerini dert ve belâ ile çekerler ve onu mahbûbluk derecesine yükseltirler. İstemediklerini başıboş bırakırlar. Bunların içinden, saâdet-i ebediyyeye lâyık olan, kendisi doğru yola gelip, çalışarak, uğraşarak, lutuf, ihsâna kavuşur. Böyle yapmayan, başına gelecekleri düşünsün! 

Görülüyor ki, seçilenlere, belâ çok gelir. Çalışanlara, uğraşanlara o kadar çok gelmez. Bunun içindir ki, seçilmişlerin reîsi, beğenilmişlerin, sevilmişlerin baş tâcı olan Peygamberimiz “aleyhi ve alâ âlihissalâtü vesselâm”, (Benim çektiğim acı gibi, hiçbir Peygamber acı çekmedi!) buyurdu. O hâlde, dert ve belâlar, öyle usta bir kılavuzdur ki, dostu dosta, şaşmadan kavuşturur. Sevgiliden başkasına bakmakla onu lekelemekten korur. Ne kadar şaşılır ki, âşıklar, hazînelere, milyonlara mâlik olsa, hepsini verip, dert ve belâ satın alır. Aşk-ı ilâhîden haberi olmayan, dert ve belâdan kurtulmak için, milyon harc eder. 

O ÜZÜNTÜ, GÖRÜNÜŞTEDİR!.. 

Bazan, dostlar, dert ve belâ gelince, üzülüyor. İstemediği anlaşılıyor. O üzüntü ve isteksizlik, görünüştedir. Tabîaten, maddesindendir. Bu isteksizliğin fâideleri vardır. Çünkü, bu isteksizlik olmasa, nefs ile cihâd, düşmanlık edilemez. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” vefât edeceği zamân, görülen sıkıntısı, nefs ile cihâdın son parçaları idi. Böylece, son nefesi de düşman ile mücâdelede geçmiş oldu. Ölüm ânında en şiddetli mücâdeleyi yaptı. İnsanlık sıfatları, tabîat istekleri kalmadı. Mübârek nefsini tam itaate, hakîkî itmînâna getirdi. O hâlde, belâ, aşk ve muhabbet pazarının dellâlıdır. Muhabbeti olmayanın dellâl ile ne işi olur. Dellâlın buna ne faydası olur ve bunun gözünde Dellâlın ne kıymeti vardır?.. 

.

Abdülvehhâb Sübkî

Abdülvehhâb Tâcüddîn Sübkî hazretleri, Şâfiî âlimlerinden olup, 771 [m. 1370] de Şâmda vefât etmiştir. Derslerinde Şafii mezhebi fıkıh bilgilerini anlatırdı. Vefatından kısa bir zaman önce bir ramazan arefesinde talebelerine şunları anlattı: 

“Savm yani oruç, lügatte; herhangi bir şeyden uzak durmak manasına gelir. Dinde ise; özel bir niyetle gün boyu, orucu bozan şeylerden uzak durmak demektir. Oruç tutmak farzdır. Hadis-i şerifte de şöyle buyuruluyor: 

“Ramazan ayı, öyle bir aydır ki; Allah, onda oruç tutmayı, size farz etti. Ben de, onun gecelerinde namaz kılmayı size sünnet ettim. Her kim inanarak ve sevabını bekleyerek; gündüzlerini oruç, gecelerini de namazla geçirirse, anasından doğduğu günkü gibi günahlarından sıyrılır.” 

Şafiî mezhebinde orucun iki rüknü vardır: 

1- Niyet etmek. Her gün için ayrı ayrı niyet edilir. Ramazan, nezir, kaza ve kefaret orucunda, o günün gecesinde, imsaktan önce niyet edilir. Gece niyet edildikten sonra, imsak vaktine kadar orucu bozan davranışlarda bulunmanın mahzuru yoktur. Gece niyet etmeyi unutan kimse, ramazana hürmeten o günü akşama kadar oruçlu gibi durup bir şey yiyip-içmeden geçirir. Sonra da, o günü kaza eder. Fakat nafile oruca, öğleye kadar niyet getirilebilir. 

2- Orucu bozan şeylerden uzak durmak. Orucu bozan şeyler şunlardır: 1- Burun, ağız, kulak, ön ve arka gibi açık bir menfezden bir şeyin içeriye girmesi. 2- Cinsî münasebette bulunmak. 3- İstimna yapmak. 4- İsteyerek kusmak. 5- Kadının hayız veya lohusa olması. 6- Bir an için bile olsa delirmek. Sadece cinsî münasebetle bozulan orucun kefareti vardır. Kefaret; art arda iki ay oruç tutmaktır. Ayrıca bir gün de kazası yapılır. 

SÜNNETLERDEN BAZILARI... 

Orucun sünnetlerinden bazıları şunlardır: 

1- Güneş iyice batıp, gecenin girdiği kesinleştikten sonra iftar yapmakta acele etmek. 

2- Fecr-i sadıkın (sabah namazı vaktinin) girmesinden korkulmadığı müddetçe sahuru, geciktirmek. 3- Kötü sözler konuşmamak.

4- Sabah olmadan, cenabetten gusletmek. 

5- İftar vaktinde dua etmek. 

6- Çok Kur’an-ı kerim okumak.

7- Çok sadaka vermek. 

8- Özellikle ramazan ayının son 10 gününde itikâf yapmak.

.

Nûreddîn Mahmûd Bâkânî

Nûreddîn Mahmûd Bâkânî hazretleri, Hanefî fıkıh âlimidir. (Mecrel-enhür) adındaki (Mültekâ) şerhi çok kıymetlidir. Başka kitâpları da vardır. 1003 [m. 1594] senesinde vefât etti. 

Nûreddîn Mahmûd Bâkânî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce, ramazan ayı girerken bir dersinde buyurdu ki: 

Oruç, fecrin ağarmasından, güneş batıncaya kadar, yemeyi, içmeyi ve cimâyı terk etmektir. Bir gün evvel güneş batmasından, oruç günü kuşluk vaktine kadar, ramazân orucuna kalb ile niyet etmek de farzdır. Belli gün olan adak orucunun ve nâfile orucun niyet zamânı da böyledir. Her gün ayrı niyet etmek lâzımdır. Ramazân orucuna niyet ederken, ramazân demeyip, yalnız oruç demek veyâ nâfile oruç demek de câizdir. Fecir, yanî imsâk vaktinden evvel niyet ederken, “Niyet ettim, yarın oruç tutmaya” denir. İmsâktan sonra niyet ederken, “bugün oruç tutmaya” denir. 

Ramazân-ı şerîf orucu, her Müslümâna farz olduğu gibi, tutamayanların kazâ etmeleri de farzdır. Kazâ ve keffâret orucuna ve muayyen olmayan adak oruçlarına fecirden sonra niyet edilemez. Ramazân olmak için şâbân ayının yirmidokuzuncu günü, gurûb vaktinde hilâli, yani gökte yeni ayı aramak ve ayı görmek, eğer görülmezse, şabân ayını otuz güne tamamlamak lâzımdır. 

HİLÂLİ GÖRMEDEN BAŞLAMAK 

Şabânın otuzuncu günü öğle namâzı zamânına kadar oruç tutup, o gün ramazân olduğu ilân edilmezse, orucu bozmak lâzım olur. Bozmayıp oruca devâm etmek tahrîmen mekrûhtur. 

Ramazâna, hilâli görmeden başlayıp, yirmidokuzuncu gecesi bayram hilâli görülürse, şabân rü’yet ile başlamış ise, bayramdan sonra bir gün kazâ edilir. Bulutlu havada hilâli bir âdil Müslümân kadın veyâ erkeğin gördüm demesi ile, açık havada ise, birçok kimsenin şehâdet etmesi [söylemesi] ile, kadı yani ahkâm-ı islâmiyyeyi tatbîk eden hâkim, ramazân olduğunu ilân eder. Kadı bulunmayan yerlerde, hilâlin bir âdilin gördüm demesi ile ramazân olur. İki âdilin gördüm demeleri ile bayram olur. (Âdîl) demek, büyük günâh işlemeyen ve küçük günâha alışık olmayan demektir. Adâleti şüpheli olanın da sözü kabûl olunur. 

Şabânın otuzuncu gecesi, bir şehirde hilâl görülünce, bütün dünyâda oruca başlamak lâzım olur. Gündüz görülen hilâl gelecek gecenin hilâlidir. Hilâli görmekle ramazânın başlaması, hesâpla anlaşılandan bir gün sonra olabilir. Fakat bir gün önce olamaz... 

.

Seyyid Ebû Ali Tunusî

Seyyid Ebû Ali hazretleri, Tunus’ta yaşamış velîlerdendir. Mâlikî mezhebi âlimi olup Salyâne Şehrinde zâviyesi vardı. 1256 yılında vefât etti. Hizb-ül-Latîf adlı bir eseri vardır. 

