 |
|
|
 |
|
| ABDULHAMİD HAN |
ABDÜLHAMİD HAN
Osmanlı padişahlarının 34'üncüsü olan Sultan II. Abdülhamid Han aklı, zekası ve ilmi fevkalade üstün olan bir zattı. Batılıların ve iç düşmanların asırlar boyunca devleti yok etmek için hazırladığı yıkıcı, sinsi planlarını sezip, önlerine aşılmaz bir set olarak dikildi. Hazırlayanları ve maşa olarak kullandıkları yerli işbirlikçilerini, sahte kahramanları işbaşından uzaklaştırdı.
İşte bu büyük zatın 10 şubat, 96. yıldönümü idi. Yıldönümü vesilesi ile Yıldız Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi işbirliği ile iki açık oturumdan oluşan etkinlik düzenlendi. İlk panel Abdülhamid'in sağlık politikasıyla ilgiliydi. Oturum başkanlığını yaptığım bu panelde konuşmacılar özet olarak şunları anlattılar:
Prof. Dr. Hüsrev Hatemi; Abdülhamid'in çok iyi niyetli, sağlam karakterli ve vefalı bir insan olduğunu söyledi. Kendisinden çok devleti düşünürdü. 33 sene zalimlik yapmadan devleti ustalıkla idare etmişti. Ona atılan iftiralardan biri de pinti olduğuna dairdi. Bu çok çirkin bir suçlama olduğunu ifade etti. Aristokrat havada, halktan uzak yaşamamıştı. Atatürk'ün Abdülhamid'i küçümseyici veya kötüleyici bir sözünün olmadığını da ekledi.
Prof. Dr. Nil Sarı ise Abdülhamid'in sağlık alanındaki eserlerinden söz etti ve bazılarının fotoğraflarını gösterdi. Abdülhamid 90 adet gureba hastanesi, 19 adet belediye hastanesi, 89 adet askeri hastane ayrıca eğitim hastaneleri, kadın hastaneleri, akıl hastaneleri açmıştı. Bu hastaneler ülkemizden Lübnan'a, Yemen'den İsrail'e, Makedonya'dan Suriye'ye, Yunanistan'dan Libya'ya, Suudi Arabistan'dan Irak'a pek çok yerleşim bölgesine yayılmıştı. Ayrıca eczaneler, hapishane, sağlık merkezleri, fakirler, acizler ve hacılar için misafirhane de pek çoktur. Müthiş bir sağlık hizmetidir bu. Maalesef tahttan düştükten sonra bu eserlerin isimleri değiştirilmiş, bazıları yıkılmış ve bir kısmı da başka alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Kısacası bu büyük insan unutturulmak istenmiştir. Kasımpaşa, Haydarpaşa, Gülhane ve Mektebi Tıbbiye-i Şahane adlı eğitim ve üniversite hastanelerini açan da Abdülhamid olmuştur.
Doç. Dr. Adem Ölmez ise Abdülhamid Han'ın özellikle eğitim, sağlık, ulaşım ve asayişe önem verdiğini anlattı. Zamanında yeni bulunan aşıları ülkeye getirmiş, aşı ve kuduz hastalığı üzerine merkezler kurmuş, Bimarhaneleri yani akıl hastanelerini ıslah etmiştir. Akıl hastalarına zincir kullanımını yasaklayarak bugün bile saldırgan hastalarda kullanılan gömleği yerine koymuştur.
Dr. Şerif Esendemir konuşmasına Necip Fazıl'ın, "Abdülhamid'i anlamak her şeyi anlamak olacaktır." sözleriyle başladı. Abdülhamid'in tren yolları, bakteriyolojihane, cami ve mektepler yaptırdığını, çağına uygun yaşlılık politikası izlediğini, habitat yani biyosferi merkezi alan ekolojik politikaya önem verdiğini anlattı.
Bunları dinlerken aklıma hep başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan çağrışım yaptı. O da ülkeye duble yollar, hızlı trenler, Marmaray, üçüncü boğaz köprüsü, çok sayıda havaalanı gibi sayılamayacak eserler hediye etti. Sağlık alanında yeni hastaneleri hizmete açtı. Sağlık hizmetlerini halka yaydı. Eğitim alanını pek çok üniversite, sayısız derslik ve binlerce yeni öğretmenle destekledi güçlendirdi. Kısacası Abdülhamid'in çağdaş bir takipçisiyle karşı karşıyayız.
Abdülhamid Han'ı nasıl ki bir takım vicdansız, merhametsiz ve acımasız kişiler, iç ve dış düşmanların oyununa gelerek, maşası olarak bir saray darbesi ile düşürdülerse aynı komplo şu an başbakanımıza karşı düzenlenmektedirler. Bu ülkeye hizmet etmek bazılarının gözüne batmakta ve ellerinden geleni yapmaktadırlar.
Rabbim Başbakanımızı korusunu2026 |
|
|
|
|
 |
Prof. Dr. Osman Kemal Kayra
Osmanlıda askerlik ve azınlıkların durumu
Osmanlı Devleti bir ulus devleti değil, imparatorluktu. Yâni çeşitli ırkların ve dinlerin Osmanlı adı altında birleştiği bir devletti. Yavuz Sultan Selîm’e kadar Müslümanların nüfûsu azınlıktaydı. Kaldı ki 1071 Malazgirt Savaşı’nda bile Anadolu’ya giren nüfusta Türkler çoğunlukta değildi; fakat milletin kurucu unsuru Türk’tü.
Oğuz’un muhtelif boyları Anadolu’ya girmekle berâber değişik boylar farklı Türk devletleri kurdular. Meselâ Selçuklu Devleti’ni kuranlar Oğuz’un Kınık Boyu’ndandı. Sonra Kayı Boyu Bizans’ın en zayıf olduğu noktalarda bir oba olarak kuruldu ve fetihlerle büyüdü.
Osmanlı Devleti’nde ümmet olmak, yâni hangi ırktan olursa olsun Müslümân olmak millet-i hâkime (hâkim unsur, esas millet) olmak mânâsındaydı. Meselâ Sırplarla Boşnaklar aynı dili konuşmalarına rağmen Sırplar gayr-i müslim tebaadan, Bosnalılar ise Müslümân oldukları için millet-i h&aci ...
.18/02/2023
Osmanlı Türk değil miydi?
Yıllardan beri genelde ilmî bir tabana oturmamakla birlikte özellikle, târihle ilgisi olmayan ve hakîkati değil spekülatif tezleri ortaya süren bâzı kişilerin ortaya attığı tuhaf bir teori vardır: Osmanlı Devleti Türk değildir…
Bu konuya merak sâikasıyla değil de ters açıdan bakanlar, sâdece devlet adı ve anne evliliklerine dayalı olarak Osmanlının hibrit (melez) bir sülâleden kurulu olduğunu savunurlar. Bu bilgilerin belgesel gibi algılanan TV dizilerinin tetiklediği dezenformasyona ve târih düşmanı güdümlü câhillerin yazı ve kitaplarına dayalı olduğu açıktır. O zaman düz bir mantıkla diyalektik olarak sormak gerekir: Osmanlı Türk yapılı bir devlet değilse nedir? Bu soruya cevap verebilmek aksini savunanlar için hiç de kolay değildir.
Hiçbir tarihçi Osmanlı Devleti “Türk değildir” dememiştir.
Osmanlıda etkili olan vâlide sultanlar da olmuştur ama sayıları çok azdır. Onlar da özel sebeplerledir. Bunlar, Mihrimah Sultan, Nurbân&uci ...
.04/02/2023
Tûran ülküsü gerçekleşiyor mu?
Arap asıllı İslâm harfleri ile olan yazılı Türk edebiyâtı kütüphâneleri doldurmuştur. Kutadgu Bilig’in 1069 tarihli bir nüshası bile Arap asıllı İslâm alfabesi ile yazılmıştır. Dîvânü Lugâti’t-Türk (1072), Atabetü’l-Hakâyık (13. asır) gibi eserler hep bu alfabeyle kaleme alınmıştır.
Büyük imparatorluklarda aslî unsur dışındaki etnik topluluk, cem’iyyet veyâ cemâatlerin veyâ daha geniş perifer (çevre) toplulukların, âdem-i merkeziyetçilik (merkezden kopuk) daha ilerisinde otonomi (bağımsızlık) istemeleri, federasyon ve (Osmanlıda eyâlet) idârî sistemleri devletleri evvelâ yıpratmış, sonra da onların hızla çökmelerine sebep olmuştur.
“Başlangıç döneminde Türkler köylerde aşîretler hâlinde yaşamışlar, daha çok etnik kategoriler oluşturmuşlardır. Bu gruplar İslâmî kimliklerini ön plânda tutmuşlar, akrabâlarına köylerine, aşîretlerine, etnik kökenlerine ...
.
Prof. Dr. Osman Kemal Kayra
Muzır neşriyat
Muzır neşriyât denince aklımıza ahlâksız ve müstehcen yazı ve resimlerin yer aldığı gazete ve dergiler gelir. Bir milletin ahlâk seviyesini düşürürseniz o milletten çok şeyi almış olursunuz.
Eskiden Batı’da, bilhassa Amerika’da âile mefhumu çok önemliydi. Karı-koca arasında takdîre şâyan bir saygı vardı. Fakat bunlar hızla ekonomik refâha kavuşunca kapitalist sistemin değerler zincirini yok etmesiyle âile ve çoluk çocuk bağlılığı bir anda çöktü. Artık para için her şey mübahtı. Âile ve diğer değerler ikinci plânda bile değildi. Çalışan iş kadınları evde bağımsızlığını îlân edince âileler çatırdamaya başladı. Evvelâ nikâh bir zorlayıcı bağ olarak görüldüğü için kiliseler evli çiftleri bulamaz hâle geldiler. Çocuklar dünyâya gelmeyince Batı nüfusu hızla yaşlanmaya başladı. Genç kol gücü nüfûsu azalınca yabancı işçi transfer etmeye başladılar. Demografik yapı ...
.08/01/2023
Kötü komşu Batı ve fetih aşkı
Osmanlı, 1683’teki İkinci Viyana bozgunu ile psikolojik üstünlüğü Avrupa’ya kaptırdı. “Demek ki yenilmez denilen efsâne de yenilebiliyormuş” diyen Avrupa, bundan sonra hiç durmadan hamle tâzelemeye başladı.
Aslında Osmanlı Avrupa’ya açılarak varlığını hissettirdi; bir Anadolu devleti olarak kalsaydı belki de Batı’nın dikkatini bile çekmeyecekti. Onlar, Küçük Asya’da kurulan bu yeni devletle dalaşma riskine bile katlanmayacaklardı.
Osmanlı, devlet olma safhasında bir şeyi idrâk etti: Mesele, sâde bir devlet kurup, zaman zaman akınlar yaparak ganîmet elde edip şânına şan katmak değildi. İslâmiyet teblîği emrediyorsa bunun tek yolu cihâddan geçerdi. Küçük Müslüman beylikleri veyâ başkaldıran Müslüman devletleri düzene sokmak ve idâresi altına almak, ittihâd-ı İslâm olurdu. Ama mes’ele bununla bitmiyordu. Sınırlarımızın dirsek temâsında olan topraklarda karanlık Hristiyan taassu
İstatistiklerle inanç
17 Nisan 2021 02:00
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın (DİA) Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK ) yaptırdığı ankette ülkemizde Ramazan-ı şerîf orucunu devamlı tutanların oranı %83’tür. DİA’nın “Türkiye’de Dinî Hayat Araştırması”na göre ise beş vakit namaz kılanların oranı %42,5’tir.
Refah seviyesi ve teknolojiyle bağlantısı gelişmiş şehir hayatında, kırsal hayata göre dinî inanç ibresi oldukça düşük. Refah seviyesi en yüksek ülkelerde ahlâk kâmilen çökmüştür.
Türkiye’de halkımızın %77,5’i Hanefî, %11’i Şafiî, %1’i Hanbelî ve %0.01’i ise Malikî mezhebinde.
Vahyî dinler için “yeni din” söylemi uygun görülmemiştir. Her vahyî din önceki hak dinlerin tamamlayıcısı olarak indirilmiştir. Dinler dendiğinde öncelikle vahyî dinler anlaşılmalıdır. Sosyal din terminolojisinde beşerî dinler ayrı gruba girer. Bugün dünyada ilahî kitaplara inanan (Kur’ân-ı kerîm dışındaki İncil ve Tevrat muharreftir; yâni aslı değiştirilmiştir) insan sayısı dünya nüfusunun yarısına yakındır. Bu arada İslamiyet dışındaki dinlerde derin görüş ayrılıkları yüzünden bölünmeler meydana gelmiştir. Ayrı bir din gibi gelişen bu dinlerdeki ayrılıklara da mezhep denmiştir. (Bu mezhep kelimesini İslamiyet’teki “Mezâhib-i erba’a” ile karıştırmamak lazımdır.)
Dünyada bugün çok fazla din veya inanç sistemi vardır. Bunları milyar veya milyonla ifade edersek şu tablo ortaya çıkar: Hristiyanlık, 2,5 milyar; İslâmiyet, 2 milyar; Hinduizm, 1,1 milyar; Budizm 0,5 milyar; Halk inançları 0,4 milyar (dünya geneli); Sihizm, 28 milyon (Hint); Yahûdîlik, 14 milyon; Bahâîlik, 8,5 milyon; Kaodizm, (Vietnam) 6 milyon; Şinto 4 milyon (Japonya); Jainizm, (Hint) 4 milyon; Çendoizm, (Kore) 3 milyon; Tenrikiyo, (Japon) 2 milyon; Vika (Neopaganizm-Japon), 1 milyon; Sekanova (Japon) 1 milyon: Dünya Mesîhlik Kilisesi, (Japon) 1 milyon; Rastafayanizm 1 milyon; Dürzîlik, 1 milyon; Yezîdîlik, (Îran) 1 milyon; Ekankar, (Nigeria, Logo, Benin, Togo ) 1 milyon.
Orta büyüklükteki Dinler: Sâbiîler, (El Cezîre) 800 milyon; Üniteryen Üniversalizm, (ABD) 800.000; Scintoloji (ABD) 500.000; Tengricilik, (Neopaganizm- Tataristan) 500.000; Zerdüştlük, 250.000 (Fars Kültürü-Îran) Sukyo Mahikari, (Japon) 500.000; Konokyo, (Japon) 450.000; Demoto,(Japon) 170.000; Satanizm, (ABD) 100.000; Reelizm (Fransa).
Yâni sayılamayan dinlerle birlikte dünyada 4 bin 300 farklı din ve inanç sistemi vardır. Ayrıca dünya nüfusunun %2,5’u kendisini ateist (tanrıtanımaz ), %12,5’u dinsiz olarak tanımlamıştır. Bu oranlar Rusya’da %48, Japonya’da %65, İtalya’da %6, Türkiye’de %2,5’tur. Çin’de ateist oranı %67’dir. Ülkede insanların sadece %9’u kendisini dindar olarak niteliyor. Bu oranın %7,5’u Uygur Türklerine aittir. Çin’i, İsveç, Birleşik Krallık takip ederken İsveç’te insanların %16’sı kendilerini ateist olarak tanımlıyor. Tayland’da insanların %98’i, Nijerya’da %97’si, Kosova, Hindistan, Fildişi Sahilleri, Gana ve Papua Yeni Gine’de %94’ü kendilerini dindar olarak tanımlıyor. Türkiye’de “Ben dindarım” diyenlerin oranı %74’tür. Dünyada insanların %74’ü ruha, %54’ü ise ölüm sonrası hayata inanıyor.
Endonezya, Gana, Nijerya, Kosova ve Azerbaycan’da ankete katılanların %100’ü Allah’a inandıklarını belirtiyor. Bu oran Çin’de %16, İsveç’te 12, Japonya’da %29’dur.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2014’te yaptırdığı “Türkiye’de Dinî Hayat Araştırması”na göre beş vakit namaz kılanların oranı %42,5’tir. Hiçbir vakit namaz kılmayanların oranı %16,9 olarak belirtilmiştir. Bu oranın da %50,9’u kadındır. Anket katılımcılarının tamamı 18 yaş üzeri olarak bildirildi. Ankete katılanların %99,2’si kendilerini Müslüman olarak belirtirken, sâdece %4’ü İslâm dışı dinlere mensup olduğunu veya hiçbir dine inanmadığını belirtiyor. Sürekli beş vakit namaz kılanların oranı kentlerde %34,8’e düşüyor. Araştırmada devamlı cuma namazı kılanların oranı %57,4; hiçbir vakit kılmayanların oranı ise %7,2’dir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK ) yaptırdığı ankette ülkemizde Ramazan-ı şerîf orucunu devamlı tutanların oranı %83’tür. Oruç tutmayanların oranı %6’dır. Bu araştırmaya göre halkımızın %75’i zekâtını veriyor. Halkımızın %6,6’sı hacca gitmiş, %85’i ise hacca gitmek istiyor. %1 ise hacca gitmek istemiyor. Bu ankete göre halkımızın %77,5’i Hanefî, %11’i Şafiî, %1’i Hanbelî ve %0.01’i ise Malikî mezhebinde... Hiçbir mezhep sâhibi olmayanların oranı %6,4 iken, amelî mezhebini bilmeyenlerin oranı ise %2,4.
Bu tabloya bakarak şu kanaate varabiliriz: Refah seviyesi ve teknolojiyle bağlantısı gelişmiş şehir hayatında, kırsal hayata göre dinî inanç ibresi oldukça düşük.
Bütün bu dinler ve inançlar karmaşasına şahit olduktan sonra şu ilâhî düsturu unutmayalım: “Allah indinde tek din İslâmiyet’tir.” (Âl-i İmrân-19)
Şimdi dünyada ciddî sıkıntılara sebep olan olayları istatistik rakamlara göre inceleyelim:
EŞ CİNSELLİK EĞİLİMİ
ABD’de Pew Resach Center, (Amerikan kaynaklı bir düşünce kulübü ) araştırma şirketinin yaptığı anket sonuçlarına göre Batı Avrupa’da zengin ülkelerde, eğitim düzeyi yüksek toplumlarda gençler eş cinselliği toplumun bir parçası olarak görüyor. ABD’de eş cinsellerin toplumun bir parçası olarak görenlerin oranı %72’dir. Bu oran Güney Kore’de %44, Japonya’da %68; Güney Afrika’da %54, Almanya’da %86, İngiltere’de %86’dır. Araştırmada eş cinselliğin hoş karşılanmadığı ve toplumda az kabul gören ülkeler ise şöyledir: Nijerya %7, Endonezya ve Tunus’ta %9, Lübnan’da %13, Ukrayna ve Kenya’da %14, Türkiye’de %25 olarak belirtilmiş. Pew araştırmasında dindar kesimlerde bu oran hep düşük olarak belirtilmiş. Almanya’da dindar kesimlerin %73’ü eş cinselliğe sıcak bakarken tam dindar olmayan Almanların %91’i bu olayı normal karşılıyor. Türkiye’de dindarların %19’u eş cinselliği toplumun bir parçası olarak görürken, dindar olmayan kesimde bu oran %45’e kadar çıkıyor.
Bu arada Arjantin, Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya, Danimarka, Fransa, Kanada, İspanya, İsveç, Güney Afrika, Uruguay, Yeni Zelanda eş cinsel evliliği ve bu çiftlerin evlât edinmelerini yasal kabul etmiştir.
İNTİHAR ORANLARINA BAKIŞ
Dünyada bir de intihar denen toplumsal yaraya göz atarsak şöyle bir oranla karşılaşırız: İstatistiklere göre her 40 saniyede bir kişi intihar ediyor. İstatistiklere göre ülkeler bazında intihar sıralaması da şöyle: 10. sırada Finlandiya; 9. sırada Kazakistan. Bu ülkede intihar oranı 100.000’de 28; 8. Sırada Ukrayna ve 7. sırada Slovenya var. Oran 100.000’de 30; 6. sıradaki Macaristan’da oran 100.000’de 32; 5. Sırada Estonya var. Oran 100.000’de 32; 4. sıradaki Letonya’da oran100.000’de 34; 3. Sırada Belarus var. Oran 100.000’de 45,2; 2. sırada Rusya’daki oran 100.000’de 54; 1. Sırada Litvanya var. Oran 100.000’de 66…
Dünya genelinde her yıl 1.000.000 (bir milyon) kişi intihar ediyor. Avrupa’da en yüksek intihar oranı Fransa ve Belçika’da gerçekleşiyor. Fransa’da her yıl 100.000 intihar teşebbüsü oluyor. Belçika’da 2016 yılında 2000 kişi hayatına son verdi. (Ötenazi bu oranın dışındadır.) İngiltere’de de yılda 6507 kişi intihar ediyor.
TÂCİZ, TECÂVÜZ VE ŞİDDET
BM verilerine göre kadınların %35’i ömründe en az bir kere şiddete maruz kalıyor. 15-49 yaş arası her 5 kadın ve kız çocuğundan biri yakınları tarafından fizikî ve cinsî taciz görüyor. Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı’na göre kıtadaki her üç kadından 15 yaş veya sonrasında şiddet gördüğünü belirtiyor.
Vasıflı mesleklerde ya da yönetici pozisyonundaki kadınların %75’i, hizmet sektöründeki kadınların %66’sı cinsî tacize uğruyor.
Özellikle kıta kuzeyindeki İzlanda, Norveç, Finlandiya, Norveç model gösterilirken, burada isteğe bağlı cinsî temaslar suç addedilmemekle birlikte, zina oranlarının çok yüksek olduğu belirtiliyor. Mesela bu ülkelerde evlenilecek kızların tercih sebebi, onların en az bir defa başka bir erkekle cinsî temas sağlamış olmasına bağlanıyor. Bu olay kızın sağlığına delil olarak kabul ediliyor.
Kadına şiddette AB ülkelerinde oran çok yüksek: Danimarka, %52; Finlandiya,%47; Almanya,%35; İngiltere ve Fransa,%45; Türkiye, %38…
ABD’de her 20 kadından biri taciz mağdurudur.
TACİZLER VE KİLİSE
2015 yılında Vatikan Hazine Bakanı George Pell, yani Kilise’nin üçüncü adamı, 1996 yılında kilise korosundaki iki çocuğu tacizden hapse atıldı. Vatikan’ın Fransa Büyük Elçisi’ne taciz dolayısıyla soruşturma açıldı. Amerikalı eski Kardinal Theodor McCarrick, kiliseden taciz dolayısıyla azledildi.
Papa, rahibelerin tacizi için “Papazların seks kölelerine çevirdiği rahibeler” ifadesini kullandı. ABD’nin Pensilvanya eyaletinde 1000’den fazla çocuğa tecavüzde bulunan 300 Katolik din adamı büyük Jüri tarafından isim isim ifşa edildi. 2018 Haziran ayında eski bir Vatikan diplomatı çocuklara tacizde bulunmaktan 5 yıl hapse mahkûm edildi. 2018 Mayıs’ında Şili’de üst düzey 34 Katolik Piskoposun çocuk tacizinden dolayı kilise tarafından istifası talep edildi.
15. asrın günah şehri Vatikan, her zaman fuhuş yatağıydı. Ancak Borgia devrinde tam bir günah şehri olarak bayrağı göndere çekti. 1492 yılında 6. Alexander unvanıyla Papalık makamına gelen Rodrigo Borgia, şehri âdeta “fâhişeler başkenti” hâline getirdi. Bir keresinde kendi masası üzerinde striptiz yapmaları için 50 dansçıyı çağırmıştı. Metresi Venezia Dei Cattanei’den olan oğlu Cezar ve kızı Lucrecia Borgia ile birlikte sefahat âlemleri yaptı. Lucrecia Borgia defalarca film konusu oldu.
Eş cinsel evlilik şu anda dünyada 28, Avrupa genelinde ise 16 ülkede yasaldır. Hollanda 2001’de eş cinsel evliliği uygulayan ilk ülke oldu. Onu, Belçika, İspanya, Danimarka, Norveç, İsveç, Portekiz, İzlanda, Fransa, Birleşik Krallık ve Lüksemburg izlemiştir. ABD’de Amerikan Katolik Ruhban Sınıfı’nın %30 ilâ %40’nın eş cinsel olduğu iddia ediliyor. Kimi rahipler bu sayının %75’leri aştığını belirtmişlerdir. ABD’de Greg Greiden adlı râhip eş cinsel oluşunun hiçbir zaman kendi ayıbı olmadığını söylerken, “Kilise’nin benim gibi LGBT’lere yaptıklarından utanç duyması gerekir” diye belirtmiştir.
Şimdi başta belirttiğimiz hâlihazırdaki bir sürü din, bir sürü öğreti hangi felaketi önlemiştir? Sapkınlık, fuhuş, eş cinsellik, taciz, tecavüz, şiddet ve daha ne kadar melanet varsa Batı’da hepsi fazlasıyla mevcuttur. Batı, gelişmişlikle birlikte bütün dalalet ve rezaletleri bünyesinde barındırıyor. Bizi de bu batağa çekmek için içten ve dıştan anormal bir gayret sarf ediyorlar.
Refah seviyesi en yüksek ülkelerde ahlâk kâmilen çökmüştür. İnsanlar refah fen ve teknikte zirveye vurdukça âdeta “Benim Tanrı’ya ihtiyacım yok. Ben her şeyi (hâşâ) yaratıyorum” diyor. Lüks refah ve sefahat akıllarını baştan almış, tatminsizlikle Pompei’yi gölgede bırakan livata, zinâ, taciz, tecavüz, gasp, dehşet, şiddet ne ararsanız var. ABD’de ordu eşcinselleri kabul etti. Kiliselerde eş cinsel nikâhlar kıyılıyor. İngiltere Meclisi eş cinsel bir müzisyen olan Elton John’a 1998’de Kraliçe tarafından şövalye unvanı ve sir’lük veriliyor.
Batı her alanda eş cinselleri ön plana çıkararak ve onlara TV programları yaptırıp onları sempatik ve medyatik göstererek gençleri teşvik ediyor. Şimdi biz de bütün bu kötü ve sapkın hâlleri şiddetle yasak eden dinimizden uzaklaştıkça bu batağa yavaş yavaş saplanmağa başladık. Ama bu ivme çok çabuk sürat kazanır; bunu da unutmamak lâzım. Her şeyin ilâcı İslâmiyet’in aslî şuuru ile Türk’ün fazilet ve hassasiyetidir.
Tekrar buluşmak ümidiyle…
.
İslâmiyet’in tefekkür merkezi: Mâverâünnehir
1 Mayıs 2021 02:00
Mâverâünnehir’de akarsu vardır, hayat vardır. Tefekkürün bu mübarek bölgesinde Silsile-i aliyye büyüklerinin gözlerinden kalplere akan gözyaşlarıyla öyle bir tasavvuf hamlesi gerçekleşti ki, dalga dalga bütün Mâverâünnehir ve sonra da Anadolu bu rahmet gözyaşlarıyla yıkandı.
İslâmiyet’in kutsal kitâbı Kur’ân-ı kerîm niçin 23 senede vahyedildi? Kur’ân-ı kerîm’in kadim olan aslı Levh-i Mahfuz’dadır; oradan önce Beytü’l-‘izze denen makama topluca indirilmiştir. Bu hadiseye “inzal” denilmiştir. Oradan da parça parça Hazreti Cebrail vasıtasıyla da vahiy yoluyla Efendimize gönderilmiştir ki buna da “tenzil” denilmiştir.
İnsanlar büyük bir değişime hemen intibak edemeyebilirler. Bu yüzden de kitabımız insanların uyum sağlayabilmeleri için Rabb’imizin merhametiyle zamana yayılmıştır. Bu emirler ve yasaklarla ve meydana gelen hukuk sistemiyle yeni bir dünya düzeninin oluşması demekti.
Bir bölgeye inen İslâmiyet kısa sürede kıtalar aştı ve cihanşümul bir din oldu. Dinin kitabıyla yeni gelen sistemin değişik departmanları da meydana geldi. Bu meyanda sıkça söylenen şu kelam çok meşhur oldu: “Kur’ân-ı kerîm Mekke ve Medine’de nazil oldu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı.” Sonra buna bir ilave daha yapıldı: “Kitâbımız Mâverâünnehir’de düşünüldü; tefekkür edildi.”
Yâni, Kur’ân-ı kerîm ve İslamiyet’in kalbi Mekke; ruhu Medine; ağzı ve sadası Mısır; kalemi ve eli İstanbul; beyni ve tefekkür merkezi Mâverâünnehir oldu.
Tefekkür varsa ilme dayalı olmalıydı. Bu da medreseler yoluyla olabilirdi. Aslında başlangıçta “medrese” kelimesi kullanılmadı. Bu adla ilk eğitim kurumu 10. asırda Karahanlılar döneminde vukû bulmuştur. İslâm tarihçileri medresenin ilk kurucusunun Nizamü’l-mülk olduğunu söylerler.
Aslında daha önce Gazneli Mahmûd ve kardeşi Nâsır b. Sebüktekin 1033’te Nişâbur’da bir medrese yaptırmışlardı. Yine burada Şâfiî fakihi El-Neysabûrî için de bir medrese yapılmıştı. Öbür yandan Ebû Aliyyü’l-Müseynî 11. yy.da fıkıh kürsüsüne dayalı “El-Medresetü’l-ehliyye” adıyla medreseler kurdu. Bu arada Şiîler de Dârü’l-ilimler adıyla medreseler inşa ettiler. Medreselerin kuruluşunda Sünnî akaidin kuvvetlendirilmesi esas alınmıştır.
Selçuklularda Nizâmiye Medresesi’nin ilk müderrisi Ebû İshak Şîrâzî’dir. Bu medresede büyük âlim Teftazânî de müderrislik yapmıştır.
Nizâmü’l-mülk, Belh, Nişâbur, Herat, Isfahan, Rey, Musul ve Horasan’da medreseler kurmuş ve bu medreseler sâyesinde Fâtımî-Bâtınî fitnesine rağmen Sünnî akâid zamânımıza kadar gelmiştir. Bu devrin en önemli olayı, müderrislere devlet eliyle maaş bağlanarak korunmaları ve itibar sağlanmasıdır.
Türk Atabeyi Nûreddîn Zengî Şam’da Hanefîler için bir medrese açarken, mezhepteki saliklerin ekseriyetine binaen Şam’da Salâhiyye, Nâsıriyye, Âdiliyye ve Kellâse medreselerini açmıştır.
Türkistan’da da medreseler kurulmuş, Emîr Timur özellikle Semerkand’da büyük ilim yuvaları yaptırmıştır. Timur’un torunu Uluğ Bey’in kurduğu medreselerde yetişen Ali Kuşçu ve Kâdîzâde Rûmî gibi âlimler, Osmanlı medreselerinde de büyük ilim adamları yetiştirdiler. (15 ve 16. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, Dr. Cahid Baltacı, İstanbul İrfan Matbaası, 1967, sayfa s.6-7 )
MÂVERÂÜNNEHİR
Seyhun ve Ceyhun Mâverâünnehir’i oluşturan iki nehirdir. Bu târihî bölgede bugün, Özbekistan, Karakalpakistan’ın bir kısmı Tâcikistan, Kırgızistan’ın güney kısmı, Kızılkum Çölü ile Kazakistan’ın bir kısmını içine almaktadır. Bölgede ilk Türk devleti Asya Hun İmparatorluğudur ve başkenti Ötüken’dir. Ayrıca bu bölgede Göktürk İmparatorluğu, Uygur İmparatorluğu, Karahanlı Devleti, Gazneli Devleti, Büyük Selçuklu Devleti, Timur İmparatorluğu, Çağatay Hanlığı, Şeybânîler ve Sâmânîler -bu bölgenin tek Îran devleti- hüküm sürmüştür.
Mâverâünnehir başlangıçta eski Türk ana yurdunun güneyinde kalan bir beldeydi. Türklerin kuzeyde Sir Deryâ’yı aşıp ne zaman aşıp bu bölgeye geldikleri tam olarak bilinmiyor. Burası önce Ârîlerin ülkelerinden biriydi; Tûran’a değil, İran’a Aitti. İlk defa MÖ 200 yıllarında Türk hâkimiyetine girdi, ama hâlâ İranlılar burada oturuyordu. Göktürklerden sonra Karahanlılar burada kesin hâkimiyet kurdular. 12. asırdan itibaren burası kesin Türk hâkimiyetine girdi.
Bu bölgede Silsile-i aliyye’nin büyüklerinden yetişen mübârek zatlar şunlardır: Ebu’l-Hasen Harkânî, Ebû Alî Farmedî, Yûsuf-ı Hemedânî, Abdülhâlık Goncdüvânî, Ârif-i Rivegerî, Alî Râmitenî, Muhammed Baba Semmâsî, Seyyid Emîr Külâl (Gilal), Behâeddîn-i Buhârî, Alâüddîn-i Attâr, Yakûb-ı Çerhî, Ubeydullâh-i Ahrâr, Muhammed Zâhid, Dervîş Muhammed Hâcegî, Muhammed Bâkî Billâh (rahmetullâhî teâlâ aleyhim ecmaîn).
BUHARA, MÜBÂREK BELDE
Mübarek bir Türk yurdu olan Buhara önceleri, Akhunlar, Göktürkler ve Türgişlerin himayesinde kalmıştı; İslâmiyet’in en mühim merkezlerinden biridir. Kur’ân-ı kerîmden sonra İslâm dünyasında en muteber kitap olarak gösterilen Sahîh-î Buhârî’nin ki esas adı Hacer el Askalânî’ye göre “el-Câmi’ü’-l-Müsnedü’s-sahîhü’l-Muhtasar Min Umûri Resûlillâh sallallâhü aleyhi vesellem”dir. Efendimizin mübarek sözlerinin muhtevası olan Sahîh-i Buhârî’nin müellifi İmâm-ı Buhârî’de bu bölgedendir. Sahîh’deki hadîs-i şerif sayısı 7 bin 124 olup 16 yılda tamamlanmıştır.
Ehl-i sünnetin göz bebeklerinden bir diğeri itikat imamlarından olan İmâm-ı Mâturîdî de Özbekistan’ın Semerkand şehrinde 854’te tevellüd ve 944’te vefat buyurmuşlardır.
Buhara’nın bir diğer göz bebeği Şâh-ı Nakşîbend hazretleridir. Büyük mutasavvıf Muhammed Baba Semmâsî ve Emir Külâl hazretlerinin talebesidir. Bu zât-ı şerîf de Buhara’da tevellüt edip Özbekistan’da vefat buyurmuşlardır.
Saka Türklerinin kahramanı Alp Er Tunga bu kentte uzun süre ikamet etmiş ve rivayetlere göre mezarı da buradadır.
KAVİMLERİN SU İLE İMTİHANI
Su her şeyin esasıdır. Su olmadan medeniyet olmaz. Ama suya hasret bir bölgeye öyle bir rahmet indi ki, dünyanın bütün su kaynakları o rahmet deryası yanında kör kuyular gibi kaldı. Şeyh Gâlib’in “Hüsn ü Aşk”ında yazdığı gibi:
Giydikleri âftâb-ı temmûz----İçdikleri şu’le-i cihân-sûz
Ekdikleri dâne-i şerer-bâr---Biçdikleri kalb-i pâre pâre
(Onların elbiseleri temmuz güneşi; içecekleri ise cihânı yakan güneş ışınlarıdır. Kıvılcım ekip, parçalanmış kalpler biçerler. )
Âlemlere rahmet olan Risâletpenâh Efendimiz bu çöllerde bir vaha olarak yaratıldı. Sonra o vahanın rahmet gölgesi bütün dünyayı ve âlemleri ferahlattı. Teorilerin aksine bu susuz çöllerde dünyanın en büyük medeniyeti doğdu.
Türklerin ilk yerleşim alanı sıcak ve sulak bir bölge olan Isıg Köl’dür. Göktürk Kitabeleri Orhun ve Selenga ırmakları arasında bulunan Koşa Çaydam vadisinde dikilmiş olduğuna göre Türkler bu bölgede de yaşadılar. Yaşadıkları mekânlara baktığımızda Ötüken ormanları, Altain Ula (Altay Dağları) etekleri, sonra Mâverâünnehir ve ırmaklarıyla gölleri bol olan Anadolu hep su ve yeşilde tercih sebebi olmuştur.
Bir Sümer-Sâmî medeniyeti olan Mezopotamya, Fırat-Dicle koridorundadır. Mısır medeniyeti Nil’e dayanır.
Mâverâünnehir’de akarsu vardır, hayat vardır. Tefekkürün bu mübarek bölgesinde Silsile-i aliyye büyüklerinin gözlerinden kalplere akan gözyaşlarıyla öyle bir tasavvuf ve tarikat hamlesi gerçekleşti ki, dalga dalga bütün Mâverâünnehir ve sonra da Anadolu bu rahmet gözyaşlarıyla yıkandı.
TEBLİĞ VE CİHAT
İslamiyet önce dini tebliğ etmiş, direnme ve savaşa teşebbüs sonrası cihat metodunu seçmiştir. Bu bir emr-i ilâhidir. Hiçbir kavim kendilerine sunulan yeni bir dini hemen kabul etmedi. Mübelliğler kıtalar aşarak bu dini insanlara anlattılar. Fakat putperestler, müşrikler ve paganlar büyük direnç gösterince kaçınılmaz savaşlar olmuştur.
Yaygın bir inanç sistemi olan ve genel şuur şemsiyesi altında ruhlarla bağlantı kurup atalarla temasa geçtiğine inanan ve bir dinden çok uygulama ve merasim ritüelleri olan Şamanizm, Asya’nın büyük bir kısmına hâkim olduğu dönemde, Türklerin “Kök Tengri” dini de Şamanizm’in etkisinden kurtulamamıştı. Şamanizm “Tevhid” inancına en büyük set olmuştur.
KUTEYBE BİN MÜSLİM
Horasan, Rey, Buhara, Merv ve Semerkand, adından çok polemikle bahsedilen Kuteybe tarafından alınıp İslâm emirliklerine tevdi edilmiştir. Kuteybe önce Halîfe Abdülmelik tarafından Horasan’a vâli tayin edildi. İslamiyeti kabul etmeyen komşu Türk kabilelerine seferler düzenledi. Belh’i fethetti; Belh yine ayaklanınca bu sefer Belh’i tahrip etti. Kuteybe Haccâc’ın izniyle Semerkand’a geldi. Oradan Iran’ın Şaş bölgesini İslâm devletine kattı. Meydan Larousse’da şehri Kuteybe’ye veren Sogd hükümdârı için “Arap hâkimiyetini kabul etti” diye yazar. (Meydan Larousse c. 7 s.679 )
Hâlbuki Kaamûsu’l-A’lâmda Kuteybe için şöyle der: “El-emîr, meşâhîr-i guzzât-ı İslâmdan (İslâm’ın meşhûr gâzilerinden ), Kendisi cessur ve gayûr bir zât olmağla Harezm, Mâverâünnehir, Buhâra, Semerkand ve Fergana’yı Memâlik-i İslâmiyyeye zammetmiştir (katmıştır).” (Kaamûsu’l-A’lâm, c.5, s. 3603 Şemseddin Sâmî, Mihran Matbaası, 1314-1895)
Görüldüğü üzere sonradan İslâm’ın tefekkür ve tasavvuf bölgeleri hep Kuteybe tarafından İslâm topraklarına katılmıştır. Meydan Larousse’un dediği gibi Arap komutanı değil Kaamus’un dediği gibi İslâm komutanıdır.
Kuteybe Buhâra’yı fethettikten sonra, İslâmiyet’in yayılması için geceli gündüzlü çalıştı. Buhara’ya birçok mescid yaptırdıktan sonra 712 yılında kale içinde bulunan puthanenin yerine büyük bir mescid yaptırdı. (Ahmet Hafızoğlu, Tarih ve Medeniyet Der. Sayı 42 S. 16. )
Meydan’da kentleri yaktı yıktı halkı kılıçtan geçirdi diyor. Elbette Kuteybe sert ve yıkıcı bir kumandandı. Şehirleri gül fidanları ile fethedemezsiniz. Fetih cihâddır; harptir, can alıp can vermedir. Atsız Ata’nın söylediği gibi “Büyük devlet kurmak için büyük kan ister.” Efendimiz de zırhını giyip mızrağıyla savaş yapmadı mı?
KUTLU YOLBAŞCI AHMED YESEVÎ
Bu bölgeye İslâm orduları ilk defa Hazreti Muaviye döneminde Ubeydullâh bin Ziyâd komutasında geldiler. Sonra Kuteybe b. Müslim daha sonra Saîd b. Osman b. Affân komutasında gelen İslâm orduları Buhâra ve çevresini İslâm’a açtılar. Sahâbe-i kırâmdan Bedir Savaşı’nda Efendimizin verdiği hurma dalı ile savaşan mübârek Ukâşe b. Mıhsan Türkistan’a giderek tebliğde bulunan büyük mücâhiddir. Bu hâdise Türkistan’da Ukaş Ata efsânesi ile meşhurdur. (Millî Folklör Dergisi, Doç. Dr. İsmet Çetin, s.4 )
Türkistan’ın Mâverâünnehir’in, Anadolu’nun Müslüman oluşunda rehberlik eden Ahmed Yesevi, Kazakistan’ın Sayram şehrinde doğmuştur. Kendisinin bir gönül erbabı olması hasebiyle insanlara yaklaşımı ve tebliğ son derece mülâyemetle olmuştur. Zaten tasavvuf ve tarikatler bu hakiketten yola çıkıyordu.
İnsanlar bir konuda yanılıyorlar. “İslâmiyet hoşgörü dînidir, kimseyi zorlamaz; Hazreti Mevlâna, Yunus Emre insanlara hiç sertlik göstermeden mülayemetle yaklaştı” diyorlar. Bu sözün bir yanı doğru, bir yanı yanlıştır. Elbette bir Müslüman halim-selim, mütebessim, sabırlı ve cömert olur. Fakat dinimizin emirlerini açıkça aşağılayana hoşgörülü olunmaz. Amelde kusuru olana elbette sertlik uygun değildir. Küfründe şiddet ve saldırganlık gösterene Fetih suresi 29. ayet-i kerimede atıf nettir: “Onunla berâber olanlar kâfirlere karşı şiddetli, kendi aralarında merhametlidirler.”
Her sene UNESCO ödülleri, anmalar, hümanist ve insancıl yâveleriyle mübârek İslam âlim ve sûfilerini bambaşka bir mecrâda göstermek istiyorlar. Bu gafiller niçin müctehid İmâmları, İmâm-ı Gâzâli ve İmâm-ı Rabbânî hazretlerini anmazlar?
Ahmed Yesevî veyâ daha bilinen adıyla Pîr-i Türkistan Hâce Ahmed Yesevî kaynak olarak çok feyizli bir koldan yetişti. Şeyhi ve hocası Yûsuf-ı Hemedânî hazretleridir. Bu kol İmâmı Azam tarikını takip etmiştir.
Yûsuf-ı Hemedânî (Ebû Ya’kûb Yûsuf bin Eyyûb Hamdân). Bu zât Hâce Ahmed ve Abdülhâlık Goncdüvânî’nin hocasıdır.
Diyeceğimiz odur ki bugün Türk dünyâsı Müslümansa ve Türklüğünün farkına varmışsa bu zâta çok şey borçludur. Onun açtığı yoldan giden Türk dünyası, özellikle Özbekistan, Kazakistan, Türkmenistan, sinelerinde barındırdıkları Silsile-i aliyye cevherlerinin farkına varıp, eski Sovyet Rusya’nın kültür kalıntılarından tamamen arınınca, Türkiye büyüyüp Turan olacak. O nurlu günlerin özlemiyle o zaman Altay Dağları Cebel-i Nûr’u selâmlayacak ve işte o zaman “Rehber Ku’ân hedef Tûrân” olacak.
Görüşebilmek ümidiyle...
.
Hangi Hazreti Mevlânâ?
15 Mayıs 2021 02:00
Üzerinde en çok kalem oynatılan, anılan, paneller düzenlenen, adına uluslararası ödüller verilen Mevlânâ hazretlerini nasıl tanımalıyız? Onun hakkında hangi kaynaklara güvenmeliyiz? Şimdi bir veliyi, velilerden okumalıyız. Bir velinin, Hazret-i Molla’nın (Mevlânâ) ağzından çıkarken kaleme aldığı bu müthiş eseri, bir diğer veli şerh etmiştir. Birisi Hüsâmeddin Çelebi diğeri ise Ankaravî İsmâil Resûhî Dede’dir.
John Locke’un akla dair fikirlerini Mevlânâ yaklaşık 500 yıl evvel söylemiştir. Immanuel Kant da Mevlânâ’nın dediğini tekrarlar; Allah’ın aklî planda ispat çabalarına hiç önem vermez. Ona göre biz ruhun ölmezliğine ve Allah’ın varlığına deneyle ulaşamayız.
Bergson’un “sezgi” dediği Mevlânâ’da hayallerdir. Mevlânâ’da tecrübenin aslı beşerî akıldır.
Efendimiz ve Sahabe hazretleri zamanında ilmin temeli Kur’ân-ı kerîm ve Ehadis-i nebeviye idi. Zahiri ve batıni ilimler bu iki kaynaktan neşet ediyordu.
Hazret-i Ebubekir ile İslâm yayılma hamlelerine başladı. Sonra Emevi ve Abbasiler dönemiyle dinimiz, kıtalara kol attı. Buralarda medeni şehirler kuruluyor veya fetihler sonrasında ilmî faaliyetlere ağırlık veriliyordu.
Hazret-i Mevlânâ ve çevresi
İslâmiyet’in tefekkür merkezi olan Maveraünnehir’de yetişen âlimler bu dinin yüz akları olmuşlardır. Bu bölge, kelâm, hadis, tasavvuf, fıkıh, hikmet, tababet, astronomi, kısacası bedenî ve dinî ilimlerin merkezi durumuna geldi.
Bölgenin büyük âlimlerden biri de Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî’dir. Hayâtı hakkındaki bilgilere teferruatlıdır. Medrese bağlantılı ulemanın hayatları genelde doğruya yakın bilgilerle tedvin edilmiştir (Kaleme alınmıştır). 14. asırda yetişen Eflaki Ahmed Dede, onun doğum tarihini 30 Eylül 1207, vefatını ise 17 Aralık 1273 olarak belirtmiştir.
Üzerinde en çok kalem oynatılan, anılan, paneller düzenlenen, adına uluslararası ödüller verilen Mevlânâ hazretlerini nasıl tanımalıyız? Onun hakkında hangi kaynaklara güvenmeliyiz? Şimdi büyük veliyi neden bunca kitap yazılmış ve araştırılmışken tekrar gündem konusu yaptık? Bir veliyi, velilerden okumalıyız. Bir velinin, Hazret-i Molla’nın (Mevlânâ) ağzından çıkarken kaleme aldığı bu müthiş eseri, bir diğer veli şerh etmiştir. Birisi Hüsâmeddin Çelebi diğeri ise Ankaravî İsmâil Resûhî Dede’dir.
Yâni Mesnevî-i Şerîf’i bir veli söylemiş, bir veli kaydetmiş, bir veli de şerh etmiştir. Ele aldığımız nüsha en güvenilir kaynak olan Ankarâvî Şerhi, 13 Cumâde’l-ûlâ (Cemâziyel evvel) 1289 (1872) de İstanbul’da Matbaa-i Âmire’de 6+1 cilt basılan nüshalarıdır. Bu kitaplar Osmanlı Türkçesi aslıyla basılmış olduğundan aslî ve en güvenilir kaynak olarak kabul edilir. Hazreti, bu kaynaklara dayalı olarak sizlere aktarmayı uygun buldum.
“Hazret-i Ankaravî, şarihü’l- Mesnevî olarak anılır. “Kendisi evliyanın büyüklerindendir. Zahirî ve batıni ilimlerle tasavvufta yüksek derece sâhibi, ilmiyle amil bir zât idi.” (Türkiye İslâm Âlimleri Ansiklopedisi c.15, s.178)
Ankaravi hazretleri Mesnevî-i şerifi açıklarken faydalandığı kaynakları şöyle açıklar: “Tefasire (tefsirler) müteallık, Kütüb-i Ebulleys ve Meâlimü’t-tenzîl ve Medarik, Ebussud ve Tefsir-i kebir, Kaşanî, Keşşâf ve Mecmau’l-beyân. Ehâdîse (hadisler) müteallık, Müslim, Buhârî, Mesâbih, Meşârık, Tergîb, Terhîb ve Câmiu’s-sa’îr. Tasavvufa müteallık, Kütüb-i Fütuhât-ı Mekkiyye ve Fusûsu’l-hikem, Dîvân-ı ibn Fârız, Avârifü’l- meârif, Istılâhât-ı eş-şeyh Abdürrezâk el Kâşânî ve İ’câzü’l-beyân. Kelâma müteallı,k Şerh-i Mevâkıf ve Şerh-i akâid. Hikmete müteaalık, Şerh-i Şir’a ve Mişkâtü’l-envâr. Fıkha müteallık, Hidâye ve Sadrü’ş-şerî’a. Lugate müteallık, Sıhâh ve Nihâye.”(Mesnevî, c.1. s. 43)
Görüldüğü üzere Ankaravi hazretleri Mesnevi’yi şerh ederken İmâm-ı Begâvî, Ebussuûd Efendi, Radiyüddîne’s-Sagânî, İbn-i Hâcerü’l-Askalânî, Süyûtî, Muhyiddîn-i Arabî, Şehâbeddîn Sühreverdî, Kelâbâzî, Seyyid Şerîf Cürcânî, En-Nesefî, İmâm-ı Gazâlî (rahmetullahi aleyhim ecmain) hazeratının muteber kitaplarından faydalandığını beyan eder.
Mesnevî birinci ciltte Hüsameddin Çelebi hakkında şu bilgiler verilir: Mesnevî’nin yazılmasına sebep olan Hüsameddin Çelebi Urmiye asıllıdır. Babası ve dedeleri Urmiye dedikleri mevzia mensupturlar. El-Urmiyyetü’l-asl olan Hüsameddin hazretlerinin sıfat-ı nisbiyyesidir ve aslen ekraddandırlar. (El-müntesibü ilâ şeyhü’l-mükerrem bimâ kâl: Emseytü Kürdiyyen asbahtü Arabiyyen) demekle beyne’l-meşâyıh mükerrem olan şeyhe ki, aslen murâd şeyh Ebu’l- Vefâ Bağdâdî’dir. Çelebî’nin cedd-i a’lâları ve silsile-i şerîfleri anlara müntehîdir. (Yâni Kürt olarak yattım Arap olarak sabahladım diyen zât, âlimler arasında keremiyle tanınan ve Çelebî’nin ceddi olan Ebu’l- Vefâ Bağdâdî’dir.) (Mesnevî c.1 s.14)
Muteber kitaplar Ebu’l Vefâ’nın aslının seyyid olduğunu bildirir. Asıl ismi Muhammed bin Muhammed bin Muhammed Zeyd bin Hasenel- Ârif bin Zeyd bin İmâm-ı Zeynel Âbidîn bin İmâm-ı Huseyn bin Aliyyül Murteza bin Ebî tâlib’dir. (Türkiye İslâm Âlimleri Ansiklopedisi c.7. s. 312)
Mesnevî’de ve Menâkıbu’l- ârifîn’de Çelebi’nin ancak üç nesil öncesine giden şeceresinden dedesinin adı “Ahî Türk” olarak kaydedilmiştir. Kendisi. Mevlânâ’ya mürit olduktan sonra Mevlânâ’nın mezhebi Hanefî’ye geçmek istemişse de Hazret-i Pîr buna izin vermemiştir.
Ebu’l- Vefa hazretlerinin menakabesi de. 1. ciltte şöyle anlatılır: “Ebu’l-Vefâ, Hüsameddin Çelebi’nin yüce cedlerindendir. Bu da ol kâmil velinin menkabesidir. Ol hazret ümmî (okuma yazma bilmeyen) idi. Aynı zamanda sevad-hân (yazıyı yeni söken, acemi) da değildi. Halk onu dedikodusu olmayan bir zat olarak bilirdi Bir gün onu irşat makamına, terbiye ve vaaza da lâyık görmedikleri hâlde, hafife almak ve alay etmek için ondan vaaz vermesini istediler. O da dedi ki “İnşallah yarın hazır olun!” İnsanlar onun ümmî olduğunu bildikleri için çok şaşırdılar. O gece Bağdadi hazretleri Hakk’a iltica etti. Rüyasında Efendimizi gördü ve Efendimiz ona buyurdular ki: Yarın halkı cem eyle ve onlara nasihat edip hakayık-ı esrar-ı Kur’âniyyeyi söyle. Cenab-ı Hak sana alîm ve hakîm sıfatıyla tecelli etti. Sonra sabah oldu. Ulemâ ve sulehâ (âlimler ve sâlihler) onun vaaz edeceğinden haberdar olup onu imtihan için camiye geldiler. Namazdan sonra hazret minbere çıkıp ilk sözü şu oldu: Emseytü Kürdiyyen asbahtü Arabiyyen. Yani gece Kürdî idim sabah Arabî oldum dedi. (Mesnevî c.1, S. 18-Kısmen sadeleştirilmiştir)
Sonra Ankarâvî hazretleri buyurur ki: (kısmen sadeleştirilmiştir.) Âyet-i kerime ve hadis-i şerifleri mahalle münasip şekilde hazır bulsunlar ve mesnevî-hân olsunlar. Bu fakire de dua kılsınlar.
Mesnevi-i şerîf’in yazılma sebepleri
Ankarâvî hazretleri Mesnevî-i şerif’in yazılmasında iki nükteyi şöyle anlatır: Birinci nükte, şerhe esas olan 18 beyt, Hazret-i Pîr’in kalb-i şeriflerine Cenâb-ı Hudâ cânibinden defaten vâhideten (bir defada ) ilham ve ilka olup, Hazret-i Hüsâmeddin de lisân-ı hâlle bu şekilde bu kitâbın te’lîfini o Hazret’ten isteyip düşünceleri buna sâbit olduğunda, o anda Hazret-i Hudâvendigâr (Mevlânâ) destâr-ı mübâreklerinden (sarığından) bu beyt-i şerîfleri çıkarıp buyurdular ki: Hüsâmeddîn, sen sözle söylemedin, ammâ Cenâb-ı Allah’tan bu şekilde manzûm ve mükemmel bir kitâb olması kalbime ilhâm olundu. Al bu beyt-i şerifleri yaz! dedi
İkinci nükte de şöyle: Mesnevî altı dîbâce (önsöz) vâsıtasıyla altı cilttir. Sebebi de şudur: “Şeş cihet-râ…” diye başlayan beyte dayalı olarak “Hilkat-i eşyada (varlığın yaratılması) eyyam-ı ilâhî (günler) şeş rûz vâkıf olmuştur. (Altı günde ortaya çıkmıştır. ) (Bu altı gün anladığımız altı gün olmayıp milyarlarca seneye tekâbül edebilir. Allâhü a’lem bi’s-savâb) Bu cihetten Mesnevî dahî altı cilt itibâr olunmuştur.
Hazret-i Pîr eserin yazılışındaki esas sırrın muhabbet-i ilâhiyyeyi (bizim anlayamadığımız bir aşk) şu beyitle îzâh eder: “Topraktan olan bedenim aşktan feleklere çıktı; âsümâna yükseldi. Hazret-i Mustafâ’nın cism-i şerîfleri ve Hazret-i İdrîs ve Îsâ aleyhisselâmın uyanık hâlde hücrelerinden çıkarak âsumâna çıkışlarını insanlar inkâr ettiler. Tûr Dağı’nın harekete gelmesi odur ki, Cenâb-ı Hak ona tecellî kılınca parça parça olup hareket ve raksa gelip, kimi Mekke, kimi Medîne tarafına teveccüh edip, bir kısmı dahi yer altına gidip kıyâmete dek seyrederler. Gerek ilk beyt “Cism-i hâk ez aşk ber- eflâk şüd // Kûh der âmed çâlâk şüd (Toprak olan bedenim aşk ile feleklere yükseldi, dağ da raksa ve harekete geldi” / / Işk cân-ı Tûr âmed âşıkâ // Tûr mest ü harra Musâ saikâ” Tûr dağı aşka geldi ve mest olan dağ Hazret-i Mûsâ gibi kendisinden geçti.”
Son iki beyitte de iki âyet-i kerîmeye telmîh vardır: Bunlar İsrâ sûresi 1. Âyet-i kerîme ve A’râf sûresi 143. Âyet-i kerîmeleridir. “Ve harra Mûsâ sa’ikâ” ifadesi mülemma yoluyla beyte alınmıştır. İleride de temas imkânı bulduğumuzda anlatacağımız üzere Mevlânâ hazretleri, birçok âyet-i kerime ile beyitlerde mülemma yapmıştır. (Bir kısmı Arapça veya Farsça ile karışık yazılmış şiirler )
Mevlânâ Hazretlerine göre akıl ve rûh
“Aklın beş mertebesi vardır. Birinci mertebe rûh-i hasâsîdir. Beş duyunun zâhire gönderdiği telâkkîleri kabul eder. Bu rûh-ı hayvânînin aslıdır. Bu ruh süt emen çocukta dahi vardır. İkinci mertebe rûh-i hayâlîdir. Beş duyunun vücûde getirdiği şeyleri saklar. Zamânı gelince rûh onu akla arz eyler ki mertebesi sabînin bidâyeti, neşv ü nemâsı (çocuğun gelişmesi)nde bu rûh yoktur.
Üçüncü mertebe rûh-ı aklîdir. His ve hayâl dışındaki mânâları ve küllî olan zarûrî mârifetleri idrâk eder. Bu hâl hayvan ve çocukta yoktur.
Dördüncü mertebe rûh-i fikrîdir. Çeşitli sentez ve analizleri yapar ve aklî ilimleri alır, bilgileriyle birleştirir. Bu akıl ulemânın aklıdır. Bu dört akıl derecesine ukûl-ı beşeriyye (insana ait akıl) denir.
Beşinci mertebe rûh-i kudsîdir; peygamberlere ait akıldır; büyük evliyâya da bu akıl verilmiştir. Bu rûh-i kudsîden envâr-ı gaybî ( nübüvvet ve velâyet nurları) ve esrâr-ı lâ raybî (aklın alamadığı ve inkâr edilemeyen sırlar) bu zatlarda tecellî eder. Bu akıl, âlem-i mânâda ve ilâhî mertebede uçtuğu cihetle kuşa benzer ki, kanatları ilim ve amel kuvvetidir. Ayrıca muhabbet şevkı, velâyet ve kerâmet bunlara benzer sıfatlar sıfât-ı ilâhiye ile mânâ burcunda uçar. (Mes. C1. S.330-Kısmen sadeleştirilmiştir)
Bazı filozoflara göre aklın kavrama gücü
Ampirist John Locke’a göre akıl gerçekliği ancak tecrübelerle vardır. Metafizik bir varlık olan Tanrı’nın (Allah) varlığını anlayamaz. O hâlde Tanrı’nın (Allah) varlığının anlaşılması doğrunun anlaşılmasına zemin hazırlar. Buna rağmen insana gerçeği getirecek olan (akıl değil) vahiydir. (John Locke’da Akıl ve Vahiy İlişkisi, Ayşe Sıdıka Oktay, Şeymâ Benli, SD Üniv. Sos. Bil. Ens. Der. S.23, C. 4.)
Burada üzerinde durulması gereken durum tecrübedir. Tecrübenin esası beş duyunun şahitlik ve kabulüne dayanır. Bütün deneyler, ölçme biçme hepsi beş duyu ile sabittir. Allah’ın varlığı ile ilgili husus, deney ve beş duyu dışında metafizik bir sistem olan vahiyle çözülür. 1704’te ölen Locke’un fikirlerini Mevlânâ yaklaşık 500 yıl evvel söylemiştir. Mevlânâ’ya göre çocuk gördüğü veya dokunduğu şeyleri dış dünya ve duyularla kabul eder. Çocuk etrafı tanıma işini, oyuncaklarla oynayarak ve onlara şekil vererek ve hayvanlar da her günkü hareketlerini meleke hâline getirerek yaparlar. İkinci ruh mertebesi budur. Üçüncü mertebede ruh ve akıl devreye girer. Hisler, hayal dışındaki manayı idrak eder. Ruh ve akıl bağlantısı deney ve bilgiler dışında idrak mertebesine ulaşır. Aklî ilimler bu mertebede devreye girer. Allah’tan korkma ve onu tanıma Mevlânâ’ya göre bu mertebededir. Locke bunu söylemek ister ama işin aslına erişemez.
Immanuel Kant da Allah’ın aklî planda ispat çabalarına hiç önem vermez. Ona göre biz ruhun ölmezliğine ve Allah’ın varlığına deneyle ulaşamayız. Kant, Allah’a inanmamakla birlikte Mevlânâ’nın dediğini tekrarlar. Yani sebep-sonuç ilişkisi ve deneylerle Allah’a ait bilgilere sahip olamayız.
Mârifetullâh Hazret-i Pîr’e göre Allah’ın vücud ve vahdaniyyetinin bilinmesidir; zatının bilinmesi değildir.
İmâm-ı Gazali’ye göre akıl kesin bilgi verme noktasında yetersizdir. Bu durumda naklin akıldan öce olduğunu savunur Gazali hazretleri...
Bergson, “Allah tecrübelerle anlaşılır ama onun varlığını ispatlamak için hiçbir delile ihtiyaç yoktur” der. Ona göre insan ruh gözüyle Allah’a inanır ki bu sezgidir. Mistik, Tanrı’yı ispat etmez onu sezer. Bergson’un “sezgi” dediği Mevlânâ’da hayallerdir. Mevlana’da tecrübenin aslı beşerî akıldır. Aklın nefs ile olan münasebeti arttıkça gerçekten uzaklaşır. Ona göre ancak beşinci ruh-akıl mertebesinde envar ve esrar-ı rabbâniyyeye ulaşır dediği hâdise, Bergson’da sezgi olarak belirir.
Hiç şüphe yok ki gerek John Locke ve gerekse Bergson, hem İmam-ı Gazali’yi hem de Hazret-i Mevlânâ’yı iyi incelemişlerdir.
Tekrar buluşmak ümidiyle...
Hazret-i Mevlânâ’yı doğru anlamak
30 Ekim 2021 02:00
O, her hâl ü kârda üstün bir Sahâbe ve Dört Halîfe sevgisiyle doludur. Namaz onun için ibâdetlerin en büyüğüdür ve “Bir Müslümân hep namazdaymışçasına Rabbinin huzûrunda ve mürâkabesinde olduğunu unutmamalıdır” der.
Esas adı “Mesnevî-i Ma’nevî” olan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin en tanınmış eseri, Hazreti Ankaravî şerhi başta olmak üzere def’alarca tercüme edilmiş; dili Farsça olmasına rağmen Türk aydınlarının en çok okuduğu eserlerin başında gelmiştir. Aşağıdaki yazıda beyitler ve şerhleri Hazreti Ankaravî’nin olup tarafımızdan günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Basım Bulak (1867-1876 )
Şiirle tasavvûfî kıssalar ve dînî hikâyeler yazmak başlangıç dönemleri için çok geçerli bir yoldu. Bu şekilde zengin bir edebiyat kolu da doğmuş oluyordu. Orta Asya’da Türkistan’dan Ahmet Yesevî hazretlerinin “Hikmetler”iyle başlayan bu akım Anadolu’nun İslâmiyeti idrâkinde de önemli bir rol oynamıştır.
Başlangıç dönemlerinin açık ve sâde bir dille yazılan bu eserler, giderek sanat endîşesi taşımaya başlayınca, Arapça ve Farsça kelimeler de bolca kullanılır oldu.
İki mısra’ veyâ beyit dediğimiz ölçüyle yânî mesnevî şekliyle başta Peygamber Efendimizin ve din büyüklerimizin hilyeleri (insan bünyesinin dış görünüşü ile alâkalı güzellikleri anlatan tür) veyâ diğer mesnevî türleri yazılmaya başlamıştır. Bunlar: “Hilyeler, Mevlidler, Mi’râciyeler, Tasavvufî Mesnevîler, hepsi ikili mısrâ ile yazılmış, mesnevi denen zengin edebî türün ürünleridir. Hilyelerde Risâletpenâh Efendimiz’in mübârek gözleri anlatılırken:
Görinürdi gözi dâim mekhûl /// Hadd-i zâtinde siyeh-çeşm idi ol (Hilye-i Hâkânî)
“Gözleri hep sürmeli görünmekle birlikte aslen siyah renkli idi.”
Vâsi’ ü hûb u lâtif idi gözi /// Nûr-i mâh idi sa’âdetlü yüzi (Hilye-i Hâkânî)
“Gözü geniş güzel, latîf ve pek hoştu. Sa’âdetlü yüzi sâdece nûrdu.”
Onun ön dişleri itdükçe zuhûr /// Zâhir olurdı hemân şu’le-i nûr. (Hilye- Hâkânî)
“Mübârek ön dişleri görününce hemen nûr şu’lesi görünürdü.”
(İşte edep budur. Hilye ve siyerlerde hep edep gözetilirdi. Bu hilye, Efendimizi ön dişleri seyrek, gözlerinin beyazı kanlı diye târif eden Muhammed Hamîdullâh’a ithâf edilmeliydi.)”
Türk dünyâsında tasavvûfî ve hikmetli şiirleri Pîr-î Türkistân Ahmed Yesevî hazretleri ile başlamış, Efendimizin övgüsünü beyân eden şiirleri yazmak ve onu medh ü senâ etmek ibâdet olduğu için, gönül erleri bu şiir türünü çok sevmişlerdir. Bu gönül erleri son derece samîmî duygularla ilâhî aşkta ve Efendimizi övgüde sınır tanımamışlardır. Bu şiirler, dînî meclislerde hep okunurken Yunus Emre’nin Hacı Bayram Velî’nin, Azîz Mahmûd Hüdâî hazerâtının şiirleri elden ele dilden dile dolaşmıştır. Bu külliyât, âriflerin, zâhidlerin, sûfîlerin vird-i zebânı (dilden düşmeyen) oldu. Hele Mevlid (Vesîletü’n-necât) Türklerin sığınağı gibidir. Doğumlarda, ölümlerde, asker uğurlamalarında, sünnet merâsimlerinde hâsılı neş’eli ve kederli günlerde hep Mevlid okundu.
Mesnevî türünün en hacimlilerinden birisi de Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin “Mesnevî”sidir. Farsça yazılan bu eser 25 bin 618 beyittir.
Şimdi Mesnevî’den seçtiğimiz beyit açıklamaları ile bu eseri daha iyi anlatmaya çalışalım:
.jpg)
MEN AREFE
Hazret-i Pîr tasavvufun temel maddesi olarak kabûl edilen bu mübârek sözü açıklarken bunun hadîs-i şerif olduğunu söyler. “Men arefe nefsehu-Fekad arefe Rabbehu”. Yâni nefsini, kendisini bilen tanıyan, Rabbini de bilir. Bu sözün Hazreti Alî’ye âit olduğunu söyleyenler de bir hayli fazladır.
Bu cümleden olarak İbn Abbâs (radıyallâhü anh) Resûlullah’tan (aleyhisselâm) şöyle rivâyet etmiştir: “Ben cinleri ve insanları sâdece bana ibâdet etsinler diye yarattım” âyet-i kerîmesi mûcibince Rabbi bilmek elbette ona ibâdetle olur” buyurmuştur. (M.c.3 s.433)
ÂLEM-İ MİSÂL
Şöyle buyurur Hazreti Mevlânâ: Hazreti Dükûkî (kuddise sirrehû) Hambeli mezhebinin hâfız ve vâizlerindendi. (Künyesi Mahmûd Alî b. Mahmûd b. Mukbil b. Süleymân b. Dâvûd’dur. Doğ. 643-1266 Bağdad) Bu zât zâhir âlemde bir sâhile ulaştı. Akşam vakti bir deryânın kenârına geldi. Fakat bu onun ma’nevî seferinin sûretidir. Başlangıçta tayy-i mekân ve tayy-i zaman mevzûlarında şüphesi olan bu zât, şeyhinin delâletiyle göz açıp kapayıncaya kadar geçen zamanda o sahil kasabasında evlenmiş çoluk çocuğu olmuştur. Fakat bu onun ma’nevî seferinin sûretidir. Hakîkatte sâhil, âlem-i ervâhtır (ruhlar âlemi). Yâni her şeyin bu arzda bir misâli vardır. O misâl bu şehâdet âleminde (dünyâda) olan sûretiyle aynıdır veyâ bir başka şekilde tezâhür edebilir. Meselâ ilmin bu âlemdeki sûreti lebendir (süt). Aşk ve muhabbetinki hamr (anlayamadığımız bir içecek), ulemânın, eşcâr-ı müsmire (meyveli ağaç), evliyânın, şümûs-ı münîre (parlak güneş gibi olan ışıklar) oldukları gibi bu âlemin âvâmı (halk) uyku hâlinde; havâsı (seçkinler) ise uyanık hâlde bu âlemin farklı ve fevkalâde şeylerini seyrederler. Bir kişi bu âlemde dolaşan mevtâyı, evliyâ ve enbiyâyı görse bu görüş âlem-i misâldedir. (M. c.3. s.320)
Ey birâder, günler vakitler ve feleklerin devri, dünyâ halkına göredir. Biz ma’nâ âlemine erişmişizdir. Bizde sabah, akşam, sene ve saat kaydı yoktur; uzun veyâ kısa zamanın bizimle münâsebeti yoktur. Zîrâ rûh âleminin bir yılı bu âlemin bin yılı gibidir. Hattâ bir ânın içinde bin yıl gizlidir. Peygamber ve evliyâ hazerâtının hârika hâlleri bu sırrı açıklar. Bâyezîd- Bistâmî radıyallâhü anh şöyle nakleder: Sultân-ı zîşân sallallâhü aleyhi vesellem, bir an içinde bu kadar gökleri, yerleri, cennet ve cehennemi seyredip Hazret-i Hakk’ile bin kelâm söyleşip ceberût âlemini seyretmişken, yataklarının ısısı soğumadan makamlarına gelmişlerdir. (M. c. 3, s.486)
ELİNDEKİLERİ KAÇIRMA
Her şeyi fehm ve idrâk edemezsen bile anladıklarına sıkı sarıl. Bir kişi Ceyhun suyunun hepsini içmeye kâdir olmasa bile susuzluğunu gidermek için bu sudan içmeyi bırakmaz. Bunun gibi Peygamber-i zîşânın ilim ve esrârı bu ağza gelmez ve sözleri de yazılara sığmaz olsa bile, gınâ gelince ve doyuncaya kadar (ki doymak mümkün değildir) onun ilim denizine susamış tâlipler ve ehilleri bu deryâdan bâzı sözleri yazmaktan ve açıklamaktan kaçınmamalıdır. (Ehl-i sünnet ulemâsı işte bunu yapmışlardır). (M. c.3 s. 503 )
MUHTEŞEM BİR BEYT
Nî çû mi’râc zemînî tâ kamer /// Belki çün mi’râc kilk tâ şeker
(Bu, zemîne yâni dünyâya mensûb olan insânın Ay’a yükselmesine (çıkmasına) benzemez. Bunun yükselmesi toprağa âit olan kamışın şekere yükselmesi gibidir.) (M.c. 4, s. 114 )
Düşünebiliyor musunuz, 13. asırda da bir insan çıkacak ve dünyâya ait bir insânın Ay’a çıkmasından bahsedecek. Bu, o devirde Hristiyan ülkelerinin herhangi birinde söylenmiş olsaydı, bunu söyleyeni deli diye derhâl yakarlardı.
Ayın fizikî yapısı hakkında ilk bilgiyi MS. 2. binde Yunanlı Lukianos vermiştir. 1705’te Daniel Defoe “Birleştirici ya da Dünyâdan Ay’a İletişim” kitâbını yazdı. Burada da Ay’a çıkma fikri falan yoktur. 1865’te Jules Verne “Dünyâ’dan Ay’a” adlı kitâbında yaklaşık 3 metrelik bir toptan fırlatılan bir füzenin 4 günde Ay’a ulaşacağını savunmuştu. Bu füzeye bir meteor çarptı ve parçalandı. 1918’de Georges Méliés olağanüstü sinema hîleleri ile “Ay’a Seyahat” adlı filmi çekti. Nihâyet ABD’li üç astronottan Neil Armstrong 1969’da Ay’a ayak bastı. Yâni bir İslâm âliminin verdiği kopyayı Batı 700 yıl sonra kullanabildi.
MÂDENLER VE YER ALTI
Yine yüce âlim, bizi şaşırtmaya devâm ediyor ve şöyle diyor bir beytinde: “Onun zâhiri onun bâtını ile ceng ve husûmette olmuştur. Meselâ toprağın altı cevher gibidir; üstü de taş gibidir. Gerçekte onun bâtınının (altının, içinin) gevher gibi olduğu bu kadar cevâhirin, eserlerin ve güzelliklerin toprak altında olması onun altının kıymetine şâhittir.”
Günümüzde petrol, mâden veyâ mâden kömürü rezervlerine gevher (cevher) deniyor. (Burada tabîî ki can cevheri ile vücûd arasındaki mukayese de söz konusu edilmiştir.)
İmparatorlukta ilk mâden kömürünü bulan bir Türk’tür ve adı Uzun Mehmet’tir. (8 Kasım 1829)
1859’da Edwin Drake ABD’de ilk petrolü fışkırttı. Kopya yine Hazret-i Pîr’den.
DEPREM GERÇEĞİ
Hazret-i Mevlânâ evvelâ filozofların deprem gerçeğine temâs eder ve der ki: “Filozofların dediklerine göre zemînin altına havâ dâhil olursa buharlaşan akım bir zorlama ile damarı sarsar. Ama bunlar Cenâb-ı Hakk’ın fâil-i mutlak olduğunu bilmezler, ancak sebep ve âleti görürler. (Evet, bu bir fizik kânûnudur, ama bunun da âdet-i ilâhiyyeden olduğunu kabûl etmezler.) ( M. c.4 s. 866 )
Mevlânâ devam eder. Bir kaynak şöyle der: “Dünyânın birçok yerinde damarlarım ve köklerim vardır. (derece derece deprem kuşakları) Bunlar bana bağlıdır. Cenâb-ı Hakk bana emreyleyince o damarı ve ona bağlı kökleri harekete geçiririm; sâkin ol deyince sükûnet bulurum. Demek ki her an harekete hazırım. Fakat benim bu hareketimden dünyâda nice işler ve eserler meydana gelmiştir. (Kökler asıl enerjinin çıkmasını sağlayan fay kırılmaları, damarlar ise fay hatlarıdır.)
Bu eserler ve işler dediği de her hâlde dünyâ oluşumundaki tabîî mükemmelliklerdir. Bir toplantıda Prof. Dr. Ercan, “Depremler olmasaydı ovalar, platolar ve yaylalar oluşmazdı” demiştir.
Filozofların su buharı sıkıştırması deprem teorisi yabana atılır bir görüş değildir. Zâten filozoflar birçok yerde ilmî gerçeklere doğru teşhis koymuşlar, ama sâdece sebebi dile getirmişler; Fâil-i mutlakı hiç düşünmemişlerdir. Bu da ilmî kibirden kaynaklanan büyük bir hatâdır.
MEVLÂNÂ TÜRK MÜ?
Mevlânâ’nın Türklüğü hep tartışılmıştır. En büyük eserini de Farsça yazdığı için bu tartışma tabîî ki yersiz değildir. Onun Arapça ve Türkçe şiirleri de vardır. Bulunduğu ve doğduğu yer Belh’dir (Afganistan). Bu alanda yüksek oranda Farsça konuşulması, bu dilin zenginliği ve edebî estetiği onun bu Farsçayı kullanması için zâten geçerli sebeplerdendir.
Kendi dediği bazı sözler onun Türk olma ihtimâlini yükseltmiştir. Meselâ en mühim açıklaması “Aslem Türkest egerçi Hindû gûyem” (Yâni her ne kadar Farsça söylesem de aslım Türk’tür.) Hiç kimse durup dururken kendisini bir başka millete mensup saymaz.
Veyâ bir başka beyitteki Türk övgüsü de onun Türk olduğuna bir delîl olarak gösterilebilir: “Hâşâ Türk bir nâra attığı zaman erkek arslan bile korkusundan kan kusar.” (M. c.5, s,633 )
Bir diğer beyitte, Türk der ki: “Ey konuk! Benim kapıma gelin ama köpeksiz gelin. Edep ile göstereceğim yönden gelin. Yoksa benim de köpeğim var; ağzınızı ve dilinizi korkudan bağlar. (M. C. S. 655)
TIBBÎ KONULAR
Tıbbın birinci temeli az yemek ve perhizdir. Hazret, bir beytinde şöyle der: “Kâle aleyhisselâm: El berdetü külli re’si dâin ve’l-himyetü külli re’si devâin. (Bütün dertlerin başı oburluk, aşırı yemektir. En büyük şifâ kaynağı ise az yemek yâni perhizdir.) (Bunun şöyle bir nakli de vardır: El mi’detü külli beyti dâin) Yâni bütün dertlerin evi mîdedir (dolu bir mîde). Mevlânâ der ki: İnsan açken her yemeği beğenir. Tokken en güzel yemeği bile yemek istemez. O hâlde nefsini terbiye et ki mübahlara bile ölçülü yaklaşasın. Tasavvuf bunu sağlamıştır: Yâni kût-ı lâ-yemût (ölmeyecek, yâni ibâdet edecek kadar yemek) ve kifâf-ı nefs (yaşamaya yetecek kadar rızık) Yemek için yaşamak değil; yaşamak için yemek. Kibâr kelâmı ne hoştur: “Mîde tehî ten-dürüst; kîse tehî din dürüst.” (Yâni, mîden boşsa bedenin, kesen de boşsa dinin sağlıklıdır.) Tabîî ki kese doluluğu insanı azdıracak kadar olan zenginliktir. Yüce Resûl buyurdu ki: Mal tehlikeli bir yılan gibidir. Mevkî ve makam ondan da tehlikelidir. (Tabîî ki zekâtı verilen ve her türlü yardıma harcanan para ile adâletle hükmedilen makamlar çok ama çok şereflidir.)
EFLÂTUN MU FEREZDÂK MI?
Mevlânâ hazretleri çok bilinen bir sözü “kâle Eflâtun” diye nakleder. Bunun 7. asırda yaşayan Ferezdâk tarafından söylendiğini nakledenler de vardır. Söz kimin olursa olsun güzeldir: “El felekü kasiyyün-El havâdisü sihâmün-El hedefü insânün- El râmü hüvallâh--- Eyne’l-mefer.” (Yânî Felek bir yaydır. Olaylar birer oktur. Hedef insandır. Atan da Allâhü teâlâ ise nereye kaçarsın?)
BÂTINÎ DEĞİLDİR
O her hâl ü kârda daha evvelki beyitlerde ve yazımızda belirttiğimiz gibi üstün bir Sahâbe ve Dört Halîfe sevgisiyle doludur. Namaz onun için ibâdetlerin en büyüğüdür ve bir Müslümân hep namazdaymışçasına Rabbinin huzûrunda ve mürâkabesinde olduğunu unutmamalıdır, der. Bir beyitte “Gerçi namâz beş vakit bildirilmiştir amâ (âşıklar) mü’minler hep namazda gibi huzûrda olduğunu unutmazlar.” “Onlar namazlarında dâimdirler ve ihmâl göstermezler. (Meâric sûresi, ayet 26)
“Namaz, zekât hac ve ibâdetler dînimizin direkleri ve şâhitleridir” der Hazret-i Molla.
Hazret-i Mevlânâ’yı doğru anlamak ve doğru anlatabilmenin birinci şartı Ehl-i sünnet îtikâdında olmaktır. Ayrıca bu büyük İslâm âliminin sözlerini anlamak için vasat düzeyin de üstünde bir müsbet ilim bilgisi, tasavvûfi sözlerini anlamak içinse evvelâ düzgün bir îtikâd gereklidir. O ne bir filozof, ne kupkuru bir şâir, ne de Ezop mukallidi hayvan hikâyeleri yazan biridir. O Evliyâullâhdan bir zât-ı şerif olup Efendimizin buyurduğu “Ümmetimin âlimleri Benî İsrâîl Peygamberleri gibidir” hadîs-i şerîfine mazhar olmuş mübârek bir zâttır.
Tekrar görüşebilmek ümîdiyle…
.
.
Edebin edebiyatı: ‘Divan’
29 Mayıs 2021 02:00
Divan edebiyatı medrese bağlantılı bir edebiyattır… İlmî bir edebiyattır… Sultanlar edebiyatıdır. Böyle bir edebiyatın geniş bozkırların hür havasının enginliğinde ve bozkurt uranlı savaş naralarından ziyade, tefekküre, zarafete, hassasiyete dayalı olması onun tabiatının gereğidir.
Atalarımız saray ve çevresinin muazzam İslami Türk hissiyatı ile Arap ve Fars’ın da malı olan bir edebiyatı öyle millîleştirdiler ki, boynuz kulağı geçti.
Divan edebiyatı medrese bağlantılı bir edebiyattır…
Geniş ve zengin bir edebî geleneği olan Türk milletinin bir nevi klasik düzenlemesi olan divan edebiyatı, klasik şarkın ortak malıdır. Arap, Fars, Babür ve Çağatay’da da görülen bu tür, İslam ümmetinin ortak edebiyatı gibidir.
Bizde divan edebiyatının ilk örnekleri 13. asırda Hazreti Mevlâna’da görülür. Meşhur Mesnevi’sinin beyitlerle yazılan şekli aruz olarak da divana uygundur. Ayrıca Divan-ı Kebir’i ve Rubaileri de divan türündedir. Gerçi daha evvel Kutadgu Bilig de hem aruz vezniyle hem de beyit şekliyle yazılmış olmakla birlikte, ruh olarak divan tarzından biraz uzaktır. Bu arada Hoca Dehhani’yi de unutmamak lazım. Horasan kökenli olan bu şair, İranlı Firdevsi’nin etkisi altında gazeller yazmıştır.
Divan edebiyatına “saray edebiyatı”, “seçkinler edebiyatı”, “İstanbul edebiyatı” denmesine rağmen, 14. yy’da Konya, Niğde, Sivas, Sinop, Kırşehir, Bursa ve İznik’teki divan şairleri; genelde kahramanlık, tasavvuf ve didaktik özellikler taşıyan mesneviler yazmışlardır.
Bozkır kültüründen yerleşik şehir hayatına geçen saf, temiz, Ehl-i sünnet Türkmen atalarımız, kopuz ile aytışmaları ve manzum destanları, muazzam ve cihanşümul bir devletin edebiyatı olarak kâfi görmemiş olacaklar ki, her alanda bir büyük devlet gereklerini yerine getirdiler ve büyük devlette olması gereken her şeyi tam tetimmatıyla uyguladılar.
İstanbul payitaht olana kadar İznik ve Edirne de payitaht oldu ama ille de İstanbul… Bu “Belde-i tayyibe” âdeta Türk’ün kültür tarihini yeniden yazdı. Saf ve temiz Türkmen atalarımız İstanbullu oldular, saray ve çevresinin muazzam İslami Türk hissiyatı ile Arap ve Fars’ın da malı olan bir edebiyatı öyle millîleştirdiler ki, boynuz kulağı geçti.
Divan edebiyatı medrese bağlantılı bir edebiyattır… İlmî bir edebiyattır… Sultanlar edebiyatıdır. Böyle bir edebiyatın geniş bozkırların hür havasının enginliğinde ve bozkurt uranlı savaş naralarından ziyade, tefekküre, zarafete, hassasiyete dayalı olması onun tabiatının gereğidir.
Halkın bu edebiyatı anlamaması son derece tabiîdir. Çünkü her klasik ekol, üst düzey kültür ve eğitim sonucu meydana gelmiştir. Bu, sultanların, hanım sultanların, çelebilerin edebiyatıdır. O hâlde bu edebiyat, sultanlara, hanım sultanlara, sarayın zarafetine yakışmalı ve Osmanlı devleti gibi muhteşem olmalıydı.
RAKÎB İLE KIYASLAMA
Divan edebiyatı en olgun dönemini 16. asırda Fuzuli ve Baki ile yakalamış 17. asırda da taklit ettiği İran’ı çoktan geçmiştir. Şair Nef’î “Fahriye”sinde övünürken kendisini İranlı iki büyük şairle kıyaslar ve onlardan üstün olduğunu beyan eder:
“Sözde nazîr olmaz bana ger olsa âlem bir yana
Pür- tumturâk-ı hoş-edâ ne Hâfız’em ne Muhteşem”
(Âlem bir yana olsa benim tumturaklı ve hoş sözlerimin benzeri yoktur. Ben ne Hâfız’ım ne de Muhteşem’im.)
Hâfız; Hâce Şemseddîn Muhammed, Hâfız-ı Şîrâzî ve Muhteşem-i Kâşânî ve şemsü’ş-şuarâ olarak bilinen İran’ın en büyük şairleridir. Görüldüğü üzere hiç tevazu etmeksizin, Nef’î kendisini, bu iki büyük şairden üstün görür.
Nedim de bir gazelinde:
“Îran-zemîne tuhfemiz olsun bu nev-gazel///İrgürsün İsfahân’a Stanbul diyârını”
(Bu gazel İran’a bir hediyemiz olsun ve İsfahân’a İstanbul diyarını ulaştırsın.)
Bu beyit de çok manidardır. Burada anlaşılan şudur: İran ve Arap şairleri başlangıçta bizden üstündüler ama Osmanlı Türkü, söz meydanında da onları katbekat geçmiştir.
Divanı kendilerinden aldığımız Arap-Fars dünyası bugün ne yapıyor? Hemen belirtelim: Arap ve Fars’ta bu edebiyat tamamen terk edildi.
ARAB’DA VE FARS’TA BUGÜNKÜ DİVAN
Arap dünyası yeni bir ekolle divana yeni bir tarz getirdi. Mısır’da başlayan bu hareket, bizdeki değişime az çok benzer. Bu topluluk “Divan Grubu” adıyla ortaya çıktı ama bu bildiğimiz divan değildi. Batı ile temas sonucu ortaya çıkan bu akım, bir yenileşme bir reform hareketidir. Bunlar mazi ile bağı tam kopartmak istemiyorlar ama eski şiirin zorluklarını idrak ettikleri için o tarzı denemiyorlardı. Bunlara göre şiir vezinli ve kâfiyeli olmamalıydı. Bu akım temsilcilerinden Mâzînî, zaten devrimcidir. Dolayısıyla eski ve klasik olana görüş itibarıyla karşıdır. Şükrî, divan yazar ama klâsik tarza karşıdır. Bunu sürdürmek isteyen eski ekolcülerle çatışır. Akkâd da bu ekolün en kuvvetli temsilcisidir. Bir nevi klasik romantiktir ancak Batı hayranlığı onu maziyi yok görme gibi bir hatanın içine sürüklemiştir.
İran’ın büyük şairlerinden Sâdî-i Şîrâzî “Gülistân ve Bûstân”ın yazarı olup bu eser Osmanlı aydınlarını el-kitabı olmuştur. Mantıku’t-tayr’ın yazarı Feridü’d-dîn-i Attâr, Hazreti Mevlâna’ya ilham veren sufi şairdir.
Bir diğer büyük sufi şair ise Hâfız-ı Şîrâzî’dir. Bizim divan şairlerimizin ilham aldıkları ve takip ettikleri ekol Şîrâzî-Attâr ve Hâfız’dır. Dolayısıyla divanımızın şekil ve kalıp dışında Arap divanı ile ilgisi yoktur.
TANZİMATÇILAR VE HUSUMET
Tanzimatçılar edebiyatta büyük depremler meydana getirirken idari olarak da farklı şeyler denediler. Bunun en büyük sebeplerinden birisi de Birinci Tanzimatçıların aynı zamanda devlet adamı olmasından kaynaklanıyordu. Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmed Midhat Efendi, Ahmed Vefik Paşa ve Şemseddin Sami bu devre mensupturlar. Bunlar hem divan edebiyatına cephe aldılar hem de ondan kopamadılar. Dili sadeleştirmeyi denediler bunu da beceremediler. Zira kaliteli şiir yazabilmek ve vazgeçemedikleri aruzu kullanabilmek için Osmanlı Türkçesine mahkûmdular. Ne divan yazabildiler, ne de yeni şiirde başarılı olabildiler.
Şinasi üçüncü kalitede bir şair, acemi bir gazeteci, âciz bir tiyatro yazarı idi. “Şair Evlenmesi” adlı eseri, komedi olarak adlandırılırken gerçekten kalite itibarıyla da tam bir komedidir! Namık Kemâl’in başarılı olduğu saha Evrâk-ı Perrîşân ile tarihçiliğidir. Sermuharrirlik yaptığı gazeteciliği orta kalitede şairliği ise vasatın altındadır.
Ziya Paşa’yı bunlardan ayrı tutmak lazım. Hikemi bir şairdir. Divan tarzının en iyi uygulayıcısı olmakla birlikte klasik tarzın gözdesi olan gazel, şarkı ve kaside yerine hikemi tarzda beyitlerle şiirini inşa etmeyi tercih etmiştir. Terci’ ve Terkib-i Bend’i mükemmeldir.
Ahmed Midhat Efendi tam bir Fransız hayranıdır. (Bütün Tanzimatçılar ve Servet-i Fünûncular da böyledir.) Fransızcayı günlük konuşmalarına da yansıtırlardı. Onun hayranlarından Pozitivist Beşir Fuad bir gün kapısını çaldığı Ahmed Midhat’ın içeriden “enterez!” (giriniz şeklinde seslendiğini beyân eder.) Kendisi zaten düşük kalitede bir romancıdır.
Bunların içindeki en verimli olanı sözlük çalışmalarıyla Şemseddin Sâmî’dir. Gerek Kaamûs-ı Türkî’si, gerekse Kaamu’l-A’lâm’ı büyük emek mahsûlü eserlerdir. Keşke Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat’ı yazmasaydı; irtifa kaybıydı onun için...
İşte bu ve benzeri yazarlar divan edebiyatına mesafe koydular. İkinci Tanzimatçılar da bunların açtığı yoldan gitmek istediler. Daha çok hikâye, roman ve tiyatro ile uğraşan bu ekolde de Abdülhak Hâmid Tarhan’ı ayırmak lâzımdır.
İkinci dönem Tanzimatçıları Jön Türk fikrî fitnesiyle tam başaramadığı yıkım harekâtını Servet-i Fünûncular yeni şiir akımları olan İtalyan kökenli 3 satırlık “Terza Rima” ve 14 satırlık “Sonnet” (sone) ile denediler; hiç başarılı olamadılar. Divandaki kalıbın dışında müstezâd ve serbest müstezâdlarla eskiye harp açtılar. Dilini tenkit ettikleri divana taş çıkartan Fikret’in dilini kimse anlamadı.
YILMAZ BİR DÎVÂNCI: YAHYA KEMAL
İttihatçıların fikir babalarından Ziya Gökalp, divan şiirini âdeta yok saydı. Neo klâsik bir şair olan Yahya Kemal’e Gökalp’ın salvoları meşhurdur. Yahya Kemal Fransa’da kaldığı hâlde nasıl hâlâ Osmanlı-Türk kültürüne bu kadar âşık olabilirdi? Nasıl kutsal emanetlere bu denli sâhip çıkıp, Yavuz Selim’e deruni bir hayranlık duyabilirdi? Neden hâlâ divan şiirini yaşatıyordu? Bu yüzden Gökalp’ın “Harâbîsin harâbâtîsin /// Gözün mâzîdedir âtî değilsin” sözüne, müzelere bayrak gibi asılması gereken şu cevabı vermiştir: “Ne harâbî ne harâbâtîyim/// Kökü mâzîde olan âtîyim.”Eskiler meyhane ehline “harabat ehli” derlerdi. Ziya Gökalp de, Kemâl’i böyle suçluyor. Onlara göre mazi, defterden sökülüp atılması gereken bir sayfadır. Bilmezler ki kopan bir sayfa defterin şirazesini kaydırır. Onlar Yahya Kemâl’in de Nihal Atsız’ın da Osmanlı Devletine ve Osmanlı Türk atalarına toz kondurmamalarını bir türlü hazmedemediler. Yahya Kemal’in büyük bir inançla söylediği şu rubainin son beyti harikadır:
“Sönmez seher-i haşre kadar şi’r-i kadîm/Bir meş’aledir devredilir elden ele”
Yani “Divan şiiri elden ele devredilen bir meşale gibi dünyanın sonuna kadar yaşayacaktır” diyor. Osmanlı Türk Devleti’nin yaşayışına, diline, örfüne, inancına hâsılı her şeyine karşı çıkan bu zihniyet ve sonrası, onun estetiğin ve dilin zirvesi olan edebiyatına mı karşı çıkmayacaktı?
Y. Kemal’in, belki de hiç gitmediği Hâfız’ın kabri başındaymış gibi duyduğu derin hazzı, bir şair ancak bu kadar güzel anlatır ve bizi Maverai bir zemine çeker:
“Hâfız’ın kabri olan bahçede bir gül varmış /// Yeniden her gün açarmış kanayan rengiyle
Gece bülbül ağaran vakte kadar ağlarmış /// Eski Şîrâz’ı hayâl ettiren âhengiyle
Ölüm âsûde bir bahâr ülkesidir bir rinde /// Gönlü her yerde buhurdan gibi yıllarca tüter
Ve serin serviler altında kalan kabrinde /// Her seher bir gül açar her gece bir bülbül öter.”
İşte Yahya Kemal’i divan şairi telakki etmemizin sebebi budur. Bir tarz bu kadar güzel, bu kadar zarif, bu kadar deruni olabilir mi? Aruz tekniği zaten mükemmel olan Kemâl, bu geleneksel klâsik şiirin kaybolmaması için hep mücadele etti, ama nafile... Bu kısır kültür ve kısır dille ve dijital endeksli bir dünya meclubu bu nesil, onu nasıl anlasın. Bu nesilde estetik kavramı bile geometrik üsluplara ve behimi duygulara bu kadar esir olmuşken bir iki absürd (saçma) şiir, rock ve rap müziği onlara yeter de artar bile. Vâ esefâ!!!
Dinî hassasiyetinden bütün divanların önce bir “Tevhîd” veyâ “Münâcât” (Allâhü teâlâya yakarış veya onun birliğinin ikrarı) ile başlayıp, onun sevgili habiba Risaletpenah Efendimizi öven na’t-ı şeriflerle devam ettiğini bu muhalifler bilmiyorlar mıydı? Belki de bu dinî yaklaşımlar bile onları rahatsız ediyordu.
Divan edebiyatı, sultanların, şeyhülislâmların asaletin edebiyatıdır. Tabiî ki asalete Nâzım Hikmet’in zihniyetiyle karşı çıkacaklardı. Ne demişti Nâzım:
“Ben asaletten anlamam, şapka çıkarmam konuştuğunuz dile/// Düşmanıyım asaletin kelimelerde bile.”
İşte meselenin özeti: Asil atalarımızın üst düzey edebiyatını ya cehlinizden anlamadınız veya muhtevasına ters düştünüz.
Dinî edebiyatımızın şerefli bir parçası olan tevhidlere, münacatlara, na’t-ı şeriflere, kasidelere, mevlidlere, kırk hadîslere, maktel-i Hüseyinlere tahammül edemediniz de mi bu estetiğin ve hissiyâtın evc-i bâlâsını (en yüksek burç) unutturdunuz.
Merak edilmesin ki Hazret-i İbrahim’in atıldığı ateşe su taşıyan karınca gayretindeki insanlar, bu eşsiz ata yadigârına sahip çıkıyor.
Bu edebiyatta yıllarca hiciv yazılmamıştır. Hiciv (yergi) gıybet kabul edildiği ve Batı’da çok tutulduğu hâlde bizde tutulmamıştır. Bu ilâhî bir fermana inkıyattır (boyun eğmedir). Ne buyurmuş Rabbimiz “Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının; çünkü bazı zanlar günahtır. Gizlilikleri araştırmayın. Birbirinizin gıybetini yapmayın. Herhangi bir kardeşiniz ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? Tabiî ki bundan tiksinir.” ( Hucûrât-12 )
Nef’î’ye kadar bu kurala hemen hemen uyulmuş, bu kuralı fazlasıyla çiğneyen Nef’î maalesef bunu canıyla ödemiştir.
Şimdi birbirlerinin yatak odalarına bile gizli kameralar yerleştiren, televizyonlarda özel dedikodu programları yapan zihniyet, divan edebiyatımızın bu inceliğini, bu hassasiyetini idrak edemeyince ona düşman olur ve “Hababam Sınıfı” gibi bazı filmlerde hadsizce edebiyâtımız hafife alınır, hatta alay edilir. Yıllarca en mübarek isimlerle alay eden, Receb’i, Şaban’ı Ramazân’ı gülme vasıtası yapıp eğlenen bu gürûha hâlâ gülebiliyorsak, biraz arımız varsa oturup ağlayalım. İşte bize şimdi divan edebiyatımızın “mersiye” (ağıt) şiirleri yakışır.
Buluşmak ümidiyle...
.
İslâm’ın kılıcı: Türkler
12 Haziran 2021 02:00
Kati bir çöküşe geçmiş olan Hilafet, Türk’ün ortaya çıkmasıyla İslam dünyasında Dört Halife devrindeki iç birliği kurarak, genişleme ve fetih gücünü tekrardan kazandı. Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu, can çekişen Müslüman coğrafyayı yeniden ayağa kaldırmıştı.
Bazı hadsizler Türk sultanlarını, Arap adı alıp Araplaşmakla suçladılar. Hâlbuki aldıkları adlar, Efendimizin ve Sahâbe-i kirâmın şerefli isimleri idi.
İstanbul’un fethiyle ilgili hadis-i şerif Müslüman Türk’ün “Kızılelma”sıdır.
Yeni bir devletin kurulması, yeni bir insanın yaratılması gibidir. Devlet de bir ufak hücreden gelişerek her şeyiyle olgunlaşan ve sonra insan hüviyetiyle dünyaya gelen bu varlık gibidir.
Devletler de bir ufak topluluk, bir oba, bir kabile vb. bir çekirdekten hâsıl olur. Tabii ki her topluluk devlet kurma kabiliyetinde değildir. Toplumların yapısında devlet kurmaya müsait bir gen olması gerekir. Tarihte nice toplumlar anlamsız, geniş coğrafyalara sahip olmuş, ama devlet olamamışlardır. Bazı topluluklar da âdeta devlet kurmak için yaratılmıştır.
Her işin başı nasıl “besmele” ise her İslâm devletinin başı da Efendimizin kurduğu İslâm devletidir. Arap Yarımadası siyasi yönden hem çok karmaşık hem de ufak gibi görünen devletlerden oluşuyordu.
İslâm öncesi Arap siyasi tarihinde teşekkül olarak şöyle bir manzara vardı:
1-Yemen bölgesi: a) Sebâ Devleti b) Himyerî Devleti
2-Kuzey Arabistan’daki devletler a) Nabâtî Krallığı b) Tedmür c) Hire Devleti ve Gassânîler
3- Hicaz bölgesi: Kutsal şehir Mekke (Büyük İslâm Tarihi, C.1.s. 113-127, Çağ Yay. İstanbul-1986)
İslamiyet’ten evvel de bir sürü devlet kurulmuştur ama bu güç coğrafyada İslâm Devleti’nin kurulması takdir-i ilâhîdir.
MOĞOLLAR: KURU CİHANGİRLİK
Dünyayı kasıp kavuran bir Moğol Devleti, kan ve istilaya dayalı amaçsız bir askerî harekettir. Bu kuru cihangirlik, insanlara sadece felaket ve bezginlik getirmiştir. Putperest, zalim Cengiz ve torunlarından Müslüman olmayanları, hep zalim ve gaddardır. Bu taife sadece insana değil, medeniyetlere de düşmandır. İnsan elinin yaptığı en mükemmel yapıları ve insan elinin yazdığı en nadide eserleri yakıp yıkmışlardır.
Büyük Selçukluya esaret sıkıntısı yaşatan ve onların yıkılmasına da sebep olan bu kavim, Osmanlının kurulmasını da geciktirmiş, Batı’ya yönelip asli düşman Bizans’la savaşması gerekirken, Moğollar hep buna mâni olmuşlardır. Gerçi küfür, dalalet ve zulüm yönüyle bunlar aynı fırkaya mensupturlar. Ne var ki Osmanlının kurulmasında, bu iki fırkayla ayrı cephelerde savaşması, onlar için Doğu ve Batı’da dengeli savunma ve yayılma politikalarına yardımcı olmuştur. Devlet geleneği olan Büyük Selçukluya bağlı en büyük obalar, dolaylı olarak Moğol’a vergi ödemek zorunda kalmıştır. Gerçi Büyük Selçuklunun hedefi hep Bizans, dolayısıyla da İstanbul olmuştur. İstanbul’un fethiyle ilgili hadis-i şerif Müslüman Türk’ün “Kızılelma”sıdır.
EMEVİ VE ABBASİ HİLAFETİ
Emevi ve Abbasilerde de hedef, İslam’ı mümkün mertebe yaymak ve İstanbul’u fethetmekti. Emevi ve Abbasi hilâfetleri iç mücadeleler yüzünden istenen hamleleri yapamamasına rağmen, ilim ve içtihat sahasında büyük âlimler yetiştirdiler. Ama otorite devşirmeye kalkan Emevi ve Abbasiler, İslam’ın süsü olan İmam-ı Azam’a zulmetmişlerdir. Bu topraklar sancıların içinde kıvranırken bir kurtarıcı kavim ve Allahü teâlâya adanmış bir millet bekleniyordu.
FÂTIMÎ, KARMATÎ, BÛYÎ İSTÎLÂLARI
İslâmiyet’in en krizli dönemi Abbasi hilafetinin Fatımilere karşı düştüğü durumdur. Dördüncü Fatımi halifesi El-Mu’izi’dinillâh devrine tesadüf eden 969 tarihinde ve sonrasında, Mısır’da iki asır devam edecek olan Fatımi istilasının sonuçları ağır olmuştur.
Mısır’ın fethiyle Suriye’nin kısmen işgali ve yeni dönemde Abbasi sınırlarını tehdit etmekte olan İstanbul Hristiyan İmparatorluğu, Fatımi halifesini İslam’ın temsilcisi hâline getirdi. Bunun neticesinde Halep’i de zapt eden Fatımiler, Kuzey Suriye’deki Asi Nehri’nden Yemen’e kadar uzanan toprakları ve Fas’ı istila etmişler; Afrika tarikinden Kızıldeniz’le Atlas Okyanusu arasındaki Kuzey Afrika, Sardinya, Sicilya, Malta vs. Akdeniz adalarını hâkimiyetleri altına almışlardı. Emevi ve Abbasi döneminde Sünni olan bu ülkeler, İsmaililerin eline geçmiş, Batınileşmiş ve İslâm’a en büyük zararları vermişlerdir. (Türk Irkı. Age. S.203-204 )
Bu cümleden olarak 317 Hac mevsiminde Ebû Tâhir-i Karmatî ve ordusu tevriye günü (Zilhiccenin 8. Günü ) Mekke-i Mükerreme’yi basıp hacıları her yerde, hatta Harem-i Şerif’te katledip mallarını yağmaladılar. Çoğunun cesetlerini Zemzem Kuyusu’na attılar. Hiçbirisini gasletmeden ve cenaze namazlarını kılmadan topluca gömdüler. Hacerü’l-Esved-i yerinden çıkarıp hükûmet merkezi olan Hecer’e götürdüler. Mübarek taşın Kâbe’ye dönüşü M. 950-51 yıllarına tekabül eder ki, bu ayrılık 21 sene 4 ay sürmüştür. (İbnü’l- Esîr Târhi, c1. S. 161)
Hacerü’l-Esved husumeti Fatımilerde de görülür. 1024’te bir Mısırlının bu mübarek taşı necasetle pisletip asasıyla vurduğu belirtilir. Bunu yapan, Fatımi halifesi El-Hâkim’in müritlerindendir.
İsmailî olan Fatımi Karmatî fitnesi, hilafeti o kadar zayıflattı ki, Sünni hilâfet mahkûm ve iktidarsız bir duruma düştü. Hilafet kurumu üç daireye ayrıldı. Kuzey Afrika, Suriye ve İran’a Şiiler, Ceziretü’l-Arab’a komünizmin ilk temsilcilerinden olan Karmatîler hâkim oldu. Bu durumda iki Sünnî, bir Şiî hilâfet meydana geldi.
Ceziretü’l Arab’a hâkim olan Karmatîlerin İslamiyetle alakaları yoktur. Namaz kılmayı dahi -hâşâ- eşeklik olarak kabul ettiler. İsmailîyye’nin diğer kolu olan Fatımilerin 6. Halifesi El-Hâkim bi Emrillâh 1017’de -hâşâ- ilâhlığını ilan etmiştir. Bugün Lübnan’da bu kol Dürzîler olarak yaşar. 1021’de muhtemelen katledilen Hâkim ortadan kaybolunca, sayıları az olan taraftarları onun öldüğüne inanmadılar. Günün birinde döneceğini beklemeye başladılar. Assasins=Haşşâşîn olarak tanınan bu kol da bu inanış sonucu doğmuştur.
10-11 asırlarda İran’daki Buyi hanedanının hâkimiyetinde iken, Bizanslılar Suriye ve Irak hudutlarını Sünnî-Şii mücadelesinden istifade ederek genişlettiler. 1048-49 yıllarında Halep’in batısındaki İmm kasabası Bizans’ın eline geçince orada ezan okunmasına müsaade etmediler. Bütün bu felâketlerin neticesi, İslâmiyet’in maddi ve manevi çöküşüne yol açtı. Artık İslamiyet bir kurtarıcı kavim bekliyordu. (Türk Irkı, Age, s.229 )
BİR BAYRAK RÜZGÂR BEKLİYOR
Artık İslamiyetin halaskârı ve hamisi (kurtarıcı ve koruyucusu) olan kavim gelmeliydi. Allah’ın, “İslâm’ın kılıcı” olarak yarattığı, mütevazı, dini adına her şeyden vazgeçen, bid’at nedir bilmeyen Ehl-i Sünnet Türkler, İslâm ufuklarına güneş gibi doğmaya başlamışlardı.
René Grousset, Samani saltanatına nihayet verip Buyilerden (Büveyhi) Irak-ı Acem’in bir kısmını kurtaran Hindistan fatihi büyük Türk kahramanı Gazneli Mahmud’dan bahsederken şu ifadeye yer verir: “Her ne kadar Mahmud’un fütuhatını takip eden günlerde bizzat halifeden sultan unvanını almış olduğu sabit değilse de, Doğu İran’ın Gazneliler tarafından fethedilmesiyle Türk ırkının saltanatın sâhibi olduğu kati surette sabittir.” (René Grausset, Ehl-i Salîb Târîhi, Medhal, XXVII. Sahife )
Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu, can çekişen İslam dünyasını yeniden ayağa kaldırmıştır. Sünni İslam’ın ilk Selçuklu padişahı olan Tuğrul Bey, pazartesi ve perşembe günleri aksatmadan oruç tutardı. Kendi idari heyetinin oluşturduğu cemaatle, bazen de genel mescitte beş vakit namazını kılardı. Hilafete sahip çıkması da bu samimi Sünni dindarlığındandı. Zira İslam devletleri 11. asra kadar Bizans’tan çok Fâtımi, Karmati ve Büveyhilerden çekmişti. Artık Türk’ün ihlaslı, tertemiz ve bid’atsiz inancının müdahale devri başlamıştı.
Tuğrul Bey evvela halifeye yazdığı bir mektupta “Köleniz ve tebaanız Mikail oğlu Tuğrul Bey” diye başlar. (Ebu’l-Ferec, Süryânî Vakâyi’nâmesi, c.1, s. 229, Ankara, 1945)
Bu hitabı onun İslam halifesine değil, İslam Hilafeti’ne verdiği değeri gösterir. Zira o sırada halife olan El-Kaaim bi Emrillah son derecede acizdi ve Tuğrul Bey’e hilafeti devretmeyi can-ü gönülden istiyordu. Tuğrul Bey’in o zamanki gücü halifeden kat kat üstündü. Fakat Tuğrul Bey hilâfet müessesesinin Resulullah’ın halifesi Ebûbekri’s-sıddîk’in hâtırası olduğu için, baş bükerek hâdim (hizmetçi) olmayı, halife olmaya tercih ediyordu.
Tuğrul Bey fetihleri sonunda elde ettiği bütün topraklarda hutbeleri El-Kaaim adına okutarak bu müesseseyi âdeta yeniden canlandırdı ve Hulefa-yi Raşidin’in ruhlarını taziz eyledi (yüceltti).
Kati bir çöküşe geçmiş olan Hilafet, Türk’ün ortaya çıkmasıyla Dört Halife devrindeki iç birliği kurarak, genişleme ve fetih gücünü tekrardan kazandı. (René Grausset, Age, Medhal, c.1, s, VIIXX )
Sultan Tuğrul ihlası ve sadakatiyle Hazreti Ebûbekir’e, şecaatiyle Hazreti Ömer’e, hayâ ve ihsanıyla Hazreti Osman’a, ilim ve cihad aşkıyla Hazreti Ali’ye (radıyallâhü anhüm ecmain) benzerdi.
Hac yollarını Müslümanlara açmak için gösterdiği gayret takdire şayandı: “Peygamber’e hizmetle şeref kazanmak için Mekke’ye gidip orada dua etmek ve ibadette bulunmak istiyorum. Hacıların geçtiği bütün yolların emin olmasını istiyorum. Yollarda eşkıyalık eden göçebeleri ortadan kaldıracağım. Sonra Suriyeli asilerle ve yanlış yol tutan Mısırlılarla Allah’ın izniyle harp edeceğim” (Ebu’l-Ferec, Age, s.306), ( Age, s. 236 )
Sözün özü Abdülhakîm-i Arvâsî hazretlerinin şu ifadesinde gizlidir: “Türkler olmasaydı bugünkü manada İslâmiyet olmazdı.”
SAMİMÎ DUÂMIZDIR Kİ...
Büyük Selçuklu hükümdarı Sultan Muhammed Alpaslan oğlu Melikşah, oğlu Melik Tapar’ı Gence emiri olarak gönderirken, Tapar adının önüne Muhammed, diğer oğlu Melik Sencer’i de Horasan’a gönderirken Ahmed ön adını vermiştir.
İlk Müslüman Türk hükümdarı Satuk Buğra Karahan’ın ön adı Abdülkerim, Tuğrul Bey’in ön adı, Muhammed, Çağrı Bey’in ön adı, Davud, Gazi şehid Alpaslan’ın ön adı Muhammed, Osmanlı Sultanı I. Çelebi’nin adı Muhammed, Fatih’in adı Muhammed ve diğer bazı Osmanlı padişahlarının adı da Mehemmed ve Mehmed’dir.
Bazı hadsizler onları Arap adı alıp Araplaşmakla suçladılar. Aldıkları adlar Efendimizin ve Sahâbe-i kirâmın şerefli adları idi. Onlar Türklüklerini hiç unutmayan İslâm mücahitleriydi ve Türklüklerini İslam’la şereflendirmişlerdi. İşte bu yüzden bir aşkla gönül verdiği davasına Seyyid Ahmed Arvâsî, “Türk İslâm Ülküsü” dedi.
Türklük sevgisi ne kan ırkçılığına ne de kemik yığını olan kafatasına dayanır. Rabbimiz bizi İslam’a böyle gönül vermiş ve onun bayraktarı, hamisi ve hadimi olan Türk milletinin bir ferdi olarak yarattığı için, ona sonsuz hamd ü şükür kılarız. Selef-i Sâlihîn Efendilerimizden sonra İslâm’a en büyük hizmeti yapan bu aziz Türk milletini Rabbim ebediyen dinimizin hizmetkârı kılsın.
Görüşebilmek dileğiyle…
.
Mesnevî-i Manevî’deki bazı mühim konular
26 Haziran 2021 02:00
Hazret-i Mevlânâ kabir ziyâretlerine çok önem verir. Gavs, kutb, şehitler ve kemâl ehlinin müminlerin imdâdına yetiştiklerini âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler delâletiyle beyân eder. Kabirleri tahrîb edip onlardan yardım isteyenleri tekfîr eden Vehhâbî tâifesine Rabb’im izan versin ve hidâyet buyursun.
Allâme diye adlandırılan birçok ilim ehli, kendi akıl ve ilimlerine güvenip Ehl-i sünnet karînesinden ayrılmışlar ve dalâlete düşmüşlerdir. Bunun sebebi ilim gurûrudur.
İmâm-ı Gazâlî hazretleri “Allâh’ı dünyâda görmek mümkün değildir” buyuruyor.
Mevlânâ hazretleri hakkında yazı yazanlar, genelde popüler konulara eğilmişler ve o büyük velînin mânevî dünyâsından uzak kalmışlardır. Hümanizmi, şairliği bir yana, bâzı -hâşâ- ahlâk dışı kıssaları ona mâl edip, fabllerinden (hayvanları insan gibi konuşturan tür) dolayı da Hazret’i, bir Ezop taklitçisi gibi göstermişlerdir. Hâlbuki mesele bu kadar basit değildir. Şimdi Mesnevî’deki bâzı önemli konulara bir bakalım:
Hilâfet’te ilk mesele
(Metinler geniş ölçüde sâdeleştirilerek verilmiştir.)
Hazret-i Osman’dan sonra Hazret-i Ali’nin hilâfete gelmesi onun talebiyle oldu. Görünüşte mevki ve hüküm sâhibi olmak vardı; hattâ bu yüzden Alî (kerremallâhü vecheh) Hazret-i Muâviye ile de muhârebe etti. Bu, işin zâhirî kısmı idi. Hakîkatte ise murâdı, emîrlere hüküm yolunu göstermek, kâdî ve adâletle uğraşanlara, nasıl davranılması gerektiğini anlatmaktı. Hilâfete bir başka can vermek, emirlik mertebesini en yüksek dereceye ulaştırmaktı. Sonraki halîfeler gibi mal, mülk ve makam derdi yoktu.
(Hazret-i Peygamber aleyhisselâmın Mekke ve diğer fetihlerinde de nefsî ve şahsî istekler hiç olmamıştır.) (Mesnevî, c.5, s. 704-705 ) (Aksini düşünmek bile Efendimize bühtandır ki hafazanallâh.)
(Dolayısıyla Hazret-i Muaviye de Sahâbe-i kirâmdan olup, onların aralarındaki meseleleri bir ictihâd mevzûu olarak görmek ve bu konuda vebâl yüklü sözler etmemek lâzımdır.)
Mirâc-ı güzîn
Mirâc-ı güzîn, ilâhî ve nebevî bir hâdise olup, Kur’ân-ı kerîm ve ehâdîs-i nebeviye ile teyit edilmiştir. (Âyetler ve hadîslerle doğrulanmıştır.) Mesnevî’de bu hâdise şöyle anlatılmıştır: “Cenâb-ı Hak onun gözünü ve dilini bağladı. Yâni Mirâc’a giderken melekût âleminin olağanüstü bütün garip ve tuhaf hâlleri ona arz edildiği zaman o, ‘Aslâ sağa sola bakmadı. Göz aslâ kayıp şaşmadı.” (Necm sûresi, 11,12, 13, 14, 14, 16, 17, 18 )
“Kalp gördüğünü yalanlamadı. And olsun ki Cebrâil’i bir başka inişte de görmüştü.”
Kâdî Beydâvî tefsîrinde 11. âyet-i kerîme için “Gözü gördüğünü yalanlamadı ve 13’te and olsun onu bir defa daha gördü. Efendimiz’e “Rabb’imizi gördün mü” denildiğinde “Onu kalbimle gördüm” dedi. Agt c.5, s. 132
Hazret-i Mevlânâ devamla “Onun nezzâresinden (bakma, seyretme) murâd, Hazret-i Resûl, Allâhü teâlânın incilâsından (parlaklığından) öyle dopdolu olmuştu ki o hâle hiç kimse muttali olmadı (erişemedi)” diyor.
Yine Resûl aleyhisselâm “Rabb’imle benim aramda öyle bir an vardır ki oraya ne bir mürsel nebî, ne de bir mukarreb melek sığmaz” buyurmuştur.
Mektûbât-ı şerîfede, “Burada bildirilen vakit, şimşek gibi gelip geçen vakit değildir. O tecellî, o server için süreklidir” buyuruluyor.
Bu rüyet meselesi çok tartışılmış bir konudur. Bizi aşan bu meselede İslâm âlimleri neler söylemiş onlara bakmak lâzım:
İmâm- Rabbânî hazretleri, bütün Ehl-i sünnet âlimlerinin söz birliği ile Allâhü teâla dünyâda görülmez, buyurdu. (Mektûbât-ı şerîfe c. S 283.)
Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî, “Dünyâda Allâhü teâlâyı gördüm diyen zındıktır. Evliyânın kalp gözü ile görmesi rüyet değildir; onlarda şühûd hâsıl olmaktadır” dedi. (İ’tikâdnâme )
İmâm-ı Gazâlî hazretleri İhyâ’sında Allâh’ı dünyâda görmek mümkün değildir buyuruyor.
Hazret-i Âişe: “Resûlullâh, Allâh’ı gördüğünü söyleyen yalan söylüyor” buyurmuştur. (Buhârî)
İmâm-ı Rabbânî, Hâlid-i Bağdâdî, Abdülkâdir Geylânî gibi mübârek zâtlar Efendimizin Mirâc’da Rabb’ini görmesi dünyâ görmesi değil, ahiret görmesi olduğunu söylediler.
Câbir bin Abdullâh, Efendimizin, Necm sûresindeki “Onu Sidretü’l-müntehâ’nın yanında bir defa daha görmüştü” meâlindeki 13. âyet üzerine “Elbette Rabb’imi gördüm, Sidre’de Rabb’imi gördüm. Öyle ki ilâhi vechin nûru benim için zâhir oldu” buyurduğunu nakleder.
Efendimiz buyurdular ki: “Allâhü teâlâ Hazret-i İbrâhim’i hulletle (dostlukla) Hazret-i Musâ’yı kelâmla, beni ise zâtını gösterme nimetiyle şereflendirdi.” (İbni Asâkir) (dinimizislam.com’dan)
(Mirâc’da rü’yet bizi çok aşan bir mesele olduğu için bu konuya dikkatle yaklaşmak lâzım. Efendimizle ilgili bu meseleye kendi açımızdan bakarsak felâkettir. Risâletpenâh Efendimiz’in hâllerini mübârek İslâm âlimlerinin açıklamalarına bakarak tatmin olmalı ve haddi aşmamalıdır. Zîra bu terâzû o kadar sıkleti çekmez.)
Mesnevî’de felsefe konusu
Din düşmanlarından biri de felsefe ile meşgûl olandır; filozoflardır. Şerîat-i Resûlullâh’ı bırakıp aklı mürşîd bildiler ve “akıl mezhebi”ne tâbi oldular. Onlar derler ki: “Her peygamber âvâmın kısır anlayışlı olanları içindir ve onlar için gönderilmişlerdir. Zîrâ aklı olan peygambere muhtâç olmaz. Hudâ’ya delil ve hidâyet vesîlesi akıldır. Akla uymayan Hâlık’ı bilmez. Biz ki en olgun akıllı tâifeyiz; o hâlde enbiyâya tâbi’ olmak bize lâzım değildir. Aklımız neyi ma’kûl görürse ona tâbi’ oluruz. Akıldan gayrisi nakildir; onlar behîmî (hayvan gibi ve cahil) olan insanlar içindir.”
Böyle söyleyenleri ol Hazretin nûr-ı şerîfi kahretmiştir. Nübüvveti hakkında ve Kur’ân hakkında her ne söylerlerse vârisleri de ol Hazret’in okları gibidir ve Şerîat’in okları onları helâk eder. Bâzıları da kurtulmak için ol Hazret’in şerîatine sığınırlar ve helâk olmaktan kurtulurlar.(Mes. C.4 s. 785-786 )
Mesnevî’de İbni Sînâ
Şimdi bildik ki bu aklın bu deryada hiç faydası yoktur. Âşinâlık rûh ummânında hîçtir. Yâni rûh diyârına gitmek ve ilim deryâsına sefer kılmak, seyâhat ve dalgıçlık etmek ve burada aklın gerekleriyle hareket etmek hîç ender hîçtir. (bomboştur) Bu durumda Nûh aleyhisselâmın gemisine binmekten başka çâre yoktur. Nûh’un gemisinden murâd, Sünnet-i Nebeviyye ve Şerîat-i Mustafaviyye’dir. Bu durumda Efendimiz buyurmuşlardır ki: “Benim sünnetim Nûh’un gemisi gibidir. Kim ona binerse kurtuldu. Buna muhâlefet eden ise denizde gark oldu.
Bir kimse akılda Calinus ve Aristotalis gibi meşhur olsa ve Ebû Alî bin Sînâ gibi hekimlikte reis olsa ve şifa kitapları yazsa, bununla birlikte Şerîat-i Garrâ-yı Mustafavîyye’ye uymasa, bu denizde boğulmuşlardan olur.
Nitekim Suhreverdî hazretleri felsefî meşrep olan ve Kitâb-ı Şifâ’ya i’timâd edip onun gereği üzerine hareket eden kimseler hakkında der ki: “Millete kaç defâ dedim ki, siz Şifâ Kitâbı’na göre uçurumun kenârındasınız. Uyarımıza kulak asmadılar. Allâh’a sığındık bu da yetti. Aritotalis dîni üzere öldüler. Biz de seçilmiş dînimiz üzere yaşadık.”
Rükneddin Alâüddevle’den şöyle nakledilmiştir: “Şeyh Mecdeddin Bağdâdî (kuddise sirruh) buyurmuşlardır ki: ‘Resûl aleyhisselâmı rüyâda gördüm ve sordum ki: Ey Allâh’ın elçisi, İbni Sînâ hakkında ne dersin? Şöyle dedi: O benim vâsıtam olmaksızın Allâh’a varmak istedi; elimle ona engel oldum ve cehenneme yuvarlandı.” (Hafazanallâh) (Mes. C. 4, s, 785-786)
Sininiz ve konuşmayınız!
Hak sübhânehu ve teâlâ hazretlerinin kelâm-ı şerîfi latîf, hitâbının lezzeti ve tadı o derecedir ki (cehennem ehli için azarlama) olduğu hâlde bile cana ondan lezzet gelir. Bu durumda lutf-u keremle hitâb eylemesinde ne mertebe letâfet ve lezzet olmalı ki kıyâs eylemek lâzımdır. Nitekim Kelâbâzî hazretlerinin “Tearrüf” adlı kitâbının şerhinde buyrulur ki: “Ehl-i cehennem oraya dâhil olduklarında bin sene mikdârı azaptan sonra ‘Rabb’imiz bir daha ettiklerimize dönersek artık belli ki biz zâlimlerdeniz’ (Mü’minûn-107) diyerek duâ ederler ve inlerler. Bin yıldan sonra Hak teâlâ cânibinden onlara şöyle bir hitâp gelir: “Sinin, orada alçaldıkça alçalın, benimle konuşmayın!” (Mü’minûn-108 ) Rivâyet odur ki cehennem ehli uzun müddet ateşin acısını unuturlar ve onun lezzetiyle tesellî bulup nice zaman kendilerinden geçerler.
Beydâvî tefsirinde ise “Sinin orada, ateşin içinde hor olarak kalın! Çünkü orası isteme yeri değildir. Bu hitâp “Hase’tü’l-kelbe”den gelir ki, köpeği kovmaktır. “Onlar, ‘Bizi çıkar da iyi amel edelim’ derler. ‘Size yeteri kadar ömür vermedik mi’ denir.”(Beydâvî tef. C3. S.355) Yine “Onlar onun içinde ebedî kalacaklardır, Onlardan azap hafifletilmez ve onlara bakılmaz.” (Al-i İmrân-88 )
“Onlar iliklere işleyen bir ateş ve bir kaynar su içindedirler. Ne serin ne de yararlı olan zifîrî bir gölge.” (Vâkıa-42, 43, 44)
Burada hassas olan nokta, Rabbimizin köpek azarlar gibi olan hitâbından anlaşılan odur ki, onlara merhamet etmiyor. Çünkü onların azaplarının aslâ azalmayacağı âyetlerde açıkça belirtilmiştir. Hazret-i Mevlâna burada bir kıyas yapıyor ve Rabb’imiz “Ey cennet ehli kullarım! Benden ne isterseniz isteyin” diye hitâp ettiğinde cennet ehlinin ne hâllere, hangi yüksek zevklere ulaşacağını fehmedin” diyor. (Mes. C. S 151)
Mü’minler ölmez
Enbiyâ aleyhisselâm ve evliyâ-yı kirâm hazerâtı kabr-i şerîflerinde canlıdırlar. Ölü değildirler Belki savaşırken ölenler bile diridirler. Nitekim “Allah yolunda öldürülenleri ölü sayma. Onlar diridir ve Rabb’leri katında rızıklandırılır.” (Al-i İmrân-169)
Bir hadîs-i şerîfte “Mü’minler ölmezler, dünyâ mekânından ahrete naklederler” buyurulur. Fakat bunun için ölmeden evvel ölenler, gavsiyyet ve kutbiyyet mertebesini bulanlar, vefâtlarından sonra da dünyâdaki gibi feyz ve imdâda kaadir olurlar. Kim ki bunların rûh-i şerîfinden hâlis niyet ve tam teveccüh ile yardım dilerse meded bulurlar, murâd ve maksûdlarına nâil olurlar (izâ tehayyertüm… diye başlayan hadîs de buna delildir. Yâni dünyâ işlerinizde zorlandığınızda kabir ehlinden yardım isteyiniz buyurur Efendimiz) Bu istek sunulan kabirler, ehl-i kemâlin kabirleridir.” (Mes C. S. 426)
(Hazret-i Mevlânâ kabir ziyâretlerine bu kadar önem verir. Gavs, kutb, şehitler ve kemâl ehlinin kabirlerinde canlı olduklarını ve müminlerin imdâdına yetiştiklerini âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler delâletiyle beyân eder. Kabirleri tahrîb edip onlardan yardım isteyenleri tekfîr eden ve kabirlere ilticâ edenleri cebren uzaklaştıran Vehhâbî tâifesine Rabb’im izan versin ve hidâyet buyursun…)
Hidâyet ve dalâlet
“İlim bir hazîne, suâl ise onun anahtarıdır” hadîs-i şerîfine binâen, soru da ilmin yarısıdır buyurulmuştur. Bir câhilin bir müşkil meseleden suâl etmesi mümkün değildir. Çünkü suâl de cevap da birbirinin içindedir.
Gül ve diken aynı sudan ve aynı topraktan yetişir. Öyleyse suâl de cevap da ilimden olur. Bu yüzden kişinin ilmî seviyesi, sorduğu sualden anlaşılır. Bunun gibi hidâyet de dalâlet de ilimden hâsıl olur.
Devâmla Hazret-i Pîr buyuruyor ki: “Yine aynı şekilde düşkünlük ve kuvvet güzel gıdâlardan olur. Yâni iki zıddın aynı şeyden meydana gelmesine çok şâhit oluruz. Düşmanlık da muhabbet de âşinâlıktan olur. İnsan tanımadığına ne düşmanlık eder ne de sevgi besler.
Bâzı kimselerin mîdelerinde zafiyet vardır. En güzel gıdâlar bile bunlara dokunabilir. Görülüyor ki kuvvet de zafiyet de aynı gıdâdan olur. (Mes. C. S. 328 )
(Ankarâvî Şerhi, 13 Cumâde’l-ûlâ cemâziyelevvel, 1289 (1872 )Matbaa-yı Âmire 6+1 cilt.)
Cevâbın da suâlin de, hidâyetin de dalâletin de kaynağı ilimdir. O hâlde ilim sâhibi olarak gurûruna yenilen ve huzurdan tardedilmiş şeytân gibi olmamak için ne yapmalı, nasıl davranmalıyız?
Allâme diye adlandırılan birçok ilim ehli, kendi akıl ve ilimlerine güvenip Ehl-i sünnet karînesinden ayrılmışlar ve dalâlete düşmüşlerdir. Bunun sebebi ilim gurûrudur. Bütün bid’at fırkaları hep aynı yoldan sapıtmışlardır. Tek çâre “Verese-i Nebî” (Efendimizin vârisleri) olan mezheb imâmlarına ve Ehl-i Sünnet olan İslâm âlimlerine kayıtsız şartsız tâbî olmaktır.
Tekrar buluşmak ümidiyle…
Üst üste gelen darbeler
10 Temmuz 2021 02:00
Osmanlı çok savaştığı bu Haçlı sürüsünün taktiklerini bildiği için tedbirlerini de almıştı. İddiâ ediyoruz ki, Osmanlıyı Haçlı sürüleri aslâ yıkamazdı. Bu yüzden iç hâinlerle “kutsal ittifak” kurdular. Düşman beklenilmeyen yerden, yâni içten vurunca direnmek mümkün olmadı.
Esas îtibârıyla Batıcı Osmanlı aydınları son derece basit bir metotla reformlara giriştiler. Toplumların bir tekâmül veya değişim süreci vardır. Bu aydınlar bu sosyal vâkıayı hiçe saydılar.
Batı, dosyası kabarık bir sanık değil, mahkûmdur
İslâmiyet’in zuhûru müşrikleri son derece rahatsız etti. Onları evvelâ Mekke içerisinde etkisiz hâle getirmeye çalıştılar. Sahâbe-i güzînin bir kısmı Habeşistan’a göç etti. Bir süre sonra da topluca Medine’ye hicret ettiler. Müşrikler onları orada da rahat bırakmayınca Bedir ile başlayan savaşlar birbirini tâkip etti. Sonra yükselen İslâmiyet güneşi kıtaları aydınlatmaya başladı. Her yeni dikilen tevhîd sancağı berâberinde düşman tabakalarının oluşmasına sebep oldu. Kudüs’e yönelik ilk Haçlı Seferleri (1096) nasıl Papa’nın teşviki ile başlamışsa, Selçukluya ve Osmanlıya uygulanan bütün savaşlar da hep aynı zihniyetle olmuştur.
Osmanlı çok savaştığı bu Haçlı sürüsünün taktiklerini bildiği için tedbirlerini de almıştı. İddiâ ediyoruz ki, Osmanlıyı Haçlı sürüleri aslâ yıkamazdı. Bu yüzden iç hâinlerle “kutsal ittifak” kurdular. Düşman beklenilmeyen yerden, yâni içten vurunca direnmek mümkün olmadı.
Aslında olaylar birbirine bağlı olarak gelişir. II. Jön Türk Kongresi’nde halka basın yoluyla aktarılan tavsiyeler şunlardır:
Hükûmetin ef’al ve harekâtına karşı silahlı mukâvemet.
Hâzır hükûmete vergi vermemek.
Ordu içinde propagandaları yaygınlaştırmak.
Gerektiğinde topyekûn isyâna kalkışmak. (Suat Zeyrek, II. Meşrûtiyet Îlânı Üzerine Bâzı Düşünceler: Darbe mi Devrim mi. Ortam 32, s.5, Güz 32 )
YIKIM PLÂNLARI
Osmanlının yıkılış sürecini ilk başlatan Tanzîmat maşası devlet adamları, hep bu vebâli yüklenmişlerdir. Tabîî ki bunların başında İTC (İttihâd ve Terakkî Cemiyeti) önderlerinden Midhat Paşa’yı saymak gerekir. Osmanlı bayrağına haç koydurma meselesi bir iftirâ mıdır? Mesele gayet açıktır: Avusturya Dışişleri Bakanı Andrassy, Bosna-Hersek meselesiyle ilgili yayınladığı beyannâmede hilâl ile haçın hiçbir zaman, hiçbir maksatla yan yana gelemeyeceğini savununca, Midhat Paşa, Hristiyanlardan oluşturduğu askerî taburun filâmasına yan yana haç ve hilâl koydurarak bunu İstanbul sokaklarında dolaştırdı. Amacı haç ve hilâli yan yana göstererek buna ileride zemin hazırlamaktı.
Büyük ümitlerle kurulan teknik, fen ve tıp mektepleri, devlet düşmanı yetiştiren kurumlar gibi çalışmaya başladı. Özellikle Tıp Mektebi, İTC’nin teşkilât merkezi gibiydi. Kendilerinden çok şey beklenen bu mekteplerin çoğunu kuran Sultan Abdülhamîd’e bu tehlike hatırlatılınca “Bu ülkenin kalkınması için onlara ihtiyaç var” diyerek kendi sonunun hazırlanmasına bile râzı olmuştu.
Rızâ Nûr da “Hatırât”ında “Abdülhamîd düşmanlığı gözlerimizi o kadar kör etmişti ki, Mekteb-i Tıbbiye’de İngiliz bayrağı çekecek kadar alçalmıştık” der.
Osmanlıda fikir hareketleri aydınlardan gelirken, devlette darbe işini paşalar üstlenmişti. Aydınlar; matbuat, edebiyat ve tiyatro ile darbelerin altyapısını oluşturuyordu. 1789 Fransız Devrimi, Osmanlı aydınlarının gözlerini boyamıştı. Saltanâtı hemen yıkmaya teşebbüs etmediler. Başta, istedikleri meşrûtî bir saltanattı. Osmanlı yıkılmamalı, sultan da yerinde kalmalı ama devlet erki kısmen de halk tarafından kullanılmalıydı. Aydınlar gerçek vatansever olsalardı I. Meşrûtiyet’te azınlıkların yaptıklarını görür ve ders alırlardı. Ama akıl hocaları Avrupa ve azınlıklar olunca devlet nasıl ayakta kalırdı?
PAŞALAR DEVREDE
Tanzimat’la başlayan “Gizli Paşalar Cuntası” artık diş göstermeye başlamıştı. Başta Midhat Paşa, Koca (?!) Reşîd Paşa, Dâmat Mehmed Ali Paşa ve Şeyhülislâm Ârif Efendi bunlardandır.
Şeyhülislamların devlet işlerinde ayrı bir yeri olmasına rağmen onlar dinî makâmın en yüksek kişileridir. Din ve hukuk işleri onlardan sorulurdu. Genelde Rumeli Kâdîaskerliğinden geldikleri için devlet işlerinde de oldukça bilgili ve tecrübeli idiler. Pâdişâhlara çok zaman danışmanlık da yapmışlardır ama özellikle Yeniçeri ayaklanmalarında müdâhil olan veya hazîne tasarrufunda işlerine fesat karıştıran şeyhülislamlar bunu hayatları ile ödemişlerdir. Sultan IV. Murâd dönemi şeyhülislâmlarından Ahîzâde Mehmed Hüseyin Efendi, devrin siyâsî olaylarının hep içindedir. İdâm edilmiştir. I. Ahmed döneminde Şeyhülislâm Hocazâde Mes’ûd Efendi, Vak’a-i vakvakıyye’den sonra Yeniçeri baskısıyla şeyhülislâm olmuş, sonra da idâm edilmiştir.
II. Süleyman ve II. Mustafa döneminde iki defa şeyhülislâmlık yapan Mehmed Feyzullâh Efendi, özellikle otoriteye uymamak ve Rus Elçisi Tolstoy’un bildirdiğine göre akrabayı gözetmek ve hazineyi nefsi işleri için kullanmaktan idâm edilmiştir. (Osman Okumuş, Aksaray Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilgiler Dergisi, c 5, no 1 s. 7-10)
Eğer 19. asırda da siyasete batan ve haksız hâl fetvâları veren şeyhülislâmlar eskisi gibi cezâlandırılabilseydi, şüphesiz bu fesâda teşebbüs edemezlerdi. Âlî Paşa, Fuâd Paşa, Fethi Paşa, Mütercim Rüşdî Paşa’nın kulislerdeki rollerini Cevdet Paşa “Tezâkir-i Cevdet”te ve “Ma’rûzât”ta genişçe anlatır. (Ahmed Hamdi Tanpınar, 19. Asır Türk Edebiyâtı Târîhi, Çağlayan Kitabevi, s.157, 1967, İstanbul)
Aslen muhafazakâr kitleyi hep “yeni”lere karşı çıkmakla suçladılar ama hiç düşünmediler ki her “yeni” ismin altından yeni bir fitne zuhûr etmiştir. Yeni Osmanlılar, Yeni Lisan, Yeni Hayat, Yeni Turan vb. hep kafalarda soru işareti bırakan “yeni”lerdir.
Osmanlı’da Şûrâ-yı Devlet’in (bugünkü Danıştay) açılış târîhi1868 yılıdır ve Sultan Abdülazîz’in Avrupa seyahati dönüşü yılıdır. Bu arada Londra’da çıkmakta olan “Hürriyet Gazetesi”, olayı, Yeni Osmanlılar’ın “yeni zaferi” diye tanıtır. Bu, Aslında Meşrûtiyet’e atılmış ilk adımdır. Zîrâ N. Kemâl babasına yazdığı bir mektupta: “Bizim millet meclisi meydana çıkar gibi oldu. Biz kazandık; millet kazandı.” (Age, 19. Asır s. 190 )
Bu arada Mustafa Fazıl Paşa’yı da unutmamak lâzım. Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın torunu olan Mısırlı Prens Mustafa Fâzıl Paşa, devlet aleyhindeki çalışmalarından dolayı Mısır’daki haklarından mahrûm edildi. 1867’de Abdülazîz’e yazdığı ağır mektup, 7 Mart 1867’de Fransa’da “La Liberte” gazetesinde neşredildi. 18 sayfalık bu metin İstanbul’da tercüme edilip kitapçık hâlinde halka el altından dağıtıldı. “Jön Türk” ifâdesi ilk defa bu mektupta kullanıldı. Mustafa Fâzıl Paşa bu grubun başkanı olduğunu kendisi ifâde etmiştir. Jön Türkler’in mâlî yükünün büyük bir kısmını üstlenen Paşa, Ali Suâvî, Ziyâ Paşa, Kâni Paşazâde Rif’at, Âgâh Efendi, Sağır Ahmed Beyzâde Mehmed ve Nûri Beyleri himâyesine alıp Jön Türk Cem’iyeti’ne dâhil etti. Sağlanan fonla ilk önce Muhbir, sonra Hürriyet, Ulûm ve Fecr gibi muhâlif gazeteler yayımlandı. Muhbir’i Ali Suâvi çıkarttı. Gazetenin ilk sayısında Yeni Osmanlıların mührü bulunmakla birlikte “Cem’iyyet-i İslâmiyye” tarafından çıkarıldığını belirten şeytâni bir aldatmaca vardır. Yâni işin içinde İslâm varsa sıkıntı yoktur düşüncesi hâkim. Tabîî ki tam bir münâfıklık.
Esas îtibârıyla Batıcı Osmanlı aydınları son derece basit bir metotla reformlara giriştiler. Toplumların bir tekâmül veya değişim süreci vardır. Bu aydınlar bu sosyal vâkıayı hiçe saydılar. Evvelâ basın, tiyatro ve edebiyatla başladıkları serüvenin sonunun İttihâd ve Terakkî gibi bir tedhiş cuntasına dönüşeceğini belki de beklemediler. Ama her devrim, ihtilâl veya en hafifiyle inkılâplar, kanlı ufuklar çizmeden şafak vadedemezler. Çünkü süreç başladığı zaman artık ona hükmetmek mümkün değildir.
Orta Doğu’da “Bastonu toprağa batırsan petrol fışkırır” sözüne nazîre yapar gibi MPS (Mısır-Paris-Selânik) üçgeninden zuhûr eden hareketler, sırasıyla Yeni Osmanlılar sonra Jön Türkler ve İttihâd ve Terakkî Cem’iyeti matruşka gibi birbirlerinin içinden çıkmıştır. Bunların da sebeb-i zuhûru (ortaya çıkma sebebi) tabîî ki Tanzimât hareketidir.
ÖRNEK: FRANSIZ İHTİLÂLİ
Osmanlı yönetimi bu aydın kitle tarafından sürekli sanat, edebiyat ve tiyatro düşmanı olarak suçlandı. 1789 Fransız İhtilâli’ni örnek alan Osmanlı aydınları kopya metodunu bile uygulayamadılar. Fransız Devrimi’nin aslı mutlak monarşinin devrilip yerine cumhûriyetin kurulması ve Roma Katolik Kilisesi’nin ciddî reformlara girmeye zorlanmasıdır. Osmanlıda meşrûtî krallık talepleriyle hilâfet makâmının yetkileri de zayıflatılmış oluyordu.
Fransa’da devrimin altyapısını hazırlayanlar yüzyıllardır bu işin teorisyenleri olan filozof ve yazarlardır. Avrupa Orta Çağ’ında hürriyet ve demokrasi hatta lâiklik hayâtî bir meseledir. Kilise hem hâkim, hem savcı hem de cellat pozisyonundadır. Siyâsî erk külliyen kilisedir. Küçük bir küme veya tek bir siyasal parti yönetimi olan “otokrasi” kilisenin ta kendisidir. “Yargıçlar yönetimi” olan “jüristokrasi” kilisenin en mühim vasfıdır. “teokrasi” zaten tam kilisedir. Papa adına hüküm verme, kralların bile karşı koyamadıkları bir sistem. “Bürokrasi” devlet yönetiminin aşırı baskılı şeklinde kiliseye tâbi olmaması zaten mümkün değildi. “Aristokrasi” de siyâsî güç soyluların elinde, soyluların kulisleri de kilisenin dar dehlizlerindeydi. “Kardinaller” değişik ülkelerde Papa adına hüküm veren en üst makam sâhipleriydi. Hatta papaz yardımcıları olan “Diakoz”lar bile kilisenin sopaları idi. Bütün bu kilise dehşeti ve hele aforoz ve engizisyon düşünülürse, Avrupa’da kiliseye ve insan haklarına yönelik olarak yapılan her hareketi normal karşılamak gerekir.