Ebû Ali hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Biliniz ki, dünyâ, kıyâmet çölünün kenarında yapılmış bir menzildir. Öyle bir menzildir ki, ezel çölü ile ebed çölü arasına konmuştur. Allahü teâlânın kulları, misâfirleri âlem-i ervâh çölünden kıyâmet karargâhı sahrasına sefer yapsınlar. Bu menzilde âhiret seferine çıkmak için azık hazırlasınlar, bu uzun ve nihâyetsiz yolculuk için tedbir ile meşgûl olsunlar. Dünyâda bir yerde konaklamış misâfirler gibi gidici olan insanlar, Allahü teâlânın hikmetiyle değişik haldedirler. Bâzısı bedenen kuvvetli, mânen zayıf, bâzısı mânen kuvvetli, bedenen zayıftır. Bâzısı her iki bakımdan da kuvvetli, bâzısı da her iki bakımdan da zayıf yaratılmıştır. Kur’ân-ı kerîmde meâlen; “... İşte bütün bunlar azîz olan (ve her şeyi) iyi bilen Allah’ın takdîridir.” (En’âm sûresi: 96) buyurulmuştur. Bunda sayılması, anlatılması mümkün olmayacak derecede çeşitli hikmetler vardır. Bir hikmeti, insanların güçleri nisbetinde birbirine yardımcı olmalarıdır. Peygamber efendimiz hadîs-i şerîfte; “Müminler binânın tuğlaları gibidirler. Biri diğerini destekler” buyurdu. Îmân sâhibi olanlar, din ve dünyâ işlerinde birbirine yardımcı olurlar. Bu dünyâdaki âhiret seferinde kulluk yükünü taşımaları için birbirlerine yardımcı olurlar. Âyet-i kerîmede müminlerin kardeş olduğu bildirilmiştir. 

“ÂHİRETTEN GÂFİLDİRLER!..” 

Güç kuvvet sâhibi olanlara bu fâni nîmet Allahü teâlâ tarafından verilmiş bir emânettir ki, bununla ebedî saâdet tohumlarını ekerler. Bu ebedî nîmeti kazanırlar. Mağrur ve gâfil olanlar ise, bu cismânî bir nîmet olan güç ve kuvveti şu birkaç günlük kederli dünyâ hayâtı için harcarlar. Kısa ömrü bu murdar dünyâya âit şeyleri toplamakla zâyi ederler. Uzun âhiret yolculuğu için hazırlanmaktan gâfil olurlar. Böylece din kardeşlerinin de dünyâya ve âhirete âit haklarını unuturlar, yerine getirmezler. Allahü teâlânın emirlerine uymayı elden kaçırırlar. Âyet-i kerîmede meâlen; “Onlar dünyâ hayâtının görünen yüzünü bilirler. Âhiretten ise tamâmen gâfildirler.” (Rûm sûresi: 7) buyuruldu. Bu insanlar dünyânın fâni, geçici nîmetlerine dalıp, Allahü teâlâyı unutmaları sebebiyle âhirette Cehennem’e atılacaklardır... 

.

Pîrî Halîfe Sultan

Pîrî Halîfe Sultan, Anadolu’yu aydınlatan büyük velîlerdendir. İsmi Muhammed olup, seyyiddir. İran’ın Hoy şehrinde doğdu. Isparta’nın Eğirdir kazâsında vefât etti. Rüyâsında Peygamber efendimizden aldığı bir işâret üzerine hocası Şeyhülislâm Berdeî hazretleriyle Anadolu’ya hicret etmiştir. Şeyhülislâm Berdeî ve Şeyh Abdüllatîf Kudsî’den feyz almıştır. Fatih Sultan Mehmed’in saltanatının ilk devirlerinde vefât etmiştir. Kabri, Eğirdir-Yazla’da câmi yanındaki türbededir. 

Pîrî Halîfe Sultan, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

“İnsanın kullandığı şeyler beşe ayrılır. Bunlar zarûret, ihtiyaç, menfaat, ziynet ve fudûldür. Kullanılmadığı zaman helâke sebep olan yasak şeyi kullanmak zarûret olur. Kullanılmaması sıkıntıya, meşakkate sebep olursa, ihtiyâc denir. Faydası, menfaati olmayıp, yalnız gösteriş için kullanılan şeye, ziynet denir. İhtiyaç olunca, orucu bozmak câiz olur. Bir ibâdete başlayınca, bunu özür olmadan bozmak harâmdır. Farz olan orucu bozmak için sekiz özür vardır: Hastalık, sefere çıkmak, ikrâh yani zâlimin zorlaması, kadının hâmile olması, çocuk emzirmek, açlık, susuzluk ve ihtiyârlık... 

Buğday ekmeği, koyun eti, yağlı yemek, menfaattir. Tatlı yemek, ziynettir. Mubâhları kullanmakta taşkınlık, fudûldur. Zarûret olunca, yalan yere yemîn etmek câiz olmaz. Ta’rîz söylemek, yani iki mânâlı kelime söyleyip yemîn edilir... 

Aç kalanın ölmeyecek kadar leş yemesi, zarûret olur. Abdest alırken elbiseye su sıçraması, hayvan idrâr yaparken, üstündekinin elbisesine sıçraması zarûrettir... 

Haram işlemek veyâ kullanmak, yalnız zarûret miktârı câiz olur. Mubâh olan şeyleri, farzları yapabilecek kadar kullanmak zarûrettir ve farzdır. İhtiyâcı karşılamak için kullanmak, sünnettir. İhtiyaçtan fazla olan şeyin menfaati varsa, menfaati için kullanmak câiz olur. Menfaati olmadığı zamân, zarârı da yoksa, ziynet olur. Vekâr, hürmet ve sevgi hâsıl etmek ve çok şükretmek niyeti ile ziynet eşyâsını kullanmak müstehabdır. 

ŞEHRİN ÂDETİNE UYMAMAK! 

Mubâhlarda, şehrin âdetine uymamak şöhret olur. Bu ise, tahrîmen mekrûhtur. Saç, sakal boyamak böyledir. Ziynet eşyâsını kullanmak da böyledir. Dâr-ül-harbde, yani Fransa gibi, kâfirlerin yaşadıkları memleketlerde, İslâmın vekârını, şerefini korumak ve şöhretten, fitneden sakınmak vâcibdir. Zararlı olan şeye fudûl, abes ve mâlâ-ya’nî denir. Bunu kullanmak tahrîmen mekrûh, farza mâni olursa, harâm, yani büyük günâh olur...” 

.

Ömer Ziyâeddîn Dağıstânî

Ömer Ziyâeddîn Dağıstânî hazretleri, son devir Osmanlı âlim ve velîlerindendir. 1849 (H.1266) senesinde Dağıstan’da doğdu. 1921 (H.1339) senesinde vefât etti. Kabri, İstanbul’da Süleymâniye Câmii hazîresindedir. Gençliğinde Şeyh Şâmil’in ve onun oğlu Gâzi Mehmed Paşanın maiyetinde Ruslara karşı senelerce cihâd etti. Sonra İstanbul’a gidip tahsîlini yaptı. Hocası Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî hazretleridir... 

Ömer Ziyâeddîn Dağıstânî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Büyük üstadımız, İmâm-ı Rabbânî hazretleri, ikinci cildin 60. mektûbunda buyuruyor ki: Merhametli kardeşim! İmâmlık, ya’nî halîfelik bilgisi, dînimizin lüzûmlu [zarûrî] bilgilerinden değildir. Yanî (Üsûl-i din)den değildir. (Fürû’-i din)dendir. Zarûrî lâzım olan, yanî (Zarûriyyât-i din) başkadır. Onlar, (İ’tikâd) ve (Amel) bilgileridir. Yanî, her şeyden önce, inanılacak bilgileri ve yapılacak vazîfeleri öğrenmek lâzımdır. Zarûrî bilgilerden birincisine (Kelâm ilmi), ikincisine (Fıkh ilmi) denir. Zarûrî lâzım olanları bırakıp, (Fudûl)lerle uğraşmak, kıymetli ömrü, fâidesiz şeylere harc etmek olur. Hadîs-i şerîfte, (Allahü teâlânın, bir kulunu sevmemesinin alâmeti, onun mâ-lâ-ya’nî ile vakit geçirmesidir) buyuruldu. Halîfelerle uğraşmak, zarûriyyât-i dinden ve üsûl-i dinden olsaydı, Allahü teâlâ, Resûlullahın vefâtından sonra kimin halîfe olacağını Kur’ân-ı kerîmde açık olarak bildirirdi. Peygamberimiz “aleyhi ve alâ âlihissalevâtü vetteslîmât” da, belli birinin halîfe olmasını emrederdi. Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde, bu işe ehemmiyyet verilmediği için, halîfeler üzerinde durmanın, üsûl-i dinden olmayıp, fudûl-i dinden olduğu anlaşılmaktadır. 

İ’TİKÂD DÜZGÜN OLMAZSA! 

Mâ-lâ-ya’nî ile vakit geçirenler, fudûl ile uğraşsınlar. Zarûriyyât-ı dinden olan bilgiler o kadar çoktur ki, insan fudûl ile uğraşmaya vakit bulamaz. Her şeyden önce, i’tikâdı düzeltmek lâzımdır. Peygamberimizin “aleyhi ve alâ âlihissalevâtü vetteslîmât” Allahü teâlâdan getirdiği bilgilerden zarûret ve tevâtür yolu ile bizlere gelmiş olanları öğrenip inanmalıyız! Böylece, haşra [yanî, hesâb yerinde toplanmaya] ve neşre [yanî, hesaptan sonra, Cennete veyâ Cehenneme dağılmaya] ve sonsuz azaplara ve sevaplara ve bunlar gibi bilgilerin doğru olduklarına ve hiç şübhe olmadığına inanmak lâzımdır. Bunlara i’tikâd olmazsa, kıyâmette kurtuluş olamaz...

.

Selîm Kırımî

Selîm Kırîmî hazretleri, aslen Kırımlı olup ilim tahsilini İstanbul’da yaptı. Bir müddet kâdılık vazifesinde bulundu. Bosna niyâbetinde iken kâdılıktan ayrıldı. Tasavvufta yetişmek üzere Şeyh Muhammed adında bir zâtın Kâdirî yolunun rehberlerinden Şeyh Hüseyin Efendinin sohbetlerinde bulunup onlardan feyiz aldı. 1756 (H.1170) senesinde vefât etti. Kabri Köprülü’dedir. 

Selîm Kırîmî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce bir sohbetinde, tevekkül hakkında buyurdu ki: 

Çocuk, ana rahminde iken, çalışmaktan âciz olduğu için, göbeğinden ona rızık gönderiyor. Dünyâya gelince, anasının göğsünden gönderiyor. Bir şey yiyebileceği yaşa gelince, dişleri yaratıyor. Anası, babası ölür, yetîm kalırsa, anasına babasına verdiği merhamet gibi, başkalarına da verip, herkesin kalbini, yetîme karşı merhametle dolduruyor. Önce, ona yalnız anası acırdı. Kimse bakmazdı. Anası ölünce, binlerce kişiyi, ona şefkatle baktırıyor... Dahâ büyüyünce, çalışmak için kuvvet veriyor. Para kazanmak arzûsunu veriyor. Kendine karşı merhameti, şimdi içine yerleştiriyor. Bir kimse, bu arzûdan vazgeçip, takvâ yolunu tutar, kendini yetîm hâline korsa, ona karşı kalbleri, yine şefkatle doldurur. Herkes, “Bu kimse Allah yolundadır. Her şeyin iyisini buna vermelidir” der. Para kazanırken, kendine, yalnız kendi acırdı. Şimdi herkes acır. Fakat, takvâ yolundan ayrılır, nefsine uyar ve çalışmazsa, kalblerde ona karşı şefkat hâsıl etmez. Böyle kimselerin, tevekkül ediyorum diye çalışmaması, tembel oturması, hiç câiz değildir. Kendini düşünen kimsenin, çalışıp, ihtiyaçlarını elde etmeyi de düşünmesi lâzımdır... 

“KİMSEYİ AÇ BIRAKMAZ!..” 

Demek ki, Allah yolunda olup, yetîm gibi olana karşı, herkesin kalbinde şefkat, merhamet yaratır. Bunun için, Allah yolunda çalışan kimsenin, açlıktan öldüğü görülmemiştir. Bir kimse, âlemlerin sâhibinin, her şeyi, ne büyük nizâm ve kemâl üzere yarattığını anlarsa, âyet-i kerîmenin, (Allahü teâlânın rızık vermediği, yeryüzünde bir mahlûk yoktur) meâlini pek kolay görür... Âlemi çok güzel idâre edip, kimseyi aç bırakmadığını bilir... Açlıktan öldürdüğü pek az kimse varsa da, onlara hayırlı olduğu için öldürmüştür. Yoksa, çalışmadıkları için değil. Çünkü, çok mal kazanmış olanları da, ba’zan, malını alarak açlıktan öldürür. Hasen-i Basrî hazretleri bu inceliği açık gördüğü için, “Basra ahâlisinin hepsi, benim çocuğum olsa ve bir buğday tânesi bir dînâr olsa, hiç sıkıntı çekmem” buyurmuştur. 

Süleymân Sıdkı Efendi

Süleymân Sıdkı Efendi, İstanbul velîlerindendir. “İzzî Efendi-zâde” diye bilinir. 1795 (H.1210) senesinde Sütlüce’de doğdu. Evliyanın büyüklerinden Murâd-ı Münzâvî hazretlerinden feyz aldı ve Nakşibendî yolunun edebini öğrendi. 1843 (H.1259) senesinde İstanbul’da vefât etti. Sütlüce’deki Sa’dî Dergâhı bahçesine defnedildi. 

Süleymân Sıdkı Efendi, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Kimyâ-i se’âdet’te buyuruluyor ki: “Kur’ân-ı kerîm okumasını öğrenmek çok sevâbdır. Fakat, Kur’ân-ı kerîm okuyanların ve hâfızların, ona saygı göstermeleri lâzımdır. Bunun için de, her sözü, her işi Kur’ân-ı kerîme uygun olmalıdır. Onun edebi ile edeplenmelidir. Onun yasak ettiği şeylerden sakınmalıdır. Ona, böyle saygı göstermezse, Kur’ân-ı kerîm kendisine düşman olur.” 

Resûlullah “aleyhisselâm” buyurdu ki: (Ümmetimdeki münâfıkların çoğu, Kur’ân-ı kerîm okuyanlardan olacaktır.) 

Ebû Süleymân Dârânî buyuruyor ki: “Cehennemde azap yapan, Zebânî adındaki melekler, puta tapan kâfirlerden önce, İslâmiyyete uymayan hâfızlara saldıracaklardır.” Para kazanmak için mevlid okuyan, mûsikî ile mevlid okuyan hâfızlar da böyledir. Şunu iyi bilmelidir ki, Kur’ân-ı kerîm, yalnız okumak için gönderilmedi. Gösterdiği yolda gitmek, İslâmiyyete uymak için gönderildi... 

“Şir’a-tül-islâm” şerhinin sâhibi “rahmetullahi teâlâ aleyh” diyor ki: “Kur’ân-ı kerîmi şarkı söyler gibi okumak, bid’atlerin en çirkini, en kötüsüdür. Böyle okuyanlar cezâlandırılır.” 

(Müslim) kitâbındaki hadîs-i şerîfte, (Kur’ân-ı kerîm, okuyanlarına, yâ şefâ’at edecek veyâ düşman olacaktır) buyuruldu. Bir hadîs-i şerîfte de, (Kur’ân-ı kerîm okuyan çok kimse vardır ki, Kur’ân-ı kerîm, onlara la’net eder) buyuruldu. 

TEGANNÎ EDEREK OKUMAK! 

Kur’ân-ı kerîmi abdestli olarak okumak, sağ el ile tutmak, dizden aşağı koymamak, bitirince açık bırakmamak, başka şey yaparken kapayıp yüksek bir yere koymak, okurken konuşmamak, konuşursa, tekrâr E’ûzü okuyarak başlamak lâzımdır. Mushafı [ve Kur’ân-ı kerîm bulunan teybi] ayağa kalkarak almalıdır. 

Kur’ân-ı kerîmi, mevlidi ve ezânı mûsikî ile, tegannî ederek okumak da, mânâsını bozuyor ve zararlı oluyor. Meselâ, (Allahü ekber) “Allahü teâlâ büyüktür” demektir. Sesi uzatarak, meselâ (Aaaallahü ekber), şeklinde okunursa, “Allah, acabâ büyük müdür?” demek olur ki, böyle söyleyenlerin kâfir olacağı meydândadır... 

.

Seyyid Ahmed Çapakçurî

Seyyid Ahmed Çapakçurî hazretleri, Anadolu velîlerindendir. Bingöl’ün Kür köyünde 1830 (H. 1246) senesinde doğdu. Palu’da meşhur âlim Ali Septî hazretlerine talebe oldu. Hocasının vefâtından sonra Palu’dan ayrılarak Harput’a yerleşti. 1906 senesinde Urfa’nın Siverek ilçesine gitti. Sekiz sene burada, iki sene de Viranşehir ilçesinde kaldıktan sonra 1916’da Harput’a döndü. Ahmed Çapakçurî 1921 (H.1340) senesinde 94 yaşında vefât etti. Vasiyeti üzerine Harput’ta Ulu Câminin avlusuna defnedildi. 