Lâtince baskıcı sorgulama anlamına gelen “inquisition” kelimesinden gelen “engizisyon” bütün Orta Çağ Avrupa’sının belki de bütün insanlık târihinin en merhametsiz yargı sistemidir. 13. asırda târih sahnesine çıkan ve Hristiyanlıktan dönenleri veya kilisenin kurallarına aykırı hareket edenleri yargılamak için kurulmuş, Katolik inancına dayalı mahkemelerin genel adıdır. Antik Çağ’da Romalılar tarafından katledilen Hristiyanların sayısından kat kat fazlası, engizisyon tarafından verilen ölümlerde görülür. Dünyanın görmediği ve bir daha da göremeyeceği işkenceler, kilise kaynaklı engizisyonun mârifetidir.
Batı her zaman dosyası kabarık bir sanık değil, mahkûmdur. İslam dünyâsı, Kur’ân-ı kerîm’in teminât altına aldığı insan haklarının Risâletpenâh Efendimiz’in Vedâ Hutbesindeki beyânıyla perçinlenirken, bu mübârek dinde insanlar, insan olmanın belgelerini ellerine aldılar.
Batı hayranı Osmanlı aydınları, şerefli bir târihin mîrasçıları olarak, kendilerini her zaman düşman bilen Batı’nın nesine imrenebilirlerdi ki? Osmanlıyı yıkmak için suhuletle başlayan faaliyetlerini dağlara çıkarak çete savaşlarına dönüştüren ve bilhassa tedhişin öncülüğünü yapan İttihâdçıların “Hakkımızda devlet etmiş fermânı-Ferman pâdişâhın dağlar bizimdir” diyen ve aşîret kavgalarıyla devlete isyân ederek dağa çıkan Dadaloğlu’ndan ne farkları kaldı?
İttihâd ve Terakkîciler dört ya da beş kişilik hücreler hâlinde tipik bir İtalyan Mazzini-Karbonari teşkilâtı şeklinde oluşuyorlardı. Selânik artık bir nifak yuvası hâline gelmişti (İlk Mason locası ve Sabetaycı okulları burada kurulmuştu.) (Agm, II. Meşrûtiyet. S.6 )
İttihâdcılar için Selânik -hâşâ- Ka’be-i hürriyet, İstanbul kahpe Bizanstı! İstanbul Pâyitaht olduğu için 1870’lerden sonra en ağır hakâret sıfatlarıyla nitelendirilmiştir. Belde-i Tayyibe diyenlere inat, kahpe Bizans…
Şunu acı bir itirafla belirtelim ki Osmanlı fen ilimlerinde bir hayli geri kaldığı için çöküşü hızlandı. 10-15. yy’ların ilim kaynağı olan Türk devletleri artık yoktu. Fâtih’in açtığı Sahn-ı Semân (Üniversite) devâm ettirilemedi. İlim olmadan din de gerilerdi. İslâm bütünüyle ilimdir. Zâten dikkat edilirse Abdülazîz’le başlayan bu ilim hamlesi, dirilişin ilk temeliydi. Sultan Abdülhamîd’le devam ettirilen ilmî hamleler Batı’yı çok rahatsız etti. Eğer bunları kapatamazsak içten fetheder kendi adamlarımızı yetiştiririz, dediler.
Bizde ilk olumlu eğitim hamlesi 1848 Çapa Fen Lisesiyle başladı. İlk kurulan liselerden Notre Dame de Sion 1856’da İstanbul’a gönderilen 11 râhibe tarafından kuruldu. Robert Koleji 1863’te önce sâdece erkeklere, sonra 1871’de Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nin birleşmesiyle meydana geldi. 1864’te Saint Joseph Lisesi kuruldu. 1866’da Galatasaray Lisesi (Lycée Emperiale Ottoman de Galata-Serai) kuruldu. 1870 Saint Michel Lisesi papazlar tarafından kuruldu. 1873’te Saint Benoit Lisesi kuruldu.
Şimdi Batı hem senin kalkınmanı sağlayacak, hem de kendisine rakip yapacak okulları boşuna kurar mı? Şimdi şu okul adlarına bir bakalım: Saint Josph adı Matta ve Luka İncillerinde yer alan aziz. Bir papanın da adı olan Benedictus (Benoît) Tanrı tarafından kutsanmış azizdir. Saint Michel, kılıcı olan tek azîzdir.
Şimdi Vehbî’nin kerrâkesini gördünüz mü? Meselâ bizde Bir Ebûbekir veya bir Amr ibnü’l Âs Lisesi açılabilir miydi? Şimdi kara kara düşünelim. Görüşebilmek ümîdiyle…
.
Devlet unutsa da millet unutmaz
24 Temmuz 2021 02:00
“Oturun oturduğunuz yerde, bize bağımlı olun, biz de sizi sömürelim” diyen Batı zihniyetine ilk ciddi tepki Abdülaziz Han’dan geldiği için ona tahammül edemediler. “Hasta Adam” dirilmeye başlamıştı. Hele Abdülhamid Han da “korkunç” hamleleri başlatınca, Batı öldürücü darbeyi vurdu!
Batı, Türk Osmanlı gibi düşünmüyordu. Osmanlı Makyavelist olamazdı. Bu siyasette her şey mübahtı. Niccolo Machievelli’ye göre insanlar verdikleri sözü tutmayan beş para etmez mahluklardı.
Osmanlı Batı ile başa çıkabilirdi ama ah o ihanet şebekeleri olmasaydı…
Her canlı organın, organizmanın ve vücudun bir ömrü vardır. Bu ömrün ne kadar olacağına insanlar karar veremezler. Bugün insan ömrünün 70-80 sene olduğu istatistiki verilerin sonucudur. Asırlarca evvel bin yılı aşkın yaşayan peygamberlerin varlığı bize haber veriliyor. Zamanımızın istatistiklerine uymasa da 18-20. asrın insanı olan Zaro Ağa, 157 yıl yaşamıştır. (DT: 16 Şubat 1864 Mutki; ÖT: 29 Haziran 1934 Hamidiye Etfal Hastanesi.) Zaro Ağa öldüğü zaman yapılan otopside kendisinde kırka yakın önemli hastalığı olduğu tespit edildi. O bir hasta adamdı ama hastalıktan ölmedi. Hasta diye onu öldürmeye de kalkmadılar. Eceli geldi, vadesi doldu ve öldü. Bugün hayatlarından ümit kesilen hastalar “palyatif bakım ünitesi”ne alınıyor ama yaşamaları için bütün tıbbi imkânlar kullanılıyor.
İşte devletler de insanlar gibi belli bir ömre sahiptir; bu ömrün ne kadar süreceğine insanlar karar veremezler. Osmanlı Devleti’ne son zamanlarda Batı “Hasta Adam” dedi. Öldü ölüyor dediler. İşin acı yanı iç düşmanlar sanki böyle bir teşhisi bekliyormuş gibi ona bir ümit ipi, bir müjde gibi sarıldılar ve onlar dıştan, bizim hainler içten, hasta adamı öldürdük.
Devletlerin ömürlerinin uzun veya kısa olması tabii ki sosyal sebeplere bağlıdır. Türklerin kurduğu bazı büyük devletlerin ne kadar yaşadıklarını bir hatırlayalım:
Hun Devleti: 376-469 (93 yıl), Avar Devleti: 560-805 (245 yıl); Göktürk Devleti: 552-745 (193 yıl); Uygur Devleti: 745-849 (95 yıl); Karahanlılar: 840-1212 (372 yıl); Gazneliler: 963-1182 (224 yıl); Büyük Selçuklu Devleti: 1040-1157 (117 yıl); Harzemşahlılar: 1093-1231 (134 yıl) ; Anadolu Selçuklu Devleti: 1092-1307 (215 yıl) Osmanlı Devleti: 1299-1923 (624 yıl).
Görüldüğü üzere Karahanlı Devleti’yle Müslüman olan Türkler, Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar geçen yaklaşık 1686 sene, dünyaya ilayı kelimetullah şuuruyla ve adaletle hükmetmişlerdir. Onlardan zulüm ve haksızlık sudur etmemiştir. Onların ataları olan eski Türk Devletleri de zulmetmediler. Rabb’im kendi dinini yüceltecek olan bu kavmi İslam’la şereflendirmek lütfunda bulundu. Osmanlı Devleti 18.yy başlarına kadar asrının en ileri devleti idi. İleri tarım seviyesi (ikta sistemi), mükemmel devlet yönetimiyle diğer devletlerden kat kat üstündü. İnsan haklarının korunması, gayrimüslim tebaanın huzuru ve küçük el tezgâhlarıyla modern devlet örneğiydi. Asrın başlarında kol gücünün yerini makineleşmeye bırakmasıyla Osmanlı Devleti bu değişime hemen intibak edemedi. Yine de özellikle insan hakları bazında Batı’yla kıyaslanamayacak kadar ileriydi.
BATI’NIN DERDİ
Batı’nın derdi önce demokrasi idi. Bu sistem kanla ve dehşetle de kurulsa fark etmezdi. Demokrasi devrimi ekonomik bir ivme de yakaladı. Makine devrimi makinenin değil, kol gücünün zaferi idi. Çünkü her ne kadar işgücü kapasitesi azalsa da kol gücü işçileri hiçe sayılan hayatları ve ağır şartlı çalışmalarıyla çok can kaybına uğruyorlardı. Burjuvazi, yeni gelişen işçi sınıfına munis gibi görünürken, sermaye sayesinde emeğe de hükmetmeyi başardı. Feodal sistemin köleleri için yine bir şey değişmemişti. Şimdi de global sermayenin kölesi olmuşlardı. Bu emek ile sermaye dengesizliği, sonunda komünizm sistemine kadar dayandı. Belki sistem tam Batı’yı etkilemedi ama Batı’dan kaynaklanan Marksizm, evvela Çarlık Rusya’yı etkisi altına alsa bile, zaruri sendikalaşma sermaye sınıfı için en az komünizm kadar sıkıntılıydı.
Osmanlıda şartlar böyle değildi. Tarıma dayanan ekonomisinde zaten teşkilatlı bir işçi sınıfı yoktu. Batı, Türk Osmanlı gibi düşünmüyordu. Osmanlı Makyavelist olamazdı. Bu siyasette her şey mübahtı. Niccolo Machievelli’ye göre insanlar verdikleri sözü tutmayan beş para etmez mahluklardı. O hâlde amaç için insandan vazgeçilecekti. Hâlbuki İslam’da insan Rabb’imizin yarattığı en mükemmel varlıktı. Hukûk-ı ibâd (kulların hakkı) İslamiyet’in temellerindendi. Bu gayrimüslimler için de aynıydı.
Batı denen medeniyetsiz karışım, Makyavelist-kapitalist-sosyalist, burjuvazi ve en mühimmi de antihümanist sistemin Greko-Latin devşirmesi bir anlamsız topluluktur. Çünkü bu temel unsurlarla hümanist (insancıl) olunamazdı. Dünyayı devre mülk gibi paylaşmak için iki cihan harbi yapıldı. Milyonlarca insan öldü. Olsun, sonunda dengeler kurulmuş ve iki büyük blok oluşmuştu. Kapitalist sistem büyücü, komünist sistem halkını kendisine âşık eden cellat gibi hüküm sürmeye başladı. Para, reklam ve sınırsız tüketimin önünde durulamayacağı için kapitalizm, mutlaka komünizmi bitirecekti. Rusya bunun en açık örneğidir.
Fitnelerin öncüsü: Gazete
Osmanlıda 1831‘deki ilk resmî gazete Takvim-i Vekâyi’den sonra serbest basına geçildi. Öyle ki Osmanlıda ilk gazeteleri yabancılar çıkardılar. Mesela Bulletin de Nouvelle,1795’te Pera’da (Beyoğlu) Fransız elçi Verninac Saint-Maur tarafından çıkarıldı. 1800’de Mısır’da Arapça al-Tanbîh, General Jacques François Menois tarafından kuruldu. Dikkat edilirse bizde gazetecilik yabancılar tarafından başlatıldı: Tabii ki amaç haber değil, fitneydi.
Paylaşılmak istenen vatan
Bizde temelli islahat hareketi Sultan Abdülaziz ile başlatıldı. “Oturun oturduğunuz yerde, bize bağımlı olun, biz de sizi sömürelim” diyen Batı zihniyetine ilk ciddi tepki Abdülaziz Han’dan geldiği için ona tahammül edemediler. “Hasta Adam” dirilmeye başlamıştı. Hele Abdülhamid Han da “korkunç” hamleleri başlatınca, Batı öldürücü darbeyi vurdu!
Aslında Osmanlı Batı ile başa çıkabilirdi, ama ah o ihanet şebekeleri olmasaydı… Osmanlının münbit toprakları vardı; kıtalar arası denizlere hâkimdi, stratejik boğazları vardı. Bir de son zamanlarda buna neft (petrol) eklenince sırtlanların ihtirasları gemi azıya aldı. Bu nimetler medeni(?!) Batı’nın olmalıydı. Bu devlet mutlaka yıkılmalıydı. Dış düşmanlar surları dışarıdan döverek bu metin kalayı yıkamıyorlardı. Kapıyı içten birileri açmalıydı. Onu da buldular. Yeni Osmanlılar Cemiyeti basınla, Jön Türkler Avrupa destekli provokasyonlarla ve nihayet giderek profesyonelleşmiş uluslararası mason teşkilatlarının desteğiyle komitacı bir zihniyet olan, tedhiççi İttihâd ve Terakkî ile Sultan Abdülhamid’i devirerek Osmanlının ipini çektiler.
Görünüşte legal (kanuni) bir parti olan İTC (İttihâd ve Terakkî Cemiyeti) sonrasında siyasi cinayetlerin kol gezdiği, kin ve şiddetin kokusunun sindiği Selânik merkezli bir ihtilal fırkasıydı. İTC’nin idaresi bu mübarek topraklara bir kara bulut gibi çöktü. Bu aralarda monte edilen dinî-siyasi platform, Mısır ekolü devreye sokularak gözle görülür bir ivme kazandırıldı. Bu hareket de uluslararası Mason teşkilâtları tarafından destekleniyordu.
İTC’liler mücadeleci şahsiyetleri ile taraftar kitleleri oluşturdular. M. Abduh ve C. Efgani’nin başını çektiği “yalnız Kur’ân’a dayalı ve ilhamını sadece ondan alan reformist İslam anlayışı, rejim muhalifi daha doğrusu Abdülhamid düşmanı olan aydınların dikkatini çekiyordu. Bu teşkilatlar sadece Osmanlıyı yıkmadılar, dünya Müslümanlarının da hayatlarını kararttılar.
Uluslararası mason teşkilatlarının güdümündeki İTC, nihâyet II. Meşrutiyet’i kurdu. Bu hareketin içinde şairler, yazarlar ve maalesef din adamları da vardı. Artık bayramdı! Huzur ve sükûn gelmişti. Esas bayramı da Batı yapıyordu. Osmanlıyı yıkmak için hiçbir engel kalmamıştı. Ama öyle olmadı. Meşrutiyet kurulup İTC ipleri ele alınca hiç de beklenen olmamıştı. Gazeteciler, siyasiler, paşalar artık sokaklarda öldürülüyor ve kimse sesini çıkaramıyordu. İşlerin hangi noktaya geldiğini herkes gördü. Sultan Abdülhamid’in titizlikle yürüttüğü Batı ülkeleriyle olan denge politikası bitti. Yüce Hakan olacakları önceden gördüğü ve bir umumi harbe girileceğini sezdiği için Çanakkale’de öyle bir tahkimat yapmıştı ki, sonradan gecikmiş bir utanç içine kendisini ziyarete gelen heyete “Eğer Çanakkale’ye kurdurduğum tahkimatı bozmadıysanız, düşmanın Çanakkale’yi geçmesi mümkün değildir” dedi.
Önce muhalif sonra mağdur bir vatan şairi
II. Meşrutiyet’in en ateşli taraftarlarından birisi de Mehmed Âkif’ti. Abdülhamid’e muhalifliği herkes gibi şuursuz değildi. Âkif, o zamanki İTC ile pek içli dışlı değildi. Turan meselesi de onu alakadar etmiyordu, ama reformist Abduh’un tesirinde ileri derecede bir Abdülhamid düşmanı olmuştu. Onun için önce Sultan Abdülhamid gitmeliydi. Rejim sonra kendiliğinden oluşurdu.
“(Âkif)1908 hürriyetinin ihtirasları nasıl başıboş bıraktığını ve cemiyeti nasıl korkunç bir anarşiye sürüklediğini Hürriyet şiirleriyle tasvir ediyor. Galeyanı hürriyet sananlar sarhoş veya deli gibi ne yaptıklarını bilmiyorlar. Akıl ve mantık tanımayan kalabalık anarşik bir hâlde sokaklara dökülüyor. Şuursuzluk, cemiyetin en hayati sahalarına, hükûmet dairelerine, mekteplere kadar yayılıyor. Matbaat sosyal birliği parçalamaktan çekinmiyor. Dine hücum etmek vicdan hürriyeti sayılıyor.” (Mehmet Kaplan, Şiir Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 174-177)
Hürriyeti en çok destekleyen Âkif baştan yazdığı hürriyet şiirlerinde, “Geçti mâzî denen o devr-i melâl/// Haydi feth et senindir istikbâl”, “Derken alkış geliyor sonra nevbet nevbet/// Ya vatan şarkısı yâhut ona benzer bir şey”, “Bir mezarlık gibi dalgın yatıyorken dün /// Bu sokaklarda bugün dalgalanan rûhu görün” diyordu.
Ama Âkif bu rüyadan çabuk uyandı. Sonrası ümitsizlik ve kararsız bir pişmanlıktı…
“Süleymaniye Kürsüsü”nden aldığımız bu şiir Âkif’in çok istediği hürriyetten (II. Meşrutiyet’ten) sonraki tabloyu anlatır. Şair âdeta ne umduk ne bulduk dercesine pişmanlık ve şaşkınlık içerisindedir. Ama iş işten geçmiş gafil din adamlarının, mason İTC’lilerin hürriyet âşıklarının istediği olmuş Abdülhamid devrilmiş, II. Meşrutiyet de ilan edilmişti. Tablo meydandadır. İçlerinde mutlaka pişman olanlar da olmuştur. Sonradan huzura bir heyetle gelen Talat Paşa, iktidarın ne kadar ağır bir yük olduğunu da Yüce Hakan’a söyleyecektir. Ama rejime bu kadar kızmasına rağmen, sonrasında da Âkif’in Abdülhamid’e karşı kini hiç dinmemiştir. Hürriyetten istediğini bulamayan Âkif’in sukût-ı hayâl ile yazmış olduğu o itiraf şiirinden önemli bölümler şunlardır:
“Bir de İstanbul’a geldim ki bütün çarşı Pazar /// Nâradan çalkalanıyor, öyle ya hürriyet var
Galeyan geldi mi mantık savuşurmuş doğru ///Vardı aklından o gün kimi gördüysem zoru
Sanki zincirdekiler hepsi boşanıp zincirden/// Yıkıvermiş de tımarhâneyi çıkmış birden
Ötüyor her taşın üstünde bir dilli düdük///Dinliyor kaplamış etrâfını yüzlerce hödük
Ne devâirde hükûmet ne ahâlîde bir iş/// Ne sanâyi’, ne maârif ne alış var ne veriş
Çamlıbel sanki şehir zâbıt yok râbıta yok /// Aksa kan sel gibi bir durduracak vâsıta yok
Zevk-i hürriyeti onlar daha çok anlamalı /// Diye mekteplilerin mektebi tekmil kapalı
Türlü adlarla çıkan nâmütenâhî gazete///Ayrılık tohumu bol bol atıyor memlekete
İt yetiştirmek için toprağı gâyet münbit ///Bularak fuhuş ekiyor salma gezen bir sürü it.”
Ah Âkif! Sen ki İstiklâl Marşı’mızın yazarısın. Demir hafızdın. İnanmış bir Müslümandın. Bunlara eserlerin şahittir. Tevfik Fikret sana dindar olduğun için “Molla Sırat” dedi. (Sırât-ı Müstakîm dergisinden dolayı). Sen de ona İslam düşmanı olduğu için “Zangoç” dedin. Hiç kimseye yaranamadın. Uzun sürgün hayatın 1936’da hazin ve mağdur bir vaziyette son buldu. Senin iyi niyetinden olsa gerek, reformist, “sadece Kur’ân” diyen Abduh’a kandın. Şimdi senin açtığın yoldan giden “sâdece Kur’ân” diyen sözde din âlimleri türedi. Bunlar hadîs-i şerifleri bile kabul etmiyorlar. Dîn-ü devlet ve Hilafet’in hamisi Abdülhamid’e hasım oldun. İlhamını yalnız Kur’ân’dan aldın. Abduh’a inandığın kadar bir Ehl-i Sünnet İslâm âlimine tâbi’ olsaydın bu veballe vefat etmezdin. Ne diyelim, inşallah iyi amellerin seni korur. Tekrar görüşebilmek ümidiyle...
.
Düşman içten olunca…
7 Ağustos 2021 02:00
Genç Osmanlıların Monteqiueu-Rousseau’nun fikir köleleri ve Fransız Devrimi rüyâsı gören karanlık tipleri ile Fransız Hypolyte Castille’nin isim babası olduğu Jön Türkler, Avrupa’nın en etkili silâhı edebiyat ve güzel sanatlar yâveleriyle Osmanlıya saldırı üzerine saldırı hazırladılar.
Osmanlı Devleti 600 yılı aşkın şerefli târîhiyle eskimiş ve yıpranmış bir tabîî bünye olarak kabûl edilse bile, daha uzun süre hayâtiyetini devâm ettirebilecek potansiyele de sâhipti. Batı’dan çok çektiği hâlde onu yıkan dış düşmanları değil, maalesef iç düşmanları olmuştur.
Osmanlı, iç isyanlardan da çok çekmekle birlikte “Kol kırılır yen içinde kalır” fehvâsınca bunları defetmeyi becermiştir ama Tanzîmât’la başlayan dış güdümlü müdâhalelere dayanamamıştır. Batı’nın giderek ayaklarını sığdıramadığı Avrupa kıtasından taşmak istemesi, azîm bir fitne olarak zuhûr eden Orta Doğu meselesi ve ilâveten Yahûdîlerin Filistin’den toprak isteyip iskâna tevessül etmeleri, Osmanlının durumunu güçleştirmişti. Bir de bu coğrafyada yeni hayat kaynağı olarak telâkkî edilen neft (petrol) bulunması, Batı’nın iştahını iyice kabartmıştı. Zâten Osmanlı eski gücünden uzakta idi. 1699’dan îtibâren başlayan prestij kaybı, bu işin sâdece silâhla olmayacağını gösteriyordu. Avrupa devamlı gelişirken Osmanlı buna ayak uydurmakta gecikti.
SİNSİCE GELEN TEHLİKE
Savaş sonu antlaşmalar târihin ilk devirlerinden îtibâren olagelmiştir ama Osmanlıya dayatılan Tanzîmât Fermânı, azınlıkları (gayr-i müslim) hem dînî hem hukûkî haklarının artırılması teminâtı için bir dayatmadır. Hâlbuki Osmanlı Devleti’nde azınlıkların hakları titizlikle korunmuştur. Bu tip dayatmalar içeride bir iş birlikçi bulunmazsa biraz zor başarılır. 1839’da Gülhâne Hatt-ı Şerîfi olarak îrâd edilen metinle başlayan Tanzîmat Devri’ne isâbet eden işbirlikçi Koca veyâ İngiliz lakaplı Mustafa Reşîd Paşa’dır. Tabîî ki ona yardım eden hempâları (ayakdaşlar) da vardır. Özellikle Mehmed Emîn Alî Paşa ve Keçecizâde Fuâd Paşa’yı unutmamalıdır.
Osmanlı Devleti’nin ıslâhı için hazırlandığı söylenen bu fermana inanmak zordur. Batı niçin Osmanlıyı ıslâh edip mâzîdeki gibi başına belâ etsin!
SULTAN ABDÜLAZÎZ’İN GARİP HAL’İ
Osmanlı paşaları, sadr-ı a’zamları, hattâ pâdişahları (Genç Osman, Sultan III. Selîm ) öldürülmüştür. Bunlar başıbozuk tâifenin yaptığı plânsız olaylardır.
Pâdişâhların tahtından indirilmesi isteği zaman zaman olmuştur. Ama Sultan Abdülazîz’in hal’i (tahttan indirilmesi) ve bununla ilgili bir fetvâ vardır ki, ihânetin ve küstahlığın ve bir halîfeye yapılan en büyük zulmün yıllarca unutulmayacak vesîkasıdır. Abdülazîz Han, neden hedef seçildi? Niçin tahttan indirildi? Niçin şehîd edildi? Bir şeyhülislâm hangi mülâhazalarla bir halîfeye akıl almaz iftirâlarla bu hal’ fetvâsını vermiştir?
Aslında Abdülazîz, Batı’yla nasıl savaşılacağını bilen ilk pâdişahtır. Bu savaş, sâdece silâhla olmayacaktı. Eğer kalkınmanın temeli eğitime dayanıyorsa o yapımlıydı. Osmanlıdaki ilk köklü ıslâhâtlar onun zamanında yapıldı. İşte bâzıları:
İlk posta pulu basıldı 1863; Galatasaray Sultânîsi (lisesi) açıldı 1863; donanmaya ilk zırhlı savaş gemisi katıldı 1864; kimsesiz çocuklara sanâyi’ eğitimi veren “Islâhhâne mektebi” açıldı. 1864; Emniyet Sandığı kuruldu 1867; Mecelle basıldı; 1868; Yargıtay kuruldu 1868; Danıştay kuruldu 1868; Süveyş Kanalı açıldı 1869; Dârülfünûn (üniversite) açıldı 1870; Kız Öğretmen Okulu açıldı 1870; İtfâiye Teşkilâtı kuruldu 1871; (Basit ve ilk şekli Sultan III. Ahmed dönemine âittir.) Darüşşafaka Lisesi açıldı. 1873.
Abdülazîz Han Osmanlı devrinin en ileri görüşlü padişahlarından biriydi. Batı’yı çok ürküttü. Abdülhamîd Han olaylarının gölgesinde kaldığı için değeri tam anlaşılamadı.
Şâir, ressam, sporcu (güreşçi) ve son derece zekî olan bu hamleci Pâdişâh’ın hal’ fetvâsının önce aslını Lâtin harfleriyle verip sonra açıklayalım ki, ihânetin boyutlarını herkes anlasın:
“Minallâhi tevfîk”
Bu mes’ele bâbında Eimme-i Hanifiyye’den cevâb ne vechiledir ki emîri’l-mü’minîn olan zeyd muhtelü’ş-şuûr ve umûr-ı siyâsiyyeden bî-behre olup emvâl-i mîriyyeyi mülk ü milletin tâkat ve tehammül edemeyeceği mertebe mesârif-i nefsâniyyesine sarf ve umûr-ı dîniyyeve dünyeviyyeyi ihlâl ve teşvîş ve millet hakkında muzır olsa hal’i lâzım olur mu beyân buyrula
El-cevâb olur Allâhü teâlâ a’lem
Ketebehü’l-fakîr Hasan Hayrullah ‘ufiye anh”
(Yânî: tevfîk Allâh’tandır, Bu mes’ele hakkında Hanefî Mezheb İmâmlarının cevâbı nedir? Mü’minleri emîri olan şahıs şuurunu kaybetmiş, siyâsî işlerden habersiz olup devletin mallarını halkın tahammül edemeyeceği derecede şahsî ve nefsî işlerine harcayıp, din ve dünyâ işlerini bozup karıştırmış ve milletine zararlı olmuşsa tahttan indirilmesi lâzım olur mu? Beyân buyurula!
El-cevâb olur. En iyisini Allâh bilir. Yazan fakîr Hasan Hayrullah Allah affetsin.)
İşte bir şeyhülislâmın verdiği utanç fetvâsı… Fetvâ, evvelâ Hanefî imâmların fikirlerine başvuruluyormuş gibi bir kurnazlıkla başlıyor. Sonra da sözde onlar adına fetvâ veriyormuş gibi yapılıyor.
Şeyhülislâm Hasan Hayrullah Efendi
Bu utanç vesîkasını yazan Hasan Hayrullah Efendi’yi de tanımak lâzım. İki defa Şeyhülislâmlığa getirilen bu şahıs, Abdülazîz darbesinde de mühim bir rol oynamıştır. Osmanlı ona müderrislik, kâdîlık, kazaskerlik (kâdîasker) ve şeyhülislâmlık vermiştir. Hayrullah Efendi, 1853 yılında saraya girerek Sultan Abdülmecîd’in II. imâmı, 1861 yılında da Sultan Abdülazîz’in I. imâmı olmuştur. 1862’de Papa’nın Pâris Sefîri’ni makâmında ziyâret ederek huzûrunda eğilmiştir. Bu ziyâret, program gereği olmayan ve Abdülazîz’in bilgisi dışında gelişen bir olaydır. Hasan Hayrullah, şeyhülislâmlığa getirildikten iki hafta sonra Pâdişâhın hal’ fetvâsını vermiş, bununla da kalmayarak 30 Mayıs 1876’daki darbenin de içinde yer almıştır. 31 Mayıs’ta V. Murâd’ın da tahttan indirilme fetvâsını da vermiştir. Sonra Midhat Paşa’nın baskısıyla II. Abdülhamîd döneminde de 8 ay şeyhülislâmlık yapmıştır. Abdülhamîd sonradan bu dessâs şeyhülislâmı Tâif’e sürmüştür.
Peki, bu sıkıntılar özellikle Abdülazîz döneminde neden yaşandı? Elbette, Sultan Abdülazîz’in istihbârât teşkilâtı II. Abdülhamîd devrinde olduğu gibi kuvvetli olsaydı bunlar meydana gelmezdi.
SULTÂNIN ŞEHÎD EDİLMESİ
Hüseyin Avnî Paşa, Abdülazîz’in hal’ edileceğini birkaç sene önce Londra’da İngiliz nâzırlarına söylemiş, hattâ darbe îmâsında bile bulunmuştu. Sultânın intihâr etmeyip şehîd edildiğine dâir çok katî deliller de vardır. Kaldı ki dindar bir kişi olan pâdişâhın intihârı hiç de mantıklı değildir. 1940’ta Larusse İllustre’de, “Fut assasiné en 1876” (1876’da katledildi) yazmaktadır.
Tabîî ki bu aralarda devreye din adamları ve paşalar da giriyor. Halkı mânen iknâ etmek için dîni, maddeten iknâ etmek için paşa apoletlerini kullanan bu tâife, darbelere başlangıç yapıp bir halifeyi şehîd etmiş, staj devresini kanlı bir hamle yapıp kalfalık ve ustalıkta neler yapabileceklerinin teminâtını aba altından sopa göstererek uzun ve karanlık bir tünel açmışlardır.
Şehîd pâdişâhın cenâze namazı 5 Haziran Cumartesi günü büyük bir kalabalıkla ve devlet ricâlinin katılımıyla yapılmıştır. Bu husus, merhûm Osman Bölükbaşı’nın mâlum zihniyet için söylediği ironik cümleyi hatırlatıyor: “Bunlar eşkıyâ diye vurdurdukları adamın şehit diye cenâze namazını kıldırırlar.”
Bu cümlenin muhatapları bugün de aynı mantıkla yaşamaya devam ediyor
OSMANLININ MÜNEVVER OLMAYAN
AYDINLARI VE SANAL OYUNCAKLARI
Tanzîmât aydın sınıfının iki yolu vardı. Arapça ve Farsçayı toplum aydın kültürü gereği olarak bilen bu sınıf, Fransızcayı muhakkak, İngilizceyi tercihan öğrenip evvelâ “Tercüme Odası”na geçmek, yapabiliyorlarsa bir gazete veyâ siyâsî bir mecmua çıkartmak… Bunu yaparken devlet aleyhine propaganda yaptıkları için bu yayın organlarının kapatılacağını, hattâ cezâ alacaklarını da biliyorlardı. Ama bu kutsal mücadelelerinin(!) ilk şöhreti oluyordu. Hapis hayatlarının fazla sürmeyeceğini de biliyorlardı. Nitekim Osmanlıyı basın ve tiyatro ile yıpratan bu aydınlar, çıkardıkları gazete veya dergi kapanınca, evvelâ Osmanlının hep başını ağrıtan Mısır’ı birinci sığınak kabûl edip, sonra Paris, Cenevre ve Londra’nın provokatif kanatları altına sığınıyorlardı.
Bu cümleden olarak Muhbir Gazetesi’nin ilk sâhibi ‘Filip Efendi’dir. Sonra yönetimi Ali Suâvî aldı. Londra’da Gazete’yi çıkarmaya devam etti.
Hürriyet Gazetesi: Genç Osmanlıların 1868’de Londra’da çıkardığı muhalif gazete.
Diyojen: Teodor Kasap’ın Fransızca ve Rumca çıkardığı muhâlif mîzah dergisi.
İbret: 1873’te N. Kemâl’in “Vatan Yâhut Silistre” oyunuyla kapatılan gazete.
Kürdistân: Bedirhan kardeşlerin çıkardığı etnik-siyâsî dergi. 1898 Mısır, Sonra Cenevre sonra da Londra’da neşredildi.
Şimdi şu soru akla gelebilir. Bu nasıl yönetimdir ki ne gazeteye ne dergiye ne de tiyatroya hiç tahammülleri yok? Hemen kapatıyorlar. Mesele öyle değil. Bir defa hiçbir yayın organı hemen kapatılmadı. Hepsi en az bir sene okuyucuya ulaştı. Ama amaç bağcı dövmek olunca tabîî ki müdâhale edilmiştir. Meselâ 1880 yılında Güllü Agop’un kurduğu Gedikpaşa Tiyatrosu, sonra Mınakyan Topluluğu’na geçti. 1884’te Ahmed Midhat’ın “Çerkes Özdenleri” adlı oyun sergilenmeye başladı. Oyunun etnik fesâda dayalı olması mülâhazasıyla binâ yıktırıldı.
Yine hiçbir edebî değeri olmayan Şinâsî’nin “Şâir Evlenmesi” adlı tiyatro eseri, başlangıçta Sultan Abdülmecîd tarafından, yazılması için Şinâsî’ye tevdî edilmiş, özellikle nikâhla, imamlarla ve yanlış aktarılan törelere karşı hakârete varan mîzah yüzünden oynanamayıp ancak Tercümân-ı Ahvâlde tefrîka edilmiştir. İkinci Meşrûtiyet’ten sonra özellikle İttihâdcıların sığınağı olan Selânik’te sahnelenmiştir.
Avrupa, Haçlı Seferleri ile başlayan İslâm düşmanlığını, gazete, dergi ve özellikle de tiyatro yolu ile gündeme getirmiştir.
Dante Alighieri’nin 1321’de tamamladığı “İlâhî Komedya”sı İtalya’nın en beğenilen eseridir. Sade “Komedi” olan adına “Giovanni Boccaccio” “ilâhî” adını da eklemiştir. Burada Efendimiz Risâletpenâh hazretleri ve Hazret-i Ali (kerremallâhü vecheh) -hâşâ- cehennemde gösterilirken, Selâhaddîn Eyyûbî, İbn-i Sînâ ve İbn-i Rüşd, A’râf’ın eşiğinde ve azap çekmeyenlerden diye nitelenir.
Yine sonraları Voltaire’nin yazdığı “Fanatizm ve Peygamber Muhammed’in Bağnazlığı” (La Fanatisme ou Mahomet Le Prophete Tragedie ) 1743’te neşredilmiştir. Bu eserde Efendimizin, Zeyneb binti Cahş (radıyallâhü anhâ) ile olan evliliği söz konusu edilmiştir. Küstahça ve hayâsızca ifâdelerin yer aldığı bu eser, 9 Ağustos 1742’de Paris’te Comedie Francile tiyatrosunda sahnelenmiştir. (Muhammed İhsan Hacıismâiloğlu, Hitit Üniv. İlâhiyât fak. Dergisi, Haziran 2020, s.21 )
AVRUPA’NIN KÂBUSU BAŞLIYOR
Şimdi dikkatle bakalım: Avrupa’nın İslâm düşmanlığı inatçı ve mantıksızdır. Özellikle Orta Çağ karanlık kilisesinin ve Papalığın bağnazlığı bu düşmanlığı hep körüklemiştir. Bunda Müslümanların 711’de Avrupa’ya ilk adımı atan Emevî komutanı Târık bin Ziyâd’ın 7 bin kişilik Berberî ordusuyla Endülüs’e ilk İslâm mührünü vurması önemli bir faktör olmuştur.
Osmanlının, Orhan Gâzî’nin büyük oğlu Süleyman Paşa komutasında 1349 yılında Rumeli’ye geçmesiyle Avrupa’da bu korku zirve yapmıştır. Sonra başlayan bir dizi kara ve deniz zaferleri, İstanbul’un fethi ve Viyana kuşatmasıyla İslam, onlarda bir kâbusa dönüşmüştür. Çocuklarını “Magnifient Turc” (Muhteşem Türk) kavramıyla korkutmuşlardır. O hâlde bu kâbustan uyanmaları gerekiyordu. Osmanlı mutlaka yıkılmalıydı. Tek başına Osmanlıyla onun son zamanlarında bile uğraşmaya cesâret edemediler. Tabîî ki en büyük silâh olan diplomasiye sarıldılar: Dost gibi görünüp düşman olmak…
Düşman uzaksa tesiri az olur. O hâlde yakınlarında, içlerinde düşman bulmalı, yoksa düşmanlar peydâ edilmeliydi. Onu da çok geçmeden buldular. Önce Tanzîmât, sonra Genç Osmanlılar, Jön Türkler ve nihâyet İttihâd ve Terakkî reçeteleriyle sıhhatli Osmanlıyı “Hasta Adam’a” çevirdiler. Genç Osmanlıların Monteqiueu ve Rousseau’nun fikir köleleri, Fransız Devrimi rüyâsı gören karanlık tipleri ve Fransız Hypolyte Castille’nin isim babası olduğu Jön Türkler Avrupa’nın en etkili silâhı basın, tiyatro şiir ve en geniş anlamıyla edebiyat ve güzel sanatlar yâveleriyle Osmanlıya saldırı üzerine saldırı hazırlıyorlardı. Bu kripto aydınlar, bugün de olduğu gibi Fransa, İsviçre ve İngiltere’nin koltuğu altında barınıyorlardı. Nihâyet Osmanlıyı yıktılar. Şimdi de Neo İttihatçı zihniyet Türkiye üzerindeki oyunları aynı Avrupa kopyasıyla oynamaya devâm ediyor. Rabb’im ülkemizi ve milletimizi bu şerlilerden muhâfaza eylesin.
Görüşmek ümidiyle…
.
En büyük Türk devleti: Osmanoğulları
21 Ağustos 2021 02:00
Osmanlı Devleti baştan beri “hakânî” veyâ “sultânî” denilen bir sistemle yönetilmiştir. Bu sistem devletin yüksek menfaatlerini gözeten bir yapılanmaydı. Mülk hakanın veyâ sultânındı, ama mülkü koruma mesûliyeti de sultânın omuzlarındaydı.
Türkler tarafından kurulan târihin kaydettiği en muazzam devletlerden biri olan Osmanlı-Türk devletinin üzerinde bu kadar çok araştırma yapılması boşuna değildir. Araştırmaların daha çok Batılılar tarafından yapılması daha da mânidardır. Özellikle oryantalistlerin tarafgir araştırmaları yalan ve ihânetlerle doludur. Buna rağmen doğrularından çok yanlışları da olsa bâzı gerçekleri yazma lüzûmu duyan Batılı yazarlar da vardır.
Kıl çadırlardan gök tırmalayan kubbe ve minârelere, fetihlerin en önemli yardımcısı olan adâlete, sultanla halkı bir tutan örfî kânunlara ve sefere çıkarken mehterle şehâdete yürüyen ordulara, Batı bir türlü akıl erdiremiyordu. Onun için Osmanlıyı denklem çözer gibi incelediler. Başlarda Batı’nın çözeceği gibi bir denklem değildi Osmanlı.
“Osmanlıya tebaa olmak da bir imtiyazdı. Hristiyan veyâ diğer dinde olanlara Osmanlının ‘kâfir’, ‘küffar’, ‘kefere’ demeleri yabancı anlamındadır. Yunanlılar ve Romalılar da yabancılara ‘Barbar’ diyorlardı.” (Büyük Osmanlı Târihi, Yılmaz Öztuna, Ötüken Neşriyat, c.8, s II, 1994, İstanbul.
Bu arada Hristiyanlar da diğer dinde olanlara “kâfir” diyorlardı. Bu da açıkça yabancı veyâ ayrı din anlamında kullanılıyordu. Osmanlı bu deyimi daha da yumuşattı ve özellikle Hristiyanların zenginlerine “çorbacı” denmeye başladı.
Saltuknâme’de güzel bir kıssa vardır. Râhipler gelip başpapaza “Bu Türkler cennete girecekler mi?” diye sorarlar. Papaz da “Hayır, onlar kâfir oldukları için cennetin kapısına kadar gelip oradan bizi seyredecekler” deyince, râhiplerden biri: “Eyvah, onlar kapıya kadar gelirlerse bizi oradan kovarlar. Baksanıza dünyâyı bize dar ettiler!” der.
“Barbar” Fransızca “barbare” kelimesinden gelip medenî olmayan kavim, kaba saba, ilkel anlamlarındadır. Batı, giderek barbar kelimesini sâdece Türkler için, yabancı değil; korkunç, vahşî ve ilkel anlamlarında kullandı.
ÖRNEK DEVLET NİZÂMI
Osmanlı Devleti baştan beri “hakânî” veyâ “sultânî” denilen bir sistemle yönetilmiştir. Bu sistem devletin yüksek menfaatlerini gözeten bir yapılanmaydı. Mülk hakanın veyâ sultânındı, ama mülkü koruma mesûliyeti de sultânın omuzlarındaydı. Sultânın adâlet gölgesi, mülkün (memleket) ve mülk içindeki Müslim veyâ gayr-i Müslim tebaa (zimmî) için geçerliydi.
Osmanlıda dört Sünnî mezhep olmakla birlikte iftâ sistemi (fetvâ verme) Hanefî mezhep üzerine binâ edilmiştir. Fakat tebaa kendi mezhebince (Şâfiî, Mâlikî, Hanbelî ) fetvâ isteme hakkına sâhipti. Hritiyanlar ve Yahûdîler ( zimmî, gayr-i Müslim tebaa ) de kendi dinlerine göre yargılanma isteğine sâhip olmakla birlikte, bunlar da Kânûnî’nin Ebussuûd Efendi’ye hazırlattığı kânunla yargılanmayı tercîh ediyorlardı. Hattâ müste’menler ( Osmanlı Devleti ile sulh hâlinde bulunan ve anlaşmalara dayalı olarak memleket dâhilinde yaşayan ecnebî veyâ başka bir târifle Osmanlı ülkelerinde oturmalarına müsâade edilen yabancı devlet tebaası) bile yargılanmak için geçici süreliğine bu haktan faydalanmak için Osmanlı topraklarına sığınırlardı.
XV. asır için Babinger şöyle diyor: “Burada mutlak bir dînî hürriyet hüküm sürerdi ve kimse şu ve yâ bu inancından dolayı bir müşkilât yaşamazdı. (Age. Büyük Osm. S.9) Bu konuda ünlü müsteşrik (oryantalist, Doğu Bilimci) Sauvaget şöyle ifadeleri kullanıyordu: “16. asırdan beri Türkiye İmparatorluğu ile siyâsî ve ticârî ilişkisi bulunmayan ve onunla savaşmayan bir tek Avrupa devleti yoktur. Bütün 16. ve 17. asırlar boyunca Batı’nın en kuvvetli devleti olan Türkiye İmparatorluğu, muhteşem bir teşkilâta, hiçbir Avrupa devletinde tasavvur bile edilemeyen mâlî zenginliğe, dünyânın en mükemmel kara ordusuna ve topyekûn bütün Akdeniz’e hâkim donanmasına, hülâsâ baştanbaşa Avrupa’yı kendisini saymaya mecbûr eden bir güce sâhip bulunuyordu. (Age, Büyük Osm. S.9)
SOYU- SOPU, DİLİ BELLİ BİR MİLLET
Osmanoğullarının 15. asır hânedân târihçisi Beyâtî’ye göre, Osman Gâzî, Mete’nin 46. kuşak torunudur. Mete de Alp Er Tunga’nın 13. kuşak torunu olduğuna göre Ertuğrul Gâzî Alp Er Tunga’nın 58. kuşak ve Mete’nin 45. kuşak torunu oluyor.
Türkler soylarına o kadar bağlıdırlar ki, rivâyete göre Süleyman Şah (asıl adı Kayıhanoğlu Gündüz Alp Bey ) Câber yakınlarında Fırat’ı geçerken boğulmuştur ve “Türk mezarı” denen yere gömülmüştür. Burası Osmanoğullarınca ve Türklerce en millî yerlerden biri sayılmıştır. Öyle ki Sûriye içinde kaldığı hâlde 1923’te Lozan Antlaşması’na göre Fransa tarafından Türkiye’ye bırakılmış ve burada Türk bayrağı çekmek ve Türk askeri bırakmak hakları tanınmıştır. (Age, Büyük Osmanlı c.1, s.29)
Osmanlı’da Türkler ve diğer tebaa, cizye (Müslüman olmayandan alınan vergi) hâriç, aynı tüzel kişiliğe sâhiptir. Türklerin ayrıca imtiyazlı olmalarının tek sebebi Türkçedir. Türkçe bilmeyenin Müslüman da olsa devlette görev alması mümkün değildi. Yemen’de de, Macaristan’da da, Habeşistan’da da, Cezâyir’de de tek resmî dil Türkçeydi. Hânedânın çok saf bir Türk menşei olan Kayı Boyu’ndan ve Karakeçili aşîretinden gelmeleri ve dâimâ bununla övünmeleri Türklüklerini muhâfaza etmeleri bakımından çok önemliydi. Pâdişahların tamâmına yakını Arapça ve Farsça bilmelerine rağmen bu dillerle konuşmayıp yalnız Türkçe konuşmaları da mühim bir unsurdur. Pâdişahla muhâtap olmak isteyen halk da Türkçe bilmek zorundaydı. Öyle ki bu konuda çok hassas olan II. Abdülhamîd’le daha yakın olabilmek için Türkçe öğrenen sefirler olmuştur.
Devletin bütün eğitim, kültür, adâlet ve diğer mekanizmasını mutlak olarak elinde tutan ilmiye sınıfında Türk olmayan Müslüman kavimlerin nispeti hiçbir devirde 10’ da 1’ i bulmamıştır.
DÎNÎ TERİMİNOLOJİNİN ASLİ DİLİ ARAPÇA
İlmiyye sınıfında fıkıh ve tefsir dersleri bile Türkçe okutulurdu. Tabîî ki dînî terminolojinin aslî dili Arapça olduğu için ilmiye sınıfı Arapça ve Farsçayı iyi bilir, duâ metinlerini Efendimiz’in kelâmı gibi de okurlardı. Halk içinden yaptığı duaları şüphesiz kendi diliyle, yâni Türkçe yapardı. Osmanlı soyu, asıllarını hiç unutmadı; Türklüklerini hiç inkâr etmediler. Aslâ küçümsemediler.
Yıldız Sarayı’nda bir Türk bahçıvanı “Pis Türk” diye azarlayan Arnavut tüfekçi subayının sözünü pencereden duyup başını uzatarak “Ben de Türk’üm” diyen II. Abdülhamîd’in karşısında subayın ödü kopmuştur.
Osmanlı Devleti 1400’lü yıllardan sonra artık eski kabîle topluluğu değil bir cihan devleti olmaya başladı. Bünyesindeki gayr-i Türk ve gayr-i Müslim tebaa genişledi. Bunların idâresi için devlet mesûliyeti yüklenmeleri gerekiyordu. Bunlara kilit noktalar hâriç, önemli görevler verildi. Padişahların ve halkın ataları önceleri Orta Asya geleneğiyle Alp, Tigin, Savçı, Gündüz, Sungur gibi isimler koyarlardı. Karahanlı, Gazne ve Büyük Selçuklularda bu uygulama bir İslam adıyla geleneksel hâle getirildi. Abdülkerim Satuk Buğra, Muhammed Alpaslan vb. gibi Sonra bu gelenek unutuldu.
(Bu arada çok yersiz bir tenkitle zaman zaman karşılaşıyoruz. “Biz çocuklarımıza Ömer, Osman, Enes, Ukaşe, Ebuzer, Ayşe, Fatma, Hatice adları koyuyoruz da Arap İslâm ülkelerinde Hiç Alpaslan, Selçuk, Selcen, Gülhanım, Bânu Çiçek ve benzeri isimlerini koyan var mı?” diye soruyorlar. İlk duyulduğunda hissî bir alınganlık doğurabilecek yaklaşım gibi geliyor. Unutulan bir şey var, Batı ve genel Hristiyan dünyâsına bir bakalım. Yâni, Protestan, Katolik, Ortodoks, Anglikan, Mûsevî vb. adlarının ortak yanı nedir? Polonya’da, Avusturya’da Çekya’da, Fransa’da, Hristiyan Afrikalının ilk isimlerine bir göz atalım: George, John, Noah, Aaaron, Gabriel, Jesus, Daniel, Moiz, Simon, Michael, Joseph, Marcus, Petro, Petrus, Jakob, Daniela, Mary, Mariah, Elizabeth ve daha pek çok isimler millî ve yerli adlar mıdır? Her biri ortak bir aziz veya azîze adıdır. Peygamber ve büyük meleklerin adlarıdır. Yâni ortak din adlarıdır. Biz de de ya bir Peygamberin ya da bir Sahâbe ya da bir melek adıdır ki bunlar da ortak dînî adlardır. Hissî ve mesnetsiz konuşmamak lâzımdır.)
DEVŞİRME PAŞALAR
Devşirme paşalardan sadr-ı azamlığa kadar yükselenleri olmuştur. Rum Mehmed Paşa, Velî Mahmûd Paşa, Kuyucu Murâd Paşa, Pargalı İbrâhim Paşa vb. gibi. Devşirmeler için “eşkâl defteri” tutulurdu. Bu defterlerde devşirilen çocukların doğum yeri, doğum târîhi, anne ve baba adları ve eşkâli ( fiziki sıfatları. ) belirtilirdi. Osmanlı bunlara soylarını ve memleketlerini unutturmadı. Zaman zaman memleketlerine gittiler. Bunlar sâyesinde anneler, babalar ve komşularından Müslüman olanlar çoğaldı.
NEDEN İHÂNET
Gayr-i Türk ve Türk tebaalardan da ihânetler vukû bulmuştur. Meselâ Arnavut olan Esat Toptânî Paşa, Türk-Yunan Savaşı’ndaki (1897) hizmetleriyle Paşa yapıldı. Meşrûtiyet sonrası Draç milletvekili oldu. Balkan Harbi’nde ihânetlere başladı. Gönüllü redif komutanını evinde verdiği bir yemekte öldürttü. Kalenin, Karadağlıların eline geçmesine yardımcı oldu. Bağımsız Arnavutluk ve onun devlet başkanı olma hayâliyle Osmanlıya karşı I. Dünya Savaşı’nda düşman cephesinde yer aldı. Paris’te Avni Rüstem adlı bir Arnavut tarafından öldürüldü. (Meydan Lorousse, s.355 ) Esad Toptânî, Abdülhamîd’in hal’ini kendisine bildiren grup içinde de yer almıştır.
Tabîî ki Osmanlıda en büyük ihânetler özellikle 19. asırla berâber gittikçe yaygınlaşmıştır. Batı’nın fitnesi Osmanlı ekmeğiyle perverde olan (beslenen) birçok devlet adamının aklını çelmiştir. Zamanımızda da bu fitne hiç eksilmemiştir.
Osmanlı gayr-i Müslim tebaa aynı Müslümanlar gibi giyinir, Türkçe konuşur, Türk örf ve âdetlerini genelde tatbîk ederlerdi. Dînî bayramlarımıza katılırlar, kendi bayram ve yortularını da serbestçe kutlarlardı.
1680’den önce Türkiye’yi gezen Grelot, Türk imparatorluğunun liberal fakat aslâ kozmopolit olmayan atmosferini iyi tasvir etmiştir: “Şapka giyen herkesin yabancı olduğunu, Türk tebaası olmadığını Türkler derhâl anlıyordu. Zîrâ Türkiye’de Hristiyanlar şapka giyiyordu. Bizim de yabancı ( Freng ) olduğumuz anlaşılıyordu… Geçtiğimiz yerler, bilhâssa câmîlerin çevresi tertemizdi. Bizim kiliselerin çevresi pislik doludur ve idrar kokar.” (Relation Nouvelle d’Un Voyage a Costantinople s. 225-6, 241-2)
Osmanlı Türk yurdunda gayr-i Müslim tebaaya sonsuz bir hürriyet tanırken Batılının zâlim dedeleri diğer dîne bile değil diğer Hristiyan tarikat ve mezheplerine acaba nasıl bakıyorlardı?
1852’de bir İngiliz kadırgası Malta kıyılarında karaya vurdu. Şövalyeler dinden sapmış dedikleri Protestan gemilerini Roma’ya gönderdiler. Gemiler içindekileriyle birlikte törenle yakıldı. (A. Tenenti, Venezia, ei Carsari 1961, s. 51)
Rusya’da 18. asırda Raskolnik tarîkatine mensup yüzlerce Rus dervişi 1742’de törenle yakıldı. Tataristan’daki (Kazan) 526 câmiin 418’i tahrîb edildi. Şaman olan Volga-Fin kavimlerine (Moldvinler, Çeremisler) Ortodoks Hristiyanlığı kabul ettirmek için görülmemiş zulümler yapıldı. (Laviss- ramband, VII, 411 ),
İspanya Kralı Charles Quint’in orduları Papa’nın devletinin taht şehrine girdiler. Roma istisnâsız yağma edildi. San Lorenzo ve San Paolo kilseleri de yağma edildi. İlk Papa sayılan Hazret-Îsâ’nın Havârîsi San Pietro’nun (Saint Pierre) mezarı deşildi. Papa II. Julius’un isleleti lâhdinden çıkarılıp parmağındaki altın yüzük alındı. (Leopold Ranke, Deustche Gescihichte İm Zeiltalker, der Reformation Ter. C. Köprülü, II. 360-1)
Daha San Bartolomeo katliamını ve diğerlerini yazamadım. Çükü sahîfeler yetişmez. Şimdi ey Batı, zâlim dediğiniz -ki zâlimdiler- Cengiz ve Hülâgu bile sizin yaptığınız zulümlerin 100’de 1’ini bile yapmadılar! Türk târihinde de zâten zulüm hiç yoktur! Görüşmek ümidiyle
.
Sahne de senaryo da aynı
4 Eylül 2021 02:00
“Düşmanımın düşmanı benim dostumdur…” Bu yüzden, masonu, siyonisti, Yahûdî’si, Ermeni’si, Taşnak’ı, katili, eşkıyâsı, sözde İslâmcısı, İslâm düşmanı, liberali, demokratı, Osmanlıcısı vb. gruplar şevk ve heyecanla koskoca devleti yıktılar.
Osmanlı Devleti’nin sekerât-ı mevti çok ağır olmuştur. Onu iyileştirmek değil öldürmek isteyen ihânet tabipleri çok mâhirdiler. Onun yanındaki, güvendiği hasta bakıcıları da bu ihânete katılınca iş kolaylaştı.
Yazarlar, şâirler, siyâsiler, devlet erkânı, hattâ din adamları da Sultan Abdülhamîd düşmanlığında birleşerek ortak hareket ettiler. Öyle ki aralarında fikir birliği olmayan ayrı ideolojilerin insanları hep aynı cephedeydi. Meselâ Mehmed Âkif’le Ziyâ Gökalp; Tevfik Fikret’le yine Âkif; Mason Türkçü Tal’at Paşa ile düşmanla iş birliği yapan Arnavut Es’ad Toptânî hep aynı karedeydiler. Kendisi Yahûdî olmadığı hâlde Lâdino (15. asır İspanyol Yahûdicesi) dili öğrenen ve meydanlarda nutuk atan Rızâ Tevfîk, İTC ile aynı safta… Akla şöyle gelebilir: Acabâ Abdülhamîd kendisini ifâde edemedi mi? Fakat evvelâ düşman olan bâzı muhâlifler sonra yana yana özür beyânları ve şiirleri yayınladılar ama “Ba’de harabi’l-Basra” (iş işten geçtikten sonra) her şey bitmişti. Maksat ve hedefte birleşildi: Düşmanımın düşmanı benim dostumdur. Bu yüzden, masonu, siyonisti, Yahûdî’si, Ermeni’si, Taşnak’ı, katili, eşkıyâsı, sözde İslâmcısı, İslâm düşmanı, liberali, demokratı, Osmanlıcısı vb. gruplar şevk ve heyecanla koskoca devleti yıktılar.
HEDEFTEKİ SULTAN
“Mutlak hedefte Abdülhamîd vardı. Bu şu bakımdan kötü idi ki, hânedânın, hilâfet makâmının, sultânın prestiji ile oynuyorlardı. Bu imparatorluğu parça parça edecek bir oyundu. Gerçekte imparatorluk sâdece bu prestije dayanıyordu. Prestiji sarsılmış bir hânedân ile İmparatorluk rejimi Osmanlıda değil, Rusya’da, Avusturya ve Britanya’da da yürümezdi.” (Yılmaz Öztuna, Büyük Osmanlı Târîhi, Ötüken Yayınları, 1994, s. 382)
Batı’da belki tarafsız yazarlar -az da olsa- olabilir de, tarafsız politikacı bulmak mümkün değildir. Yâni Sultan Abdülhamîd’e bu kadar düşmanlık edildiyse ve hâlâ da devam ediyorsa mutlaka belli sebepleri vardır. Batı menfaatlerine ters düşen yazar, senarist, san’atkâr, politikacı ve din adamlarına bile düşmandır. Batı bir kişiyi övüyorsa ona mutlakâ bir soru işâreti koymalıdır.
Eğer Abdülhamîd doğuda bir Ermeni devletinin kurulmasına izin verip, Filistin’de Yahûdîlere toprak verseydi “Kızıl Sultan” da olmaz, tahttan da indirilmezdi. Hindistan’da bile adına hutbe okunan ve Hilâfet’in bütün imkânlarını İslâm dünyâsı ve Osmanlı için kullanan Sultân’a Batı nasıl düşman olmasındı ki?
MECLİS’İ KAPATMA KARARI
Abdülhamîd’in meclisi kapatmasına muhâlifler tabîî ki sert eleştiriler getirdiler, ama durum onların düşüncesinden çok farklı idi. Bu konuda onun ne kadar haklı olduğunu târihçiler söylemiştir:
“Benim zihnimi, yalnız açacağımız Meclis’te Hristiyanların âzâ (üye) sıfatı ile bulundurulacağı karıştırıyor… Bu Meclis’i yalnız Îslâm’a mahsus kılmak olmaz. Mademki Hristiyanlar da âzâ olarak alınacak, yine bizim içim bekâ umulmamalıdır.” (Sultan Reşâd’ın Başkâtibi Lutfî Bey)
“Birinci Meclis-i meb’ûsânın süresiz tâtilini II. Abdülhamîd’in büyük hizmetlerinden birisi olarak telâkkî etmemek mümkün değildir… Nitekim 1908 Meşrûtiyet’i İmparatorluğu ancak on yıl muhâfaza edebilmiştir.” (Yılmaz Öztuna)
“Herhâlde ilk Meclis-i Meb’ûsân dağılmayıp devâm etmiş olsaydı Osmanlı İmparatorluğu 20. asrı idrâk edemeyip 19. asrın sonlarında dağılırdı. II. Meşrûtiyetin kanlı ve hazîn târîhi bu acı hakîkatin en büyük delîlidir.” (İsmâîl Hâmî Dânişmend)
“Sultan II. Abdülhamîd bu ilk Meclis-i Meb’ûsânı dağıtmakta haklı idi, çünkü gayr-i Müslim ve gayr-i Türk unsurun faaliyet ve davranışlarının devleti yıkıcı mâhiyette olduğu açıkça belli olmuştur.” (Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil, Kayı X, Osmanlı Târîhi, s.60, İst 2021. )
TÜRK YURDU BALKANLAR
Bir coğrafyanın vatan yapılması zordur, ama onu elde tutmak daha da zordur. Kadîm Türk yurtları bir bir elden çıkarken sâdece ağıt yakmak tükenmişlik alâmetidir. “Kadîm” derken bunu lâf olsun diye söylemedik. Balkanlar ve Rumeli evlâd-ı fâtihândan evvel de Türk yurdu idi. Sonra buralar İslâm’la şereflendi, yapıları ve destanlarıyla buralara sâhip olduk; acı, gözyaşı ve hüzünlü Rumeli Türküleriyle vedâ ettik.
“Balkanlardaki Türk İslâm grubu, 1860’tan 1878’e kadar orada olan toplam Müslümanların aşağı yukarı %60’ını teşkîl eden etnik Türklerden ibâretti. Türk kabîleler Balkanlara üç dalga hâlinde geldiler. Birinci dalga 9 ilâ 11. asırlar arasında kuzeyden geldi. Bunlar Peçenekler, Kumanlar ve Uzlar diye bilinirler; çoğu animistti. (Bu inançta ruhlar ölmez, tabiatın her zerresine yayılır ve insanlara yön verirler. Animizm evren şuuru olarak da bilinir.) Bunlar sonra Hristiyan oldular ve Bulgar, Romen, Macar vb. adları aldılar, çok azı da Müslüman oldu.
İkinci Türk grubu Balkanlara Anadolu’dan göç etti ve çoğu ve bugünkü Doğu Bulgaristan ve Yunanistan’a yerleşti. Bunlar Müslüman ve Selçuklu Sultanlarının tebaalarıydı. 1265 ile 1275 arasında Karadeniz’in batı kıyısında Dobruca’ya yerleşenlerin birçoğu Ortodoks Hristiyanlığa geçtiler. Bugün Gagavuzlar diye bilinen bu Türkler 15. ve 16. Yüzyıllarda dillerini muhâfaza ettiler. İçlerinden büyük bir kısmı yeniden göç ederek 1800’lerin başlarında Besarabya’ya (Bugünkü Moldova) yerleştiler. En büyük Türk grubu Balkanlara 15. ve 16. asırlarda Osmanlı hâkimiyeti döneminde göç edip yerleştiler.
Balkanlardaki 3. kategori Müslüman Arnavutlar, küçük Rum grupları, Ulahlar, Sırplar vb. mühtedîlerden (başka dinlerden İslâmiyet’i seçen) oluşur. Bunlar Müslümanlığı 15-17. asırlarda kabûl etmişlerdir.” (Kemal H. Karpat, İslâm’ın Siyasallaşması, Bilgi Üniv. 3. Baskı, s. 630, İstanbul, 2009.)
1261’de Mihail Paleologos İstanbul’a girişini naklederken Bizans müverrihleri “Bir sabah Lâtinler Kumanların Türk na’ralarıyla uyandılar” diyorlar. Demek ki Bizans’ı Lâtin işgâlinden kurtaran Paleolog ordusunun en mühim unsuru Kumanlardı. Fakat Bizans târihleri 1300 senesinde artık Peçenek, Oğuz ve Kumanlardan bahsetmiyorlar. Bunun da sebebi artık Türk unsurların Hristiyanlaşmış olmalarıydı… Fakat Bizanslı müverrihler artık onlara yabancı gözle bakmıyorlardı. (Yahyâ Kemâl, Aziz İstanbul, ss.122-123 İstanbul, 1964 )
Vatanı meydana getiren sâdece sınırlar, dağlar, tepeler, ırmaklar, yayla ve ovalar değildir. Onlar vatanın fizikî kısmıdır. Coğrafyayı vatan yapan unsurlar yüzyıllardır ortak değerlerle yoğrulmuş destan, ninni, târih, kültür, dinî inanış ve törelerdir. Vatanın tapuları, baş başa vermiş taşlarıyla yüzyıllardır aynı toprağı paylaşan ceddimizin mezarları ve o mezarlara yıllarca bekçilik eden Rabb’imizin adının ilk harfini temsil eden “elif” gibi servilerdir. Bayrağın çekilmediği, en saf sesle Ezân-ı Muhammedî’nin okunmadığı, ramazan ve bayramların şevk ve heyecânının yaşanmadığı bir toprak vatan değil, mahbestir (Hapishâne).
“İşte bu rü’yâ çocukluk dediğimiz bir Müslüman rü’yâsıdır ki bizi henüz bir millet hâlinde tutuyor. Bugünkü Türk babaları, havası ve toprağı Müslümanlık rü’yâsı ile dolu semtlerde doğdular. Doğarken kulaklarına ezan okundu, evlerini odalarında namaza durmuş ihtiyar nineler gördüler. Mübârek günlerin akşamları bir minderin köşesinde okunan Kur’ân’ın sesini işittiler. Bir raf üzerinde duran Kitâbullâh’ı indirdiler; küçücük elleriyle açtılar, gülyağı gibi rûh olan sarı sahîfeleri kokladılar. İlk ders olarak ‘Besmele’yi öğrendiler. Kandil günlerinin kandilleri yanarken, ramazanların bayramların topları atılırken sevindiler. Bayram namazlarına babalarını yanlarında gittiler. Câmiler içinde şafak sökerken ‘Tekbîr’i dinlediler, böyle merhalelerden geçtiler, hayata girdiler, Türk oldular… Biz ki minâreler ve ağaçlar altında ezân sesi işiterek büyüdük. O mübârek muhitten çok sonra ayrıldık. Biz böyle bir sabah namâzından sonra anne millete tekrar dönebiliriz. Fakat minâresiz ve ezânsız semtlerde doğan, Frenk terbiyesiyle yetişen Türk çocukları dönecekleri yeri hatırlayamayacaklar.” (Age, Y. Kemâl, s. 124 )
UNUTULAN MÂZÎ
Her şeyin asliyetini kaybedip yerini sentetik ve dijital bir ortama bıraktığı zamanımızda gençler hâtifi (gizli) bir ses gibi rûh-efzâ (ruhu okşayan) tabîî ezanı duymadılar. Bir şeyin olması yakınlaştığında “eli kulağında” denmesine sebep olan minârelerin şerefelerinde, elini kulağına koyarak yanık sesiyle dört cihete dönerek ezân okuyan Bilâl-i Habeşî hazretlerinin târihî mirasçılarını tanımadılar. Ellerinde gül kokulu tesbihler yerine Müslümanlar, bankamatiği andıran “zikirmatik denen âletlerle zâhiren tesbîh çektiler. Beyazıt Câmii şadırvanında karlara basarak kollarından buharlar tüttüren soğuk suyun lezzeti yerine, sıcacık suyun rehâvet bastıran şekliyle abdest aldılar. Bir hoca efendinin dizi dibine çöküp “elif üstün e” demek yerine, “Kur’ân okuyan kalemlerden kitâbımızı öğendiler. Rahle-i tedrîs yerine internetten “Tecvîd- şerif” ta’lîm etmeye çalıştılar. Bunlar yine de dînini öğrenmeyen çalışan Müslümanlardır.
Bir de savaş görmemiş, yokluk nedir bilmeyen, her istediği yapılarak şükürsüzleştirilmiş, ellerinde kutu kolalar, vücûdunun her tarafındaki câhiliye âdeti dövmeleriyle, küpeleriyle, örgülü saçlarıyla, müzik dinleme cihazlarıyla dünyâyı görmeyen bir gençlik var ki buna (Z kuşağı) dediler. Onları âdetâ kutsadılar. Onlara geleceğimiz dediler. Bazıları bayraklı tişört giyerek garip Türkçeleriyle millî bir jargon yakaladıklarını sandılar. Rahmetli Osman Yüksel’i kabrinde bile üzen “Bir nesli böyle mahvettiler”. Modern Mevlevi folklorik danslarını din zannettiler. Âdetlerinden, geleneklerinden, inancından soyutlanmış olanlar, dînî hislerle dolu olmadıkça, ezan duyduklarında irkilmedikçe, yalnız millî maçlardaki giydikleri ay-yıldızlı tişört kadar Türk olabilirler. İslâm’ın kokusunu rûhuna sindirmeyen asla hakîkî bir Türk olamaz. Olursa Gagavuzlar, Hakaslar, Çuvaşlar gibi Türk olurlar. Ona da bir diyeceğimiz yoktur.
TAHRİK SENARYOLARI
Kitleleri tahrîk ederek yeni senaryolar yazmak zor değildir. Son 70 seneye öyle trajikomik senaryolar konmuştur ki, insanın aklı durur.
1955’te yaşanan 6-7 Eylül olaylarının fitili Selânik’te ateşlendi. Başlangıçta Atatürk’ün evine bir bomba atıldı. İki basın aracının haberi ile umulmadık bir sür’atle başta İstanbul olmak üzere bâzı Anadolu şehirlerinde de gayr-i Müslimlerin canlarına ve mallarına büyük zararlar verildi. Hâlbuki bombayı Yunanlılar atmamıştı. Bombayı diplomatik bir çanta içinde oraya getiren Selânik Başkonsolos Yardımcısı Mehmet Ali Tekinalp’tır (Soyadı dikkat çekici). Dinamit lokumlarını bahçeye atan, Başkonsolos Yardımcısı Hasan Uçar, onu da azmettiren Selânik Hukuk Fakültesi talebesi MAH (şimdiki MİT) elemanı Oktay Engin’di. O zamanki Özel Harp Dairesi Başkanı Orgeneral Sabri Yirmibeşoğlu 1991 senesinde verdiği bir demeçte olayın Özel Harp Dâiresi’nce tertiplendiğini, muhteşem bir örgütlenme olduğunu ve maksadına ulaştığını söyledi. (Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci, Türkiye gazetesi, Dünden Bugüne Târih, 16.8.2021)
1997’de yine bir sahte senaryo sergilendi. 28 Şubat postmodern darbesi de aynı minval üzere yürütüldü. Önce MGK olağanüstü toplandı. İrticâya karşı başlatılan harekât sonunda yine bir muhâfazakâr bir hükûmet yıkıldı. (54. Hükûmet) Akabinde kurulan Batı Çalışma Grubu binlerce insanı fişledi ve mağdur etti.
Aczmendî diye tanınan bir sözde derviş grubunu servis ettiler. Bu grup 1996’da Ankara Kocatepe Câmii’nin önünde toplanıp “Şeriat isteriz” sloganları attılar. (31 Mart olaylarındaki çapulcu grubu da Abdülhamîd’e şeriat isteriz diye bağırmışlardı)
O zamanın sahte şeyhleri gerek Ali Kalkancı, gerek Müslim Gündüz ve onlarla ilişkili Fadime Şâhin ve Emine Gürsoy senaryoları bayağı başarılıydı. Sonra Fadime Gürsoy nasıl kandırıldığını ve mağdur edildiğin gözyaşları içinde anlattı. (Sahte Şeyh Tuzağı Kime Yapıldı, Hilmi Şâhin, Gazete Akdeniz, 21 Mayıs 2020)
Gezi Olayları bir ağaç davası ile başladı, aylarca gece gündüz tencere tava çala çala iş yerlerin tahrip ederek yakarak yıkarak tam bir Batı-işbirlikçi senaryosu ile devam etti.
28 Şubat Darbesi ve Gezi Olayları’nın bu millete mâliyeti 900 milyar dolara mâl olmuştur. Zâten istenen de buydu.
Nihâyet tükenmeyen habîs iştahları ile son denemeleri 15 Temmuz’da yaşandı. Ama artık karşılarında “Ensesine vur, lokmayı ağzından al!” yapılı bir millet figürü yoktu. 252 cana ve yüzlerce yaralıya mâl olsa da demokrasiye sâhip çıkan bir millet vardı karşılarında.
Bu korkular o kadar boş ki, bu millet ne Şii Îran Devrimi’ne, ne de Vehhâbî Suûd rejimine dâvetiye çıkartır. Bu millet Sultan Alpaslan’ın deyimiyle “Katıksız saf Müslüman ve bid’at nedir bilmez” bir millettir. Biz, dünyâda eşine zor rastlanan bir milletiz… Biz Müslüman Türk milletiyiz.
Görüşmek ümidiyle...
.
Bilmem ne kazandık?
2 Ekim 2021 02:00
Osmanlının son devrinde Mustafa Reşîd Paşa’nın başlattığı -kendi ifâdesiyle- “medeniyet dîni” asırlardır toplumla barışık olan ibâdât ve muâmelât sistemini yıkıp, yeni bir hukuk, vatandaşlık ve inanç sistemini oturtmaya çalışıyordu.
Bir topluluğu millet yapan unsurlar, yılların birikimidir. Bu birikimlerde en önemli unsurların başında destanlar gelir.
Avrupa milletlerinin destânları çoğunlukla, paylaşılan parsel destanlardır. Bir milletin destânı yoksa târihi de yoktur. Târihi olmayanın vatanı da yoktur. Vatanı olmayanın dili de yoktur. Dili olmayanın dîni de yoktur, bayrağı yoktur, töresi yoktur… Hâsılı öyle bir millet de yoktur.
Medeniyet-kültür bağlantısı o kadar önemlidir ki, birbirlerinin tamamlayıcısı gibidir. Kültür altyapıdır; medeniyet onun üstüne binâ edilir. Bu yüzden “millî kültür” ibâresi kullanılmakla birlikte, millî medeniyet olmaz.
.jpg)
Osmanlının son devrinde Beyoğlu semti...
AVRUPA VE MEDENİYET
Avrupa aslında mevhum (sanal) bir kavramdır; sınırları çok sonra ortaya çıkmıştır. MS 375 yılında gerçekleşen “Kavimler Göçü” Roma’yı Doğu ve Batı diye ikiye bölmüş; bu târihten sonra Batı Roma yıkılmış, Doğu Roma (Bizans) 1453’e kadar yaşamıştır. “Avrupa” sözcüğünün dînî kimlik anlamında farkındalık ortaya koyması, Hristiyanlıkla birlikte mümkün olmuştur. Hristiyanlık, Avrupa’da dînî olduğu kadar kültürel bir kimlik de ortaya çıkarmıştır. “Avrupalı olma” deyimi, Rönesans ve Reform süreçlerine gelene kadar “Hristiyan Batı” ibâresiyle eşdeğerdeydi. (Zâten Avrupa’nın adı önce “Chiritentum” “Hristiyanlık” olarak geçer.) Pan-Avrupa düşüncesi 19. asırda Kont Kalergi’nin ortaya koymuş olduğu bir fikir olup Avrupa’nın sınırlarını olduran hatların muğlak (belirsiz) olmasından dolayı bu sınırların siyâsî bir anlam taşıması gerektiği düşüncesini içermemektedir.
Avrupa kimliğinin üç ayağından biri “Hristiyanlık”tır. Avrupa kimliği hiç şüphesiz “İslâm ötekisi” kavramına dayanan Hristiyan Avrupa kültürüdür.” (Ertuğrul Gazi Aksoy, M. Kemal. Üniv. Sos. Bil. Ens. Der. 18.2.2020, ss, 1-14)
Avrupa’nın mevhum (sanal) kavramını oluşturan kavimler İtalya’da Ostrogotlar; İspanya’da Vizigotlar; Gaule’de (Târihte bugünkü Fransa’yı da içine alan ve Avrupa’nın batısının büyük bir bölümü, Galler) Franklar; Britanya’da Anglo-Saksonlar; Kuzey Afrika’da Vandallar. İşte Avrupa… Ayrı inançlı kavimler birliği. Ama bir şeyleri ortaktı: “VAHŞET” Bütün bu Vandalları “Hristiyanlık” sözüm ona millet yapmıştır. Avrupa millî kültürü “muharref Hristiyanlık” a dayanır.
Türk milleti zengin millî kültürüne sâhip çıkarak İslâmiyetle de şereflenince İslâm medeniyeti dâiresine dâhil oldu. O hâlde İslâm medeniyetine, İslâm ümmetine evet ama kilise kültürüne dayalı, vahşet ve kan üzerine kurulmuş Garb (Batı medeniyet dâiresinde ne işimiz vardır? Tekniğe evet, bizden çaldıkları ilme evet, komşuluğa, ticârete, siyâsî münâsebetlere evet, ama bizimle kan uyuşmazlığı olan “Batı medeniyeti”ne hayır dememiz gerekir.
Şimdi bizdeki Batı medeniyeti yolculuğuna bir bakalım: Başkalaşım sürecinin iki ayağı 1839 Gülhâne Hatt-ı Hümâyunu ve 1856 İslâhât Fermânı’dır. Bu iki fermân âdetâ kurtuluş vesîlesi ve Batı’ya bağlanma olarak kabûl edildi. Öyle bir zanna ulaşıldı ki, İslâm ülkelerinde hiçbir fennî ve ilmî çalışma olmamış, hepsi Batı medeniyetiyle zâhir olmuştur.
Islâhât Fermânı ile aslî unsur olan Türkler, “Millet-i hâkime” vasfını kaybetmiş ve devletin kısmen dînî esaslara dayanan prensipleri de örselenmiştir. Aslen “Paris Muâhedesi”yle vukû bulan atmosfer, ecnebîleri cesâretlendirmiş ve zaman zaman da başkaldırmalarına sebep olmuştur.
Bütün bu değişimlerin aktörleri siyâset sahnesinden hiç çekilmeyen plânlı şebeke unsurlarıdır.
İHTİLÂLCİ EKOLÜN DOĞUŞU
Osmanlı toplumunu temelinden sarsan değişim sürecinin başaktörü Reşîd Paşa’dır.
Reşîd Paşa’nın başlattığı -kendi ifâdesiyle- “medeniyet dîni” asırlardır toplumla barışık olan ibâdât ve muâmelât sistemini yıkıp, yeni bir hukuk, vatandaşlık ve inanç sistemini oturtmaya çalışıyordu.
Asrın filozofları, Reşid Paşa’yı bir hayli etkilemiş ve sistemin değişmesinde çok te’sîrli olmuşlardır. Bunlardan birisi Auguste Comte’tur. Comte’un Reşid Paşa’ya yazdığı mektupta, Osmanlı İmparatorluğu’nun çözülme sürecinde üzülmelerine karşılık kendi tasavvuru olan “Pozitivist Dîn”e geçişi önerirken, devlet ricâlinin de karar alma sürecinde tanrısal iletiyi (duâ ve ibâdet) kullanmak yerine, insanlığın seküler (dünyevî olan, ahret ve dinî konular dışındaki maddî şeyler ve buna dayalı pozitivist sistem) görüşü benimsemelerini, Reşîd Paşa’ya âdetâ emretmiştir.
Bu hareketi dış ağırlıklı olarak yönlendiren Reşîd Paşa, zâten ekolünü de kurmuştu. Bunlardan Nâmık Kemâl ile Ziyâ Paşa’yı aynı, Şinâsi’yi farklı, Ali Suâvî’yi ise çok daha ayrı fasıllarda incelemek gerekir.
Bu devri etkileyen yazar ve filozoflar, Lamartine, Voltaire, Diderot, J.J. Rousseau ve Ernest Renan’dır. Şinâsî de Lamartine ve Renan’la da tanışır.
Reşîd Paşa yaşça bu ekolün en büyüğüdür. Kıdemli ve defaatle devlet görevlerinde bulunması da elini çok kuvvetlendirmiştir. Reşîd Paşa’nın devamlı İngilizlerle dirsek temâsında olması da devrinde ılımlı veyâ rijit ihtilâlci tipleri yetiştirmesini kolaylaştırmıştır. Kendisi çoğu devlet ricâlini de etkisi altına almıştır. Fakat halefi ve gerçek muhibbi (en sevdiği dostu) Şinâsi’yi çok etkilemiştir.
Şinâsî, şiirlerinde aklın pozitif yönlerini ön plâna çıkarırken bu konuda pozitivist ve ateist filozof Auguste Comte’un sâdık bir tâkipçisi olmasının rolü çok büyüktür. O, Osmanlıcı veyâ İslâmcı değil, doğrudan doğruya “medeniyetçi” idi. Bunda devlet parasıyla Avrupa’ya gönderilen ilk talebe olmasının da rolü büyüktür.
Bu asrın diğer etkili ve en tehlikeli figürü Alî Suâvî Efendi idi. O, bir yandan Osmanlıcı, bir yandan İslâmcı, bir yandan da Batı medeniyetçisi idi. Şinâsî, İslâmî konularda halka ters düşerken, Alî Suâvî bir vâiz karakteri ile belli bir hayran kitlesine de sâhip olmuştur. Genç yaşta hacca gitmesi, Hanefî fıkhına ait bir kitap yazması onun halk arasında yerini iyice sağlamlaştırmıştır.
Belli zamanlarını Paris ve Londra’da geçiren, gazete çıkaran, Galatasaray Lisesi’nde hocalık yapan, gâh sarık saran gâh o zaman yalnız Hristiyanların taktıkları fötr şapka ile dolaşan, gayr-i Müslim metresiyle yaşayan, medrese eğitimi almamakla birlikte kendisini din adamı olarak tanıtan, aynı fikirde gibi görünmesine rağmen, Nâmık Kemâl ve Ziyâ Paşa tarafından pek sevilmeyen garip bir adamdı.
V. Murâd’ın üç kaçırılma teşebbüsünün sonuncusunda Alî Suâvî vardır.
Kendisini müctehid olarak görür. Bunda ciddîdir. Onun ibâdete âit görüşlerini şekillendiren ise Cemâleddîn Efgânî’dir. Bu bâtıl görüşler sonradan İttihâdçıları da etkisi altına almıştır.
Bu çok yönlü mâcerâperest adamın sonu, Çırağan Baskını’nda Yedi-Sekiz Hasan Paşa’nın sopa darbesi ile son bulur.
19. ASRIN PERESTİŞ-KÂRLARI (TAPANLAR)
Bu asrın özetlerinden birisi de Sa’dullâh Paşa’nın “On dokuzuncu Asır” şiiridir. Şiirden aldığımız iki beyitte şâir meâlen şöyle der:
3. beyit: Hakîkat mecâz, mecâz da hakîkat oldu; belki de eski malûmat esâsından yıkıldı. Ne âb-hayât, ne Suhrâb’ın ilâcı, ne muska efsânesi, ne de tılsım hükümleri kaldı.
24. beyit: Yazık ki Batı ilmin kaynağı oldu, Rûm’un, Arab’ın, Mısır ve Herat’ın adı bile kalmadı.
Bu şiir Batı’yı yalnız ilim değil her bakımdan hâşâ “kıble-i hâcât” olarak görür. Akla ve insana âdetâ îmân vardır. Bu ilim-felsefe sarmalı, bir nevi anksiyete sonunda ortaya çıkan ve kurtuluşu zaman zaman ancak ölümde bulan “panikatak” gibi âni gelişen bir hastalığa yol açar. Nitekim Beşir Fuâd bileklerini keserek, Sadullah Paşa da havagazı ile intihâr etmişlerdir. Ziyâ Gökalp de intihâr edenler listesine katılmış fakat beynine sıktığı kurşun onu hemen öldürmemiştir.
Sadullah Paşa bu şiiriyle Beşir Fuad’ı, Alî Suavî’yi, Akif Paşa’yı T. Fikret’i ve sonrasında da Nâzım Hikmet’i etkilemiştir. Hepsinde özel ve ortak olan fikir, fen, teknoloji ve makinenin gücüdür. Nâzım’ın “Makinalaşmak İstiyorum” şiiri bunun net bir örneğidir.
“1856’dan sonra Osmanlı Devleti mutlakiyetle idâre edilirken Eflak, Boğdan, Sırbistan gibi millî meclisleri olan muhtâriyetler ona bağlıdır. Mısır’da bir nüvvâb meclisinin açılışı da meşrûtiyete atılmış ilk adımdır.
Abdülazîz Türkiye’si, meşrûtî bir idâre altında birliğini kurmuş olan Romanya’yı artık elinde tutamazdı. Sırbistan’a gelince hakîkatte onu 1830’dan îtibâren kaybetmiştik. Girit İsyânı’nın nasıl bir çıkmaz olduğunu Âli Paşa’nın meşhûr Lâyihası’ndan anlamak mümkündür.
Türkiye, ecnebîler ve azınlıklar için öğretim serbestliğini kabûl etmekle, 1856 Fermânı’ndan îtibâren hâricin en muzır propagandasına kendiliğinden meydanı bırakmış bulunuyordu.” (19. Asır Türk Edebiyâtı Târîhi Prof. Ahmet Hamdi Tanpınar 3. Baskı, ss, 190-191 Çağlayan Kitabevi, 1967 )
Osmanlıda 18. asrın sonlarında, başta halîfe sultan olmakla birlikte, sultânın güvenebileceği devlet ricâli çok azdı.
Frenk hayranlığı bir hastalık hâlinde Osmanlı aydınlarını sarmıştı. Fötr şapka hâriç, Batı kıyâfetleri tamâmen yerleşmişti. Pantolon, frak, Frenk gömleği, tozluklar, rugan iskarpinler, kırık yakalar ve kravatlarla caddelerde bir podyum mankeni edâsıyla gezinen Osmanlı erkekleri boy gösteriyordu. Batı eserleri hızla tercüme edilip okuyucuyla buluşturuluyor, Voltaire, Jean Jacques Rosseau, Auguste Comte gibi yazarların sosyal-felsefî eserleriyle bu tabakanın Batı hayranlığı körükleniyordu. Avrupa’ya giden bâzı sefirlerde bir inceleme gezisi yapar gibi gezdikleri Batı’ya önce hayranlık, sonra bağımlılık ve sonra taklit duyguları gelişiyordu. Bilâhâre Osmanlı elitlerinin Avrupâî lüks ve isrâfına devlet ricâlinin de eklenmesiyle borçlanmalar, üst üste gelen savaşların kaybedilmesi “Acaba kurtuluş Batı’ya dönmek mi” düşüncesini kökleştiriyordu.
Voltaire ve Rousseau için Reisül-küttâb Âtıf Efendi’nin “Volter ve Jan Jak Ruso nâmıyle mârûf ve meşhûr olan zındıklar ve anlar misillü dehrîler (dünyâ düşkünleri)” diye bahsetmesi Tanzimat aydınları dediğimiz zümrede ayrı bir merak ve bu yazarlara karşı daha fazla yakınlık uyandırdı.
Bu arada sefirlik yaptığı hâlde Batı’nın örf ve âdetlerini bayağı bulup onlara cephe alan bir Hâlet Efendi de vardı.
Harp tazmînâtı için Rusya’ya giden Halil Rif’at Paşa İstanbul’a döndüğünde “Devlet-i Aliyyenin yaşaması için Garb’ı taklîd etmekten başka çâre olmadığı”nı söylemesi de duruma açıklık getiriyordu.
Batı Osmanlıya “ölümü gösterip” sıtmaya râzı etmeye çalışırlarken “Gün gelir en büyük tâvizi Lozan’da alırız” “kehânetini” acı bir şekilde fısıldıyordu.
Kapütilâsyonlar büyük bir devletin acze düşmüş bir devlete jesti gibiydi, ama Tanzîmat ve Islâhât Fermânları Batı’ya verilmiş büyük tâvizler, hattâ Batı için Osmanlıyı rehin alma hareketleriydi.
OSMANLI GAYR-İ MÜSLİMLERİ
Osmanlı Devleti’nde özellikle Pâyitaht’ta (İstanbul) çok gayr-i Müslim vardı. Bunlar Osmanlı gibi giyinir Osmanlı gibi yemek yer, Osmanlı gibi düşünür, sâdece ibâdetlerini, kendi dinlerine göre yaparlardı. Fesli, şalvarlı, sakallı Artin Efendi’yi, Ali Efendi’den ayıracak belli bir ölçü de yoktu. Osmanlıda şu söz çok meşhur olmuştu: Ermeni’nin yemeğini ye, Rum’un yatağında yat, Yahûdî’nin semtine uğrama.
Bu azınlık Osmanlıları -ki hepsi tebaa idi- Osmanlı Türk kültürüne tamâmen angaje olmuşlardı. Türk musikîsinde Ermeni ve Rumlardan büyük bestekârları yetişmiş, Sarkis Balyan ve âilesi statü değişinceye kadar - mi’mar- mühendis olarak çalışmışlar; Sarkis Efendi, Dolmabahçe, Beylerbeyi ve Çırağan Sarayları ile Azîziye Câmi’ini yapmıştır. Hattâ çok gariptir, Ermeni mezarlığında bulunan ve İslâm harfli tek mezar taşının, Krikor Balyan’ın babasına âit olduğu belirtilmiştir.
Sonrasında Beyoğlu-Galata hattı Osmanlı gayr-i Müslimleriyle çelişen kıyâfet taşıyan seyyâh, öğrenci, gazeteci ve onlara özenen çok sayıda gencin bu kıyâfetleri kullanmalarına sebep oldu. Osmanlı hızla dönüşüyordu. Basın tamâmen onların elinde idi. Tiyatro zâten baştan beri onlardaydı. Operalar, vodviller, orkestralar saraylara kadar girdi. Artık Müslümanların evinde 15. Louis tipi, Rokoko Barok Lui tipi, Hünkâr tipi koltuklarla; Damasko Osmanlı perdeleri, Nakışlı Tül perde, Majiza telasız tül perdeler, kullanılmaya başlayınca, kanaviçeli, röşelyalı (Osmanlıda delikişi denirdi) kolalı veyâ ağır şayak perdeler yavaş yavaş ortadan kalktı. Odayı çepeçevre kaplayan üstü halılı pufla yastıklı sedirler, kerevetler hüzünle sahneden çekilirken, başköşeye bir piyano ve üstünde dekor olarak duran bir Manon Leskaut, Paul ve Virginie romanlarıyla değişik opera, senfoni notaları vazgeçilmezler arasına girdi.
Orta oyunu, meddâh, Hacîvat Karagöz gibi mâkul ve zararsız oyunlar yerini Şehzâdebaşı Direkler Arası’na bırakıyor, Ramâzân-ı şerîfler ibâdet ayı olmaktan çıkıp eğlence ayı oluyordu. Osmanlı Batı’nın tekniği hâriç her şeyini alıyordu. Osmanlı kabuk değiştiriyordu. Osmanlı artık Osmanlı olmaktan çıkıyordu. Osmanlı, Türklüğünü ve gerçek İslâmiyeti kaybediyordu. Osmanlı ölüyordu.
Ziyâ Paşa’nın dediği gibi:
“Eyvâh bu bâzîçede bizler yine yandık///Zîrâ ki ziyân ortada bilmem ne kazandık”
Tekrar görüşebilmek ümidiyle...
.
Bize bir nazar oldu
16 Ekim 2021 02:00
Osmanlı toplumunun Batı’ya döndürülmesinin kalkınmamız için kaçınılmaz olduğunu savunanlar, bütün büyük yaratılış sırlarını pozitivist filozofların “Kâinât kendi kendine oluştu” fikrine kapıldılar.
Yaşayan her canlı varlık değişime tâbîdir. Zâten âlem-i mümkinât dediğimiz bu âlem, âdet-i ilâhiye gereği hep değişecektir. Bu kurala uymak veyâ uymamak diye bir şey söz konusu olamaz. Bütün bilimler “Allah” diyor ve yaratılışı ispat ediyor. Şöyle bir bakalım:
Kozmolojik Dönemler: Önce “Big Bang” olayı var. Bu müthiş hadise, Kur’ân-ı kerîmin, Enbiyâ sûresi 30. âyet-i kerîmesinde meâlen şöyle geçer: “Göklerin ve yerin birbirine yapışık olduğunu, bizim onları ayırdığımızı ve her şeyi sudan yarattığımızı inkâr edenler görmezler mi?”
Sonra helyum ve hidrojenin yaratılışı, kâinatın var edilmesi ve en son insanın halk edilişi büyük hikmetlere mebnîdir. Burada hidrojenin yaratılması cansız varlıkların yaratılması için şarttır. Cemâdât (dağlar, taşlar) hep buna dayalı olarak yaratıldı. Milyar yıllar sonra oksijen yaratılıyor. Bu da nebâtât, hayvânât ve insân için olmazsa olmazın kânûnu… Gerçi daha önce galaksilerde oksijenin varlığından söz ediliyor ama dünyâdaki canlılar için olan oksijenden farklı. İşte büyük yaratılışın devreleri:
Kambirien Dönemi: Çok uzun zaman ve dünyânın yaratılması.(Hadean Dönemi) Sonra ayın varlığı. Giderek tek hücrelilerin ve canlıların yaratılması.
Protorozoik Devir: Sırasıyla bakteriler, deniz yosunları ve mantarların yaratılması.
Palozoik Devir: Bu devirde hayâtın karalara geçmesi söz konusudur. Tekevvün ve tekemmülün (oluşum ve mükemmelleşme ) sonunda kâinâtın özü olan insan yaratılır.
Bilim adamları bu yaratılış süresini 4 ilâ 6 milyar yıl diye bildiriyor. Kur’ân-ı kerîmde bu süre 6 gün olarak geçiyor. Bu zamanı bugünkü zaman ile değerlendirmek büyük hatâ olur. Tergîbü’s-salât’ta bir namazı sebepsiz terk eden seksen hukbe cehennemde yanacaktır diye bildiriliyor. Bir hukbe 1000 yıl olarak belirtilmiş. Bu durumda bu azap 80 bin yıl ediyor. Bunu dünyâ ölçülerine sığdırabilir miyiz? Her şey hesaplı, her şey yerli yerinde ve hep mükemmelliğe doğru bir yaratılış. Gökler binâ, yerler tefrîş ediliyor (süsleniyor). Hep insan denen şerefli varlık için. Her zaman Rabb’imizi noksan sıfatlardan tenzîh eder, zâtıyla ve sıfât-ı ilâhiyyesiyle de tesbîh ederiz.
Evrim teorisine inananlar dışında gerçek bilim adamları primatları da kabul etmiyor. “Neandartal insan” da bilim dışıdır. Çünkü insandan 200 milyon yıl evvel yaşayan dinozorlara ait fosiller bulunmuşken varlığı 10 bin sene evveline dayanan insandan bir iskelet veyâ bir fosil bile bulunamamıştır.
Bundan sonrası yok tunç devri, cilâlı taş devri vs. hepsi uydurmadır. Çünkü artık ilk insan ve mükemmel varlık ve ilk peygamber Hazret-i Âdem (aleyhisselâm) yaratılmıştır. İnsan için gerekli olan ekim-biçim ve bunların âlet ve edevâtı, demirin kullanılması ve suhûfla birlikte yazının da varlığı tartışılmamalıdır.
Bütün bunlar bize, Rabbimizin her işinde mutlak bir hikmet bulunduğunu bilmemizi gerektirir. Meselâ Rabbimiz irâde buyurmasaydı, isteseydi Hazret-i Âdem, şeytanın iğvâsına kapılmazdı. O zaman Hazret-i Âdem dünyâya gönderilmezdi. Bu bir sebeptir. Sonra en mühimmi de Fahr-i kâinât Efendimiz yaratılmazdı. Ama böyle bir şey olamazdı. Çünkü Rabbimiz, Risâletpenâh Efendimizin nûrunu her şeyden evvel yarattı ve ism-i mübârekini Arş’ın ayağına kendi Zât’ının adı ile yazdı. Görülüyor ki kâinât, insan, hep büyük yaratıcının sonsuz kudreti ve akıl almaz hikmetleriyle ve sebeplerle var edildi. Bunları Ziyâ Paşa’nın beytiyle anlatmaya çalışalım: “İdrâk-i meâli bu küçük akla gerekmez /// Zîrâ bu terâzû o kadar sıkleti çekmez.”
Veya Hazret-i Mevlânâ’nın diliyle: “Aklı sat, hayreti satın al!”
.jpg)
Osmanlı devrinde Direklerarası…
HIZLI DEĞİŞİM
Bütün bunları niye yazdık? Değişime ve mükemmelliğe geçişin zârûrî olduğunu anlatmak istedik. Evet, ama Osmanlı toplumunun Batı’ya döndürülmesinin kalkınmamız için kaçınılmaz olduğunu savunanlar, bütün büyük yaratılış sırlarını pozitivist filozofların “Kâinât kendi kendine oluştu” fikrine kapıldılar. Sosyal kalkınmayı ise bir hârika olarak gördükleri tiyatro, roman, Frenk kıyâfetleri, pozitivist filozoflara hayranlık ve onlara tâbiiyette buldular. İşte burada kaziye ber-aks (bil’akis, tam tersine) oldu. Yâni bunlarla gelişme olmazdı. Neler yaptı Batı hayranları? Evlerden dışarılara taştılar. Eğlence mekânlarını doldurdular. Çok yaygınlaşan muganniye ve rakkâselerin (kadın şarkıcı ve dansçıların) programlarını kaçırmadılar. Tabîî ki o zamanlar Müslümân bir hanımın, sahneye çıkması, şarkı söylemesi ve oynaması mümkün olmadığı için, gayr-i müslim şarkıcı ve dansçılar büyük paralar kazandılar. Bunlardan kantocu Sivas Ermenilerinden olan Perez Terzakyan “Sahne-i âlem”i kurdu. Sonra da Şamran Kelleciyan kantolarıyla hayran kitleleri meydana getirdiler. Dilimiz, bu gayr-i müslimlerin ağızlarıyla hızla bozulmaya başladı.
Özellikle Ramazân-i şerîfi Şehzâdebaşı Direklerarası denen eğlence alanlarında geçiren Osmanlı erkekleri, iftâr ile imsâk arasını zikr ü tesbîhâtla, câmî, tekke, zâviye ve hângâhlarda geçirmek yerine, “vur patlasın çal oynasın bu hayat böyle geçer” felsefesiyle eğlence mekânlarında kendilerinden geçtiler.
Osmanlı erkekleri, kendi hanımlarını İslâmî ölçülere göre giydirirlerken, kantocular, o günkü şartlarda bayağı dekolte kıyâfetler giyiyorlardı. Sahnelerde Batı-oryantal dans ve mûsikîsiyle raks eden kantocular, erkeklerin akıllarını başlarından almaya başladı. Kapalı mekânlarda kaldırılan kadehler ve “Bu kul sana kurbân olsun anam!” nâraları atan Osmanlı erkekleri evdeki nâmûs timsâli ve iffetli hanımlarını beğenmemeye başladı. Bu tip kadınlarla metres yaşamalar arttı. Sonunda Müslümân Türk kadını pembe mantin, ten ferâce ve yarı örtülü başları ile Pera’da (Beyoğlu) tur atmaya başladılar. Ne de olsa baş döndürücü bir hızla Batılı oluyorduk. Jön Türkler ve İttihâtçılar bile bu kadarını beklemiyorlardı. Ne kabiliyetli milletmişiz(!) Ne de çabuk Batılı oluverdik!
DİLİMİZDE TÜY BİTTİ
Acaba Hristiyan hücre yapısından türeyen Batı medeniyetinin ne olduğunu Osmanlı lümpenleri (ne idüğü belirsiz, arsız) biliyorlar mıydı?
Medeniyet kelimesinin karşılığı olarak kullanılan “civilisation” , fiili “civiliser” (medenîleştirmek, hayvanlar için ehlîleştirmek) olup kökü Lâtince “civitas” yâni vatandaştır. Aydınlanma çağında kilisenin bağnazlığına ve zâlim doğmalarına karşı anlam kaymasıyla “uygarlık” olarak kullanılmaya başlamış.
Aşağıdaki parça bunun ufak bir örneğidir:
Châteu-Renaud: “Bana hediye edilen yeni tabancaları Araplar üzerinde denemek istedim. Bunu gerçekleştirmek için Oran’a (Cezâir’de bir şehir) müteveccihen gemiye bindim.” (Alexandre Dumas’nın Monte Cristo Kontu adlı romanının Fransızcasından alıntı. Hâdise 2. Cilt 39. “Hayâletler” Bölümü’n de geçiyor. Konuşanlar, Kont, Vikont, gazeteci, yüksek memur.) (Yakup Orhan, Tamamlanmamış Basıma Hazırlanan Tercüme.)
Görüldüğü gibi Fransız yüksek sosyetesi, bir silâhı cansız hedefte denemek yerine bir Müslüman’ı seçiyor. Müstemlekeci Avrupa’nın sâbıka dosyasında yıllarca çalıştırdığı siyâhîlerin işi yavaşlatan babalarını tehdit için çocuklarının ellerini kesmek veyâ az çalışan çocukların boyunlarını mengene ile kırmak gibi kan donduran olaylarla doludur. Fıtrat değişir sanmayın; bugün de aynı zulümleri Orta Doğu’da tekrarlıyorlar.
VOLTAIRE REZİLLİĞİ
Osmanlı sözde aydınlarının hayrân olduğu Voltaire, Zeyneb bint Cahş’ın, Efendimizle olan nikâhını konu alan bir tiyatro eserinde, hem İslâmiyete hem de Risâletpenâh Efendimize hakaretler yağdırmıştır. Zeyneb bint Cahş hazretleri, Abdülmuttalib b. Hişâm b. Abdümenaf b. Kusay’ın kızıdır. Zeyd b. Hârise ile boşandıktan sonra Efendimizle tezevvüc eylemiştir.
Zeyd Bin Hârise (radıyallâhü anh) önce Hazret-i Hadice vâlidemizin kölesi iken, vâlidemiz, Efendimizle teehhül edince (evlenince) Zeyd efendimizi, Risâletpenâh Efendimize hediye etmiştir. Efendimiz onu âzâd etmişken o, Resûlullâh’a hizmet şerefini seçerek sonra evlâtlığı olmak bahtiyarlığına erişmiştir. Sonra Zeyd Efendimizden boşanan Zeyneb vâlidemizin Efendimizle olan nikâhı gündeme gelince, Arap toplumu için câhiliye devri âdetlerinden kalan “Evlâtlıkların boşanan hanımıyla evlenilmez” geleneği Efendimizin canını sıkıyordu. Hâlbuki ilm-i ledün vâsıtasıyla Zeyneb vâlidemizle teehhül edeceğini biliyor ama sıkıntı çekiyordu. Bu sırada Ahzâb Sûresi 37 âyet-i kerîmesi nâzil oldu. “Hani sen Allâh’tan kendisine ni’met verdiği, senin de (âzâd etmek sûretiyle) iyilikte bulunduğun kimseye (Eşini nikâhında tut, onu boşama) Allâh’tan sakın diyordun. Allâh’ın ortaya çıkaracağı bir şeyi gizliyor ve Allâh’tan çekiniyordun. O hâlde kendisinden çekinmene Allâh daha lâyıktır. Zeyd eşinden yana istediğini yerine getirince (eşini boşayınca) onu seninle evlendirdik. Eşlerinden yana isteklerini yerine getirdiklerinde (onları boşadıklarında) evlâtlıklarının eşleriyle evlenmelerinde bir zorluk olmasın. Allâh’ın emri mutlakâ yerine getirilmiştir.”
Böylece köklü bir câhiliye âdeti de ortadan kaldırılmıştır.
İşte Voltaire, bu konuyu işleyen bir “tiyatro eseri”(!) yazmış, adına da “Fanatizm ve Peygamber Muhammed’in Bağnazlığı” demiştir. Eser önce Fransa’da yasaklanmış, fakat yazar bu tiyatro metnini Papa Benova’ya (Benedictus) takdîm ederek hem kendisini kutsatmış hem de töhmet altında kalmaktan kurtulmuştur. Bu rezil tiyatro eserini Papa’ya takdîm ederken “(Hâşâ sümme hâşâ) sahte ve barbar bir dînîn kurucusuna karşı bu yazıyı hakîkî dînin reisine adamak istiyorum” demiştir. (Biliyorum ki okurken nefret ediyorsunuz, ama bu hayranlık duyulan yazarların kim olduklarını da bilmek zorundayız!)
Yine geçenlerde ölen Danimarkalı karikatürist Kurt Westergaard Efendimiz hakkında rezîlâne karikatürler yayınladı. Efendimiz’in adını bile anarken içimizin titrediği kâinâtın efendisine yapılan bu hakâret ve yine Efendimiz hakkında edepsiz karikatürler yapan İsveçli karikatürist Lars Vilks bir trafik kazasında yanarak öldü (Bu dünyânın yanması âhıret için zerre bile değildir. Esas hükmü RabbZü’l-celâl verecektir.) Bu olaylar sonrasında İslam dünyâsında büyük infiâl meydana geldi, ama artık bunu engelleyecek bir Abdülhamîd Han yoktu.
Bir düşünelim: Hangi Müslümân bir diğer peygamber hakkında böyle edepsizce davranır? Bu mümkün değildir. Çünkü Müslümanlar, Kur’ânı kerimde tebcîl edilen bütün peygamberleri tasdîk ederek “âmentü” demiştir.
Ali Rızâ Sağman’ın bildirdiğine göre Voltaire’in bu oyunu II. Abdülhamîd devrinde oynanmak istenmiş ve bütün biletler satılmıştır. Paris büyükelçisi Münir Paşa durumu Hâkân’a bildirince, Koca Sultân elçiye bir telgraf çekmiştir: “Reisicumhûr hazretlerine git, selâmımı teblîğ eyle, bu piyesin oynanmasını uygun bulmadığımızı anlat” demiştir. Eser bundan sonra oynatılmadan kaldırılmıştır. Sağman “Bu doğru ise Abdülhamîd nûr içinde yatsın” demiştir. (Muhammed İhsân Hacıismâîloğlu, Osmanlı Müelliflerinin Çalışmalarında Zeyd-Zeyneb Hâdisesi Bağlamında Voltaire’in “Fanatizm ve Peygamber Muhammed’in Bağnazlığı” Adlı Tiyatro Eseri üzerinde değerlendirmeler. Hitit Üniv. İlâhiyat Fak.Dergisi, Haziran 2020, ss. 307- 338 )
EZÂNIN DÖNÜŞÜMÜ
Ali Rızâ Sağman demişken bu şahsın parantezinde, hacı hâfızlarımızın da bu dönüşümde, bu Batılılaşmada nasıl rol oynadıklarını da görelim:
Ali Rızâ Sağman’ın torunu Ahmet Doğan Işık 1943 yılına âit Türkiye Maârif Târîhi adlı kitabın 5. Cildinde, Hâfız Ali Rızâ Sağman’ın 4 sayfalık anılarını Milliyet gazetesinde paylaştı. Sağman “Câmilerde okunan Türkçe tekbîr ve ezân sırf benim mücâdelemin meyvesidir” dedi.
Hasan Cemîl’in ezanın dönüşümü için reislik ettiği mecliste 9 hâfız vardı. 7’si “Tanrı uludur” ikisi de “Allâhü ekber” olsun dediler. Bu iki hâfız, Sa’deddîn Kaynak ve Hâfız Kemâl’di. Sonunda “Tanrı uludur” kabûl edildi ve ezân bu şekilde okundu. (1932 )
Hacı, hem de kurrâ hâfız olan Ali Rızâ Sağman, yazdığı bir şiirinde şöyle demişti:
“Kul hüvallâhü ehad şu’lesi gökten geleli /// Yıkılıp gitti zulm ile şirkin temeli
(…)
Ey Rızâ şükrederek koş da o nûra nûr ol /// Ona boş sözle değil özle şitâb eylemeli.”
Bu şiir bir hayli uzundur ve çok da güzeldir.
Fesübhânallâh! Bu sözleri söyleyen bir kurrâ hâfız, nasıl bu hâle dönüşebilir? Alın size bir dönüşüm, başkalaşım ne derseniz deyin. Asırlardır bütün İslâm ülkelerinde yalnız “Allâhü ekber” diye okunan Ezân-ı Muhammedî, bir kurrâ hâfızın delâletiyle “Tanrı uludur”a dönüşüvermiş ve ilki Fatih Câmii’nde 20 Ocak 1932’de Hâfız Rif’at tarafından okunmuştur.
Sâdece ezan da değil, yüzlerce yıldır aslıyla îrâd edilen Cumâ hutbesi de birdenbire kabuk değiştirip Türkçe oluvermiştir. İlk def’a Bursa Hudâvendigâr Câmîinde okunan Türkçe hutbe metni, 1916 yılında Sırât-ı Müstakîym’de 20 Zil-ka’de 1334 (10 Eylül 1916) târihli nüshasında Karesi Milletvekîli Hasan Basrî Çantay tarafında kaleme alınan bir yazıda “Güzel bir hutbe” yazısıyla da bu hutbenin teşvîk edilmesi de düşündürücüdür. 23 Ağustos 1908’de çıkan bu mecmuanın yazı kadrosunda Ebu’l-ûlâ Mardin, Eşref Edib, Mehmed Âkif, Ahmed Agayef (Ağaoğlu), Baban-zâde Ahmed Naîm, Mûsa Kâzım, Midhat Cemâl, Akçuraoğlu Yusuf, Ömer Ferîd Kam, Mehmed Şemseddîn (Günaltay), Tâhirü’l-Mevlevî (Olgun), Şerafeddîn Yaltkaya gibi ünlü isimler yer alıyordu.
Hâsılı biz, biz olmaktan çıktık. Ne Türklüğümüz kaldı ne de Müslümanlığımız. Merhûm Arif Nihâd Asya’nın dediği gibi:
Bize bir nazar oldu /// Cumâmız pazar oldu. /// Ne olduysa bize hep azar azar oldu.
Tekrar görüşebilmek ümidiyle...
.
Parçaladınız koca devleti
13 Kasım 2021 02:00
Sultan Abdülhamîd, İttihatçıların hamleleri ile devletin hamâsi bir harbe gireceğini ve yıkılacağını anlamıştı. Son hamlesi Müslümanları hilâfet şemsiyesi altına sokmaktı. Peki, bu dönemde tarîkatlere neden önem verdi; bu bir gösteriş miydi?
Osmanlı Devleti’ni hiç de alışık olmadığı çöküşe alıştıra alıştıra hazırladılar.
Bir devletin müttefikleri kuvvetliyse genelde bir şeylerden ferâgat ederek bu berâberliği korur. Bir başka devletten bir şey almadan yâni hiçbir menfaati olmadan sâdece iyi niyetle bir diğer devletle dost olunmaz.
Osmanlı Devleti, etrâfında dost gibi görünen devletlerin en büyük düşmanları olduğunu anlamış olmasına rağmen, güçlü iç ve dış lobilerin kıskacında çâresiz kalmıştır.
Bu koca devlet 19. asra kadar karşı devletlerin mâzîlerindeki kuyruk acılarından, dînî fanatizmden ve toprak kayıplarından doğan düşmanlıklarına alışkındı. Ama Osmanlıda bir şeyler değişmeye başlamıştı. Bu cümleden olarak Sultan Abdülazîz’in sanâyî ve eğitim hamleleri Batı’yı endişelendiriyordu. Hırs düşmanlıkları, şuurlu bir husûmete dönüşmeye başlamıştı. Bu sıralarda gücü elinde tutan merkez odaklı dış güdümlü paşalardan Midhat Paşa ve Serasker Hüseyin Avni Paşa, bu hamleci pâdişâhı şehîd ettiler.
 Şimdi şehîd pâdişâhın yerine boynuna taktıkları tasma ile idâre edilebilen, mûnis, hamleci olmayan, Batı’nın dikkatini çekmeyen bir sultanı tahta çıkarmalıydılar. Bu geçici dönem olarak kabul edilen zamanda, V. Murâd’ı tahta çıkarıp 3 ay sonra onu tahttan indirmek ve tekrar tahta çıkarmak isteyen aynı zihniyet bunda başarılı olamayınca, edebiyat ve marangozlukla uğraşan, dindar ve tam istedikleri gibi bir piyon olarak gördükleri II. Abdülhamîd’i tahta çıkardılar. İdârenin başında sultan görünecek, ama asıl kuvvet Midhat Paşa ve avanesinde olacaktı.
Zâten Abdülazîz’in şehâdeti, Sultan Murâd’ın tahttan indirilip aklî dengesinin bozulması ve saray hapsinde tutulması, Sultan Abdülhamîd’e verilmiş bir gözdağı idi. Herhâlde uslu uslu tahtında oturan, sedef kakmacılığı yapan bir sultandan daha iyisi ne olabilirdi ki? O, önüne getirilen fermanları sâdece imzâlayan, devleti giderek Batı’nın ipoteği altına sokan bir kukla olmalıydı. Bu şekilde İngiliz Reşîd Paşa’nın hayâli de gerçekleşmiş olacaktı. Tanzîmat ve İslâhât Fermanları’nın gereklerini istedikleri gibi uygulayacaklardı. Batı, şimdi de bir idârî reform ve ona dayalı bir Teşkilât-ı Esâsiye, yâni anayasa istiyordu. Yeni pâdişah hiç şüphesiz bunu hemen kabûl eder ve meşrûtiyeti de îlân ederdi. Nitekim 1876’da tahta çıkan Sultan, aynı yıl I. Meşrûtiyeti de îlân etti. Gayr-i müslimler, iç şer odakları ve Batı bayram ediyordu. Bir yıl süren bu idâreden herkes memnun görünüyordu. Birinci Meclis-i Meb’ûsan’ın ilk icrâ dönemi 28 Hazîran 1877’de son buldu.
MECLİS KARGAŞASI
Meclis’in 2. faaliyet dönemi 13 Aralık 1877’de başladı. Bu arada 93 Harbi de devâm ediyordu. Seçilen meb’usların 59’u Müslüman, 47’si de gayr-i müslimdi. Bu oran Osmanlı Devleti’nin elini ayağını bağlıyordu. Açıkçası gayr-i müslimler yaklaşık %50’lik bir oranla Meclis’te temsil hakkına sâhip oldular. Bunun getirdiği yetki ile meclisteki gayr-i müslimler ve iç şer odaklı vekiller, Osmanlı lehine çıkarılmak istenen kânunları desteklemiyor, devlet aleyhindeki her teşebbüsü destekliyorlardı. Meclis âdeta etnik grupların entrikaları ve ihânet odakları hâline gelmişti.
Teşkilât-ı Esâsiye’nin resmî dili Türkçe olmasına rağmen, Ermeni ve Rum milletvekilleri kendi dillerinin de resmî dil olması için bastırıyorlar, hattâ daha da ileri giderek muhtâriyetler istiyorlar, Avrupa’da çıkarılan gazeteler ve şer odaklı lobiler de bunları harâretle destekliyorlardı.
Bu olaylardan hiç ibret alınmamış ki târih tekerrür ediyor; bugün de etnik hareketler Batı tarafından destekleniyor; dış odaklarda bu gürûhun elemanlarına siyâsi muâmeleler yapılıyor ve ne acı ki içte de bunlar kendilerine koruyucu ve destekleyici kuvveti buluyorlar.
Meclis-i Meb’ûsân, azınlıkların küstah hareketleri ve direktifleriyle muhâlif grupların desteklediği Ahmed Hamdi Paşa’ya istemedikleri vekilleri Meclis’ten çıkarttırmaya devâm ediyorlardı. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı da devâm ediyor, Meclis bu kritik dönemde bile azınlıkların ihânetine sahne oluyordu. Bunu bahâne eden Koca Sultan, Meclis’in ikinci faâliyet dönemini de sonlandırdı.
Balkan devletleri arasındaki Ortodoks-Katolik hasımlığına rağmen Osmanlıya karşı müşterek ayrımcılık hareketlerini, koca devlet ibretle ve dehşetle seyrederken, İttihâtçıların, Makedon çeteleri Taşnak ve Rum çapulculardan medet ummaları ve Mason localarının desteği sâdece bir amaca yönelikti: Abdülhamîd’i devirmek!.. İTC’nin amacı sâdece Abdülhamîd’i devirmekti. Onlar Osmanlının bekâsını istiyorlardı. Hâlbuki Abdülhamid Han düşerse Osmanlı da, saltanat da Hilâfet de gidecekti.
İngilizler tam bir taktik savaşı yapıyorlardı. Osmanlının aslî üyesi olan Müslüman Arapları da ayaklandırırlarsa ümmet birliği da iflâs ederdi. Bu durumda meydan Ermeni ve Rumlara hattâ yavaş yavaş etnik hareketlere katılan Kürtlere kalacaktı. Osmanlının asıl gâyesi de Müslüman olan Arapları ve Kürtleri Osmanlı birliğinde tutmaktı. Abdülhamîd ümmet birliği yanında Osmanlı milletler topluluğundaki gayr-i müslimlerin de haklarını bahâne ederek “cihâd” îlân edeceğini îmâ etmeye başlamıştı. Hilâfet dimdik ayakta idi ve yaptırım gücü cihâd îlânını muhtemel kılıyordu.
Arap toplumundan ilk ayrılık hamlesi Hristiyan Araplardan geldi. Bu arada Ahmed el-Sulh adlı Sûriyeli bir liderin, Şam’da sürgün hayâtı yaşayan Cezâyirli âsî lider Abdülkâdir ve etrâfındaki grup ile Sûriyeli bâzı kabîle liderlerinin desteğini da arkasına alarak, Sûriye’nin bağımsızlık hareketini başlatmış, bunda da başarılı olacağını zannetmişti. Hâlbuki bu iş öyle kolay değildi. Bir milletin sözlü ürünlerinden olan atasözü, deyim ve türküler o toprakların tapularıdır. Bu şehirler, o milletin uzuvları gibidir; kopartılamaz. Kopartılırsa bunun sancıları asırlarca dinmez. İşte bu örneklerle yaşayan bâzı atasözleri, deyimler ve türküler: “Hacı hacıyı Mekke’de-Derviş dervişi tekkede bulur. Âşıka Bağdâd sorulmaz”; “Ana gibi yâr, Bağdâd gibi diyâr bulunmaz.”; “Yanlış hesap Bağdâd’dan döner.”; “Haleb ordaysa arşın burda…” gibi atasözleriyle “Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak” vb. deyim örnekleri de çoğaltılabilir.
Balkanlardaki ve Türk illerindeki serhâd Türküleri hâlâ dillerdedir: “Estergon kal’ası bre dilber aman! -Kırımdan gelirim atım Arap’tır.”; “Burası Huştur, yolu yokuştur.” “Kahve Yemen’den gelir.”; “Sivastopol önünde yatar gemiler.”; “Manastır’ın ortasında var bir havuz.”; “Tuna Nehri akmam diyor...”
Bugün hâlâ bizden kopartılan ata yadigârı topraklarda Sûriye civârını Türk ve İslâm beldesi yapan Süleyman Şâh’ın muazzez kabrine tasallut edip o aziz topraklarımızda ehl-i küfr ortaklığı ile mübârek Anadolu coğrafyamızı da parçalamaya ve Sevr rüyâsı görmeye yıllardır devâm ediyorlar. Ne yazık ki bu ütopyayı, iç ihânet şebekeleri yine aynı hırsla destekliyorlar.
Osmanlıdaki bu ayrılıkçı hareketlere Arnavutlar da eklenmiş, kurdukları Prizren birliği ile Koca Sultân’ı iyice endişelendirmişlerdi.
ÜMMET VE TARÎKAT GERÇEKLERİ
Sultan Abdülhamîd’e göre ümmetin en sevdiği ve onlara en mûnis gelen kelime “Müslüman”dı. Bu yüzden bu İslâm topluluklarına “Azîz Müslümânlar” diye hitâb ederdi. “Ümmet” derin bir sosyolojik mânâ ifâde ederken, “Müslümân” kelimesi hem dünyevî hem de uhrevî bir sığınaktı.
Abdülhamîd hilâfeti ise bütün Müslümanları imtiyazlı bir toplumun parçası olma şerefiyle taltîf ediyordu. Hilâfet, saltanâtın uluslararası bir baskı unsuruydu. Gayr-i müslim tebaa bile bu sancak altında korunacağına inanırdı.
Papalık sâdece Katolikleri koruyup diğer Hristiyân mezheplere düşmanken, hilâfet bütün hak mezheplere aynı yakınlıkta ve şefkatte, dahası, gayr-i müslim tebaa bile hilâfetin koruyucu kanatlarında idi. Şîîler ve Vehhâbîler ise önceden beri hilâfetin hep karşısında oldular.
ZEKÎ VE SİYÂSÎ PÂDİŞÂH
Abdülhamîd Han Batı’da gittikçe yaygınlaşan etnik ayrımcılığa (ırk ayrılığı) daha kuvvetli ve daha sosyolojik bir fikir geliştirmeliydi. Irkçılık koca devleti yerle bir ederdi. Çeşitli ırkların asabiyet (ırkçılık) hamlelerine Osmanlı direnemezdi. İTC kendi düşüncesinde yâni Türkçülük hareketinde kendisini haklı buluyordu. Öyle ya Müslüman kavimler bile Osmanlıdan kopup bağımsızlık nâraları atarken millet-i hâkime olan Türklerin sesi çıkmayacak mıydı? Ama bir şeyi iyi düşünmeleri gerekiyordu. Bu hareketi en başta harâretle destekleyen mason localarıydı. Sonra Yahûdîlerden Leon Cahun, Moiz Kohen (göz boyamak için adını bile Mûnis Tekinalp yapmıştı). Gabriel Tarde ve reformist Cemâleddîn Efagânî gibi Osmanlı ve Türk düşmanları neden bu hareketin içindeydiler? Sultan Abdülhamîd, İTC’nin hamleleri ile bu devletin hamâsi bir harbe gireceğini ve devletin yıkılacağını anlamıştı. Son hamlesi Müslümanları, hem İslâmiyet hem ümmet hem de hilâfet şemsiyesi altına sokmaktı. Peki, bu dönemde tarîkatlere neden önem verdi; bu bir gösteriş miydi? (Abdülhamîd önceleri Nakşî şeyhi Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî hazretlerininin hafî zikirlerine katıldı. Ricâlin çoğu ise nakşî idi. Bu tarîkatlerin bağlı olduğu bölgelerin şeyhleri, görev aldıkları Türkistan, Afrika, Hindistan, hattâ Japonya’da bile hem dînî hem de stratejik vazîfeler yaparlardı.) (Erol Karcı, Osmanlı Kaynakları’na Göre Fransızların Tunus’u İşgâli, Gâzî Üniv. SBE, Yüksek Lisans Tezi Ankara 2007, 78. )
Şeyh-İmam ve Komutan Şâmil’in Kuzey Kafkasya’da uyguladığı “mürîd-asker” yapılanması ile Kuzey Kafkasya’daki İslâm’ın bayraktarlığı tezini Abdülhamîd de uyguladı.
Sultan, şartlar aleyhine geliştikçe yeni hamleler peşinde koşuyordu. Bu topraklarda yalnız Türklere âit bir hilâfet olamayacağını biliyordu. Bütün çabası çekirdek İslâm topluluğu idi. Yâni o, hilâfet altındaki Müslümanları geniş bir İslâm cemaati gibi görmek istiyordu. Dünyânın gidişatını görüyor ve İTC’nin sonunda niyeti bu olmasa bile, bu devleti parçalatacağını da tahmîn ediyordu. İşte burada da dar bölge savunması olan cemaat fikrine toplumu hazırlıyordu. Cemaatler küçük topluluklar gibi görünmesine rağmen dirençli bir savunma unsurudur. (Kıbrıs Türk Cemaati ve Mücâhit Hareketi gibi) Sultan, İslâm çemberinde Türk faktörüne çok güveniyordu. Kendisi ileride olacağını tahmin ettiği bir istiklâl savaşına sanki hazırlık yapıyordu. Nitekim Çanakkale Muhârebeleri’nde Abdülhamîd’in ileri görüşlü tedbîrlerinin ne kadar önemli olduğu görülmüştür. Sultan, Çanakkale tabyalarının aşılamayacağını, o tabyaları mükemmel tahkîm ettiğini her zaman belirtmiştir.
Sultan Abdülhamîd’in Meşrûtiyet’i hemen îlân etmesi Batı’yı endişelendirdi. Sultan neden hiç direnmeden bu meclise râzî olmuştu? Sosyal bir histeri hâline gelen Meşrûtiyet îlânını geçiştiremeyeceğini anlayan Sultan, Meb’ûsân Meclisi’ni kurdu. Meclis’te sayı olarak büyük bir güç yakalayan gayr-i müslim ve onları destekleyen yerli vekiller, şuursuz Osmanlı aydınları da yanına almışlardı. Sultân’ın ince plânlarını az çok sezen Fransa ve İngiltere şimdi her an ondan bir hamle bekliyordu. Abdülhamîd Han, bu hareketi hayra tebdîl etmekte kararlıydı. Vatan sevgisi taşıyan vekiller gerçekleri anlamaya başladılar. O, otorite boşluğu doğurduğu ve ihânetlerin odağı olduğu için Meclis’i yine feshetti.
Bir İngiliz dergisindeki makâlede şu ifadeler yazılmıştır: “Târih çağımızın en çarpıcı şahsiyetlerinden hattâ en keskin zekâlılarından biri olan Sultan Halîfe Abdülhamîd’i bir gün tanıyacaktır. Bütün saltanâtı boyunca sultân olarak dünyevî yetki alanının daralmasını telâfî etmek üzere, hilâfetin vârisi olarak talep ettiği rûhânî otoriteyi canlandırdı. Pan-İslâmcılığı sömürgeciliğe karşı bir mücâdelenin veyâ İslâm toplumlarını korumaya ve canlandırmaya yönelik bir çabadan ziyâde, İslâm’ı, Avrupa uygarlığı ve Hristiyanlıkla karşı karşıya getirmesiydi.” (Abdülhamîd Sultan and Khalîf And The Pan-İslâmic Movement, Blacwood’s Magazine (September 1906 ).
Sultan, Fransa’nın Alman ve İngilizlerin teşvîkiyle Tunus’u işgâle kalkışmasını büyük bir koz olarak kullandı ve İslâm âlemiyle Batı arasında bir kin duvarı oluşturdu.
Aslında “Pan-İslâmizm” Sultan Abdülhamîd’in hamleri karşısında çâresiz kalan Batı’ın ürettiği bir tâbirdir. Bu konuda ilk uyarıyı pâyitahtla yakın ilişkisi olan Macar Yahûdîsi Vambery yapmış ve bir diğer yazar da şöyle demişti: “Pan-İslâmcılık ne dînî bir mezhep ne de gizli bir siyâsî dernektir. Yalnızca Müslümanların ilerlemesini sağlayacak tam bir özgürlüğün ifâdesidir. Pan-İslâmizm benzersiz bir İslam ideolojisinin yükselişine tanık oldu.” (Bedjhet Wahby, Pan-İslâmizm, The Nineteenth Century 60, no 363, Ocak Haziran 1907, 862)
Sultân Halîfe, Osmanlı topraklarında Hicaz, Cezâyir, Tunus Mısır Orta ve Doğu Afrika’daki Müslüman Birliği ve Senûsîlerle ilişkiler ve Comore Adaları, Balkan Müslümanları Toplulukları dışında Hindistan, Açe, Mysore Sultanlığı’nda, bütün bu ülke ve topluklarda hilâfetin varlığını ve gücünü onlara veriyor ve morallerini hep zirvede tutuyordu.
Son olarak şunu söyleyelim: Batı, haklı olarak düşman olduğu bu Koca Sultân’a hayranlıklarını da gizlemediği hâlde, bizim aydınlarımızın o günden bugüne onu anlamamaları ve hattâ düşman olmaları neyle îzâh edilebilir? Ve muhtemelen eğer Abdülhamîd devrilmeseydi biz I. Cihân Harbi’ne girmezdik ve Osmanlı Devleti de yıkılmazdı…
Tekrar görüşmek üzere…
.....
Faydalanılan Kaynaklar:
Kemal H. Karpat, İslâm’ın Siyasallaşması, 3. Baskı, Ni san 2009. İst. Bilgi Üniv. Yay.
Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil, Kayı X, Osmanlı Târîhi, Abdülhamîd Han, Timaş Yay . İst. 2021
.
Öldürme içgüdüsü (sevk-ı tabîî)
27 Kasım 2021 02:00
Târihin ilk cinâyeti, haset (kıskançlık) cinâyetidir. Hazret-i Âdem’in oğlu Kâbil, kardeşi Hâbil’i kıskançlık yüzünden katletmiştir. Dolayısıyla bu da tarihin ilk şehîd olma vak’asıdır.
Kerbelâ olayı İslâm dünyâsını derinden sarsmıştır ve acısı hâlâ tâzeliğini devâm ettirmektedir.
“Sizin için kısasta hayat vardır.” (Sûre-i Bakara-179 )
Cinâyet birçok sebeplerle işlenebilir ve sû-i kastler de değişik sebeplerle yapılabilir. Bir insanın cebrî ve mâkul bir sebep yokken bir başkasını öldürmesi çok zordur.
Sağlıklı bir beyin cinâyet tasarlamaz. Âni gelişen bir cinnet hâli bu kategorinin dışındadır. Bir başkasını bilerek, tasarlayarak öldürmek için esas altyapı, beyinde saklıdır. Bu beyinler, nöro-biyolojik hastalığın, yâni beyin kimyâsının bozulmasının etkisindedirler. Bu tip insanlarda tamâmen tasarlanmış cinâyetlere şâhit oluruz. Yaptıklarının kötü olduğunu bilmeleri, onların bu fiillerdeki en önemli motivasyonlarıdır. Bunlar birbirine benzer tasarımlar olmakla birlikte her birine psiko-sosyal bir otopsi gerekmektedir. Psikolojik patolojide pişmanlık duygusu olmaz. Çocuklukta şiddet içinde büyüme, sevgi mahrûmiyeti, kendisini bir yere mensup hissetmemek sonucunda varlığının ispâtı çabasındaki şüphenin yansımasıyla egzistansiyalist (var olma) duygu sarmalında öldürme ön plâna çıkar. Beyin kimyâsını bozan alkol, uyuşturucu maddeler bu duyguları harekete geçirir. Her alkolik ve madde bağımlısı cinâyet işlemeye müsâit değildir. Eğer alt yapı hazırsa yâni nöro-biyolojik beyin hastalığı mevcutsa, madde veyâ alkol öldürme duygusunu kat kat artırır.
Kutsal değerler için, yâni farz olan cihat ve vatan müdâfâasının her şekliyle savaşmak, ölmek ve öldürmek şerefli, nefsini ve âile fertlerini mutlak tehlikeden korumak için öldürmek câiz ve lâzımdır.
Bir kişiyi taammüden yâni şuurlu bir şekilde öldürmeyi tasarlayan şahıs hasta bir beyine sâhip olduğu için, bu öldürme olayını def’alarca plânlayabilir... Öldürme bağımlılığı denen alışkanlık hâsıl olunca, genelde seri cinâyetler başlar. Yâni herhangi bir meşrû sebep yokken birini öldüren, bu işi devamlı yapabilir. Bu durumlarda mekân da önemli değildir. Hapishânede de rahatça insan öldürebilir. O hâlde bu cinâyet programlı robotların yaşamaları, insanlar için dâimâ tehlikelidir. Bu yüzden Yüce Rabb’imiz Kur’ân-ı kerîm’de bu konuda meâlen şöyle buyurmuştur:
“Ey îmân edenler! Öldürme vak’aları için size kısas hükmü farz kılındı.” (Sûre-i Bakara- 178)
“Sizin için kısasta hayat vardır.” ( Sûre-i Bakara-179 )
“Tevrat’ta onlara şöyle farz kıldık: Nefse karşılık nefs, göze göz, buruna burun, dişe diş… Yaralamalarında da kısas vardır.” (Sûre-i Mâide- 45)
CİNÂYET VE SÛ-İ KAST ÇEŞİTLERİ
Cinâyet ve sû-i kast çeşitlerini kabaca şöylece tasnîf edebiliriz:
Dînî cinâyetler (cihat dışı, bâtıl ve fanatik olanlar), siyâsî cinâyetler, etnik (ırkî) cinâyetler, cinnet cinâyetleri, alkol ve uyuşturucu cinâyetleri, kadına yönelik cinâyetler, pedofili (küçük çocuk sapkınlığı) cinâyetleri, terör amaçlı cinâyetler, mal mülk ve mîras cinâyetleri, kıskançlık cinâyetleri.
TÂRİHİN İLK CİNÂYETİ
Târihin ilk cinâyeti, haset (kıskançlık) cinâyetidir. Hazret-i Âdem’in oğlu Kâbil, kardeşi Hâbil’i kıskançlık yüzünden katletmiştir. Dolayısıyla bu da tarihin ilk şehîd olma vak’asıdır. Kur’ân-ı kerîmde bu hâdise şöyle anlatılır: “Onlara Âdem’in iki oğlunun haberini hakkıyla anlat. Hani birer kurban takdîm etmişlerdi de birisinin kabûl edilmiş birisinin kabûl edilmemişti. Kurbânı kabûl edilmeyen kardeş kıskançlık yüzünden ‘And olsun seni öldüreceğim’ dedi. Diğeri de, ‘Allâh ancak takvâ sâhiplerinden kabûl eder’ dedi. Sonra da ‘And olsun ki sen öldürmek için bana elini uzatsan bile ben sana seni öldürmek için elimi uzatacak değilim. Ben âlemlerin Rabb’i olan Allâh’tan korkarım’ dedi.” (Sûre-i Mâide 27-29)
DÎNÎ-SİYÂSÎ CİNÂYETLER
Hazret-i Ömer’in şehâdeti: Hazret-i Ebûbekir (radıyallâhü anh) hilâfeti kabûl edip etmeme husûsunda bâzı Sahabe-i kirâm (radıyallâhü anhüm) ile Hazret-i Ömer ve Hazret-i Ubeyde’yle de istişâre etti. Her ikisi de dedi ki: “Allâh’a and olsun ki sen sağken bu görevi üzerimize almayız; çünkü sen ilk muhâcirlerin en meziyetlisi, hicret sırasında mağarada bulunan iki kişiden birisi ve namaz kıldırmakta Resûlullâh’ın halîfesisin. Uzat elini sana biat edeceğiz diyerek ona doğru yürüdüler. Bu sırada Ensâr’dan Beşîr b. Sa’d hazretleri onlardan önce davranarak Ebûbekir Efendimize biat etti. Sonra başta Hazret-i Ali ve diğer Sahâbe-i kirâm efendilerimiz biat ettiler. Zamanla Hazret-i Ebûbekir rahatsızlanıp namaza çıkamadı. Ağustos 634’ te vefâtının yaklaştığını anlayınca imâmeti Hazret-i Ömer Efendimize bırakmak istedi. Abdurrahmân b. Avf, Osman b. Affân, Saîd b. Zeyd, Useyd b. Hudayr (radıyallâhü anhüm ecmaîn) gibi seçkin sahâbelerle bu konuyu istişâre etti. Sonra Hazret-i Osman’a bir ahidnâme yazdırıp mühürledi. Bilâhare yanına Hazret-i Ömer ve Hazret-i Osman’ı (radıyallâhü anhümâ) alarak Mescid-i Nebevî’deki Eshâb-ı kirâm’a şöyle hitâb etti: “Sizin için halîfe seçtiğim kişiye râzî olur musunuz? Bir yakınımı ta’yîn etmedim. Allâh’a and olsun ki bütün gücümle düşündüm ve sonuçta Ömer b. Hattâb’ı uygun buldum. Onu dinleyin ve ona itâat edin” buyurdu. Orada bulunanların hepsi duyduk ve itâat ettik dediler.
Hazret-i Ömer Efendimiz ihtilâfsız bir şekilde on yıldan fazla adâletle ve tam bir liyâkatle görev yaptı. Bir gün mescitte namaz kıldırırken Ebû Lü’lü Fîrûz e’n-Nihâvendî tarafından hançerlendi. O mübârek hançerlendiğini duymadı. Çünkü namazın hakîkatine ermiş cennetle müjdelenmiş on zâttan birisi idi. Hattâ Fîrûz aleyhilla’ne bir ara hançerlediği konusunda şüpheye düştü. Sonra o mübârek sahâbîyi yatırdılar. Yerine oğlu Abdullâh’ı halef bırakmasını söyleyenlere “Bir evden bir kurban yeter” diyerek reddetti. Sonra Aşere-i mübeşşere’den hayatta olan altı kişiyi (Hazret-i Osman, Hazret-i Alî, Abdurrahmân b. Avf, Sa’ad ibn Ebî Vakkâs,Talha b. Ubeydullâh, Zübeyr b. Avvâm rahmetullâhi te’âlâ aleyhim ecmaîn) işâret edip, “Aranızdan birini seçin” dedi; oğlu Abdullâh’ı da gözlemci olarak görevlendirdi.
Hazret-i Ömer’in vefâtı üzerine Mikdad b. Esved hazretleri hey’et reisi seçildi. Sonra da sırasıyla Abdurrahmân b. Avf, Saad b. Ebî Vakkâs ve Zübeyr b. Avvâm hazerâtı adaylıktan çekildiler. Abdurrahmân b. Avf, Medineli Muhâcirleri, Ensâr’ın ileri gelenlerini, ordu kumandanlarını, şehre dışarıdan gelenleri ayrı ayrı toplayıp hepsiyle görüştü. Sonra Hazret-i Osman ve Hazret-i Alî Efendilerimizi çağırıp ayrı ayrı görüştü. Onlara Allâh’ın Kitabı’na ve Resûlullâh Efendimiz’in sünnetine uyup uymayacaklarını ve daha önceki halîfelerin yolundan gidip gitmeyeceklerini sorduğunda Hazret-i Alî “Gücümün ve bilgimin yettiği kadar” dedi. Hazret-i Osman hiç düşünmeden ve tereddütsüz “Evet!” dediği için hey’et üyeleri Hazret-i Osman’ı halîfe seçtiler.
Hazret-i Osman on iki yıl süren hilâfeti sırasında dirâyet ve mülâyemetle herkesin güvenini ve sevgisini kazandı. Halîfeliğinin son yıllarında ortaya çıkan karışıklıkların ardından Kûfe, Basra ve Mısır’dan Medine’ye gelerek günlerce evini kuşatan isyancılar, bu ahlâk abidesi ve hilm sâhibi olan sahâbeyi, Kur’ân-ı kerîm okurken şehîd ettiler.
Hazret-i Osman kendisinden sonra yerine geçecek halefini belirtmemişti. Muhâcir ve Ensâr hazerâtı Hazret-i Alî’yi halîfe yapmak istiyordu. Hazret-i Alî evvelâ bu teklîfe evet demedi. Onlar da Hazret-i Talha ve Hazret-i Zübeyr’ teklîf ettiler. Bu iki sahâbe Hazret-i Alî’ye “ Sen varken senin önüne geçmeyiz” deyince Hazret-i Alî teklîfe evet dedi…
Sonra İbn Mülcem adlı bir Hâricî mübârek halîfeyi ağır yaraladı. Hazret-i Alî Efendimiz de kendisinde sonra bir halîfeyi işâret etmemişti. Ona bir halîfe işâret etmesini söyleyenlere: “Hayır, sizi Resûlullâh’ın bıraktığı hâlde bırakıyorum. Allâhü te’âlâ sizi Resûlullâh’ın vefâtından sonra birleştirdiği gibi birleştirir”, oğlu Hazret-i Hasan’ı teklîf ettiklerinde ise, “Bunu size ne tavsiye ne de reddederim; siz daha iyi bilirsiniz” dedi.
Burada üç halîfenin de şehîd edilmesi, onların mübârek Peygamberimizin en yakınları ve Ebûbekri’s-sıddîk Efendimizle birlikte dört seçkin dost (Cihâr yâr-i güzîn) olmalarının yanında, Aşere-i Mübeşşere’nin içinde yer almaları, Hazret-i Ebûbekir ve Hazret-i Ömer’in şeyhayn (iki kayınpeder) ve Hazret-i Osman’la Hazret-i Alî’nin de hateneyn (iki dâmat) olarak bu dünyâda bir fâninin kazanacağı en yüce rütbeleri almaları, bir de üçünün şehâdetiyle irtihâl-i dâr-ı bekâ eylemeleri (cennete göç etmeleri) ne kadar üstün olduklarının delîlidir. Bir Müslüman’ın bunların tafdîl ve hilâfet sıralarını tartışmaları abestir. Şeyhayn hakkında levm ve şetmetmek (ağır konuşmak) küfre kadar varır. O hâlde Ehl-i Sünnet’in şiârı bu dört mübârek halîfeyi çok sevmek ve onları Risâletpenâh Efendimizin vedîası (emâneti) olarak bilmek lâzımdır.
Bâzı çevrelerce dillendirilen hilâfet seçimlerinde adam kayırma, soy sop iltizâmları (birinin tarafını tutmak, tercîh etmek) hiç olmamış, hattâ bu mübârek halîfeler bu teklîfleri reddetmişlerdir. Onlarda yüksek Sahâbe şuuru vardı. Hepsi seçilenlere hemen biat edip çalışmalarında kendi işleriymiş gibi yardımcı oldular. Onlarda bu makam, Hilâfet-i Resûlullâh olduğu için dâimâ Efendimize yakışan bir ahlâk-ı hamîde (övülmüş ahlâk) ve haslet-i cemîle (güzel huy) sâhibi olduklarını gösterdiler ve işlerine nefsin zerresini bile karıştırmadılar (radıyallâhü te’âlâ anhüm ecmaîn).
***
Kerbelâ vak’ası ve Hazret-i Hüseyin Efendi’mizin şehâdeti: Hazret-i Hasan’ın şehâdetinden sonra Hazret-i Muâviye (radıyallâhü anh) da vefât edince, Hazret-i Hüseyin Efendimiz, Yezid’in halifeliğinde ona biat etmedi. Kûfeliler onu ısrarla çağırıp kendisine biat edeceklerini bildirdiler. İbn Ömer, İbn Abbâs ve daha birçok Sahâbe onun Kûfe’ye gitmesini istemedilerse de o, bu nasîhatleri dinlemeyip yola çıktı. Şam’da bulunan Yezîd bunu haber alınca Irak Vâlîsi Ubeydullâh b. Ziyâd’a “Onu Kûfe’ye sokma!” dedi. Hazret-i Hüseyin bu uyarıyı dinlemeyip harbi tercîh etti. Su yollarını kesip onu susuzlukla tehdît ettiler. Yanında bulunan 72 kişiyle şehîd oluncaya kadar savaşa devâm etti. Muharrem ayının 10. günü Enes Nehâî, Kerbelâ’da onu şehid etti. Kadınların da şehîd edildiği bu olayda Hazret-i Hüseyin Efendimizin oğlu Hazret-i Zeynelâbidîn küçük olduğu için öldürülmedi. Hazret-i Hüseyin’in mübârek başı Mısır’da Karâfe Kabristanına defnedildi. (Türkiye Rehber Ansiklopedisi, c. 7, s. 351-352 İst.)
Kerbelâ olayı İslâm dünyâsını derinden sarsmıştır ve acısı hâlâ tâzeliğini devâm ettirmektedir. Sebep her ne olursa olsun Efendimizin torunu, Ehl-i Beyt’in seçkini Hazret-i Alî Efendi’mizin mübârek evlâdını öldürmeyi hiçbir vicdân kabûl etmez, hiçbir geçerli sebep bu olayı tasvîp ettiremez. Üç mübârek Halîfe’nin şehâdet halkasının da eklenmesi çok mânîdârdır…
Bu hâdisenin üzerinden yüzyıllar geçmiş olmasına rağmen her Müslümân bu acıyı hiç unutmamıştır. Tabîî ki buna çok ama çok üzülmek İslâm dünyâsı için kaçınılmazdır. Fakat dînimizde mâtem tutmak yoktur. Hele bunu ritüel hâline getirip her yıl dramatize etmek uygun değildir.
666 senesinde Medine’de doğmuş olan Zeynelâbidîn hazretleri de şehâdet geleneğini devâm ettirip 712’de yine Medîne’de şehîd edilmiştir. Lakâbı Seccâc (çağlayarak akan, çağlayan) ve Zeynelâbidîn’dir (âbidlerin süsü). Kerbelâ vak’asında bu mübârek 15 yaşında idi. Medine’ye gönderildi.
Abdülmelik b. Mervân Haccâc’a bir mektup göndererek “Abdülmuttalib oğullarını öldürmekten çok sakın, onlara iyi muâmele et” demiştir. Bu hâdiseden çıkarılması gereken en mühim ders de şudur: Kerbelâ vaka’sında eğer bu evlâd-ı Resûl şehîd olsaydı bu koldan gelen 12 İmâm’ın ışıklarından Muhammed Bâkır hazretleri de dünyâya gelmeyecekti. Rabb’imiz bu mübârek “siyâdet” (seyyidlik) olayının kesilmesine elbette müsâade etmeyecekti. Öyle de olmuş ve bütün İslâm âleminin nurlu yüzleri, gerek Hazret-i Hasan’dan dünyâyı teşrîf eden “Şerîfler”, gerekse Hüseyin Efendimiz’in soyundan gelen “Seyyidler” bütün Müslümânların gözlerinin nûru olmuştur. Zeynelâbidin hazretlerini evlâd-ı Resûl’e çok saygı duyan Abdülmelik’in oğlu Velid zehirlettirerek şehîd ettirmiştir.
OSMANLIYI ŞEREFLİ KILAN SEBEP…
Osmanlı devletini yıllarca zaferden zafere koşturup şerefli kılan sebeplerin başında hiç şüphesiz, Evlâd-ı Resûl’e olan bağlılığı ve onlara karşı fart-ı muhabbetleri (aşırı sevgi) olmuştur. Onlara ömürleri boyunca devlet hazînesinden maaş bağlanarak insanlara muhtâc olmaları önlenmiştir.
O hâlde kim ki Evlâd-ı Resûl’e muhabbet ve samîmiyetle gönlünü bağlarsa, Allâhü te’âlâ onu bu dünyâda azîz, ahirette de Efendimizin “Râyet”i altında cem’ eder. Çünkü onları seven Resûlullâh Efendimiz’i sever, onlara buğz eden, hafazanallâh Fahr-i kâinat Efendi’mize buğz etmiş olur.
.
Devlet hazineleri ve ganîmetler
11 Aralık 2021 02:00
İslâmiyet insanın her şeyine bir metot getirdi. Hiçbir şey insanın kendi başına ve istediği gibi yapamayacağı düzenin adıdır İslâmiyet… Savaş da barış da, antlaşmalar da, ganimetler de hep ilâhî emir çerçevesinde tatbîk edildi.
“Osmanlı ülkesinde esir olmak çoğu için daha iyi bir hayat demektir ve esir trafiği büyük bir düzen içinde yürür.” (İrlandalı yazar Robert Walsh)
Rabbimiz “Sulhde hayır vardır” buyurmuştur.
Eski Türk devletlerinin sınırları genişleyip nüfusları arttıkça her türlü harcamanın da külfeti artıyordu. Bozkırların şehirleşmemiş oba ve çadır manzûmesi yerlerinden alınacak olan savaş getirisi ne olabilirdi ki?
Târihî derinliklerde bunun işleyişini bize aktaran en güzel ve sâbit bilgiler şüphesiz yine Göktürk Kitâbeleri’ne âittir: “Amcam Kağan ile doğuda Yeşil Nehir, Şantung Ovası’na kadar ordu sevk ettik. Kögmen’i aşarak Kırgız ülkesine kadar ordu sevk ettik. Yekûn olarak yirmi beş def’a ordu sevk ettik. (KD-17/8 )
Bu savaşlar, katedilen binlerce kilometrelik mesâfeler, külfet ve maddî sıkıntıdır. Bu durumda fethedilen ülkelerin maddî kaynaklarına el konularak ordu ve halk destekleniyordu.
“…Az Kırgız kavmini düzene sokup geldik… İlini ülkesini geri verdik. (KD/21)
Burada da toprak alınıp bir diğer kavme yurt olarak bağışlanmıştır.
“Milleti besleyeyim diye kuzeyde Doğu Oğuz Kavmi’ne doğuda, Kıtay, Tatabı kavmine doğru on iki def’a büyük ordu sevk ettim. Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım.” (KD/29)
“…Koşu Vâli ile savaşmış askerini hep öldürmüş. Evini malını eksiksiz hep getirdi.” (KK/1)
“…Yasçı ağlayıcı olarak Kıtay Tatabı milletlerinden Başta Udar General geldi. Çin Kağanı’ndan İsiyi Likeng geldi. On binlerce hazîne, altın, gümüş fazla getirdi.” (KK/12 )
“…Hücûm ettik, yağma ettik.” (TB/2)
Belki de en açık şekliyle o zamanın ganimet şekli “YAĞMA” burada geçiyor. Hazîne, altın, gümüş ve diğer eşyâların gelmesi de böyledir. (Prof. Dr. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, 8. Baskı İstanbul)
İSLÂMİYET VE GANÎMET
İslâmiyet insanın her şeyine bir metot getirdi. Hiçbir şey insanın kendi başına ve istediği gibi yapamayacağı düzenin adıdır İslâmiyet… Savaş da barış da, antlaşmalar da, ganimetler de hep ilâhî emir çerçevesinde tatbîk edildi. Yağma ve çapul kurala bağlandı; ilâhî emir mûcibince helâl kılındı.
Dînimizin gereği olarak bir milletle savaşmadan önce sulh teklîfi yapılırdı; çünkü Rabbimiz “Sulhde hayır vardır” buyurmuştur. Ama rakipler barış istemeyip savaş istediklerinde de yine emr-i ilâhî gereği savaşıp gâlip geldiklerinde de ganîmet, hakları ve helâl malları oldu.
“Resûlüm sana ganîmetten soruyorlar de ki, ganîmetler Allah ve Resûlüne âittir.” (Enfâl-1)
“Şunu bilin ki ganîmet olarak aldığınız şeylerin beşte biri Allâh’a, Resûlüne, onun akrabâlarına, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışlara âittir.” (Enfâl-41)
“Ama artık elde ettiğiniz ganîmetlerden helâl ve temiz olarak yiyin.” (Enfâl-69)
“Onlara elde edecekleri pek çok ganîmetler de nasîb etti.” (Fetih.19)
“Henüz elde demediğiniz daha nice ganîmetler ve nîmetler var ki, Allah onları ilmi ile kudretiyle kuşatmış ve bunları size vereceğini takdîr buyurmuştur.” (Fetih-21)
Şimdi akla gelen şudur: Ganîmetlerden Allâhü teâlaya neden pay veriliyor veya ona âittir deniliyor?
Enfâl sûre-i celîlesini Kâdı Beydâvî hazretleri şöyle tefsîr etmiş: “Sana ganîmetlerden sorarlar, yâni ganîmetlerin hükmünden demektir. Ganimete ‘nefl’ denmesi, Allâh’ın bir vergi ve lütfu olmasındandır. Nitekim devlet başkanının kendisini riske atana, hissesinden fazla olarak söz verdiği büyük ödüle de ‘nefl’ denmiştir. ‘De ki, ganîmetler Allâh’ın ve Resûlünündür’ Peygamber onu Allâh’ın emrettiği gibi taksîm eder demektir.”
Âyet’in iniş sebebi Müslümanların Bedir ganîmetlerini nasıl taksîm edeceği üzerine gelmiştir. Kimlere taksîm edilecek, Muhâcirler mi yoksa Ensâra mı diye ihtilâf etmeleridir. Şöyle denilmiştir: “Resûlullâh Efendimiz ilgisi olanlara elde ettiği ganîmetin kendisine âit olacağını haber verdi. Gençler de koştular yetmiş düşman öldürdüler, yetmiş de esir aldılar; sonra da ganîmetlerini istediler. Mal da azdı. Bayrakların yanında duran yaşlılar ve ileri gelenler: “Biz sizin yardımcınız idik. Dönüp bize gelecektiniz” dediler. Âyet bunun üzerine indi. Efendimiz de onu aralarında eşit olarak bölüştürdü.
Sa’d ibni Ebî Vakkâs’dan şöyle rivâyet edilmiştir:
Bedir Savaşı başlayınca kardeşim Umeyr öldürüldü. Ben de Said bin el-As’ı öldürdüm ve kılıcını aldım; onu Resûlullâh’a götürdüm ve bana bağışlamasını istedim. “Bu bana da sana da âit değildir. Onu malların arasına at” dedi. Ben de attım. Üzerimde öyle bir hâlet-i rûhiye vardı ki ancak Allâh bilir. Kardeşim öldürülmüş ve özel ganimeti elimden alınmıştı. Az gitmiştim ki Enfâl Sûresi nâzil oldu. Efendimiz de bana. “Benden kılıcı istedin, benim değildi. Şimdi ise benim oldu, git onu al” dedi.
(Ve yeselûneke Enfâl) Gençler onlara karşı ileri sürdüğün şartlardan sorarlar demek olur. Sonra da “Allah’tan korkun ve aranızı düzeltin. Allâh’a ve Resûlüne itâat edin” dendi. (Envârü’t-tenzîl ve Esrârü’t-te’vîl, Beydâvî Tefsîri, Tercüme, Doç. Dr. Abdülvahhâb Öztürk, Karaman Yay. 2. C. s. 324-325, İst. 2013)
Ganîmetler (ganâim) diye bilinen kelimenin mânâsı fazlalık, fazladan demek olan (nefl) çoğuludur. Düşmandan elde edilen maddî değerler için fıkıhta üç terim kullanılmaktadır: Nefl, ganîmet, fey… Savaşarak elde edilen ganîmet, savaşmadan elde edilen fey, nefl ise hem ganimet mânâsına hem de ganîmetin belli bir parçası için kullanılır. Bir düşman askerini öldüren, o öldüren kimseye verilen maktûlün üzerinden çıkan zâtî eşyâsıdır (seleb) ve buna tahmîs yâni beşte bir uygulanmaz.
Ganîmet hakkında değişik kaynaklarda şu bilgiler de yer alır: Harpte düşmandan alınan her türlü mal, eşyâ ve levâzım hakkında kullanılan bir tâbirdir. İslâm nokta-i nazarından ganîmet, guzât-ı Müslimîn (Müslüman savaşçılar) ile düşmandan kahren alınan mala itlâk olunur. Gâzilerin kendi kuvvetleriyle düşmandan alınan mala bu anlam yüklenir. Ganimetler dört kısma ayrılır: 1- Üserâ (esirler ) 2- Sebiy (savaş esirleri) 3- Emvâl-i menkule (taşınabilir mallar.) 4- Arâzî…
Şer-i şerîf iktizâsınca (gereğince) ganîmetler beytü’l-mâl emvâlinden sayılırdı. Bunun mikdârı her neye mâl olursa olsun, âyet mûcibince beşte biri yetimlere ve miskinlere verilir, geri kalanı câmi ve mescidlerin inşâsı için ayrılır; beşte dördün de biri piyâdelere, ikisi süvârilere verilmek kaydıyla gâzilere dağıtılırdı.
Beytü’l-mâl için ayrılan ganâim humsu (beşte bir) yine taksîm edilir ve;
A) Sevgili Peygamberimizin, hanımların ve Müslümanların işlerine sarf etmek üzere Peygamberimize, B) Efendimizin akrabâlarına C) Muhtaç ve yetimlere Ç) Ebnâ-yı sebîle (yolculara) eşit olarak dağıtılırdı.
Ganîmetin gâziler arasında taksîmi ve Eshâb-ı humsun payları edile-i erbaadan (dört şer’i delil) kitap sünnet ve icmâ-ı ümmet ile sâbittir.
Fetholunan arâzî de ganîmetten sayıldığı için aynı şekilde taksîm olunurdu. Ancak iğtinâm olunan (ganîmet olarak alınan) arâzî dâimâ ganîmin (ganîmet alan) arasında taksîm olunmayıp bâzı ahvâlde rakabesi (kul, köle, câriye) beytü’l-mâle âit olmak üzere durdurulur, el konurdu. Bu hususta Dört İmâm arasında târih ve rivâyetten kaynaklı ihtilâf vardır. Hanefîlere göre bir memleketi fetheden imâm-ı Müslimîn dilerse o memleket ahâlîsinin mallarını ganîmin (ganîmet alan) arasında taksîm eder; Müslümân olmayan ahâliyi yerlerinde takrîr (yerleştirme) ibkâ (yerinde bırakma) veyâ haraç ve cizyeye bağlar, yâhut ahâlîyi sürgün etmeksizin (nefy ü iclâ) arâzîyi beytü’l-mâlden sayar şeklindedir. Sonradan İslâm dünyâsı arasında bu uygulama yaygınlaşmıştır.
OSMANLIDA DURUM
Osmanlı, fethettiği ehl-i küfr diyârını da elinde tutmak için orada belli miktar asker ve yönetici bırakarak oranın idâresinde hâkim unsur olurdu. O topraklarda yaşayan insanların ihtiyaçları bu ganîmetlerden sağlanırdı.
Fethedilen arâzîye yerleştirilen ahâlîden ayrıca ispenç (kelle başı vergisi) Müslümânlardan 22, gayr-i Müslimlerden 25 akça alınırdı. Bu uygulama genellikle Rumeli’de uygulanmış, 1849’dan i’tibâren kaldırılmıştır.
Başlarda Osmanlıda ganâimin humsu bâzen sultanlar tarafından vakfedilir, bâzen de fâtihlere verilirdi. Onlar da ya vârislere ayırır veyâ vakfederlerdi. Osmanlının fethettiği topraklarda özellikle Rumeli’deki hayrat (câmî, medrese, mescid, kütüphâne, şifâhâne ve imâretler) genellikle fâtihlere tahsîs edilen ganîmetlerden ve şâhsî servetlerinden harcanırdı. Bu yüzden Osmanlıya vakıf medeniyeti de denilmiştir.
KADIN ESİRLER MES’ELESİ
Osmanlıda da asrın sosyal gerçeği esirlik ve satış işlemi geçerli idi. Diğer ülkelerin esirlere ve kölelere gösterdiği gaddar ve merhametsiz tutum Osmanlıda olmamıştır. Bunu bir Türk yazar belirtmiş olsa taraftarlığından şüphe edilebilirdi.
AVRAT PAZARI
Bu konuda geniş yazılar yazan 18. yy. İrlandalı yazar Robert Walsh kitabında şu önemli bilgileri aktarmış: “Avrat pazarı, yâni kadın esirler pazarı Çemberlitaş’a yakın ortasında odalarla çevrelenmiş bir avlu bulunan dikdörtgen bir binâdır. Bu pazara eski dünyânın hemen her yerinden, bilhassa Akdeniz kıyıları ile Karadeniz’in doğu uçlarından mal gelir. Avrat pazarında Nübye ve Habeşistan’ın abanoz renginden, Gürcistan ve Megrelya dağlarının kar beyazına kadar insan teninin her rengini görmek mümkündür… Türkler esirlerini İslâm dînini kabûl etmedikçe âzât etmezler. Esir âzât edilirse hürriyetine kavuşur ve tekrar satılmaz.
Bu hapishânenin bir yabancı üzerinde ilk bıraktığı intibâ mahkûmların neş’esi ve şamatasıdır. Yabancılar içeriye zihinleri esâretin korkunç manzaralarıyla dolu olarak girer. Âilelerinden koparılmış gencecik kızlar, parçalanmış âileler, acı çeken, hüzünle ağlayan ve ümitsizliğe gark olmuş çâresiz kurbanlar görmeyi beklerken, bambaşka bir manzarayla karşılaşırlar. Gâyet neş’eli ve keyifli görünen kızlar onların dikkatini çekmek için ellerinden geleni yapar ve her biri anadilinde yabancıyı kendisini satın almaya dâvet eder. Bunun sebebi arkada bıraktıkları hayat şartları ve istikbalden bekledikleriyle îzâh edilebilir. Osmanlı ülkesinde esir olmak çoğu için daha iyi bir hayat demektir ve esir trafiği büyük bir düzen içinde yürür. Kafkasya’da ve Gürcistan’da âileler en güzel kızlarını satıştan kâr etmek için değil, çocuklarının (Osmanlı illerinde) satılarak daha iyi bir hayâta kavuşmaları gâyesiyle esirliğe hazırlar. Zihinlerine onları İstanbul’da bekleyen muhteşem hayat işlenir. Esir tâcirleri her yıl Anapa ve Karadeniz’in diğer limanlarına beyaz satın almak üzere geldiklerinde âileye düşkün olmaması öğretilen kız mutlu bir istikbâlin hayâliyle neş’e ve gönül ferahlığı içinde yola çıkar. Bu parlak umutlarında hayal kırıklığın da uğramaz. Esir olması ve bir mal gibi satılması efendisi Türk’ün gözünde onu küçültmez. Bir vezir veyâ bir paşanın haremine yerleştirilir. Zamanla evin hanımı durumuna gelerek gözde bir kadının bütün önem ve îtibârına sâhip olabilir. Düzenli aralıklarla saray için satın alınanların ihtişamlı hayâtı ise göz kamaştırıcıdır. Aralarından herhangi biri, imparatorlukta söz sâhibi ve sultanların annesi olabilir.
Sultânın bir emriyle câriyelerin topluca denize atıldığı efsânesi o döneme dâir seyahatnâmelerde sıkça rastlanan asılsız bir bilgidir.
Esirin sıhhatli ve güçlü olduğunu tesbît edecek küçük bir muâyene kâfî gelir ve kız, kaba saba ve yarı çıplak kılığına çekidüzen vererek mutlu bir tebessümle hanımının arkasından seğirtir. Türklerin muâşeret âdâbı onu hemen münâsip bir kılığa sokar. Kara tenli çehresi kar beyaz başörtüsü ile asâlet kazanır. Kız da bu yeni durumundan gurur ve memnûniyet duyar. (İstanbul Manzaraları, Rumeli ve Batı Anadolu’da Gezintilerle. ‘Çizimler’ Thomas Allom, Metinler Robert Walsh. Çeviren Şeniz Türkömer. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Ocak 2013)
İşte bir dönemin ve fıkhın önemli bir mevzûu gânimetler ve esâret, câriyelik konuları Osmanlıda ve diğer İslâm ülkelerinde ancak dînimizin koyduğu kurallar içinde şefkat ve merhametle yürütülmüş, esirlerin de Rabb’imizin kulu olduğu gerçeğinden hareket edilerek onlara evlerin birer üyesi gibi davranılmıştır.
Bugün konumuz dışında olsa bile bu mevzûlar hâlâ en çok sorulan mes’elelerin başında gelmesi hasebiyle yazımızda yer almıştır.
.
İhanet veya meşruiyet
25 Aralık 2021 02:00
1299’da kurulan Osmanlı Devleti’nde de siyâsî öldürme olayları görülmüştür. Sultanlar, şehzâdeler, vezîrler ve paşalar öldürülmüştür. Bunlar makam hırsı mıydı, otorite devşirmek miydi yoksa âdetin işleyişi miydi?
İnsan var oldukça hırsı, tamâı ve kıskançlık duyguları da hiç bitmeyecektir. İnsanının altyapısında gizli olan nefsî duyguları ve egosu onu hiç rahat bırakmayacaktır. Hangi sistemle yetişirse yetişsin, insan insandır. Peygamber olan veyâ velâyet sınırına ulaşan insanlarda nefs artık ihânet sınırından uzaklaştırılmıştır.
Peygamberlerin nefisleri zâten mü’min olmuştur. Velîlerden az da olsa üst velâyet sınırlarında iken de hatâ yapanlar olmuştur. Demek ki peygamberler hâriç hiçbir insan ismet sıfatı taşıyamaz. Üst velâyet makamlarında “hatarü’l-azîm” denilen tehlike her zaman vardır. Yalnız bir kâideyi de unutmayalım: Peygamberân-î izâm ve’l fihâm efendilerimiz mâsum (ismetli, günah işlemezler) evliyâ-yı kirâm (rahmetullâhi aleyhim ecmaîn) hazerâtı ize mahfûzdur (günahlardan korunmuş).
Ama hiçbir veli bir peygamber değildir. Bu yüzden hepsi hayatları boyunca nefislerinin şerlerinden Allâhü teâlaya sığınmışlardır. Biz kulların ise nefsimizin ne kadar tehdîdi altında olduğumuzu takdîr edebiliriz. Bu yüzden Allâhü teâlaya, Yüce peygamberimize ve onun yolundan giden Ehl-i Sünnet âlimlerine ve sâhib-i velâyete dâima tam bir bağlılıkla, takvâ yoluyla nefsin şerrinde korunmaya çalışırız. Buna rağmen çok dikkat etmek gerekir. Çünkü nefsimiz, şeytan ve en tehlikelisi de kötü arkadaştan çok sakınmalıyız. Şeytandan istiâze ile (e’ûzü besmele) nefisten, takvâ, riyâzât ve mücâhede ile, kötü arkadaştan da ondan uzak durmakla sakınabiliriz.
Biz dünyâda sanki hiç hesâba çekilmeyecek gibi yaşıyoruz. Hâlbuki Cenâb-ı müteâl ve’l-zülcelâl hazretleri Kelâm-ı kadîm’inde buyuruyor ki: “Hayır, insan önündekini (ölümle başlayan ebedî hayâtı) yalanlarcasına azgınlaşıyor (Sûre-i Kıyâme- 5). Şu âyette de: “İnsan başıboş olarak bırakıldığını mı sanır? (Hiç hesâba çekilmeyeceğini mi zanneder?)” (Sûre-i Kıyâme- 36 ) buyuruyor.
ÖMER İBN-İ ABDÜLAZÎZ’İN ŞEHÂDETİ
Bir dönem Şiî, Hâricî sonrasında da Haşhâşîler İslâm’ın başına dert odular.
Ömer ibn Abdülazîz’in şehâdeti kâtil için tamâ’, plânlayanlar için siyâsî bir cinâyettir. “İkinci Ömer” diye anılan Ömer b. Abdülazîz (rahmetullâhi aleyh), Emevî halifesidir. Hâricîler onun kölesini 1000 altına kandırdılar. Kölesi onu zehirledi. “Paraya tama’ ettim” dedi. Köle pişman olduğunu beyân edince Halîfe onu affetti ve ona verilen 1000 altını beytü’l-mâle bağışladı.
Bu mübârek zât, vefâtı yaklaşınca Halîfe Abdülmelik’in oğlu Mesleme onun yanına girmiş, “Çocuklarına bir şey bırakmadın; onları başkalarının sırtına yük etme, bize emânet et” deyince; “Ey Mesleme! Çocuklarıma mal bırakmadım da hakları olan malları mı vermedim? Başkalarının haklarını çocuklarıma vermek istemedim. Onları hânedâna teslîm etmektense Allâh’a emânet ettim” dedi. Sonra çocuklarına dönüp: “Ey evlâtlarım, sizin için canımı fedâ ederim. Babanız sizi zengin edip cehenneme mi gitsin veyâ sizin fakir bırakılmanız hâlinde cennete mi gitsin? Kalkınız evlâtlarım, Allâh’a emânet olunuz” dedi ve Allâh’a onların rızıklarını bol eylemesi için duâ etti. Sonra onun 10 çocuğu da büyük rızıklara kavuştu. Eniştesi “Abla, gelen giden çok oluyor, halîfenin gömleği çok eski, onu değiştir” dediğinde ablası “Vallâhi halîfenin ikinci bir gömleği yok” dedi. Kendisine bu zehrin ilâcını uygulamak isteyenler de “Şifâ kulağımın yanında olsa dönüp almam” diyerek şehâdete kavuştu. Şimdi bu mübârek zât insansa (ki insân-ı kâmildi) biz neyiz?
NİZÂMÜLMÜLK’ÜN ŞEHÂDETİ
Bu da dînî-siyâsî cinâyetlerdendir. Devrin en büyük fitnesi kabûl edilen İsmâîlî- Haşhâşî Hasan Sabbâh, başlangıçta Melikşâh’ın güvenini kazanmış, fakat son derece zekî olan Nizâmülmülk onun hâin olduğunu anlamıştı.
Nizâmülmülk açtığı Nizâmiye Medreseleri’nde İmâm-ı Gazâli hazretlerine de görev vermiş ve bu medreselerde Bâtınî-Haşhâşilere ve yıkıcı felsefî akımlara karşı Ehl-i Sünnet inancını tahkîm ediyordu (sağlamlaştırıyordu).
Fitneciler Melikşâh’a “Nizâmülmülk’ün saltanatta gözü var” diyerek ikisi arasına fitne soktular. Biraz eli zayıflayan bu büyük devlet adamını, Batınîler, Nihâvend’de yaraladılar. Kendisinin son demlerinde onu ziyâret eden Melikşâh’a koca vezîr: “Sultânım ömrümde çok az bir zaman kaldı, bunun bana yapılmasın emretmeseydiniz” dediğinde Melikşâh: “Ben sana bunu nasıl yapabilirim, sen benim babam yerindesin ve devletimizin bereketisin” demiştir. Faydalanılan kaynak: (Büyük Selçuklular Döneminde Bâtınîlerle Yapılan Mücâdeleler. Y. Lisans Tezi, Pınar Kaya, s.35-36, İstanbuli 2008 )
DEVÂM EDEN SİYÂSÎ ÖLÜMLER
Doğu sınırlarını genişletmek üzere sefere çıkan Süleymân Şâh vezîri Ebülkâsım’ı İznik’e idâreci olarak bıraktı. Süleymân Şâh’ın 1086’da ölümü üzerine oğulları I. Kılıçarslan ve Kulan Han’ın Melikşâh tarafından hapsedilmesini fırsat bilen Ebu’l-Kâsım İznik tahtına çıktı. Devlet otoritesini tanımayan Ebu’l-Kâsım’ın üzerine Melikşâh, Emîr Porsuk’u gönderdi. Porsuk bunda başarılı olamayınca yerine Emîr Bozan görevlendirildi. O da başarılı olamadı. Merkezî idâreyi ele geçiren âsîler genelde iyi teşkilatlanırlar ve merkez savunmasının avantajını da ellerinde bulundururlar. Selçukluda ve diğer devletlerde vezirler devletle meliklerden daha iç içe olduklarından isyanları büyük problem olmuştur.
Ebu’l-Kâsım sonunda Melikşâh’a itâat ettiğini bildirdiyse de Sultan onunla görüşmeyi kabûl etmedi. Zirâ otorite isyâna tâviz verirse devletin dengesi bozulur. Nitekim Melikşâh da İznik yolundaki âsîyi, Emîr Bozan’a öldürtmüştür. Bu bir cinâyet değil, bünyedeki habîs bir urun alınması gibidir.
OSMANLIDA DURUM
1299’da kurulan Osmanlı Devleti’nde de siyâsî öldürme olayları görülmüştür. Sultanlar, şehzâdeler, vezîrler ve paşalar öldürülmüştür. Bunlar makam hırsı mıydı, otorite devşirmek miydi yoksa âdetin işleyişi miydi?
Amacımız bilinen târihî olayları tekrarlamak değil, ibret alınacak vukuâtın nasıl meydana geldiğini anlatmak ve ibret almaktır. Bilemeyiz.
Yalnız burada yanlış yapan kulların irâdelerini nasıl kullandıklarına dikkat çekmek istiyoruz. Meselâ Yıldırım Bâyezîd, dâmâdı Seyyidü’s-sâdâd Emir Buhârî’yi dinleseydi, Timur’la savaşmazdı. Ayrıca Timur’a yazdığı mektupların ağır hakâret içermesi de büyük hatâydı. Sultan Yıldırım, dâmâdını hep sayardı. iki Türk cihangîrinin bir coğrafyaya sığması mümkün olmayacağı için bu savaş kaçınılmazdı.
“Kırk derviş bir posta oturur, lâkin iki hükümdar bir cihâna sığmaz.” (Sa’dî-i Şîrâzî)
Kara Tatarların Timur’un safına geçerek Osmanlıya en büyük ihâneti yaptığı için Timur’u suçlayanlar da haksızdır. Çünkü harp hile, taktik ve strateji formülüdür.
.jpg)
Ankara Harbi'ni gösteren bir minyatür
OSMANLI’NIN KURULUŞ ÖNCESİ İLK ACI VAK’A VE DÜNDAR BEY’İN ÖLÜMÜ
Bu cümleden olarak devletin kuruluşu evvelinde, Osman Gâzî, amcası Dündar Bey’i kurulacak Osmanlıda ilk öldürme vak’asını gerçekleştirmiştir. Dündar Bey Süleyman Şah’ın oğlu olması bakımından beyliği tabîî olarak kendisinde görüyordu. Ama beylik isteyene değil onu hak edene verilirdi. Esas Türk töresi de budur. Bu arada Bizans, Türk obalarını geldikleri Orta Asya’ya göndermek istiyordu. Bunlarla cihâd eden Süleymân Şah oğulları ve torunları aynı zamanda devrin azîm fitnesi Moğollara karşı cihâd ehlinden himmet bekliyorlardı. Ama bu karmaşık düşman çemberinde iç fitne her şeyi berbât ederdi ki Dündar Bey bu hatâyı yaptı. Bilecik Tekfuru’na çok yakınlaştı. Hattâ târihçi Neşrî’ye göre Tekfur ona elini bile öptürdü. Osman Gâzî Tekfûr’a savaş açınca Dündar Bey: “Germiyanların ve diğer Hristiyân grupların tehlikeleri devâm ederken Tekfûr’u da kendimize düşman etmeyelim” dedi. Cihâda karşı çıktı. Son devir târihçilerinden Hayrullâh Efendi’ye göre Dündar Bey Tekfurla ittifak ederek Osman Bey’e suikast düzenlemek istemiştir. Osman Gâzî de bunu anlamış, fakat daha ziyâde cihâda engel olduğu için tehevvürle yayını başına vurmuş ve Dündar Bey’i öldürmüştür.
Bâzı târihçiler Osmanlı saltanâtı Dündar Bey’in kanı üzerine kurulmuştur derken, bir kısmı da eğer Dündar Bey başarılı olsaydı Osmanlı Devleti kurulmaz ve Türkler de Anadolu’da tutunamazdı. Zîrâ Osman Bey Anadolu’daki Türk boylarının îtimâdını kazanmış ve devlet olma birlik şuuruna da bu boyları hazırlamıştı.
Sultan I. Murâd oğlunu öldürten ilk pâdişâhtır. Kendisine karşı ayaklanan ve tahtı ele geçirmeye çalışan Savcı Bey’i öldürtmüştür. Sultan Murad üç oğlundan büyük olan Bâyezîd’e oğulları hakkındaki intibâlarını sorduğu zaman Bâyezîd, küçük kardeşi Savcı’nın etrâfını giderek genişlettiğini ve tehlikeli olabileceğini söyledi.
Sultân Murâd seferde iken aynı onun gibi sefere çıkan Bizans İmparatoru V. İoannis’in oğlu Andronikos, imparatorluğunu îlân etti. Bunu örnek alan Savcı Bey de saltanatını îlân ederek adına hutbe okuttu ki daha 14 yaşında idi. Çok zeki ve cevvâldi. İkinci büyük hatâyı Murâd’a karşı Andronikosla ortak olup babasına savaş açmakla yaptı. Yenildi ve sonunu hazırladı.
Bir oğul düşünün ki babası olan sultân cihâdda iken, düşmanıyla bir olup devlete başkaldırıyor, saltanâtını îlân edip adına da hutbe okutuyor. Bir devlet bu tip olayları müsâmaha ile karşılarsa o devlet nasıl yaşar? O vakit hissî değil gerçekçi olmak gerekir.
Sultan I. Mehmed (Çelebî ) dönemi yeni teşekkül etmeye başlayan Osmanlının en şanssız dönemidir. Önce Yıldırım Bâyezîd’in Timur’a karşı Ankara Savaşı’nı kaybetmesiyle büyük bir otorite boşluğu doğmuş, bu boşlukta oğullarının her biri bir yere dağılmıştır. Önce Süleymân Çelebî sultanlığını îlân etmiş ve hükümdarlığını sekiz yıl sürdürmüştür. Bu saltanat, kardeşi Mûsâ Çelebî’nin Süleymân Çelebî’yi öldürmesiyle son bulmuştur.
Mûsâ Çelebî Rumeli’de devletini kurdu ve o da dört yıl saltanâtını devâm ettirdi.
II. Murâd ve Düzmece (Mustafa çelebi) vak’ası: Ankara Savaşı’ndan sonra Timur, Mustafa Çelebî’yi Semerkand’a götürdü. Timur’un ölümünden sonra Düzmece Anadolu’ya döndü. Tahtta hak iddiâ ediyordu. Tek başına bu iddiâsını gerçekleştirmesi zor olduğu için Bizans’la anlaştı. Bizans’la birlikte Eflâk Beyliği’nin desteğini de arkasına aldı. Çelebî Mehmed, Bizans’a bol para vererek onu hapsettirdi. Düşmana güven olmaz. Nitekim Sultan II. Murâd tahta çıkar çıkmaz Bizans, Düzmece’yi serbest bırakıp yine ayaklanmaya teşvik etti. Bu arada Anadolu Beylikleri’nden de Düzmece’yi destekleyenler oldu. Tehlike giderek büyüyordu. Amaç taht kavgasıyla devlet’i parçalamaktı.
Sultan Murâd Rumeli taraflarında üzerine ordu gönderdi. Ordusunu Bizans’ın yardımıyla tahkîm eden Düzmece bu savaşta Sultan II. Murâd’ı yendi. Devlet hızla bir kaosa sürükleniyordu.
Sultan Murâd bu arada Azep ordu teşkilâtını kurdu. Bu teşkilât Fâtih’in İstanbul’un fethinde de çok mühim bir rol oynamıştır. Nitekim Sultan Murâd, Uluâbâd (Ulubat ) civârında Düzmece’yi yendi ve onu îdâm ettirdi.
ATLATILMASI EN GÜÇ TEHLİKE
İki olay Osmanlı Devleti’ni bitirebilirdi. Altyapısı henüz oturmamış olan devlet, kuruluşundan 103 yıl sonra çok büyük bir tehlike ile âdetâ çatırdadı. 1402’deki Ankara Savaşı’nı, Yıldırım Bayezid’in kaybetmesiyle bambaşka bir hâle büründü. Timur, bâzı âlimleri yanında Semerkand’a götürdü.
En önemli sıkıntı da arşivler mes’elesiydi. Osmanlının kuruluş dönemlerine âit arşiv belgeleri çok azdı. Olanlar da Ankara Savaşı’ndan sonra Bursa ve Edirne’de oluşan arşivler maalesef Timur tarafından imhâ edilmiştir. Ankara Savaşı fetretinden sonra bir süre arşiv oluşturulamamıştır. Fatih’in İstanbul’u fethiyle Osmanlı Arşivleri birikmeye başlamıştır. (Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Arşivlerin Oluşumu ve Türk Arşivlerinde Araştırma Hizmetleri İbrâhim Baş, Yıldırım Bayezid Üniversitesi Sosyal Bil. Enstitüsü )
Sultan Yıldırım’ın bu savaşı kaybetmesiyle “Fetret Devri” dediğimiz büyük bir kargaşa, devleti tehdît etmeye başladı. Yukarıda bahsettiğimiz bu olay da Osmanlıyı tekrar toparlanma sürecine girmesi ve Osmanlının ikinci kurucusu olarak bilinen Çelebî Mehmed’in bütün çabalarına rağmen, İsâ Çelebî, Mûsa Çelebî, Süleyman Çelebî olayları içinde devlet bitmiş gibi görünüyordu. Devlet içinde devlet olmuş, kardeşlerin her biri, âdeta beylikler gibi hükümranlık ilan etmişlerdi. 15 seneye yakın bir dönem bu isyan devletlerinin varlığıyla hebâ olmuştur.
Yüzlerce yıl geçen bu olayların arkasından şüphesiz büyük Türk cihângîri Timur’u yargılamak bize düşmez. Ama bir gerçek var ki Osmanlı sendelemiş, yıkılama safhasına yaklaşmıştır. En büyük komutan ve sultanlardan olan Yıldırım Bâyezîd gibi bir değer yok olmuş, kuruluş dönemine âit en önemli arşivler imhâ edilerek devletin başlangıç hâfızası yok edilmiş, İstanbul’un fethi de gecikmiştir. Allâhü te’âla Fâtih gibi bir büyük komutanı, bilge, şâir, âlim devlet adamını bu millete lutfetmiş ve bu yüce devletin yıkılmamasını murâd etmiştir. Zîrâ İstanbul’un fethi Osmanlının şahlanışını hazırlamıştır.
Demek ki Osmanlıda gerçekleşen evlât ve kardeş öldürmelerini âdî ve nefsî olaylar gibi görmek büyük bir hatâ olur. Onlar kendi evlât ve kardeşlerini devletin bekâsı için yok etmişlerdir.
.
Liyâkat ve devlet yönetiminin esâsı
8 Ocak 2022 02:00
Gençler aktif olmayı severler; onları faydalı işlere kanalize etmezseniz birileri onları kötü emellerine âlet eder. Abdülhamîd Han açtığı yüksek mekteplerle gençleri en hayırlı ve faydalı bir sâhaya sevk etmeye çalıştı; fakat heyhât ki onu kendi silâhıyla vurdular.
Cumhûriyet’ten sonra da sık sık aşağılayıcı bir tâbir olarak literatürümüze giren mürtecî (gerici) kelimesi, İTC tarafından muhâlifler için kullanılırdı.
Osmanlıda yayılan Comte’çu pozitivizm, inançları sarstı.
Her toplum, her millet mâkul değişmeler yaşar; genelde bu değişmelere ayak uydurulurken, buna karşı olanlar kendi aralarında birtakım cemiyetler kurarak evvelâ fikrî bir tepki verirler. Dış tahrikler de olursa işi bâzen silâhlı mücâdeleye kadar vardırırlar. Osmanlı Devleti de tabîî ki bir istihâle (başkalaşım) geçirecekti. Bu başkalaşım sosyolojik bir gerçekti.
19. asır, eski yüzyıllar gibi târihî gelenekleriyle değil, bu gelenekleri sarsan bir zaman birimi olarak Osmanlıyı hırpalamaya başladı. Eski statüko isyanları, yerini ideolojik teşkilâtlanmalara bıraktı. Osmanlı halkı, Yeniçeri, Celâli ve iç saray ayaklanmalarına alışkındı ama şimdi durum öyle değildi. Devlet, saltanat sanki çok şeyler kaybediyordu.
19. yy, 20. asra çok farklı şeyler devretti. Bu devirler pek hayırlı şeyler değil, hattâ şerli ve sâhibi tam belli olmayan bir mîraslar zinciriydi.
Başta eğitim olmak üzere dış siyâset ve bürokraside farklı manzaralar görülüyordu. Eğitimde mükemmel hamleler yapılıyor, fakat eğitim alan gençler düzene karşı teşkilâtlandırılıyordu. Öğrencilerin eğitim için Avrupa’ya gitmeleri ve Fransız Devrimi’nin hızla yayılan ilkeleri Osmanlıda yeni aydın tiplemesi oluşturuyordu.
FELSEFENİN ETKİSİ
Bu asırda dünyânın ilgisini çeken yeni güncel felsefe de devreye girmişti. Auguste Comte, Alfonso de Lamartine, Emile Durkheim Voltaire gibi filozof ve yazarlar halka daha çok hitâp etmeye başlamışlardı. Descartes’in öncelerden öne sürdüğü formel mantık verilerini de kullanıp yeni bir gelişim olarak ortaya çıkan “Var Oluşçuluk” akımı da insanı ve toplumu önceliyordu. Baştan bu terimi kullanmasalar da Soren Kiekegaard, Dostoyevski, Nietzche ve belki sonraları İttihâdçıların fikir vârislerini etkileyen Jean Paul Sartre bu yüzyılın öncülüğünü yapıyorlardı. Bu akıma göre ruhbilim ve kültür hareketleri ferdî hareketlerle birlikte var olabilirdi. Bu düşünürler erdem ve bilimsel düşünceyi öne çıkarıyor ve sistematik felsefeye bir alternatif sunuyorlardı.
Başta dindar bir âileden gelerek sonra din olgusunu şahıslara indirip dîni “Tanrı–insan arasında bir olgu” diye belirleyen, belki de modern lâiklik sınırlarını çizen Kierkegaard, İttihad ve Terakki Cemiyeti (İTC) ve genç Türkiye Cumhûriyetini çok etkilemiştir.
Nietzche de din, ahlâk ve modren kültürü, ironi (alay) metafor (eğretileme, istiâre ) ve aforizmalarla (aykırı fakat çarpıcı güzel sözler) san’atlı bir şekilde toplum değerleriyle oynamıştır.
Başta bu akımlar Osmanlı aydınlarını pek etkilemese de, içe kapanmaya başlayan yeni aydın tiplerini hemen parantezi içine almıştı.
Bu duraktan sonra erdem de bilimsel düşünce de ferdi aşıyor ve toplumsal felsefe yeni nesle yol gösterici oluyordu. İç hesaplaşma ve kendi düşünce çemberinde var olmaya çalışan yeni tip aydında iç isyanlar dışa vurumla, ferdi cemiyete yardımcı yapıyor ve her şey cemiyet için oluyordu. Bu durumu özetleyen en güzel beyit de Nâmık Kemâl’den geliyordu:
“Bâis-i şekvâ bize hüzn-i umûmîdir Kemâl
Kendi derdi gönlümün billâh gelmez yâdına.”
(Şikâyete konu olan milletin dertleridir. Kendi derdim billâhî aklıma bile gelmez.)
Bu beyitten de anlaşılacağı gibi ferdî gâileler, yerini toplum dertlerine terk etmişti. Bunun gerçekten böyle olup olmadığı konusunda kesin şüphelerimiz vardır. Sonraki birçok olay bu zihniyeti kısmen tekzîp ederken bunda samîmî olanlar da çıkmıştır.
SİSTEM KAYIYOR
Tanzîmat’la başlayan insan hakları ağırlıklı yeni yapılanma, Batı isteklerine uygun tüzüklü, Müslüman halkı baskılayan, sâdece devletin işleyişini değil, giderek yaygınlaşan ve tırmanışta olan “Comte’çu” pozitivizmin etkisiyle, halkın inançlarını da sarsmaya başladı.
Şinâsî ve Nâmık Kemâl bugünkü anlamda aktivisttiler. Düzene başkaldırıyorlar, hattâ hürriyetlerini bile tehlikeye atıyorlardı. Şiirleriyle sultâna bile târizde bulunuyorlardı.
Abdülazîz Han’ın şehâdeti ile başlayan “Batı’ya Sultan kurbân etme” yeni yeni türeyen protest ruhlu gençleri de etkilemişti! Özellikle bu gençleri yönlendiren de Midhat Paşa’ydı.
Osmanlı Devleti’nde bir devrim olarak görünen birinci meclisin açılıp bir sene sonra kapatılması, aslında eylemleri su yüzüne çıkarmak, iç ve dış tahrikçiler için bir bahâneydi.
Sultan Abdülhamîd’in Meclis’i feshetmesiyle başlayan karalama ve menfî propaganda cihetiyle yayınlanan kitap, broşür ve bildiriler tahminlerin çok ötesindeydi. Târihte bir eşine daha rastlanmayan bir kampanya başlatılmıştı. İçte ve dışta büyük bir inatla Sultan Abdülhamîd’i ya katletmek veyâ tahttan indirmek için faaliyetlere çok çabuk başladılar.
Abdülhamîd kendisine yapılan saldırıların yüksek mekteplerden olduğunu bilmesine rağmen, yine de büyük bir şevk ve azimle yenilerini açmaya devam ediyordu.
İTTİHÂDCILAR VE ABDÜLHAMÎD HAN
Târihimizde en çok tartışılan, üzerine en çok yazı yazılan, lehte ve aleyhte birçok tartışanı olan ihtilâlci İttihâd ve Terakkî Fırkası, 1890 yılında kuruldu. Altyapısını Genç Osmanlı ve Jön Türklerin meydana getirdiği, Türk olmayan üye sayısının bir hayli fazla olduğu bu fırka, özellikle Harbiye ve Askerî Tıbbiye’den destekleniyor ve misyon olarak Abdülhamîd’i devirme plânları üzere faaliyet gösteriyordu. 1897’de yıkıcı faaliyetlerinden dolayı bu cemiyet dağıtıldı; bâzıları sürüldü, bâzıları da sığınakları olan Paris’e kaçtı. “Serhafiyye-i Hazret-i Şehriyârî” denilen millî istihbârâtın başkanı Birinci Ferik Ahmed Celâleddîn Paşa, Paris’e giderek kaçak gençlerin çoğunu iknâ etti ve bu gençleri devlete kazandırdı.
Gençler aktif olmayı severler; onları faydalı işlere kanalize etmezseniz birileri onları kötü emellerine âlet eder. Abdülhamîd Han açtığı yüksek mekteplerle gençleri en hayırlı ve faydalı bir sâhaya sevk etmeye çalıştı; fakat heyhât ki onu kendi silâhıyla vurdular.
Askerî gücün psikolojik etkisiyle Harbiye ve Askerî Tıbbiye, ihtilâlci gençlerin merkezi gibi çakışıyordu.
Gençler başlangıçta romantik bir başkaldırma gibi başladıkları bu harekette, rijit ve gözü kara önderleri vâsıtasıyla çabuk savruldular. Gerçi başlangıçtan beri örtülü bir ihtilâl fikri vardı ama eylem ve aktif mücâdele farklı bir şeydi.
Önceleri Erkân-ı harb Kolağası Kurmay Kıdemli Yüzbaşı Mustafa Kemâl de Cemiyet’e girmesine rağmen, ordunun politikaya karışmasına muhâlif olduğu ve Enver Beyle de arası pek iyi olmadığı için Cemiyet’ten çekilmişti.
II. Meşrûtiyet’ten sonra bir sürü parti kurulmuşsa da İTC bunların hiç birisine yaşama imkânı vermemiştir.
Esas sıkıntı 1826’da Sultan Mahmûd’un Yeniçeri Ocağı’nı lağvedip kurduğu yeni ordu teşkilatının, siyâsetin tamâmen dışında olmasına rağmen, İTC orduyu siyâsetin ana ekseni yaptı.
Cumhûriyet’ten sonra da sık sık aşağılayıcı bir tâbir olarak literatürümüze giren mürtecî (gerici) kelimesi, İTC tarafından muhâlifler için kullanıldı.
Başlangıçta Fransız Devrimi’nin sloganı olan uhuvvet (kardeşlik) adâlet, müsâvat (eşitlik) ve hürriyet kavramları yerini katı ve baskıcı bir yönetime bırakmıştı.
Aslında İTC üçlüsü için vatansever ve iyi niyetli, nâmuslu insanlardı deniliyordu ama Abdülhamîd düşmanlığı ve siyâseti bilmemeleri onları yanlış yola sevk etti.
Bu konuda merhûm Alpaslan Türkeş Bey’in ifâdeleri çok dikkat çekicidir: “Başka çok misalleri var. İttihâd ve Terakkî var, Enver Paşalar var, Talât Paşalar var, Cemal Paşalar var... Birçokları bunları çok beğenirlerdi. Efendim çok dürüst, çok doğru adamlardı. Bak Enver Paşa gitti Türkistan’da şehit oldu… Osmanlı Devleti’ni yıktıktan sonra neye yarar? 1908’de geldi İTC iktidâr oldu. Onlar iktidâr olduğu zaman Arnavutluk Osmanlı Devleti’ne bağlıydı. Osmanlı Devleti’nin sınırları Adriyatik Denizi’ndeydi. Rumeli bizim elimizdeydi. Selânik, Manastır, Kosova hepsi bizim idâremizdeydi. Libyâ ve Çad bizdeydi. Yâni sınırımızın bir ucu Afrika’nın ortasında, Ekvator çizgisindeydi. Arabistan Yemen bizdeydi. Yâni Osmanlı Devleti’nin bir ucu Hint Okyanusu’ndadır. On sene sonra 1918’de hepsi gitmiştir. Anadolu da işgâle uğramıştır. İşte İTC, iste Enver Paşa, işte Talât Paşa, işte Cemâl Paşa. Efendim çok vatanseverdiler, çok dürüsttüler, hırsız değildiler, bilmem ne değildiler. Ama komitacıydılar. Komitacılıkla devlet adamlığı farklı şeylerdir. Bize akıllı, ileriyi gören devlet adamları lâzım. Milletini tanıyan, târihini bilen kudretli devlet adamları lâzım.”
Vatanseverlik ferâgat ister, fazîlet ister ve en önemlisi de devletin sırlarını dışarıya ifşâ etmemeyi ister. Kol kırılır yeni içinde kalır. Devletini Avrupa’ya şikâyet eden vatanını seviyor olabilir mi?
Jön Türkler ve İTC gerekli bilgi, donanım ve liyâkat olmadan bâzı kritik görevler ve milletvekillikleri üstlendiler. Kimi telgraf memurluğundan başbakanlığa, kimi kurmay yarbaylıktan 33 yaşında iken harbiye nâzırlığı ve başkumandan vekîlliğine, kimi jandarma teğmenliğinden dâhiliye nâzırlığına, en kabiliyetsiz olanları ise milletvekilliğine nasbedildiler (atandılar ).
İHÂNET ÇEMBERİ
Bu sırada Sabahaddîn Bey gibileri ve partizanlıkla millî şuurlarını kaybetmiş olan Jön Türkler, Sultan Abdülhamîd’in Ermenileri ezdiğini Avrupa basınına şikâyet etmiş ve bu devletlerden Sultan Abdülhamîd rejimini devirmek için yardım istemişlerdir. Sabahaddîn Bey ayrıca bağımsız bir Ermenistan kurulmasını destekleyen, (Doğu Anadolu’da ) ve Türkiye’nin İşkodra, Yanya ve Kosova vilâyetlerinden müteşekkil bir Arnavutluk’tan bahseden bir makâle yayınlamıştır.
Sultan Abdülhamîd’in ikinci defa kerhen açtığı Meşrûtiyet Meclisi 17 Aralık 1908’de faaliyetlerine başladı. İstanbul’da çıkan Rumca gazeteler Türkiye’de 6,5 milyon gibi abartılı bir Rum nüfustan bahsedip daha fazla milletvekîli çıkarma peşindeydiler. İTC’li milletvekîli sayısı fazlaydı, ama Türk olmayan milletvekilleri dış destekle millî menfaatlerinin peşindeydi.
Rusya’nın Ermeni asıllı Baştercümânı Mandelstam’a göre 275 milletvekîlinin 140’ı Türk, 60’ı Arap, 25’i Arnavut ve 2 de Kürt milletvekiliydi. Arapların biri, Arnavutların birkaçı Hristiyan, diğerleri Müslüman’dı. Hristiyan milletvekillerinin sayısı ise şöyleydi: 23 Rum, 12 Ermeni, 5 Yahûdi, 4 Bulgar, 3 Sırp ve 1 Ulah (Romen) olarak toplam 48 sandalye idi. Bunlar da en az İTC’liler kadar idealist ve aslî unsurlarına bağlı idi. Bundan da tehlikenin büyüklüğünü anlamak mümkündür.
İttihâdcıların en büyük suçlarından biri, yıllardan beri Türklerle savaşan Bulgar, Sırp, Yunan ve Ermeni çete mensuplarının çoğunu affetmeleriydi. Bunlar âdî suçlu değillerdi; çoğu çapulcu ve çeteciydi. İTC’liler, yüzlerce Türk’ü şehîd edip bununla övünen çete reisleri ile kol kola resim çektirmişlerdi.
Sultan Abdülhamîd büyük bir basîretle silâh ithâlini yasaklamıştı. İTC’nin bu yasağı kaldırması üzerine Ermeni çeteleri modern silâhlarla donatıldı. Sultân’ın Türkiye’ye girmelerini yasakladığı komitacı Rumlar ve Ermeni Hınçak ve Taşnak üyeleri, Türk topraklarına doldular.
Hiçbir şey rastgele olmuyordu. Her şey plânlanmıştı. İttihâdcılar sanki zafer kazanmış gibi (ki kendilerine göre büyük bir zafer kazanmışlardı) gözleri kör kulakları sağır bir şekilde gelişen olayları göremiyorlardı.
Adana bölgesinin Ermeni Piskoposu Muşeg, tahrikleriyle, Batı’nın dikkatini çekiyordu. Bu arada Türkiye’de bir Ermenistan devleti kurabilmek için ithâl edilen binlerce yeni modern silâh, Ermeni komitacılara dağıtıldı. Bu Piskopos isyân emrini İstanbul’da 31 Mart İhtilâli’nin koptuğu 14 Nisan 1909’da verdi.
Adana ve Tarsus bölgesinde ayaklanan Ermeniler evlere dalıp ırza, cana ve mala saldırmaya başladı. Dört günde o bölgenin altını üstüne getirdiler. Hazırlıksız olan asker ve polis olaylara gereği kadar müdâhale edemedi. Halk kendisini korumak zorunda kalmıştı. Bu dört kara günde Ermeniler 1850 Türk’ü şehîd ettiler. Sivil halk büyük bir gayretle canını dişine takarak ellerine geçirdikleri kazma kürek ve diğer silâhlarla 17.000 Ermeni’yi katletti. Piskopos Muşeg Mısır’a kaçtı.
İşin en garip yanı, Batı, Ermenileri mazlum gösterip Türkleri yine barbar îlân etti.
Amerika ve Avrupa’nın baskısıyla İTC’liler Türkleri rastgele cezâlandırmaya başladı. Bu sırada Adana Vâlisi olan Kurmay Albay Cemâl Bey, hâtıralarında şunları söylüyordu: “Yalnız Adana’da 30 Müslümân’ı îdâm ettirdim. Erzin’de on üç Müslümân’ı daha îdâm ettirdim.”
Olaylardan sonra yalnızca bir Ermeni’nin îdâm edilmesi de çok dikkat çekicidir.
İTC bu davranışları alkışlarken, beş yıl sonra yüz binlerce Ermeni’yi yurt dışına sürmek zorunda kaldı.
Bunlar, kabineye istedikleri vekilleri sokuyor ve hattâ Talât Bey’i dâhiliye nâzırı da yapıyorlardı. Bu gücü kullanmak isteyen İTC sadrâzamları tehdît ediyor, hükûmete istediklerini yaptırmak için baskı uyguluyorlardı. İş o raddeye varmıştı k, İTC’ye karşı olanlar vatan hâinliği ile ithâm ediliyordu.
Hâsılı İttihâd ve Terakkî Fırkası hakkında yazılanlar ve yazılacak olanlar yeni bir kitâbiyyat oluşturur.
Sonunda İttihâd ve Terakkî, devlet nasıl idâre edilir değil de, nasıl yıkılır bunu göstermiş oldu.
.....
Faydalanılan kaynak: Büyük Osmanlı Târihi, Yılmaz Öztuna, 5. C. ss380-395 Ötüken Yay. İstanbul, 1994
Abdülhamîd Han’ı değil, Osmanlıyı bitirdiler
22 Ocak 2022 02:00
Ulu Hakan, seleflerinin gerçekleştirdiği yenilikleri muhâfaza ederken, bundan İslâm ümmetinin zarar görmemesi için de çok çalıştı. O, Batı’nın İslâm’ı etkisi altına almaya karşı olduğu gibi İslâm’ı da Avrupa’ya açıyordu. Buna mukabil onun Pan-İslâmizm’in muhtevâsı ve niyeti hiç araştırılmadan, Batılı akademisyenler tarafından bir Orta Çağ projesi gibi takdîm edilmiştir.
Osmanlı, “Dîn-i mübîn-i İslâm” demekti. Şiî-Vehhâbî-İngiliz iş birliği, Osmanlıyı değil Sünnî İslâm’ı hedef alıyordu. Koca Devlet yıkılınca oranın ahâlîsi yetim ve öksüz kaldı.
Pâdişah, yenileşmeyi özden ayrılmayarak gerçekleştirmeye çalıştı.
Osmanlıda Yeniçeri’nin ilgâsının (kaldırılmasının) aslî hedefi, başıboş, ticâret yapan, haraç alan, yol kesen ve en önemlisi de devlet ve siyâset işlerine karışmayan yeni bir ordu teşkilâtı kurmaktı.
Aslında Yeniçeri ordusu, dünyâda eşine az rastlanır büyük zaferlere imzâ atmıştı. Gittikçe güçlenen bu teşkîlât, gücü kendisinde vehmedip vazîfesi dışında işlerle uğraşmaya başladı. Silâhlı güç, otorite boşluğu kabûl etmez. Hâlbuki Yeniçeri, Yavuz döneminde bile isyâna teşebbüs etti. Çaldıran Seferi’nde Yavuz’un çadırını okladılar. Yavuz, irâdesi ve askerî dehâsı ile bu işin üstesinden gelmesini bildi.
Zaferler azalınca ganîmet gelirleri de azaldı. Bunun üzerine ulûfelere alışmış olan Yeniçeri, pâdişahı düşürerek yeni gelen pâdişâhın dağıtacağı ulûfelere bel bağlamaya başladı. Bir de pâdişahla birinci derecede köprü olan sadrâzamları hedef seçiyorlardı. Sadrâzamları yanlarına çekmeye, bunu beceremezlerse kellesini almaya teşebbüs ediyorlardı.
Ordu, disiplin ve ilimdir. Savaşlar bir taktik ve strateji bütünlüğüdür. İlmî hüviyetini ve disiplinini kaybeden ordular, kaba kuvvet hâline gelir ve zarârı düşmana değil kendi halkına dokunur.
Yeniçeri ilgâsı ile yeni bir dönem başlıyor, zâbitlerin (subaylar) yetişmesi için ilme değer veriliyor, önemli eserler tercüme ediliyordu. Abdülhamîd Han da orduya büyük önem verdi. O, geleneksel ordu birlikleri dışında “Ertuğrul Alayları”, “Hamidiye Alayları” gibi özel teşkilâtlar kurarken, muhtemel deniz saldırıları ve ona bağlı kara savaşları için Çanakkale tabyalarını da inşâ ettirdi. Hâsılı Koca Sultan, Osmanlının her gediğini kapatmaya çalıştı.
Osmanlı târihi hakkında son zamanların en geniş belgeleri, genelde dış basın kaynaklı gazete yazıları ve vesîkalardır. Bunların çoğu da maalesef iftirâ ve tezvirler (süslü yalanlar) bütünlüğüdür.
O dönemin en dikkate değer yönü de ulemânın dahi Abdülhamîd’i anlayamamalarıdır. İşin aslını bilebilselerdi Jön Türkler’in ve İttihâdçıların onu el üstünde tutmaları gerekirdi.
HİLÂFETİN TE’SÎRİ
19. asrın ikinci yarısında Osmanlı Devleti sıkıntılar içinde olmasına rağmen hâlâ İslâm dünyâsının merkezi durumundaydı. Hacc’ın sıkıntılı yolları emniyet altına alınmış ayrıca 1897’de Yunanistan’a karşı kazanılan zafer, bütün İslâm âleminde sevinçle kutlanmıştı. Bu zafer, Harem-i şerîf’te şükür namazları ile taçlandırıldı. Abdülhamîd’in siyâsî manevraları, ilme katkıları onu İslâm dünyâsının lideri yaptı. Önceleri bu otorite uzun zaman boşlukta, hilâfet sanki sistem dışındaydı.
Bâzı yazarlar Abdülhamîd’in hilâfeti sâdece İslâmî otoriteyi sağlamak için olduğunu yazarlar, ama uzun zamandır başsız ve otoritesiz kalan İslâm âlemi onun siyâsî ve dînî liderliğine güvendiği için, bu durumdan memnundular ve uzun zamandır bulamadıkları hilâfet güvencesinin gölgesinin zevkine varıyorlardı. Batı’yı esas korkutan tam da buydu. Bitti dedikleri Osmanlı, Endonezya’ya, Açe’ye, Hindistan’a el atmış ve ümmet gereği safları sıklaştırma çabasına girmişti. Sultan, parçalamak üzere oldukları avı, canavar Batı’nın pençesinden söküp almak üzereydi. Heyhât ki mason locaları ve ihtilâlci çetelerin kıskacında kalan koca Sultan’a İttihâdçılar, Batı’dan daha fazla düşman olunca Sultân’ın eli kolu bağlanmıştı.
Batı, sözde Osmanlıyı kendi yönlerine çevirmek ve modern reformlar yaptırmak istiyordu. Bunu zâten iş birlikçileri ile Tanzîmat’ta başarmışlardı. Hakîkatte Abdülhamîd Han şer’in ve örfün müsâade ettiği reformları zâten yapıyordu. Batılılaşmanın zorlayıcı etkisine dik durmanın ve reformları reddetmenin sıkıntılı olacağını bilecek kadar zekî olan Pâdişah, yenileşmeyi de özden ayrılmayarak gerçekleştirmeye çalıştı.
Târihte hiçbir Müslüman hükümdar Abdülhamîd kadar önemli kararlarla karşı karşıya kalmamıştır. Takvâ sâhibi bir Müslüman ve mutlakiyetçi bir pâdişah olan Hakan, medeniyete hep açık olmakla birlikte, Batı kültürüne hiç sıcak bakmamıştır; çünkü o hakîkî bir Müslüman Türk halifesiydi.
Ulu Hakan, seleflerinin gerçekleştirdiği yenilikleri muhâfaza ederken, bundan İslâm ümmetinin zarar görmemesi için de çok çalıştı. O, Batı’nın İslâm’ı etkisi altına almaya karşı olduğu gibi İslâm’ı da Avrupa’ya açıyordu. Buna mukabil onun Pan-İslâmizm’in muhtevâsı ve niyeti hiç araştırılmadan, Batılı akademisyenler tarafından bir Orta Çağ projesi gibi takdîm edilmiştir.
Batı’nın bütün bu mesnetsiz iddiâları yanında Alman Doğu bilimci ve sömürge danışmanı C.H. Becker, Pan-İslâmizm’i şöyle yorumlamıştır: “Pan-İslâmizm, İslâm idealinin gerçekleştirilmesine, dünyâdaki bütün Müslümanların dünyâ cemaatine (ümmete) hükmeden bir önderin (imam) yönetimi altında birleşmesine yönelik bir harekettir.” (C.H. BECKER, Panislamismus, İn İslâm Studien II, Leipzig,1932, s.242; İslâmın Siyasallaşması.)
CEVDET PAŞA DEVREDE
Sultan Abdülhamîd’i meşgûl eden bir önemli nokta da Şiâ mes’elesiydi. Şiîler Osmanlı nüfûsunun yaklaşık %20’sini teşkîl ediyorlardı. Bu aslında azımsanamayacak bir nüfustu ve bunlar Osmanlı tebaası idiler. Şiâ, propagandalarla Irak ve Güney Arabistan yarımadasında yayılıyor ve İslâm’ı tehtîd ediyordu. Sultan, Batı ile uğraşırken bir de Şiâ ile uğraşmak istemiyordu. O zamanın en büyük âlimlerinden olan Cevdet Paşa’dan bu mevzuda etraflı bir rapor isteyen Abdülhamîd, her konuda olduğu gibi bu konuya da yapıcı bir siyâsetle yaklaşmak istiyordu. Cevdet Paşa raporunda Osmanlı Şiîlerinin çoğunluğunun Irak’ta İmâmiye fırkasından ve Yemen’de de Zeydiyye kolundan olduğunu belirtmişti. Behran-Yemen’de savaşçı İsmâîliyye, Sayda Lübnan’da Mütevâliyye kolu pek etkili olmayan küçük zümrelerdi. Buna rağmen Bâtınî İsmâîlilerin neler yaptıkları da biliniyordu. Zeydîler Sünnîlere en yakın koldur ama bunlar Hazreti Ebûbekir ile Hazret-i Ömer’in hilâfetlerini kabûl ediyorlardı.
Cevdet Paşa ayrıca Şiî imamların siyâsî nüfûzunun önemini vurgulamış, Arapça konuşulan Irak’ta, bunların Farsça konuşan Îran Şiâsından daha etkili olduğunu da belirtmiştir. Aslında Şiî-Sünnî ayrılığının köklerinde, bilhassa 16. asırdaki Şâh İsmâîl’in politik sebepleri de düşünülmelidir.
Abdülhamîd’in dikkatini çeken bir nokta da bu muhtıranın önemli bir yönüydü. Düvel-i Nâsıra’nın (Hristiyan devletlerin) tegallüb ve tehakkümüne (baskılarına) devlet çâre arıyordu. Zîrâ Hristiyan devletler de Şiâ’yı destekliyor ve bu fitneden bir pay kapmaya çalışıyorlardı.
Cevdet Paşa, Şiîlerin yumuşamaları için Seyyidlerin Medîne ve Kerbelâ’daki Atabât-ı aliyyenin (Samerra’da bulunan Şiîlerce kutsal mahaller) tâmirâtı ve bu bölgelere teberrûda bulunmayı, Şiî liderlere kendi sınıflarına göre Sünnîleri gocundurmadan gönüllerini almak gibi tavsiyeleri dile getirdi.
Sultan Abdülhamîd Han, İmâm Zeynelâbidîn’in ahfâdından Seyyid Ali Pak’ın Humus’taki meskenini kendi parasıyla tâmir ettirdi. Aslında Şiâ’nın kutsal saydığı On İki İmâm, Kerbelâ ve Necef’te yatan evlâd-ı Resûl, Sünnîlerin de göz bebekleri olup, bunlara âit türbelerin bakım ve onarımları Osmanlılar tarafından yapılmıştır. Hacca giden Osmanlı kâfileleri bu mübârek yerleri hep ziyâret etmişlerdir.
Sultân’ın bütün iyi niyet ve çabalarına rağmen Irak’taki Şiî faaliyetleri, Îran tahrikiyle daha da arttı. Îran ahundları (vâiz, tam yetişmemiş Şiî din adamları) Osmanlı Îran’ında misyoner gibi çalışıyorlardı. Koca Sultan da buna mukabil hamle üzerine hamle yapıyordu. Alûsîzâde Şâkir Efendi’nin zâviyelerini donattı ve ayrıca da Şeyh Tâhâ Efendi’ye Kerbelâ’da bir medrese kurdu. Şeyh Saîd Efendi’yi Şiâ’nın merkezi olan Samerra’ya gönderdi.
EFGANİ’Yİ DAVET
Şiîlerin propagandalarını iyice artırdığını gören Cevdet Paşa, îtikâden bozuk olduğunu bildiği hâlde Sultân’a, Cemâleddîn Efgânî’yi İstanbul’a dâvet ettirdi. (1892 ) Efgânî, Kunar-Afganistan doğumludur. Efgânî Batı’da bir reformist ve devrimci olarak tanınıyor ve destekleniyordu. Kendisi Sultân’a ve saltanata karşıydı. Koca Sultan bunların hepsini biliyordu. Hattâ Batı, Efgânî’yi dâvetinden dolayı Sultân’ın Şiî olması gibi hayâli bir suçlama ile halkı şüpheye düşürmek istedi. Bu, Batı’nın Sünnî Hilâfeti bilmemesinden kaynaklanmıyordu. Her şeyi çok iyi biliyorlardı. Yıllarca derslerini çok iyi çalışmışlardı.
Muhammed Abduh da Şiî olmamasına rağmen Şiâ ve Batı tarafından açık destek görmüştür. “Eylemci İslâmcılar” meselâ Âkif, Efgânî’yi desteklerken, lâikler onu pek tutmuyordu. Efgânî, Orta Asya’daki İslâmî birliği te’sîs ve kuvvetlendirmek için Sultan’dan izin istedi. Sultan Efgâni’nin her hareketinden şüphe duyuyor fakat onun dünyâca bilinen siyâsî İslâmist olmasından dolayı da yanında tutmak istiyordu.
Sultan Abdülhamîd Han, Efgânî’yi İstanbul’a çağırmadan önce kendisi de onun îtikâden bozuk olduğunu biliyordu, ama yine de Cevdet Paşa’dan çok teferruatlı bir rapor istemişti. 1890’larda Sultan ile Efgânî arasındaki anlaşmazlıklar su yüzüne çıktı. Onun fikirlerini yıkıcı bulduğu için kendisini İstanbul’da tecrît etti (göz hapsine aldı; sarayda tuttu.) Efgânî, 1897 yılında İstanbul’da kanserden öldü.
Abdülhamîd’in başında bir de Vehhâbî gailesi vardı. Kökü eskilere dayanan Vehhâbîler, Hambelî olduklarını iddiâ etmelerine rağmen, ictihâdları inkâr ediyorlardı. Kur’ân-ı kerîm ve Hadîs-i şerifler dışında başka delîl tanımıyorlar, birçok hadîsi de devre dışı bırakıyorlardı. Bu gürûh 1806’da Mekke’yi işgâl etmiş, Efendimiz’in Kabr-i şerîfi başta olmak üzere, bütün İslâm büyüklerinin kabir süslemelerin yıkmak bahânesiyle türbeleri de yerle bir etmişlerdir.
Abdülhamîd Şiîlere uyguladığı yumuşatma programını Vehhâbîlere de uygulamıştı. Çünkü Vehhâbî Suudların İngilizlerle iş birliği hâlinde olduğunu biliyordu. Vehhâbîler 1903’te Osmanlı için stratejik bir bölge olan el-Hasa’yı kurtarmak için İngilizlerden yardım istediler. Sanki hâşâ ümmet birliği içinde olan İngilizler de, Osmanlı ise haçlı gibi muâmele görüyordu.
SURRE ALAYLARI
Osmanlılar Yavuz’dan îtibâren Mekke ve Medîne’ye İstanbul kadar değer verdiler. Bunu bir devlet politikası olarak değil, inançlarından dolayı yapıyorlardı. Bunun en açık örneği de “surre alayları”ydı.
“Surre”, Arapça içinde altın ve para bulunan kese demektir. Surre geleneğini evvelâ 8. asırda Abbâsî Halîfesi Mehdî Billâh başlatmıştır.
Hac mevsiminde devletin ve halkın bağışladığı kıymetli eşyâlar, develer üzerinde sancaklarla ve duâlarla yola çıkardı. Yanında koruması da olan bu alay, Hac yollarının güvenliğini de sağlardı. Türk-Memlûk Devleti de bu geleneği devâm ettirdi. Surre alayları, Bağdâd, Şam ve Haleb’de toplanıyor, aynı yerlerden hacı adayları da buralardan kervanlara katılıyorlardı.
Sultan II. Murâd döneminde Haremeyn’e, Kudüs ve Halîlürrahmân bölgesi de eklendi. Tam teşkilâtlı olmasa bile Osmanlıda ilk uygulama Yıldırım Bâyezîd’le başladı. Fetret Devri’nde Çelebî Muhammed de surreyi ihmâl etmemişti. Yavuz dönemiyle Osmanlı hizmet alanına giren ve bu bölgenin hâdimi (hizmetçisi) olmakla şereflenen Sultânın ahfâdı (torunları, kendisinden sonra gelenler) bu iki mübârek bölgeye bambaşka bir önem verdiler. Her yıl Ka’be örtüsü Osmanlı mülkü olan Kâhire’de dokunur, eski örtü büyük bir özenle İstanbul’a getirilirdi.
Osmanlıda son zamanlarda hazîne-i hassada nakit sıkıntısı başlayınca Galata bankerlerinden para çekilip, yine de surre alaylarına devam edilmiştir. Abdülhamîd Han şahsî servetinden mühim bir mikdârla da surrelere yardımda bulunmuştur.
1917-1918 yıllarında surre Şam’a kadar gidebildi; hattâ Vahdeddîn Han da kendi servetinden mukaddes beldelerde sadaka dağıttırıyordu.
Görüldüğü gibi Osmanlı, “Dîn-i mübîn-i İslâm” demekti. Şiî- Vehhâbî- İngiliz iş birliği Osmanlıyı değil Sünnî İslâm’ı hedef alıyordu. Koca Devlet yıkılınca oranın ahâlîsi yetim ve öksüz kaldı. Belki şimdi çok daha zenginler ama Osmanlının feyiz ve bereketinden mahrûm oldular.
Osmanlı mukaddes beldeleri kendi canlarından azîz bildi. Onların dedeleri bu mübârek beldelerde yürürlerken ayaklarını vurmadan yürüyor, atlarının ayaklarına keçeler sarıyorlardı. Şimdi bu insanların torunlarından ayakbastı parası almak vefâsızlık değil de nedir?
Genç Osmanlılar, Jön Türkler ve İttihâdcılar, rehberiniz Batı Sultan Abdülhamîd’i ve dolayısıyla Osmanlı’yı yıktırırken acabâ yaptıklarınızın farkında mıydınız? İster farkında olun ister farkında olmayın, gaflet ve dalâletle koskoca devleti yıktınız! Gerisi lâf ü güzâf...
Faydalanılan kaynak, Kemal H. Karpat, İslâm’ın Siyasallaşması, 3. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Çev. Şiar Yalçın ss, 22, 23, 38, 267.
.
Savaşların esrarlı silâhı: İstihbârât
5 Şubat 2022 02:00
Çok zekî olan Sultan Abdülhamid, merkezi Yıldız’da olan istihbârât servisini kurdu. O, plânlarını yapar ve uygulatacağı gün görevleri tevdî’ ederdi. Teşkîlât belli bürolara veya merkezlere değil, doğrudan saraya bağlıydı. Sultan, bu işlerde uzun yıllar Batı istihbârât birimlerinde çalışan Fransız Mösyö Bonin’i tercîh etmişti.
Osmanlıda “İstihbârât-ı meczûbiyye” birimi, halk arasında gezen meczuplardan meydana getirilmişti.
Zekâ yeni şartlara çok çabuk uyum kabiliyetidir.
Dünya küçülmeye başladıkça devletler birbirlerinin iç yüzlerini daha çok öğrenme ihtiyâcı hissettiler. Yirminci asır, modern savaşların başlangıç çağıdır ve bu da istihbârât (haber alma) devrimlerinin ateşleyicisidir.
Dünyâda her zaman savaş olmuştur; insan varsa savaş da vardır. Bu durumda her devlet bu sosyal realiteye hazır olmalıdır. 150 yıl önce şâir ve hekim olan Abdülhak Molla ne güzel ifâde etmiş:
“Bu mesel ile bulur cümle düvel fevz ü felâh /// Hâzır ol cenge eğer istersen sûlh u salâh.” (Bütün devletlerin kurtuluşu şu sözdedir: Eğer barış istiyorsan her zaman harbe hazır ol. )
Bugün bütün protestolara rağmen devletler en büyük bütçelerini silâhlanmaya ayırıyor. Silâhlanma işin maddî boyutu. Bu bütçenin büyük bir kısmı da altyapı, plânlanma ve haber alma teşkilâtlarına harcanıyor. Hangi devletin haber alma gücü kuvvetliyse, bu sistemle dünyâyı bir örümcek ağı gibi sarar ve bu güçle de dünyâ dengelerini bozar. Amaç sâde savaş değil, terördür.
Mîlâttan sonra 5. yüzyılda da Zerdüşt din adamı Mazdek’in felsefî sistemi ile başlatılan ve bir nevi “erken komünizm” olarak bilinen sistemle mülkiyete ve tabîî ırza müdâhale başlamıştır. Şeyh Bedreddîn’in etkilendiği bu sistem, hem düşünce (felsefe) hem de teröre varan uygulamaları ile Marksizm’in başlangıcı olarak da kabul edilir. Yine bunlardan Nizârî İsmâilî Devleti’nin ve Haşhâşî fedâî grubunun kurucusu Hasan Sabbâh, terörün yaygınlaşmasının başaktörüdür.
ZAMÂNIMIZIN ONLİNE SAVAŞI: TERÖRİZM...
Uzun zamanlardan beri devâm edip devletleri ve halkları rahatsız eden büyük fitne terörizm, 19. asırdan îtibâren modern ve kendi bilimsel disiplini ile yönetilen uluslararası bir teşkilât hâline gelmeye başladı. Bu kripto savaşla uğraşabilmek için olmazsa olmaz silâh da tabîî ki istihbârâttır.
Uluslararası yeraltı şebekelerinin şehir uzantıları olarak faaliyet gösteren terörizm, bir de geniş şekilde uyuşturucu ve silâh kaçakçılığı yaparak işin mâlî boyutunu da halletmiş durumdadır. Bu iş o boyutlara gelmiştir ki uyuşturucu baronları devlet kademelerine de sızarak büyük yıkımlara sebep olmuşlardır
Dünyâda altın üçgen diye bilinen bir evvelki üretim platformu, Birmanya, Tayland ve Laostu. Bu üçgen en büyük afyon üretim sâhasıydı. Son zamanlarda afyon ikinci plana düşüp yerini metamfetamin denen sentetik uyuşturucuya bıraktı. Merkez yine Birmanya, dağıtım-pazarlama Tayland.
“Yeni altın üçgen Afganistan, Pâkistan, Îran. Bu ürünler Kırgızistan, Kazakistan ve Polonya yoluyla dünyâya dağıtılıyor. Belçika, Hollanda ve Balkan devletlerinin en büyük alıcıları ise PKK ve DEAŞ.” (CNN Türk canlı yayın, Nihat Uludağ)
O hâlde anlaşılıyor ki devletler kendilerini korumak için en az silâhlı mücâdele kadar uyuşturucu ile mücâdele ve istihbârâta ihtiyaç duymaktadır. Çünkü uyuşturucu akımı genel kanâate göre bâzı devletlerin de bilgisi dâhilinde yapılmaktadır. Bunun en büyük sıkıntısını çeken devletlerden birisi de Türkiye’dir. PKK, DHKP-C, DEAŞ,TKPML gibi terör teşkilâtlarıyla devletimiz uzun zamandan beri uğraşmaktadır.
9 Ocak 1996’da Sabancı Center’e sızan 3 DHKP-C militanı Özdemir Sabancı, Halûk Görgün ve Ayşe Nilgün Hasefe’yi öldürdüler. Olayın asıl düzenleyicisi Fehriye Erdal altı ay önce temizlik işçisi olarak girdiği binâda, önemli kişilerin 25. katta olduğunu bildirdi. Esas hedef Sâkıp Sabancı idi. Mustafa Duyar ve İsmâil Akkor, Özdemir Sabancı ve oradakileri katletti. Esas sıkıntı şu: Fehriye Erdal Belçika’da Knokke-Heist şehrinde saklanıyordu; bir yangında yakalandı. Ne gariptir ki bu teröriste ev hapsi verildi. 2006’da firâr eden Erdal, Türkiye’nin baskısıyla 2017’de tekrar yargılandı ve 15 yıl hapisle cezâlandırıldı; beklenen oldu ve Erdal yine firâr etti ve hâlâ firarda. Hâlbuki dünyâ istihbârâtı bu terörist kadınla uğraşıyordu; daha doğrusu öyle göründü.
PKK ve DHKP-C’liler başta Almanya olmak üzere Türk evlerini yaktılar ve vatandaşlarımızı öldürdüler.
Ermeni teşkilatlarının Türk diplomatlara yaptığı sû-i kastler, hâfızalarımızda capcanlı durmaktadır. Dünyâ istihbârâtı burada da sınıfta kalmıştır.
Bugünün dünyâsında devletler ordularıyla değil istihbârât teşkilâtlarıyla gündeme gelmektedir. Bunların en önemli olanlarını şöyle bir hatırlayalım:
MOSSAD (İstihbârât ve Özel Operasyonlar Enstitüsü): 1949’da Tel-Aviv’de kuruldu. Pek çok fâili meçhul cinâyetlerin aslî unsurudur. Netanyahu, Îran nükleer te’sislerinde bile ajanlarının olduğunu açıklamıştır.
CIA: Dünyânın en büyük merkezî haber alma teşkilâtıdır. 1947’de Harry Truman tarafından kurulmuştır.11 Eylül 2001 saldırısını beş hafta evvel bildirmiştir. Özel işkence birimleri de vardır.
SAVAK: 1957’de ABD, Îran’a yardım ederek bu teşkîlâtı kurdu; hâlen bu adla devam ediyor.
FSB: CEKA, NKVD ve KGB yerine kurulmuş bir Rus haber alma teşkîlâtı.
GRU: Rusya genelkurmayına bağlı haber alma kuruluşudur.
SVRRF: Rusya’nın dış istihbârât servisidir.
TM (Teşkîlât-ı Mahsûsa): Harbiye Nazırı Enver Paşa tarafından 1913’tekurulmuştur. TM, Kafkasya, Yakın Doğu, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Orta Asya’da faaliyet gösteriyordu. Bu teşkîlât içinde Eşref Sencer Kuşçubaşı, Yâkup Cemil, Dr. Bahaddin Şâkir, Midhat Şükrü Bileda, Nûri Killigil, Halil Kut Paşalar, Ali Fethi Okyar, Ali Çetinkaya (Kel Ali), Nûri Conker ve Rauf Orbay aktif elemanlardı.
Teşkîlât, Pan-İslâmist ve Pan-Türkist ideallere sâhipti. Sultan Abdülhâmîd’in kurduğu geniş kapsamlı ve uzak ülke elemanlarının büyük bir kısmı TM’da da çalışmıştır. Esâsen Enver Paşa çok hırpaladığı Abdülhamîd’in birçok fikrini de uygulamaya koymuştur. Abdülhamîd açıkça Pan-İslâmizm’i savunurken Balkan ve Kafkas ve Rusya’daki Türklere de gölge olmuştu.
MİT (Millî İstihbârât Teşkîlâtı): Türkiye Cumhûriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı bu teşkîlât, 1965’te Millî Emniyet Hizmeti yerine kurulmuştur. İç ve dış tehlikelere karşı gerekli haberleri almakta başarılı bir kuruluştur.
DÜNYÂCA MEŞHÛR İSTİHBÂRÂTÇILAR
Mata Hari, Holandalı olan Mata Hari’nin esas adı, Margaretha Geeartruida Zell’dir. Fransız, İngiliz ve Rus subaylarından topladığı bilgileri ve askerî belgeleri kızına yazılmış mektuplar gibi özel diplomatik kuryelerle Fransa’dan Almanya’ya ulaştırmıştır. Fransa’da idama mahkûm edilmiş ve asılarak öldürülmüştür. (1917 )
Hempher, İngiliz-Vehhâbî- Şiî ayağının en önemli faktörlerindendir. Londra onu Irak’a yollarken “Müslümanların arasına gir ve o vücûdu mafsallarından ayır!” demiştir. İngilizler Abdülvehhâb’la tanışınca “Tam aradığımız adamdır, Şiî olmamasına rağmen Sünnî halîfe ve aşırı Türk düşmanıdır. Bu şiddetli adamı yönlendirmek de Hempher’in işiydi. Merhûm Hüseyin Hilmi Işık Bey’in “İngiliz Câsusunun İtirafları ve İngilizlerin İslâm Düşmanlığı” adlı eseri bu konu için okunacak bir kitaptır. Bu hatıralar ilk önce Alman gazetesi Der Spiegel’de neşredildi. Ayrıca İngilizce, Farsça ve Arapçaya da çevrilen hâtıralar hakkında merhûm M. Necâtî Özfatura Bey’in yazdığı “Britanyalı Terörist Hempher” makâlesi de okunmalıdır. (Türkiye Gazetesi, 25 Aralık 2003)
Thomas Edward Lawrence, adlı dünyâca ünlü câsusun en önemli özelliği 1. Dünyâ Harbi’nde Arapları Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmasıdır. Aslen Oxford mezûnu olan Lawrence, arkeolog olarak, Mezopotamya, Sûriye, Mısır ve Filistin’i gezip oralarda İslâm örf ve âdetlerini öğrendi. Adâlet ve barışın hüküm sürdüğü bu topraklarda Arapları Osmanlıya karşı kışkırtırken işin aslını saklamak için sözde Batı’ya karşı da kışkırtıyor gibi göründü. Öyle ki Araplar onu halk kahramânı îlân ettiler. Birinci Dünyâ Harbi’nde yüzbaşı olarak Kâhire’de İngiliz haber alma teşkîlâtına çalıştı. Bu arada Abdülazîz b. Suûd’a İngilizlerden yüklü miktarda para ve silâh yardımı sağladı. Akabe ve Şam’ın işgâlinde Araplar İngilizlerin safında yer aldı.
YILDIZ SARAYI İSTİHBÂRÂTI
Osmanlının son devrinde Abdülazîz’in şehîd edilmesi ve gittikçe artan azınlık, talebe ve yerli işbirlikçilerin devlete ve Sultân’a yönelik hareketleri, köklü tedbirlerin alınmasını gerektiriyordu. Ülkede sû-i kastler dönemi de başlamıştı. Arap ülkelerinde, Rumeli ve Balkanlarda câsuslar, ajanlar cirit atıyordu. Bu arada Mason Locaları tarafından V. Murâd’ın tekrar tahta çıkarılma plânları ve hareketleri, Çırağan Ali Süâvî Vak’ası Sultân Abdülhamid’î esaslı bir haber alma teşkîlâtı kurmaya sevk etti.
İngiltere ve Fransa çok kuvvetli haber alma teşkîlâtları kurdular. Bütün devletlerin aldığı nefeslerini sayıp nabızlarını tutuyorlardı. Tabîî ki yine en büyük hedef Osmanlıydı. Almanya ve Rusya’yı da fitne ortaklığında unutmamak lâzımdı. Osmanlıda Sultan Abdülhamîd’e kadar haber alma zarûrî değildi, ama her devlet kendi ihtiyâcına göre bir şekilde bu sistemi kurmuştur.
Zekâ yeni şartlara çok çabuk uyum kabiliyetidir. Çok zekî olan Koca Sultan bu oyunun da paradını (sporda bir hamleye karşı hamle) gecikmeden aldı. Merkezi Yıldız’da olan istihbârât servisini kurdu. Dış düşmanların mükemmel teşkîlât diye niteledikleri bu servise iç düşmanlar “jurnal” (Bir kimseyle ilgili olarak, yetkililere gizli verilen kovalama kötüleme yazısı) dediler. Sultan’a jurnalci, ispiyoncu gibi yaftalar taktılar. Bu teşkîlâtlar kurulmasaydı, masonlar-Jön Türkler- İttihâdcılar- Ermeni ve Makedon çeteleri, modern ve birleşik Haçlı ittifâkı olan İngiltere-Fransa- Rusya hattâ sonra Amerika güdümlü şer odaklarıyla birleşince, onlarla aslâ baş edilemez ve Osmanlı Devleti 1880’lerde yıkılırdı.
Sultan, bu teşkîlâtın düzenlenme işini Sadrâzam Saîd Paşa’ya verdi. Daha önce Mahmûd Celâleddîn Paşa’nın kurduğu özel istihbârât birimini de kendisi üstlendi. Bunun ne kadar isâbetli olduğu da Sultân’ın eniştesi Mahmûd Celâleddîn Paşa’nın bir dönem yaptığı ihânetlerle ortaya çıkmıştır.
Her işte uzmanlık mühimdir. İşi ehline vermek dînimizin de emridir. Sultan, bu işlerde uzun yıllar Batı istihbârât birimlerinde çalışan Fransız Mösyö Bonin’i tercîh etmiştir. Akla şöyle bir soru gelebilir: Düşmanın kurduğu bu sisteme güvenilir mi? İstihbârât teşkîlât sistemini kurmak ayrı, haber alıp değerlendirmek ayrıdır. Sultan sâdece Mösyö Bonin’i değil, gayr-i Müslimleri ve hattâ yabancı sefirlik elemanlarını da bu işte kullanmıştır.
Sultân’ın âilesi ve en yakınları bâzı bilgilere ulaşamazdı. O, plânlarını yapar ve uygulatacağı gün görevleri tevdî’ ederdi. Teşkîlât belli bürolara veyâ merkezlere değil, doğrudan Saray’a bağlıydı. Telgrafla gelen haberler Mâbeyn-i Hümâyun Başkâtipliği’ne ulaşır, sonra Sultân’a iletilirdi.
Teşkîlât’ın saray görevlilerine “Tabaka-i bâlâ” denirdi. Bunların arasında, vükelâdan, feriklerden, sadrâzama kadar çeşitli görevlerden insanlar vardı. Bütün haber alma birimleri hücre gibi çalışır ve birbirlerini tanımazlardı. Teşkîlât’ta Dağıstanlı mollalar, Libyalı şeyhler, Hintli dilenciler, Sûdanlı seyyahlar, Afganlı ve Buhârâlı hacılar, Tatar hocalar ve daha niceleri… Bunların büyük bir kısmı ücret almadan devlet için çalışırlardı. Zaman zaman Saray içinde kilit noktada çalışanlara devlete bağlamak için rütbe ve nişanlar da verilirdi.
Saray’da bir de şifre dâiresi vardı. Mâbeyn başkâtibinde bütün vilâyet ve sefâretlerin resmî şifreleri bulunurdu. İngilizler bütün telgrafları dinleyebilen bir bağ oluşturmuşlardı. Şifre doğrudan zekâ ürünü olduğu için bu konuda İngilizler de çâresiz kaldılar. İngilizlerin 30 bin kişilik teşkîlâtına Koca Sultan 20 bin kişilik bir grupla karşılık verdi. Victor Berard şöyle diyordu: “Abdülhamîd Han’ın Çin, Fas, Hindistan, Buhârâ, Mısır, Tunus, Bosna ve Kafkasya’da çok adamları vardı.”
Güç o dereceye ulaşmıştı ki İngiliz gizli komisyonunda alınan bir karar Kraliçe’ye gitmeden Türkçe tercümesi Sultân’ın elinde olurdu.
MECZÛB İSTİHBÂRÂTI
İstihbârât-ı meczûbiyye birimi halk arasında gezen meczuplardan meydana getirilmişti. Halk bunlara ermiş, evliyâ, derviş nazarıyla baktığı için her yere rahatça girip çıkabilirlerdi. Bunlar esas yeminli kuruluşlardı. Habere ulaşan bir derviş akşam ezanında belirlenen tekkelerde verilen yemeklere katılırdı. Gelen haberler şehir başkanına verilir, o da mabeyn başkâtibine ulaştırırdı. Bu tekkelerin en meşhûru Molla Fenârî Îsâ Câmii ve Tekkesi idi. Sultân’a bu konuda çok para harcadığını söyleyen Sadrâzam Paşa’ya cevâbı târihe düşülecek bir nottu: “Paşa bilesin ki en ucuz harbi yapıyoruz.”
Sultân’ı suçlayanlar bu teşkîlâtı kendisini korumak için kurdu demişlerdi. Şunu unutuyorlardı: Monark idârelerde sultan, imparator, şah devlettir. Kaldı ki Abdülhamîd bu sistemi kendisini canını korumak için kursaydı sık sık halk arasına tebdîl-i kıyâfetle katılmaz, Cumâ Selâmlığı’na çıkmaz, tekkelerde zikirlerde bulunmazdı.
O gittikten sonra muhâliflerden Ahmed Râsim’in şu beyti bütün sultan düşmanlarına verilmiş hârika bir mesajdı.
“Sen değil naaşın hükümdâr olsa elyakdır bize
Dönsün etsin taht-ı Osmânî’ye tâbûtun cülûs.”
(Bizim için sen değil ölü bedenin bile hükümdarlığa en lâyık olanıdır. Tâbutun dönsün ve Osmanlı tahtına otursun.)
Ba’de harâbi’l Basra! (İş işten geçtikten sonra)
…..
Faydalanılan kaynak: Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil, Kayı X, Osmanlı Târihi, II. Abdülhamîd Han, s. 70-71, Timaş, İst. 2021
.
Kut”tan “zıllullâh-ı fi’l-âlem”e Kut kimdeyse kağan odur
19 Şubat 2022 02:00
İslâm öncesi Türklerdeki inanışa göre kağanlık istemekle alınan bir makam değildir; ‘kut’ kime verilmişse kağan o olur. Babanın önce büyük oğlu sonra küçük oğlu (tigin) özünde kut taşıdığı için kağan olabilirler. Tiginler olmazsa erkek yeğen “şad” unvanıyla yüksek rütbeli bir komutandır veyâ o da amcadan kut taşıdığı için kağan olma hakkına sâhiptir.
Eski Türklerde, Selçuklularda ve Osmanlıda sultan soylular kılıçla öldürülemezdi. Hakkında ölüm karârı verilen han soylular, ok kirişi ile boğularak öldürülürdü. Han soyluların kanlarının toprağa düşmesi uğursuzluk sayılırdı.
Kut alma maddî bir işlem değil mânevî bir kabul sayılır.
Devletlerin idârî şekillerinin değişmeleri en mühim sosyal olaylardandır. Orta Çağ mutlakıyet demektir; krallıktır, sultanlıktır vb. daha da evveline gidilirse kağanlıktır, hanlıktır, beyliktir.
Eski Türklerde kağanlık, kanlık (hanlık) beylik, “Kök Tengri”den kut almadan mümkün olmazdı. Türk kağanları, çadırda da, obanın çemeninde de doğsalar, gökte doğmuş ve “kut almış” kabûl edilirlerdi. Göktürk Kitâbeleri’nin giriş kısmında şöyle bir cümle vardır: “Tengri teg tengride bolmış Türk Bilge Kagan bu ödke olurtum.” KG/ 1 (Tanrı gibi gökte doğmuş olan ‘ben’ Bilge Kağan bu zamanda idâreyi ele aldım.)
Kut alma maddî bir işlem değil mânevî bir kabuldür. “Kut” kelimesini Vambery, Radloff, R. Rahmetî Arat, Thomsen, Fuâd Köprülü, Halil İnalcık ve Kilisli Rif’at Bey gibi dilciler “saadet, mutluluk” olarak yorumlamışlardır. Daha sonra Sadri Maksûdî Arsal ve İbrâhim Kafesoğlu “kut” kelimesinin aslında “siyâsî hâkimiyet” ifâde ettiğini belirtmişlerdir. Türklerdeki bu kut kelimesi, hukûkî tâbiri ile “imperium”dan başka bir şey değildir. İdârî, askerî, kazâî sahalarda hâkimiyet hakkı mânâsındadır. Toprağa da ancak idâre edilen insanlar vâsıtasıyla yansır. Kut yânî siyâsî iktidar kutsaldır, çünkü menşei tanrısal olarak kabûl edilir. Bu konu kitâbelerde Bilge Kağan’ın dilinden şöyle ifâde edilir: Tanrı irâde ettiği için “kut”um var olduğu için hakan oldum.
Uygur Türklerinde “idi kut, ıduk kut, ıdhuk kut”, majeste, haşmetmeâb, devletlü mânâsındadır ve kut’un siyâsî iktidar olduğunun delîlidir. Kutadgu Bilig, saadetlenme, mes’ûd olmaktan ziyâde hükümdarlık bilgisi, siyâsî hâkimiyet bilgisi veyâ devlet olma bilgisidir. Iduk Uygur Türkçesinde gönderilmiş, kutlu, azîz ve mübârektir. Idmak göndermek, “ıduk kut” ise rütbedir. (Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, A. Caferoğlu, Edebiyat fak. Yay. s. 85, İst. 1968)
Iduk: Kutlu, mübârek olan. (Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini, TDK Yay. S. 45,Ankara 1972)
“Sekiz Yükmek” adlı Uygur Budist meninde “ıdhuk” yine gönderilmiş olup aslı Sanskritçedir.
Kutadgu Bilig’de “idi” Allâh lafzı yerine kullanılmıştır. İlk İslâm Türk eseri olan bu metinde içinde “idi” geçen kelime ile ilk beyit “Besmele-i şerîfe”ye tekâbül eder:
“Bayat atı birle sözüg başladım/// Törütgen, igidgen, keçürgen idim. Yâni, Kadîm olan Allâh’ın adı ile söze başladım. (O) yaratan, besleyip büyüten, terbiye eden ve bağışlayan Allah’tır.
İdi’m, Rabb’im, Allâh’ımdır. Bayat, kadîm; igidgen, Rab, terbiye eden, besleyen, rızık veren; keçürgen ise gaffâr, gafûr, gafîr anlamındadır.
İdi bugünkü Türkiye Türkçesi’nde daralmış anlamıyla bir gramer terimi olarak sâhiplik (iyelik) eki olarak geçer. Ayrıca “iye” bugünkü Türk lehçe ve şîvelerinde de sâhip olarak kullanılır şeklindedir. Başkurt T. iye, Türkmen T. eye, Kazak T. eye, Özbek T.eye dir.
İdi, ıduk kelimesi “kut” ile birlikte kullanıldığı zaman Kök Tengri’nin onayı ile hanlık unvânını almış kağanın sıfatıdır. Nitekim Kutadgu Bilig’de “Allâh kime hanlık bahşetmişse ona, onunla ilgili gönül de vermiştir” diye geçer.
Kitâbeler’de “kut” bağımsız olarak ve yine aynı anlamda kullanılır.
“Tanrı lutfettiği için ve özümdeki kut varlığından dolayı kağan oldum. KG / 9
Türk milleti yok olmasın millet olsun diye Babam İlteriş Kağan’ı ve Annem İlbilge Hatun’u göğün tepesinden tutup yukarı kaldırmış. (KD /11)
İlteriş Kağan (Ülkeyi derleyip halkını tekrar bir araya toplayan) diğer adıyla Kutlug Kağan, yâni “kut” sâhibi İlteriş Kağan demektir.
Çin sarayını basan meşhur Kür Şad, Çuluk Kağan’ın en küçük oğludur. İlteriş Kutlug Kağan da Kür Şad’ın amcasının oğludur. İlteriş dönemi Göktürklerin ikinci diriliş dönemidir. Kutluk Kağan dağılan milleti toplar ve Çin nüfuzunu kırar. İlteriş’in iki oğlu Kültigin ve Bilge Kağan’dır. Bu durumda babadan “kut” aldıklarının en büyük delili de “özüm” kut”um bar olduğu ifâdesidir.
“Türk Milleti’nin adı sanı yok olmasın diye, millet yok olmasın diye beni kağan yaptı.” (KD /21-26)
Yukarıdaki metinlerden de anlaşılacağı gibi, İslâm öncesi Türklerde kağanlık istemekle alınan bir makam değildir; kut kime verilmişse kağan, kan, beg o olur. Babanın önce büyük oğlu sonra küçük oğlu (tigin) özünde kut taşıdığı için kağan olabilirler. Tiginler olmazsa erkek yeğen “şad” unvanıyla yüksek rütbeli bir komutandır veyâ o da amcadan kut taşıdığı için kağan olma hakkına sâhiptir.
Eski Türklerde, Selçuklularda ve Osmanlıda sultan soylular kılıçla öldürülemezdi. Hakkında ölüm karârı verilen han soylular, ok kirişi ile boğularak öldürülürdü. Han soyluların kanlarının toprağa düşmesi uğursuzluk sayılırdı.
İSLÂMİYET’LE GELEN DÖNÜŞÜM
Türklerin Mekke ve Medîne’yi fethetmesiyle İslâmî kimlik daha da netleşmiş ve hilâfet varlık mânâsını bulmuştu. Hilâfetin Memâlik-i Osmâniyye’de (Osmanlı toprakları) gözle görülür etkisi Kemal Paşazâde ve Ebussuûd Efendilerin bu konudaki görüşlerinden dolayı perçinlenmişti. Zîrâ şeyhülislâmlar kazânın reisi olarak Şer’-i şerîf’in uygulanmasında pâdişâhların tek referanslarıdır.
Cemil Meriç demokrasi ve yönetim konusunda şunları yazar: “Katıksız demokrasi ayak takımının despotizmidir. (Voltaire) Demokrasi hırstır. (De Maistre) Demokratik cumhûriyetlerin sonu ahlâkî çöküştür. (Thiery)
İslâmiyet’in demokrasi anlayışına göre insanlar doğuştan eşittir. Her kul Rabb’in lûtfundan aynı ölçüde faydalanır.
Hükmeden Allâh’tır; bu hâkimiyet devredilemez. Allâh her türlü ulü’l-emri (baş yönetici) otorite ile doğrudan doğruya techîz eder (donatır). Emir veyâ sultan seçimle gelse de durum değişmez. Emir (teşriî majister) (yasama), Kur’ân-ı kerîmdir. Fıkıh (kazâî majister) bir hüküm yânî icra kuvveti vardır. Hüküm yalnız Allâh’ındır. Bir aracı tarafından (ulü’l-emr) yürütülür. Ulü’l-emrin ne kazâî (yargı) ne de teşrî (yasama) kuvveti vardır. (Demokrasi ve İslâmiyet, Cemil Meriç, Hisar Dergisi, Sayı, 98, Şubat, 1972 )
Kazâ: Hüküm, yargı karârı, yargı görevi, yargı gücü. Mecelle bunu hüküm ve hâkimlik olarak açıklar. Kazâ, hüküm ve hâkimlik mânâlarına gelir. (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, md. 1784, Dersâdet Mat. 1322 (1906) İstanbul.)
Osmanlı Devleti’nde icrâ ve sınırlı bir şekilde teşrî ile birlikte kazâ yetkisi pâdişahtadır. Kazâ görevi kâdılar tarafından yürütülür. Yetkileri üzerinde toplayan ulü’l-emr olan pâdişâhtır.
Eski Türklerde yazılı olamayan kanunlar (töre) kutsaldır ve icrâ ve kazâ da bununla işlem görür. Tanrı kime kut verdiyse bu kutsal töreyi yürütme ve yargılama karârını da ona vermiştir.
Ali Emîrî Efendi’nin İlmiyye Salnâmesi’ne yazdığı “Meşîhat-ı İslâmiyye Târihçesi”nin sonuna eklediği “Müftîlerin ve Şeyhülislâm hazerâtının ulviyet-i makâm ve celâdet-mesned-i bâ-ihtirâmları… kısmındaki ifâde dikkat çekicidir. Yâni (Müftüler ve Şeyhülislâm hazretlerinin hürmete değer yüceliğinin makam ve ulviyeti…)
“Bunların makamları Müctehid İmâmların vârisleri olmalarındandır. Ebû Hanîfe’nin tâkipçilerine sultanlar ta’zîm (hürmet etmek) eder.”
Sultan II. Mehmed (Muhammed) çağdaşı ve bilgini Tursun Bey kaleme aldığı eserinde şu görüşlere yer verir: “Her devirde bir hükümdâra ihtiyaç vardır. Bu ulu kişiye gerektiği gibi itaat edilmelidir. Hükümdârın ululuğu yaratılmışların en şereflisi olan insanın hâllerini düzene koymasından kaynaklanmaktadır.” (Haldun Eroğlu, Osmanlılarda İktidârın değişme Süreci ve Meşrûiyet Sorunu. Ank. Üniv. DTCF Dergisi 43, 2 2003.)
Pâdişahlar için söylenen şu klişe sözler de onların ulvî ve dînî bir hüviyet kazandıklarını gösterir: Der- mehâmid-i pâdişâh-ı ımuazzez ü mükerrem zıllullâh-ı fi’l-âlem ebede devletehû ve saltanâtehû (Cömert ve yüce, kendisine şükran duyulan, âlemde Allâh’ın gölgesi. Allâh onun devletini ve saltanâtının ebedî kılsın.)
Zıll-ı Hakk, pâdişâh-ı heft iklîm a’nî Sultan Murâd ibn Selim. (Hakk’ın gölgesi, yedi ülkenin pâdişâhı yânî Sultân Murad b. Selîm.)
Burada gölgeyi aslî anlamda kullanmak hiç uygun değildir. Zîrâ bu îmâna taalluk eden bir mes’eledir. Gölge bir varlığın cismi olan bedeninden geçemeyen ışığın şeklen karanlık bir sûret olarak yansımasıdır Gölge olması için ışık ve cisim lâzımdır. Işık da cisim de mahlûktur. Gölge bir mekânda belirir. Allâhü te’âlâ mekândan münezzehtir ve mahlûk olan ışık ve gölge ile münâsebeti onları yaratmış olmasındandır.
Zıll, güç, kuvvet, mutlak hâkimiyet anlamında bir mecazdır. Bu durumda “zıllullâh” Allâh’ın kendi gücünden ulü’l-emre lutfettiği güçtür.
Meselâ Fetih Sûresi’nin 10. ayet-i kerîmesinde “yedullâhi fevka eydîhim” (Allâh’ın kudreti onların kudretinin üzerindedir). Görülüğü gibi yed (el) burada güç, kuvvet olarak alınmıştır.
Yine Rahmân Sûresi 27. Âyette “ve yebkâ vechu Rabbike zülcelâli ve’l-ikrâm” (Ancak yüce ve ikrâm sâhibi Rabb’in bâkî kalacaktır). Burada da vech yânî yüz, Rabb’imizin zâtı olarak alınmıştır.
Bir hadîs-i kudsî’de: “Kulum bana bir karış yaklaşırsa ben ona bir zırâ yaklaşırım. O bana bir zırâ yaklaşırsa ben ona bir kulaç yaklaşırım. O bana yürüyerek gelirse ben ona koşarak giderim” ifadeleri yer alır. (Buhârî )
Bu konuda İbn Battâl, Taberî’den şunu nakleder: “Cenâb-ı Hakk kulun azıcık tâatini bir karışa benzetirken ona mukabil vereceği ikrâm ve sevâbı bir arşına benzetmiştir. Bunu tâatine yönelen kimselere karşı ikrâmının bolluğunu göstermek için bir delîl olarak kullanmıştır. Burada yakınlık “kurb” /// fekâne kaabe kavseyni ev ednâ ///âyetinde geçen yakınlığın bir benzeridir. Buradaki yakınlık “mertebe”dir ve ikrâmın bolluğudur. Koşma da burada bir mecazdır. Bununla da kula rahmetin sür’atle geldiğini o kuldan Allâh’ın râzî olduğunu ve kula verilen sevapların çokluğu kast edilmiştir. Mesâfenin katedilmesi cisimlerin yaklaşması ile olur; bu ise Rabb’imiz için muhaldir (imkânsızdır). İfâdelerin hakîkate hamli muhal olunca mecaz kastedildiği ortaya çıkar. (Yâni ifâdelerin hakîkat hâliyle yorumlanması mümkün değilse o zaman mecaz kastedilmiş demektir.) Mecaz, Ar. Câiz olmak, ifâdeye kuvvet vermek için benzerlik veyâ daha değişik bir ilgiye dayalı olarak gerçek anlamı dışında kullanılan sözdür.
HALİFE KELİMESİ HANGİ ŞEKİLDE KULLANILDI
Hazret-i Ebûbekr’e Halîfe-i Resûlullâh diyen Sahâbe-i kirâm, Hazret-i Ömer’e de Halifetü Halife-i Resûlullâh dediler. Bu söylenişin zorluğundan dolayı emîrü’l- mü’minîn kabûl gördü. (Taberî, 4-208 )
OSMANLIDA HİLAFET VE HALÎFELİK
Sultan Birinci Murâd’dan îtibâren Osmanlıda halîfe unvânı kullanılmıştır. Yavuz’un İstanbul dönüşünde Eyüp ve Ayasofya Câmii’nde Hilâfet Kılıcı’nı ona Eski Halîfe Mütevekkil Alallâh kuşatmıştır. Hoca Sa’deddîn Efendi “Libâs-ı Hilâfet’i istihkâk ve telebbüs eylemişken dervişlik kisvet ve libâsı ihtiyâr etmişti.” (Halîfelik elbisesini hak etmiş ve giymişken derviş gibi giyinmeyi seçmiştir) sözü de ayrı bir delîl olarak gösterilebilir. Bunun bir rivâyet olup halîfeliğin Osmanlıya intikâlini kabûl etmeyen târihçiler de vardır. Tıpkı Halil İnalcık ve İlber Ortaylı gibi…
“Ve en evvel Hulefâ-yı Abbâsiyye bekâyâsından (kalan) Mısır’da mevcûd olan zâtı, İstanbul’a celb ile Ayasofya câmi’inde hakk-ı hilâfeti alenen Hânedân-ı Osmânî’ye terk ittirdi.
“…Bu riyâset-i rûhâniyye bid’atini ilgâ eylemiştir ki bu sûret kendinin cemî’-i İslâm’ı teshîr-i âlem (cihânı fethetme) maksadına pek büyük medâr (dayanak, esas) oldukdan başka bir insan bey’at veyâ verâset tarîkıyla Müslümanların riyâsetine geçtiğiyçün ‘Aleyhisslât Efendi’mizin rûhâniyyet ve ma’neviyâtına halef olmak lâzım geleceğini ve siyâdetin (seyyidlik) hâdimiyyetten (hizmetkârlık) ibâret olduğunu meydana koyduğiyçün Dîn-i Muhammedî’ye hizmetlerinin büyüğü sayılır.” (Nâmık Kemâl, Evrâk-ı Perîşân, s. 373, Maârif-i Ûmûmiyye Nezâret-i Celîle’sininRuhsatıyla, Kostantıyniyye, Matbaa-i Ebu’z-zıyâ, s. 348-3491302, İstanbul)
Ayrıca Açe, Şeybânîler, Fas Sultanlığının, makâm-ı hılâfet’ten yardım istemeleri ve Bâbür Devleti’nin hilâfeti kabûl etmeleri delîl olarak gösterilebilir. Fakat şu ifâde de ilgi çekicidir: “İttihâd ile mükellef ve i’lây-ı kelimeye me’mûr olan bir milletin halîfesine göre…” (Kendisinin, ümmeti birleştirme ve Allâh’ın adını yüceltmekle mükellef olan bir milletin halîfesine göre…)
Kânûnî tahta çıkınca Mekke Emîri’ne yazdığı mektupta “Allâh’ın kendisini hilâfet ve saltanat tahtına çıkardığını” belirtir. (Ferîdun Bey, 1, 500-501)
Ahmed Midhat Efendi, Sultan II. Abdülhamîd’e sunduğu lâyihada “Allâh’ın halîfe’ye insanlığın üstünde bir makam verdiğini, Allâh ve Resûl’üne itâat emredildiği gibi halîfeye de itâatin farz olduğunu, bu emre karşı gelenlerin mürted kabûl edileceğini, hattâ öldürülebileceğini” söylemiştir. (BA, DSUİT, nr.71 1315/ 1515- TDV İslâm Ansiklopedisi Hilâfet Mad. )
Kur’ân-ı kerîmde Allâhü te’âlaya ve onun Resûl’üne itâat şu sûre ve âyetlerde vardır: Nisâ-13-14, 69, 80; Mâide-92; Enfâl- 20, 24; Nûr- 52,54; Ahzâb36- 70; Muhammed-39, Fetih-17; Hucurât-14;Tegâbün 12.
Nitekim Nisâ Sûre-i celîlesi’nde bu gerçek net olarak şöyle geçer: “Ey îmân edenler! Allâh’a itâat edin, Resûl’e ve sizden olan emir sâhiplerine de itâat edin.” Bundan Efendimiz ve ondan sonraki emir sâhipleri kastediliyor. Halîfeler, kâdılar, ve komutanlar da bunun içine girer. (Beydâvî Tefsîri, Ter. Doç. Dr. Abdülvehhâb Öztürk. Kahraman Yay. s. 539)
.
Öncesi ve sonrasıyla Ziyâ Gökalp
5 Mart 2022 02:00
Osmanlı terbiyesiyle yetişmiş her münevver gibi Ziya Gökalp da başlangıçta dindardı. Onun fikir değiştirmesinin aslî faktörü Abdullah Cevdet’le tanışmasıdır. Gökalp, A. Cevdet’in fikirlerine uyarak Fransız pozitivizmi ile yüzleşmiştir.
Belli bir zamandan beri milletimizi en çok hırpalayan, artı ve eksi değerlerin kutuplaştırılmasından doğan ayrıştırmadır. Bu zıt kutupların ayrışması o hâle gelmiştir ki, bâzen siyâsî kalıplar ve ideolojiler ön plân çıkartılırken -ki bu normal karşılanabilir- bâzen de temel dînî değerler hırpalanmış, insanlar îmânî bir dalâlete sürüklenmiş ve en temiz millî duygular şovenizmle yargılanmıştır. Birtakım siyâsî parti mensupları, parti programlarının tercihlerini, kalkınma, dış îtibâr ve millî bütünlüğümüzü hiçe sayarak, Batıcı, dînî değerleri her zaman aşağılayan, kendi yorumlarından ilhâm alınan bir lâisizmle ve tabulaşmışmış kalıplarla, jakobenizm ve yine kendilerinden kaynaklanan bir jüristokrasi (hâkimler yönetimi ) ile bu milleti yönetmeye kalkışmışlar, her zaman kendilerinin İttihâd ve Terakkî’nın devâmı olduklarını söylemişlerdir.
Bu meyanda kendisi İttihâd ve Terakkî’ye sonradan katılmakla birlikte Osmanlı sonrası dönemi en çok etkileyen fikir adamı Ziyâ Gökalp’tır.
ZİYÂ GÖKALP VE FİKİRLERİ
Kendisinin oldukça ciddî bir sosyolog ve bilim adamı olduğunu biliyoruz. Ayrışmaya ve yıkılmaya yüz tutturulan Osmanlıda ihmâl edilen Oğuz şânını ve Türk karakterini parlatmaya çalışması da övgüye lâyıktır. Gökalp’in ilk dönemleri münevver bir Müslümân’ın görüşleridir. Ona göre “En iyi din, Allâh’ı en çok sevdiren dindir.” (Ziyâ Gökalp Külliyâtı II, Limni ve Malta Mektupları s. 440)
Burada ifâde yanlışsa da, ne söylemek istediği mâlum olduğu için mâzur olabilir. Yine o aynı eserde “Allâh’a inanan ve onu seven, ona tam bağlanan, ne öfkeli olur ne de bunalıma düşer. Çünkü bunlar îman zaafından ileri gelir” der. (Age. Malta) Gerçekten mükemmel ama bunu söyleyen Gökalp, belli bir dönem sonucu düştüğü bunalımla beynine kurşun sıkmıştır.
Uriel Heyd “Tanrı inancının yerini ulusal inancın aldığını ve ulusçuluğun bir din hâline geldiğini ve giderek Gökalp’ın tanrısının toplum olduğunu” belirterek onu Durkheim’le özdeşleştirmiştir. (Uriel Heyd, Türk Ulusçuluğunun Temelleri, Kültür Bakanlığı. Yay. Terc. Kadir Günay, S. 66-68, 2002. Ankara)
“İbtidâî toplumlarda yalnız ümmet hâkimdir; devlet ve millet yapısı onlarda henüz çıkmamıştır. Gelişmiş bir cemiyette ise her üçü de ayrı ayrı mevcuttur. Ümmetten, millet, milletten de devlet doğmuştur.” (Ziyâ Gökalp, Makâleler, Kültür Bak. Yay. VIII, 2011, s.43 Ankara)
Burada Gökalp, mesleği ve inancı gereği, millet kavramını İslâmî literatürün dışında değerlendirmiştir. Kur’ân-ı kerîm’de ümmet, millet karşılığıdır. Al-i İmrân-95; Mümtehine-4; Nahl-123; En’am-161. âyet-i kerîmelerde aynı anlamda kullanılmıştır. “…Fettebiû millete İbrâhîme hanîfâ” (Siz de İbrâhîm’in dînine (milletine) uyun.)
1967 İsrâil-Mısır veyâ Birleşik Arap Cumhûriyeti Savaşında Kâhire Radyosu şöyle bir anons geçiyordu: “Yâ ümmet-i Arab, ile’l-ma’raka” (Ey Arap milleti, haydi savaş meydanına!)
“Din ibâdetler ve îtikatlardan ibâret olduğu için siyâset, iktisat, hukuk, san’at, dil ve ilim mes’elelerine karışmamalıdır. Dînin içtimâî hizmetlerinin sâdece ibâdet ve îtikatların dünyevî faydalarından arınması ve bu faydaların da sâdece mânevî menfaatlerde gözetilmesi gerekir.” (Dînî içtimâî Hizmetler, Age. Makâleler. S 3 vd.)
Burada Z. Gökalp’ın İslâmiyeti câmi ve vicdanlara hapsederek muâmelâtı yok sayıp sâdece ibâdet kısmıyla sınırlı tutması, çok yanlıştır. İslâm hukûku Hazret-i Ebûbekir döneminde sistemleştirilerek “fıkh” adını almıştır. Fıkıh da münâkehât, muâmelât, ukûbât ve ibâdât olmak üzere dört ana bölümdür. Bu dört bölümüm sâdece biri ibâdeti ihtivâ eder. Diğerleri hem uhrevî hem de dünyevî nizam te’sîsi içindir.
Yine Uriel Heyd, Ziyâ Gökalp’ın bir sosyolog olarak dönemin sosyal şartları sebebiyle ibâdetlerin ahlâkî, içtimâî muhtevâlarına fazlaca önem verdiğine dayanarak, onun Tanrı’yı ülkünün bir simgesi saydığı bütün dinlerin sâdece hayatın bir simgesi görünümünde değerlendiğinden, üst merhalelere varmasıyla yavaş yavaş bunlardan (ibadetlerden) vazgeçilmesi gerektiğini ileri sürer. (Üriel Heyd Age. Türk Ulus. S. 99-100)
İctimâî Usûl-ı Fıkıh adlı yazısında “Kur’ân’da bildirilen esaslar Allâh’ın kânunlarıdır. Bunun gibi cem’iyetleri de idâre eden kânunlar da Allâh’ın kânunlarıdır. Şu hâlde biz Kur’ân’daki esaslar yerine örfleri yâni sosyal kânunları ikâme edersek dînin dışına çıkmış sayılmayız” ifadelerini kullanır.
Yine Gökalp, “Diyânet ve Kazâ” başlıklı yazısında İslâmî gelenekteki fetvâ ve kazâ ayrımına dayanarak hukuk ile dînin birbirine karıştırılmasının dîne karşı bir ilgisizlik doğurduğunu ileri sürerken başka bir yazısında (Makâleler Age. s.50 ) “Dînin ictimâî hizmetleri ibâdetler ve îtikatlarla sınırlıdır. Teokrasi ve klerikalizm (Kilisenin ve ruhban sınıfının görüşlerinin her sâhada uygulanması) cem’iyetleri geri bırakmış ve millî vicdânın oluşmasına engel olmuştur” der.
Gökalp’a göre her çeşit teokratik kuralların ve şer’iyye ve evkaf mahkemelerinin lağvedilmesi gerekir. O, lâiklik rejimi teklif etmemiş, fakat bu rejimin esaslarını belirlemiştir.1928’de İslâmiyet, devletin resmî dîni olmaktan çıkarılmış, 1937’de de anayasada da din ve devlet resmen ayrılmıştır.
Ziyâ Gökalp dîni, sâdece vicdânî bir unsur ve ahlâkî yaptırımlar olarak görmektedir. Örfler veyâ halkın gelenek hâlindeki yaptırımları, “Mecelle” adlı eserde önemli bir bölümdür. Dîni sâdece ahlâkî müeyyideler (yaptırımlar) manzûmesi olarak yorumlamak, ibâdetleri de yalnız kişilere inhisâr ettirerek muâmelâtı (hayat düzeni yaptırımları, ticâret, hukuk, vs. ) yok saymak Hristiyânî uygulamalardır. Zâten Orta Çağ’da Hristiyanlık yasamayı da yürütmeyi de yargıyı da kontrolü altında tuttuğu ve âdil yargılama yerine Kilise hegemonyası kurduğu için lâik düzene geçildi. Osmanlı ne teokratik düzenin ne de klerikalizmin gölgesindeydi. Pâdişâh sâdece kazâî majisterdi, ama kazâya da yargıya da karışmazdı. Kazâ belli coğrafî bölgelerdeki emniyet, idâre ve hukuk işlerine bakarken merkezden bağımsız çalışır ve kâdılar şer’in verdiği yetkiyi hukûki ve vicdânî kanâatlerine göre kullanırlardı.
ÖNCE DİNDARDI
Gökalp, Osmanlı terbiyesiyle yetişmiş her münevver gibi başlangıçta dindardı. Onun fikir değiştirmesinin aslî faktörü Abdullah Cevdet’le tanışmasıdır. Gökalp A. Cevdet’in fikirlerine uyarak Fransız pozitivizmi ile yüzleşmiş, bilhassa “Atheisme” adlı kitap aklını iyice bulandırmıştır. Gökalp’ı İTC’ye (İttihad ve Terakki Cemiyeti) de A. Cevdet üye yapmıştır.
Aynı yıllarda Diyarbakır’da belediye tabipliği ve idâdîde tabîiyye hocalığı yapan Yorgaki Efendi de Gökalp’ı çok etkilemiştir. Yorgaki Efendi Ortodoks Rum’du. Ona milliyetçilik fikirlerini aşılayan, Yunan filozoflarını tanıtıp ilkel bir materyalist felsefesi benimseten de Yorgi Efendi’dir. Makineleşme ve materyalist felsefenin etkisinde kalan Göklap’ın yazdığı bir şiirde:
“Ben neyim, bir hayat makinası. // Beni tahrîke bir zemberek lâzım// Odur ancak hayâtımı nâzım.”
Bu şiirle Nazım Hikmet’in “Makinalaşmak istiyorum” şiiri karşılaştırılırsa arada çok benzerlik görülecektir. Gökalp sonraki dönemlerinde materyalist ve komünist olmamış, ama pozitivist felsefenin hep etkisi altında kalmıştır.
Bir müddet sonra Yorgaki Efendi, Gökalp ile İstanbul’da buluşmuş, Türk inkılâbı için psikoloji ve sosyoloji yardımıyla milletin rûhuna uygun bir sistem benimsemesi konusunda onu etkilemiştir.
Bu arada Rusya Türklerinden Hüseyinzâde Ali, İttihâdcı İshâk Sukûtî, Dr. İbrâhim Temo ile bu yıllarda tanıştı.
Gökalp ilk yazılarında Ziyâ, Ziyâeddin, Mehmed Ziyâ, Hüseyin Vedât, Tevfîk Sedâd, Mehmed Mehdî, Mehmed Nâil, Demirtaş, Celâl Sâkıb takma adlarını kullanmıştır. İlk defâ 14 Kânunsânî 1327 (1911) “Altın Destan” şiirinde Gökalp imzâsını kullanmıştır. Giderek Ziyâ Gökalp imzâsını tercîh eder olmuştur.
Türkçülük fikri ağırlıkla Yusuf Akçura’nın “Üç Tarz-ı Siyâset” eseriyle bir anlam kazanmış, 1908’de “Türk Dergisi”, 1911’de “Türk Yurdu” 1912’de kurulan Türk Ocakları ile sistematik hâle gelmiştir. Sonrasında Türkçülük İTC’nin programlarıyla devlet politikası oluşturmuştur.
Gökalp her şeye rağmen yeni yetişen hibrit (melez, değişik kültürlü) aydınlara da yaranamamıştır. Meselâ Hasan Âlî Yücel onun için şu ifâdeleri kullanmıştır: “Kemâlizm cumhûriyetçidir. Gökalp hakancılıktan kurtulamamıştır. Kemâlizm lâikliği kabûl ve te’sîs etmiştir. Ziyâ Bey Hilâfetten el çekememişti. Kemalizm inkılâpçıdır. Ziyâ Bey an’aneci ve te’lifçi idi.” (Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyâtı, Hasan Alî Yücel, s.188, Kanaat Kitabevi, İstanbul, 1938)
Gökalp, pozitivist Durkheim’in ve ateist A. Cevdet’in tam etkisi altında kalmıştır. Dînî duyguları bu hâldeyken Türkçülüğün etkisiyle Türk târihini hâlâ dilleri ve kavimlerinin menşei tam aydınlanmamış olan Sümerlerden, Sakalardan, Medyalılardan, İskitlerden başlatması da pek bilimsel değildir. O zamanların garip bir uygulaması ile Etibank, Sümerbank ile Etiler, Akatlar, İskitler semt adları da dikkate değer. (Kısmen faydalanılan kaynak: TDV İslâm Ans. Ziyâ Gökalp’ın Din Anlayışı 2016)
Ziyâ Gökalp’a göre Türkçülük fikirlerini Türk şâir ve yazarlara benimseten isimlerin başında da -kendi beyânına göre- (Mehmed Emin Yurdakul) Şeyh?! Cemâleddîn Efgânî ve Muhammed Abde (Abduh) gelmektedir. (Ziyâ Gökalp Türkçülüğün Esasları, Varlık Yayınları, s. 9 İstanbul 1968)
Gökalp’ın etnisite (ırkçılık) fikrindeki görüşleri olumludur. Ona göre “Milliyette şecere aranmaz, yalnız terbiyenin ve mefkûrenin (ideal, ülkü) millî olması aranır… Kendisini Türk sayan herkes Türk’tür. (Age. Türkçülüğün Esas. S 21)
Ziyâ Gökalp, “Osmanlı” derken yalnız sarayı kastetmiş ve dîvân şâirlerini saraydan geçinen yaltakçılar şeklinde aşağılamıştır. Bugün de yazar ve şâirler belli bir siyâsî fikrin taraftârı olarak hayatlarını sürdürmüyorlar mı? Nobel ödüllü bütün edebiyat ve bilim insanları düzene ve millî değerlere aykırı fikirleri ile bu ödülü almıyorlar mı?
Dîvân şâirlerinin fahriye (övünme) yazdıklarını Türklerde bu geleneğin olmadığını yazan Gökalp, bunun bir Dîvan geleneği olduğunu bilmez mi? Kaldı ki Göktürk Kitâbelerinde Kültigin ve Bilge Kağan yaptıkları savaşların sâdece tespiti değil, övünme kısmına da yer vermemişler midir? Dîvân şiirini bir sefâhat edebiyâtı olarak alan Gökalp, bunun Arapların geleneksel şiiri formatı olduğunu bilmez mi? Yalnız saz şâirlerinin türkü ve şiirlerini millî sayıp, klasik Türk dîvân edebiyâtını ve klasik Türk mûsikîsini gayr-i millî saymak, Divân Edebiyâtı’na harâbât (meyhâne) şiiri demek mantıklı mıdır? Kaldı ki Osmanlı Türk şâirleri dîvân şiirinde Câhiliyye dönemi Arap edebiyâtının kalıplarını mecâz, teşbih ve istiârelerle (bir takım benzetme ve te’villerle) tamâmen değiştirmiş, meyhâneyi tekkeye, şarâbı aşka, platonik aşkı aşk-ı ilâhîye, güzel kavramını ise cemâlullâha çevirmiştir. İşte açık bir örnek:
“Sanman bizi kim şîre-i engûr ile mestiz /// Biz ehl-i harâbattanız mest-i elestiz.”
Bağdadlı Rûhî (16 asır dîvan şâiri) şöyle diyor: “Siz bizi üzüm suyu (içki, şarap) ile mi sarhoş zannediyorsunuz. Bizi harâbat (meyhâne) ehli zannedebilirsiniz amma biz Elest Bezmi’nin sarhoşlarıyız.”
Ziyâ Gökalp Türkçülük fikriyle İslâmiyetin başlangıcından beri okunan ezânı ve Kur’ân-ı kerîmi de Türkçeleştirmek istemesi sistem olarak 1932’den sonra uygulanmaya başlamış ve maalesef 1950’ye kadar Müslümanları hüzne boğmuştur. Gökalp’ın 1918’de yazmış olduğu şiirin bir parçası şöyledir.
“Bir ülke ki câmiinde Türkçe ezan okunur /// Köylü anlar mânâsını namazdaki duânın /// Bir ülke ki mektebinde Türkçe Kur’ân okunur /// Büyük küçük herkes bilir buyruğunu Hudâ’nın.”
Ziyâ Gökalp’ın ilham kaynağı olan A. Cevdet’in cenâzesi Ayasofya Camîi’ne getirildi. Hiç kimse cenâze namazını kılmadı. Belediyenin Rum Kilisesi’ne tahsîs edilen cenâze arabasıyla nakledildi.
Gökalp’ın kendi yazılarında ateist olduğunu dile getiren bir belirti yoktur. Üstâdı A. Cevdet’in başından beri savunduğu Lâtin alfabesine Gökalp karşı çıkmıştır. Bâzı kaynaklardan gelen şu iki hâdise ise düşündürücüdür:
“BAŞINI DUVARLARA ÇARPIYORDU”
N. Fâzıl, Abdülhak Hâmid’in evinde tanıştığı bir hanımefendiden şunları nakletmiştir: “İstanbul’a geldiğimde bir Fransız hastânesine yattım. Bitişiğimdeki odadan gerip sesler geliyordu. Bu sesleri çıkaran hastanın kim olduğunu sordum. Meşhur Ziyâ Gökalp dediler. Meb’usmuş, profesörmüş. Adını yeni duyuyordum. Öldüğü gece başını duvarlara çarparak sabaha kadar Allâh’a galiz küfürlerle sövdü (hafazanallâh). O kadar fenâ oldum ki odamdan çıkarak başka bir odaya sığındım.” (Necip Fâzıl Kısakürek, Sahte Kahramanlar, Büyük Doğu Yay. S. 74-75)
“Her yer mermer döşeli ve bembeyazdı. Başucunda bir haç ve haçın ucunda bir Meryem Ana kandili… Cenâzenin yanından ayrılırken yanan mumun söndürmekten kendimi alamadım. İstavrozun üstünü de çelenkle kapattım. Bir Hristiyan geleneğine tâbî tutulan Müslüman cenâzesine karşı bunların yerine getirilmesi bir vazîfeydi.” (Enver Behnan Şapolyo, Ziyâ Gökalp, İttihat ve Terakki ve Meşrutiyet Tarihi, s. 231, Güven basımevi, İstanbul, 1943)
Vefâtından sonra ona yapılan törenden tabîî ki kendisi mes’ûl değildir de ona bu cenâze uygulamasını revâ görenler hangi gerekçeyi ileri sürebilirler? Etrâfında hiç mi Müslüman bir kimse yoktu?
Aydınlar mı İTC ve Meşrûtiyet’i bu hâle getirdi; yoksa İTC ve Meşrûtiyet mi aydınları bu hâle getirdi? Yumurta tavuk mes’elesi gibi…
.
Değiştiler ve değiştirdiler
19 Mart 2022 02:00
Şanlı mâzîyi, bizi geri bıraktı diyerek suçlarlar ama hâlâ o ecdâdın bıraktığı kutsal vatan topraklarında barınır, o hârika mîmârinin ve Sinân’ın övgüsünü yaparlar ve yok saydıkları türbelerin mânevî ikliminde gezerler…
Silüetinden câmî ve minâreleri çıkarın, servilerin bekçilik yaptıkları ata mezarlarını görmeyin, İstanbul’u tanıyamazsınız. Geriye Bizans kalır!
Redd-i mîrâs eyleyen 15 milyon genç, kendi kendine yetişen bir nesil değildir.
İnsanlar millî, mânevî ve ahlâkî değerleri sâdece ana-babadan ve çevreden almaz. Yıllarca imbikten geçerek dedelerde biriken özellikler, en son babadan oğula geçer. Bu yüzden ecdat evlât için, bâzen “atalar mîrâsı”, bâzen “haramzâde”, “süzme bal”, bâzen de “yüz karası” demişlerdir.
Anne ve baba eğitimin aslında son halkalarıdır. Onlar sistemleşmiş terbiyenin son mürebbîleridir. Eğitim uzun süren bir metot işidir; birden programlanmaz. Eğitim genetik formasyonun uzantısıdır. Bu yüzden genetik formasyonun son halkası babadır ve oğula aktarım genelde babadan geçer. Bu yüzden sevgili peygamberimiz “El veledü sırrı ebîhi” buyurmuş yâni evlât babanın sırrı, şifresi, genetik yansımasıdır. Tabîî ki bu yansıma zincirinde dedeleri unutamayız. Bir atasözümüzde de “Dedenin yediği koruk torunun dişini kamaştırır” denilmiştir. Ne kadar muhteşem bir söz! Veyâ “Gürg zâde âkıbet gürg şeved”. Yâni kurt yavrusu sonunda yine kurt olur.
Peki, zâlimden âlim, âlimden zâlim doğmaz mı? Tabîî ki bu da mümkün. Dînimiz hiç kimseyi baştan kriminolojik bir yaftayla yargılamaz. Yâni baştan hiç kimseye suçlu bakmaz. Nitekim Mecelle’de “Berâet-i zimmet asıldır” der. (Mecelle, s.23 mad. 8. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Dersaâdet, 1322 (1906) İstanbul)
Nice bataklıkta nice güller yetişmiştir. Bu biraz da hidâyet mes’elesidir. Hidâyet Rabbimizin bir ihsânıdır, ama bu hidâyeti de şiddetle arzû etmek gerekir. Zîrâ İnsân sûresi 3. âyette meâlen şöyle buyurulmuştur: “Biz ona doğru yolu gösterdik. İsterse bu yolda sâbit olup şükreder; isterse nankör olup küfrü seçer.”
BİR NESLİ DEĞİŞTİRDİLER
Bizim atalarımız asırlarca şükrün ve hidâyetin bereketiyle yaşadılar. Sonra bu ataların çocuklarına bir şeyler oldu; evvelâ kendileri değiştiler sonra da bir nesli değiştirdiler…
Hayrü’l-halefleri (hayırlı evlâtlar) nasıl inançsızlık batağına çektiler.
Onuncu Yıl Marşı’nda “On yılda on beş milyon genç yarattık her yaştan” ifadesi yer alır. Bu hiç de rastgele söylenmiş bir söz değildir. Bu şiir, 29 Ekim 1923’te kurulan Cumhûriyetin 10. yıl kutlamaları için yapılan yarışmalarda seçilen Behçet Kemal Çağlar ve Fâruk Nâfiz’in şiiridir. Cemal Reşid Rey tarafından bestelenmiştir. Son zamanlarda Kenan Doğulu tarafından yeniden uyarlanmış ve lâik bir oratoryo gibi benimsenip belli bir zümrenin mest olduğu Sapho’nun lyrinden çıkan nâmeler gibi âdetâ kutsal kabûl edilmiştir.
YENİ HAYAT
İşte redd-i mîrâs eyleyen 15 milyon gencin türevleri. Bu nesil aslâ hüdâyî nâbit (kendi kendine yetişen) bir nesil değildir. İşte bu değişimin şifrelerinden örnekler: Bir dönemin Millî Eğitim Bakanlarından, eğitimci, yazar ve önemlisi de “devrimci” etiketli Hasan Âlî Yücel’in bir şiirinden alıntı:
“Biz Hakk’a âşıkız dileğimiz hakk/// Doyurmaz ahrette saâdet ummak /// Dileriz dünyâda kurulsun uçmak (cennet) /// Bu yolun ümmetsiz peygamberiyiz.” (Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyâtı, M. Behcet Yazar, Kanâat Kitabevi, s. 191, İst. 1938)
Hasan Âlî, Yahyâ Kemal hakkında da şöyle der: “Gazel yazmakta eski üstatlardan daha mükemmel olsa da o form içinde kalmakta devâm ederse çok yazık, Yahyâ Kemal ölecektir… Artık Foto Magazin’de Mîrâbâd, Maksim Bar’da Şeyh Gâlib’e rastlamak gibi olmuyor mu? Kıymetli ancak bir mezar taşı kitâbesinden başka bir âkıbeti olmayan bu eskilikten kalemini kurtarmasını dilerim.” (Age, Edebiyatçılarımız, s.191)
Hasan Âlî, Y. Kemal’in çok çabuk unutulacağını söylemiş ama Y. Kemal bugün de en popüler şâirlerimizden biridir. Adına enstitüler kurulmuş ve eserlerinin çoğu bestelenmiştir. Kaldı ki bu zihniyet Y. Kemal’i iyi değerlendirememenin yanlışını yaşamıştır. Y. Kemal divân edebiyâtını muazzam şiir kabiliyeti ile âdetâ güncellemiş, zamanın zevkine uydurmuş fakat dîvân geleneğinden de tâviz vermemiştir.
Hasan Âlî, mezar taşı kitâbelerini de küçümsemektedir. Dünyânın hiçbir yerinde bulunmayan, çeşme, sebil, câmî, tekke, vakıf eserlerindeki kitâbeler bir devre ışık tutarken bir medeniyetin ufkunu aydınlatmışlardır. Câmî ve tekke girişlerinde hattatlar tarafından çekilen hatlar, İslâmî estetizmin şâheser örnekleridir. Ana giriş kapısına ustaca çekilen “Udhulûhâ bi selâmin âmin” âyet-i kerimesi bir cennet nümûnesi olan câmîlere insanları ne hoş dâvet eder. İnsafsızca kazınan bâzı tuğralar yine bir hânedânın kullandığı estetik imzâ olup dünyâda başka örneği de yoktur. Binlerce el yazması tahrîb edildi, yurt dışına kaçırıldı veyâ satıldı. Bu eserlerin bir kısmı Avrupa ülkelerinin müzelerini süslemeye devâm ediyor. Fakat acı olan şu ki elde kalan el yazmalarını okuyanların sayısı da bir elin parmakları kadar azaldı. Müşterisiz metâ hâline getirildi. Bu kültür ve edebiyât hazîneleri târihe gömüldü. Bu arada kısmen korunan mezar taşları; sarığı, fesi ve yaşmağı ile birbirine yaslanmış, o şerefli mâziyi yaşamış olmaktan da mutlu gibidirler.
ŞİİRLERDEKİ MAZİ DÜŞMANLIĞI
Bu devirlerin en popüler şâir ve yazarlarından biri de Behcet Kemal Çağlar’dır. Aşırı heyecan, aşırı mübâlağa, mâziye aşırı düşmanlık ve Yunan klasikleri hayranlığı onu değişik kalıplara sokmuştur. Şâir, san’atkâr için yazdığı şiirde şunları söyler:
“Ulusa yeni vahiy dudağında her hece…” (Age. Edebiyatçılar s.79)
Dinde îtikâdî ıstılahlar te’vîl edilemez. Edebiyatta kullanılan istiâre ve metaforlar inancın temeli olan bu konuya kapalıdır. Vahy, sâdece Allâhü teâlanın peygamberlere genelde Cebrâîl aleyhisselam vâsıtasıyla bildirdiği dînî esaslardır. İlhâmı, vahy ile karıştırmamak lâzım.
Yine “İhtilâl” adlı şiirinde buhranlı bir ruh hâlini görürüz:
“Huzûru kahpe gibi sürüsem saçlarından ///Refâhı yuvarlasam buhran yamaçlarından/// Bacayı minâreye çarpmayı istiyorum…..///Ne yatağımda kadın ne de ufkumda hilâl///İhtilâl ah ihtilâl… âh ihtilâl ihtilâl.”
Huzurlu ve demokrat bir insanın ihtilâl istemesi akıl almaz bir buhrandır. Zâten kendisi de refah ve huzur istemiyor. Endüstrileşmeyi dinin karşısında engel olarak gördüğü için, sanâyi’in sembolü bacayı, dînin sembolü minâreye çarpmak istiyor.
Yine bir diğer şiirinde heyecânın üst seviyesinden feryâd eder:
“Kaç yıldır Türkçeydi Tanrı’nın adı///İnsana ne ilâh ne de sevgili/// Ne de ana baba aratıyordu///Her an yaratıyor yaratıyordu.”
Ve bir ölüm ardından söylediklerine bakınız: “Dereler denizler çağlar ağlayıp /// Rabb’im de gözyaşı dökmezse ayıp…”
Yine ünlü şâir Fâruk Nâfiz’in mısrâlarına bir göz atalım:
“Ey ilâhın yüce dâvetlisi göklerden eğil/// Göreceksin duruyor kalbimiz üstünde putun.”
“Sen şimdi göklerde mukaddes ateş oldun /// Göklerde Zafer Tanrısına yerde eş oldun.” Garip Mustafa (Yusuf Mardin)
Veyâ Şükrü Kurgan’ın şu sözleri nedir:
“Tanrı kıskandı seni kendisinden ışık diye/// Bunak din büyükleri nerde mahşeriniz.”