Seyyid Ahmed Çapakçurî, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Allahü teâlâ, hayırları, şerlerden ezelde ayırmıştır. Bunlar, birbirleri ile hiç karışmaz. Bu ayırmaya, (Kazâ) ve (Kader) denir. Kazâ, kader hiç değişmez. Allahü teâlâ hayır ve şer işlemekte insanları serbest bıraktı. İsteyen hayır işler, isteyen şer işler. Allahü teâlâ, merhamet ederek, hangi işlerin hayır, hangi işlerin şer olduğunu, Peygamberler vâsıtası ile kullarına bildirir. İnsanlar da, bunları, Peygamberlerden, akılları ile, ilimleri ile öğrenirler. Akıl ve ilim sâhipleri akla, ilme uyarak, hayır işler. Aklı ve ilmi olmayan ahmaklar, câhiller, nefslerine ve şeytânlara uyarak, şer yani günâh işleyerek, dünyâda ve âhirette azâba sürüklenir. 

Halîfe Ömer “radıyallahü anh”, Şâm’a gidiyordu. Şâmda tâûn [vebâ] olduğu işitildi. Yanında bulunanların bazısı, “Şâm’a girmeyelim” dedi. Bir kısmı da, “Allahü teâlânın kaderinden kaçmayalım” dedi. Halîfe de, “Allahü teâlânın kaderinden, yine Onun kaderine kaçalım, şehre girmeyelim. Birinizin bir çayırı ile, bir çıplak kayalığı olsa, sürüsünü hangisine gönderirse, Allahü teâlânın takdîri ile göndermiş olur” buyurdu... 

“SEN NE DERSİN?” 

Halife, Abdürrahmân bin Avf hazretlerini çağırıp, “Sen ne dersin?” diye sorunca, “Resûlullah efendimizden işittim. (Vebâ olan yere girmeyiniz ve vebâ olan bir yerden, başka yerlere gitmeyiniz, oradan kaçmayınız!) buyurmuştu” dedi. Halîfe de, “Elhamdülillâh, benim sözüm, hadîs-i şerîfe uygun oldu” deyip, Şâm’a girmediler... 

Vebâ bulunan yerden dışarı çıkmanın yasak edilmesine sebep, sağlam olanlar çıkınca, hastalara bakacak kimse kalmaz, helâk olurlar. Vebâlı yerde, kirli hava herkesin içine yerleşince, kaçanlar, hastalıktan kurtulamaz. Hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: (Vebâ hastalığı bulunan yerden kaçmak, muhârebede kâfir karşısından kaçmak gibi, büyük günâhtır.)

.

Şâh-ı A’lâ

Şâh-ı A’lâ (Şeyh Abdüsselâm) hazretleri, Hindistan’da yetişen evliyânın büyüklerindendir. İsmi Abdüsselâmdır. Hayâ ve ilim menbaı olan hazret-i Osman’ın temiz neslindendir. Şeyh Abdüsselâm, on altıncı asrın ilk senelerinde doğdu. Tasavvufta bağlandığı hocalarının silsilesi Ferîdüddîn Genc-i Şeker’den gelmektedir. 1623 (H.1033) senesinde vefât etti. 

Şeyh Abdüsselâm hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Kimyâ-yı se’âdet kitâbında çocuk terbiyesi bahsinde buyuruluyor ki: “Çocuklara kadın, kız, aşk bulunan şiirleri okutmamalı, böyle şiirler rûhun gıdâsıdır diyen öğretmene göndermemelidir. Talebesine böyle söyleyen, üstâd değil, şeytândır. Çocuğun kalbini bozmaktadır...” 

Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” (Gınâ kalbi karartır) buyurdu. Yani insan sesi ile tegannî ve çalgılar kalbi karartır. Mûsikîye özenmemeli, hâsıl ettiği lezzete aldanmamalıdır. Bundan rûh değil, Allahü teâlânın düşmânı olan nefs lezzet almaktadır. Zavallı rûh, nefsin elinde esîr olduğundan, kendi lezzeti sanmaktadır. Mûsikînin tadı, zehirli bala, şekerlenmiş, yaldızlanmış necâsete [pisliğe] benzer. 

Allahü teâlânın aşkı ile dolmuş, evliyânın büyüklerinden olan, Celâleddîn-i Rûmî “kuddise sirruh”, ney ve başka hiçbir çalgı çalmadı. Mûsikî dinlemedi ve raks etmedi. Yani dans etmedi. Kırkyedibinden ziyâde beyti ile dünyâya nûr saçan “Mesnevî”sine, her memlekette, birçok dillerde şerhler, açıklamalar yapılmıştır. Bunlardan pek kıymetlisi ve lezzetlisi, Mevlânâ Câmî’nin kitâbı olup, bunu da, birçok kimse, ayrıca şerh etmiştir. Bu kitapta, Mevlânâ Câmî “kuddise sirruh” buyuruyor ki: 

“DİNLE NEYDEN!” 

“Mesnevînin birinci beytinde, [Dinle neyden, nasıl anlatıyor-ayrılıklardan şikâyet ediyor] ney, İslâm dîninde yetişen kâmil, yüksek insan demektir. Bunlar, kendilerini ve her şeyi unutmuştur. Zihinleri, her ân, Allahü teâlânın rızâsını aramaktadır. Ney, Fârisî dilinde, yok demektir. Bunlar da, kendi varlıklarından yok olmuştur. Ney denilen çalgı, içi boş bir çubuk olup, bundan çıkan her ses, onu çalan kimseden hâsıl olmaktadır. O büyükler de, kendi varlıklarından boşalıp, kendilerinden, Allahü teâlânın ahlâkı, sıfatları ve kemâlâtı zâhir olmaktadır. ‘Ney’in üçüncü manası, kamış kalem demektir ki, bundan da, insan-ı kâmil kastedilmektedir. Kalemin hareketi ve yazması kendinden olmadığı gibi, kâmil insanın hareketleri ve sözleri de, hep Allahü teâlânın ilhâmı iledir.

.

Sefer Efendi

Sefer Efendi, Manisa velîlerindendir. Anadolu’nun fethi için bölgeye gelen Horasan erenlerindendir. Demirci ilçesinin fethinde bulunmuş olup, türbesi de bu ilçede Kıran (Şeyh-i İlâhî) Câmii’nin bahçesindedir. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Sebeblere yapışmak, Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” sünneti ve âlimlerimizin âdeti idi. Tevekkül ise; bu sebeblere güvenmemektir ki, ba’zan fâideleri olmaz. Sebebleri yaratana ve gönderene güvenmelidir. Böyle sebebleri bırakmak günâh değildir. Tevekkülün çok olmasındandır. Demek ki, yememek, içmemek günâhtır. İbrâhîm-i Havvâs “kuddise sirruh” tevekkül sâhibi idi. Uzak yolculukta, yiyecek almaz, fakat iğne, çakı, ip, kova alırdı. Çünkü bunlar, yüzde yüz tesîr eden, yanî her zamân fâidesi olan sebeblerdir. Çünkü çölde, kuyudan su, ipsiz ve kovasız çıkmaz. Elbise yırtılınca iğnenin işini, başka bir şey yapamaz... Tekrâr bildirelim ki, tesîri katî olmayan sebebleri de terk etmek tevekkül değildir. Sebebe yapışmak ve sebebe değil, Allahü teâlâya güvenmek tevekküldür... 

Vaktiyle bir kimse, zâhid olmak, dünyâdan el çekmek ister. Dağda bir mağaraya girip, tevekkül eder, rızık bekler. Günler geçtiği hâlde, bir şey gelmez. Açlıktan öleceği sırada, Allahü teâlâ, o zamânın Peygamberine “aleyhissalâtü vesselâm” emreder ki: “Git, o ahmak adama söyle! Şehre girip insanlar arasına karışmazsa, onu açlıktan öldürürüm. O, benim âdetimi bozmak mı istiyor?” 

Peygamber haber verince, şehre gelir. Şehirde, her taraftan bir şey getirilir... 

“Kullarımın rızkını, doğrudan doğruya göndermeyip, kullarımın eli ile, onlara göndermeyi severim” meâlindeki âyet-i kerîme meşhûrdur. 

RIZIK, İNSANI KOVALAR!.. 

Bir kimsenin, şehirde saklanıp veyâ evine kapanarak, tevekkül etmesi harâmdır. Kat’î olan sebebleri bırakmak câiz değildir. Şehirde, evin kapısını kapamaz veyâ gelenlere açarsa, tevekkül etmiş olursa da, aklı kapıda olmamak, bir şey getiren var mı diye düşünmemek lâzımdır. Kalbi Allahü teâlâ ile olmalı. İbâdet ile meşgûl olmalıdır. Hiçbir sebeb görünmese de, rızkın kesilmeyeceğini iyi bilmelidir. İnsan, rızkından kaçarsa, rızkı onu kovalar demişlerdir ki doğrudur. Bir kimse, cenâb-ı Hakka, yâ Rabbî! Bana rızık verme diye duâ etse, Allahü teâlâ buyurur ki: “Ey câhil! Seni yarattım. Rızkını vermez miyim?” O hâlde, tevekkül etmek, sebeblere yapışmak, fakat sebeblere değil, sebebleri yaratana güvenmek demektir... 