İbrâhim Alaattin Gövsa’nın edebiyat hakkındaki mülâhazaları da tenkîde açıktır: “Kanaatimce bizim müdevven (derlenmiş yazılmış) olmayan edebî eserlerimiz arasında hakîkaten şiir ve edebiyat değeri yüksek olanlar bir hayli azdır ve onların çoğu folklor noktasından tedîka faydalı olan şeylerdir. Kültürsüz adamlar tarafından yazılan şeylerin klasik değeri olamayacağından bunları liselerimizde uzun uzun tedrîse kalkmamız faydasız hattâ edebî zevk îtibâriyle zararlıdır. Nitekim, Çağatay, Âzerî vs. lehçelerdeki zayıf edebî eserlerin büyük bir kısmı da mekteplerde tedrîs edildiği zaman edebiyat hazzını azaltmaktan başka bir şeye yaramıyor.” (İbrâhim Alaattin Gövsa, Age, Edebiyatçılarımız s. 206.)
Özellikle Fuad Köprülü tarafından sistemli bir bilim dalı hâline getirilen halk bilimi, edebiyâtımızın ayrılmaz bir parçası olmuştur. Aslında dîvân edebiyâtına hep karşı olup “Halkçı” sistemin şâkirdlerine bu hiç yakışmadı. Kaldı ki Çağatay Türkçesi ve Âzerî Türkçesi lehçe değil şîvedirler. Özellikle klâsik devir Çağatay Edebiyâtı Dîvân tarzı şiirler ve düz yazılar bakımından Türkçenin en verimli çağlarını yaşamıştır. Ali Şîr Nevâî, Ebu’l-Gâzî Bahâdır Han, Sekkâkî, Lutfî, Atâî, Yûsuf Emîrî ve Gedâî dilimizin yüz aklarındandır.
Gövsa, modern Âzeri şiirini tanıyamadığı için belki mâzurdur. Eğer Bahtiyâr Vahabzâde’yi Muhammed Hüseyin Şehriyâr’ı tanıyabilseydi Âzeri şiirinin de ne kadar mükemmel olduğunu da anlardı. Hadi onlara ulaşamadı Kadı Burhâneddîn’e, Seyyid Nesîmî’ye hele hele Fuzûli’ye de mi ulaşamadı. Yoksa Fuzûlî’nin şiirlerini Âzerî Türkçesiyle yazdığını bilmiyor muydu?
Ali Şîr Nevâî’nin nefis Türkçesiyle yazdığı gazelden habersiz olmak ne kadar da üzücü:
“Yardın ayru köngül mülki turur kim sultânı yok/// Mülk kim sultânı yok cism turur kim cânı yok
Cisimdin cansız ni hâsıl iy Müsülmânlar kim ol /// Bir kara tofrag tegdür kim gül ü reyhânı yok”
Nesîmî’nin şu şiiri Türkçenin en güzel örneklerinden değil mi:
“Kalbim defter dilim kalem yazarım/// Hakîkat emrini duyaldan beri
Yitirdim Leylâmı gurbet gezerim /// Mecnûn gibi aşka uyaldan beri
Bize dört kitaptan haber verildi/// Kâmil olduk akıl başa derildi
Kâfir şeytân merdûd oldu sürüldü///Hakk’ın dergâhından sürelden beri
Nâhid Sırrı Örik de bu redd-i mîrâs devri yazarlarındandır. Bir iki satır bile neler düşündüğünü anlatmaya kâfîdir:
“Ebedî Allâh bile mahlûkâtının fazla bahtiyâr ve hele mağrur olmalarına dayanamıyor… Tanrı’nın da bilmediği bir gurur, bir saâdet oluyor. Sonra ne ilâhî bir muziplik…” (Age. Edebiyatçılarımız s.312)
TUHAF BİR NESİL
O nesilde bir tuhaflık var: İslâmiyet’i çok iyi öğrenen ve Müslümân bir coğrafyada büyüyen bu insanlar sosyolojik bir başkalaşım geçirerek dînî akîdeleri hafife almayı, hakâret etmeyi sanki asırlardır beklemiş gibidirler. Sanki bunlar mâzîyi hiç yaşamamış gibi onu yok sayarlar. İslâm medeniyeti diye bir kavramı kabûl etmezler. Yeniye âşıktırlar fakat yeni de olamazlar. Sâde giyim kuşamla medenî olduklarını sanan bu nesil koskoca bir Osmanlı Devleti’nin adını anmaya bile tenezzül etmez. Şanlı mâzîyi, bizi geri bıraktı diyerek suçlarlar ama hâlâ o ecdâdın bıraktığı kutsal vatan topraklarında barınır o hârika mîmârinin ve Sinân’ın övgüsünü yaparlar ve yok saydıkları türbelerin mânevî ikliminde gezerler, tekkeler ve zâviyelerin hâmûşân (vefât eden susan) dervişlerinin ve zâkirânının yıllarca zikrettikleri havadan yayılan bu sihirli havayı teneffüs ederler.
Ama önleyemedikleri şeyler de var: Hâlâ bu milletin evlenecek çiftleri İstanbul’umuzun mânevî büyüğü Ebâ Eyyûb el- Ensârî’den destûr almadan evlenmez; erkekliğe sünnet olarak adım atacak yavrularımız Eyüp Sultan (Ebâ Eyyûb) hazretlerinden feyiz ve cesâret alarak bu işleme zevk ve heyecanla giderler. İstanbul’un silüetinden câmî ve minâreleri çıkarın, servilerin bekçilik yaptıkları ata mezarlarını görmeyin, İstanbul’u göremezsiniz. Geriye Bizans kalır!
O nesilde bir tuhaflık var: Agnostik deseniz uyar mı bilmem. Dindar hiç değiller. Allâh’ı ve Yüce Peygamberimizi kabûl ederler ama bu bambaşka ve farklı bir kabuldür. İbâdetler bertaraf edilmiş, lâik bir anlayışla daha ziyâde seküler bir hayâtı tercih etmişler, zâtı ve kibriyâsı ile haşyet ve sevgi ile bağlı olmamız gereken Rabb’imize lâübâlî ve bir arkadaşmışçasına yaklaşırlar ve birkaç dil bildikleri hâlde bir ufak sûreyi bile ezberlemek yerine “Dilimiz dönmüyor, anlamıyoruz” diyerek hiç ibâdet etmedikleri hâlde Türkçe ibâdet terâneleri savururlar ve tuhaftır ama bu milleti de hâlâ o eski zaman tünelinde zannederler.
İşin en acı yanı da 15 milyon genç ve taraftarları da bizim çocuklarımız, dinden bîhaber yetişiyorlar. Millî kavramlar örf ve âdetlerimiz unutulurken Batı’ya açıldıkça açılan bu yeni nesil de işte değişenlerin değiştirdikleri bizim çocuklarımızdır.
.
Türklerin inanç tekâmülü
2 Nisan 2022 02:00
Türklerin İslâmiyetle tanıştıktan sonra bir başkalaşım geçirdikleri ayniyle vâkîdir. Yâni Türkler Müslüman olduktan sonra yeni bir kültür ve medeniyet dâiresine girmişlerdir.
İslâmiyet, kurduğu yeni beşerî sistemin yüksek seviyeli kültüre dayalı medeniyetinde köleleri başkomutan yapan, siyah ve Habeşî Bilâl’i Kâbe’nin damında ezan okumaya yücelten bir sistemdi.
Türkler İslamiyeti dünyevî nîmetler için seçmemiştir.
İlk insan risâletle görevlendirilmiş, hakîkatle donatılmış, medeniyetle süslenmiş ve tevhîd ile kemâle ermiştir. İlk insan ve ilk peygamber Hazret-i Âdem, insan için gerekli olan dil, muâşeret, âdâp gibi meziyetlerle ve ekip-biçme gibi zenââtlerle süslendi. Asla ilkel değildi. İnsana lâzım olan dünyevî ve uhrevî bilgiler kendisine verildi. Ümmetinden kırk bin kişiye muallim ve mürebbî (öğretmen ve eğitmen) oldu. Ne yaprak takındı, ne cilâlı ne de yontma taş saçmalıklarına muhâtap oldu.
Tebliğin ulaşmadığı, nübüvvet ve risâletin bildirilemediği yerlerde insanlar tecrübe ve zekâlarıyla dînî ve sosyal hayâtı kendi akıllarına göre tanzîm ettiler. Vahye tâbî olmayan behîmî veyâ sakîm (hayvânî ve kalitesiz) akıl, insanları sürekli başkalaştırdı. Başkalaşım, aslında evvelâ soyutlanmak, sonra tekrar yapılanmaktır. Asıllarını koruyan varlıkların başkalaşımı değişim ve yenilenme, asıllarını ve köklerini kaybeden varlıkların başkalaşımı ise dejenerasyondur.
Genelde yeni bir dînin kabûlü toplumları çok etkiler. Evrensel dinler toplum yapısını yeni bir kültür halkası ile ihâta eder. Dînî kültür yeni bir medeniyet halkasının da meydana gelmesini sağlar. Semâvî dinler evrenseldir ama bir milyardan fazla taraftarı bulunan Budizm, Hinduizm ve Asyâî diğer dinler evrensel değil mahallîdir (yerel). Bunların sâlikleri dinlerinin kültür ve davranışlarını etkilemediği için bir başkalaşım geçirmemişlerdir. Sâdece yaşayışlarına basit dînî formasyonlar eklenmiştir. Şamanizm bir din olmayıp törenler ve gösteriler yelpâzesi formuyla semâvî dinlerle tanışmamış bütün ilkel toplulukların ortak inancı gibidir; bir nevi ispitüalizm ve folklor görünümündedir.
Bu cümleden olarak Türklerin İslâmiyetle tanıştıktan sonra bir başkalaşım geçirdikleri ayniyle vâkîdir (tamâmiyle gerçektir). Yâni Türkler Müslüman olduktan sonra yeni bir kültür ve medeniyet dâiresine girmişlerdir.
Aslında Türkler Müslüman olurken yalnız kendi berâberliklerini değil, dünyâ bütünlüğünü de kabûl ediyorlardı. Sonradan gelişecek olan “i’lâ-yı kelimetullâh” (Yüce Allâhın ve Resûlü Hazret-i Muhammed’in varlığını ve şânını dünyâya yaymak) heyecânı onları istîlâcı değil mübeşşir (müjdeci) fâtihleri yapıyordu.
Efendimiz, sağlığında Araplar için çok önemli olan ırkî yâni kana bağlı yakınlığı yıkarak din kardeşliğini ikâme etmişti. Fakat bunun tam meyveleri “Dört Büyük Hâlife” ile kemâl noktasına ulaştı.
Eski Türklerde de kan kardeşliği önemli bir yakınlıktı. Eski Moğollarda da rûhî âyinlerde kanlar akıtılır ve hattâ bunu içerlerdi. İslâmiyetle birlikte bu âdetler kaldırıldı ve kan haram kılındı.
Tevhîd ve çok tanrıcılık veyâ fetişizm
“Yedinci asrın başlarında (610) sahte tanrıları mağlup edip kayserlerin tahtına çıkmış olan Hristiyanlık, Şark ve Garb’a hükmederek Sûriye’ye, Mısır’a, Habeşistan’a hâkim olduğu, Yemen’de birçok sâlikleri bulunduğu ve bedevî kabîlelerden bir haylisine nüfûz ettiği sırada Arabistan’ın en ücrâ yerinde birdenbire zuhûr eden bir zât, Allâh’ın birliğini îlân etmek, putperestlikle hurâfâtı ortadan kaldırmak, İbrâhim ve İsmâîl’in dînini safvet-i asliyesine ircâ etmek, (döndürmek) ve yeryüzündeki bütün insanlarla bütün dinleri tek bir şerîat altında birleştirmek üzere, Allâh’ın gönderdiği peygamber olduğunu vatandaşlarına tebliğ etmek şecâatini gösterdi.” (Henri Delaport, Vie de Mahomet Medhal, 1874, Paris )
Delâport, Hazret-i Peygamber’in yaptığını bir “kahramanlık” gibi gösteriyor ama risâlet ve nübüvvet, bir vahyin tebliği emri gelince, onu insanlara açıklamakla görevlendirilmek demektir. Nitekim Nahl Sûresi 125. âyetin meâlinde “Rabbinin yolunu insanlara hikmetle ve güzel nasîhatle dâvette bulun” buyurulmuştur. Yine bir diğer tebliğ emri de Şûrâ Sûresi 15. ayettedir: “İnsanları işte bu tevhîde dâvet et ve emrolunduğun vechile istikâmette bulun.”
İslâmiyet cihanşümûl bir din kardeşliği doğurmuş ve değişik ırktan insanlar şu âyetle birbirlerinin en yakın akrabâsı, kardeşi olmuştur: Hucûrât Sûresi 10. âyette bu müthiş gerçek meâlen şöyle belirtilir: “Mü’minler ancak kardeştirler.”
İşte büyük başkalaşım, işte büyük değişim. Ne kabîle ne boy, ne asâlet… Hepsi yerle bir. İslâm kardeşliği baş tacı…
Yüce Peygamberimiz bir hadîs-i şerîflerinde de şöyle buyurmuştur: “Ey nas, sizin Rabbiniz birdir. Haberiniz olsun ki, hiçbir Arab’ın gayr-ı Arab üzerine ve hiçbir gayr-ı Arab’ın da Arab üzerine, hiçbir siyâhın kumral üzerine ve hiçbir kumralın da siyah üzerine fazl ü rüchânı (üstünlüğü) yoktur; meğer ki takvâ ile ola. Şüphesiz ki indillâh (Allâh katında) en kerîminiz, en çok müttekî (haramlardan sakınan) olanınızdır.”
Bundan âlâ insan hakları beyannâmesi olabilir mi? İslâmiyet bütün insanlığı, bütün kuralları değiştirmiş, başkalaştırmış ve yeniden şekil vermiştir.
İslâmiyet, kurduğu yeni beşerî sistemin yüksek seviyeli kültüre dayalı medeniyetinde köleleri başkomutan yapan, siyah ve Habeşî Bilâl’i Kâbe’nin damında ezan okumaya yücelten bir sistemdi. Mekke’nin asâletmeâb müşrikleri hakîr ve zelîl olmuş, beşeriyet saf ve aslî fıtratına dönmüştür. Buna rağmen asrımızda hâlâ izleri tam silinmeyen siyâhî ırk aşağılayıcılığı Batı’nın yüz karası olmaya devâm ettiği için, bu Batı Medeniyet’i denen insanlık ayıbı hâlâ câhiliye devrini yaşamaya devâm ediyor. Garip olan taraf şudur ki, hem ABD’de hem de Afrika’da beyazların kiliselerine almadıkları zencileri hakîr görmeyi sürdürmelerine rağmen, İslâmiyetin engin hoşgörüsüne sığınmayıp, Hristiyan dîninde kalmaları aklın alacağı bir şey değildir. Bu düpedüz cellâdına âşık olmaktır.
Şurası bir gerçektir ki İslâmiyeti kabûl eden Hristiyan ve Budist milletler olmuştur ama hiçbir Müslüman millet sonradan Hristiyan ve Budist olmamıştır.
İSLÂM ÖNCESİ ÖRFLER NE OLDU?
İslâmiyet i’tikâda ve ibâdâta âit olmayan eski kültür ve âdetlerden kalan kültür izlerinin bir kısmını inkâr etmemiş ve onları âdette bid’at olarak kabûl edip serbest bırakmıştır. Genel olarak dünyâda birtakım kültür dâireleri meydana gelmiştir: 1- Pastoral veyâ göçebe kültür dâiresi, 2- Cinoid (Çin kültür dâiresi), 3- İndoide (Hind kültür dâiresi), 4- Occidentalide (Garp kültür dâiresi) 5- İslâmoide (İslâm kültür dâiresi). Bu kültür dâireleri yeni medeniyetlerin teşekkülünde de mühim bir rol oynamıştır.
Bunun içinde Arap kültür dâiresi ve Kuzey Afrika kültür dâiresi meydana geldiği gibi, ayrıca da Türk kültür dâiresi de meydana gelmiştir. Bu kültür dâirelerinde dinlerin yaşayış ve yaptırımlarında da farklılıklar görülmüştür
Eskiden Müslüman olmayan Türkler, İslâm ordularını def’alarca yendiler. Araplar Ermenistan ve Gürcistan’ı zapt ettikleri hâlde Hazar Türkleri karşısında durmak zorunda kaldılar. Hazret-i Osman devrinde Horasan Vâlisi Mühelleb ibn Ebî Sufrâ Orta Asya Türklerine en az beş def’a mağlup olmuştur.
Kuteybe b. Müslim Seyhun ve Ceyhun nehirleri arasında, Buhârâ, Hokand vs. yerlerde Îranlılardan da yardım almasına rağmen Türklere yine mağlup olmuştur. Bu arada Kuteybe’den haber alamayan Müslümanlar, Cum’a günü hutbelerde Kuteybe için du’alar edilmiş ve Kur’ân-ı kerîm tilâvetleri yapılmıştır. Taberî, Kültigin ismini zikretmemekle berâber Horasan Vâlisi Cündüb ibn Abdurrahmân, cereyân eden vak’yı şöyle anlatır. “Sevre katında 20.000 er vardı. Çok Müslümân şehîd oldu. Hattâ Hazret-i Sevre de şehîd oldu… Hulâsâ 20.000 erden biri dahî sağ çıkmadı.” (radıyallâhü teâlâ anhüm ecma’în) (İntroduction a l’Histoire de l’Asie 1896 paris s.135) (Türk Irkı Niçin Müslüman oldu İsmâîl Hâmî Dânişmend Burak 1994, İstanbul, ss. 53-56)
Meselâ Leon Cahun Türk Târihi’nde şöyle der: “Hakîkat şudur ki Araplar silahları ellerinde olarak Türklerle başa çıkamamışlardır. Arab’ın Türklere karşı yegâne müessir silâhı siyâsetle belâgatten ibâret olduğu anlaşılır. Türkler Îran ve diğer kavimler gibi fütûhât ve silâh zoruyla îslâmiyeti kabûl etmemişlerdir. İslâm’ın büyük müdâfîleri ve üç büyük Müslüman milletin biri olan bu adamlar mağlûb edilmek sûretiyle ihtida etmiş (hidâyete erip Müslüman olma) değillerdir.” (Jean Paul Roux, La Turquie, s. 69, 1953 Paris. Age Türk Irkı, s.58)
Buradaki bilgilerden maksat eski Türklerin İslâm ordularına karşı kazandıkları savaşlar değildir. Tabîî ki İslâm’ın hattâ Eshâb-ı kirâmın uğradığı her yenilgi bugün dahî içimizi sızlatmakta ve Müslüman olmayan Türklerin kazandıkları zaferler bize derin bir hüzün vermektedir. Şunu kabûl edelim ki, sonradan bu dînin en büyük hâdimi ve müdâfii (hizmetçisi ve koruyucusu) olacak bu milletin İslâm’a karşı bu kadar direnmeleri aslâ dîni değil, toprak ve vatan savunmasıdır. Tabîî ki İslâm orduları tebliğ ve cihâd rûhuyla ülkelerin fethine uğraşırlarken bu kadar geniş bir coğrafyayı ve bu kadar büyük savaşçı bir kavmi göz ardı edemezlerdi. Çok şehîd verdi İslâm orduları ama bu savaşlar Türkleri Müslüman yapmadı. Gariptir ki Müslümanlara karşı kindar da yapmadı. Müslüman askerlerle yaptıkları bu savaşlarda İslâmiyet’in yüceliğini ve üstün insânî potansiyelini görüp, kalpleri giderek bu dîne ısındı. Savaşları kazanan Türklerin İslâmiyet’i seçmeleri tamâmen bir lutf-i ilâhîdir. Rabb’imiz bu Türklere âdetâ: “Siz İslâm’ın bayraktrârı olacak ve bu dîni, benim adımı ve Habîb-i edîbimin sünnetini bütün cihâna yayacaksınız” demiştir. Rabb’imiz Türkleri Müslüman olmakla aziz kılmıştır.
YENİ KÜLTÜR DÂİRELERİ
Onuncu asırda Türk câmiası şu üç dâireden teşekkül ediyordu: I- Thain-Chan (Tanrı Dağı civârındaki Uygurlar ) II-Kuzey Türkistan’da Karluklar. III- Mâverâünnehr civârındaki Oğuzlar.
Genelde hâsıl olan kanâat ve yaygın bilgi 960 târîhinde Abdülkerîm Satuk Buğra Han’ın iki yüz bin çadır halkından mürekkep büyük bir kütle hâlinde İslâmiyeti kabûl ettiği yönündedir. Profesör Barthold da bu fikirdedir.
Rene Grosset ise daha dikkat çeken bir iddiâda bulunur: “Oğuz Türkmenlerinin Kınık Boyunun beyi olan Dukak Oğlu Selçuk, 985 târîhinden evvel Oğuz kütlesinden ayrılarak aşağı Sir Daryâ (Sîhun) mecrâsının sağ sâhilinde bulunan Cend şehri civârına yerleşirken tekmil oymaklarıyla berâber İslâmiyet’i seçmiştir.” (Rene Grosset L’Empire des steppes s. 199 Paris) (Age, Türk Irkı s. 63)
Oğuzlar Karluklardan gördükleri baskı üzerine batıya ve güneye doğru çekilmeleriyle de bir kısım Türkler Rusya’ya gitmiş, diğer büyük kütle de Selçuk hânedânının idâresinde Şamanizm’i terk ederek toptan İslâmiyet’i seçmişlerdir. Bunun akabinde de bütün Mâverâünnehr’i zapt ederek Müslümân olmalarını sağlamışlardır. Bu zümre en hâlis Türk kolu olan Oğuzlar yâni Türkmenlerdir. Bu boyun dili bütün Anadolu ve civârının dili olmuş ve bu Oğuzlar kurdukları devletle de cihanşümûl İslâm-Türk sancağını âleme gölge yapmışlardır. Esas i’tibâriyle Osmanlı-Oğuz nesli büyük ataları Oğuz Kağan’ın bütün gök kubbeyi kanatları altına alıp bu haşmetli coğrafyaya da güneşi tuğ yapmak ve daha çok deniz daha çok nehir isteği Türk Cihan hâkimiyeti mefkûresi (ülküsü) olup, bu misyonun parantezi de “i’lâ-yı kelimetullâh”, nihâî hedef Asya’dan atılan bu okun Batı’da gidebileceği son hedefe varması yânî “Kızıl Elma”dır.
“Netîce olarak Sünnî yânî hakîkî Müslümanlığı o sırada her taraftan tehdît etmekte olan “Şiîlik” cereyanları içinde tereddî etmekten (soysuzlaşma, yozlaşma, asıldan sapma) Oğuz Türk’ü kurtarmış ve artık kuvvet ve kudreti kalmamış olan Arap kavminin yerine geçerek Ortodoks Bizans’la Katolik Avrupa’nın Hristiyan din birliği nâmına istîlâ ve imhâ etmek istedikleri İslâm âlemini Oğuz-Türk ırkı kurtarıp genişleterek Emevî ve Abbâsî devirlerini bile gölgede bırakmış demektir.”
(Barthold, Orta Asya Türk Târîhi, 1927, s. 86 İstanbul) (Age, Türk Irkı s.65)
Sonuç
Netîce olarak söylemek gerekirse:
A-Türk ırkı Müslümanlıktan evvel diğer kavimler gibi istîlâ edilip esâret ve İslâmiyet’e geçmiş değillerdir.
B-Türkler hiçbir maddî ve diğer dünyevî nîmetler karşısında bu dîni seçmemişlerdir.
C-Türk ırkı İslâmiyet’in bayraktarlığını tam dokuz asır yüklenmiş, bu dîni hem korumuş hem de en geniş coğrâfî hudutlara taşımıştır.
İslâmiyet eğer bütün insanlığa hitap etmese Türkler bu dîni seçmekte zorlanabilirlerdi. Türk misyonunda hep evrensellik vardır. Budist ve Mani dinlerinde yasaklanan savaş İslâmiyet’te gerektiğinde farz olan cihâd, onların heyecânını artırmış yine Uzak Asya dinlerinde yasaklanan et yemek ve ruhbanlık (evlenme yasağı) gibi fıtrata uymayan unsurlar İslâmiyet’in helâl saydığı yaşayış biçimi olunca bu din onlara çok câzip gelmiştir.
Türkler başlangıçta Tanrı mekânı olarak gökyüzünü kabûl ediyorlardı. Fakat Tanrı’ya da “Ogan” diyorlardı. Ogan (Ugan) kelimesi Divanü Lugâi’t-Türk’te şu anlamla verilmiştir: Her şeye gücü yeten, kadir. (Dîvânü Lugâti’t- Türk Dizini, TDK Yay. S, 133 Ankara 1972)
Buna rağmen bunun dışında ikinci bir tanrıyı kabul etmiyorlardı. Fakat Yazıtlarda adı geçen “Umay” bir ilâhe olarak belirtilmiştir. Umay’ın da tam bir tanrı özelliği taşıdığı da kesin değildir. Ama Göktürk Kitâbelerinde T.2. Batı Cephesi. 58.de Muharrem Ergin, “Umay ilâhe” diye aktarmış. (Eski Türkçenin Grameri, A. Von Gabain Çev. Mehmet Akalın, TDK yay. S, 304 Ankara 1988)
Kısacası Türkler “Kök Tengri” inancı ve karakterleri îcâbı İslâmiyet’e zâten en yakın kavimdi.
.
Türklerin yeniden doğuşu
16 Nisan 2022 02:00
Türkler Müslümân olduktan sonra, mütevâzı bir şekilde, hâkim değil hâdim olarak bu dîne hizmet ettiler. Şandan çok şeref peşinde koştular. Çünkü “İslâm’dan başka şeref yoktur” diyen Efendimiz’e yürekten bağlandılar. Ehl-i sünnet i’tikâdının yılmaz bekçileri oldular.
Türkler, büyük dinlerden Budizm’i, Manihaizm’i, Mûsevîlik ve Hristiyanlığı kabûl etmiş, temel kültür olarak Şamanizm’i hiç terk etmemiş, nihâyet Müslümanlığı kabûl ederek fıtratlarına en uygun dîni seçmiş bir daha da başka bir din aramamışlardır.
Türkler tarihte en çok din değiştiren kavimlerden biridir.
Türklerin İslâmiyet’i kabulü, dünyâdaki bütün dengeleri değiştiren en mühim hâdisedir. Dünyâ Rönesans ve Reforma kilitlenmiştir ancak ondan 5 asır evvel Türklerin İslâm’a girmesi yeni bir şevk, heyecan ve fetih rûhu getirmiştir. Esâs yeniden doğuş İslâmiyettir. İslâmiyet, bütün Peygamberân-ı izâm efendilerimizin dininin tamamlanarak kemal bulmasıdır. İslâmiyetle insan yeniden doğmuş, Sahâbe-i kirâm hazerâtı ile fetih ruhu kazanmış, diğer İslam toplulukları ile cihâdın zirvelerini zorlamaya çalışmış, Türklerin kurduğu Selçuklu ve Osmanlı ile Hristiyanlık ve bilhassa Bizans’a diz çöktürmüş, dünyâ Osmanlı-Türk Devleti’nin sancağının âdâletine teslim olmuş ve İslâmiyet, Türkler sâyesinde yalnız kıt’aların değil engin denizlerin de tek sâhibi olmuştur. İslâmiyetin şiârı ve medeniyet anlayışı, Rabbimizin yarattığı en mükerrem varlık olan insanı huzûra ve refâha kavuşturmaktır. Bu uygulamada din farkı gözetmeyen ecdâdımız, yüce dînimizin gereği olarak hassaten gayr-i müslimlerin hukûk-ı ibâdına (kul hakkı) daha da fazla önem vermiştir. Dînimizin medeniyet formülü şuydu: Terfîh-i ibâd ve ta’mîr-i bilâd. Yâni insanları refâha kavuşturmak ve yerleşim birimlerini bayındır hâle getirmektir Bu yüzden Osmanlı sâde kılıç zoruyla değil; adâleti, hoşgörüsü ve temizliği ile gayr-i müslim ülkelere de örnek olmuş ve fetihlerini kolaylaştırmıştır. Bir su medeniyeti olan Osmanlı, Avrupa’ya temizliği de öğretmeye çalışmış fakat bunda çok direnen Avrupa, kendi ruhları gibi bedenlerinin de temizlenmemesi için, pisliğe ve buna bağlı hastalıklara sanki vaftizin getirdiği ilk su-kutsallığı ile direnmiştir.
HEYKEL VE RESİM
Avrupa’nın çok değer verdiği heykel ve resim san’atı da, klasik resim tekniği anlayışını kilise ve mezar süslemeciliği ve bu cümleden olarak kutsal yerlerinde boy gösteren sözde Hazret-i Îsâ ve Hazret-i Meryem figürlerine borçludur. Rönesans ve Reform Hristiyanlık âlemini genişletmemiş, Hristiyanlığı güncellemiş, lâikliğin önünü açmış, kiliseyi insanlığa ve hukûka dâvet etmiştir. Batı yine de ne hukûku ne de insanlığı benimseyebilmiştir.
İtalya’da 15. ve 16. asırlarda başlayan Rönesans ve ona bağlı reform hareketleri, Hristiyan dünyâsının yıkılan temelleri üzerinde binâ edilmeye çalışılan göz alıcı yeni yapısıyla, aslından biraz daha koparılarak bu din sâliklerini âdetâ parçalayan ve yeni doğan mezhepleri bir din gibi kabul edilen geniş kapsamlı bir san’at, edebiyat, mi’mârî ve keşiflere dayalı coğrâfi hareketler bütünlüğünün yeni şeklidir. Mikelanj’ın Sistin şapelinin mihrap üstü tavanında Hazret-i Âdem’in yaratılışını tasvîr ederken, Tanrı’yı beyaz pelerinli yaşlı bir kimse olarak şekillendirmiş ve çıplak figürlü sözde Âdem aleyhiselâmı da parmağı ile Tanrıya dokunan bir insan olarak resmetmiştir. Onlar bir tanrı figürü yapabilirler. Çünkü tanrılar ilâhlardan bir ilâhtır. Ama Allâhü teâla tanrıların ve ilâhların hepsinden başkadır ve onlarla ne maddeten ne mânen kıyaslanmayacak olan tek vâcibü’l-vücûddur. Şekil ve mekânlar boyutunun tamâmen dışındadır. Avrupa bu şekilcilikten dolayı ikono filo- (put sever, put perest) oldu ve hâşâ Allâh’ı hep göklerde düşündüğü için bulutların arasındaki Tanrı figürüyle ona “göklerdeki babamız” dedi.
Şimdi İslâm toplulukları, bu Avrupâî değişimlerin nesinden ders alıp ona hayran olacaktı. İlmi Endülüs’ten çaldılar, geriye kalan bir milyon eseri yaktılar. İslâmiyet, Hristiyanlıkta olduğu gibi bir din kuruluşunun yetkisi ve diktasında değil, doğrudan âyet ve hadislere dayalı olan ictihâdların temsilcileri müctehid imâmların yürütücüleri olan müftî veyâ kâdıların şer’a dayalı hükümlerindeydi. İnsan hayâtı ve mülkiyet dokunulmaz ve kutsaldı. Temizlik dînimizin en önemli umdesi idi. İnsan yardımlaşmaları zekâtla emredilmiş, fıtra ile vücûbîleştirilmiş, infâk, sadaka ve îsâr ile sünnet cihetiyle özendirilmişti. Açların doyurulması en önemli yardımlaşma ve kefâretlerde bile şıklardan biri olarak emredilmiş, barış tercih edilmiş, savaş son çâre olarak gündeme gelmiştir.
Bunların hangisini, evet hangisini barbar Batı’nın Rönesans’ından öğrenecektik.
Açların giydirilmesi ve karınlarının doyurulmaları İslâm öncesi Türklerde de çok önemliydi: “Fakir milleti besleyeyim diye Kuzeyde Oğuz kavmine doğru… seferler yaptım. Çıplak milleti elbiseli kıldım. Fakir milleti zengin kıldım.” (Muharrem Ergin, Orhun Âbideleri B- D.23 Aktarım, s.39 Boğaziçi Yay. İstanbul. 8. Baskı İstanbul)
Ayrıca Dede Korkut Destânî Hikâyelerinde de bu konuya çok önem verilmiştir.
“Oğul atadan görmeyince sufra çekmez” (Dede Korkut Kitâbı, Doç. Dr. Muharrem ergin, Ankara Üniv. Basımevi, s.V, Ankara 1964)
“Tur etmek getür, bu da yisün, pişmiş etmegün bakası olmaz” (hanımına şöyle der):
Kalk ekmek getir bu da (misâfir de) yesin Pişmiş yemek yarına kalacak diye düşünülmez.) (Age. Dede Korkut s.3)
Çocuğu olmuyor diye hanımına kızıp kötü sözler söyleyen Dirse Han’a hatunu şöyle hitâp eder: “Hay Dirse Han, bana katı kazap itme (kızma) incinüp acı sözler söyleme, yirinden örü turgıl (kalk) ala çadırun yir yüzine diktirgil, attan aygır, deveden buğra, koyundan koç öldürgil… Aç görsen toyurgıl (doyur) yalınçak (giyimsiz, çıplak) görsen tonatgıl (giydir). Borçluyu borcundan kurtargıl. Ulu toy eyle. Hâcet dile (duâ et, Allah’tan iste) ola kim bir ağzı duâlının alkışıyla (bereketiyle, duâsının kabûlüyle) Tanrı bize bir batman (7.375 gr.) ayal (çocuk) vire.” (Age. Dede Korkut s. 5)
Dînimiz fakirlere yardımı ibâdetlerin en büyük destekçisi olarak görmüştür. Nitekim Kur’ân-ı kerim’in Müddessir sûresi 43 ve 44. âyetlerinde meâlen şöyle buyurulur: “Sizi cehenneme sokan nedir, diye sorulduğunda ‘Biz namaz kılanlardan değildik; yoksulu yedirmezdik’, diyeceklerdir.”
Dede Korkut Destânî hikâyelerinin geçtiği zaman 5. veyâ 6. asırlar olabilir. Yâni Türklerin İslâmiyet’i henüz kabûl etmemelerine rağmen Efendimiz’e bir elçi gönderip, onun vâsıtasıyla İslâmiyet’i yeni yeni öğrendiği yıllara rastlayabilir. Gerçi buradaki hâli Azerbaycan Türkçesiyle 16. yy.da yazıya geçirilmiş hâlidir.
TÜRKLERİN İLK SAHÂBESİ KİMDİR?
Dede Korkut’un Hazret-i Peygamber’e yakın bir zamânında yaşadığı anlaşılıyor. “Oğuz pâdişâhı Kara Han’ın Korkut Ata’yı Hazret-i Peygamber’e elçi olarak gönderdiği ve Korkut Ata’nın Oğuz kavmini uyarıp aydınlattığı” bâzı kaynaklarda ileri sürülmektedir. (TA Age mad. C.20, s.224, Orhan Şâik Gökyay, age,c, CXXVICKXVII.)
Dede Korkut’un adının Korkgutguçı (korkutucu, nezîr) kelimesinden geldiği de rivâyetler arsındadır. Bir diğer önemli kaynakta da şöyle bir noktaya temâs edilmektedir: “Emen Bey’in lâkaabı ‘bıyığı kanlu’dur (öfkeli, cesûr) fakat Bügdüz Emen için şeref verici husûs, onun Hazret-i Peygamber’i ziyâret ettiğinin söylenmesidir. Bununla ilgili olarak Bügdüz Emen övülürken ‘Varuban Peygamber’in yüzini gören, gelüben Oğuz’da Sahâbe’si olarak’ denilmektedir.” (Fâruk Sümer, Bügdüz, Oğuz Beylerinden Biri, TDV. İslâm Ansiklopedisi)
Şurası gözden kaçırılmamalı Sahâbe-i kirâm (rıdvânullâh-i teâlâ anhüm) hazerâtının Türkistan, Hind, Çin, Afrika vb. yerlere mübelliğler gönderdiği ve bunların o bölgelerin Müslüman olmalarını sağladıkları da bir gerçektir.
Kur’ân-ı kerîmde birçok yerde de mallardan, yiyecek ve giyeceklerden infak ve sadaka olarak ihtiyaç sâhiplerine verilmesi de emredilmiştir: “Onlar gayba îmân ederler, namazlarını kılarlar ve kendilerini rızıklandırdığımız şeylerden infâk ederler.” (başkalarına veririler.) (Bakara, 3)
“O takvâ sâhipleri ferahlıkta, darlıkta mallarını yoksullara harcayanlar, öfkelerini yenenler ve insanları affedenlerdir. Allah iyilik edenleri sever.” (Âl-i İmrân-134)
Burada dikkat çeken husus mal vermek, sâdece varlıklıların veyâ varlık zamanlarının değil, yoksulların bile eldekilerini mümkünse fakirlerle paylaşması, herkesin yapması gereken bir şey olarak anlatılmıştır.
Türklerin ilk İslâmî büyük eseri Kutadgu Bilig’de de bu konuda ibret alınacak sözler vardır. Beye nasîhat edilirken: “Onlara mal ile iyilik et, yedir içir.”, “Fakir dul ve yetimleri kolla; bunları korumak, kânunu gerçekten tatbîk etmek demektir.”, “Onlardan karşılık olarak mal bekleme, buna mukâbil Allâh sana cenneti nasip eder. “Ey açgözlü ve tamahkâr insan, henüz ölüm yakalamadan neyin varsa hepsini ver.” (Kutadgu Bilig Çevirisi, Reşid Rahmetî Arat, 2. Baskı TTK, 1974, Ankara)
Türkler en çok din değiştiren kavimlerden biridir. Orta Asya’nın geniş bozkırlarında her zaman tabîatla baş başa kalan bu kavim, dinsiz kalmamış, bâtıl olan dinlerine de sâhip çıkmıştır. Bâzen kağanlarını bir dîni kabûl etmeleriyle topluca o dîne girmişler, bâzen değişik topluluklarda parça parça bir dîni yaşamışlar, kağanları milletine bir dîni kabûl ettirmekle birlikte, kendi halkına bir din telâkkîsinde aslâ baskı yapmamış, düşünerek benimsemelerini tavsiye etmiştir.
Türkler, büyük dinlerden Budizm’i, Manihaizm’i, Mûsevîlik ve Hristiyanlığı kabûl etmiş, temel kültür olarak Şamanizm’i hiç terk etmemiş, nihâyet Müslümanlığı kabûl ederek fıtratlarına (yaratılışlarına) en uygun dîni seçmiş bir daha da başka bir din aramamışlardır. Âl-i İmrân sûresi 19. âyet-i kerîmede şöyle buyurulmuştur: “Allâh indinde (katında, nezdinde) İslâmiyet’ten başka din yoktur.” Zîrâ yine Âl-i İmrân sûresi 85. ilâ 101. âyetlerin meâlinde: “Kim İslâm’dan başka din ararsa bilsin ki kendisinden (böyle bir din) aslâ kabûl edilmeyecek ve o, âhirette ziyân edenlerden olacaktır.”
Türkler başta bu âyetleri hiç görmediler, Kur’ân-ı kerimi bile tam tanıyamadılar. Eski dinlerine böyle bağlı olan bir kavim niçin, nasıl Müslümân oldu? Bu doğrudan doğruya Allâhü teâlanın büyük bir lûtfudur. Çünkü Rabbimiz Kur’ân-ı kerîmin Fâtır sûresi 8. âyet-i kerîmesinde şöyle buyurur: “Şüphesiz Allâh dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola iletir” (Envâru’t-Tenzîlve Esrârü’t-Te’vîl, Beydâvî .Tefsîri, Ter. Doç. Dr. Abdülvehhâb Öztürk, Kahraman Yay. 4.c s. 341 İstanbul, 2013)
Ama Rabbimiz. İnsan Sûresi 3. âyet-i kerîmesinde şöyle de buyurmuştur: “Gerçekten biz ona yolu gösterdik… Bâzıları doğru yolu bulmak ve onu tutmak için şükredendir; bâzıları da ondan yüz çevirmekle inkâr edendir.” (Beydâvî tef. Age. 5. Cilt s. 401.)
Türkler Müslümân olduktan sonra, mütevâzı bir şekilde, hâkim değil hâdim olarak bu dîne hizmet ettiler. Şandan çok şeref peşinde koştular. Çünkü “İslâm’dan başka şeref yoktur” diyen Efendimiz’e yürekten bağlandılar. Ona “Adı güzel kendi güzel Muhammed” dediler. En mühimi de Ehl-i sünnet i’tikâdının yılmaz bekçileri oldular.
Ayrıca Kur’ân-ı kerîmde iki âyet-i kerîmede tefsirlerde verilen anlamlar şöyledir: “Mâide sûresi 54. âyette “Ey mü’minler içinizden her kim dîninden dönerse Allâh öyle bir millet getirecektir ki, o, onları sever, onlar da onu (Allâh’ı) severler. Onlar mü’minlere karşı mütevâzı, kâfirlere karşı heybetlidirler. Hak yolunda gazâ ederler ve dil uzatanların dillerinden yılmazlar. İşte bu Allâh’ın öyle bir inâyetidir ki kime isterse ona verir.” Ve yine Tevbe sûresi 39. âyette Rabb’imiz şöyle buyurmuştur: “Çağrıldığınız şeye katılmazsanız size acıklı bir azâb eder, meselâ kıtlık ve düşman istîlâsı gibi… ve yerinize sizden başka bir topluluk getirir…”
‘Kâdî Beydâvî Tefsîri’nde bu uyarıcı kavimlerin Yemen ve Îrân halkı olduğu bildirilmiştir.
“Tefsîrlerde mufassalan (detaylı olarak) bildirildiği üzere on bir fırka bilâhare İslâmiyet’ten irtidâd etmiştir (dinden çıkmıştır). Bu fırkalardan üçü Resûl-i Ekrem zamânında irtidâd etmişlerdir ki, bunlar Yemen’de bulunan Benî Müdlic kabîlesiyle Müseylemetü’l-kezzâb’ın kavmi olan Benî Henife ve Benî Esed kabîlesidir. Yedi kavim Hazret-i Ebûbekr’in zamân-ı hilâfetinde irtidâd etmişlerdir ki bunlar da Fezâre, Gatfan, Benî Selîm, Benî Yerbu, Kende ve Benî Bekr’dir. Bir fırka da Hazret-i Ömer zamân-ı hilâfetinde irtidâd etmiştir ki, o da Gassân denilen kavimdir. Kur’ân-ı kerîmde buyurulduğu gibi bunlar Müslüman iken dinden çıkmışlardır. Bu mürted kavimlerin hepsi de Müslümanlar tarafından mağlup edilmişlerdir.
“Asr-ı saâdet’ten îtibâren bir nice muazzam kabîleleler şeref-i İslâm’a nâil olmuş, bu dîni Şark ve Garba neşre çalışıp durmuşlardır. Ensâr-ı kirâm denilen Medîne-i münevvere ile etrâfındaki muhterem ahâlî, Yemen kabîleleri, Ehl-i Fâris ve Kadsiye muhârebesine iştirâk eden binlerce zevât, bilhâssa Türk millet-i necîbesi İslâmiyet’i kabûl etmiş, bu uğurda asırlardan beri mücâhede meydanlarına atılmış, İslâmiyet’in Şark ve Garba intişârına büyük hizmetlerde bulunmuşlardır… Bizler ecdâdımızın dîn-i İslâm husûsundaki bu ulvî hizmetleriyle dâimâ iftihâr eder, onların o güzîde yollarını tâkîbe muvaffak olmamızı Hak teâlâ hazretlerinden niyaz ederiz. Ve minhuttevfîk.” (Ömer Nasûhî Bilmen, Kur’ân-ı Kerîmin Türkçe Meâl-i Âlîsi ve Tefsîri, Bilmen Basım ve Yayınevi, c.2, s. 785-786 İstanbul, 1996)
Değişen dünyâ konjonktürüne (ekonomik, sosyal vb. konularda istatistik bilgilerle ilgili tahmin ve durum belirleme) göre azîz Türk milleti bu dîn-i mübîn-i İslâm’ın yücelmesi, mazlumların zulümden kurtarılması, hakk ve adâletin sâde İslâm dünyâsında değil, bütün âlemde tahakkuku için, Türk dünyâsının hem ırkî hem de İslâmî konulardaki bütünlüğünü sağlamaya devâm edecek, Sultan Alpaslan’ın belirttiği gibi bid’atsiz, saf ehl-i sünnet inancının korunması husûsunda iç ve dış mihrakların bütün engellemelerine rağmen asırlardır süren bu kutsal mîrâsın tahakkukuna çalışacaktır. Nasrun minallâh. (Rabb’izin yardımıyla…)
Sahâbe-i kirâm hazerâtı ile hiçbir topluluk aslâ kıyaslanamaz. O mübârek zatlardan sonra İslâmiyet’in kılıcı ve dünyâya nizam veren millet, muhakkak ki Türklerdir…
.
Nevrûz Türklerin bayramı mı?
14 Mayıs 2022 02:00
Millî kültür temelinde, o kültür mes’elesinin sâdece o millete mahsus olması esastır. Bugün Türklükle alâkası olmayan kavimlerin, berâber kutladıkları Nevrûz, bazı soruları akla getirir. Nitekim Komünizm Rusya’sında Orta Asya Türklerine Ramazân ve Kurban Bayramları kutlamaları yasaklanmışken, Nevrûz’un tâtil edilerek teşvik edilmesi çok manidardır!..
Son gelişen etnik-siyâsî olaylar eşliğinde Doğu ve Güney Doğu’da Nevrûz kutlamaları değişik boyutlar kazanmıştır.
Nevrûz’un Îran efsânelerine dayanan bir yönü de vardır...
Nevrûz Merkezi İran olmak üzere hemen hemen bütün Türk dünyasında uzun zamandır kutlanan gündür. Nevrûz gerek dînî mâhiyette veyâ bahar başlangıcı, ritüel (içinde tapınma, büyü ve benzerleri olan geleneksel törenler), piknik, eğlence şeklinde kutlanan en yaygın günlerden biridir. Güneşin Hamel burcuna girdiği 21 Mart-20 Nisan arasındaki zamandır. Hamel burcunun sembolü “koç”tur; Bütün minyatürlerde bu şekilde gösterilmiştir.
Nevrûz bugün Şiîlerce hâlâ dînî bayram olarak kutlanılmaktadır. Bunun dînî bir bayram olduğunu gösteren delillere bir göz atalım:
Îran Şiîleri ve diğer Şiî gruplarda bugün sabah gusül abdesti almak müstehâbdır. (Âyetullâh Uzmâ Ali Hüseyin Sistânî, Tam İlmihâl, Âlulbeyt Yayıncılık s. 133, madde 3, İstanbul, 2005)
Yine Şiâ’da (Şiîler) Nevrûz günü oruç tutmak müstehâbdır. (Age, Sistânî Tam İlmihâl, s.339, madde 5)
Görüldüğü gibi Şiîlerin en muteber İlmihâl kitâbında o gün oruç tutmak ve gusül abdesti almak müstehâb olarak gösterilmiş ve ona dînî bir kutsiyet yüklenmiştir.
Mecûsî din ve mitolojisinden devralınan Nevrûz, Şiâ için mîrâs olarak asırlardır süre gelen bir dini gündür. Bu konuda Acem ve Arap kaynaklarında bir hayli açıklama mevcuttur.
Burhân-ı Kâtı’, Muhammed Huseyn b. Halefî Tebrîzî’nin yazdığı Farsçadan Farsçaya bir sözlük olup, Mütercim Âsım Efendi’nin 1791-1797 arasında tercüme edip, Sultan III. Selîm’e sunduğu Tibyân-ı Nâfi’ der Tercüme-i Burhân-ı Kâtı’ adlı büyük sözlüktür. Bu eserde Nevrûz maddesi şöyle yer alır:
Nevrûz yâni yevm-i cedîd “Yeni Gün” mânâsındadır. Senede iki güne itlâk (ad verme) olunur. Birincisi Nevrûz-ı âmme, ikincisi Nevrûz-ı hâssadır. Ferverdin mâhın (Mâh-ı Celâlî 21 Mart 20 Nisan) neyyir-i zamânın (büyük nurunun) nokta-i Hamle (Hamel veyâ Koç burcu) tahvîl eylediği (döndüğü) gündür. Vech-i tesmiyesi (böyle söylenmesi) mervîdir (rivâyet edilir) Cenâb-ı Hak Âdem’i ve âlemi ol günde halk eyledi. Ayrıca kevâkibin mecmûunu (yıldızların hepsini) evçlerinde (en yüksek noktasında) ve evçler dahi o gün Hamelde bulundu. Kevâkib (yıldızlar) ol günde devrâna (dönmeye) me’mûr edildi. Ve bâzılar dediler ki, Cemşîd Şâh ki Pişdâdiyân sultanlarından bir pâdişahtır ve asıl adı Cem’dir. Cem arzın her tarafını dolaştıktan sonra geldiği Âzerbaycan’ı beğenip orada doğu yönüne bir âlî taht kurdurdu; şâhâne bir elbise giyerek başına da mücevher bir muşa’şa’ (göz alıcı) bir tâc takar takmaz o havâlîyi nûra boğdu. Herkes bunu meymenetli (uğurlu) ve saâdetli sayarak ziyâdesiyle ferahladılar. Mümtaz bir gündür diye o güne “Nevrûz” dediler. Pehlevî dilinde (Fars, İran) perteve (parıltı) “şeyd” denildiği için Cem lâfzına izâfeten kendilerine Cemşîd dediler. Büyük şenlik yapılıp ondan sonra her sene bu merâsimi yapmayı usûl ittihâz (alışkanlık hâli) edindiler.
Nevrûz-ı hâssa, Ferverdin ayının altıncı günüdür. Cemşîd adamlarını toplayıp bu günün kutlanmasını ve devâmını emredip “Cenâb-ı Hak hepimizi yoktan yaratıp akıl ve fikirle diğer hayvanlardan mümtaz (farklı, seçkin) kıldı. Temiz su ile yıkanıp, sonra hepimize lâzım ve lâyık olan Allâh’ın dergâhına secdeye kapanarak şükredelim” dedi.
ARAPLARDA NEVRÛZ
Araplarda Farsça olan Nevrûz’un muarrebi (Arapçalaşmış ) “Neyrûz”dur. Onlarda bir rivâyette İmâm Alî’ye göre hulviyâta müteallik (tatlılara âit) şeyler takdîm olunmakla sebebinden suâl ettiklerinde, Nevrûz resmi (tören, âdet ) olduğunu ifâde eylemekle “Nevrûzinâ külli yevm” ve “Mihricâninâ külli yevm” demiştir. Buradan istidlâlen (delîl olarak) anlaşılan şudur: Sizler Nevrûz ve Mihricân kâidesi icrâ edin demektir. Her ikisi sonundaki “-nâ” eki bizim Nevrûz’umuz ve bizim Mihricânımız demektir. (Bu ifâdelerin tabîî ki asılları yoktur. İleride Hadîs-i şerîflede bu günlerin kutlanılmaması konusunda Efendimiz’in sahîh hadîslerinden örnekler vereceğiz.)
Fürs-i kadîmde (Eski İran’da) iki büyük bayram vardı; biri Nevrûz diğeri de Mihricân’dı.
Nevrûz’un millî bayram olarak kutlanmasının İran an’anelerinde bulunduğunu İslâmiyet’in İran’da intişârından sonra bu an’anenin devâmının Şiîler sâyesinde olduğunu yazan Prof. Fuat Köprülü (Hayat s. 18) Burhân-kâtı’daki mâlumâtı yazdıktan sonra şu tafsîlâtı veriyor: Hulâsaten Îran hükümdârı bütün halkın şikâyetlerini dinledikten sonra kendisinden vâkî olan şikâyetleri de dinler ve rûhânîlerin en büyüğü olan Mûbed-i Mûbedâna havâle eder ve âdil olmalarını emreder. Siyâsetnâme’ye (Nizâmülmülk’ün eseri) nazaran bu âdet Erdeşir zamanından Yezd-i Cird zamânına kadar sürmüştür. Süryânî kaynakları da bunu te’yîd eder. Orada bu âdeti kaldıran 1. Değil, 2. Yezd-i cird’dir.
En mühim kayıtlardan birini de şöyle aktaralım: Safevîler sarayındaki Nevrûz merâsimimine Osmanlılardan III. Ahmed zamânında sefâretle İran’a gönderilen Dürrî Efendi “Sefaretnâme”sinde şunları aktarır:
“Birkaç gün sonra Nevrûz-i sultânî hulûl edip (girip) anlar Nevrûz’a gâyet îtibâr edip ıyd-i ekber (en büyük bayram) deyü tesmiye edip Ramazân Bayramı ve Kurbân Bayramı’ından hâşâ mükerrem ve eşref (daha şerefli ve mübârek) olmak üzere îtibâr ederlermiş. Büyük kutlamalar hem sarayda hem de haremde yapılırmış.
Osmanlıda Îran’dan alınan, kavram ve şekil yönüyle de Arap edebiyâtına âit olan dîvân edebiyâtındaki Nevrûziyyeler tamâmen edebî bir gelenekten ibârettir. (Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Târih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. MEB Yay. Ss. 686-688. 1993)
“Îran mitolojisine göre ihtişâmın sembolü olan Cemşîd, tahtına bugün oturmuş ve bu günü bayram ilân etmiş; daha sonra da Îran takviminin başlangıcını da bu gün olarak belirtmiştir. Abbâsîler devrinde de bâzen bayram olarak kutlandığı biliniyor. Hâlen Irak’ta özellikle Musul bölgesinde Mehrecânu Rebîî adıyla resmen kutlanmaktadır.
Osmanlıda Nevrûziye denilen ve yedi baharattan yapılan şifâ niyetiyle kullanılan bir mâcun halka dağıtılırdı. Bu ilâç, Yavuz Sultan Selîm’in eşi Hafsa Sultan hastalanınca, dönemin ünlü hekîmi Merkez Efendi tarafından yapılmış ve kullanılmıştır. Sonra bir gelenek hâline gelen bu âdet, 500 yıla yakın bir zamandır devâm eder ve Mesir Şenlikleri adıyla Sultan Câmii ve külliyesi mekânında kubbelerden halka bu mâcun atılarak kutlanır. Adı Nevrûz değil “Mesir Şenlikleri”dir.
Nevrûz ve Nevrûziyye âdetleri II. Meşrûtiyet’ten sonra kaldırılmış halk arasında yerini 5 Mayıs Hıdırellez şenliklerine terk etmiştir.
Bektâşîler Nevrûz’u Hazret-i Ali’nin doğum günü olarak kabul ederler. (Yeni Türk Ansiklopedisi 7. Cilt, ss, 2651-2652 Ötüken Yayınları, İstanbul, 1985)
TÜRKLERDE NEVRUZ
Nevrûz Türklerde tabîatin yeniden diriliş bayramı olarak kutlanır. Nevrûz’un Îran efsânelerine dayanan bir yönü varsa da Türklerde Nevrûz III. yy.dan beri kutlanır. Türk dünyâsında “Bahar Bayramının” adı Nevrûz’dur; değişik yerlerde Nevruz, Navruz, Novruz, , Babu Marta, İlk Yaz Yortusu, Mart Dokuzu, Mereke, Meyram, Nartavan, Isıakh Bayramı, Altay Ködürkeni, Yörük Bayramı Türkistan’da Yeñi Kün, Baş Bahar, Gagavuz’da İlk Yaz, Hakaslar’da Cılsırtı Ulug Kün, Karaçay Malkar’da Gollu, Gutan, Saban Toy, Tegri, Toy, Kazaklar Ulus Künü, Türkmenlerde (bu kavimlerin hepsi Türk’tür ) Teze Yıl adlarıyla da kutlanır. Nevrûz’un Saka Türklerine kadar nasıl gittiğini 1200 yıldır diğer Türk boylarıyla ilgisi olmayan Sakalara nasıl etki ettiğini açıklamak gerekir. Nevrûz, bugün Afganistan, İran, Irak, Suriye, Yakutistan, Çuvaşistan, Tataristan, Moldavya, Macaristan ve Balkanlarda, yani bütün Türk dünyasında kutlanmaktadır.
Bu bayram Mersin Silifke bölgesinde, Toros Türkmenlerinde ağaca bez bağlanarak “Mart İpliği” adıyla kutlanır. Giresun’da “Mart Bozumu” olarak kutlanırken, Tekirdağ, İzmir, Uşak, Sivas ve Şebinkarahisar’da aynı gelenek üzere kutlanır.
Iğdır ve çevresinde 19 Mart’ı 20 Mart’a bağlayan gece kız ve erkekler Tanrı’dan bir dilek dileyerek akarsuda yıkanırlar; en az üç defa suya dalıp çıkarlar. Hattâ evinden cenâze çıkanlar dahi törene katılmak zorundadırlar.
Giresun’da Çanakçı ve yöresinde Nevrûz kutlanır, Fakat “Mart Kırması” , “Mart 9’u” adıyla anma günleri yapılır, ama Nevrûz adı geçmez.
Âzerbaycan’da Nevrûz’un Zerdüştlükten önce ve MÖ 1500-1200 yıllarında da kutlandığı rivâyet olunur. (611-621) (Faydalanılan kaynak: Yrd. Doç. Dr Hasan Tutar,Târihte ve Mitolojide Nevrûz, Ank. Üniv. Meslek Yüksek Okulu (Alıntı Kaynağı Türkler 3. Cilt s. 611-621)
Tahtacı Türkmenleri’nde Nevrûz ve Mart 9’u büyük bir coşkuyla kutlanır. Giresun Çepnileri de Nevrûz diye Mart 9’u kutlarlar.
Bugün hâlâ Tahtacı Türkmenleri arasında Nevrûz, ölülerin yedirilip içirildikleri gün olarak bilinir.
Trabzon Şalpazarı-Ağasar bölgesinde 1 Mart (14) Mart ve Mayıs Yedisi’nde yeşil ot koparılmaz, uğurlu suda el yüz yıkanır. Aynı gelenekler Trabzon-Tonya’da da Mayıs 7’si olarak bilinir; o gün yeşil ot koparılmaz ve Evliyâ Suyu’nda yıkanma vardır.
Trabzon ve civârında yaylalara göçerken ahır eşikleri dibine kor (köz) konur. Hayvanlar o eşikten geçerken o közden atlatılır.
Gerek Iğdır bölgelerinde gerekse bâzı Çepni yörelerinde gusül veyâ suya girme Şiâ’daki müstahâb olan guslü andırır.
Soğuk kuzey bölgeleriyle Saka Türkleri ve Orta Asya Türklerinde bahârın başlangıcı olarak Nevrûz kutlanır.
Orta Âsya ve Anadolu coğrafyası dışında Nevrûz, bugün hâlâ etkinliğini korurken Türkiye coğrafyasında bütün bu kutlamalar genç nesil için giderek mânâsını kaybetmekte ve eskilerin, yaşlıların ölümüyle de unutulmaya yüz tutmaktadır. Her şeye rağmen büyük bir Türk coğrafyasında bugünün kutlandığını ve bir bayram havasında geçirildiğini biliyoruz.
NEVRÛZ’LA İLGİLİ FETVÂLAR
“Mecûsîlerin Nevrûz gününde bu bayrama çıkıp berâber kutlamalarına katılmak küfürdür.” (Bezzâziye)
“Nevrûz Âteşperest geleneğinin bir devâmıdır.” (Ahmed b. Huseyn el-Beyhakî, IX. 234, İsmâîl Şehîd, s.143)
Ebû Bekr b. Tarhan (öl. 1252) şöyle demiştir: Bir kimse bu şenliğe çıkarsa bu küfürdür. Bir kimse o güne mahsûs yeni bir elbise giyse ve bugüne ululuk gösterse bu küfürdür. Bunu dînî maksatla yapmazsa küfür olmaz. Ama yine de yapmamakta fayda vardır. Çünkü Peygamberimiz “Kişi bir kavme benzerse onlardandır” buyurmuştur. (Câmiu’l-Fusûleyn) (Tâcettin Bıyık, Süleyman Demirel Üniv. İlâhşyât Fak. Dergisi Sayı 41,ss1-13)
HADÎSLERDE NEVRÛZ
Enes b. Mâlik hazretlerinden nakil: “Resûlullâh aleyhisselâm Hicret’ten sonra Mekke’den Medîne’ye geldiklerinde Medînelilerin Nevrûz ve Mihricân diye eğlendikleri iki gün vardı. Efendimiz “Bu nedir?” diye sorduklarında “Biz Câhiliye devrinden beri bu günlerde eğleniriz” dediler. Bunun üzerine Risâletpenâh Efendi’miz “Şüphesiz Allâh bu iki günün yerine size daha hayırlı olan iki bayram verdi. Bunlar Ramazân ve Kurban Bayramlarıdır” dedi. (Ebû Dâvûd Hadîs No:1134, Nesâıî Hadis No:1556, Elbânî’de Silsilet’ül-Ehâdîsü’s-Sahîha, Hadîs no: 2021)
“Her kim Acemlerin ülkesinden geçerse, bunlarla berâber onların Nevrûz ve Mihricân Bayramlarını kutlar ve ölünceye kadar bu hâl üzere onlara benzerse, kıyâmet günü onlarla berâber haşrolur.” (Aynu’l- Ma’bûd ve Feydu’l-Kâdir.)
Komünizm Rusya’sı döneminde Orta Asya Türklerine Ramazân ve Kurban Bayramları kutlamaları yasaklanmışken, Nevrûz’un tâtil edilerek kutlamaları teşvik etmesi de çok anlamlıdır. Bugün Anadolu ve Türk illerinin çoğunda bu bir dînî bayram gibi kutlamak yerine bir mesîre şenliği veyâ bir piknik gibi kutlanmaktadır. Zâten çoğu yerlerde 1908’den sonra Nevrûz yerini Hıdırellez’e bırakmıştır; Hıdırellez’e de kutsiyet yükleyip dileklerde bulunmak ve ateş yakmak dînimizce uygun değildir.
Ergenekon’dan çıkmaya gelince: Bu konuda elbette kesin bir bilgi yoktur. Ama dağların karları eriyip yeşil yerlere ulaşmak elbette bahar aylarına rastlar. Bu da 21 Mart olarak kabul edilir.
İran’da mutlak bir dînî bayram olan Nevrûz bâzı Alevî-Bektâşî ve Kürt vatandaşlarımız tarafından da kutlanmaya devâm ediyor.
Son gelişen etnik-siyâsî olaylar eşliğinde Doğu ve Güney Doğu’da Nevrûz kutlamaları değişik boyutlar kazanmıştır.
Burada işlemeye çalıştığımız konu bugünün Türklerle ilgili olup olmadığı değildir. Biz bugünün İslâmiyet’in kutsal saydığı günler içinde olmadığını ve Yüce Peygamber’in bu kutlamaları yasak ettiği açısından bakıyoruz. Ve unutmayalım ki Efendimiz’in yasakları dînî bir emirdir. Bu vesîle ile şunu da hatırlatalım: Bugüne niyet edilerek gusül abdesti almak ve oruç tutmak mekruhtur. Çünkü o zaman Nevrûz’a dînî bir mâhiyet yüklenmiş olur.
Millî kültür temelinde o kültür mes’elesinin sâdece o millete mahsus olması esastır. Bugün Türklükle alâkası olmayan kavimlerin, meselâ Mezopotamya, Îran, Musul ile Şamanist, Hristiyan Türklerin de berâber kutladıkları bu bayram, bazı soruları da akla getirir. Biz bilim insanlarının özellikle de Prof. Dr. Abdülhaluk Çay’ın bu mevzûdaki eserlerini nakzetme durumunda değiliz, ama bu konuya Müslüman-Türk duruşuyla ve ümmet şuuruyla yaklaşıyoruz:
“Peygamber size neyi verdiyse onu alın; neyi yasakladıysa ondan sakının.” (Haşr Sûresi 7. Âyet)
Bugünün siyâsi yorumuyla devlet tarafından da desteklenen Nevrûz’a bir eğlence olarak bakmak ve Türk Dünyâsı’nda bir bütünlük sağlamak amacıyla yaklaşmak diye düşünülebilirse de, -ki bugünün iyi niyetli yaklaşımı budur- yine de Resûlullâh Efendimiz’in uyarısını unutmamak lâzımdır.
Söz budur, gerisi teferruattır…
.
Kutlama günlerinin menşei
28 Mayıs 2022 02:00
Yılbaşı kutlamaları Cumhûriyet döneminin toplumu çağdaşlaştırma çabalarından biridir. Cumhûriyet dönemi çağdaşlaşma hareketlerine dayalı olarak takvim de nasibini almış 1 Ocak 1926’da yeni saat ve takvim sistemi yürürlüğe girmiştir. Bu şekilde Batı’nın bütün kutlama günleri de bizde kutlanmaya başlamıştır.
Bu öyle bir hâl aldı ki bugünün Hristiyan toplumları Noel veyâ yılbaşını dînî motivasyonla kutlarken, Müslümanlar bugünü bir eğlence ve alışveriş günü olarak kutlarlar. Aslında bu kutlamalarda zengin veyâ elit denen grupların alt gruplara kendilerini üstün gösterme davranışları da yatmaktadır.
Sevgililer Günü vb. sermâye sâhiplerinin dünyâ organizasyonundan başka bir şey değildir.
Milletleri, kavimleri birbirlerine bağlayan dînî günler, bayramlar, ritüeller ve benzerleri uzun yılların getirdiği terk edilmeyen unsurlardır. Müslümanların Ramazan ve Kurban Bayramları, “üç aylar” denilen Receb, Şa’bân, ve Ramazân, Muharrem ayı, kandiller ve cumâ günleri, 1-10 Zilhicce günleri diğer bâzı aylar ve günler farklılık gösterir. Hristiyanlık, Mûsevîlik ve bâzı dinlerde de böyle kutsal günler vardır.
***
Hristiyanlıktaki kutsal günler şunlardır:
Meryem Ana yortusu: Hristiyanlara göre Hazret-i Meryem’in göğe yükseliş günü olup Katolik ve Ortodoksların en kutsal bayramlarından biridir. Rus, Sırp, Gürcü, Kıptî ve Ortodoks kiliseleri bunu 28 Ağustosta kutlarlar.
Tevbe Salısı (Pankek Günü): Batı kiliselerinin perhiz günü olarak bilinir. Bu günde yumurta ve yağ tüketilmez.
Hamsun Yortusu: Beyaz Bayram olarak da bilinir. Mayıs veyâ Haziranda, Paskalya’dan 50 gün sonra kutlanır.
Kül Çarşambası: Beyaz Perhiz’in ilk günüdür. Paskalya’dan 6-5 hafta sonra kutlanır. Hristiyanlara göre Hazret-i Îsâ’nın çölde 40 gün oruç tutmasına bağlı olarak bütün Hristiyan azizleri için Batı Kiliselerinde 1 Kasım, Doğu Kiliselerinde ise Hamsin Yortusundan sonraki ilk pazartesi günü kutlanır.
Beşâret günü: Hazret-i Meryem’in sözde Hazret-i Îsâ’ya hâmile kaldığı gün olarak kutlanır. Bugün Hristiyanlara en güçlü zehir bile etki etmezmiş!?
Epifami Bayramı: Hazret-i Îsâ’nın doğumundan 12 gün sonraki gün olarak kutlanır. Soğuk bir havada denize atılan haçı, gençler çıkartıp Patrik veyâ rahiplere verirler.
Paskalya Bayramı: Hristiyanların en kutsal günlerinden biridir. -Hâşâ- Hazret-i Îsâ’nın çarmıha gerildiği gün olarak kutlanır. Diriliş Pazar’ı olarak da bilinir. (Aslında onu öldürmediler ve asmadılar da. Fakat kendilerine öyle göründü.) Nisa-157
***
Mûsevîlikte durum: Mûsevîliğin kutsal günleri de şunlardır:
Şabat: Cumâ gün batımım ile cumartesi gün batımına kadar süren bir yemektir. Şabat sofraları kurulur ve mumlar yakılır.
Sukot Bayramı: Diğer adı “Çardaklar Bayramı”dır. “Hasat Bayramı” olarak da bilinir.
Yom Kippur: Sinagoglarda günahların bağışlanması için dualar edilir ve her kes birbirinden özür diler.
Lag Bahomer: Ülkelerini Pagan Romalılardan kurtarmak için ayaklandıkları ve zafer kazandıkları gün anısına kutladıkları bayramdır.
Ayrıca yine Mûsevîlerin Tu Pişvat. Purim, Pasah, Şavout, Roş Asana gibi bayramları da vardır.
***
Budist Bayramları:
Pathum Thani: Konuşmalarla başlayıp bir gün boyunca ibâdet ettikleri gündür. Sonra râhipler bir saat meditasyon yapar ve bu meditasyon uydu aracılığıyla bütün dünyâdaki Budistlere ulaştırılır. Büyük râhibe üç defa secde edilir ve sonra yemeğe geçilir. Dünyânın en büyük Budist tapınağı olan Tayland’daki bu yapının doğusunda ve batısında iki altın kaplama kubbesi vardır. Bu kubbeler altında, altından yapılmış bir milyon altın Buda heykelleri bulunmaktadır. Tayland zenginleri bu tapınağa milyonlarca liralık bağış yaparken sokaklar aç insanlarla doludur. (İslâmiyet’in heykel ve fetiş yasağı ile zekât ve diğer infâkın buradan daha iyi anlaşılacağı ümit edilir.)
Hindûların Kutsal Günü:
Kumbh Mela Günü: Bu günde 10 milyona yakın insan Ganj ve Yamura nehirlerinin kesiştiği noktada altı gün boyunca suda günah arındırırlar. Erkeklerin çoğu çıplaktır. Önce vücutlara küller sürülür sonra bu nehirlere girilir. Bu festivallerden Melâ yüz yıllardır Uttar Pradesh ve Allahâbâd şehirlerinde yapılmaktadır.
TÜRKLERİN KUTLADIĞI BÂZI GÜNLER
Hıdırellez
5-6 Mayıs’ta kutlanan bir gündür. Bu günler Anadolu, Orta Doğu, Irak, Sûriye, Kırım, Âzerbaycan ve Balkan ülkelerinde de kutlanır. Hıdırellez’den bir gün evvel evler temizlenir, kına yakılır, temiz kıyâfetler hazırlanır, “Hızır orucu” tutulur. (Aynı Nevruz’da olduğu gibi bu oruç da mekrûtur.) O gün ev temizliği yapılmaz, dikiş dikilmez, tarla sürülmez, çamaşır yıkanmaz, ağaç kesilmez. Yeşillik ve kırlara pikniğe çıkılır. Ateş üzerinden atlanılır. Gün doğmadan çiçek ve otların üzerindeki çiğler toplanır, sütün içine koyarak mayalanır. Yoğurt tutarsa dilek kabul olmuş sayılır…
Sonra sabahla birlikte akarsuda yıkanılır. (Aynı Nevrûz’da olduğu gibi) (Anadolu Halk Kültüründe İnanış ve Ritüeller. Teoriden Pratiğe Köken ve Yansımalar. Doç. Dr. Özlem Güzel. Akdeniz Üniv. Turizm Fak. Öğr. Üyesi, ss 63-88, 1.6.2022)
Alaturpi (Aladurbiya)
Samsun’dan Rize Pazar’a kadar uzanan sâhil şeridinde Mayıs 7’si; Sürmene Mahno’da (Yeniay) Utrapinun olarak bilinen bu deniz bayramı, Akçaabat ve Beşikdüzü civârında daha geç târihlerde, 29 Haziran-6 Temmuz ve daha çok Çepnilerin ilgi gösterdiği bir etkinlik olarak kutlanır. Ağrılı, sancılı, saralı olanlar bu günlerde denize girerek iyileşeceklerine inanırlar…
(Nevrûz hakkında geniş bir makale bundan önce yayınlandı.) (Karadeniz Ansiklopedisi 1. Cilt Yazan Orhan Öztürk, Mart 2005, İstanbul.)
Yılbaşı
Bugün dünyâda en yaygın olarak kutlanan bir gündür. Bu, yeni yılın 1 Ocak’ta Mîlâdî olarak kutlanmasıdır. Bizde İstanbul, Ankara, İzmir veyâ diğer büyük şehirlerde daha canlı kutlanır. Dar bölge ve köylerde bugünü halk pek kutlamazken, bölge ilkokullarının öğretmenlerinin ısrarlı hatırlatma ve dayatmaları ile çocuklara bugün belletilir. Zamânımızda gittikçe yaygınlaşan Anneler Günü, Babalar Günü, Sevgililer Günü vb. hiç şüphesiz sermâye sâhiplerinin genel dünyâ organizasyonundan başka bir şey değildir. İlk def’a 1986 yılından bir gün önce çok katlı bir binanın alışveriş mağazasında personelden birinin Noel Baba kıyâfetinde ortalık bir bankonun arkasında müşteriye hizmet vermesi dikkat çekmişti.
Yine 1986 yılında ilk def’a sokakta Noel Baba kıyafetli bir kişiye rastlanmıştır. Kızılay’ın en işlek merkezinde bir şekerci önünde görülen bu kişi omuzunda asılı olan siyah torbası ile dükkân kapısı önünde canlı bir manken gibi dolaşırken ilgi çekiyor ve şekercinin camlarındaki Noel süslemeleri insanlara câzip geliyordu. Yine 1986 yılından bir gün önce ülkemizin güney sâhillerinden turistik büyük otellerden birinde havuz başında güneşlenirken turistlere hediye dağıtan Noel Baba kılığındaki bir otel personelinin resmi yayınlanmıştı. (Milliyet, 30 Aralık 1985)
1986’nın son günlerinde Noel görünümlü bir kişi bu defa bâzı çevreleri tedirgin etmişti. Meselâ Noel Baba kılığında piyango bileti satan bir memurun kıyâfeti “Türk an’ane ve âdetlerine uygun bulunmadığı için” ilgili belediyenin memuruna uyarı geldi. (Milliyet, Noel Baba Ankara’ya sokulmadı, Haftaya Bakış Dergisi, Sayı 11, 28 Aralık 1986)
Yine aynı yılda Kızılay’da bir pasajın ortasında ışıl ışıl rengârenk bir çam ağacının bulunması bâzı gruplar tarafından tepkiyle karşılanınca belediye memurları bu ağacı kaldırmak zorunda kalmıştır. Sokaktaki vatandaşa bu süslemeler sorulduğunda “özenti, taklitçilik, gâvur bozuntusu iş” gibi yorumlar alınırken, modern çevrelerde yüzyıllardır devâm eden âdet gibi kutlanmaya başlamıştı…
Bu kutlamaların yurdumuzda bir dînî mâhiyet taşıdığını söylemek zordur. Avrupa kültürü ile aramızdaki bir kültürleşme (acculturation) olarak görülebilir. Hristiyan dînindeki Noel Karmaşığının (Christmas complex) yayılması (diffusion) anlam ve içeriğinde değişime uğrayarak kültürel alıntı (culture borroving )olduğu anlaşılır. Bugünün kutlamalarında Hazret-i Îsâ’nın doğum gününe ilişkin birtakım dînî kutlamalar da karışınca buna Noel Karmaşası denmiştir.
Noel: Her sene 25 Aralık târihinde Noel, Hazret-i Îsâ’nın belli olmayan doğum günü gibi kutlanır.
(Kudüs civârında dünyaya gelen Hazret-i Îsâ’nın doğumu hakkında o zamanın edip ve münevverlerinin eserlerinde hiçbir bilgiye rastlanmamaktadır. Yunanca ve Lâtince eserlerde de bu lâkaydîlik görülmektedir. Hristiyanların bugünkü İncil’inde onun hangi gün doğduğu hakkında hiçbir mâlûmat yoktur. İncil’in birinde Hazret-i Îsâ’nın Yahûdî kralının zamânında doğduğu yazılıdır. Roma kaynakları ise bu kralın mîlâttan önce öldüğünü bildiriyor. İki İncil’de ise hiçbir kayıt yoktur.
İmâm-ı Rabbânî hazretleri ve Burhân-ı Katı’in bildirdiğine göre Îsâ aleyhisselâm ile peygamberimiz arasındaki zaman bin seneden aşağı değildir. İsâ aleyhisselâmın doğum günü belli olmayınca Noel’in mânâsı da bir efsâneden ibârettir. İslâmiyet’te güneş yılının ayları arasında sayılı bir mübârek gün yoktur. Meselâ Mart ayındaki Nevruz, Hıdırellez veyâ Eylül 27’si Mihrican gibi günler bâzı yerlerde mübârek sayılır. Bu günler İslâmiyette değerli sayılmaz) (Türkiye Gazetesi Rehber Ansiklopedisi, c.13, s.148-149 Cağaloğlu-İstanbul)
Bu öyle bir hâl aldı ki bugünün Hristiyan toplukları Noel veyâ yılbaşını dînî motivasyonla kutlarken, Müslümanlar bugünü bir eğlence ve alışveriş günü olarak kutlarlar. Aslında bu kutlamalarda zengin veyâ elit denen grupların alt gruplara kendilerini üstün gösterme davranışları da yatmaktadır.
Yılbaşı kutlamaları Cumhûriyet döneminin toplumu çağdaşlaştırma çabalarından biridir. Cumhûriyet dönemi çağdaşlaşma hareketlerine dayalı olarak takvim de nasibini almış 1 Ocak 1926’da yeni saat ve takvim sistemi yürürlüğe girmiştir. Böylece İslâmiyetin doğuşunun başlangıcı sayılan ay takvimi ve güneş takvimi yerine Batı takvimi kullanılmaya başlamıştır. Bu şekilde Batı’nın bütün kutlama günleri de bizde kutlanmaya başlamıştır.
Osmanlıda Hristiyanlar ilk yılbaşı kutlamalarını 19. yy’ın ilk yarısında başlamış ve o zamanın aydınları Frenklerin da’vetine katılmıştır. Cumhûriyetin ilk yıllarında yılbaşı baloları, tayyâre piyangoları ile bu günler kutlanırken giderek gazino ve eğlence mekânları ve evlerde de kutlanmaya başlamıştır.
Noel kutlamaları Hristiyan dünyâsında da farklılıklar gösterir. Meselâ bütün Hristiyanlar için 25 Aralık Hazret-i Îsâ’nın doğum günü değildir. Ermeni kiliseleri bu olayı 6 Ocak’ta kutlar. Çoğunda çam ağacı dikilmez. Ülkemizdeki Hristiyanların büyük bir kısmı o gün mutlakâ hindi yerler. Türk toplumunda Noel ve yılbaşı karışmış olduğundan o gün hindi yemek ve Noel ağacı dikmek vazgeçilmezden olmuştur. Noel Baba Hristiyanlarda bir azîz olarak kabul edilir. 6. yy.da Demre’de yaşamış olduğuna inanılan Aya Nicola ya da St. Nicholas Antalya’da 1984’ten beri yapılan sempozyumlarla gündemde tutulmuştur. Tabîî ki bunun turistik ve finansal bir boyutu da vardır. (Doç. Dr Aygen Ertentuğ, Yılbaşı ve Noel Baba, Toplumumuzda Bir Kültürel Alıntı Örneği, ss. 795-818 Türk Târih Kurumu Belleten. C. 2, 2001)
Müslümanlar ümmet kavramının bir parçası olmak yerine hızla Batı’ya ayak uydurarak bu medeniyetin bir parçası olmak istemektedirler. Tanzîmatla başlayan her yenileşmeye bir kılıf uydurup, Mecelle’deki “Ezmânın tegayyürü ile ahkâmın tagayyürü inkâr edilemez”e (Zamanın değişmesiyle âdetlerin değişmesi de olabilir; bu inkâr edilemez) dayandırmak yanlıştır. Bu madde, âdetler hükmündedir. Yâni dînî mes’elelerde bu hüküm geçerli değildir. Noel aynı Hristiyan dünyâsında kutlandığı gibi olursa “Men teşebbehe bi-kavmin fehüve minhüm” (Kim bir kavme benzerse o da onlardandır) hadîs-i şerifinden hüküm yememiz kaçınılmazdır. Onların bizim Ramazan ve Kurban Bayramlarımızla diğer mübârek günlerimizi yok sayarken bizim aydınlarımızın(!) bugünleri Beyoğlu Saint Antuan Kilisesinde kutlamaları ve eğlence mekânlarında alınan aşırı alkolden sonra “alo sarhoşum, taksi istiyorum” uygulamaları dînimizin ve örflerimizin neresine konur acaba? Bütün bunlara dayalı olarak bu kutlamaların hepsi bir kültür ödünçleşmesi değil; kültür emperyalizmi, kültür dayatması ve gizli Hristiyanlaşma ritüellerinin benimsetilmesidir…
Devlet kurumları ve gazetelerin yılbaşı kutlamaları protokol mes’elesidir. Mîlâdî yılbaşı düşüncesiyle tebrikleşmek de mâkul karşılanabilir. Fakat bunu Noel’le karıştırırsak o zaman dînî bir mâhiyet kazanır ki bunun te’vîli yoktur. Unutulmasın ki 1 Muharrem Müslümanların aslî yılbaşısıdır.
Köksüz ve savrulmuş bir milletin parçası olmak istemiyorsak kendi bayramlarımıza sâhip çıkmalıyız.
.
.
İlâhî ve beşerî dinlerde DAĞ
30 Nisan 2022 02:00
Eski kavimlerin çoğunda kutsal dağ inancı vardır. Bâbil Kulesi, Mezopotamya’daki ziguratlar ve piramitler bu amaca yönelik yapılmıştır. Eski Türkler de, han soyluları dağ eteklerine gömerler, bu ölüleri “eşük” denen ipekten bir örtüye sararlardı.
Gerek Hira, gerek Uhud, gerekse de Tûr-i Sînâ Yüce Peygamberimiz ve Hazret-i Mûsâ’yla anıldıkları için çok değerlidir.
Mekânlar, yerler üzerindekiler ile şeref kazanır.
İnsanlar ekmek ve toprak ihtiyâcı gibi gerek yaptırımlı gerekse mânevî dayanak olarak, bir din için hep arayış içinde oldular. Kullarının bu ihtiyâcını bilen Rabb’imiz ilk insanı bir peygamber ve insanlara tebliğci olarak dünyaya indirdi. İnsana akıl vermekle birlikte merhametinden peygamberler gönderdi.
Vahyin parantezi hep aynıdır; ilk peygambere, yâni Hazret-i Âdem’e nasıl geldiyse son peygamber Muhammed aleyhisselâma -değişik şekillerde de olsa- öyle geldi. Bu yüzden peygamberler arasında vahiyleri tebliğ yönüyle ve risâlet veyâ nübüvvet görevleri arasında fark yoktur. Nitekim Bakara Sûresi 285. âyette meâlen “Biz onun resulleri arasında hiçbirini diğerinden ayırmayız” denilmektedir. Fakat ayrıca Bakara Sûresi 253. âyette “O peygamberlerin kimini kiminden üstün kıldık” denilmiştir. Bâzı peygamberler resûl olarak daha farklı görevlerle yüklenmiş, bâzıları Cenâb-ı Bârî ile konuşmuş (Hazret-i Mûsâ), bâzısı babasız dünyâya gelmiştir (Hazret-i Âdem ve Hazret-Îsâ gibi). Bu kategoriye göre ulü’l-azm (yücelik sâhibi) peygamberler durumlarına göre bâzı özel adlarla tesmiye olunmuştur. Meselâ Hazret-i Âdem’e Safiyyullâh, Hazret-i Nûh’a Neciyyullâh (Allâh’ın kurtuluş verdiği kişi), Hazret-i Îsâ’ya da Kelimetullâh veyâ Rûhullâh denilmiştir. Kelime burada rûh veyâ hikmetli söz anlamındadır. Rûhullâh Allâh’ın rûhundan üfleyerek babasız meydana getirdiği kimsedir. Hazret-i İbrâhîm’e Halîlullâh (Allâh’ın dostu) ve Hazret-i Muhammed’e (aleyhisselâm) de Habîbullâh denilmiştir (Allâh’ın sevgilisi).
Cenâb-ı Bârî hazretleri peygamberlerin 313’ünü Resûl olarak bi’setle şereflendirmiştir. Diğer bütün peygamberler nebîdir. Her resûl de aynı zamanda nebîdir. Efendimiz nebî ve resûllerin sonuncusudur.
Her peygamber aynı görevle gelmekle berâber insan cemiyetleri tekâmül ettikçe teorik ve tecrübî akıl da gelişir. Bu yüzden gelişen medeniyetlere ve tecrübî akıl ve zekâyla mütenâsip olarak nübüvvet şartları da Rabb’imizn takdîri ile gelişerek evc-i bâlâsına (en uç nokta) ulaşmıştır. Her şartın ve her ilmin gerek sırrî gerek âşikâr cevâbının bulunduğu Kur’ân-ı kerîm, Efendimiz’e inzâl buyurulmuştur (indirilmiştir). Rabb’imiz Kur’ân’ı da 23 sene gibi uzun bir zamanda indirmiş; insan ihtiyaçlarına göre -daha iyisini- göndermek üzere- bâzı ayetleri neshetmiştir (kaldırmış). “Biz bir âyetin hükmünü yürürlükten kaldırır veyâ unutturursak onun dengini ya da ondan daha iyisini getiririz.” (Bakara Sûresi 106. âyet) Bundan da anlıyoruz ki inen âyetler kavimlerin sapkınlıklarını düzeltmek ve ihtiyaçlara cevap vermek içindir.
İnsanlar gerçek dîni ve Allâh’ı aramışlar fakat peygamberleri inkâr ederek dalâlete düşmüşler ve ilâhlar uydurmuşlar, tabîat varlıklarına ulûhiyet (ilâhlık) atfetmişlerdir. Tâbîat dini, hayvanlara inanç dîni, kutsal ruhlara bağlılık dîni vb.
KAVİMLERİN DAĞ İNANCI
Eski kavimlerin çoğunda kutsal dağ inancı vardır. Bâbil Kulesi, Mezopotamya’daki ziguratlar ve piramitler bu amaca yönelik yapılmıştır. Meselâ Hazret-i Mûsâ Firavun’u îmâna dâvet ettiğinde: “Ey Hâmân, haydi benim için çamurun üzerine taş yak (tuğla îmâl et), bana bir kule yap, belki Mûsâ’nın Tanrı’sına çıkarım” demiştir. (El- Kasas, 28,38 ) El-Mü’min,38, 40 )
Homeros’a göre ilâhlar sarp tepelerden iner, taraftarlarına yardım ettikten sonra tekrar oralara çıkarlardı. Çin imparatorları dağların zirvelerinde kurban takdîm ediyorlardı. İbrânîce hâr, Ârâmîce tûr dağ anlamındadır.
Kitâb-ı Mukaddes’te zikredilen önemli dağlar şunlardı: Ararat (Tekvîn, 8/4); Seir Dağı (Tekvîn, 14/ 6;); Sînâ Dağı (Çıkış 19 /11); Horeb Dağı, (Çıkış 3/1 ); Fârâ Dağı (Tesniye 33/2); Nebo Dağı, (Tesniye, 32/49 ); Sion Dağı, (Tesniye , 4/48 ); Gerizim Dağı, (Tesniye, 11/29 ); Zeytinlik Dağı, (Zekarya 14/4- Matta, 24/3 ).
Nablus’un güneyinde yer alan bugün Cebelü’s-sümerâ denilen Gerizim Dağı Sâmirîlerce kutsal kabûl edilmektedir.
Hazret-i Mûsâ Arz-ı mev’ûda girdiğinde bereketi Gerizim Dağı’na, lâneti Ebal Dağı’na koymalarını vasiyet etmiş.
Hazret-i Îsâ ile Sâmiriyye’de karşılaşan kadın: “Atalarımız bu dağda (Gerizim) tapındılar; siz bize tapınılması gereken yer olarak Yeruşalım dersiniz”. (Yuhanna, 4/ 20 ). Bu bir te’yîd olarak kabûl edilir.
Aynı adanın güneyinde bulunan Sînâ Dağı, Allâh ile kırk günlük buluşması sonunda Hazret-i Mûsâ’ya şerîatin (Tevrât) verildiği yerdir. (Çıkış, 19/ 11, 18/20)
Kur’ân-ı kerîmde dağların, dünyânın kazıkları (payandaları, tutanakları) olarak (e’n-Nebe, 78/1 ); sapasağlam dikilip çakıldıkları (e’n Nâzîât) Allâh’ın insanlar için dağlarda oturacak barınaklar yaptığı (e’n-Nahl 16 /81 ), Semûd kavminin dağlarda evler yaptığını (el- A’râf, 7/74; el-Hicr 18/82 ); İlâhî emânetin dağlara verildiği, ancak dağların bunu kabûl etmediği (el- Ahzâb, 33/72) ; dağların Allâh’ı tesbîh ettikleri (el-Hacc 72 /18 ) ve Hazret-i Dâvûd’un Allâhü te’âlâyı zikrederken dağların tesbihe katıldıkları (el- Enbiyâ, 21 /79, e’s-Sebe 34/10; e’s-Sâd, 3818 ) kıyâmet gününde dağların yürütüleceği (el-Kehf, 14/87 ) e’t-Tûr52/10 ) vardır.
Kur’ân-ı kerîmde dağ karşılığı olarak kullanılan cebel-cibâl kelimesinin yanında sâde Sînâ Dağı için kullanılan Tûr kelimesi de mevcûddur. Allâh Tûr-i Sînâ’ya yemin etmiştir (e’t- Tûr, 51/2, e’t- Tîn, 95/2)
Hazret-i Mûsâ’nın Allâh’ı görmek istemesi üzerine Yüce Allâh bu dağa tecellî etmiş ve dağ parçalanmıştı. (el-A’râf, 7/43 )
Allâh Hazret-i Mûsâ’ya Tûr’un sağ tarafından seslenmiş (Meryem 19 /52), (Tâhâ 20/80), el-Kasas, 28, 29, 46 ) ve Tûr-ı Sînâ’da yetişen ağaç medhedilmiştir. (el-Mü’minûn 23/20 )
Diğer yandan Efendimiz’e vahiy gelmeden önce ibâdet ettiği ve tefekküre daldığı ve ilk vahyin geldiği Hira Dağı da Müslümanlara göre kutsaldır.
Hazret-i Peygamber yanında Eshâb’ından bir grupla Hira Dağı’na çıkmış, dağ sallanınca: “Ey Hira sâkinleş, üzerinde nebî veyâ sıddîk veyâ şehîd bulunmaktadır” buyurmuştur. (Müsned V-346)
Yine bir diğer rivâyette bu Uhud Dağı için geçerlidir. (Müsned III- 112, 4-274,275, VI- 17, (Müslim. Zühd- 73, Ebû Dâvûd, Büyü- 29)
Yüce Resûl Uhud Dağı için: “Bu dağ bizi sever, biz de onu severiz.” (Buhârî, İ’tisâm- 16, Cihâd-71, 74, Et’ime- 28, Zekât- 54, Enbiyâ-10
Hacc farîzasının îfâsında da Arafât dağı vakfenin mahallidir.
Arafât ve Müzdelife Hazret-i Âdem ile Hazret-i Havvâ’nın yeryüzüne indirildiğinde ilk karşılaştıkları yer olarak kabûl edilir. (TDV İslâm Ansiklopedisi dağ Maddesi, Ömer Fârûk Harman)
TÜRKLERDE MEZARLARIN VE DAĞLARIN ÖNEMİ
Eski Türkler mezarlara kıymetli eşyâ, altın, gümüş et ve süt ürünleri de gömerlerdi. Ölüye mezarlıkta ve mezar üstünde yiyecek sunmak Budist Türklerde de görülmüştür. Türkler belli dönmelerde Budist ve Maniheist de olmuşlardı. Bu dinlerde de mezar üzerine yemek ve kıymetli şeyler bırakmak ölülere ta’zîm olarak telâkkî ediliyordu. Çünkü atalara âit hâtıralar da kutsaldı. Mezarlara yapılan saldırılar savaş sebebi kabûl ediliyordu. Meselâ Hunlar hükümdar mezarlarına tecâvüz edilmesi sebebiyle Tunguz Wuhuanlara savaş açmışlardır. Avrupa Hun Başbuğu Atillâ’nın Balkan seferinin bir gerekçesi de Hun hükümdar âilesi mezarlarının Bizans’ın Margos Piskoposu tarafından yağmalanmasıydı. Bu saldırıların esas sebebi de mezarlardaki kıymetli eşyâlar, altın ve gümüşlerdi. (Genel Türk Târihi, El Kitabı, altı yazarlı s.54, Bilgeoğuz Kitabevi, 2022 İstanbul.)
Eski Türkler han soyluları (Han, tigin, şad) dağ eteklerine gömerler, bu ölüleri eşük denen ipekten bir örtüye sararlardı. Bu mezarlar dağın biraz yüzeyden yükseğinde olurdu.
Dağlar, kitâbelerde de önemli bir unsurdur. Kutsal kök (gök) Kök Tengri ve dağlar birbirleriyle bağlantılıdır: “Yukarıda Türk Tanrısı mukaddes yeri suyu öyle tanzîm etmiş. Türk milleti yok olmasın diye millet olsun diye babam İltiriş Kağan’ı annem İlbilge Katun’u göğün tepesinden tutup yukarı kaldırmış olacak. Babam kağan on yedi erle dışarı çıkmış. Dışarı yürüyor diye ses işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki inmiş toplanıp yetmiş er olmuş.” (Orhun Âbideleri, Prof. Dr. Muharrem Ergin, Boğaziçi yayınları, 8. Baskı, S.21-22 11-12)
“Türk Tengrisi Türk milleti yok olmasın millet olsun diye babam İltiriş Kağan’ı ve annem İlbilge Katun’u Tanrı Tepesi’nden tutup yukarı kaldırmış.” (Age, Kitâbelers 68-69, 11 )
Kutadgu Bilig’de de dağ kavramı dikkat çekicidir: “Kim fazîlet ile elini uzatırsa yüce dağların başını eğerek yere indirir.” (Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hâcib, 2, Çeviri Reşid Rahmetî Arat, s.196 -2647, TTK, 1974 Ankara)
“Böyle olduğu için ben köy ve şehirleri bırakıp ağır zahmetlere katlanarak, buraya (dağlara) sığındım.” (Age, KB, s. 245-3347)
Odgurmış, Ögdülmiş’e niçin dağda yaşadığını şöyle açıklar: “Ey kardeş, sen bana: Yalnız yaşıyorsun, dedin. Ey dostum (dağda) zikrullâh benim için kâfî bir arkadaştır. (KB. Age s245- 3349)
“Kul adı bundan dolayı kula unvân oldu. O, dağa çekilip gece gündüz ibâdet etmelidir.” (KB, Age s. 246-3357)
“Bu yalnızlığımın bana zararı yoktur. Ten ve din sıhhatini ben burada (dağda) buldum.” (KB, Age, s.46-3359)
“Kul yalnız ve tek başına ibâdet ederse bu tek bir kimseden halka nasıl bir zarar gelebilir.” (KB, Age, s. 246-3363)
“İşte bana geldiğinden beri ben bugün ibâdetten geri kaldım. Bir düşünsene!”; “Bir tek seninle buluşmanın zararı bu kadar olursa artık beni fazla zorlama.”; “İmdi ben insanlar arasına girersem ibâdete ne zaman elim değer?” (KB, Age, s.246-/3364,3365, 3366)
***
Dede Korkut Destânî Hikâyeleri’nde de dağlar önemlidir. Bâzı örneklere bakalım: Kitapta soylamalarda şu ibâre sık geçer: “Göksi gözel kaba dağlara gün değende” s.4, 8. “Göksi gözel kaba tağa ava çıkdung” s.11; “Oğlan anda yıkıldukda boz atlu Hızır Oğlana hâzır oldı, üç katla (defa) yarasın eli ile sığadı. Sanga bu yaradan ölüm yokdur, korhma oğlan ölüm yokdur. Tag çiçeği anang südiyile senüng yaranga melhemdür” dedi. 10 Yirlü kara taglarung yıkılmasun 14, “Karşu yatan kara taglar sanga yaylak olsun”. 45, Kara tag sanga işit virsün” (Kara dağlara seslendiğin zaman seni dinlesin) 92 , “Arkurı yatan ala tağlar etegine av vardung” 94 (Dede Korkut Kitabı Metin- Sözlük Doç. Dr. Muharrem Ergin, Ank. Üniv Basımevi. 1964)
Görüldüğü gibi dağlara kutsiyet atfedilmese bile büyük bir saygı ve sevgi vardır; tabîatin bu parçasına bağlılık hemen göze çarpar.
Mingü Tag (Mingü Taw) (Elburz) Kabardey Balkarya’da, Gürcistan sınırının 11 km kuzeyinde Tiflis’in 270 km kuzey batısındadır. Karaçay Balkarcada Mingü Tau, Gürcücede İalbuzi, Çerkescede Oşkhamaho (halk arasında Oşkha Mâfe) yâni kutlu, uğurlu dağ demektir.
Araplar Orta Çağ’da bu dağa Cebel-i elsine (Dillerin dağı) demişlerdir.
Ayrıca Elburz Dağı’na “Ruhların kıralı”, “Tanrıların tahtı”, “Mutluların yeri” ve “Kutsal yükseklik” diye de adlandırılır. Elburuz Dağı’na “Kafkasların rûhu” da denilmiştir.
Mingü Tau Karaçay Malkar dilindeki Almastı Masalları’nda da geçer. (Anadolu’da Albastı) Bu kadına benzeyen karışık uzun saçlı efsânevî bir mahlûk olup çocukları korkutmak için kullanılır.
Bugün Kazakistan–Kırgızistan sınırındaki Khan Tangrı Tagı (Han Tanrı Dağı) Kazak Türkçesinde Khan Tengri, Kırgız Türkçesinde Khan Tengiri, Uygur Türkçesinde Khan Tengri Dasi, Eski Türkçe’de Tengri Khanı, Tien Şan dağlarının ikinci büyük zirvesidir.
DİĞER DAĞ EFSANELERİ
Olimpos Dağı Yunanistan’ın en yüksek dağı olup Yunan Mitolojisi’nde tanrıların oturduğu kabul edilen dağdır. Tanrıların kralı olan Zeus’un meskeni olan bu dağ Zeus’un dışında Hera, Poseidon, Ares, Hermes, Hephaistos, Afrodit, Apollon, Athena ve Artemis’in de mekânıdır.
Antik Çağ’da bölgenin Olimpos’u olan Tanrıların dağı’dır (Tahtalı). Bu dağdan ilk bahseden de Homeros’tur. Poseidon, Aithioposlulara yaptığı bir ziyâretten dönerken Solyma dağına gelmiştir. Maksadı Odysseus’un denize açılmasına mâni olmaktır. Bu dağ batı Toroslarda, Beydağları grubu içinde Teke yarım adasında, Antalya sınırında ve Kemer’in kuzey batısındadır.
Çok eskilerden beri kendilerine kudsiyyet izâfe edilen yerlerin çivisi ve payandaları olan bu hârika yaratıklar hiç şüphesiz Allâhü teâlânın kudret göstergelerinden birisidir. Bugün hâlâ yüksek dağ zirvelerine tırmanma arzusu, spor hâlinde kamufle edilen dağ efsânelerinin izleri olabilir mi?
Ama şurası unutulmasın! Gerek Hira, gerek Uhud, gerekse de Tûr-i Sînâ üzerinde ayak izleri olan Yüce peygamberimiz ve Hazret-i Mûsâ’yla anıldıkları için çok değerlidir. Zîrâ “Şerefü’l-mekân bi’l-mekîn”dir. Yâni mekânlar, yerler üzerindekiler ile şeref kazanır. Arafat Dağı da Hazret-i Âdem ile Hazret-i Havvâ’nın yeryüzündeki ilk buluşma yeridir. Tabîî ki bu dağlar bizim için mübârek mekânlardır…
.
Felsefenin İslam dünyasındaki tesirleri
11 Haziran 2022 02:00
İmâm Gazâlî ömrünü verdiği eserleri ile felsefenin İslâm’a olan müdâhalesini büyük araştırma eserleri olan “Tehâfütü’l-felâsife” ve “El-Munkızu mine’d-dalâl” adlı kitaplarıyla önlemiştir. Müslümânların ayaklarının sürçmesine mâni olmuştur.
Filozoflar varlığın idrâkinde akıl yürütmeyi temel aldıkları için her şeyi de akılla çözebileceklerine inanırlar.
Kur’ân-ı kerîmde düşünmeyi teşvik eden 700’den fazla âyet vardır.
Batı denildiği zaman akla ilk gelen kavram Avrupa’dır. Bu kıt’anın dışındaki coğrafyalar son zamanlarda büyük gelişmeler göstermişse de, bu eski coğrafyanın gölgesinden kurtulamamıştır. Bunun en büyük sebebi İlk Çağ’dan başlayıp, kilisenin bütün baskılarına rağmen sınır tanımayan düşüncenin zaferidir.
Bu zaferin mimarları ilk çağlarda dünyânın büyük bir kısmı uyurken Avrupa ve kısmî Anadolu coğrafyasından yetişen düşünürlerdir. Pozitif bilimler yâni matematik altyapılı astronomi, kimyâ, fizik, tıp gibi ilimlerin anahtarı olan bilimsel şüphe ve tecessüs bu disiplinleri tetikleyen kuvvetti.
Düşünce sistematik olarak kâinatın sırlarıyla başlar. İlk insan ve ilk peygamber olan Hazret-i Âdem’e bu konuda mutlakâ gereken her bilgi verilmiştir. Ama biz bunların ne olduklarını bilmememize rağmen inanıyoruz ki, her peygamber insanüstü bilimlerle donatılıp rehber olarak görevlendirilmiştir.
Özne kâinat olunca; dünyâ, güneş, gezegenler, ısı olayları yer çekimi, hep bir düşüncenin sonunda elde edilen bilgilerdir. Kâinâtın ve tabîî ki dünyanın sâkinleri, insan, bitki ve diğer canlılarla kozmik oluşumlar çözülmeyi bekleyen bilmecelerdi.
Orijinal kaynak şüphesiz en kadîm olanıdır. Bunun da Hazret-i Âdem’le başladığına inanıyoruz. Teknik gelişimin olmadığı o dönemlerde bilimsel paylaşımın çok dar olduğu düşünülürse, bilgi teâtîsi (paylaşım, alışveriş, haberleşme) de çok sınırlıdır.
Eserler yazılmaya ve çoğalmaya başlayınca seçicilik de tabîî olarak arttı, kaynaklar giderek bollaştı. Bu sefer düşüncenin yönü en doğruyu bulmaya yöneldi. İlk çağların bilgileri ya tartışılmayan postülalar veyâ tartışmaya açık teoriler hâline geldi.
Peygamber vahiyleri ilâhî kaynaklı olduğu için tartışmalara kapalıdır; çünkü mahlûk olan insan aklı vahyin karşısında mahkûmdur.
İnsan iki boyutuyla incelenirken, kâinat sırlarının araştırmalarıyla paralel gidiyordu. İnsan, kâinâtın bir parçası olan maddî boyutuyla ve psişik yönüyle en büyük inceleme konusuydu. Kâinat düzenli ve hesaplı büyük kudretin tedvîriyle sapmadan ve şaşmadan hareketlerini devâm ettirir. Bunun formülü de en açık şekilde Rahmân Sûresi’nde bildirilmiştir: “İnsanı yarattı -Ona düşünüp ifâde etmeyi öğretti.- Güneş ve ay bir hesâba göre hareket etmektedir. Göğü yükseltti, ölçüyü koydu.” (Rahmân, 3,4,5,7)
Beyân -insan için- düşünüp ifâde etmektir. Yâni düşünme esas alınır ve sonra bedîî, beyân gibi konuşma unsurları teşekkül eder. Kâinâtın belli bir hesapla ve büyük bir düzenle yükseltilen gök kubbeyle berâber hareketi, muazzam bir ilâhî beyânla bizlere aktarılmış.
Düşünce denen şey bizi kelime ve semboller eşliğinde aydınlatır. Düşünce her şeyin anahtarıdır. Bâzı filozoflar insânı hâşâ düşünen bir hayvan veyâ konuşan bir hayvan olarak târif etmişlerdir. İşte onlardan bâzıları:
Konfiçyüs: “İnsan öğrenen bir hayvandır”.
Thales: “İnsan araştıran bir hayvandır”.
Sofistler: “İnsan kazanan bir hayvandır.
Platon: “İnsan toplumsal bir hayvandır.”
Aristo: “İnsan düşünen bir hayvandır.”
Septikler: “İnsan şüpheci hayvandır.”
Stoikler: “İnsan her şeye alışan hayvandır.”
Heraklitos: “İnsan tartışan hayvandır.”
John Locke: “İnsan deneyen hayvandır.”
J. Dewey: “İnsan çıkarını düşünen hayvandır.”
I. Kant: “İnsan eleştiren ve mücâdele eden bir hayvandır.”
Descartes: “İnsan konuşan bir hayvandır.”
Hegel: “İnsan sistematik bir hayvandır.”
Albert Camus: “İnsan i’tirâz eden hayvandır.”
Popper: “İnsan yalanlayan bir hayvandır.”
Khun: “İnsan teori kuran bir hayvandır.”
Erich Fromm: “İnsan seven bir hayvandır.”
Bergson: “İnsan araç yapan bir hayvandır.”
Niechtze: “İnsan düpedüz bir hayvandır.”
Şunu bir gerçek olarak her zaman belirtiyoruz. Filozoflar düşünen ve düşündüğünü söyleyen, en önemlisi de teorilerinin vazgeçilmez gerçekler olduğuna inanan insanlardır. Şu yukarıdaki sözleri insana uygulayalım. Çoğunun doğru olduğu tezine kanaat getirebilirsiniz. O hâlde filozoflara düşüncelerinden değil de, iddiâ boyutundaki tezlerine karşı çıkılmasının elbette geçerli sebepleri vardır.
Yukarıdaki sözlerde veyâ tezlerde sınıflama boyutundaki büyük ifâdelerin İslâmiyet’e göre kavramların karıştırılması bakımından yanlışlık vardır. Türlerin sınıflaması ciddî bir biyolojik veri ise insan ve hayvan bu sınıflamada aynı konumda mıdırlar? Meselâ insani sırf canlı olması bakımından değil de bâzı seçkin özelliklerinden dolayı hayvandan ayırırsak veya bâzı özelliklerinden dolayı bitkilerle benzeştirirsek canlı türü iki sınıfta incelenmeli midir? 1- Hayvanlar (canlılar yâni, insan, bitki ve hayvan ) ve 2- cansız varlıklar. Taş toprak vb.
İnsanı yaratan Rabb’imiz onu en iyi tanıyan olduğu için bu varlığı esâsen iki ana grupta konumlandırmıştır. “Biz insani en güzel (en seçkin, en mükemmel) surette yarattık ve sonra da onu aşağıların aşağısına indirdik.” (Tîn Sûresi- 4-5)
İnsan Rabb’inin istediği gibi insan suretiyle veyâ daha aşağı bir boyutta “Hayvandan da aşağı ve alçak bir varlık ” (A’raf Sûresi -179) şekliyle sınıflandırılır. İnsan mükerremdir, eşref-i mahlûkâttır. Meleklere kendisine secde edilmesi emredilmiş, Allâhü te’âlanın halîfesi olarak yaratılmıştır. Sonra da yine Rabb’imiz aynı insanı zâlim, câhil, kâfir, müfsid, münkir, hîleci, tuzak kuran, putlara tapan ve daha nice kötü sıfatlarla farklı bir kategoride belirtmiştir. İşte filozoflar burada yanılmışlardır. İnsan, bâzen onların belirttiği gibi bir hayvan, hattâ hayvandan da aşağı bir mahluk olabiliyor. Ama gerçek insan, içinden peygamber çıkaran ve kâinatın göz bebeği olarak yaratılmıştır. Bu canlılığın rûhu itibârı ile de hayvanla hiçbir münâsebeti yoktur. İnsan doğuştan gelen zaaflarıyla birlikte ve nefsiyle imtihan edilmek için en üstün varlık olarak yaratılmıştır.
DÜŞÜNME VE İNSAN
İnsan, tefekkür ve taakkul (düşünme ve akletme) ile diğer canlılardan ayrılır. Bilginin kaynağı değil, mahsûlü tefekkür ve taakkuldür. Bu iki unsur bilgiye erişmemizi sağlar. “Peygamberlere gelen vahiylere inanmamak ciddî bir bilgi eksikliğindendir.” (Hûd, 27, Mü’minûn 24-25, A’raf 60 (Yrd. Doç. Dr. Mehmet Şanver, UÜ, İlâhiyat Fak. İlköğretim Din Kültürü Ahlâk bil. Öğr. Böl. Dînî Terbiye ve Eğitim Açısından İnsan Psikolojisi ve Özellikleri C. 10, S.1, ss137-164, 2001)
Tecessüs sosyal bir vâkıa olarak alınırsa İslâm’a göre yasaktır. (Yûsuf-87) Hucûrât Sûresinde de tecessüs gıybet ve sû-i zan bir kategoride olup menedilmiştir. (Hucûrât-12)
Tecessüs Arapça “cess” kökünden olup “araştırma, dikkatle bakma” mânâsında bir fiildir. Burada çok net anlaşılacağı üzere bilimsel şüphe ve tecessüs ayrı bir madde başlığıdır. Hazret-i Mevlânâ “Düşünmezsen neye yararsın?” diyor. Felsefenin önemli sîmâsı René Descartes “Ego cogito ergo sum sive egzito” demiş. Yani “düşünüyorum o hâlde varım.” O, bu sözüyle önemli bir gerçeğe dikkat çekmiştir.
Kur’ân-ı kerîmde düşünmeyi teşvik eden 700’den fazla âyet vardır. Meselâ “Göklerin ve yerlerin yaratılışında gece ile gündüzün farklı oluşunda akl-ı selîm sâhiplari için elbette ibretler vardır… Göklerin ve yerin yaratılışını düşünürler.” (Âl-i İmran-191)
10. yy İslâm coğrafyasındaki Platonculuk ve hâsseten Aristo felsefesi, bunların Arap diline tercümeleri ile tanınmıştır. İslâm ülkelerinde felsefe ve Osmanlıda batılılaşma asliyet i’tibâriyle tercüme eserlerin varlığıyla başlamıştır denilebilir.
Bu dönemde aklın galibiyeti gibi gösterilen “sudur nazariyesi” Kindî’den Fârâbî’ye ve İbn Sînâ’ya uzanan bir yol olup aklı her şey olarak kabul eden bir sistemdir.
Filozoflar varlığın idrâkinde akıl yürütmeyi temel aldıkları için her şeyi de akılla çözebileceklerine inanırlar.
İbn Sînâ ve Fârâbî temel fen bilimlerinde bilhassa tıpta ileri boyutlarda takdîr edilmesi gereken ilk çağların çok önemli bilim adamlarıdır. Bunların bu sâhadaki gösterdikleri cehd ü gayreti her Müslüman takdîr ile karşılar. Karşı çıkılan bu şahısların, bu ulu bilginlerin şahıslarına değil, bilginlikle bilgeliği birleştirip Yunan filozoflarının, hâsseten onları çok etkileyen Aristo ve Platon’un özellikle madde, heyûlâ, ilk akıl, nefs, kıyâmette ruh ve beden berâberliği ve âlemin kıdemi hakkındaki İslâm âlimlerine ters düşen fikirleridir. İslâmiyet her zaman belirtildiği gibi bir antitez değildir. Fakat Müslümanların şüpheden kurtulmaları için çok sıkıntılı bir yüksek İslâm ilmi olan kelâmla İslâm âlimlerinin bu karmaşaya müdâhale etmeleri bir mecbûriyet hâline gelmiştir.
İMÂM GAZÂLÎ’NİN ROLÜ
Bu sâhanın dâhi allâme-bî-müdânîsi (eşi bulunmaz dâhi ve âlim) olan İmâm Gazâlî hazretleri ömrünü verdiği eserleri ile felsefenin İslâm’a olan müdâhalesini büyük araştırma eserleri olan “Tehâfütü’l-felâsife” (Felsefenin Tutarsızlığı) ve “El-Munkızu mine’d-dalâl” (Yanlışa Sapmaktan Kurtaran) adlı kitaplarıyla önlemiştir. Müslümânların ayaklarının sürçmesine mâni olmuştur.
Değişik felsefî ekol mensupları değişik yollardan da olsa gerçeğe akıl ve düşünce ile varılabileceğini savunurlar. Kimi bilimsel şüpheyi, kimi de tecrübeyi öne çıkarsa da felsefe demek akıl demektir.
İmâm Gazâlî hazretleri aklı aslâ inkâr etmez. İslamiyet, aklı mükellef ef’âlin temeli sayar ve zâten aklı olmayana dînî müeyyide yüklemez. Hazret-i İmâm sâdece vahyin aklın ulaşamadığı bir gerçek olduğunu savunur.
Yine büyük âlim ve müctehid İmâm-ı A’zam Ebû Hanife hazretleri de muâkale ve mübâhasede aklın (akıl yürütme ve bahisleşme) nasıl bir enstrüman olduğunu isbât etmiştir. İmâm Gazâlî gerçeğe îmanla ulaşılacağını savunurken onun “Tehâfütü’l-felâsife”sine reddiye yazan İbn-i Rüşd “akıl vahiyden üstündür” tezini savunur. Yâni aklı vahye tercih eder!
İbn-i Rüşd “Gerçeğe varmak isterken akıl olmadan îman ve din de mükellefiyet kapsamına girmez” deseydi hiç mes’ele kalmayacaktı. Burada Rüşd’ün “îmân” kavramı analiz ve sentez aklı değil, hakîkate ulaştıran rehberdir teziyle ehl-i sünnet âlimlerinden ayrılmış oluyordu. (Orhun’dan Tuna’ya Prof. Dr. Osman Kemal Kayra, Bilge Oğuz Kitabevi, s.165, İstanbul, 2022.)
BÜYÜK ARAYIŞ
Türkiye’de Batılılaşma tercüme eserlerle başlamıştır ama Osmanlı son zamanlarındaki Batılılaşma ile modern Türkiye plâtformu Batı açılımı çok farklıdır. Türk düşünürlerini açılım ve temâyüllerine göre üç ayrı dönemde incelemek gerekir.
1. Dönem 10-11 yy ekolü, Fârâbî ve Îbn Sînâ te’sîrindekiler.
2. Dönem18-19. yy.lardaki, İmmanuel Kant’ın akılcı felsefesi ve Fransız Devrimi düşünürleri doğrultusunda Jean Jacques Rousseau, Voltaire, Montesquieu, La Martine, Ernest Renan, Auguste Comte yolunun tâkipçileri yâni Romantik ve Pozitivist düşünürler.
3. Dönem İTC sonrası ve Modern Türkiye’ de başta Hegel, Karl Marks, Kierkegaard ve Jean Paul Sartre’nin karmaşık ekollerinde kalan gâh romantik, gâh Marksist-materyalist felsefe tutkunlarının yönlendirdiği düşünürler.
Son devir Türkiye’sinde Batılılaşma düşüncesi ve buna dayalı olarak üretilen eserler merkezi üniversiteler olan akademik-felsefî kitaplar olup, bâzı müellifleri îtibâriyle Batı’ya dönük, evveli Marksizm’in etkisi düşüncelerinde hissedilen (Hilmi Ziyâ Ülken, Nûreddin Topçu) ve diğer yazarlar, yeni yüzleriyle belki Ziyâ Gökalp’ın da te’sîriyle millî şuur etkisinde lâik ferdiyetçiliği devletçiliğe teslim etmek istemeyen (Ziyâ Gökalp’a rağmen) önemli şahsiyetlerdir. Bu düşünürler devrin rüzgârına rağmen İslâm’a cephe almadılar. Hattâ İslâm’ı da savundular. Artık İslâm bir alternatif değil bir aksiyondu. Garb düşüncesini tenkîd ettiler. Artık tahrip gücü yüksek devrim atmosferi yerine millî manifestolar hızla devreye girmeye başladı. Yeni bir kültür istihkâmı ve yeni bir ideolocya örgüsü binâ ediliyordu, Bu meyanda Hilmi Ziyâ Ülken’in “Çağdaş Düşünce Târihi”, Mümtaz Turhan’ın “Kültür Değişmeleri”, “Garplılaşmanın Neresindeyiz” ve Şerif Mardin’in “Jön Türklerin Siyâsî Fikirleri”, Cemil Meriç’in “Umrandan Uygarlığa”, “Bu Ülke”, tasavvufun nazariyâtını lirik duygularla dile getiren Erol Güngör, Âkif’in realist ve akılcı Kur’an İslâm’ı tezinin inatçı savunucusu ve onun kadere direnen İslâm hüznünü dillendiren Nûreddin Topçu, Batı’ya ve yeni düzene bütün hücrelerine kadar muhâlif son devrin silâhsız mücâhidi Necip Fâzıl Kısakürek, Türkçü akımın samîmî Alp-yazarı Hüseyin Nihâl Atsız, “Selçuklular Târihi ve Türk İslâm Medeniyeti” “Türk Cihan hâkimiyeti Mefkûresi Târihi” ile bir akademisyen ve millî kültürü içine sindirebilmiş, yeni nesle ışık tutan bir Osman Turan, “Osmanlı kültür ve dilinin romantik savunucusu Peyâmî Safâ, bilimin her dalında eserlere veren bir ilim mistiği Fuat Sezgin gibi yazarlar çok emek vererek millî düzeni oturtmak için hürriyetlerinden bile tâvizler verdiler. Ve nihayet siyâsî bir bunalımın teröre dönüştüğü fetret yıllarında Türk’e yeni boyutta ve yeni ufukta ilerilere, yeni “Kızılelma”ya ışık tutan yorumlarıyla Seyyid Ahmed Arvâsî, yeni ışıklı yolu çok net anlaşılır biçimde formüle etti: Türk İslâm Ülküsü! Onun esas okuyucu kitlesi asîl Türk gençliğidir. Sosyal bir vâkıa olarak kabul ettikleri bu yeni düşünce tarzını, penceresini ve bahçesini tamâmen İslâm’a ve Türk’e açan sosyo-psişik, realist yazarı ve mütefekkiri, Türk İslâm Ülküsü’nün rütbesiz neferini ve onun gölgede bırakılmaya çalışılan mütevâzî alp-dervişi Seyyid Ahmed Arvâsî’yi gönüllerine misâfir ettiler.
Onun fikirlerine felsefe mi, tefekkür mü, sosyoloji mi ne dersek diyelim, ama İslam Türk merkezli demeyi unutmayalım!
.
Kimliğimizi kaybettik! Hükümsüzdür
25 Haziran 2022 02:00
Ne de olsa Batılı olduk opera ve operetler yazmalıydık. Değişim devri müzisyenlerinden Muhlis Sebahaddîn Bey’in yazdığı meşhur bir operet vardır. Sözleri de devrin felsefesine uygundur: “Vur patlasın, çal oynasın, bu hayat böyle geçer, hey bu hayat böyle geçer...”
“Bu aslâ olamaz, bunu bizim toplumumuz kaldıramaz” denilen şeyler bugün vak’a-yı âdiyedendir.
Artık endîşe bol; tefekkür yok.
Düşündürücü ve çekici bir söz vardır; hangi millete âit olduğunu bilmiyorum. Fransızların diyorlar. Kime âit olursa olsun, güzel bir söz: “Gençler düşünebilse, ihtiyarlar yapabilse…”
Gençler düşünmeyip ihtiyarlar da yapmazsa vay geldi o milletin başına!
Tasada ve güzel günlerde bir ve berâber olmak millî bir arzudur. Ne zaman ve nasıl bu ütopyaya erişiriz, bilemiyorum.
Düşünmek başlı başına bir faâliyettir. Gerçi halk arasında şahsî sıkıntıların düşüncesi ilk akla gelendir. Tefekkür ve endîşe. Aynı, ama ayrı şeyler… Tefekkür tam fiil köküyle kullanıldığı vakit, fikir yürütmek yâni düşünmek… Endîşe de Farsçada düşünmek, endîşîden kökünden, ama bizde endişe, korku, şüphe dünyâlık tasalar anlamındadır. İşte mes’ele de burada. Artık endîşe bol; tefekkür yok. Neden böyle oldu? Reçetesi de sahte hekimi de belli. Ne diyor Orhan Veli bir şiirinde: “Düşünme-Arzu et… Bak böcekler de öyle yapıyor.” Böcek gibi yaşa! İster haşarat ol, ister uç uç böceği! İnsan kimliksiz ol yeter.
Değişim devri müzisyenlerinden Muhlis Sebahaddîn Bey’in yazdığı meşhur bir operet vardır. Ne de olsa Batılı olduk opera ve operetler yazmalıydık. İşte bu operetin adı da “Ayşe Opereti”dir. Sözleri de devrin felsefesine uygundur: “Bahtın açılsın, tâlih saçılsın, gönlün şen olsun, kendini üzme sakın.” Hadi bu temennî kısımları güzel de nakarat veyâ aslen müzikten edebiyâta geçen leitmotif çok düşündürücü: “Vur patlasın, çal oynasın, bu hayat böyle geçer hey bu hayat böyle geçer.”
Hafif Batı Müziği parçalarından birinin nakaratı da bu minvalde: “Şinanay da yavrum hopa şinanay, şinanay şinanay hopa şinanay.” Def’alarca tekrâr ediliyor.
Bu örneklerden sayfalarca yazabiliriz, ama bu kadar örnek kâfidir.
Yeni müzik akımlarında özellikle Türk popunda nakaratlar çok tekrarlanır. Müzik ritme dayalı veyâ ele alınan bir parça farklı seslerle yeni bir kompozisyonla normal hâlinden daha hareketli daha bol sesli ve diskoya uygun hâle getiriliyor ki buna da remiks deniliyor. Bir de bunu gümbür gümbür ses karmaşasına çevirirseniz zâten düşünme bitip yerine gençlerin çılgın dansları devreye giriyor. Arabalarda köküne kadar açılan hoparlörlerde “çistak” denilen dışarıdan sâdece vuruşlu sazların korkunç gürültüsü duyulan bir ucûbe ile kulaklarımız son derece rahatsız oluyor.
Eğlence mekânlarının Boğaz’ın her iki yakasını da korkunç gürültüye boğan çılgın müzik seslerine saat 01.00 îtibâriyle yasak getirildi, ama müzisyen ve mekân sâhipleri bu yasağın kalkması için zorluyorlar.
Ayrıca Boğaz’da gezi motorları sâhile yakın seferler yapıp “vur patlasın çal oynasın” müzikleriyle insanları rahatsız ediyorlar. Aslında bunlarda aslâ bir müzik bile yoktur. Ritm evet sâde ritm.
DANS ÇILGINLIĞI!
Peki, bu çılgın dans ve ritm nereden çıktı? İlkel kabîleler içi boş bir ağaç kütüğü ile bu işe başladılar. Bunlara ağaç parçaları ile vurarak, dînî âyinler ve buna dayalı senkronize toplu danslar yaparlardı. Genelde kadın erkek karışık ve ilkellik gereği yarı çıplak olarak trans hâlinde dans ederlerdi. Bunda müthiş bir motivasyon hattâ buna dayalı olarak meditasyon süreci başlardı. Bu sürede ferdî relaks çığlıkları ve koro hâlinde tekrar edilen mânâsız sesler yükselirdi. İşte ilkel dans, yâni “tamtam dansı”… Sonra buna Avrupâî bir form verilerek modernize edildi.
Eski İyonya’da ve Pontus’ta da dans vardı. Baküs’ün Hindistan’a yaptığı efsânevî geziden dönüşünü temsîl eden hareket figürleriydi bunlar. Faunlar, Satirler, Titanlar, Koribantlar biçiminde giyinir seçkinler bu danslara katılırlardı.
Şark’ta dans pek tutunmamakla birlikte, sefih ve din-dışı olanlar, câriyelerin şehevî danslarını içki âlemleri eşliğinde seyrediyorlardı. Başlangıçta Hristiyanlık Avrupa’sında dînî mekânlarda dans kesinlikle yasaktı. 15. asırdan sonra ilk defa İtalya’da müzikal sistemli bir dans olan bale görülmeye başladı.
Almanca “tanz” Tuna bölgelerinde bugünkü dans anlamıyla kullanılmıştır. Evliyâ Çelebi böyle nakleder. Meşhûr Çiçero “Nemo fere saltat sobrius nişi ınsanıt” (Bence sarhoş veyâ deli olmayan hiç kimse dans etmez) demiştir.
Bilinen dansların en yaygını “tango” Arjantin alt sınıf yoksul ve sokak fâhişelerinin yaptığı dans olarak ortaya çıkar. “Vals” Fransa’nın Provence bölgesinde çıkmış olmakla birlikte İngiltere Kraliçesi Elisabeth’in, Leicester kontu ile bu dansı yapmasından sonra meşhur olmuştur. Avrupa’da en yaygın dans ise mutluluk dansı olarak bilinen Uruguaylı besteci Geraldo Matez Rodrigez tarafından bestelenen bir tango müziği olan “Comparsita”dır. Türkiye’de şimdi köyde kentette muhâfazakâr veyâ seküler gelin-dâmât nikâhtan sonra bu dansı yaparlar. Sanki bu olmazsa nikâh da olmamış gibidir. Hayret ki hayret! Yazık ki yazık!
Yine Orhan Veli, şiirlerinde “Ne atom bombası, ne Londra konferansı, Bir elinde cımbız bir elinde ayna, Umurunda mı Dünya?” ve “Ah bir de rakı şişesinde balık olsam” diyor. Şâirin ve o dönem tayfasının her istediği oldu. Gençler düşünmüyor, böcek gibi yaşıyorlar. Rakı şişesinde balık da oldular. Düşünenlere de yön verenler onları kendileri gibi düşündürdüler. Kutsal ve millî kavramlar unutturuldu. Yerine uluslararası kavramlar ikâme edildi. Müzik, sokak hareketleri, mitingler, toplu gösteriler, bol sloganlı içi boşaltılmış bir hayat.
Kelimeler düşüncelerin kalıplarıdır. Sloganlarda senin yerine başkası düşünür ve düşüncesini kalıba döker. Sen de onu tekrarlarsın. Slogan fikri dumura uğratır. Şimdiki gençlik slogan gençliği oldu. Târih, sosyoloji, din, felsefe, ekonomi gençler için ikinci plândadır. Çünkü düşünmüyorlar, böcek gibi yaşıyorlar. Egzistansiyalist ve Epiküryen bir zihniyetin göstergesi olan bu gençlere bakıp bâzen Çanakkale’ye gidip dönmeyen bıyığı terlememiş gençleri düşünüyorum, beynim uyuşuyor. Vatansever ve sorumluluk duygusu olan gençleri tenzih ediyorum.
Dans ve eğlence nesli. Zaman zaman da fırsat bulurlarsa eylem de unutulmamalı.
Bizde ve evveliyle Osmanlıda dans yoktu. Çok da medenî bir topluluktuk. Anadolu coğrafyasında yâni pâyitaht dışında sâde erkeklere mahsus eğlencelerde halay, horon, bar vb. oyunlar oynanırdı. Bunlarda o zaman kadın erkek berâber oyunlar yoktu. Genç Osmanlı ve Jön Türklerle başlayan değişim sonucu ilgi alanları Pera (Beyoğlu) ve yabancı elçilikler olunca, bizim Batı öncüleri de dansla tanışmaya başladı. Tabîî ki bunu başka mekânlarda yapma imkânları da yoktu.
Osmanlı bıçkınları Direklerarası’nın Ermeni kantocu kadınları Şamram ve Peruz hanımların tek kişilik varyetelerindeki danslarını da büyük bir iştihâ ile seyrediyorlardı. Halk arasında dansın yaygınlaşması bizde Cumhûriyet Baloları ile başlamıştır. 29 Ekim 1925’te Şengül Hamamı yanındaki Türk Ocağı’nda ilk balo düzenlendi. Aynı târihte Gâzi Orman Çiftliği’nde yeni bir balo düzenlendi. 1926 yılındaki balo sonrası yayınlanan “Resimli Perşembe Dergisi”nde, “Bu sene Cumhûriyet Bayramı ilk def’a medenî bir şekilde kutlandı” diye yazdı.
Anadolu’da Cumhûriyet’in kuruluşunu davul-zurna eşliğinde halaylarla kutlayan ve İstiklâl Savaşı’nın kahramanları demek ki bu dergiye göre gayr-i medenî idiler!
İlk büyük Cumhûriyet Balosu Atatürk’ün isteği üzerine Pembe Köşk’te 22 Şubat 1927’de yapıldı. O günlerde dergi ve gazetelerde dekolte kadın ve erkeklerin tango, vals, çarliston, rumba, samba gibi dansların nasıl yapılacağını çizimlerle halka îzâh ediyorlardı. Sonra da birçok kurum dans kursları açtı.
Baloların bir diğer şekli olan “maskeli balo” Avrupa’da karnavallar için tertiplenen bir dans etkinliğidir. Katılımcılar maske sâyesinde kimliklerini gizliyorlardı. Sakıncalı fikirler bu balolar sayesinde dillendiriliyordu. Maskeli baloyla ilk sahneye konan eser 1986’daki “Operadaki Hayâlet” oldu ve bir hayli ilgi çekti. 1970’li yıllarda Türk filmlerinde maskeli balolar çokça görülmeye başladı. Eskiden tek tük modern âilelerde yapılan yaş günü kutlamaları parti adı altında yapılıyor ve maskeli balolar veriliyordu.
SİNEMALARIN VE YAYINLARIN AVRUPÂÎ HAYAT DAYATMALARI
Filmlerde Avrupâî hayat hevesi ile hemen her evde çay kahve yerine viski ve benzeri o zaman pek bulunmayan içkiler, mobil içki sehpâlarıyla servis ediliyordu. Bayramlarda ve dâvetlerde Türk evlerinde artık nâne ve muz likörü içmek sıradan olay hâline gelmişti.
“Millî içki”, “aslan sütü” diye pompalanan “Rakı”nın artık fabrikası da açılmış Türk erkekleri bu içki ile millîleşip aslan kesilmişlerdi!?.
Türk filmlerinde modern evlerde viski, salaş meyhânelerde şarap ve rakı, balıkçı ve esnafın sur dibi âlemlerinde şarap ön plâna çıkarılıyordu. Meşrûbât gibi reklâmı yapılan fakat içinde %6’ya kadar alkol barındıran bira, faydalı olarak tanıtılıyordu. İşin garîbi bira ilkokul çocuklarına bile şerbet yerine içiriliyordu. İlkokulda bira içirdiğiniz neslin torunları bugün alkolik oldu. Gözünüz aydın olsun! Gariptir ki sigara ile yapılan mücâdele alkol için yapılmıyor. Belki de protokol îcâbı olduğu için mi acaba?
Türk filmciliğinde arzu edilen nokta 1980’li yıllarda kondu. Artık porno film furyası başlamıştı. Sinema kapılarına asılan “18 yaş altındakilerin girmesi yasaktır” îlânına karşılık seyircilerin çoğu 18 yaş altıydı.
10-15 saatleri arasında oynatılan ve asıl mekânı Şehzâdebaşı sinemalarında yaygınlaşan bu rezil filmlere aktör ve aktris bulmak kolay değildi. Aç kalıp bu filmlerde oynamayı kabûl etmeyen gerçek sinema sanatçıları da vardı. Bu sektör hızla yaygınlaştığı için bu filmlerde oynayacak oyuncu bulmak da onlar için zor olmadı. Zâten o dönemlerde Türk sineması da büyük bir krizde idi. Bunu bir şans olarak gören bu sektör bir sürü porno film çekti.
Bizi yıllar sonra yaralayan bir başka olay var: Bu aralar yaygın bir şekilde şanlı mâzî derinliklerine inen ve milletimizin çoğunun rahat rahat seyrettikleri târihî ecdâd filmlerinde, porno dönemlerinde oynamış bâzı oyuncuların bu dizilerde şanlı atalarımızın şahsiyetini temsîl etmeleridir. Bu hakkı hiç ama hiç hak etmeyen şahıslar belki de pişman olmuşlardır ama hâfızalardan bâzı şeyleri silmek mümkün değildir. Bu dizilerde elbette bâzı hatâlar vardır ama bu millet yıllar yılı bu tip dizi ve filmleri görmemişti. Eski sinema günlerinde akıncı beyleri ve serdengeçtiler içki içen ve zinâ yapan hovarda şövalyeler gibi tanıtılmıştır.
Şunu aslâ unutmayalım. Bir millet düşman istilâsına uğrayıp vatan topraklarının bir kısmını ve hürriyetini kaybedebilir. Târihimizde birçok örneği olan bu hâdiselerde Türk milleti aslâ bunu kabul etmemiş ve zaman zaman verdiği istiklâl savaşları ile bu belâları def’ etmesini bilmiştir. Düşman istilâsı millî birliği ve millî şuuru kuvvetlendirir. Ama ahlâk istilâsı var ya! İşte ona karşı koymak çok zordur. Ve bir milletin ahlâkî değerlerini bozmadan o milleti kolay kolay teslim alamazsınız.
VE PLÂJLAR AÇILIYOR
1867 yılında İstanbul’da irili ufaklı 34’ü erkeklere, 28’i kadınlara âit olan 62 deniz hamamı bulunuyordu. Kadınlar kısmı tam bir kamuflaj içindeydi ve tahtaların budakları bile örtülüyordu. Giriş ücreti 60 para, loca 100 para, lüks localar 5 kuruştu. Bakıcıları çoğunlukla Ermeniler olup peştamallı idiler.
Kadıköy’de ilk deniz hamamı Moda Plajı’nın bulunduğu yerde kurulmuştu. Bunların ilk müşterileri Hristiyan hanımlardı. Sonra Müslümanlar da bu deniz hamamına gelmeye başladılar. Sonra Hayik’in kardeşi Aşot, Kalamış’ta yine kadın ve erkek ayrı bölümlü bir deniz hamamı açmıştı. Burada da henüz mayo ile denize girilmiyordu. İstanbul’da ilk plaj Florya’da açıldı. Büyükada Yörük Ali (Ada bakınız!), Caddebostan, Moda Tarabya Fenerbahçe, Salacak plaj olarak açılmaya başladı. (Bir Semti Kendince Yazmak, Enver Aysever Heyemola Yayınları. S. 81-84)
1935 yılına dek “Solaryum plâjı” ve “Haylayf plâjı” ile serinlemek isteyen İstanbulluların sıcak günlerde akınına uğrayan Florya, Atatürk’e İstanbul Belediyesi tarafından yaptırılan “Florya Cumhurbaşkanlığı Köşkü” ile modern bir sâhil beldesi olmaya başladı.
Başlangıçta sâde erkeklere ve sâde kadınlara mahsûs deniz hamamlarında edeple yıkanan insanlar, bugünün plâjlarında kadın erkek berâberce yüzen bir topluluk olduk.
Yaz gelince dar gelirli veyâ zengin fark etmeksizin bir tâtil sendromu da başlıyor. Tâtile gidilmeyince yeni dönem mesâileri verimsiz olurmuş gûyâ. Dedelerimiz de Bodrum’da, Türkbükü’nde, Dalyan’da tâtile gidip sere serpe denize girmeden yedi iklim dört köşede cihâda gidemezlerdi değil mi?
Sırf bu tâtil merâkı yüzünden artan borçlar ve patlayan kredi kartları âileleri son derece güç durumlara sokuyor. Kurulmuş bir sürü tâtil siteleri bilmem hangi karta bilmem kaç aya böldükleri ödemelerle insanları özendiriyorlar. Sonra da 75 lirayı bir lahmâcuna ve 30 lirayı bir pet suya verdik diye feryâd ü figân ediyorlar. E o zaman ayağını yorganına göre uzatacaksın. Tabîî ki herkesin gezmek ve dinlenmek ihtiyâcı vardır. Ama bu tâtil hem ekonomik hem de bir Müslüman’a uygun olmalıdır.
Görülüyor ki hiçbir şey hemen olmuyor. “Bu aslâ olamaz, bunu bizim toplumumuz kaldıramaz” denilen şeyler bugün vak’a-yı âdiyeden (günlük olay) olmuştur.
Bize her şey azar azar oldu. Evet maalesef bize her şey azar azar oldu!..
.
Azınlıklar meselesi
10 Temmuz 2022 02:00
Osmanlı azınlıkları yalnız fethin neticesi değil, her türlü baskı ve zulümden kaçan her ırk ve dinden insanların sığınması veya müsâmahası ile oluşmuş bir topluluktu. Osmanlı mülküne sığınan bu insanlar artık hukûkî bir mes’ele oluşturdular. Hattâ İslâmiyet’e en uzak diye bilinen Yahûdî topluluk bile Osmanlının himâyesine sığındı
Ekalliyet veyâ azınlık, hukûkî, dînî, ekonomik ve kültüre bir terimdir. Münhasıran (yalnız ona mahsus) millet bünyesinde yaşayan ayrı topluluk olarak bilinir. Hemen her millette azınlık veyâ diaspora vardır. Devletlerin tutumlarına göre bâzı azınlıklar zulüm, kıyım ve sürgünlere de muhâtap olmuşlardır.
Türk toplumundaki azınlıklara, Tanzîmat’tan önce, Tanzîmat’tan sonra ve Cumhûriyet dönemlerinde ayrı ayrı bakmak lâzım. Orta Çağ’ın genel görünümünde hemen her imparatorlukta fetih, istîlâ ve işgâl olayları dolayısıyla azınlıklar hep var olmuştur. Osmanlı fethettiği topraklara ve bunların idârî birimi olan uçlara kendi askerlerinden belli bir miktar bırakır, bu kitle nüfus yönüyle azınlık olmasına rağmen, idâreci durumunda oldukları için azınlık statüsünde olmazlardı.
Sultan Fâtih de İstanbul ve Trabzon’u fethettiği zaman bâzı uygulamalarda bulundu. Meselâ İstanbul’a Anadolu’nun muhtelif yerlerinden Türk nüfusu iskân etti. Lâleli-Aksaray semti bu şekilde kuruldu. Trabzon fethinden sonra da Fâtih Sultan Muhammed Han, Türk nüfûsu oluşturmak için Gümüşhâne ve Bayburt yöresinden getirttiği Türk kızlarını orada tuttuğu bir Sekban bölüğü neferleriyle izdivaç ettirdi.
Osmanlı azınlıkları yalnız fethin neticesi değil, her türlü baskı ve zulümden kaçan her ırk ve dinden insanların sığınması veya müsâmahası ile oluşmuş bir topluluktu. Osmanlı mülküne sığınan bu insanlar artık hukûkî bir mes’ele oluşturdular. Hattâ İslâmiyet’e en uzak diye bilinen Yahûdî topluluk bile Osmanlının himâyesine sığındı. II. Bâyezîd Elhamra Kararnâmesi ile İspanya’yı terk etmek zorunda bırakılan Yahûdîlere kucak açmış, üstelik Kemal Reis komutasında Osmanlı donanmasını İspanya’ya göndererek 150.000 Yahûdî’nin güvenle Osmanlı topraklarına ulaşmasını sağlamıştır.
“Osmanlı pâdişâhları yayınladıkları fermanlarla yerel yöneticilere bu sığınmacıların ülkeye giriş ve yerleşmelerine karışılmamasını, iyi davranılmasını, tersine davranışların cezâlandırılacaklarını belirtmiş, onları tebaası olarak koruma altına almışlardır.
Azınlıkların hukûkî statüleri yaşadıkları ülkelerin hukuk sistemiyle belirlenir. Osmanlı Devleti’nde de azınlıklar ülkede uygulanmakta olan İslâm hukûkuna uygun olarak etnik kökenleri dikkate alınmadan sâdece mensup oldukları din veyâ mezhep esâsına göre gruplandırılmışlardır. Bu nedenle Osmanlı halkı, Türk, Rum, Bulgar veyâ Arap değil; Müslümân, Katolik, Ortodoks ve Yahûdî olarak kümelendirilmişlerdir. Fâtih’ten îtibâren bunlara din veyâ mezhep anlamına gelen Arapça “millet” adı verilmiştir. İslâm milleti, Rum milleti, Yahûdî milleti gibi...” (Türk Hukuk Târîhinde Âzınlıklar, Doç. Dr. Gülnihal Bozkurt, Ank. Hukuk Fak. Sunum Metni, s. 149, 19892 Ankara)
(Bugün de bütün dünyanın gözleri önünde asrın insanlık dramı yaşanırken Irak ve bilhassa Sûriye bölgesinde katliâmdan kaçan sığınmacılara kucak açan devlet, sâdece Türkiye olmuştur. Milyarlarla oynayan Arap ülkeleri kendi ırkdaş ve dindaşlarına duyarsız kalıp sınırlarını kapatırken, Türkiye, yine atalarına ve târîhine yakışanını yapmış, büyük bir idârî, ekonomik ve âsâyiş risklerini göze alarak bu insanlık dramına sessiz kalmamış ve 6.000.000’luk bir nüfus için âdetâ yeni bir şehir oluşturmuştur. Elbette bunların büyük problemlere yol açacağı biliniyordu. Öyle de oldu. Ülkemizde sıkıntılara yol açtılar. Darp, hırsızlık, cinâyet ve buna benzer bir sürü âsâyiş problemi bunların varlığı ile alâkalandırıldı. İstatistikler aynı şeyi söylemese de bunun büyük bir kısmı doğrudur. Bunları hiç kimse zâten reddetmiyor. Sefâletten harpten kaçmış gibi görünen bu sığınmacılar niye askerlik yapmıyor, niye vatanlarında kalıp zulme direnmiyor diye eleştiriliyorlar. Zâhiren bakıldığında bu doğrudur. Fakat hangi orduda savaşacaklarını bile bilmiyorlar. Zâlim Esad’a karşı nerede saf tutacaklar? ÖSO’da mı? Yâni? Özgür Sûriye Ordusu. İç savaşı sırasında rejimi yıkmak isteyip firâr eden askerler tarafından 2011’de kurulmuş ve hemen tamâmına yakını eğitimli asker ve komutanlardan oluşan sistemli bir ordudur bu… Fakat hiç askerî eğitim almamış, başıbozuk sivillerin burada faydalı olması mümkün değildir.
Bu vatanları parça parça olmuş, ekmek, aş ve işi olmayan harp nesli yol yordam öğrenmek ve yaşayabilmek için Türklere sığındılar. Bunlara nasıl hayır diyebilirdik. Bunları nasıl tekrar ölümün kucağına atabilirdik. Ümmet şuuru olan hiçbir Müslüman başka türlü düşünemezdi. Zamânı geldiğinde ve sükûnet sağlandığında bu garipler elbette topraklarına döneceklerdir. Kim ata mezarlarının bulunduğu, göbeğinin kesildiği anavatanını terk etmek ister ki?
Bakın dün 26 Haziran’da yine insanlık dışı bir drama bütün dünyâ şâhit oldu. Fas’ın Melilla şehrinden İspanya’ya geçmek isteyen 1500’den fazla kaçak göçmen sınır kapısına dayandı. Polis bu sığınmacılara ateş açtı. 30’dan fazla sığınmacı öldü. 50’den fazla ağır yaralı var. Avrupa Birliği sessizliğe gömüldü. Polis Müdürü polislere bu katliâm için teşekkür etti. Bunlar Endülüs Müslümanlarına da, Yahûdîlere de aynı şeyi yaptılar. Avrupa’nın her şehrinde bu göçmenler aynı yüz kızartıcı muâmeleyi uyguladılar. Batı barbardır. Merhametsizdir. Bencildir. Menfaatperesttir. Hâsılı insanlık dışı hangi rezâlet varsa bunlarda kat kat vardır.
Şimdi benim ülkemde bunları insan bile görmeyen, bunları hemen o topraklara gönderelim diyen insanlar var. Unutmayın, ırkdaşlarımız Kırım Tatarları da bu insaf dışı düşünce yüzünden sürgünlerde can verdi. Boraltan Köprüsünde bize sığınan Âzerî Türk kardeşlerimizi ölüme terk eden bir zihniyeti aslâ kabul etmiyoruz. Çünkü biz ümmet şuuruna sâhip Müslüman Türk milletiyiz ve bununla şeref kazanmışız. Topraklarımızda hâlâ Ahıska, Doğu Türkistan, Özbek ve benzeri Türk kardeşlerimiz bizimle berâber yaşıyorlar. Ömürleri olduğu kadar yaşasınlar. Biz bu kardeşlerimizi de bağrımıza basmaktan büyük bir haz duyuyoruz. Efendimiz’in Hicret yolunu benimseyerek göçen bu mazlumlara merhamet her Müslümân’ın boynuna borçtur.)
Osmanlıda azınlıklar ayrı din mezhep ve ırklardan oluştukları için kendi grupları içinde ayrı koloniler gibi yaşamışlardır
“Osmanlı azınlık grupları ile devletin Müslümân uyrukları arasında önemli hukûkî statü farklılıkları vardı. Müslümânlara İslâm hukûku ve örfî hukuk krallarını uygulanırken azınlıklar özel hukuk alanında (kişi, âile, mîras, borçlar ve ticâret hukûku alanlarında) mensûp oldukları toplumun din ve sosyal Hayatlarının kurallarına ve kamu hukûku alanında İslâm hukûkunun Müslümân olmayanlar için koyduğu kurallara tâbi’ tutuluyorlardı. Meselâ kendi mahallelerinde yan yana yaşayan azınlıklara kutsal sayılan bâzı bölgelerde (Eyüp Sultan türbesi civârında veyâ câmilere bitişik veyâ çok yakın evlerde oturmaları yasaklanmıştı.) Müslüman evleri azınlık evlerinden daha yüksek olmalıydı. Sultan III. Selîm devrinde azınlık evleri siyaha boyanmıştır. Hamamlarda farklı renkte havlu kullanırlar ve takunya giymezlerdi. İzinsiz ata binemezler ve yine izinsiz silâh taşıyamazlardı. Bu durumda askerlik hizmetinde bulunamazlar ve cizye vergisi öderlerdi. (Türk Hukuk Tarihi Age sunum s. 51)
Osmanlı toplumunda yaşayan azınlıklar örfî hukukun bâzı yaptırımlarına da uyarlardı. Meselâ kendilerine mahsus bir şapka takarlar veyâ başlarını da bağlayabilirlerdi. Erkekler sarık sarmazlar ama fes veyâ keçe külâh giyerlerdi. 19. asra kadar Hristiyan azınlıklar fötr şapka takmazlardı. Yalnız müste’menler ve tüccarlar bu kuralın dışında idi.
Azınlıklar kamuda çalışmazlar, Müslümân kadınlarla evlenemezlerdi. Çok ilginç bir uygulama da şuydu: Meselâ bir Müslümân’la gayr-i müslim aynı suçu işlerlerse Müslümân’ın suçu gayr-i müslimin iki katı olurdu.
Türkler Anadolu’da ilk devlet temellerini atmaya başlayınca azınlıklar olmuş, özellikle Bizans zulmünden kaçan köylü ve çiftçiler Türk obalarına bile sığınmışlar, Osmanlıda fetihlerle çoğalmış ve tabîî ki bunun için şerîat sistemi içinde zimmî hukûku geliştirilmiş ve bu haklara titizlikle riâyet edilmiştir. Modern Türk Devleti’nde azınlık kavramı yerini vatandaşlık kavramına bırakmıştır.
MİLLET-İ HÂKİME…
Osmanlıda aslî unsur Türk’tü. Sünnî Müslümân halka “Millet-i hâkime” denirdi. “Millet-i mahkûme” ise askere gitmeyip cizye ve mülkiyetlerinde olan toprak için haraç vergisi ödeyen gayr-i müslimlerdi.
Osmanlıda azınlıklar kendi dillerini konuşmakta, dînî törenlerinde, nikâh ve cenâzelerinde din ve hattâ mezheplerine göre davranmaları serbestti.
İmparatorluk Türkiyesi’nde Türklerin yazılı olmayan fakat geleneğe (örf) dayanan imtiyazlı durumları çoktur. Devletin bütün eğitim, kültür, adâlet ve din mekanizmasını mutlak elinde tutan ilmiye sınıfında Türk olmayan Müslüman kavimlerin nispeti hiçbir devirde onda biri bulmamıştır.
Tanzîmat’tan sonra bile azınlık olan paşalar ancak ilmiyye sınıfından olup eğitim, bayındırlık ve bâzı bürokratik kalemlerde de çalışmış olmasına rağmen seyfiyye (ordu) paşası olamamışlardır. (Yılmaz Öztuna, Ötüken Yayınları, Büyük Osmanlı Târîhi, 8. Cilt, s. 18-21, 1992 İstanbul)
AZINLIK SALTANÂTI
Osmanlıda azınlıklar, azınlık olduklarını bile bilmeden askerlik hâriç hemen hemen bütün üst makamlara gelmişler, zengin olmuşlar ve Büyük Harp sonrasında da bunun meyvesini toplayarak Cumhûriyet’in en zenginleri arasına girmişlerdir.
Osmanlıda Seyfiye sınıfında Sadr-ı a’zam, Kubbealtı Vezirleri, Yeniçeri Ağası, Kaptan-ı deryâ, İlmiyye sınıfında Kazasker, Şeyhulislâm olamamakla birlikte, Kalemiyye sınıfında Nişancı, Defterdâr ve Reisü’l-küttâb gibi üst düzey görevliler çalışırdı.
Hazine-i Hâssa nâzırları: Agop Ohannes Kazanyan (1891-1897) Mikâil Portakalyan Efendi (1891-1897) Ohannes Sakız Efendi ( 1897-1908).
Nâfia Nâzırları: Ohannes Çamiç Efendi (1877-1878) Aleksandr Karateodori Paşa (1878)
Orman ve Maâdin Nâzırları: Mavro Korodato Efendi (1908- 1909) Aristidi Paşa (1908)
Ayrıca Âyân üyeleri: Azaryan Efendi, Basarya Efendi, Bohor Efendi, Fethi Franko Bey, Gabriyel Noradonkyan Efendi, Mavroyeni Bey, Oksanti Efendi Yorgiyadis Efendi, Aram Efendi, Popoviiç Temko Efendi.
Hâriciye nâzırları: Aleksandros Karateodori Paşa (1878- 1879, Gabriel ve Sava Paşa.
OSMANLININ MAYASI TÜRK’TÜR
Osmanlıda Türkler ikinci sınıf muâmele gördü diyenler bu gerçeklere ters düştüklerinin ya farkında değildirler yahut bilerek yalan söylüyorlardır. Osmanlının esâsı ve mayası Türk’tür. Türkler de Müslüman olmaları hasebiyle Hristiyanlardan üstün ve şerefli idiler. Çünkü İslamiyet’ten daha büyük bir şeref yoktur. Hristiyan sığınmacılar korunmaları, ev-bark, nâmus, çoluk çocuk, âile fertleriyle hiçbir kaygı duymadan İslâm’ın adâleti sâyesinde huzûr içinde yaşadıkları için özellikle Kur’ân-ı kerîm ve hadîs-i şeriflerde baş vergisi olarak tanımlanan cizye vergisi ile arazî için ödenen vergi olarak kullanılmaktadır. İslâmiyetle birlikte bütün İslâm ülkelerinde arâzî için ödenen vergilere haraç adı verilmeye başlamıştır. Toprağından mahsul alamayan gayr-i müslimlerden haraç da alınmazdı; çünkü arâzî-i haraciyye mahsullerinden haraç vergisi alınan topraktır.
Şerîat’in hükümlerine harfiyyen uyan Osmanlıda haksızlık büyük bir cezâ gerektirdiği için hukuk sistemi kul haklarına hele hele Hristiyan haklarına daha çok riâyet ederdi. Zimmîlerin, hukûkun işlemesinde şüphe etmeleri bile Osmanlı için züldü.
Kısacası Osmanlıda aslî unsur olan Türkler ve bunun yanında bütün Müslüman tebaa ümmet kavramı çerçevesinde millet-i hâkime, gayr-i müslimler ise millet-i mahkûme idi. Fakat genel insan hakları kavramında hâkim ve mahkûm arasında hiçbir fark yoktu.
Hiç düşünülmüş müdür ki bu aşîret ve çadır temelli dünyâ hâkimi devlet nasıl 620 yıl yaşadı? Tek cevâbı adâletti.
Gerek gayr-i müslim gerekse Müslüman tebaa üzerine Osmanlının yıkılmasıyla kurulan ve yamalı bohça gibi olan devletlerde huzûr da el etek çekmiştir. Balkanlar ve Orta Doğu cadı kazanı ve fitne yuvası olmuştur. Şimdi “Keşke bu Osmanlının millet-i mahkûmesi olsak” derler mi bilmem ama bu günleri hazırlayan Genç Osmanlılar, Jön Türkler ve İttihâtçılar yalnız ümmetin değil Osmanlı bünyesinde huzurla yaşayıp bugün bu huzûra hasret kalan insanların da vebâlini taşımaktadırlar.
Osmanlıya isyân eden Osmanlı tebaasının bugünkü nesli, daha çok çekeceksiniz. Unutmayın dedeleriniz yaptı siz mahkûm oldunuz. Genel bir kural vardır: “Dedenin yediği koruk torunun dişini kamaştırır.”
Bütün bunlara rağmen “Osmanlı azınlıklara iyi davranmadı” demek haksızlık değil, hadsizliktir!..
******************************
Osmanlı Kudüs'ünde Rumların Çarşamba âyini…
Kayseri'de Osmanlı Ermenileri
.
Eğitimde misyonerliğin rolü
23 Temmuz 2022 02:00
Osmanlı ve sonrasında Türkiye giderek modernleşiyordu. Ama Batı size bedel ödetmeden bu hayâtı yaşatır mıydı? Bizi evvelâ bâzı ayak bağlarından kurtarmalıydılar. Birtakım periyodik devrimlerle Batı’ya entegre olmaya çalışıyorduk. Bu hızlı değişimin destekçisi de misyonerlik kurumu idi. Bunun asıl amacı da Hristiyanlığı yaymaktı.
EĞİTİM Mİ, TERBİYE Mİ?
Bir milleti âbâd eden de berbâd eden de eğitimdir. Eğitim aslında tohum yetiştirmektir. Ona sonra kültür de demişlerdir. Yâni üretmek, çoğaltmak anlamında. İslâmiyette eğitim terbiye demektir. Bu kelimenin Rabbânî bir havası vardır. Fakat terbiye eğitim kelimesi ile karşılanabilir mi? Tabîî ki hayır. Bu yüzden hâlâ değiştiremedikleri bir kurul var: Tâlim ve Terbiye Kurulu. Bu kurula “öğretme ve eğitme kurulu” diyemediler. Çünkü abes olacaktı.
Bir insana “eğitimsiz” diye kızsanız, o bunu hakâret telâkkî etmez. “Eh doğru, imkânsızlıklar yüzünden okuyamadım” der. Fakat ona “terbiyesiz!” derseniz bunu hakâret kabûl eder. O hâlde eğitim aslâ terbiye kelimesinin karşılığı değildir. Terbiye Rabbânî bir hissiyatla başlar, edeple tekâmül eder. Bugünkü millî eğitimimiz gerçekten millî midir? Kelimeler etiketlerdir. Yâni zarflardır. Mazrûfu yâni içeriği doldurulmazsa hiçbir şey değildir.
Sürücü eğitimi olur ama çıraklık eğitimi olmaz. Usta çırak eğitimi rahle-i tedrîs gibidir. Pilot eğitilir ama terzilikte eğitim değil terbiye esastır. Modern eğitim, tam anlamıyla eğitimdir. Terbiye aradan çekildi. Bundan sonra A ile Z arasındaki alfabedeki hangi harfle nitelerseniz niteleyin, en sonunda Z nesli der tükenirsiniz. Cinsiyet faktörü karışmış, “erkekleşmiş” kızlar ve “kızlaşmış” erkeklerin hepsi bu modern eğitimin sonucudur. İşte siz de bunu istemediniz mi? İşte tam Batı eğitimi! Papazlar bile eş cinsel olmuş, kiliselerinde bile eş cinsel nikâhlar kıyılan bir Avrupa. Hadi çıkın işin içinden!.. Dinî ve millî hislerden soyutladığınız nesil bu. Eseriniz yeni nesil. Bununla övünür müsünüz yoksa dövünür müsünüz?
Çeşitli yönleriyle tekrar incelenmesi gereken bir konudur bu. Fakat şurası gerçek ki Osmanlı bu sıkıntının başına nasıl dertler açacağını bildiği için buna hassâsiyet göstermiş, fakat son zamanlardaki dış mihraklar ve yerli ihânet şebekeleri yüzünden bundan kurtulamamıştır. Sultan Abdülhamîd bu tehlikeyi anladı ve mâni olmaya çalıştı, ama gücü yetmedi.
Aslında Osmanlı hızla değişen şartları görerek buna geleneksel tavrı ile çâreler aradı. Tabîî ki bunun yolu teknik eğitimden geçiyordu. Bu yüzden sür’atle mühendishâneler, tıbbiyeler, teknolojik donanımlı ordu birlikleri ve modern donanma faaliyetleri Sultan Abdülazîz’le başladı, Abdülhamîd Han’la zirve yaptı. Artık kol gücü yerini makineye bırakmıştı. Onun ana maddesi enerji yâni petroldü. Ve Osmanlının bir ayağı da petrol kuyuları üstünde yâni Orta Doğu’daydı. Batı’nın iştihâsını kabartan da bu mes’ele idi. Osmanlıya saldırıların temelinde de petrol mes’elesi vardır.
Osmanlının Batı’ya rağmen Batılılaşması ve sanâyîleşmesi gerekiyordu ama nasıl?
Halil Rif’at Paşa’nın “Sultânım Batılılaşmaktan başka çâremiz yoktur” sözü “vur deyince öldür” diye anlaşılmış bir mes’ele miydi? Yâni Batı’dan çok Batıcı olmak ve taklitçilikte sınır tanımamak. Taklitçiler Batı’nın tekniği yerine seküler (sâde dünyâyı düşünen din dışı) bir hayâtı benimsediler.
BATI’YA ENTEGRE OLMA ÇABALARI
Osmanlı ve sonrasında da Türkiye giderek modernleşiyordu. Ama Batı size bedel ödetmeden bu hayâtı yaşatır mıydı? Bizi evvelâ bâzı ayak bağlarından kurtarmalıydılar. Sırasıyla, saltanat, hilâfet kaldırıldı. Lâtin alfabesine geçildi. Birtakım periyodik devrimlerle Batı’ya entegre olmaya çalışıyorduk. Bunları yapmak için de Batı’nın âcil yardımına ihtiyâcımız vardı. Bu hızlı değişimin destekçisi de misyonerlik kurumu idi. Bunun asıl amacı da Hristiyanlığı yaymaktı.
İslâmiyette tebliğ müessesesi i’lâ-yı kelimetullâh yâni Allâhü teâlânın adını, Efendimizin sünnet-i seniyyesini ve İslâm ahlâkını yaymaktı. Tebliğciler yâni mübelliğler, Sahâbe-i kirâm zamanından başlayarak Hind’e, Çin’e, Göktürk Devleti’ne kadar gittiler. Evlerinden, çocuklarından ve canlarından geçerek insanlığı ilâhî nûra da’vet ettiler.
“Hristiyanlıkta modern misyonerlik William Carey’in Hindistan’a ayak basması ile başlamıştır. Bu iş için bakanlıklar ve finans teşkîlâtları kurulmuştur.
Böyle bir teşkîlâtın aslâ vazgeçemeyeceği bir yer Anadolu Türk İslâm yurdu idi. Bu faaliyetlerinin semeresini bizi Hristiyanlaştırarak olmasa bile 19. ve 20. asırlarda Ermenileri ayaklandırarak büyük bir fitneye sebep oldular.” (Türkiye’de Misyonerlerin Hedef Kitleleri ve Faâliyetleri, Tuba Arıcı Kozan, İrfan Yayıncılık, s.25 2010 İstanbul)
“Hristiyanlar Müslümanlara yönelik faâliyetleri yanında diğer Hristiyan mezheplerine de açık bir propagandaya girişmişlerdir.
Osmanlıdaki Islâhât Fermânı ile misyonerlerin önü de açılmıştır. 1878’de Protestanların durumunu belirleyen nizamnâme ile de gâyet rahat çalışma imkânı buldular. Bu dönemde açılan Bible House (İncil Evi) ile çalışmalarını sıklaştırdılar. Yine 1834’te çıkarılan bir kânunla Hristiyanların mezhep değiştirmeleri de yasaklandı.” (Türkiye’de Misyonerlik age, s 68 )
Çalışmaların özü diyebileceğimiz okullar ve vakıflar ise mantar gibi bitmeye başladı. Osmanlı başlangıçta bunların aslî bünyemizi bozamayacağına inanıyordu. Bu millet hiç Hristiyan olur muydu? Bunu Midhat ve Reşîd Paşalar bile başaramamışlardı. Zâten onlar da bu milletin Hristiyan olmayacağını biliyorlardı. Ama maksat İslâmiyetten gerektiği kadar uzaklaştırmak ve lâik bir toplum inşâ etmekti. Bu niyetle alt kurumları olan okullarını devreye soktular. Bu meyanda Bursa Amerikan Kız Koleji, Robert Koleji, Saint Benoit (Sen Benua) Lisesi, Hristiyan Genç Erkekler Birliği, Ermeni Mektepleri ilk gözetleme kuleleri olarak açıldı.
Misyonerler buldukları bu mümbit toprakları sonuna kadar işlemek istiyorlardı. Bunun sonucu olarak 1913 yılı îtibârıyla bu kuruluşların 148 Protestan teşkîlâtında 15 bin 500 görevli Osmanlı topraklarında çalışmaya başladı. 33.000 çocukla müsâit bir çalışma alanı buldular. Protestan misyonerler, başta Rum, Ermeni, Mârûnîleri de yardımcı unsurlar olarak çalıştırıyorlardı. İngiliz Büyükelçisi Conning’in desteğini de alan bu gruplar Bâb-ı âlî’den çalışma izni de çıkarttılar.
19. yy sonu ile 20. yy başında misyonerlik faâliyetleri zirve yapmıştır. Özellikle Tanzîmat’tan sonra Almanlar, İtalyanlar, İngilizler ve Amerikalılar bu topraklarda yaygın bir faâliyet başlattılar. Bu alanda Balkan ülkelerinde Rus Ortodoks Misyonerleri, Arap ülkelerinde İngiliz CMS Teşkilâtı, Kuzey Afrika’da Fransızlar alenî olarak çalıştılar.
Ayrıca ABD büyükelçisi Honcox’un verdiği bilgiye göre sırf Amerikan Board Teşkîlâtı’nın yürüttüğü misyon faâliyetleri bilânçosu şu şekildedir: Meşgûl olunan şehir, köy, kasaba sayısı 394, Misyona görevli olarak gelen ABD vatandaşı sayısı 254, Türk asıllı yardımcı sayısı 1049, Board Şirketi’ne bağlı özel okul ve kolej sayısı 35, Leylî (yatılı) kız mektepleri sayısı 127, umûmî mektepler 508, tedrîs altındaki talebe sayısı 25.171, teşkîlâtlı kilise sayısı 138, bir yılda dağıtılan İncil sayısı 150.000, bir yılda Board Teşkîlâtı’nın dağıttığı para 700.000 lira. (Türkiye’de misyonerlerin, age)
VAKIF MI AJAN TEŞKÎLÂTI MI?
Ayrıca vakıf adı altında kurulan ajan teşkîlâtlarını okumaktan sıkılacaksınız ama direnin ve okuyun lütfen. İbretlik, evet tam ibretlik: Beyoğlu Ayalanya Nikola Kilisesi Vakfı, Tarabya Aya Paşkevi Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı, Ortaköy Aya Yorgi Foka Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı. Kuruçeşme Ayadimitri Aya Yani Rum Ortodoks Kiliseleri Vakfı, Yeniköy Aya Nikola Rum Ortodoks Kiliseleri Vakfı, Büyükdere Aya Paraşkevi Rum Ortodoks Kiliseleri Vakfı, Yeniköy Aya Yorgi Rum Ortodoks Kiliseleri Vakfı, Sarıyer Rum Ortodoks Kiliseleri Vakfı, Hasköy Aya Paraşkevi Rum Ortodoks Kiliseleri Vakfı, Bebek Aya Haralambos Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Apeloğlu Andon Ermeni Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Galata Surp Surp Lusavoriç Çerçis Ermeni Kilisesi Vakfı, Ortaköy Surp Lusavoriç Ermeni Katolik Kilisesi Vakfı, Hasköy Türk Karaim Cemaati Vakfı, Şişli Karagözyan Ermeni Kilisesi Vakfı, Hripsinyans Mektepleri ve Mezarlıkları Vakfı, Beşiktaş Meryem Ana Kilisesi Vakfı, Meryem Ana Arakel Kilisesi Vakfı, Ortaköy Meryem Ana Kilisesi Vakfı, Şişli-Pangaltı Ermeni Katolik Mıhıtarist Mıhıtaryan Manastırı ve Mektebi Vakfı, Feriköy On iki Apostol Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı. Yeniköy Panayia Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı, Boyacıköy Panayiya Evangelistra Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı, Beşiktaş Panayiya Evangelistra Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı, Beşiktaş Cihannümâ Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Rum Ortodoks Kiliseleri ve Mektebi Vakfı, Karaköy Neva Şalom Sefaradim Mûsevî Sinagogu Vakfı, Büyükdere Sırp Hripsimyans Ermeni Kilisesi Vakfı, Boyacıköy Surp Yeriz Mangans Ermeni Kilisesi Vakfı, Yeniköy Kutdipo İstapanos Ermeni Kilisesi Vakfı, Nersesyan Mektebi ve Mezarlığı Vakfı, Kasımpaşa Surp Agop Ermeni Kilisesi Vakfı, Halıcıoğlu Meryem Ana Ermeni Kilisesi Vakfı, Kalfayan Yetimhânesi Vakfı, Rumeli Hisarı Surp Sanduht Ermeni Kilisesi Vakfı, Şişli Feriköy Vartanas Ermeni Kilisesi Vakfı Taksim Elmadağ Surp Agop Ermeni Kilisesi Vakfı, İstinye Taksiarhi Ortodoks Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Üç Horon Ermeni Kilisesi Vakfı, Taksim Zapyon Rum Kız Lisesi Vakfı, Şişli Gürcü Katolik Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Sakızağa Surp Astavazazin Ermeni Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Surp Yerututyan Ermeni Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Surp Andon Ermeni Kilisesi Vakfı, Tarabya Surp Andon Ermeni Kilisesi Vakfı, Mıgırdıç Ermeni Kilisesi Vakfı, Yeniköy Surp Ohannes Ermeni Kilisesi Vakfı, Şişli Bulgar Ermeni Kilisesi Vakfı, Çağlayan Bulgar Hastahânesi Vakfı, Beyoğlu Yenişehir Evangelistra Rum İlkokulu Vakfı, Surp Yerdogasan Artekelotz Ermeni Kilisesi Vakfı, Rum Ortodoks Kiliseleri ve Mektepleri Vakfı, Panayia Rum Ortodoks Kiliseleri Vakfı, Surp Nikagos Ermeni Kilisesi Vakfı, Hamdet İsrael Rum Manastırı Vakfı, Hristos Rum Manastırı Vakfı, Aya Triada Rum Manastırı Vakfı, Hased Lavraam Mûsevî Kadıköy Surp Levan Ermeni Katolik Kilisesi Vakfı, Kadıköy Surp Levan Ermeni Katolik Kilisesi Vakfı, Büyükada Ermeni Katolik Surp Avastazazin Kilisesi Vakfı...
Meselâ Surp Leon Ermeni Katolik Kilisesi, Kadıköy Altıyol Meydanı’nda 1890 yılında inşâ edilmiştir. 1908 yılında Kadıköy semtinde 150 Ermeni Katolik âilenin ikâmet ettiği ve nüfuslarının 600 kişiden oluştuğu bilinir. Kadıköy’de Rum nüfus da azımsanamayacak kadar çoktur.
“19. yy’da Avrupa ülkeleri ile olan dînî benzerliklerini de kullanan Rumlar kapitalistleşmeyle birlikte önemli zenginliklere ulaştılar… Galata, Pera, Kurtuluş, Ortaköy, Kadıköy, Arnavutköy gibi semtlerde çoğaldılar. 1885 yıllarında 870.000 nüfuslu İstanbul’un %18’i Rum’du.” (Ahmet Tetikol, İstanbul’un En Eski Sâkinleri Rumlar.)
Rum ve Ermenilerin Katolik olanları özellikle Kadıköy ve Beşiktaş’ta berâber barınabiliyorlardı. 6-7 Eylül hâdiselerinden sonra İstanbul’u büyük ölçüde terk eden Rumların hâlâ en yoğun yaşadıkları bölgeler Kadıköy, Yeniköy, Ortaköy ve Adalar’dır. Ermeniler daha ziyâde Beşiktaş ve az bir nüfusla Kuzguncuk’u tercih etmektedir.
Aziz okuyucular, ben sıkılmadan buraya tam 68 Hristiyan, Yahûdî, Hristiyan Kilise ve Sinagog Mektep Vakıfları yazdım. Bunlardan 27 tânesi Ortodoks menşelidir.
Tabîî ki bir dikkat çeken husus da Ermeni Katolik vakıflarıdır. Ermeniler ve İslavlar genelde Ortodoksturlar. Ayrıca yine Şişli Gürcü Katolik Kilisesi Vakfı da böyledir. Yine Kadıköy’deki Surp Levan Ermeni Kilisesi ve Büyükada’daki Ermeni Surp Avaztazian Ermeni Kilisesi Vakfı da Katoliktir.
Ayrıca Boyacıköy (Emirgân) Rum Ortodoks Kilisesi, Beşiktaş Panayia Rum Ortodoks Kilisesi Vakfı, Beyoğlu Yenişehir Rum İlkokul Vakıfları da Evangelisttir.
Karaköy Neva Şalom Sefaradin Mûsevî Sinagogu Vakfı, Hamdet İsrael Mûsevî Sinagogu Vakfı, Hased Lavraam Sinagogu Vakıfları da Mûsevîdirler.
Anadolu Türk-İslâm olmadan evvel Bizans hep Ortodoks’tu. Patrikhâne İstanbul Fener’deki Rum Ortodoksların kalbidir. Ermeni ve Gürcülerin de büyük bir kısmı Ortodoksturlar. Hellas (Yunan) Megalo İdea (Büyük İdeal Eski Bizans’ı diriltme ve İstanbul’u tekrar Konstantinopolis yapma ideali) ağırlıkla Ortodok Patrikhânesi’ne dayanır.
Şimdi size şunu düşündürmek İstiyorum: Nerede kurulmuş bu vakıflar? Beyoğlu Galata, Ortaköy, Kuruçeşme, Yeniköy, Büyükdere, Hasköy, Şişli, Pangaltı, Feriköy, Beşiktaş, Halıcıoğlu, Kasımpaşa, Rumeli Hisarı, Taksim, Tarabya, İstinye, Kadıköy ve Büyükada.
Dikkat edin! Üsküdar, Fâtih, Eyüp Sultan, Beyazıt, Süleymâniye ve benzeri yerlerde bu vakıflar yoktur. Bir de vakıfların cirit attıkları semtlerin kültür altyapılarına bir göz atalım. Kıyas bile kabul etmez. Biri mütedeyyin ve muhafazakâr semt yelpâzesi, biri Avrupa taklitçisi kozmopolit kültürün at oynattığı semtler. Çünkü serviler şehri Üsküdar, Yüce Sultan Fâtih’in mekânı Fâtih, Sahâbe-i kirâm misâfirhânesi Eyüpsultân, Sahhâflar ve eski eserlerin mânevî kokusunun sindiği Bayezîd, İstanbul’umuzun gözetleme kulesi ve Muhteşem Süleymân’ın istirâhâtgâhı olan Süleymâniyeye’ye bu ajanlar yanaşmaya cesâret de edemediler.
Hiçbir şey tesâdüf değildir. Çok emek verdi Batı. İstilâları bizim bünyemizi daha da kuvvetlendirdi. Ama kültür istilâları var ya, lüferin boğazına saplanan zoka gibi. Bize zokayı yutturmuşlar. Ah Neyzen seni hep anıyorum. Rabbim günahlarını affetsin. Gerçekten dediğin gibi gitmediler:
Yerli iş birlikçiler ve müstevlîlerin kimi itini bıraktı, kimi bitini. Kimi de piçini bıraktı. Yoksa bu kadar şerefsizin bizden olması mümkün değil…
.
Şeytanın ortakları
6 Ağustos 2022 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:45
Osmanlı çökmeden evvel şeytanın ortakları ona “hasta adam” dedi. Batı stratejik davranıyordu; bu onlar için normaldi. Ama Osmanlı aydınları diye bilinen karanlık şahsiyetlerden Genç Osmanlılar, Jön Türkler, İttihâdcılar bu devletin yıkılmasının vebâli altındadır.
Osmanlı Devleti çökmeye yüz tutunca, düşmanı olan büyük devletler ile onun himâyesinde ve idâresinde bulunan küçük devletler birer birer isyân bayraklarını açmaya başladılar. Osmanlının Avrupa ayağı zâten Balkanlara sıkışıp kalmıştı. Orta Doğu’daki İslâm ülkeleri Batı’nın tahrik ve kışkırtmaları ile Osmanlıya başkaldırdı. Yıllarca Osmanlı ve hilâfet sancağı altında kardeşçe yaşayan bu topluluklar İngiliz’in hâin plânlarına kanıp istiklâl da’vâsı peşine düştüler. Arap İslâm dünyâsı tam bir tenâkuz yaşıyordu. Bir tarafta mes’ûliyetinden çekindikleri hilâfet, bir tarafta da onlara rü’yâlar va’deden Batı... Hâlbuki Osmanlı, yıllarca çöllere içme suları, vakıflar, hayratlar ve âdet hâlinde boğazlarından bile keserek gönderdikleri “Suarre Alayları”nı bu kutsal bölgelere hizmet olarak şerefle yapıyordu. Çünkü orası Haremeyn-i muhteremeyn idi. Birisi Peygamber Efendimizin doğum yeri ve Mescid-i harâm, yâni Mekke-i mükerreme, diğeri Efendimiz’in Hicret sığınağı ve sonrasında mübârek merkad-i şerîflerinin bulunduğu Medîne-i münevvere idi. Osmanlı, pâyitaht İstanbul’a idârî merkez olarak bakarken, Haremeyn’e kudsî merkezler olarak bakıyordu. O merkezlere hiçbir idâre Osmanlı kadar aşk, şevk ve rikkatle bakmamıştır. Bundan sonra da bakamaz…
.jpg)
Vehhabi Suudi Arabistan'ın kurucusu İbn Suud, İngiliz kadın ajan Gertrude Bell ile…
İNGİLİZ-VEHHÂBİ OYUNU
Arap yarımadasındaki en dramatik savaş maalesef Medine bağlamında yaşanmıştır. Şerîf Hüseyin başlangıçta Osmanlıya bağlı biriydi. Yaklaşık yirmi sene Abdülhamîd Han onu yanında tutarak fitnelerden uzak kalmasını sağladı. İttihâdcılar Abdülhamîd düşmanlığında sınır tanımadıkları için Şerîf Hüseyin’e kancayı taktılar. İngilizlerin de isteğiyle onu Mekke Şerifliğine getirmek istediler. Suûdlar başlangıçta bunu pek istememelerine rağmen İngilizler Suûdları da râzı ettiler. Peygamber torunu olan bu zat maalesef bu ortaklığın bir elemanı hâline geldi.
O dönemlerde devlet ricâlinin çoğu ve paşalar da İttihâdcı oldular. Fahreddîn Paşa da bunlardandı. İttihâdcılar Mustafa Sabrî Efendi’yi bile bünyelerine kattıklarına göre ne kadar dessâs olduklarını söylemeye hâcet yoktur.
Bâzı insanların kaderinde tuhaf hâdiseler zuhûr etmiştir. Ali Şükrü’nün başına gelenlerle, Fahreddîn Paşa’nın çektikleri birbirine benzer. Fahreddîn Paşa da îdamdan zor kurtulmuştur. Kendisine cumhûriyetten sonra da titriyle ve kahramanlığıyla ilgili gerekenler yapılmamıştır.
Bâzı çevreler karşı çıksa bile dönemin adamı Topal Osman eliyle katledilen Ali Şükrü Bey’in çocuklarına ve eşine bir aylık bile bağlanmamış ve sefâlet içinde yaşamışlardır.
Ancak son zamanlara kadar hiç gündemde olmayan “Kûtü’l-amâre” çok dillendirilip çok stratejik bir vak’a gibi gösterilmesine rağmen pek de böyle değildir. Halil (Kut) Paşa Enver Paşa’nın amcası olup sıkı bir İttihadcıdır.
Son zamanlarda devlet paşalarında ve ricâlinde garîb bir şekilde şiddetli Abdülhamîd Han düşmanlığı başlamıştı. Bütün mes’ele onu pâdişahlıktan azletmekti. Sonrasını onlar da bilmiyorlardı. Ama hiç önemli de değildi. Yeter ki o gitsin. İşte Halîl Kut, Abdülhamîd’i öldürmeye talip olanlardandı. İttihâdcıların Koca Sultân’a düşmanlığı o derecedeydi ki Ermeni sû-i kasdinden sonra Karabekir Paşa’nın “Abdülhamîd’i öldürme şerefi Ermenilerin değil Türklerin olmalıdır” sözü oldukça meşhûr olmuştur.
Altı ayda alınan Kut, bir günde İngilizlere teslîm edilmiştir. Dolayısıyla hiçbir stratejik kıymeti kalmamıştır.
İttihâdcıların millî mes’elelerde çok hassas olduğu söylenir. Peki, Enver Paşa’nın Alman hayranlığı, Talat Paşa’nın İngiliz hayranlığı ne ile bağdaştırılır? Hâlide Edîb Amerikan mandacısı ise Enver ve Talat Paşalar ne mandacısı idi?
Fahreddîn Paşa diğer İttihâdcılardan biraz farklıydı. O bir komutan ve görev aldığı bölge îtibârı ile de çok hassastı. İsyan başlarında âsîlerin sayısı elli bin, Osmanlı askeri sayısı ise on beş bin civârında idi. Âsîler Medîne dışındaki bütün mevzîleri ele geçirdiler. Paşa’nın isteklerine rağmen Osmanlı Hicaz’a asker gönderemiyordu. Bu şartlarda mevcut imkânlarla Medîne’yi savunmak da Paşa’ya düştü. Fahreddin Paşa çok güç şartlarda 2 sene 7 ay boyunca zaman zaman çekirge ve ot yiyerek aç bî-ilâc bu şanlı direnişi gösterdi. Onu “Çöl Kaplanı” yapan da Medîne müdâfaası idi.
Osmanlı güç durumda kalınca Hicâz’ı kısmen boşaltma karârı aldı. Bu arada kutsal emânetler yağmalanabilirdi. Elbette Şerîf Hüseyin, Efendimizin merkad-i şerîflerindeki emânetlere ihânet etmezdi. Fakat yanında öyle bir müttefiki vardı ki… Paşa bu yüzden kutsal emânetlerin İstanbul’a naklini teklif etti. Hattâ sorumluluğunu da kendisi üstlendi. 30 parçadan oluşan bu emânetleri 2.000 asker refâkatinde İstanbul’a gönderdi.
Orduda hastalık ve açlık baş gösterdi. Bu durumda İstanbul Hükûmeti teslîm olmayı teklif etti. Buna karşılık Fahreddîn Paşa: “Medîne Kalesi’ne Türk bayrağını ben çektim; eğer burayı tahliye edecekseniz bir başka komutan gönderin” dediği meşhurdur.
Osmanlının mağlubiyetiyle 30 Ekim’de Mondros Mütârekesi imzâlandı.16. maddeye göre teslim olması gereken Paşa, gene teslim olmadı. Baskılar çok artınca Ravza-i Mutahhara’daki bir medreseye giderek bir yatağa girdi ve burayı teslim etmeyeceğini bir def’a daha haykırdı.
Mütâreke’den 72 gün sonra Paşa önce esir edildi; sonra Malta’ya sürüldü. Sonra îdâma mahkûm edildi ise de kurtuldu.
Paşa’yı hükûmetin emrine uymadığı ve ulü’l-emre karşı geldiği için suçlayanlar da olmuştur. Teslim olup gelseydi îdâm edilecekti. Nitekim Malta’dan savaş suçlusu olarak İstanbul’a getirildiğinde îdâm hükmü verildi, fakat îdâm edilmedi.
İstiklâl Harbi’nde Osmanlı çok büyük ayak oyunlarına gelmiştir. Cephe çok genişti. Bu, bitmeyen Haçlı Savaşlarının bir yenisi idi. Her ne kadar Rusya, İtalya, Madagaskar maddî yardım gönderse de, İslâm topluluklarından Azerbaycan, Buhârâ, Harezm, Kırgız, bütün Hindistan Müslümanları Birliği, Afganistan, Senûsîler, Berzencî Aşîreti de maddî ve askerî destek verdiler.
Karşımızda ise Yunanistan, Fransa İmparatorluğu, Birleşik Krallık, Britanya Hindistanı, Ermeni Lejyonu, Fransa Batı Afrikası, Fransız Cezâir’i, Fransız Fas’ı, Fransız Tunus’u, Britanya İmparatorluğu, Ermenistan vardı.
İsyancılar ise, Rum İsyancılar, Kürt İsyancılar, Ermeni İntikam Alayı ve Süryânî İsyancılardı.
Bu savaşta Osmanlı 37.975 şehit vermiştir. Bu sayıya esirler ve kayıplar dâhil değildir. Çanakkale Muhârebelerinde ise maalesef 250.000 şehit verdik. Bâzı kaynaklara göre bu muhârebelerde 30.000 Sûriyeli savaşmış ve 600 şehit vermişlerdir.
ÇANAKKALE’DE KÜRTLER YOK MUYDU?
İlber Ortaylı ve Osman Pamukoğlu’na göre Çanakkale Muhârebelerinde Kürtler yoktu. “Çıkış Yolu TV” programında Ortaylı şunları söylüyor: “Çanakkale Savaşlarında doğudan gelme asker yoktu. Niye yoktu? Nakliyat mes’elesi. En son zamanda Antep ve Orta Anadolu’nun şarkına doğru uzanabilmişler. Kürtler başka cephelerde Doğu Cephelerinde savaştı. Çanakkale’de yoktu. Herkes nakledildiği yerde bulunmaktaydı. ‘Çanakkale Savaşı’nda Kürtlerle berâber savaştık’ sözü, hakîkat değil politikacıların sözüdür.”
Doğu Perinçek de bu sözü doğru bulmadığını söyleyerek şöyle devâm eder: “Bu açıklamalar milleti zehirliyor. Birinci Dünyâ Savaşı’nın bütün cephelerine baktığımız zaman, ölenlerin içinde büyük ölçüde Kürtler vardır. Bitlis, Doğu Cephesi, Kafkas Cephesi’nde… İlber Hoca’m bilimselse ben de bilimselim. Çanakkale’de doğulular da vardı. Orada künyelerinde Erzurum diyor, Erzincan diyor, Bitlis diyor. Orada Sûriyeli Araplar da vardı.”
Kadir Mısıroğlu da Pamukoğlu’na verdiği cevapta şunları söylüyor. “O, bunu söyleyeceğine Van Gölü Sûriye’dedir dese daha az komik olurdu. Oradaki şehitlerin doğum yerlerine baksın. O zaman kimseye sen Kürt’sün, sen Türk’sün denmezdi. Mecmuası vardır, her sayı yaşayan ölülerimiz diye basılır. Bilhassa subayların resimlerini koyarlardı. Onların doğum yerlerine baktığınız zaman Türkiye’nin her tarafından gelen adamlardır. Bütün Kürtler katılmadı demek için deli olmak lâzım.”
Çanakkale için bir il dökümü vardır. Bu döküme göre Güneydoğu ve Doğu Anadolu’da şehit olanların rakamları şöyledir: Adıyaman’dan 11, Bingöl’den 8, Bitlis’ten 59, Diyarbakır’dan 49, Elâzığ’dan 159, Erzurum’dan 109, Antep’ten 502, Malatya’dan 151, Mardin’den 7, Siirt’ten 40, Tunceli’den 30, Urfa’dan 338, Van’dan 36.
Çanakkale’de savaşan Kürtlerin Kürtçe “Çanakkale” şiirinden bâzı bölümler şöyledir:
“Yâ Rab Nusret et bu şanlı dîn-i İslâm’a /// Allâh’ım Peygamber’ini ve Kur’ân’ını muzaffer eyle /// Ordu Diyarbakır’dan sefere başladı. /// Önce Urfa’ya geldi ve savaş üniformalarını giydi……… //// Şehit olacakların şevklerine baksana. Aşk şevk ve heyecân içindeler. /// Cân u gönülden savaşıyorlar. Belli ki onlar için bayramdır. /// Bugün delikanlıların günüdür. İster Kürt, ister Türk, ister Arap olsun. /// Sendendir başarı, ihsân eyle yâ Rab. /// Yolculuğun yönü Haleb’e çevrildi.……… Kardeşler Çanakkale Boğazı baş kor ateş saçtı. /// Çanakkale düzlükleri insan cesetleriyle doldu.” (Güney Doğu Güncel, Anasayfa, 17 Temmuz 2022)
İstanbul’da yaşayan bir Sûriyelinin “Çanakkale’de 70.000 Sûriyeli şehîd olmuş onu bil sonra bize def ol de” sözleri tartışmalara sebep olmuştu. Hürriyet 70.000 Sûriyeli şehit iddiâsını İlber Ortaylı’ya sordu. Ortaylı’ya göre 70.000 Sûriyelinin Çanakkale’de şehîd olduğu iddiâsı doğru değilken, Kürtler için de aynı durumun söz konusu olduğunu, mesâfeden dolayı Kürtlerin de Çanakkale’de Osmanlı için savaşmadığını savundu. Ortaylı, Çanakkale’de Yahûdî var, Rum var, Kürt yok sözlerine şöyle devâm etti: “Şişirme onlar. Sûriye’den asker alındı, ama onların Çanakkale’ye gittiği doğru değildir. Çünkü askeri oradan getirmek zor. Yahûdî var Rum var, Sevkiyat zor. Sûriyeliler de savaştı tabîî. Başka cepheler var onlara yakın, Hicaz gibi. Bunlar imparatorluk insanları. Sûriyeliler için de böyle bir duygu var.”
OSMANLIDA IRK AYRIMI YOKTU
Bu iddiâlar aslen çok garip ve yersiz. Osmanlı Devleti bir imparatorluk. Irk ayrımı yok; Müslim, gayr-i Müslim ayrımı var. O da adlî mes’eleler dışında. Müslüman parantezindeki bütün ırklar aynı değerde. Yâni Müslüman kimliği değeri bu. Ümmet kavramı içinde ırkların birbirlerine karşı üstünlüğü zâten söz konusu bile olamaz.
Osmanlıyı yıkmak için imparatorluk içinde milliyet şuurunu ateşlediler. Ümmetten millete geçiş süreci bir oldubittiye getirilemezdi. Gayr-i Müslimler zâten Balkan ve Rumeli fitneleriyle kandırıldılar. Bunlara gayr-i Müslim diyerek olabilirlik yanıyla bakılabilirdi. Ama Müslüman Arap kabîleleri ve Kürtlerin, Ermeni ve Rum çeteleriyle aynı paralelde Osmanlıya baş kaldırmaları affedilir gibi değildi. O zamanın şartlarında “Herkes kendi ırkını önceliyor biz de Türk ırkını önceleyelim” diyenler Türk olsa mantıklı olabilir diye düşünebilirdik. Ama Leon Cahun, Moiz Kohen gibi Yahûdî provakatörlerin Ziyâ Gökalp’a önderlik etmeleri çok garip. Dînime dahleden bâri Müslüman olsa!
Kafkaslarda ve Âzerbaycan’da hem Çarlığın hem de Komünist Rusya’nın Türklere yaptığı zulüm sebebiyle ezilmiş, öldürülmüş, yok sayılmış, dîninden ve milliyetinden koparılmak istenen Türklerin Türkçülüğüne kimse lâf edemez. Onlar sonuna kadar haklıdır. Ama el insaf, Osmanlıda Millet-i hâkime olan Türklerin idârede, ilmiyede, askeriyede, meşihatta aklınıza gelen her kademede kâhir bir ekseriyeti vardı. Hattâ Nihal Atsız’ın Gök Sultân dediği Abdülhamîd Han, Türk kelimesini telâffuzdan bile zevk alan bir hünkârdı. Bâzıları “İttihâdcıların zoruyla öyle görünmüştür” diyorlar. Abdülhamîd Han İttihadcılara hiçbir şekilde hak olmayan dâvâlarında tâviz vermemiş ve saltanattan alınmamak için onlarla aslâ bir ittifâkın içine girmemiştir. İttihadcılar kritik süreci iyi götürebilseler Osmanlı yıkılmazdı.
Yıllarca bizimle yaşayan gayr-i Müslimler belki Osmanlıyı sevmediler ama hiçbir zaman da ayrılmak istemediler. Çünkü adlî, dînî mülkî ve idârî konularda hiçbir sıkıntıları yoktu. Son zamanın bölücü ve ayrımcı fitnelerinden korunabilselerdi Osmanlı, Balkanlar da bir anda barut fıçısına dönmez ve Araplar ve Kürtler de Abdülhamîd siyâseti ile pekâlâ devlete bağlılıklarını devâm ettirebilirlerdi.
Vehhâbî ve Şiî İslâm dışındaki Müslümanlar Hilâfet makâmına çok bağlı idiler. Batı ve özellikle İngilizler yerleşik şehirli Arapları kandıramadıkları için göçebe çöl kabilelerini ayaklandırdılar. Kuzey Afrika’yı önce kışkırttılar sonra onlara katliam uyguladılar.
Aslan güçlü iken yalnız da olsa çakallar ve sırtlanlar ona saldıramazlar ve uzaktan hırlarlar. Ama sabırla aslanın tâkatten ve güçten düşmesini beklerler. Sırtlan ve çakallar asâletli olmadıkları için avlarını öldürmeden parçalarlar. Baş ve kalp kısmına yaklaşamayıp kuyruk ve arka ayakları parçalamaya başlarlar.
ÖNCE ÇÖLLERE ÇÖKTÜLER
Batılılar da önce Pâyitaht’a Haremeyn’e değil Balkanlara ve çöl kabîlelerine el attılar. Sonra Osmanlının kalbine ve boğazına çöktüler. İstanbul ve Haremeyn hedefti artık.
Osmanlı çökmeden evvel şeytan ortakları ona “hasta adam” dediler. Batı stratejik davranıyordu; bu onlar için normaldi. Ama Osmanlı aydınları diye bilinen karanlık aydınlardan Genç Osmanlılar, Jön Türkler, İttihâdcılar bu devletin yıkılmasının vebâli altındadır. Kimse bunların iyi niyetli olduklarını söylemesin. Bunlar Osmanlının kalburüstü, iyi eğitim almış, çoğu Avrupa görmüş insanlarıydı.
Kısacası insanın ortağı şeytan olursa ona elbette doğruyu göstermez.
.
Kıskaçtayız ama…
20 Ağustos 2022 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:45
Askerî darbeler ve provokasyonlar hep bir hedef içindi: İlerlemeyi durdurmak, ekonomiyi çökertmek. Hepsi önemli olmakla birlikte dört kalkışma çok önemlidir: 28 Şubat 1997 Muhtırası, PKK terörü, 2013 Gezi Olayları ve 15 Temmuz 2016 FETÖ kalkışması...
Osmanlıyı çökertmek veyâ en azından diz çöktürmek için tasarlanan plân uygulamalarının fâilleri olduğuna inandığım Genç Osmanlılar, Jön Türkler, İttihât ve Terakkî Cemiyeti’nin şuurlu hareketleri ve Cumhûriyet’ten sonra devâm eden bu cemiyetlerin uzantılarının fiillerinin de yine mutlakâ plânlanmış hareketler olduğu şüphesizdir. Bunların hepsi de Batı tarafından desteklenmiş ve içte de dış düşmanlardan daha hâin işbirlikçiler tarafından tezgâhlanmıştır.
Türkçü bir plâtforma oturtulmuş yeni Türk Devleti 1944’te hakîkî Türk aydınlarının antikomünist ve Türk millî şuuru ile başlattıkları Türkçülük hareketine en ağır cezâyı vererek Alpaslan Türkeş, Nihal Atsız, Osman Yüksel Serdengeçti, Zeki Velîdî Togan, Fethi Tevetoğlu, Necdet Sançar ve bunun gibi nice vatansever aydınları tabutluklarda işkenceye tâbi tuttu. Konumuz 1944 olayları olmamakla birlikte millî birliğimize vurulan ve aslıyla o gün için bir tehlike hâline gelen komünizmin engellenmesi amacıyla başlatılan hareketin sırları bir mektup ve Türkeş’in açıklamalarında saklıdır.
Nihâl Atsız’ın mektubunu biraz hatırlayalım… Atsız bu mektubunda komünistlerin başta Millî Eğitim Bakanlığı olmak üzere devlet kurumlarında yuvalandıklarını iddiâ eder. Atsız’ın hedeflerinde devrimci aydınlanmanın önemli isimlerinden Hasan Ali Yücel vardır.
“O gün sokağa heyecanla fırlayan milliyetçi gençler öyle dövüldüler ki kafaları gözleri patlatıldı, kolları ve kaburgaları kırıldı. Bu belki de ilk yıldırma hareketiydi.”
Alparslan Türkeş şöyle der: “Bunlar Millî Şef ve onun gözde Millî Eğitim Bakanı’na nasıl gösteri yapabiliyorlardı? O zamana kadar Millî Şef’in müsâade etmediği hiçbir gösteriye izin verilmemişti.”
Türk Devleti’nin demokrasi ile kalkınmaya başlayıp mânevî değerlerine sâhip çıkarak töresi ve İslâm ahlâkına geri dönmesini istemeyen dâhilî ve hâricî bedhâhlar (kötülük isteyenler) hemen her 10 senede bir askerî darbeler yaparak milletimize ayar çekmeye çalıştılar. Kendi tasarladıkları lâisizmi dindarlara baskı aracı olarak uygulamaya kalkıştılar. Ezân-ı Muhammedî’nin 1932’den beri Türkçe okunan garâipten aslına çevrilmesine tahammül edemeyerek askerî darbe düzenlediler. Siyâsîler asıldı, Türkiye’de demokrasi askıya alındı ve her darbe Türk ekonomisine en az 50 senelik bir duraklama devresi getirdi.
Askerî darbeler ve provokasyonlar hep bir hedef içindi: İlerlemeyi durdurmak, ekonomiyi çökertmek.
Hepsi önemli olmakla birlikte dört kalkışma çok önemlidir: 28 Şubat 1997 Muhtırası, PKK terörü, 2013 Gezi Olayları ve 15 Temmuz 2016 FETÖ kalkışması.
GEZİ OLAYLARI
Taksim’de 2013 yılında sosyal medya yapılanması sâyesinde çok çabuk teşkîlâtlanan bir iç isyan ve kalkışma hareketidir. Genel olarak 30 gün, kopmalarla 2 buçuk ay süren bu hareketler, özellikle İstanbul ve Ankara’da Vandalizm boyutlarına ulaşmıştır.
27 Mayıs 2013’te Taksim yayalaştırma projesi kapsamında Topçu Kışlası inşâsı için Gezi Parkında ağaçların sökülmesine karşı çıkmak bahânesi ile başlayan eylemler, yabancı basının yalan ve şişirme haberleriyle uluslararası bir boyut kazanmıştır. Başlangıçta mâsum ve çevreci bir hareket gibi lânse edilen olayların amacı çok çabuk deşifre oldu. Hedefte hükûmeti düşürüp kaos çıkarmak olsa da esas hedef devleti îtibârsızlaştırmaktı. Olayların başlama târihinin de 27 Mayıs olması anlamlı idi. (En az 50 yıllık duraklama ve kaos 27 Mayıs 1960 darbesiyle başlamıştır.)
Gezi Olaylarına Ana Muhâlefet Partisi, bâzı siyâsî partiler, ABD, AB, Soros ve hazırlanmış eylem grupları destek verdiler.
Gezi öncesi ve sonrası ekonomik verilere bakıldığında olayların niçin başlatıldığı da açıkça anlaşılır: Ekonomik büyüme (önce) %4.2, (sonra) %4.2; İşsizlik (önce) % 9.0, (sonra) % 9.9; enflâsyon (önce) %7.40, (sonra) 8.17; fâiz (önce) 5.9, (sonra) 9.1; dolar (önce) 1.90 TL, (sonra) 2.18 TL; borsa (önce) 93.398, (sonra) 89.200.
Bu olaylarda yüzlerce iş yeri, kamu binâları, özel ve kamu araçları ateşe verildi; kolluk kuvvetlerinde linç girişiminde bulunuldu.
Bu düşman işgâli gibi olayların ülkeye faturası 194 milyar doları geçti.
Mayıs ayının yüz ağartan tablosu Gezi Olayları’nın patlak vermesinin en önemli sebebidir. Neler tasarlanmıştı o zaman bir hatırlayalım.
İstanbul’da 2017’de hizmete girmesi plânlanan 100 milyon kapasiteli 46 milyar dolarlık 3. Hava limanı.
Japonya ile 22 milyar dolarlık nükleer santral imzâsı.
İstanbul Boğazı’na 2,5 milyar dolarlık 3. Köprü,
93.000 puanı gören borsa endeksi,
135 milyar doları bulan Merkez Bankası döviz rezervi,
%4.61’e kadar inen iç borçlanma fâizi,
Yatırım yapılabilir seviyesine ulaşan Türkiye kredi notu.
23.5 milyar dolardan sıfırlana IMF borcu
Düşük enflâsyon, artan ihrâcât ve canlı sanâyi.
(Birey ve Toplum, Gezi Parkı Olaylarının Farklı Boyutlarıyla Bir Değerlendirilmesi. Seyfettin Aslan, Ömer Taylan, Damla Baştuğ, Güz 2016, c. 6 sayı 17)
YERLİ MEDYA VE GEZİ OLAYLARI
Yerel basın olayları 31 Mayıs 2013’ten îtibâren vermeye başladı. NTV, CNN Türk Haber Türk haber kanalları yayın akışını değiştirmeyerek yayınlarına devâm ettiler. 1 Haziran günü olaylara ilgisiz kaldıkları gerekçesiyle NTV ve Fox TV’nin canlı yayın araçları eylemciler tarafından tahrîb edildi…
YABANCI MEDYADA GEZİ OLAYLARI
Ayrıca Batı medya gruplarından BBC, Reuters, AFP, DeuctheWelle, CNN 24 saat canlı yayınla olayları dünyaya duyurdu. El Cezîre olayları Türk Baharı olarak ilan etti. (Hepimizin bildiği gibi Arap Bahârı olayları sonrasında demokrasiler askıya alınmış, bâzı ülkelerde liderler asılmış veyâ hunharca linç edilmişti. Bizde de Gezi’nin bu amaçlarla yapıldığını iddiâ etmek yersiz olmasa gerek.)
The Guardian gazetesinden Richard Seymour “Küçük bir park için yapılan mücâdele rejim için bir âcil durum, Türk Bahârı için ise bir potansiyel oldu” dedi.
Kısacası bu barışçıl(!) eylemlerde 8 sivil, 1 polis 1 komiser öldürülmüş, 9063 kişi yaralanmıştır. Olaylarda ayrıca 697 güvenlik görevlisi ağır veyâ hafif yaralanmıştır. Olaylara katılan sinema, tiyatro ve müzik sanatçıları o kadar çoktu ki…
Hüsamettin Cindoruk, Zekeriya Beyaz ve Kemal Alemdaroğlu da olaylara katılanlardandı.
Bir diğer sanatçı ki bu işi domine edip yabancı basın organlarına devamlı demeç veren kişi “Mes’ele sâdece Gezi Parkı değil, arkadaş hadi gel diren” diyerek asıl amaçlarının ne olduğunu açıklıyordu.
Gezi Parkı eylemleri bütün ülkeye yayıldı. Emniyetin verdiği bilgiye göre. 80 ilde toplam 5.532 eylem yapıldı. 3 milyon 600 bin kişi bu eylemlere katıldı.
Gezi Parkı eylemleri Lâtin Amerikanvârî bir ayaklanma ve Arap Baharları tipinde bir terör hareketidir. Batı medyası bu olayları büyük bir iştah ile naklen verirken bu terör olayları sonunda mutlak bir darbe-devrim bekledi.
Bu olaylarla birlikte başlayan sahte bahar hareketlerine paralel olarak Türkiye’de tam da bu sıralarda kaset operasyonları da başladı.
Vilâyet’e ve köşke çıkan öncü sanatçı ve diğer temsilciler Türkiye’yi kalkındıracak her hamlenin durdurulması şartıyla eylemlerinden vazgeçeceklerini bildirdiler.
Bu eylemlere katılan grupları şöyle sınıflandırabiliriz:
Şuurlu devlet düşmanları,
Medyanın tahrikine ve aldatmasına kapılanlar,
Gençlik grubu eylemcileri,
Devrimci romantik sanatçılar,
Ekonomiyi bahâne edenler,
Yıllardır kullandıkları vesâyeti elden gidenler ve yıllardır seçim kazanamayan muhâlefet partileri ve yandaşları,
Devrimci gençlikle el ele kapitalist baronlar,
Türkiye’de ve sınır dışında yaşayan terör eylemcileri,
Uydum topluluğa diyen başıboş gruplar.
Sıcak yaz gecelerini eğlenceye çevirmek isteyen vur patlasın çal oynasın sevdâlısı aylaklar.
Sonuçta şunu diyebiliriz: Şuurlu veyâ şuursuz grupların hareket amacı hükûmet ve başbakan gibi görünüyorsa da esas hedef her zaman olduğu gibi yine devletti.
31 Mart’la başlayan, uzun bir aradan sonra 27 Mayıs’ta ortaya çıkan her on yılda bir tekrarlanan hatırlatma dozlarıyla devâm eden devrim ve darbe kalkışmaları hep sağ iktidarlara yapılmıştır. Siz hâlâ anlamadınız mı, mes’ele hükûmet falan değil devlettir, devlet!..
PKK OLAYLARININ İÇYÜZÜ
PKK şehir ve kırsal yapılanması tamamlanmış, bütün terör teşkilâtlarından daha fazla destek bulan, Avrupa yapılanması ve siyâsî lobileri kuvvetli bir kuruluştur. Almanya, İngiltere, İsveç, Finlandiya, Belçika ve Hollanda bunlara açık destek vermektedir. Terör elemanlarını NATO baskılamalarına rağmen parlamentolarına alan (İsveç) Batı devletleri bu hareketlerine 40 yıldır devâm etmektedir. Yurt içi ve yurt dışı terör olaylarını sürdüren bu teşkilâtla şehirlerde polis, kırsalda Jandarma ve diğer askerî güçler, korucular, sınır dışında ise asker, özel harekât güçleri amansız bir savaş vermektedir. Siviller bu savaşın tamâmen dışında olup, devletlerarası bir savaş hüviyetindedir.
Bugünkü PKK olayları Şeyh Said ve Seyit Rızâ olayları ile bir tutulmamalı. Gerçi Şeyh Said olayı da aslında bir Kürt isyânı şeklinde başlamamıştır. Önceki her iki isyan da PKK’dan ayrı tutulmalıdır. Bu isyanların hiçbirisinde aslen ayrı bir Kürt devleti kurma amacı yoktur. PKK son devrin en puslu, en stratejik ve dış destekli terör-savaş eylemidir.
PKK Türkiye’yi ekonomik olarak çökertme plânının bir parçasıdır. Aslında her darbe, her kalkışma, her terör olayı dış destekli ve iç destekli işbirlikçilerin tertiplediği sinsi ve şeytânî plânların değişik zamanlardaki versiyonlarıdır.
Şimdi bu PKK olaylarının nasıl bir ekonomik yıkım şifresi olduğunu biraz açalım: Bir savaşta Türkiye… Ama bildiğiniz bir savaştan daha kapsamlı bir savaş bu. Bütün silâhları kullanıyoruz.
Hava taarruzlarında önleyici amaçla kullanılan bir uçaksavar dakikada 600 mermi atar. Diğer silâhların mermi mâliyetleri de bakın ne kadar? NATO MKE tüfek fişeği 4.47 TL; yerli millî piyâde tüfeği mermisi 3.84 TL, ABD üretimi Honardy 5.08 ABD doları; yurt dışı silâhların mâliyeti ise tahminlerin çok üzerinde.
Bugün PKK ile yapılan mâliyeti bir hayli yüksek malzemeler kullanılıyor.
Asker kumanyasında ton balığı, barbunya plâki, yaprak sarması, kavurma ve meşrubatın yıllık gideri 25 milyon TL’dir. Mehmetçiğe helâl olsun. Fakat bu savaş olmasa bu masraflar da olmayacaktı.
Pençe-Kartal operasyonu 15 Haziran’da başladı. Bu harekâta 30’dan fazla F-16 katıldı. Hava taarruzu saatlerce sürdü. Bir F-16 rölântide bir dakikada yaklaşık 6-7 litre yakar. Full afterburner (yâni son gazda) bir dakikada 600 litre yakar. Evet, 600 litre!
Biz PKK ile 35 yıldır savaşıyoruz. Şimdi bunun Türk devletine mâliyetini düşünebiliyor musunuz?
1984 Eruh-Şemdinli baskını ile başlayan bu çok uluslu terör teşkilâtının saldırı ve operasyonlarında 72 bin beş yüz eylem gerçekleşti. 21. 800 PKK’lı öldürüldü. 6.500 sivil, 5.740 polis ve asker, 1.524 köy korucusu, öğretmen, doktor, muhtar, imam ve vatandaş şehit edildi. Şehit öğretmen sayısı 157’dir.
Terörle mücâdeleye milyarlarca dolar harcandı. Biz bu paralarla bir Türkiye daha kurabilirdik.
Para hesâbı yapmak şehitlerimizin hâtırasına saygısızlık gibi gelebilir. Bizim bir şehidimiz bile milyarlarca dolardan kıymetlidir. Çünkü onlar şehittir. Dünyâ metâı ile ölçülmesi mümkün değildir. Rabb’imizin katında rızıklanan bu dipdiri meyyitlerin değerini bizim idrâk etmemiz bile zordur.
Bu PKK belâsının bize iki faydası da olmuştur: Öncelikle iç ve dış düşmanlarımızı iyice tanıdık. İkincisi TSK şu anda dünyânın en tecrübeli muhârip ordusudur. Gerek şehir içi taarruz ve savunmada, gerek kırsal alanda ve gerekse de EYP’lerin imhâsında zirvedeyiz.
Artık TSK tatbikatlarını canlı hedeflere karşı yapıyor.
Eğer sınır ötesi harekât olmasaydı bu eylemciler bu terör programlarını mutlakâ evvelâ Güney Doğu bölgelerimiz başta olmak üzere bütün Türkiye sathına yayacaklardı. Hâlâ sınır ötesi harekâta karşı çıkanları anlamıyorum demek gaflet ve dalâlettir.
Tabîî ki bunun siyâsî boyutu çok önemli: ABD Sûriye, Irak ve Türkiye’de koparacağı topraklarla bir büyük İsrâîl devleti kurma peşinde. PKK ve YPG’yi destekleyerek petrole çökmüş, Suriye’nin toprak bütünlüğüne karşı. Suriye kendi petrolünü bile PKK-YPG-ABD’den satın alıyor.
Hâlâ rejiminin ne olduğunu kimsenin anlamadığı Rusya, kapitalist oligarkların hizmetinde, komünist rejim ve Çarlık Rusya’sının yayılma ütopyasında, ABD’nin elin soktuğu yere ayağını sokmaya çalışan, Orta Doğu’nun en büyük kaşıyıcı gücü olan Şiîliğe sâhip çıkan ve Sûriye’ye tam destek verip bölgedeki hâkimiyetini kaybetmeme savaşında olan bir devlet.
Biz şimdi sâdece Sûriye ile savaşıyoruz öyle mi?
Bir de kötü komşu bizi silâh sâhibi yaptı. Artık en mükemmel silâhları kendimiz üretiyoruz. En mühimi de hayâl gibi, ama ürettiğimiz silâh ve mühimmattan milyarlar kazanıyoruz. “Oturun oturduğunuz yerde, yoksa ambargo uygularız!” yâveleri masal oldu
Şimdi ürettiğimiz ve ihrâc ettiğimiz silâhlarımızın bâzılarını verelim ve gerçeği görelim: Vuran 4X4, KNT 76 nişancı tüfeği Sarp uzaktan kumandalı stabilize silâh sistemi. T122ÇNRA çok namlulu roket-atar som füzesi, Roketsan UMTAŞ tanksavar füze sistemi, TusaşT129 Atak helikopteri, Cirit 2,75 lâzer güdümlü füze, Fırat M 60 T Kargu (Göktürk Kitâbelerinde geçen bir savaş terimi. (Arkuy-Kargu-g) Kanatlı vurucu İHA Nora ve Kasırga füzeler, Bora 12 keskin nişancı tüfeği, MAML akıllı mühimmat, MPT 55 millî piyâde tüfeği, Serçe İHA T-155 Fırtına obüsü, Altay millî tank, AKYA millî torpido, MİLGEM millî gemi, SERHAT hava tesbit radar sistemi, ANKA insansız hava aracı, ATMACA millî gemi-savar, GÖKTÜRK millî keşif uydusu, BAYRAKTAR gözcü, SİHA; İHA; HÜRKUŞ, İDA İnsansız Deniz Aracı, TÜBİTAK akıllı bomba ve daha niceleri…
Şimdi arkamıza yaslanalım ve bu mükemmel ordunun yapabileceklerini seyredelim. Asker, polis ve korucularımızın muzaffer ve mansûr olmaları için Cenâb-ı Bârî’ye duâda bulunalım.
.
Dindar gençlik tehlikeli mi?
3 Eylül 2022 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:45
Orta Asya’da 8-9. asırda bilimle uğraşmak en büyük hobi idi. Orta Asya bilim adamları, ilme 10 yaşlarında başlamış, 18-20 yaşlarında bilim mübâhaselerinde (bir nevi bilimsel tartışma) boy göstermişlerdir. Bunlar çok özel ve istisnâî durumlar da değildir.
9 Temmuz 2013’te Haber Türk’te Hülyâ Par’ın sorularını cevaplayan ODTÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Yasin Ceylan'ın “Din ve Dünyâ” adlı programdaki açıklamaları hayli şaşırtıcı idi. Öyle ki Sayın Prof. Ceylan olayı “bir lokma, bir hırka” söylemine bağlamış olmalı. Prof., İslâmiyetin Batılılaşmaya mâni olduğunu ve dünyâya hiç önem vermediğini savunuyordu. Kendi belirttiğine göre sayın Prof.’un kökeninde imam hatip lisesi ve medrese de varmış. Söz gençliğe gelince açıklamalar daha şaşırtıcı. Başarılı gençlik yerine dindar gençlik yetiştirmenin yanlış olduğunu savunarak sebebini de şöyle açıklıyor: “Çünkü Müslüman, dünyâ mutluluğu peşinde değildir; öbür dünyâ mutluluğu peşindedir. İmam hatipte okudum, medreseden geliyorum, İslâm’ın öngördüğü dünyâ, öbür dünyaya yatırımdır; buraya geçici bakar. Asıl mutluluk ertelenmiş mutluluktur. Dünyânın mutluluğu ikinci plândadır. Bir insanın zihninde bu varken neden bu dünyâda bu kadar başarılı olsun? Yatırımı öbür tarafadır. İslâm’ın Batı tipi bir medeniyet kurma ideali yoktur. Böyle bir ihtimal de yoktur. Batı medeniyetinde ilim, san’at, edebiyat, refah, neş’e, şiir falan var... İslâm böyle toplum öngörmüyor. Ben de iddiâ ediyorum ki dünyâ mutluluğu olmadan başarı olmaz. Mutsuz insan ahlâklı olmayı sevmez. Mutsuzlar arasında dayanışma da olmaz.”
Sunucu “Ya o insanlar âhirete çalıştıkları için mutlularsa?”diye sorunca, Prof. şöyle diyor: “İnsanın tabiatine aykırıdır. İnsan tabiati bu dünyâda mutluluk ister. Dünyâsını mükemmelleştirmeyen insan, kim olursa olsun mutsuzdur.”
29 HAZİRAN MELÂMET DÜNYÂSI
Gerçekten de nasıl ve nereden başlamalı bilemedim. İbâdet eden bir mü’minin ne kadar mutlu olduğunu acabâ inkâr etmek mümkün mü? Mutlu veyâ mutsuz olmanın kriteri nedir? Hayâta ümitli bakmak, tabiata gülümsemek ve etrafıyla barışık olmaksa, hiçbir kimse inanmış bir Müslüman’dan daha olumlu olamaz. Âhirete inanmak ve onun için çalışmak bu dünyâyı boş vermek midir? Kim dünyâyı unutmamızı ve kulak ardı etmemizi istiyor ki? Kur’ân-ı Kerim’de Rabb’imiz “Dünyadan da nasibini unutma” buyuruyor. (Kasas 77 Âyet-i kerîme meâli)
Yüce Peygamber “Verecek bir şeyimiz yok” diyenlere “İnsanlara tebessüm etmeniz sadakadır” buyuruyor. Herkese güler yüzlü davranmak sadaka sevâbına ulaşmayı sağlıyor.
Yine Efendimiz buyuruyor ki: “Kardeşinin yüzüne tebessümle bakmak sadakadır.” (Tirmizi, Birr, 36) Gülümsemek sirâyet eder, suya atılan taşın hâsıl ettiği halkalar gibi etrafa yayılır. Gülümseme sâhibine iç huzuru verir.
Mutlu insan güler. İslâmiyet din kardeşine gülümsemeyi bile sadaka sayıyor, iyiliği emredip kötülüğü hep menediyorsa o toplum nasıl mutsuz olabilir?
Evet, bir Müslüman elbette âhireti dünyaya tercih edecektir. Çünkü akıllı bir insan ebedî hayâtı geçici olana tercih etmez.
“Mutsuz insan ahlâklı olamaz” diyor Sayın Prof. Yüce Peygamber herhangi bir şart koşmaksızın ahlâklı olmayı emrederken “Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim” diyor. Zîrâ Efendimiz “Dünyâda kalacağın kadar dünyâ için, âhirette kalacağın kadar âhiret için çalış” buyuruyor. Bu çok mantıklı bir tavsiye değil midir? İnsan ömrü, ebedî değilse -ki değil- isterseniz 1000 sene yaşayın. Belirli en büyük sayının sonsuza nispeti nedir?
Meselâ dünyânın en büyük sayısı olarak bilinen sayı googolplexsiant karşımıza çıkar. Bu sayı da 10 üzeri 100 olup 10 üzeri googol'dur ki bu da 10 üzeri 10 üzeri 100’dür. Eğer bölen sonsuz olursa sonuç sıfır olur. Sadece bir değil bütün sayıları bir sayı olmayan sonsuza bölersek sonuç “sıfır” olur. O hâlde sonsuz âhireti sonlu dünyâya değişmek aklın ve mantığın kabul edeceği bir şey değildir. Tabîî ki bu, bir inanç mes’elesidir. “Dünyâ son durağımdır, bundan ötesi yoktur” diyenlere bir sözümüz yoktur...
Batı’da ilim, san’at, şiir vs. varmış ama bir Müslüman için bunların ne önemi varmış gibi bir iddiâ ise mesnetsiz bir ifâdedir.
Başlı başına bir kitap olan İslâmiyet ve ilim, İslâmiyet ve sanat, İslâmiyet ve estetizm, İslâmiyet ve edebiyat inkârı mümkün olmayan gerçeklerdir.
Bâzı hatırlatmalar yaparak konuyu geçiştirmek istemiyorum ama bu konuya girersek bağımsız bir kitap yazmak gerekir. Bunları her ne kadar taraflı yazsalar bile gerçekleri örtemeyen Batılı yazarları kaynak alarak verirsek:
-Doktor Sigrid Hunke “Avrupa’nın Üzerine Doğan İslâm Güneşi” Çeviren Servet Sezgin, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1975.
Bu kitap İslâm aydınlanmasının Batı’ya olan etkilerini ve İslâm biliminin metodolojisini incelemektedir.
- F.Frederick Starr’ın “Kayıp Aydınlanma” Arap Fetihlerinden Timur’a Orta Asya’nın Altın Çağı, Çeviri Yusuf Selman İnanç, Gençlik Spor Yayınları, İstanbul-2020.
Batı’nın kabûl edip bizim aydınlarımızın ise hâlâ bilmedikleri veyâ bilip inkâr ettikleri İslâm’ın ışığındaki fen, tıp, gökbilim, optik, genel cerrâhî, farmakoloji (eczâcılık) acabâ nereden doğdu? Felsefeyi bağımsız bir bilim dalı olarak değil de sosyal bilimlere uygulayıp bir disiplin olarak târih metodolojisini geliştiren İbn-i Haldûn Müslüman değil de biz mi bilmiyoruz hâşâ!
Batılı yazarların yazılarını ve kitaplarını iki def’a dikkatle okumalı. Hiçbiri tarafsız olamamakla birlikte çok kaynağa ulaşılmış olmaları bakımından oldukça önemlidir.
ORTA ASYA ORTAK KÜLTÜRÜ
Orta Asya’nın “İlk Aydınlanma” döneminde belli bir ırkın baskınlığından söz etmek mümkün değildir. Bu “Aydınlanma” içinde Arap, Fars, Hint, Tacik, Türk varken İslâmiyet, Hristiyanlık, Zerdüştlük, Budizm, Manihaizm ve ilk çağların agnostik inançları vardı. Kısacası 9. ve 10. asır Orta Asya’sı karma ırklar ve dinlerde meydana gelmiş farklı ve yüksek seviyeli bir medeniyetti. Tabîî burada SEA (Sokrat, Eflâtun, Aristo) ekolünün büyük etkisi olduğu açıktır. Ama özellikle Aristo bizdeki felsefî ekollerin ilk muallimidir. Metafizik, matematik ve felsefe karışımlı ilk eserlerde Orta Asya, Avrupa’nın önüne geçmişti.
Felsefe ile olan Orta Asya bilim sayfasının eleştirilerini ileride genişçe açacağız...
Sayın Prof. İslâmiyet’in bilime ve ilerlemeye dolaylı olarak da Batı medeniyetine entegre olmasını mümkün görmemektedir. Peki; fizik, matematik, optik, gökbilim, ruhbilim ve açıklamalı Yunan felsefesi, Avrupa’ya nereden geldi? Ya da Endülüs olmasaydı Rönesans ve Reform olabilir miydi? Bu demek ki, Batı Orta Asya’ya entegre olmuştur.
Dindar gençlik yerine başarılı gençlik tezine gelince: Orta Asya bilim adamları bilim dünyasına 10 yaşlarında başlamış, 18-20 yaşlarında bilim mübâhaselerinde (bir nevi bilimsel tartışma) boy göstermişlerdir. Bunlar çok özel ve istisnâî durumlar da değildir. Orta Asya’da 8-9. yy.da ilimle uğraşmak en büyük hobi idi.
Batı medeniyetinin alanı, zaman birimi nedir? Protogoras ile mi başlar, Eflatun ile devam mı eder yoksa Shakspeare ile zirveye çıkıp, Karl Marks ile zıvanadan mı çıkmıştır? İlim ve medeniyet insan refâhı için varsa dünyâyı kana ve zulme boğan Marksizm’i pozitif bir felsefî alan olarak mı göreceğiz? Makyavelizm’i, kapitalizmi, sosyalizmi, komünizmi, faşizmi ortaya koyan Batı, bunları medeniyet için mi yaptı? Hiroşima’ya atom bombası atan ABD bunu dünyâ refâhı için mi yaptı? Orta Doğu’yu kana bulayıp milyonlarca insanın ölümüne sebep olan AB ülkeleri ve ABD bunlara insanî yardım vakfının faâliyetleri gibi mi bakıyordu?
Amerika’yı keşfetme masalıyla istilâ edip dünyânın en saf insanları olan Kızılderilileri soykırıma tâbi tutan İspanyol ve Portekizli korsanları mâsum gezginler olarak mı göreceğiz? Hiç düşündünüz mü, acaba Brezilya niçin Portekizce, Arjantin niçin İspanyolca konuşur? Afrika halklarının hepsi niçin yıllarca İngilizce, Fransızca, Felemenkçe dillerini kullanmışlar ve bugün dahi Avrupa açılımlarında niçin bu dilleri konuşurlar?
Osmanlının en az 400 sene hâkim olduğu Orta Avrupa ve Balkanlarda Türk olmadığı hâlde Türkçe konuşan bir kavim var mıdır?
Niçin Afro’ların (Afrika kökenli atası köle olan zenciler) tamâmına yakını Hristiyandırlar? Niçin Afrika ülkelerinde Hristiyanlık en çok inanılan dindir. Bunları hiç düşündük mü? Sonra bunlar medenî Batılı, biz Müslüman ve Doğulu olduğumuz için insana yabancı, bilime yabancı, ilerlemeye yabancıyız öyle mi!
Ziyâ Paşa’nı iki güzel beyti tezimizi açıklamaya kâfîdir sanırım:
Milliyeti nisyân ederek her işimizde /// Efkâr-ı frenge tebâiyyet yeni çıktı. (Milliyet duygularımızı unutarak Avrupa fikirlerine uymak yeni çıktı.)
İslâm imiş devlete pâ-bend-i terakkî /// Evvel yoğ idi İşbu rivâyet yeni çıktı. (İlerlemeye ayak bağı İslâmiyetmiş; evvelce böyle şeyler yoktu yeni çıktı.)
Bu beyitlerin yazıldığı dönem Tanzîmat yılları olup Pozitivizm’in, Augute Comt’un; Emile Durkheim’ın Voltaire’in fikirlerinin hızla yayıldığı ve dînin tartışıldığı dönemdir.
Evet, sayın Hoca’nın dediği gibi dünyâ mutluluğu olmadan başarı da olmaz. Zâten eskiden tekke ve zâviyelerde zikreden dervişler çok mutsuzdular(!) Bol bol intihar vak’alarına rastlanır, 10 dervişten bir intihâr ederdi(!) Bunları okurken bile şaşırıyorsunuz değil mi? Çünkü gerçek olmaktan o kadar uzak ki...
BATI MEDENİYETİ VE İNTİHÂRLAR
Bizde ilk intihar vak’ası bilineniyle pozitivist Beşir Fuad’la başlamıştır. Asker, yazar, mütercim ve eleştirmen olan Beşîr Fuâd realizm, natüralizm, pozitivizm ve en sonunda da materyalizm sarmalında kalıp inanç bağlamında boşluğa düşmüş ve intihâr etmiştir. Kadavrasını da tıp öğrencilerine bağışlamıştır. Bizde resmî olarak kayıtlı ilk intihar vak’ası da budur. Sultan Bâyezid’in, Abdülazîz’in intihar iddialarına dair aslâ gerçeğe uyan târihî belgeler yoktur. Her Osmanlı sultânı inanç yönüyle sağlam olduğu için intihâr zâten onlardan çok uzaktır.
Meselâ Seneca intiharı, elemden ve yaşlılıktan getirdiği zilletten kurtuluş olarak görmüştür... Sokrat, Eflâtun ve Aristo da intihârı kabul etmezler.
İslâmiyet, Mûsevilik ve Hristiyanlık intihâra karşıdır. Zâten çok eski lügatlerde intihâr kelimesi geçmez. İntihâr eden insan bütün umutlarını tüketmiştir. Yâni mutlu değildir. Yukarıdaki iddiâya göre mutsuz insan ahlâklı olmayı da sevmez. Bu durumda intihâr edenler mutsuzsa ahlâklı da değildirler. İntihâr eden kişi mutsuz olduğuna göre bu düşünceye göre intihâr eden adamlar aynı zamanda da ahlâksızdırlar. Düşünce uygun mu?
O zaman intihar haritasına şöyle bir göz atalım. Bakalım “mutlu ve ahlâklı” Batı toplumunda intihâr eden ünlüler kimler ve dünyâda intihâr oranları nedir:
İtalyan yönetmen Carlo Lizzani balkondan atlayarak intihâr etti. İtalyan yönetmen Mario Monicelli 2010 yılında hastahâne balkonundan atlayarak intihâr etti. Tom Cruise’a Hollywood’un kapılarını açan ve başta “Top Gun” olmak üzere birçok unutulmaz filme imzâ atan Tony Scott 2010’da intihâr etti. Ünlü ABD’li TV yıldızı Gia Allemena 29 yaşında intihâr etti. İngiliz oyuncu Lucy Gordon Paris’te canına kıydı. Ünlü manken Ruslana Korshunova 20 yaşında Manhattan’da 9. kattan atlayarak canına kıydı.
Ünlü yazar Ernest Hemingway de tabancayla intihâr etti. Ernest Hemingway’in torunu model ve oyuncu Louise Margaux Hemingway intihâr etti. Stefan Zweig de intihâr eden ünlü yazarlardandı.
Müzik dünyasına bir göz atalım: Batılı birçok ünlü ve mutlu müzisyen de intihâr etmiştir. Bunlardan bazıları; Curt Cobain, Dead, Candida BrancaFlor, Mindy McCready, Nick Drake, John Spence Capital Steez, Luici Tenco, Teri Moise, Butch Trucks'tır.
İngiliz yazar Virginia Woolf, meşhur psikanaliz metodun kurucusu Sigmund Freud, oyuncu Robin Williams intihâr edenlerdendir. 1960’ların en büyük sinema oyuncusu Marilyn Monroe 36 yaşında canına kıydı...
Bizde de dîni duyguların dumura uğradığı fetret devrinde intihâr olaylarına bir göz atalım: Hayat Türküsü başta olmak üzere birçok dizi ve tiyatro oyununda rol alan Çağatay Emre Mıdıkhan, Yaman Tarcan, alkol bağımlısı aktör Suphi Kaner (intihâr ettiğinde 30 yaşındaydı) İngiltere’de Shakespeare üzerine eğitim alan tiyatrocu Arda Akpolat 31 yaşında intihar etti.
Eski plaj güzeli Seher Şeniz intihar ederken bıraktığı notta “Müslüman geleneklerine göre gömülmek istemiyorum” diye yazmıştı.
VE İSTATİSTİKLER...
Şimdi şöyle bir sonuca varalım: Sri Lanka %38 ile birinci sırayı alırken Moğolistan, Surinam, Litvanya, Güney Kore, Bolivya, Belarus, Polonya, Rusya, Letonya, Belçika, Macaristan, Japonya, Uruguay, Arjantin, Sırbistan, İzlanda, İrlanda, İsviçre, ABD, Danimarka gibi birçok zengin ve müreffeh Batı ülkelerinde intihâr âdeta bir moda olmuş!
Diğer İslâm ülkelerinde de bu oranın oldukça düşük olması dikkat çekiyor. İslam ülkelerinden Türkiye %8,6 oranıyla 112. sırada. Suûdî Arabistan’da %3,9, İran’da %3,6, Cezayir'de %3,1, Mısır’da %3,1, Âzerbaycân'da %3,1, Endonezya’da %3,1, Pâkistan'da %2,5 ve Malezya %2...
Görüldüğü gibi İslâm ülkelerinde mutsuzluk hâkim olduğu için(!) intihâr vak’aları mutlu ve müreffeh dünyâyı âhirete tercih eden Batı’ya karşı çok az.
Ne diyelim? Bir Müslüman hem dünyâ için hem âhıret için çalışır. Güler yüzlü ve mutludur. Hiçbir şekilde Allâhü teâladan ümidini kesmediği için en zor şartlarda kadere sığınır ve bir kurtuluş yolu arar. Ötanazi ve intihâr ondan çok uzaktır. Çünkü bütün sıkıntıların biteceği dünyâ hayâtı çok kısa âhıret hayâtı ise sonsuzdur...
.
Aydınlanmanın merkezi Orta Asya
17 Eylül 2022 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:44
Orta Asya Türk devletlerinde, Selçuklu ve Osmanlılardaki bilim merkezlerinde matematik temel argüman olmuşken, bunun arka plânında Semerkand matematik ve astronomi okulu vardır
Yıllar geçmesine rağmen “Felsefenin konusu nedir, ne olmalıdır” sorusuna cevap aranırken ağır basan iki görüş hâlâ gündemdedir. Bunlardan birincisi felsefenin konusu eski anlayışın bir kısmında olduğu gibi “ahlâk” problemidir. Bu konunun önemli savunucuları St. Thomas, Bergson ve Kant’tır. Ahlâk neden bu kadar önemli ve felsefenin ana konusu olmuştur. Ahlâk esas îtibârı ile hayâtın içindedir. Yalan söylememek, hırsızlık yapmamak, insanları aldatmamak vb. gibi...
Hâlbuki İlk ve Orta Çağ’larda pratik ahlâkın çöküş dönemi olduğunu biliyoruz. Aslında bütün vahyî dinlerin ana konusu ahlâktır. Kur’ân-ı kerîmde Kalem Sûresi 4. âyet-i kerimede Peygamber Efendimize hitâben: “Şüphesiz ki sen büyük bir ahlâk üzeresin” ve bunun açıklayıcısı olan bir Hadîs-i şerîfte de Efendimiz “Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim” buyuruyor. ( HM, 8939 İbn Hanbel, II, 381 ) Bu âyet ve hadîs o kadar önemlidir ki…
Felsefe ahlâkın konusunu tespit etmeye çalışırken eski Yunan’da ahlâksızlık diz boyu olmuştu. Halkın düşünürleri olan filozoflar ahlâkı, estetik ve iyi düşünce üzerine binâ ediliyorlardı. Kadîm Yunan mâzîsi MÖ 4 binlere kadar iner, fakat sapkınlığın bir kolu olan “lezbiyenlik” sözcüğü 1800’lü yıllardan îtibâren kadın eş cinsel anlamında kullanılmıştır.
Eflâtun “Şölen” adlı kitabında “Soylu olan aşkın, erkeğin bir erkeğe duyduğu aşk olduğunu, bir kadın ve erkek arasındaki aşkın ise âdî ve sâdece üreme amaçlı” olduğunu uzun uzun anlatır. (Şölen, Platon, Çevirmen, Furkan Akderin, Say Yayınları, 2013 )
Antik Yunan’da elit erkek bireyler arasında en yaygın eş cinsel ilişki “paiderasita” yâni oğlancılıktı. İlişkide yetişkin bir erkek ve ergen bir genç bulunurdu. Bir erkek sakalı tam çıkana kadar “oğlan” olarak görülürdü. Atina’da yaşlı adama “erastes” denilirdi.
Antik Yunan’da kadın aşağılık bir yaratık olarak görülür, hattâ insan olup olmadığı tartışılırdı.
“Sokrates’in Karısı” adlı kitapta onun erkek öğrencileriyle ilişkisi olduğu iddiâ edilir. Kitapta, Sokrat’ın eş cinselliğine bayağı yer ayrılmıştır.
(“Sokrates’in Karısı” Gerald Messadie, Çevirmen Gülseren Devrim “Madame Socrate” Doğan Kitap, 2004)
Mısır coğrafyasında LGBTİ kimlikleri ile ortaya çıkan mitolojik figürler örnek olarak interseks tasviriyle Nil Nehri’nin tanrısı Hapy ve interseks bereket tanrısı Wadj- Wer’in onun eş cinsel yaşayışları ön plana çıkarılmıştır. Bu alanda Hermafrodit tasvirleriyle kader tanrısı Shai de zikredilebilir.
Yunan mitolojisinde eş cinsellik denince akla ilk gelen isimlerden birisi Dionysus’tur. Annesi Zeus tarafından boğularak öldürüldükten sonra Zeus’un kalçasının içinden meydana gelir. Eş cinsellerin ve transseksüellerin ana tanrısı olarak kabul edilir. Eros erkek eş cinsellerin, Sapho’nun şiirinde de Afrodit lezbiyenlerin tanrıçası olarak görülür.
Ünlü Yunan şâirleri Alceus ve eş cinsel olan Sapho’ya atfen Lesvoslu anlamına gelen “lezbiyen” denilmiştir.
Eski Türklerde (Tengri Dini) eş cinselliğe âit hiçbir belge bulunamamıştır.
Eş cinselliğin, lezbiyenlerin kaynağı olan eski milletlerde ve özellikle felsefenin merkezi olan Yunan’da “ahlâk” konusunun ele alınması boşuna değildi. O zaman gerçekten insan sormadan edemiyor: Eş cinsellik ahlâk konusu olmuyorsa ahlâkın konusu nedir?
Kur’ân-ı kerîmde Şuarâ sûresi 166. âyette “Rabb’inizin sizler için yaratmış bulunduğu eşlerinizi bırakıyorsunuz. Hayır, siz sınırı çiğneyen bir kavimsiniz. A’raf Sûresi 80. âyette “Hani Lût da kavmine şöyle demişti: Sizden önce âlemlerden hiç kimsenin yapmadığı hayâsız çirkinliği mi yapıyorsunuz?”
A’raf 81. âyette de “Gerçekten siz kadınları bırakıp şehvetle erkeklere yaklaşıyorsunuz. Doğrusu siz ölçüyü aşan azgın bir kavimsiniz” denilmektedir.
Araf 82’de ise kavminin cevâbı: “Yurdunuzdan sürüp çıkarın bunları.”
İslâm ülkelerinin bâzılarına eş cinsellik ağır cezâlara tâbi tutulurken bâzı İslâm ülkelerinde de suç kabul edilmemektedir.
Görüldüğü gibi dünyâyı saran eş cinselliğin da kaynağı Batı’dır. Eski Türklerde bu fiil görülmemişken İslâmiyet de bunu şiddetle yasaklamıştır.
FELSEFE VE POZİTİF İLİMLER
Felsefenin ikinci ana konusu ise “Bilimlerin çıkardığı bilimsel gerçeklere dayanarak onlar üzerinde düşünmek olmalıdır” tezidir. Bilimsel felsefe, bilimlerin sonuçlarına dayanan sentezci ve tenkitçi bir düşünüş şekli olmalıdır. Bunun savunucuları Pozitivistler ve Viyana ekolüdür. Auguste Compte gibi.
İşte bu karmaşık düşünceler ışığında felsefenin ana konusu olan “yaratılış ve kozmik âlem” bütün Orta Asya’ya yayıldı.
Felsefe, olayların meydana gelmesinde bir sebebi kabul eder. Tabîat bilimleri sonuç olarak meydana gelmiş olaydan bir evvelki olaya “sebep” diyorlar. Düşüncede normal yöntem şu idi: Mâdemki olayları meydana getiren bir sebep arıyoruz, o hâlde bu sebepleri de meydana getiren bir sebep olmalı. Sebep ve sonuçların birbirine zincirleme bir şekilde bağlanması “determinizm” görüşüne yol açmıştır. Bilim bunun üzerinde dururken felsefe, ilk sebebi arar. Bilimler sebepleri özelleştirerek araştırma yöntemini benimser. O hâlde fizik maddeyi, biyoloji canlıyı, astronomi gök olaylarını ele alarak bunların sebeplerini bulmaya çalışır.
Felsefe ve bilim arasında “doğuş” ve “gâyeleri” bakımından bir berâberlik varsa da metot ve sonuçları bakımından bâzı farklılıklar gösterirler. Bu farklar bir cismin gördüğü iş ile onun mâhiyeti arasındaki farklara tekâbül eder. (Lutfi Öztabağ, Felsefe Desleri, Yükselen Matbaası s. 23-27, İstanbul, 1965)
İki grubun da unuttukları bir şey vardı: Sebepleri yaratan, “Müsebbibü’l-esbâb” Allâhü teâladır. Ve o, mümkinât âleminde her şeyi bir sebebe bağlı olarak yaratmıştır.
Medreselerin yaratılış ve gâyeleri üzerine yazılan kitaplarla yetişen Orta Asya bilim yuvalarında felsefî doktrinlerin etkisinde kalan bâzı âlimler yaratılış teorileri üzerinde dururlarken sendelemeye başladılar. Felsefenin yaratılış hükmü de ahlâk hükmü de İslâmî akâidden farklı idi. Bunlar düşünceyi gâye ve sonuca varmak için aklî melekeleri esas olarak alan filozofların görüşleri idi. Ama bu arada bir şeyi de unutmamak lâzım: Orta Asya’da müsbet ilimlere dayalı gözlem ve deneylerde, matematik ve geometride felsefenin çok büyük etkisi olmuştur. Mesela Plâton’un kapısında şu levha vardır: “Ageometretos medeis eisito!” Yâni, matematiksel olanı kavramamış olan giremez!
İlk Çağ filozofları için matematik vaz geçilemez bir olaydır. Bütün çözümlerde ona başvurmak gerektiğini herkese kabul ettirmişlerdir.
İlk Çağ filozofları kâinâtın yaratılışı ile ilgili verilerin bâzıları doğru olsa da İslâm süzgecinden geçmeleri gerekiyordu. Meselâ Miletli Tales’e göre bu âlemin ana maddesi ve değişmez prensibi “su”dur. Bu tamam da sonra “zamanla her şey su olacak” sözü suyun ebedî olduğu kanaati doğuyor.
Anaximandros ve talebesi Anaximenes de ilk cevher olarak “apeiron” veyâ su ve hava gibi ilk cevher olarak kabul ediyorlar.
KOZMİK ÂLEM VE İLÂHÎ MESAJLAR
Adem-i mutlakta hiçbir şey yaratılmamışken vücûd-ı mutlak olan Allâhü te’âlâ milyarlarca yıl evvel kâinâtın ilk madde veyâ maddelerini sudan ce’ale (creation) etti.
Dogmatik olan bu filozoflara göre apeiron veyâ ilk madde yaratılmamış olduğu için yok da edilemez. Tabîî ki bu da “küllü men aleyhâ fân” Rahmân 22, “Yeryüzünde bulunan her şey fânidir” ilâhî hükmü dışındadır.
Bu kozmik âlemin yaratılışı bütün Orta Asya bilim adamlarının ana meşgalesi oldu. Yer ve göğün yaratılışı… Ayrıca Kur’ân-ı kerîmde de bu konularda fazlaca âyetin olması bu tecessüsün en itici gücü oldu. Meselâ Âl-i İmrân Sûresi 190. âyet’te “Şüphesiz göklerin ve yerlerin yaratılışında gece ile gündüzün birbiri ardına gelip gidişinde akl-ı selîm sâhipleri için birçok ibretler vardır.”
“Rabb’imiz sen bunları boşuna yaratmadın, sen bütün noksan sıfatlardan uzaksın.” “Âl-i İmrân 191”
“Biz İbrâhîm’e delille akıl yürütmesi ve kesin bir ilme, îmâna sâhip olması için göklerin ver yerin muhteşem saltanâtını öylece gösteriyorduk. “En’âm 75”
Âl-i İmrân 190’da göklerle yerlerin yaratılışı ve gece gündüz olayları da bir zaman, mekân ve kozmik olaylar sınıfına girer. Dünyâ da güneş de dönüyor, ama güneş batmıyor; dünyânın başka bir bölgesine ışıklarını veriyor. Bunları rast gele bir insanın tefekkür etmesi zor. Dünyâ kendiliğinden oluşmadı bunu yaratan bir kuvvet var ama bu yaratılışın sırrı ve hikmeti nedir, sorusuna cevap arayanlar da ulü’l-ebsârdır; yâni akl-ı selîm sâhipleridir. Kâinâtın yaratılış sırlarını ilk deşifre edenler de fetânet ve ilâhî ilimlerle donatılan Peygamberân-ı ızâm aleyhimüsselâmdır.
Şunu hiç unutmayalım ilk insan ve ilk peygamber Âdem aleyhisselâma isimleri öğretmek bâbında kâinâtın sırları, bütün gizli ve açık ilimler verilmiştir. Onlar sûretâ insan olmakla birlikte, fevka’l-beşer (insanüstü) varlıklardır. Güneşin takdîr edilen yörünge üzerinde hareket etmesi Âdem aleyhisselâma da bildirilmiştir. Bu yüzden ilkel insan yoktur. Mâdemki peygamber ilk insanla ba’s olundu o hâlde insanlar her devirde peygamberler vâsıtasıyla bilgilendirilmiş; ziraat, demircilik ve kısacası insana lâzım olan her şey ilk insan Hazret-i Âdem’le başlamıştır.
Aslında görünen şey sır değildir; yalnız içinde ulaşılmaya muhtaç özellikler taşır. Kozmik âlem gibi… Yukarıda zikri geçen Âl-i İmran 190. âyette çok önemli ve hassas üç madde vardır: Akl-i selîm, delil ve işâret.
Akl-ı selîm, me’âd aklın üzerinde hakîkatleri süzebilen akıldır. Akl-ı selîm, nefsin tuzaklarına düşüp akl-ı sakîm ve akl-ı me’aş gibi yeme içme ve zevk unsurlarıyla akıl etmez.
İşâret ve delîle gelince: Bir hâdisenin hakîkati ayrı, o hâdiseye yaklaşabilmek için işâretler ayrı, o işâretlerin gösterdiği deliller ayrıdır. Delil, bir varlığın gelişmesinde doğrudan etken olmamakla birlikte, bu etkenliğe bağlılığı tartışmasız olan diğer nesne ve tahrîk olayları bütünüdür. İşaretler doğrudan delîli gösterir. Gece, gündüz, ay, güneş, gezegenler, işâretler olup hep delîle yönelmiş oklardır. Bu delilleri yaratan bir fâil (özne) olmalıdır. Nesne olan yer ve kozmik olaylar ve diğerleri, gece gündüz ve mevsimlerin meydana gelmesi için Fâil-i mutlak şöyle buyuruyor: “Ve ikisini de âdetleri üzere devâmlı hareket hâlinde olan güneşi ve ayı sizin emrinize âmâde kıldı. Geceyi ve gündüzü de size musahhar (âmâde) kıldı.” (İbrâhîm 33)
Fâilin irâde ve yapmasıyla gece, gündüz mevsimler, ayın güneşin ve gezegenlerin hareketleri nesneler gibidir. Bunların hepsi bir hesap üzerine yaratılmıştır. Nesnel olan gök cisimleri nesnelerin mekânı olmaları hasebiyle, yer, zaman ve hâl zarflarıyla yardımcı diğer edatlar gibidir.
Yâni Rabb’imiz bize âlemi inceleyin ve büyüklüğümü tefekkür edin diyor. Evet, kâinat okunmak için bir kitap gibi yaratılmıştır.
Bütün bu olayların tahakkukunda delîl-i mutlak, bedî’-i mutlak, sâni’-i mutlak, hallâk-ı mutlak Allâhü te’âlâdır. Atmosfer olaylarının çoğunun kendi fiziğiyle veyâ metafiziğiyle alâkalı olmadığı mâlumdur. Basınç ve hava olayları da böyle... Bütün bunların çoğu kuvve-i zâhire olan güneş ve onun hareketleridir. Ama o kuvve-i zâhire (görünen kuvvet) de bir kuvve-i mutlakaya (mutlak kuvvet) tâbi’dir.
RÜ’YET VE GÖZLEM
Bizim arz olaylarını yalın rü’yetle incelerken gök cisimlerini çıplak gözle incelememiz mümkün değildir. Dünyâmızdan binlerce hattâ milyonlarca kilometre uzakta olan gök cisimlerini delillendirmek için gözlem gerekir.
Akıl delîl ister. İnançta delîl aranmaz ama bilimde ve nesnel varlıklarda da delil gerekir. Akıl sâhipleri için delil ve işâretler îmânı kuvvetlendirir. Pozitif ilimler akıl+delil+tecrübedir. Rabb’imiz kullarına akıl vermiş, tecrübeyi de insanın sa’y ü gayretine bırakmıştır.
Tecrübe, ölçüm, tekrâr edilen deneyler alınan sonuçların tamâmını veyâ büyük bir kısmını doğrulama işlemleridir. Ölçme ve değerlendirme sonuç için elzemdir. Ölçmeyle sonuca varmanın temel argümanı istatiksel matematiktir.
Orta Asya Türk devletlerinde, Selçuklu ve Osmanlılardaki bilim merkezlerinde matematik temel argüman olmuşken, bunun arka plânında Semerkand matematik ve astronomi okulu vardır.
Kısacası bu alanda iki ekol çok önemlidir: Herat, din ve san’atin, Semerkand riyâzî hikmetin merkezidir.
Fizîkî gözlemin rü’yeti için en önemli ihtiyaç rasathânelerdir. İlm-i hey’et ve ilm-i felek (astronomi) için gözlem evi mutlakâ gereklidir.
Gerek ilm-i hey’etin gerekse ilm-i misâhanın (topoğrafya) yer ölçümlerinin vazgeçilmezi tabîî ki matematik ve geometridir. (İhsan Fazlıoğlu, Derin Yapı, Pepersense Yayınları, 2015 İstanbul)
Sayılar varlığı olmayan sanal göstergelerdir; bunların zâhirî varlıklara uygulanarak müşahhas hâle gelmesi hendese (geometri ) ile mümkündür. 1,2,3,4,5 ne ifâde eder. Bunlar nesnel olabilirler mi? Rabb’imiz bu sanal varlıkları kullarına hediye olarak yaratmıştır. Sonra onun verdiği akılla bu sanal ifâdeler ölçme, sayma vb. işlemler için kullanılmıştır. 1 rakamı tek olmayı, 2 rakamı ise kendisinde birden iki tâne olmayı gösterir. Fakat bu, bir başlangıca tekâbül etmediği için İslâm âlimleri “sıfır” sayısını buldular. Sıfır o kadar önemlidir ki ister eksi ister artı olsun bütün sayılar onunla başlar. O bir orijin noktasıdır. Abdülhak Hâmid’in şu beyti bu hakîkati ne güzel açıklar:
“Bu sıfr nedir hisâb içinde //// Erkââm ona inkılâb içinde” (Bu hesap içindeki sıfır nedir ki bütün rakamlar hep ona dönüyor.)
Romen rakamlarında sıfır yoktu. Rakam, ifâde ettiği sembol kadardı. Meselâ “x” rakamı hangi basamakta olursa olsun “10” dur.
780 senesinde Harizmî ilk def’a birinci ve ikinci derecenin denklemlerini analitik metotlarla, bir bilinmeyenli denklemleri de cebir ve geometri metotlarıyla çözmenin kurallarını ve usullerini tatbîk etti ve bu arada matematikte ilk “sıfır” kavramını kullandı.
Kısacası müsbet ilimlerin merkezi Orta Asya’dır…
.
Şifâsız hastalık: Redd-i mîrâs
1 Ekim 2022 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:44
Bunlara rağmen hâlâ mı mâzî düşmanlığı! Sultanlara hâin diyerek kimden rövanş alıp kimleri sevindiriyorsunuz? Ama unutulmasın ki mâzîsine şerefle sâhip çıkan bir “Elif” nesli yetişti. Sizin hâin dediklerinize her gün Fâtihalar ve Yâsinler okunurken, siz bunlardan nasipsiz kaldınız…
Dünyânın neresinde kendi bayrağının halkına karşı bir tehdit unsuru olarak kullanıldığı görülmüştür?
Sahte ve yalan târihlerle bir nesil yetişti.
Anayasa’mızın 10. maddesi 1. fıkrası ve TCK’nın 122. maddeleri benzer bir sistemle kaleme alınmıştır. 10. maddede “Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyâsî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetmeksizin kânun önünde eşittir” ifadesi yer alır.
1876 Kânûn-ı Esâsî’nin 17. maddesinde de “Osmanlıların kâffesi huzûr-ı kânunda ve ahvâl-i dîniyye ve mezhebiyyeden mâadâ, memleketin hukuk ve vezâifinde mütevâsîdir” denilmektedir. (Bütün Osmanlı milleti kânunlar önünde din ve mezhep konularından da ayrıca hukuk ve vazîfeler konusunda genişletilmiş şekilde eşittir)
Ayrıca 1924 Teşkîlât-ı Esâsiyye’nin 69. maddesinde “Türkler kânun nazarında müsâvî ve bilâistisnâ kânuna riâyetle mükelleftirler. Her türlü zümre, sınıf, âile ve fert imtiyâzları mülgâdır (kaldırılmıştır)” ifadesi geçer. Ayrıca aynı kânunun 73. maddesine göre işkence, zoralım, eziyet ve angarya yasaktır.
TCK ayrıca 1926’da devreye girmiştir. Kadınlar ve erkekler kânun önünde eşit haklara sâhiptirler. Devlet bu eşitliğin hayâta geçirilmesini sağlamakla yükümlüdür. Hiçbir kişiye, âileye, zümreye veyâ sınıfa imtiyâz tanınamaz.
Hâriciyemiz yıllarca aynı sülâle ve aynı soyadlarının tekelindeydi. Bu sülâleler yıllarca Batı gölgesinde yaşamamızı bize dayattılar. Kânûn-ı Esâsî ve Teşkîlât-ı Esâsîyye’de ve de Anayasa maddeleri bu kadar açıkken bu ülkede bu maddelere niçin i’tibâr edilmemiştir? Siyâsî düşüncesinden dînî inançları yüzünden ne kadar insana kıyılmıştır?
1950’ye kadar dindarlara yapıştırılmış yafta, önce “mürteci” sonra “gerici” ve “yobaz” oldu. Karikatürlerde kara cübbesi ve sarığıyla Müslümanlar tahkîr edilirken çarşaflı kadınlara öcü, -hâşâ- Karafatma denildi.
Binlerce din ve kültür eseri, şenlik havasıyla meydanlarda yakıldı veyâ yabancı ülkelere yok pahasına satıldı. Ezan, aslından Türkçeye çevrildi, câmîler boş, minâreler ezansız kaldı.
Dînî emirlere uyarak başını kapatan hanımlar, bırakın üst düzey görevleri, resmî kuruluşlarda müstahdem bile yapılmadı. Başı örtülü hanımlar çocuklarının mezûniyet törenlerine bile alınmadı.
Dünyânın neresinde kendi bayrağının halkına karşı bir tehdit unsuru olarak kullanıldığı görülmüştür? Kilometrelerce uzunluktaki şanlı bayrağımızla yapılan kalabalık “Cumhûriyet Mitingleri”, nefret haykırışları ve nefret bakışlarıyla hangi millete karşı yapılıyordu.
Lâik seferberliğin “kutsal marşı” hâline getirilen 10. Yıl Marşı’nda 15 milyon genç kime karşı (hâşâ) yaratıldı? Hangi düşmana gözdağı veriliyordu?
Gezi Olayları’ndan sonra sosyal medyada bir anda moda olan isim başlarına eklenen “TC” ibâresi kime karşı tehdit olarak kullanılıyordu? Diğer vatandaşlar hangi devletin uyruğundaydı acabâ?
İstiklâl Savaşı öncesi Erzurum ve Sivas Kongreleri’ndeki zevâta bir bakın. Hepsi sarıklı ve cübbeli değil mi? Cepheye mermi taşıyan kadınlarımız çarşaflı değiller miydi? Çarşaf giyer veyâ giymezsiniz, sakal bırakır veyâ bırakmazsınız. İstiklâl Savaşı’nın bu efsânevî kıyâfetlerine bu kadar düşman olma hakkını nereden alıyorsunuz?
Ülkemizde değerlerimizin zedelenmesi süreci çok hızlı gelişti. Sonunda inanan-inanmayan cephesi doğdu. Sağ ve sol kavramları diğer ülkelerde olduğu gibi siyâsî ve ekonomik kavramlar değil inanç parantezi içinde özetlendi.
Bugünlerde Avrupa’da hızla yayılan aşırı sağ partiler neo-nazist ve neo faşist eğilimlidir. Türkiye’de böyle bir parti veyâ akım yoktur. Sağ partiler milliyetçi-muhâfazakâr, sol partiler ise anti İslâmist ve anti conservativedir. (Dînî ve millî değerler karşıtı)
Din düşmanlığı tâbiri yanlıştı. Çünkü İslâmiyetten başka her dîne saygı duyan bir kitle yalnız İslâm’a cephe aldı. Papaza, keşişe, hahama, râhibe, râhibeye sempati duyuldu; yalnız imamlar aşağılandı. İstiklâl Savaşı’nda düşmanla işbirlikçi olarak gösterildi.
Sahte ve yalan târihlerle bir nesil yetişti. Yalan söyleyen târihi değil yalan yazan târihçileri tanıyamadık. Kendi ecdâdımızı istilâcı, vahşî ve gaddar olarak tanıdık.
Dîvân edebiyâtımızı ve klâsik müziğimizi meyhâne nevâlesi olarak tanıttılar.
Cumhûriyeti düşmanlardan mı yoksa sultanlardan mı kurtararak kurduk?
Cumhûriyetimizi Türklük sütûnu üzerine binâ ettik dediler; hakîkî Türkçü samîmî vatan evlâtlarını Nihâl Atsız, Alparslan Türkeş, Zeki Velîdî Togan gibi nice bilim adamını ve siyâsileri tabutluklarda işkenceye tâbi’ tuttular.
Fâtih Sultan Mehmed’i Hristiyan, Yavuz’u hunhâr, Kânûnî’yi yatak ve etek düşkünü, İbrâhim’i deli, 4. Murâd’ı homoseksüel yaptılar. Onlara göre Abdülazîz’i âciz, rûhî dengesi yerinde olmayan, intihâr eden bir zavallı, Abdülhamîd’i baykuş, kızıl sultan, sansürcü vehimli bir korkak olarak tanıttılar! Son noktayı da Oğuz neslinin son asîli Sultan Vâhideddîn Han’ı vatan hâini (sümme hâşâ) olarak okuttular.
OĞUZ-KAYI’NIN SON ASÎLİ VÂHİDEDDÎN HAN
Bugünlerde son derece haksız ve insafsızca saldırıların hedefinde Vâhideddîn Han var. İnsanın canı sıkılınca ecdâdına saldırması herhâlde bizde görülen bir ucûbedir. Kökü, soyu sopu belli olmayan Batı devletleri devşirme ataları ile övünürken, Ötüken’den Viyâna’ya adâletle nizâm vermiş, en az üç asır dünyâya âdâletle hükmetmiş, en az üç asır dünyâ beyi olmuş böyle bir ecdâda saygı duymak gerekmez mi?
UMÛMÎ HARB SENDROMU
Bir def’a peşînen şunu belirtelim ki, bizi Umûmî Harb’e sokan İttihâdcılardır. Ve bu harb bize çok pahâlıya patlamıştır. Ümitsizlik bütün yurdu sarmıştır. Kâzım Karabekir Paşa yıllarca sonra kaleme aldığı “İstiklâl Harbimiz” adlı eserinde yakın dostu İsmet Paşa ile olan konuşmasını şöyle aktarmıştır. “29 Teşrinsânî’de (Kasım) Zeyrek’te misâfir olduğum birâderimin bahçesinde Çamlıcalara kadar uzanan geniş manzara içinde İ’tilâf Devletleri’nin bir yığın teknesiyle istihzâ eden (alay eden) muazzam Süleymâniye Câmii karşımızda Türklüğün bir heykel vakârı gibi mağrur duruyordu. Pek eski ve pek samîmî arkadaşım İsmet Bey bedbîndi (kötümser) şöyle konuşmuştu: “Gördün mü Kâzım, her şey mahvoldu. Vaktiyle gördüğün gibi bizi savaşa sürüklediler ve bitirdiler. Derdin ki batıracaklar ve hayâtımızla didişeceğiz. Fakat benim hiçbir ümîdim kalmadı. Ben karârımı söyleyeyim mi Kâzım? Köylü olalım. Askerlikten istifâ edelim. Senin kaç liran var? Birleşelim Kâzım Ağa, İsmat Ağa olalım. Hayâtımız çiftçilikle sürdürelim. (Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil Kayı XI, Osmanlı Târîhi Elvedâ Timaş Yay. İstanbul 2020 s. 205)
SAMSUN VE MUSTAFA KEMAL
Aslında Mustafa Kemâl’in Anadolu’ya gönderilmemesini isteyen Enver Paşa’dır. Belge bâzı bölümleri çıkartılmış olarak şöyledir:
Muhterem Velî-i ni’metimiz, hayâtımız, pâdişâhımız efendimiz hazretlerine,
Yapmış olduğum tahkîkatın netîcesi olmasa da arz etmiş olduğum veçhile Mustafa Kemal’in Anadolu’ya gönderilmesi bâdi-i felâketimiz (felâket sebebimiz) olacaktır. …….. Mustafa Kemal’i vâkı’ dâvetime icâbet ettiremedim. “Enver, benim için Yusuf İzzeddîn’e yaptığını bana da yapacak” demiş. Emirlerinize intizârdayım efendim hazretleri.
Târih- şifre Enver (belgelerlegerçektârih.wordpress com.; Kadir Mısıroğlu, Osmanoğullarının Dramı, Sebil Yayınevi 6. Basım, İst. 1992, s. 84-86)
Vâhideddîn’in Mustafa Kemal’e verdiği ve Avni Paşa’nın el yazısı ile istinsâh ettiği fermânın sureti şudur:
Yâverân-ı şehriyârândan (Sultan yâverlerinden) eski Harbiye Mîralayı (Albay) Mustafa Kemal Paşa’yı Harb-i Umûmî’den (1. Dünyâ Savaşı) müttefekayn (iki müttefik) hesâbına zıyâı (kaybı) üzerine tahassul eden (meydana gelen) vaziyet-i siyâsiyye (siyâsî durum) ecdâd-ı izâmımın (yüce atalarımın) mülkünü ve makâm-ı hilâfeti ve saltanâtı müşkil ve tehlikeli bir sâhaya sürüklediğinden, hükûmet-i seniyyemizin karârı veçhile (karârı doğrultusunda) ta’yîn olduğunuz mıntıkada âsâyişi te’mîn ve maraza-i şâhâneme mugâyir ahvâlin hudûsunu (saltanâta ârız olabilecek hâllerin meydana gelmesini) men’ ile cümleten def’-i sa’yile bezl-i cehd ü gayret ederek (zararlı hususların hepsini def etmek için üstün bir gayret göstererek) milletimizin dokunulmazlığını isbâtlamak ve mülkünü eyâdî-i mütearrızıynden (saldırganların) tahlîsi (kurtulması) için yek-vücûd hareket edilmesini selâm-i şâhânemle (saltanat selâmı) asker, me’mûrîn ve ehâlîye teblîğimi irâde ettim. (Mevlânâ-zâde Rif’at Türk İnkılâbının İçyüzü, Halep 1929, 2. Fasıl, s. 36)
Bu ümitsiz durumlarda Sultan, bir kurtuluş ararken Dâmâd Ferîd’in pâdişâha sunduğu listenin başında Mustafa Kemal Paşa’nın adı yazılmıştır. Kendisine muhâlefet eden ise Harbiye Nâzırı Osman Şükrü Paşa’dır. Osman Şükrü: “En iyi askerimizdir, bâzı sebeplerden dolayı bence münâsip değildir. Üstelik cumhûriyetçi olduğu söylenir.”
Vâhideddîn Han konuyu ablası Medîha Sultân’ın kardeşi ve sırdaşı mevkiindeki Abdurrahmân Sâmî Beyle istişâre etti. Sâmî Bey, dayısı Pâdişâh’a sâdece cumhûriyet taraftârı olduğundan söz etmiştir. “Hânedânı düşünün” demiştir.
Vâhideddîn: “Hangi hânedân, hepsi hânendegân oldu. (şarkıcı) Mâdemki en iyi askerimizdir, öyleyse onun gitmesi lâzım” der. (Age, Kayı XI, s.215 ( Bayur, Türk İnkılâbı Târîhi, c. II / IIs. 269-270)
Avni Paşa’nın Hâtırâtı’nda bildirdiğine göre Mustafa Kemal Samsun’a gitmeden önce Sultan Vâhideddîn’in huzurunda söz vermiştir. Sadrâzam Dâmâd Ferîd ile Yâver Avni Paşa’nın hâzır bulunduğu bir mecliste, sağ elini Kur’ân-ı kerîm üzerine basarak şu yemîni etmiştir: Bakanlar kurulunun düzenlediği Pâdişâhın irâdesine sunulan 21 maddelik özel tâlimâtla bana verilen yetkiler doğrultusunda, Pâdişâhımızın Anadolu illerindeki bütün mülkü ve asker ve me’murlar üzerinde icrâsına görevlendirildiğim denetleme ve soruşturmaları, Halîfe hazretlerinin yüksek rızâsı çerçevesinde iftihâr kaynağım ve övüncüm olan tam bir sadâkatle elimden geldiği kadar yapacağıma vallâhi ve billâhî. (Sâdeleştirilmiştir)
Sultân Vâhideddîn bu iş için lüzûmlu parayı da şahsî atlarını satarak te’mîn etmiştir.
Kadir Mısıroğlu, Nihâl Atsız’ın kitâbını kaynak göstererek Sultân Vâhideddîn’in bu sûretle elde ettiği 40.000 altını Mustafa Kemal’e verdiğini aktarmaktadır. (Nihâl Atsız, Türk Ülküsü, İstanbul, 1965, s. 86)
Mustafa Kemâl, Donanma Cem’iyyeti’nden de 400.000 lira talep ettiğini Nutuk’ta da belirtmiştir. (Nutuk, Ankara 1927 s. 306)
Sultan Vâhideddîn, Mustafa Kemâl’e verdiği paradan başka 1921 yılının ortalarında Türk askerlerine verilmek üzer Hilâl-i Ahmer için açılan yardım kampanyasına 10.000 lira bağışlamıştır. (Metin Ayışığı, 30 Ağustos Zaferi ve İstanbul’daki Yankıları, Târih ve Toplum Dergisi, Eylül 1992, s. 105, s.171)
Sultan bununla da yetinmemiş Büyük Taarruz’un başladığı gün TBMM Vekiller Hey’eti Reisi Raûf Bey’in orduya yardım edilmesi için halka çağrıda bulunması üzerine açılan yardım kampanyasında 5.000 kendisi, 1.000 lira da hanımı için toplam 6.000 lira bağışta bulunmuştur. (İkdâm Gazetesi, 10 Eylül 1922, s. 8692)
VÂHİDEDDÎN HÂİN MİYDİ?
“Sultan Vâhideddîn hâin değildir. Bâzı hoş olmayan şeyleri mecbûren yapmıştır. Bu arada ülke için çok iyi şeyler de yapmıştır. Ben Vâhideddîn için hiçbir zaman hâin demedim; çünkü ne kadar zor şartlar altında pâdişâhlık yaptığını biliyorum.” (Eski Başbakan Bülent Ecevit)
Bu söylemler Fransız ve Rus İhtilâllerinden sonra da böyle olmuştur. Ama yeni rejim yerleştikten sonra geçmiş dönemleri daha dikkatli tedkîk etmek ve inceleme yaparken böyle kavramlara yer vermemek gerekir. (Yılmaz Öztuna Türkiye gazetesi, 15 Eylül 2022)
“Sultan Vâhideddîn, Sevr dâhil hiçbir sebeple hâinlik yapmamıştır.” (Prof. Dr. Ali Satan, Türkiye gazetesi, 15 Eylül 2022)
Sultan Vâhideddîn Han memleketi harbe sokan ve felâkete sürükleyen bir aktör değil tam tersine, harbin sonunda tahta çıkan bir hükümdardır. 1922’de Ankara Meclisi Saltanât’ı kaldırdı. Pâdişâha da cân güvenliği kalmadığı için memleketi terk etmekten başka yol kalmadı. Kalsaydı iç savaşa sebep olabilirdi. (Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci, Türkiye gazetesi, 15 Eylül 2022)
SÛFÎ VE FAKÎH BİR SULTAN
“Babam kendi arzûsuyla ilmin her noktasında imkânı derecesinde çalışmış hatta Fâtih Medresesi’nde İlm-i kelâm, fıkıh, tefsîr- i Kurân, ve Hadîs-i Nebeviyye bilhassa tahsîl etmiştir. Aynı zamanda Nakşî Hâlidî kolundan bir sûfî olan Pâdişâh, Gümüşhânevî Tekkesi’nin intisâblısıdır. Ömer Ziyâeddîn Dağıstânî’nin sohbetlerinde bulunmuştur. Ondan dersler almıştır.” (Vâhdeddîn Hân’ın Kızı Sabîha Sultan, Mâbeyn Kâtibi Ali Fuâd Türkgeldi’nin ‘Hâtırâtı’ndan)
Abdülhakîm Arvâsî hazretleri de onun bir fıkıh âlimi olduğunu söylemiştir. Son Şeyhülislâmlardan Mustafa Sabrî Efendi muhtelif fıkhî mes’elelerde onunla mütâlaa ettiğini ve karşısında ter döktüğünü söylemiştir.
İlber Ortaylı da Habertürk’teki “Teke Tek” programında Sultân’ın bir İslâm fıkhı âlimi olduğunu belirtmiştir.
NE DE KOLAY HÂİN DİYORSUNUZ!
Sultan, yurt dışına mecbûren giderken hazîneden beş kuruş almadı. Hâlbuki hâzîne-i hâssa pâdişâh hazînesidir. Onu boşaltarak yurt dışına kaçsaydı kim ne bilecekti? Daha da önemlisi âilesinin mal varlıklarını bile kayıt altına aldırtıp hazîneye devretmiştir.
Vefâtından sonra parasını ödeyemediği kasap, bakkal ve esnaf Sultân’ın kapısına üşüştü. Mognolia villasına bile haciz kondu. Onun husûsî çekmecesinde 17 çeyrek lira, bir de pırlantaları sökülmüş nişan bulunmuştur. Koca Sultânın tâbutuna bile haciz konmuştur.
Yurt dışına sürgün edilen bütün hânedân bu sefâleti yaşamıştır. Kimi mezarlık bekçiliği yapmış, kimi Fransız ordusunda bulaşıkçı olmuş veyâ Fransız askerlerinin düğme ve söküklerini dikmek zilletine katlanmış ve sefâlet içinde yaşamışlardır
Hânedânın özellikle ikinci nesli haymatlos (vatansız) kimliksiz olarak ve Türkçe bile bilmeden yaşamış, Kur’ân, ezan, bayrak, gibi kutsallara yabancı kalmış, Hristiyan ellerinde onların mezarlarına defnedilmişlerdir.
Bunlara rağmen hâlâ mı mâzî düşmanlığı! Sultanlara hâin diyerek kimden rövanş alıp kimleri sevindiriyorsunuz? Ama unutulmasın ki mâzîsine şerefle sâhip çıkan bir “Elif” nesli yetişti. Sizin hâin dediklerinize her gün Fâtihalar ve Yâsinler okunurken, siz bunlardan nasipsiz kaldınız. Artık gerisini siz düşünün. Çünkü bunu hak ediyorsunuz...
.
Muzır neşriyat
21 Ocak 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:44
Muzır neşriyât denince aklımıza ahlâksız ve müstehcen yazı ve resimlerin yer aldığı gazete ve dergiler gelir. Bir milletin ahlâk seviyesini düşürürseniz o milletten çok şeyi almış olursunuz.
Eskiden Batı’da, bilhassa Amerika’da âile mefhumu çok önemliydi. Karı-koca arasında takdîre şâyan bir saygı vardı. Fakat bunlar hızla ekonomik refâha kavuşunca kapitalist sistemin değerler zincirini yok etmesiyle âile ve çoluk çocuk bağlılığı bir anda çöktü. Artık para için her şey mübahtı. Âile ve diğer değerler ikinci plânda bile değildi. Çalışan iş kadınları evde bağımsızlığını îlân edince âileler çatırdamaya başladı. Evvelâ nikâh bir zorlayıcı bağ olarak görüldüğü için kiliseler evli çiftleri bulamaz hâle geldiler. Çocuklar dünyâya gelmeyince Batı nüfusu hızla yaşlanmaya başladı. Genç kol gücü nüfûsu azalınca yabancı işçi transfer etmeye başladılar. Demografik yapı giderek bozuldu. Zâten oturmamış veyâ tam bulunmayan kültürleri de iyice yozlaştı. Kısaca Batı ekonomik yönden hızla yükselirken ahlâk ve âile hızla çöküyordu.
Batı’nın çöküş hastalığı her hastalık gibi sârî idi. En sağlam ve güvenilir âile yapısına sâhip olan Osmanlı-Türk âile yapısı da bu hastalıktan çabuk etkilenmeye başladı. İslâm öncesi Türklerde sağlam ve ataerkil bir âile düzeni vardı. Yaşlılara ve atalara sonsuz hürmet gösterilirdi. Türkler İslâm’la tanıştıktan sonra var olan bu düzenleri daha da kuvvetlendi. Bu düzene sâhip olan Türk toplumlarında huzurlu bir âile, huzurlu bir millet ve sağlam bir devlet vardı.
Göktürk Abidelerinde âiledeki bozuşmanın toplumu nasıl etkilediği acı bir şekilde dile getirilir: “Beyleri ve milleti âhenksiz olduğu için, küçük kardeşi ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti karşılıklı çekiştiği için, Türk milleti il yaptığı ilini elden çıkarmış, kağan yaptığı kağanını kaybetmiş. Çin milletine beylik erkek evlâdını kul kıldı, Türk beyleri Türk adını bıraktı, Çin adlarını aldılar.” (Profesör Doktor Muharrem Ergin, Orhun Âbideleri, 8. Baskı, s. 34, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1987.)
Bizim bugünkü hâlimizi nasıl da özetlemiş bakar mısınız? Osmanlının son zamanlarında Batı hayranlığı, Avrupâî yaşayış ve taklîd özentisi ve nihâyet 1960’larda başlayan dış ülkelere gönderdiğimiz kadın ve erkek nüfusumuz ve hızla parçalanan âileler, millî değerlerini ve dînî duygularını kaybeden ikinci ve üçüncü nesiller sanki bizi bambaşka bir millet yaptı.
Birtakım inkılâplarla 1000 yıllık kültüründen koparılmış bir nesil artık her türlü dış te’sîre zâten açıktı. Şimdi toparla bakalım toparlayabilirsen. Bilge Kağan’ın Kültigin’in mert nesli, Oğuz Kağan’ın asîl torunları, Alpaslan’ın tertemiz mü’min savaşçıları, Yavuz’un Fâtih’in saf ve îmanlı akıncı delileri nerelere gizlendiniz? Kızılelma’nızı kimler çaldı? Avrupa’daki at nallarının izlerini kimler sildi?
Bütün bu olanlar bize nasıl bulaştı? Bunun birinci ve en güçlü silâhı tabîî ki basındı. Yâni gazete ve dergiler. Bunların en büyük yardımcıları da iş birlikçi Batı hayranı gâfillerdi.
Basın evvelâ dış güdümlü olarak saltanâta saldırdı. Önceleri hilâfete hiç ses çıkarmadılar. Hattâ ona saygılı bile göründüler. Çünkü hilâfet sâdece Osmanlının değil bütün İslâm âleminin merkezinde idi. Bütün plânlarını meşrûtî bir yönetime dayandırarak, sultânın gücünü zayıflatmak ve özellikle de Balkanlarda başlayan ayaklanmaları destekleyen Rum ve Bulgar azınlıkların adaylarını parlamentoya sokmaktı. Bunu da başardılar ama bunların parlamentodaki ihânetlerini gören Sultan Abdülhamîd, 1876’da îlân edilen parlamentoyu dağıttı. Her şey bu icrâatten sonra alevlendi. Tâ 1908’deki İkinci Meşrûtiyet’e kadar artık bu kaos ortamını sürekli beslediler. Sultan dışarıda İngiliz, Fransız, Alman ve Rus gâileleri ile uğraşırken içeride de bunların ayaktaşları ile uğraşmak zorunda kaldı. Bir taraftan petrol hırsı, diğer yandan Filistin ve İsrâil mes’eleleri, Osmanlı Devleti’ne en zor senelerini yaşatıyordu.
Batı’nın, iç hâinlerin, azınlıkların, ajanların bu sıralarda en çok kullandıkları argüman basındı. Birbiri arkasına gazeteler, dergiler çıkarıyorlar, tiyatro eserleri oynatıyorlar, tahrik edici edebî eserler yayımlıyorlardı. Adâlet, hürriyet, müsâvat ve uhuvvet gibi Fransız Devrimi sloganlarıyla sergerde toplulukları tahrîk ediyorlardı. Her an bir sû-i kasde veya bir darbeye açık bir hava teneffüs ettirmeye çalışıyorlardı. Osmanlı mülküne artık top gülleleri ile değil basın silâhı ile saldırıyorlardı. Açık hedefleri de belliydi: Sultan Abdülhamîd Han… Târihte belki hiçbir yönetici bu kadar zedelenmemiş bu kadar hedef gösterilmemiştir. Hattâ 16. Louis ve Marie Antoinette bile... Son 150 yılın en basîretli, en zekî ve en siyâsî padişâhını doğrudan hedef aldılar. Çapulcu Sandanskilerle, Karassolarla, Toptânîlerle, başı bozuk Makedon haytalarıyla ve ne yazık ki İttihâd ve Terakkîcilerle Avrupa destekli hücûma geçtiler. Avrupa’da bir masada oturup şer cephelerinin saflarını sıklaştırdılar. Triumvirliğin, yâni Enver-Cemâl ve Tal’at Paşa’nın inatla direnişinin alt yapısını zâten Genç Osmanlılar ve Jön Türkler hazırlamışlardı. Buna gafil edîb ve şâirler hattâ basîretsiz yeni yetme din adamı hüviyeti kendisinden menkul kişiler de eklenince, halkı kandırmak o kadar da zor olmuyordu. Zâten daha önce surda bir gedik açmışlar, Sultan Abdülazîz’i şehîd etmişlerdi. Bu kadar güçlü oldukları vehmiyle Koca Sultân’ı çabuk alt edeceklerini düşündüler, ama karşılarında çetin bir ceviz bulmuşlardı. Maddî güçlere ve tedbirlere sıkı sıkıya sarılan Sultân, hiç şüphesiz mânevî güçlerce de muhâfaza ediliyordu. Önce gözlerini karartıp büyük bir sû-i kasd tertiplediler. Olmadı, yapamadılar. Onu öldürselerdi biliyorlardı ki Ehl-i sünnetin kalesini yıkmış olacaklardı.
Batı’daki yıkıcı neşriyat ânında tercüme ediliyor ve el altından sür’atle dağıtılıyordu. Artık bir de azınlıklardan sonra İslâm ümmetinin aslî unsurlarını hedef alıp bu ulvî berâberliği dağıtmak istiyorlardı. Bu cümleden olarak Arapları ve Kürtleri birinci plânda düşünürlerken millet-i sâdıka diye adlandırılan Ermenileri de kışkırtmaya başlamışlardı. Balkan milletlerinin bağımsızlık hareketlerini de maddî mânevî destekliyorlardı. Birbiri ardınca gazete ve dergi çıkarılıyor ve tercümeler yayımlanıyordu. Bunların en ilgi çekeni dergi kapattıran makâle diye anılan “Edebiyat ve Hukuk” adlı makâleydi.
DERGİ KAPATTIRAN MAKÂLE
Servet-i Fünûn 1895-1901 yılları arasında çıkan bir derginin adıdır; ‘Edebiyât-ı Cedîde’nin yayın organıdır. İlmî, fennî, edebî makâle ve tercümelerin yer aldığı bir mecmûadır. Bu dergide Hüseyin Câhid Yalçın’ın tercüme bir makâlesi yayımlandı. Bu yayımdan sonra dergi bir süreliğine kapatıldı. Hüseyin Câhid’in bu derginin pek çok sayısında makâle ve tercümeleri yayımlanmıştır. Kendisinin bu dergide “Musâhabe-i Edebiyye” üst başlığı ile bilinen bir köşesi vardı. İşte bu köşede 3 Teşrinievvel 1317 ( 17 Ekim 1901 ) târîhinde 22. Cilt, 553. sayısında “Edebiyât ve Hukûk” adlı bir makâle yayımlanır. Câhid’in bu makâleyi Paul Lacombe’un “L’hitoire Litterairé” (Edebiyat Târîhine Giriş) adlı eserin giriş kısmından tercüme ettiği söylenmiştir. Dipnot olarak sâdece “Fransızcadan” ibâresi yazılmış, yazının kaynağı belirtilmemiştir. Bu makâlede o günkü Osmanlı toplumu için dikkat çeken bâzı konular vardır. Meselâ Fransa’daki boşanma yasağı gündeme getirilmiş ve boşanma zorluğundan kaynaklanan durum sebebiyle eşler arasında zinâya sebep olduğu vurgulanmıştı.
Ayrıca Victor Hugo’nun “Bir Mahkûmun Son Günü” adlı eserinde îdam cezasına çarptırılan bir mahkûmun acınacak hâli anlatılarak, îdam cezâsı da eleştirilmişti.
Dergide Fransızcadan tercümeler olması hasebiyle Fransız edebiyat ve yazarlarından birçok alıntılar vardır. Bunlar genelde Fransız Devrimi fikirleriyle beslenen bir kısmı da Osmanlı toplumunda büyük tepki ile karşılanan yazarlardı. Bunlar Voltaire, Hippolite Taine, Jean Jacques Rousseau, Ernest Renan, Victor Hugo, Alfred de Vigny, George Sand vs. yazar ve romancıların makâle ve romanlarıydı.Dergi, Matbûât Müdürlüğü’nün emriyle kapatıldı. Üç gün sonra Ahmed İhsan, Hüseyin Câhid ve Veled Çelebi istintâk (sorgu) dairesine çağrıldılar. Esâsında yazılar çok araştırılmadan jurnalciler tarafından rapor edilmişti. Konu da Fransız kral ve kraliçesinin asılmasına ilişkin olaylarla bağlantılı olması idi. Jurnalin sebebi de bu tercümenin halkı isyâna teşvik edebileceği düşüncesi idi. Sultan Abdülhamîd de tabîî olarak endişelenmişti. Aslında bu jurnali veren kişinin Servet-i Fünûn’la şahsî bir mes’elesi olan Baba Tâhir (Mâlûmatçı Tâhir) olduğu ortaya çıkmıştı. Bu şahıs Abdülhamîd’i çok kızdırmış ve bu yanlı istihbârâttan dolayı sürgün edilmiştir. Dergi 48 gün sonra 554. sayısını 22 Teşrîn-i sânî 1317 (5 Aralık 1901) perşembe günü afv-ı şâhâne ile tekrar çıkmıştır. Bu sayının kapağında “Tahdîs-i ni’met” (Memnûniyetini sözle ifâde edip teşekkür etme) başlığıyla Padişâh’a övgü ve şükrânlar sunulmuştur. (Ersoy Topuzkanamış, “Edebiyat ve Hukûk” Edebiyat Hukûk Kuramı c.1, s.6, Kasım-Aralık 2014, ss.1-14)
HÜSEYİN CÂHİD
Bu dönemin en anlaşılmaz yazarlarından birisi hiç şüphesiz şifâ bulmaz muhâlif H. Câhid’dir. Yalnız edebiyâtla ve hâsseten hikâyeleri ile uğraşsaydı belki daha başka anılabilirdi. Abdülhamîd’in affıyla tekrar yazmaya başlayan yazar, Fikret dergiden ayrılınca Servet-i Fünûn’u tek başına üstlendi. O dönem yazarları bir “Hürriyet” histerisi (psişik ve motor bozukluklar, duygusal reaksiyonlarda taşkınlık, ânî sinirlenme) içerisindeydiler. Beyinlerinde tek bir düşünce vardı: Her ne pahâsına olursa olsun Abdülhamîd’i devirmek… Önce “O gitsin sonra diğer plânlara bakarız!” zihniyeti gibi bir ucûbeye saplanmışlardı. H. Câhid de bu kin halkasını müşahhas yüzü olan İttihâd ve Terakkî Fırkası’na kapılandı. Zâten bu düşünce mensuplarının tek adresi de burası idi. Bu cem’iyetin isteği ile 1908’de Tevfîk Fikret ve Hüseyin Kâzım’la Tanîn gazetesini kurdu.
Artık Câhid hem bu gazetenin başyazarı hem de İTC’nin kalemşoru oldu. Sonra ödülünü de aldı ve İTC’den milletvekîli oldu. Hattâ meclis başkanlığına kadar da yükseldi.Fakat ne gariptir ki 31 Mart Ayaklanması’nda matbaası basılmış ve ölümden zor kurtulmuştur. Onun yerine Câhid zannedilerek Mehmet Aslan Bey öldürülmüştür. Câhid, Sultan Abdülhamîd’in en büyük muhâliflerinden biriydi ama demokratik bir devrim taraftarıydı. Bu yüzden 31 Mart çapulcularına karşı çıkmıştı. Hattâ İTC’nin sû-i kasd ve bölgesel çetecilik faâliyetlerini görüp, bâzı tenkîdler yapınca tehdîd edilmiş ve bu yüzden de Tanîn gazetesini de biraz da zorlamalar ve hattâ tehdîdlerle İTC’ye satmak zorunda kalmıştır.
Birinci Cihân Harbi sırasında İstanbul’u işgâl eden İngilizlere karşı duruşu yüzünden Malta’ya sürülmüş, 1922’de afv edilerek tekrar İstanbul’a dönmüştür.
SÜREKLİ KAPANIP AÇILAN BİR GAZETE: TANÎN (TINLAMA)
1922’de Tanîn’i tekrar çıkaramayınca bu sefer Renîn’i (inleme) çıkardı. Burada Millî Mücâdele’yi destekleyici yazılar yazdı. Fakat çok gariptir ki bir müddet sonra bâzı icrâatini tenkîd ettiği için Ankara Hükûmeti tarafından muhâlif gazeteci i’lân edildi.1925’teki Şeyh Saîd İsyânı’ndan sonra Takrîr-i sükûn Kânûnu ile gazetesi Tanîn kapatılmış, kendisi ömür boyu Çorum’a sürgün edilmiştir.
Câhid, Çorum’da iken Mustafa Kemâl Paşa’ya yapılan İzmir Sû-i kasdinden dolayı 1926’da Câvid Bey, Nâil Bey ve H. Câhid tutuklandılar. Câvid Bey ve Dr. Nâzım asıldı; Câhid berâat etti.Atatürk’ün ölümü ve İsmet İnönü’nün teklîfiyle tekrar politikaya döndü. Çankırı, İstanbul ve Kars Milletvekilliği yaptı.
1943-1947 yılları arasında Tanîn’i tekrar yayımladı. Tanîn’deki yazılardan Tan gazetesinin baskınında bu gazetenin komünizm propagandası yapması ve Sabîha Sertel’in Moskova emrinde bir ajan olarak çalıştığı belirtilmesi üzerine olaylar büyüdü. Tan gazetesi basıldı, tahrîb edildi. Tanîn gazetesi tekrar kapandı.Câhid bundan sonra CHP’nin yayın organı olan Ulus gazetesinde başyazarlık yaptı. Bu sefer de Demokrat Parti’ye ağır eleştirilerinden dolayı 79 yaşında tutuklandı. Çok tenkîd ettiği Başvekil Adnan Menderes’in araya girmesiyle Reis-i cumhûr Celâl Bayar tarafından afv edildi.
1957’de CHP’den tekrar milletvekîli seçildi. Bundan sonraki tek meşgalesi Demokrat Parti’ye muhâlefetti. Hep bu minvâl üzere yazılar kaleme aldı.
Cahid, İttihâd ve Terâkkî Fırkası zamânında başlayan hürriyet histerisini hiçbir zaman dindirememiş, hattâ ölürken son sözlerinin “Hürriyet, hürriyet” olduğu bildirilmiştir.