.

Sâlih Gülâbî

Sâlih Gülâbî hazretleri, Hindistan evliyâsının büyüklerinden olup, İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin talebelerindendir. 1628 (H.1038) senesinde Hindistan’da vefât etti... İmâm-ı Rabbânî hazretleri, bu yüksek talebesine, vefatına yakın yazdıkları bir mektupta buyuruyor ki: 

“Kıymetli kardeşim Mevlânâ Muhammed Sâlih! Biliniz ki, sevilen şey, sevenin gözünde, hattâ aslında, her zaman ve her hâlinde sevgilidir. İncitirse de sevilir. İyilik ederse de sevilir. Sevmek nîmeti ile şereflenenlerin, sevmenin tadını alanların çoğu, sevgilinin iyiliklerine kavuşunca, sevgileri artar. Yahut incitmesinde de, iyiliğinde de, sevgileri değişmez. Hâlbuki, sevenler içinde pek azı vardır ki, sevgilinin incitmesi, sevgilerini arttırır. Bu en kıymetli nîmete kavuşmak için, sevgiliye hüsn-i zan etmek lâzımdır. Hattâ, sevgili, bıçağını, sevenin boğazına dayasa ve her uzvunu parça parça etse, seven bunun kendi için hayırlı olduğunu bilmeli, bunu büyük iyilik ve saâdet görmelidir. İşte, böyle hüsn-i zan ele geçerse, sevgilinin hiçbir hareketi çirkin gelmez ve “Muhabbet-i zâtiyye” ile şereflenir... 

Arada hiçbir sıfat, hiçbir nisbet, hiçbir îtibâr olmaksızın, yalnız zât-ı ilâhiyyeyi sevmek, Habîb-i Rabbil’âlemîne mahsustur. Böyle sevmekle şereflenenlere, sevgilinin verdiği elemler, iyiliklerinden daha çok lezzet verir ve ferahlandırır. Sanıyorum ki, bu makam, Rızâ makâmından daha üstündür. Çünkü Rızâ makâmında olan, sevgilinin yaptığı elemi çirkin görmez. Bu makamda ise, elemden lezzet almaktadır. Mahbûbun cefâsı arttıkça, sevenin ferâhı ve sevinci artmaktadır. Bu ikisi birbirine benzer mi? Sevgili, sevenin gözünde, belki aslında, her zaman her halde sevgili olduğu için sevenin gözünde, belki aslında mahbûb olur. Her zaman ve her hareketinde medhedilir, hamdolunur. Seven, onun elemini de, nîmetini de, hep medheder. Bunun için, sâdık âşıkların; “Elhamdülillahi Rabbil’âlemîn alâ küll-i hâl” demeleri doğru olur. 

HAMİDLERDEN OLMAK!.. 

Sıkıntılı ve neş’eli zamanlarında hep hamd eden, hâmidlerden olur. Hamd etmenin şükretmekten daha kıymetli olmasının sebebi belki budur. Çünkü şükretmekte, sevgilinin nîmetleri göz önündedir ki, sıfatlarından, hattâ işlerinden meydana gelmektedir. Hamd ederken ise, sevgilinin hüsn-i cemâli, yâni kendisi göz önündedir. Yâni zâtı da, sıfatları da, işleri de, nîmetleri de elem vermesi de, hep sevilmekte, metholunmaktadır. Çünkü, Allahü teâlânın verdiği elemler, nîmetleri gibi güzeldir... 

.

Ömer Ziyâeddîn Tavîlî

Şeyh Ömer Ziyâeddîn Tavîlî hazretleri, on dokuzuncu yüzyılda Kuzey Irak’ta yaşamış olan evliyâdan olup, Osman et-Tavîlî hazretlerinin üçüncü oğludur. 1839 (H.1255) senesinde Tavila’da doğdu. Kerkük’te ilim tahsil etti. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin halifelerinden hilâfet aldı. Ömer Ziyâeddîn hazretleri ömrünü ilim öğrenmek, öğretmek ve İslâmiyeti anlatmakla geçirdikten sonra, 1900 (H.1318) senesinde vefât etti. Vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki:

Büyük üstadımız, İmâm-ı Rabbânî hazretleri, üçüncü cildin 36. mektûbunda buyuruyor ki: Peygamberlik makâmı aklın ve düşüncenin dışındadır, üstündedir. Aklın eremeyeceği, anlayamayacağı çok şeyler vardır ki, bunlar Peygamberlik makâmında anlaşılır. Her şey akıl ile anlaşılabilseydi, Peygamberler gönderilmezdi “salevâtüllahi teâlâ ve teslîmâtühü sübhânehü aleyhim ecma’în.” Âhıret azâbları, Peygamberler göndererek bildirilmezdi. İsrâ sûresinin onbeşinci âyetinde meâlen, (Biz, Peygamber göndererek bildirmeden önce, azâb yapıcı değiliz) buyuruldu. Akıl çok şeyi anlar. Fakat, her şeyi anlayamaz. Anlaması da, kusûrsuz, tâm değildir. Çok şeyleri, Peygamberler bildirdikten sonra anlamaktadır. Peygamberlerin gelmesi ile, insanların özür ve bahâne yapmaları önlenmiştir... AKIL YANILIR!.. Akıl, dünyâ işlerinde bile çok kerre yanılmakdadır. Böyle olduğunu bilmeyen yoktur. İslâm bilgilerini, böyle bir akıl ile tartmaya kalkışmak doğru olamaz. İslâm bilgilerini akıl ile inceleyip, akla uygun olup olmamasına bakmak, aklın hiç yanılmaz olduğuna güvenmek olur ve Peygamberlik makâmına inanmamak olur. Böyle bozuk iş yapmaktan Allahü teâlâ hepimizi korusun! Önce, Peygambere inanmak, Allahın Peygamberi olduğunu tasdîk etmek lâzımdır. Böylece, Onun bildirdiklerinin hepsinin doğru oldukları kabûl edilmiş olur. Şeklerden, şüphelerden kurtuluş nasîb olur... Dînin temeli, Peygambere inanmaktır. Peygamberin Allah tarafından gönderildiğini, hep doğru söylediğini aklın kabûl etmesidir. Akıl, bu temel bilgiyi kabûl edince, Peygamberin bildirdiklerinin hepsini kabûl etmiş olur. Peygamberin Allah tarafından gönderildiğini, Allahın bildirdiklerini haber verdiğini kabûl etmemiş olan bir akla din bilgilerini birer birer inandırmak çok güç olur...

.

Ahmed Dahlân

Ahmed bin Seyyid Zeynî Dahlân, Mekke’nin müftîsi ve reîs-ül-ulemâsı ve Şâfi’î şeyh-ul-hutebâsı idi. 1231 [m. 1816] de Mekke’de tevellüd, 1304 [m. 1886] senesinde Medîne’de vefât etti. Birçok eseri olup (Hulâsa-tül-kelâm fî beyân-i umerâ-i beled-il-harâm), (Firredd-i alel-vehhâbiyye-ti-etbâ-ı mezheb-i İbni Teymiyye) ve (Ed-Dürer-üs-seniyye firredd-i alel-vehhâbiyye) kitâblarında Vehhâbîlerin, yanlış yolda olduklarını âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerle göstermekdedir. “Hülâsat-ül-kelâm”da, şöyle demektedir: 

Resûlullahı hayâtta iken de, vefâtından sonra da, vesîle ederek duâ etmek sahîhtir ve câizdir. Bunun gibi, evliyâyı ve sâlihleri vesîle ederek duâ etmenin câiz olduğunu hadîs-i şerîfler göstermekdedir. Hazret-i Ömer’in yağmur duâsına çıkarken hazret-i Abbâs’ı götürmesi, Resûlullahtan başkası ile de tevessül olunabileceğini göstermek için idi. Ehl-i sünnet âlimleri buyuruyorlar ki: Te’sîri veren, yaratan, îcâd eden, fâide ve zarâr veren, yok eden ancak Allahü teâlâdır. Onun şerîki yoktur. Peygamberler ve bütün diriler ve ölüler, te’sîr, fâide ve zarâr yaratamazlar. Hiçbir şeye te’sîr yapamazlar. Yalnız, Allahü teâlânın sevgili kulları oldukları için, onlarla bereketleniriz. Onlar da, dirilerin te’sîr etdiğine, ölülerin te’sîr etmediğine inanıyorlar. 

İmâm-ı a’zamın, Resûlullahı vesîle yaparak duâ etmeyi yasak ettiği doğru değildir. Çünkü, İmâm-ı a’zamdan böyle bir haberi hiçbir âlim bildirmemiştir. Vesîle edileceğini bildirmişlerdir. Tevessül, teşeffü’, istigâse ve teveccüh, hep aynı şey demektir. Hepsi câizdir. (Buhârî) hadîsinde, (Kıyâmet günü insanlar, önce Âdem aleyhisselâma istigâse edeceklerdir) buyuruldu. Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden Bilâl bin Hâris “radıyallahü anh” Resûlullahın kabri yanına gelip, (Yâ Resûlallah! Ümmetin için yağmur duâsı yap) dedi. Yağmur yağdı... 

VESÎLE ETMEK... 

(İstigâse) tevessül demektir. Yani vesîle etmek, yardımını, duâsını istemek demektir. Ondan şefâ’at istemek, Onu vesîle ederek, Allahü teâlâdan son nefeste îmânla gitmeyi duâ etmek demektir... 

Ahmed Dahlân hazretleri, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

Muhyiddîn-i Arabî dedi ki: “Oruç, yiyip içmeyi bırakmak olduğu için, Allahü teâlânın sıfatları ile sıfatlanmak, Ona yaklaşmaktır. Namaz ise, başkalaşmak, uzaklaşmak, ibâdet edici ve ibâdet edilen ayrılığını kurmaktır...” 

.

Abdürrezzak Kâşî

Abdürrezzak Kâşî hazretleri, tasavvuf ve fıkh âlimidir. Tefsîr, Füsûs şerhi ve daha birçok kıymetli eseri vardır. 730 senesinde vefât etti. 

Bu mübarek zat, bir dersinde buyurdu ki: 

Namazı başı açık ve ayakları çıplak kılmak mekruhtur. Namâzda başı örtmeye ehemmiyet vermediği için açık kılarsa, mekrûh olur. Namâza ehemmiyet vermediği için açarsa, kâfir olur. Kesel, bir işi, istemediği için yapmamaktır. Acz, isteyip de, gücü yetmediği için yapmamaktır. Başlığı düşerse, az hareketle örtmek efdaldir. Kendini küçük göstermesi için başı açık kılmak zarâr vermez ise de, yine örtmesi efdaldir. Harâreti teskîn ve râhatlık için açmak da mekrûhtur. 

Resûlullah ve Eshâb-ı kirâm, namâzlarını na’lın-ı şerîfleri ile kılardı. Na’lın, altı deri olan ayakkabı demektir. Her zamân, çıplak ayağının altını mü’minlere göstermek edebsizlik olur. Namâz içinde ise, dahâ çirkin olur. Ba’zı âlimler de, namâz arasında, eli ile çıplak ayağını örtmemelidir. Çünkü, namâzda otururken elleri uyluklar üzerine koymak sünnettir. Arkada olanın da kendi kucağına bakması sünnettir. Her ikisi sünnete göre oturunca, edebsizlik olmaz dedi. Görülüyor ki, otururken eli ile ayağını örtmemeli diyen âlimlere göre de, ayağın açık olması edebsizliktir. Ancak, otururken, eli uyluklardan ayırmak mekrûh olduğundan, ayağın açık olması mekrûhluğunu gidermek için, ikinci bir mekrûh işlememelidir. Arkadaki, kucağına bakarsa, edebsizlikten kurtulur demişlerdir... 

Ayakta, rükü’da, secdelerde ve otururken, elleri sünnet olduğu gibi koymamak mekrûhtur. Vâcibi ve sünneti terk etmek mekrûhtur. Bunun için, erkeklerin secdede, çıplak ayağını örtmesi mekrûh olur. Namâzı, na’lın veyâ mest ile kılmak, çıplak ayakla kılmaktan efdaldir. Böylece, Yahûdîlere uyulmamış olur... 

CENNETE?GİRMEK... 

Resûlullah ve Eshâb-ı kirâm, sokakta giydikleri na’lın ile kılarlardı. Na’lınları temiz idi ve Mescid-i nebî kum döşeli idi. Kirli na’lınla girilmezdi. Necâset bulaşmış ayakkabı ile mescide girilmez. Çorab giyerek bu sünnet yerine getirilir. Çorabı da pis olan veyâ hiç olmayan, namâzı topuk kemiklerine kadar uzun antâri ile kılması iyi olur... 

Abdürrezzak Kâşî hazretleri, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: “Cennete girmek, yalnız Allahın fazlı ve ihsânı iledir. Îmanı, Cennete girmeye sebep göstermek, kazanılan nîmetin lezzeti, daha çok olduğu içindir...” 

.

Abdüllah Bitûşî

Abdüllah Bitûşî hazretleri, Şâfi’î âlimlerindendir. 1796 (h.1211) senesinde Basra’da vefât etti. (Hadîkatüs-serâir) kitâbı meşhûrdur. 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

Bir işi, ibâdeti yaparken mezheplerin kolaylıklarını araştırıp, bunlara göre yapmak bâtıldır. Meselâ abdestli kimsenin derisinden kan aksa, Şâfi’î mezhebinde abdesti bozulmaz. Hanefîde bozulur. Yabancı kadının derisine, derisi değse, Şâfi’îde bozulur. Hanefî mezhebine göre bozulmaz. Abdest aldıktan sonra derisinden kan akan ve derisi yabancı kadının derisine değen bir kimsenin bu abdestle kıldığı namaz sahih olmaz... Bunun gibi, bir işi bir mezhebe göre yaparken, ikinci bir mezhebe de uymak söz birliği ile bâtıldır. Şöyle ki: Şâfi’î mezhebine uyarak, başının az bir yerini mesh eden kimseye köpek sürtünse, bu kimsenin Mâlikîyi de taklîd ederek, burasını yıkamadan kıldığı namaz sahih olmaz. Çünkü Şâfi’îde köpek sürtünenin namazı sahih olmaz. Mâlikîde, köpek necis değil ise de, başının hepsini mesh etmesi lâzımdır... 

Yine bunun gibi, ikrâh ile, yâni korkutularak yaptırılan talâk, Hanefîde sahih olur. Diğer üç mezhepte sahih olmaz. Bu adamın, Şâfi’î mezhebine uyarak, boşadığı kadın ile ve Hanefîyi taklîd ederek, bu kadının kız kardeşi ile, aynı zamanda evli olması câiz değildir. Çünkü, bir iş yaparken mezhepleri (Telfîk) etmek yâni kolaylıklarını arayıp bunlara göre yapmak, söz birliği ile sahih değildir. Dört mezhepten, hiçbirine uymadan bir şey yapmak da câiz değildir... 

MEZHEB TAKLİDİ... 

Sefer ve matar gibi özür olunca, öğle ve ikindiyi ve akşam ile yatsıyı birlikte kılmak Şâfi’îde câizdir. Hanefîde câiz değildir. Bir hanefî, seferî iken, meşakkat olmadığı hâlde, öğleyi ikindi vaktinde kılsa haram olur. İkindiyi öğle vaktinde kılsa hiç sahih olmaz. Şâfi’î mezhebinde ise, ikisi de sahih olur. Kendi mezhebine göre haraç, yâni meşakkat olduğu zaman, kendi mezhebindeki ruhsatla amel etmesi câiz olur. Ruhsat ile de yapmakta meşakkat olursa, başka mezhebi taklîd etmek câiz ise de, o mezhepte, o ibâdet için farz ve vâcib olan şeyleri de yapması lâzımdır... 

Bir işi, bir ibâdeti yaparken başka bir mezhebi taklîd eden kimse, kendi mezhebinden çıkmış olmaz. Mezhep değiştirmiş olmaz. Yalnız o işi yaparken diğer mezhebin şartlarına ri’âyet etmesi lâzımdır...

.

Mecdeddîn Mûsulî

Mecdeddîn Mûsulî hazretleri, Hanefî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 1203 [h.599] senesinde Kuzey Irak’ta, Musul şehrinde dünyaya geldi, 1285 [h.683] senesinde vefât etti. “Muhtâr” ve bunun şerhı olan “İhtiyâr” kitâbları meşhûrdur. 

Mûsulî hazretleri, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

Mezhep imamı demek, Kur’an-ı kerim ve hadis-i şeriflerde açıkça bildirilmiş olan din bilgilerini, Eshâb-ı kirâmdan işiterek toplayan, kitaba geçiren büyük âlim demektir. Açıkça bildirilmemiş olan bilgileri de, açık bildirilmiş olanlara benzeterek meydana çıkarmıştır. Bilinen dört imam zamanında, başka mezhep imamları da vardı. Bunların da mezhepleri vardı. Fakat, bunların mezheplerinde olanlar azala azala bugün hiç kalmadı. Eshâb-ı kirâmın her biri müctehid idi. Hepsi de, derin âlim, mezhep imamı idi. Her biri kendi mezhebinde idi. Hepsi de, mezhep imamlarımızdan daha üstün, daha çok bilgili idi. Mezhepleri daha doğru, daha kıymetli idi. Fakat, bunların kitapları olmadığı için, mezhepleri unutuldu. Dört mezhepten başkasına uymak imkânı kalmadı... 