NETÎCE OLARAK…
İki nokta tam aydınlatılamadan târihçiler gerçeği yazma isteğinden vazgeçmeyeceklerdir. Bunlardan birincisi Abdülhamîd Han dönemi ve İttihâd ve Terakkî Fırkası olayları ve cumhûriyetin birinci dönemindeki siyâsî târîhin aydınlatılması.
Uzun yıllar hakkında kelâm etmenin bile yasak olduğu Abdülhamîd Han’ın gerçek hüviyeti son 45 yıldır vuzûha kavuşma safhasındadır.
İkinci bölüm, hassas konuları muhtevî olduğu için yalan ve iftirâlara sapmadan, hissiyâttan tamâmen arınmış ve hakâretten ârî bir şekilde gün ışığına çıkarılmalıdır. Târih yalan söylemez; yalan söyleyen târîh değil; yalancı târihçiler utanmalıdır.
.
Tûran ülküsü gerçekleşiyor mu?
4 Şubat 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
Arap asıllı İslâm harfleri ile olan yazılı Türk edebiyâtı kütüphâneleri doldurmuştur. Kutadgu Bilig’in 1069 tarihli bir nüshası bile Arap asıllı İslâm alfabesi ile yazılmıştır. Dîvânü Lugâti’t-Türk (1072), Atabetü’l-Hakâyık (13. asır) gibi eserler hep bu alfabeyle kaleme alınmıştır.
Büyük imparatorluklarda aslî unsur dışındaki etnik topluluk, cem’iyyet veyâ cemâatlerin veyâ daha geniş perifer (çevre) toplulukların, âdem-i merkeziyetçilik (merkezden kopuk) daha ilerisinde otonomi (bağımsızlık) istemeleri, federasyon ve (Osmanlıda eyâlet) idârî sistemleri devletleri evvelâ yıpratmış, sonra da onların hızla çökmelerine sebep olmuştur.
“Başlangıç döneminde Türkler köylerde aşîretler hâlinde yaşamışlar, daha çok etnik kategoriler oluşturmuşlardır. Bu gruplar İslâmî kimliklerini ön plânda tutmuşlar, akrabâlarına köylerine, aşîretlerine, etnik kökenlerine oranla daha kuvvetli bağlanmışlardır. Sonraları Osmanlı İmparatorluğu’na daha birçok etnik topluluklar katılmıştır: Rumlar, Sırplar, Macarlar, Bulgarlar ve Araplar gibi… Bunların her biri kolektif bir özel isme, ortak atalara ilişkin bir mite, devlet olmanın oluşturduğu târihî anılara, ortak kültür unsurlarına, kendilerine özgü bir ana vatan fikrine, bir grup dayanışması fikrine sâhiptiler. Kazan, Kırım ve Âzerbaycan’dan Türkî (Türk) gruplar da benzer şekilde Osmanlı İmparatorluğu’nun Türk olmayan nüfusu gibi değişik etnik cemâatler oluşturdular. Dolayısıyla Rusya Müslümanları Osmanlı Türklerinin gelişmekte olan etnik-ulusal kimliğini ve milliyetçi ideolojisini tanımlamakta veyâ yanlış tanımlamakta önemli bir rol oynadılar. Sonra onlar da Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme ve eğitim sisteminden derin bir şekilde etkilendiler.” ( Kemal H. Karpat, İslâm’ın Siyasallaşması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, s. 18-19, İstanbul 2001)
Burada dikkate alınması gereken en önemli konu aynı coğrafyada yaşama etkisinin gerek köken gerekse kültürlerin korunmasındaki rolüdür. Asya Türklüğü yıllarca Osmanlı veyâ Anadolu Türklüğünden ayrı yaşamış; birbirlerine sınır olan, Kırgız, Kazak, Özbek, Türkmen ve Âzerbaycan Türkleri, başta dil olmak üzere gerek Rusya’nın gerekse Çin’in kültüründen çok etkilenmişlerdir. Yüzyıllar boyunca kopuk coğrafyalarda yaşamanın getirmiş olduğu kültür etkileşimi, Çarlık Rusya ve Komünizm öncesi Çin ve Komünizm sonrası Rusya ve Çin’in baskılayıcı yönetimi ile aslî kültürünü yaşayamayan ikinci nesilde büyük tahribâta yol açmıştır. Komünizm sonrası Türk coğrafyası bağımsızlığını kaybederek Rusya ve Çin’in sömürge kantonları olarak yönetilmiş, eğitim sistemi bu emperyalist devletlerin güdümüne girmiş ve hemen hemen ve millî olma vasfını kaybetmiştir.
ORTA ASYA TÜRKLÜĞÜ ALFABESİ
İslâm harfleri (Arap harfleri) Türklerin kullanımına İslâmiyetle birlikte girmiş, 10. yy’ın ortalarından 20. yy’ın ortalarına kadar tam 1000 yıl Türk Dili ve lehçelerinin yazımı için kullanılan tek alfabedir.
Türkler târihinde Köktürk, Uygur, Arap ve Lâtin alfabelerini devlet olarak kullandılar. Esik Kurganı’ndan çıkarılan 400’e yakın parça içerisinde gümüş çanak en önemlisidir. Bu yazı Köktürk yazısının en eski şekli olarak kabûl edilmektedir. Türkler 1300 yıllık edebî hayatlarında 13 farklı alfabe kullanmışlardır. Bunlar Köktürk, Mani, Sogd, Uygur, Brahmi, Tibet Ermeni, Süryan, Arap, Lâtin ve Kirildir.
Dünyâ milletleri alfabelerini din kitaplarının veyâ tabletlerinin alfabelerine göre seçmişlerdir; bu değişmez bir kâidedir. Türkler de İslâmiyet’i kabûl edince İslâm alfabesine geçmişlerdir. İlk defa Mirzâ Rızâ Han 1879 yılında Türk, Arap ve Fars dillerini karıştırarak yeni bir fonetik alfabe sunmuştur.
Osmanlıda Genç Türkler ve daha sonra Necip Âsım Bey, alfabe konusunda bir değişim veyâ fonetik bir uygulama isteğini dile getirmiştir.
İstanbul ağzı dışındaki Anadolu ağızlarında buna uyum sağlamak için uzun ünlüler kullanılmamıştır. Meselâ âşık yerine aşık; sâlih yerine sali; âbid yerine abit, denmesi gibi...
Son ünsüzlerin Türkçede yumuşak ünsüz olmaması hasebiyle kitâb yerine kitap; hisâb yerine hesap denilmesi gibi...
Son hecelerde çift ünsüz bulunmadığı için (ekler hâriç) son iki ünsüz arasına bir ünlü konulmuştur ve bu bir imlâ kuralı olmuştur; ilm yerine ilim, cebr yerine cebir gibi… Gerçi bu tip kelimelerde ek alındığı zaman aslî şekillerinin kullanıldığını görürüz; “İlmin değeri” ve “cebrî şiddet” gibi...
Şunu da unutmamak lâzımdır ki İslâm harflerinde (Arap) bulunmayan p, j gibi bâzı harfler Fars alfabesinden alınarak İslâmî Türk alfabesine uyarlanmıştır.
KÖKTÜRK ALFABESİNE DE EKLEME YAPMAK ZORUNDA KALACAKTIK
Meselâ Köktürk alfabesinin Runik (İskandinav) asıllı olup olmadığı hâlâ tartışılırken o alfabede olmayan h, ğ, c, j gibi harfler bugün Lâtin asıllı Türk alfabesinde bulunan harflerdir. Yâni biz Köktürk alfabesini millî alfabe olarak kabûl etseydik, ona da eklemeler yapmak zorunda kalacaktık. Soğd ve Uygur alfabeleri zâten millî karakterli değillerdir. Kiril alfabesi tamâmen ideolojik ve dayatma bir alfabe olup Türk Cumhûriyetleri’nde değişik uygulamalarla aralarındaki bağın kurulması engellenmeye çalışılmıştır. Yâni İslâm (Arap) hurûfâtı da bâzı düzenlemeler yapılarak kullanılabilirdi veyâ bâzı ülkelerde olduğu gibi çift alfabelerden (birisi millî) olabilirdi. Zâten Osmanlı aydınları Lâtin alfabesini biliyorlardı. Bunun yanında gayr-i Müslim azınlıklar da hem Lâtin hem de Osmanlı hurûfâtını kullanıyorlardı. 1908’lerde Avrupa’da yaşayan Rum asıllı Osmanlı vatandaşları gönderdiği kartpostallarda gâyet işlek ve fasîh bir Osmanlı-İstanbul Türkçesi ile yazışıyorlardı.
Şâyet millî bir alfabeye geçiş yapılırken Köktürk Alfabesi’ndeki eksik harflere 250 sesli Yenisey Alfabesi’nden ekleme yapılabilseydi, o zaman ona millî alfabe denilebilirdi ki o bile şüphe ile karşılanabilirdi. Çünkü Köktürk Alfabesi’ne Runik (İskandinav) kökenli diyen Türkologların sayısı çok fazladır. Kaldı ki bu alfabenin kullanım süresi ve Sogd kökenli Uygur Alfabesi’nin kullanım süreleri yazılı belgelere bakıldığı vakit 200 seneyi ancak bulabilir. Ayrıca bu alfabelerle yazılı metinlerin ve belgelerin veyâ taş yazıtların sayısı yazılı bir edebiyat külliyâtı oluşturamayacak kadar azdır.
Arap asıllı İslâm harfleri ile olan yazılı edebiyâtımız kütüphâneleri doldurmuştur. 1069’daki Kutadgu Bilig’in bir nüshası bile Arap asıllı İslâm alfabesi ile yazılmıştır. Dîvânü Lugâti’t-Türk (1072), Atabetü’l-Hakâyık (13. asır) gibi eserler hep bu alfabeyle yazılmıştır. Ayrıca gerek Kutadgu Bilig ve gerekse Atabetü’l-Hakâyık dîvân edebiyâtımızın bir kalıbı olan “ Bahr-i mütekârib” denen (faûlün / faûlun / faûlün / faul) kalıbıyla yazılmıştır. Bu kalıp aynı zamanda Îran millî destânı “ Şehnâme”nin de kalıbıdır.
Kutadgu Bilig, Orta Çağ Türk dünyâsının en önemli eseridir. Çünkü bu eser, bizim yazılı eserlerimizin ilkidir. Eserin o zaman yazılmasının sebebi, Türk devletlerine siyâset ilmini aktarabilmek içindir. Pendnâme (öğüt kitâbı) olarak da bilinen bu kitâba her ne kadar sâadetlenme, mutlu olma bilgisi denilmişse de “ kut” ile başlayan ismi açıkça devletle ilgili olduğunu gösterir. Çünkü Türklerde “kut”, devlet kudsiyeti ile ilgilidir. İdikut (ıdhuk kut>ıduk kut ) Osmanlıdaki “Zıllullâh” kavramının karşılığıdır. Bu eserin aslî nüshası Uygur alfabesiyle yazılmış olmakla birlikte başlangıcında Kur’ânî olarak Besmele-i şerîfe vardır. Sembollerle olan anlatımda bile devlet, millet, dünyâ, âhiret ve bunlardaki millî uyum işlenmiştir. Beg (hakan), vezir, teşrîfâtçılar, mâliyeciler, askerî kademe, ordu komutanı, âlimler, seyyidler, zenâatkârlar, çiftçiler ve hayvan yetiştiricileri tek tek ele alınır ve hepsi hakkında teferruâtlı bilgi verilir. Bâzı araştırmacılar eserin aslî nüshasının İslâm harfleriyle olduğunu savunurlar ki bu ikinci ihtimâldir. Eserin girişinde genişçe Allâhü te’âlaya münâcaât şeklindeki giriş, sonra Efendimiz’e övgü, salât ü selâm, Eshâb-ı kirâm hazerâtına övgü ve bağlılıklar genişçe işlenir.
Bu zamânın en önemli eserlerinden birisi de şüphesiz Dîvânü Lugâti’t-Türk’tür. Bu eser 11. yy’da Türk topluluklarının dil bilgisi kurallarını ve söz varlığını toplayan muhteşem bir kaynaktır. Bu özellikleri ele alan Kâşgârlı Mahmûd eserine Türk Lehçeleri (Türk ağızları) adını vermiştir. Bu eserde on iki hayvanlı Türk takvimi de anlatılır. Kâşgârlı, eserini muhtemelen Bağdâd’a geldikten sonra yazmış olabilir. Kitâbın Bağdâd’da değil Türkistan’da yazıldığını delillendiren önemli detay ise “ Nag” yılında (timsah veyâ yılan yılı) yazılmış olmasıdır. Bu eserde o çağlardaki muhteşem Türklük şuûrunun nasıl geliştiği hakîkaten hayreti mûcibdir. Kitâbın başında yazar Allâhü teâlaya hamd ü senâ, Hazret-i Peygamber Efendimiz’e övgüler ve salevât ile bağlılığını beyân eder.
Mahmûd kendi beyânında bir hadîs-i şerîften bahisle “Türklerin dilini öğreniniz, çünkü onların egemenliği uzun sürecektir” der ve bu amaçla Araplara Türkçe öğretmek için bu kitâbı yazdığını belirtir. Kendisi bu hadîsi her ne kadar Buhârâlı ve Nişâburlu iki imâmdan duyduğunu söylese de bu hadîs-i şerîfin sıhhati hakkında net bir delil yoktur. Burada şöyle bir gerçek de vardır: Alpaslan’ın Anadolu’yu Türklere açmasıyla zâten Türk dilinin değeri de artmış, özellikle Arap, Acem ve Bizanslı tâcirler Türkçe öğrenmek zorunda kalmışlardır.
ORTA ASYA TÜRK DÜNYÂSI’NDA İSLÂM HARFLİ EDEBİYÂT KÜLLİYÂTI
Bu bölümde Kazak ve Kırgız Türklerinin edebiyâtından ağırlıklı bazı bilgiler vereceğiz. Bütününü anlatmak için ayrı bir kitap yazmak gerekir. Mes’ele Orta Asya Türk dünyâsını Sovyet ve Çin İhtilâllerinden evvel Arap asıllı İslâm harflerini kullandığını belgelemek içindir.
E. R. Tenişev bir makâlesinde şöyle bir tespit ortaya koyar: “O Kırgızıskom Yazıkev Donatsionalny Period” (Milletleşme döneminden önceki Kırgız Edebiyat Dili Hakkında): “Şüphesiz Müslüman Türk Toplumları, bilhâssa Özbek, Uygur, Türkiye Türkü, Âzerbaycanlı ve Tatarların aydın temsilcileri yüzyıllarca Arap Alfabesi’yle her konuda ve her şekilde eserler verdiler.”
Bâzı Kırgız aydınları 19. asrın ortalarından 1917 Ekim İhtilâli’ne kadar Arap alfabesiyle eserler verdiler. Bunlardan Haydar Tilbe, Moldo Niyâz, Moldo Kılıç, Osmanalı Sıdıkov, Aldaş Moldo, Eşenalı Arabayev, Abılkâsım Cutakiyev vb.ni sayabiliriz. (Prof. Dr. Salimcan Cigitov, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Öğretim Üyesi, Sovyet Döneminden Önce Kırgız Edebiyâtı)
Yine ayrıca Arap-İslâm harfleriyle meydana getirilen bir Kazak edebiyâtı da vardır. Altınordu ve Kazak Hanlığı döneminde 13-15. yy.lar arası önemli temsilciler yetişmiştir. Bunlardan bâzıları halk şâirleri, bâzılâr nâsirdir. Meselâ Zâhiriddin Bâbür, Muhammed Haydar Dulâtî, Kadırgalı Jalâirî, Abulgâzî Bahâdır Han.
19. yy.ın meşhur şâirlerinden ve san’atkârlarından Şal Kulekuli, Dulât Babatayuli, Muhambet Ötemisuli, Köteş Rayımbekuli, Şokan Velihanov, Abay Kunanbayev, Nurjan Nauşabuli, Mağjan Jumanbayev, Muhtar Auezov vb.
Son zamanların Özbek edebiyâtından evvel onun 15 yy.daki temsilcisi Çağatay edebiyâtı ayrı ve çok geniş bir bölümdür. Bunlar Çağatay yazı dilini de geliştirmişlerdir. Türk edebiyâtının Çağatay dönemine âit meşhur şâir ve yazarları arasında şunları saymak mümkündür: Ali Şîr Nevâyî, Hüseyin Baykara, Sekkâkî, Lutfî, Yûsuf Emîrî, Haydar Tilbe, Ahmed Mirza, Gedâî
(Bu şâir ve yazarlar aynı zamanda dîvân edebiyâtımızın da mümtaz eserlerini vermişlerdir. )
Açık olan konu şudur: Bütün dünyâ İslâm Âlemi uzun bir dönem Arap harflerini kullandıkları için bu alfabeye sâdece İslâm harfleri demek de uygundur. Veyâ daha geniş düşünerek Arap kaynaklı İslâm harfleri de denilebilir. Hristiyanlar, yâni Katolik ve Protestanlar İncil alfabesi Lâtinceyi, Ortodokslar, İncillerinin alfabesi olan Kiril alfabesini kullandıkları gibi, Müslüman âlemi de bin yıl gibi uzun bir dönem Kur’ân-ı kerîm elif ba’sı olan İslâm harflerini kullandılar. Karahanlılardan, Tîmûrîlerden, Harezmlerden, Gaznelilerden Selçuklu ve Osmanlıya kadar uzanan geniş bir kültür ve medeniyet coğrafyasında muazzam devletler kurdular. Hristiyan dünyâsının kâbusu olan Orta Çağ, İslâm dünyâsının yüz akı oldu. Kütüphâneler edebî, askerî, fennî, tıbbî, ahlâkî, coğrafî ve dînî kitaplarla doldu. Bunların hepsi de İslâm harfleri ile yazıldı.
İşin acı tarafı, ortak bir din, alfabe ve kültür birliği olan Orta Asya Türk dünyâsı ile Osmanlılar zamânında gerekli bağlantıların kurulamamış olmasıdır. Gerek Çarlık Rusya zamânında, gerekse Rus ve Çin komünist sistemlerinde bu soydaşlarımızdan maalesef kopuk yaşadık. Nostaljik bir Tûran ülküsü, idealistleri hep ümitli tuttu ama son zamanlardaki Türk Devletleri Teşkilâtı kuruluncaya kadar düşünceler sâdece gönüllerde yaşadı. Biz Türk ve Müslümanlar olarak dünyânın en büyük asker ve ekonomik potansiyeline sâhibiz. Geç kalınmış bu Büyük Türk Birliği’ni aktif olarak kurmak, dünyâ barışı için de bir emniyet duygusu uyandıracaktır.
Bugün, Türkiye’nin patolojik düşmanları elbette bu birliğin kurulmasını bir kâbus gibi görmektedirler. Ama onların kâbusu olan 300 milyonluk Türk Dünyâsı varlığı, gecikmiş Tûran ülküsünün beşâret (müjde) rüyâsı olacaktır.
.
Osmanlı Türk değil miydi?
18 Şubat 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
Yıllardan beri genelde ilmî bir tabana oturmamakla birlikte özellikle, târihle ilgisi olmayan ve hakîkati değil spekülatif tezleri ortaya süren bâzı kişilerin ortaya attığı tuhaf bir teori vardır: Osmanlı Devleti Türk değildir…
Bu konuya merak sâikasıyla değil de ters açıdan bakanlar, sâdece devlet adı ve anne evliliklerine dayalı olarak Osmanlının hibrit (melez) bir sülâleden kurulu olduğunu savunurlar. Bu bilgilerin belgesel gibi algılanan TV dizilerinin tetiklediği dezenformasyona ve târih düşmanı güdümlü câhillerin yazı ve kitaplarına dayalı olduğu açıktır. O zaman düz bir mantıkla diyalektik olarak sormak gerekir: Osmanlı Türk yapılı bir devlet değilse nedir? Bu soruya cevap verebilmek aksini savunanlar için hiç de kolay değildir.
Hiçbir tarihçi Osmanlı Devleti “Türk değildir” dememiştir.
Osmanlıda etkili olan vâlide sultanlar da olmuştur ama sayıları çok azdır. Onlar da özel sebeplerledir. Bunlar, Mihrimah Sultan, Nurbânû Sultan, Safiye Sultan ve özellikle de Kösem Sultan gibi isimlerdir. Kösem Sultan, 4. Murâd Han tahta çıktığında 11 yaşında olduğundan nâip (bir makâmı geçici bir süre yüklenen) sıfatıyla bizzat devleti yönetmiştir.
Avrupa’da da bu uygulama vardı. Meselâ 5. Henry babası 1422’de ölünce 1 yaşında tahta çıkmıştır. Buna nâipliği genellikle dükler yapmakla birlikte validesinin etkinliği bilinmektedir.
Şöyle bir bakıldığında tahta çok küçük yaşta geçen bir sürü kral vardır: Simoen Saxe, 7 yaşında Bulgaristan çarı olmuştur. Tutankamon, 9 yaşında tahta çıktı; Doğu Roma Bizans İmparatoru 2. Teodoisius, 7 yaşında, VI. Mithirades, 14 yaşında; 13. Ptolemaios Antik Mısır’ın son Elenistik kökenli kralı 11 yaşında tahta çıktı; Elegabaus Roma İmparatoru olarak 15 yaşında tahta geçti. Batı Roma İmparatoru Romulus 12 yaşında tahta geçmişlerdir.
“Osmanlıyı çocuklar yönetti” diye yıllardır bağıranlar bir iki küçük yaş vekâletini dillerine dayayarak ortalığı bulandırmaktadırlar. Görüldüğü gibi monark idârelerde bu hâl genel bir teâmül olarak işlemiştir. İşin aslını bilmeyenler, bu tabîî ve sosyolojik olayı çarpıtmaktadırlar.
Ayrıca birkaç vâlide sultan dışında hiç birisi yönetimde doğrudan etkili olamamışlardır. Onların saltanâtı “Harem”dedir. Harem deyip geçmemek lâzım; sarayın en mühim departmanlarından birisi haremdir.
Osmanlıda saltanat babadan oğula geçtiği için ve Türkler ataerkil olduğundan anne şehzâdelerle fazla görüşmez; onları yönetime lâlâlar (atabey) hazırlar ve vâlilik ve sancak beyliğinde yalnız olurlardı. Yânî ana sultan, vâlide, yâni dünyâya getirendir. Çocuğuna etkisi çok azdır. Bu yüzden annenin vâlideliği dışında sultanlara pek etkisi olmamıştır.
Diğer bir konu da şudur: Niçin Bilge Kağan’dan sonra genelde devlet başkanları (pâdişahlar, hakanlar) özellikle Türk vurgusu yapmamıştır.
Köktürk Devleti, homojen bir etnik yapıya sâhipti. Yâni hemen hemen sâde Türklere dayalı bir devletti. Öyle ki, belli bir döneme kadar Çin bile ilgi alanlarında değildi. Daha ileri gidersek savaştıkları kavimler bile kendileri gibi Türk’tü. Avar, Karluk veyâ Moğol asıllı düşmanları Kıtaylar, yine Türk boyları olan Basmıllar, Tatarlar Otuz Tatarlar, Uygur vb. birbirleriyle ve özellikle de Köktürklerle savaşırken etnik bir mensûbiyetten ziyâde toprak ve otorite esas mes’eledir.
Geniş Asya bozkırlarında devlet kuran Türkler değişik adlar altında varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bunların en eskileri Hunlar (>Hiyung-nu/Koyunlu ) Avar<Apar, Türk/Türik /Türük/Törüg; Türgiş, Uygur, Tokuz Oguz; Peçenek, Kıpçak, Karluk, Kırkız, Sabar>Sibir; Bulgar (İtil ve Volga) Oğuz (Anadolu) ve Horasan Türkmenleri veyâ adlarını hiç değiştirmeden zaman içinde varlıklarını koruyan Kırgız, Uygur, Yakut > Saha, Çuvaş vb. hep aynı devlet veyâ Türk topluluklarının adlarıdır.
Târihte ilk def’a Göktürk Devleti kağanı ve komutanı Bilge Kagan, kendi kök adı ile anılan Köktürk Devleti’nin başına kağan olmuştur. (Prof. Dr. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, s.17, Boğaziçi Yay. 1987 İstanbul)
Ayrıca aynı âileden geldiklerini yine aynı kitâbelerde zikrederler: “Kişi oğlunun üzerine ecdâdım Bumin Kağan (Mukan Kan) ve İstemi Kağan idâreyi ele almış.” (Age, Orhun Abideleri, D.1 s. 67)
Kendi adına Türk Bilge Kağan demek ve devlet adını Köktürk olarak zikretmek bir ilk olduğu için çok önemlidir. Etrâfındaki Tokuz Oguz, Otuz Tatar beylerine de hitâb eder. Yine devamla “Eğer güneye Çogay Ormanı’na, Tögültün Ovası’na gidersen Türk Milleti öleceksin.” (Age, Orhun Abideleri, K.B-1, 6-7)
“Türk Kara Kamag” (Türk halkı) ve kendi soyundan olan kavimlerden bahsederken de Kırgız’ın, Kurıkan’ın, Otuz Tatar’ın düşman olduğunu belirterek daha önemli bir vurgu ile “Türgiş Kagan Türk’ümüz milletimiz idi. Bize karşı hatâ yaptı ve kağanıyla milletiyle yok oldu. Veyâ Türk Sir milleti yerinde boy kalmadı” gibi ifâdeler onların bu kadar kuvvetli bir Türklük şuûrunda olmalarına rağmen toprak ve otorite için birbirleriyle savaşmasına mânî olmamıştır. Bunun gibi asırlar sonra iki Türk cihângîri olan Yıldırım Bâyezîd ve Emîr Timur’un aynı sebeple savaştıklarını hatırlamak lâzım. Yavuz ve Şâh İsmâîl arasındaki savaş bunlardan farklı olup Şâh İsmâîl’n Şiî mezhep dayatması ile ilgili olduğunu da unutmamalıdır. Yine Karaman Beyliği, Akkoyunlu Devletlerinde de fetihlerin önlerinde engel olmaları da savaş sebeplerindendir.
TÂRİHTE ÖNEMLİ SÜLÂLE VE DEVLETLER
Bâzı kişilerin târîhin hiçbir gerçeğine uymadan yalnız Osmanlıyı sülâle devleti olarak suçlamaları da târih ve sosyolojiden ne kadar habersiz olduklarını gösterir. Hâlbuki bunun Avrupa’da örnekleri vardır.
Habsburg Hânedânı:
İç Avusturya sülâlesinden en kadîm üyesi III. Frederick, 1440’larda Alman kralı oldu. 1452’de Kutsal Roma İmparatoru olarak taç giydi. Habsburglar Batı dünyâsının en prestijli seküler unvânına sâhip oldular. Yüzyıllar boyu Roma İmparatoru unvânını ellerinden bırakmayan Habsburglar; İtalya, İspanya, Yeni Dünyâ ve Pasifikte yayılarak Şarlken’in tâbiriyle “Yüzünde güneş batmayan bir imparatorluk” hâline geldiler.
Hânedânlarda akrabâlık bağları oldukça önemlidir. Avrupa’da 10’u mîras yoluyla el değiştiren 12 krallık bulunurken, Danimarka, Hollanda, Norveç ve Lüksemburg’da Alman kökenli; İsveç ve İspanya’da Fransız kökenli hânedanlar tahtta oturuyor. İspanya kralı, yakınlarda vefât eden Kraliçe Elizabeth’e “hala” diye hitâb ediyordu.
Büyük Selçuklu Hânedânı:
Selçuklular Orta Çağ’da Oğuz Türklerinden Kınık Boylu Tuğrul Bey tarafından 1037’de kurulmuştur. Selçuklular Îran’ın geniş dil ve kültürü etkisinde kalmıştır. Bunları başkentleri, Nişâbur, Rey, Isfahan ve Merv olurken, resmî ve hukuk dilleri Farsça; halkın dili ise Oğuz Türkçesiydi. (Eski Anadolu Türkçesi)
Devlet hânedânına adını veren Selcuk>Selçuk; Selcük veyâ Sercuk giderek Selçuk adıyla anılmıştır. Gerek Büyük Selçuklu ve gerekse Anadolu Selçuklu Devletleri hepsi bu adla devletlerini yürütmüşlerdir. Selçuklu Devleti’nin en eski atası veyâ Selçuk Bey’in eski adı Oğuz-Yabguların subaşılığını yapan Dukak’tır. Sonradan kaynaklara Selçuk olarak geçmiştir
Köktürk Devleti, şahıs adıyla anılmasa da hanlığın babadan oğula veyâ erkek yeğene geçen bir yönetim şekli oluğu unutulmamalıdır. Türklerde oğul olmadığı zaman erkek yeğene geçen bir soy hânedanlığı vardır.
En çok tenkîd edilen konuların başında Osmanlı soyunun anne tarafından Türk olmamakla suçlanmasıdır. Buna bâzı açıklamalarla cevâp verelim: “Bir câriyenin çok iyi Türkçe öğrenmesi lâzımdır. Öyle filmlerdeki gibi yamuk yumuk Türkçe ile pâdişâhın huzuruna çıkmak mümkün değildir. Bu pâdişah annelerini hangi tarafları Türk değildi acabâ? Bundan öyle bir sonuç çıkarabilmek külliyen spekülasyondur.” (Türklerin Altın Çağı, İlber Ortaylı, Kronik Yayınları, s.48, 2017)
(Muhteşem Yüzyıl ve Hurrem Sultân’ı hatırlayalım. O Hurrem Sultân ki Rohatyn-Ukrayna doğumlu olup 1558’de İstanbul’da vefât eder. Kendisinin yaptırdığı dârü’l- kurrâ’da (Kur’ân ilimleri veren ve hâfız yetiştiren mektepler) Süleymâniye Câmii avlusunda, Kânûnî’nin yaptırdığı türbede medfûndur. Buraya defni kendi vasiyeti ile olmuştur. Bu sultan Haseki Câmii, medrese ve mektep, imâret ve dârü’ş-şifâdan oluşan Haseki Külliyesi’ni yapar. Ayrıca Ayasofya Çifte Hamamlar, Kudüs, Mekke ve Medîne’de hayır eserleri binâ eder. Şimdi biz mübârek hatuna, gayr-i müslimdi ve Türk âdâbını bilmiyordu mu, diyeceğiz. Hurrem Sultân’a kem sözler söylemek vebâldir. Türk ve Müslüman doğmak elbette önemlidir ama ne Türk gibi davranan ne de Müslüman gibi hareket eden bir kimse hangi milletten olursa olsun, mes’ele bu mudur?)
Osmanlı Devleti’nin Türklükle bir mes’elesi var mıydı? Sorusuna Ortaylı şöyle cevâp verir: “ Osmanlı Türk’tür. Ordunun dili Türkçedir. Kançılaryanın (diplomasi) dili Türkçedir… Devleti kuran hâkim unsur Türk aşîretidir… Bu İmparatorluk Türk’tür! Devşirme denilen sistemde ordunun sâdece çekirdek kısmına asker te’mîn edilmiştir; o da Türkleşme sürecine girmiştir. Bürokrasi için de aynı durum geçerlidir. Biz burada ırkıyat yapmıyoruz. Bu adamlar Türkçe konuşuyorlar; Türk eğitimi görmüşlerdir. Eğitim gördükleri ordu da Türk ordusudur. (Age, İlber Ortaylı, Türklerin Altın Çağı.)
BİR BAŞKA AÇIDAN
“Osmanlı Devleti Moğol istîlâsı sebebiyle Horasan’dan Anadolu’ya gelmiş bir Türkmen topluluğu tarafından Anadolu Selçuklu Devleti’nin Bizans sınırında bir uç beyliği olarak kuruldu. Kısa süre içerisinde fetihler sebebiyle çok sayıda Hristiyan ve Yahûdî Osmanlı tâbi’iyyetine girdi. Yavuz Sultan Selîm’in fetihlerinden sonra Müslüman nüfus gayr-i müslim nüfûsu geçti.
1071’den îtibâren Anadolu’ya az sayıda Türk geldi. Moğol istîlâsıyla bu sayı arttı. Fakat esas Türk nüfûsu artışı 16. asırdan sonraki Osmanlı hükûmetinin “Göçebelerin İskân politikası”yla gerçekleşti. Müslümanlar içinde Türkler sayıca üstün oldukları gibi, hânedân, ulemâ ve ordu vesîlesiyle hâkim gruptur.
MİLLET-İ HÂKİME
Osmanlı Devleti’nde 15. asırdan îtibâren her 30 senede bir muntazam olarak toprak ve ahâlî sayımı yapılırdı. Bu bakımdan 16. asırda Osmanlı nüfusunun 30 milyon civârında olduğu tahmîn edilmektedir. 1845’te 35 milyon nüfusun 20 milyonu Müslüman, 15 milyonu gayr-i müslimdir. Türkler 10, Araplar7, Kürtler 1 milyondur.
Sultan II. Mahmûd “Ben tebaamın Müslümânını câmide, Hristiyânını kilisede, Yahûdîsini havrada tefrîk etmek (ayırmak) isterim. Aralarında başkaca fark yoktur; hepsi benim evlâtlarımdır” demiştir.
Osmanlı dönemi, 1908’lere kadar milliyetçiliğin olmadığı, ırk ve etnik kimliğin hiçbir mânâ ifâde etmediği bir zamandır. Hânedan Türk’tür. Resmî ve askerî muhitte Türkçe konuşulur ama bir Türklük şuûrundan söz edilemez.
Bir Osmanlı vatandaşı için gerçek kimlik Osmanlı Hânedânı’nın kurucusu olan pâdişâha izâfeten ülke vatandaşlarına verilen bir isimdir. Sırplar aynı dili konuşurken Ortodoks milletinden sayılır; fakat Bosnalılar Sırplarla aynı dili konuşurken Müslüman millet-i hâkimesine mensuptur . Avrupa Osmanlılara Türk derken Müslümanlığı kastederek “Türk oldu” derlerdi.
İttihâd ve Terakkî Cem’iyyeti önce Osmanlıcılık siyâsetine sarıldı. Bu arada kavmiyetçilik şuûruyla değişik gayr-i müslimler ayrılık sevdâsına düştü. Türkleştirme politikası Arapları ve Arnavutları kopardı.
Türkleştirme politikası (zamanla) Türkleri mâzîsinden kopardı. Geçmiş bir yandan reddedilirken, bir yandan da bir mîrâsın parçası olarak görüldü.
Modern demokrasilerde etnik kimliğe vurgu yapılmaz. Amerika, İngiltere ırka göre değil ülkeye göre isim almıştır.” (Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci, Osmanlı Devleti Bir Türk Devleti miydi ekrembugraekinci.com., 1 Nisan 2013, web sitesi)
NETÎCE OLARAK
Beş bin yıllık Türk târihinin yeni bir dönemini yaşıyoruz. İdârî şekiller değişmiş olmakla birlikte bu millet Türk’tür. Aynı Göktürk, Uygur, Selçuklu ve Osmanlı gibi... Mâzî tek yönlü yaşatılamaz. 1000 yıllık İslâmî potansiyeli yok sayarak bu asîl millete yalnız Türk veyâ yalnız Müslüman diyerek kenetlenmiş cüzleri görmezseniz, bu millete hakâret etmiş olursunuz.
Böyle bir şerefli mâzîyi yaşamış olmak için nev-zuhûr (yeni yetme) millet ve devletler neler vermezlerdi ki. Biz yıllarca bu mâzîden koparılmamak için ne bedeller ödedik. Câna bedel dirençle bu millet, dînini, milletini, Türklüğünü unutmadı. Aşağılanarak, târihlerden bir dönem uzaklaştırılmak istenmesine rağmen, şerefli geçmişimiz tekrâr îtibâr mevkî’ine yükseltilmiştir.
Hazret-i Bilâl’in Kâbe damında okuduğu ezân-ı Muhammedî, Ayasofya, Süleymâniye ve Selîmiye minârelerinden yükseldidiği sürece, İslâm’ın ve Türklüğün kalesi olan bu mübârek topraklar bu asîl millete ebedî yurt olarak kalacaktır. Bu rûh maya tutmuştur. Rabb’im milletimizi ve devletimizi her türlü düşmanlardan, yer ve gök âfetlerinden iç münâfıkların şerlerinden hıfz u emîn eylesin…
Yakında yaşadığımız ve milletçe üzüntüye boğulduğumuz felâketleri Cenâb-i zü’l-celâl bir daha yaşatmasın. Depremde âhırete intikâl eden kardeşlerimize rahmet ve bu acılı milletimize sabr-ı cemîl ihsân buyursun...
.
Osmanlıda askerlik ve azınlıkların durumu
4 Mart 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
Osmanlı Devleti bir ulus devleti değil, imparatorluktu. Yâni çeşitli ırkların ve dinlerin Osmanlı adı altında birleştiği bir devletti. Yavuz Sultan Selîm’e kadar Müslümanların nüfûsu azınlıktaydı. Kaldı ki 1071 Malazgirt Savaşı’nda bile Anadolu’ya giren nüfusta Türkler çoğunlukta değildi; fakat milletin kurucu unsuru Türk’tü.
Oğuz’un muhtelif boyları Anadolu’ya girmekle berâber değişik boylar farklı Türk devletleri kurdular. Meselâ Selçuklu Devleti’ni kuranlar Oğuz’un Kınık Boyu’ndandı. Sonra Kayı Boyu Bizans’ın en zayıf olduğu noktalarda bir oba olarak kuruldu ve fetihlerle büyüdü.
Osmanlı Devleti’nde ümmet olmak, yâni hangi ırktan olursa olsun Müslümân olmak millet-i hâkime (hâkim unsur, esas millet) olmak mânâsındaydı. Meselâ Sırplarla Boşnaklar aynı dili konuşmalarına rağmen Sırplar gayr-i müslim tebaadan, Bosnalılar ise Müslümân oldukları için millet-i hâkimeden sayılıyordu.
Fetihler artıp sınırlar genişledikçe Doğu’da genelde Müslüman tebaa çoğalırken Avrupa’da ise gayr-i Müslim tebaa artıyordu. Bu gayr-i Müslim tebaanın dînî ve örfî işlerine karışılmıyor, yönetimde devlete tâbi’ oluyorlardı.
1800’lere kadar Osmanlıda Şer-‘i şerîfe tam bir itâat vardı. Gerçi Osmanlı yıkılıncaya kadar devlet hukûku hep Şerîat’in gölgesindeydi.
Osmanlının uzun yaşama sırlarından biri liyâkate çok önem verilmesiydi. Ayrıca hiçbir Müslüman devlet Osmanlı kadar değişik ırklardaki ümmeti bir arada toplayamamıştı. Bu, ümmet kavramının ne kadar yapıştırıcı bir unsur olduğunun belgesiydi. Tabîî ki devlet de çok güçlü olunca gayr-i müslim tebaa bile kendilerini ümmet kavramı dışında bu devletin bir parçası saymanın emniyet ve garantisi altında yaşamaktan memnundular.
Osmanlı başlangıçta devşirme ve yeniçeriler hâriç gayr-i müslimleri devlet işlerine pek karıştırmıyorlardı. Yeniçeri o kadar Türk ve Müslüman kisvesine büründürülmüştü ki, adı bile Göktürklerde gelen “çerig” (asker) mânâsındaydı.
Gayr-i müslimlerden genelde borç alınmamaya dikkat edilir veyâ akabinde hemen ödenirdi. Koçi Bey Risâlesi’nde çok ibret-âmiz (ibret veren) bir kıssa vardır:
“Memlûk seferi sırasında âcil ihtiyâç sebebiyle bir bezirgândan (aslı Farsça bâzergân, genelde Hristiyanlar için fakat hâsseten Yahûdî tüccar için kullanılan tâcir anlamındaki kelime) 60 bin altın borç alınmıştı. Sonra mâlî durum düzelip borcun sâhibine iâdesi mevzû olunca bezirgân ‘Ben bu devlet sâyesinde zengin oldum; paraya ihtiyâcım yoktur, borcumu devletime bağışlıyorum, yalnız devletimden bir isteğim vardır: Sâdece bir oğlum var. Ona gündelik iki akça ile cebecilik (ordu donatım sınıfı) verilsin bana yeter’ der. Deftedâr bezirgânın bu isteğini Yavuz Sultân Selîm’e bildirince koca Sultan ‘Bana böyle kânunsuz bir teklif getirdiğin için şanlı ecdâdımın ruhlarına yemîn ederim ki seni ve teklif sâhibini katlederdim, fakat bütün dünyâ Mekke ve Medîne fâtihi Sultan Selîm, bir bezirgânın malınâ tama’ ettiği için bezirgânı ve defterdârını öldürttü der. Tez bezirgânın parasını iâde edin. Bundan sonra bana kânuna uymaz isteklerle gelmeyin. Her kim benim pâk kullarımın arasına ecnebî sokmaya çalışırsa dünyâdan âhırete îmansız gidip cehennem azâbından kurtulmasın’ der.” (Târih ve Medeniyet Dergisi, 1984, s. 4)
Bir diğer kıssa da şudur:
“Birinci Meşrûtiyet’te 49 gün sadr-ı a’zamlık yapan Midhat Paşa’nın azline tekaddüm eden (önceki) olayları naklederken şunları söyler: “II. Abdülhamîd, Midhat Paşa aleyhine kabaran yüksek tabaka muhâlefetine güvenerek ve ona istinâd ederek Saray’ın Bâb-ı âlî’ye üstünlüğünü hissettirmek yoluna girdi ve kendisine sunulan teklifleri kabûl etmemeye başladı. Midhat Paşa kânun hükümlerine aykırı bulunan bu hareket tarzından müteessir oldu. Müslümân olmayan talebelerin Harb Okulu’na kabûl edilmesi üzerine olan teklifinin reddedilmesi ve mürtekib olduğundan başka Saray’da dalkavukluğu ile meşhûr olan Gâlib Paşa’nın kendisine danışılmadan hey’et-i vükelâya me’mûr edilmesi üzerine pâdişâha bir mektup yazarak devlet idâresinde onun ve kendisinin yetki ve sorumluluklarını açıkladı. Bahis konusu bu mektupta 5 Şubat 1877’den sonra Saray’a dönen Midhat Paşa, huzûra kabûl edilmeden İzzeddîn Vapuru’na bindirilerek Avrupa’ya sürgüne gönderildi.” (Osmanlı Târîhi, 8. Cild, Ord. Prof. Enver Ziyâ Karal)
Aslında II. Abdülhamîd, orduya Harbiye’den gayr-i müslim zâbit adayı alınmasına karşı çıkıyordu. Bunun şiddetli savunucusu Midhat Paşa idi. Bu yüzden Sultan, Paşa’ya karşı soğuktu.
(Enver Ziyâ Karal’ın dalkavuk dediği Gâlib Paşa, nâm-ı diğer “Türk Gâlib” Osmanlı’da ilk cinsî hastalıklar terminolojisini yazan bir devlet adamıdır. Şiir de yazan ve bütün eserlerinde olduğu gibi bu tıbbî eserini de açık bir Türkçe yazdığı için biraz da hafife alınarak kendisine “Türk Gâlib” denildi. Esrinin adı “Bâh-nâme”dir. Bâh Farsça “şehvet” demektir. Bu kitâbın yasaklanmaması da belki de bu konularda halkın bir biçimde eğitilmemesi, korunma işleri ve zührevî hastalık sebepleri gibi konuları içermekteydi. Aslında Gâlib Paşa iyi de bir devlet adamıydı Ankara defterdârlığı, mühürdarlık, dîvân kâtibliği, Vîrânşehir kaymakamlığı ve gibi görevlerde de bulunmuştur.)
BEDEL-İ ASKERÎ
Osmanlıda gayr-i müslimler askere alınmazdı. Sonradan bedel ödeyerek askerlikten muaf olmaya başladılar. Buna “bedel-i askerî” denildi. Rumlardan alınana “bedel-i askerî-i Rûmiyye”; Ermenilerden alınana “bedel-i askerî-i Ermeniyye” denildi.
Bedel-i askerî, Tanzîmât’tan sonra cizye yerine Hristiyanlardan alınan verginin adıdır. 1272 (1856) târihli İslâhât Femânı’nın “verginin müsâvâtı tekâlif-i sâirenin müsâvâtını mûcib olduğu” (Vergi eşitliğinde diğer vergilerinde eşit olması gerektiği) diye başlayan beyânın bugünkü Türkçe ile anlatılan konusu şöyledir: Hristiyan tebaanın İslâm askerleri benzeri bir görev yerine nakdî akça vererek fiilî hizmetten muaf tutulmaları usûlünün icrâsıyla askerî sınıf içinde nasıl istihdâm edilecekleri en kısa zamanda belirlenip yayını ve i’lânı ile cizyenin tamâmen kaldırılıp onun yerine Hristiyânlara askerî bedel konulmak sûretiyle Müslümanlar ve gayr-i müslimler arasında eşitlik te’sîs edilmesi mes’elesi Meclis’te uzun uzadıya görüşüldü (Osmanlı Târih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-1 s. 185, Mehmet Zeki Pakalın, MEB- İstanbul, 1993)
1847’de donanmanın askerî ihtiyâcının bir kısmının Hristiyanlardan sağlanması kararlaştırıldı. Bunun üzerine toplam 1156 gayr-i müslimin eski usulle tertîbine başlandı. Aynı yıl savaş gemilerindeki Hristiyan neferâta papaz ta’yîni konusu ile gayr-i müslimlerin donanma yerine karada kullanılmaları mes’elesi tartışıldı. Devlet adamlarının çoğu Hristiyan tebaanın donanmada görevlendirilmesinden beklenen faydaların görülmediği kanâ’atindeydi. Gemilerde bulunan Hristiyan askerleri ile Müslüman neferât arasında belirgin bir uyumsuzluk ve gerginlik vardı… 1847’deki askerî tartışmaların artık Hristiyanların da belki en önemli yönü Hristiyanların da Müslümanlar gibi muvazzaf askerlik yapmaları konusuydu…
Buna sebep olarak savaşlar sebebiyle Müslüman nüfûsu hızla azalırken gayr-i müslim nüfûsu artıyordu. Varılan ortak neticeye göre gayr-i müslimlerden başarılı olanların zâbitliğe yükseltilmesi de tartışma konusu olmuştu. (Ufuk Gülsoy, Osmanlı Gayr-i müslimlerinin Askerlik Serüveni, Simurg Yayınları, s. 175, İstanbul, 2000)
UÇ BEYLİKLERİ VE AKINCILAR
Uç beylikleri genelde Hristiyan bölgelerin aslî Osmanlı sınırları ile kesiştiği bölgelerde kurulurdu. Buna Rumca “akron” denilirdi. Aslında uç beylikleri başlangıçta Bizans ile olan münâsebetler dolayısıyla bir zarûret olarak doğmuştu. Bu aynı zamanda hudutlardaki sancak beylerine verilen unvânın da adıydı. İdârî sistem gereği ve devletin bu kuruluşlara karşı duyduğu güvenle, zamanla müstakil bir devlet statüsü de kazandılar. Osmanlı da Selçuklunun uç beyliği olarak kuruldu ve sonra cihan devleti oldu. Fakat unutulmaması gereken bir husus da şudur: Uç beylikleri zamanla kontrolden çıkarak devletin başına sıkıntı olmuştur. Meselâ Akkoyunlular ve Karakoyunlular Osmanlıyı bir hayli uğraştırmışlardır.
Uç beylikleri Batı seferlerinde lojistik görev de ikmâl ederlerdi. Batı’ya açılan Türk akıncıları veyâ tekmîli seferler Avrupa’yı titretirken, uç beyleri de seferlere katılırlardı. Ayrı birim veyâ ordu içinde organize birlikler hâlindeki uç beyliği askerleri, Batı’nın her zaman ensesinde olmuşlardır. Batı, uç beyliklerinde tedârik gören akıncıların ne zaman ne yapacaklarını bilmedikleri için husûsî du’âlar okurdu.
Akıncıların Orta Avrupa vicdan ve muhayyilesinde bıraktığı te’sîr müthiş ve efsânevîdir. 1930 yılında bile Avusturya’da ağlayan çocukları “Sus, Türk geliyor!” cümlesiyle korkutmak âdeti devâm ediyordu. (Yeni İstanbul, no 717, 21. 2. 1951 s. 5 ve sonları)
Viyana’daki St. Stephan Katedrali’nin çan kulesinde 1534’te ihdâs edilmiş Türk akıncılarının yaklaştığını görüp çan çalarak Viyanalılara haber vermekle görevli bir me’mûriyet, ancak 1956’da Viyana Belediye Meclisi’nce ilgâ olunduğunu “artık bir Türk akını tehlikesi kalmadığından ve bu görevin lüzumu olmadığı için”….. (Yeni Sabah 6050, 9.1.1956, s. 3b ortaları)
Osmanlıda Yeniçeriliğin ihdâsı aslâ bir lejyoner (paralı asker) statüsünde değildi. Zâten öyle olsaydı Osmanlı onca fetih yapamaz, birliği de sağlayamazdı. Rumeli devşirmelerinden seçilen çocuk ve gençler Yeniçeri ocağına alınırken sayı mahdûd tutulmuş, sonradan Anadolu tarafından da Müslüman çocukları bu ocağa alınınca sayı bir hayli kabartılmıştır. Hem amacın dışına çıkılmış hem de bağımsız bir ocak olan bu teşkîlât yapısı îtibâriyle tahrîf olunmuştur.
Fetih dönemlerinde Osmanlı, özellikle Orta Çağ ve Yeni Çağ başlarında tam bir cihâd ve serdengeçti ordusu gibiydi. Uç beylikleri ve bilhassa akıncılar şehâdete susamış ve geri dönmeyi düşünmeyen yâni dönüşü olmayan zaferlere dörtnala koşan fedâîlerdi. Akıncılar yalnız atlı birlikler oldukları için sarp arâzî savaşları uç beyliklerine ve aslî orduya bırakılırdı.
1800’lerde askere gayr-i müslimlerin alınması Osmanlının bittiğinin ilk işâretiydi. Hele Tanzîmâtla başarılı gayr-i müslimlerin zâbitân sınıfına alınmaları Harb Okulu’na kabûlü Osmanlı bozulduğunun alâmetiydi. Cihâd rûhuyla şehâdete atılırken “Allâh Allâh” nidâlarıyla düşman yâni Hristiyan askerlerini katlederken Rum ve Ermenîler “Hurrâ Hurrâ” diye bağırıp dindaşlarını öldürmelerinde bunların samimiyetlerine inanmak fazla iyimserlik olmaz mıydı? Gerçi gayr-i müslimlere askerî bedel ve muhârip olmayan birliklere alınmaları gerçekleştirilerek bu sıkıntı nispeten giderilmişti.
Yeniçeriler çoğunluk îtibâriyle Hristiyan kökenli olduklarını dahi bilmiyorlardı. Bugünün komando birliklerine tekâbül eden akıncılarda mühtedî (sonradan Müslümân olmuş) Mihaloğlu gibi namlı akıncı beyleri de vardı. Genellikle hafif süvâri birliği olan bu kuvvetlerin komutanları da sancak beyi mesâbesinde idi. Ünlü beylere izâfeten devâm eden aynı adlı akıncıların künyeleri oğullarında ve sülâlarinde yıllarca yaşamıştır.
Bunların bölgeleri de tahsisliydi. Meselâ Mihaloğlu Sofya’da, Evrennosoğulları Arnavutluk’ta, Turhanoğulları Mora’da, Pehlivanoğulları Kafkasya’da, Malkoçoğulları Silistre dolaylarında bulunurdu. Akıncılar merkeze bağlı olmamakla birlikte pâdişâha en mutî’ ocaklardı.
AKINCILARDA SERHÂD ÂDETLERİ
Akıncılar başlarına Orta Asya Türkleri gibi kızıl börk giyiyorlardı. (Kemâl-Paşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osmân, Ali Emîrî, No 31, v. 95 b)
Peçevî’nin, dayısı Ferhâd Paşa’yı anlatırken söylediği gibi börklerinin üzerinde kurt başı vardı ki tamamen Orta Asya İslâm öncesi devirden kalmadır. Akıncılar kartal kanadı da takınır subaylar leopar ve kaplan postu giyerlerdi.
O devirde yetişmiş ve döğüşmüş olan Peçevî İbrâhîm Efendi, akıncılar hakkında çok şey anlatır. I. Cildinin sonunda II. Selîm devrinin (1566-1574) meşhûr ümerâsını anlatırken Sarı Batur Ali Bey’den bahseder. “Batur” Türklerin “alp” gibi Ota Asya’dan getirdikleri unvanlardan biridir. Bahâdır kelimesini menşei de budur. (Aslında bu kelime Moğolca “bagatur”dan gelmektedir.)
Akıncı beyleri pâdişâhtan “Geri dönmeyin!” emri de alabilirdi. Bu alenen ölüm fermânı idi ki buna hemen bî’at ederler ve gülerek şehâdete koşarlardı.
Evliyâ Çelebî, Seyahatnâme’nin 7. cildinde 1665’te Beç (Viyana ) şehrini ziyâretini anlatır. Viyana yakınlarında “Kasım Voyvoda Şehitleri Ziyâretgâhı”na gider. Burada 40 yerde yığın hâlinde 12.000 Türk akıncısının yattığını Almanlar, Çelebî’ye anlatmışlardır. Bunun gerçek olduğu akıncı Türkü ve koşmalarında sabittir. Kânûnî dönemindeki bir saz şâirinin söz ve nâmelerinden dökülen hüzün ve zaferin taçlandırdığı Alman sınırlarındaki yiğitlik âbideleri olan mısralar şöyledir.
“Üstünde yoruttuk eşdik (At koşturup asker sevk ettik) /// Sarptır Alaman dağlar///Bihamdillâh hele geçdik/// Sarptır Alaman dağları///--- Sultan Süleymân Hân’ımız ///Gâzîler çevre yanımız/// Bu sözde yok yalanımız///Sarptır Alaman dağları ///---Yürek doymaz havasına///Şükür indik ovasına/// Vardık hem de yaylasına/// Sarptır Alaman dağları… Hisarları (Akıncılar hisarlara uğramazlardı ) koyup gitdik///Etrâfını vîrân etdik /// Oğlun kızın esîr etdik/// Sarptır Alaman dağları.” (Yılmaz Öztuna, Büyük Osmanlı Tarihi, Ötüken Yayınları, 7.Cilt, s.236-294)
Osmanlı târîhi hiçbir milletin sâhip olamadığı şan ve şeref levhalarıyla doludur. Bunu anlayabilmek içim bu rûhu taşımak gerekir. Bu rûha yabancı olanlar Osmanlıyı anlamadıkları için ona düşmanlık duyarlar.
Bugün de sınır ötesinde Kızılelmalarla şehâdete koşan şanlı Türk ordusu, atalarından kalan akıncı rûhunu yaşatmaya devâm ediyor.
.
Hilafet meselesi
18 Mart 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
18.3.2023
Dünyâda çok değişik idârî sistemler vardır. Bunların esas olarak adları değil uygulanışları önemlidir. Monark idârelerde seçim yoktur. Kral, imparator, pâdişâh, şâh vs. yöneticilerin devletleri hep seçime dayalı olmayan idârelerdir.
Bâzen adı cumhûriyet olan fakat seçim yapılmasına rağmen, demokrasinin hiçbir kuralının uygulanmadığı monark idârelerden daha katı rejimler de vardır. Çin Halk Cumhûriyeti veyâ şimdi son bulan Sovyet Sosyalist Cumhûriyetleri Birliği, Doğu Avrupa Varşova Paktı ülkeleri gibi... Bunlarda seçim vardır ama aday da seçilecek olanlar da bellidir.
Genelde ihtilâl ve inkılâplardan sonra demokrasiye geçişler hep sancılı olmuştur. Sistem veyâ rejim değişmelerinde halkın genelde bir tepkisi olur, ama buna sert müdâhalelerle karşılık verilir. Sistem mahkemeleri kurulur. Dünyânın hiçbir devletinden gelen îkazlara bakılmaz; îdamlar, hapisler ve değişik cezâlarla rejim oturtulmaya çalışılır. Genelde ihtilâl ve inkılâplarla gelen sistemde kültür alt yapısı tamâmen değiştirilmeye çalışılır. Halk bir akıl tutulması ile karşı karşıyadır. Bu anti-demokratik sistem rejimlerine hayâtı pahasına direnenler olduğu gibi, bu yeni rejimlerin yerleşmesini sağlayan halkın içinden gibi görünen fakat halktan tamâmen kopuk san’atkârlar, yazarlar, sahte aydınlar da rejim “havârîleri” olarak devreye girerler. Kültür altyapıları her ne kadar değişmelere uğrasa da bu değişime yıllara meydan okuyarak aslâ vazgeçmeyen kültür insanları da pes etmezler. Hapislerde geçen hayatlar veyâ ölümle son bulan idealler, yeri boş kalmayan kareler gibidir. Yıldan yıla çoğalırlar ve bu rejime giderek ters düşen kitlelerin sayısı artar. Bu sosyolojik bir tavırdır; engellenmesi de mümkün değildir.
YENİ DÜNYÂ VE YENİ İDÂRELER
Orta Çağların mutlak yönetimi hiç yadırganmadan benimsenen bir sistemdir. Bu rejimlerde demokrasinin adı bile yoktur.
İmparatorluklardan veyâ tek adam sisteminden demokrasilere geçiş de kolay olmamış, komünist ve ya faşist yönetimlerde de Orta Çağ idârecilerini aratan yöneticiler devreye girmiştir. I. ve II. Dünyâ Savaşları imparatorlukları bitirirken yeni dünyâ düzeninin ortaya çıkmasını da sağlamıştır. Dünyâ bloklara ayrılmış, sosyalizm veyâ komünizm dünyânın çok geniş alanlarına yayılmış, sâdece idâri değil, ekonomik sistemlerde de çok farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Özellikle iki başlı iki zıt ekonomik görüş dünyâyı kesin çizgilerle bölmüştür. Bu iki başlı dev, ister komünizm olsun ister kapitalizm insanlara aslâ huzûr ve refâh getirmemiştir. Komünizm devlet eliyle halka zulmederken, kapitalizm büyük sermâye piyâsaları, karteller ve tröstlerle aynı zulmü değişik şekillerde uygulamıştır. Serbest piyasa ekonomisi özellikle gıdâ sektöründe aracı ve depolama yollarıyla halkın temel ihtiyaç maddelerine kolay ulaşmasını engellemiş, para alışverişi yapan yâni para-market olan bankalar, aşırı fâiz vurgunlarıyla halkı saf kredi veyâ romantik borçlanma sistemi olan “israf kartlarıyla” (kredi kartı) borç batağına gömmüş, nakit para dönüşümü geciktikçe kredi kartları patlamış, boşanmalar ve intiharlar da artmıştır. Sistemin kapital sâhipleri devamlı zenginleşirken orta tabaka zor şartlarda hayatlarını sürdürmeye devâm etmiştir. Geçim endeksleri, FED (Merkez Bankaları Sistemi) raporları, enflâsyon, zengin tabaka için fazla bir şey ifâde etmezken, tüketimi körükleyen reklâm kuşakları, zengin gibi tüketmek isteyen orta sınıfın ve üst sınıfların aşırı isrâfı, altyapısı tam teşekkül etmemişken ve akaryakıt çok pahalı iken bir çığ gibi büyüyen otomobil sâhibi olma merâkı, makyaj malzemeleri, parfümeri ve diğer kozmetik ürünlere aşırı yapılan harcamalar, her yaz her tabakanın olmazsa olmaz gibi idrâk ettikleri tâtil zaafı ve aslî ihtiyaç olmayan bu tâtiller için çekilen akıl almaz ve ödenemeyen krediler… Abdülhak Hâmid’in “Sahra” adlı eserinde dillendirdiği -hâşâ-“Para ma’bûd bankalar ma’bed” sözü kapitalizmin özü gibi olmuştur.
Gittikçe artan gayr-i menkûl yolsuzlukları, tam arâzî tetkikleri yapılmadan gecekondu hızıyla kurulan gökdelenler bir deprem kuşağının çevrelediği ülkemizde hiç deprem olmayacakmış gibi çarpık yapılaşmaların bir tek sebebi vardır; evet, bir tek sebebi vardır! Îmân zaafına bağlı ahlâk erozyonu. Eğer ahlâk erozyonu varsa bütün değerlerin fayları zâten kırılmıştır. Ahlâk, dış görünüşü olan vicdan, muhâsebe ve tekellüflerini kaybetmişse, o topluma nasıl bir düzen getirebilirsiniz. Yıllarca îmânî ve ahlâkî tekliflerin uzağında yetiştirilen bir nesil, kapitalizmin ve bir ara onun “halaybaşılığını” yapmış olan sosyalizm-komünizmin yetiştirdiği zakkum çiçeklerinin acısını çekiyoruz. İslâm ahlâkı, ön plânda bu insanlığı, vicdânı, merhameti, kimseyi aldatmamayı, kendisinden önce kardeşlerini düşünmeyi, şart koşmuşsa hîleyi, ihtikârı, haksız kazancı, münâfıklığı, fesat çıkarmayı, devlet düşmanlığını da yasak etmişse, bunların hiç birisine uymadan, yâni İslâm ahlâkından kopuk yaşayarak hangi kardeşlikten, birlik ve berâberlikten söz edebiliriz. Din dışı yaşayanlara bir sözümüz yok! Ama ibâdetlerini yapıp da, İslâm’ın ısrarla istediği ahlâkî yapılanmaya bir taş koymayana ne demeli. Ticârî antet ve levhasının başına “Hacı” yazdırıp bunun gereğini yapmayanlar için Hazret-i Ömer’in sözü ne güzeldir: “Kişinin ibâdetleri sizi aldatmasın.” Unutulmamalı ki: “Muhakkak ki namaz, hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar.” (Ankebût 29 /45) Taberâni’de bir hadîs-i şerîf’te de şöyle buyurulmuştur: “Kimin namazı onu kötülükten menetmiyorsa o namaz sâhibini Allah’tan uzaklaştırmaktan başka bir işe yaramaz.” İşte İslâmiyet ve işte insâniyet.
Evet, gübrelikte gül yetişmez ama kardelen çiçeği ilâhî bir lütfun insanlığa sunduğu ümit rengidir. Bu ümidimizi hiç kaybetmedik, kaybetmeyeceğiz.
PEKİ, NASIL BİR İDÂRE
Kaybolan değerlerden veyâ üzeri çizilmiş sistemlere olan özlemden bahsetmiyoruz. Amacımız, Hılâfet geri gelsin mi gelmesin mi meselesi hiç değildir. Bizi aşan târihî konuları yine târihin değerlendirmelerine bırakarak yüzyıllarca İslâm ülkelerinde bir yönetim şekli olan Hılâfet kurumunu enine boyuna tartışmak gerek. Verilmek istenen yeni rejimin getirdiği ve târihî olmaktan çok sosyolojik bir şartlanma ile yeniden yapılandırılmak istenen geçmişle ilgilidir. Târih beynelmilel bir ilimdir. Ülkemizde uygulandığı gibi târih, sâdece Bâbıâli Gazeteciler Sokağında veyâ balo salonlarında romantik bir histeri ile yazılmaz. Târih, üzeri örtülemeyen bir kordur. Geçici küller onu örtmeye kâfî değildir. Bir muhâlif rüzgâr eser, muhkem gibi görünen kaleler bile yıkılır. Fransız İhtilâli, dünyâyı ateş deryâsına çeviren Rus ve Çin komünist sistemleri bile kültür ihtilâllerinin sınırını aşamadılar. Dillere ve alfabelere dokunulmadı. Rus komünizmi Ortodoks sistemle de uğraşmış fakat bütün kînini Orta Asya İslâm topluluklarına kusmuştur. İki büyük Dünyâ Savaşı bütün dengeleri değiştirmiş, bundan en büyük yarayı Osmanlı İmparatorluğu almıştır. İki devrede tahakkuk eden uygulamada sınırlar daralmış, evvelâ Saltanat sonra da Hılâfet kaldırılmıştır. Batılı akbabalar yüz yıllardır gözünü diktikleri mübârek topraklarımıza bir rü’yânın tahakkuku gibi, ikinci bir Arz-ı mev’ûd gibi çullandılar. Tanzîmat’tan beri, Genç Osmanlılarla, Jön Türklerle, İttihâdcılarla ideal birliği ettikleri, İhtilâl artıkları, Makedon çetecileri, etnik drijanlar, Sandinski hempâları ve Mason romantikler rehberliğinde bütün Avrupa üzerimize geldi. İşte istenen olmuş, Sultan Abdülhamîd devrilmiş, II. Meşrûtiyet kurulmuş, şâibeli ve içinde bir sürü çete artığını barındıran Meb’ûsân Meclisi de kurulmuş, ama bu meclis içindeki Rum ve Ermeniler, Osmanlının Andon Efendileri, Sarkis Balyanların meclisi değil, Yorgi Anderya Boşoların meclisi idi.
NEREDESİN OSMANLI?
Yüz yıllarca Osmanlı Devleti’nin zırhı olarak görev yapan kurum Hılâfet’ti. Gerçi 18. yy. başlarında giderek kan kaybeden Hılâfet, II. Abdülhamîd ile birlikte müthiş siyâsî bir zekâ ile tekrar devreye sokulmuştu. Yâni pratikte Osmanlıda görünen fakat öteden beri bir türlü kabullenemedikleri Hılâfet kurumunu yıpratma zamanı gelmişti. Osmanlı yıkılmadan evvel İngiliz oyunlarına kanan özellikle merkez dışı Arap kabileleri Osmanlıya ümmet (millet) olma şerefini bile unutmuşlardı. Onlar artık Osmanlı saltanat halkasından Batı’nın yardımıyla çıkmışlar, fakat, şer’i ve örfî bir müeyyide olan Hılâfet’i hemen reddedememişlerdi. Hutbelerinde Osmanlı sultanlarının adı Halîfe olrak okutulurken Hindistan’a, Açe’ye, Mağrib’e kadar uzanan bu ma’nevî güce hemen muhâlefet etmek kolay değildi. Nitekim İstiklâl Savaşı’nda Hindistan’dan, Pâkistan’dan gelen maddî yardımların gerekçesi Hılâfet’e olan bağlılıktı. Osmanlının zayıflaması ile Hılâfet’in aslî şartlarından biri olan silâh gücü ve ümmeti koruma zaafı de baş göstermişti. Artık Osmanlı, coğrafyası içindeki kavimlere bile tam hâkim olamıyordu. Saltanat güç kaybettikçe Hılâfet de ona bağlı olarak güç kaybediyordu. Her şeye rağmen Hılâfet’in gücü Osmanlının gücünden daha fazla idi. Meselâ Meşrûtiyet meclisleri saltanâtın yetkilerini kısıtlarken veyâ paylaşırken, Hılâfet’i hiç tartışmadılar. İttihâdcılar bile bu konuda suskun kaldılar. Fakat dünyâ görüşleri ve dış bağlantılarıyla bağlı oldukları sosyolojik ve felsefî inançları bu konuda pek samîmî olmadıkları kanâatini doğurmaktaydı. Saltanat kaldırıldıktan sonra Hılâfet hemen kaldırılmadı. İki senelik bir bekleme dönemi İslâm dünyâsının tepkilerini ölçmek içindi.
Şurası çok net söylenebilir: Osmanlı yıkılınca İslâm dünyâsı önce tam bir kaos ortamı yaşamıştır. Onlara hürriyet sunacaklarını va’deden Batı, kan ve gözyaşından başka hiçbir şey vermemişti. Sömürge ve zulüm dönemi başlamıştı. Kuzey Afrika ülkeleri Ömer Muhtar gibi kahramanlar çıkarmalarına rağmen, işgal edilmiş ve te’sirsiz bırakılmış bir devlette ne kadar direnebilirlerdi ki. Devlet baştan gitmiş, kuzgun leşe konmuştu.
Dört yüz küsûr sene üç dînin kavgasız yaşadığı Kudüs ve Filistin İsrâîl’in zulmü altında inim inim inlemekte… Artık “Aaaah Osmanlı neredesin!?” demenin faydası yok.
Osmanlının çekildiği bir karış toprakta bile zulüm ve kan durmadı. Balkanlar’da kandaş ve dindaşlarımıza yapılan işkence ve zulüm hiç bitmedi. Afrika ve Arap ülkeleri ya sosyalist ve totaliter rejimlere veyâ Vehhâbîlere teslîm oldu. Ne diyelim, ni’met elden gitmeden faydası anlaşılmazsa bu durum kaçınılmaz oluyor.
HİLÂFET ESKİ GÜCÜNÜ KAYBETTİ MİYDİ?
Hazret-i Peygamber Efendimizin irtihâl-i dâr-ı naîm eylemesinden sonra (Cennete irtihâli yâni göçmesi) Efendimiz’in yâr-ı gârı (mağara dostu) Hazret-i Ebûbekir’le başlayan yeni İslâmî idâreye Hâlîfelik denmiştir. Yâni bu, Efendimizin vefâtıyla boşalan dünyâ ve din işlerinin yönetilmesi anlamına gelir. Kelime olarak bir kimseye halef olmak, yâni onun yerine geçmek demektir.
İmâmü’l-müslimîn olan zat, şer’î hükümlerin icrâsında Cenâb-ı Peygamber’e halef olduğu için, kendisine halîfe denmiştir. Bu makâma ilk def’a lâyık görülen Fi’l-gâri’r-refîkı el mülekkabi bi’l-atîkı el-imâmi ale’t-tahkîkı halîfetiresûlillâh (olan mağara dostu ve atîk lakâblı, imâmeti tahakkuk eden ve Resûlullâh’ın Halîfesi) Hazret-i Sıddîk, en ağır yükü taşıyan ve ateşten gömleği ilk giyen insan olarak İslâm târîhine adını yazdırmış ve böylece yüz yıllarca sürecek olan yeni ve sâde İslâmiyet’e mahsus olan idâre şekline öncü olmuştur.
Hılâfet’e “imâmât” da denmiştir. Namazda cemâate imâm olmak ma’nâsına olan imâmetten ayırmak için buna cemâat-i kübrâ ismi de verilmiştir. Allâme Teftâzâni (Mes’ûd b. Ömer b. Abdullâh) “Şerh-i Mekâsıd”da, Halîfeyi, Hazret-i Peygamber Efendimize halef olarak din ve dünyâ işlerinde riyâset-i âmmeyi (halka reis) yüklenendir, der.
İbn-i Hümâm da (Muhammed b. Abdülvâhid b. Abel- İskenderî Abdülhamîd b. Mes’ûd es-Sivâsî el- Kâhirî el Hanefi) “Müsâyeare” adlı eserinde imâmeti “Millet-i İslâmiyye üzerinde tasarruf-ı âmmeye (halkı yönetmeye) istihkaktır (hak kazanmak)” diyor.
Saltanat bir yönüyle mutlakıyet idâresi gibi olmakla dînî ve dünyevî işleri berâberinde bulundurmakta ve halkın din ve dünyâ işlerini berâberinde yüklenmekte ve halkın din ve dünyâ işlerini şer’î hükümlere uygun olarak yürütmesiyle İmparatorlardan, kisra ve kayserleden farklıdır. Eski Mısır’da fir’avnlar (firavun) aynı zamanda “tanrısal” sıfatlarıyla böyle bir bâtıl sistem kurmuşlardı. Amon’un bütün yetkilerine sâhip olan fir’avnlar herhangi bir yargılanma kurumuna hesap vermeden ülkeyi yönetirlerdi.
Hılâfet’te şûra ve başlangıçtaki icmâî hükümler, giderek kuvvetler ayrıldığı zaman da şeyhülislâmlar, sultan halîfe veyâ pâdişâha her zaman müdâhale hakkına sâhiptiler. Kaldı ki özellikle Osmanlıda Sultanlara hocalık yapan ulemâ da ehl-i hibre (bilir kişi) ve şerîatin mutlak hâkimiyetini sağlayan kâdîlık müesselereri de bu yönetimde şûra görevi görürlerdi. Kısaca adâlet şerîat’in gölgesinde olduğu için buna sultanların da müdâhale hakkı bulunmuyordu.
Zamanla devletin zayıflaması ve şeyhülislâmların siyâset işlerine karışmalarıyla bu âlî makamda da zedelenmeler olmuştur. Fakat Osmanlıda bâzı dönemler pek dillendirilmese de Yavuz’un emâneti olan bu sistem her zaman ser-tâc (baştâcı) olmuştur.
.
Hilafet kimin uhdesinde?
1 Nisan 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
Müslümanların kurduğu medeniyetin ilk devlet kurumu Hılâfet’tir. Peygamber Efendimiz sağ iken devlet şer’î ve örfî olarak onun tarafından yönetiliyordu. O, devlet başkanıydı, komutandı, hâsılı devletle ilgili her şeye bakıyordu. Fakat devletin teşkîlâtlanması genel karakteriyle Hazret-i Ömer zamânında olmuştur. Medîne dönemi ilk İslâm devletinin teşekkül zamânıdır. İlâhî vahye dayalı yepyeni bir devlet kuruluyor ve kendisine risâlet tevdî’ edilen zât, dînî formlara dayalı olarak bu yeni kurumu oturtmaya çalışıyordu.
Medîne dönemi müşriklerle savaşların yoğun yaşandığı zamandır. Mekke’de kuvvetli olan müşrikler, şirklerini gizlemek derdinde değillerdi; çünkü orada onlar kuvvetli idi. Medîne dönemi hem müşrik savaşlarıyla hem de Medîne münâfıklarıyla uğraşılan bir dönemdir. Bedir’le başlayan serî savaşlar Risâletpenâh Efendimiz’in komutanlık dehâsını ortaya çıkaran devredir. Bunun getirdiği ganîmetler ve onların taksimi, âyetlerin vahyi ile tahakkuk safhasına konurken, beytü’l-mâl, arâzîlerin kullanımı ve öşürleri hep genelde bu dönemde aydınlanıyor, mâlî, hukûkî ve ilmî kurumlar birer birer teşekkül ediyordu.
Eshâb-ı kirâm efendilerimiz Yüce Peygamber’imizin ağzından çıkan hiçbir şeye i’tirâz etmiyorlar, onun sözlerinin vahye dayalı olduğunu bildikleri için her dediğini kabûl ediyorlardı. Özelikle insanların en hassas oldukları mal ve ganîmet dağıtımı da bir âyetle belirtilmişti. Nâdiroğulları’ndan alınan ganîmet Muhâcirler’e verilmiş Ensâr’dan yalnız üç kişiye pay ayrılmıştı. “Allâhü te’âlâ’nın o (fethedilen bölge) ve şehir halkının malından Resûlüne verdiği fey (ganîmet malları) Allâh’a, Resûl’e (Âdil devlet ve hükûmet bütçesine ve elçiye) yakın akrabâlığı olanlara (Ehl-i beyt’e) yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışlara âittir. Öyle ki (bu mallar ve servet) sizden sâdece zengin olanlar arasında dönüp dolaşan bir ni’met olmasın. Peygamber size ne verdiyse artık onu alın, sizi neden sakındırırsa artık ondan da uzaklaşın ve Allâh’dan korkun. Şüphesiz Allâh’ın cezâsı pek şiddetlidir.” (Haşr Sûre-i celîlesi 7. Âyet. )
Artık bir harb sonrası mes’elesi olan ganîmet taksîmi karâra bağlanmış ve Eshâb buna kayıtsız şartsız tâbi’ olmuştur. Ayrıca burada ganîmet taksîmini de aşan îkazlar da vardır: “Sizi neden sakındırırsa artık ondan uzaklaşın.” Bu da tamâmen itâati gerektiren bir emirdir.
Kur’ân-i hakîmde muhtelif yerlerdeki âyetler Efendimiz’e uymayı emredince devletin yönetimi bir probleme ma’rûz kalmadan yürüyordu.
“De ki Allâh’a ve Resûlüne itâat edin.” (Âl-i İmrân- 32)
“Ey îmân edenler Allâh’a itâat edin, Resûl’e itâat edin.” (Nisâ-59)
“Kim Resûl’e itâat ederse hiç şüphesiz Allâh’a itâat etmiş olur.” (Nisâ-80)
Bu âyet-i kerîmeler Sahâbe-i kirâm için emir mâhiyetinde olması yanında onların kitâba ve Resûlullâh Efendimiz’e öylesine saf ve temiz bir bağlılıkları vardı ki onun zamânında hiçbir problem zuhûr etmedi ve zâten edemezdi.
İşte bütün bu âyetlerin ve ulü’l-emre itâat âyetlerinin ne kadar önemeli olduğu rıhlet-i Nebî aleyhissalâtü vesselâm Efendimizle ortaya çıktı. Vefât-ı Nebî sonrası ilk imtihanlar ilk halîfe Hazret-i Ebûbekir’le zuhûr etti.
HİLÂFET’İN GÜNDEME GELMESİ
Hılâfet makâmına gelecek zâtta bâzı önemli maddelerin varlığı aranır. İslâm âlimleri bunu önce dört madde ile belirlemişlerdir. Bunlar: İlim, adâlet, kifâyet (idâri güç) ve re’y (basîret, görüş).
Bir diğer madde de başlangıçta tartışılmayacak olan sonra esneyen “İmâmın (halîfenin) Kureyş’ten olması” görüşüydü. Böyle olduğu takdîrde Kureyş’ten olmayan imâma (halîfeye) bîat (bey’at) edilemeyeceği husûsudur ki, uygulamada Müslümân olan Arap dışı kavimlerde Hılâfetin bâtıl olacağı problemi var oluyordu. Osmanlıda olduğu gibi.
Aslında 11. asırda Hılâfet Sultan Tuğrul Bey’e geçmiş gibiydi. “Sultan Tuğrul Bey Elcezîre’nin şimâlini Fâtımî hâkimiyetinden kurtardıktan sonra muzafferen Bağdâd’a avdet etmişti. Sünnîliğin ve Abbâsî Hılâfeti’nin halâskârı sıfatıyla İslâm’ın pâyitahtına girerken minnettârı olan Halîfe El-Kaaim bi-emrillâh nâmına çok muhteşem bir merâsimle karşılandı. Büyük hakîkatle târihî zarûreti artık Abbâsî halîfesi de anlamıştı. Sünnî İslâmiyet’in yaşayabilmesi ve bilhâssa Hicret’in 408 ve Mîlâd’ın 1017 târîhinde ulûhiyetini i’lân etmiş olan Fatımî Halîfe’si El-Hâkim bi-emrillâh devrinden beri ayrı bir din ve tahsîsen İslâmiyet düşmanı bir din hâline gelmiş olan müstevlî Fâtımîliğe karşı varlığını muhâfaza edebilmesi için, Abbâsî Hılâfetinin İslâm âlemi üzerindeki her türlü cismânî hâkimiyet haklarını Selçukî sultânına, yâni Arap kavminin İslâm idâresini Oğuz-Türk ırkına devretmesinden başka çâre kalmamıştı.” (İsmâîl Hâmî Dânişmend, Türk Irkı Niçin Müslümân Oldu, 3. Baskı, Burak Yayınevi, s.246,1994, İstanbul)
HİLÂFET’TE DİĞER KANÂATLER
İmâmetin (Hılâfet’in) Kureyş’ten olmasının zarûrî olmadığını söyleyenler arasında Ebûbekir Bâkıllânî de vardır. Hâricî ve Mu’tezile tâifesi de bu görüşü benimsemişlerdir.
İbni Haldûn bunu ilk zamanlarda şart olmasının kabîleler arasında asabiyyet (kavmiyetçilik, ırkî dayatma) çekişmesini önlemek için olduğunu yazmıştır. Genelde de İslâm ulemâsı Kureyş şartının gerekli olmadığını savunmuşlardır.
İmâm Nesefî (Necmüddîn Ömer Nesefî) medreselerde yüz yıllarca okutulan “Akâid-i Nesefiyye” adlı eserinde imâmetin câiz olabilmesinin Kureyş’ten olması şartını savunmuştur.
Değişen hâdiselerle Halîfe seçiminde sonradan bâzı diğer şartlar da devreye girmiştir: Dünyâ ve din işlerinde ehil olan zât halîfe olarak seçilebilir. Ensâr’ın çoğunluğu bu görüşü benimsemişlerdir. Hattâ bunların namzedi Sa’d bin Ubâde idi. İkinci görüşte birinci görüşe ilâveten Kureyş menşeli olması şartı ön plânda idi. Muhâcirlerin çoğu bu görüşteydi ve namzedleri de Hazret-i Ebûbekir’di. Zâten Ehl-i sünnetin çoğu da bu görüşü benimsemişlerdir, Bunlar “El eimme min Kureyş” (İmâmlar Kureyş’tendir) hadîs-i şerîfini delîl gösteriyorlardı.
Bir diğer görüşte Hılâfet’te akrabalık (yakın akrabalık) şarttı. Bu re’yin taraftarları çoğunluğu Beni Hâşim ve onlara uyanlardı. Bunların namzedi de Hazret-i Alî idi. Şi’â da bu fikri benimsemişti.
HAZRET-İ EBÛBEKİR’İN HALÎFELİĞİ
Başlangıçtaki üç esas re’y ile Hazret-i Ebûbekir ekseriyeti ihrâz ederek icmâ-ı ümmet ile halîfe seçilmiştir. Sa’d b. Ubâde dışında bütün Sahâbe hazerâtı Ebûbekri’s-sıddîk’a bîat etmişlerdir. Bu seçimde iki şey çok mühimdi: Birincisi, Sahâbe-yi kirâm’ın itişâreye verdikleri önem ve şûrâ.
İkincisi ise yine Yüce Peygamber’imizin yakın dostu ve hastalığının son zamanlarında imâmeti Hazret-i Ebûbekir’e tevdî’ etmesiydi. Bu aslında şu demekti: Ebûbekri’s-sıddîk benim en yakın dostum, mağara arkadaşım ve beni her zaman şüphesiz ilk tasdîk edendir. Buna rağmen burada en mühim olan nokta Efendimiz’in Sahâbe-i kirâm’ın istişâre ve re’yine müdâhale etmemesidir. Ama peygamberlerden sonra insanların en seçkinleri olan bu yüksek seciyeli ve karakterli zâtların her işlerinde olduğu gibi Habîbullâh’ın bütün arzûlarını emir bilip bu seçimde de ona göre davranmaları dikkat çekicidir.
Bu şartlara ilâveten belki de Hılâfet’in gelecekte vüs’atini sağlayacak olan görüşle bu şartları yediye çıkaranlar da olmuştur. Burada dikkat çeken husus, her hâl-ü kârda baştaki üç ana şarta temelde müdâhale edilmemesidir. (İmâm Kureyş’tendir maddesi hâriç) Burada ehli hâlin akd-i âmmesi (halkın kabulü, bağlanması) husûsunda kâffesi (hepsi ) bir hadîs-i şerîfte şart kılınmıştır. Fıkıh kuralınca ekseriyet bu işe kâfîdir. Hattâ bu hususta Şeyhayn’a (Hazret-i Ebûbekir ve Hazret-i Ömer) bîat etmeyenler olmuştur. Hazret-i Alî’ye de Sahâbe’den bîât etmeyenler olmuştur. Bunları muhâlefet olarak görmek uygun olmayıp, ictihâd olarak görmek gerekir.
Bir diğer görüşte de eski halîfenin seçtiği birkaç kimseden birinin seçimiyle de olabilir. Hazret-i Osmân bu yolla seçilmiştir. Hazret-i Ömer’in seçtiği altı kişilik hey’et halîfe seçiminde ittifâk edemeyince Hazret-i Osman ile Hazret-i Alî ekseriyeti kazandılar. Sonra Abdurrahmân b. Avf radıyallâhü anh hakem tâyin olunmuş, Hazret-i Osmân ekseriyeti kazandığı için vazîfe kendisine tevcîh edilmiştir. Bâzı fitne unsurlarının dillendirdikleri gibi olmayıp, Hazret-i Osmân’nın seçimi son derece meşrû’ ve usullere uygundur.
Bir diğer şartta da velâyet (velîahdlik) ve vesâyet (vasîyi tavsiye etme, teklif) bu durumda eski halîfenin Hılâfet şartlarını üzerinde bulunduranlardan birini ta’yîn edip ümmetin kabûlüyle te’sîs olunur. Meselâ Hazret-i Ebûbekir, Hazret-i Ömer’i velîahd ta’yîn etmiştir. Fakat Sahâbeden buna da i’tirâz eden olmuştur. Burada şuna dikkat edilmelidir: Bu re’y ayrılıkları Sahâbe-i kirâm arasında zaman zaman olmuştur. Bunlar birer ictihâd mes’elesidir; dolayısıyla nefsî husûmetlere sebep olmamıştır. Halîfe seçiminde de Resûlullâh Efendimiz’e en lâyık olanın seçilmesi için uğraşıyorlardı. Nitekim Hazret-i Ömer, Sahâbe-i kirâm’ı râzî ve iknâ ederek seçilmiştir.
Burada dikkat çeken bir diğer husus da şudur: İlk iki halîfe Hazret-i Peygamber’in en çok sevdiği ve en yakınları olan ve aynı zamanda da kayınpederleri (şeyhayn) olan iki muhterem zâttır. Sahâbe-i kirâm’ın ekseriyeti bu görüşte ittifâk hâlindeydiler. Bu demek değildir ki Hazret-i Osman ve Hazret-i Alî Efendimiz’e uzaktılar. Bu öyle bir şey değil. Burada mühim olan Sahâbe-i kirâm arasında ittifâkı ve idârî güveni sağlamaktır. Buna rağmen râşid halîfelerin seçimlerinde hep istişâre ve şûrâ olmuştur; sonra velâyet ve velâyet-i ahd devreye girmiştir.
BİR DİĞER MADDE
Hılâfet’te bir diğer yol kılıç hakkı idi. Adaylar arasında ihtilâf çıkarsa içlerinden o siyâsete muktedir olanlardan biri seçilirdi. O, bu işe tâlip olur ve câiz görülür ve halk da ona itâat ederse Hılâfet sübût bulurdu. Ümmet ulemâsı bu yola “zarûret tarîkyle” diye cevâz vermişlerdir. Hulefâ-yı Râşidîn’de (ilk dört seçkin halîfe) hılâfet ırsî değildi. Halîfe ümmet tarafından istişâre ile seçilirdi. Hattâ Hazret-i Ömer, Ashâb’a (şûrâya) oğlu Abdullâh’ı seçmemelerini tenbîh etmişti.
Hazret-i Alî’nin aldığı yaradan dolayı hayâtından ümit kesilince ölüm döşeğinde yatarken taraftârlarından “Hazret-i Hasan’a bîat edelim mi?” sorusuna “Size bunu ne yapın ne yapmayın diye tavsiye ederim” demiştir. (Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Târîhi, Çağ Yayınları s. 63-64, 1986 İstanbul)
“Hazret-i Ömer’in halîfe seçiminde bâzı endîşelere karşılık aydınlatıcı yollar da vardı. Hazret-i Ebûbekir hastalanıp vefât edeceğini hissedince halîfenin belirlenmesi konusunun faydalı olacağını düşündü. Bir seçim olur Sahâbe de ona bîat ederse bu bir nev’î velîahd ta’yîni gibi olacaktı. Bu konuyu Sahâbe-i kirâm ile istişâre etti. Onlardan ayrıştırmayan faydalı görüşler ortaya çıkıyordu. Kendisi önce Abdurrahmân b. Avf ile görüştü O da kendisine “Senin görüşün mutlakâ en faziletli olanıdır” dedi.
Hazret-i Sıddîk sonra Hazret-i Osman ile görüştü. O da Hazret-i Ömer’i överek “Onun içi dışından daha hayırlıdır ve onun benzeri aramızda yoktur” dedi. Başlangıçta Abdurrahmân b. Avf Hazret-i Ömer’in sert mîzaçlı olduğunu söyledi. Hazret-i Ebûbekir de “Ben ona kefîlim” dedi.
HAZRET-İ SIDDÎK’İN TEKLÎFİ
Sonra Hattâboğlu Ömer’in hilâfetine karşı bir tutum olmadığı anlaşılınca Ebûbekir hazretleri Hazret-i Osmân’ı çağırarak şunları yazdırdı: “Bismillâhirrahmânirrahım. Ebûbekir bin Kuhâfe’den Müslümânlara teahhüddür: Şöyle ki (bu ibâreyi yazdırdıktan sonra baygınlık geçirdi, kendisine geldikten sonra devâm etti) Ömer b. Hattâb’ın size halîfe olmasını istiyorum. Âdil davranacağını ümîd ve temennî ediyorum. Eğer zulmederse ben gaybı bilmem. Ben sizin için hayırlı olanı tavsiye ediyorum.” Sonra Hazret-i Osman’a “Yazdıklarını oku!” dedi. O da okudu. Hazret-i Ebûbekir tekbîr getirdi ve bu vasiyyetin Hazret-i Talha’ya halka teblîgini bildirdi. Sonra Ashâb’a şöyle seslendi: Size bir kişiyi halîfe olarak teklif ediyorum ki o benim akrabam değildir. Ömer b. Hattâb’ı halîfe olarak kabûl ediyor musunuz? “Kabûl ediyoruz” cevâbını verdiler. Sonra Hazret-i Sıddîk “Onu dinleyin ve itâat edin! Bence hilâfete en yakın olan odur” dedi. Ümmet de” Hep birlikte “dinledik ve itâat ettik” dediler. (Genişçe Faydalanılan Kaynak: Osmanlı Târih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, ME c.1 İstanbul 1983)
Yalnızca Talha b. Ubeydullah radıyallâhü anh Hazret-i Ömer’in sert mizaçlı olduğunu, hatırlatarak “Yarın Allâh katında ne dersin?” deyince Hazret-i Ebûbekir, Hazret-i Talha’ya “Yâ Rab, senin yarattıklarının üzerine onların en iyisini ta’yîn ettim derim” cevâbını verdi. Hazret-i Talha da kabûl etti. Târih, 22 Cemâziyessânî / 13 H. (13 Ağustos 634) (Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Târîhi, Çağ Yayınları s. 63-64, 1986 İstanbul)
Hulefâ-yı Râşidîn’den yalnız Hazret-i Ebûbekr’in imâmeti hemen kabûl edilirken diğer halîfelerde birtakım görüş farklılıkları ortaya çıktıysa da bunlar hasmâne tavırlara sebep olmamış ve hasbîce halledilmiştir.
Hazret-i Muâviye’ye kadar genelde sâkin geçen şûrâ ve istişâreler onun Hılâfetinde Osmanlıda bu müessesenin babadan oğula geçmesinde meşrû yolu açarak ümmeti büyük bir kargaşadan ve şüpheden kurtarmıştır. Unutulmaması gereken husus, Hazert-i Muâviye, Sahâbe-i kirâm’dan ve ictihâd sâhibi bir zâttı. Ehl-i Sünnet arasında bile bu “babadan oğula” konusuna şüphe ile bakanlar çıkmışsa da mâkûl düşündüklerinde bu mes’elede şer’î bir ihtilâf olmadığı hükmüne varılmıştır.
Hulâsaten, asırlar evvelinde yaşanmış olaylara bu zamanda aklî delliler muvâcehesinde karar verirsek şüphesiz yanılırız. Hiç unutulmaması gereken şey; Sahâbe-i kirâm hazerâtının Kur’ân-ı kerîmde övülen ve Yüce Peygamber’imizin övdüğü ve onların aleyhinde söz söyleyenlere “Şefâatim ümmetimden her birine şâmildir. Yalnız Eshâbımı sebb ve şetm edenler (çekiştiren ve kötü söz söyleyen) mahrûmdur.” ve “Eshâbımdan birini sebb ve şetm edenlere Cenâb-ı Allâh ile melâike-i kirâm ve cemî’i nâsın lâ’neti olsun.” ( Münâvi ve Câmiüssagîr ) (Kenzü’l-irfân, Kelâmî Dergâh-ı Şerîfi Post-nişîni Fazîletli Erbilî El-Hâc Muhammed Es’ad Efendi, Mahmûd Bey Matbaası, S. 29, 1324, Numara 28 İstanbul)
.
Yavuz Sultan Selîm Hilâfet’i almadı mı?
15 Nisan 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:39
Uzun araştırmaları berâberinde getiren bir konu olan Hılâfet, Hazret-i Peygamberle ilgili olduğu için kudsiyeti müeyyed (kuvvetli) bir müessese idi. Dahası kendisinden sonra ona en yakın olan 4 halîfe aynı zamanda da Efendimizle var olan akrabâlık ve hısımlık yoluyla daha da kuvvetlenmişti. Şurası da muhakkak ki her ne kadar Râşid Halîfelerin Hazret-i Peygamber’e hısımlık ve akrabâlıkları varsa da, bundan ziyâde Eshâb-ı kirâm’ın en üstünleri olmalarından kaynaklanan bir durum da ortadaydı.
Hılâfet’in ilk yılları yâni Şeyhayn (Hazret-i Ebû Bekir ve Hazret-i Ömer) devreleri en pürüzsüz zamanlardır. Hazret-i Osman’la fitne unsurlarını devreye sokmaya başlamışlardır.
Akrabâlık veyâ hısımlık Hılâfet’in aslî şartlarından değildi ama seçim şartlarından biriydi; velîahdlik gibi… Gerçi Efendi’miz âilevî kurbiyet ve sıhriyete (nikâh yoluyla olan bağ) çok önem vermiştir. Hattâ zevcât-i tâhirâtından olanlara da çok yakınlık göstermiştir.
Îmâ ile de olsa Efendimiz’in Hazret-i Ebû Bekr’i halîfeliğe lâyık görmesi ve imâmete halef olarak ta’yîn etmesi de çok önemliydi, ama Hazret-i Ebû Bekir’in takvâsı ve sadâkati sıhriyetinden çok daha mühim görülmüştür.
HILÂFET VE MES’ÛLİYET
Halîfelik Hazret-i Peygamberle ilintili olduğu için o kadar hassas ve mes’ûliyetli bir yüktü ki, ikinci halîfe Hazret-i Ömer, halîfe yerine “Emîre’l-mü’minîn” unvânını kullanmıştır. Sonra gelen halîfelerin büyük bir kısmı da bu yolu tercîh etmişlerdir. Osmanlılar da halîfe yerine daha çok “sultan” veyâ “han” unvânını kullanmışlardır.
Halîfe veyâ emîrin ilk görevi insanları Kur’ân-ı kerîm naslarına ve sünnetlere uydurmaktı. Zâten şartlar yerine geldiğinde halîfeye uymak vâcip olmuştur. Halîfe ictihâd ve hüküm konularında diğer müçtehitler gibi davranır ve istişâre sonuçlanınca icmâ’ oluşurdu.
İlk üç halîfede akrabalık yoktu ve bu üç halîfe de ayrı âilelerdendi. Hazret-i Ebûbekir Temîmoğulları’ndan, Hazret-i Ömer Adiyoğuları’ndan, Hazret-i Osmân ve Hazret-i Alî ise Abdimenâfoğulları’ndandı.
Âile problemi olmayan ilk halîfelik dönemlerinde istişâre en öne çıkan unsurdu ve bu konuya da en çok Hazret-i Ömer önem veriyordu. Bu demek değildir ki diğer halîfeler bu konuda hassas değillerdi. Onlar Resûlullah’ın en güvendiği dostları, Eshâb-ı kirâm’ın en seçkinleri idi. Hazret-i Ömer’in danışmanları ensâr ve muhâcirîn hazretleriyle birlikte bir nevi bugünkü danışma meclislerinin çok üstünde olan Kureyş’in umûr-dîdeleri (görmüş geçirmişler) olan Osmân b. Affân, Abbâs b. Muttalib, Abdurrahmân b. Avf ve Alî b. Ebî Tâlib’di.
Hılâfetin ilk yılları nispeten dar bir coğrafyada ve Sahâbe-i kirâm’ın temeli olan ensâr ve muhâcirler arasında geçtiği için bir problem olması zâten düşünülmezdi.
Hazret-i Osman’la başlayan sıkıntılı devir Hazret-i Alî döneminde de birtakım mes’elelerin ortaya çıktığı zamandır. Hazret-i Osmân’ı soy tutuculuğu ile haksız suçlamalar bu yüksek ahlâklı halîfenin aslâ nefsî olamayacağını anlayamayanlar tarafından ortaya atılıyordu.
HAZRET-İ ALÎ VE HAZRET-İ MUÂVİYE’NİN İCTİHÂDLARI
Hazret-i Alî ve Hazret-i Muâviye ictihâdlarında haklı buldukları delillerle farklı düşüncede idiler. Meselâ Hazret-i Alî, halîfe seçiminde bu hakkın sâdece Medînelilere âit olduğunu savunuyordu. Hazret-i Alî’ye göre başka şehirlerde oturanlara bu hak tanınmamalıydı.
Hazret-i Muâviye ve Sûriyeli taraftarları ise farklı düşünüyor ve bî’atin (bey’at) ancak İslâm’ın yayıldığı bütün şehirlerin rızâsıyla tamamlanabileceğini ileri sürüyorlardı.
Hazret-i Alî tezinde (ictihâd) şu yönden haklıydı: Medîne ensâr ve muhâcirlerin bulunduğu bir belde olup Sahâbe ve ensârın yâni ilk Müslümanlar’ın ve Kur’ân-ı kerîmde övülen kişilerin beldesi olmasıdır. Tabîî ki bu zâtları en emîn olarak görmek gerekiyordu.
Hazret-i Muâviye de tezinde (ictihâd) şu yönden haklıydı: İslâmiyet zamanla gelişip yayılıyordu. Belli ki ileride başka kıt’alara da yayılacaktı. Bu durumda halîfe seçilebilecekler Kureyşî veyâ Medîneli de olamayabileceklerdi.
Hazret-i Muâviye’nin ictihâdı kabul görmeseydi Osmanlının hilâfeti de sübût bulmayabilirdi.
Başlangıçta halîfelerin özel bir kıyâfetleri, makâmı ve korumaları yoktu. Hattâ Hazret-i Ömer, Sa’d ibn Ebî
Vakkâs’a halkın dilek ve şikâyetlerini dile getirmede bir engel olmaması için vâlilik makâmının kapısını yakmasını emretmişti.
Şimdi memleketimizde de bâzı idârî âmirler, makâm kapılarını kapatmayarak Yüce Halîfe’nin sünnetini yerine getiriyorlar.
Hazret-i Muâviye Sıffin Savaşı ve Hakem Olayı’ndan sonra Hazret-i Hasan’ın hılâfeti kendisine devretmesiyle bütün İslâm dünyâsının en geniş coğrafyada kabûl gören bir makâma sâhip oldu.
Hazret-i Muâviye’nin hılâfetinde İslâm Dünyâsı üç ana gruba ayrılmış durumdaydı: 1) Sûriye civârında Ümeyyeoğulları tarafdarları. 2) Hazret-i Alî taraftarları. Bu grup Hazret-i Alî’nin hılâfete daha lâyık olduğunu savunuyorlardı. Bunlar daha çok Irak ve Mısır taraflarında bulunuyorlardı. 3) Haricîler (Havâric). Bunlar hem Hazret-i Alî’ye hem de Hazret-i Muâviye’ye karşı idiler. Bu grup kendilerine muhâlefet edenleri öldürmeyi bile mübâh sayıyordu.
Burada göze çarpan ilk iki grubun fikirlerinin de ma’kûl olduğudur. Fakat Hâricîler çok azgın ve ictihâdları dinlemeyen bâtıl bir gruptu. Yâni bunlar her iki halîfeye de aynı derecede düşmandılar.
ABBÂSÎLER
Halîfelik en uzun süre Abbâsîlerde kalmıştır. 750 târîhinden sonra Hılâfet’e bu soy sâhip olmuştur. Bu isim Hazret-i Peygamber’in amcası Hazret-i Abbâs’tan geldiği için bu nispetle anılmışlardır. Sünnî Müslümanların bu ruhânî istinâdı 1258’e kadar Bağdâd’da, sonra da Kâhire’de devâm etmiştir.
Memlûkler Hılâfet’i alınca İslâm’ın mukaddes şehirlerine de sâhip oldular ve tabîî olarak da artık Mekke, Medîne ve Kudüs onların elindeydi. Bundan da bir hayli istifâde ediyorlardı. Ayrıca dünyâdaki dört Ortodoks Patrikliğin üçü de Memlûk topraklarındaydı. Bunlar İskenderiye, Kudüs ve Antakya idi. O zaman Moskova’daki beşinci Patriklik henüz yoktu. Hılâfet’in Türklere geçmesi bütün bu mânevî üstünlüklerin de Osmanlıya geçmesini sağlıyordu.
YAVUZ SULTAN SELÎM HAN’IN HILÂFETİ
Sultân Selîm-i evvel’in (Yavuz Selîm) Mısır Seferi, İslâm birliğinin kurulması içindir. Bir tarafta Mısır’da Şiî Fâtımî Hılâfeti, diğer yandan meşrûiyyeti tartışma zemîninde olan Memlûk halifeliği. Adı Kölemen (Memlûk) olan bu devletin halifeliği temelde zâten tartışmaya açıktı. Her ne kadar bu devlet sâdece kuruluşundaki bir statüden dolayı bu adı almış olup sonrasında kölelikle münâsebeti kalmamış olsa bile adıyla da olsa sıkıntılıydı.
Memlûk Hilâfeti Sünnî idi. Bu yüzden i’tikâdî yönden bir mahzûru görülmüyordu. Fakat Hılâfet’in en temel ilkelerinden biri olan güç ve otorite artık Osmanlıyı gösteriyordu. Ayrıca Memlûk Devleti, Osmanlı için bir tehdît oluşturmaya başlamıştı.
Yavuz Mısır’dan dönerken son Abbâsî Halîfesi III. Mütevekkil Alallâh’ı, amca oğulları Ebû Bekir ve Ahmed’i, Mısır’ın Şâfîî olan Kâdiyyü’l- kuzâtı ve daha birçok ulemâ ve hatırlı kişileri İstanbul’a getirip onlara izzet ve letâfetle muâmele etmiştir. III. Mütevekkil Alallâh üç yıl İstanbul’da yaşamış ve çok hürmet görmüştür. Yavuz, son halîfenin İstanbul’da bulunmasının kendisi için aslâ bir tehdîd oluşturmayacağından o kadar emîndi ki ona hiçbir zaman gözetimde gibi davranmamıştır. Mütevekkil, Kânûnî zamânında yurduna dönmüş çok iltifât görmesine rağmen hiçbir zaman ona bir halîfe muâmelesi yapılmamıştır. Bu da Osmanlının aldığı karalarda ne kadar isâbetli olduğunu gösterir.
AYASOFYA’NIN EHEMMİYETİ
Kuvvetli bir rivâyete göre III. Mütevekkil yâni Osmanlıdan evvelki son halîfe, Yavuz’a İstanbul’a döndükten sonra Ayasofya Câmii’nde yapılan bir merâsimle Hılâfet’i devretmiştir. (Burada önemli bir madde başını da dile getirelim: Osmanlıda kutlama günleri devlet ricâli meşâyıh ve ulemâ Ayasofya Câmii’nde öğle namâzını kılıp saraya gelirler ve Bâbüssaâde önünde Bâbıâlî’den Ayasofya’ya gelip toplanırlardı. Sadrıa’zam da halkıyla birlikte Ayasofya’ya gelir burada Şeyhulislâmla birlikte öğle namâzı kılınıp saraya geçilirdi. Bu törenler sırasında Hırka-yı saâdet dâiresine de mutlakâ uğranılırdı. Kandil kutlamalarının mekânı da Ayasofya Câmii idi. Mevlidlerde Ayasofya’da bu câmiin ve Sultanahmed’in şeyhi de vaaz verirlerdi. Kadir Gecesi pâdişâh büyük bir merâsimle Ayasofya Câmii’ne gelirdi. Bâbüssaâde’den Ayasofya’ya kadar uzanan yolun iki tarafı alay geçişi için kandiller, fânuslar ve meş’alelerle aydınlatılırdı. (Kısmen Faydalanılan kaynak, Ahmet Önal. İnternet sitesi, Büyük İstanbul Târihi, Pâyitaht İstanbul’da Osmanlı Merâsimleri, C.3)
Yâni Ayasofya sâde bir câmi değil Osmanlının kalbi gibiydi. O alındıktan ve İslâm’ın ma’bedi yapıldıktan sonra Haç’ın beli bükülmüştür. Bunu en güzel anlatan mısra’lar Yahyâ Kemâl’in “İstanbul’u Fetheden Yeniçeri’ye Gazel”inde dile gelmiştir.
“Vur deyr-i küfrün üstüne rekz-i hilâl için /////Gelmiş bu şehsuvâr-i cihângîr aşkına------ Düşsün çelengi Rûm’un eğilsin ser-i Firenk///// Vur Türk’ü gönderen yed-i takdîr aşkına” (Küfrün kilisesine (Ayasofya) hilâli dikmek için ve gelmiş en büyük cihângîr aşkına vur. Rum’un başlarına taktıkları çelenkleri düşsün ve Hristiyan dünyasının başı eğilsin ve sen Türk’ü gönderen ilâhî takdîr aşkına vur.)
İşte Ayasofya buydu. Bir takdîr ve kader mes’elesiydi. İslâm’ın şeref ve izzetiydi. Minârelerinden okunan beş vakit Ezân-ı Muhammedî, İstanbul semâlarından dünyâya “Lâilâhe illallâh Muhammedü’r- resûlullâh” diye i’lân ediliyordu.
Ayasofya Halîfeliğin ilân edildiği bir câmi olması dolayısıyla, makâm-ı saltanattan evvel mîrâs-ı Nebî aleyhissalâtu vesselâm olduğu için kudsiyeti tescîl edilmiş mukaddes bir makâmdı. Bu câmi’ protokolde birinci sırada yer alıyordu.
Aslında Yavuz 29 Ağustos 1516’da Haleb’de ilk Cum’a namâzında adına hutbe okunduktan sonra hılâfetini i’lân etmiştir. Yavuz’a İstanbul’da ayrıca Eyyûb Sultân Câmi’-i şerîfinde de yine Mütevekkil tarafından kılıç kuşanıp hil’at giydirilmiştir.
El-Ezher’den getirilen ulemâ ve Osmanlı ulemâsı bir meclis kurup Sultan Yavuz’un halîfeliğinin şer’-i şerîfe uygun olduğunu kabûl edip Hılâfet’in Osmanlıya geçtiğini de tasdîk etmişlerdir. (Kısmen Faydalanılan Kaynak Yılmaz Öztuna, Büyük Osmanlı Tarihi, Ötüken Yayınları, 2. c. S. 28-30,
İstanbul, 1994)
Yavuz’un bunca alâmetlere rağmen Halîfeliği almadığını iddiâ eden târihçiler de vardı. Fakat genelde Türkmen saz şâirlerinin halifeliğe sıcak bakmadığı bilinmesine rağmen Karacaoğlan’ın Nemçe Desânı’ndaki mısra’ları oldukça dikkat çekicidir: “Hâzır ol vaktine Nemçe kralı///Yer götürmez asker ile geliyor/// Patriklerin inmiş tahttan diyorlar/// Bir halîfe kalmış o da geliyor. /// Kaçma kâfir kaçma ölümün şimdi/// Hacı Bektaş Velî kalkmış geliyor.”
Kânûnî’nin ilk Viyana seferi 1529’dadır ama bu sefer Karacaoğlan şiiriyle târihî yönden uyuşmamaktadır. Dolayısıyla bu destan muhtemelen 4. Mehmed dönemindeki Viyana seferinde yazılmış olmalıdır.
Haleb’de Hatîb Efendi hutbeyi Yavuz Han adına okurken ve ondan bahsedip “Hâkimü’l-haremeyn” (Mekke ve Medîne’nin hâkimi) deyince Yavuz edeple yerinden doğrulup “Estağfirullâh, biz kimiz ki Resûlullâh Efendi’mizin iki mübârek şehrine hâkim olalım! Biz olsak olsak o iki beldenin ve halkının hizmetçisi olabiliriz. Biz ancak Hâdimü’l-haremeyniz” demiştir.
Yavuz Han, bu hâdiseden sonra câmideki seccâdeyi kaldırıp Mermer taşlara gözyaşları içinde şükür secdesine kapanmıştır. Sonra da sırtındaki kaftanını çıkarıp Hatîb Efendiye giydirmiştir. Çünkü Yavuz, Hatîb Efendiye hutbenin kendi adına okunması için bir telkinde bulunmamıştı.
Yavuz, Hılâfetle birlikte Emânât-ı mukaddese’yi de (kutsal emânetler) İstanbul’a getirdi ki bunlar da Halîfeliğin sembollerinden sayılmıştır.
Yahyâ Kemâl, Revân Köşkü’nü gezerken bir Kur’ân okunuşuna şâhit olur ve “Nereden geliyor?” diye sorar.
“Hırka-i saâdet Dâiresi’nden geliyor” derler.
Peygamber’imizin hırkasının saklandığı cennet gibi yeşil bir odanın Türkkârî penceresi önünde durduk. İçerde iki hâfız vardı. Biri ellerini kavuşturmuş, gözlerini yummuş oturuyordu. Diğeri diz çökmüş müsterih ve yüksek bir sesle (Kur’ân) okuyordu. Rehberimize sordum: “Hırka-i saâdet önünde Kur’ân ne zaman okunur?” Dedi ki: Dört asırdan beri, her saat geceli gündüzlü… Yavuz Sultân Selîm Hırka-i saâdet’i Mısır’dan getirip bu odadaki mevkî’ine koyduğundan beri kırk hâfız nöbetle Kur’ân okur. Türk târîhinde bir dakîka bile burada Kur’ân kesilmemiştir. Gezintimde bir hakîkati keşfettim: Bu devletin iki ma’nevî temeli vardır: Fâtih’in Ayasofya minârelerinden okuttuğu ezân ki hâlâ okunuyor; Selîm’in Hırka-i saâdet önünde okuttuğu Kurân ki hâlâ okunuyor.”
Bu yazı ilk def’a 30 Mart 1922’de Tevhîd-i Efkâr Gazetesi’nde neşrolunmuştur. (Azîz İstanbul, Yahyâ Kemâl, 29 Mayıs 1964, s, 120, Fetih Cem’iyeti Neşriyâtı, İstanbul)
Ayasofya 1934 yılında Bakanlar Kurulu kararnâmesi ile müzeye dönüştürülmüştür. Yıllar sonra, 24 Temmuz 2020’de Diyânet İşleri Başkanı’nın “Ayasofya Fethin Nişânesi” adlı hutbesiyle dışarı taşan cemâatin gözyaşları ve şükür secdeleriyle tekrâr ibâdete açılmıştır.
Hırka-ı saâdet dâiresindeki 24 saat Kur’ân-ı kerîm okuma geleneği ise 1924 yılında yasaklandı. Burada Yavuz’un Mısır fethinden döndüğü 25 Temmuz 1518’den halifeliğin ilgâ edildiği 3 Mart 1924 gününe kadar 405 yıl, 7 ay, 9 gün bir dakika bile ara verilmeksizin Topkapı saray-ı hümâyûnu’nun Hırka-i saâdet Dâiresi’nde hâfızlarca Kur’ân okunmuştur. Hattâ bir rivâyette de ilk cüz’ün Yavuz Sultân Han tarafından okunduğu dile getirilmiştir. Gececiler nöbeti 16.30’da devralıyor ertesi sabah 8.30’a kadar okuyorlardı. Bir gecede üç kişi nöbet tutuyor ve bir saat dinleniyorlardı. Bu görevli hâfızlar bayram ve diğer kutsal günlerde de görevlerine devâm ediyorlardı.
İşte Ayasofya ve Hırka-yı Saâdet dâiresinin hazîn hikâyesi. Ama sonu mutlu biten bir hikâye…
.
Zaman tünelinde gizlenen tarih
29 Nisan 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:39
Târihî hakîkatleri belli bir süre saklamak mümkün, ama nereye kadar? Bu hakîkatler niçin ve kimden saklanır? Milletlerin kendi aslî târihlerini bilme öğrenme hakkı yok mudur? Hangi millet böyle bir yola baş vurur? Unutturulmak istenen nedir. Yaşanan târîhin canlı şâhitleri ölünce hakîkatler de yok mu oluyor? Bir gün bu gerçekler su yüzüne çıkınca insanların yüzüne bakabilecekler mi? Bu hakîkatleri gizleyenler ve onların halefleri (sonra gelenler) o zaman hangi yalanlara baş vuracaklardır?
Bu söylediğimiz târih örtücülüğü birçok totaliter dönem geçiren devletin başına gelmiştir. Tabîî ki gizlenen târih yerine uydurma bir târih ikâme etmek gerekir. Boş kalmayacak ya bu önemli devir hikâyesi... Fakat unutulan çok mühim bir nokta var: İnsanoğlu mütecessistir, yâni araştırıcıdır. Merak ve şüphe insanoğlunun fıtratında vardır. Bütün târihî keşiflerin, ilim dünyâsını altüst eden buluşların bir tek anahtarı vardır: Tecessüs veyâ merak…
İnsanoğlu öyle garip bir varlık ki merâkı dinmeden ömrünün bitmesinden korkar da ömrünü bitirecek en ölümcül işlere kalkışır. Meselâ büyük dağların zirve tırmanışlarında veyâ piramitlerin sırrını keşfetmek için nice canlar gitmiştir.
Gizlenen târîhi su yüzüne çıkarmak isteyen hakikat avcıları da bu yolda ya hürriyetlerinden ya canlarından oldular. Belge avcıları gizli târîhin şifrelerini yıllar sonra bulmuş ve bu gerçeklerin bir kısmını insanlara sunmuştur. Bir kısmını diyoruz zîrâ târihimizin ve sosyal hayâtımızın kara kutuları olan arşiv belgelerinin cüz’î bir kısmı ancak yıllar sonra bir şekilde hakikat avcıları tarafından ifşâ edilmiştir. Yakılan yırtılan yok pahasına Bulgaristan yoluyla İsviçre’ye satılanlar da cabası.
Özellikle Türk târihi sırlar kapısı gibidir. Yıllar geçtikçe bu kapılar ya aralanıyor veyâ kısmen kırılıyor. Ama bu kapıları açmamak için ayak direten Fir’avun’un veyâ Kârûn’un fedâîleri bu hazîneleri aslî sâhipleri olan halka vermemek için direniyor. Çeşitli dernekler, federasyonlar, sivil toplum kuruluşları, odalar ve daha niceleri bu amansız savaşta halka karşı setler örüyorlar; ama açılmayan her kilit sonunda paslanacak ve kendiliğinden kırılacaktır.
Osmanlı Devleti döneminde de gizli kapılar vardı. Vak’anüvisler tabîî ki her şeyi yazamıyorlardı. Enderûn, bîrûn ve harem apayrı sırlar ihtivâ ediyordu. Ama bütün Osmanlı târîhi sırlarını bir araya getirseniz 450 yıllık dönem imparatorluğun son 50 yılının bir kısmı bile etmez. Bunu daha da özelleştirmek gerekirse 1876-1908 yılları yâni, Abdülhamîd Han dönemi bir Osmanlı târîhi kadar olaylarla geçmiştir. Osmanlının hiçbir döneminde hiçbir fert veyâ grup, Genç Osmanlılar, Jön Türkler, İttihâd ve Terakkî Cem’iyyeti kadar entrikalar, cinâyetler, düşmanla iş birliği gibi kripto tünellerinde gizli işler çevirmemiştir. Celâlî İsyanları, Patrona İsyânı veyâ yeniçeri olayları sebebi açık, mekânları ve fâilleri belli kalkışımlardı. Dış destekli veyâ ince ihânet hesapları olmayan hareketlerdi. Nitekim bunlar devlet yıkamadılar; her isyân gibi devleti zora soktular.
Son dönemin karanlık târîhinde saltanâtın ve Hılâfet’in kaldırılmasıyla sır kapılarına birer muhkem kilit daha vuruldu. Millet hâfızası resetlendi. Arşivler yasaklandı. Yeni alfabeyle yeni bir târih, edebiyât, din bilgileri ve siyâset bilimleri ortaya çıktı. Târihimiz, edebiyâtımız ve dînimiz âdetâ yeniden şekillendiriliyordu. Örflerimiz, âdetlerimiz, hattâ kimseyi rahatsız etmeyen ritüellerimiz bile değiştirildi. Kısaca biz değiştirildik. Artık bu değerler flu bir perspektiften bize ezberlettiriliyordu. Yabancı araştırmacılar târîhimize müdâhil oluyor ve el üzerinde tutuluyorlardı. Pierre Loti, Claude Farreré bizim sosyal hayâtımızın göz bebekleri oldular. Caddelere ve kutsal bir tepeye adları verildi. Babinger, Lord Curzon âdetâ millî târihçilerimiz oldular.
Lady Montagu 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’na büyükelçi olarak atanan kocası Edward Wortley Montagu ile İstanbul’a gelmişti. Yazdığı “Turkish Embassy Letters” (Türkiye Mektupları) adlı eserinde hareme âit esrârengiz bilgiler vermiştir. Sarayın nâmûsu olan harem en mahrem ve açılması en zor olan gizli sandıktır. Nâmahrem olan kimse oraya hiç girmemiştir. Bu sandık Montagu tarafından sanal bir tasarımla açılmış ve hamam sahneleri gibi uydurma sahneler Batı ressamlarına malzeme olmuştur.
ARŞİVDE SULTAN ABDÜLHAMÎD’E ÂİT BİR MEKTUP
Bu aralarda târihin tozlu sayfalarına biraz dalacağız. Alâkanızı çekeceğini umduğum bâzı yazıları sizlerle paylaşacağız. Bu yazımızda 1973 yılında bir gazetede yayımlanan yazı ile konumuza gireceğiz. Konu başlıkları yine Abdülhamîd Han, yine İttihâd ve Terakkîciler ve İsrâil-Filistin çıkmazı.
Yazımıza konu olan mektup Sultân Abdülhamîd Han’ın Şeyhi Mahmûd Efendi’ye 22 Eylül 1329’da (1914) yazılmıştır. Sürgünde iken “Târihî emânet” diye nitelediği mektup şudur: (Açıklama ve kelime mânâlarıyla)
“Elhamdülillâhi Rabb’i-lâlemîn ve efdalü’s-salâti etemmü’t-teslîm alâ seyyidinâ Muhammedin Resûl-i Rabbi’l-âlemîn ve alâ âlihî ve sahbihî ecmaîyn ilâ yevmi’d-dîn
İşbu arîzamı (yüksek bir makâma sunulan tezkire, mektup, dilekçe veyâ arz-ı hâl) Tarîkat-i Âliyye-i Şâzeliyye Şeyhi (yüce Şazeliyye şeyhi) vücûdlara rûh ve hayat veren cümlenin efendisi bulunan E’ş-şeyh Mahmûd Efendi hazretlerine ref’ (sunmak) ediyorum. Mübârek ellerinizi öperek ve duâlarınızı ricâ ederek selâm ve hürmetlerimi takdîmden sonra arz ederim ki: Sene-i hâliye (bu sene) şehr-i Mayıs’ın 22. günü târihli mektûbunuz vâsıl oldu (ulaştı). Sıhhat ve selâmetinizin dâim olduğundan dolayı Allâh’a hamd-ü şükürler ettim. Efendi’m. Evrâd-ı Şâzeliyye evrâdına (Şazeli vird ve tesbîhâtı) ve vazîfe-i Şâzeliyye’ye Allâh’ın tevfîkı ile gece gündüz devâm ediyorum ve bu vazîfelerimi edâya muvaffak olduğumdan dolayı Allâhü te’âlâ hazretlerine hamd ederim ve devât-ı kalbiyyenize (kalbinizin kalbime yazdığı ilâhî kalem) dâimâ muhtâc olduğumu arz eylerim. Şu mühim mes’eleyi reşâdet-penâhîlerine (doğru yolda olanların sığınağı) zât-ı semâhat-penâhîlerine (Osmanlı Devleti’nde şeyhulislâm ve kazaskerler için kullanılan unvan sözü. Burada şeyhi için ulemâ ve ricâlin sığınağı olarak belirtilmiş) emsâl-i ukûl-i selîme (şaşmaz akıl ölçüsüne) târihî bir emânet olarak arz ederim ki ben Hılâfet-i İslâmiyye’yi hiçbir sebeple terk etmedim. Ancak ve ancak Jön Türk ve ismi ile ma’rûf ve meşhûr olan İttihâd Cem’iyyeti Rüesâsının (zâten ismi ile de ne olduğu bilinen İttihâd ve Terakkkî Cem’iyyeti’nin ileri gelenleri) tazyîk ve tehdîdi ile (baskı ve tehdit) Hilâfet-i İslâmiyye’yi terke mecbur oldum. Otuz seneden fazla bir müddetle Millet-i İslâmiyye’ye ve Ümmet-i Muhammediyye’ye hizmet ettim. Bugün Müslümânların ve selâtıyn ve hulefâ-ı Osmâniyye’nin ebâ ve ecdâdımın (bugün Müslümâların sultanlarının, halîfelerinin ve atalarımın) sahîfelerini karartmam. Binâenaleyh bu teklîfinizi mutlakâ kabûl etmem diye kat’î cevap verdikten sonra hal’ime (tahttan indirme) ittifâk ettiler (birleştiler) ve beni Selânik’e gönderdiklerini bildirdiler. Bu son tekliflerini kabûl ettim ve Allâhü te’âlâya hamd ettim ve ederim ki Devlet-i Osmâniyye’ye ve Âlem-i İslâm’a ebedî bir leke olacak tekliflerini, yâni Arâzî-i mukaddesede (mukaddes topraklar) Filistin’de Yahûdî devleti kurulmasını kabûl etmedim. İşte bundan sonra olan oldu ve bundan dolayı da Mevlâ-yı müte’âl (Yüce Allâh) hazretlerine hamd ederim ki bu mühim mes’elede şu mâruzâtım kâfîdir ve sözlerimle mektubuma hitam (son) veriyorum. Mübârek ellerinizden öperek hürmetlerimi kabûl buyurmanızı sizden ricâ ve istirhâm ediyorum. İhvân ve asdikânın (bağlıların) cümlesine selâm ederim. Ey benim muazzam üstâdım, bu bâbda (konu) sözü uzattım. Muhât ilmihâl-i semâhât-penâhîleri (olayların bilgisi dâhilinde olan yüce zâtınız) ve bütün cemâatin ma’lûmu olmak için uzatmaya mecbûr oldum. Vesselâmü ve berekâtuhû.
22 Eylül 1329 Hâdime’l-Müslimîn, selâmün aleyküm ve rahmetullâhi” (Millî Gazete, 9 Mayıs 1973, Çarşamba, s.1-7)
BU VESİKA NASIL BULUNDU?
Şam’da bulunan Şeyh Mahmûd Efendi’nin mürîdi Abdülhamîd’den gelen mektûbu sakladığı, ölümünde oğluna verdiği, onun da bu mektûbu hâlen muhâfaza ettiği duyulmakla Millî Gazete bu mektubun fotokopisini elde etmek için gayret gösterdiği sırada Kuveyt’teki bir gazetecinin bu fotokopiyi elde ettiğini haber aldık. Kendisiyle temâsa geçerek târihî vesikayı okuyucularımıza sunduk. (Agg, Millî Gazete s.7)
SULTAN ABDÜLHAMİD’DEN SONRA YAHÛDÎ FA’ÂLİYETLERİ
Abdülhamîd’i indirdikten sonra Yahûdîler fa’âliyetlerini artırdı. Sultân’ı tahttan indirip sürdüler. İttihâd ve Terakkî Partisi’ne geniş bir şekilde nüfûz etmişlerdi. 1909 yılında kurulan hükûmette üç Yahûdî de bakan olmuştu. Meb’ûsân Meclislerinde Ermenî ve Rum milletvekîli ve bakanlar vardı. Ama Yahûdîlerin bu dönemde görev almaları çok kritik bir hatâydı. Buna hatâ veyâ tercih demekten ziyâde dayatma demek daha doğru olacaktır. Bu üç Yahûdî bakan şunlardı: 1) Nâfiâ Nâzırı Basarı Efendi. 2) Ticâret ve Zirâat Nâzırı Nesim Nazliyah 3) Mâliye Nâzırı Câvid Bey.
(Görüldüğü gibi dikkat çeken konu, ticâret ve mâliye gibi paralı bakanlıklara el koymuşlardı. Kültür ve eğitim işlerini zâten uşaklarına ihâle etmişlerdi ve onların istekleri doğrultusunda hareket edeceklerinden emindiler.)
1908 İkinci Meb’ûsân Meclisi’nde Vitali Faraçi-İstanbul; Emanuel Karasso- Selânik; Nesim Mazliyah-İzmir; Haskiya Sason- Bağdâd Milletvekilleri; Daviçon Karmona ve Behar Eskenazi Âyân Meclisine üye oldular.
Bu arada Emanuel Karasso Jön Türklere ilk katılanlardan olmuştur.
Albert Fua Meşveret Gazetesi yazarlarındandır.
Rafael Benuziyu Selânik Jön Türklerinden olup eczaydı ve istihbârât işlerinden sorumluydu.
Avram Galanti de Jön Türklere ilk katılanlardan olup T.C. Büyük Millet Meclisi’nde 7. Dönem Milletvekilliği yapmıştır. (8 Mart 1943- 14 Hazîran 1946)
Bu nâzırların, çevrelerinden aldıkları desteklerle 1914 yılında çıkartılan bir kânun çerçevesinde Yahûdîlerin Osmanlı topraklarında arâzî satın almaları sağlandı. Bunun üzerine Yahûdîler Filistin civârına yerleşerek geniş topraklar üzerine yayıldılar.
Birinci Dünyâ Savaşı sonunda Orta Şark’ta hiçbir dostu kalmayan İngilizler burada bir dost kazanma gâyesiyle Yahûdîleri destekleme karârı aldı. (Aslında bu İngilizlerin Abdülhamîd’in tahta geçip Yahûdî ve Filistin siyâseti belli olduktan sonra o dönemlerin belirlenen siyâseti idi.) Bu nâzırların, çevrelerinden aldıkları desteklerle 1914 yılında çıkartılan bir kânun çerçevesinde Yahûdîlerin Osmanlı topraklarında arâzî satın almaları sağlandı. Bunun üzerine Yahûdîler Filistin civârına yerleşerek geniş topraklar üzerine yayıldılar.
İMPARATOR II. WİLHELM’İN OSMANLI ZİYÂRETİ
Kayser II. Wilhelm’i dâvet eden Abdülhamîd Han, ince siyâsetini burada da göstermiş ve Almanya’yı İngilizlerle Fransızların karşısına dikmiştir.
“Alman İmparatoru’nun son ziyâreti sırasında yapmış olduğu bir konuşmada yer alan ‘300 milyon Müslümânın dostuyum ve II. Abdülhamîd ile dostluğumuz bâkî kalacaktır. (300 milyon İslâm’ın melcei olan Zât-ı Hazret-i Hılâfet-penâhî ile bütün İslâmlar Almanya İmparatorunun kendilerine dâimü’l-evkât bi-muhibb-i sâdık kalacaktır’. (300 milyon Müslümân’ın sığınağı Hılâfet’in koruyucusu ve diğer bütün Müslümanlara İmparator Wilhelm her zaman sâdık ve sevgi dolu olacaktır.)
II. Abdülhamîd uygulamış olduğu denge siyâseti ile Kudüs’te bulunan Fransız Katolik nüfûzunu Almanya ile kırmıştır. Böylece Koca Sultan üç semâvî din için kutsal kabûl edilen Kudüs’te din ve kudsiyyet üzerinden bölgedeki Osmanlı otoritesini korumuştur. (Merve Savaş, Yüksek Lisans Tezi, Alman İmparatoru II. Wilhelm’in Filistin ve Sûriye Ziyâreti (1898) T.C. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Programı, Sonuç Bölümü, s. 166-168, İstanbul, 2018.)
ÎDÂMLAR
Câvid Bey, II. Meşrûtiyet döneminde Mâliye Nâzırlığı yapan Yahûdî kökenli Osmanlı vatandaşı idi. Hukukçu, dil eleştirmeni ve tercüman Şiar Yalçın’ın da babası idi. Atatürk’e karşı İzmir Sû-i-kasdi’ni tertipleyenler arasında olduğu gerekçesiyle îdâm edilmiştir. Bu mahkemede Doktor Nâzım Bey, Yenibahçeli Nâil Bey ve Hilmi Bey de îdâm edilenlerdendir. Cenâzeleri hapishâne avlusuna gömülmüştür. Mâliyeci Câvid, 1916-1918 yılları arasında “Hür ve Kabûl Edilmiş Masonlar Büyük Locası” üstadlığını yapmasına rağmen bu îdâmdan kurtulamamıştır. Câvid Bey Lozan Delegasyonu’nda da rol almıştır. “İzmir Sû-i kasdi hâdisesiyle hiçbir ilgisi olmadığı ve suçsuz olduğu ve haksız yere asıldığını İsmet İnönü “Hâtıralar”ında anlatır. (Sabahattin Selek İsmet İnönü, Hâtıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2006.)
Kıssadan hisse odur ki, Cumhûriyet’e geçiş dönemlerine tekaddüm eden (önce) Genç Osmanlılar ve Jön Türkler dönemi ve onların matruşkalarından olan’in İttihâd ve Terakkî’nin Osmanlılığını kaybetmiş azınlıklarla birlikte bu millete yapmış oldukları ihânetler hiç göz ardı edilmeden bir bir deşifre edilmelidir. Sonra gelen fetret dönemi ve matruşka dönemleri ve ihtilâllerde kimlerin nasıl müdâhil oldukları da mutlakâ bütün detayları ile bu millete anlatılmalı ki bu milletin gelecek nesli bu oyunlara gelmesin.
.
Harf İnkılâbının geçmişi nerelere dayanır?
13 Mayıs 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
Her milletin kökünü târîhinden alan temelleri vardır. Temellerin yıkılması binânın yıkılmasıdır. Bir milletin kültür temelleri çökerse o millet yaşayan ölüdür. Şunu hemen belirtelim ki kültür temelleri aslâ kendiliğinden çökmez, devrim niteliğindeki dayatmalarla çökertilir.
Kültür mayadır. Maya bozulursa asıl da bozulur. Nedir asıl? Milleti millet yapan kültür elemanlarıdır; tarihtir, dildir, dindir, âdetler ve örflerdir. Önce sözlü sonra yazılı edebiyattır. Bunlara toplu olarak millî kültür diyoruz.
Dil, bin yılların derin tünellerinden süzülerek gelen temel direktir. O sağlamsa din de târih de örf ve âdetler de ayaktadır.
Millî dilimiz Türkçe, yıllarca emeklerle ve şuurla atasından balasına, anasından bebesine aktardığı kutsal ninnidir.
Onların hayal kurarak masal dünyasına kanat çırptığını unutuyor musunuz? “Bir varmış bir yokmuş”u sâde bir masal kalıbı olarak mı anlıyorsunuz? Onda “Küllü men aleyhâ fân” yok mu?
“Deve tellâl iken pire berber iken ben annemim beşiğini tıngır mıngır sallar iken”de nasıl bir ironi ve bir hârika şathiyye olduğunu görmüyor musunuz?
DİL VE VESÎKA
Dilin verileri yazıya zamanında geçirilmişse vesîka olur. Sonraki eklemeler ve saptırmalar vesîkanın aslını bozar. O artık delîl olmaktan çıkar.
Destanlarımız binlerce senedir vardır. Tabîî ki bunlar sözlü ürünlerdir. Bunların tarihleri bile tam olarak belli değildir. Asılları nazım (manzûm) iken, sonra birçok bölümü nesre (düz yazı) dönüşmüştür; (Dede Korkut’ta olduğu gibi…) tarz ve usullerini kaybetmekle birlikte asıllarını ve ruhlarını kaybetmemişlerdir.
Yazı dile kilit olunca aralarında kopmaz bir bağ oluşur. Türkler de bu kilidi çeşitli alfabeler kullanarak birçok eser meydana getirmişler fakat bu değişik alfabelerle ancak cüz’î miktarda eserler ortaya koymuşlardır. Bunların ilki olan Köktürk alfabesiyle târîhimizin en eski ve dünyâ târîhinin de en eski gerçek vesîkaları taşlara yontarak bir taş kitâbeler sergisi açmışlardır. Çünkü bunlar Türk yazı târîhinde -şimdilik- bir ilktir. Şimdilik diyoruz, zîrâ kuvvetle muhtemeldir ki yazılı ürünlerimiz târîhin daha derinlerinde de saklıdır; bunlar da bir gün mutlakâ ortaya çıkacaklardır.
Budist Uygur Türklerinin Budist metinleri Uygur Alfabesi ile yazılmıştır. (Sekiz Yükmek gibi…) Uygurların yazılı müktesebâtı Göktürklerden fazladır.
Târîhinde on bir alfabe kullanan Türkler 10. asırdan îtibâren İslâmiyeti kabûl edince kültür yelpâzesi bir anda genişledi. Bu zamanlardan sonra geniş ve hacimli çeşitli alanlarda eserler verilmeye başladı. İslâmiyetle dilimize giren alfabe, Kur’ân-ı kerimin ve İslâmiyetin alfabesi İbrânî-Arap asıllı İslâm Alfabesi’dir.
Târihin en değişmez hakîkati şudur: Her millet kendi din kitabının alfabesini kullanır. Biz de bu târihî ve sosyal olaya uyduk.
“Peki millî alfabemiz Köktürkçe veyâ Uygurca olmaz mıydı?” diyenler oldu.
Bugün hâlâ menşei tartışma konusu olan Köktürk alfabesinin kesinlikle millî olup olmadığı belirlenememiştir. Batı bilim dünyâsı bu alfabeye “Runik” yâni İskandinav asıllı alfabe diyor. Uygurca zâten Soğd asıllıdır. Köktürk alfabesi 38 harfli iken Uygur alfabesi 14 harflidir.
38 harfli Köktürk alfabesi, bitişken olmayan harflerden müteşekkildir. Bugün kullandığımız bâzı sessiz harfler bu alfabede yoktur; C, J, H, Ğ, V gibi...
Arap asıllı İslâm alfabesine geçen Türkler yazılı eser üretmekte âdeta bir inkılâp dönemine geçti. Dil, edebiyât, din, felsefe, tıp, matematik, târih gibi birçok alanda mühim bir seviyeye ulaşıldı.
Kütüphâne kavramının olmadığı eski kültürümüzde yeni bir kütüphâne çağı başladı.
Medreselerde astronomi, tıp, matematik, gibi müsbet ilimlere eğilim arttı. Bunların ciltlerle ifâde edilen külliyâtı Batı’da hayret ve gıpta ile tâkip edilmeye başladı.
Avrupa ışıklanması denen Rönesans’la yeniden doğmadı, İslâm medeniyeti sâyesinde bir şeyleri anladı.
Batı denen başlangıcı vahşet, ortası ihânet ve hâli inkâr olan bu zümre zamanla İslâm eserlerini mikroskop altına alıp târîhe gömmeye çalıştı. Batı’yı şaşkına çeviren bu eserler hep İslâm harfleriyle yazıldı. Lâtin alfabesi kullanan Batı, o zamanlar Türklere çömez bile olamamıştı.
ARAP-İSLÂM HARFLERİ TÜRK FONETİĞİNE UYGUN MUYDU?
Bu ilmî mes’ele uzun zaman tartışmalara konu olmuştur. Bu soruya uygundur demek ilmî verilere ters düşer. Arap fonetiğine uygun olan bu harflerde uzun ünlüler elif, vav ve ye ile gösterilmektedir. Türkçede zâten uzun ünlü yoktur. Kısa olan ünlüler a, e, i, ü yerine kullanılan harekelerle gösteriliyordu. Türkçe bu alfabenin kullanımında yâni intikal döneminde bayağı zorlandı. Hele aruzla yazılan şiirlerde imâle dediğimiz sun’î uzatmalarda 16 asra kadar ârıza olarak gösterildi.
Meselâ “Mevlid”den alınan şu parçada bunu açıkça görürüz: “Dîdiler oğlun gibî hiçbir oğul/// Yâradîlâlî cihân gelmiş degül.”
Buradaki “Fâilâtün” kalıbına uydurmak için “dediler” ifâdesi “dîdiler” oluyor. Veyâ yaradılalı kelimesi “yâradîlâlî” hâline gelmek zorunda kalıyor.
Ama usta şâirlerde bu imâleler söyleyişe ayrı bir lezzet katıyor. Meselâ Nedîm’in “Gülüm şöylee gülüm böylee demektir yâre mu’tâdım--- Seni ey gül sever cânım ki cânâne hıtâbımsın” beytinde “şöyle ve böyle” uzun okunarak hem vezne uydurulmuş hem de mükemmel bir armoni sağlanmıştır.
Baştaki bu Türkçe kelimelerin asliyetinden doğan uzun ünlü olmama özelliği Arapça ve Farsça kelimelerin dilimize girmesiyle bu ârıza da giderilmiş oldu. 16 yüzyıldan i’tibâren muhteşem devletin ve muhteşem medeniyetin muhteşem ve armonik dili Osmanlı Türkçesi, edebiyâtın ve ilmin her alanında her ihtiyâca cevap veren millî bir dil hâline geldi.
Buna millî dil diyoruz, çünkü bu dili yalnız Türkler kullanıyordu. Araplar ve Farslar aynı alfabeyi kullanmalarına rağmen bu dili bilmiyorlar hattâ hiç anlamıyorlardı.
Çünkü dilimiz Türkçe fiil çekimlerinden başka bir tasrîf (çekim) uygulamamıştır. Arapça ve Farsça kelimelerin ifrâta vardırıldığı münşeâtlarda (süslü ve san’atli nesir) Veysî ve Nergisî metinlerinde bile yüklem veyâ bildirme ekinden başka Türkçe kelime bulunmayan metinlerde Türkçe özne-tümleç-yüklem serisi değişmemiştir. Zâten bu yüzden dilimize bir sürü Arapça Farsça kelime girmesine rağmen dilimizin omurgası değişmemiştir.
Dünyâda hiçbir dil homojen (tek yapılı) değildir. Bütün mes’ele dıştan gelen kelimelerin o dille nasıl bağdaştırıldığıdır. Dil kendisine lâzım olan malzemeyi her dilden alabilir. Bu bir kararla bir genelgeyle, bir kurumla olan bir hâdise değildir; kültür etkileşiminin tabîî sonucudur. Örflerin ve törelerin bile paylaşıldığı ortak yaşayışlarda dilin etkilenmemesi mümkün değildir.
Kapsama alanı en geniş sosyal etkileşim olayı olan dinlerin ortak kutsal kitap dilleri ve bu kitâbın dîninin sosyal ve dînî terminolojisi (fıkıh, kelâm, tefsir, akâid bilgileri, siyer vb.) o dillerin ortak mîrâsı hâline gelir. Aksi takdirde ümmet kavramı dışında kalırsınız.
Ümmet kavramı bağımsız millet olmaya hiçbir zaman mânî olmamıştır. Kaldı ki ümmet dînî literatürde zâten millet demektir.
Genişleyen coğrafya, değişen siyâsî ve uluslararası konjonktür tek çatı altında tek bir millet olarak yaşama şartlarını iptâl etmiştir. O zaman ortada kalan tek bağ ümmet kavramıdır. O ümmetin dînini, dilini, alfabesini, ortak değerlerini, (ki bunların büyük bir kısmı millî de değildir) tanımazsak ümmetle bağımız kopar. O zaman kitâbımızı Lâtin alfabesiyle okumak zorunda kalırız. Zâten ibâdetlerin dışında (namaz, ezan) kasîdelerin, duâların, mevlidlerin milletlerin kendi dilleri ile okumaları veyâ yapmalarında bir mahzûr görülmemiştir.
Ama namaz kırâati ortak ilâhî vahiy ve ezan da sünnet ile sübût bulduğu için bunların millî dillerle yapılması onu ibâdet olmaktan çıkarır. Bu “tevhîd” akîdesini iptâl etmektir
YABANCI KELİMELER DERLEME DİL Mİ YAPAR?
Bugün dünyânın en gelişmiş dillerinde yabancı kelime sayısı şaşırtıcı boyuttadır. Meselâ İngilizcenin %50’si Lâtin, %15’i Grek (Antik Yunanca) %10’u diğer diller ve ancak %25’i Anglo-Sakson’dur. İşte dünyâ dili İngilizcenin resmi budur. Bu durumdan hiçbir İngiliz veyâ İngilizce konuşan milletler şikâyetçi değildir. Hiçbir baskıcı kurum kuruluş, dernek veyâ akl-ı evveller dili sâdeleştirelim, yabancı kelimeleri atalım, öz İngilizceye yapışalım gibi bir garâbete saplanmamışlardır.
Bugün modern İngilizcenin en ünlü yazarlarında olan James Joyce, Virginia Woolf, Aldous Huxley, D.H. Lawrence, Joseph Conrad, Graham Green, E. M. Foster ve Doris Lessing asırların İngilizcesini kullanıyorlar ve İngilizler bu dili anlıyor. Şimdi kimse dîvân edebiyâtını anlamamak normal değil mi diyenlere, Peyâmî Safâ’yı, Mehmed Âkif’i, Hâlide Edîb’i, Ömer Seyfeddin’i ve Yahyâ Kemâl’i anlayamıyoruz diyenlere diyeceğimiz tek şey: Bundan siz sorumlu değilsiniz. Dilimizi bu hâle getirip dedeyi toruna ve bütün Türk dünyâsını Türkiye Türk’üne yabancı hâle getirenler, bu kasıtlı ve korkunç dil tahrîbâtını şuurla kasden yapanlardan dâvâcıyız.
HARF İNKILÂBI NEREDEN ÇIKTI?