Hadis-i şerifte, yalancı, sapık din adamlarının çoğalacakları bildirilmektedir. Bunun için, Ehl-i sünnet olan her Müslümanın, bilinen dört mezhepten birini seçerek (Taklîd) etmesi lâzımdır. Yâni, bu mezhebin (İlmihâl) kitabını okuyup öğrenmesi, îmanını ve bütün işlerini buna uydurması lâzımdır. Böylece, bu mezhebe girmiş olur. Dört mezhepten birini taklîd etmeyen kimse, Ehl-i sünnet olamaz. Buna (Mezhepsiz) denir... 

Unutulmuş olan mezheplerin ve bugün mevcut bulunan dört mezhebin hepsi haktır, sahihdir. Birinin, başkası üzerine üstünlüğü yoktur. Çünkü, hepsi aynı din kaynağından alınmışlardır. 

RUHSAT VE AZîMET 

Bütün mezheplerde, yapılması kolay işler [Ruhsat] bulunduğu gibi, yapılması güç [Azîmet] olan işler de vardır. Azîmet olan işi yapabilecek kimsenin, kolay işi yapmaya kalkışması, din ile oynamak olur. Azîmeti yapmaktan âciz olan, özürlü olan kimsenin ruhsat olanı yapması câiz olur. Böyle kimsenin ruhsat olanı yapması, azîmet yapmış gibi çok sevap olur. Âciz olmayanın, kendi mezhebindeki ruhsatları yapmaması, azîmetleri yapması vâcibdir. Hattâ, kendi mezhebinde yalnız ruhsatı bulunan işin, başka mezhepte azîmeti varsa, o azîmeti yapması vâcib olur. Mezhep imamlarından birinin sözünü beğenmemekten veya kendi düşüncesini onun sözünden daha üstün sanmaktan, çok sakınmalıdır.

.

Abdülkerîm Râfi’î

Abdülkerîm Râfi’î hazretleri, Şâfi’î âlimlerindendir. “Muharrer” adındaki fıkıh kitâbı meşhûrdur. Bunu birçok âlimler şerh etmiştir. İmâm-ı Nevevî’nin “Minhâc” adındaki muhtasarı çok kıymetlidir. “Minhâc”ı da şerh etmişlerdir. Bunların en kıymetlisi İbni Hacer-i Mekkî’nin “Tuhfe-tül-muhtâc” adındaki şerhidir. 623 [m. 1226] senesinde İran’da bulunan Kazvin’de vefât etti. 

Abdülkerîm Râfi’î hazretleri, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

Dört mezhebin hâli, bir şehir ehâlîsinin hâline benzer ki, önlerine çıkan bir işin nasıl yapılacağı kanûnda bulunmazsa, o şehrin eşrâfı, ileri gelenleri toplanıp, o işi kanûnun uygun bir maddesine benzeterek yaparlar. Bâzan uyuşamayıp, bazısı devletin maksadı, beldeleri tâmîr ve insanların rahatlığıdır der. O işi, re’y ve fikirleri ile, kanûnun bir maddesine benzetir. Bunlar, hanefî mezhebine benzer. Bazıları da, devlet merkezinden gelen memurların hareketlerine bakarak, o işi, onların hareketine uydurur ve devletin maksadı, böyle yapmaktır derler. Bunlar da, Mâlikî mezhebine benzer. Bazıları ise kanûnun ifâdesine, yazının gidişine bakarak, o işi yapma yolunu bulur. Bunlar da, Şâfi’î mezhebi gibidir. Bir kısmı ise, kanûnun başka maddelerini de toplayıp, birbiri ile karşılaştırarak, bu işi doğru yapabilmek yolunu arar. Bunlar da, Hanbelî mezhebine benzer... 

İşte şehrin ileri gelenlerinden her biri, bir yol bulur ve hepsi, yolunun doğru ve kanûna uygun olduğunu söyler. Kanûnun istediği ise, bu dört yoldan biri olup, diğer üçü yanlıştır. Fakat, kanûndan ayrılmaları, kanûnu tanımadıkları için, devlete karşı gelmek için olmayıp, hepsi kanûna uymak, devletin emrini yerine getirmek için çalıştıklarından, hiçbiri suçlu görülmez. Belki, böyle uğraştıkları için, beğenilir. Fakat, doğrusunu bulan daha çok beğenilip, mükâfât alır. Dört mezhebin hâli de böyledir. 

İSTENİLEN YOL BİRDİR!.. 

Allahü teâlânın istediği yol, elbette birdir. Dört mezhebin ayrıldığı bir işte, birinin doğru olup, diğer üçünün yanlış olması lâzımdır. Fakat, her mezhep imamı, doğru yolu bulmak için uğraştığından, yanılanlar affolur. Hattâ sevap kazanır. Çünkü, Peygamberimiz, (Ümmetime, yanıldığı ve unuttuğu için cezâ yoktur) buyurdu. Bu ayrılıkları bazı işlerde olup, ibâdetlerin çoğunda, yâni Kur’an-ı kerimin ve hadis-i şeriflerin açık olarak bildirdikleri ahkâmda ve inanılacak şeylerde, aralarında tam birlik bulunduğundan, birbirini kötülemezler... 

Abdülhak Sücâdil

Abdülhak Sücâdil Serhendî, Muhammed Ma’sûm-i Fârûkî hazretlerinin yetiştirdiği büyüklerdendir. Urvetül-vüskâ Muhammed Ma’sûmu gasl etti. Fârisî (Şerh-ı Vikâye) ve (Mesâil-i şerh-ı Vikâye) fıkıh kitapları meşhûrdur. 

Abdülhak Sücâdil hazretleri, vefatından kısa bir zaman evvel buyurdu ki: 

(Edille-i şer’ıyye) yâni, din bilgilerinde, müctehid imamlara senet, kaynak dörttür: (Kur’an-ı kerim), (Hadis-i şerifler), (İcmâ’ı ümmet) ve (Kıyâs-ı Fukaha)... Müctehidler, bir işin nasıl yapılacağını, Kur’an-ı kerimde açık olarak bulamazlarsa, hadis-i şeriflere bakarlar. Hadis-i şeriflerde de açıkça bulamazlarsa, bu iş için, (İcmâ’) var ise, öyle yapılmasını bildirirler. İcmâ’ söz birliği demektir. Yâni, bu işi, Eshâb-ı kirâmın hepsinin aynı sûretle yapması veya söylemesi demektir. Eshâb-ı kirâmdan sonra gelen Tâbiînin de icmâ’ı delîldir, senettir. Daha sonra gelenlerin, hele bu zamandaki insanların, dinde reformcuların, din câhillerinin yaptıkları, söyledikleri şeye, icmâ denmez. 

Bir işin nasıl yapılması lâzım olduğu, icmâ ile de bilinemezse, müctehidlerin kıyâsına göre yapmak lâzım olur. İmâm-ı Mâlik, bu dört delîlden başka, Medîne-i münevverenin o zamanki ehâlîsinin söz birliğine de senet dedi. Bu âdetleri, babalarından, dedelerinden ve nihâyet, Resûlullahtan görenek olarak gelmiştir, bu senet, kıyâstan daha sağlamdır dedi. Fakat diğer üç mezhebin imamları, Medîne ehâlîsini senet olarak almadı. 

İctihâd yolu ikidir: Biri, Irak âlimlerinin yolu olup, buna (Re’y yolu) denir. Yâni kıyâs yoludur. Bir işin nasıl yapılacağı, Kur’an-ı kerimde ve hadis-i şeriflerde açıkça bildirilmemiş ise, buna benzeyen başka bir işin nasıl yapıldığı aranır, bulunur. Bu iş de, onun gibi yapılır. Eshâb-ı kirâmdan sonra bu yolda olan müctehidlerin reîsi, imam-ı a’zam Ebû Hanîfedir. 

“RİVAYET YOLU!..” 

İkinci yol, Hicâz âlimlerinin yolu olup, buna (Rivayet yolu) denir. Bunlar, Medîne-i münevverenin o zamanki ehâlîsinin âdetlerini, kıyâstan üstün tutar. Bu yolda olan müctehidlerin büyüğü, imam-ı Mâlik’tir ki, Medîne-i münevverede oturuyordu. İmâm-ı Şâfi’î ile Ahmed ibni Hanbel de, imam-ı Mâlik’in sohbetlerinde bulunmuşlardır. İmâm-ı Şâfi’î, imam-ı Mâlik’in yolunu öğrendikten sonra, Bağdat tarafına gelerek, İmâm-ı a’zamın talebesinden okuyup, bu iki yolu birleştirdi..

.

Zeynullah Kazanî

Zeynullah Kazanî hazretleri, Rusya’da, Tataristan Cumhuriyetinin Kazan şehrinde doğdu. Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî hazretlerinin, Kazan ve Kafkasya’da insanları irşâd için vazîfelendirdiği halîfelerindendir. 20. Yüzyıl başlarında vefat etti... 

Bu mübarek zat, hac için Hicaz’a gittiğinde Medîne-i münevverede Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî hazretleri ile tanıştı. Bir müddet sohbetinde bulundu. Ondan icâzet ve hilâfet aldı. Kazan şehrine dönünce, insanlar arasında çok sevilip sayıldı. Kısa zamanda şöhreti yayıldı. Bundan korkan Rus hükûmeti onu Sibirya’da Tarvisky denilen bölgeye sürgün etti. Orada da insanların doğru yolda yürümeleri için gece gündüz çalıştı. 

Zeynullah Kazanî hazretleri, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

(Mümin) ve (Müslim) ve (Müslüman) demek, Allahü teâlâ tarafından, Muhammed aleyhisselâm vâsıtası ile, insanlara bildirilmiş ve İslâm memleketlerine yayılmış din bilgilerine inanan, kabûl eden kimse demektir. Bu bilgiler Kur’an-ı kerimde ve binlerce hadis-i şeriflerde bildirilmiştir. Bu bilgileri, Eshâb-ı kirâm Peygamberimizden işitmiş, (Selef-i sâlihîn) de, yâni Eshâb-ı kirâmdan sonra, ikinci ve üçüncü asırlarda [yüzyıllarda] gelen İslâm âlimleri de, Eshâb-ı kirâmdan işiterek veya bu işitenlerden işiterek kitaplarına yazmışlardır. Sonra gelen İslâm âlimleri, Selef-i sâlihînin kitaplarındaki bilgileri başka başka açıklamışlar, birbirlerinden ayrılmışlar, mânâları açık bildirilmemiş, inanılması lâzım bilgilerde, yetmişüç ayrı fırka meydana gelmiştir. Bunlardan yalnız bir fırkası, bu açıklamaları yaparken, kendi düşüncelerini, görüşlerini karıştırmamış, bir değişiklik ve ekleme yapmamışlardır. Bu doğru îmanlı fırkaya (Ehl-i sünnet) veya (Sünnî) denir. 

“ZINDIK, DİNSİZDİR!..” 

Mânaları açık bildirilmiş olan, inanılacak şeylerde, Kur’an-ı kerime ve hadis-i şeriflere yalnız kendi akıl ve görüşleri ile mânâ vererek, îmanı bozulan, kâfir olan kimseye (Mülhid) denir. (Mülhid) kendini samîmî Müslüman ve Muhammed aleyhisselâmın ümmeti bilir. (Münâfık) ise Müslüman görünür. Fakat başka dindendir. (Zındık), dinsizdir. Hiçbir dîne inanmaz. Müslümanları dinsiz, ateist yapmak için, Müslüman görünür. (Dinde reform) yapmak, İslâmiyeti değiştirerek, bozarak yok etmek çabasındadır, İslâm düşmanıdır. Çok zararlıdır. Masonlar ve İngiliz câsûsları böyledir... 

.

Muhammed Zeynel’âbidîn

Muhammed Zeynel’âbidîn hazretleri, Mısır’da yaşamış olan büyük velîlerdendir. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Muhammed Şemseddîn, lakabı Zeynel’âbidîn’dir 1638 (H.1048) senesinde vefât etti 

Bu mübarek zat, vefatından kısa bir zaman önce buyurdu ki: 

Âdem aleyhisselâm ilk insan ve ilk peygamberdir. Ondan sonra insanlar çoğaldı ve yeryüzüne yayıldı. Nuh aleyhisselâm zamanında tûfan olup, bütün dünyayı su kapladı. Yeryüzünde bulunan insanların ve hayvanların hepsi boğuldu. Fakat, Nuh aleyhisselâm ile gemide bulunan müminler kurtuldu. Nuh aleyhisselâmın gemide üç oğlu vardı: Sâm, Yâfes ve Hâm... Şimdi yeryüzünde bulunan insanlar, bu üçünün soyundandır. 

İsmâ’îl ve İshak, İbrâhîm aleyhisselâmın oğludur. İshak aleyhisselâmın oğlu, Ya’kûbdur. Ya’kûb aleyhisselâmın oğlu, Yûsüf aleyhisselâmdır. Ya’kûb aleyhisselâma “İsrâîl” denir. Bunun için çocuklarına ve torunlarına (Benî İsrâîl), yâni İsrâîloğulları denmiştir. 

Benî İsrâîl çoğalarak, içlerinden çok Peygamber gelmiştir... Mûsâ aleyhisselâm Benî İsrâîl’e gönderilmiştir. Hârûn, Dâvüd, Süleymân, Zekeriyyâ ve Yahyâ da, yine Benî İsrâîl’e gönderilmiştir. Fakat, bunların ayrı şeriatleri olmayıp, Benî İsrâîli, Mûsâ aleyhisselâmın dînine dâvet etmişlerdi. Bunun için, Mûsâ aleyhisselâmın dîni, Îsâ aleyhisselâm zamanına kadar devam etti. Îsâ aleyhisselâm gelince, bunun şeriati, Mûsâ aleyhisselâmın şeriatini nesh etti. Yâni Tevrât’ın hükmü kalmadı ve bundan sonra, Mûsâ aleyhisselâmın şeriatine uymak câiz olmayıp, tâ Muhammed aleyhisselâmın dîni gelinceye kadar, Îsâ aleyhisselâmın şeriatine uymak lâzım oldu. Fakat, Benî İsrâîlin çoğu, Îsâ aleyhisselâma îman etmeyip, Tevrât’a uymak için inat etti. İşte Yahudilik ile Nasârâlık [Yâni Îsevîlik] böylece ayrıldı... 

SON PEYGAMBER... 

Îsâ aleyhisselâma îman etmeyip de, küfürde, dalâlette kalanlara (Yahudi) denildi. Yahudiler, hâlâ Mûsâ aleyhisselâmın şeriatine uyup, Tevrât ve Zebûr okuyoruz diyor. Nasârâ da, Îsâ aleyhisselâmın şeriatine uyup, İncîl okuyoruz diyor. Hâlbuki, iki cihânın seyyidi, insanların ve cinnin hepsinin Peygamberi Muhammed aleyhisselam, bütün âlemlere Peygamber olarak gönderildi ve şeriati ki, (Dîn-i islâm)dır, bütün dinleri nesh etti. Bu dînin hükmü kıyâmete kadar süreceğinden, dünyanın hiçbir yerinde, Onun dîninden başka bir dinde bulunmak câiz olmadı. Ondan sonra, hiç Peygamber gelmeyecektir... 

.

Müftî Zehâvî

Zehâvî hazretleri, Kuzey Irak velîlerindendir. “Feyzî” lakabıyla da bilinir. Bilâhare Bağdat’ta müftü olunca, Muhammed Feyzî, Müftî Zehâvî adıyla meşhûr oldu. 1793 (H. 1208) târihinde Süleymâniye kasabasında doğdu. 1890 (H.1308) târihinde Bağdat’ta vefât etti. 

Zehâvî hazretleri, vefatından kısa bir zaman buyurdu ki: 

Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” yalnız kalbin hastalıklarını ve tedâvîsini bildirmekle kalmamış, ferdlere, âilelere, cemiyetlere, harblere, mîrâs hesâblarına, yanî her çeşit dünyâ ve âhıret işlerine âit yüz binlerle bilgiyi söylemiştir. Kendi hastalığını ve kalbinin ilâcını bilmeyen bizim gibi câhillerin, bu hadîs-i şerîflerden kendine uygun olanları seçip alması imkânsız gibidir. Evliyâ, kalb, rûh mütehassısları olup, herkesin bünyesine ve hastalığına ve zamânının zulmetine ve fesâdına uygun rûh ilâçlarını, hadîs-i şerîflerden seçerek söylemişler ve yazmışlardır. Resûlullah efendimiz, dünyâ eczâhânesine yüz binlerce ilâç hâzırlayan baştabîb olup, evliyâ da, bu hâzır ilâçları, hastaların derdlerine göre dağıtan, emrindeki yardımcı tabîbler gibidir. Hastalığımızı bilemediğimiz, ilâçları tanımadığımız için, yüzbinlerce hadîs içinden, kendimize ilâç aramaya kalkarsak, aksi tesîr hâsıl olarak, câhilliğimizin cezâsını çeker, fâide yerine zarâr görürüz... İşte bunun için, hadîs-i şerîfte, (Kur’ân-ı kerîmi kendi anladığına göre tefsîr eden kâfir olur) buyuruldu. Mezhebsizler, bu inceliği anlayamadıkları için, “Herkes Kur’ân ve hadîs okumalı, dînini bunlardan kendi anlamalı, mezheb kitâblarını okumamalıdır” diyerek, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarının okunmasını yasak ediyorlar... 

EHL-İ SÜNNET ÂLİMİ...