Hiçbir sosyal olay birden meydâna gelmez. Sosyal olayların derin bir mâzîsi ve altyapısı vardır. Bizde de bu Harf ve Dil İnkılâbı hemen olmadı; sâdece târih 1928 olarak belirlendi. Bu ve benzer inkılâplar Batılılaşma adına yapılmış baş döndürücü sosyal olaylardır ve hepsinin başlangıcı da Tanzîmât Fermânı’dır. Tanzîmât’ın getirdiği hiçbir tedbîr Osmanlıya ilaç olmamış azınlıkların haklarını ve statülerini inanılmaz derecede genişletmiştir. Açıkçası bu fermân bir Batı dayatmasıdır.
Harf İnkılâbının temelleri de aslen Tanzîmat’la gündeme gelmiştir. Tanzîmât’a Osmanlı düşünürleri “Tanzîmât-ı hayriyye” değil “Tazmînât-ı garbiyye” (Batı’ya ödenen tazmînât) veyâ “Tahavvülât-ı şerriye” (Kötü başkalaşım) demişlerdir.
İslâm harfleriyle bu millet rik’asıyla, sülüsüyle, ta’lîkıyla, nesihiyle, muhakkakıyla, dîvânî ve celî dîvânîsiyle hiçbir millete nasîp olmayan “abstre art” (sanal san’at) diyebileceğimiz hat san’atinin en nâdîde eserlerini vermiştir.
Leonardo Da Vinci’nin Hristiyan kültüründen neş’et eden figürlerine resim ve hayallerine karşılık, çöllerin sıcağından vâhaların serin ve gölgeli mekânına sığınan ilâhî kelâmın elifbası (alfabesi) Osmanlı saray, çeşme, ibâdethâne ve evlerin kapı üstlerinde ferâh-fezâ (huzûr veren) bir görünümle muazzam bir san’ate dönüşmüştür. Bu alfabeye artık hiç kimse Türk alfabesi değildir demeye kâdir değildir. Veyâ en azından Lâtin asıllı Türk alfabesi dendiği gibi Arap asıllı Türk alfabesi demek de uygundur.
Sultan Abdülhamîd’i diskalifiye eden 1908 II. Meşrûtiyeti’yle harf ve imlâyı düzenleme fikirleri gündeme gelmeye başladı. Yâni çekim, imlâ ve sözlük encümenleri kuruldu. Bu encümenler resmî mâhiyette olup Maârif Nezâreti tarafından 1921’de kurulmuştur. Yeni düzenleme teşebbüsleri arasında Elifbâ’yı ayrışık harflerle (hurûf-ı munfasıla) yazmak şekli gündeme gelmiştir. Enver Paşa’nın bilhâssa orduda tatbîk etmek istediği bu yazı (Hatt-ı cedîd) reformu muvaffak olamadı.
Alfabe mes’elesine Osmanlıda ilk temâs edenlerden biri Münif Paşa olmuştur. Paşa’nın fikir özellikleri şöyleydi: Münif Paşa 13 Zilka’de 1278’de (11 Mayıs 1862) Cem’iyyet-i İlmiyye-i Osmâniyye’de verdiği bir konferansta alfabe mes’elesini ele almış, Arap harflerine yeni bir şekil vermek, ıslâhı cihetine gidilmek, yazılış ve okunuşu kolaylaştırmak fikrini ortaya koymuştur. Münif Paşa bu konferansında dilimizdeki kelimeleri ayrık harflerle bitiştirmeyerek yazmak fikrini tercîh ettiğini söyler. (Osmanlı İmparatorluğu’nun son asır Maârif Nâzırlarından olan Gâzîantepli Münif Paşa’nın bu konferansı için bakınız: Mecmûa-i fünûn, ikinci yıl,1280 (1860) no:14, ss, 74-77)
“Münif Paşa’nın Muhâverât-ı Hikemiyye’sinde Fenelon, Fontenelle, Voltaire’den topladığı bâzı diyaloglardan teşekkül eder. Bu eserle ilk defa okuyucular, insan yaradılışı, şöhret tekakkîsi, ferdî ihtiras, vatan sevgisi, cem’iyyet ahlâkı, genç kız ve kadın terbiyesi gibi esaslı mes’elelerle bizde o zamana kadar görüş tarzından ayrı bir şekilde karşılaşırlar. Bilhâssa genç yaşta okuyanların düşüncesinde bu küçük kitâbın bir ihtilâl yapmaması imkânsızdır.” (Prof. Ahmet Hamdi Tanpınar, 19.Asır Türk Edebiyâtı Tarihi, 3. Baskı, s. 152 Çağlayan Kitabevi, İstanbul)
Paşa’nın bu kitâbında yapmak istedikleri zâten bellidir. Gençlere bir Avrupâî yaşayış ve düşünce tarzı aşılarken, insan yaratılışında Volter ve benzerlerinin fikirleri Ahd-i Atîk’e daha uygundur. İnkılâpçı yapısı yıllardan beri uygulanarak bir steno kıvraklığı kazanmış Osmanlı Türkçesi imlâsında var olmayan bir tartışmayı açarak ileride bir inkılâbın kapılarını aralamıştır. Bu yenilik istekleri sâde Münif Paşa ile sınırlı kalmamıştır. İleride bu konulara daha geniş temâs edilecektir.
Paşa özetle şunları söylüyor: “Avrupalıların ve yazılarında müşkîlât-ı mezkûre (bilinen zorluklar) olmadığı misillü, usûl-i ta’limiyye (öğretme sistemi) dahî mümkün mertebe teshîl olunduğundan (kolaylaştırıldığından) altı yedi yaşlarında çocuklar pekâlâ okuyup yazmak öğrenmekte, zükûr ü ünâsdan (erkek ve kadınlardan) her sınıftan okuyup yazan çıkacaktır. Osmanlıda Avrupa denince bilhâssa Fransa anlaşılırdı. Fransa’da bir âilenin üç çocuğu varsa biri papaz, biri şövalye yapılmak istenirdi. En yaygın usul buydu. Şövalyeliği kral verirdi. Kontlar aydın sınıf değil toprak ağalarıydı.
Papazlar sâdece İncil (bozulmuş şekliyle) ve sâde din kitapları okurlar ve pozitif bilimlere savaş açarlardı. Şövalyeler kral tarafından seçildikleri için kendi çalışmaları veyâ ilmî kariyerleriyle hiç münâsebeti olmazdı; zâten bu konuyla ilgileri de yoktu. Câhil ve gaddâr bir gruptu. Şimdi şöyle bir kıyaslama yapalım: Osmanlıda din adamları, kâdîlar, müftîler, imâmlar din, edebiyât, hukukta bir hayli iyi yetiştirilirlerdi.
Osmanlı’nın askerî sınıfı Avrupa ile ölçülmeyecek kadar kültürlü idi. Fransa’da subaylıktan yetişen belki bir Stendhal vardır. Osmanlı bu sınıfta şâir, edîb, siyâsetçi, yönetici, diplomat paşalarla doludur. Bu liyâkat unvanları sâdece ilmiyye sınıfı paşalarının değil, seyfiyye sınıfı paşalarının da ihrâz ettiği bir liyâkatti.
Zannediliyor mu ki Osmanlı dönemi Avrupa’sında Fransız
Devrimi’ne kadar okuma yazma oranı çok yüksekti. Sefâlet, pislik, vebâ, sokak cinâyetlerinin kol gezdiği Paris bile câhiller sürüsünün mekânı idi. Kilise’nin verdiği cezâlar okuma yazma bilmeyen insanlara sâdece gösterilir ve tatbîk edilirdi. O zamanlar Avrupa yıkanmayan, pis, câhil, fuhuş ticâreti yapan ve kilise sultası altında inim inim inleyen insanlarla doluydu. O devirlerde hangi Avrupa ülkesi sokaklarında allâmeler barındırıyordu? Münif Paşa hangi okuma yazmadan bahsediyordu acabâ?
(Kısmen faydalanılan makâle: M. Şâkir Ülkütaşır, Harf İnkılâbı ve Atatürk, T.K.A.E Türk Kültürü C. 8, s.92-93, Sayı, 85-96, 1969-1970, Ankara)
.
İnkılap değil devrim
27 Mayıs 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
Kelimeleri, kavramları, istılâhları (terimleri) birbirine karıştırmamak lâzım. Hele eğer kelimeler sosyal olayları içine alıyorsa çok daha dikkatli olmak lâzımdır.
Zaman içinde yerleştirdiğimiz içi boş kavramlar ileride halk tarafından nasıl olsa benimsenir düşüncesi sosyolojiye ters düşer. Baskı altında düşünen fakat söyleyemeyen ağızlar bir gün mutlaka doğruları söylemeye başlar. Nâmık Kemâl’in şu beyti ne zaman söylendiği için değil, ne zamanlara hükmedeceği için çok güzeldir:
“Ne mümkün zulm ile bîdâd ile imhâ-yı hüriyyet///// Çalış idrâki kaldır muktedirsen âdemiyyetten.”
(Âdâletsizlikle zulümle hürriyeti yok edebilir misin? Yapabiliyorsan çalış da insandan düşünceyi kaldır.)
Bütün sosyal köklü değişmeler öncesinde hürriyet mutlakâ askıya alınır. Çünkü bu yapılmadan halkın asırlar süren düşünce, gelenek, âdet, örf ve davranışlarını değiştirmeniz mümkün değildir. Milletlerin çoğunda yaşanan ihtilâl, inkılâp veyâ darbeler kanlı sahnelere, îdâm sehpâlarına, giyotinlere, kılıçla kelle uçurmalara, kement atmalara sahne olmuştur. Giden canlara muârızlar alkış tutarken muhâfazakârlar mâtemler tutmuşlar, açıktan bile ağlayamamışlar, târîhin ilerideki âdil şâhitliğine güvenmişlerdir. Bu manzaralara târih doyasıya şâhit olmuştur.
Yanardağ indifâ ederken (patlarken) yaklaşanı da yakar. Faâliyeti bitince gidip tespitler yapılır. Darbeler, inkılâplar, ihtilâller, devrimler, adına ne derseniz deyin işte aynen böyledir. Aktif hâlde ne tespit ne de tenkit yapılır... Kelleni kurtarmak istersen sin ve bekle. Kurulan ihtilâl mahkemelerinde hak aramak beyhûde bir çabadır. Hükmü önceden verilmiş Fikret’in deyimiyle “hâile- pîrâlar” (trajediler) önceden yazılmış senaryolarının sahneye konan mekânlarıdır. Yassıada Mahkemeleri’nin hâkimi S.B “Sizi buraya dıhan (tıkan) kuvvet böyle istiyor!” sözü târîhe şâhitlik etmiş bütün anti-demokratik uygulamaların manifestosu gibidir.
Devrim, darbe ve ihtilâllerde toplumun yeni kurallara uyum süreci hiç nazar-ı itibâra alınmaz. Kurallar dikte edilir ve kolluk kuvvetleriyle uygulanır. Psikolojik uyum süreci devrim kuralları için geçerli değildir. İnfazlar genelde açık alanlarda yapılır; amacı halka gözdağı vermektir. Bunun için psikolojik baskıların en dehşetli olan toplu darağacı infazları yaygınlaştırılır. Hâkim ve savcı kadroları konseyler tarafından seçilir. Üst yargı yolları zâten kapalıdır. Çoğu milletin hâfızalarının kara kutularında bu acılar vardır. “Bunlar eskidendi, bugün artık olmaz” denilen nice ülkelerde nice yeni zulümler devreye girmiştir. İnsan kin yumağı hâline gelince zulümde sınır tanımaz ve sadist duygularını tatmîn eden vahşî bir kisveye bürünür.
Bizim ülkemizin târîhinde de ihtilâller, inkılâplar veyâ adına ne derseniz deyin halka rağmen anti-demokratik uygulamalar olmuştur. İzleri hâlâ silinmeyen bu olayların târîhi bile gerçeğe uygun olarak yeni yeni yazılmaya başlamıştır. Flu görüntülü belgeler sisli perdeler arasından yeni yeni aydınlanmaya başlamıştır. “Bir karn (yüzyıl) geçmeden gerçek târîhe ulaşmak biraz zordur” fehvâsınca (anlam) bizde de bu gerçeklere ancak bu kadar zaman bekleyerek bâzılarına ulaşılabilinmiştir.
İnkılâplar altyapıları hazırlanmadan uygulanamazlar. Biz de de Harf İnkılâbı böyle oldu. Münif Paşa, 11 Mayıs 1862’de verdiği bir konferansta alfabenin değişmesi değil, düzenlenmesi konusuna temâs etmişti. Onun en mühim isteği Elifbâ’nın ayrı harflerle yazılması konusu idi.
HARF DEVRİMİ’NE DOĞRU
Münif Paşa’nın isteği bir devrim değil bir inkılâptı. Yâni aynı harflerde düzenlemeler yapmak, okuyuş ve yazmayı kolaylaştırmaktı.
İkinci büyük teşebbüs Âzerbaycânlı muharrir Ahundzâde Mirzâ Fethali’nin hazırladığı “Harflerin Islâhı” adlı çalışmadır ki o da aynı Elifba üzerinde birtakım ıslâh çalışmaları yapmaktan ibâretti.
Hazırladığı ıslâh lâyihasını 1863’te Sadrıa’zam Keçecizâde Fuâd Paşa’ya vermiştir. O da bu tasarıyı “Cem’iyyet-i İlmiyye-i Osmâniyye”ye göndermişti. Fakat bu tasarı çok ilgi çekici bir gerekçe ile kabûl edilmemiştir. Gerekçe şu idi: Eski âsâr-ı Osmâniyyenin nisyânına müeddî” (Eski Osmanlı eserlerinin unutulmasına sebep olacağı) için bu islâtın kabûlü mümkün görünmemiştir. Gerçi bu kabulsüzlükte büyük bir eksiklik de vardır: Unutulacak olan sâde Osmanlı eserleri değil, Karahanlı, Harezmli, Kıpçaklı, Selçuklu eserleri dışında birçok ulemânın İstanbul’un ve Anadolu’nun birçok kütüphânelerindeki binlerce Arapça ve Farsça yazma eserlerin de tozlu raflara kalkması demekti.
Aslına bakarsanız Mirzâ Fethali’ninki de bir islâh çalışması idi. Yâni bu ilk tasarıda harfleri tamâmen kaldırıp Lâtin Harflerine geçiş mevzûu yoktu. Fakat aynı Mirzâ Fethali ikinci bir lâyihayı bu sefer Âlî Paşa’ya gönderiyordu. Bu seferki daha cür’etli bir tavırdı ve Lâtin Alfabesi teklîfi gündeme geliyordu. Bu konuda bugünküne benzer bir de alfabe hazırlamıştı Mirzâ Fethali.
Bir def’a kapı aralanıp mes’ele gündeme geldiyse onun ilerlemesi daha süratli olur. Nitekim bu konuda II.
Abdülhamîd zamânında Hüseyin Câhid (Yalçın), Kılıçzâde Hakkı, Celâl Nûrî (İleri) gibi yazar ve düşünürler Lâtin Harfleri’ne dayanan bir alfabenin kabûlü hakkında yayınlarda bulunmuşlardır. Hattâ Celâl Nûrî “Mukadderât-ı Târîhiyye” adlı kitâbında 1913 yılında “O devre göre bunları yazmak büyük medenî bir cesâretti” diye belirtir. (M. Şâkir Ülkütaşır, Harf İnkılâbı ve Atatürk, Türk Kültürü, TKAE, 1969-1970, Sayı: 85-96, s.84-85, Ankara)
Elifbânın düzenlenmesi konusu Enver Paşa tarafından da gündeme getirilmiş hattâ ordu mensuplarına tatbîk etmek istediği “Hatt-i Cerdîd” (Yeni Yazı) da kabûl görmemiştir.
Yine hemen şuraya bir açıklama getirelim: Ali Suâvî Paris’te 1869’da neşretmekte olduğu “Ulûm” gazetesine “Lisân ve Hatt-ı Türkî” başlıklı bir makâle yazmış (c.1 s.214) ve bu makâlesinde özetle: Arap yazısının iyi olmakla birlikte kusurları bulunduğunu, islâh edilmeye muhtâc olduğunu kaydetmiş fakat elifbânın değiştirilmesine taraftâr olmadığını da açıklamıştır. Bizi şaşırtan hususlardan birisi de budur: Ali Suâvî bunların içinde gerçek bir ihtilâlcıdır. Çırağan Vakası’nda öldürülmüştür. Buna rağmen bu şahsın elifbânın değiştirilmesine karşı çıkması da oldukça mânîdârdır.
Celâl Nûrî’nin bu konudaki sözleri çok haddi aşan sözlerdir. Ne diyor Celâl Nûrî: “Sâir eserlerimde de söylediğim gibi burada da tekrâr ederim. Hurûfâtımız yâni Arap harfleri berbattır. Bu harflerle bir işimizi göremeyiz. Bunlar nâkâfîdir (yetersiz). Anın için boş hurûf ıslâh gibi vâhî (boş) tedbirlere mürâcaat edeceğimize bir saat evvel kemâl-i cesâretle (üstün bir cesurluk) Lâtin Harfleri’ni kabûl etmeliyiz. Lâtin hurûfu hem pek tabîî hem de Türkçe lisânının tahrîrine (yazma) pek müsâittir. Bu harflerin kabûl edilmemesi için serd olunabilecek (ileri sürülecek) veyâ olunan i’tirâzât o kadar âdîdir ki münâkaşasına bile tenezzül etmeyiz.” (Celâl Nûrî, agm, Harf İnkılâbı, s.85)
Celâl Nûrî, pozitivist eserleri aktarması ve din ile ilgili yazılarından dolayı bir hayli tenkît almıştır. Ziyâ Gökalp, Ahmed Ağaoğlu ve Ali Kemâl’le tartışmalarında bir hayli sıkıntı da yaşamıştır. Yurt dışına en çok giden yazar olan Celâl Nûrî bu yüzden Lâtin alfabesine bir hayli âşinadır. Özellikle Fransızca eserlerini hep Lâtince yazdığı için bu konuda çok pervâsızdır.
Harf İnkılâbı’na (Harf Devrimi) geçilmeden evvel 1928 Mayıs’ında Büyük Millet Meclisi “Beynelmilel Rakamın Kullanılması” hakkındaki kânunu kabûl etti ve 1 Haziran’dan itibâren Türkiye’de milletlerarası rakamlar kullanılmaya başladı. Buradaki ifâdede her ne kadar “milletlerarası” ifâdesi varsa da bu rakamları kullanmayan bir hayli devlet de vardır. Meselâ İsrâil’de rakamlar birtakım harflerle ifâde edilir. Çin matematiğinde sıfır kavramı yoktur ve 10, 100, 1000 gibi sayılar farklı kavramlarla ifâde edilir.
Yâni yukarıda belirtilen ifâdenin içeriğinde eksiklik vardır. Bu rakamlar beynelmilel (uluslararası) değildir.
Alfabeler hep millî midir?
Yapılan incelemelerde de bunun böyle olmadığı ortaya çıkmıştır. Dillerin bile girişken olduğu dünyâda kesin bir alfabe millîliğinden söz etmek bilimsel bir yaklaşım değildir.
İlk alfabe nereden çıktı? Daha doğrusu ilk yazıyı hangi kavim kullandı gibi sorular yüzyıllardır sorulagelmektedir…
İlk yazıyı bulan -kayıtlara göre- Uruk devrinde Sümerlerdir. MÖ 3500 yılında Sümer râhipleri tapınak ve depolardaki malların kayıtlarını tutmak üzere ince uçlarla yazdıkları yazıya “Çivi Yazısı” denmiştir. Burada ilgi çeken nokta bu yazıyı niçin râhiplerin yazdığıdır.
Gerçekten ilk yazıyı Sümerler mi buldu? Veyâ ondan evvel başka kavimlerde de yazı var mıydı? Evvelâ şunu açıkça bilmek ve bir Müslümân olarak inanmak lâzım ki: Allâhü teâlâ peygamberlerine önce suhuf (forma) (yazılı belge) sonra da kitaplar gönderdi. Bunlar evvelâ 10 suhuf Hazret-i Âdem’e, 50 sahîfe Şit aleyhisselâma, 30 sahîfe İdris aleyhisselâma ve 10 sahîfe de İbrâhim aleyhisselâma gönderdi. Yani Kelâmullâh’dan evvel 100 suhuf geldi.
Suhuf denen şey gökten sayfa olarak gelmedi. Bunlar Cebrâîl aleyhisselâm tarafından Peygamberân-ı ızâm hazerâtına bildirilen mesajlar yâni vahiylerdi. Sonra da tedvîn edildi (kitap hâline getirildi). Yâni Hazret-i Âdem devrinde ilk vahiy kaleme alındı.
Alak Sûre-i celîlesi 4. âyette Rabb’imiz “O ki kalemle öğretti” (Elhatta bi’l-kalem) kalemle yazmayı öğretti, bu şekilde okunmuştur. Bu da ilimleri kalemle kayıt altına almak ve onu uzaktakilere öğretmek içindir. (Beydâvî Tefsîri, Tercüme Doç. Dr. Abdülvehhâb Öztürk, Kahraman Yay. İst. 2013 s.533)
Burada da net bir şekilde görülüyor ki kalemle yazmayı ilk insan Hazret-i Âdem’e öğreten Rabb’imiz, ilâhî vahiyleri bu şekilde teblîğ ettirmiştir. Âmentü’ye inanan “ve kütübihî” yâni Rabb’imizin peygamberlere gönderdiği kitaplara inananlar ilk yazının da Hazret-i Âdem devrinde yazıldığına da inanmalıdır. Zâten Sümerlerin yaşadığı bölge ve temâs alanları Mezopotamya, Elâm, Sâmî ve Mısırlılarla olan münâsebetleri de onların en az İdrîs aleyhisselâm dönemi yazılarını görmüş olmaları ve Peygamberlerden fennî ilimleri öğrenmiş oldukları anlaşılmaktadır. Filozoflar da görüşlerini peygamberlerin fikirlerinden faydalanarak geliştirdiler. Yoksa bu kozmik hakikatlerin sırlarına akılla ulaşmaları aslâ mümkün olamazdı.
BÂRİ MİLLÎ Mİ OLSAYDI?
Osmanlı-Türk alfabesini atınca “Bâri Göktürk alfabesini alsaydık?” diyenlere de bu işin pek de mümkün olmadığını açıklamaya çalıştık; biraz daha açalım: Târîhin ilk dönemlerden beri bir millî alfabe uygulaması olmamıştır. Zâten açıkladığımız gibi ilk alfabe de Rabb’imizin ilk peygamber Hazret-i Âdem’e öğrettiği ilâhî alfabedir. Ondan sonraki alfabeler ise tahminen ve tahkîken şöyle gelişmiştir:
İsrâîl alfabesi: En eski ve millî olduğu kabûl edilen İsrâîl alfabesi millî midir? İbrânî Alfabesi, Sâmî dilleri grubuna bağlı ve İsrâîl’in resmî dili olan İbrânîce’nin Aşkenaz Yahûdîlerinin konuştuğu bir Germen dili olan Lâdino olup diğer Yahûdî dillerinin yazımında kullanılan Ârâmî Alfabesi kökenli bir yazı sistemini târih olarak Paleo İbrânî diye bilinen Fenike alfabesi, Yahûdî metinlerinde kullanılmış ve ana yazıyı oluşturmuştur. Ancak bu yazının kullanımı MÖ 6.yy civârında Bâbil sürgünü döneminde kalmış ve Âsur kökenli Ârâmî alfabesi kullanılmaya başlamıştır. Modern İbrânî alfabesi Ârâmî alfabesinden türemiş olmakla birlikte Sâmî Alfabesi hâlâ eski alfabeden evrilmiş bir yazı sistemi kullanmaktadır. İsrâîl alfabesi alef (elif), bet (be) dalet (dâl) he, vav, zayn (z), tet (t) kaf, lâmed (l), mem (m), nun (n), sameh (s), ayn (ayın), reş (r), şın (ş), tav (kalın t yâni tı) kullanılmaktadır.
Şimdi buradan şunu çıkarabiliriz: Ârâmî, İbrânî; Fenike alfabelerinde diğer dünyâ alfabelerinde de göstereceğimiz gibi elif-ba ve diğer harflerin ilâhî alfabe kaynaklı olduğunu gösteriyor. Bunlar ancak MÖ 3500’e kadar gidebiliyorlar; daha ileri gidilebilirse ve bir gün bulunabilirse ilâhî suhuf veyâ kitaplarının da aynı harflerin veyâ benzerlerinin oldukları görülecektir.
Yunan Alfabesi: Aslen Fenike Alfabesi’nden türetilmiştir. (İsrâîl alfabesi gibi, yâni İlâhî Kütüb Alfabesi gibi). MÖ 9. yy sonlarında ya da MÖ 8. yy başlarında kullanılmaya başlamıştır.
MÖ 9. yy sonlarında veyâ MÖ. 8. yy başlarında Yunan Alfabesi ortaya çıkmıştır. İki yazı arası “Karanlık Çağ” olarak bilinir. Karanlık Çağ’ın bitiminde Fenike Alfabesi 5 sesli harf eklenerek kullanılmaya başlamıştır. Kiril ve Lâtin Alfabesi’nin menşei de buraya dayanır. Bunlar da alfa-beta (alfabe) gama (gayın) zeta (z) epsilon (e) kappa (kaf) lâmbda (lâm) mu (m) vb. harflerden oluşur. Görüldüğü gibi bu da köken olarak Fenike’ye kadar dayanıyor.
İngiliz Alfabesi: Bu alfabe klâsik Lâtin alfabesinden kaynaklanan çeşitli alfabelerde ortak olan temel harf grubu Lâtin alfabesine dayanmaktadır. (Köken Fenike’ye kadar gider) Oldukça yakın zaman olan 1835’e kadar alfabenin 27. Harfi “z”den hemen sonra vav işâretiydi. Eski İngiliz alfabesi 1011 yılında Byrthferth (9 ünsüz bir ünlü) adlı bir İngiliz tarafından kaydedilerek ve Lâtin alfabesinin 24 harfi ve eklemeleri ortaya çıkmıştır. A, B, C, D vb. aynı diğer elifba sistemindedir.
Buradan çıkarabileceğimiz sonuç şudur: Arap, Fars, Avrupa, kısmen Asya kıt’alarında kullanılan alfabelerin hemen hemen aynı kökten geldiği çok net anlaşılmaktadır.
Aslı İbrânî-Ârâmî-Fenike asıllı olan ve sonraki din kitaplarının alfabeleri olan harf sistemleri özellikle Avrupa kıt’asında kabûl edilmiştir. İşin aslı da budur. Ortak ve yakın Avrupa alfabeleri uyarlama olduğu ve asla millî olmadığı için okunmayan bir sürü harf veyâ kendilerinin hâlâ okumakta güçlük çektikleri ve resmi kurumlarda isim yazılırken sık sık tekrarlanan “heceler misin denmesi” de bu dillerin ve alfabelerinin uyarlama olduğunu göstermektedir.
Hulâsaten açıklıkla söyleyebiliriz ki biz İbrânî asıllı Arap-İslâm alfabesini kabûl ettiğimizde gecikmeli olarak en eski ve en yaygın alfabe sistemine dâhil olduk. Bu ilâhî kökenli alfabe bütün alfabelerin anası olurken biz onlardan ortak karakter kazanarak modern bir bileşke alfabesi olan Türk-Lâtin alfabesi’ne geçtik. Burada önemli olan kültürel verilerin gecikmeyle ancak 10. yy.da yazıya geçirebildiğimiz muazzam kültürü transkripsiyonla (harflerin okunma işâretleri) yazarak belki ancak yüzeysel bir aktarım yapılabilir. Bu da ancak çok bilimsel bir teknik istediği için çok zordur.
Kısaca neden Lâtin alfabesine geçtik? sorusunu daha ileride çarpıcı delillerle açıklamaya çalışacağız.
.
Ümmet mi millet mi?
10 Haziran 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:40
Modern çağın getirdiği en popüler akım, başlangıç terimi itibâriyle “patriotism” genelde vatanseverlik olarak kullanılan “milliyetçiliktir”.
Amerikan halkının İngilizlere karşı verdiği bağımsızlık savaşlarında kullanılan “patriotism” (patriotic, patriot) genelde vatanseverlik olarak açıklanmıştır. Lügatlerde de vatanperver; patriotic, patriot-lik, “Love of one’s country, patriotism” (Bir kimsenin vatanını sevmesi) şeklinde geçer. (Redhouse Sözlüğü)
Yine bir diğer mühim sözlükte şöyledir: Vatandost: Patriot, patriotic…
Burada bir iç açıklama şu şekilde yer almaktadır: “Hubbü’l-vatani mina’l-îmân. Love of country is an article of religion Muhammed says” ifâdesi vardır. (İslâmiyet’te Hazret-i Muhammed’in “Vatan sevgisi îmândandır” sözü, hadîs-i şerîfi vardır.) (Persian-Englısh Dictionary, F. Steingass, 1975)
İlk Çağ ve Orta Çağların mutlak tek’e itâat olan rejimleri, krallık, imparatorluk, hanlık, beylik ve diğer idârî sistemlerinde yayılmaya veyâ toprağı elde tutmaya dayalı bir vatan korumacılığı esastı. Eski Türklerde, Perslerde, Yunan’da, Arap’ta vatanı için savaşmak ve bu yolda ölmek bir şerefti. Vatan veyâ toprak sınırlarını korumak veyâ devamlı genişletmek için sürekli asker bulundurmak gâyesiyle kuvvetli bir ordu hazır olmalıydı. Çocuklar ve yaşlılar bâzen de kadınlar dışında herkes askerdi. Türklerde 13-14 yaşına gelen erkek çocukları ve kadınlar harp için eğitilir ve gerektiğinde onlar da askere alınırdı.
Askerin ölümden korkmaması gerektiğini Kutadgu Bilig ne güzel anlatmış:
“Anadan doğan hiç kimse ecelsiz ölmez. Düşmanı görünce neden korkarsın?” (KB, 2288) (Kutadgu Bilig Çevirisi, Yusuf Has Hâcib, (Reşid Rahmetî Arat) II, Türk Târih Kurumu Basımevi)
Kutadgu Bilig için şöyle denilmiştir: “Meşrık eyâletlerinde, bütün Türkistan memleketlerinde, Buğra Han dilinde bu kitaptan daha iyi bir kitâbın hiç kimse tarafından tanzîm edilmemiş olduğunu da Çin ve Mâçin âlimleri ile hakîmleri hepsi ittifâk etmiştir.” (Age, Kut. Bil, Tercümesi, Mukaddime, s.1)
Orhun Kitâbeleri’nde de kaliteli asker açıklaması oldukça enteresandır:
“Tirilip yitmiş er bolmış, Tengri küç birtük üçün kangım kagan süsi böri teg ermiş, yagısı koyn teg ermiş.”
(Toplanıp yetmiş kişi olmuşlar, Tanrı güç verdiği için babamın askeri kurt gibi, düşman askeri koyun gibi imiş.) Yâni bir kurt koskoca bir sürüyü dağıtır. (KK, BD, 11-12 Orhun Âbideleri, Prof. Dr. Muharrem Ergin, Boğaziçi Yayınları, 8. Baskı, İstanbul 1986 s. 79)
İLK VE ORTA ÇAĞ’DA MİLLET KAVRAMI
Bilhassa Batı’da sınıf ve kast kavramları bu çağlarda millet olmayı mümkün kılmazken, İslâmiyet din toplumu denilebilecek ümmet kavramıyla, dînî ve dünyevî dayanışma esâsına dayanan, kardeşliği, eşitliği ve adâleti tesîs ederek sınırsız bir vatan bütünlüğü ile yeni bir sosyal topluluk meydana getirmişti. Öyle ki Kur’ân-ı kerîm bütün Müslümanları ümmet-millet dâiresi içinde birleştirmişti. Bunun delîli de “Şüphesiz sizin bu ümmetiniz tek bir ümmettir. Ben de sizin Rabb’inizim. O hâlde bana itâat edin” meâlindeki ayetti. (Enbiyâ Sûresi /92)
Hattâ bu konuda daha da ilerisi beyân buyurularak bütün mü’minleri toplumun yapı taşı olan aile fertleri gibi görmüş ve onları kardeş yapmıştır. Hucûrât sûresi 10. âyet’te “Bütün mü’minler kardeştir” buyurulmuştur.
“El-müslimûne ümmetün vâhidetün el-küfrü milletün vâhidetün.” İşte asıl mes’ele budur. Irkları, dilleri, ülkeleri ayrı olsa da Müslümanlar tek bir millet olduğu gibi, kâfirler de (İslâmiyeti kabûl etmeyen veyâ İslâmî kuralları beğenmeyen veyâ hafife alan) tek bir millettir.
Mâide Sûre-i celîlesi 51. âyet için İmâm Nesefî (rahmetullâhi aleyh) “Küfrün tek millet olduğuna bu âyet delâlet etmektedir” der. (Ebu’l-Berekât e’n-Nesefî (V-710 / 1310 ) Tefsîr-i Nesefî İstanbul 1984)
İmâm-ı A’zam, İmâm-ı Şâfi’î, Ebû Dâvûd, Ahmed b. Hanbel (rahmetullâhi aleyhim ecmain) hazerâtı da Bakara sûre-i celîlesi 120. âyete dayanarak küfrün tek bir millet olduğunu söylemişlerdir.
Kâfirûn Sûresi 6. da “Sizin dîniniz size benim dînim bana” derken Efendimiz “İki ayrı millete (dîne) mensup kimseler arasında mirasçılık olmaz” buyurmuştur. (Ebû Dâvûd, Sünen, Ferâiz,10; Tirmizî, Sünen Ferâiz 16; İbn Mâce, Sünen, Ferâiz 6; Ahmed b. Hambel Müsned 2, 187, Buhârî Ferâiz, Sahîh, Ferâiz 26, Müslim Sahîh, Ferâiz 1, Ebû Dâvud Sünen, Ferâiz 10, Tirmizî Sünen Ferâiz 15)
Küfrün tek millet olduğu konusunda Hanefî, Şâfi’î ve Hanbelî müctehidler birleşmişlerdir.
Şehristânî’nin meşhûr eserinin adı “El-milel ve’n-nihal”dir. Nihel, nihle’nin cem’idir. “Nihle” kupkuru zan ve vehimdir. Vahye dayanan milletlerin (dînin) târihi, en-Nihal ise, vahye dayanmayan beşerî sistemlerin milletlerin mâhiyetidir. (İmâm Kurtubî Tefsîri, el-Câmiü li-Ahkâmi’l- Kurân 2)
Buradan şunu çok net bir şekilde söyleyebiliriz: Kavimler, ırklar aynı kandan olsalar da dinleri ayrı ise ayrı milletlerdendir. Irkî fonksiyon yâni etnisite inkâr edilemez biyolojik bir vâkıadır, ama dînî faktöre dayalı ümmet-millet sosyolojik realitesi boyut olarak çok daha geniş kapsamlıdır. Bu durumda bizimle aynı kandan olsalar da Şamanist Orta Asya Türklüğü, Hristiyan-Şamanist Yakutlar, Hristiyan Gagavuzlar, Çuvaşlar, Mûsevî Karaim Türkleri veyâ Hristiyan Macarlar da ümmet kavramı dışındadırlar. Tabîî ki Hristiyan veyâ diğer dinlere mensup milletler, içinde ümmet kavramı dışında olsalar bile, aynı birçok âdetlerden ve soydan olan Türklere sempati duymamıza engel yoktur. Sempati duyarız ama din kardeşlerimiz değillerdir.
Bugün dünyâda 2 milyardan fazla Müslüman bulunması bir te’mînât olmakla birlikte ayrıştırılmış, saptırılmış, bid’at ve reformlarla sarsılmış İslâm ümmeti tek millet olma şuurunu kaybedip ehl-i küfre yakınlaşma göstermektedirler.
Şüphesiz 10. asırla birlikte İslâm’ın bayraktarlığını yapan Türk Milleti ümmet-millet kavramlı bir cihan hâkimiyeti mefkûresiyle asırlarca hareket etmiş, fakat 20 yy.la birlikte Çin ve Rus komünizmi, parçalarımızı bizden koparmış, dînî ve millî bağların çok dışında Sovyet nizâmında sosyalist-komünist bir toplum düzeni içinde aslî unsurlarını unutmuş sosyo-psikopat ve mankurt bir topluluk meydana getirmiştir.
70 yıl süren bu zulüm yıkılsa dahi, dağılmış, savrulmuş, dinî duygulardan koparılmış Orta Asya Türklüğünün toparlanması hiç de kolay değildir. Bu kardeşlerimiz küllerinden doğmaya çalışmaktadır.
Türkistan, Mâverâünnehir eski şâşaalı günlerini, hattâ neredeyse îmânını bile kaybetmişken, şimdi Türkiye Cumhûriyeti’nin üstün çabaları ile yeniden dirilme safhasındadır. Her şeye rağmen hayâtları pahasına medrese ve yer altı eğitiminde Rus ve Çin Türkleri ak sakallıları, genç nesle verdikleri ilmî celâdet ve cesâretle dinlerini ve millî duygularını ayakta tuttular.
Kırım’da uzun yıllar görev yapan ve büyük fedakârlıklarla Türk illerine Kur’ân-ı kerîm dersi verip imâm hatiplik yapan Hâfız Ziyâ Aykut Hoca’mızın anlattıkları çok ibrete şâyândır. Orta Asya Türk illerini bilhâssa Kırım Türklerini İslâm parantezinde tutan üç unsurdan bahseder. Bunlardan birincisi hiç ihmâl edilmeyen erkek çocuklarının sünnetleri, bir diğeri ise büyük bir vakar ve cehd içinde ve toplu ibâdetin en heyecanlı ve katılımın en yüksek olduğu mevlit cem’iyetleridir. Mevlitlerde yoksul veyâ iyi hâlli olanlar fark etmeksizin evlerinde olan malzemeyi getirirler ve bir de zor şartlarda bir koyun kesilerek kazanlar kaynar ve bir bayram havasında ziyâfetler verilir.
Bugün öyle bir hâle geldi ki Kırgızistan’da 500.000 kişilik meydanlara sığmayan cemâatlerle bayram namazları kılınıyor. Cuma günleri namazda Moskova sokakları, Müslümânlarla dolup taşıyor.
MİLLET ESKİ BİR KAVRAM MI?
Eski Türklerde millet bu şekliyle geçer mi? Millet Arapça bir kelime olup İslâmiyet’ten evvel tabîî ki bu hâliyle geçmezdi. Kavim ve millet kavramları İslâmiyet’in kabulü ile kullanılmaya başlamıştır.
Eski Türklerde millet yerine “bodun” kullanılırdı.
“Türk begler bodun bunu eşiding” (Türk beyleri millet bunu işitin.)
“Çıgany bodunug bay kıldım, az bodunug öküş kıldım.” (Fakir milleti zengin kıldım, az milleti çok kıldım. )
“Türk bodunung ilin törüsin tuta birmiş iti birmiş.” KD / 1 (Türk milletinin ülkesini kânunlarını koruyup düzenledim) (Orhun Âbideleri, Prof. Dr. Muharrem Ergin, 8. Baskı. Boğaziçi Yayınları, İstanbul)
Bu kitâbelerde “bodun” kelimesi birçok yerde geçer. Biz bu örnekleri vermekle yetindik.
Millet kavram olarak “nation”, gelişmiş toplum sosyolojisinin bir maddesi ve geniş ve kapsamlı bir topluluk muhtevâsıyla bilimsel merkezlerdeki yerini almıştır. Burada bodun kelimesini de sosyol boyutlu “millet” ve “nation” kavramlarından aslâ dar kalıplı olarak görmemek lâzım. Toplumların idârî şekilleri ve yerleşim alanları genişleyip feodaliteden bağımsız kitleler düzenine geçince sosyal temalı terimlerde de değişmeler olmuştur. Yâni “umrandan uygarlığa” geçen toplumlarda umran millî temeller bakımından uygarlıktan çok daha dolu bir kavramdır. Milletler medenî oldukça halkıyla bütünleşir. Medeniyetin temelindeki ta’rif de zâten “tâmir-i bilâd ve terfih-i ‘ibâd”dır (Halkın refâhı ve beldelerin onarımı).
MİLLET VE DİL
Milleti meydana getiren unsurların başında da millî karakterli dil gelir. Ümmet-i Muhammed’in mutlak ibâdet dili Kur’ân-ı kerîmin dili olan Arapçadır. Hiçbir İslâm toplumu veyâ milleti, ibâdeti kendi dili ile yapamaz. Kur’ân’ın ve Ezânı-Muhammedî’nin dili Asr-ı sa’âdet’teki gibi Arapçadır. Dünyâda hiçbir millet ibâdet dilini millî karakterli yapmamıştır. 1932’de ezân Türkçe okunmaya başlayınca cemâatin câmi ve mescitlerden uzaklaşmasına sebep olmuş, 1950’de tekrar aslına döndürülerek câmiler ve mescitler şenlenmiş, minarelerden beş vakit ezan Hazret-i Bilâl’in okuduğu şekle dönmüştür.
Her milletin dili ayrıdır ve gerek renkler gerek etnik yapılar nasıl farklı ise diller de farklıdır. Türklerin İslâmiyet’ten evvel kendi dilleri ile yüklü bir edebî birikimi yoktur. İslâmiyet’in kabûlü ile eserler vermeye başlayan Türklerin en ilgi çeken verilerin başında “Dîvânü Lügâti’t-Türk” gelir. Kâşgarlı Mahmûd’un 11. asırda yazdığı bu eser, Araplara Türkçe öğretmek amacına yönelik olup ana metin Arapçadır. İçinde 7.500 kadar Türkçe kelime vardır. Atasözleri, sagular ve diğer bâzı konularla bulunmaz bir hazîne gibidir. Bu eser bir Türklük ansiklopedisi gibidir. İçinde bir de dünyâ haritası bulunduran bu eser için Ali Emîrî “Bu kitap değil Türkistan’dır; Türkistan değil cihândır” demiştir.
15 yy.daki bir diğer kıymetli eser Muhammed Bîcân’ın “Muhammediye”sidir. Bu şahsın Arapça eseri için kardeşi Ahmed-i Bîcân’a bildirdiği isteği de çok mânîdârdır. Megârib’in Türkçeye çevrilmesini ve her yerde okunmasını istediği için kardeşine şöyle der: “Didüm Bîcân’a imdi sen dahi gel//// Düzdüm bu kitâbı sen dahi gel //// Bunı Türkî diline dönder imdi ////Yayılsun ile şehre gönder imdi. (Envârü’l-âşıkîn için) (Muhammediyye Muhammed Bîcân, 853 H. 1449 M. Baskı Târîhi, 1888)
Demek ki millî olmanın en önemli karakteri millî bir dilin olmasıdır. Ümmetten ayrı dil konuşan milletler eriyip varlıklarını kaybetmezler, kendileri zamanla elde ettikleri coğrafya parçasında otururlar. Biz buna da vatan diyoruz. Bugünün şartlarında her milletin bir dili, bir bayrağı ve çizilmiş sınırları olması şarttır. Bu şartlarda Türkiye, Malezya, Endonezya, Pâkistan, Afganistan, Hindistan Müslümanları, Bangladeş veyâ daha irili ufaklı Müslüman ülkelerle Amerika, Avrupa ve Avusturalya’da yaşayan Müslümanlar hepsi kendi millî dillerini konuşur, Arapça ibâdet ederler. İslâmiyet ümmete dayalı bir konfederasyon; Müslüman milletler ise bu konfederasyona bağlı federasyonlar gibidir. Aralarında dînî ve kopmaz bir bağ vardır. Hilâfet döneminde bu bağların dünyevî tarafıyla ilgili siyâsî bir bağı da vardı.
Milletler kendi dilleri ile halkının anlayacağı tefsirler, hadisler ve fıkıh kitapları yazdılar veyâ ortak İslâm ulemâsının yazdığı Arapça ve Farsça eserleri kendi millî dillerine çevirerek, halklarını dînî yönde yetiştirdiler. Halkın ortak ulemâsı ümmet bazında yazdıkları muhteşem eserlerle müctehid İmâmların ictihâdlarını onların dillerine aktardılar. Hangi milletten olursa olsun ümmetin âlimleri müfessir, muhaddis oldular, fakîh, îtikâdî mezhep imâmı, tarîkat şeyhleri oldular bu tekkelerde mücâvir sıfatıyla her dil ve renkten ihvân ile dünyâ ve âhıret kardeşi bileşkesiyle kucaklaştılar.
Bizde özellikle tasavvufî eserler halkın anlaması için açık ve anlaşılır bir Türkçe ile yazıldı. Bunlara mesnevîleri, ilâhîleri, evliyâ menkıbeleri vs. eserleri örnek olarak verebiliriz. Halkın Türkçeden başka dil bilmemesi son derece normaldir. Bu yüzden halkın ilâhî mesajı yâni Kur’ân’ı anlaması için ilk dönemlerden îtibâren satır altı tercümeler yapıldı. Fakat yanlış bir algı ile Müslümân olan Türkler yıllarca kendi kutsal kitâbını anlamadan okudular denildi. +
Öyle olsaydı 12. yy.dan îtibâren onca Türk İslâm âlimi nasıl yetişebilirdi? Mâverâünnehir nasıl İslâm’ın tefekkür merkezi olurdu.
Kısacası yüce Türk milleti ümmet-millet birlikteliğini yıllarca hiçbir problem olmadan yaşadı. Hilâfet döneminde de siyâsî-dinî hükümranlığını İslâm’ın şânına yaraşır bir şekilde îfâ etti…
.
Âlim ârif, ilim irfân
24 Haziran 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:38
Hep zihinlerde olan bir soru: İlim mi irfân mı; âlim mi ârif mi? En yaygın deyimle, ilim kisbî (kazanılmış) irfân vehbîdir (Allâh vergisi, m’arifet de denilebilir).
Kisbî ilimle helâl, harâm anlaşılır ve hısbe (emr ve nehyler tebliğ edilir). Vehbî ilim ledünnîdır. Akılla ve diğer delillerle îzâh edilemez. Ama helâli harâmı bilir.
Burada şunu da unutmayalım ki âlimden murâd odur ki önce Rabb’ini ve Resûlünü bilip İslâmiyet’in usul ve kâidelerine tam uyandır. Pozitif ilimlerde iştihâr etmiş (meşhur olmuş) fakat, dînimize uzak olan âlimlere dehriyyûn diyoruz ki onlar dünyâda hem şan ve şöhret hem de para kazanırlar, ama rızâ-yı Bârî’den uzak oldukları için bedbahttırlar.
ÂLİM VE ÂRİF
Ârif Allâhü te’âlânın rızâsını kazanan ondan başkasının sevgisini kalbinden çıkaran ve onu gönülle bilen kimse, velî, ermiş veyâ ârif-i billâh olan kimse. İrfân sâhibi odur ki seninle yediğini, seninle içtiğini seninle eğlendiğini, seninle alışveriş yaptığını görürsün, ne var ki onun kalbi yüce Allâh’a bağlıdır. Ondan başka hiçbir derdi yoktur. (Cüneyd-i Bağdâdî )
Ârifin kendini kusurlu görmesi çok büyük ni’mettir. (İmâm- Rabbânî )
Âriflerin kalpleri Hak teâlânın azameti ve kibriyâsına (büyüklüğüne) hayrân olmuştur. (İmâm-ı Rabbânî )”
Âlim, ilim sâhibi. Zamânın fen ve edebiyât bilgilerinde yetişmiş Kur’ân-ı kerîmin ve yüz binlerce hadîs-i şerîfin ma’nâsını bilen, İslâm’ın yirmi ana ilim ve kolları olan seksen ilimde mütehassıs, dört hak mezhebin, tasavvufun inceliklerini öğrenmiş, yetişmiş ve yetiştirebilen insanların ilminden faydalanacağı zat, müctehiddir.
Âlimler peygamberlerin vârisleridir. (Hadîs-i şerîf, Buhârî)
Ümmetimin âlimlerine hürmet ediniz; onlar yeryüzünün yıldızlarıdır. (Hadîs-i şerîf, Künûzü’l-Hakâyık)
Âlimin kıymetini ancak âlim anlar (Abdülhakîm-i Arvâsî ), (DÎNÎ TERİMLER SÖZLÜĞÜ, C. 1, İHLÂS GAZETECİLİK)
Peki, birinden birini tercîh etmek gerekirse hangisi önceliklidir?
Zannımca millet için mutlakâ ilim; şahıs için önce irfân.
Milleti meydana getiren fertler, şahıslar olunca millette ilim nasıl öne çıkar?
İlim cehde, çalışmaya dayalı bir kazanımdır; ilim olmadan herhangi bir yere varmak mümkün değildir. İlim açıktır, sarîhtir; kullanılabilir bir metâdır. Dolayısıyla âlim de halkın gözü önündedir.
Ârif saklıdır, irfân gizli bir hazînedir.
İlim beynin mesâîsi iken, irfân kalbin nevâlesidir (gıdâsı).
İlim bâzen irfân seviyesine ulaşamazken, irfân ilâhî feyzle ilme yön verir.
İlim külfetli, irfân izzetlidir.
Âlim her mecliste; ârif mü’min kalbinde yer bulur.
Âlimi hem halk hem Hakk takdîr eder; ârifi Hakk ta’zîz eder (yüceltir).
Âlimin gözü dışa açık; ârifin gözü içe açıktır.
Âlim doğruları çok konuşur; ârif doğrularda da çok susar.
Âlim mütecessisdir (araştırıcıdır); ârif mütevekkildir.
Âlim hakkı görünce söyler; ârif haklı olduğu yerde bile susar.
Âlim dağıtan; ârif hıfzedendir. (Ilim olarak)
Âlimi herkes tanır; ârifi kendisi bile tanımaz.
Âlime her yerde rağbet vardır; ârif bir post bile bulamaz.
MEN AREFE SIRRI
Âlim hem insanları hem de kendini terbiye etmeye çalışır; ârifin insanlarla pek irtibâtı olmadığı için nefsini bilip onu tezkiye etmeye (temizlemek) çalışır. Âlimin ilmi genelde kısmî ihtisas (uzmanlık); ârifin irfânı ise kalbî ihtilâstır (kalbi yalnız rızâ-yı ilâhîye bağlama).
Âlimin muhlis olduğu yerde ârif muhlasdır (ihlâsın üst derecesi). Tabîî ki âlimlerin de çoğu muhlasdır.
Âlim muhkem âyetler gibiyken, ârifler müteşâbihât gibidir. Âlimleri âlimler anlar, halktan anlayanlar da vardır. Ârifleri kolay kolay kimse anlamaz. Kalp gözü açık olanlar anlar.
MUHKEMÂT VE MÜTEŞÂBİHÂT
Muhkemât, Kur’ân-ı kerîmdeki mânâsı açık meydanda olan anlaşabilen âyetlerdir. “Ey Habîb’im sana Kur’ân’ı Allâhü teâlâ inzâl etti. Onun bir kısmı muhâkemât (muhkem âyetler) bunlar Kur’ân-ı Kerîmin esâsıdır. Bir kısmı da müteşâbihtir… vd. (mânâsı açıkça belli değildir.)” (Âl-i ‘Îmrân Sûresi, 7)
Kurân-ı Kerîmdeki helâl, harâm namaz, oruç, zekât, hac gibi hükümler muhkermâttandır (İmâm Süyûtî)
Müteşâbih âyetlerin mânâsını ancak Allâhü te’âlâ ve Allâhü te’âlânın kendisine ilm-i ledün ihsân ettiği derin âlimler bildirdiği kadar anlayabilir.” (Aga, Dînî Terimler A.)
Dolayısıyla burada anlatmaya çalıştığımız âlimlere açıkça uymak doğruyu bulmak için gerekir. Ârifleri anlamak zor olduğu için onlarla ve onların sözleriyle amel uygun olmayabilir; çünkü bâzıları sekr hâlinde bulunabilir.
İLİM Mİ MUHABBET Mİ?
Âlim ilme, ârif aşka doymaz. Âlim ilme, suya hasret toprak gibi; ârif tevâzûda çiğnenen toprak gibidir. Âlim güneş gibidir; âleme ışık saçar, ârifin kalbi tecellîgâh-ı ilâhîdir; nur saçar. (Âlimlerin çoğunda da tecellî olduğu için onlar da nur saçar)
Âlim Kur’ân-ı kerîmi okurken tefekkür eder; ârif ise kırâat eylerken göz yaşlarıyla âh ü enîn eyler.
Âlim haklıya hakkını teslîm eder; ârif haksıza da kendi hakkını teslîm eder.
Âlim aklî ve naklî ilimlerde allâme-i bî-müdânî (eşi bulunmaz âlim) olsa da ârifin gâyesi esrâr-ı Rabbâniyyedir.
“Sırlar aklın alamayacağı anlayamayacağı işlerdir. Bâtın, (kalb, rûh, hakikat) ilmi Allâhü te’âlânın esrârından bir sırdır… Esrârın çoğu kayda ve kitaba gelmez; sohbet ve berâber bulunmağa bağlıdır.” (İmâm-ı Rabbânî), (Aga, Dînî Terimler A.)
Âlim sathî; ârif derûnidir. Âlimin sâhası aklî ve naklî ilimler açık ve sathîdir. Zâten böyle olmasa kisb olarak tahsil edilemez. Ledünnî ilin ise derûnî ve hafîdir (gizli).
Âlim dört işlem gibidir. Haklıya haklı gücünü, haksıza eksi gücünü gösterir. Şer’îat-i garrâ-yı Muhammediyye’nin esâsı da kısasa kısastır. Cömertlikte çarpı işlemi gibidir.
Âlim malını çoğaltarak dağıtır. Çünkü İslâm âlimleri de mala mülke değer vermezler. Malını infâk ve sadakada bölme işlemi gibidirler. Bölüştükçe ve dağıttıkça mutlu olurlar.
Ârif var olanı dağıtmakta artı gibidir. Nefsinden fedâkârlıkta eksi gibidir. Hiç kalan olmasını beklemez. Malı fazla olmadığı veyâ hiç olmadığı için malından değil canından verir. Her günkü tilâvet-i Kur’âniyyenin ve zikrinin sevâbını ümmet-i Muhammed’e hediye etmekte bölme işlemi gibidir.
Âlim emredildiği gibi cömert; ârif ise îsârcıdır (kendi ihtiyâcını da dağıtır).
Âlim cem’iyyet içindedir, bu yüzden düzgün giyinir; ârif devamlı uzlettedir, dış düzene değil iç düzene önem verir.
Âlim bildiklerinin mânevî zekâtını vermek için hem hak hem de çok konuşur; ârif uzlette ve zikirde olduğu için diliyle değil kalbiyle konuşur.
Âlim şerî’atin kurallarına hakkıyla ve adliyle uyar; ârif ise şerî’at kurallarına aşkıyla uyar.
Âlim yeri gelince mutlakâ konuşur; ârif yeri gelse de konuşmaz, susar.
Yüce Peygamber’imizin buyurduğu gibi “Sözün hikmetli, sessizliğin tefekkür olsun.” (el-Firdevs 5/ 318)
Bu söz ne güzeldir: Mü’minin konuşması hikmet, susması tefekkür, bakışı ibrettir.
İnsanlar âhirette her konuşmasının hesâbını verecektir, ama susmasının suâli yoktur. O hâlde âlim bildiklerini anlatmak ve hısbe yapmak zorundadır, ama ârifin böyle bir mecbûriyeti olmadığı için bakışı ibret, susması tefekkür konuşması ize zikirdir.
Bir gün Hazret-i Ebû Bekir efendimiz bir kuşa bakarak ağlıyordu. Habîb-i zî-şân Efendimiz sordu: “Yâ Ebâ Bekr niye ağlarsın?” Sıddîk u Âtîk ağlayarak şöyle cevap verdi: “Yâ Resûlallâh, şu kuş uçarak buraya kondu, sonra daldan bir şey yedi sonra ötmeye başladı ve sonra uçtu gitti.” Efendimiz Risâletpenâh cenâpları: “Ne var bunda ağlayacak ey Âtîk? (cehennmden âzâd olan, dostum)” O kerîm dost şöyle cevâp verdi: Ey Allâh’ın Resûlü, şu kuş daldan bir şey yedi, bu yediğinden hesâp vermeyecek; sonra onun konuşması demek olan ötüşünden de hesâp vermeyecek. Sonra uçup gitti. Bu hareketinden de hesap vermeyecek. Hâlbuki biz verilen her ni’metten hesâp vereceğiz, yememizden, konuşmamızdan ve attığımız adımdan, nasıl ağlamayım?
Nitekim Yüce Rabb’imiz Tekâsür sûre-i celîlesi 8. âyette meâlen “Sonra elbette verdiğimiz ni’metlerden sorgulanacak, hesâba çekileceksiniz” buyuruyor.
ARALARINDA ÇOK FARK VAR MI?
Âlim ibâdetinin mânâsını bilir ve bunun idrâkindedir; ârif ise genelde ibâdetin hazzı ve zevkıyle gaşy içinde olup şuur ve idrâk boyutlarını aşar.
İdrâk, tasavvur ve ilim âlimin işi; irfân, aşk ve fenâ ârifin işidir.
Âlim seyr-i sülûkde kalb makâmında cezbeye kapılır; ârif ise seyr-i ‘ani’llâhi billâhı cehde kapılır. Tabîî ki seyr-i sülûkü tamamlayan âlim ve ârif zâtlar da çoktur. Tasavvuf neşvesi başka şeylere mânîdir. Ama İmâm-ı Â’zam gibi hem esrâr hem de ahkâm ilmiyle uğraşanlar insân-ı kâmil olur. Bu yüzden büyük müctehid Nu’mân bin Sâbit-i Kûfî “Son iki yılım olmasaydı Nu’man yanmıştı” diyor. O son iki yılı Ca’fer-i Sâdık ile geçen esrâr ilmi meşgûliyetidir. Âlim beden ve din ilmiyle zü’l-cenâheyn (iki kanatlı, iki ilim dalında da mütehassıs) olur; ârif ise ilm-i ledünle ârif-i billâh olur.
Âlim dînimizde çok övülmüştür. “Kendilerine ilim ve hidâyet verdiğimiz kimseler ilimlerini insanlardan saklarlarsa Allâh’ın ve la’net edenlerin la’netleri bunların üzerine olsun. (Nisâ Sûresi, 30)
“Bir saat ilim öğrenmek veyâ öğretmek sabâha kadar ibâdet etmekten daha sevâptır.” (Hadîs-i şerîf, Dürrü’l- Muhtâr)
Rahle-i tedrîse oturan bir insan ilim zevkini alıp sonra âlim olursa aynı zevki o ilmi insanlara öğretirken de alır. Nebiyy-i zî-şân Efendimizin buyurduğu gibi: “Ya âlim ol, ya talebe ol, ya dinleyenlerden ol, ya da bunları sevenlerden ol. Beşincisi olma helâk olursun.” (Taberânî, Beyhakî)
Âlim kitaplar devirir, yazdıkça yazar, okudukça okur; ârif gönül kitabından okur, ne mektep ne de medrese bilir ama hem ilm-i Kur’ân’a hem de ilm-i insâna vâkıf olur.
Allâhü te’âlâdan hakkıyla korkan âlimlerdir. “Kulları içinde ancak Allâh’dan gereğince korkanlar (sakınanlar) âlimlerdir.” (Fâtır- 28)
Allâhü te’âlâyı hakkıyla bilenler de âriflerdir. Bunlar âbid, zâhid, sûfî, ehl-i riyâzât, ehl-i mücâhededirler. Yâni hem nefsin istediklerini yapmazlar hem de nefsin istemediklerini yaparlar.
Âlimin aşkı tedvin (kitap yazma) ârifin aşkı tehlîl iledir.
Âlim dünyâ ve âhiret için iyilik ve güzellikler ister, ârif dünyâ ve mâ-fîhâyı (ötesini) düşünmez. O rızâ için dâimâ huzurdadır.
Âlim emredildiği gibi beş vakit namazdadır; ârif ise devamlı namazdadır. “Onlar ki sürekli salâttadırlar (namaz) Sürekli Allâh’a yönelişlerini muhâfaza ederler.” (Meâric- 23)
Hazreti Mevlânâ da “Penc-akt âmed namâz-ı reh-nümûn /// Âşıkân-râ fî salâti dâimûn.” İnsanlara namaz beş vakittir ama âşıklar dâimâ sevgilinin huzûrunda namazda gibidirler.
Âlimin dış hâli Hazret-i Ömer gibidir. Ârif aşk ü sadâkette Hazret-i Ebûbekir gibidir.
Âlim riâyette (uymakta) Hazret-i Ebûbekir, adâlette Hazret-i Ömer, cem’iytette Hazret-i Osmân, ilimde Hazret-i Âlî gibidir.
Ârif aşkıle yanmakta Sıddîk, havf-i Yezdan’da (Allâh korkusu) Hazret-i Ömer, hayâda Hazret-i Osmân, ilm-i ledünde Hazret-i Alî gibidir.
Âlim bilmediğine bilmem der, Ârif bildiğine de bilmem der.
Âlim ilmini anlatabilmek için halka karışır, ârif Hakk’la olabilmek için halktan infirâd (tek başına kalmak) eyler.
Âlim rükû’da Rabb’ini ta’zîm eyler (yüceltir) Ârif ise hem ta’zîm hem de gönlünü tanzîm eyler (düzeltir)
Âlim secdede hâk ile yeksân olur, (Zeminde kendisini sıfırlar toprakla bir olur), ârif secdede mekândan noksân olur.
Âlim varlığıyla var olur; ârif yokluğuyla var olur.
Âlimin yanında diline, ârifin yanında kalbine sâhip ol.
Dil konuşur kulak dinler, âlim kulağa hitâb eder; dil susar kalb dinler, ârif kalbe hitâb eder.
Âlim, garîk-ı bahr-i irfân olursa (irfan denizine batarsa) kâmil-i mükemmil olur; ârifler mürşid-i kâmil yörüngesinde seyyâre (gezegen) olur.
Âlimler cihânı aydınlatan güneş gibi; ârifler gecelerin nûru olan ay gibidirler.
Âlim unutulmamayı; ârif ise hiç anılmamayı ister.
Âlim olmak zor; ârif olmak çok daha zordur.
Âlimin işi hep terakkî; ârifin işi hep tevakkı’ (takvâ) dir.
Âlimin dostu çoktur; ârifin dostu ancak Hakk’tır.
Âlimlerle ol ahkâmı (din bilgileri, haram helâl vb.) öğren, olabilirsen âriflerle ol esrârı öğren.
Amel bi’l-ilm, ilm bi’l-ihlâs olursan âlim-i billâh olursun; mevcûdun serteser ihlâs olursa ârif-i billâh olursun.
Âlimin varlığı kemâl iledir, ârifin gâyesi cemâl iledir. Âlim öğrendikçe olgunluk peşindedir. Ârif ise hep âhirette rü’yet-i cemâl şevkıyla yaşar.
O HÂLDE HANGİSİ ÜSTÜN?
Sahâbe-i kirâm efendilerimiz doğuştan isti’datlı oldukları için Efendimiz’in sohbetlerinde kemâle erip hem âlim hem de ârif oldular. Bu şekilde her biri zâtî müctehid olmakla şereflendiler. Selef-i sâlihîn (Ashâb-ı kirâm, tâbiîn, teba’i tâbîîn) eimme-i müçtehidîn (Dört Hak Mezhebin Îmâmları) rıdvânulâhi teâlâ ‘aleyhim ecma’în hazerâtı, ulemâ-yı mütekaddimîn (kelâm ilminde İmâm-ı Gazâlî’ye, fıkıh ilminde Şemsü’l-eimme Halvânî’ye (M.1063) kadar gelen İslâm âlimleri ve müteahhırîn ulemâ (M. 1063ten sonra gelenler) ( rahmetullâhi teâlâ ‘aleyhim ecma’îyn ) ve İmâm-ı Buhârî, İmâm-ı Müslim ve bunlar gibi tefsir, hadîs, kelâm, fıkıh ulemâsı, Osmanlı meşâyıh-ı kirâmı , kâdîları, müftîleri Selâtîyn âl-i Osman Sultânlarının rub’u (dörtte biri), İmâm-ı Rabbâni gibi tasavvufta ahkâm ve esrâr ilimlerinde yektâ olan zevât-ı kirâm hem ârif hem de âlimdiler.
Şimdi tercîh etmek gerekirse, âlim mi ârif mi diye bu soruya cevâp vermek mümkün mü?
Veyâ şöyle sorsak: Biz onları değerlendirebilir miyiz acabâ?
.
Nesep, kimlik, soy sop
8 Temmuz 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:38
Soy sop aristokratik bir hâdise değil, şahsın sahîh varlığının kişide ve toplumda uyandırdığı güvendir. Osmanlıda hem şehirlerde hem de köylerde nesep işi çok önemliydi. Pâdişahlar zâten çok net olan soylarını fermân ve hatt-ı hümâyûnlarda belirtirlerdi. Basit bir senette bile şecereye önem verilirdi.
İlk ve Orta Çağlarda küçük tabaka toplulukları, klânlar, boylar, kabîleler ve onları birbirlerine sıkı sıkıya bağlayan sosyal bünyeleşme ve tabakalaşma vardı, ama ötekileşme ve ötekileştirme yoktu. Şuurla idrâk edilen modern millet kavramı olmamakla birlikte kısmen de olsa agnostik (net bilinmeyen tanrı mefhûmu) dînî kavramlar veyâ politeist (çok tanrılı) inanışlar toplumları bir arada tutuyordu.
FİLOZOFLAR DÖNEMİ
İlk çağların profan (lâ-dînî) rehberleri olan filozoflar toplumları bir hayli etkiliyor aydın veyâ aydın olmayan sınıflara göre yelpâzede yer buluyorlardı. Dogmatikler dayatmacı olurken; Skolastikler dînî bağlamcı, Sofistler ise akıl oyunları ile insanları bağlıyorlardı. İnsan aklını zorlayan ve ancak bâzı akıl sâhiplerini etkileyen İlk Çağ filozofları temeli düşünmeye dayalı bir sistem olduğu için insanlara câzip geliyordu. Kralları, imparatorları etkisi altına almakta zorlanmayan bu üstün zekâlı insanlar yıllarca gündemden düşmemişlerdir. Bu akımı çağlara göre şöyle sınıflandırabiliriz:
1-Sokrat Öncesi Dönem veyâ Presokratistler (MÖ 5.yy)
2-Aristo, Platon Dönemi (MÖ 5.yy)
3-Aristo sonrası Dönemi (Helenistik Dönem, MÖ 3-1. yy)
4-Yeni Platonculuk Dönemi (Dînî dönem, MÖ1, MS 6. yy)
Felsefe insan topluluklarını çok etkilemiş, insanları ya agnostik veyâ ateist yapmış, filozoflar kendi akıllarını en tartışılmaz aklı saydıkları ve peygamberleri kabûl etmedikleri için ilkel deistlerin yâni peygamberlerin varlığına inanmayan muğlak “tanrı” kavramcılığı olan agnostisizmin doğmasına sebep olmuşlardır.
Felsefe İslâm dünyâsını da özellikle 10-11 asırda çok etkilemiş çok zekî âlimler maalesef bu akımın tuzağına kapılarak îtikâdî depresyonlara düşmüşlerdir.
Sübûtî sıfatların tartışılmasından âhıret âleminde ruh beden berâberliğini şüpheye düşürecek kadar veyâ daha başka sıkıntılı fikirlerle zamanın insanlarını ifsâd etmişlerdir. Bu sıkıntılı dönem bir yandan Mu’tezile bir yandan da Şi’â tasallutuna karşı Ehl-i sünneti yıpratma haddine varmıştır. Ama İslâm dünyâsı Rahmet-i ilâhiyye ile yetişen kelâm âlimleri bu akıma kal’a olmuşlar ve ümmeti büyük bir tehlikeden kurtarmışlardır.
İmâm-i A’zam Ebû Hanîfe, Hasen el Basrî, İmâm Şâfiî, Ebu’l Hasen el- Eş’arî ve İmâm Mâturîdî hazretleri gibi müthiş âlimlerin getirdiği usul, varlıkları tabîî bilimler ile değil (mebde ve meâd) yaratılış ve döneceği yerle ilgili mes’eleler açısından konu etmiştir. Kaynak Kurân-ı kerîm ve Ehâdîs-i Nebeviyye idi.
İmâm Gazâli hazretleri ile birlikte (ö 505 – 1111) kelâm ilmine felsefe konularıyla mantığın birçok konusu da girmiş ve bu büyük âlim bu bilgilere dayalı olarak felsefeye reddiye olarak “Tehâfütü’l-felâsife” adlı müthiş antitez kitabını yazmıştır.
İLK KAPİTALİSTLER: MERKANTİLİSTLER
İlk ve Orta Çağların önemli toplulukları Merkantilistler ve bunun sonucu doğan Merkantilizm (Kapitalizmin habercisi olan tüccar topluluklar) önceleri Fenikeliler, Soğdlar, Lidyalılar, Âsurlular ve Romalılar, ticârî koloni topluluklar kuruyorlar ve insanları bu şekilde yönetiyorlardı. Kervanlar sâdece mal taşımıyor büyük kâfilelerle insanları değişik bölgelere de ulaştırıyorlardı. Bu şekilde bu pragmatist zihniyet ilk taşımacılık sektörünü de kurmuş oluyordu.
HÂNEDANLIKLAR, ASÂLET VE SINIFLAR
İlk ve Orta Çağlarda ırkî temâyüller pek gözde değildi; buna rağmen ayrıcalıklı veyâ ezilen halk toplulukları vardı. Antik Roma’da sosyal yapı Roma monarşisi günlerinden (MÖ 753-509) ve Antik Roma Cumhûriyeti boyunca sosyal yapı “patrisyenler” ve “ plepler” olarak iki farklı sınıfa ayrılıyordu. Plepler askerlik yapmayan ticâret ve zenâatle uğraşan hür sınıftı. Patriciler veyâ patrisyenler sayıları az olan fakat idâreyi elinde bulunduran sınıftı. Genelde ise liberi (hürler) ve servi (köleler) olarak da ikiye ayrılırlar. Her toplumun köleleri insanî hakların hiçbirinden yararlanamayan sınıftı. İslâmiyetle birlikte kölelik fiilen kalkmasa bile örfî temâyüllerle yanında çalıştığı kişinin bir çalışanı gibi her haktan faydalanıyor ve hür bir insan gibi yaşıyordu.
Orta Çağ Avrupa’sında idâre de hukuk da kilisenin emrindeydi. Hristiyanlığın iki ana mezhebe ayrışması sonucunda iki mezhep iki ayrı din gibi kabûl edilmişti. Birbirlerine düşmanlıkları o seviyedeydi ki Aziz Bartalmay Yortusu Kıyımı bu ayrışmayı çok net anlatır. 1572 yılında Fransız Din Savaşları sırasında Huguenotlar’a karşı Katolik çetelerin katliâmıdır. Binlerce insan işkencelerle öldürülmüş, başta Paris olmak üzere sokaklardan kanlar akmıştır.
NEFRETE DAYALI TOPLULUKLAR
İslâmofobi: Özellikle genelde Avrupa’da ve bütün dünyâda giderek yaygınlaşan İslâmofobi “İslâm düşmanlığı” bütün diğer dinleri, agnostikleri, deistleri ve ateistleri açık bir nefret topluluğu hâline getirmiştir. Psikopatlar, siyâsîler, devlet adamları ve İslâm’ı hiç tanımayan kimseler bu topluluğun kopmaz üyeleri hâlindedir. Avrupa’da siyâsî liderlerin oy artırma parolası da İslâmofobidir.
LGBT: Dünyâyı giderek saran bir büyük tehlikeli topluluk da LGBT’lilerdir. Tam açıklanmasa da âile yıkımı için kurulmuş bir ahlâkî tahrîbat idealli sapkınlar topluluğudur. Bu eş cinseller âile yapısının en büyük düşmanları olup kendilerine âit olan sembol ve çok renkli flâmaları ile dünyâyı tehdîd eder hâle gelmişlerdir. Bugün Batı’da kilisenin bile kanatları altına saklanan bu gürûha karşı direnen tek güç İslâm toplumudur. Bu yüzden de İslâm ülkelerinde de özellikle ülkemizde faâliyetlerini giderek artırmaktadırlar. Çıkarılan oyuncaklarında üniseks (cinsiyetsiz) çocuklar, ilkokul diploma törenlerinde bile o renkli flâma altında öğrencileriyle resim çektiren öğretmenler tehlikeli unsurlar hâlindedir. Batı’da zâten normal bir hâle gelen bu topluluklara Türkiye’de hassas davranılmalı ve sık sık düzenlemek istedikleri yürüyüş ve mitinglerine izin verilmemelidir. Tabîî, bu arada bunlara sâhip çıkan siyâsîlere de müsâmaha gösterilmemelidir. Unutulmamalı ki bu azîz milletin hemen tamâmına yakını bu sapık temâyülden nefret etmekte ve çocuklarının bu akımın pençesine düşürmemek için İstanbul Sözleşmesi’ne karşı çıkmaktadır. Bu yüzden âileler özellikle ufak çocukların cinsiyet ayrımına dikkat etmeli, erkek çocukları erkek gibi kız çocuklarını da kız gibi giydirmemelidir. LGBT her şeyden evvel LÛTÎ kavramıyla kitâbî dinlerde la’netlenmiştir.
PSİKOLOJİK HİPNOZ TOPLULUĞU, MÜZİK GRUPLARI: Dünyâ için özellikle de ülkemiz için bir diğer büyük tehlike de müzik topluluklarıdır. Dünyâ gençliğini hipnotize eden rock’çular, rap’çiler , Heavy Metalica’cılar, özellikle dış görünümleri ile BTS, arabesk gençleri hipnoz hâline sokup bol miktarda tükettikleri uyuşturucu maddeler yanında zenginleri 1 gramı 27 milyon dolar olan “kaliforniyum” kullanmaktadırlar. Bizde de bu topluluklara özentili gençler arasında ilköğretime kadar inen uyuşturucu kullanımı artmaktadır. Dikkat edilmesi gereken de orta öğretim mekânlarını ablukaya almalarıdır.
FANLAR VEYA HOLİGANLAR: Her gün artarak devâm eden ve normal piyasaları allak bullak eden transfer borsalarıyla gündemden hiç düşmeyen özellikle futbol, bir spor olmaktan çıkıp açık bir kumar toplumu meydana getirmiştir. Savaş alanını andıran ve insanların yaralanıp öldükleri hattâ ülkeleri birbirleriyle savaştıran futbol 1950’lerin heyecan veren ve insanların aynı tribünlerde aynı anda maç seyrettikleri günleri mâziye gömüp aynı takımı tutan geniş akrabâ toplulukları meydana getirmiş ve karşı takımı tutan âilerde ayrışmalar artmıştır.
At yarışçıları: Ecdâdımızın en sevdiği sporlardan olan at biniciliği de hipodromların açık kumarhâneler hâline gelmesiyle spor olmaktan çıkarılmıştır.
Evrensel siyâsî ve ticârî topluluklar, masonlar: Dünyâda varlığı dâimâ saklı duran fakat hiç eskimeyen aristokrat, geniş kıt’alararasıyla bağlı bir diğer teşkilât da masonluktur. ABD-İsrâil-İngiltere sacayağında şekillenen bu topluluk para piyasalarına hâkim oldukları için en etkili toplulukların başında gelmektedir.
İSLÂM ÖNCESİ TOPLULUKLAR
İslâmiyetten evvel Arabistan’da kabîlecilik çok önemliydi. Ticârî üstünlüğü ellerinde bulunduran Kureyşîler, Kâbe’nin de ticâret merkezi olmasından çok yararlanıyorlardı. Kâbe İslâm öncesi içinde bulundurduğu putlarla müşriklerin hürmet ettikleri bir mekân olmakla birlikte, bu aristokrat ticâret erbâbı, müşriklerin Hakk dîne karşı koymalarının esas sebebi ticârî endekslerinin düşmesi ve İslâmiyet’in getirdiği eşitlik ilkesiyle sınıf üstünlüklerini kaybedip kölelerle insânî plânda bir sayılmaları ve hiçbir hakkı olmayan kadına nikâh, mîrâs ve boşanmaktan dolayı mağdur olmalarını engelleyen kurallardı.
İslâm’ın getirdiği ümmet topluluğu Suk-i Ukkâz entelijansiyasının Kur’ân-ı kerîmle berhevâ ederken İslâmiyetle doğan hatîbler, Arab’ın İslâm öncesi hitâbet san’atını da bloke ediyorlardı.
Sosyal sınıflamada insan eşitliği o derecede idi ki İslâm’ı kabûl eden köleler İslâm ordularına komutan oluyor, büyük şehirlere vâli, danışman oluyor ve bir Habeşî köle olan Bilâl-i Habeşî hazretleri Yüce Peygamber’imizin müezzini olmakla şerefleniyordu.
İslâm öncesi Araplarda kişi varlığı ferdî egzistansiyalizm diyebileceğimiz soy belirleme çok eski bir gelenekti; bir ufacık çocuk bile kendi âilesinde onuncu dedesine kadar şeceresini sayabilirdi. Bu hâl o şekilde idi ki hattâ at ve develerin bile şecereleri tutulurdu.
OSMANLIDA SOY SOP
Osmanlıda kişi kimlikleri baba ve oğul adı birlikte anılarak belirlenirdi. Cumhûriyet dönemiyle “imtiyazsız, sınıfsız bir toplum” sloganıyla önce zâde, gibi köklere dayalı soyadları yasaklandı. Hâlbuki Ali-zâde Ahmed’in köyde ne imtiyâzı olabilirdi ki! Sonra aynı âile ve soydan gelen “-gil” ekleri kullanıldı. Uşşâkîzâde Hâlid yerine Hâlid Ziyâ Uşaklıgil oldu.
İmtiyazlılık çok kompleks bir kavram. Bir köyün köklü âileleri elbette o dar bölgelerde sayılıp sevilirdi. Geniş arâzîsî olan bu insanlar köyde birçok kişiye tarla ve sürülerinde iş imkânı sağlardı. Makinanın gelişmediği ve kol gücüne çok ihtiyaç duyulan zamanlarda bir insan gücüne çok ihtiyaç vardı.
Ağalar 1960’ların romanlarına konu olan sosyalist-komünist kalemlerin yerden yere vurdukları Avrupalı derebeyler gibi değildi. İçlerinde elbette haksızlık yapanlar da olmuştur. Ama sınıfsal olmasa bile saygı asâletine dayalı bu insanlara düşmanlık sosyalist-komünist yazarların geçim kaynağı olmuştu. Nâzım Hikmet’in “Kelimelerde bile düşmanıyım asâletin” sözü bu tezi doğrulamaktadır.
Köy insanının nesebi çok sahîhtir. En azından yaşlılar yeni neslin birkaç atasını mutlakâ bilirler. Ekonomik zorlama, köyleri boşaltıp şehirlere düzensiz göç başlayınca yeni sosyal yapılanma karmaşık nesillerin doğmasına yol açtı.
OSMANLI VESİKALARINDA NESEP
Osmanlıda hem şehirlerde hem de köylerde nesep işi çok önemliydi. Kassâm defteri gibi basit bir senette bile şecereye önem verilip ve titiz davranılırdı. Osmanlı Devleti 620 sene yaşadıysa kısmen bu ihtimâmlı vesîkacılığa dayalı olmasıydı.
Pâdişahlar zâten çok net olan soylarını fermân ve hatt-ı hümâyûnlarda bilhâssa belirtirlerdi.
Muhteşem Süleymân’ın Fransa Kralı Françesko’ya yazdığı mektûptaki tuğrada “ Süleymân Şâh bin Selîm Şâh el-muzaffer dâimâ” yazılıdır.
İSLÂM BÜYÜKLERİNİN ŞECERELERİ
Yüce Risâletpenâh Efendimiz’in şeceresi ma’rûf-ı cihandır (bütün âlemin bildiği). Onun büyük halîfesi ve Emîrel-Mü’minîn Hazret-i Ömer’in soyu da 12 göbek evveline kadar bilinir.
Arap halkı genellikle Adnân ve Kahtân soyundan gelir. Bunlardan Adnân’ın soyu Hazret-i İsmâîl’e kadar iner. Adnân’dan 12 kuşak uzakta olan Mâlik oğlu Fihr büyük ve iktidâr sâhibi bir kişiliktir. Meşhûr Kureyş kabîlesi onun soyundan gelmektedir. Hazret-i Ömer, Adîy’nin soyundan onun kardeşi Mürre de Efendimiz’in atalarındandır. Görülmektedir ki Efendimiz bu asîl soylu Ömer-i âdil ile aynı soydan gelmektedirler. (Bütün Yönleriyle Hazret-i Ömer ve Devlet İdâresi, Allâme Şiblî Nu’mânî, Türkçesi Prof. Dr. Tâlip Yaşar Alp, Mahya Yayıncılık 2015, İstanbul s.29)
Demek ki soy sop aristokratik bir hâdise değil, şahsın sahîh varlığının kişide ve dolayısıyla toplumda uyandırdığı güvendir.
.
Felsefeye reddiyeler ve İmâm Gazâlî
22 Temmuz 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:38
İslâmiyet faydalı ve düşündüren hiçbir ilmi inkâr etmez ve ona cephe almaz. Onun için ilimleri bedenî ve dînî olarak iki ana başlık altında kabûl eder.
Bedenî ilimlerin bünyesinde astronomi, tıp, botanik, biyoloji, fizik, matematik vs. diğer ilimleri övmüş ve bunlarla uğraşılmasını farz-ı kifâye olarak kabûl etmiştir. Hukûku zâten fıkıh çerçevesi içine almış, sosyolojiyi de Kurân-ı kerîmin cemiyet şekillenmesi içinde işlemiş, verâset hukukunu, bey’u şîrâyı (alışveriş), nikâhı ve boşanmaları Kelâm-ı kadîm ve Sünnet-i nebeviyye ile esâsa bağlamıştır.
Târih ve coğrafya esas kabûl edilerek bihâssa coğrâfî mekânların ezan saatleri ayarlamalarında, arz ve tûl (enlem boylam) dâirelerinin konumları ve bilhassa kıble ta’yîninde trigonometriden faydalanmayı esas almıştır.
Yiyecek ve içeceklerin helâl ve harâmlığı muhken âyetlerle açıklanmış olanları dışında, tahrîm ve mekruhlar müctehidlerin ictihâdlarıyla serdedilirken özellikle kimyevî maddelerin kullanımında ortaya çıkan görüşlerin aydınlatılmasında, fen ilimlerini iyi bilen kimyâ ve eczâ ilmi âlimlerinin görüşleri, Müslümanların akıllarının karışmasını önlemişlerdir.
Bunların hepsi İslâmiyet’in ilimle ne kadar iç içe olduğunu gösteren delillerdir.
İSLÂMİYET FELSEFEYE NEDEN MESÂFELİ OLDU?
Çağlara damga vuran filozoflar neden İslâm âlimlerinin büyük bir kısmı tarafından suçlamalara mâruz kaldı? Niçin bu ilim sâliklerine karşı reddiyeler yazıldı? Dînimizin emrettiği ve çok övdüğü akıl yürütme ve düşünme felsefenin ana konusu iken bu bilime bâzı İslâm âlimleri neden cephe aldı? Veyâ neden bâzı âlimler bunu şiddetle savundular? “İslâmiyet felsefeye karşıdır” diye kesin hüküm vermek doğru mudur? Bu konunun sebeplerini araştırmadan konuşmak bizi yanıltacaktır. Yâni esas mes’ele şudur: İslâmiyet felsefeyi külliyen mi reddetmiştir? Ya da başka bir deyişle felsefenin metodolojik muâkalesine (akıl yürütme) mi karşıdır? Veyâ daha açık bir ifâdeyle vahiy-akıl mukâyesesi veyâ tercîhinde kesin aklı seçtiği için mi reddedilmiştir? Evet, esas mes’ele zâten budur.
UYUŞMAZLIK VE İNKÂR
İslâm âlimleri özellikle bütün Orta Çağ’ın en baskın ilim dalına karşı çıkarlarken hissî mi yoksa delillerle mi iknâ yolunu seçtiler? Felsefe ve onun Orta Çağ’daki sâliklerini aklî ve mantıkî yollarla iknâ etmek çok zordu. Zâten onların kullandıkları metod bu yoldu. O hâlde daha net ve inandırıcı deliller gerekiyordu. Kelâm ilmi sanki bu mes’ele için var olmuştu. Felsefe ve mantığın kullandığı metotları kullanarak konuyu aydınlattılar.
İmâm Gazâlî hazretleri bilim dünyasındaki dogmatik filozofların kâinâtın yaratılmasındaki İslâm’a uygun olan konulara karşı çıkmadı; onun gâyesi İslâm’a uygun olmayan Bâtınîlik veyâ Mu’tezile’de olduğu gibi îtikâden îmânı zedeleyen konulara karşı Ehl-i Sünnet’in dik duruşunu göstermekti.
Mu’tezile veyâ Bâtınîliği çeşitli yönlerden tenkîd eden ve onları dalâletle suçlayan kelâm âlimleri ve özellikle İmâm Gazâlî, bâzı yönleriyle filozofları tekfir yönüne de gitmişlerdir. İleride bahsedeceğimiz gibi bu tenkidleri aslâ hissî olmayıp muhâtaplarını iknâ yoluyla olmuştur.
Bâtınîliğin felsefeyle dirsek temâsı olmakla birlikte Mu’tezile’nin felsefe ile rasyonel konularda parantez birliği vardır.
İslâmiyet felsefeye teslîm olsaydı, tasavvuf bâzı âlimlerce inkâr edildiği gibi yaygınlaşırdı. Nitekim irfân ve esrârı tam anlamayanlar tasavvufu mutlakâ reddetmişlerdir.
İslâmî sahadaki bâzı filozoflar da Tabîiyyûn gibi düşünerek rûh, tekevvün, kıdem ve bâzı konularda Ehl-i Sünnet’ten ayrılmışlardır.
PEKİ, HAKÎKAT NEREDE?
İmâm Gazâli hazretleri aklî hakikat arayıcılarını birtakım sınıflara ayırmıştır. Bunlar Dehriyyun, Tabîiyyûn ve İlâhiyyûn’dur
Dehriyyûnlar (materyalistler) âlemi ebedî kabûl ederler. Bu durumda Yaratıcıyı kadîm olarak kabûl etmeyip bâtıl olurlar.
Tabîiyyûncular (natütalistler) “Bir yaratıcı vardır” (evren şuuru) derler. Rûhun ebedî olduğunu kabûl etmezler. Âhiretin varlığını inkâr ederler.
Hazret-i Âdem’in bedeni âlem-i halk ve âlem-i emrden olunca kalbin komşusu olan rûh, Allâhü teâlânın bir kudret-i seniyyesi olarak insana verildi. Nitekim İsrâ sûresi 85. âyet-i kerîmede “Sana rûh hakkında soru sorarlar, de ki: Rûh Rabb’imin emrindedir ve size bu konuda (ilim olarak) çok az şey verilmiştir.”
Bu, şudur: Rûh ilâhî bir atiyyedir. Kalp de öyledir, ama rûh beden varlığının esâsıdır. İnsanla Rabb’i arasında en büyük bağdır.”
Kalb maddesiz ve insan organına benzemeksizin bir asıldan doğmadan var olan hârikalardandır. Ya da onun emriyle meydana gelen ve “ol!” demesiyle var olan şeydir. Onun kıdem ve hudûsundan (âlem içindeki varlıkların sonradan yaratılması, görünmezken görünür duruma gelmesi) sorulsa cevap şudur: Allâh onun ilmini kendisinde saklamıştır.
Yahûdîler, Kureyş’te “Ona, (Efendimiz’e) Eshâb-ı Kehf’ten, Zülkarneyn’den ve rûhdan sorun eğer susarsa veyâ hepsine cevâp verirse peygamber değildir” dediler. O da onlara iki kıssayı anlattı ve rûh işini kapalı bıraktı. Nitekim Tevrat’ta da kapalıdır.
İlâhiyyûn (metafizikçiler) ise ilk iki gruba benzememekle birlikte dînimize ters düşen düşüncelere sâhiptirler. (Envârü’t-tenzîl ve Esrârü’t-te’vîl, Beydâvî Tefsîri)
İmâm Gazâlî “El-Munkızu mine’d-dalâl” adlı eserinde filozofları hedef alır. Fakat dikkat edildiğinde İmâm, felsefeyi külliyen reddetmezken İslâm’a ters düşen akâid mes’elerinde Yeni Plâtoncu, Fârâbî, İbn-i Sînâ ve bunların metodolojik üstâdı Aristoteles’i tenkit eder.
İmâm Gazâlî’nin üstünlüğü şudur: Kendisi İslâm ilimlerinde mükemmel olduğu kadar, felsefenin bütün inceliklerini bilen bu akımların bütün teferruâtını yâkînen takip eden ve onları kendi terminolojileriyle tenkîd ederek iddiâlarında çürütme yolunu seçmiştir.
Şimdi akla şöyle bir şey gelebilir: MÖ 400’lerde yaşamış filozofların fikirlerine karşı çıkıp onları çürütürken savunma ve tenkitlerini kendileri yapamadıkları için bu bir nâkıslık meydana getirmez mi? Cevap olarak denilebilir ki, Yeni Plâtonculuk ve “Aristo Felsefesini” kendilerinden sonra gelen temsilcileri tarafından o kadar sıkı tâkip edilmişlerdir ki, ne Hristiyan din adamları ne bâzı Müslümân âlimler kendilerini bu çember dışına atabilmişlerdir. Hattâ İslâm âleminde Fârâbî ve İbn-i Sînâ gibi bu ekol sâliklerine izâfeten “İslâm Felsefesi” gibi yanlış bir söylemin doğmasına sebep olmuşlardır. Sonra bu yanlışın kapsamı daha da genişletilerek “İslâm Düşüncesi” söylemiyle daha büyük bir yanlışa saplanılmıştır.
Eğer İmâm Gazâlî ve diğer İslâm âlimleri bu akımlara karşı koymasalardı fitne çok daha şiddetli olurdu. Nitekim sonraları Endülüs’te İbn Rüşd, Gazâlî hazretlerine şiddetle karşı çıkarak onu “Tehâfüt”üne reddiye yazmıştır.
Gazâlî hazretlerine kelâm ilminde önderlik eden ve etkilendiği isimlerden bâzıları şunlardı: Ebu’l-Hasen el-Eş’arî, ayrıca Kindî ve Cüveynî. Kendisi Hallâc-ı Mansûr’dan da etkilenmiştir.
Zâten İmâm-ı A’zam, İmâm Şâfiî, Mâtürîdî ve Eş’arî hazretleri gibi büyük i’tikâd imâmları kelâm ilminde ince mes’eleri ortaya koyarak Müslümanları karanlık boyutlara düşmekten kurtarmışlardır. (Rahmetullâhi te’âlâ ‘aleyhim ecmaîn)
Gazâlî hazretleri “Tehâfütü’l- Felâsife”de filozoflarının metafiziğe âit bilimlerde 16 ve tabiat ilimlerinde dört mes’elede görüşlerini incelemiş ve bu konuların on yedisinde onları bid’atle suçlarken, üçünde ise küfre düştüklerini beyân etmiştir.
Gazâlî hazretleri bu konuda o kadar titizdir ki fizikle ilgili 17 maddede onları tekfir etmez ve dalâlette olduklarını söyler.
FİLOZOFLARI DALÂLETE DÜŞÜREN FİKİRLERİNDEN BÂZILARI
İddiâ: Allâhü teâlâ mûcibü’n-bi’z-zâttır. Yâni vâcibü’l-vücûddur, ama fâil-i muhtâr değildir.
Burada Allâh’ın fâil-i muhtâr olmadığını söylemek dalâlettir. Çünkü Allâh yaratıcı olduğu kadar da takdîr edendir. İkinci def’a takdîre göre îcâd, îcâddan sonra da tasvîre muhtâcdır. Hâlbuki Cenâb-ı zü’l-celâl ve tekaddes hazretleri takdîr edici olarak da hâlıkdır; nihâyet musavvir olarak da hâlıktır. (Esmâü’l-Husnâ Şerhi, İmâm Gazâlî)
Allâhü te’âlâ fâil-i mutlak olarak amellerimizin de yaratıcısıdır. Saffât Sûresi 96. âyet: “Allâh sizlerin ve amellerinizin yaratıcısıdır.”
“Özü onun yaratılması iledir. Şekli ise her ne kadar onların yapması ile ise de -ki bundan dolayı onların işinden saymıştır- o, onlara Allâh’ın verdiği kuvvet iledir. Şâfiîler kulların amellerinin mahlûk olduğunu savunmuşlardır.” Agt, Beydâvî.
İddiâ: Filozoflar âlem ebedîdir diyorlar.
Allâh mevcûdâta nisbetle hepsinden evveldir. Çünkü varlıkların hepsi varlıklarını ondan alırlar. O ise kendi zâtı ile mevcûddur. Varlığını hiçbir şeyden almamıştır. En son menzil ma’rifetullâhtır. Demek ki sülûke nisbetle o sondur: varlığa nisbetle ise evveldir. “O, evveldir (ilktir) ve âhirdir (sondur.)” (Hadîd Sûresi 3. Âyet meâli)
“Gökler ve yerler ve onların üzerinde bulunan her şey yok olup gitmeye mahkûmdur.” (Rahmân Sûresi 26. Âyet)
Allâh’ın zâtı dışında her şey yok olacaktır.
İddiâ: İlâhî sıfatlar yoktur.
Hiçbir Müslümân’ın Rabb’imizin zâtî, sübûtî ve tahlîk sıfatlarında bir şüpheleri yoktur. Bu konuda şüphe kelimesi bile zâiddir. Biz burada bu sıfatların teferruâtına girmeyeceğiz. Yalnız irfân konusunda tasavvufla ve bunlarla mevsûf olmak son derece önemlidir.
Ermişler keşif yoluyla erdikleri ‘celâl’ sıfatlarını çok büyük bulurlar. Mekân bakımından değil, sıfat bakımından Hakk’a daha yakın olmak için o sıfatları takınmaya çalışırlar. O sıfatlara bürünmeleri neticesinde kendileri için Allâhü te’âlâ nezdinde melâike-i mukarrebîne benzerlik hâsıl olur. Gönlün bir sıfatın büyüklüğü ve câzibesi ile dolduktan sonra artık o sıfata karşı sürükleyici bir arzû duymaması, o celâl ve cemâle âşık olmaması, nefsini o sıfatla tezyin husûsunda titizlik göstermemesi tasavvur edilemez.
İmâm hazretleri, Hak Te’âlâ hazretlerine sıfat yönünden yaklaşmanın kapalı bir ma’nâ olduğunu ve kalblerin bu husûsu kabûl ve tasdîkden istinkâf (red ve kabul husûsunda çekimserlik) etmeye meyyâl bulunduklarını ileri sürerek mes’eleyi inkârcıların gücünü kıracak şekilde açıklığa kavuşturur. (Esmâ age, s. 53-55)
Mes’elenin hakîkati îzâh edilmedikçe birçoklarının bu meyandaki fikirlerini formel veyâ metodoloji ve özel mantıkla da çürütmüştür.
Formel mantık, mantığın geleneksel ya da biçimsel özelliğidir. Bir düşüncenin içerik bakımından doğru olup olmadığını değil, biçimsel ya da formel yönden doğru olup olmadığını dikkate alır. Bu yönüyle düşünce biçimlerinin çözümlenmesini içerir.
Yüksek bir îmân ve mutmain bir kalbe sâhip olan Gazâlî hazretleri vahyin doğruluğundan şüphe etmez ki hangi kul düşüncesinin doğru ve yanlış olduğu konusunu dikkate alsın. Vahiy düşünce gibi mahlûk değildir ki tartışılsın. Eğer filozofların fikirleri dogma olsaydı her birinin akımları birbirlerini nakzedip kendi ekollerini kurmazlardı.
FİLOZOFLARIN İSPATLAMADAKİ ÂCİZ OLDUKLARI KONULAR
-Filozofların imkân delilleri Allah’ın varlığını isbât etmeye kâfî değildir. Ve aynı zamanda cisim olmadığını da isbât edemezler.
Rabb’imizin varlığının akılla kavranmaması esas olduğu için bunu aklî delillerle isbât etmeye çalışan birtakım gruplar Mücessime, Müşebbihe gibi sistemlerle onu yarattıkları varlıkların cisim ve sıfatlarıyla tavsif etmeye çalıştılar. Bunlar İslâmî ekoller, daha doğrusu sapık fırkalar arsında yer aldılar.
Allâhü teâlânın ezel ve ebed kavramlarını matematiksel olarak + (artı) sonsuz veyâ - (eksi) sonsuzla ifâde etmek de dalâlettir. Her sayı her matematiksel veyâ fiziko-şimik olay mahlûktur. Bunların, Hâlıkla münâsebeti yaratmak ve yaratılmak bağı iledir. Sebeb ve müsebbib bağı…
ESAS KÜFÜR SEBEPLERİ
-Filozoflar ölümden sonra rûhun bedenle olacağına inanmazlar; sâdece rûhun var olduğuna inanırlar. Tekvîr sûresi 7. ayette “Nefisler çiftleştiği zaman” ibâresini müfessirler bir anlamda da ruh ve beden birleştiği zaman şeklinde bir seçenek olarak yorumlamışlardır. (Beydâvî)
İmâm Gazâlî rûhun bedenle olacağını, yalnız bu bedenin dünyâ hayâtındaki beden olabileceği gibi başka ve farklı unsurlardan yaratılmış bir beden olabileceğinin düşünüleceğini de belirtmiştir. (Tehâfütü’l-felâsife, İmâm Gazâlî)
Fârâbî ve İbni Sînâ felsefe adına konuşarak ve Helenistik felsefeden etkilenerek spekulâtif metodla cismânî dirilmenin mümkün olmayacağını ileri sürmüşlerdir. Hâlbuki hayâta dönüş ve haşir hem rûhânî hem de cismânîdir. İmâm Mâturîdî, İmâm-ı Â’zam ve İmâm Gazâlî hazretleri gibi nice fevkalbeşer (insan üstü) âlimler Kur’ân-ı kerîm ve Resûlulâh Efendi’mizin bildirdikleri ile rûh beden berâber dirilmeyi şüphesiz olarak zikretmişlerdir.
-Allâh’ın küllîleri (tümeller) bilip cüz’îleri (tikeller) bilmediklerini savunurlar.
Allâh’ın ilmi eşyadan istifadeyle olmaz. Bilakis bütün eşyâ onun ilmindedir. Rabb’imiz görünen görünmeyen bütün gaybi ve bu ilimleri zâten kendisi yarattığı için bilir. İnsan ise her şeyi aklının yardımıyla bilir. Aklı ve ilmi yaratan Allâh, geçmişe nisbetle kadîm, geleceğe nisbetle bâkîdir.
Filozoflar âlemin kadîm olduğuna inanırlar.
Kıdem ve bekâ kalmak devâm etmek anlamlarındadır. Kelâm ıstılâhında (terim) ise Rabb’imize isnâd edildiğinde onun varlığını yokluk geçirmemiş olduğudur.
Allâhü teâlâ vâcibdir, yâni akıl onun yokluğunu kabûl etmez.
Allâh’ın hiçbir sıfatı sonradan kazanılmış değildir; zâtı gibidir. Kadîm olan bir şeyin bâkî olması lâzımdır.
…..
Özür: Bir önceki yazımızda “erkek çocukları erkek, kız çocukları kız gibi giydirilmemelidir” şeklinde sehiv yapılmıştır. Doğrusu “giydirilmelidir” olacaktı.
.
Sen seni bil!
5 Ağustos 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:38
İnsan, akıl denen bir harikayla yaratılmıştır ama her insanın aklî derecesi bir değildir. Yaşanılan çağ ve mekânlar insan zekâsını geliştirir ama akıl başka bir şeydir.
İlk çağlardan îtibâren -insanları bugün bile hayrete düşüren- âbidevî yapılar (piramitler, ziguratlar, kurganlar) veyâ zamanla yer altında kalan büyük şehirler inşa edilmiştir.
Roma İmparatoru Tiberius tarafından Seyhan Baraj Gölü’nde Augusta antik kenti kurulmuştur. Liman ticâreti, misâfir yerleşimi, kütüphâne, tiyatro gibi çeşitli amaçlarla Efes antik kenti yapılmıştır. Batık şehir olarak tanınan Kekova toplam 314 odadan oluşan 224 yapıya sâhiptir. Phokaia, İzmir Foça’da MÖ. 11. yy.da yapılmıştır. Aptera, Girit’te MÖ. 13-14 asırlarda yapılmıştır. Ayrıca Kidonya, Eşkiloz ve saymakla bitmeyen henüz ortaya çıkarılmayan veyâ Patra gibi kalıntılar, insanlara ilkel demeyi engelleyen delillerdir.
"İlkel insan" değil, ilk insanlar vardır. İlk insan da bir büyük peygamber
olan Hazret-i Âdem’dir. Onu ilkel diye nitelemek tam bir cehâlet örneğidir. İnsan şartlara göre her çağda kendisi için en iyi yaşama şartlarını sağlamış, barınaklar ve korunma amaçlı kaleler yapmıştır. Zamanımıza kadar gelen bu muhkem kaleler, sâdece birer taş yığını değil, görünüşünde bir estetik yönü olan yapılardır. Yâni insan, sâdece ihtiyâca dayalı kaba saba şeyler yapan ve sâdece karnını doyuran bir otomasyon kurgusunda yaratılmamıştır.
Psikologlara göre zekâ, yeni şartlara uyum kaâbiliyetidir. İnsanlar şartlara uyum bakımından orta, alt veyâ üst derecede zekâlara sâhiptir. Mekân şartlarına göre bugün de mağara ve ormanda yaşayan insanları geri zekâlı diye nitelemek doğru değildir. Belki o insanlar yeni modern mekânlara yerleştirilirse zekâlarının gelişmesi mümkündür; hattâ öyledir.
Yapı teknikleri matematiğe ve mekân yerleşimine göre mimârî olarak geliştirilen insan zekâsı ürünleridir. Günün teknik yapılaşmasının temel maddesi beton-armenin olmadığı dönemlerde de insanlar çok sağlam ve gösterişli yapılar ortaya koymuşlardır. Sırları hâlâ çözülemeyen ve esrârengiz olma özelliğiyle araştırmaların ve korku filmlerinin konusu olmaya devam eden piramitler veyâ anatomik özellikleriyle bugün taklitleri yapılamayan Eski Yunan veyâ Roma heykelleri belki de kendilerinden daha evveli de olan bir yapılaşma veyâ sanat standardizasyonunu yakalamış insan topluluklarının varlığını kabûl etmemiz gerektiğini bize ihtâr ediyor.
TEKNOLOJİ, ZEKÂ VE YAPAY ZEKÂ
Mekânik imkânların olmadığı, kol ve beden gücüne dayalı mîmârînin yönlendirdiği vasat üstü zekâlar hep olmuştur. Bugün de zekâ seviyesi düşük insanlar vardır. Orantı olarak ele alındığında bu, acaba toplumun kaçta kaçına tekâbül eder? Kaldı ki bugünün pedagojik eğitimleri sâyesinde otistik veya alt zekâ seviyeli çocuklar bile eğitilebiliyor.
İnsan hayat şartlarını geliştirmek ve zamandan tasarruf için en üstün kapasiteli ekipmanları devreye sokuyor.
Yapay zekâ, insan zekâsını maksimum verime çıkarttı. Ona bağlı olarak da otomasyon ve işlem hacmi akıl boyutlarını aştı. İnsan zekâsının bu hârika buluşu kendi kâşifi olan zekâyı da bir gün ekarte eder mi acaba?
“Hindistan merkezli Duukan şirketinin üst yöneticisi (CEO) Summit Şah, müşteri hizmetleri çalışanlarının %90’ını, onların yerine yapay zekâ kullanacağı için işten çıkardığını açıkladı. Şah, Twitter üzerinden yaptığı paylaşımlarda, bu karârın ‘zor ama gerekli’ olduğunu savundu. Şah, yapay zekânın müşterilere insan çalışanlarından 60 kat daha hızlı cevap verdiğini müşterilere iki dakika içinde cevap veren yapay zekânın müşteri hizmetleri masraflarını da %85 azalttığını ifâde etti. OECD İstihdâm Görünümü 2023 Raporu’nda çalışanların 5’ te 3’ünün gelecek 10 yıl içinde işlerini tamamen yapay zekâya kaptırma konusunda endişeli olduğuna dikkat çekmişti.”
Her yıl yayımlanan işsizlik oranlarında gözle görünen bir artışın önünü almak mümkün mü? İşsizlik açlık boyutlarını da üst seviyelere çekecek ama “makineleşmek istiyorum” diyen bâtıl ve kokuşmuş zihniyetin, makinayı insana tercîh eden bu medeniyetin insan diye bir derdi var mı acaba?
Konfeksiyon yaygınlaşınca iş bulamayan terzilerin, fabrikasyon ayakkabılar çıkınca işsiz kalan tâmircilerin neler çektikleri mâlumdur.
Şimdi bâzı mankurtların, “Osmanlı matbaaya karşı çıktı” demelerindeki yersiz ve tutarsız iddiâlarını anlamak daha kolaydır. Elle kitap yazan binlerce insanın işsiz kalmasına sebep olan matbaaya din kitapları dışında izin verilmesine rağmen o kadar insan mağdur oldu ki… Ama diyoruz ya, merkezi insan olmayan çevrelerin insanı anlamasını beklemek yersizdir.
Peki, yeniliğe ve teknolojiye veyâ makineleşmeye karşı mı çıkacağız? O beyhûde bir çabadır. Buharın makineye tatbîki ile bu makinenin çarkları insanlığı çoktan esir almıştır. Çağa uymak kaçınılmazsa insanlığı ikinci plâna atmaya mecbûruz. Emeğin kutsallığı, sosyalist-Marksist teoriler… Onlar mı; bu durumda lâf ü güzâf.
DUMÛRA UĞRAYAN İNSAN
Fransız genetik bilimci Jean Baptiste Lamarch’ın modifikasyonlar yoluyla evrimi Darwin’den farklıdır. Ona göre kullanılan kaslar gelişir; kullanılmayan organlar veyâ sistemler dumûra uğrar. Bunda bizi düşündüren gelişen kas veyâ organ sisteminin genetik aktarımla ilgisi olup olmadığıdır. Tabîî ki olmaması lâzım. Çünkü bu değişim genlerle değil faaliyetlerle ilgilidir.
Meselâ köstebekler, yer altında yaşadığı için mi gözleri işlevsiz hâle geldi? Buna evet demek mümkün mü? Bu yalnız ve yalnız türlerin yaratılışında Rabb’imizin irâdesi ve tensibiyle ilgili bir olaydır.
Çalışan organın gelişmesi fonksiyonel bir vâkıadır. Zekânın da işlek hâlde tutulmasıyla demans (bunama) hâlinin hiç olmaması veyâ geciktirilmesi mümkündür.
Kısacası oluşumlarda vücut, zekâ vs. şeyleri işler hâlde tutarak geliştirmek mümkünken aksi kaziye ile (ileri sürülen iddiâ) âmâ ebeveynden doğan bir çocuğun görme özürlü olması uzak bir ihtimaldir.
İnsanlar ve bilhassa filozoflar, gelişen zekâlarını test etmek için düşüncelerin gücünü zorlamışlar ve ilâhî kurallara, âdetullâha, sünetullâha muhâlif görüşler sunarak bir nev’î tatminsel egzistansiyalizm içinde olup insanın geleceğini kendilerinin oluşturacağını iddiâ etmişlerdir. Rabb’imizn her şeye kâdir olduğunu ve irâdesinin ve gücünün müdâhaleye imkân olmayan büyüklüğünü kavrayamamışlardır.
Bugün fosilleri bulunan dinozorlar niçin evrim geçirerek küçülmedi de yok oldu? Dinozorlar çok iri oldukları için dünyâ gıdâ dengesini değiştiren veyâ çok tüketen canlılar oldukları için mi yok oldular? Balinalar ve iri deniz canavarları asırlardır balık tüketiminde aynı seviyede ise neden hâlâ aynı boyuttalar?
Denizlerde ve karalarda giderek tükenen türlerin sebebi bu iri yaratıklar mı, yoksa tabîatin dengesini buzdolaplarında, soğutucularda, klimalarda, spreylerde, plastik üretiminde ve yalıtım köpüklerinde kullanılan kloro floro karbon (CFC) gazı atmosferi ne kadar bozdu hiç düşündük mü? Bu gaz ozon ile tepkimeye girerek ozon tabakasındaki ozon ile reaksiyonunda onun parçalanmasına sebep olur. Böylece ozon tabakasında ozon derişimi azalır. Özellikle artan sprey kullanımı insanın hayat sâhalarını giderek tehdît etmeye başladı. Her gün milyonlarca egzozdan atılan karbonmonoksit ve karbondioksit gazı atmosfer dengesini nasıl değiştiriyor, hiç düşündük mü?
Ne filler ağaçları tüketir ne zürafalar ağaçların üst filizlerini yiyerek onların gelişimini engeller, ne de vahşî yaratıklar avlanarak hayvan neslini tüketirler. Bunların hepsinin sebebi tabîî dengeyi kendi tatmin olmayan nefsî arzûlarını tabîk için çalışan insanların zulmünden dolayıdır.
Niçin beş yavru doğuran kediler ve on yavru doğuran köpekler dünyâyı istîlâ etmiyorlar?
Bu düzeni mükemmel koyan Allâhü te’âlâ, kendi kendisini tüketen insana dünyânın dengesini değiştirince birçok şeyin de bozulacağını ihtâr etmesine rağmen insanoğlu hiç ders almıyor.
Yüce Peygamberimiz denize ve akarsulara tükürmeyin diye ihtâr ederken biz bütün çöpleri ve lağımları hep denize akıttık; akar suda abdest alırken bile suyu isrâf etmeyin diye bizi uyaran eşsiz Peygamber’imize kulak tıkayarak bu hâllere düştük sonra da suçu başka şeylerde veyâ hiç suçu olmayan hayvanlarda aradık.
Kitlesel imhâ silâhları ile birbirini toplu yok etme yoluna giden insanlık niye suçu başka yerlerde arar ki?
İNSAN NEYİN PEŞİNDE?
Allâhü te’âlâ insanı en mükemmel şekilde yarattığına göre bu mükemmelliğin ötesi yok mudur? Yâni insan yaratılış perspektifindeki en üst makâmda kalıp bir ilerleme veyâ gerileme göstermez mi? Bunu söylemek tabîî ki mümkün değildir. İnsan en üstün varlıktır. Kalbi, rûhu aklıyla ötelerin ötesine çıkabilir. Bırakın sâde insanları peygamberlerin bile bâzıları bâzılarından üstündür. Teblîğde hepsi aynı görevde olsalar da nübüvvet ve risâlette üstün olanlar vardır. 124.000’den ziyâde peygamber varken bunların 313’ü resûl, 6’sı da ulü’l-azm peygamberdirler. Hâteme’n-nebiyyîn olan son peygamber de hem bütün nebî ve resûllerin hem de bütün varlıkların en üstünüdür.
İnsan kalbi ve rûhuyla âlem-i emrin vüs’atinde seyrinin istikâmetinde fenâ ve bekâ makamlarına yükselirken nefsinin emrinde ise, sakîm veyâ maâş aklıyla esfel-i sâfilîne kadar iner. İki kutupta da insan. Biri illiyînde biri siccînde.
ÂKIL-DÂNÂLAR, FİLOZOFLAR
Allâh fâcir adamlarla da dîni te’yîd ve takviye eder; yüceltir. Meselâ Peygamber’imize hayattayken Müslüman olmayan amcası Ebû Tâlib sâhip çıktı.
Bu meyânda Rabb’imiz mü’min veyâ kâfir bâzı insanları kullarına hizmet etmek için yaratmıştır. Bütün olağanüstü keşifler meselâ elektrik, radyoaktif, robotik teknoloji, dijital uyarlamalar, 19. asrın sonuna kadar insanlığı kırıp geçiren verem mikrobunun streptomisinle tedâvi edilmesi, kuduz aşılarının bulunması, uzayın derinliklerinin bir kısmının keşfinin hepsi Rabb’imizin verdiği beşerî veyâ akl-ı maâşla Hristiyân bilim adamları tarafından bulunmuştur.
Çiçek aşısını bulan Akşemseddîn hazretleri hem akl-ı selîmi hem de sa’y ü
gayretiyle bütün insanlara fayda sağlamıştır.
Rabb’imiz kullarına hizmet etmeleri için bâzı kullarının IQ derecelerini yüksek yarattı. Rabb’imiz kullarına hizmet etmeleri için bunları mümtaz vasıflarla yarattı. Bu bilim adamları îmânlı iseler yaptıkları her fennî buluş ve insanlara faydalı olarak yaptıkları her işten yüksek sevaplar kazanırlar. Bunlar îmânlı iseler akılları meâd seviyesi veyâ üstündedir. Fen ve teknoloji için insanın mü’min veyâ kâfir olması gerekmez.
Mü’min olan bilim adamları rızâ-yı Bârî’yi kazanırken mü’min olmayan bilim adamları, ilmî tecessüslerinin mükâfatını alarak mânevî bir tatmin, şan, şöhret ve bol para kazanırlar. Dünyâdaki her insan onları takdîr eder ve onlara en büyük bilim nişânı olan Nobel’le birlikte şöhreti yakalar ve yüklü bir para ödülü de alırlar.
Şimdi bâzıları “Edison bu elektriği bulmasaydı hiçbir ilmî çalışma bu şekilde olmayacaktı. Şimdi bu adam cennete girmeyecek de çölde yaşayan ve kimseye faydası olmayan bir bedevî mi cennete girecek?” diyorlar. Yüce Peygamberimiz bir hadîs-i şerîflerinde “İnsanların en hayırlısı insanlara en faydalı olandır” buyuruyor.
Elbette Hristiyân da olsa bütün bilim adamlarına takdîr duygularımızla yâd ediyoruz. Ama ne yapalım ki cennete girmenin tek yolu tevhîd akîdesine inanmaktır. Yüce Peygamberimizi kabûl etmeyen hiçbir kul bu büyük mükâfata nâil olamayacaktır.
İnsan zekâsı belli seviyenin üstüne çıkınca kendisinde bu gücü keşfeden insan gerçekten kategori olarak insanlar arasında temâyüz etmeye başlıyor. Düşünceleri ve tasarlama ve yapma güçleri artıyor. Hem akıl yürütmeleri hem pratik zekâları devreye giriyor.
René Descartes’in “Ego cogito ergo sum sive exito” yâni düşünüyorum o hâlde varım cümlesi Batı Rasyonalizm’inin kurucu elementi olan felsefe sözünün Lâtince karşılığıdır.
Felsefe bilimin temelini bilgi teorisi üzerine kurmuş bunun temelinde de akıl yürütme üzerine binâ etmiştir. Bu insan ve kâinâtın yaratılışını düşünmek ve hikmete ulaşabilmek amaçlı bir düşüncedir.
İnsanı insan yapan bu kaliteli ve hikmetli düşünce şekli Kur’ân-ı kerîmde en çok tavsiye edilen şeydir. Meselâ Kitâb’ımızda akıl ve onun geniş zamanlı çekimi kırk dokuz defâ geçer. Tefekkür kelimesi de değişik çekimleriyle 700’den ziyâde ihtârî tavsiye şekliyle geçer.
İnsan düşünce derinliklerine Paralojizm (safsata) Rasyonalizm (gerçek akıl yürütme) veyâ Skolâstik Felsefe (kiliseye dayalı düşünce şekli) aklın ve bilimin hiç gündeme alınmayan düşünce şeklidir. Septik görüşte bilim şüpheciliği boyutları aşılarak her şeye ve her bilgi tezâhürüne karşı şüphe ile yaklaşmaya dayalıdır.
Bu düşünce tarzları İslâm’a nüfûz edince i’tikâdi zelzeleler başladı. Bunun yanında Bîrûnî, İbnü Nefîs, İbni Heysem, İdrisî, Harezmî Tevhîd akîdesinde müstekîym olup Plâtonculuğa veyâ Aristo Mantığı’na dalmamışlardır.
İnsan insanla rekâbet etmeli, kendisini aşmalı, mükemmel olmaya çalışmalıdır. Ay güneş ve bütün kâinâtı araştırmamızı isteyen Rabb’imiz ilmin bütün boyutlarını kullarına açmıştır.
Fizik kuralları zorlamalı, element sayısının daha fazlasını bulmalı, uzayın derinliklerini keşfetmeli, hastalıkların hepsine çâre aramalı ama bir şartla: Bilimin kölesi değil efendisi olarak. En büyük ve şaşmaz “Âlim”i tanıyarak. Onun verdiği akıl ve ilimle onunla hâşâ rekâbete girişmek insanı yüceltmez. Unutma sen de dünyâ da “hîç ender hîç”sin. Yâni yokluk içinde yokluksun, yoksun. Ama Şeyh Gâlib’in dediği gibi “Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen/// Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen”. Yâni, sen kendini iyi tanı, sen bu âlemin göz bebeği ve kâinâtın özüsün.
Bu dereceni ve haddini bil. İşte bunun da tek formülü: Secde et ve Rabb’ine yaklaş… (Alâk sûresi 5) İşte her şey bu, bu!
.
Tarih içinde nizam-ı âlem ülküsü
19 Ağustos 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:38
Asya Türk devletleri ve diğer devletlerin bu coğrafyadaki târihî seyirleri birbirlerine çok benzer. Bitmez tükenmez savaşlar, genelde tahkîmâtı ve altyapısı tam olmayan yerleşim alanlarının barınakları olan çadırların çabuk sökülüp takılması, âbidevî yapı ve ibâdethânelerin olmaması, onları seyyâl (akıcı) bir târih figürü yapmıştı. Geniş Asya bozkırlarında orman ve sulak arâzîler zâten sahiplenilmişti. Bu sâhiplenmeler birçok kavmin oralara yerleşmelerine mânî oluyordu. Göze batan bir devlet veyâ bir topluluk sürekli savaşmak ve yeni yerleşim alanları bulmak zorundaydı.
Arkeolojik kazılardan elde edilen yer altı şehirleri, bâzı bölgelerde yerleşik bir medeniyetin olduğunu da gösterir. Burada şuna dikkat edilmeli: Teşkîlâtlı ve toplayıcı bir ibâdethâne, tapınak, mâbet veyâ adı her ne olursa olsun, bunlar yerleşik bir toplum yapısına işâret eder.
İlâhî olmayan, açık alan âyinli extase (konsantrasyon, kendinden geçme) dînî-ritüel yaptırımlar bir din olmaktan ziyâde, spiritüel, hareketli, özellikle ritme dayalı dans figürleri zâten bir tapınağa ihtiyaç duymaz. Bu yüzden çoğu tabiat veyâ hayvan totemli ve bunlarla yakın irtibatlı olan Şamanizm, o zamanki toplum yapılarına en uygun dînî yaptırımlardı.
Bunlarda hayvan kurban figürü hattâ insan kurban etmeye dayalı toplu meditasyonu andıran âyinler de görülmüştür. (Yunan Mitolojisi’nde Agamemnon’un kızı İphigenia, Akha ordusunun Auli’ten Truva’ya açılmasını sağlayacak rüzgâr için kurban edilmiştir.)
Bu kadar tahrik edici ve sorgulanmaz inancın getirdiği ilkel uygulamaların olduğu toplumlarda semâvi bir dîne ve onun şer’î müeyyidelerine geçiş, zannedildiği gibi hiç de kolay olmamıştır.
En önemli husus ön devirlerde savaşmak ve ölmenin çok büyük kahramanlık olduğunu kabûl etmeyen hiçbir topluluk yoktur.
BUDİZM DAHA DEĞİŞİK
Budizm öldürmeye ve savaşa karşı duruş gösterirken râhip ve müptedî râhipler zâten halkla iç içe yaşayan gruplar değillerdi. Pasifize edilmiş, halktan kopuk bu dînî misyon sâhipleri, dış bölgelerdeki tapınaklarda son derece sâde bir hayat yaşarlar, çalışmayıp yalnız ibâdet ederler, yakın köy ve yerleşim birimlerine inerek önlerinde asılı olan teneke kutulara ot, kavrulmuş buğday ve sebze cinsi veyâ lüks olarak pirinç dilenirler, halk bunlara istediklerini verir ve bundan haz duyardı. Bu râhipler evlenmez ve et yemezlerdi. Rahat yataklarda uyumazlar ve rahatı da kendilerinden uzak tutmaya çalışırlardı. Bu nefis terbiyesi ile Nirvana’ya (bir nevi huzur sonsuzluğu) ulaşmaya çalışırlardı. Bunların dünyâ hırsı ve savaşta gözü olmadığı için kendilerine ve tapınaklarına saldırı olmazdı.
Moğollar Necmeddin-i Kübrâ’ya ve dervişlerine katliâm uygulamışlardır. Kendisi Harzemşahlar Devleti’nde Moğollarla savaşmış bir şeyh ve Kübreviyye tarîkatinin kurucusudur.
Bâzıları Budist râhiplerle tarîkatleri benzeştirirler ki çok yanlıştır. Dervişler veyâ yerleşik tarîkat ehli, gündüzleri tarlalarda çalışırlar, halka su dağıtırlar, yoksullara yardım ederler, evlenirler, gerektiğinde savaşa katılırlar ve bolca ibâdet ederlerdi.
ESKİ ASYA VE SAVAŞ
Eski Asya topraklarında hep savaş vardı ve kaçınılmazdı. Bu âdetâ bir hayat şekliydi. Acaba bunu isteyerek mi yapıyorlardı veyâ buna mecbur mu kalıyorlardı?
Türkler için bunun en güzel cevâbını yine en büyük eski kaynağımız Göktürk Kitâbeleri’nde buluruz. Şu ibâreler çok ibret vericidir: “Güneyde Çogay Ormanı’na Tögültün Ovası’na konayım dersen Türk milleti öleceksin...
Ötüken yerinde oturursan kervan kâfile gönderirsen hiçbir sıkıntı yoktur. Ötüken Ormanı’nda oturursan ebediyen il tutarak oturacaksın.” (Orhun Âbideleri, Prof. Dr. Muharrem Ergin, Boğaziçi Yay. 1986, s. 18, KG-7)
Buradan şunu anlıyoruz ki ova ve ırmaklar zâten sâhiplenilmiş; buralara inersen yok olacaksın, ama bu topraklarda huzûr içinde yaşayaksın ve hiçbir derdin olmayacak, diyor Kültigin.
Buradan da savaşın her ne kadar toprak ve barınma amaçlı yâni yine de biraz ekonomiye dayalı olsa bile tam bir ideal amaçlı olmayıp halkı besleme barındırma ve korunma amaçlı olduğu kanâatini uyandırıyor. (Çin, Mısır, Yunan medeniyetleri gibi…)
Kültiğin’in dünyâ hâkimiyetine özendiren sözlerinin sonunda dahi yerleşik Ötüken Ormanı vardır:
“Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar onun içindeki millet hep bana tâbîdir. Bunca milleti hep düzene soktum. O, şimdi kötü değildir. (O topraklara sükûnet ve huzur getirdim.) Türk Kağanı Ötüken Ormanı’nda oturursa ilde (ülkede) sıkıntı yoktur. Doğuda Şantung Ovası’na kadar ordu sevk ettim. Denize ulaşmama az kaldı. Güneyde Dokuz Ersin’e kadar ordu sevk ettim. Tibet’e ulaşmama az kaldı. Batıda İnci Nehri’ni geçerek Demirkapı’ya kadar ordu sevk ettim. Kuzeyde Yir Bayırku yerine kadar ordu sevk ettim. Bunca yere kadar yürüttüm. Ötüken Ormanı’ndan daha iyisi hiç yokmuş. İl tutacak yer Ötüken Ormanı imiş.” (Orhun Abideleri Age, s. 17-18, KG, 3-4)
Artık bunu iyi anlamak lâzım: Türkler de sâbit bir mekânda (yurtta) oturmayı istiyor. Açıkçası hep savaşmak istemiyor. Kültigin’in ifâdesinde yer alan bölümlerde bütün Asya’yı hemen hemen fethettiğini, sulak yerleri, avlak yerleri, nehir boylarının ele geçirmesine rağmen en iyi yer olarak yine Ötüken’i görüyor. Burada değişmez bir gerçek de var: Ne elde ederseniz edin bir gün sizin topraklarınıza da el koyan bir toplum olacaktır. Onun için sâbit yurt çok mühimdir. Türklerin Anadolu’yu fethine de bu açıdan bakılmalıdır.
Daha önce de Oğuz Kağan’ın evlâtlarına vasiyetinden bildiğimiz böyle bir dünyâ hâkimiyeti var: “Daha çok ırmak, daha çok deniz, yaban eşeklerinin dolaştığı av yerleri ve en sonunda da sınırsız bir cihân tapusu çiziyor: Gökyüzü çadırımız olsun, güneş de bu milletin görkemli tuğu olsun diyor. Kendi asrında Allâh’ı kabûl eden Oğuz Kağan’ın bu “Türk cihân hâkimiyyeti mefkûresi”, bir diğer görkemli Türk Devleti olan Osmanlıda “i’lâ-yı kelimetullâh” olarak belirlenmiştir.
ESAS MEVZÛ CİHÂD
İslâm orduları, Hulefâ-yı râşidîn ile “i’lâ-yı kelimetullâh”ı (Allâh’ın adını, tevhîd’i, kısaca İslâmiyet’i) ideal edindi. Sûriye, Bizans, Atlas Okyanusu sınırlarına kadar ve İspanya seferleri hep bu ideal uğruna yapıldı.
Asya bozkırlarının baş eğmez, âsî bozkurtlarının İslâm’la şereflenip yalnız Allâhü teâlâya baş eğmeleri kolay olmadı ve hemen gerçekleşmedi. Kendi sert töre sisteminden İslâm’ın tâvizsiz şerîatine bir gri zemin oluşmadan geçilmedi. Asya’nın bu kimseye ser-fürû etmeyen (baş eğmeyen) savaşçıları, Selçuk, Tuğrul ve Çağrı Beylerle daha nicelerini hâdim-i İslâm ve Hılâfet-i nebeviyye yapan bu sihirli güç yâni İslâm, akan seller gibi olan bu bozkır cengâverlerini şan şeref savaşlarından nasıl şehâdet vâdisine iletti? Artık şan ve şeref için savaş bitti, şehâdetle cennette ve Râyet-i Peygamberî’de buluşmak üzere at mahmuzladılar.
İslâmiyet, Hâtemen’n-nebiyyîn (son peygamber) ile ikmâl ve teblîğ edildi; Sahâbe-i kirâm ve Hulefâ-yi râşidîn ile neşv ü nemâ buldu; Osmanlı-Türk Devleti ile dünyâ nizâmı hâline getirildi.
Özellikle 12. Asırla birlikte Hılâfet’in gücünü tamâmen kaybettiği, bu, kuruluşun çok muhkem ve mübârek olan sistemi çöküşe doğru gittiği hattâ resmiyette değilse bile uygulamada çöktüğü dönemde, Tuğrul ve Çağrı Beyler, Fâtımî, Bâtınî, Haşşâşî fitnelerine karşı can suyu oldu.
Çaldıran Savaşı ile Yavuz Sultan Selîm Han emânet-i Risâletpenâhîyı uhdesine alarak bu asîl milletin askerlerinin ve komutanlarının Efendimiz’in müjdesine nasıl lâyık olduklarını gösterdi.
Şunu çok iyi anlamalı: Türk Devleti veyâ Türk devletleri çökünce sâdece Memalik-i Düvel-i Osmâniyye (Osmanlı toprağı ve ülkeleri) değil, İslâm sancağının dalgalandığı İslâm beldeleri Hindistan, Afganistan, Pâkistan, Afrika ve Arabistan’daki birçok ülkeler Batı’nın elinde zebûn olmuşlardır.
Batı hem İslâmiyetten ve onun dünyâdaki yegâne koruyucusu olan Türklerden intikâmını hunharca almıştır. Bu zulümler Afrika’daki Müslümân olmayan topluluklara bile hunharca uygulanmış, millî servetlerine el konulmuş, yaşayan halk köle yapılmış, milyonlarca insan vahşîce ve hunharca katledilmiştir.
Batı yıllarca Osmanlı-Türk Devletini yıkarak dış görünüşü medeniyet ve hürriyet, içi ise vahşet ve zulüm olan düzenini kurmak için İslâmiyeti ve Hılâfeti ve onun hâmîsi olan koca devleti yıkmayı hayâl etti. Onlar bu emellerinde haklıydılar. Dünyâyı zulme ve küfre boğmak için Osmanlı Devleti ve Hilâfet önlerinde en büyük engeldi. Hadi onlar böyle; ya bizim yerli iş birlikçilerine ne demeli.
Osmanlıya yapıldı ihânet /// İslâm dünyâsı’nda koptu kıyâmet /// Öksüz kaldı cümle bilâd-ı İslâm /// Rabb’im etsin bu ümmeti sıyânet.
ESKİ KAĞANLAR VE SAVAŞ
Hanların, beylerin, kağanların bizzat savaşta ön safta olmaları İslâm öncesi Türklerde esastı. Oğullar ve yeğenler de 14 yaşından îtibâren savaşa katılırlardı. Bu esas, Orhun Kitâbeleri’nde şöyle geçer: “Milleti besleyeyim diye kuzeyde Oğuz kavmine doğru, doğuda Kıtay Tatabı kavmine doğru on iki defa büyük ordu sevk etti.” (Orhun Kitâbeleri, KG, 25-28)
Kültigin o savaşta 30 yaşında idi… Bir yılda beş defâ savaştı… Altı eri mızrakladı… Dördüncü ve beşinci defâ savaştı. (Orun Kitâbeleri, KKS.28-29, 2……..8)
Kültigin irili ufaklı 47 savaşa bizzat katılmıştır. Bilge Kağan da 17 yaşında savaşlar başlamıştır.
OSMANLI SULTANLARI, SAVAŞ, LÂLE DEVRİ VE CİHÂDIN SONU
Lâle Devriyle felâketler arka arkaya gelmeye başladı. Osmanlı Sultanları savaşlara katılmasalar bile şerefle taşıdıkları en büyük unvân “gâzî”likti. Dedelerinin savaşarak, defâlarca yaralanarak aldıkları bu unvânı torunları belki de utanarak taşıdılar.
Osman Gâzî’den Kânûnî’ye kadar ilk on pâdişah ordu başında ve fiilen baş kumandan vaziyetinde hemen bütün seferlere iştirâk etmişlerdir. Bu an’aneyi bozup saraydan hiç ayrılmayan pâdişâh II. Selîm’dir.
III. Mehmed, II. Osman, IV. Murâd ve II. Mustafa harbe girmiş, diğerlerinden bâzıları ordu ile berâber hareket emişlerse de harp meydanlarına girmemişlerdir. Bu durumda on beş pâdişâh harp etmiş, 21’i harp görmemiştir. En çok yaralanan pâdişâh 22 defâ ile Fâtih Sultan Muhammed Hân-ı gâzîdir.
BÜYÜK ŞANSSIZLIK
Osmanlının en büyük şanssızlığı gerek Bâtınîlerle gerekse Batı ile hep tek başına ve değişik cephelerde savaşması olmuştur. Meselâ Roma, site devletlerini birer birer ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurmuştur.
İngiltere düşmanlarıyla hiçbir zaman tek başına savaşmamıştır. Rusya da büyük devletlere karşı hep ittifaklar yapmıştır. Osmanlıdaki beyliklerle site devletlerini karıştırmamak lâzım. Beylikler çok kuvvetli olup bilhassa Karamanoğlu Beyliği ile Akkoyunlu ve Karakoyunlular Osmanlıyı Fâtih’i çok uğraştırmışlardır.
SON SEFER SON PÂDİŞÂH
Osman Bey’den başlayıp sefere çıkan son pâdişâh II. Mustafa’dır. Bu pâdişâh tahta çıkınca yayınladığı fermanda devletin zaaflarını sayarak zevk u safâyı kendisine harâm ettiğini söyler.
Sultan II. Mustafa, sadrıâzamı Sürmeli Ali Paşa’ya “Bizzat sefere çıkmam mı yoksa sarayda oturmam mı daha hayırlıdır?” deyince Ali Paşa “Sizin sefere çıkmanız çok para gerektirir. Mağlûbiyet hâlinde mes’ûliyeti vardır” deyince Pâdişâh “Bana para lâzım değildir; mahallinde kuru ekmek yerim. Vücûdum din yolunda harcansın. Ne sıkıntı olursa olsun katlanırım” der ve 1695 seferine çıkar.
Bu savaş sonunda Karlofça Antlaşması olur. Ordu, sadrıâzam ve komutanlarla 25.000’den ziyâde şehit vermiştir. II. Mustafa Han, saraya kapanarak günlerce aç susuz yaşamıştır. (Kısmen faydalanılan kaynak, Prof. Dr Ekrem Buğra Ekinci, Dünden Bugüne , Sultan II. Mustafa, Türkiye Gazetesi 7 Ağustos)
Şimdi elimizdeki devlete sâhip çıkarak dünyâya Türk duruşunu göstermek, artık Batı’nın tehditlerine misliyle cevâp vererek mazlûm milletlerin yanında olmak, 5.000 yıllık şerefli bir mâzînin sâhibi, Saltanâtın ve Hilâfet’in son büyüğü olarak “Fıtrat yine aynı fıtrattır, devlet yine aynı devlettir, sanmayın ki zayıfız, bu devlet yine Devlet-i ebed-müddettir...” diye inançla haykırmak vaktidir.
.
ŞAMANİZM VE RİTÜELLER ESKİ TÜRKLERDE VAR MIYDI?
2 Eylül 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:36
Kitâbî dinlerin hükmünü icrâ ettiği zaman ve yerlerde ritüeller, yerini
Şer’î hükümlere, yâni ahkâma bırakır.
Ritüel, herhangi bir niyetin gerçekleşmesi amacıyla devamlı biçimde yapılan davranışlardır. Dînî veyâ tapınma ya da büyü gibi biçim ve uygulamalara da bu ad verilir.
Günlük yaşayışta bâzı eylemlerin veyâ istenilen şeylerin kabûlü için türlü hareketlerin aynen tekrarlanması da ritüel kapsamına girer.
Bu arada bâzı belli gruplar bir araya gelerek aynı hareketleri tekrarlamak sûretiyle de bu kural uygulanabilir. Bugün genelde gençler buna “totem” diyorlar.
Eski çok tanrılı veyâ fetişist dinlerde ritüellerin yeri bir hayli mühimdi. Zâten semâvî olmayan dinlerde bu tip şeylerin olması son derece normaldi.
Eski Türklerde, yerleşik olmayan bozkır kültüründe mâbed ve belirli dînî kânunlar olmadığı için teşkîlâtlı bir din kavramından bahsetmek de mümkün değildir.
Eski Türklerde “totemciliğin” var olduğuna dâir bâzı deliller ileri sürülmüş, bâzı hayvanlara karşı aşırı saygı (ta’zîm) ve sevgi duygularından bahsedilmiştir.
“Zâten tabîat ve hayvan-tanrı inanışlarında bu varlıkların kötülük ve gazabından korkunun da yeri oldukça önemlidir.
‘Kurt’un ata tanınması, 19.yy’ın ikinci yarısında Orta Asya Türkleri arasında tesbît edilen totemcilik ve “şuringa”ya (totemin taştan veyâ tahtadan yapılan sembolleri) andıran put-fetişler gösterilmiştir.
Reşîdü’d-dîn’in “Câmiü’t-tevârîh” adlı eserinde (14.yy ikinci çeyrek) 24 Oğuz Boyu’nu sıralarken her dört boy için bir kuşu “ongon” (ongun) olarak belirtmektedir.
Meselâ Ziyâ Gökalp’ın “Türk Medeniyet Târîhi” s.33-36; “Gyula Nemeth” “Asya Hunlarında Totemcilik İzleri”, HMK s. 68-71, W. Eberhard “Çin’in Şimal Komşuları” s77, 118 gibi kitaplarda, Göktürklerde keçeden kesilmiş “tanrı” tasvirleri bulunmuştur. Bu eserlerde Türklerde totemcilik ve çeşitli putlara tapma ilkelerini derceden çeşitli yazılar bulunmaktadır.” Prof. Dr. İbrâhim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken Yayınevi, s. 299, 2005 İstanbul.
Totemcilik
Eski Türklerde totemcilikle ilgili kesin delîl olmadığını gösteren birtakım farklılıklardan da bahsetmek lâzım. Totemcilik, ritüeller veyâ inanışlar, yanında bâzı davranış düzenlemeleri olan hukûkî müeyyidelerden de söz etmek gerekir: Meselâ “Totemcilik”te “ana hukûku” cârî iken Türk âilesi kesinlikle “baba hukûku”na bağlıdır. Totemcilik îtbâriyle ilkel topluluk olan klânlarda geçerli olan mülkiyet klân ortaklığı iken, Türklerde özel mülkiyet önemli bir rol oynar. Totemcilikte aynı toteme inananlar birbirleriyle akrabâ sayılırken Türklerde kesinlikle kan akrabâlığı vardır.
Totemcilikte her klânın ayrı bir totemi vardır. Türklerde ise bir kavmin topluca kutlu saydığı bir ata-totemi vardır.
Totemin bir hayvan olması gerekmez. Her varlık, bir taş parçası, bir akar su, bir dağ da totem olabilir.
Klânlarda toteme tapıldığı hâlde Türkler Toteme tapmazlar. Bu cümleden olarak “kurt”a hiç tanrı muâmelesi yapılmamıştır…
Totemcilikte ruhların ebedîliğine inanılmadığı hâlde, ata ruhlarına saygı duyulur.
Türkler her zaman rûhun ebedî olduğuna inanmışlardır. Bu ve birtakım uygulamalar Türklerde totem inancının olmadığı kanâatini kuvvetlendirmektedir.
Totemci klânlarda asalak ekonomi (avcılık ve devşirmecilik) esasken, Türklerde hayvan yetiştirme ve tarım önemli idi.
Göktürk Kitâbeleri’ne baktığımızda avcılıkla geçinen ve tarımla uğraşmayan bir topluluk görürüz: “Geyik yiyerek tavşan yiyerek otururduk. Milletin boğazı tok idi.” Prof. Dr. Muharrem Ergin, Orhun Âbideleri, Tonyukuk 1. Taş, Güney Cephesi, s. 92.1 Boğaziçi Yay. 1986 İstanbul
Türklerin tarımla uğraşmaya başlamaları 10. yy’dan sonra yaygınlaşmakla berâber, Anadolu’ya gelen Türk boyları tarım yerine küçükbaş hayvan yetiştiriyorlardı.
Ongun ve bâzı hayvanlar
Türklerde ongun da Moğollardan gelmektedir. Her ne kadar bu kelimenin Moğollardan geldiği söylenirse de Eski Türkçe’de “onmak” (veyâ ong-) fiilinden gelmektedir. Sözlük anlamı ise “uğurlu”dur.
Onñ-, aynı zamanda tâmir etmek, iyileşmek anlamlarına da gelir.
Moğollar asalak ekonomiye bağlıdır. Bunlarda “ana hukûku” hâkimdir. Totem tapıcılığı vardır. Bu önemli detaylar, Türklerin Moğollardan ayrı bir ırk olduğunu gösterir.
Türklerde “bozkurt”, “alageyik” gibi hayvanların totem olmamasına rağmen inançta yer tuttuğu görülür. Bunun yanında “kartal” inancı da Türklerde mühimdir. Kültigin büstünde serpuşun ön taraflarında kanatları açık bir kartal kabartması yapılmıştır.
Bugünkü Asya Türk topluluklarında ve diğer bâzı kavimlerde de kartalın varlığına rastlamak mümkündür.
İlk ve Orta Çağ’dan îtibâren çok yaygın görünen (eski doğu kavimlerinde, İslâv Devletleri’nde, Bizans’ta ve bâzı batı devletlerinde) doğu menşeli olduğu kabûl edilen hâkimiyet timsâli (devlet arması) kartal tasvîrinin Türk menşeden geldiği ileri sürülmüştür. Fuat Köprülü, Ülkü sayı, 41 ve Grifon konusunda son araştırmalar için bak. A. Kollautz, Geshichte und Kultur- 2, s, 227- 236
Kartal ile ilgili görüşler eski kaynaklarda Hunlarla akrabâ olan kavimlerden Macarların Kartal (Tuğrul?) << Kartal türünden bir avcı kuşu >> kökenli sayıldığı ve Attilâ’nın bayrağında kartal (Tuğrul) tasvîrinin yer aldığı rivâyetleri için bk. B. Szasz aynı eser, s. 410-516; agk, İ. Kafesoğlu Türk Millî Kültürü, s. 299
Nitekim Anadolu Selçukluları bayrağında çift başlı kartal vardır.
Ayrıca Arnavutluk, Karadağ ve Sırbistan ile Almanya, Zambiya, Mısır, Kazakistan ve Meksika gibi birçok ülkenin bayrağında Kartal motifi bulunmaktadır.
Türk akıncılarının bir kolu olan “Deliler” akınlarda yan taraflarına kartal kanatları takarlardı.
Şamanlık meselesi
Şamanlık hakkında en geniş bilgiyi veren Mircea Eliade’dir. Ona göre şamanlık, dünyânın her yerinde ve ilkel kavimlerde mevcuttur. Bu meyanda o, Şamanizmin, Orta ve Kuzey Asya Türklerine, Asya’nın güney bölgelerinden gelmiş olduğunu savunur.
Aslı “extase” yâni tatmin, vecd, istiğrâk veyâ en yaygın ifâde ile kendinden geçmeye dayandırılırken, epilepsi (sar’a) hastalarının Şaman adayı olduğu görülür. Aslında sistemli bir inancın oturmadığı toplumlarda en müsâit kavram Şamanlık olarak bilinir. Yakutlar ve Altay topluluklarında hâlâ bu inanç sistemi birçok bölgelerde varlığını korumaktadır.
Şamanist gelenekli inanç sistemi aslında Türklerle pek bağdaşmaz. Bu sistemde yer alan bâzı isimlerin hepsi yabancı kaynaklardan gelmektedir. Bunlardan Kuday, Kurbustan, Körmös, Maytere, Mangdaşire, Burkan, Matmas örnek verilebilir.
Kazak Türklerinin bâzı bölgelerinde belki, Hudâ kelimesinin bozulmuş şekli olarak düşünülen Kutay (Kuday) kullanılmaktadır.
Quday, Allah, Tanrı. Quday qargadı:Allah kahretti, Quday qonag: Tanrı misâfiri vb. Kazak Türkçesi Sözlüğü, Tercüme Hasan Oraltay, Doç. Dr. Nuri Yüce, Saadet Pınar, s. 178, Türk Dünyası Vakfı, İstanbul, 1984
Kezâ Budist Türkler de Buddha’ya (Buda) Burkan, Butkan, But demişlerdir. (Budist Türklerin Sekiz Yükmek metni)
Budist Türklerde reenkarnasyon (tenâsüh, çift bedende veyâ değişik hayvan bedenlerinde rûhun hayatını sürdürülmesi inancı) vardır. Bu da metinlerde “bir ikintike” (yâni ikinci bir hayâta) şeklinde geçer, ama bu aslâ âhiret inancı veyâ ba’s olarak yorumlanmamıştır.
Eski Türklerde rûh “tin” olarak bilinir. Bu kelime aynı zamanda nefes anlamında da kullanılır. Bu yüzden Eski Türklerde “uçmak” ölmek olarak kullanılmıştır. Bu ibâre sevilen ve saygı duyulan insanlar içindir.
“Uçmak” cennet, uşmah, Divânü Lugâti’t-Türk, Sogd uştmah?
Wştmah.
Türkiye Türkçesinde uçmak dînî inanışa göre öldükten sonra rûhun göğe yükselmesi demektir.
Eski Türklerdeki “Kök Tengri” inancının Sogdca’dan alıntı olduğu görüşü de tartışılmıştır. Prof. Dr. Tuncer Gülensoy, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, O-Z, Türk Dil Yayınları c.2 s.956, Ankara 2007
Köktürk Kitâbelerinde iyi ve saygınlar için “uç-“ ve “kergek bol-” kullanılırken kötüler ve düşmanlar için ölmek tâbiri kullanılır.
Meselâ “İnim Kültigin kergek boldı” (Küçük kardeşim Kültigin vefât etti.) Orhun Âbideleri, Age, KK, 10
Veyâ yine aynı eserde “Kültigin koyn yılı yiti yigirmike uçtı” (Kültigin Koyun yılı 17. sinde öldü, vefât etti.
Veyâ düşman için “Kırgız kaganın ölürtimiz, ilin altımız.” (Kırgız Kağanını öldürdük, ülkesini aldık) şeklinde geçer. Orhun Âbideleri, age, KD, 36
Uçmak ve ölmek ifâdeleri bir yerde Göktürklerde Şamanist inancın olmadığının göstergesidir.
“Uç-” rûhun gökte uçuşunu anlatmaz. Şamanist anlayışını yansıtan “A Celestal Flight Of The Soul” (ruhun gökte uçuşu) ibâresi doğru değildir. Şonkar (şunkar, sunkar, sungur) boldı ifâdesi de güney te’sîridir. bk. R. Giraud L’Emp.. Dersler s. 110
Şiî inanışında da rûh kuş şeklinde tasavvur edilmiştir. (onlara) göre Mehdî Muhammed b. Hasan, kuşun kutsal olduğunu, çocukları koruduğunu Allah ile insanlar arasında elçilik yaptığını söylemiştir. (?!!)
Doç.Dr. Yaşar Kutluay, İslâm ve Yahûdî Mezhepleri, s. 111, Anka Yay. 2001
Eski Hint dîninde de papağan aynı vazifeyi görür. İ. Kafesoğlu Age, s. 301
Bugün Hindistan’da yayılmış olan Berehmen (Birehmen) ve bunun Milâttan 542 sene evvel ölmüş olan Buddha Gautama tarafından değiştirilmesi ile hâsıl olan Budizm de Vesenî’dir; yâni putlara taparlar. Heykellere tapmak da bu dinde oldukça yaygındır. Buddha’nın dev-âsâ heykelleri ve tapınakları vardır. Bu dinlerde rûh, âhıret, nefis, cezâlar gibi konuların eski peygamberlerin kitaplarından alınmış olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim eski metinlerden olan Sekiz Yükmek’te (Uygur Türkleri) üç önemli unsur Kitâbî hüviyet taşımaktadır: Giriş kısmı başlangıcı olan “Namo But, namo dram, namo sang” (Buda’ya, şerîatine ve cemâatine saygı, ta’zîm)
Ayrıca Farsça namaz kelimesinin de Sanskritçe’den geçtiği düşünülmektedir.
Allah insanları yarattığı zaman Birmihâ veyâ Behmâ isminde bir melek vâsıtasıyla Hindistan’da yaşayan insanlara Bîd veyâ Vidâ isminde bir kitap gönderdi. Bunlar kendi aralarında çeşitli mezheplere ayrılsalar da Allah’ın bir olduğuna inandılar. Cennet ve cehenneme de inanırlardı. Bunlar da çokları gibi sonradan bozuldular. Daha sonra da heykellere secde etmeye başladılar. Böylece Ehl-i kitâb, yâni kitaplı kâfir oldular. (alıntı Osman Ünlü)
Her ne inanışta olurlarsa olsunlar (İslâmiyet hâriç) Hazret-i Muhammed aleyhisselâma inanmayan yâni Müslüman olmayan kâfirdir. Nitekim Beyyine Sûre-i celîlesi 6. Âyet: “Şüphesiz kitap ehlinden ve müşriklerden olan kâfirler, içinde ebedî olarak kalacakları cehennemdedir. İşte onlar yaratılmışların en kötüsüdürler.”
İki grubun azap cinsinden ortak olmalarını gerektirmez. Belki de kâfirlikleri farklı olduğu için değişik olacaktır. Beydâvî Tefsîri, Terc. Doç. Dr. Abdülvehhâb Öztürk, S. 542, c. 5 Kahraman Yayınları
Şurasını önemle belirtelim ki Türkler Müslümân olmadan evvel birçok din ve inanışların içinde bulundular. Budist, Brahmanist, Hristiyan ve Mûsevi veyâ daha değişik inançları da denediler. Evet denediler ifâdesini şuurlu olarak kullanıyorum. Hiç birisi onları tatmîn etmiyordu. Onların aradığı bâzı şeyler vardı: Dünyâ hayâtını tanzîm eden, klânlardaki kan bağı akrabâlığını reddetmeyen, ama inanç birlikteliğinde kardeşliği ön plâna çıkaran, cihâdı gerektiğinde emreden, adâleti ve mülkiyeti kutsal sayan bir dîni arıyorlardı. Onu da ancak İslâmiyet’te bulup kalben huzûr buldular. Zîrâ böyle olması gerekiyordu. Çünkü Kitâb’ımızın Ra’ad Sûresi 28. Âyet-i kerîmesinde buyurulduğu gibi:
“Onlar îmân edenler ve kalpleri Allâh’ın zikri ile tatmîn olanlardır. Kalpler ancak Allâh’ın zikri ile tatmîn olur.”
.
Türklerde ticaret ve yönetim ahlâkı
16 Eylül 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:36
Bir devletin intercontinental (kıtalar arası) bir imparatorluk veya kalıcı bir devlet kurmasını sadece hamâsî birtakım söylemlere dayandırması ilmî değildir. Devlet toprakları kanla kurulur, ilimle sağlamlaşır, ekonomi ile bağımsızlaşır. İlk safhada Hüseyin Nihâl Atsız’ın söylediği hamâsî beyit gönlümüzü okşar ama bununla kalırsanız uzun ömürlü olamazsınız. Ne demişti Atsız Bey: “Ülkü denen nazlı gelin erde şan ister /// Büyük devlet kurmak için büyük kan ister.”
Fakat bunu okuyan bazı savaş muârızları kan ve nefret söylemleriyle bu fikirlere karşı çıkarlar ama oturdukları mübârek topraklar nice yiğidimizin kanlarıyla sulanmıştır; hiçbir vatan toprağı kan dökülmeden sınırları çizilen bir arâzî değildir.
Bir devletin kurulması için evvelâ yerleşik bir mekân, sonra ekip biçecek arâzî ve otlaklar gerekir. Bunların hepsinden önemli olan ticârî alanlara yâni pazarlara girebilmektir. Ticâret de ya trampa (mal değişimi) -ki Türkler pazarlara bu şekilde girdiler- ya da nakit işlemleri yaparak gerçekleşir.
Türkler ticâretin ne kadar önemli olduğunu Göktürkler döneminde Çin’den çok acı dersler alarak öğrendiler: “Bu yerde oturup Çin milleti ile anlaştım. (Çin) altını, gümüşü, ham ipeği, işlenmiş ipek kumaşı (işgiti, kutay) sıkıntısız öylece veriyor.” (Orhun Abideleri, Prof. Dr. Muharrem Ergin, s.17, KG-4, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1986)
Burada Çin, hem ham ipeği hem de işlenmiş ipekli kumaşı, altını ve gümüşü belli bir amaçla veriyordu. Türklere bu malları bir şey karşılığı vermiyor; esas amaç, onları kendilerine yaklaştırıp oraların içine sızmak ve topraklarına yerleşmek plânıydı. Kültigin bunu anlıyor, ihtâr ediyor ama dayanılmaz ekonomik bağlantılar maalesef Göktürkleri kandırıyordu. Olay şöyle özetleniyordu: “Çin milletini sözü tatlı, ipeği yumuşakmış. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti öyle yakınlaştırırmış…. Onun (Çin’in) tatlı sözüne yumuşak ipek kumaşına kanıp çok çok Türk milleti öldün.” (Age, Orhun Abideleri, KG-6)
Burada birinci önemli madde, altın gümüş ve ipeğin târîhin çok eski dönemlerinden beri ticâret işlemleri için kullanıldığıdır. İkinci önemli husus, trampa veya nakit işlem hacminiz yoksa dışarıya bağımlı olursunuz ve bağımsızlığınız tehlikeye girer.
KAYILAR ANADOLU’DA
Kayılar Anadolu’ya girdiğinde ticaret Bizans’ın elindeydi. Çarşı ve pazarlar işliyor, basılı paralar vardı, trampa da geçerliydi. Türkler bu pazarlara evvelâ trampa (mal değişimi) ile girdiler. Her şeye rağmen bu iyi bir başlangıçtı.
Motifleri mükemmel olan halı ve kilimler veya işlenmiş deriden yapılan örtü ve giyim eşyâları da revaçtaydı. Kayılar burada geçerli olan Bizans sikkelerini de kullanarak nakit işlemlere de başladılar. Bu durum onlara kendilerine âit sikke (millî para) basmanın önemini de kavrattı.
Sikke (çoğulu meskûkât) ağırlığı ayarlanmış, darbedilmiş yâni basılmış, devlete veya hükümdara ait sembol veya sembolik figürlerin yer aldığı para birimidir.
Sikke altın, gümüş ve bakırdan basılan para birimidir. Trampa, yerini zamanla sikkeye bırakmıştır. İslâmiyetle Emevîler, bağımsızlığın önemli bir göstergesi olarak basılı sikkeleri kullanmışlardır.
İslâmî geleneklerde resim olmamasına rağmen Selçuklular, Artuklular, Bâbürlüler, Dânişmendliler, Saltuklular ve Mengücüklüler sikkelerinde resim kullandılar.
İslâm’da ilk sikkeyi Hazret-i Muâviye (radıyallâhü anh) bastırmıştır. Sikkede onun adı ve unvânı yazılıdır. Bir de “Bismillah” yazısı vardır.
İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılarda sikkeler gümüş ve bakırdandır; nâdiren altın kullanmışlardır.
Bir diğer önemli husus Buhâra, Semerkand, Tırâz, Kâşgâr, Özkend, Reştân, Nişâbûr, Kucende gibi darphânelerde basılan sikkelerde darp yeri ve târîhi yazılıdır.
Bir diğer Türk devleti olan Memlûklerde altın, gümüş ve bakır sikkeler basılmıştır.
Mangır, bakır paranın adıdır. Osmanlıda ilk mangırlar Birinci Sultan Murâd’a âittir. Bakır paranın en evvel Orhan Gâzi zamanında kesildiği “Cevdet Târîhi”nde yazılıdır.
Mangır Moğolca nakit altın veyâ gümüş mânâsına gelen “möngun”dan bozulmuştur. (Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Târih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. II, MEB Yayınları, s.405, İstanbul 1993)
Gazneli Mahmûd’un sikkesinin arka yüzünde “Yemînü’d-devle”, “Emînü’d-devle” yazılıdır ve 995’te basılmıştır.
Selçuklu Devleti sikkelerinin ön yüzünde “Lâ ilâhe illallâh vahdehû lâ şerîkeleh” iç çevresinde “Muhammedü’r- resûlulllâh” yazılıdır.
Sultan Alpaslan’ın sikkesinde “e’s-sultânü’l-muazzam şâhenşâh el-ecel” ve sonra da buna “rükne’d-dîn” de eklenmiştir.
Tuğrul Bey’in ilk sikkelerinde “el emîrü’s-seyyid” yazılıdır.
Moğolların basılı sikkelerinde Moğol alfabesiyle yazılar yer alırken, Müslümân olan Gazan Han’la birlikte “Allâh’ın kudretiyle” ibâresi yer almıştır.
Fâtih Sultân Muhammed Hân-ı Gâzî’ye kadar sâdece gümüş ve bakır sikkeler basılmıştır.
Orhan Bey sikkesinin arka tarafı, Osman Bey sikkesi motiflerine benzer. Bir diğer yüzünde “Lâilâhe illallâh Muhammedü’r-resûllâh” ve Dört Halîfe’nin adı yazılıdır. (TDV. İslâm Ansiklopedisi 37.c)
EKONOMİK BAĞIMSIZLIK
Bu yazılanlardan şunu anlıyoruz ki ne kadar kuvvetli bir devlet kursanız da, ekonomik bağımsızlığınız yoksa ve ticâret hacminiz gelişmemişse belki büyük devlet olabilirsiniz ama uzun süreli yaşayamazsınız.
İlk kâğıt parayı MS. 8.yy’da Çinliler kullanmışlardır. Batı’da ilk kâğıt para 17. yy.’ın sonlarına rastlamaktadır.
Ekonomik trendin pek önemli olmadığı dönmelerde kâğıt paranın basılması ekonomideki çöküş veyâ gerilemeyi göstermese de 17. yy. Avrupa’sında kâğıt para (bank-note) basılması ekonomik dalgalanmayla berâber, ticârî kolaylığı getirmesi bakımından da tercîh edilmiştir.
Gaznelilerin, Selçukluların, Memlûklülerin ve Osmanlı Türk devletlerinin ticâret yapmaları ve para (sikke) basımına çabuk adapte olarak pazar tutmaları, ticâret yollarını koruma altına almaları, komşu devletlerle siyâsî ve ticârî antlaşmalar yapmaları sâyesinde devletleri uzun ömürlü olmuştur.
İPEK YOLU
Târihte ticâretin en önemli göstergesi “İpek Yolu”dur. Mîlâttan yüzyıllarca öncesine kadar uzanan bu ticâret yolunu, Mısırlılar, Çinliler ve Ruslar işletmişlerdir.
Çin’den Avrupa’ya geniş bir güzergâh hâlinde gelişen bu ticârî kervân yolu, birçok devleti ekonomik yönden birbirine bağlıyordu. Çin’den başlayan bu yol, Akdeniz’den Anadolu topraklarına, oradan da Avrupa’ya kadar uzanıyordu.
İpek Yolu, Yavuz Sultan Selîm Han ile Osmanlı himâyesine geçmiştir. Bu yolda o devirlerde kervânlar vuruluyor ve tâcirler öldürülüyordu. Ancak çok güçlü ve Orta Doğu’ya hâkim olan bir devlet bu ticâret yolunu koruması altına alarak bu yolun işlerliğini sağlayabilirdi. Bunu yapacak tek devlet o zaman ancak Osmanlıydı. Yavuz Selîm Han’ın bu hayırlı hareketiyle Osmanlı ekonomisi çok canlanmış, vikâye vergisi (koruma vergisi) Osmanlıya bir hayli gelir getirmiş, I. Selîm Han, oğlu Kânûnî’ye çok güçlü bir hazîne bırakmıştı. Tabîî ki bu hazînede savaş ganimetleri listede aslan payına sâhipti.
KARMAŞIK EFSÂNEVÎ KURULUŞ
O devre göre koordine olmamış ve ekonomide diğer devlet ve topluluklara göre çok geride kalmış, sâdece kilim dokuma ve tabaklanmış deri satan veyâ diğer mallarla değiştirerek ticâreti bu şekilde yapan Kayıların, Anadolu gibi kritik bir bölgede tutunabilmeleri ve hattâ devlet kurmaları çok zor hattâ imkânsız gibi görülebilir. Koordine olmamış diyoruz, zîrâ Anadolu’ya gelen ve orada obalar hâlinde yaşayan beylikler birbirleriyle irtibatsızdı.
Selçukluya bî’at eden bu bağımsız obalar başlangıçta Bizans ve Moğollara karşı kendilerini emniyete aldılarsa da sonraları Moğolların Bizans’la geçici olarak anlaşıp Selçukluyu zor durumda bırakmasıyla bu obaların can ve mal güvenlikleri ortadan kalkmaya başladı.
Büyük bir devlet kurabilmek için o topluluktan çıkmış, çok kabiliyetli, harp zekâsı yüksek olan, halkının dertlerini dinleyen, onlardan aslâ kopmayan, îmanlı, mütevekkil, avn-i ilâhîye nâil olmuş bir bey, hakan, kağan vb. bir liderin çıkması gerekir. Kayı işte bu lutf-ı ilâhîye mazhar olmuş ve içlerinden efsânevî bir devleti kuracak olan Osman Bey, bir atiyye vü bahşâyiş-i Samedâniyye (Allâhü Teâlâ’nın büyük hediye ve bahşişi) ile bu cihât âşığı topluluğa nasip edilmiştir.
ASKER VE İDÂRECİ TÜRKLER
Dokuzuncu yılın başlarında İslâm devletleri bünyesine askerî amaçlarla giren Türkler, kısa sürede bu devletlerin askerî ve siyâsî kadrolarını ele geçirdiler. Bunun örnekleri de çok açıktır. Meselâ Mısır’da Tolunoğulları (868-905 ), İhşidler (936-969); Âzerbaycân’da Sacoğulları (889- 927) gibi.
Bunlar başka devletler içinde veyâ kendilerine âit olmayan istimlâk edilmiş (memlûk, mülk edinilmiş) topraklarda devletler kurdukları için uzun ömürlü olamadılar.
GEÇMİŞTEN EDİNİLEN MÎRASLAR
Bir millet, atalarının övünülecek taraflarıyla kültür altyapılarını, ahlâkî formasyonlarını ve yiğitlik misyonlarını tamamlar. Bu konuda Sehâvî’nin şu sözü ne kadar önemlidir: “Geçmiş zamânın cesâret ve şecâat sâhibi ahlâklı fazîletli kişilerinin târih boyunca gösterdikleri fedâkârlıklarını öğrenmek, gelecek nesiller için teşvîk vesîlesi olur. Bu bakımdan târîhin sayısız faydaları vardır. Bu faydaları öğrenen yeni nesil, beşeriyeti mutluluğa ulaştırmak için çaba sarf eder.” Sehâvî, El-i’lân bi’t-târ li-men Zemmi’t-târîh, Sehâvî, Hadîs âlimi ve târihçi, Türk asıllı Hanefî fakîhi, müverrih, muhaddis ve dil âlimi. (M. 1472)
Bu konuda eski Türk târîhinin en önemli kaynağı olan Orhun Âbideleri’nde akrabalık bağına çok önem verilmiştir: “Bilhâssa küçük kardeş, yeğenim, oğlum, bütün soyum milletim…” (Age Orhun Âbideleri, KG, s.1, 17)
Ayrıca bu eserde devletin çöküşüne sebep olan aile bağlarının kopması, idârecilerin bilgisiz ve yetersiz olmasına dikkat çekilir: “Ondan sonra küçük kardeşi büyük kardeşi gibi kılınmamış olacak, oğlu babası gibi yaratılmamış olacak. Bilgisiz kağan oturmuş, kötü kağan oturmuş, vezirleri de bilgisizmiş. Beyleri ve milleti anlaşamamış.” (Age, Orhun Âbideleri, KD, 5)
Bu önemli tahlillere rağmen Çinlileşen ve onların törelerine özenen, hattâ beylerine Çin adları koyan Göktürkler, kısa zaman sonra ikiye bölündü. Köle oldular. Tekrar bağımsızlıklarına törelerine dönerek kavuştular.
İslâmiyet’ten evvel Türklerin büyük eksiği Müslümân olmamalarıydı. Kahramandılar, âdildiler, ahlâklıydılar. Hiç zâlim olmadılar. Savaşlarda kadınlara ve çocuklara dokunmadılar. Onlarda İslâm ahlâkına çok benzeyen davranışların olduğuna târih şâhitlik ediyor.
Rabb’imiz bu milleti sancak-ı şerîfi, İslâm’ın 2. döneminde devralmak için yaratmıştı sanki. Allâhü a’lem bi’s-savâb (En doğrusunu Allâh bilir).
İslâm öncesi var olan bütün güzellikler milletimizde İslâmiyet’in şerefiyle kemâl buldu. Efendimizin Kur’ân-ı kerîmde övülen ahlâkını rehber edindiler. Hazret-i Ebûbekir ve Hazret-i Osmân’ın sehâvetini (cömertliğini) uyguladılar. Hazret-i Ömer’in adâletini, Şer’i şerîf vasıtasıyla yaygınlaştırdılar. Zâten en büyük büyük târîhî hasletleri olan yiğitlik ve kahramanlıklarını, Hazret-i Alî, Hazret-i Hamza, Hazret-i Hâlid bin Velid (radıyallâhü anhüm ecmain hazerâtının) cihâd rûhuyla birleştirdiler. Bâyezid-i Velî, Yavuz Selîm Han ve Abdülhamîd Han nübüvvet kolundan devraldıkları Hazret-i Ebûbekir’in ve Hazret-i Alî’den devraldıkları velâyet yolunun rûhâniyyetine erdiler. İfkiyye Vâlisi (Kuzey Afrika) Ukbe bin Nâfî “Rabb’im eğer şu deniz engeli olmasaydı küfür ehliyle savaşmak için Zülkarneyn’in yaptığı gibi nice ülkeler fethederdim” diyen Ukbe gibi atını denize sürüp “Ya Bizans beni alır ya ben Bizans’ı” diyen Hazret-i Fâtih de aynı cihât ruhunu yaşattılar.
Türkler sâyesinde Mâverâünnehir, tıp, astronomi, matematik, hadîs ve tasavvuf merkezi hâline geldi.
Şunu iyice anlayalım: Türkler İslâmiyet’i kabûl etmekle Arap olmadı; Müslümân oldu. İslâmiyet’i en saf, en temiz en hâlisâne uygulayan Ehl-i sünnet, hârika bir millet oldu ve nice ulemâ, evliyâ fukahâ ve şeyhülislâmlar yetiştirdi.
Böyle asîl bir millete zâten İslâmiyetten başka hiçbir kılıf uymazdı.
Sen seni bil!
5 Ağustos 2023 02:00 | Güncelleme :2 Ekim 2023 19:38
İnsan, akıl denen bir harikayla yaratılmıştır ama her insanın aklî derecesi bir değildir. Yaşanılan çağ ve mekânlar insan zekâsını geliştirir ama akıl başka bir şeydir.
İlk çağlardan îtibâren -insanları bugün bile hayrete düşüren- âbidevî yapılar (piramitler, ziguratlar, kurganlar) veyâ zamanla yer altında kalan büyük şehirler inşa edilmiştir.
Roma İmparatoru Tiberius tarafından Seyhan Baraj Gölü’nde Augusta antik kenti kurulmuştur. Liman ticâreti, misâfir yerleşimi, kütüphâne, tiyatro gibi çeşitli amaçlarla Efes antik kenti yapılmıştır. Batık şehir olarak tanınan Kekova toplam 314 odadan oluşan 224 yapıya sâhiptir. Phokaia, İzmir Foça’da MÖ. 11. yy.da yapılmıştır. Aptera, Girit’te MÖ. 13-14 asırlarda yapılmıştır. Ayrıca Kidonya, Eşkiloz ve saymakla bitmeyen henüz ortaya çıkarılmayan veyâ Patra gibi kalıntılar, insanlara ilkel demeyi engelleyen delillerdir.
"İlkel insan" değil, ilk insanlar vardır. İlk insan da bir büyük peygamber
olan Hazret-i Âdem’dir. Onu ilkel diye nitelemek tam bir cehâlet örneğidir. İnsan şartlara göre her çağda kendisi için en iyi yaşama şartlarını sağlamış, barınaklar ve korunma amaçlı kaleler yapmıştır. Zamanımıza kadar gelen bu muhkem kaleler, sâdece birer taş yığını değil, görünüşünde bir estetik yönü olan yapılardır. Yâni insan, sâdece ihtiyâca dayalı kaba saba şeyler yapan ve sâdece karnını doyuran bir otomasyon kurgusunda yaratılmamıştır.
Psikologlara göre zekâ, yeni şartlara uyum kaâbiliyetidir. İnsanlar şartlara uyum bakımından orta, alt veyâ üst derecede zekâlara sâhiptir. Mekân şartlarına göre bugün de mağara ve ormanda yaşayan insanları geri zekâlı diye nitelemek doğru değildir. Belki o insanlar yeni modern mekânlara yerleştirilirse zekâlarının gelişmesi mümkündür; hattâ öyledir.
Yapı teknikleri matematiğe ve mekân yerleşimine göre mimârî olarak geliştirilen insan zekâsı ürünleridir. Günün teknik yapılaşmasının temel maddesi beton-armenin olmadığı dönemlerde de insanlar çok sağlam ve gösterişli yapılar ortaya koymuşlardır. Sırları hâlâ çözülemeyen ve esrârengiz olma özelliğiyle araştırmaların ve korku filmlerinin konusu olmaya devam eden piramitler veyâ anatomik özellikleriyle bugün taklitleri yapılamayan Eski Yunan veyâ Roma heykelleri belki de kendilerinden daha evveli de olan bir yapılaşma veyâ sanat standardizasyonunu yakalamış insan topluluklarının varlığını kabûl etmemiz gerektiğini bize ihtâr ediyor.
TEKNOLOJİ, ZEKÂ VE YAPAY ZEKÂ
Mekânik imkânların olmadığı, kol ve beden gücüne dayalı mîmârînin yönlendirdiği vasat üstü zekâlar hep olmuştur. Bugün de zekâ seviyesi düşük insanlar vardır. Orantı olarak ele alındığında bu, acaba toplumun kaçta kaçına tekâbül eder? Kaldı ki bugünün pedagojik eğitimleri sâyesinde otistik veya alt zekâ seviyeli çocuklar bile eğitilebiliyor.
İnsan hayat şartlarını geliştirmek ve zamandan tasarruf için en üstün kapasiteli ekipmanları devreye sokuyor.
Yapay zekâ, insan zekâsını maksimum verime çıkarttı. Ona bağlı olarak da otomasyon ve işlem hacmi akıl boyutlarını aştı. İnsan zekâsının bu hârika buluşu kendi kâşifi olan zekâyı da bir gün ekarte eder mi acaba?
“Hindistan merkezli Duukan şirketinin üst yöneticisi (CEO) Summit Şah, müşteri hizmetleri çalışanlarının %90’ını, onların yerine yapay zekâ kullanacağı için işten çıkardığını açıkladı. Şah, Twitter üzerinden yaptığı paylaşımlarda, bu karârın ‘zor ama gerekli’ olduğunu savundu. Şah, yapay zekânın müşterilere insan çalışanlarından 60 kat daha hızlı cevap verdiğini müşterilere iki dakika içinde cevap veren yapay zekânın müşteri hizmetleri masraflarını da %85 azalttığını ifâde etti. OECD İstihdâm Görünümü 2023 Raporu’nda çalışanların 5’ te 3’ünün gelecek 10 yıl içinde işlerini tamamen yapay zekâya kaptırma konusunda endişeli olduğuna dikkat çekmişti.”
Her yıl yayımlanan işsizlik oranlarında gözle görünen bir artışın önünü almak mümkün mü? İşsizlik açlık boyutlarını da üst seviyelere çekecek ama “makineleşmek istiyorum” diyen bâtıl ve kokuşmuş zihniyetin, makinayı insana tercîh eden bu medeniyetin insan diye bir derdi var mı acaba?
Konfeksiyon yaygınlaşınca iş bulamayan terzilerin, fabrikasyon ayakkabılar çıkınca işsiz kalan tâmircilerin neler çektikleri mâlumdur.
Şimdi bâzı mankurtların, “Osmanlı matbaaya karşı çıktı” demelerindeki yersiz ve tutarsız iddiâlarını anlamak daha kolaydır. Elle kitap yazan binlerce insanın işsiz kalmasına sebep olan matbaaya din kitapları dışında izin verilmesine rağmen o kadar insan mağdur oldu ki… Ama diyoruz ya, merkezi insan olmayan çevrelerin insanı anlamasını beklemek yersizdir.
Peki, yeniliğe ve teknolojiye veyâ makineleşmeye karşı mı çıkacağız? O beyhûde bir çabadır. Buharın makineye tatbîki ile bu makinenin çarkları insanlığı çoktan esir almıştır. Çağa uymak kaçınılmazsa insanlığı ikinci plâna atmaya mecbûruz. Emeğin kutsallığı, sosyalist-Marksist teoriler… Onlar mı; bu durumda lâf ü güzâf.
DUMÛRA UĞRAYAN İNSAN
Fransız genetik bilimci Jean Baptiste Lamarch’ın modifikasyonlar yoluyla evrimi Darwin’den farklıdır. Ona göre kullanılan kaslar gelişir; kullanılmayan organlar veyâ sistemler dumûra uğrar. Bunda bizi düşündüren gelişen kas veyâ organ sisteminin genetik aktarımla ilgisi olup olmadığıdır. Tabîî ki olmaması lâzım. Çünkü bu değişim genlerle değil faaliyetlerle ilgilidir.
Meselâ köstebekler, yer altında yaşadığı için mi gözleri işlevsiz hâle geldi? Buna evet demek mümkün mü? Bu yalnız ve yalnız türlerin yaratılışında Rabb’imizin irâdesi ve tensibiyle ilgili bir olaydır.
Çalışan organın gelişmesi fonksiyonel bir vâkıadır. Zekânın da işlek hâlde tutulmasıyla demans (bunama) hâlinin hiç olmaması veyâ geciktirilmesi mümkündür.
Kısacası oluşumlarda vücut, zekâ vs. şeyleri işler hâlde tutarak geliştirmek mümkünken aksi kaziye ile (ileri sürülen iddiâ) âmâ ebeveynden doğan bir çocuğun görme özürlü olması uzak bir ihtimaldir.
İnsanlar ve bilhassa filozoflar, gelişen zekâlarını test etmek için düşüncelerin gücünü zorlamışlar ve ilâhî kurallara, âdetullâha, sünetullâha muhâlif görüşler sunarak bir nev’î tatminsel egzistansiyalizm içinde olup insanın geleceğini kendilerinin oluşturacağını iddiâ etmişlerdir. Rabb’imizn her şeye kâdir olduğunu ve irâdesinin ve gücünün müdâhaleye imkân olmayan büyüklüğünü kavrayamamışlardır.
Bugün fosilleri bulunan dinozorlar niçin evrim geçirerek küçülmedi de yok oldu? Dinozorlar çok iri oldukları için dünyâ gıdâ dengesini değiştiren veyâ çok tüketen canlılar oldukları için mi yok oldular? Balinalar ve iri deniz canavarları asırlardır balık tüketiminde aynı seviyede ise neden hâlâ aynı boyuttalar?
Denizlerde ve karalarda giderek tükenen türlerin sebebi bu iri yaratıklar mı, yoksa tabîatin dengesini buzdolaplarında, soğutucularda, klimalarda, spreylerde, plastik üretiminde ve yalıtım köpüklerinde kullanılan kloro floro karbon (CFC) gazı atmosferi ne kadar bozdu hiç düşündük mü? Bu gaz ozon ile tepkimeye girerek ozon tabakasındaki ozon ile reaksiyonunda onun parçalanmasına sebep olur. Böylece ozon tabakasında ozon derişimi azalır. Özellikle artan sprey kullanımı insanın hayat sâhalarını giderek tehdît etmeye başladı. Her gün milyonlarca egzozdan atılan karbonmonoksit ve karbondioksit gazı atmosfer dengesini nasıl değiştiriyor, hiç düşündük mü?
Ne filler ağaçları tüketir ne zürafalar ağaçların üst filizlerini yiyerek onların gelişimini engeller, ne de vahşî yaratıklar avlanarak hayvan neslini tüketirler. Bunların hepsinin sebebi tabîî dengeyi kendi tatmin olmayan nefsî arzûlarını tabîk için çalışan insanların zulmünden dolayıdır.
Niçin beş yavru doğuran kediler ve on yavru doğuran köpekler dünyâyı istîlâ etmiyorlar?
Bu düzeni mükemmel koyan Allâhü te’âlâ, kendi kendisini tüketen insana dünyânın dengesini değiştirince birçok şeyin de bozulacağını ihtâr etmesine rağmen insanoğlu hiç ders almıyor.
Yüce Peygamberimiz denize ve akarsulara tükürmeyin diye ihtâr ederken biz bütün çöpleri ve lağımları hep denize akıttık; akar suda abdest alırken bile suyu isrâf etmeyin diye bizi uyaran eşsiz Peygamber’imize kulak tıkayarak bu hâllere düştük sonra da suçu başka şeylerde veyâ hiç suçu olmayan hayvanlarda aradık.
Kitlesel imhâ silâhları ile birbirini toplu yok etme yoluna giden insanlık niye suçu başka yerlerde arar ki?
İNSAN NEYİN PEŞİNDE?
Allâhü te’âlâ insanı en mükemmel şekilde yarattığına göre bu mükemmelliğin ötesi yok mudur? Yâni insan yaratılış perspektifindeki en üst makâmda kalıp bir ilerleme veyâ gerileme göstermez mi? Bunu söylemek tabîî ki mümkün değildir. İnsan en üstün varlıktır. Kalbi, rûhu aklıyla ötelerin ötesine çıkabilir. Bırakın sâde insanları peygamberlerin bile bâzıları bâzılarından üstündür. Teblîğde hepsi aynı görevde olsalar da nübüvvet ve risâlette üstün olanlar vardır. 124.000’den ziyâde peygamber varken bunların 313’ü resûl, 6’sı da ulü’l-azm peygamberdirler. Hâteme’n-nebiyyîn olan son peygamber de hem bütün nebî ve resûllerin hem de bütün varlıkların en üstünüdür.
İnsan kalbi ve rûhuyla âlem-i emrin vüs’atinde seyrinin istikâmetinde fenâ ve bekâ makamlarına yükselirken nefsinin emrinde ise, sakîm veyâ maâş aklıyla esfel-i sâfilîne kadar iner. İki kutupta da insan. Biri illiyînde biri siccînde.
ÂKIL-DÂNÂLAR, FİLOZOFLAR
Allâh fâcir adamlarla da dîni te’yîd ve takviye eder; yüceltir. Meselâ Peygamber’imize hayattayken Müslüman olmayan amcası Ebû Tâlib sâhip çıktı.
Bu meyânda Rabb’imiz mü’min veyâ kâfir bâzı insanları kullarına hizmet etmek için yaratmıştır. Bütün olağanüstü keşifler meselâ elektrik, radyoaktif, robotik teknoloji, dijital uyarlamalar, 19. asrın sonuna kadar insanlığı kırıp geçiren verem mikrobunun streptomisinle tedâvi edilmesi, kuduz aşılarının bulunması, uzayın derinliklerinin bir kısmının keşfinin hepsi Rabb’imizin verdiği beşerî veyâ akl-ı maâşla Hristiyân bilim adamları tarafından bulunmuştur.
Çiçek aşısını bulan Akşemseddîn hazretleri hem akl-ı selîmi hem de sa’y ü
gayretiyle bütün insanlara fayda sağlamıştır.
Rabb’imiz kullarına hizmet etmeleri için bâzı kullarının IQ derecelerini yüksek yarattı. Rabb’imiz kullarına hizmet etmeleri için bunları mümtaz vasıflarla yarattı. Bu bilim adamları îmânlı iseler yaptıkları her fennî buluş ve insanlara faydalı olarak yaptıkları her işten yüksek sevaplar kazanırlar. Bunlar îmânlı iseler akılları meâd seviyesi veyâ üstündedir. Fen ve teknoloji için insanın mü’min veyâ kâfir olması gerekmez.
Mü’min olan bilim adamları rızâ-yı Bârî’yi kazanırken mü’min olmayan bilim adamları, ilmî tecessüslerinin mükâfatını alarak mânevî bir tatmin, şan, şöhret ve bol para kazanırlar. Dünyâdaki her insan onları takdîr eder ve onlara en büyük bilim nişânı olan Nobel’le birlikte şöhreti yakalar ve yüklü bir para ödülü de alırlar.
Şimdi bâzıları “Edison bu elektriği bulmasaydı hiçbir ilmî çalışma bu şekilde olmayacaktı. Şimdi bu adam cennete girmeyecek de çölde yaşayan ve kimseye faydası olmayan bir bedevî mi cennete girecek?” diyorlar. Yüce Peygamberimiz bir hadîs-i şerîflerinde “İnsanların en hayırlısı insanlara en faydalı olandır” buyuruyor.
Elbette Hristiyân da olsa bütün bilim adamlarına takdîr duygularımızla yâd ediyoruz. Ama ne yapalım ki cennete girmenin tek yolu tevhîd akîdesine inanmaktır. Yüce Peygamberimizi kabûl etmeyen hiçbir kul bu büyük mükâfata nâil olamayacaktır.
İnsan zekâsı belli seviyenin üstüne çıkınca kendisinde bu gücü keşfeden insan gerçekten kategori olarak insanlar arasında temâyüz etmeye başlıyor. Düşünceleri ve tasarlama ve yapma güçleri artıyor. Hem akıl yürütmeleri hem pratik zekâları devreye giriyor.
René Descartes’in “Ego cogito ergo sum sive exito” yâni düşünüyorum o hâlde varım cümlesi Batı Rasyonalizm’inin kurucu elementi olan felsefe sözünün Lâtince karşılığıdır.
Felsefe bilimin temelini bilgi teorisi üzerine kurmuş bunun temelinde de akıl yürütme üzerine binâ etmiştir. Bu insan ve kâinâtın yaratılışını düşünmek ve hikmete ulaşabilmek amaçlı bir düşüncedir.
İnsanı insan yapan bu kaliteli ve hikmetli düşünce şekli Kur’ân-ı kerîmde en çok tavsiye edilen şeydir. Meselâ Kitâb’ımızda akıl ve onun geniş zamanlı çekimi kırk dokuz defâ geçer. Tefekkür kelimesi de değişik çekimleriyle 700’den ziyâde ihtârî tavsiye şekliyle geçer.
İnsan düşünce derinliklerine Paralojizm (safsata) Rasyonalizm (gerçek akıl yürütme) veyâ Skolâstik Felsefe (kiliseye dayalı düşünce şekli) aklın ve bilimin hiç gündeme alınmayan düşünce şeklidir. Septik görüşte bilim şüpheciliği boyutları aşılarak her şeye ve her bilgi tezâhürüne karşı şüphe ile yaklaşmaya dayalıdır.
Bu düşünce tarzları İslâm’a nüfûz edince i’tikâdi zelzeleler başladı. Bunun yanında Bîrûnî, İbnü Nefîs, İbni Heysem, İdrisî, Harezmî Tevhîd akîdesinde müstekîym olup Plâtonculuğa veyâ Aristo Mantığı’na dalmamışlardır.
İnsan insanla rekâbet etmeli, kendisini aşmalı, mükemmel olmaya çalışmalıdır. Ay güneş ve bütün kâinâtı araştırmamızı isteyen Rabb’imiz ilmin bütün boyutlarını kullarına açmıştır.
Fizik kuralları zorlamalı, element sayısının daha fazlasını bulmalı, uzayın derinliklerini keşfetmeli, hastalıkların hepsine çâre aramalı ama bir şartla: Bilimin kölesi değil efendisi olarak. En büyük ve şaşmaz “Âlim”i tanıyarak. Onun verdiği akıl ve ilimle onunla hâşâ rekâbete girişmek insanı yüceltmez. Unutma sen de dünyâ da “hîç ender hîç”sin. Yâni yokluk içinde yokluksun, yoksun. Ama Şeyh Gâlib’in dediği gibi “Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen/// Merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen”. Yâni, sen kendini iyi tanı, sen bu âlemin göz bebeği ve kâinâtın özüsün.
Bu dereceni ve haddini bil. İşte bunun da tek formülü: Secde et ve Rabb’ine yaklaş… (Alâk sûresi 5) İşte her şey bu, bu!
.
.
Türk milletinin kök hücreleri
14 Ekim 2023 01:31 | Güncelleme :14 Ekim 2023 14:54
Bereketli topraklarla çöllerin, nehirlerin, vâdîlerin, yeşil alanların, yüksek dağların ve platoların, deniz gibi büyük göllerin coğrâfî konumunu belirlediği Asya topraklarının bu farklı yapısı, insan topluluklarının sosyal ve dînî yapısında da kendisini göstermiştir.
Doğusunda ve güneyinde sıcak muson ikliminin hüküm sürdüğü bu toprakların kuzeyinde, kuzeydoğusunda sanki buzul devri yaşanmakta, -50 dereceyi bulan sıcaklıklar CCCP’nin (Eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri) açık sürgün hapishâneleri olarak kullanılmaktaydı.
Asya, çekik gözlü, çıkık elmacık kemikli ve sarı benizli insanların mekânıdır. Sert coğrâfî iklim, onları sert mizaçlı, az gülen, zorluklara çabuk intibâk eden mücadeleci bir topluluk hâline getirmiştir.
Orta Asya dediğimizde Tûrânî alanı kastetmekteyiz. Rusya, Çin, Hindi Çîni ve Uzak Asya bu hudutların dışındadır.
Güneye inildiğinde Hint Yarımadası, Pâkistan’ın (ki esâsı Pencap, Afganistan ve Keşmir birleşimidir) Tûrânî ırklarla hiçbir bağı mevcut değildir. Bu ırklar sarı-kara renkleriyle tam bir musonik prototip sergilerler.
Asya, kadîm ırkların yelpâzesidir. Bu kadîm ırklar, çeşitli inanışlar, dinler veyâ âyinlerle kendi mistisizmlerini geliştirmişlerdir. Bu din ve inanış çeşitliliğinde Şamanizm, Budizm, Hinduizm, Brahmanizm ve Paganizmin’in inanç sarmalında yaşamışlar, Semâvi dinlere uzun zaman mesâfeli kalmışlar; Ortodoks Hristiyanlık ve Mûsevîliğe ise geniş Çarlık Rusya topraklarının büyük bir kısmında rastlamak mümkün olmuştur.
Bereketli Uluğ Türkistan ve onun mânevi başkenti olup Seyhun Nehri’ne komşu bulunan Yesi şehri esas olmak üzere geçmiş târihlerden îtibâren “ Avrasya (On Oğur, Peçenek, Bulgar ve Macar Ovaları, Balkan yarımadası Kıpçak Bozkırı < Ukrayna>Uluğ Türkistan<Kırım-İtil>/ Ural- Yayık, Kafkasya, Âzerbaycân, Sibirya Kuşağı, İç ve dış Moğolistan, Batı ve Doğu Türkistan ormanları ve düzlükleri, dağları ve çölleri ırmakları ve gölleri dâhil, Ön Asya, Mısır, Hindistan’a kadar uzanan geniş coğrafya) Türklerin bin yıllar ve yüzyıllar boyu yaşadığı ve kendi yapısında daha küçük ölçekli yönetim biçimleriyle zaman zaman bir ayrışma -beylikler ve hanlıkla, yerel devletler gibi- topraklar olsa bile kesintisiz medeniyetler kurduğu alanlar olmuştur.” (Prof. Dr. Dursun Yıldırım, Uluğ Türkistan ve Türk Edebiyâtı’na Kısa Bir Bakış, (XII-XXI. Yüzyıllar Aralığı, Türkbilig)
TÛRAN İLLERİ
Bugün Batı Türkistan; Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tâcikistan, Kazakistan’ın ve Afganistan’ın büyük bir bölümünü kapsamaktadır. Batı Türkistan’ın Afganistan’da bulunan bölümü Güney Türkistan olarak anılır ve Mezâr-ı Şerîf civârında oluşur. Bunun dışında Anadolu ve Batı Türkistan arasında kalan Îran’ın kuzey bölgesine de Îran Türkistan’ı denilmektedir. Aras Irmağının Hazar Denizi’ne döküldüğü noktadan başlayarak Îran’ın kuzeybatı ve kuzey doğusu bölgeleri olan Âzerbaycan, Mâzenderan, Türkmen sâhası ve Horasan’ı da içine alan bölge yaklaşık 800.000 kilometrekare olup bu bölgelerde 50 milyondan fazla Türk nüfus yaşamaktadır.
Doğu Türkistan ise coğrâfi bölge îtibâriyle Sincan Uygur Özerk Bölgesi olarak bilinen Çin zulmündeki Türklerin yaşadığı yerdir.
Orta Asya denince büyük oranda Türk yurdu anlaşılır ve Tûrân adıyla mârûftur. Diğer kavimler değişik dinler butlânında (bâtıllığında) bulunurken 10. asırda da Müslümân olan şerefli atalarımız, Asya’nın büyük bir kısmını İslâm’la şereflendirmişlerdir.
İpek Yolu, ticâret aracılığıyla değişik kavimleri birbiriyle tanıştırıyordu. Yıllarca İpek Yolu’nun iki büyük koordinatörü olan Rusya ve Çin’in sosyal alan faâliyetleri bir hayli etkili olmuştur. Özellikle Ortodoks Rusya’nın hem dînî hem de ırkî propagandaları hep kendisini hissettirmiştir.
19. asırda İngilizlerin Hint yarımadasına baskılarının arttığını görürüz. İstîlâcı United Kingdom (Birleşik Krallık) Hindistan’ı 1858’den 1947’ye kadar koloni olarak kullandı. Başkentleri bu dönemlerde Kalküta ve Yeni Delhi iken kullanılan diller İngilizce, Urduca ve Hint yerel dilleri olmuştur. 1858’den 1947’ye kadar I. Victoria, VII. Edward, V. George ve VI. George İmparator olarak yöneticilik yapmışlardır.
Güney Asya’ya İngiltere, Orta, Kuzey-Batı ve Kuzey Asya’ya (yâni Türk bölgelerine Rusya, doğuda Çin Türkistanı’na) Çin istîlâcıları yayılmıştır.
Komünizmin ve öncesinde Çarlık dehşet ve vahşetinden Türkler hürriyetleriyle birlikte dînî duygularını, millî kimliklerinin de bir kısmını kaybetmişler, aynı kökten olan Türk toplulukları değişik ad ve değişken Kiril alfabesiyle birbirileriyle Rusça konuşmaya başlamışlar, adlarını bile Ruslan, Lenmar (Lenin ve Marx’ın kısaltılmışı) koyup kendilerine bol bol verilen Votka ile uyuşturulmuşlar, “Türk müsün?” diye sorulduklarında “Sovyetem, komünistem” diye cevap verir hâle gelmişlerdir. Bu kâbus 20.yy sonuna doğru kısmen bitmiştir. Fakat özellikle bir asra yakın süren komünizm zulmünün tahrîbâtını tâmir etmek hiç de kolay olmayacaktır.
Çin’de ise durum hâlâ vahametini korumaktadır. Onlar hâlâ dînî ve millî varlıklarını kazanabilmiş olmadığı gibi, ağır baskılara ve zulme de mârûz kalmaktadırlar.
UYANAN TÜRK DÜNYÂSI
Yavaş yavaş uyanan Türkler, coğrâfî hudut sınırlarını aşarak dînî ve millî kimliklerini idrâk etmeye başlamışlardır. Hem Türk hem de Müslüman olan bu 350 milyonluk topluluk, bâzı çevreleri rahatsız etmekte olup şimdi de Şi’î-Vehhâbî tasallutu ile karşı karşıyadır.
Şunu iyice anlamalı: Orta Doğu’da ve Asya’da kuvvetli bir Türk Devleti (Türkiye) bu Türk birliğine lokomotiflik yapacak güce gelmeye başlamıştır. Bu gücü Avrupa ve dolayısıyla Avrupa Birliği (AB) de tanımak zorunda kalacaktır. Bu toplayıcı güç parçalanmış İslâm ülkelerini de Afrika ülkelerini de müstemlekeci Batı’nın hegemonyasından kurtaracak tek güç hâline gelmek mecbûriyetindedir.
AB aslâ olmazsa olmazımız telâkkî edilmemelidir. Zaman gelecek onlar bize muhtaç olduklarını anlayacaklardır. Biz bu konuda “ tok satıcı” rolünde olmalıyız.
Avrupa’nın uzun zaman yöneticisi Hunlar, Göktürkler ve sonra da Osmanlılardan devraldığımız bu hâkimiyet rûhunun ölmediğini göstermek zorundayız. Bizim genlerimizde, kök hücrelerimizde Türk cihân hâkimiyeti mefkûresi yaşamaktadır. Hiçbir toprağı işgâl etmek gibi bir iddiâmız olamaz. Bahsettiğimiz topraklar zâten bize atalarımızın mîrâsıdır. Bugün bunun tekrar gerçekleşmesinin yolu ekonomik, teknolojik ve askerî güç olarak seviyemizin çok üstüne çıkmakla mümkün olacaktır.
Bizi hâlâ dar kalıplar içine hapsetmek isteyen dış güçler ve onların yerli işbirlikçileri, Orta Doğu’ya, Afrika’ya açılmamıza şiddetle karşı çıkmaktadırlar. Orta Doğu’daki gerek DAEŞ gerekse PKK ve onlarla berâber iş birliği yapanlar, orada Sünnî bir Türk varlığına aslâ tahammül edemez.
Dünyâda artık gerek siyâsi gerek ekonomik paktlar kurulmaktadır. Batı hegemonyasını yıkacak siyâsî oluşumlar her gün değişik boyutlar kazanmaktadır. Dünyâ ekonomisi artık petrol, doğalgaz ve onun türevi teknoloji üzerine kurulmaktadır. Yılların düşmanlıkları ticârî yakınlaşmalara dönüşmektedir. Ata topraklarımız petrolün ve kıymetli mâdenlerin kaynağı durumundadır. Biz Türk devletlerinin ne ağabeyi ne de koruyucuları olmak iddiâsındayız. Onlar bizim kardeşlerimiz, kandaşlarımız, ırkdaşlarımız ve 1000 yıldan beri de dindaşlarımızdır. Elbette bu siyâsî güç ekonomik güce dönerse dünyânın dengeleri değişecektir.
Bir asır komünizm boyunduruğu altında Türk kardeşlerimizi esârete boğan eski CCCP ve daha eski Çarlık Rusya, bugünkü Rusya Türk dünyasından aslâ vazgeçmeyecektir. Ama müttefikimiz ve NATO birlikteliğimiz olan ABD’ye karşı ılımlı bir politikayla zorâki nikâhımızı şimdilik kerhen de olsa sürdürmek zorundayız. Evet, şimdilik ve kerhen!
Doğalgaz boru hattı ve kritik Orta Doğu politikası îcâbı Rusya ile uzun vâdeli antlaşmalar yapılacaktır.
Doğu Türkistan politikalarını değiştirmeleri ve onların dînî ve millî hüviyetlerini tanımaları şartıyla Çin’le de ittifak kurulabilir.
Rusya da ABD de bize rağmen Orta Doğu’da büyük idealler peşindedir. Suriye ve Irak hem Rusya hem de ABD işgâlinde gibidir. Bu bölgede varlıklarını sürdürebilmek için özellikle ABD, PKK ve YPG’ye alenî destek vermektedir. Bütün bu olaylar Orta Doğu’da Büyük İsrâil’i kurma plânıdır. Orada terör gruplarının devlet kurma ihtimâli hiç yoktur; hepsi İsrâil taşeronudur.
ŞANGHAY İTTİFÂKI BİZE UYAR MI?
“Şanghay İttifâkı” şimdilik kurgu hâlinde düşünülse bile ilerde neler olacağını bugünden kestirmek zordur. Orada da temelde Türk varlığı kendisini hissettirmektedir. Şanghay İş birliği Örgütü’ne (ŞİÖ) başlangıçta Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tâcikistan katıldı. Sonra Hindistan ve Pâkistan da bu birliğe dâhil oldu.
Altı diyalog üyelerinden birisi Azerbaycan ve birisi de Türkiye’dir. Üç destekçiden birisi Türkmenistan’dır.
Kurumun resmî dillerinin Rusça ve Çince olması bizi rahatsız ediyorsa da dünyânın en geniş coğrafyasında kullanılan Türkçe’nin her yerde varlığının kabûl edileceği günler pek uzak değildir.
Kendi gücümüzün farkına varmasak bile dünyâ bizi her zaman olduğu gibi hâlâ tehdit unsuru olarak görecektir. Bunu son derece tabii karşılamak gerekiyorsa da kendi soyuna, geçmişine, târihine, atalarına bu kadar düşman bir yerli işbirlikçinin olduğu vatanımızda dış güçlerle ve onlardan daha azılı düşmanlık yapan bu yerli ihânet şebekeleriyle uğraşmak hiç de kolay olmayacaktır. Kendi adâletini, ordusunu, yönetimini Batı’ya devamlı şikâyet eden böyle bir zümreye dünyânın hiçbir yerinde rastlamak mümkün değildir.
Vatanlarında kökleri kazınarak zulümle yok edilmek istenen Amerika Kızılderilileri bile, ABD’den bu kadar şikâyet etmiyorlar da siz Osmanlı ve Selçukluya niye bu kadar düşmansınız? Bizim 5000 yıllık târîmizi niye yok sayarsınız? Târîhimiz Saka(?) ve açık olarak Hunlara, Göktürklere, Uygurlara, Karahanlılara, Gaznelilere, Harezmşahlara, Bâbürîlere, Tîmûrîlere, Altunordululara, Çağatayîlere kadar iniyor.
TÛRAN EDEBİYÂTI
Bir Tûran edebiyâtımız var; biz onları Türk dünyâsına tanıtamadık. Türk dünyâsında düne kadar sâdece Nâzım Hikmet, Aziz Nesin ve Yaşar Kemal tanınıyordu.
Dîvân edebiyâtımızın en gözde şâirleri ve dilcilerini yetiştiren Çağatay Türk şâirleri ve Çağatay Türk Şîvesini biliyor muyuz? 15. asrın ikinci yarısından Bâbür zamânına kadar varlığını sürdüren edebî Türk şîvesini niçin gereği gibi tanıtamadık. Hem şuurlu bir Türk milliyetçisi hem de iyi bir dilci ve aynı zaman da da Dîvan edebiyâtının en büyüklerinden olan Ali Şîr Nevâî’yi gençlerimize ne kadar tanıttık?
Sultan Hüseyin Baykara gibi hem büyük bir şâir hem büyük bir devlet adamı olan bu kıymetimizi gençlerimiz biliyorlar mı?
Büyük bir Türk devlet adamı âlim ve şâir Kâdı Burhâneddîn’i kaç gencimiz tanıyor.
Âzeri Türk şiirinin en büyük şâiri Fuzûlî’yi gençler Victor Hugo kadar bile tanımıyorlar.
Yıllarca “vatan-millet-Sakarya” diye alay ettiğiniz bu üçlü ve her işimizin evveli ve âhıri “inşâallah ve mâşallâh” bizim aşîretten devlet olma şifremizdir. Bu şifreler mankurtlaşmış beyinlere ağır gelir.
Hem târîhimize küfredip hem de elde bayrak sallayarak, boğazı yırtılırcasına İstiklâl Marşı’nı söylemekle, 5 km’lik bayrak konvoyu yapmakla milliyetçi değil ancak “ulusalcı” olunur. Millî şuur; târih, vatan, millet, din, dil, kültür ve ideal birliği ile oluşur.
Millî eğitimi gerçekten “millî” yapmak istiyorsak, târihi bizim bir beyliğimiz kadar olamayan ABD gibi, hâlâ krallıkla demokrasiyi bir arada götüren, İngiltere, Norveç, İspanya vb. ülkelerin insanlara verdiği târih şuurunu biz de gençlerimize vermeliyiz. Bu şuuru hâlâ gençlerimize veremediysek tabîî ki onlar da Sultan Abdülhamîd’i, Sultan Vahdeddîn’i (hâşâ ve kellâ) vatan hâini olarak tanıyacaklar ve sırtı yatak görmeyen bâzı sultanları yatak düşkünü diye bileceklerdir. Her biri siyâsî ve askerî dehâlar ve büyük edebîyat ve san’at âşığı olan bu büyük pâdişahları hatâ ve savaplarıyla tarafsız ve doğru tanıtmak millî vazîfemizdir.
Hürriyetimizin köklerini Bilge Kağan’a Kültigin’e Doğu Türkistan mücâdelesinde efsâneleşen Osman Batur’a, Abdülehad Nûr’a Enver Yusuf Tûrânî’ye, Îsâ Yusuf Alptekin’e, Hotenli Baş Müderris Mehmed Emin Buğra’ya, şâir Abdülhamîd Süleyman Çolpan’a ve Kazakistan millî kahraman ve şâiri Mirjakıp Dulatoğlu’nun “Oyan Kazak”ına dayandırmadan bağımsızlık ve hürriyet şuurunu tam veremezsiniz. Bağımsızlık ve hürriyet meş’alesi evvelâ Orta Asya Türkleri tarafından yakılmıştır.
Türk milleti bir bütündür ve “dış Türkler”, “Türkî cumhuriyetler” sözleri yanlıştır; bunlar kasıtlı uydurmalardır.
Türk milleti bir destan milletidir. Bu destanları çocuklarımıza ezberletmezsek, kendilerini 5000 yıllık şerefli bir mâzînin değil, 100 yıllık bir geçmişin çocukları olarak görmeye devâm edeceklerdir. Bu ayıp bize yeter de artar!..
.
Tasavvuf ve gaza
28 Ekim 2023 01:17 | Güncelleme :28 Ekim 2023 01:18
Vatan da bir topraktır, ama…
Gerek fetihlerle gerekse boş alanları vatan yapmak için edinilen topraklarda, havayı ilk teneffüs eden yeni doğan bebekler ve onların göbek bağları ile birinci ata-neslin mezarları aynı toprakta olunca coğrafya, vatan olmaya başlar. Bu süreç çok sancılıdır. Coğrafyayı vatan yapmak o kadar kolay değildir. Sahipsiz arazileri mülk edinmek gibi basit bir olay hiç değildir. O arazi evvela kanla sulanır; tapu belgeleri ise şehitlerin kabirleridir. Sonra, yerleşik yapısıyla, dînîyle, milliyetiyle, coğrâfyasıyla ve yeni kültür bütünlüğüyle bu toprak artık vatandır.
Değişik toprakların coğrafya şartlarına göre yaşama şekilleri değişse de yüzyılların getirdiği töre-kültür altyapısı genetik şifre gibi her yere taşınır.
Vatan savunması ortak şuur mes’elesidir. Herkes vatanı korumak için savaşa ve canını vermeye hazırdır. Bu yüzden ilk gelişen toplumsal şuur, vatan müdâfaasıdır.
Toprak mülkiyetin sembolüdür; ister kişinin bir karışlık toprağı olsun, ister bütün o topluluğun vatanı…
Toprak başlangıçta parçalardan oluşan bir örtüdür. Her parçası bir şahsın olsa bile, o kumaşlardan oluşan bir seccâde gibidir. Vatan, Müslümanların secde ettiği en büyük seccâdedir.
VATAN SAVUNMASI
Başlangıç dönemlerinde sulak, ağaçlık, avlak veyâ hayvan yetiştirmeye müsâit topraklar gözde iken, giderek tarım yapılan arâzîler daha çok dikkat çekmeye başladı. Bu yüzden ânî baskınlarda korunmak için Orta Çağ'ın en korunaklı yerleri yüksek duvarlı kalelerdi. Anadolu’nun hemen her şehrinde ya yüksek tepelere veyâ sarp kayalar üzerinde yapılmış kale veyâ onlardan arta kalan surları görmek mümkündür.
Kale dışındaki düz ve açık alanlarda tarla tarımı yapılır; kale surları içinde ise barınma yerleri, küçük ticâret merkezleri, ibâdethâneler ve benzeri yapılar bulunurdu. Güneş batarken halk kale surları içine çekilir ve çok sağlam olan kale kapıları kapatılırdı. Nöbetçi kulelerindeki gözcüler bir tehlike ânında kale sâkinlerini uyarırdı.
Bir kale-şehrin düşürülmesi için başlatılan muhâsara (kuşatma) günlerce, haftalarca hattâ aylarca sürebilirdi. Meselâ Osmanlılar, Orta Çağ'ın en muhkem kale ve surlarına sâhip olan Bizans'ı (İstanbul) 53 gün süren bir muhâsara ile almıştır.
Deniz alanı dışındaki topraklarda muhâsara sürerken tarım alanları talan edilir, ekinler tamamen yakılırdı. Bu bilindiği için kale içlerinde mutlakâ tahıl depoları bulunurdu. Yeteri kadar küçük ve büyükbaş hayvan ahır ve ağıllarda saklanırdı. Atlar da her zaman kale içinde bulunurdu. Bu tedâriklerle kale ahâlîsi her kuşatmaya en az altı ay dayanacak güçte olurdu. Eğer kuşatma çok uzar, erzak ve su biterse yapacak bir şey kalmayınca huruç hareketi yapılırdı. (Kale kapılarının açılıp kale halkının düşmana saldırması)
Kısaca yurt edinmek ne kadar zorsa onu korumak daha da zordur.
İslâmiyet, gerek i’lâ-yı kelimetullâh (İslâmiyeti yayma) için fetihlerle, gerekse can, mâl, nâmus ve dîn-i mübîn-i İslâm için vatan müdâfaasını cihâd olarak kabûl etmiş; bu yolda savaşanların ölenlerine "şehîd", sağ kalanlara "gâzî" unvânı vermiştir. Bu şevk ve heyecanla bu milletin 14-15 yaşındaki şâbb-ı emredleri (sakalı bitmemiş genç) ve pîr-i fânîleri (çok yaşlı) düğüne gider gibi harbe gitmişlerdir. Parola çok netti: “Ölürsem şehîd, kalırsam gâzîyim.”
Şehâdet şerbeti içme kitâbımızın ve Yüce Peygamberimizin müjdeleriyle ölümün en mûnis ve en mânâlısı sayılır. Zâten cihâd rûhunu ateşleyen de bu müjde idi.
NAKŞÎBENDİYYE-MÜRÎDİYYE HAREKETİ
Nakşîbendiyye-Mürîdiyye hareketi dünyâ çapında bir İslâmî-siyasal şuurun yükselişini teşvîk etmekte ve Kafkaslarla Osmanlı Devleti’ndeki siyasi ve ekonomik gelişmeler arasındaki bağlantıda hayâtî rol oynamaktaydı. Rusça adı “Muridism” (müridcilik) toplumun alt kesimlerini popüler toplumsal hareketi ve başında bir şeyh (veyâ imâm) bulunan siyâsî ve askerî bir teşkîlâttı. Şeyhin kendisine kayıtsız şartsız bağlı olan müridleri vardı. İmam hem mürşid (rûhânî kılavuz) hem de baş yönetici ve ordu komutanıydı. İmâm ile müridleri arasında bağlar doğrudan doğruya İmâmın Allâh sevgisinin ifâdesi sayılan irşâdlarından kaynaklanıyordu. Gazavât öğretisi imâmın bir ifâdesi, Rus işgâline karşı mücâdelesinin, dîni yaymanın ve sosyal reformu gerçekleştirmenin bir aracıydı. İmâm her yönden kendisini canlı bir örnek yerine koymaya çalışarak Hazreti Peygamber’i ve sünneti izlerdi. (Kemal H. Karpat, İslâm’ın Siyasallaşması, 3. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Nisan 2009, s. 56)
Kafkasya’da “Müridizm” hareketi İmâm Şâmil’le başlamadı. Bu hareketin ilk lideri Şeyh Mansûr’du. Kendisi Çeçen asıllı bir Nakşîbendî şeyhiydi. 1874’te Rusların Çeçenistan’a saldırması ile Çeçenistan, Dağıstan ve Karadağ halkına bir beyannâme göndermiş ve Ruslara karşı gazavât çağrısında bulunmuştu. İstenen, Rus’a hiçbir şekilde müsâmaha edilmemeli ve bunlara karşı kesin bir cihâd rûhu taşımalıdır. Bu büyük şeyh, hasta olunduğunda Rus doktorlara muâyene ve tedâvî olunmamasını, çünkü bunun onlarla bir dostluk kurma ihtimâlini doğuracağını beyân etmişti.
Müridizm hareketinde dînî hassâsiyetler yanında ırkî fonksiyonlar da göz ardı edilememelidir. Rusya’nın emperyalist yapısına karşı Kafkas halkları hem bu ırkî kökenindeki savaşçı ruh, hem de İslâmiyetin cihâd rûhu birleşince böyle efsânevî bir hareket ortaya çıktı. İslâmiyet, bu toplayıcı yönüyle değişik halk topluluklarını bir sancak altında birleştirerek “ Kafkas Müridizm’i” ve “gazavât” adıyla cihâda en etkili şekilde başlatmıştı.
Burada bir şeyi hatırlatmakta fayda var: Efendimiz’in ilk savaşlarından Bedir, Uhud ve Handek “Gazve-i Bedir, Gazve-i Handek” olarak geçer. Burada Sahâbe-i kirâm hazerâtının savaşları yine aynı soydan olan müşrik Araplara karşı idi. Aynı ırktan olmak hiçbir şey ifâde etmiyordu; çünkü onlar İslâmiyete düşman idiler.
“Gazve başlangıçta değişik anlamda kullanılıyordu. Kabâil-i Arâb (Arap kabîleleri) yekdîgeri aleyhine vukû’ bulan tecâvüzlerine cehâleten “gazve” nâmı verdiler.” (Şemseddîn Sâmî, Kaamûs-ı Türkî, fî 19 Ağustos, sene 1317, İkdâm Matbaası, s. 967, Dersaâdet)
Hareketin temelindeki bir diğer önemli nokta da, Ruslar küfrün belirlenen yüzü olarak gösterilirken, dağlıların bağımsız bir devlet kurabilmeleri için bu hareket en büyük ümit kaynağı olmuştu.
OSMANLININ 18. YY.DAKİ RUS POLİTİKASI
Osmanlı, Kafkaslardaki Rus hareketini yakından tâkîp ediyor ve bu Müslüman dağlı halkla daha yakından ilgileniyordu. Ruslar, Osmanlının bu Kafkas yakınlaşmasına karşı, Kafkaslarla yakından ilgilenmeye başladılar. Bu bölgeleri kontrol altına almak amacıyla işgallere giriştiler.
Osmanlı buralarda işgal ve zulümlere uğrayan Kafkas halkına hem yardım etmek istiyor hem de bölgede Müslüman olmayan topluluklara İslâmiyet’i yaymaya çalışıyordu. Bu cümleden olarak Osmanlı Devleti tarafından Ferah Ali Paşa, Soğucak bölgesinde görevlendirilmişti. Bu hareket sâyesinde burada İslâmiyet hızla yayılmaya başladı. Böylece Kafkas milliyetçiliği, toparlayıcı din birlikteliği ile, Müridizm hareketi, daha da güçleniyordu.
Şüphesiz bu hareketler 18. yy.da değil de 15-16. yy.da olsaydı, Osmanlı için de dağlılar için de durum çok farklı olurdu. Ama zaten Osmanlı güç kaybetmeye başlamıştı; fakat bu zor durumunda bile İslâm beldelerine her türlü desteği vermekten de geri kalmıyordu.
İMÂM MANSÛR’UN ŞEHÂDETİ
Nakşiyye-Müridiyye gazavât hareketi sonra çok daha mükemmel hâle gelecektir ama her şeyin başlangıcı çok önemlidir. Şeyh Mansûr’un başlattığı bu dînî siyâsî hareket ileride İmâm Şâmil’in muhteşem direnişini hazırlamıştır. Bu cümleden olarak Şeyh Mansûr’un şehâdetiyle bu hareket hiç gerilememiş ve yeni bir cihâd rûhuyla devâm etmiştir.
Ferah Ali Paşa’nın Kafkaslarda İslâmiyet’i yayma çabaları yanında, bu halkları Osmanlı Devleti saflarına yaklaştırma çabaları yatıyordu. Kafkas halkında millî ve dînî şuur çok yüksekti ve bu şuuru Hilâfet’e karşı sonsuz bağlılıkları ile de sağlamlaştırmışlardı. Buna rağmen Osmanlı Devleti’nin elinde bulunan Anapa ve Soğucak sâkinleriyle maalesef zaman zaman da savaşmaktan da geri durmuyorlardı. (Mehmet İpşirli, Ankara Türk Târih Kurumu Yayınları, Ahmet Cevdet Paşa 3. Cilt, s.186, 2018)
İmâm Mansûr çeşitli câmilerde verdiği vaaz ve hutbelerle Kafkas halkını Nakşiyye-Müridiyye hareketi içinde şartlandırıyordu. Batılı devletler İmam Mansûr’un bütün Kafkas halkının kutlu geçmişlerini canlandırdığı için buradaki gayrimüslim halkın bunlara karşı kutsal bir savaşa katılmalarını teşvik ediyordu.
İmâm Mansûr, Ruslardan elde ettiği on pâre topu Osmanlı Devleti’ne göndererek pâdişâha bağlılığını izhâr etmişti. Çünkü Kafkas halkları Osmanlı zayıflarsa bütün İslâm beldelerinin zaafa düşeceğini biliyordu.
Bugün de kuvvetli bir Türk İslam devleti hem İslâm beldeleri hem hâssaten Türk devletleri ve dünyâda barış isteyen devletler için mühim bir denge unsuru ve bir te’mînâttır.
Rusların Anapa Kalesi’ne yaptığı hücûmu İmâm Mansûr’un püskürtmesi, Osmanlı lehine mühim bir hareketti.
“Osmanlı’nın Kafkaslara bigâne kaldığı düşüncesi yanlıştır. 1787-1792 savaşından sonra büyük yara alıp Ruslarla barış yapmışken bu olaylara doğrudan müdâhil olması pek mümkün değildi. Yaş Antlaşması’nda Mustafa Râsih Paşa, esirlerin değiştirilmesi için özel elçi olarak gönderilmiş ve Mansûr’un serbest bırakılmasını istemiştir. Ama Ruslar onun bir Çeçen olduğunu ve Ruslarla amansız bir savaşa girdiği için onun teslîminin mümkün olmadığını ve îdâm edileceğini bildirmişlerdir”.
İmâm Mansûr hapiste iken kaçma teşebbüsünde bulunmuş ağır yaralı olmasına rağmen bir görevliyi öldürmüş tekrar yakalanan bu büyük İslâm mücâhidi Nisan 1794’te hapishânede vefat emiş, şehîd olmuştur. (Rahmetullâhi aleyh) (Osman Kimyâ, Kafkaslarda Çarlık Rusya’ya Karşı Müridizm Hareketi, Akademik Düşünce Dergisi, s, 1673-1699, 2019 Araştırma Makâlesi)
ASYA’NIN İSLÂMLAŞMASINDA TASAVVUF VE TARÎKATLERİN ROLÜ
Orta Asya’nın İslâmiyeti kabûl ettikten sonra onu bir ekol hâline getirip çeşitli kitlelere yaymasının altında tarîkat ve tasuvvuf gerçeği yatmaktadır. Hareketin, Hakk şâiri ve sûfîsi olan Ahmed Yesevî hazretleri ile bağlantısı çok sıkıdır. Onun yolunda, hocası Yûsuf Hemedânî’nin ilhâmiyle “Yesevîlik” ve Abdülhâlık Goncdüvânî’nin te’sîriyle “Hâcegân” yolu vardır. Ahmed Yesevî hazretleri, Hanefî-Nakşî-Yesevî tarikat halkasını Türkler arasında öyle yaydı ki, İslâmiyet Türkler için hem ahkâm (şerîat hükümleri) hem de esrâr (rûhânî feyiz, tasavvuf) yönüyle zirve yaptı.
Yetişen mühîm fakîhler yanında Asya’dan doğan parlak güneş Bahâeddîn Nakşîbendî’nin 14. yy.daki (rahmetullâhi aleyh) tasavvuf yolu, bütün Türk halkının tarîkati olarak hudutlarını Horasan, İran ve dünyâ devleti olan Osmanlı’nın en gözde ulemâsıyla Arap yarımadası ve Balkanlara kadar taşımıştır.
Bu Tarîkat-i Nakşîbendiyye-i âliyye hareketinin ruhî kökleri önceleri Necmeddîn-i Kübrâ’da (kuddise sirruh) görülür: 1155 Hîve doğumlu olan bu büyük şeyh, Moğolların Harezm’i işgâlinde orayı terk etmeyerek müridleriyle 1221’de cihâd ederek şehîd olmuştur.
Şeyh Necmeddîn hazretleri muhtemelen Türk asıllıdır. Eserlerini Arapça ve Farsça vermesinin sebebi bu bölgede bu dillerin, (özellikle de Farsça) konuşulması idi. Aynı Mevlâna hazretleri gibi… (İbrâhim Kafesoğlu, Harzemşahlar Devlet Târîhi, Ankara 1984, TTK Basımevi,Uluslararası Türk Dünyâsının İslâmiyet’e Katkıları Sempozyumu, 31 Mayıs-1 Haziran 2007/3)
Orta Asya, Horasan, Kafkaslar ve uzantı devletleri Gazneli, Harezm Selçuklu ve Osmanlı olarak Türk dünyâsı Hanefiyye- Nakşiyye ve Mâturîdîyye sâyesinde bid’atlere bulaşmadan dünyâya bu güzellikleri yaymaya gayret etmiştir.
İnanıyorum ki Osmanlı cihatlarında ricâlü’l gayb (gözle görülmeyen mübârek zatlar) olarak İmâm Şâmil, Şeyh Edabalı, Osman Gâzi, Fâtih, Yavuz Selîm ve nice başını vermeyen şehitler vardı..
.XXXXXXX
Tarihin gölgesindeki vesika şiirler
11 Kasım 2023 01:17 | Güncelleme :11 Kasım 2023 01:18
Târih ibretlik olaylarla doludur; ders de alınmaz, tekerrür de eder. Hatâlardan dolayı vazgeçilseydi büyük devletler de kurulmazdı.
Hiçbir şey tesâdüf değildir. Bütün olaylar bir aslî sebebe ve onun neticesine bağlıdır. Bu sebepler de büyük devletlerin altyapılarında çok açık görülmektedir.
Hiçbir devlet nev-zuhûr (yeni çıkma) değildir; doğum sancıları ve şartları çok çetindir.
Yüzyıllar sonra Osmanlının târihini yazanlar, özellikle yabancı yazarlar ve yabancılaşmış yerli yazarlar, savaşları, barışları, hezimetleri masabaşı mesâisi ile kaleme aldılar. Bu yazarlar için târih yaşanmış olaylardan arta kalan bir serüvendi ve o serüvenler bu yazarların malzemeleriydi. Acı, ıstırap, felâket, göçler, esâret, katliâmlar kelimelerle anlatılamaz ki… Târih yazarlığı işte bunların tâ içinde olması gereken bir türdür. Târih bir hikâye değil, bir senaryo da değildir.
VAK’ANÜVİSLİK
Büyük devlet her şeyi ciddiyetle yapan, sâde savaşları değil, bütün devlet olaylarını tarafsızca yazdıran bir kuruluştur. Her ne kadar monark idârelerde hiçbir şey tam tarafsız olamasa da en azından savaşlara âit anekdotlar bütün milleti ilgilendirdiği için objektifliği ve târihe uygunluğu bir hayli fazladır.
Osmanlı sarayı, mâliye, askerî teşkîlât, saray dışı olaylar, çarşı-pazar, rüşvet, hukuk, yargılamalar, isyanlar, hastalıklar, tabîî âfetler ve yangınlar hep vak’anüvislerin işidir.
Osmanlıda başlangıçta bu târih yazıcılığı yoktu; yâni resmen yoktu. Vak’anüvislik başlı başına bir konu olduğu için onu ayrıca ele alacağız. Fakat bu mühim meslek amatörce de olsa şiirlerle ve bâzı yazılarla başlamış kabûl edilir. Özellikle ordu içindeki halk şâirleri tarafından irticâlen (doğaçlama) meydana getirilen destân-şiirlerle târih yazıcılığı (anlatımı) sözlü olarak başlamıştır.
KARACA OĞLAN (KARAC’OĞLAN)
İşte bu halk şâirimizin “Nemçe Destânı” bunlardan biridir. Bu destan I. Ahmed döneminde 11 sene (1593-1606) süren savaşa âittir. Karaca Oğlan bir vak’anüvis değildir. Okur-yazar olup olmadığı da bilinmiyor. Bu şiirde savaştaki asker sayısı, ordudaki değişik kimlikli Osmanlı tebaası olan milletler hakkında da bilgi vardır. Özellikle asker sayıları mübalağalıdır. İşte o şiir:
“Hâzır ol vaktine Nemçe kralı /// Yer götürmez asker ile geliyor. /// Patriklerin inmiş tahttan diyorlar /// Bir Halîfe kalmış o da geliyor. ///
=== Yetmiş bin var siyah postal giyecek /// Seksen bin var Allâh Allâh diyecek /// Doksan bin var tatlı cana kıyacak /// Yüz bini de Tatar Han’dan geliyor. ///
===Gelen Ahmed Paşa’m kendidür kendi /// Altmış bin dalkılıç küsürü cündî /// Kaçma kâfir kaçma ölümün şimdi /// Hacı Bektaş Velî kalkmış geliyor. ///
===Şevketli Efendi’m, Sultân’m vezîr /// Altmış bin kılıçlı yanında hazır /// Deryâlar yüzünde boz atlı Hızır /// Benli Boz’a binmiş o da geliyor. /// ===
Karac’oğlan der ki burda durulmaz /// Güler yüze tatlı söze doyulmaz /// Gökteki yıldızdan çoktur sayılmaz /// Yedi iklim dört köşeden geliyor.
KAYIKÇI KUL MUSTAFA
Yine bu halk şâirlerinden biri de Kayıkçı Kul Mustafa’dır. Onun söylediği Genç Osman Destânı, Sultan IV. Murâd’ın Bağdâd Seferi’ne âittir.
Kayıkçı Kul Mustafa, Cezâir’den Bağdâd’a kadar çeşitli beldeleri dolaşmış, savaşlara katılmış, yenilgilere, şehitlere ağıtlar düzmüş bir yeniçeridir. Abaza Hasan Paşa Ayaklanması’ndan yâni 1659’dan sonra doğduğu sanılıyor. İlk gençlik yıllarında Murâd Reis’in levendi olarak Cezâir’de bulunduğu için kendisine “ Kayıkçı” denmiştir. Sultan II. Osmân’ın şehîd edilmesi (1622), IV. Murâd Han’ın Bağdâd Kuşatması (1630) ve Halep Vâlîsi Abaza Hasan Paşa’nın İsyânı’nı (1658) şiirlerine konu yapmıştır.
İşte onun Genç Osman Destânı:
“Genc’osman dediğin bir küçük uşak /// Beline bağlamış ibrişim kuşak /// Askerin içinde birinci uşak /// Allâh Allâh deyip geçer Genc’osman ///===
Sultan Murâd eydür (der ki) gelsün göreyim /// Nice kahramandır ben de bileyim /// Vezirlik isterse üç tuğ vereyim ///Kılıcından al kan saçtı Genc’osman ///
=== Bağdâd’ın kapısın Genc’osman açtı /// Düşmânın cümlesi önünden kaçtı /// Kelle koltuğunda üç gün savaştı /// Şehitlere serdâr oldu Genc’osman.”
Şüphesiz bunlar destan olduğu için târihî gerçekleri tam yansıtmaz, ama Türklerde Sakalardan, Oğuz Kağan’dan gelen destanlarla târihin derinliklerine inebiliyoruz. Türeyiş, Göç, Ergenekon veyâ sonra her biri ayrı Türk boylarının destanlarıyla birçok hakîkate de ulaşabiliyoruz. Çünkü destanlarda coğrafya var; özel isimler var. Bunlar gerçeklere ışık tutuyorlar. Buna rağmen resmî târih yazıcılığı 17. yy’a kadar gecikmiştir.
DÎVÂN EDEBİYÂTI VE TÂRİH
Dîvân edebiyâtımız çok değişik yönleriyle târihe de ışık tutar. Zaferler, cülûslar, düğünler, isyanlar, savaşlar çoğu zaman kasidelerin medhiyyelerinde de olsa gerçekleri kısmen dile getirir. Bu medhiyyelerde pâdişâha, sadrıa’zama, paşalara, savaş veyâ maslahatlarıyla ilgili bölümlerde târihle yollarının kesiştiğini görürüz. Bunlardan bâzı örneklerle konuya açıklık getirelim:
Şâir Nev’î’nin Kânûnî Sultan Süleymân’a bir kasîde; Sultan II. Selîm’e bir kasîde; III. Murâd’a 8 kasîde, 3 kıt’a, bir tercî’-i bend; III. Mehmed’e 5 kasîde, 1 terkîb-i bend yazmıştır.
Meselâ Taşlıcalı Yahyâ Bey, Şah İsmâîl ordusunun Osmanlının top ve tüfek kullanması karşısında nasıl şaşırdıklarını ve acze düştüklerini anlatmaktadır:
“Nice can kurtara düşmanlar misâl-i ra’d u berk /// Leşkerinde her tüfeng ü top oldu kazâ-yı âsümân” (Düşman gökten şimşek ve büyük bir gürültüyle inen top ve tüfekten canını nasıl kurtaracak.)
Yine aynı şâirin 7. kasîdesinde 1548 yılında başlayan II. IrâkeynSeferi dolayısıyla Kânûnî’ye sunduğu kasîdede: “Bu savaş Safevîlerin eline geçen toprakları almak için yapılmıştır” der.
1736’ya kadar hüküm süren Safevî Devleti esâsında bir Türk hânedânı idi. Âzerbaycân’ın şâh âilesinin anavatanı olması dolayısıyla Türkçenin Azerbaycân şivesi, hükümdarların yüksek idârecilerin ve sarayın, en nihâyet Kızılbaş askerî komutanlarının konuşma dili idi. Safevîler modern Îrân târihinin başlangıcı olarak kabûl edilir. Îrân, târihindeki en önemli hânedanlıklardan biri olan bu Safevîler tarafından yönetilmiş devlettir. Îrân; Âzerbaycân, Ermenistan, Irâk, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye’nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, târihte ilk def’a Şiî On iki İmâm (isnâ aşeriyye) akîdesini resmî mezhep olarak kabûl etmiş ve vârisi oldukları Safevî Hânedânı’nın devletidir…
Îrân Şiâsı Hazret-i Alî dışındaki üç büyük Halîfe’ye levm ve şetm (ağır sözler, hakâretler) ederler. Bu, bugün de aynen devâm etmektedir.
Osmanlı Devleti Sünnî-Hanefî-Mâturîdî akâidinin devamlı savunucusu olmuştur. Bu Yûsuf-ı Hemedânî’den, Ahmed Yesevî’den, Abdülhâlık Goncdüvânî’den beri süregelen bir silsile gölgesidir. Osmanlı kendi tebaası olan Kızılbaş Türklerle savaşmamış ve Vak’a-i Hayriyye’ye kadar Bektâşilerle bir problem yaşamamıştır . Celâlî İsyanları da bir Alevi isyânı gibi görünse de işin büyük bir ekonomik mes’ele tarafı da vardır. Kezâ Baba İlyâs ve Baba İshak İsyanları altında Anadolu Selçûkî saraylarındaki büyük israf ve halkın sefâletinin de payından bahsedilir.
Burada bir önemli konuya açıklık getirelim: Osmanlı ile Îrân hep savaş hâlinde olmuştur. Bunda hem Sünnî-Şiî ihtilâfı hem de siyâsî ihtilâflar vardır. Bunun bir açıklamasını meşhûr bir yabancıdan alalım: İstanbul’da Avusturya monarşisi elçisi Ogiler Ghislain de Busbecq (1522-1592) Türk korkusunu özetlerken “…Türkler zafere, biz de mağlûbiyete alışmışız. Sonucun ne olacağından şüphelenebilir miyiz? Sâdece Îrân lehimizde. Düşmanımız saldırıya acele ederken arkasındaki bu tehlikeyi gözetmek zorundadır. Ancak Îrân âkıbetimizi sâdece geciktirir, bizi kurtaramaz. Türkler Îrân’la uzlaştığında doğunun bütün gücüyle boğazımıza yapışacaktır.”
Tabîî ki Îrân’la Osmanlı ve sonrasında da Türk devletleri hiç anlaşamamış ve dâimâ hasım olmuşlardır.
Yine Yahyâ, Kânûnî’nin Almanya Seferi’nden, Budin’i alışından övgüyle bahseder:
“ Budin’de gaazilerin atı sarsara benzer /// Elem denizlerinde gark eder Alaman’ı. (Budin’de gaazilerin atları kuvvetli bir rüzgâra benzer (ve) Almanları elem denizine gark eder.)
“Cemîi kulları Yahyâ gibi kazâda olur /// Yolunda ölmeye canlar verici kurbân. (Bütün kulları gibi Yahyâ da savaşta ölmeye ve kurbân olmaya, can vermeye hazırdır.)
Görüldüğü gibi Taşlıcalı Yahyâ bu savaşa bilfiil katıldığını ve izlenimlerini belirtirken vak’anüvislik denemesi yaptığını da söyleyebiliriz.
Yine Yahyâ’nın Zigetvar Seferi’ne âit 16. Kasidesi bu seferin özeti gibidir:
“Meğer her tîg-i sultânî tarîkat şeyhine benzer /// Yürür ardınca önince mürîdânı muhibbânı.” (Savaş meydanında pâdişâhın tuğu önünde ve arkasında yürüyenler, bir tarîkat şeyhinin müridleri ve bağlıları gibidir.)
Şâir Yahyâ önlerine bir engel olrak çıkan Sava, Trava, Tuna nehirlerinden de bahseder.
“Yolına geldi ammâ sâye gibi pây-mâl oldı /// Sava ile Trava ejderhâsı Tuna su’bânı.” (Sava, Trava Tuna ejderhâları Yolına çıkdılar, ama hepsi ayağının altında gölge gibi kaldı.)
35. beyitte Alman kralından söz ederken:
“Kralın âli tuyuldu elem bahrine gark itdi /// Kızıl elma diyârı ile iklîm-i Alaman’ı.” (Kralın hîylesi duyuldu ve onu elem denizine boğdu. Alman ülkesi Kızıl elma diyârına katıldı.)
Buradaki Kızıl elma o günkü hedef olan Alman diyârıdır. Aslında Türkler Kızıl elmayı hiç bitmeyen son hedef olarak kullanmışlardır. (Kısmen Faydalanılan kaynak Emin Çakır, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 2014, c.11, sayı 28, s. 69-83)
.
Türkistân’dan Anadolu’ya yayılan ışık
25 Kasım 2023 01:22 | Güncelleme :25 Kasım 2023 01:24
Birçok kişi tarafından ağır tenkitlere uğrayan Emîr Timur, aslında Anadolu’ya daha önce de gelmiş olan Horasan Erenleri’nin târihî yolculuğundaki tasavvuf-tarîkat geleneğini perçinlemiştir.
Asya’dan 15. asrın sonuna kadar Batı’ya dolayısıyla Anadolu’ya Moğol işgallerinin de etkisiyle büyük bir göç olmuştur. Bu arada bir diğer tehlikenin adı Îran’dı. Timur Orta Asya’da başlayan Îran etkisini kırarak Türk kültürünü, Türk dilini korumuş ve Türk siyâset anlayışının altyapısını en az 3000 yıllık târih misyonuyla tahkîm etmiştir.
Timur Han, Türkistan Yesevî sûfizminin destekleyicisi ve bu akımın Anadolu’ya ve Balkanlara kadar yayılmasını sağlayan bir liderdi. O hem kendisi hem torunlarıyla Türklerin, Pîr-i Türkistan dedikleri Ahmed Yesevî hazretlerinin tam tâkipçisiydi. Onun bu ileriyi tahkîm eden anlayışı olmasaydı Kafkas Dağlılarının Nakşibendî-müridizm hareketi ve dolayısıyla târihin ender kaydedeceği bir mücâhid olan İmâm Şâmil ve onun şanlı direnişi de belki olmayacaktı.
Timur’un Anadolu’da çok cana kıyma hâdisesi bugün de tartışma konusu olmaya devâm ediyor. Timur’un Sivas’ta 40.000 kişiyi katletmesi olayı da gerçeklere pek uymuyor. Zira Sivas’ın o günlerdeki nüfûsu 3000 civârındadır.
KEŞ, SEMERKAND
Timur bir Türk-İslâm merkezi olarak Semerkand’ı inşâ etmiş ve onu bir siyâset ve kültür merkezi yapmıştır. Burada birçok İslâm âlimini, kıraat, hadîs, tefsîr ve fen bilgilerini okutmaları için onlara görülmemiş imkânlar sağlamış ve onlara çok hürmet etmiştir.
Timur, Ankara Savaşı’ndan sonra mağlûp olan Yıldırım Bâyezid’in dâmâdı Emîr Sultân hazretlerini de berâberinde Semerkand’a götürmek istemiş ama o izin isteyerek Bursa’yı terk etmemiştir. Çok hürmet ettiği bu Evlâd-ı Resûl hazretlerine kendisiyle gelmesi için çok ısrâr ettiyse de onu kırmak istemediği için Bursa’da kalmasına izin vermiştir.
Timur’un dînî ve ilmî cehdi sâyesinde Buhâra, Semerkand, Hîve ve Keş gibi Orta Asya eğitim merkezlerinde Osmanlı sultanlarının hem dînî hem de müsbet ilim hocaları yetişti. Meselâ Sultan I. Mehmed’in (1413-1421) oğullarının eğitimi, aslında Şamlı olan fakat öğrenimini Mâverâünnehir’de yapan Muhammed b. Arabşâh tarafından verilmiştir.
Sultan II. Bâyezîd (1481-1512) matematik ve astronomi dallarında iki Orta Asyalı Mîrim Çelebî ve Timur’un torunu Uluğ Bey’in meslektaşı Ali Kuşçu’dan ders aldı. Uluğ Bey hem Semerkand hükümdârı hem bir astronomi bilginiydi. Onun İstanbul’da açtığı rasathâne pozitif ve uygulamalı bilimlerin 16. yy.a taşınmasını sağladı.
Orta Asya’nın bir diğer büyük etkisi din adamlarında meydana geldi. Çoğu Semerkand ve Buhârâ’dan gelen Nakşîbendî ulularından en az 20 şeyh, Osmanlı Devleti’nde halkı aydınlattılar. Nakşiyyeliği Anadolu’ya taşıyan bu ulular bir Nakşî-Anadolu inancı olan hakiki Bektâşîliği de Yeniçeri ordusunun mânevî feyz ve şecâat (kahramanlık) kaynağı yaptılar. (Faydalanılan kaynak: Kemal H. Karpat, İslâm’ın Siyasallaşması, Bilgi Üniv. Yayınları, 3. Baskı, 2009, s. 141-142)
ŞEMSEDDÎN EL-CEZERÎ KİMDİR?
Timur’un yanında götürdüğü büyük kaâri’ Şemseddîn el Cezerî’ydi.Cezerî hazretleri Yıldırım Bâyezîd’in en değer verdiği âlimlerden biriydi. Niğbolu Savaşı’na Yıldırım Han onu da berâberinde götürmüştür.
Bu büyük âlim 1350 yılında Dimaşk’da (Şam) doğdu. İbnü’-Cezerî diye anılmasının sebebi Cezîre ibn Ömer’e, bugünkü Şırnak’a bağlı Cizre ilçesi nisbetiyledir.
Kendisi İbrâhîm el-Hamevî’den cem’ metoduyla kırâat-i seb’a okudu. Mısır’da İbnü’s-Sâig’den aşereyi, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Bağdâdî’den On İmâm’ın kırâatiyle birlikte İbn Muhaysin’den A’meş ve Hasen-i Basrî hazretlerinin kırâatlerini okudu. Mısır’da Zıyâeddîn Sa’dullâh el Kazvînî gibi hocalardan usûl, meânî ve beyân dersleri aldı. Kırkın üzerinde âlimden Kur’ân-i kerim ve kırâat tâlim etti. Şam Emeviyye Câmîi’nde kırâat okuttu. Daha sonra Dârü’l-Hadîsi’l-Eşrefiyye şeyhliğine getirildi. İkinci haccından sonra 1391’de Dimaşk kâdîlığına nasbedildi. 10 Nisan 1390’da Antalya’da da aşere okuttu.
“ Tayyibetün-neşr” de Cezerî tarafından te’lîf edilen en-Neşr Fî Kırâati’l-aşr özetinin şiir hâlidir.
Bu ilmi Anadolu topraklarına taşıyan, bu coğrafyada okutan ve Anadolu’daki kırâat çalışmalarına öncülük eden de İbnü’l-Cezerîdir.” (Yrd. Doç. Dr. Yaşar Akaslan, Bir İlm-i Kırâat Klasiği “Tayyibetü’n-neşr Fi’l kırâati’l-Aşr, On Dokuz Mayıs Üniv. İlâhiyat Fakültesi Temel İslâm Bilimleri Bölümü Kur’ân-ı Kerim Okutmanı Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi s. 4)
Timur Cezerî’yi iknâ ederek Keş’te inşâ ettirdiği medresede görevlendirdi. 1405’te Buhâra’dan Herat’a geldiğinde Sultan Mirzâ Şahrûh onu şehrin dışında karşılamıştır. Herat’ta da Sahîh-i Buhârî okutmuştur. Medîne’de Harem Şeyhi Tavâşî’ye kırâat okuttu. Beşinci haccından sonra 1422’de Şîrâz’da vefât etti. Rahmetullâhi aleyh.
Türkiye’deki kırâat tedrîsâtında uygulanan icâzet geleneğindeki isnâd zincirinin İbnü’l-Cezerî’ye dayanması, diğer bir ifâdeyle günümüzden Peygamber Efendimiz’e ulaşan kırâat silsilesinin en yoğun kesişme noktasında bu zâtın bulunması onu bu ilimde haklı bir otorite olarak sayılmasına yol açmıştır.
Hadîs ilminde de büyük bir âlim olan Cezerî, Kâhire’de Ahmed b. Hanbel ve İmâm Şâfi’î’n Müsned adlı eserini okutmuştur. Kütüb-i Sitte’de ve Muvattâ’da Begâvî ve Nevevî hazretlerinin eserleriyle ilgili senetleri ortaya koymuştur. (Faydalanılan kaynak: Tayyar Altıkulaç, TDV İslâm Ansiklopedisi, Kırâat ve Hadîs âlimi İbnü’l-Cezerî, c. 20, 551-557, 2021)
Semerkand’da ders okuttuğu sırada büyük âlim Seyyid Şerîf Cürcânî hazretleri ile buluştu. Timur’un vefâtından sonra da onun soyu hep bu büyük âlime büyük teveccüh ve hürmet göstermişlerdir.
Cezerî, vesîleye ittihâzın bir bir hükm-i ilâhî olduğunu beyân ederek bugün dahî bozuk îtikadlıların reddettiği bu konuda Hısnu’l- Hasîn kitâbında “Duânın kabûl olması için peygamberleri (aleyhimüsselâm) ve sâlih kulları vesîle etmelidir. Sahîh-i Buhârî’deki hadîs-i şerîflerde böyle buyuruluyor” demiştir.
Bu büyük âlim 53 eser yazarak Orta Asya, Irak, Mısır, Şam, Anadolu gibi yerlerde okunan bu eserleriyle Ehl-i sünnet îtikâdını perçinlemiştir. (Faydalanılan kaynak : Türkiye Gazetesi İslâm âlimleri Ansiklopedisi, c. 12 s.111-124)
Orta Asya; Horasan, Irâk, Anadolu ve Balkanlara kadar yayılan Yûsuf Hemedânî ve Ahmed Yesevî kaynaklı Nakşîlik Horasan erenleri vâsıtasıyla bu bölgelerde, özellikle Anadolu Sünnî akâidi üzerine binâ edilmiştir. Yesevî hazretleri ile başlayan Hanefiyye ve Nakşiyye haritası Anadolu’ya oradan da Balkanlara yayıldı.
Orta Asya’nın karışık dînî yelpâzesinde 10. asırda İslâmiyetle tanışan Türklerin en büyük şansı, bu dîni, Yesevî Hazretleri sâyesinde tasavvufun engin huşû ve zevkıyle ahkâmı (şer’î emir ve yasaklar) birleştirip mekân kalıplarına sığmayan bu göçebe Türkmenlerin, tekke ve zâviyelerle mescid alışkanlıklarını sağlamlaştırmak olmuştur. Bağlantıları ve kaynağı çok sağlam olan Yesevî hazretlerini Yûsuf-ı Hemedânî gibi İmâm-ı Âzam fıkhına ve tasavvuf tedrîsine bağlı olması, o zaman için Sünnî akâidi tehdîd eden Batınî, Şi’î ve sonrasında da Hurûfîlik gibi akımların önünü kesmiştir. Anadolu’ya bid’atsiz ve saf bir Sünnî inancı ile giren Alparslan sâyesinde de Anadolu, Şi’î ve Batınî tehlikesine sed çekmiş, son çırpınışla Anadolu coğrafyasında siyâsî-dînî bir devlet kurmak isteyen Şâh İsmâîl’in de bu emellerine Yavuz Sultân Selîm Han son vermiştir.
Bir kültür ve medeniyetiniz yoksa hangi toprakları fethetseniz de orada kalıcı olamazsınız. Hem halka anlayabilecekleri dilde va’z ü nasîhatlerde bulunan, onları İslâmiyet’in engin insan sevgisiyle besleyen ilk mürşidler Anadolu’ya nûr yaymaya başladılar.
İnsan sevgisi dînimizin en temel umdelerindendir. İnsan yaratılmış en şerefli mahlûktur. Atalarımız evlerinin duvarlarına astıkları levhalarda “ Yâ Hazret-i İnsân” diye terennüm ettiler.
İLK MÜRŞÎDLERDE ŞAMANİZM ETKİSİ VAR MIYDI?
Bu konu üzerinde gereken ilmî araştırmalar yapılmadan Şeyh Edebalı, Yûnus Emre, Hacı Bektaş Velî ve Hacı Bayram Velî’de hattâ Akşemseddîn’de Şamanizm ve Batınîlik izleri olduğu ileri sürülmüştür.
Orta Asya, 13. yy. sonuna kadar heterodoks (öğreti, düşünce, ana akımdan sapmış olan) bir inanç sistemi yelpâzesidir. Bu bölge Şamanizm’den, her türlü fetişizm-putperestlik akımlarına, Hristiyanlık, Mecûsîlik, Budizm’den İslâmiyet’e kadar bir inanç paradoksu içindedir.
Bu yüzden özellikle de Anadolu’ya ilk gelen sûfîlerin üzerindeki spekülatif yazılar ve araştırmalar bu büyük sûfîlerin hayatlarını daha dikkatli ve bilimsel incelememizi gerektirdi.
Hacı Bektaş Velî konusunda en güvenilir kaynak Prof. Dr. Esad Coşan’ın “ Makâlât-ı Hacı Bektaş Velî” eserini me’haz ve doğru kaynak olarak addettiğimiz için ondan faydalanmayı uygun bulduk. Asıl eser “el-yazması” kaynaklardan faydalanılarak yazılmıştır. Bu eser Prof. Dr. Coşan Hoca’nın doçentlik tezi olup son derece ciddî bir incelemedir.
Kitapta Hünkâr için iki görüş ileri çıkar: Bazı bilim adamları onu Kur’ân-ı kerîme, Peygamber Efendimiz’in yoluna bağlı olan bir mutasavvıf olarak görür. Bâzıları da buna kuşku ile bakarak “Bu devletin mes’eleyi çarpıtmasıdır. O, Bâtınî fikirlere mensup bir Alevî babasıydı. Şerîat emirlerine karşı lâkayttı. Türkçülüğü kollayan, öne çıkaran biriydi” diyorlar.
Menâkıpnâmeler veyâ velâyetnâmeler çeşitli eklemeler ve diğer yazılarla genişletilmiş olan yazmalardır.
Hacı Bektaş-ı Velî, Efendimiz’in soyundandır. Nişâpur şehrinde doğmuştur. Arapçada “p” harfi olmadığından onlar “Neysebûr” demişlerdir. Ahmed Yesevî, Lokman Perende tarafından yetiştirilmiş, bilâhare Anadolu’ya gelip Sulucakarahöyük’e (Hacıbektaş) yerleşmiştir. Asıl adı Seyyid Muhammed b. Mûsâ-yı sânî’dir.
SEYYİDLER HORASANLI OLUR MU?
Araplar fütûhât için Horasan’a gidip orada ordugâh kurdular. Bu şehirlerden biri de Nişâbur’dur. Bunlar Seyyid oldukları için bütün bölgelere cihâda gitmişlerdir. Zâten onun “Makâlât” adlı eseri de Arapçadır. Hünkâr’ın, 1209’da doğup 1270’de vefât ettiği zannediliyor.
Hacı Bektaş Velî’nin Ahmed Yesevî ile ilgisi kesindir. Bu yüzden Bektâşlik, Nakşîlik ile bağlantısı açık olan bir sûfiyye koludur.
Hazreti Yûnus’un şiirleri sanki “Makâlât”ın özü gibidir. Yâni “Makâlât”ı anlamadan Yûnus’u anlamak da zordur.
Hacı Bektaş Velî, Molla Saîd Emre tarafından o günkü Türkçeye çevrilmiş olan eserinde, şarap (alkol) hakkında şöyle demektedir: “Bir kuyuya bir damla süçi (şarap, alkol) damlasa ol kuyunun suyunu bir kezden (def’a) yabana (tarla, otlak) dökseler ve ol su döküldüğü yirde ot bitse ve o otu koyun yise hem takvâ ehli katında ol koyun eti haramdır. Nitekim Hak Teâlâ buyurur ki: ‘Ey îmân edenler, şarap (alkollü içecekler), kumar, dikili taşlar (put, fetiş) ve fal okları şeytânın kötü işlerinden pisliklerdir Bunlardan çekinin ki felâh bulasınız.” (Mâide-90)
Burada dikkat edilmesi gereken, Hacı Bektaş Velî’nin alkol hakkında ne kadar hassas olduğudur. Halbuki isnâd edildiği gibi Bâtınî olsaydı şarâbı haram kabûl etmezdi.
Hünkâr hazretleri yine buyurur ki: “Biregü (bir kimse), diliy-ile îmân getürse ve göngli-y-ile (kalbiyle) inanmasa, hod öşrü zekâtı (bitki ve para mal mülk zekâtı) tamam virmese ve yâhud Hacc’a varurken girü dönse veyâhud Tengri Te’âlâ hükümlerinden birini bâtıl dutsa, (inanmasa, inkâr etse) Muhammed Mustafâ’ya inkârla baksa veyâhud Muhammed’in Sahabalarını (Eshâb-ı kirâmı) birini nâhak (birini bile beğenmeyip doğru bulmasa) dükeli (bütün) işlediği amalları (ibâdetleri) habâen mensûre (darmadağın, saçılmış, hebâ olmuş) olur.” (Faydalanılan kaynak, Prof. Dr. Esad Coşan, Server Yayınları, 1. Baskı Hacı Bektaş Velî ve Bektâşîlik, 2019)
Burada da dikkat edilmesi gereken konu, Sünnî akâiddeki zekât konusu ve özellikle de Eshâb-ı kirâmın tamâmının sevilmesidir. Açıklamada dikkat çeken husus da Sahâbe-i kirâmın birinin bile sevilmemesinin veyâ hak kabûl edilmemesinin bütün amelleri (ibâdetleri) bâtıl edeceği vurgusudur.
Şurası çok mühimdir: Osmanlının temel askerî gücü olarak ilk teşkilâtlı ordusu “Yeniçeri”lerin Sünnî akâidin dışında bir akıma kapılmaları mümkün değildir.
Osmanlı Devleti, Sünnî-Hanefî-Mâtürîdî sistemini devletin temeli olarak görmüştür.
Hünkâr hakkındaki bunca spekülâsyonlara rağmen bir üniversite doçentlik tezi olarak hazırlanan bu eseri herkesin dikkatle incelemesi gerekir diye düşünüyorum.
.
Orta Asya Türklerinin dalâlet asırları
10 Aralık 2023 01:35 | Güncelleme :10 Aralık 2023 01:36
Bir milletin târîhi ne kadar eski ise geçmişinin araştırılması da o kadar zordur. Dil bakımında benzer yapılara sâhip olan Altay kolu dillerinden hareketle bâzı târihçiler, Türk-Moğol etnik ve dil birliğini savunmuşlardır. Bu konunun aydınlanması tabîî ki kolay değildir. Bugünkü konuşma dillerine ve alfabelerine bakarak bir sonuca varmak daha da güçtür.
Orta Asya Türkistan Türkçesi ile Batı Oğuz Türkçesi arasında bir hayli fonetik (ses) ayrılıkları vardır. Bu bakımdan Türk diline mensup oldukları hâlde, dillerinde hem fonetik hem de morfolojik (yapı) değişikliği bulunan lehçeler ancak ilmî bir yaklaşımla Türk dili büyük dâiresine sokulmuşlardır. Bugün Batı bilim dünyâsı, Turcic Languages (Türk dilleri) ibâresi kullansa bile, bize göre bu ibâre yanlış olup Turkish Language (Türk Dili) terimi doğrusudur. Çünkü şîve ve lehçeler Türk dilinin içindeki bölümlerden ibârettir.
Türk dilinin muhtelif asırlarına bakarak etnik kökenine inmek hem zordur hem de ayrı bir uzmanlık ister.
Elimizdeki Eski Türkçe’ye âit metinlerde Göktürk Kitabelerine dâir çok inceleme yapılmıştır. Bu âbidelerin “Türk” adı geçen en eski metinler olması bakımından değeri büyüktür.
“TANG TENGRİ” ŞİİRİ
Turfan kazıları sırasında bulunan “Tang Tengri” şiiri en eski Türk yazısı olarak binmektedir. 7-10 yy.lar arasına âit olduğu zannedilen bu şiir başlıksız olup bunun yerine kırmızı mürekkeple Sogdça “Vam vagi-nung baş” yazılmıştır ve “Tang Tengri ilâhîsi” diye çevrilmiştir. Metin (şiir) şöyledir:
Tang Tengri kelti (Tan Tanrı geldi)
"Tang Tengri özi kelti (Tan Tanrı kendisi geldi)
Tang Tengri kelti (Tan Tanrı geldi)
Tang Tengri özi kelti (Tan Tanrı kendisi geldi)
Turunglar begler kadaşlar (Kalkın beyler kardeşler)
Tang Tengrig ögelim (Tan Tanrı’yı övelim)
Şiir böyle tekrarlarla 20 satırı bulur. Şiirdeki “turunglar” (ayağa kalkın, ibâdete kalkın anlamında kullanılmış olmalıdır.) Bu ibâre de muhtemelen şaman, kam, baksı, ozan vs. din adamı tarafından söylenmiş olmalıdır.
Ayrıca yine şiirde geçen “ Körügme Tang Tengri ve körügme Ay Tengri” ifâdeleri de Gören Tan Tanrı ve Ay Tanrısı ifâdesindeki Tang Tengri, Kök Tengri yerine kullanılmış olmalıdır. Eski Türklerde çok bilinen Tengri Dîni tek tanrılı bir din olarak bilinse de burada bir de Ay Tengri vardır.
Ayrıca Tang Tengri’den hareketle eski Türklerin “Tang”dan dolayı tan vakti yâni güneş doğarken ibâdet ettiklerini de akla getiriyor.
DOĞU TÜRKÇESİ UYGURCA
Elimizde inceleme bakımından bol metin bulunan bir devir olarak Uygurca zikredilmelidir. Merkezden ve batıdan uzaklaştıkça dil biraz daha farklı hâle girer. Doğu Türkçesinin bilinen en eski kollarından biri Uygurcadır. Bu grubun içine Batı Çin’deki Sarı Uygurca da girer. Sonra bu gruba Karahanlı ve Harezm Türkçesi de dâhil olmuştur.
Amacımız dil derinliğine bağlı çok ilmî bir makâle yazmak değildir. Arzûmuz dil-din bağlantısındaki sıkı ilişkiyi anlatmaktır. Tabîî, şunu da hatırlatmakta fayda vardır: Bu konular ilmî olduğu için sâhamıza giren bu alanda titiz davranmak gerektiği inancındayım.
BÖGÜ HAN, MANİHEİZM VE MANİHEİST TÜRKLER
769-780 yılları arasında hükümdarlık yapan Uygur Hakanı Bögü Han 763’te Mani dînini kabûl etmiş ve bu dönemde Türkler Maniheist olmuşlardır. Örnek metin:
8. Tengrim siz törüsüz-ün kentü ö-dsüzke (özüngsüz)
9. yaz-z-ınsar siz ötrü kamg il-ingiz bulgan- (gay)
10. bu kamg Türk Bodun Tengri-ke yazuk
11. kıltaçı bol- (gay) lar
Metin bugünkü Türkçeye şöyle aktarılmıştır: Tanrım (haşmetmeâb) siz kendiniz lâ-yezâle karşı // Yanılsanız bütün memleketiniz karışır. Bu Bütün Türk Milleti Tanrı’ya karşı günah işlemiş yanılmış olacaktır. (Mecdud Mansuroğlu, W. Bang ve A. Von Gabain “Turkische Turfan Texte VI-II. S.6 Ön sahife Akademie Verlag Berlin 1954 Tıbkı Basım)
Burada dikkat çeken husus Kök Türk Kitâbeleri’nden ve Kök Türklerden sonra ilk defa kavim adı olarak Türk adının kullanılmasıdır.
İkinci önemli husus Uygurların Bögü Han zamânında din olarak 763’te Maniheizm’i kabulüdür.
Bir diğer mühim nokta da hakanın aynı zamanda dînin temsilcisi gibi görünüp onların günâh işlemeleriyle bütün Türk milletinin günâh işleyeceğidir.
Bu İslâmiyet’in günâhın şahsî olup diğer kişileri bağlamaması hakîkatine aykırıdır. Nitekim Zümer sûre-i celîlesi 39’da: “Hiçbir günâhkâr diğerinin günâhını çekmez.”
Hristiyanlarda Papa zâten günah işlemez, mâsumdur(!)
İslâmiyette halîfe veyâ sultan günahtan berî değildir, ama onların günâhları yalnız kendilerine âittir.
Dördüncü bir diğer mes’ele de Tengri’nin “törüsüz ödsüz” (zamanla bağlı olmayan, ölümsüz lâ-yezâl) oluşudur.
Orta Asya’daki Türk atalarımız Heterodoks din sarmalı lâbirentinde hidâyete ulaşıncaya kadar bunalımlı inançlar içinde, İslâmiyet’in kılıcını kutsal bir doğum gibi beklemişlerdir. Belli aralıklarla kabûl ettikleri kendilerinin de içine sinmeyen beşerî veyâ Hristiyânlık ve Mûsevîlik gibi muharref (aslı bozulmuş) dinlerde kısa duraklamalar yapıp dîn-i mübîn-i İslâm’la müşerref olmanın doğum sancılarını çekmişler ve Satuk Buğra Han’ın sâdık rüyâsıyla kıyâmete kadar sürecek bu muhteşem yürüyüşün ritmine ayak uydurmuşlardır.
BUDİST TÜRKLER VE BUDİZM
Yine Uygur Türkleri’nin kabûl ettiği bir diğer din de Budizm’dir. Bu konuda en açık örnekleri Budist Türklerin duâ kitâbı olan 8 Yükmek’te (Sekiz Tomar) buluruz. Bu metinde dikkat çeken hususlar, birçok ifâdenin İslâmiyette de çok net yer aldığının görünmesi ve Allâhü te’âlâya âit birçok sıfat ve ef’âlin Buda’ya atfedilmesidir: “06-Tükel bilge biliglig, Tengri tengrisi.” (Her şeyi eksiksiz bilen ve Tanrıların tanrısı.)
Âl-i İmrân 29 ise şöyledir: “De ki içinizdekini gizleseniz de açığa vursanız da onu Allâh bilir. O, göklerde ve yerde olan her şeyi bilir. Allâh’ın her şeye gücü yeter.”
Ayrıca Bakara Sûresi 163’te şu şekilde buyrulur: “Allâh’ınız tek bir Allâh’tır Ondan başka ilâh yoktur.”
Metinde Burkan (Türkler Buda’ya Burkan derlerdi) her şeyi bilen ve tanrıların tanrısı olarak vasfedilmiştir. Bu metinde bir diğer dikkat çeken detay da reenkarnasyon (tenâsüh) Yâni dünyâda ölümle ruhların yaşayan bir bedende hayatlarına devâm etmesi inancıdır.
Bu metinde şöyle geçer:
014: “ Bir ikintike” (İkinci hayata) Burada ikinci hayat ba’sü ba’de’l- mevt olayı değildir. Yâni bu inançta âhiret yoktur “ Nirvana” ne olduğu bilinmeyen sonsuz mutluluktur. İnsanlar kötülük yaptıkları vakit cezâ sistemi yine tenâsühle ilgilidir. Metinde ayrıca nefisle ilgili açıklamalar ve îman mes’eleri de yer alır. Dünyâda iyi amel işleyenler ölümlerinden sonra hayatlarına hatırı sayılır, zengin, râhat bir bedende devâm eder ve bu olay zincirleme bedenlerde sürer gider. Kötü insanlar ölümlerinden sonra ya bir zindan ehlinin ya bir fakir ve sefil kişinin bedeninde veyâ en hakîr bir hayvanın (fâre, yılan, böcek) bedeninde yaşamaya devâm ederler.
Buda dîni 3 ayrı madde altında özetlenebilir:
-
(Skr) Sanskritçe, Sutra, mezhep âyetleri,
-
(Skr) Vinaya yâni ahkâma âit maddeler
-
(Skr) Abhidharma, akâide âit eserler.
Cezâların en ağırı, irinç emgek (fecî azap).
Îmân, Skr, Sraddha, Uygurcası, kirtgünç, yaruk, yaşuk kirtgünç yâni şeksiz, şüphesiz, nedensiz niçinsiz îmân.
Altı mükemmelik: Skr Pâramitâ, Busi pâramitâ, sadaka vermek,
Katıglanmak Uyg, Sabır. Skr, s’ila pâramitâ,
İstiğrâk (vecd) Skr, samadhî tefekkür, hikmet, mârifet gibi daha birçok İslâmî istılâhlara benzeşen kelimeler vardır.
Bunun bir tek ve net açıklaması bulunur: Allâhü te’âlâ her kavme hattâ her topluluğa bile mutlakâ peygamber göndermiştir. Her peygambere de kitap, suhuf, vahye dayalı sözlü ifâdelerle tebliğ, emir ve yasaklar aktarılmıştır. Ayrıca her peygamber ledünnî ilimlerle donatılmış, tabîî ve kozmik âleme âit bütün ilimlerle techîz edilmiştir. İslâmiyete âit tek ilâh, alîm, kadîr, hâlık, hallâk vs. gibi özel sıfatların eski beşerî dinlerde geçmesi veyâ “Dogmatik Felsefe” ekolünün şaşırtıcı kozmografya ve matematik bilgileri insan aklının ötesinde ancak peygamberlere bağışlanmış ilimlerle bilinmesi mümkün olan mes’elelerdir. Akıl, muâkale veyâ tecrübelerle delillere dayalı olarak bâzı bilimsel gerçeklere ulaşabilir. Bu normaldir. Ama şurasını unutmayalım; kelâm-ı ilâhî olan vahiy, aklın dâimâ üstündedir; bırakın üstünde olmayı, akıl onun yanında âcizdir.
HRİSTİYAN TÜRKLER VE CODEX CUMANİCUS
Dilimizde bir diğer din kitâbı Hristiyan Türklere âit Codex Cumanicus’tur. 830 yılında Evangelist (İncil yazan) Markus’un iskeleti üzerine inşâ edilmiş Venedik Katedrali Kütüphânesi’nde olan bu manzum eser dilinin sâdeliği bakımından da mühimdir. 1303-1362 yılları arasında ticâret yapan râhipler tarafından yazıya geçirilmiştir. İşte o metin ve bugünkü Türkçeye aktarılan parçalar:
“ Sagınsa men bahâsız kanını /// Kim Hristoz töktü söüp kulunı /// Tıyalman yaşımnı /// Kim unutgay munça yigilikni /// Kim içip tatlı çokrak suunı /// Toydurdı canını
Yezus tatlı eç yamansız egeç /// Ne kıynarsen eç yazıksız egeç /// eltir sen haçımnı.”
Bugünkü Türkçesi: Hristoz (Hazret-i Îsâ) kulunu sevdiği için kanını döktüğünü düşününce gözyaşlarımı tutamam. Tatlı kaynak suyunu içip rûhunu doyuran kim bunca iyiliği unutabilir?
Yezus sen hatâsız ve hiç günahsız olduğun hâlde nâzik vücûduna niçin acı çektirirsin. Ben dilenci sen gökler sâhibi, ben günahkâr sen günahsız iken benim haçımı sırtında taşıyorsun.
Burada dikkat çeken bir husus Hristiyanlığın din kabul edilen üç ana mezhebe ayrılmış olmasına rağmen, inanç sistemlerinde o günlerden bugüne değişmeyen rükünlere sâhip olmalarıdır. Katolik, Protestan ve Ortodoks sistemlerdeki uygulamalarda esaslı farklılıklar olsa bile, bâtıl akîdelerde ortaktırlar.
Eserde Hazret-i Îsâ gökler sâhibi “Tanrı” olarak gösterilmektedir. Ayrıca “ Yezus (Hazret-i Îsâ ) “kulunu sevdiği için” ifâdelerinden de anlıyoruz ki ona ulûhiyyet atfedilmektedir. Bunu okuyanlar Osmanlı pâdişahlarının tebaasına “kullarım” demesine takılmaları bu işi bilmeyenler tarafından ortaya atılmıştır. Pâdişah sâde Yeniçerilere bu ifâdeyi kullanmıştır. Meselâ “kul çavuşu” Yeniçerilerde küçük zâbitler için kullanılan bir tâbirdir. (Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Târih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü s. 314-315, c.2, MEB Yay. İst. 1993)
Yine sonrasında “haça bindin ki” yâni çarmıha gerildin ifâdeleri vardır. Bu inanç yâni “haç” << Cross>>, istavroz, put, büt vb. Hristiyanlığın temel akîdesidir. Kiliselerin sembolü, boyunlarda taşınan gerdanlık, tapınmalarda çıkarılan “haç” ibâdetlerinin ve duâların başlangıcıdır.
Bu ifâdeler Kur’ân-ı kerîmde nasıl geçiyor bir bakalım : Nisâ Sûre-i celîlesi 157. âyet-i kerîme’de “Ve yine Allâh’ın Resûlü, Meryem oğlu Îsâ Mesîh’i “Kesinlikle biz öldürdük” demelerine karşılık aslında onu öldürmediler, onu asmadılar da. Fakat kendilerine öyle göründü. Onlar bu konuda herhangi bir bilgi sâhibi olmadıklarından ayrılığa düştükleri bu konuda kesin olarak şüphe içindedirler. Onlar sâdece zanna uyuyorlar. Kesin olan şu ki onu öldürmediler.”
Devâmında “Ben dilenci sen gökler hâkimi iken” burada gökler hâkimi Hazret-i Îsâ olarak gösterilmiştir. Hâlbuki Mâide Sûresi 120. âyette şöyle geçer:
“Göklerin ve yerin ve içinde olan ne varsa hepsi Allâh’ındır. Onun her şeye gücü yeter.”
Hristiyanlar bu metinde geçen göklerin hâkimi ifâdesini bugün de farklı bir şekilde ölümünden sonra göklere yükseltildiğini söylüyorlar. Hâlbuki yine kitâbımızda Nisâ Sûresi 158. âyet’te “Bil’akis Allâh onu (Hazret-i Îsâ’yı) kendi nezdine kaldırmıştır. (Diri olarak)” buyrulmaktadır.
(Eski metinlerde Faydalanılan Kaynak: Dr. Saadet Ş. Çağatay, Türk Lehçeleri Örnekleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayımları TDE Enstitüsü No: 9, Ankara 1977)
MÛSEVÎ TÜRKLER
Karay Türkleri (Karaimler) Türk dünyâsının en batısında yer alırlar. Bu sisteme dâhil iki grup bulunmaktadır. İlkini Anan Ben David’in 8. yy.da sistematik hâle getirdiği, bu sebeple de ilk dönemlerde Ananiye, sonraları da Karay olarak isimlendirilen İsrâiloğulları kökenli Karaylar oluşturur. Karayca veyâ Karaimce Kıpçak grubuna âittir. Hazar İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra Türk olan Karaylar, Kırım, İstanbul, Litvanya ve Polonya’da görülmüşlerdir. İşte bu dilden bir duâ:
“Ribbi (rab) Şalom’un ölüm ağıdı:
Tundu yarıklar aziz kabalnın (Söndü ışıkları aziz cemâ’atin)
Ki alındı Ribbikulu Tenri’nin (Ki alındı rabbi Tanrı’nın kulu)
Bu rav eldi şabbatında Şemotın (Bu rab öldü Şemotun Şabatında)
Yilda 573 sanı kici Peratnın (573 yılında küçük Fırat’ın)
Yuharhı Biy istıruvcu canlarnı (Yukarki Bey ruhları toplayan)
Kabul etgey canın sıylı Ribbinin (Hem kabûl etsin hürmetli beyin ruhunu)”
Görüldüğü gibi metinde Rib (rab) bey olarak, yâni isim olarak geçmektedir. Bir önemli nokta da metinde uzun bir bölümde de Hazret-i Mûsâ’nın adının hiç geçmemesidir. (Dr. Öğretim Üyesi Murat Koçak, Karayca Ağıtlarda Teolojik Unsurlar. Pamukkale Üniv. Millî Folklor 139, Güz 2023, S.94-105)
.
Türklerde Bâtınîlik ve Hurûfîlik
23 Aralık 2023 01:46 | Güncelleme :23 Aralık 2023 01:48
Türkler Orta Asya, Horasan, Mâverâünnehir, Îran ve Anadolu’da çok değişik dinlere dâhil olmuşlar, bu dinlerin harf sistemiyle duâlar ve kitaplar yazmışlar, fakat hiç birisinde sâbit-kadem (devâmlı) olmamışlardır. Rüzgâr onların yönünü hep Kâbe-i muazzamaya çevirmiştir.
10. asır Türklerin doğum yüzyılıdır. Türkler bu asırda Müslüman oldular. Müslüman Türkler arasında hâlâ başka dinlere meyledenler çıkmışsa da esas sıkıntı İslâmiyet içine yerleşen fesat ve ayrımcı akımlar olmuştur. Bu akımlar İslâm dışı gibi görünmeyip en büyük fitneyi çıkarmışlardır.
İSLAMİYET’İN İLK BÜYÜK FİTNESİ: FÂTIMÎ DEVLETİ
Şiî Fâtımî devleti, Sünnî Hılâfet’e alternatif olarak evvelâ Tunus’ta kuruldu. Seyyar olup merkezî otorite tanımayan Berberîleri kullanan bu akım, sonra yerli ve şehirli bir merkeze, yâni Mısır’a taşındı. Bir anda büyük bir hızla yayılarak Fas, Cezâyir, Libya, Malta, Sicilya, Sardinya, Korsika, Tunus, Filistin, Lübnan, Ürdün ve Sûriye’de egemenlik kurdular. Çığ gibi büyüyen Şiî-İsmâilî itikatlı devlet, çok katı kurallara dayanıyordu. 909’da kurulan bu devletin ilk askerleri de Berberîlerdi. Sahravî (çöl) olan bu ayrıksı kabîleler gayr-i medenî ve tahripkârdı. Kuruluş felsefesinin ilk temsilcileri gibi bu devlet hep sû-i kasdci, ihtilâlci ve yıkıcı olmuştur. Mısır’da kuvvetlenmek ve yayılmak için ordularını, Türk, Arap, Sûdan ve hattâ Ermenilerle takviye ettiler.
Her yerde lider olmayı şiâr edinen Türkler, burada da bir ara idâreyi ele geçirmiş olmalarına rağmen Ermenî asıllı Bedreddin Cemâlî’nin vezâreti döneminde bu üstünlüklerini kaybettiler. Bu olay sonrasında Türkler tasfiye edilmiş ve asıl Fâtımî kuvvetleri Ermeni, Arap ve Sûdanlılardan oluşmuştur.
Mısır’da Müizeddîn-Allâh döneminde asırlarca eğitim merkezi olacak Ezher Medresesi (El Ezher) kurulmuştur. Bu medreseye hiçbir şekilde Sünnî ulemâ alınmmıyordu.
Fâtımiyye, gücünü siyâsî olarak Sünnî Abbâsî devletine karşı olan düşmanlığından alıyordu. Fâtımî dâîler (tebliğci ve sû-i kasdci) çoğalan habis bir ur gibi her yere yayılıyorlardı. Bu arada Buhâra’da hüküm süren Sâmânîlerin de içine girdiler ve yaygın olarak idârede bulunan Türk vâlilerle de yakınlık sağladılar.
Maverâünnehir’de 9-11.yy.larda hüküm süren Sâmânîler, aslında Belh çıkışlıdır. Bâzı kaynaklar bu devleti Sogd kökenli olarak göstermektedir. Sogdlar Îran dilini konuşurlardı. Sâsânîlerin Akhun Türklerinden olma ihtimalleri de vardır. Bu devlet II. Sâmânî hükümdârı Nasr b. Ahmed b. Sâmânî zamânında Şiî-Bâtınî oldu.
Bu arada Türkistân hükümdârı Yâkûb b. Leys de Şiî Bâtınî olunca bunlar Türkler arasında da büyük bir nüfûza sâhip oldular.
BÜYÜK SELÇUKLULAR VE BÂTINÎYYE
Büyük Selçuklıu Hükümdârı Tuğrul Bey’in kardeşi Çağrı Bey’in Horasan vâliliği döneminde, Muîneddîn Nâsır-ı Husrev çok önemli görevlerde bulundu. 1046 yılında Hicaz’a gitti. Sonra Horasan dâî-i a’zamlığına getirildi. Sonra kardeşi Ebû Saîd ile Belh’e geldi. Kendisine “Huccet-i Horasan” unvânı verildi. (Huccetlik Bâtınîlerde dâîlikten üstün bir makamdır. Bu suretle “imâm” olma şansı da yakalanır). Tabîî ki bu unvanlardan Selçukluların haberi olmuyordu. Sarayda üst düzey vazifede bulunan Muîneddîn, takvâ sâhibi bir Sünnî gibi davranıyordu. Bu şahıs büyük sûfî Ebu’l-Hasan el Harekânî zâviyesinde gizlendi. Orada da Sünnî gibi görünüyordu.
Türkistân’da İsmâîlî-Pamir hareketini kuran Muîneddîn Husrev, Bedahşân’ın köylerinden Yemlekân’da öldü.
Sultân Tuğrul zamânında i’tikâden Mu’tezile olan Kerâmîlik mezhebine mensup vezîri Amîdü’l-Mülk sarayı yönlendiriyordu. İşin vahâmeti bununla da bitmiyordu. Selçûkîler Anadolu’ya yürüdükçe Şiî-Bâtıniyye bu bölgede de yayılmaya başladı
Salâhaddîn-i Eyyûbî’nin Şâfîî-Sünnî i’tikâdda olması Şam bölgesinde Ehl-i Sünnetin yayılmasını kolaylaştırdı.
Îran Selçûkîleri, Sultan Sencer evlât bırakmadan öldüğü için vâliler bağımsız beylikler gibi hareket etmeye başladılar. İşte bu arada Salâhaddîn Eyyûbî’nin Mısır’a yerleşmesiyle Sünnî devlet i’tikâdı, 278 sene süren Mısır Şiî i’tikâdının da sonu oldu.
HULÛL MES’ELESİ (RÛH GEÇİŞKENLİĞİ)
Türkler arasında belli bir süre kabûl gören Budizm ve Maniheizm’de hulûl mes’elesi Bâtınîliğin kullandığı argümanlar arasında idi. Onların birtakım prensipleri İbâhıyye tarafından benimseniyordu.
Burada Hristiyanlığın da inanç sisteminde olan “Tanrı’nın insana benzeyişi” inancı da Bâtınîliğin Allâh’ın kulları tarafından temsîl edilmesi prensibine uyuyordu.
Hristiyan dünyâsının önemli Sistin Şapeli’ndeki Michelangelo’nun 1511 yıllarında yaptığı “ Âdem’in Yaratılışı” tablosu da hâşâ Allâhü teâlayı insan şeklinde tasvîr etmiştir.
İslâmiyette tecsîm veyâ teşbîh de (cisimlendirme ve şahıslaştırma) denilen bu i’tikâd bugün sâdece Gulât tâifesinde var olup Şiâ’nın çoğunluğunda ve Sünnî i’tikadlarda yoktur.
Bu arada Bâtınıyye’nin propagandaları Türkmen kabîleleri arasında yayılıyordu. Sünnî i’tikâdın müeyyidelerini uygulamakta zorlanan okur yazarları, Kur’ân-ı kerîmdeki mukâta’at harfelerinin (Kesik harfler; Elif lâm mîm gibi) Bâtınîlerce te’villerini nefislerine hoş geldiği için benimsiyorlardı. Medrese kültürü alanlar ve Sünnî tekke mensupları ve geniş anlamıyla şehir halkı Bâtınıyye’ye iltifât etmiyordu.
ŞAMANİZM VE BÂTINİYYE BENZERLİĞİ
Orta Asya Türklerinin Şamanizm’i Pamir’e kadar gelen Şiâ-yı Bâtıniyye arasındaki benzerlik ve bu arada Alî ibn Tâlib’in (Hazret-i Alî kerremallâhu vecheh) hâşâ ilâhlaştırılması kendisini en büyük Türk Tengrisi olan Kök Tengri’ye muâdil bir makam iâre edilmesi (benzetme) Türklerde bu inancı kuvvetlendirmeye başladı. Zamanla Sünnî ve Alevî Türkler arasında Hazret-i Alî sevgisi çok arttı. Bunda Hazret-i Alî’nin cengâver ruhlu oluşu Türklerin yapısına uygun bulunduğu için her iki Türk grubunda da Ali adı en çok konulan isimlerin başında geldi.
Türklerde Sünnî hutbelerin vazgeçilmezlerinden olan Hulefâ-i Râşidîn övgüsünde Hazret-i Alî için “İbni ‘amminnebiyyi kâli’il Bâbil Hayberiyyi zevc-i Fâtımetezzehrâi bintinnebiyyi emîril mü’mîn, esedullâhil gâlibi Aliyyibni Ebî Tâlib” ( Resûlullâh Efendimizin amcasının oğlu, Hayber kalesi kapısını açan, Efendimiz’in dâmâdı Hazret-i Fâtıma’nın zevci, mü’minleri emîri, Allâh’ın arslanı, savaşların gâlibi Ebû Tâlib’in oğlu Alî) diye övülürdü…
Bu arada Bâtınîliğin Harezm’de de hâkim olması isteği Türkler tarafından desteklendi.
Hâlâ ısrarla tebliğlerini sürdüren Sünnî fakihlerin hakk kuralları o zaman bazı Türkmenlerin yaşayışı ile bağdaşmıyordu. Namaz, oruç ve diğer bâzı ibâdetler İslâmiyet’e yeni intibâk etmeye çalışan Türkmen kabîleleri arasında Bâtınîliğe meyli artırıyordu. Onlar arasında kam-ozan etkisi hâlâ yaygındı.
Alâeddîn-i Cüveynî’nin ifâdesine göre Türkler dînî reislerine “ tuyuk” dinlerine ise “ nom” adını vermişlerdir.
Türkler kendi din adamlarına, rûhânîlerine “ tüyon, kâhin veyâ kam derlerken İslâmiyet’ten sonra kamlarına “ ozan” adı verdiler.
MOĞOL KATLİÂMLARI
Moğol istîlâsı sırasında Bâtıniyye’nin tahrîkiyle Moğolların Sünnî katliâmı genişledi. Özellikle Nişâbur ve Mâzenderân’da büyük Sünnî katliâmı yaşandı. Bununla yetinmeyen Moğollar sonra da Şiî katliâmını gerçekleştirdiler.
ANADOLU’YA SÛFÎ GÖÇÜ
XII. yy. sonlarında Yûsuf-ı Hemedânî’nin büyük bir Ehl-i beyt sevgisine dayanan sûfiyye meşrebi, Bâtınî-Şiîler tarafından da kabul görmeye başladı. Zâten Sünnî akâidde de Resûlullâh Efendimiz’in soyu Ehl-i Beyt’e olan sevgi başlangıçtan zamânımıza kadar hiç bitmeyen derin bir muhabbet olarak devâm eder.
İşte Hemedânî hazretlerinin bu Ehl-i beyt sevgisiyle fakat Sünnî akâid üzerine binâ ettiği tarîkati, onun en tanınmış halîfesi Ahmed Yesevî hazretleri tarafından mülâyemetle fakat tâvizsiz bir hakk i’tikâd ile perçinlendi. Artık, O, Pîr-i Türkistân’dı ve bu bölgede onun adına tekkeler açılmaya başladı.
Sonra da ad olarak Yesevîlik’ten ayrılan ama aynı Sünnî i’tikâd üzere kurulan, 13. Yy. ortalarında Mâverâünnehir’deki Nakşiyye’nin aktif dînî hüviyyet ve teblîgâtları ile, Şiâ’yı adım adım kovalamaları sonrasında, medreselerden ve Nakşîlerden kaçan Bâtınîler Anadolu içlerine kadar geldiler.
Bu arada Necmeddîn-i Kübrâ’nın halîfeleri de Moğol zulmü ve katliâmı üzerine batıya göçmeye başladılar. Bunlar Harezm ülkesinden yine batıya göç eden Sultânü’l-ulemâ Bahâeddîn Veled (Hazreti Mevlânâ’nın babası) da Malatya’ya gelmişti. Her biri büyük Sünnî tarîkat erbâbı olan bu âlim sûfîler Anadolu’da tasavvuf akımının hızla yayılmasına sebep oldular.
KALENDERÎLİK VE HAYDARÎLİK
Kalenderîler, Sûriye ve Halep’den aldıkları takviyelerle Anadolu’da diğerlerinden bağımsız yaşayan Bâtınîlere sâhip çıkıp kuvvetlendiler. Kalenderî Haydarî adlı ve Bâtınî grup kisvesi altında Anadolu’ya yerleştiler ve burada bir hayli güçlendiler.
Horasan dolaylarında 9.yy.da ortaya çıkan Kalenderîlik, Melâmîlik kisvesiyle özellikle Horasan bölgesindeki Türkler arasında bir hayli yayılıp dervişâne ve dünyâya meyletmeyen tavırlarıyla Anadolu’da sonraları Bektâşiyye ile birleştiler.
Bu dönemler Türkistan, Horasan Mâverâünnehir’de öyle karışık işler olmuştur ki, Bâtınî, Kalenderî, Haydarî müritler hep Sünnî devlet adamları veyâ şeyhlerin arasına sızdıkları için onları tanımak pek de kolay olmamıştır. Bunlardan biri de Haydariyye tarîkatinin kurucusu Türk asıllı Kutbüddin Haydar adlı sûfîdir ve ehl-i sünnet dışıdır.
Bu Kutbüddin Haydar ( Haydar Baba) “ Pendnâme”nin yazarı meşhûr Sünnî mutasavvıf Feridüddîn-i Attâr’ın halîfesi bile olmuş, Mevlânâ Celâleddîn hazretlerine rağmen birçok yerde Şiî-Bâtınî tekkeleri açmıştır.
DEĞİŞİK İNANÇLAR KARMAŞASI
Mâverâünnehir ve Soğd ülkelerinde dolaşan gezgin Türkler, Arap Hâricîliği, Maniheizm, Mazdek gibi eski Îran dinlerine, sonraları Sûriye Nusayrî inançlarına katılmışlar, Nesturî, Yahûdî ve Hristiyan akîdelerini de benimsemişlerdir. Bu yüzden göçebe Türklerin inançları arasında çok büyük ayrışmalar olmuştur. Hattâ Selçuklu Devleti kurulduğunda bile bu bâtıl inançlar devâm etmekteydi. Bu inanç karmaşasının tafsîlâtına Sultan Gazneli Mahmûd’un Hindistan seferi sırasında yanında bulunan Ebû Reyhân Bîrûnî sâyesinde ulaşılabilmiştir.
BÂTINÎLERİN TEŞKÎLÂT FAÂLİYETLERİ
Bâtınîler, Müslüman çoğunluğun benimsediği İslâm akâidine uymayan inançları telkîn ettikleri ve İslâm ülkelerinde siyâsî faâliyetlerde bulundukları için dâimâ gizli teşkilâtlar kurarak gâyelerine ulaşmağa çalışmışlardır. Bunlar son derece disiplinli olmuşlar ve teşkilâtlarını şöyle kurmuşlardır: 1- İmâm: En tepedeki kişi olup sevk ve idâreden sorumludur. 2-Huccet: Bunların dördü imâmın yanında, sekizi de farklı yerlerde olmak üzere 12 kişiden ibârettir. 3- Dâî: Halkı Bâtınıyye’ye dâvet ederlerdi. Sû-i kasdlerden sorumluydular. 4- Mü’min-i müstecib: Bu gruba dâhil olan yeni müntesiplerdir.
Bâtıniyye, Gâliyye ile birçok konuda birleşir. Temel prensiplerde şunlar vardır: 1- Akıl ve hisler yeterli bilgi veremedikleri için her asırda bir imâma ihtiyaçları vardır. 2- Allâh hâşâ insanların bedenine hulûl eder. 3-Peygamberlerde mu’cize denen olağanüstü hâller yoktur. 4- Ölünün bedeni toprak olmakla birlikte ruh başka bedenlerde yaşamaya devâm eder (reenkarnasyon) 5-Dînî yükümlülükler yoktur. İbâdet mülgâdır (kaldırılmıştır). Bir nevi ibâhiyye te’vîli vardır. Yâni her günâh mübahtır. Şarap Hazret-i Ebûbekr’e, kumar ise Hazret-i Ömer’e iâre edilmektedir (ilgili gösterilmiştir). Hâşâ ve kellâ. (Faydalanılan kaynak: Avni İlhan, TDV İslâm Ansiklopedisi, Bâtınıyye Maddesi, 1988-2013, 2. C.)
HURÛFÎLİK
Türk inanç sistemini etkileyen bir diğer bâtıl sistem de “Hurûfîlik”tir. Bu bâtıl inanç, harflere ve sayılara dayanarak kutsal metinlerden harf ve kelimelerin sayısı ve sırasında birtakım şifreler ve gizli mânâlar sakladığına inanan ve buna dayanan sistemdir.
Kurucusu olan Fazlullâh-i Hurûfî, Hamdan Karmat’ın halîfelerinden olup o da “İbâhiyye”dendir. (Günahları mübah görme ve ibâdet mükellefiyetini kaldırma) Fazlullâh, 14. asırda Îran’da Esterâbâd’da (bugünki Gürgân) doğmuştur. Bu akım, 15. yüzyıllarda Osmanlıda da görülmeye başlamış; 16.yy.da Bektâşîlik ile berâber olmuşlardır.
Fazlullâh-ı Hurûfî’nin önemli eserleri “ Cavidânnâme”, “Muhabbetnâme”, “Arşnâme” olarak bilinir. Aliyyül a’lâ, Seyyid Nesîmî, Mîr Şerîf, Emîr Gıyâseddîn, Fazlullâh’ın önemli öğrencilerindendir. Seyyid Nesîmî’nin sonradan tevbe ettiği kanâati yaygındır.
Sebk-i Hindî’ye bağlı bâzı şâirlerin bu akımla bağlantısı olduğu zaman zaman gündeme gelmişse de aslı yoktur. Gölpınarlı, Gelibolulu Âlî, Bağdâdlı Rûhî gibi şâirleri Hurûfi gibi gösterse de bu konuda herhangi bir delil yoktur.
Yüce Peygamber’imizin 72 fırka sapık; bir fırka nâciyedir (kurtulmuş) dediği müthiş hakîkat işte meydanda! Ehl-i Sünnet olabilmek ne kadar büyük bir lütuftur. Kıymetini bilelim ve üzerine titreyelim.
.
.
|
| Bugün 545 ziyaretçi (1402 klik) kişi burdaydı! |
|
 |
|
|
.jpg)
.jpg)
